विकिपीडिया http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.10alpha first-letter Media विशेष वार्ता सदस्य सदस्य वार्ता विकिपीडिया विकिपीडिया वार्ता चित्र चित्र वार्ता MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk श्रेणी श्रेणी वार्ता मुख्य पृष्ठ 1 move=sysop:edit=sysop 43539 2007-01-15T17:29:39Z Mitul0520 211 Redirecting to [[मुखपृष्ठ]] #redirect [[मुखपृष्ठ]] Main Page 2 44226 2007-01-18T13:51:20Z 217.21.233.2 Redirecting to [[मुखपृष्ठ]] #REDIRECT [[मुखपृष्ठ]] विकिपीडिया:Long articles 4 sysop 9247 2003-07-14T17:58:40Z Yann 2 <ol start=1><li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%97%E0%A4%B5%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE" class='internal' title="भगवद्गीता">भगवद्गीता</a> (192129 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A7%E0%A5%A7" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ११">हरिगीता अध्याय ११</a> (20688 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A8" class='internal' title="हरिगीता अध्याय २">हरिगीता अध्याय २</a> (19503 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/Harigita2" class='internal' title="Harigita2">Harigita2</a> (19503 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%97%E0%A4%B5%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A7" class='internal' title="भगवद्गीता अध्याय १">भगवद्गीता अध्याय १</a> (12357 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/HariGita1" class='internal' title="HariGita1">HariGita1</a> (11919 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A7" class='internal' title="हरिगीता अध्याय १">हरिगीता अध्याय १</a> (11917 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AC" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ६">हरिगीता अध्याय ६</a> (11829 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A7%E0%A5%A6" class='internal' title="हरिगीता अध्याय १०">हरिगीता अध्याय १०</a> (11128 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/Harigita3" class='internal' title="Harigita3">Harigita3</a> (10993 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A9" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ३">हरिगीता अध्याय ३</a> (10983 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/Harigita4" class='internal' title="Harigita4">Harigita4</a> (10852 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AA" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ४">हरिगीता अध्याय ४</a> (10850 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AF" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ९">हरिगीता अध्याय ९</a> (9155 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/DailyPuja" class='internal' title="DailyPuja">DailyPuja</a> (8385 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AD" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ७">हरिगीता अध्याय ७</a> (7694 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AB" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ५">हरिगीता अध्याय ५</a> (7522 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%AE" class='internal' title="हरिगीता अध्याय ८">हरिगीता अध्याय ८</a> (7195 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/Sahaayataa" class='internal' title="Sahaayataa">Sahaayataa</a> (5121 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0" class='internal' title="मुख्य पृष्ठ">मुख्य पृष्ठ</a> (3029 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AF_%E0%A5%A7%E0%A5%A8" class='internal' title="हरिगीता अध्याय १२">हरिगीता अध्याय १२</a> (2645 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/Kaamayaab" class='internal' title="Kaamayaab">Kaamayaab</a> (1343 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE" class='internal' title="श्रीहरिगीता">श्रीहरिगीता</a> (786 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_:Yann" class='internal' title="सदस्य :Yann">सदस्य :Yann</a> (297 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF" class='internal' title="विकिपीडिया:सदस्य">विकिपीडिया:सदस्य</a> (90 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80" class='internal' title="सदस्य:श्री">सदस्य:श्री</a> (41 bytes)</li> <li><a href="http://hi.wikipedia.org/wiki/SandBox" class='internal' title="SandBox">SandBox</a> (32 bytes)</li> </ol> विकिपीडिया:All pages by title 5 sysop 9248 2004-02-22T19:59:51Z 81.5.166.191 <table> <tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Allpages&amp;from=1_अगस्त" class='internal' title ="विशेष:Allpages">1 अगस्त</a></td><td> to </td><td align="left">२१ सदी</td></tr> </table> हम होंगे कामयाब 10 9250 2003-10-13T22:45:36Z 68.65.144.106 <PRE> होंगे कामयाब होंगे कामयाब हम होंगे कामयाब एक दिन हो हो मन में है विश्वास पूरा है विश्वास हम होंगे कामयाब एक दिन होगी शान्ति चारों ओर होगी शान्ति चारों ओर होगी शान्ति चारों ओर एक दिन हो हो मन में है विश्वास पूरा है विश्वास होगी शान्ति चारों ओर एक दिन हम चलेंगे साथ साथ डाले हाथों में हाथ हम चलेंगे साथ साथ एक दिन हो हो मन में है विश्वास पूरा है विश्वास हम चलेंगे साथ साथ एक दिन नहीं डर किसी का आज नहीं भय किसी का आज नहीं डर किसी का आज के दिन हो हो मन में है विश्वास पूरा है विश्वास नहीं डर किसी का आज के दिन </pre> सदस्य 12 9251 2003-07-15T00:42:27Z V9y 5 * [[सदस्य:श्री|श्री]] * [[सदस्य:यान|यान]] * [[सदस्य:v9y|विनय]] यान 13 9252 2003-07-13T22:34:00Z Yann 2 #REDIRECT [[सदस्य :Yann]] दैनिक पूजा 14 16365 2006-02-19T21:27:22Z Magicalsaumy 423 '''दैनिक पूजा विधि''' हिन्दू धर्म की कई उपासना पद्धतियों में से एक है । ये एक दैनिक कर्म है । विभिन्न देवताओं को प्रसन्न करने के लिये कई मन्त्र बताये गये हैं, जो लगभग सभी पुराणों से हैं । वैदिक मन्त्र यज्ञ और हवन के लिये होते हैं । पूजा की रीति इस तरह है : पहले कोई भी देवता चुनें, जिसकी पूजा करनी है। फ़िर विधिवत निम्नलिखित मन्त्रों (सभी संस्कृत में हैं) के साथ उसकी पूजा करें । पौराणिक देवताओं के मन्त्र इस प्रकार हैं : * विनायक : ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . * सरस्वती : ॐ सरस्वत्यै नमः . * लक्ष्मी : ॐ महा लक्ष्म्यै नमः . * दुर्गा : ॐ दुर्गायै नमः . * महाविष्णु : ॐ श्री विष्णवे नमः . or ॐ नमो नारायणाय . * कृष्ण : ॐ श्री कृष्णाय नमः . or ॐ नमो भगवते वासुदेवाय . * राम : ॐ श्री रामचन्द्राय नमः . * नरसिंह : ॐ श्री नारसिंहाय नमः . * शिव : ॐ शिवाय नमः ''या'' ॐ नमः शिवाय . नीचे लिखे मन्त्र '''गणेश''' के लिये हैं : == दैनिक विनायक पूजा == === ध्यान श्लोक === शुक्लाम्बर धरं विष्णुं शशि वर्णम् चतुर्भुजम् . प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सर्व विघ्नोपशान्तये .. ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . ध्यायामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . आवाहयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . आसनं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . अर्घ्यं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पाद्यं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . आचमनीयं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . उप हारं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पंचामृत स्नानं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . वस्त्र युग्मं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . यज्ञोपवीतं धारयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . आभरणानि समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . गंधं धारयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . अक्षतान् समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पुष्पैः पूजयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . प्रतिष्ठापयामि . === अथ अंग पूजा === विनायक (गणेश) के पाँच नाम चुनें और ऐसा कहें : ॐ महा गणपतये नमः . पादौ पूजयामि . ॐ विघ्न राजाय नमः . उदरम् पूजयामि . ॐ एक दन्ताय नमः . बाहुं पूजयामि . ॐ गौरी पुत्राय नमः . हृदयं पूजयामि . ॐ आदि वन्दिताय नमः . शिरः पूजयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . अंग पूजां समर्पयामि . === अथ पत्र पूजा === विनायक (गणेश) के पाँच नाम चुनें और ऐसा कहें : ॐ महा गणपतये नमः . आम्र पत्रम् समर्पयामि . ॐ विघ्न राजाय नमः . केतकि पत्रम् समर्पयामि . ॐ एक दन्ताय नमः . मन्दार पत्रम् समर्पयामि . ॐ गौरी पुत्राय नमः . सेवन्तिका पत्रं समर्पयामि . ॐ आदि वन्दिताय नमः . कमल पत्रं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पत्र पूजां समर्पयामि . === अथ पुष्प पूजा === विनायक (गणेश) के पाँच नाम चुनें और ऐसा कहें : ॐ महा गणपतये नमः . जाजी पुष्पं समर्पयामि . ॐ विघ्न राजाय नमः . केतकी पुष्पं समर्पयामि . ॐ एक दन्ताय नमः . मन्दार पुष्पं समर्पयामि . ॐ गौरी पुत्राय नमः . सेवन्तिका पुष्पं समर्पयामि . ॐ आदि वन्दिताय नमः . कमल पुष्पं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पुष्प पूजां समर्पयामि . === नाम पूजा === अगर सम्भव हो तो गणेश के 108 नाम जपें : ॐ सुमुखाय नमः . एक दन्ताय नमः . कपिलाय नमः . गज कर्णकाय नमः . लम्बोदराय नमः . विकटाय नमः . विघ्न राजाय नमः . विनायकाय नमः . धूम केतवे नमः . गणाद्यक्षाय नमः . भालचन्द्राय नमः . गजाननाय नमः . वक्रतुण्डाय नमः . हेरम्बाय नमः . स्कन्द पूर्वजाय नमः . सिद्धि विनायकाय नमः . श्री महागणपतये नमः . नाम पूजां समर्पयामि . === उत्तर पूजा === ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . धूपं आघ्रापयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . दीपं दर्शयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . नैवेद्यं निवेदयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . फलाष्टकं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . ताम्बूलं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . कर्पूर नीराजनं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . मंगल आरतीं समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पुष्पांजलिः समर्पयामि . यानि कानि च पापानि जन्मान्तर कृतानि च . तानि तानि विनश्यन्ति प्रदक्षिण पदे पदे .. प्रदक्षिणा नमस्कारान् समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . समस्त राजोपचारान् समर्पयामि . ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . मंत्र पुष्पं समर्पयामि . वक्रतुण्ड महाकाय सूर्यकोटि समप्रभ . निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्व कार्येषु सर्वदा .. प्रार्थनां समर्पयामि . आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनं . पूजाविधिं न जानामि क्षमस्व पुरुषोत्तम .. क्षमापनं समर्पयामि . === विसर्जन पूजा === ॐ सिद्धि विनायकाय नमः . पुनरागमनाय च . Harigita 18 9256 2003-07-14T02:01:14Z Shree 4 #REDIRECT [[श्रीहरिगीता]] हरिगीता 19 24247 2006-08-05T05:10:43Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[श्रीहरिगीता]] श्रीहरिगीता 20 15007 2005-12-22T16:38:55Z Spundun 73 trimmed source text, category:साहित्य {{wikisource}} {{substub}} [[श्री देवराज दिनेश]] कृत [[भगवद्गीता]] का [[हिन्दी]] [[पद्यानुवाद]] [[Category:साहित्य]] हिन्दी 54 46447 2007-01-26T15:23:45Z Wolf 886 {{हिन्दी पोर्टल}} :''हिंदी का विकिपोर्टल भी देखें: [[Portal:हिंदी]]'' '''हिन्दी''' [[भारत का संविधान|सांवैधानिक]] तौर पर [[भारत]] की प्रथम [[राजभाषा]] है और सबसे ज्यादा बोली और समझी जानेवाली [[भाषा]] है। हिन्दी और इसकी बोलियाँ उत्तर एवं मध्य भारत के विविध प्रांतों में बोली जाती हैं । [[२६ जनवरी]] [[१९६५]] को हिन्दी को भारत की आधिकारिक भाषा का द I am a boob र्जा दिया गया । <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin: 10px;"> <tr><th colspan="2" bgcolor=lawngreen><big>हिन्दी</big></th></tr> <tr><td>Spoken<td>[[भारत]], [[नेपाल]], [[फिजी]], [[सूरीनाम]], [[अमरीका]], [[इंग्लैंड]], [[आस्ट्रेलिया]], <tr><td>क्षेत्र<td>[[दक्षिण एशिया]] <tr><td>कुल बोलनेवाले<td> ४८ करोड़ <tr><td>[[स्थान]]<td> २ सरा <tr><td valign=top>[[भाषाई परिवार]]<br>[[ भाषाई वर्गीकरण]] <td>[[हिन्द यूरोपीय]]<br> &nbsp;&nbsp; [[हिन्द ईरानी]]<br> &nbsp;&nbsp;&nbsp; [[हिन्द आर्य]]<br> <br> <&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''हिन्दी''' <tr><th colspan=2 bgcolor=lawngreen>आधिकारिक स्थिति <tr><td>[[राजभाषा]]<td valign="top">[[भारत]] <tr><td valign=top>नियामक<td>- [[भारत सरकार]] <tr><th colspan=2 bgcolor=lawngreen>भाषा कूट <tr><td>[[ISO 639]]-1<td>hi <tr><td>ISO 639-2<td>hin <tr><td>[[SIL]]<td>HND </table> [[चीनी भाषा | चीनी]] के बाद हिन्दी विश्व में सबसे ज़्यादा बोली जाने वाली भाषा है । भारत और विदेश में ६० करोड़ (६०० मिलियन) से अधिक लोग हिन्दी बोलते, पढ़ते और लिखते हैं । [[फ़िजी]], [[मॉरिशस]], [[गयाना]], [[सूरीनाम]] और [[नेपाल]] की अधिकतर जनता हिन्दी बोलती है । भाषाविद हिन्दी एवं [[उर्दू भाषा | उर्दू ]] को एक ही भाषा समझते हैं । हिन्दी [[देवनागरी]] लिपि में लिखी जाती है और शब्दावली के स्तर पर अधिकांशत: [[संस्कृत भाषा | संस्कृत]] के शब्दों का प्रयोग करती है । उर्दू नस्तालिक़ में लिखी जाती है और शब्दावली के स्तर पर उस पर [[फारसी भाषा | फारसी ]] और [[अरबी भाषा | अरबी]] भाषाओं का ज़्यादा असर है । व्याकरणिक रुप से उर्दू और हिन्दी में लगभग शत-प्रतिशत समानता है - सिर्फ़ कुछ खास क्षेत्रों में शब्दावली के स्त्रोत (जैसा कि उपर लिखा गया है) में अंतर होता है। कुछ खास ध्वनियाँ उर्दू में अरबी और फारसी से ली गयी हैं और इसी तरह फारसी और अरबी के कुछ खास व्याकरणिक संरचना भी प्रयोग की जाती है। ==परिवार== हिन्दी [[हिन्द यूरोपीय]] ([http://en.wikipedia.org/Indo-European_languages Indo-European languages]) भाषाई परिवार के अन्दर आती है । ये [[हिन्द ईरानी]] ([http://en.wikipedia.org/Indo-Iranian_languages Indo-Iranian languages]) शाखा के [[हिन्द आर्य]] ([http://en.wikipedia.org/Indo-Aryan_languages Indo-Aryan language]) उपशाखा के अन्तर्गत वर्गीकृत है । हिन्द-आर्य भाषाएँ वो भाषाएँ हैं जो [[संस्कृत]] से उत्पन्न हुई हैं । [[उर्दू]], [[कश्मीरी]], [[बंगाली]], [[उड़िया]], [[पंजाबी]], [[रोमानी]], [[मराठी]] जैसी भाषाएँ [[हिन्द-आर्य भषाएँ]] हैं । Shivani ==इतिहास क्रम== *७५० बी. सी. (ईसा पूर्व)- [[संस्कृत]] का [[वैदिक संस्कृत]] के बाद का क्रमबद्ध विकास । *५०० बी. सी. - [[बौद्ध]] तथा [[जैन]] की भाषा '''प्राकृत''' का विकास (पूर्वी भारत) । * ४०० बी. सी. - [[पाणिनी]] ने [[संस्कृत व्याकरण]] लिखा (पच्छिमी भारत) । वैदिक संस्कृत से पाणिनी की काव्य संस्कृत का मानकीकरण । '''संस्कृत का उदगम।''' * ३२२ बी. सी. - मौर्यों द्वारा [[ब्राह्मी लिपि]] का विकास। * २५० बी. सी. - आदि संस्कृत का विकास। (आदि संस्कृत ने धीरे धीरे १०० बी. सी. तक प्राकति का स्थान लिया ।) * ३२० ए. डी. (ईसवी)- [[गुप्त]] या [[सिद्ध मात्रिका लिपी]] का विकास । '''अपभ्रंश तथा आदि हिन्दी का विकास''' *४०० - [[कालीदास]] ने "[[विक्रमोर्यवशियम्]]" अपभ्रंश में लिखी। *५५० - वल्लभी के दर्शन में [[अपभ्रंश]] का प्रयोग। *७६९ - सिद्ध सारहपद (जिन्हें हिन्दी का पहला कवि मानते हैं) ने "दोहाकोश" लिखी। *७७९ - [[उदयोतन सुरी]] कि "कुवलयमल" में अपभ्रंश का प्रयोग। *८०० - संस्कृत में बहुत सी रचनायें लिखी गयीं। *९९३ - [[देवसेन]] की "शवकचर" (शायद हिन्दी की पहली पुस्तक)। *११०० - आधुनिक [[देवनागरी लिपी]] का प्रथम स्वरूप। *११४५-१२२९ - [[हेमचन्द्र]] ने अपभ्रंश व्याकरण की रचना की। '''अपभ्रंश का अस्त तथा आधुनिक हिन्दी का विकास''' *१२८३ - [[आमिर ख़ुसरो]] की पहेली तथा मुकरिस में "हिन्दवी" शव्द का सर्वप्रथम उपयोग। *१३७० - "हंसवाली" की आसहात ने प्रेम कथाओं की शुरुआत की। *१३९८-१५१८ - [[कबीर]] की रचनाओं ने निर्गुण भक्ती की नींव रखी। *१४००-१४७९ - अपभ्रंश के आखरी महान कवि [[रघु]]। *१४५० - रामानन्द के साथ "सगुण भक्ती" की शुरुआत। *१५८० - शुरुआती द]क्खिनी का कार्य "कालमितुल हाकायत्" -- बुर्हनुद्दिन जनम द्वारा। *१५८५ - नवलदास ने "भक्तामल" लिखी। *१६०१ - [[बनारसीदास] ने हिन्दी की पहली आत्मकथा "अर्ध कथानक्" लिखी। *१६०४ - गुरु अर्जुन देव ने कई कविओं की रचनाओं का संकलन "आदि ग्रन्थ" निकाला। *१५३२ -१६२३ तुलसीदास ने "[[रामचरित मानस]]" की रचना की। *१६२३ - जाटमल ने "गोरा बादल की कथा" (खडी बोली की पहली रचना) लिखी। *१६४३ - [[रामचन्द्र शुक्ला]] ने "रीति" के द्वारा काव्य की शुरुआत की। *१६४५ - उर्दू की शुरुआत। '''आधुनिक हिन्दी''' *१७९६ - देवनागरी रचनाओं की शुरुआती छ्पाई। *१८२६ - "उदन्त मार्तण्ड" हिन्दी का पहला साप्ताहिक। *१८३७ - [[ओम् जय जगदीश]]" के रचियता [[पुल्लोरी]] क जन्म । *1950 - हिन्दी [[भारत की राजभाषा]] के रुप में स्थापित। *2000 - [[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] ==हिन्दी का मानकीकरण== स्वतंत्रता प्राप्ति के बाद से हिन्दी और देवनागरी के मानकीकरण की दिशा में निम्नलिखित क्षेत्रों में प्रयास हुये हैं :- * हिन्दी [[व्याकरण]] का मानकीकरण * वर्तनी का मानकीकरण * [[शिक्षा मंत्रालय]] के निर्देश पर [[केन्द्रीय हिन्दी संस्थान]] द्वारा [[देवनागरी]] का मानकीकरण * वैज्ञानिक ढंग से देवनागरी लिखने के लिये एकरूपता के प्रयास * [[यूनिकोड का विकास]] ==हिन्दी की शैलियाँ== भाषाविदों के अनुसार हिन्दी के चार प्रमुख रूप या शैलियाँ हैं : * '''[[उच्च हिन्दी]]'''--हिन्दी का मानकीकृत रूप, जिसकी लिपि देवनागरी है। इसमें संस्कृत भाषा के कई शब्द है, जिन्होंने फ़ारसी और अरबी के कई शब्दों की जगह ले ली है। इसे शुद्ध हिन्दी भी कहते हैं। आजकल इसमें अंग्रेज़ी के भी कई शब्द आ गये हैं (ख़ास तौर पर बोलचाल की भाषा में)। यह [[खड़ीबोली]] पर आधारित है, जो [[दिल्ली]] और उसके आस-पास के क्षेत्रों में बोली जाती थी। * '''[[दक्खिनी]]'''--हिन्दी का वह रूप जो [[हैदराबाद]] और उसके आसपास की जगहों में बोला जाता है। इसमें फ़ारसी-अरबी के शब्द उर्दू की अपेक्षा कम होते हैं। * '''[[रेख़्ता]]'''--उर्दू का वह रूप जो शायरी में प्रयुक्त होता है। * '''उर्दू'''--हिन्दी का वह रूप जो देवनागरी लिपि के बजाय फ़ारसी-अरबी लिपि में लिखा जाता है। इसमें संस्कृत के शब्द कम होते हैं,और फ़ारसी-अरबी के शब्द ज़्यादा। यह भी खड़ीबोली पर ही आधारित है। हिन्दी और उर्दू दोनों को मिलाकर [[हिन्दुस्तानी]] भाषा कहा जाता है । हिन्दुस्तानी मानकीकृत हिन्दी और मानकीकृत उर्दू के बोलचाल की भाषा है । इसमें शुद्ध संस्कृत और शुद्ध फ़ारसी-अरबी दोनो के शब्द कम होते हैं और तद्भव शब्द अधिक । उच्च हिन्दी [[भारत|भारतीय संघ]] की राजभाषा है (''अनुच्छेद 343, भारतीय संविधान'') । ये इन भारयीय राज्यों की भी राजभाषा है : [[उत्तर प्रदेश]], [[बिहार]], [[झारखंड]], [[मध्य प्रदेश]], [[उत्तरांचल]], [[हिमाचल प्रदेश]], [[छत्तीसगढ़]], [[राजस्थान]], [[हरयाणा]], और [[दिल्ली]] । उर्दू [[पाकिस्तान]] की और भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] की राजभाषा है । ये लगभग सभी ऐसे राज्यों की सह-राजभाषा है जिनकी मुख्य राजभाषा हिन्दी है । दुर्भाग्यवश हिन्दुस्तानी को कहीं भी संवैधानिक दर्ज़ा नहीं मिला हुआ है । ==हिन्दी की बोलियाँ== [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] ==शब्दावली== हिन्दी शब्दावली में मुख्यतः दो वर्ग हैं-- *'''[[तत्सम]] शब्द'''-- ये वो शब्द हैं जिनको संस्कृत से बिना कोई रूप बदले ले लिया गया है । *'''[[तद्भव]] शब्द'''-- ये वो शब्द हैं जिनका जन्म संस्कृत या [[प्राकृत]] में हुआ था, लेकिन उनमें काफ़ी ऐतिहासिक बदलाव आया है । इसके अलावा हिन्दी में कई शब्द अरबी, फ़ारसी, तुर्की, अंग्रेज़ी, आदि से भी आये हैं । जिस हिन्दी में अरबी, फ़ारसी और अंग्रेज़ी के शब्द लगभग पूरी तरह से हटा कर तत्सम शब्दों को ही प्रयोग में लाया जाता है, उसे "शुद्ध हिन्दी" कहते हैं । तथाकथित "हिन्दू राष्ट्रवादी" लोग ख़ास तौर पर "शुद्ध हिन्दी" पर अत्यधिक बल देते हैं । ==स्वर शास्त्र== (Phonology of Hindi) देवनागरी लिपि में हिन्दी की ध्वनियाँ इस प्रकार हैं : ==='''स्वर'''=== ये स्वर आधुनिक हिन्दी (खड़ीबोली) के लिये दिये गये हैं । {|align="center" border="2" ! '''वर्णाक्षर'''||'''“प” के साथ मात्रा'''||'''[[IPA]] उच्चारण'''||"प्" के साथ उच्चारण||'''[[IAST]] समतुल्य'''||'''[[अंग्रेज़ी]] समतुल्य''' || हिन्दी में वर्णन |-align="center" | अ||प||{{IPA|/ ə /}}||{{IPA|/ pə /}}||a||short or long [[:en:Schwa]]: as the ''a'' in '''a'''bove or '''a'''go ||बीच का मध्य प्रसृत स्वर |-align="center" | आ||पा||{{IPA|/ α: /}}||{{IPA|/ pα: /}}||ā||long [[:en:Open back unrounded vowel]]: as the ''a'' in f'''a'''ther ||दीर्घ विवृत पश्व प्रसृत स्वर |-align="center" | इ||पि||{{IPA|/ i /}}||{{IPA|/ pi /}}||i|| short [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in b'''i'''t ||ह्रस्व संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ई||पी||{{IPA|/ i: /}}||{{IPA|/ pi: /}}||ī|| long [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in mach'''i'''ne ||दीर्घ संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | उ||पु||{{IPA|/ u /}}||{{IPA|/ pu /}}||u|| short [[:en:close back rounded vowel]]: as ''u'' in p'''u'''t ||ह्रस्व संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ऊ||पू||{{IPA|/ u: /}}||{{IPA|/ pu: /}}||ū|| long [[:en:close back rounded vowel]]: as ''oo'' in sch'''oo'''l ||दीर्घ संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ए||पे||{{IPA|/ e: /}}||{{IPA|/ pe: /}}||e|| long [[:en:close-mid front unrounded vowel]]: as ''a'' in g'''a'''me (not a diphthong) || दीर्घ अर्धसंवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ऐ||पै||{{IPA|/ æ: /}}||{{IPA|/ pæ: /}}||ai|| long [[:en:near-open front unrounded vowel]]: as ''a'' in c'''a'''t || दीर्घ लगभग-विवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ओ||पो||{{IPA|/ ο: /}}||{{IPA|/ pο: /}}||o|| long [[:en:close-mid back rounded vowel]]: as ''o'' in t'''o'''ne (not a diphthong) ||दीर्घ अर्धसंवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | औ||पौ||{{IPA|/ ɔ: /}}||{{IPA|/ pɔ: /}}||au|| long [[:en:open-mid back rounded vowel]]: as ''au'' in c'''au'''ght ||दीर्घ अर्धविवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | <none>||<none>||{{IPA|/ ɛ /}}||{{IPA|/ pɛ /}}||<none>|| short [[:en:open-mid front unrounded vowel]]: as ''e'' in g'''e'''t ||ह्रस्व अर्धविवृत अग्र प्रसृत स्वर |- |} इसके अलावा हिन्दी और संस्कृत में ये वर्णाक्षर भी स्वर माने जाते हैं : *ऋ -- आधुनिक हिन्दी में "रि" की तरह *अं -- आधे न्, म्, ङ्, ञ्, ण् के लिये या स्वर का नासिकीकरण करने के लिये *अँ -- स्वर का नासिकीकरण करने के लिये *अः -- अघोष "ह्" (निःश्वास) के लिये ==='''व्यंजन'''=== &#2332;&#2348; &#2325;&#2367;&#2360;&#2368; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2346;&#2381;&#2352;&#2351;&#2379;&#2327; &#2344;&#2361;&#2368;&#2306; &#2361;&#2379;, &#2340;&#2379; &#2357;&#2361;&#2366;&#2305; &#2346;&#2352; '&#2309;' &#2350;&#2366;&#2344;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2325;&#2375; &#2344; &#2361;&#2379;&#2344;&#2375; &#2325;&#2379; &#2361;&#2354;&#2344;&#2381;&#2340;&#2381;&#8204; &#2309;&#2341;&#2357;&#2366; [[&#2357;&#2367;&#2352;&#2366;&#2350;]] &#2360;&#2375; &#2342;&#2352;&#2381;&#2358;&#2366;&#2351;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2332;&#2376;&#2360;&#2375; &#2325;&#2367; &#2325;&#2381;&#8204; &#2326;&#2381;&#8204; &#2327;&#2381;&#8204; &#2328;&#2381;&#8204; &#2404; {|border="2" |align="center" colspan="6"|'''Plosives / स्पर्श''' |- ! ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Nasal|नासिक्य]] |-align="center" |[[:en:Velar consonant | कण्ठ्य]] |क {{IPA|/ kə /}}<br>k; English: s'''k'''ip |ख {{IPA|/ k<sup>h</sup>ə /}}<br>kh; English: '''c'''at |ग {{IPA|/ gə /}}<br>g; English: '''g'''ame |घ {{IPA|/ g<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>gh; Aspirated /g/ |ङ {{IPA|/ ŋə /}}<br>n; English: ri'''ng''' |-align="center" |[[:en:Palatal consonant | तालव्य]] |च {{IPA|/ cə / ''or'' / tʃə /}}<br>ch; English: '''ch'''at |छ {{IPA|/ c<sup>h</sup>ə / ''or'' /tʃ<sup>h</sup>ə/}}<br>chh; Aspirated /c/ |ज {{IPA|/ ɟə / ''or'' / dʒə /}}<br>j; English: '''j'''am |झ {{IPA|/ ɟ<sup>ɦ</sup>ə / ''or'' / dʒ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>jh; Aspirated {{IPA|/ɟ/}} |ञ {{IPA|/ ɲə /}}<br>n; English: fi'''n'''ch |-align="center" |[[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] |ट {{IPA|/ ʈə /}}<br>t; American Eng: hur'''t'''ing |ठ {{IPA|/ ʈ<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/ʈ/}} |ड {{IPA|/ ɖə /}}<br>d; American Eng: mur'''d'''er |ढ {{IPA|/ ɖ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/ɖ/}} |ण {{IPA|/ ɳə /}}<br>n; American Eng: hun'''t'''er |-align="center" |[[:en:Dental consonant | दन्त्य]] |त {{IPA|/ t̪ə /}}<br>t; Spanish: '''t'''oma'''t'''e |थ {{IPA|/ t̪<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/t̪/}} |द {{IPA|/ d̪ə /}}<br>d; Spanish: '''d'''on'''d'''e |ध {{IPA|/ d̪<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/d̪/}} |न {{IPA|/ nə /}}<br>n; English: '''n'''ame |-align="center" |[[:en:Labial consonant | ओष्ठ्य]] |प {{IPA|/ pə /}}<br>p; English: s'''p'''in |फ {{IPA|/ p<sup>h</sup>ə /}}<br>ph; English: '''p'''it |ब {{IPA|/ bə /}}<br>b; English: '''b'''one |भ {{IPA|/ b<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>bh; Aspirated /b/ |म {{IPA|/ mə /}}<br>m; English: '''m'''ine |- |} {|border="2" |align="center" colspan="5"|'''Non-Plosives / स्पर्शरहित''' |- ! ![[:en:Palatal consonant | तालव्य]] ![[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] ![[:en:Dental consonant | दन्त्य]]/<br>[[:en:Alveolar consonant | वर्त्स्य]] ![[:en:Velar consonant | कण्ठोष्ठ्य]]/<br>[[:en:Glottal consonant | काकल्य]] |-align="center" |[[:en:Approximant | अन्तस्थ]] |य {{IPA|/ jə /}}<br>y; English: '''y'''ou |र {{IPA|/ rə /}}<br>r; Scottish Eng: t'''r'''ip |ल {{IPA|/ lə /}}<br>l; English: '''l'''ove |व {{IPA|/ ʋə /}}<br>v; English: '''v'''ase |-align="center" |[[:en:Sibilant | ऊष्म]]/<br>[[:en:Fricative consonant | संघर्षी]] |श {{IPA|/ ʃə /}}<br>sh; English: '''sh'''ip |ष {{IPA|/ ʂə /}}<br>sh; Retroflex {{IPA|/ʃ/}} |स {{IPA|/ sə /}}<br>s; English: '''s'''ame |ह {{IPA|/ ɦə / or / hə /}}<br>h; English '''h'''ome |- |} नोट करें : *इनमें से ळ (मूर्धन्य पार्विक अन्तस्थ) एक अतिरिक्त वयंजन है जिसका प्रयोग हिन्दी में नहीं होता है। [[मराठी]] और वैदिक संस्कृत में सभी का प्रयोग किया जाता है । *संस्कृत में '''ष''' का उच्चारण ऐसे होता था : जीभ की नोक को मूर्धा (मुँह की छत) की ओर उठाकर '''श''' जैसी आवाज़ करना । शुक्ल [[यजुर्वेद]] की माध्यंदिनि शाखा में ''कुछ वाक़्यात'' में '''ष''' का उच्चारण '''ख''' की तरह करना मान्य था । आधुनिक हिन्दी में '''ष''' का उच्चारण पूरी तरह '''श''' की तरह होता है । *हिन्दी में '''ण''' का उच्चारण ज़्यादातर '''ड़ँ''' की तरह होता है, यानि कि जीभ मुँह की छत को एक ज़ोरदार ठोकर मारती है । हिन्दी में '''क्षणिक''' और '''क्शड़िंक''' में कोई फ़र्क नहीं । पर संस्कृत में ण का उच्चारण '''न''' की तरह बिना ठोकर मारे होता था, फ़र्क सिर्फ़ इतना कि जीभ '''ण''' के समय मुँह की छत को छूती है । ==='''नुक़्ता वाली ध्वनियाँ'''=== ये ध्वनियाँ मुख्यत: अरबी और फ़ारसी भाषाओं से उधार ली गयी हैं । इनका स्त्रोत संस्कृत नहीं है । कई हिन्दीभाषी इनका ग़लत उच्चारण करते हैं । देवनागरी लिपि में ये सबसे करीबी संस्कृत के वर्णाक्षर के नीचे [[नुक्ता]] (बिन्दु) लगाकर लिखे जाते हैं । {|border="2" |-align="center" |वर्णाक्षर ([[IPA]] उच्चारण) || उदाहरण || वर्णन || अंग्रेज़ी में वर्णन || ग़लत उच्चारण |-align="center" |'''क़''' (/ q /) || क़त्ल || अघोष अलिजिह्वीय स्पर्श || Voiceless uvular stop || '''क''' (/ k /) |-align="center" |'''ख़''' (/ x or χ /) || ख़ास || अघोष अलिजिह्वीय या कण्ठ्य संघर्षी || Voiceless uvular or velar fricative || '''ख''' (/ k<sup>h</sup> /) |-align="center" | '''ग़''' (/ ɣ or ʁ /)|| ग़ैर || घोष अलिजिह्वीय या कण्ठ्य संघर्षी || Voiced uvular or velar fricative || '''ग''' (/ g /) |-align="center" | '''फ़''' (/ f /)|| फ़र्क || अघोष दन्त्यौष्ठ्य संघर्षी || Voiceless labio-dental fricative || '''फ''' (/ p<sup>h</sup> /) |-align="center" | '''ज़''' (/ z /)|| ज़ालिम || घोष वर्त्स्य संघर्षी || Voiced alveolar fricative || '''ज''' (/ dʒ /) |-align="center" | '''ड़''' (/ ɽ /)|| पेड़ || अल्पप्राण मूर्धन्य उत्क्षिप्त || Unaspirated retroflex flap || - |-align="center" | '''ढ़''' (/ ɽ<sup>h</sup> /)|| पढ़ना || महाप्राण मूर्धन्य उत्क्षिप्त || Aspirated retroflex flap || - |- |} हिन्दी में '''ड़''' और '''ढ़''' व्यंजन फ़ारसी या अरबी से नहीं लिये गये हैं, न ही ये संस्कृत में पाये जाये हैं । असल में ये संस्कृत के साधारण '''ड''' और '''ढ''' के बदले हुए रूप हैं । ==हिन्दी की गिनती== [[हिन्दी की गिनती]] ==व्याकरण== ''देखिये [[हिन्दी व्याकरण]]'' हिन्दी में सिर्फ़ दो ही लिंग होते हैं : स्त्रीलिंग और पुल्लिंग । कोई वस्तु या जानवर या वनस्पती या भाववाचक संज्ञा स्त्रीलिंग है या पुल्लिंग, इसका भेद सिर्फ़ रिवाज़ से होता है, जिसे याद करना पड़ता है ( कभी-कभी संज्ञा के अन्त-स्वर से भी पता चल जाता है ) । संज्ञा में तीन शब्द-रूप हो सकते हैं -- प्रत्यक्ष रूप, अप्रत्यक्ष रूप और संबोधन रूप । सर्वनाम में कर्म रूप और सम्बन्ध रूप भी होते हैं, पर सम्बोधन रूप नहीं होता । संज्ञा और '''आ'''-कारन्त विशेषण में प्रत्यय द्वारा रूप बदला जाता है । सर्वनाम में लिंग-भेद नहीं होता । क्रिया के भी कई रूप होते हैं, जो प्रत्यय और सहायक क्रियाओं द्वारा बदले जाते हैं । क्रिया के रूप से उसके विषय संज्ञा या सर्वनाम के लिंग और वचन का भी पता चल जात है । हिन्दी में दो वचन होते हैं-- एकवचन और बहुवचन । किसी शब्द की वाक्य में जगह बताने के लिये कई कारक होते हैं, जो शब्द के बाद आते हैं (postpositions) । अगर संज्ञा को कारक के साथ ठीक से रखा जाये तो वाक्य में शब्द-क्रम काफ़ी मुक्त होता है । ==[[हिन्दी और कम्प्यूटर]]== कम्प्यूटर और [[इन्टरनेट]] ने पिछ्ले वर्षों मे विश्व मे [[सूचना क्रांति]] ला दी है । आज कोई भी भाषा कम्प्यूटर (तथा कम्प्यूटर सदृश अन्य उपकरणों) से दूर रहकर लोगों से जुड़ी नही रह सकती। कम्प्यूटर और के विकास के आरम्भिक काल में अंग्रेजी को छोडकर विश्व की अन्य भाषाओं के कम्प्यूतर पर प्रयोग की दिशा में बहुत कम ध्यान दिया गया जिससे कारण सामान्य लोगों में यह गलत धारणा फैल गयी कि कम्प्यूटर अंगरेजी के सिवा किसी दूसरी भाषा(लिपि) में काम ही नही कर सकता। किन्तु यूनिकोड(Unicode) के पदार्पण के बाद स्थिति बहुत तेजी से बदल गयी। <br/> इस समय हिन्दी में सजाल (websites), चिट्ठे (Blogs), विपत्र (email), गपशप (chat), खोज (web-search), सरल मोबाइल सन्देश (SMS) तथा अन्य [[Web Hindi Resources|हिन्दी सामग्री]] उपलब्ध हैं। इस समय [[Hindi Computing Resources on the Internet | अन्तरजाल पर हिन्दी में संगणन के संसाधनों]] की भी भरमार है और नित नये कम्प्यूटिंग उपकरण आते जा रहे हैं। लोगों मे इनके बारे में जानकारी देकर जागरूकता पैदा करने की जरूरत है ताकि अधिकाधिक लोग कम्प्यूटर पर हिन्दी का प्रयोग करते हुए अपना, हिन्दी का और पूरे हिन्दी समाज का विकास करें। ==हिन्दी फ़िल्म== ''मुख्य लेख: [[हिन्दी सिनेमा]]'' [[हिन्दी सिनेमा]] का उल्लेख किये बग़ैर हिन्दी का कोई भी लेख अधूरा होगा । मुम्बई मे स्थित "[[बॉलिवुड]]" [[हिन्दी फ़िल्म]] उद्योग पर भारत के करोड़ो लोगों की धड़्कनें टिकी रहती हैं । हर फ़िल्म में कई संगीतमय गाने होते हैं । हिन्दी और [[उर्दू]] (खड़ीबोली) के साथ साथ [[अवधी]], [[बम्बइया हिन्दी]], [[भोजपुरी]], [[राजस्थानी]] जैसी बोलियाँ भी संवाद और गानों मे उपयुक्त होते हैं । प्यार, देशभक्ति, परिवार, अपराध, भय, इत्यादि मुख्य विषय होते हैं । ज़्यादातर गाने उर्दू शायरी पर आधारित होते हैं । कुछ हिट फ़िल्मे हैं : महल (1949), [[श्री 420]] (1955), [[मदर इंडिया]] (1957), [[मुग़ल-ए-आज़म]] (1960), [[गाइड]] (1965), [[पाकीज़ा]] (1972), बॉबी (1973), ज़ंजीर (1973), यादों की बारात (1973), दीवार (1975), शोले (1975), मिस्टर इंडिया (1987), [[क़यामत से क़यामत तक]] (1988), मैंने प्यार किया (1989), जो जीता वही सिकन्दर (1991), हम आपके हैं कौन (1994), दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे (1995), दिल तो पागल है (1997), कुछ कुछ होता है (1998), ताल (1999), कहो ना प्यार है (2000), [[लगान]] (2001), [[दिल चाहता है]] (2001), कभी ख़ुशी कभी ग़म (2001), देवदास (2002), साथिया (2002), मुन्ना भाई MBBS (2003), कल हो ना हो (2003), [[धूम]] (2004), वीर-ज़ारा (2004), [[स्वदेस]] (2004), सलाम नमस्ते (2005), [[रंग दे बसंती]] (2006) इत्यादि । == यह भी देखिए == * [[भारत की भाषाएँ]] * [[हिन्दी साहित्य]] * [[हिन्दी की लघु-पत्रिकायें]] * [[हिन्दी की साहित्यिक पत्रिकायें]] * [[wikt:मुख्य पृष्ठ|हिन्दी विक्षनरी]] * [[wikt:हिन्दी|हिन्दी]] (विक्षनरी) == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.anurodh.com अनुरोध] : हिन्दी एवं भारतीय भाषाऒं के प्रतिष्ठापन कॊ समर्पित विश्व-जाल स्थल * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश] : हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना * [http://www.srijangatha.com सृजन-गाथा] : हिंदी साहित्य, भाषा एवं संस्कृति की मासिक वेब पत्रिका * [http://www.latkey.com/translit Hindi Transliteration Service] : Hindi/Devanagari <-> English/Latin धर्म-परिवर्तन, लिप्यांतरण * [http://www.geocities.com/muktaksaagar हिन्दी काव्य से चुनी गयी पंक्तियों का संग्रह - शब्दों के मोती] * [http://www.geocities.com/hrbachchan हिन्दी भाषा के प्रसिद्ध कवि डा. हरिवंश राय बच्चन] * [http://www.hindigagan.com हिन्दी गगन] * [http://www.haikudarpan.blogspot.com हाइकु दर्पण] : हिंदी हाइकु की पत्रिका * [http://www.hindisahitya.blogspot.com हिन्दी साहित्य] * [http://www.abhivyakti-hindi.org अभिव्यक्ति] : हिंदी की वेब मैगजीन * [http://www.anubhuti-hindi.org अनुभूति] : विश्वजाल पर हिंदी की पद्य पत्रिका * [http://www.narmadateere.blogspot.com नर्मदातीरे] * [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindiint.html हिन्दी : गानों की भाषा, किसानों की भाषा, विद्वानों की भाषा] * [http://www.sumanasa.com/hindi-news/ Hindi News - हिन्दी समाचार] * http://www.ancientscripts.com/sa_ws.html * http://www.ancientscripts.com/devanagari.html * http://ccat.sas.upenn.edu/plc/hindi/alphabet/ * [http://www.prabhasakshi.com प्रभासाक्षी] : हिंदी का समग्र समाचार-विचार पोर्टल * [http://www.balendu.com/madhyam/index.htm माध्यम] : बालेन्दु दाधीच का निःशुल्क हिंदी वर्ड-प्रोसेसर * [http://www28.brinkster.com/shreeshrii/eng-hin.htm Online English-Hindi Dictionary with search and unicode display] * [http://www.google.com/intl/hi/ खोजिए हिंदी के बारे में सब कुछ] * [http://www.akshargram.com हिन्दी चिट्ठाकारों की चपल चौपाल] * [http://www.nirantar.org निरंतर] ~ विश्व की पहली हिन्दी ब्लॉगज़ीन * [http://jayprakashmanas.info ललित निबंधकार जयप्रकाश मानस के ललित निबंधों का संग्रह-स्थल] * [http://www.srijansamman.blogspot.com सृजन-गाथा] : सृजन-सम्मान द्वारा संचालित हिन्दी के रचनाकारों की पत्रिका * [http://mog.software.free.fr/Hindi/ Virtual Hindi Keyboard] Freeware * [http://pratibhaas.blogspot.com/2006/01/blog-post_25.html हिन्दी संगणन (कम्प्यूटिंग) के उपकरण और उपयोग-विधियों का संकलन] * [http://pratibhaas.blogspot.com/2005/11/links-to-hindi-resources-on-web.html संजाल पर हिन्दी पन्नो के अनेकानेक सम्पर्क-सूत्र] * [http://www.sakal.biz/pdf/Hindi_Sudhar5.pdf हिंदी भाषा में संभवित सुधार] [[श्रेणी:हिन्दी| ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[an:Indi]] [[ast:Hindi]] [[bg:Хинди]] [[bn:হিন্দি ভাষা]] [[br:Hindeg]] [[bs:Hindi]] [[ca:Hindi]] [[cs:Hindština]] [[cy:Hindi]] [[da:Hindi]] [[de:Hindi]] [[dv:ހިންދީ]] [[en:Hindi]] [[eo:Hindia lingvo]] [[es:Hindi]] [[eu:Hindi]] [[fi:Hindi]] [[fr:Hindî]] [[gd:Hindi]] [[gu:હિન્દી ભાષા]] [[he:הינדי]] [[hsb:Hindišćina]] [[hu:Hindi nyelv]] [[id:Bahasa Hindi]] [[io:Hindi linguo]] [[is:Hindí]] [[it:Lingua hindi]] [[ja:ヒンディー語]] [[ka:ჰინდი]] [[kn:ಹಿಂದಿ]] [[ko:힌디어]] [[li:Hindi]] [[lt:Hindi]] [[ml:ഹിന്ദി]] [[mr:हिंदी भाषा]] [[ms:Bahasa Hindi]] [[nah:Inditlahtōlli]] [[nl:Hindi]] [[nn:Hindi]] [[no:Hindi]] [[oc:Indi (lenga)]] [[pl:Język hindi]] [[pt:Língua hindi]] [[qu:Hindi simi]] [[rmy:हिन्दीकानी छीब]] [[ru:Хинди]] [[sa:हिन्दी]] [[sh:Hindi]] [[simple:Hindi]] [[sl:Hindijščina]] [[sq:Hindi]] [[sr:Хинди]] [[sv:Hindi]] [[ta:ஹிந்தி]] [[te:హిందీ భాష]] [[tg:Забони ҳиндӣ]] [[th:ภาษาฮินดี]] [[tl:Wikang Hindī]] [[tr:Hintçe]] [[ug:ھىندى تىلى]] [[ur:ہندی]] [[vi:Tiếng Hindi]] [[zh:印地语]] फ़ारसी भाषा 56 45624 2007-01-24T03:37:34Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Persišćina]] '''फ़ारसी''' (&#1601;&#1575;&#1585;&#1587;&#1740;), एक [[भाषा]] है जो [[ईरान]], [[तज़ाकिस्तान]], [[अफ़गानिस्तान]] और [[उज़बेकिस्तान]] में बोली जाती है । यह तीन देशों की [[राजभाषा]] है और इसे 7.5 करोड़ लोग इस्तेमाल करते हैं। [[भाषाई परिवार]] के लिहाज से यह [[हिन्द यूरोपीय]] परिवार की [[हिन्द ईरानी]] (इंडो ईरानियन) शाखा की ईरानी उपशाखा का सदस्य है और इसमें [[क्रियापद]] [[वाक्य]] के अंत में आता है। फ़ारसी संस्कृत से क़ाफ़ी मिलती-जुलती है, और उर्दू (और हिन्दी) में इसके कई शब्द प्रयुक्त होते हैं ।ये फ़ार्सी-अरबी लिपि में लिखी जाती है । == बाहरी कड़ियाँ == * http://www.ancientscripts.com/oldpersian.html {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[ar:لغة فارسية]] [[arc:ܠܫܢܐ ܦܪܣܝܐ]] [[az:Fars dili]] [[bg:Фарси]] [[bs:Perzijski jezik]] [[ca:Persa]] [[cs:Perština]] [[da:Persisk]] [[de:Persische Sprache]] [[diq:Farski]] [[dv:ފާރިސީ]] [[el:Περσική γλώσσα]] [[en:Persian language]] [[eo:Persa lingvo]] [[es:Idioma persa]] [[eu:Persiera]] [[fa:فارسی]] [[fi:Persian kieli]] [[fr:Persan]] [[ga:Peirsis]] [[he:פרסית]] [[hr:Perzijski jezik]] [[hsb:Persišćina]] [[hu:Perzsa nyelv]] [[hy:Պարսկերեն]] [[id:Bahasa Persia]] [[is:Persneska]] [[it:Lingua persiana]] [[ja:ペルシア語]] [[ka:სპარსული ენა]] [[ko:페르시아어]] [[ku:Farsî]] [[kw:Persek]] [[la:Lingua Persica moderna]] [[li:Perzisch]] [[lt:Persų kalba]] [[lv:Farsi]] [[ms:Bahasa Parsi]] [[nl:Perzisch]] [[nn:Farsi]] [[no:Persisk språk]] [[pl:Język perski]] [[ps:فارسي]] [[pt:Língua persa]] [[ro:Limba persană]] [[ru:Персидский язык]] [[sh:Perzijski jezik]] [[simple:Persian language]] [[sr:Персијски језик]] [[sv:Persiska]] [[sw:Kiajemi]] [[ta:பாரசீக மொழி]] [[tg:Забони Форсӣ]] [[th:ภาษาเปอร์เซีย]] [[tr:Farsça]] [[tt:Farsı tele]] [[ur:فارسی]] [[vi:Tiếng Ba Tư]] [[zh:波斯語]] हिन्दी भाषा 57 9285 2004-07-27T05:20:15Z Spundun 73 correcting the redirect #REDIRECT [[हिन्दी]] देवनागरी 58 32948 2006-10-29T14:35:32Z 137.138.173.149 /* देवनागरी के सम्पादक व अन्य साफ़्टवेयर */ [[Image:Varanasi Transparente.png|right|thumb|300px|वाराणसी में देवनागरी लिपि में लिखे विज्ञापन]] '''देवनागरी''' ([[:en:Devanagari]]) एक लिपि है जिसमें कुछ [[भारत|भारतीय]] [[भाषा|भाषायें]] जैसे कि [[संस्कृत]] , [[पाली]] , [[हिन्दी]] , [[मराठी]] , [[कोंकणी]] , [[सिन्धी]], [[कश्मीरी]] , [[नेपाली]] , [[बोडो]] , [[अंगिका]], [[मगही]], [[भोजपुरी]], [[मैथिली]] आदि भाषाएँ लिखी जाती हैं । देवनागरी अधितकतर भाषाओं की तरह बायें से दायें लिखी जाती है । प्रत्येक शब्द के ऊपर एक रेखा खिंची होती है (कुछ वर्णों के ऊपर रेखा नहीं होती है )। इसका विकास [[ब्राह्मी लिपि]] से हुआ है। यह एक ध्वन्यात्मक ([[:en:Phonetic]] या [[:en:Phonemic]]) लिपि है जो प्रचलित लिपियों (रोमन , अरबी , चीनी आदि) में सबसे अधिक वैज्ञानिक है । इससे वैज्ञानिक और व्यापक लिपि शायद सिर्फ़ [[IPA]] लिपि है । भारतीय भाषाओं के किसी भी शब्द या ध्वनि को देवनागरी लिपि में ज्यों का त्यों लिखा जा सकता है और फिर लिखे पाठ को लगभग 'हू-ब-हू' उच्चारण किया जा सकता है, जो कि [[रोमन लिपि]] और अन्य कई लिपियों में सम्भव नहीं है, जब तक कि उनका कोई ख़ास मानकीकरण न किया जाये, जैसे [[:en:ITRANS]] या [[:en:IAST]] । इसमें कुल ५२ अक्षर हैं, जिसमें १४ स्वर और ३८ व्यंजन हैं। अक्षरों की क्रम व्यवस्था ( विन्यास ) भी बहुत ही वैज्ञानिक है। स्वर-व्यंजन, कोमल-कठोर, अल्पप्राण-महाप्राण, अनुनासिक्य-अन्तस्थ-उष्म इत्यादि वर्गीकरण भी वैज्ञानिक हैं। एक मत के अनुसार देवनगर ( काशी ) मे प्रचलन के कारण इसका नाम देवनागरी पड़ा । भारत तथा एशिया की अनेक लिपियों के संकेत देवनागरी से अलग हैं ( उर्दू को छोडकर), पर उच्चारण व वर्ण-क्रम आदि देवनागरी के ही समान हैं -- क्योंकि वो सभी [[ब्राह्मी लिपि]] से उत्पन्न हुई हैं । इसलिए इन लिपियों को परस्पर आसानी से लिप्यन्तरित किया जा सकता है। देवनागरी लेखन की दृष्टि से सरल, सौन्दर्य की दृष्टि से सुन्दर और वाचन की दृष्टि से सुपाठ्य है । ==लिपि== देवनागरी में १२ [[स्वर]] और ३४ [[व्यंजन]] हैं। शून्य या एक या अधिक व्यंजनों और एक स्वर के मेल से एक [[अक्षर]] बनता है। ==='''स्वर'''=== ये स्वर आधुनिक हिन्दी (खड़ीबोली) के लिये दिये गये हैं । संस्कृत में इनके उच्चारण थोड़े अलग होते हैं । {|align="center" border="2" ! '''वर्णाक्षर'''||'''“प” के साथ मात्रा'''||'''[[IPA]] उच्चारण'''||"प्" के साथ उच्चारण||'''[[IAST]] समतुल्य'''||'''[[अंग्रेज़ी]] समतुल्य''' || हिन्दी में वर्णन |-align="center" | अ||प||{{IPA|/ ə /}}||{{IPA|/ pə /}}||a||short or long [[:en:Schwa]]: as the ''a'' in '''a'''bove or '''a'''go ||बीच का मध्य प्रसृत स्वर |-align="center" | आ||पा||{{IPA|/ α: /}}||{{IPA|/ pα: /}}||ā||long [[:en:Open back unrounded vowel]]: as the ''a'' in f'''a'''ther ||दीर्घ विवृत पश्व प्रसृत स्वर |-align="center" | इ||पि||{{IPA|/ i /}}||{{IPA|/ pi /}}||i|| short [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in b'''i'''t ||ह्रस्व संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ई||पी||{{IPA|/ i: /}}||{{IPA|/ pi: /}}||ī|| long [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in mach'''i'''ne ||दीर्घ संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | उ||पु||{{IPA|/ u /}}||{{IPA|/ pu /}}||u|| short [[:en:close back rounded vowel]]: as ''u'' in p'''u'''t ||ह्रस्व संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ऊ||पू||{{IPA|/ u: /}}||{{IPA|/ pu: /}}||ū|| long [[:en:close back rounded vowel]]: as ''oo'' in sch'''oo'''l ||दीर्घ संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ए||पे||{{IPA|/ e: /}}||{{IPA|/ pe: /}}||e|| long [[:en:close-mid front unrounded vowel]]: as ''a'' in g'''a'''me (not a diphthong) || दीर्घ अर्धसंवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ऐ||पै||{{IPA|/ æ: /}}||{{IPA|/ pæ: /}}||ai|| long [[:en:near-open front unrounded vowel]]: as ''a'' in c'''a'''t || दीर्घ लगभग-विवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ओ||पो||{{IPA|/ ο: /}}||{{IPA|/ pο: /}}||o|| long [[:en:close-mid back rounded vowel]]: as ''o'' in t'''o'''ne (not a diphthong) ||दीर्घ अर्धसंवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | औ||पौ||{{IPA|/ ɔ: /}}||{{IPA|/ pɔ: /}}||au|| long [[:en:open-mid back rounded vowel]]: as ''au'' in c'''au'''ght ||दीर्घ अर्धविवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | <none>||<none>||{{IPA|/ ɛ /}}||{{IPA|/ pɛ /}}||<none>|| short [[:en:open-mid front unrounded vowel]]: as ''e'' in g'''e'''t ||ह्रस्व अर्धविवृत अग्र प्रसृत स्वर |- |} संस्कृत में '''ऐ''' दो स्वरों का युग्म होता है और "अ-इ" या "आ-इ" की तरह बोला जाता है । इसी तरह '''औ''' "अ-उ" या "आ-उ" की तरह बोला जाता है । इसके अलावा हिन्दी और संस्कृत में ये वर्णाक्षर भी स्वर माने जाते हैं : *ऋ -- आधुनिक हिन्दी में "रि" की तरह *ॠ -- केवल संस्कृत में *ऌ -- केवल संस्कृत में *ॡ -- केवल संस्कृत में *अं -- आधे न्, म्, ङ्, ञ्, ण् के लिये या स्वर का नासिकीकरण करने के लिये *अँ -- स्वर का नासिकीकरण करने के लिये *अः -- अघोष "ह्" (निःश्वास) के लिये ==='''व्यंजन'''=== &#2332;&#2348; &#2325;&#2367;&#2360;&#2368; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2346;&#2381;&#2352;&#2351;&#2379;&#2327; &#2344;&#2361;&#2368;&#2306; &#2361;&#2379;, &#2340;&#2379; &#2357;&#2361;&#2366;&#2305; &#2346;&#2352; '&#2309;' &#2350;&#2366;&#2344;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2325;&#2375; &#2344; &#2361;&#2379;&#2344;&#2375; &#2325;&#2379; &#2361;&#2354;&#2344;&#2381;&#2340;&#2381;&#8204; &#2309;&#2341;&#2357;&#2366; [[&#2357;&#2367;&#2352;&#2366;&#2350;]] &#2360;&#2375; &#2342;&#2352;&#2381;&#2358;&#2366;&#2351;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2332;&#2376;&#2360;&#2375; &#2325;&#2367; &#2325;&#2381;&#8204; &#2326;&#2381;&#8204; &#2327;&#2381;&#8204; &#2328;&#2381;&#8204; &#2404; {|border="2" |align="center" colspan="6"|'''Plosives / स्पर्श''' |- ! ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Nasal|नासिक्य]] |-align="center" |[[:en:Velar consonant | कण्ठ्य]] |क {{IPA|/ kə /}}<br>k; English: s'''k'''ip |ख {{IPA|/ k<sup>h</sup>ə /}}<br>kh; English: '''c'''at |ग {{IPA|/ gə /}}<br>g; English: '''g'''ame |घ {{IPA|/ g<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>gh; Aspirated /g/ |ङ {{IPA|/ ŋə /}}<br>n; English: ri'''ng''' |-align="center" |[[:en:Palatal consonant | तालव्य]] |च {{IPA|/ cə / ''or'' / tʃə /}}<br>ch; English: '''ch'''at |छ {{IPA|/ c<sup>h</sup>ə / ''or'' /tʃ<sup>h</sup>ə/}}<br>chh; Aspirated /c/ |ज {{IPA|/ ɟə / ''or'' / dʒə /}}<br>j; English: '''j'''am |झ {{IPA|/ ɟ<sup>ɦ</sup>ə / ''or'' / dʒ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>jh; Aspirated {{IPA|/ɟ/}} |ञ {{IPA|/ ɲə /}}<br>n; English: fi'''n'''ch |-align="center" |[[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] |ट {{IPA|/ ʈə /}}<br>t; American Eng: hur'''t'''ing |ठ {{IPA|/ ʈ<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/ʈ/}} |ड {{IPA|/ ɖə /}}<br>d; American Eng: mur'''d'''er |ढ {{IPA|/ ɖ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/ɖ/}} |ण {{IPA|/ ɳə /}}<br>n; American Eng: hun'''t'''er |-align="center" |[[:en:Dental consonant | दन्त्य]] |त {{IPA|/ t̪ə /}}<br>t; Spanish: '''t'''oma'''t'''e |थ {{IPA|/ t̪<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/t̪/}} |द {{IPA|/ d̪ə /}}<br>d; Spanish: '''d'''on'''d'''e |ध {{IPA|/ d̪<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/d̪/}} |न {{IPA|/ nə /}}<br>n; English: '''n'''ame |-align="center" |[[:en:Labial consonant | ओष्ठ्य]] |प {{IPA|/ pə /}}<br>p; English: s'''p'''in |फ {{IPA|/ p<sup>h</sup>ə /}}<br>ph; English: '''p'''it |ब {{IPA|/ bə /}}<br>b; English: '''b'''one |भ {{IPA|/ b<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>bh; Aspirated /b/ |म {{IPA|/ mə /}}<br>m; English: '''m'''ine |- |} {|border="2" |align="center" colspan="5"|'''Non-Plosives / स्पर्शरहित''' |- ! ![[:en:Palatal consonant | तालव्य]] ![[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] ![[:en:Dental consonant | दन्त्य]]/<br>[[:en:Alveolar consonant | वर्त्स्य]] ![[:en:Velar consonant | कण्ठोष्ठ्य]]/<br>[[:en:Glottal consonant | काकल्य]] |-align="center" |[[:en:Approximant | अन्तस्थ]] |य {{IPA|/ jə /}}<br>y; English: '''y'''ou |र {{IPA|/ rə /}}<br>r; Scottish Eng: t'''r'''ip |ल {{IPA|/ lə /}}<br>l; English: '''l'''ove |व {{IPA|/ ʋə /}}<br>v; English: '''v'''ase |-align="center" |[[:en:Sibilant | ऊष्म]]/<br>[[:en:Fricative consonant | संघर्षी]] |श {{IPA|/ ʃə /}}<br>sh; English: '''sh'''ip |ष {{IPA|/ ʂə /}}<br>sh; Retroflex {{IPA|/ʃ/}} |स {{IPA|/ sə /}}<br>s; English: '''s'''ame |ह {{IPA|/ ɦə / or / hə /}}<br>h; English '''h'''ome |- |} नोट करें : *इनमें से ळ (मूर्धन्य पार्विक अन्तस्थ) एक अतिरिक्त वयंजन है जिसका प्रयोग हिन्दी में नहीं होता है। मराठी और वैदिक संस्कृत में सभी का प्रयोग किया जाता है । *संस्कृत में '''ष''' का उच्चारण ऐसे होता था : जीभ की नोक को मूर्धा (मुँह की छत) की ओर उठाकर '''श''' जैसी आवाज़ करना । शुक्ल [[यजुर्वेद]] की माध्यंदिनि शाखा में ''कुछ वाक़्यात'' में '''ष''' का उच्चारण '''ख''' की तरह करना मान्य था । आधुनिक हिन्दी में '''ष''' का उच्चारण पूरी तरह '''श''' की तरह होता है । *हिन्दी में '''ण''' का उच्चारण ज़्यादातर '''ड़ँ''' की तरह होता है, यानि कि जीभ मुँह की छत को एक ज़ोरदार ठोकर मारती है । हिन्दी में '''क्षणिक''' और '''क्शड़िंक''' में कोई फ़र्क नहीं । पर संस्कृत में ण का उच्चारण '''न''' की तरह बिना ठोकर मारे होता था, फ़र्क सिर्फ़ इतना कि जीभ '''ण''' के समय मुँह की छत को छूती है । ==='''नुक़्ता वाली ध्वनियाँ'''=== ये ध्वनियाँ मुख्यत: अरबी और फ़ारसी भाषाओं से उधार ली गयी हैं । इनका स्त्रोत संस्कृत नहीं है । कई हिन्दीभाषी इनका ग़लत उच्चारण करते हैं । देवनागरी लिपि में ये सबसे करीबी संस्कृत के वर्णाक्षर के नीचे नुक्ता (बिन्दु) लगाकर लिखे जाते हैं । {|border="2" |-align="center" |वर्णाक्षर ([[IPA]] उच्चारण) || उदाहरण || वर्णन || अंग्रेज़ी में वर्णन || ग़लत उच्चारण |-align="center" |क़ (/ q /) || क़त्ल || अघोष अलिजिह्वीय स्पर्श || Voiceless uvular stop || क (/ k /) |-align="center" |ख़ (/ x or χ /) || ख़ास || अघोष अलिजिह्वीय या कण्ठ्य संघर्षी || Voiceless uvular or velar fricative || ख (/ k<sup>h</sup> /) |-align="center" | ग़ (/ ɣ or ʁ /)|| ग़ैर || घोष अलिजिह्वीय या कण्ठ्य संघर्षी || Voiced uvular or velar fricative || ग (/ g /) |-align="center" | फ़ (/ f /)|| फ़र्क || अघोष दन्त्यौष्ठ्य संघर्षी || Voiceless labio-dental fricative || फ (/ p<sup>h</sup> /) |-align="center" | ज़ (/ z /)|| ज़ालिम || घोष वर्त्स्य संघर्षी || Voiced alveolar fricative || ज (/ dʒ /) |-align="center" | ड़ (/ ɽ /)|| पेड़ || अल्पप्राण मूर्धन्य उत्क्षिप्त || Unaspirated retroflex flap || - |-align="center" | ढ़ (/ ɽ<sup>h</sup> /)|| पढ़ना || महाप्राण मूर्धन्य उत्क्षिप्त || Aspirated retroflex flap || - |- |} हिन्दी में '''ड़''' और '''ढ़''' व्यंजन फ़ारसी या अरबी से नहीं लिये गये हैं, न ही ये संस्कृत में पाये जाये हैं । असल में ये संस्कृत के साधारण '''ड''' और '''ढ''' के बदले हुए रूप हैं । ==='''हिन्दू-अरबी अंक पद्धति'''=== देवनागरी में [[देवनागरी अंक]] निम्न रूप में लिखे जाते हैं । : <table border="1"> <caption>गिनती </caption> <tr> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2406;</td><td> 0</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2407;</td><td> 1</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2408;</td><td> 2</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2409;</td><td> 3</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2410;</td><td> 4</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2411;</td><td> 5</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2412;</td><td> 6</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2413;</td><td> 7</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2414;</td><td> 8</td></tr></table></td> <td><table border="0" width="100%" cellpadding="1"><tr align="center"><td width="50%">&#2415;</td><td> 9</td></tr></table></td> </tr> </table> The [[ITRANS notation]] [http://www.aczone.com/itrans/#itransencoding] is a lossless transliteration scheme of Devanagari into English. The letters used to represent Devanagari alphabets in this notation have approximately the same pronunciation in English. It is widely used on [[Usenet]]. In ITRANS, the word Devanagari is written as "devanaagarii". Note: "Devanagari" is the most common transliteration. Others are "Devnagri", "Devanagri", "Deonagri" (rare). ==देवनागरी लिपि के गुण== # एक ध्वनि : एक सांकेतिक चिन्ह (सिर्फ़ संस्कृत के लिये । हिन्दी में कुछेक अपवाद हैं ) # एक सांकेतिक चिन्ह : एक ध्वनि (सिर्फ़ संस्कृत के लिये । हिन्दी में कुछेक अपवाद हैं ) # स्वर और व्यंजन में तर्कसंगत एवं वैज्ञानिक क्रम-विन्यास # भारतीय भाषाओं के लिये वर्णों की पूर्णता एवं सम्पन्नता ( ५२ वर्ण , न बहुत अधिक न बहुत कम ) । लेकिन अंग्रेज़ी, फ़ारसी और यूरोपीय भाषाओं की कई ध्वनियाँ देवनागरी में मौजूद नहीं हैं । # उच्चारण और लेखन में एकरुपता (हिन्दी में कुछेक अपवाद हैं ) # लेखन और मुद्रण मे एकरूपता ( रोमन , अरबी और फ़ारसी मे हस्तलिखित और मुद्रित रूप अलग-अलग हैं ) # लिपि चिन्हों के नाम और ध्वनि मे कोई अन्तर नहीं ( जैसे रोमन में अक्षर का नाम “बी” है और ध्वनि “ब” है ) # मात्राओं का प्रयोग (कम्प्यूटर टाइपिंग में ये थोड़ी मुश्किल खड़ी कर सकता है ) # अर्ध-अक्षर के रूप की सुगमता (खड़ी पाई को हटाकर - दायें से बायें क्रम में लिखकर तथा अर्द्ध अक्षर को ऊपर तथा उसके नीचे पूर्ण अक्षर को लिखकर - ऊपर नीचे क्रम में संयुक्ताक्षर बनाने की दो प्रकार की रीति प्रचलित है.) ===देवनागरी पर महापुरुषों के विचार=== १) हिन्दुस्तान की एकता के लिये हिन्दी भाषा जितना काम देगी, उससे बहुत अधिक काम देवनागरी लिपि दे सकती है। — आचार्य विनबा भावे २) देवनागरी किसी भी लिपि की तुलना में अधिक वैज्ञानिक एवं व्यवस्थित लिपि है। — सर विलियम जोन्स ३) मनव मस्तिष्क से निकली हुई वर्णमालाओं में नागरी सबसे अधिक पूर्ण वर्णमाला है। - जान क्राइस्ट ४) उर्दू लिखने के लिये देवनागरी अपनाने से उर्दू उत्कर्ष को प्राप्त होगी। — खुशवन्त सिंह भारतवर्ष के साहित्य में कुछ ऐसे रूप विकसित हुए हैं जो देवनागरी लिपि मे ही व्यक्त किये जा सकते हैं। उदाहरणस्वरूप केशवदास का एक नया सवैया लीजिये : मां सम मोह सजै बन बीन, नवीन बजै सह मोस समा ।<br/> मार लतानि बनावति सारि, रिसाति बनावति ताल रमा ॥ मानव ही हरि मोरद मोद, दमोदर मोहि रहि वनमा ।<br/> माल बनी बल केसवदास, सदा बसकेल बनी बलमा ॥ इस सवैया के किसी भी पंक्ति को किसी ओर से भी पढिये , कोई अंतर नही पड़ेगा। इस प्रकार के चित्रालंकार रोमन और अन्य लिपियों में अभिव्यक्त नही किये जा सकते। == लिपि-विहीन भाषाओं के लिये देवनागरी == == देवनागरी का इतिहास == देवनागरी का विकास मध्ययुगीन भारत में [[ब्राह्मी लिपि]] से हुआ है । == देवनागरी की वैज्ञानिकता == == देवनागरी का यूनिकोड == == देवनागरी के सम्पादक व अन्य साफ़्टवेयर == * [http://pratibhaas.blogspot.com/2006/01/blog-post_25.html हिन्दी संगणन (कम्प्यूटिंग) के उपकरण और उपयोग-विधियों का संकलन] * [http://hi.wikipedia.org/wiki/Hindi_Computing_Resources_on_the_Internet Wikipedia - Hindi Computing Resorces] * [http://baraha.com/baraha.htm बरहा 7.० - अनेक खूबियों से युक्त भारतीय भाषाओं के लिये नि:शुल्क सम्पादित्र )] * [http://www.giitaayan.com/x.htm HiTrans (beta)- हिंदी के लिए रोमन-नागरी लिप्यंतरण योजना और रूपांतरण उपकरण] * [http://hindikalam.com/ हिन्दी कलम : आनलाइन हिन्दी सम्पादित्र, वर्तनी जाँच और स्वत: सुझाव की सुविधा से युक्त] * [http://www.kaulonline.com/uninagari/ यूनिनागरी टाईपराइटर] * [http://devendraparakh.port5.com/ देवेन्द्र पारख का वर्तनी जांचक व हिन्दी सम्पादित्र] == बाहरी कड़ियाँ == * http://hindipages.googlepages.com * http://www.pelagiansoftwares.com/dictionary.htm Devanaagari(Hindi / Roman ) to Englsih Dictioanry * http://www.ancientscripts.com/devanagari.html * http://www.anu.edu.au/asianstudies/hindi/alphabet/ * http://www.unicode.org/charts/PDF/U0900.pdf * http://devanaagarii.net/ * [http://lists.sarovar.org/cgi-bin/mailman/listinfo/devanaagarii-lipi देवनागरी लिपि डाक-सूची] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:लिपि]] [[bg:Деванагари]] [[br:Devanagari]] [[ca:Devanagari]] [[cs:Devanágarí]] [[de:Devanagari]] [[en:Devanāgarī]] [[eo:Nagario]] [[es:Devanagari]] [[fi:Devanagari]] [[fr:Devanāgarī]] [[gl:Devanāgarī]] [[id:Aksara Devanagari]] [[it:Devanagari]] [[ja:デーヴァナーガリー]] [[ko:데바나가리 문자]] [[ks:देवनागरी]] [[lt:Devanagari raštas]] [[mr:देवनागरी]] [[nl:Devanagari]] [[nn:Devanagari]] [[no:Devanagari]] [[pl:Pismo dewanagari]] [[pt:Devanagari]] [[ru:Деванагари]] [[sa:देवनागरी]] [[sv:Devanagari]] [[ta:தேவநாகரி]] [[zh:天城文]] भारत 59 46388 2007-01-26T09:18:49Z TXiKiBoT 975 robot Removing: aa, ab, ak, av, ay, bi, bm, bo, bug, ce, ch, cho, chy, cr, dz, ee, fj, gn, ha, ho, ig, ki, kj, lo, mg, mh, mus, my, ng, ny, om, pih, rn, sd, sg, sn, ss, st, ti, tum, tw, vo, xal, xh, zu {{निर्वाचित लेख उम्मीदवार}} {{इंफ़ोबॉक्स देश| native_name = भारत गणराज्य| conventional_long_name = Republic of India| common_name = भारत| image_flag = Flag of India.svg | image_coat = Emblem_of_India.svg | image_map = LocationIndia.png | national_motto = "सत्यमेव जयते" ([[संस्कृत]])<br/> सत्य की सदैव विजय होती है '' | national_anthem = [[जन गण मन]] | official_languages = [[हिन्दी]], [[अंग्रेज़ी]] तथा अन्य [[भारत की भाषाएँ|भारतीय भाषाएं]]| capital = [[नई दिल्ली]] | latd = 28|latm=34|latNS=N|longd=77|longm=12|longEW=E| largest_city = [[मुम्बई]] | government_type= [[गणराज्य]] | leader_titles = [[भारत के राष्ट्रपति |राष्ट्रपति ]] <br> [[भारत के प्रधान मंत्री |प्रधानमंत्री]]| leader_names = [[अब्दुल कलाम |ए.पी.जे. अब्दुल कलाम]] <br> [[मनमोहन सिंह|डॉ मनमोहन सिंह]] | area_rank = 7th | area_magnitude = 1 E12 | area=3,166,414 | areami² = 1,222,559 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> percent_water = 9.56 | population_estimate = 1,103,371,000 | population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = द्वितीय | population_census = 1,027,015,248| population_census_year = 2001| population_density = 329| population_densitymi² = 852 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> population_density_rank = 31st| GDP_PPP_year=2005 | GDP_PPP = $3.633 ट्रिलियन | GDP_PPP_rank = 4th| GDP_PPP_per_capita = $3,320 | GDP_PPP_per_capita_rank = 122nd|[ HDI_year = 2004| HDI = 0.611| HDI_rank = 126th| HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font> | sovereignty_type = [[ब्रिटिश राज]] से [[भारतीय स्वातंत्र्य संग्राम|स्वतंत्रता]] | established_dates = [[१५ अगस्त]], [[१९४७]] | currency = भारतीय [[रुपया]] | currency_code = आइएनआर | time_zone= [[भारतीय स्टैंडर्ड समय|आइएसटी]]| utc_offset= +5:30 | time_zone_DST= ''अब्सर्व्ड नहीं है'' | utc_offset_DST= +5:30 | cctld= .