ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ http://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%BE MediaWiki 1.7alpha first-letter ਮੀਡੀਆ ਖਾਸ ਚਰਚਾ ਮੈਂਬਰ ਮੈਂਬਰ ਚਰਚਾ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਚਰਚਾ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਚਰਚਾ ਮੀਡੀਆਵਿਕਿ ਮੀਡੀਆਵਿਕਿ ਚਰਚਾ ਨਮੂਨਾ ਨਮੂਨਾ ਚਰਚਾ ਮਦਦ ਮਦਦ ਚਰਚਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਚਰਚਾ 1 move=sysop:edit=sysop 5612 2006-01-07T13:35:10Z Sukh 20 <div style="margin-top: -3em; padding-top: 1px"> <div style="padding-bottom: .8em; margin-top: 2.5em;float: right; font-size: 92%; text-align: center; padding-right: 3px; line-height: 1.5;"><div>[[Image:Other-langs2.png|<nowiki></nowiki>]]</div> '''[[#lang|ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾ]]'''<div style="font-size:90%">[[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:FAQ|ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਲ]]</div> </div> <p style="margin: 2.5em 0 0 3%; text-align: center; font-size: 125%; line-height: 1.3"> <!-- See Talk:Main Page/intro for a discussion on the entry paragraph --> '''[[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ]]''' ਵਿੱਚ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ, ਇਹ ਇੱਕ [[ਆਜ਼ਾਦ-ਸਮੱਗਰੀ|ਆਜ਼ਾਦ-ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲਾ]] ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ '''[[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਜਾਣ-ਪਛਾਣ|ਕੋਈ ਵੀ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ]]'''। </p> <p style="margin:0 0 0 3%;text-align:center;font-size:94%"> ੨੦੦੫ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਮੇਂ [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] ਲੇਖਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। </p> {{ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ}} </div> <br/> <div class="MainPageBG" style="border: 1px solid #ffad80; padding: .5em 1em; color: #000; background-color: #fff7cb; margin: 3px 3px 0; text-align: center"> <b>ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ</b> ਇੱਕ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਯੋਜਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵੈੱਬ-ਸਾਇਟ ਦੇ ਦਰਸ਼ਕ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ, ਜੋ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣ, ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ '''ਇਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼''' ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਵੇਗਾ, ਮਤਲਬ ਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾ-ਮਲਕੀਅਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਵੇਗੀ। <span lang="ur">وہکیپیڈہا ایک به بھاشای پرہیوجنا ہے جہس وچ ساڈے مینبر اُتے ایس ویب سایٹ دے درشک هر ترهاں دے لےکھ, جو انٹرنیٹ راہیں سارے پنجابیعاں لئی لابھدایک ہون, لہکھ سکدے ہن۔ ایس ترهاں وہکیپیڈہعا ایک اجناد وہشوکوش دا کنم دےوےگا, متلب کی ایہ رچنا-ملکیعت تے مکت ہووےگی۔</span> Welcome to the Punjabi Wikipedia. Nobody has really started on this section and if you wish to contribute, you can do so by editing articles straight away! The Punjabi Wikipedia uses Unicode, for more details visit [http://guca.sourceforge.net/ the Punjabi Computing Resource Centre] [http://guca.sourceforge.net/pa/ (ਪੰਜਾਬੀ)]. Visit the [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਸਹਾਇਤਾ|help page]] and experiment in the [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Sandbox|sandbox]] to learn how '''you''' can edit any article right now. A list of administrators is available on the [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ|administrators]] page. For further information visit the [http://www.wikipedia.com main website]. </div> <div class="MainPageBG" style="padding: .5em 1em 0; margin: 0 3px 3px; border-bottom: 2px solid #ccc"> <h3 id="lang">ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ</h3> ਤੁਸੀਂ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ: {{Wikipedialang}} </div> <div class="MainPageBG" style="padding: .5em 1em 1em; margin: 3px;"> <h3 id="sister">ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਦੇ ਹੋਰ ਪਰੋਜੈੱਕਟ</h3> {{WikipediaSister}} <div style="clear:left"></div> </div> <div class="MainPageBG" style="border: 1px solid #ffad80; padding: .5em 1em; color: #000; background-color: #fff7cb; margin: 3px 3px 0; text-align: center"> <div style="font-size:100%">{{donate}}</div> </div> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ 2 5840 2006-05-14T05:40:42Z DaGizza 115 avoid double redirect #REDIRECT [[ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ]] 3 sysop 3475 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ 4 sysop 3476 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਸ਼੍ਰੇਣੀ 5 sysop 3477 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਸ਼੍ਰੇਣੀ '$1' ਵਾਲੇ ਲੇਖ 6 sysop 3478 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਉਪਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ 7 sysop 3479 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default /^([ਁਂਃਅਆਇਈਉਊਏਐਓਔਕਖਗਘਙਚਛਜਝਞਟਠਡਢਣਤਥਦਧਨਪਫਬਭਮਯਰਲਲ਼ਵਸ਼ਸਹ਼ਾਿੀੁੂੇੈੋੌ੍ਖ਼ਗ਼ਜ਼ੜਫ਼ੰੱੲੳa-z]+)(.*)$/sDu 8 sysop 3480 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ 9 sysop 3481 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਵਿਕਿ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੰਸਟਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ 10 sysop 3482 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਜਾਣਕਾਰੀ 11 sysop 3483 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default About Wikipedia 12 sysop 3484 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Project:ਜਾਣਕਾਰੀ 13 sysop 3485 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮਦਦ 14 sysop 3486 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮਦਦ:ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ 15 sysop 3487 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default {{SITENAME}} 16 sysop 3488 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਖਾਮੀ ਸੂਚਨਾ 17 sysop 3489 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Project:ਖਾਮੀ_ਸੂਚਨਾ 18 sysop 3490 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਦਾਨ 19 sysop 3491 2004-01-29T14:11:15Z MediaWiki default &lt;sitesupportpage&gt; 20 sysop 3492 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ - FAQ 21 sysop 3493 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Project:ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ 22 sysop 3494 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲਾਵ ਮਦਦ 23 sysop 3495 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮਦਦ:ਬਦਲਾਵ 24 sysop 3496 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਰੱਦ ਕਰੋ 25 sysop 3497 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲੱਭੋ 26 sysop 3498 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਵੇਖੋ - Browse 27 sysop 3499 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਬਦਲੋ 28 sysop 3500 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪੰਨਾ ਵਿਕਲਪ - Options 29 sysop 3501 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪੰਨਾ ਜਾਣਕਾਰੀ 30 sysop 3502 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੇਰੇ ਵਿਕਲਪ 31 sysop 3503 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਖਾਸ ਪੰਨੇ 32 sysop 3504 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਹੋਰ... 33 sysop 3505 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੇਰਾ ਪੰਨਾ 34 sysop 3506 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੇਰੀ ਚਰਚਾ 35 sysop 3507 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default - 36 sysop 3508 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਡਿਸਕਲੇਮਰ 37 sysop 3509 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Project:General_disclaimer 38 sysop 3510 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਗਲਤੀ 39 sysop 3511 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਵਾਪਿਸ ਪਰਤੋ: $1. 40 sysop 3512 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default From Wikipedia 41 sysop 3513 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਪੰਨੇ ਜੋ ਇੱਥੇ ਜੁੜਦੇ ਹਨ 42 sysop 3514 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਖੋਜ 43 sysop 3515 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਜਾਓ 44 sysop 3516 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਪੁਰਾਣੇ ਆਵਰਤਣ 45 sysop 3517 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਛਾਪਣ-ਯੋਗ ਆਵਰਤਣ 46 sysop 3518 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਬਦਲੋ 47 sysop 3519 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਹਟਾਓ 48 sysop 3520 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ 49 sysop 3521 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰੋ 50 sysop 3522 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਵਾਂ ਪੰਨਾ 51 sysop 3523 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰੋ 52 sysop 3524 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਆਪਨੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ 53 sysop 3525 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 54 sysop 3526 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ ਵੇਖੋ 55 sysop 3527 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 56 sysop 3528 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਪਰਿਯੋਜਨਾ (project) ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 57 sysop 3529 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਤਸਵੀਰ ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 58 sysop 5730 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default ਚਰਚਾ ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 59 sysop 3531 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਬਾਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ 60 sysop 3532 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ($1 ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ) 61 sysop 3533 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਖੀਰਲਾ ਬਦਲਾਵ $1 62 sysop 3534 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਹ ਪੰਨਾ $1 ਵਾਰ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ 63 sysop 3535 2004-01-29T14:11:15Z MediaWiki default All text is available under the terms of the <a class=internal href='/wiki/GNU_FDL'>GNU Free Documentation License</a>. 64 sysop 3536 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ({{SERVER}} ਤੋਂ) 65 sysop 3537 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪੰਨਾ 66 sysop 3538 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Project:ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ 67 sysop 3539 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Sysop ਦਰਜਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ 68 sysop 3540 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹ ਰਹੇ ਹੋ, ਓਹ ਸਿਰਫ਼ 'sysop' ਦਰਜੇ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ. ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ: $1 69 sysop 3541 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Developer ਦਰਜਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ 70 sysop 3542 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹ ਰਹੇ ਹੋ, ਓਹ ਸਿਰਫ਼ 'developer' ਦਰਜੇ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ. ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ: $1 71 sysop 3543 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default $1 ਬਾਈਟ 72 sysop 3544 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਠੀਕ ਹੈ 73 sysop 3545 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default {{SITENAME}} 74 sysop 5584 2005-12-22T07:33:17Z MediaWiki default 75 sysop 3547 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default '$1' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ 76 sysop 3548 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ $1 ਹਨ 77 sysop 3549 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਵੇਂ ਸੰਦੇਸ਼ 78 sysop 3550 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲੋ 79 sysop 3551 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ-ਸੂਚੀ 80 sysop 3552 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਦਿਖਾਓ 81 sysop 3553 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਛੁਪਾਓ 82 sysop 3554 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਵੇਖੋ ਜਾਂ ਮੁੜ ਵਾਪਿਸ ਲਿਆਓ $1? 83 sysop 6062 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default {{PLURAL:$1|one deleted edit|$1 deleted edits}} 84 sysop 3556 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਜੇਹੀ ਕੋਈ ਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ 85 sysop 3557 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default URL ਦੁਵਾਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿਰਿਆ (action) ਤੋਂ ਵਿਕਿ ਸੋਫ਼ਟਵੇਅਰ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਹੈ 86 sysop 3558 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਜੇਹਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪੰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ 87 sysop 3559 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਖਾਸ ਪੰਨੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਵਿਕਿ ਸੋਫ਼ਟਵੇਅਰ ਜਾਣੂ ਨਹੀਂ ਹੈ 88 sysop 3560 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਗਲਤੀ 89 sysop 3561 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਡਾਟਾਬੇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਗਲਤੀ 90 sysop 3562 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਡਾਟਾਬੇਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੀ ਵਾਕ-ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਖੋਜ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ($5 ਦੇਖੋ), ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੌਫ਼ਟਵੇਅਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖ਼ਰਾਬੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਡਾਟਾਬੇਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਇਹ ਸੀ: <blockquote><tt>$1</tt></blockquote> '<tt>$2</tt>'ਇਸ ਫ਼ੰਕਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚੋਂ। MySQL ਨੇ '<tt>$3: $4</tt>'ਗਲਤੀ ਦਿਖਾਈ। 91 sysop 3563 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਡਾਟਾਬੇਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੀ ਵਾਕ-ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਡਾਟਾਬੇਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਇਹ ਸੀ: <blockquote><tt>$1</tt></blockquote> '$2'ਇਸ ਫ਼ੰਕਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚੋਂ। MySQL ਨੇ '$3: $4'ਗਲਤੀ ਦਿਖਾਈ।\n 92 sysop 3564 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ! ਵਿਕਿ ਨੂੰ ਕੁਝ ਤਕਨੀਕੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਡਾਟਾਬੇਸ ਸਰਵਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। <br />$1 93 sysop 3565 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਡਾਟਾਬੇਸ $1 ਨੂੰ ਚੁਣ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ 94 sysop 3566 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. 95 sysop 3567 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Database locked 96 sysop 3568 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released 97 sysop 5187 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: $1 98 sysop 5179 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default The database did not find the text of a page that it should have found, named "$1". This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. 99 sysop 3571 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਲਤੀ 100 sysop 3572 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਾਈਲ '$1' ਨੂੰ ਫ਼ਾਈਲ '$2' ਤੇ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਿਆ 101 sysop 3573 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਾਈਲ '$1' ਦਾ ਨਾਮ '$2' ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸੱਕਿਆ 102 sysop 3574 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਾਈਲ '$1' ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹਟਾਇਆ ਜਾ ਸੱਕਿਆ 103 sysop 3575 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਾਈਲ '$1' ਨਹੀਂ ਲੱਭੀ ਜਾ ਸਕੀ 104 sysop 3576 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unexpected value: '$1'='$2'. 105 sysop 3577 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Error: could not submit form 106 sysop 3578 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਇਸ ਪੰਨੇ ਤੇ ਸੰਪੰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ 107 sysop 3579 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਪੰਨੇ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹਟਾ ਸੱਕਿਆ ਗਿਆ (ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ) 108 sysop 3580 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਗਲਤ ਸਿਰਲੇਖ 109 sysop 5682 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. It may contain one more characters which cannot be used in titles. 110 sysop 5183 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. 111 sysop 5184 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Here is a saved copy from $1: 112 sysop 5208 2005-09-05T09:46:59Z MediaWiki default Incorrect parameters to wfQuery()<br /> Function: $1<br /> Query: $2 113 sysop 3585 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਸ੍ਰੋਤ ਦੇਖੋ 114 sysop 3586 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see [[{{ns:4}}:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: 115 sysop 3587 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ ਲਾਗ ਆਊਟ 116 sysop 5141 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਲਾਗ ਆਊਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੋ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਅਗਿਆਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ {{SITENAME}} ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਓਹੀ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਾਗ ਇਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache\n 117 sysop 3589 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default == ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ, $1! == ਤੁਹਾਡਾ ਖਾਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਆਪਣੀਆਂ {{SITENAME}} ਪਸੰਦਾਂ (preferences) ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਨਾ ਭੁਲਣਾ। 118 sysop 3590 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ ਲਾਗ ਇਨ 119 sysop 3591 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ 120 sysop 3592 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਡਾ ਪਾਸਵਰਡ 121 sysop 3593 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਪਾਸਵਰਡ ਦੌਬਾਰਾ ਲਿੱਖੋ 122 sysop 3594 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (ਸਿਰਫ਼ ਨਵੇਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ) 123 sysop 3595 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅੱਗੋਂ ਲਈ ਮੇਰਾ ਪਾਸਵਰਡ ਯਾਦ ਰੱਖੋ 124 sysop 3596 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default <b>ਤੁਹਾਡੇ ਲਾਗ ਇਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ,</b><br />ਦੌਬਾਰਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ! 125 sysop 5131 2005-08-19T23:31:54Z MediaWiki default <strong>$1, ਤੁਸੀਂ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਲਾਗ ਇਨ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੋ!</strong><br />\n 126 sysop 3598 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਇਨ 127 sysop 3599 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default {{SITENAME}} ਵਿਚ ਲਾੱਗ-ਇਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡੀਆਂ cookies enabled ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। 128 sysop 3600 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਨਵਾਂ ਖਾਤਾ ਬਨਾਓ ਜਾਂ ਲਾਗ ਇਨ ਕਰੋ 129 sysop 3601 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਆਊਟ 130 sysop 3602 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਲਾਗ ਆਊਟ 131 sysop 3603 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਇਨ ਨਹੀਂ ਹੈ 132 sysop 3604 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਨਵਾਂ ਖਾਤਾ ਬਣਾਓ 133 sysop 3605 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਈ-ਮੇਲ (email) ਰਾਹੀਂ 134 sysop 3606 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਪਾਸਵਰਡ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ 135 sysop 3607 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਹ ਨਾਮ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ 136 sysop 3608 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default * ਤੁਹਾਡਾ ਈ-ਮੇਲ (email) 137 sysop 3609 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਡਾ ਉਪਨਾਮ (ਦਸਤਖ਼ਤ ਲਈ) 138 sysop 5136 2005-08-19T23:31:54Z MediaWiki default Star (*) ਨਿਸ਼ਾਨ ਲੱਗੇ ਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਈ-ਮੇਲ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਸਲੀ ਈ-ਮੇਲ ਨੂੰ ਜਾਣੇ, ਇਸ website ਦੁਆਰਾ ਲੋਕ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਪੰਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਕਦੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪਾਸਵਰਡ ਭੁੱਲ ਜਾਓ, ਤਾਂ ਇਸ ਈ-ਮੇਲ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. <br /><br />ਤੁਹਾਡਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ attribution ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ 139 sysop 3611 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਇਨ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ 140 sysop 3612 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The user account was created, but you are not logged in. {{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. 141 sysop 3613 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default {{SITENAME}} uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. 142 sysop 3614 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਤੁਸੀਂ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ. 143 sysop 3615 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਇਨ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ 144 sysop 3616 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ {{SITENAME}} ਵਿੱਚ '$1' ਨਾਮ ਨਾਲ ਲਾਗ ਇਨ ਹੋ 145 sysop 5147 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default '$1' ਨਾਮ ਦਾ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਨਾਮ ਸਹੀ ਲਿੱਖੋ ਜਾਂ ਨੀਚੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਫ਼ਾਰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਖਾਤਾ ਬਣਾ ਲਓ. 146 sysop 3618 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਾਸਵਰਡ ਗਲਤ ਹੈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਦੋਬਾਰਾ ਯਤਨ ਕਰੋ 147 sysop 3619 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਈ-ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜ ਦਿਓ 148 sysop 3620 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default {{SITENAME}} ਵਲੋਂ ਪਾਸਵਰਡ ਯਾਦਦਹਾਣੀ-ਪੱਤ੍ਰ (Password Reminder from {{SITENAME}}) 149 sysop 5148 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default ਕਿਸੇ ਨੇ (ਸ਼ਾਯਿਦ ਤੁਸੀਂ ਹੀ, $1 IP address ਤੋਂ) {{SITENAME}} ਲਾਗ ਇਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ. ਮੈਂਬਰ '$1' ਦਾ ਹੁਣ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ '$3' ਹੈ. ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ {{SITENAME}} ਵਿੱਚ ਲਾਗ ਇਨ ਕਰਕੇ ਹੁਣੇ ਆਪਣਾ ਪਾਸਵਰਡ ਬਦਲ ਲਓ.\n<br /><br /> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new {{SITENAME}} login password. The password for user '$2' is now '$3'. You should log in and change your password now. 150 sysop 3622 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ '$1' ਲਈ ਕੋਈ ਈ-ਮੇਲ ਅਡ੍ਰੈੱਸ ਨਹੀਂ ਹੈ 151 sysop 5149 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default '$1' ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਈ-ਮੇਲ ਅਡ੍ਰੈੱਸ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਪਾਸਵਰਡ ਮਿਲੱਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਰਪਾ ਲਾਗ ਇਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ. 152 sysop 5693 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default 153 sysop 3625 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬੋਲਡ ਅੱਖਰ 154 sysop 3626 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬੋਲਡ ਅੱਖਰ 155 sysop 3627 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਟੈਲਿਕ ਅੱਖਰ 156 sysop 3628 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਟੈਲਿਕ ਅੱਖਰ 157 sysop 3629 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Link title 158 sysop 3630 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੜੀ 159 sysop 3631 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default http://www.example.com link title 160 sysop 3632 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ (ਪਹਿਲਾਂ http:// ਲਗਾਉਣਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ) 161 sysop 3633 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Headline text 162 sysop 3634 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Level 2 headline 163 sysop 3635 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Insert formula here 164 sysop 3636 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਗਣਿਤ ਦਾ ਫਾਰਮੂਲਾ (LaTeX) 165 sysop 3637 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Insert non-formatted text here 166 sysop 3638 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Ignore wiki formatting 167 sysop 3639 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Example.jpg 168 sysop 3640 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Embedded image 169 sysop 4909 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Example.ogg 170 sysop 3642 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Media file link 171 sysop 3643 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Your signature with timestamp 172 sysop 3644 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Horizontal line (use sparingly) 173 sysop 3645 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Click a button to get an example text 174 sysop 3646 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਸਾਰ 175 sysop 3647 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ 176 sysop 3648 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਹ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਬਦਲਾਵ ਹੈ 177 sysop 3649 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰਖੋ 178 sysop 3650 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿਓ 179 sysop 3651 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਝਲਕ 180 sysop 3652 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਝਲਕ ਦਿਖਾਓ 181 sysop 3653 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ 182 sysop 5132 2005-08-19T23:31:54Z MediaWiki default ਤੁਹਾਡੇ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮ ਜਾਂ IP address ਉੱਤੇ $1 ਦੁਆਰਾ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ. ਕਾਰਣ ਹੈ:<br />''$2''<p>ਇਸ ਰੋਕ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ $1 ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ [[{{ns:4}}:ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ]] ਨੂੰ ਸੰਪੰਰਕ ਕਰੋ. ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾਂ ਚਿਰ 'ਇਸ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਈ-ਮੇਲ ਕਰੋ' ਸੁਵੀਧਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਤੁਸੀਂ [[Special:Preferences|preferences]] ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਈ-ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ. ਤੁਹਾਡਾ IP address ਹੈ $3. ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਪੁਛ-ਗਿੱਛ ਕਰਦੇ ਵਕਤ ਇਸ IP address ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ. 183 sysop 3655 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਬਦਲਾਵ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾੱਗ-ਇਨ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 184 sysop 3656 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਕਰਨ ਲਈ [[Special:Userlogin|login]] ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 185 sysop 3657 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਲਾੱਗ-ਇਨ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 186 sysop 3658 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੇਖ ਪੜਨ ਲਈ [[Special:Userlogin|login]] ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 187 sysop 3659 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਤੁਹਾਨੂੰ ਖਾਤਾ ਬਨਾਓਣ ਦੀ ਅਨੁਮਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ 188 sysop 3660 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਵਿਕਿ ਵਿੱਚ ਖਾਤਾ ਬਨਾਓਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ [[Special:Userlogin|login]] ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਪ੍ਯੁਕਤ ਅਨੁਮਤੀ ਵੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ 189 sysop 3661 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ 190 sysop 3662 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default '$1' ਦਾ ਪਾਸਵਰਡ $2 ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ 191 sysop 3663 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (ਨਵਾਂ ਲੇਖ) 192 sysop 5144 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default ਤੁਸੀਂ ਅਜੇਹੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਏ ਹੋ ਜੋ ਅਜੇ ਲਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਹੈ. ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਬਨਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ(ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ [[Project:Help|help page]]). ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਆ ਗਏ ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ browser ਦਾ '''back''' button ਦਬਾਓ 193 sysop 5961 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default ----''This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical IP address to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please [[Special:Userlogin|create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.'' 194 sysop 3666 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (ਅਜੇ ਇਹ ਪੰਨਾ ਖਾਲੀ ਹੈ) 195 sysop 3667 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default (ਅੱਪਡੇਟ (update) ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ) 196 sysop 5701 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default <strong>ਧਿਆਨ ਦਿਓ:</strong> 197 sysop 3669 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਝਲਕ ਹੈ, ਅਜੇ ਇਸਨੂੰ ਪੱਕਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ! 198 sysop 6047 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. 199 sysop 3671 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਾਂ: $1 200 sysop 3672 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default (section) 201 sysop 3673 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default (comment) 202 sysop 3674 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲਾਵ ਮੱਤਭੇਦ: $1 203 sysop 5568 2005-12-22T07:33:15Z MediaWiki default Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. <b>Only</b> the text in the upper text area will be saved when you press "Save page".<br /> 204 sysop 3676 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Your text 205 sysop 3677 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Stored version 206 sysop 4606 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default <strong>WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.</strong> 207 sysop 3679 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਅੰਤਰ (Differences) 208 sysop 5566 2005-12-22T07:33:14Z MediaWiki default Please note that all contributions to {{SITENAME}} are considered to be released under the $2 (see $1 for details). If you don't want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don't submit it here.<br /> You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. <strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong> 209 sysop 4905 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default <strong>WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections.</strong> 210 sysop 4940 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default <strong>WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later.</strong> 211 sysop 6051 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default <strong>WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it.</strong> 212 sysop 3684 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੋਧ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 213 sysop 3685 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਲਈ ਤਬਦੀਲ਼ੀ ਦਾ ਕੋਈ ੲਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ. 214 sysop 3686 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੋਧ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ 215 sysop 5583 2005-12-22T07:33:17Z MediaWiki default The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. 216 sysop 3688 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪੰਨੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲੋਡ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ 217 sysop 3689 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਸ਼ੋਧਨ 218 sysop 3690 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Revision as of $1 219 sysop 3691 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਮੌਜੂਦਾ 220 sysop 3692 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਗਲਾ 221 sysop 3693 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪਿਛਲਾ 222 sysop 3694 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਸਲ 223 sysop 3695 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.<br /> Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. 224 sysop 3696 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default (Difference between revisions) 225 sysop 3697 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default loading revision for diff 226 sysop 3698 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Line $1: 227 sysop 3699 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੁਪਾਂਤਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰੋ 228 sysop 3700 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Search results 229 sysop 3701 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Wikipedia:Searching 230 sysop 3702 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Searching Wikipedia 231 sysop 6067 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default For more information about searching {{SITENAME}}, see [[{{ns:project}}:Searching|Searching {{SITENAME}}]]. 232 sysop 3704 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default For query "$1" 233 sysop 3705 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Badly formed search query 234 sysop 3706 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example "fish and and scales". Please try another query. 235 sysop 3707 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The query "$1" matched $2 page titles and the text of $3 pages. 236 sysop 5700 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default '''There is no page titled "$1".''' You can [[$1|create this page]]. 237 sysop 3709 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Article title matches 238 sysop 3710 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No page title matches 239 sysop 3711 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Page text matches 240 sysop 3712 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No page text matches 241 sysop 3713 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default previous $1 242 sysop 3714 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default next $1 243 sysop 3715 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default View ($1) ($2) ($3). 244 sysop 3716 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Showing below up to <b>$1</b> results starting with #<b>$2</b>. 245 sysop 3717 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Showing below <b>$3</b> results starting with #<b>$2</b>. 246 sysop 3718 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default '''Note''': unsuccessful searches are often caused by searching for common words like "have" and "from", which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). 247 sysop 3719 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Search 248 sysop 6043 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Search in namespaces:<br />$1<br />$2 List redirects<br />Search for $3 $9 249 sysop 3721 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default <p>ਮੁਆਫ਼ੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ! Full text search, performance reasons ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ. ਇਸ ਦਰਮਿਆਨ, ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ Google search ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਕਿ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪੂਰਾਣੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ</p> 250 sysop 3722 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default (Main) 251 sysop 3723 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Preferences 252 sysop 3724 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Not logged in 253 sysop 5090 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to set user preferences. 254 sysop 3726 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You are logged in as "$1". Your internal ID number is $2. See [[Project:User preferences help]] for help deciphering the options. 255 sysop 3727 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Preferences have been reset from storage. 256 sysop 3728 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Quickbar 257 sysop 3729 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Change password 258 sysop 3730 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Skin 259 sysop 4908 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Math 260 sysop 3732 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Date format 261 sysop 3733 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Failed to parse 262 sysop 3734 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default unknown error 263 sysop 5698 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default unknown function 264 sysop 3736 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default lexing error 265 sysop 3737 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default syntax error 266 sysop 3738 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert 267 sysop 4949 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Save 268 sysop 4944 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Reset 269 sysop 5426 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Old password: 270 sysop 5422 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default New password: 271 sysop 5433 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Retype new password: 272 sysop 3744 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Editing 273 sysop 5434 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Rows: 274 sysop 5394 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Columns: 275 sysop 4954 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Search 276 sysop 5432 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Hits per page: 277 sysop 5399 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Lines per hit: 278 sysop 5398 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Context per line: 279 sysop 5437 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Threshold for stub display: 280 sysop 5429 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Titles in recent changes: 281 sysop 3753 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Your preferences have been saved. 282 sysop 4967 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default The number of hours your local time differs from server time (UTC). 283 sysop 4904 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Local time 284 sysop 4966 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Offset¹ 285 sysop 4956 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Server time 286 sysop 3758 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Fill in from browser 287 sysop 3759 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Disable e-mail from other users 288 sysop 3760 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Search in these namespaces by default: 289 sysop 3761 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲਾਵ 290 sysop 3762 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਬਦਲਾਵ 291 sysop 3763 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Track the most recent changes to the wiki on this page. 292 sysop 3764 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Loading recent changes 293 sysop 3765 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪਿੱਛਲੇ <strong>$2</strong> ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਏ <strong>$1</strong> ਬਦਲਾਵ: 294 sysop 3766 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Below are the changes since <b>$2</b> (up to <b>$1</b> shown). 295 sysop 3767 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default $1 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਬਦਲਾਵ ਦਿਖਾਓ 296 sysop 5714 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default $1 minor edits | $2 bots | $3 logged in users | $4 patrolled edits 297 sysop 3769 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਪਿੱਛਲੇ $2 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਏ $1 ਬਦਲਾਵ ਦਿਖਾਓ<br />$3 298 sysop 3770 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. 299 sysop 3771 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ; $1 edits from logged in users 300 sysop 3772 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default diff 301 sysop 3773 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default hist 302 sysop 3774 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਛੁਪਾਓ 303 sysop 3775 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਦਿਖਾਓ 304 sysop 3776 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default table 305 sysop 3777 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੂਚੀ 306 sysop 3778 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default $1 ਬਦਲਾਵ 307 sysop 3779 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default m 308 sysop 3780 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default N 309 sysop 3781 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload file 310 sysop 3782 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload file 311 sysop 3783 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload images 312 sysop 3784 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Re-upload 313 sysop 3785 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Return to the upload form. 314 sysop 3786 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Not logged in 315 sysop 4988 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to upload files. 316 sysop 3788 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload images, sounds, documents etc. 317 sysop 3789 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload error 318 sysop 6096 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Use the form below to upload files, to view or search previously uploaded images go to the [[Special:Imagelist|list of uploaded files]], uploads and deletions are also logged in the [[Special:Log/upload|upload log]]. To include the image in a page, use a link in the form '''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.jpg]]</nowiki>''', '''<nowiki>[[{{ns:image}}:File.png|alt text]]</nowiki>''' or '''<nowiki>[[{{ns:media}}:File.ogg]]</nowiki>''' for directly linking to the file. 319 sysop 3791 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default upload log 320 sysop 6094 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Upload log 321 sysop 3793 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Below is a list of the most recent file uploads. 322 sysop 3794 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Filename 323 sysop 3795 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Summary 324 sysop 3796 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Copyright status 325 sysop 3797 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Source 326 sysop 3798 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. 327 sysop 3799 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Project:Copyrights 328 sysop 3800 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default {{SITENAME}} copyright 329 sysop 3801 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Uploaded files 330 sysop 3802 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You must affirm that your upload does not violate any copyrights. 331 sysop 3803 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Ignore warning and save file anyway. 332 sysop 5084 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default File names must be at least three letters. 333 sysop 5064 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default File name has been changed to "$1". 334 sysop 3806 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ".$1" is not a recommended image file format. 335 sysop 6022 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default It is recommended that files do not exceed $1 bytes in size; this file is $2 bytes 336 sysop 3808 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Successful upload 337 sysop 3809 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default File $1 uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. If this is an image, you can insert it like this: <tt><nowiki>[[Image:$1|thumb|Description]]</nowiki></tt> 338 sysop 3810 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Upload warning 339 sysop 3811 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Save file 340 sysop 4986 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default uploaded "[[$1]]" 341 sysop 5726 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default Uploads disabled 342 sysop 4886 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default File list 343 sysop 6006 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Below is a list of '''$1''' {{plural:$1|file|files}} sorted $2. 344 sysop 4858 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default fetching file list 345 sysop 3817 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Show all images with names matching 346 sysop 3818 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Search 347 sysop 4961 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Show last $1 files sorted $2. 348 sysop 3820 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default all 349 sysop 3821 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default by name 350 sysop 3822 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default by date 351 sysop 3823 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default by size 352 sysop 3824 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default del 353 sysop 3825 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default desc 354 sysop 5082 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default Legend: (desc) = show/edit file description. 355 sysop 5081 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default File history 356 sysop 3828 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default rev 357 sysop 3829 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default del 358 sysop 4889 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Legend: (cur) = this is the current file, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. <br /><i>Click on date to see the file uploaded on that date</i>. 359 sysop 4885 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Links 360 sysop 4903 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default The following pages link to this file: 361 sysop 4924 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default There are no pages that link to this file. 362 sysop 3834 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Statistics 363 sysop 5097 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default {{SITENAME}} statistics 364 sysop 3836 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default User statistics 365 sysop 5792 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default There are '''$1''' total pages in the database. This includes "talk" pages, pages about {{SITENAME}}, minimal "stub" pages, redirects, and others that probably don't qualify as content pages. Excluding those, there are '''$2''' pages that are probably legitimate content pages. '''$8''' files have been uploaded. There have been a total of '''$3''' page views, and '''$4''' page edits since the wiki was setup. That comes to '''$5''' average edits per page, and '''$6''' views per edit. The [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Job_queue job queue] length is '''$7'''. 366 sysop 5000 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default There are '''$1''' registered users, of which '''$2''' (or '''$4%''') are administrators (see $3). 367 sysop 3839 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Maintenance page 368 sysop 3840 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) 369 sysop 3841 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Back to Maintenance Page 370 sysop 3842 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Disambiguation pages 371 sysop 5069 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Template:disambig 372 sysop 3844 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The following pages link to a <i>disambiguation page</i>. They should link to the appropriate topic instead.<br />A page is treated as disambiguation if it is linked from $1.<br />Links from other namespaces are <i>not</i> listed here. 373 sysop 5070 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Double redirects 374 sysop 3846 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the "real" target page, which the first redirect should point to. 375 sysop 5684 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default Broken redirects 376 sysop 5685 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default The following redirects link to non-existent pages: 377 sysop 5710 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Self-linking pages 378 sysop 5711 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default The following pages link to themselves: 379 sysop 3851 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Pages with misspellings 380 sysop 3852 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). 381 sysop 3853 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default List of common misspellings 382 sysop 3854 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Missing Language Links 383 sysop 3855 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Find missing language links for 384 sysop 3856 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default These pages do <i>not</i> link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are <i>not</i> shown. 385 sysop 3857 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Orphaned pages 386 sysop 3858 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Orphaned pages 387 sysop 4984 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Unused files 388 sysop 3860 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Popular pages 389 sysop 6039 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|view|views}} 390 sysop 3862 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Wanted pages 391 sysop 6032 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|link|links}} 392 sysop 3864 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default All pages 393 sysop 3865 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Random page 394 sysop 3866 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Short pages 395 sysop 3867 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Long pages 396 sysop 3868 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Dead-end pages 397 sysop 3869 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default User list 398 sysop 3870 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Special pages 399 sysop 3871 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Special pages for all users 400 sysop 3872 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default For sysop use only 401 sysop 3873 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default For developer use only 402 sysop 3874 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Protect page 403 sysop 3875 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Related changes 404 sysop 3876 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (to pages linked from "$1") 405 sysop 3877 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Debug 406 sysop 3878 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default New pages 407 sysop 3879 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Oldest pages 408 sysop 3880 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Interlanguage links 409 sysop 3881 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move this page 410 sysop 3882 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <p>Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use.</p> 411 sysop 3883 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Book sources 412 sysop 5066 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for. 413 sysop 3885 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default $1 to $2 414 sysop 3886 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No send address 415 sysop 4906 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] and have a valid e-mail address in your [[Special:Preferences|preferences]] to send e-mail to other users. 416 sysop 3888 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default E-mail this user 417 sysop 3889 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default E-mail user 418 sysop 3890 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the "From" address of the mail, so the recipient will be able to reply. 419 sysop 3891 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No e-mail address 420 sysop 3892 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. 421 sysop 3893 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default From 422 sysop 3894 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default To 423 sysop 3895 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Subject 424 sysop 3896 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Message 425 sysop 3897 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Send 426 sysop 3898 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default E-mail sent 427 sysop 3899 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Your e-mail message has been sent. 428 sysop 3900 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default My watchlist 429 sysop 3901 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default (for user "$1") 430 sysop 3902 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You have no items on your watchlist. 431 sysop 3903 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Not logged in 432 sysop 5119 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default You must be [[Special:Userlogin|logged in]] to modify your watchlist. 433 sysop 3905 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Added to watchlist 434 sysop 5956 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default The page "[[:$1]]" has been added to your [[Special:Watchlist|watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear '''bolded''' in the [[Special:Recentchanges|list of recent changes]] to make it easier to pick out. If you want to remove the page from your watchlist later, click "Unwatch" in the sidebar. 435 sysop 3907 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Removed from watchlist 436 sysop 6061 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default The page "[[:$1]]" has been removed from your watchlist. 437 sysop 3909 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Watch this page 438 sysop 3910 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Stop watching 439 sysop 3911 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Not a content page 440 sysop 5118 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default None of your watched items was edited in the time period displayed. 441 sysop 6098 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default * $1 pages watched not counting talk pages * [[Special:Watchlist/edit|Show and edit complete watchlist]] * [[Special:Watchlist/clear|Remove all pages]] 442 sysop 3914 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default checking recent edits for watched pages 443 sysop 3915 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default checking watched pages for recent edits 444 sysop 3916 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Remove checked items from watchlist 445 sysop 3917 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Your watchlist contains $1 pages. 446 sysop 5034 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Here's an alphabetical list of your watched content pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the 'remove checked' button at the bottom of the screen (deleting a content page also deletes the accompanying talk page and vice versa). 447 sysop 3919 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Removing requested items from watchlist... 448 sysop 3920 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Couldn't remove item '$1'... 449 sysop 3921 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Problem with item '$1', invalid name... 450 sysop 3922 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Below are the last $1 changes in the last <b>$2</b> hours. 451 sysop 3923 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Show last $1 hours $2 days $3 452 sysop 3924 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default This is a saved version of your watchlist. 453 sysop 3925 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Delete page 454 sysop 3926 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Confirm 455 sysop 4618 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default content was: '$1' 456 sysop 4617 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default content before blanking was: '$1' 457 sysop 3929 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default page was empty 458 sysop 3930 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Confirm delete 459 sysop 3931 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default (Deleting "$1") 460 sysop 5690 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default Warning: The page you are about to delete has a history: 461 sysop 5973 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with [[{{ns:project}}:Policy]]. 462 sysop 3934 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Yes, I really want to delete this. 463 sysop 3935 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Action complete 464 sysop 3936 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default "$1" has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. 465 sysop 4600 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default deleted "[[$1]]" 466 sysop 5977 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Deletion log 467 sysop 3939 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Below is a list of the most recent deletions. 468 sysop 3940 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default deletion log 469 sysop 3941 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Reverted to earlier revision 470 sysop 3942 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Reason for deletion 471 sysop 3943 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Revert to earlier version was successful. 472 sysop 3944 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Roll back edits 473 sysop 3945 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default rollback 474 sysop 3946 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Rollback failed 475 sysop 3947 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. 476 sysop 5678 2006-02-26T02:01:15Z MediaWiki default Cannot rollback last edit of [[$1]] by [[User:$2|$2]] ([[User talk:$2|Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by [[User:$3|$3]] ([[User talk:$3|Talk]]). 477 sysop 3949 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The edit comment was: "<i>$1</i>". 478 sysop 6063 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Reverted edits by [[Special:Contributions/$2|$2]] ([[User_talk:$2|Talk]]); changed back to last version by [[User:$1|$1]] 479 sysop 6052 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Protection log 480 sysop 6053 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Below is a list of page locks and unlocks. 481 sysop 4936 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default protected "[[$1]]" 482 sysop 4983 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default unprotected "[[$1]]" 483 sysop 5198 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default View deleted pages 484 sysop 3956 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default View and restore deleted pages 485 sysop 3957 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. 486 sysop 3958 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Restore deleted page 487 sysop 3959 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default $1 revisions archived 488 sysop 3960 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. 489 sysop 3961 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Deleted revision as of $1 490 sysop 6084 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Restore 491 sysop 4982 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default restored "[[$1]]" 492 sysop 5448 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default [[:$1|$1]] has been successfully restored. See [[Special:Log/delete]] for a record of recent deletions and restorations. 493 sysop 3965 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default User contributions 494 sysop 3966 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default My contributions 495 sysop 3967 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default For $1 496 sysop 3968 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No changes were found matching these criteria. 497 sysop 3969 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Below are this user's last <b>$1</b> changes in the last <b>$2</b> days. 498 sysop 3970 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default View the last $1 changes; view the last $2 days. 499 sysop 3971 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default (top) 500 sysop 3972 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No target 501 sysop 3973 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You have not specified a target page or user to perform this function on. 502 sysop 3974 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (List of links) 503 sysop 3975 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The following pages link to here: 504 sysop 3976 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default No pages link to here. 505 sysop 3977 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default redirect page 506 sysop 3978 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Block user 507 sysop 5965 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with [[{{ns:project}}:Policy|policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). 508 sysop 4896 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default IP Address 509 sysop 3981 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Reason 510 sysop 3982 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Block this user 511 sysop 3983 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Invalid IP address 512 sysop 3984 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You must supply a reason for the block. 513 sysop 3985 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Block succeeded 514 sysop 5683 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default [[{{ns:Special}}:Contributions/$1|$1]] has been blocked. <br />See [[{{ns:Special}}:Ipblocklist|IP block list]] to review blocks. 515 sysop 3987 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unblock user 516 sysop 3988 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. 517 sysop 3989 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Unblock this address 518 sysop 4901 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default "[[$1]]" unblocked 519 sysop 3991 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default List of blocked IP addresses and usernames 520 sysop 5133 2005-08-19T23:31:54Z MediaWiki default $1, $2 blocked $3 ($4) 521 sysop 3993 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default block 522 sysop 3994 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default unblock 523 sysop 3995 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default contribs 524 sysop 5063 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Autoblocked because your IP address has been recently used by "[[User:$1|$1]]". The reason given for $1's block is: "'''$2'''" 525 sysop 5966 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Block log 526 sysop 4576 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default blocked "[[$1]]" with an expiry time of $2 527 sysop 3999 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not listed. See the [[Special:Ipblocklist|IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. 528 sysop 5108 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default unblocked $1 529 sysop 4001 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Lock database 530 sysop 4002 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unlock database 531 sysop 4003 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. 532 sysop 4004 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. 533 sysop 4005 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Yes, I really want to lock the database. 534 sysop 4006 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Yes, I really want to unlock the database. 535 sysop 4007 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Lock database 536 sysop 4008 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unlock database 537 sysop 4009 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default You did not check the confirmation box. 538 sysop 4010 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Database lock succeeded 539 sysop 4011 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Database lock removed 540 sysop 4012 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The database has been locked. <br />Remember to remove the lock after your maintenance is complete. 541 sysop 4013 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The database has been unlocked. 542 sysop 4014 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default SQL query 543 sysop 4015 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes ('like this') to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. 544 sysop 4016 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Please note that all queries are logged. 545 sysop 4017 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enter query 546 sysop 4018 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Submit query 547 sysop 4019 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Only read-only queries are allowed. 548 sysop 4020 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Query successful 549 sysop 4021 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move page 550 sysop 4917 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to check for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will '''not''' be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. <b>WARNING!</b> This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. 551 sysop 6030 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default The associated talk page will be automatically moved along with it '''unless:''' *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. 552 sysop 4024 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move page 553 sysop 4025 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Not logged in 554 sysop 4916 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default You must be a registered user and [[Special:Userlogin|logged in]] to move a page. 555 sysop 4027 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default To new title 556 sysop 4028 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move page 557 sysop 4029 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move succeeded 558 sysop 4030 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Page "[[$1]]" moved to "[[$2]]". 559 sysop 4031 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. 560 sysop 5793 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default '''The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually.''' 561 sysop 4033 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default moved to 562 sysop 5773 2006-03-28T06:23:38Z MediaWiki default Move associated talk page 563 sysop 4035 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The corresponding talk page was also moved. 564 sysop 4036 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The corresponding talk page was <strong>not</strong> moved. 565 sysop 5388 2005-11-09T22:58:45Z MediaWiki default [[$1]] moved to [[$2]] 566 sysop 4038 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Export pages 567 sysop 5985 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML. This can be imported into another wiki using MediaWiki via the Special:Import page. To export pages, enter the titles in the text box below, one title per line, and select whether you want the current version as well as all old versions, with the page history lines, or just the current version with the info about the last edit. In the latter case you can also use a link, e.g. [[{{ns:Special}}:Export/{{int:mainpage}}]] for the page {{int:mainpage}}. 568 sysop 4040 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Include only the current revision, not the full history 569 sysop 5060 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default System messages 570 sysop 5959 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default This is a list of system messages available in the MediaWiki namespace. 571 sysop 4043 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enlarge 572 4044 2004-02-22T03:41:56Z MediaWiki default This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{MSGNW:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about] </td><td> About </td><td> {{MSGNW:about}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage] </td><td> Wikipedia:About </td><td> {{MSGNW:aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia] </td><td> About Wikipedia </td><td> {{MSGNW:aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{MSGNW:accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle] </td><td> Password sent. </td><td> {{MSGNW:accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete] </td><td> Action complete </td><td> {{MSGNW:actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{MSGNW:addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Watchlist&quot;&gt;watchlist&lt;/a&gt;. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &lt;b&gt;bolded&lt;/b&gt; in the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Recentchanges&quot;&gt;list of recent changes&lt;/a&gt; to make it easier to pick out.&lt;/p&gt; &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{MSGNW:addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators] </td><td> Wikipedia:Administrators </td><td> {{MSGNW:administrators}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{MSGNW:affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all] </td><td> all </td><td> {{MSGNW:all}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages] </td><td> All_messages </td><td> {{MSGNW:allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext] </td><td> This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace </td><td> {{MSGNW:allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages] </td><td> All pages </td><td> {{MSGNW:allpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{MSGNW:alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br&gt; </td><td> {{MSGNW:alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the article already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{MSGNW:alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages] </td><td> Oldest articles </td><td> {{MSGNW:ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext] </td><td> ---- &#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{MSGNW:anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{MSGNW:articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage] </td><td> View article </td><td> {{MSGNW:articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql] </td><td> SQL query </td><td> {{MSGNW:asksql}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{MSGNW:asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{MSGNW:badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{MSGNW:badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{MSGNW:badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{MSGNW:badquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{MSGNW:badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{MSGNW:badretype}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle] </td><td> Bad title </td><td> {{MSGNW:badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{MSGNW:badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace] </td><td> (Main) </td><td> {{MSGNW:blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;Wikipedia:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{MSGNW:blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle] </td><td> User is blocked </td><td> {{MSGNW:blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip] </td><td> Block user </td><td> {{MSGNW:blockip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub] </td><td> Block succeeded </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{MSGNW:blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink] </td><td> block </td><td> {{MSGNW:blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{MSGNW:blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{MSGNW:blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage] </td><td> Block_log </td><td> {{MSGNW:blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{MSGNW:blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources] </td><td> Book sources </td><td> {{MSGNW:booksources}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for. Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{MSGNW:booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{MSGNW:brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext] </td><td> The following redirects link to a non-existing article. </td><td> {{MSGNW:brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports] </td><td> Bug reports </td><td> {{MSGNW:bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage] </td><td> Wikipedia:Bug_reports </td><td> {{MSGNW:bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{MSGNW:bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry] </td><td> set $1: $2 </td><td> {{MSGNW:bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{MSGNW:bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{MSGNW:bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate] </td><td> by date </td><td> {{MSGNW:bydate}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname] </td><td> by name </td><td> {{MSGNW:byname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize] </td><td> by size </td><td> {{MSGNW:bysize}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{MSGNW:cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel] </td><td> Cancel </td><td> {{MSGNW:cancel}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{MSGNW:cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this article. </td><td> {{MSGNW:cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories] </td><td> Page categories </td><td> {{MSGNW:categories}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category] </td><td> category </td><td> {{MSGNW:category}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:category_header}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword] </td><td> Change password </td><td> {{MSGNW:changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes] </td><td> changes </td><td> {{MSGNW:changes}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns] </td><td> Columns </td><td> {{MSGNW:columns}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit] </td><td> (comment) </td><td> {{MSGNW:commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm] </td><td> Confirm </td><td> {{MSGNW:confirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{MSGNW:confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete] </td><td> Confirm delete </td><td> {{MSGNW:confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy]]. </td><td> {{MSGNW:confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{MSGNW:contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{MSGNW:contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink] </td><td> contribs </td><td> {{MSGNW:contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub] </td><td> For $1 </td><td> {{MSGNW:contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions] </td><td> User contributions </td><td> {{MSGNW:contributions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage] </td><td> Wikipedia:Copyrights </td><td> {{MSGNW:copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{MSGNW:copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{MSGNW:couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount] </td><td> Create new account </td><td> {{MSGNW:createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail] </td><td> by eMail </td><td> {{MSGNW:createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur] </td><td> cur </td><td> {{MSGNW:cur}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents] </td><td> Current events </td><td> {{MSGNW:currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev] </td><td> Current revision </td><td> {{MSGNW:currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror] </td><td> Database error </td><td> {{MSGNW:databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat] </td><td> Date format </td><td> {{MSGNW:dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{MSGNW:deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug] </td><td> Debug </td><td> {{MSGNW:debug}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{MSGNW:defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{MSGNW:defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{MSGNW:deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{MSGNW:deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage] </td><td> Delete page </td><td> {{MSGNW:deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage] </td><td> Delete this page </td><td> {{MSGNW:deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog] </td><td> deletion log </td><td> {{MSGNW:deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage] </td><td> Deletion_log </td><td> {{MSGNW:dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading] </td><td> For developer use only </td><td> {{MSGNW:developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;developer&quot; status. See $1. </td><td> {{MSGNW:developertext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle] </td><td> Developer access required </td><td> {{MSGNW:developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff] </td><td> diff </td><td> {{MSGNW:diff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{MSGNW:difference}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{MSGNW:disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage] </td><td> Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{MSGNW:disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext] </td><td> The following articles link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{MSGNW:disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage] </td><td> Wikipedia:General_disclaimer </td><td> {{MSGNW:disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers] </td><td> Disclaimers </td><td> {{MSGNW:disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects] </td><td> Double Redirects </td><td> {{MSGNW:doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; taget article, which the first redirect should point to. </td><td> {{MSGNW:doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{MSGNW:editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{MSGNW:editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp] </td><td> Editing help </td><td> {{MSGNW:edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage] </td><td> Wikipedia:How_does_one_edit_a_page </td><td> {{MSGNW:edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing] </td><td> Editing $1 </td><td> {{MSGNW:editing}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:editingold}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection] </td><td> edit </td><td> {{MSGNW:editsection}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage] </td><td> Edit this page </td><td> {{MSGNW:editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{MSGNW:emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost] </td><td> * Entering an email address is optional. But it enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it also helps you if you forget your password. </td><td> {{MSGNW:emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom] </td><td> From </td><td> {{MSGNW:emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage] </td><td> Message </td><td> {{MSGNW:emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage] </td><td> E-mail user </td><td> {{MSGNW:emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{MSGNW:emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend] </td><td> Send </td><td> {{MSGNW:emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent] </td><td> E-mail sent </td><td> {{MSGNW:emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{MSGNW:emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject] </td><td> Subject </td><td> {{MSGNW:emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto] </td><td> To </td><td> {{MSGNW:emailto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser] </td><td> E-mail this user </td><td> {{MSGNW:emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{MSGNW:enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{MSGNW:exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank] </td><td> page was empty </td><td> {{MSGNW:exblank}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent] </td><td> content was: </td><td> {{MSGNW:excontent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{MSGNW:explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export] </td><td> Export pages </td><td> {{MSGNW:export}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{MSGNW:exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{MSGNW:exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{MSGNW:extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{MSGNW:extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq] </td><td> FAQ </td><td> {{MSGNW:faq}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage] </td><td> Wikipedia:FAQ </td><td> {{MSGNW:faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename] </td><td> Filename </td><td> {{MSGNW:filename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource] </td><td> Source </td><td> {{MSGNW:filesource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus] </td><td> Copyright status </td><td> {{MSGNW:filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: ($2) to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{MSGNW:fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{MSGNW:formerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia] </td><td> From Wikipedia, the free encyclopedia. </td><td> {{MSGNW:fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist] </td><td> fetching image list </td><td> {{MSGNW:getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Gnunote&action=edit gnunote] </td><td> All text is available under the terms of the &lt;a class=internal href=&#39;/wiki/GNU_FDL&#39;&gt;GNU Free Documentation License&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:gnunote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go] </td><td> Go </td><td> {{MSGNW:go}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;http&#58;//pa.wikipedia.org&quot;&gt;&lt;br&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;http&#58;//pa.wikipedia.org&quot; checked&gt; http&#58;//pa.wikipedia.org &lt;br&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{MSGNW:googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{MSGNW:guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample] </td><td> Headline text </td><td> {{MSGNW:headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{MSGNW:headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help] </td><td> Help </td><td> {{MSGNW:help}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage] </td><td> Wikipedia:Help </td><td> {{MSGNW:helppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hide}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist] </td><td> hist </td><td> {{MSGNW:hist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend] </td><td> Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit </td><td> {{MSGNW:histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history] </td><td> Page history </td><td> {{MSGNW:history}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{MSGNW:historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{MSGNW:hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{MSGNW:ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{MSGNW:ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample] </td><td> Example.jpg </td><td> {{MSGNW:image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip] </td><td> Embedded image </td><td> {{MSGNW:image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks] </td><td> Image links </td><td> {{MSGNW:imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist] </td><td> Image list </td><td> {{MSGNW:imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage] </td><td> View image page </td><td> {{MSGNW:imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{MSGNW:imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc] </td><td> desc </td><td> {{MSGNW:imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{MSGNW:imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory] </td><td> Image history </td><td> {{MSGNW:imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{MSGNW:imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{MSGNW:infobox}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror] </td><td> Internal error </td><td> {{MSGNW:internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{MSGNW:intl}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{MSGNW:ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress] </td><td> IP Address/username </td><td> {{MSGNW:ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{MSGNW:ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry] </td><td> Expiry </td><td> {{MSGNW:ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{MSGNW:ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason] </td><td> Reason </td><td> {{MSGNW:ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit] </td><td> Block this user </td><td> {{MSGNW:ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit] </td><td> Unblock this address </td><td> {{MSGNW:ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{MSGNW:ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect] </td><td> redirect page </td><td> {{MSGNW:isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{MSGNW:iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{MSGNW:largefile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last] </td><td> last </td><td> {{MSGNW:last}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified] </td><td> This page was last modified $1. </td><td> {{MSGNW:lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno] </td><td> Line $1: </td><td> {{MSGNW:lineno}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample] </td><td> Link title </td><td> {{MSGNW:link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip] </td><td> Internal link </td><td> {{MSGNW:link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub] </td><td> (List of links) </td><td> {{MSGNW:linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{MSGNW:linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{MSGNW:linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{MSGNW:linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform] </td><td> list </td><td> {{MSGNW:listform}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers] </td><td> User list </td><td> {{MSGNW:listusers}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist] </td><td> Loading page history </td><td> {{MSGNW:loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{MSGNW:loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime] </td><td> Local time display </td><td> {{MSGNW:localtime}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{MSGNW:lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext] </td><td> The database has been locked. &lt;br&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{MSGNW:lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{MSGNW:locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:login}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend] </td><td> &amp;lt;loginend&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:loginend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror] </td><td> Login error </td><td> {{MSGNW:loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle] </td><td> User login </td><td> {{MSGNW:loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br&gt;Try again! </td><td> {{MSGNW:loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{MSGNW:loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle] </td><td> Login successful </td><td> {{MSGNW:loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:logout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{MSGNW:logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle] </td><td> User logout </td><td> {{MSGNW:logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages] </td><td> Long pages </td><td> {{MSGNW:longpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{MSGNW:longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{MSGNW:mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin] </td><td> No send address </td><td> {{MSGNW:mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{MSGNW:mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage] </td><td> Main Page </td><td> {{MSGNW:mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{MSGNW:mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance] </td><td> Maintenance page </td><td> {{MSGNW:maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{MSGNW:maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{MSGNW:maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname] </td><td> Name of the user: </td><td> {{MSGNW:makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{MSGNW:makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 article titles and the text of $3 articles. </td><td> {{MSGNW:matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math] </td><td> Rendering math </td><td> {{MSGNW:math}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure] </td><td> Failed to parse </td><td> {{MSGNW:math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error] </td><td> PNG conversion failed </td><td> {{MSGNW:math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error] </td><td> lexing error </td><td> {{MSGNW:math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample] </td><td> Insert formula here </td><td> {{MSGNW:math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error] </td><td> syntax error </td><td> {{MSGNW:math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{MSGNW:math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error] </td><td> unknown error </td><td> {{MSGNW:math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function] </td><td> unknown function </td><td> {{MSGNW:math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{MSGNW:media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip] </td><td> Media file link </td><td> {{MSGNW:media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{MSGNW:minlength}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{MSGNW:minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter] </td><td> M </td><td> {{MSGNW:minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{MSGNW:mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{MSGNW:missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext] </td><td> These articles do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot] </td><td> More... </td><td> {{MSGNW:moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto] </td><td> moved to </td><td> {{MSGNW:movedto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{MSGNW:movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{MSGNW:movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{MSGNW:movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{MSGNW:movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage] </td><td> Move this page </td><td> {{MSGNW:movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris] </td><td> My contributions </td><td> {{MSGNW:mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage] </td><td> My page </td><td> {{MSGNW:mypage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk] </td><td> My talk </td><td> {{MSGNW:mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes] </td><td> $1 bytes </td><td> {{MSGNW:nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges] </td><td> $1 changes </td><td> {{MSGNW:nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle] </td><td> (New) </td><td> {{MSGNW:newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;Wikipedia:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{MSGNW:newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages] </td><td> You have $1. </td><td> {{MSGNW:newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink] </td><td> new messages </td><td> {{MSGNW:newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage] </td><td> New page </td><td> {{MSGNW:newpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter] </td><td> N </td><td> {{MSGNW:newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages] </td><td> New pages </td><td> {{MSGNW:newpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword] </td><td> New password </td><td> {{MSGNW:newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle] </td><td> To new title </td><td> {{MSGNW:newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly] </td><td> (new users only) </td><td> {{MSGNW:newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next] </td><td> next </td><td> {{MSGNW:next}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn] </td><td> next $1 </td><td> {{MSGNW:nextn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks] </td><td> $1 links </td><td> {{MSGNW:nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{MSGNW:noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{MSGNW:noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{MSGNW:noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{MSGNW:noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{MSGNW:nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{MSGNW:nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{MSGNW:nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{MSGNW:nodb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:noemail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{MSGNW:noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle] </td><td> No e-mail address </td><td> {{MSGNW:noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{MSGNW:nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{MSGNW:nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{MSGNW:nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{MSGNW:nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{MSGNW:noname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{MSGNW:nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext] </td><td> You have requested a special page that is not recognized by the wiki. </td><td> {{MSGNW:nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction] </td><td> No such action </td><td> {{MSGNW:nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext] </td><td> The action specified by the URL is not recognized by the wiki </td><td> {{MSGNW:nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage] </td><td> No such special page </td><td> {{MSGNW:nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{MSGNW:nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle] </td><td> Not an article </td><td> {{MSGNW:notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{MSGNW:notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle] </td><td> No target </td><td> {{MSGNW:notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:note}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches] </td><td> No article text matches </td><td> {{MSGNW:notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches] </td><td> No article title matches </td><td> {{MSGNW:notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{MSGNW:nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{MSGNW:nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{MSGNW:nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews] </td><td> $1 views </td><td> {{MSGNW:nviews}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok] </td><td> OK </td><td> {{MSGNW:ok}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword] </td><td> Old password </td><td> {{MSGNW:oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig] </td><td> orig </td><td> {{MSGNW:orig}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:orphans}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages] </td><td> Other languages </td><td> {{MSGNW:otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub] </td><td> Move succeeded </td><td> {{MSGNW:pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{MSGNW:pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{MSGNW:passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{MSGNW:passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{MSGNW:passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{MSGNW:perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{MSGNW:perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages] </td><td> Popular pages </td><td> {{MSGNW:popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment] </td><td> Post a comment </td><td> {{MSGNW:postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext] </td><td> Search in namespaces :&lt;br&gt; $1&lt;br&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{MSGNW:powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences] </td><td> Preferences </td><td> {{MSGNW:preferences}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{MSGNW:prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{MSGNW:prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{MSGNW:prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview] </td><td> Preview </td><td> {{MSGNW:preview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{MSGNW:previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{MSGNW:previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn] </td><td> previous $1 </td><td> {{MSGNW:prevn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion] </td><td> Printable version </td><td> {{MSGNW:printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle] </td><td> (From http&#58;//www.wikipedia.org) </td><td> {{MSGNW:printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage] </td><td> Protected page </td><td> {{MSGNW:protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/wiki/Wikipedia:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{MSGNW:protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage] </td><td> Protection_log </td><td> {{MSGNW:protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]] for more information. </td><td> {{MSGNW:protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage] </td><td> Protect page </td><td> {{MSGNW:protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage] </td><td> Protect this page </td><td> {{MSGNW:protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse] </td><td> Browse </td><td> {{MSGNW:qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit] </td><td> Edit </td><td> {{MSGNW:qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind] </td><td> Find </td><td> {{MSGNW:qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions] </td><td> My pages </td><td> {{MSGNW:qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo] </td><td> Context </td><td> {{MSGNW:qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions] </td><td> This page </td><td> {{MSGNW:qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{MSGNW:qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn] </td><td> Submit query </td><td> {{MSGNW:querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful] </td><td> Query successful </td><td> {{MSGNW:querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage] </td><td> Random page </td><td> {{MSGNW:randompage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{MSGNW:range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{MSGNW:rchide}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br&gt;$3 </td><td> {{MSGNW:rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{MSGNW:rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{MSGNW:rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{MSGNW:rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{MSGNW:rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{MSGNW:rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly] </td><td> Database locked </td><td> {{MSGNW:readonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{MSGNW:readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{MSGNW:readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges] </td><td> Recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked] </td><td> Related changes </td><td> {{MSGNW:recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{MSGNW:recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom] </td><td> (Redirected from $1) </td><td> {{MSGNW:redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{MSGNW:remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{MSGNW:removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{MSGNW:removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{MSGNW:removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{MSGNW:removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs] </td><td> Reset preferences </td><td> {{MSGNW:resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{MSGNW:restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{MSGNW:resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom] </td><td> Retrieved from &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto] </td><td> Return to $1. </td><td> {{MSGNW:returnto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew] </td><td> Retype new password </td><td> {{MSGNW:retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload] </td><td> Re-upload </td><td> {{MSGNW:reupload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{MSGNW:reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{MSGNW:reverted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg] </td><td> rev </td><td> {{MSGNW:revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{MSGNW:revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory] </td><td> Revision history </td><td> {{MSGNW:revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound] </td><td> Revision not found </td><td> {{MSGNW:revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{MSGNW:revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback] </td><td> Roll back edits </td><td> {{MSGNW:rollback}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed] </td><td> Rollback failed </td><td> {{MSGNW:rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink] </td><td> rollback </td><td> {{MSGNW:rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows] </td><td> Rows </td><td> {{MSGNW:rows}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle] </td><td> Save page </td><td> {{MSGNW:savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{MSGNW:savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile] </td><td> Save file </td><td> {{MSGNW:savefile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs] </td><td> Save preferences </td><td> {{MSGNW:saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:search}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{MSGNW:searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage] </td><td> Wikipedia:Searching </td><td> {{MSGNW:searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{MSGNW:searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults] </td><td> Search results </td><td> {{MSGNW:searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead] </td><td> Search result settings </td><td> {{MSGNW:searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{MSGNW:searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit] </td><td> (section) </td><td> {{MSGNW:sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{MSGNW:selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{MSGNW:selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{MSGNW:selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime] </td><td> Server time is now </td><td> {{MSGNW:servertime}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{MSGNW:setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages] </td><td> Short pages </td><td> {{MSGNW:shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:show}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{MSGNW:showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:showlast}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview] </td><td> Show preview </td><td> {{MSGNW:showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{MSGNW:sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats] </td><td> Site statistics </td><td> {{MSGNW:sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as articles. Excluding those, there are &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; pages that are probably legitimate articles.&lt;p&gt; There have been a total of &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; page views, and &lt;b&gt;$4&lt;/b&gt; page edits since the software was upgraded (July 20, 2002). That comes to &lt;b&gt;$5&lt;/b&gt; average edits per page, and &lt;b&gt;$6&lt;/b&gt; views per edit. </td><td> {{MSGNW:sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle] </td><td> The Free Encyclopedia </td><td> {{MSGNW:sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport] </td><td> Donations </td><td> {{MSGNW:sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupportpage&action=edit sitesupportpage] </td><td> &amp;lt;sitesupportpage&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:sitesupportpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle] </td><td> Wikipedia </td><td> {{MSGNW:sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin] </td><td> Skin </td><td> {{MSGNW:skin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{MSGNW:spheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{MSGNW:sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery] </td><td> Enter query </td><td> {{MSGNW:sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics] </td><td> Statistics </td><td> {{MSGNW:statistics}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion] </td><td> Stored version </td><td> {{MSGNW:storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{MSGNW:stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories] </td><td> Subcategories </td><td> {{MSGNW:subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject] </td><td> Subject/headline </td><td> {{MSGNW:subject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage] </td><td> View subject </td><td> {{MSGNW:subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload] </td><td> Successful upload </td><td> {{MSGNW:successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:summary}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading] </td><td> For sysop use only </td><td> {{MSGNW:sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;sysop&quot; status. See $1. </td><td> {{MSGNW:sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle] </td><td> Sysop access required </td><td> {{MSGNW:sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform] </td><td> table </td><td> {{MSGNW:tableform}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{MSGNW:talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage] </td><td> Discuss this page </td><td> {{MSGNW:talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{MSGNW:textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches] </td><td> Article text matches </td><td> {{MSGNW:textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{MSGNW:thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more] </td><td> Enlarge </td><td> {{MSGNW:thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset] </td><td> Offset </td><td> {{MSGNW:timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{MSGNW:timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches] </td><td> Article title matches </td><td> {{MSGNW:titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc] </td><td> Table of contents </td><td> {{MSGNW:toc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{MSGNW:uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{MSGNW:ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop] </td><td> (top) </td><td> {{MSGNW:uctop}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip] </td><td> Unblock user </td><td> {{MSGNW:unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{MSGNW:unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink] </td><td> unblock </td><td> {{MSGNW:unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{MSGNW:undelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle] </td><td> Restore deleted article </td><td> {{MSGNW:undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn] </td><td> Restore! </td><td> {{MSGNW:undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext] </td><td> The article &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{MSGNW:undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{MSGNW:undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{MSGNW:undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{MSGNW:undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{MSGNW:undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{MSGNW:unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub] </td><td> Database lock removed </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{MSGNW:unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage] </td><td> Unprotect this page </td><td> {{MSGNW:unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages] </td><td> Unused images </td><td> {{MSGNW:unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites such as the international Wikipedias may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{MSGNW:unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage] </td><td> Stop watching </td><td> {{MSGNW:unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated] </td><td> (Updated) </td><td> {{MSGNW:updated}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:upload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{MSGNW:uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles] </td><td> Uploaded files </td><td> {{MSGNW:uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror] </td><td> Upload error </td><td> {{MSGNW:uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{MSGNW:uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink] </td><td> Upload images </td><td> {{MSGNW:uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog] </td><td> upload log </td><td> {{MSGNW:uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage] </td><td> Upload_log </td><td> {{MSGNW:uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{MSGNW:uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your articles. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in an article, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.png&#124;alt text]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;media:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the encyclopedia, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{MSGNW:uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning] </td><td> Upload warning </td><td> {{MSGNW:uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{MSGNW:userexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage] </td><td> View user page </td><td> {{MSGNW:userpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats] </td><td> User statistics </td><td> {{MSGNW:userstats}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; registered users. &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; of these are administrators (see $3). </td><td> {{MSGNW:userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version] </td><td> Version </td><td> {{MSGNW:version}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount] </td><td> This page has been accessed $1 times. </td><td> {{MSGNW:viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{MSGNW:viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource] </td><td> View source </td><td> {{MSGNW:viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage] </td><td> View discussion </td><td> {{MSGNW:viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages] </td><td> Wanted pages </td><td> {{MSGNW:wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{MSGNW:watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{MSGNW:watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist] </td><td> My watchlist </td><td> {{MSGNW:watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{MSGNW:watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{MSGNW:watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{MSGNW:watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{MSGNW:watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{MSGNW:watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis] </td><td> Watch this article </td><td> {{MSGNW:watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage] </td><td> Watch this page </td><td> {{MSGNW:watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation] </td><td> &lt;h2&gt;Welcome, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;Your account has been created. Don&#39;t forget to personalize your wikipedia preferences. </td><td> {{MSGNW:welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere] </td><td> What links here </td><td> {{MSGNW:whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{MSGNW:whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{MSGNW:whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle] </td><td> Login required to edit </td><td> {{MSGNW:whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle] </td><td> Login required to read </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage] </td><td> View meta page </td><td> {{MSGNW:wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix] </td><td> Wikipedia </td><td> {{MSGNW:wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{MSGNW:wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{MSGNW:wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{MSGNW:wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br&gt; Function: $1&lt;br&gt; Query: $2 </td><td> {{MSGNW:wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{MSGNW:wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff] </td><td> Differences </td><td> {{MSGNW:yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail] </td><td> Your e-mail* </td><td> {{MSGNW:youremail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname] </td><td> Your user name </td><td> {{MSGNW:yourname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{MSGNW:yournick}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword] </td><td> Your password </td><td> {{MSGNW:yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain] </td><td> Retype password </td><td> {{MSGNW:yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext] </td><td> Your text </td><td> {{MSGNW:yourtext}} </td></tr></table> 580 sysop 4052 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Bureaucrat_log 581 sysop 4577 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Changed group membership for $1 from $2 to $3 582 sysop 4054 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹ ਰਹੇ ਹੋ, ਓਹ ਸਿਰਫ਼ 'bureaucrat' ਦਰਜੇ ਵਾਲੇ sysop ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ 583 sysop 4055 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Bureaucrat ਦਰਜਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ 584 sysop 4056 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default {{SITENAME}} e-mail 585 sysop 4859 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default <form method="get" action="http://www.google.com/search" id="googlesearch"> <input type="hidden" name="domains" value="{{SERVER}}" /> <input type="hidden" name="num" value="50" /> <input type="hidden" name="ie" value="$2" /> <input type="hidden" name="oe" value="$2" /> <input type="text" name="q" size="31" maxlength="255" value="$1" /> <input type="submit" name="btnG" value="$3" /> <div> <input type="radio" name="sitesearch" id="gwiki" value="{{SERVER}}" checked="checked" /><label for="gwiki">{{SITENAME}}</label> <input type="radio" name="sitesearch" id="gWWW" value="" /><label for="gWWW">WWW</label> </div> </form> 586 sysop 5569 2005-12-22T07:33:15Z MediaWiki default Invalid IP range. 587 sysop 4059 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Expiry time invalid. 588 sysop 4060 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Expiry 589 sysop 4061 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default <b>User "$1" could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)</b> 590 sysop 4062 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Name of the user: 591 sysop 4063 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default <b>User "$1" is now a sysop</b> 592 sysop 4064 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Make this user into a sysop 593 sysop 4065 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator 594 sysop 4066 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Make a user into a sysop 595 sysop 4067 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The sysop ability to create range blocks is disabled. 