आइएन | calling_code = ९१ | footnotes= | }} '''भारत [[गणराज्य]]''' [[दक्षिण जंबुद्वीप]] में स्थित एक देश है । यह भारतीय उपमहाद्वीप का सबसे बड़ा देश है । भारत की समुद्र तट रेखा 3000 [[किलोमीटर]] लम्बी है । भारत, भौगोलिक द्रषटि से विश्व का सातवां सबसे बडा और जनसंख्या के द्रषटिकोण से दूसरा बडा देश है | भारत के [[पश्चिम]] में [[पाकिस्तान ]], [[उत्तर-पूर्व ]] मे [[चीन]], [[नेपाल]], और [[भूटान]] और [[पूर्व]] में [[बांग्लादेश]] और [[म्यांमार]] देश स्थित हैं । [[हिन्द महासागर]] में इसके दक्षिण पश्चिम में [[मालदीव]], [[दक्षिण]] में [[श्रीलंका ]] और [[दक्षिण-पूर्व]] में [[इंडोनेशिया]] है । भारत [[उत्तर-पश्चिम]] में [[अफ़्ग़ानिस्तान]] के साथ सीमा का दावा करता है । == परिचय == भारत की 100 [[करोड़]] (1 [[अरब]]) से अधिक [[जनसंख्या]], [[चीन]] के बाद विश्व में सबसे अधिक है । यह विश्व का सबसे बड़ा [[गणराज्य]] है । यहाँ ३०० से अधिक भाषाएँ बोली जाती है (साइटेसन चाहिए)। यह एक बहुत प्राचीन सभ्यता की भूमि है। इसके [[उत्तर]] में [[हिमालय]] [[पर्वत]] है । [[दक्षिण]] में [[हिन्द महासागर]] है । [[पूर्व]] में [[बंगाल की खाड़ी]] है । [[पश्चिम]] में [[अरब महासागर]] है । भारत में कई बड़ी नदियाँ है । [[गंगा]] नदी भारतीय सभ्यता मै बहुत पवित्र मानी जाती है । अन्य बडी नदियाँ [[ब्रह्मपुत्र]], [[यमुना]], [[गोदावरी]], [[कावेरी]], [[कृष्णा]], [[चम्बल]], [[सतलज]], [[बियास]] हैँ। भारत की राजधानी [[नई दिल्ली]] है । भारत के अन्य बड़े महानगर [[मुम्बई]] ([[बम्बई]]), [[कोलकाता]] ([[कलकत्ता]]) और [[चेन्नई]] ([[मद्रास]]) हैं । भारत विश्व की दसवीं सबसे बडी अर्थव्यवस्था है, किन्तु हाल में भारत ने काफी प्रगति की है, और ताज़ा स्थिति में भारत विश्व में तीसरे, चौथे स्थान पर होने का दावा करता है (साइटेसन चाहिए)| भारत भौगोलिक क्षेत्रफल के आधार पर विश्व का [[क्षेत्रफल के अनुसार देशों की सूची|सातवाँ ]] सबसे बड़ा राष्ट्र है | यह विश्व की कुछ प्राचीनतम सभ्यताओं का पालना रहा है जैसे - [[सिन्धु घाटी सभ्यता ]], और महत्वपूर्ण ऐतिहासिक [[व्यापार पथों ]] का अभिन्न अंग है । चार प्रमुख [[विश्व के धर्म ]]: [[हिन्दू ]], [[बौध ]], [[जैन ]] तथा [[सिख ]] की उत्पत्ति भारत में हुई | १९४७ में [[स्वतंत्रता]] प्राप्ति से पूर्व [[ब्रिटिश भारत]] के रूप में [[ब्रिटिश साम्राज्य]] के प्रमुख अंग भारत ने विगत २० वर्ष में सार्थक प्रगति की है, विशेष रूप से आर्थिक [[भारतीय अर्थ-व्यवस्था| आर्थिक ]] और सैन्य | [[भारतीय सेना]] एक [[क्षेत्रिय शक्ति]] और [[ विश्वव्यापक शक्ति ]] है | ==नाम== भारत के दो आधिकारिक नाम है [[हिन्दी]] में भारत और [[अंग्रेज़ी]] में '''इन्डिया''' (India)। इन्डिया नाम की उत्पत्ति [[सिन्धु नदी | सिन्धु ]] नदी के फारसी नाम से हुई ( देखें [[ भारत नाम की उत्पत्ति ]])| भारत नाम एक प्राचीन [[हिन्दू ]] राजा '''भरत''', जिनकी कथा [[महाभारत]] में है, के नाम से लिया गया है । एक तीसरा नाम [[हिन्दुस्तान]] (उत्पत्ति [[फारसी]]) या ''हिन्दुओं की भूमि'' [[मुगल]] काल से प्रयोग होता है यद्यपि इसका समकालीन उपयोग कम है। ==इतिहास == <!-- यह अंश एक सार है. अगर आप कुछ बदलाव या बढोतरी करना चाहें तो [[भारतीय इतिहास]] लेख में करें --> ''मुख्य लेख: [[भारतीय इतिहास]]'' [[पाषाण युग]] [[भीमबेटका]] [[मध्य प्रदेश]] की गुफाऐं भारत में मानव जीवन का प्राचीनतम प्रमाण है । प्रथम स्थायी बस्तियां ने ९००० वर्ष पूर्व स्वरुप लिया । यही आगे चल कर [[सिन्धु घाटी सभ्यता]] में विकसित हुई , जो [[२६वीं शताब्दी ईसा पूर्व | २६०० ईसवी]] और [[२०वीं शताब्दी ईसा पूर्व | १९०० ईसवी]] के मध्य अपने चरम पर थी | तत्पश्चात [[वैदिक सभ्यता]] अस्तित्तव में आई । [[५वीं शताब्दी ईसा | ५०० ईसवी]] पूर्व कॆ बाद, कई स्वतंत्र राज्य बन गए | उत्तर में [[मौर्य ]]राजवंश, जिसमें बौद्ध महाराजा [[अशोक]] सम्मिलित थे, ने भारत के सांस्कृतिक पटल पर उल्लेखनीय छाप छोडी | [[१८० ईसवी]] के आरम्भ से, [[मध्य एशिया]] से कई आक्रमण हुए, जिनके परिणामस्वरूप उत्तरी भारतीय उपमहाद्वीप में [[इंडो-ग्रीक]], [[इंडो-स्किथिअन]], [[इंडो-पार्थियन]] और अंततः [[कुषाण]] राजवंश स्थापित हुए | [[तीसरी शताब्दी]] के आगे का समय जब भारत पर [[गुप्त वंश]] का शासन था, भारत का "स्वर्णिम काल" कहलाया | [[Image:Sanchi2.jpg|thumb|270px| तीसरी शताब्दी में सम्राट [[अशोक]] द्वारा बनाया गया [[मध्य प्रदेश]] में [[साँची का स्तूप]] ]] दक्षिण भारत में भिन्न-भिन्न समयकाल में कई राजवंश [[चालुक्य]], [[चेर]], [[चोल]], [[कदम्ब]], [[पल्लव]] तथा [[पांड्य]] चले | [[प्राचीन भारतीय विज्ञान तथा तकनीक|विज्ञान]], [[भारतीय कला|कला]], [[भारतीय साहित्य|साहित्य]], [[भारतीय गणित|गणित]], [[खगोल शास्त्र]], [[प्राचीन प्रौद्योगिकी]], [[धर्म]], तथा [[दर्शन]] इन्हीं राजाओं के शासनकाल में फ़ले-फ़ूले | 12वीं शताब्दी के प्रारंभ में, भारत पर [[इस्लामी आक्रमणों]] के पश्चात, उत्तरी व केन्द्रीय भारत का अधिकांश भाग [[दिल्ली सल्तनत]] के शासनाधीन हो गया; और बाद में, अधिकांश उपमहाद्वीप [[मुगल]] वंश के अधीन । दक्षिण भारत में [[विजयनगर साम्राज्य]] शक्तिशाली निकला । हालांकि, विशेषतः तुलनात्मक रूप से, संरक्षित दक्षिण में अनेक राज्य शेष रहे अथवा अस्तित्व में आये । 17वीं शताब्दी के मध्यकाल में [[पुर्तगाल]], [[डच]], [[फ्रांस]], [[ब्रिटेन]] सहित अनेकों युरोपीय देशों, जो कि भारत से व्यापार करने के इच्छुक थे, उन्होनें देश में स्थापित शासित प्रदेश, जो कि आपस में युद्ध करने में व्यस्त थे, क लाभ प्राप्त किया। अंग्रेज दूसरे देशों से व्यापार के इच्छुक लोगों को रोकने में सफल रहे और [[१८४०]] तक लगभग संपूर्ण देश पर शासन करने में सफल हुए। [[१८५७]] में ब्रिटिश इस्ट इंडिया कम्पनी के विरुद्ध असफल विद्रोह, जो कि [[भारतीय स्वतन्त्रता का प्रथम संग्राम|भारतीय स्वतन्त्रता के प्रथम संग्राम]] से जाना जाता है, के बाद भारत का अधिकांश भाग सीधे [[अंग्रेजी शासन]] के प्रशासनिक नियंत्रण में आ गया। [[Image:Wheel of Konark, Orissa, India.JPG|thumb|270px| कोणार्क चक्र - 13वीं शताब्दी में बने उङिसा के सूर्य मन्दिर में स्थित, यह दुनिया के सब से प्रसिद्घ ऐतिहासिक स्थानों में से एक है।]] बीसवीं शताब्दी के प्रारंभ में एक लम्बे समय के लिये स्वतंत्रता प्राप्ति के लिये विशाल अहिंसावादी संघर्ष चला, जिसका नेत्रित्व [[महात्मा गांधी]], जो कि आधिकारिक रुप से आधुनिक भारत के राष्ट्रपिता से संबोधित किये जाते हैं, ने किया। यह पथ-भ्रष्ट संघर्ष [[1947-08-15]] सफल हुआ जब भारत ने [[अंग्रेजी शासन]] से पुर्णतः स्वतंत्रता प्राप्त की तदुपरान्त [[1950-01-26]] को भारत एक [[गणराज्य]] बना। एक बहुजातीय तथा बहुधर्मिक राष्ट्र होने के कारण भारत को समय-समय पर [[साम्प्रदायिक]] तथा जातीय विद्वेष का शिकार होना पङा है । क्षेत्रीय असंतोष तथा विद्रोह भी हंलांकि देश के अलग-अलग हिस्सों में होते रहे हैं, पर इसकी [[धर्मनिरपेक्षता]] तथा जनतांत्रिकता, केवल 1975-1977 को छोङ, जब तत्कालीन प्रधानमंत्री [[इंदिरा गांधी]] ने [[आपातकाल ]] की घोषणा कर दी थी, अक्षुण्ण रही है । भारत के पङोसी राष्ट्रों के साथ अनसुलझे सीमा विवाद हैं । इसके कारण इसे छोटे पैमानों पर युद्ध का भी सामना करना पङा है । 1962 में [[चीन]] के साथ, तथा 1947, 1965, 1971 एवम् 1999 में [[पाकिस्तान]] के साथ लङाईयां हो चुकी हैं । भारत [[धर्मनिरपेक्ष आन्दोलन]] तथा [[संयुक्त राष्ट्र संघ]] के स्थापक सदस्य देशों में से एक है । 1974 में भारत ने अपना पहला [[परमाणु परीक्षण]] किया था जिसके बाद 1998 में 5 और परीक्षण किये गये । 1990 के दशक में किये गये आर्थिक सुधारीकरण की बदौलत आज देश सबसे तेजी से विकासशील राष्ट्रों की सूची में आ गया है । ==सरकार== ''मुख्य लेख: [[भारत सरकार]]'' [[भारत का संविधान]] भारत को एक [[सार्वभौमिक]], [[समाजवादी]], [[धर्मनिरपेक्ष]], लोकतान्त्रिक गणराज्य की उपाधि देता है । भारत एक [[लोकतांत्रिक गणराज्य]] है, जिसका [[द्विसदनात्मक]] [[संसद]] [[वेस्टमिन्स्टर शैली]] के संसदीय प्रणाली द्वारा संचालित है । इसके शासन में तीन मुख्य अंग हैं: [[न्यायपालिका]], [[कार्यपालिका]] और [[व्यवस्थापिका]] । [[राष्ट्रपति]],जो कि [[राष्ट्र का प्रमुख]] है, has a largely ceremonial role. उसके कार्यों में संविधान का अभिव्यक्तिकरण, प्रस्तावित कानूनों (विधेयक) पर अपनी सहमति देना, और अध्यादेश जारी करना । वह [[भारतीय सेनाओं]] का मुख्य सेनापति भी है । राष्ट्रपति और [[उपराष्ट्रपति]] को एक अप्रत्यक्ष मतदान विधि द्वारा 5 वर्षों के लिये चुना जाता है । [[प्रधानमन्त्री]] [[सरकार]] का प्रमुख है और कार्यपालिका की सारी शक्तियां उसी के पास होती हैं । इसका चुनाव राजनैतिक पार्टियों या [[गठबन्धन]] के द्वारा प्रत्यक्ष विधि से संसद में बहुमत प्राप्त करने पर होता है । बहुमत वने रहने की स्थिति में इसका कार्यकाल 5 वर्षों का होता है । संविधान में किसी उप-प्रधानमंत्री का प्रावधान नहीं है पर समय-समय पर इसमें फेरबदल होता रहा है । व्यवस्थापिका [[संसद]] को कहते हैं जिसके दो सदन हैं - उच्चसदन ''[[राज्यसभा]]'', or Council of States,और निम्नसदन ''[[लोकसभा]]''. राज्यसभा में 245 सदस्य होते हैं जबकि लोकसभा में 552 । राज्यसभा के सदस्यों का चुनाव, अप्रत्यक्ष विधि से 6 वर्षों के लिये होता है, जबकि लोकसभा के सदस्यों का चुनाव प्रत्यक्ष विधि से, 5 वर्षों की अवधि के लिये । 18 वर्ष से अधिक उम्र के सभी भारतीय नागरिक मतदान कर सकते हैं । कार्यपालिका के तान अंग हैं - ''राष्ट्रपति'', ''उपराष्ट्रपति'' और [[मंत्रीमंडल]] । मंत्रीमंडल का प्रमुख प्रधानमंत्री होता है । मंत्रीमंडल के प्रत्येक मंत्री को संसद का सदस्य होना अनिवार्य है । कार्यपालिका, व्यवस्थापिका से नीचे होता है । भारत की स्वतंत्र न्यायपालिका का शीर्ष [[सर्वोच्च न्यायालय]] है, जिसका प्रधान [[प्रधान न्यायाधीश]] होता है । सर्वोच्च न्यायालय को अपने नये मामलों तथा [[उच्च न्यायालय |उच्च न्यायालयों ]]के विवादों, दोनो को देखने का अधिकार है । भारत में 21 उच्च न्यायालय हैं, जिनके अधिकार और उत्तरदायित्व [[सर्वोच्च न्यायालय]] की अपेक्षा सीमित हैं । न्यायपालिका और व्यवस्थापिका के परस्पर मतभेद या विवाद का सुलह राष्ट्रपति करता है । ==राजनीति== ''मुख्य लेख: [[भारत की राजनीति]]'' [[image:IndiaMap2.PNG|thumb|270px|भारत का मानचित्र]] स्वतंत्र भारत के इतिहास में उसकी सरकार मुख्य रूप से [[भारतीय राष्ट्रीय कान्ग्रेस पार्टी]] के हाथ में रही है | स्वतन्त्रतापूर्व भारत में सबसे बडे राजनीतिक संगठन होने के कारण काँग्रेस की, जिसका नेता मूल रूप से [[नेहरू]] - [[गाँधी]] परिवार का कोई न कोई सदस्य होता है, चालीस वर्षों तक राष्ट्रीय राजनीति में प्रमुख भूमिका रही | [[१९७७]] में, पूर्व काँग्रेस शासन की इंदिरा गाँधी के आपातकाल लगाने के बाद एक संगठित विपक्ष [[जनता पार्टी]] ने चुनाव जीता और उसने अत्यधिक छोटी अवधि के लिये एक गैर-काँग्रेसी सरकार बनाई | [[१९९६]] में, [[भारतीय जनता पार्टी]] (भाजपा), सबसे बडे राजनीतिक संगठन के रूप में उभरी और उसने काँग्रेस के आगे इतिहास में पहली बार एक ठोस विपक्ष प्रस्तुत किया | परन्तु आगे चलकर सत्ता वास्तविक रूप से दो गठबन्धन सरकारों के हाथ में रही जिन्हें काँग्रेस का सम्पूर्ण समर्थन था | [[१९९९]] में, भाजपा ने छोटे दलों को साथ लेकर [[राष्ट्रीय जनतान्त्रिक गठबन्धन]] (राजग) बनाया और ५ वर्षों तक कार्यकाल पूरा करने वाली वह पहली गैर-काँग्रेसी सरकार बनी | १९९९ से पूर्व का दशक अल्पावधि सरकारों का था, इन वर्षों में सात भिन्न सरकारें बनी | परन्तु १९९१ मे बनी काँग्रेस सरकार ने अपना ५ वर्ष का कार्यकाल पूरा किया और कई आर्थिक सुधार लाई | [[भारतीय आम चुनाव]] [[२००४]] के फ़लस्वरूप काँग्रेस दल ने सर्वाधिक सीटें जीतीं और वह बड़े ही कम बहुमत से सत्ता में वापिस आई | काँग्रेस ने गठजोड़ द्वारा [[भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी)]] और बहुत सी राज्य स्तरीय पार्टियों को साथ लेकर [[यूनाईटेड प्रोग्रेसिव अलायन्स (यूपीए)]] नामक सरकार बनाई | आज बीजेपी और उसके सहयोगी विपक्ष में मुख्य भूमिका निभाते हैं | राष्ट्रीय स्तर पर किसी विशेष पार्टी का दबदबा न होने और राज्य स्तर की कई पार्टियों के राष्ट्रीय स्तर पर उभरने के कारण १९९६ से बनी सभी सरकारों को राजनीतिक गठबन्धनों की आवश्यक्ता पड़ी है | ==राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश== ''मुख्य लेख: [[भारत के राज्य]]'' वर्तमान में भारत २८ राज्यों, ६ केन्द्रशासित प्रदेशों और राजधानी दिल्ली मे बँटा हुआ है | राज्यों की चुनी हुई स्वतंत्र सरकारें हैं जबकि केन्द्रशासित प्रदेशों पर केन्द्र द्वारा नियुक्त प्रबंधन शासन करता है, हालांकि कुछ की लोकतांत्रिक सरकार भी है | अन्टार्कटिका और दक्षिण गंगोत्री और मैत्री पर भी भारत के वैज्ञानिक स्थल हैं यद्यपि अभी तक कोई वास्तविक आधिपत्य स्थापित नहीं किया गया है | ==भूगोल और मौसम== ''मुख्य लेख: [[भारत का भूगोल]]'' [[Image:Yumthanghimalayas.jpg|thumb|270px|हिमालय उत्तर में जम्मू और काश्मीर से लेकर पूर्व में अरुणाचल प्रदेश तक भारत की अधिकतर पूर्वी सीमा बनाता है]] भारत के अधिकतर उत्तरी और उत्तरपश्चिमीय प्रांत हिमालय की पहाङियों में स्थित हैं | शेष का उत्तरी, मध्य और पूर्वी भारत गंगा के उपजाऊ मैदानों से बना है | उत्तरी-पूर्वी पाकिस्तान से सटा हुआ, भारत के पश्चिम में थार का मरुस्थल है | दक्षिण भारत लगभग संपूर्ण ही दक्खन के पठार से निर्मित है | यह पठार पूर्वी और पश्चिमी घाटों के बीच स्थित है | कई महत्वपूर्ण और बङी नदियाँ जैसे गंगा, ब्रह्मपुत्र, यमुना, गोदावरी और कृष्णा भारत से होकर बहती हैं | इन नदियों के कारण उत्तर भारत की भूमि कृषि के लिये उपजाऊ है | भारत के विस्तार के साथ ही इसके मौसम में भी बहुत भिन्नता है | दक्षिण में जहाँ तटीय और गर्म वातावरण रहता है वहीं उत्तर में कङी सर्दी, पूर्व में जहाँ अधिक बरसात है वहीं पश्चिम में रेगिस्तान की शुष्कता | भारत में वर्षा मुख्यतया मानसून हवाओं से होती है | भारत के मुख्य शहर है - [[दिल्ली]], [[मुम्बई]], [[कोलकाता]], [[चेन्नई]], [[बंगलोर]] ([[ बेंगलुरु]] ) | ये भी देंखे - [[भारत के शहर]] ==अर्थव्यवस्था== ''मुख्य लेख: [[भारत की अर्थव्यवस्था]]'' [[Image:InfosysHQFrontView.jpg|thumb|270px|[[सूचना प्रोद्योगिकी]] (आईटी) भारत के सबसे अधिक विकासशील उद्योगों में से एक है, वार्षिक आय $२८५० करोड डालर, [[इन्फ़ोसिस]], भारत की सबसे बडी आईटी कम्पनियों में से एक]] मुद्रा स्थानांतरण की दर से भारत की अर्थव्यवस्था विश्व में दसवें और क्रयशक्ति के अनुसार चौथे स्थान पर है | वर्ष [[२००३]] में भारत में लगभग ८% की दर से आर्थिक वृद्धि हुई है जो कि विश्व की सबसे तीव्र बढती हुई अर्थव्यवस्थओं में से एक है | परंतु भारत की अत्यधिक जनसंख्या के कारण प्रतिव्यक्ति आय क्रयशक्ति की दर से मात्र ३२६२ अमेरिकन डॉलर है जो कि विश्व बैंक के अनुसार १२५वें स्थान पर है | भारत का विदेशी मुद्रा भंडार १४३ अरब अमेरिकन डॉलर है | [[मुम्बई]] भारत की आर्थिक राजधानी है और [[भारतीय रिजर्व बैंक]] और [[बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज]] का मुख्यालय भी | यद्यपि एक चौथाई भारतीय अभी भी [[निर्धनता रेखा]] से नीचे हैं, तीव्रता से बढती हुई [[सूचना प्रोद्योगिकी]] कंपनियों के कारण मध्यमवर्गीय लोगों में वृद्धि हुई है | 1990 के बाद भारत मे [[आर्थिक सुधार]] की नीति ने भारत के सर्वंगीण विकास मे बडी भूमिका निभाआयी । 1990 के बाद भारत मे हुए [आर्थिक सुधार । आर्थिक सुधारोँ]] ने भारत के सर्वंगीण विकास मे बडी भूमिका निभाआयी ।भारतीय अर्थव्यवस्था ने [[कृषि]] पर अपनी ऐतिहासिक निर्भरता कम की है और कृषि अब भारतीय [[सकल घरेलू उत्पाद]] (जीडीपी) का केवल २५% है | दूसरे प्रमुख उद्योग हैं [[उत्खनन]], [[पेट्रोलियम]], [[बहुमूल्य रत्न]], [[चलचित्र]], [[टेक्स्टाईल]], [[सूचना प्रोद्योगिकी]] सेवायें, तथा [[सजावटी वस्तुऐं]] | भारत के अधिकतर औद्योगिक क्षेत्र उसके प्रमुख महानगरों के आसपास स्थित हैं | हाल ही के वर्षों में $१७२० करोड़ अमरीकी डालर वार्षिक आय [[२००४]]-[[२००५]] के साथ भारत साफ़्टवेयर और बीपीओ सेवाओं का सबसे बडा केन्द्र बनकर उभरा है | इसके साथ ही कई लघु स्तर के उद्योग भी हैं जोकि छोटे [[भारतीय गाँव]] और [[भारतीय नगरों]] के कई नागरिकों को जीविका प्रदान करते हैं | पिछ्ले वर्शोँ मे भारत मे [[वित्तीय संस्थान|वित्तीय संस्थानो]] ने विकास मे बडी भूमिका निभायी है। केवल तीस लाख विदेशी पर्यटकों के प्रतिवर्ष आने के बाद भी [[भार्तीय पर्यटन]] राष्ट्रीय आय का एक अति आवश्यक परन्तु कम विकसित स्त्रोत है | पर्यटन उद्योग भारत के जीडीपी का कुल ५.३% है | पर्यटन १०% भारतीय कामगारों को आजीविका देता है | वास्तविक संख्या ४.२ करोड है | आर्थिक रूप से देखा जाए तो पर्यटन [[भारतीय अर्थव्यवस्था]] को लगभग $४०० करोड डालर प्रदान करता है | भारत के प्रमुख व्यापार सहयोगी हैं [[अमरीका]], [[जापान]], [[चीन]] और [[संयुक्त अरब अमीरात]]. भारत के निर्यातों में कृषि उत्पाद, [[चाय]], कपडा, [[बहुमूल्य रत्न]] व ज्वेलरी, [[साफ़्टवेयर सेवायें]], इंजीनियरिंग सामान, रसायन तथा चमडा उत्पाद प्रमुख हैं जबकि उसके आयातों में कच्चा तेल, मशीनरी, बहुमूल्य रत्न, फ़र्टिलाइज़र तथा रसायन प्रमुख हैं | वर्ष २००४ के लिये भारत के कुल निर्यात $६९१८ करोड [[डालर]] के थे जबकि उसके आयात $८९३३ करोड [[डालर]] के थे | ==जनसमूह== ''मुख्य लेख: [[भारत के लोग]]'' भारत [[चीन]] के बाद विश्व का दूसरा सबसे बडी जनसंख्या वाला देश है | भारत की विभिन्नताओं से भरी जनता में [[भाषा]], [[जाति]] और [[धर्म]], सामाजिक और राजनीतिक संगठन के मुख्य शत्रु हैं | [[Image:India Goa Hindu Temple at Siolim.jpg|thumb|270px|हिन्दुत्व भारत का सबसे बङा धर्म है - इस चित्र मे गोआ का एक मंदिर दर्शाया गया है ]] भारत में ६४.८ प्रतिशत साक्षरता है जिसमे से ७५.३ % पुरुष और ५३.७% स्त्रियाँ साक्षर है | लिंग अनुपात की दृष्टि से भारत में प्रत्येक १००० पुरुषों के पीछे मात्र ९३३ महिलायें है | कार्य भागीदारी दर (कुल जनसंख्या मे कार्य करने वालों का भाग) ३९.१% है | पुरुषों के लिये यह दर ५१.७% और स्त्रियों के लिये २५.६% है | भारत की १००० जनसंख्या में २२.३२ जन्मों के साथ बढती जनसंख्या के आधे लोग २२.६६ वर्ष से कम आयु के हैं | यद्यपि भारत की ८०.५ प्रतिशत जनसंख्या [[हिन्दू]] है, १३.४ प्रतिशत जनसंख्या के साथ भारत विश्व में मुसलमानों की संख्या में भी [[इंडोनेशिया]] के बाद दूसरे स्थान पर है | अन्य धर्मावलम्बियों में [[ईसाई]] (२.३३ %), [[सिख]] (१.८४ %), [[बौद्ध]] (०.७६ %), [[जैन]] (०.४० %), [[अय्यावलि]] (०.१२ %), [[यहूदी]], [[पारसी]], [[अहमदी]] और [[बहाई]] आदि सम्मिलित हैं | भारत दो मुख्य भाषा सूत्रों, आर्यन् और द्रविङियन्, का भी स्त्रोत है (साइटेसन चाहिए)| भारत का संविधान कुल २३ भाषाओं को मान्यता देता है | [[हिन्दी]] और [[अंग्रेजी]] केन्द्रीय सरकार द्वारा सरकारी कामकाज के लिये उपयोग की जाती है | [[संस्कृत]] और [[तमिल]] जैसी अति प्राचीन भाषाऐं भारत में ही जन्मी हैं | कुल मिलाकर भारत में १६५२ से भी अधिक भाषाऐं एवं बोलियां बोली जातीं हैं | ==संस्कृति== ''मुख्य लेख: [[भारतीय संस्कृति]]'' [[Image:Taj Mahal in March 2004.jpg|thumb|270px|right| [[ताजमहल]] [[विश्व]] के सबसे प्रसिद्ध [[पर्यटक स्थलों]] में गिना जाता है।]] भारत की सांस्कृतिक धरोहर बहुत सम्पन्न है । यहां की संस्कृति अनोखी है, और वर्षों से इसके कई अवयव अबतक अक्षुण्ण हैं । आक्रमणकारियों तथा प्रवासियों से विभिन्न चीजों को समेटकर यह एक मिश्रित संस्कृति बन गई है । आदुनिक भारत का समाज, भाषाएं, रीति-रिवाज इत्यादि इसका प्रमाण हैं । [[ताजमहल]] और अन्य उदाहरण, [[इस्लाम]] प्रभावित स्थापत्य कला के अतिसुन्दर नमूने हैं । [[चित्र:gumpa.jpg|thumb|left|270px|गुम्पा नृत्य एक [[तिब्बती बौद्ध धर्म|तिब्बती बौद्ध]] समाज का [[सिक्किम]] में छिपा नृत्य है । यह बौद्ध नव बर्ष में है ।]] भारतीय समाज बहुधर्मिक, बहुभाषी तथा मिश्र-सांस्कृतिक है । पारंपरिक भारतीय पारिवारिक मूल्यों को काफी आदर की दृष्टि से देखा जाता है । विभिन्न धर्मों के इस भूभाग पर कई मनभावन पर्व त्यौहार मनाए जाते हैं - [[दिवाली]], [[होली]], [[दशहरा]]. [[पोंगल]] तथा [[ओणम]] . ईद-उल-फितर, मुहर्रम, क्रिसमस, इस्टर आदि भी काफ़ी लोकप्रिय हैं । ==यह भी देखें == *[[दक्षिण भारत]] *[[उत्तर पूर्वी भारत]] {{भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर}} {{भारत के प्रान्त की राजधानी}} {{जंबुद्वीप}} ==बहरी कड़ियाँ== ; सरकार {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * भारतीय सरकार का [http://india.gov.in/ सरकारी वेबसाइट] * भारतीय सरकार का वेबसाइट का [http://www.nic.in सरकारी निर्देशिका] ; सेनापति निर्देश {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * सीआइए में [https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/in.html भारत निबन्ध] * एंसाइक्लोपीडिया ब्रिटैनिका का [http://www.britannica.com/nations/India भारत निबन्ध] * [[बीबीसी]] का [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/country_profiles/1154019.stm भारत निबन्ध] [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/country_profiles/1154019.stm भारत] का देश नक्षा ; सैटलाइट चित्र {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [[गूगल मानचित्र]] से [http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&q=india&ie=UTF8&om=1&z=4&ll=21.125829,82.759987&spn=37.992658,88.59375&t=h भारत का सैटलाइट चित्र] ; अन्य {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://wikitravel.org/ विकिभ्रमण] का [http://wikitravel.org/en/wiki/India भारत निबन्ध] * [http://dmoz.org/Regional/Asia/India/ भारत] ओपेन डाइरेक्टोरी प्रॉजेक्ट में [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:भारत]] {{Lien AdQ|en}} [[af:Indië]] [[als:Indien]] [[am:ህንድ]] [[an:India]] [[ang:India]] [[ar:الهند]] [[as:ভারত]] [[ast:India]] [[az:Hindistan]] [[ba:Һиндостан]] [[bat-smg:Indėjė]] [[be:Індыя]] [[bg:Индия]] [[bh:भारत]] [[bn:ভারত]] [[bpy:ভারত]] [[br:India]] [[bs:Indija]] [[ca:Índia]] [[cbk-zam:India]] [[ceb:Indiya]] [[co:India]] [[cs:Indie]] [[csb:Indie]] [[cv:Инди]] [[cy:India]] [[da:Indien]] [[de:Indien]] [[diq:Hindıstan]] [[dv:ހިންދުސްތާން]] [[el:Ινδία]] [[en:India]] [[eo:Barato]] [[es:India]] [[et:India]] [[eu:India]] [[fa:هند]] [[fi:Intia]] [[fiu-vro:India]] [[fo:India]] [[fr:Inde]] [[frp:Ende]] [[fur:Indie]] [[fy:Yndia]] [[ga:An India]] [[gd:Na h-Innseachan]] [[gl:India - भारत]] [[got:𐌹𐌽𐌳𐌹𐌰]] [[gu:ભારત]] [[gv:Yn Injey]] [[haw:ʻInia]] [[he:הודו]] [[hr:Indija]] [[hsb:Indiska]] [[ht:End]] [[hu:India]] [[hy:Հնդկաստան]] [[ia:India]] [[id:India]] [[ie:India]] [[ilo:India]] [[io:India]] [[is:Indland]] [[it:India]] [[iu:ᐃᓐᑎᐊ]] [[ja:インド]] [[jbo:xingu'e]] [[jv:India]] [[ka:ინდოეთი]] [[kg:India]] [[kk:Үндістан]] [[km:ឥណ្ឌា]] [[kn:ಭಾರತ]] [[ko:인도]] [[ks:ہِندوستان]] [[ksh:Inndije]] [[ku:Hindistan]] [[kv:India]] [[kw:Eynda]] [[la:India]] [[lb:Indien]] [[li:India]] [[lij:India]] [[lmo:India]] [[ln:India]] [[lt:Indija]] [[lv:Indija]] [[map-bms:India]] [[mi:Inia (whenua)]] [[mk:Индија]] [[ml:ഇന്ത്യ]] [[mn:Энэтхэг]] [[mo:Индия]] [[mr:भारत]] [[ms:India]] [[mt:Indja]] [[na:India]] [[nah:Indiyān]] [[nap:Innia]] [[nds:Indien]] [[nds-nl:India]] [[ne:भारत]] [[nl:India]] [[nn:India]] [[no:India]] [[nov:India]] [[nrm:Înde]] [[oc:Índia]] [[or:ଭାରତ]] [[os:Инди]] [[pa:ਭਾਰਤ]] [[pam:India]] [[pap:India]] [[pdc:India]] [[pi:भारत]] [[pl:Indie]] [[pms:India]] [[pt:Índia]] [[qu:Barat]] [[rm:India]] [[rmy:Indiya (Bharat)]] [[ro:India]] [[roa-rup:India]] [[ru:Индия]] [[ru-sib:Индия]] [[sa:भारत]] [[sc:Ìndia]] [[scn:Innia]] [[sco:Indie]] [[se:India]] [[sh:Indija]] [[si:ඉන්දියාව]] [[simple:India]] [[sk:India]] [[sl:Indija]] [[so:Hindiya]] [[sq:India]] [[sr:Индија]] [[su:India]] [[sv:Indien]] [[sw:Uhindi]] [[ta:இந்தியா]] [[te:భారత దేశము]] [[tet:Índia]] [[tg:Ҳиндустон]] [[th:ประเทศอินเดีย]] [[tk:Hindistan]] [[tl:India]] [[to:ʻInitia]] [[tpi:India]] [[tr:Hindistan]] [[tt:Hindstan]] [[ty:’Inītia]] [[udm:Индия]] [[ug:ھىندىستان]] [[uk:Індія]] [[ur:بھارت]] [[uz:Hindiston]] [[vec:India]] [[vi:Ấn Độ]] [[wa:Inde]] [[war:India]] [[wo:India]] [[wuu:印度]] [[yi:אינדיע]] [[za:India]] [[zh:印度]] [[zh-min-nan:Ìn-tō͘]] [[zh-yue:印度]] विकिपीडिया:Sources 64 9292 2003-07-21T20:29:51Z Shree 4 Source of some of the articles in Hindi Wikipedia सस्ता सहित्य मण्डल सुबोध साहित्य माला हमारे सन्त महात्मा इस माला मे बड़ी सरल-सुबोध-भाषा मे भारत की आत्मा की झांकी दिखाने का प्रयत्न किया गया है। भारत संतों, विद्वानों, वीरों, पर्वतों, तीर्थो, नदियो, वनों, आदि-अदि का देश है। उत्तर से लेकर दक्षिण तक और पूर्व से लेकर पश्चिम तक संस्कृति की ऐसी धारा प्रवाहित होती है, जो सारे देश को एक और अखंड बनाती है। भारत मे अनेक धर्म है, अनेक भाषाएं है, नाना प्रकार के आचार-विचार है, लेकिन फिर भी अनेकता के बीच एकता दिखाई देती है। इसका कारण यह है कि हमारे संतो और महापुरूषो ने कभी मनुष्य के बाहरी भेदो पर जोर नही दिया। उन्होने इंसान को इंसान के रूप मे देखा। हमारे संत, तीर्थ, पर्वत, नदियां आदि किसी धर्म-विशेष के नहीं है, सबके है। इस माला की पुस्तकों के पीछे हमारी भावना है कि पाठक अपने देश को अच्छी तरह देखें, उसके असली रूप को पहचानें ओर एक महान देश के नागरिक के नाते उनके जो कर्त्तव्य है, उनका पालन करें। पुस्तकों की भाषा इतनी आसान है कि कम पढ़े-लिखें पाठक भी उन्हें अच्छी तरह पढ़ और समझ सकते है। प्रत्येंक पुस्तक मे कई-कई चित्र भी दिये गए है। हम आशा करते है कि पाठक इन पुस्तको को बड़े चाव से पढ़ेगें, दूसरो को पढ़वायेंगें ओर इनका भरपूर लाभ लेगें। प्रतिज्ञा 65 29586 2006-10-04T16:36:46Z 203.187.214.233 /* मराठी */ == हिन्दी == भारत हमारा देश है । हमें अपना देश प्राणों से प्यारा है। इसकी समृद्ध और विविध संस्कृति पर हमें गर्व है । हम इसके सुयोग्य अधिकारी बनने का सदा प्रयत्न करेंगे । हम अपने माता-पिता, शिक्षक और गुरु जनों का आदर करेंगे और सबके साथ शिष्टता का व्यवहार करेंगे । अपने देश और देशवासियों के प्रति हम सत्यनिष्ठा की प्रतिज्ञा करते हैं । उनके कल्याण और सुखसमृद्धि में ही हमारा सुख निहित है । == मराठी == भारत माझा देश आहे। सगळे भारतीय माझे बांधव आहेत। माझ्या देशावर माझे प्रेम आहे। माझ्या देशातल्या समृद्ध आणि विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा मला अभिमान आहे। त्या परंपरांचा पाईक होण्याची पात्रता माझ्या अंगी यावी म्हणून मी सदैव प्रयत्न करीन। मी माझ्या पालकांचा, गुरुजनांचा आणि वडीलधार्‍या माणसांचा मान ठेवीन आणि प्रत्येकाशी सौजन्याने वागेन। माझा देश आणि माझे देशबांधव यांच्याशी निष्ठा राखण्याची मी प्रतिज्ञा करीत आहे। त्यांचे कल्याण आणि त्यांची समृद्धी ह्यांतच माझे सौख्य सामावले आहे। ==मैथिली== भारत हमर देश थिक। हम सब भारतवासी भाई बहिन छी। हमर देश अपन प्राणहुँ स प्रिय अछि। हम भारतक आ विविध संस्कृति पर गर्व करैत छी। हम भारतक सुयोग्य अधिकारी हैबाक सदा प्रयत्न करब। हम अपन माता पिता शिक्षक और गुरु जनक आदर करब आ सबहक संग शिष्टताक व्यवहार करब । अपना देश आ देशवासीक प्रति हम अपन निष्ठाक प्रतिज्ञा करैत छी । हुनक कल्याण और सुखसमृद्धि टा में हमारा सुख निहित अछि । == संस्कृत == भारत मम देशोऽयं भारतीयाश्च बान्धवाः । परानुरक्तिरस्मिन्‌ मे देशेऽस्ति मम सर्वदा ॥ १॥ समृद्धा विविधाश्चास्य या देशस्य परम्पराः । सन्ति ताः प्रति मे नित्यमभिमानोन्नतं शिरः ॥ २॥ प्रयतिष्ये सदा चाहमासादयितुमर्हताम्‌ । येन तासां भविष्यामि श्रद्धायुक्तः पदानुगः ॥ ३॥ संमानयेयं पितरौ वयोज्येष्ठान्‌ गुरूंस्तथा । सौजन्येनैव वर्तेय तथा सर्वैरहं सदा ॥ ४॥ स्वकीयेन हि देशेन स्वदेशीयैश्च बान्धवैः ॥ एकान्तनिष्ठमाचारं प्रतिजाने हि सर्वथा ॥ ५॥ एतेषामेव कल्याणे समुत्कर्षे तथैव च । नूनं विनिहितं सर्वं सौख्यमात्यन्तिकं मम ॥६॥ == गुजराती == भारत मारो देश छे। बधा भारतीयो मारा भाई बहेनो छे। हुं मारा देशने चाहुं छुं अने तेना समृद्ध अने वैविध्यपूर्ण वारसानो मने गर्व छे। हुं सदाय तेने लायक बनवा प्रयत्न करीश। हुं मारा मातापिता शिक्षको अने वडीलो प्रत्ये आदर राखीश अने दरेक जण साथे सभ्यताथी वर्तीश। हुं मारा देश अने देशबांधवोने मारी निष्ठा अर्पुं छुं। तेमना कल्याण अने समृद्धिमां ज मारुं सुख रह्युं छे। ભારત મારો દેશ છે। બધા ભારતીયો મારા ભાઈ બહેનો છે। હું મારા દેશને ચાહું છું અને તેના સમૃદ્ધ અને વૈવિધ્યપૂર્ણ વારસાનો મને ગર્વ છે। હું સદાય તેને લાયક બનવા પ્રયત્ન કરીશ। હું મારા માતાપિતા શિક્ષકો અને વડીલો પ્રત્યે આદર રાખીશ અને દરેક જણ સાથે સભ્યતાથી વર્તીશ। હું મારા દેશ અને દેશબાંધવોને મારી નિષ્ઠા અર્પું છું। તેમના કલ્યાણ અને સમૃદ્ધિમાં જ મારું સુખ રહ્યું છે। == तेलुगु == భారతదేశము నా మాతృభూమి. భారతీయులందరు నా సహోదరులు. నేను నా దేశమును ప్రేమించుచున్నాను. సుసంపన్నమైన, బహువిధమైన నాదేశ వారసత్వసంపద నాకు గర్వకారణము. దీనికి అర్హుడనగుటకై సర్వదా నేను కృషి చేయుదును. నా తల్లిదండ్రులను, ఉపాధ్యాయులను, పెద్దలందరిని గౌరవింతును. ప్రతివారితోను మర్యాదగా నడచుకొందును. నా దేశముపట్లను, నా ప్రజలపట్లను సేవానిరతి కలిగియుందునని ప్రతిజ్ఞ చేయుచున్నాను. వారి శ్రేయోభివృద్ధులే నా ఆనందమునకు మూలము. == English == India is my country. All Indians are my brothers and sisters. I love my country and, I am proud of it's rich and varied heritage. I shall always strive to be worthy of it. I shall give my parents, teachers and all elders respect and treat everyone with courtesy . To my country and my people, I pledge my devotion. In their wellbeing and prosperity alone, lies my happiness. == Other Indian Languages == Please add the Indian Pledge in your language here. [[श्रेणी:भारत]] भारत की भाषाए 68 9295 2003-08-08T23:47:16Z V9y 5 #REDIRECT [[भारत की भाषाएँ]] भारत की भाषाये 69 9296 2004-07-25T23:06:44Z Spundun 73 #REDIRECT [[भारत_की_भाषाएँ]] भारत का साहित्य 72 9298 2004-07-27T14:06:33Z Shree 4 /* भारतीय भाषा एवं साहित्य */ == भारतीय भाषा एवं साहित्य == [[हिन्दी]] [[भाषा]] और [[साहित्य]] के बारे में [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindiint.html यशवन्तजी की वेब साइट ] देखें । [[हिन्दी साहित्य]] संकलन के लिये [http://www.iiit.net/ltrc/script_html/index.html आई आई आई टी हैदराबाद के पृष्ठ ] देखें . {{substub}} भारत के समाचार 73 18284 2006-04-01T11:06:29Z 61.246.47.162 /* समाचार */ == समाचार == आज की ताजा खबर के लिये [http://www.prabhasakshi.com/ प्रभासाक्षी ] या [http://www.bbc.co.uk/hindi/ बी बी सी ] या [http://www.amarujala.com अमर उजाला ] या [http://www.jagran.com दैिनक जागरण ]पर हिन्दी समाचार पढें । हिन्दी में अन्य जानकारी के लिये [http://www.webduniya.com/ वेबदुनिया] के पॄष्ट देखें । {{substub}} संस्कृत भाषा 74 45632 2007-01-24T05:15:33Z 220.225.2.107 The language shown in the image was not Sanskrit - Kindly use any image from the Sanskrit page in the English version of Wikipedia '''संस्कृत''' भारत की एक शास्त्रीय भाषा है । ये दुनिया की सबसे पुरानी उल्लिखित भाषाओं में से एक है । संस्कृत [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की [[हिन्द-ईरानी भाषाएँ|हिन्द-ईरानी शाखा]] की [[हिन्द-आर्य भाषाएँ|हिन्द-आर्य उपशाखा]] में शामिल है । ये '''आदिम-हिन्द-यूरोपीय भाषा''' से बहुत ज़्यादा मेल खाती है । आधुनिक भारतीय भाषाएँ जैसे [[हिन्दी भाषा|हिन्दी]], [[उर्दू भाषा|उर्दू]], [[कश्मीरी भाषा|कश्मीरी]], [[उड़िया भाषा|उड़िया]], [[बांग्ला भाषा|बांग्ला]], [[मराठी भाषा|मराठी]], [[सिन्धी भाषा|सिन्धी]], [[पंजाबी भाषा|पंजाबी]], ([[नेपाली भाषा|नेपाली]]), आदि इसी से उत्पन्न हुई हैं । इन सभी भाषाओं में यूरोपीय बंजारों की रोमानी भाषा भी शामिल है । संस्कृत में हिन्दू धर्म के लगभग सभी धर्मग्रन्थ लिखे हुए हैं । आज भी हिन्दू धर्म के ज़्यादातर यज्ञ और पूजाएँ संस्कृत में ही होती हैं । ==ध्वनि-तन्त्र और लिपि== संस्कृत भारत की कई लिपियों में लिखी जाती रही है, लेकिन आधुनिक युग में '''[[देवनागरी लिपि]]''' के साथ इसका ख़ास रिश्ता है । देवनागरी लिपि असल में संस्कृत के लिये ही बनी है, इसलिये इसमें हरेक चिन्ह के लिये एक और सिर्फ़ एक ही ध्वनि है ।देवनागरी में १२ [[स्वर]] और ३४ [[व्यंजन]] हैं । देवनागरी से [[रोमन लिपि]] में लिप्यान्तरण के लिये दो पद्धतियाँ मशहूर हैं : IAST और ITRANS । शून्य या एक या अधिक व्यंजनों और एक स्वर के मेल से एक [[अक्षर]] बनता है। ==='''स्वर'''=== ये स्वर संस्कृत के लिये दिये गये हैं । हिन्दी में इनके उच्चारण थोड़े अलग होते हैं । {|align="center" border="2" ! '''वर्णाक्षर'''||'''“प” के साथ मात्रा'''||'''[[IPA]] उच्चारण'''||"प्" के साथ उच्चारण||'''[[IAST]] समतुल्य'''||'''[[अंग्रेज़ी]] समतुल्य''' || हिन्दी में वर्णन |-align="center" | अ||प||{{IPA|/ ə /}}||{{IPA|/ pə /}}||a||short or long [[:en:Schwa]]: as the ''a'' in '''a'''bove or '''a'''go ||बीच का मध्य प्रसृत स्वर |-align="center" | आ||पा||{{IPA|/ α: /}}||{{IPA|/ pα: /}}||ā||long [[:en:Open back unrounded vowel]]: as the ''a'' in f'''a'''ther ||दीर्घ विवृत पश्व प्रसृत स्वर |-align="center" | इ||पि||{{IPA|/ i /}}||{{IPA|/ pi /}}||i|| short [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in b'''i'''t ||ह्रस्व संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ई||पी||{{IPA|/ i: /}}||{{IPA|/ pi: /}}||ī|| long [[:en:close front unrounded vowel]]: as ''i'' in mach'''i'''ne ||दीर्घ संवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | उ||पु||{{IPA|/ u /}}||{{IPA|/ pu /}}||u|| short [[:en:close back rounded vowel]]: as ''u'' in p'''u'''t ||ह्रस्व संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ऊ||पू||{{IPA|/ u: /}}||{{IPA|/ pu: /}}||ū|| long [[:en:close back rounded vowel]]: as ''oo'' in sch'''oo'''l ||दीर्घ संवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | ए||पे||{{IPA|/ e: /}}||{{IPA|/ pe: /}}||e|| long [[:en:close-mid front unrounded vowel]]: as ''a'' in g'''a'''me (not a diphthong) || दीर्घ अर्धसंवृत अग्र प्रसृत स्वर |-align="center" | ऐ||पै||{{IPA|/ ai /}}||{{IPA|/ pai /}}||ai|| long [[:en:diphthong]]: as ''ei'' in h'''ei'''ght || दीर्घ द्विमात्रिक स्वर |-align="center" | ओ||पो||{{IPA|/ ο: /}}||{{IPA|/ pο: /}}||o|| long [[:en:close-mid back rounded vowel]]: as ''o'' in t'''o'''ne (not a diphthong) ||दीर्घ अर्धसंवृत पश्व वर्तुल स्वर |-align="center" | औ||पौ||{{IPA|/ au /}}||{{IPA|/ pau /}}||au|| long [[:en:diphthong]]: as ''ou'' in h'''ou'''se ||दीर्घ द्विमात्रिक स्वर |-align="center" |- |} संस्कृत में '''ऐ''' दो स्वरों का युग्म होता है और "अ-इ" या "आ-इ" की तरह बोला जाता है । इसी तरह '''औ''' "अ-उ" या "आ-उ" की तरह बोला जाता है । इसके अलावा हिन्दी और संस्कृत में ये वर्णाक्षर भी स्वर माने जाते हैं : *ऋ -- आधुनिक हिन्दी में "रि" की तरह, संस्कृत में American English syllabic / r / की तरह *ॠ -- केवल संस्कृत में (दीर्घ ऋ) *ऌ -- केवल संस्कृत में (syllabic retroflex l) *ॡ -- केवल संस्कृत में (दीर्घ ऌ) *अं -- आधे न्, म्, ङ्, ञ्, ण् के लिये या स्वर का नासिकीकरण करने के लिये *अँ -- स्वर का नासिकीकरण करने के लिये (संस्कृत में नहीं उपयुक्त होता) *अः -- अघोष "ह्" (निःश्वास) के लिये ==='''व्यंजन'''=== &#2332;&#2348; &#2325;&#2367;&#2360;&#2368; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2346;&#2381;&#2352;&#2351;&#2379;&#2327; &#2344;&#2361;&#2368;&#2306; &#2361;&#2379;, &#2340;&#2379; &#2357;&#2361;&#2366;&#2305; &#2346;&#2352; '&#2309;' &#2350;&#2366;&#2344;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2360;&#2381;&#2357;&#2352; &#2325;&#2375; &#2344; &#2361;&#2379;&#2344;&#2375; &#2325;&#2379; &#2361;&#2354;&#2344;&#2381;&#2340;&#2381;&#8204; &#2309;&#2341;&#2357;&#2366; [[&#2357;&#2367;&#2352;&#2366;&#2350;]] &#2360;&#2375; &#2342;&#2352;&#2381;&#2358;&#2366;&#2351;&#2366; &#2332;&#2366;&#2340;&#2366; &#2361;&#2376; &#2404; &#2332;&#2376;&#2360;&#2375; &#2325;&#2367; &#2325;&#2381;&#8204; &#2326;&#2381;&#8204; &#2327;&#2381;&#8204; &#2328;&#2381;&#8204; &#2404; {|border="2" |align="center" colspan="6"|'''Plosives / स्पर्श''' |- ! ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Nasal|नासिक्य]] |-align="center" |[[:en:Velar consonant | कण्ठ्य]] |क {{IPA|/ kə /}}<br>k; English: s'''k'''ip |ख {{IPA|/ k<sup>h</sup>ə /}}<br>kh; English: '''c'''at |ग {{IPA|/ gə /}}<br>g; English: '''g'''ame |घ {{IPA|/ g<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>gh; Aspirated /g/ |ङ {{IPA|/ ŋə /}}<br>n; English: ri'''ng''' |-align="center" |[[:en:Palatal consonant | तालव्य]] |च {{IPA|/ cə / ''or'' / tʃə /}}<br>ch; English: '''ch'''at |छ {{IPA|/ c<sup>h</sup>ə / ''or'' /tʃ<sup>h</sup>ə/}}<br>chh; Aspirated /c/ |ज {{IPA|/ ɟə / ''or'' / dʒə /}}<br>j; English: '''j'''am |झ {{IPA|/ ɟ<sup>ɦ</sup>ə / ''or'' / dʒ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>jh; Aspirated {{IPA|/ɟ/}} |ञ {{IPA|/ ɲə /}}<br>n; English: fi'''n'''ch |-align="center" |[[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] |ट {{IPA|/ ʈə /}}<br>t; American Eng: hur'''t'''ing |ठ {{IPA|/ ʈ<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/ʈ/}} |ड {{IPA|/ ɖə /}}<br>d; American Eng: mur'''d'''er |ढ {{IPA|/ ɖ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/ɖ/}} |ण {{IPA|/ ɳə /}}<br>n; American Eng: hun'''t'''er |-align="center" |[[:en:Dental consonant | दन्त्य]] |त {{IPA|/ t̪ə /}}<br>t; Spanish: '''t'''oma'''t'''e |थ {{IPA|/ t̪<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/t̪/}} |द {{IPA|/ d̪ə /}}<br>d; Spanish: '''d'''on'''d'''e |ध {{IPA|/ d̪<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/d̪/}} |न {{IPA|/ nə /}}<br>n; English: '''n'''ame |-align="center" |[[:en:Labial consonant | ओष्ठ्य]] |प {{IPA|/ pə /}}<br>p; English: s'''p'''in |फ {{IPA|/ p<sup>h</sup>ə /}}<br>ph; English: '''p'''it |ब {{IPA|/ bə /}}<br>b; English: '''b'''one |भ {{IPA|/ b<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>bh; Aspirated /b/ |म {{IPA|/ mə /}}<br>m; English: '''m'''ine |- |} {|border="2" |align="center" colspan="5"|'''Non-Plosives / स्पर्शरहित''' |- ! ![[:en:Palatal consonant | तालव्य]] ![[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] ![[:en:Dental consonant | दन्त्य]]/<br>[[:en:Alveolar consonant | वर्त्स्य]] ![[:en:Velar consonant | कण्ठोष्ठ्य]]/<br>[[:en:Glottal consonant | काकल्य]] |-align="center" |[[:en:Approximant | अन्तस्थ]] |य {{IPA|/ jə /}}<br>y; English: '''y'''ou |र {{IPA|/ rə /}}<br>r; Scottish Eng: t'''r'''ip |ल {{IPA|/ lə /}}<br>l; English: '''l'''ove |व {{IPA|/ ʋə /}}<br>v; English: '''v'''ase |-align="center" |[[:en:Sibilant | ऊष्म]]/<br>[[:en:Fricative consonant | संघर्षी]] |श {{IPA|/ ʃə /}}<br>sh; English: '''sh'''ip |ष {{IPA|/ ʂə /}}<br>sh; Retroflex {{IPA|/ʃ/}} |स {{IPA|/ sə /}}<br>s; English: '''s'''ame |ह {{IPA|/ ɦə / or / hə /}}<br>h; English be'''h'''ind |- |} नोट करें : *इनमें से ळ (मूर्धन्य पार्विक अन्तस्थ) एक अतिरिक्त वयंजन है जिसका प्रयोग हिन्दी में नहीं होता है। मराठी और वैदिक संस्कृत में इसका प्रयोग किया जाता है । *संस्कृत में '''ष''' का उच्चारण ऐसे होता था : जीभ की नोक को मूर्धा (मुँह की छत) की ओर उठाकर '''श''' जैसी आवाज़ करना । शुक्ल [[यजुर्वेद]] की माध्यंदिनि शाखा में ''कुछ वाक़्यात'' में '''ष''' का उच्चारण '''ख''' की तरह करना मान्य था । आधुनिक हिन्दी में '''ष''' का उच्चारण पूरी तरह '''श''' की तरह होता है । *हिन्दी में '''ण''' का उच्चारण ज़्यादातर '''ड़ँ''' की तरह होता है, यानि कि जीभ मुँह की छत को एक ज़ोरदार ठोकर मारती है । हिन्दी में '''क्षणिक''' और '''क्शड़िंक''' में कोई फ़र्क नहीं । पर संस्कृत में ण का उच्चारण '''न''' की तरह बिना ठोकर मारे होता था, फ़र्क सिर्फ़ इतना कि जीभ '''ण''' के समय मुँह की छत को कोमलता से छूती है । ==व्याकरण== संस्कृत व्याकरण आधुनिक भाषाएँ बोलने वालों के लिये कठिन है । इसमें हिन्दी या अंग्रेज़ी की तरह ज़्यादा उपसर्ग (prepositions) नहीं होते । संस्कृत में संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण और क्रिया के कई तरह से शब्द-रूप बनाये जाते हैं, जो व्याकरणिक अर्थ प्रदान करते हैं । अधिकांश शब्द-रूप मूलशब्द के अन्त में प्रत्यय लगाकर बनाये जाते हैं । इस तरह ये कहा जा सकता है कि संकृत एक बहिर्मुखी-अन्त-श्लिष्टयोगात्मक भाषा है । ==वैदिक संस्कृत और काव्य संस्कृत== संस्कृत का प्राचीनतम रूप वैदिक संस्कृत है, जो [[हिन्दू धर्म]] की प्रमुख किताब [[वेद]] की भाषा है । ज़्यादातर लोग पाणिनी की अष्टाध्यायी से काव्य संस्कृत की शुरुआत मानते हैं । [[रामायण]], [[महाभारत]] और [[पुराण]] [[काव्य]] संस्कृत में लिखे गये हैं । === उदाहरण के लिये कुछ पृष्ठ === संस्कृत के बारे में जानकारी के लिये [http://sanskrit.gde.to/ संस्कृत साहित्य ] की वेब साइट देखें जहाँ पर [http://sanskrit.gde.to/all_sa/ | संस्कृत श्लोक, स्तोत्र एवं साहित्य का संकलन ] है . == यह भी देखिए == * [[भारत की भाषाएँ]] * [[wikt:संस्कृत|संस्कृत]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:नेपाल]] [[af:Sanskrit]] [[am:ሳንስክሪት]] [[ar:لغة سنسكريتية]] [[ast:Sánscritu]] [[be:Санскрыт]] [[bg:Санскрит]] [[bn:সংস্কৃত ভাষা]] [[br:Sañskriteg]] [[ca:Sànscrit]] [[cs:Sanskrt]] [[cy:Sansgrit]] [[da:Sanskrit]] [[de:Sanskrit]] [[el:Σανσκριτική γλώσσα]] [[en:Sanskrit]] [[eo:Sanskrito]] [[es:Sánscrito]] [[et:Sanskriti keel]] [[eu:Sanskrito]] [[fa:سانسکریت]] [[fi:Sanskrit]] [[fr:Sanskrit]] [[ga:Sanscrait]] [[gl:Sánscrito]] [[he:סנסקריט]] [[hr:Sanskrt]] [[hu:Szanszkrit nyelv]] [[ia:Sanscrito]] [[id:Bahasa Sansekerta]] [[io:Sanskrita linguo]] [[it:Lingua sanscrita]] [[ja:サンスクリット]] [[jv:Basa Sansekreta]] [[ka:სანსკრიტი]] [[kn:ಸಂಸ್ಕೃತ]] [[ko:산스크리트어]] [[kw:Sanskrytek]] [[la:Lingua Sanscrita]] [[li:Sanskriet]] [[lt:Sanskritas]] [[ml:സംസ്കൃതം]] [[mr:संस्‍कृत भाषा]] [[ms:Bahasa Sanskrit]] [[nah:Sanscritlahtōlli]] [[nds:Sanskrit]] [[nl:Sanskriet]] [[nn:Sanskrit]] [[no:Sanskrit]] [[pl:Sanskryt]] [[pt:Sânscrito]] [[rmy:संस्कृतीकानी छीब]] [[ro:Limba sanscrită]] [[ru:Санскрит]] [[sa:संस्कृत]] [[sh:Sanskrt]] [[simple:Sanskrit]] [[sk:Sanskrit]] [[sl:Sanskrt]] [[sr:Санскрит]] [[sv:Sanskrit]] [[ta:சமஸ்கிருதம்]] [[th:ภาษาสันสกฤต]] [[tr:Sanskritçe]] [[uk:Санскрит]] [[ur:سنسکرت]] [[vi:Tiếng Phạn]] [[zh:梵语]] हिन्दू 76 9301 2003-08-12T19:18:50Z Shree 4 #REDIRECT [[हिन्दू धर्म]] भक्त कवियों की सूची 77 23868 2006-08-01T14:16:36Z 195.229.242.83 /* यह भी देखें */ * [[सूरदास]] * [[तुलसीदास]] * [[मीरा बाई]] * [[कबीर]] * [[रहीम]] * [[त्यागराज]] * [[आण्डाल]] * [[नरसिंह महेता]] * [[ज्ञानेश्वर]] * [[पुरंदरदास]] * [[चैतन्य महाप्रभु]] * [[जनाबाई]] * [[तुकाराम]] *[[मलिक मोहम्मद जायसी]] ==यह भी देखें== :[[हिंदी साहित्य]] :[[भक्ति काल]] :[[हिन्दी कवि]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] भक्त 78 9303 2004-07-25T20:47:53Z Spundun 73 stub * [[नरसिंह महेता]] * [[चैतन्य महाप्रभु]] * [[आण्डाल]] {{stub}} शब्दकोष 79 44615 2007-01-20T11:57:19Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[qu:Simi qullqa]] ==[[Wiktionary:hi:मुख्य पृष्ठ|हिन्दी विकि शब्दकोष]]== [[विकिपीडिया]] के बंधु प्रोजेक्ट में से एक है [[विक्शनरी]], यानी विकि शब्दकोष। कृपया अंग्रेजी से हिन्दी शब्दों की सूची वहां बनायें। == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www28.brinkster.com/shreeshrii/eng-hin.htm अंग्रेज़ी से हिन्दी - शब्दकोष में खोजें ] * [http://www.shabdkosh.com अंग्रेज़ी हिन्दी शब्दकोष ] * [http://urdu2hindi.blogspot.com उर्दू हिन्दी शब्दकोष ] * [http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webhwn/hindi_version.html हिन्दी शब्दतंत्र] {{substub}} [[af:Woordeboek]] [[be:Слоўнік]] [[bg:Речник]] [[br:Geriadur]] [[ca:Diccionari]] [[cs:Slovník]] [[csb:Słowôrz]] [[cv:Словарь]] [[da:Ordbog]] [[de:Wörterbuch]] [[el:Λεξικό]] [[en:Dictionary]] [[eo:Vortaro]] [[es:Diccionario]] [[eu:Hiztegi]] [[fi:Sanakirja]] [[fr:Dictionnaire]] [[gl:Dicionario]] [[he:מילון]] [[id:Kamus]] [[io:Vorto-libro]] [[it:Dizionario]] [[ja:辞典]] [[ko:사전]] [[ku:Ferheng]] [[la:Lexicon]] [[lt:Žodynas]] [[mg:Rakibolana]] [[ms:Kamus]] [[nah:Tlahtōltecpantiliztli]] [[nap:Dezziunario]] [[nl:Woordenboek]] [[nn:Ordbok]] [[no:Ordbok]] [[nrm:Dictionnaithe]] [[oc:Diccionari]] [[pl:Słownik]] [[pt:Dicionário]] [[qu:Simi qullqa]] [[ru:Словарь]] [[sco:Dictionar]] [[si:ශබ්ද කෝෂය]] [[simple:Dictionary]] [[sk:Slovník]] [[sl:Slovar]] [[sv:Ordbok]] [[ta:அகராதி]] [[th:พจนานุกรม]] [[tr:Sözlük]] [[vi:Từ điển]] [[wa:Motî]] [[yi:ווערטערבוך]] [[zh:字典]] औज़ार 85 9305 2003-08-07T17:46:36Z Shree 4 === Tools for writing articles in Hindi === [http://www.aksharamala.com/aksie/ Aksharamala IE Companion] is a free and easy software for entering the information in [http://www.wikipedia.org/wiki/Unicode unicode] [http://www.wikipedia.org/wiki/Devanagari devanagari] using [http://www.aczone.com/itrans/ ITRANS] scheme in this [http://www.wikipedia.org/wiki/Hindi Hindi] wikipedia. यूनिकोड में हिन्दी लिखने के लिये आप नीचे दिये गये साधनों में से किसी का भी प्रयोग कर सकते हैं । केवल यह ज़रूर देखें कि आप यूनिकोड में लिख रहे हैं . * [http://www.aksharamala.com/aksie/ अक्षरमाला साथी] * [[http://www.aksharamala.com/ अक्षरमाला]] You can also choose from different keyboard layouts using javascript based forms at http://www.chhahari.com/unicode and then copy and paste the text from there. देवनागरी कीबोर्ड को वर्डपैड या [[http://uk.geocities.com/BabelStone1357/Software/BabelPad.html babelpad]] या अन्य यूनिकोड अनुकूल सौफ्टवेयर के साथ प्रयोग करें एवं इससे विकिपीडिया में कौपी और पेस्ट करें । * [[http://www.geocities.com/hanu_man_ji/ तख्ती]] । * [[http://depts.washington.edu/ebmp/software.html वाशिन्ग्टन युनिवर्सिटी का देवनागरी कीबोर्ड ]] * [[http://www.tavultesoft.com/keyman/downloads/keyboards/index.php?filter=language&equals=Devanagari#keyboardlist दो देवनागरी कीबोर्ड ]] * [[http://www.aczone.com/itrans/online/ आईट्रान्स ]] भारत की भाषायेँ 87 9306 2003-08-08T23:48:16Z V9y 5 #REDIRECT [[भारत की भाषाएँ]] २००३ 88 45649 2007-01-24T08:04:36Z 80.146.126.54 /* जन्म */ वर्ष '''२००३''' बुद्धवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००० | yp2=२००१ | yp3=२००२ | year=२००३ | ya1=२००४ | ya2=२००५ | ya3=२००६ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <div align="center"> [[जनवरी २००३ | जनवरी]] - [[फ़रवरी २००३ | फरवरी]] - [[मार्च २००३ | मार्च ]] - [[अप्रैल २००३ | अप्रैल]] - [[मई २००३ | मई]] - [[जून २००३ | जून ]] - [[जुलाई २००३ | जुलाई]] - [[अगस्त २००३ | अगस्त ]] - [[सितम्बर २००३ | सितम्बर ]] [[अक्टूबर २००३ | अक्टूबर ]] - [[नवम्बर २००३ | नवम्बर ]] - [[दिसम्बर २००३ | दिसम्बर ]] </div> ---- यह एक [[बुधवार से शुरु होने वाला साधारण वर्ष]] है। ---- * ताज़ा पानी का अंतरराष्ट्रिय वर्ष * [[युरोप]] में विकलांगता वर्ष == घटनाएँ == * == जन्म == * Könnt ihr das Lesen? == मृत्यु == * [[जनवरी ५]] - [[रोय जेन्किन्स]] * [[जनवरी १२]] - [[मौरिस गिब]] * [[जनवरी १८]] - [[रिचर्ड क्रेना]], अभिनेता * [[फरवरी २४]] - [[क्रिस्टोफर हिल]], ९२ * [[मार्च ८]] - [[एडम फैथ]] * [[मार्च १६]] - [[रैचल कोर्री]], [[अमरीका|अमरीकी]] कार्यकर्ता * [[अप्रैल १७]] - डो. [[रोबर्ट एटकिन्स]], ७२ * [[अप्रैल १८]] - [[डाइजिरो काटो]] * [[अप्रैल २५]] - [[सेमसन किटुर]] * [[मै ५]] - [[वोल्टर सिसुलु]], रंगभेद विरोध कार्यकर्ता [[af:2003]] [[am:2003 እ.ኤ.አ.]] [[an:2003]] [[ar:2003]] [[ast:2003]] [[av:2003]] [[az:2003]] [[bat-smg:2003]] [[be:2003]] [[bg:2003]] [[bn:২০০৩]] [[bpy:মারি ২০০৩]] [[br:2003]] [[bs:2003]] [[ca:2003]] [[cr:2003]] [[cs:2003]] [[csb:2003]] [[cv:2003]] [[cy:2003]] [[da:2003]] [[de:2003]] [[el:2003]] [[en:2003]] [[eo:2003]] [[es:2003]] [[et:2003]] [[eu:2003]] [[fi:2003]] [[fo:2003]] [[fr:2003]] [[frp:2003]] [[fur:2003]] [[fy:2003]] [[ga:2003]] [[gd:2003]] [[gl:2003]] [[he:2003]] [[hr:2003]] [[ht:2003 (almanak gregoryen)]] [[hu:2003]] [[hy:2003]] [[ia:2003]] [[id:2003]] [[ilo:2003]] [[io:2003]] [[is:2003]] [[it:2003]] [[ja:2003年]] [[ka:2003]] [[ko:2003년]] [[ksh:Joohr 2003]] [[ku:2003]] [[kw:2003]] [[la:2003]] [[lb:2003]] [[li:2003]] [[lmo:2003]] [[ln:2003]] [[lt:2003]] [[mi:2003]] [[mk:2003]] [[mo:2003]] [[mr:ई.स. २००३]] [[ms:2003]] [[nah:2003]] [[nap:2003]] [[nds:2003]] [[nds-nl:2003]] [[nl:2003]] [[nn:2003]] [[no:2003]] [[nrm:2003]] [[oc:2003]] [[os:2003]] [[pam:2003]] [[pdc:2003]] [[pl:2003]] [[pms:2003]] [[pt:2003]] [[qu:2003]] [[ro:2003]] [[ru:2003 год]] [[scn:2003]] [[se:2003]] [[sh:2003]] [[simple:2003]] [[sk:2003]] [[sl:2003]] [[sq:2003]] [[sr:2003]] [[su:2003]] [[sv:2003]] [[sw:2003]] [[ta:2003]] [[te:2003]] [[tg:2003]] [[th:พ.ศ. 2546]] [[tk:2003]] [[tl:2003]] [[tpi:2003]] [[tr:2003]] [[tt:2003]] [[uk:2003]] [[uz:2003]] [[vec:2003]] [[vi:2003]] [[wa:2003]] [[yi:2003]] [[zh:2003年]] [[zh-min-nan:2003 nî]] [[zh-yue:2003年]] चित्र:Emblem of India.png 92 9310 2003-08-01T11:13:25Z Yann 2 Emblem_of_India.png Emblem_of_India.png विकिपीडिया:Upload log 93 sysop 9311 2004-12-22T20:55:24Z Hemanshu 22 uploaded "Barnstar.png": अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से <ul><li>२०:५५, २२ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Barnstar.png|Barnstar.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से )</em></li> <li>१९:१६, २० दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Malaysia_Coat_of_Arms_small.jpg|Malaysia_Coat_of_Arms_small.jpg]]" <em>(Fair use)</em></li> <li>१८:५७, २० दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Malaysia_flag_large.png|Malaysia_flag_large.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से)</em></li> <li>२०:०६, १८ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:IndiaBihar.png|IndiaBihar.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से)</em></li> <li>११:२७, १३ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:LocationAustralia.png|LocationAustralia.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से )</em></li> <li>११:१९, १३ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Australia_coa.png|Australia_coa.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से )</em></li> <li>११:११, १३ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Australia_flag_large.png|Australia_flag_large.png]]" <em>(अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से )</em></li> <li>०५:३६, १० दिसम्बर २००४ [[सदस्य:विजय ठाकुर|विजय ठाकुर]] uploaded "[[:चित्र:Vidyapati.jpg|Vidyapati.jpg]]" <em>(विद्यापति)</em></li> <li>०४:५८, १० दिसम्बर २००४ [[सदस्य:विजय ठाकुर|विजय ठाकुर]] uploaded "[[:चित्र:Jharkhandmap.gif|Jharkhandmap.gif]]"</li> <li>१७:१४, ३ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Yann|Yann]] uploaded "[[:चित्र:Ahmedabad.Sidi.Sayid.Mosque.jpg|Ahmedabad.Sidi.Sayid.Mosque.jpg]]" <em>(Ahmedabad Sidi Sayid Mosque)</em></li> <li>०९:१५, १ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Mark_Twain.jpg|Mark_Twain.jpg]]"</li> <li>०९:२९, ३० नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png|Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png]]" <em>(from http&#58;//en.wikipedia.org/wiki/Image:Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png &#123;&#123;GFDL}})</em></li> <li>०३:१७, ३० नवम्बर २००४ [[सदस्य:Vipin|Vipin]] uploaded "[[:चित्र:Akhandanand.JPG|Akhandanand.JPG]]" <em>(Swami Akhandanand Saraswati &quot;Maharajshri&quot;)</em></li> <li>००:५३, ५ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:अफगानिस्तान_का_नक्षा.PNG|अफगानिस्तान_का_नक्षा.PNG]]" <em>(fix Kabul)</em></li> <li>००:४५, ५ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:अफगानिस्तान_का_नक्षा.PNG|अफगानिस्तान_का_नक्षा.PNG]]" <em>(Hindi labels on CIA map of Afghanistan Public domain)</em></li> <li>१९:१५, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] uploaded "[[:चित्र:DelhiMetro.jpg|DelhiMetro.jpg]]"</li> <li>१९:११, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] uploaded "[[:चित्र:Delhi_main_bazaar.jpg|Delhi_main_bazaar.jpg]]"</li> <li>१९:०५, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] uploaded "[[:चित्र:IndiaGate.jpg|IndiaGate.jpg]]"</li> <li>०१:०१, २६ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] uploaded "[[:चित्र:Mahatma_Gandhi.jpg|Mahatma_Gandhi.jpg]]" <em>(mahatma gandhi from en:)</em></li> <li>१६:४७, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:80px-Sourceberg.jpg|80px-Sourceberg.jpg]]" <em>(Wikisource logo)</em></li> <li>१६:४७, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:80px-Wikiquote.png|80px-Wikiquote.png]]" <em>(Wikiquote logo)</em></li> <li>१६:४६, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:80px-Wiki-textbook.png|80px-Wiki-textbook.png]]" <em>(Wikibooks logo)</em></li> <li>१६:४५, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:80px-Wiktionary.png|80px-Wiktionary.png]]" <em>(Wiktionary logo)</em></li> <li>१३:४६, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:80px-Wiki-meta.png|80px-Wiki-meta.png]]" <em>(translated text on Meta logo )</em></li> <li>२१:१७, १७ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Evolution-tasks.png|Evolution-tasks.png]]" <em>(Tasks icon from Ximian Evolution, GNU GPL licensed)</em></li> <li>०१:०१, २३ Sep २००४ [[सदस्य:गजमुखु|गजमुखु]] uploaded "[[:चित्र:DKPattammal-DKJayaraman-young.jpg|DKPattammal-DKJayaraman-young.jpg]]" <em>(डी के पट्टम्माल)</em></li> <li>11:38, 19 Jul 2004 [[सदस्य:Inquilab|Inquilab]] uploaded "[[:चित्र:Hindutempelcolombo.JPG|Hindutempelcolombo.JPG]]" <em>(हिंदू मंदिर, श्री लंका. Foto: Inquilab)</em></li> <li>11:50, 23 Jun 2004 [[सदस्य:Shanti swarup|Shanti swarup]] uploaded "[[:चित्र:|]]" <em>(hindi on internet)</em></li> <li>19:40, 8 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:सोनिया_गांधी.jpg|सोनिया_गांधी.jpg]]" <em>(सोनिया गांधी की फ़ोटो )</em></li> <li>12:13, 31 May 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Vajpayee.jpg|Vajpayee.jpg]]" <em>(अंग्रेज़ी विकिपीडिया से)</em></li> <li>20:44, 7 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Earth-apollo17.jpg|Earth-apollo17.jpg]]" <em>(From english wikipedia)</em></li> <li>19:59, 7 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Moon.crater.arp.750pix.jpg|Moon.crater.arp.750pix.jpg]]" <em>(Image from English wikipedia)</em></li> <li>12:31, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] uploaded "[[:चित्र:Village_pump_yellow.png|Village_pump_yellow.png]]" <em>(अंग्रेज़ी विकिपीडिया से )</em></li> <li>20:16, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Rupee.jpg|Rupee.jpg]]" <em>(Indian Rupees)</em></li> <li>20:14, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Peacock.jpg|Peacock.jpg]]" <em>(Peacock)</em></li> <li>20:13, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Rupee.jpg|Rupee.jpg]]" <em>(Indian Rupee)</em></li> <li>20:06, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Tiger.jpg|Tiger.jpg]]" <em>(Tiger)</em></li> <li>20:06, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Peacock.jpg|Peacock.jpg]]" <em>(Peacock)</em></li> <li>20:06, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Lotus.jpg|Lotus.jpg]]" <em>(Lotus)</em></li> <li>20:06, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Mango.jpg|Mango.jpg]]" <em>(Mango)</em></li> <li>20:05, 14 Aug 2003 [[सदस्य :Shree|Shree]] uploaded "[[:चित्र :Banyan.jpg|Banyan.jpg]]" <em>(Banyan)</em></li> <li>11:23 1 Aug 2003 [[सदस्य :Yann|Yann]] uploaded "[[:चित्र :India_flag_large.png|India_flag_large.png]]" <em>(India_flag_large.png)</em></li> <li>11:13 1 Aug 2003 [[सदस्य :Yann|Yann]] uploaded "[[:चित्र :India_flag_medium.png|India_flag_medium.png]]" <em>(India_flag_medium.png)</em></li> <li>11:13 1 Aug 2003 [[सदस्य :Yann|Yann]] uploaded "[[:चित्र :Emblem_of_India.png|Emblem_of_India.png]]" <em>(Emblem_of_India.png)</em></li> </ul> चित्र:India flag medium.png 94 9312 2003-08-01T11:13:46Z Yann 2 India_flag_medium.png India_flag_medium.png चित्र:India flag large.png 95 9313 2003-08-01T11:23:32Z Yann 2 India_flag_large.png India_flag_large.png Broken/जन ग़ण मन 96 9314 2004-02-19T21:47:49Z 220.208.159.141 #REDIRECT [[जन गण मन]] जन गण मन 98 35148 2006-11-17T21:09:24Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[sr:Химна Индије]] '''जन गण मन''', [[भारत]] का [[राष्ट्रगान]] ([[:en:National anthem]]) [[बंगाली भाषा | बंगाली]] में गुरुदेव [[रवींद्रनाथ टैगोर]] द्वारा लिखा गया था । भारत का [[राष्ट्रीय गीत]] [[वन्दे मातरम्‌]] है । राष्ट्रगान के गायन की अवधि लगभग 52 सेकेन्ड है । कुछ अवसरों पर राष्ट्रगान संक्षिप्त रुप से गाया जाता है, (प्रथम तथा अन्तिम पन्क्तियाँ) जिसमें लगभग 20 सेकेन्ड का समय लगता है। संविधान सभा ने '''जन गण मन''' को भारत के राष्ट्रगान के रुप में [[24 जनवरी]] [[1950]] को अपनाया था। इसे सर्वप्रथम [[27 दिसम्बर]] [[1911]] में [[काग्रेस]] के [[कलकत्ता]] अधिवेशन में गाया गया था। पूरे गान में ५ (5) पद हैं। <pre> जन गण मन अधिनायक जय हे भारत भाग्य विधाता पंजाब सिन्ध गुजरात मराठा द्राविड़ उत्कल बंग विन्ध्य हिमाचल यमुना गंगा उच्छल जलधि तरंग तव शुभ नामे जागे तव शुभ आशिष मागे गाहे तव जय गाथा जन गण मंगल दायक जय हे भारत भाग्य विधाता जय हे जय हे जय हे जय जय जय जय हे </pre> ==रोचक तथ्य== रवीन्द्रनाथ टैगोर विश्व के एकमात्र व्यक्ति हैं, जिनकी रचना को एक से ज्यादा देशों में राष्ट्रगान का दर्जा प्राप्त है। उनकी एक दूसरी कविता [[बांग्लादेश]] का राष्ट्रगान है। [[Category:भारत]] [[Category:राष्ट्रीय गीत]] [[bh:जन गण मन]] [[bn:জন গণ মন অধিনায়ক]] [[de:Jana Gana Mana]] [[en:Jana Gana Mana]] [[es:Jana-Gana-Mana]] [[et:Jana-Gana-Mana]] [[fi:Jana-Gana-Mana]] [[fr:Jana-Gana-Mana]] [[gu:જન ગણ મન]] [[he:המנון הודו]] [[hu:Indiai himnusz]] [[id:Jana-Gana-Mana]] [[it:Jana Gana Mana]] [[ja:インドの国歌]] [[kn:ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ]] [[ko:인도의 국가]] [[lt:Jana Gana Mana]] [[lv:Indijas himna]] [[mr:जन गण मन]] [[ms:Jana-Gana-Mana]] [[nl:Jana-Gana-Mana]] [[pl:Hymn Indii]] [[pt:Hino nacional da Índia]] [[ro:Jana-Gana-Mana]] [[ru:Гимн Индии]] [[sa:जन गण मन]] [[simple:Jana Gana Mana]] [[sl:Jana-Gana-Mana]] [[sr:Химна Индије]] [[sv:Jana-Gana-Mana]] [[ta:ஜன கண மன]] [[th:เพลงชาติอินเดีย]] [[tr:Jana Gana Mana]] [[vi:Jana Gana Mana]] वन्दे मातरम् 99 45154 2007-01-23T02:31:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bn, es, fi, mt, ta '''वन्दे मातरम्''' [[भारत]] का राष्ट्रीय गान है। इसे [[बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय]] ने [[बंगाली]] और [[संस्कृत]] भाषाओं मे लिखा था। == इतिहास == [[बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय]] ने वन्दे मातरम् गीत के पहले दो पद्य १८७६ में संस्कृत में लिखे। इन दोनो पद्य में केवल मातृ-भूमि की वन्दना है। उन्होंने ने १८८२ में [[आनन्द मठ]] नाम का उपन्यास बंगला में लिखा और इस गीत को उसमें सम्मिलित किया। उस समय इस उपन्यास की जरूरत समझते हुये इसके बाद के पद्य बंगला भाषा में जोड़े गये। इन बाद के पद्य में [[दुर्गा]] की स्तुति है। कांग्रेस के कलकत्ता अधिवेशन (१८९६) में, [[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] ने इसे लय और संगीत के साथ गाया। [[श्री अरविन्द]] ने इस गीत का अंग्रेजी में और [[आरिफ मौहम्मद खान]] ने इसका उर्दू में अनुवाद किया है| १९३७ में इस गीत के बारे में [[कांग्रेस]] में बहस हुई और [[जवाहरलाल नेहरू]] की अध्यक्षता वाली समिति ने इसके पहले दो पैराग्राफ को ही मान्यता दी। इस समिति में [[मौलाना अब्दुल कलाम आजाद]] भी थे। पहले दो पैराग्राफ को मान्याता देने का कारण यही था कि इन दो पैराग्राफ में किसी देवी देवता की स्तुति नहीं थी और यह देश के सम्मान में थे। [[डा. राजेन्द्र प्रसाद]] ने संविधान सभा में एक बयान २४ जनवरी १९५० में दिया जो कि सवीकार कर लिया गया। इस ब्यान में वन्दे मातरम् के केवल पहले दो पैराग्राफ को मान्यता दी गयी है। यह ही दो पैराग्राफ प्रसांगिग हैं और इन्हीं को राष्ट्रगीत का दर्जा प्रदान किया गया है। डा. राजेन्द्र प्रसाद का संविधान सभा को दिया गया ब्यान यह है,{{तथ्य}} The composition consisting of words and music known as Jana Gana Mana is the National Anthem of India, subject to such alterations as the Government may authorise as occasion arises, and the song Vande Mataram, which has played a historic part in the struggle for Indian freedom, shall be honored equally with Jana Gana Mana and shall have equal status with it. (Applause) I hope this will satisfy members. (Constituent Assembly of India, Vol. XII, 24-1-1950) यह गीत सबसे पहले १८८२ में प्रकाशित हुआ था। इस गीत को पहले पहल ७ सितम्बर १९०५ में [[कांग्रेस अधिवेशन]] में राष्ट्रगीत का दर्जा दिया गया। २००५ में इसके सौ साल पूरे होने के उपलक्ष में १ साल के समारोह का आयोजन किया गया। यह ७ सितम्बर को समाप्त हुआ। इस समापन का अभिनन्दन करने के लिये [[मानव संसाधन मंत्रालय]] ने इस गीत को ७ सितम्बर २००६ में स्कूलों में गाने की बात की। हालांकि बाद में अर्जुन सिंह ने संसद में कह दिया कि गीत गाना किसी के लिए आवश्यक नहीं किया गया है, जिसे गाना हो गाए, न गाना हो, न गाए।{{तथ्य}} ==गीत== <BLOCKQUOTE> <TABLE> <TR><TD valign="top"> (देवनागरी में)<br> <font size="3"> सुजलां सुफलां मलयजशीतलाम्</br> सस्य श्यामलां मातरंम् .</br> शुभ्र ज्योत्सनाम् पुलकित यामिनीम्</br> फुल्ल कुसुमित द्रुमदलशोभिनीम्,</br> सुहासिनीं सुमधुर भाषिणीम् .</br> सुखदां वरदां मातरम् ॥</br> </br> कोटि कोटि कन्ठ कलकल निनाद कराले</br> द्विसप्त कोटि भुजैर्ध्रत खरकरवाले</br> के बोले मा तुमी अबले</br> बहुबल धारिणीम् नमामि तारिणीम्</br> रिपुदलवारिणीम् मातरम् ॥</br> </br> तुमि विद्या तुमि धर्म, तुमि ह्रदि तुमि मर्म</br> त्वं हि प्राणाः शरीरे</br> बाहुते तुमि मा शक्ति,</br> हृदये तुमि मा भक्ति,</br> तोमारै प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥</br> </br> त्वं हि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी</br> कमला कमलदल विहारिणी</br> वाणी विद्यादायिनी, नमामि त्वाम्</br> नमामि कमलां अमलां अतुलाम्</br> सुजलां सुफलां मातरम् ॥</br> </br> श्यामलां सरलां सुस्मितां भूषिताम्</br> धरणीं भरणीं मातरम् ॥</br> </font> </TD> <TD> </TD> <TD valign="top" style="line:height:50%"> (बंगला मूल गीत)<br> <font size="4"> সুজলাং সুফলাং মলয়জশীতলাম্</br> শস্যশ্যামলাং মাতরম্॥ </br> শুভ্রজ্যোত্স্না পুলকিতযামিনীম্</br> পুল্লকুসুমিত দ্রুমদলশোভিনীম্</br> সুহাসিনীং সুমধুর ভাষিণীম্</br> সুখদাং বরদাং মাতরম্॥</br> </br> কোটি কোটি কণ্ঠ কলকলনিনাদ করালে</br> কোটি কোটি ভুজৈর্ধৃতখরকরবালে</br> কে বলে মা তুমি অবলে</br> বহুবলধারিণীং নমামি তারিণীম্</br> রিপুদলবারিণীং মাতরম্॥</br> </br> তুমি বিদ্যা তুমি ধর্ম, তুমি হৃদি তুমি মর্ম</br> ত্বং হি প্রাণ শরীরে</br> বাহুতে তুমি মা শক্তি</br> হৃদয়ে তুমি মা ভক্তি</br> তোমারৈ প্রতিমা গড়ি মন্দিরে মন্দিরে॥</br> </br> ত্বং হি দুর্গা দশপ্রহরণধারিণী</br> কমলা কমলদল বিহারিণী</br> বাণী বিদ্যাদায়িনী ত্বাম্</br> নমামি কমলাং অমলাং অতুলাম্</br> সুজলাং সুফলাং মাতরম্॥</br> </br> শ্যামলাং সরলাং সুস্মিতাং ভূষিতাম্</br> ধরণীং ভরণীং মাতরম্॥ </br> </font> </TD> </TABLE> </BLOCKQUOTE> == अंग्रेजी अनुवाद == [[श्री अरविन्द]] के द्वारा किया गाया [[अंग्रेजी]] का अनुवाद निम्न है,<br/> I bow to thee, Mother, richly-waterred, richly-fruited, cool with the winds of the south, dark with the crops of the harvests, the Mother! Her rughts rejoicing in the glory of moonlight, her lands clothed beautifully with her trees in flowering bloom, sweet of laughter, sweet of speech, The Mother, giver of bones, giver of bliss Terrible with the clamorous shouts of seventy million throats, and the sharpness of swords raised in twice seventy million hands, who sayeth to thee, Mother, that thou are weak? Holder of multitudinous strength, I bow to her who saves, to her who drives from her the armies of her foremen, the Mother! == उर्दू अनुवाद== [[आरिफ खान]] के द्वारा किया गाया [[उर्दू]] का अनुवाद निम्न है, तसलीमात, माँ तसलीमात तू भरी है मीठे पानी से फल-फूलों की शादाबी से दक्किन की ठंडी हवाओं से फसलों की सुहानी फिजाओं से तसलीमात, माँ तसलीमात तेरी रातें रोशन चांद से तेरी रौनक सब्जे-फाम से तेरी प्यार भरी मुस्कान है तेरी मीठी बहुत जुबान है तेरी बांहों में मेरी राहत है तेरे कदमों में मेरी जन्नत है तसलीमात, माँ तसलीमात == विवाद == आनन्द मठ उपन्यास पर कुछ विवाद है कुछ लोग इसे मुसलमान विरोधी मानते हैं। उनका कहना है कि इसमें मुसलमानो को विदेशी और देशद्रोही बताया गया है। [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2006/09/060904_spl_vande_sunil.shtml] वन्दे मातरम् गाने पर भी विवाद किया जा रहा है। इस गीत के पहले दो पैराग्राफ, जो कि प्रसांगिग हैं, में कोई भी मुसलमान विरोधी बात नहीं है और न ही किसी देवी या दुर्गा की अराधना है। पर इन लोगों का कहना है कि, *मुस्लिम धर्म किसी व्यक्ति या वस्तु की पूजा करने को मना करता है और इस गीत में की वन्दना की गयी है; *यह ऐसे उपन्यास से लिया गया है जो कि मुस्लिम विरोधी है; *दो पैराग्राफ के बाद का गीत – जिसे कोई महत्व नहीं दिया गया, जो कि प्रसांगिग भी नहीं है - में दुर्गा की अराधना है। हालांकि ऐसा नहीं है कि भारत के सभी मुसलमानों को इस पर आपत्ति है या सब हिन्दू इसे गाने पर जोर देते हैं। यह भी उल्लेखनीय है कि कुछ साल पहले संगीतकार [[ए.आर. रहमान]] ने, जो ख़ुद एक मुसलमान हैं, 'वंदेमातरम्' को लेकर एक एलबम तैयार किया था जो बहुत लोकप्रिय हुआ है। ज्यादतर लोगों का मानना है कि यह विवाद राजनीतिक विवाद है। गौर तलब है कि [[ईसाई]] लोग भी मूर्त पूजन नहीं करते हैं पर इस समुदाय से इस बारे में कोई विवाद नहीं है। == कानून == क्या किसी को कोई गीत गाने के लिये मजबूर किया जा सकता है अथवा नहीं। यह प्रश्न सर्वोच्च न्यायालय के समक्ष Bijoe Emmanuel Vs. State of Kerala AIR 1987 SC 748 [http://www.angelfire.com/linux/prasun/cipe/009.txt] वाद में उठाया गया। इस वाद में कुछ विद्यार्थियों को स्कूल से इस लिये निकाल दिया गया था क्योंकि इन्होने [[राष्ट्रगान]] [[जन गण मन]] गाने के लिय मना कर दिया था। यह विद्यार्थी स्कूल में राष्ट्रगान के समय इसके सम्मान में खड़े होते थे तथा इसका सम्मान करते थे पर गाते नहीं थे। इसके लिये उन्होने मना कर दिया था। सर्वोच्च न्यायालय इनकी याचिका स्वीकार कर इन्हे स्कूल को वापस लेने को कहा। सर्वोच्च न्यायालय का कहना है कि यदि कोई व्यक्ति राष्ट्रगान का सम्मान करता है पर उसे गाता नहीं है तो इसका मतलब यह नहीं कि वह इसका अपमान कर रहा है। न ही इसे न गाने के लिये दण्डित या प्रताड़ित किया जा सकता है। वंदेमातरम् राष्ट्रगान है इसको जबरदस्ती गाने के लिये मजबूर करने में भी यही कानून/नियम लगेगा। == संदर्भ == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/10/05/national-song/ उन्मुक्त - वन्दे मातरम्] <div class="references-small"> <references/> </div> [[श्रेणी: राष्ट्रीय गान]] [[श्रेणी: भारत]] [[bn:বন্দে মাতরম]] [[en:Vande Mataram]] [[es:Vande Mataram]] [[fi:Vande Mataram]] [[mr:वन्दे मातरम्]] [[mt:Vande Mataram]] [[ta:வந்தே மாதரம்]] भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी 104 45972 2007-01-24T23:28:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Indiske statar og territorium]] [[भारत]] में 28 प्रान्त एवं 7 केन्द्रीय सरकार द्वारा शासिक संघ राज्यक्षेत्र हैं। == [[प्रान्त]] एवं उनकी [[राजधानी]] == # [[अरुणाचल प्रदेश]] ([[इटानगर]]) # [[असम]] ([[दिसपुर]]) # [[उत्तर प्रदेश]] ([[लखनऊ]]) # [[उत्तरांचल]] ([[देहरादून]]) # [[उड़िसा]] ([[भुबनेश्वर]]) # [[आंध्र प्रदेश]] ([[हैदराबाद]]) # [[कर्नाटक]] ([[बंगलोर]]) # [[केरल]] ([[थिरुवनंतपुरम]]) # [[गोआ]] ([[पणजी]]) # [[गुजरात]] ([[गांधीनगर]]) # [[छत्तीसगढ़]] ([[रायपुर]]) # [[जम्मू और कश्मीर]] ([[श्रीनगर]]/[[जम्मू]]) # [[झारखंड]] ([[रांची]]) # [[तमिलनाडू ]] ([[चेन्नइ]]) # [[त्रिपुरा]] ([[अगरतला]]) # [[नागालॅण्ड]] ([[कोहिमा]]) # [[पश्चिम बंगाल]] ([[कोलकाता]]) # [[पंजाब]] ([[चंडीगढ़]]) # [[बिहार]] ([[पटना]]) # [[मणिपुर]] ([[इम्फाल]]) # [[मध्य प्रदेश]] ([[भोपाल]]) # [[महाराष्ट्र]] ([[मुंबई]]) # [[मिज़ोरम]] ([[ऐज़ौल]]) # [[मेघालय]] ([[शिलॉङ्ग]]) # [[राजस्थान]] ([[जयपुर]]) # [[सिक्किम]] ([[गंगटोक]]) # [[हरियाणा]] ([[चंडीगढ़]]) # [[हिमाचल प्रदेश]] ([[शिमला]]) == केन्द्रीय सरकार द्वारा शासिक [[संघ राज्यक्षेत्र]] एवं उनकी [[राजधानी]] == # [[अंदमान और निकोबार द्वीप]]* ([[पोर्ट ब्लेयर]]) # [[चंडीगढ़]]* ([[चंडीगढ़]]) # [[दमन और दीव]]* ([[दमन]]) # [[दादरा और नागर हवेली]]* ([[सिलवासा]]) # [[पॉण्डिचेरी]]* ([[पौण्डिचेरी]]) # [[लक्षद्वीप]]* ([[कवरत्ती]]) # [[दिल्ली]] ([[दिल्ली शहर]] '''यह भी देखें:''' # [[भारत के शहर]] [[Category:भारत]] {{india}} [[cs:Seznam indických států (vícejazyčně)]] [[de:Indische Staaten (mehrsprachig)]] [[en:States and territories of India]] [[es:Estados y territorios de la India]] [[fi:Intian osavaltiot ja territoriot]] [[fr:États et territoires de l'Inde]] [[gl:Subdivisións da India]] [[gu:ભારત ના રાજ્યો]] [[he:מדינות וטריטוריות הודו]] [[id:Negara bagian dan wilayah India]] [[it:Stati e territori dell'India]] [[ja:インドの地方行政区画]] [[ko:인도의 행정 구역]] [[nl:Lijst van staten en territoria van India]] [[nn:Indiske statar og territorium]] [[pl:Podział administracyjny Indii]] [[pt:Subdivisões da Índia]] [[rmy:Staturya thai teritorurya la Indiyake]] [[ru:Административное деление Индии]] [[simple:States and territories of India]] [[sk:Administratívne členenie Indie]] [[ta:மக்கள்தொகை அடிப்படையில் இந்திய மாநிலங்களின் பட்டியல்]] [[zh:印度行政区划]] राष्ट्रीय गान 105 29837 2006-10-06T20:44:35Z मिश्रानुराग 682 भारत का राष्ट्रीय गान है - [[जन गण मन]] वन्दे मातरं 106 9322 2004-07-26T00:46:19Z Spundun 73 removing the invisible character from after वन्दे मातरम् #REDIRECT [[वन्दे मातरम्]] सप्ताह के दिन 109 37551 2006-12-07T04:10:57Z Amitprabhakar 683 == [[सप्ताह के दिन]] == एक [[सप्ताह]] या [[हफ़्ते]] में सात दिन होते हैं | [[हिन्दी]] में ये निम्न नामों से पुकारे जाते हैं | * [[सोमवार]] * [[मंगलवार]] * [[बुधवार]] * [[गुरुवार]] अथवा [[बृहस्पतिवार]] अथवा [[वीरवार]] * [[शुक्रवार]] * [[शनिवार]]अथवा[[शनिचर]] * [[रविवार]] अथवा [[इतवार]] [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] {{substub}} [[bn:বাংলা বার]] [[da:Ugedage]] [[de:Wochentag]] [[en:Days of the week]] [[ga:Laethanta na seachtaine]] [[gd:Làithean na seachdainn]] [[ko:요일]] [[hu:A hét napjai]] [[ja:曜日]] [[nds:Weekdag]] [[pt:Dias da semana]] [[sr:Дани седмице]] [[sv:Veckodagar]] [[tr:Haftanın günleri]] चैत्र 112 9324 2004-12-23T08:15:42Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[चैत]] मास 120 40364 2006-12-30T00:06:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Maand (Tiet)]] [[अंग्रेज़ी]] [[कैलेण्डर]] के अनुसार एक [[साल]] में [[बारह]] [[महीने]] होते हैं | [[हिन्दी]] में इन्हें निम्न नामों से जाना जाता है | * [[जनवरी]] * [[फ़रवरी]] * [[मार्च]] * [[अप्रैल]] * [[मई]] * [[जून]] * [[जुलाई]] * [[अगस्त]] * [[सितम्बर]] * [[अक्टूबर]] * [[नवम्बर]] * [[दिसम्बर]] [[हिन्दू]] [[पंचांग]] के अनुसार एक [[वर्ष]] में निम्न [[मास]] होते हैं | * [[चैत]] या [[चैत्र]] * [[बैसाख]] या [[वैशाख]] * [[जेठ]] या [[ज्येष्ठ]] * [[आसाढ़]] या [[आषाढ]] * [[सावन]] या [[श्रावण]] * [[भादों]] या [[भाद्रपद]] * [[क्वार]] * [[कातिक]] या [[कार्तिक]] * [[अगहन]] * [[पूस]] या [[पौष]] * [[माघ]] * [[फागुन]] या [[फाल्गुन]] [[श्रेणी: कैलंडर]] [[als:Monat]] [[ang:Mōnaþ]] [[ar:شهر]] [[arc:ܝܪܚܐ]] [[be:Месяц]] [[bg:Месец]] [[bs:Mjesec (period)]] [[ca:Mes]] [[cs:Měsíc (kalendářní)]] [[cv:Уйăх]] [[da:Måned]] [[de:Monat]] [[en:Month]] [[eo:Monato]] [[es:Mes]] [[eu:Hilabete]] [[fa:ماه (سال)]] [[fi:Kuukausi]] [[fr:Mois]] [[fy:Moanne (tiid)]] [[gl:Mes sinódico]] [[he:חודש]] [[hr:Mjesec (period)]] [[hsb:Měsac]] [[hu:Hónap]] [[ia:Mense]] [[id:Bulan (waktu)]] [[io:Monato]] [[is:Mánuður]] [[it:Mese]] [[ja:月 (暦)]] [[ka:თვე]] [[ksh:Moohnd]] [[kw:Mis]] [[la:Mensis]] [[lad:Mez]] [[ln:Sánzá (ntángo)]] [[lt:Mėnuo]] [[lv:Mēnesis]] [[mi:Marama (maramataka)]] [[mk:Месец]] [[my:Months]] [[nds:Maand (Tiet)]] [[nl:Maand]] [[nn:Månad]] [[no:Måned]] [[nrm:Mais]] [[pl:Miesiąc]] [[pt:Mês]] [[qu:Killa pacha]] [[rmy:Chhon (bersheski)]] [[ru:Месяц]] [[sh:Mjesec (jedinica)]] [[simple:Month]] [[sk:Mesiac (časová jednotka)]] [[sl:Mesec]] [[sq:Muaji]] [[sr:Месеци]] [[sv:Månad]] [[sw:Mwezi (wakati)]] [[ta:மாதம்]] [[th:เดือน]] [[tl:Buwan (panahon)]] [[tpi:Mun (bilong yia)]] [[tr:Ay (zaman)]] [[uk:Місяць (календарний)]] [[yi:מאנאט]] [[zh:月]] [[zh-min-nan:Goe̍h]] महीना 121 9327 2004-07-25T23:40:02Z Spundun 73 redirecting to [[मास]] #REDIRECT [[मास]] अंग्रेज़ी भाषा 125 17001 2006-03-05T23:56:08Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[अंग्रेज़ी]] यूनिकोड 128 41625 2007-01-07T14:16:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[new:युनिकोड]] यूनिकोड, प्रत्येक अक्षर के लिए एक विशेष नंबर प्रदान करता है, चाहे कोई भी [[प्लैटफॉर्म | कम्प्यूटर प्लैट्फौर्म ]] हो, चाहे कोई भी [[प्रोग्राम]] हो, चाहे कोई भी भाषा हो। यूनिकोड स्टैंडर्ड को [[ऐपल]], [[एच.पी.]], [[आई.बी.एम.]], [[जस्ट सिस्टम]], [[माईक्रोसॉफ्ट]], [[औरेकल]], [[सैप]], [[सन]], साईबेस, यूनिसिस जैसी उद्योग की प्रमुख कम्पनियों और कई अन्य ने अपनाया है। यूनिकोड की आवश्यकता आधुनिक मानदंडों, जैसे [[एक्स.एम.एल.]], [[जावा]], एकमा स्क्रिप्ट (जावा स्क्रिप्ट), एल.डी.ए.पी., [[कोर्बा 3.0]], [[डब्ल्यू.एम.एल.]] के लिए होती है और यह [[आई.एस.ओ.]]/[[आई.ई.सी. 10646]] को लागू करने का अधिकारिक तरीका है। यह कई संचालन प्रणालियों, सभी आधुनिक [[ब्राउजरों]] और कई अन्य उत्पादों में होता है। यूनिकोड स्टैंडर्ड की उत्पति और इसके सहायक उपकरणों की उपलब्धता, हाल ही के अति महत्वपूर्ण विश्वव्यापी [[सॉफ्टवेयर टेक्नोलॉजी]] रुझानों में से हैं। यूनिकोड को [[ग्राहक-सर्वर]] अथवा बहु-आयामी उपकरणों और [[वेबसाइटों]] में शामिल करने से, परंपरागत उपकरणों के प्रयोग की अपेक्षा खर्च में अत्यधिक बचत होती है। यूनिकोड से एक ऐसा अकेला सॉफ्टवेयर उत्पाद अथवा अकेला वेबसाइट मिल जाता है, जिसे री-इंजीनियरिंग के बिना विभिन्न प्लैटफॉर्मों, भाषाओं और देशों में उपयोग किया जा सकता है। इससे डाटा को बिना किसी बाधा के विभिन्न प्रणालियों से होकर ले जाया जा सकता है। अगर कोइ लेख किसी जगह पे किसी ऐसे फॉंट को प्रयोग कर के लिखा गया है जो कि यूनिकोड नही है तो TBIL ([[टिबिल]]) नाम के टूल का प्रयोग कर के उसे यूनिकोड मे बदला ज सकत है । ==यूनिकोड क्या है?== यूनिकोड प्रत्येक अक्षर के लिए एक विशेष नम्बर प्रदान करता है, *चाहे कोई भी प्लैटफॉर्म हो, *चाहे कोई भी प्रोग्राम हो, *चाहे कोई भी भाषा हो। कम्प्यूटर, मूल रूप से, नंबरों से सम्बंध रखते हैं। ये प्रत्येक अक्षर और वर्ण के लिए एक नंबर निर्धारित करके अक्षर और वर्ण संग्रहित करते हैं। यूनिकोड का आविष्कार होने से पहले, ऐसे नंबर देने के लिए सैंकडों विभिन्न [[संकेत लिपि प्रणाली । संकेत लिपि प्रणालियां]] थीं। किसी एक संकेत लिपि में पर्याप्त अक्षर नहीं हो सकते हैं : उदाहरण के लिए, [[यूरोपिय संघ]] को अकेले ही, अपनी सभी भाषाऒं को कवर करने के लिए अनेक विभिन्न संकेत लिपियों की आवश्यकता होती है। अंग्रेजी जैसी भाषा के लिए भी, सभी अक्षरों, विरामचिन्हों और सामान्य प्रयोग के तकनीकी प्रतीकों हेतु एक ही संकेत लिपि पर्याप्त नहीं थी। ये संकेत लिपि प्रणालियां परस्पर विरोधी भी हैं। इसीलिए, दो संकेत लिपियां दो विभिन्न अक्षरों के लिए, एक ही नंबर प्रयोग कर सकती हैं, अथवा समान अक्षर के लिए विभिन्न नम्बरों का प्रयोग कर सकती हैं। किसी भी कम्प्यूटर (विशेष रूप से सर्वर) को विभिन्न संकेत लिपियां संभालनी पड़ती है; फिर भी जब दो विभिन्न संकेत लिपियों अथवा [[प्लैटफॉर्म (कम्प्यूटर) । प्लैटफॉर्मों]] के बीच [[डाटा]] भेजा जाता है तो उस डाटा के हमेशा खराब होने का जोखिम रहता है। यूनिकोड से यह सब कुछ बदल रहा है! यूनिकोड, प्रत्येक अक्षर के लिए एक विशेष नंबर प्रदान करता है, चाहे कोई भी प्लैटफॉर्म हो, चाहे कोई भी [[कम्प्यूटर प्रोग्राम]] हो, चाहे कोई भी भाषा हो। यूनिकोड स्टैंडर्ड को [[ऐपल]], [[एच.पी.]], [[आई.बी.एम.]], जस्ट सिस्टम, [[माईक्रोसॉफ्ट]], [[ऑरक्ल]], [[सैप]], [[सन]], [[साईबेस]], [[यूनिसिस]] जैसी उद्योग की प्रमुख कम्पनियों और कई अन्य ने अपनाया है। यूनिकोड की आवश्यकता आधुनिक मानदंडों, जैसे [[एक्स.एम.एल.]], [[जावा]], एकमा स्क्रिप्ट ([[जावा स्क्रिप्ट]]), [[एल.डी.ए.पी.]], [[कोर्बा 3.0]], [[डब्ल्यू.एम.एल.]] के लिए होती है और यह [[आई.एस.ओ.]]/[[आई.ई.सी. 10646]] को लागू करने का अधिकारिक तरीका है। यह कई संचालन प्रणालियों, सभी आधुनिक ब्राउजरों और कई अन्य उत्पादों में होता है। यूनिकोड स्टैंडर्ड की उत्पति और इसके सहायक उपकरणों की उपलब्धता, हाल ही के अति महत्वपूर्ण विश्वव्यापी सॉफ्टवेयर टेक्नोलॉजी रुझानों में से हैं। यूनिकोड को [[ग्राहक-सर्वर]] अथवा बहु-आयामी उपकरणों और वेबसाइटों में शामिल करने से, परंपरागत उपकरणों के प्रयोग की अपेक्षा खर्च में अत्यधिक बचत होती है। यूनिकोड से एक ऐसा अकेला सॉफ्टवेयर उत्पाद अथवा अकेला वेबसाइट मिल जाता है, जिसे री-इंजीनियरिंग के बिना विभिन्न प्लैटफॉर्मों, भाषाओं और देशों में उपयोग किया जा सकता है। इससे डाटा को बिना किसी बाधा के विभिन्न प्रणालियों से होकर ले जाया जा सकता है। यूनिकोड कन्सॉर्शियम के बारे में [[यूनिकोड कन्सॉर्शियम]], लाभ न कमाने वाला एक संगठन है जिसकी स्थापना [[यूनिकोड स्टैंडर्ड]], जो आधुनिक सॉफ्टवेयर उत्पादों और मानकों में पाठ की प्रस्तुति को निर्दिष्ट करता है, के विकास, विस्तार और इसके प्रयोग को बढ़ावा देने के लिए की गई थी। इस कन्सॉर्शियम के सदस्यों में, कम्प्यूटर और सूचना उद्योग में विभिन्न निगम और संगठन शामिल हैं। इस कन्सॉर्शियम का वित्तपोषण पूर्णतः सदस्यों के शुल्क से किया जाता है। यूनिकोड कन्सॉर्शियम में सदस्यता, विश्व में कहीं भी स्थित उन संगठनों और व्यक्तियों के लिए खुली है जो यूनिकोड का समर्थन करते हैं और जो इसके विस्तार और कार्यान्वयन में सहायता करना चाहते हैं। =उपयोगी उनिकोड टूल्स = ==माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन (लिप्यंतरण) टूल - [[टिबिल]] (अतिउपयोगी)== अगर कोइ लेख किसी जगह पे किसी ऐसे फॉंट को प्रयोग कर के लिखा गया है जो कि यूनिकोड नही है तो TBIL ([[टिबिल]]) नाम के टूल का प्रयोग कर के उसे यूनिकोड मे बदला ज सकता है । == बाहरी कड़ियाँ == * [[http://www.unicode.org/standard/translations/hindi.html यूनिकोड]] * [http://www.decodeunicode.org/ DecodeUnicode - Unicode WIKI], 50.000 gifs {{stub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[als:Unicode]] [[ar:يونيكود]] [[bg:Уникод]] [[bn:ইউনিকোড]] [[br:Unicode]] [[bs:Unikod]] [[ca:Unicode]] [[chr:Unicode]] [[cs:Unicode]] [[da:Unicode]] [[de:Unicode]] [[el:Unicode]] [[en:Unicode]] [[eo:Unikodo]] [[es:Unicode]] [[et:Unicode]] [[fa:یونی‌کد]] [[fi:Unicode]] [[fr:Unicode]] [[gl:Unicode]] [[he:יוניקוד]] [[hr:Unicode]] [[hu:Unicode]] [[ia:Unicode]] [[it:Unicode]] [[ja:Unicode]] [[ka:უნიკოდი]] [[kn:ಯುನಿಕೋಡ್]] [[ko:유니코드]] [[ks:यूनिकोड]] [[ku:Unicode]] [[lt:Unicode]] [[lv:Unikods]] [[ml:യുണിക്കോഡ്]] [[ne:युनिकोड]] [[new:युनिकोड]] [[nl:Unicode]] [[nn:Unicode]] [[no:Unicode]] [[pl:Unicode]] [[pt:Unicode]] [[ro:Unicode]] [[ru:Юникод]] [[sh:Unikod]] [[sk:Unicode]] [[sl:Unicode]] [[sq:Unicode]] [[sr:Уникод]] [[sv:Unicode]] [[ta:ஒருங்குறி]] [[th:ยูนิโคด]] [[tr:Unicode]] [[uk:Юнікод]] [[vi:Unicode]] [[wa:Unicôde]] [[zh:Unicode]] [[zh-min-nan:Thong-iōng-bé]] [[zh-yue:統一碼]] अगस्त २००३ 129 17483 2006-03-17T14:40:51Z YurikBot 240 robot Adding: th [[२००३ ]] <center> [[जनवरी २००३ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००३ | फरवरी]] | [[मार्च २००३ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००३ | अप्रैल]] | [[मई २००३ | मई]] | [[जून २००३ | जून ]] | [[जुलाई २००३ | जुलाई]] | <B> अगस्त </B> | [[सितम्बर २००३ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००३ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००३ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००३ | दिसम्बर ]] </center> शुक्रवार, 08 अगस्त, 2003 हमास का बदले का संकल्प -- फ़लस्तीन के चरमपंथी संगठन हमास की सशस्त्र शाखा ने अपने सदस्यों से अपील की है कि वे इसराइली सेना के हमले में मारे गए दो नेताओं की मौत का बदला लें. अभिनेता उमर शरीफ़ को सज़ा -- जाने माने अभिनेता उमर शरीफ़ को फ़्राँस की एक अदालत ने मारपीट के आरोप में सज़ा सुनाई है. उन्हें एक महीने की सस्पेंडेड जेल की सज़ा के साथ-साथ ग्यारह सौ पाउंड का जुर्माना भी लगाया गया है. 'अंतरराष्ट्रीय सहयोग ज़रूरी' -- इंडोनेशिया की राष्ट्रपति मेगावती सुकर्णोपुत्री ने आतंकवाद के विरुद्ध दुनियाभर का एक गठबंधन बनाने की माँग उठाई है. राजधानी जकार्ता के एक होटल में मंगलवार को हुए बम धमाके के बाद उन्होंने पहली टिप्पणी में ये माँग उठाई. अमरीकी रणनीति बदलेगी? -- अमरीका इराक़ में अपनी सैन्य रणनीति में बदलाव करने की योजना बना रहा है. अब अमरीका इराक़ में स्थानीय लोगों को अधिक संख्या में सामने लाना चाहता है और बड़े पैमाने पर होने वाली कार्रवाइयाँ कम करना चाहता है. नए परमाणु हथियारों पर चर्चा -- अमरीकी रक्षा मुख्यालय पेंटागन ने माना है कि वह सैनिक अधिकारियों और वैज्ञानिकों की एक उच्च स्तरीय बैठक कर रहा है. इसमें अगले चरण के अत्याधुनिक परमाणु हथियारों पर विचार होने की संभावना है. [[af:Augustus 2003]] [[de:August 2003]] [[el:Αύγουστος 2003]] [[en:August 2003]] [[fr:Août 2003]] [[ja:「最近の出来事」2003年8月]] [[nl:Augustus 2003]] [[pl:Sierpień 2003]] [[th:สิงหาคม พ.ศ. 2546]] [[zh:2003年8月]] भारत की भाषाएँ 130 37686 2006-12-09T07:41:26Z Amitprabhakar 683 /* टिबेटो-बर्मन भाषाएँ */ ==इंडो-आर्यन भाषाएँ== [[संस्कृत]] , [[हिन्दी]], [[उर्दू]] , [[पंजाबी]] , [[कश्मीरी]], [[पहाड़ी]], [[बिहारी भाषा|बिहारी]], [[अंगिका]], [[भोजपुरी]] ,[[मराठी]], [[मगही]], [[मंडियाली]], [[मैथिली]], [[डोगरी]] ,[[सादरी]], [[कोंकणी]], [[गुजराती]] [[बंगाली]], [[उड़िया]], [[असमिया]],[[छत्तीसगढी]],[[बुन्देलखण्डी]] ==द्रविड़ भाषाएँ== [[तुलु]] [[तमिल]] [[तेलुगु]] [[कन्नड]] [[मलयालम]] ==आस्ट्रो-एशियाई भाषाएँ== [[संथाली]] [[हो]] == तिब्बत-बर्मी भाषाएँ== *[[नेपाल भाषा]] *[[मणिपुरी]] *[[खासी]] *[[मिज़ो]] *[[आओ]] *[[म्हार]] *[[नागा]] ==संक्षिप्त चिह्ल== *Ang अंग या अंगिका लिपि, *Ass. [[असमिया लिपि]] , *Ben. [[बंगाली लिपि]], *Dev. [[देवनागरी लिपि]], *Guj. [[गुजराती लिपि]], *Gur. [[गुरमुखी लिपि]], *Kan. [[कन्नड लिपि]], *Lat. [[लैटिन लिपि]], *Mai. [[मैथिली लिपी]], [[मिथिलाक्षर]], [[कैथी]] *Mal. [[मलयालम लिपि]], *Nep. [[नेपाली]], *Ori. [[उड़िया लिपि]], *Sin. [[सिंहल लिपि]], *Tam. [[तमिल लिपि]], *Tel. [[तेलुगु लिपि]]. ===[[स्वर]]=== http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb1a.gif http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb1b.gif http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb1c.gif ===[[व्यंजन]]=== http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb2a.gif http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb2b.gif http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trimtb3.gif ---- == बाहरी कड़ियां == * [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/scripts.html भारतीय भाषायें एवं लिपियाँ] * [http://homepage.ntlworld.com/stone-catend/trind.htm Dr. Anthony Stone's website about transliteration system of ISO 15919] ---- [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[da:Indoariske sprog]] [[de:Indoarische Sprachen]] [[en:Indian languages]] [[fr:Langues de l'Inde]] [[nl:Indische talen]] [[pl:Języki indyjskie]] [[sv:Indoariska språk]] [[zh:印度-雅利安语支]] [[sl:Seznam uradnih jezikov Indije]] २००२ 132 41423 2007-01-06T16:44:26Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[als:2000er#2002]] वर्ष '''२००२''' मंगलवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=१९९९ | yp2=२००० | yp3=२००१ | year=२००२ | ya1=२००३ | ya2=२००४ | ya3=२००५ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <center> [[जनवरी २००२ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००२ | फरवरी]] | [[मार्च २००२ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००२ | अप्रैल]] | [[मई २००२ | मई]] | [[जून २००२ | जून ]] | [[जुलाई २००२ | जुलाई]] | [[अगस्त २००२ | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००२ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००२ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००२ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००२ | दिसम्बर ]] </center> ---- == घटनाएँ == * == जन्म == * == मृत्यु == * [[af:2002]] [[als:2000er#2002]] [[am:2002 እ.ኤ.አ.]] [[an:2002]] [[ar:2002]] [[ast:2002]] [[av:2002]] [[az:2002]] [[bat-smg:2002]] [[be:2002]] [[bg:2002]] [[bn:২০০২]] [[bpy:মারি ২০০২]] [[br:2002]] [[bs:2002]] [[ca:2002]] [[cr:2002]] [[cs:2002]] [[csb:2002]] [[cv:2002]] [[cy:2002]] [[da:2002]] [[de:2002]] [[el:2002]] [[en:2002]] [[eo:2002]] [[es:2002]] [[et:2002]] [[eu:2002]] [[fi:2002]] [[fo:2002]] [[fr:2002]] [[frp:2002]] [[fur:2002]] [[fy:2002]] [[ga:2002]] [[gd:2002]] [[gl:2002]] [[he:2002]] [[hr:2002]] [[ht:2002 (almanak gregoryen)]] [[hu:2002]] [[hy:2002]] [[ia:2002]] [[id:2002]] [[ilo:2002]] [[io:2002]] [[is:2002]] [[it:2002]] [[ja:2002年]] [[ka:2002]] [[kn:೨೦೦೨]] [[ko:2002년]] [[ksh:Joohr 2002]] [[ku:2002]] [[kw:2002]] [[la:2002]] [[lb:2002]] [[li:2002]] [[lmo:2002]] [[lt:2002]] [[mi:2002]] [[mk:2002]] [[mo:2002]] [[mr:ई.स. २००२]] [[ms:2002]] [[nah:2002]] [[nap:2002]] [[nds:2002]] [[nds-nl:2002]] [[nl:2002]] [[nn:2002]] [[no:2002]] [[nov:2002]] [[nrm:2002]] [[oc:2002]] [[os:2002]] [[pam:2002]] [[pdc:2002]] [[pl:2002]] [[pms:2002]] [[pt:2002]] [[qu:2002]] [[ro:2002]] [[ru:2002 год]] [[ru-sib:2002]] [[scn:2002]] [[se:2002]] [[sh:2002]] [[simple:2002]] [[sk:2002]] [[sl:2002]] [[sq:2002]] [[sr:2002]] [[su:2002]] [[sv:2002]] [[sw:2002]] [[ta:2002]] [[te:2002]] [[tet:2002]] [[tg:2002]] [[th:พ.ศ. 2545]] [[tk:2002]] [[tl:2002]] [[tpi:2002]] [[tr:2002]] [[tt:2002]] [[udm:2002]] [[uk:2002]] [[uz:2002]] [[vec:2002]] [[vi:2002]] [[wa:2002]] [[yi:2002]] [[zh:2002年]] [[zh-min-nan:2002 nî]] [[zh-yue:2002年]] कलकत्ता 135 20191 2006-05-31T12:05:52Z 71.215.220.199 #REDIRECT [[कोलकाता]] मद्रास 136 9340 2005-05-21T14:40:22Z Murtasa 83 #REDIRECT[[चेन्नई]] आबादी 137 9341 2004-08-14T14:04:12Z Shree 4 #REDIRECT [[जनसंख्या]] राष्ट्रीय गीत 138 29836 2006-10-06T20:43:42Z मिश्रानुराग 682 भारत का राष्ट्रीय गीत है - [[वन्दे मातरम्]] Broken/करोड़ 139 24206 2006-08-05T05:00:06Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] गिनती 140 9344 2004-12-23T08:37:27Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[अंक]] महीने 141 9345 2003-08-12T18:28:57Z Shree 4 #REDIRECT [[मास]] हिन्दू धर्म 142 44718 2007-01-21T20:26:12Z किशोर 903 {{हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा}} '''हिन्दू धर्म''' ([[संस्कृत भाषा|संस्कृत]]: सनातन धर्म) विश्व के सभी बड़े धर्मों में सबसे पुराना धर्म है । ये वेदों पर आधारित धर्म है, जो अपने अन्दर कई अलग अलग उपासना पद्धतियाँ, मत, साम्प्रदाय, और दर्शन समेटे हुए है । ये दुनिया का तीसरा सबसे बड़ा मज़हब है, पर इसके ज़्यादातर उपासक [[भारत]] में हैं। [[नेपाल]] विश्व का अकेला देश है जिसका राजधर्म हिन्दू धर्म है । हालाँकि इसमें कई देवी-देवतओं की पूजा की जाती है, लेकिन असल में ये एकेश्वरवादी धर्म है। हिन्दी में इस धर्म को [[सनातन धर्म]] अथवा [[वैदिक धर्म]] भी कहते हैं। [[इंडोनेशिया]] में इस धर्म का औपचारिक नाम "[[हिन्दु आगम]]" है। ==इतिहास== भारत (और आधुनिक पाकिस्तानी क्षेत्र) की [[सिन्धु घाटी सभ्यता]] में हिन्दू धर्म के कई निशान मिलते हैं । इनमें एक अज्ञात मातृदेवी की मूर्तियाँ, [[शिव]] [[पशुपति]] जैसे देवता की मुद्राएँ, लिंग, पीपल की पूजा, इत्यादि प्रमुख हैं । इतिहासकारों के एक दृष्टिकोण के अनुसार इस सभ्यता के अन्त के दौरान मध्य एशिया से एक अन्य जाति का आगमन हुआ, जो स्वयं को '''आर्य''' कहते थे, और संस्कृत नाम की एक [[हिन्द यूरोपीय]] भाषा बोलते थे । एक अन्य दृष्टिकोण के मुतबिक [[सिन्धु घाटी सभ्यता]] के लोग स्वयं ही आर्य थे और उनका मूलस्थान भारत ही था। आर्यों की सभ्यता को [[वैदिक सभ्यता]] कहते हैं । पहले दृष्टिकोण के अनुसार लगभग 1700 ईसापूर्व में आर्य अफ़्ग़ानिस्तान, कश्मीर, पंजाब और हरियाणा में बस गये । तभी से वो लोग (उनके विद्वान ऋषि) अपने देवताओं को प्रसन्न करने के लिये वैदिक संस्कृत में मन्त्र रचने लगे । पहले चार वेद रचे गये, जिनमें ऋग्वेद प्रथम था । उसके बाद उपनिषद जैसे ग्रन्थ आये । बौद्ध और जैन धर्मों के अलग हो जाने के बाद वैदिक धर्म मे काफ़ी परिवर्तन आया । नये देवता और नये दर्शन उभरे । इस तरह आधुनिक हिन्दू धर्म का जन्म हुआ। दूसरे दृष्टिकोण के अनुसार हिन्दू धर्म का मूल कदाचित [[सिन्धु सरस्वती परम्परा]] (जिसका स्रोत मेहरगढ की ६५०० ईपू संस्कृति में मिलता है) से भी पहले की भारतीय परम्परा में है। ==नाम== '''हिन्दू''' एक फ़ारसी शब्द है । हिन्दू अपने धर्म को [[सनातन धर्म]] या [[वैदिक धर्म]] कहना बेहतर समझते हैं । ऋग्वेद में कई बार '''सप्त सिन्धु''' का उल्लेख मिलता है -- वो भूमि जहाँ आर्य सबसे पहले बसे थे । संस्कृत में '''सिन्धु''' शब्द के दो मुख्य अर्थ हैं -- पहला, सिन्धु नदी क नाम, जो लद्दाख़ और पाकिस्तान से बहती है, और दूसरा, कोई भी नदी या जलराशि । ऋग्वेद की नदीस्तुति के अनुसार वो सात नदियाँ शायद ये थीं : [[सिन्धु]], [[सरस्वती]], [[वितस्ता]] ([[झेलम]]), [[शुतुद्रि]] (सतलज), [[विपाशा]] (व्यास), [[परुषिणी]] (रावी) और अस्किनी (चेनाब) । [[हिन्द आर्य]] भाषाऑ की [ स ] ध्वनि ईरानी भाषाओं की [ ह ] ध्वनि में लगभग हमेशा बदल जाती है (ऐसा भाषाविदों का मानना है) । इसलिये '''सप्त सिन्धु''' अवेस्तन भाषा (पारसियों की धर्मभाषा) म जाकर '''हप्त हिन्दु''' मे परिवर्तित हो गया (अवेस्ता : वेन्दीदाद, फ़र्गर्द 1.18) । इसके बाद ईरानियों ने सिन्धु नदी के पूर्व में रहने वालों को '''हिन्दु''' नाम दिया । जब अरब मुसल्मान सुल्तान भारत में शासन करने लगे, तो उन्होने भारत के मूल धर्मावलम्बियों को '''हिन्दू''' कहना शुरू कर दिया । ==मुख्य सिद्धान्त== [[चित्र:Hindutempelcolombo.JPG|thumb|left|हिंदू मंदिर, श्री लंका]] हिन्दू धर्म में कोइ एक अकेले सिद्धान्तों का समूह नहीं है जिसे सभी हिन्दुओं को मानना ज़रूरी है । ये तो धर्म से ज़्यादा एक जीवन का मार्ग है । हिन्दुओं का कोई केन्द्रीय चर्च या धर्मसंगठन नहीं है, और न ही कोई "पोप" । इसकी अन्तर्गत कई मत और साम्प्रदाय आते हैं, और सभी को बराबर श्रद्धा दी जाती है । धर्मग्रन्थ भी कई हैं । फ़िर भी, वो मुख्य सिद्धान्त, जो ज़्यादातर हिन्दू मानते हैं, हैं इन सब में विश्वास : धर्म (वैश्विक क़ानून), कर्म (और उसके फल), पुनर्जन्म का सांसारिक चक्र, मोक्ष (सांसारिक बन्धनों से मुक्ति--जिसके कई रास्ते हो सकते हैं), और बेशक, '''ईश्वर''' । हिन्दू धर्म स्वर्ग और नरक को अस्थायी मानता है । हिन्दू धर्म के अनुसार संसार के सभी प्राणियों में आत्मा होती है । मनुष्य ही ऐसा प्राणी है जो इस लोक में पाप और पुण्य, दोनो कर्म भोग सकता है, और मोक्ष प्राप्त कर सकता है । हिन्दू धर्म में चार मुख्य साम्प्रदाय हैं : वैष्णव (जो विष्णु को परमेश्वर मानते हैं), शैव (जो शिव को परमेश्वर मानते हैं), शाक्त (जो देवी को परमशक्ति मानते हैं) और स्मार्त (जो परमेश्वर के विभिन्न रूपों को एक ही समान मानते हैं) । लेकिन ज्यादातर हिन्दू स्वयं को किसी भी साम्प्रदाय में नहीं वर्गीकृत करते हैं । ==='''ब्रह्म'''=== हिन्दू धर्मग्रन्थ उपनिषदों के अनुसार ब्रह्म ही परम तत्व है (इसे त्रिमूर्ति के देवता ब्रह्मा से भ्रमित न करें) । वो ही जगत का सार है, जगत की आत्मा है । वो विश्व का आधार है । उसी से विश्व की उत्पत्ति होती है और विश्व नष्ट होने पर उसी में विलीन हो जाता है । ब्रह्म एक, और सिर्फ़ एक ही है । वो विश्वातीत भी है और विश्व के परे भी । वही परम सत्य, सर्वशक्तिमान और सर्वज्ञ है । वो कालातीत, नित्य और शाश्वत है । वही परम ज्ञान है । ब्रह्म के दो रूप हैं : परब्रह्म और अपरब्रह्म । परब्रह्म असीम, अनन्त और रूप-शरीर विहीन है । वो सभी गुणों से भी परे है, पर उसमें अनन्त सत्य, अनत चित और अनन्त आनन्द है । ब्रह्म की पूजा नही की जाती है, क्योंकि वो पूजा से परे और अनिर्वचनीय है । उसका ध्यान किया जाता है । प्रणव ॐ (ओम्) ब्रह्मवाक्य है, जिसे सभी हिन्दू परम पवित्र शब्द मानते हैं । ब्रह्म की परिकल्पना वेदान्त दर्शन का केन्द्रीय स्तम्भ है, और हिन्दू धर्म की विश्व को अनुपम देन है । ==='''ईश्वर'''=== ब्रह्म और ईश्वर में क्या सम्बन्ध है, इसमें हिन्दू दर्शनों की सोच अलग अलग है । [[अद्वैत वेदान्त]] के अनुसार जब मानव ब्रह्म को अपने मन से जानने की कोशिश करता है, तब ब्रह्म [[ईश्वर]] हो जाता है, क्योंकि मानव [[माया]] नाम की एक जादुई शक्ति के वश मे रहता है । अर्थात जब माया के आइने में ब्रह्म की छाया पड़ती है, तो ब्रह्म का प्रतिबिम्ब हमें ईश्वर के रूप में दिखायी पड़ता है । ईश्वर अपनी इसी जादुई शक्ति "माया" से विश्व की सृष्टि करता है और उसपर शासन करता है । हालाँकि ईश्वर एक नकारात्मक शक्ति के साथ है, लेकिन माया उसपर अपना कुप्रभाव नहीं डाल पाती है, जैसे एक जादूगर अपने ही जादू से अचम्भित नहीं होता है । माया ईश्वर की दासी है, परन्तु हम जीवों की स्वामिनी है । वैसे तो ईश्वर रूपहीन है, पर माया की वजह से वो हमें कई देवताओं के रूप में प्रतीत हो सकता है । इसके विपरीत वैष्णव मतों और दर्शनों में माना जाता है कि ईश्वर और ब्रह्म में कोई फ़र्क नहीं है--और विष्णु (या कृष्ण) ही ईश्वर हैं । न्याय, वैषेशिक और योग दर्शनों के अनुसार ईश्वर एक परम और सर्वोच्च आत्मा है, जो चैतन्य से युक्त है और विश्व का सृष्टा और शासक है । जो भी हो, बाकी बातें सभी हिन्दू मानते हैं : ईश्वर एक, और केवल एक है । वो विश्वव्यापी और विश्वातीत दोनो है । बेशक, ईश्वर सगुण है । वो स्वयंभू और विश्व का कारण (सृष्टा) है । वो पूजा और उपासना का विषय है । वो पूर्ण, अनन्त, सनातन, सर्वज्ञ, सर्वशक्तिमान और सर्वव्यापी है । वो राग-द्वेष से परे है, पर अपने भक्तों से प्रेम करता है और उनपर कृपा करता है । उसकी इच्छा के बिना इस दुनिया में एक पत्ता भी नहीं हिल सकता । वो विश्व की नैतिक व्यवस्था को कायम रखता है और जीवों को उनके कर्मों के अनुसार सुख-दुख प्रदान करता है । भगबद्-गीता के अनुसार विश्व में नैतिक पतन होने पर वो समय-समय पर धरती पर अवतार (जैसे कृष्ण) रूप ले कर आता है । ईश्वर के अन्य नाम हैं : परमेश्वर, परमात्मा, विधाता, भगवान (जो हिन्दी मे सबसे ज़्यादा प्रचलित है) । इसी ईश्वर को मुसल्मान (अरबी में) अल्लाह, (फ़ारसी में) ख़ुदा, ईसाई (अंग्रेज़ी में) गॉड, और यहूदी (इब्रानी में) याह्वेह कहते हैं । ==='''देवी और देवता'''=== हिन्दू धर्म में कई [[देवता]] हैं, जिनको अंग्रेज़ी मे ग़लत रूप से "[[:en:God|gods]]" कहा जाता है । ये देवता कौन हैं, इस बारे में तीन मत हो सकते हैं : * [[अद्वैत वेदान्त]], भगवद गीता, वेद, उपनिषद्, आदि के मुताबिक सभी देवी-देवता एक ही [[परमेश्वर]] के विभिन्न रूप हैं (ईश्वर स्वयं ही ब्रह्म का रूप है) । निराकार परमेश्वर की भक्ति करने के लिये भक्त अपने मन में भगवान को किसी प्रिय रूप में देखता है । ऋग्वेद के अनुसार, "एकं सत विप्रा बहुधा वदन्ति", अर्थात एक ही परमसत्य को विद्वान कई नामों से बुलाते हैं।<ref>[[श्री अरविन्द]], लाइफ डिवैन.</ref> * [[योग]], [[न्याय]], [[वैशेषिक]], अधिकांश शैव और वैष्णव मतों के अनुसार देवगण वो परालौकिक शक्तियां हैं जो ईश्वर के अधीन हैं मगर मानवों के भीतर मन पर शासन करती हैं।<ref>[[सुभाष काक]], दि गाड्स विदिन। मुंशीराम मनोहरलाल, नई दिल्ली, २००२.</ref>, [[योग]] दर्शन के अनुसार ईश्वर ही प्रजापति औत इन्द्र जैसे देवताओं और अंगीरा जैसे ऋषियों के पिता और गुरु हैं। * मीमांसा के अनुसार सभी देवी-देवता स्वतन्त्र सत्ता रखते हैं, और उनके उपर कोई एक ईश्वर नहीं है । इच्छित कर्म करने के लिये इनमें से एक या कई देवताओं को कर्मकाण्ड और पूजा द्वारा प्रसन्न करना ज़रूरी है । कई अन्धविश्वासी या अनपढ़ हिन्दू भी एसा ही मानते हैं । इस प्रकार का मत शुद्ध रूप से बहु-ईश्वरवादी कहा जा सकता है । एक बात और कही जा सकती है कि ज़्यादातर वैष्णव और शैव दर्शन पहले दो विचारों को सम्मिलित रूप से मानते हैं । जैसे, कृष्ण को परमेश्वर माना जाता है जिनके अधीन बाकी सभी देवी-देवता हैं, और साथ ही साथ, सभी देवी-देवताओं को कृष्ण का ही रूप माना जाता है । तीसरे मत को धर्मग्रन्थ मान्यता नहीं देते । जो भी सोच हो, ये देवता रंग-बिरंगी हिन्दू संस्कृति के अभिन्न अंग हैं । वैदिक काल के मुख्य देव थे-- [[इन्द्र]], [[अग्नि]], [[सोम]], [[वरुण]], [[रूद्र]], [[विष्णु]], [[प्रजापति]], [[सविता]] (पुरुष देव), और देवियाँ-- [[सरस्वती देवी|सरस्वती]], [[ऊषा]], [[पृथ्वी]], इत्यादि (कुल 33) । बाद के हिन्दू धर्म में नये देवी देवता आये (कई अवतार के रूप में)-- [[गणेश]], [[राम]], [[कृष्ण]], [[हनुमान]], [[कार्तिकेय]], सूर्य-चन्द्र और ग्रह, और देवियाँ (जिनको माता की उपाधि दी जाती है) जैसे-- [[दुर्गा]], [[पार्वती]], [[लक्ष्मी]], [[शीतला]], [[सीता]], [[राधा]], [[सन्तोषी]], [[काली]], इत्यादि । ये सभी देवता पुराणों मे उल्लिखित हैं, और उनकी कुल संख्या 33 करोड़ बतायी जाती है । पुराणों के अनुसार [[ब्रह्मा]], [[विष्णु]] और [[शिव]] साधारण देव नहीं, बल्कि महादेव हैं और '''त्रिमूर्ति''' के सदस्य हैं । ==='''आत्मा'''=== हिन्दू धर्म के अनुसार हर मनुष्य में एक अभौतिक आत्मा होती है, जो सनातन और अमर है । हिन्दू धर्म के मुताबिक मनुष्य में ही नहीं, बल्कि हर पशु और पेड़-पौधे, यानि कि हर जीव में आत्मा होती है । मानव जन्म में अपनी आज़ादी से किये गये कर्मों के मुताबिक आत्मा अगला शरीर धारण करती है । अच्छे कर्म करने पर आत्मा कुछ समय के लिये स्वर्ग जा सकती है, या कोई गन्धर्व बन सकती है, या मनव योनि में अच्छे कुलीन घर में जन्म ले सकती है । बुरे कर्म करने पर आत्मा को कुछ समय के लिये नरक जाना पड़ता है, जिसके बाद आत्मा निकृष्ट पशु-पक्षी योनि में जन्म लेती है । जन्म मरण का सांसारिक चक्र तभी ख़त्म होता है जब व्यक्ति को मोक्ष मिलता है । उसके बाद आत्मा अपने वास्तविक सत्-चित्-आनन्द स्वभाव को सदा के लिये पा लेती है । मानव योनि ही अकेला ऐसा जन्म है जिसमें मानव के पाप और पुण्य दोनो कर्म अपने फल देते हैं और जिसमें मोक्ष की प्राप्ति मुम्किन है । ==धर्मग्रन्थ== ''(मुख्य लेख: [[हिंदू धर्म के ग्रंथ]])'' ==='''श्रुति'''=== [[श्रुति]] हिन्दू धर्म के सर्वोच्च ग्रन्थ हैं । इसके अन्तर्गत चार वेद आते हैं : [[ऋग्वेद]], [[सामवेद]], [[यजुर्वेद]] और [[अथर्ववेद]] । ये वेद श्रुति इसलिये कहे जाते हैं क्योंकि हिन्दुओं का मानना है कि इन वेदों को परमात्मा ने ऋषियों को सुनाया था, जब वे गहरे ध्यान में थे । वेदों को श्रवण परम्परा के अनुसार गुरू द्वारा शिष्यों को दिया जाता था । हर वेद में चार भाग हैं : * [[संहिता]] -- मन्त्र भाग * [[ब्राह्मण-ग्रन्थ]] -- गद्य भाग जिसमें कर्मकाण्ड समझाये गये हैं * [[आरण्यक]] -- इनमें और गू,ढ बातें समझायी गयी हैं * [[उपनिषद्]] -- इनमें ब्रह्म, आत्मा और इनके सम्बन्ध के बारे में विवेचना की गयी है । श्रुति ही हिन्दू धर्म के सर्वोच्च ग्रन्थ हैं, और अगर श्रुति और स्मृति में कोई विवाद होता है तो श्रुति ही मान्य होगी । ==='''स्मृति'''=== श्रुति को छोड़कर अन्य सभी हिन्दू धर्मग्रन्थ [[स्मृति]] कहे जाते हैं, क्योंकि इनमें वो कहानियाँ हैं जिनको लोगों ने पीढ़ी दर पीढ़ी याद किया और बाद में लिखा । सभी स्मृति ग्रन्थ वेदों की प्रशंसा करते हैं । इनको वेदों से निचला स्तर प्राप्त है, पर ये ज़्यादा आसान हैं और अधिकांश हिन्दुओं द्वारा पढ़े जाते हैं (बहुत ही कम हिन्दू वेद पढ़े होते हैं) । प्रमुख [[स्मृतिग्रन्थ]] हैं : * इतिहास--[[रामायण]] और [[महाभारत]] * [[भगवद गीता]] * [[पुराण]]--(18) * [[मनुस्मृति]] * [[धर्मशास्त्र]] और [[धर्मसूत्र]] * [[आगम शास्त्र]] ==दर्शन== ==='''साँख्य'''=== ==='''योग'''=== ==='''न्याय'''=== ==='''वैशेषिक'''=== ==='''मीमांसा'''=== ==='''वेदान्त'''=== =='''हिन्दू संस्कृति'''== ==='''वैदिक काल और यज्ञ'''=== प्राचीन काल में आर्य लोग वैदिक मन्त्रों और अग्नि-यज्ञ से कई देवताओं की पूजा करते थे । आर्य देवताओं की कोई मूर्ति या मन्दिर नहीं बनाते थे । प्रमुख आर्य देवता थे : देवराज [[इन्द्र]], [[अग्नि]], [[सोम]] और [[वरुण]] । उनके लिये वैदिक मन्त्र पढ़े जाते थे और अग्नि में घी, दूध, दही, जौ, इत्यागि की आहुति दी जाती थी । प्रजापति ब्रह्मा, विष्णु और शिव का उस समय कम ही उल्लेख मिलता है । ==='''मूर्तिपूजा'''=== ज्यादातर हिन्दू भगवान की मूर्तियों द्वारा पूजा करते हैं । उनके लिये मूर्ति एक असान सा साधन है, जिसमें कि एक ही निराकार ईश्वर को किसी भी मनचाहे सुन्दर रूप में देखा जा सकता है । हिन्दू लोग वास्तव में पत्थर और लोहे की पूजा नहीं करते, जैसा कि कुछ लोग समझते हैं । मूर्तियाँ हिन्दुओं के लिये ईश्वर की भक्ति करने के लिये एक साधन मात्र हैं । ==='''मंदिर'''=== हिन्दुओं के उपासना स्थलों को मन्दिर कहते हैं । प्राचीन वैदिक काल में मन्दिर नहीं होते थे । तब उपासना अग्नि के स्थान पर होती थी जिसमें एक सोने की मूर्ति ईश्वर के प्रतीक के रूप में स्थापित की जाती थी। एक नज़रिये के मुताबिक बौद्ध और जैन धर्मों द्वारा बुद्ध और महावीर की मूर्तियों और मन्दिरों द्वारा पूजा करने की वजह से हिन्दू भी उनसे प्रभावित होकर मन्दिर बनाने लगे । हर मन्दिर में एक या अधिक देवताओं की उपासना होती है । गर्भगृह में इष्टदेव की मूर्ति प्रतिष्ठित होती है । मन्दिर प्राचीन और मध्ययुगीन भारतीय कला के श्रेष्ठतम प्रतीक हैं । कई मन्दिरों में हर साल लाखों तीर्थयात्री आते हैं । कई हिन्दू चार शंकराचार्यों को (जो ज्योतिर्मठ, द्वारिका, शृगेरी और पुरी के मठों के मठाधीश होते हैं) हिन्दू धर्म के सर्वोच्च धर्मगुरु मानते हैं । ==='''शाकाहार'''=== किसी भी हिन्दू को शाकाहारी होना ज़रूरी नहीं है, मगर शाकाहार बेहतर माना जाता है । ये इसलिये क्योंकि मांस पशुओं की हत्या से आता है, और [[तामसिक]] (या [[राजसिक]]) पदार्थ है। वैदिक काल में केवल यज्ञ मे मारे गये पशुओं का मांस खाने की अनुमति थी, क्योंकि उनका मांस वैदिक मन्त्रों द्वारा शुद्ध कर दिया जाता था (और उसे मांस नहीं "हवि" कहा जाता था) । एक सर्वेक्षण के अनुसार आजकल लगभग 30% हिन्दू पारम्परिक रूप से शाकाहरी हैं (ज़्यादातर ब्राह्मण और मारवाड़ी लोग)। जो हिन्दू मांस खाते हैं (बकरा, मुर्गा या मछली), वो भी गोमांस (गाय का मांस) कभी नहीं खाते, क्योंकि गाय को हिन्दू धर्म में देवी समान माना जाया है । कुछ हिन्दू मन्दिरों में पशुबलि चढ़ती है, पर आजकल ये प्रथा हिन्दुओं द्वारा ही निन्दित किये जाने की वजह से बहुत ही कम हो गयी है । ==='''वर्ण व्यवस्था और जाति=== *[[क्षत्रीय]] *[[ब्राह्मण]] *[[वैश्य]] *[[शूद्र]] === '''अवतार''' === वैष्णव लोग भगवान [[विष्णु]] के २४ अवतार मानते हैं : * [[मत्स्य]] * [[कूर्म]] * [[वराह]] * [[वामन]] * [[नरसिंह]] * [[परशुराम]] * [[राम]] * [[कृष्ण]] * [[बुद्ध]] (विवादित) * [[कल्कि]] === '''भक्त '''=== * [[भक्त]] * [[भक्त कवि]] ===''' उदाहरण के पृष्ठ '''=== * [[दैनिक पूजा]] * [[श्रीहरिगीता]] ==संदर्भ== <div class="references-small"> <references /> {{हिन्दू धर्म}} [[Category:हिन्दू]] [[Category:हिन्दू धर्म ]] [[Category:धर्म ]] [[Category:भारत]] [[ar:هندوسية]] [[af:Hindoeïsme]] [[bn:হিন্দু ধর্ম]] [[da:Hinduisme]] [[de:Hinduismus]] [[en:Hinduism]] [[eo:Hinduismo]] [[es:Mitología hindú]] [[fi:Hindulaisuus]] [[fr:Hindouisme]] [[he:הינדואיזם]] [[id:Hindu]] [[ja:ヒンドゥー教]] [[nl:Hindoeïsme]] [[no:Hinduisme]] [[pl:Hinduizm]] [[pt:Hinduísmo]] [[ru:Индуизм]] [[sv:Hinduism]] [[zh:印度教]] भारत के राष्ट्रीय चिन्ह 143 9347 2004-09-27T09:30:01Z Spundun 73 ==[[राष्ट्रीय झण्डा]] == [[तिरंगा]] <BR> [[Image:India_flag_medium.png]] ==[[राष्ट्रीय चिन्ह]] == [[अशोक - सिंह - चिन्ह?]] <BR> [[Image:Emblem_of_India.png]] ==[[राष्ट्रीय आदर्श]]== "सत्यमेव जयते" ([[संस्कृत]]) <BR> सत्य की हमेशा विजय होती है | ==[[राष्ट्रीय गीत]] == [[जन ग़ण मन]] ==[[राष्ट्रीय गान ]] == [[वन्दे मातरम्]] == [[राष्ट्रीय जानवर]] == [[बाघ]] <BR> [[image:tiger.jpg]] == [[राष्ट्रीय पक्षी]] == [[मोर]]<BR> [[image:peacock.jpg]] == [[राष्ट्रीय पुष्प]] == [[कमल]]<BR> [[image:lotus.jpg]] == [[राष्ट्रीय फल]] == [[आम]]<BR> [[image:mango.jpg]] == [[राष्ट्रीय वृक्ष]] == [[बरगद]]<BR> [[image:banyan.jpg]] == [[राष्ट्रीय खेल]] == [[हॉकी]]<BR> [[image:hockey.jpg]] == [[राष्ट्रीय मुद्रा]] == [[रुपया]]<BR> [[image:rupee.jpg]] [[Category:भारत]] २००१ 147 41374 2007-01-06T09:33:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: fur, mo, ru-sib Removing: als वर्ष '''२००१''' सोमवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=१९९८ | yp2=१९९९ | yp3=२००० | year=२००१ | ya1=२००२ | ya2=२००३ | ya3=२००४ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <center> [[जनवरी २००१ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००१ | फरवरी]] | [[मार्च २००१ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००१ | अप्रैल]] | [[मई २००१ | मई]] | [[जून २००१ | जून ]] | [[जुलाई २००१ | जुलाई]] | [[अगस्त २००१ | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००१ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००१ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००१ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००१ | दिसम्बर ]] </center> ---- == घटनाएँ == * == जन्म == * == मृत्यु == * [[af:2001]] [[an:2001]] [[ar:2001]] [[ast:2001]] [[av:2001]] [[be:2001]] [[bg:2001]] [[bpy:মারি ২০০১]] [[bs:2001]] [[ca:2001]] [[cr:2001]] [[cs:2001]] [[csb:2001]] [[cv:2001]] [[cy:2001]] [[da:2001]] [[de:2001]] [[el:2001]] [[en:2001]] [[eo:2001]] [[es:2001]] [[et:2001]] [[eu:2001]] [[fi:2001]] [[fo:2001]] [[fr:2001]] [[frp:2001]] [[fur:2001]] [[fy:2001]] [[ga:2001]] [[gd:2001]] [[gl:2001]] [[gu:૨૦૦૧]] [[he:2001]] [[hr:2001]] [[hu:2001]] [[hy:2001]] [[ia:2001]] [[id:2001]] [[io:2001]] [[is:2001]] [[it:2001]] [[ja:2001年]] [[ka:2001]] [[kn:೨೦೦೧]] [[ko:2001년]] [[ksh:Joohr 2001]] [[ku:2001]] [[kw:2001]] [[la:2001]] [[lb:2001]] [[li:2001]] [[lmo:2001]] [[lt:2001]] [[mi:2001]] [[mk:2001]] [[mo:2001]] [[mr:ई.स. २००१]] [[ms:2001]] [[nap:2001]] [[nds:2001]] [[nds-nl:2001]] [[nl:2001]] [[nn:2001]] [[no:2001]] [[nov:2001]] [[nrm:2001]] [[os:2001]] [[pdc:2001]] [[pl:2001]] [[pms:2001]] [[pt:2001]] [[ro:2001]] [[ru:2001 год]] [[ru-sib:2001]] [[scn:2001]] [[se:2001]] [[sh:2001]] [[simple:2001]] [[sk:2001]] [[sl:2001]] [[so:2001]] [[sq:2001]] [[sr:2001]] [[su:2001]] [[sv:2001]] [[sw:2001]] [[ta:2001]] [[te:2001]] [[th:พ.ศ. 2544]] [[tl:2001]] [[tpi:2001]] [[tr:2001]] [[tt:2001]] [[uk:2001]] [[uz:2001]] [[vec:2001]] [[vi:2001]] [[wa:2001]] [[yi:2001]] [[zh:2001年]] [[zh-min-nan:2001 nî]] [[zh-yue:2001年]] चित्र:Banyan.jpg 148 9351 2003-08-14T20:05:29Z Shree 4 Banyan Banyan चित्र:Mango.jpg 149 9352 2003-08-14T20:06:04Z Shree 4 Mango Mango चित्र:Lotus.jpg 150 9353 2003-08-14T20:06:18Z Shree 4 Lotus Lotus चित्र:Peacock.jpg 151 9354 2003-08-14T20:06:34Z Shree 4 Peacock Peacock चित्र:Tiger.jpg 152 19021 2006-04-21T20:43:35Z Punjabi2006 480 Tiger:NATIONAL ANIMAL OF INDIA चित्र:Rupee.jpg 153 9356 2003-08-14T20:13:32Z Shree 4 Indian Rupee Indian Rupee उपनिषद् सूची 155 44834 2007-01-22T00:29:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:उपनिषदे]] १०८ उपनिषदों की यह सूची मुक्तिक उपनिषद में १:३०-३९ में दी गयी है । <pre> ईश = शुक्ल यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद् केन = सामवेद, मुख्य उपनिषद् कठ = कृष्ण यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद् प्रश्न = अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद् मुण्डक = अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद् माण्डुक्य = अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद् तैत्तिरीय = कृष्ण यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद् ऐतरेय = ऋग् वेद, मुख्य उपनिषद् छान्दोग्य = साम वेद, मुख्य उपनिषद् बृहदारण्यक ( १०) = शुक्ल यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद् ब्रह्म = कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् कैवल्य = कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद् जाबाल( यजुर्वेद) = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् श्वेताश्वतर = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् हंस = शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद् आरुणेय = साम वेद, संन्यास उपनिषद् गर्भ = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् नारायण = कृष्ण यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद् परमहंस = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् अमृत-बिन्दु ( २०) = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् अमृत-नाद = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् अथर्व-शिर = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् अथर्व-शिख = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् मैत्रायणि = साम वेद, सामान्य उपनिषद् कौषीताकि = ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद् बृहज्जाबाल = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् नृसिंहतापनी = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् कालाग्निरुद्र = कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद् मैत्रेयि = साम वेद, संन्यास उपनिषद् सुबाल ( ३०) = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् क्षुरिक = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् मान्त्रिक = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् सर्व-सार = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् निरालम्ब = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् शुक-रहस्य = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् वज्र-सूचि = साम वेद, सामान्य उपनिषद् तेजो-बिन्दु = कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् नाद-बिन्दु = ऋग् वेद, योग उपनिषद् ध्यानबिन्दु = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् ब्रह्मविद्या ( ४०) = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् योगतत्त्व = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् आत्मबोध = ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद् परिव्रात् ( नारदपरिव्राजक) = अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद् त्रि-षिखि = शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद् सीता = अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद् योगचूडामणि = साम वेद, योग उपनिषद् निर्वाण = ऋग् वेद, संन्यास उपनिषद् मण्डलब्राह्मण = शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद् दक्षिणामूर्ति = कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद् शरभ ( ५०) = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् स्कन्द ( त्रिपाड्विभूटि) = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् महानारायण = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् अद्वयतारक = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् रामरहस्य = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् रामतापणि = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् वासुदेव = साम वेद, वैष्णव उपनिषद् मुद्गल = ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद् शाण्डिल्य = अथर्व वेद, योग उपनिषद् पैंगल = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् भिक्षुक ( ६०) = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् महत् = साम वेद, सामान्य उपनिषद् शारीरक = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् योगशिखा = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् तुरीयातीत = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् संन्यास = साम वेद, संन्यास उपनिषद् परमहंस-परिव्राजक = अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद् अक्षमालिक = ऋग् वेद, शैव उपनिषद् अव्यक्त = साम वेद, वैष्णव उपनिषद् एकाक्षर = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् अन्नपूर्ण ( ७०) = अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद् सूर्य = अथर्व वेद, सामान्य उपनिषद् अक्षि = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् अध्यात्मा = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् कुण्डिक = साम वेद, संन्यास उपनिषद् सावित्रि = साम वेद, सामान्य उपनिषद् आत्मा = अथर्व वेद, सामान्य उपनिषद् पाशुपत = अथर्व वेद, योग उपनिषद् परब्रह्म = अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद् अवधूत = कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् त्रिपुरातपनि ( ८०) = अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद् देवि = अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद् त्रिपुर = ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद् कठरुद्र = कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् भावन = अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद् रुद्र-हृदय = कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद् योग-कुण्डलिनि = कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद् भस्म = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् रुद्राक्ष = साम वेद, शैव उपनिषद् गणपति = अथर्व वेद, शैव उपनिषद् दर्शन ( ९०) = साम वेद, योग उपनिषद् तारसार = शुक्ल यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद् महावाक्य = अथर्व वेद, योग उपनिषद् पञ्च-ब्रह्म = कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद् प्राणाग्नि-होत्र = कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् गोपाल-तपणि = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् कृष्ण = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् याज्ञवल्क्य = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् वराह = कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् शात्यायनि = शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद् हयग्रीव ( १००) = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् दत्तात्रेय = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् गारुड = अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद् कलि-सण्टारण = कृष्ण यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद् जाबाल( सामवेद) = साम वेद, शैव उपनिषद् सौभाग्य = ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद् सरस्वती-रहस्य = कृष्ण यजुर्वेद, शाक्त उपनिषद् बह्वृच = ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद् मुक्तिक ( १०८) = शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद् </pre> १९ उपनिषद्‌ [[शुक्ल यजुर्वेद]] से हैं और उनका शान्तिपाठ 'पूर्णमदः' से आरम्भ होता है | ३२ उपनिषद्‌ [[कृष्ण यजुर्वेद]] से हैं और उनका शान्तिपाठ 'सहनाववतु' से आरम्भ होता है | १६ उपनिषद्‌ [[सामवेद]] से हैं और उनका शान्तिपाठ 'आप्यायन्तु' से आरम्भ होता है | ३१ उपनिषद्‌ [[अथर्ववेद]] से हैं और उनका शान्तिपाठ 'भद्रं कर्णेभिः' से आरम्भ होता है | १० उपनिषद्‌ [[ऋग्वेद]] से हैं और उनका शान्तिपाठ 'वण्मे मनसि' से आरम्भ होता है | == बाहरी कड़ियाँ == * [http://sanskrit.gde.to/doc_upanishhat/ उपनिषद texts from sanskrit documents site] [[cs:Upanišady]] [[de:Upanishaden]] [[en:Upanishad]] [[es:Upanishad]] [[fi:Upanishad]] [[fr:Upanishad]] [[he:אופנישדות]] [[hu:Upanisadok]] [[it:Upaniṣad]] [[ja:ウパニシャッド]] [[ko:우파니샤드]] [[lt:Upanišados]] [[lv:Upanišadas]] [[mr:उपनिषदे]] [[nl:Upanishad]] [[nn:Upanisjad]] [[pl:Upaniszady]] [[pt:Upanishad]] [[ru:Упанишады]] [[sa:उपनिषद]] [[simple:Upanishad]] [[sk:Upanišády]] [[sv:Upanishaderna]] [[ta:உபநிடதம்]] [[tr:Upanişad]] [[uk:Упанішади]] [[vi:Áo nghĩa thư]] उपनिषद् 156 41631 2007-01-07T15:04:59Z 74.230.200.121 '''उपनिषद्''' हिन्दू धर्म के महत्त्वपूर्ण [[श्रुति]] [[धर्मग्रन्थ]] हैं । ये वैदिक वांग्मय के अभिन्न भाग हैं । इनमें [[परमेश्वर]], [[परमात्मा]]-[[ब्रह्म]] और [[आत्मा]] के स्वभाव और सम्बन्ध का बहुत ही दार्शनिक और ज्ञानपूर्वक वर्णन दिया गया है । उपनिषद्ही समस्त भारतीय दर्शनों के मूल स्त्रोत हैं, चाहे वो [[वेदान्त]] हो या [[सांख्य]] या [[जैन धर्म]] या [[बौद्ध धर्म]] । उपनिषदों को स्वयं भी वेदान्त कहा गया है । दुनिया के कई दार्शनिक उपनिषदों को सबसे बेहतरीन ज्ञानकोश मानते हैं । उपनिषद् भारतीय सभ्यता की विश्व को अमूल्य धरोहर है । मुख्य उपनिषद 12 या 13 हैं । हरेक किसी न किसी [[वेद]] से जुड़ा हुआ है । ये [[संस्कृत]] में लिखे गये हैं । उपनिषद् में ऋषि और शिष्य के बीच बहुत सुन्दर और गूढ संवाद है जो पाठक को [[वेद]] के मर्म तक पहुंचाता है। देखिये : [[उपनिषद् सूची]] । [[श्रेणी:वेद]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] {{stub}} [[en:Upanishad]] रुपया 157 35687 2006-11-21T15:10:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Rupie]], [[ml:രൂപാ]], [[pt:Rúpia]] भारत की राष्ट्रीय मुद्रा [[भारतीय रुपया]] है | एक रुपये में सौ [[पैसे]] होते हैं | आजकल करीबन ४०-५० रुपये [[अमरीकन डॉलर]] के बराबर होते हैं | [[पाकिस्तान]], [[श्रीलंका]] आदि देशों की मुद्रा को भी रुपया कहा जाता है पर ये भारतीय रुपये से भिन्न हैं | एक रुपये में १६ आने भी होते हैं। ==यह भी देखे== * [[रुपए का इतिहास]] ==बहारी कडियाँ== [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:अर्थशास्त्र]] {{stub}} [[be:Рупія]] [[ca:Rupia]] [[cs:Rupie]] [[da:Rupee]] [[de:Rupie]] [[en:Rupee]] [[es:Rupia]] [[fi:Rupia]] [[fr:Roupie]] [[is:Rúpía]] [[it:Rupia]] [[ja:ルピー]] [[ko:루피]] [[ml:രൂപാ]] [[pl:Rupia]] [[pt:Rúpia]] [[ru:Рупия]] [[simple:Rupee]] [[sl:Rupija]] [[sv:Rupee]] [[sw:Rupia]] [[ta:ரூபாய்]] [[zh:盧比]] अमरीकी डॉलर 158 45298 2007-01-23T15:15:25Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[sq:Dollari amerikan]] [[यूनाइटेड स्टेटस्‌ ऑफ अमेरिका]] की राष्ट्रीय मुद्रा [[डॉलर]] है | [[एक]] डॉलर में [[सौ]] [[सेँट]] होते हैं | [[पचास]] सेंट के सिक्के को [[हाफ डॉलर]] कहा जाता है | [[पच्चीस]] सेंट के सिक्के को [[क्वार्टर]] कहते हैं | [[दस]] सेंट का सिक्का [[डाइम]] कहलाता है और [[पाँच]] सेंट के सिक्के को [[निकॅल]] कहते हैं | [[एक]] सेंट को [[पैनी]] के नाम से पुकारा जाता है | डॉलर के नोट १,५,१०,२०,५० और १०० डॉलर मे मिलते है| [[category:मुद्रा]] {{stub}} [[an:Dólar estatounitense]] [[ar:دولار أمريكي]] [[ast:Dólar estaunidense]] [[be:Амэрыканскі даляр]] [[bg:Щатски долар]] [[bs:Američki dolar]] [[ca:Dòlar dels Estats Units]] [[cs:Americký dolar]] [[da:Amerikanske dollar]] [[de:US-Dollar]] [[el:Δολλάριο ΗΠΑ]] [[en:United States dollar]] [[eo:Usona dolaro]] [[es:Dólar estadounidense]] [[et:USA dollar]] [[eu:Estatubatuar dolarra]] [[fi:Yhdysvaltain dollari]] [[fr:Dollar US]] [[gl:Dólar americano]] [[he:דולר אמריקני]] [[hr:Američki dolar]] [[hu:Amerikai dollár]] [[id:Dolar Amerika Serikat]] [[io:Dolaro di USA]] [[is:Bandaríkjadalur]] [[it:Dollaro statunitense]] [[ja:アメリカ合衆国ドル]] [[ka:ამერიკული დოლარი]] [[ko:미국 달러]] [[la:Dollarium (Americanum)]] [[lb:US-Dollar]] [[lt:JAV doleris]] [[lv:ASV dolārs]] [[mk:Американски долар]] [[mr:अमेरिकन डॉलर]] [[nl:Amerikaanse dollar]] [[nn:Amerikansk dollar]] [[no:Amerikansk dollar]] [[pl:Dolar amerykański]] [[pt:Dólar americano]] [[ru:Доллар США]] [[simple:United States dollar]] [[sk:Americký dolár]] [[sl:Ameriški dolar]] [[sq:Dollari amerikan]] [[sr:Амерички долар]] [[sv:USA-dollar]] [[th:ดอลลาร์สหรัฐ]] [[tl:Dolyar ng Estados Unidos]] [[tr:ABD Doları]] [[vi:Đô la Mỹ]] [[zh:美元]] [[zh-classical:美金]] पचास 160 24207 2006-08-05T05:00:19Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] पच्चीस 161 24208 2006-08-05T05:00:26Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] दस 162 24209 2006-08-05T05:00:48Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] पांच 163 24210 2006-08-05T05:01:02Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] सौ 164 24211 2006-08-05T05:01:21Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] पाँच 165 24212 2006-08-05T05:01:31Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] भौतिकी 169 45655 2007-01-24T10:17:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ފީޒިޔާއީ އިލްމު]], [[ur:طبیعیات]] '''भौतिकी''' अथवा '''भौतिक शास्त्र''' [[प्रकृति विज्ञान]] की एक विशाल शाखा है। [[भौतिक शास्त्री]] [[पदार्थ]] और [[बल]] के बीच के संबंधों का अध्ययन करते है। [[भौतिक सिद्धांत]] [[गणीत|गाणीतिक]] संबंधों के रूप में अभिव्यक्त किया जाता है। भौतिक शास्त्र [[प्रकृति विज्ञान]] की अन्य शाखाओं से गहरा संबंध रखता है, खास कर [[रसायन शास्त्र]] से, जोकि [[अणु]] और उनके समुहों से बनते [[संयोजन]] का विज्ञान है। [[रसायन शास्त्र]] भौतिक शास्त्र की कई शाखाओं से संबंध रखता है, खास कर [[क्वॊन्टम शास्त्र]], [[उष्मागति शास्त्र]](थर्मोडाईनॅमिक्स) और [[विद्युतचुंबकत्व]](इलेकटरोमैगनैटिसम)। किंतु रसायन शास्त्र के अवलोकन ज्यादा विभिन्न और उलझे हुए होने के कारण उसे विज्ञान की अलग शाखा माना जाता है। ईसके बावजूद [[रसायण शास्त्री]] और भौतिक शास्त्री कहते हैं कि सारी रासायणीक प्रक्रीयाओं को मूलभूत स्तर पर भौतिक [[सिद्धांत|भौतिक