596 sysop 4068 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Set bureaucrat flag 597 sysop 4069 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Version 598 4070 2005-02-15T05:15:46Z Aalam 19 ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਲੇਖ 601 5320 2005-10-07T00:03:50Z Brion VIBBER 1 Cleaning up Wikipedia: namespace changes '''General disclaimer''' - [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Risk disclaimer|Use Wikipedia at your own risk!]] - [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Medical disclaimer|Wikipedia does not give medical advice]] - [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Legal disclaimer|Wikipedia does not give legal opinions]] - [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Content disclaimer|Wikipedia contains spoilers and content you may find objectionable]] <center><font face="Arial" size="+2"><b> W<small>IKIPEDIA</small> M<small>AKES</small> N<small>O</small> G<small>UARANTEE</small> O<small>F</small> V<small>ALIDITY</small> </b></font></center> '''Wikipedia''' is an online open-content encyclopedia, that is, a voluntary association of individuals and groups who are developing a common resource of human knowledge. Its structure allows any individual with an Internet connection and World Wide Web browser to alter the content found here. Therefore, please be advised that nothing found here has necessarily been reviewed by professionals who are knowledgeable in the particular areas of expertise necessary to provide you with complete, accurate or reliable information about any subject in ''Wikipedia''. That's not to say that you won't find much valuable and accurate information at ''Wikipedia'', however please be advised that '''''Wikipedia'' CANNOT guarantee, in any way whatsoever, the validity of the information found here.''' It may recently have been changed, vandalized or altered by someone whose opinion does not correspond with the state of knowledge in the particular area you are interested in learning about. We are working on ways to select and approve more trustable versions of articles, but still without warranty. The closest thing to this that currently exists is the [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Featured articles]] process, but even the articles listed there may have been mercilessly edited shortly before you view them. ::'''None of the authors, contributors, sponsors, administrators, sysops, or anyone else connected with ''Wikipedia'' in any way whatsoever can be responsible for the appearance of any inaccurate or libelous information or your use of the information contained in or linked from these web pages.''' Please make sure that you understand that the information provided here is being provided free and gratuitously, and that no kind of agreement or contract is created between you and the owners or users of this site, the owners of the servers upon which it is housed, the individual ''Wikipedia'' contributors, any project administrators, sysops or anyone else who is in ''any way connected'' with this project or sister projects subject to your claims against them directly. You are being granted a limited license to copy anything from this site; it does not create or imply any contractual or extracontractual liability on the part of ''Wikipedia'' or any of its agents, members, organizers or other users. Any of the trademarks, service marks, collective marks, design rights, personality rights or similar rights that are mentioned, used or cited in the articles of the Wikipedia encyclopedia are the property of their respective owners. Their use here does not imply that you may use them for any other purpose other than for the same or a similar informational use as contemplated by the original authors of these Wikipedia articles under the GFDL licensing scheme. Unless otherwise stated Wikipedia and Wikimedia sites are neither endorsed nor affiliated with any of the holders of any such rights and as such Wikipedia can not grant any rights to use any otherwise protected materials. ''Your use of any such or similar incorporeal property is at your own risk.'' Please note that that the information found here may be in violation of the laws of the country or jurisdiction from where you are viewing this information. ''Wikipedia'' does not encourage the violation of any laws, but as this information is stored on a server in the State of [[Florida]] in the [[United States of America]], it is being maintained in reference to the protections afforded to all under the [[United States Constitution]]'s [[First Amendment]] and under the principles of the [[Universal Declaration of Human Rights]] of the [[United Nations]]. The laws in your country may not recognize as broad a protection of free speech as the laws of the United States or the principles under the UN Charter, and as such, ''Wikipedia'' cannot be responsible for any potential violations of such laws should you link to this domain or use any of the information contained herein in anyway whatsoever. :'''<big>If you need specific advice (for example, medical, legal, financial, or risk management) please seek a professional who is licensed or knowledgable in that area.</big>''' Read [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Risk disclaimer]], [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Medical disclaimer]], and [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Legal disclaimer]] for specific disclaimers. :'''<big>Wikipedia is not uniformly peer reviewed; while readers may correct errors or remove erroneous suggestions they have no legal duty to do so and thus all information read here is without any implied warranty of fitness for any purpose or use whatsoever.</big>''' '''No consequential damages can be sought against ''Wikipedia''''', as it is a voluntary association of individuals developed freely to create various open source online educational, cultural and informational resources. '''This information is being given to you gratuitously''' and there is '''no agreement or understanding between you and ''Wikipedia''''' regarding your use or modification of this information beyond the [[GNU Free Documentation License]] neither is anyone at ''Wikipedia'' responsible should someone change, edit, modify or remove any information that you may post on ''Wikipedia'' or any of its associated projects. Thank you for spending the time to read this page, and please enjoy your experience at ''Wikipedia''. <!--Remain seated until the aircraft stops moving and the seat-belt light goes off. ;-) ha, ha! NO SMOKING IN THE TERMINAL BUILDING...Do not adjust your television set, YOU ARE NOW ENTERING THE TWILIGHT ZONE --> [[en:Wikipedia:General_disclaimer]] [[ca:Viquipèdia:Avís legal]] [[da:Wikipedia:Generelle forbehold]] [[hu:Wikip%C3%A9dia:Jogi_nyilatkozat]] [[no:Wikipedia:Generelle forbehold]] [[pl:Wikipedia:Zrzeczenie si&#281; odpowiedzialno&#347;ci]] [[sv:Wikipedia:Allmänt förbehåll]] [[zh:Wikipedia:%E5%85%8D%E8%B4%A3%E5%A3%B0%E6%98%8E]] 603 sysop 4074 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default + 604 sysop 4075 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default n 605 sysop 4076 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default . 606 sysop 4077 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default a 607 sysop 4078 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default v 608 sysop 4079 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-contributions&gt; 609 sysop 4080 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-currentevents&gt; 610 sysop 4081 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default d 611 sysop 4082 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default e 612 sysop 4083 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-emailuser&gt; 613 sysop 4084 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-help&gt; 614 sysop 4085 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default h 615 sysop 4086 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default o 616 sysop 4087 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default o 617 sysop 4088 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default z 618 sysop 4089 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default i 619 sysop 4090 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default m 620 sysop 4091 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default y 621 sysop 4092 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default n 622 sysop 4093 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-portal&gt; 623 sysop 4094 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-preferences&gt; 624 sysop 4095 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default p 625 sysop 4096 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default = 626 sysop 4097 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default x 627 sysop 4098 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default r 628 sysop 4099 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default c 629 sysop 4100 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default s 630 sysop 4101 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default f 631 sysop 4102 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-sitesupport&gt; 632 sysop 4103 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default &lt;accesskey-specialpage&gt; 633 sysop 4104 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default q 634 sysop 4105 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default t 635 sysop 4106 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default d 636 sysop 4107 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default w 637 sysop 4108 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default u 638 sysop 4109 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default . 639 sysop 4110 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default e 640 sysop 4111 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default w 641 sysop 4112 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default l 642 sysop 4113 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default b 643 sysop 4114 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default + 644 sysop 4115 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਅਤੇ 645 sysop 4116 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਇੱਸ ਆਈ-ਪੀ (IP) ਦੀ ਚਰਚਾ 646 sysop 5062 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Anonymous user(s) of {{SITENAME}} 647 sysop 4118 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ 648 sysop 4119 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਰਪਾਂਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ 649 sysop 4120 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Confirm protection 650 sysop 4121 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Do you really want to protect this page? 651 sysop 4122 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Confirm unprotection 652 sysop 4123 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Do you really want to unprotect this page? 653 sysop 4124 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ $1 ਤਹਿਤ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ 654 sysop 4125 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਹਟਾਓ 655 sysop 4126 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਬਦਲੋ 656 sysop 4127 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Feed: 657 sysop 4128 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਇਤਿਹਾਸ 658 sysop 4129 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Import pages 659 sysop 4130 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Import failed: $1 660 sysop 4131 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Conflicting history revision exists (may have imported this page before) 661 sysop 4132 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Empty or no text 662 sysop 4133 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Import succeeded! 663 sysop 4134 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. 664 sysop 4135 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 665 sysop 4136 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ISBN 666 sysop 4137 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਇਹ ਪੰਨਾ ਅਖੀਰਲੀ ਵਾਰ $1 ਨੂੰ $2 ਦੁਆਰਾ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ 667 sysop 4138 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਬਾਕੀ ਦੇ ਲੇਖ ਵੇਖਣ ਲਈ [[Special:Userlogin|login]] ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 668 sysop 4139 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲਾਗ ਇਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 669 sysop 4140 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੇਲ (mail) $1 ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਗਈ ਹੈ 670 sysop 6027 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Consult the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Contents User's Guide] for information on using the wiki software. == Getting started == * [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:Configuration_settings Configuration settings list] * [http://www.mediawiki.org/wiki/Help:FAQ MediaWiki FAQ] * [http://mail.wikimedia.org/mailman/listinfo/mediawiki-announce MediaWiki release mailing list] 671 sysop 4142 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Make a user into a sysop 672 sysop 4143 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Can't write to or create math output directory 673 sysop 4144 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Can't write to or create math temp directory 674 sysop 4145 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Missing texvc executable; please see math/README to configure. 675 sysop 5572 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default <b>Missing image</b><br /><i>$1</i> 676 sysop 4147 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Move 677 sysop 4148 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨੈਵੀਗੇਸ਼ੱਨ 678 sysop 4149 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Creative Commons RDF metadata disabled for this server. 679 sysop 4150 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Dublin Core RDF metadata disabled for this server. 680 sysop 4151 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The wiki server can't provide data in a format your client can read. 681 sysop 4152 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸ਼੍ਰੇਣੀ 682 sysop 4153 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਦਦ 683 sysop 4154 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਤਸਵੀਰ 684 sysop 4155 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਲੇਖ 685 sysop 4156 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੀਡੀਆ 686 sysop 4157 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੰਦੇਸ਼ 687 sysop 4158 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਖਾਸ 688 sysop 4159 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਮੂਨਾ 689 sysop 4160 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਪੰਨਾ 690 sysop 4161 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜਾਣਕਾਰੀ 691 sysop 4162 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default $1 ਦੁਆਰਾ ਕੰਮ ਤੇ ਅਧਾਰਤ। 692 sysop 4163 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default $1 - {{SITENAME}} 693 sysop 6041 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default The following data is cached and may not be up to date. 694 sysop 4165 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਿਜੀ ਔਜ਼ਾਰ 695 sysop 4166 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸਮੂਹ ਦ੍ਵਾਰ 696 sysop 4167 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Project:ਸਮੂਹ ਦ੍ਵਾਰ 697 sysop 4168 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default {{SITENAME}} is powered by [http://www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. 698 sysop 4169 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default * <strong>ਅਸਲੀ ਨਾਮ</strong> (ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ): ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ attribution ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ<br/> * <strong>ਈ-ਮੇਲ</strong> (ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ): ਜੇ ਭਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਸਲੀ ਈ-ਮੇਲ ਨੂੰ ਜਾਣੇ, ਇਸ website ਦੁਆਰਾ ਲੋਗ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਪੰਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਕਦੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪਾਸਵਰਡ ਭੁੱਲ ਜਾਓ, ਤਾਂ ਇਸ ਈ-ਮੇਲ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. 699 sysop 4931 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Misc 700 sysop 5427 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default User profile 701 sysop 5428 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Recent changes 702 sysop 4173 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ 703 sysop 4174 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Reason for protecting 704 sysop 4175 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (give a reason) 705 sysop 4176 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (Protecting "$1") 706 sysop 4177 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Proxy blocker 707 sysop 4178 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. 708 sysop 5582 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default Done. 709 sysop 5093 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default http://www.ietf.org/rfc/rfc$1.txt 710 sysop 4181 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Rights: 711 sysop 4182 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Rollback 712 sysop 4183 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ ਨਵਾਂ ਰੁਪਾਂਤਰ ਚੁਣੋ 713 sysop 4184 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ ਪੁਰਾਣਾ ਰੁਪਾਂਤਰ ਚੁਣੋ 714 sysop 4185 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Tidy ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ XHTML markup ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ 715 sysop 4186 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default <b>User rights for "$1" could not be set. (Did you enter the name correctly?)</b> 716 sysop 4187 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Set user rights 717 sysop 5098 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default {{SITENAME}} user $1 718 sysop 5099 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default {{SITENAME}} user(s) $1 719 sysop 4190 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਖ਼ਾਸ ਪੰਨਾ 720 sysop 4191 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਚਰਚਾ 721 sysop 4192 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <!-- MediaWiki:talkpagetext --> 722 sysop 4193 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਔਜ਼ਾਰ-ਡੱਬਾ 723 sysop 4194 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Add a comment to this page. [alt-+] 724 sysop 4195 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Discussion about edits from this ip address [alt-n] 725 sysop 4196 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default The user page for the ip you're editing as [alt-.] 726 sysop 4197 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default View the content page [alt-a] 727 sysop 4198 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Atom feed for this page 728 sysop 4199 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default See the differences between the two selected versions of this page. [alt-v] 729 sysop 4200 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default View the list of contributions of this user 730 sysop 4201 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Find background information on current events 731 sysop 4202 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Delete this page [alt-d] 732 sysop 4203 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default You can edit this page. Please use the preview button before saving. [alt-e] 733 sysop 4204 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Send a mail to this user 734 sysop 4205 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default The place to find out. 735 sysop 4206 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Past versions of this page, [alt-h] 736 sysop 4207 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default You are encouraged to log in, it is not mandatory however. [alt-o] 737 sysop 4208 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Log out [alt-o] 738 sysop 4209 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Visit the Main Page [alt-z] 739 sysop 4210 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਮਾਮੂਲੀ ਬਦਲਾਵ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਲਗਾਓ (Mark this as a minor edit) [alt-i] 740 sysop 4211 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Move this page [alt-m] 741 sysop 4212 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default List of my contributions [alt-y] 742 sysop 4213 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default My talk page [alt-n] 743 sysop 4214 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default You don't have the permissions to move this page 744 sysop 4215 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default About the project, what you can do, where to find things 745 sysop 4216 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default My preferences 746 sysop 4217 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਵੇਖੋ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਪੱਕਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਿਹਲਾਂ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ! [alt-p] 747 sysop 4218 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Protect this page [alt-=] 748 sysop 4219 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Load a random page [alt-x] 749 sysop 4220 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default The list of recent changes in the wiki. [alt-r] 750 sysop 4221 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Recent changes in pages linking to this page [alt-c] 751 sysop 4222 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default RSS feed for this page 752 sysop 4223 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਦਲਾਵ ਪੱਕੇ ਕਰੋ [alt-s] 753 sysop 4224 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਵਿਕਿ ਵਿੱਚ ਲੱਭੋ [alt-f] 754 sysop 4225 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Support Wikipedia 755 sysop 4226 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default This is a special page, you can't edit the page itself. 756 sysop 4227 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default List of all special pages [alt-q] 757 sysop 4228 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Discussion about the content page [alt-t] 758 sysop 4229 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Restore $1 deleted edits to this page [alt-d] 759 sysop 4230 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Remove this page from your watchlist [alt-w] 760 sysop 4231 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default Upload images or media files [alt-u] 761 sysop 4232 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default My user page [alt-.] 762 sysop 4233 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default This page is protected. You can view it's source. [alt-e] 763 sysop 4234 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਇਸ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ watchlist ਵਿੱਚ ਜਮਾਂ ਕਰੋ[alt-w] 764 sysop 4235 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default The list of pages you're monitoring for changes. [alt-l] 765 sysop 4236 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default List of all wiki pages that link here [alt-b] 766 sysop 4237 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default $1 ਬਦਲਾਵ ਮੁੜ ਵਾਪਿਸ ਲਿਆਓ 767 sysop 4238 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰੋ 768 sysop 4239 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Reason for unprotecting 769 sysop 4240 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default (Unprotecting "$1") 770 sysop 4241 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Unwatch 771 sysop 4242 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <b>User rights for "$1" updated</b> 772 sysop 4243 2004-06-02T09:44:34Z MediaWiki default '''Note:''' After saving, you have to tell your bowser to get the new version: '''Mozilla:''' click ''reload''(or ''ctrl-r''), '''IE / Opera:''' ''ctrl-f5'', '''Safari:''' ''cmd-r'', '''Konqueror''' ''ctrl-r''. 773 sysop 4244 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <strong>ਨਸੀਹਤ:</strong>CSS/JS ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਦਲਾਵ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਿਹਲਾਂ, 'ਝਲਕ ਦਿਖਾਓ' button ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ 774 sysop 4245 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default '''ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ CSS ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਝਲਕ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ, ਅਜੇ ਇਸਨੂੰ ਪੱਕਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ!''' 775 sysop 4246 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default '''ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ javascript ਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਝਲਕ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ, ਅਜੇ ਇਸਨੂੰ ਪੱਕਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ!''' 776 sysop 5729 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default Mail object returned error: 777 sysop 4248 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Watch 778 sysop 4249 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default * ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ 779 4250 2004-06-02T09:45:56Z MediaWiki default {{int:allmessagestext}} <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]<br> [[MediaWiki_talk:1movedto2|Talk]] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{int:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]<br> [[MediaWiki_talk:About|Talk]] </td><td> About </td><td> {{int:About}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:About </td><td> {{int:Aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutwikipedia|Talk]] </td><td> About Wikipedia </td><td> {{int:Aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-addsection&action=edit accesskey-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-addsection|Talk]] </td><td> + </td><td> {{int:Accesskey-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anontalk&action=edit accesskey-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anontalk|Talk]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anonuserpage&action=edit accesskey-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anonuserpage|Talk]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-article&action=edit accesskey-article]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-article|Talk]] </td><td> a </td><td> {{int:Accesskey-article}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions&action=edit accesskey-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-compareselectedversions|Talk]] </td><td> v </td><td> {{int:Accesskey-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-contributions&action=edit accesskey-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-contributions|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-contributions&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-currentevents&action=edit accesskey-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-currentevents|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-currentevents&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-delete&action=edit accesskey-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-delete|Talk]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-delete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-edit&action=edit accesskey-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-edit|Talk]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-edit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-emailuser&action=edit accesskey-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-emailuser|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-emailuser&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-help&action=edit accesskey-help]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-help|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-help&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-help}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-history&action=edit accesskey-history]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-history|Talk]] </td><td> h </td><td> {{int:Accesskey-history}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-login&action=edit accesskey-login]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-login|Talk]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-login}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-logout&action=edit accesskey-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-logout|Talk]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-logout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mainpage&action=edit accesskey-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mainpage|Talk]] </td><td> z </td><td> {{int:Accesskey-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-minoredit&action=edit accesskey-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-minoredit|Talk]] </td><td> i </td><td> {{int:Accesskey-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-move&action=edit accesskey-move]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-move|Talk]] </td><td> m </td><td> {{int:Accesskey-move}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mycontris&action=edit accesskey-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mycontris|Talk]] </td><td> y </td><td> {{int:Accesskey-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mytalk&action=edit accesskey-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mytalk|Talk]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-portal&action=edit accesskey-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-portal|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-portal&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-portal}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preferences&action=edit accesskey-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preferences|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-preferences&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preview&action=edit accesskey-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preview|Talk]] </td><td> p </td><td> {{int:Accesskey-preview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-protect&action=edit accesskey-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-protect|Talk]] </td><td> = </td><td> {{int:Accesskey-protect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-randompage&action=edit accesskey-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-randompage|Talk]] </td><td> x </td><td> {{int:Accesskey-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchanges&action=edit accesskey-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchanges|Talk]] </td><td> r </td><td> {{int:Accesskey-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked&action=edit accesskey-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchangeslinked|Talk]] </td><td> c </td><td> {{int:Accesskey-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-save&action=edit accesskey-save]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-save|Talk]] </td><td> s </td><td> {{int:Accesskey-save}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-search&action=edit accesskey-search]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-search|Talk]] </td><td> f </td><td> {{int:Accesskey-search}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-sitesupport&action=edit accesskey-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-sitesupport|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-sitesupport&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpage&action=edit accesskey-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpage|Talk]] </td><td> &amp;lt;accesskey-specialpage&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpages&action=edit accesskey-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpages|Talk]] </td><td> q </td><td> {{int:Accesskey-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-talk&action=edit accesskey-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-talk|Talk]] </td><td> t </td><td> {{int:Accesskey-talk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-undelete&action=edit accesskey-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-undelete|Talk]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-unwatch&action=edit accesskey-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-unwatch|Talk]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-upload&action=edit accesskey-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-upload|Talk]] </td><td> u </td><td> {{int:Accesskey-upload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-userpage&action=edit accesskey-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-userpage|Talk]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-viewsource&action=edit accesskey-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-viewsource|Talk]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watch&action=edit accesskey-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watch|Talk]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-watch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watchlist&action=edit accesskey-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watchlist|Talk]] </td><td> l </td><td> {{int:Accesskey-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere&action=edit accesskey-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-whatlinkshere|Talk]] </td><td> b </td><td> {{int:Accesskey-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtext|Talk]] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{int:Accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtitle|Talk]] </td><td> Password sent. </td><td> {{int:Accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]<br> [[MediaWiki_talk:Actioncomplete|Talk]] </td><td> Action complete </td><td> {{int:Actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatch|Talk]] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{int:Addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatchtext|Talk]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &#91;&#91;Special:Watchlist&#124;watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &#39;&#39;&#39;bolded&#39;&#39;&#39; in the &#91;&#91;Special:Recentchanges&#124;list of recent changes]] to make it easier to pick out. &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{int:Addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addsection&action=edit addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Addsection|Talk]] </td><td> + </td><td> {{int:Addsection}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]<br> [[MediaWiki_talk:Administrators|Talk]] </td><td> Wikipedia:Administrators </td><td> {{int:Administrators}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Affirmation|Talk]] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{int:Affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]<br> [[MediaWiki_talk:All|Talk]] </td><td> all </td><td> {{int:All}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessages|Talk]] </td><td> All system messages </td><td> {{int:Allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessagestext|Talk]] </td><td> This is a list of all system messages available in the MediaWiki: namespace. </td><td> {{int:Allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]<br> [[MediaWiki_talk:Allpages|Talk]] </td><td> All pages </td><td> {{int:Allpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]<br> [[MediaWiki_talk:Alphaindexline|Talk]] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{int:Alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyloggedin|Talk]] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br /&gt; </td><td> {{int:Alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyrolled|Talk]] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{int:Alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]<br> [[MediaWiki_talk:Ancientpages|Talk]] </td><td> Oldest pages </td><td> {{int:Ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:And&action=edit and]<br> [[MediaWiki_talk:And|Talk]] </td><td> and </td><td> {{int:And}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalk&action=edit anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalk|Talk]] </td><td> Talk for this IP </td><td> {{int:Anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalkpagetext|Talk]] </td><td> ----&#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{int:Anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anonymous&action=edit anonymous]<br> [[MediaWiki_talk:Anonymous|Talk]] </td><td> Anonymous user(s) of Wikipedia </td><td> {{int:Anonymous}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Article&action=edit article]<br> [[MediaWiki_talk:Article|Talk]] </td><td> Content page </td><td> {{int:Article}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]<br> [[MediaWiki_talk:Articleexists|Talk]] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{int:Articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]<br> [[MediaWiki_talk:Articlepage|Talk]] </td><td> View content page </td><td> {{int:Articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]<br> [[MediaWiki_talk:Asksql|Talk]] </td><td> SQL query </td><td> {{int:Asksql}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]<br> [[MediaWiki_talk:Asksqltext|Talk]] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{int:Asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Autoblocker|Talk]] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]<br> [[MediaWiki_talk:Badarticleerror|Talk]] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{int:Badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]<br> [[MediaWiki_talk:Badfilename|Talk]] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]<br> [[MediaWiki_talk:Badfiletype|Talk]] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{int:Badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Badipaddress|Talk]] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{int:Badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]<br> [[MediaWiki_talk:Badquery|Talk]] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{int:Badquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]<br> [[MediaWiki_talk:Badquerytext|Talk]] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{int:Badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]<br> [[MediaWiki_talk:Badretype|Talk]] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{int:Badretype}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitle|Talk]] </td><td> Bad title </td><td> {{int:Badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitletext|Talk]] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{int:Badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]<br> [[MediaWiki_talk:Blanknamespace|Talk]] </td><td> (Main) </td><td> {{int:Blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtext|Talk]] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br /&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;Wikipedia:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{int:Blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtitle|Talk]] </td><td> User is blocked </td><td> {{int:Blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]<br> [[MediaWiki_talk:Blockip|Talk]] </td><td> Block user </td><td> {{int:Blockip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesssub|Talk]] </td><td> Block succeeded </td><td> {{int:Blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesstext|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br /&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{int:Blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockiptext|Talk]] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{int:Blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklink|Talk]] </td><td> block </td><td> {{int:Blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklistline|Talk]] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{int:Blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogentry|Talk]] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{int:Blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogpage|Talk]] </td><td> Block_log </td><td> {{int:Blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogtext|Talk]] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{int:Blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_sample|Talk]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_tip|Talk]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]<br> [[MediaWiki_talk:Booksources|Talk]] </td><td> Book sources </td><td> {{int:Booksources}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]<br> [[MediaWiki_talk:Booksourcetext|Talk]] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for.Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{int:Booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirects|Talk]] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{int:Brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirectstext|Talk]] </td><td> The following redirects link to a non-existing pages. </td><td> {{int:Brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreports|Talk]] </td><td> Bug reports </td><td> {{int:Bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreportspage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Bug_reports </td><td> {{int:Bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlog|Talk]] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{int:Bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlogentry|Talk]] </td><td> Rights for user &quot;$1&quot; set &quot;$2&quot; </td><td> {{int:Bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{int:Bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattitle|Talk]] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{int:Bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]<br> [[MediaWiki_talk:Bydate|Talk]] </td><td> by date </td><td> {{int:Bydate}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]<br> [[MediaWiki_talk:Byname|Talk]] </td><td> by name </td><td> {{int:Byname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]<br> [[MediaWiki_talk:Bysize|Talk]] </td><td> by size </td><td> {{int:Bysize}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]<br> [[MediaWiki_talk:Cachederror|Talk]] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{int:Cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]<br> [[MediaWiki_talk:Cancel|Talk]] </td><td> Cancel </td><td> {{int:Cancel}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Cannotdelete|Talk]] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{int:Cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]<br> [[MediaWiki_talk:Cantrollback|Talk]] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. </td><td> {{int:Cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]<br> [[MediaWiki_talk:Categories|Talk]] </td><td> Categories </td><td> {{int:Categories}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]<br> [[MediaWiki_talk:Category|Talk]] </td><td> category </td><td> {{int:Category}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]<br> [[MediaWiki_talk:Category_header|Talk]] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Category_header}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]<br> [[MediaWiki_talk:Changepassword|Talk]] </td><td> Change password </td><td> {{int:Changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]<br> [[MediaWiki_talk:Changes|Talk]] </td><td> changes </td><td> {{int:Changes}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]<br> [[MediaWiki_talk:Columns|Talk]] </td><td> Columns </td><td> {{int:Columns}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]<br> [[MediaWiki_talk:Commentedit|Talk]] </td><td> (comment) </td><td> {{int:Commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Compareselectedversions&action=edit compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Compareselectedversions|Talk]] </td><td> Compare selected versions </td><td> {{int:Compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]<br> [[MediaWiki_talk:Confirm|Talk]] </td><td> Confirm </td><td> {{int:Confirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmcheck|Talk]] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{int:Confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdelete|Talk]] </td><td> Confirm delete </td><td> {{int:Confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdeletetext|Talk]] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy]]. </td><td> {{int:Confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotect&action=edit confirmprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotect|Talk]] </td><td> Confirm protection </td><td> {{int:Confirmprotect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotecttext&action=edit confirmprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotecttext|Talk]] </td><td> Do you really want to protect this page? </td><td> {{int:Confirmprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotect&action=edit confirmunprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotect|Talk]] </td><td> Confirm unprotection </td><td> {{int:Confirmunprotect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotecttext&action=edit confirmunprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotecttext|Talk]] </td><td> Do you really want to unprotect this page? </td><td> {{int:Confirmunprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]<br> [[MediaWiki_talk:Contextchars|Talk]] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{int:Contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]<br> [[MediaWiki_talk:Contextlines|Talk]] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{int:Contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]<br> [[MediaWiki_talk:Contribslink|Talk]] </td><td> contribs </td><td> {{int:Contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]<br> [[MediaWiki_talk:Contribsub|Talk]] </td><td> For $1 </td><td> {{int:Contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Contributions|Talk]] </td><td> User contributions </td><td> {{int:Contributions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyright&action=edit copyright]<br> [[MediaWiki_talk:Copyright|Talk]] </td><td> Content is available under $1. </td><td> {{int:Copyright}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Copyrights </td><td> {{int:Copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpagename|Talk]] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{int:Copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightwarning|Talk]] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br /&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]<br> [[MediaWiki_talk:Couldntremove|Talk]] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{int:Couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccount|Talk]] </td><td> Create new account </td><td> {{int:Createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccountmail|Talk]] </td><td> by email </td><td> {{int:Createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]<br> [[MediaWiki_talk:Cur|Talk]] </td><td> cur </td><td> {{int:Cur}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Currentevents|Talk]] </td><td> Current events </td><td> {{int:Currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]<br> [[MediaWiki_talk:Currentrev|Talk]] </td><td> Current revision </td><td> {{int:Currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]<br> [[MediaWiki_talk:Databaseerror|Talk]] </td><td> Database error </td><td> {{int:Databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]<br> [[MediaWiki_talk:Dateformat|Talk]] </td><td> Date format </td><td> {{int:Dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortext|Talk]] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{int:Dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortextcl|Talk]] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{int:Dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]<br> [[MediaWiki_talk:Deadendpages|Talk]] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{int:Deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]<br> [[MediaWiki_talk:Debug|Talk]] </td><td> Debug </td><td> {{int:Debug}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]<br> [[MediaWiki_talk:Defaultns|Talk]] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{int:Defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Defemailsubject|Talk]] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{int:Defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Delete&action=edit delete]<br> [[MediaWiki_talk:Delete|Talk]] </td><td> Delete </td><td> {{int:Delete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]<br> [[MediaWiki_talk:Deletecomment|Talk]] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{int:Deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedarticle|Talk]] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedtext|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{int:Deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]<br> [[MediaWiki_talk:Deleteimg|Talk]] </td><td> del </td><td> {{int:Deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletepage|Talk]] </td><td> Delete page </td><td> {{int:Deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]<br> [[MediaWiki_talk:Deletesub|Talk]] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletethispage|Talk]] </td><td> Delete this page </td><td> {{int:Deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]<br> [[MediaWiki_talk:Deletionlog|Talk]] </td><td> deletion log </td><td> {{int:Deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpage|Talk]] </td><td> Deletion_log </td><td> {{int:Dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpagetext|Talk]] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Developerspheading|Talk]] </td><td> For developer use only </td><td> {{int:Developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]<br> [[MediaWiki_talk:Developertext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;developer&quot; status. See $1. </td><td> {{int:Developertext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Developertitle|Talk]] </td><td> Developer access required </td><td> {{int:Developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]<br> [[MediaWiki_talk:Diff|Talk]] </td><td> diff </td><td> {{int:Diff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]<br> [[MediaWiki_talk:Difference|Talk]] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{int:Difference}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguations|Talk]] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{int:Disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationspage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{int:Disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationstext|Talk]] </td><td> The following pages link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br /&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br /&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{int:Disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimerpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:General_disclaimer </td><td> {{int:Disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimers|Talk]] </td><td> Disclaimers </td><td> {{int:Disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirects|Talk]] </td><td> Double Redirects </td><td> {{int:Doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirectstext|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br /&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; target page, which the first redirect should point to. </td><td> {{int:Doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edit&action=edit edit]<br> [[MediaWiki_talk:Edit|Talk]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Edit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Editcomment|Talk]] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{int:Editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Editconflict|Talk]] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{int:Editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]<br> [[MediaWiki_talk:Editcurrent|Talk]] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{int:Editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelp|Talk]] </td><td> Editing help </td><td> {{int:Edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelppage|Talk]] </td><td> Help:Editing </td><td> {{int:Edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]<br> [[MediaWiki_talk:Editing|Talk]] </td><td> Editing $1 </td><td> {{int:Editing}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]<br> [[MediaWiki_talk:Editingold|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Editingold}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]<br> [[MediaWiki_talk:Editsection|Talk]] </td><td> edit </td><td> {{int:Editsection}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Editthispage|Talk]] </td><td> Edit this page </td><td> {{int:Editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]<br> [[MediaWiki_talk:Emailflag|Talk]] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{int:Emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]<br> [[MediaWiki_talk:Emailforlost|Talk]] </td><td> Fields marked with a star (*) are optional. Storing an email address enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Your real name, if you choose to provide it, will be used for giving you attribution for your work. </td><td> {{int:Emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Emailfrom|Talk]] </td><td> From </td><td> {{int:Emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailmessage|Talk]] </td><td> Message </td><td> {{int:Emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpage|Talk]] </td><td> E-mail user </td><td> {{int:Emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpagetext|Talk]] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{int:Emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsend|Talk]] </td><td> Send </td><td> {{int:Emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsent|Talk]] </td><td> E-mail sent </td><td> {{int:Emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsenttext|Talk]] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{int:Emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsubject|Talk]] </td><td> Subject </td><td> {{int:Emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]<br> [[MediaWiki_talk:Emailto|Talk]] </td><td> To </td><td> {{int:Emailto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Emailuser|Talk]] </td><td> E-mail this user </td><td> {{int:Emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Enterlockreason|Talk]] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{int:Enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]<br> [[MediaWiki_talk:Error|Talk]] </td><td> Error </td><td> {{int:Error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Errorpagetitle|Talk]] </td><td> Error </td><td> {{int:Errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exbeforeblank|Talk]] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{int:Exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exblank|Talk]] </td><td> page was empty </td><td> {{int:Exblank}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]<br> [[MediaWiki_talk:Excontent|Talk]] </td><td> content was: </td><td> {{int:Excontent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Explainconflict|Talk]] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{int:Explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]<br> [[MediaWiki_talk:Export|Talk]] </td><td> Export pages </td><td> {{int:Export}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]<br> [[MediaWiki_talk:Exportcuronly|Talk]] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{int:Exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]<br> [[MediaWiki_talk:Exporttext|Talk]] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{int:Exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_sample|Talk]] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{int:Extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_tip|Talk]] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{int:Extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]<br> [[MediaWiki_talk:Faq|Talk]] </td><td> FAQ </td><td> {{int:Faq}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]<br> [[MediaWiki_talk:Faqpage|Talk]] </td><td> Wikipedia:FAQ </td><td> {{int:Faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Feedlinks&action=edit feedlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Feedlinks|Talk]] </td><td> Feed: </td><td> {{int:Feedlinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filecopyerror|Talk]] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filedeleteerror|Talk]] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]<br> [[MediaWiki_talk:Filedesc|Talk]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]<br> [[MediaWiki_talk:Filename|Talk]] </td><td> Filename </td><td> {{int:Filename}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Filenotfound|Talk]] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filerenameerror|Talk]] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]<br> [[MediaWiki_talk:Filesource|Talk]] </td><td> Source </td><td> {{int:Filesource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]<br> [[MediaWiki_talk:Filestatus|Talk]] </td><td> Copyright status </td><td> {{int:Filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]<br> [[MediaWiki_talk:Fileuploaded|Talk]] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{int:Fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]<br> [[MediaWiki_talk:Formerror|Talk]] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{int:Formerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Fromwikipedia|Talk]] </td><td> From Wikipedia </td><td> {{int:Fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Getimagelist|Talk]] </td><td> fetching image list </td><td> {{int:Getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]<br> [[MediaWiki_talk:Go|Talk]] </td><td> Go </td><td> {{int:Go}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]<br> [[MediaWiki_talk:Googlesearch|Talk]] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;{{SERVER}}&quot;&gt;&lt;br /&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;{{SERVER}}&quot; checked&gt; {{SERVER}} &lt;br /&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{int:Googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]<br> [[MediaWiki_talk:Guesstimezone|Talk]] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{int:Guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_sample|Talk]] </td><td> Headline text </td><td> {{int:Headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_tip|Talk]] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{int:Headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]<br> [[MediaWiki_talk:Help|Talk]] </td><td> Help </td><td> {{int:Help}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]<br> [[MediaWiki_talk:Helppage|Talk]] </td><td> Help:Contents </td><td> {{int:Helppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]<br> [[MediaWiki_talk:Hide|Talk]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hide}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]<br> [[MediaWiki_talk:Hidetoc|Talk]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]<br> [[MediaWiki_talk:Hist|Talk]] </td><td> hist </td><td> {{int:Hist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Histlegend|Talk]] </td><td> Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.&lt;br/&gt; Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. </td><td> {{int:Histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]<br> [[MediaWiki_talk:History|Talk]] </td><td> Page history </td><td> {{int:History}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_short&action=edit history_short]<br> [[MediaWiki_talk:History_short|Talk]] </td><td> History </td><td> {{int:History_short}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Historywarning|Talk]] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{int:Historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Hr_tip|Talk]] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{int:Hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Ignorewarning|Talk]] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{int:Ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]<br> [[MediaWiki_talk:Ilshowmatch|Talk]] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{int:Ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ilsubmit|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Image_sample|Talk]] </td><td> Example.jpg </td><td> {{int:Image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Image_tip|Talk]] </td><td> Embedded image </td><td> {{int:Image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelinks|Talk]] </td><td> Image links </td><td> {{int:Imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelist|Talk]] </td><td> Image list </td><td> {{int:Imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelisttext|Talk]] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]<br> [[MediaWiki_talk:Imagepage|Talk]] </td><td> View image page </td><td> {{int:Imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]<br> [[MediaWiki_talk:Imagereverted|Talk]] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{int:Imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdelete|Talk]] </td><td> del </td><td> {{int:Imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdesc|Talk]] </td><td> desc </td><td> {{int:Imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistlegend|Talk]] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br /&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{int:Imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistory|Talk]] </td><td> Image history </td><td> {{int:Imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imglegend|Talk]] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{int:Imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Import&action=edit import]<br> [[MediaWiki_talk:Import|Talk]] </td><td> Import pages </td><td> {{int:Import}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importfailed&action=edit importfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Importfailed|Talk]] </td><td> Import failed: $1 </td><td> {{int:Importfailed}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importhistoryconflict&action=edit importhistoryconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Importhistoryconflict|Talk]] </td><td> Conflicting history revision exists (may have imported this page before) </td><td> {{int:Importhistoryconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importnotext&action=edit importnotext]<br> [[MediaWiki_talk:Importnotext|Talk]] </td><td> Empty or no text </td><td> {{int:Importnotext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importsuccess&action=edit importsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Importsuccess|Talk]] </td><td> Import succeeded! </td><td> {{int:Importsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importtext&action=edit importtext]<br> [[MediaWiki_talk:Importtext|Talk]] </td><td> Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. </td><td> {{int:Importtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox|Talk]] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{int:Infobox}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox_alert&action=edit infobox_alert]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox_alert|Talk]] </td><td> Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 </td><td> {{int:Infobox_alert}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]<br> [[MediaWiki_talk:Internalerror|Talk]] </td><td> Internal error </td><td> {{int:Internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]<br> [[MediaWiki_talk:Intl|Talk]] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{int:Intl}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ip_range_invalid|Talk]] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{int:Ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Ipaddress|Talk]] </td><td> IP Address/username </td><td> {{int:Ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ipb_expiry_invalid|Talk]] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{int:Ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbexpiry|Talk]] </td><td> Expiry </td><td> {{int:Ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]<br> [[MediaWiki_talk:Ipblocklist|Talk]] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{int:Ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbreason|Talk]] </td><td> Reason </td><td> {{int:Ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbsubmit|Talk]] </td><td> Block this user </td><td> {{int:Ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusubmit|Talk]] </td><td> Unblock this address </td><td> {{int:Ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusuccess|Talk]] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{int:Ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isbn&action=edit isbn]<br> [[MediaWiki_talk:Isbn|Talk]] </td><td> ISBN </td><td> {{int:Isbn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]<br> [[MediaWiki_talk:Isredirect|Talk]] </td><td> redirect page </td><td> {{int:Isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_sample|Talk]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_tip|Talk]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]<br> [[MediaWiki_talk:Iteminvalidname|Talk]] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{int:Iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]<br> [[MediaWiki_talk:Largefile|Talk]] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{int:Largefile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]<br> [[MediaWiki_talk:Last|Talk]] </td><td> last </td><td> {{int:Last}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodified|Talk]] </td><td> This page was last modified $1. </td><td> {{int:Lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodifiedby&action=edit lastmodifiedby]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodifiedby|Talk]] </td><td> This page was last modified $1 by $2. </td><td> {{int:Lastmodifiedby}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]<br> [[MediaWiki_talk:Lineno|Talk]] </td><td> Line $1: </td><td> {{int:Lineno}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Link_sample|Talk]] </td><td> Link title </td><td> {{int:Link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Link_tip|Talk]] </td><td> Internal link </td><td> {{int:Link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Linklistsub|Talk]] </td><td> (List of links) </td><td> {{int:Linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Linkshere|Talk]] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{int:Linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Linkstoimage|Talk]] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{int:Linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]<br> [[MediaWiki_talk:Linktrail|Talk]] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{int:Linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]<br> [[MediaWiki_talk:Listform|Talk]] </td><td> list </td><td> {{int:Listform}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]<br> [[MediaWiki_talk:Listusers|Talk]] </td><td> User list </td><td> {{int:Listusers}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]<br> [[MediaWiki_talk:Loadhist|Talk]] </td><td> Loading page history </td><td> {{int:Loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]<br> [[MediaWiki_talk:Loadingrev|Talk]] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{int:Loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]<br> [[MediaWiki_talk:Localtime|Talk]] </td><td> Local time display </td><td> {{int:Localtime}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Lockbtn|Talk]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Lockconfirm|Talk]] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{int:Lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdb|Talk]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesssub|Talk]] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{int:Lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesstext|Talk]] </td><td> The database has been locked. &lt;br /&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{int:Lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbtext|Talk]] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{int:Lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Locknoconfirm|Talk]] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{int:Locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]<br> [[MediaWiki_talk:Login|Talk]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Login}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]<br> [[MediaWiki_talk:Loginend|Talk]] </td><td> &amp;nbsp; </td><td> {{int:Loginend}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]<br> [[MediaWiki_talk:Loginerror|Talk]] </td><td> Login error </td><td> {{int:Loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginpagetitle|Talk]] </td><td> User login </td><td> {{int:Loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]<br> [[MediaWiki_talk:Loginproblem|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;Try again! </td><td> {{int:Loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]<br> [[MediaWiki_talk:Loginprompt|Talk]] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{int:Loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtext&action=edit loginreqtext]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtext|Talk]] </td><td> You must &#91;&#91;special:Userlogin&#124;login]] to view other pages. </td><td> {{int:Loginreqtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtitle&action=edit loginreqtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtitle|Talk]] </td><td> Login Required </td><td> {{int:Loginreqtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccess|Talk]] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccesstitle|Talk]] </td><td> Login successful </td><td> {{int:Loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]<br> [[MediaWiki_talk:Logout|Talk]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Logout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttext|Talk]] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{int:Logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttitle|Talk]] </td><td> User logout </td><td> {{int:Logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]<br> [[MediaWiki_talk:Lonelypages|Talk]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]<br> [[MediaWiki_talk:Longpages|Talk]] </td><td> Long pages </td><td> {{int:Longpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Longpagewarning|Talk]] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{int:Longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailerror&action=edit mailerror]<br> [[MediaWiki_talk:Mailerror|Talk]] </td><td> Error sending mail: $1 </td><td> {{int:Mailerror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Mailmypassword|Talk]] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{int:Mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologin|Talk]] </td><td> No send address </td><td> {{int:Mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;{{localurl:Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{int:Mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpage|Talk]] </td><td> Main Page </td><td> {{int:Mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagedocfooter&action=edit mainpagedocfooter]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagedocfooter|Talk]] </td><td> Please see &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_i18n documentation on customizing the interface] and the &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide User&#39;s Guide] for usage and configuration help. </td><td> {{int:Mainpagedocfooter}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagetext|Talk]] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{int:Mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenance|Talk]] </td><td> Maintenance page </td><td> {{int:Maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenancebacklink|Talk]] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{int:Maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Maintnancepagetext|Talk]] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{int:Maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysop&action=edit makesysop]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysop|Talk]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysop}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopfail|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopname|Talk]] </td><td> Name of the user: </td><td> {{int:Makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopok|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopsubmit|Talk]] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{int:Makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptext|Talk]] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{int:Makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptitle|Talk]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]<br> [[MediaWiki_talk:Matchtotals|Talk]] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 page titles and the text of $3 pages. </td><td> {{int:Matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]<br> [[MediaWiki_talk:Math|Talk]] </td><td> Rendering math </td><td> {{int:Math}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_output&action=edit math_bad_output]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_output|Talk]] </td><td> Can&#39;t write to or create math output directory </td><td> {{int:Math_bad_output}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_tmpdir&action=edit math_bad_tmpdir]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_tmpdir|Talk]] </td><td> Can&#39;t write to or create math temp directory </td><td> {{int:Math_bad_tmpdir}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]<br> [[MediaWiki_talk:Math_failure|Talk]] </td><td> Failed to parse </td><td> {{int:Math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_image_error|Talk]] </td><td> PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert </td><td> {{int:Math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_lexing_error|Talk]] </td><td> lexing error </td><td> {{int:Math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_notexvc&action=edit math_notexvc]<br> [[MediaWiki_talk:Math_notexvc|Talk]] </td><td> Missing texvc executable; please see math/README to configure. </td><td> {{int:Math_notexvc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Math_sample|Talk]] </td><td> Insert formula here </td><td> {{int:Math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_syntax_error|Talk]] </td><td> syntax error </td><td> {{int:Math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Math_tip|Talk]] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{int:Math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_error|Talk]] </td><td> unknown error </td><td> {{int:Math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_function|Talk]] </td><td> unknown function </td><td> {{int:Math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Media_sample|Talk]] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{int:Media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Media_tip|Talk]] </td><td> Media file link </td><td> {{int:Media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]<br> [[MediaWiki_talk:Minlength|Talk]] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{int:Minlength}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Minoredit|Talk]] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{int:Minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]<br> [[MediaWiki_talk:Minoreditletter|Talk]] </td><td> M </td><td> {{int:Minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelings|Talk]] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{int:Mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingspage|Talk]] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{int:Mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingstext|Talk]] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{int:Mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Missingarticle|Talk]] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{int:Missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingimage&action=edit missingimage]<br> [[MediaWiki_talk:Missingimage|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;Missing image&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt; </td><td> {{int:Missingimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinks|Talk]] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{int:Missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinksbutton|Talk]] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{int:Missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinkstext|Talk]] </td><td> These pages do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{int:Missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]<br> [[MediaWiki_talk:Moredotdotdot|Talk]] </td><td> More... </td><td> {{int:Moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Move&action=edit move]<br> [[MediaWiki_talk:Move|Talk]] </td><td> Move </td><td> {{int:Move}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Movearticle|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]<br> [[MediaWiki_talk:Movedto|Talk]] </td><td> moved to </td><td> {{int:Movedto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologintext|Talk]] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{int:Movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]<br> [[MediaWiki_talk:Movepage|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagebtn|Talk]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetalktext|Talk]] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{int:Movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetext|Talk]] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{int:Movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]<br> [[MediaWiki_talk:Movetalk|Talk]] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{int:Movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Movethispage|Talk]] </td><td> Move this page </td><td> {{int:Movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Mycontris|Talk]] </td><td> My contributions </td><td> {{int:Mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]<br> [[MediaWiki_talk:Mypage|Talk]] </td><td> My page </td><td> {{int:Mypage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Mytalk|Talk]] </td><td> My talk </td><td> {{int:Mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Navigation&action=edit navigation]<br> [[MediaWiki_talk:Navigation|Talk]] </td><td> Navigation </td><td> {{int:Navigation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]<br> [[MediaWiki_talk:Nbytes|Talk]] </td><td> $1 bytes </td><td> {{int:Nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Nchanges|Talk]] </td><td> $1 changes </td><td> {{int:Nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticle|Talk]] </td><td> (New) </td><td> {{int:Newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticletext|Talk]] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;Wikipedia:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{int:Newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessages|Talk]] </td><td> You have $1. </td><td> {{int:Newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessageslink|Talk]] </td><td> new messages </td><td> {{int:Newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]<br> [[MediaWiki_talk:Newpage|Talk]] </td><td> New page </td><td> {{int:Newpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]<br> [[MediaWiki_talk:Newpageletter|Talk]] </td><td> N </td><td> {{int:Newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]<br> [[MediaWiki_talk:Newpages|Talk]] </td><td> New pages </td><td> {{int:Newpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Newpassword|Talk]] </td><td> New password </td><td> {{int:Newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Newtitle|Talk]] </td><td> To new title </td><td> {{int:Newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]<br> [[MediaWiki_talk:Newusersonly|Talk]] </td><td> (new users only) </td><td> {{int:Newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]<br> [[MediaWiki_talk:Next|Talk]] </td><td> next </td><td> {{int:Next}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]<br> [[MediaWiki_talk:Nextn|Talk]] </td><td> next $1 </td><td> {{int:Nextn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Nlinks|Talk]] </td><td> $1 links </td><td> {{int:Nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Noaffirmation|Talk]] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{int:Noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Noarticletext|Talk]] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{int:Noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Noblockreason|Talk]] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{int:Noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]<br> [[MediaWiki_talk:Noconnect|Talk]] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{int:Noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Nocontribs|Talk]] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{int:Nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookieslogin|Talk]] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{int:Nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookiesnew|Talk]] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{int:Nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocreativecommons&action=edit nocreativecommons]<br> [[MediaWiki_talk:Nocreativecommons|Talk]] </td><td> Creative Commons RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nocreativecommons}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]<br> [[MediaWiki_talk:Nodb|Talk]] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{int:Nodb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodublincore&action=edit nodublincore]<br> [[MediaWiki_talk:Nodublincore|Talk]] </td><td> Dublin Core RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nodublincore}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]<br> [[MediaWiki_talk:Noemail|Talk]] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Noemail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtext|Talk]] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{int:Noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtitle|Talk]] </td><td> No e-mail address </td><td> {{int:Noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]<br> [[MediaWiki_talk:Nogomatch|Talk]] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{int:Nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]<br> [[MediaWiki_talk:Nohistory|Talk]] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{int:Nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkshere|Talk]] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{int:Nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkstoimage|Talk]] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{int:Nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]<br> [[MediaWiki_talk:Noname|Talk]] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{int:Noname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]<br> [[MediaWiki_talk:Nonefound|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{int:Nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Nospecialpagetext|Talk]] </td><td> You have requested a special page that is not recognized by the wiki. </td><td> {{int:Nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchaction|Talk]] </td><td> No such action </td><td> {{int:Nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchactiontext|Talk]] </td><td> The action specified by the URL is not recognized by the wiki </td><td> {{int:Nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchspecialpage|Talk]] </td><td> No such special page </td><td> {{int:Nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchuser|Talk]] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{int:Nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notacceptable&action=edit notacceptable]<br> [[MediaWiki_talk:Notacceptable|Talk]] </td><td> The wiki server can&#39;t provide data in a format your client can read. </td><td> {{int:Notacceptable}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Notanarticle|Talk]] </td><td> Not a content page </td><td> {{int:Notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettext|Talk]] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{int:Notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettitle|Talk]] </td><td> No target </td><td> {{int:Notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]<br> [[MediaWiki_talk:Note|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Note}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Notextmatches|Talk]] </td><td> No page text matches </td><td> {{int:Notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Notitlematches|Talk]] </td><td> No page title matches </td><td> {{int:Notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Notloggedin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Nowatchlist|Talk]] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{int:Nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_sample|Talk]] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{int:Nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_tip|Talk]] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{int:Nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-category&action=edit nstab-category]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-category|Talk]] </td><td> Category </td><td> {{int:Nstab-category}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-help&action=edit nstab-help]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-help|Talk]] </td><td> Help </td><td> {{int:Nstab-help}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-image&action=edit nstab-image]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-image|Talk]] </td><td> Image </td><td> {{int:Nstab-image}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-main&action=edit nstab-main]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-main|Talk]] </td><td> Article </td><td> {{int:Nstab-main}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-media&action=edit nstab-media]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-media|Talk]] </td><td> Media </td><td> {{int:Nstab-media}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-mediawiki&action=edit nstab-mediawiki]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-mediawiki|Talk]] </td><td> Message </td><td> {{int:Nstab-mediawiki}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-special&action=edit nstab-special]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-special|Talk]] </td><td> Special </td><td> {{int:Nstab-special}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-template&action=edit nstab-template]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-template|Talk]] </td><td> Template </td><td> {{int:Nstab-template}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-user&action=edit nstab-user]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-user|Talk]] </td><td> User page </td><td> {{int:Nstab-user}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-wp&action=edit nstab-wp]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-wp|Talk]] </td><td> About </td><td> {{int:Nstab-wp}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]<br> [[MediaWiki_talk:Nviews|Talk]] </td><td> $1 views </td><td> {{int:Nviews}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]<br> [[MediaWiki_talk:Ok|Talk]] </td><td> OK </td><td> {{int:Ok}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Oldpassword|Talk]] </td><td> Old password </td><td> {{int:Oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]<br> [[MediaWiki_talk:Orig|Talk]] </td><td> orig </td><td> {{int:Orig}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]<br> [[MediaWiki_talk:Orphans|Talk]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Orphans}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Othercontribs&action=edit othercontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Othercontribs|Talk]] </td><td> Based on work by $1. </td><td> {{int:Othercontribs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]<br> [[MediaWiki_talk:Otherlanguages|Talk]] </td><td> Other languages </td><td> {{int:Otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedsub|Talk]] </td><td> Move succeeded </td><td> {{int:Pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedtext|Talk]] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{int:Pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagetitle&action=edit pagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Pagetitle|Talk]] </td><td> $1 - Wikipedia </td><td> {{int:Pagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertext|Talk]] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{int:Passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertitle|Talk]] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{int:Passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordsent|Talk]] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{int:Passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfcached&action=edit perfcached]<br> [[MediaWiki_talk:Perfcached|Talk]] </td><td> The following data is cached and may not be completely up to date: </td><td> {{int:Perfcached}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabled|Talk]] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{int:Perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabledsub|Talk]] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{int:Perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Personaltools&action=edit personaltools]<br> [[MediaWiki_talk:Personaltools|Talk]] </td><td> Personal tools </td><td> {{int:Personaltools}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]<br> [[MediaWiki_talk:Popularpages|Talk]] </td><td> Popular pages </td><td> {{int:Popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal&action=edit portal]<br> [[MediaWiki_talk:Portal|Talk]] </td><td> Community portal </td><td> {{int:Portal}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal-url&action=edit portal-url]<br> [[MediaWiki_talk:Portal-url|Talk]] </td><td> Wikipedia:Community Portal </td><td> {{int:Portal-url}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Postcomment|Talk]] </td><td> Post a comment </td><td> {{int:Postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Poweredby&action=edit poweredby]<br> [[MediaWiki_talk:Poweredby|Talk]] </td><td> Wikipedia is powered by &#91;http&#58;//www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. </td><td> {{int:Poweredby}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearch|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearchtext|Talk]] </td><td> Search in namespaces :&lt;br /&gt; $1&lt;br /&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{int:Powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Preferences|Talk]] </td><td> Preferences </td><td> {{int:Preferences}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-help-userdata&action=edit prefs-help-userdata]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-help-userdata|Talk]] </td><td> * &lt;strong&gt;Real name&lt;/strong&gt; (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.&lt;br/&gt; * &lt;strong&gt;Email&lt;/strong&gt; (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it. </td><td> {{int:Prefs-help-userdata}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-misc&action=edit prefs-misc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-misc|Talk]] </td><td> Misc settings </td><td> {{int:Prefs-misc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-personal&action=edit prefs-personal]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-personal|Talk]] </td><td> User data </td><td> {{int:Prefs-personal}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-rc&action=edit prefs-rc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-rc|Talk]] </td><td> Recent changes and stub display </td><td> {{int:Prefs-rc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefslogintext|Talk]] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{int:Prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{int:Prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsreset|Talk]] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{int:Prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]<br> [[MediaWiki_talk:Preview|Talk]] </td><td> Preview </td><td> {{int:Preview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Previewconflict|Talk]] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{int:Previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]<br> [[MediaWiki_talk:Previewnote|Talk]] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{int:Previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]<br> [[MediaWiki_talk:Prevn|Talk]] </td><td> previous $1 </td><td> {{int:Prevn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]<br> [[MediaWiki_talk:Printableversion|Talk]] </td><td> Printable version </td><td> {{int:Printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Printsubtitle|Talk]] </td><td> (From http&#58;//pa.wikipedia.org) </td><td> {{int:Printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protect&action=edit protect]<br> [[MediaWiki_talk:Protect|Talk]] </td><td> Protect </td><td> {{int:Protect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectcomment&action=edit protectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Protectcomment|Talk]] </td><td> Reason for protecting </td><td> {{int:Protectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedarticle|Talk]] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpage|Talk]] </td><td> Protected page </td><td> {{int:Protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpagewarning|Talk]] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/w/wiki.phtml/Wikipedia:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{int:Protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedtext|Talk]] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{int:Protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogpage|Talk]] </td><td> Protection_log </td><td> {{int:Protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogtext|Talk]] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]] for more information. </td><td> {{int:Protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectpage|Talk]] </td><td> Protect page </td><td> {{int:Protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectreason&action=edit protectreason]<br> [[MediaWiki_talk:Protectreason|Talk]] </td><td> (give a reason) </td><td> {{int:Protectreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectsub&action=edit protectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Protectsub|Talk]] </td><td> (Protecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Protectsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectthispage|Talk]] </td><td> Protect this page </td><td> {{int:Protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocker&action=edit proxyblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocker|Talk]] </td><td> Proxy blocker </td><td> {{int:Proxyblocker}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblockreason&action=edit proxyblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblockreason|Talk]] </td><td> Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. </td><td> {{int:Proxyblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocksuccess&action=edit proxyblocksuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocksuccess|Talk]] </td><td> Done. </td><td> {{int:Proxyblocksuccess}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]<br> [[MediaWiki_talk:Qbbrowse|Talk]] </td><td> Browse </td><td> {{int:Qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]<br> [[MediaWiki_talk:Qbedit|Talk]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]<br> [[MediaWiki_talk:Qbfind|Talk]] </td><td> Find </td><td> {{int:Qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbmyoptions|Talk]] </td><td> My pages </td><td> {{int:Qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageinfo|Talk]] </td><td> Context </td><td> {{int:Qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageoptions|Talk]] </td><td> This page </td><td> {{int:Qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]<br> [[MediaWiki_talk:Qbsettings|Talk]] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{int:Qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Qbspecialpages|Talk]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]<br> [[MediaWiki_talk:Querybtn|Talk]] </td><td> Submit query </td><td> {{int:Querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]<br> [[MediaWiki_talk:Querysuccessful|Talk]] </td><td> Query successful </td><td> {{int:Querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Randompage|Talk]] </td><td> Random page </td><td> {{int:Randompage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]<br> [[MediaWiki_talk:Range_block_disabled|Talk]] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{int:Range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]<br> [[MediaWiki_talk:Rchide|Talk]] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{int:Rchide}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Rclinks|Talk]] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br /&gt;$3 </td><td> {{int:Rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rclistfrom|Talk]] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{int:Rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]<br> [[MediaWiki_talk:Rcliu|Talk]] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{int:Rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]<br> [[MediaWiki_talk:Rcloaderr|Talk]] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{int:Rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]<br> [[MediaWiki_talk:Rclsub|Talk]] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnote|Talk]] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{int:Rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnotefrom|Talk]] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{int:Rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]<br> [[MediaWiki_talk:Readonly|Talk]] </td><td> Database locked </td><td> {{int:Readonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlytext|Talk]] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{int:Readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlywarning|Talk]] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{int:Readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchanges|Talk]] </td><td> Recent changes </td><td> {{int:Recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangescount|Talk]] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{int:Recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangeslinked|Talk]] </td><td> Related changes </td><td> {{int:Recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangestext|Talk]] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{int:Recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Redirectedfrom|Talk]] </td><td> (Redirected from $1) </td><td> {{int:Redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Remembermypassword|Talk]] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{int:Remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removechecked|Talk]] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{int:Removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatch|Talk]] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{int:Removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatchtext|Talk]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{int:Removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removingchecked|Talk]] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{int:Removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Resetprefs|Talk]] </td><td> Reset preferences </td><td> {{int:Resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]<br> [[MediaWiki_talk:Restorelink|Talk]] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{int:Restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]<br> [[MediaWiki_talk:Resultsperpage|Talk]] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{int:Resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Retrievedfrom|Talk]] </td><td> Retrieved from &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]<br> [[MediaWiki_talk:Returnto|Talk]] </td><td> Return to $1. </td><td> {{int:Returnto}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]<br> [[MediaWiki_talk:Retypenew|Talk]] </td><td> Retype new password </td><td> {{int:Retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]<br> [[MediaWiki_talk:Reupload|Talk]] </td><td> Re-upload </td><td> {{int:Reupload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]<br> [[MediaWiki_talk:Reuploaddesc|Talk]] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{int:Reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]<br> [[MediaWiki_talk:Reverted|Talk]] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{int:Reverted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]<br> [[MediaWiki_talk:Revertimg|Talk]] </td><td> rev </td><td> {{int:Revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]<br> [[MediaWiki_talk:Revertpage|Talk]] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{int:Revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]<br> [[MediaWiki_talk:Revhistory|Talk]] </td><td> Revision history </td><td> {{int:Revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]<br> [[MediaWiki_talk:Revisionasof|Talk]] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{int:Revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfound|Talk]] </td><td> Revision not found </td><td> {{int:Revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfoundtext|Talk]] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{int:Revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rfcurl&action=edit rfcurl]<br> [[MediaWiki_talk:Rfcurl|Talk]] </td><td> http&#58;//www.faqs.org/rfcs/rfc$1.html </td><td> {{int:Rfcurl}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rights&action=edit rights]<br> [[MediaWiki_talk:Rights|Talk]] </td><td> Rights: </td><td> {{int:Rights}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback|Talk]] </td><td> Roll back edits </td><td> {{int:Rollback}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback_short&action=edit rollback_short]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback_short|Talk]] </td><td> Rollback </td><td> {{int:Rollback_short}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbackfailed|Talk]] </td><td> Rollback failed </td><td> {{int:Rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbacklink|Talk]] </td><td> rollback </td><td> {{int:Rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]<br> [[MediaWiki_talk:Rows|Talk]] </td><td> Rows </td><td> {{int:Rows}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Savearticle|Talk]] </td><td> Save page </td><td> {{int:Savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Savedprefs|Talk]] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{int:Savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]<br> [[MediaWiki_talk:Savefile|Talk]] </td><td> Save file </td><td> {{int:Savefile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Saveprefs|Talk]] </td><td> Save preferences </td><td> {{int:Saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]<br> [[MediaWiki_talk:Search|Talk]] </td><td> Search </td><td> {{int:Search}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Searchdisabled|Talk]] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{int:Searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Searchhelppage|Talk]] </td><td> Wikipedia:Searching </td><td> {{int:Searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Searchingwikipedia|Talk]] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{int:Searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]<br> [[MediaWiki_talk:Searchquery|Talk]] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresults|Talk]] </td><td> Search results </td><td> {{int:Searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresultshead|Talk]] </td><td> Search result settings </td><td> {{int:Searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresulttext|Talk]] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{int:Searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]<br> [[MediaWiki_talk:Sectionedit|Talk]] </td><td> (section) </td><td> {{int:Sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectnewerversionfordiff&action=edit selectnewerversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectnewerversionfordiff|Talk]] </td><td> Select a newer version for comparison </td><td> {{int:Selectnewerversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectolderversionfordiff&action=edit selectolderversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectolderversionfordiff|Talk]] </td><td> Select an older version for comparison </td><td> {{int:Selectolderversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]<br> [[MediaWiki_talk:Selectonly|Talk]] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{int:Selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinks|Talk]] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{int:Selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinkstext|Talk]] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{int:Selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Seriousxhtmlerrors&action=edit seriousxhtmlerrors]<br> [[MediaWiki_talk:Seriousxhtmlerrors|Talk]] </td><td> There were serious xhtml markup errors detected by tidy. </td><td> {{int:Seriousxhtmlerrors}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]<br> [[MediaWiki_talk:Servertime|Talk]] </td><td> Server time is now </td><td> {{int:Servertime}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_rights_fail&action=edit set_rights_fail]<br> [[MediaWiki_talk:Set_rights_fail|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; could not be set. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Set_rights_fail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_user_rights&action=edit set_user_rights]<br> [[MediaWiki_talk:Set_user_rights|Talk]] </td><td> Set user rights </td><td> {{int:Set_user_rights}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]<br> [[MediaWiki_talk:Setbureaucratflag|Talk]] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{int:Setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]<br> [[MediaWiki_talk:Shortpages|Talk]] </td><td> Short pages </td><td> {{int:Shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]<br> [[MediaWiki_talk:Show|Talk]] </td><td> show </td><td> {{int:Show}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]<br> [[MediaWiki_talk:Showhideminor|Talk]] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{int:Showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresults|Talk]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresultsnum|Talk]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]<br> [[MediaWiki_talk:Showlast|Talk]] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Showlast}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Showpreview|Talk]] </td><td> Show preview </td><td> {{int:Showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]<br> [[MediaWiki_talk:Showtoc|Talk]] </td><td> show </td><td> {{int:Showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Sig_tip|Talk]] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{int:Sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestats|Talk]] </td><td> Site statistics </td><td> {{int:Sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestatstext|Talk]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as content pages. Excluding those, there are &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; pages that are probably legitimate content pages. There have been a total of &#39;&#39;&#39;$3&#39;&#39;&#39; page views, and &#39;&#39;&#39;$4&#39;&#39;&#39; page edits since the wiki was setup. That comes to &#39;&#39;&#39;$5&#39;&#39;&#39; average edits per page, and &#39;&#39;&#39;$6&#39;&#39;&#39; views per edit. </td><td> {{int:Sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesubtitle|Talk]] </td><td> The Free Encyclopedia </td><td> {{int:Sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesupport|Talk]] </td><td> Donations </td><td> {{int:Sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitetitle|Talk]] </td><td> Wikipedia </td><td> {{int:Sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteuser&action=edit siteuser]<br> [[MediaWiki_talk:Siteuser|Talk]] </td><td> Wikipedia user $1 </td><td> {{int:Siteuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteusers&action=edit siteusers]<br> [[MediaWiki_talk:Siteusers|Talk]] </td><td> Wikipedia user(s) $1 </td><td> {{int:Siteusers}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]<br> [[MediaWiki_talk:Skin|Talk]] </td><td> Skin </td><td> {{int:Skin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontext&action=edit spamprotectiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontext|Talk]] </td><td> The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. You might want to check the following regular expression for patterns that are currently blocked: </td><td> {{int:Spamprotectiontext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontitle&action=edit spamprotectiontitle]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontitle|Talk]] </td><td> Spam protection filter </td><td> {{int:Spamprotectiontitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpage&action=edit specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpage|Talk]] </td><td> Special Page </td><td> {{int:Specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpages|Talk]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]<br> [[MediaWiki_talk:Spheading|Talk]] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{int:Spheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlislogged|Talk]] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{int:Sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlquery|Talk]] </td><td> Enter query </td><td> {{int:Sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]<br> [[MediaWiki_talk:Statistics|Talk]] </td><td> Statistics </td><td> {{int:Statistics}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]<br> [[MediaWiki_talk:Storedversion|Talk]] </td><td> Stored version </td><td> {{int:Storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]<br> [[MediaWiki_talk:Stubthreshold|Talk]] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{int:Stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]<br> [[MediaWiki_talk:Subcategories|Talk]] </td><td> Subcategories </td><td> {{int:Subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]<br> [[MediaWiki_talk:Subject|Talk]] </td><td> Subject/headline </td><td> {{int:Subject}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Subjectpage|Talk]] </td><td> View subject </td><td> {{int:Subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]<br> [[MediaWiki_talk:Successfulupload|Talk]] </td><td> Successful upload </td><td> {{int:Successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]<br> [[MediaWiki_talk:Summary|Talk]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Summary}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Sysopspheading|Talk]] </td><td> For sysop use only </td><td> {{int:Sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptext|Talk]] </td><td> The action you have requested can only be performed by users with &quot;sysop&quot; status. See $1. </td><td> {{int:Sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptitle|Talk]] </td><td> Sysop access required </td><td> {{int:Sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]<br> [[MediaWiki_talk:Tableform|Talk]] </td><td> table </td><td> {{int:Tableform}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talk&action=edit talk]<br> [[MediaWiki_talk:Talk|Talk]] </td><td> Discussion </td><td> {{int:Talk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]<br> [[MediaWiki_talk:Talkexists|Talk]] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{int:Talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpage|Talk]] </td><td> Discuss this page </td><td> {{int:Talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagemoved|Talk]] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{int:Talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagenotmoved|Talk]] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{int:Talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagetext&action=edit talkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagetext|Talk]] </td><td> &lt;!-- MediaWiki:talkpagetext --&gt; </td><td> {{int:Talkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]<br> [[MediaWiki_talk:Textboxsize|Talk]] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{int:Textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Textmatches|Talk]] </td><td> Page text matches </td><td> {{int:Textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]<br> [[MediaWiki_talk:Thisisdeleted|Talk]] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{int:Thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]<br> [[MediaWiki_talk:Thumbnail-more|Talk]] </td><td> Enlarge </td><td> {{int:Thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]<br> [[MediaWiki_talk:Timezoneoffset|Talk]] </td><td> Offset </td><td> {{int:Timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]<br> [[MediaWiki_talk:Timezonetext|Talk]] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{int:Timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Titlematches|Talk]] </td><td> Article title matches </td><td> {{int:Titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]<br> [[MediaWiki_talk:Toc|Talk]] </td><td> Table of contents </td><td> {{int:Toc}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toolbox&action=edit toolbox]<br> [[MediaWiki_talk:Toolbox|Talk]] </td><td> Toolbox </td><td> {{int:Toolbox}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-addsection&action=edit tooltip-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-addsection|Talk]] </td><td> Add a comment to this page. &#91;alt-+] </td><td> {{int:Tooltip-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anontalk&action=edit tooltip-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anontalk|Talk]] </td><td> Discussion about edits from this ip address &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anonuserpage&action=edit tooltip-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anonuserpage|Talk]] </td><td> The user page for the ip you&#39;re editing as &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-article&action=edit tooltip-article]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-article|Talk]] </td><td> View the content page &#91;alt-a] </td><td> {{int:Tooltip-article}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-atom&action=edit tooltip-atom]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-atom|Talk]] </td><td> Atom feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-atom}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions&action=edit tooltip-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-compareselectedversions|Talk]] </td><td> See the differences between the two selected versions of this page. &#91;alt-v] </td><td> {{int:Tooltip-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-contributions&action=edit tooltip-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-contributions|Talk]] </td><td> View the list of contributions of this user </td><td> {{int:Tooltip-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-currentevents&action=edit tooltip-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-currentevents|Talk]] </td><td> Find background information on current events </td><td> {{int:Tooltip-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-delete&action=edit tooltip-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-delete|Talk]] </td><td> Delete this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-delete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-edit&action=edit tooltip-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-edit|Talk]] </td><td> You can edit this page. Please use the preview button before saving. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-edit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-emailuser&action=edit tooltip-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-emailuser|Talk]] </td><td> Send a mail to this user </td><td> {{int:Tooltip-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-help&action=edit tooltip-help]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-help|Talk]] </td><td> The place to find out. </td><td> {{int:Tooltip-help}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-history&action=edit tooltip-history]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-history|Talk]] </td><td> Past versions of this page, &#91;alt-h] </td><td> {{int:Tooltip-history}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-login&action=edit tooltip-login]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-login|Talk]] </td><td> You are encouraged to log in, it is not mandatory however. &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-login}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-logout&action=edit tooltip-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-logout|Talk]] </td><td> Log out &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-logout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mainpage&action=edit tooltip-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mainpage|Talk]] </td><td> Visit the Main Page &#91;alt-z] </td><td> {{int:Tooltip-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-minoredit&action=edit tooltip-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-minoredit|Talk]] </td><td> Mark this as a minor edit &#91;alt-i] </td><td> {{int:Tooltip-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-move&action=edit tooltip-move]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-move|Talk]] </td><td> Move this page &#91;alt-m] </td><td> {{int:Tooltip-move}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mycontris&action=edit tooltip-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mycontris|Talk]] </td><td> List of my contributions &#91;alt-y] </td><td> {{int:Tooltip-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mytalk&action=edit tooltip-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mytalk|Talk]] </td><td> My talk page &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-nomove&action=edit tooltip-nomove]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-nomove|Talk]] </td><td> You don&#39;t have the permissions to move this page </td><td> {{int:Tooltip-nomove}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-portal&action=edit tooltip-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-portal|Talk]] </td><td> About the project, what you can do, where to find things </td><td> {{int:Tooltip-portal}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preferences&action=edit tooltip-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preferences|Talk]] </td><td> My preferences </td><td> {{int:Tooltip-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preview&action=edit tooltip-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preview|Talk]] </td><td> Preview your changes, please use this before saving! &#91;alt-p] </td><td> {{int:Tooltip-preview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-protect&action=edit tooltip-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-protect|Talk]] </td><td> Protect this page &#91;alt-=] </td><td> {{int:Tooltip-protect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-randompage&action=edit tooltip-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-randompage|Talk]] </td><td> Load a random page &#91;alt-x] </td><td> {{int:Tooltip-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchanges&action=edit tooltip-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchanges|Talk]] </td><td> The list of recent changes in the wiki. &#91;alt-r] </td><td> {{int:Tooltip-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked&action=edit tooltip-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchangeslinked|Talk]] </td><td> Recent changes in pages linking to this page &#91;alt-c] </td><td> {{int:Tooltip-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-rss&action=edit tooltip-rss]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-rss|Talk]] </td><td> RSS feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-rss}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-save&action=edit tooltip-save]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-save|Talk]] </td><td> Save you changes &#91;alt-s] </td><td> {{int:Tooltip-save}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-search&action=edit tooltip-search]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-search|Talk]] </td><td> Search this wiki &#91;alt-f] </td><td> {{int:Tooltip-search}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-sitesupport&action=edit tooltip-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-sitesupport|Talk]] </td><td> Support Wikipedia </td><td> {{int:Tooltip-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpage&action=edit tooltip-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpage|Talk]] </td><td> This is a special page, you can&#39;t edit the page itself. </td><td> {{int:Tooltip-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpages&action=edit tooltip-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpages|Talk]] </td><td> List of all special pages &#91;alt-q] </td><td> {{int:Tooltip-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-talk&action=edit tooltip-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-talk|Talk]] </td><td> Discussion about the content page &#91;alt-t] </td><td> {{int:Tooltip-talk}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-undelete&action=edit tooltip-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-undelete|Talk]] </td><td> Restore $1 deleted edits to this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-unwatch&action=edit tooltip-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-unwatch|Talk]] </td><td> Remove this page from your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-upload&action=edit tooltip-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-upload|Talk]] </td><td> Upload images or media files &#91;alt-u] </td><td> {{int:Tooltip-upload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-userpage&action=edit tooltip-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-userpage|Talk]] </td><td> My user page &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-viewsource&action=edit tooltip-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-viewsource|Talk]] </td><td> This page is protected. You can view it&#39;s source. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watch&action=edit tooltip-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watch|Talk]] </td><td> Add this page to your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-watch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watchlist&action=edit tooltip-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watchlist|Talk]] </td><td> The list of pages you&#39;re monitoring for changes. &#91;alt-l] </td><td> {{int:Tooltip-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere&action=edit tooltip-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-whatlinkshere|Talk]] </td><td> List of all wiki pages that link here &#91;alt-b] </td><td> {{int:Tooltip-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Uclinks|Talk]] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{int:Uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]<br> [[MediaWiki_talk:Ucnote|Talk]] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{int:Ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]<br> [[MediaWiki_talk:Uctop|Talk]] </td><td> (top) </td><td> {{int:Uctop}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockip|Talk]] </td><td> Unblock user </td><td> {{int:Unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockiptext|Talk]] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{int:Unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklink|Talk]] </td><td> unblock </td><td> {{int:Unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklogentry|Talk]] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete|Talk]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undelete}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete_short&action=edit undelete_short]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete_short|Talk]] </td><td> Undelete </td><td> {{int:Undelete_short}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletearticle|Talk]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletebtn|Talk]] </td><td> Restore! </td><td> {{int:Undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedarticle|Talk]] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedtext|Talk]] </td><td> &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{int:Undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletehistory|Talk]] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{int:Undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepage|Talk]] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{int:Undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepagetext|Talk]] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{int:Undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevision|Talk]] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{int:Undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevisions|Talk]] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{int:Undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]<br> [[MediaWiki_talk:Unexpected|Talk]] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockbtn|Talk]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockconfirm|Talk]] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{int:Unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdb|Talk]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesssub|Talk]] </td><td> Database lock removed </td><td> {{int:Unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesstext|Talk]] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{int:Unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbtext|Talk]] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{int:Unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotect&action=edit unprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotect|Talk]] </td><td> Unprotect </td><td> {{int:Unprotect}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectcomment&action=edit unprotectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectcomment|Talk]] </td><td> Reason for unprotecting </td><td> {{int:Unprotectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectedarticle|Talk]] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectsub&action=edit unprotectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectsub|Talk]] </td><td> (Unprotecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Unprotectsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectthispage|Talk]] </td><td> Unprotect this page </td><td> {{int:Unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimages|Talk]] </td><td> Unused images </td><td> {{int:Unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimagestext|Talk]] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{int:Unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatch&action=edit unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatch|Talk]] </td><td> Unwatch </td><td> {{int:Unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatchthispage|Talk]] </td><td> Stop watching </td><td> {{int:Unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]<br> [[MediaWiki_talk:Updated|Talk]] </td><td> (Updated) </td><td> {{int:Updated}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]<br> [[MediaWiki_talk:Upload|Talk]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Upload}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadbtn|Talk]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaddisabled|Talk]] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{int:Uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedfiles|Talk]] </td><td> Uploaded files </td><td> {{int:Uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedimage|Talk]] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaderror|Talk]] </td><td> Upload error </td><td> {{int:Uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadfile|Talk]] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{int:Uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlink|Talk]] </td><td> Upload images </td><td> {{int:Uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlog|Talk]] </td><td> upload log </td><td> {{int:Uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpage|Talk]] </td><td> Upload_log </td><td> {{int:Uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpagetext|Talk]] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{int:Uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadtext|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;/p&gt;&lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your pages. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in a page, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;Image:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;Image:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the project, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{int:Uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadwarning|Talk]] </td><td> Upload warning </td><td> {{int:Uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:User_rights_set&action=edit user_rights_set]<br> [[MediaWiki_talk:User_rights_set|Talk]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; updated&lt;/b&gt; </td><td> {{int:User_rights_set}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjs&action=edit usercssjs]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjs|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Note:&#39;&#39;&#39; After saving, you have to tell your bowser to get the new version: &#39;&#39;&#39;Mozilla:&#39;&#39;&#39; click &#39;&#39;reload&#39;&#39;(or &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;), &#39;&#39;&#39;IE / Opera:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-f5&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Safari:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;cmd-r&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Konqueror&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;. </td><td> {{int:Usercssjs}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview&action=edit usercssjsyoucanpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjsyoucanpreview|Talk]] </td><td> &lt;strong&gt;Tip:&lt;/strong&gt; Use the &#39;Show preview&#39; button to test your new css/js before saving. </td><td> {{int:Usercssjsyoucanpreview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercsspreview&action=edit usercsspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercsspreview|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only previewing your user css, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Usercsspreview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]<br> [[MediaWiki_talk:Userexists|Talk]] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{int:Userexists}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userjspreview&action=edit userjspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Userjspreview|Talk]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only testing/previewing your user javascript, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Userjspreview}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogin|Talk]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogout|Talk]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usermailererror&action=edit usermailererror]<br> [[MediaWiki_talk:Usermailererror|Talk]] </td><td> Mail object returned error: </td><td> {{int:Usermailererror}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Userpage|Talk]] </td><td> View user page </td><td> {{int:Userpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]<br> [[MediaWiki_talk:Userstats|Talk]] </td><td> User statistics </td><td> {{int:Userstats}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Userstatstext|Talk]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; registered users. &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; of these are administrators (see $3). </td><td> {{int:Userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]<br> [[MediaWiki_talk:Version|Talk]] </td><td> Version </td><td> {{int:Version}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]<br> [[MediaWiki_talk:Viewcount|Talk]] </td><td> This page has been accessed $1 times. </td><td> {{int:Viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]<br> [[MediaWiki_talk:Viewprevnext|Talk]] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{int:Viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Viewsource|Talk]] </td><td> View source </td><td> {{int:Viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Viewtalkpage|Talk]] </td><td> View discussion </td><td> {{int:Viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]<br> [[MediaWiki_talk:Wantedpages|Talk]] </td><td> Wanted pages </td><td> {{int:Wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watch&action=edit watch]<br> [[MediaWiki_talk:Watch|Talk]] </td><td> Watch </td><td> {{int:Watch}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]<br> [[MediaWiki_talk:Watchdetails|Talk]] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{int:Watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watcheditlist|Talk]] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{int:Watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlist|Talk]] </td><td> My watchlist </td><td> {{int:Watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistcontains|Talk]] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{int:Watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistsub|Talk]] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-list|Talk]] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{int:Watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-recent|Talk]] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{int:Watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnochange|Talk]] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{int:Watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologin|Talk]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologintext|Talk]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{int:Watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthis|Talk]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthispage|Talk]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]<br> [[MediaWiki_talk:Welcomecreation|Talk]] </td><td> &lt;h2&gt;Welcome, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;Your account has been created. Don&#39;t forget to change your Wikipedia preferences. </td><td> {{int:Welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Whatlinkshere|Talk]] </td><td> What links here </td><td> {{int:Whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctext|Talk]] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{int:Whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctitle|Talk]] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{int:Whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittext|Talk]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit pages. </td><td> {{int:Whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittitle|Talk]] </td><td> Login required to edit </td><td> {{int:Whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtext|Talk]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read pages. </td><td> {{int:Whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtitle|Talk]] </td><td> Login required to read </td><td> {{int:Whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]<br> [[MediaWiki_talk:Wikipediapage|Talk]] </td><td> View project page </td><td> {{int:Wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]<br> [[MediaWiki_talk:Wikititlesuffix|Talk]] </td><td> Wikipedia </td><td> {{int:Wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]<br> [[MediaWiki_talk:Wlnote|Talk]] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{int:Wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]<br> [[MediaWiki_talk:Wlsaved|Talk]] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{int:Wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]<br> [[MediaWiki_talk:Wlshowlast|Talk]] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{int:Wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]<br> [[MediaWiki_talk:Wrong_wfQuery_params|Talk]] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br /&gt; Function: $1&lt;br /&gt; Query: $2 </td><td> {{int:Wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Wrongpassword|Talk]] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{int:Wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]<br> [[MediaWiki_talk:Yourdiff|Talk]] </td><td> Differences </td><td> {{int:Yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]<br> [[MediaWiki_talk:Youremail|Talk]] </td><td> Your email* </td><td> {{int:Youremail}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourname|Talk]] </td><td> Your user name </td><td> {{int:Yourname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]<br> [[MediaWiki_talk:Yournick|Talk]] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{int:Yournick}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpassword|Talk]] </td><td> Your password </td><td> {{int:Yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpasswordagain|Talk]] </td><td> Retype password </td><td> {{int:Yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourrealname&action=edit yourrealname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourrealname|Talk]] </td><td> Your real name* </td><td> {{int:Yourrealname}} </td></tr><tr><td> [http://pa.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]<br> [[MediaWiki_talk:Yourtext|Talk]] </td><td> Your text </td><td> {{int:Yourtext}} </td></tr></table> 780 4251 2004-06-03T13:41:58Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Sitesupportpage moved to Template:Sitesupportpage #redirect [[Template:Sitesupportpage]] 781 4252 2004-06-03T13:41:57Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Gnunote moved to Template:Gnunote #redirect [[Template:Gnunote]] 782 4253 2004-06-03T13:41:53Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All messages moved to Template:All messages #redirect [[Template:All messages]] 783 4254 2004-06-03T13:41:55Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All system messages moved to Template:All system messages #redirect [[Template:All system messages]] 785 5823 2006-04-28T07:37:24Z Peterhamrin 108 <div class="MainPageBG" style="border: 1px solid #ffad80; padding: .5em 1em; color: #000; background-color: #fff7cb; margin: 3px 3px 0; text-align: center"><!-- These should be fundamental categories --> <div style="clear:both;margin:0 3px .8em 3px"> <p style="text-align: center; margin-top: 0; margin-bottom:.2em; "> <font style="font-size: 13pt; background-color: #FAF9B2">&#2606;&#2625;&#2673;&#2582; &#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;&#2566;&#2562;</font></p> <p style="text-align: center; margin-top: 0; margin-bottom:.2em; font-size: 100%;"><!-- These should be fundamental categories --> [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2616;&#2673;&#2605;&#2623;&#2566;&#2586;&#2622;&#2608;|&#2616;&#2673;&#2605;&#2623;&#2566;&#2586;&#2622;&#2608;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2605;&#2625;&#2583;&#2635;&#2610;|&#2605;&#2625;&#2583;&#2635;&#2610;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2567;&#2596;&#2617;&#2622;&#2616;|&#2567;&#2596;&#2617;&#2622;&#2616;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2600;&#2624;&#2588;&#2624; &#2588;&#2623;&#2672;&#2598;&#2583;&#2624;|&#2600;&#2624;&#2588;&#2624; &#2588;&#2623;&#2672;&#2598;&#2583;&#2624;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2617;&#2623;&#2616;&#2622;&#2604;|&#2617;&#2623;&#2616;&#2622;&#2604;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2613;&#2623;&#2673;&#2583;&#2623;&#2566;&#2600;|&#2613;&#2623;&#2673;&#2583;&#2623;&#2566;&#2600;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2616;&#2606;&#2622;&#2588;|&#2616;&#2606;&#2622;&#2588;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2616;&#2620;&#2623;&#2610;&#2602; &#2613;&#2623;&#2673;&#2583;&#2623;&#2566;&#2600;|&#2616;&#2620;&#2623;&#2610;&#2602; &#2613;&#2623;&#2673;&#2583;&#2623;&#2566;&#2600;]] </p></div> </div> <hr> <div class="MainPageBG" style="border: 2px solid #ffc9c9; color: #000; background-color: #fff3f3; padding: .4em .9em .9em" > <p align="center"><font size="5">&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624; : &#2616;&#2605;&#2623;&#2566;&#2586;&#2622;&#2608;</font><p align="center">[[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:&#2605;&#2672;&#2583;&#2652;&#2622;/&#2583;&#2623;&#2673;&#2599;&#2622;|&#2605;&#2672;&#2583;&#2652;&#2622;/&#2583;&#2623;&#2673;&#2599;&#2622;]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:2|2]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:3|3]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:4|4]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:5|5]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:6|6]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:7|7]] | [[:&#2616;&#2620;&#2637;&#2608;&#2631;&#2595;&#2624;:8|8]]</div> <br> <table cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" width="817"> <tr valign="top"> <th style="background-color: #e2e2ff; border: 2px solid #e2e2ff; border-bottom: none; font-size: larger; padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em;" align="center" width="40%"> <span style="font-weight: 400">&#2569;&#2600;&#2622;&#2568;&#2591;&#2623;&#2673;&#2593; &#2602;&#2672;&#2588;&#2622;&#2604;</span></th> <th width="5%">&nbsp;</th> <th style="background-color: #faf9b2; border: 2px solid #faf9b2; border-bottom: none; padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em; font-size: larger;" align="left" width="55%"> <p align="center"> <span style="font-weight: 400">&#2588;&#2624; &#2565;&#2567;&#2566;&#2562; &#2600;&#2626;&#2672; !</span></th> </tr> <tr valign="top"><td style="background-color: #f8f8ff; border: 2px solid #e2e2ff; border-top: none; padding: 0.6em; padding-top: none;"> &nbsp;<p>&#2598;&#2635;&#2617;&#2622;&#2562; &#2602;&#2672;&#2588;&#2622;&#2604;&#2622;&#2562; &#2600;&#2626;&#2672; &#2587;&#2631;&#2596;&#2624; &#2596;&#2635;&#2562; &#2587;&#2631;&#2596;&#2624; &#2606;&#2617;&#2623;&#2588;&#2620; &#2606;&#2617;&#2623;&#2606;&#2622;&#2600;-&#2600;&#2613;&#2622;&#2588;&#2620;&#2624; &#2613;&#2622;&#2610;&#2624;&#2566;&#2562; &#2583;&#2610;&#2613;&#2673;&#2581;&#2652;&#2624;&#2566;&#2562; &#2596;&#2635;&#2562; &#2565;&#2583;&#2622;&#2562;&#2617; &#2610;&#2562;&#2584; &#2581;&#2631; &#2605;&#2608;&#2622;&#2613;&#2622;&#2562; &#2613;&#2622;&#2610;&#2624;&#2566;&#2562; &#2604;&#2583;&#2610;&#2583;&#2624;&#2608;&#2624;&#2566;&#2562; &#2613;&#2673;&#2610; &#2596;&#2631;&#2588;&#2624; &#2600;&#2622;&#2610; &#2581;&#2598;&#2606; &#2613;&#2599;&#2622;&#2569;&#2595;&#2631; &#2586;&#2622;&#2617;&#2624;&#2598;&#2631; &#2600;&#2631;&#2404; &#2566;&#2602;&#2616;&#2624; &#2606;&#2623;&#2610;&#2595;&#2624;&#2566;&#2562; &#2613;&#2631;&#2610;&#2631; &quot;&#2606;&#2617;&#2623;&#2606;&#2622;&#2600; &#2566;&#2575; &#2600;&#2631;&quot; &#2598;&#2624; &#2597;&#2622;&#2562; '&#2605;&#2608;&#2622; &#2566;&#2575; &#2600;&#2631;' &#2581;&#2617;&#2635;, &#2581;&#2623;&#2569;&#2562;&#2581;&#2624; &#2575;&#2616; '&#2586;&#2635;&#2562; &#2602;&#2672;&#2588;&#2622;&#2604;&#2624; &#2582;&#2626;&#2600; &#2598;&#2624; &#2616;&#2622;&#2562;&#2589; &#2598;&#2622; &#2588;&#2610;&#2613;&#2622; &#2600;&#2588;&#2620;&#2608;&#2624;&#2562; &#2602;&#2632;&#2562;&#2598;&#2632;&#2404;.... &#2617;&#2635;&#2608; &#2566; &#2608;&#2623;&#2617;&#2622; &#2617;&#2632;, &#2588;&#2610;&#2598; &#2617;&#2624;!</p> <p>&nbsp;</td> <td width="11"></td> <td style="background: #ffffec; border: 2px solid #faf9b2; border-top: none; padding: 0.6em; padding-top: none;" width="45%"> [[&#2596;&#2616;&#2613;&#2624;&#2608;:lohri-celebration.jpg]] [[&#2596;&#2616;&#2613;&#2624;&#2608;:2050543162790bb61d.jpg]]<p>&#2596;&#2625;&#2616;&#2624;&#2562; &#2566;&#2602;&#2595;&#2631; &#2613;&#2623;&#2586;&#2622;&#2608;&#2622;&#2562; &#2606;&#2625;&#2596;&#2622;&#2604;&#2623;&#2673;&#2581;, &#2567;&#2673;&#2597;&#2631;<b> &#2616;&#2673;&#2605;&#2623;&#2566;&#2586;&#2622;&#2608;</b> &#2613;&#2622;&#2608;&#2631; &#2581;&#2625;&#2589; &#2613;&#2624; &#2605;&#2608; &#2616;&#2581;&#2598;&#2631; &#2617;&#2635; &#2404; &#2588;&#2623;&#2613;&#2631;&#2562; &#2581;&#2623; &#2605;&#2672;&#2583;&#2652;&#2622;, &#2583;&#2623;&#2673;&#2599;&#2622;, &#2566;&#2598;&#2623; &#2604;&#2622;&#2608;&#2631; &#2588;&#2622;&#2595;&#2581;&#2622;&#2608;&#2624; &#2565;&#2596;&#2631; &#2596;&#2616;&#2613;&#2624;&#2608;&#2622;&#2562; &#2404;</td> </tr> </table> <p>&nbsp;</p> <p align="center"><font size="1">&#2566;&#2582;&#2608;&#2624; &#2604;&#2598;&#2610;&#2622;&#2579; &#2583;&#2625;&#2608;&#2602;&#2637;&#2608;&#2596;&#2622;&#2602; &#2616;&#2623;&#2672;&#2584; &#2600;&#2631; &#2581;&#2624;&#2596;&#2622;&#2404;</font></ ööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööåä 789 sysop 4260 2004-11-06T04:49:02Z Node ue 13 Punjabi Wikipedia logo, gfdl, by node Punjabi Wikipedia logo, gfdl, by node 790 sysop 4261 2004-11-06T04:49:02Z Node ue 13 uploaded "Wiki.png": Punjabi Wikipedia logo, gfdl, by node <ul><li>04:49, 6 Nov 2004 [[User:Node ue|Node ue]] uploaded "[[:Image:Wiki.png|Wiki.png]]" <em>(Punjabi Wikipedia logo, gfdl, by node)</em></li> </ul> 792 sysop 4263 2004-11-14T01:25:59Z Looxix 16 protected [[Image:Wiki.png]]: protect the logo <ul><li>01:25, 14 Nov 2004 [[User:Looxix|Looxix]] protected [[Image:Wiki.png]] <em>(protect the logo)</em></li> </ul> 793 sysop 5389 2005-11-09T22:58:45Z MediaWiki default [[$1]] moved to [[$2]] over redirect 794 sysop 5952 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default /* CSS placed here will affect users of the Monobook skin */ 795 sysop 5953 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default /* tooltips and access keys */ ta = new Object(); ta['pt-userpage'] = new Array('.','My user page'); ta['pt-anonuserpage'] = new Array('.','The user page for the ip you\'re editing as'); ta['pt-mytalk'] = new Array('n','My talk page'); ta['pt-anontalk'] = new Array('n','Discussion about edits from this ip address'); ta['pt-preferences'] = new Array('','My preferences'); ta['pt-watchlist'] = new Array('l','The list of pages you\'re monitoring for changes.'); ta['pt-mycontris'] = new Array('y','List of my contributions'); ta['pt-login'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.'); ta['pt-anonlogin'] = new Array('o','You are encouraged to log in, it is not mandatory however.'); ta['pt-logout'] = new Array('o','Log out'); ta['ca-talk'] = new Array('t','Discussion about the content page'); ta['ca-edit'] = new Array('e','You can edit this page. Please use the preview button before saving.'); ta['ca-addsection'] = new Array('+','Add a comment to this discussion.'); ta['ca-viewsource'] = new Array('e','This page is protected. You can view its source.'); ta['ca-history'] = new Array('h','Past versions of this page.'); ta['ca-protect'] = new Array('=','Protect this page'); ta['ca-delete'] = new Array('d','Delete this page'); ta['ca-undelete'] = new Array('d','Restore the edits done to this page before it was deleted'); ta['ca-move'] = new Array('m','Move this page'); ta['ca-watch'] = new Array('w','Add this page to your watchlist'); ta['ca-unwatch'] = new Array('w','Remove this page from your watchlist'); ta['search'] = new Array('f','Search this wiki'); ta['p-logo'] = new Array('','Main Page'); ta['n-mainpage'] = new Array('z','Visit the Main Page'); ta['n-portal'] = new Array('','About the project, what you can do, where to find things'); ta['n-currentevents'] = new Array('','Find background information on current events'); ta['n-recentchanges'] = new Array('r','The list of recent changes in the wiki.'); ta['n-randompage'] = new Array('x','Load a random page'); ta['n-help'] = new Array('','The place to find out.'); ta['n-sitesupport'] = new Array('','Support us'); ta['t-whatlinkshere'] = new Array('j','List of all wiki pages that link here'); ta['t-recentchangeslinked'] = new Array('k','Recent changes in pages linked from this page'); ta['feed-rss'] = new Array('','RSS feed for this page'); ta['feed-atom'] = new Array('','Atom feed for this page'); ta['t-contributions'] = new Array('','View the list of contributions of this user'); ta['t-emailuser'] = new Array('','Send a mail to this user'); ta['t-upload'] = new Array('u','Upload images or media files'); ta['t-specialpages'] = new Array('q','List of all special pages'); ta['ca-nstab-main'] = new Array('c','View the content page'); ta['ca-nstab-user'] = new Array('c','View the user page'); ta['ca-nstab-media'] = new Array('c','View the media page'); ta['ca-nstab-special'] = new Array('','This is a special page, you can\'t edit the page itself.'); ta['ca-nstab-project'] = new Array('a','View the project page'); ta['ca-nstab-image'] = new Array('c','View the image page'); ta['ca-nstab-mediawiki'] = new Array('c','View the system message'); ta['ca-nstab-template'] = new Array('c','View the template'); ta['ca-nstab-help'] = new Array('c','View the help page'); ta['ca-nstab-category'] = new Array('c','View the category page'); 796 sysop 4267 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default {{SITENAME}} ਬਾਰੇ 797 sysop 4268 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਮਾਫ਼ੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਪਿਹਲਾਂ ਹੀ $1 ਖਾਤੇ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਹੋ. ਤੁਸੀਂ ਇਸਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸੱਕਦੇ ਹੋ 798 sysop 4269 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Add Group 799 sysop 4270 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default All articles 800 sysop 4271 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Combined display of upload, deletion, protection, blocking, and sysop logs. You can narrow down the view by selecting a log type, the user name, or the affected page. 801 sysop 5957 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default '''Special:Allmessages''' cannot be used because '''$wgUseDatabaseMessages''' is switched off. 802 sysop 5958 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default Your current interface language <b>$1</b> is not supported by Special:Allmessages at this site. 803 sysop 4274 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Display pages starting at: $1 804 sysop 4275 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Choose namespace: $1 $2 805 sysop 4276 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default All pages ($1 namespace) 806 sysop 4277 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Next 807 sysop 4278 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Previous 808 sysop 4279 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default Go 809 sysop 4280 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਅਪ੍ਰੈਲ 810 sysop 4281 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default ਅਪ੍ਰੈਲ 811 sysop 4282 2005-06-25T11:18:54Z MediaWiki default (articles) 812 sysop 4283 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default asksql level 813 sysop 4284 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਅਗਸਤ 814 sysop 4285 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਅਗਸਤ 815 sysop 4286 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Can't delete this article because it contains block-compressed revisions. This is a temporary situation which the developers are well aware of, and should be fixed within a month or two. Please mark the article for deletion and wait for a developer to fix our buggy software. 816 sysop 4287 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default block level 817 sysop 4288 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The following categories exist in the wiki. 818 sysop 5969 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default There {{PLURAL:$1|is one article|are $1 articles}} in this category. 819 sysop 4290 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default There is $1 article in this category. 820 sysop 5972 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default '''Note:''' After saving, you may have to bypass your browser's cache to see the changes. '''Mozilla / Firefox / Safari:''' hold down ''Shift'' while clicking ''Reload'', or press ''Ctrl-Shift-R'' (''Cmd-Shift-R'' on Apple Mac); '''IE:''' hold ''Ctrl'' while clicking ''Refresh'', or press ''Ctrl-F5''; '''Konqueror:''': simply click the ''Reload'' button, or press ''F5''; '''Opera''' users may need to completely clear their cache in ''Tools→Preferences''. 821 sysop 5567 2005-12-22T07:33:14Z MediaWiki default Please note that all contributions to {{SITENAME}} may be edited, altered, or removed by other contributors. If you don't want your writing to be edited mercilessly, then don't submit it here.<br /> You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource (see $1 for details). <strong>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!</strong> 822 sysop 4293 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default createaccount level 823 sysop 4294 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Page credits 824 sysop 4295 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Current events 825 sysop 5976 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Current revision 826 sysop 4297 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Data 827 sysop 4298 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਦਸੰਬਰ 828 sysop 4299 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਦਸੰਬਰ 829 sysop 4300 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default default 830 sysop 4301 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Deleted old revision $1. 831 sysop 5068 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default Delete all revisions of this file 832 sysop 4303 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default delete level 833 sysop 4304 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Edit Group 834 sysop 4305 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Editing $1 (comment) 835 sysop 4306 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Editing $1 (section) 836 sysop 4307 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default Edit User Groups 837 sysop 4308 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The file you uploaded seems to be empty. This might be due to a typo in the file name. Please check whether you really want to upload this file. 838 sysop 4309 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਰਵਰੀ 839 sysop 4310 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਫ਼ਰਵਰੀ 840 sysop 4311 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default A file with this name exists already, please check $1 if you are not sure if you want to change it. 841 sysop 4312 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default File missing 842 sysop 4313 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 843 sysop 4314 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default GEO coordinates 844 sysop 4315 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default - 845 sysop 4316 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default The filename "$1" contains characters that are not allowed in page titles. Please rename the file and try uploading it again. 846 sysop 5691 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default Limit images on image description pages to: 847 sysop 4318 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਸੂਚਨਾ 848 sysop 4319 2005-06-25T11:18:55Z MediaWiki default ਪੰਨੇ ਸੰਬੰਧੀ ਸੂਚਨਾ 849 sysop 4320 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜਨਵਰੀ 850 sysop 4321 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜਨਵਰੀ 851 sysop 4322 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜੁਲਾਈ 852 sysop 4323 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜੁਲਾਈ 853 sysop 4324 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜੂਨ 854 sysop 4325 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਜੂਨ 855 sysop 4326 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Admins list 856 sysop 4327 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default cont. 857 sysop 4328 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Logs 858 sysop 4329 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਾਰਚ 859 sysop 4330 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਾਰਚ 860 sysop 4331 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Mark as patrolled 861 sysop 4907 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default [$1] 862 sysop 4333 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Mark this article as patrolled 863 sysop 4334 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Marked as patrolled 864 sysop 4335 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The selected revision has been marked as patrolled. 865 sysop 4336 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਈ 866 sysop 4337 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਮਈ 867 sysop 4338 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸੋਮਵਾਰ 868 sysop 4339 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default HTML if possible or else PNG 869 sysop 4340 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default MathML if possible (experimental) 870 sysop 4341 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Recommended for modern browsers 871 sysop 4342 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Always render PNG 872 sysop 4343 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default HTML if very simple or else PNG 873 sysop 4344 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Leave it as TeX (for text browsers) 874 sysop 4345 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default newbies 875 sysop 5085 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default Gallery of new files 876 sysop 4347 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default (ਨਵੀਂ window ਵਿੱਚ ਖੁੱਲੇਗਾ) 877 sysop 5145 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default Next diff → 878 sysop 4349 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Next page ($1) 879 sysop 5146 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default Newer revision→ 880 sysop 4351 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default There is no credits info available for this page. 881 sysop 4352 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Nothing to see. 882 sysop 5087 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default <strong>WARNING: Your browser is not unicode compliant. A workaround is in place to allow you to safely edit articles: non-ASCII characters will appear in the edit box as hexadecimal codes.</strong> 883 sysop 4354 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default There is no user by the name "$1". Check your spelling. 884 sysop 4355 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਵੰਬਰ 885 sysop 4356 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਨਵੰਬਰ 886 sysop 4357 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Number of distinct authors (article): $1 887 sysop 5702 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (ਲੇਖ ਵਿਚਾਲੇ): 888 sysop 4359 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Number of distinct authors (discussion page): $1 889 sysop 5703 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (ਚਰਚਾ-ਪੰਨੇ ਵਿਚਾਲੇ): 890 sysop 4361 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Number of watchers: $1 891 sysop 4362 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਕਤੂਬਰ 892 sysop 4363 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਅਕਤੂਬਰ 893 sysop 4364 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default others 894 sysop 5152 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default ← Previous diff 895 sysop 5153 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default ←Older revision 896 sysop 4367 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Protect from moves only 897 sysop 4368 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=pubmed&dopt=Abstract&list_uids=$1 898 sysop 4369 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This preference only works in the 'Standard' and the 'CologneBlue' skin. 899 sysop 4938 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Special:Random 900 sysop 4371 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Recent Changes Patrol disabled 901 sysop 4372 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default The Recent Changes Patrol feature is currently disabled. 902 sysop 4373 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Special:Recentchanges 903 sysop 4374 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Revision as of $1; $2<br />$3 | $4 904 sysop 4375 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸ਼ਨੀਚਰਵਾਰ 905 sysop 4376 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Save Group 906 sysop 4377 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Save User Groups 907 sysop 5155 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default → 908 sysop 4379 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸਤੰਬਰ 909 sysop 4380 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default ਸਤੰਬਰ 910 sysop 4958 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default This file is a shared upload and may be used by other projects. 911 sysop 4382 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Download high resolution version ($1x$2, $3 KB) 912 sysop 4383 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default siteadmin level 913 sysop 5716 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default - 914 sysop 4385 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Site Settings 915 sysop 4386 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Page caching 916 sysop 4387 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Cookies 917 sysop 4388 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Debugging 918 sysop 4389 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Features 919 sysop 4390 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Images 920 sysop 4391 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Memcache Daemon 921 sysop 4392 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Performance 922 sysop 4393 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Permissions 923 sysop 4394 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default User banning 924 sysop 4395 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Performance settings 925 sysop 4396 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Maintenance mode: Disable write access 926 sysop 4397 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Whitelist mode 927 sysop 4398 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Allow to include external images into articles 928 sysop 4399 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default By default, blocks expire after: 929 sysop 4400 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default When in miser mode, disable all query pages, not only "expensive" ones 930 sysop 4401 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Hit counter update frequency 931 sysop 4402 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enable miser mode, which disables most "expensive" features 932 sysop 4403 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Readonly mode 933 sysop 4404 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Readonly message file 934 sysop 4405 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Show IP in header (for non-logged in users) 935 sysop 4406 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Sysops may block IP-ranges 936 sysop 4407 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Sysops may block logged-in users 937 sysop 4408 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enable experimental dmoz-like category browsing. Outputs things like: Encyclopedia > Music > Style of Music > Jazz 938 sysop 4409 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enable categories 939 sysop 4410 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Use database messages for user interface labels 940 sysop 4411 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Generate a watchlist once every hour or so 941 sysop 4412 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The hour or so mentioned above (in seconds): 942 sysop 4413 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Developers may create accounts for users 943 sysop 4414 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Sysops may create accounts for users 944 sysop 4415 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Users may create accounts themself 945 sysop 4416 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Users must be logged in to edit 946 sysop 4417 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Anonymous users may only read these pages: 947 sysop 4418 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Project:ਦਾਨ 948 sysop 4419 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The following text is what triggered our spam filter: $1 949 sysop 4420 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. 950 sysop 4421 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Spam protection filter 951 sysop 4422 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default &nbsp; 952 sysop 4423 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default &nbsp; 953 sysop 6075 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default There {{PLURAL:$1|is one subcategory|are $1 subcategories}} to this category. 954 sysop 4425 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default There is $1 subcategory to this category. 955 sysop 4426 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਐਤਵਾਰ 956 sysop 4427 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default {{SITENAME}} ਤੋਂ 957 sysop 4428 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Templates used on this page: 958 sysop 4429 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਵੀਰਵਾਰ 959 sysop 4430 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Time zone 960 sysop 4431 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Edit pages on double click (JavaScript) 961 sysop 4432 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enable section editing via [edit] links 962 sysop 4433 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enable section editing by right clicking<br /> on section titles (JavaScript) 963 sysop 4434 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Edit box has full width 964 sysop 4435 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Hide minor edits in recent changes 965 sysop 4436 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Format broken links <a href="" class="new">like this</a> (alternative: like this<a href="" class="internal">?</a>). 966 sysop 4437 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Show hoverbox over wiki links 967 sysop 4438 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Justify paragraphs 968 sysop 4439 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Mark all edits minor by default 969 sysop 4440 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Disable page caching 970 sysop 4441 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Auto-number headings 971 sysop 4442 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Show preview on first edit 972 sysop 4974 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Show preview before edit box 973 sysop 4975 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Remember across sessions 974 sysop 5101 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Show table of contents (for pages with more than 3 headings) 975 sysop 4977 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Show edit toolbar (JavaScript) 976 sysop 5443 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default Underline links: 977 sysop 4978 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Enhanced recent changes (JavaScript) 978 sysop 5797 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default Add pages I edit to my watchlist 979 sysop 4450 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਮੰਗਲਵਾਰ 980 sysop 4451 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Uncategorized categories 981 sysop 4452 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Uncategorized pages 982 sysop 4453 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default $1 revisions restored 983 sysop 4454 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default The file is corrupt or has an incorrect extension. Please check the file and upload again. 984 sysop 4455 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default 1 Set first character to "0" to disable the new category page layout. 985 sysop 4456 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default User levels management 986 sysop 4457 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Add group 987 sysop 4458 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Edit group 988 sysop 4459 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Group description (max 255 characters):<br /> 989 sysop 4460 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Group name: 990 sysop 4461 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Edit user groups 991 sysop 4462 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Existent groups: 992 sysop 4463 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Available groups: 993 sysop 4464 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Select groups you want the user to be removed from or added to. Unselected groups will not be changed. You can unselect a group by using CTRL + Left Click 994 sysop 4465 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Member of: 995 sysop 4466 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Manage group rights 996 sysop 4467 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Manage user groups 997 sysop 4468 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Enter a username: 998 sysop 4469 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default userrights level 999 sysop 4470 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default List of validated articles 1000 sysop 5002 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Clear my older validation data 1001 sysop 5006 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default '''Hint:''' Merging your data means that for the article revision you select, all options where you have specified ''no opinion'' will be set to the value and comment of the most recent revision for which you have expressed an opinion. For example, if you want to change a single option for a newer revision, but also keep your other settings for this article in this revision, just select which option you intend to ''change'', and merging will fill in the other options with your previous settings. 1002 sysop 4473 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Use my previous assessment where selected 'No opinion' 1003 sysop 4474 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default You have to be logged in to validate an article. 1004 sysop 4475 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default No opinion 1005 sysop 4476 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Page validation statistics for $1 1006 sysop 4477 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by $4 users) 1007 sysop 4478 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default <b>$1%</b><br />($2 of $3 points<br />by one user) 1008 sysop 4479 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Validation statistics for this article 1009 sysop 4480 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Validate 1010 sysop 5591 2005-12-22T07:33:17Z MediaWiki default <tr><th>Class</th>$1<th colspan="4">Opinion</th>$1<th>Comment</th></tr> 1011 sysop 4482 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default this is the latest version 1012 sysop 4483 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Total 1013 sysop 4484 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default This user has validated $1 pages. 1014 sysop 4485 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Only articles can be validated. This page is <i>not</i> in the article namespace. 1015 sysop 4486 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Validate this version 1016 sysop 4487 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Validation done. 1017 sysop 4488 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Version 1018 sysop 4489 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Version of $1 1019 sysop 5024 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default View this revision 1020 sysop 4491 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Validate page 1021 sysop 4492 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default zh 1022 sysop 4493 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default cn 1023 sysop 4494 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default hk 1024 sysop 4495 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default sg 1025 sysop 4496 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default tw 1026 sysop 4497 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default ਬੁਧਵਾਰ 1027 sysop 4498 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Interface language 1028 sysop 4499 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Language variant 1030 4501 2005-02-14T01:50:11Z Sukh 20 /* List of Administrators */ '''Administrators''' are Wikipedians who have "sysop rights". Current Wikipedia policy is to grant this access liberally to anyone who has been an active Wikipedia contributor for a while and is generally a known and trusted member of the community. Generally speaking standards have become harder in practice, however there are several administrators created every week. ==List of Administrators== [[User:Sukh|Sukh]] ==Request for Permissions== '''There are currently no requests for permissions on the Punjabi Wikipedia.''' [http://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_permission Further information] is available on the MetaWiki site. 1031 4502 2005-02-14T16:23:01Z Sukh 20 Other Languages Icon Other Languages Icon 1032 5378 2005-10-31T14:02:48Z Sukh 20 I think this is how you pronounce Ido: ਐਦੋ? <div style="font-size:95%"><div id="lang-50000"> ; <small>ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ੫੦,੦੦੦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ ਹਨ:</small><big>[[:de:|Deutsch (ਜਰਮਨ)]] &ndash; [[:en:|English (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ)]] &ndash; [[:fr:|Fran&#231;ais (ਫਰੈਂਚ)]] &ndash; [[:ja:|&#26085;&#26412;&#35486; (ਜਪਾਨੀ)]] &ndash; [[:nl:|Nederlands (ਡੱਚ)]] &ndash; [[:pl:|Polski (ਪੌਲਿਸ਼)]] &ndash; [[:sv:|Svenska (ਸਵੈਡਿਸ਼)]] </big> </div> <div id="lang-10000"> ; <small>ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ੧੦,੦੦੦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੇਖ ਹਨ:</small> [[:bg:|&#1041;&#1098;&#1083;&#1075;&#1072;&#1088;&#1089;&#1082;&#1080; (ਬੁਲਗਾਰੀਅਨ)]] &ndash; [[:ca:|Catal&agrave; (ਕੈਟਾਲਨ)]] &ndash; [[:da:|Dansk (ਡੈਨਿਸ਼)]] &ndash; [[:eo:|Esperanto (ਏਸਪਰੇਂਟੋ)]] &ndash; [[:es:|Espa&ntilde;ol (ਸਪੇਨਿਸ਼)]] &ndash; [[:fi:|Suomi (ਫਿਨਿਸ਼)]] &ndash; [[:he:|&#1506;&#1489;&#1512;&#1497;&#1514; (ਹੈਬਰਿਊ)]] &ndash; [[:io:|Ido (ਐਦੋ)]] &ndash; [[:it:|Italiano (ਇਟਾਲੀਅਨ)]] &ndash; [[:no:|Norsk (bokmål) (ਨਾਰਵੇਜੀਅਨ)]] &ndash; [[:nn:|Norsk (nynorsk) (ਨਾਰਵੇਜੀਅਨ)]] &ndash; [[:pt:|Portugu&ecirc;s (ਪੋਰਤੂਗੂਈਸ)]] &ndash; [[:ro:|Rom&#226;n&#259; (ਰੋਮਾਨੀਅਨ)]] &ndash; [[:ru:|&#1056;&#1091;&#1089;&#1089;&#1082;&#1080;&#1081; (ਰੂਸੀ)]] &ndash; [[:sl:|Slovenš&#269;ina (ਸਲੋਵੇਨੀਅਨ)]] &ndash; [[:uk:|&#1059;&#1082;&#1088;&#1072;&#1111;&#1085;&#1089;&#1100;&#1082;&#1072; (ਯੂਕਰੇਨੀਅਨ)]] &ndash; [[:zh:|&#20013;&#25991; (ਚੀਨੀ)]] </div> <p> '''[[m:Complete list of language Wikipedias available|ਪੂਰਨ ਸੂਚੀ]]''' &ndash; '''[http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_coordination ਬਹੁਭਾਸ਼ਾਈ ਤਾਲਮੇਲ]''' &ndash; '''[[m:How to start a new Wikipedia|ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ]]''' </p> </div> [[en:]] [[as:]]<!--[[awa:]]-->[[bh:]][[bn:]]<!--[[sit-brx:]][[doi:]]-->[[gu:]][[hi:]]<!--[[him:]]-->[[kn:]][[ks:]]<!--[[kok:]][[mai:]]-->[[ml:]]<!--[[mni:]]-->[[mr:]]<!--[[mwr:]]-->[[ne:]][[or:]][[sa:]]<!--[[sat:]]-->[[sd:]][[ta:]][[te:]][[ur:]] 1033 4504 2005-02-15T14:02:16Z Tpsoodan 10 ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਉਪਯੋਗੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ [http://wikimediafoundation.org/fundraising ਦਾਨ ਕਰਨ] ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ [[m:Wikimedia servers|ਸਰਵਰ ਉਪਕਰਣ]] ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1034 5864 2006-05-25T10:08:23Z 217.225.127.224 ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਇਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਭ ਨਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀ [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikimedia ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਫ਼ਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ] ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ , ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਦੂਸਰੇ [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_coordination ਬਹੁਭਾਸ਼ਾਈ] ਅਤੇ [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Copyrights ਆਜ਼ਾਦ-ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੇ] ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ: {| align="center" cellpadding="2" width="100%" style="text-align:left" | [[Image:Wiktionary-logo-en.png|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[wikt:en:Main Page|'''ਵਿਕਸਨਰੀ''']]<br />ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਅਤੇ ਸਮ-ਅਰਥ ਕੋਸ਼ | [[Image:Wikibooks-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[b:en:Main Page|'''ਵਿਕਿਬੁਕਸ''']]<br />ਮੁਫ਼ਤ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ | [[ਤਸਵੀਰ:Wikiquote-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[q:en:Main Page|'''ਵਿਕਿਕਵੋਟ''']]<br />ਵਿਚਾਰ ਭੰਡਾਰ | [[Image:Wikisource-logo.png|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[wikisource:Main Page:English|'''ਵਿਕਿਸੌਰਸ''']]<br />ਮੁਫ਼ਤ ਸਰੋਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ |- | [[Image:Wikispecies-logo.png|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[Wikispecies:|'''ਵਿਕਿਸਪੀਸ਼ੀਜ਼''']]<br />ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀ | [[Image:Wikinews-logo.png|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[n:Main Page|'''ਵਿਕਿਨਿਊਜ਼''']]<br />ਮੁਫ਼ਤ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ | [[Image:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[commons:Main Page|'''ਕਾੱਮਨਜ਼''']]<br />ਸਾਂਝਾ ਸੰਚਾਰ ਭੰਡਾਰ | [[Image:Wikimedia-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[m:Main Page|'''ਮੇਟਾ-ਵਿਕਿ''']]<br />ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤਾਲਮੇਲ |} 1035 5322 2005-10-07T00:05:20Z Brion VIBBER 1 Cleaning up Wikipedia: namespace changes #REDIRECT [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ]] 1038 4508 2005-02-15T19:40:50Z 203.145.128.5 ਤੁਸੀਂ ਅਜੇਹੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਆ ਗਏ ਹੋ ਜਿਹਡ਼ਾ ਅਜੇ ਬਣਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੇਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ edit ਬਟਨ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ। 1039 4509 2005-02-15T21:16:02Z Sukh 20 '''ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ''' - ਇਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ । {{stub}} 1040 5748 2006-03-03T18:02:17Z Sukh 20 <div class="boilerplate metadata" id="stub"><table cellpadding="5" cellspacing="0" style="background-color: transparent;"><tr><td>[[Image:Wiki_letter_w.png|48px| ]]</td><td>''ਇਹ ਲੇਖ ਇੱਕ [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Perfect stub article|ਨਮੂਨਾ ਹੈ]]॥ ਤੁਸੀਂ ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਦੀ [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:Find or fix a stub|ਮਦਤ]] ਕਰ ਕੈ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} ਵਧਾਉ ਜੀ॥]''.</td></tr></table></div>[[Category:Stub]] 1041 sysop 4511 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default Warning: Page may not contain recent updates. 1042 sysop 4512 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default This is a log of changes to user rights. 1043 sysop 4513 2005-06-25T11:18:56Z MediaWiki default There seems to be a problem with your login session; this action has been canceled as a precaution against session hijacking. Please hit "back" and reload the page you came from, then try again. 1044 sysop 5721 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Title: 1045 sysop 5722 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default User: 1046 sysop 4516 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default Raw signatures (without automatic link) 1047 sysop 4517 2005-06-25T11:18:57Z MediaWiki default -{}- 1048 edit=sysop:move=sysop 4518 2005-03-09T09:08:07Z Brion VIBBER 1 Main Page moved to ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ #REDIRECT [[ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ]] 1050 5368 2005-10-20T01:44:13Z Olve 53 removed circular interwiki (pa) ਮੁਮਬਏ (Mumbai) is India's largest city and capital of the state of Maharashtra. [[af:Moembaai]] [[ar:ممباي]] [[as:মুম্বাই]] [[ast:Mumbai]] [[bn:মুম্বাই]] [[bs:Mumbai]] [[ca:Mumbai]] [[cs:Mumbai]] [[da:Mumbai]] [[de:Mumbai]] [[en:Mumbai]] [[eo:Mumbajo]] [[es:Mumbai]] [[et:Mumbai]] [[fa:مومبای]] [[fi:Mumbai]] [[fr:Mumbai]] [[ga:Mumbai]] [[gl:Bombai - मुम़बई]] [[gu:મુંબઈ]] [[hi:बम्बई]] [[id:Mumbai]] [[it:Mumbai]] [[ja:ムンバイ]] [[kn:ಮು೦ಬೈ]] [[la:Mumbai]] [[li:Bombay]] [[lt:Bombėjus]] [[lv:Mumbaja]] [[ms:Mumbai]] [[nds:Mumbai]] [[ne:बम्बई]] [[nl:Bombay]] [[nn:Mumbai]] [[no:Mumbai]] [[pl:Mumbaj]] [[pt:Bombaim]] [[ro:Mumbai]] [[ru:Мумбаи]] [[sa:बम्बई]] [[simple:Mumbai]] [[sl:Mumbai]] [[sv:Mumbai]] [[ta:மும்பை]] [[tl:Mumbai]] [[uk:Мумбаї]] [[zh:孟买]] 1054 4524 2005-05-15T23:45:26Z Sukh 20 ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ is a city in [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]. It has a population of over 2,500,000. It is the home to the [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] and is the spiritual and cultural centre of the [[ਸਿਖ]] Religion. 1055 4525 2005-05-17T20:58:49Z Hari Singh 29 <h2>ਗੁਰਬਾਣੀ</h2> Gurbani: * 1. [[ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ]] Japji Sahib * 2. [[ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ]] Jaap Sahib * 3. [[ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ]] Anand Sahib * 4. [[ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ਬੇਨਤੀ ਚੌਪਈ]] Kabio Bach Banti Chaupai * 5. [[ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸਵੱਯੇ]] Tav Parshad Sawayye * 6. [[ਰਹਰਾਸਿ ਸਾਹਿਬ]] Rehras Sahib * 7. [[ਸੋਹਿਲਾ]] Sohila * 8. [[ਅਰਦਾਸ]] Ardas *[http://en.wikipedia.org/upload/f/f8/JapjiSahib.mp3 JapjiSahib.mp3 - Download 1.826M or Play 15.34 min] [[Category:ਗੁਰਬਾਣੀ]] 1056 4526 2005-05-17T18:24:44Z Hari Singh 29 Wikipedia:Searching moved to ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ #REDIRECT [[ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ]] 1057 4527 2005-05-26T23:48:10Z Hari Singh 29 == ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ == ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਤੌਸੀਫ਼ Ups and Downs of the Punjabi Language: Article Courtesy of [http://www.5abi.com/vishesh/vishesh2005/250405_punjabizubaan.htm www.5abi.com] ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਸ ਕਰੋੜ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਜੇ ਕੋਈ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਅਜਬ ਗੱਲ ਏ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਦੌਰ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਜ਼ਬਾਨ ਪੰਜਾਬੀ, ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਅਧੂਰੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਇਸ ਪਛੜੇਪਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੇ। ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਕਸੀਮ ਏ। ਦੂਜਾ, ਹਕੂਮਤਾਂ ਤੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦਾ ਗ਼ੈਰ-ਜਮਹੂਰੀ ਤੇ ਅਵਾਮੀ ਕਲਚਰ ਵਿਰੋਧੀ ਰਵੱਈਆ। ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤ-ਬਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਘਟੀਆਪਨ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ, ਅਵਾਮ ਨੂੰ ਬੇਅਖ਼ਤਿਆਰ ਤੇ ਅਣਪੜ੍ਹ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪਾਲਿਸੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਬਾਹਰ ਲੱਭਦਾ, ਕਦੇ ਮੱਕੇ-ਮਦੀਨੇ ਜਾਂਦਾ, ਕਦੀ ਦਿੱਲੀ, ਬੁਖ਼ਾਰੇ, ਕਦੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ। ਉਹ ਤੇ ਗ਼ਨੀਮਤ ਏ, ਸਿੱਖ ਮਜ਼੍ਹਬ ਦਾ ਜੋੜ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਏ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਏ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਲੱਭਦੀ। ਵੱਡੇ ਤੇ ਅਸਲੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੀਰ ਲਿਖੀ ਗਈ। ਗ੍ਰੰਥ ਸੰਪਾਦਿਤ ਹੋਇਆ ਪਰ ਅੱਜ ਦੀ ਹਾਲਤ : ਮੁਲਕ ਦੀ 62 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਕੂਲ ਇਕ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨਾ ਤਾਲੀਮ ਵਿਚ ਤੇ ਨਾ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ। ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਉਰਦੂ ਬੋਲਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਦਿਹਾਤੀ (ਪੇਂਡੂ) ਬੋਲੀ ਸਮਝਦੀ ਏ। ਬਾਬੂ-ਸ਼ਾਹੀ ਤਬਕਾ ਉਰਦੂ ਲਿਖਦਾ-ਪੜ੍ਹਦਾ ਏ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕ ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਵਾਮ ਤੇ ਜ਼ਬਾਨ ਵਾਸਤੇ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਨੇ। ਅੱਜ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਖਿਲਾਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਬਾਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਫ਼ਨਾਹ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਨੇ। ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾ: ਡੈਨਿਸ ਐਲ. ਮੈਲੋਨ, ਜੋ ਇਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੜ੍ਹਤਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ, ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ’ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਇਆ ਏ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਫਨਾਹ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਨੇ। ਇਕ ਤਾਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾੜ ਖਾ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਏ। ਦੂਜਾ ਪੜ੍ਹਤਾ (ਲ਼ਟਿੲਰੳਚੇ) ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਘਟ ਜਾਣਾ। ਤੀਜਾ, ਨਵੀਂ ਲੱਫ਼ਾਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ। ਅਫਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਏ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਰਹੀ ਏ। ਬੂਟਾ ਉਤੋਂ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੜ੍ਹ ਵੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਅਗਲੀਆਂ ਨਹੀਂ, ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਕਲਾਸਿਕਸ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹਨਗੇ। ਵਾਰਿਸ ਨੇ ਲਾਵਾਰਸ ਹੋਣਾ ਈ ਹੋਣਾ ਏ। ਹਾਂ, ਪਰ ਕੁਝ ਆਸ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਾਲੀਮੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬਣਦੀ ਏ ਪਰ ਇਥੇ ਵੀ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਨਹੀਂ। ਨਵੀਂ ਨਸਲ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖ-ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਏ, ਉਹ ਪੁਰਾਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਏ। ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਨੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਈ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਸਾਇੰਸ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਜ਼ਮੀਨੀ, ਖਲਾਈ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੋ ਵੀ ਜਿਸ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੀ ਏ, ਉਸੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਟਰਮੀਨਾਲੋਜੀ ਤੇ ਲੱਫ਼ਾਜ਼ੀ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਲੱਭਦਾ ਏ। ਅੱਜ ਯੂਰਪੀਅਨ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਅਮੀਰ ਨੇ। ਕੱਲ੍ਹ ਪੂਰਬੀ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਕੋਲ ਇਲਮ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਧ ਰਹੀ ਏ। ਇਹ ਅਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਏ ਜਦੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਖਿਲਾਈ ਖੋਜ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈ ਗਈ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਦੇ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਦੀ ਸੀ। ਇਹੋ ਸਦੀ ਜ਼ਵਾਲ (ਪਤਨ) ਦੀ ਸਦੀ ਵੀ ਰਹੀ। ਸਾਇੰਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਟਰਮੀਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਦੇਸੀ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਪਣਾਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋਇਆ ਜਦ ਕਿ ਇੰਡੋ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ। ਆਹਲਾ ਦਰਜੇ ਦਾ ਅਦਬ, ਆਹਲਾ ਦਰਜੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਖੋਜ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਸਾਂਚੇ ਬਣੇ। ਜ਼ਬਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਇਕ ਅਮਲ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਮੈਂ ਉਸ ਅਮਲ ਨੂੰ ਕਿਧਰੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ, ਆਪਣੇ ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ। ਸਿੰਧ ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਅਥਾਰਿਟੀ ਜਾਮ ਸ਼ੋਰੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਦਾਰਾ ਏ। ਸਿੰਧੀ ਜ਼ਬਾਨ ਵਿਚ ਉ¤ਚ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖੋਜ, ਵਿੱਦਿਆ, ਨਵੇਂ ਇਲਮ ਤੇ ਅਦਬ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਚੇ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਪਿਛਲੇ 40 ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਉਹ ਅਦਾਰਾ ਜ਼ਮਾਨਤ ਏ ਕਿ ਸਿੰਧੀ ਬੋਲੀ ਜੀਵੇਗੀ, ਤਰੱਕੀ ਕਰੇਗੀ, ਭਾਵੇਂ ਉਰਦੂ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉ¤ਤੇ ਉਰਦੂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਏ ਪਰ ਉਰਦੂ ਜਾਂ ਉਰਦੂ-ਭਾਸ਼ੀ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਸਿੰਧੀ ਨੂੰ ਢਾਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਜਦ ਕਿ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਆਮ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬਣ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ-ਵਿਰੋਧੀ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੇ ਢਾਹ ਲਾਈ। ਪੰਜਾਬੀ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਤੇ ਆਮ ਲਿਖਾਰੀ ਵੀ ਘਟੀਆਪਨ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਦਾ ਤੋਂ। ਇਕਬਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਫ਼ੈਜ਼ ਅਤੇ ਹਬੀਬ ਜਾਲਬ ਤਾਈਂ, ਇਧਰ ਅਫ਼ਸਾਨੇ ਵੱਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੰਟੋ ਤਾਈਂ, ਅਹਿਮਦ ਨਦੀਮ ਕਾਸਮੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਸ਼ਫ਼ਾਕ ਅਹਿਮਦ ਤੋੜੀ, ਉਰਦੂ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਰਹੇ। ਉਹਦੀ ਇਕ ਵਜ੍ਹਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬੜੀ ਮਹਿੰਗੀ ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਏ। ਉਤੋਂ ਪਾਠਕ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਕਦਰ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਸਤੇ ਆਖਰੀ ਆਸ ਪਟਿਆਲਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੇ ਹੋਰ ਅਦਾਰੇ ਨੇ। ਪਿਛਲੇ ਪੰਜਾਹ ਵਰ੍ਹੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਇਕ ਰਿਕਾਰਡ ਏ। ਰਿਕਾਰਡ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਜੇ ਕਿਤੇ ਹੈ ਤਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਏ। ਇਥੇ ਤਾਲੀਮੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਵੀ ਤੇ ਸਕਾਲਰਾਂ ਵੀ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਪਰ ਇਥੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਆਬਾਦੀ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੇਜ਼ ਏ। ਗ਼ੈਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਆਬਾਦਕਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਆ ਰਹੇ ਨੇ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਏ, ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਰਹਿ ਜਾਣ। ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਹੋਵੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਵਾਮ ਦੀ ਥਾਂ ਬਿਹਾਰੀ ਕੌਮ ਵੱਸ ਜਾਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਬ ਜ਼ਮ-ਜ਼ਮ ਜਾਂ ਗੰਗਾ-ਜਲੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਏ। ਗ਼ਲਤਫ਼ਹਿਮੀ ਜਾਂ ਖੁਸ਼ਫ਼ਹਿਮੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹੇਗੀ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਤਰੱਕੀ ਕਰੇਗੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ੇਖਚਿਲੀ ਦੀਆਂ ਬੜ੍ਹਕਾਂ ਨੇ। ਨਾ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਬੱਚਾ-ਬੱਚਾ ਉਰਦੂ ਬੋਲਦਾ, ਉਰਦੂ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੜ੍ਹਦਾ-ਲਿਖਦਾ ਏ ਪਰ ਮਸਖਰਾ ਕਹਿੰਦਾ ਦੋ-ਚਾਰ ਕਰ ਲਓ, ਦੋ-ਚਾਰ ਕਾਨਫ਼ੰਰਸਾਂ ਤੇ ਇਕ ਇਮਾਰਤ ਉ¤ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਬੋਰਡ ਲਾ ਦਿਓ, ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਅਜਿਹੇ ਮਸਖਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਈ ਸਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅੱਠ-ਦਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖ ਮਾਰੀਆਂ। ਅੱਜ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਉਧਰ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਰੇ ਦੀ ਡੀ. ਜੀ. ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਾਂ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਦੇ ਸਦਰ (ਪ੍ਰਧਾਨ) ਹੋਰੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਕੀ ਨੇ। ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਸ਼ਹੀਦ ਹੈਗੇ ਨੇ ਜੋ ਆਪਣਾ ਲਹੂ ਸਿੰਜ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬ ਛਪਵਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ? ਪਹਿਲੀ ਵਜ੍ਹਾ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ। ਦੂਜੀ ਵਜ੍ਹਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਹੀਣ-ਭਾਵ ਤੇ ਸ਼ਾਹ-ਪ੍ਰਸਤੀ। ਅਵਾਮ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਾਸਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਕਦਰਾਂ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਸਮਾਜ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਆਪਣੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੇ ¦ਮੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਤੇ ਮਾਣ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਆਖਰੀ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲ-ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਇਕ ਪਸਮਾਂਦਗੀ ਏ। ਨਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਤਜਰਬੇ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨੇ। ਕਿਤੇ ਹਿੰਦੀ, ਕਿਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਕਿਤੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ। ਅਦਬ ਲੋਕਾਂ ਤਾਈਂ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜਾ ਤੇ ਅਵਾਮ ਦੀ ਰਸਾਈ ਅਦਬ ਤੋੜੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਮੱਧ ਵਰਗ ਜਾਂ ਨਿਮਨ ਮੱਧ ਵਰਗ, ਤਾਕਤਵਰ ਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਅਦਬ ਪੈਦਾ ਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਪਛੜੇ ਹੋਏ ਅਵਾਮ ਵੀ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਇਕ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਦੀਬ ਸਿਰਫ਼ ਮਸਲਿਆਂ ’ਤੇ ਲਿਖਦੇ ਨੇ ਪਰ ਮਸਲੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦੇ। ਮਸਲੇ ਤੇ ਮਸਲੇ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਅਦਬ ਵਿਚ ਢਾਲ ਦੇਣਾ ਵੱਡੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਹਕੂਮਤ-ਪ੍ਰਸਤੀ, ਮੌਕਾ-ਪ੍ਰਸਤੀ, ਮਜ਼੍ਹਬ-ਪ੍ਰਸਤੀ ਤੇ ਅੱਧੀ ਅੱਖ ਦਾ ਚਾਨਣ ਈ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਉਹਦਾ ਓਪਰਾ ਅਤੇ ਇਕ-ਪਰਤੀ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕੀ ਏ। ਅਜਿਹਾ ਅਦਬ-ਧਾਰਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਰਤ ਨਹੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ। ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਤਾਕਤਵਰ ਨਹੀਂ, ਲਾਚਾਰ ਲਗਦਾ ਏ। ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਉ¤ਚੀ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਤਾਕਤ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਵਾਲੇ ਪਿੜ ਦਾ ਲੜਾਕਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਸੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਜ਼ਾਰ ਦਾ ਮਜੌਰ ਜਿਹਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਜਿਹਦੇ ਵਿਚ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਵਾਰਿਸ, ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕਬਰ ਦਾ ਮਜੌਰ ਹੋਣ ਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਯਾਜ਼ ਕਹਿੰਦਾ ਏ : ਸੱਸੀ ਦੇ ਪਾਟੇ ਚੋਲੇ ਦੀਆਂ ਲੀਰਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ’ਤੇ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ‘ਸਿਹਤ’ ਪਿਆਲੇ ਪੀ ਬੈਠੇ ਨੇ। ਅੱਜ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨੇ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਨਿਰੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਤੇ ਗਲਪ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਸਾਰੇ ਇਲਮ ਨੂੰ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਏ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਅੱਜ ਦਾ ਸੱਭਿਅਚਾਰ ਸਾਇੰਸ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਏ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਹਰ ਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਲੋੜ ਏ; ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਉਟ-ਡੇਟਿਡ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਏ। ਇਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਰੂਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਸਿੱਖੀ, ਅੱਜ ਚੀਨੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਏ? ਸਿਰਫ਼ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ ਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਏ। ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਚੁਣੌਤੀ ਏ, ਫਨਾਹ ਤੋਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚਣਾ ਏ। ਦੋਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਰਲ ਕੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਣ। ਪਰ ਹਾਲ ਦੀ ਘੜੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ਼ ਸੋਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਸੋਚਣ ਦੇ ਇਸ ਢੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮੈਂ ਨਹੀਂ; ਕਿਉਂ ਜੋ ਮੈਂ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੀ ਹਾਂ; ਕਿਉਂ ਜੋ ਦਸ ਕਰੋੜ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਜੇ ਕੋਈ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਗ਼ੈਰ-ਅਵਾਮੀ, ਗ਼ੈਰ-ਜਮਹੂਰੀ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਮਾਣ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਤਰੈਅ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ਬਾਨ ਪੜ੍ਹ ਈ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਅੱਗੋਂ ਕੋਈ ਆਸ ਨਹੀਂ, ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਜਾਵੇ, ਆਸ ਨਹੀਂ। ਕੋਈ ਜ਼ਬਾਨ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦੀ ਏ? ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੀ ਏ? ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਸ਼ਊਰ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਏ। ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰ ਡੁਬਦੀ ਬੇੜੀ ਨੂੰ ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਨੇ। ਮੇਲੇ, ਭੰਗੜੇ, ਜੁਗਤਾਂ ਜਾਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫੇਰੇ। ਬੱਸ, ਏਨਾ ਈ ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਆਖਰੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ; ਮਜ਼ਮੂਨ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਤਰ ਲਿਖ ਰਹੀ ਹਾਂ- ਵੰਡ ਦੀ ਛੁਰੀ ਨਾਲ ਵੱਢੇ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਰੀਖ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ਼ 1947 ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਨਾਨਕ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਆਮਦ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਮਸੀਹ ਤੋਂ ਵੀ, ਬੁੱਧ ਜੈਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਇਹ ਤਵਾਰੀਖ਼ ਹੜੱਪਾ ਮੋਹਿੰਜਦੋੜੋ ਦੇ ਦਰਾਵੜੀ ਜ਼ਮਾਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਜੜ੍ਹ ਨਾਲੋਂ ਵੱਢੇ ਹੋਏ ਰੁੱਖ ਦੇ ਟਾਹਣ ਉ¤ਚੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੈ 1058 5365 2005-10-20T00:09:17Z Olve 53 interwiki en nn <center><h2>ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ Japji Sahib </h2></center> ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ॥ ਜਪੁ ॥ ਆਦਿ ਸਚੁ ਜੁਗਾਦਿ ਸਚੁ ॥ ਹੈ ਭੀ ਸਚੁ ਨਾਨਕ ਹੋਸੀ ਭੀ ਸਚੁ ॥1॥ ਸੋਚੈ ਸੋਚਿ ਨ ਹੋਵਈ ਜੇ ਸੋਚੀ ਲਖ ਵਾਰ ॥ ਚੁਪੈ ਚੁਪ ਨ ਹੋਵਈ ਜੇ ਲਾਇ ਰਹਾ ਲਿਵ ਤਾਰ ॥ ਭੁਖਿਆ ਭੁਖ ਨ ਉਤਰੀ ਜੇ ਬੰਨਾ ਪੁਰੀਆ ਭਾਰ ॥ ਸਹਸ ਸਿਆਣਪਾ ਲਖ ਹੋਹਿ ਤ ਇਕ ਨ ਚਲੈ ਨਾਲਿ ॥ ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ ਕਿਵ ਕੂੜੈ ਤੁਟੈ ਪਾਲਿ ॥ ਹੁਕਮਿ ਰਜਾਈ ਚਲਣਾ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਨਾਲਿ ॥1॥ ਹੁਕਮੀ ਹੋਵਨਿ ਆਕਾਰ ਹੁਕਮੁ ਨ ਕਹਿਆ ਜਾਈ ॥ ਹੁਕਮੀ ਹੋਵਨਿ ਜੀਅ ਹੁਕਮਿ ਮਿਲੈ ਵਡਿਆਈ ॥ ਹੁਕਮੀ ਉਤਮੁ ਨੀਚੁ ਹੁਕਮਿ ਲਿਖਿ ਦੁਖ ਸੁਖ ਪਾਈਅਹਿ ॥ ਇਕਨਾ ਹੁਕਮੀ ਬਖਸੀਸ ਇਕਿ ਹੁਕਮੀ ਸਦਾ ਭਵਾਈਅਹਿ ॥ ਹੁਕਮੈ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਕੋ ਬਾਹਰਿ ਹੁਕਮ ਨ ਕੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੈ ਜੇ ਬੁਝੈ ਤ ਹਉਮੈ ਕਹੈ ਨ ਕੋਇ ॥2॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਤਾਣੁ ਹੋਵੈ ਕਿਸੈ ਤਾਣੁ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਦਾਤਿ ਜਾਣੈ ਨੀਸਾਣੁ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਗੁਣ ਵਡਿਆਈਆ ਚਾਰ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਵਿਦਿਆ ਵਿਖਮੁ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਸਾਜਿ ਕਰੇ ਤਨੁ ਖੇਹ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਜੀਅ ਲੈ ਫਿਰਿ ਦੇਹ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਜਾਪੈ ਦਿਸੈ ਦੂਰਿ ॥ ਗਾਵੈ ਕੋ ਵੇਖੈ ਹਾਦਰਾ ਹਦੂਰਿ ॥ ਕਥਨਾ ਕਥੀ ਨ ਆਵੈ ਤੋਟਿ ॥ ਕਥਿ ਕਥਿ ਕਥੀ ਕੋਟੀ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ॥ ਦੇਦਾ ਦੇ ਲੈਦੇ ਥਕਿ ਪਾਹਿ ॥ ਜੁਗਾ ਜੁਗੰਤਰਿ ਖਾਹੀ ਖਾਹਿ ॥ ਹੁਕਮੀ ਹੁਕਮੁ ਚਲਾਏ ਰਾਹੁ ॥ ਨਾਨਕ ਵਿਗਸੈ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ॥3॥ ਸਾਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚੁ ਨਾਇ ਭਾਖਿਆ ਭਾਉ ਅਪਾਰੁ ॥ ਆਖਹਿ ਮੰਗਹਿ ਦੇਹਿ ਦੇਹਿ ਦਾਤਿ ਕਰੇ ਦਾਤਾਰੁ ॥ ਫੇਰਿ ਕਿ ਅਗੈ ਰਖੀਐ ਜਿਤੁ ਦਿਸੈ ਦਰਬਾਰੁ ॥ ਮੁਹੌ ਕਿ ਬੋਲਣੁ ਬੋਲੀਐ ਜਿਤੁ ਸੁਣਿ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਸਚੁ ਨਾਉ ਵਡਿਆਈ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਕਰਮੀ ਆਵੈ ਕਪੜਾ ਨਦਰੀ ਮੋਖੁ ਦੁਆਰੁ ॥ ਨਾਨਕ ਏਵੈ ਜਾਣੀਐ ਸਭੁ ਆਪੇ ਸਚਿਆਰੁ ॥4॥ ਥਾਪਿਆ ਨ ਜਾਇ ਕੀਤਾ ਨ ਹੋਇ ॥ ਆਪੇ ਆਪਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਸੋਇ ॥ ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ ਪਾਇਆ ਮਾਨੁ ॥ ਨਾਨਕ ਗਾਵੀਐ ਗੁਣੀ ਨਿਧਾਨੁ ॥ ਗਾਵੀਐ ਸੁਣੀਐ ਮਨਿ ਰਖੀਐ ਭਾਉ ॥ ਦੁਖੁ ਪਰਹਰਿ ਸੁਖੁ ਘਰਿ ਲੈ ਜਾਇ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਦੰ ਗੁਰਮੁਖਿ ਵੇਦੰ ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ ॥ ਗੁਰੁ ਈਸਰੁ ਗੁਰੁ ਗੋਰਖੁ ਬਰਮਾ ਗੁਰੁ ਪਾਰਬਤੀ ਮਾਈ ॥ ਜੇ ਹਉ ਜਾਣਾ ਆਖਾ ਨਾਹੀ ਕਹਣਾ ਕਥਨੁ ਨ ਜਾਈ ॥ ਗੁਰਾ ਇਕ ਦੇਹਿ ਬੁਝਾਈ ॥ ਸਭਨਾ ਜੀਆ ਕਾ ਇਕੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਮੈ ਵਿਸਰਿ ਨ ਜਾਈ ॥5॥ ਤੀਰਥਿ ਨਾਵਾ ਜੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵਾ ਵਿਣੁ ਭਾਣੇ ਕਿ ਨਾਇ ਕਰੀ ॥ ਜੇਤੀ ਸਿਰਠਿ ਉਪਾਈ ਵੇਖਾ ਵਿਣੁ ਕਰਮਾ ਕਿ ਮਿਲੈ ਲਈ ॥ ਮਤਿ ਵਿਚਿ ਰਤਨ ਜਵਾਹਰ ਮਾਣਿਕ ਜੇ ਇਕ ਗੁਰ ਕੀ ਸਿਖ ਸੁਣੀ ॥ ਗੁਰਾ ਇਕ ਦੇਹਿ ਬੁਝਾਈ ॥ ਸਭਨਾ ਜੀਆ ਕਾ ਇਕੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਮੈ ਵਿਸਰਿ ਨ ਜਾਈ ॥6॥ ਜੇ ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਆਰਜਾ ਹੋਰ ਦਸੂਣੀ ਹੋਇ ॥ ਨਵਾ ਖੰਡਾ ਵਿਚਿ ਜਾਣੀਐ ਨਾਲਿ ਚਲੈ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥ ਚੰਗਾ ਨਾਉ ਰਖਾਇ ਕੈ ਜਸੁ ਕੀਰਤਿ ਜਗਿ ਲੇਇ ॥ ਜੇ ਤਿਸੁ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵਈ ਤ ਵਾਤ ਨ ਪੁਛੈ ਕੇ ॥ ਕੀਟਾ ਅੰਦਰਿ ਕੀਟੁ ਕਰਿ ਦੋਸੀ ਦੋਸੁ ਧਰੇ ॥ ਨਾਨਕ ਨਿਰਗੁਣਿ ਗੁਣੁ ਕਰੇ ਗੁਣਵੰਤਿਆ ਗੁਣੁ ਦੇ ॥ ਤੇਹਾ ਕੋਇ ਨ ਸੁਝਈ ਜਿ ਤਿਸੁ ਗੁਣੁ ਕੋਇ ਕਰੇ ॥7॥ ਸੁਣਿਐ ਸਿਧ ਪੀਰ ਸੁਰਿ ਨਾਥ ॥ ਸੁਣਿਐ ਧਰਤਿ ਧਵਲ ਆਕਾਸ ॥ ਸੁਣਿਐ ਦੀਪ ਲੋਅ ਪਾਤਾਲ ॥ ਸੁਣਿਐ ਪੋਹਿ ਨ ਸਕੈ ਕਾਲੁ ॥ ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਦੂਖ ਪਾਪ ਕਾ ਨਾਸੁ ॥8॥ ਸੁਣਿਐ ਈਸਰੁ ਬਰਮਾ ਇੰਦੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਮੁਖਿ ਸਾਲਾਹਣ ਮੰਦੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਜੋਗ ਜੁਗਤਿ ਤਨਿ ਭੇਦ ॥ ਸੁਣਿਐ ਸਾਸਤ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਵੇਦ ॥ ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਦੂਖ ਪਾਪ ਕਾ ਨਾਸੁ ॥9॥ ਸੁਣਿਐ ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਗਿਆਨੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਅਠਸਠਿ ਕਾ ਇਸਨਾਨੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਪੜਿ ਪੜਿ ਪਾਵਹਿ ਮਾਨੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਲਾਗੈ ਸਹਜਿ ਧਿਆਨੁ ॥ ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਦੂਖ ਪਾਪ ਕਾ ਨਾਸੁ ॥10॥ ਸੁਣਿਐ ਸਰਾ ਗੁਣਾ ਕੇ ਗਾਹ ॥ ਸੁਣਿਐ ਸੇਖ ਪੀਰ ਪਾਤਿਸਾਹ ॥ ਸੁਣਿਐ ਅੰਧੇ ਪਾਵਹਿ ਰਾਹੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਹਾਥ ਹੋਵੈ ਅਸਗਾਹੁ ॥ ਨਾਨਕ ਭਗਤਾ ਸਦਾ ਵਿਗਾਸੁ ॥ ਸੁਣਿਐ ਦੂਖ ਪਾਪ ਕਾ ਨਾਸੁ ॥11॥ ਮੰਨੇ ਕੀ ਗਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਹੈ ਪਿਛੈ ਪਛੁਤਾਇ ॥ ਕਾਗਦਿ ਕਲਮ ਨ ਲਿਖਣਹਾਰੁ ॥ ਮੰਨੇ ਕਾ ਬਹਿ ਕਰਨਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਹੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਮੰਨਿ ਜਾਣੈ ਮਨਿ ਕੋਇ ॥12॥ ਮੰਨੈ ਸੁਰਤਿ ਹੋਵੈ ਮਨਿ ਬੁਧਿ ॥ ਮੰਨੈ ਸਗਲ ਭਵਣ ਕੀ ਸੁਧਿ ॥ ਮੰਨੈ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ ਨਾ ਖਾਇ ॥ ਮੰਨੈ ਜਮ ਕੈ ਸਾਥਿ ਨ ਜਾਇ ॥ ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਹੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਮੰਨਿ ਜਾਣੈ ਮਨਿ ਕੋਇ ॥13॥ ਮੰਨੈ ਮਾਰਗਿ ਠਾਕ ਨ ਪਾਇ ॥ ਮੰਨੈ ਪਤਿ ਸਿਉ ਪਰਗਟੁ ਜਾਇ ॥ ਮੰਨੈ ਮਗੁ ਨ ਚਲੈ ਪੰਥੁ ॥ ਮੰਨੈ ਧਰਮ ਸੇਤੀ ਸਨਬੰਧੁ ॥ ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਹੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਮੰਨਿ ਜਾਣੈ ਮਨਿ ਕੋਇ ॥14॥ ਮੰਨੈ ਪਾਵਹਿ ਮੋਖੁ ਦੁਆਰੁ ॥ ਮੰਨੈ ਪਰਵਾਰੈ ਸਾਧਾਰੁ ॥ ਮੰਨੈ ਤਰੈ ਤਾਰੇ ਗੁਰੁ ਸਿਖ ॥ ਮੰਨੈ ਨਾਨਕ ਭਵਹਿ ਨ ਭਿਖ ॥ ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਹੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਮੰਨਿ ਜਾਣੈ ਮਨਿ ਕੋਇ ॥15॥ ਪੰਚ ਪਰਵਾਣ ਪੰਚ ਪਰਧਾਨੁ ॥ ਪੰਚੇ ਪਾਵਹਿ ਦਰਗਹਿ ਮਾਨੁ ॥ ਪੰਚੇ ਸੋਹਹਿ ਦਰਿ ਰਾਜਾਨੁ ॥ ਪੰਚਾ ਕਾ ਗੁਰੁ ਏਕੁ ਧਿਆਨੁ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਹੈ ਕਰੈ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਕਰਤੇ ਕੈ ਕਰਣੈ ਨਾਹੀ ਸੁਮਾਰੁ ॥ ਧੌਲੁ ਧਰਮੁ ਦਇਆ ਕਾ ਪੂਤੁ ॥ ਸੰਤੋਖੁ ਥਾਪਿ ਰਖਿਆ ਜਿਨਿ ਸੂਤਿ ॥ ਜੇ ਕੋ ਬੁਝੈ ਹੋਵੈ ਸਚਿਆਰੁ ॥ ਧਵਲੈ ਉਪਰਿ ਕੇਤਾ ਭਾਰੁ ॥ ਧਰਤੀ ਹੋਰੁ ਪਰੈ ਹੋਰੁ ਹੋਰੁ ॥ ਤਿਸ ਤੇ ਭਾਰੁ ਤਲੈ ਕਵਣੁ ਜੋਰੁ ॥ ਜੀਅ ਜਾਤਿ ਰੰਗਾ ਕੇ ਨਾਵ ॥ ਸਭਨਾ ਲਿਖਿਆ ਵੁੜੀ ਕਲਾਮ ॥ ਏਹੁ ਲੇਖਾ ਲਿਖਿ ਜਾਣੈ ਕੋਇ ॥ ਲੇਖਾ ਲਿਖਿਆ ਕੇਤਾ ਹੋਇ ॥ ਕੇਤਾ ਤਾਣੁ ਸੁਆਲਿਹੁ ਰੂਪੁ ॥ ਕੇਤੀ ਦਾਤਿ ਜਾਣੈ ਕੌਣੁ ਕੂਤੁ ॥ ਕੀਤਾ ਪਸਾਉ ਏਕੋ ਕਵਾਉ ॥ ਤਿਸ ਤੇ ਹੋਏ ਲਖ ਦਰੀਆਉ ॥ ਕੁਦਰਤਿ ਕਵਣ ਕਹਾ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਰਿਆ ਨ ਜਾਵਾ ਏਕ ਵਾਰ ॥ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਾਈ ਭਲੀ ਕਾਰ ॥ ਤੂ ਸਦਾ ਸਲਾਮਤਿ ਨਿਰੰਕਾਰ ॥16॥ ਅਸੰਖ ਜਪ ਅਸੰਖ ਭਾਉ ॥ ਅਸੰਖ ਪੂਜਾ ਅਸੰਖ ਤਪ ਤਾਉ ॥ ਅਸੰਖ ਗਰੰਥ ਮੁਖਿ ਵੇਦ ਪਾਠ ॥ ਅਸੰਖ ਜੋਗ ਮਨਿ ਰਹਹਿ ਉਦਾਸ ॥ ਅਸੰਖ ਭਗਤ ਗੁਣ ਗਿਆਨ ਵੀਚਾਰ ॥ ਅਸੰਖ ਸਤੀ ਅਸੰਖ ਦਾਤਾਰ ॥ ਅਸੰਖ ਸੂਰ ਮੁਹ ਭਖ ਸਾਰ ॥ ਅਸੰਖ ਮੋਨਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ਤਾਰ ॥ ਕੁਦਰਤਿ ਕਵਣ ਕਹਾ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਰਿਆ ਨ ਜਾਵਾ ਏਕ ਵਾਰ ॥ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਾਈ ਭਲੀ ਕਾਰ ॥ ਤੂ ਸਦਾ ਸਲਾਮਤਿ ਨਿਰੰਕਾਰ ॥17॥ ਅਸੰਖ ਮੂਰਖ ਅੰਧ ਘੋਰ ॥ ਅਸੰਖ ਚੋਰ ਹਰਾਮਖੋਰ ॥ ਅਸੰਖ ਅਮਰ ਕਰਿ ਜਾਹਿ ਜੋਰ ॥ ਅਸੰਖ ਗਲਵਢ ਹਤਿਆ ਕਮਾਹਿ ॥ ਅਸੰਖ ਪਾਪੀ ਪਾਪੁ ਕਰਿ ਜਾਹਿ ॥ ਅਸੰਖ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜੇ ਫਿਰਾਹਿ ॥ ਅਸੰਖ ਮਲੇਛ ਮਲੁ ਭਖਿ ਖਾਹਿ ॥ ਅਸੰਖ ਨਿੰਦਕ ਸਿਰਿ ਕਰਹਿ ਭਾਰੁ ॥ ਨਾਨਕੁ ਨੀਚੁ ਕਹੈ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਰਿਆ ਨ ਜਾਵਾ ਏਕ ਵਾਰ ॥ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਾਈ ਭਲੀ ਕਾਰ ॥ ਤੂ ਸਦਾ ਸਲਾਮਤਿ ਨਿਰੰਕਾਰ ॥18॥ ਅਸੰਖ ਨਾਵ ਅਸੰਖ ਥਾਵ ॥ ਅਗੰਮ ਅਗੰਮ ਅਸੰਖ ਲੋਅ ॥ ਅਸੰਖ ਕਹਹਿ ਸਿਰਿ ਭਾਰੁ ਹੋਇ ॥ ਅਖਰੀ ਨਾਮੁ ਅਖਰੀ ਸਾਲਾਹ ॥ ਅਖਰੀ ਗਿਆਨੁ ਗੀਤ ਗੁਣ ਗਾਹ ॥ ਅਖਰੀ ਲਿਖਣੁ ਬੋਲਣੁ ਬਾਣਿ ॥ ਅਖਰਾ ਸਿਰਿ ਸੰਜੋਗੁ ਵਖਾਣਿ ॥ ਜਿਨਿ ਏਹਿ ਲਿਖੇ ਤਿਸੁ ਸਿਰਿ ਨਾਹਿ ॥ ਜਿਵ ਫੁਰਮਾਏ ਤਿਵ ਤਿਵ ਪਾਹਿ ॥ ਜੇਤਾ ਕੀਤਾ ਤੇਤਾ ਨਾਉ ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਹੀ ਕੋ ਥਾਉ ॥ ਕੁਦਰਤਿ ਕਵਣ ਕਹਾ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਰਿਆ ਨ ਜਾਵਾ ਏਕ ਵਾਰ ॥ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਾਈ ਭਲੀ ਕਾਰ ॥ ਤੂ ਸਦਾ ਸਲਾਮਤਿ ਨਿਰੰਕਾਰ ॥19॥ ਭਰੀਐ ਹਥੁ ਪੈਰੁ ਤਨੁ ਦੇਹ ॥ ਪਾਣੀ ਧੋਤੈ ਉਤਰਸੁ ਖੇਹ ॥ ਮੂਤ ਪਲੀਤੀ ਕਪੜੁ ਹੋਇ ॥ ਦੇ ਸਾਬੂਣੁ ਲਈਐ ਓਹੁ ਧੋਇ ॥ ਭਰੀਐ ਮਤਿ ਪਾਪਾ ਕੈ ਸੰਗਿ ॥ ਓਹੁ ਧੋਪੈ ਨਾਵੈ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥ ਪੁੰਨੀ ਪਾਪੀ ਆਖਣੁ ਨਾਹਿ ॥ ਕਰਿ ਕਰਿ ਕਰਣਾ ਲਿਖਿ ਲੈ ਜਾਹੁ ॥ ਆਪੇ ਬੀਜਿ ਆਪੇ ਹੀ ਖਾਹੁ ॥ ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੀ ਆਵਹੁ ਜਾਹੁ ॥20॥ ਤੀਰਥੁ ਤਪੁ ਦਇਆ ਦਤੁ ਦਾਨੁ ॥ ਜੇ ਕੋ ਪਾਵੈ ਤਿਲ ਕਾ ਮਾਨੁ ॥ ਸੁਣਿਆ ਮੰਨਿਆ ਮਨਿ ਕੀਤਾ ਭਾਉ ॥ ਅੰਤਰਗਤਿ ਤੀਰਥਿ ਮਲਿ ਨਾਉ ॥ ਸਭਿ ਗੁਣ ਤੇਰੇ ਮੈ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥ ਵਿਣੁ ਗੁਣ ਕੀਤੇ ਭਗਤਿ ਨ ਹੋਇ ॥ ਸੁਅਸਤਿ ਆਥਿ ਬਾਣੀ ਬਰਮਾਉ ॥ ਸਤਿ ਸੁਹਾਣੁ ਸਦਾ ਮਨਿ ਚਾਉ ॥ ਕਵਣੁ ਸੁ ਵੇਲਾ ਵਖਤੁ ਕਵਣੁ ਕਵਣ ਥਿਤਿ ਕਵਣੁ ਵਾਰੁ ॥ ਕਵਣਿ ਸਿ ਰੁਤੀ ਮਾਹੁ ਕਵਣੁ ਜਿਤੁ ਹੋਆ ਆਕਾਰੁ ॥ ਵੇਲ ਨ ਪਾਈਆ ਪੰਡਤੀ ਜਿ ਹੋਵੈ ਲੇਖੁ ਪੁਰਾਣੁ ॥ ਵਖਤੁ ਨ ਪਾਇਓ ਕਾਦੀਆ ਜਿ ਲਿਖਨਿ ਲੇਖੁ ਕੁਰਾਣੁ ॥ ਥਿਤਿ ਵਾਰੁ ਨਾ ਜੋਗੀ ਜਾਣੈ ਰੁਤਿ ਮਾਹੁ ਨਾ ਕੋਈ ॥ ਜਾ ਕਰਤਾ ਸਿਰਠੀ ਕਉ ਸਾਜੇ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਸੋਈ ॥ ਕਿਵ ਕਰਿ ਆਖਾ ਕਿਵ ਸਾਲਾਹੀ ਕਿਉ ਵਰਨੀ ਕਿਵ ਜਾਣਾ ॥ ਨਾਨਕ ਆਖਣਿ ਸਭੁ ਕੋ ਆਖੈ ਇਕ ਦੂ ਇਕੁ ਸਿਆਣਾ ॥ ਵਡਾ ਸਾਹਿਬੁ ਵਡੀ ਨਾਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਕਾ ਹੋਵੈ ॥ ਨਾਨਕ ਜੇ ਕੋ ਆਪੌ ਜਾਣੈ ਅਗੈ ਗਇਆ ਨ ਸੋਹੈ ॥21॥ ਪਾਤਾਲਾ ਪਾਤਾਲ ਲਖ ਆਗਾਸਾ ਆਗਾਸ ॥ ਓੜਕ ਓੜਕ ਭਾਲਿ ਥਕੇ ਵੇਦ ਕਹਨਿ ਇਕ ਵਾਤ ॥ ਸਹਸ ਅਠਾਰਹ ਕਹਨਿ ਕਤੇਬਾ ਅਸੁਲੂ ਇਕੁ ਧਾਤੁ ॥ ਲੇਖਾ ਹੋਇ ਤ ਲਿਖੀਐ ਲੇਖੈ ਹੋਇ ਵਿਣਾਸੁ ॥ ਨਾਨਕ ਵਡਾ ਆਖੀਐ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਆਪੁ ॥22॥ ਸਾਲਾਹੀ ਸਾਲਾਹਿ ਏਤੀ ਸੁਰਤਿ ਨ ਪਾਈਆ ॥ਨਦੀਆ ਅਤੈ ਵਾਹ ਪਵਹਿ ਸਮੁੰਦਿ ਨ ਜਾਣੀਅਹਿ ॥ ਸਮੁੰਦ ਸਾਹ ਸੁਲਤਾਨ ਗਿਰਹਾ ਸੇਤੀ ਮਾਲੁ ਧਨੁ ॥ ਕੀੜੀ ਤੁਲਿ ਨ ਹੋਵਨੀ ਜੇ ਤਿਸੁ ਮਨਹੁ ਨ ਵੀਸਰਹਿ ॥23॥ ਅੰਤੁ ਨ ਸਿਫਤੀ ਕਹਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥ ਅੰਤੁ ਨ ਕਰਣੈ ਦੇਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥ ਅੰਤੁ ਨ ਵੇਖਣਿ ਸੁਣਣਿ ਨ ਅੰਤੁ ॥ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਕਿਆ ਮਨਿ ਮੰਤੁ ॥ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਕੀਤਾ ਆਕਾਰੁ ॥ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਪੈ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥ ਅੰਤ ਕਾਰਣਿ ਕੇਤੇ ਬਿਲਲਾਹਿ ॥ ਤਾ ਕੇ ਅੰਤ ਨ ਪਾਏ ਜਾਹਿ ॥ ਏਹੁ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਇ ॥ ਬਹੁਤਾ ਕਹੀਐ ਬਹੁਤਾ ਹੋਇ ॥ ਵਡਾ ਸਾਹਿਬੁ ਊਚਾ ਥਾਉ ॥ ਊਚੇ ਉਪਰਿ ਊਚਾ ਨਾਉ ॥ ਏਵਡੁ ਊਚਾ ਹੋਵੈ ਕੋਇ ॥ ਤਿਸੁ ਊਚੇ ਕਉ ਜਾਣੈ ਸੋਇ ॥ ਜੇਵਡੁ ਆਪਿ ਜਾਣੈ ਆਪਿ ਆਪਿ ॥ ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਕਰਮੀ ਦਾਤਿ ॥24॥ ਬਹੁਤਾ ਕਰਮੁ ਲਿਖਿਆ ਨਾ ਜਾਇ ॥ ਵਡਾ ਦਾਤਾ ਤਿਲੁ ਨ ਤਮਾਇ ॥ ਕੇਤੇ ਮੰਗਹਿ ਜੋਧ ਅਪਾਰ ॥ ਕੇਤਿਆ ਗਣਤ ਨਹੀ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਕੇਤੇ ਖਪਿ ਤੁਟਹਿ ਵੇਕਾਰ ॥ ਕੇਤੇ ਲੈ ਲੈ ਮੁਕਰੁ ਪਾਹਿ ॥ ਕੇਤੇ ਮੂਰਖ ਖਾਹੀ ਖਾਹਿ ॥ ਕੇਤਿਆ ਦੂਖ ਭੂਖ ਸਦ ਮਾਰ ॥ ਏਹਿ ਭਿ ਦਾਤਿ ਤੇਰੀ ਦਾਤਾਰ ॥ ਬੰਦਿ ਖਲਾਸੀ ਭਾਣੈ ਹੋਇ ॥ ਹੋਰੁ ਆਖਿ ਨ ਸਕੈ ਕੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਖਾਇਕੁ ਆਖਣਿ ਪਾਇ ॥ ਓਹੁ ਜਾਣੈ ਜੇਤੀਆ ਮੁਹਿ ਖਾਇ ॥ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਆਪੇ ਦੇਇ ॥ ਆਖਹਿ ਸਿ ਭਿ ਕੇਈ ਕੇਇ ॥ ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ॥ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ॥25॥ ਅਮੁਲ ਗੁਣ ਅਮੁਲ ਵਾਪਾਰ ॥ ਅਮੁਲ ਵਾਪਾਰੀਏ ਅਮੁਲ ਭੰਡਾਰ ॥ ਅਮੁਲ ਆਵਹਿ ਅਮੁਲ ਲੈ ਜਾਹਿ ॥ ਅਮੁਲ ਭਾਇ ਅਮੁਲਾ ਸਮਾਹਿ ॥ ਅਮੁਲੁ ਧਰਮੁ ਅਮੁਲੁ ਦੀਬਾਣੁ ॥ ਅਮੁਲੁ ਤੁਲੁ ਅਮੁਲੁ ਪਰਵਾਣੁ ॥ ਅਮੁਲੁ ਬਖਸੀਸ ਅਮੁਲੁ ਨੀਸਾਣੁ ॥ ਅਮੁਲੁ ਕਰਮੁ ਅਮੁਲੁ ਫੁਰਮਾਣੁ ॥ ਅਮੁਲੋ ਅਮੁਲੁ ਆਖਿਆ ਨ ਜਾਇ ॥ ਆਖਿ ਆਖਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥ ਆਖਹਿ ਵੇਦ ਪਾਠ ਪੁਰਾਣ ॥ ਆਖਹਿ ਪੜੇ ਕਰਹਿ ਵਖਿਆਣ ॥ ਆਖਹਿ ਬਰਮੇ ਆਖਹਿ ਇੰਦ ॥ ਆਖਹਿ ਗੋਪੀ ਤੈ ਗੋਵਿੰਦ ॥ ਆਖਹਿ ਈਸਰ ਆਖਹਿ ਸਿਧ ॥ ਆਖਹਿ ਕੇਤੇ ਕੀਤੇ ਬੁਧ ॥ ਆਖਹਿ ਦਾਨਵ ਆਖਹਿ ਦੇਵ ॥ ਆਖਹਿ ਸੁਰਿ ਨਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਸੇਵ ॥ ਕੇਤੇ ਆਖਹਿ ਆਖਣਿ ਪਾਹਿ ॥ ਕੇਤੇ ਕਹਿ ਕਹਿ ਉਠਿ ਉਠਿ ਜਾਹਿ ॥ ਏਤੇ ਕੀਤੇ ਹੋਰਿ ਕਰੇਹਿ ॥ ਤਾ ਆਖਿ ਨ ਸਕਹਿ ਕੇਈ ਕੇਇ ॥ ਜੇਵਡੁ ਭਾਵੈ ਤੇਵਡੁ ਹੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਜਾਣੈ ਸਾਚਾ ਸੋਇ ॥ ਜੇ ਕੋ ਆਖੈ ਬੋਲੁਵਿਗਾੜੁ ॥ ਤਾ ਲਿਖੀਐ ਸਿਰਿ ਗਾਵਾਰਾ ਗਾਵਾਰੁ ॥26॥ ਸੋ ਦਰੁ ਕੇਹਾ ਸੋ ਘਰੁ ਕੇਹਾ ਜਿਤੁ ਬਹਿ ਸਰਬ ਸਮਾਲੇ ॥ ਵਾਜੇ ਨਾਦ ਅਨੇਕ ਅਸੰਖਾ ਕੇਤੇ ਵਾਵਣਹਾਰੇ ॥ ਕੇਤੇ ਰਾਗ ਪਰੀ ਸਿਉ ਕਹੀਅਨਿ ਕੇਤੇ ਗਾਵਣਹਾਰੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਤੁਹਨੋ ਪਉਣੁ ਪਾਣੀ ਬੈਸੰਤਰੁ ਗਾਵੈ ਰਾਜਾ ਧਰਮੁ ਦੁਆਰੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਚਿਤੁ ਗੁਪਤੁ ਲਿਖਿ ਜਾਣਹਿ ਲਿਖਿ ਲਿਖਿ ਧਰਮੁ ਵੀਚਾਰੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਈਸਰੁ ਬਰਮਾ ਦੇਵੀ ਸੋਹਨਿ ਸਦਾ ਸਵਾਰੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਇੰਦ ਇਦਾਸਣਿ ਬੈਠੇ ਦੇਵਤਿਆ ਦਰਿ ਨਾਲੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਸਿਧ ਸਮਾਧੀ ਅੰਦਰਿ ਗਾਵਨਿ ਸਾਧ ਵਿਚਾਰੇ ॥ ਗਾਵਨਿ ਜਤੀ ਸਤੀ ਸੰਤੋਖੀ ਗਾਵਹਿ ਵੀਰ ਕਰਾਰੇ ॥ ਗਾਵਨਿ ਪੰਡਿਤ ਪੜਨਿ ਰਖੀਸਰ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਵੇਦਾ ਨਾਲੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਮੋਹਣੀਆ ਮਨੁ ਮੋਹਨਿ ਸੁਰਗਾ ਮਛ ਪਇਆਲੇ ॥ ਗਾਵਨਿ ਰਤਨ ਉਪਾਏ ਤੇਰੇ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਨਾਲੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਜੋਧ ਮਹਾਬਲ ਸੂਰਾ ਗਾਵਹਿ ਖਾਣੀ ਚਾਰੇ ॥ ਗਾਵਹਿ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਵਰਭੰਡਾ ਕਰਿ ਕਰਿ ਰਖੇ ਧਾਰੇ ॥ ਸੇਈ ਤੁਧੁਨੋ ਗਾਵਹਿ ਜੋ ਤੁਧੁ ਭਾਵਨਿ ਰਤੇ ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਰਸਾਲੇ ॥ ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ ਗਾਵਨਿ ਸੇ ਮੈ ਚਿਤਿ ਨ ਆਵਨਿ ਨਾਨਕੁ ਕਿਆ ਵੀਚਾਰੇ ॥ ਸੋਈ ਸੋਈ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚਾ ਸਾਚੀ ਨਾਈ ॥ ਹੈ ਭੀ ਹੋਸੀ ਜਾਇ ਨ ਜਾਸੀ ਰਚਨਾ ਜਿਨਿ ਰਚਾਈ ॥ ਰੰਗੀ ਰੰਗੀ ਭਾਤੀ ਕਰਿ ਕਰਿ ਜਿਨਸੀ ਮਾਇਆ ਜਿਨਿ ਉਪਾਈ ॥ ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਕੀਤਾ ਆਪਣਾ ਜਿਵ ਤਿਸ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ॥ ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੋਈ ਕਰਸੀ ਹੁਕਮੁ ਨ ਕਰਣਾ ਜਾਈ ॥ ਸੋ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ਸਾਹਾ ਪਾਤਿਸਾਹਿਬੁ ਨਾਨਕ ਰਹਣੁ ਰਜਾਈ ॥27॥ ਮੁੰਦਾ ਸੰਤੋਖੁ ਸਰਮੁ ਪਤੁ ਝੋਲੀ ਧਿਆਨ ਕੀ ਕਰਹਿ ਬਿਭੂਤਿ ॥ ਖਿੰਥਾ ਕਾਲੁ ਕੁਆਰੀ ਕਾਇਆ ਜੁਗਤਿ ਡੰਡਾ ਪਰਤੀਤਿ ॥ ਆਈ ਪੰਥੀ ਸਗਲ ਜਮਾਤੀ ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤੁ ॥ ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ ॥ ਆਦਿ ਅਨੀਲੁ ਅਨਾਦਿ ਅਨਾਹਤਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਏਕੋ ਵੇਸੁ ॥28॥ ਭੁਗਤਿ ਗਿਆਨੁ ਦਇਆ ਭੰਡਾਰਣਿ ਘਟਿ ਘਟਿ ਵਾਜਹਿ ਨਾਦ ॥ ਆਪਿ ਨਾਥੁ ਨਾਥੀ ਸਭ ਜਾ ਕੀ ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਅਵਰਾ ਸਾਦ ॥ ਸੰਜੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਦੁਇ ਕਾਰ ਚਲਾਵਹਿ ਲੇਖੇ ਆਵਹਿ ਭਾਗ ॥ ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ ॥ ਆਦਿ ਅਨੀਲੁ ਅਨਾਦਿ ਅਨਾਹਤਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਏਕੋ ਵੇਸੁ ॥29॥ ਏਕਾ ਮਾਈ ਜੁਗਤਿ ਵਿਆਈ ਤਿਨਿ ਚੇਲੇ ਪਰਵਾਣੁ ॥ ਇਕੁ ਸੰਸਾਰੀ ਇਕੁ ਭੰਡਾਰੀ ਇਕੁ ਲਾਏ ਦੀਬਾਣੁ ॥ ਜਿਵ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਿਵੈ ਚਲਾਵੈ ਜਿਵ ਹੋਵੈ ਫੁਰਮਾਣੁ ॥ ਓਹੁ ਵੇਖੈ ਓਨਾ ਨਦਰਿ ਨ ਆਵੈ ਬਹੁਤਾ ਏਹੁ ਵਿਡਾਣੁ ॥ ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ ॥ ਆਦਿ ਅਨੀਲੁ ਅਨਾਦਿ ਅਨਾਹਤਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਏਕੋ ਵੇਸੁ ॥30॥ ਆਸਣੁ ਲੋਇ ਲੋਇ ਭੰਡਾਰ ॥ ਜੋ ਕਿਛੁ ਪਾਇਆ ਸੁ ਏਕਾ ਵਾਰ ॥ ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਸਿਰਜਣਹਾਰੁ ॥ ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਕੀ ਸਾਚੀ ਕਾਰ ॥ ਆਦੇਸੁ ਤਿਸੈ ਆਦੇਸੁ ॥ ਆਦਿ ਅਨੀਲੁ ਅਨਾਦਿ ਅਨਾਹਤਿ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਏਕੋ ਵੇਸੁ ॥31॥ ਇਕ ਦੂ ਜੀਭੌ ਲਖ ਹੋਹਿ ਲਖ ਹੋਵਹਿ ਲਖ ਵੀਸ ॥ ਲਖੁ ਲਖੁ ਗੇੜਾ ਆਖੀਅਹਿ ਏਕੁ ਨਾਮੁ ਜਗਦੀਸ ॥ ਏਤੁ ਰਾਹਿ ਪਤਿ ਪਵੜੀਆ ਚੜੀਐ ਹੋਇ ਇਕੀਸ ॥ ਸੁਣਿ ਗਲਾ ਆਕਾਸ ਕੀ ਕੀਟਾ ਆਈ ਰੀਸ ॥ ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਪਾਈਐ ਕੂੜੀ ਕੂੜੈ ਠੀਸ ॥32॥ ਆਖਣਿ ਜੋਰੁ ਚੁਪੈ ਨਹ ਜੋਰੁ ॥ ਜੋਰੁ ਨ ਮੰਗਣਿ ਦੇਣਿ ਨ ਜੋਰੁ ॥ ਜੋਰੁ ਨ ਜੀਵਣਿ ਮਰਣਿ ਨਹ ਜੋਰੁ ॥ ਜੋਰੁ ਨ ਰਾਜਿ ਮਾਲਿ ਮਨਿ ਸੋਰੁ ॥ ਜੋਰੁ ਨ ਸੁਰਤੀ ਗਿਆਨਿ ਵੀਚਾਰਿ ॥ ਜੋਰੁ ਨ ਜੁਗਤੀ ਛੁਟੈ ਸੰਸਾਰੁ ॥ ਜਿਸੁ ਹਥਿ ਜੋਰੁ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਸੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਉਤਮੁ ਨੀਚੁ ਨ ਕੋਇ ॥33॥ ਰਾਤੀ ਰੁਤੀ ਥਿਤੀ ਵਾਰ ॥ ਪਵਣ ਪਾਣੀ ਅਗਨੀ ਪਾਤਾਲ ॥ ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਧਰਤੀ ਥਾਪਿ ਰਖੀ ਧਰਮ ਸਾਲ ॥ ਤਿਸੁ ਵਿਚਿ ਜੀਅ ਜੁਗਤਿ ਕੇ ਰੰਗ ॥ ਤਿਨ ਕੇ ਨਾਮ ਅਨੇਕ ਅਨੰਤ ॥ ਕਰਮੀ ਕਰਮੀ ਹੋਇ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਸਚਾ ਆਪਿ ਸਚਾ ਦਰਬਾਰੁ ॥ ਤਿਥੈ ਸੋਹਨਿ ਪੰਚ ਪਰਵਾਣੁ ॥ ਨਦਰੀ ਕਰਮਿ ਪਵੈ ਨੀਸਾਣੁ ॥ ਕਚ ਪਕਾਈ ਓਥੈ ਪਾਇ ॥ ਨਾਨਕ ਗਇਆ ਜਾਪੈ ਜਾਇ ॥34॥ ਧਰਮ ਖੰਡ ਕਾ ਏਹੋ ਧਰਮੁ ॥ ਗਿਆਨ ਖੰਡ ਕਾ ਆਖਹੁ ਕਰਮੁ ॥ ਕੇਤੇ ਪਵਣ ਪਾਣੀ ਵੈਸੰਤਰ ਕੇਤੇ ਕਾਨ ਮਹੇਸ ॥ ਕੇਤੇ ਬਰਮੇ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਅਹਿ ਰੂਪ ਰੰਗ ਕੇ ਵੇਸ ॥ ਕੇਤੀਆ ਕਰਮ ਭੂਮੀ ਮੇਰ ਕੇਤੇ ਕੇਤੇ ਧੂ ਉਪਦੇਸ ॥ ਕੇਤੇ ਇੰਦ ਚੰਦ ਸੂਰ ਕੇਤੇ ਕੇਤੇ ਮੰਡਲ ਦੇਸ ॥ ਕੇਤੇ ਸਿਧ ਬੁਧ ਨਾਥ ਕੇਤੇ ਕੇਤੇ ਦੇਵੀ ਵੇਸ ॥ ਕੇਤੇ ਦੇਵ ਦਾਨਵ ਮੁਨਿ ਕੇਤੇ ਕੇਤੇ ਰਤਨ ਸਮੁੰਦ ॥ ਕੇਤੀਆ ਖਾਣੀ ਕੇਤੀਆ ਬਾਣੀ ਕੇਤੇ ਪਾਤ ਨਰਿੰਦ ॥ ਕੇਤੀਆ ਸੁਰਤੀ ਸੇਵਕ ਕੇਤੇ ਨਾਨਕ ਅੰਤੁ ਨ ਅੰਤੁ ॥35॥ ਗਿਆਨ ਖੰਡ ਮਹਿ ਗਿਆਨੁ ਪਰਚੰਡੁ ॥ ਤਿਥੈ ਨਾਦ ਬਿਨੋਦ ਕੋਡ ਅਨੰਦੁ ॥ ਸਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਰੂਪੁ ॥ ਤਿਥੈ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਐ ਬਹੁਤੁ ਅਨੂਪੁ ॥ ਤਾ ਕੀਆ ਗਲਾ ਕਥੀਆ ਨਾ ਜਾਹਿ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਹੈ ਪਿਛੈ ਪਛੁਤਾਇ ॥ ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਤਿ ਮਤਿ ਮਨਿ ਬੁਧਿ ॥ ਤਿਥੈ ਘੜੀਐ ਸੁਰਾ ਸਿਧਾ ਕੀ ਸੁਧਿ ॥36॥ ਕਰਮ ਖੰਡ ਕੀ ਬਾਣੀ ਜੋਰੁ ॥ ਤਿਥੈ ਹੋਰੁ ਨ ਕੋਈ ਹੋਰੁ ॥ ਤਿਥੈ ਜੋਧ ਮਹਾਬਲ ਸੂਰ ॥ ਤਿਨ ਮਹਿ ਰਾਮੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰ ॥ ਤਿਥੈ ਸੀਤੋ ਸੀਤਾ ਮਹਿਮਾ ਮਾਹਿ ॥ ਤਾ ਕੇ ਰੂਪ ਨ ਕਥਨੇ ਜਾਹਿ ॥ ਨਾ ਓਹਿ ਮਰਹਿ ਨ ਠਾਗੇ ਜਾਹਿ ॥ ਜਿਨ ਕੈ ਰਾਮੁ ਵਸੈ ਮਨ ਮਾਹਿ ॥ ਤਿਥੈ ਭਗਤ ਵਸਹਿ ਕੇ ਲੋਅ ॥ ਕਰਹਿ ਅਨੰਦੁ ਸਚਾ ਮਨਿ ਸੋਇ ॥ ਸਚ ਖੰਡਿ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥ ਕਰਿ ਕਰਿ ਵੇਖੈ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥ ਤਿਥੈ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਵਰਭੰਡ ॥ ਜੇ ਕੋ ਕਥੈ ਤ ਅੰਤ ਨ ਅੰਤ ॥ ਤਿਥੈ ਲੋਅ ਲੋਅ ਆਕਾਰ ॥ ਜਿਵ ਜਿਵ ਹੁਕਮੁ ਤਿਵੈ ਤਿਵ ਕਾਰ ॥ ਵੇਖੈ ਵਿਗਸੈ ਕਰਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਨਾਨਕ ਕਥਨਾ ਕਰੜਾ ਸਾਰੁ ॥37॥ ਜਤੁ ਪਾਹਾਰਾ ਧੀਰਜੁ ਸੁਨਿਆਰੁ ॥ ਅਹਰਣਿ ਮਤਿ ਵੇਦੁ ਹਥੀਆਰੁ ॥ ਭਉ ਖਲਾ ਅਗਨਿ ਤਪ ਤਾਉ ॥ ਭਾਂਡਾ ਭਾਉ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਤਿਤੁ ਢਾਲਿ ॥ ਘੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਟਕਸਾਲ ॥ ਜਿਨ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰਮੁ ਤਿਨ ਕਾਰ ॥ ਨਾਨਕ ਨਦਰੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲ ॥38॥ ਸਲੋਕੁ ॥ ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ ॥ ਦਿਵਸੁ ਰਾਤਿ ਦੁਇ ਦਾਈ ਦਾਇਆ ਖੇਲੈ ਸਗਲ ਜਗਤੁ ॥ ਚੰਗਿਆਈਆ ਬੁਰਿਆਈਆ ਵਾਚੈ ਧਰਮੁ ਹਦੂਰਿ ॥ ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਕੇ ਨੇੜੈ ਕੇ ਦੂਰਿ ॥ ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਗਏ ਮਸਕਤਿ ਘਾਲਿ ॥ ਨਾਨਕ ਤੇ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਕੇਤੀ ਛੁਟੀ ਨਾਲਿ ॥1॥ *[http://en.wikipedia.org/upload/f/f8/JapjiSahib.mp3 JapjiSahib.mp3 - Download 1.826M or Play 15.34 min] [[Category:ਗੁਰਬਾਣੀ]] [[en:Japji Sahib]] [[nn:Djapdji Sáhib]] 1059 5611 2006-01-07T07:37:10Z Lohgarh 71 <h2>ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ Jaap Sahib</h2> ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ ॥ ਜਾਪੁ ਸ੍ਰੀ ਮੁਖਵਾਕ ਪਾਤਿਸਾਹੀ ੧੦ ॥ ਛਪੈ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਚੱਕ੍ਰ ਚਿਹਨ ਅਰੁ ਬਰਨ ਜਾਤਿ ਅਰੁ ਪਾਤਿ ਨਹਿਨ ਜਿਹ ॥ ਰੂਪ ਰੰਗ ਅਰੁ ਰੇਖ ਭੇਖ ਕੋਊ ਕਹਿ ਨ ਸਕਤ ਕਿਹ ॥ ਅਚਲ ਮੂਰਤਿ ਅਨਭਉ ਪ੍ਰਕਾਸ ਅਮਿਤੋਜਿ ਕਹਿੱਜੈ ॥ ਕੋਟਿ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰਾਣ ਸਾਹੁ ਸਾਹਾਣਿ ਗਣਿਜੈ ॥ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਮਹੀਪ ਸੁਰ ਨਰ ਅਸੁਰ ਨੇਤ ਨੇਤ ਬਨ ਤ੍ਰਿਣ ਕਹਤ ॥ ਤ੍ਵ ਸਰਬ ਨਾਮ ਕਥੈ ਕਵਨ ਕਰਮ ਨਾਮ ਬਰਨਤ ਸੁਮਤਿ ॥੧॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਅਕਾਲੇ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਕ੍ਰਿਪਾਲੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਰੂਪੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨੂਪੇ ॥੨॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੇਖੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਲੇਖੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਕਾਏ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਜਾਏ ॥੩॥ ਨਮਸਤੰ ਅਗੰਜੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੰਜੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨਾਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਠਾਮੇ ॥੪॥ ਨਮਸਤੰ ਅਕਰਮੰ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਧਰਮੰ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨਾਮੰ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਧਾਮੰ ॥੫॥ ਨਮਸਤੰ ਅਜੀਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੀਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਬਾਹੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਢਾਹੇ ॥੬॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨੀਲੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨਾਦੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਛੇਦੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਗਾਧੇ ॥੭॥ ਨਮਸਤੰ ਅਗੰਜੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੰਜੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਉਦਾਰੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਪਾਰੇ ॥੮॥ ਨਮਸਤੰ ਸੁ ਏਕੈ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨੇਕੈ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੂਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਜੂਪੇ ॥੯॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਕਰਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਭਰਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਦੇਸੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਭੇਸੇ ॥੧੦॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਨਾਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਕਾਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਧਾਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਘਾਤੇ ॥੧੧॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਧੂਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੂਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਲੋਕੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਸੋਕੇ ॥੧੨॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਤਾਪੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਥਾਪੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਤ੍ਰਿਮਾਨੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨਿਧਾਨੇ ॥੧੩॥ ਨਮਸਤੰ ਅਗਾਹੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਬਾਹੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਤ੍ਰਿਬਰਗੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਸਰਗੇ ॥੧੪॥ ਨਮਸਤੰ ਪ੍ਰਭੋਗੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਸੁਜੋਗੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਰੰਗੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੰਗੇ ॥੧੫॥ ਨਮਸਤੰ ਅਗੰਮੇ ॥ ਨਮਸਤਸਤੁ ਰੰਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਜਲਾਸਰੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨਿਰਾਸਰੇ ॥੧੬॥ ਨਮਸਤੰ ਅਜਾਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਪਾਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਮਜਬੇ ॥ ਨਮਸਤਸਤੁ ਅਜਬੇ ॥੧੭॥ ਅਦੇਸੰ ਅਦੇਸੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੇਸੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਧਾਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਬਾਮੇ ॥੧੮॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਕਾਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਦਿਆਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭੂਪੇ ॥੧੯॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਖਾਪੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਥਾਪੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਕਾਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਪਾਲੇ ॥੨੦॥ ਨਮਸਤਸਤੁ ਦੇਵੈ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਭੇਵੈ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਜਨਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਸੁਬਨਮੇ ॥੨੧॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਗਉਨੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭਉਨੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਰੰਗੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭੰਗੇ ॥੨੨॥ ਨਮੋ ਕਾਲ ਕਾਲੇ ॥ ਨਮਸਤਸਤੁ ਦਿਆਲੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਬਰਨੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਅਮਰਨੇ ॥੨੩॥ ਨਮਸਤੰ ਜਰਾਰੰ ॥ ਨਮਸਤੰ ਕ੍ਰਿਤਾਰੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਧੰਧੇ ॥ ਨਮੋ ਸਤ ਅਬੰਧੇ ॥੨੪॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਸਾਕੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਨ੍ਰਿਬਾਕੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਰਹੀਮੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਕਰੀਮੇ ॥੨੫॥ ਨਮਸਤੰ ਅਨੰਤੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਮਹੰਤੇ ॥ ਨਮਸਤਸਤੁ ਰਾਗੇ ॥ ਨਮਸਤੰ ਸੁਹਾਗੇ ॥੨੬॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਸੋਖੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਪੋਖੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਕਰਤਾ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਹਰਤਾ ॥੨੭॥ ਨਮੋ ਜੋਗ ਜੋਗੇ ॥ ਨਮੋ ਭੋਗ ਭੋਗੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਦਿਆਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਪਾਲੇ ॥੨੮॥ ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਅਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਅਨੂਪ ਹੈਂ ॥ ਅਜੂ ਹੈਂ ॥ ਅਭੂ ਹੈਂ ॥੨੯॥ ਅਲੇਖ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਖ ਹੈਂ ॥ ਅਨਾਮ ਹੈਂ ॥ ਅਕਾਮ ਹੈਂ ॥੩੦॥ ਅਧੇ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇ ਹੈਂ ॥ ਅਜੀਤ ਹੈਂ ॥ ਅਭੀਤ ਹੈਂ ॥੩੧॥ ਤ੍ਰਿਮਾਨ ਹੈਂ ॥ ਨਿਧਾਨ ਹੈਂ ॥ ਤ੍ਰਿਬਰਗ ਹੈਂ ॥ ਅਸਰਗ ਹੈਂ ॥੩੨॥ ਅਨੀਲ ਹੈਂ ॥ ਅਨਾਦਿ ਹੈਂ ॥ ਅਜੇ ਹੈਂ ॥ ਅਜਾਦਿ ਹੈਂ ॥੩੩॥ ਅਜਨਮ ਹੈਂ ॥ ਅਬਰਨ ਹੈਂ ॥ ਅਭੂਤ ਹੈਂ ॥ ਅਭਰਨ ਹੈਂ ॥੩੪॥ ਅਗੰਜ ਹੈਂ ॥ ਅਭੰਜ ਹੈਂ ॥ ਅਝੂਝ ਹੈਂ॥ ਅਝੰਝ ਹੈਂ ॥੩੫॥ ਅੱਮੀਕ ਹੈਂ ॥ ਰਫ਼ੀਕ ਹੈਂ ॥ ਅਧੰਧ ਹੈਂ ॥ ਅਬੰਧ ਹੈਂ ॥੩੬॥ ਨ੍ਰਿਬੂਝ ਹੈਂ ॥ ਅਸੂਝ ਹੈਂ ॥ ਅਕਾਲ ਹੈਂ ॥ ਅਜਾਲ ਹੈਂ ॥੩੭॥ ਅਲਾਹ ਹੈਂ ॥ ਅਜਾਹ ਹੈਂ ॥ ਅਨੰਤ ਹੈਂ ॥ ਮਹੰਤ ਹੈਂ ॥੩੮॥ ਅਲੀਕ ਹੈਂ ॥ ਨ੍ਰਿਸਰੀਕ ਹੈਂ ॥ ਨ੍ਰਿਲੰਭ ਹੈਂ ॥ ਅਸੰਭ ਹੈਂ ॥੩੯॥ ਅਗੰਮ ਹੈਂ ॥ ਅਜੰਮ ਹੈਂ ॥ ਅਭੂਤ ਹੈਂ ॥ ਅਛੂਤ ਹੈਂ ॥੪੦॥ ਅਲੋਕ ਹੈਂ ॥ ਅਸੋਕ ਹੈਂ ॥ ਅਕਰਮ ਹੈਂ ॥ ਅਭਰਮ ਹੈਂ ॥੪੧॥ ਅਜੀਤ ਹੈਂ ॥ ਅਭੀਤ ਹੈਂ ॥ ਅਬਾਹ ਹੈਂ ॥ ਅਗਾਹ ਹੈਂ ॥੪੨॥ ਅਮਾਨ ਹੈਂ ॥ ਨਿਧਾਨ ਹੈਂ ॥ ਅਨੇਕ ਹੈਂ ॥ ਫਿਰਿ ਏਕ ਹੈਂ ॥੪੩॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਮਾਨੇ ॥ ਸਮਸਤੀ ਨਿਧਾਨੇ ॥ ਨਮੋ ਦੇਵ ਦੇਵੇ ॥ ਅਭੇਖੀ ਅਭੇਵੇ ॥੪੪॥ ਨਮੋ ਕਾਲ ਕਾਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਪਾਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਗਉਣੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭਉਣੇ ॥੪੫॥ ਅਨੰਗੀ ਅਨਾਥੇ ॥ ਨ੍ਰਿਸੰਗੀ ਪ੍ਰਮਾਥੇ ॥ ਨਮੋ ਭਾਨ ਭਾਨੇ ॥ ਨਮੋ ਮਾਨ ਮਾਨੇ ॥੪੬॥ ਨਮੋ ਚੰਦ੍ਰ ਚੰਦ੍ਰੇ ॥ ਨਮੋ ਭਾਨ ਭਾਨੇ ॥ ਨਮੋ ਗੀਤ ਗੀਤੇ ॥ ਨਮੋ ਤਾਨ ਤਾਨੇ ॥੪੭॥ ਨਮੋ ਨ੍ਰਿੱਤ ਨ੍ਰਿੱਤੇ ॥ ਨਮੋ ਨਾਦ ਨਾਦੇ ॥ ਨਮੋ ਪਾਨ ਪਾਨੇ ॥ ਨਮੋ ਬਾਦ ਬਾਦੇ ॥੪੮॥ ਅਨੰਗੀ ਅਨਾਮੇ ॥ ਸਮਸਤੀ ਸਰੂਪੇ ॥ ਪ੍ਰਭੰਗੀ ਪ੍ਰਮਾਥੇ ॥ ਸਮਸਤੀ ਬਿਭੂਤੇ ॥੪੯॥ ਕਲੰਕੰ ਬਿਨਾ ਨੇ ਕਲੰਕੀ ਸਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਰਾਜ ਰਾਜੇਸ੍ਵਰੰ ਪਰਮ ਰੂਪੇ ॥੫੦॥ ਨਮੋ ਜੋਗ ਜੋਗੇਸ੍ਵਰੰ ਪਰਮ ਸਿੱਧੇ ॥ ਨਮੋ ਰਾਜ ਰਾਜੇਸ੍ਵਰੰ ਪਰਮ ਬ੍ਰਿਧੇ ॥੫੧॥ ਨਮੋ ਸਸਤ੍ਰਪਾਣੇ ॥ ਨਮੋ ਅਸਤ੍ਰ ਮਾਣੇ ॥ ਨਮੋ ਪਰਮ ਗਿਆਤਾ ॥ ਨਮੋ ਲੋਕ ਮਾਤਾ ॥੫੨॥ ਅਭੇਖੀ ਅਭਰਮੀ ਅਭੋਗੀ ਅਭੁਗਤੇ ॥ ਨਮੋ ਜੋਗ ਜੋਗੇਸ੍ਵਰੰ ਪਰਮ ਜੁਗਤੇ ॥੫੩॥ ਨਮੋ ਨਿੱਤ ਨਾਰਾਇਣੇ ਕ੍ਰੂਰ ਕਰਮੇ ॥ ਨਮੋ ਪ੍ਰੇਤ ਅਪ੍ਰੇਤ ਦੇਵੇ ਸੁਧਰਮੇ ॥੫੪॥ ਨਮੋ ਰੋਗ ਹਰਤਾ ਨਮੋ ਰਾਗ ਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਸਾਹ ਸਾਹੰ ਨਮੋ ਭੂਪ ਭੂਪੇ ॥੫੫॥ ਨਮੋ ਦਾਨ ਦਾਨੇ ਨਮੋ ਮਾਨ ਮਾਨੰ ॥ ਨਮੋ ਰੋਗ ਰੋਗੇ ਨਮਸਤੰ ਇਸਨਾਨੰ ॥੫੬॥ ਨਮੋ ਮੰਤ੍ਰ ਮੰਤ੍ਰੰ ਨਮੋ ਜੰਤ੍ਰ ਜੰਤ੍ਰੰ ॥ ਨਮੋ ਇਸਟ ਇਸਟੇ ਨਮੋ ਤੰਤ੍ਰ ਤੰਤ੍ਰੰ ॥੫੭॥ ਸਦਾ ਸੱਚਿਦਾਨੰਦ ਸਰਬੰ ਪ੍ਰਣਾਸੀ ॥ ਅਨੂਪੇ ਅਰੂਪੇ ਸਮਸਤੁਲ ਨਿਵਾਸੀ ॥੫੮॥ ਸਦਾ ਸਿਧਦਾ ਬੁਧਦਾ ਬ੍ਰਿਧ ਕਰਤਾ ॥ ਅਧੋ ਉਰਧ ਅਰਧੰ ਅਘੰ ਓਘ ਹਰਤਾ ॥੫੯॥ ਪਰਮ ਪਰਮ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰੰ ਪ੍ਰੋਛ ਪਾਲੰ॥ ਸਦਾ ਸਰਬਦਾ ਸਿੱਧਿ ਦਾਤਾ ਦਿਆਲੰ ॥੬੦॥ ਅਛੇਦੀ ਅਭੇਦੀ ਅਨਾਮੰ ਅਕਾਮੰ ॥ ਸਮਸਤੋ ਪਰਾਜੀ ਸਮਸਤਸਤੁ ਧਾਮੰ ॥੬੧॥ ਤੇਰਾ ਜੋਰੁ ॥ ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ ॥ ਜਲੇ ਹੈਂ ॥ ਥਲੇ ਹੈਂ ॥ ਅਭੀਤ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇ ਹੈਂ ॥ ॥੬੨॥ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈਂ ॥ ਅਜੂ ਹੈਂ ॥ ਅਦੇਸ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਸ ਹੈਂ ॥੬੩॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਅਗਾਧੇ ਅਬਾਧੇ ॥ ਅਨੰਦੀ ਸਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਮਾਨੇ ॥ ਸਮਸਤੀ ਨਿਧਾਨੇ ॥੬੪॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਨ੍ਰਿਨਾਥੇ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਪ੍ਰਮਾਥੇ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਅਗੰਜੇ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਅਭੰਜੇ ॥੬੫॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਅਕਾਲੇ ॥ ਨਮਸਤ੍ਵੰ ਅਪਾਲੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਦੇਸੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭੇਸੇ ॥੬੬॥ ਨਮੋ ਰਾਜ ਰਾਜੇ ॥ ਨਮੋ ਸਾਜ ਸਾਜੇ ॥ ਨਮੋ ਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹੇ ॥ ਨਮੋ ਮਾਹ ਮਾਹੇ ॥੬੭॥ ਨਮੋ ਗੀਤ ਗੀਤੇ ॥ ਨਮੋ ਪ੍ਰੀਤ ਪ੍ਰੀਤੇ ॥ ਨਮੋ ਰੋਖ ਰੋਖੇ ॥ ਨਮੋ ਸੋਖ ਸੋਖੇ ॥੬੮॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਰੋਗੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭੋਗੇ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਜੀਤੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਭੀਤੰ ॥੬੯॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਗਿਆਨੰ ॥ ਨਮੋ ਪਰਮ ਤਾਨੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਮੰਤ੍ਰੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਜੰਤ੍ਰੰ ॥੭੦॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਦ੍ਰਿੱਸੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਕ੍ਰਿੱਸੰ ॥ ਨਮੋ ਸਰਬ ਰੰਗੇ ॥ ਤ੍ਰਿਭੰਗੀ ਅਨੰਗੇ ॥੭੧॥ ਨਮੋ ਜੀਵ ਜੀਵੰ ॥ ਨਮੋ ਬੀਜ ਬੀਜੇ ॥ ਅਖਿੱਜੇ ਅਭਿੱਜੇ ॥ ਸਮਸਤੰ ਪ੍ਰਸਿੱਜੇ ॥੭੨॥ ਕ੍ਰਿਪਾਲੰ ਸਰੂਪੇ ॥ ਕੁਕਰਮੰ ਪ੍ਰਣਾਸੀ ॥ ਸਦਾ ਸਰਬਦਾ ਰਿਧਿ ਸਿਧੰ ਨਿਵਾਸੀ ॥੭੩॥ ਚਰਪਟ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਰਮੇ ॥ ਅੰਬ੍ਰਿਤ ਧਰਮੇ ॥ ਅਖੱਲ ਜੋਗੇ ॥ ਅਚੱਲ ਭੋਗੇ ॥੭੪॥ ਅਚੱਲ ਰਾਜੇ ॥ ਅਟੱਲ ਸਾਜੇ ॥ ਅਖੱਲ ਧਰਮੰ ॥ ਅਲੱਖ ਕਰਮੰ ॥੭੫॥ ਸਰਬੰ ਦਾਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਗਿਆਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਭਾਨੇ ॥ ਸਰਬੰ ਮਾਨੇ ॥੭੬॥ ਸਰਬੰ ਪ੍ਰਾਣੰ ॥ ਸਰਬੰ ਤ੍ਰਾਣੰ ॥ ਸਰਬੰ ਭੁਗਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਜੁਗਤਾ ॥੭੭॥ ਸਰਬੰ ਦੇਵੰ ॥ ਸਰਬੰ ਭੇਵੰ ॥ ਸਰਬੰ ਕਾਲੇ ॥ ਸਰਬੰ ਪਾਲੇ ॥੭੮॥ ਰੂਆਲ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਆਦਿ ਰੂਪ ਅਨਾਦਿ ਮੂਰਤਿ ਅਜੋਨਿ ਪੁਰਖ ਅਪਾਰ ॥ ਸਰਬ ਮਾਨ ਤ੍ਰਿਮਾਨ ਦੇਵ ਅਭੇਵ ਆਦਿ ਉਦਾਰ ॥ ਸਰਬ ਪਾਲਕ ਸਰਬ ਘਾਲਕ ਸਰਬ ਕੋ ਪੁਨਿ ਕਾਲ ॥ ਜੱਤ੍ਰ ਤੱਤ੍ਰ ਬਿਰਾਜਹੀ ਅਵਧੂਤ ਰੂਪ ਰਿਸਾਲ ॥੭੯॥ ਨਾਮ ਠਾਮ ਨ ਜਾਤਿ ਜਾਕਰ ਰੂਪ ਰੰਗ ਨ ਰੇਖ ॥ ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਉਦਾਰ ਮੂਰਤਿ ਅਜੋਨਿ ਆਦਿ ਅਸੇਖ ॥ ਦੇਸ ਔਰ ਨ ਭੇਸ ਜਾਕਰ ਰੂਪ ਰੇਖ ਨ ਰਾਗ ॥ ਜੱਤ੍ਰ ਤੱਤ੍ਰ ਦਿਸਾ ਵਿਸਾ ਹੁਇ ਫੈਲਿਓ ਅਨੁਰਾਗ ॥੮੦॥ ਨਾਮ ਕਾਮ ਬਿਹੀਨ ਪੇਖਤ ਧਾਮ ਹੂੰ ਨਹਿ ਜਾਹਿ ॥ ਸਰਬ ਮਾਨ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਮਾਨ ਸਦੈਵ ਮਾਨਤ ਤਾਹਿ ॥ ਏਕ ਮੂਰਤਿ ਅਨੇਕ ਦਰਸਨ ਕੀਨ ਰੂਪ ਅਨੇਕ ॥ ਖੇਲ ਖੇਲ ਅਖੇਲ ਖੇਲਨ ਅੰਤ ਕੋ ਫਿਰਿ ਏਕ ॥੮੧॥ ਦੇਵ ਭੇਵ ਨ ਜਾਨਹੀ ਜਿਹ ਬੇਦ ਅਉਰ ਕਤੇਬ ॥ ਰੂਪ ਰੰਗ ਨ ਜਾਤਿ ਪਾਤਿ ਸੁ ਜਾਨਈ ਕਿਂਹ ਜੇਬ ॥ ਤਾਤ ਮਾਤ ਨ ਜਾਤ ਜਾਕਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਬਿਹੀਨ ॥ ਚੱਕ੍ਰ ਬੱਕ੍ਰ ਫਿਰੈ ਚਤੁਰ ਚੱਕ ਮਾਨਹੀ ਪੁਰ ਤੀਨ ॥੮੨॥ ਲੋਕ ਚਉਦਹ ਕੇ ਬਿਖੈ ਜਗ ਜਾਪਹੀ ਜਿਂਹ ਜਾਪ ॥ ਆਦਿ ਦੇਵ ਅਨਾਦਿ ਮੂਰਤਿ ਥਾਪਿਓ ਸਬੈ ਜਿਂਹ ਥਾਪ ॥ ਪਰਮ ਰੂਪ ਪੁਨੀਤ ਮੂਰਤਿ ਪੂਰਨ ਪੁਰਖ ਅਪਾਰ ॥ ਸਰਬ ਬਿਸ੍ਵ ਰਚਿਓ ਸੁਯੰਭਵ ਗੜਨ ਭੰਜਨਹਾਰ ॥੮੩॥ ਕਾਲ ਹੀਨ ਕਲਾ ਸੰਜੁਗਤਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਅਦੇਸ ॥ ਧਰਮ ਧਾਮ ਸੁ ਭਰਮ ਰਹਿਤ ਅਭੂਤ ਅਲਖ ਅਭੇਸ ॥ ਅੰਗ ਰਾਗ ਨ ਰੰਗ ਜਾਕਹਿ ਜਾਤਿ ਪਾਤਿ ਨ ਨਾਮ ॥ ਗਰਬ ਗੰਜਨ ਦੁਸਟ ਭੰਜਨ ਮੁਕਤਿ ਦਾਇਕ ਕਾਮ ॥੮੪॥ ਆਪ ਰੂਪ ਅਮੀਕ ਅਨ ਉਸਤਤਿ ਏਕ ਪੁਰਖ ਅਵਧੂਤ ॥ ਗਰਬ ਗੰਜਨ ਸਰਬ ਭੰਜਨ ਆਦਿ ਰੂਪ ਅਸੂਤ ॥ ਅੰਗ ਹੀਨ ਅਭੰਗ ਅਨਾਤਮ ਏਕ ਪੁਰਖ ਅਪਾਰ ॥ ਸਰਬ ਲਾਇਕ ਸਰਬ ਘਾਇਕ ਸਰਬ ਕੋ ਪ੍ਰਤਿਪਾਰ ॥੮੫॥ ਸਰਬ ਗੰਤਾ ਸਰਬ ਹੰਤਾ ਸਰਬ ਤੇ ਅਨਭੇਖ ॥ ਸਰਬ ਸਾਸਤ੍ਰ ਨ ਜਾਨਹੀ ਜਿਂਹ ਰੂਪ ਰੰਗੁ ਅਰੁ ਰੇਖ ॥ ਪਰਮ ਬੇਦ ਪੁਰਾਣ ਜਾਕਹਿ ਨੇਤ ਭਾਖਤ ਨਿੱਤ ॥ ਕੋਟਿ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤ ਪੁਰਾਨ ਸਾਸਤ੍ਰ ਨ ਆਵਈ ਵਹੁ ਚਿੱਤਿ ॥੮੬॥ ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਗੁਨ ਗਨ ਉਦਾਰ ॥ ਮਹਿਮਾ ਅਪਾਰ ॥ ਆਸਨ ਅਭੰਗ ॥ ਉਪਮਾ ਅਨੰਗ ॥੮੭॥ ਅਨਭਉ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥ ਨਿਸਦਿਨ ਅਨਾਸ ॥ ਆਜਾਨੁ ਬਾਹੁ ॥ ਸਾਹਾਨ ਸਾਹੁ ॥੮੮॥ ਰਾਜਾਨ ਰਾਜ ॥ ਭਾਨਾਨ ਭਾਨ ॥ ਦੇਵਾਨ ਦੇਵ ॥ ਉਪਮਾ ਮਹਾਨ ॥੮੯॥ ਇੰਦ੍ਰਾਨ ਇੰਦ੍ਰ ॥ ਬਾਲਾਨ ਬਾਲ ॥ ਰੰਕਾਨ ਰੰਕ ॥ ਕਾਲਾਨ ਕਾਲ ॥੯੦॥ ਅਨਭੂਤ ਅੰਗ ॥ ਆਭਾ ਅਭੰਗ ॥ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਅਪਾਰ ॥ ਗੁਨ ਗਨ ਉਦਾਰ ॥੯੧॥ ਮੁਨਿ ਗਨ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ ਨਿਰਭੈ ਨਿਕਾਮ ॥ ਅਤਿ ਦੁਤਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ॥ ਮਿਤਿ ਗਤਿ ਅਖੰਡ ॥੯੨॥ ਆਲਿਸ੍ਯ ਕਰਮ ॥ ਆਦ੍ਰਿਸ੍ਯ ਧਰਮ ॥ ਸਰਬਾ ਭਰਣਾਢਯ ॥ ਅਨਡੰਡ ਬਾਢਯ ॥੯੩॥ ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਗੋਬਿੰਦੇ॥ ਮੁਕੰਦੇ ॥ ਉਦਾਰੇ ॥ ਅਪਾਰੇ ॥੯੪॥ ਹਰੀਅੰ ॥ ਕਰੀਅੰ ॥ ਨ੍ਰਿਨਾਮੇ ॥ ਅਕਾਮੇ ॥੯੫॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਕਰਤਾ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਹਰਤਾ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਦਾਨੇ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਜਾਨੇ ॥੯੬॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਵਰਤੀ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਭਰਤੀ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਪਾਲੇ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਕਾਲੇ ॥੯੭॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਪਾਸੇ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਵਾਸੇ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਮਾਨਯੈ ॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਦਾਨਯੈ ॥੯੮॥ ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ ॥ ਨ ਸੱਤ੍ਰੈ ॥ ਨ ਮਿੱਤ੍ਰੈ ॥ ਨ ਭਰਮੰ ॥ ਨ ਭਿੱਤ੍ਰੈ ॥੯੯॥ ਨ ਕਰਮੰ ॥ ਨ ਕਾਏ ॥ ਅਜਨਮੰ ॥ ਅਜਾਏ ॥੧੦੦॥ ਨ ਚਿੱਤ੍ਰੈ ॥ ਨ ਮਿੱਤ੍ਰੈ ॥ ਪਰੇ ਹੈਂ ॥ ਪਵਿੱਤ੍ਰੈ ॥੧੦੧॥ ਪ੍ਰਿਥੀਸੈ ॥ ਅਦੀਸੈ ॥ ਅਦ੍ਰਿਸੈ ॥ ਅਕ੍ਰਿਸੈ ॥੧੦੨॥ ਭਗਵਤੀ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪਰਸ੍ਰਾਦਿ ਕਥਤੇ ॥ ਕਿ ਆਛਿੱਜ ਦੇਸੈ ॥ ਕਿ ਆਭਿੱਜ ਭੇਸੈ ॥ ਕਿ ਆਗੰਜ ਕਰਮੈ ॥ ਕਿ ਆਭੰਜ ਭਰਮੈ ॥੧੦੩॥ ਕਿ ਆਭਿਜ ਲੋਕੈ ॥ ਕਿ ਆਦਿਤ ਸੋਕੈ ॥ ਕਿ ਅਵਧੂਤ ਬਰਨੈ ॥ ਕਿ ਬਿਭੂਤ ਕਰਨੈ ॥੧੦੪॥ ਕਿ ਰਾਜੰ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਧਰਮੰ ਧੁਜਾ ਹੈਂ॥ ਕਿ ਆਸੋਕ ਬਰਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬਾ ਅਭਰਨੈ ॥੧੦੫॥ ਕਿ ਜਗਤੰ ਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਛਤ੍ਰੰ ਛਤ੍ਰੀ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮੰ ਸਰੂਪੈ ॥ ਕਿ ਅਨਭਉ ਅਨੂਪੈ ॥੧੦੬॥ ਕਿ ਆਦਿ ਅਦੇਵ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਆਪਿ ਅਭੇਵ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਚਿੱਤ੍ਰੰ ਬਿਹੀਨੈ ॥ ਕਿ ਏਕੈ ਅਧੀਨੈ ॥੧੦੭॥ ਕਿ ਰੋਜ਼ੀ ਰਜ਼ਾਕੈ ॥ ਰਹੀਮੈ ਰਹਾਕੈ ॥ ਕਿ ਪਾਕ ਬਿਐਬ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਗ਼ੈਬੁਲ ਗ਼ੈਬ ਹੈਂ ॥੧੦੮॥ ਕਿ ਅਫ਼ਵੁਲ ਗੁਨਾਹ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਸ਼ਾਹਾਨ ਸ਼ਾਹ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਕਾਰਨ ਕੁਨਿੰਦ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਰੋਜ਼ੀ ਦਿਹੰਦ ਹੈਂ ॥੧੦੯॥ ਕਿ ਰਾਜ਼ਕ ਰਹੀਮ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਕਰਮੰ ਕਰੀਮ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਸਰਬੰ ਕਲੀ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਸਰਬੰ ਦਲੀ ਹੈਂ ॥੧੧੦॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਮਾਨਿਯੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਦਾਨਿਯੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਗਉਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭਉਨੈ ॥੧੧੧॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਦੇਸੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭੇਸੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਰਾਜੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਸਾਜੈ ॥੧੧੨॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਦੀਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਲੀਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਜਾਹੋ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭਾਹੋ ॥੧੧੩॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਦੇਸੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭੇਸੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਕਾਲੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਪਾਲੈ ॥੧੧੪॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਹੰਤਾ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਗੰਤਾ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭੇਖੀ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਪੇਖੀ ॥੧੧੫॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਕਾਜੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਰਾਜੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਸੋਖੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਪੋਖੈ ॥੧੧੬॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਤ੍ਰਾਣੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਪ੍ਰਾਣੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਦੇਸੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭੇਸੈ ॥੧੧੭॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਮਾਨਿਯੈਂ ॥ ਸਦੈਵੰ ਪ੍ਰਧਾਨਿਯੈਂ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਜਾਪਿਯੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਥਾਪਿਯੈ ॥੧੧੮॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਭਾਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਮਾਨੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰੈ ॥ ਕਿ ਸਰਬੱਤ੍ਰ ਚੰਦ੍ਰੈ ॥੧੧੯॥ ਕਿ ਸਰਬੰ ਕਲੀਮੈ ॥ ਕਿ ਪਰਮੰ ਫ਼ਹੀਮੈ ॥ ਕਿ ਆਕਿਲ ਅਲਾਮੈ ॥ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਕਲਾਮੈ ॥੧੨੦॥ ਕਿ ਹੁਸਨਲ ਵਜੂ ਹੈਂ ॥ ਤਮਾਮੁਲ ਰੁਜੂ ਹੈਂ ॥ ਹਮੇਸੁਲ ਸਲਾਮੈਂ ॥ ਸਲੀਖਤ ਮੁਦਾਮੈਂ ॥੧੨੧॥ ਗ਼ਨੀਮੁਲ ਸ਼ਿਕਸਤੈ ॥ ਗ਼ਰੀਬੁਲ ਪਰਸਤੈ ॥ ਬਿਲੰਦੁਲ ਮਕਾਨੈਂ ॥ ਜ਼ਮੀਨੁਲ ਜ਼ਮਾਨੈਂ ॥੧੨੨॥ ਤਮੀਜ਼ੁਲ ਤਮਾਮੈਂ ॥ ਰੁਜੂਅਲ ਨਿਧਾਨੈਂ ॥ ਹਰੀਫੁਲ ਅਜੀਮੈਂ ॥ ਰਜ਼ਾਇਕ ਯਕੀਨੈਂ ॥੧੨੩॥ ਅਨੇਕੁਲ ਤਰੰਗ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਦ ਹੈਂ ਅਭੰਗ ਹੈਂ ॥ ਅਜ਼ੀਜ਼ੁਲ ਨਿਵਾਜ਼ ਹੈਂ ॥ ਗ਼ਨੀਮੁਲ ਖ਼ਿਰਾਜ ਹੈਂ ॥੧੨੪॥ ਨਿਰੁਕਤ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਤ੍ਰਿਮੁਕਤਿ ਬਿਭੂਤ ਹੈਂ ॥ ਪ੍ਰਭੁਗਤਿ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਸੁਜੁਗਤਿ ਸੁਧਾ ਹੈਂ ॥੧੨੫॥ ਸਦੈਵੰ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਦੀ ਅਨੂਪ ਹੈਂ ॥ ਸਮਸਤੋ ਪਰਾਜ ਹੈਂ ॥ ਸਦਾ ਸਰਬ ਸਾਜ ਹੈਂ ॥੧੨੬॥ ਸਮਸਤੁਲ ਸਲਾਮ ਹੈਂ ॥ ਸਦੈਵਲ ਅਕਾਮ ਹੈਂ ॥ ਨ੍ਰਿਬਾਧ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਅਗਾਧ ਹੈਂ ਅਨੂਪ ਹੈਂ ॥੧੨੭॥ ਓਅੰ ਆਦਿ ਰੂਪੇ ॥ ਅਨਾਦਿ ਸਰੂਪੈ ॥ ਅਨੰਗੀ ਅਨਾਮੇ ॥ ਤ੍ਰਿਭੰਗੀ ਤ੍ਰਿਕਾਮੇ ॥੧੨੮॥ ਤ੍ਰਿਬਰਗੰ ਤ੍ਰਿਬਾਧੇ ॥ ਅਗੰਜੇ ਅਗਾਧੇ ॥ ਸੁਭੰ ਸਰਬ ਭਾਗੇ ॥ ਸੁ ਸਰਬਾ ਅਨੁਰਾਗੇ॥੧੨੯॥ ਤ੍ਰਿਭੁਗਤ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਅਛਿੱਜ ਹੈਂ ਅਛੂਤ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਨਰਕੰ ਪ੍ਰਣਾਸ ਹੈਂ ॥ ਪ੍ਰਿਥੀਉਲ ਪ੍ਰਵਾਸ ਹੈਂ ॥੧੩੦॥ ਨਿਰੁਕਤਿ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਸਦੈਵੰ ਸਦਾ ਹੈਂ ॥ ਬਿਭੁਗਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਪ੍ਰਜੁਗਤਿ ਅਨੂਪ ਹੈਂ ॥੧੩੧॥ ਨਿਰੁਕਤਿ ਸਦਾ ਹੈਂ ॥ ਬਿਭੁਗਤਿ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਅਨਉਕਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਪ੍ਰਜੁਗਤਿ ਅਨੂਪ ਹੈਂ ॥੧੩੨॥ ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ ॥ ਅਭੰਗ ਹੈਂ ॥ ਅਨੰਗ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਖ ਹੈਂ ॥ ਅਲੇਖ ਹੈਂ ॥੧੩੩॥ ਅਭਰਮ ਹੈਂ ॥ ਅਕਰਮ ਹੈਂ ॥ ਅਨਾਦਿ ਹੈਂ ॥ ਜੁਗਾਦਿ ਹੈਂ ॥੧੩੪॥ ਅਜੈ ਹੈਂ ॥ ਅਬੈ ਹੈਂ ॥ ਅਭੂਤ ਹੈਂ ॥ ਅਧੂਤ ਹੈਂ ॥੧੩੫॥ ਅਨਾਸ ਹੈਂ ॥ ਉਦਾਸ ਹੈਂ ॥ ਅਧੰਧ ਹੈਂ ॥ ਅਬੰਧ ਹੈਂ ॥੧੩੬॥ ਅਭਗਤ ਹੈਂ ॥ ਬਿਰਕਤ ਹੈਂ ॥ ਅਨਾਸ ਹੈਂ ॥ ਪ੍ਰਕਾਸ ਹੈਂ ॥੧੩੭॥ ਨਿਚਿੰਤ ਹੈਂ ॥ ਸੁਨਿੰਤ ਹੈਂ ॥ ਅਲਿੱਖ ਹੈਂ ॥ ਅਦਿੱਖ ਹੈਂ ॥੧੩੮॥ ਅਲੇਖ ਹੈਂ ॥ ਅਭੇਖ ਹੈਂ ॥ ਅਢਾਹ ਹੈਂ ॥ ਅਗਾਹ ਹੈਂ ॥੧੩੯॥ ਅਸੰਭ ਹੈਂ ॥ ਅਗੰਭ ਹੈਂ ॥ ਅਨੀਲ ਹੈਂ ॥ ਅਨਾਦਿ ਹੈਂ ॥੧੪੦॥ ਅਨਿੱਤ ਹੈਂ ॥ ਸੁਨਿੱਤ ਹੈਂ ॥ ਅਜਾਤ ਹੈਂ ॥ ਅਜਾਦ ਹੈਂ ॥੧੪੧॥ ਚਰਪਟ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਸਰਬੰ ਹੰਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਗੰਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਖਿਆਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਗਿਆਤਾ ॥੧੪੨॥ ਸਰਬੰ ਹਰਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਕਰਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਪ੍ਰਾਣੰ ॥ ਸਰਬੰ ਤ੍ਰਾਣੰ ॥੧੪੩॥ ਸਰਬੰ ਕਰਮੰ ॥ ਸਰਬੰ ਧਰਮੰ ॥ ਸਰਬੰ ਜੁਗਤਾ ॥ ਸਰਬੰ ਮੁਕਤਾ ॥੧੪੪॥ ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਨਮੋ ਨਰਕ ਨਾਸੇ ॥ ਸਦੈਵੰ ਪ੍ਰਕਾਸੇ ॥ ਅਨੰਗੰ ਸਰੂਪੇ ॥ ਅਭੰਗੰ ਬਿਭੂਤੇ ॥੧੪੫॥ ਪ੍ਰਮਾਥੰ ਪ੍ਰਮਾਥੇ ॥ ਸਦਾ ਸਰਬ ਸਾਥੇ ॥ ਅਗਾਧ ਸਰੂਪੇ ॥ ਨ੍ਰਿਬਾਧ ਬਿਭੂਤੇ ॥੧੪੬॥ ਅਨੰਗੀ ਅਨਾਮੇ ॥ ਤ੍ਰਿਭੰਗੀ ਤ੍ਰਿਕਾਮੇ ॥ ਨ੍ਰਿਭੰਗੀ ਸਰੂਪੇ ॥ ਸਰਬੰਗੀ ਅਨੂਪੇ ॥੧੪੭॥ ਨ ਪੋਤ੍ਰੈ ਨ ਪੁੱਤ੍ਰੈ ॥ ਨ ਸੱਤ੍ਰੈ ਨ ਮਿੱਤ੍ਰੈ ॥ ਨ ਤਾਤੈ ਨ ਮਾਤੈ ॥ ਨ ਜਾਤੈ ਨ ਪਾਤੈ ॥੧੪੮॥ ਨ੍ਰਿਸਾਕੰ ਸਰੀਕ ਹੈਂ ॥ ਅਮਿਤੋ ਅਮੀਕ ਹੈਂ ॥ ਸਦੈਵੰ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਅਜੈ ਹੈਂ ਅਜਾ ਹੈਂ ॥੧੪੯॥ ਭਗਵਤੀ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਕਿ ਜ਼ਾਹਰ ਜ਼ਹੂਰ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਹਾਜ਼ਰ ਹਜ਼ੂਰ ਹੈਂ ॥ ਹਮੇਸੁਲ ਸਲਾਮ ਹੈਂ ॥ ਸਮਸਤੁਲ ਕਲਾਮ ਹੈਂ ॥੧੫੦॥ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਦਿਮਾਗ਼ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਹੁਸਨਲ ਚਰਾਗ਼ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਕਾਮਲ ਕਰੀਮ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਰਾਜ਼ਕ ਰਹੀਮ ਹੈਂ ॥੧੫੧॥ ਕਿ ਰੋਜ਼ੀ ਦਿਹਿੰਦ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਰਾਜ਼ਕ ਰਹਿੰਦ ਹੈਂ ॥ ਕਰੀਮੁਲ ਕਮਾਲ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਹੁਸਨਲ ਜਮਾਲ ਹੈਂ ॥੧੫੨॥ ਗ਼ਨੀਮੁਲ ਖ਼ਿਰਾਜ ਹੈਂ ॥ ਗ਼ਰੀਬੁਲ ਨਿਵਾਜ਼ ਹੈਂ ॥ ਹਰਫ਼ਿੁਲ ਸ਼ਿਕੰਨ ਹੈਂ ॥ ਹਿਰਾਸੁਲ ਫਿਕੰਨ ਹੈਂ ॥੧੫੩॥ ਕਲੰਕੰ ਪ੍ਰਣਾਸ ਹੈਂ ॥ ਸਮਸਤੁਲ ਨਿਵਾਸ ਹੈਂ ॥ ਅਗੰਜੁਲ ਗਨੀਮ ਹੈਂ ॥ ਰਜਾਇਕ ਰਹੀਮ ਹੈਂ ॥੧੫੪॥ ਸਮਸਤੁਲ ਜੁਬਾਂ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਕਿਰਾਂ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਨਰਕੰ ਪ੍ਰਣਾਸ ਹੈਂ ॥ ਬਹਿਸਤੁਲ ਨਿਵਾਸ ਹੈਂ ॥੧੫੫॥ ਕਿ ਸਰਬੁਲ ਗਵੰਨ ਹੈਂ ॥ ਹਮੇਸੁਲ ਰਵੰਨ ਹੈਂ ॥ ਤਮਾਮੁਲ ਤਮੀਜ ਹੈਂ ॥ ਸਮਸਤੁਲ ਅਜੀਜ ਹੈਂ ॥੧੫੬॥ ਪਰੰ ਪਰਮ ਈਸ ਹੈਂ ॥ ਸਮਸਤੁਲ ਅਦੀਸ ਹੈਂ ॥ ਅਦੇਸੁਲ ਅਲੇਖ ਹੈਂ ॥ ਹਮੇਸੁਲ ਅਭੇਖ ਹੈਂ ॥੧੫੭॥ ਜ਼ਮੀਨੁਲ ਜ਼ਮਾ ਹੈਂ ॥ ਅਮੀਕੁਲ ਇਮਾ ਹੈਂ ॥ ਕਰੀਮੁਲ ਕਮਾਲ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਜੁਰਅਤਿ ਜਮਾਲ ਹੈਂ ॥੧੫੮॥ ਕਿ ਅਚਲੰ ਪ੍ਰਕਾਸ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਅਮਿਤੋ ਸੁਬਾਸ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਅਜਬ ਸਰੂਪ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਅਮਿਤੋ ਬਿਭੂਤ ਹੈਂ ॥੧੫੯॥ ਕਿ ਅਮਿਤੋ ਪਸਾ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਆਤਮ ਪ੍ਰਭਾ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਅਚਲੰ ਅਨੰਗ ਹੈਂ ॥ ਕਿ ਅਮਿਤੋ ਅਭੰਗ ਹੈਂ ॥੧੬੦॥ ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਮੁਨਿ ਮਨਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ ਗੁਨਿ ਗਨ ਮੁਦਾਮ ॥ ਅਰਿ ਬਰ ਅਗੰਜ ॥ ਹਰਿ ਨਰ ਪ੍ਰਭੰਜ ॥੧੬੧॥ ਅਨ ਗਨ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ ਮੁਨਿ ਮਨਿ ਸਲਾਮ ॥ ਹਰਿ ਨਰ ਅਖੰਡ ॥ ਬਰ ਨਰ ਅਮੰਡ ॥੧੬੨॥ ਅਨਭਵ ਅਨਾਸ ॥ ਮੁਨਿ ਮਨਿ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥ ਗੁਨਿ ਗਨ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ ਜਲ ਥਲ ਮੁਦਾਮ ॥੧੬੩॥ ਅਨਛਿੱਜ ਅੰਗ ॥ ਆਸਨ ਅਭੰਗ ॥ ਉਪਮਾ ਅਪਾਰ ॥ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਉਦਾਰ ॥੧੬੪॥ ਜਲ ਥਲ ਅਮੰਡ ॥ ਦਿਸ ਵਿਸ ਅਭੰਡ ॥ ਜਲ ਥਲ ਮਹੰਤ ॥ ਦਿਸ ਵਿਸ ਬਿਅੰਤ ॥੧੬੫॥ ਅਨਭਵ ਅਨਾਸ ॥ ਧ੍ਰਿਤਧਰ ਧੁਰਾਸ ॥ ਆਜਾਨ ਬਾਹੁ ॥ ਏਕੈ ਸਦਾਹੁ ॥੧੬੬॥ ਓਅੰਕਾਰ ਆਦਿ ॥ ਕਥਨੀ ਅਨਾਦਿ ॥ ਖਲ ਖੰਡ ਖਿਆਲ ॥ ਗੁਰ ਬਰ ਅਕਾਲ ॥੧੬੭॥ ਘਰ ਘਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ ਚਿਤ ਚਰਨ ਨਾਮ ॥ ਅਨਛਿੱਜ ਗਾਤ ॥ ਆਜਿਜ ਨ ਬਾਤ ॥੧੬੮॥ ਅਨਝੰਝ ਗਾਤ ॥ ਅਨਰੰਜ ਬਾਤ ॥ ਅਨਟੁਟ ਭੰਡਾਰ ॥ ਅਨਠਟ ਅਪਾਰ ॥੧੬੯॥ ਆਡੀਠ ਧਰਮ ॥ ਅਤਿ ਢੀਠ ਕਰਮ ॥ ਅਣਬ੍ਰਣ ਅਨੰਤ ॥ ਦਾਤਾ ਮਹੰਤ ॥੧੭੦॥ ਹਰਿਬੋਲਮਨਾ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਕਰੁਣਾਲਯ ਹੈਂ ॥ ਅਰਿ ਘਾਲਯ ਹੈਂ ॥ ਖਲ ਖੰਡਨ ਹੈਂ ॥ ਮਹਿ ਮੰਡਨ ਹੈਂ ॥੧੭੧॥ ਜਗਤੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥ ਕਲਿ ਕਾਰਣ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬ ਉਬਾਰਣ ਹੈਂ ॥੧੭੨॥ ਧ੍ਰਿਤ ਕੇ ਧ੍ਰਣ ਹੈਂ ॥ ਜਗ ਕੇ ਕ੍ਰਣ ਹੈਂ ॥ ਮਨ ਮਾਨਿਯ ਹੈਂ ॥ ਜਗ ਜਾਨਿਯ ਹੈਂ ॥੧੭੩॥ ਸਰਬੰ ਭਰ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬੰ ਕਰ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬ ਪਾਸਿਯ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬ ਨਾਸਿਯ ਹੈਂ ॥੧੭੪॥ ਕਰੁਣਾਕਰ ਹੈਂ ॥ ਬਿਸ੍ਵੰਭਰ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥ ਜਗਤੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥੧੭੫॥ ਬ੍ਰਹਮੰਡਸ ਹੈਂ ॥ ਖਲ ਖੰਡਸ ਹੈਂ ॥ ਪਰ ਤੇ ਪਰ ਹੈਂ ॥ ਕਰੁਣਾਕਰ ਹੈਂ ॥੧੭੬॥ ਅਜਪਾਜਪ ਹੈਂ ॥ ਅਥਪਾਥਪ ਹੈਂ ॥ ਅਕ੍ਰਿਤਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਮ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥੧੭੭॥ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਮ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਕਰਣਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਅਕ੍ਰਿਤਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਧਰਣੀ ਧ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥੧੭੮॥ ਅਮ੍ਰਿਤੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਹੈਂ ॥ ਅਕ੍ਰਿਤਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਮ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥੧੭੯॥ ਅਜਬਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਅਮ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਨਰ ਨਾਇਕ ਹੈਂ ॥ ਖਲ ਘਾਇਕ ਹੈਂ ॥੧੮੦॥ ਬਿਸ੍ਵੰਭਰ ਹੈਂ ॥ ਕਰੁਣਾਲਯ ਹੈਂ ॥ ਨ੍ਰਿਪ ਨਾਇਕ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬ ਪਾਇਕ ਹੈਂ ॥੧੮੧॥ ਭਵ ਭੰਜਨ ਹੈਂ ॥ ਅਰਿ ਗੰਜਨ ਹੈਂ ॥ ਰਿਪੁ ਤਾਪਨ ਹੈਂ ॥ ਜਪੁ ਜਾਪਨ ਹੈਂ ॥੧੮੨॥ ਅਕਲੰ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬਾ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈਂ ॥ ਕਰਤਾ ਕਰ ਹੈਂ ॥ ਹਰਤਾ ਹਰਿ ਹੈਂ ॥੧੮੩॥ ਪਰਮਾਤਮ ਹੈਂ ॥ ਸਰਬਾਤਮ ਹੈਂ ॥ ਆਤਮ ਬਸ ਹੈਂ ॥ ਜਸ ਕੇ ਜਸ ਹੈਂ ॥੧੮੪॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਨਮੋ ਸੂਰਜ ਸੂਰਜੇ ਨਮੋ ਚੰਦ੍ਰ ਚੰਦ੍ਰੇ ॥ ਨਮੋ ਰਾਜ ਰਾਜੇ ਨਮੋ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰੇ ॥ ਨਮੋ ਅੰਧਕਾਰੇ ਨਮੋ ਤੇਜ ਤੇਜੇ ॥ ਨਮੋ ਬਿੰ੍ਰਦ ਬਿੰ੍ਰਦੇ ਨਮੋ ਬੀਜ ਬੀਜੇ ॥੧੮੫॥ ਨਮੋ ਰਾਜਸੰ ਤਾਮਸੰ ਸਾਂਤ ਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਪਰਮ ਤੱਤੰ ਅਤੱਤੰ ਸਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਜੋਗ ਜੋਗੇ ਨਮੋ ਗਿਆਨ ਗਿਆਨੇ ॥ ਨਮੋ ਮੰਤ੍ਰ ਮੰਤ੍ਰੇ ਨਮੋ ਧਿਆਨ ਧਿਆਨੇ ॥੧੮੬॥ ਨਮੋ ਜੁਧ ਜੁਧੇ ਨਮੋ ਗਿਆਨ ਗਿਆਨੇ ॥ ਨਮੋ ਭੋਜ ਭੋਜੇ ਨਮੋ ਪਾਨ ਪਾਨੇ ॥ ਨਮੋ ਕਲਹ ਕਰਤਾ ਨਮੋ ਸਾਂਤ ਰੂਪੇ ॥ ਨਮੋ ਇੰਦ੍ਰ ਇੰਦ੍ਰੇ ਅਨਾਦੰ ਬਿਭੂਤੇ ॥੧੮੭॥ ਕਲੰਕਾਰ ਰੂਪੇ ਅਲੰਕਾਰ ਅਲੰਕੇ ॥ ਨਮੋ ਆਸ ਆਸੇ ਨਮੋ ਬਾਂਕ ਬੰਕੇ ॥ ਅਭੰਗੀ ਸਰੂਪੇ ਅਨੰਗੀ ਅਨਾਮੇ ॥ ਤ੍ਰਿਭੰਗੀ ਤ੍ਰਿਕਾਲੇ ਅਨੰਗੀ ਅਕਾਮੇ ॥੧੮੮॥ ਏਕ ਅਛਰੀ ਛੰਦ ॥ ਅਜੈ ॥ ਅਲੈ ॥ ਅਭੈ ॥ ਅਬੈ ॥੧੮੯॥ ਅਭੂ ॥ ਅਜੂ ॥ ਅਨਾਸ ॥ ਅਕਾਸ ॥੧੯੦॥ ਅਗੰਜ ॥ ਅਭੰਜ ॥ ਅਲੱਖ ॥ ਅਭੱਖ ॥੧੯੧॥ ਅਕਾਲ ॥ ਦਿਆਲ ॥ ਅਲੇਖ ॥ ਅਭੇਖ ॥੧੯੨॥ ਅਨਾਮ ॥ ਅਕਾਮ ॥ ਅਗਾਹ ॥ ਅਢਾਹ ॥੧੯੩॥ ਅਨਾਥੇ ॥ ਪ੍ਰਮਾਥੇ ॥ ਅਜੋਨੀ ॥ ਅਮੋਨੀ ॥੧੯੪॥ ਨ ਰਾਗੇ ॥ ਨ ਰੰਗੇ ॥ ਨ ਰੂਪੇ ॥ ਨ ਰੇਖੇ ॥੧੯੫॥ ਅਕਰਮੰ ॥ ਅਭਰਮੰ ॥ ਅਗੰਜੇ ॥ ਅਲੇਖੇ ॥੧੯੬॥ ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥ ਨਮਸਤੁਲ ਪ੍ਰਣਾਮੇ ਸਮਸਤੁਲ ਪ੍ਰਣਾਸੇ ॥ ਅਗੰਜੁਲ ਅਨਾਮੇ ਸਮਸਤੁਲ ਨਿਵਾਸੇ ॥ ਨ੍ਰਿਕਾਮੰ ਬਿਭੂਤੇ ਸਮਸਤੁਲ ਸਰੂਪੇ ॥ ਕੁਕਰਮੰ ਪ੍ਰਣਾਸੀ ਸੁਧਰਮੰ ਬਿਭੂਤੇ ॥੧੯੭॥ ਸਦਾ ਸੱਚਿਦਾਨੰਦ ਸੱਤ੍ਰੰ ਪ੍ਰਣਾਸੀ ॥ ਕਰੀਮੁਲ ਕੁਨਿੰਦਾ ਸਮਸਤੁਲ ਨਿਵਾਸੀ ॥ ਅਜਾਇਬ ਬਿਭੂਤੇ ਗਜਾਇਬ ਗਨੀਮੇ ॥ ਹਰੀਅੰ ਕਰੀਅੰ ਕਰੀਮੁਲ ਰਹੀਮੇ ॥੧੯੮॥ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਵਰਤੀ ਚੱਤ੍ਰ ਚੱਕ੍ਰ ਭੁਗਤੇ ॥ ਸੁਯੰਭਵ ਸੁਭੰ ਸਰਬਦਾ ਸਰਬ ਜੁਗਤੇ ॥ ਦੁਕਾਲੰ ਪ੍ਰਣਾਸੀ ਦਿਆਲੰ ਸਰੂਪੇ ॥ ਸਦਾ ਅੰਗਸੰਗੇ ਅਭੰਗੰ ਬਿਭੂਤੇ ॥੧੯੯॥ [[Category:ਗੁਰਬਾਣੀ]] [[en:Jaap Sahib]] [[nn:Djáp Sáhib]] 1060 4530 2005-05-17T21:07:46Z Hari Singh 29 ==ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸਵੱਯੇ Tav Parshad Sawayye== ੴ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ॥ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੀ ੧੦॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸਵੱਯੇ ਸ੍ਰਾਵਗ ਸੁੱਧ ਸਮੂਹ ਸਿਧਾਨ ਕੇ ਦੇਖਿ ਫਿਰਿਓ ਘਰ ਜੋਗ ਜਤੀ ਕੇ ॥ ਸੂਰ ਸੁਰਾਰਦਨ ਸੁੱਧ ਸੁਧਾਦਿਕ ਸੰਤ ਸਮੂਹ ਅਨੇਕ ਮਤੀ ਕੇ ॥ ਸਾਰੇ ਹੀ ਦੇਸ ਕੋ ਦੇਖਿ ਰਹਿਓ ਮਤ ਕੋਊ ਨ ਦੇਖੀਅਤ ਪ੍ਰਾਨਪਤੀ ਕੇ ॥ ਸ੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਕੀ ਭਾਇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਹੂ ਤੇ ਏਕ ਰਤੀ ਬਿਨੁ ਏਕ ਰਤੀ ਕੇ ॥੧॥ ਮਾਤੇ ਮਤੰਗ ਜਰੇ ਜਰ ਸੰਗ ਅਨੂਪ ਉਤੰਗ ਸੁਰੰਗ ਸਵਾਰੇ ॥ ਕੋਟਿ ਤੁਰੰਗ ਕੁਰੰਗ ਸੇ ਕੂਦਤ ਪਉਨ ਕੇ ਗਉਨ ਕੋ ਜਾਤ ਨਿਵਾਰੇ ॥ ਭਾਰੀ ਭੁਜਾਨ ਕੇ ਭੂਪ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਨਿਆਵਤ ਸੀਸ ਨ ਜਾਤ ਬਿਚਾਰੇ ॥ ਏਤੇ ਭਏ ਤੁ ਕਹਾ ਭਏ ਭੂਪਤਿ ਅੰਤ ਕੋ ਨਾਂਗੇ ਹੀ ਪਾਂਇ ਪਧਾਰੇ ॥੨॥ ਜੀਤ ਫਿਰੇ ਸਭ ਦੇਸ ਦਿਸਾਨ ਕੋ ਬਾਜਤ ਢੋਲ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਨਗਾਰੇ ॥ ਗੁੰਜਤ ਗੂੜ ਗਜਾਨ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਹਿੰਸਤ ਹੀ ਹਯਰਾਜ ਹਜਾਰੇ ॥ ਭੂਤ ਭਵਿੱਖ ਭਵਾਨ ਕੇ ਭੂਪਤ ਕਉਨੁ ਗਨੈ ਨਹੀਂ ਜਾਤ ਬਿਚਾਰੇ ॥ ਸ੍ਰੀ ਪਤਿ ਸ੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਭਜੇ ਬਿਨੁ ਅੰਤ ਕਉ ਅੰਤ ਕੇ ਧਾਮ ਸਿਧਾਰੇ ॥੩॥ ਤੀਰਥ ਨਾਨ ਦਇਆ ਦਮ ਦਾਨ ਸੁ ਸੰਜਮ ਨੇਮ ਅਨੇਕ ਬਿਸੇਖੈ ॥ ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਕਤੇਬ ਕੁਰਾਨ ਜਮੀਨ ਜਮਾਨ ਸਬਾਨ ਕੇ ਪੇਖੈ ॥ ਪਉਨ ਅਹਾਰ ਜਤੀ ਜਤ ਧਾਰ ਸਬੈ ਸੁ ਬਿਚਾਰ ਹਜਾਰ ਕ ਦੇਖੈ ॥ ਸ੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਭਜੇ ਬਿਨੁ ਭੂਪਤਿ ਏਕ ਰਤੀ ਬਿਨੁ ਏਕ ਨ ਲੇਖੈ ॥੪॥ ਸੁੱਧ ਸਿਪਾਹ ਦੁਰੰਤ ਦੁਬਾਹ ਸੁ ਸਾਜਿ ਸਨਾਹ ਦੁਰਜਾਨ ਦਲੈਂਗੇ ॥ ਭਾਰੀ ਗੁਮਾਨ ਭਰੇ ਮਨ ਮੈਂ ਕਰ ਪਰਬਤ ਪੰਖ ਹਲੇ ਨ ਹਲੈਂਗੇ ॥ ਤੋਰਿ ਅਰੀਨ ਮਰੋਰਿ ਮਵਾਸਨ ਮਾਤੇ ਮਤੰਗਨ ਮਾਨ ਮਲੈਂਗੇ ॥ ਸ੍ਰੀ ਪਤਿ ਸ੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾ ਬਿਨੁ ਤਿਆਗਿ ਜਹਾਨ ਨਿਦਾਨ ਚਲੈਂਗੇ ॥੫॥ ਬੀਰ ਅਪਾਰ ਬਡੇ ਬਰਿਆਰ ਅਬਿਚਾਰਹਿ ਸਾਰ ਕੀ ਧਾਰ ਭਛੱਯਾ ॥ ਤੋਰਤ ਦੇਸ ਮਲਿੰਦ ਮਵਾਸਨ ਮਾਤੇ ਗਜਾਨ ਕੇ ਮਾਨ ਮਲੱਯਾ ॥ ਗਾੜ੍ਹੇ ਗੜ੍ਹਾਨ ਕੇ ਤੋੜਨ ਹਾਰ ਸੁ ਬਾਤਨ ਹੀਂ ਚਕ ਚਾਰ ਲਵੱਯਾ ॥ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਸਭ ਕੋ ਸਿਰਨਾਇਕ ਜਾਚਕ ਅਨੇਕ ਸੁ ਏਕ ਦਿਵੱਯਾ ॥੬॥ ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਫਨਿੰਦ ਨਿਸਾਚਰ ਭੂਤ ਭਵਿਖ ਭਵਾਨ ਜਪੈਂਗੇ ॥ ਜੀਵ ਜਿਤੇ ਜਲ ਮੈ ਥਲ ਮੈ ਪਲ ਹੀ ਪਲ ਮੈ ਸਭ ਥਾਪ ਥਪੈਂਗੇ ॥ ਪੁੰਨ ਪ੍ਰਤਾਪਨ ਬਾਢ ਜੈਤ ਧੁਨ ਪਾਪਨ ਕੇ ਬਹੁ ਪੁੰਜ ਖਪੈਂਗੇ ॥ ਸਾਧ ਸਮੂਹ ਪ੍ਰਸੰਨ ਫਿਰਂੈ ਜਗ ਸੱਤ੍ਰ ਸਭੈ ਅਵਲੋਕ ਚਪੈਂਗੇ ॥੭॥ ਮਾਨਵ ਇੰਦ੍ਰ ਗਜਿੰਦ੍ਰ ਨਰਾਧਪ ਜੌਨ ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਕੋ ਰਾਜ ਕਰੈਂਗੇ ॥ ਕੋਟਿ ਇਸ਼ਨਾਨ ਗਜਾਦਿਕ ਦਾਨ ਅਨੇਕ ਸੁਅੰਬਰ ਸਾਜ ਬਰੈਂਗੇ ॥ ਬ੍ਰਹਮ ਮਹੇਸਰ ਬਿਸਨ ਸਚੀਪਤਿ ਅੰਤ ਫਸੇ ਜਮ ਫਾਸ ਪਰੈਂਗੇ ॥ ਜੇ ਨਰ ਸ੍ਰੀਪਤਿ ਕੇ ਪ੍ਰਸ ਹੈਂ ਪਗ ਤੇ ਨਰ ਫੇਰ ਨ ਦੇਹ ਧਰੈਂਗੇ ॥੮॥ ਕਹਾ ਭਯੋ ਜੋ ਦੋਊ ਲੋਚਨ ਮੂੰਦ ਕੈ ਬੈਠਿ ਰੋਹਓ ਬਕ ਧਿਆਨ ਲਗਾਇਓ ॥ ਨ੍ਹਾਤ ਫਿਰਿਓ ਲੀਏ ਸਾਤ ਸਮੁੰਦi੍ਰਨ ਲੋਕ ਗਯੋ ਪਰਲੋਕ ਗਵਾਇਓ ॥ ਬਾਸੁ ਕੀਓ ਬਿਖਿਆਨ ਸੋਂ ਬੈਠ ਕੈ ਐਸੇ ਹੀ ਐਸ ਸੁ ਬੈਸ ਬਿਤਾਇਓ ॥ ਸਾਚੁ ਕਹੋਂ ਸੁਨ ਲੇਹੁ ਸਭੈ ਜਿਨ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀਓ ਤਿਨ ਹੀ ਪ੍ਰਭ ਪਾਇਓ ॥੯॥ ਕਾਹੂ ਲੈ ਪਾਹਨ ਪੂਜ ਧਰਯੋ ਸਿਰ ਕਾਹੂ ਲੈ ਲਿੰਗੁ ਗਰੇ ਲਟਕਾਇਓ ॥ ਕਾਹੂ ਲਖਿਓ ਹਰਿ ਅਵਾਚੀ ਦਿਸਾ ਮਹਿ ਕਾਹੂ ਪਛਾਹ ਕੋ ਸੀਸੁ ਨਿਵਾਇਓ ॥ ਕੋਊ ਬੁਤਾਨ ਕੋ ਪੂਜਤ ਹੈ ਪਸੁ ਕੋਊ ਮ੍ਰਿਤਾਨ ਕੋ ਪੂਜਨ ਧਾਇਓ ॥ ਕੂਰ ਕ੍ਰਿਆ ਉਰਝਿਓ ਸਭਹੀ ਜਗ ਸ੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਕੋ ਭੇਦੁ ਨ ਪਾਇਓ ॥੧੦॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸਵੱਯੇ ਦੀਨਨ ਕੀ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲ ਕਰੈ ਨਿਤ ਸੰਤ ਉਬਾਰ ਗਨੀਮਨ ਗਾਰੈ ॥ ਪੱਛ ਪਸੂ ਨਗ ਨਾਗ ਨਰਾਧਪ ਸਰਬ ਸਮੈ ਸਭ ਕੋ ਪ੍ਰਤਿਪਾਰੈ ॥ ਪੋਖਤ ਹੈ ਜਲ ਮੈ ਥਲ ਮੈ ਪਲ ਮੈ ਕਲਿ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕਰਮ ਬਿਚਾਰੈ ॥ ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਦਇਆ ਨਿਧਿ ਦੋਖਨ ਦੇਖਤ ਹੈ ਪਰੁ ਦੇਤ ਨ ਹਾਰੈ ॥੧॥ ਦਾਹਤ ਹੈ ਦੁਖ ਦੋਖਨ ਕੌ ਦਲ ਦੁੱਜਨ ਕੇ ਪਲ ਮੈ ਦਲਿ ਡਾਰੈ ॥ ਖੰਡ ਅਖੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਪ੍ਰਹਾਰਨ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਭਾਰੈ ॥ ਪਾਰ ਨ ਪਾਇ ਸਕੈ ਪਦਮਾਪਤਿ ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਅਭੇਦ ਉਚਾਰੈ ॥ ਰੋਜ ਹੀ ਰਾਜ ਬਿਲੋਕਤ ਰਾਜਿਕ ਰੋਖ ਰੂਹਾਨ ਕੀ ਰੋਜੀ ਨ ਟਾਰੈ ॥੨॥ ਕੀਟ ਪਤੰਗ ਕੁਰੰਗ ਭੁਜੰਗਮ ਭੂਤ ਭਵਿੱਖ ਭਵਾਨ ਬਨਾਏ ॥ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਖਪੇ ਅਹੰਮੇਵ ਨ ਭੇਵ ਲਖਿਓ ਭ੍ਰਮ ਸਿਓ ਭਰਮਾਏ ॥ ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਕਤੇਬ ਕੁਰਾਨ ਹਸੇਬ ਥਕੇ ਕਰ ਹਾਥ ਨ ਆਏ ॥ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਭਾਉ ਬਿਨਾ ਪਤਿ ਸਿਓ ਕਿਨ ਸ੍ਰੀ ਪਦਮਾਪਤਿ ਪਾਏ ॥੩॥ ਆਦਿ ਅਨੰਤ ਅਗਾਧ ਅਦ੍ਵੈਖ ਸੁ ਭੂਤ ਭਵਿੱਖ ਭਵਾਨ ਅਭੈ ਹੈ ॥ ਅੰਤਿ ਬਿਹੀਨ ਅਨਾਤਮ ਆਪ ਅਦਾਗ ਅਦੋਖ ਅਛਿੱਦ੍ਰ ਅਛੈ ਹੈ ॥ ਲੋਗਨ ਕੇ ਕਰਤਾ ਹਰਤਾ ਜਲ ਮੈ ਥਲ ਮੈ ਭਰਤਾ ਪ੍ਰਭ ਵੈ ਹੈ ॥ ਦੀਨਦ ਇਆਲ ਦਇਆ ਕਰ ਸ੍ਰੀ ਪਤਿ ਸੁੰਦਰ ਸ੍ਰੀ ਪਦਮਾਪਤਿ ਏਹੈ॥੪॥ ਕਾਮ ਨ ਕ੍ਰੋਧ ਨ ਲੋਭ ਨ ਮੋਹ ਨ ਰੋਗ ਨ ਸੋਗ ਨ ਭੋਗ ਨ ਭੈ ਹੈ ॥ ਦੇਹ ਬਿਹੀਨ ਸਨੇਹ ਸਭੋ ਤਨ ਨੇਹ ਬਿਰਕਤ ਅਗੇਹ ਅਛੈ ਹੈ ॥ ਜਾਨ ਕੋ ਦੇਤ ਅਜਾਨ ਕੋ ਦੇਤ ਜਮੀਨ ਕੋ ਦੇਤ ਜਮਾਨ ਕੋ ਦੈਹੈ ॥ ਕਾਹੇ ਕੋ ਡੋਲਤ ਹੈ ਤੁਮਰੀ ਸੁਧ ਸੁੰਦਰ ਸ੍ਰੀ ਪਦਮਾਪਤਿ ਲੈਹੈ ॥੫॥ ਰੋਗਨ ਤੇ ਅਰੁ ਸੋਗਨ ਤੇ ਜਲ ਜੋਗਨ ਤੇ ਬਹੁ ਭਾਂਤਿ ਬਚਾਵੈ ॥ ਸਤ੍ਰ ਅਨੇਕ ਚਲਾਵਤ ਘਾਵ ਤਊ ਤਨਿ ਏਕ ਨ ਲਾਗਨ ਪਾਵੈ ॥ ਰਾਖਤ ਹੈ ਅਪਨੋ ਕਰ ਦੈ ਕਰ ਪਾਪ ਸੰਬੂਹ ਨ ਭੇਟਨ ਪਾਵੈ ॥ ਔਰ ਕੀ ਬਾਤ ਕਹਾ ਕਹੋ ਤੋ ਸੌ ਸੁ ਪੇਟ ਹੀ ਕੇ ਪਟ ਬੀਚ ਬਚਾਵੈ ॥੬॥ ਜੱਛ ਭੁਜੰਗ ਸੁ ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਅਭੇਵ ਤੁਮੈ ਸਭ ਹੀ ਕਰ ਧਿਆਵੈ ॥ ਭੂਮਿ ਅਕਾਸ ਪਤਾਲ ਰਸਾਤਲ ਜੱਛ ਭੁਜੰਗ ਸਭੈ ਸਿਰ ਨਿਆਵੈ ॥ ਪਾਇ ਸਕੈ ਨਹੀ ਪਾਰ ਪ੍ਰਭਾਹੂ ਕੋ ਨੇਤ ਹੀ ਨੇਤਹ ਬੇਦ ਬਤਾਵੈ ॥ ਖੋਜ ਥਕੇ ਸਭ ਹੀ ਖੁਜੀਆਸੁਰ ਹਾਰ ਪਰੇ ਹਰਿ ਹਾਥਿ ਨ ਆਵੈ ॥੭॥ ਨਾਰਦ ਸੇ ਚਤੁਰਾਨਨ ਸੇ ਰੁਮਨਾਰਿਖ ਸੇ ਸਭ ਹੂੰ ਮਿਲਿ ਗਾਇਓ ॥ ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਨ ਭੇਦ ਲਖਿਓ ਸਭ ਹਾਰ ਪਰੇ ਹਰਿ ਹਾਥ ਨ ਆਇਓ ॥ ਪਾਇ ਸਕੈ ਨਹੀ ਪਾਰ ਉਮਾਪਤਿ ਸਿੱਧ ਸਨਾਥ ਸਨੰਤਨ ਧਿਆਇਓ ॥ ਧਿਆਨ ਧਰੋ ਤਿਹ ਕੇ ਮਨ ਮੈਂ ਜਿਹ ਕੋ ਅਮਿਤੋਜਿ ਸਭੈ ਜਗ ਛਾਇਓ ॥੮॥ ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਕਤੇਬ ਕੁਰਾਨ ਅਭੇਦ ਨ੍ਰਿਪਾਨ ਸਭੈ ਪਚਿਹਾਰੇ ॥ ਭੇਦ ਨ ਪਾਇ ਸਕਿਓ ਅਨਭੇਦ ਕੋ ਖੇਦਤ ਹੈ ਅਨਛੇਦ ਪੁਕਾਰੇ ॥ ਰਾਗ ਨ ਰੂਪ ਨ ਰੇਖ ਨ ਰੰਗ ਨ ਸਾਕ ਨ ਸੋਗ ਨ ਸੰਗਿ ਤਿਹਾਰੇ ॥ ਆਦਿ ਅਨਾਦਿ ਅਗਾਧਿ ਅਭੇਖ ਅਦ੍ਵੈਖ ਜਪਿਓ ਤਿਨਹੀ ਕੁਲ ਤਾਰੇ ॥੯॥ ਤੀਰਥ ਕੋਟ ਕੀਏ ਇਸਨਾਨ ਦੀਏ ਬਹੁ ਦਾਨ ਮਹਾ ਬ੍ਰਤ ਧਾਰੇ ॥ ਦੇਸ ਫਿਰਿਓ ਕਰ ਭੇਸ ਤਪੋ ਧਨ ਕੇਸ ਧਰੇ ਨ ਮਿਲੇ ਹਰਿ ਪਿਆਰੇ ॥ ਆਸਨ ਕੋਟ ਕਰੇ ਅਸਟਾਂਗ ਧਰੇ ਬਹੁ ਨਿਆਸ ਕਰੇ ਮੁਖ ਕਾਰੇ ॥ ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਅਕਾਲ ਭਜੇ ਬਿਨੁ ਅੰਤ ਕੋ ਅੰਤ ਕੇ ਧਾਮ ਸਿਧਾਰੇ ॥੧੦॥ ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਚੌਪਈ ॥ ਪ੍ਰਣਵੋ ਆਦਿ ਏਕੰਕਾਰਾ ॥ ਜਲ ਥਲ ਮਹੀਅਲ ਕੀਓ ਪਸਾਰਾ ॥ ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਅਬਿਗਤ ਅਬਿਨਾਸੀ ॥ ਲੋਕ ਚਤ੍ਰਦਸ ਜੋਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸੀ ॥੧॥ ਹਸਤ ਕੀਟ ਕੇ ਬੀਚ ਸਮਾਨਾ ॥ ਰਾਵ ਰੰਕ ਜਿਹ ਇਕ ਸਰ ਜਾਨਾ ॥ ਅਦ੍ਵੈ ਅਲਖ ਪੁਰਖ ਅਬਿਗਾਮੀ ॥ ਸਭ ਘਟ ਘਟ ਕੇ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ॥੨॥ ਅਲਖ ਰੂਪ ਅਛੈ ਅਨਭੇਖਾ ॥ ਰਾਗ ਰੰਗ ਜਿਹ ਰੂਪ ਨ ਰੇਖਾ ॥ ਬਰਨ ਚਿਹਨ ਸਭਹੂੰ ਤੇ ਨਿਆਰਾ ॥ ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਅਦ੍ਵੈ ਅਬਿਕਾਰਾ ॥੩॥ ਬਰਨ ਚਿਹਨ ਜਿਂਹ ਜਾਤਿ ਨ ਪਾਤਾ ॥ ਸੱਤ੍ਰ ਮਿੱਤ੍ਰ ਜਿਂਹ ਤਾਤ ਨ ਮਾਤਾ ॥ ਸਭ ਤੇ ਦੂਰਿ ਸਭਨ ਤੇ ਨੇਰਾ ॥ ਜਲ ਥਲ ਮਹੀਅਲਿ ਜਾਹਿ ਬਸੇਰਾ ॥੪॥ ਅਨਹਦ ਰੂਪ ਅਨਾਹਦ ਬਾਨੀ ॥ ਚਰਨ ਸਰਨ ਜਿਹ ਬਸਤ ਭਵਾਨੀ ॥ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨ ਅੰਤੁ ਨਹੀ ਪਾਇਓ ॥ ਨੇਤ ਨੇਤ ਮੁਖ ਚਾਰ ਬਤਾਇਓ ॥੫॥ ਕੋਟਿ ਇੰਦ੍ਰ ਉਪਇੰਦ੍ਰ ਬਨਾਏ ॥ ਬ੍ਰਹਮਾ ਰੁਦ੍ਰ ਉਪਾਇ ਖਪਾਏ ॥ ਲੋਕ ਚੱਤ੍ਰ ਦਸ ਖੇਲ ਰਚਾਇਓ ॥ ਬਹੁਰਿ ਆਪ ਹੀ ਬੀਚ ਮਿਲਾਇਓ ॥੬॥ ਦਾਨਵ ਦੇਵ ਫਨਿੰਦ੍ਰ ਅਪਾਰਾ ॥ ਗੰਧ੍ਰਬ ਜਛ ਰਚੇ ਸੁਭਚਾਰਾ ॥ ਭੂਤ ਭਵਿਖ ਭਵਾਨ ਕਹਾਨੀ ॥ ਘਟ ਘਟ ਕੇ ਪਟ ਪਟ ਕੀ ਜਾਨੀ ॥੭॥ ਤਾਤ ਮਾਤ ਜਿਹ ਜਾਤ ਨ ਪਾਤਾ ॥ ਏਕ ਰੰਗ ਕਾਹੂ ਨਹੀ ਰਾਤਾ ॥ ਸਰਬ ਜੋਤਿ ਕੇ ਬੀਚ ਸਮਾਨਾ ॥ ਸਭਹੂੰ ਸਰਬ ਠੌਰ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥੮॥ ਕਾਲ ਰਹਤ ਅਨਕਾਲ ਸਰੂਪਾ ॥ ਅਲਖ ਪੁਰਖ ਅਬਿਗਤ ਅਵਧੂਤਾ ॥ ਜਾਤ ਪਾਤ ਜਿਹ ਚਿਹਨ ਨ ਬਰਨਾ ॥ ਅਬਿਗਤ ਦੇਵ ਅਛੈ ਅਨਭਰਮਾ ॥੯॥ ਸਭ ਕੋ ਕਾਲ ਸਭਨ ਕੋ ਕਰਤਾ ॥ ਰੋਗ ਸੋਗ ਦੋਖਨ ਕੋ ਹਰਤਾ ॥ ਏਕ ਚਿਤ ਜਿਹ ਇਕ ਛਿਨ ਧਿਆਇਓ ॥ ਕਾਲ ਫਾਸ ਕੇ ਬੀਚ ਨ ਆਇਓ ॥੧੦॥ [[Category:ਗੁਰਬਾਣੀ]] 1061 4531 2005-05-17T21:10:13Z Hari Singh 29 All Gurbani Articles will list here if "Category:ਗੁਰਬਾਣੀ" is entered on the article page: 1062 4532 2005-05-17T21:41:12Z Hari Singh 29 == ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ Anand Sahib == ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੩ ਅਨੰਦੁ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਅਨੰਦੁ ਭਇਆ ਮੇਰੀ ਮਾਏ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮੈ ਪਾਇਆ ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਤ ਪਾਇਆ ਸਹਜ ਸੇਤੀ ਮਨਿ ਵਜੀਆ ਵਾਧਾਈਆ ॥ ਰਾਗ ਰਤਨ ਪਰਵਾਰ ਪਰੀਆ ਸਬਦ ਗਾਵਣ ਆਈਆ ॥ ਸਬਦੋ ਤ ਗਾਵਹੁ ਹਰੀ ਕੇਰਾ ਮਨਿ ਜਿਨੀ ਵਸਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਅਨੰਦੁ ਹੋਆ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮੈ ਪਾਇਆ ॥੧॥ ਏ ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਤੂ ਸਦਾ ਰਹੁ ਹਰਿ ਨਾਲੇ ॥ ਹਰਿ ਨਾਲਿ ਰਹੁ ਤੂ ਮੰਨ ਮੇਰੇ ਦੂਖ ਸਭਿ ਵਿਸਾਰਣਾ ॥ ਅੰਗੀਕਾਰੁ ਓਹੁ ਕਰੇ ਤੇਰਾ ਕਾਰਜ ਸਭਿ ਸਵਾਰਣਾ ॥ ਸਭਨਾ ਗਲਾ ਸਮਰਥੁ ਸੁਆਮੀ ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਮੰਨ ਮੇਰੇ ਸਦਾ ਰਹੁ ਹਰਿ ਨਾਲੇ ॥੨॥ ਸਾਚੇ ਸਾਹਿਬਾ ਕਿਆ ਨਾਹੀ ਘਰਿ ਤੇਰੈ ॥ ਘਰਿ ਤ ਤੇਰੈ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੈ ਜਿਸੁ ਦੇਹਿ ਸੁ ਪਾਵਏ ॥ ਸਦਾ ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹ ਤੇਰੀ ਨਾਮੁ ਮਨਿ ਵਸਾਵਏ ॥ ਨਾਮੁ ਜਿਨ ਕੈ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਵਾਜੇ ਸਬਦ ਘਨੇਰੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਚੇ ਸਾਹਿਬ ਕਿਆ ਨਾਹੀ ਘਰਿ ਤੇਰੈ ॥੩॥ ਸਾਚਾ ਨਾਮੁ ਮੇਰਾ ਆਧਾਰੋ ॥ ਸਾਚੁ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ਮੇਰਾ ਜਿਨਿ ਭੁਖਾ ਸਭਿ ਗਵਾਈਆ ॥ ਕਰਿ ਸਾਂਤਿ ਸੁਖ ਮਨਿ ਆਇ ਵਸਿਆ ਜਿਨਿ ਇਛਾ ਸਭਿ ਪੁਜਾਈਆ ॥ ਸਦਾ ਕੁਰਬਾਣੁ ਕੀਤਾ ਗੁਰੂ ਵਿਟਹੁ ਜਿਸ ਦੀਆ ਏਹਿ ਵਡਿਆਈਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੁਣਹੁ ਸੰਤਹੁ ਸਬਦਿ ਧਰਹੁ ਪਿਆਰੋ ॥ ਸਾਚਾ ਨਾਮੁ ਮੇਰਾ ਆਧਾਰੋ ॥੪॥ ਵਾਜੇ ਪੰਚ ਸਬਦ ਤਿਤੁ ਘਰਿ ਸਭਾਗੈ ॥ ਘਰਿ ਸਭਾਗੈ ਸਬਦ ਵਾਜੇ ਕਲਾ ਜਿਤੁ ਘਰਿ ਧਾਰੀਆ ॥ ਪੰਚ ਦੂਤ ਤੁਧੁ ਵਸਿ ਕੀਤੇ ਕਾਲੁ ਕੰਟਕੁ ਮਾਰਿਆ ॥ ਧੁਰਿ ਕਰਮਿ ਪਾਇਆ ਤੁਧੁ ਜਿਨ ਕਉ ਸਿ ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਕੈ ਲਾਗੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਤਹ ਸੁਖੁ ਹੋਆ ਤਿਤੁ ਘਰਿ ਅਨਹਦ ਵਾਜੇ ॥੫॥ ਸਾਚੀ ਲਿਵੈ ਬਿਨੁ ਦੇਹ ਨਿਮਾਣੀ ॥ ਦੇਹ ਨਿਮਾਣੀ ਲਿਵੈ ਬਾਝਹੁ ਕਿਆ ਕਰੇ ਵੇਚਾਰੀਆ ॥ ਤੁਧੁ ਬਾਝੁ ਸਮਰਥ ਕੋਇ ਨਾਹੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ਬਨਵਾਰੀਆ ॥ ਏਸ ਨਉ ਹੋਰੁ ਥਾਉ ਨਾਹੀ ਸਬਦਿ ਲਾਗਿ ਸਵਾਰੀਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਲਿਵੈ ਬਾਝਹੁ ਕਿਆ ਕਰੇ ਵੇਚਾਰੀਆ ॥੬॥ ਆਨੰਦੁ ਆਨੰਦੁ ਸਭੁ ਕੋ ਕਹੈ ਆਨੰਦੁ ਗੁਰੂ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ॥ ਜਾਣਿਆ ਆਨੰਦੁ ਸਦਾ ਗੁਰ ਤੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਪਿਆਰਿਆ ॥ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਕਿਲਵਿਖ ਕਟੇ ਗਿਆਨ ਅੰਜਨੁ ਸਾਰਿਆ ॥ ਅੰਦਰਹੁ ਜਿਨ ਕਾ ਮੋਹੁ ਤੁਟਾ ਤਿਨ ਕਾ ਸਬਦੁ ਸਚੈ ਸਵਾਰਿਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਅਨੰਦੁ ਹੈ ਆਨੰਦੁ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ॥੭॥ ਬਾਬਾ ਜਿਸੁ ਤੂ ਦੇਹਿ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਵੈ ॥ ਪਾਵੈ ਤ ਸੋ ਜਨੁ ਦੇਹਿ ਜਿਸ ਨੋ ਹੋਰਿ ਕਿਆ ਕਰਹਿ ਵੇਚਾਰਿਆ ॥ ਇਕਿ ਭਰਮਿ ਭੂਲੇ ਫਿਰਹਿ ਦਹ ਦਿਸਿ ਇਕਿ ਨਾਮਿ ਲਾਗਿ ਸਵਾਰਿਆ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮਨੁ ਭਇਆ ਨਿਰਮਲੁ ਜਿਨਾ ਭਾਣਾ ਭਾਵਏ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਜਿਸੁ ਦੇਹਿ ਪਿਆਰੇ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਵਏ ॥੮॥ ਆਵਹੁ ਸੰਤ ਪਿਆਰਿਹੋ ਅਕਥ ਕੀ ਕਰਹ ਕਹਾਣੀ ॥ ਕਰਹ ਕਹਾਣੀ ਅਕਥ ਕੇਰੀ ਕਿਤੁ ਦੁਆਰੈ ਪਾਈਐ ॥ ਤਨੁ ਮਨੁ ਧਨੁ ਸਭੁ ਸਉਪਿ ਗੁਰ ਕਉ ਹੁਕਮਿ ਮੰਨਿਐ ਪਾਈਐ ॥ ਹੁਕਮੁ ਮੰਨਿਹੁ ਗੁਰੂ ਕੇਰਾ ਗਾਵਹੁ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੁਣਹੁ ਸੰਤਹੁ ਕਥਿਹੁ ਅਕਥ ਕਹਾਣੀ ॥੯॥ ਏ ਮਨ ਚੰਚਲਾ ਚਤੁਰਾਈ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ॥ ਚਤੁਰਾਈ ਨ ਪਾਇਆ ਕਿਨੈ ਤੂ ਸੁਣਿ ਮੰਨ ਮੇਰਿਆ ॥ ਏਹ ਮਾਇਆ ਮੋਹਣੀ ਜਿਨਿ ਏਤੁ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਇਆ ॥ ਮਾਇਆ ਤ ਮੋਹਣੀ ਤਿਨੈ ਕੀਤੀ ਜਿਨਿ ਠਗਉਲੀ ਪਾਈਆ ॥ ਕੁਰਬਾਣੁ ਕੀਤਾ ਤਿਸੈ ਵਿਟਹੁ ਜਿਨਿ ਮੋਹੁ ਮੀਠਾ ਲਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਮਨ ਚੰਚਲ ਚਤੁਰਾਈ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ॥੧੦॥ ਏ ਮਨ ਪਿਆਰਿਆ ਤੂ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਮਾਲੇ ॥ ਏਹੁ ਕੁਟੰਬੁ ਤੂ ਜਿ ਦੇਖਦਾ ਚਲੈ ਨਾਹੀ ਤੇਰੈ ਨਾਲੇ ॥ ਸਾਥਿ ਤੇਰੈ ਚਲੈ ਨਾਹੀ ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ਕਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਈਐ ॥ ਐਸਾ ਕੰਮੁ ਮੂਲੇ ਨ ਕੀਚੈ ਜਿਤੁ ਅੰਤਿ ਪਛੋਤਾਈਐ ॥ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਾ ਉਪਦੇਸੁ ਸੁਣਿ ਤੂ ਹੋਵੈ ਤੇਰੈ ਨਾਲੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਮਨ ਪਿਆਰੇ ਤੂ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਮਾਲੇ ॥੧੧॥ ਅਗਮ ਅਗੋਚਰਾ ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥ ਅੰਤੋ ਨ ਪਾਇਆ ਕਿਨੈ ਤੇਰਾ ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਤੂ ਜਾਣਹੇ ॥ ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਖੇਲੁ ਤੇਰਾ ਕਿਆ ਕੋ ਆਖਿ ਵਖਾਣਏ ॥ ਆਖਹਿ ਤ ਵੇਖਹਿ ਸਭੁ ਤੂਹੈ ਜਿਨਿ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਤੂ ਸਦਾ ਅਗੰਮੁ ਹੈ ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥੧੨॥ ਸੁਰਿ ਨਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਖੋਜਦੇ ਸੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਇਆ ॥ ਪਾਇਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਗੁਰਿ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਨੀ ਸਚਾ ਮਨਿ ਵਸਾਇਆ ॥ ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਤੁਧੁ ਉਪਾਏ ਇਕਿ ਵੇਖਿ ਪਰਸਣਿ ਆਇਆ ॥ ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ਚੂਕਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਭਲਾ ਭਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਤੁਠਾ ਤਿਨਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਇਆ ॥੧੩॥ ਭਗਤਾ ਕੀ ਚਾਲ ਨਿਰਾਲੀ ॥ ਚਾਲਾ ਨਿਰਾਲੀ ਭਗਤਾਹ ਕੇਰੀ ਬਿਖਮ ਮਾਰਗਿ ਚਲਣਾ ॥ ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ਤਜਿ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਬਹੁਤੁ ਨਾਹੀ ਬੋਲਣਾ ॥ ਖੰਨਿਅਹੁ ਤਿਖੀ ਵਾਲਹੁ ਨਿਕੀ ਏਤੁ ਮਾਰਗਿ ਜਾਣਾ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਿਨੀ ਆਪੁ ਤਜਿਆ ਹਰਿ ਵਾਸਨਾ ਸਮਾਣੀ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਚਾਲ ਭਗਤਾ ਜੁਗਹੁ ਜੁਗੁ ਨਿਰਾਲੀ ॥੧੪॥ ਜਿਉ ਤੂ ਚਲਾਇਹਿ ਤਿਵ ਚਲਹ ਸੁਆਮੀ ਹੋਰੁ ਕਿਆ ਜਾਣਾ ਗੁਣ ਤੇਰੇ ॥ ਜਿਵ ਤੂ ਚਲਾਇਹਿ ਤਿਵੈ ਚਲਹ ਜਿਨਾ ਮਾਰਗਿ ਪਾਵਹੇ ॥ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਜਿਨ ਨਾਮਿ ਲਾਇਹਿ ਸਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸਦਾ ਧਿਆਵਹੇ ॥ ਜਿਸ ਨੋ ਕਥਾ ਸੁਣਾਇਹਿ ਆਪਣੀ ਸਿ ਗੁਰਦੁਆਰੈ ਸੁਖੁ ਪਾਵਹੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਚੇ ਸਾਹਿਬ ਜਿਉ ਭਾਵੈ ਤਿਵੈ ਚਲਾਵਹੇ ॥੧੫॥ ਏਹੁ ਸੋਹਿਲਾ ਸਬਦੁ ਸੁਹਾਵਾ ॥ ਸਬਦੋ ਸੁਹਾਵਾ ਸਦਾ ਸੋਹਿਲਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੁਣਾਇਆ ॥ ਏਹੁ ਤਿਨ ਕੈ ਮੰਨਿ ਵਸਿਆ ਜਿਨ ਧੁਰਹੁ ਲਿਖਿਆ ਆਇਆ ॥ ਇਕਿ ਫਿਰਹਿ ਘਨੇਰੇ ਕਰਹਿ ਗਲਾ ਗਲੀ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਬਦੁ ਸੋਹਿਲਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸੁਣਾਇਆ ॥੧੬॥ ਪਵਿਤੁ ਹੋਏ ਸੇ ਜਨਾ ਜਿਨੀ ਹਰਿ ਧਿਆਇਆ ॥ ਹਰਿ ਧਿਆਇਆ ਪਵਿਤੁ ਹੋਏ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨੀ ਧਿਆਇਆ ॥ ਪਵਿਤੁ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਕੁਟੰਬ ਸਹਿਤ ਸਿਉ ਪਵਿਤੁ ਸੰਗਤਿ ਸਬਾਈਆ ॥ ਕਹਦੇ ਪਵਿਤੁ ਸੁਣਦੇ ਪਵਿਤੁ ਸੇ ਪਵਿਤੁ ਜਿਨੀ ਮੰਨਿ ਵਸਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੇ ਪਵਿਤੁ ਜਿਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਧਿਆਇਆ ॥੧੭॥ ਕਰਮੀ ਸਹਜੁ ਨ ਊਪਜੈ ਵਿਣੁ ਸਹਜੈ ਸਹਸਾ ਨ ਜਾਇ ॥ ਨਹ ਜਾਇ ਸਹਸਾ ਕਿਤੈ ਸੰਜਮਿ ਰਹੇ ਕਰਮ ਕਮਾਏ ॥ ਸਹਸੈ ਜੀਉ ਮਲੀਣੁ ਹੈ ਕਿਤੁ ਸੰਜਮਿ ਧੋਤਾ ਜਾਏ ॥ ਮੰਨੁ ਧੋਵਹੁ ਸਬਦਿ ਲਾਗਹੁ ਹਰਿ ਸਿਉ ਰਹਹੁ ਚਿਤੁ ਲਾਇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸਹਜੁ ਉਪਜੈ ਇਹੁ ਸਹਸਾ ਇਵ ਜਾਇ ॥੧੮॥ ਜੀਅਹੁ ਮੈਲੇ ਬਾਹਰਹੁ ਨਿਰਮਲ ॥ ਬਾਹਰਹੁ ਨਿਰਮਲ ਜੀਅਹੁ ਤ ਮੈਲੇ ਤਿਨੀ ਜਨਮੁ ਜੂਐ ਹਾਰਿਆ ॥ ਏਹ ਤਿਸਨਾ ਵਡਾ ਰੋਗੁ ਲਗਾ ਮਰਣੁ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ॥ ਵੇਦਾ ਮਹਿ ਨਾਮੁ ਉਤਮੁ ਸੋ ਸੁਣਹਿ ਨਾਹੀ ਫਿਰਹਿ ਜਿਉ ਬੇਤਾਲਿਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਜਿਨ ਸਚੁ ਤਜਿਆ ਕੂੜੇ ਲਾਗੇ ਤਿਨੀ ਜਨਮੁ ਜੂਐ ਹਾਰਿਆ ॥੧੯॥ ਜੀਅਹੁ ਨਿਰਮਲ ਬਾਹਰਹੁ ਨਿਰਮਲ ॥ ਬਾਹਰਹੁ ਤ ਨਿਰਮਲ ਜੀਅਹੁ ਨਿਰਮਲ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਕਰਣੀ ਕਮਾਣੀ ॥ ਕੂੜ ਕੀ ਸੋਇ ਪਹੁਚੈ ਨਾਹੀ ਮਨਸਾ ਸਚਿ ਸਮਾਣੀ ॥ ਜਨਮੁ ਰਤਨੁ ਜਿਨੀ ਖਟਿਆ ਭਲੇ ਸੇ ਵਣਜਾਰੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਜਿਨ ਮੰਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਸਦਾ ਰਹਹਿ ਗੁਰ ਨਾਲੇ ॥੨੦॥ ਜੇ ਕੋ ਸਿਖੁ ਗੁਰੂ ਸੇਤੀ ਸਨਮੁਖੁ ਹੋਵੈ ॥ ਹੋਵੈ ਤ ਸਨਮੁਖੁ ਸਿਖੁ ਕੋਈ ਜੀਅਹੁ ਰਹੈ ਗੁਰ ਨਾਲੇ ॥ ਗੁਰ ਕੇ ਚਰਨ ਹਿਰਦੈ ਧਿਆਏ ਅੰਤਰ ਆਤਮੈ ਸਮਾਲੇ ॥ ਆਪੁ ਛਡਿ ਸਦਾ ਰਹੈ ਪਰਣੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਏ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੁਣਹੁ ਸੰਤਹੁ ਸੋ ਸਿਖੁ ਸਨਮੁਖੁ ਹੋਏ ॥੨੧॥ ਜੇ ਕੋ ਗੁਰ ਤੇ ਵੇਮੁਖੁ ਹੋਵੈ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਵੈ ॥ ਪਾਵੈ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਰ ਥੈ ਕੋਈ ਪੁਛਹੁ ਬਿਬੇਕੀਆ ਜਾਏ ॥ ਅਨੇਕ ਜੂਨੀ ਭਰਮਿ ਆਵੈ ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਏ ॥ ਫਿਰਿ ਮੁਕਤਿ ਪਾਏ ਲਾਗਿ ਚਰਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਬਦੁ ਸੁਣਾਏ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਵੀਚਾਰਿ ਦੇਖਹੁ ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਏ ॥੨੨॥ ਆਵਹੁ ਸਿਖ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੇ ਪਿਆਰਿਹੋ ਗਾਵਹੁ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥ ਬਾਣੀ ਤ ਗਾਵਹੁ ਗੁਰੂ ਕੇਰੀ ਬਾਣੀਆ ਸਿਰਿ ਬਾਣੀ ॥ ਜਿਨ ਕਉ ਨਦਰਿ ਕਰਮੁ ਹੋਵੈ ਹਿਰਦੈ ਤਿਨਾ ਸਮਾਣੀ ॥ ਪੀਵਹੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਦਾ ਰਹਹੁ ਹਰਿ ਰੰਗਿ ਜਪਿਹੁ ਸਾਰਿਗਪਾਣੀ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਦਾ ਗਾਵਹੁ ਏਹ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥੨੩॥ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਕਚੀ ਹੈ ਬਾਣੀ ॥ ਬਾਣੀ ਤ ਕਚੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਾਝਹੁ ਹੋਰ ਕਚੀ ਬਾਣੀ ॥ ਕਹਦੇ ਕਚੇ ਸੁਣਦੇ ਕਚੇ ਕਚਂੀ ਆਖਿ ਵਖਾਣੀ ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਿਤ ਕਰਹਿ ਰਸਨਾ ਕਹਿਆ ਕਛੂ ਨ ਜਾਣੀ ॥ ਚਿਤੁ ਜਿਨ ਕਾ ਹਿਰਿ ਲਇਆ ਮਾਇਆ ਬੋਲਨਿ ਪਏ ਰਵਾਣੀ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਤਿਗੁਰੂ ਬਾਝਹੁ ਹੋਰ ਕਚੀ ਬਾਣੀ ॥੨੪॥ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਰਤੰਨੁ ਹੈ ਹੀਰੇ ਜਿਤੁ ਜੜਾਉ ॥ ਸਬਦੁ ਰਤਨੁ ਜਿਤੁ ਮੰਨੁ ਲਾਗਾ ਏਹੁ ਹੋਆ ਸਮਾਉ ॥ ਸਬਦ ਸੇਤੀ ਮਨੁ ਮਿਲਿਆ ਸਚੈ ਲਾਇਆ ਭਾਉ ॥ ਆਪੇ ਹੀਰਾ ਰਤਨੁ ਆਪੇ ਜਿਸ ਨੋ ਦੇਇ ਬੁਝਾਇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਬਦੁ ਰਤਨੁ ਹੈ ਹੀਰਾ ਜਿਤੁ ਜੜਾਉ ॥੨੫॥ ਸਿਵ ਸਕਤਿ ਆਪਿ ਉਪਾਇ ਕੈ ਕਰਤਾ ਆਪੇ ਹੁਕਮੁ ਵਰਤਾਏ ॥ ਹੁਕਮੁ ਵਰਤਾਏ ਆਪਿ ਵੇਖੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕਿਸੈ ਬੁਝਾਏ ॥ ਤੋੜੇ ਬੰਧਨ ਹੋਵੈ ਮੁਕਤੁ ਸਬਦੁ ਮੰਨਿ ਵਸਾਏ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਵੈ ਏਕਸ ਸਿਉ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਆਪਿ ਕਰਤਾ ਆਪੇ ਹੁਕਮੁ ਬੁਝਾਏ ॥੨੬॥ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸਾਸਤ੍ਰ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਬੀਚਾਰਦੇ ਤਤੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣੀ ॥ ਤਤੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣੀ ਗੁਰੂ ਬਾਝਹੁ ਤਤੈ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣੀ ॥ ਤਿਹੀ ਗੁਣੀ ਸੰਸਾਰੁ ਭ੍ਰਮਿ ਸੁਤਾ ਸੁਤਿਆ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ॥ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਸੇ ਜਨ ਜਾਗੇ ਜਿਨਾ ਹਰਿ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਬੋਲਹਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੋ ਤਤੁ ਪਾਏ ਜਿਸ ਨੋ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਲਿਵ ਲਾਗੈ ਜਾਗਤ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਣੀ ॥੨੭॥ ਮਾਤਾ ਕੇ ਉਦਰ ਮਹਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲ ਕਰੇ ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ॥ ਮਨਹੁ ਕਿਉ ਵਿਸਾਰੀਐ ਏਵਡੁ ਦਾਤਾ ਜਿ ਅਗਨਿ ਮਹਿ ਆਹਾਰੁ ਪਹੁਚਾਵਏ ॥ ਓਸ ਨੋ ਕਿਹੁ ਪੋਹਿ ਨ ਸਕੀ ਜਿਸ ਨਉ ਆਪਣੀ ਲਿਵ ਲਾਵਏ ॥ ਆਪਣੀ ਲਿਵ ਆਪੇ ਲਾਏ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸਮਾਲੀਐ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਵਡੁ ਦਾਤਾ ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ॥੨੮॥ ਜੈਸੀ ਅਗਨਿ ਉਦਰ ਮਹਿ ਤੈਸੀ ਬਾਹਰਿ ਮਾਇਆ ॥ ਮਾਇਆ ਅਗਨਿ ਸਭ ਇਕੋ ਜੇਹੀ ਕਰਤੈ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ ॥ ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਣਾ ਤਾ ਜੰਮਿਆ ਪਰਵਾਰਿ ਭਲਾ ਭਾਇਆ ॥ ਲਿਵ ਛੁੜਕੀ ਲਗੀ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਇਆ ਅਮਰੁ ਵਰਤਾਇਆ ॥ ਏਹ ਮਾਇਆ ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਵਿਸਰੈ ਮੋਹੁ ਉਪਜੈ ਭਾਉ ਦੂਜਾ ਲਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਿਨਾ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਤਿਨੀ ਵਿਚੇ ਮਾਇਆ ਪਾਇਆ ॥੨੯॥ ਹਰਿ ਆਪਿ ਅਮੁਲਕੁ ਹੈ ਮੁਲਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥ ਮੁਲਿ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ਕਿਸੈ ਵਿਟਹੁ ਰਹੇ ਲੋਕ ਵਿਲਲਾਇ ॥ ਐਸਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੇ ਮਿਲੈ ਤਿਸ ਨੋ ਸਿਰੁ ਸਉਪੀਐ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਜਾਇ ॥ ਜਿਸ ਦਾ ਜੀਉ ਤਿਸੁ ਮਿਲਿ ਰਹੈ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥ ਹਰਿ ਆਪਿ ਅਮੁਲਕੁ ਹੈ ਭਾਗ ਤਿਨਾ ਕੇ ਨਾਨਕਾ ਜਿਨ ਹਰਿ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੩੦॥ ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਵਣਜਾਰਾ ॥ ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਵਣਜਾਰਾ ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਰਾਸਿ ਜਾਣੀ ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਿਤ ਜਪਿਹੁ ਜੀਅਹੁ ਲਾਹਾ ਖਟਿਹੁ ਦਿਹਾੜੀ ॥ ਏਹੁ ਧਨੁ ਤਿਨਾ ਮਿਲਿਆ ਜਿਨ ਹਰਿ ਆਪੇ ਭਾਣਾ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹਰਿ ਰਾਸਿ ਮੇਰੀ ਮਨੁ ਹੋਆ ਵਣਜਾਰਾ ॥੩੧॥ ਏ ਰਸਨਾ ਤੂ ਅਨ ਰਸਿ ਰਾਚਿ ਰਹੀ ਤੇਰੀ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ॥ ਪਿਆਸ ਨ ਜਾਇ ਹੋਰਤੁ ਕਿਤੈ ਜਿਚਰੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਲੈ ਨ ਪਾਇ ॥ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪਾਇ ਪਲੈ ਪੀਐ ਹਰਿ ਰਸੁ ਬਹੁੜਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥ ਏਹੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਆਇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹੋਰਿ ਅਨ ਰਸ ਸਭਿ ਵੀਸਰੇ ਜਾ ਹਰਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥੩੨॥ ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥ ਹਰਿ ਜੋਤਿ ਰਖੀ ਤੁਧੁ ਵਿਚਿ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥ ਹਰਿ ਆਪੇ ਮਾਤਾ ਆਪੇ ਪਿਤਾ ਜਿਨਿ ਜੀਉ ਉਪਾਇ ਜਗਤੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਤਾ ਚਲਤੁ ਹੋਆ ਚਲਤੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਮੂਲੁ ਰਚਿਆ ਜੋਤਿ ਰਾਖੀ ਤਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥੩੩॥ ਮਨਿ ਚਾਉ ਭਇਆ ਪ੍ਰਭ ਆਗਮੁ ਸੁਣਿਆ ॥ ਹਰਿ ਮੰਗਲੁ ਗਾਉ ਸਖੀ ਗ੍ਰਿਹੁ ਮੰਦਰੁ ਬਣਿਆ ॥ ਹਰਿ ਗਾਉ ਮੰਗਲੁ ਨਿਤ ਸਖੀਏ ਸੋਗੁ ਦੂਖੁ ਨ ਵਿਆਪਏ ॥ ਗੁਰ ਚਰਨ ਲਾਗੇ ਦਿਨ ਸਭਾਗੇ ਆਪਣਾ ਪਿਰੁ ਜਾਪਏ ॥ ਅਨਹਤ ਬਾਣੀ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਜਾਣੀ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ਰਸੁ ਭੋਗੋ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪਿ ਮਿਲਿਆ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਜੋਗੋ ॥੩੪॥ ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇ ਕੈ ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ॥ ਕਿ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ਤੁਧੁ ਸਰੀਰਾ ਜਾ ਤੂ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇਆ ॥ ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਤੇਰਾ ਰਚਨੁ ਰਚਿਆ ਸੋ ਹਰਿ ਮਨਿ ਨ ਵਸਾਇਆ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਹਰਿ ਮੰਨਿ ਵਸਿਆ ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਪਰਵਾਣੁ ਹੋਆ ਜਿਨਿ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥੩੫॥ ਏ ਨੇਤ੍ਰਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਹਰਿ ਤੁਮ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਧਰੀ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ॥ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਦੇਖਹੁ ਕੋਈ ਨਦਰੀ ਹਰਿ ਨਿਹਾਲਿਆ ॥ ਏਹੁ ਵਿਸੁ ਸੰਸਾਰੁ ਤੁਮ ਦੇਖਦੇ ਏਹੁ ਹਰਿ ਕਾ ਰੂਪੁ ਹੈ ਹਰਿ ਰੂਪੁ ਨਦਰੀ ਆਇਆ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਬੁਝਿਆ ਜਾ ਵੇਖਾ ਹਰਿ ਇਕੁ ਹੈ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹਿ ਨੇਤ੍ਰ ਅੰਧ ਸੇ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਹੋਈ ॥੩੬॥ ਏ ਸ੍ਰਵਣਹੁ ਮੇਰਿਹੋ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ਸਰੀਰਿ ਲਾਏ ਸੁਣਹੁ ਸਤਿ ਬਾਣੀ ॥ ਜਿਤੁ ਸੁਣੀ ਮਨੁ ਤਨੁ ਹਰਿਆ ਹੋਆ ਰਸਨਾ ਰਸਿ ਸਮਾਣੀ ॥ ਸਚੁ ਅਲਖ ਵਿਡਾਣੀ ਤਾ ਕੀ ਗਤਿ ਕਹੀ ਨ ਜਾਏ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਸੁਣਹੁ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੋਵਹੁ ਸਾਚੈ ਸੁਨਣੈ ਨੋ ਪਠਾਏ ॥੩੭॥ ਹਰਿ ਜੀਉ ਗੁਫਾ ਅੰਦਰਿ ਰਖਿ ਕੈ ਵਾਜਾ ਪਵਣੁ ਵਜਾਇਆ ॥ ਵਜਾਇਆ ਵਾਜਾ ਪਉਣ ਨਉ ਦੁਆਰੇ ਪਰਗਟੁ ਕੀਏ ਦਸਵਾ ਗੁਪਤੁ ਰਖਾਇਆ ॥ ਗੁਰਦੁਆਰੈ ਲਾਇ ਭਾਵਨੀ ਇਕਨਾ ਦਸਵਾ ਦੁਆਰੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥ ਤਹ ਅਨੇਕ ਰੂਪ ਨਾਉ ਨਵ ਨਿਧਿ ਤਿਸ ਦਾ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਈ ਪਾਇਆ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਹਰਿ ਪਿਆਰੈ ਜੀਉ ਗੁਫਾ ਅੰਦਰਿ ਰਖਿ ਕੈ ਵਾਜਾ ਪਵਣੁ ਵਜਾਇਆ ॥੩੮॥ ਏਹੁ ਸਾਚਾ ਸੋਹਿਲਾ ਸਾਚੈ ਘਰਿ ਗਾਵਹੁ ॥ ਗਾਵਹੁ ਤ ਸੋਹਿਲਾ ਘਰਿ ਸਾਚੈ ਜਿਥੈ ਸਦਾ ਸਚੁ ਧਿਆਵਹੇ ॥ ਸਚੋ ਧਿਆਵਹਿ ਜਾ ਤੁਧੁ ਭਾਵਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਿਨਾ ਬੁਝਾਵਹੇ ॥ ਇਹੁ ਸਚੁ ਸਭਨਾ ਕਾ ਖਸਮੁ ਹੈ ਜਿਸੁ ਬਖਸੇ ਸੋ ਜਨੁ ਪਾਵਹੇ ॥ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸਚੁ ਸੋਹਿਲਾ ਸਚੈ ਘਰਿ ਗਾਵਹੇ ॥੩੯॥ ਅਨਦੁ ਸੁਣਹੁ ਵਡਭਾਗੀਹੋ ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰੇ ॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਇਆ ਉਤਰੇ ਸਗਲ ਵਿਸੂਰੇ ॥ ਦੂਖ ਰੋਗ ਸੰਤਾਪ ਉਤਰੇ ਸੁਣੀ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥ ਸੰਤ ਸਾਜਨ ਭਏ ਸਰਸੇ ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਣੀ ॥ ਸੁਣਤੇ ਪੁਨੀਤ ਕਹਤੇ ਪਵਿਤੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰੇ ॥ ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਚਰਣ ਲਾਗੇ ਵਾਜੇ ਅਨਹਦ ਤੂਰੇ ॥੪੦॥੧॥ 1066 5858 2006-05-20T21:40:46Z Nidhiarora 119 ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ ਇਸ ਲਿਪਿ ਦਾਨਾ ਹੌ ਜੋ ਸਾਰੈ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੂ ਲਿਖਨ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ. == ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ == ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਬਾਨ ਦੇ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਵਿਸਸਾ ਹੋ. ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ ਸੰਸਕ੍ਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾੰ ਤੇ ਬਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਉਰਦੂ ਦੇ ਨੇਣੇ ਹੈ. ਤਾੰਹੀ ਪਾਕਕਮਤਾਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾੰਦੀ ਹੈ. ਤੁਸੀ ਇਸ ਲਿੰਕ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਦੋਵੇੰ ਲਿਪਿਯਾੰ ਤਕ ਸਕਦੇ ਹੋ. http://www.omniglot.com/writing/gurmuki.htm 1067 5763 2006-03-23T14:07:59Z 86.11.236.68 rv '''ਭਾਰਤ''' ਇੱਕ ਭਾਰੀ ਦੇਸ ਹੈ। [[Category:ਭਾਰਤ]] [[af:Indië]] [[als:Indien]] [[an:India]] [[ang:India]] [[ar:هند]] [[as:ভারত]] [[ast:India]] [[ay:India]] [[be:Індыя]] [[bg:Индия]] [[bh:भारत]] [[bn:ভারত]] [[br:India]] [[bs:Indija]] [[ca:Índia]] [[chr:India]] [[co:India]] [[cr:India]] [[cs:Indie]] [[csb:Indie]] [[cv:Инди]] [[cy:India]] [[da:Indien]] [[de:Indien]] [[el:Ινδία]] [[en:India]] [[eo:Barato]] [[es:India]] [[et:India]] [[eu:India]] [[fa:هند]] [[fi:Intia]] [[fo:India]] [[fr:Inde]] [[fur:Indie]] [[fy:Yndia]] [[ga:An India]] [[gd:Na h-Innseachan]] [[gl:India - भारत]] [[gn:India]] [[got:𐌹𐌽𐌳𐌹𐌰]] [[gu:ભારત]] [[haw:ʻInia]] [[he:הודו]] [[hi:भारत]] [[hr:Indija]] [[ht:End]] [[hu:India]] [[hy:Հնդկաստան]] [[ia:India]] [[id:India]] [[io:India]] [[is:Indland]] [[it:India]] [[iu:ᐃᓐᑎᐊ]] [[ja:インド]] [[jbo:barat]] [[jv:India]] [[ka:ინდოეთი]] [[km:ឥណ្ឌា]] [[kn:ಭಾರತ]] [[ko:인디아]] [[ks:भारत]] [[ku:Hindistan]] [[kw:Eynda]] [[la:India]] [[lb:Indien]] [[li:India]] [[lt:Indija]] [[lv:Indija]] [[mi:Inia (whenua)]] [[mk:Индија]] [[ml:ഇന്ത്യ]] [[mr:भारत]] [[ms:India]] [[mt:Indja]] [[na:India]] [[nah:India]] [[nds:Indien]] [[ne:भारत]] [[nl:India]] [[nn:India]] [[no:India]] [[oc:Índia]] [[or:ଭାରତ]] [[os:Инди]] [[pl:Indie]] [[ps:هند]] [[pt:Índia]] [[qu:Indiya]] [[rm:India]] [[ro:India]] [[ru:Индия]] [[sa:भारत]] [[sc:Ìndia]] [[scn:India]] [[sd:भारत]] [[se:India]] [[sh:Indija]] [[simple:India]] [[sk:India]] [[sl:Indija]] [[sq:India]] [[sr:Индија]] [[su:India]] [[sv:Indien]] [[sw:Uhindi]] [[ta:இந்தியா]] [[te:భారత దేశము]] [[tg:Ҳиндустон]] [[th:ประเทศอินเดีย]] [[tl:Indya]] [[tpi:India]] [[tr:Hindistan]] [[tt:Hindstan]] [[uk:Індія]] [[ur:بھارت]] [[uz:Hindiston]] [[vi:Ấn Độ]] [[wa:Inde]] [[yi:אינדיִיע]] [[yo:India]] [[zh:印度]] [[zh-min-nan:Ìn-tō·]] 1069 4538 2005-05-27T01:47:07Z Hari Singh 29 Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html 1070 4539 2005-05-27T01:48:56Z Hari Singh 29 Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html 1071 4540 2005-05-27T01:52:22Z Hari Singh 29 Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html Courtesy of http://www.maa.com.au/alphabets/alphabets.html 1072 5369 2005-10-20T02:06:13Z Olve 53 /* Ooraa */ ਊਂਠ > [[ਊਂਠ]] == Ooraa == <h1> <gallery> Image:Ooraa.gif Image:Oonth.gif | <center>'''[[ਊਂਠ]] ''' </gallery> <br clear="all"> == ਊਂਠ == *[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/pa/8/8d/Ooraa.ogg - Play Sound] 1073 4542 2005-05-27T02:03:17Z Hari Singh 29 . 1074 4543 2005-05-27T03:02:33Z Hari Singh 29 ਇਹ ਇੱਕ ਨਮੂਨਾ ਹੈ॥ This article requires expansion. Please help improve this site by adding to this article. 1075 4544 2005-05-27T03:23:46Z Hari Singh 29 == ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਨਮੂਨੇ ਟੋਲ ਨੈ ਜਾਂ ਉਹ ਠੀਕ ਕਰਨੈ == 1076 5749 2006-03-03T18:05:53Z Sukh 20 == ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਸਹਾਇਤਾ == Help page to be created {{Stub}} [[en:Wikipedia:Help]] 1077 4546 2005-05-30T00:40:56Z Sukh 20 Welcome to the Punjabi Wikipedia. See the [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Welcome%2C_newcomers English] version of this page. TODO: General introduction to the Wiki Rendering issues and general Unicode introduction Categories 1078 4547 2005-05-30T00:42:03Z Sukh 20 General Introduction & How to Edit See the [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Introduction English] version of this page. 1079 4548 2005-05-30T00:44:30Z Sukh 20 [[en:Free content]] 1080 5899 2006-06-02T13:48:21Z 87.74.41.98 {{IndicText}} {{language|name=Punjabi|nativename=ਪੰਜਾਬੀ / پنجابی|familycolor=lawngreen|fontcolor= |ਦੇਸ਼=[[ਭਾਰਤ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼, ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਏ |ਖੇਤਰ=[[ਪੰਜਾਬ]] |ਬੁਲਾਰੇ=ਪੱਛਮੀ: 6.10-6.20 ਕਰੋੜ<br>ਪੂਰਬੀ: 2 ਕਰੋੜ 80 ਲੱਖ<br>ਸਿਰਆਕੀ: 1 ਕਰੋੜ 40 ਲੱਖ<br>ਕੁੱਲ : 10 ਕਰੋੜ 40 ਲੱਖ |ਦਰਜਾ=[[List_of_languages_by_total_speakers|10ਵਾਂ]] |ਵਰਗ=[[ਭਾਰਤੀ-ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਭਾਰਤੀ-ਯੂਰਪੀ]]<br> &nbsp;[[ਭਾਰਤੀ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਭਾਰਤੀ-ਇਰਾਨੀ]]<br> &nbsp;&nbsp;[[ਭਾਰਤੀ-ਵੈਦਿਕ ਭਾਸ਼ਾ|ਭਾਰਤੀ-ਵੈਦਿਕ]]<br> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''ਪੰਜਾਬੀ''' |ਦੇਸ਼=[[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] |ਏਜੰਸੀ=--- |iso1=pa|iso2=pan|sil=PMU, PNB, PNJ }} '''ਪੰਜਾਬੀ''' ( ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ '''Panjabi''', '''Paṃjābī''' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] ਵਿੱਚ '''ਪੰਜਾਬੀ''' ਅਤੇ, [[ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ]] ਵਿੱਚ '''پنجابی''' ਵਾਂਗ ਲਿਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ।) [[ਭਾਰਤ]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਸੂਬੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਭਾਰਤੀ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਭਾਰਤੀ-ਇਰਾਨੀ]] ਵਰਗ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ [[ਭਾਰਤੀ-ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਭਾਰਤੀ-ਯੂਰਪ]] ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ, ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪਰਦੇਸ਼, ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਆਦਿ। ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਬਰਤਾਨੀਆ|ਇੰਗਲੈਂਡ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]], [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ]] ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]], ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਜਨ-ਗਣਨਾ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਵੀਂ ਆਮ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ [[ਸਿੱਖੀ]] ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਜੀ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ [[ਭੰਗੜਾ]] ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਨਿਮਾਣਾ ਖੱਟਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ 1947 ਈਸਵੀ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਕੇ ਪਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੀ, ਪਰਸ਼ੀਆਈ, ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪਰਭਾਵਿਤ ਹੈ, ਹੋਰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਦਾ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਸੰਸਕਰਿਤ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਈ ਰੂਪ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੇਹਿੰਦਾ ਜਾਂ ਲੇਹੰਦਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿਰਆਕੀ, ਹਿੰਦਕੋ, ਮਾਝੀ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ, ਪਰ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਿਗੂਣੇ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਈ ਸਕਰਿਪਟਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੇ ਦੋ ਆਮ ਢੰਗ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਾਂਗ ਹੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਦੁਨਿਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਆਪਣਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸ਼ਬਦ ਹਿੰਦੀ-ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਪੇਨੀ ਅਤੇ ਡੱਚ ਤੋਂ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਇਸਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਦੀਸਪੁਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਉਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਕਰਕੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੀਸਪੁਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੂਪਾਂ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਬਣਾਏਗੀ। ==ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ== * [[ਪੰਜਾਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ==ਖਾਸ ਲੇਖਕ== * [[ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] * [[ਜਾਕਾ ਸ਼ਾਹ]] * [[ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ]] * [[ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਹਾਸ਼ਿਮ|ਹਾਸ਼ਿਮ]] * [[ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ]] * [[ਨਵਤੇਜ ਘੁਮਾਣ]] * [[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ]] * [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] * [[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ]] * [[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] * [[ਪਾਸ਼]] * [[ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖਈ]] * [[ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]] * [[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]] * [[ਇਲਆਸ ਘੁਮਾਣ]] * [[ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]] * [[ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ]] * [[ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ]] * [[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]] * [[ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ]] * [[ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ]] * [[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ]] '''ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ''' * ''[[ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ]]'' * ''[[ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ]]'' * ''[[ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]]'' * ''[[ਪੰਜਾਬੀ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ]]'' ==ਹਵਾਲਾ== # {{note|canadacensus}} [http://www12.statcan.ca/english/census01/products/standard/themes/RetrieveProductTable.cfm?Temporal=2001&PID=55536&APATH=3&GID=431515&METH=1&PTYPE=55440&THEME=41&FOCUS=0&AID=0&PLACENAME=0&PROVINCE=0&SEARCH=0&GC=0&GK=0&VID=0&FL=0&RL=0&FREE=0 Canadian Census Data (2001)] ==External links== {{InterWiki|code=pa}} *[http://www.khalsacommunityschool.com Learn Sikhism in mainstream School at Ontario, Canada] - Learn Sikhism as part of K12 curriculum * [http://www.panjabi.tv A look at the variety on offer in panjabi language and culture] * [http://www.punjabidictionary.com/ Punjabi dictionary] * [http://guca.sourceforge.net/ Punjabi Computing Resource Centre] * [http://www.apnaorg.com Academy of the Punjab In North America (APNA)] * [http://www.5abi.com/5ratan/ Free online Diaspora Punjabi (Gurmukhi) lessons] * [http://www.punjabonline.com/servlet/library.language?Action=Main Learn Gurmukhi - Sound and Graphics] * [http://www.punjabi.net/punjab/literature.htm Punjabi Language and Literature] * [http://asnic.utexas.edu/asnic/subject/peoplesandlanguages.html Peoples and Languages in Pre-Islamic Indus Valley] * [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=India Ethnologue - Languages of India] * [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Pakistan Ethnologue - Languages of Pakistan] * [http://www.iit.edu/~laksvij/language/punjabi.html Romanized to Unicode Punjabi transliterator] *[http://www.mahapunjab.org/panjabi/ Panjabi Language] *[http://www.PunjabiSahit.com/ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ (Punjabi Literature)] [[Category:Indo-Aryan languages]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[Category:ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[Category:Tonal languages]] [[da:Punjabisk]] [[de:Punjabi]] [[en:Punjabi language]] [[es:Idioma panyabí]] [[eo:Panĝaba lingvo]] [[fr:Panjâbî]] [[gl:Punxabí]] [[hi:पंजाबी]] [[id:Bahasa Punjabi]] [[kn:ಪಂಜಾಬಿ]] [[ka:პენჯაბური ენა]] [[ko:펀자브어]] [[ms:Bahasa Panjabi]] [[no:Punjabi]] [[nn:Panjabi]] [[pl:Język pendżabski]] [[pa:ਪੰਜਾਬੀ]] [[ru:Панджаби]] [[sv:Punjabi]] 1081 sysop 4550 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default Current text 1082 sysop 4551 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default Default text 1083 sysop 4552 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default Name 1084 sysop 4553 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default 1085 sysop 4554 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default The database has been automatically locked while the slave database servers catch up to the master 1086 sysop 4555 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default SORBS DNSBL 1087 sysop 4556 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL. You cannot create an account 1088 sysop 4557 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default Your IP address is listed as an open proxy in the [http://www.sorbs.net SORBS] DNSBL. 1089 sysop 4558 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default (SQL query hidden) 1090 sysop 4559 2005-06-25T11:18:53Z MediaWiki default undo 1094 5828 2006-05-05T22:57:49Z 131.111.8.96 ar: he: hu: id: is: it: lt: pt: te: [[Image:Gtbss001.jpg|thumb|250px|ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਕੇਂਦਰੀ ਸਥਾਨ ਹੈ]] ਸਿੱਖੀ ਇੱਕ ਧਰਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਪਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰਭਾਵਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਿੱਖੀ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੱਕਾ ਅਤੇ ਯੋਗ ਚੇਲਾ। ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਇੱਕ ਰੱਬ ਅਤੇ [[#ਸਿੱਖੀ_ਦੇ_ਦਸ_ਗੁਰੂ|ਦਸ ਗੁਰੂ]] ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਢਾਂਚੇ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਪਰਦਾ ਪਰਥਾ) ਆਦਿ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਸਿੱਖੀ ਹਿੰਦੂ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਗਤੀ, ਮੁਕਤੀ, ਵੈਦਿਕ, ਗੁਰੂ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਭਜਨ) ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸੂਫ਼ੀ ਇਸਲਾਮ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਾਭਵਿਤ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੋਢੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ) ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 1469 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਚਾਰ ਮਹਾਨ ਉਦਾਸੀਆਂ ਬਾਅਦ (ਉੱਤਰ 'ਚ ਤਿੱਬਤ, ਦੱਖਣ 'ਚ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਪੂਰਬ 'ਚ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਪੱਛਮ 'ਚ ਮੱਕਾ ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਈ ਸਿੱਖ ਕਹਾਏ। ਧਰਮ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਢੰਗ ਸੀ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੇ ਲਈ ਅਫਸੋਸ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਰੀਤ ਰਿਵਾਜ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਨਾ ਕੋ ਹਿੰਦੂ ਨਾ ਕੋ ਮੁਸਲਮਾਨ” ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ “ਏਕ ਕੇ ਹਮ ਬਾਰਿਕ ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਾ ਕੋ ਬਿਗਾਨਾ” ਨਾਲ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ (ਅਧਿਆਪਕ) ਕਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੀਂ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਅਤੇ ਆਖਰੀਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ (AD 1666–1708) ਨੇ ਸਿੱਖ ਰਸਮ ਨੂੰ AD 1699; ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 'ਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਮੁੜ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਗਰੰਥ, ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਸੌਂਪੇ ਅਤੇ ਆਰਜ਼ੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ – ਸਿੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਗਰੰਥ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ AD 1604 'ਚ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂਆਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਸਬੰਧ 'ਚ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।) । ਇਹ ਦੁਨਿਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰ ਗਰੰਥਾਂ 'ਚੋਂ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੋਚ ਦੇ ਮੋਢੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਭਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ 'ਚ ਲਗਾਈ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਾਮਿਕ ਗਰੰਥ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਖਾਸ ਹੈ, ਕਿਉਕਿ ਇਸ ਨੂੰ [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] ਸਕਰਿਪਟ 'ਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ [[ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਸੰਸਕਰਿਤ]], [[ਭੋਜਪੁਰੀ]] ਅਤੇ [[ਪਰਸੀਅਨ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਫ਼ ਹੈ, ਦੋਵੇਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸਵਾਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਹੈ। ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਇੱਕ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸੋਚ – ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ''ਸੱਚਾ ਨਾਂ (ਸਤਨਾਮ)'' ਕਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਕਿ ਉਹ ਪਰਾਮਾਤਮਾ ਲਈ ਕੋਈ ਬੰਧਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੱਚਾ ਨਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਢੰਗਾਂ, ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਲਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਸਿਰਮੌਰ ਅਤੇ ਸਰਵਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਰੱਬ (ਪਿਆਰ ਦਾ ਸੱਚ) ਹੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮਾਇਆ, ਭੌਤਿਕ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਵਾਂਗ ਸੱਚ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ''ਭਰਮ ਦਾ ਪਰਦਾ'' ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨਿਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਜਿਉਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪਰਦਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੱਚੇ ਰੱਬ ਦੀ ਸਚਾਈ ਵੇਖਣ ਲਈ ਉਹਲਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਪਵਿੱਤਰ ਆਤਮਾਵਾਂ, ਮੁਕਤ ਸੋਚ ਹੀ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਕੇ ਗੁਰ ਦੀ ਕਿਰਪਾ (ਗੁਰਪਰਸ਼ਾਦ) ਨਾਲ ਵੇਖ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਝੂਠ ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਚਾਈ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਫ਼ਲ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਚੋਲਾ ਬਦਲਣ ਨੂੰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਲੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਨੇਮਬੱਧ ਜੀਵਨ – ਹਉਮੈਵਾਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰਤਤਾ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਦੁਨਿਆਵੀਂ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਰੱਖ ਕੇ ਅਸਲੀ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸਕਰਕੇ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਸ਼ (ਗੁਰਪਰਸ਼ਾਦ) ਰਾਹੀਂ ਆਤਮਾ ਦਾ ਗੇੜ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰੱਬ ਦੀ ਮੇਹਰ ਵਿੱਚ ਵਸ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਕੰਮ, ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ, ਨਾਮ ਜਪੋ, ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਿਰਮਾਣ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਦਾ ਅਰਥ ਨਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਵਰਗ ਪਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਰੱਬ, ਸੱਚਾ ਨਾਂ, ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਨਾ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਨਾ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਉਦੇ ਹਨ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਬਾਅ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉੱਨਵੀਂ ਸਦੀ (mid-nineteenth century) ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਦੇ [[ਭਾਰਤ]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਘਰਿਆ ਹੈ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ [[ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ]] ਨੂੰ [[ਬਰਤਾਨਵੀਂ]] ਫੌਜ ਵਲੋਂ ਹਰਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ [[ਚੀਨ]] ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ===ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ === ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ (1469–1538), ਸਿੱਖ ਦੇ ਧਰਮ ਦੇ ਮੋਢੀ, ਤਲਵੰਡੀ ਰਾਏ ਭੋਂਏ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜਕੱਲ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਹਿੰਦੂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਧਰਮ ਰਾਹੀਂ ਪਰਭਾਵਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਖੋਜ ਨੇ ਅਖੀਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ ਘੁੰਮੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸੰਤ ਕਬੀਰ (1441–1518) ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਚਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਆਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਲੰਮੀਆਂ ਸਨ।। 1538 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਨੂੰ, ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੁਰਗੱਦੀ ਲਈ ਚੁਣਿਆ। ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੋਢੀ ਰਾਹੀਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ 73 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1552 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰਆਈ ਦੌਰਾਨ ਗੋਵਿੰਦਵਾਲ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ, ਸਤੀ ਪਰਥਾ ਦੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1567, ਵਿੱਚ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਲੰਗਰ ਛੱਕਿਆ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਨੇ 140 ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਜਿੰਨਾ ਵਿੱਚ 52 ਔਰਤਾਂ ਸਨ, ਜਿੰਨਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ। 1574 ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 95 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਜਵਾਈ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ। ਜੇਠਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ। ਉਹਨਾਂ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਬਣ ਗਿਆ। 1581 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ – ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਪੁੱਤਰ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ। [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਵਾਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵਿੱਚ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 1604 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗਰੰਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਦਿ ਗਰੰਥ ਦੇ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਵਾਇਆ। 1606 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿਉਦੇ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ ਪਾਈਆਂ - ਇੱਕ ਮੀਰੀ ਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਪੀਰੀ ਦੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੰਗੀ ਸਿਲਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। 1644 ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰੂ ਹਰ ਰਾਏ]] ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ [[ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਜੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1661 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ। [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਜੀ 1665 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ 1675 ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹਨਾਂ [[ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ]] ਵਲੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ 1675 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਔਰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨੌਵੇ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸਵਰਜਨਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹੋਣਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਾਰੇ ਸ਼ਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਔਰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮਾ (ਜਿੱਤ ਦੀ ਚਿੱਠੀ) ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ , ਜਿੰਨਾਂ 1708 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਆਖਰੀ, ਜੁੱਗੋ ਜੁੱਗ ਅਟੱਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ। ==ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ == ===ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ=== ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਦਸ ਗੁਰੂਆਂ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਜਾਂ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਤੌਰ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਨੇ 1469 ਤੋਂ 1708 ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਪਕ ਰੂਹਾਨੀ ਜੋਤ ਸਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹੀ ਮਕਸਦ ਸੀ। ਹਰ ਗੁਰੂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤਿਆਰ ਹੋਈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਆਖਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ। {| cellpadding=5 cellspacing=2 |- bgcolor=#cccccc ! # !! ਨਾਂ !! ਗੁਰਗੱਦੀ !! ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਸਤਵ !! ਜੋਤੀ ਜੋਤ !! ਉਮਰ !! ਪਿਤਾ !! ਮਾਤਾ |- |align=center| 1 || [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ]] || [[15 ਅਪ੍ਰੈਲ]] [[1469]]||[[15 ਅਪ੍ਰੈਲ]] [[1469]]|| [[22 ਸਤੰਬਰ]] [[1539]]|| 69 || [[Mehta Kalu]] || [[Mata Tripta]] |- bgcolor=#CCFFCC |align=center| 2 || [[ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ]] || [[7 ਸਤੰਬਰ]] [[1539]]||[[31 ਮਾਰਚ]] [[1504]]|| [[29 ਮਾਰਚ]] [[1552]]|| 48 || [[Baba Pheru]] || [[Mata Ramo]] |- bgcolor=#DDEEEE |align=center| 3 || [[ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ]] || [[25 ਮਾਰਚ]] [[1552]]||[[5 ਮਈ]] [[1479]]|| [[1 ਸਤੰਬਰ]] [[1574]]|| 95 || [[Tej Bhan Bhalla]] || [[Bakht Kaur]] |- bgcolor=#E6E6BB |align=center| 4 || [[ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] || [[29 ਅਗਸਤ]] [[1574]]||[[24 7 ਸਤੰਬਰ]] [[1534]]|| [[1 ਸਤੰਬਰ]] [[1581]]|| 47 || [[Baba Hari Das]] || [[Mata Daya Kaur]] |- bgcolor=#CCFFDD |align=center| 5 || [[ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ]] || [[28 ਅਗਸਤ]] [[1581]]||[[15 ਅਪ੍ਰੈਲ]] [[1563]]|| [[30 ਮਈ]] [[1606]]|| 43 || [[Guru Ram Das]] || [[Mata Bhani]] |- bgcolor=#FFFFCC |align=center| 6 || [[ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ]] || [[30 ਮਈ]] [[1606]]||[[19 ਜੂਨ]] [[1595]]|| [[3 ਮਾਰਚ]] [[1644]]|| 49 || [[Guru Arjan]] || [[Mata Ganga]] |- bgcolor=#E6E6CC |align=center| 7 || [[ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ]] || [[28 ਫ਼ਰਵਰੀ]] [[1644]]||[[26 ਫ਼ਰਵਰੀ]] [[1630]]|| [[6 ਅਕਤੂਬਰ]] [[1661]]|| 31 || [[Baba Gurditta]] || [[Mata Nihal Kaur]] |- bgcolor=#E6E6AA |align=center| 8 || [[ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] || [[6 ਅਕਤੂਬਰ]] [[1661]]||[[7 ਜੁਲਾਈ]] [[1656]]|| [[30 ਮਾਰਚ]] [[1664]]|| 8 || [[Guru Har Rai]] || [[Mata Krishan Kaur]] |- bgcolor=#DDEEFF |align=center| 9 || [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] || [[20 ਮਾਰਚ]] [[1665]]||[[1st ਅਪ੍ਰੈਲ]] [[1621]]|| [[11 ਨਵੰਬਰ]] [[1675]]|| 54 || [[Guru Hargobind]] || [[Mata Nanki]] |- bgcolor=#E6E6EE |align=center| 10 || [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] || [[11 ਨਵੰਬਰ]] [[1675]]||[[22 ਦਸੰਬਰ]] [[1666]]|| [[6 ਅਕਤੂਬਰ]] [[1708]]|| 42 || [[Guru Tegh Bahadur]] || [[Mata Gujri]] |} ===ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ=== ''ਮੁੱਖ ਸਫ਼ਾ: [[ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]]'' ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚSGGS, ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਗਿਆਰਾਵੇਂ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਗੁਰੂ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਨਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਿੰਦਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੂਜਾ ਸਥਲ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਥਾਂ ਪਰਾਪਤ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰੁਦੁਆਰੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ਸ਼ੋਭਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜਿਆਦਾ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਰੰਗਦਾਰ ਵਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ==ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਫਲਸਫ਼ਾ== ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਫਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ 5 ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ===ਮੂਲ ਸੋਚ ਅਤੇ ਨਿਯਮ=== #'''"ਇੱਕ ਉਂਕਾਰ"''' – ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ: ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਰੱਬ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਗੁਣ ਅਤੇ ਨਾਂ ਹਨ; ਉਹ ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਲਿੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਸਭ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ #'''ਛੇਤੀ ਉਠੋ ਅਤੇ ਪਰਾਥਨਾ''': ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਠੋ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਧਿਆਓ ਅਤੇ ਇਕਗਾਰਕਤਾ ਬਣਾਉ। #'''ਹੱਕੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉ''': ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਮੇਹਨਤ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨਾ ਖੋਵੋ, ਪਰ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੇਹਨਤ ਦਾ ਫ਼ਲ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਵੰਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। #'''ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ''': ਹਰੇਕ ਦਾ ਘਰ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁੱਲਾ ਹੈ। ਸਭ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਆਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੀ ਮੇਹਨਤ ਦਾ ਫ਼ਲ ਸਭ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। #'''ਜੂਨ -ਚੱਕਰ, ਕਰਮ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ''': ਸਭ ਜੰਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵੱਖ ਵਿੱਚ ਜੂਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮੁਕਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਜਾਦੀ ਹੈ। #'''ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੋ''': ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੋ, ਪਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖੋ। #'''ਮਨੁੱਖਤਾ''': ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਭ ਸਰਵਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਦੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰ ਹਾਂ। #'''ਅਖਲਾਕੀ ਕਦਰਾਂ ਰੱਖੋ''': ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਲੜੋ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ। #'''ਨਿੱਜੀ ਸ਼ਹਾਦਤ''': ਸਭ ਸਰਵੋਤਮ ਅਸੂਲਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹੋ- ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਵੇਖੋ। #'''ਰੱਬ ਲਈ ਕਈ ਮਾਰਗ ਹਨ''': ਸਿੱਖ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਕਤੀ ਨਾ-ਸਿੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। #'''ਜਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀ ਸੋਚ''': “ਚੜਦੀ ਕਲਾ” – ਜਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੀ, ਖੁਸ਼ਉਮੀਦ, ਪਰਸੰਨਚਿੱਤ ਸੋਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। #'''ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਜੀਵਨ''': ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕਣ ਉਪਰੰਤ, ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਪੰਜ ਕੱਕੇ ਪਹਿਨਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਪੰਜਾ ਬਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। #'''ਦਿਨ ਦੀ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ''': ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਦਿਨ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖੇਗਾ। # '''5 ਬੁਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚੋ''': ਹਰੇਕ ਸਿੱਖ ਦਾ 5 ਬੁਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: ਕਾਮ, ਕਰੋਧ ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ #'''ਬਚਾਅ ਲਈ 5 ਹਥਿਆਰ''': ਸੰਤੋਖ, ਦਾਨ, ਦਿਆਲਤਾ, ਚੜਦੀ ਕਲਾ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸਿੱਖੀ ਮੂਲ ਸੋਚ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ===ਅਸਲ ਕਦਰਾਂ=== ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: #'''ਬਰਾਬਰ''': ਰੱਬ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। #'''ਰੱਬ ਦੀ ਰੂਹ''': ਸਭ ਜੀਵ ਜੰਤ ਰੱਬ ਦਾ ਭਾਗ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। #'''ਨਿੱਜੀ ਅਧਿਕਾਰ''': ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਹਨ। #'''ਕਰਮ''': ਹਰੇਕ ਦੇ ਕਰਮ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹਨ – ਚੰਗੇ ਕਰਮ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ #'''ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ''': ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਇਕਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। #'''ਸਾਂਝ''': ਇਹ ਸਾਂਝ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕੁੱਲ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਦਸਵੰਦ ਕੱਢਣ(ਦਾਨ ਕਰਨਾ) ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। #'''ਰੱਬ ਦਾ ਭਾਣਾ ਮੰਨਣਾ''': ਆਪਣੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਏਦਾਂ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਗ਼ਮੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। #'''ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ 4 ਫਲ਼''': ਸੱਚਾਈ, ਸੰਤੋਖ, ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਨਾਮ (ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਂ ਵਿੱਚ) ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ: Sikhism underlying values. ===ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ=== #'''ਗੈਰਤਰਕਪੂਰਨ ਵਿਵਹਾਰ''': ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਰਸਮਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹਨ (ਧਾਰਮਿਕ ਯਾਤਰਾਵਾਂ, ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਪੱਥਰਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ, ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਆਦਿ) #'''ਮੋਹ ਮਾਇਆ''': (“ਮਾਇਆ”) ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਧਨ, ਸੋਨਾ, ਭੰਡਾਰ, ਜ਼ਮੀਨ, ਜਾਇਦਾਦ ਤੁਹਾਡੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। #'''ਜੀਵ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ''': ਸਤੀ – ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜ ਲਈ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣ ਉਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ। #'''ਨਾ-ਪਰਵਾਰਿਕ ਜਿੰਦਗੀ''': ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਅਵਾਰਾ, ਭਿਖਾਰੀ, ਜੋਗੀ, ਭਿਕਸ਼ੂ, ਸਾਧ ਜਾਂ ਬ੍ਰਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। #'''ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਦੇ ਗੱਲਬਾਤ''': ਗੱਪਸ਼ੱਪ, ਬਹਿਸ, ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਵਰਜਿਤ ਹੈ #'''ਮਾਦਕ ਪਦਾਰਥ''': ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣੀ, ਡਰੱਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਤੰਬਾਕੂ ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ। #'''ਪੁਜਾਰੀ ਵਰਗ''': ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਪੁਜਾਰੀ (ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਰਸ਼) ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ===ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗ=== #'''ਨਾਮ ਜਪੋ''': - ਮੁਫ਼ਤ [[ਸੇਵਾ]], ਧਿਆਨ ਅਤੇ [[ਸਿਮਰਨ]], ਧਾਰਮਿਕ [[ਕੀਰਤਨ]] #'''ਕਿਰਤ ਕਰੋ''': - ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਕਮਾਈ, ਮੇਹਨਤ ਕਰਨੀ #'''ਵੰਡ ਛੱਕੋ''': - ਲੋੜ ਸਮੇਂ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਰੋਜ਼ੀ ਸਾਂਝੀ, ਮੁਫ਼ਤ ਭੋਜਨ [[ਲੰਗਰ]], ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚੋਂ [[ਦਸਵੰਦ]] ਕੱਢਣਾ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਢੰਗ ===ਹੋਰ ਸਿਧਾਂਤ=== # '''ਰੱਬ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਹੀਂ''': ਇਸਾਈਆਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ “ਰੱਬ ਦੇ ਪੁੱਤਰ” ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸਿੱਖੀ ਮੁਤਾਬਕ ਸਭ ਹੀ ਰੱਬ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੱਬ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਾਤਾ/ਪਿਤਾ ਹੈ। # '''ਸਭ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ''': ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੂਜਾ ਸਥਲ(ਗੁਰਦੁਆਰੇ) ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ- ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਢੱਕਿਆ ਹੋਵੇ, ਜੁੱਤੀਆਂ ਲਾਹੀਆਂ ਹੋਣ , ਕੋਈ ਵੀ ਨਸ਼ਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ # '''ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਪਹੁੰਚ''': ਸਿੱਖੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਸੋਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ “ਸਹਿਜਧਾਰੀ” (ਹੌਲੀ ਅਪਨਾਉਣ ਵਾਲੇ) ਵੀ ਸਿੱਖ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਕੱਕੇ ਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਹਨ। ''ਸੂਚਨਾ''' ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਲਈ ਕੋਈ ਲਿੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਜਦੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, Him/His/He/Brotherhood, S/He ਆਦਿ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਪੂਰੇ ਅਰਥ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਰੱਬ ਦੇ ਪੁਲਿੰਗ ਹੋਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਅਰਥ ਬਦਲ ਜਾਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅਸਲੀ ਸਕਰਿਪਟ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ==ਸਿੱਖ ਅੱਜ ਕੱਲ == ਅੱਜ, ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਪੱਗ]] ਤੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੱਗ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਲੋਂ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੱਗੜੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। (ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਰਸਾਇਕਲ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਲਮਿਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਸੋਧ ਕਰਨ ਪਈ ਹੈ) ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ [[ਸਿੰਘ]]¹ (ਅਰਥ ਸ਼ੇਰ) ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਅਤੇ [[ਕੌਰ]] (ਅਰਥ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ) ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ==ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਪੰਜ ਕੱਕੇ (ਕਕਾਰ)== ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਪੰਜ ਕੱਕੇ'' ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ 5ਕੱਕੇ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਨ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਸਮਝ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ 5 ਕੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ 5 ਕੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਰਤ ਸਕੇ। ਇਹ 5 ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ: ਕੇਸ (ਬਿਨਾਂ ਕੱਟੇ ਵਾਲ), ਕੰਘਾ (ਛੋਟੀ ਕੰਘੀ), ਕੜਾ (ਗੋਲ ਲੋਹੇ ਦਾ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਲਈ ਚੱਕਰ), ਕਿਰਪਾਨ (ਛੋਟੀ ਤਲਵਾਰ) ਅਤੇ ਕੱਛਾ (ਹੇਠਾਂ ਪਾਉਣ ਵਸਤਰ)। ==ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ== ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ [[ਯੋਗੀ ਭਜਨ]] ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਰੇਰਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। 1970s ਅਤੇ 1980s ਵਿੱਚ ਸੀਮਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਵੱਖਰਾ ਸਿੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰ, [[ਖਾਲਿਸਤਾਨ]] ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ 23 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ, ਦੁਨਿਆਂ ਦੇ ਪੰਜਵਾਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਦੇ ਹਨ। ਲੱਗਭਗ 19 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ('ਵੱਡਾ ਪੰਜਾਬ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਉਪਰੰਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਸਿੱਖ ਰਹਿ ਗਏ) ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਬਰਤਾਨੀਆ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਸਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਪਹਿਰਾਵੇਂ ਕਰਕੇ ਮਜ਼ਾਕ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਡਰਾਇਵਿੰਗ ਅਤੇ ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਕਰਕੇ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਕਿ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪੇਸ਼ੇ 'ਚ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। 2004 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 'ਚ, ਡਾਕਟਰ [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਹਨ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾ-ਹਿੰਦੂ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਹਨ। ==ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ== ===ਪੰਜਾਬ, ੧੯੪੭=== ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਅਗਸਤ 1947 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਮੁਸਲਮ ਲੀਗ ਵਲੋਂ ਮੁਸਲਮ ਲੀਗ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ। [http://allaboutsikhs.com/books/gst/index.htm] ===ਭਾਰਤ, ੧੯੮੦=== ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਕਾਤਲੇਆਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 1984 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (Operation Blue Star) , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸੰਤ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂ ਵਾਲਿ]] ਦੇ ਖਾੜਕੂ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਦੇ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਮਲੇ ਦੇ ਦੋ ਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੱਲਬਾਤ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿਣ ਉਪਰੰਤ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਜਵਾਬੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ 83 ਫੌਜੀ ਅਤੇ 493 ਸਿੱਖਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਬੇਗੁਨਾਹ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਨਾ-ਭੁੱਲਣਯੋਗ ਜ਼ਖਮ ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਤਲ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਾਮੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਸਲਾ ਉਥੇ ਜਮਾਂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਵੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੁਝ ਭੜਕੇ ਹੋਏ ਮੈਂਬਰ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਕਮਿਊਨਟੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤ [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]], ਜੋ ਕਿ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਰਮਿਕ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਮਾਰੇ ਗਏ ਡਙ [http://www.netphotograph.com/visitors/search/searchimages.zhtml?keyword=10665-&start=0&display=1] ===ਅਮਰੀਕਾ, ੨੦੦੦=== ਲੱਖਾਂ ਸਿੱਖ-ਅਮਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਸ਼ਨਸ਼ੀਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਅਨੁਵਾਈ ਸਮਝਦੇ ਸਨ 11 ਸਤੰਬਰ 2001 ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੇ 300 ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਏ, ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। [http://www.laresistencia.org/Archives/Post%209-11%20Issues/partial_list_of_post_9-11_attacks.htm]ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਅਨੁਆਈ ਸਮਝ ਲਿਆ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨੇਟ ਨੇ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ-ਅਮਰੀਕੀ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਸੈਨੇਟ ਕੰਨਕਰੰਟ ਰੈਜ਼ੋਲੇਸ਼ਨ 74 ਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਅਤੇ ਸੈਟੇਟਰ ਰਿਚਰਡ ਡੁਰਬਿਨ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਕਾਂਗਰਸ ਰਿਕਾਰਡ 'ਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ: [http://usinfo.org/USIA/usinfo.state.gov/topical/pol/terror/01100320.htm|U.S. Senate condemns bigotry against Sikhs] ===ਫਰਾਂਸ, ੨੦੦੦=== ਫਰਾਂਸ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 2003 ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ ਪਹਿਨਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ [[ਸਕਾਰਫ਼]] 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੱਗ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਫਰਾਂਸ 'ਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮਸਾਂ 5,000-7,000 ਹੈ, ਪਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਉਹ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਜਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ, ਜਦੋਂ 4 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸਮੈਸਟਰ ਦੀ ਪੜਾਈ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ਸੀ। ==ਹੋਰ ਪੜਚੋਲ== ===ਸਭ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ=== ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਿੱਖਾਂ ਪੂਜਾ ਸਥਲ (ਗੁਰਦੁਆਰੇ = ਰੱਬ ਦਾ ਦਰਵਾਜਾ) 'ਚ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਨਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।: ਸਿਰ ਢੱਕਣਾ (ਰੁਮਾਲ ਵਰਗੇ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ), ਜੁੱਤੀਆਂ ਉਤਾਰਨੀਆਂ, ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ (ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਵੀ), ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕੋਈ ਵੀ ਵਸਤੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ ਹੈ। ==ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਪਹੁੰਚ== ਸਿੱਖੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਜੁੜਨ ਲਈ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਅਪਨਾਇਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸਹਿਜਧਾਰੀ (ਹੌਲੀ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ) ਵੀ ਸਿੱਖ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਕੱਕੇ ਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵੇਖੋ: ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਫਲਸਫ਼ਾ ==ਸਿੱਖ ਸਫ਼ੇ== ਇਹ ਸਬੰਧ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਫ਼ਿਆ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ, ਸਿੱਖ ਸਫ਼ੇ *[http://www.sabadvartara.org Definitions of Sadh Sant Sateguru Naam Japna, Amritsar, Sarover, Ishnan,and other key topics] *[[ਅੰਮ੍ਰਿਤ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] *[[ਭਾਗਤ]] [[Sikh Bhagats]] [[Bhagat Farid]] [[Bhagat Kabir]] .... *[[ਬਾਣੀ]] [[ਗੁਰਬਾਣੀ]] [[Japji Sahib]] *[[Chardi Kala]] [[Chaupai]] *[[Dasam Granth]] *[[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[Gurdwara]] [[Gurdwaras in Pakistan]] *[[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਬ]] *[[Interfaith]] *[[ਖਾਲਸਾ]] [[Kirat Karni]] [[Naam]] *[[List of Sikhs]] *[[Punjabi language]] [[History of the Punjab]] *[[Sikh]] [[Sikhs]] *[[Sikh 5 ks]] [[Sikhs Five Ks]] [[Simran]] *[[Sikh religious philosophy]] [[Sikhism other observations]] *[[Sikhism primary beliefs and principles]] [[Sikhism prohibited behaviour]] *[[Sikhism technique and methods]] [[Sikhism underlying values]] *[[Takhat]] *[[Ten Sikh Gurus]] [[Sikh Guru]] [[Guru Nanak]] ... [[Guru Gobind Singh]] *[[Waheguru]] [[Wand kay Shako]] == External Links == *[http://www.sikhiwiki.org SikhiWiki.org - Encyclopedia of the Sikhs] *[http://www.sikhphilosophy.net/ SikhPhilosophy.Net - Redefining Sikh, Sikhi & Sikhism. Learn about Sikh Religion & History.] *[http://www.sikhism.com Sikhism.com: A Great Overview of the Sikh Faith] *[http://www.gurugranthsahib.com Shri Guru Granth Sahib Complete Audio, Kirtan Videos] *[http://www.babanandsinghsahib.org/ Eternal Glory of Baba Nand Singh Ji Maharaj] *[http://altreligion.about.com/od/sikhsymbols/index.htm Sikh Religious Symbols] An illustrated Glossary *[http://www.sikh-history.com/ Sikh-History.com :: An invaluable source of sikh history and discussion forum] *[http://www.sikhs.org/ The Sikhism Home Page] *[http://www.srigurugranthsahib.org/ Sikhism Thy Name Is Love And Sacrifice] *[http://www.info-sikh.com/ Info-sikh a wealth of information on Sikhism] *[http://www.sikhnet.com/ SikhNet] *[http://www.sikhvideos.org/ Sikh Videos Gurbani Kirtan] *[http://www.sikhitothemax.com/ SikhitotheMax.com] *[http://www.proudtobesikh.com/khalsa/DefaultHome.aspx ProudtobeSikh.com] *[http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=Main&S=y SGGS Translation by SriGranth.org] *[http://www.sikhifm.com/ Sikhifm.com] *[http://www.sikhpoint.com/default.php SikhPoint.com] *[http://allaboutsikhs.com/home.php AllAboutSikhs.com] *[http://www.sgpc.net/ Sgpc.net] *[http://www.sikh.net Sikh.net] ==Audio links== *[http://www.gurugranthsahib.com Shri Guru Granth Sahib Complete Audio] ===Kirtan links=== *[http://www.gurugranthsahib.com Shri Guru Granth Sahib Complete Audio, Kirtan Videos] *[http://www.svaudio.org Audio server containing information by topic of key gurbani concepts through kirtan] *[http://www.sikhnet.com/Gurbani Gurbani from Sikhnet.com] *[http://www.sikhifm.com/playlistonline.htm Sikhifm.com] *[http://www.akj.org.uk/ Akj.org.uk] *[http://www.akj.org/skins/default/multimedia.php Akj.org] *[http://www.gurbani.org/kirtan.htm Gurbani.org] *[http://www.sikhvideos.org/by-titles.htm SikhVideos.org] *[http://www.ikirtan.com/ iKirtan.com] *[http://www.gurdwaraindia.com/shabad.htm gurdwaraIndia.com] *[http://www.sikh.net/Hukam/ Live Kirtan from Harmandir Sahib by Sikh.net] *[http://www.proudtobesikh.com/khalsa/SharedFiles/linktracker.aspx?name=PTBSClassicalShabadKirtanII ProudtobeSikh.com] *[http://networks.ecse.rpi.edu/~hema/kirtan.html Bhai Harjinder Singh] *[http://www.sikhwomen.com/sikhism/culture_arts/kathainenglish.htm SikhWomen.com] *[http://www.india4world.com/Indian-religion/religion-sikhism/kirtan.shtml Information from India4World.com] *[http://www.gssagurdwara.org/kirtan.html Bhai Amrik Singh Zakhmi] ===Nitnem links=== *[http://www.gurugranthsahib.com Complete Nitnem in Audio] 1. [[Japji Sahib]] *[[Media:JapjiSahib.mp3|JapjiSahib.mp3 - Download 1.826M or Play 15.34 min]] *[http://www.punjabonline.com/sikhism/japtr_fr.html Written text of Japji Sahib] *[http://www.sikhnet.com/Sikhnet/Music.nsf/0/3d08ba69786458498725695b007bc843?OpenDocument Audio of Japji Sahib] 2. [[Jaap Sahib]] *[[Media:JaapSahib.mp3|JaapSahib.mp3 - Download 1.028M or Play 17.32 min]] *[http://www.gobindsadan.org/jaapsahib/english/index.shtml English Translation of Jaap Sahib] 3. [[Anand Sahib]] *[http://allaboutsikhs.com/prayers/anand/and-01.htm Link to Anand Sahib] *[[Media:AnandSahib.mp3 Anand|Sahib.mp3 - Download 1.951M or Play 13.18 min]] 4. [[Rehras Sahib]] *[[Media:Rehras.mp3|RehrasSahib.mp3 - Download 1.977M & Play 16.51 min]] 5. [[Kirtan Sohila]] *[[Media:KirtanSohila.mp3|KirtanSohila.mp3 - Download 1.283M & Play 3.38min]] *[http://sikhs.org/transl6.htm English Translation of Kirtan Sohila] 6. [[Tav-Prasad Savaiye]] *[http://sikhs.org/transl3.htm Tav-Prasad Savaiye - English Translation] 7. [[Chaupai]] *[[Media:Kabiobach_Bainti_Chaupai.mp3|Kabiobach Bainti Chaupai.mp3 - Download 1.55 Mbyte or Play 4 min 24 seconds]] *[http://www.sikhnet.com/sikhnet/music.nsf/0/5e48e364c9cb9a2187256aa80066625b?Open Audio by Sikhnet.com] == ਸੂਚਨਾ== ਸੂਚਨਾ 1. ਸਿੰਘ “ਸ਼ੇਰ”, ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅੰਤਮ ਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਮੱਧ ਨਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਰਾਹੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ # "ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਆਉਣ ਕਾਰਨ, ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਆਖਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਨਾਂ ਲਗਾਉਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਨਾਂ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਕਿਉਕਿ ਅੰਤਮ-ਨਾਂ ਅਕਸਰ ਜਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਕਰਕੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ-ਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਿੰਘ ਲਗਾਉਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ # ਪਾਸਪੋਰਟ ਵਰਗੇ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਗਲਤੀ ਕਰਕੇ # ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਭ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤ ਵੱਖਰੇਵੇਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਅੰਤਮ-ਨਾਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕੌਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ “ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ”। [[Category:ਪੂਰਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[Category:ਸਿੱਖੀ]] [[Category:ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਅੰਦਲੋਨ]] [[ar:سيخية]] [[en:Sikhism]] [[da:Sikhisme]] [[de:Sikhismus]] [[eo:Sikismo]] [[es:sikhismo]] [[fa:&#1587;&#1740;&#1705;&#8204;&#1711;&#1585;&#1575;&#1740;&#1740;]] [[fr:Sikhisme]] [[he:סיקיות]] [[hu:Szikhizmus]] [[id:Sikhisme]] [[is:Síkismi]] [[it:Sikhismo]] [[ja:&#12471;&#12463;&#25945;]] [[lt:Sikhizmas]] [[nl:Sikhisme]] [[nn:Sikhismen]] [[no:Sikhisme]] [[pl:Sikhizm]] [[pt:Sikhismo]] [[ru:&#1057;&#1080;&#1082;&#1093;&#1080;&#1079;&#1084;]] [[fi:Sikhiläisyys]] [[sv:Sikhism]] [[ta:&#2970;&#3008;&#2965;&#3021;&#2965;&#3007;&#2991; &#2970;&#2990;&#2991;&#2990;&#3021;]] [[te:సిక్కుమతము]] [[zh:&#38177;&#20811;&#25945;]] 1095 4562 2005-07-01T11:03:49Z Aalam 19 Image is just copy of English Image from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Gtbss001.jpg and put for Punjabi Translation Image is just copy of English Image from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Gtbss001.jpg and put for Punjabi Translation 1096 sysop 5129 2005-08-19T23:31:53Z MediaWiki default v 1097 sysop 4566 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Added group $2 1098 sysop 4567 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default All pages ($1 namespace) 1099 sysop 4568 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default All non-articles 1100 sysop 4569 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default All pages (not in $1 namespace) 1101 sysop 4570 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Display pages starting at: 1102 sysop 4571 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default This user is already a bureaucrat 1103 sysop 4572 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default This user is already a steward 1104 sysop 4573 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default This user is already an administrator 1105 sysop 4574 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Permission error 1106 sysop 4575 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default The action you have requested is limited to users with the "$2" permission assigned. See $1. 1107 sysop 4578 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default changed 1108 sysop 4579 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Changed group $2 1109 sysop 4580 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Confirm E-mail address 1110 sysop 5531 2005-12-02T04:11:43Z MediaWiki default Someone, probably you from IP address $1, has registered an account "$2" with this e-mail address on {{SITENAME}}. To confirm that this account really does belong to you and activate e-mail features on {{SITENAME}}, open this link in your browser: $3 If this is *not* you, don't follow the link. This confirmation code will expire at $4. 1111 sysop 4582 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Something went wrong saving your confirmation. 1112 sysop 4583 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Invalid confirmation code. The code may have expired. 1113 sysop 4584 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Your e-mail address has now been confirmed. 1114 sysop 4585 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Mail a confirmation code 1115 sysop 4586 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Could not send confirmation mail. Check address for invalid characters. 1116 sysop 4587 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Confirmation e-mail sent. 1117 sysop 4588 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default {{SITENAME}} e-mail address confirmation 1118 sysop 4589 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Your e-mail address has been confirmed. You may now log in and enjoy the wiki. 1119 sysop 4590 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default This wiki requires that you validate your e-mail address before using e-mail features. Activate the button below to send a confirmation mail to your address. The mail will include a link containing a code; load the link in your browser to confirm that your e-mail address is valid. 1120 sysop 4593 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default $1 minor edits 1121 sysop 4594 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default all 1122 sysop 4595 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Create article 1123 sysop 4596 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default created 1124 sysop 4597 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Delete and move 1125 sysop 4598 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Deleted to make way for move 1126 sysop 4599 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default ==Deletion required== The destination article "[[$1]]" already exists. Do you want to delete it to make way for the move? 1127 sysop 4601 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default [deleted] 1128 sysop 4602 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Destination filename 1129 sysop 5500 2005-12-02T02:38:01Z MediaWiki default A confirmation e-mail has been sent to the nominated e-mail address. Before any other mail is sent to the account, you will have to follow the instructions in the e-mail, to confirm that the account is actually yours. 1130 sysop 4604 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Edit this file using an external application 1131 sysop 4605 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default See the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Help:External_editors setup instructions] for more information. 1132 sysop 5501 2005-12-02T02:38:01Z MediaWiki default E-mail 1133 sysop 5502 2005-12-02T02:38:01Z MediaWiki default Your e-mail address was authenticated on $1. 1134 sysop 4609 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Confirm your e-mail address 1135 sysop 5503 2005-12-02T02:38:01Z MediaWiki default Your e-mail address is <strong>not yet authenticated</strong>. No e-mail will be sent for any of the following features. 1136 sysop 5981 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Dear $WATCHINGUSERNAME, the {{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED on $PAGEEDITDATE by $PAGEEDITOR, see $PAGETITLE_URL for the current version. $NEWPAGE Editor's summary: $PAGESUMMARY $PAGEMINOREDIT Contact the editor: mail: $PAGEEDITOR_EMAIL wiki: $PAGEEDITOR_WIKI There will be no other notifications in case of further changes unless you visit this page. You could also reset the notification flags for all your watched pages on your watchlist. Your friendly {{SITENAME}} notification system -- To change your watchlist settings, visit {{fullurl:{{ns:special}}:Watchlist/edit}} Feedback and further assistance: {{fullurl:{{ns:help}}:Contents}} 1137 sysop 5072 2005-07-29T11:02:22Z MediaWiki default See $1 for all changes since your last visit. 1138 sysop 4613 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default {{SITENAME}} Notification Mailer 1139 sysop 4614 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default This is a new page. 1140 sysop 4615 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Mark all pages visited 1141 sysop 4616 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default {{SITENAME}} page $PAGETITLE has been $CHANGEDORCREATED by $PAGEEDITOR 1142 sysop 4619 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default content was: '$1' (and the only contributor was '$2') 1143 sysop 4620 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Aperture 1144 sysop 4621 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Author 1145 sysop 4622 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Bits per component 1146 sysop 4623 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Brightness 1147 sysop 4624 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default CFA pattern 1148 sysop 4625 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Color space 1149 sysop 4626 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default sRGB 1150 sysop 4627 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default FFFF.H 1151 sysop 4628 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Meaning of each component 1152 sysop 4629 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default does not exist 1153 sysop 4630 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Y 1154 sysop 4631 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Cb 1155 sysop 4632 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Cr 1156 sysop 4633 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default R 1157 sysop 4634 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default G 1158 sysop 4635 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default B 1159 sysop 4636 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Image compression mode 1160 sysop 4637 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Compression scheme 1161 sysop 4638 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Uncompressed 1162 sysop 4639 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default JPEG 1163 sysop 4640 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Contrast 1164 sysop 4641 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Normal 1165 sysop 4642 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Soft 1166 sysop 4643 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Hard 1167 sysop 4644 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Copyright holder 1168 sysop 4645 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Custom image processing 1169 sysop 4646 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Normal process 1170 sysop 4647 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Custom process 1171 sysop 4648 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default File change date and time 1172 sysop 4649 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Date and time of digitizing 1173 sysop 4650 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Date and time of data generation 1174 sysop 4651 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Device settings description 1175 sysop 4652 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Digital zoom ratio 1176 sysop 4653 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Exif version 1177 sysop 4654 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Exposure bias 1178 sysop 4655 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Exposure index 1179 sysop 4656 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Exposure mode 1180 sysop 4657 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Auto exposure 1181 sysop 4658 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Manual exposure 1182 sysop 4659 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Auto bracket 1183 sysop 4660 2005-07-03T13:23:05Z MediaWiki default Exposure Program 1184 sysop 4661 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Not defined 1185 sysop 4662 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Manual 1186 sysop 4663 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Normal program 1187 sysop 4664 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Aperture priority 1188 sysop 4665 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Shutter priority 1189 sysop 4666 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Creative program (biased toward depth of field) 1190 sysop 4667 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Action program (biased toward fast shutter speed) 1191 sysop 4668 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Portrait mode (for closeup photos with the background out of focus) 1192 sysop 4669 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Landscape mode (for landscape photos with the background in focus) 1193 sysop 4670 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Exposure time 1194 sysop 4671 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default File source 1195 sysop 4672 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default DSC 1196 sysop 4673 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Flash 1197 sysop 4674 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Flash energy 1198 sysop 4675 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Supported Flashpix version 1199 sysop 4676 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default F Number 1200 sysop 4677 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Lens focal length 1201 sysop 4678 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Focal length in 35 mm film 1202 sysop 4679 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Focal plane resolution unit 1203 sysop 4680 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Focal plane X resolution 1204 sysop 4681 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Focal plane Y resolution 1205 sysop 4682 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Scene control 1206 sysop 4683 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default None 1207 sysop 4684 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Low gain up 1208 sysop 4685 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default High gain up 1209 sysop 4686 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Low gain down 1210 sysop 4687 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default High gain down 1211 sysop 4688 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Altitude 1212 sysop 4689 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Altitude reference 1213 sysop 4690 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Name of GPS area 1214 sysop 4691 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default GPS date 1215 sysop 4692 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Bearing of destination 1216 sysop 4693 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for bearing of destination 1217 sysop 4694 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Distance to destination 1218 sysop 4695 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for distance to destination 1219 sysop 4696 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Latitude destination 1220 sysop 4697 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for latitude of destination 1221 sysop 4698 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Longitude of destination 1222 sysop 4699 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for longitude of destination 1223 sysop 4700 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default GPS differential correction 1224 sysop 4701 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Magnetic direction 1225 sysop 4702 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default True direction 1226 sysop 4703 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Measurement precision 1227 sysop 4704 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Direction of image 1228 sysop 4705 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for direction of image 1229 sysop 4706 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Latitude 1230 sysop 4707 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default North latitude 1231 sysop 4708 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default South latitude 1232 sysop 4709 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default North or South Latitude 1233 sysop 4710 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Longitude 1234 sysop 4711 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default East longitude 1235 sysop 4712 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default West longitude 1236 sysop 4713 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default East or West Longitude 1237 sysop 4714 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Geodetic survey data used 1238 sysop 4715 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Measurement mode 1239 sysop 4716 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default 2-dimensional measurement 1240 sysop 4717 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default 3-dimensional measurement 1241 sysop 4718 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Name of GPS processing method 1242 sysop 4719 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Satellites used for measurement 1243 sysop 4720 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Speed of GPS receiver 1244 sysop 4721 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Kilometres per hour 1245 sysop 4722 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Miles per hour 1246 sysop 4723 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Knots 1247 sysop 4724 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Speed unit 1248 sysop 4725 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Receiver status 1249 sysop 4726 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Measurement in progress 1250 sysop 4727 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Measurement interoperability 1251 sysop 4728 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default GPS time (atomic clock) 1252 sysop 4729 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Direction of movement 1253 sysop 4730 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Reference for direction of movement 1254 sysop 4731 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default GPS tag version 1255 sysop 4732 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Image title 1256 sysop 4733 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Height 1257 sysop 4734 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Unique image ID 1258 sysop 4735 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Width 1259 sysop 4736 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default ISO speed rating 1260 sysop 4737 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Offset to JPEG SOI 1261 sysop 4738 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Bytes of JPEG data 1262 sysop 4739 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Light source 1263 sysop 4740 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Unknown 1264 sysop 4741 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Daylight 1265 sysop 5404 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Cloudy weather 1266 sysop 4743 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Shade 1267 sysop 4744 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Daylight fluorescent (D 5700 – 7100K) 1268 sysop 4745 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Day white fluorescent (N 4600 – 5400K) 1269 sysop 4746 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Cool white fluorescent (W 3900 – 4500K) 1270 sysop 4747 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default White fluorescent (WW 3200 – 3700K) 1271 sysop 4748 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Standard light A 1272 sysop 4749 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Standard light B 1273 sysop 4750 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Standard light C 1274 sysop 4751 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Fluorescent 1275 sysop 4752 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default D55 1276 sysop 4753 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default D65 1277 sysop 4754 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default D75 1278 sysop 4755 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default D50 1279 sysop 4756 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default ISO studio tungsten 1280 sysop 4757 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Other light source 1281 sysop 4758 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Tungsten (incandescent light) 1282 sysop 4759 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Flash 1283 sysop 4760 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Fine weather 1284 sysop 4761 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Camera manufacturer 1285 sysop 4762 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default $1 1286 sysop 4763 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Manufacturer notes 1287 sysop 4764 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Maximum land aperture 1288 sysop 4765 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Metering mode 1289 sysop 4766 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Unknown 1290 sysop 4767 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Average 1291 sysop 4768 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default CenterWeightedAverage 1292 sysop 4769 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Other 1293 sysop 4770 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Spot 1294 sysop 4771 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default MultiSpot 1295 sysop 4772 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Pattern 1296 sysop 4773 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Partial 1297 sysop 4774 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Camera model 1298 sysop 4775 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default $1 1299 sysop 4776 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Optoelectronic conversion factor 1300 sysop 4777 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Orientation 1301 sysop 4778 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Normal 1302 sysop 4779 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Flipped horizontally 1303 sysop 4780 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Rotated 180° 1304 sysop 4781 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Flipped vertically 1305 sysop 4782 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Rotated 90° CCW and flipped vertically 1306 sysop 5074 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default Rotated 90° CW 1307 sysop 5075 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default Rotated 90° CW and flipped vertically 1308 sysop 4785 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Rotated 90° CCW 1309 sysop 4786 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Pixel composition 1310 sysop 4787 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default RGB 1311 sysop 4788 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default YCbCr 1312 sysop 5982 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Valid image height 1313 sysop 4790 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Valid image width 1314 sysop 4791 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Data arrangement 1315 sysop 4792 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default chunky format 1316 sysop 4793 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default planar format 1317 sysop 4794 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Chromaticities of primarities 1318 sysop 4795 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Pair of black and white reference values 1319 sysop 4796 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Related audio file 1320 sysop 4797 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Unit of X and Y resolution 1321 sysop 4798 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default inches 1322 sysop 4799 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default centimetres 1323 sysop 4800 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Number of rows per strip 1324 sysop 4801 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Number of components 1325 sysop 4802 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Saturation 1326 sysop 4803 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Normal 1327 sysop 4804 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Low saturation 1328 sysop 4805 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default High saturation 1329 sysop 4806 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Scene capture type 1330 sysop 4807 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Standard 1331 sysop 4808 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Landscape 1332 sysop 4809 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Portrait 1333 sysop 4810 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Night scene 1334 sysop 4811 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Scene type 1335 sysop 4812 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default A directly photographed image 1336 sysop 4813 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Sensing method 1337 sysop 4814 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Undefined 1338 sysop 4815 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default One-chip color area sensor 1339 sysop 4816 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Two-chip color area sensor 1340 sysop 4817 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Three-chip color area sensor 1341 sysop 4818 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Color sequential area sensor 1342 sysop 4819 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Trilinear sensor 1343 sysop 4820 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Color sequential linear sensor 1344 sysop 4821 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Sharpness 1345 sysop 4822 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Normal 1346 sysop 4823 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Soft 1347 sysop 4824 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Hard 1348 sysop 4825 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Shutter speed 1349 sysop 4826 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Software used 1350 sysop 4827 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default $1 1351 sysop 4828 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Spatial frequency response 1352 sysop 4829 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Spectral sensitivity 1353 sysop 4830 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Bytes per compressed strip 1354 sysop 4831 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Image data location 1355 sysop 4832 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Subject area 1356 sysop 4833 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Subject distance 1357 sysop 4834 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Subject distance range 1358 sysop 4835 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Unknown 1359 sysop 4836 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Macro 1360 sysop 4837 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Close view 1361 sysop 4838 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Distant view 1362 sysop 4839 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Subject location 1363 sysop 4840 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default DateTime subseconds 1364 sysop 4841 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default DateTimeDigitized subseconds 1365 sysop 4842 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default DateTimeOriginal subseconds 1366 sysop 4843 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Transfer function 1367 sysop 4844 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default User comments 1368 sysop 4845 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default White Balance 1369 sysop 4846 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Auto white balance 1370 sysop 4847 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Manual white balance 1371 sysop 4848 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default White point chromaticity 1372 sysop 5077 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default Horizontal resolution 1373 sysop 4850 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Color space transformation matrix coefficients 1374 sysop 4851 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Y and C positioning 1375 sysop 4852 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Subsampling ratio of Y to C 1376 sysop 5080 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default Vertical resolution 1377 sysop 4855 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default There was either an external authentication database error or you are not allowed to update your external account. 1378 sysop 4856 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default $1KB, MIME type: <code>$2</code> 1379 sysop 4857 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Files 1380 sysop 4860 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Trusted users able to block users and delete articles 1381 sysop 4861 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Administrator 1382 sysop 4862 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Anonymous users 1383 sysop 4863 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Anonymous 1384 sysop 4864 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default The bureaucrat group is able to make sysops 1385 sysop 4865 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Bureaucrat 1386 sysop 4866 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default General logged in users 1387 sysop 4867 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default User 1388 sysop 4868 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Full access 1389 sysop 4869 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Steward 1390 sysop 4870 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default grouprights level 1391 sysop 4871 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default User groups 1392 sysop 4872 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Add group 1393 sysop 4873 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default A group of that name already exists 1394 sysop 4874 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Edit group 1395 sysop 4875 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Group description (max 255 characters):<br /> 1396 sysop 4876 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Group name: 1397 sysop 4877 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default If the name or description starts with a colon, the remainder will be treated as a message name, and hence the text will be localised using the MediaWiki namespace 1398 sysop 4878 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Existing groups 1399 sysop 4879 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Existing groups: 1400 sysop 4880 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Manage group rights 1401 sysop 4881 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default Please specify a valid group name 1402 sysop 4882 2005-07-03T13:23:06Z MediaWiki default ID || Name || Description || Rights 1403 sysop 4883 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Earliest 1404 sysop 4884 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Latest 1405 sysop 4887 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default all 1406 sysop 4891 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Destination title is of a special type; cannot move pages into that namespace. 1407 sysop 4892 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Transwiki import 1408 sysop 4893 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default No transwiki import sources have been defined and direct history uploads are disabled. 1409 sysop 5507 2005-12-02T02:38:02Z MediaWiki default The e-mail address cannot be accepted as it appears to have an invalid format. Please enter a well-formatted address or empty that field. 1410 sysop 4895 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Invert selection 1411 sysop 4897 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default IP Address or username 1412 sysop 5083 2005-07-29T11:02:24Z MediaWiki default 2 hours:2 hours,1 day:1 day,3 days:3 days,1 week:1 week,2 weeks:2 weeks,1 month:1 month,3 months:3 months,6 months:6 months,1 year:1 year,infinite:infinite 1413 sysop 4899 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Other time 1414 sysop 4900 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default other 1415 sysop 6028 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default '''Warning''': This file may contain malicious code, by executing it your system may be compromised.<hr /> 1416 sysop 4911 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Metadata 1417 sysop 4912 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Wikipedia:Metadata 1418 sysop 4914 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Move log 1419 sysop 4915 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Below is a list of page moved. 1420 sysop 4918 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Reason 1421 sysop 4919 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Namespace: 1422 sysop 6034 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Specify an e-mail address for these features to work. 1423 sysop 5180 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default No file by this name exists, you can $1. 1424 sysop 4925 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default [$1] 1425 sysop 4926 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default [$1 watching user/s] 1426 sysop 4927 2005-07-03T13:23:07Z MediaWiki default Your password is too short. It must have at least $1 characters. 1427 sysop 5150 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default * <strong>ਈ-ਮੇਲ</strong> (ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ): ਜੇ ਭਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਸਲੀ ਈ-ਮੇਲ ਨੂੰ ਜਾਣੇ, ਇਸ website ਦੁਆਰਾ ਲੋਗ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਪੰਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਕਦੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪਾਸਵਰਡ ਭੁੱਲ ਜਾਓ, ਤਾਂ ਇਸ ਈ-ਮੇਲ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵਾਂ ਪਾਸਵਰਡ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ. 1428 sysop 5512 2005-12-02T02:38:02Z MediaWiki default This address is also used to send you e-mail notifications if you enabled the options. 1429 sysop 5151 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default * <strong>ਅਸਲੀ ਨਾਮ</strong> (ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ): ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਨੂੰ attribution ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ<br /> 1430 sysop 4935 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Print 1431 sysop 4941 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default all 1432 sysop 4943 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Renamed group $2 to $3 1433 sysop 4945 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Restricted special pages 1434 sysop 4948 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default revert 1435 sysop 4950 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default [Interwiki transcluding is disabled] 1436 sysop 5094 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default [Template fetch failed for $1; sorry] 1437 sysop 4952 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default [URL is too long; sorry] 1438 sysop 4953 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Search full text 1439 sysop 4955 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Source and destination titles are the same; can't move a page over itself. 1440 sysop 4957 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Set steward flag 1441 sysop 5189 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Please see the $1 for further information. 1442 sysop 4960 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Show changes 1443 sysop 5535 2005-12-02T04:11:45Z MediaWiki default * navigation ** mainpage|mainpage ** portal-url|portal ** currentevents-url|currentevents ** recentchanges-url|recentchanges ** randompage-url|randompage ** helppage|help ** sitesupport-url|sitesupport 1444 sysop 4963 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Source filename 1445 sysop 5603 2006-01-01T13:59:32Z MediaWiki default Thumbnail size: 1446 sysop 5516 2005-12-02T02:38:03Z MediaWiki default E-mail me also for minor edits of pages 1447 sysop 5517 2005-12-02T02:38:03Z MediaWiki default Reveal my e-mail address in notification mails 1448 sysop 5518 2005-12-02T02:38:03Z MediaWiki default E-mail me when my user talk page is changed 1449 sysop 6076 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default E-mail me when a page I'm watching is changed 1450 sysop 4972 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Use external diff by default 1451 sysop 4973 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Use external editor by default 1452 sysop 4976 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Show the number of watching users 1453 sysop 6080 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Show which changes you made to the text. [alt-v] 1454 sysop 4980 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default Try exact match 1455 sysop 4981 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default 1 ਬਦਲਾਵ ਮੁੜ ਵਾਪਿਸ ਲਿਆਓ 1456 sysop 4985 2005-07-03T13:23:08Z MediaWiki default The upload directory ($1) is not writable by the webserver. 1457 sysop 4987 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default [$1 Upload a new version of this file] 1458 sysop 5798 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default This file contains HTML or script code that may be erroneously be interpreted by a web browser. 1459 sysop 4991 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default The file contains a virus! Details: $1 1460 sysop 4992 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default User rights management 1461 sysop 4993 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Edit user groups 1462 sysop 4994 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Available groups: 1463 sysop 4995 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Select groups you want the user to be removed from or added to. Unselected groups will not be changed. You can deselect a group with CTRL + Left Click 1464 sysop 4996 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Member of: 1465 sysop 4997 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Changed group membership from $1 to $2 1466 sysop 4998 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Manage user groups 1467 sysop 5606 2006-01-01T13:59:33Z MediaWiki default Enter a username: 1468 sysop 5001 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Add 1469 sysop 5003 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Delete 1470 sysop 5004 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default _User \ ^Topic 1471 sysop 5005 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default User $1 1472 sysop 5007 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Check this box if you really mean it! 1473 sysop 5008 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default <th>#</th><th>Topic</th><th>Range</th><th>Action</th> 1474 sysop 5009 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default My validation overview 1475 sysop 5010 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default No 1476 sysop 5011 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default $1 of $2 1477 sysop 5012 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Revisions for $1 1478 sysop 5013 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a> 1479 sysop 5014 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Revision 1480 sysop 5015 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Your ratings have been stored! 1481 sysop 5016 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Revision #$1 1482 sysop 5017 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Revision of $1 1483 sysop 5018 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default details 1484 sysop 5019 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Show my validations 1485 sysop 5020 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Time 1486 sysop 5021 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Project:Validation topics 1487 sysop 5022 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Validation overview of user $1 1488 sysop 5023 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Validation of "$1" 1489 sysop 5025 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Change this text <a href="{{SERVER}}{{localurl:MediaWiki:Val_votepage_intro}}">here</a>! 1490 sysop 5026 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default <b>Never, <i>ever</i>, change something here without <i>explicit</i> community consensus!</b> 1491 sysop 5027 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Yes 1492 sysop 5028 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default is 1493 sysop 5029 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default iz 1494 sysop 5030 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Version $1 of MediaWiki required 1495 sysop 5031 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Version $1 of MediaWiki is required to use this page. See [[Special:Version]] 1496 sysop 5032 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Views 1497 sysop 5035 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default all 1498 sysop 5036 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default all 1499 sysop 5528 2005-12-02T02:38:04Z MediaWiki default * E-mail notification is enabled. 1500 sysop 5039 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default * Pages which have been changed since you last visited them are shown in '''bold''' 1501 sysop 5040 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Hide 1502 sysop 6108 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default $1 my edits 1503 sysop 5042 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Show 1504 sysop 5043 2005-07-03T13:23:09Z MediaWiki default Your domain 1506 sysop 5073 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default inches 1507 sysop 5076 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default $1 metres 1508 sysop 5078 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default $1 dpc 1509 sysop 5079 2005-07-29T11:02:23Z MediaWiki default $1 dpi 1510 sysop 5095 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default - 1511 sysop 5100 2005-07-29T11:02:25Z MediaWiki default (Preview) 1512 sysop 5537 2005-12-02T04:11:45Z MediaWiki default ; $4$5 : [$2 $1] 1513 sysop 5586 2005-12-22T07:33:17Z MediaWiki default <div id="mw_trackbacks"> Trackbacks for this article:<br /> $1 </div> 1514 sysop 5104 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default The trackback was successfully deleted. 1515 sysop 5539 2005-12-02T04:11:46Z MediaWiki default ; $4$5 : [$2 $1]: <nowiki>$3</nowiki> 1516 sysop 5106 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Trackback 1517 sysop 5107 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default ([$1 Delete]) 1518 sysop 5109 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Always 1519 sysop 5110 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Browser default 1520 sysop 5111 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Never 1521 sysop 5112 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default Unused categories 1522 sysop 5113 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default The following category pages exist although no other article or category make use of them. 1523 sysop 5116 2005-07-29T11:02:26Z MediaWiki default See the validation statistics for "$1" <a href="$2">here</a> 1525 sysop 5137 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default expires $1 1526 sysop 5138 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default infinite 1527 sysop 5139 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default The blocklist is empty. 1528 sysop 5140 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default /^(.*?)([a-zA-Z\x80-\xff]+)$/sD 1529 sysop 5142 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default Most linked to pages 1530 sysop 5143 2005-08-19T23:31:55Z MediaWiki default all 1531 sysop 5154 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default one deleted edit 1532 sysop 5161 2005-08-19T23:31:56Z MediaWiki default px 1533 sysop 5975 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default User [[User:$1|$1]] ([[User talk:$1|talk]]) deleted this page after you started editing with reason: : ''$2'' Please confirm that really want to recreate this page. 1534 sysop 5170 2005-09-05T09:46:56Z MediaWiki default Warning: This page has been deleted after you started editing! 1535 sysop 5171 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default A file with this name exists already; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]] 1536 sysop 5172 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default A file with this name exists already in the shared file repository; please go back and upload this file under a new name. [[Image:$1|thumb|center|$1]] 1537 sysop 5173 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default Summary: 1538 sysop 5174 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default This file is bigger than the server is configured to allow. 1539 sysop 5175 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default Licensing 1540 sysop 6026 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default log in 1541 sysop 5177 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default ਬਾਕੀ ਦੇ ਲੇਖ ਵੇਖਣ ਲਈ $1 ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 1542 sysop 5181 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default upload it 1543 sysop 5182 2005-09-05T09:46:57Z MediaWiki default None selected 1544 sysop 5185 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Permanent link 1545 sysop 5186 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Prefix index 1546 sysop 5188 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default Recreate 1547 sysop 5190 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default file description page 1548 sysop 5191 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default ($1 bots) 1549 sysop 6081 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Recreate the page despite it has been deleted 1550 sysop 5725 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default This article has been deleted. The reason for deletion is shown in the summary below, along with details of the users who had edited this page before deletion. The actual text of these deleted revisions is only available to administrators. 1551 sysop 5200 2005-09-05T09:46:58Z MediaWiki default updated since my last visit 1552 sysop 5204 2005-09-05T09:46:59Z MediaWiki default View $1? 