सिद्धांतों]] से समझाया जा सकता है। *[[खगोल शास्त्र]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.abhyuday.org/xphysics/html/index.php प्राचीन भारत में भौतिकी] * [http://www.iitk.ac.in/phy भौतिकी विभाग, भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान कानपुर] * [http://www.iopb.res.in/indexphp.php भारतीय भौतिकी संस्थान भुबनेश्वर] {{substub}} [[श्रेणी:विज्ञान]] [[श्रेणी:भौतिकी]] [[af:Fisika]] [[als:Physik]] [[an:Fesica]] [[ar:فيزياء]] [[ast:Física]] [[az:Fizika]] [[bat-smg:Fizėka]] [[be:Фізыка]] [[bg:Физика]] [[bn:পদার্থবিদ্যা]] [[br:Fizik]] [[bs:Fizika]] [[bug:Fisika]] [[ca:Física]] [[co:Fisica]] [[cs:Fyzika]] [[csb:Fizyka]] [[cv:Физика]] [[cy:Ffiseg]] [[da:Fysik]] [[de:Physik]] [[dv:ފީޒިޔާއީ އިލްމު]] [[el:Φυσική]] [[en:Physics]] [[eo:Fiziko]] [[es:Física]] [[et:Füüsika]] [[eu:Fisika]] [[fa:فیزیک]] [[fi:Fysiikka]] [[fo:Alisfrøði]] [[fr:Physique]] [[fur:Fisiche]] [[fy:Natuerkunde]] [[ga:Fisic]] [[gd:Eòlas-nàdair]] [[gl:Física]] [[gu:ભૌતિક શાસ્ત્ર]] [[gv:Fishag]] [[he:פיזיקה]] [[hr:Fizika]] [[hu:Fizika]] [[ia:Physica]] [[id:Fisika]] [[ie:Fisica]] [[io:Fiziko]] [[is:Eðlisfræði]] [[it:Fisica]] [[iu:ᐆᒫᑦᓱᓕᕆᓂᖅ]] [[ja:物理学]] [[ka:ფიზიკა]] [[kn:ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ko:물리학]] [[ku:Fizîk]] [[la:Physica]] [[lad:Fisika]] [[lb:Physik]] [[li:Natuurkónde]] [[lmo:Física]] [[ln:Fízíkí]] [[lt:Fizika]] [[lv:Fizika]] [[mk:Физика]] [[ms:Fizik]] [[my:ရူပဗေဒ]] [[nap:Físeca]] [[nds:Physik]] [[nds-nl:Netuurkunde]] [[nl:Natuurkunde]] [[nn:Fysikk]] [[no:Fysikk]] [[oc:Fisica]] [[pl:Fizyka]] [[ps:فزيک]] [[pt:Física]] [[ro:Fizică]] [[ru:Физика]] [[sa:भौतिकी]] [[sc:Fìsica]] [[scn:Fìsica]] [[sco:Naitural philosophy]] [[simple:Physics]] [[sk:Fyzika]] [[sl:Fizika]] [[sq:Fizika]] [[sr:Физика]] [[st:Fisiksi]] [[su:Fisika]] [[sv:Fysik]] [[sw:Fizikia]] [[ta:இயற்பியல்]] [[th:ฟิสิกส์]] [[tl:Pisika]] [[tr:Fizik]] [[tt:Fizik]] [[ug:فىزىكا]] [[uk:Фізика]] [[ur:طبیعیات]] [[vec:Fìxica]] [[vi:Vật lý học]] [[vo:Füsüd]] [[war:Físika]] [[xh:IFiziki]] [[zh:物理学]] [[zh-min-nan:Bu̍t-lí-ha̍k]] [[zh-yue:物理]] भौतिक शास्त्र 170 9370 2003-08-20T02:45:47Z Shree 4 #REDIRECT [[भौतिकी]] धर्म 171 40256 2006-12-29T01:58:14Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ps:مذهب]] '''धर्म''' (मज़हब) किसी एक या अधिक परलौकिक शक्ति में विश्वास और इसके साथ-साथ उसके साथ जुड़ी रिति, रिवाज़, परम्परा, पूजा-पद्धति और दर्शन का समूह है । [[चित्र:Religious symbols.svg|thumb]] ==विश्व के प्रमुख धर्म== ==='''हिन्दू धर्म'''=== [[हिन्दू धर्म]] वेदों पर आधारित है । इसमें कई देवी-देवता हैं, पर उनको एक ही [[ईश्वर]] के विभिन्न रूप माना जाता है । ==='''इस्लाम धर्म'''=== [[इस्लाम धर्म]] [[क़ुरान]] नाम की किताब पर आधारित है । इसके अनुयाइयों को मुसल्मान कहा जाता है । इस्लाम सख्ती के साथ केवल एक ही ईश्वर को मानता है, जिसे मुसल्मान [[अल्लाह]] कहते है । हज़रत [[मुहम्मद]] अल्लाह के अन्तिम और सबसे महान सन्देशवाहक (पैग़म्बर या रसूल) माने जाते हैं । इस्लाम में देवताओं की और मूर्तियों की पूजा करना मना है । ==='''ईसाई धर्म'''=== [[ईसाई धर्म]] [[बाइबिल]] पर आधारित है । ईसाई एक ही ईश्वर को मानते हैं, पर उसे त्रिमूर्ति के रूप में समझते हैं -- परमपिता परमेश्वर, उनके पुत्र [[ईसा मसीह]] (यीशु मसीह) और पवित्र आत्मा । ==='''सिख धर्म'''=== [[सिख धर्म]] सिख एक ही ईश्वर को मानते हैं, बराबरी, सहनशीलता, बलिदान, निडरता के नियमों पर चलते हुए एक निराले वयकतितव के साथ जीते हुए उस ईश्वर में लीन हो जाना सिख का जीवन उदेशय है। इनका धर्मग्रन्थ [[गुरु ग्रंथ साहिब]] है । ==='''बौद्ध धर्म'''=== [[बौद्ध धर्म]] ईश्वर के बारे में ख़ामोश है । इसके बजाय बौद्ध धर्म और कर्म के सिद्धान्तों को मानते है, जिनको महात्मा [[गौतम बुद्ध]] ने प्रचारित किया था । कई बौद्ध गौतम बुद्ध की उपासना भी करते हैं । ==='''जैन धर्म'''=== [[जैन धर्म]] सत्य, अहिंसा और जीव दया के उन सिद्धांतों पर बना है जिनको महात्मा वर्धमान [[महावीर]] और २३ तीथॅंकरों ने प्रचारित किया था । ==='''यहूदी धर्म'''=== [[यहूदी धर्म]] इस्राइल का एकेश्वरवदी धर्म है, और यहूदी ईश्वर को यहोवा (याहवेह) कहते हैं । उनका धर्मग्रन्थ है "तनख़" (अर्थात [[बाइबिल]] का पुरातन शुभसंदेश) । वो ईसा मसीह को मसीहा या ईश्वर-पुत्र नहीं मानते । ==='''ज़रथुस्त्री धर्म'''=== [[पारसी धर्म]] ईरान का बहुत पुराना धर्म है । इसके प्रस्थापक महात्मा ज़रथुस्त्र हैं, इसलिये इस धर्म को ज़रथुस्त्री धर्म भी कहते हैं । == यह भी देखिए == * [[wikt:धर्म|धर्म]] (विक्षनरी) {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[af:Religie]] [[an:Relichión]] [[ar:ديانة]] [[ast:Relixón]] [[az:Din]] [[be:Рэлігія]] [[bg:Религия]] [[bm:Diinɛ]] [[bn:ধর্ম]] [[br:Relijion]] [[bs:Vjera]] [[ca:Religió]] [[ceb:Relihiyon]] [[cs:Náboženství]] [[csb:Religijô]] [[cy:Crefydd]] [[da:Religion]] [[de:Religion]] [[el:Θρησκεία]] [[en:Religion]] [[eo:Religio]] [[es:Religión]] [[et:Religioon]] [[eu:Erlijio]] [[fa:دین]] [[fi:Uskonto]] [[fo:Átrúnaður]] [[fr:Religion]] [[fur:Religjon]] [[fy:Religy]] [[ga:Creideamh]] [[gl:Relixión]] [[he:דת]] [[hr:Religija]] [[hu:Vallás]] [[ia:Religion]] [[id:Agama]] [[io:Religio]] [[is:Trúarbrögð]] [[it:Religione]] [[ja:宗教]] [[jbo:lijda]] [[jv:Agama]] [[ka:რელიგია]] [[kg:Lukwikilu]] [[ko:종교]] [[ku:Ol]] [[kw:Kryjyans]] [[la:Religio]] [[lad:Relijion]] [[lb:Relioun]] [[li:Religie]] [[lt:Religija]] [[lv:Reliģija]] [[mk:Религија]] [[ms:Agama]] [[mt:Reliġjon]] [[nah:Religión]] [[nap:Religgione]] [[nds:Religion]] [[nds-nl:Religie]] [[nl:Religie]] [[nn:Religion]] [[no:Religion]] [[oc:Religions]] [[os:Дин]] [[pl:Religia]] [[pms:Religion]] [[ps:مذهب]] [[pt:Religião]] [[qu:Iñiy]] [[rm:Religiun]] [[ro:Religie]] [[ru:Религия]] [[sc:Religione]] [[scn:Riliggiuni]] [[sco:Releegion]] [[sh:Religija]] [[simple:Religion]] [[sk:Náboženstvo]] [[sl:Verstvo]] [[sq:Feja]] [[sr:Религија]] [[sv:Religion]] [[sw:Dini]] [[th:ศาสนา]] [[tl:Relihiyon]] [[tpi:Lotu]] [[tr:Din]] [[uk:Релігія]] [[vec:Rełigion]] [[vi:Tôn giáo]] [[vo:Rel]] [[wa:Rilidjons]] [[wo:Dinne]] [[yi:רעליגיע]] [[zh:宗教]] [[zh-min-nan:Chong-kàu]] खगोल शास्त्र 172 46028 2007-01-25T11:11:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ފަލަކީ އިލްމު]] '''खगोल शास्त्र''', एक ऐसा [[शास्त्र]] है जिसके अंतर्गत आता है [[पृथ्वी]] और उसके [[वायुमंडल]] के बाहर होनेवाली [[घटना]]ओं का [[अवलोकन]] तथा विष्लेषण एवं व्याख्या (explanation) । यह वह पदार्थ जिन्हें आसमान में अवलोकित किया जा सकता है तथा उनका समावेश करने वाली क्रियाओं के आरंभ, बदलाव और भौतिक तथा रासायनिक गुणों का विज्ञान है । [[बीसवीं शताब्दी]] के दौरान, व्यावसायिक खगोल शास्त्र को [[अवलोकिक खगोल शास्त्र]] तथा [[काल्पनिक खगोल तथा भौतिक शास्त्र]] में बाँटने की कोशिश की गयी है । बहुत कम ऐसे खगोल शास्त्री है जो दोनो करते है क्योंकि दोनो क्षेत्रों में अलग अलग प्रवीणताओं की आवश्यकता होती है, पर ज़्यादातर व्यावसायिक खगोलशास्त्री अपने आप को दोनो में से एक पक्ष में पाते है । [[Image:moon.crater.arp.750pix.jpg|thumb|right|250px|चन्द्र संबंधी खगोल शास्त्र: यह बडा क्रेटर है डेडलस । १९६९ में चन्द्रमा की प्रदक्षिणा करते समय अपोलो ११ के चालक-दल (क्रू) ने यह चित्र लिया था । यह क्रेटर पृथ्वी के चन्द्रमा के मध्य के नज़दीक है और इसका व्यास (diameter) लगभग ९३ किलोमीटर या ५८ मील है ।]] खगोल शास्त्र [[ज्योतिष शास्त्र]] से अलग है । ज्योतिष शास्त्र एक [[छद्म-विज्ञान]] () है जो किसी का भविष्य ग्रहों के चाल से जोड़कर बताने कि कोशिश करता है। हालाँकि दोनों शास्त्रों का आरंभ एक है, वे काफ़ी अलग है; खगोल शास्त्री [[वैज्ञानिक पद्धति]] का उपयोग करते हैं जबकि ज्योतिषि ऐसा नहीं करते। [[खगोल शास्त्र से जुड़े विषय]] को देखें । [[Category:खगोल शास्त्र]] [[af:Sterrekunde]] [[am:ሥነ ፈለክ]] [[an:Astronomía]] [[ar:فلك]] [[ast:Astronomía]] [[ba:Астрономия]] [[bg:Астрономия]] [[bm:Dolokalan]] [[bn:জ্যোতির্বিজ্ঞান]] [[br:Steredoniezh]] [[bs:Astronomija]] [[ca:Astronomia]] [[co:Astronomia]] [[cs:Astronomie]] [[csb:Astronomijô]] [[cv:Астрономи]] [[cy:Seryddiaeth]] [[da:Astronomi]] [[de:Astronomie]] [[dv:ފަލަކީ އިލްމު]] [[el:Αστρονομία]] [[en:Astronomy]] [[eo:Astronomio]] [[es:Astronomía]] [[et:Astronoomia]] [[eu:Astronomia]] [[fa:اخترشناسی]] [[fi:Tähtitiede]] [[fiu-vro:Tähetiidüs]] [[fo:Stjørnufrøði]] [[fr:Astronomie]] [[frp:Astronomia]] [[fur:Astronomie]] [[fy:Stjerrekunde]] [[ga:Réalteolaíocht]] [[gd:Reul-eòlas]] [[gl:Astronomía]] [[gu:ખગોળશાસ્ત્ર]] [[gv:Rollageydys]] [[he:אסטרונומיה]] [[hr:Astronomija]] [[ht:Astwonomi]] [[hu:Csillagászat]] [[ia:Astronomia]] [[id:Astronomi]] [[ie:Astronomie]] [[io:Astronomio]] [[is:Stjörnufræði]] [[it:Astronomia]] [[iu:ᓯᓚᓯᐅᕐᓂᖅ]] [[ja:天文学]] [[jbo:kesyske]] [[jv:Astronomi]] [[ka:ასტრონომია]] [[kn:ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ko:천문학]] [[ku:Stêrnasî]] [[kw:Astronymyl]] [[la:Astronomia]] [[lad:Astronomiya]] [[lb:Astronomie]] [[li:Sjtarrekónde]] [[lo:ດາຣາສາດ]] [[lt:Astronomija]] [[lv:Astronomija]] [[mo:Астрономие ши астрофизикэ]] [[ms:Astronomi]] [[mt:Astronomija]] [[nap:Astronumia]] [[nds:Astronomie]] [[nds-nl:Steernskunde]] [[ne:ज्योतिष]] [[nl:Astronomie]] [[nn:Astronomi]] [[no:Astronomi]] [[nov:Astronomia]] [[nrm:Astrononmie]] [[oc:Astronomia]] [[pa:ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ]] [[pam:Astronomia]] [[pl:Astronomia]] [[pt:Astronomia]] [[qu:Quylluryachay]] [[rm:Astronomia]] [[rmy:Chexanipen]] [[ro:Astronomie]] [[ru:Астрономия]] [[sc:Astronomia]] [[scn:Astronumìa]] [[sco:Astronomie]] [[sh:Astronomija]] [[si:තාරකා විද්‍යාව]] [[simple:Astronomy]] [[sk:Astronómia]] [[sl:Astronomija]] [[sq:Astronomia]] [[sr:Астрономија]] [[su:Astronomi]] [[sv:Astronomi]] [[sw:Falaki]] [[ta:வானியல்]] [[tet:Astronomia]] [[th:ดาราศาสตร์]] [[tl:Astronomiya]] [[tpi:Estronomi]] [[tr:Gökbilim]] [[ug:ئىلمىي نۇجۇم]] [[uk:Астрономія]] [[vec:Astronomia]] [[vi:Thiên văn học]] [[vo:Stelav]] [[wa:Astronomeye]] [[war:Astronomiya]] [[zh:天文学]] [[zh-min-nan:Thian-bûn-ha̍k]] अर्थशास्त्र 174 9374 2005-01-21T02:21:13Z विजय ठाकुर 115 '''अर्थशास्त्र''' अर्थशास्त्र के प्राचीनतम ग्रन्थ की रचना [[कौटिल्य]](चौथी शती ईसापूर्व) ने की । ==यह भी देखें== *[[भारतीय अर्थव्यवस्था]] [[en:Economics]] [[da:Økonomi]] [[de:Volkswirtschaftslehre]] [[eo:Ekonomiko]] [[es:Economía]] [[fr:Économie]] [[ja:経済学]] [[nl:Economie]] [[pl:Ekonomia]] [[pt:Economia]] [[sv:Nationalekonomi]] [[zh:经济学]] {{substub}} भूगोल 175 45767 2007-01-24T16:24:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Geografija]], [[nah:Cemānāhuacāyōtl]] '''भूगोल''' शास्त्र [[पृथ्वी]] पर विभिन्न स्थानों की जानकारी देता है । पृथ्वी पर ७ [[महाद्वीप]] हैं: [[एशिया]], [[यूरोप]], [[अफ्रीका]], [[उत्तरी अमरीका]], [[दक्षिण अमेरिका]], [[ऒस्ट्रेलिया]], [[ऍन्टार्क्टिका]] । भारत एशिया मे है। ===भूगोल के क्षेत्र में शुरु किये हुए लेख=== कृपया इन लेखों को आगे वढाकर विकिपीडिया के विकास में मदद करें । *[[काठमांडू]] *[[संयुक्त राज्य अमेरिका]] == == * [[देशों की सूची]] [[Category:भूगोल]] <!-- Interlanguage links --> {{stub}} [[ab:Географи]] [[af:Geografie]] [[als:Geografie]] [[an:Cheografía]] [[ar:جغرافيا]] [[ast:Xeografía]] [[av:География]] [[az:Coğrafiya]] [[ba:География]] [[bar:Geographie]] [[bat-smg:Geuograpėjė]] [[be:Геаграфія]] [[bg:География]] [[bm:Dùgùkòlòkùnnàkalan]] [[bn:ভূগোল]] [[br:Douaroniezh]] [[bs:Geografija]] [[ca:Geografia]] [[ceb:Heyograpiya]] [[co:Geografia]] [[cs:Geografie]] [[csb:Geògrafijô]] [[cv:Географи]] [[cy:Daearyddiaeth]] [[da:Geografi]] [[de:Geographie]] [[el:Γεωγραφία]] [[en:Geography]] [[eo:Geografio]] [[es:Geografía]] [[et:Geograafia]] [[eu:Geografia]] [[fi:Maantiede]] [[fo:Landafrøði]] [[fr:Géographie]] [[frp:G·eografia]] [[fur:Gjeografie]] [[fy:Geografy]] [[ga:Tíreolaíocht]] [[gl:Xeografía]] [[gu:ભૂગોળ]] [[he:גאוגרפיה]] [[hr:Zemljopis]] [[hsb:Geografija]] [[hu:Földrajztudomány]] [[ia:Geographia]] [[id:Geografi]] [[ie:Geografie]] [[ilo:Heografia]] [[io:Geografio]] [[is:Landafræði]] [[it:Geografia]] [[iu:ᓄᓇᐅᔪᖅ]] [[ja:地理学]] [[ka:გეოგრაფია]] [[ko:지리학]] [[ks:Geografia]] [[ku:Erdnîgarî]] [[kv:География]] [[kw:Dorydhyeth]] [[ky:География]] [[la:Geographia]] [[lad:Jeografiya]] [[lb:Geographie]] [[li:Geografie]] [[lmo:Geugrafìa]] [[lt:Geografija]] [[lv:Ģeogrāfija]] [[mg:Jeografia]] [[mh:Geografia]] [[mk:Географија]] [[ms:Geografi]] [[mt:Ġeografija]] [[my:ပထဝီဝင္‌]] [[nah:Cemānāhuacāyōtl]] [[nds:Geographie]] [[nl:Geografie]] [[nn:Geografi]] [[no:Geografi]] [[nov:Geografia]] [[nrm:Géographie]] [[oc:Geografia]] [[os:Географи]] [[pl:Geografia]] [[ps:ځمک انځورنه (جغرافيه)]] [[pt:Geografia]] [[qu:Allpa saywachi]] [[rm:Geografia]] [[rmy:Phuvipen]] [[ro:Geografie]] [[ru:География]] [[sc:Geografia]] [[scn:Giografìa]] [[sh:Zemljopis]] [[simple:Geography]] [[sk:Geografia]] [[sl:Geografija]] [[sq:Gjeografia]] [[sr:Географија]] [[sv:Geografi]] [[sw:Jiografia]] [[ta:புவியியல்]] [[te:భూగోళ శాస్త్రము]] [[tg:Ҷуғрофия]] [[th:ภูมิศาสตร์]] [[tk:Geografiýa]] [[tl:Heograpiya]] [[tr:Coğrafya]] [[ug:جۇغراپىيە]] [[uk:Географія]] [[ur:جغرافيہ]] [[uz:Geografiya]] [[vec:Giografia]] [[vi:Địa lý học]] [[vo:Taledav]] [[wa:Djeyografeye]] [[zh:地理学]] [[zh-yue:地理]] इतिहास 176 42592 2007-01-12T20:22:27Z 83.167.112.20 [[भारत]] में इतिहास के स्रोत हैं: [[ऋग्वेद]] और अन्‍य [[वेद]] जैसे [[यजूर्वेद, सामवेद, अथर्ववेद]] ग्रंथ, इतिहास [[पुराण]] आदि । पश्चिम में [[हिरोडोटस]] को प्रथम [[इतिहासकार]] मानते हैं । ==Bibliography== *[http://edurss.ru/cgi-bin/db.pl?cp=&page=Book&id=53185&lang=en&blang=en&list=Found History & Mathematics: Historical Dynamics and Development of Complex Societies]. Moscow: KomKniga, 2006. ISBN 5484010020 * {{gutenberg author| id=Arnold+Joseph+Toynbee | name=Arnold J. Toynbee}} {{substub}} [[af:Geskiedenis]] [[an:Istoria]] [[ang:Stǣr]] [[ar:تاريخ]] [[ast:Hestoria]] [[az:Tarix]] [[bar:Geschichte]] [[bat-smg:Istuorėjė]] [[be:Гісторыя]] [[bg:История]] [[bm:Tariku]] [[bn:ইতিহাস]] [[br:Istor]] [[bs:Historija]] [[ca:Història]] [[ceb:Kasaysayan]] [[co:Storia]] [[cs:Historiografie]] [[cv:Истори]] [[cy:Hanes]] [[da:Historie]] [[de:Geschichte]] [[el:Ιστορία]] [[en:History]] [[eo:Historio]] [[es:Historia]] [[et:Ajalugu]] [[eu:Historia]] [[fa:تاریخ]] [[fi:Historia]] [[fiu-vro:Aolugu]] [[fo:Søga]] [[fr:Histoire]] [[frp:Histouère]] [[fur:Storie]] [[fy:Skiednis]] [[ga:Stair]] [[gl:Historia]] [[gv:Shennaghys]] [[he:היסטוריה]] [[hr:Povijest]] [[hu:Történelem]] [[ia:Historia]] [[id:Sejarah]] [[ilo:Pakasaritaan]] [[io:Historio]] [[is:Sagnfræði]] [[it:Storia]] [[ja:歴史]] [[jbo:citri]] [[ka:ისტორია]] [[ko:역사]] [[ku:Dîrok]] [[la:Historia]] [[lad:Istoria]] [[lb:Geschicht]] [[li:Historie]] [[lt:Istorija]] [[lv:Vēsture]] [[mk:Историја]] [[ms:Sejarah]] [[mt:Storja]] [[mzn:بگذشتی]] [[nds-nl:Geschiedenis]] [[nl:Geschiedenis]] [[nn:Historie]] [[no:Historie]] [[nov:Historie]] [[nrm:Histouère]] [[oc:Istòria]] [[pl:Historia]] [[ps:تاريخ]] [[pt:História]] [[ro:Istorie]] [[ru:История]] [[sa:इतिहास]] [[sc:Istòria]] [[scn:Storia]] [[sco:Historie]] [[sh:Historija]] [[simple:History]] [[sk:Dejiny]] [[sl:Zgodovina]] [[sr:Историја]] [[su:Sajarah]] [[sv:Historia]] [[sw:Historia]] [[ta:வரலாறு]] [[th:ประวัติศาสตร์]] [[tpi:Histori]] [[tr:Tarih]] [[tt:Taríx]] [[uk:Історія]] [[ur:تاريخ]] [[vec:Storia]] [[vi:Lịch sử]] [[yi:היסטאריע]] [[zh:历史]] [[zh-min-nan:Le̍k-sú]] [[zh-yue:歷史]] भाषा शास्त्र 177 9377 2005-05-01T19:03:15Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भाषाविज्ञान]] मानस शास्त्र 178 45092 2007-01-23T00:55:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:मानसशास्त्र]] '''मनोविज्ञान''' [[मन]] का शास्त्र है । भारत में इसके प्राचीन ग्रंथ [[योग]] और [[साङ्‌ख्य]] हैं । ==external links== * [http://www.psychoworld.sk/ Psychoworld.sk - human psychology news] {{stub}} [[af:Sielkunde]] [[an:Sicolochía]] [[ar:علم النفس]] [[ast:Psicoloxía]] [[bg:Психология]] [[bn:মনোবিজ্ঞান]] [[br:Psikologiezh]] [[bs:Psihologija]] [[ca:Psicologia]] [[ceb:Saykolohiya]] [[co:Psiculugia]] [[cs:Psychologie]] [[csb:Psychòlogijô]] [[cy:Seicoleg]] [[da:Psykologi]] [[de:Psychologie]] [[el:Ψυχολογία]] [[en:Psychology]] [[eo:Psikologio]] [[es:Psicología]] [[et:Psühholoogia]] [[eu:Psikologia]] [[fa:روان‌شناسی]] [[fi:Psykologia]] [[fr:Psychologie]] [[fur:Psicologjie]] [[fy:Psychology]] [[ga:Síceolaíocht]] [[gd:Eòlas-inntinn]] [[gl:Psicoloxía]] [[he:פסיכולוגיה]] [[hr:Psihologija]] [[hu:Pszichológia]] [[hy:Հոգեբանություն]] [[ia:Psychologia]] [[id:Psikologi]] [[io:Psikologio]] [[is:Sálfræði]] [[it:Psicologia]] [[ja:心理学]] [[jbo:menske]] [[jv:Psikologi]] [[ka:ფსიქოლოგია]] [[ko:심리학]] [[ku:Psîkolojî]] [[ky:Психология]] [[la:Psychologia]] [[lad:Psikolojiya]] [[lb:Psychologie]] [[li:Psychologie]] [[lt:Psichologija]] [[lv:Psiholoģija]] [[mk:Психологија]] [[ml:മനഃശാസ്ത്രം]] [[mr:मानसशास्त्र]] [[ms:Psikologi]] [[mt:Psikoloġija]] [[nap:Psicologgia]] [[nl:Psychologie]] [[nn:Psykologi]] [[no:Psykologi]] [[oc:Psicologia]] [[pl:Psychologia]] [[pt:Psicologia]] [[rm:Psicologia]] [[ro:Psihologie]] [[ru:Психология]] [[scn:Psicoluggìa]] [[sh:Psihologija]] [[simple:Psychology]] [[sk:Psychológia]] [[sl:Psihologija]] [[sq:Psikologjia]] [[sr:Психологија]] [[su:Psikologi]] [[sv:Psykologi]] [[th:จิตวิทยา]] [[tl:Sikolohiya]] [[tpi:Saikolosi]] [[tr:Psikoloji]] [[uk:Психологія]] [[vi:Tâm lý học]] [[war:Psikolohiya]] [[yi:פסיכאלאגיע]] [[zh:心理学]] [[zh-yue:心理學]] मनोविज्ञान 179 9379 2003-08-20T03:02:20Z Shree 4 #REDIRECT [[मानस शास्त्र]] खेल 184 42857 2007-01-13T22:35:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cv:Вăйă]] '''खेल''' एक क्रिया है, साधारणत: एक मनोरंजनात्मक क्रिया जिसमे एक या एक से आधिक [[खिलाड़ी]] भाग़ लेते है, और अक्सर यह २ दलो के बीच पारस्परिक प्रतिद्वन्दता होता है। प्रत्येक खेल के कुछ नियम होते है, जिनका पालन करते हुए खिलाड़ी कोई लक्ष्य को पाने का प्रयास करते है। कुछ प्रमुख खेल: * [[क्रिकेट]] * [[हाकी]] * [[फुटबाल]] * [[अमरीकन फुटबाल]] * [[बर्फ हाकी]] * [[बास्केटबाल]] * [[टेनिस]] * [[टेबल टेनिस]] * [[खो खो]] * [[गिल्ली डंडा]] * [[तैराकी]] * [[मैराथन दौङ]] [[श्रेणी:खेल]] [[ast:Xuegu]] [[bg:Игра]] [[br:C'hoarioù]] [[ca:Joc]] [[cs:Hra]] [[cv:Вăйă]] [[da:Spil (leg)]] [[de:Spiel]] [[el:Παιχνίδι]] [[en:Game]] [[eo:Ludo]] [[es:Juego]] [[et:Mäng]] [[eu:Joko]] [[fa:بازی]] [[fi:Peli]] [[fr:Jeu]] [[fur:Zûc]] [[ga:Cluiche]] [[gl:Xogo]] [[he:משחק]] [[hr:Igra]] [[id:Permainan]] [[io:Ludo]] [[is:Leikir]] [[it:Gioco]] [[ja:ゲーム]] [[ka:თამაში]] [[ko:놀이]] [[la:Ludus]] [[lad:Juego]] [[li:Sjpel]] [[lt:Žaidimas]] [[mk:Игри]] [[ms:Permainan]] [[nds:Speel]] [[nl:Spel]] [[nn:Spel]] [[no:Spill]] [[pl:Gra]] [[pt:Jogo]] [[ro:Joc]] [[ru:Игра]] [[scn:Jòcura]] [[sh:Igra]] [[simple:Game]] [[sk:Hra]] [[sl:Igra]] [[sr:Игра]] [[sv:Spel]] [[th:เกม]] [[tl:Laro]] [[tr:Oyun (anlam)]] [[vec:Zugo]] [[zh:游戏]] नृत्य 185 40295 2006-12-29T06:05:27Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ceb:Sayaw]], [[mo:Dans]] '''नृत्य''' का सबसे प्राचीनतम ग्रंथ [[भरत मुनि]] का [[नाट्यशास्त्र]] है । {{substub}} [[Category:नृत्य]] [[an:Danza]] [[ar:رقص]] [[ast:Danza]] [[bg:Танц]] [[bm:Dɔnke]] [[bn:নৃত্য]] [[br:Dañs]] [[ca:Dansa]] [[ceb:Sayaw]] [[co:Baddu]] [[cs:Tanec]] [[cy:Dawns]] [[da:Dans]] [[de:Tanz]] [[el:Χορός]] [[en:Dance]] [[eo:Danco]] [[es:Danza]] [[et:Tants]] [[fa:رقص]] [[fi:Tanssi]] [[fr:Danse]] [[fur:Bal]] [[fy:Dûns]] [[ga:Damhsa]] [[gl:Danza]] [[he:ריקוד]] [[hr:Ples]] [[hu:Tánc]] [[ia:Dansa]] [[it:Danza]] [[ja:ダンス]] [[jbo:dansu]] [[ka:ცეკვა]] [[la:Saltatio]] [[lb:Danzen]] [[li:Dans]] [[mo:Dans]] [[ms:Tarian]] [[nah:Mācēhualiztli]] [[nap:Ballo]] [[nds:Danz]] [[nds-nl:Daans]] [[nl:Dans]] [[nn:Dans]] [[no:Dans]] [[nrm:Dans'sie]] [[pl:Taniec]] [[pt:Dança]] [[qu:Tusuy]] [[ro:Dans]] [[ru:Танец]] [[scn:Ballu]] [[simple:Dance]] [[sk:Tanec]] [[sl:Ples]] [[sr:Плес]] [[sv:Dans]] [[ta:நடனம்]] [[tl:Sayaw]] [[tr:Dans]] [[yi:טאנץ]] [[zh:舞蹈]] संगीत 186 46399 2007-01-26T10:57:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:സംഗീതം]] सुव्यवस्थित ध्वनि जो रस की सृष्टि करे संगीत कहलाती है। गायन, वादन व नृत्य ये तीनों ही संगीत हैं। '''भारतीय संगीत''' [[भारतीय संगीत]] का जन्म [[वेद]] के उच्चारण मे देखा जा सकता है। ४००० ईसा पूर्व के आस पास ऋग्वेद कि रचना की गयी थीं । शुरू मे इसका उच्चारण एक हि [[स्वर]] मे किया जाता था, लेकिन बाद मे इसके उच्चारण मे तीन स्वरों का प्रयोग होने लगा । इनमे एक मुख्य स्वर और दो उपस्वर [[उदात्त]] एवं [[अनुदात्त]] का प्रयोग होने लगा । '''संगीत''' का सबसे प्राचीनतम ग्रन्थ [[भरत मुनि]] का [[नाट्‍यशास्त्र]] है । अन्य ग्रन्थ हैं: [[बृहद्‌देशी]], [[दत्तिलम्‌]], [[संगीतरत्नाकर]] । ==संगीत की शैलियाँ== *[[हिंदुस्तानी संगीत]] *[[कर्नाटक संगीत]] *[[हवेली संगीत]] ==मशहूर संगीतकार== *[[डी के पट्टम्माल]] *[[भीमसेन जोशी]] *[[तंजावूर बृंदा]] *[[रवि शंकर ]] ==यह भी देखिए== {{substub}} [[af:Musiek]] [[an:Mosica]] [[ar:موسيقى]] [[ast:Música]] [[bar:Musik]] [[bat-smg:Mozėka]] [[be:Музыка]] [[bg:Музика]] [[bm:Fɔlikan]] [[bn:সঙ্গীত]] [[bs:Muzika]] [[ca:Música]] [[ceb:Musika]] [[chr:ᏗᎧᏃᎩᏛ]] [[co:Musica]] [[cs:Hudba]] [[cv:Кĕвĕ]] [[cy:Cerddoriaeth]] [[da:Musik]] [[de:Musik]] [[el:Μουσική]] [[en:Music]] [[eo:Muziko]] [[es:Música]] [[et:Muusika]] [[eu:Musika]] [[fa:موسیقی]] [[fi:Musiikki]] [[fiu-vro:Muusiga]] [[fo:Tónleikur]] [[fr:Musique]] [[fur:Musiche]] [[fy:Muzyk]] [[ga:Ceol]] [[gd:Ceòl]] [[gl:Música]] [[he:מוזיקה]] [[hr:Glazba]] [[ht:Mizik]] [[hu:Zene]] [[ia:Musica]] [[id:Musik]] [[io:Muziko]] [[is:Tónlist]] [[it:Musica]] [[ja:音楽]] [[jbo:zgike]] [[jv:Musik]] [[ka:მუსიკა]] [[kn:ಸಂಗೀತ]] [[ko:음악]] [[kw:Ylow]] [[ky:Музыка]] [[la:Musica]] [[lad:Muzika]] [[lb:Musek]] [[li:Muziek]] [[lt:Muzika]] [[lv:Mūzika]] [[ml:സംഗീതം]] [[ms:Muzik]] [[mt:Mużika]] [[mzn:ساز]] [[nah:Cuīcayotl]] [[nds:Musik]] [[nds-nl:Meziek]] [[ne:संगीत]] [[nl:Muziek]] [[nn:Musikk]] [[no:Musikk]] [[nrm:Mûsique]] [[oc:Musica]] [[os:Музыкæ]] [[pl:Muzyka]] [[pt:Música]] [[qu:Taki kapchiy]] [[ro:Muzică]] [[ru:Музыка]] [[sa:गानं]] [[sc:Mùsica]] [[scn:Mùsica]] [[sco:Muisic]] [[sh:Muzika]] [[simple:Music]] [[sk:Hudba]] [[sl:Glasba]] [[sm:Mūsika]] [[sq:Muzika]] [[sr:Музика]] [[sv:Musik]] [[ta:இசை]] [[tg:Мусиқӣ]] [[th:ดนตรี]] [[tl:Musika]] [[tr:Müzik]] [[ug:مۇزىكا]] [[uk:Музика]] [[vec:Mùxega]] [[vi:Âm nhạc]] [[wa:Muzike]] [[war:Musika]] [[yi:מוזיק]] [[zea:Muziek]] [[zh:音乐]] [[zh-yue:音樂]] साहित्य 187 44835 2007-01-22T00:35:18Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[cv:Литература]] ''[[श्रेणी:साहित्य]] भी देखें'' '''साहित्य''' किसी [[भाषा]] के शास्त्रसमूह को साहित्य कह सकते हैं । भारतीय वाङ्गमय को [[काल]] की दृष्टि से निम्नलिखित भागों में विभक्त किया गया है - {| {{subst:prettytable}} |+भारतीय वाङ्गमय के भाग |- !साहित्य !वसंतसंपात् !काल अवधि !काल |- |[[ऋग्वेद]] |मृगशिरा |६०००-४००० BC |[[प्राचीन]] |- |शतपथ ब्राह्मण |रोहिणी |२५०० BC |[[प्राचीन]] |- |अथर्ववेद तैत्तरीयसंहिता बौधायन श्रौतसूत्र |कृत्तिका |१३३०-८०० BC |[[प्राचीन]] |- |वेदाङ्ग ज्योतिष वाराहमिहिर |भरिणी |१२०० BC |[[प्राचीन]] |- |[[महाभारत]] |अश्विनी |५४० BC |[[प्राचीन]] |- |वैशेषिक दर्शन |? |६०० BC |[[मध्य]] |- |बुद्धावतार |? |५०० BC |[[मध्य]] |- |[[कौटिलीय अर्थशास्त्र]] |? |३०० BC |[[मध्य]] |- |[[आर्यभट]] |? |४९९ AD |[[मध्य]] |- |भास्कर द्वितीय |? |१११४ AD |[[मध्य]] |- |समराङ्गण सूत्रधार |? |११०० AD |[[मध्य]] |- |२०वीं शताब्दी |पूर्वाभाद्रपदा |१९०० AD |[[अर्वाचीन]] (Modern) |} [[भारत]] का [[संस्कृत]] साहित्य [[ऋग्वेद]] से आरम्भ होता है । [[व्यास]], [[वाल्मीकि]] जैसे पौराणिक [[ऋषि]]यों ने [[महाभारत]] एवं [[रामायण]] जैसे महाकाव्यों की रचना की । [[भास]], [[कालिदास]] एवं अन्य कवियों ने संस्कृत में नाटक लिखे। भक्त साहित्य में [[अवधी]] में [गोस्वमी तुलसीदास], [[बृज भाषा]] में [[सूरदास]], मारवाड़ी में [[मीरा बाई]] , खड़ीबोली में (?) [[कबीर]], [[रसखान]], [[मैथिली]] में [[विद्यापति]] आदि प्रमुख हैं . [[अवधी]] के प्रमुख कवियों में [[रमई काका]] सुप्रसिद्ध कवि हैं। हिन्दी साहित्य में [[कथा]], [[कहानी]] और [[उपन्यास]] के लेखन में [[प्रेमचन्द]] का महान योगदान है . [[ग्रीक]] साहित्य में [[होमर]] के [[इलियड]] और [[ऑडसी]] विश्वप्रसिद्ध हैं । [[अंग्रेज़ी]] साहित्य में [[शेक्स्पियर]] का नाम कौन नहीं जानता . ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.abhivyakti-hindi.org समकालीन हिंदी साहित्य की जाल-पत्रिका 'अभिव्यक्ति'] * [http://hi.literature.wikia.com हिन्दी काव्य] * [http://directory.google.com/Top/World/Hindi/कला/साहित्य/ Google's category on literature in Hindi] * [http://wikisource.org/wiki/Main_Page Wikisource] * [http://geeta-kavita.com/ A popular site to read Hindi poems and articles in Devnagri script] *[http://www.indianenglishliterature.com Indan English Literature ] {{stub}} [[Category:साहित्य]] [[af:Literatuur]] [[an:Literatura]] [[ar:أدب]] [[ast:Lliteratura]] [[az:Ədəbiyyat]] [[bar:Literatur]] [[bg:Литература]] [[bn:সাহিত্য]] [[br:Lennegezh]] [[bs:Književnost]] [[ca:Literatura]] [[ceb:Katitikan]] [[co:Littiratura]] [[cs:Literatura]] [[csb:Lëteratura]] [[cv:Литература]] [[cy:Llenyddiaeth]] [[da:Litteratur]] [[de:Literatur]] [[el:Λογοτεχνία]] [[en:Literature]] [[eo:Literaturo]] [[es:Literatura]] [[et:Kirjandus]] [[eu:Literatura]] [[fa:ادبیات]] [[fi:Kirjallisuus]] [[fiu-vro:Kirändüs]] [[fo:Bókmentir]] [[fr:Littérature]] [[frp:Litèratura]] [[fur:Leterature]] [[fy:Literatuer]] [[ga:Litríocht]] [[gl:Literatura]] [[he:ספרות]] [[hr:Književnost]] [[hu:Irodalom]] [[ia:Litteratura]] [[id:Sastra]] [[ilo:Literatura]] [[io:Literaturo]] [[it:Letteratura]] [[ja:文学]] [[jv:Sastra]] [[ka:ლიტერატურა]] [[ko:문학]] [[ku:Wêje]] [[la:Litterae]] [[lb:Literatur]] [[li:Literatuur]] [[lt:Literatūra]] [[lv:Literatūra]] [[mk:Литература]] [[ml:സാഹിത്യം]] [[mt:Letteratura]] [[nap:Litteratura]] [[nds:Literatur]] [[ne:साहित्य]] [[nl:Literatuur]] [[nn:Litteratur]] [[no:Litteratur]] [[nov:Literature]] [[nrm:Littéthatuthe]] [[oc:Literatura]] [[os:Литературæ]] [[pam:Literatura]] [[pl:Literatura]] [[pt:Literatura]] [[qu:Simi kapchiy]] [[ro:Literatură]] [[ru:Литература]] [[sa:प्राचीन साहित्यम्]] [[scn:Littiratura]] [[sco:Leiteratur]] [[sh:Književnost]] [[simple:Literature]] [[sk:Literatúra]] [[sl:Književnost]] [[sq:Letërsia]] [[sr:Књижевност]] [[sv:Litteratur]] [[sw:Fasihi]] [[tg:Адабиёт]] [[th:วรรณกรรม]] [[tl:Panitikan]] [[tr:Edebiyat]] [[tt:Ädäbiät]] [[ug:ئەدەبىيات]] [[uk:Література]] [[vec:Łiteratura]] [[vi:Văn chương]] [[wa:Belès letes]] [[yi:ליטעראטור]] [[zh:文学]] [[zh-min-nan:Bûn-ha̍k]] [[zh-yue:文學]] मनोरंजन 188 38912 2006-12-18T18:47:44Z Mitul0520 211 /* मनोरंजन के साधन */ ==मनोरंजन के साधन== *[[टेलिविज़न]] *[[चलचित्र]] *[[रेडियो]] *[[नाटक]] *[[नौटंकी]] *[[संगीत]] *[[नृत्य]] *[[डिस्को]] *[[हास्य रस गोष्ठी]] *[[कवि सम्मेलन]] *[[जादू]] *[[सर्कस]] *[[मेला]] *[[खेल]] [[da:Underholdning]] [[de:Unterhaltung (Freizeitbeschäftigung)]] [[en:Entertainment]] [[es:Entretenimiento]] [[fr:Divertissement]] [[he:בידור]] [[ja:エンターテイメント]] [[no:Underholdning]] {{substub}} कविता 189 9389 2004-07-24T17:21:36Z Spundun 73 redircting to काव्य #REDIRECT [[काव्य]] चित्रकला 197 34702 2006-11-13T14:09:05Z Amitprabhakar 683 '''चित्रकला''' का एक प्राचीन स्रोत [[विष्णुधर्मोत्तर पुराण]] है । [[श्रेणी: चित्रकला]] [[ast:Pintura]] [[ca:Pintura]] [[da:Maleri]] [[de:Malerei]] [[en:Painting]] [[eo:Pentrado]] [[es:Pintura]] [[fr:Peinture]] [[gl:Pintura]] [[he:ציור]] [[hr:Slikarstvo]] [[hu:Festészet]] [[io:Pikto]] [[it:Pittura]] [[ja:絵画]] [[ko:회화]] [[li:Sjilderkuns]] [[lt:Tapyba]] [[lv:Glezniecība]] [[ms:Lukisan]] [[nds:Billers]] [[nl:Schilderkunst]] [[nn:Målarkunst]] [[no:Maleri]] [[pl:Malarstwo]] [[pt:Pintura]] [[ro:Pictură]] [[ru:Живопись]] [[sl:Slikarstvo]] [[tr:Resim]] [[zh:绘画]] {{substub}} ऋग्वेद 203 43113 2007-01-14T18:27:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:ฤคเวท]] '''ऋग्वेद ''' [[सनातन धर्म]] अथवा [[हिन्दू धर्म]] का स्रोत है । इसमें १०१७ [[सूक्त]] हैं, जिनमें [[देवता|देवताओं]] की [[स्तुति]] की गयी है । इसमें देवताओं का यज्ञ में आह्वान करने के लिये मन्त्र हैं -- यही सर्वप्रथम वेद है । ऋग्वेद को दुनिया के सभी इतिहासकार [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की सबसे पहली रचना मानते हैं । ये दुनिया के सर्वप्रथम ग्रन्थों में से एक है । ==यह भी देखें== * [http://wikisource.org/wiki/ऋग्वेदः ऋग्वेद / संस्कृत: Wikisource] * [http://www.sacred-texts.com/hin/rigveda/index.htm ऋग्वेद: English translation ] * [http://www.intratext.com/ixt/SAN0010/_index.htm ऋग्वेद: मूलग्रन्थ: ITRANS encoding] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:वेद]] {{stub}} [[de:Rigveda]] [[en:Rigveda]] [[eo:Rigvedo]] [[es:Rig Veda]] [[fr:Rig-Veda]] [[he:ריג ודה]] [[it:Rig Veda]] [[ja:リグ・ヴェーダ]] [[lt:Rigveda]] [[ne:ऋग्वेद]] [[nl:Rig-Veda]] [[no:Rig Veda]] [[pl:Rygweda]] [[pt:Rig Veda]] [[ru:Ригведа]] [[sa:ऋग्वेद]] [[sl:Rigveda]] [[sv:Rig Veda]] [[th:ฤคเวท]] [[tr:Rigveda]] [[zh:梨俱吠陀]] रहीम 206 26359 2006-09-08T17:36:53Z Mitul0520 211 ==जीवन परिचय== अब्दुल रहीम खानखाना का जन्म १५५६ मों हुआ था। वे अकबर के अभिभावक बैरम ख़ां के पुत्र थे। [[अरबी,]] [[फारसी]] तथा [[संस्कृत]] का उन्हें अच्छा ज्ञान था। रहीम बड़े भावुक कवि और उत्कृष्ट विद्वान थे। उनके गुणों से प्रभावित होकर [[अकबर]] ने उन्हें 'मिरजा खां' की उपाधि दी थी। वे अकबर के प्रधान सेनापति, मंत्री और उसकी सभा के नवरत्न भी रहे। १६२६ में उनका देहावसान हुआ। ==भाषा शैली== रहीम ने अवधी और ब्रजभाषा दोनों में ही कविता की है जो सरल, स्वाभाविक और प्रवाहपूर्ण है। उनके काव्य में श्रृंगार, शांत तथा हास्य रस मिलते हैं तथा दोहा, सोरठा, बरवै, कवित्त और सवैया उनके प्रिय छंद हैं। ==प्रमुख रचनाएं== रहीम दोहावली, बरवै, नायिका भेद, मदनाष्टक, रास पंचाध्यायी, नगर शोभा आदि। ==यह भी देखें== :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[हिन्दी साहित्य]] :[[भक्ति काल]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] Broken/Andre Engels 216 9408 2003-12-02T14:59:14Z Andre Engels 21 moved to "सदस्य:Andre_Engels" #REDIRECT [[सदस्य:Andre_Engels]] MediaWiki:Categories 219 sysop 9411 2004-10-12T17:22:40Z Hemanshu 22 श्रेणियाँ MediaWiki:Category 220 sysop 9412 2004-10-12T17:04:13Z Hemanshu 22 बेहतर शब्द श्रेणी MediaWiki:Category header 221 sysop 9413 2004-10-23T07:28:55Z Hemanshu 22 "$1" श्रेणी में लेख MediaWiki:Subcategories 222 sysop 9414 2004-08-11T16:07:56Z Shree 4 उपविभाग MediaWiki:Mainpage 224 sysop 40212 2006-12-28T19:15:47Z Mitul0520 211 मुखपृष्ठ MediaWiki:About 226 sysop 9418 2004-10-24T18:03:37Z Spundun 73 विषयक विषयक MediaWiki:Aboutpage 228 sysop 9420 2004-06-22T03:56:51Z Hemanshu 22 विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में MediaWiki:Sitesupport 234 sysop 9426 2004-07-27T21:14:55Z Hemanshu 22 अनुवाद दान Template:Sitesupportpage 235 sysop 9427 2003-12-05T06:42:07Z MediaWiki default &lt;sitesupportpage&gt; MediaWiki:Faq 236 sysop 9428 2004-10-23T07:40:48Z Hemanshu 22 अक्सर पूछे जाने वाले सवाल MediaWiki:Faqpage 237 sysop 9429 2004-10-23T07:41:27Z Hemanshu 22 अनुवाद विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल MediaWiki:Edithelp 238 sysop 9430 2004-08-11T16:02:20Z Shree 4 बदलाव सहायता MediaWiki:Cancel 240 sysop 9432 2004-08-14T13:54:44Z Shree 4 केंसल करें MediaWiki:Mypage 249 sysop 9441 2004-08-11T15:47:24Z Shree 4 मेरा सदस्य पन्ना MediaWiki:Mytalk 250 sysop 9442 2004-08-11T15:48:23Z Shree 4 मेरी सदस्य वार्ता MediaWiki:Currentevents 251 sysop 9443 2004-06-04T04:29:52Z Hemanshu 22 correction हाल की घटनाएँ MediaWiki:Errorpagetitle 252 sysop 9444 2004-02-21T19:59:50Z Hemanshu 22 translating गलती MediaWiki:Fromwikipedia 254 sysop 9446 2004-08-10T06:37:21Z Hemanshu 22 विकिपीडिया - एक आज़ाद उपयोग विश्वकोष MediaWiki:Whatlinkshere 255 sysop 9447 2004-08-11T19:42:01Z Shree 4 यहाँ क्या जुड़ता है MediaWiki:Search 256 sysop 20480 2006-06-03T14:53:11Z Magicalsaumy 423 खोजें MediaWiki:Go 257 sysop 20479 2006-06-03T14:52:32Z Magicalsaumy 423 जाएँ MediaWiki:History 258 sysop 9450 2004-02-21T19:47:00Z Hemanshu 22 translating पन्ने का इतिहास MediaWiki:Printableversion 259 sysop 9451 2004-08-11T19:43:49Z Shree 4 प्रिन्ट करने लायक MediaWiki:Editthispage 260 sysop 9452 2004-08-11T19:01:45Z Shree 4 पन्ना बदलें MediaWiki:Deletethispage 261 sysop 9453 2004-08-11T19:27:40Z Shree 4 shortening the labels पन्ना हटायें MediaWiki:Protectthispage 262 sysop 9454 2004-08-12T16:30:18Z Shree 4 पन्ना सुरक्षित करें MediaWiki:Unprotectthispage 263 sysop 9455 2004-08-12T16:49:05Z Shree 4 पन्ना असुरक्षित करें MediaWiki:Newpage 264 sysop 9456 2004-02-21T20:06:56Z Hemanshu 22 simpler word नया पन्ना MediaWiki:Talkpage 265 sysop 9457 2004-08-11T19:38:26Z Shree 4 पन्ने के बारे में वार्ता MediaWiki:Postcomment 266 sysop 9458 2004-02-21T20:08:52Z Hemanshu 22 translating अपनी राय दें MediaWiki:Viewtalkpage 272 sysop 9464 2004-02-21T20:14:17Z Hemanshu 22 < चर्चा MediaWiki:Lastmodified 275 sysop 9467 2004-02-21T20:18:58Z Hemanshu 22 इस पन्ने को अन्तिम बार $1 पर परिवर्तित किया गया था । Template:Gnunote 277 sysop 9469 2003-12-05T06:42:07Z MediaWiki default All text is available under the terms of the <a class=internal href='/wiki/GNU_FDL'>GNU Free Documentation License</a>. MediaWiki:Printsubtitle 278 sysop 9470 2004-02-21T20:32:36Z Hemanshu 22 (http://hi.wikipedia.org से) MediaWiki:Protectedpage 279 sysop 9471 2004-02-21T20:26:24Z Hemanshu 22 इस पन्ने को सुरक्षित किया गया है MediaWiki:Sitesubtitle 288 sysop 9480 2004-08-11T19:43:00Z Shree 4 एक आज़ाद उपयोग विश्वकोष MediaWiki:Editsection 292 sysop 9484 2004-07-28T15:29:23Z Hemanshu 22 बदलें MediaWiki:Toc 293 sysop 9485 2004-02-21T20:35:16Z Hemanshu 22 translating अनुक्रमणिका MediaWiki:Showtoc 294 sysop 9486 2004-02-21T20:36:55Z Hemanshu 22 translating दिखा MediaWiki:Hidetoc 295 sysop 9487 2004-02-21T20:40:02Z Hemanshu 22 translating छुपा MediaWiki:Thisisdeleted 296 sysop 9488 2004-02-21T20:46:02Z Hemanshu 22 translating $1 देखें या बदलें? MediaWiki:Restorelink 297 sysop 9489 2004-02-21T20:49:00Z Hemanshu 22 translating $1 हटाये हुए बदलाव MediaWiki:Cannotdelete 321 sysop 9513 2004-10-23T08:43:50Z Spundun 73 इस पन्ने या चित्र को हटाया नहीं जा सका । (शायद इसे किसी और ने पहले ही हटा दिया हो ) MediaWiki:Badtitle 322 sysop 9514 2004-08-14T13:53:44Z Shree 4 खराब शीर्षक MediaWiki:Viewsource 327 sysop 9519 2004-10-24T16:39:02Z Shree 4 अनुवाद सोर्स देखें . MediaWiki:Logouttext 330 sysop 9522 2004-02-21T20:59:21Z Hemanshu 22 partial translation आप लोग आउट हो चुकें है । आप गुमनाम रहकर भी विकिपीडिया का उपयोग चालू रख सकतें हैं, या फिर आप दुबारा उसी या अन्य किसी सदस्य के नाम पर लोग इन कर सकतें हैं । Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache MediaWiki:Welcomecreation 331 sysop 9523 2004-02-21T21:01:53Z Hemanshu 22 <h3>स्वागत‌ है आपका, $1!</h3><p> आपका अकाउन्ट बना दिया गया है. Don't forget to personalize your wikipedia preferences. MediaWiki:Loginpagetitle 332 sysop 9524 2004-02-21T21:03:30Z Hemanshu 22 translated सदस्य लोगिन MediaWiki:Yourname 333 sysop 9525 2004-02-21T21:04:29Z Hemanshu 22 name ->username आपका सदस्य नाम MediaWiki:Newusersonly 336 sysop 9528 2004-02-21T21:06:21Z Hemanshu 22 translated (केवल नये सदस्य) MediaWiki:Loginproblem 338 sysop 9530 2004-02-21T21:10:27Z Hemanshu 22 translated <b>आपके लोगिन में समस्या हुई है ।</b><br> दुबारा प्रयत्न करें! MediaWiki:Alreadyloggedin 339 sysop 9531 2004-02-21T21:12:50Z Hemanshu 22 translated <font color=red><b>सदस्य $1, आप पहले ही लोगिन कर चुकें हैं!</b></font><br> MediaWiki:Login 340 sysop 9532 2004-08-11T15:49:27Z Shree 4 लॉग इन MediaWiki:Userlogin 342 sysop 9534 2004-08-11T15:52:38Z Shree 4 सदस्य लॉग इन MediaWiki:Logout 343 sysop 9535 2004-08-11T15:50:45Z Shree 4 लॉग आउट MediaWiki:Userlogout 344 sysop 9536 2004-08-11T15:57:29Z Shree 4 लॉग आउट MediaWiki:Createaccount 346 sysop 9538 2004-02-22T07:52:14Z Hemanshu 22 translated नया अकाउंट बनाएँ MediaWiki:Createaccountmail 347 sysop 9539 2004-10-23T07:32:11Z Hemanshu 22 ई-मेल द्वारा MediaWiki:Badretype 348 sysop 9540 2004-10-24T17:00:47Z Shree 4 अनुवाद आपने जो पासवर्ड दिये हैं वे एक दूसरे से नहीं मिलते । फिर से लिखें । MediaWiki:Userexists 349 sysop 9541 2004-02-21T21:19:44Z Hemanshu 22 translated आपने जो सदस्य नाम चुना है वह पहले से ही उपयोग में है । क्रुपया अलग नाम चुनें । MediaWiki:Youremail 350 sysop 9542 2004-02-21T21:21:53Z Hemanshu 22 आपका ई-मैल एड्रेस* MediaWiki:Yournick 351 sysop 9543 2004-08-11T19:33:54Z Shree 4 आपका उपनाम (दस्तखत/सही के लिये) MediaWiki:Loginsuccess 358 sysop 9550 2004-08-11T19:03:27Z Shree 4 आप विकिपीडिया में "$1" सदस्य नाम से लॉग इन हो चुके हैं । MediaWiki:Nosuchuser 359 sysop 9551 2004-02-21T21:28:12Z Hemanshu 22 "$1" नाम का कोई सदस्य नहीं है. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. MediaWiki:Wrongpassword 360 sysop 9552 2004-10-24T16:32:37Z Shree 4 अनुवाद आपने जो पासवर्ड लिखा है वह गलत है । कृपया फिर कोशिश करें . MediaWiki:Summary 366 sysop 9558 2004-08-14T01:38:17Z Shree 4 सारांश MediaWiki:Subject 367 sysop 9559 2004-08-14T01:39:36Z Shree 4 विषय/शीर्षक MediaWiki:Minoredit 368 sysop 9560 2004-02-21T21:36:03Z Hemanshu 22 Translated यह एक छोटा बदलाव है MediaWiki:Watchthis 369 sysop 9561 2004-08-11T19:41:09Z Shree 4 पन्ने को ध्यानसूची में डालें MediaWiki:Savearticle 370 sysop 9562 2004-08-11T19:37:01Z Shree 4 differentiate between save and protect - संजोयें, सुरक्षित करें बदलाव संजोयें MediaWiki:Preview 371 sysop 9563 2004-02-21T21:40:29Z Hemanshu 22 translated झलक MediaWiki:Showpreview 372 sysop 9564 2004-08-11T19:39:57Z Shree 4 झलक दिखायें MediaWiki:Blockedtitle 373 sysop 9565 2004-10-23T07:16:41Z Hemanshu 22 सदस्य को बदलाव करने से रोक दिया गया है MediaWiki:Blockedtext 374 sysop 9566 2004-10-24T17:10:35Z Shree 4 अनुवाद आपके सदस्य नाम या आई पी ऐड्रेस को $1 ने बदलाव करने से रोका है. इसके लिये दिया गया कारण है :<br />''$2''<p> आप $1 या विकिपीडिया के अन्य किसी [[विकिपीडिया:प्रबन्धक|प्रबन्धक]] से इस रोक के बारे में सम्पर्क और चर्चा कर सकते हैं . ध्यान दें कि जबतक आपकी पसंद - प्रेफ़ेरेन्सेज़ में सही ईमेल ऐड्रेस नहीं है , आप 'सदस्य को ईमेल' नहीं कर सकते . $3 आपका आई पी ऐड्रेस है . कृपया अपने प्रश्न के साथ इस ऐड्रेस को अवश्य भेजें । MediaWiki:Whitelistedittitle 375 sysop 9567 2004-10-24T16:36:26Z Shree 4 अनुवाद बदलने के लिये लॉग इन करना ज़रूरी है । - Login required to edit MediaWiki:Whitelistreadtitle 377 sysop 9569 2004-10-24T16:35:25Z Shree 4 अनुवाद पढ़ने के लिये लॉग इन करना ज़रूरी है । - Login required to read MediaWiki:Accmailtitle 381 sysop 9573 2004-02-22T07:30:25Z Hemanshu 22 translated पासवर्ड भेज दिया गया है । MediaWiki:Accmailtext 382 sysop 9574 2004-02-22T07:29:25Z Hemanshu 22 translated '$1' का पासवर्ड $2 को भेज दिया गया है । MediaWiki:Newarticletext 384 sysop 9576 2004-11-08T12:05:17Z Hemanshu 22 Reverted edit of Hemanshu, changed back to last version by MediaWiki default You've followed a link to a page that doesn't exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the [[विकिपीडिया:Help|help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser's '''back''' button. MediaWiki:Anontalkpagetext 385 sysop 9577 2004-08-14T01:33:19Z Shree 4 ---- ''यह वार्ता पन्ना उस अज्ञात सदस्य के लिये है जिसने या तो अकाउन्ट नहीं बनाया है या वह उसे प्रयोग नहीं कर रहा है । इसलिये उसकी पहचान के लिये हम उसका आ ई पी ऐड्रस प्रयोग कर रहे हैं । ऐसे आ ई पी ऐड्रस कई लोगों के बीच शेयर किये जा सके हैं । अगर आप एक अज्ञात सदस्य हैं और आपको लगता है कि आपके बारे में अप्रासंगिक टीका टिप्पणी की गयी है तो कृपया [[Special:Userlogin|अकाउन्ट बनायें या लॉग इन करें]] जिससे भविष्य में अन्य अज्ञात सदस्यों के साथ कोई गलतफहमी न हों .'' MediaWiki:Noarticletext 386 sysop 9578 2004-02-21T21:45:17Z Hemanshu 22 translated (इस पन्ने पर फिलहाल कुछ नहीं है) MediaWiki:Previewnote 389 sysop 9581 2004-08-11T19:39:16Z Shree 4 याद रखें, यह केवल एक झलक है और अभी तक सुरक्षित नहीं किया गया है! MediaWiki:Sectionedit 392 sysop 9584 2004-02-21T21:51:04Z Hemanshu 22 translated (विभाग) MediaWiki:Commentedit 393 sysop 9585 2004-10-24T17:14:27Z Shree 4 अनुवाद (कमेंट) MediaWiki:Yourtext 396 sysop 9588 2004-10-24T16:31:03Z Shree 4 आपकी टेक्स्ट MediaWiki:Yourdiff 399 sysop 9591 2004-10-24T16:28:50Z Shree 4 फर्क MediaWiki:Copyrightwarning 400 sysop 15045 2005-12-24T03:23:29Z Spundun 73 cut out charmap and eng warning to below the save buttons कृपया ध्यान रहे कि विकिपीडिया को किये गये सभी योगदान GNU Free Documentation License की शर्तों के तहत् उपलब्ध किये हुए माने जायेंगे । (अधिक जानकारी के लिये $1 देखें) । अगर आप अपनी लिखाई को बदलते और पुनः वितरित होते नहीं देखना चाहते हैं तो यहां योगदान नहीं करें । <br /> आप यह भी प्रमाणित कर रहे हैं कि यह आपने स्वयं लिखा है अथवा जनार्पीत या किसी अन्य मुक्त स्रोत से कॉपी किया है । <strong>कॉपीराइट वाले लेखों को, बिना अनुमति के, यहाँ नहीं डालिये !</strong> MediaWiki:Nohistory 405 sysop 9597 2004-10-23T08:12:04Z Hemanshu 22 इस पन्ने का कोई इतिहास नहीं MediaWiki:Next 412 sysop 9604 2004-07-31T21:08:10Z Hemanshu 22 अगले MediaWiki:Searchquery 424 sysop 9616 2004-10-23T09:02:19Z Spundun 73 आपने "<a href="/wiki/$1">$1</a>" को खोजा <a href="/wiki/Special:Allpages/$1">[अनुक्रमणिका]</a> MediaWiki:Nogomatch 428 sysop 9620 2004-10-23T08:08:32Z Hemanshu 22 <span style="font-weight: bold; margin-left: .6em">इस नाम का कोई पन्ना मौजूद नहीं</span> <span style="display: block; margin: 1.5em 2em"> आप <b><a href="$1" class="new">इस नाम का पन्ना बना सकते हैं</a></b> या <a href="/wiki/विकिपीडिया:Requested articles">इसे बनाने का अनुरोध कर सकते हैं</a> । <span style="display:block; margin-left:.2em">नया लेख बनाने से पहले क्रुपया विकिपीडिया को इस विषय पर ठीक से खोज लें ताकि एक ही विषय पर एक से ज़्यादा लेख न बन जायें । </span> </span> MediaWiki:Prevn 433 sysop 9625 2004-07-31T21:02:29Z Hemanshu 22 अनुवाद पिछले $1 MediaWiki:Nextn 434 sysop 9626 2004-07-31T21:14:14Z Hemanshu 22 अगले $1 MediaWiki:Powersearch 439 sysop 9631 2004-08-14T01:00:18Z Shree 4 खोज MediaWiki:Blanknamespace 442 sysop 9634 2004-02-22T07:37:46Z Hemanshu 22 translated (मुख्य) MediaWiki:Preferences 443 sysop 9635 2004-10-17T20:02:49Z Hemanshu 22 मेरी पसंद MediaWiki:Changepassword 449 sysop 9641 2004-02-22T07:42:02Z Hemanshu 22 translated पासवर्ड बदलें MediaWiki:Oldpassword 460 sysop 9652 2004-02-21T21:55:47Z Hemanshu 22 translated पुराना पासवर्ड MediaWiki:Newpassword 461 sysop 9653 2004-02-21T21:56:38Z Hemanshu 22 translated नया पासवर्ड MediaWiki:Retypenew 462 sysop 9654 2004-02-21T21:58:46Z Hemanshu 22 नया पासवर्ड दुबारा टाइप करें MediaWiki:Columns 465 sysop 9657 2004-02-22T07:43:16Z Hemanshu 22 transcripted कोलम MediaWiki:Changes 480 sysop 9672 2004-02-22T07:42:36Z Hemanshu 22 translated बदलाव MediaWiki:Recentchanges 481 sysop 9673 2004-02-21T16:32:57Z Hemanshu 22 translation हाल में हुए बदलाव MediaWiki:Recentchangestext 482 sysop 9674 2005-07-02T10:40:36Z Yann 2 + commons, wikisource [[wikt:विशेष:Recentchanges|विक्शनरी]] | [[b:विशेष:Recentchanges|विकिपुस्तक]] | [[:commons:Special:Recentchanges|Commons]] | [[:wikisource:Special:Recentchanges|Wikisource]] | [[:m:Special:Recentchanges|मेटा विकिपीडिया]] | [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit बदलें] हिन्दी विकिपीडिया पर हाल में किये गये बदलाव {{NUMBEROFARTICLES}} लेखों पर काम कर रहें हैं । [[af:Recent Changes|af]] [[bg:Специални:Recentchanges|bg]] [[ca:RecentChanges|ca]] [[cs:Speciální:Recentchanges|cs]] [[da:Speciel:Recentchanges|da]] [[de:Spezial:Recentchanges|de]] [[eo:Speciala:Recentchanges|eo]] [[en:Special:Recentchanges|en]] [[es:Especial:Recentchanges|es]] [[eu:Special:Recentchanges|eu]] [[et:Recent Changes|et]] [[fa:ویژه:Recentchanges|fa]] [[fi:Toiminnot:Recentchanges|fi]] [[fr:Special:Recentchanges]] [[gl:Special:Recentchanges|gl]] [[gu:Special:Recentchanges]] [[he:מיוחד:Recentchanges|he]] [[hu:Speciális:Recentchanges|hu]] [[hr:Special:Recentchanges|hr]] [[ia:Special:Recentchanges|ia]] [[it:Speciale:Recentchanges|it]] [[ja:特別:Recentchanges|ja]] [[kn:Special:Recentchanges|kn]] [[ko:특수기능:Recentchanges|ko]] [[la:Specialis:Recentchanges|la]] [[mi:Special:Recentchanges|mi]] [[ml:Special:Recentchanges]] [[mr:Special:Recentchanges]] [[ms:Istimewa:Recentchanges|ms]] [[nl:Speciaal:Recentchanges|nl]] [[no:Spesial:Recentchanges|no]] [[pl:Specjalna:Recentchanges|pl]] [[pt:Especial:Recentchanges|pt]] [[ro:Special:Recentchanges|ro]] [[ru:Special:Recentchanges|ru]] [[sa:Special:Recentchanges]] [[simple:Special:Recentchanges|s]] [[sl:Posebno:Recentchanges|sl]] [[sr:Посебно:Recentchanges|sr]] [[sv:Special:Recentchanges|sv]] [[vi:Special:Recentchanges|vi]] [[wa:Sipeciås:Recentchanges]] [[zh:Special:Recentchanges|zh]] MediaWiki:Rcnote 484 sysop 9676 2004-02-21T22:03:55Z Hemanshu 22 translated नीचे पिछले <strong>$2</strong> दिनों में किये गये <strong>$1</strong> बदलाव है । MediaWiki:Rclistfrom 486 sysop 9678 2004-10-25T07:12:14Z Spundun 73 $1 से नये बदलाव दिखायें MediaWiki:Showhideminor 487 sysop 9679 2004-10-24T21:05:50Z Hemanshu 22 छोटे बदलाव $1 | बोट $2 | लोग इन किये हुए सदस्य $3 MediaWiki:Rclinks 488 sysop 9680 2004-08-13T21:43:51Z Hemanshu 22 अनुवाद पिछले $2 दिनों में किये गये $1 बदलाव दिखायें<br />$3 MediaWiki:Diff 491 sysop 9683 2004-02-21T22:05:57Z Hemanshu 22 translated फर्क MediaWiki:Hist 492 sysop 9684 2004-02-21T22:07:20Z Hemanshu 22 translated इतिहास MediaWiki:Hide 493 sysop 9685 2004-10-24T21:01:51Z Hemanshu 22 छुपायें MediaWiki:Show 494 sysop 9686 2004-10-24T21:03:15Z Hemanshu 22 दिखायें MediaWiki:Upload 500 sysop 9692 2004-08-14T01:06:48Z Shree 4 फ़ाइल अपलोड करें MediaWiki:Uploadbtn 501 sysop 9693 2004-08-14T01:07:58Z Shree 4 फ़ाइल अपलोड करें MediaWiki:Uploadnologin 505 sysop 9697 2004-10-24T16:42:17Z Shree 4 अनुवाद आप लॉगड इन नहीं हैं । MediaWiki:Copyrightpage 518 sysop 9710 2004-02-22T07:50:14Z Hemanshu 22 translated विकिपीडिया:कोपिराइट MediaWiki:Badfilename 524 sysop 9716 2004-10-24T16:56:40Z Shree 4 अनुवाद चित्र का नाम "$1" कर दिया गया है. MediaWiki:Badfiletype 525 sysop 9717 2004-10-24T16:57:51Z Shree 4 अनुवाद ".$1" चित्र की फाइल फॉर्मैट सही नहीं है . MediaWiki:Imagelist 532 sysop 9724 2004-08-14T01:36:00Z Shree 4 चित्र सूची MediaWiki:Ilsubmit 536 sysop 9728 2004-08-14T01:37:00Z Shree 4 खोज MediaWiki:All 538 sysop 9730 2004-06-22T04:09:09Z Hemanshu 22 translated सब MediaWiki:Deleteimg 547 sysop 9739 2004-08-14T13:57:03Z Shree 4 चित्र हटायें MediaWiki:Linkstoimage 550 sysop 9742 2004-10-23T07:54:30Z Hemanshu 22 अनुवाद निम्नलिखित पन्ने इस चित्र से जुडते हैं : MediaWiki:Nolinkstoimage 551 sysop 9743 2004-10-23T08:13:48Z Hemanshu 22 इस चित्र से कोई पन्ने नहीं जुडते MediaWiki:Statistics 552 sysop 9744 2004-08-14T01:46:49Z Shree 4 आंकड़े MediaWiki:Sitestats 553 sysop 9745 2004-08-14T02:03:38Z Shree 4 वेबसाइट आंकड़े MediaWiki:Userstats 554 sysop 9746 2004-10-24T16:40:58Z Shree 4 अनुवाद सदस्य आंकड़े MediaWiki:Sitestatstext 555 sysop 9747 2004-08-14T02:15:30Z Shree 4 हिन्दी विकिपीडिया डेटाबेस में कुल '''$1''' पन्ने हैं । इसमें "वार्ता" के पन्ने, विकिपीडिया के बारे में पन्ने, अतिलघु "स्टब" पन्ने, रिडायरेक्ट पन्ने और वे अन्य पन्ने भी सम्मिलित हैं जो कि "कॉन्टेन्ट" नहीं हैं । इनको छोड़ कर '''$2''' पन्ने हैं जो कि असल में "कॉन्टेन्ट" है .। जब से यह विकि शुरू हुई है तब से कुल '''$3''' बार पन्ने देखे गये हैं और '''$4''' पन्ने बदले गये हैं । अर्थात्‌ हर पन्ने को औसत '''$5''' बार बदला गया , और हर बदलाव को औसत '''$6''' बार देखा गया . MediaWiki:Userstatstext 556 sysop 9748 2004-08-14T02:22:31Z Shree 4 इस विकिपीडिया में '''$1''' रजिस्टर्ड सदस्य हैं । इसमें से '''$2''' प्रबन्धक हैं । (देखिये $3). MediaWiki:Disambiguationspage 561 sysop 25485 2006-08-28T14:23:29Z YurikBot 240 Listed disambig templates. PLEASE REVIEW! Admins, please maintain this page by including links to all disambiguation templates and any redirects to them. The list is used by [[Special:Disambiguations]] to show any pages linking to disambiguation articles. The list will also be used by various bots. <small>Note: This page may be translated and reformatted. Any links to '''<nowiki>[[template:...]]</nowiki>''' will be treated as links to disambiguation templates.</small> * [[Template:Disambig]] MediaWiki:Orphans 575 sysop 9767 2004-08-14T13:42:55Z Shree 4 अनाथ पन्ने MediaWiki:Lonelypages 576 sysop 9768 2004-08-14T01:50:50Z Shree 4 अकेले पन्ने MediaWiki:Unusedimages 577 sysop 9769 2004-08-14T01:58:56Z Shree 4 अप्रयुक्त चित्र MediaWiki:Wantedpages 580 sysop 9772 2004-08-14T01:54:52Z Shree 4 जो पन्ने चाहिये MediaWiki:Allpages 582 sysop 9774 2004-06-22T04:10:45Z Hemanshu 22 translated सभी पन्ने MediaWiki:Randompage 583 sysop 9775 2004-10-24T15:39:58Z Shree 4 कोई - किसी किसी एक लेख पर जाएं MediaWiki:Shortpages 584 sysop 9776 2004-08-14T01:53:22Z Shree 4 छोटे पन्ने MediaWiki:Longpages 585 sysop 9777 2004-08-14T01:52:31Z Shree 4 लम्बे पन्ने MediaWiki:Deadendpages 586 sysop 9778 2004-08-14T01:57:32Z Shree 4 डॅड-एण्ड पन्ने MediaWiki:Listusers 587 sysop 9779 2004-08-14T01:41:05Z Shree 4 सदस्यसूची MediaWiki:Specialpages 588 sysop 9780 2004-02-21T16:44:24Z Hemanshu 22 Translating खास पन्नें MediaWiki:Spheading 589 sysop 9781 2004-10-24T16:53:39Z Shree 4 अनुवाद सभी सदस्यों के लिये खास पन्ने MediaWiki:Recentchangeslinked 593 sysop 9785 2004-08-11T19:32:34Z Shree 4 पन्ने से जुडे बदलाव MediaWiki:Newpages 596 sysop 9788 2004-08-11T19:44:40Z Shree 4 नये पन्ने MediaWiki:Ancientpages 597 sysop 9789 2004-06-22T04:17:41Z Hemanshu 22 अनुवाद सबसे पुराने लेख MediaWiki:Movethispage 599 sysop 9791 2004-08-11T19:31:32Z Shree 4 पन्ने का नाम बदलें MediaWiki:Booksources 601 sysop 9793 2004-10-23T08:48:43Z Spundun 73 पुस्तक के स्रोत MediaWiki:Alphaindexline 603 sysop 9795 2004-06-22T04:11:37Z Hemanshu 22 अनुवाद $1 से $2 MediaWiki:Emailuser 606 sysop 9798 2004-10-23T07:38:34Z Hemanshu 22 इस सदस्य को ई-मेल भेजें MediaWiki:Emailsubject 613 sysop 9805 2004-10-23T07:37:47Z Hemanshu 22 अनुवाद विषय MediaWiki:Emailsend 615 sysop 9807 2004-10-23T07:36:00Z Hemanshu 22 अनुवाद भेजें MediaWiki:Emailsent 616 sysop 9808 2004-10-23T08:49:50Z Spundun 73 ई-मेल भेज दिया गया है। MediaWiki:Emailsenttext 617 sysop 9809 2004-10-23T07:37:19Z Hemanshu 22 अनुवाद आपका ई-मेल संदेश भेज दिया गया है । MediaWiki:Watchlist 618 sysop 9810 2004-02-21T16:36:33Z Hemanshu 22 translating मेरी ध्यानसूची MediaWiki:Watchnologin 621 sysop 9813 2004-10-24T16:37:49Z Shree 4 अनुवाद आप लॉगड इन नहीं हैं । - Not logged in MediaWiki:Addedwatch 623 sysop 9815 2004-08-14T01:43:40Z Shree 4 ध्यानसूची में जोड़ दिया गया MediaWiki:Addedwatchtext 624 sysop 9816 2004-08-14T00:30:04Z Shree 4 आपकी [[विशेष:Watchlist|ध्यानसूची]] में "$1" का समावेश कर दिया गया है । भविष्य में इस पन्ने तथा इस पन्ने की वार्ता में होने वाले बदलाव आपकी ध्यानसूची में दिखेंगे तथा [[Special:Recentchanges|हाल में हुए बदलावों की सूची]] में यह पन्ना बोल्ड दिखेगा ताकि आप आसानी से इसका ध्यान रख सके । <p>अगर आपको इस पन्ने को अपनी ध्यानसूची से निकालना हो तो "ध्यान हटायें" पर क्लिक करें । MediaWiki:Watchthispage 627 sysop 9819 2004-08-11T19:34:58Z Shree 4 पन्ने का ध्यान रखें MediaWiki:Unwatchthispage 628 sysop 9820 2004-08-14T00:45:42Z Shree 4 ध्यानसूची से हटायें MediaWiki:Watchlistcontains 635 sysop 9827 2004-08-14T01:12:30Z Shree 4 आपकी ध्यानसूची में $1 पन्ने हैं . MediaWiki:Deletepage 642 sysop 9834 2004-07-28T15:27:13Z Hemanshu 22 पन्ना हटायें MediaWiki:Confirm 643 sysop 33817 2006-11-04T08:44:27Z Mitul0520 211 हिंदी शब्द सुनिश्चित करें MediaWiki:Confirmdelete 647 sysop 33818 2006-11-04T08:48:38Z Mitul0520 211 हिंदी शब्द पन्ना हटाना सुनिश्चित करें MediaWiki:Historywarning 649 sysop 9841 2004-10-23T08:52:42Z Spundun 73 चेतावनी: आप जिस पन्ने को हटाने जा रहे हैं उसका इतिहास खाली नहीं है । MediaWiki:Confirmcheck 651 sysop 9843 2004-08-12T11:58:18Z Shree 4 हाँ, मुझे सचमें इसे हटाना है । हाँ, मुझे सचमें इसे हटाना है । MediaWiki:Actioncomplete 652 sysop 9844 2004-08-18T18:27:58Z Spundun 73 काम हो गया MediaWiki:Deletedarticle 654 sysop 9846 2004-10-23T08:47:51Z Spundun 73 "$1" को हटाया गया है। MediaWiki:Deletecomment 659 sysop 9851 2004-07-28T15:22:39Z Hemanshu 22 हटाने का कारण MediaWiki:Alreadyrolled 665 sysop 9857 2004-06-22T04:16:47Z Hemanshu 22 अनुवाद [[$1]] का [[सदस्य:$2|$2]] ([[सदस्य वार्ता:$2|वार्ता]]) द्वारा किया गया पिछला बदलाव रोलबेक नहीं किया जा सकता; किसी और ने पहले ही इसे रोलबेक किया अथवा बदल दिया है । पिछला बदलाव [[सदस्य:$3|$3]] ([[सदस्य वार्ता:$3|वार्ता]]) द्वारा किया गया है । MediaWiki:Undelete 672 sysop 9864 2004-08-12T16:51:26Z Shree 4 हटाया पन्ना वापस लायें MediaWiki:Contributions 682 sysop 9874 2004-02-22T07:46:53Z Hemanshu 22 translated सदस्य योगदान MediaWiki:Mycontris 683 sysop 9875 2004-02-21T19:42:07Z Hemanshu 22 मेरा योगदान MediaWiki:Contribsub 684 sysop 9876 2004-02-22T07:48:08Z Hemanshu 22 translated $1 के लिये MediaWiki:Linklistsub 691 sysop 9883 2004-10-23T07:52:46Z Hemanshu 22 अनुवाद (कडियों की सूची) MediaWiki:Linkshere 692 sysop 9884 2004-10-23T07:53:34Z Hemanshu 22 अनुवाद निम्नलिखित पन्ने इस पन्ने से जुडते हैं : MediaWiki:Nolinkshere 693 sysop 9885 2004-10-23T08:13:04Z Hemanshu 22 इस पन्ने से कोई पन्ना नहीं जुडता MediaWiki:Blockip 695 sysop 9887 2004-10-23T07:17:30Z Hemanshu 22 बदलाव करने से रोकें MediaWiki:Ipbreason 698 sysop 9890 2004-10-23T07:49:47Z Hemanshu 22 कारण MediaWiki:Ipbsubmit 699 sysop 9891 2004-10-23T07:50:29Z Hemanshu 22 इस सदस्य को और बदलाव करने से रोकें MediaWiki:Badipaddress 700 sysop 9892 2004-10-24T16:59:01Z Shree 4 अनुवाद आई पी ऐड्रेस ठीक नहीं है . MediaWiki:Blockipsuccesssub 702 sysop 9894 2004-10-23T07:20:50Z Hemanshu 22 इस सदस्य को और बदलाव करने से सफ़लतापूर्वक रोक दिया गया है MediaWiki:Ipusuccess 707 sysop 9899 2004-10-23T07:51:13Z Hemanshu 22 "$1" अब बदलाव कर सकता है MediaWiki:Blocklistline 709 sysop 9901 2004-10-23T08:40:22Z Spundun 73 $1, $2 ने $3 को बदलाव करने से रोक दिया है (यह रोक $4 तक जायज़ है) MediaWiki:Blocklink 710 sysop 9902 2004-10-24T17:11:28Z Shree 4 अनुवाद बदलाव करेने से रोकें MediaWiki:Blocklogentry 715 sysop 9907 2004-10-23T08:41:09Z Spundun 73 "$1" को $2 के लिये बदलाव करने से रोक दिया गया है। MediaWiki:Articleexists 748 sysop 9940 2004-08-14T18:23:36Z Shree 4 इस नाम का पन्ना पहले से ही है या आपने जो नाम चुना है वह जायज़ नहीं है । कृपया दूसरा नाम चुने । Template:All messages 759 sysop 9951 2004-02-22T03:36:04Z MediaWiki default This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{MSGNW:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about] </td><td> अबाउट </td><td> {{MSGNW:about}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage] </td><td> विकिपीडिया:अबाउट </td><td> {{MSGNW:aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia] </td><td> विकिपीडिया के बारे में </td><td> {{MSGNW:aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{MSGNW:accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle] </td><td> Password sent. </td><td> {{MSGNW:accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete] </td><td> Action complete </td><td> {{MSGNW:actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{MSGNW:addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Watchlist&quot;&gt;watchlist&lt;/a&gt;. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &lt;b&gt;bolded&lt;/b&gt; in the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Recentchanges&quot;&gt;list of recent changes&lt;/a&gt; to make it easier to pick out.&lt;/p&gt; &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{MSGNW:addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators] </td><td> विकिपीडिया:प्रबन्धक </td><td> {{MSGNW:administrators}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{MSGNW:affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all] </td><td> all </td><td> {{MSGNW:all}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages] </td><td> All_messages </td><td> {{MSGNW:allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext] </td><td> This is a list of all messages available in the MediaWiki: namespace </td><td> {{MSGNW:allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages] </td><td> All pages </td><td> {{MSGNW:allpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{MSGNW:alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br&gt; </td><td> {{MSGNW:alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the article already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{MSGNW:alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages] </td><td> Oldest articles </td><td> {{MSGNW:ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext] </td><td> ---- &#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{MSGNW:anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{MSGNW:articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage] </td><td> लेख देखें </td><td> {{MSGNW:articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql] </td><td> SQL query </td><td> {{MSGNW:asksql}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{MSGNW:asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{MSGNW:badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{MSGNW:badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{MSGNW:badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{MSGNW:badquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{MSGNW:badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{MSGNW:badretype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle] </td><td> Bad title </td><td> {{MSGNW:badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{MSGNW:badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace] </td><td> (Main) </td><td> {{MSGNW:blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;Wikipedia:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{MSGNW:blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle] </td><td> User is blocked </td><td> {{MSGNW:blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip] </td><td> Block user </td><td> {{MSGNW:blockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub] </td><td> Block succeeded </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{MSGNW:blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{MSGNW:blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink] </td><td> block </td><td> {{MSGNW:blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{MSGNW:blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{MSGNW:blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage] </td><td> Block_log </td><td> {{MSGNW:blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{MSGNW:blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip] </td><td> Bold text </td><td> {{MSGNW:bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources] </td><td> Book sources </td><td> {{MSGNW:booksources}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for. Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{MSGNW:booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{MSGNW:brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext] </td><td> The following redirects link to a non-existing article. </td><td> {{MSGNW:brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports] </td><td> Bug reports </td><td> {{MSGNW:bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage] </td><td> विकिपीडिया:Bug_reports </td><td> {{MSGNW:bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{MSGNW:bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry] </td><td> set $1: $2 </td><td> {{MSGNW:bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{MSGNW:bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{MSGNW:bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate] </td><td> by date </td><td> {{MSGNW:bydate}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname] </td><td> by name </td><td> {{MSGNW:byname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize] </td><td> by size </td><td> {{MSGNW:bysize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{MSGNW:cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel] </td><td> Cancel </td><td> {{MSGNW:cancel}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{MSGNW:cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this article. </td><td> {{MSGNW:cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories] </td><td> Page categories </td><td> {{MSGNW:categories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category] </td><td> category </td><td> {{MSGNW:category}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:category_header}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword] </td><td> Change password </td><td> {{MSGNW:changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes] </td><td> changes </td><td> {{MSGNW:changes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns] </td><td> Columns </td><td> {{MSGNW:columns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit] </td><td> (comment) </td><td> {{MSGNW:commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm] </td><td> Confirm </td><td> {{MSGNW:confirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{MSGNW:confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete] </td><td> Confirm delete </td><td> {{MSGNW:confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;Wikipedia:Policy]]. </td><td> {{MSGNW:confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{MSGNW:contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{MSGNW:contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink] </td><td> contribs </td><td> {{MSGNW:contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub] </td><td> For $1 </td><td> {{MSGNW:contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions] </td><td> User contributions </td><td> {{MSGNW:contributions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage] </td><td> Wikipedia:Copyrights </td><td> {{MSGNW:copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{MSGNW:copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{MSGNW:couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount] </td><td> Create new account </td><td> {{MSGNW:createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail] </td><td> by eMail </td><td> {{MSGNW:createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur] </td><td> cur </td><td> {{MSGNW:cur}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents] </td><td> Current events </td><td> {{MSGNW:currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev] </td><td> Current revision </td><td> {{MSGNW:currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror] </td><td> Database error </td><td> {{MSGNW:databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat] </td><td> Date format </td><td> {{MSGNW:dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{MSGNW:dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{MSGNW:deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug] </td><td> Debug </td><td> {{MSGNW:debug}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{MSGNW:defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{MSGNW:defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{MSGNW:deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{MSGNW:deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage] </td><td> Delete page </td><td> {{MSGNW:deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage] </td><td> इस पृष्ठ को हटायें </td><td> {{MSGNW:deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog] </td><td> deletion log </td><td> {{MSGNW:deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage] </td><td> Deletion_log </td><td> {{MSGNW:dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading] </td><td> For developer use only </td><td> {{MSGNW:developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;developer&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{MSGNW:developertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle] </td><td> Developer आवश्यक है </td><td> {{MSGNW:developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff] </td><td> diff </td><td> {{MSGNW:diff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{MSGNW:difference}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{MSGNW:disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage] </td><td> Wikipedia:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{MSGNW:disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext] </td><td> The following articles link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{MSGNW:disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage] </td><td> Wikipedia:General_disclaimer </td><td> {{MSGNW:disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers] </td><td> Disclaimers </td><td> {{MSGNW:disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects] </td><td> Double Redirects </td><td> {{MSGNW:doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; taget article, which the first redirect should point to. </td><td> {{MSGNW:doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{MSGNW:editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{MSGNW:editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{MSGNW:editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp] </td><td> Editing help </td><td> {{MSGNW:edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage] </td><td> विकिपीडिया:How_does_one_edit_a_page </td><td> {{MSGNW:edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing] </td><td> Editing $1 </td><td> {{MSGNW:editing}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:editingold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection] </td><td> edit </td><td> {{MSGNW:editsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage] </td><td> इस पृष्ठ को बदलें </td><td> {{MSGNW:editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{MSGNW:emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost] </td><td> * Entering an email address is optional. But it enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it also helps you if you forget your password. </td><td> {{MSGNW:emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom] </td><td> From </td><td> {{MSGNW:emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage] </td><td> Message </td><td> {{MSGNW:emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage] </td><td> E-mail user </td><td> {{MSGNW:emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{MSGNW:emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend] </td><td> Send </td><td> {{MSGNW:emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent] </td><td> E-mail sent </td><td> {{MSGNW:emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{MSGNW:emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject] </td><td> Subject </td><td> {{MSGNW:emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto] </td><td> To </td><td> {{MSGNW:emailto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser] </td><td> E-mail this user </td><td> {{MSGNW:emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{MSGNW:enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle] </td><td> Error </td><td> {{MSGNW:errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{MSGNW:exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank] </td><td> page was empty </td><td> {{MSGNW:exblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent] </td><td> content was: </td><td> {{MSGNW:excontent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{MSGNW:explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export] </td><td> Export pages </td><td> {{MSGNW:export}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{MSGNW:exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{MSGNW:exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{MSGNW:extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{MSGNW:extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq] </td><td> FAQ </td><td> {{MSGNW:faq}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage] </td><td> विकिपीडिया:FAQ </td><td> {{MSGNW:faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename] </td><td> Filename </td><td> {{MSGNW:filename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource] </td><td> Source </td><td> {{MSGNW:filesource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus] </td><td> Copyright status </td><td> {{MSGNW:filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: ($2) to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{MSGNW:fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{MSGNW:formerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia] </td><td> From Wikipedia, the free encyclopedia. </td><td> {{MSGNW:fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist] </td><td> fetching image list </td><td> {{MSGNW:getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Gnunote&action=edit gnunote] </td><td> All text is available under the terms of the &lt;a class=internal href=&#39;/wiki/GNU_FDL&#39;&gt;GNU Free Documentation License&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:gnunote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go] </td><td> Go </td><td> {{MSGNW:go}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;http&#58;//hi.wikipedia.org&quot;&gt;&lt;br&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;http&#58;//hi.wikipedia.org&quot; checked&gt; http&#58;//hi.wikipedia.org &lt;br&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{MSGNW:googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{MSGNW:guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample] </td><td> Headline text </td><td> {{MSGNW:headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{MSGNW:headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help] </td><td> सहायता </td><td> {{MSGNW:help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage] </td><td> विकिपीडिया:सहायता </td><td> {{MSGNW:helppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc] </td><td> hide </td><td> {{MSGNW:hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist] </td><td> hist </td><td> {{MSGNW:hist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend] </td><td> Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit </td><td> {{MSGNW:histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history] </td><td> Older versions </td><td> {{MSGNW:history}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{MSGNW:historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{MSGNW:hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{MSGNW:ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{MSGNW:ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample] </td><td> Example.jpg </td><td> {{MSGNW:image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip] </td><td> Embedded image </td><td> {{MSGNW:image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks] </td><td> Image links </td><td> {{MSGNW:imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist] </td><td> Image list </td><td> {{MSGNW:imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage] </td><td> चित्र पृष्ठ देखें </td><td> {{MSGNW:imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{MSGNW:imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete] </td><td> del </td><td> {{MSGNW:imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc] </td><td> desc </td><td> {{MSGNW:imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{MSGNW:imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory] </td><td> Image history </td><td> {{MSGNW:imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{MSGNW:imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{MSGNW:infobox}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror] </td><td> Internal error </td><td> {{MSGNW:internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{MSGNW:intl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{MSGNW:ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress] </td><td> IP Address/username </td><td> {{MSGNW:ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{MSGNW:ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry] </td><td> Expiry </td><td> {{MSGNW:ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{MSGNW:ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason] </td><td> Reason </td><td> {{MSGNW:ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit] </td><td> Block this user </td><td> {{MSGNW:ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit] </td><td> Unblock this address </td><td> {{MSGNW:ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{MSGNW:ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect] </td><td> redirect page </td><td> {{MSGNW:isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip] </td><td> Italic text </td><td> {{MSGNW:italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{MSGNW:iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{MSGNW:largefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last] </td><td> last </td><td> {{MSGNW:last}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified] </td><td> अन्तिम परिवर्तन $1. </td><td> {{MSGNW:lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno] </td><td> Line $1: </td><td> {{MSGNW:lineno}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample] </td><td> Link title </td><td> {{MSGNW:link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip] </td><td> Internal link </td><td> {{MSGNW:link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub] </td><td> (List of links) </td><td> {{MSGNW:linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{MSGNW:linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{MSGNW:linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{MSGNW:linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform] </td><td> list </td><td> {{MSGNW:listform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers] </td><td> User list </td><td> {{MSGNW:listusers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist] </td><td> Loading page history </td><td> {{MSGNW:loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{MSGNW:loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime] </td><td> Local time display </td><td> {{MSGNW:localtime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{MSGNW:lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb] </td><td> Lock database </td><td> {{MSGNW:lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext] </td><td> The database has been locked. &lt;br&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{MSGNW:lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{MSGNW:lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{MSGNW:locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:login}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend] </td><td> &amp;lt;loginend&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:loginend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror] </td><td> Login error </td><td> {{MSGNW:loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle] </td><td> User login </td><td> {{MSGNW:loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br&gt;Try again! </td><td> {{MSGNW:loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{MSGNW:loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle] </td><td> Login successful </td><td> {{MSGNW:loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:logout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{MSGNW:logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle] </td><td> User logout </td><td> {{MSGNW:logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages] </td><td> Long pages </td><td> {{MSGNW:longpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{MSGNW:longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{MSGNW:mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin] </td><td> No send address </td><td> {{MSGNW:mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{MSGNW:mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage] </td><td> मुख्य पृष्ठ </td><td> {{MSGNW:mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{MSGNW:mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance] </td><td> Maintenance page </td><td> {{MSGNW:maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{MSGNW:maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{MSGNW:maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname] </td><td> Name of the user: </td><td> {{MSGNW:makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok] </td><td> &lt;b&gt;User &#39;$1&#39; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{MSGNW:makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{MSGNW:makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{MSGNW:makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 article titles and the text of $3 articles. </td><td> {{MSGNW:matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math] </td><td> Rendering math </td><td> {{MSGNW:math}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure] </td><td> Failed to parse </td><td> {{MSGNW:math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error] </td><td> PNG conversion failed </td><td> {{MSGNW:math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error] </td><td> lexing error </td><td> {{MSGNW:math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample] </td><td> Insert formula here </td><td> {{MSGNW:math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error] </td><td> syntax error </td><td> {{MSGNW:math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{MSGNW:math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error] </td><td> unknown error </td><td> {{MSGNW:math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function] </td><td> unknown function </td><td> {{MSGNW:math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{MSGNW:media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip] </td><td> Media file link </td><td> {{MSGNW:media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{MSGNW:minlength}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{MSGNW:minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter] </td><td> M </td><td> {{MSGNW:minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{MSGNW:mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{MSGNW:mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{MSGNW:missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext] </td><td> These articles do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{MSGNW:missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot] </td><td> More... </td><td> {{MSGNW:moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto] </td><td> moved to </td><td> {{MSGNW:movedto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{MSGNW:movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn] </td><td> Move page </td><td> {{MSGNW:movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{MSGNW:movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{MSGNW:movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{MSGNW:movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage] </td><td> Move this page </td><td> {{MSGNW:movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris] </td><td> My contributions </td><td> {{MSGNW:mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage] </td><td> मेरा पृष्ठ </td><td> {{MSGNW:mypage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk] </td><td> मेरी बातें </td><td> {{MSGNW:mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes] </td><td> $1 bytes </td><td> {{MSGNW:nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges] </td><td> $1 changes </td><td> {{MSGNW:nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle] </td><td> (New) </td><td> {{MSGNW:newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;Wikipedia:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{MSGNW:newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages] </td><td> आपके लिये $1 हैं. </td><td> {{MSGNW:newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink] </td><td> नये सन्देश </td><td> {{MSGNW:newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage] </td><td> नया पृष्ठ </td><td> {{MSGNW:newpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter] </td><td> N </td><td> {{MSGNW:newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages] </td><td> New pages </td><td> {{MSGNW:newpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword] </td><td> New password </td><td> {{MSGNW:newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle] </td><td> To new title </td><td> {{MSGNW:newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly] </td><td> (new users only) </td><td> {{MSGNW:newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next] </td><td> next </td><td> {{MSGNW:next}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn] </td><td> next $1 </td><td> {{MSGNW:nextn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks] </td><td> $1 links </td><td> {{MSGNW:nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{MSGNW:noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{MSGNW:noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{MSGNW:noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{MSGNW:noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{MSGNW:nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{MSGNW:nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{MSGNW:nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{MSGNW:nodb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{MSGNW:noemail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{MSGNW:noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle] </td><td> No e-mail address </td><td> {{MSGNW:noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{MSGNW:nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{MSGNW:nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{MSGNW:nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{MSGNW:nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{MSGNW:noname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{MSGNW:nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext] </td><td> आपने ऐसा विशेष पृष्ठ मांगा है जो विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में नहीं है. </td><td> {{MSGNW:nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction] </td><td> ऐसा कोई कार्य नहीं है </td><td> {{MSGNW:nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext] </td><td> विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में इस URL द्वारा निर्धारित कोई क्रिया नही है </td><td> {{MSGNW:nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage] </td><td> ऐसा कोई विशेष पृष्ठ नहीं है </td><td> {{MSGNW:nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{MSGNW:nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle] </td><td> Not an article </td><td> {{MSGNW:notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{MSGNW:notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle] </td><td> No target </td><td> {{MSGNW:notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{MSGNW:note}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches] </td><td> No article text matches </td><td> {{MSGNW:notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches] </td><td> No article title matches </td><td> {{MSGNW:notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{MSGNW:nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{MSGNW:nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{MSGNW:nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews] </td><td> $1 views </td><td> {{MSGNW:nviews}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok] </td><td> OK </td><td> {{MSGNW:ok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword] </td><td> Old password </td><td> {{MSGNW:oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig] </td><td> orig </td><td> {{MSGNW:orig}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{MSGNW:orphans}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages] </td><td> अन्य भाषायें </td><td> {{MSGNW:otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub] </td><td> Move succeeded </td><td> {{MSGNW:pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{MSGNW:pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{MSGNW:passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{MSGNW:passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{MSGNW:passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{MSGNW:perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{MSGNW:perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages] </td><td> Popular pages </td><td> {{MSGNW:popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment] </td><td> Post a comment </td><td> {{MSGNW:postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch] </td><td> Search </td><td> {{MSGNW:powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext] </td><td> Search in namespaces :&lt;br&gt; $1&lt;br&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{MSGNW:powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences] </td><td> Preferences </td><td> {{MSGNW:preferences}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;Wikipedia:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{MSGNW:prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{MSGNW:prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{MSGNW:prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview] </td><td> Preview </td><td> {{MSGNW:preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{MSGNW:previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{MSGNW:previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn] </td><td> previous $1 </td><td> {{MSGNW:prevn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion] </td><td> Printable version </td><td> {{MSGNW:printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle] </td><td> (From http&#58;//www.wikipedia.org) </td><td> {{MSGNW:printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage] </td><td> सुरक्षित पृष्ठ </td><td> {{MSGNW:protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/wiki/Wikipedia:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{MSGNW:protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{MSGNW:protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage] </td><td> Protection_log </td><td> {{MSGNW:protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;Wikipedia:Protected page]] for more information. </td><td> {{MSGNW:protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage] </td><td> Protect page </td><td> {{MSGNW:protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage] </td><td> इस पृष्ठ को सुरक्षित करें </td><td> {{MSGNW:protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse] </td><td> Browse </td><td> {{MSGNW:qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit] </td><td> Edit </td><td> {{MSGNW:qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind] </td><td> Find </td><td> {{MSGNW:qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions] </td><td> My options </td><td> {{MSGNW:qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo] </td><td> Page info </td><td> {{MSGNW:qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions] </td><td> Page options </td><td> {{MSGNW:qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{MSGNW:qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn] </td><td> Submit query </td><td> {{MSGNW:querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful] </td><td> Query successful </td><td> {{MSGNW:querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage] </td><td> Random page </td><td> {{MSGNW:randompage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{MSGNW:range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{MSGNW:rchide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br&gt;$3 </td><td> {{MSGNW:rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{MSGNW:rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{MSGNW:rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{MSGNW:rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{MSGNW:rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{MSGNW:rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly] </td><td> Database locked </td><td> {{MSGNW:readonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{MSGNW:readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{MSGNW:readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges] </td><td> Recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{MSGNW:recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked] </td><td> Related changes </td><td> {{MSGNW:recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{MSGNW:recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom] </td><td> ($1 से भेजा गया) </td><td> {{MSGNW:redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{MSGNW:remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{MSGNW:removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{MSGNW:removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{MSGNW:removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{MSGNW:removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs] </td><td> Reset preferences </td><td> {{MSGNW:resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{MSGNW:restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{MSGNW:resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom] </td><td> &quot;$1&quot; से लिया गया </td><td> {{MSGNW:retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto] </td><td> लौटें $1. </td><td> {{MSGNW:returnto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew] </td><td> Retype new password </td><td> {{MSGNW:retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload] </td><td> Re-upload </td><td> {{MSGNW:reupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{MSGNW:reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{MSGNW:reverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg] </td><td> rev </td><td> {{MSGNW:revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{MSGNW:revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory] </td><td> Revision history </td><td> {{MSGNW:revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound] </td><td> Revision not found </td><td> {{MSGNW:revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{MSGNW:revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback] </td><td> Roll back edits </td><td> {{MSGNW:rollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed] </td><td> Rollback failed </td><td> {{MSGNW:rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink] </td><td> rollback </td><td> {{MSGNW:rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows] </td><td> Rows </td><td> {{MSGNW:rows}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle] </td><td> Save page </td><td> {{MSGNW:savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{MSGNW:savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile] </td><td> Save file </td><td> {{MSGNW:savefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs] </td><td> Save preferences </td><td> {{MSGNW:saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search] </td><td> खोज </td><td> {{MSGNW:search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{MSGNW:searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage] </td><td> Wikipedia:Searching </td><td> {{MSGNW:searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{MSGNW:searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults] </td><td> Search results </td><td> {{MSGNW:searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead] </td><td> Search result settings </td><td> {{MSGNW:searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{MSGNW:searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit] </td><td> (section) </td><td> {{MSGNW:sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{MSGNW:selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{MSGNW:selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{MSGNW:selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime] </td><td> Server time is now </td><td> {{MSGNW:servertime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{MSGNW:setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages] </td><td> Short pages </td><td> {{MSGNW:shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:show}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{MSGNW:showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{MSGNW:showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{MSGNW:showlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview] </td><td> Show preview </td><td> {{MSGNW:showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc] </td><td> show </td><td> {{MSGNW:showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{MSGNW:sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats] </td><td> Site statistics </td><td> {{MSGNW:sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as articles. Excluding those, there are &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; pages that are probably legitimate articles.&lt;p&gt; There have been a total of &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; page views, and &lt;b&gt;$4&lt;/b&gt; page edits since the software was upgraded (July 20, 2002). That comes to &lt;b&gt;$5&lt;/b&gt; average edits per page, and &lt;b&gt;$6&lt;/b&gt; views per edit. </td><td> {{MSGNW:sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle] </td><td> निःशुल्क ज्ञान संग्रह </td><td> {{MSGNW:sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport] </td><td> Donations </td><td> {{MSGNW:sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupportpage&action=edit sitesupportpage] </td><td> &amp;lt;sitesupportpage&amp;gt; </td><td> {{MSGNW:sitesupportpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{MSGNW:sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin] </td><td> Skin </td><td> {{MSGNW:skin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages] </td><td> Special pages </td><td> {{MSGNW:specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{MSGNW:spheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{MSGNW:sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery] </td><td> Enter query </td><td> {{MSGNW:sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics] </td><td> Statistics </td><td> {{MSGNW:statistics}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion] </td><td> Stored version </td><td> {{MSGNW:storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{MSGNW:stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories] </td><td> Subcategories </td><td> {{MSGNW:subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject] </td><td> Subject/headline </td><td> {{MSGNW:subject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage] </td><td> विषय देखें </td><td> {{MSGNW:subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload] </td><td> Successful upload </td><td> {{MSGNW:successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary] </td><td> Summary </td><td> {{MSGNW:summary}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading] </td><td> For sysop use only </td><td> {{MSGNW:sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;sysop&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{MSGNW:sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle] </td><td> sysop आवश्यक है </td><td> {{MSGNW:sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform] </td><td> table </td><td> {{MSGNW:tableform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{MSGNW:talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage] </td><td> इस पृष्ठ के बारे में बात करें </td><td> {{MSGNW:talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{MSGNW:talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{MSGNW:textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches] </td><td> Article text matches </td><td> {{MSGNW:textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{MSGNW:thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more] </td><td> Enlarge </td><td> {{MSGNW:thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset] </td><td> Offset </td><td> {{MSGNW:timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{MSGNW:timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches] </td><td> Article title matches </td><td> {{MSGNW:titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc] </td><td> Table of contents </td><td> {{MSGNW:toc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{MSGNW:uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{MSGNW:ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop] </td><td> (top) </td><td> {{MSGNW:uctop}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip] </td><td> Unblock user </td><td> {{MSGNW:unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{MSGNW:unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink] </td><td> unblock </td><td> {{MSGNW:unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{MSGNW:undelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle] </td><td> Restore deleted article </td><td> {{MSGNW:undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn] </td><td> Restore! </td><td> {{MSGNW:undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext] </td><td> The article &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;Wikipedia:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{MSGNW:undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{MSGNW:undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{MSGNW:undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{MSGNW:undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{MSGNW:undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{MSGNW:undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{MSGNW:unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{MSGNW:unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb] </td><td> Unlock database </td><td> {{MSGNW:unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub] </td><td> Database lock removed </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{MSGNW:unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{MSGNW:unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{MSGNW:unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage] </td><td> इस पृष्ठ को असुरक्षित करें </td><td> {{MSGNW:unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages] </td><td> Unused images </td><td> {{MSGNW:unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites such as the international Wikipedias may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{MSGNW:unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage] </td><td> Stop watching </td><td> {{MSGNW:unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated] </td><td> (Updated) </td><td> {{MSGNW:updated}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:upload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn] </td><td> Upload file </td><td> {{MSGNW:uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{MSGNW:uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles] </td><td> Uploaded files </td><td> {{MSGNW:uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{MSGNW:uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror] </td><td> Upload error </td><td> {{MSGNW:uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{MSGNW:uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink] </td><td> Upload images </td><td> {{MSGNW:uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog] </td><td> upload log </td><td> {{MSGNW:uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage] </td><td> Upload_log </td><td> {{MSGNW:uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{MSGNW:uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{MSGNW:uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/Wikipedia:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your articles. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in an article, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;image:file.png&#124;alt text]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;media:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the encyclopedia, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{MSGNW:uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning] </td><td> Upload warning </td><td> {{MSGNW:uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{MSGNW:userexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin] </td><td> Log in </td><td> {{MSGNW:userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout] </td><td> Log out </td><td> {{MSGNW:userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage] </td><td> सदस्य पृष्ठ देखें </td><td> {{MSGNW:userpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats] </td><td> User statistics </td><td> {{MSGNW:userstats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext] </td><td> There are &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; registered users. &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; of these are administrators (see $3). </td><td> {{MSGNW:userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version] </td><td> Version </td><td> {{MSGNW:version}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount] </td><td> यह पृष्ठ $1 बार देखा गया है </td><td> {{MSGNW:viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{MSGNW:viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource] </td><td> View source </td><td> {{MSGNW:viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage] </td><td> चर्चा देखें </td><td> {{MSGNW:viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages] </td><td> Wanted pages </td><td> {{MSGNW:wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{MSGNW:watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{MSGNW:watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist] </td><td> My watchlist </td><td> {{MSGNW:watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{MSGNW:watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{MSGNW:watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{MSGNW:watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{MSGNW:watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{MSGNW:watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin] </td><td> Not logged in </td><td> {{MSGNW:watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{MSGNW:watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis] </td><td> Watch this article </td><td> {{MSGNW:watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage] </td><td> Watch this page </td><td> {{MSGNW:watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation] </td><td> &lt;h2&gt;स्वागतम्‌, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;आपका अकाउन्ट बना दिया गया है. Don&#39;t forget to personalize your wikipedia preferences. </td><td> {{MSGNW:welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere] </td><td> Pages that link here </td><td> {{MSGNW:whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{MSGNW:whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{MSGNW:whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle] </td><td> Login required to edit </td><td> {{MSGNW:whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read articles. </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle] </td><td> Login required to read </td><td> {{MSGNW:whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage] </td><td> मेटा पृष्ठ देखें </td><td> {{MSGNW:wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{MSGNW:wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{MSGNW:wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{MSGNW:wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{MSGNW:wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br&gt; Function: $1&lt;br&gt; Query: $2 </td><td> {{MSGNW:wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{MSGNW:wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff] </td><td> Differences </td><td> {{MSGNW:yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail] </td><td> Your e-mail* </td><td> {{MSGNW:youremail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname] </td><td> आपका नाम </td><td> {{MSGNW:yourname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{MSGNW:yournick}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword] </td><td> आपका पासवर्ड </td><td> {{MSGNW:yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain] </td><td> पासवर्ड दुबारा लिखें </td><td> {{MSGNW:yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext] </td><td> Your text </td><td> {{MSGNW:yourtext}} </td></tr></table> दस सर्वकालीन सर्वश्रेष्ठ चलचित्र 764 26216 2006-09-07T06:22:10Z Mitul0520 211 दस सर्वकालीन सर्वश्रेष्ठ हिंदी चलचित्र कुछ लोग इन्हें मानते हैं : # [[मदर इन्डिया]] # [[दो बीघा ज़मीन]] # [[मुगल-ए-आज़म]] # [[आवारा]] # [[गाइड]] # [[प्यासा]] # [[शोले]] # [[जाने भी दो यारों]] # [[बन्दिनी]] # [[जागते रहो]] [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार 767 34419 2006-11-12T01:12:27Z Walker563 822 एस्पेरान्तो की प्रगति चाहने वाले हम लोग यह इश्तिहार सब सरकारों अन्तर्राष्ट्रीय संन्स्थाओं, और सज्जनों के नाम दे रहे हैं; यहाँ दिये गए उद्देश्यों की ओर दृढ़ निश्चय से काम करने की घोषणा कर रहे हैं; और सब संन्स्थाओं और लोगों को हमारे प्रयास में जुटने का निमन्त्रण दे रहे हैं। '''एस्पेरान्तो''' जिसका आगाज़ १८८७ में अन्तर्राष्ट्रीय संप्रेषण के लिये एक सहायक भाषा के रूप में हुआ था, और जो जल्दी ही अपने आप में एक जीती जागती ज़बान बन गई -- पिछले एक शताब्दी से लोगों को भाषा और संस्कृति की दीवारों को पार कराने का काम कर रही है। जिन उद्देश्यों से एस्पेरान्तो बोलने वाले प्रेरित होते आए हैं, वो उद्देश्य आज भी उतने ही महत्वपूर्ण और सार्थक हैं। ना दुनिया भर में कुछ ही राष्ट्रीय भाषाओं के इस्तेमाल होने से, ना संप्रेषण तकनीकों में प्रगति से, ना ही भाषा सिखाने के नए तौर-तरीक़ों से, यह निम्नलिखित मूल यथार्त हो पायेंगे जिन्हें हम सच्ची और साधक भाषा प्रणाली के लिए अनिवार्य मानते हैं। '''लोकतंत्र''' ऐसी संचार-प्रणाली जो किसी एक को ख़ास फ़ायदा प्रदान करते हुए औरों से यह चाहे कि वे सालों भर का प्रयास करें और वो भी एक मामूली योग्यता प्राप्त करने के लिए, ऐसी प्रणाली बुनियादी तौर पर अलौकतांत्रिक है। यद्यपि एस्पेरान्तो, और ज़बानों की तरह ही, दोष-हीन नहीं है, पर विश्वव्यापक समान संप्रेषण के लिए, एस्पेरान्तो बाकी भाषाओं से कहीं बेहतर है। ''हम मानते हैं कि भाषा असमता संप्रेषण असमता को हर स्तर पर पैदा करती है, अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर भी। हमारा आन्दोलन लोकतांत्रिक संप्रेषण का आन्दोलन है।'' '''विश्वव्यापी विद्या''' हर जातीय भाषा किसी ना किसी संस्कृति और देश से मिली जुड़ी हुई है। मिसाल के तौर पे, अंग्रेज़ी सीखता छात्र दुनिया के अंग्रेज़ी बोलने वाले देशों के बारे में सीखता है -- ख़ास कर, अमेरिका और इंग्लैंड के बारे में। एस्पेरान्तो सीखने वाला छात्र एक ऐसी दुनिया के बारे में सीखता है जिसमे सीमाएँ नहीं हैं, जहाँ हर देश घर है। ''हमारा मत है कि हर भाषा में दी गयी विद्या किसी ना किसी दृष्टिकोण से जुड़ी हुई है। हमारा आन्दोलन विश्वव्यापी विद्या का आन्दोलन है।'' '''प्रभावशील विद्या''' विदेशी भाषा सीखने वालों में कुछ प्रतिशत ही विदेशी भाषा में धाराप्रवाह हासिल कर पाते हैं। एस्पेरान्तो में धाराप्रवाह घर बैठ कर पढ़ाई से भी मुमकिन है। कई शोध-पत्रों में साबित किया गया है कि एस्पेरान्तो सीखने से अन्य भाषाओं का सीखना आसान हो जाता है। यह भी अनुशंसित किया गया है कि भाषा-चेतना के पाठ्यक्रमों की बुनियाद में ही एस्पेरान्तो सम्मिलित होना चाहिए। ''हमारा मत है कि जिन विद्यार्थियों को दूसरी भाषा सीखने से फ़ायदा हो सकता है, उन विद्यार्थियों केलिए विदेशी भाषाएँ सीखने की कठिनाइयाँ हमेशा एक दीवार बन कर खड़ी रहेंगी। हमारा आन्दोलन प्रभावशील भाषाग्रहण का आन्दोलन है।'' '''बहुभाष्यता''' एस्पेरान्तो समुदाय उन चुने-गिने विश्वव्यापी समुदायों में से है जिनका हर सदस्य दुभाषी या बहुभाषी है। इस समुदाय के हर सदस्य ने कम से कम एक विदेशी भाषा को बोलचाल-स्तर तक सीखने का प्रयास किया है। कई बार इस कारण अनेक भाषाओं का ग्यान और अनेक भाषाओं के प्रति प्रेम पैदा हुआ है -- निजि मानसिक-क्षितिजों में बढ़ौत्री हुई है। ''हम मानते हैं कि हर इनसान को, चाहे वो छोटी ज़बान बोलने वाला हो, या बड़ी, एक दूसरी ज़बान उच्च-स्तर तक सीखने का मौका मिलना चाहिए। हमारा आन्दोलन वह मौका हर एक को देता है।'' '''भाषा-अधिकार''' भाषाओं की ताकतों का असमान वितरण, दुनिया में ज़्यादातर लोगों में भाषा असुरक्षा पैदा करती है, या फिर यह असमानता खुले आम भाषा अत्याचार का रूप लेती है। एस्पेरान्तो समुदाय का हर सदस्य, चाहे वो ताकतवर ज़बान का बोलने वाला हो, या बलहीन, एक समान स्तर पर हर दूसरे सदस्य से मिलता है, समझौता करने के लिए तय्यार। भाषा अधिकारों और ज़िम्मेवारियों का यह समतुलन, अन्य भाषा असमानताओं और संघर्षणों की कसौटी है। ''भाषा जो भी हो, बरताव एक ही होगा -- हम मानते हैं कि कई अन्तर्राष्ट्रीय समझौतों में व्यक्त किया गया यह सिद्धांत, भाषाओं की ताकत में असमानताओं के कारण नसार्थक बन रहा है। हमारा आन्दोलन भाषा-अधिकारों का आन्दोलन है।'' '''भाषा विभिन्नता''' सरकारें दुनिया की विशाल भाषा विभिन्नता को संप्रेषण और तरक्की के रास्ते में एक दीवार मानती हैं। मगर एस्पेरान्तो समुदाय भाषा विभिन्नता को एक अत्यावष्यक और निरन्तर धन के रूप में देखती है। इस कारण, हर भाषा, हर प्रकार के जीव-जन्तु की तरह, सहायता और सुरक्षा के लायक है। ''हमारा मत है कि संप्रेषण और विकास की नीतियाँ जो सब ज़बानों के सम्मान और सहायता पर आधारित नहीं है, वह नीतियाँ दुनिया के अधिकतर भाषाओं के लिए सज़ा-ए-मौत साबित होंगी। हमारा आन्दोलन भाषा विभिन्नता का आन्दोलन है।'' '''मानव बन्धनमुक्ति''' हम मानते हैं कि केवल जातीय भाषाओं पर आधारित रहना अभिव्यक्ति, संप्रेषण, और संघठन की स्वतंत्रता में अवश्य ही बाधाएँ पैदा करती है। हमारा आन्दोलन मानव बन्धनमुक्ति का आन्दोलन है। प्राग, जुलाई १९९६ == विकिपीडिया में == * [[एस्पेरान्तो | एस्पेरान्तो: अकसर पूछे जाने वाले कुछ सवाल]] == बाहरी कड़ियाँ == * [http://uea.org विश्व एस्पेरान्तो संस्था | Universala Esperanto-Asocio] * [http://esperanto.net/ बहुभाष्यपोर्टल | multlingva informcentro] * [http://www.geocities.com/bharato/ भारतीय एस्पेरान्तो संघ | Federacio Esperanto de Barato] [[af:Esperanto]] [[ca:Esperanto]] [[cs:Esperanto]] [[da:Esperanto]] [[de:Esperanto]] [[el:Εσπεράντο]] [[en:Esperanto]] [[eo:Esperanto]] [[es:Esperanto]] [[et:Esperanto]] [[fi:Esperanto]] [[fr:Espéranto]] [[ga:Esperanto]] [[hr:Esperanto]] [[hu:Eszperantó]] [[ia:Esperanto]] [[it:Esperanto]] [[ja:エスペラント]] [[ko:Esperanto]] [[la:Esperanto]] [[lt:Esperanto]] [[nl:Esperanto]] [[no:Esperanto]] [[oc:Esperanto]] [[pl:Esperanto]] [[pt:Esperanto]] [[ro:Esperanto]] [[ru:Эсперанто]] [[sk:Esperanto]] [[sl:Esperanto]] [[sq:Esperanto]] [[sr:Esperanto]] [[sv:Esperanto]] [[tr:Esperanto]] [[zh:世界语]] भारत के प्रधान मंत्री 770 36204 2006-11-25T04:32:50Z धवलगिरि 820 == भारत के प्रधानमंत्रियों की सुची == {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" |- align="center" ! bgcolor="#d3d3d3" | कुंजी: | bgcolor="#e4e8ff" | ''INC'' <br /> [[भारतीय नैशनल कांग्रेस]] | bgcolor="#ADDFAD" | ''JP'' <br /> [[जनता पार्टी]] | bgcolor="#ffcccc" | ''JD'' <br /> [[जनता दल]] | bgcolor="#ffeecc" | ''BJP'' <br /> [[भारतीय जनता पार्टी]] |} {| border="0" cellpadding="4" cellspacing="2" |- bgcolor="#d3d3d3" ! सं. ! नाम ! कार्यकाल आरंभ ! कार्यकाल समाप्त ! राजनैतिक दल ! जन्म स्थान ! शिक्षा ! चुनाव क्षेत्र |- bgcolor="#e4e8ff" | 01 | [[जवाहर लाल नेहरू]] | [[15 अगस्त]], [[1947]] | [[27 मई]], [[1964]] | [[भारतीय नैशनल कांग्रेस]] | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[हैरो स्कूल]];<br> [[ट्रीनीटी कॉलेज, कैम्ब्रीज]] | [[इलाहाबाद]],[[उत्तर प्रदेश]];<br>फूलपूर ([[इलाहाबाद]]),[[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 02 | [[गुलजारीलाल नंदा]] | [[27 मई]], [[1964]] | [[9 जून]], [[1964]] | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[सियालकोट]], [[पंजाब (भारत)|पंजाब]] | [[इलाहाबाद विश्वविघालय]], [[इलाहाबाद]] | [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 03 | [[लालबहादुर शास्त्री]] | [[9 जून]], [[1964]] | [[11 जनवरी]], [[1966]] | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[मुगलसराय]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[काशी विघापीठ]], [[वाराणसी]] | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 04 | [[गुलजारीलाल नंदा]] | [[11 जनवरी]], [[1966]] | [[24 जनवरी]], [[1966]] | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[सियालकोट]], [[पंजाब (भारत)|पंजाब]] | [[इलाहाबाद विश्वविघालय]], [[इलाहाबाद]] | [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 05 | [[इन्दिरा गान्धी]] | [[24 जनवरी]], [[1966]] | [[24 मार्च]], [[1977]] | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[शांतीनिकेतन]], [[पश्चिम बंगाल]];<br>[[ऑक्सफोर्ड विश्वविघालय]], [[इंग्लैंड]] | [[राय बरेली]], [[उत्तर प्रदेश]];<br>[[मेडक]], [[आंध्र प्रदेश]] |- bgcolor="#ADDFAD" | 06 | [[मोरारजी देसाई]] | [[24 मार्च]], [[1977]] | [[28 जुलाई]], [[1979]] | जनता पार्टी | [[भदेली]], [[गुजरात]] | (अज्ञात) | [[सुरत]], [[गुजरात]] |- bgcolor="#ADDFAD" | 07 | [[चौधरी चरण सिंह]] | [[28 जुलाई]], [[1979]] | [[14 जनवरी]], [[1980]] | जनता पार्टी | [[मेरठ]], [[उत्तर प्रदेश]] | (अज्ञात) | [[बागपत]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 08 | [[इन्दिरा गान्धी]] | [[14 जनवरी]], [[1980]] | [[31 अक्तूबर]], [[1984]] | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[शांतीनिकेतन]], [[कोलकाता]];<br>[[ऑक्सफोर्ड विश्वविघालय]], [[इंग्लैंड]] | [[राय बरेली]], [[उत्तर प्रदेश]];<br>[[मेडक]], [[आंध्र प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 09 | [[राजीव गान्धी]] | [[31 अक्तूबर]], [[1984]] | [[2 दिसंबर]], [[1989]] | कांग्रेस आई*** | [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] | [[इलाहाबाद]];<br>[[कैम्ब्रिज़ विश्वविघालय]], [[इंग्लैंड]] | [[अमेठी]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#ffcccc" | 10 | [[विश्वनाथ प्रताप सिंह]] | [[2 दिसंबर]], [[1989]] | [[10 नवंबर]], [[1990]] | जनता दल | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[इलाहाबाद विश्वविघालय]];<br>[[पुणे विश्वविघालय]] | [[फतेहपूर]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#ffcccc" | 11 | [[चंद्रशेखर]] | [[10 नवंबर]], [[1990]] | [[21 जून]], [[1991]] | जनता दल | [[इब्राहिमपट्टी]], [[उत्तर प्रदेश]] | [[इलाहाबाद विश्वविघालय]], [[इलाहाबाद]] | [[बलिया]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 12 | [[नरसिंह राव]] | [[21 जून]], [[1991]] | [[16 मई]], [[1996]] | कांग्रेस आई | [[करीमनगर]], [[आंध्र प्रदेश]] | [[ओसमानिया विश्वविघालय]], [[हैद्राबाद (भारत)|हैद्राबाद]];<br>[[मुंबई विश्वविघालय]];<br>[[नागपूर विश्वविघालय]] | [[नंडयाल]], [[आंध्र प्रदेश]] |- bgcolor="#ffeecc" | 13 | [[अटल बिहारी वाजपेयी]] | [[16 मई]], [[1996]] | [[1 जून]], [[1996]] | भारतीय जनता पार्टी | [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | [[लक्ष्मीबाई कॉलेज]], [[ग्वालियर]];<br>[[डीएवी कॉलेज]], [[कानपुर]] | [[लखनऊ]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#ffcccc" | 14 | [[हड्डनहल्ली डड्डगौड़ा देवगौड़ा|एच डी देवगौड़ा]] | [[1 जून]], [[1996]] | [[21 अप्रेल]], [[1997]] | जनता दल | [[हरदानाहल्ली]], [[कर्नाटक]] | [[हसन]], [[कर्नाटक]] | [[कनकपुरा]]; [[हसन]], [[कर्नाटक]] |- bgcolor="#ffcccc" | 15 | [[इंद्रकुमार गुज़राल]] | [[21 अप्रेल]], [[1997]] | [[19 मार्च]], [[1998]] | जनता दल | [[झेलम]] (अब [[पाकिस्तान]] में) | डीएवी कॉलेज, हैली कामर्स कॉलेज, [[लाहौर]] | [[जलंधर]], [[पंजाब (भारत)|पंजाब]] |- bgcolor="#ffeecc" | 16 | [[अटल बिहारी वाजपेयी]] | [[19 मार्च]], [[1998]] | [[22 मई]], [[2004]] | भारतीय जनता पार्टी | [[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]] | [[लक्ष्मीबाई कॉलेज]], [[ग्वालियर]];<br>[[डीएवी कॉलेज]], [[कानपुर]] | [[लखनऊ]], [[उत्तर प्रदेश]] |- bgcolor="#e4e8ff" | 17 | [[मनमोहन सिंह]] | [[22 मई]], [[2004]] | ''वर्तमान'' | भारतीय नैशनल कांग्रेस | [[गह]] (अब [[पाकिस्तान]] में) | [[पंजाव विश्वविघालय]], [[चंडिगढ]];<br>[[कैम्ब्रिज़ विश्वविघालय]];<br>[[ऑक्सफोर्ड विश्वविघालय]] | [[असम]] [[राज्यसभा]] से |} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" |- align="center" ! bgcolor="#d3d3d3" | कुंजी: | bgcolor="#e4e8ff" | ''INC'' <br /> [[भारतीय नैशनल कांग्रेस]] | bgcolor="#ADDFAD" | ''JP'' <br /> [[जनता पार्टी]] | bgcolor="#ffcccc" | ''JD'' <br /> [[जनता दल]] | bgcolor="#ffeecc" | ''BJP'' <br /> [[भारतीय जनता पार्टी]] |} ''* कार्यकारी'' <br /> ''** कार्यकाल जारी''<br /> ''*** भारतीय नैशनल कांग्रेस बन गयी कांग्रेस आई ( आई, इंदिरा के लिए)'' [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Liste der Premierminister Indiens]] [[en:Prime Minister of भारत]] [[eo:Ĉefministroj de Barato]] [[fr:Premiers ministres de l'Inde]] [[zh-cn:印度总理]] एशिया 771 35594 2006-11-20T20:03:32Z 24.7.31.202 Redirecting to [[जंबुद्वीप]] #REDIRECT [[जंबुद्वीप]] गांधी 773 9961 2004-10-25T00:14:53Z Shree 4 #REDIRECT [[महात्मा गांधी]] MediaWiki:Disclaimers 774 sysop 9962 2004-10-23T07:34:37Z Hemanshu 22 Disclaimers MediaWiki:Extlink tip 784 sysop 9972 2004-10-23T07:40:08Z Hemanshu 22 अनुवाद बाहरी कडी (आगे http:// डालना न भूलें) MediaWiki:Wlsaved 800 sysop 9988 2004-10-24T16:34:05Z Shree 4 अनुवाद यह आपकी ध्यान सूची का सुरक्षित रूप है । - This is a saved version of your watchlist. MediaWiki:1movedto2 801 sysop 9989 2004-02-22T07:27:18Z Hemanshu 22 translated $1 का नाम बदलकर $2 कर दिया गया है Broken/Ernst GRUBER 805 9992 2004-02-19T21:16:45Z Hemanshu 22 moved to "सदस्य:Ernst_GRUBER" #REDIRECT [[सदस्य:Ernst_GRUBER]] कला 806 45536 2007-01-23T22:45:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bar:Kunst]] '''कला''' *[[चित्रकला]] *[[शिल्पकला]] *[[नाट्यकला]] {{substub}} [[an:Arte]] [[ar:فن]] [[ast:Arte]] [[bar:Kunst]] [[bat-smg:Mens]] [[be:Мастацтва]] [[bg:Изкуство]] [[br:Arz]] [[bs:Umjetnost]] [[ca:Art]] [[co:Arte]] [[cs:Umění]] [[da:Kunst]] [[de:Kunst]] [[el:Τέχνη]] [[en:Art]] [[eo:Arto]] [[es:Arte]] [[et:Kunst]] [[fa:هنر]] [[fi:Taide]] [[fr:Art]] [[fur:Art]] [[fy:Keunst]] [[ga:Ealaín]] [[gl:Arte]] [[he:אמנות]] [[hr:Umjetnost]] [[hu:Művészet]] [[hy:Արվեստ]] [[ia:Arte]] [[id:Seni]] [[io:Arto]] [[is:List]] [[it:Arte]] [[ja:芸術]] [[jbo:larcu]] [[ka:ხელოვნება]] [[ko:예술]] [[ku:Huner]] [[kw:Art]] [[la:Ars]] [[lad:Arte]] [[lb:Konscht]] [[li:Kuns]] [[lt:Menas]] [[mk:Уметност]] [[ms:Seni]] [[mzn:هه نر]] [[nah:Tōltēcāyōtl]] [[nap:Arte]] [[nds:Kunst]] [[nl:Kunst]] [[nn:Kunst]] [[no:Kunst]] [[os:Аивад]] [[pl:Sztuka]] [[pt:Arte]] [[qu:Kapchiy]] [[ro:Artă]] [[ru:Искусство]] [[scn:Arti]] [[sh:Umetnost]] [[simple:Art]] [[sk:Umenie]] [[sl:Umetnost]] [[sq:Arti]] [[sr:Уметност]] [[sv:Konst]] [[th:ศิลปะ]] [[tr:Sanat]] [[ug:سەنئەت]] [[uk:Мистецтво]] [[vec:Arte]] [[vi:Nghệ thuật]] [[yi:קונסט]] [[zh:艺术]] [[zh-yue:藝術]] काव्य 811 38877 2006-12-18T18:16:44Z Wolf 886 काव्य, कविता या पद्य [[साहित्य]] की वह विधा है जिसमें किसी [[कहानी]] या [[मनोभाव]] को कलात्मक रूप से किसी [[भाषा]] के द्वारा अभिव्यक्त किया जाता है। भारत में कविता का इतिहास और कविता का दर्शन बहुत पुराना है। इसका प्रारंभ [[भरतमुनि]] से समझा जा सकता है। कविता या काव्य क्या है इस विषय में भारतीय साहित्य में आलोचकों की बड़ी समृद्ध परंपरा है— : साहित्य दर्पण में [[आचार्य विश्वनाथ]] का कहना है, 'वाक्यम् रसात्मकं काव्यम्' यानि [[रस]] की अनुभूति करा देने वाली वाणी काव्य है : [[पंडितराज जगन्नाथ]] कहते हैं, 'रमणीयार्थ-प्रतिपादकः शब्दः काव्यम्' यानि सुंदर अर्थ को प्रकट करने वाली रचना ही काव्य है। : [[पंडित अंबिकादत्त व्यास]] का मत है, 'लोकोत्तरानन्ददाता प्रबंधः काव्यानाम् यातु' यानि लोकोत्तर आनंद देने वाली रचना ही काव्य है। इस प्रकार काव्य की अनेक परिभाषाएं दी गई हैं। ये परिभाषाएं आधुनिक हिंदी काव्य के लिए भी सही सिद्ध होती हैं। काव्य सिद्ध चित्त को अलौकिक आनंदानुभूति कराता है तो हृदय के तार झंकृत हो उठते हैं। काव्य में सत्यं शिवं सुंदरम् की भावना भी निहित होती है। जिस काव्य में यह सब कुछ पाया जाता है वह उत्तम काव्य माना जाता है। ==काव्य के भेद== काव्य के भेद दो प्रकार से किए गए हैं– * स्वरूप के अनुसार काव्य के भेद और * शैली के अनुसार काव्य के भेद '''स्वरूप के अनुसार काव्य के दो भेद होते है। ''' :'''1-श्रव्य काव्य''': जिस काव्य का रसास्वादन दूसरे से सुनकर या स्वयं पढ़ कर किया जाता है उसे श्रव्य काव्य कहते हैं। जैसे रामायण और महाभारत। :'''2- दृश्य काव्य''': जिस काव्य की आनंदानुभूति अभिनय को देखकर एवं पात्रों से कथोपकथन को सुन कर होती है उसे दृश्य काव्य कहते हैं। जैसे [[नाटक]] में या चलचित्र में। ::'''श्रव्य काव्य के भी दो भेद होते हैं''' ::'''1- प्रबंध काव्य''' इसमें कोई प्रमुख कथा काव्य के आदि से अंत तक क्रमबद्ध रूप में चलती है। कथा का क्रम बीच में कहीं नहीं टूटता और गौण कथाएँ बीच-बीच में सहायक बन कर आती हैं। जैसे रामचरित मानस। ::'''2- मुक्तक''' इसमें केवल एक ही पद या छंद स्वतंत्र रूप से किसी भाव या रस अथवा कथा को प्रकट करने में समर्थ होता है। गीत कवित्त दोहा आदि मुक्तक होते हैं। :::'''प्रबंध काव्य के दो भेद होते हैं''' :::'''1- महाकाव्य''' इसमें किसी ऐतिहासिक या पौराणिक महापुरुष की संपूर्ण जीवन कथा का आद्योपांत वर्णन होता है। महाकाव्य में ये बातें होना आवश्यक हैं- :::: * महाकाव्य का नायक कोई पौराणिक या ऐतिहासिक हो और उसका धीरोदात्त होना आवश्यक है। :::: * जीवन की संपूर्ण कथा का सविस्तार वर्णन होना चाहिए। :::: * श्रृंगार, वीर और शांत रस में से किसी एक की प्रधानता होनी चाहिए। यथास्थान अन्य रसों का भी प्रयोग होना चाहिए। :::: * उसमें सुबह शाम दिन रात नदी नाले वन पर्वत समुद्र आदि प्राकृतिक दृश्यों का स्वाभाविक चित्रण होना चाहिए। :::: * उसमें सुबह-शाम दिन-रात नदी-नाले वन-पर्वत समुद्र आदि प्राकृतिक दृश्यों का स्वाभाविक चित्रण होना चाहिए। आठ या आठ से अधिक सर्ग होने चाहिए, प्रत्येक सर्ग के अंत में छंद परिवर्तन होना चाहिए तथा सर्ग के अंत में अगले अंक की सूचना होनी चाहिए। :::'''2- खंड काव्य''' इसमें किसी की संपूर्ण जीवनकथा का वर्णन न होकर केवल जीवन के किसी एक ही भाग का वर्णन होता है। खंड काव्य में ये बातें होना आवश्यक हैं- :::: * कथावस्तु काल्पनिक हो। :::: * उसमें सात या सात से कम सर्ग हों। :::: * उसमें जीवन के जिस भाग का वर्णन किया गया हो वह अपने लक्ष्य में पूर्ण हो। :::: * प्राकृतिक दृश्य आदि का चित्रण देश काल के अनुसार और संक्षिप्त हो। '''शैली के अनुसार काव्य के तीन भेद होते हैं''' :'''1- पद्य काव्य''' - इसमें किसी कथा का वर्णन काव्य में किया जाता है, जैसे कामायनी। :'''2- गद्य काव्य''' - इसमें किसी कथा का वर्णन गद्य में किया जाता है, जैसे रवींद्रनाथ टैगोर की गीतांजलि। गद्य में काव्य रचना करने के लिए कवि को छंद शास्त्र के नियमों से स्वच्छंदता प्राप्त होती है। :'''3- चंपू काव्य''' - इसमें गद्य और पद्य दोनों का समावेश होता है। मैथिली शरण गुप्त की 'यशोधरा' चंपू काव्य है। ==काव्य का इतिहास== [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] लगभग ८०० साल पुराना है और इसका प्रारंभ तेरहवीं शताब्दी से समझा जाता है। हर भाषा की तरह हिंदी कविता भी पहले इतिवृत्तात्मक थी। यानि किसी कहानी को [[लय]] के साथ [[छंद]] में बांध कर [[अलंकारों]] से सजा कर प्रस्तुत किया जाता था। भारतीय साहित्य के सभी प्राचीन ग्रंथ कविता में ही लिखे गए हैं। इसका विशेष कारण यह था कि लय और छंद के कारण कविता को याद कर लेना आसान था। जिस समय छापेखाने का आविष्कार नहीं हुआ था और दस्तावेज़ों की अनेक प्रतियां बनाना आसान नहीं था उस समय महत्वपूर्ण बातों को याद रख लेने का यह सर्वोत्तम साधन था। यही कारण है कि उस समय साहित्य के साथ साथ [[राजनीति]], [[विज्ञान]] और [[आयुर्वेद]] को भी पद्य (कविता) में ही लिखा गया। भारत की प्राचीनतम कविताएं [[संस्कृत]] भाषा में [[ऋग्वेद]] में हैं जिनमें प्रकृति की प्रशस्ति में लिखे गए छंदों का सुंदर संकलन हैं। जीवन के अनेक अन्य विषयों को भी इन कविताओं में स्थान मिला है। ==यह भी देखें== :[[हिन्दी कवि]] :[[हिंदी साहित्य]] :[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] :[[अनुभूति]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश : हिन्दी कविताओं का खजाना] * [http://www.geocities.com/muktaksaagar हिन्दी / उर्दु और संस्कृत भाषाओं से चुने हुये काव्य मोती] * [http://www.geocities.com/hrbachchan/ महान हिन्दी कवि डा. हरिवंश राय बच्चन के बारे में जानकारी का एक विस्तृत स्रोत] * [http://directory.google.com/Top/World/Hindi/कला/साहित्य/काव्य/ Google Directory category in Hindi] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:काव्य]] [[af:Poësie]] [[ar:شعر]] [[bg:Поезия]] [[ca:Poesia]] [[cs:Poezie]] [[cy:Barddoniaeth]] [[da:Lyrik]] [[de:Poesie]] [[en:poetry]] [[eo:Poezio]] [[es:Poesía]] [[et:Poeesia]] [[fi:Runous]] [[fr:Poésie]] [[fy:Poëzy]] [[ga:Filíocht]] [[gd:Bardachd]] [[gl:Poesía]] [[he:שירה]] [[hi:काव्य]] [[id:Puisi]] [[io:Poezio]] [[it:Poesia]] [[ja:詩]] [[ko:시 (문학)]] [[lv:Dzeja]] [[mk:Поезија]] [[nl:Poëzie]] [[no:Poesi]] [[nrm:Pouésie]] [[pl:Poezja]] [[pt:Poesia]] [[ru:Поэзия]] [[sa:कविता]] [[sl:Pesništvo]] [[sq:Poezia]] [[sr:Поезија]] [[sv:Poesi]] [[th:กวีนิพนธ์]] [[tl:Poesiya]] [[tr:Şiir]] [[wa:Arimea]] [[zh:诗歌]] ऑस्ट्रेलिया 814 44870 2007-01-22T08:23:02Z JAnDbot 752 robot Adding: als, ar, arc, ast, bar, bn, bo, bs, ceb, dv, eu, fa, hr, hsb, hy, io, jbo, km, ku, li, mi, mk, mr, mt, na, nn, nrm, oc, os, pam, ps, qu, rm, sco, se, ta, tet, tl, ty, uz, vi, wuu, yi, zh-min-nan, zh-yue, zu Modifying: lv, sk, uk {{translate}} '''ऑस्ट्रेलिया''' [[भूमध्य रेखा]] के दक्षिण में स्थित विश्व का छटा सबसे बडा देश है । ओस्ट्रेलिया के पडोसी देश है दक्षिण पूर्व में [[न्यू ज़ीलैंड]] और उत्तर में [[इंडोनेशिया]], [[पपुवा न्यु गुइनेअ]] और [[ईस्ट टिमोर]] । [[अंग्रेज़ी]] में ऑस्ट्रेलिया को 'डाउन अन्डर' कहा जाता है । यहाँ का मौसम उत्तर के मौसम का उल्टा होता है, जब उत्तर में सर्दी हो तब दक्षिण में गर्मी होती है । {| style="margin: 0 0 1em 1em;" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+ <font size="+1">Commonwealth of Australia</font><small><br>''कॉमनव़ेल्थ़ अव ऑस्ट्रेइलिअ'' |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[image:Australia flag large.png|125px|Flag of Australia]] | align="center" width="140px" | [[Image:Australia_coa.png|Coat of arms]] |- | align="center" width="140px" | ([[ओस्ट्रेलिया का झंडा|विस्तार में]]) | align="center" width="140px" | ([[Coat of Arms of Australia|विस्तार में]]) |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray; font-size:smaller"| |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationAustralia.png]] |- | [[Official language]] | [[अंग्रेज़ी भाषा|अंग्रेज़ी]] |- | [[राजधानी]] | [[केनबेरा]] |- | सबसे बडा [[शहर]] | [[सिडनि]] |- | [[ओस्ट्रेलिया की रानी|Monarch]] | [[युनायटेड किंगडम की एलिज़ाबेथ द्वितिय|एलिज़ाबेथ द्वितिय]] |- | [[ओस्ट्रेलिया के गवर्नर जेनरल|गवर्नर जेनरल]] | [[मायकल जेफरी]] |- | [[ओस्ट्रेलिया के प्रधान मंत्री|प्रधान मंत्री]] | [[जोन हौवड]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br />&nbsp;- पूरा <br />&nbsp;- % पानी | [[List of countries by area|विश्व में छट्टे स्थान पर]] <br /> [[1 E12 m&sup2;|७,६८६,८५० km&sup2;]] <br /> 1% |- | [[जनसंख्या]] &nbsp;- पूरी ([[२००४]]) <br />&nbsp;- [[Density]] | ५३वे स्थान पर २०,१८०,८७८ <br /> ३/km&sup2; |- |[[Gross Domestic Product|GDP]] &nbsp;- Total ([[As of 2002|2002]]) <br />&nbsp;- GDP/head | [[List_of_economies_by_GDP|१३वे स्थान पर]] $५२,५५० करोड <br />$२६,६३० |- | [[स्वतंत्रता]]<br />- [[Commonwealth of Australia Constitution Act|Constitution Act]]<br />- [[Statute of Westminster 1931|Statute of Westminster]]<br />- [[Australia Act]] | [[युनायटेड किंगडम]] से :<br />[[जनवरी १]], [[१९०१]]<br />[[दिसम्बर ११]] [[१९३१]]<br />[[मार्च ३]] [[१९८६]] |- | [[मुद्रा]] | [[ओस्ट्रेलियाई डोलर]] |- | [[Time zone]] | [[UTC]] +८ से +११ |- | [[राष्ट्रगीत] | [[अडवांस ओस्ट्रेलिया फैर]] |- | [[सर्वोच्च स्तरिय डोमैन|इंटरनेट टि एल डी]] | .au |- | [[List of country calling codes|Calling Code]] | ६१ |} ऑस्ट्रेलिया महाद्वीप होने के साथ साथ एक देश भी है । इसकी राजधानी '[[कॅनबेरा]]' है । यहाँ के अन्य बड़े शहर हैं [[सिडनी]], [[मेलबोर्न]] । आस्ट्रेलिया में छः राज्य हैं: [[न्यू साउथ वेल्स]], [[क्वीन्सलैण्ड]], [[साउथ आस्ट्रेलिया]], [[टेसमेनिया]], [[विक्टोरिया ]] और [[वेर्स्टन आस्ट्रेलिया]] । इसके अतिरिक्त [[आस्ट्रेलिया]] सात बाहरी इलाकों की देख रेख करता है जिनमें आस्ट्रेलियाई [[अंधमहासगर]] के क्षेत्र, [[प्रशांत महासागर]], [[हिंद महासागर]] तथा [[दक्षिणी महासागर]] में बसे छोटे-छोटे [[द्वीप]] भी सम्मिलित हैं। आस्ट्रेलिया एक स्वतंत्र पश्चिमी [[प्रजातंत्र]] है जिसकी जनसंख्या २ [[करोड़]] है । आस्ट्रेलियाई सरकार [[स्वतंत्र प्रजातंत्र]] की परम्परा पर आधारित है जो अपने नागरिकों को [[वार्तालाप करने की आज़ादी]] एवं [[समूह बनाने की स्वतंत्रता]] प्रदान करती है। आस्ट्रेलियाई सरकार देश में [[धार्मिक सहनशीलता]] के प्रचलन के लिए वचनबद्ध है। [[कनाडा]], [[न्यूज़ीलैंड]] और अन्य कई पूर्व ब्रिटिश [[उपनिवेश|उपनिवेशों]] की तरह आस्ट्रेलिया भी एक [[संविधानिक राजतंत्र]] है जिसकी अध्यक्षता [[ब्रिटेन]] की महारानी [[ऐलिज़ाबेथ द्वितीय]] अपने प्रतिनिधि [[गर्वनर-जनरल]] के माध्यम से करती हैं । == इतिहास == ''मुख्य लेख:'' [[ओस्ट्रेलिया का इतिहास]] The exact date of the first human habitation of Australia is still a subject of considerable research. There is strong scientific evidence for a presence around 50,000 years ago, a period of massive ecological upheaval in Australia which is believed to be consistent with human colonisation. However, there is some speculation about considerably earlier arrivals, even as far as 100,000 or more years ago. These first Australians were the remote ancestors of the current [[Australian Aborigine]]s, and arrived via land bridges and navigation of significant sea crossings from present-day [[Southeast Asia]]. The land was not discovered by [[Europe]]ans until the [[17th century]], when it was sighted and visited by several expeditions: The [[Netherlands|Dutch]] explorer [[Willem Jansz]] ([[1606]]), the [[Portugal|Portuguese]] explorer [[Luis Vaez de Torres]] in [[Spain|Spanish]] service ([[1607]]), and the [[Netherlands|Dutch]] explorers [[Jan Carstensz]] ([[1623]]), [[Dirk Hartog]] and [[Abel Tasman]] ([[1642]]). The Dutch called the continent '''[[New Holland]]'''. The island of [[Tasmania]] Tasman named [[Anthony van Diemen| Anthoonij van Diemenslandt]]. The first English explorers were [[Willem Dampier]] on the west coast of the continent in [[1688]], and [[James Cook]], who in [[1770]] claimed the eastern two-thirds of the continent for [[Kingdom of Great Britain|Britain]], despite orders from King [[George III]] to first conclude a treaty with the indigenous population. His report to London that Australia was uninhabited provided impetus for the establishment of a penal colony there following the loss of the American colonies. The British [[Crown Colony]] of [[New South Wales]] began by the establishment of a settlement (later to become [[Sydney]]) in Port Jackson by Captain [[Arthur Phillip]] on [[January 26]], [[1788]]. The date of arrival of the First Fleet was later to become the date of Australia's national day, [[Australia Day]]. [[Van Diemen's Land]] (i.e. the present day [[Tasmania]]) was settled in [[1803]], and became a separate colony in 1825. The rest of the continent, what is now [[Western Australia]], was formally claimed by the [[United Kingdom]] in [[1829]]. Following the spread of British settlement, separate Colonies were created from parts of New South Wales: [[South Australia]] in [[1836]], [[Victoria (Australia)|Victoria]] in [[1851]] and [[Queensland]] in [[1859]]. The [[Northern Territory]] was founded, as part of the Colony of South Australia, in [[1863]]. During the period of [[1855]]-[[1890]], the six [[Crown Colony|Crown Colonies]] each successively became [[self-governing colony|self-governing colonies]], which managed most of their own affairs. British law was adopted in each colony at the time of the granting of responsible government, and was subsequently modified by the individual legislatures. The [[British government]] retained control of some matters, especially [[foreign affairs]], [[defence]], international [[shipping]]. Despite its heavily rural based economy Australia remained significantly urbanised, centred particularly around the cities of [[Melbourne]] and [[Sydney]]. In the 1880s 'Marvellous Melbourne' was the second largest city in the [[British Empire]]. Australia also gained a reputation as a 'working man's paradise' and as a laboratory for social reform, with the world's first [[secret ballot]] and first national [[Australian Labor Party|Labor Party]] government. On [[1 January]] [[1901]], [[federation]] of the Colonies was completed after a 10 year gestation period, and the [[Commonwealth of Australia]] was born, as a [[dominion]] of the [[British Empire]]. The [[Australian Capital Territory]] was separated from New South Wales in [[1911]], to provide a neutral place for the proposed new federal capital of [[Canberra]] (the initial capital having been [[Melbourne]]). Although Australia had become independent, the [[British government]] retained some powers over Australia until the [[Statute of Westminster 1931|Statute of Westminster]] in 1931, and the authority of the [[United Kingdom|British]] Parliament was not completely severed until [[1986]]. Indigenous Australians were generally denied both citizenship and the vote until the Constitution was altered by referendum in 1967. Australia is a [[constitutional monarchy]], with [[Elizabeth II of the United Kingdom|Elizabeth II]] reigning as 'Queen of Australia'. In [[1999]], a referendum was held on the question of [[Australian Constitutional History|constitutional change]] to a [[republic]], with an appointed [[President of Australia|President]] replacing the Queen as [[head of state]], but this was rejected. Various surveys held before and since the referendum suggest that the majority of Australians favour some form of republic, and hence many people ascribe the negative result of the referendum to dissatisfaction with the particular republican model that was proposed. A further discussion of this issue can be found in the topic [[Australian republicanism]]. ==सरकार== The ''Commonwealth of Australia'' is a [[constitutional monarchy]]: the [[Elizabeth II of the United Kingdom|Queen]] of Australia is considered to be the [[head of state]], although that term is found nowhere in the Constitution or the law. The Queen is represented by the [[Governor-General of Australia|Governor-General]]. Under the [[Australian Constitution]] the role of the [[monarch]] is almost entirely ceremonial. Although the constitution gives significant [[executive branch|executive power]] to the Governor-General, these powers are almost never used directly, and are usually delegated to the [[cabinet (government)|Cabinet]], whose members are chosen by the governing party or by the [[Australian Prime Ministers|Prime Minister]] alone, from amongst the current members of the parliament. Government is undertaken by three inter-connected arms of government: *Legislature - [[Parliament of Australia|Commonwealth Parliament]] *Executive - the Executive Council (Governor-General, Prime Minister and senior Cabinet Ministers) and Ministers and their Departments *Judiciary - [[High Court of Australia]] and subsidiary Federal courts. The '''Separation of Powers''' is the principle whereby the three arms of government undertake their activities separate from the others: *the Legislature makes the laws, and supervises the activities of the other two arms with a view to changing the laws when appropriate; *the Executive enacts the laws; *the Judiciary interprets the laws, using as a basis the laws as enacted and explanatory statements made in the Legislature during the enactment; *the other arms cannot influence the Judiciary. The legal basis for the nation changed with the passage of the [[Australia Act]] [[1986]], and associated legislation in the parliament of the [[United Kingdom]]. Until the passage of this Act, Australian cases could be referred to the highest courts of the UK and even to the [[Privy Council]] for final appeal. With this act of parliament, Australian law was made unequivocally the law in the nation, and the [[High Court of Australia]] was confirmed as the single highest court of appeal. The theoretical possibility of the British Parliament enacting laws to override the Australian Constitution was also removed.[http://scaleplus.law.gov.au/html/pasteact/1/973/pdf/AustraliaAct86.pdf (Act:pdf)] ==राजनीति== ''मुख्य लेख:'' [[Politics of Australia]] Australia has a bicameral federal Parliament, comprising a [[Australian Senate|Senate]] (or upper house) with 76 Senators, and a [[Australian House of Representatives|House of Representatives]] (or lower house) with 150 Members. Members of the lower house are elected on a population basis from single-member constituencies, known technically as 'divisions' but more commonly, as 'electorates' or 'seats'. The more populous the state, the more members it will have in the House of Representatives. There is a minimum of 5 members for each state. In the Senate, each state regardless of population is represented by twelve Senators, and each mainland territory by two. Elections for both chambers are held every three years, usually with only one half of the Senate being eligible for re-election, as the Senators have overlapping terms of six years each. The government is formed in the lower house, and the leader of the majority party in the House of Representatives is the Prime Minister. On only one short-lived occasion has a Senator become Prime Minister. An exception to the [[constitutional convention]]s occurred on [[11 November]], [[1975]], when Governor-General Sir [[John Kerr]] [[Australian constitutional crisis of 1975|dismissed]] the Prime Minister, [[Gough Whitlam]]. This remains the single most controversial event in Australian political history. == States and Territories==ठ ''Main article:'' [[Australian States and Territories]] [[Image:Austmap.png|thumb|200px|Map of Australia with main cities]] Australia is divided into six states and several territories. The states are [[New South Wales]], [[Queensland]], [[South Australia]], [[Tasmania]], [[Victoria (Australia)|Victoria]] and [[Western Australia]]. The two major territories are the [[Northern Territory]] (NT) and the [[Australian Capital Territory]] (ACT). The ACT also incorporates a separate area within New South Wales known as [[Jervis Bay Territory]] which serves as a naval base and sea port for the national capital. Australia also has several inhabitated external territories ([[Norfolk Island]], [[Christmas Island]], [[Cocos Islands|Cocos (Keeling) Islands]]) and several largely uninhabited external territories: [[Coral Sea Islands Territory]], [[Heard Island and McDonald Islands]] and the [[Australian Antarctic Territory]]. The [[Australian Capital Territory]] was created at the chosen site of the capital city [[Canberra]]. Canberra was founded as a compromise between the two largest cities, [[Melbourne]] and [[Sydney]]. The name 'Canberra' is derived from the indigenous [[Australian Aboriginal languages|Ngunnawal]] language, which is loosely translated into English as "meeting place". == भूगोल == ''मुख्य लेख:'' [[Geography of Australia]] [[Image:Australia_satellite_plane.jpg|thumb|200px|A satellite composite image of Australia]] By far the largest part of Australia is [[desert]] or [[semi-arid]] &#8212; 40% of the land mass is covered by [[sand dune]]s. Only the south-east and south-west corners have a temperate climate and moderately fertile soil. The northern part of the country has a tropical climate: part is tropical [[rainforest]]s, part grasslands, and part desert. The [[Great Barrier Reef]], the world's largest [[coral]] [[reef]], lies a short distance off the north-east coast and extends for over 1,200 kilometres. [[Uluru]] (until 1986 known as [[Ayers Rock]]), is the second largest [[monolith]] in the world and is located in central Australia (the largest being [[Mount Augustus National Park|Mount Augustus]] in [[Western Australia]]). == जानवर और पौधे == [[Image:Clim_map_kpngrp.jpg|thumb|200px|right|Climate map of Australia]] ''Main articles:'' [[Australian fauna]], [[Australian flora]] Although most of the continent is [[desert]] or [[semi-arid]], Australia nevertheless includes a diverse range of habitats, from alpine heaths to tropical rainforests. Because of the great age of the continent, its very variable weather patterns, and its long-term geographic isolation, much of Australia's biota is unique. ''See also:'' * [[List of Australian birds]] == अर्थव्यवस्थ == ''Main article:'' [[Economy of Australia]] Australia's [[economic development]] was slow at first and based on the export of [[wool]]. This all changed with the discovery of [[gold]] in [[1851]] and [[mining]] has, overall, been the most important sector of the Australian economy. By the late [[20th century]], Australia had a prosperous Western-style mixed economy, with a per capita [[Gross domestic product|GDP]] on par with the four dominant Western European economies. In recent years, the Australian economy has been resilient in the face of global economic downturn, with steady growth. Rising output in the domestic economy has been offsetting the global slump, and business and consumer confidence remains robust. Australia's emphasis on reforms is another key factor behind the economy's strength. In the [[1980s]], the Labor Party, led by Prime Minister Bob Hawke and Treasurer Paul Keating, played a crucial role in modernizing Australia's economy. Since 1996, the [[Coalition (Australia)|Coalition]] government, led by Prime Minister [[John Howard]], has continued to implement microeconomic reform policies. Some have claimed that the deregulation of the labour market during this period has resulted in a needed flexibility in the labour force. Others have criticised these deregulations as having a negative impact on workers on wages, safety and health grounds. Legislation introduced during this period sough to reduce [[trade union|union]] involement and power, and has preferred to emphasise enterprise bargaining (a tendency towards wage bargaining). Also during this period, the Coalition government deregulated numerous other industries, including the telecommunications sector, and privatised many of the pre-existing natural monopolies. Since the recession "Australia had to have" (P. Keating) in the early 1990s, the Australian economy has not suffered a recession or "trough" in the [[business cycle]] in 11 years. Even the downturn of the early [[2000s]] did not affect its consistent [[Gross domestic product|GDP]] growth. Many raw materials (including resources postulated to exist but yet to be discovered) remain mostly unexploited. Australia is often referred to by economists as the "world's farm", but despite this emphasis on the agriculture sector, in recent years the Australian government has been focusing on the [[tourism]], [[education]] and technology markets. == जनसांख्यिकीय == ''Main article:'' [[Demographics of Australia]] Most of the Australian population descends from 19th and 20th century immigrants, most from [[Great Britain]] and [[Ireland]] to begin with, but from other sources in later years. Although Australia was founded as a [[penal colony]], the transportation of British convicts to Australian colonies was gradually phased out between [[1840]] and [[1868]]. During the "[[gold rush]]" of the late [[19th century]], the convicts and their descendants were rapidly overshadowed by hundreds of thousands of free [[settler]]s from many different countries: for example, in the 1850s about two per cent of the combined populations of Britain and Ireland emigrated to New South Wales and Victoria. By the late [[20th century]] many inhabitants were of [[Greece|Greek]], [[Italy|Italian]] or [[Asia]]n descent. The [[indigenous]] population, the [[Australian Aborigine]]s and [[Torres Strait|Torres Strait Islanders]], make up 2.2% of the population, according to the 2001 Census. In common with many other developed countries, Australia is currently experiencing a demographic shift towards an older population, with more people retiring and fewer people of working age. Similarly, a large number of Australian citizens (850,000 as of 2004) live outside of their home country. This number (almost 5%) represents a higher per capita percentage of overseas residents than many other countries including the United States. This phenomenon was, until recently, given little attention by the Australian government and media, but the term [[Australian Diaspora]] has now joined the Australian vocabulary. Because of the aging population, Australia maintains one of the most active immigration programs in the world, absorbing tens of thousands of immigrants from all over the world every year. Most permanent resident visas are granted on the basis of professional skills or family associations. [[New Zealand]]ers are granted ''Special Category Visas'' on arrival in Australia, which allow them to remain in Australia to live or work indefinitely. However, New Zealand citizens are excluded from government subsidised tertiary education or other advantages granted to Australian citizens and permanent residents. Until [[2001]], New Zealanders were entitled to [[unemployment benefit]]s in Australia on arrival in the country, but now they may only claim these after two years, as is the norm for permanent residents of other nationalities. [[English language|English]] is the main official and spoken language in Australia, although some of the surviving Aboriginal communities maintain their native languages, and a considerable number of first and sometimes second-generation migrants are bilingual. Although the nation is broadly secular and few are church-goers, three-quarters of Australians are nominally Christian, mostly [[Catholic Church in Australia|Catholic]] or [[Anglican Church|Anglican]]. A diverse range of other religions are practised. == संस्कृति == ''Main article:'' [[Culture of Australia]] Much of Australia's culture is derived from European and more recently American roots, but distinctive Australian features have evolved from the environment, [[Australian Aborigine|aboriginal]] culture, and the influence of Australia's neighbours. The vigor and originality of the arts in Australia&mdash;films, opera, music, painting, theater, dance, and crafts&mdash;are achieving international recognition. Australia has had a significant school of [[painting]] since the early days of European settlement, and Australians with international reputations include [[Sidney Nolan]], [[Russell Drysdale]], and [[Arthur Boyd]]&mdash;not to mention the prized work of many Aboriginal artists. There are excellent art galleries (even in surprisingly small towns); a rich tradition in ballet, enlivened by the legacy of [[Dame Margot Fonteyn]] and [[Robert Helpmann|Sir Robert Helpmann]]; a strong national opera company based in Sydney; and symphony orchestras in all capital cities, in particular the [[Melbourne Symphony Orchestra|Melbourne]] and [[Sydney Symphony Orchestra|Sydney symphony orchestras]]. Writers who have achieved world recognition include [[Thomas Keneally]], [[Les Murray]], [[Colleen McCullough]], [[Nevil Shute]], [[Morris West]], [[Jill Ker Conway]], [[Booker Prize]] winner [[Peter Carey]] and [[Nobel Prize]] winner [[Patrick White]]. In the popular music sphere band and musicians (some notable examples include the [[1960s]] successes of [[The Easybeats]] and the folk-pop group [[The Seekers]], through the heavy rock of [[AC/DC]], and the slick pop of [[INXS]] and more recently [[Savage Garden]]) have had considerable international success, संस्कृति Main article: Culture of Australia Much of Australia's culture is derived from European and more recently American roots, but distinctive Australian features have evolved from the environment, aboriginal culture, and the influence of Australia's neighbours. The vigor and originality of the arts in Australia—films, opera, music, painting, theater, dance, and crafts—are achieving international recognition. Australia has had a significant school of painting since the early days of European settlement, and Australians with international reputations include Sidney Nolan, Russell Drysdale, and Arthur Boyd—not to mention the prized work of many Aboriginal artists. There are excellent art galleries (even in surprisingly small towns); a rich tradition in ballet, enlivened by the legacy of Dame Margot Fonteyn and Sir Robert Helpmann; a strong national opera company based in Sydney; and symphony orchestras in all capital cities, in particular the Melbourne and Sydney symphony orchestras. Writers who have achieved world recognition include Thomas Keneally, Les Murray, Colleen McCullough, Nevil Shute, Morris West, Jill Ker Conway, Booker Prize winner Peter Carey and Nobel Prize winner Patrick White. In the popular music sphere band and musicians (some notable examples include the 1960s successes of The Easybeats and the folk-pop group The Seekers, through the heavy rock of AC/DC, and the slick pop of INXS and more recently Savage Garden) have had considerable international success, == यह भी देखिए == ''Main article:'' [[List of Australia-related topics]] {| align="center" id="toc" cellspacing="0" |- bgcolor="#ccccff" | colspan="2" align="center" | '''[[List of Australia-related topics|Topics in Australia]]''' |- ! align="left" style="vertical-align: top;" | [[History of Australia | History]] | align="left" style="vertical-align: top;" | <small>[[Timeline of Australian history | Timeline]] ([[Eureka Stockade]] | [[Constitutional history of Australia|Constitutional history]]) | [[Foreign relations of Australia | Foreign relations]] | [[Stamps and postal history of Australia|Postal history]]</small> |- ! align="left" style="vertical-align: top;" | [[Geography of Australia|Geography]] | align="left" style="vertical-align: top;" | <small>[[List of cities in Australia|Cities]] | [[List of islands of Australia|Islands]] | [[List of mountains in Australia|Mountains]] | [[List of regions in Australia|Regions]] | [[Protected areas of Australia|Protected areas]] | [[List of rivers of Australia|Rivers]] | [[Ecoregions of Australia|Ecoregions]] |- align="center" ! align="left" style="vertical-align: top;" | [[Politics of Australia | Politics]] | align="left" style="vertical-align: top;" | <small>[[Australian Constitution | Constitution]] | [[List of political parties in Australia | Political parties]] ([[Liberal Party of Australia| Liberal]], [[Australian Labor Party | Labor]], [[National Party of Australia|National]], [[Australian Democrats|Democrats]]) | [[Elections in Australia | Elections]] | [[Australian States and Territories | States and Territories]] | [[Republicanism in Australia|Republicanism]] | [[Military of Australia|Military]]</small> |- align="center" ! align="left" style="vertical-align: top;" | [[Culture of Australia|Culture]] |align="left" style="vertical-align: top;" | <small> [[Australian English]] | [[Art of Australia|Art]] | [[Cinema of Australia |Cinema]] | [[Australian cuisine|Cuisine]] | [[Australian literature|Literature]] | [[Music of Australia|Music]] | [[Public holidays in Australia|Public holidays]] | [[Television in Australia|Television]] ([[Special Broadcasting Service|SBS]], [[Australian Broadcasting Corporation|ABC]]) |- align="center" |align="left" style="vertical-align: top;" | Other | align="left" style="vertical-align: top;" | <small>[[List of Australians]] | [[Communications in Australia]] | [[Transportation in Australia]] | [[List of Australian Awards]] | [[Australian of the Year|Australian of the Year Award]] | [[Australia's Big Things]] | [[List of Australian companies]] | [[RACA]] |} == International rankings == * [[Human Development Index]] - 3rd place * [[Reporters Without Borders]] - 41st place * [http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/rankorder/2004rank.html GDP per capita] - 14th place * [http://www.ciesin.columbia.edu/indicators/ESI/rank.html Environmental Sustainability Index 2002] Rank 16 out of all countries == External links == * [http://www.australia.gov.au/ Australian Government Information and Services] * [http://dmoz.org/Regional/Oceania/Australia/ Open Directory Project: Australia] * [http://www.virtualaustralia.com/australia/photos/ Australian Photos] * [http://www.austemb.org/history.htm Australian History] &mdash; from the Washington Embassy * [http://www.australia.com Australian Tourist Commission] * [http://www.ausmag.net Backpacking in Australia] Insider information about backpacking in Australia * [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/as.html CIA - The World Factbook &mdash; Australia] - [[CIA]]'s Factbook on Australia * [http://www.liverpoolmuseums.org.uk/nof/emigrants/ emigration from Britain to Australia] Interactive real story of Nineteenth century * [http://www.synaptic.bc.ca/gallery/lcatntoc.htm#Australi Gallery of Australia Photographs] Attractions primarily in [[Queensland]] and the [[Northern Territory]] * [http://www.csu.edu.au/australia Guide to Australia] Provides essential information about Australia * [http://www.travelconsumer.com/countries/australia.htm Travel guide to Australia] * [http://gutenberg.net.au/dictbiog/00-dict-biogIndex.html Dictionary of Australian Biography, 1949 edition] * [http://www.australiagate.com Australiagate] * [[wikt:ऑस्ट्रेलिया]] (विक्षनरी) आस्ट्रेलिया का [[राजनैतिक ढांचा]] तथा इसकी कानून एवं शिक्षा संबंधी संस्थाएँ ब्रिटिश एवं अमरीकी आदर्शों पर आधारित हैं। आस्ट्रेलिया का [[संविधान]] [[संघीय सरकार]] को [[सुरक्षा]], [[विदेशी काम-काज]] [[व्यापार]] एवं [[वाणिज्य]], [[कर]], [[बहिः शुल्क]] एवं [[उत्पादन शुल्क़]] [[निवृत्ति वेतन]], [[आप्रवासन]] और [[डाक]] जैसे महत्वपूर्ण विभागों में पूर्ण रूप से कार्य एवं फैसले करने का अधिकार देता है । इन विभागों से अतिरिक्त अधिकार देश के सभी राज्यों को पूर्णतः दिए गए हैं। संघीय सरकार आस्ट्रेलिया की [[संघीय विधानसभा]] में १४७ सदस्यों की प्रतिनिधियों की सभा और एक [[सेनेट]] है। जनता के इन १४७ प्रतिनिधियों का चयन अधिमान्य मतदान द्वारा किया जाता है। सेनेट में देश के हर राज्य से चुने गए १२ और हर क्षेत्र से अनुपात द्वारा चुने गए २ सदस्य होते हैं। प्रतिनिधियों की सभा में बहुमत प्राप्त करने वाला दल सरकार निर्माण करता है और देश का प्रधानमंत्री इसी दल में से नियुक्त किया जाता है। आस्ट्रेलियाई संविधान हर तीन साल के उपरान्त नई सरकार के गठन के लिए चुनाव की अनुमति देता है परन्तु कई बार [[चुनाव]] सरकार के तीन साल पूर्ण होने से पूर्व ही घोषित कर दिए जाते हैं। राज्य एवं क्षेत्रीय शासन आस्ट्रेलिया के हर राज्य में एक गवर्नर तथा दो सभाओं वाली विधानसभाएँ हैं। क्वीन्सलैंड राज्य में केवल एक विधानसभा है। आस्ट्रेलियाई राजधानी क्षेत्रों और उत्तरी क्षेत्रों की अपनी सरकारें हैं परन्तु अन्य राज्यों की तुलना में इन क्षेत्रिय सरकारों को कम अधिकार दिए गए हैं। आस्ट्रेलिया के छः राज्यों में ८५० से अधिक क्षेत्र हैं। इन क्षेत्रों का काम-काज वहाँ के स्थानीय परिषद राज्य सरकार द्वारा बनाए गए कानूनों के अधीन सँभालते हैं। न्यायतंत्र संघीय सरकार के न्यायिक अधिकार उच्च न्यायालय में निहित हैं। संघीय सरकार को संघीय तथा पारिवारिक न्यायालय जैसे अन्य न्यायालय बनाने का भी अधिकार दिया गया है। संघ एवं राज्यों से संबंधित विषयों का फैसला उच्च न्यायालय द्वारा किया जाता है। संविधान की स्पष्ट व्याख्या करते हुए उच्च न्यायालय संघीय एवं राज्य सरकारों के विवादों पर निर्णय देता है। यह आस्ट्रेलिया का सर्वोत्तम न्यायालय है। राजनैतिक दल आस्ट्रेलिया में राज्य और संघ, दोनों स्तरों पर 'पार्टी सिस्टम' यानि दल व्यवस्था का प्रचलन है। बहुमत हासिल करने वाला दल या दलों का गठबंधन विधानसभा में सरकार का निर्माण करता है। चुनाव के उपरान्त, द्वितीय स्थान पर जो दल बहुमत में होता है, वह दल 'विरोधी दल' कहलाता है। पिछले ५० वर्षों से आस्ट्रेलिया की राजनीति में मुख्य रूप से दो राजनैतिक समूह हैं। यह समूह हैं: वर्तमान सरकार जो राष्ट्रीय एवं लोकतांत्रिक दलों के रूढ़ीवादी गठन से बनाई गई है और वर्तमान विरोधी दल, आस्ट्रेलियाई श्रमिक दल (लेबर पार्टी)। परन्तु, पिछले २० वर्षों से आस्ट्रेलिया के छोटे और लोकतंत्रवादी दलों ने राष्ट्रीय राजनैतिक अधिकारों का संतुलन अपने हाथों में ही रखा है। आस्ट्रेलिया विश्व के उन कुछ देशों में से है जिसने मतदान को जनता के एक अनिवार्य कर्तव्य का दर्जा दिया है। देश का स्वतंत्र चुनाव आयोग सभी चुनावों तथा चुनाव संबंधी कार्यों की देख-रेख करता है। अनुमान है कि आस्ट्रेलिया के सबसे पहले निवासियों का आगमन लगभग ५०,००० वर्ष पहले दक्षिणी पूर्व ऐशिया से हुआ था। यह लोग मुख्यता मूलनिवासी एवं टोरस स्टरेट द्वीप निवासी थे। १७८८ के बाद ब्रिटिश राज के उपनिवेशकों ने इन मूलनिवासियों को बेदखल कर दिया। इसके उपरान्त यह निराश एवं बिखरे हुए लोग आस्ट्रेलिया के अल्पसंख्य वर्ग कहलाने लगे। १९६० के बाद से आस्ट्रेलियाई सरकार ने मूलनिवासी सभ्यताओं के अद्वितीय रूप को मान्यता प्रदान की तथा कुछ ऐसी नीतियों के गठन का प्रयत्न किया जो इन लोगों को आस्ट्रेलिया के नए रूप के समाज से जोड़ सके। पिछले कुछ वर्षों में भूमि अधिकार कानूनों जैसे कई कदम इन मूलनिवासियों के हित में उठाए गए हैं। परन्तु ४,३०,००० की मूलनिवासी जनसंख्या अभी भी अन्य आस्ट्रेलियाई लोगों की तुलना में कई क्षेत्रों में सामान्यता से वंचित है। अन्य वर्गों की तुलना में मूलनिवासी शिशुओं में मृतकों की संख्या अधिक है और जनसंख्या की जीवन प्रत्याशा कम होने के साथ साथ यह वर्ग बेरोज़गारी की समस्या का भी सामना कर रहा है। उपनिवेशण के १५० साल बाद आस्ट्रेलिया की जनसंख्या में बढ़ोत्री ब्रिटिश उपनिवेशों से ही हुई है। खेती और व्यापार का विकास युरोपियन तरीक़ों से किया गया है। राजनैतिक सुधारों के कारण देश के सभी सदस्यों को मताधिकार तथा श्रमिक संघ गठित करने का भी अधिकार दिया गया है। यह निर्णय समान अधिकार एवं अवसर प्रदान करने की मज़बूत राजनैतिक परम्परा पर आधारित हैं। परन्तु यह परम्परा ज़्यादा दिनों तक न चल सकी। ब्रिटेन ने अपने छः उपनिवेशों को १९०१ में संघीय बना कर 'आस्ट्रेलियाई राष्ट्रमंडल' का नाम दिया। इस घोषणा के उपरान्त आने वाली सभी संघीय सरकारों ने रंग और नस्ल के आधार पर 'वाईट आस्ट्रेलिया' की नीति का चयन किया। इस नीति के अनुसार युरोप के निवासियों के अतिरिक्त अन्य सभी नस्ल के लोगों पर आस्ट्रेलिया में अप्रवासन पर प्रतिबंध लगा दिया। परन्तु इस नीति का अंत १९७३ में कर दिया गया। द्वितीय महायुद्ध के उपरान्त लागू हुई अप्रवासन योजना का आस्ट्रेलिया की अंग्रेज़ी सभ्यता पर गहरा असर पड़ा। युरोप एवं मध्य पूर्व देशों से कई लोगों ने आस्ट्रेलिया को अपना घर बना लिया और इस कारणवश आज आस्ट्रेलिया में अनेक प्रकार के लोग पाए जाते हैं। बीसवीं सदी के पचास एवं साठ के दशकों में २० लाख लोगों ने आस्ट्रेलिया में प्रवासन किया। सन् १९६९ में १,८५,००० लोगों की सबसे अधिक संख्या में लोग यहाँ पर आ बसे। इटली, ग्रीस, मालटा, भूतपूर्व युगोसलाविया और तुर्की से प्रवासित हुए लोग शहरों में बस गए। जहाँ १९७० के दशक में अप्रवासन में कमी हुई वहीं चिली, साएप्रस, लेबानन, वियतनाम और वियतनाम के युद्ध के उपरान्त इंडोचाईना और थाएलैंड से आने वाले शर्णार्थियों की संख्या में अत्यन्त बढ़ोत्री हुई। आज आस्ट्रेलिया में बसी २४ प्रतिशत जनसंख्या या फिर चार में से हर एक आस्ट्रेलियाई नागरिक ऐसा है जिसका जन्म किसी और देश में हुआ है। आप्रवासियों की नव पीढ़ियों की आस्ट्रेलिया में सफलता आज सभी प्रमुख राजनैतिक दल बहुसंस्कृति और मज़बूत अप्रवासन नीतियों को बढ़ावा देते हैं। वर्तमान नीति के अनुसार दो प्रकार के प्रार्थी होते हैं, एक जो परिवार सहित अपनी निपुणता के बल पर प्रवासन करना चाहते हैं और दूसरे जो मानवीय आवश्यकता के आधार पर या शर्णार्थी के रूप में आस्ट्रेलिया आना चाहते हैं। सरकार निपुण आप्रवासियों को प्राथमिकता देती है जो सम्पूर्ण देश एवं यहाँ के प्रांतों की अर्थ व्यवस्था के सुधार में अपना योगदान देने में समर्थ हों। == बहारी लिंक == [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी::भूगोल]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Australië]] [[als:Australien]] [[an:Australia]] [[ar:أستراليا]] [[arc:ܐܘܣܬܪܠܝܐ (ܐܬܪܐ)]] [[ast:Australia]] [[bar:Australien]] [[bg:Австралия]] [[bn:অস্ট্রেলিয়া]] [[bo:ཨོ་སེ་ཐེ་ལི་ཡ]] [[bs:Australija]] [[ca:Austràlia]] [[ceb:Australya]] [[cs:Austrálie]] [[cy:Awstralia]] [[da:Australien]] [[de:Australien]] [[dv:އޮސްޓޭލިޔާ]] [[el:Αυστραλία]] [[en:Australia]] [[eo:Aŭstralio]] [[es:Australia]] [[et:Austraalia]] [[eu:Australia]] [[fa:استرالیا]] [[fi:Australia]] [[fr:Australie]] [[ga:An Astráil]] [[gl:Australia]] [[he:אוסטרליה]] [[hr:Australija]] [[hsb:Awstralska]] [[hu:Ausztrália]] [[hy:Ավստրալիա]] [[ia:Australia]] [[id:Australia]] [[io:Australia]] [[is:Ástralía]] [[it:Australia]] [[ja:オーストラリア]] [[jbo:sralygu'e]] [[km:អូស្ត្រាលី]] [[ko:오스트레일리아]] [[ku:Awustralya]] [[kw:Ostrali]] [[la:Australia]] [[lb:Australien]] [[li:Australië]] [[lt:Australija]] [[lv:Austrālija (valsts)]] [[mi:Ahitereiria]] [[mk:Австралија]] [[mr:ऑस्ट्रेलिया]] [[ms:Australia]] [[mt:Awstralja]] [[na:Australia]] [[nds:Australien]] [[nl:Australië (land)]] [[nn:Australia]] [[no:Australia]] [[nrm:Australie]] [[oc:Austràlia]] [[os:Австрали]] [[pam:Australia]] [[pl:Australia]] [[ps:آسټراليا]] [[pt:Austrália]] [[qu:Awstralya]] [[rm:Australia]] [[ro:Australia]] [[ru:Австралия]] [[scn:Australia]] [[sco:Austrailae]] [[se:Austrália]] [[simple:Australia]] [[sk:Austrália (štát)]] [[sl:Avstralija]] [[sr:Аустралија]] [[sv:Australien]] [[ta:ஆஸ்திரேலியா]] [[tet:Austrália]] [[th:ประเทศออสเตรเลีย]] [[tl:Australia]] [[tpi:Ostrelia]] [[tr:Avustralya]] [[ty:Autereraria]] [[uk:Австралійський Союз]] [[uz:Avstraliya Hamjamiyati]] [[vi:Úc]] [[wuu:澳大利亚]] [[yi:אויסטראליע]] [[zh:澳大利亚]] [[zh-min-nan:Australia]] [[zh-yue:澳洲]] [[zu:I-Ostreliya]] जर्मनी 815 45954 2007-01-24T22:17:26Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[lmo:Germania]] {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big>'''Bundesrepublik Deutschland'''</big> | align="center" colspan="2"| {| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#f9f9f9; text-align:center;" | width="130px"| [[Image:Flag of Germany.svg|125px|जर्मनी का झन्डा]] | width="130px" rowspan="2" height="130px"| [[Image:De wappen2 transparent.png|125px|Germany: Coat of Arms]] |- | width="130px"| ([[जर्मनी का झन्डा|विस्तार में]]) |} |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9; border-bottom:3px" solid=""| <font size="-1">''राष्ट्रीय [[नारा]]: एकता, न्याय और आज़ादी (के लिये)''<br> ([[जर्मन भाषा|जर्मन]]: ''Einigkeit und Recht und Freiheit)''</font> |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[image:LocationGermany.png|Location of Germany]] |- |'''[[आधिकारिक भाषा]]''' || [[जर्मन भाषा|जर्मन]]'''&sup1;''' |- |'''[[राजधानी]]''' || [[बर्लिन]] |- |'''सबसे बडा शहर''' || [[बर्लिन]] |- |'''[[Chancellor of Germany|Chancellor]]''': || [[Angela Merkel]] |- |'''[[जर्मनी के राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]]''': || [[Horst Köhler]] |- |'''[[क्षेत्रफ़ल]]''' <br>&nbsp;- पूरा <br>&nbsp;- % पानी |[[क्षेत्रफ़ल के हिसाब से देशों की सची|६१वे स्थान पर]] <br>[[1 E11 m2|३४९,२२३ km²]] <br>2.416% |- |'''[[जनसन्ख्या]]''' <br>&nbsp;- पूरी ([[२००४]]) <br>&nbsp;- [[Population density|Density]] |[[जनसन्ख्या के हिसाब से देशों की सूची|१३वे स्थान पर]] <br>८२,४२४,६०९ <br>२४२/km&sup2; |- |'''स्थापना''' |[[वर्डुन समझौता]] ([[८४३]]), <br>[[जनवरी १८]], [[१८७१]], <br>[[मई २३]], [[१९४९]] <br>[[अक्तूबर ३]], [[१९९०]] |- |'''[[Gross Domestic Product|GDP]]''' <br/> &nbsp; - Total ([[२००३]]) <br/> &nbsp; - GDP प्रती व्यक्ति || [[GDP के हिसाब से देशों की सूची|तीसरे स्थान पर]] <br/>$२,२७१,००० करोड <br/> $२७,६०० |- |'''[[मुद्रा]]''' || [[यूरो]] (&euro;) ('''&sup2;''') |- | '''[[Time zone]]''' <br />&nbsp;- in [[European Summer Time|summer]] | [[Central European Time|CET]] ([[Coordinated Universal Time|UTC]]+1)<br>[[Central European Summer Time|CEST]] ([[Coordinated Universal Time|UTC]]+2) |- | '''[[राष्ट्रगान]]''' || [[:en:Das Lied der Deutschen]] |- | '''[[Top-level domain|Internet TLD]]''' || .de |- | '''[[List_of_country_calling_codes|Calling Code]]''' || +49 |- |colspan="2"| ('''&sup1;''') [[डेनिश भाषा|डेनिश]], [[Low German language|Low German]], [[Sorbian language|Sorbian]], [[रोमानी]] and [[Frisian language|Frisian]] are officially recognized and protected as minority languages per the [[European Charter for Regional or Minority Languages|ECRML]]. <br> ('''&sup2;''') Prior to [[1999]]: [[Deutsche Mark]]. |} '''जर्मनी''' ([[जर्मन भाषा|जर्मन]]: [[:de:Deutschland|Deutschland]] ''डॉइट्श्लान्ट'', [[अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]]: [ˈdɔɪtʃlant]) [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । जर्मनी की उत्तरी सीमा पर उत्तरी समुद्र, [[डेनमार्क]] और बाल्टिक समुद्र , पूरब में [[पोलैंड]] और [[चेक गणराज्य]], दक्षिण में [[आस्ट्रिया]] और [[स्विट्ज़रलैंड]] और पश्चिम में [[फ्रांस]], [[लक्सेम्बर्ग]], [[बेल्जियम]] और [[नीदरलैंड]] है । ==इतिहास== ''मुख्य लेख: [[जर्मनी का इतिहास]]'' प्राचीन रोमन डैन्यूब नदी के उत्तर में रहने वाले "बर्बर कबीलों" वाले देशों को ''गेर्मानिया'' (''Germania'') कहा करते थे, जिसके नाम पर अंग्रेज़ी शब्द Germany पड़ा । ये कबीले Old German भाषा की बोलियाँ बोलते थे । धीरे-धीरे इनका ईसाईकरण हुआ और जर्मन देश ईसाई ''पवित्र रोमन साम्राज्य'' का केन्द्र बन गया ।.... 