1553 sysop 5205 2005-09-05T09:46:59Z MediaWiki default View deleted pages 1554 sysop 6107 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default $1 bot edits 1555 5496 2005-12-02T00:18:37Z 62.141.24.73 +interwiki [[ast:Categoría:India]] [[bg:Категория:Индия]] [[be:Катэгорыя:Індыя]] [[br:Rummad:India]] [[ca:Categoria:Índia]] [[cs:Kategorie:Indie]] [[da:Kategori:Indien]] [[de:Kategorie:Indien]] [[et:Kategooria:India]] [[el:Κατηγορία:Ινδία]] [[en:Category:India]] [[es:Categoría:India]] [[eo:Kategorio:Barato]] [[eu:Category:India]] [[fo:Bólkur:India]] [[fr:Catégorie:Inde]] [[gl:Category:India]] [[gu:Category:ભારત]] [[ko:분류:인디아]] [[hi:श्रेणी:भारत]] [[hr:Kategorija:Indija]] [[io:Category:India]] [[id:Kategori:India]] [[is:Flokkur:Indland]] [[it:Categoria:India]] [[he:קטגוריה:הודו]] [[kn:Category:ಭಾರತ]] [[ka:კატეგორია:ინდოეთი]] [[la:Categoria:India]] [[lv:Category:Indija]] [[lb:Category:Indien]] [[lt:Kategorieja:Indija]] [[hu:Kategória:India]] [[mr:Category:भारत]] [[na:Category:India]] [[nl:Categorie:India]] [[nds:Kategorie:Indien]] [[ja:Category:インド]] [[no:Kategori:India]] [[nn:Kategori:India]] [[os:Категори:Инди]] [[pl:Kategoria:Indie]] [[pt:Categoria:Índia]] [[ro:Categorie:India]] [[ru:Категория:Индия]] [[sk:Kategória:India]] [[sl:Kategorija:Indija]] [[sr:Категорија:Индија]] [[sh:Category:Indija]] [[fi:Luokka:Intia]] [[sv:Kategori:Indien]] [[tr:Kategori:Hindistan]] [[uk:Категорія:Індія]] [[wa:Categoreye:Inde]] [[zh:Category:印度]] 1558 5221 2005-09-29T09:14:33Z Aalam 19 <!-- Please read the discussion page and edit history of this article and [[GNU/Linux naming controversy]] before before making substantial revisions to this article. This page has been worked out with considerable effort --> :''ਇਹ ਲੇਖ ਲੀਨਕਸ ਅਧਾਰਤ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, GNU/Linux, ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆ ਲਈ ਹੈ। ਲੀਨਕਸ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਕਰਨਲ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ਸਵਿਸ ਦੇ ਮਾਰਕਾ ਪਾਊਡਰ ਲਈ ਲੀਨਕਸ (ਧੋਣ ਵਾਲਾ ਪਾਊਡਰ) ਨੂੰ ਵੇਖੋ।'' [[Image:Tux.png|180px|right|[[Tux]], a cartoon [[penguin]] frequently featured sitting, is the official Linux [[mascot]].]] [[Image:UnixHistory.jpg|thumb|[[Unix]] systems filiation.]] '''ਲੀਨਕਸ (Linux)''' ਇੱਕ [[ਕੰਪਿਊਟਰ]] [[ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ]] ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ [[ਕਰਨਲ (ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆ))|ਕਰਨਲ]] ਹੈ। It is one of the most prominent examples of [[free software]] and of [[open source|open-source]] development: unlike proprietary operating systems such as [[Microsoft Windows|Windows]] or [[Mac OS]], all of its underlying [[source code]] is available to the public and anyone can freely use, modify, and redistribute it. In the narrowest sense, the term ''Linux'' refers to the [[Linux kernel]], but it is commonly used to describe entire [[Unix-like]] operating systems ([[GNU/Linux naming controversy|also known as]] '''GNU/Linux''') that are based on the Linux kernel combined with libraries and tools from the [[GNU]] project. Most broadly, a [[Linux distribution]] bundles large quantities of [[application software]] with the core system, and provides more user-friendly installation and upgrades. Initially, Linux was primarily developed and used by individual enthusiasts. Since then, Linux has gained the support of major corporations such as [[IBM]], [[Hewlett-Packard]] and [[Novell]] for use in [[server]]s and is gaining popularity in the [[desktop computer|desktop]] market. Proponents and analysts attribute this success to its [[vendor lock-in|vendor independence]], low cost, security, and reliability. Linux was originally developed for [[Intel 80386|Intel 386]] [[microprocessor]]s and now supports all popular [[instruction set architecture|computer architectures]] (and several obscure ones). It is deployed in applications ranging from [[personal computer]]s to [[supercomputer]]s and [[Embedded Linux|embedded system]]s such as [[mobile phone]]s and [[personal video recorder]]s. ==ਇਤਿਹਾਸ== [[Image:Richard Matthew Stallman.jpeg|thumb|197px|[[Richard Stallman]], founder of the [[GNU]] free operating-system project.]] In [[1983]], [[Richard Stallman]] founded the [[GNU]] project, which today provides an essential part of most Linux systems (see also GNU/Linux, below). The goal of GNU was to develop a complete [[Unix-like]] operating system composed entirely of free software. By the beginning of the [[1990s]], GNU had produced all of the necessary components of this system&mdash;libraries, [[compiler]]s, [[text editor]]s, a Unix-like [[Unix shell|shell]], and other software&mdash;except for the lowest level, the kernel. The GNU project began developing their own kernel, the [[GNU Hurd|Hurd]], in [[1990]] (after an abandoned attempt called [[Trix (kernel)|Trix]]). According to [[Thomas Bushnell]], the initial Hurd architect, they had initially hoped to adapt the [[BSD]] 4.4-Lite kernel, and that, "It is now perfectly obvious to me that this would have succeeded splendidly and the world would be a very different place today" [http://www.groklaw.net/article.php?story=20050727225542530]. However, due to a lack of cooperation from the [[University of California, Berkeley|Berkeley]] programmers, Stallman decided instead to use the [[Mach microkernel]], which subsequently proved unexpectedly difficult and the Hurd development proceeded slowly. [[Image:Linus Torvalds.jpeg|thumb|left|[[Linus Torvalds]], creator of the Linux kernel.]] Meanwhile, in [[1991]], another kernel&mdash;eventually dubbed "Linux"&mdash;was begun as a hobby by [[Finland|Finnish]] university student [[Linus Torvalds]] while attending the [[University of Helsinki]]. Torvalds originally used [[Minix]], a simplified Unix-like system written by [[Andrew Tanenbaum]] for teaching operating-system design. However, Tanenbaum did not permit others to extend his operating system, leading Torvalds to develop a replacement for Minix. Linux started out as a [[terminal emulator]] written in [[IA-32]] [[assembler]] and [[C programming language|C]] which was compiled into binary form and booted from a [[floppy disk]] so that it would run outside of any [[operating system]]. The terminal emulator was running two threads: one for sending and one for receiving characters from the serial port. When Linus needed to write and read files to disk, this task-switching terminal emulator was extended with an entire filesystem handler, and after that gradually evolved into an entire operating-system kernel intended as a foundation for [[POSIX]]-compliant systems. The first version of the Linux kernel (0.01) was released to the [[Internet]] on [[September 17th]], [[1991]], with the second version following shortly thereafter in October [http://groups.google.com/groups?selm=1991Oct5.054106.4647%40klaava.Helsinki.FI]. Since then, thousands of [[developer]]s around the world have participated in the project. [[Eric S. Raymond]]'s essay ''[[The Cathedral and the Bazaar]]'' discusses the development model of the Linux kernel and similar software. By the 0.01 release, Linus had implemented enough POSIX system calls to make Linux run the GNU [[Bash]] shell and, after this bootstrapping procedure, the development rapidly accelerated. Although a running Minix system was originally necessary in order to configure, compile, install, and run Linux, the Linux system quickly surpassed Minix in functionality and was soon able to boot on its own. Torvalds and other early Linux-kernel developers adapted their kernel to work with the GNU components and user-space programs to create a complete, fully functional, free operating system. Today, Torvalds continues to direct the development of the kernel, while other subsystems such as the GNU components are developed separately. The task of producing an integrated system, which combines all of these basic components along with graphical interfaces (such as [[GNOME]] or [[KDE]], which in turn are based on the [[X Window System]] and [[application software]], is now performed by [[Linux distribution]] vendors/organizations. [[Tux]] the [[penguin]] is the [[logo]] and [[mascot]] of Linux (although there are other less common representations; see [[OS-tan]]), based on an image created by [[Larry Ewing]] in [[1996]]. The name "Linux" was coined, not by Torvalds, but by [[Ari Lemmke]], administrator at ''ftp.funet.fi'', who named the [[File transfer protocol|FTP]] directory from which it was first available [http://liw.iki.fi/liw/texts/linux-anecdotes.html]; the name was later [[trademark|trademarked]] (see below). ===ਲਾਈਸੈਂਸ=== The Linux kernel, along with many of the GNU components, is licensed under the [[GNU General Public License]] (GPL). The GPL requires that all source code modifications and derived works also be licensed under the GPL, and is sometimes referred to as a "share and share-alike" (or [[copyleft]]) license. In [[1997]], Linus Torvalds stated, "Making Linux GPL'd was definitely the best thing I ever did." [http://kde.sw.com.sg/food/linus.html] Other subsystems use other licenses, although all of them share the property of being free/open-source; for example, several libraries use the [[LGPL]] (a more-permissive variant of the [[GPL]]), and the X Window System uses the permissive (non-copyleft) [[MIT License]]. The ''Linux'' trademark (SN: 1916230) is owned by Linus Torvalds, registered for "Computer operating system software to facilitate computer use and operation." The licensing of the trademark is now handled by the [[Linux Mark Institute]]. LMI has also sought to enforce the Linux trademark in countries other than the US. In September 2005, Intellectual Property Australia, the trademark regulator in Australia, rejected an application to trademark Linux. ===ਉਚਾਰਨ=== ''ਲੀਨਕਸ'' is commonly pronounced either to rhyme with ''minix'' {{IPA|[ˈlɪnəks]}}, or to rhyme with ''my nicks'' {{IPA|[ˈlaɪnəks]}}. The first pronounciation is considered more correct, while the second has become popular for sounding more natural in English. Other variations are also possible, but less frequently heard. 1992 ਵਿੱਚ, ਤੋਰਵਾਲਡਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ [http://groups.google.com/groups?selm=1992Apr23.123216.22024%40klaava.Helsinki.FI&output=gplain] (IPA pronunciations added to quote in braces): :"'li' is pronounced with a short [ee] {[[International Phonetic Alphabet|IPA]] /&#618;/} sound: compare prInt, mInImal etc. 'nux' is also short, non-diphthong, like in pUt {IPA /&#650;/}. It's partly due to minix: linux was just my working name for the thing, and as I wrote it to replace minix on my system, the result is what it is... linus' minix became linux." <!-- The above is an exact quote from the usenet post. Please don't copyedit it. --> An audio file of Torvalds saying "Hello, this is Linus Torvalds, and I pronounce Linux as /lin&#601;ks/" also exists [http://www.paul.sladen.org/pronunciation/]. Note that in English, "Linux" and "Minix" are usually pronounced with a short /I/ sound that is different from Torvalds's [[Finland-Swedish]] pronunciation of these words. ''See also'' [[List of words of disputed pronunciation#L|List of words of disputed pronunciation]] for a discussion of the various ways "Linux" is pronounced. ===ਲੀਨਕਸ ਅਤੇ GNU/ਲੀਨਕਸ=== {{Main|GNU/Linux naming controversy}} Because the GNU libraries and programs, an essential part of nearly all [[Linux distribution]]s, stem from a long-standing free operating system project that predates the Linux kernel, [[Richard Stallman]] and the [[Free Software Foundation]] ask that the combined system (regardless of distribution) be referred to as ''GNU/Linux'' or a ''Linux-based GNU system''. Torvalds, the creator of the Linux kernel, has said that he finds calling Linux in general ''GNU/Linux'' "just ridiculous". Still, some distributions do use this name &mdash; notably ''[[Debian]] GNU/Linux'' &mdash; while most people simply refer to the system as ''Linux''. The distinction between Torvalds' kernel and entire Linux-based systems that contain the kernel is a perennial source of confusion, and the naming remains controversial. ===ਮੁਕੱਦਮਾ=== {{Main|SCO-Linux controversies}} In [[March]] [[2003]], the [[SCO Group]] (SCO) filed a [[SCO v. IBM|lawsuit]] against [[IBM]] claiming that IBM had contributed portions of SCO's copyrighted code to the Linux kernel in violation of IBM's license to use UNIX. Additionally, SCO sent letters to a number of companies warning that their use of Linux without a license from SCO may be actionable, and claimed in the press that they would be suing individual Linux users. This controversy has involved lawsuits by SCO against [[Novell]], [[DaimlerChrysler]] (partially dismissed in [[July]], [[2004]]), and [[AutoZone]], and by [[Red Hat]] and others against SCO. To date, no proof of SCO's claims of copied code in Linux has been provided and SCO's claims have varied widely. A few of Novell's press releases seem to demonstrate serious problems with SCO's claims: * [http://www.novell.com/news/press/archive/2003/06/pr03036.html 2003-May-15] Novell Statement on SCO Contract Amendment (good news for Linux users) * [http://www.novell.com/news/press/archive/2003/05/pr03033.html 2003-May-28] Novell Challenges SCO Position, Reiterates Support for Linux * [http://www.novell.com/news/press/pressroom/news_brief/archive/2003/05/pr03022.html 2003-May-30] Novell statement re: SCO press conference allegations * [http://www.novell.com/news/press/archive/2003/06/pr03036.html 2003-Jun-06] Novell Statement on SCO Contract Amendment * [http://www.novell.com/news/press/pressroom/news_brief/archive/2003/11/pr03042.html 2003-Nov-18] Novell Statement on SCO claims regarding a non-compete clause in Novell-SCO contracts The most comprehensive coverage of this suit is given by [[Groklaw]]. ==ਵੰਡ== {{Main|Linux distribution}} Linux is dominantly used as part of a Linux distribution ('''distro'''). These are compiled by individuals, loose-knit teams, and various professional organizations. They include any number of additional system software and [[application]] programs, as well as certain processes to install these systems on a computer. Distributions are created for many different purposes, including localization, [[computer architecture|architecture]] support, [[real-time]] applications, and [[embedded Linux|embedded systems]], and many of which deliberately include only [[free software]]. Over 450 distributions are available [http://lwn.net/Distributions/]. A typical general-purpose distribution includes the [[Linux kernel]], the GNU [[library (software)|libraries]] and tools, command-line [[Unix shell|shell]]s, and thousands of application software packages, from [[office suite]]s and the graphical [[X Window System]] to [[compiler]]s, [[text editor]]s, and scientific tools. A variety of Linux distribution screenshots can be viewed [http://shots.osdir.com/ here]. {{Seealso|List of Linux distributions}} ==ਖੋਜੀ ਜਤਨ== ''More Than a Gigabuck: Estimating GNU/Linux's Size'', a study of [[Red Hat Linux]] 7.1, found that this particular distribution contained 30 million [[source lines of code]] (SLOC). The Linux kernel provided contained 2.4 million lines of code or 8% of the total. Using the [[COCOMO|Constructive Cost Model]] (COCOMO), the study estimated that this distribution required about eight thousand person-years of development time. Had all this software been developed by conventional [[proprietary software|proprietary]] means, it would have cost 1.08 billion dollars (year 2000 dollars) to develop in the United States. Slightly over half of the code in that distribution was licensed under the GPL. <!-- Debian really does use the name "GNU/Linux", so leave it as GNU/Linux at this spot. --> In a later study, ''Counting potatoes: the size of Debian 2.2'', the same analysis was performed for [[Debian]] GNU/Linux version 2.2. This distribution contained over fifty-five million source lines of code, and the study estimated that it would have cost 1.9 billion dollars (year 2000 dollars) to develop by conventional proprietary means. ==ਕਾਰਜ== [[Image:Gnome-screenshot-full.jpg|thumb|250px|right|A [[GNOME]] Desktop]] In the past, a user needed significant knowledge of computers in order to install and configure Linux. For this reason and, being attracted by access to the internals of the system, Linux users have traditionally tended to be more technologically oriented than users of [[Microsoft Windows]] and [[Mac OS]], often revelling in the tag of "[[hacker]]" or "[[geek]]". This stereotype has been dispelled in recent years by the increased user-friendliness and broad adoption of many Linux distributions. Linux has made considerable gains in server and special-purpose markets, such as image rendering and Web services, and is now making inroads into the high volume desktop market. {{clearright}} [[Image:Linux-SuSE-KDE.png|thumb|250px|right|A [[KDE]] Desktop]] Linux is the cornerstone of the so-called [[LAMP (software bundle)|LAMP]] server-software combination (Linux, [[Apache HTTP Server|Apache]], [[MySQL]], [[Perl]]/[[PHP]]/[[Python programming language|Python]]) that has achieved widespread popularity among Web developers, making it one of the most common platforms on the Web. Linux is also often used in [[Embedded Linux|embedded systems]]. Its low cost makes it particularly useful in [[set-top box]]es and for such devices as the [[Simputer]], a computer aimed especially at low-income populations in [[developing nation]]s. In [[mobile phone]]s Linux has become a common alternative to the [[Symbian OS]] software in the cell-phone market. In [[handheld device]]s, it is an alternative to the [[Windows CE]] and [[Palm OS]] operating systems. The popular [[TiVo]] [[PVR]] also uses a customized version of Linux. A large number of network [[Firewall (networking)|firewalls]] and [[router]]s, including several from [[Linksys]], use Linux internally, taking advantage of its advanced firewalling and routing capabilities. Linux is increasingly common as an operating system for [[supercomputer]]s, most recently on [[64-bit]] [[AMD]] [[Opteron]]s in the [[Cray XD1]]. It is also expanding into [[telecommunication]]s equipment through efforts such as [[Carrier Grade Linux]]. Linux is rapidly gaining popularity as a desktop operating system. In [[desktop environment]]s like [[KDE]] and [[GNOME]], Linux may be used with a user interface that is similar to that of [[Mac OS]] or [[Microsoft Windows]] in addition to other desktop environments and to its traditional Unix-like [[command line interface]]. Graphical Linux software exists for almost any area and in some areas there is a greater breadth and quantity of software available than for proprietary operating systems. ==ਵਰਤੋਂਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਹਿੱਸਾ== Once viewed as an operating system only computer [[geek]]s could use, Linux distributions have become [[userfriendliness|user-friendly]], with many graphical interfaces and applications. Its market share for desktops is rapidly growing. According to market research company IDC, in [[2002]] 25% of servers and 2.8% of desktop computers were already running Linux. However, argued advantages of Linux, such as lower cost, fewer security vulnerabilities, and lack of [[vendor lock-in]] have spurred a growing number of high-profile cases of mass [[Linux adoption|adoption of Linux]] by corporations and governments. The Linux market is among the fastest growing and is projected to exceed $35.7 billion by [[2008]] [http://www.techweb.com/wire/showArticle.jhtml?articleID=55800522]. Linux and other free software projects have been frequently criticized for not going far enough in terms of ensuring usability, and Linux has been generally considered to be more difficult to use than [[Microsoft Windows|Windows]] or the [[Apple Macintosh|Macintosh]], although it is steadily improving. Applications running within [[Graphical user interface|graphical]] [[desktop environment]]s such as [[GNOME]] and [[KDE]] in Linux are very similiar to those running on other operating systems. Where the same applications are not available equivalents usually are. A growing number of proprietary software vendors are supporting Linux, as well as growing Linux-based open source development. Additionally proprietary software for other operating systems may be run through compatibility layers, such as [[Wine (software)|Wine]]. The area of hardware and services configuration is where user experience is most varied. GUI configuration tools and control panels are available for many system settings and services, but editing of plain-text configuration files is often required. On the [[Shell (computing)|command shell]], many usability hangups from early Unix days generally remain, such as difficult to find commands, and the inability to [[undo]] many operations such as file deletion. Many older programs with [[text user interface]]s (TUI) have wildly inconsistent interfaces between applications, although they maintain loyal followings. It was also easier to find local technical support for Windows or Mac OS than for Linux in some places. It is worth noting that an operating system's [[usability]] is subjective and dependent on the background knowledge and needs of its users. For example, [[Gentoo Linux]], a [[source-based distribution]], is time-consuming to install but can be more usable for advanced users than more beginner-friendly distributions such as Mandriva. Users might have to switch application software, and equivalents of some specific programs may not be available or there may be fewer options, as there are for [[computer game]]s. However, general applications like spreadsheets, wordprocessors, and browsers are available for Linux in profusion, and, because of free distribution, a user may choose what suits him or her. Most distributions of Linux have two or more means of installation of software and more office and end-user applications now come with an automated installation program. Because of reluctance to change and the fact that many computers come with Windows pre-installed, there has been initially a slow adoption of new desktop operating systems. Linux is past that stage now, with numerous manufacturers installing Linux and many organizations having five or more years experience with Linux - since installation evolved to graphical user interfaces - or Unix which has been around for decades. Linux is rapidly gaining popularity as a desktop operating system as it is increasingly used in schools and workplaces and more people become familiar with it. Support for certain new and obscure hardware remains an issue. Though some vendors provide [[device driver]]s, many device drivers must be developed by volunteers after the release of the product. Often this development requires [[reverse engineering]] of some sort, as certain manufacturers remain secretive and refuse to provide hardware or [[firmware]] specifications for their products. Deliberately non-portable hardware drivers like [[Winmodem]]s and [[GDI#GDI_printer|Winprinters]] have been a general problem. There have been conflicting studies of Linux's usability and cost in the past. Microsoft-sponsored studies such as those by [[IDC]] have argued that Linux had a higher [[total cost of ownership]] (TCO) than Windows. However, [[Relevantive]], the renowned [[Berlin]]-based organization specializing in consulting companies on the usability of software and Web services, concluded that the usability of Linux for a set of desktop-related tasks is "equal to [[Windows XP]]." Since then there have been numerous independent studies that show that a modern Linux desktop using Gnome or KDE is on par with or superior to Microsoft Windows. Linux distributions have been criticized for unpredictable development schedules, thus making enterprise users less comfortable with Linux than they might be with other systems (Marcinkowski, 2003). However, some observers claim that the intervals between Linux distribution releases are no worse, and often better, than the [[project management]] "schedule slipping" that occurs with other operating systems and with software systems in general. <!-- Is there a wikipedia page that discusses this general Software Engineering phenomena ? --> The large number of choices of Linux distributions can also confuse users and software vendors. The paper [http://www.dwheeler.com/oss_fs_why.html ''Why Open Source Software / Free Software (OSS/FS)? Look at the Numbers!''] identifies many quantitative studies of open source software, including market share and reliability, with many studies specifically examining Linux. {{Seealso|Windows vs. Linux}} ===ਇੰਸਟਾਲੇਸ਼ਨ=== In the past, difficulty of installation was a barrier to wide adoption of Linux-based systems, but the process has been made easier in recent years. Many distributions are at least as easy to install as a comparable version of [[Microsoft Windows|Windows]]. It is unnecessary to file license numbers and enter them during installation. Also, [[personal computer]]s that come with [[Linux distribution]]s already installed are readily available from numerous vendors, including large mainstream vendors like [[Hewlett-Packard]], [[Wal-Mart]] and [[Dell]]. The most common method of installing Linux, supported by all major distributions, is by booting from a [[CD]] that contains the installation program and installable software. Such a CD can be burned from a downloaded [[ISO image]], purchased alone for a low price, or can be obtained as part of a box set that may also include manuals and additional commercial software. Some distributions, such as [[Debian]], can be installed from a small set of [[floppy disk]]s. After a basic system is installed, more software can be added by downloading it from the Internet or using CDs. Other distributions, such as [[Knoppix]], can be run directly from a "[[live CD]]" running entirely in [[random access memory|RAM]], rather than installing it to the [[hard drive]]. With this, one boots from the CD and can use Linux without making any modification to the contents of the hard drive. Similarly, some minimal distributions, such as [[tomsrtbt]], can be run directly from a set of floppy disks without needing to change the hard drive contents. Still another mode of installation of Linux is to install on a powerful computer to use as a server and to use ordinary less powerful machines (perhaps without hard drives, and having less memory and slower CPUs) as clients over the network. Clients can boot over the network from the server and display results and pass information to the server where all the applications run. A Linux Terminal Server is a single machine to which many clients can connect this way, so one obtains the benefit of installing Linux on many machines for the cost of installing on one. The clients can be ordinary PCs with the addition of the network bootloader on a drive or network interface controller. Variations on this mode include using local drives and computing power to run applications. The cost savings achieved by using thin clients can be invested in greater computing power or storage on the server. Many distributions also support booting over a network, so an installation on a properly configured machine can be done remotely. [[Anaconda installer|Anaconda]], one of the more popular installers, is used by Red Hat, [[Fedora Core|Fedora]] and other distributions to simplify the installation process. It is famous for its ability to automatically [[Partition_(computing)|partition]] a hard drive using the Disk Druid utility. ====ਇੱਕ ਮੌਜੂਦਾ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਉੱਤੇ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰਨਾ==== Many distribution companies now are sparing no effort to provide users with advanced, easy and specific installations. Some beginners (especially those familiar with Microsoft Windows and Mac OS) may still feel that making the shift can be hard but many solutions have been created to solve this problem. Some let the user install Linux on top of their current system. Consider [[WinLinux]], for example. After downloading the installer (more than 100MB), the user can install Linux just like any other Windows application. The software provides all the needed features; it is a real Linux distribution. The difference is that it is not necessary for the user to leave Windows, since the Linux OS is installed to the Windows hard-disk partition. A Linux boot loader will boot the Linux system when the PC is restarted and the user chooses to boot Linux. Similar approaches include [[coLinux]]. Technology of [[virtual machine]]s (such as [[Virtual PC]] or [[VMware]]) also enables Linux (or any other OS) to be run inside Windows. The virtual machine software will simulate an isolated environment onto which the Linux system is installed. After everything is done, the virtual machine can be booted just as if it were an independent computer. ===ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ=== The difficulty in demonstrating Linux is still a major obstacle, slowing its adoption as a personal computing platform. [[Linux User Groups]] or LUGS, still provide the primary face-to-face forum for demonstration of Linux. Commercial exhibitions provide Linux demonstrations to potential new users, especially corporate buyers. Many commercial distributions are hard to install, but with work, allow someone to re-use an old machine to see what the Linux desktop is like. The approach by [[Knoppix]], which runs Linux off of a CD without disturbing the PC's hard drive, is probably the most successful demonstration tool to date. [http://www.mepis.org/ MEPIS] also runs off a CD like [[Knoppix]] and they both can also be installed onto a PC like any other Linux distribution. The fastest approach is probably that of [[Workspot]], which uses [[Virtual Network Computing|VNC]] to provide a free Linux desktop demo online (available [http://www.workspot.com here]). ===ਸੰਰਚਨਾ=== Configuration of most system wide settings are stored in a single directory called <code>/etc</code>, while user-specific settings are stored in hidden files in the user's home directory. A few programs use a configuration database instead of files. There are a number of ways to change these settings. The easiest way to do this is by using tools provided by distributions such as [[Debian]]'s [[Debconf (software package)|debconf]], [[Mandriva Linux|Mandriva]]'s Control Center, or [[SUSE]]'s [[YaST]]. Others, like [[Linuxconf]], [[GNOME System Tools|Gnome System Tools]], and [[Webmin]], are not distribution-specific. There are also many [[command line]] utilities for configuring programs. Since nearly all settings are stored in ordinary [[Binary and text files|text files]] they can be configured by any [[text editor]]. ===ਵਿੰਡੋ ਕਾਰਜ ਚਲਾਉਣੇ=== There are several ways to run applications written for Windows on Linux, with varying levels of success. The popular [[Wine (software)|Wine]] software, along with the commercial derivatives [[Crossover Office]] and [[Transgaming Technologies|Transgaming's]] [[Cedega]] create an application [[compatibility layer]] by reimplementing the [[Windows API]] inside of Linux. Many Windows programs run on Linux at approximately the same speed using these programs, and in some cases run faster. Since these programs are written without use of any Microsoft code, they do not require a Windows license. Although compatibility is improving, in many cases week-by-week, applications that make use of non-standard programming practices can experience problems. A similar alternative to running Windows applications inside Linux is to use the proprietary [[Win4Lin]] software, which converts Microsoft's version of the Windows API to run inside Linux rather than reimplementing it from scratch. Since a legal copy of the Microsoft implementation of the Windows API is needed, use of Win4Lin requires a copy of Windows. A third alternative for running Windows applications within Linux is to use a [[virtual machine]] program and run the desired application along with the entire virtual Windows operating system. [[VMware]] is a proprietary hardware virtualisation program that can run Windows in this way with near-perfect functionality, however this approach can carry a considerable speed and performance penalty. Full CPU [[emulator]]s (such as [[QEMU]] or the slower counterpart [[Bochs]]) can be used, though to run a Windows program these emulators will also require a copy of Windows. Aside from the performance difficulties, virtual machine approaches to running Windows applications cannot integrate Windows programs into the Linux desktop, as they must instead run inside the virtual Windows desktop. ===ਸਹਾਇਤਾ=== Technical support is provided by commercial suppliers and by other Linux users, usually in online forums, newsgroups and mailing lists. [[Linux User Group]]s (LUGs) all over the world assist many users, mostly locally, and often also hold "installfests" where users can install Linux with a nearby helping hand. The business model of commercial suppliers is generally dependent on charging for support, especially for business users. Third-party commercial support is also readily available. ==ਸਰੋਤ== ===ਹਵਾਲਾ=== * Glyn Moody: ''Rebel Code: Linux and the Open Source Revolution'', Perseus Publishing, ISBN 0-713-99520-3 * Gedda. R. (2004). Linux breaks desktop barrier in 2004: Torvalds. Retrieved January 16, 2004 from [http://www.linuxworld.com.au/index.php?id=568003838&fp=16&fpid=0] * Mackenzie, K. (2004). Linux Torvalds Q&A. Retrieved January 19, 2004 from [http://australianit.news.com.au/articles/0,7204,8407881%5E15841%5E%5Enbv%5E,00.html] * [http://www.dwheeler.com/sloc ''More Than a Gigabuck: Estimating GNU/Linux's Size''] by [[David A. Wheeler]] * [http://people.debian.org/~jgb/debian-counting ''Counting potatoes: the size of Debian 2.2''] by Jesús M. González-Barahona et al. * [http://www.dwheeler.com/oss_fs_why.html ''Why Open Source Software / Free Software (OSS/FS)? Look at the Numbers!''] by David A. Wheeler ===ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ=== *[[Access control list]] *[[Berkeley Software Distribution|BSD]] *[[Comparison of Linux distributions]] *[[IPodLinux]] *[[Linux adoption]] *[[Shell account]] *[[List of file systems]] *[[List of Unix programs]] *[[LiveCD]] *[[PS2 Linux]] *[[Vmlinux]] *[[Xbox Linux]] ===ਰਸਾਲੇ=== * [[Linux Journal]] * [[Linux Magazine]]: http://www.linux-magazine.com * [[Linux Magazine]]: http://www.linux-mag.com/ * [[Linux Format]] * [[Linux User & Developer]]: http://www.linuxuser.co.uk/ * [[Linux For You]] : http://www.linuxforu.com/ * [[Tux Magazine]] : http://www.tuxmagazine.com/ ===ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ=== {{Commons|Linux}} {{wikiquote}} {{wikibooks}} *[http://www.linux.org/ Linux.org] *[http://www.tldp.org/ The Linux Documentation Project] **[http://tldp.org/HOWTO/HOWTO-INDEX/categories.html Categorized List of HOWTOs] *[http://linuxreviews.org/ Linux Reviews] Linux News and software reviews *[http://lwn.net/ LWN.net] Weekly newsletter devoted to Linux *[http://lxer.com/ LXer Linux News] Hourly Linux newswire *[http://netfiles.uiuc.edu/rhasan/linux History of Linux] *[http://www.lynucs.org/ Linux screenshots] A lot of nice Linux screenshots *[http://www.linuxchix.org/ Linuxchix.org] An online support community for women using Linux and computing *[http://phoenix-network.org/ Phoenix Network] Try Linux, free remote shell accounts *[http://shells.bezeu.com/ beZeucom] Try Linux, free remote shell list accounts *[http://www.packtpub.com/linuxemail/book Linux Email book] Emailing has revolutionized the communication way. This book shows how to set up an email server using Linux *[http://www.techbookreport.com/LinuxIndex.html TechBookReport] Linux and open source book reviews *[http://www.techbooksforfree.com/linux.shtml Linux Books] Free downloads of Linux books *[http://www.google.com/linux Google Special Search: Linux] - "Search all penguin-friendly pages" *[http://tuxmobil.org/ TuxMobil] - Linux with Laptops, Notebooks, PDAs, Mobile Phones and Portable Computers. *[http://linuxprinting.org/ LinuxPrinting.org] - Resources for printing under free [[Unix-like]] operating systems like Linux ====ਵੰਡ==== *[http://www.linuxiso.org LinuxIso.org] Download Linux Distros *[http://eedok.voidofmind.com/linux/chooser.html Distro Quiz] This test will provide a recommendation in choosing a distribution. *[http://www.tlm-project.org The Linux Mirror Project] Linux Distribution BitTorrent Mirrors. *[http://www.linux.org/dist/ Linux Online] Distributions and FTP Sites (sortable by categories) *[http://distrowatch.com/ DistroWatch.com] Distribution information & announcements. *[http://www.solidz.com/torrents/linux/ Linux torrents] BitTorrent downloads for various Linux distributions. [[Category:ਲੀਨਕਸ|*]] [[Category:ਯੂਨੈਕਸ]] [[Category:ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਪਲੇਟਫਾਰਮ]] [[Category:ਮੁਫ਼ਤ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ]] [[Category:ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ]] [[als:Linux]] [[ar:&#1604;&#1610;&#1606;&#1603;&#1587;]] [[bg:ГНУ/Линукс]] [[ca:Linux]] [[cs:Linux]] [[da:Linux]] [[de:Linux]] [[el:Linux]] [[eo:Linukso]] [[es:Linux]] [[et:Linux]] [[eu:Linux]] [[fa:&#1604;&#1740;&#1606;&#1608;&#1705;&#1587;]] [[fi:Linux]] [[fr:Linux]] [[gl:Linux]] [[he:&#1500;&#1497;&#1504;&#1493;&#1511;&#1505;]] [[hr:Linux]] [[hu:Linux]] [[ia:Linux]] [[id:Linux]] [[is:Linux]] [[it:Linux]] [[ja:Linux]] [[ka:&#4314;&#4312;&#4316;&#4323;&#4325;&#4321;&#4312;]] [[ko:&#47532;&#45573;&#49828;]] [[ku:Linux]] [[lb:Linux]] [[li:Linux]] [[lt:Linux]] [[lv:GNU/Linux]] [[mk:&#1051;&#1080;&#1085;&#1091;&#1082;&#1089;]] [[mg:Linux]] [[ms:Linux]] [[nds:Linux]] [[nl:GNU/Linux]] [[nn:Linux]] [[no:Linux]] [[pl:ਲੀਨਕਸ]] [[pl:Linux]] [[pt:Linux]] [[ro:Linux]] [[ru:GNU/Linux]] [[simple:Linux]] [[sh:Linux]] [[sk:Linux]] [[sl:Linux]] [[sr:&#1051;&#1080;&#1085;&#1091;&#1082;&#1089;]] [[sv:GNU/Linux]] [[ta:லினக்ஸ்]] [[th:&#3621;&#3636;&#3609;&#3640;&#3585;&#3595;&#3660;]] [[tl:GNU/Linux]] [[tr:Linux]] [[vi:Linux]] [[zh:Linux]] [[zh-min-nan:Linux]] 1559 5900 2006-06-02T23:58:07Z 131.111.8.102 fix br: yi: +8 iw ਇੱਕ '''ਕੰਪਿਊਟਰ''' ਇੱਕ ਜੰਤਰ ਜਾਂ [[machine]] ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਰੋਗਰਾਮ &mdash; ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਤਿਆਰ ਸੂਚੀ; ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਾਰਵਾਈ ਅਧੀਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਵਾਈ ਅਧੀਨ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੰਕ, ਪਾਠ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਧੁਨੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜਿਆਦਾ ਬਹੁਮੁਖੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ''ਵਿਆਪਕ'' ਜਾਣਕਾਰੀ ਉੱਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ। ਚਰਚ-ਟਰਨਿੰਗ ਸਿਧਾਂਤ [[Church-Turing thesis]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੁਝ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਸਮੱਰਥਾ ਨਾਲ (ਤਕਨੀਕੀ ਸਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਟਰਨਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ) ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ''ਕੋਈ'' ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਹਾਇਕ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਕਰਕੇ, ਇਕੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਹੀ ਆਮ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਬਿੱਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕੇ ਗਤੀ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਇਨਕਲਾਬ ਲੈ ਆਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੂਰੇ ਦਾ ਨਿਯਮ ਪਰਭਾਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਈ ਭੌਤਿਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ। ਅਸਲੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਮਰੇ ਜਿੰਨੇ ਵੱਡੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਏਦਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਗਣਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਪਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਸੰਚਾਰ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਨਫਰੇਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜਿੰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿੱਜੀ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਪੀਸੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨੇੜਲਾ ਰੂਪ ਹਨ, ਲੈਪਟਾਪ ਜਾਂ ਨੋਟਬੁੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਆਮ ਪਰਚੱਲਤ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਇਮਬੈੱਡ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਛੋਟੇ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਲੜਾਕੂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇਮਬੈੱਡ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ==ਇਤਹਾਸ== ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਜੰਤਰਾਂ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]]'' ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ "ਕੰਪਿਊਟਰ" ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ [[ਗਣਿਤ]] ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਗਣਨਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਅਕਸਰ ਅਬਸੀਸਾ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਗਣਨਾ ਜੰਤਰਾਂ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪੁਰਾਣੇ ਗਣਨਾ ਜੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਐਟੀਕਯਥੀਰਾ ਢੰਗ, ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਗਰੀਕ ਜੰਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 87 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਗਹੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਢੰਘ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਰਾਤਨ ਜੰਟਰ ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਨੁਕਤੇ ਖੁੰਜ ਗਏ। ਮੱਧ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਯੂਰਪੀ ਗਣਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰੀ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ, 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਿੱਚ ਘੜੀ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਣ ਨਾਲ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਗਣਨਾ ਜੰਤਰ ਬਣਾਏ ਗਏ। ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੰਚ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਵੈਕਊਮ ਟਿਊਬ ਹਨ, ਜਿੰਨੇ ਨੇ 19ਵੀ ਅਤੇ 20 ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ। 19ਵੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰਲਸ ਬੱਗੇਜ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ 1837 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਹੋਣਯੋਗ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਥੁੜ੍ਹ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੇ ਬੇਢੰਗੇ ਖਾਕੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਜੰਤਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਬਣਾਇਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਸੀ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਤੱਕ, ਕਈ ਵਿਗਿਆਨ ਗਣਨਾਵਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਮਕਸਦ ਵਾਲੇ ਐਨਾਲਾਗ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਗਣਨਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਜਾਂ ਇਲੈਕਟਰੋਨਕਿ ਮਾਡਲ ਵਾਂਗ ਵਰਤਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਰੁਕ ਗਿਆ। [[Image:Colossus.jpg|thumb|The Colossus computer was used to break German ciphers during [[World War II]].]] ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸੌਖੇ ਸਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਫੀਚਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ: 1937 ਵਿੱਚ ਕੋਉਡੀ ਸ਼ੱਨਉਨ ਵਲੋਂ ਖੋਜਿਆ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਆਸਾਨ ਪਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਢਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਨਰਡ ਜੂਸੀ ਦੀ ਜ਼ੈੱਡ ਮਸ਼ੀਨ, ਇਲੈਕਟਰੋ-ਮਕੈਨੀਕਲ ਜ਼ੈੱਡ3 ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਪਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ, ਗੁਪਤ ਬਰਤਾਨਵੀਂ ਕੋਲੋਲੱਸ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਿਤ ਪਰੋਗਰਾਮ ਯੋਗਤਾ ਸੀ, ਅਜੇਹੇ ਜੰਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁੱਲਾਂ ਲਈ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ [[ENIAC]] - ਇੱਕ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾ-ਲੱਚਕਦਾਰ ਢਾਂਚਾ ਸੀ, ਜੋ ਮੁੜ-ਪਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਟੀਮ, ਜਿਸ ਨੇ ENIAC ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ, ਨੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਟੋਰਡ ਪਰੋਗਰਾਮ ਆਰਚੀਟੈਕਚਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਸਭ ਨਵੇਂ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਖਰੀ 1940 ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਈ ਪਰੋਜੈੱਕਟਾਂ ਨੂੰ ਪਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਸਮਾਲ-ਸਕੇਲ ਐਕਸਪੈਰੀਮਿੰਟਲ ਮਸ਼ੀਨ ਸੀ, ਪਰ [[EDSAC]] ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਜਰਬੇ ਅਧੀਨ ਵਰਜਨ ਸੀ। ਵੇਵੀ-ਰਾਹੀਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦਾ 1950 ਤੱਕ ਵਰਤਿਆ ਆਮ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ, ਪਰ 1960 ਵਿੱਚ ਖੋਜੇ ਗਏ ਟਰਾਂਜਿਸਟਰ ਅਧਾਰਤ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਬਦਲ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਤੇਜ਼, ਛੋਟੇ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਸਕਰਕੇ ਹੀ ਛੋਟੇ, ਤੇਜ਼ੇ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਪਾਰਕ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਗਏ। 1970ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੰਟੀਗਰੇਟਡ ਸਰਕਿਟ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨੇ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਪੀਸੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅੱਜ ਘਰ ਘਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ। ==ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਸੰਭਾਲੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਢਾਂਚੇ== 1940 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ, ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਕਾਸ ਉਪਰੰਤ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈਆਂ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਅਧੀਨ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਵੋਨ ਨਿਊਮੈਨ ਆਰਚੀਟੈਕਚਰ (ਸਟੋਰੇਜ਼ ਪਰੋਗਾਰਮ ਢਾਂਚੇ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਿਊਮੈਨ ਆਰਚੀਟੈਕਚਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ENIAC ਡਿਜ਼ਾਇਨਰਾਂ ਜੇ ਪਰੀਸਪੀਰ ਇਕਕੀਰਟ ਅਤੇ ਜੋਨ ਵਿਲਿਅਮ ਮੂਚਲੇ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।) ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਹ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਸਹੀਂ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਹਨ: ਅਰਿੱਥਮੈਟਿਕ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਿਕ ਯੂਨਿਟ (ALU), ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ (ਕੰਟਰੋਲ ਸਰਕਟ), ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਟੋਰੇਜ਼ (ਮੈਮੋਰੀ, ਯਾਦਸ਼ਤ) ਅਤੇ ਇੰਪੁੱਟ ਤੇ ਆਉਟਪੁੱਟ ਜੰਤਰ (ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ I/O ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ) ਇਹ ਭਾਗ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਸਾਂ (ਬਸਾਂ) ਰਾਹੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘੜੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਘੜੀ ਸੰਕੇਤ (ਕਲਾਕ ਸਿਗਨਲ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਰਾਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਵਿਚਾਰ ਮੁਤਾਬਕ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ ਨੂੰ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸੈੱਲ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਦਾਇਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਡਾਟਾ, ਉਹ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਦਾਇਤਾ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਆਮ ਨਿਯਮ ਮੁਤਾਬਕ ਹਰੇਕ ਸੈੱਲ ਇੱਕ ਹਦਾਇਤ ਜਾਂ ਡਾਟਾ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ALU ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਦਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕੰਮ ਕਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਗਣਨਾ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਹਨ, ਦੋ ਨੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਜਾਂ ਘਟਾਉਣਾ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ "2 ਨਾਲ ਇਸ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਗੁਣਾ ਕਰਨਾ" ਜਾਂ "2 ਨਾਲ ਵੰਡਣਾ" (ਜਿਸ ਦਾ ਕਰਾਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋਵੇਗਾ) ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਵਾਈਆਂ। ALU ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ''ਤੁਲਨਾ'' ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਦੋ ਦਿੱਤੇ ਅੰਕਾਂ ਲਈ, ਕਿ ਉਹ ਬਰਾਬਰ ਹਨ, ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਕੇਹੜਾ ਵੱਡਾ ਹੈ। I/O ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਢੰਗਾਂ ਤੋਂ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਮ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ, ਇੰਪੁੱਟ ਜੰਤਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਊਸ ਆਦਿ ਅਤੇ ਆਉਟਪੁੱਟ ਜੰਤਰ, ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਨੀਟਰ, ਪਰਿੰਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕੰਟਰੋਲ ਸਿਸਟਮ ਸਭ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਾ ਕੰਮ ਮੈਮੋਰੀ ਜਾਂ I/O ਜੰਤਰਾਂ ਤੋਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟੇ ਨੂੰ ਪੜਨਾ, ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਡੀ-ਕੋਡ ਕਰਨਾ, ALU ਨੂੰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਠੀਕ ਇੰਪੁੱਟ ਦੇਣ, ALU ਨੂੰ "ਦੱਸਣਾ" ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਇੰਪੁੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਕੇਹੜੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਾਪਤ ਹੋਏ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੈਮੋਰੀ ਜਾਂ I/O ਜੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣਾ ਹੈ। ਕੰਟਰੋਲ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਮੂਲ ਭਾਗ ਇੱਕ ਕਾਉਂਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਹਦਾਇਤ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਹਦਾਇਤ ਚੱਲਣ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਜਾਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਹਦਾਇਤ ਖੁਦ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਦੀ ਕਿ ਅਗਲੀ ਹਦਾਇਤ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ (ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਉਹੀ ਹਦਾਇਤ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹੈ)। ਭੌਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, 1980 ਤੋਂ ALU ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਇੰਟੀਗਰੇਟਡ ਸਰਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੈਂਟਰਲ ਪਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਜਾਂ CPU ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਿੱਧਾ ਹੈ। ਆਮ ਕਰਕੇ, ਹਰੇਕ ਘੜੀ ਸੰਕੇਤ ਨਾਲ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਹਦਾਇਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਨਤੀਜਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਹਦਾਇਤ ਉੱਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਤਦ ਤੱਕ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ''halt'' ਹਦਾਇਤ ਨਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ। ਵੱਡੇ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿੰਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੇਨਫਰੇਮ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਸਰਵਰ ਉੱਤੇ ਦਿੱਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨਾਲੋ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ, ਉਹ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 1 ਤੋਂ ਵੱਧ CPU ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਣੀ। ਸੁਪਰ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਮ ਸੰਭਾਲੇ ਪਰੋਗਰਾਮਾ ਢਾਂਚੇ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਭਿੰਨ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ CPU ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਸ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਦੇ ਹਨ। ==ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਰਕਟ== ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਰਾ ਲਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਸੰਭਾਲੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਭਾਗਾਂ ਲਈ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੱਬਾਗ। ਪਰ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਰਕਟ ਨੇ ਬੂਲੀਅਨ ਲਾਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਬਾਈਨਰੀ ਗਣਿਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਰੀਲੇਅ - ਖਾਸ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਕੰਟਰੋਲ ਸਵਿੱਚਾਂ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ੱਨੋਨ ਦੇ ਪਰਸਿੱਧ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ ਰੀਲੇਆਂ ਨੂੰ ਇਕਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਗੇਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬੂਲੀਅਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਹ ਸਾਬਤ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਵੈਕਊਮ ਟਿਊਬਾਂ - ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਜੰਟਰਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਵੈਕਊਮ ਟਿਊਬ ਪਹਿਲਾਂ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਕੇਤ ਐਪਲੀਫਾਇਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਸਵਿੱਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਇੱਕ ਹੀ ਪਿੰਨ ਦਿੱਤੀ ਜਾਦੀ ਤਾਂ ਕਰੰਟ ਬਾਕੀ ਦੋ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਗੇਟਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਰਕਟ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਡਰ (ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਜੋੜਕ), ਜੋ ਕਿ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਢੰਘ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਨੰਬਰ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਐਲੋਗਰਿਥਮ ਇੱਕ ਕਾਲਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜੋੜਨ ਉਪਰੰਤ, ਹਾਸਲ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਖੱਬੇ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਲੈਕੇ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਆਖਰਕਾਰ, ਸਕਰਟਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਨਾਲ, ALU ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। [[CSIRAC]], ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਸੰਭਾਲੇ-ਪਰੋਗਰਾਮ ਵਾਲਾ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਦਾ ਛੋਟਾ ਵਰਤਣਯੋਗ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 2000 ਵਾਲਵ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਦੋਹਰੇ ਭਾਗ ਸਨ, ਇਸਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ 2 ਅਤੇ 4000 ਲਾਜ਼ਿਕ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗੇਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੈਕਊਮ ਟਿਊਬਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਮੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ, ਨਾ-ਭਰੋਸੇਯੋਗ (ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਦੋਂ ਏਡੇ ਵੱਡੇ ਪਰੋਜੈੱਕਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣਾ ਹੋਵੇ, ਕਾਫ਼ੀ ਥਾਂ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਕਰਕੇ 1960 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਟਰਾਂਸਟਰ, ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੰਤਰ, ਜੋ ਕਿ ਟਿਊਬਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟਾ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਤੇਜ, ਘੱਟ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਸਤਾ, ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। [[Image:InternalIntegratedCircuit2.JPG|thumb|[[Integrated circuit]]s are the basis of modern digital computing hardware.]] 1960 ਅਤੇ 1970 ਵਿੱਚ, ਟਰਾਂਸਟਰ ਨੂੰ ਇੰਟੇਗਰੇਟਡ ਸਰਕਟ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਟਰਾਂਸਟਰ (ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਨ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਠੋਸ ਸਿਲੀਕਾਨ ਟੁਕੜੇ ਉੱਤੇ ਜੋੜਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। 1970 ਵਿੱਚ, ਪੂਰਾ ALU ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇੱਕ CPU ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਿੱਪ ਰਾਹੀਂ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਈਕਰੋਪਰੋਸੈਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਟੇਗਰੇਟਡ ਸਕਰਟ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੋੜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧਦੀ ਗਈ। ਪਹਿਲੇ IC ਵਿੱਚ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, 2005 ਵਿੱਚ [[AMD]] ਅਤੇ [[Intel]] ਦੇ ਨਵੀਨਤਮ ਮਾਈਕਰੋਪਰੋਸੈਸਰ ਵਿੱਚ 10 ਅਰਬ ਟਰਾਂਸਟਰ ਹਨ। ਟਿਊਬਾਂ, ਟਰਾਂਸਟਰ ਅਤੇ ਇੰਟੇਗਰੇਟਡ ਸਰਕਟਾਂ ਉੱਤੇ ਟਰਾਂਸਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ਼-ਪਰੋਗਰਾਮ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਸਟੋਰੇਜ਼ ਭਾਗ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਦੇ ਸਕਰਟ ਨੂੰ ਫਲਿੱਪ-ਫਲਾਪ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਲਿੱਪ-ਫਲਾਪ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਭਾਲਣ ਜੰਤਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਕੁਝ ਹੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਫਲਿੱਪ-ਫਲਾਪ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਸੰਭਾਲਣ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਜਾਏ, ਪੁਰਾਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਵਿਲੀਅਮ ਟਿਊਬਾਂ - ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਟੀਵੀ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਪਾਰਾ ਅੰਤਰਾਲ ਰੇਖਾਵਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਡਾਟਾ ਧੁਨੀ ਤਰੰਗਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਲੰਮੀ ਪਾਰਾ ਭਰੀ ਟਿਊਬ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਤੁਰਦੀਆਂ ਸਨ (ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਬਜਾਏ)। ਇਹ ਕੁਝ ਲਾਭਦਾਇਕ ਢੰਗ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਬਕੀ ਜੰਤਰਾਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੁੰਬਕੀ ਕੋਰ ਮੈਮੋਰੀ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਇਲੈਕਟਰਿਕ ਕਰੰਟ, ਇੱਕ ਸਥਿਰ (ਪਰ ਕਮਜ਼ੋਰ) ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਚੁੰਬਕੀ ਜੰਤਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਆਖਰਕਾਰ, DRAM ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਈ। DRAM ਇੱਕ ਇੰਟੇਗਰੇਟਡ ਸਰਕਟ ਦੀ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬਿਜਲਈ ਭਾਗ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ ਕੰਪਸੈਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਸੈਟਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਦ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਿਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ===I/O ਜੰਤਰ=== I/O ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਜੰਤਰਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਾਪਿਸ ਕਿਵੇਂ ਭੇਜਣੇ ਹਨ; ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੇਖਣ ਲਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬੋਟ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਆਉਟਪੁੱਟ ਜੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਬੋਟ ਖੁਦ ਹੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨਾਲ ਸੀਮਤ ਹੀ ਇੰਪੁੱਟ ਜੰਤਰ ਸਨ; ਇੱਕ ਪੰਚ ਕਾਰਡ ਰੀਡਰ ਜਾਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਦੇਣ ਲਈ ਏਦਾਂ ਦਾ ਹੀ ਕੁਝ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਰਿੰਟਰ, ਅਕਸਰ ਕੁਝ ਸੋਧੇ ਟੈਲੀਟਾਇਪ ਨਤੀਜਾ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਦੇ ਸਨ। ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਕਈ ਜੰਤਰ ਹੁਣ ਜੋੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਈ ਹੀ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੀ-ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਊਸ ਕੁਝ ਮੁੱਢਲੇ ਜੰਤਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਇੰਪੁੱਟ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਨੀਟਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉੱਤੇ ਉਪਭੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੇਖਾਈ ਜਾਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਿੰਟਰ ਜਾਂ ਧੁਨੀ ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀਂ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਹੋਰ ਜੰਤਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਜਾਂ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜੋ ਕਿ ਦਿੱਖ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। I/O ਜੰਤਰਾਂ ਦੇ ਦੋ ਵਰਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ, ਸੀਡੀ-ਰੋਮ, USB-ਫਲੈਸ਼ ਜੰਤਰ ਅਤੇ ਹੋਰ; ਇਹ ਹੌਲੀ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲਣ ਸਮੱਰਥਾ ਕਾਫ਼ੀ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਹਨ, ਜੰਟਰ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਜਾਲ ਵਿੱ ਡਾਟਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ ਵੱਧ ਜਾਦੀ ਹੈ। ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਦੁਨਿਆਂ ਭਰ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਹੱਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ====ਹਦਾਇਤਾਂ==== ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਯੂਨਿਟ ਰਾਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ALU ਰਾਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਅਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਈ ਸਪਸ਼ਟ, ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਗਿਣਤੀ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਹਨ। ਆਮ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿੱਚ "ਮੈਮੋਰੀ ਸੈੱਲ 5 ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਕਲ ਨੂੰ ਸੈੱਲ 10 ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ", "ਸੈੱਲ 7 ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸੈੱਲ 13 ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿਉ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਨੂੰ ਸੈੱਲ 20 ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ", "ਜੇਕਰ ਸੈੱਲ 999 ਦੇ ਭਾਗ 0 ਹਨ ਤਾਂ ਅਗਲੀ ਹਦਾਇਤ ਸੈੱਲ 30 ਉੱਤੇ ਹੈ" ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹੀ ਹਦਾਇਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ: 1) ਇੱਕ ਟਿਕਾਣੇ ਉੱਤੋਂ ਡਾਟਾ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਭੇਜਣਾ; 2) ਡਾਟੇ ਉੱਤੇ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆ; 3) ਡਾਟਾ ਸ਼ਰਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ; 4) ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਕਰਮ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ। ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਬਾਈਨਰੀ ਕਰੋਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ - ਕੰਪਿਊਟਰ ਗਣਨਾ ਲਈ ਅਧਾਰ ਸਿਸਟਮ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, "ਨਕਲ" ਕਰਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਦਾ ਇੰਨਟੈੱਲ ਦੇ ਮਾਈਕਰੋਪਰੋਸੈਸਰ ਵਿੱਚ 10110000 ਹੈ। ਇੱਕ ਖਾਸ ਹਦਾਇਤ ਸਮੂਹ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ===ਪਰੋਗਰਾਮ=== ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਆਮ ਜਿਹੀ ਸੂਚੀ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਚਲਾਉਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈਕੇ, ਡਾਟੇ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਾਰਣੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਆਮ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ (2005 ਵਰ੍ਹੇ ਦੌਰਾਨ) 3 ਖਰਬ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਪਣੀ ਅਸਧਾਰਨ ਯੋਗਤਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਪਰਾਪਤ ਕਰਦੇ। ਬਲਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਸਧਾਰਨ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਵਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਬਹੁਤ ਹੀ ਔਖੀ ਅਤੇ ਗਲਤੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਫਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਰੋਗਰਾਮਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਪੱਧਰਦੀ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ (ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਪਰੇਟਰ ਅਤੇ ਕੰਪਾਇਲਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਰਾਹੀਂ ਮਸ਼ੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮਸ਼ੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਰਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੈਂਬਲੀ ਭਾਸ਼ਾ (ਨੀਵਾਂ-ਪੱਧਰੀ ਭਾਸ਼ਾ) ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਰੋਲੋਗ ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾ ਹਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਕੋਈ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਅਸਲ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਢੰਗ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਰੋਗਰਾਮ ਲਿਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ (ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਭਾਸ਼ਾ)। ਖਾਸ ਕੰਮ ਲਈ ਚੁਣੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਚੋਣ, ਪਰੋਗਰਾਮਰਾਂ ਦੀ ਤਜਰਬੇ, ਉਪਲੱਬਧ ਸੰਦਾਂ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਅਡਾ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੋੜ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਬਦਲਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਹੈ; ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੁੱਕਵਾਂ ਅਤੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਲੋੜੀਦੀਆਂ ਸਭ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਵੀਡਿਓ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਡਾਟਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਡ ਦਾ ਫ਼ਰਜੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਾਰਜ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਪਭੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਨ ਦਫ਼ਤਰ ਸੂਟ (ਆਫਿਸ) ਹੈ, ਆਮ ਦਫ਼ਤਰੀ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਿਆ ਪੂਰਾ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਮ ਮਸ਼ੀਨ ਹਦਾਇਤ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਵੱਡੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੋ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਆਮ ਮੌਜੀਲਾ ਫਾਇਰਫਾਕਸ, ਵੈੱਬ ਝਲਕਾਰਾ, ਦੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ C/C++ ਕੰਪਿਊਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ 20 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸਤਰਾਂ ਹਨ। ਕਈ ਪਰੋਗਰਾਮ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਗਰਾਮਰਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਟੀਮ ਹੀ ਬਣਾਉਦੀ ਹੈ। ਏਡੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਪਰਬੰਧ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਏਦਾਂ ਦੇ ਪਰੋਜੈੱਕਟ ਸੰਭਵ ਹਨ; ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਤਜਬਰੇ ਨਾਲ, ਕੰਮ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ, ਤਦ ਇੱਕ ਇੱਕਲਾ ਪਰੋਗਰਾਮਰ ਸੀਮਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ, ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੌਲੀ, ਨਾ-ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਗਲਤੀ ਸਮੇਤ ਹੈ; ਤਾਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜਨੀਅਰੀ ਨੇ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਤੇਜ਼ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰੀ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ====ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ==== ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਛੇਤੀ ਹੀ, ਕਈ ਵੱਖਰੇ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ; ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕਈ ਮਿਆਰੀ ਫੰਕਸ਼ਨ। ਚੰਗੀ ਸਮਰੱਥਾ ਲਈ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਵਰਜਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਦੇ ਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕੰਮ ਤਾਂ ਹੈ I/O ਜੰਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ, ਇਸਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। 1960 ਵਿੱਚ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ, ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਮ ਹੋ ਗਏ। ਛੇਤੀ ਹੀ, ਕਈ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸਵੈ-ਚਾਲਤ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ ਮੁਤਾਬਕ ਚੱਲਣ ਲਈ ਖਾਸ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਗਏ। ਜੰਤਰਾਂ (ਹਾਰਡਵੇਅਰ) ਅਤੇ ਤਹਿ-ਸ਼ੁਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਖੋਜ ਹੋਈ, ਸਭ ਤੋਂ ਟਕਸਾਲੀ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈਬੀਐਮ ਦਾ OS/360 ਹੈ। ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਿਕਾਸ ਸਮਾਂ-ਵੰਡ ਨਾਲ ਹੋਇਆ - ਤਾਂ ਕਈ ਉਪਭੋਗੀ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਈ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਮੈਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕਣ, ਹਰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਉਪਭੋਗੀ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਾਂਗ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚਲਾ ਸਕੇ। ਇਸਤਰਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਉਪਭੋਗੀ ਨੂੰ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਮਸ਼ੀਨ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਣੀ ਪੈਣੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਉਪਭੋਗੀ ਦੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਦੂਜੇ ਨਾਲ (ਗਲਤੀ ਜਾਂ ਡਿਜ਼ਾਇਨ) ਕਰਕੇ ਟਕਰਾ ਨਾ ਜਾਣ। ਉਹਨਾਂ ਜੰਤਰਾਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵੀ ਫੈਲ ਗਈ, ਜਿੰਨਾਂ ਲਈ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕਾਂ, ਹਰੇਕ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫਾਇਲਾਂ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਟਰੀਆਂ ਦੀ ਲੜੀ (ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਫੋਲਡਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਨੇ ਸਥਿਰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਜੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਆਸਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਪਭੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਹਨਾਂ ਫਾਇਲਾਂ, ਡਾਇਰੈਕਟਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿੰਨਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਸਨ। ਸ਼ਾਇਧ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫੇਰ ਬਦਲ ਹੁਣ ਮਿਆਰੀ ਦਿੱਖ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਰਾਫਿਕਲ ਯੂਜਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ਕਿ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਇਹ ਦਿੱਖ ਕਿਉ ਜੁੜੀ, ਪਰ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਭ ਸਾਫਟਵੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵੀ ਏਦਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਟਰਫੇਸ ਇਸਤਰਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੂਲ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਸੰਦਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਦਾ ਤਾਂ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਲਖਿੱਚਵੇਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਕ ਓਐਸ ਜਾਂ ਐਪਲ OS X ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸੰਪਦਾਕ ਕਾਰਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਏਦਾਂ ਦੇ ਫੀਚਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ; ਛੋਟੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਲਈ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗੁਣ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਈਕਰੋਪਰੋਸੈਸਰਾਂ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ। ਇੰਮਬੈੱਡ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਪਰੋਗਾਰਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੋੜੀਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖੇ ਜਾਦੇ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ==ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਾਰਜ== [[Image:Industrial Robotics in car production.jpg|thumb|Computer-controlled robots are ubiquitous in industrial manufacture.]] ਪਹਿਲਾਂ ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਅਕਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕੀਮਤ ਕਰਕੇ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਸਿਰਫ਼ ਫੌਜੀ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ। [[ENIAC]] ਨੂੰ ਫੌਜ ਲਈ ਬਲਾਸਟਕ ਚਲਾਉਣ ਸਾਰਣੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਬੰਬ ਵਿੱਚ ਨਿਊਟਰੋਨਾਂ ਦੀ ਅੰਤਰ ਘਣਤਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਗਣਨਾ, ਜਨਵਰੀ 1945 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ 1946 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਡਾਟੇ ਦੇ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਚ ਕਾਰਡ ਵਰਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਖਾਇਆ ਕਿ ਤਜਰਬੇ ਅਧੀਨ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। (ਅੱਜ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੁਪਰ-ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। CSIRAC ਜਾਂ CSIR Mk I]], ਪਹਿਲਾਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਨੇ ਬਰਫ਼ੀਲੀ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਮੀਂਹ ਦੀ ਨਕਲ ਨਾਲ ਜਲ-ਬਿਜਲੀ ਪਰੋਜੈੱਕਟ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੰਗ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਰਤੋਂ ਫੌਜ ਲਈ ਹੀ ਹੋਈ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਭਾਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਪਾਰਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਦੇ ਸਨ LEO ਕੰਪਿਊਟਰ, ਇੱਕ ਸੰਭਾਲੇ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਜੇ. ਲਯਉਨ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਲੈਣ ਦੇਣ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਲੀ, ਜੋ ਆਈਬੀਐਮ (IBM) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਪਾਰਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ 3 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘੱਟਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਅਕਾਰ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। 1970 ਵਿੱਚ ਮਾਈਕਰੋਪਰੋਸੈਸਰ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ, ਸਸਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ। 1980 ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ (ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ) ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਨਿੱਤ ਦੇ ਕੰਮ, ਵਹੀ-ਖਾਤਾ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਛਾਪਣ, ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਗਣਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਈ ਗਣਿਤ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। [[Image:Abyss.jpg|250px|thumb|Today, computer-generated graphics (CGI) are a central ingredient in motion picture visual effects. The seawater creature in ''[[The Abyss]]'' (1989) marked the acceptance of CGI in the visual effects industry.]] ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਸਤੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਹ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਧੁਨੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡਿਓ ਹੁਣ ਸ਼ੰਸਲੇਸ਼ਕਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਗਰਾਫਿਕਸ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਜੀਵਤਾ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿੱਚ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਵੀਡਿਓ ਖੇਡਾਂ|ਵੀਡਿਓ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਸਨੱਅਤ ਖੜੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਹੁਣ ਮਸ਼ੀਨੀ ਜੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਪੋਲੋ ਪਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਇਲਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੰਮਬੈੱਡ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਸਹਾਇਤਾ ਪਰਾਪਤ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜ ਸਨ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨੀ ਜੰਤਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਪਰਸਿੱਧ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਸ਼ੀਨੀ ਜੰਤਰ ਰੋਬੋਟ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਮਸ਼ੀਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗੀ ਰੋਬੋਟ ਭਾਰੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੁੱਖ-ਵਰਗੇ ਰੋਬੋਟ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਪਰੋਜੈੱਕਟਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿ ਗਏ। ਰੋਬੋਟ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ਲ ਇੰਟੈਲੀਜ਼ੈਟ ਦਾ ਅਸਲ ਪਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾ, ਜੋ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤਾਂ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਾਲੇ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਵਿਅਕਤੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਨਾਲ, ਢੰਗ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਹ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚੇ ਜਾਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ - ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿਖਤ "ਪੜਨਾ", ਸਤਰੰਜ਼ ਖੇਡਣਾ ਆਦਿ। ਪਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਜੋ ਕਿ ਬੰਦਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ "ਸਧਾਰਨ" ਸੋਚ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਮੱਠਾ ਹੈ। ===ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ=== 1970 ਵਿੱਚ, ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਜਨੀਅਰਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ-ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪਰੋਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਅਰਪਾ (ਤਕਨੀਕੀ ਖੋਜ ਪਰੋਜੈੱਕਟ ਸੰਗਠਨ) ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਲੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਪਰਾਪਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਅਰਪਾਨੈੱਟ ਬਣਾਇਆ। ਜਿੰਨਾ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੇ ਅਰਪਾਨੈੱਟ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਫੈਲ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਮੇਂ ਨਾਲ, ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਫੈਲਾ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੁਭਾ ਅਤੇ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤਹਿ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਨ ਮਾਈਕਰੋਸਿਸਟਮ ਦੇ ਜੋਨ ਗਾਗੀ ਅਤੇ ਬਿੱਲ ਜਾਏ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ "ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ"। ਇਸ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੀ ਉਹ ਨੈੱਟਵਰਕ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਣ, ਜਿਵੇਂ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ ਜੰਤਰ, ਸੰਭਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇੱਕਲੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਰੋਤ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਉਪਲੱਬਧ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁ-ਤਕਨੀਕੀ ਵਾਤਵਾਰਣ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ 1990ਵੇਂ ਵਿੱਚ ਈ-ਮੇਲ ਅਤੇ ਵਰਲਡ ਵਾਇਡ ਵੈੱਬ ਦੇ ਨਾਲ ਸਸਤੀ, ਤੇਜ਼ ਨੈੱਟਵਰਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਥਰਨੈੱਟ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ADSL ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਕਿੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ== ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਹੀ ਕੋਈ ਕਿੱਤਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਕੁਝ ਪੇਸ਼ੇਵਾਰ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਮਾਹਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾਉਣ, ਪਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਪਹੁੰਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਵੱਖਰੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸਾਂਝੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ: ਤਾਂ ਵੀ ਖਾਸ ਸਮੂਹ ਏਦਾਂ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ: * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਜਨੀਅਰੀ]] ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਇਲੈਕਟਰੋਨਿਕ ਇੰਜਨੀਅਰੀ]] ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਸੰਰਚਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ]] ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ (ਗਣਨਾ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਦਿਅਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਸ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਲਨ ਵਿਧੀ (ਐਲੋਗਰਿਥਮ) ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ। ਇਹ ਕੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਹੱਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਸੌਖਾਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਅਤੇ ਹੱਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਪਰੋਗਰਾਮ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਆਦਿ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਖੋਜਣ ਲਈ ਹੈ। ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੌਰਾਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ। * [[ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜਨੀਅਰੀ]] ਉਹਨਾਂ ਢੰਗਾਂ ਅਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਲਗਾਏ ਜਾਦੇ ਹਨ। * [[ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਿਸਟਮ]] ਵੱਡੇ ਸੰਗਠਨ (ਅਕਸਰ ਵਪਾਰਕ) ਦੇ ਪਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। * ਹੋਰ ਪੇਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਈ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ; ਕਈ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, GIS (ਭੂਗੋਲਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਿਸਟਮ) ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ==ਆਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਜੰਤਰ]] * [[ਗਣਨਾ ਥਿਊਰੀ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਾਟਾਸ਼ੀਟ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਰ expo]] * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ]] * ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਿਸਮਾਂ: [[ਡਿਸਕਟਾਮ ਕੰਪਿਊਟਰ|ਡਿਸਕਟਾਪ]], [[ਲੈਪਟਾਪ]], [[ਡਿਸਕਨੋਟ]], [[ਰੋਲ-ਅਵੇ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ]] * [[ਡਿਜ਼ੀਟਲ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] * [[ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ]] * [[ਸ਼ਬਦ ਪਰੋਸੈਸਰ]] * [[ਕੰਪਿਊਟਰ ਪਰੋਗਰਾਮਿੰਗ]] ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਦ ਅਤੇ ਸਰੋਤ== {{sisterlinks|ਕੰਪਿਊਟਰ}} * [http://www.sharpened.net/glossary/ Glossary of Computer and Internet Terms] * {{US patent|3120606}} -- "''Electronic numerical integrator and computer''" * [http://www.computerhistory.org Computer History Museum] * [http://www.obsoletecomputermuseum.org Pictures and information on old computers] * [http://www.webopedia.com/TERM/C/computer.html Definition of Computer @ Webopedia] * [http://old-computers.com/news/default.asp Old-Computers.com: Pictures, information, links and fun] * [http://www.compuforums.info/ Computer Bulletin Board System (BBS)] * [http://www.airhive.net/modules.php?name=Encyclopedia&op=list_content&eid=4 Common Computer Term Dictionary] <!--- The following link surely inappropriate here? * [http://www.svtc.org/ Welcome to Silicon Valley Toxics Coalition--www.svtc.org] - "Silicon Valley Toxics Coalition (SVTC) and its international network, the International Campaign for Responsible Technology, works to document and expose the hazards of the high-tech industry, to protect community, environmental and worker health, and to promote environmental and economic sustainability and accountability in the electronics industry, the fastest growing manufacturing sector in the world." ---> [[Category:ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ|*]] [[Category:ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ]] <!--Interlanguage links--> [[af:Rekenaar]] [[ar:حاسوب]] [[ast:Computadora]] [[bg:Компютър]] [[bn:গণকযন্ত্র (কমপিউটার)]] [[br:Urzhiataer]] [[bs:Računar]] [[ca:Ordinador]] [[cs:Počítač]] [[cy:Cyfrifiadur]] [[da:Computer]] [[de:Computer]] [[en:Computer]] [[eo:Komputilo]] [[es:Computadora]] [[et:Arvuti]] [[fa:رایانه]] [[fi:Tietokone]] [[fo:Telda]] [[fr:Ordinateur]] [[fur:Ordenadôr]] [[fy:Kompjûter]] [[gd:Coimpiutaireachd]] [[gl:Ordenador]] [[he:מחשב]] [[hu:Számítógép]] [[ia:Computator]] [[id:Komputer]] [[io:Ordinatro]] [[is:Tölva]] [[it:Computer]] [[iu:ᖃᕋᓴᐅᔭᖅ]] [[ja:コンピュータ]] [[ko:컴퓨터]] [[ku:Komputer]] [[la:Computatrum]] [[lb:Computer]] [[li:Computer]] [[ln:Esálela]] [[lo:ຄອມພິວເຕີ]] [[lt:Kompiuteris]] [[lv:Datori]] [[mg:Mpikajy]] [[ml:കംപ്യുട്ടര്‍]] [[ml:കംപ്യൂട്ടര്‍]] [[ms:Komputer]] [[my:က္ဝန္‌ပ္ရူတာ]] [[nds:Reekner]] [[nl:Computer]] [[nn:Datamaskin]] [[no:Datamaskin]] [[nv:Béésh bee ak'e'elchíhí t'áá bí nitsékeesígíí]] [[pl:Komputer]] [[pt:Computador]] [[ro:Computer]] [[ru:Компьютер]] [[se:Dator]] [[simple:Computer]] [[sk:Počítač]] [[sl:Računalnik]] [[sq:Kompjuteri]] [[sr:Рачунар]] [[sv:Dator]] [[ta:கணினி]] [[te:కంప్యూటరు]] [[th:คอมพิวเตอร์]] [[tl:Kompyuter]] [[tr:Bilgisayar]] [[uk:Комп'ютер]] [[ur:شمارندہ]] [[vi:Máy tính]]{{Link FA|vi}} [[yi:קאמפיוטער]] [[zh:電子計算機]] 1560 5223 2005-09-29T09:27:51Z Aalam 19 :''ਇਹ ਲੇਖ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਰਸਾਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ [[Astronomy (magazine)]] ਵੇਖੋ।'' [[image:moon.crater.arp.750pix.jpg|thumb|right|275px|Lunar astronomy: the large crater is [[Daedalus (crater)|Daedalus]], photographed by the crew of [[Apollo 11]] as they circled the [[Moon]] in 1969. Located near the center of the [[Far side (Moon)|far side]] of Earth's Moon, its diameter is about 58 miles (93 km).]] {{portal}} '''ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ''' ([[Greek language|Greek]]: αστρονομία = άστρον + [[nomos|νόμος]], ''astronomia'' = ''astron'' + ''nomos'', ਸ਼ਬਦੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ''"[[ਤਾਰਾ|ਤਾਰਿਆਂ]] ਦੇ [[ਕਾਨੂੰਨ]]"'') ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਅਰਸ਼ੀ [[ਵਿਗਿਆਨ] ਦੀ ਦੁਨਿਆਂ ਹੈ। It studies the [[Cosmology|origins]], [[Galaxy formation and evolution|evolution]], and [[Astrophysics|physical]] and [[chemical]] properties of celestial objects. In short, Astronomy is about finding out what is going on beyond Earth. Astronomy is one of the oldest sciences, with a scientific methodology existing at the time of [[Ancient Greece]] and advanced observation techniques possibly much earlier (see [[archaeoastronomy]]). Astronomy is one of the few sciences where [[amateur astronomy|amateurs]] can still play an active role, especially in the discovery and monitoring of transient [[phenomena]]. Astronomy is not to be confused with [[astrology]], which assumes that people's destiny and human affairs in general are correlated to the apparent positions of astronomical objects in the sky -- although the two fields share a common origin, they are quite different; astronomers embrace the [[scientific method]], while astrologers do not. == ਭਾਗ == In [[ancient Greece]] and other early civilizations, astronomy consisted largely of [[astrometry]], measuring positions of stars and planets in the sky. Later, the work of [[Johannes Kepler|Kepler]] and [[Isaac Newton|Newton]], whose work led to the development of [[celestial mechanics]], mathematically predicting the motions of celestial bodies interacting under gravity, and [[solar system]] objects in particular. Much of the effort in these two areas, once done largely by hand, is highly automated nowadays, to the extent that they are rarely considered as independent disciplines anymore. Motions and positions of objects are now more easily determined, and modern astronomy is more concerned with observing and understanding the actual physical nature of celestial objects. Since the twentieth century, the field of professional astronomy has split into [[observational astronomy]] and [[theoretical astrophysics]]. Although most astronomers incorporate elements of both into their research, because of the different skills involved, most professional astronomers tend to specialize in one or the other. Observational astronomy is concerned mostly with acquiring data, which involves building and maintaining instruments and processing the resulting information; this branch is at times referred to as "astrometry" or simply as "astronomy". Theoretical astrophysics is concerned mainly with ascertaining the observational implications of different models, and involves working with computer or analytic models. The fields of study can also be categorized in other ways. Categorization by the region of space under study (for example, Galactic astronomy, Planetary Sciences); by subject, such as star formation or cosmology; or by the method used for obtaining information. === ਵਿਸ਼ੇ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ਼ ਨਾਲ === [[image:dust.devil.mars.arp.750pix.jpg|thumb|right|250px|Planetary astronomy, or Planetary Sciences: a [[dust devil]] on [[Mars (planet)|Mars]]. Photographed by [[Mars Global Surveyor]], the long dark streak is formed by a moving swirling column of Martian atmosphere (with similarities to a terrestrial [[tornado]]). The dust devil itself (the black spot) is climbing the crater wall. The streaks on the right are sand dunes on the crater floor.]] * [[Astrometry]]: the study of the position of objects in the sky and their changes of position. Defines the system of coordinates used and the [[kinematics]] of objects in our galaxy. * [[Astrophysics]]: the study of physics of the universe, including the physical properties ([[luminosity]], [[density]], [[temperature]], [[Chemistry|chemical composition]]) of astronomical objects. * [[Cosmology]]: the study of the origin of the universe and its evolution. The study of cosmology is theoretical astrophysics at its largest scale. * [[Galaxy formation and evolution]]: the study of the formation of the galaxies, and their evolution. * [[Galactic astronomy]]: the study of the structure and components of our galaxy and of other galaxies. * [[Extragalactic astronomy]]: the study of objects (mainly galaxies) outside our galaxy. * [[Stellar astronomy]]: the study of the stars. * [[Stellar evolution]]: the study of the evolution of stars from their formation to their end as a stellar remnant. * [[Star formation]]: the study of the condition and processes that led to the formation of stars in the interior of gas clouds, and the process of formation itself. * [[Planetary Sciences]]: the study of the [[planet|planets]] of the [[Solar System]]. * [[Astrobiology]]: the study of the advent and evolution of biological systems in the Universe. ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭਾਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: * [[Archaeoastronomy]] * [[Astrochemistry]] * [[Astrosociobiology]] * [[Astrophilosophy]] See the [[list of astronomical topics]] for a more exhaustive list of astronomy-related pages. === ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਰਾਪਤੀ ਦੇ ਢੰਗ === [[Image:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|thumb|250px|[[Radio telescope]]s are among many different tools used by astronomers]] :''Main article:'' [[Observational astronomy]]. In astronomy, [[information]] is mainly received from the detection and analysis of [[electromagnetic radiation]] and [[photon|photons]], but information is also carried by [[cosmic ray]]s, [[neutrino|neutrinos]], [[meteor|meteors]], and, in the near future, [[gravitational wave|gravitational waves]] (see [[LIGO]] and [[LISA (astronomy)|LISA]]). A traditional division of astronomy is given by the region of the [[electromagnetic spectrum]] observed: * [[Optical astronomy]] is the part of astronomy that uses specialized equipment to detect and analyze [[light]] in and slightly around the [[wavelength]]s that can be detected with the [[eye]]s (about 400 - 800 nm). The most common tool is the [[telescope]], with [[electronic imager]]s and [[spectrograph]]s. * [[Infrared astronomy]] deals with the detection and analysis of infrared radiation (wavelengths longer than red light). The most common tool is the [[telescope]] but with the instrument optimized for infrared. [[Space telescope]]s are also used to eliminate noise (electromagnetic interference) from the atmosphere. * [[Radio astronomy]] detects [[radiation]] of millimetre to dekametre wavelength. The receivers are similar to those used in [[radio]] broadcast transmission but much more sensitive. See also [[Radio telescope]]s. * [[High-energy astronomy]] includes X-ray astronomy, gamma-ray astronomy, and extreme UV (ultraviolet) astronomy, as well as studies of neutrinos and cosmic rays. Optical and radio astronomy can be performed with ground-based [[observatory|observatories]], because the [[Earth's atmosphere|atmosphere]] is transparent at the wavelengths being detected. Infrared light is heavily absorbed by [[water vapor]], so infrared observatories have to be located in high, dry places or in space. The atmosphere is opaque at the wavelengths used by [[X-ray astronomy]], [[gamma-ray astronomy]], [[UV astronomy]] and (except for a few wavelength "windows") [[Far infrared astronomy]], so observations must be carried out mostly from [[balloon]]s or [[space observatory|space observatories]]. Powerful [[gamma ray]]s can, however be detected by the large [[air shower (physics)|air shower]]s they produce, and the study of [[cosmic ray]]s can also be regarded as a branch of astronomy. == ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ == [[image:grav.lens1.arp.750pix.jpg|thumb|right|260px|Extragalactic astronomy: [[gravitational lensing]]. This image shows several blue, loop-shaped objects that are multiple images of the same galaxy, duplicated by the gravitational lens effect of the cluster of yellow galaxies near the photograph's center. The lens is produced by the cluster's gravitational field that bends light to magnify and distort the image of a more distant object.]] :''Main article: [[History of astronomy]].'' In early times, astronomy only comprised the observation and predictions of the motions of the naked-eye objects. Aristotle said that the Earth was the center of the Universe and everything rotated around it in orbits that were perfect circles. Aristotle had to be right because people thought that Earth had to be in the center with everything rotating around it because the wind would not scatter leaves, and birds would only fly in one direction. For a long time, people thought that Aristotle was right, but it is probable that Aristotle accidentally did more to hinder our knowledge than help it. The [[Rigveda]] refers to the 27 [[constellations]] associated with the motions of the sun and also the 12 [[Zodiac|zodiacal]] divisions of the sky. The [[Hellenic civilization|ancient Greeks]] made important contributions to astronomy, among them the definition of the [[apparent magnitude|magnitude]] system. The [[Bible]] contains a number of statements on the position of the earth in the universe and the nature of the stars and planets, most of which are poetic rather than literal; see [[Biblical cosmology]]. In [[500|500 AD]], [[Aryabhata]] presented a mathematical system that described the earth as spinning on its axis and considered the motions of the planets with respect to the sun. Observational astronomy was mostly stagnant in [[Middle Ages|medieval]] [[Europe]], but flourished in the [[Iran|Iranian]] world and other parts of Islamic realm. The late [[9th century]] Persian astronomer [[al-Farghani]] wrote extensively on the motion of celestial bodies. His work was translated into [[Latin]] in the [[12th century]]. In the late [[10th century]], a huge [[observatory]] was built near [[Tehran]], [[Persian Empire|Persia]] (now [[Iran]]), by the Persian astronomer [[al-Khujandi]], who observed a series of [[meridian (astronomy)|meridian]] [[astronomical transit|transit]]s of the Sun, which allowed him to calculate the [[axial tilt|obliquity]] of the [[ecliptic]]. Also in Persia, [[Omar Khayyám]] performed a reformation of the [[calendar]] that was more accurate than the [[Julian Calendar|Julian]] and came close to the [[Gregorian calendar|Gregorian]]. [[Abraham Zacuto]] was responsible in the 15th century for the adaptations of astronomical theory for the practical needs of Portuguese caravel expeditions. During the [[Renaissance]], [[Copernicus]] proposed a [[heliocentric model]] of the [[Solar System]]. His work was defended, expanded upon, and corrected by [[Galileo Galilei]] and [[Johannes Kepler]]. Galileo added the innovation of using [[telescope]]s to enhance his observations. Kepler was the first to devise a system that described correctly the details of the motion of the planets with the Sun at the center. However, Kepler did not succeed in formulating a theory behind the laws he wrote down. It was left to [[Sir Isaac Newton|Newton's]] invention of [[celestial dynamics]] and his [[gravity|law of gravitation]] to finally explain the motions of the [[planet]]s. Newton also developed the [[reflecting telescope]]. Stars were found to be faraway objects. With the advent of [[spectroscopy]] it was proved that they were similar to our own sun, but with a wide range of [[temperature]]s, [[mass]]es, and sizes. The existence of our [[galaxy]], the [[Milky Way]], as a separate group of stars was only proven in the [[20th century]], along with the existence of "external" galaxies, and soon after, the [[expansion]] of the [[universe]], seen in the recession of most galaxies from us. Modern astronomy has also discovered many exotic objects such as [[quasar]]s, [[pulsar]]s, [[blazar]]s and [[radio galaxy|radio galaxies]], and has used these observations to develop physical theories which describe some of these objects in terms of equally exotic objects such as [[black hole]]s and [[neutron star]]s. [[Physical cosmology]] made huge advances during the 20th century, with the model of the [[Big Bang]] heavily supported by the evidence provided by astronomy and physics, such as the [[cosmic microwave background radiation]], [[Hubble's Law]], and [[Big Bang nucleosynthesis|cosmological abundances of elements]]. == ਤਾਰਾ-ਵਿਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਕਾਲ == [[image:ant.nebula.arp.600pix.jpg|thumb|right|260px|Stellar astronomy, Stellar Evolution: The [[Mz3|Ant planetary nebula]]. Ejecting gas from the dying center star shows symmetrical patterns unlike the chaotic patterns of ordinary explosions.]] * [[Timeline of artificial satellites and space probes|Artificial satellites and space probes]] * [[Timeline of astronomical maps, catalogs, and surveys|Astronomical maps, catalogs, and surveys]] * [[Timeline of the Big Bang|Big Bang]] * [[Timeline of black hole physics|Black hole physics]] * [[Timeline of cosmic microwave background astronomy|Cosmic microwave background astronomy]] * [[Timeline of cosmology|Cosmology]] * [[Timeline of galaxies, clusters of galaxies, and large scale structure|Galaxies, clusters of galaxies, and large scale structure]] * [[Timeline of the interstellar medium and intergalactic medium|Interstellar medium and intergalactic medium]] * [[Timeline of natural satellites|Natural satellites]] * [[Timeline of other background radiation fields|Other background radiation fields]] * [[Timeline of solar astronomy|Solar astronomy]] * [[Timeline of solar system astronomy|Solar system astronomy]] * [[Timeline of stellar astronomy|Stellar astronomy]] * [[Timeline of telescopes, observatories, and observing technology|Telescopes, observatories, and observing technology]] * [[Timeline of the Universe|Universe]] * [[Timeline of white dwarfs, neutron stars, and supernovae|White dwarfs, neutron stars, and supernovae]] == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * '''[[List of astronomical topics]]''' * [[Astronomer|Astronomers and Astrophysicists]] * [[Cycles#Astronomical_cycles|Astronomical cycles]] * [[Astronomical naming conventions]] * [[Astronomical object]] * [[:Category:Astronomical observatories|Astronomical observatories]] * [[:Category:Astronomy organizations|Astronomy organizations]] * [[Astronomical symbols]] * [[Space science]] * [[Celestial navigation]] === ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਦ === * [[Binoculars]] * [[Telescope]] * [[Computers]] * [[Calculator]] * [[Observatory]] * [[Space observatory]] * [[Maksutov telescope]] == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== {{sisterlinks|Astronomy}} * [http://www.dailyastronomy.com/ Astronomy News] - Daily Astronomy provides current news and information pertaining to all areas of astronomy, plus free news feeds for webmasters. === ਸੰਗਠਨ === * [http://www.aavso.org/ American Association of Variable Star Observers] * [http://www.aas.org/ American Astronomical Society] * [http://www.astrosociety.org/ Astronomical Society of the Pacific] * [http://www.saao.ac.za/assa/ Astronomical Society of Southern Africa] * [http://www.assne.org/ Astronomical Society of Southern New England] * [http://ciclops.lpl.arizona.edu/ Cassini Imaging Laboratory] - Stunning images of the planets taken by the Cassini exploratory spacecraft * [http://www.astro.cz/ Czech Astronomical Society] * [http://www.drastronomy.com/ Durham Region Astronomical Association] * [http://www.eso.org/ European Southern Observatory] * [http://www.hawastsoc.org/ Hawaiian Astronomical Society] * [http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/ Herzberg Institute of Astrophysics] * [http://www.iucaa.ernet.in/ Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics] * [http://www.noao.edu/ National Optical Astronomy Observatories] * [http://www.nyaa-starfest.com/ North York Astronomical Association] * [http://open-site.org/Science/Astronomy/ Open Encyclopedia Project] - Astronomy Section. * [http://www.rasc.ca/ Royal Astronomical Society of Canada] * [http://www.ras.org.uk/ Royal Astronomical Society (UK)] * [http://www.rasnz.org.nz/ Royal Astronomical Society of New Zealand] * [http://www.slasonline.org/ Saint Louis Astronomical Society] * [http://www.astrophysical.org/ Scientia Astrophysical Organization] * [http://www.popastro.com/ Society for Popular Astronomy (UK)] * [http://www.iayc.org/ International Astronomy Youth Camp (IAYC)] === ਹਵਾਲਾ: ਫਾਰਮੂਲੇ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਅੰਕ === * [http://www.jqjacobs.net/astro/astrofor.html Astronomy Formulas] * [http://www.jqjacobs.net/astro/astro.html Astronomical Constants Index] * [http://ads.harvard.edu/books/hsaa/ Zombeck's ''Handbook of Space Astronomy and Astrophysics''] === ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਪਰਕ === * [http://www.astroclubul.org/emilneata Deep Sky Astronomy] * [http://www.absoluteastronomy.com Astronomy facts and information] * [http://www.astrometry.org Astrometry and Celestial Mechanics] * [http://www.facts-and-figures.org/html/astronomy.php Astronomy sites for educators] * [http://www.wissen-news.de Astronomy news] (ger.) * [http://xxx.lanl.gov/ Los Alamos Astrophysics e-Print Database] * [http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ Astronomy Picture of the Day] * [http://www.phys-astro.sonoma.edu/BruceMedalists/ Bruce Medalists (annual astronomical award since 1898)] * [http://physics.unr.edu/grad/welser/astro/arab.html Islamic and Arab Astronomy] * [http://www.site.uottawa.ca:4321/astronomy/index.html University of Ottawa's Astronomy Knowledge Base] * [http://www.space.com Space.com] A popular site for Astronomy * [http://www.auroresboreales.com About northern lights] * [http://www.universetoday.com Universe Today] Space and astronomy news * [http://virtualsky.org/index.html Virtual Sky] A portal to images of the night sky * [http://nightskylive.net NightSky Live] NSL Project Home * [http://jumk.de/astronomie/astronomy.shtml About stars and planets] [[Category:ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ| ]] {{Natural sciences-footer}} [[af:Sterrekunde]] [[am:ሥነ፡ፈለክ፡(አስትሮኖሚ)]] [[ar:فلك]] [[an:Astronomía]] [[ast:Astronomía]] [[bg:Астрономия]] [[bn:জ্যোতির্বিদ্যা]] [[bs:Astronomija]] [[br:Astronomi]] [[ca:Astronomia]] [[co:Astronomia]] [[cv:Астрономи]] [[cs:Astronomie]] [[cy:Seryddiaeth]] [[da:Astronomi]] [[de:Astronomie]] [[et:Astronoomia]] [[el:Αστρονομία]] [[es:Astronomía]] [[eo:Astroscienco]] [[eu:Astronomia]] [[fa:ستاره‌شناسی]] [[fr:Astronomie]] [[fy:Stjerrekunde]] [[ga:Réalteolaíocht]] [[gl:Astronomía]] [[gu:ખગોળ શાસ્ત્ર]] [[ko:천문학]] [[hi:खगोल शास्त्र]] [[hr:Astronomija]] [[ht:Astwonomi]] [[io:Astronomio]] [[id:Astronomi dan Astrofisika]] [[ia:Astronomia]] [[ie:Astronomie]] [[is:Stjörnufræði]] [[it:Astronomia]] [[he:אסטרונומיה]] [[jv:Astronomi]] [[ka:ასტრონომია]] [[sw:Unajimu]] [[ku:Astronomî]] [[kw:Astronymyl]] [[la:Astronomia]] [[lv:Astronomija]] [[lt:Astronomija]] [[lb:Astronomie]] [[li:Sjtarrekónde]] [[hu:Csillagászat]] [[mo:Астрономие_ши_астрофизикэ]] [[ms:Astronomi]] [[mt:Astronomija]] [[nl:Astronomie]] [[ne:ज्योतिष]] [[nds:Astronomie]] [[ja:天文学]] [[no:Astronomi]] [[nn:Astronomi]] [[oc:Astronomia]] [[pam:Astronomia]] [[pa:ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ]] [[pl:Astronomia]] [[pt:Astronomia]] [[ro:Astronomie şi astrofizică]] [[ru:Астрономия]] [[sco:Astronomie]] [[sq:Astronomia]] [[scn:Astronumia]] [[simple:Astronomy]] [[sk:Astronómia]] [[sl:Astronomija]] [[sr:Астрономија]] [[su:Astronomi]] [[fi:Tähtitiede]] [[sv:Astronomi]] [[tl:Astronomiya]] [[ta:வானியல்]] [[th:ดาราศาสตร์]] [[vi:Thiên văn học]] [[tr:Gökbilim]] [[uk:Астрономія]] [[vo:Stelav]] [[war:Astronomiya]] [[yi:אַסטראָנמיע]] [[zh:天文学]] 1561 5246 2005-09-30T06:35:38Z Aalam 19 {| class="toccolours" style="float: right; border-collapse: collapse; margin: 0em 1em;" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |+ '''ਡਾ. ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ''' |style="background:#efefef;" align="center" colspan="2"| [[Image:Manmoha.jpg|200px]] |- ! ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ | [[22 ਮਈ]], [[2004]] |- ! ਪੁਰਾਣੇ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ | [[ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ]] |- !ਜਨਮ ਮਿਤੀ | [[26 ਸਤੰਬਰ]], [[1932]] |- ! ਜਨਮ ਥਾਂ | [[ਗਾਹ]], [[ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] |- ! [[ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ]] | [[ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਕਾਂਗਰਸ (ਇੰ)]] |- ! ਅਹੁਦਾ ਕਰਮ | 14ਵੇਂ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |} '''Dr. Manmohan Singh''' ([[Gurmukhi]]: &#2606;&#2600;&#2606;&#2635;&#2617;&#2600; &#2616;&#2623;&#2672;&#2584;, [[Devanagari]]: &#2350;&#2344;&#2350;&#2379;&#2361;&#2344; &#2360;&#2367;&#2306;&#2361;) is the fourteenth, and current, [[Prime Minister of India|Prime Minister]] of [[India]]. He was born on [[26 September]], [[1932]], Gah, West Punjab (now in [[Pakistan]]) and is member of the left-of-centre [[Indian National Congress]] party. A [[Sikh]] by faith, Singh was sworn in on [[May 22]], [[2004]]. A rather low-key politician, Manmohan Singh enjoys a "squeaky clean" image and was advisor to opposition chief [[Sonia Gandhi]] throughout the election campaign in [[2004]] and their time in the opposition. He was awarded the [[Outstanding Parliamentarian Award]] in [[2002]]. Singh's elevation to the most important national office came when Sonia Gandhi herself refused to take the top job, in view of the massive opposition she could have faced on account of her Italian antecedents. Although many critics and opposition leaders routinely criticize Gandhi as being the real power, or indeed a de-facto ruler, Singh is held in high esteem, and regard, all over the country and the world. Singh has been married since [[1958]]; he and his wife have three daughters. ==ਆਰਥਿਕ ਮੁੜ-ਤਿਆਰੀ== Singh is regarded as the architect of India's original economic reform programme. His policies of economic liberalization, serving in his capacity as [[Finance Minister]] under the government of [[Narasimha Rao]] in the early [[1990s]], brought the country back from a looming economic bankruptcy. Now the country is enjoying record economic growth on the foundations laid by him. Singh is an [[economist]] by training, and has formerly served in the [[International Monetary Fund]]. He was educated at [[Nuffield College, Oxford]], [[St John's College, Cambridge]] and [[Punjab University]]; he holds a doctorate in economics from Oxford. Although his economic policies - which included the reduction of several redundant socialist policies - were widely popular, especially among the middle class, Singh lost his seat to the [[Lok Sabha]] from South [[Delhi]] in [[1999]]. He was also a member of the [[Rajya Sabha]] from [[Assam]] since [[1991]] and the upper house leader of the opposition from [[1998]] - [[2004]] when India was governed by the right-of-center [[Bharatiya Janata Party]], or BJP. Although an economic modernization plan presented by Singh was rejected by the Congress Party, which avowed itself to socialism, the reforms he introduced are regarded as primarily responsible for the present economic boom the country enjoys, and considered irreversible in face of the real progress achieved. ==ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਜਮ== Dr. Manmohan Singh, an economic bureaucrat, was the Governor of the [[Reserve Bank of India]] in the late 1980s. In 1991, he was asked to head the Finance Ministry by Prime Minister [[Narasimha Rao]], who was aware of an acute economic crisis due to decades of stagnant socialist policies and a government riddled by fractious alliances, corruption and imcompetence. The crisis was so bad that the Government was about to mortgage its gold reserves to the Bank of England to obtain the cash reserves to run the country. All this while more than 400 million people starved and struggled in poverty and miserable living conditions. Achieving an economic turn-around in two years, Dr. Singh was hailed as a hero, although the Rao administration was unpopular thanks to scandals, its parliamentary status as a minority government, and religious violence all over the country. Although its dissolution in 1996 marked the end of Rao's political career, Dr. Singh exited without bruises. Dr. Singh stayed with the Congress Party despite continuous marginalization and defeats in the elections of 1996, 1998 and 1999. He did not join the rebels in a major split which occurred in 1999, when many major Congress leaders objected to Sonia Gandhi's rise as Congress President and Leader of the Opposition. Being touted as the Congress choice for the PM's job, she became a target for nationalists who objected to her Italian birth. It seemed that a party which turned to old links to the Nehru-Gandhi dynasty and a foreigner for political leadership had no future or potential to look forward to. But Singh continued as a prominent leader, rising in confidence and helping to revamp the party's platform and organization. The Congress alliance won a surprisingly high number of seats in the Parliamentary elections of [[2004]], owing to a nationwide disenchantment of millions of poorer citizens with the BJP's focus on the surging middle-class, and also its dismal record in handling religious tensions. The [[Left Front]] decided to support a Congress alliance government from outside in order to keep the "communal forces" out of power. [[Sonia Gandhi]] was elected leader of the [[Congress Parliamentary Party]] and was expected to become the Prime Minister but in a surprise move, declined to accept the post and instead nominated Dr. Manmohan Singh as Prime Minister. There were protests within the Congress about her refusal but eventually people accepted her decision and the allies too accepted her choice. Singh secured the nomination for prime minister on [[May 19]], [[2004]] when [[President of India|President]] [[Abdul Kalam|A.P.J. Abdul Kalam]] officially asked him to form a government. Although most expected him to head the Finance Ministry himself, he did not do so. His political mentor Sonia Gandhi retains absolute control over the MPs and organization of the Congress Party. His appointment is notable as it comes 20 years after India witnessed significant tensions between the Indian central government and the Punjabi Sikh community. After Congress Party Prime Minister [[Indira Gandhi]], the mother-in-law of [[Sonia Gandhi]], ordered central government troops to storm the [[Golden Temple]] (the holiest site in Sikhism) in [[Amritsar]], [[Punjab]] to quell a separatist movement, she was assassinated by her Sikh bodyguards. The result was a tremendous nationwide crisis in which many innocent Sikhs were murdered in riots. ==ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਐਹਲਦਾਰੀ== [[image:Vicente_Fox_Singh.jpg|right|thumb|[[Mexico|Mexican]] president [[Vicente Fox]] and Manmohan Singh]] Singh has been Prime Minister for little over a year, and his remains a fairly popular government. His image is of an intellectual, a political leader of integrity (a common public perception denounces virtually every other as corrupt and tainted), compassionate and attentive to common people. Although legislative achievements have been few and the Congress-led alliance is routinely hampered by conflicts and scandals, Singh's administration has focused on reducing the fiscal deficit, providing debt-relief to poor farmers, extending social programs and advancing the pro-industry economic and tax policies that have launched the country on a major economic expansion course since 2002. Being a Sikh from a secular-socialist party, Singh has been the image of the Congress campaign to defuse religious tensions and conflicts and bolster political support from minorities like Muslims, Christians, and of course, Sikhs. The Prime Minister's foreign policy has been to continue the new peace process with Pakistan initiated by his predecessor, [[Atal Behari Vajpayee]]. Exchange visits by top leaders from both countries have highlighted this year, as has reduced terrorism and increased prosperity in the state of Kashmir. The peace process has also been used by the government to build stronger relations with the United States, China and European nations. But the Government suffered a setback when it lost the support of a key ally, Russia, for its bid for a permanent membership to the [[U.N. Security Council]] with veto privileges. Plans to expand the Council and reform the U.N. did not empower the nation's role as an Asian leader, although foreign leaders and its own hail it as the next Asian economic and strategic giant. ===ਕੇਂਦਰੀ=== {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" align="left" !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|'''MINISTRY'''||align="left"|'''NAME''' |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |[[Prime Minister of India|Prime Minister]] || '''[[Manmohan Singh]]''' |- |[[Finance Minister]] || '''[[P. Chidambaram]]''' |- |Defence || '''[[Pranab Mukherjee]]''' |- |External Affairs || '''[[K. Natwar Singh]]''' |- |Home Affairs || '''[[Shivraj Patil]]''' |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |Petroleum and Natural Gas || '''[[Mani Shankar Aiyar]]''' |- |Civil Aviation || '''[[Praful Patel]]''' |- |Commerce and Industry || '''[[Kamal Nath]]''' |- |Human Resource Development || '''[[Arjun Singh]]''' |- |Agriculture, Consumer Affairs || '''[[Sharad Pawar]]''' |- |Science and Technology || '''[[Kapil Sibal]]''' |- |Communications and IT || '''[[Dayanidhi Maran]]''' |- |Law and Justice || '''[[H. R. Bhardwaj]]''' |- |Parliamentary Affairs || '''[[Ghulam Nabi Azad]]''' |- |I&B, Culture || '''[[S. Jaipal Reddy]]''' |- |Comapany Affairs || '''[[Prem Chand Gupta]]''' |- |Tourism || '''[[Renuka Chowdhury]]''' |- |Statistics & Program Implementation || '''[[Oscar Fernandes]]''' |- |Urban Employment || '''[[Kumari Selja]]''' |- |Health and Family Welfare || '''[[Anbumani Ramadoss]]''' |} {| cellpadding="1" cellspacing="4" style="margin:3px; border:3px solid #000000;" align="right" !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|'''Continued''' |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |Shipping, Highways || '''[[T. R. Baalu]]''' |- |Food Processing Industries || '''[[S. K. Sahay]]''' |- |Overseas Indian Affairs || '''[[Jagdish Tytler]]''' |- |Rural Development || '''[[Raghuvansh P. Singh]]''' |- |Water Resources || '''[[P. R. Dasmunshi]]''' |- |Power || '''[[P. M. Sayeed]]''' |- |Textiles || '''[[Shankersinh Vaghela]]''' |- |Social Justice & Empowerment || '''[[Meira Kumar]]''' |- |Non-Conventional Energy || '''[[Vilas Muttemwar]]''' |- |Heavy Industries & PSEs || '''[[Santosh Mohan Dev]]''' |- |Chemicals, Fertilizers, Steel || '''[[Ram Vilas Paswan]]''' |- |Small Scale Industries || '''[[Mahavir Prasad]]''' |- |Railways || '''[[Lalu Prasad Yadav]]''' |- |Mines || '''[[Sish Ram Ola]]''' |- |Labour and Employment || '''[[K. C. Rao]]''' |- |Tribal Affairs, Doner || '''[[P. R. Kyndiah]]''' |- |Environment and Forests || '''[[A. Raja]]''' |} <br clear="all"> ==ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ== [[Image:manmohan_singh_with_rice.jpg|thumb|280px|Manmohan Singh with [[Condoleezza Rice]].]] * First Class Honours degree in Economics, [[University of Cambridge]], ([[1957]]) * Punjab University, [[Chandigarh]], [[India]] ** Senior Lecturer, Economics ([[1957]]-[[1959]]) ** Reader ([[1959]]-[[1963]]) ** Professor ([[1963]]-[[1965]]) * D.Phil in Economics, [[Nuffield College, Oxford|Nuffield College]] at [[Oxford University]], ([[1962]]) * [[Delhi School of Economics]], [[University of Delhi]] ** Professor of International Trade ([[1969]]-[[1971]]) ** Honorary Professor ([[1996]]) * Economic Advisor, Ministry of Foreign Trade, [[India]] ([[1971]]-[[1972]]) * Chief Economic Advisor, Ministry of Finance, India, ([[1972]]-[[1976]]) * Honorary Professor, [[Jawaharlal Nehru University]], [[New Delhi]] ([[1976]]) * Director, [[Reserve Bank of India]] ([[1976]]-[[1980]]) * Director, [[Industrial Development Bank of India]] ([[1976]]-[[1980]]) * Secretary, Ministry of Finance (Department of Economic Affairs), [[Government of India]], ([[1977]]-[[1980]]) * Governor, Reserve Bank of India ([[1982]]-[[1985]]) * Deputy Chairman, Planning Commission of India, ([[1985]]-[[1987]]) * Advisor to [[Prime Minister of India]] on Economic Affairs ([[1990]]-[[1991]]) * Finance Minister of India, ([[June 21]], [[1991]] - [[May 15]], [[1996]]) * [[Leader of the Opposition]] in the [[Rajya Sabha]] * [[Prime Minister of India]] ([[May 22]],[[2004]] - Present) {{start box}} {{succession box| before=[[I. G. Patel]]| title=[[List of RBI governors|Governor of the Reserve Bank of India]]| years=1982&ndash;1985| after=[[A. Ghosh]] }} {{succession box| before=[[P. V. Narasimharao]]| title=[[List of deputy chairpersons of the planning commission of India|Deputy chairperson of the planning commission of India]]| years=1985&ndash;1987| after=[[P. Shiv Shanker]] }} {{succession box| before=[[Atal Behari Vajpayee]]| title=[[Prime Minister of India]]| years=2004&ndash;| after=Current Incumbent }} {{succession box| before=[[Atal Behari Vajpayee]]| title=[[Prime Minister of India|Chairperson of the planning commission of India]]| years=2004&ndash;| after=Current Incumbent }} {{end box}} ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== * [http://pmindia.nic.in/ Prime Minister's Office] - Official page includes [http://pmindia.nic.in/meet.htm profile], etc * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3725357.stm India's architect of reforms - BBC NEWS] * [http://www.nilacharal.com/enter/celeb/manmohansingh.html Profile of Manmohan Singh from Nilacharal] {{ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ}} [[Category:1932 ਜਨਮ|ਮਨਮੋਹਨ, ਸਿੰਘ]] [[Category:Alumni of St. John's College, Cambridge|Singh, Manmohan]] [[Category:Current national leaders]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ]] [[Category:RBI ਦੇ ਗਵਰਨਰ]] [[Category:ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ|ਮਨਮੋਹਨ, ਸਿੰਘ]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] [[bg:Манмохан Сингх]] [[de:Manmohan Singh]] [[es:Manmohan Singh]] [[eo:Manmohan SINGH]] [[fr:Manmohan Singh]] [[gl:Manmohan Singh]] [[hi:मनमोहन सिंह]] [[kn:ಮನಮೋಹನ್ ಸಿ೦ಗ್]] [[ja:マンモハン・シン]] [[pa:ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ]] [[no:Manmohan Singh]] [[ru:Манмохан Сингх]] [[sa:मनमोहन सिंह]] [[fi:Manmohan Singh]] [[sv:Manmohan Singh]] [[ta:மன்மோகன் சிங்]] [[zh:曼莫汉·辛格]] 1562 5226 2005-09-29T09:50:28Z Aalam 19 {{ਸ਼ੀਤ ਜੰਗ}} :''ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦੇ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਲਈ [[ਸ਼ੀਤ ਜੰਗ (ਜੰਗ))]] ਨੂੰ ਵੇਖੋ। {{TotallyDisputed}} '''ਸ਼ੀਤ ਜੰਗ (ਕੋਲਡ ਵਾਰ) Cold War''' ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ, ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ]] ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ''ਸ਼ੀਤ ਜੰਗ'' ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਕਿ ਇਹ ਮਹਾਂ-ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਲੜਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਗਿਆ ("ਗਰਮ" ਜੰਗ)। The Cold War was waged by means of economic pressure, selective aid, diplomatic maneuver, propaganda, assassination, intimidation, low-intensity military operations, and full-scale [[proxy war]] from [[1947]] until the collapse of the Soviet Union in [[1991]]. The Cold War saw the largest conventional and the first nuclear arms race in history. The term was popularized by the U.S. political adviser and financier [[Bernard Baruch]] in April 1947 during a debate on the [[Truman Doctrine]]. ==ਵਿਸ਼ੇਸਤਾਵਾਂ== [[Image:Vietcong.jpg|thumb|right|[[Viet Cong]] casualties during the [[Vietnam War]]. After the balance of power in Europe was firmly established, proxy battles in the Third World became an arena of superpower competition.]] The '''Cold War''' is usually considered to have occurred approximately from the end of the strained alliance between the U.S. and the Soviet Union during the [[World War II]] until the [[History of the Soviet Union|breakup of the Soviet Union]] in [[1991]]. The [[Korean War]]; the [[Hungarian Revolution]]; the [[Bay of Pigs Invasion]] and [[Cuban Missile Crisis]]; the [[Vietnam War]]; the [[Soviet invasion of Afghanistan|Afghan War]]; and CIA-assisted military coups against governments in [[Iran]] ([[1953]]), [[Guatemala]] ([[1954]]), and civil wars in countries such as [[Angola]] and [[El Salvador]], were some of the occasions when the tension related to the Cold War took the form of an armed conflict. In those conflicts, the major powers operated in good part by arming or funding surrogates, a development that lessened direct impact on the populations of the major powers. In the [[1970s]], the Cold War gave way to [[détente]] and a more complicated pattern of international relations in which the world was no longer split into two clearly opposed blocs. Less powerful countries had more room to assert their independence, and the two superpowers were partially able to recognize their common interest in trying to check the further spread and proliferation of nuclear weapons (''see'' [[SALT I]], [[SALT II]], [[Anti-Ballistic Missile Treaty]]). U.S.