1990 में कम्युनिस्ट पूर्वी जर्मनी की मर्क्सवादी सरकार ढह गयी और जर्मनी का वापिस एकीकरण हुआ । ==राजनीति== हिट्लर की बर्बरता सहा ये देश आज दुनिया के सबसे उदार लोकतन्त्रों में से एक है । आज जर्मनी एक संवैधानिक संसदीय [[लोकतन्त्र]] है । ==राज्य== ==भूगोल== ==सरकार== ==भाषा== जर्मनी की रष्ट्रभाषा [[जर्मन भाषा]] (जर्मन : ''deutsch'' ''दोइच'') है । इसकी कई प्रादेशिक बोलियाँ हैं, पर आधिकारिक जर्मन Hochdeutsch है । ==संस्कृति== ==धर्म== जर्मनी में लगभग एक-तिहाई लोग प्रोटेस्टेंट ईसाई हैं, एक-तिहाई कैथोलोक ईसाई और एक-तिहाई नास्तिक हैं । अधिकांश ईसाई भी केवल नाममात्र ही ईसाई हैं । ==बाहारी कडियाँ== == यह भी देखिए == * [[wikt:जर्मनी]] (विक्षनरी) * [http://www.germanygate.com Germany] - जर्मनी खास पन्नें {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:जर्मनी]] [[af:Duitsland]] [[als:Deutschland]] [[am:ጀርመን]] [[an:Alemaña]] [[ang:Þēodiscland]] [[ar:ألمانيا]] [[arc:ܓܪܡܢ]] [[ast:Alemaña]] [[az:Almaniya]] [[bar:Deitschlånd]] [[be:Нямеччына]] [[bg:Германия]] [[bn:জার্মানি]] [[br:Alamagn]] [[bs:Njemačka]] [[ca:Alemanya]] [[cs:Německo]] [[csb:Miemieckô]] [[cv:Германи]] [[cy:Yr Almaen]] [[da:Tyskland]] [[de:Deutschland]] [[el:Γερμανία]] [[en:Germany]] [[eo:Germanio]] [[es:Alemania]] [[et:Saksamaa]] [[eu:Alemania]] [[fa:آلمان]] [[fi:Saksa]] [[fiu-vro:S'aksamaa]] [[fo:Týskland]] [[fr:Allemagne]] [[frp:Alemagne]] [[fur:Gjermanie]] [[fy:Dútslân]] [[ga:An Ghearmáin]] [[gd:A' Ghearmailt]] [[gl:Alemaña - Deutschland]] [[gn:Alemaña]] [[gv:Yn Ghermaan]] [[he:גרמניה]] [[hr:Njemačka]] [[hsb:Němska]] [[hu:Németország]] [[hy:Գերմանիա]] [[ia:Germania]] [[id:Jerman]] [[ig:Germany]] [[ilo:Alemania]] [[io:Germania]] [[is:Þýskaland]] [[it:Germania]] [[ja:ドイツ]] [[jbo:dotygu'e]] [[jv:Jerman]] [[ka:გერმანია]] [[kk:Алмания]] [[kn:ಜರ್ಮನಿ]] [[ko:독일]] [[ku:Almanya]] [[kw:Almayn]] [[la:Germania]] [[lad:Alemania]] [[lb:Däitschland]] [[lg:Girimane]] [[li:Duutsjlandj]] [[lmo:Germania]] [[ln:Alémani]] [[lt:Vokietija]] [[lv:Vācija]] [[mi:Tiamana]] [[mk:Германија]] [[ml:ജര്‍മ്മനി]] [[mr:जर्मनी]] [[ms:Jerman]] [[mt:Ġermanja]] [[na:Germany]] [[nah:Teutōtitlan]] [[nds:Düütschland]] [[nds-nl:Duutslaand]] [[ne:जर्मनी]] [[nl:Duitsland]] [[nn:Tyskland]] [[no:Tyskland]] [[nrm:Allemangne]] [[oc:Alemanha]] [[os:Герман]] [[pam:Germany]] [[pdc:Deitschland]] [[pl:Niemcy]] [[pms:Germania]] [[ps:جرمني/آلمان]] [[pt:Alemanha]] [[qu:Alimanya]] [[rm:Germania]] [[rmy:Jermaniya]] [[ro:Germania]] [[roa-rup:Ghermãnia]] [[ru:Германия]] [[sc:Germània]] [[scn:Girmania]] [[sco:Germany]] [[se:Duiska]] [[sh:Nemačka]] [[simple:Germany]] [[sk:Nemecko]] [[sl:Nemčija]] [[so:Jarmalka]] [[sq:Gjermania]] [[sr:Немачка]] [[st:Tôitšhi]] [[su:Jėrman]] [[sv:Tyskland]] [[sw:Ujerumani]] [[ta:ஜெர்மனி]] [[tet:Alemaña]] [[tg:Олмон]] [[th:ประเทศเยอรมนี]] [[tl:Alemanya]] [[tpi:Siaman]] [[tr:Almanya]] [[ty:Heremani]] [[udm:Германия]] [[ug:گېرمانىيە]] [[uk:Німеччина]] [[ur:جرمنی]] [[uz:Olmoniya]] [[vec:Germania]] [[vi:Đức]] [[vls:Duutsland]] [[vo:Deutän]] [[war:Alemanya]] [[yi:דייטשלאנד]] [[yo:Jámánì]] [[zh:德国]] [[zh-classical:德意志]] [[zh-min-nan:Tek-kok]] [[zh-yue:德國]] [[zu:IJalimani]] यूरोप 816 42504 2007-01-12T02:54:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ur:یورپ]] [[Image:Europe satellite orthographic.jpg|thumb|280px|यूरोप]] '''युरोप''' ([[:en:Europe]] ''युरप'' < यूनानी ''एउरोपै'') हमारी पृथ्वी पर स्थित एक [[महाद्वीप]] है जो [[एशिया]] से पूरी तरह जुड़ा हुआ है । यूरोप और एशिया ख़ुद ही '''यूरेशिया''' के खण्ड हैं, और दोनो में अन्तर सिर्फ़ सांस्कृतिक और एतिहासिक है, भौगोलिक नहीं । [[ऑस्ट्रेलिया]]/[[अंटार्कटिका]] के बाद जनसंख्या और क्षेत्रफल में यूरोप ही दुनिया का सबसे छोटा महाद्वीप है । पुरातन काल में यूरोप यूनानी और रोमन साम्राज्य का पालना रहा है । मध्य काल में इसीने ईसाइयत का पोषण किया । आज ज़्यादातर यूरोपीय देशों के लोग दुनिया के सबसे ऊँचे जीवनस्तर का आनन्द लेते हैं । नोट करें कि [[ब्रिटेन]], [[आयरलैंड]] और [[आइस्लैंड]] देश द्वीप होते हुए भी यूरोप में आते हैं । पर ग्रीनलैंड उत्तरी अमरीका का हिस्सा है । रूस सांस्कृतिक दृष्टिकोण से यूरोप में ही माना जाता है, हालाकि सारा साइबेरिया एशिया का हिस्सा है । [[श्रेणी:यूरोप| ]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] {{substub}} {{यूरोप}} [[af:Europa]] [[als:Europa]] [[am:አውሮፓ]] [[an:Europa]] [[ang:Europa]] [[ar:أوروبا]] [[arc:ܝܘܐܪܘܦܐ]] [[ast:Europa]] [[ay:Iwrupa]] [[az:Avropa]] [[bar:Europa]] [[bat-smg:Euruopa]] [[be:Эўропа]] [[bg:Европа]] [[bn:ইউরোপ]] [[bo:ཡོ་རོབ་གླིང་]] [[br:Europa (kevandir)]] [[bs:Evropa]] [[ca:Europa]] [[chr:ᎡᎶᏆ]] [[co:Europa]] [[cs:Evropa]] [[csb:Eùropa]] [[cv:Европа]] [[cy:Ewrop]] [[da:Europa]] [[de:Europa]] [[el:Ευρώπη]] [[en:Europe]] [[eo:Eŭropo]] [[es:Europa]] [[et:Euroopa]] [[eu:Europa]] [[fa:اروپا]] [[fi:Eurooppa]] [[fo:Evropa]] [[fr:Europe]] [[frp:Eropa]] [[fur:Europe]] [[fy:Jeropa]] [[ga:An Eoraip]] [[gd:An Roinn-Eòrpa]] [[gl:Europa]] [[gn:Europa]] [[gu:યુરોપ]] [[gv:Yn Europey]] [[haw:ʻEulopa]] [[he:אירופה]] [[hr:Europa]] [[hsb:Europa]] [[ht:Ewòp]] [[hu:Európa]] [[ia:Europa]] [[id:Eropa]] [[io:Europa]] [[is:Evrópa]] [[it:Europa]] [[ja:ヨーロッパ]] [[jbo:rontu'a]] [[ka:ევროპა]] [[kk:Еуропа]] [[kn:ಯೂರೋಪ್]] [[ko:유럽]] [[ksh:Europa (Kontinänt)]] [[ku:Ewropa]] [[kw:Europa]] [[la:Europa]] [[lb:Europa (Kontinent)]] [[li:Europa]] [[lij:Euròpa]] [[lmo:Europa]] [[lo:ເອີລົບ]] [[lt:Europa]] [[lv:Eiropa]] [[mi:Ūropi]] [[mk:Европа]] [[mo:Еуропа]] [[ms:Eropah]] [[mt:Ewropa]] [[my:ဥရောပ]] [[na:Iurop]] [[nah:Eutlocpan]] [[nds:Europa]] [[nds-nl:Europa (continent)]] [[ne:युरोप]] [[nl:Europa (continent)]] [[nn:Europa]] [[no:Europa]] [[nov:Europa]] [[nrm:Ûrope]] [[oc:Euròpa]] [[os:Европæ]] [[pdc:Eiropaa]] [[pl:Europa]] [[pt:Europa]] [[qu:Iwrupa]] [[rm:Europa]] [[rmy:Europa]] [[ro:Europa]] [[roa-rup:Europa]] [[ru:Европа]] [[ru-sib:Европа]] [[sc:Europa]] [[scn:Europa]] [[sco:Europe]] [[se:Eurohpá]] [[sh:Evropa]] [[simple:Europe]] [[sk:Európa]] [[sl:Evropa]] [[so:Yurub]] [[sq:Evropa]] [[sr:Европа]] [[st:Europa]] [[sv:Europa]] [[sw:Ulaya]] [[ta:ஐரோப்பா]] [[tg:Аврупо]] [[th:ทวีปยุโรป]] [[tk:Ýewropa]] [[tl:Europa]] [[tpi:Yurop]] [[tr:Avrupa]] [[udm:Европа]] [[ug:ياۋروپا]] [[uk:Європа]] [[ur:یورپ]] [[uz:Yevropa]] [[vec:Eoropa]] [[vi:Châu Âu]] [[vls:Europa]] [[wa:Urope]] [[war:Europa]] [[wo:Óróop]] [[yi:אייראפע]] [[yo:Yúróòpù]] [[zh:欧洲]] [[zh-classical:歐羅巴洲]] [[zh-min-nan:Europa]] [[zh-yue:歐洲]] इरान 818 10005 2005-01-16T23:43:51Z Murtasa 83 redirect ईरान #redirect [[ईरान]] उत्तर प्रदेश 820 45677 2007-01-24T13:20:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഉത്തര്‍പ്രദേശ്]] {{भारत का प्रान्त|नाम=उत्तर प्रदेश|राजधानी=लखनऊ|भाषा=हिन्दी|राज्यपाल=टी वी राजेश्वर|मुख्य मंत्री=मुलायम सिंह यादव|क्षेत्रफल=२९४,४१३|साल=२००१|जनसंख्या=१६६,०५०,०००|घनत्व=५६४|साक्षरता=५७.३६|साक्षरता_आदमी=७०.२३|साक्षरता_औरतें=४२.९८|चित्र=IndiaUttarPradesh.png}} '''उत्तर प्रदेश''' [[भारत]] का सबसे बडा (जनसंख्या के आधार पर) राज्य है । [[लखनऊ]] प्रदेश की प्रशासनिक व विधायिक [[राजधानी]] है और [[इलाहाबाद]] न्यायिक [[राजधानी]] है । प्रदेश के अन्य महत्वपूर्ण शहर हैं [[आगरा]], [[अलीगढ]], [[अयोध्या]], [[बरेली]], [[मेरठ]], [[काशी|वाराणसी]]( बनारस), [[गोरखपुर]] , [[गाज़ियाबाद]], [[मुरादाबाद]], [[सहारनपुर]], [[फ़ैज़ाबाद]], [[कानपुर]]। इसके पड़ोसी राज्य हैं [[उत्तरांचल]], [[हिमाचल प्रदेश]], [[हरियाणा]], [[दिल्ली]], [[राजस्थान]], [[मध्यप्रदेश]], [[छत्तीसगढ़]], [[झारखंड]], [[बिहार]]। उत्तर प्रदेश की पूर्वोत्तर दिशा में नेपाल देश है। [[चित्र:Upgovt-logo.jpg|right|thumb|250px|उत्तर् प्रदेश् राज्य की मुहर् ]] [[2000]] में [[भारतीय संसद]] ने उत्तरप्रदेश के उत्तर पश्चिमी (मुख्यतः पहाड़ी) भाग से उत्तरांचल राज्य का निर्माण किया । उत्तर प्रदेश का अधिकतर हिस्सा सघन आबादी वाले [[गंगा]] और [[यमुना]] के मैदान हैं। करीब १६ करोङ की [[जनसंख्या]] के साथ उत्तर प्रदेश केवल भारत का अधिकतम जनसंख्या वाला प्रदेश ही नहीं बल्कि विश्व की सर्वाधिक आबादी वाली उप राष्ट्रीय इकाई है । विश्व में केवल पांच राष्ट्र [[चीन]], स्वयं भारत, संयुक्त अमरीका, [[इंडोनिशिया]] और[[ ब्राज़ील]] की जनसंख्या उत्तर प्रदेश की जनसंख्या से अधिक है. ==रचना== [[१८वी शताब्दी]] के मध्य मे अंग्रेजी ईस्ट इंड़िया कंपनी ने लड़ाइयो द्वारा आज उत्तरांचल एवं पश्चिमी उत्तर प्रदेश पर कब्ज़ा कर लिया। ==इतिहास== ===प्राचीन्=== '''उत्तर प्रदेश''' का भारतीय एवं [[हिन्दू धर्म ]] के इतिहास मे अहम् योगदान रहा है। उत्तर् प्रदेश् का ज्ञात ईतिहास् लगभग ४००० वर्ष् पुराना है, जब् आय्रों ने अपना पहला कदम् इस् जगह् पर् रखा। इस् समय् वेदिक् सभ्यता का प्रारम्भ् हुआ और् उत्तर् प्रदेश् मे इसका जन्म् हुआ । आय्रों का फ़ैलाव सिन्धु नदी और् सतलज् के मैदानी भागों से यमुना और् गंगा के मैदानी क्षेत्र की ओर् हुआ । आय्रों ने दोब् (दो-आब्, यमुना और् गंगा का मैदानी भाग् ) और् घाघरा नदी क्षेत्र को अपना घर बनाया । इन्ही आय्रों के नाम पर भारत देश् का नाम् आर्यावर्त् या भारतवर्ष् (भारत आय्रों के एक् प्रमुख् राजा थे) पडा। समय् के साथ् आर्य् भारत के दूरस्थ् भागों में फ़ैल् गये। रामायण् में वर्णित् तथा हिन्दुओं के एक् मुख्य भगवान् "भगवान् राम्" का प्राचीन् राज्य कौशल् इसी क्षेत्र में था, अयोध्या इस् राज्य की राजधानी थी। हिन्दू धर्म् के अनुसार भगवान् विश्णु के आठ्वें अवतार् भगवान् क्रष्ण् का जन्म् उत्तर् प्रदेश् के मथुरा शहर में हुआ था। सन्सार् के प्राचीनतम् शहरो में एक् माना जाने वाला [[वाराणसी]] शहर् भी यहीं पर् सिथित् है। [[वाराणसी]] के पास् सिथित् सारनाथ् का चौखन्डी स्तूप् भगवान् बुद्ध् के प्रथम् प्रवचन् की याद् दिलाता है। समय् के साथ् यह् क्षेत्र छोटे छोटे राज्यों में बट् गया या फ़िर् बडे साम्राज्यों , गुप्ता,मोर्या और् कुशाण् का हिस्सा बन् गया। ७ वी शताब्दी में कन्नौज् गुप्ता साम्राज्य का प्रमुख् केन्द्र था। ===मध्यकालीन=== १२ वी शताब्दी के पास मुस्लिम् आक्रमणकारीयों के आने के साथ् ही राजपूत राजाओ की शक्ति कम् होने लगी । कुतुबुद्दिन् ऐबक् ने सन् १२०६ में [[दिल्ली]] पर् अपना अधिकार् कर् लिया और् गुलाम् वंश की नीव् डाली। गुलाम्वंश के बाद् खिलजी और् तुगलक् वन्श् के राजाओ ने दिल्ली की सीमाओ का विस्तार् किया और् तब् उत्तर् प्रदेश् क्षेत्र इस् साम्राज्य का एक् अंग् बन् गया । १३ वी और् १४ वी शताब्दी का उत्तर् प्रदेश् क्षेत्र का इतिहास् मुगलो के दमन् और् मौलिक साम्राज्यों के बहादुर् प्रतिरोध् की कहानी सुनाता है। १३ वी शताब्दी के अन्त् तक् तुगलक् वन्श् का शासन् बिखरने लगा । सन् १३९४ में उत्तर् प्रदेश् के पूर्वी क्षेत्र ज़ौनपुर् में मलिक् सर्वर् खवाज़ा ने एक् स्वतन्त्र राज्य् की स्थापना की, इसे शर्की साम्राज्य कहा गया और् यह् ८४ वर्षो तक् दिल्ली के सुल्तानो से लोहा लेता रहा । सन् १३९८ में तैमूर् के आक्रमण् के साथ् ही दिल्ली पर् तुगलक् वन्श् का शासन् खत्म् हो गया । सन् १४१४ से ले कर् १५२६ तक् दिल्ली पर् सयद् वन्श् और् लोधी वन्श् का शासन् रहा पर् अधिकतर् पूर्वी और् मध्य उत्तर् प्रदेश् विभिन्न् [[हिन्दू धर्म |हिन्दू ]] और् [[इस्लाम धर्म |मुस्लिम् ]] राजाओ के अन्तर्गत् रहा । इसी काल् में इब्राहिम् लोधी ने आगरा को उप्-राजधानी बनाया । सन् १५२६ में बाबर् ने इब्राहिम् लोधी को पानिपत् की लडाई में हरा दिया और् आगरा पर् अधिकार् कर् लिया पर् अफ़गानो और् मुगलो के बीच् संभल्,जौनपुर्,गाज़ीपुर्,काल्पी,ईटावा और् कन्नौज् मे लडाई होती रही । सन् १५५२ में [[अकबर]] ने सत्ता सम्भाली। अकबर् का शासन् काल् शान्ती, मजबूत् प्रशासन् और् उदारता के लिये जाना जाता है। [[आगरा]] सन् १६४९ तक् मुगल् शासन् की राजधानी रही। बाद् में शाह्जहां ने राजधानी [[दिल्ली]] में विस्थापित् कर् दी। [[औरंगजेब]] के शासनकाल् में बुन्देलखण्ड् के राजा छ्त्रसाल् ने मुगल् शासन् के खिलाफ़् विद्रोह् कर् दिया। यह् विद्रोह् ५० साल् तक् चला अन्त् में छ्त्रसाल् ने मराठों से मुगलो के खिलाफ़् मदद् मांग़ी । इसके बद्ले में छ्त्रसाल् ने अपना एक् तिहाई बुन्देलखण्ड् राज्य मराठों को दे दिया । इस् प्रकार् मराठों का उत्तर् प्रदेश् क्षेत्र में प्रवेश् हुआ । सन् १७३२ में अवध् के नवाब् सआदत् अली खान् ने अवध् के स्वतन्त्र होने की घोषणा कर् दी, अवध् का स्वतन्त्र शासन् सन् १८५० तक् चला। उसी समय् रोहिल्ला ने भी स्वतन्त्र रोहेलखण्ड् की स्थापना की , रोहिल्लो का राज्य सन् १७७४ तक् चला जब् अवध् के नवाब ने अन्ग्रेज़ो की ईस्ट् ईंडिया क्ंपनी की मदद् से उन्हे हरा दिया । अवध् के तीसरे नवाब सुजाउद्दोला ने बंगाल् के बागी नवाब मीर् कासिम् के साथ् अन्ग्रेज़ो के खिलाफ़् सन्धि कर् ली । सन् १७८४ में मीर् कासिम् अन्ग्रेज़ो से हार् गया और् उसे कार् और् इलाहाबाद अन्ग्रेज़ो को देने पडे । ईसके बाद् अन्ग्रेज़ो ने फ़ूट डालने की राजनीति की। सन् १८१६ में वर्तमान् कुमाउं , गढ्वाल् और् देह्रादून् के जिले सान्गुलि की सन्धि के अन्तर्गत् अन्ग्रेजी राज्य में मिला लिये गये । इस् तरह् से बने क्षेत्र को नार्थ् वेस्ट् प्रोविन्स् कहा गया । डल्होजी की इसी नीति के अन्तर्गत् अवध् और् [[झाँसी]] भी अन्ग्रेजी राज्य में मिला लिये गये । ===प्रथम् स्वतन्त्रता सन्ग्राम् === [[चित्र:United Provinces 1903.gif |right |thumb|250px| यूनाइटिड् प्रोविन्स् ओफ़् आगरा एण्ड् अवध् 1903 ]] सन् १८५७ में अन्ग्रेजी फ़ौज् के भारतीय सिपाहियो ने विद्रोह् कर् दिया । यह् विद्रोह् एक् साल तक् चला और् अधिकतर् उत्तर् भारत् में फ़ैल् गया । इसे भारत् का प्रथम् स्वतन्त्रता सन्ग्राम् कहा गया । इस् विद्रोह् का प्रारम्भ् मेरठ् शहर् में हुआ । इस् का कारण् अन्ग्रेज़ो द्वारा गाय और् सुअर् की चर्बी से युक्त् कारतूस देना बताया गया । इस् सन्ग्राम् का एक् प्रमुख् कारण् डलहोजी की राज्य ह्डपने की नीति भी थी। यह् लडाई मुख्यत्ः [[दिल्ली]],[[लखनऊ]],[[कानपुर]],[[झाँसी]] और् [[बरेली]] में लडी गयी। ईस् लडाई में [[झाँसी]] की [[रानी लक्ष्मीबाई]], अवध् की बेगम् हज़रत् महल्, बख्त् खान्, नाना साहेब् , मौल्वी अहमदुल्ला शाह् , राजा बेनी माधव् सिंह् , अजीमुल्लाह् खान् और् अनेक् देशभक्तों ने भाग लिया । ===आधुनिक=== सन् १९०२ में नार्थ् वेस्ट् प्रोविन्स् का नाम् बदल् कर् यूनाइटिड् प्रोविन्स् ओफ़् आगरा एण्ड् अवध् कर् दिया गया । साधारण् बोलचाल् की भाषा में इसे यूपी कहा गया । सन् १९२० में प्रदेश् की राजधानी को [[इलाहाबाद]] से [[लखनऊ]] कर् दिया गया । प्रदेश् का उच्च् न्यायालय [[इलाहाबाद]] ही बना रहा और् लखनऊ में [[उच्च न्यायालय]] की एक् न्यायपीठ स्थापित की गयी । उत्तर प्रदेश आधुनिक भारत के ईतिहास् और् राजनीति का केन्द्र बिन्दु बना रहा और् यहां के निवासियों ने भारत के स्वतन्त्रता सन्ग्राम् और् पाकिस्तान् प्रथकता आन्दोलन् में प्रमुख् भूमिका निभायी । [[इलाहाबाद]] शहर् प्रख्यात राष्ट्रवादी नेताओं जैसे मोतीलाल नेहरू, पुरुषोत्तम दास टन्डन् और् [[लालबहादुर शास्त्री]] का घर् था । यह शहर् भारत देश् के पांच् प्रधान् मन्त्रियो [[जवाहरलाल नेहरू]], [[इंदिरा गाँधी]],[[लालबहादुर शास्त्री]], [[विश्वनाथ प्रताप सिंह]] और् [[राजीव गाँधी]] का चुनाव् क्षेत्र भी रहा । स्वतन्त्रता के बाद् १२ जनवरी सन् १९५० में इस् क्षेत्र का नाम् बदल् कर् उत्तर प्रदेश रख् दिया गया। [[गोविंद वल्लभ पंत]] इस् प्रदेश् के प्रथम् मुख्य मन्त्री बने। अक्टूबर् १९६३ में सुचेता क्रिपलानी उत्तर् प्रदेश् एवम् भारत् की प्रथम् महिला मुख्य मन्त्री बनी । सन् २००० में हिमालय के पहाडी क्षेत्र में स्थित गडवाल और् कुमांउ मन्डल् को मिला कर् एक् नये राज्य [[उत्तरांचल]] का गठन् किया गया । == भूगोल == उत्तर् प्रदेश् भारत के उत्तर पश्चिमी भाग में स्थित है। प्रदेश् के उत्तरी एवम् पूर्वी भाग् की तरफ़् पहाड तथा पश्चिमी एवम् मध्य भाग् में मैदान् हैं । उत्तर् प्रदेश् को मुख्य्त्: तीन क्षेत्रों में विभाजित् किया जा सकता है। # '''उत्तर् में हिमालय का क्षेत्र''' - यह् क्षेत्र बहुत् ही ऊंचा-नीचा और् प्रतिकूल भू-भाग है। यह् क्षेत्र अब् [[उत्तरांचल]] के अन्तर्गत् आता है। इस् क्षेत्र की स्थलाकृति बद्लाव् युक्त् है। समुद्र तल् से इसकी ऊन्चाई ३०० से ५००० मीटर् तथा ढ्लान १५० से ६०० मीटर/किलोमीटर है। # '''मध्य में गंगा का मैदानी भाग्''' - यह् क्षेत्र अत्यन्त् ही उपजाऊ जलोढ़ मिट्टी का क्षेत्र है। ईसकी स्थलाकृति सपाट है। इस् क्षेत्र में अनेक तालाब, झीलें और् नदीयां हैं। इसका ढ्लान २ मीटर/किलोमीटर है। # '''दक्षिण का विन्ध्याचल क्षेत्र''' - यह् एक् पठारी क्षेत्र है, तथा इसकी स्थलाकृति पहाडों, मैंदानों और् घाटियों से घिरी हुई है। इस् क्षेत्र में पानी कम् मात्रा में उप्लब्ध् है। यहां की जलवायु मुख्यत्: उष्णदेशीय मानसून की है परन्तु समुद्र तल से ऊन्चाई बदलने के साथ् इसमे परिवर्तन् होता है। ==कला एवम् संस्कृति== ===साहित्य=== ===संगीत === ===नृत्य=== कत्थक उत्तर् प्रदेश् का एक् परिषक्रत् शास्त्रिय नृत्य है जो कि हिन्दुस्तानी शास्त्रिय संगीत के साथ किया जाता है। कत्थक नाम् 'कथा' शब्द् से बना है, इस् नृत्य में नर्तक् किसी कहानी या संवाद को नृत्य के माध्यम् से प्रस्तुत् करता है । कत्थक नृत्य का प्रारम्भ् ६-७वीं शताब्दी में उत्तर् भारत् में हुआ था। प्राचीन समय् में यह् एक् धार्मिक नृत्य हुआ करता था जिसमे नर्तक् महाकाव्य गाते थे और् अभिनय करते थे । १३ वी शताब्दी तक् आते आते कत्थक सौन्दर्यपरक हो गया तथा नृत्य में सूक्ष्म अभिनय् एवम् मुद्राओं पर् अधिक ध्यान् दिया जाने लगा । कत्थक में सूक्ष्म मुद्राओं के साथ् ठुमरी गायन् पर् तबले और् पखावज के साथ् ताल मिलाते हुए नृत्य किया जाता है । कत्थक नृत्य के प्रमुख् कलाकार पन्डित [[बिरजू महाराज]] हैं । ===लोक कलायें=== * ब्रज् रासलीला * राम् लीला ===हस्त् शिल्प्=== ==जनसंख्या== '''उत्तर प्रदेश''' [[भारत]] का सबसे बड़ा (जनसंख्या के आधार पर) राज्य है । करीब १६ करोङ की [[जनसंख्या]] के साथ उत्तर प्रदेश विश्व का सर्वाधिक आबादी वाला उप राष्ट्रीय इकाई है । विश्व में केवल पांच राष्ट्र [[चीन]], स्वयं भारत, संयुक्त अमरीका, [[इंडोनिशिया]] और[[ ब्राज़ील]] की जनसंख्या प्रदेश की जनसंख्या से अधिक है. == जिले == उत्तर प्रदेश में 70 जिले हैं - <table border="0" cellpadding="0" cellspacing="1" style="border-collapse: collapse" bordercolor="#111111" width="80%"> <tr> <td width="25%" align="left" valign="top"> *[[अंबेदकर नगर जिला ]] <br> *[[आगरा जिला ]] <br> *[[अलीगढ़ जिला ]] <br> *[[आजमगढ़ जिला ]] <br> *[[इलाहाबाद जिला ]] <br> *[[उन्नाव जिला ]] <br> *[[इटावा जिला ]] <br> *[[एटा जिला ]] <br> *[[औरैया जिला ]] <br> *[[कन्नौज जिला ]] <br> *[[कौशम्बी जिला ]] <br> *[[कुशीनगर जिला ]] <br> *[[कानपुर नगर जिला ]] <br> *[[कानपुर देहात जिला ]] (अकबरपुर जिला) <br> *[[गाजीपुर जिला ]] <br> *[[गाजियाबाद जिला ]] <br> *[[गोरखपुर जिला ]] <br> *[[गोंडा जिला ]] <br> *[[गौतम बुद्ध नगर जिला ]] <br> *[[चित्रकूट जिला ]] <br> &nbsp;</td> <td width="25%" align="left" valign="top"> *[[जालौन जिला ]] <br> *[[चन्दौली जिला ]] <br> *[[ज्योतिबा फुले नगर जिला ]] <br> *[[झांसी जिला ]] <br> *[[जौनपुर जिला ]] <br> *[[देवरिया जिला ]] <br> *[[पिलभीत जिला ]] <br> *[[प्रतापगढ़ जिला ]] <br> *[[फतेहपुर जिला ]] <br> *[[फार्रूखाबाद जिला ]] <br> *[[फिरोजाबाद जिला ]] <br> *[[फैजाबाद जिला ]] <br> *[[बलरामपुर जिला ]] <br> *[[बरेली जिला]] <br> *[[बलिया जिला]] <br> *[[बस्ती जिला ]] <br> *[[बदौन जिला ]] <br> *[[बहरैच जिला ]] <br> *[[बुलन्दशहर जिला ]] <br> *[[बागपत जिला ]] <br> &nbsp;</td> <td width="25%" align="left" valign="top"> *[[बिजनौर जिला ]] <br> *[[बाराबांकी जिला ]] <br> *[[बांदा जिला ]] <br> *[[मैनपुरी जिला ]] <br> *[[महामयानगर जिला ]] (हथरस जिला) <br> *[[मऊ जिला ]] <br> *[[मथुरा जिला ]] <br> *[[महोबा जिला ]] <br> *[[महाराजगंज जिला ]] <br> *[[मिर्जापुर जिला ]] <br> *[[मुझफ्फरनगर जिला ]] <br> *[[मेरठ जिला ]] <br> *[[मुरादाबाद जिला ]] <br> *[[रामपुर जिला ]] <br> *[[रायबरेली जिला ]] <br> *[[लखनऊ जिला ]] <br> *[[ललितपुर जिला ]] <br> *[[लखिमपुर खेरी जिला ]] <br> *[[वाराणसी जिला ]] <br> *[[सुल्तानपुर जिला ]] <br> &nbsp;</td> <td width="25%" align="left" valign="top"> *[[शाहजहांपुर जिला ]] <br> *[[श्रावस्ती जिला ]] <br> *[[सिद्धार्थनगर जिला ]] <br> *[[संत कबीर नगर जिला ]] <br> *[[सीतापुर जिला ]] <br> *[[संत रविदास नगर जिला ]] <br> *[[सोनभद्र जिला ]] <br> *[[सहारनपुर जिला ]] <br> *[[हमीरपुर जिला, उत्तर प्रदेश ]] <br> *[[हरदोइ जिला ]] <br> &nbsp;</td> </tr> </table> {{stub}} {{भारत}} [[Category:भारत के प्रान्त]] [[bn:উত্তর প্রদেশ]] [[ca:Uttar Pradesh]] [[da:Uttar Pradesh]] [[de:Uttar Pradesh]] [[en:Uttar Pradesh]] [[eo:Utar-Pradeŝo]] [[es:Uttar Pradesh]] [[et:Uttar Pradesh]] [[fi:Uttar Pradesh]] [[fr:Uttar Pradesh]] [[gu:ઉત્તર પ્રદેશ]] [[he:אוטר פראדש]] [[id:Uttar Pradesh]] [[it:Uttar Pradesh]] [[ja:ウッタル・プラデーシュ州]] [[ka:უტარ-პრადეში]] [[lt:Utar Pradešas]] [[ml:ഉത്തര്‍പ്രദേശ്]] [[mr:उत्तर प्रदेश]] [[nl:Uttar Pradesh]] [[nn:Uttar Pradesh]] [[no:Uttar Pradesh]] [[pl:Uttar Pradesh]] [[pt:Uttar Pradesh]] [[ro:Uttar Pradesh]] [[ru:Уттар-Прадеш]] [[simple:Uttar Pradesh]] [[sr:Утар Прадеш]] [[sv:Uttar Pradesh]] [[ta:உத்தரப் பிரதேசம்]] [[te:ఉత్తర ప్రదేశ్]] [[tg:Уттар Прадеш]] [[ur:اتر پردیش]] [[zh:北方邦]] उत्तरांचल 821 44277 2007-01-18T19:00:48Z जूहोमि 935 Redirecting to [[उत्तराखण्ड]] #redirect[[उत्तराखण्ड]] केरला 823 40772 2007-01-01T19:35:55Z Kingram 866 {{भारत का प्रान्त|नाम=केरल|राजधानी=[[तिरुवनन्तपुरम]]|भाषा=[[मलयालम]]|राज्यपाल=|मुख्य मंत्री=|क्षेत्रफल=३८,८६३|साल=२००१|जनसंख्या=३१,८४१,३७४|घनत्व=८१९|साक्षरता=९०.९|साक्षरता_आदमी=९४.२|साक्षरता_औरतें=८७.७|चित्र=India_Kerala_locator_map.svg}} '''केरल''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है। इसकी राजधानी [[तिरुअनन्तपुरम]] या [[त्रिवेन्द्रम]] है । [[मलयालम]] यहां की मुख्य भाषा है । हिन्दूओं तथा मुसलमानों के अलावा यहां [[ईसाई]] भी बङी संख्या में रहते हैं । == इतिहास == 10वीं सदी ईसा पूर्व से मानव बसाव के प्रमाण मिले हैं । ==शिक्षा== केरल भारत का सबसे साक्षर राज्य है । ==केरल के जिले== केरल में 14 जिले हैं - *[[अलप्पुझा जिला]] *[[अर्नाकुलम जिला | एर्नाकुलम]] *[[इदुक्की जिला]] *[[कन्नूर जिला]] *[[कसारागोड जिला]] *[[कोल्लम जिला]] *[[कोट्टायम जिला]] *[[कोझीकोड जिला]] ([[कालीकट]]) *[[तिरुअनन्तपुरम जिला]] ([[त्रिवेन्द्रम]], तिरुवनन्तपुरम) *[[त्रिसूर जिला]] *[[पतनमतिट्टा जिला]] *[[पलक्कड जिला]] (पालघाट) *[[मालप्पुरम जिला]] *[[वायानद जिला]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:केरला]] [[ar:كيرلا]] [[de:Kerala]] [[dv:ކެރެލާ]] [[en:Kerala]] [[eo:Keralao]] [[es:Kerala]] [[et:Kerala]] [[fi:Kerala]] [[fr:Kerala]] [[gu:કેરળ]] [[he:קראלה]] [[hu:Kerala]] [[id:Kerala]] [[it:Kerala]] [[ja:ケーララ州]] [[ka:კერალა]] [[lt:Kerala]] [[ml:കേരളം]] [[mr:केरळ]] [[nl:Kerala]] [[nn:Kerala]] [[no:Kerala]] [[pl:Kerala (stan w Indiach)]] [[pt:Kerala]] [[ro:Kerala]] [[ru:Керала]] [[sa:केरल]] [[simple:Kerala]] [[sr:Керала]] [[sv:Kerala]] [[ta:கேரளம்]] [[te:కేరళ]] [[zh:喀拉拉邦]] गुजरात 824 38080 2006-12-12T19:06:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:গুজরাত]], [[ro:Gujarat]] {| class="toccolours" style="float: right; clear: right; margin: 0 0 1em 1em; width: 22em;" |+ style="margin-left: inherit; font-size: 180%;" |'''गुजरात'''<br/><br/> |- | colspan="2" | [[Image:IndiaGujarat.png|200px|center]] |- |'''निर्माण दिवस''' |[[May 1]], [[1960]] |- |'''[[राजधानी]]''' |[[गांधीनगर]] |- |सबसे बड़ा [[शहर]] |[[ |- |'''[[राज्यपाल]] ''' |[[Nawal Kishore Sharma]] |- |'''[[मुख्य मन्त्री]] ''' |[[Narendra Modi]] |- |'''[[क्षेत्रफ़ल]]''' |१९६,०२४ km² |- |'''[[जनसँख्या]]'''<br />&nbsp;- '''कुल''' ([[2001]])<br />&nbsp;- '''[[घनत्व]]''' |<br /> ५०,६००,०००<br />२५८ / km² |- |'''Population&nbsp;growth'''<br />&nbsp;- '''१९९१-२००१''' |<br />२२.४८ % |- |'''[[साक्षरता]]''' |७० % (२००१) |} '''गुजरात''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है । यहां [[सिदी]] ([[शीदि]]) समुदाय के लोग भी रहते हैं । == जिले == गुजरात में 25 जिले हैं - *[[अमरेली जिला]] *[[अहमदाबाद जिला]] *[[आनन्द जिला]] *[[कच्छ जिला]] *[[खेड़ा जिला]] *[[गांधीनगर जिला]] *[[जूनागढ़ जिला]] *[[जामनगर जिला]] *[[डांग जिला]] *[[दहोद जिला]] *[[नर्मदा जिला]] *[[नवसारी जिला]] *[[पाटन जिला]] *[[पंचमहल जिला]] *[[पोरबन्दर जिला]] *[[बनस्कण्ठ जिला]] *[[भरुच जिला]] *[[मेहसाना जिला]] *[[भावनगर जिला]] *[[राजकोट जिला]] *[[वड़ोदड़ा जिला]] *[[वलसाड जिला]] *[[सुरेन्द्रनगर जिला]] *[[सबरकण्ठ जिला]] *[[सुरत जिला]] Gujarat ({{IPA|ɡudʑərat̪}}), state (2001 provisional pop. 50,596,992), c.75,686 sq mi (196,077 sq km), W India, on the Arabian Sea. It is comprised of almost all of the Kathiawar peninsula, the desolate Rann of Kachchh, and the districts of Vadovara, Baruch, Surat, and the Dangs. Gujarat was constituted in 1960 from the Gujarati-speaking areas in the northern and western portions of the former state of Bombay. The population is concentrated in the cities of Ahmadabad, Surat, Baroda, Bhavnagar, Rajkot, and Jamnagar. The capital is the new, planned city of Gandhinagar. Gujarat is governed by a chief minister and cabinet responsible to a unicameral elected legislature and by a governor appointed by the president of India. The state is well-watered, except for the arid Kachchh area in the north; rice, wheat, and cotton are grown. Salt, limestone, manganese, calcite, and bauxite are mined. Hydroelectric power is generated. Heavily industrialized, Gujarat produces textiles, electrical goods, automobiles, chemicals, and building materials; it is the center of the Indian cotton-textile industry. The coastal city of Alang has an immense yard for dismantling and scrapping old ships. Gir National Park, located in the state, is home to the last surviving Asiatic lions. Archaeological discoveries have linked Gujarat with the Indus valley civilization (c.3,000–1,500 B.C.) and have suggested that it was a part of the Mauryan empire (c.320–185 B.C.). The Gujarat region was the center of Jainism under the Rajput Caulukya dynasty (11th-12th cent.), which fell (1298) to the Delhi Sultanate. In 1390, Gujarat became an independent sultanate. Its immense wealth invited attack, and in 1509 the Portuguese wrested from it the colony of Diu (see Daman and Diu). In 1572 the sultanate was annexed to the Mughal empire. The Marathas were powerful in the area in the first half of the 18th cent. The British East India Company took over control of the region in 1818. Under the British much of the region retained its local princely rulers. In 1947 the region was organized into the state of Bombay. Bombay state was divided into the states of Gujarat and Maharashtra in 1956. W Gujarat was devastated by a strong earthquake in 2001, and the state was the scene of brutal anti-Muslim riots in 2002. {{stub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:गुजरात]] [[bn:গুজরাট]] [[bpy:গুজরাত]] [[ca:Gujarat]] [[da:Gujarat]] [[de:Gujarat]] [[en:Gujarat]] [[eo:Guĝarato]] [[es:Gujarat]] [[et:Gujarat]] [[fa:گجرات]] [[fi:Gujarat]] [[fr:Gujarat]] [[gu:ગુજરાત]] [[he:גוג'אראט]] [[id:Gujarat]] [[it:Gujarat]] [[ja:グジャラート州]] [[ka:გუჯარათი]] [[kn:ಗುಜರಾತ್]] [[lt:Gudžaratas]] [[ml:ഗുജറാത്ത്‌]] [[mr:गुजरात]] [[nl:Gujarat]] [[nn:Gujarat]] [[no:Gujarat]] [[pl:Gujarat]] [[pt:Gujarate]] [[ro:Gujarat]] [[ru:Гуджарат]] [[simple:Gujarat]] [[sr:Гуџарат]] [[sv:Gujarat]] [[ta:குஜராத்]] [[te:గుజరాత్]] [[tg:Гуҷарот]] [[zh:古吉拉特邦]] गोआ 825 45867 2007-01-24T20:16:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഗോവ]] {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="250px" style="margin-left:1em" |- |colspan="2" height="50px" style="background-color:#efefef" |<center><font size="+2">'''गोआ/गोवा'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- align="center" width="140px" colspan="2" | | |} |- | देश | [[भारत]] |- | राजधानी <br /> &mdash; प्राशासनिक <br /> &mdash; न्यायिक<sup>[[#Government and Law|1]]</sup> | &nbsp; <br /> &mdash; [[पणजी]] <br /> &mdash; [[मुम्बई]] |- | भौगोलिक स्थिति <br /> &mdash; अक्षांश <br /> &mdash; देशांतर | &nbsp; <br /> &mdash; १५°ऊ.<br /> &mdash; ७३° पू. |- | राज्यपाल | एस सी जमीर |- | मुख्यमंत्री | [[प्रतापसिंह राणे]] |- | राजभाषा | [[कोंकणी]] |- | मुक्ति दिवस | [[19 दिसंबर]], [[1961]] |- | राज्य का निर्माण | [[30 मई]], [[1987]] |- | जनसंख्या | १.४ मिलियन |- | क्षेत्रफल | ३७.०२ वर्ग कि.मी. |} [[Image:India Goa Vagator Beach General view.jpg|200px|right]] गोवा क्षेत्रफल के हिसाब से भारत का सबसे छोटा और जनसँख्या के हिसाब से दूसरा सबसे छोटा [[प्रान्त]]है. पूरी दुनिया में गोवा अपने खूबसूरत समुंदर के किनारों और मशहूर स्थापत्य के लिये जाना जाता है. गोवा पहले [[पुर्तगाल]] का एक [[उपनिवेश]] था. पुर्तगालियों ने गोवा पर लगभग ४५० सालों तक शासन किया और दिसंबर [[१९६१]] में यह भारतीय प्राशासन को सौंपा गया. ==नाम का उदभव== [[महाभारत]] में गोआ का उल्लेख '''गोपराष्ट्र''' यानि गाय चरानेवालों के देश के रूप में मिलता है। दक्षिण [[कोंकण]] क्षेत्र का उल्लेख ''गोवाराष्ट्र'' के रूप में पाया जाता है. [[संस्कृत]] के कुछ अन्य पुराने स्त्रोतों में गोआ को ''गोपकपुरी'' और ''गोपकपट्टन''कहा गया है जिनका उल्लेख अन्य ग्रंथों के अलावा [[हरिवंशम]] और [[स्कंद पुराण]] में मिलता है। गोवा को बाद में कहीं कहीं ''गोअंचल''भी कहा गया है। अन्य नामों में '''गोवे''', '''गोवापुरी''', ''गोपकापाटन'', और''गोमंत'' प्रमुख हैं. [[टोलेमी]] ने गोआ का उल्लेख इसवी सन [[200]] के आस-पास ''गोउबा'' के रूप में किया है। [[अरब]] के मध्युगीन यात्रियों ने इस क्षेत्र को चंद्रपुर और चंदौर के नाम से इंगित किया है जो मुख्य रूप से एक तटीय शहर था। जिस स्थान का नाम [[पुर्तगाल]] के यात्रियों ने गोआ रखा वह आज का छोटा सा समुद्र तटीय शहर गोअ-वेल्हा है। बाद मे उस पूरे क्षेत्र को गोआ कहा जाने लगा जिस पर पुर्तगालियों ने कब्जा किया। जनश्रुति के अनुसार गोआ जिसमें [[कोंकण]] क्षेत्र भी शामिल है (और जिसका विस्तार [[गुजरात]] से [[केरल]] तक बताया जाता है) की रचना भगवान [[परशुराम]] ने की थी। कहा जाता है कि परशुराम ने एक [[यज्ञ]] के दौरान अपने वाणो की वर्षा से समुद्र को कई स्थानों पर पीछे धकेल दिया था और लोगों का कहना है कि इसी वजह से आज भी गोआ में बहुत से स्थानों का नाम वाणावली, वाणस्थली इत्यादि हैं। उत्तरी गोवा में [[हरमल]] के पास आज भूरे रंग के एक पर्वत को [[परशुराम]] के यज्ञ करने का स्थान माना जाता है। ==इतिहास== गोआ के लंबे [[इतिहास]] की शुरात तीसरी सदी इसा पूर्व से शुरु होता है जब यहाँ [[मौर्य वंश]] के शासन की स्थापना हुई थी। बाद में पहली सदी के शुरुआत में इस पर [[कोल्हापुर]] के [[सातवाहन]] वंश के शासकों का अधिकार स्थापित हुआ और फिर बादामी के [[चालुक्य]] शासकों ने इसपर [[580]] इसवी से [[750]] इसवी पर राज किया। इसके बाद के सालों में इस पर कई अलग अलग शासकों ने अधिकार किया। [[1312]] इसवी में गोआ पहली बार [[दिल्ली सल्तनत]] के अधीन हुआ लेकिन उन्हें [[विजयनगर]] के शासक [[हरिहर प्रथम]] द्वार वहाँ से खदेड़ दिया गया। अगले सौ सालों तक विजयनगर के शासकों ने यहाँ शासन किया और [[1469]] में [[गुलबर्गा]] के बहामी सुल्तान द्वारा फिर से [[दिल्ली सल्तनत]] का हिस्सा बनाया गया। बहामी शासकों के पतन के बाद [[बीजापुर]] के आदिल शाह का यहाँ कब्जा हुआ जिसने गोअ-वेल्हा हो अपनी दूसरी राजधानी बनाई। [[1498]] में [[वास्को डी गामा]] यहाँ आनेवाला पहला युरोपिय यात्री बना जो समुद्र के रास्ते यहाँ आया था। उसके इस सफल अभियान ने [[युरोप]] की अन्य शक्तियों को भारत पहुँचने के लिये दूसरे समुद्री रास्तों की तलाश के लिये प्रेरित किया क्योंकि तुर्कों द्वारा पारंपरिक स्थल मार्गों को बंद कर दिया गया था। [[1510]] में [[पुर्तगाली नौसेना]] द्वारा तत्कालीन स्थानीय [[मुगल]] राजा को पराजित कर पुर्तगालियों ने यहाँ के कुछ क्षेत्रों पर अपना अधिकार स्थापित किया गया। यहाँ वे अपना एक आधार बनाना चाहते थे जहाँ से वे मसालों का व्यापार कर सकें। सोलहवीं सदी के मध्य तक पुर्तगालियों ने आज के गोआ क्षेत्र में पूरी तरह अपनी स्थिती सुदृढ कर ली थी। [[19 दिसंबर]], [[1961]] को [[भारतीय सेना]] ने यहाँ आक्रमण कर इस क्षेत्र को मुक्त करवाया और गोआ [[भारत]] में शामिल हुआ। गोआ तथा इसके उपक्षेत्र [[दमन एवं दीव]] को भारत में संविधान के एक संघीय क्षेत्र के रूप में शामिल किया गया। लेकिन [[30 मई]] [[1987]] को गोआ को अलग राज्य का दर्जा दिया गया तथा गोआ भारत का 26 वाँ राज्य बना। ==भूगोल== ==अर्थ जगत== ==सरकार और विधी व्यवस्था== ==आबादी== ==लोग और संस्कृति== ==यातायात== ===बाहरी=== * '''हवाई''' [[डाबोलिम हवाई अड्डा]] यहाँ का घरेलू [[हवाई अड्डा]] है जो देश के सभी प्रमुख शहरों से जुड़ा है. अभी हाल के वर्षों में गोआ के लिये [[पणजी]] हवाई अड्डे से अंतर्राष्ट्रीय उड़ाने भी शुरु हुई हैं. * '''सड़क''' गोआ [[मुम्बई]], [[बंगलोर]] से काफी अच्छी तरह जुड़ा हुआ है, इन शह्रों से गोआ के लिये सीधी लक्जरी बसें चलती हैं. इसके अलावा अन्य नजदीक के शहर भी आप सड़क द्वारा यहाँ से जा सकते हैं. * '''रेल''' जबसे यहाँ [[कोंकण रेलवे]] की शुरुआत हुई है गोवा भारत के पूर्वी तटीय शहरों से जुड़ गया है. कोंकण रेलवे अपनी गति और अच्छी सेवा के लिये पूरे भारत में मशहूर है. इसके अलावा गोवा आने के लिये देश के किसी भी बड़े स्टेशन से आप [[वास्को डी गामा]] के लिये सीधी रेल ले सकते हैं. ===आंतरिक=== * '''टैक्सी''' बिना मीटर और मीटर वाली टैक्सियाँ यहाँ पर्यटकों को एक स्थान से दूसरे स्थान ले जाने का सबसे लोकप्रिय साधन है. बिना मीटर वाली टैक्सियों में यात्री पहले से भाड़े के बारे में तय करते हैं. * '''बसस''' गोआ में ज्यादातर बसे प्राईवेट चालकों द्वारा चलाई जाती हैं. आम तौर पर बसों में काफी भीड़ होती है. गोआ सरकार द्वारा यहाँ कदम्ब बस सर्विस चलाई जाती है जिनमें धीरे चलनेवाली बसों से लेकर द्रुत सेवा की लंबी दूरी की बसें शामिल होती हैं. * ''' नाव ''' ==पर्यटन== == गोआ के जिले == गोआ में दो जिले हैं - *[[उत्तर गोआ जिला]] *[[दक्षिण गोआ जिला]] ==खेल== भारत के अन्य क्षेत्रों से हटकर; जहाँ [[क्रिकेट]] सबसे लोकप्रिय खेल है, गोआ का सबसे लोकप्रिय खेल [[फुटबाल]] है. यहाँ कई लोकप्रिय फुटबाल क्लब हैं. इसके अलावा गोआ के बहुत से खिलाड़ी हाकी में भी दिलचस्पी रखते हैं. [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:गोआ]] [[bg:Гоа]] [[bpy:গৱা]] [[ca:Goa]] [[cs:Goa (stát)]] [[da:Goa]] [[de:Goa]] [[en:Goa]] [[eo:Goao (ŝtato)]] [[es:Goa]] [[et:Goa osariik]] [[fi:Goa]] [[fr:Goa]] [[gl:Goa]] [[gu:ગોઆ]] [[he:גואה]] [[hu:Goa]] [[ia:Goa]] [[id:Goa, India]] [[it:Goa]] [[ja:ゴア]] [[ka:გოა (შტატი)]] [[lt:Goa]] [[ml:ഗോവ]] [[mr:गोवा]] [[nl:Goa (deelstaat)]] [[nn:Goa]] [[no:Goa]] [[pl:Goa]] [[pt:Goa]] [[ro:Goa]] [[ru:Гоа]] [[simple:Goa]] [[sk:Goa]] [[sr:Гоа]] [[sv:Goa]] [[te:గోవా]] [[tg:Гуа]] [[zh:果阿]] चंडीगढ़ 826 45670 2007-01-24T12:46:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ചണ്ഢീഗഡ്]] '''चंडीगढ़''' [[भारत]] का एक ऐसा [[शहर]] है जो दो [[राज्य|राज्यों]] की [[राजधानी]] है: [[पंजाब]] और [[हरियाणा]] । ===बाहरी कड़ियाँ=== *[http://chandigarh.nic.in/ चंडीगढ़ सरकार] *[http://www.citcochandigarh.com/ चंडीगढ़ के बारे में अधिक जानकारी] {{stub}} [[Category:शहर]] [[bn:চন্ডীগড়]] [[bpy:চন্ডিগড়]] [[cs:Čandígarh]] [[da:Chandigarh]] [[de:Chandigarh]] [[en:Chandigarh]] [[es:Chandigarh]] [[et:Chandigarh]] [[fi:Chandigarh]] [[fr:Chandigarh]] [[gu:ચંડીગઢ]] [[he:צ'אנדיגאר]] [[ja:チャンディーガル]] [[ka:ჩანდიგარჰი]] [[lt:Čandigarchas]] [[ml:ചണ്ഢീഗഡ്]] [[nl:Chandigarh (unieterritorium)]] [[nn:Chandigarh]] [[pl:Czandigarh]] [[pt:Chandigarh]] [[ro:Chandigarh]] [[ru:Чандигарх]] [[simple:Chandigarh]] [[sk:Čandígarh]] [[sr:Чандигар]] [[sv:Chandigarh]] [[ta:சண்டிகர்]] [[te:చండీగఢ్]] [[zh:昌迪加尔]] [[zh-yue:昌迪加爾]] छत्तीसगढ़ 827 45420 2007-01-23T18:04:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഛത്തീസ്ഗഡ്‌]] '''छत्तीसगढ़''' [[भारत]] का एक [[राज्य]] है । '''छत्तीसगढ़ एक नज़र में''' * राज्य का निर्माण - '''एक नवंबर 2000''' * राजधानी - [[रायपुर]] * क्षेत्रफल-1,35,000 वर्ग किलोमीटर * जनसंख्या- कुल 2,07,69,000 * पुरुष - 1,04,52,000, स्त्र - 10,03,44,000 * अनुसूचित जनजाति - 57,17,000 अनुसूचित जाति - 21,48,000 * ज़िलों की संख्या - 16 * गाँवों की संख्या-20308 विद्युतीकृत गाँव - 18076 * यातायात - सड़कें - 3,901 किलोमीटर रेल- 1,053 किलोमीटर * साक्षारता - 65.12 प्रतिशत पुरुष - 77.86 प्रतिशत स्त्री - 52.28 प्रतिशत * कृषियोग्य भूमि- 9,84,000 हेक्टेयर * जंगल- 59,000 वर्गकिलोमीटर (45 प्रतिशत) * औसत वर्षा- 1292.1 मिलीमीटर, वर्षा के औसत दिन - 61 * प्रतिव्यक्ति आय- 11,663 रुपए * विधानसभा सीटें- 90, लोकसभा की सीटें- 11, राज्यसभा की सीटें - 5 ==जिले== *[[कवर्धा जिला]] *[[कांकेर जिला]] (उत्तर बस्तर) *[[कोरबा जिला]] *[[कोरिया जिला]] *[[जशपुर जिला]] *[[जांजगीर-चम्पा जिला]] *[[दन्तेवाड़ा जिला]] (दक्षिण बस्तर) *[[दुर्ग जिला]] *[[धमतरी जिला]] *[[बिलासपुर जिला]] *[[बस्तर जिला]] *[[महासमुन्द जिला]] *[[राजनांदगांव जिला]] *[[रायगढ जिला]] *[[रायपुर जिला]] *[[सरगुजा जिला]] ==संस्कृति== [[चित्र:Bastarart1.jpg|thumb|240px|right| [[बस्तर जिला|बस्तर जिले]] के आदिवासियों की धातु कला]] आदिवासी कला काफी पुरानी है । ==यह भी देखें== == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == गुरूदेव काश्यप, श्यामलाल चतुर्वेदी, तुषार कांति घोष, ललित सुरजन, बबन मिश्र, रमेश नैय्यर, सुनील कुमार, गोविंद लाल वोरा, राजनारायण मिश्र, दिवाकर मुक्तिबोध, गोपाल वोरा, कमल ठाकुर,गिरीश पंकज, सनत चतुर्वेदी, संजय द्विवेदी, अनल प्रकाश शुक्ल, रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ *[[छत्तीसगढ के प्रमुख साहित्यकार]] == बाहरी कड़ियां हिंदी में== *[http://www.srijangatha.com छत्तीसगढ की पहली वेब पत्रिका] *[http://www.cgnet.in छत्तीसगढ की जन वेबसाईट ] *[http://tdil.mit.gov.in/ggs/Sanskritik_CG(HTML)/Sanskritik_Chhattisgarh/FRONT.HTM सांस्कृतिक छत्तीसगढ] [http://tdil.mit.gov.in/ggs/Sanskritik_CG(HTML)/Sanskritik_Chhattisgarh/tribesofCG1.htm जनजातियां], [http://tdil.mit.gov.in/ggs/Sanskritik_CG(HTML)/Sanskritik_Chhattisgarh/rupankar.htm कला], [http://tdil.mit.gov.in/ggs/Sanskritik_CG(HTML)/Sanskritik_Chhattisgarh/Games.htm खेल], [http://tdil.mit.gov.in/ggs/Sanskritik_CG(HTML)/Sanskritik_Chhattisgarh/BhashaCG.htm गोठ] *[http://tdil.mit.gov.in/ggs/Chhattisgarh%20ki%20Prerak%20Vibhutiyan *[http://tdil.mit.gov.in/ggs/Satnaam_Panth *[http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/st_ch01.htm छत्तीसगढ़] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] [[Category:छत्तीसगढ़]] {{भारत}} [[bpy:ছত্রিসগড়]] [[de:Chhattisgarh]] [[en:Chhattisgarh]] [[es:Chhattisgarh]] [[et:Chhattisgarh]] [[fi:Chhattisgarh]] [[fr:Chhattisgarh]] [[gu:છત્તીસગઢ]] [[he:צ'האטיסגאר]] [[hu:Cshattíszgarh]] [[it:Chhattisgarh]] [[ja:チャッティースガル州]] [[ka:ჩხატისგარჰი]] [[lt:Čatisgarchas]] [[ml:ഛത്തീസ്ഗഡ്‌]] [[mr:छत्तीसगढ]] [[nl:Chhattisgarh]] [[nn:Chhattisgarh]] [[no:Chhattisgarh]] [[pl:Chhattisgarh]] [[pt:Chhattisgarh]] [[ro:Chhattisgarh]] [[ru:Чхаттисгарх]] [[sa:छत्तीसगढ़]] [[simple:Chhattisgarh]] [[sr:Чатисгар]] [[sv:Chhattisgarh]] [[ta:சத்தீஸ்கர்]] [[te:ఛత్తీస్‌గఢ్]] [[tg:Чҳаттӣсгар]] [[zh:恰蒂斯加尔邦]] झारखंड 828 45983 2007-01-25T00:59:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Jharkhand]], [[ml:ഝാ‍ര്‍ഖണ്ഡ്‌]] {| cellspacing="0" border="2" style="margin-left:10px solid;" cellpadding="2" align="right" width="250px" | colspan="2" align="center"|[[झारखंड]] : एक झलक <center>[[Image:IndiaJharkhand.png|250px|झारखंड का मानचित्र ]]. </center><br/> |- |[[प्रदेश]] |[[झारखंड]] |- झारखंड के जिले |[[भाषा]] |[[हिन्दी]], [[संथाली]], [[हो]], [[उराँव]], [[सादरी]], [[मैथिली]], [[भोजपुरी]], [[बांग्ला]], [[उड़िया]] और [[अंग्रेज़ी भाषा |अंग्रेज़ी]] एवं अन्य भाषायें |- |[[समय क्षेत्र]] |[[जी एम टी]]+५:३० |- |महत्व |[[भारत]] के नवीनतम राज्यों में से एक, अनुसूचित जनजातियों एवं [[आदिवासी]] संस्कृति का गृह प्रदेश, अत्यधिक खनिज संपदा, [[टाटा]] जैसे औधोगिक घरानों की जन्म-भूमि |- |[[जन्संख्या]]<br> -कुल<br> - [[घनत्व]]<br> - [[लिंग का अनुपात]] |<br> 121843911 ([[2001]])[http://www.censusindia.net/t_00_003.html]<br> 274/[[प्रति वर्ग/कि मी|km<sup>2</sup>]]<br> 941 |- |[[साक्षरता दर]]<br> - कुल <br> - [[पुरुष]]<br> - [[महिला]] |<br> 53.6%[http://www.censusindia.net/t_00_006.html]<br> 67.3%<br> 38.9% |- |[[क्षेत्रफल]] |1483 [[प्रति वर्ग कि मी|km<sup>2</sup>]] |- |[[डाक क्षेत्र सँख्या|पिन]] |831 xxx |- |मुख्य मंत्री |[[अजॅून मुंडा ]] |- |- |सत्ताधारी पार्टी |[[संयुक्त प्रगतिशील गठबंधन |यूडीपी]]* |- |मुख्य राजनीतिक पार्टी |[[भारतीय राष्ट्रीय कॉन्ग्रेस |कॉन्ग्रेस]] , [[भारतीय जनता पार्टी|बीजेपी]], [[झारखंड मुक्ति मोर्चा । जे एम एम]], [[जनता दल युनाइटेड। जदयू]] |} '''झारखंड''', यानि झार या झाड़ जो स्थानीय रूप में वन का पर्याय है और खंड यानि टुकड़ा से मिलकर बना है। अपने नाम के अनुरुप यह मूलत: एक वनप्रदेश है जो [[झारखंड आंदोलन]] के फलस्वरुप (जिसे बाद में कुछ लोगों द्वारा [[वनांचल]] आंदोलन के नाम से जाना जाता है)सृजित हुआ। प्रचुर मात्रा में खनिज की उपलबध्ता के कारण इसे भारत का 'रूर' भी कहा जाता है जो [[जर्मनी]] में खनिज-प्रदेश के नाम से विख्यात है। 72 वर्षों पहले '''आदिवासी महासभा''' ने [[जयपाल सिंह मुंडा]] की अगुआई में अलग ‘झारखंड’ का सपना देखा. पर वर्ष 2000 में कद्र सरकार ने 15 नवंबर (आदिवासी नायक बिरसा मुंडा के जन्मदिन) को भारत का अठ्ठाइसवाँ राज्य बना झारखंड भारत के नवीनतम प्रान्तों में से एक है। बिहार के दक्षिणी हिस्से को विभाजित कर झारखंड प्रदेश का सृजन किया गया था। औद्योगिक नगरी [[राँची]] इसकी राजधानी है। इस प्रदेश के अन्य बड़े शहरों में [[धनबाद]], [[बोकारो]] एवं [[जमशेदपुर]] शामिल हैं। झारखंड की सीमाँए उत्तर में [[बिहार]], पश्चिम में [[उत्तर प्रदेश]] एवं [[छत्तीसगढ]], दक्षिण में [[उड़ीसा]] और पूर्व में [[पश्चिम बंगाल]] को छूती हैं। लगभ संपूर्ण प्रदेश [[छोटानागपुर]] के पठार पर अवस्थित है। [[कोयल]], [[दामोदर]], [[खड़कई]], और [[सुवर्णरेखा। स्वर्णरेखा]] यहाँ की प्रमुख नदियाँ हैं। संपूर्ण भारत में वनों के अनुपात में प्रदेश एक अग्रणी राज्य माना जाता है तथा वन्यजीवों के संरक्षण के लिये मशहूर है। झारखंड क्षेत्र विभिन्न भाषाओं, संस्कृतियों एवं धर्मों का संगम क्षेत्र कहा जा सकता है। द्रविड़, आर्य, एवं आस्ट्रो-एशियाई तत्वों के सम्मिश्रण का इससे अच्छा कोई क्षेत्र भारत में शायद ही दिखता है। इस शहर की गतिविधियाँ मुख्य रूप से राजधानी राँची और जमशेदपुर, धनबाद तथा बोकारो जैसे औद्योगिक केन्द्रों से सबसे ज्यादा प्रभावित होती हैं। ==अर्थतंत्र== झारखंड की अर्थव्यवस्था मुख्यरूप से खनिज और वन संपदा से निर्देशित है। [[लोहा]], [[कोयला]], [[माइका]], [[बाक्साइट]], [[फायर-क्ले]], [[ग्रेफाइट]], [[कायनाइट]], [[सेलीमाइट]], [[चूना पत्थर]], [[युरेनियम]] और दूसरी खनिज संपदाओं की प्रचुरता की वजह से यहाँ उद्योग-धंधों का जाल बिछा है। खनिज उत्पादों के खनन से झारखंड को सालाना तीस हजार करोड़ रुपये की आय होती है। झारखंड न केवल अपने उद्योग-धंधों में इसका इस्तेमाल करता है बल्कि दूसरे राज्यों को भी इसकी पूर्ति करता है। ==यातायात== झारखंड की राजधानी राँची संपूर्ण देश से सड़क एवं रेल मार्ग द्वारा काफी अच्छी तरह जुड़ा हुआ है। राष्ट्रीय राजमार्ग 2, 27, 33 इस राज्य से होकर गुजरती है। इस प्रदेश का दूसरा प्रमुख शहर टाटानगर ([[जमशेदपुर]]) दिल्ली कोलकाता मुख्य रेलमार्ग पर बसा हुआ है जो राँची से 120 किलोमीटर दक्षिण में बसा है। राज्य का में एकमात्र राष्ट्रीय हवाई अड्डा राँची का [[बिरसा मुंडा हवाई-अड्डा]] है जो देश के प्रमुख शहरों; [[मुंबई]], [[दिल्ली]], [[कोलकाता]] और [[पटना]] से जुड़ा है। [[इंडियन एयरलाइन्स]] और [[एयर सहारा]] की नियमित उड़ानें आपको इस शहर से हवाई-मार्ग द्वारा जोड़ती हैं। सबसे नजदीकी [[अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा]] कोलकाता का [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस हवाई अड्डा]] है। ==जिले== [[Image:Vidhan1.jpg|thumb|left|झारखंड विधानसभा भवन]] झारखंड में 22 जिले हैं जो इस प्रकार हैं:- [[कोडरमा जिला]], [[गढवा जिला]], [[गिरीडीह जिला]], [[गुमला जिला]], [[चतरा जिला]], [[जामताड़ा जिला]], [[दुमका जिला]], [[देवघर जिला]], [[गोड्डा जिला]], [[धनबाद जिला]], [[पलामू जिला]], [[पश्चिमी सिंहभूम जिला]] (मुख्यालय:[[चाईबासा]]), [[पूर्वी सिंहभूम जिला]] (मुख्यालय: [[जमशेदपुर]]), [[बोकारो जिला]], [[पाकुड़ जिला]], [[राँची जिला]], [[लातेहार जिला]], [[लोहरदग्गा जिला]], [[सराइकेला खरसावाँ जिला]], [[साहिबगंज जिला]], [[सिमडेगा जिला]], [[हजारीबाग जिला]], ==पर्व-त्यौहार== [[Image:Adivasi-dance.jpg|thumb|पारंपरिक आदिवासी नृत्य]] झारखंड में सभी समुदायों के लोगों के होने की वजह से [[हिन्दू]], [[मुसलमान]], और इसाइयों के पर्व त्यौहार तो श्रद्धा और भक्तिपूर्वक तो मनाये ही जाते हैं लेकिन आदिवासियों के कुछ खास पर्वों की छटा अपने आप में मन को मोहने वाली होती है। आदिम काल से चले आ रहे इनके त्यौहारों के रंग को तो वक़्त के थपेड़ों ने बहुत कुछ कुंद किया है लेकिन अभी भी पर्वों की जीवटता किसी तरह कम नहीं हुयी लगती, आदिवासियों के कुछ मुख्य त्यौहार निम्न हैं :- * [[टुसू पर्व]] * [[बांदना परब]] * [[करमा]] **'''झारखंड के लोकनृत्य''' [[पाइका नृत्य|पाइका]] [[छऊ नृत्य|छऊ]], [[जदुर नृत्य|जदुर]], [[नाचनी नृत्य|नाचनी]], [[नटुआ नृत्य|नटुआ]], [[अगनी नृत्य|अगनी]], [[चौकारा नृत्य|चौकारा]], [[जामदा नृत्य|जामदा]], [[घटवारी नृत्य |घटवारी]], [[मतहा नृत्य|मतहा]] ==शिक्षा संस्थान== [[Image:Xlri.gif|thumb|एक्स एल आर आई जमशेदपुर]] झारखंड की शिक्षा संस्थाओं में कुछ अत्यंत प्रमुख शिक्षा संस्थान शामिल हैं। जनजातिय प्रदेश होने के बावज़ूद यहां कई नामी सरकारी एवं निजी कॉलेज हैं जो कला, विज्ञान, अभियांत्रिकी, मेडिसिन, कानून और मैनेजमेंट में उच्च स्तर की शिक्षा देने के लिये विख्यात हैं । झारखंड की कुछ प्रमुख शिक्षा संस्थायें हैं : '''विश्वविद्यालय''' *[[राँची विश्ववविद्यालय]] [[राँची]] *[[सिद्धू कान्हू विश्वविद्यालय]] [[दुमका]] *[[विनोबा भावे विश्वविद्यालय]] [[हजारीबाग]] *[[बिरसा कृषि विश्वविद्यालय]] [[राँची]] *[[बी आई टी मेसरा]] [[राँची]] '''अन्य प्रमुख संस्थान''' *[[राष्ट्रीय धातुकर्म प्रयोगशाला]] [[जमशेदपुर]] *[[राष्ट्रीय खनन शोध संस्थान]] [[धनबाद]] *[[भारतीय लाह शोध संस्थान]] [[राँची]] *[[राष्ट्रीय मनोचिकत्सा संस्थान]] [[राँची]] *[[जेवियर प्रबंधन संस्थान । एक्स एल आर आई]] [[जमशेदपुर]] ==दर्शनीय स्थल == [[Image:Deoghar.jpg|thumb|वैद्यनाथधाम मंदिर देवघर]] * [[देवघर वैधनाथ मंदिर]] * [[हुंडरू जलप्रपात]] * [[दलमा अभ्यारण्य]] * [[बेतला राष्ट्रीय उद्यान ]] * [[रजरप्पा ]] ==विभूतियाँ == * [[बिरसा मुंडा]] * [[सिद्धू कान्हू]] * [[तिलका माँझी]] ==समाचारपत्र== *[[दैनिक जागरण]] *[[हिंदुस्तान]] *[[राँची एक्सप्रेस]] *[[प्रभात खबर]] *[[उदितवाणी]] *[[आवाज]] ==साहित्य== ==यह भी देखें== *[[झारखंड के शहर]] *[[झारखंड आँदोलन]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://jharkhand.nic.in/ झारखंड सरकार] * [http://districts.nic.in/disdetails.asp?sc=jh/ झारखंड के जिले] [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:झारखंड]] [[jh:Jharkhand]] [[bn:ঝাড়খণ্ড]] [[da:Jharkhand]] [[de:Jharkhand]] [[en:Jharkhand]] [[es:Jharkhand]] [[fi:Jharkhand]] [[fr:Jharkhand]] [[gu:ઝારખંડ]] [[he:ג'הרקאנד]] [[id:Jharkhand]] [[ja:ジャールカンド州]] [[kn:ಝಾರ್ಖಂಡ್]] [[lt:Džarkandas]] [[ml:ഝാ‍ര്‍ഖണ്ഡ്‌]] [[mr:झारखंड]] [[nl:Jharkhand]] [[nn:Jharkhand]] [[no:Jharkhand]] [[pl:Jharkhand]] [[pt:Jharkhand]] [[ro:Jharkhand]] [[ru:Джаркханд]] [[sa:झारखंड]] [[simple:Jharkhand]] [[sv:Jharkhand]] [[ta:ஜார்க்கண்ட்]] [[tg:Ҷарханд]] [[zh:贾坎德邦]] पश्चिम बंगाल 830 45652 2007-01-24T09:30:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:പശ്ചിമ ബംഗാള്‍]] {{भारत के प्रान्त | state_name = पश्चिम बंगाल | image_map = India_West_Bengal_locator map.svg | capital = [[कोलकाता]] | latd = 22.82 | longd = 88.2 | largest_city = [[कोलकाता]] (कलकत्ता) | abbreviation = IN-WB | official_languages = [[बांग्ला]] | legislature_type = एक सभा | legislature_strength = 295 | governor_name = [[गोपालकृष्ण गान्धी]] | chief_minister = [[बुद्धदेव भट्टाचार्य]] | established_date = [[1960-05-01]] | area = 88,752 | area_rank = तेरहवां | area_magnitude = 10 | population_year = 2001 | population = 80,221,171 | population_rank = चौथा | population_density = 904 | districts = 19 | website = www.wbgov.com | footnotes = }} '''पश्चिम बंगाल''' ([[बांग्ला भाषा|बांग्ला:]] পশ্চিমবঙ্গ ''पॉश्चिमबॉंङ्गो'') [[भारत]] के पूर्वी भाग में स्थित एक [[राज्य]] है । इसके पड़ोसी [[राज्य]] [[नेपाल]], [[सिक्किम]], [[भूटान]], [[असम]], [[बांग्लादेश]], [[उड़ीसा]], [[झारखंड]] और [[बिहार]] हैं । =परिचय= इसकी राजधानी [[कोलकाता]] है। इस राज्य मे १८ ज़िले है। यहा क़ी मुख्य भाषा [[बंगाली|बांग्ला]] है। =बंगाल का इतिहास= :''और देखीये: [[बंगाल का इतिहास]]'' बंगाल पर इस्लामी शासन [[१३ वीं शताब्दी]] से प्रारंभ हुआ तथा [[१६ वीं शताब्दी]] में [[मुग़ल शासन]] में व्यापार तथा उद्योग का एक समृद्ध केन्द्र में विकसित हुआ। [[१५ विं शताब्दी]] के अन्त तक यहाँ यूरोपीय व्यापारियों का आगमन हो चुका था तथा [[१८ विं शताब्दी]] के अन्त तक यह [[क्षेत्र ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]] के नियन्त्रण में आ गया था। भारत में ब्रिटिश साम्राज्य का उद्गम यहीं से हुआ। [[१९४७]] में [[भारत]] स्वतंत्र हुआ और इस्के साथ ही बंगाल मुस्लिम [[पूर्व बंगाल]] (जो बाद में [[बांग्लादेश]] बना) तथा हिंदू [[पश्चिम बंगाल]] में विभाजित हुआ। बंगाल के इतिहास के बारे में अधिक जानकारी के लिये [[बंगाल]] देखें। = भूगोल= यह राज्य [[भारत]] के पूर्वी भाग में 88,853 वर्ग मी. के भूखंड पर फैला है । इसके उत्तर में [[सिक्किम]], उत्तर-पूर्व में [[असम]], पूर्व में [[बांग्लादेश]], दक्षिण में [[बंगाल की खाङी]] तथा [[उङीसा]] तथा पश्चिम मेेेें [[बिहार]] तथा [[झारखंड]] है । उत्तर में [[हिमालय]] पर्वत श्रेणी का पूर्वी हिस्सा से लेकर दक्षिण में [[बंगाल की खाङी]] तक प्रदेश की भौगोलिक दशा में खासी विविधता नजर आती है । उत्तर में दार्जिलिंग के शिखर, हिमालय पर्वत श्रेणी के अंग हैं । इसमें [[संदक्फू]] चोटी आता है जो राज्य का सर्वोच्च शिखर है । दक्षिण की ओर आने पर, एक छोटे तराई के बाद मैदानी भाग आरंभ होता है । यह मैदान दक्षिण में गंगा के डेल्टा के साथ खत्म होता है । यही मैदानी क्षेत्र, पूर्व में [[बांग्लादेश]] में भी काफी विस्तृत है । पश्चिम की ओर का भूखंड पठारी है । [[गंगा]] की धारा मुख्य शाखा है जो कई बागों में बट जाती है - एक शाखा [[बांग्लादेश]] में प्रवेश करती है जिसे [[पद्मा]] (पॉद्दा ) नाम से जाना जाता है, दूसरी शाखाएं पश्चिम बंगाल में दक्षिण की ओर [[भागीरथी]] तथा [[हुगली]] नामों के साथ बहती हैं । उपरोक्त सभी शाखाएं दक्षिण की ओर [[बंगाल की खाङी]] में विसर्जित होती हैं । [[गंगा]] का डेल्टा ([[सुंदरवन]]) विश्व का सबसे बङा डेल्टा है । उत्तरी पर्वतीय भाग में [[तिस्ता]], [[महानंदा]], तोरसा आदि नदियां बहती हैं । पश्चिमी पठारी भाग में [[दामोदर]], अजय, कंग्साबाती आदि प्रमुख धाराएं हैं । पश्चिम बंगाल का [[मौसम]] मुख्यतः उष्णकटिबंधीय ( tropical ) है। ==जिले== *[[उत्तर 24 परगना जिला |उत्तर 24 परगना]] *[[उत्तर दिनाजपुर जिला]] *[[कूचबिहार जिला]] *[[कोलकाता जिला ]] *[[जलपाईगुङी जिला ]] *[[दार्जिलिंग जिला]] *[[नादिया जिला ]] *[[पश्चिम मेदिनीपुर जिला]] *[[पुरूलिया जिला]] *[[पूर्व मेदिनीपुर जिला]] *[[बांकुङा जिला ]] *[[बीरभूम जिला ]] *[[मालदह जिला]] *[[मुर्शिदाबाद जिला ]] *[[वर्धमान जिला ]] *[[हावङा जिला ]] *[[हुगली जिला]] ==अन्य प्रमुख नगर== *[[सिलीगुड़ी]] *[[आसनसोल]] = संस्कृति = [[नृत्य]], [[संगीत]] तथा चलचित्रों की यहां लम्बी तथा सुव्यवस्थित परम्परा रही है । [[दुर्गापूजा]] (बांग्ला -দুর্গাপূজা) यहां अति उत्साह तथा व्यापक जन भागीदारी के साथ मनाई जाती है । [[क्रिकेट]] तथा [[फुटबॉल]] यहां के लोकप्रियतम खेलों में से हैं । [[सौरभ गांगुली]] जैसे खिलाङी तथा [[मोहन बगान]] एवं [[इस्ट बंगाल]] जैसी टीम इसी प्रदेश से हैं । == लोकाचार == अगर आंकङों पर जांय तो ''[[नक्सलवाद]]'' जैसे शब्दों का जन्म यहीं हुआ, पर यहां के लोगों की शांतिप्रियता ही वो चीज है जो सर्वत्र दर्शास्पद (देखने लायक) है । परस्पर बातचीत में ''तूइ''(बांग्ला - তুই) (हिन्दी के [[तू ]] के लगभग समकक्ष), ''तूमि'' (बांग्ला - তুমি) (हिन्दी के [[तुम]] के लगभग समकक्ष), तथा ''आपनि'' (बांग्ला - আপনি) (हिन्दी के [[आप]] के समकक्ष), का प्रयोग द्वितीय पुरूष की वरिष्ठता के आधार पर किया जाता है । शहरों में लोग प्रायः छोटे परिवारों में रहते हैं । = खान-पान = यहां के लोग मछली-भात ([[बांग्ला]] - মাছ ভাত (माछ-भात)) बहुत पसंद करते हैं । यह प्रदेश अपनी मिठाईयों के लिये काफी प्रसिद्ध है - रसगुल्ले का आविष्कार भी यहीं हुआ था । = राजनीति = पश्चिम बंगाल मे [[समाजवाद | समाजवादी ]] सरकार है । पश्चिम बंगाल और केरल ही भारत के दो राज्य हैं जहान पे समाजवादी सरकरों का शासन है । पश्चिम बंगाल के [[मुख्य मंत्री]] [[ज्योति बासु]] पिछले 20 अल से वहान पे मुख्य मंत्री है । 1977 से इस राज्य़ पर [[वाम मोर्चा | वाम मोर्चे]] ने शासन किया है जो बार बार जनतांत्रिक चुनाव जीता। अन्य लोकप्रिय स्थानीय नेताओं में [[ममता बनर्जी]] का नाम शामिल है । पश्चिम बंगाल मे समाजवादी सरकार का होना वहा पे तरक्की ना होने का एक मुख्य कारण है । समाजवादी सरकारों के होने से वहान पे हमेशा [[हडताल]] होती रह्ती है । इस कारण से कोइ भी उद्योगपति वहा नया उदोग लगाने से कतराता है । पर अब पश्चिम बंगाल के लोगों मे जाग्रूकता बढ रही है और धीरे धीरे वहान पे [[पूंजीवाद]] को बढावा दिया जा रहा है Quite recently the tata's a major industrial house of india have decided to invest in the state due to a ashoft in the policies of the state government = प्रसिद्ध व्यक्ति = *[[जगदीश चन्द्र वसु]] (बोस) *[[सत्यजित राय]] (रे) *[[बिधान चन्द्र राय]] *[[शरत चन्द्र चट्टोपाध्याय]] *[[रवीन्द्र नाथ ठाकुर]] (टैगोर) *[[सत्येन्द्र नाथ बोस]] *[[महाश्वेता देवी]] *[[राजा राममोहन राय]] *[[स्वामी विवेकानन्द]] *[[सौरभ गांगुली]] *[[शर्मिला टैगोर]] *[[अमर्त्य सेन]] *[[प्रणव मुखर्जी]] =बाहरी कड़ियाँ= *[http://www.westbengal.gov.in/ पश्चिम बंगाल सरकार] *[http://mapsofindia.com/maps/westbengal/westbengallocation.htm भारत के मानचित्र में बंगाल का स्थान] *[http://mapsofindia.com/maps/westbengal/h3s3202.htm बंगाल के जिला मानचित्र] *[http://mapsofindia.com/maps/westbengal/h3s3205.htm रेलवे मानचित्र] {{भारत}} [[Category:भारत के प्रान्त]] [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] [[bn:পশ্চিমবঙ্গ]] [[bpy:পশ্চিমবঙ্গ]] [[da:Vestbengalen]] [[de:Westbengalen]] [[en:West Bengal]] [[es:Bengala Occidental]] [[et:Lääne-Bengal]] [[fi:Länsi-Bengali]] [[fr:Bengale occidental]] [[gu:પશ્ચિમ બંગાળ]] [[he:מערב בנגל]] [[hu:Nyugat-Bengál]] [[id:Benggala Barat]] [[it:Bengala Occidentale]] [[ja:西ベンガル州]] [[ka:ბენგალი]] [[kn:ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ]] [[lt:Vakarų Bengalija]] [[ml:പശ്ചിമ ബംഗാള്‍]] [[mr:पश्चिम बंगाल]] [[nl:West-Bengalen]] [[nn:Vest-Bengal]] [[no:Vest-Bengal]] [[pl:Bengal Zachodni]] [[pt:Bengala Ocidental]] [[ro:Bengalul de Vest]] [[ru:Западная Бенгалия]] [[simple:West Bengal]] [[sr:Западни Бенгал]] [[sv:Västbengalen]] [[ta:மேற்கு வங்காளம்]] [[te:పశ్చిమ బెంగాల్]] [[tg:Бенголи Ғарбӣ]] [[uk:Західний Бенгал]] [[zh:西孟加拉邦]] बिहार 831 45654 2007-01-24T10:15:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ബീഹാര്‍]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <tr><td colspan=2 align=center>[[Image:IndiaBihar.png]] <!-- <tr><td>Date of formation</td><td> ??, ??</td></tr> --> <tr><td>[[राजधानी]]</td> <td> [[पटना]]</td></tr> <tr><td>[[बड़े शहर]]</td> <td>[[पटना]],[[भागलपुर]],[[मुजफ्फरपुर]], [[गया]]</td></tr> <tr><td>[[मुख्य भाषाएँ]]</td> <td>[[हिन्दी]], [[मैथिली]], [[भोजपुरी]], [[मगही]], [[अंगिका]]</td></tr> <tr><td>[[राज्यपाल]] </td> <td>[[बूटा सिंह]]</td></tr> <tr><td>[[मुख्य मन्त्री]] </td> <td>[[नीतीश कुमार]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफ़ल]]</td><td> ९४,१६३ km² </td></tr> <tr><td>[[जनसन्ख्या]]<br>&nbsp;- पूरी<br>&nbsp;- [[Population density|Density]] </td><td>भारत में तीसरे नम्बर पर<br> ८२,८७८,७९६ ([[२००१]])<br> ८८०/km&sup2; </td></tr> </td></tr> <tr><td> [[साक्षरता]]: <br>&nbsp;- पूरी<br>&nbsp;- ''मर्द''<br>&nbsp;- ''औरत''</td> <td> <br> ४७.५३% <br> ६०.३२% <br> ३३.५७% </td></tr> <tr><td> [[शहरीकरण]]: </td> <td> १०.४७% </td> </tr> <!-- <tr><td> [[GSDP]] growth rate: </td> <td> ??% (2002-03) </td> </tr> --> </table> '''बिहार''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है । बिहार की [[राजधानी]] [[पटना]] है । बिहार के उत्तर में [[नेपाल]] है, पश्चिम में [[उत्तर प्रदेश]] है और दक्षिण में [[झारखन्ड]] है । ==इतिहास== बिहार का ऐतिहासिक नाम [[मगध]] है । बिहार की राजधानी [[पटना]] का ऐतिहासिक नाम [[पाटलिपुत्र]] है । ===प्राचीन काल === प्राचीन काल में मगध का साम्राज्य देश के सबसे शक्तिशाली साम्राज्यों में से एक था । यहां से [[मौर्य वंश]], [[गुप्त वंश]] तथा अन्य कई राजवंशो ने देश के अधिकतर हिस्सों पर राज किया । मौर्य वंश के शासक सम्राट अशोक का साम्राज्य पश्चिम में [[अफ़ग़ानिस्तान]] तक फैला हुआ था । मौर्य वंश का शासन 325 ईस्वी पूर्व से 185 ईस्वी पूर्व तक रहा । छठी और पांचवीं सदी इसापूर्व में यहां [[बौद्ध]] तथा [[जैन]] धर्मों का उद्भव हुआ । [[अशोक]] ने, बौद्ध धर्म के प्रचार में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई और उसने अपने पुत्र महेन्द्र को बौद्ध धर्म के प्रसार के लिए [[श्रीलंका]] भैजा । उसने उसे पाटलिपुत्र (वर्तमान [[पटना]]) के एक घाट से विदा किया जिसे महेन्द्र के नाम पर में अब भी ''महेन्द्रू घाट'' कहते हैं । बाद में बौद्ध धर्म [[चीन]] तथा उसके रास्ते [[जापान]] तक पहुंच गया । ===मध्यकाल=== बारहवीं सदी में बख़्तियार खिलजी ने बिहार पर अधिपत्य जमा लिया ।उसके बाद मगध देश की प्रशासनिक राजधानी नहीं रहा । जब शेरशाह सूरी ने, सोलहवीं सदी में [[दिल्ली]] के [[मुगल]] बाहशाह [[हुमांयु]] को हराकर दिल्ली की सत्ता पर कब्जा किया तब बिहार का नाम पुनः प्रकाश में आया पर यह अधिक दिनो तक नहीं रह सका । [[अकबर]] ने बिहार पर कब्जा कर बिहार का [[बंगाल]] में विलय कर दिया । इसके बाद बिहार के सत्ता की बागडोर बंगाल के नबाबों के हाथ चली गई । === आधुनिक काल=== 1857 के प्रथम [[सिपाही विद्रोह]] में बिहार के [[बाबू कुंवर सिंह]] ने महत्वपूर्ण भूमिका निभाई । 1912 में [[बंगाल विभाजन]] के फलस्वरूप बिहार नाम का राज्य अस्तित्व में आया । 