-Soviet relations would deteriorate once again in the late 1970s and early [[1980s]], but improved as the Soviet bloc started to unravel in the late 1980s. With the collapse of the Soviet Union in 1991, Russia lost the superpower status that it had won in the Second World War. [[Image:Berlinwall.jpg|thumb|right|A section of the now-defunct [[Berlin Wall]], a symbol of the Cold War-era division of Europe.]] In the strategic conflict between the United States and the Soviet Union a major arena was the [[strategy of technology]] (see also [[deterrence theory]]). It also involved covert conflict through acts of [[espionage]]. Beyond the actual killing of intelligence service personnel, the Cold War was heavily manifest in the concerns about [[nuclear weapon]]s. It was questioned as to if they were being mass produced and whether wars could really be deterred by the mere existence of nuclear weapons. Another manifestation was in the propaganda wars between the United States and the USSR. Indeed, it was far from certain that a global [[nuclear war]] would not result from smaller regional wars, which heightened the level of concern for each conflict. This tension shaped the lives of people around the world almost as much as the actual fighting did. One major hotspot of conflict was [[Germany]], particularly the city of [[Berlin]]. Arguably, the most vivid symbol of the Cold War was the [[Berlin Wall]]. The Wall isolated [[West Berlin]] (the portion of the city controlled by [[West Germany]] and the Allies) from [[East Berlin]] and the territory of [[East Germany]], which completely surrounded it. In practical terms, the [[Fulda Gap]] as the main land attack route into Western Europe for the Warsaw Pact, was an area of constant tension. The Korean peninsula remains a hotspot. The states [[North Korea]] and [[South Korea]] (and her allies) also technically remain at war because although a truce is in effect, no formal peace treaty was ever signed. As a result, tension still remains high on the Korean peninsula. ==ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦੌੜ== A major feature of the Cold War was the [[arms race]] between the [[Warsaw Pact]] and [[NATO]]. This race took place in many technological and military fields, resulting in many scientific discoveries. Particularly revolutionary advances were made in the field of [[nuclear weapons]] and [[rocketry]], which led to the [[space race]]. (Most or all of the rockets used to launch humans and satellites into orbit were originally military designs.) [[Image:Peacekeeper missile.jpg|right|thumb|250px|This missile, called the [[LG-118A Peacekeeper]], was one of the ICBMs deployed by the United States during the Cold War.]] Other fields in which arms races occurred include: [[jet fighter]]s, [[bomber]]s, [[chemical weapon]]s, [[biological weapon]]s, [[anti-aircraft warfare]], [[surface-to-surface missile]]s (including [[SRBM]]s and [[cruise missile]]s), [[inter-continental ballistic missile]]s (as well as [[IRBM]]s), [[anti-ballistic missile]]s, [[anti-tank weapon]]s, [[submarines]] and [[anti-submarine warfare]], [[submarine-launched ballistic missile]]s, [[electronic intelligence]], [[signals intelligence]], [[reconnaissance aircraft]] and [[spy satellites]]. All of these fields required massive technological and manufacturing investment. In many fields, the West created weapons with superior effectiveness, mainly due to their lead in [[digital computer]]s and reluctance to spend enough money to develop systems with brute force superiority. However, the Eastern bloc fielded a larger number of designs in each field and built a larger number of many types of weapons. One prominent feature of the nuclear arms race, supported in particular by the deployment of nuclear [[ICBM]]s, was the concept of deterrence via [[mutually assured destruction]] or "MAD". The idea was that the Western bloc would not attack the Eastern bloc or vice versa, because both sides had more than enough nuclear weapons to reduce each other to nothing, and to make the entire planet uninhabitable. Therefore, launching an attack on either party would be suicidal, and so neither would attempt it. With increasing numbers and accuracy of delivery systems, particularly in the closing stages of the Cold War, the possibility of a [[first strike]] doctrine weakened the deterrence theory. A first strike would aim to degrade the enemy's nuclear forces to such an extent that the retalitatory response would involve "acceptable" losses. After the breakup of the Soviet Union, many extremely advanced technologies became available on the open market. Fighter jets, anti-aircraft missiles, small arms, and even nuclear, biological, and chemical weapons were rumoured to have changed hands. In some cases, former Soviet-bloc states seized assets such as naval vessels moored in what were now their own ports. In many of these cases, the governments were unable to staff or maintain these assets, and some even [[auction]]ed them off to the highest bidder. ==ਖੁਫੀਆ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ== The armies of the countries involved rarely had much direct participation in the Cold War; the war was primarily fought by [[intelligence agencies]] like the [[Central Intelligence Agency|CIA]] (United States), [[Secret Intelligence Service|MI6]] (United Kingdom), [[Bundesnachrichtendienst|BND]] (West Germany), [[Stasi]] (East Germany) and the [[KGB]] (Soviet Union). The abilities of [[Echelon]], a U.S.-UK intelligence sharing organization that was created during World War II, were used against the USSR, China and their allies. Echelon's heavy U.S.-UK bias led to [[Canada|Canadian]] ([[Canadian Security Intelligence Service|CSIS]]), [[New Zealand]] ([[New Zealand Security Intelligence Service|NZSIS]]) and [[Australia]]n ([[Australian Security Intelligence Organisation |ASIO]]) security intelligence agencies participating in the Cold War either as signals intelligence gathering units or as initial processors of raw intelligence. ==ਇਤਹਾਸ== [[Image:Coldwarmap.gif|thumb|200px|This map shows two essential global spheres during the Cold War in [[1959]]. Blue nations indicate the U.S. and its allies, lighter blue nations indicate nations receiving aid from the U.S. Red nations are the Soviet Union and its allies. Green nations represent European colonies, and white nations signify [[non-aligned nations]].]] There have been three distinct periods in the western study of the Cold War. For more than a decade after the end of [[World War II]], few American historians saw any reason to challenge the conventional interpretation of the beginning of the Cold War: that the breakdown of relations was a direct result of [[Stalin]]'s violation of the accords of the [[Yalta conference]], the imposition of Soviet-dominated governments on an unwilling Eastern Europe, Soviet intransigence, and aggressive Soviet expansionism. However, later historians, especially [[William Appleman Williams]] in his [[1959]] ''The Tragedy of American Diplomacy'' and [[Walter LaFeber]] in his [[1967]] ''America, Russia, and the Cold War, 1945-1968'', articulated an overriding concern: U.S. commitment to maintaining an "open door" for American trade in world markets. Some [[revisionist]] historians have argued that U.S. policy of containment as expressed in the Truman Doctrine were at least equally to blame, if not more so. Some date the onset of the Cold War to the [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]], regarding the U.S. use of nuclear weapons as a warning to the Soviet Union, which was about to join the war against the nearly defeated Japan. In short, historians have disagreed as to who was responsible for the breakdown of U.S.-Soviet relations and whether the conflict between the two superpowers was inevitable. This revisionist approach reached its height during the [[Vietnam War]] when many began to view the U.S. and U.S.S.R. as morally comparable empires. In the later years of the Cold War, there were attempts to forge a post-revisionist [[synthesis]] by historians, and since the end of the Cold War, the post-revisionist school has come to dominate. Prominent post-revisionist historians include [[John Lewis Gaddis]] and [[Robert Grogin]]. Rather than attributing the beginning of the Cold War to either superpower, post-revisionist historians focused on mutual misperception, mutual reactivity, and shared responsibility between the superpowers. Borrowing from the [[realist]] school of international relations, the post-revisionists essentially accepted U.S. European policy in Europe, such as aid to Greece in 1947 and the [[Marshall Plan]]. According to this synthesis, "Communist activity" was not the root of the difficulties of Europe, but rather it was a consequence of the disruptive effects of the war on the economic, political, and social structure of Europe. In addition, the Marshall Plan rebuilt a functioning Western [[economic system]], thwarting the political appeal of the radical left. For Western Europe, economic aid ended the dollar shortage and stimulated private investment for postwar reconstruction. For the United States, the plan spared it from a crisis of [[over-production]] and maintained demand for American exports. The NATO alliance would serve to integrate Western Europe into the system of mutual defense pacts, thus providing safeguards against subversion or neutrality in the bloc. Rejecting the assumption that communism was an international monolith with aggressive designs on the "free world", the post-revisionist school nevertheless accepts U.S. policy in Europe as a necessary reaction to cope with instability in Europe, which threatened to drastically alter the [[balance of power]] in a manner favorable to the U.S.S.R. and devastate the Western economic and political system. For the Eastern European satellites of the Soviet Union, little money was invested in civilian infrastructure, but they did receive substantial military assistance in the form of funds, materiel, and advisors. As a result of the military oriented economy of the Soviet Union, most Eastern European states are still trying to recover from the destruction of their economic, political, and social structures during WWII. ==ਖਾਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼== *[[Franck Report]]: [[June 11]], [[1945]]. Recommended that the [[United States]] either a) keep its atomic discoveries secret for an indefinite time, or b) develop nucleonic armaments at such a pace that no other nation would think of attacking first from fear of overwhelming retaliation. Also proposed that a demonstration of the "new weapon" be made before the eyes of representatives of all of the [[United Nations]], on a barren island or desert. *[[Potsdam Declaration]]: [[July 26]], [[1945]]. A formal statement issued by [[Harry S. Truman]] ([[US]]), [[Winston Churchill]] ([[United Kingdom]]), and [[Chiang Kai-Shek]] ([[China]]) which outlined the terms for a [[Japanese Instrument of Surrender|Japanese surrender]]. *[[Baruch Plan]]: [[1946]]. A proposal by the U.S. to the [[United Nations]] [[Atomic Energy Commission]] (AEC) to a) extend between all nations the exchange of basic scientific information for peaceful ends; b) implement control of atomic energy to the extent necessary to ensure its use only for peaceful purposes; c) eliminate from national armaments atomic weapons and all other major weapons adaptable to mass destruction; and d) establish effective safeguards by way of inspection and other means to protect complying States against the hazards of violations and evasions. When the Soviet Union was the only member State who refused to sign, the US embarked on a massive nuclear weapons testing, development, and deployment program. *[[George F. Kennan]]: [[1946]]/[[1947]]. The Long Telegram and The '''[[X Article]]''', formally titled "'''The Sources of Soviet Conduct'''. The article describes the concepts that would become the bedrock of American Cold War policy and was published in ''[[Foreign Affairs]]'' in 1947. The article was an expansion of a well-circulated top secret [[State Department]] cable called the [[X Article]] and became famous for setting forth the doctrine of [[containment]]. Though the article was signed [[pseudonym]]ously by "X," it was well known at the time that the true author was Kennan, the [[Subordinate#Social hierarchies|deputy]] chief of mission of the [[United States]] to the Soviet Union from 1944 to 1946, under [[ambassador]] [[W. Averell Harriman]]. *[[Paul Nitze]] [[April 14]], [[1950]]: '''NSC-68''' was a [[classified information|classified]] report written by and issued by the [[United States National Security Council]]. The report outlined the [[National Security Strategy of the United States]] for that time and provided a comprehensive analysis of the capabilities of the [[Soviet Union]] and of the [[United States of America]] from military, economic, political, and psychological standpoints. NSC-68's principal thesis was that the Soviet Union intended to become the single dominant world power. The report argued that the [[Soviet Union]] had a systematic strategy aimed at the spread of Communism across the entire world, and it recommended that the United States government adopt a policy of [[containment]] to stop the further spread of [[Communism]]. NSC-68 outlined a drastic [[foreign policy]] shift from defensive to active containment and advocated aggressive military preparedness. NSC-68 would shape government actions in the [[Cold War]] for the next 20 years and has subsequently been labeled the "blueprint" for the Cold War. *[[McCloy-Zorin Accords]]: [[1961]]. Conceived by [[Dwight D. Eisenhower]] and [[John F. Kennedy]], the agreement established a foundation or "roadmap" for all future negotiations between the superpowers with regard to general [[disarmament]]. *Partial or [[Limited Test Ban Treaty]] (PTBT/LTBT): 1963. Also put forth by Kennedy; banned nuclear tests in the atmosphere, underwater and in space. However, neither France nor China (both Nuclear Weapon States) signed. *[[Nuclear Non-Proliferation Treaty]] (NPT): 1968. Established the U.S., [[USSR, U.K., [[France]], and [[China]] as five "Nuclear-Weapon States." Non-Nuclear Weapon states were prohibited from (among other things) possessing, manufacturing, or acquiring nuclear weapons or other nuclear explosive devices. All 187 signatories were committed to the goal of (eventual) nuclear disarmament. *[[Anti-Ballistic Missile Treaty]] (ABM): [[1972]]. Entered into between the U.S. and USSR to limit the anti-ballistic missile (ABM) systems used in defending areas against missile-delivered nuclear weapons; ended by the US in [[2002]]. *[[Strategic Arms Limitation Talks|Strategic Arms Limitation Treaties]] I & II (SALT I & II): [[1972]] / [[1979]]. Limited the growth of US and Soviet missile arsenals. *[[Prevention of Nuclear War Agreement]]: [[1973]]. Committed the U.S. and USSR to consult with one another during conditions of nuclear confrontation. *[[Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty]] (INF): [[1987]]. Eliminated tactical ("battlefield") nuclear devices and GLCMs from [[Europe]]. *[[Strategic Arms Reductions Treaty]] I (START I): 1991. This was signed by [[George H. W. Bush]] and [[Mikhail Gorbachev]]; reduced the numbers of U.S. and [[Soviet]] long-range missiles and nuclear warheads from 10,000 per side to 6,000 per side. *[[Mutual Detargeting Treaty]] (MDT): [[1994]]. U.S. and [[Russia]]n missiles no longer automatically target the other country; nuclear forces are no longer operated in a manner that presumes that the two nations are adversaries. *[[Comprehensive Test Ban Treaty]] (CTBT) [[1996]]. Prohibits all nuclear test explosions in all environments; was signed by 71 States (US is not signatory). *[[Strategic Arms Reductions Treaty]] II ([[START II]]): [[2000]]. Will reduce the numbers of U.S. and Russian long-range missiles and nuclear warheads from 6,000 per side to 3,500-3,000 per side. ([[START III]] proposed for [[2007]]). *[[Strategic Offensive Reductions Treaty]] ([[Moscow Treaty]]): [[2002]]. Established bilateral strategic nuclear arms reductions and a new "strategic nuclear framework"; also invited all countries to adopt non-proliferation principles aimed at preventing terrorists, or those that harbored them, from acquiring or developing all types of [[WMD]]'s and related materials, equipment, and tech. ==ਹਵਾਲਾ== *{{Book reference|Author=Friedman, Norman|Year=2000|Title=The Fifty Year War: Conflict and Strategy in the Cold War|Publisher=Naval Institute Press, Annapolis, MD|ID=ISBN 1-55750-264-1}} *{{Book reference|Author=Patterson, Thomas G., et al|Year=2000|Title=American Foreign Relations, A History - Since 1865|Publisher=Houghton-Mifflin Company, New York, NY|ID=ISBN 0-395-93887-2}} ==ਸਬੰਧ ਲੇਖ ਅਤੇ ਸਬੰਧ== *[[History of the United States (1945-1964)]] *[[History of the United States (1964-1980)]] *[[History of the United States (1980-1988)]] *[[History of the United States (1988-present)]] *[[History of the Soviet Union (1927-1953)]] *[[History of the Soviet Union (1953-1985)]] *[[History of the Soviet Union (1985-1991)]] *[[Space Race]] *[[Timeline of Events in the Cold War]] *[[Bipolarity]] *[[Tripolarity]] ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== *[http://www.cwihp.org The Cold War International History Project (CWIHP)] *[http://www.cold-war.info People, states and agencies figuring in the Cold War] *[http://history.ocde.us/historyday/2005/2702/ The Reagan/Gorbachev Summits] *[http://www.coldwarveterans.com Cold War Veterans Association] *[http://www.western-allies-berlin.com History of the western allies in Berlin during the cold war] *[http://www.fas.org/spp/starwars/congress/1999_h/has299010_0.htm Russian Threat Perceptions And Plans For Sabotage Against The USA] [[Category:Cold War]] [[ar:حرب باردة]] [[bg:Студена война]] [[bs:Hladni Rat]] [[ca:Guerra freda]] [[cs:Studená válka]] [[cy:Y Rhyfel Oer]] [[da:Den kolde krig]] [[de:Kalter Krieg]] [[eo:Malvarma Milito]] [[es:Guerra Fría]] [[fi:Kylmä sota]] [[fr:Guerre froide]] [[gl:Guerra fría]] [[hr:Hladni rat]] [[io:Kolda milito]] [[id:Perang Dingin]] [[it:Guerra Fredda]] [[he:המלחמה הקרה]] [[ja:冷戦]] [[ko:냉전]] [[lt:Šaltasis karas]] [[lv:Aukstais karš]] [[hu:Hidegháború]] [[ms:Perang Dingin]] [[nl:Koude Oorlog]] [[nn:Den kalde krigen]] [[no:Den kalde krigen]] [[pa:ਸ਼ੀਾਤ ਜੰਗ]] [[pl:Zimna wojna]] [[pt:Guerra Fria]] [[ro:Războiul rece]] [[ru:Холодная война]] [[simple:Cold War]] [[sk:Studená vojna]] [[sl:Hladna vojna]] [[sr:Хладни рат]] [[sv:Kalla kriget]] [[th:สงครามเย็น]] [[tl:Digmaang malamig]] [[zh:冷战]] 1563 5758 2006-03-17T04:43:53Z 61.11.106.227 /* ਸ਼ਿਵ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿਧ ਰਚਨਾਵਾਂ */ [[Image:batalv.jpg|right|Shiv Kumar Batalvi]] '''ਸ਼ਿਵ''' ([[ਜੁਲਾਈ 23]], [[1936]] - [[ਮਈ 7]], [[1973]]), ਇਸ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦਾ ਸ਼ੈਲੇ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਕਵੀਤਾ ਦੁੱਖ, ਨਿੱਜੀ ਦਰਦ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚੋ ਚੁਣਦਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗ਼ਜਲਾਂ ਲਿਖਦਾ ਕਿ ਜਾਪਦਾ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਗ਼ਮ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਲਿਆ ਹੋਵੇ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ਲੂਣਾ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਭੰਡੀ ਰਾਣੀ ਲੂਣਾ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਉੱਤੇ ਲਾਏ ਦਾਗ਼ ਲਈ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਦੱਸਿਆ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। ਸ਼ਿਵ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜੋਨ ਕੀਟਸ|ਕੀਟਸ]] ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਦਾ ਸੀ, ਵਾਂਗ ਹੀ ਭਰੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੁਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਜਨਮ ਸਿਆਲ ਕੋਟ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ '''ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਟੀਆਂ''' ਵਿਖੇ ਹੋਏਆ ਸੀ | ==ਸ਼ਿਵ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿਧ ਰਚਨਾਵਾਂ == ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== * [http://www.subir.com/shiv.html More about Shiv] * [http://www.sikh-heritage.co.uk/arts/shiv%20batalvi/Shiv%20batalvi.htm Webpage of a friend of Shiv's] {{SAsia-writer-stub}} [[Category:1936 births|Batalvi, Shiv Kumar]] [[Category:1973 deaths|Batalvi, Shiv Kumar]] 1564 5228 2005-09-29T11:19:18Z Aalam 19 1565 5669 2006-02-23T08:51:10Z 59.161.66.129 '''ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ''' '''ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ''' ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਵਿੱਚ ਨਾਵਲਕਾਰੀ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ]], ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 4 ਜੁਲਾਈ 1897 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਗਰੀਬੀ ਕਰਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿੱਦਿਆ ਨਹੀਂ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਂ ਹੰਸ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ [[ਸਿੱਖ]] ਧਰਮ ਗਰੈਹਣ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਦੁਅਾਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਈਸਵੀ 1918 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀਂ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ, ਜੋ ਕਿ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕ ਗਈ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ 1971 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਝੁਕਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਗੀਤ ਲਿਖ ਲੱਗ ਪਏ। ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਰ ਪਰਸਿੱਧ "[[ਚਿੱਟਾ ਲਹੂ]]" ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, "ਇੰਞ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਰਕਤਾਣੂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।" ਨਤਾਸ਼ਾ ਤਾਲਸਤਾਏ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪਰਸਿੱਧ ਰੂਸੀ ਨਾਵਲਕਾਰ [[ਲਿਓ ਤਾਲਸਤਾਏ]] ਦੀ ਪੋਤਰੀ ਸੀ, ਨੇ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਾਵਲ "ਚਿੱਟਾ ਲਹੂ" ਨੂੰ [[ਰੂਸ]]ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਾਪੀ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਲਈ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੀ ਆਈ। The following year was a great turning point. The incident in Jallianwala Bagh had a great impact on Nanak Singh. On April 13, 1919, Nanak Singh was present at the at the rally when British troops opened machine gun fire and killed over a thousand people. He got buried under the dead bodies and escaped death when two of his friends were gunned down. This incident impelled Nanak Singh to write blazing poems. He penned 'Khooni Visakhi', an epic poem that mocked the colonial rule and unmasked the cruelty of the British Government. The British Government became extremely concerned about his provocative writing. They immediately banned the book and confiscated every copy of it. Nanak Singh also participated in India’s independence struggle by joining the Akali movement. attending a peaceful Akali (a Sikh Movement) demonstration at Guru Ka Bagh in November 1922. He began to edit Akali papers that too came to the notice of the British Government. He was charged with participation in unlawful political activities and was sent to Borstal Jail, Lahore. He vividly described the savagery and oppression of the British on peaceful Sikhs during the Guru Ka Bagh Morcha (demonstration) in his second poetry book, ‘Zakhmi Dil’. It was first published in January 1923 and banned within two weeks. Nanak' Singh pursued a new literary path of writing novels while in jail. He hand wrote over 40,000 pages in long hand Gurmukhi (Punjabi) script. He was recognized with many awards, including Punjab's highest literary award in 1960. His great historical novel, Ik Mian Do Talwaran (One Sheath and Two Swords, 1959) won him India’s highest literary honour, the Sahitya Akademi Award in 1962. He wrote the novel Pavitar Paapi (Saintly Sinner) in 1942. The novel became immensely popular and won him literary acclaim. It was translated into Hindi and several other Indian languages and was adapted into a smash hit movie in 1968. Currently, the novel is in its 28th reprint in Punjabi. His grandson, Navdeep Singh Suri, translated the book into English. Quoting The Tribune, “Nanak Singh was the best selling novelist in India for thirty to forty years. He wrote over 50 books including novels and collection of short stories. He made significant contributions to various literary genres. For him character was the determination of incident and incident the illustration of character. His greatest contribution to Punjabi fiction is its secularisation. He depicted excerpts from contemporary life, cloaked with a veil of romantic idealism.” The direction of his writing changed from religious hymns to patriotic songs to novels of social reform. In his world famous novel "Chitta Lahu", Nanak Singh writes, "It seems to imply that in the lifeblood of our society, red corpuscles have disappeared." Natasha Tolstoy, granddaughter of the World Renowned Russian novelist Leo Tolstoy, translated Nanak Singh's novel "Chitta Lahu" (White Blood) into Russian. She visited Nanak Singh in Amritsar to present the first copy of the translated novel to him. The late former President of India Giani Zail Singh, helped to bring a copy of "Khooni Visakhi" (Bloody Visakhi) to India from a museum in England. Nanak Singh’s popularity remains unchanged even in the 21st century. His birth centenary was celebrated in 1997. In his honour, India’s then Prime-Minister Mr. Inder Kumar Gujral, released a postal stamp in 1998. 1566 5230 2005-09-29T11:59:45Z Aalam 19 '''ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ (ਟਰਿਗਨੋਮੈਟਰੀ)''' ([[ਗਰੀਕ ਭਾਸ਼ਾ|ਗਰੀਕ]] ''ਤਰਿਗਨੋਨ'' = ਤਿੰਨ ਕੋਣ ਅਤੇ ''ਮੈਟਰੋ'' = ਮਾਪ) [[ਗਣਿਤ]] ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਕੋਣ]] , [[ਤਿਕੋਣਾਂ (ਜੁਮੈਟਰੀ]] ਅਤੇ '''[[ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ]]''' ਜਿਵੇਂ ਕਿ '''[[sine]]''', '''[[cosine]]''' ਅਤੇ '''[[tangent]]''' ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ [[ਜੁਮੈਟਰੀ]] ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਉੱਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਬੰਧ ਹੈ ਕਿਵੇ, ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਜੁਮੈਟਰੀ ਦਾ ਹੀ ਭਾਗ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਤਿਹਾਸ== The origins of trigonometry trace to the cultures of the ancient [[Egyptians]] and [[Babylonians]] and [[Indus Valley]] civilizations, over 3000 years ago. Indian mathematicians were the pioneers of variable computations [[algebra]] for use in astronomical calculations along with trigonometry. [[Lagadha]] is the only known mathematician today to have used geometry and trigonometry for astronomy in his book Vedanga Jyotisha, much of whose works were destroyed by foreign invaders of India. ਗਰੀਕ ਗਣਿਤਕਾਰ [[Hipparchus (astronomer)|Hipparchus]] circa 150 BC compiled a trigonometric table for solving triangles. ਹੋਰ ਗਰੀਕ ਗਣਿਤਕਾਰ, [[Ptolemy]] circa 100 AD further developed trigonometric calculations. The [[Silesia|Silesian]] mathematician [[Bartholemaeus Pitiscus]] published an influential work on trigonometry in [[1595]] and introduced the word to the English and French languages. ==ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਅੱਜ== There are an enormous number of [[uses of trigonometry|applications of trigonometry]]. Of particular value is the technique of [[triangulation]] which is used in [[astronomy]] to measure the distance to nearby stars, in [[geography]] to measure distances between landmarks, and in [[satellite navigation system]]s. Other fields which make use of trigonometry include [[astronomy]] (and hence [[navigation]], on the oceans, in aircraft, and in space), [[music theory]], [[acoustics]], [[optics]], analysis of financial markets, [[electronics]], [[probability theory]], [[statistics]], [[biology]], [[medical imaging]] ([[CAT scan]]s and [[ultrasound]]), [[pharmacy]], [[chemistry]], [[number theory]] (and hence [[cryptology]]), [[seismology]], [[meteorology]], [[oceanography]], many [[physical science]]s, land [[surveying]] and [[geodesy]], [[architecture]], [[phonetics]], [[economics]], [[electrical engineering]], [[mechanical engineering]], [[civil engineering]], [[computer graphics]], [[cartography]], [[crystallography]]. A modern envisioning of trigonometry - [[rational trigonometry]], involving "spread" and "quadrance" instead of angles and length - has been devised by Dr. [[Norman J. Wildberger|Norman Wildberger]] of the [[University of New South Wales]]. ==ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਬਾਰੇ== {{wikibookspar|Algebra|Trigonometry}} Two triangles are said to be '''[[similarity (mathematics)#geometry|similar]]''' if one can be obtained by uniformly expanding the other. This is the case if and only if their corresponding angles are equal, and it occurs for example when two triangles share an angle and the sides opposite to that angle are parallel. The crucial fact about similar triangles is that the lengths of their sides are proportionate. That is, if the longest side of a triangle is twice that of the longest side of a similar triangle, say, then the shortest side will also be twice that of the shortest side of the other triangle, and the median side will be twice that of the other triangle. Also, the ratio of the longest side to the shortest in the first triangle will be the same as the ratio of the longest side to the shortest in the other triangle. [[Image:rtriangle.png|right|Right triangle]] Using these facts, one defines '''[[trigonometric function]]s''', starting with '''right triangles''', triangles with one right angle (90 [[degree (angle)|degree]]s or [[Pi|&pi;]]/2 [[radian]]s). The longest side in any triangle is the side opposite the largest angle. Because the sum of the angles in a triangle is 180 degrees or &pi; radians, the largest angle in such a triangle is the right angle. The longest side in such a triangle is therefore the side opposite the right angle and is called the '''hypotenuse'''. Pick two ''right angled triangles'' which share a second angle ''A''. These triangles are necessarily similar, and the ratio of the side opposite to ''A'' to the hypotenuse will therefore be the same for the two triangles. It will be a number between 0 and 1 which depends only on ''A''; we call it the '''[[sine]]''' of A and write it as sin(''A''). Similarly, one can define the '''[[cosine]]''' of ''A'' as the ratio of the side adjacent to ''A'' to the hypotenuse. :<math> \sin A = {\mbox{opp} \over \mbox{hyp}} \qquad \cos A = {\mbox{adj} \over \mbox{hyp}} </math> These are by far the most important trigonometric functions; other functions can be defined by taking ratios of other sides of the right triangles but they can all be expressed in terms of sine and cosine. These are the '''[[tangent]]''', '''[[secant]]''', '''[[cotangent]]''', and '''[[cosecant]]'''. :<math> \tan A = {\sin A \over \cos A} = {\mbox{opp} \over \mbox{adj}} \qquad \sec A = {1 \over \cos A} = {\mbox{hyp} \over \mbox{adj}} </math> :<math> \cot A = {\cos A \over \sin A} = {\mbox{adj} \over \mbox{opp}} \qquad \csc A = {1 \over \sin A} = {\mbox{hyp} \over \mbox{opp}} </math> The ''sine'', ''cosine'' and ''tangent'' ratios in right triangles can be remembered by SOH CAH TOA (sine-opposite-hypotenuse cosine-adjacent-hypotenuse tangent-opposite-adjacent). See [[trigonometry mnemonics]] for other mnemonics. So far, the trigonometric functions have been defined for angles between 0 and 90 degrees (0 and &pi;/2 radians) only. Using the '''[[unit circle]]''', one may extend them to all positive and negative arguments (see [[trigonometric function]]). Once the sine and cosine functions have been tabulated (or computed by a calculator), one can answer virtually all questions about arbitrary triangles, using the '''[[law of sines]]''' and the '''[[law of cosines]]'''. These laws can be used to compute the remaining angles and sides of any triangle as soon as two sides and an angle or two angles and a side or three sides are known. ਕੁਝ ਗਣਿਤਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਨਡਿਲ, ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤਨ ਅਧਿਆਇ, ਗਣਨਾ ਲਈ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਰਵੇ ਲਈ ਵੀ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। [[Category:ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ| ]] [[ar:علم المثلثات]] [[ca:Trigonometria]] [[da:Trigonometri]] [[de:Trigonometrie]] [[es:Trigonometría]] [[eo:Trigonometrio]] [[fr:Trigonométrie]] [[it:Trigonometria]] [[he:טריגונומטריה]] [[lt:Trigonometrija]] [[nl:Goniometrie]] [[id:Trigonometri]] [[ja:三角法]] [[[pa:ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ]] [[pl:Trygonometria]] [[pt:Trigonometria]] [[ru:Тригонометрия]] [[sk:Trigonometria]] [[sl:Trigonometrija]] [[fi:Trigonometria]] [[th:ตรีโกณมิติ]] [[tr:Trigonometri]] [[zh:三角学]] 1567 5231 2005-09-29T12:05:15Z Aalam 19 add new language Punjabi '''ਜੁਮੈਟਰੀ (Geometry)''' (ਗਰੀਕ''&Gamma;&epsilon;&omega;&mu;&epsilon;&tau;&rho;&iota;&alpha;, '' ਜਿਓ = ਧਰਤੀ, ਮੈਟਰੀ = ਮਾਪ '') arose as the field of knowledge dealing with spatial relationships. It was one of the two fields of pre-modern mathematics, the other being the study of numbers. In modern times, geometric concepts have been generalized to a high level of abstraction and complexity, and have been subjected to the methods of calculus and abstract algebra, so that many modern branches of the field are barely recognizable as the descendants of early geometry. (See [[areas of mathematics]] and [[algebraic geometry]].) ==ਪੁਰਾਤਨ ਜੁਮੈਟਰੀ== The earliest recorded beginnings of geometry may be traced to Ancient Egypt (see [[Egyptian mathematics#Geometry|geometry in Egypt]]) and Ancient Babylon (see [[Babylonian mathematics]]) around 3000 B.C. Early geometry was a collection of empirically discovered principles concerning lengths, angles, areas, and volumes, which were developed to meet some practical need in surveying, construction, astronomy, and various crafts. Among these were some surprisingly sophisticated principles, and a modern mathematician might be hard put to derive some of them without the use of calculus. For example, both the Egyptians and the Babylonians were aware of versions of the [[Pythagorean theorem]] about 1500 years before [[Pythagoras]]; the Egyptians had a correct formula for the volume of a frustum of a square pyramid; the Babylonians had a trigonometry table. Chinese culture at this same time period was equally advanced, so it is likely that they had an equally advanced mathematics, but no artifacts have survived from which we could learn about it. This may be partly due to their early use of paper, rather than clay tablets or stone, to record their achievements. ==ਗਰੀਕ ਸਮਾਂ (c. 600 B.C. – 600 A.D.)== The Greek Period must be considered in detail, since geometry, for most of its history, was what the Greeks made it. For the Ancient Greeks, geometry was the crown jewel of their sciences, reaching a completeness and perfection of methodology that no other branch of their knowledge had attained. They expanded the range of geometry to many new kinds of figures, curves, surfaces, and solids; they changed its methodology from trial-and-error to logical deduction; they recognized that geometry studies [[forms|“eternal forms”]], or abstractions, of which physical objects are only approximations; and they developed the idea of an [[axiomatic system|“axiomatic theory”]], which, for more than 2000 years, was regarded to be the ideal paradigm for all scientific theories. ===ਥਾਲੀਸ ਅਤੇ ਪਾਈਥਾਗਰੋਸ=== [[Thales]] (635-543 B.C.) of [[Ionia]] (now southwestern Turkey), was the first to whom deduction in mathematics is attributed. There are five geometric propositions for which he wrote deductive proofs, though his proofs have not survived. [[Pythagoras]] (582-496 B.C.) of Ionia, and later, Italy, then colonized by Greeks, may have been a student of Thales, and probably traveled to Babylon and Egypt. The theorem that bears his name was not his discovery, but he was the first to give a deductive proof of it. He gathered a group of students around him to study mathematics, music, and philosophy, and together they discovered most of what high school students learn today in their geometry courses. In addition, they made the profound discovery of [[commensurability (mathematics)|incommensurable lengths]] and [[irrational number|irrational numbers]]. ===ਪਲੁਟੋ=== [[Plato]] (427-347 B.C.), the philosopher most esteemed by the Greeks, had inscribed above the entrance to his famous school, “Let none enter here who are ignorant of geometry.” Though he was not a mathematician himself, his views on mathematics had great influence. Mathematicians thus accepted his belief that geometry should use no tools but a compass and straight edge – never measuring instruments such as a marked ruler or a protractor, because these were a workman’s tools, not worthy of a scholar. This dictum led to a deep study of the possible [[ruler and compass constructions]], and three classic ruler-and-compass problems: how to use these tools to trisect an angle, to construct a cube twice the volume of a given cube, and to construct a square equal in area to a given circle. The proofs of the impossibility of these constructions, finally achieved in the 19th century, led to important principles regarding the deep structure of the real number system. [[Aristotle]] (384-322 B.C.), Plato’s greatest pupil, wrote a treatise on methods of reasoning used in deductive proofs (see [[Logic]]) which was not substantially improved upon until the 19th century. ===Euclid=== [[Euclid]] (365?-275? B.C.), probably a student of one of Plato’s students, wrote a treatise in 13 books (chapters), titled ''The Elements of Geometry'', in which he presented geometry in the ideal axiomatic form. The treatise is not a compendium of all that the Greeks knew at the time about geometry; Euclid himself wrote eight more advanced books on geometry. We know from other references that Euclid’s was not the first elementary geometry textbook, but it was so much superior that the others fell into disuse and were lost. He was brought to the university at Alexandria by [[Ptolemy I Soter|Ptolemy I]], King of Egypt. ''The Elements'' began with definitions of terms, fundamental geometric principles (called ''axioms'' or ''postulates''), and general quantitative principles (called ''common notions'') from which all the rest of geometry could be logically deduced. Following are his five axioms, somewhat paraphrased to make the English easier to read. # Any two points can be joined by a straight line. # Any finite straight line can be extended in a straight line. # A circle can be drawn with any center and any radius. # All right angles are equal to each other. # If two straight lines in a plane are crossed by another straight line (called the transversal), and the interior angles between the two lines and the transversal lying on one side of the transversal add up to less than two right angles, then on that side of the transversal, the two lines extended will intersect (also called the [[parallel postulate]]). It was soon observed, and no doubt Euclid himself knew, that his fifth axiom could be replaced by the shorter statement “Given a line and a point not on the line, there is only one line through the given point and in the same plane with the given line that does not intersect the given line.” This is called Playfair’s Axiom, after the British teacher who proposed to make the replacement in all the school textbooks. The axioms, according to Plato, should be simple and self-evident principles, so clearly true that they need no proof. Euclid’s first four axioms meet this criterion, but the fifth, even if replaced by Playfair’s Axiom, is not simple, and most would say not self-evident like the first four. The fifth resembled more the theorems that Euclid proved from the axioms. Furthermore, Euclid developed a substantial part of his theory of triangles without using the Fifth Axiom. The speculation arose, probably during Euclid’s lifetime, that the Fifth Axiom can and should be proved as a theorem from the first four, and thus is unnecessary as an axiom. Thus began many centuries of attempts to prove the Fifth Axiom, and the question was not settled until the 19th century. ===ਆਰਕਮੀਡਜ਼ === [[Archimedes]] (287-212 B.C.), of [[Syracuse]], [[Sicily]], when it was a [[Greek city-state]], was the greatest of the Greek mathematicians, and often named as one of the three greatest of all time (along with [[Isaac Newton]] and [[Carl Friedrich Gauss]]). Had he not been a mathematician, he would still be remembered as a great physicist, engineer, and inventor. In his mathematics, he developed methods very similar to the coordinate systems of analytic geometry, and the limiting process of integral calculus. The only element lacking for the creation of these fields was an efficient algebraic notation in which to express his concepts. ===ਆਰਕਮੀਡਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ=== After Archimedes, Greek mathematics began to decline. There were a few minor stars yet to come, but the golden age of geometry was over. [[Proclus]] (410-485), author of ''Commentary on the First Book of Euclid'', was one of the last important players in Greek geometry. He was a competent geometer, but more importantly, he was a superb commentator on the works that preceded him. Much of that work did not survive to modern times, and is known to us only through his commentary. The Roman Republic and Empire that succeeded and absorbed the Greek city-states produced excellent engineers, but no mathematicians of note. ==The Middle Ages, Renaissance, and Reformation== The Islamic ascendency in the Middle East, north Africa, and Spain began about 640 A.D. The great [[library of Alexandria]] was burned. Original Arab mathematics during this period was primarily algebraic rather than geometric, though there were important commentaries on geometry. [[Omar Khayyám]], for example, was a geometer as well as a poet. Scholarship in Europe declined until even the great works of antiquity were lost to them, and survived only in the Islamic centers of learning. When Europe started to emerge from the intellectual darkness of the Middle Ages, the writers of Ancient Greece and Rome were rediscovered in Islamic libraries and translated from Arabic into Latin. Euclid’s ''Elements of Geometry'' was recovered, and the rigorous deductive methods of geometry were relearned. Development of geometry in the style of Euclid resumed, resulting in an abundance of new theorems and concepts, many of them very profound and elegant. ==17ਵੀਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ 18ਵੀਂ ਸਦੀ== In the early 17th century, there were two important developments in geometry. The first and most important was the creation of [[analytic geometry]], or geometry with coordinates and equations, by [[Rene Descartes]] (1596-1650) and [[Pierre de Fermat]] (1601-1665). This was a necessary precursor to the development of [[calculus]] and a precise quantitative science of [[physics]]. The second geometric development of this period was the systematic study of [[projective geometry]] by [[Girard Desargues]] (1591-1661). Projective geometry is the study of geometry without measurement, just the study of how points align with each other. There had been some early work in this area by Greek geometers, notably [[Pappus]] (c. 340). The greatest flowering of the field occurred with [[Jean-Victor Poncelet]] (1788-1867). In the late 17th century, [[calculus]] was developed independently and almost simultaneously by [[Isaac Newton]] (1642-1727) and [[Gottfried Wilhelm von Leibniz]] (1646-1716). This was the beginning of a new field of mathematics now called [[analysis]]. Though not itself a branch of geometry, it is applicable to geometry, and it solved two families of problems that had long been almost intractable: finding tangent lines to odd curves, and finding areas enclosed by those curves. The methods of calculus reduced these problems mostly to straightforward matters of computation. ==ਆਖਰੀ 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ== ===Non-Euclidean geometry=== The old problem of proving Euclid’s Fifth Postulate, the "Parallel Postulate", from his first four postulates had never been forgotten. Beginning not long after Euclid, many attempted demonstrations were given, but all were later found to be faulty, through allowing into the reasoning some principle which itself had not been proved from the first four postulates. By 1700 a great deal had been discovered about what can be proved from the first four, and what the pitfalls were in attempting to prove the fifth. [[Saccheri]], [[Lambert]], and [[Legendre]] each did excellent work on the problem in the 18th century, but still fell short of success. In the early 19th century, [[Gauss]], [[Johann Bolyai]], and [[Lobatchewsky]], each independently, took a different approach. Beginning to suspect that it was impossible to prove the Parallel Postulate, they set out to develop a self-consistent geometry in which that postulate was false. In this they were successful, thus creating the first [[non-Euclidean geometry]]. By 1854, [[Bernhard Riemann]], a student of Gauss, had applied methods of calculus in a ground-breaking study of the intrinsic (self-contained) geometry of all smooth surfaces, and thereby found a different non-Euclidean geometry. This work of Riemann later became fundamental for [[Einstein]]'s theory of [[relativity]]. It remained to prove mathematically that the non-Euclidean geometry was just as self-consistent as Euclidean geometry, and this was first accomplished by [[E. Beltrami]] in 1868. With this, non-Euclidean geometry was established on an equal mathematical footing with Euclidean geometry. While it was now known that different geometric theories were mathematically possible, the question remained, "Which one of these theories is correct for our physical space?" The mathematical work revealed that this question must be answered by physical experimentation, not mathematical reasoning, and uncovered the reason why the experimentation must involve immense (interstellar, not earth-bound) distances. With the development of relativity theory in physics, this question became vastly more complicated. ===Introduction of mathematical rigor=== All the work related to the Parallel Postulate revealed that it was quite difficult for a geometer to separate his logical reasoning from his intuitive understanding of physical space, and, moreover, revealed the critical importance of doing so. Careful examination had uncovered some logical inadequacies in Euclid's reasoning, and some unstated geometric principles to which Euclid sometimes appealed. This critique paralleled the crisis occurring in calculus and analysis regarding the meaning of infinite processes such as convergence and continuity. In geometry, there was a clear need for a new set of axioms, which would be complete, and which in no way relied on pictures we draw or on our intuition of space. Such axioms were given by [[David Hilbert]] in 1894 in his dissertation ''Grundlagen der Geometrie'' (''Foundations of Geometry''). Some other complete sets of axioms had been given a few years earlier, but did not match Hilbert's in economy, elegance, and similarity to Euclid's axioms. ===Analysis situs, or topology=== In the mid-18th century, it became apparent that certain progressions of mathematical reasoning recurred when similar ideas were studied on the number line, in two dimensions, and in three dimensions. Thus the general concept of a metric space was created so that the reasoning could be done in more generality, and then applied to special cases. This method of studying calculus- and analysis-related concepts came to be known as analysis situs, and later as [[topology]]. The important topics in this field were properties of more general figures, such as connectedness and boundaries, rather than properties like straightness, and precise equality of length and angle measurements, which had been the focus of Euclidean and non-Euclidean geometry. Topology soon became a separate field of major importance, rather than a sub-field of geometry or analysis. ==20ਵੀਂ ਸਦੀਂ== {{sectstub}} ==ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== *[[List of geometry topics]] *[[List of important publications in mathematics#Geometry|Important publications in geometry]]. ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== {{book}} * [http://www.cut-the-knot.org/WhatIs/WhatIsGeometry.shtml What Is Geometry?] * [http://www.elvenkids.com/tools/geometria/Geometria.php Geometria] An online tool to compute lines, surfaces and volumes of the main plane and solid figures, through direct and indirect formulas. * [http://www.geogebra.at/ Geogebra] A free dynamic geometry tool, useful for exploring geometry. * [http://agutie.homestead.com Geometry Step by Step from the Land of the Incas] by Antonio Gutierrez. * [http://www.cut-the-knot.org/geometry.shtml Geometry.] From Interactive Mathematics Miscellany and Puzzles * [http://www.islamicarchitecture.org/art/islamic-geometry-and-floral-patterns.html Islamic Geometry] * Stanford Encyclopedia of Philosophy: ** [http://plato.stanford.edu/entries/geometry-finitism/ Finitism in Geometry] ** [http://plato.stanford.edu/entries/geometry-19th/ Geometry in the 19th Century] * [http://www.egwald.com/geometry/index.php Online Interactive Geometric Objects] by Elmer G. Wiens [[Category:ਜੁਮੈਟਰੀ]] [[ast:Xeometría]] [[bg:Геометрия]] [[bn:জ্যামিতি]] [[br:Geometriezh]] [[ca:Geometria]] [[cs:Geometrie]] [[da:Geometri]] [[de:Geometrie]] [[et:Geomeetria]] [[el:Γεωμετρία]] [[es:Geometría]] [[eo:Geometrio]] [[fa:هندسه]] [[fr:Géométrie]] [[gu:ભૂમિતિ]] [[ko:기하학]] [[hr:Geometrija]] [[io:Geometrio]] [[id:Geometri]] [[it:Geometria]] [[he:גאומטריה]] [[la:Geometria]] [[lt:Geometrija]] [[hu:Geometria]] [[mk:Геометрија]] [[nl:Meetkunde]] [[ja:幾何学]] [[no:Geometri]] [[nn:Geometri]] [[pa:ਜੁਮੈਟਰੀ]] [[pl:Geometria]] [[pt:Geometria]] [[ro:Geometrie]] [[ru:Геометрия]] [[simple:Geometry]] [[sk:Geometria]] [[sl:Geometrija]] [[sr:Геометрија]] [[fi:Geometria]] [[sv:Geometri]] [[vi:Hình học]] [[tr:Geometri]] [[uk:Геометрія]] [[zh:几何学]] 1568 5383 2005-11-06T11:04:12Z 203.134.198.34 <!-- See [[Wikipedia:WikiProject Indian cities]] for details --> :''ਇਹ ਲੇਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੇਖਣ ਲਈ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲਾ]] ਵੇਖੋ।'' {{India city infobox | native_name=ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ | image_map=WikiprojectIndiacities_amritsar.png | latd = 31.6331|longd=74.8656| state_name=ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ | district=[[Amritsar district|Amritsar]] | leader_title=ਧਾਰਮਿਕ | leader_name= ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ | altitude=218| population_as_of = 2001 | population_total = 1,000,000 | population_density = ? | area_magnitude=1 E? | area_total= ? | area_telephone= 0183 | postal_code= 143001 | vehicle_code_range= PB 02 | footnotes = | }} '''ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ''' ([[English]]: Amritsar, [[Hindi]]: अमृतसर), ਮਤਲਬ "ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸਰੋਵਰ", [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕਰੀਬ 1,000,000 ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ 3,000,000 ਦੇ ਕਰੀਬ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ]] ਵਿੱਚ 2001 ਭਾਰਤੀ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ ਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪਰਸ਼ਾਸਕੀ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ '''ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲਾ''' ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ [[ਪੰਜਾਬ]] ਪਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਲਾਹੌਰ]] ਤੋਂ 67 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ [[ਸੰਸਕਰਿਤ]] ਦੇ ਅੱਖਰ ''Am&#343;ta-saras'' = "Nectar Lake"; ਜਿਸ ਦਾ [[ਹਿੰਦੂ]] ਸੋਚ ਮੁਤਾਬਕ ਅਰਥ, ਇੱਕ ਤਰਲ ਤੋਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਅਮਰ ਹੋਣ ਲਈ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। It is home to the breathtaking and serene [[Harmandir Sahib]], also known as the [[Golden Temple]], and is the spiritual and cultural centre of the [[Sikh]] Religion. Founded by the fourth Guru of Sikhs, [[Guru Ram Das]], it was completed by his successor [[Guru Arjun Dev]]. The land on which, it was built, was gifted to [[Guru Ram Das]] by Mughal emperor [[Akbar]]. Work began in [[1573]] on digging the ''holy pool''. In [[1601]], the Harmandir Sahib was completed and 3 years later, the [[Guru_Granth_Sahib|Sikh Holy Book]] was placed there. In Maharaja [[Ranjit Singh]]'s time, Amritsar had superseded [[Lahore]] as the pre-eminent city of Punjab. It is also the location of the [[Amritsar Massacre]], which took place at [[Jallianwala Bagh]]. ==ਇਤਿਹਾਸ== The city is dominated by history of the Sikhs and many of their sacred shrines are found in and around the city. The city lies on the main Grand Trunk (GT) road from [[Delhi]] to [[Jalandhar]] to Amritsar connecting to [[Lahore]] in [[Pakistan]]. Lahore, which was the historic capital of the pre-partition Punjab, is about 50 km west of Amritsar. The city is the administrative centre for the Amritsar district. Amritsar developed from a small village pool to a business centre. However, it did not become the industrial centre of Punjab due to its proximity to the volatile Indo-Pak border. The city boasts an international airport ([[Raja Sansi International Airport]]) that is about 11km from the city centre. Several International airlines operate flights from here. It is connected with [[Singapore]], [[Tashkent]], [[Ashgabat]] as well as [[London]], [[Birmingham]] in the [[United Kingdom|UK]] and [[Toronto]] in [[Canada]]. The main commercial activities include tourism, carpets and fabrics, farm produce, handicrafts, service trades and light engineering. ==ਭਾਸ਼ਾ== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਹੈ। ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੀ]], [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਹਨ। ==ਮੌਸਮ== The weather in this region of India is seasonal with four distinct seasons. The winter season (November to March) where temperatures ranges from 18&nbsp;[[Celsius|°C]] to about 0&nbsp;[[Celsius|°C]], the hot season (April to June) where temperatures can reach 34&nbsp;[[Celsius|°C]] , monsoon season (July to September) and post-monsoon (September to November). ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਅਕਤੂਬਰ ਅਤੇ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਹੈ। ==ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਵਾਂ== ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਵਾਂ ਹਨ: *[[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]] [[Devan Asthan]] *[[ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] *[[ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]] *[[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ]] *[[BebakSar]] *[[Birth Place of Guru Hargobind Sahib]] *[[Darbar Sahib Tarn Taarn]] *[[Baba Budha Ji, Ramdas]] *[[Guru da Bagh, Kokawali]] *[[Bohli Sahib, Goindwal]] *[[Bir Baba Budha Ji, Thattah-Chabhal]] *[[Sri Darbar Sahib, Khadoor Sahib]] *[[ChhehartaSahib, Guru Hargobind Ji]] *[[Baba Bakala, Guru Teg Bahadur Ji]] *[[Birth Place of Baba Budha Ji, Kathunangal]] ==ਕਤਲਾਮ== [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕਤਲਾਮ]][[13 ਅਪਰੈਲ]] [[1919]] ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਰਤਾਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਮੁਤਾਬਕ 379 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 1,200 ਦੇ ਕਰੀਬ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਥਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। Between March and August [[1947]], in the year of the [[Partition of India]], attacks and massacres against Sikhs and Hindus in Amritsar were carried out by the [[Muslim League]] during the ''Muslim League-Sikh War''. [http://allaboutsikhs.com/books/gst/chap-09.htm] The [[Golden Temple Massacre]] on [[5 June]], [[1984]] also occurred here killing over 500 people when the Indian Army attacked. ==ਵਿਦਿਅਕ== The [http://www.khalsacollegeamritsar.org Khalsa College] is one of the oldest educational instituiton of the region. The century old institution was founded in 1892. It offers courses in Science, Arts, Commerce, Computers, Languages, Education, Agriculture & Physiotherapy. In 1969 [http://www.gnduonline.org Guru Nanak Dev University] was established here.The city also is home to [http://www.davindia-asr.org DAV College] and [http://www.bbkdav.org BBK DAV College for Women]. ==ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲਾ]] == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ == *[http://www.amritsarnet.net/ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੇਖਣ ਲਈ ]* *[http://www.amritsarplus.com/ Amritsar City Website]* *[http://www.amritsar.com/ Amritsar Portal] *[http://amritsar.nic.in/ Amritsar District Administration] *[http://www.amritsarcorp.com/ Amritsar Municipal Corporation] *[http://www.durgianatirath.com/ Shri Durgiana Tirath] *[http://www.indiatouristoffice.org/North/amritsar.htm Tourist Office] *[http://www.amritsar.com/Amritsar%20City%20Map.shtml City Map] *[http://www.mypind.com/dtamrit.htm My Pind &#8211; District Map ] *[http://www.mapsofindia.com/maps/pocketmaps/chandigarhamritsar.htm Route from Chandigarh to Amritsar] [[Category:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] [[Category:ਸਿੱਖੀ]] [[de:Amritsar]] [[fr:Amritsar]] [[gl:Amritsar]] [[hi:अमृतसर]] [[he:אמריצר]] [[nl:Amritsar]] [[ja:アムリトサル]] [[no:Amritsar]] [[pa:ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] [[pt:Amritsar]] [[ro:Amritsar]] [[ru:Амритсар]] [[sa:अमृतसर]] [[sv:Amritsar]] [[uk:Амрітсар]] 1569 5235 2005-09-29T12:31:24Z Aalam 19 '''ਸਰਦਾਰ''' ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ [[ਸਿੱਖ]] ਧਰਮ ਦੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। "ਸਰਦਾਰ" ਸ਼ਬਦ ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, [[ਪੁਸਤੋ ਭਾਸ਼ਾ]] ਤੋਂ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਮਾਂਡਰ। 1570 5236 2005-09-29T12:35:45Z Aalam 19 #REDIRECT [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] 1571 5557 2005-12-12T12:00:53Z Aalam 19 '''''ਮਹਾਰਾਜਾ'' ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ''' ([[1780]]-[[1839]]) ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਮਾਧੀ|ਸਮਾਧੀ] [[ਲਾਹੌਰ]], [[[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੀ ਹੈ। [[]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ [[1780]] ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਭਾਗਾਂ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ, ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ [[ਮਿਸਲ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਿਤਾ [[ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ]], [[ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ]] ਮਿਸਲ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਹੋਈ ਮੌਤ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ਼ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਸਲ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਣਾ ਪਿਆ। [[Image:Ranjit.jpg|150px|thumb|left|ਸਿੱਖ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[12 ਅਪਰੈਲ ]] [[1801]] ([[ਵਿਸਾਖੀ]] ਦੇ ਦਿਨ) ਨੂੰ ਮਹਾਰਜੇ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ, [[ਲਾਹੌਰ]] ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। [[1802]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਲਿਆ। ਆਉਦੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਦੇੜ੍ਹਨ ਲਈ ਗੁਜ਼ਾਰੇ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਲਤਾਨ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਭਾਗ ਬਣਿਆ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ [[1818]], ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ [[1819]] ਅਤੇ [[ਅਨੰਦਪੁਰ]] ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਕਾਂਗੜਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪੀ ਅਫ਼ਸਰ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਫੌਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਫੌਜ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਪਰਭਾਵ ਕਰਕੇ, ਪੰਜਾਬ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਥਿਆਰ ਨਾਲ ਲੈੱਸ ਫੌਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਮਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹਾਲ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ "ਜਜ਼ੀਆ" ਟੈਕਸ, ਜੋ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕਮਿਊਨਟੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ। ਉਸ ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਨ, ਇਸਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਪ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਕਈ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਨ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[1839]] ਵਿੱਚ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਗੱਦੀ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜਿਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਖਿੰਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰ ਫੌਜ ਦੀ ਤਾਕਤ [[ਦੂਜਾ ਐਗਲੋਂ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜਾ ਐਗਲੋਂ ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੜ ਕੇ ਖਤਮ ਨਾ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਬਾਅਦ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਨਿਰਕੁੰਸ਼ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਕਤਵਾਰ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ [[ਕੋਹੇਨੂਰ]] ਹੀਰੇ ਲਈ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]], ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਦੀ ਸੰਗਮਰਮਰ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ "ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੰਦਰ" ਪਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ੇਰ, ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਸ਼ੇਰਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੇਵਾੜ ਦਾ [[ਰਾਣਾ ਪਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ [[ਸ਼ਿਵਾਜੀ]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਹੈ। ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਦਵੀ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ {{start box}} {{succession box|title=[[ਸਿੱਖ ਰਾਜ]]|before=[[ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]]|after=[[ਬਰਤਾਨੀਆ ਰਾਜ]] |years=1801 &ndash;1849}} {{end box}} {{start box}} {{succession box|title=[[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]]|before=[[ਕੋਈ ਨਹੀਂ]]|after=[[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]]|years=1801 &ndash;1839}} {{end box}} == ਹੋਰ ਵੇਖੋ == * [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] * [[ਸਿੱਖ ਰਾਜ]] * [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਾਰਾਦਰੀ]] ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== *[http://www.sikh-history.com/sikhhist/warriors/ranjit1.html Ranjit Singh profile from sikh-history.com] [[Category:ਸਿੱਖ|ਰਣਜੀਤ, ਸਿੰਘ]] [[Category:Indian monarchs|Singh, Ranjit]] [[Category:1780 ਜਨਮ|ਰਣਜੀਤ, ਸਿੰਘ]] [[Category:1839 ਮੌਤ|ਰਣਜੀਤ, ਸਿੰਘ]] [[fr:Ranjît Singh]] [[de:Ranjit Singh]] [[en:Ranjit Singh]] 1572 5238 2005-09-29T13:08:00Z Aalam 19 {{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = ਕਣਕ}} {{Taxobox_image | image = [[Image:Wheat.jpg]] | caption = }} {{Taxobox_begin_placement | color = lightgreen}} {{Taxobox_regnum_entry | taxon = [[Plantae]]}} {{Taxobox_divisio_entry | taxon = [[Flowering plant|Magnoliophyta]]}} {{Taxobox_classis_entry | taxon = [[Liliopsida]]}} {{Taxobox_ordo_entry | taxon = [[Poales]]}} {{Taxobox_familia_entry | taxon = [[Poaceae]]}} {{Taxobox genus entry | taxon = '''''Triticum'''''}}<br/>{{Taxobox authority new | authority = [[Carolus Linnaeus|L.]]}} {{Taxobox_end_placement}} {{Taxobox_section_subdivision | color = lightgreen | plural_taxon = Species}} ''T. aestivum''<br /> ''T. aethiopicum''<br /> ''T. araraticum''<br /> ''[[einkorn wheat|T. boeoticum]]''<br /> ''T. carthlicum''<br /> ''T. compactum''<br /> ''T. dicoccon''<br /> ''[[durum|T. durum]]''<br /> ''T. ispahanicum''<br /> ''T. karamyschevii''<br /> ''T. militinae''<br /> ''[[Einkorn|T. monococcum]]''<br /> ''T. polonicum''<br /> ''[[Spelt|T. spelta]]''<br /> ''T. timopheevii''<br /> ''T. trunciale''<br /> ''T. turanicum''<br /> ''T. turgidum''<br /> ''T. urartu''<br /> ''T. vavilovii''<br /> ''T. zhukovskyi''<br /> <small>ਹਵਾਲਾ:<br />&nbsp;&nbsp;[http://www.itis.usda.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=42236 ITIS 42236] 2002-09-22</small> {{Taxobox_end}} '''ਕਣਕ''' (''Triticum'' spp.) ਇੱਕ [[Poaceae|grass]] that is cultivated around the world. Globally, it is the second-largest [[cereal|cereal crop]] behind [[maize]]; the third being [[rice]]. Wheat [[Caryopsis|grain]] is a [[staple food]] used to make [[flour]], [[fodder|livestock feed]] and as an ingredient in the [[brewing]] of [[beer]]. The [[husk]] can be separated and ground into [[Dietary bran|bran]]. Wheat is also planted strictly as a [[forage|forage crop]] for livestock and as a [[hay]]. == ਅਤੀਤ == Domestic wheat originated in [[southwest Asia]] in what is now known as a the [[Fertile_crescent]]. The oldest archaeological evidence for wheat cultivation comes from [[Syria]], [[Jordan]], [[Turkey]], [[Armenia]], and [[Iraq]]. Around 9000 years ago, wild [[einkorn]] wheat was harvested and domesticated in the first archeological signs of sedentary farming in the fertile crescent. Around 8,000 years ago though, a [[mutation]] or hybridization occurred within [[emmer]] wheat, resulting in a plant with seeds that were larger, but could not sow themselves on the wind (see [[domestication]]). While this plant could not have succeeded in the wild, it produced more food for humans, and within cultivated fields, it outcompeted plants with smaller, self-sowing seeds to become the primary ancestor of modern wheat breeds. A wild ancestor (''Triticum turgidum dicoccoides'' (Körn.)) of one of the earliest domesticated forms of [[emmer]] wheat (''Triticum turgidum dicoccum'' (Schrank.)), was discovered in the [[Palestine (region)|region of Palestine]] by [[Aaron Aaronsohn]] in [[1906]]. The cultivation of wheat began to spread into Europe beginning in the [[Neolithic|Neolithic period]]. == Genetics & Breeding == Wheat genetics is more complicated than domesticated animal genetics. Wheat is capable of [[polyploidy|polyploidism]] or having more than two sets of [[chromosomes]] ([[diploid]]). Many Wheat breeds not only have differences in their [[genome]]s but also in the number of genomes they carry. Four out of five of the most common wheat breeds are the results of [[hybrid|hybridization]]. [[Einkorn]] wheat is diploid (2x chromosomes) and can be consider the "grandfather" breed of wheat. Einkorn wheat hybridized with another wild diploid grass (Triticum speltoides, Triticum tripsacoides or Triticum searsii) made the [[tetraploid]] (4x chromosomes) breeds [[Emmer]] and [[Durum]] wheat. Emmer and Durum wheat hybridized with yet another wild diploid grass (Triticum tauschii) made the [[hexaploid]] (6x chromosomes) breeds [[Spelt]] wheat and Common wheat. It is debatable over whether emmer wheat was naturally or intentionally hybridized: to interbreed both of emmer wheat’s ancestors required a chromosome duplication mutation, a mutation that does not seem survivable naturally for more then just a few generations for wheat. All of this [[genetic engineering]] (hybridizing) was conducted thousand of years ago by ancient farmers completely unaware of modern genetics or the difficultly in hybridizing polyploidy plants. ==Cultivars== There are many taxonomic classification systems used for wheat species. It is good to keep in mind that the name of a wheat species from one information source may not be the name of a wheat species in another information source. [http://www.ksu.edu/wgrc/Taxonomy/taxintro.html] Wheat [[cultivar]]s are classified by growing season, such as [[winter wheat]] vs. spring wheat, and by [[gluten]] content, such as hard wheat (high gluten content) or soft wheat (high starch content). === Major cultivar groups of wheat === *'''[[Common Wheat]]''' - (''T. aestivum'') A [[ploidy|hexaploid]] species that is the most widely cultivated in the world. *'''[[Einkorn]]''' - (''T. monococcum'') A [[diploid]] species with wild and cultivated variants. One of the earliest cultivated but rarely planted today. *'''[[Emmer]]''' - (''T. turgidum'' var. ''dicoccum'') A [[ploidy|tetraploid]] species, with wild and cultivated variants. Cultivated in ancient times but no longer in widespread usage. *'''[[Durum]]''' - (''T. turgidum'' var. ''durum'') The only tetraploid form of wheat widely used today. *'''Kamut&reg;''' or '''[[QK-77]]''' - (''T. turgidum'' var. ''polonicum'') A tetraploid species grown in small quantities that is extensively marketed. Originally from the [[Middle East]] *'''[[Spelt]]''' - (''T. spelta'') Another hexaploid species cultivated in limited quantities. == Economics == [[Image:WheatPennsylvania1943.jpg|thumb|left|Shock of wheat]] Harvested wheat grain is classified according to grain properties (see below) for the purposes of the [[commodity markets|commodities market]]. Wheat buyers use the classifications to help determine which wheat to purchase as each class has special uses. Wheat producers determine which classes of wheat are the most profitable to cultivate with this system. Wheat is widely cultivated as a [[cash crop]] because it produces a good yield per unit area, grows well in a [[temperate climate]] even with a moderately short [[growing season]], and yields a versatile, high-quality [[flour]] that is widely used in [[baking]]. Most [[bread]]s are made with wheat flour, even many breads named for the other grains they contain, including most [[rye]] and [[oat]] breads. [[foods made from wheat|Many other popular foods]] are made from wheat flour as well, resulting in a large demand for the grain even in economies with a significant food [[economic surplus|surplus]]. ==Production and consumption statistics== [[Image:Wheat in sack.jpg|left|thumb|Sack of wheat]] In the 2004 crop year, global wheat production totalled 624 million tonnes and the top wheat producing countries were: # [[China]]: 91.3 million tonnes # [[India]]: 72 million tonnes # [[United States]]: 58.8 million tonnes # [[Russian Federation]]: 42.2 million tonnes # [[France]]: 39 million tonnes # [[Germany]]: 25.3 million tonnes # [[Australia]]: 22.5 million tonnes 1997 global per capita wheat consumption was 101 kg, led by [[Denmark]] at 623 kg. Past [[International wheat production statistics]]. == Agronomy == ===Crop development=== [[image:Spiklet.JPG|thumb|Wheat spiklet with its three antheres sticking out.]] Crop management decisions require the knowledge of stage of development of the crop. In particular, spring [[fertilizer]]s applications, [[herbicide]]s, [[fungicide]]s, [[growth regulator]]s are typically applied at specific stages of plant development. For example, current recommendations often indicate the second application of nitrogen be done when the ear (not visible at this stage) is about 1 cm in size (Z31 on [[Zadoks scale]]). Knowledge of stages is also interesting to identify periods of higher risk, in terms of climate. For example, the meïosis stage is extremely suceptible to low temperatures (under 4 °C) or high temperatures (over 25 °C). Farmers also benefit from knowing when the flag leaf (last leaf) appears as this leaf represents about 75% of photosynthesis reactions during the grain filling period and as such should be preserved from disease or insect attacks to ensure a good yield. Several systems exist to identify crop stages, with the [[Feekes scale|Feekes]] and [[Zadoks scale]]s being the most widely used. Each scale is a standard system which describes successive stages reached by the crop during the agricultural season. ===Wheat stages=== *Wheat at the anthesis stage (face and side view) {| align=center |[[image:WheatFlower1.jpg|thumb|none|]] |[[image:WheatFlower3.JPG|thumb|none|]] |} === Diseases === Wheat is subject to more diseases than other grains, and, in some seasons, especially in wet ones, heavier losses are sustained from those diseases than are felt in the culture of other cereal crops. Wheat may suffer from the attack of insects at the root; from blight, which primarily affects the leaf or [[straw]], and ultimately deprives the grain of sufficient nourishment; from mildew on the ear; and from gum of different shades, which lodges on the chaff or cups in which the grain is deposited. Examples of wheat diseases: '''ਬੈਕਟੇਰੀਆ ਬਿਮਾਰੀਆਂ''' * Bacterial leaf [[blight]] ''Pseudomonas syringae'' subsp. ''syringae'' * Bacterial sheath rot ''Pseudomonas fuscovaginae'' * Basal glume rot ''Pseudomonas syringae pv. atrofaciens'' * Black chaff = bacterial streak ''Xanthomonas campestris'' pv. ''translucens'' * Pink seed ''Erwinia rhapontici'' '''ਉੱਲੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ''' * Alternaria leaf blight ''Alternaria triticina'' * [[Anthracnose]] ''Colletotrichum graminicola '' * Ascochyta leaf spot ''Ascochyta tritici'' * Black head molds = sooty molds ''Alternaria'' spp., ''Cladosporium'' spp. * Common bunt = stinking smut ''T. tritici'', ''T. laevis'' * Downy [[wheat mildew|mildew]] = crazy top ''Sclerophthora macrospora'' * Dwarf bunt ''Tilletia controversa'' * [[Ergot]] ''Claviceps purpurea'' * Foot rot = dryland foot rot ''Fusarium'' spp. * Leaf rust = brown rust ''Puccinia triticina'' * Pink snow mold = [[Fusarium patch]] ''Microdochium nivale'' * Powdery mildew = ''Blumeria graminis'' * [[Fusarium ear blight|Scab]] = head blight ''Fusarium'' spp., ''Gibberella zeae, Microdochium nivale'' * [[Septoria]] blotch ''Septoria tritici = Mycospharella graminicola'' * Storage moulds ''Aspergillus'' spp., ''Penicillium'' spp. '''Nematodes, parasitic''' * Grass cyst [[nematode]] ''Punctodera punctata'' * Root gall nematode ''Subanguina'' spp. '''Viral diseases and viruslike agents''' * Agropyron mosaic genus ''Rymovirus'', Agropyron mosaic virus (AgMV) * Barley stripe mosaic genus ''Hordeivirus'', Barley stripe mosaic virus (BSMV) * Oat sterile dwarf genus ''Fijivirus'', Oat sterile dwarf virus (OSDV) * Tobacco mosaic genus ''Tobamovirus'', [[Tobacco mosaic virus]] (TMV) * Wheat dwarf genus ''Monogeminivirus'', Wheat dwarf virus (WDV) * Wheat yellow mosaic Wheat yellow mosaic bymovirus '''Phytoplasmal diseases''' * Aster yellows phytoplasma '''Link between air pollution and septoria blotch''' A team of researchers examined a library of British wheat samples dating back to 1843. For each year, they determined the levels of ''Phaeosphaeria nodorum'' and ''Mycospharella graminicola'' [[DNA]] in the samples. After accounting for influences such as growing and harvesting methods and weather conditions, they compared the DNA data with estimates of emissions of air pollutants. The effect of [[sulfur dioxide]] correlated with the abundance of the two fungi. ''P. nodrum'' grew more successful with the dawn of the [[Industrial Revolution]]. ''M. graminicola'' was more abundant before 1870 and since the 1970's. The success since the 1970's is a reflection of reductions in sulfur dioxide emissions due to environmental regulations. (Bearchell, ''et al.'', 2005) == Wheat in the United States == {| align=right |[[Image:Wheat harvest.jpg|thumb|Wheat harvest on the Palouse.]] |--- |[[Image:CombineWheat0654.JPG|thumb|Combining wheat in Hemingway, South Carolina.]] |} ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਕਿਸਮਾਂ *'''[[Durum]]''' - Very hard, translucent, light colored grain used to make [[semolina]] flour for [[pasta]]. *'''Hard Red Spring''' - Hard, brownish, high [[protein]] wheat used for bread and hard baked goods. *'''Hard Red Winter''' - Hard, brownish, very high protein wheat used for bread, hard baked goods and as an adjunct in other flours to increase protein. *'''Soft Red Winter''' - Soft, brownish, medium protein wheat used for bread. *'''Hard White''' - Hard, light colored, opaque, chalky, medium protein wheat planted in dry, temperate areas. Used for bread and brewing *'''Soft White''' - Soft, light colored, very low protein wheat grown in temperate moist areas. Used for bread. Hard wheats are harder to process and red wheats may need bleaching. Therefore, soft and white wheats usually command higher prices than hard and red wheats on the commodities market. ''Much of the following text is taken from the ''[[Household Cyclopedia]]'' of 1881:'' Wheat may be classed under two principal divisions, though each of these admits of several subdivisions. The first is composed of all the varieties of red wheat. The second division comprehends the whole varieties of white wheat, which again may be arranged under two distinct heads, namely, thick-chaffed and thin-chaffed. Thick-chaffed wheat varieties were the most widely used before [[1799]], as they generally make the best quality flour, and in dry seasons, equal the yields of thin-chaffed varieties. However, thick-chaffed varieties are particularly susceptible to [[mildew]], while thin-chaffed varieties are quite hardy and in general are more resistant to mildew. Consequently, a widespread outbreak of mildew in 1799 began a gradual decline in the popularity of thick-chaffed varieties. == ਆਹ ਵੀ ਵੇੈਖੋ == * [[Norin 10 wheat]] * [[Granular material]] * [[Buckwheat]] - despite its name, it is not wheat ==ਹਵਾਲਾ== * {{Journal reference issue | Author=Sarah J. Bearchell, Bart A. Fraaije, Michael W. Shaw and Bruce D. L. Fitt | Title=Wheat archive links long-term fungal pathogen population dynamics to air pollution | Journal=Proceedings of the National Academy of Sciences | Volume=102| Issue=April 12 | Year=2005 | Pages=5438-5442 [http://www.pnas.org/cgi/content/abstract/102/15/5438 Abstract]}} * Bonjean, A.P., and W.J. Angus (editors). The World Wheat Book: a history of wheat breeding. Lavoisier Publ., Paris. 1131 pp. (2001). ISBN 2-7430-0402-9. == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ == * [http://www.kswheat.com/ The Kansas Wheat Commission]. * [http://www.ndwheat.com/ The North Dakota Wheat Commission]. * [http://www.cimmyt.org/ CIMMYT] &ndash; Web site of the [[International Maize and Wheat Improvement Center]] * [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/crops/wheat.html Triticum species] at [[Purdue University]] * [http://www.genetics.org/cgi/content/full/168/2/1087 A Workshop Report on Wheat Genome Sequencing] * [http://www.ipgri.cgiar.org/publications/pdf/54.pdf Proceedings of the First International Workshop on Hulled Wheats] (PDF) July 1995 * [http://www.genome.org/cgi/content/full/10/10/1509 Molecular Genetic Maps in Wild Emmer Wheat] [[Category:Cereals]] [[Category:Grains]] [[Category:Grasses]] [[bg:Пшеница]] [[ca:Blat]] [[cy:Gwenith]] [[da:Hvede]] [[de:Weizen]] [[es:Trigo]] [[eo:Tritiko]] [[fa:گندم]] [[fr:Blé]] [[it:Frumento]] [[he:חיטה]] [[jv:Gandum]] [[hu:Búza]] [[nl:Tarwe]] [[ja:コムギ]] [[no:Hvete]] [[nn:Kveite]] [[pa:ਕਣਕ]] [[pl:Pszenica]] [[pt:Trigo]] [[ru:Пшеница]] [[sk:Pšenica]] [[fi:Vehnä]] [[sv:Vete]] [[ta:கோதுமை]] [[tr:Buğday]] [[uk:Пшениця]] [[wa:Frumint]] [[zh:小麦]] {{Link FA|fr}} 1573 5250 2005-09-30T07:17:43Z Aalam 19 ਮਿਸਲ ਮਿਸਲ ਸ਼ਬਦ ਇੱਕ ਜੱਥੇ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀਆਂ। ਹਰੇਕ ਮਿਸਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਿਸਲਦਾਰ ਚਲਾਉਦਾ ਸੀ। ==ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਮਿਸਲਾਂ== * [[ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ]] ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੇ ਮੁੱਖੀ ਸਨ * [[ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ|ਭੰਗੀ]] ਸਰਦਾਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ * [[ਧੰਨਵਾਲੀਆ]] ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਡੱਲੇਵਾਲੀਆ * [[ਕਨ੍ਹਈਆ]] ਜੈ ਸਿੰਘ ਕਨ੍ਹਈਆ * [[ਕਰੋੜਸਿੰਘੀਾਆ]] (ਪੰਜਗੜ੍ਹੀਆ) ਕਰੋੜਾ ਸਿੰਘ * [[ਨਾਕੀ]] ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਕੀ * [[ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲੀਆ]] ਦਸੋਧਾਂ ਸਿੰਘ * [[ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ]] ਨੰਦ ਸਿੰਘ * [[ਸ਼ਹੀਦਾਂ]] ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ * [[ਸਿੰਘਪੁਰੀਆ]] (ਫਜ਼ੁਲਪੁਰੀਆ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ * [[ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ]] ਨੌਦ ਸਿੰਘ [[ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲਾ]] * [[ਫੁਲਕੀਆ]] ਫੂਲ ਸਿੰਘ, 12ਵੀਂ ਮਿਸਲ ਹੋਣ ਸੀ, ਪਰ ਦਲ ਖਾਾਲਸਾ ਵਲੋਂ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤੀ ਗਈ == ਸਮਾਂ == ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ 1708ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸਰਦਾਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਵਾਂਗ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪਰਭਾਵ ਦਿਖਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਹਾਦਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਵਿਿੱਚ ਆ ਧਮਕਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵੇਖਾਉਦੇ ਅਤੇ ਫੇਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਦੇ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਪਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕਿਆ। ਇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਮੰਨ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ==18ਵੀਂ ਸਦੀ== ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਉਪਰੰਤ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਜੱਥੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 11 ਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ: * 1762-1767 [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ]] ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ * 1763-1774 [[ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ]], [[ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ]] ਮਿਸਲ ਦਾ ਮਿਸਲਦਾਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲੇ ਵਿਖੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। * 1773- [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ]] ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ [[ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ]] ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ। * 1774-1790 [[ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ]], ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮਿਸਲਦਾਰ ਬਣਿਆ। * 1790-1801 [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮਿਸਲਦਾਰ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਅਫ਼ਗਾਨ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ, ਉੱਥੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਫਤਹਿ ਕੀਤਾ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਕਰੋੜਾਸਿੰਘਿਆਂ ਮਿਸਲ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਕੇਸਰ ਝੰਡਾ ਵੀ ਝੁਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਮੱਲਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ==19ਵੀਂ ਸਦੀ== ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ: * 1801-1839 ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ 1801 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਣਿਆ ਇਸ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਸੀ, ਨੇ ਸਭ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੇ ਇੱਕਠਾ ਹੋਕੇ ਇੱਕ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੇ ਨੱਕ ਵਿੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਿਸਲਦਾਰ ਮੌਜੂਦ ਰਹੇ ਅਤੇ ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। [[Category:ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ]] [[en:Misls] 1574 5240 2005-09-29T13:24:56Z Aalam 19 #REDIRECT [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ]] 1575 5248 2005-09-30T06:44:58Z Aalam 19 ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ (ਨਲਵਾ) ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਅਣਖੀ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਜਰਨੈਲ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਪਠਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਪੁੱਤ ਸੌਂ ਜਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਲੂਆ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। == ਜਨਮ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ == ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁੱਜਰਾਵਾਲੇ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਨਿੱਕੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਨਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਤਨੀਆਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਚਾਰੇ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਵਾਂਗ ਬਹਾਦਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਾਗੀਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਰਦਾਰ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤੀ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਕੋਲ 40,000 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਜਾਗੀਰ ਅਤੇ 60 ਤੋਂ 70 ਸਵਾਰ ਰਹੇ। ==ਨਲੂਆ== ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਖਿਦਮਤਗਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਿਕਾਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਵੜੇ ਹੀ ਸਨ, ਸ਼ੇਰ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨੇ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਜਬਾੜੇ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰਦਿਲ ਰਿਜਮੈਂਟ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਲੂਆ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰਦਾਰ ਸਾਰੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। == ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ == == ਕਸ਼ਮੀਰ == ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਿੱਕਾ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਕੋਹੇਨੂਰ ਹੀਰਾ ਪਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜੇ ਕੋਲ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਿਹਾ। == ਜੰਗ ਜਮਰੌਦ == ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੱਟੜ ਸਿੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਖਾਰ ਖਾਂਦਾ ਸੀ। 1833 ਵਿੱਚ ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹਮੰਦ ਖਾਨ ਕਾਬਲ ਲਈ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਅਫ਼ਗਾਨੀ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਦੇ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। 1837 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਧਾਰ ਵਿੱਚ ਚਾਲੇ ਪਾ ਦਿੱਤੇ। ਜਮਰੌਦ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਫਤਹਿ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮੁਰਮੰਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਦਰ੍ਹੇ ਦੇ ਇੰਨਾ ਨੇੜੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੋਸਤ ਮੁਹਮੰਦ ਖਾਨ ਦੇ ਕੰਨ ਖੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਖਤਰਾ ਦਿੱਸਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸਕਰਕੇ ਦੋਸਤ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਅਟਕ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜਮਰੌਦ ਤੋਂ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਪੋਹ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਅਟਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰੇ ਬੀਮਾਰ ਪਿਆ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 800 ਸਿੰਘਾਂ ਸਮੇਤ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੇ ਹਮਲੇ ਉਪਰੰਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਾਹੀ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਅਫ਼ਗਾਨ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਵੜਨ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ, ਆਪਣੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੇ ਜਥੇ ਸਮੇਤ ਜਮਰੌਦ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਖਬਰ ਨਾਲ ਹੀ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਮੱਚ ਗਈ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਦਰ੍ਹਾ ਖੈਬਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਖੁੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਅਚਾਨਕ ਦੋ ਪਠਾਣ ਨਿਕਲੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੋ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿੰਨੀ ਗਈ, ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਉਸ ਦੀ ਸਹਾਦਤ ਦੀ ਖਬਰ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕੇ [[ਜਮਰੌਦ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਮਾਧ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਧੱਕਾ ਲੱਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਭਰੋਸਾ ਸੀ। ==ਜਾਗੀਰ ਵਾਪਸੀ== ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਭ ਜਰਨੈਲਾਂ ਅਤੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਏ ਕੋਲ 8 ਲੱਖ ਸਾਲਨਾ ਦੀ ਜਾਗੀਰ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਜਰਨੈਲ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਦਾਰ ਵਰਗਾ ਬਹਾਦਰ, ਦਲੇਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। [[Category:ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ]] [[Category:ਜਮਰੌਦ]] [[Category:ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ]] [[Category:ਸਿੱਖ ਰਾਜ]] [[en: Hari Singh Nalwa]] 1576 5242 2005-09-29T13:31:23Z Aalam 19 #Redirect [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ]] 1577 5244 2005-09-30T03:14:16Z Aalam 19 {{NPOV}} '''ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ)''' ([[ਜੂਨ4]] ਤੋਂ [[ਜੂਨ 6]], [[1984]]) [[ਭਾਰਤੀ]] ਫੌਜ ਦਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿਖੇ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਸਿੱਖ]] ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਥਾਂ, ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਮਕਸਦ ਖਾਲਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੱਡੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ==ਮੁੱਢ== The then [[Prime_Minister_of_India|Indian Prime Minister]] [[Indira Gandhi]] did not take lightly of any opposition. In 1975, when the High Court of Allahabad found her guilty of using illegal practices during her last election campaign, she declared a state of Emergency in the entire Indian nation. Thousands of leaders and activists of the opposition political parties were arrested. By humilating and torturing ordinary citizens who would dare raise a voice, Indira sought to cower the whole country into submission. ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਆਉਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। Even when she came back to power in 1980, she continued to seek a permanent dictatorship. (Ref: M.M.K. Wali, Indian Foreign Secretary, June 7, 1984, Canadian Broadcasting Corporation, As It Happens) ==ਸ਼ੁਰੂਆਤ== In October 1983, 600 top soldiers of the Indian army began rehearsing an assault on the Akal Takhat at a secret location in the Chakrata Hills about 150 miles north of Delhi. They constructed a replica of the Darbar Sahib complex for the training. (Ref: Mark Tully's "Amritsar: Mrs. Gandhi's Last Battle" Page 118). Reports of these plans reached the Sikh Leadership. Sant Jarnail Singh [[Bhindranwale]] along with Major General [[Shabeg Singh]] and other militants moved their quarters to Akal Takhat. They were going to give the Indian forces a battle that far from creating fear amongst the Sikhs would infact put a black blotch on the Indian Army forever. General K. Sunderji, overall incharge of the Operation Bluestar, conceded in an interview that he was told by the Defense Minister to prepare for the operations on January 15, 1984, the Army Day. In [[March]] [[1984]], by which time the temple was already long occupied by Bhindranwale, the then leader of the Sikh militants, the [[Prime_Minister_of_India|Indian Prime Minister]] [[Indira Gandhi]] ordered the Indian army to surround the temple. Meanwhile, Indira lulled the Sikh leaders through intensified but sham negotiations and as many as seven secret meetings starting January 24, 1984, and the last one on May 26, 1984, a few days before the start of the actual operatoins were held. On the [[June 3|3rd of June]], a 36 hour [[curfew]] was imposed on the state of Punjab which increased the apprehensiveness of the militants inside the temple that a raid on the temple was imminent. The period coincided with the weekend of 2nd and 3rd, the anniversary of the [[martyr]]dom of [[Guru Arjan Dev]], who built the Golden Temple and compiled the Sikh's Holy book. As a result of this, when the curfew was imposed the temple was filled with worshippers. This fit well with Indira's plan to inflict maximum damage on the Sikh psyche. Of the many innocent worshippers arrested on that day thousands are languishing in Indian Jails even after two decades without having had their day in court. ==ਹਰੀ ਝੰਡੀ== Amid fear mongerng by the Indian Government sources of declaration of independence by [[Bhindranwale]] and support from Pakistan, Indira Gandhi decided to send troops inside the temple. Bhindranwale declared he would die as a martyr and any military action within the temple would unite the Sikhs of India. Notably, earlier in a BBC interview, Bhrindranwale had stated that he did not wish to declare a separate Sikh state. Indian intelligence reports and the [[KGB]] [[Vasili Mitrokhin|Mitrokhin]] archives, however, have indicated otherwise and the matter remains highly contentious. ==ਅਫ਼ਗਾਨ ਜੰਗ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ== [[ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਦਖਲ]] had the strategic objective of allowing [[Soviet|Soviets]] access to the Persian Gulf with the ability to shut-off the crucial oil supplies of [[Iran]], [[Iraq]], [[Kuwait]] and the [[United Arab Emirates]] should the eventuality arise. The other long term goal was to extend Soviet sphere of influence over [[Iran]] (where there had been an Islamic Revolution in 1979) and the [[Middle East]] while shoring up its control of [[Eurasian]] [[SSR]]s. [[Afghanistan]] has access to the Arabian Sea through the [[Pakistani]] province of [[Baluchistan]]. A breakup of Pakistan or a favourable regieme change would have given the Soviets access to Baluchi or Pakistani ports. According to the [[Vasili Mitrokhin| Mitrokhin]] archives, the KGB had extended and post-invasion intensified support to sepratists and nationalist groups in Pakistan. Pakistan, a [[United States]] ally and [[CENTO]] (also known as the [[Baghdad Pact]]) signatory, responded by working with US security forces and the [[CIA]] to train, equip and operationally support [[mujahideen]] fighters against the Soviets in Afghanistan. India, had been a non-aligned nation for much of its history, but after Pakistani genocides in [[Bangladesh]] (see [[Bangladesh Liberation War]]) and a rebuke from [[President of United States]] [[Richard M Nixon|Richard Nixon]] had signed the [[Indo-Soviet Treaty|Indo- Soviet ‘Treaty of Peace, Friendship and Cooperation’]] in the days prior to the [[Third Indo-Pakistan War]] (the Eastern theatre of which is also known as the [[Bangladesh Liberation War]]) in 1971. In the intelligence war that followed, Indian security and intelligence agencies led by the [[Research and Analysis Wing]] (RAW) supported and aided KGB efforts within Pakistan, while Pakistan agencies led by the [[Inter-Services Intelligence]] Directorate (ISI) pursued a doctrine to ferment [[Low intensity conflict|Low Intensity Conflicts]] (LICs) within India. Regions with a majority population of religions or ethnic minorities were to be targeted, particularly [[Jammu and Kashmir]], [[Punjab]] and the [[North-East]]. In Punjab, ISI activities focussed on the creation of a separate Sikh state, [[Khalistan]], the "''Land of the Pure''" in Punjabi, in contrast to Pakistan that stands for the "''Land of the Pure''" in Urdu. Bhrindwale's group received significant support in terms of equipment, arms training and diplomacy from Pakistan. An outcome of this support was the grant of asylum to 'tainted' Sikhs in the [[United States]], [[Canada]] and the [[United Kingdom]]. Since then, however, a number of Khalistan militants have been extradited to India or are fighting extradition in Western courts. It is important to note, that the Indian authorities, and the many Sikhs that were part of Indian intelligence and security forces in battling the [[Punjab insurgency]], were motivated from a [[secular]] security standpoint overshadowed by the [[Cold War]]. ==ਬੇ-ਮੇਲ ਲੜਾਈ== The most sophisticated weapons the Sikh fighters had were Light Machine Guns and one anti-tank gun. Other arms they possessed were sten-guns, carbines of .30 calibre, self-loaded Rifles, 303 Rifles, revolvers and pistols of various calibres besides some hand grenades. The Indian Army, on the other hand, came equipped with all kinds of heavy and sophisticated weapons which included Main Battle Tanks "Vijayanta", howitzer, heavy guns and canons using twenty-pounder shells, mortors, machine guns, light machine guns and other pieces of artillery. Besides, the army had stun-gas bombs, incendiary bombs, highly explosive hand grenades, Armed Personal Carriers, Armoured Carriers. Russian-made helicopters were also used. Numerical strength of the Sikh militants was also insignificant in comparison to the Indian Army. The Sikh fighters were 800 in number while the Army's strength was at least 7000. ==ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਵਿਓਂਤ== ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੜਾਅਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ: '''I - Initial operations:''': # BSF to secure Hotel Temple View by 9 pm, June 5th. # CRPF to secure Brahm Boota Akhara by 10 pm, June 5th. '''II - Phase 1''' # 10 Guards to secure Northern Wing of the Temple Complex by 1 am, June 6th. # 1 Para-Commandos :# Secure a foothold in the Akhal Takht at the earliest and not later than 1 am, June 6th. :# Secure a foothold in Harmandir Sahib with divers and neutralise demolitions, if any, by 11:30 pm, June 5th. # Special Frontier Force (SFF) to isolate Akhal Takht and secure western flank by 1 am, June 5th. # 26 Madras to secure southern and eastern wings by 1 am, June 5th. # 9 Kumaon to secure Guru Ram Das Serai and SGPC building by 1 am, June 5th. '''III - Phase 2''' Mopping up all areas secured in Phase 1 '''IV - Phase 3''' # 9 Kumaon - extend operations to secure the rest of hostel complex. # Units of 10 Guards, SFF and 1 Para Cdo to secure rest of Temple Complex and check prisoners. '''ਹੋਰ:''' 12 Bihar was to continue to cordon of the Temple with CRPF units under its command and provide fire support to any target within its span of observation. '''Mechanised units''' '''Armour: 16 cavalry''' # Three tanks to enter through the main temple entrance, initially for close protection for 10th Guards but thereafter for support to infantry, paras and SFF with machine gun fire. # Three tanks to enter the langar area and provide machine gun fire for the 26 Madras. '''Mechanised infantry: 8 Mech Btn''' # 4 BMP to carry para-commando/divers. # 4 BMPs and 3 Skot APCs to support the 26 Madras and Paras. '''Reserves :''' 15 Kumaon - 2 companies as backup for 9th Kumaon and 2 companies for any contingency tasks. '''Central Rendezvous and Logistics Control''' - City Kotwali. '''Divisional Tactical HQ''' - Roof Top outside Temple complex. '''H-Hour for operation launch 10 pm, June 5th''' A senior civil administration member and a senior army officer through a public address system asked militants and devotees to come outside. From 4:30 pm to 7:00 pm the attempts continued. The militants however refused to surrender. Of the large group of civilians who did march out several were shot by the army on suspicion. ==ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਹਮਲਾ== Eyewitnesses say that the army deployed tanks, armed personnel carriers, rocket launchers, heavy machine guns and helicopters. Many of the buildings surrounding the Temple were reduced to rubble. The [[Harmindar Sahib]] [the ''sanctum sanctorum'' where the Sikh holy book, the [[Guru Granth Sahib]], is kept during the day] received some damage as well. Despite the government's claims that only extremists were killed other reports show that many visitors were killed in the cross-fire. India today (30/9/84) reported the case of Zaida Khartton, a [[Bangladesh|Bangladeshi]] women who stopped to get food for her five children at the Golden Temple and ended up in jail. [[Water]], [[electricity]] and [[telephone]] links to the Golden Temple were cut off. On 18/6/84 Christian Science Monitor reported: -" For five days the Punjab has been cut off from the rest of the world. All telephone and telex links are cut. No foreigners are permitted entry and on Tuesday, all Indian journalists were expelled. There are no newspapers, no trains, no buses- not even a bullock cart can move." It was a military operation using indiscriminate force against a non-military target and as such was in breach of Article 51 of the 1977 Protocol to the Geneva Convention.In the Punjab as a whole, about 150,000 to 200,000 Indian soldiers were used in this fight. Many Sikhs believe that the number of Bhindranwale's men has been greatly exaggerated by the government. Some estimates by survivors of the attack put the number of Bhindranwale's men at around 100 men. Other estimates put Bhindranwale's men at 500 and other armed groups at 150. The operation was poorly executed and the army brought in tanks in the temple to flush the militant Sikh separatists. The success in emptying the temple was marred by the damage to the temple building and killing of civilian worshipers caught in the fire. There were apparently more than 3,000 people in the temple when Operation Blue Star began, among them 950 pilgrims, 380 priests and other temple employees and their families, 1,700 Akali Dal supporters, 500 followers of Bhindranwale and 150 members of other armed groups. Official figures put the number of people killed at around 1000, however unofficial sources estimate that the number of civilian casualties alone were much higher. Dr. J. M. Pettigrew, a Scottish anthropologist, who spent much time in Punjab doing independent research on the Punjab problem, writes in "The Sikhs of the Punjab": "The initial crime (Operation Bluestar) was calibrated and indeed had been planned for a year beforehand. The Darbar Sahib complex, a place of a great beauty, the spiritual and political centre of the Sikh way of life and of the Sikhs, as a whole, their historic home through years of invasion from the West, had its sanctity shattered. The army went into Darbar Sahib not to eliminate a political figure or a political movement but to suppress the culture of a people, to attack their heart, to strike a blow at their spirit and self-confidence". Operation Blue Star led to India's bitter relations with Sikhs all over the world. It was considered by most Sikhs as a great insult because of the use of force at their holy place, on one of the most holiest of days. The later assassination of Indira Gandhi by her Sikh bodyguards was said to be to put a stop to her continued plans against Sikhs. The events that followed were more horrific. Anti-Sikh riots broke out in North India killing as many as 3,000 Sikhs, militancy in Punjab lasted for more than a decade until the government ruthlessly wiped out whole familes to subdue it. ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਣਾਇਆ। Operation Bluestar was followed by Operation Woodrose, in which the Indian government expanded their operations in Punjab and arrested and killed many thousands of innocent Sikh youths, which served only to further anger Sikhs worldwide pro-long increasing militantancy. Students from the Gurdaspur Zaffarwal College had this to say in an independent investigation by the ‘Citizens for Democracy, India’s foremost Civil Rights Organisation in an article ‘Oppression in Punjab, 1982-1984’ that: “Police are terrorising the people. All those who are supposed to protect us, like the Border Security Force, Punjab Police, Central Reserve Police Force, military and Central Government forces are the real terrorists and extremists, because terrorists are those who have crossed all limits of law and humanity. Now the government and its agencies have crossed all those limits. It is not Pakistan which is training terrorists, it is these agencies of the government who are doing all that.” ==ਹਵਾਲਾ== *[http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Rediff: Operation Blustar 20 years on] *[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/punjab.htm Sikhs in Punjab] *[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/6/newsid_2499000/2499341.stm BBC Reports and timeline] *[http://www.sikh.com.au/blue/ Indian Army Viewpoint] *[http://www.onwar.com/aced/data/india/india1984a.htm OnWar Repository of Conflicts] [[Category:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]] [[Category:ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] {{cleanup-date|February 2005}} {{NPOV}} '''ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ (ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊ ਸਟਾਰ)''' ([[ਜੂਨ4]] ਤੋਂ [[ਜੂਨ 6]], [[1984]]) [[ਭਾਰਤੀ]] ਫੌਜ ਦਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿਖੇ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਸਿੱਖ]] ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਥਾਂ, ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਮਕਸਦ ਖਾਲਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੱਡੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ==ਮੁੱਢ== The then [[Prime_Minister_of_India|Indian Prime Minister]] [[Indira Gandhi]] did not take lightly of any opposition. In 1975, when the High Court of Allahabad found her guilty of using illegal practices during her last election campaign, she declared a state of Emergency in the entire Indian nation. Thousands of leaders and activists of the opposition political parties were arrested. By humilating and torturing ordinary citizens who would dare raise a voice, Indira sought to cower the whole country into submission. ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਆਉਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। Even when she came back to power in 1980, she continued to seek a permanent dictatorship. (Ref: M.M.K. Wali, Indian Foreign Secretary, June 7, 1984, Canadian Broadcasting Corporation, As It Happens) ==ਸ਼ੁਰੂਆਤ== In October 1983, 600 top soldiers of the Indian army began rehearsing an assault on the Akal Takhat at a secret location in the Chakrata Hills about 150 miles north of Delhi. They constructed a replica of the Darbar Sahib complex for the training. (Ref: Mark Tully's "Amritsar: Mrs. Gandhi's Last Battle" Page 118). Reports of these plans reached the Sikh Leadership. Sant Jarnail Singh [[Bhindranwale]] along with Major General [[Shabeg Singh]] and other militants moved their quarters to Akal Takhat. They were going to give the Indian forces a battle that far from creating fear amongst the Sikhs would infact put a black blotch on the Indian Army forever. General K. Sunderji, overall incharge of the Operation Bluestar, conceded in an interview that he was told by the Defense Minister to prepare for the operations on January 15, 1984, the Army Day. In [[March]] [[1984]], by which time the temple was already long occupied by Bhindranwale, the then leader of the Sikh militants, the [[Prime_Minister_of_India|Indian Prime Minister]] [[Indira Gandhi]] ordered the Indian army to surround the temple. Meanwhile, Indira lulled the Sikh leaders through intensified but sham negotiations and as many as seven secret meetings starting January 24, 1984, and the last one on May 26, 1984, a few days before the start of the actual operatoins were held. On the [[June 3|3rd of June]], a 36 hour [[curfew]] was imposed on the state of Punjab which increased the apprehensiveness of the militants inside the temple that a raid on the temple was imminent. The period coincided with the weekend of 2nd and 3rd, the anniversary of the [[martyr]]dom of [[Guru Arjan Dev]], who built the Golden Temple and compiled the Sikh's Holy book. As a result of this, when the curfew was imposed the temple was filled with worshippers. This fit well with Indira's plan to inflict maximum damage on the Sikh psyche. Of the many innocent worshippers arrested on that day thousands are languishing in Indian Jails even after two decades without having had their day in court. ==ਹਰੀ ਝੰਡੀ== Amid fear mongerng by the Indian Government sources of declaration of independence by [[Bhindranwale]] and support from Pakistan, Indira Gandhi decided to send troops inside the temple. Bhindranwale declared he would die as a martyr and any military action within the temple would unite the Sikhs of India. Notably, earlier in a BBC interview, Bhrindranwale had stated that he did not wish to declare a separate Sikh state. Indian intelligence reports and the [[KGB]] [[Vasili Mitrokhin|Mitrokhin]] archives, however, have indicated otherwise and the matter remains highly contentious. ==ਅਫ਼ਗਾਨ ਜੰਗ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ== [[ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਦਖਲ]] had the strategic objective of allowing [[Soviet|Soviets]] access to the Persian Gulf with the ability to shut-off the crucial oil supplies of [[Iran]], [[Iraq]], [[Kuwait]] and the [[United Arab Emirates]] should the eventuality arise. The other long term goal was to extend Soviet sphere of influence over [[Iran]] (where there had been an Islamic Revolution in 1979) and the [[Middle East]] while shoring up its control of [[Eurasian]] [[SSR]]s. [[Afghanistan]] has access to the Arabian Sea through the [[Pakistani]] province of [[Baluchistan]]. A breakup of Pakistan or a favourable regieme change would have given the Soviets access to Baluchi or Pakistani ports. According to the [[Vasili Mitrokhin| Mitrokhin]] archives, the KGB had extended and post-invasion intensified support to sepratists and nationalist groups in Pakistan. Pakistan, a [[United States]] ally and [[CENTO]] (also known as the [[Baghdad Pact]]) signatory, responded by working with US security forces and the [[CIA]] to train, equip and operationally support [[mujahideen]] fighters against the Soviets in Afghanistan. India, had been a non-aligned nation for much of its history, but after Pakistani genocides in [[Bangladesh]] (see [[Bangladesh Liberation War]]) and a rebuke from [[President of United States]] [[Richard M Nixon|Richard Nixon]] had signed the [[Indo-Soviet Treaty|Indo- Soviet ‘Treaty of Peace, Friendship and Cooperation’]] in the days prior to the [[Third Indo-Pakistan War]] (the Eastern theatre of which is also known as the [[Bangladesh Liberation War]]) in 1971. In the intelligence war that followed, Indian security and intelligence agencies led by the [[Research and Analysis Wing]] (RAW) supported and aided KGB efforts within Pakistan, while Pakistan agencies led by the [[Inter-Services Intelligence]] Directorate (ISI) pursued a doctrine to ferment [[Low intensity conflict|Low Intensity Conflicts]] (LICs) within India. Regions with a majority population of religions or ethnic minorities were to be targeted, particularly [[Jammu and Kashmir]], [[Punjab]] and the [[North-East]]. In Punjab, ISI activities focussed on the creation of a separate Sikh state, [[Khalistan]], the "''Land of the Pure''" in Punjabi, in contrast to Pakistan that stands for the "''Land of the Pure''" in Urdu. Bhrindwale's group received significant support in terms of equipment, arms training and diplomacy from Pakistan. An outcome of this support was the grant of asylum to 'tainted' Sikhs in the [[United States]], [[Canada]] and the [[United Kingdom]]. Since then, however, a number of Khalistan militants have been extradited to India or are fighting extradition in Western courts. It is important to note, that the Indian authorities, and the many Sikhs that were part of Indian intelligence and security forces in battling the [[Punjab insurgency]], were motivated from a [[secular]] security standpoint overshadowed by the [[Cold War]]. ==ਬੇ-ਮੇਲ ਲੜਾਈ== The most sophisticated weapons the Sikh fighters had were Light Machine Guns and one anti-tank gun. Other arms they possessed were sten-guns, carbines of .30 calibre, self-loaded Rifles, 303 Rifles, revolvers and pistols of various calibres besides some hand grenades. The Indian Army, on the other hand, came equipped with all kinds of heavy and sophisticated weapons which included Main Battle Tanks "Vijayanta", howitzer, heavy guns and canons using twenty-pounder shells, mortors, machine guns, light machine guns and other pieces of artillery. Besides, the army had stun-gas bombs, incendiary bombs, highly explosive hand grenades, Armed Personal Carriers, Armoured Carriers. Russian-made helicopters were also used. Numerical strength of the Sikh militants was also insignificant in comparison to the Indian Army. The Sikh fighters were 800 in number while the Army's strength was at least 7000. ==ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਵਿਓਂਤ== ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਪੜਾਅਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ: '''I - Initial operations:''': # BSF to secure Hotel Temple View by 9 pm, June 5th. # CRPF to secure Brahm Boota Akhara by 10 pm, June 5th. '''II - Phase 1''' # 10 Guards to secure Northern Wing of the Temple Complex by 1 am, June 6th. # 1 Para-Commandos :# Secure a foothold in the Akhal Takht at the earliest and not later than 1 am, June 6th. :# Secure a foothold in Harmandir Sahib with divers and neutralise demolitions, if any, by 11:30 pm, June 5th. # Special Frontier Force (SFF) to isolate Akhal Takht and secure western flank by 1 am, June 5th. # 26 Madras to secure southern and eastern wings by 1 am, June 5th. # 9 Kumaon to secure Guru Ram Das Serai and SGPC building by 1 am, June 5th. '''III - Phase 2''' Mopping up all areas secured in Phase 1 '''IV - Phase 3''' # 9 Kumaon - extend operations to secure the rest of hostel complex. # Units of 10 Guards, SFF and 1 Para Cdo to secure rest of Temple Complex and check prisoners. '''ਹੋਰ:''' 12 Bihar was to continue to cordon of the Temple with CRPF units under its command and provide fire support to any target within its span of observation. '''Mechanised units''' '''Armour: 16 cavalry''' # Three tanks to enter through the main temple entrance, initially for close protection for 10th Guards but thereafter for support to infantry, paras and SFF with machine gun fire. # Three tanks to enter the langar area and provide machine gun fire for the 26 Madras. '''Mechanised infantry: 8 Mech Btn''' # 4 BMP to carry para-commando/divers. # 4 BMPs and 3 Skot APCs to support the 26 Madras and Paras. '''Reserves :''' 15 Kumaon - 2 companies as backup for 9th Kumaon and 2 companies for any contingency tasks. '''Central Rendezvous and Logistics Control''' - City Kotwali. '''Divisional Tactical HQ''' - Roof Top outside Temple complex. '''H-Hour for operation launch 10 pm, June 5th''' A senior civil administration member and a senior army officer through a public address system asked militants and devotees to come outside. From 4:30 pm to 7:00 pm the attempts continued. The militants however refused to surrender. Of the large group of civilians who did march out several were shot by the army on suspicion. ==ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਹਮਲਾ== Eyewitnesses say that the army deployed tanks, armed personnel carriers, rocket launchers, heavy machine guns and helicopters. Many of the buildings surrounding the Temple were reduced to rubble. The [[Harmindar Sahib]] [the ''sanctum sanctorum'' where the Sikh holy book, the [[Guru Granth Sahib]], is kept during the day] received some damage as well. Despite the government's claims that only extremists were killed other reports show that many visitors were killed in the cross-fire. India today (30/9/84) reported the case of Zaida Khartton, a [[Bangladesh|Bangladeshi]] women who stopped to get food for her five children at the Golden Temple and ended up in jail. [[Water]], [[electricity]] and [[telephone]] links to the Golden Temple were cut off. On 18/6/84 Christian Science Monitor reported: -" For five days the Punjab has been cut off from the rest of the world. All telephone and telex links are cut. No foreigners are permitted entry and on Tuesday, all Indian journalists were expelled. There are no newspapers, no trains, no buses- not even a bullock cart can move." It was a military operation using indiscriminate force against a non-military target and as such was in breach of Article 51 of the 1977 Protocol to the Geneva Convention.In the Punjab as a whole, about 150,000 to 200,000 Indian soldiers were used in this fight. Many Sikhs believe that the number of Bhindranwale's men has been greatly exaggerated by the government. Some estimates by survivors of the attack put the number of Bhindranwale's men at around 100 men. Other estimates put Bhindranwale's men at 500 and other armed groups at 150. The operation was poorly executed and the army brought in tanks in the temple to flush the militant Sikh separatists. The success in emptying the temple was marred by the damage to the temple building and killing of civilian worshipers caught in the fire. There were apparently more than 3,000 people in the temple when Operation Blue Star began, among them 950 pilgrims, 380 priests and other temple employees and their families, 1,700 Akali Dal supporters, 500 followers of Bhindranwale and 150 members of other armed groups. Official figures put the number of people killed at around 1000, however unofficial sources estimate that the number of civilian casualties alone were much higher. Dr. J. M. Pettigrew, a Scottish anthropologist, who spent much time in Punjab doing independent research on the Punjab problem, writes in "The Sikhs of the Punjab": "The initial crime (Operation Bluestar) was calibrated and indeed had been planned for a year beforehand. The Darbar Sahib complex, a place of a great beauty, the spiritual and political centre of the Sikh way of life and of the Sikhs, as a whole, their historic home through years of invasion from the West, had its sanctity shattered. The army went into Darbar Sahib not to eliminate a political figure or a political movement but to suppress the culture of a people, to attack their heart, to strike a blow at their spirit and self-confidence". Operation Blue Star led to India's bitter relations with Sikhs all over the world. It was considered by most Sikhs as a great insult because of the use of force at their holy place, on one of the most holiest of days. The later assassination of Indira Gandhi by her Sikh bodyguards was said to be to put a stop to her continued plans against Sikhs. The events that followed were more horrific. Anti-Sikh riots broke out in North India killing as many as 3,000 Sikhs, militancy in Punjab lasted for more than a decade until the government ruthlessly wiped out whole familes to subdue it. ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਣਾਇਆ। Operation Bluestar was followed by Operation Woodrose, in which the Indian government expanded their operations in Punjab and arrested and killed many thousands of innocent Sikh youths, which served only to further anger Sikhs worldwide pro-long increasing militantancy. Students from the Gurdaspur Zaffarwal College had this to say in an independent investigation by the ‘Citizens for Democracy, India’s foremost Civil Rights Organisation in an article ‘Oppression in Punjab, 1982-1984’ that: “Police are terrorising the people. All those who are supposed to protect us, like the Border Security Force, Punjab Police, Central Reserve Police Force, military and Central Government forces are the real terrorists and extremists, because terrorists are those who have crossed all limits of law and humanity. Now the government and its agencies have crossed all those limits. It is not Pakistan which is training terrorists, it is these agencies of the government who are doing all that.” ==ਹਵਾਲਾ== *[http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Rediff: Operation Blustar 20 years on] *[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/punjab.htm Sikhs in Punjab] *[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/6/newsid_2499000/2499341.stm BBC Reports and timeline] *[http://www.sikh.com.au/blue/ Indian Army Viewpoint] *[http://www.onwar.com/aced/data/india/india1984a.htm OnWar Repository of Conflicts] [[Category:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]] [[Category:ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] 1578 5949 2006-06-26T09:58:59Z DaGizza 115 /* ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ */ rm links {{NPOV}} ==ਜਾਣ ਪਛਾਣ== ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਸ਼ੁੱਧ ਧਰਤੀ'' ਜਾਂ ''ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਧਰਤੀ'', which comprises of an egalitarian social system. The ideal type of governance would be the Sikh concept of ''halemi-raj'', meaning "humanitarian and just governance". In this definition of governance, the citizens of the country with political authority are servants of the same ideology as normal citizens; their possible position as an official of the government would grant them authority to make decisions based on the public, rather than self-serving interest. ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਧਰਤੀ, ਸੂਬਾ, ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਖੇਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਅੱਡ ਹੋਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਬਹੁਮਤ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ==ਇਤਹਾਸ== '''Khalistan''' ([[Gurmukhi]]: &#2582;&#2622;&#2610;&#2623;&#2616;&#2596;&#2622;&#2600;) is the name given to a proposed nation-state encompassing the contemporary Punjab state (India) in addition to adjoining majority Punjabi-speaking areas in Haryana, Himachal Pradesh and Rajasthan. However, no universially accepted or final map of the proposed boundaries for Khalistan has been made to date. Khalistan declared its independence from India on October 7, 1987. [[Image:Khalistanflag.png|thumb|Proposed Flag of Khalistan]] The Sikh Kingdom existed under the leadership of [[Ranjit Singh]] whose secular army mirrored the demographic make-up of his kingdom, an army believed to comprise of some Christians and Hindus along with the Sikhs. They would attempt to rebel and attack [[Mughal]] rule in what is now northern India and Pakistan. Ranjit Singh also had Sikhs, Buddhists, and Hindus in his government. His government was recognized by some nearby nations at the time, but didn't gain much popularity as it lasted for only a short time. Punjab was independent from 1765 to 1849. At its peak from 1825 to 1839, it was one of the most attractive destinations for many European; travellers, artists and writers who flocked to the Lahore Durbar for its style and its patronage of the arts. It was the first secular state of the modern world. It was also the last territory of India to fall to the British Empire due to the betrayal by its top Dogra Generals, during the two bloody Anglo-Sikh wars in 1845-6 and 1848-49 At its peak, the Sikh Kingdom comprised all of the northern half of modern day Pakistan (West Punjab), extending all the way to the borders of Afghanistan, all of the currently disputed territory of Jammu and Kashmir, also the land that makes up the modern Indian state of Punjab, Himachal Pradesh, Haryana, and the State City of Chandigarh. The name Khalistan was first used by Dr Vir Singh Bhatti of Ludhiana in 1940, to counter the Muslim demand for the creation of Pakistan, a sovereign state for Muslims. In his pamphlet, Dr Bhatti demanded the formation of a buffer state between Pakistan and Hindustan, comprising areas including Patiala, Jind, Nabha, Faridkot, Kalsia states and Malerkotla, Simla, Jullundur, Ambala, Ferozpur, Amritsar, Lahore, Lyallpur, Gujranwala, Sheikhupura, Montgomery, Hissar, Karnal of the British Punjab. In 1947, the sub-continent was divided into Hindu India and Muslim Pakistan by the British at independence. What followed independence for both nations was an orgy of communal bloodletting on the borders of India with West (modern day Pakistan) and East Pakistan (Bangladesh), with well over half a million Sikhs, Muslims and Hindus being killed on the now divided border of West (Pakistan) and East (India) Punjab alone. In an effort to divide Punjab along linguistic lines as well as cultural, a campaign was launched called "Punjabi Suba" by the states Punjabi speakers in 1966. The campaign succeeded in the creation of the current Punjabi speaking state of Punjab, but failed when the campaign was propagandized by the Indian government as a Sikh attempt at creating an independent homeland, along with scare mongering which resulted in the majority of Punjabi speaking Hindus claiming that their mother tongue was [[Hindi]] instead of [[Punjabi]]. This led the Indian government of the day to further split the Punjab further into three states ([[Punjab]], [[Haryana]], [[Himachal Pradesh]]). ==Discontent Emerges== Causes for discontent in the Sikh community were simmering, first with the loss of property and sense of betrayal during the partition, then with the Punjabi Suba affair. As the 1980's approached, unemployment was rising in the Punjab, followed by unrest, which was further exacerbated by the fact that the Indian Army was decreasing the quotas for Sikh recruits, upsetting many Sikhs who in the previous years constituted close to 20% of India's armed forces, while only constituting 2% of the nation’s population. This decrease in the quota was ironic since every war that India won against Pakistan, was attributed to the actions of the Sikh Regiments and their generals. Another cause of unemployment was the ramifications of the Green Revolution and the increase in population, which had impinged on the already limited farm land that could be divided up to succeeding generations of would be Sikh farmers in the Punjab. Political demands also arose around this time for the greater devolution of power from the central to the state government of Punjab. Beginning in [[1982]], Sikh activists began a series of non-violent campaigns called ''Yudh Morcha'', during which time over 100,000 Sikhs were imprisoned. This was followed concurrently with the ban on Sikh travel outside the state of Punjab during the Asian Games of 1982, which were held in New Dehli and which were also off limits to Sikhs. These conditions brought about the rise of the charismatic Sikh preacher Sant Jarnail Singh [[Bhindranwale]], who gained increasing support among the rural populace and disenfranchised urban Sikhs, in what soon became a religious campaign. These campaigns embarrassed the Indian government (led at the time by [[Indira Gandhi]]), with Bhindranwale openly challenging Indira Gandhi, while preaching the demands of the Anandpur Resolution, which constituted the basis for the Sikh population as well as Bhindranwale's agitation against the Indian government. ==ਆਨੰਦਪੁਰ ਮਤਾ== THE ANANDPUR SAHIB RESOLUTION (Political Clause) Passed by the Working Committee of the Shiromani Akali Dal Ludhiana, Punjab, October 17, 1973 '''1.''' The political objective of the Akali Dal has been laid down by the 10th Guru and is inscribed in the minds of the Sikhs ever since that time. The Sikhs have been invested with the eternal spirit of ascendancy (Khalsa Ji Ka Bol Bala) which is the birth right of the Khalsa and the Shiromani Akali Dal stands committed to achieve this objective. '''2.''' The Akali Dal shall strive for the incorporation of those Punjabi-speaking areas which have been kept out of the new Punjab, namely Dalhousie from the Gurdaspur district, Chandigarh, Pinjore, Kalka and Ambala Sadar from the Ambala district, the area of Nalagarh called Desh from district Nalagarh, Shahabad block and Goohla block from the Karnal district, Tohana Sub- Tehsil, Ratia block and Sirsa Tehsil of Hissar district. Six tehsils of Ganga Nagar district and other Punjabi speaking areas of Rajasthan. '''3.''' The Central Government should confine its authority only to defence, foreign affairs, general communications and currency and rest of the subjects should be handed over to the States and in this case particularly to Punjab. '''4.''' The Punjab should have the right to frame its own constitution and for procuring the necessary finance, Punjab should send its own representatives to the Parliament. '''5.''' The Punjab Government shall protect the interests of the Sikhs settled in other parts of the country. '''6.''' The Akali Dal shall try that India should be made a federal State in the real sense and that all the States should have equal representation in the Centre. '''7.''' The Shiromani Akali Dal disapproves vehemently the foreign policy of the Congress Government and will strive to frame such a foreign policy which should be friendly towards the neighbouring countries specially those countries in which Sikh religious institutions are situated. That the country should follow an independent and impartial foreign policy and should not be tied down with any other power. '''8.''' The Akali Dal will see that no discrimination is shown towards the Sikhs in the services of other States and shall protect their interests. It will also try to see that the Sikhs are given ample representation in all wings of the armed forces as they were given earlier. The Dal will also protect the interests of the Sikhs in the defence services as also of those retiring from the defence services. It will also lay maximum emphasis on giving proper facilities for the ex-soldiers. '''9.''' The Akali Dal is of the view that any man or woman who is not convicted of moral turpitude should be authorized to wear arms without any licence and only registration should be sufficient. '''10.''' The Dal is in favour of prohibition and is also opposed to the use of other intoxicants including tobacco which should be banned. Source: [http://www.maboli.com Anandpur Resolution] ==ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ (ਵੱਖਵਾਦ)== Things came to a head when in June [[1984]] when the government of India replaced the regular police and other law enforcement agencies in [[Amritsar]] with Indian Army troops to flush out alleged militants hidden in the [[Golden Temple]]. On the 3rd of June 1984, [[Operation Blue Star]] was begun, and would end days later on June 6, 1984 with the mysterious torching of the Sikh Reference Library which housed a large percentage Sikhism's irreplaceable manuscripts and artifacts. In addition to the attack on the [[Golden Temple]] complex, 125 other [[Gurdwara]]s (Sikh places of worship) were attacked simultaneously. Bhindranwale and other Sikh leaders were killed in Operation Blue Star. The original copy of the [[Guru Granth Sahib]], Sikhism's most holiest scripture, handwritten in the time of the 10 Sikh gurus, was riddled with bullet holes during the attack. Released Indian government records ("The White Paper") stated that 493 militants were killed, 86 were wounded, and 1,592 were apprehended, while the Indian Army claimed to have lost 83 men, and another 249 were wounded. These figures are widely disputed, since they fail to account for the thousands of pilgrims trapped in the temple, many whom were never seen from again. According to human-rights groups, over 20,000 Sikhs were killed in June 1984 across Punajb during the operation. On October 31, 1984, Indira Gandhi was assassinated by her two Sikh body guards, [[Beant Singh]] and [[Satwant Singh]] in the garden of her home in New Dehli. What followed was three days of uncontrolled, governement sanctioned and some cases governement led Anti-Sikh riots across India (exception being the Punjab), where more than 30,000 Sikhs were murdered, mostly men and young boys. In the majority of Sikh male murders, the women of the family were raped and then made to watch as the men were beaten with iron rods (''lathes''), covered with tires, doused with gasoline and then set on fire. In New Dehli alone, at least 5,000 Sikhs were murdered. Resentment against the government grew in the Sikh community, especially since it is commonly held that Rajiv Gandhi, Indira's Gandhi's son, allowed the rioting to go on for 3 days before calling on the army and police to quell the violence. The Sikh community's anger is furthered by the fact that law enforcement stood by and watch, and in some cases participated along side the rioters. Sikh police officers were locked in their barracks to keep them from getting involved. Implicated in the rioting but never charged where local MP's who used voter registration lists to direct the mob to Sikh homes. Many of these MP's attained high positions in the Rajiv Gandhi government, and in succesive Indian governments thereafter. In April [[1986]], a congregation in excess of 500,000 produced a declaration for an independent state called Khalistan, at the Sikhs temporal seat of power, the Akal Takht Sahib located in the Golden Temple complex. They sought help from western governments (USA, UK, Canada, and Europe) and the UN of recognition of this new entity, with little success. This resolution was followed by a formal declaration of independence on October 7, 1987. On [[June 23]], [[1985]], [[Air India Flight 182]], flying out of Toronto, Canada exploded over the Irish Sea, which until [[September 11, 2001 attacks]] was the worst single act of aviation terrorism globally. The chief suspects along with Indian intelligence agencies, were three Canadian Sikhs who were said to be fighting for an independent Khalistan, were [[Talwinder Singh Parmar]], Ripudaman Singh Malik and Ajaib Singh Bagri, the former was killed in 1992 in a [[police encounter]], while the latter two were acquitted of all charges related to the bombing of Flight 182 by the British Columbia Supreme Court in Canada, on March 16, 2005. Interestingly author of "soft target" Brain McAndrew Writes " According to agent Pat Olsen, intelligence analysts thought that Parmar may have been an unwitting puppet of the Indian government. He may have been encouraged in his activities so as to discredit the Sikh's separatist goals. " To date, only Canadian/British Inderjit Singh Reyat has been convicted of having any part in Flight 182's destruction. This was done via a plea bargain immediately after completing his 10 year prison sentence in 2001, for his part in constructing the bomb involved in the [[Air India Flight 301]] explosion in Japan. Inderjit Singh Reyat will be freed from custody in 2006. " So convinced had CSIS become of the GOI (Government of India) connection that, at one Air-India task force meeting, a CSIS agent had seriously suggested that "if you really want to clear the incidents quickly, take vans down to the Indian High Commission and the consulates in Toronto and Vancouver, load up everybody and take them down for questioning. We know it and they know it that they are involved." - page 85, Soft target Families of the victims of flight 182 and Sikhs worldwide have demanded a full public enquiry to find out who was really behind the bombings but The Canadian Govt has refused, further fuelling widely held theories of the handywork of RAW (Research and Analysis Wing)of Indian Intelligence Dept in the bombing. The Sikhs 10th Guru and last living Guru, Sri Guru Gobind Singh Ji said, "Raj Bina Nahin Dharam Chale Hain, Dharam Bina Sab Dalle Malle Hain" which literally means that "Without a state religion cannot move forward; without religion everything breaks down." However, the Gurus do give a clear message of peace and simple living, so Sikhs are not meant to make their Khalistan by unjust means*, but Guru Gobind Singh Ji also said "When all other means have failed it is righteous to raise the sword", which plays a central role in Sikhism, where the idea of defending the downtrodden regardless of caste, race, gender and the idea of first attempting peaceful means, before taking up the sword come together. The idea of seeking denied justice and equal status in India was at the root of the turmoil in Punjab in the early 1980's before [[Operation Blue Star]]. This was the ideology of the early Sikh fighters following the attack on the [[Golden Temple]] complex, before the movement was infiltrated by the criminal elements, along with government agents acting on behalf of Indian Security forces. <small>On ang 74 of the [[SGGS]]: *<I>Now, the Merciful Lord has issued His Command. Let no one chase after and attack anyone else. Let all abide in peace, under this Benevolent Rule. ||13||</I> </small> Many critics claim that the idea of Khalistan goes contrary to an idea of a secular India, that does not recognize religious boundaries. Pakistan, on the other hand, an Islamic state, is unlikely to yield land to Sikh separatists (especially since practically all Sikhs reside in the Indian [[Punjab]]). Thus, most Khalistani pressure is found to be directed at India. But the desire to unite and secure the whole of Punjab in the boundaries of a future independent Khalistan remains a definite goal. ==ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਉਲੰਘਣ== International human rights organizations estimate that the number of deaths caused by Indian police and paramilitary forces range from 10,000 to 250,000. The book ''The Politics of Genocide'' by Inderjit Singh Jaijee cites figures by the Punjab State Magistracy that places the figure over 250,000. In addition, the Movement Against State Repression (MASR) reported that 52,268 Sikhs are being held as political prisoners without charge or trial. Attacks by militants and Indian forces have dropped markedly since 1992, as Indian security forces began a policy of widescale torture, rape and shoot first ask questions later. Resulting in deaths of thousands of innocent civilians along with suspected militants reported widely by human rights organisations. [[Julio Riberio]], the former Director General of Police of Punjab, is commonly known as the "butcher of Punjab" by Sikhs. Admitted how he and his political masters used tactics, which in any case in the world would fall in the category of state sponsership of terrorism. Julio ribeiro writes with extraordinary candor in his book "bullet for bullet" : '''"In Punjab there were some persons with criminal propensities, who were known to police officers at various levels. They were approached and a few of them agreed to form groups which would move in the guise of terrorists and confront the real militants in their dens. The police did give them financial and logistical support, but their demands grew to an extent where it was impossible to satisfy them within our resources. Besides, they were very greedy people, with a criminal tendency, who began to prey on law-abiding, rich citizens on the assumption that the police were indebted to them and so would do nothing to stop them."''' One such man, recommended to Ribeiro by Gur Iqbal Singh Bhullar, a senior police officer, was a smuggler who had once been a police constable. He was reinstated and located in Patiala to search out and neutralize dreaded militants, with the permission to use force. Once he drove into Ribeiro's official residence in Chandigarh to escape a police chase after he shot down two supposed terrorists whom he had located at a bus stand on a main road in the city. Ribeiro later found out that this operative, along with the policemen who constituted his squad, had been committing robberies, not only in Punjab but also in the neighboring States. Rebeiro wanted to weed him out of the counter-insurgency setup. But before he could do anything, the operative was reportedly killed after he shot down Patiala's Senior Superintendent of Police (SSP) and his subordinate in their own office. In his book, Ribeiro mentions several other undercover terror operations, planned by Amritsar's SSP Izhar Alam and other senior officers of the Punjab police. The book also narrates how [[KPS Gill]], then Inspector General of the Central Reserve Police Force (CRPF), thwarted Ribeiro's attempts to discipline the policemen who committed atrocities, by persuading the Union Home Ministry not to sanction their prosecution. ==ਅੱਜ== Non-Sikhs are mostly against the carrying out of such a proposal for Khalistan. However, there is still significant support for Khalsitan in Punjab in some circles. In the late 1990's there was a shift by the Government of India in addressing some of the Sikh social, political and economic concerns that led to the insurrection following Operation Blue Star in the first place, but sadly new grievances have emerged during this time as well. These grivences include the diversions of Punjab’s river water to neighbouring desert states, falling water tables, desertification due to the unsound agricultural techniques spurred by the Green Revolution, and the brown-outs experienced in parts of the state due to the majority of the Punjab state generated hydro-electricity being sent to neighbouring states. Today, the movement for Khalistan still has adherents, whether covert or overt in United States, Canada and the United Kingdom, as well as in Punjab. Recently, the government of Punjab cancelled all agreements diverting Punjab's water to nonriparian states. In so doing, they asserted the right for greater autonomy for Punjab in the legislation It is interesting to note that as of 2005, Sikh weddings are still viewed as Hindu weddings under India's constitution, even though India claims to be a secular state. On a side note, Sikh marriages in North America (Canada, US) are recognized as Sikh marriages. Many argue that until the Indian govt addresses these issues, along with justice for the victims of anti-sikh violence, their is little sign of the movement for Khalistan dying out completely. ==ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ== [[Category:ਸਿਰਮੌਰ ਲਹਿਰਾਂ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]] [[Category:ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ]] [[Category:ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ]] [[en:Khalistan]] [[de:Khalistan]] [[lt:Chalistanas]] [[pa:ਖਾਲਿਸਤਾਨ]] 1579 5253 2005-09-30T08:28:22Z Aalam 19 '''ਜੇਹਲਮ ਦਰਿਆ''' [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਦਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਜੇਹਲਮ ਸ਼ਹੈਰ]] ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ]] ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਦਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੈਦਿਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀਆ ਵਲੋਂ '''ਵੀਤਾਸਤਾ''' ਅਤੇ ਗਰੀਕਾਂ ਵਲੋਂ '''ਹਏਡਾਪੀਸ''' ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਸੀ। ਐਲਗਜੈਂਡਰ ਮਹਾਨ ਨੇ ਇਸ ਜੇਹਲਮ ਦਰਿਆ ਨੂੰ[[326 BC]] ਵਿੱਚ [[ਪੋਰਸ]] ਨੂੰ [[ਹਾਈਡਪਸ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱੱਤੇ ਸ਼ਹੈਰ ਵਸਾਇਆ, ਜਿ ਸਾ ਨਾਲ [[ਬੁਕੀਫਾਲਾ]], ਆਪਣੇ ਪਰਸਿੱਧ ਘੋੜੇ ਬੁਕੀਫਲਿਸ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਦੱਬਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਘਟਨਾ ਮੌਜੂਦਾ ਜੇਹਲਮ ਸ਼ਹੈਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਕਿਤੇ ਹੋਈ ਸੀ। == ਮੁੱਢ == ਦਰਿਆ ਉੱਤਰੀ-ਪੂਰਬੀ [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਦੇ [[ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ]] ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ੍ਰੀਨਗਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ। [[ਨੀਲਮ ਦਰਿਆ]], ਜੇਹਲਮ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਰਿਆ, ਜੇਹਲਮ ਨੂੰ [[ਮਜ਼ੱਫਰਾਬਾਦ]], ਨੇੜੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਗਲਾ ਵੱਡਾ ਦਰਿਆ [[ਖੰਹੀਰ]], ਜੋ ਕਿ [[ਕਘਾਨ]] ਘਾਟੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਪੂੰਝ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੀਰਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੰਗਲਾ ਡੈਮ ਤੱਕ ਵਗਦੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਜੇਹਲਮ ਜਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ ਵਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਤਲ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵਗਦਾ ਹੋਇਆ ਇਹ [[ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ|ਚਨਾਬ]] ਨਾਲ ਤਰਿੱਮ ਨਾਂ ਦੇ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਚਨਾਬ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਸਤਲੁਜ]] ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ [[ਮਿਥਾਨਕੋਟ]] ਦੇ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। == ਡੈਮ ਅਤੇ ਬੰਨ੍ਹ == * [[ਮੰਗਲਾ]], 1967 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ, ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬੰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 59 ਲੱਖ ਏਕੜ-ਫੁੱਟ (7.3 km&sup3;) ਹੈ। * ਰਸੂਲ ਬੰਨ੍ਹ, 1967 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ 850,000 ਫੁੱਟ&sup3;/s (24,000 m&sup3;/s) ਹੈ। * ਤਰਾਨੱਮ ਬੰਨ੍ਹ, ਜੋ ਕਿ ਚਨਾਬ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ 1939 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਰੱਥਾ645,000 ft&sup3;/s (18,000 m&sup3;/s) ਹੈ। == ਨਹਿਰਾਂ == * ਅੱਪਰ ਜੇਹਲਮ ਨਹਿਰ ਇਹ ਮੰਗਲਾ ਤੋਂ [[ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ|ਚਨਾਬ]] ਤੱਕ ਜਾਦੀ ਹੈ। * ਰਸੂਲ-ਕਾਦੀਰਾਬਾਦ (RQ) ਲਿੰਕ ਨਹਿਰ। ਰਸੂਲ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਚਨਾਬ ਤੱਕ ਜਾਦੀ ਹੈ। * ਚਸ਼ਮਾ-ਜੇਹਲਮ (CJ) ਲਿੰਕ ਨਹਿਰ| ਇਹ ਚਸ਼ਮਾ ਬੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਜੇਹਲਮ ਦਰਿਆ ਦੀ ਧਾਰਾ ਨਾਲ ਰਸੂਲ ਬੰਨ੍ਹ ਤੱਕ ਜਾਦੀ ਹੈ। == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== * [http://www.livius.org/a/pakistan/jhelum/hydaspes.html (Livius Picture Archive)] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ,ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] [[en:Jhelum_River]] 1580 5255 2005-09-30T08:42:21Z Aalam 19 '''ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ''' (ਚੰਦਰਾਬੰਗਾ ਦਰਿਆ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਚੰਦਰਾ ਅਤੇ ਬੰਗਾ ਦੇ ਮਿਲਾਨ ਨਾਲ [[ਹਿਮਾਲਿਆ]] ਦੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰੀ]] ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਤਲ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਜੇਚ ਡੋਬਸ ਵਿੱਚ ਸੀਮਾਵਾਂ ਬਣਾਉਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਰਿੱਮ ਦੇ ਥਾਂ ਉੱਤੇ [[ਜੇਹਲਮ ਦਰਿਆ|ਜੇਹਲਮ]] ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਗੇ [[ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ|ਰਾਵੀ]] ਨਾਲ ਵਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ [[ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ|ਸਤਲੁਜ]] ਰਾਹੀਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ[[ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ|ਸਿੰਧ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਚਨਾਬ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ ਕਰੀਬ 960 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵੈਦਿਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਸਮੇਂ ਅਸੀਕਨੀ ਜਾਂ ਇਸੀਕਨੀ ਅਤੇ ਗਰੀਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਸੀਨਸ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ। [[325]] ਵਿੱਚ [[ਸਿੰਕਦਰ ਮਹਾਨ]] ਨੇ ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਵਾਲੇ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਐਲਗਜੈਂਡਰੀਆ (ਹੁਣ [[ਉਚ)]] ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹੈਰ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨਿਆ। [[en:Chenab]] [[sv:Chenab]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਾਤਨ|ਪੰਜਾਬ]] 1581 5894 2006-05-28T13:06:52Z 59.144.253.53 '''ਸਤਲੁਜ''', [[ਪੰਜਾਬ]] (ਪੰਜ ਪਾਣੀ), ਜੋ ਕਿ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਦਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਰੋਤ [[ਤਿੱਬਤ]] ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਮਾਨਸਰੋਵਰ]] ਝੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਬਿਆਸ ਦਿਰਆ| ਬਿਆਸ]] ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਗਦਾ ਹੋਇਆ [[ਚਨਾਬ]] ਦਿਰਆ ਨੂੰ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਦਾ ਹੋਇਆ [[ਪੰਜਨਡ]] ਦਿਰਆ ਬਣਾਉਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਤ ਵਿੱਚ [[ਸਿੰਧ]] ਦਿਰਆ ਬਣਾਉਦਾ ਹੈ। ਸਤਲੁਜ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵੈਦਿਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਤੁਦਰੂ ਜਾਂ ਸੁਤੂਦਰੀ ਅਤੇ ਗਰੀਕਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰਾਡਰੋਸ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਮੁਤਾਬਕ ਦਰਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਪਾਣੀ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਭਾਖੜਾ ਨੰਗਲ ਪਰੋਜੈੱਕਟ [http://wrmin.nic.in/responsibility/bbmb.htm] ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਲ-ਬਿਜਲੀ ਪਰੋਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਦਾ ਪੂਰੇ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਸਤਲੁਜ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ [[ਵੈਦਿਕ ਸਰਸਵਤੀ ਦਰਿਆ|ਸਰਸਵਤੀ ਦਰਿਆ]] ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਸੀ। ਕੁਝ ਕੁਦਰਤੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮਾਰਗ ਬਦਲ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਲੱਗਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਰਸਵਤੀ ਦਰਿਆ ਸੁੱਕ ਗਿਆ। {{india-geo-stub}} [[en:Sutlej]] [[et:Sutlej]] [[pl:Satled&#378;]] [[sv:Sutlej]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] 1582 5258 2005-09-30T09:15:11Z Aalam 19 added new page ਰਾਵੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਰੋਹਤਾਂਗ ਦਰ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਪੱਧਰੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਮਾਧੋਪੁਰ]] ਦੇ ਨੇੜਿਓ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ punj/'''''ਪੰਜ'''''/'''''&#1662;&#1606;&#1580;''''' (five) ab/ '''''ਪਾਣੀ'''''/&#1570;&#1576;''''' (rivers)। ਰਾਵੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵੈਦਿਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੌਰਾਨ ਪਰੁਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਇਰਵਤੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਦਾ ਸੀ। ਇਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਨਾਲ ਵਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ|ਚਨਾਬ]] ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ 720 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰਾਵੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[en:Ravi_River]] [[sv:Ravi]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਾਤਨ|ਪੰਜਾਬ]] 1583 5260 2005-09-30T09:22:58Z Aalam 19 '''ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ''' [[ਹਿਮਾਚਲ ਪਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਰਾਤਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਰਜੀਕੀ/ਵੀਪਸ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਸੀ। ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਨੇ [[ਸਿੰਕਦਰ ਮਹਾਨ]] ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਪੂਰਬੀ ਸਰਹੱਦ [[326 BC]] ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਿਆ [[ਰੋਹਤਾਂਗ ਦਰ੍ਹੇ]] ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਸਤਲੁਜ]] ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਸਤਲੁਜ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਵਰਗਾ ਹੋਇਆ ਪਾਕਿਸਾਤਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ [[ਚਨਾਬ]] ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਮੁਤਾਬਕ ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== [[http://www.himachalpradesh.us/webs/geography/RIVERS/BEAS.HTM Himachal Pradesh]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] [[en:Beas_River]] [[sv:Beas]] [[no:Beas-elven]] 1584 5841 2006-05-14T16:33:21Z 131.111.8.104 -sw: yi: fix am: br: eo: gu: id: ku: ro: scn: +9 iw :''ਇਹ ਲੇਖ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਰਸਾਲੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ [[Astronomy (magazine)]] ਵੇਖੋ।'' [[image:moon.crater.arp.750pix.jpg|thumb|right|275px|Lunar astronomy: the large crater is [[Daedalus (crater)|Daedalus]], photographed by the crew of [[Apollo 11]] as they circled the [[Moon]] in 1969. Located near the center of the [[Far side (Moon)|far side]] of Earth's Moon, its diameter is about 58 miles (93 km).]] {{portal}} '''ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ''' ([[Greek language|Greek]]: αστρονομία = άστρον + [[nomos|νόμος]], ''astronomia'' = ''astron'' + ''nomos'', ਸ਼ਬਦੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ''"[[ਤਾਰਾ|ਤਾਰਿਆਂ]] ਦੇ [[ਕਾਨੂੰਨ]]"'') ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਅਰਸ਼ੀ [[ਵਿਗਿਆਨ] ਦੀ ਦੁਨਿਆਂ ਹੈ। It studies the [[Cosmology|origins]], [[Galaxy formation and evolution|evolution]], and [[Astrophysics|physical]] and [[chemical]] properties of celestial objects. In short, Astronomy is about finding out what is going on beyond Earth. Astronomy is one of the oldest sciences, with a scientific methodology existing at the time of [[Ancient Greece]] and advanced observation techniques possibly much earlier (see [[archaeoastronomy]]). Astronomy is one of the few sciences where [[amateur astronomy|amateurs]] can still play an active role, especially in the discovery and monitoring of transient [[phenomena]]. Astronomy is not to be confused with [[astrology]], which assumes that people's destiny and human affairs in general are correlated to the apparent positions of astronomical objects in the sky -- although the two fields share a common origin, they are quite different; astronomers embrace the [[scientific method]], while astrologers do not. == ਭਾਗ == In [[ancient Greece]] and other early civilizations, astronomy consisted largely of [[astrometry]], measuring positions of stars and planets in the sky. Later, the work of [[Johannes Kepler|Kepler]] and [[Isaac Newton|Newton]], whose work led to the development of [[celestial mechanics]], mathematically predicting the motions of celestial bodies interacting under gravity, and [[solar system]] objects in particular. Much of the effort in these two areas, once done largely by hand, is highly automated nowadays, to the extent that they are rarely considered as independent disciplines anymore. Motions and positions of objects are now more easily determined, and modern astronomy is more concerned with observing and understanding the actual physical nature of celestial objects. Since the twentieth century, the field of professional astronomy has split into [[observational astronomy]] and [[theoretical astrophysics]]. Although most astronomers incorporate elements of both into their research, because of the different skills involved, most professional astronomers tend to specialize in one or the other. Observational astronomy is concerned mostly with acquiring data, which involves building and maintaining instruments and processing the resulting information; this branch is at times referred to as "astrometry" or simply as "astronomy". Theoretical astrophysics is concerned mainly with ascertaining the observational implications of different models, and involves working with computer or analytic models. The fields of study can also be categorized in other ways. Categorization by the region of space under study (for example, Galactic astronomy, Planetary Sciences); by subject, such as star formation or cosmology; or by the method used for obtaining information. === ਵਿਸ਼ੇ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ਼ ਨਾਲ === [[image:dust.devil.mars.arp.750pix.jpg|thumb|right|250px|Planetary astronomy, or Planetary Sciences: a [[dust devil]] on [[Mars (planet)|Mars]]. Photographed by [[Mars Global Surveyor]], the long dark streak is formed by a moving swirling column of Martian atmosphere (with similarities to a terrestrial [[tornado]]). The dust devil itself (the black spot) is climbing the crater wall. The streaks on the right are sand dunes on the crater floor.]] * [[Astrometry]]: the study of the position of objects in the sky and their changes of position. Defines the system of coordinates used and the [[kinematics]] of objects in our galaxy. * [[Astrophysics]]: the study of physics of the universe, including the physical properties ([[luminosity]], [[density]], [[temperature]], [[Chemistry|chemical composition]]) of astronomical objects. * [[Cosmology]]: the study of the origin of the universe and its evolution. The study of cosmology is theoretical astrophysics at its largest scale. * [[Galaxy formation and evolution]]: the study of the formation of the galaxies, and their evolution. * [[Galactic astronomy]]: the study of the structure and components of our galaxy and of other galaxies. * [[Extragalactic astronomy]]: the study of objects (mainly galaxies) outside our galaxy. * [[Stellar astronomy]]: the study of the stars. * [[Stellar evolution]]: the study of the evolution of stars from their formation to their end as a stellar remnant. * [[Star formation]]: the study of the condition and processes that led to the formation of stars in the interior of gas clouds, and the process of formation itself. * [[Planetary Sciences]]: the study of the [[planet|planets]] of the [[Solar System]]. * [[Astrobiology]]: the study of the advent and evolution of biological systems in the Universe. ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭਾਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: * [[Archaeoastronomy]] * [[Astrochemistry]] * [[Astrosociobiology]] * [[Astrophilosophy]] See the [[list of astronomical topics]] for a more exhaustive list of astronomy-related pages. === ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਰਾਪਤੀ ਦੇ ਢੰਗ === [[Image:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|thumb|250px|[[Radio telescope]]s are among many different tools used by astronomers]] :''Main article:'' [[Observational astronomy]]. In astronomy, [[information]] is mainly received from the detection and analysis of [[electromagnetic radiation]] and [[photon|photons]], but information is also carried by [[cosmic ray]]s, [[neutrino|neutrinos]], [[meteor|meteors]], and, in the near future, [[gravitational wave|gravitational waves]] (see [[LIGO]] and [[LISA (astronomy)|LISA]]). A traditional division of astronomy is given by the region of the [[electromagnetic spectrum]] observed: * [[Optical astronomy]] is the part of astronomy that uses specialized equipment to detect and analyze [[light]] in and slightly around the [[wavelength]]s that can be detected with the [[eye]]s (about 400 - 800 nm). The most common tool is the [[telescope]], with [[electronic imager]]s and [[spectrograph]]s. * [[Infrared astronomy]] deals with the detection and analysis of infrared radiation (wavelengths longer than red light). The most common tool is the [[telescope]] but with the instrument optimized for infrared. [[Space telescope]]s are also used to eliminate noise (electromagnetic interference) from the atmosphere. * [[Radio astronomy]] detects [[radiation]] of millimetre to dekametre wavelength. The receivers are similar to those used in [[radio]] broadcast transmission but much more sensitive. See also [[Radio telescope]]s. * [[High-energy astronomy]] includes X-ray astronomy, gamma-ray astronomy, and extreme UV (ultraviolet) astronomy, as well as studies of neutrinos and cosmic rays. Optical and radio astronomy can be performed with ground-based [[observatory|observatories]], because the [[Earth's atmosphere|atmosphere]] is transparent at the wavelengths being detected. Infrared light is heavily absorbed by [[water vapor]], so infrared observatories have to be located in high, dry places or in space. The atmosphere is opaque at the wavelengths used by [[X-ray astronomy]], [[gamma-ray astronomy]], [[UV astronomy]] and (except for a few wavelength "windows") [[Far infrared astronomy]], so observations must be carried out mostly from [[balloon]]s or [[space observatory|space observatories]]. Powerful [[gamma ray]]s can, however be detected by the large [[air shower (physics)|air shower]]s they produce, and the study of [[cosmic ray]]s can also be regarded as a branch of astronomy. == ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ == [[image:grav.lens1.arp.750pix.jpg|thumb|right|260px|Extragalactic astronomy: [[gravitational lensing]]. This image shows several blue, loop-shaped objects that are multiple images of the same galaxy, duplicated by the gravitational lens effect of the cluster of yellow galaxies near the photograph's center. The lens is produced by the cluster's gravitational field that bends light to magnify and distort the image of a more distant object.]] :''Main article: [[History of astronomy]].'' In early times, astronomy only comprised the observation and predictions of the motions of the naked-eye objects. Aristotle said that the Earth was the center of the Universe and everything rotated around it in orbits that were perfect circles. Aristotle had to be right because people thought that Earth had to be in the center with everything rotating around it because the wind would not scatter leaves, and birds would only fly in one direction. For a long time, people thought that Aristotle was right, but it is probable that Aristotle accidentally did more to hinder our knowledge than help it. The [[Rigveda]] refers to the 27 [[constellations]] associated with the motions of the sun and also the 12 [[Zodiac|zodiacal]] divisions of the sky. The [[Hellenic civilization|ancient Greeks]] made important contributions to astronomy, among them the definition of the [[apparent magnitude|magnitude]] system. The [[Bible]] contains a number of statements on the position of the earth in the universe and the nature of the stars and planets, most of which are poetic rather than literal; see [[Biblical cosmology]]. In [[500|500 AD]], [[Aryabhata]] presented a mathematical system that described the earth as spinning on its axis and considered the motions of the planets with respect to the sun. Observational astronomy was mostly stagnant in [[Middle Ages|medieval]] [[Europe]], but flourished in the [[Iran|Iranian]] world and other parts of Islamic realm. The late [[9th century]] Persian astronomer [[al-Farghani]] wrote extensively on the motion of celestial bodies. His work was translated into [[Latin]] in the [[12th century]]. In the late [[10th century]], a huge [[observatory]] was built near [[Tehran]], [[Persian Empire|Persia]] (now [[Iran]]), by the Persian astronomer [[al-Khujandi]], who observed a series of [[meridian (astronomy)|meridian]] [[astronomical transit|transit]]s of the Sun, which allowed him to calculate the [[axial tilt|obliquity]] of the [[ecliptic]]. Also in Persia, [[Omar Khayyám]] performed a reformation of the [[calendar]] that was more accurate than the [[Julian Calendar|Julian]] and came close to the [[Gregorian calendar|Gregorian]]. [[Abraham Zacuto]] was responsible in the 15th century for the adaptations of astronomical theory for the practical needs of Portuguese caravel expeditions. During the [[Renaissance]], [[Copernicus]] proposed a [[heliocentric model]] of the [[Solar System]]. His work was defended, expanded upon, and corrected by [[Galileo Galilei]] and [[Johannes Kepler]]. Galileo added the innovation of using [[telescope]]s to enhance his observations. Kepler was the first to devise a system that described correctly the details of the motion of the planets with the Sun at the center. However, Kepler did not succeed in formulating a theory behind the laws he wrote down. It was left to [[Sir Isaac Newton|Newton's]] invention of [[celestial dynamics]] and his [[gravity|law of gravitation]] to finally explain the motions of the [[planet]]s. Newton also developed the [[reflecting telescope]]. Stars were found to be faraway objects. With the advent of [[spectroscopy]] it was proved that they were similar to our own sun, but with a wide range of [[temperature]]s, [[mass]]es, and sizes. The existence of our [[galaxy]], the [[Milky Way]], as a separate group of stars was only proven in the [[20th century]], along with the existence of "external" galaxies, and soon after, the [[expansion]] of the [[universe]], seen in the recession of most galaxies from us. Modern astronomy has also discovered many exotic objects such as [[quasar]]s, [[pulsar]]s, [[blazar]]s and [[radio galaxy|radio galaxies]], and has used these observations to develop physical theories which describe some of these objects in terms of equally exotic objects such as [[black hole]]s and [[neutron star]]s. [[Physical cosmology]] made huge advances during the 20th century, with the model of the [[Big Bang]] heavily supported by the evidence provided by astronomy and physics, such as the [[cosmic microwave background radiation]], [[Hubble's Law]], and [[Big Bang nucleosynthesis|cosmological abundances of elements]]. == ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਕਾਲ == [[image:ant.nebula.arp.600pix.jpg|thumb|right|260px|Stellar astronomy, Stellar Evolution: The [[Mz3|Ant planetary nebula]]. Ejecting gas from the dying center star shows symmetrical patterns unlike the chaotic patterns of ordinary explosions.]] * [[Timeline of artificial satellites and space probes|Artificial satellites and space probes]] * [[Timeline of astronomical maps, catalogs, and surveys|Astronomical maps, catalogs, and surveys]] * [[Timeline of the Big Bang|Big Bang]] * [[Timeline of black hole physics|Black hole physics]] * [[Timeline of cosmic microwave background astronomy|Cosmic microwave background astronomy]] * [[Timeline of cosmology|Cosmology]] * [[Timeline of galaxies, clusters of galaxies, and large scale structure|Galaxies, clusters of galaxies, and large scale structure]] * [[Timeline of the interstellar medium and intergalactic medium|Interstellar medium and intergalactic medium]] * [[Timeline of natural satellites|Natural satellites]] * [[Timeline of other background radiation fields|Other background radiation fields]] * [[Timeline of solar astronomy|Solar astronomy]] * [[Timeline of solar system astronomy|Solar system astronomy]] * [[Timeline of stellar astronomy|Stellar astronomy]] * [[Timeline of telescopes, observatories, and observing technology|Telescopes, observatories, and observing technology]] * [[Timeline of the Universe|Universe]] * [[Timeline of white dwarfs, neutron stars, and supernovae|White dwarfs, neutron stars, and supernovae]] == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * '''[[List of astronomical topics]]''' * [[Astronomer|Astronomers and Astrophysicists]] * [[Cycles#Astronomical_cycles|Astronomical cycles]] * [[Astronomical naming conventions]] * [[Astronomical object]] * [[:Category:Astronomical observatories|Astronomical observatories]] * [[:Category:Astronomy organizations|Astronomy organizations]] * [[Astronomical symbols]] * [[Space science]] * [[Celestial navigation]] === ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਦ === * [[Binoculars]] * [[Telescope]] * [[Computers]] * [[Calculator]] * [[Observatory]] * [[Space observatory]] * [[Maksutov telescope]] == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== {{sisterlinks|Astronomy}} * [http://www.dailyastronomy.com/ Astronomy News] - Daily Astronomy provides current news and information pertaining to all areas of astronomy, plus free news feeds for webmasters. === ਸੰਗਠਨ === * [http://www.aavso.org/ American Association of Variable Star Observers] * [http://www.aas.org/ American Astronomical Society] * [http://www.astrosociety.org/ Astronomical Society of the Pacific] * [http://www.saao.ac.za/assa/ Astronomical Society of Southern Africa] * [http://www.assne.org/ Astronomical Society of Southern New England] * [http://ciclops.lpl.arizona.edu/ Cassini Imaging Laboratory] - Stunning images of the planets taken by the Cassini exploratory spacecraft * [http://www.astro.cz/ Czech Astronomical Society] * [http://www.drastronomy.com/ Durham Region Astronomical Association] * [http://www.eso.org/ European Southern Observatory] * [http://www.hawastsoc.org/ Hawaiian Astronomical Society] * [http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/ Herzberg Institute of Astrophysics] * [http://www.iucaa.ernet.in/ Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics] * [http://www.noao.edu/ National Optical Astronomy Observatories] * [http://www.nyaa-starfest.com/ North York Astronomical Association] * [http://open-site.org/Science/Astronomy/ Open Encyclopedia Project] - Astronomy Section. * [http://www.rasc.ca/ Royal Astronomical Society of Canada] * [http://www.ras.org.uk/ Royal Astronomical Society (UK)] * [http://www.rasnz.org.nz/ Royal Astronomical Society of New Zealand] * [http://www.slasonline.org/ Saint Louis Astronomical Society] * [http://www.astrophysical.org/ Scientia Astrophysical Organization] * [http://www.popastro.com/ Society for Popular Astronomy (UK)] * [http://www.iayc.org/ International Astronomy Youth Camp (IAYC)] === ਹਵਾਲਾ: ਫਾਰਮੂਲੇ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਅੰਕ === * [http://www.jqjacobs.net/astro/astrofor.html Astronomy Formulas] * [http://www.jqjacobs.net/astro/astro.html Astronomical Constants Index] * [http://ads.harvard.edu/books/hsaa/ Zombeck's ''Handbook of Space Astronomy and Astrophysics''] === ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਪਰਕ === * [http://www.astroclubul.org/emilneata Deep Sky Astronomy] * [http://www.absoluteastronomy.com Astronomy facts and information] * [http://www.astrometry.org Astrometry and Celestial Mechanics] * [http://www.facts-and-figures.org/html/astronomy.php Astronomy sites for educators] * [http://www.wissen-news.de Astronomy news] (ger.) * [http://xxx.lanl.gov/ Los Alamos Astrophysics e-Print Database] * [http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ Astronomy Picture of the Day] * [http://www.phys-astro.sonoma.edu/BruceMedalists/ Bruce Medalists (annual astronomical award since 1898)] * [http://physics.unr.edu/grad/welser/astro/arab.html Islamic and Arab Astronomy] * [http://www.site.uottawa.ca:4321/astronomy/index.html University of Ottawa's Astronomy Knowledge Base] * [http://www.space.com Space.com] A popular site for Astronomy * [http://www.auroresboreales.com About northern lights] * [http://www.universetoday.com Universe Today] Space and astronomy news * [http://virtualsky.org/index.html Virtual Sky] A portal to images of the night sky * [http://nightskylive.net NightSky Live] NSL Project Home * [http://jumk.de/astronomie/astronomy.shtml About stars and planets] [[Category:ਤਾਰਾ-ਵਿਗਿਆਨ| ]] {{Natural sciences-footer}} [[af:Sterrekunde]] [[am:ሥነ ፈለክ]] [[an:Astronomía]] [[ar:فلك]] [[ast:Astronomía]] [[ba:Астрономия]] [[bg:Астрономия]] [[bn:জ্যোতির্বিদ্যা]] [[br:Steredoniezh]] [[bs:Astronomija]] [[ca:Astronomia]] [[co:Astronomia]] [[cs:Astronomie]] [[csb:Astronomijô]] [[cv:Астрономи]] [[cy:Seryddiaeth]] [[da:Astronomi]] [[de:Astronomie]] [[el:Αστρονομία]] [[en:Astronomy]] [[eo:Astronomio]] [[es:Astronomía]] [[et:Astronoomia]] [[eu:Astronomia]] [[fa:ستاره‌شناسی]] [[fi:Tähtitiede]] [[fr:Astronomie]] [[fur:Astronomie]] [[fy:Stjerrekunde]] [[ga:Réalteolaíocht]] [[gl:Astronomía]] [[gu:ખગોળશાસ્ત્ર]] [[he:אסטרונומיה]] [[hi:खगोल शास्त्र]] [[hr:Astronomija]] [[ht:Astwonomi]] [[hu:Csillagászat]] [[ia:Astronomia]] [[id:Astronomi]] [[ie:Astronomie]] [[io:Astronomio]] [[is:Stjörnufræði]] [[it:Astronomia]] [[iu:ᓯᓚᓯᐅᕐᓂᖅ]] [[ja:天文学]] [[jbo:kesyske]] [[jv:Astronomi]] [[ka:ასტრონომია]] [[ko:천문학]] [[ku:Stêrnasî]] [[kw:Astronymyl]] [[la:Astronomia]] [[lad:Astronomiya]] [[lb:Astronomie]] [[li:Sjtarrekónde]] [[lt:Astronomija]] [[lv:Astronomija]] [[mo:Астрономие_ши_астрофизикэ]] [[ms:Astronomi]] [[mt:Astronomija]] [[nap:Astronumia]] [[nds:Astronomie]] [[ne:ज्योतिष]] [[nl:Astronomie]] [[nn:Astronomi]] [[no:Astronomi]] [[oc:Astronomia]] [[pam:Astronomia]] [[pl:Astronomia]] [[pt:Astronomia]] [[rm:Astronomia]] [[ro:Astronomie]] [[ru:Астрономия]] [[scn:Astronumìa]] [[sco:Astronomie]] [[simple:Astronomy]] [[sk:Astronómia]] [[sl:Astronomija]] [[sq:Astronomia]] [[sr:Астрономија]] [[su:Astronomi]] [[sv:Astronomi]] [[ta:வானியல்]] [[th:ดาราศาสตร์]] [[tl:Astronomiya]] [[tr:Gökbilim]] [[uk:Астрономія]] [[vi:Thiên văn học]] [[vo:Stelav]] [[war:Astronomiya]] [[zh:天文学]] 1585 5263 2005-10-03T13:00:15Z Aalam 19 added new page {{portal}}[[Image:Chemistry.jpg|right|thumb|]] '''ਰਸਾਇਣਿਕ ਵਿਗਿਆਨ''' (in [[Greek language|Greek]]: ''&#967;&#951;&#956;&#949;&#943;&#945;'') is the [[science]] of [[matter]] that deals with the composition, structure, and properties of [[Chemical substance|substance]]s and with the [[chemical transformation|transformation]]s that they undergo. In the study of [[matter]], chemistry also investigates its interactions with [[energy]] and itself (see [[physics]], [[biology]]). Because of the diversity of matter, which is mostly in the form of [[atom|atoms]], chemists often study how atoms of different [[chemical elements]] interact to form [[molecules]] and how molecules interact with each other. == ਜਾਣ-ਪਛਾਣ == Chemistry is a large field encompassing many subdisciplines that often overlap with significant portions of other sciences. The fundamental component of chemistry is that it involves matter in some way (this explains its broad reach). It may involve the interaction of matter with non-material phenomenon, such as energy for example. More central to chemistry is the interaction of matter with matter such as in the classic [[chemical reaction]] where [[chemical bond]]s are broken and made, forming new molecules. Matter, such as the chair you are sitting in or the air you breathe, is known today to consist of [[molecule]]s. Each molecule consists of small bits of matter known as [[atom]]s that are connected together through [[chemical bond]]s. Each atom consists of smaller bits of matter known as [[subatomic particles]]. The structure of the world we commonly experience and the properties of the matter we commonly interact with are determined by the nature of this matter on the chemical level. [[Steel]] is hard because of how the atoms are bound together. Wood will burn because it can react with [[oxygen]] in a chemical reaction. Water is a [[liquid]] at room temperature because of how each molecule of water interacts with its neighbors. In fact, you are a thinking, sentient being because of an on-going series of chemical reactions and other chemical interactions. You can see this text because of how light interacts with molecules called [[proteins]] in the back of your eye. Chemistry is often called the central science because it is what connects most of the other sciences together. Chemistry is in some ways [[physics]] on a larger scale and in some ways is [[biology]] or [[geology]] on a smaller scale. Chemistry is used to understand and make better materials for [[engineering]]. It is used to understand the chemical mechanisms of disease as well as to create [[pharmaceuticals]] to treat disease. Chemistry is somehow involved in almost every science, every technology and every "thing". With such a large area of study, it is impossible to know everything about chemistry and very difficult to summarize the field concisely. Even the most knowledgable, experienced chemist only knows a very narrow area of chemistry better than others. Of course, most chemists have a broad general knowledge of many areas of chemistry as well. Chemistry is divided into many areas of study called subdisciplines in which chemists specialize. The chemistry taught at the high school or early college level is often called "general chemistry" and is intended to be an introduction to a wide variety of fundamental concepts and to give the student the tools to continue on to more advanced subjects. Many concepts presented at this level are often incomplete and technically inaccurate yet of extraordinary utility. Chemists regularly use these simple, elegant tools and explanations in their work when they suffice because the best solution possible is often so overwhelmingly difficult and the true solution is usually unobtainable. Presented below are summaries and links to other articles that contain knowledge on a wide variey of subdisciplines, techniques, theories and tools used in chemistry. Although a good knowledge of chemistry only comes with many years of study, you may find small bits of knowledge here that may be helpful. == ਰਸਾਇਣਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਧੀਨ-ਵਿਸ਼ੇ == Chemistry typically is divided into several major sub-disciplines. There are also several main cross-disciplinary and more specialized fields of chemistry. ; [[Analytical chemistry]] : ''Analytical chemistry'' is the [[analysis]] of material samples to gain an understanding of their [[chemical composition]] and [[structure]]. ; [[Biochemistry]] : ''Biochemistry'' is the study of the [[chemical compound|chemicals]], [[chemical reaction]]s and chemical [[interaction]]s that take place in living [[organism]]s. ; [[Inorganic chemistry]] : ''Inorganic chemistry'' is the study of the properties and reactions of inorganic compounds. The distinction between organic and inorganic disciplines is not absolute and there is much overlap, most importantly in the sub-discipline of [[organometallic chemistry]]. ; [[Organic chemistry]] : ''Organic chemistry'' is the study of the structure, properties, composition, mechanisms, and [[chemical reaction|reactions]] of [[organic compound]]s. ; [[Physical chemistry]] : ''Physical chemistry'' is the study of the physical basis of chemical systems and processes. In particular, the energetic description of diverse chemical transformations are of interest to physical chemists. Important areas of study include [[chemical thermodynamics]], [[chemical kinetics]], [[statistical mechanics]], and [[spectroscopy]]. Physical chemistry has large overlap with [[molecular physics]]. ; [[Theoretical chemistry]] : ''Theoretical chemistry'' is the study of chemistry via theoretical reasoning (usually within [[mathematics]] or [[physics]]). In particular the application of [[quantum mechanics]] to chemistry is called [[quantum chemistry]]. Since the end of the second world war, the development of computers has allowed a systematic development of [[computational chemistry]], which is the art of developing and applying [[computer program]]s for solving chemical problems. Theoretical chemistry has large overlap with [[molecular physics]]. ; ਹੋਰ ਖੇਤਰ : [[Astrochemistry]], [[Atmospheric chemistry]], [[Chemical Engineering]], [[Electrochemistry]], [[Environmental chemistry]], [[Geochemistry]], [[History of chemistry]], [[Materials science]], [[Medicinal chemistry]], [[Molecular Biology]], [[Molecular genetics]], [[Nuclear chemistry]], [[Organometallic chemistry]], [[Petrochemistry]], [[Pharmacology]], [[Photochemistry]], [[Phytochemistry]], [[Polymer chemistry]], [[Supramolecular chemistry]], [[Surface chemistry]], and [[Thermochemistry]]. == ਮੁੱਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤ == === ਨਾਂ-ਕਰਨ ਢੰਗ === Nomenclature refers to the system for naming [[chemical compound]]s. There are well-defined systems in place for naming chemical species. [[Organic compound]]s are named according to the [[organic nomenclature]] system. [[Inorganic compound]]s are named according to the [[inorganic nomenclature]] system. ''ਵੇਖੋ: [[IUPAC nomenclature]]'' === ਪਰਮਾਣੂ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਪਰਮਾਣੂ]].'' An ''atom'' is a collection of matter consisting of a positively charged core (the [[nucleus]]) which contains [[protons]] and [[neutrons]], and which maintains a number of [[electron]]s to balance the positive charge in the nucleus. === ਤੱਤ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤ]]'' An ''element'' is a class of atoms which have the same number of [[proton]]s in the [[atomic nucleus|nucleus]]. This number is known as the [[atomic number]] of the element. For example, all atoms with 6 protons in their nuclei are atoms of the chemical element [[carbon]], and all atoms with 92 protons in their nuclei are atoms of the element [[uranium]]. The most convenient presentation of the elements is in the [[periodic table]], which groups elements with similar chemical properties together. Lists of the elements [[List of elements by name|by name]], [[List of elements by symbol|by symbol]], and by [[List of elements by number|atomic number]] are also available. Because the number of protons in the nucleus dictates the number of electrons surrounding the nucleus and their properties, and because the electrons are the outermost component of atoms (the component which presents a surface to the rest of the universe), the identity of an element dictates the interactions, or chemical transformations, in which it can participate. There may, however, be subtle changes in chemical properties brought about by the number of neutrons in the nucleus of otherwise "same" elements. ''See also: [[isotope]]'' === ਯੋਗਿਕ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਯੋਗਿਕ]]'' A ''compound'' is a substance with a ''fixed ratio'' of [[element]]s which determines the composition, and a particular organisation which determines chemical properties. For example, [[water (molecule)|water]] is a compound containing [[hydrogen]] and [[oxygen]] in the ratio of two to one. Compounds are formed and interconverted by [[chemical reaction]]s. === ਅਣੂ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਅਣੂ]]'' ਇੱਕ ''ਅਣੂ'' ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਯੋਗਿਕ|ਯੋਗਿਕ]] ਦਾ ਨਾ-ਟੁੱਟਣਯੋਗ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿੱਲਖਣ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੁਣ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅਣੂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਵੱਧ [[ਪਰਮਾਣੂ]] [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਬੰਧਨ|ਬੰਧਨ]] ਰਾਹੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। === Ions === ''Main article: [[Ion (physics)|Ion]].'' An ''ion'' is a charged species, or an atom or a molecule that has lost or gained an electron. Positively charged [[cations]] (e.g. [[sodium]] cation Na⁺) and negatively charged [[anions]] (e.g. [[chloride]] Cl^-) build neutral [[Salt|salts]] (e.g. [[sodium chloride]] NaCl). Examples of [[polyatomic ion]]s that do not split up during [[Acid-base reaction theories|acid-base reactions]] are [[hydroxide]] (OH^-), or [[phosphate]] (PO₄^3-). === ਬੰਧਨ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਬੰਧਨ]]'' A ''chemical bond'' is the force which holds together [[atom]]s in [[molecule]]s or [[crystal]]s. In many simple compounds, [[valence bond theory]] and the concept of [[oxidation number]] can be used to predict molecular structure and composition. Similarly, theories from [[classical physics]] can be used to predict many ionic structures. With more complicated compounds, such as [[complex (chemistry) | metal complexes]], valence bond theory fails and alternative approaches which are based on [[quantum chemistry]], such as [[molecular orbital]] theory, are necessary. === ਮਾਦੇ ਦੀ ਹਾਲਤ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[Phase (ਮਾਦਾ)]].'' A ''phase'' is a [[set]] of states of a chemical system that have similar bulk structural properties, over a range of conditions, such as [[pressure]] or [[temperature]]. Physical properties, such as [[density]] and [[refractive index]] tend to fall within values characteristic of the phase. The phase of matter is defined by the ''[[phase transition]]'', which is when energy put into or taken out of the system goes into rearranging the structure of the system, instead of changing the bulk conditions. Sometimes the distinction between phases can be continuous instead of having a discrete boundary, in this case the matter is considered to be in a [[supercritical]] state. When three states meet based on the conditions, it is known as a [[triple point]] and since this is invariant, it is a convenient way to define a set of conditions. The most familiar examples of phases are [[solid]]s, [[liquid]]s, and [[gas]]es. Less familiar phases include [[Plasma physics|plasma]]s, [[Bose-Einstein condensate]]s and [[fermionic condensate]]s and the [[paramagnetism|paramagnetic]] and [[ferromagnetism|ferromagnetic]] phases of [[magnet]]ic materials. Even the familiar [[ice]] has many different phases, depending on the pressure and temperature of the system. While most familiar phases deal with three-dimensional systems, it is also possible to define analogs in two-dimensional systems, which is getting a lot of attention because of its relevance to [[biology]]. === ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਕਿਰਿਆ]]'' ''Chemical reactions'' are transformations in the fine [[structure]] of [[molecule]]s. Such reactions can result in molecules attaching to each other to form larger molecules, molecules breaking apart to form two or more smaller molecules, or [[rearrangement]] of [[atom]]s within or across molecules. Chemical reactions usually involve the making or breaking of [[chemical bond]]s. === Quantum chemistry === ''ਮੁੱਖ ਲੇਖ: [[Quantum chemistry]].'' ''Quantum chemistry'' describes the behavior of [[matter]] at the [[molecule | molecular]] scale. It is, in principle, possible to describe all chemical systems using this theory. In practice, only the simplest chemical systems may realistically be investigated in purely [[quantum mechanics | quantum mechanical]] terms, and approximations must be made for most practical purposes (e.g., [[Hartree-Fock]], [[post Hartree-Fock]] or [[Density functional theory]], see [[computational chemistry]] for more details). Hence a detailed understanding of [[quantum mechanics]] is not necessary for most chemistry, as the important implications of the theory (principally the [[atomic orbital|orbital approximation]]) can be understood and applied in simpler terms. === ਨਿਯਮ === ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲਾ ਨਿਯਮ ਹੈ [[ਮਾਦਾ ਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਨਿਯਮ]], which states that there is no detectable change in the quantity of matter during an ordinary [[chemical reaction]]. Modern physics shows that it is actually [[energy]] that is conserved, and that energy and mass are [[Einstein#Energy equivalency|related]]; a concept which becomes important in [[nuclear chemistry]]. [[Conservation of energy]] leads to the important concepts of [[Chemical equilibrium|equilibrium]], [[thermodynamics]], and [[chemical kinetics|kinetics]]. Further laws of chemistry elaborate on the law of conservation of mass. [[Joseph Proust]]'s [[law of definite composition]] says that pure chemicals are composed of elements in a definite formulation; we now know that the structural arrangement of these elements is also important. [[ਜੌਨ_ਡਾਲਟਮ|ਡਾਲਟਨ]] ਦਾ [[ਬਹੁ-ਅਨੁਪਾਤੀ ਨਿਯਮ]] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ says that these chemicals will present themselves in proportions that are small whole numbers (i.e. 1:2 O:H in water); although for biomacromolecules and mineral chemistry the ratios tend to require large numbers. ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਯਮ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। * In equilibrium, molecules exist in mixture defined by the transformations possible on the timescale of the equilibrium, and are in a ratio defined by the intrinsic energy of the molecules&mdash;the lower the intrinsic energy, the more abundant the molecule. * Transforming one structure to another requires the input of energy to cross an energy barrier; this can come from the intrinsic energy of the molecules themselves, or from an external source which will generally accelerate transformations. The higher the energy barrier, the slower the transformation occurs. * There is a hypothetical intermediate, or ''transition structure'', that corresponds to the structure at the top of the energy barrier. The [[Hammond-Leffler Postulate]] states that this structure looks most similar to the product or starting material which has intrinsic energy closest to that of the energy barrier. Stabilizing this hypothetical intermediate through chemical interaction is one way to achieve [[catalysis]]. * All chemical processes are reversible (law of [[microscopic reversibility]]) although some processes have such an energy bias, they are essentially irreversible. == ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ == * [[ਅਲਚੀਮੀ(Alchemy)]] * [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ]] * [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] * [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] * [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ]] === Etymology === ਪੁਰਾਣਾ ਫਰੈਂਚ: ''alkemie''; ਅਰਬ ''al-kimia'': ''ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਕਲਾ''। ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ: [[alchemy]] == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[American Chemical Society]] * [[Chemical engineering]] * [[Chemist]] and [[List of chemists]] * [[International Union of Pure and Applied Chemistry]] * [[List of chemistry topics]] * [[List of compounds]] * [[List of publications in chemistry|List of important publications in chemistry]] * [[Periodic table]] == ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ == {{wikibooks}} {{wikibookspar|Wikiversity|School of Chemistry}} * [http://www.allchemicals.info/ Chemical Glossary] * [http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/ Chemistry Information Database includes basic information and some toxicity] * [http://www.chem.qmw.ac.uk/iupac/ IUPAC Nomenclature Home Page], see especially the "Gold Book" containing definitions of standard chemical terms * [http://www.cci.ethz.ch/index.html Experiments] videos and photos of the techniques and results * [http://physchem.ox.ac.uk/MSDS/ Material safety data sheets for a variety of chemicals] * [http://www.flinnsci.com/search_MSDS.asp Material Safety Data Sheets] == ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ == *Chang, Raymond. ''Chemistry'' 6th ed. Boston: James M. Smith, 1998. ISBN 0071152210. {{BranchesofChemistry}} {{Natural sciences-footer}} [[Category:Chemistry| ]] [[Category:School subjects]] <!-- Interlanguage links --> [[af:Chemie]] [[ar:كيمياء]] [[an:Quimica]] [[ast:Química]] [[bg:Химия]] [[bn:রসায়ন]] [[bs:Hemija]] [[br:Kimiezh]] [[ca:Química]] [[co:Chimica]] [[cs:Chemie]] [[cy:Cemeg]] [[da:Kemi]] [[de:Chemie]] [[et:Keemia]] [[el:Χημεία]] [[als:Chemie]] [[es:Química]] [[eo:Kemio]] [[eu:Kimika]] [[fa:شیمی]] [[fo:Evnafrøði]] [[fr:Chimie]] [[fy:Skiekunde]] [[ga:Ceimic]] [[gd:Duileolachd]] [[gl:Química]] [[ko:화학]] [[hi:रसायन शास्त्र]] [[hr:Kemija]] [[io:Kemio]] [[id:Kimia]] [[ia:Chimia]] [[ie:Chimie]] [[is:Efnafræði]] [[it:Chimica]] [[he:כימיה]] [[kn:ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ka:ქიმია]] [[csb:Chemijô]] [[ku:Kîmya]] [[la:Chemica]] [[lv:Ķīmija]] [[lt:Chemija]] [[lb:Chimie]] [[li:Sjemie]] [[hu:Kémia]] [[mk:Хемија]] [[mi:Mātauranga matū]] [[mr:रसायनशास्त्र]] [[ms:Kimia]] [[mn:Хими]] [[nl:Scheikunde]] [[nds:Chemie]] [[ja:化学]] [[no:Kjemi]] [[nn:Kjemi]] [[oc:Quimia]] [[pl:Chemia]] [[pt:Química]] [[ro:Chimie]] [[ru:Химия]] [[sq:Kimia]] [[simple:Chemistry]] [[sk:Chémia]] [[sl:Kemija]] [[sr:Хемија]] [[su:Kimia]] [[fi:Kemia]] [[sv:Kemi]] [[tl:Kimika]] [[tt:Ximiä]] [[te:రసాయన శాస్త్రము]] [[th:เคมี]] [[vi:Hóa học]] [[tr:Kimya]] [[uk:Хімія]] [[vo:Kiemav]] [[zh:化学]] 1586 5867 2006-05-25T23:24:27Z 70.149.29.222 /* ਸੂਰਜ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ */ Removal of unfree image ::{{otheruses}} ''For the astrological significance of the Sun, see [[Solar system in astrology]].'' :''"Solar" redirects here; for the superhero by that name, see [[Solar (comics)]].'' {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" align="right" width=280px |+ |+ '''The Sun''' |- | colspan="2" align="center" | [[Image:The Sun w920607.jpg |270px|The Sun]] |- ! bgcolor="#ffffc0" colspan="2" align="center" | '''Observation data''' |- ! align="left" | Mean distance from<br>Earth | [[1 E11 m|149.6]]&times;10⁶ [[kilometre|km]]<br>(92.95&times;10⁶ [[mile|mi]]) <br>(8.31 minutes at the [[Speed of Light]]) |- ! align="left" | [[Apparent magnitude|Visual brightness]] (''V'') | &minus;26.8^m |- ! align="left" | [[Absolute magnitude]] | 4.8^m |- ! bgcolor="#ffffc0" colspan="2" align="center" | '''[[Orbit]]al characteristics''' |- ! align="left" | Mean distance from<br>[[Milky Way]] core | 2.5&times;10¹⁷ km <br>(26,000 [[light-year]]s) |- ! align="left" | [[Galaxy|Galactic]] period | 2.26&times;10⁸ [[Julian year|a]] |- ! align="left" | Velocity | 217 km/[[second|s]] |- ! bgcolor="#ffffc0" colspan="2" align="center" | '''Physical characteristics''' |- ! align="left" | Diameter | [[1 E9 m|1.392]]&times;10⁶ km<br>(109 [[Earth]]s) |- ! align="left" | Oblateness | 9&times;10^-6 |- ! align="left" | Surface area | [[1 E18 m&sup2;|6.09]] [[scientific notation|&times;]] 10¹² [[square kilometre|km&sup2;]]<br>(11,900 Earths) |- ! align="left" | Volume | [[1 E27 m&sup3;|1.41]] &times; 10¹⁸ [[cubic kilometre|km&sup3;]]<br>(1,300,000 Earths) |- ! align="left" | Mass | [[1 E30 kg|1.9891]] &times; 10³⁰ [[kilogram|kg]]<br> (332,950 Earths) |- ! align="left" | Density | 1.408 g/cm&sup3; |- ! align="left" | Surface [[gravity]] | 273.95 m s^-2<br> (27.9 [[gee|''g'']]) |- ! align="left" | [[Escape velocity]]<br> from the surface | 617.54 km/s |- ! align="left" | Surface temperature | 5780 [[kelvin|K]] |- ! align="left" | Temperature of [[corona]] | 5 [[Mega|M]]K |- ! align="left" | Core temperature | ~13.6 MK |- ! align="left" | [[Luminosity]] (''L_&#9737;'') | 3.827&times;10²⁶ [[watt|W]] |- ! align="left" | Mean [[Intensity]] (''I_&#9737;'') | 2.009&times;10⁷ W m^-2 sr^-1 |- ! bgcolor="#ffffc0" colspan="2" align="center" | '''[[Rotation]] characteristics''' |- ! align="left" | [[Obliquity]] | 7.25[[degree (angle)|?]] <br>(to the [[ecliptic]]) <br>67.23? <br>(to the [[Milky Way|galactic plane]]) |- ! align="left" | [[Right ascension]]<br>of North pole ^{[http://www.hnsky.org/iau-iag.htm 1]} | 286.13? <br>(19 h 4 min 31.2 s) |- ! align="left" | [[Declination]]<br>of North pole | 63.87? |- ! align="left" | [[Solar rotation|Rotation period]]<br>at equator | 25.3800 [[day]]s <br>(25 d 9 h 7 min 12?8 s) [http://www.hnsky.org/iau-iag.htm ¹] |- ! align="left" | Rotation velocity<br>at equator | 7174 km/h |- ! bgcolor="#ffffc0" colspan="2" align="center" | '''[[photosphere|Photospheric]] composition'''<br>(All in the [[plasma]] state) |- ! align="left" | [[Hydrogen]] | 73.46 % |- ! align="left" | [[Helium]] | 24.85 % |- ! align="left" | [[Oxygen]] | 0.77 % |- ! align="left" | [[Carbon]] | 0.29 % |- ! align="left" | [[Iron]] | 0.16 % |- ! align="left" | [[Neon]] | 0.12 % |- ! align="left" | [[Nitrogen]] | 0.09 % |- ! align="left" | [[Silicon]] | 0.07 % |- ! align="left" | [[Magnesium]] | 0.05 % |- ! align="left" | [[Sulfur]] | 0.04 % |} The '''Sun''' is the [[star]] at the centre of our [[Solar system]]. It is occasionally referred to by its Latin name, ''[[Sol]]'', to distinguish it from other "suns". Planet [[Earth]] [[orbit]]s the Sun, as do many other bodies, including other [[planet]]s, [[asteroid]]s, [[meteoroid]]s, [[comet]]s and [[dust]]. Its heat and light support almost all [[life]] on Earth. The Sun is a ball of [[plasma]] with a mass of about 2&times;10³⁰kg, which is somewhat higher than that of an average star. About 74% of its mass is [[hydrogen]], with 25% [[helium]] and the rest made up of trace quantities of heavier elements. It is thought that the Sun is about 5 billion years old, and is about half way through its [[main sequence]] evolution, during which [[nuclear fusion]] reactions in its core fuse hydrogen into helium. In about 5 billion years time the Sun will become a [[planetary nebula]]. Although it is the nearest star to Earth and has been intensively studied by scientists, many questions about the Sun remain unanswered, such as why its outer atmosphere has a temperature of over 10⁶ [[Kelvin|K]] when its visible surface (the [[photosphere]]) has a temperature of just 6,000 K. '''Caution: Looking directly at the Sun can damage the [[retina]] and one's [[eyesight]]. [[#Sun_and_eye_damage|See below]] for details.''' ==ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ== [[Image:The_sun1.jpg|thumb|left|200px|The sun as it appears through a camera lens from the surface of Earth.]] ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ [[nuclear fusion]] ਨੂੰ ਹੀਲਿਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਣ-ਪੱਟ ionized and neutral ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਹਲਕੀਆਂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਰੇਖਾਵਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। [http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/spectra.html#classes], ਅਤੇ V ਹੋਰ ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਵੇਖਾਉਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਮੁੱਖ ਵਰਗ [http://www.physics.uq.edu.au/people/ross/phys2080/spec/analyz.htm] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ "[[Main sequence|dwarf]]" ਹੈ। The Sun has a predicted main sequence lifetime of about 10 [[billion]] years. Its current age is thought to be about 4.5 billion years, a figure which is determined using [[computer simulation|computer models]] of [[stellar evolution]], and [[nucleocosmochronology]] {{ref|Bonanno}}. The Sun orbits the center of the [[Milky Way]] [[galaxy]] at a distance of about 25,000 to 28,000 [[light-year]]s from the [[galactic centre]], completing one revolution in about [[1 E15 s|226 million years]]. The [[orbital speed]] is 217 km/s, equivalent to one [[light year]] every 1400 years, and one [[Astronomical Unit|AU]] every 8 days. The [[Astronomical symbols|astronomical symbol]] for the Sun is a [[circumpunct|circle with a point at its centre]] (<big>&#9737;</big>). ==ਢਾਂਚਾ== [[Image:Sun and earth.jpg|thumb|left|220px|The Sun's radius is about 110 times that of the Earth.]] The Sun is a near-perfect [[sphere]], with an [[oblateness]] estimated at about 9 millionths, which means the polar diameter differs from the equatorial by about 10&nbsp;km. This is because the [[centrifugal]] effect of the Sun's slow [[Solar rotation|rotation]] is 18 million times weaker than its surface gravity (at the equator). Tidal effects from the planets do not significantly affect the shape of the Sun, although the Sun itself orbits the [[barycenter|center of mass]] of the solar system, which is offset from the Sun's center mostly because of the large mass of [[Jupiter (planet)|Jupiter]]. The mass of the Sun is so comparatively great that the center of mass of the solar system is generally within the bounds of the Sun itself. The Sun does not have a definite boundary as rocky planets do, as the density of its gases drops off following an approximately [[Exponential_distribution|exponential]] relationship with distance from the centre of the Sun. Nevertheless, the Sun has well defined interior structure, described below. The Sun's radius is measured from centre to the edges of the [[photosphere]]. The solar interior is not directly observable and the Sun itself is opaque to electromagnetic radiation. However, just as the study of the waves generated by [[earthquake]]s ([[seismology]]) can be used to study the interior structure of the Earth, [[helioseismology]], the study of sound waves that travel through the Sun's interior, has also contributed greatly to our understanding of the Sun's structure {{ref|Thompson}}. [[Computer modeling]] of the Sun is also used as a theoretical tool to investigate its deep layers. ===ਕੇਂਦਰ=== At the center of the Sun, where its [[density]] reaches up to 150,000 kg/m³ (150 times the density of [[water]] on Earth), thermonuclear reactions ([[nuclear fusion]]) convert [[hydrogen]] into [[helium]], producing the energy that keeps the Sun in a state of equilibrium. About 8.9&times;10³⁷ [[proton|protons]] (hydrogen nuclei) are converted to helium nuclei every second, releasing energy at the matter-energy conversion rate of 4.26 million tonnes per second or 383 [[SI prefix|yottawatts]] (9.15&times;10¹⁶ tons of [[Trinitrotoluene|TNT]] per second). Models predict that the high-energy [[photon]]s released in fusion reactions take about a million years to reach the Sun's surface, where they escape as [[visible light]]. [[Neutrino]]s are also released in the fusion reactions in the core, but unlike photons they very rarely interact with matter, and so almost all are able to escape the Sun immediately. The core extends from the center of the Sun to about 0.2 solar radii, and is the only part of the Sun where an appreciable amount of heat is produced by fusion: the rest of the star is heated by energy that is transferred outward. All of the energy of the interior fusion must travel through the successive layers to the solar photosphere, before it escapes to space. ===ਰੇਡੀਆਟੀਵੀ ਖੇਤਰ=== From about 0.2 to about 0.7 solar radii, the material is hot and dense enough that thermal radiation is sufficient to transfer the intense heat of the core outward. In this zone, there is no thermal [[convection]]: while the material grows cooler with altitude, this temperature [[gradient]] is not strong enough to drive [[convection]]. Heat is transferred by [[ions]] of hydrogen and helium emitting [[photons]], which travel a brief distance before being re-absorbed by other [[ions]]. ===ਕੋਨਵੈਕਟਸ਼ਨ ਖੇਤਰ=== [[Image:SunLayers.png|thumb|left|220px|Structure of the Sun]] From about 0.7 solar radii to 1.0 solar radii, the material in the Sun is not dense enough or hot enough to transfer the heat energy of the interior outward via radiation. As a result, [[convection|thermal convection]] occurs as [[thermal|thermal columns]] carry hot material to the surface (photosphere) of the Sun. Once the material cools off at the surface, it plunges back downward to the base of the convection zone, to receive more heat from the top of the radiative zone. [[Convective overshoot]] is thought to occur at the base of the convection zone, carrying turbulent downflows into the outer layers of the radiative zone. The thermal columns in the convection zone form an imprint on the surface of the Sun, in the form of the [[Granule (solar physics)|solar granulation]] and [[supergranulation]]. The turbulent convection of this outer part of the solar interior gives rise to a 'small-scale' dynamo that produces magnetic north and south poles all over the surface of the Sun. ===ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ=== The visible surface of the Sun, the [[photosphere]], is the layer below which the Sun becomes opaque to visible light. Above the photosphere, sunlight is free to propagate into space and its energy escapes the Sun entirely. Sunlight has approximately a [[black-body]] spectrum that indicates its temperature is about 6,000 [[Kelvin|K]], interspersed with atomic [[absorption line|absorption lines]] from the tenuous layers above the photosphere. The [[photosphere]] has a particle density of about 10²³/m³ (this is about 1% of the particle density of Earth's atmosphere at sea level). The parts of the Sun above the photosphere are referred to collectively as the ''solar atmosphere''. They can be viewed with telescopes operating across the [[electromagnetic spectrum]], from [[radio]] through [[visible light]] to [[gamma rays]]. ===ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ=== ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਭ ਠੰਡੀ ਪਰਤ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਤੋਂ 500 km ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਲੱਗਭਗ 4,000 [[ਕੈਲਵਿਨ|K]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਭਾਗ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੰਨਾ ਠੰਡਾ ਹੈ ਕਿ ਸਧਾਰਨ ਅਣੂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਇਡ]] ਅਤੇ [[ਪਾਣੀ]] ਮੌਜੂਦ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ; ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਭਾਗ ਇੰਨੇ ਗਰਮ ਹਨ ਕਿ ਸਭ [[ਰਸਾਇਣਿਕ ਬੰਧਨ]] ਟੁੱਟ ਜਾਦੇ ਹਨ। ===ਚਰੋਮੋਫੀਅਰ=== Above the visible surface of the Sun is a thin layer, about 2,000 km thick, that is dominated by a spectrum of emission and absorption lines. It is called the ''[[chromosphere]]'' from the Greek root ''chromos'', meaning color, because the chromosphere is visible as a colored flash at the beginning and end of [[solar eclipse|total eclipses of the Sun]]. ===ਕੋਰੋਨਾ=== The [[corona]] is the extended outer atmosphere of the Sun, which is much larger in volume than the Sun itself. The corona merges smoothly with the [[solar wind]] that fills the [[solar system]] and [[heliosphere]]. The low corona, which is very near the surface of the Sun, has a particle density of 10¹¹/m³ (Earth's atmosphere near sea level has a particle density of about 2x10²⁵/m³). The temperature of the corona is several million degrees K. ==Theoretical problems== ===ਸੂਰਜੀ ਨਿਊਟਰੀਨੋ ਸਮੱਸਿਆ=== [[Image:High_Resolution_Solar_Spectrum.jpg|thumb|right|Extremely high resolution spectrum of the Sun showing thousands of elemental absorption lines ([[fraunhofer lines]])]] For some time it was thought that the number of [[neutrino]]s produced by the nuclear reactions in the Sun was only a third of the number predicted by theory, a result that was termed the [[solar neutrino problem]]. Several neutrino observatories were constructed, including the [[Sudbury Neutrino Observatory]] and [[Kamiokande]] to try to measure the solar neutrino flux. It has recently been found that neutrinos have [[rest mass]], and can therefore transform into harder-to-detect varieties of neutrinos while en route from the Sun to Earth in a process known as [[neutrino oscillation]] {{ref|Schlattl}}. Thus, measurement and theory have been reconciled. ===ਕੋਰੋਨਾਲ ਗਰਮੀ ਸਮੱਸਿਆ=== The optical surface of the Sun (the [[photosphere]]) is known to have a temperature of about 6,000 [[Kelvin|K]]. Above it lies the solar [[corona]] with a temperatures of one million degrees. The high temperature of the [[corona]] suggests that it is heated by something other than the [[photosphere]]. It is thought that the energy necessary to heat the [[corona]] is provided by turbulent motion in the convection zone below the photosphere. Two main mechanisms have been proposed to explain coronal heating: [[Wave]] heating, in which sound, gravitational and magnetohydrodynamic waves are produced by turbulence in the convection zone. These waves travel upward and dissipate in the corona, depositing their energy in the ambient gas in the form of heat. The other proposed mechanism is [[flare]] heating, in which magnetic energy is continuously built up by photospheric motion and released through [[magnetic reconnection]] in the form of solar [[flare]]s and waves. {{ref|Biermann1}}, {{ref|Biermann2}}, {{ref|Alfven}}, {{ref|Parker}}. Currently, it is unclear whether waves are an efficient heating mechanism. All waves except [[Alfven wave]]s have been found to dissipate or refract before reaching the corona ({{ref|Sturrock}}, {{ref|Priest}}). In addition, Alfven waves do not easily dissipate in the corona {{ref|Parker2}}. Current research focus has therefore shifted towards flare heating mechanisms. One possible candidate to explain coronal heating is continuous flaring at small scales {{ref|Parker2}}, but this is still an open topic of investigation. ===ਸਥਿਰ ਜਵਾਨ ਸੂਰਜ ਸਮੱਸਿਆ=== {{main|Faint young sun paradox}} Theoretical models of the sun's development suggest that 3.8 to 2.5 billion years ago, during the [[Archean|Archean period]], the Sun was only about 75 percent as bright as it is today. Such a weak star would not have been able to sustain liquid water on the Earth's surface, and thus life should not have been able to develop. However, the geologic record shows that the Earth has remained at a fairly constant temperature throughout its history. In fact, the young Earth was actually warmer than it is today. Some scientists have suggested that the young Earth's atmosphere contained much larger quantities of [[greenhouse gas]]es such as [[carbon dioxide]] and/or [[ammonia]] than are present today {{ref|Kasting}}. Others suggest that [[cosmic ray]]s might strongly influence the Earth's climate, and that their flux was much higher in the early history of the solar system {{ref|Carslaw}}. ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== All [[matter]] in the Sun is in the form of [[gas]] and [[plasma]] due to its high temperatures. This makes it possible for the Sun to rotate faster at its equator (about 25 days) than it does at higher latitudes (28 days near its poles). The [[solar rotation|differential rotation]] of the Sun's latitudes causes its [[magnetic field]] lines to become twisted together over time, causing magnetic field loops to erupt from the Sun's surface and trigger the formation of the Sun's dramatic [[sunspot]]s and [[solar prominence]]s. (See [[magnetic reconnection]].) The solar activity cycle includes old magnetic fields being stripped off the Sun's surface starting from one pole and ending at the other. The magnetic field of the sun reverses once for each 11-year sunspot cycle. ==ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ== The path of the Sun across the sky varies throughout the year. The shape described by the Sun's position, considered at the same time each day for a complete [[year]], is called the [[analemma]], and resembles a figure 8, aligned along the North/South direction. The most obvious variation in the Sun's apparent position through the year is a North/South swing over 47 degrees of angle, due to the 23.5 degree tilt of the Earth, but there is an East/West component as well. The North/South swing in apparent angle is the main source of [[seasons]] on Earth. ==ਸੂਰਜ ਪੁਲਾੜ ਮਿਸ਼ਨ== <!-- Removal of unfree image --> ਸੂਰਜ ਦੀ ਬਿਨਾਂ-ਦਖਲ ਝਲਕ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, [[ਯੂਰਪੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ]] ਅਤੇ [[ਨਾਸਾ]] ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਹੀਲੋਸਫੋਰਿਕ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ [[Solar and Heliospheric Observatory]] (SOHO) 2 ਦਸੰਬਰ 1995 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। Elemental abundances in the photosphere are well known from [[astronomical spectroscopy|spectroscopic]] studies, but the composition of the interior of the Sun is much less well known. A [[solar wind]] sample return mission, [[Genesis (spacecraft)|Genesis]], was designed to allow astronomers to directly measure the composition of solar material. It returned to [[Earth]] in [[2004]] and is undergoing analysis, but it was damaged by crash-landing when its [[parachute]] failed to deploy on reentry to [[Earth]]'s [[atmosphere]]. ==ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਤੀਤ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ== The Sun is thought to be a second-generation star, whose formation may have been triggered by shockwaves from a nearby [[supernova]]. This is suggested by a high [[abundance]] of [[heavy elements]] such as [[iron]], [[gold]] and [[uranium]] in the solar system: the most plausible ways that these elements could be produced are by [[endothermic]] nuclear reactions during a supernova or by [[transmutation]] via [[neutron]] absorption inside a massive first generation star. Our Sun does not have enough mass to explode as a supernova, and its mass is below the [[Chandrasekhar limit]]. Instead, in 4-5 [[billion]] years it will enter its [[red giant]] phase, its outer layers expanding as the hydrogen fuel in the core is consumed and the core contracts and heats up. Helium fusion will begin when the core temperature reaches about 3&times;10⁸ K. While it is likely that the expansion of the outer layers of the Sun will reach the current position of Earth's orbit, recent research suggests that mass lost from the Sun earlier in its red giant phase will cause the Earth's orbit to move further out, preventing it from being engulfed. Following the red giant phase, giant thermal pulsations will cause the Sun to throw off its outer layers forming a [[planetary nebula]]. The Sun will then evolve into a [[white dwarf]], slowly cooling over eons. This [[stellar evolution]] scenario is typical of low to medium mass stars. ==ਸੂਰਜ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਝ== :''[[ਸੂਰਜ ਪੂਜਾ]] ਵੀ ਵੇਖੋ'' [[Image:Solvogn.jpg|thumb|200px|The [[Trundholm Sun Chariot]] pulled by a horse is believed to be a sculpture illustrating an important part of [[Nordic Bronze Age]] mythology]] ਸੂਰਜ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਮ ਸਮਝ ਹੈ ਕਿ ਇਹ [[ਸਵਰਗ]] ਵਿੱਚ ਚਮਕਦੀ ਇੱਕ ਤਸ਼ਤਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ [[ਦਿਨ]] ਬਣਾਉਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਨਾ-ਮੌਜੂਦਗੀ [[ਰਾਤ]]। In many prehistoric and ancient cultures, the Sun was thought to be a [[solar deity|deity]] or other [[supernatural]] phenomenon. One of the first people in the Western world to offer a scientific explanation for the sun was the [[Ancient Greece|Greek]] [[philosopher]] [[Anaxagoras]], who reasoned that it was a giant flaming ball of metal even larger than the Peleponessus, and not the [[chariot]] of [[Apollo]]. For teaching this [[heresy]] he was imprisoned by the authorities and [[capital punishment|sentenced to death]] (though later released through the intervention of Pericles). With respect to the [[fixed star|fixed stars]], the Sun appears from Earth to revolve once a [[year]] along the [[ecliptic]] through the [[zodiac]]. Thus, the Sun was considered by Greek astronomers to be one of the seven [[planet|planets]] (Greek ''planetes'' "wanderer"), after which the seven days of the [[week]] are named in some languages. ==ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ ਵਾਂਗ ਸੂਰਜ== Sunlight -- that is, light radiated from the surface of the Sun -- is thought to be the main source of energy near the surface of Earth. The [[solar constant]] is the amount of power that the Sun deposits per unit area that is directly exposed to sunlight. It is about 1370 [[Watts]] per square meter of area. Sunlight on the surface of Earth is [[attenuation|attenuated]] by the Earth's atmosphere, so that less power arrives at the surface -- closer to 1000 Watts per directly exposed square meter in clear conditions. This energy can be harnessed through several natural and synthetic processes. [[Photosynthesis]] by plants captures the energy of sunlight and converts it to chemical form (Oxygen), while direct heating or electrical conversion by [[solar cells]] are used by [[solar power]] equipment to generate [[electricity]] or do other useful work. The energy stored in [[petroleum]] is thought to have been converted from sunlight by photosynthesis in the distant past. ==ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਅੱਖ ਦੇ ਨੁਕਸ== ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਵੇਖਣਾ, ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਸਿੱਧਾ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਚਮਕਦਾ ਹੋਵੇ, ਅੱਖ ਦੇ ਪੁਤਲੀ ਵਿੱਚ ਪਰਕਾਸ਼-ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਉੱਤੇ ਆਰਜ਼ੀ ਚਿੱਟਾ ਪਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਧੂਰੇ ਦਿੱਖ ਪਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਰਜ਼ੀ ਅਧੂਰਾ ਧੁੰਦਲਾਪਨ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਵੇਖਣ ਨਾਲ ਪੁਤਲੀ ਉੱਤੇ ਸੂਰਜ ਊਰਜਾ ਦਾ 4 ਮਿਲੀਵਾਟ ਪਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਭਾਵੀ (ਪੂਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ) ਢੰਗ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਪੁਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। '''ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਔਖਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ'''। ਸਿੱਧੀ ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਪੈਣ ਨਾਲ ਆਮ ਪਰਾ-ਵੈਂਗਣੀ ਨਾਲ ਲੈਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਪਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਕੋਰੀਨਾ ਵੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰੋਸ਼ਨੀ-ਇਕਤੱਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚਸ਼ਮਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੂਰਬੀਨ ਆਦਿ, ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਵੇਖਣਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ-ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਫਿਲਟਰ ਨਾ ਲੱਗੇ ਹੋਣ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਵੈਲਡਿੰਗ ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕੈਮਰਾ ਦੁਕਾਨ ਉੱਤੇ ਏਦਾਂ ਦੇ ਫਿਲਟਰ ਆਮ ਉਪਲੱਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਿਨ-ਫਿਲਟਰ 7x50mm ਦੂਰਬੀਨ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲ 2.5 ''ਵਾਟ'' ਦੀ ਸੂਰਜੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹਰੇਕ ਅੱਖ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੋਂ 300 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੈ। '''ਦੁਪਹੈਰ ਵੇਲੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਦੂਰਬੀਨ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਨਾਲ ਸਦੀਵੀ ਅੰਨਾਪਣ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।''' ਸੂਰਜ [[ਗਰਹੈਣ|ਅਲਪ-ਗਰਹੈਣ]] ਦੌਰਾਨ, another hazardous condition exists because of the way that the eye responds to bright light. The [[pupil]] is controlled by the total amount of light in the visual field, ''not'' by the brightest object in the field. During partial eclipses, most sunlight is blocked by the Moon passing directly in front of the Sun, but the uncovered parts of the photosphere have the same [[surface brightness]] as during a normal day. In the dim overall light, the pupil tends to dilate from ~2mm to perhaps 6mm diameter, increasing the eye's collecting area by a factor of nearly 10. Each retinal cell that is exposed to the partially-eclipsed solar image thus receives about ''ten times'' as much light as it would looking at the normal, non-eclipsed Sun. '''Viewing the partially eclipsed Sun with the naked eye can cause permanent localized damage to the retina, resulting in small, permanent blind spots for the viewer.''' This is an especially insidious hazard for inexperienced observers and for children, because there is no immediate perception of pain and it is tempting to stare at the spectacle of the eclipsing Sun, compounding any damage. [[ਸਵੇਰੇ]] ਅਤੇ [[ਸੰਝ]] ਵੇਲੇ, ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਦੂਰੀ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵਾਰ ਵੇਖਣਾ ਮਸ਼ੁਕਿਲ ਹੋ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮੀ ਹਾਲਤ, ਘੱਟਾ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਨਮੀਂ ਹੋਣ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੂਰਬੀਨ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ, ਕਿਉਕਿ [[ਪਰਾ-ਵੈਂਗਣੀ]] ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਘੱਟੇ ਅਤੇ ਧੂੜ ਨਾਲ ਕੋਈ ਖਾਸ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਖ ਦੇ ਰੈਟਿਨਾ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== {{sisterlinks|Sun}} * [http://sohowww.nascom.nasa.gov/data/realtime-images.html Current SOHO snapshots] * [http://soi.stanford.edu/data/farside/index.html Far-Side Helioseismic Holography] from [http://www.stanford.edu Stanford] * [http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/eclipse.html NASA Eclipse homepage] * [http://sohowww.nascom.nasa.gov/ Nasa SOHO (Solar & Heliospheric Observatory) satellite] [http://sohowww.nascom.nasa.gov/explore/faq/sun.html FAQ] * [http://soi.stanford.edu/results/sounds.html Solar Sounds] from [http://www.stanford.edu Stanford] * [http://www.spaceweather.com Spaceweather.com] * [http://scienceworld.wolfram.com/astronomy/Sun.html Eric Weisstein's World of Astronomy - Sun] * [http://www.astro.uu.nl/~strous/AA/en/antwoorden/zonpositie.html The Position of the Sun] * [http://www.lmsal.com/YPOP/FilmFestival/index.html A collection of solar movies] * [http://www.solarphysics.kva.se/ The Institute for Solar Physics- Movies of Sunspots and spicules] * [http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm NASA/Marshall Solar Physics website] * [http://rredc.nrel.gov/solar/codesandalgorithms/spa Solar Position Algorithm] and [http://www.nrel.gov/docs/fy04osti/34302.pdf documentation] from the [http://www.nrel.gov National Renewable Energy Laboratory] * [http://libnova.sourceforge.net/index.html libnova] - a celestial mechanics and astronomical calculation library ==ਹਵਾਲਾ== # {{note|Alfven}} Alfven, H., 1947, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society., 107, 211 # {{note|Biermann1}} Biermann, L., 1946, Naturwissenschaffen, 33, 118 # {{note|Bonanno}} Bonanno, A., Schlattl, H., Paternò, L. (2002), ''The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS'', Astronomy and Astrophysics, v.390, p.1115-1118 # {{note|Carslaw}} Carslaw, K.S., Harrison, R.G., Kirkby, J., 2002, ''Cosmic Rays, Clouds, and Climate'', Science, 298, 1732-1737 # {{note|Kasting}} Kasting, J.F., Ackerman, T.P., 1986, ''Climatic Consequences of Very High Carbon Dioxide Levels in the Earth’s Early Atmosphere'', Science, v. 234, p. 1383-1385 # {{note|Parker}} Parker, E.N., 1958, Astrophysical Journal, 128, 644 # {{note|Parker2}} Parker, E.N., 1988, Astrophysical Journal, 330, 474 # {{note|Priest}} Priest, E.R., 1982, Solar Magnetohydrodynamics (Dordrecht: Reidel), pp. 206-245 # {{note|Schlattl}} Schlattl, H. (2001), ''Three-flavor oscillation solutions for the solar neutrino problem'', Physical Review D, vol. 64, Issue 1 # {{note|Sturrock}} Sturrock, P.A., &amp; Uchida, Y., 1981, Astrophysical Journal., 246, 331 # {{note|Thompson}} Thompson, M.J. (2004), ''Solar interior: Helioseismology and the Sun's interior'', Astronomy & Geophysics, v. 45, p. 4.21-4.25 {{Footer_SolarSystem}} [[Category:ਸੂਰਜ| ]] [[Category:ਪੁਲਾੜ]] [[Category:ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] [[af:Son]] [[am:ፀሐይ]] [[ang:Sunne]] [[ar:شمس]] [[bg:Слънце]] [[ca:Sol]] [[cs:Slunce]] [[cy:Haul]] [[da:Solen]] [[de:Sonne]] [[et:Päike]] [[el:Ήλιος]] [[es:Sol]] [[eo:Suno]] [[en:Sun]] [[eu:Eguzki]] [[fa:خورشید]] [[fr:Soleil]] [[ga:Grian]] [[gl:Sol]] [[gu:સૂર્ય]] [[ko:태양]] [[hi:सूर्य]] [[hr:Sunce]] [[io:Suno]] [[id:Matahari]] [[ia:Sol]] [[it:Sole]] [[he:השמש]] [[kw:Howl]] [[ku:رۆژ]] [[la:Sol]] [[lt:Saulė]] [[li:Zon]] [[hu:Nap (égitest)]] [[ms:Matahari]] [[nah:Tonatiuh]] [[nl:Zon]] [[nds:Sünn]] [[ja:太陽]] [[no:Solen]] [[pa:ਸੂਰਜ]] [[pam:Aldo]] [[pl:Słońce]] [[pt:Sol]] [[ro:Soare]] [[ru:Солнце]] [[scn:Suli]] [[simple:Sun]] [[sk:Slnko]] [[sl:Sonce]] [[sh:sunce]] [[sr:Сунце]] [[su:Panonpoé]] [[fi:Aurinko]] [[sv:Solen]] [[tl:Araw (astronomiya)]] [[th:ดวงอาทิตย์]] [[vi:Mặt Trời]] [[tr:Güneş]] [[uk:Сонце]] [[zh:太阳]] 1589 5607 2006-01-03T15:40:37Z Meetpreet 69 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} <table cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" width="817"> <tr valign="top"> <th style="background-color: #e2e2ff; border: 2px solid #e2e2ff; border-bottom: none; font-size: larger; padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em;" align="center" width="40%"> <span style="font-weight: 400">ਯੁਨਾਈਟਿੱਡ ਪੰਜਾਬ</span></th> <th width="5%">&nbsp;</th> <th style="background-color: #faf9b2; border: 2px solid #faf9b2; border-bottom: none; padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em; font-size: larger;" align="left" width="55%"> <p align="center"> <span style="font-weight: 400">ਜੀ ਅਇਆਂ ਨੂੰ ! </span></th> </tr> <tr valign="top"><td style="background-color: #f8f8ff; border: 2px solid #e2e2ff; border-top: none; padding: 0.6em; padding-top: none;"> &nbsp;<p>ਦੋਹਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਮਹਿਜ਼ ਮਹਿਮਾਨ-ਨਵਾਜ਼ੀ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲਵੱਕੜੀਆਂ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਲਂਘ ਕੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਬਗਲਗੀਰੀਆਂ ਵੱਲ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਕਦਮ ਵਧਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਨੇ। ਆਪਸੀ ਮਿਲਣੀਆਂ ਵੇਲੇ "ਮਹਿਮਾਨ ਆਏ ਨੇ" ਦੀ ਥਾਂ 'ਭਰਾ ਆਏ ਨੇ' ਕਹੋ, ਕਿਉਂਕੀ ਏਸ 'ਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਖੂਨ ਦੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਜਲਵਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੈ।.... ਹੋਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਲਦ ਹੀ!</p> <p>&nbsp;</td> <td width="11"></td> <td style="background: #ffffec; border: 2px solid #faf9b2; border-top: none; padding: 0.6em; padding-top: none;" width="45%"> [[ਤਸਵੀਰ:lohri-celebration.jpg]] [[ਤਸਵੀਰ:2050543162790bb61d.jpg]] ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਮੁਤਾਬਿੱਕ, ਇੱਥੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਰੇ ਕੁਝ ਵੀ ਭਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੰਗੜਾ, ਗਿੱਧਾ, ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ । </td> </tr> </table> <p>&nbsp;</p> <p align="center"><font size="1">ਆਖਰੀ ਬਦਲਾਓ ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ।</font></p> [[en:Category:Culture]] 1592 5659 2006-02-15T16:10:58Z Sukh 20 rv gidha picture used in culture mainpage 1593 5284 2005-10-04T20:40:03Z ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ 50 Lohri-celebration pic for culture mainpage Lohri-celebration pic for culture mainpage 1594 5367 2005-10-20T01:37:02Z Olve 53 moved table of contents down under 1st paragraph ===ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਿਅਕਤਿਤਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Gobind2.JPG|thumb|left|ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਸ਼ੇਰ ਅਫਗਾਨ ਖਾਨ ਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਹਾਮਣਾ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਮੰਡਲ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆ ਪੁਜਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਕਸ਼ਟ ਨਿਵਾਰਨ ਹਿਤ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ । ਵਿਚਾਰ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋਏ ਨੋਂਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਕਿਸੇ ਮਹਾਨ ਧਰਮਾਤਮਾ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਧਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।" ਪਿਤਾ ਦੇ ਕੋਲ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਨੌਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਬਾਲਕ ਗੋਬਿੰਦ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਪਿਤਾ ਜੀ ! ਇਸ ਸਮੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵਡਾ ਧਰਮਾਤਮਾ ਪੁਰਖ ਹੋਰ ਕੌਣ ਹੈ ?" ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣਕੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿੱਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਤ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਹਾਮਣਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ "ਜਾਓ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਓ - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਗੱਦੀ ਉਤੇ ਇਸ ਸਮੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ, ਜੇਕਰ ਓਹ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਣਗੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਨ ਉਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਦੂਤ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਲੈਣ ਅਨੰਦਪੁਰ ਆਏ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦਿੱਲੀ ਪੁੱਜੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਪ੍ਰੀਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾ ਦਾ ਖੁੱਲਾ ਵਿਰੋਧ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਦਿਨ ਕਠੋਰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਪੀਣ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ, ਮਸਤਕ ਉਤੇ ਜਲਦੀ ਹੋਈ ਰੇਤ ਪਾਈ ਗਈ; ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਚੀਰਿਆ ਗਿਆ; ਭਾਈ ਦਿਆਲ ਦਾਸ ਨੂੰ ਦੇਗਾਂ ’ਚ ਉਬਾਲਿਆ ਗਿਆ; ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਰੂੰ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਜੀਊਂਦਾ ਜਲਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਵਾਰੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਇਹ ਬਚਨ ਕੀਤੇ - "ਬਾਂਹ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜੀਐ। ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਬਾਂਹ ਨ ਛੋਡਿਐ॥ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਅੱਜ ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਸਫਲ ਹੋਵੇਗਾ ।" ਅਤੇ 11 ਨਵੰਬਰ 1675 ਈ: ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਭੋਤਿਕ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਦਿਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਧੜ ਨਾਲੋਂ ਜੁਦਾ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਦਾ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਇਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। __TOC__ ===ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਕ=== ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇ ਤੁਰਕ ਹਮਲਾ ਆਵਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਣ ਦਾ ਯਤਨ ਚੌਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜ ਛਤਰ ਸਾਲ ਨੂੰ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਲਈ ਤਲਵਾਰ ਦਿਤੀ ਸੀ। ਮੇਵਾੜ ਅਤੇ ਭਾਰਖੰਡ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਆਪ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਆਏ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਉਪ੍ਰੰਤ ਨੌਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਉਤੇ ਸੁਭਾਇਮਾਨ ਹੋਏ ਬਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਨੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਸਾਰਾ ਭਾਰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਭਾਗ ਵਿਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਪਿਛੋਂ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲਕ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿਸ ਰਿਹਾ। ਅਦੂਤੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਸਪੁੱਤ੍ਰ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਜੀ ਨੇ ਆਤਮ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਪਤਾ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਲਈ। ਪੂਜਨੀਕ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਬਲੀਦਾਨ ਦੀ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋਣਹਾਰ ਸਪੁੱਤ੍ਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਨੇ ਲਿਖਿਆ :- ਤਿਲਕ ਜਞੂੰ ਰਾਖਾ ਪ੍ਰਭੁ ਤਾਕਾ ॥ ਕੀਨੋ ਬਡੋ ਕਲੂ ਮਹਿ ਸਾਕਾ ॥ ਸਾਧਨਿ ਹੇਤ ਇਤੀ ਜਿਨਿ ਕਰੀ ॥ ਸੀਸ ਦੀਯਾ ਪਰ ਸੀ ਨ ਉਚਰੀ ॥ ਠੀਕਰਿ ਫੋਰਿ ਦਿਲੀਸਿ ਪ੍ਰਭ ਪੁਰ ਕੀਯਾ ਪਯਾਨ ॥ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸੀ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰੀ ਨ ਕਿਨਹੂੰ ਆਨ ॥ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਕੇ ਚਲਤ ਭਯੋ ਜਗਤ ਕੋ ਸੋਕ ॥ ਹੈ ਹੈ ਹੈ ਸਭ ਜਗ ਭਯੋ ਜੈ ਜੈ ਜੈ ਸੁਰਲੋਕ ॥ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ 22/12/1666 (ਪੋਹ ਸੁਦੀ ਸਤਵੀਂ - ਯੁਗਾ ਵੰਦ 4769 ) ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਟਨਾ ਸ਼ਹਿਰ (ਬਿਹਾਰ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾ ਵਿਚ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਪੂਰਬ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਉਤੇ ਗਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਬਲ਼ੀਦਾਨ ਤੋਂ ਬ੍ਹਾਦ ਅੱਠ ਸਾਲ ਤੱਕ ਦਸਮ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਹੀ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਸਿਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਗਠਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਆਪ ਪੌਂਟਾ ਸਾਹਿਬ (ਹਿਮਾਂਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿਖੇ ਰਹੇ, ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਘੋਰ ਸਾਧਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਥੇ ਹੀ ਆਪ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ੍ਰੰਥ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਂ ਅਵਤਾਰ ਤਥਾ ਚੰਡੀ ਚ੍ਰਿੱਤਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਅਖੰਡ ਸਾਧਨਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਆਪਣੇ ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਯੁੱਧ ਨੀਤੀ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਉਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਪੱਕੇ ਕਿਲੇ ਉਸਾਰੇ, ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਸਮੇ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭੈਭੀਤ ਹੋਏ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਕੁਝ ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਸਤ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨਾ ਹੋਈ। ਦੁਰਭਾਗ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਾਲੀ ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਤੋਂ ਭੈਭੀਤ ਛੋਟੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨ ਵਿਚ ਪੈ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਨਿਸਚਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਖਿਆ ਲਈ ਇਕ ਨਵਾਂ ਵਰਗ ਖੜਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਊਚ ਨੀਚ ਦਾ ਭਾਵ ਵੀ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਸਾਜਣਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਜਾਗਰ ਹੋਈ। ===ਯੋਧਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪੁਰਸ਼=== 30 ਮਾਰਚ 1699 ਦੀ ਵੈਸਾਖੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਦਿਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਤਿਲੁਜ ਦਾ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਜਲ ਅਤੇ ਪਤਾਸੇ, ਲੋਹੇ ਦੇ ਇਕ ਕੜਾਹੇ ਵਿਚ ਪਾਕੇ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾਨ ਨਾਲ ਘੋਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖਸ਼ੀ ਅਤੇ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿਤਾ ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸਿੰਘ ਪਦਵੀ ਦੇ ਅਧੀਕਾਰੀ ਹੋ ਗਏ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਇ ਤੋਂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਰਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਆਪਣੇ ਜਿਨੀ ਬਰਾਬਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਵਿਚ ਅਭੇਦਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿਤੀ ਅਤੇ ਜਾਤ ਪਾਤ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠ ਕੇ ਇਕ ਰਸ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ===ਯੁੱਧ ਉਤੇ ਯੁੱਧ=== ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਛੇਤੀਂ ਹੀ ਬ੍ਹਾਦ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਚਨੌਤੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਸੰਨ 1701 ਈ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਯੁੱਧ ਲੜਨੇ ਪਏ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹਿ ਦੇ ਜੈਕਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪਏ। ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ। ===ਅਨੰਦਪੁਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਯੁੱਧ=== ਦੋ ਸਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬ੍ਹਾਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਫੌਜ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ। 1703 ਈ: ਅਨੰਦਪੁਰ ਤੇ ਤੀਜਾ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਵੀ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਖਾਣੀ ਪਈ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਉਸ ਸਮੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੱਮ ਵਿਚ ਜੁਟਿੱਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸੈਦ ਖਾਨ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹ ਸਲਾਰ ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਦਿਤਾ। ਇਹ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਯੁੱਧ ਸੀ। ===ਅਰੋਕ ਸਾਹਸ=== ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੈਨਾ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੁੱਟੇ ਰਹੇ - ਰਾਸ਼ਣ ਪਾਣੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਿਲੇ ਵਿਚ ਬੇਚੈਨੀ ਫੈਲ ਗਈ। ਹੁਣ ਦਸਮ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਛਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸੰਨ 1708 ਈ: ਦੇ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਛਟੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਅਤੇ ਸੈਨਕਾਂ ਨਾਲ ਚਾਲੇ ਪਾ ਦਿਤੇ। ਹਾਲੇ ਕੀਰਤਪੁਰ ਤਕ ਹੀ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ ਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਪਿਛਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁਤਰਾਂ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਰੋਪੜ ਨੂੰ ਹੋ ਤੁਰੇ। ਰੋਪੜ ਦੇ ਪਠਾਣਾ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘ ਬਾਕੀ ਸਨ। ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆਂ। ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਗੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ===ਅਜੀਤ ਤੇ ਜੁਝਾਰ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ=== ਪੁਤਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮੰਗੀ। ਪਿਤਾ ਨੇ 18 ਸਾਲਾ ਅਜੀਤ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾਇਆ। ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਦੇਖ ਕੇ ਜੁਝਾਰ ਦਾ ਖੂਨ ਵੀ ਖੌਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਵਾਂਗੂੰ ਰਣ ਵਿਚ ਲੜਕੇ ਉਹ ਵੀ ਸ਼ਹਾਦਤੇ ਜਾਮ ਪੀ ਗਿਆ। ===ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ=== 1704 ਈ: ਦੇ ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਆਯੂ 9 ਬਰਸ ਅਤੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਆਯੂ 7 ਵਰਸ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਲਾਂਗਰੀ ਗੰਗੂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚਲੇ ਗਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਗੰਗੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਿਲੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਰਲੇ ਬੁਰਜ ਵਿਚ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਮਾਸੂਮ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵਾਬ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੀਸ ਨਹੀਂ ਝੁਕਾਇਆ, ਸਾਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਹਲਚਲ ਮਚ ਗਈ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਪੁਛਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ, " ਸਾਡਾ ਸਿਰ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਅੱਗੇ ਹੀ ਝੁਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅੱਗੇ - ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ।" ਨਵਾਬ ਨੇ ਘੂਰਕੇ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਧਮਕਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਵੋ ਤੇ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕਦਰ ਕਰਾਂਗੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਨ ਤੋਂ ਮਾਰ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੜਕ ਕੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ, "ਸ਼ੇਰ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਡਰਦੇ।" ਦੋਨਾਂ ਬਾਲਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਛਡਣ ਤੋਂ ਸਾਫ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਬਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਕੰਧ ਵਿਚ ਚਿਣਵਾ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੰਧ ਪਹਿਲਾਂ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗਲੇ ਤਕ ਆ ਗਈ। ਵਡੇ ਭਰਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅਥਰੂ ਆ ਗਏ। ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁਛਿਆ, "ਵੀਰ ਜੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆ ਗਈ ਕਿ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹੋ ?" ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਤਰ ਦਿਤਾ "ਤੂੰ ਛੋਟਾ ਏਂ! ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੈਥੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਮ ਉਤੇ ਬਲੀ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏ। ਤੂੰ ਬਾਜ਼ੀ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਤ ਗਿਆ ਪਰ ਹੱਕ ਮੇਰਾ ਸੀ।" ਧੰਨ ਹੈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਧੰਨ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨੀ ਪੁੱਤਰ। ਪੁਤਰਾਂ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨੇਤਰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਵਾਹਿਗੁਰੁੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਅਤੇ ਇਸੇ ਪਰਕਾਰ ਪ੍ਰਲੋਕ ਸਿਧਾਰ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫਰਮਾਇਆ, " ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਚਾਰ ਪੁਤਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਮੇਰੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਵੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਹੀ ਪੁਤਰ ਹਨ।" ===ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ=== ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਕਹਿਰ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਛੋਟੇ ਪੁਤਰਾਂ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣਕੇ ਸੰਨ 1705 ਈ: ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਤਰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੈ: " ਮੂਰਖ, ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ, ਭਾਵ ਸਿੰਘਾਸਨ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ, ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਕਦੀ ਤੇਰੇ ਜਹੇ ਢੋਂਗੀ, ਫਰੇਬੀ ਕਾਤਲ ਅਤੇ ਮਕਾਰ ਹਿੰਸਕ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਕੌਣ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜੀ ਹੋਈ ਮਾਲਾ ਫਰੇਬ ਦਾ ਹੀ ਜਾਲ ਹੈ...।" ===ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਯਤਨ=== ਮਰਹੱਟੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਤ ਕਰਕੇ, ਮੁਗਲ ਸ਼ਕਤੀ ਉਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਲੈਕੇ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਦੱਖਣ ਵਲ ਜਾਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਸੰਨ 1706 ਈ: ਨੂੰ ਓਹ ਦੱਖਣ ਵਲ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਏ। ਜਦ ਉਹ ਅਜਮੇਰ ਦੇ ਕੋਲ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖਬਰ ਮਿਲੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਿਚ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪਿਛੋਂ ਉਜੈਨ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਨਰਮਦਾ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਦੱਖਣ ਵਲ ਨੂੰ ਕੂਚ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਗੋਦਾਵਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਇਕ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਮਾਧੋਦਾਸ ਨਾਂ ਦਾ ਇਕ ਬੈਰਾਗੀ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਰਤਨਾ ਦੇ ਪਾਰਖੂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬੈਰਾਗੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਾਲੀ ਯੁਗ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਇਕਾਂਤ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਮਾ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੈਰਾਗੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਇਆ। ਕੁਝ ਸਮੇ ਪਿਛੋਂ ਬੈਰਾਗੀ ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਕੇ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਣ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਬੈਰਾਗੀ ਨੇ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੁਕਰਮਾ ਦਾ ਡੰਡ ਦਿਤਾ। ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦੇ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਭੈ ਛਾ ਗਿਆ - ਅਨੇਕ ਖੇਤਰ ਬੰਦੇ ਨੇ ਜਿਤਕੇ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਦਿਤੇ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੜਕੇ ਦਿੱਲੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਹੀ 700 ਸਿਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇ ਆਮ ਹੋਇਆ। ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਉਸਦਾ ਕਲੇਜਾ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਤੁਨਿਆ ਗਿਆ। ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਗਰਮ ਸਲਾਖਾਂ ਨਾਲ ਬੰਦੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਦਾਗਿਆ ਗਿਆ, ਦੋਵੇਂ ਅੱਖਾਂ ਕਢੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਕੱਟੇ ਗਏ ਤਾਂ ਵੀ ਬੰਦੇ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਆਪਣਾ ਬਲੀਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਬੰਦਾ ਬੈਰਾਗੀ ਅਮਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕਾਲ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਤਲਵਾਰ ਸੀ ਜੋ ਹਰ ਸਮੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਖੂਨ ਦੀ ਪਿਆਸੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਧਾਰ ਨੂੰ ਖੁੰਢੀ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝੌਣ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇ ਚਾਰ ਵਿਰਾਟ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਨੇ ਭਰਪੂਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ - ਇਹ ਸਨ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਛਤਰਸਾਲ ਬੁੰਦੇਲ ਸਨ - ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਯੁੱਧ ਕਰਕੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਖੁੰਢਾ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਇਸਦੇ ਟੁਕੜੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿਤੇ। ===ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਦੋ ਦੋ ਹੱਥ=== ਹਰੇਕ ਖਾਲਸਾ ਸਵਾ ਲੱਖ ਮੁਗਲ ਸੈਨਕਾਂ ਨੂੰ ਚਨੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵਾਂਗ ਕੇਸ ਗੜ੍ਹ, ਲੋਹ ਗੜ੍ਹ, ਫਤਹਿ ਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਗੜ੍ਹ ਨਾਲ ਟਕਰੌਂਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਵਿਖਰਦੀ ਰਹੀ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਾਲ ਵੀ ਵਿੰਗਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ। ਅਨੇਕਾਂ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮਾਰਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਤੁਰਕ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨੰਵੇ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਡਟ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਿਤੇ ਹੋਏ ਮੰਤਰ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਜੇਹੀ ਜਾਗਰਤੀ ਲਿਆ ਦਿਤੀ ਕਿ ਆਖਰਕਾਰ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਿਰਮੂਲ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਉਤਰ ਪਛੱਮ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਹੋ ਗਿਆ । ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਜਦ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਦੇੜ ਵਿਖੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ ਤਾਂ ਦੋ ਪਠਾਣਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿਚ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਘਾਓ ਦਬਾ ਕੇ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਤਲਵਾਰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਥਾਂਹ ਢੇਰੀ ਕਰ ਦਿਤਾ। ===ਛਾਤਰ ਤੇਜ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਤੇਜ=== ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ ਜੋ ਯੁੱਧ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਉਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ, ਬ੍ਰਜ, ਅਰਬੀ, ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੋਰ ਨਿਰੰਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕੱਟ ਸੀ। ਉਹ ਸਫਲ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਉਤੱਮ ਕਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਇਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੀ। ===ਉਦੇਸ਼=== ਸਕਲ ਜਗਤ ਮੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਗਾਜੈ । ਜਗੈ ਧਰਮ ਹਿੰਦੁਕ ਤੁਰਕਨ ਦੁੰਦ ਭਾਜੈ । (ਛੱਕੇ ਛੰਦ -ਉਗ੍ਰਦੰਤੀ) ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਇਹ ਗਰਜ ਭੁਲਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ - ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਪਿਛੋਂ ਐਲਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੰਪੂਰਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਭਾਰਤ ਮਾਂ ਦਾ ਇਕ ਜਾਗਦਾ ਸਰੂਪ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਰਾਖੇ ਅਤੇ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪੂਜਾਰੀ ਸਨ। ਉਹ ਦੂਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲੇ ਮਹਾਂਰਥੀ ਸਨ। ਉਹ ਬਿਹਾਰ, ਰਾਜਿਸਥਾਨ, ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਆਦਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਯੁੱਧ ਦਾ ਬਿਗਲ ਬਜਾਉਂਦੇ ਹੋਏ - ਰਾਤ ਦਿਨ ਅਗਰਸਰ ਰਹੇ। ===ਤਪੱਸਵੀ=== ਉਹ ਮਹਾਨ ਸਾਧਕ ਅਤੇ ਤਪੱਸਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਬ ਜਨਮ ਦੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਤਪੱਸਿਆ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਭੁਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪ ਰਚਿਆ ਹੈ :- ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਪਰਬਤ ਹੈ ਜਹਾਂ, ਸਪਤ ਸ੍ਰਿੰਗ ਸਭਿਤ ਹੈ ਤਹਾਂ, ਤਹ ਹਮ ਅਧਕ ਤਪੱਸਿਆ ਸਾਧੀ, ਮਹਾਂ ਕਾਲ ਕਾਲਕਾ ਅਰਾਧੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ‘ਬਚਿੱਤ੍ਰ ਨਾਟਕ’ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੂਰਬਲੇ ਜਨਮ ਦਾ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ 33 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਗੁਰਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਰਾਜਕੇ ਇਹ 33 ਵਰ੍ਹੇ ਇਕ ਕਾਰਜ ਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਸਨ। [[en:Guru Gobind Singh]] [[nn:guru Gobind Singh]] 1595 5288 2005-10-04T21:15:25Z ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ 50 ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ 1596 5290 2005-10-04T21:40:07Z ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ 50 ਨਵਾਂ ਪੰਨਾ। ===ਦੇਹਿ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ=== - ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖੋਸਾ - 5abi.com <font style="font-size: 13pt; background-color: #FAF9B2"> ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਆਏ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਦਾ, ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ ਸਵੈਯਾਂ ਵਿਚ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। '''ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਲੈ ਜਗਿ ਜਨਮਿਆ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਘਰਿ ਵਾਸੁ ਧਰੇ॥ ਲਾਗੀ ਭੂਖ ਮਾਇਆ ਮਗੁ ਜੋਹੈ ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਮੋਹਿ ਖਰੇ॥''' ਪੰ:1013 '''ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਲੈ ਜਗਿ ਆਇਆ॥ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ਪਾਇਆ॥''' ਪੰ:1026 '''ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤਿ ਆਪਿ ਉਪਾਇ ਕੈ ਕਰਤਾ ਆਪੇ ਹੁਕਮੁ ਵਰਤਾਏ॥''' ਆਨੰਦ ਸਾਹਿਬ '''ਹਾਠਾ ਦੋਵੈ ਕੀਤੀਓ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤਿ ਵਰਤਾਈਆ॥ ਸ਼ਿਵ ਅਗੈ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਰਿਆ ਏਵੈ ਹਰਿ ਭਾਈਆ॥''' ਪੰ:1096 '''ਆਪਣਾ ਭਾਣਾ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਗੁਰ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਲਹੀਐ॥ ਏਹਾ ਸ਼ਕਤਿ ਸਿਵੈ ਘਰਿ ਆਵੈ ਜੀਵਦਿਆ ਮਰਿ ਰਹੀੲ॥'''ਪੰ:1257 '''ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਸ਼ਿਵ ਘਰਿ ਜੰਮੈ ਵਿਚਹੁ ਸ਼ਕਤਿ ਗਵਾਇ॥ ਅਚੁਰ ਚਰੈ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਪਾਏ ਪੁਰਖੈ ਪੁਰਖੁ ਮਿਲਾਇ॥''' ਪੰ:1276 '''ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਖੇਲੁ ਮੇਲੁ ਪਰਕਿਰਤਿ ਪਸਾਰਾ॥''' ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਵਾਰ 2 ਪਉੜੀ 19/4 '''ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਮੇਲੁ ਦੁਬਿਧਾ ਹੋਵਈ॥''' ਭਾ: ਗੁ: ਵਾ:21 ਪ.6/1 '''ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਕਰਿ ਸੂਰਜੁ ਚੰਦੁ ਚਰਾਗ ਬਲਾਇਆ॥''' ਭਾ: ਗੁ. ਵਾਰ 37 ਪ:2/1 '''ਜੈਸੇ ਰਵਿ ਸਸਿ ਸ਼ਿਵ ਸਕਤ ਸੁਭਾਵ ਗਤਿ ਸੰਜੋਗੀ ਬਿਓਗੀ ਦ੍ਰਿਸਟਾਤੁ ਕੈ ਦਿਖਾਵਈ॥''' ਕਬਿੱਤ134/4 '''ਚੰਦਨ ਸਮੀਪ ਜੈਸੇ ਬਾਸ ਔ ਬਨਾਸਪਤੀ ਗੰਧ ਨਿਰਗੰਧ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤਿ ਕੈ ਜਾਨੀਐ॥''' ਕ:465/2 '''ਤੈਸੇ ਆਤਮਾ ਅਚੇਤ ਸੰਗਤ ਸੁਭਾਵ ਹੇਤ ਸਕਿਤ ਸਕਿਤ ਗਤ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿਵ ਸਾਜ ਹੈ॥''' ਕ:598/4 '''ਤੈਸੇ ਆਤਮਾ ਤ੍ਰਿਗੁਨ ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਸਕਲ ਸ਼ਿਵ ਸਾਧਸੰਗ ਭੇਟਤ ਹੀ ਸਾਧ ਕੋ ਅਭਿਯਾਸ ਹੈ॥''' ਕ:625/4 ਸ਼ਿਵ, ਯਾਨੀ ਚੇਤਨ-ਪ੍ਰਭੂ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਯਾ ਅਕਾਲ-ਪੁਰਖ, ਅਤੇ ਸਕਤੀ, ਯਾਨੀ ਜੜ੍ਹ, ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਯਾ ਮਾਇਆ ਦਾ ਵਰਨਣ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਬਿੱਤ ਸਵੈਯਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜਗ੍ਹਾ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਜੜ੍ਹ ਵਿਚ ਚੇਤਨਾ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਜਾਂ ਜਦ ਸਰਗੁਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹੀ ਮਾਇਆ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਯਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਿਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮੇਲ, ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਅੱਗੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਹਾਰਨਾ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਕੇ ਸ਼ਿਵ ਘਰ ਜੰਮਣਾ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਭਾਣੇ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਘਰ ਲੈ ਆਉਣਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ, (ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਚਮਕਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ) ਜਾਂ ਚੰਦਨ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਕੋਈ ਬੂਟਾ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਚੰਦਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਤਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਦਾ ਸੰਜੋਗ ਹੈ। 'ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ' ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ: '''ਦੇਹਿ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰੁ ਮੋਹਿ ਇਹੈ ਸੁਭ ਕਰਮਨ ਤੇ ਕਬਹੂੰ ਨ ਟਰੋਂ॥''' '''ਨਾ ਡਰੋਂ ਅਰਿ ਸੋਂ ਜਬ ਜਾਇ ਲਰੋਂ ਨਿਸਚੈ ਕਰਿ ਅਪੁਨੀ ਜੀਤ ਕਰੋਂ॥''' '''ਅਰੁ ਸਿਖਹੋਂ ਆਪਨੇ ਹੀ ਮਨ ਕੋ ਇਹ ਲਾਲਚ ਹਉ ਗੁਨ ਤਉ ਉਚਰੋਂ॥''' '''ਜਬ ਆਵ ਕੀ ਅਉਧ ਨਿਦਾਨ ਬਨੈ ਅਤਿ ਹੀ ਰਨ ਮੈ ਤਬ ਜੂਝ ਮਰੋਂ॥''' ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੋਲੋਂ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਵਰ ਮੰਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਸੱਖਣੀਆਂ ਕੁੱਝ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਮਹੇਸ਼ ਤੋਂ ਵਰ ਮੰਗਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਭਾਸਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਪੁਨਰ ਸੰਜੋਗਵੱਸ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਨਣ ਸਾਰ ਪਾਰਬਤੀ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਾ ਚੰਬੜਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਵਰਗਾ ਅਨਜਾਣ ਜੇ ਕਿਤੇ 'ਗੁਰਮੁਖਿ ਸ਼ਿਵ ਘਰਿ ਜਾਈਐ'॥(ਪੰ:1328) ਲਿਖ ਬੈਠੇ ਤਾਂ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਹਿ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਕਿ ਦੇਖ ਲਵੋ ਜੀ! ਅੱਗੇ ਤਾਂ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਵਰ ਹੀ ਮੰਗਦੇ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ (ਘਰ) ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਭੀ ਲੈ ਵੜੇ ਹਨ। ਬਲਿਹਾਰੇ ਜਾਈਏ ਐਸੀ ਬੁੱਧੀ ਦੇ!! ਅਗਰ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ: '''ਕਾਹੇ ਕੋ ਏਸ ਮਹੇਸਹਿ ਭਾਖਤ ਕਾਹਿ ਦਿਜੇਸ ਕੋ ਏਸ ਬਖਾਨਯੋ॥''' (ਕਿਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਨੂੰ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਮੰਨਦੇ ਹੋ?) '''ਅਉਰ ਕਹਾਂ ਭਯੋ ਜਉ ਜਗਦੀਸ਼ ਬਿਨਾਂ ਸੁ ਗਨੇਸ਼ ਮਹੇਸ਼ ਮਨਾਯੋ॥''' (ਕਿਹੜੀ ਗੱਲੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗਨੇਸ਼ ਤੇ ਮਹੇਸ਼ ਨੂੰ ਧਿਆਉਂਦੇ ਹੋ?) '''ਜਾਹਿ ਸ਼ਿਵਾਦਿਕ ਬ੍ਰਹਮ ਨਿਮਿਯੋ ਸੁ ਸਦਾ ਅਪੁਨੇ ਚਿਤ ਬੀਚ ਬਿਚਾਰਯੋ॥''' (ਜਿਸਨੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ ਮਨ ਵਿਚ ਰੱਖੋ) '''ਖੋਜ ਰਹੇ ਸ਼ਿਵ ਸੇ ਜਿਹ ਅੰਤ ਅਨੰਤ ਕਹਿਓ ਥਕਿ ਅੰਤ ਨ ਪਾਯੋ॥''' (ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਵਰਗੇ ਅਨੇਕਾਂ ਉਸਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕੇ।ਥੱਕ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਅਨੰਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) '''ਕ੍ਰੋਧੀ ਹ੍ਵੈ ਰੁਦ੍ਰ ਗਰੇ ਰੁੰਡ ਮਾਲ ਕਉ ਡਾਰਿ ਕੈ ਬੈਠੇ ਹੈ ਡਿੰਭ ਜਨਾਈ॥''' (ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਕ੍ਰੋਧੀ ਹੋਕੇ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਗਲ ਵਿਚ ਪਾਕੇ ਪਾਖੰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਠਾ ਹੈ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਦੇ? ਜਾਂ ਇਹ ਭੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਦੀ ਲਿਖਤ ਹੈ? ਇਸਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਤੋਂ ਸੱਖਣੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਨੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਭੀ ਕਦੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਾਂ ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ; ਅਗਰ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਤੇ ਸਰਮਾਇਆ ਬਚਾ ਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। </font> 1597 5950 2006-07-01T13:46:37Z Escarbot 127 robot Adding: af, als, an, ar, ast, be, bg, br, bs, ca, cs, csb, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fi, fr, gl, gu, he, ht, hu, id, io, is, it, ja, ka, ko, ku, la, lb, lmo, lt, lv, ms, mt, nds, nl, no, oc, pam, pl, pt, qu, ro, ru, sco, sh, simple, sk, {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[af:Kategorie:Wiskunde]] [[als:Kategorie:Mathematik]] [[an:Categoría:Matematicas]] [[ar:تصنيف:رياضيات]] [[ast:Categoría:Matemátiques]] [[be:Катэгорыя:Матэматыка]] [[bg:Категория:Математика]] [[br:Rummad:Jedoniezh]] [[bs:Kategorija:Matematika]] [[ca:Categoria:Matemàtiques]] [[cs:Kategorie:Matematika]] [[csb:Kategòrëjô:Matematika]] [[cy:Categori:Mathemateg]] [[da:Kategori:Matematik]] [[de:Kategorie:Mathematik]] [[el:Κατηγορία:Μαθηματικά]] [[en:Category:Mathematics]] [[eo:Kategorio:Matematiko]] [[es:Categoría:Matemática]] [[et:Kategooria:Matemaatika]] [[eu:Kategoria:Matematika]] [[fi:Luokka:Matematiikka]] [[fr:Catégorie:Mathématiques]] [[gl:Category:Matemáticas]] [[gu:Category:ગણિત]] [[he:קטגוריה:מתמטיקה]] [[ht:Category:Matematik]] [[hu:Kategória:Matematika]] [[id:Kategori:Matematika]] [[io:Category:Matematiko]] [[is:Flokkur:Stærðfræði]] [[it:Categoria:Matematica]] [[ja:Category:数学]] [[ka:კატეგორია:მათემატიკა]] [[ko:분류:수학]] [[ku:Kategorî:Matematîk]] [[la:Categoria:Mathematica]] [[lb:Category:Mathematik]] [[lmo:Category:Matemàtica]] [[lt:Kategorija:Matematika]] [[lv:Kategorija:Matemātika]] [[ms:Kategori:Matematik]] [[mt:Category:Matematika]] [[nds:Kategorie:Mathematik]] [[nl:Categorie:Wiskunde]] [[no:Kategori:Matematikk]] [[oc:Categoria:Matematicas]] [[pam:Category:Matematica]] [[pl:Kategoria:Matematyka]] [[pt:Categoria:Matemática]] [[qu:Categoría:Yupana]] [[ro:Categorie:Matematică]] [[ru:Категория:Математика]] [[sco:Category:Mathematics]] [[sh:Category:Matematika]] [[simple:Category:Mathematics]] [[sk:Kategória:Matematika]] [[sl:Kategorija:Matematika]] [[sq:Category:Matematikë]] [[sr:Категорија:Математика]] [[sv:Kategori:Matematik]] [[sw:Category:Hisabati]] [[ta:பகுப்பு:கணிதம்]] [[th:หมวดหมู่:คณิตศาสตร์]] [[tl:Category:Matematika]] [[tr:Kategori:Matematik]] [[uk:Категорія:Математика]] [[vi:Thể loại:Toán học]] [[zh:Category:数学]] [[zh-min-nan:Category:Sò·-ha̍k]] 1598 5650 2006-02-05T18:16:36Z Sukh 20 <div style="clear:both;margin:0 3px .8em 3px"> <p style="text-align: center; margin-top: 0; margin-bottom:.2em; font-size: 100%;"><!-- These should be fundamental categories --> [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਤਿਹਾਸ|ਇਤਿਹਾਸ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜ|ਸਮਾਜ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ਿਲਪ ਵਿੱਗਿਆਨ|ਸ਼ਿਲਪ ਵਿੱਗਿਆਨ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਸਾਬ|ਹਿਸਾਬ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੁਗੋਲ|ਭੁਗੋਲ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕ|ਲੋਕ]] | [[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿੱਗਿਆਨ|ਵਿੱਗਿਆਨ]]</p> </div> 1599 5352 2005-10-17T17:22:39Z Sukh 20 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗੀਤ]] 1600 5351 2005-10-17T17:22:21Z Sukh 20 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗੀਤ]] 1601 5340 2005-10-17T16:54:34Z Sukh 20 ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆ ਵੱਡਾ moved to ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ <div class="MainPageBG" style="border: 1px solid #ffad80; padding: .5em 1em; color: #000; background-color: #fff7cb; margin: 3px 3px 0; text-align: center"> <div style="clear:both;margin:0 3px .8em 3px"> <p style="text-align: center; margin-top: 0; margin-bottom:.2em; "> <font style="font-size: 14pt;">ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ</font></p> </div> {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ}} </div> <br/> 1604 5348 2005-10-17T16:56:46Z Sukh 20 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:Science]] 1605 5346 2005-10-17T16:56:31Z Sukh 20 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:Society]] 1606 5345 2005-10-17T16:56:29Z Sukh 20 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:Technology]] 1607 5349 2005-10-17T16:56:51Z Sukh 20 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:Geography]] 1609 5545 2005-12-07T14:59:21Z 62.23.212.61 interwiki {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:People]] [[an:Category:Biografías]] [[ast:Categoría:Biografíes]] [[bg:Категория:Хора]] [[ca:Categoria:Biografies]] [[da:Kategori:Personer]] [[de:Kategorie:Person]] [[eo:Kategorio:Famaj personoj]] [[es:Categoría:Biografías]] [[et:Kategooria:Inimesed]] [[fi:Luokka:Henkilöt]] [[fr:Catégorie:Personnalité]] [[gl:Category:Personalidades]] [[hu:Kategória:Személyek]] [[is:Flokkur:Fólk]] [[it:Categoria:Persone]] [[ja:Category:人物]] [[ku:Kategorî:Kes]] [[la:Categoria:Homines]] [[lt:Category:Biografijos]] [[nds:Kategorie:Person]] [[nl:Categorie:Persoon]] [[no:Kategori:Personer]] [[pl:Kategoria:Biografie]] [[pt:Categoria:Pessoas]] [[ro:Categorie:Biografii]] [[ru:Категория:Персоналии]] [[simple:Category:People]] [[sr:Категорија:Биографије]] [[sv:Kategori:Personer]] [[th:Category:บุคคล]] [[uk:Категорія:Персоналії]] [[zh:Category:人物]] [[zh-min-nan:Category:Jîn-bu̍t]] 1611 5355 2005-10-17T17:27:09Z Sukh 20 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[en:Category:Music]] 1612 5354 2005-10-17T17:27:02Z Sukh 20 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[en:Category:Religion]] 1613 5941 2006-06-08T01:55:29Z Sukh 20 Reverted edit of 164.116.162.92, changed back to last version by Sukh [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[en:Category:Television]] 1614 5357 2005-10-17T17:36:12Z Sukh 20 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[en:Category:Clothing]] 1623 sysop 5498 2005-12-02T02:38:00Z MediaWiki default Enable e-mail from other users 1624 sysop 5392 2005-11-09T22:58:45Z MediaWiki default Display pages with prefix: 1625 sysop 5393 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Category 1626 sysop 5395 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Clear the cache of this page? $1 1627 sysop 5396 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default OK 1628 sysop 5400 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default No preference 1629 sysop 5401 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default Date and time 1630 sysop 5402 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default → 1631 sysop 5403 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default download 1632 sysop 5405 2005-11-09T22:58:46Z MediaWiki default RGB 1633 sysop 5407 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Ignore any warnings 1634 sysop 5408 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Importing $1 1635 sysop 5409 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default No import file was uploaded. 1636 sysop 5410 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Upload of import file failed; perhaps the file is bigger than the allowed upload size. 1637 sysop 5411 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Jump to: 1638 sysop 5412 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default navigation 1639 sysop 5413 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default search 1640 sysop 5414 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default MIME search 1641 sysop 5602 2006-01-01T13:59:32Z MediaWiki default MIME type: 1642 sysop 5416 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Articles with the most categories 1643 sysop 5417 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Most linked to images 1644 sysop 5418 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Most linked to categories 1645 sysop 5419 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default Articles with the most revisions 1646 sysop 6031 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|category|categories}} 1647 sysop 5421 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default {{int:newarticletext}} 1648 sysop 5423 2005-11-09T22:58:47Z MediaWiki default {{int:noarticletext}} 1649 sysop 6037 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|revision|revisions}} 1650 sysop 5430 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Redirecting to [[$1]]... 1651 sysop 5431 2005-11-09T22:58:48Z MediaWiki default Redirect page 1652 sysop 5713 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default <strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data. Please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong> 1653 sysop 5442 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default Enable "jump to" accessibility links 1654 sysop 5604 2006-01-01T13:59:33Z MediaWiki default User ID: 1655 sysop 5449 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default Unwatched pages 1656 sysop 5605 2006-01-01T13:59:33Z MediaWiki default Username: 1657 sysop 5453 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default Maximum number of $1 topics reached 1658 sysop 5454 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default No topics defined 1659 sysop 5455 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default You have no topics defined which can be rated. Go to [[Special:Validate]], and have an administrator run the "Manage" function to add at least one topic and point range. 1660 sysop 5456 2005-11-09T22:58:49Z MediaWiki default Wanted categories 1661 sysop 6105 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default $1×$2 1664 sysop 5471 2005-11-29T21:26:49Z MediaWiki default Invalid raw signature; check HTML tags. 1665 sysop 5473 2005-11-29T21:26:49Z MediaWiki default $1 sec ($2) 1666 sysop 5474 2005-11-29T21:26:49Z MediaWiki default f/$1 1667 sysop 5475 2005-11-29T21:26:49Z MediaWiki default $1 mm 1668 sysop 5477 2005-11-29T21:26:50Z MediaWiki default Hide extended details 1669 sysop 5478 2005-11-29T21:26:50Z MediaWiki default Show extended details 1670 sysop 5479 2005-11-29T21:26:50Z MediaWiki default EXIF metadata fields listed in this message will be included on image page display when the metadata table is collapsed. Others will be hidden by default. * make * model * datetimeoriginal * exposuretime * fnumber * focallength 1671 sysop 5480 2005-11-29T21:26:50Z MediaWiki default This file contains additional information, probably added from the digital camera or scanner used to create or digitize it. If the file has been modified from its original state, some details may not fully reflect the modified image. 1672 sysop 5482 2005-11-29T21:26:51Z MediaWiki default Privacy policy 1673 sysop 5483 2005-11-29T21:26:51Z MediaWiki default Project:Privacy_policy 1675 sysop 5988 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Already have an account? $1. 1676 sysop 5506 2005-12-02T02:38:01Z MediaWiki default Log in 1677 sysop 5510 2005-12-02T02:38:02Z MediaWiki default Don't have a login? $1. 1678 sysop 5511 2005-12-02T02:38:02Z MediaWiki default Create an account 1679 sysop 5514 2005-12-02T02:38:03Z MediaWiki default {{int:loginend}} 1680 sysop 5529 2005-12-02T02:38:04Z MediaWiki default Password entered was blank. Please try again. 1681 sysop 5532 2005-12-02T04:11:43Z MediaWiki default <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> 1682 5882 2006-05-28T04:20:06Z 59.144.254.79 /* ਮਲਵਈ ਉਪਭਾਸ਼ਾ */ == ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂپنجابي بھاشا ديئاں اُپبھاشاواں == ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜੋ ਸ਼ਨਾਖਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਹ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਹੁਤਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਹੀ ਹੈ। ਮਾਝੀ, ਮਲਵਈ, ਦੋਆਬੀ, ਪੁਆਧੀ, ਮੁਲਤਾਨੀ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਆਦਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਹਰੇਕ ਉਪਭੋਗੀ ਦੀ ਤਹਿ ਹੇਠ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਾਜ਼ਰ-ਨਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ- ਕਿਸੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸਾਂਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਰਗ ਦਾ ਜਦ ਮਹੱਤਵ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਿਖਿਅਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਂ ਸਮਜਾਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਤਿਕਾਰੀ ਕਿਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ 'ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਘਟੀਆ ਹਨ। ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਟਕਸਾਲੀ ਰੂਪ ਨਿਰਾਪੂਰਾ ਉਪਭਾਸ਼ਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਨਿਰੀਪੁਰੀ ਮਾਝੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੋਲਚਾਲੀ ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਗ਼ੈਰ-ਟਕਸਾਲੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਲਿਖਦੇ ਹਾਂ 'ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋ?' ਜਦ ਕਿ ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ 'ਕੀ ਕਰਨ ਡਏ ਓ?' ਬੋਲਦੇ ਹਨ। پنجاب وچّ پنجابي ديئاں اُپبھاشاواں دي ہں تكّ جو شناكھت كيتي گئي ہے٬ اُہ دا ادھار بہتا بھوگولك ہي ہے.ماجھي ٬ ملوئي ٬ دوابي ٬ پئادھي ٬ ملتاني ٬ پوٹھوہاري آد پنجابي ديئاں اُپبھاشاواں ہي ہن. پنجابي دي ہريك اُپبھوگي دي تہ ہيٹھ ٹكسالي بھاشا ہازرنازر رہندي ہے. ٹكسالي بھاشا-كسے اُپبھاشاواں جاں آپس وچّ گوڑھي سانجھ ركھّڻ والے اپبھاشا ورگ دا جد مہتّو ودھدسے اتے اہ سكھئات سماج دي راجدھاني دے لوكاں دي جاں سمجھاك تور تے ستكاري كسے شرےني دي بھاشا بندي ہے تاں اس نوں اكثرٹكسالي بھاشا كہا جاندا ہے. ٹكسالي بھاشا دا مطلب اه نہيں هے ک اہ بہت اچ درجے دي ہے اتے ہوراپبھاشاواں گھٹيا ہں۔ نا ہي کسے بھاشا دا تکسالي روپ نراپورا اپبھاشائي نہيں هو سکدا ہے۔ اجوکي ٹکسالي پنجابي وي نريپري ماجھي نہيں ہے۔ بولچالي ماجھي == ਮਾਝੀ == 'ਮਾਝਾ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮੂਲ ਅਰਥ ਹੈ ਮੱਧ, ਭਾਵ ਕੇਂਦਰ, ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਮਾਝਾ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸ ਮੱਝਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਝੀ ਪੈ ਗਿਆ। *ਖੇਤਰ ਮਾਝੀ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਰਪਾਰ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਉੱਤੇ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਾਝੀ ਪੂਰੇ ਜ਼ਿਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਹਿਸੀਲਾਂ-ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਅਤੇ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਝੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੁਆਬੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲੱਗਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਝੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। *ਮਾਝੀ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਧੁਨੀ ਵਿਉਂਤ ਧੁਨੀ ਵਿਉਂਤ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸੁਰ (tone) ਮਾਝੀ ਦੀ ਉੱਘੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸੁਰਾਂ - ਉੱਚੀ, ਨੀਵੀਂ ਅਤੇ ਪੱਧਰੀ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੁਰਾੀਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਾਦੀ-ਮਹਾਂਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ /ਘ,ਝ,ਢ,ਧ,ਭ/ ਅਤੇ ਸੁਰਯੰਤਰੀ ਧੁਨੀ /ਹ/ ਆਦਿ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਥਿਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ /ਹ/ ਧੁਨੀ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 'ਹੋਰ' ਦਾ ਮਾਝੀ ਉਚਾਰਨ'ਓਰ੍ਹ', ਤੁਹਾਡਾ ਦਾ 'ਤਿਅ੍ਹਾ ਡਾ' ਅਤੇ 'ਜਾਹ' ਦਾ 'ਜਾਅ੍ਹ' ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ /ਹ/ ਦਾ ਵਿਅੰਜਨੀ ਸਰੂਪ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ /ਲ/ ਧੁਨੀਆਂ ਫੁਨੀਮਕ ਪੱਖੋਂ ਸਾਰਥਕ ਹਨ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਸਵਰਾਂ ਦਾ 'ਨਿਰਸੰਧੀ' ਝੁਕਾ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ ਭਾਵ ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ /ਔ/ ਧੁਨੀ ਨੂੰ /ਆਉ/ ਹੀ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਰਾਉਣਾ, ਸੁਣਾਉਣਾ ਆਦਿ ਨਿਰਸੰਧੀ ਉਚਾਰਨ ਮਾਝੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਕਰੌਣਾ, ਸਣੌਣਾ ਸੰਧੀਯੁਕਤ ਉਚਾਰਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਂਜ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਮਲਵਈ ਵੀ ਮਾਝੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਨਾਸਕੀ ਵਿਅੰਜਨ ਤਿੰਨ (ਣ, ਨ, ਮ) ਹੀ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ /ਙ/ ਤੇ /ਞ/ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵੀ ਹੈ। * ਮਾਝੀ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਆਕਰਨ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਵੱਖਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਭੇਦ ਉਚਾਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮਾਝੀ ਦਾ ਬੁਲਾਰਾ 'ਤੁਹਾਡਾ' ਪੜਨਾਂਵ ਨੂੰ ਧਿਆਡਾ, ਧਿਆਡੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੀ ਥਾਂ ਧਿਆਨੂੰ ਜਾਂ ਤਿਆਨੂੰ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇਤਰਾਂ ਮਾਝੀ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ: ਵਾਂਢੇ, ਸਲੂਣਾ, ਰੁਮਾਨ, ਖੜਨਾ, ਭਾਊ, ਭਾ, ਛਾਹਵੇਲਾ, ਲੌਢਾ ਵੇਲਾ (ਤਰਕਾਲਾਂ), ਗਾੜੀ (ਅੱਗੇ), ਝਬਦੇ (ਛੇਤੀ), ਕੂਣਾ (ਕਹਿਣਾ), ਬੁੱਢੀ (ਘਰਵਾਲੀ), ਯਾਰਾਂ (ਗਿਆਰਾਂ), ਹਵੇਲੀ (ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਵਾੜਾ) ਅਤੇ ਟੱਲੀ (ਲੀਰ) ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਾਝੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਕਿ ਮਾਝੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਲਵਈ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੰਜੋਗਾਤਮਿਕ ਰੁਚੀਆਂ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ 'ਨੇ' ਸੰਬੰਧਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ /ਉਸ ਕਿਹਾ, ਕਿਨ ਕਿਹਾ, ਇਨ ਕਿਹਾ, ਹੱਥੀਂ ਕੀਤਾ, ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠਾ, ਗੱਡੀਓ ਲੱਥਾ/ ਆਦਿ ਸੰਜੋਗਾਤਮਿਕ ਬਣਤਰਾਂ ਬੋਲਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਹੈ। ਇਸੇਤਰਾਂ ਮਾਝੀ ਦੇ ਭੂਤਕਾਲੀ ਕਿਰਦੰਤ ਰੂਪ ਵੀ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਫ਼ਰਕ ਵਾਲੇ ਹਨ। /-ਇਆ/ ਅੰਤਕ ਕਿਰਦੰਤੀ ਰੂਪ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ 'ਪੜ੍ਹ' ਤੋਂ 'ਪੜ੍ਹਿਆ, 'ਕਰ' ਤੋਂ 'ਕਰਿਆ ਆਦਿ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਕਟ-ਤਤਸਮੀ ਰੂਪ /ਕੀਤਾ, ਸੀਤਾ/ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਦਾ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਅਜਿਹੇ ਰੂਪ ਪਰਚੱਲਿਤ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਿੱਠਾ, ਰਿੱਧਾ, ਧੋਤਾ, ਗੁੱਧਾ ਆਦਿ। ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਿਵੇਕਲੇ ਤੱਤ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਜੁੜਵੇਂ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਖਿਆ ਸੂ, ਕੀ ਕੀਤਾ ਸੂ ਆਦਿ। == ਮਲਵਈ ਉਪਭਾਸ਼ਾ == ਮਲਵਈ ਸ਼ਬਦ ਮਾਲਵ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਮਾਲਵ ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਾਤੀ ਸੀ। ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਵੈਦਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਬੂਹੇ ਜਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲਾ 'ਬਾਰ' ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ: 'ਪਰਾਰਿ' ਅਤੇ 'ਸਮਾਂ'। 'ਪਰ-ਪਰਾਰ' ਅਤੇ 'ਐਂਤਕੀ ਸਮਾਂ (ਵਰ੍ਹਾ) ਲੱਗ ਗਿਆ' ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਆਮ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। *ਖੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ ਬਠਿੰਡਾ, ਸੰਗਰੂਰ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, ਮੁਕਤਸਰ, ਮੋਗਾ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਮਲਵਈ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਾਲੇ ਗੁੱਠ ਤੋਂ ਪਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਕੁਝ ਸਿੱਖ-ਹਿੰਦੂ ਵਸੋਂ ਮਲਵਈ ਬੋਲਦੀ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਅਗਾਂਹ ਕੁਝ ਲਘੂ-ਬੋਲੀਆਂ ਹਨ। ਬਠਿੰਡੇ ਤੋਂ ਉਤਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ 'ਉਤਾੜ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ 'ਹਿਠਾੜ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। * ਮਲਵਈ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ: ਇਥੇ ਨਾਦੀ ਮਹਾਂਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਰ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸੁਰ ਯੰਤਰੀ ਵਿਅੰਜਨ /ਹ/ ਗੂੜ੍ਹ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਜਨੀ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ /ਙ/ ਅਤੇ /ਞ/ ਨਾਸਕੀ ਵਿਅੰਜਨ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਧੁਨੀਆਂ /ਫ਼/, /ਖ਼/, /ਗ਼/, /ਜ਼/ ਆਦਿ ਦਾ ਵੱਖਰੇਵਾਂ ਮਲਵਈ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰਥਿਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਉਲਟ ਜੀਭੀ ਧੁਨੀਆਂ ਵੱਲ ਮਾਝੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਝੁਕਾ ਵੱਧ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੋਰ ਨੂੰ ਟੋਰ, ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹਾਂ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲਾ ਸਵਰ ਲੋਪ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ: ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਨਾਜ, ਅਖੰਡ ਨੂੰ ਖੰਡ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਦਾਲਤਾਂ, ਅਨੰਦ ਨੂੰ ਨੰਦ, ਇਲਾਜ ਨੂੰ ਲਾਜ ਅਤੇ ਇਕ ਵੇਰਾਂ ਨੂੰ ਕੇਰਾਂ ਆਦਿ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਵਿਅੰਜਨ-ਧੁਨੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਆਮ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਛੇਰ, ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਤੀ, ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਸ਼ੈਕਲ, ਸ਼ਤਾਨ ਨੂੰ ਛਤਾਨ, ਸਰਦੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਦੀ, ਛਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂ, ਸੜਕ ਨੂੰ ਸ਼ੜਕ, ਛਿੱਤਰ ਨੂੰ ਸ਼ਿੱਤਰ ਆਮ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਬਾਂਝ ਔਰਤ' ਵਿੱਚ ਬਾਂਝ ਸ਼ਬਦ ਵੀ 'ਬਾਜ' (ਬਿਨਾਂ) ਦਾ ਮਲਵਈਕਰਨ ਹੀ ਹੈ। ਨਾਸਿਕਤਾ ਸਹਿਤ /ਵ/ ਨੂੰ /ਮ/ ਉਚਾਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ: ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ ਤੀਮੀਂ, ਇਵੇਂ ਨੂੰ ਇਮੇ, ਕਿਵੇਂ ਨੂੰ ਕਿਮੇ, ਜਾਵਾਂਗਾ ਨੂੰ ਜਾਮਾਗਾ ਜਾਂ ਖਾਵਾਂਗਾ ਨੂੰ ਖਾਮਾਂਗਾ ਆਦਿ। ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਅੰਤਮ ਅੱਖਰ ਨੂੰ /ਐ/ ਲਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਰੁਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ: ਕੀਤੈ, ਗਿਐ, ਆਖਿਐ ਆਦਿ। /ਵ/ ਨੂੰ /ਬ/ ਆਮ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ: ਬੱਟਾ, ਬੀਰ, ਬੀਹ, ਬਾਹਗੁਰੂ, ਬੱਢ ਆਦਿ। ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਲਵਈ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਆਰਾਪਨ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਾਲੇ ਪੜਨਾਵ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੂੰ ਦੀ ਥਾਂ ਤੈਂ, ਤੁਹਾਡਾ ਦੀ ਥਾਂ ਠੋਡਾ/ਸੋਡਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੀ ਥਾਂ ਥੋਨੂੰ/ਸੋਨੂੰ ਆਦਿ ਕਈ ਰੁਪਾਂਤਰ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 'ਆਪਣਾ' ਨੂੰ 'ਆਵਦਾ' ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਬੰਧਕ ਕਾ-ਕੀ-ਕੇ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ: ਜੈਲੇ ਕਾ ਖੇਤ, ਜੀਤੂ ਕੇ ਮੁੰਡੇ, ਜੀਤ ਕੀ ਬੁੜੀ। 'ਬੁੜੀ' ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਸ਼ੁੱਧ ਮਲਵਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਕਿਰਿਆ ਰੂਪੀ ਸ਼ਬਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਊਂ, ਖਾਊਂ, ਕਰੂੰ ਆਦਿ ਵੀ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਮਲਵਈ ਕਰਮਣੀ ਵਾਚ ਵੀ ਲਹਿੰਦੀ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ: 'ਏਦਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦਾ -ਖਾਈਦਾ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹੀਦਾ ਆਦਿ। * ਮਲਵਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ: ਹਾਜ਼ਰੀ ਰੋਟੀ, ਤਿੱਖੜ ਦੁਪੈਹਰਾ, ਆਥਣ-ਉੱਗਣ, ਵੱਡੇ ਤੜਕੇ, ਨੇਂ ਜਾਣੀਏ, ਬਲਾਂਈ, ਜਮਾ ਈ, ਖਬਣੀ, ਕੇਰਾਂ, ਐਮੇ, ਊਂਈ, ਐਰਕੀ ਜਾਂ ਤੋਕੀ (ਇਸ ਸਾਲ), ਬਗ ਗਿਐ, ਕਾਸ ਨੂੰ ਜਾਨੈਗਾ, ਮੂਹਰੇ, ਜਿੱਦਣ, ਕਿੱਦਣ, ਲੌਣੇ, ਲਵੇ, ਥਾਈਂ, ਖੋਲਾ, ਜਾਣੇ ਖਾਣਿਆਂ, ਵੀਰਾਂ ਵੱਢੀਏ, ਡੁਬੜੀਏ, ਦੋਜਕ ਜਾਣਿਆਂ ਆਦਿ। *ਮਲਵਈ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ==ਦੁਆਬੀ== ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਦੁਆਬੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਆਬ ਜਾਂ ਦੁਆਬਾ ਸ਼ਬਦ ਪੰਜ+ਆਬ ਦੀ ਤਰਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਦੋਆਬਾ (ਦੋ-ਆਬਾ) ਦੋ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਦੁਆਬੀ ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਈ ਰੂੜ੍ਹ ਹੋਇਆ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। *ਖੇਤਰ: ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। *ਦੁਆਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ: ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੇ ਸੁਰ - ਉੱਚੀ, ਨੀਵੀਂ ਅਤੇ ਪੱਧਰੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਪਰ ਮਲਵਈ ਵਾਂਗ ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਨਾਸਕੀ ਧੁਨੀਆਂ /ਙ/ ਅਤੇ /ਞ/ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੰਤੀ /ਲ/ ਅਤੇ ਉਲਟ ਜੀਭੀ /ਲ਼/ ਦੋਵੇਂ ਵਿਅੰਜਨ ਧੁਨੀਆਂ ਧੁਨੀਆਤਮਿਕ ਪੱਖੋਂ ਸਾਰਥਿਕ ਅਤੇ ਨਖੇੜੂ ਹਨ। ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ /ਵ/ ਅਤੇ /ਬ/ ਧੁਨੀਆਂ ਅੰਤਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਭਾਵ 'ਵਿੱਚ' ਅਤੇ 'ਬਿੱਚ' ਦੋਵੇ ਬੋਲੀਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਵਧੇਰੇ ਰੁਝਾਨ /ਬ/ ਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੱਧ ਜਾਂ ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਨਾਸਿਕਤਾ-ਸਹਿਤ /ਵ/ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ /ਮ/ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਮੇਂ, ਕਿਮੇਂ, ਤਿਮੇਂ ਆਦਿ, ਉੱਥੇ ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਪਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ: ਇੱਦਾਂ, ਕਿੱਦਾਂ, ਅਤੇ ਜਿੱਦਾਂ ਆਦਿ। ਮਾਝੀ ਦੇ ਉਲਟ ਪਰ ਮਲਵਈ ਵਾਂਗ ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਧਵਰਤੀ ਜਾਂ ਅੰਤਰ /ਰ/ ਨੂੰ ਲੋਪ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪੋਤਾ, ਦ੍ਹੋਤਾ, ਦਾਤੀ, ਪੁੱਤ, ਸੂਤ ਆਦਿ ਮਾਝੀ ਵਿੱਚ ਪੋਤਰਾ, ਦੋਤ੍ਹਰਾ, ਦਾਤਰੀ, ਪੁੱਤਰ, ਸੂਤਰ ਹਨ। ਦੁਆਬੀ ਵਿਆਕਰਨ ਬਣਤਰ ਮਲਵਈ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਭੂਤਕਾਲੀ ਕਿਰਿਆ ਸੂਚਕ /ਸੀ/ ਨੂੰ ਮਲਵਈ ਵਾਂਗ ਹੀ ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਸੀਗਾ, ਸੀਗੇ, ਸੀਗੀ ਅਤੇ ਸੀਗੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰਮਣੀਵਾਚੀ ਅਤੇ ਭਾਵਵਾੀਚੀ ਬਣਤਰਾਂ ਦੁਆਬੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਮੈਥੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਫੋਨ ਕੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਾਂ ਖਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ" ਆਦਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਉਪਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਗਏ ਓਏ ਆ - ਉਹ ਗਏ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹ ਗਏ ਉਈ ਆ- ਉਹ ਗਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਆਈਆਂ ਆਂ - ਸਾਰੀਆਂ ਆਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। *ਦੋਆਬੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਗੱਭੇ (ਦਰਮਿਆਨ), ਘੇ-ਪੇ (ਘਿਉ, ਪਿਉ), ਜਨੇਤ (ਜੰਨ), ਫੇਰੇ (ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ), ਬੀਬੀ (ਮਾਂ), ਭਾਜੀ (ਭਰਾ), ਭਾਪਾ, ਭਾਈਆ (ਪਿਤਾ) ਆਦਿ == ਪੁਆਧੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ == ਪੁਆਧ ਦੀ ਜੜ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ "ਪੂਰਵ ਅਰਧ" ਤੋਂ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਚੜ੍ਹਦੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ' ਭਾਵ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਅੱਧ। ਪੁਆਧ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 'ਪੁਆਧੀਏ' ਅਤੇ ਪੁਆਧ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਪੁਆਧੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *ਖੇਤਰ: ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰੋਪੜ, ਪਟਿਆਲੇ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਾ, ਜ਼ਿਲਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਦਾ ਖੇਤਰ, ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੀ ਗੁੱਠ, ਅੰਬਾਲੇ ਦਾ ਥਾਣਾ ਸਦਰ ਵਾਲਾ ਪਾਸਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੀਂਦ ਦੇ ਕੁਝ ਪਿੰਡ। *ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਪੁਆਧੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਪੁਆਧੀ ਦੀ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਝੀ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਲਵਈ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਪੱਧਰੀ ਜਾਂ ਸਾਂਵੀਂ ਸੁਰ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਪੁਆਧੀ ਵਿੱਚ ਅੰਤਲਾ /ਹ/ ਨਹੀਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਸਕੀ ਵਿਅੰਜਨ /ਙ/ ਅਤੇ /ਞ/ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਲਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਸ਼ਬਦ /ਸ਼/ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਦੰਤੀ /ਸ/ ਹੈ। /ਵ/ ਤੋਂ /ਬ/ ਅਤੇ /ਮ/ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤਰਨ ਮਲਵਈ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਦੋ ਸਵਰਾਂ ਵਿਚਲਾ /ਵ/ ਅਕਸਰ /ਮ/ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ: ਸਬੇਰਾ (ਸਵੇਰਾ), ਸੰਬਾਰ ਕੇ (ਸੰਵਾਰ ਕੇ), ਕਾਮਾ ਰੌਲੀ, ਕੈਮਾਂ (ਕਿੰਨਵਾਂ), ਜਾਮਾਂਗਾ, ਐਮੇ, ਸਮਗਾ (ਸਗਵਾਂ), ਸਿਰਨਾਮਾ, ਜਮਾਈ, ਅਤੇ ਤੀਮੀ ਆਦਿ। ਪੁਆਧੀ ਵਿੱਚ ਬਾਂਗਰੂ (ਹਰਿਆਣਵੀ) ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿੱਚ ਹਰਸਵ ਸਵਰਾਂ ਦੀ ਦੀਰਘਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ: ਖੂਣੋਂ (ਖੁਣੋ), ਝੂਲ (ਝੁੱਲ), ਊਸਾਰੁ, ਊਹਾਂ, ਈਹਾਂ (ਓਥੇ, ਇਥੇ) ਆਦਿ। ਪੁਆਧੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਾਂਗਰੂ ਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਆਧੀ ਵਿੱਚ ਹਮਾਨੂੰ/ਮ੍ਹਾਨੂੰ ਪੜਨਾਂਵ ਹੈ। ਇਸਤਰਾਂ 'ਬਿੱਚਮਾ' ਪੁਆਧੀ ਦਾ ਸਬੰਧਕ ਹੈ। "ਵਿਚ" ਅਤੇ "ਮਾਂ (ਮੇ)" ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਹਮ/ਹਮੇਂ (ਅਸੀਂ, ਥਮ/ਥਮੇ (ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ), ਮ੍ਹਾਰੇ/ਥਾਰੇ (ਸਾਡੇ, ਤੁਹਾਡੇ), ਥਾਨੂੰ (ਤੈਨੂੰ), ਇਯੋ (ਇਹ), ਸਾਤੋਂ (ਸਾਥੋਂ) ਆਦਿ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੁਆਧੀ ਦੇ ਸਬੰਧਕ ਵੀ ਖਾਸ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਪੰਜਾਬੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ: ਗੈਲ (ਨਾਲ), ਲਵੇ (ਨੇੜੇ), ਕੰਨੀਓ (ਪਾਸਿਓ), ਓੜੀ (ਤਰਫ਼)। ਕੁਝ ਕਾਰਕੀ ਸਬੰਧਕ ਵੀ ਵੇਖਣਯੋਗ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ: ਕਾਸ ਮਾਂ (ਕਿਸ ਵਿੱਚ), ਕਾਤੇ (ਕਿਸ ਕਰਕੇ), ਕਿੱਕਾ (ਕਿਸ ਕਾ), ਜਾਸ ਨੂੰ (ਜਿਸ ਨੂੰ), ਪਰ (ਉੱਤੇ), ਕਿਨੂੰ (ਕਿਸ ਨੂੰ), ਕ੍ਹੀਨੂੰ (ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ) ਆਦਿ। *ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ: ਇਬ (ਹੁਣ), ਇਬਕੇ (ਐਤਕਾਂ), ਇਕਣ, ਈਕਣ, ਓਗਲ (ਉਦੋਂ) ਕੋਗਲ (ਕਦੋਂ), ਜੋਗਲ (ਜਦੋਂ), ਤੋਗਲ (ਤਦੋਂ) ਆਦਿ। ਭੂਤਕਾਲੀ ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵਖਰੇਵੇਂ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ: ਗਿਆ ਤੀ, ਗਏ ਤੇ, ਗਿਆ ਤਾ, ਗਈਆਂ ਤੀਆਂ ਆਦਿ। ਕਈ ਪੁਆਧੀ ਇਕਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਥੀ, ਥਾ, ਥੀਆਂ, ਅਤੇ ਥੇ ਵੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਜਾਹਾ (ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਖਾਹਾ (ਖਾਂਦਾ ਹੈ), ਦੇਹਾ (ਦਿੰਦਾ ਹੈ)। ਪੁਆਧੀ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖਕਾਲ ਲਈ ਦੋ ਪਿਛੇਤਰ /-ਗ/ ਅਤੇ /-ਐਂ/ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। "ਜੈਲਾ ਖੇਤ ਬਾਹੇਗਾ" ਜਾਂ "ਜੈਲਾ ਖੇਤ ਨਾ ਬਾਹੈ" ਆਦਿ। *ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵੰਨਗੀ: ਰੈ ਬੰਤਾ ਤੌਂ ਕਿਥੇ ਜਾਹਾਂ? ਕਿਤੇ ਬੀ ਨੀ। ਤੌਂ ਝੂਠ ਕਦ ਤੇ ਬੋਲਣ ਲਗ ਗਿਆ? ਕਿਉਂ ਇਸ ਮਾਂ ਝੂਠ ਕੀ ਕੇੜ੍ਹੀ ਬਾਤ ਐ। *ਪੁਆਧੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਗੋਰੂ (ਡੰਗਰ), ਚਤੌਲੀਆਂ (ਨਵਾਂ ਜੰਮਿਆ ਬੱਚਾ), ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸਹੁਰਾ), ਗੰਠ/ਗੱਠ (ਗੰਢ), ਛੋਕੜੀ (ਕੁੜੀ), ਮ੍ਹੈਂਸ (ਮੱਝ), ਘਰੜ (ਅਧਰਿੜਕੀ ਲੱਸੀ), ਚਾਸਣੀ (ਕੜਾਹੀ), ਗੈਂ (ਗਾਊ), ਉਗਣ-ਆਥਨ (ਸਵੇਰ-ਸ਼ਾਮ), ਕਚਰਾ (ਖਰਬੂਜ਼ਾ), ਬਾਂਸਣ (ਭਾਂਡਾ), ਭੱਤ (ਚੌਲ), ਬਿਆਈ (ਸੂਈ ਮੱਝ), ਅਤੇ ਥੌੜ (ਸਥਾਨ) 1683 5554 2005-12-12T11:56:40Z Aalam 19 copy from http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/3/3d/Ranjit.jpg copy from http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/3/3d/Ranjit.jpg 1684 5558 2005-12-12T12:15:47Z Aalam 19 '''ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ''' (1716-1799)। ਇਹ ਛੋਟੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ [[ਸਿੱਖ]] ਖੇਤਰ ਸਨ, ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਚਲਾਉਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਘੱਟ, ਪਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਗਾਨ ਹਾਕਮ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਪ੍ਰਤੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਿਰੋਧ ਲਈ ਸੰਗਠਨ ਸੀ। [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਉੱਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੋਚ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਂ" ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਰਿਮਆਨ ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ। ਉਹ ਵਿਰੋਧੀ ਸਿੱਖ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਗਿਣਤੀ ਨਿਗੂਣੀ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਨੂੰ [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] [[ਲਾਹੌਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ [[ਸਿੱਖ ਰਾਜ ]] ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ। {{start box}} {{succession box|title=[[ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]]|before=[[ਮੁਗਲ ਰਾਜ]]|after=[[ਸਿੱਖ ਰਾਜ]]|years=1716&ndash;1799}} {{end box}} ==External Links== *http://www.sikh-history.com/sikhhist/archivedf/feature-dec.html 1685 5559 2005-12-12T19:51:23Z Sukh 20 #REDIRECT [[ਸਿੱਖੀ]] 1687 5562 2005-12-14T06:24:58Z Aalam 19 == ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ == 'ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ ਜੱਟਾ' (1906-09) ਲਹਿਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਵਰਤਾਉ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ। ਸੰਨ 1907 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਵਾਹੀ ਹੇਠਲੀ ਭੋਇੰ ਬਾਰੇ ਇਹ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਕੀਤੇ:- * ਸਰਕਾਰੀ ਭੋਇੰ ਦੀ ਆਬਾਦਕਾਰੀਅਤ (ਪੰਜਾਬ) ਦਾ ਬਿੱਲ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ 1907 * ਪੰਜਾਬ ਇੰਤਕਾਲ਼ੇ ਅਰਾਜ਼ੀ (ਵਾਹੀ ਹੇਠਲੀ ਜ਼ਮੀਨ) ਐਕਟ ਬਿੱਲ ਮੁਜਰੀਆ 1907 *ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਵਿੱਚ ਵਾਹੀ ਹੇਠ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲੀਆ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ *ਬਾਰੀ ਦੁਆਬ ਨਹਿਰ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਟੈਕਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਚੈਨੀ ਵੱਧ ਗਈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬੇਚੈਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬੰਗਾਲੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਸਰਲਾ ਦੇਵੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਬਿੱਲਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ। ਇਸਕਰਕੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਦਾ ਪੰਜਾਬ' ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਵੀ ਚੱਲਿਆ। ਇਸਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬੇਚੈਨੀ ਵਧੀ। ਵਾਇਸਰਾਇ ਲਾਰਡ ਕਰਜ਼ਨ (1899-1905) ਦੀਆਂ ਜ਼ਾਲਮਾਨਾ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੀ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ। ਸੂਫ਼ੀ ਅੰਬਾ ਪਰਸ਼ਾਦ, ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ, ਬਾਂਕੇ ਦਿਆਲ, ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਯੱਦ ਆਗ਼ਾ ਹੈਦਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਲੀਡਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 'ਅੰਜਮਨੇ ਮੁਹਿਬਾਨੇ ਵਤਨ' ਨੇ ਮੁੱਢਲਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਹ ਲਹਿਰ 'ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਸੁਸਾਇਟੀ' ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਸੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਰੈਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। 22 ਮਾਰਚ 1907 ਨੂੰ ਲਾਇਲਪੁਰ (ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ) 'ਚ ਡੰਗਰਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਜਲਸੇ ਦਾ ਪਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਬਾਂਕੇ ਦਿਆਲ (1880-1829) ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਰਜ਼ੋਸ ਨਜ਼ਮ ਪੜ੍ਹੀ, ਜਿਹਦੇ ਬੋਲ ਸਨ -' ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓ ਜੱਟਾ ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ।'। ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਇਹ ਗੀਤ ਬੱਚੇ-ਬੱਚੇ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ 'ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਹਰ ਜਲਸੇ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਏਸ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ "ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ" ਲਹਿਰ ਪੈ ਗਿਆ। ਗੀਤ ਦਾ ਬੋਲ ਸਨ- ''ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ, ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਗਏ ਕੀੜੇ, ਤਨ ਤੇ ਨਹੀਂ ਤੇਰੇ ਲੀੜੇ ਭੁੱਖਾਂ ਨੇ ਖ਼ੂਨ ਨਿਚੋੜੇ, ਰੋਂਦੇ ਨੇ ਬਾਲ ਓਇ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓ ਜੱਟਾ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ ਬਣਦੇ ਨੇ ਤੇਰੇ ਲੀਡਰ, ਰਾਜੇ ਤੇ ਖ਼ਾਨ ਬਹਾਦਰ ਤੈਨੂੰ ਤੇ ਖਾਵਣ ਖ਼ਾਤਿਰ, ਵਿਛਦੇ ਨੇ ਜਾਲ ਓਇ ਹਿੰਦ ਦੇ ਤੇਰਾ ਮੰਦਰ, ਇਸ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਤੂੰ, ਝੱਲੇਗਾ ਕਦੋਂ ਤੱਕ, ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਮਾਰੀ ਤੂੰ, ਲੜਨੇ ਤੇ ਮਰਨੇ ਦੀ ਕਰਲੈ, ਤਿਆਰੀ ਤੂੰ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓ ਜੱਟਾ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ ਸੀਨੇ 'ਤੇ ਖਾਵੇ ਤੀਰ, ਰਾਂਝਾ ਤੂੰ ਦੇਸ ਏ ਹੀਰ, ਸੰਭਲ ਕੇ ਚੱਲ ਤੂੰ ਵੀਰ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਦੇਂਦੇ ਵੀਰੋ, ਬੇਗਾਰ ਓਇ ਹੋਕੇ ਇੱਕਠੇ ਵੀਰੋ, ਮਾਰੋ ਲਲਕਾਰ ਓਇ ਤਾੜੀ ਦੋ ਹੱਥ ਵਜੇ ਛਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਣਿ ਓਇ ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓ ਜੱਟਾ, ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਓਇ'' ਬਾਰ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ 1955 ਦੀ ਸੰਥਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੰਥਾਲਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮੇਹਨਤ ਨਾਲ ਜੰਗ਼ਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਬਾਦ ਕੀਤੀਆਂ, ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਓਹਨਾਂ ਜੰਗਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਫੇਰ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਤੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਆ ਟਪਕੇ। ਹੁਣ ਓਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਓਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਖੋਜ ਲਏ ਗਏ, ਜਿਸ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ 15 ਤੋਂ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਫ਼ਰਤ ਏਥੋਂ ਤੱਕ ਵਧੀ ਪਈ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਲਾਮਤ ਖ਼ਤਰੇ 'ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਅਤੇ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਓਹਨਾਂ 'ਬਾਰ' ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ। 1691 sysop 5570 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default No matching items in log. 1692 sysop 5573 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default diff to penultimate revision 1693 sysop 5574 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default This site has restricted the ability to create new pages. You can go back and edit an existing page, or [[Special:Userlogin|log in or create an account]]. 1694 sysop 5575 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default Page creation limited 1695 sysop 5576 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default (default) 1696 sysop 5577 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default Block unregistered users 1697 sysop 5578 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default Sysops only 1698 sysop 6049 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default You may view and change the protection level here for the page <strong>$1</strong>. 1699 sysop 5580 2005-12-22T07:33:16Z MediaWiki default Unlock move permissions 1700 sysop 5705 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Your account does not have permission to change page protection levels. Here are the current settings for the page <strong>$1</strong>: 1701 sysop 5592 2005-12-22T07:33:18Z MediaWiki default You have $1 ($2). 1704 sysop 5600 2006-01-01T13:59:31Z MediaWiki default This shows only images uploaded by $1. 1705 sysop 5601 2006-01-01T13:59:31Z MediaWiki default inclusion 1706 5608 2006-01-03T16:28:26Z Meetpreet 69 [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ]] ਇੱਕ [[ਆਜ਼ਾਦ-ਸਮੱਗਰੀ|ਆਜ਼ਾਦ-ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲਾ]] ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਪੜਣ ਵਾਲਿੰਅਾ ਵੰਲੋ ਹੀ ਲਿੱਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। The following articles contain guidance and information about reading, authoring and participating on this site. === ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਦੇ ਬਾਰੇ === * [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਦੇ ਬਾਰੇ|ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ ਦੇ ਬਾਰੇ]] * [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ|ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ!]] * [[ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ:ਅਕਸਰ ਪੁਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ|ਅਕਸਰ ਪੁਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ]] ..........ਹੋਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਲਦ ਹੀ! == Information and resources for contributors == * [[:en:Wikipedia:Policies and guidelines|Policies and guidelines for contributors]] * [[:en:Wikipedia:Glossary|Glossary of common Wikipedia terms]] * [[Wikipedia:Public domain resources|Public domain resources]] * [[Wikipedia:Manual of Style|Manual of style]] * [[Wikipedia:WikiProject|WikiProjects]], writing and style guidelines for specific disciplines. * [[Wikipedia:Utilities|Wikipedia utilities]], the central repository of links to pages that are useful to "doing things" in Wikipedia. == Getting in touch == * [[Wikipedia:Reference desk|Reference desk]], request an article or information. See also [[Requested articles]]. * [[Wikipedia:Mailing lists|Wikipedia mailing lists]] * [[Wikipedia:Contingency Page For When The Main Wikipedia Server Is Down|Contingency page for when the main Wikipedia server is down]] [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1605;&#1587;&#1575;&#1593;&#1583;&#1577;]] [[cy:Wicipedia:Help]] [[da:Wikipedia:Hjælp]] [[de:Wikipedia:Hilfe]] [[el:Wikipedia:Help]] [[en:Wikipedia:Help]] [[eo:Vikipedio:Helpo]] [[es:Wikipedia:Ayuda]] [[fr:Wikipédia:Aide]] [[he:&#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;:&#1506;&#1494;&#1512;&#1492;]] [[ja:Wikipedia:&#12504;&#12523;&#12503;]] [[lb:Wikipedia:Community_Portal]] [[no:Wikipedia:Hjelp]] [[pl:Wikipedia:Pomoc]] [[simple:Wikipedia:Help]] [[sr:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0:%D0%9F%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%9B]] [[sv:Wikipedia:Hjälp]] [[vi:Wikipedia:Tr%E1%BB%A3 gi%C3%BAp]] [[zh:Help:帮助]] [[zh-min-nan:Help:Bo̍k-lio̍k]] 1708 5928 2006-06-06T14:18:51Z Sukh 20 [[Panj pare]] moved to [[ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ]]: Not sure of the Shahmukhi; please don't use Latin titles اویسا ﮐﮫ1756نوﮞ ﻛﻴﺴﮕﮍﮪ ﺩﮮ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻮﭺ ﺩﺳﻤﻴﺶ ﭘﺘﺎ ﺳرﻱ ﮔرﻮ ﺩﻮبند سنگھ جي نے ننگي تلوار دھوہ ڪےپھرمائا ک جو پريمي سكھ ہے اه مينوں شيش ارپن کرے ٬ڪٶُنڪ اس ويلے کرباني دي جروت ہے. تد سنھ توں پہلا دا نھان پنجاں نےسيسارپن ڪيتے.گروصحب نے انھان نون چھاتي نال لا ڪے پٲرا ڪہ ڪ سٮٮودھن ڪيتا 1710 5666 2006-02-19T21:48:55Z Gangleri 68 <center><font id="top" /><span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[{{SERVER}}{{localurl:template:wikivar|action=purge}} purge] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|oldid={{REVISIONID}}}} rev-ID : {{REVISIONID}}] &nbsp; [[b:template:wikivar|b:]] [[commons:template:wikivar|c:]] [[m:template:wikivar|m:]] [[n:template:wikivar|n:]] [[q:template:wikivar|q:]] [[s:template:wikivar|s:]] [http://test.wikipedia.org/wiki/template:wikivar t:] [[<!--- w: --->template:wikivar|w:]] [[wikt:template:wikivar|wikt:]] '''[[special:SiteMatrix#pa|?]]''' &ndash; [[special:Version|version]] [[special:Allmessages|all messages]]<br />[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/Language.php?view=markup $wgMagicWordsEn at CVS Language.php] &nbsp; [[meta:help:Variable|meta:help:Variable]], [[meta:Global variables|meta:Global variables]]</span></span></center> {| border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" align="center" width="80%" valign="top" height="38" !method a !method b !generates |- ! colspan="3" align="center" | <font id="common_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] common namespaces [-2 - 15] / used at all <span class="plainlinks">[http://www.mediawiki.org/ MediaWiki]</span> projects [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_-2" /><nowiki>{{ns:-2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Media}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-2}} |- | align="center" | <font id="ns_-1" /><nowiki>{{ns:-1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Special}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-1}} |- ! colspan="3" align="center" | <span dir="ltr" ><font id="ns_0" />[[#top|&uarr;]] (Main) &ndash; [[MediaWiki:Blanknamespace]] &ndash; {{DIRMARK}}<span dir="ltr" >'''{{MediaWiki:Blanknamespace}}'''</span> [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_1" /><nowiki>{{ns:1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:1}} |- | align="center" | <font id="ns_2" /><nowiki>{{ns:2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:2}} |- | align="center" | <font id="ns_3" /><nowiki>{{ns:3}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:3}} |- | align="center" | <font id="ns_4" /><nowiki>{{ns:4}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:4}} |- | align="center" | <font id="ns_5" /><nowiki>{{ns:5}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:5}} |- | align="center" | <font id="ns_6" /><nowiki>{{ns:6}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:6}} |- | align="center" | <font id="ns_7" /><nowiki>{{ns:7}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:7}} |- | align="center" | <font id="ns_8" /><nowiki>{{ns:8}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:8}} |- | align="center" | <font id="ns_9" /><nowiki>{{ns:9}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:9}} |- | align="center" | <font id="ns_10" /><nowiki>{{ns:10}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:10}} |- | align="center" | <font id="ns_11" /><nowiki>{{ns:11}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:11}} |- | align="center" | <font id="ns_12" /><nowiki>{{ns:12}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:12}} |- | align="center" | <font id="ns_13" /><nowiki>{{ns:13}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:13}} |- | align="center" | <font id="ns_14" /><nowiki>{{ns:14}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:14}} |- | align="center" | <font id="ns_15" /><nowiki>{{ns:15}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:15}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="reserved_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] reserved namespaces [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_16" /><nowiki>{{ns:16}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:16}} |- | align="center" | <font id="ns_17" /><nowiki>{{ns:17}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:17}} |- | align="center" | <font id="ns_98" /><nowiki>{{ns:98}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:98}} |- | align="center" | <font id="ns_99" /><nowiki>{{ns:99}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:99}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="custom_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] custom namespaces [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_100" /><nowiki>{{ns:100}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:100}} |- | align="center" | <font id="ns_101" /><nowiki>{{ns:101}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:101}} |- | align="center" | <font id="ns_102" /><nowiki>{{ns:102}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:102}} |- | align="center" | <font id="ns_103" /><nowiki>{{ns:103}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:103}} |- | align="center" | <font id="ns_104" /><nowiki>{{ns:104}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:104}} |- | align="center" | <font id="ns_105" /><nowiki>{{ns:105}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:105}} |- | align="center" | <font id="ns_106" /><nowiki>{{ns:106}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:106}} |- | align="center" | <font id="ns_107" /><nowiki>{{ns:107}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:107}} |- | align="center" | <font id="ns_121" /><nowiki>{{ns:121}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:121}} |- | align="center" | <font id="ns_122" /><nowiki>{{ns:122}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:122}} |- | align="center" | <font id="ns_127" /><nowiki>{{ns:127}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:127}} |- | align="center" | <font id="ns_128" /><nowiki>{{ns:128}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:128}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483646" /><nowiki>{{ns:2147483646}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483646}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483647" /><nowiki>{{ns:2147483647}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483647}} <!--- |- | align="center" | <font id="ns_2147483648" /><nowiki>{{ns:2147483648}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483648}} ---> |- ! colspan="3" align="center" | <font id="variables" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] variables [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY" /><nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY2" /><nowiki>{{CURRENTDAY2}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY2}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAYNAME" /><nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAYNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDOW" /><nowiki>{{CURRENTDOW}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDOW}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTH" /><nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTH}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHABBREV" /><nowiki>{{CURRENTMONTHABBREV}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHABBREV}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAME" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAMEGEN" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAMEGEN}} |- | align="center" | <font id="CURRENTTIME" /><nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTTIME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTWEEK" /><nowiki>{{CURRENTWEEK}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTWEEK}} |- | align="center" | <font id="CURRENTYEAR" /><nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTYEAR}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAME" /><nowiki>{{FULLPAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{FULLPAGENAME}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAMEE" /><nowiki>{{FULLPAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{FULLPAGENAMEE}}</span> ^{<small>[[#1|1]]</small>}&lrm; |- | align="center" | <font id="NAMESPACE" /><nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NAMESPACE}} |- | align="center" | <font id="NAMESPACEE" /><nowiki>{{NAMESPACEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{NAMESPACEE}}</span> ^{<small>[[#1|1]]</small>}&lrm; |- | align="center" | <font id="NUMBEROFARTICLES" /><nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFARTICLES}} |- | align="center" | <font id="NUMBEROFFILES" /><nowiki>{{NUMBEROFFILES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFFILES}} |- | align="center" | <font id="PAGENAME" /><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{PAGENAME}} |- | align="center" | <font id="PAGENAMEE" /><nowiki>{{PAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{PAGENAMEE}}</span> ^{<small>[[#1|1]]</small>}&lrm; |- | align="center" | <font id="SCRIPTPATH" /><nowiki>{{SCRIPTPATH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{SCRIPTPATH}}</span> ^{<small>[[#1|1]]</small>}&lrm; |- | align="center" | <font id="SERVER" /><nowiki>{{SERVER}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVER}} |- | align="center" | <font id="SERVERNAME" /><nowiki>{{SERVERNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVERNAME}} |- | align="center" | <font id="SITENAME" /><nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SITENAME}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="predefined_templates" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] predefined templates [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="FULLURL" /><nowiki>{{FULLURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="FULLURLE" /><nowiki>{{FULLURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="GRAMMAR" /><nowiki>{{GRAMMAR:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[[template:wikivar/GRAMMAR|GRAMMAR]] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/ CVS]&nbsp;[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/ /languages/]</span></span> |- | align="center" | <font id="INT" /><nowiki>{{INT:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LC" /><nowiki>{{LC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LCFIRST" /><nowiki>{{LCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURL" /><nowiki>{{LOCALURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURLE" /><nowiki>{{LOCALURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSG" /><nowiki>{{MSG:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSGNW" /><nowiki>{{MSGNW:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="NS" /><nowiki>{{NS:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="PLURAL" /><nowiki>{{PLURAL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="REVISIONID" /><nowiki>{{REVISIONID:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | '''<nowiki>{{REVISIONID}}</nowiki>''' | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{REVISIONID}} |- | align="center" | <font id="SUBST" /><nowiki>{{SUBST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UC" /><nowiki>{{UC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UCFIRST" /><nowiki>{{UCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | colspan="3" align="center" | <font id="1" /><span dir="ltr" >^{<small>[[#1|1]]</small>} this documentation displays this value [[w:en:LTR|LTR]] (left to right)</span> |- | colspan="3" align="center" | <font id="index" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]]&nbsp;<nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#common namespaces|common]]&nbsp;[[#reserved_namespaces|reserved]]&nbsp;[[#custom namespaces|custom]]&nbsp;'''namespaces''' <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#variables|variables]] <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#predefined templates|predefined templates]] <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#bottom|&darr;]]</span> |}<font id="bottom" /> 1712 5938 2006-06-06T14:32:59Z Sukh 20 Add separate shahmukhi article ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹਨ, [[ਗਿੱਧਾ]] ਤੇ ਭੰਗੜਾ। ਭੰਗੜਾ ਗਭਰੂ੍ਆਂ ਦਾ, ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਾ। ਭੰਗੜਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਹੋਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਨ ਨਾਲ ਇਹ ਹੁਣ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਵਿਦਿਆਲਿਆਂ ਦਿਆਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਤੇ, ਵਿਆਵ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਿਆਂ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। {{ਨਮੂਨਾ:ਸ਼ਾਹਮੁਖੀਲਿੰਕ|بھنگڑا}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੰਗੜਾ]] 1715 edit=sysop:move=sysop 5633 2006-01-15T00:37:39Z Gangleri 68 please protect this page against moves and edits - please read [[commons:Template talk:DIRMARK]] - [[user:Gangleri|]] &lrm; 1722 5652 2006-02-05T18:17:38Z Sukh 20 {{ਨਮੂਨਾ:ਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵੱਡਾ}} [[en:Category:History]] 1725 5808 2006-04-06T02:56:15Z 132.181.7.1 [[zh:德西]] ''' ਦੇਸੀ''' {{stub}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜ]] [[de:Desi]] [[en:Desi]] [[es:Desi]] [[fr:Desi]] [[gu:દેસો]] [[hi:देसी]] [[zh:德西]] 1727 5672 2006-02-23T10:49:47Z Gangleri 68 from [[w:en:template:Babel-9]] {| name="userboxes" id="userboxes" style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1ex; width: 242px; border: 1px solid #99B3FF; clear: right" |- | style="text-align: center" | '''[[{{SITENAME}}:Babel]]''' |- | {{User {{{1}}}}} |- | {{User {{{2}}}}} |- | {{User {{{3}}}}} |- | {{User {{{4}}}}} |- | {{User {{{5}}}}} |- | {{User {{{6}}}}} |- | {{User {{{7}}}}} |- | {{User {{{8}}}}} |- | {{User {{{9}}}}} |- | style="text-align: center" | [[:Category:User languages|Search user languages]] |} 1728 sysop 5765 2006-03-28T06:23:36Z MediaWiki default Message name filter: 1729 sysop 5676 2006-02-26T02:01:15Z MediaWiki default Show only modified 1730 sysop 5960 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default '''Warning:''' You are not logged in. Your IP address will be recorded in this page's edit history. 1731 sysop 5680 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default - 1732 sysop 5686 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default You must confirm your e-mail address before editing pages. Please set and validate your e-mail address through your [[Special:Preferences|user preferences]]. 1733 sysop 5687 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default E-mail confirmation required to edit 1734 sysop 5688 2006-02-26T02:01:16Z MediaWiki default Yes, delete the page 1735 sysop 5984 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default ---- '''Note:''' Exporting the full history of pages through this form has been disabled due to performance reasons. 1736 sysop 5692 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default List redirects 1737 sysop 5694 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default <strong>ERROR: The text you have submitted is $1 kilobytes long, which is longer than the maximum of $2 kilobytes. It cannot be saved.</strong> 1738 sysop 5696 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Cannot mark as patrolled 1739 sysop 5697 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default You need to specify a revision to mark as patrolled. 1740 sysop 5699 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default ,_ 1741 sysop 5706 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Limit to categories (separate with "|") 1742 sysop 5707 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Any 1743 sysop 5708 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Edit 1744 sysop 5709 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Move 1745 sysop 5712 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default '''Note:''' This page has been locked so that only registered users can edit it. 1746 sysop 5715 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Live preview 1747 sysop 5718 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default All revisions contained links to $1, blanking 1748 sysop 5719 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default Reverting to last version not containing links to $1 1749 sysop 5720 2006-02-26T02:01:17Z MediaWiki default MediaWiki spam cleanup 1750 sysop 5723 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default Error creating thumbnail: $1 1751 sysop 5724 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default Use live preview (JavaScript) (Experimental) 1752 sysop 5727 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default File uploads are disabled on this wiki. 1753 sysop 5728 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default '''Warning:''' There is no skin "$1". Remember that custom .css and .js pages use a lowercase title, e.g. User:Foo/monobook.css as opposed to User:Foo/Monobook.css. 1754 sysop 5731 2006-02-26T02:01:18Z MediaWiki default You have new messages on $1 1755 5908 2006-06-06T00:14:29Z 132.181.7.1 '''ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ''' is an independent Christian church that was established in Beijing, China in 1917. Today there are 1.5 million members in forty five countries. The church was established in India ([[ਭਾਰਤ]]) since 1932. The church belongs to to the Protestant group of Christianity ([[ਈਸਾਈ ਦੀਨ]]). Christmas and Easter are not celebrated. The ten basic beliefs of the church are: #Baptism #[[ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] #Salvation #[[ਬਾਈਬਲ]] #Holy Spirit #[[ਗਿਰਜਾ]] (Church) #Feet washing #Sabbath day (Saturday) #The Last Judgement #Holy Communion {{stub}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਮ]] [[en:True_Jesus_Church]] [[bn:সত্য যীশু গীর্জা]] [[dv:ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ]] [[hi:सत्य ईसा मसीह गिरजाघर]] [[kn:ಟ್ರ್ಯೂ ಜೀಸಸ್ ಚರ್ಚ್]] [[ml:സത്യ യേശു സഭ]] [[mr:सत्य येशू प्रार्थनास्थळ]] [[ne:साँचो यशु गिर्जाघर]] [[rmy:I Khangeri le Chache Jesuseski]] [[sd:سچي يسو چرچ]] [[ta:உண்மையான இயேசு தேவாலயம்]] [[te:నిజ ఏసుక్రీస్తు మండలి]] 1756 5744 2006-03-02T21:11:54Z Sukh 20 #REDIRECT [[ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ]] 1757 5751 2006-03-05T16:56:06Z 213.47.136.200 Baldev '''ਬੋਲਡ ਅੱਖਰ''' 1762 5760 2006-03-18T18:10:36Z Amandeep Waraich 74 ਗਿੱਧਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। 1763 5935 2006-06-06T14:29:28Z Sukh 20 +add wiki link اسلام {{ਨਮੂਨਾ:ਗੁਰਮੁਖੀਲਿੰਕ|ਇਸਲਾਮ}} 1765 sysop 5766 2006-03-28T06:23:36Z MediaWiki default Articles starting with ''$1'' 1766 sysop 5767 2006-03-28T06:23:37Z MediaWiki default Edit section: $1 1767 sysop 5769 2006-03-28T06:23:38Z MediaWiki default Hide results 1768 sysop 5771 2006-03-28T06:23:38Z MediaWiki default Please enter a comment below. 1769 sysop 5772 2006-03-28T06:23:38Z MediaWiki default '''Reminder:''' You have not provided an edit summary. If you click Save again, your edit will be saved without one. 1770 sysop 5774 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default (comment removed) 1771 sysop 5775 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default <div class="mw-warning plainlinks"> This page revision has been removed from the public archives. There may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log]. </div> 1772 sysop 5776 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default <div class="mw-warning plainlinks"> This page revision has been removed from the public archives. As an administrator on this site you can view it; there may be details in the [{{fullurl:Special:Log/delete|page={{PAGENAMEE}}}} deletion log]. </div> 1773 sysop 5777 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default (username removed) 1774 sysop 5778 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default show/hide 1775 sysop 5779 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Hide edit comment 1776 sysop 5780 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Apply these restrictions to sysops as well as others 1777 sysop 5781 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Hide revision text 1778 sysop 5782 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Hide editor's username/IP 1779 sysop 5783 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Set revision restrictions: 1780 sysop 5784 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Log comment: 1781 sysop 5785 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default changed revision visibility for [[$1]] 1782 sysop 5786 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Selected revision of [[:$1]]: 1783 sysop 5787 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Apply to selected revision 1784 sysop 5788 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Deleted revisions will still appear in the page history, but their text contents will be inaccessible to the public. Other admins on this wiki will still be able to access the hidden content and can undelete it again through this same interface, unless an additional restriction is placed by the site operators. 1785 sysop 5789 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Delete/undelete revisions 1786 sysop 5790 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Search for articles containing ''$1''. 1787 sysop 5791 2006-03-28T06:23:39Z MediaWiki default Search for articles named ''$1''. 1788 sysop 5794 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default Mark edits I make as patrolled 1789 sysop 5795 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default Prompt me when entering a blank edit summary 1790 sysop 5796 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default Add pages I create to my watchlist 1791 sysop 5799 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default sr 1792 sysop 5800 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default sr-ec 1793 sysop 5801 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default sr-el 1794 sysop 5802 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default sr-jc 1795 sysop 5803 2006-03-28T06:23:40Z MediaWiki default sr-jl 1798 5936 2006-06-06T14:30:34Z Sukh 20 [[ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] moved to [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ]] ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ {{stub}} [[en:Akal Takht]] 1801 5818 2006-04-21T18:55:37Z Punjabi2006 106 1802 5820 2006-04-22T11:01:42Z Sukh 20 [[बाघ]] moved to [[ਬਾਘ]] [[ਤਸਵੀਰ:tiger.jpg]] 1811 5902 2006-06-03T16:39:31Z Sukh 20 Reverted edit of 69.232.227.54, changed back to last version by 59.94.240.166 ANGLO-SIKH WAR II, 1848-49, which resulted in the abrogation of the Sikh kingdom of the Punjab, was virtually a campaign by the victors of the first Anglo-Sikh war (1945-46) and since then the de facto rulers of the State finally to overcome the resistance of some of the sardars who chafed at the defeat in the earlier war which, they believed, had been lost owing to the treachery on the part of the commanders at the top and not to any lack of fighting strength of the Sikh army. It marked also the fulfillment of the imperialist ambition of the new governor-general, Lord Dalhousie (184856), to carry forward the British flag up to the natural boundary of India on the northwest. According to the peace settlement of March 1846, at the end of Anglo-Sikh war I, the British force in Lahore was to be withdrawn at the end of the year, but a severer treaty was imposed on the Sikhs before the expiry of that date. Sir Henry Hardinge, the then governor-general, had his Agent, Frederick Currie, persuade the Lahore Darbar to request the British for the continuance of the troops in Lahore. According to the treaty which was consequently signed at Bharoval on 16 December 1846, Henry Lawrence was appointed Resident with "full authority to direct and control all matters in every department of the State." A Council of Regency, consisting of the nominees of the Resident and headed by Tej Singh, was appointed. The power to make changes in its personnel vested in the Resident. Under another clause the British could maintain as many troops in the Punjab as they thought necessary for the preservation of peace and order. This treaty was to remain in operation until the minor Maharaja Duleep Singh attained the age of 16. By a proclamation issued in July 1847, the governor-general further enhanced the powers of the Resident. On 23 October 1847, Sir Henry Hardinge wrote to Henry Lawrence: "In all our measures taken during the minority we must bear in mind that by the treaty of Lahore, March 1846, the Punjab never was intended to be an independent State. By the clause I added the chief of the State can neither make war or peace, or exchange or sell an acre of territory or admit a European officer, or refuse us a thoroughfare through his territories, or, in fact, perform any act without our permission. In fact the native Prince is in fetters, and under our protection and must do our bidding." In the words of British historian John Clark Marshman, "an officer of the Company's artillery became, in fact, the successor to Ranjit Singh." The Sikhs resented this gradual liquidation of their authority in the Punjab. The new government at Lahore became totally unpopular. The abolition of tigers in the Jalandhar Doab and changes introduced in the system of land revenue and its collection angered the landed classes. Maharani Jind Kaur, who was described by Lord Dalhousie as the only woman it the Punjab with manly understanding and in whom the British Resident foresaw a rallying point for the well-wishers of the Sikh dynasty, was kept under close surveillance. Henry Lawrence laid down that she could not receive in audience more than five or six sardars in a month and that she remain in purdah like the ladies of the royal families of Nepal, Jodhpur and Jaipur. In January 1848, Henry Lawrence took leave of absence and traveled back home with Lord Hardinge, who had completed his term in India. The former was replaced by Frederick Currie and the latter by the Earl of Dalhousie. The new regime confronted a rebellion in the Sikh province of Multan which it utilized as an excuse for the annexation of the Punjab. The British Resident at Lahore increased the levy payable by the Multan governor, Diwan Mul Raj , who, finding himself unable to comply, resigned his office. Frederick Currie appointed General Kahn Singh Man in his place and sent him to Multan along with two British officers P.A. Vans Agnew and William Anderson, to take charge from Mul Raj The party arrived at Multan on 18 April 1848, and the Diwan vacated the Fort and made over the keys to the representatives of the Lahore Darbar But his soldiers rebelled and the British officers were set upon in their camp and killed This was the beginning of the Multan outbreak. Some soldiers of the Lahore escort deserted their officers and joined Mul Raj's army. Currie received the news at Lahore on 21 April, but delayed action Lord Dalhousie allowed the Multan rebellion to spread for five months. The interval was utilized by the British further to provoke Sikh opinion. The Resident did his best to fan the flames of rebellion. Maharani Jind Kaur, then under detention in the Fort of Sheikupura, was exiled from the Punjab She was taken to Firozpur and thence to Banaras, in the British dominions. Her annual allowance, which according to the treaty of Bharoval had been fixed at one and a half lakh of rupees, was reduced to twelve thousand. Her jewellery worth fifty thousand of rupees was forfeited; so was her cash amounting to a lakh and a half. The humiliating treatment of the Maharani caused deep resentment among the people of the Punjab Even the Muslim ruler of Afghanistan, Amir Dost Muhammad, protested to the British, saying that such treatment is objectionable to all creeds." Meanwhile, Lieutenant Herbert Edwardes, the Resident's Assistant at Bannu, having heard of the Multan revolt, began raising levies from among the Pathan mercenaries, and after summoning Van Cortlandt, the local Lahore commander, marched on Multan and called upon the rebels to submit. Although the British Resident approved of Edwardes' conduct, Lord Dalhousie was furious at the audacity of a "subaltern of ficer" to invest Multan without any authority and offer terms to Mul Raj. He was severely reprimanded and ordered not to extend his operations any further. However, Edwardes was not discouraged and ignoring these orders, he crossed the Indus on 14 June; four days later, he inflicted a crushing defeat on Mul Raj's forces at Kineri. Edwarde's action turned Sikh national sentiment in favor of Mul Raj and there was restiveness among the troops. British forces began to be moved towards the frontier. The Lahore garrison was reinforced; likewise more regiments reached Ambala and Firozpur. By June 1848, an army had been assembled at the frontier — 11,740 men in the Bari Doab, 9,430 in the Jalandhar Doab; in all 21,170 men ready to go into action against Multan to quell what was no more than a local rising. Meanwhile, Captain James Abbott, the Resident's assistant at Hazara, suspecting that Sardar Chatar Singh Atarivala, the governor of the province, had been hatching a conspiracy to lead a general Sikh uprising against the British, charged him with treason and cut off all communication with him and marched against him the Muslim peasantry and tribal mercenaries. Captain Nicholson who conducted an enquiry into Abbott's allegations, exonerated Chatar Singh of the charge of treason, but offered him terms which amounted to his virtual dismissal and the confiscation of his jagirs. Chatar Singh rejected these. Abbott's treatment of Chatar Singh, a chief of eminence and position since Ranjit Singh's time and whose daughter was betrothed to the young Maharaja Duleep Singh, was humiliating. Chatar Singh's son Raja Sher Singh, who had steadfastly fought on the side of Herbert Edwardes against Diwan Mul Raj, was greatly exercised, and he joined hands with the Diwan's force on 14 September 1848. Raja Sher Singh made a passionate appeal to his countrymen warning them of the fate that awaited the Punjab and inviting them to join his standard in a final bid to preserve their freedom. Many old soldiers of the Khalsa army responded to the call and left their homes to rally round Diwan Mul Raj, Raja Sher Singh and Chatar Singh. Lord Dalhousie received the news of Sher Singh's action with unconcealed pleasure because it had brought matters to the crisis that he had for months been awaiting. At a public banquet on 5 October 1848 at Barrackpore (Calcutta), he announced: "Unwarned by precedents, uninfluenced by example, the Sikh nation has called for war, and, on my words, Sirs, they shall have it with a vengeance....We are now not on the eve but in the midst of war with the Sikh nation and the kingdom of the Punjab....I have drawn the sword, and have thrown away the scabbard, both in relation to the war immediately before us, and to the stern policy which that war must precede and establish." The Resident at Lahore found this position legally indefensible and practically untenable. He and his staff were there to superintend and aid the administration of the Sikh State and to look after the interests of the ruler, Maharaja Duleep Singh, during the period of his minority. The Lahore Darbar and the Maharaja had supported the Resident in all his efforts to deal with the situation in Multan and Hazara. Still the British armies were marched without an open declaration of war towards the Punjab. Lord Hugh Gough, the commander-in-chief, left his headquarters at Shimla towards the end of October and a huge army was assembled at Firozpur in the beginning of November. The army consisted of four columns. Lord Gough personally commanded 22 infantry divisions (14,419 men), a cavalry division (3,369 horse) and an artillery division with 66 guns, including ten 18-pounder batteries and six 8-inch howitzers drawn by elephants. In addition, there were 6 troops of horse artillery and 3 light and 2 heavy field batteries. Its total strength amounted to 24,404 men (6,396 Europeans). At Lahore, General Wheeler's Occupation Force of 10,000 men held firmly the capital of the Sikhs. In front of the citadel of Multan was the 1st Infantry Division under Major General Whish. The arrival of the Bombay column under Brigadier-General Henry Dundas had augmented its strength to over 21,000 men of all arms. In addition 5,300 men of the Lahore infantry were under British control at Multan. This brought the total regular force at the disposal of Major General Whish at Multan to 26,300 men. Besides, there were irregular Muslim levies and mercenaries raised by the British to fight the Sikhs. Taken in all these and other troops at Hazara, Peshawar, Bannu, Gobindgarh, Jalandhar and Hoshiarpur added up to the total of 1,04,666 men — 61,366 of regular British army, 5,300 of the Lahore army and 38,000 irregular troops; 13,524 cavalry, 123 field and 22 heavy guns, all deployed at various points in the Punjab. The numerical strength of the Sikhs was comparatively much smaller. Lord Cough's dispatches enumerate the Sikh force at Ramnagar and Chillianvala between 30,000 and 40,000 men and at Gujrat 60,000 men and 60 guns, which figures are highly exaggerated by at least Six times the real Sikh forces. The powerful Khalsa army of Ranjit Singh was broken up after its capitulation at Sabhraon in 1849. Its soldiers had been disbanded by the British, its generals discharged or won over, and its jagirdan force reduced to starvation. A skeleton army of 25 battalions (20,000 men) and 12,000 horse permitted to the State under the treaty of March 1846 was a shadow force under British control and dispersed to far-flung districts for garrison duty- Lahore had a garrison strength of 6,500 men, Peshawar of 3,000 men, Gobindgarh Fort 2,000 men, Hazara 3,000 men, Banner and Tonk 1,300 men, Attock 700 men, and Kohat 500 men. The remaining 3,000 men of the entire force were at numerous small posts throughout the Punjab. The contingents of the Lahore army which joined the rebels were those of I Sahara Peshawar, Tonk and Bannu, Kohat, and Attock—9,400 men, inclusive of the force of Shem Singh at Multan (900 infantry and 3,400 horse) . Allowing that 3,000 men stationed at various isolated places throughout the Punjab could get through and join the rebels in the north, the regular Sikh force could scarcely have exceeded 13,000 men and 9,000 horse. Disbanded Sikh soldiers and the freelance who flocked round the banner did not exceed 10,000 men. The disbanded soldiery merely augmented the numerical strength of the Khalsa; it had few generals and fewer arms and no means of procurement of arms and supplies. The total strength thus could not have been more than 23,000 men and 12,000 horse. Lord Gough crossed the Sutlej on 9 November and reached Lahore on 13 November. Moving rapidly into the Rachna Doab, he arrived at Ramnagar on 22 November. Sher Singh's entire force was on the right bank of the River Chenab. Brigadier-General Campbell with the 3rd Infantry Division (8,171 men) was ordered to move out to disperse the Sikh force in the vicinity of Ramnagar; Brigadier-General Cureton in command of the cavalry accompanied Campbell's force. On arrival at Ramnagar, Campbell found the Sikh force on the opposite side of the river. Cureton had numerous cavalry but no guns; he ordered the horse artillery under Colonel Lane to overtake the withdrawing Sikh troops through the sandy riverbed, but met with disaster. The Sikh artillery on the opposite bank opened up with disastrous effect, and Lane hastily withdrew the horse artillery leaving behind a heavy gun and two ammunition wagons, which the Sikhs captured. Suddenly, a column of the Sikh cavalry crossed the river under cover of artillery. The commander of the 14th Light Dragoons who led a squardon in support of Lane's horse artillery was shot dead. The charge failed and the British lost 90 officers and men including Brigadier-General Cureton and Lieutenant-Colonel Havelock, and 140 horse. The action at Ramnagar was a victory for the Sikhs. Lord Dalhousie blamed both Campbell and Gough for the Assad affair" from which at here was no objective to be gained." Gough, on the other hand, claimed it as a victory. The enemy," he announced in a General Order, was signally overthrown on every occasion, and only saved from utter annihilation by their flight to the cover of their guns on the opposite bank." For about a week after the British reverse, the two armies faced each other across the river. Lord Cough waited impatiently for the heavy guns o arrive. On 30 November, he detached a force under Major-General Thackwell across the river to take the Sikh army in the flank; another brigade of infantry under Brigadier Godby was ordered to ford the river 10 km from Ramnagar to support Thackwell's force. Across the river, at the principal ford 3 km from Ramnagar, Sher Singh's entire force, now risen to 12,000 men and 28 guns, lay strongly entrenched. Thackwell's force moved about 30 km up the river to Wazirabad and made the crossing, while Godby's brigade had crossed the river 25 km below. At midday on 3 December Thackwell arrived at Sadullapur barely 6 km from the Sikh encampment. The Sikhs realized the imminent danger to their flanks and rear. The heavy Sikh artillery opened fire at Thackwell's position, while the Sikh cavalry barred the passage of Godby's force which failed to join up with his troops. At dusk, the entire Sikh army crossed over to the left bank of the river. Sher Singh's action nullified the British maneuver; it also made it possible for Chatar Singh's force to join him. The British General claimed a victory without a battle. He reported a meagre loss of 4 men at Sadullapur, and claimed that the army under his command had upheld the tradition of valor. The Sikhs, he reported, were in full retreat, leaving behind some 60 boats which had been captured. In British military and political circles in England, Lord Gough was severely castigated for lack of drive and initiative. Lord Dalhousie openly charged him with incompetency and blamed him for incomplete actions and enormous losses. Under the shadow of these adverse strictures, Lord Gough fought the battle of Chillianwala on 13 January 1849. The Sikh army 12,000 strong was drawn in battle array in the dense jungle in front, their heavy guns bearing upon Chillianwala, on the River Jehlum. British preparations for encampment were rudely interrupted by sharp Sikh artillery fire. Lord Cough hesitated, but instantly drew up the order of the battle. In the centre were placed heavy 18-pounders and 8-inch howitzers; Major-General Gilbert's 2nd Infantry Division (5,248 men) was placed on the right, flanked by Brigadier Pope's 2nd Cavalry Brigade and 14th Light Dragoons and horse artillery. To the left was Brigadier-General Campbell's 3rd Infantry Division (8,171 men) flanked by White's 1st Cavalry Brigade and 3 troops of horse artillery. The British guns started firing upon the Sikh centre. The density of the jungle made it impossible to preserve order and formation and the British brigades and regiments got separated from one another. The ground proved unsuitable for cavalry action, and the artillery failed to provide cover. Sikhs fought with determination and their artillery took a heavy toll. The British infantrymen were mowed down by fire from Sikh musketry, and the successive onslaughts of the Sikh ghorcharas broke the British cavalry line. While Campbell's charge failed to dislodge the Sikhs, the Khalsa horsemen swept the field like lightning raising vociferous Khalsa war cries. In another direction, Brigadier Pennycuick's brigade moving in double time into the jungle, was routed by Sikh artillery. The brigade turned back to flee from the destructive fire of shot and shell leaving behind nearly half a regiment which faced total destruction. The most serious disaster befell Gilbert's division which halted in utter bewilderment when a large body of Sikhs surrounded the 2nd Infantry brigade. Gilbert's brigade had neither the cover of guns nor the support of cavalry. In the hand to hand fight, the brigade was repulsed and driven back with heavy loss. The battle lasted over three hours when Lord Gough ordered the whole army to retreat. British casualties in the action amounted to 2,446 men and 132 officers killed with four guns lost. The British Commander-in-chief claimed a victory, which claim the governor-general scornfully dubbed as "perhaps poetical." "We have gained a victory," he observed ruefully, "like that of the ancients; it is such a one that 'another such would ruin us.' " There was an outburst of popular indignation in England and Gough was squarely blamed for the defeat of the British. Military experts at home described him as a Superannuated general who could not mount his horse without assistance." It was decided to retire Lord Gough and replace him by Sir Charles Napier. In the meantime, however, Multan fell and Diwan Mul Raj surrendered to Major-General Whish on 22 January 1849. Lord Gough repaired his reputation in the battle of Gujrat fought on 21 February 1849. The Sikh army had regrouped on the banks of the Jehlum. On 15 February, it arrived at Gujrat where Chatar Singh's force and an Afghan contingent of 3,000 horse under Akram Khan encircled the town. On 13 February, Major-General Whish's 1st Division (13,400 men and 30 pieces of heavy artillery joined the British force. The Bombay column (12,100 men and 3,000 cavalry) joined a few days later. Thus assured of an overwhelming superiority of men and heavy artillery, Lord Gough ordered the entire force forward and reaching a few days later Shadival, a village 8 km from Gujrat, he found himself face to face with the Sikhs. The battle of Gujrat must be reckoned as one of the most notable in the annals of British warfare in India. Never, perhaps, the British had amassed so many guns and men in any single battle. The British army now consisted of 56,636 men four infantry divisions, 11,569 horse, 96 field-guns, and 67 siege-guns including ten 18-pounders and six 8-inch howitzers drawn by elephants. For this obvious reason the battle of Gujrat has often been described as "the battle of guns. On the morning of 21 February, the whole British army advanced with the precision of a parade movement. The Sikh guns opened fire, thus disclosing their positions and range. The British General brought the three divisions to a sudden halt and ordered the whole line of artillery to fire. The sustained cannonade of 100 guns, the fire of 18-pounders and 8-inch howitzers, which continued for two hours blunted Sikh artillery. When the British guns had spent up their fury, their infantry line advanced rapidly. The Sikh infantry positions were Captured, and the Sikhs driven out of cover. The battle was over within a few hours. The advance of the whole British line completely overwhelmed the Sikhs and they fled the field in confusion. Their loss was estimated between 3,000 and 5,000 men and 53 guns the British casualties were 96 killed and 700 wounded. "The Sikhs," commented Lord Dalhousie, "displayed the skill, courage and activity which belong to their race. " With the decisive British victory at Gujrat the hostilities ended on 11 March 1849. Sher Singh and Chatar Singh formally surrendered their swords to Major-General Gilbert near Rawalpindi. They were followed on the 14th by the whole Sikh army. "Today is Ranjit Singh dead," sighed the soldiers as they kissed their swords and laid them down on the ever-enlarging heap of steel. Lord Dalhousie proclaimed annexation of the Punjab on 29 March 1849. His foreign secretary, Henry Meirs Elliot, arrived at Lahore to obtain the signatures of the members of the Council of Regency and of the minor king, Maharaja Duleep Singh. A darbar was held in the Lahore Fort and, with the British troops lined up on his right and his helpless sardars on his left, the young Duleep Singh affixed his signatures to the document which deprived him of his crown and kingdom. 1813 5943 2006-06-13T02:42:45Z AyyoubW 78 ਇਸ ਗੋਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਚੰਦੜ ਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਤੂਰ ਰਾਜਪੂਤ ਹਨ। ਪਾਂਡੂ ਬੰਸ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਵੀਲਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਚੰਦੜ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਸੰਨ 1193 ਵਿਚ ਇਹ ਰਾਜਪੂਤਾਨੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਆਏ। ਕੁਝ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿਥੇ ਕਿ ਉੱਚ ਸ਼ਰੀਫ ਦੇ ਪੀਰ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਾਇਆ। ਉਥੋਂ ਉਠ ਕੇ ਇਹ ਰਾਵੀ ਤੇ ਚਨਾਬ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਲ ਵਧਦੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਚੰਦੜਾਂ ਦੀਆਂ ਖਰਲਾਂ ਤੇ ਸਿਆਲਾਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਲੜਾਈਆਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ। ਚੰਦੜ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਚਲੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਨ ਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਵੀ ਸਨ। إس گوت دا مَوْڈھي چندڑ ہي ســـي۔ إه تُور راجپُوت ہن۔ پاندهو بنْش دے راجا رَوِيلان دے پُتَّر دا ناں چندڑا سي۔ مُهند گوري دے حملے شمَيْں سں ١١٩٣ وچ إہ ر١جپُوت تَوں پنجاب ولّ چلے گَئے جِتھے کِ أُچّ شريف دے پير شير شاہ نے إنھاں نُوں مسلمان بنائا۔ أُتھَوں اُٹھ کے إہ راوي تے چناب دے کنڈھئاں دے نالءنال لاہَوڑ تے سِئالکيٹ ول ودھـدے چلے گۓ۔ آرنبھ وِچ چندڑاں ديئاں کھرلاں تے سِئالاں نال کُجھ لڑائيئَاں وي ہوئيئَاں۔ چنـدڑ اڰے ودھـدے چلے گئے انھاں نوں کَوئي ہَوک نہيں سکِئا۔ اِس کبيلے دے لَوک گِنتي وچ وي کافي سن تے تاکتوَر وي سن۔ ਕੁਝ ਚੰਦੜ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਕੇ ਆਬਾਦ ਹੋਏ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਚ ਆਕੇ ਮੁਦਕੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਮੋੜ੍ਹੀਗਡ ਕੇ ਚੰਦੜ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ। ਕੁਝ ਚੰਦੜ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਨਕੋਦਰ ਖੇਤਰ ਵਲ ਚਲੇ ਗਏ। ਬਹੁਤ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਲ ਚਲੇ ਗਏ। ਚਨਾਬ ਤੇ ਰਾਵੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਪਿੰਡ ਆਬਾਦ ਕੀਤੇ। ਚੰਦੜ ਸੰਗਰੂਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਸਾਂਦਲਬਾਰ ਵਿਚ ਚੰਦੜਾਂ ਦੇ 9 ਕਬੀਲੇ; ਰਾਜੋਕੇ, ਕਾਮੋਕੇ, ਮਾਹਣੀਕੇ, ਬਲਨਕੇ, ਪਾਜੀਕੇ, ਦਿਉਕੇ, ਮਾਜੋਕੇ, ਜੱਪੇ ਤੇ ਲੂਣ ਆਦਿ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਪਿੰਡ ਚੰਦੜ, ਰਾਜਿਆਣੇ, ਢਾਬਾਂ, ਅਵਾਣ ਵਾਲੇ ਆਦਿ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਸਿਆਲਕੋਟ, ਬਹਾਵਲਪੁਰ, ਲਾਹੌਰ, ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ, ਜਿਹਲਮ, ਸ਼ਾਹਪੁਰ, ਮੁਲਤਾਨ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਸਨ। ਝੰਗ ਤੇ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਝੰਗ ਵਿਚ ਰਾਜਪੂਤ ਚੰਦੜ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਨ। ਚੰਦੜ ਚੰਗੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਸਨ। ਪਸ਼ੂਆ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਚੋਰੀਆਂ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਣਖੀ ਤੇ ਲੜਾਕੂ ਸਨ। ਸਹਿਬਾਂ ਦਾ ਮੰਗਣਾ ਇਕ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਤਾਹਿਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਿਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਚੰਦੜਾਂ ਨੇ ਹੀ ਜੰਡ ਹੇਠ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਹੀ ਸੀ। ਚੰਦੜ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਚੰਦੜ ਜੱਟ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਚੰਦੜ ਪੀਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮੁਦਕੀ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਪਿੰਡ ਚੰਦਰ ਵਿਖੇ 13 ਭਾਦੋਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਚੰਦੜ ਮੁਦਕੀ ਤੋਂ ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਚੰਦੜ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਦੂਰੋਂ ਦੂਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। 1881 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿਚ 26,404 ਚੰਦੜਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਜੱਟ ਲਿਖਵਾਇਆ ਸੀ ਤੇ 17,7746 ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜਪੂਤ ਲਿਖਵਾਇਆ ਸੀ। ਜੱਟ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣੇ ਤੇ ਰਾਜਪੂਤ ਚੌਧਰ ਦੀ ਖਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣੇ। ਜੱਟਾਂ ਤੇ ਰਾਜਪੂਤਾ ਦੇ ਗੋਤ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਹਨ ਤੇ ਖੂਨ ਵੀ ਇਕ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਆਰੀਏ ਹੀ ਹਨ। ਤੂਰ ਰਾਜਪੂਤ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਜੱਟ ਵੀ ਹਨ। ਤੂਰਾਂ ਦੇ ਉਪਗੋਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਚੰਦੜ ਵੀ ਉਪਗੋਤ ਹੀ ਹੈ। ਕਈ ਰਾਜਪੂਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਛੜੀਆ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਚੰਦੜ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਉਘਾ ਤੇ ਛੋਟਾ ਗੋਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਜੱਟ ਭੱਟੀਆਂ, ਪਰਮਾਰਾ, ਚੌਹਾਣਾਂ ਤੇ ਤੰਵਰ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹਨ। ਚੰਦੜ, ਖੋਸੇ, ਸੀੜੇ, ਗਰਚੇ, ਨੈਨ, ਕੰਧੋਲੇ ਤੇ ਢੰਡੇ ਆਦਿ ਜੱਟ ਤੂਰ ਬੰਸੀ ਹਨ। ਇਹ ਸੱਤੇ ਹੀ ਤੂਰਾਂ ਦੇ ਸਾਖਾ ਗੋਤ ਹਨ। ਤੰਵਰ ਰਾਜਪੂਤ ਬਹੁਤੇ ਰਾਜਸਤਾਨ ਦੇ ਜੈਪੁਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹਨ। ਤੰਵਰ ਜੱਟ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤਕ ਆਬਾਦ ਹਨ। ਤੰਵਰਾਂ ਦੇ ਉਪਗੋਤ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹਨ। [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਹਾਸ]] [[en:Chadhar]] 1814 5847 2006-05-19T07:56:58Z Abulfazl 118 #REDIRECT[[ਚਧੜ]] 1816 5859 2006-05-20T22:22:09Z Sukh 20 [[ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ]] moved to [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ ਕੀ ਹੌ ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ ਇਸ ਲਿਪਿ ਦਾਨਾ ਹੌ ਜੋ ਸਾਰੈ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੂ ਲਿਖਨ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ. 1818 5860 2006-05-20T22:22:09Z Sukh 20 [[ਗੁ਼ਰਮੁਖੀ]] moved to [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] #REDIRECT [[ਗੁਰਮੁਖੀ]] 1821 5897 2006-05-28T13:12:56Z 59.144.253.53 '''ਪਾਸ਼''' [9ਸਤੰਬਰ1950 - 23ਮਾਰਚ1988] ਸਾਹਿਤਿਕ ਨਾਮ ਸੀ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ , ਪਾਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਨਮ ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਸਲੇਮ ਜ਼ਿਲਾ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਮੇਜ਼ਰ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਪਾਸ਼ ,ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੱਲੜ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਲੱਗਿਆ । ਉਸਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ,ਪੰਜ਼ਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ,ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ,ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ [[ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਅੰਦੋਲਨ]] ਨਾਂ ਦਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ । 1970ਵਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ,ਪੰਜ਼ਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਜੁਝਾਰੂ ਯੁੱਗ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ''ਲੋਹ-ਕਥਾ'' 1970 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ,ਉਸ ਵੇਲੇ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਉਮਰ ਅਜੇ 20 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਉਕਸਾਊ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਰੱਖਣ ਕਰਕੇ,ਪਾਸ਼ ਝੂਠੇ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆ । ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ 2 ਸਾਲ ਜੇਲ ਕੱਟਣੀ ਪਈ । ਬਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ,ਉਹ ਪੰਜ਼ਾਬ ਦੀਆਂ ਮਾਓਵਾਦੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ '' ਸਿਆੜ'' ਨਾਮੀ ਪਰਚੇ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ । ਪਾਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ,ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਈ । 1985 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਪਾਸ਼ ਨੂੰ 1 ਸਾਲ ਦੀ ਫੈੱਲੋਸ਼ਿੱਪ ਦਿੱਤੀ । ਪਾਸ਼ ਨੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਫੀ ਫੇਰੀਆਂ ਲਾਈਆਂ,1986 ਵਿੱਚ ਉਹ USA ਦੀ ਫੇਰੀ ਸੀ । ਇੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ ''ਐਂਟੀ47ਫਰੰਟ'' ਨਾਮੀ ਪਰਚਾ ਕੱਢਿਆ । ਇਸ ਪਰਚੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1980ਵਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਦੀ ,ਅਲੱਗ ਸਿੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ । ਜਿਸ ਕਾਰਨ 23ਮਾਰਚ1988 ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਾਲ 23ਮਾਰਚ1988 ਹੀ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ,ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ਵੀ ਹੈ । ਇੰਨਾ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ,ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੇਲੇ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । [[en:Pash]] == ਸਾਹਿਤਿਕ ਸਫ਼ਰ == *ਲੋਹ ਕਥਾ (1970), *ਉਡੱਦੇ ਬਾਜ਼ਾਂ ਮਗਰ (1973), *ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ (1978), ਅਤੇ *ਖਿਲਰੇ ਹੋਏ ਵਰਕੇ (1989) ==ਬਾਹਰੀ ਸਬੰਧ== * [http://www.paash.net|More ਪਾਸ਼ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ] 1822 5888 2006-05-28T12:42:00Z Jasdeep 121 1824 5919 2006-06-06T00:23:06Z 132.181.7.1 [[Image:Christ Carrying the Cross 1580.jpg|thumb|right|400px|]] '''ਈਸਾ ਮਸੀਹ''' (Īsā Masīh) ---- *[[ਈਸਾਈ ਦੀਨ]] *[[ਬਾਈਬਲ]] *[[ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ ]] *[[ਗਿਰਜਾ]] *[[ਈਸਾਈ]] [[en:Jesus Christ]] [[af:Jesus Christus]] [[ang:Iesus Crist]] [[ar:مسيح]] [[be:Езус Хрыстус]] [[bg:Исус Христос]] [[bn:যীশূ]] [[bs:Isus]] [[zh-yue:耶穌]] [[ca:Jesús de Natzaret]] [[cs:Ježíš Kristus]] [[cv:Иисус Христос]] [[cy:Iesu Grist]] [[da:Jesus fra Nazaret]] [[pdc:Yeesus Grischdus]] [[de:Jesus von Nazaret]] [[el:Ιησούς Χριστός]] [[eo:Jesuo Kristo]] [[es:Jesús de Nazaret]] [[et:Jeesus]] [[fi:Jeesus]] [[fj:Jisu Karisito]] [[fr:Jésus de Nazareth]] [[ga:Íosa Críost]] [[gd:Iosa Chrìosd]] [[he:ישו]] [[hi:ईसा मसीह]] [[hr:Isus]] [[hu:Jézus]] [[ia:Jesus Christo]] [[id:Yesus Kristus]] [[ilo:Jesus]] [[is:Jesús]] [[it:Gesù]] [[ja:イエス・キリスト]] [[ka:ქრისტე]] [[kk:Иса]] [[kn:ಯೇಸು ಕ್ರಿಸ್ತ]] [[ko:예수 그리스도]] [[ku:Îsa]] [[kw:Yesu Krist]] [[la:Iesus Christus]] [[lb:Jesus vun Nazaret]] [[li:Zjezus Christus]] [[lt:Jėzus Kristus]] [[lv:Jēzus Kristus]] [[mi:Ihu Karaiti]] [[mk:Исус Христос]] [[ml:യേശു ക്രിസ്തു]] [[ms:Yesus Kristus]] [[nl:Jezus Christus]] [[nn:Jesus]] [[no:Jesus Kristus]] [[nrm:Jésus-Chrît]] [[pl:Jezus Chrystus]] [[pt:Jesus]] [[rm:Gesu da Nazaret]] [[ro:Isus din Nazaret]] [[ru:Иисус Христос]] [[scn:Gesù Cristu]] [[sh:Isus]] [[simple:Jesus]] [[sk:Ježiš Kristus]] [[sl:Jezus Kristus]] [[sm:Iesu Keriso]] [[sq:Jezusi]] [[sr:Исус Христос]] [[sv:Jesus]] [[sw:Yesu]] [[ta:இயேசு கிறிஸ்து]] [[tg:Исо]] [[th:พระเยซู]] [[tl:Hesus]] [[tpi:Jisas]] [[tr:İsa]] [[tt:Ğaysa]] [[ug:ظةيسا]] [[uk:Ісус Христос]] [[uz:Iso Masih]] [[vi:Giê-xu]] [[yi:ישו]] [[zh:耶稣]] 1825 5918 2006-06-06T00:22:30Z 132.181.7.1 [[Image:Latin Cross.svg|right|400px|]] [[Image:Deesis.jpg|right|200px|]] '''ਈਸਾਈ ਦੀਨ''' (Īsāī Dīn) *[[ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] *[[ਬਾਈਬਲ]] *[[ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ ]] *[[ਗਿਰਜਾ]] *[[ਈਸਾਈ]] [[en:Christianity]] [[af:Christendom]] [[ar:مسيحية]] [[an:Cristianismo]] [[frp:Cristianismo]] [[zh-min-nan:Ki-tok-kàu]] [[ba:Христианство]] [[be:Хрысьціянства]] [[bs:Kršćanstvo]] [[br:Kristeniezh]] [[bg:Християнство]] [[ca:Cristianisme]] [[cs:Křesťanství]] [[co:Cristianisimu]] [[cv:Христианлӑх]] [[cy:Cristnogaeth]] [[da:Kristendom]] [[de:Christentum]] [[dv:މަސީހީދީން]] [[et:Kristlus]] [[el:Χριστιανισμός]] [[es:Cristianismo]] [[eo:Kristanismo]] [[eu:Kristautasun]] [[fo:Kristindómur]] [[fr:Christianisme]] [[fur:Cristianesim]] [[ga:Críostaíocht]] [[gl:Cristianismo]] [[ko:기독교]] [[hi:ईसाई धर्म]] [[hr:Kršćanstvo]] [[io:Kristanismo]] [[ilo:Cristianidad]] [[id:Kristen]] [[ia:Christianismo]] [[os:Чырыстон дин]] [[zu:Ubukrestu]] [[is:Kristni]] [[it:Cristianesimo]] [[he:נצרות]] [[jv:Kristen]] [[ka:ქრისტიანობა]] [[kk:Христиандық]] [[kw:Kristoneth]] [[sw:Ukristo]] [[ht:Krisyanism]] [[la:Religio Christiana]] [[lv:Kristietība]] [[lb:Chrëschtentum]] [[lt:Krikščionybė]] [[li:Christendom]] [[ln:Boklísto]] [[jbo:xi'ojda]] [[hu:Kereszténység]] [[mk:Христијанство]] [[ml:ക്രിസ്തുമതം]] [[mt:Kristjaneżmu]] [[mi:Whakapono Karaitiana]] [[ms:Kristian]] [[mo:Крештинизм]] [[nl:Christendom]] [[nds-nl:Kristendom]] [[ja:キリスト教]] [[no:Kristendom]] [[nn:Kristendommen]] [[nrm:Chrêtchienneté]] [[oc:Cristianisme]] [[ug:خرعستعظان دعنع]] [[ps:عيسويت]] [[nds:Christendom]] [[pl:Chrześcijaństwo]] [[pt:Cristianismo]] [[ro:Creştinism]] [[ru:Христианство]] [[sco:Christianity]] [[scn:Cristianèsimu]] [[simple:Christianity]] [[sk:Kresťanstvo]] [[sl:Krščanstvo]] [[sr:Хришћанство]] [[sh:Hrišćanstvo]] [[fi:Kristinusko]] [[sv:Kristendom]] [[tg:Дини Насронӣ]] [[tl:Kristyanismo]] [[tt:Xristianlıq]] [[th:คริสต์ศาสนา]] [[vi:Kitô giáo]] [[tpi:Kristen]] [[tr:Hristiyan]] [[uk:Християнство]] [[uz:Masihiylik]] [[wa:Crustinnisse]] [[vls:Christndom]] [[zh:基督教]] 1826 5946 2006-06-19T19:21:19Z Escarbot 127 robot Adding: ang, az, hy, ka, sq, th, to, yi Modifying: nl, sl, ug, vi [[Image:Gbible.jpg|thumbnail|400px|right|]] '''ਬਾਈਬਲ''' (Bāībal) ---- *[[ਈਸਾਈ ਦੀਨ]] *[[ਬਾਈਬਲ]] *[[ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ ]] *[[ਗਿਰਜਾ]] *[[ਈਸਾਈ]] [[pdc:Biwwel]] [[nrm:Bibl'ye]] [[pap:Bijbel]] [[af:Bybel]] [[ang:Nīwu Gecȳþnes]] [[ar:الكتاب المقدس]] [[ast:Biblia]] [[az:Müqəddəs Kitab]] [[ba:Библия]] [[bg:Библия]] [[bn:বাইবেল]] [[br:Bibl]] [[bs:Biblija]] [[ca:Bíblia]] [[cs:Bible]] [[cv:Библи]] [[cy:Y Beibl]] [[da:Bibelen]] [[de:Bibel]] [[el:Αγία Γραφή]] [[en:Bible]] [[eo:Biblio]] [[es:Biblia]] [[et:Piibel]] [[eu:Biblia]] [[fa:انجیل]] [[fi:Raamattu]] [[fj:Ai Vola Tabu]] [[fr:Bible]] [[gl:Biblia]] [[ha:Baibûl]] [[he:תנ"ך]] [[hi:बाइबिल]] [[ho:Baibel]] [[hr:Biblija]] [[ht:Bib]] [[hu:Biblia]] [[hy:Աստվածաշունչ]] [[hz:Ombeibela]] [[ia:Biblia]] [[id:Alkitab]] [[ilo:Biblia]] [[io:Biblo]] [[is:Biblían]] [[it:Bibbia]] [[ja:聖書]] [[ka:ბიბლია]] [[kg:Biblia]] [[kk:Таурат және Інжіл]] [[ko:성서]] [[ku:Încîl]] [[kw:Bibel]] [[la:Biblia]] [[lad:Biblia]] [[lb:Bibel]] [[lg:Baibuli]] [[li:Biebel]] [[ln:Biblíya]] [[lt:Biblija]] [[mk:Библија]] [[ml:ബൈബിള്‍]] [[mn:Библи Cудар]] [[ms:Bible]] [[mt:Bibbja]] [[na:Bibel]] [[nds:Bibel]] [[ng:Ombimbeli]] [[nl:Bijbel (christendom)]] [[nn:Bibelen]] [[no:Bibelen]] [[om:Kitaaba]] [[pl:Biblia]] [[pt:Bíblia]] [[rn:Bibiliya]] [[ro:Biblia]] [[ru:Библия]] [[rw:Bibiliya]] [[scn:Bibbia cristiana]] [[sg:Bible]] [[sh:Biblija]] [[simple:Bible]] [[sk:Biblia]] [[sl:Sveto pismo]] [[sm:Ole Tusipala]] [[sq:Bibla]] [[sr:Свето Писмо]] [[st:Bibele]] [[su:Alkitab]] [[sv:Bibeln]] [[tg:Таврот ва Инҷил]] [[th:คัมภีร์ไบเบิล]] [[tl:Biblia]] [[to:Tohitapú]] [[tpi:Baibel]] [[tr:Kitab-ı Mukaddes]] [[tt:İzge yazu]] [[tw:Bible]] [[ug:ئىنجىل]] [[uk:Біблія]] [[uz:Muqaddas Kitob]] [[vi:Kinh Thánh]] [[wo:Biibël]] [[yi:תנ"ך]] [[yo:Bíbélì Mimọ]] [[zh:聖經]] [[zh-min-nan:Sèng-keng]] [[zu:IBhayibheli]] 1827 5925 2006-06-06T00:30:40Z 132.181.7.1 [[Image:Église Collégiale Sainte Marthe (Tarascon).jpg|right|400px]] '''ਗਿਰਜਾ''' (girjā) ---- *[[ਈਸਾਈ ਦੀਨ]] *[[ਬਾਈਬਲ]] *[[ਸੱਚ ਈਸਾ ਮਸੀ ਗਿਰਜਾ ਘਰ ]] *[[ਗਿਰਜਾ]] *[[ਈਸਾਈ]] [[en:Church]] [[bg:Църква]] [[cs:Kostel]] [[cy:Eglwys]] [[da:Kirke (bygning)]] [[de:Kirchengebäude]] [[et:Kirik (pühakoda)]] [[es:Iglesia]] [[eo:Eklezio]] [[fr:Église (édifice)]] [[id:Gereja]] [[it:Chiesa]] [[he:כנסייה]] [[hu:Egyház]] [[ko:교회]] [[la:Ecclesia]] [[lt:Bažnyčia]] [[nl:Kerk]] [[ne:गिर्जाघर]] [[nds:Kark]] [[nrm:Égllise]] [[ja:教会]] [[no:Kirke]] [[nn:Kyrkje]] [[pl:Kościół]] [[pt:Igreja]] [[sco:Kirk]] [[simple:Church]] [[sq:Kisha]] [[sv:Kyrka]] [[tr:Kilise]] [[ug:چېركاۋ]] [[zh:教堂]] 1829 5929 2006-06-06T14:18:51Z Sukh 20 [[Panj pare]] moved to [[ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ]]: Not sure of the Shahmukhi; please don't use Latin titles #REDIRECT [[ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ]] 1830 5934 2006-06-06T14:28:43Z Sukh 20 +ਲਿੰਕ ਗੁਰਮੁਖੀ: [[:pa:{{{1}}}|{{{1}}}]] <noinclude> Use this to specify the Gurmukhi transliteration of a Shahmukhi article. ==See Also== [[:ਨਮੂਨਾ:ਸ਼ਾਹਮੁਖੀਲਿੰਕ|ਨਮੂਨਾ:ਸ਼ਾਹਮੁਖੀਲਿੰਕ]] </noinclude> 1831 5933 2006-06-06T14:28:14Z Sukh 20 +ਲਿੰਕ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ: [[:pa:{{{1}}}|{{{1}}}]] <noinclude> Use this to specify the Shahmukhi transliteration of a Gurmukhi article. ==See Also== [[:ਨਮੂਨਾ:ਗੁਰਮੁਖੀਲਿੰਕ|ਨਮੂਨਾ:ਗੁਰਮੁਖੀਲਿੰਕ]] </noinclude> 1832 5937 2006-06-06T14:30:34Z Sukh 20 [[ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] moved to [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ]] #REDIRECT [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ]] 1833 5939 2006-06-06T14:33:51Z Sukh 20 +add Gurmukhi link پنجاب دےدو مڪھ لوك ناچ ہن ,گدھّا تے.بھنگڙا.بھنگڙاگبھرواں دا ,اتے گدّھا مٹاراں تر پھسلاں دي كٹائي ہوں دي خوشي وچ قصاناں ولّوں آپني خشي دے پرگٹاوے وجوں كيتاجاندا سي.پر سميں دے بدلن نال اہ ہں پنڈھاں وچ کافي گھٹّ گا ہے.اجّ کلھّ اہ زادا تر ودالاں داں سماگماں تے, واوھاں اتےہور خوشي داں موكاں تےپاۓا خانداہے. {{ਨਮੂਨਾ:ਗੁਰਮੁਖੀਲਿੰਕ|ਭੰਗੜਾ}} 1835 5951 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default /** CSS placed here will be applied to all skins */ 1836 5954 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default Account created 1837 5955 2006-07-01T19:03:42Z MediaWiki default The user account for $1 has been created. 1838 5962 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Redirecting to [[$1]] 1839 5963 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default The text of '''your edits''' to '''$1''' is shown below: 1840 5964 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default The source of '''$1''' is shown below: 1841 5967 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default b 1842 5968 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Undelete failed; someone else may have undeleted the page first. 1843 5970 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default | 1844 5971 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Clear watchlist 1845 5974 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default You need to $1 to confirm your email address. 1846 5978 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default (Link to this page as [[$1]]) 1847 5979 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default '''Warning:''' You are editing a page which is used to provide interface text for the software. Changes to this page will affect the appearance of the user interface for other users. 1848 5980 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default ਬਦਲੋ 1849 5983 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Export 1850 5986 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Invalid subscription feed type. 1851 5987 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default A file of this name has been previously uploaded and subsequently deleted. You should check the $1 before proceeding to upload it again. 1852 5989 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Group: 1853 5990 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default (all) 1854 5991 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Bots 1855 5992 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Bot 1856 5993 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Bureaucrats 1857 5994 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Bureaucrat 1858 5995 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Stewards 1859 5996 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Steward 1860 5997 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Sysops 1861 5998 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Sysop 1862 5999 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default {{ns:project}}:Bots 1863 6000 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default {{ns:project}}:Bureaucrats 1864 6001 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default {{ns:project}}:Administrators 1865 6002 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Revision history for this page on the wiki 1866 6003 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default The requested page doesn't exist. It may have been deleted from the wiki, or renamed. Try [[Special:Search|searching on the wiki]] for relevant new pages. 1867 6004 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default $1 at $2 1868 6005 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Revision history 1869 6007 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Copy all history versions for this page 1870 6008 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Import 1871 6009 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Select a wiki and page title to import. Revision dates and editors' names will be preserved. All transwiki import actions are logged at the [[Special:Log/import|import log]]. 1872 6010 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default transwikied $1 1873 6011 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default $1 revision(s) from $2 1874 6012 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default imported $1 by file upload 1875 6013 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default $1 revision(s) 1876 6014 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default $1 revision(s) 1877 6015 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Bad interwiki link 1878 6016 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Couldn't open import file 1879 6017 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Import log 1880 6018 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Administrative imports of pages with edit history from other wikis. 1881 6019 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default No pages to import. 1882 6020 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Importing pages... 1883 6021 2006-07-01T19:03:43Z MediaWiki default Unknown import source type 1884 6023 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default - 1885 6024 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Language: $1 1886 6025 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default * Deutsch|de * English|en * Esperanto|eo * Français|fr * Español|es * Italiano|it * Nederlands|nl 1887 6029 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Metadata (see [[{{ns:project}}:Metadata]] for an explanation): 1888 6033 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 {{PLURAL:$1|member|members}} 1889 6035 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default '''There is no page titled "$1".''' You can [[:$1|create this page]]. 1890 6036 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default You have to specify a username. 1891 6038 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default ਜਾਣਕਾਰੀ 1892 6040 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Revision as of $1; $5<br />$3 | $2 | $4 1893 6042 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default The following data is cached, and was last updated $1. 1894 6044 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Watchlist 1895 6045 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Number of days to show in watchlist: 1896 6046 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Number of edits to show in expanded watchlist: 1897 6048 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default ਪਰਿਯੋਜਨਾ (project) ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਵੇਖੋ 1898 6050 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default This page provides interface text for the software, and is locked to prevent abuse. 1899 6054 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Random redirect 1900 6055 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 anonymous users 1901 6056 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 bots 1902 6057 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 logged-in users 1903 6058 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 my edits 1904 6059 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 minor edits 1905 6060 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 patrolled edits 1906 6064 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default User rights log 1907 6065 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default changed group membership for $1 from $2 to $3 1908 6066 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default (none) 1909 6068 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default <strong>Sorry! We could not process your edit due to a loss of session data.</strong> ''Because this wiki has raw HTML enabled, the preview is hidden as a precaution against JavaScript attacks.'' <strong>If this is a legitimate edit attempt, please try again. If it still doesn't work, try logging out and logging back in.</strong> 1910 6069 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default For newbies 1911 6070 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Newer $1 1912 6071 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Newest 1913 6072 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Older $1 1914 6073 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Oldest 1915 6074 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Show new images starting from $1 1916 6077 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Expand watchlist to show all applicable changes 1917 6078 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Hide bot edits from the watchlist 1918 6079 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Hide my edits from the watchlist 1919 6082 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default [[User:$1|$1]] has been unblocked 1920 6083 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Uncategorized images 1921 6085 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default Comment: 1922 6086 2006-07-01T19:03:44Z MediaWiki default $1 file(s) restored 1923 6087 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default <big>'''$1 has been restored'''</big> Consult the [[Special:Log/delete|deletion log]] for a record of recent deletions and restorations. 1924 6088 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default $1 revisions and $2 file(s) restored 1925 6089 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default To restore the entire page, leave all checkboxes deselected and click '''''Restore'''''. To perform a selective restoration, check the boxes corresponding to the revisions to be restored, and click '''''Restore'''''. Clicking '''''Reset''''' will clear the comment field and all checkboxes. 1926 6090 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Reset 1927 6091 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Unused templates 1928 6092 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default This page lists all pages in the template namespace which are not included in another page. Remember to check for other links to the templates before deleting them. 1929 6093 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default other links 1930 6095 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Upload a new version of this file 1931 6097 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default for $1 1932 6099 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Please $1 to view or edit items on your watchlist. 1933 6100 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Clear watchlist 1934 6101 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Your watchlist has been cleared. $1 items were removed. 1935 6102 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Are you sure you wish to remove them? 1936 6103 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default '''You have $1 items on your watchlist, including talk pages.''' 1937 6104 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default (for '''$1''') 1938 6106 2006-07-01T19:03:45Z MediaWiki default Done.