1935 में [[उड़ीसा]] इससे अलग कर दिया गया । स्वतंत्रता संग्राम के दौरान बिहार के [[चंपारण विद्रोह | चंपारण के विद्रोह]] को, अंग्रेजों के खिलाफ बग़ावत फैलाने में अग्रगण्य घटनाओं में से एक गिना जाता है । स्वतंत्रता के बाद बिहार का एक और विभाजन हुआ और सन् 2000 में [[झारखंड]] राज्य इससे अलग कर दिया गया । == भौगोलिक स्थिति== [[चित्र:Biharsatelite.jpg|thumb|left|320px| बिहार का उपग्रह द्वारा लिया गया चित्र]] झारखंड के अलग हो जाने के बाद बिहार की भूमि मुख्यतः मैदानी है । उत्तर बिहार [[कोशी]], [[गंडक]], [[सोन]] और उनकी सहायक नदियों का समतल मैदान है । बिहार के उत्तर में [[हिमालय]] पर्वत श्रेणी ([[नेपाल]]) है तथा दक्षिण में छोटानागपुर पठार (जिसका हिस्सा अब झारखंड है ) । उत्तर से कई नदियां तथा जलधाराएं बिहार होकर प्रवाहित होती है और [[गंगा]] में विसर्जित होती हैं । इन नदियों में, वर्षा में बाढ़ एक बड़ी समस्या है । राज्य का औसत तापमान गृष्म ऋतु में 35-45 डिग्री सेल्सियस तथा जाड़े में 5-15 डिग्री सेल्सियस रहता है । जाड़े का मौसम नवंबर से मध्य फरवरी तक रहता है । अप्रैल में [[गृष्म ऋतु]] आरंभ हो जाती है जो जुलाई के मध्य तक चलती है । जुलाई-अगस्त में [[वर्षा ऋतु]] का आगमन होता है जिसका अवसान अक्टूबर में होने के साथ ही ऋतु चक्र पूरा हो जाता है । == संस्कृति == बिहार की संस्कृति मैथिल, मगही, भोजपुरी तथा अंग संस्कृतियों का मिश्रण है । == आर्थिक स्थिति == ==शिक्षा== ===विश्वविद्यालय=== बिहार के [[विश्वविद्यालय]] : *[[पटना विश्वविद्यालय]] [[पटना]] *[[मगध विश्वविद्यालय]] [[बोधगया]] *[[बाबा साहेब भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय]] [[ मुजफ्फरपुर ]] *[[तिलका माँझी भागलपुर विश्वविद्यालय]] [[भागलपुर ]] *[[ललित नारायण मिथिला विश्वविद्यालय]] [[दरभंगा]] *[[कामेश्वर सिंह दरभंगा संस्कृत विश्वविद्यालय]] [[दरभंगा]] *[[जयप्रकाश विश्वविद्यालय]] [[छपरा ]] *[[भूपेन्द्र नारायण मंडल विश्वविद्यालय]] [[मधेपुरा]] *[[वीर कुँवर सिंह विश्वविद्यालय]] [[आरा]] *[[नालंदा मुक्त विश्वविद्यालय]] [[पटना]] *[[मजहरुल हक़ अरबी-फ़ारसी विश्वविद्यालय]] [[पटना]] *[[राजेन्द्र कृषि विश्वविद्यालय]] [[पूसा-समस्तीपुर]] ==बिहार के जिले== मुख्य पृष्ठ: [[बिहार के जिले]] *[[अररिया जिला]] *[[अरवल जिला]] *[[औरंगाबाद बिहार| औरंगाबाद जिला]] *[[कटिहार जिला]] *[[किशनगंज जिला]] *[[खगड़िया जिला]] *[[गया जिला]] *[[गोपालगंज जिला]] *[[छपरा जिला]] *[[जमुई जिला]] *[[जहानाबाद जिला]] *[[दरभंगा जिला]] *[[नवादा जिला]] *[[नालंदा जिला]] *[[पटना जिला]] *[[पश्चिम चंपारण जिला]] *[[पूर्णियां जिला]] *[[पूर्वी चंपारण जिला]] *[[बक्सर जिला]] *[[बाँका जिला]] *[[बेगूसराय जिला]] *[[भभुआ जिला]] *[[भोजपुर जिला]] *[[भागलपुर जिला]] *[[मधेपुरा जिला]] *[[मुंगेर जिला]] *[[मुजफ्फरपुर जिला]] *[[मधुबनी जिला]] *[[रोहतास| सासाराम जिला]] *[[लखीसराय जिला]] *[[वैशाली जिला]] *[[सहरसा जिला]] *[[समस्तीपुर जिला]] *[[सीतामढी जिला]] *[[सीवान जिला]] *[[सुपौल जिला]] *[[शिवहर जिला]] *[[शेखपुरा जिला]] ==दर्शनीय स्थल== निम्न स्थल [[पटना]] के दार्शनिक स्थल है *[[गोलघर]] *[[संजय गाँधी जैविक उद्यान]] *[[खुदाबक़्श लाइब्रेरी]] == अन्य दार्शनिक स्थान् == *[[राजगृह]] बौध धर्म का एक प्रमुख दार्शनीक स्थल है। *[[बोधगया]] बौध धर्म मानने वालो का सबसे प्रमुख दार्शनिक स्थल है। ==बाहरी कडियाँ== *[http://bihar.nic.in/ बिहार सरकार का जालस्थल] {{भारत}} [[Category:भारत के प्रान्त]] [[ar:بيهار]] [[bh:बिहार]] [[bn:বিহার]] [[bpy:বিহার]] [[da:Bihar]] [[de:Bihar]] [[en:Bihar]] [[eo:Biharo]] [[es:Bihar]] [[et:Bihar]] [[fi:Bihar]] [[fr:Bihar]] [[gl:Bihar]] [[gu:બિહાર]] [[he:ביהר]] [[hu:Bihár]] [[id:Bihar]] [[it:Bihar (India)]] [[ja:ビハール州]] [[ka:ბიჰარი]] [[kn:ಬಿಹಾರ]] [[lt:Biharas]] [[ml:ബീഹാര്‍]] [[mr:बिहार]] [[nl:Bihar]] [[nn:Bihar]] [[no:Bihar (India)]] [[pl:Bihar]] [[pt:Bihar]] [[ro:Bihar]] [[ru:Бихар]] [[sa:बिहार]] [[simple:Bihar]] [[sr:Бихар]] [[sv:Bihar]] [[ta:பீகார்]] [[te:బీహార్]] [[tg:Бӣҳор]] [[zh:比哈尔邦]] मध्य प्रदेश 832 46062 2007-01-25T13:33:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Madhya Pradesh]], [[ml:മധ്യപ്രദേശ്‌]] {{भारत का प्रान्त|नाम=मध्य प्रदेश|राजधानी=[[भोपाल]]|भाषा=[[हिन्दी]]|राज्यपाल=[[बलराम जाखड़ ]]|मुख्य मंत्री= [[शिवराज सिंह चौहान]]|क्षेत्रफल=३०८,१४४|साल=२००१|जनसंख्या=६०,३८५,११८ |घनत्व=१९६||स्थापना दिवस =[[नवंबर १ ]], [[१९५६]] |पुनर्स्थापना दिवस =[[नवंबर १ ]], [[२०००]]|चित्र=IndiaMadhyaPradesh.png}} ''' मध्य प्रदेश ''' मध्य [[भारत]] का [[राज्य]] है, इसकी राजधानी [[भोपाल]] है । मध्य प्रदेश [[नवंबर १]], [[२०००]] तक भारत का सबसे बढ़ा राज्य था। इस दिन [[छत्तीसगढ़]] की स्थापना हुई थी। मध्य प्रदेश की सीमाऐं [[महाराष्ट्र]], [[गुजरात]], [[उत्तरप्रदेश]], छत्तीसगढ़, और [[राजस्थान]] से मिलती है । == जिले == मध्य प्रदेश में 48 जिले हैं - *[[अनुपपुर जिला]] *[[अशोकनगर जिला]] *[[इन्दौर जिला]] *[[उज्जैन जिला]] *[[उमरिया जिला]] *[[कटनी जिला]] *[[खरगोन जिला]] *[[खंडवा जिला]] *[[गुना जिला]] *[[ग्वालियर जिला]] *[[छ्तरपुर जिला]] *[[छिन्दवाड़ा जिला]] *[[जबलपुर जिला]] *[[झाबुआ जिला]] *[[टीकमगढ़ जिला]] *[[दतिया जिला]] *[[दमोह जिला]] *[[देवास जिला]] *[[धार जिला]] *[[डिंडोरी जिला]] *[[नरसिंहपुर जिला]] *[[नीमच जिला]] *[[पन्ना जिला]] *[[बड़वानी जिला]] *[[बालाघाट जिला]] *[[बेतूल जिला]] *[[बुरहानपुर जिला]] *[[भिंड जिला]] *[[भोपाल जिला]] *[[मंडला जिला]] *[[मंदसौर जिला]] *[[मुरैना जिला]] *[[रतलाम जिला]] *[[रीवा जिला]] *[[राजगढ़ जिला]] *[[रायसेन जिला]] *[[विदिशा जिला]] *[[सागर जिला]] *[[सीधी जिला]] *[[सिवनी जिला]] *[[स‍िहोर जिला]] *[[सतना जिला]] *[[शाहडोल जिला]] *[[श्योपुर जिला]] *[[शिवपुरी जिला]] *[[शाजापुर जिला]] *[[हरदा जिला]] *[[होशंगाबाद जिला]] {{stub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:मध्य प्रदेश]] [[bn:মধ্য প্রদেশ]] [[ca:Madhya Pradesh]] [[de:Madhya Pradesh]] [[en:Madhya Pradesh]] [[eo:Madhja-Pradeŝo]] [[es:Madhya Pradesh]] [[et:Madhya Pradesh]] [[fi:Madhya Pradesh]] [[fr:Madhya Pradesh]] [[gu:મધ્ય પ્રદેશ]] [[he:מאדהיה פראדש]] [[id:Madhya Pradesh]] [[it:Madhya Pradesh]] [[ja:マディヤ・プラデーシュ州]] [[ka:მადჰია-პრადეში]] [[kn:ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ]] [[lt:Madhja Pradešas]] [[ml:മധ്യപ്രദേശ്‌]] [[mr:मध्यप्रदेश]] [[nl:Madhya Pradesh]] [[nn:Madhya Pradesh]] [[no:Madhya Pradesh]] [[pl:Madhya Pradesh]] [[pt:Madhya Pradesh]] [[ro:Madhya Pradesh]] [[ru:Мадхья-Прадеш]] [[simple:Madhya Pradesh]] [[sr:Мадја Прадеш]] [[sv:Madhya Pradesh]] [[ta:மத்தியப் பிரதேசம்]] [[te:మధ్య ప్రదేశ్]] [[tg:Мадҳя Прадеш]] [[uk:Мадья-Прадеш]] [[zh:中央邦]] राजस्थान 834 46442 2007-01-26T15:18:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:രാജസ്ഥാന്‍]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <tr><td colspan=2 align=center>[[Image:IndiaRajasthan.png|200px]] <tr><td>राज्य की स्थापना</td><td> [[1948]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]]</td> <td> [[जयपुर]]</td></tr> <tr><td>[[राज्यपाल]] </td> <td>[[प्रतिभा पाटिल]]</td></tr> <tr><td>[[मुख्यमंत्री]] </td> <td>[[वसुंधराराजे सिंधिया]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]</td><td> [[1 E12 m²|342,239 वर्ग किमी]] </td></tr> </table> NOTE: THIS PAGE IS UNDER CONSTRUCTION '''राजस्थान''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है । यहाँ की राजधानी [[जयपुर]] है। '''राजस्थान''' [[भारत]] गणराज्य का [[क्षेत्रफल]] के आधार पर सबसे बड़ा [[राज्य]] है। इसके पश्चिम में [[पाकिस्तान]], दक्षिण-पश्चिम में [[गुजरात]], दक्षिण-पूर्व में [[मध्यप्रदेश]], उत्तर में [[पंजाब]], उत्तर-पूर्व में [[उत्तरप्रदेश]] और [[हरियाणा]] है। राज्य का क्षेत्रफल 3,42,239 वर्ग कि.मी. (1,32,139 वर्ग मील) है। [[जयपुर]] राज्य की [[राजधानी]] है। भौगोलिक विशेषताओं में पश्चिम में [[थार]] मरूस्थल और [[घग्गर]] नदी का अंतिम छोर है। विश्व की पुरातन श्रेणियों में प्रमुख अरावली श्रेणी राजस्थान का एकमात्र पहाडी, जो कि पर्यटन का केन्र है, माउंट आबू और विश्वविख्यात दिलवाडा का मन्दिर सम्मिलित करती है। पूर्वी राजस्थान में दो बाघ अभयारण्य, रणथम्भौर एवम् सरिस्का हैं और [[भरतपुर]] के समीप केवलादेव राष्ट्रीय उध्यान है, जो पक्षियों की रक्षार्थ निर्मित किया गया है। ==भूगोल== राजस्थान की मुख्य विशेषता इसकी '''अरावली''' श्रृँखला है, जिनका विस्तार राज्य के दक्षिण-पश्चिम से उत्तर-पूर्व तक है। अर्थात् यह राज्य के एक छोर से दूसरे छोर तक फैली हुई है। आबू पर्वत इस श्रृँखला के दक्षिण-पश्चिम सिरे पर है। राज्य का लगभग तीन-पांचवां भाग इसके उत्तर-पश्चिम में और शेष दो-पांचवां भाग पूर्व और दक्षिण में है। The northwestern portion of Rajasthan is generally sandy and dry, and most of the region is covered by the Thar Desert, which extends into adjoining portions of Pakistan. The Aravalli Ranges intercept the moisture-giving southwest monsoon winds off the Arabian Sea, leaving the northwestern region in a rain shadow. The Thar Desert is thinly populated, and the town of Bikaner is the largest city in the desert. The Northwestern thorn scrub forests lie in a band around the Thar Desert, between the desert and the Aravallis. This region receives less than 750 mm of rain in an average year, and summer temperatures can exceed 45º C in the summer months, and drop below freezing in the winter. The Godwar, Marwar, and Shekhawati regions lie in the thorn scrub forest zone, along with the city of Jodhpur. The Luni River and its tributaries are the major river system of Godwar and Marwar Regions, draining the western slopes of the Aravallis and emptying southwest into the great Rann of Kutch wetland in neighboring Gujarat. The Ghaggar River, which originates in Haryana, is an intermittent stream that disappears into the sands of the Thar Desert in the northern corner of the state. राजस्थान का उत्तर-पश्चिम भाग सामान्यता रेतीला और शुष्क है, और अधिकांश भाग थार मरुस्थल से ढका है। थार मरुस्थल पाकिस्तान के कुछ भागों तक फैला है। अरावली श्रृंखला अरब सागर से आने वाली दक्षिण-पश्चिम से ...? The Aravalli Range and the lands to the east and southeast of the range are generally more fertile and better watered. This region is home to the Kathiarbar-Gir dry deciduous forests ecoregion, with tropical dry broadleaf forests that include teak, Acacia, and other trees. The hilly Vagad region lies in southernmost Rajasthan, on the border with Gujarat. With the exception of Mount Abu, Vagad is the wettest region in Rajasthan, and the most heavily forested. North of Vagad lies the Mewar region, home to the cities of Udaipur and Chittaurgarh. The Hadoti region lies to the southeast, on the border with Madhya Pradesh. North of Hadoti and Mewar is the Dhundhar region, home to the state capital of Jaipur. Mewat, the easternmost region of Rajasthan, borders Haryana and Uttar Pradesh. Eastern and southeastern Rajasthan is drained by the Banas and Chambal rivers, tributaries of the Ganges. == जिले == राजस्थान में 32 जिले हैं - *[[अजमेर जिला]] *[[अलवर जिला]] *[[उदयपुर जिला]] *[[करौली जिला]] *[[कोटा जिला]] *[[गंगानगर जिला]] (श्रीगंगानगर ) *[[चित्तौरगढ जिला]] *[[चुरू जिला]] *[[जयपुर जिला]] *[[जालौड़ जिला]] *[[जैसलमेर जिला]] *[[जोधपुर जिला]] *[[झालावाड़]] [[जिला]] *[[झुंझुनू जिला]] *[[टोंक जिला]] *[[दौसा जिला]] *[[धौलपुर जिला]] *[[डूंगरपुर जिला]] *[[नागौर जिला]] *[[पाली जिला]] *[[बरन जिला]] *[[बांसवाड़ा जिला]] *[[बाड़मेर जिला]] *[[बूंदी जिला]] *[[भीलवाड़ा जिला]] *[[भरतपुर जिला]] *[[बीकानेर जिला]] *[[राजसमन्द जिला]] *[[सवाई माधोपुर जिला]] *[[सिकार जिला]] *[[सिरोही जिला]] *[[हनुमानगढ जिला]] [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:राजस्थान]] [[bn:রাজস্থান]] [[ca:Rajasthan]] [[de:Rajasthan]] [[en:Rajasthan]] [[eo:Raĝasthano]] [[es:Rajastán]] [[et:Rajasthan]] [[fa:راجستان]] [[fi:Rajasthan]] [[fr:Rajasthan]] [[gu:રાજસ્થાન]] [[he:ראג'סטאן]] [[hu:Rádzsaszthán]] [[id:Rajasthan]] [[io:Rajasthan]] [[it:Rajasthan]] [[ja:ラージャスターン州]] [[ka:რაჯასტანი]] [[kn:ರಾಜಸ್ಥಾನ]] [[ko:라자스탄 주]] [[lt:Radžastanas]] [[ml:രാജസ്ഥാന്‍]] [[mr:राजस्थान]] [[nl:Rajasthan]] [[nn:Rajasthan]] [[no:Rajasthan]] [[pl:Radżastan]] [[pt:Rajastão]] [[ro:Rajasthan]] [[ru:Раджастхан]] [[simple:Rajasthan]] [[sr:Раџастан]] [[sv:Rajasthan]] [[ta:இராஜஸ்தான்]] [[te:రాజస్థాన్]] [[tg:Роҷистон]] [[ur:راجھستان]] [[zh:拉贾斯坦邦]] हिमाचल प्रदेश 836 42393 2007-01-11T10:49:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Himachal Pradesh]] [[Image:IndiaHimachalPradesh.png|thumb|]] '''हिमाचल प्रदेश''' भारत के उत्तर पश्चिम में स्थित एक प्रान्त है। इसकी सीमायें [[उत्तराँचल]], [[पंजाब]], [[हरियाणा]], और [[जम्मू कश्मीर]] के साथ साथ [[तिब्ब्त]] के साथ भी लगती है। इसकी स्थापना भारत के अठारहवें राज्य के रूप में 25 जून 1971 को की गयी थी। हिमाचल प्रदेश की राजधानी [[शिमला]] है। लगभग पूरा प्रदेश हिमालय पर्वत की [[शिवालिक]] श्रेणी का हिससा है। शिवालिक पर्वत श्रेणी से ही[[ घग्गर]] नदी निकलती है। राज्य की अन्य प्रमुख नदियों में [[सतलुज]] और [[व्यास]] शामिल है। == जिले == <table border="0" cellpadding="0" cellspacing="1" style="border-collapse: collapse" bordercolor="#111111" width="60%"> <tr> <td width="33%" align="left" valign="top"> [[काँगड़ा जिला]]<br> [[हमीरपुर जिला]]<br> [[मंडी जिला]]<br> [[बिलासपुर जिला, हिमाचल प्रदेश]]<br> [[उना जिला]]<br> [[चंबा जिला]]<br> &nbsp;</td> <td width="34%" align="left" valign="top"> [[लाहौल और स्पीती जिला]]<br> [[सिरमौर जिला]]<br> [[किन्नौर जिला]]<br> [[कुल्लू जिला]] <br> [[सोलन जिला]]<br> [[शिमला जिला]]<br> &nbsp;</td> </tr> </table> ==संस्कृती== राज्य की प्रमुखा भाषाओं में [[काँगड़ी]], [[पहाड़ी]], [[पंजाबी]], [[हिन्दी]] and और [[मंडियाली]] शामिल हैं. [[हिन्दू]], [[बौद्ध]] and [[सिख]] धर्म यहाँ के प्रमुख धर्म हैं। पश्चिम में [[धर्मशाला]], [[दलाई लामा]] की शरण स्थली है। ==सचना़== [http://www.himachal.us िहमाचल बलाग] [http://www.himachalpr.gov.in हिमाचल प्रदेश सचना़] ==राजनीित== नवंबर 2003 में [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस]] ने इस राज्य में [[भारतीय जनता पार्टी]] से इस राज्य में सत्त हासिल िकया। ==यातायात और संचार== सड़क मार्ग इस राज्य की यातायात का मुख्य माध्यम है। परंतुम [[मानसून]] और ठंढ के मौसम में [[भू-स्खलन]] और अन्य वजहों से यह काफी बाधित होता है। {{India}} [[Category:हिमाचल प्रदेश|*]] {{stub}} [[ca:Himachal Pradesh]] [[de:Himachal Pradesh]] [[en:Himachal Pradesh]] [[eo:Himaĉal-Pradeŝo]] [[es:Himachal Pradesh]] [[et:Himachal Pradesh]] [[fi:Himachal Pradesh]] [[fr:Himachal Pradesh]] [[gu:હિમાચલ પ્રદેશ]] [[he:הימאצ'אל פראדש]] [[hr:Himachal Pradesh]] [[it:Himachal Pradesh]] [[ja:ヒマーチャル・プラデーシュ州]] [[ka:ჰიმაჩალ-პრადეში]] [[ko:히마찰프라데시 주]] [[lt:Himačal Pradešas]] [[ml:ഹിമാചല്‍ പ്രദേശ്‌]] [[mr:हिमाचल प्रदेश]] [[nl:Himachal Pradesh]] [[nn:Himachal Pradesh]] [[no:Himachal Pradesh]] [[pl:Himachal Pradesh]] [[pt:Himachal Pradesh]] [[ro:Himachal Pradesh]] [[ru:Химачал-Прадеш]] [[simple:Himachal Pradesh]] [[sr:Химачал Прадеш]] [[sv:Himachal Pradesh]] [[ta:இமாசலப் பிரதேசம்]] [[te:హిమాచల్ ప్రదేశ్]] [[tg:Ҳимочал Прадеш]] [[zh:喜马偕尔邦]] इंडियन 837 46144 2007-01-25T16:53:29Z Mitul0520 211 /* बाहरी कड़ियाँ */ [[Image:Indianairlines.jpg|thumb|250px| इंडियन एयरलाइंस का एक विमान, सिंगापुर में चांगी एयरपोर्ट पर]] '''इंडियन''' [[भारत]] के सार्वजनिक क्षेत्र की एक विमान सेवा कंपनी है। इसकी उड़ाने '''IC''' के नाम से जानी जाती हैं। ==इतिहास== इंडियन एयरलाइंस की स्थापना [[15 जून]], [[1953]] को संसद में [[राष्ट्रीयकरण]] के बिल द्वारा हुई। जिसके फलस्वरुप दो नये विमान सेवा कंपनियों [[एअर इंडिया]] और [[इंडियन एयरलाइंस]] का जन्म हुआ। ==गंतव्य स्थान== इंडियन एयरलांइस की उड़ाने [[भारत]] में 64 स्थानों और विदेशों में 16 स्थानों पर जाती हैं और प्रतिदिन 35,000 सीटें उपलब्ध कराता है और इस तरह यह भारत की सबसे बड़ी विमान सेवा कंपनी है। विदेशों में इंडियन एयरलाइंस निम्नलिखित स्थानों के लिये उड़ाने भरती हैं: * [[पश्चिम एशिया]] ** [[कुवैत शहर]], [[कुवैत]] ** [[मस्कट]], [[ओमान]] ** [[संयुक्त अरब अमीरात]] (यू ए ई) *** [[शारजाह]] *** [[दुबई]] *** [[रस अल खैमा]] *** [[फुजैरा]] ** [[दोहा]], [[क़तर]] ** [[बहरीन]] * [[दक्षिण पूर्व एशिया]] ** [[बैंकाक]], [[थाइलैंड]] ** [[सिंगापुर]] ** [[यांगून]], [[म्यानमार]] ** [[कुआलालामपुर]], [[मलेशिया]] * [[दक्षिण एशिया]]और [[भारतीय उपमहाद्वीप]] ** [[लाहौर]], [[पाकिस्तान]] ** [[काठमांडू]], [[नेपाल]] ** [[ढाका]], [[बांग्लादेश]] ** [[कोलंबो]], [[श्रीलंका]] ** [[मालदीव]] ==उपलब्ध विमान== * [[एयरबस ए 300]] - 4 * [[एयरबस ए 320]] - 41 * [[बोइंग 737]] - 11 * [[ड्रोनियर डी 228]] - 2 * [[ए टी आर 42]] - 4 ==1999 का अपहरण कांड== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://indian-airlines.nic.in/scripts/index_h.asp आधिकारिक जालस्थल] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] [[da:Indian Airlines]] [[de:Indian Airlines]] [[en:Indian (airline)]] [[fr:Indian Airlines]] [[sv:Indian Airlines]] इंडिया टुडे 838 10021 2004-11-10T19:59:37Z Hashar 50 robot Adding:de '''इंडिया टुडे''' एक भारतीय [[पत्रिका]] है । {{substub}} [[de:India Today]] [[en:India Today]] शहर 839 44487 2007-01-19T23:12:10Z 201.244.243.50 /* यह भी देखिए */ == यह भी देखिए == *[[भारत के शहर]] * [[wikt:शहर|शहर]] (विक्षनरी) {{substub}} hijueputas लखनऊ 841 40890 2007-01-02T06:24:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:勒克瑙]] [[Image:लखनऊ जंक्शन.jpg|thumb|350PX|लखनऊ रेलवे स्टेशन]] '''लखनऊ''' [[भारत]] में [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। इसकी जनसँख्या [[2001]] में 2,207,340 थी तथा [[साक्षरता]] दर 68.63% है। [[कानपुर]] के बाद यह [[शहर]] उत्तर प्रदेश का यह सबसे बड़ा शहरी क्षेत्र है। == इतिहास == लखनऊ का इतिहास [[अवध]] के नवाबों द्वार इस शहर को राजधानी बनाने के साथ शुरु होता है। [[वास्तुकला]] की दृष्टि से अवध के नवाबों का इस शहर में काफी योगदान है, इसके अलावा इस समय के [[लखनऊ]] की [[मुग़ल]] चित्रकारी भी आज बहुत से [[संग्रहालय]] में सुरक्षित हैं। भवनों के स्तर पर बड़ा [[इमामबाड़ा]] और छोटा [[इमामबाड़ा]] तथा [[रूमी दरवाज़ा]] [[मुग़ल वास्तुकला]] का जीता जागता उदाहरण है। हलाकि आधुनिक प्रशासन की उपेक्षा से ये महत्वपूर्ण [[विरासत]] खंडहरों में तब्दील होने का खतरा उपस्थित हो गया है। प्राचीन [[अवध]] राज्य का विलय [[ब्रिटिश सम्राज्य]] में [[1857]] के [[सिपाही विद्रोह]] के फलस्वरुप हुआ था। यह शहर भारत के इस पहले व्यवस्थित स्वतंत्रता संग्राम के दौरान सबसे पहले जीते गये कुछ शहरों में से था। ब्रिटिश शासकों को यह शहर अपने कब्ज़े में लेने के लिये काफी मशक्कत करनी पड़ी। लखनऊ का "शहीद स्मारक" आज भी हमें उन क्रांतिकारियों की याद ताजा कराता है। लखनऊ के आधुनिक वास्तुकारी में [[लखनऊ विधानसभा]] और चारबाग़ स्थित [[लखनऊ रेलवे स्टेशन]] का नाम लिया जा सकता है। विश्व के सबसे पुराने आधुनिक स्कूलों में से एक [[ला मार्तिनयर कालेज]] भी इस शहर में मौजूद है जिसकी स्थापना बिर्टिश शासक [[क्लाउड मार्टीन]] की याद में की गयी थी। == शहर और आस-पास == लखनऊ का [[हवाई अड्डा]] शहर से बीस किलोमीटर दूर अमौसी में स्थित है। शहर और आसपास अन्य दिलचस्प स्थानों में कुकरैल (जो एक पिकनिक स्पाट है और जहाँ कछुओं का एक [[अभ्यारण्य]] है), मलीहाबाद (जहाँ के मलीहाबादी आम काफी मशहूर हैं) [[कानपुर]], [[इलाहाबाद]], [[वाराणसी]] और [[मिर्ज़ापुर]] हैं. लखनऊ में ही [[राष्ट्रीय औषधि अनुसंधान केन्द्र]], [[किंग जार्ज मेडिकल कालेज]] और [[बीरबल साहनी]] अनुसंधान संस्थान भी हैं। ''चिकन'', यहाँ की [[कशीदाकारी]] का उत्कृष्ट नमूना है और ''लखनवी ज़रदोज़ी'' यहाँ का [[लधु उद्योग]] है जो [[कुर्ता]] और [[साड़ी]] जैसे कपड़ों पर अपनी कलाकारी की छाप चढाते हैं। इस उद्योग का ज्यादतर हिस्सा पुराने लखनऊ के चौक इलाके में फैला पड़ा है, जहाँ बाजार चिकन कशीदाकारी के दुकानों से भरी पड़ी है। चौक का इलाका न सिर्फ अपने चिकन के दुकानों की वजह से मशहूर है बल्कि यहाँ मुँह में पानी ला देनेवाले मिठाइयों की दुकाने भी भरी पड़ी हैं, आप मजे से यहाँ उत्कृष्ट ''मलाई गिलौरी'', ''बादाम हलवा'' और ''रस-मलाई'', और ''चटपटी चाट'' छककर उड़ा सकते हैं। अमीनाबाद, यहाँ [[दिल्ली]] के [[चाँदनी चौक]] की तरह का [[बाजार]] है जो शहर के केन्द्र में स्थित है यहीं शहर के ज्यादतर शापिंग माल स्थित हैं। अन्य प्रमुख बाजारों में यहाँ का [[हज़रतगंज]] भी काफी प्रमुख़ है| ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[उत्तर प्रदेश]] *[[लखनऊ विश्वविद्यालय]] *[[इमामबाड़ा]] ==बाहरी कड़ियाँ== [http://lucknow.nic.in/ लखनऊ का आधिकारिक जालस्थल (अँग्रेजी में)] [[Category:शहर]] [[bn:লখনৌ]] [[de:Lakhnau]] [[en:Lucknow]] [[eo:Lakno]] [[es:Lucknow]] [[fi:Lucknow]] [[fr:Lucknow]] [[id:Lucknow]] [[ja:ラクナウ]] [[lt:Laknau]] [[nl:Lucknow]] [[pl:Lucknow]] [[pt:Lucknow]] [[ro:Lucknow]] [[ru:Лакхнау]] [[sv:Lucknow]] [[ta:லக்னௌ]] [[ur:لکھنؤ]] [[zh:勒克瑙]] इलाहाबाद 842 44818 2007-01-21T23:29:20Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:イラーハーバード]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = इलाहाबाद | प्रकार = नगर | latd = 25.28 | longd=81.52 | प्रदेश = उत्तर प्रदेश | जिला = [[इलाहाबाद जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 1,050,000 | घनत्व = 16,667 | क्षेत्रफल = | दूरभाष कोड = 91 (0)532 | पिनकोड = 211 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = UP-70 | unlocode = | वेबसाइट = http://allahabad.nic.in | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''इलाहाबाद''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। इलाहाबाद उत्तर प्रदेश का एक महत्वपूर्ण जिला है। इलाहाबाद में उत्तर प्रदेश का उच्च न्यायालय और एजी कार्यालय भी है। इलाहाबाद का अपना एतिहासिक महत्व है। रामायण में इलाहाबाद का प्रयाग के नाम से वर्णन है। इलाहाबाद गंगा और यमुना नदी पर बसा हुआ है। इलाहाबाद गंगा और यमुना के संगम के लिए बहुत प्रसिद्ध है। एसा माना जाता है कि इस संगम पर भूमिगत रूप से सरस्वती नदी भी आकर मिलती हैं। संगम का धार्मिक महत्व भी बहुत है। इलाहाबाद शहर का हिन्दी साहित्य में बहुत महत्वपूणॅ योगदान है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[bpy:এলাহাবাদ]] [[de:Allahabad]] [[en:Allahabad]] [[es:Allahabad]] [[fi:Allahabad]] [[fr:Allâhâbâd]] [[gl:Allahabad - इलाहाबाद]] [[id:Allahabad]] [[ja:イラーハーバード]] [[lt:Alahabadas]] [[nl:Allahabad]] [[pl:Allahabad]] [[pt:Allahabad]] [[ro:Allahabad]] [[sv:Allahabad]] [[ta:அலகாபாத்]] [[ur:الہ آباد]] [[zh:安拉阿巴德]] आगरा 843 44602 2007-01-20T10:09:07Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:アーグラー]] '''आगरा''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक ज़िला है। [[ताजमहल]] आगरा की शान है और यह [[यमुना]] [[नदी]] के किनारे बसा है । == इतिहास == आगरा एक ऐतिहासिक नगर है, जिसके प्रमाण यह अपने चारों ओर समेटे हुए है। [[इतिहास]] मे पहला ज़िक्र आगरा का [[महाभारत]] के समय से माना जाता है, जब इसे ''अग्रवन'' के नाम से संबोधित किया जाता था। कहते हैं कि पहले यह नगर आयॅग्रह के नाम से भी जाना जाता था । तौलमी पहला ज्ञात व्यक्ति था जिसने इसे आगरा नाम से संबोधित किया। आगरा शहर को [[सिकंदर लोदी]] ने सन् १५०६ ई. में बसाया था। आगरा [[मुगल साम्राजय]] की चहेती जगह थी। आगरा १५२६ से १६५८ तक मुग़ल साम्राज्य की राजधानी रहा। आज भी आगरा मुग़लकालीन इमारतों जैसे - ताज महल, लाल किला, फ़तेहपुर सीकरी आदि की वजह से एक विख्यात पर्यटन-स्थल है। ये तीनों इमारतें यूनेस्को विश्व धरोहर स्थलों (UNESCO World Heritage Sites) की फ़ेहरिस्त में शामिल हैं। [[बाबर]] (मुग़ल साम्राज्य का जनक) ने यहाँ चौकोर (आयताकार एवं वर्गाकार) बाग़ों का निर्माण कराया। == भौगोलिक स्थिति == आगरा २७.१८° उत्तर ७८.०२° पूर्व में यमुना नदी के तट पर स्थित है। समुद्र-तल से इसकी औसत ऊँचाई क़रीब १७१ मीटर (५६१ फ़ीट) है। यह उत्तर में मथुरा, दक्षिण में धौलपुर, पूर्व में फ़िरोज़ाबाद, दक्षिणपूर्व में फ़तेहाबाद और पश्चिम में भरतपुर से घिरा हुआ है। आगरा उत्तर प्रदेश का तीसरा सबसे बड़ा शहर है। == जनसांख्यिकीय आंकड़े == सन् २००० की जनगणना के अनुसार, आगरा की जनसंख्या १,२५९,९७९ है। आगरा की जनसंख्या का ५३% पुरूष और ४७% महिलाएँ हैं। यहाँ की औसत साक्षरता दर ६५% है, जिनमें ७६% पुरुष और ५३% महिलाएँ साक्षर हैं। यह राष्ट्रीय औसत ५९.५% से अधिक है। आगरा की ११% जनसंख्या ६ वर्ष से नीचे के बच्चों की है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{geo-stub}} [[Category:शहर]] [[bpy:আগ্রা]] [[da:Agra]] [[de:Agra (Indien)]] [[en:Agra]] [[es:Agra]] [[fi:Agra]] [[fr:Âgrâ]] [[gl:Agra - आगरा]] [[he:אגרה (עיר)]] [[id:Agra]] [[it:Agra (India)]] [[ja:アーグラー]] [[kn:ಆಗ್ರಾ]] [[ko:아그라]] [[lt:Agra]] [[nl:Agra (India)]] [[pl:Agra]] [[pt:Agra (Índia)]] [[ro:Agra]] [[ru:Агра]] [[sr:Агра]] [[sv:Agra]] [[ta:ஆக்ரா]] [[tl:Lungsod ng Agra]] [[uk:Агра]] [[ur:آگرہ]] [[vi:Agra]] [[zh:阿格拉]] उत्तर 844 40655 2007-01-01T03:01:57Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[el:Βορράς]] उत्तर दिशा - चार [[दिशा]]ओं में से एक है। [[चित्र:दिशाऐं.gif|thumb|right|400px|उत्तर दिशा "उ" अक्षर से संबोधित की जाती हैं।]] उत्तर का एक अन्य अर्थ है किसी सवाल का जवाब - जैसे कि प्रश्नोत्तर में । {{substub}} [[als:Norden (Himmelsrichtung)]] [[ar:شمال (اتجاه)]] [[be:Поўнач]] [[bg:Север]] [[br:Norzh]] [[bs:Sjever]] [[ca:Nord]] [[co:Nordu]] [[cs:Sever]] [[da:Nord]] [[de:Norden]] [[el:Βορράς]] [[en:North]] [[eo:Nordo]] [[es:Norte]] [[et:Põhi]] [[eu:Ipar]] [[fi:Pohjoinen]] [[fr:Nord]] [[gl:Norte]] [[he:צפון]] [[hr:Sjever]] [[id:Utara]] [[is:Norður]] [[it:Nord]] [[ja:北]] [[ko:북쪽]] [[ku:Bakur]] [[lmo:Nòort]] [[nl:Noord (windstreek)]] [[nn:Nord]] [[no:Nord]] [[nrm:Nord]] [[pl:Północ]] [[pt:Norte]] [[ro:Nord]] [[ru:Север (сторона света)]] [[sh:Sever]] [[simple:North]] [[sk:Sever]] [[sl:Sever]] [[sr:Север]] [[sv:Norr]] [[ta:வடக்கு]] [[th:ทิศเหนือ]] [[tr:Kuzey]] [[uk:Північ]] [[vi:Hướng Bắc]] [[yi:צפון]] [[zh:北]] [[zh-yue:北]] बॉलीवुड 862 37213 2006-12-03T13:10:38Z Wolf 886 Please think of the pronounciation of Industry: is it इण्ड्स्ट्री or इंडस्ट्रि - What is the use for ण, and why virama after ड there is an अ (Ind'''u'''stry). It's not really ई, more like इ. Thank you [[भारत]] के [[मुम्बई]] शहर में स्थित हिन्दी [[फ़िल्म इंडस्ट्रि]] [[बॉम्बे]] या [[बम्बई]] के [[हॉलीवुड]] यानी '''बॉलीवुड''' के नाम से प्रसिद्ध है । अन्य भारतीय भाषाओं जैसे कि [[तमिल]], [[तेलगु]], [[बंगाली]], [[मलयालम]], [[कन्नड]] को मिलाकर विश्व की सबसे ज़्यादा फ़िल्में या [[चलचित्र]] यहीं बनते हैं । बॉलीवुड [[दक्षिण एशिया]], [[दक्षिण पूर्व एशिया]], [[मिडल ईस्ट]] और [[अफ़्रीका]] के कुछ भागों की लोकप्रिय संस्कृति का एक ज़रूरी हिस्सा बन गया है । बॉलीवुड के कुछ महान और लोकप्रिय [[अभिनेता]] और [[अभिनेत्री]] हैं * देव आनन्द * राज कपूर * पृथ्वीराज कपूर * सुनील दत्त * [[अमिताभ बच्चन]] {{substub}} [[cs:Bollywood]] [[da:Bollywood]] [[de:Bollywood]] [[en:Bollywood]] [[eo:Barata filmo]] [[es:Bollywood]] [[fi:Bollywood]] [[fr:Bollywood]] [[he:בוליווד]] [[it:Bollywood]] [[nl:Bollywood]] [[no:Bollywood]] [[pl:Bollywood]] [[ru:Болливуд]] [[simple:Bollywood]] [[sq:Bollywood]] [[sv:Bollywood]] [[tr:Bollywood]] [[zh:宝莱坞]] शास्त्रीय संगीत 864 46023 2007-01-25T10:39:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:西洋古典音樂]] {{भारतीय संगीत}} श्री अन्नमाचार्य, श्रीबालाजिका एक महा भक्त संगीतकार ३२००० संगीत संकीर्तनकर्त (तॆलुगु भाषामे) और प्रमुख़गयक १४०८-१५०३ मे विराजमान थे | [[af:Europese klassieke musiek]] [[bg:Класическа музика]] [[bn:ধ্রুপদী সঙ্গীত]] [[br:Sonerezh klasel]] [[ca:Música clàssica]] [[cs:Klasická hudba]] [[da:Klassisk musik]] [[de:Klassische Musik]] [[el:Κλασική μουσική]] [[en:Classical music]] [[eo:Klasika muziko]] [[es:Música clásica]] [[fa:موسیقی کلاسیک]] [[fi:Taidemusiikki]] [[fr:Musique classique]] [[fur:Musiche classiche]] [[gl:Música clásica]] [[he:מוזיקה קלאסית]] [[it:Musica classica]] [[ja:クラシック音楽]] [[ko:고전 시대 음악]] [[li:Klassieke muziek]] [[mk:Класична музика]] [[nl:Klassieke muziek]] [[nn:Klassisk musikk]] [[no:Klassisk musikk]] [[pl:Muzyka poważna]] [[ru:Классическая музыка]] [[simple:Classical music]] [[th:ดนตรีคลาสสิก]] [[uk:Класична музика]] [[vi:Âm nhạc cổ điển]] [[wa:Muzike classike]] [[zh:西洋古典音樂]] देश 865 42096 2007-01-09T15:57:12Z JAnDbot 752 robot Adding: an, ar, arc, ast, be, bn, eo, fa, ff, fr, ga, gl, he, hu, id, ilo, ka, kn, ko, lv, mi, ms, mt, na, nds, pt, rmy, ro, sr, sv, th, tpi, tr, uk, ur, vi, zh, zh-min-nan, zh-yue Removing: de, ja, pl ==The sovereign states== {| border="1" style="border-collapse: collapse;" !bgcolor=#cccccc|नाम !bgcolor=#cccccc|अँग्रेजी में संक्षिप्त नाम !bgcolor=#cccccc|आधिकारिक नाम (अँग्रेजी / मूल) !bgcolor=#cccccc|संक्षिप्त नाम (मूल सरकारी नाम) |- valign=top | [[अफगानिस्तान]] |'''[[:en:Afghanistan]]''' |Islamic Republic of Afghanistan<br>&#1583;&#1608;&#1604;&#1578; &#1575;&#1587;&#1604;&#1575;&#1605;&#1740; &#1575;&#1601;&#1594;&#1575;&#1606;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606;<br>Dowlat-e Eslami-ye Afghanestan |''Pushtu'': Af&#289;&#257;nist&#257;n / &#1575;&#1601;&#1594;&#1575;&#1606;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606;<br>''Dari'': Af&#289;&#257;nest&#257;n / &#1575;&#1601;&#1594;&#1575;&#1606;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606; |- valign=top | [[अल्बानिया]] |'''[[:en:Albania]]''' |Republic of Albania<br>Republika e Shqipërise |''Albanian'': Shqipëria |- valign=top | [[अल्जीरिया]] |'''[[:en:Algeria]]''' |People's Democratic Republic of Algeria<br>&#1575;&#1604;&#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1580;&#1586;&#1575;&#1574;&#1585;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1583;&#1610;&#1605;&#1602;&#1585;&#1575;&#1591;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1588;&#1593;&#1576;&#1610;&#1577;<br>Al-Jumh&#363;r&#299;yah al-Jaz&#257;’ir&#299;yah<br>ad-D&#299;muqr&#257;&#355;&#299;yah ash-Sha’b&#299;yah |''Arabic'': Al-Jaz&#257;'ir / &#1575;&#1604;&#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1580;&#1586;&#1575;&#1574;&#1585;&#1610;&#1577; |- valign=top | [[अन्डोरा]] |'''[[:en:Andorra]]''' |Principality of Andorra<br>Principat d'Andorre |''Catalan'': Andorra<br/>''French'': Andorre |- valign=top | [[अंगोला]] |'''[[:en:Angola]]''' |Republic of Angola<br>República de Angola |''Portugese'': Angola |- valign=top | [[अंटीग्वा एण्ड बारबुडा]] |'''[[:en:Antigua and Barbuda]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Antigua and Barbuda |''English'': Antigua and Barbuda |- valign=top | [[अर्जेन्टीना]] |'''[[:en:Argentina]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Arnetine Nation ''or'' Argentine Republic<br>República Argentina |''Spanish'': Argentina |- valign=top | [[आर्मीनिया]] |'''[[:en:Armenia]]''' |Republic of Armenia<br>&#1344;&#1377;&#1397;&#1377;&#1405;&#1407;&#1377;&#1398;&#1387; &#1344;&#1377;&#1398;&#1408;&#1377;&#1402;&#1381;&#1407;&#1400;&#1410;&#1385;&#1397;&#1400;&#1410;&#1398;<br>Hayastani Hanrapetut'yun |''Armenian'': Hayastan / &#1344;&#1377;&#1397;&#1377;&#1405;&#1407;&#1377;&#1398; |- valign=top | [[ऑस्ट्रेलिया]] |'''[[:en:Australia]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Commonwealth of Australia |''English'': Australia |- valign=top | [[ऑस्ट्रिया]] |'''[[:en:Austria]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Austria<br>Republik Österreich |''German'': Österreich |- valign=top | [[अज़रबैजान]] |'''[[:en:Azerbaijan]]'''<sup>[[#Notes|1]], [[#Notes|4]]</sup> |Republic of Azerbaijan<br>Az&#601;rbaycan Respublikas&#305; |''Azeri'': Az&#601;rbaycan |- valign=top | [[बहामास]] |'''[[:en:The Bahamas]]''' |Commonwealth of the Bahamas |''English'': The Bahamas |- valign=top | [[बहरैन]] |'''[[:en:Bahrain]]''' |Kingdom of Bahrain<br>&#1605;&#1605;&#1604;&#1603;&#1577; &#1575;&#1604;&#1576;&#1581;&#1585;&#1610;&#1606;<br>Mamlakat al Bahrayn |''Arabic'': al-Ba&#7717;rayn / &#1576;&#1581;&#1585;&#1610;&#1606; |- valign=top | [[बांग्लादेश]] |'''[[:en:Bangladesh]]''' |People's Republic of Bangladesh<br>&#2455;&#2467; &#2474;&#2509;&#2480;&#2460;&#2494;&#2468;&#2433;&#2468;&#2509;&#2480;&#2496; &#2476;&#2494;&#2434;&#2482;&#2494;&#2470;&#2503;&#2486;<br>Gana Praj&#257;tantr&#299; B&#257;ngl&#257;desh |''Bengali'': Bangl&#257;de&#347; / &#2476;&#2494;&#2434;&#2482;&#2494;&#2470;&#2503;&#2486; |- valign=top | [[बार्बैडॉस]] |'''[[:en:Barbados]]''' |Barbados |''English'': Barbados |- valign=top | [[बेलारूस]] |'''[[:en:Belarus]]''' |Republic of Belarus<br>&#1056;&#1101;&#1089;&#1087;&#1091;&#769;&#1073;&#1083;&#1110;&#1082;&#1072; &#1041;&#1077;&#1083;&#1072;&#1088;&#1091;&#769;&#1089;&#1100;<br>Respublika Bie&#322;aru&#347; |''Belarusian'': Bjelarú&#347; / &#1041;&#1077;&#1083;&#1072;&#1088;&#1091;&#769;&#1089;&#1100;<br>''Russian'': Bjelorússija / &#1041;&#1077;&#1083;&#1086;&#1088;&#1091;&#x301;&#1089;&#1089;&#1080;&#1103; |- valign=top | [[बेल्जियम]] |'''[[:en:Belgium]]''' |Kingdom of Belgium<br>Koninkrijk België<br>Royaume de Belgique<br>Königreich Belgien |''Dutch'': België<br>''French'': Belgique<br>''German'': Belgien |- valign=top | [[बेलीज़]] |'''[[:en:Belize]]''' |Belize |''English'': Belize |- valign=top | [[बेनिन]] |'''[[:en:Benin]]''' |Republic of Benin |''French'': Bénin |- valign=top | [[भूटान]] |'''[[:en:Bhutan]]''' |Kingdom of Bhutan |''Jonghka'': Druk Yul |- valign=top | [[बोलीविया]] |'''[[:en:Bolivia]]''' |Republic of Bolivia |''Spanish'': Bolivia |- valign=top | [[बौसनिया एण्ड हेर्ज़ेगोविना]] |'''[[:en:Bosnia and Herzegovina]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Bosnia and Herzegovina |''Bosnian'': Bosna i Hercegovina / &#1041;&#1086;&#1089;&#1085;&#1072; &#1080; &#1061;&#1077;&#1088;&#1094;&#1077;&#1075;&#1086;&#1074;&#1080;&#1085;&#1072;<br>''Serbian'' and ''Croatian'': idem |- valign=top | [[बोत्स्वाना]] |'''[[:en:Botswana]]''' |Republic of Botswana |''Tswana'': Botswana<br>''English'': Botswana |- valign=top | [[ब्राज़ील]] |'''[[:en:Brazil]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federative Republic of Brazil |''Portuguese'': Brasil |- valign=top | [[ब्रुनेई]] |'''[[:en:Brunei]]''' |Brunei Darussalam |''Malay'': Brunei |- valign=top | [[बुल्गारिया]] |'''[[:en:Bulgaria]]''' |Republic of Bulgaria |''Bulgarian'': B&#0259;lgarija / &#1041;&#1098;&#1083;&#1075;&#1072;&#1088;&#1080;&#1103; |- valign=top | [[बर्किना फ़ासो]] |'''[[:en:Burkina Faso]]''' |Burkina Faso |''French'': Burkina Faso |- valign=top | [[बुरुन्डी]] |'''[[:en:Burundi]]''' |Republic of Burundi |''Kirundi'': Uburundi<br>''French'': Burundi |- valign=top | [[कम्बोडिया]] |'''[[:en:Cambodia]]''' |Kingdom of Cambodia |''Cambodian'': Kampuchea / &#6016;&#6040;&#6098;&#6038;&#6075;&#6023;&#6070; |- valign=top | [[कैमरून]] |'''[[:en:Cameroon]]''' |Republic of Cameroon |''French'': Cameroun<br>''English'': Cameroon |- valign=top | [[कनाडा]] |'''[[:en:Canada]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Canada |''English'': Canada<br>''French'': Canada |- valign=top | [[केप वर्दे]] |'''[[:en:Cape Verde]]''' |Republic of Cape Verde |''Portugese'': Cabo Verde |- valign=top | [[सेन्ट्रल अफ़्रीकन रिपब्लिक]] |'''[[:en:Central African Republic]]''' |Central African Republic |''French'': République Centrafricaine<br>''Sango'': Ködörösêse tî Bêafrîka |- valign=top | [[चैड]] |'''[[:en:Chad]]''' |Republic of Chad |''French'': Tchad<br>''Arabic'': Ta&#353;&#257;d / &#1578;&#1588;&#1575;&#1583; |- valign=top | [[चिली]] |'''[[:en:Chile]]''' |Republic of Chile |''Spanish'': Chile |- valign=top | [[चीन]] |'''[[:en:People's Republic of China|China (PRC)]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |People's Republic of China |''Chinese'': Zh&#333;ngguó / &#20013;&#22283; |- valign=top | [[कोलम्बिया]] |'''[[:en:Colombia]]''' |Republic of Colombia |''Spanish'': Colombia |- valign=top | [[कोमोरोस]] |'''[[:en:Comoros]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Union of the Comoros |''French'': Comores<br>''Comorian'': Komori<br>''Arabic'': Qumur / &#1602;&#1605;&#1585; |- valign=top | [[कांगो]] |'''[[:en:Democratic Republic of the Congo|Congo]]'''-''Kinshasa'' |Democratic Republic of Congo |''French'': Congo |- valign=top | [[कॉन्गो]] |'''[[:en:Republic of the Congo|Congo]]'''-''Brazzaville'' |Republic of Congo |''French'': Congo |- valign=top | [[कोस्टा रीका]] |'''[[:en:Costa Rica]]''' |Republic of Costa Rica |''Spanish'': Costa Rica |- valign=top | [[कोटे ड आइवोरे]] |'''[[:en:Côte d'Ivoire]]'''<sup>[[#Notes|10]]</sup> |Republic of Côte d'Ivore |''French'': Côte d'Ivoire |- valign=top | [[क्रोएशिया]] |'''[[:en:Croatia]]''' |Republic of Croatia |''Croatian'': Hrvatska |- valign=top | [[क्यूबा]] |'''[[:en:Cuba]]''' |Republic of Cuba |''Spanish'': Cuba |- valign=top | [[सायप्रस]] |'''[[:en:Cyprus]]'''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Republic of Cyprus |''Greek'': Kypros / &#922;&#965;&#960;&#961;&#959;&#962;<br>''Turkish'': K&#305;br&#305;s |- valign=top | [[चेक रिपब्लिक]] |'''[[:en:Czech Republic]]'''<sup>[[#Notes|12]]</sup> |Czech Republic |''Czech'': &#268;esko |- valign=top | [[डेनमार्क]] |'''[[:en:Denmark]]'''<sup>[[#Notes|2]]</sup> |Kingdom of Denmark |''Danish'': Danmark |- valign=top | [[जिबूती]] |'''[[:en:Djibouti]]''' |Republic of Djibouti |''French:''Djibouti<br>''Arabic'': Jibuti / &#1580;&#1610;&#1576;&#1608;&#1578;&#1610; |- valign=top | [[डॉमिनिका]] |'''[[:en:Dominica]]''' |Commonwealth of Dominica |''English'': Dominica |- valign=top | |'''[[:en:Dominican Republic]]''' |Dominican Republic |''Spanish'': Republica Dominicana |- valign=top | [[ईस्ट तिमोर]] |'''[[:en:East Timor]]''' |Democratic Republic of East Timor |''Tetum'': Timor Lorosa'e<br>''Portuguese'': Timor-Leste |- valign=top | [[एक़्वेडॉर]] |'''[[:en:Ecuador]]''' |Republic of Ecuador |''Spanish'': Ecuador |- valign=top | [[मिस्त्र]] |'''[[:en:Egypt]]''' |Arab Republic of Egypt |''Arabic'': al-Mi&#351;r / &#1605;&#1589;&#1585; |- valign=top | [[एल सेल्वडॉर]] |'''[[:en:El Salvador]]''' |Republic of El Salvador |''Spanish'': El Salvador |- valign=top | [[ईक्वीटोरियल गीनिया]] |'''[[:en:Equatorial Guinea]]''' |Republic of Equatorial Guinea |''Spanish'': Guinea Ecuatorial |- valign=top | [[ईरीट्रिया]] |'''[[:en:Eritrea]]''' |State of Eritrea |''Tigrinya'': Ertra - &#4772;&#4653;&#4725;&#4651;<br>Ir&#299;triy&#257; /''Arabic'': &#1573;&#1585;&#1610;&#1578;&#1585;&#1610;&#1575; |- valign=top | [[एस्तोनिया]] |'''[[:en:Estonia]]''' |Republic of Estonia |''Estonian'': Eesti |- valign=top | [[इथियोपिया]] |'''[[:en:Ethiopia]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federal Democratic Republic of Ethiopia |''Amharic'': Ityop'ia / &#4770;&#4725;&#4846;&#4917;&#4843; |- valign=top | [[फ़िजी]] |'''[[:en:Fiji]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of the Fiji Islands |''English'': Fiji<br>''Fijian'': Viti |- valign=top | [[फिन्लैण्ड]] |'''[[:en:Finland]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Finland |''Finnish'': Suomi<br>''Swedish'': Finland |- valign=top | [[फ्रांस]] |'''[[:en:France]]'''<sup>[[#Notes|2]]</sup> |French Republic |''French'': France |- valign=top | [[गैबॉन]] |'''[[:en:Gabon]]''' |Gabonese Republic |''French'': Gabon |- valign=top | [[गाम्बिया]] |'''[[:en:The Gambia]]''' |Republic of the Gambia |''English'': The Gambia |- valign=top | [[जोर्जिया]] |'''[[:en:Georgia (country)|Georgia]]'''<sup>[[#Notes|1]],[[#Notes|4]]</sup> |Georgia |''Georgian'': Sak'art'velo / &#4321;&#4304;&#4325;&#4304;&#4320;&#4311;&#4309;&#4308;&#4314;&#4317; |- valign=top | [[जर्मनी]] |'''[[:en:Germany]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federal Republic of Germany |''German'': Deutschland |- valign=top | [[घाना]] |'''[[:en:Ghana]]''' |Republic of Ghana |''English'': Ghana |- valign=top | [[ग्रीस]] |'''[[:en:Greece]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Greek Republic |''Greek'':'Ellas / 'E&#955;&#955;&#945;&#962; |- valign=top | [[ग्रेनाडा]] |'''[[:en:Grenada]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Grenada |''English'': Grenada |- valign=top | [[ग्वाटेमाला]] |'''[[:en:Guatemala]]''' |Republic of Guatemala |''Spanish'': Guatemala |- valign=top | [[गीनिया]] |'''[[:en:Guinea]]''' |Republic of Guinea |''French'': Guinée |- valign=top | |'''[[:en:Guinea-Bissau]]''' |Republic of Guinea-Bissau |''Portuguese'': Guiné-Bissau |- valign=top |[[गुयाना]] |'''[[:en:Guyana]] |Co-operative Republic of Guyana |''English'': Guyana |- valign=top | |'''[[:en:Haiti]]''' |Republic of Haiti |''French'': Haïti<br>''Haitian Creole'': Ayiti |- valign=top | |'''[[:en:Honduras]]''' |Republic of Honduras |''Spanish'': Honduras |- valign=top |[[हंगरी]] |'''[[:en:Hungary]]''' |Republic of Hungary |''Hungarian'': Magyarország |- valign=top | |'''[[:en:Iceland]]''' |Republic of Iceland |''Icelandic'': Ísland |- valign=top | [[भारत]] |'''[[:en:India]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Republic of India |''Hindi'': Bharat / &#2349;&#2366;&#2352;&#2340;<br>''English'': India |- valign=top |[[इंडोनिशया]] |'''[[:en:Indonesia]]''' |Republic of Indonesia |''Indonesian'': Indonesia |- valign=top | [[ईरान]] |'''[[:en:Iran]]''' |Islamic Republic of Iran |''Farsi'': &#298;r&#257;n / &#1575;&#1740;&#1585;&#1575;&#1606; |- valign=top | [[ईराक]] |'''[[:en:Iraq]]''' |Republic of Iraq |''Arabic'': Al-&#703;&#298;r&#257;q / &#1575;&#1604;&#1593;&#1740;&#1585;&#1575;&#1602;<br>''Kurdish'': &#703;Îraq / &#1593;&#1740;&#1585;&#1575;&#1602; |- valign=top |[[आयरलैंड]] |'''[[:en:Republic of Ireland|Ireland, Republic of]]''' |Republic of Ireland |''English'': Ireland<br>''Irish'': [[Éire]] |- valign=top | [[इसराइल]] |'''[[:en:Israel]]''' |State of Israel |''Hebrew'': Yisra'el / &#1497;&#1513;&#1512;&#1488;&#1500;<br>''Arabic'': Isra'il / &#1575;&#1587;&#1585;&#1575;&#1574;&#1610;&#1604; |- valign=top |[[इटली]] |'''[[:en:Italy]]''' |Italian Republic |''Italian'': Italia |- valign=top |[[जमैका]] |'''[[:en:Jamaica]]''' |Jamaica |''English'': Jamaica |- valign=top | [[जापान]] |'''[[:en:Japan]]''' |Japan |''Japanese'': Nihon-koku / &#26085;&#26412;&#22269; |- valign=top | [[जार्डन]] |'''[[:en:Jordan]]''' |Hashemite Kingdom of Jordan |''Arabic'': Al-Urdun / &#1575;&#1604;&#1575;&#1585;&#1583;&#1606; |- valign=top |[[कज़ाकिस्तान]] |'''[[:en:Kazakhstan]]''' |Republic of Kazakhstan |''Kazakh'': Qazaqstan / &#1178;&#1072;&#1079;&#1072;&#1179;&#1089;&#1090;&#1072;&#1085;<br>''Russian'': Kazachstan / &#1050;&#1072;&#1079;&#1072;&#1093;&#1089;&#1090;&#1072;&#1085; |- valign=top |[[केन्या]] |'''[[:en:Kenya]]''' |Republic of Kenya |''English'': Kenya<br>''Swahili'': Kenya |- valign=top | |'''[[:en:Kiribati]]''' |Republic of Kiribati |''Kiribati'': Kiribati<br>''English'': Kiribati |- valign=top |[[उत्तर कोरिया]] |'''[[:en:North Korea|Korea]]''' ''(North)'' |Democratic People's Republic of Korea |''Korean'': Chos&#335;n / &#51312;&#49440; |- valign=top |[[दक्षिण कोरिया]] |'''[[:en:South Korea|Korea]]''' ''(South)'' |Republic of Korea |''Korean'': Hanguk / &#45824;&#54620; |- valign=top |[[कुवैत]] |'''[[:en:Kuwait]]''' |State of Kuwait |''Arabic'': Al-Kuwayt / &#1575;&#1604;&#1603;&#1608;&#1610;&#1578; |- valign=top | |'''[[:en:Kyrgyzstan]]''' |Kyrgyz Republic |''Kyrgyz'': Kyrgyzstan / &#1050;&#1099;&#1088;&#1075;&#1099;&#1079;&#1089;&#1090;&#1072;&#1085;<br>''Russian'': Kyrgyzstan / &#1050;&#1099;&#1088;&#1075;&#1099;&#1079;&#1089;&#1090;&#1072;&#1085; |- valign=top | |'''[[:en:Laos]]''' |Lao People's Democratic Republic |''Laotian'': Lao / &#3737;&#3749;&#3762;&#3751; |- valign=top | |'''[[:en:Latvia]]''' |Republic of Latvia |''Latvian'': Latvija |- valign=top | |'''[[:en:Lebanon]]''' |Republic of Lebanon |''Arabic'': Lubn&#257;n / &#1604;&#1576;&#1606;&#1575;&#1606; |- valign=top | |'''[[:en:Lesotho]]''' |Kingdom of Lesotho |''English'': Lesotho<br>''Sotho'': Lesotho |- valign=top | |'''[[:en:Liberia]]''' |Republic of Liberia |''English'': Liberia |- valign=top | |'''[[:en:Libya]]''' |Great Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya |''Arabic'': L&#299;biyyah / &#1604;&#1610;&#1576;&#1610;&#1577; |- valign=top | [[लीष्टनस्टाइन]] |'''[[:en:Liechtenstein]]''' |Principality of Liechtenstein |''German'': Liechtenstein |- valign=top |[[लिथुआनिया]] |'''[[:en:Lithuania]]''' |Republic of Lithuania |''Lithuanian'': Lietuva |- valign=top |[[लुक्सम्बूर्ग]] |'''[[:en:Luxembourg]]''' |Grand-Duchy of Luxembourg |''Luxembourgian'': Lëtzebuerg<br>''French'': Luxembourg<br>''German'': Luxemburg |- valign=top | |'''[[:en:Republic of Macedonia|Macedonia (FYROM)]]'''<sup>[[#Notes|5]]</sup> |Republic of Macedonia |''Macedonian'': Makedonija / &#1052;&#1072;&#1082;&#1077;&#1076;&#1086;&#1085;&#1080;&#1112;&#1072;<br>''Albanian'': Maqedoni |- valign=top |[[माडागास्कार]] |'''[[:en:Madagascar]]''' |Republic of Madagascar |''Malagasy'': Madagasikara<br>''French'': Madagascar |- valign=top |[[मालावी]] |'''[[:en:Malawi]]''' |Republic of Malawi |''English'': Malawi<br>''Chewa'': Mala&#373;i |- valign=top |[[मलेशिया]] |'''[[:en:Malaysia]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federation of Malaysia |''Malay'': Malaysia |- valign=top |[[मालदीव]] |'''[[:en:Maldives]]''' |Republic of Maldives |''Divehi'': Divehi R&#257;jje / &#1934;&#1962;&#1942;&#1965;&#1927;&#1968;&#1923;&#1959; &#1940;&#1959;&#1927;&#1968;&#1923;&#1960;&#1920;&#1963;&#1929;&#1968;&#1942;&#1962; |- valign=top |[[माली]] |'''[[:en:Mali]]''' |Republic of Mali |''French'': Mali |- valign=top |[[माल्टा]] |'''[[:en:Malta]]''' |Republic of Malta |''Maltese'': Malta |- valign=top | |'''[[:en:Marshall Islands]]''' |Republic of the Marshall Islands |''English'': Marshall Islands |- valign=top | |'''[[:en:Mauritania]]''' |Islamic Republic of Mauritania |''Arabic'': M&#363;r&#299;t&#257;niyyah / &#1605;&#1608;&#1585;&#1610;&#1578;&#1575;&#1606;&#1610;&#1577;<br>''French'': Mauritanie |- valign=top |[[मारीशस]] |'''[[:en:Mauritius]]''' |Republic of Mauritius |''ENglish'': Mauritius<br>''French'': Maurice |- valign=top |[[मेक्सिको]] |'''[[:en:Mexico]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |United Mexican States |''Spanish'': México |- valign=top | |'''[[:en:Federated States of Micronesia|Micronesia]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federated States of Micronesia |''English'': Micronesia |- valign=top | |'''[[:en:Moldova]]'''<sup>[[#Notes|1]],[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Moldova |''Romanian/Moldovan'': Moldova<br>''Russian'': Moldova / &#1052;&#1086;&#1083;&#1076;&#1086;&#1074;&#1072; |- valign=top |[[मोनाको]] |'''[[:en:Monaco]]''' |Principality of Monaco |''French'': Monaco |- valign=top |[[मंगोलिया]] |'''[[:en:Mongolia]]''' |Mongolia |''Mongolian'': Mongol Uls / &#1052;&#1086;&#1085;&#1075;&#1086;&#1083; &#1059;&#1083;&#1089; |- valign=top |[[मोरक्को]] |'''[[:en:Morocco]]'''<sup>[[#Notes|6]]</sup> |Kingdom of Morocco |''Arabic'': al-Ma&#289;rib / &#1605;&#1594;&#1585;&#1576; |- valign=top |[[मोजाम्बिक]] |'''[[:en:Mozambique]]''' |Republic of Mozambique |''Portuguese'': Moçambique |- valign=top |[[म्यानमार]] |'''[[:en:Myanmar]]'''<sup>[[#Notes|11]]</sup> |Union of Myanmar |''Burmese'': Myanma |- valign=top | |''[[:en:Nagorno-Karabakh]]''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Nagorno-Karabakh Republic |''Armenian'': Lernayin Gharabagh / &#1340;&#1381;&#1404;&#1398;&#1377;&#1397;&#1387;&#1398; &#1346;&#1377;&#1408;&#1377;&#1378;&#1377;&#1394; |- valign=top |[[नामीबिया]] |'''[[:en:Namibia]]''' |Republic of Namibia |''English'': Namibia |- valign=top | |'''[[:en:Nauru]]''' |Nauru |''Nauran'': Naoero<br>''English'': Nauru |- valign=top | [[नेपाल]] |'''[[:en:Nepal]]''' |Kingdom of Nepal |''Nepali'': Nep&#257;l / &#2344;&#2375;&#2346;&#2366;&#2354; |- valign=top |[[नीदरलैंड]] |'''[[:en:Netherlands]]'''<sup>[[#Notes|2]]</sup> |Kingdom of the Netherlands |''Dutch'': Nederland |- valign=top |[[न्यूजीलैंड]] |'''[[:en:New Zealand]]'''<sup>[[#Notes|2]]</sup> |New Zealand |''English'': New Zealand<br>''Maori'': Aotearoa |- valign=top |[[निकरागुआ]] |'''[[:en:Nicaragua]]''' |Republic of Nicaragua |''Spanish'': Nicaragua |- valign=top | |'''[[:en:Niger]]''' |Republic of Niger |''French'': Niger |- valign=top |[[नाइजीरिया]] |'''[[:en:Nigeria]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Federal Republic of Nigeria |''English'': Nigeria |- valign=top | |''[[:en:Turkish Republic of Northern Cyprus|Northern Cyprus]]''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Turkish Republic of Northern Cyprus |''Turkish'': Kuzey K&#305;br&#305;s |- valign=top | |'''[[:en:Norway]]'''<sup>[[#Notes|2]]</sup> |Kingdom of Norway |''Norwegian (bokmål)'': Norge<br>''Norwegian (nynorsk)'': Noreg<br> |- valign=top | |'''[[:en:Oman]]''' |Sultanate of Oman |''Arabic'': &#703;Umm&#257;n / &#1593;&#1605;&#1575;&#1606; |- valign=top | [[पाकिस्तान]] |'''[[:en:Pakistan]]''' |Islamic Republic of Pakistan |Islami Jamhuriye Pakistan |''Urdu'': P&#257;kist&#257;n / &#1662;&#1575;&#1705;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606; |- valign=top | |'''[[:en:Palau]]''' |Republic of Palau |''Palauan'': Belau<br>''English'': Palau |- valign=top | |''[[:en:Palestine]]''<sup>[[#Notes|7]]</sup> |State of Palestine |''Arabic'': Filast&#299;n / &#1601;&#1604;&#1587;&#1591;&#1610;&#1606; |- valign=top | |'''[[:en:Panama]]''' |Republic of Panama |''Spanish'': Panamá |- valign=top | |'''[[:en:Papua New Guinea]]''' |Papua New Guinea |''English'': Papua New Guinea |- valign=top | |'''[[:en:Paraguay]]''' |Republic of Paraguay |''Spanish'': Paraguay<br>''Guarani'': Paraguái |- valign=top |[[पेरू]] |'''[[:en:Peru]]''' |Republic of Peru |''Spanish'': Perú |- valign=top | |'''[[:en:Philippines]]''' |Republic of the Philippines |''Pilipino'': Pilipinas<br>''English'': Philippines |- valign=top |[[पोलैंड]] |'''[[:en:Poland]]''' |Republic of Poland |''Polish'': Polska |- valign=top |[[पुर्तगाल]] |'''[[:en:Portugal]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Portuguese Republic |''Portuguese'': Portugal |- valign=top |[[कतर]] |'''[[:en:Qatar]]''' |State of Qatar |''Arabic'': Qa&#7789;ar / &#1602;&#1591;&#1585; |- valign=top | |'''[[:en:Romania]]''' |Romania |''Romanian'': România |- valign=top |[[रूस]] |'''[[:en:Russia]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Russian Federation |''Russian'': Rossija / &#1056;&#1086;&#1089;&#1089;&#1080;&#1103; |- valign=top |[[रवांडा]] |'''[[:en:Rwanda]] |Republic of Rwanda |''Rwandese'': Urwanda''<br>''French'': Rwanda |- valign=top | |''[[:en:Western Sahara|Sahara]]''<sup>[[#Notes|6]]</sup> ''(Western)'' |Democratic Arab Republic of Sahara |''Arabic'': Al-Sa&#7717;r&#257;wiyyah / &#1589;&#1581;&#1585;&#1575;&#1608;&#1610;&#1577; |- valign=top | |'''[[:en:Saint Kitts and Nevis]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Federation of Saint Kitts and Nevis |''English'': Saint Kitts and Nevis |- valign=top | |'''[[:en:Saint Lucia]]''' |Saint Lucia |''English'': Saint Lucia |- valign=top | |'''[[:en:Saint Vincent and the Grenadines]]''' |Saint Vincent and the Grenadines |''English'': Saint Vincent and the Grenadines |- valign=top | |'''[[:en:Samoa]]''' |Independent State of Samoa |''English'': Samoa<br>''Samoan'': Samoa |- valign=top | |'''[[:en:San Marino]]''' |''Italian'': Repubblica di San Marino |San Marino |- valign=top | |'''[[:en:São Tomé and Príncipe]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Democratic Republic of São Tomé and Príncipe |''Portuguese'': São Tomé e Príncipe |- valign=top | [[सऊदी अरब]] |'''[[:en:Saudi Arabia]]''' |Kingdom of Saudi Arabia |''Arabic'': Al-&#703;Arabiyyah as-Sa&#703;&#363;diyyah / &#1575;&#1604;&#1593;&#1585;&#1576;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1587;&#1593;&#1608;&#1583;&#1610;&#1577; |- valign=top |[[सेनेगल]] |'''[[:en:Senegal]]''' |Republic of Senegal |''French'': Sénégal |- valign=top | |'''[[:en:Serbia and Montenegro]]'''<sup>[[#Notes|3]],[[#Notes|4]],[[#Notes|8]]</sup> |State Community of Serbia and Montenegro |''Serbian'': Srbija i Crna Gora / &#1057;&#1088;&#1073;&#1080;&#1112;&#1072; &#1080; &#1062;&#1088;&#1085;&#1072; &#1043;&#1086;&#1088;&#1072; |- valign=top | |'''[[:en:Seychelles]]''' |Republic of Seychelles |''English'': Seychelles<br>''French'': Seychelles<br>''Seselwa'': Sesel |- valign=top | |'''[[:en:Sierra Leone]]''' |Republic of Sierra Leone |''English'': Sierra Leone |- valign=top |[[सिंगापुर]] |'''[[:en:Singapore]]''' |Republic of Singapore |''Malay'': Singapura<br>''Chinese'': Xinjiapo / &#26032;&#21152;&#22369;<br>''Tamil'': &#268;i&#7749;kapp&#363;r / &#2970;&#3007;&#2969;&#3021;&#2965;&#2986;&#3021;&#2986;&#3010;&#2992;&#3021;<br>''English'': Singapore |- valign=top |[[स्लोवाकिया]] |'''[[:en:Slovakia]]''' |Slovak Republic |''Slovak'': Slovensko |- valign=top |[[स्लोवेनिया]] |'''[[:en:Slovenia]]''' |Republic of Slovenia |''Slovenian'': Slovenija |- valign=top | |'''[[:en:Solomon Islands]]''' |Solomon Islands |''English'': Solomon Islands |- valign=top |[[सोमालिया]] |'''[[:en:Somalia]]'''<sup>[[#Notes|1]],[[#Notes|9]]</sup> |Somalia |''Somalian'': Soomaaliya |- valign=top | |''[[:en:Somaliland]]''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Republic of Somaliland |''Somalian'': Somaliland |- valign=top |[[दक्षिण अफ्रीका]] |'''[[:en:South Africa]]''' |Republic of South Africa |''English'': South Africa<br>''Afrikaans'': Suid-Afrika<br>''Xhosa'': Mzantsi Afrika<br>''Zulu'': Ningizimu Afrika etc. |- valign=top | |''[[:en:South Ossetia]]''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Republic of South Ossetia |''Ossetian'': Xussar Iryston / &#1061;&#1091;&#1089;&#1089;&#1072;&#1088; &#1048;&#1088;&#1099;&#1089;&#1090;&#1086;&#1085;<br>''Russian'': Ju&#382;naja Osetia / &#1070;&#1078;&#1085;&#1072;&#1103; &#1054;&#1089;&#1077;&#1090;&#1080;&#1103; |- valign=top |[[स्पेन]] |'''[[:en:Spain]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Kingdom of Spain |''Spanish'': España<br>''Basque'': Espainia<br>''Catalan'': Espanya<br>''Galician'': España |- valign=top |[[श्रीलंका]] |'''[[:en:Sri Lanka]]''' |Democratic Socialist Republic of Sri Lanka |''Sinhala'': Sri Lanka<br>''Tamil'': Llankai / &#2951;&#2994;&#2969;&#3021;&#2965;&#3016; |- valign=top |[[सूडन]] |'''[[:en:Sudan]]''' |Republic of the Sudan |''Arabic'': As-S&#363;d&#257;n / &#1575;&#1604;&#1587;&#1608;&#1583;&#1575;&#1606; |- valign=top |[[सूरीनाम]] |'''[[:en:Suriname]]''' |Republic of Suriname |''Dutch'': Suriname |- valign=top |[[स्वाजीलैंड]] |'''[[:en:Swaziland]]''' |Kingdom of Swaziland |''English'': Swaziland<br>''Swazi'': eSwatini |- valign=top |[[स्वेडन]] |'''[[:en:Sweden]]''' |Kingdom of Sweden |''Swedish'': Sverige |- valign=top |[[स्वीटजरलैंड]] |'''[[:en:Switzerland]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |Swiss Confederation |''German'': Schweiz<br>''French'': Suisse<br>''Italian'': Svizzera<br>''Raeto-Romance'': Svizra |- valign=top |[[सीरिया]] |'''[[:en:Syria]]''' |Syrian Arab Republic |''Arabic'': S&#363;riyyah / &#1587;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577; |- valign=top |[[ताईवान]] |'''[[:en:Republic of China|Taiwan (ROC)]]'''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Republic of China |''Chinese'': Táiw&#257;n / &#21488;&#28286;<br>''(official: JhongHuá MínGuó / &#20013;&#33775;&#27665;&#22283;)'' |- valign=top | |'''[[:en:Tajikistan]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Tajikistan |''Tajik'': Tojikistan / &#1058;&#1086;&#1207;&#1080;&#1082;&#1080;&#1089;&#1090;&#1086;&#1085; |- valign=top |[[तंजानिया]] |'''[[:en:Tanzania]]''' |United Republic of Tanzania |''Swahili'': Tanzania<br>''English'': Tanzania |- valign=top |[[थाईलैंड]] |'''[[:en:Thailand]]''' |Kingdom of Thailand |''Thai'': Prath&#275;t Thai / &#3619;&#3634;&#3594;&#3629;&#3634;&#3603;&#3634;&#3592;&#3633;&#3585;&#3619;&#3652;&#3607;&#3618; |- valign=top | |'''[[:en:Togo]]''' |Togolese Republic |''French'': Togo |- valign=top | |'''[[:en:Tonga]]''' |Kingdom of Tonga |''Tongan'': Tonga<br>''English'': Tonga |- valign=top | |''[[:en:Transnistria]]''<sup>[[#Notes|1]]</sup> |Transdniestrian Moldovan Republic |''Russian'': Pridnestrovje / &#1087;p&#1080;&#1076;&#1085;ec&#1090;po&#1074;e<br>''Romanian/Moldovan'': Stînga Nistrului |- valign=top | |'''[[:en:Trinidad and Tobago]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Trinidad and Tobago |''English'': Trinidad and Tobago |- valign=top | [[टुनिशिया]] |'''[[:en:Tunisia]]''' |Republic of Tunisia |''Arabic'': T&#363;nis / &#1578;&#1608;&#1606;&#1587; |- valign=top | [[तुर्की]] |'''[[:en:Turkey]]''' |Republic of Turkey |''Turkish'': Türkiye |- valign=top |[[तुर्कमेनिस्तान]] |'''[[:en:Turkmenistan]]''' |Turkmenistan |''Turkmen'': Türkmenistan |- valign=top | |'''[[:en:Tuvalu]] |Tuvalu |''Tuvaluan'': Tuvalu<br>''English'': Tuvalu |- valign=top |[[युगांडा]] |'''[[:en:Uganda]]''' |Republic of Uganda |''ENglish'': Uganda |- valign=top |[[युक्रेन]] |'''[[:en:Ukraine]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Ukraine |''Ukrainian'': Ukrajina / &#1059;&#1082;&#1088;&#1072;&#1111;&#1085;&#1072; |- valign=top |[[संयुक्त अरब अमीरात]] |'''[[:en:United Arab Emirates]]'''<sup>[[#Notes|3]]</sup> |United Arab Emirates |''Arabic'': Al-Imarat Al-Arabiyah Al-Muttahidah / &#1575;&#1604;&#1573;&#1605;&#1575;&#1585;&#1575;&#1578; &#1575;&#1604;&#1593;&#1585;&#1576;&#1610;&#1617;&#1577; &#1575;&#1604;&#1605;&#1578;&#1617;&#1581;&#1583;&#1577; |- valign=top |[[संयुक्त साम्राज्य]] |'''[[:en:United Kingdom]]'''<sup>[[#Notes|2]],[[#Notes|3]]</sup> |United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland |''English'': United Kingdom |- valign=top |[[संयुक्त राज्य अमेरिका]] |'''[[:en:United States]]'''<sup>[[#Notes|2]],[[#Notes|3]]</sup> |United States of America |''English'': United States |- valign=top |[[उरुग्वे]] |'''[[:en:Uruguay]]''' |Eastern Republic of Uruguay |''Spanish'': Uruguay |- valign=top |[[उज़बेकिस्तान]] |'''[[:en:Uzbekistan]]'''<sup>[[#Notes|4]]</sup> |Republic of Uzbekistan |''Uzbek'': O'zbekiston |- valign=top |[[वानुअटू]] |'''[[:en:Vanuatu]]''' |Republic of Vanuatu |''Bislama'': Vanuatu<br>''English'': Vanuatu<br>''French'': Vanuatu |- valign=top | |'''[[:en:Vatican City]]''' |State of the City of the Vatican |''Italian'': Città del Vaticano (''Holy See''<sup>[[#Notes|9]]</sup> ) |- valign=top | |'''[[:en:Venezuela]] <sup>[[#Notes|3]]</sup> |Bolivarian Republic of Venezuela |''Spanish'': Venezuela |- valign=top | |'''[[:en:Vietnam]]''' |Socialist Republic of Vietnam |''Vietnamese'': Vi&#7879;t Nam |- valign=top |[[यमन]] |'''[[:en:Yemen]]''' |Republic of Yemen |''Arabic'': Al-Yaman / &#1575;&#1604;&#1610;&#1605;&#1606; |- valign=top | |'''[[:en:Zambia]]''' |Republic of Zambia |''English'': Zambia |- valign=top | |'''[[:en:Zimbabwe]]''' |Republic of Zimbabwe |''English'': Zimbabwe |} == यह भी देखिए == * [[wikt:देश|देश]] (विक्षनरी) [[an:País]] [[ar:بلد]] [[arc:ܐܬܪܐ]] [[ast:País]] [[be:Краіна]] [[bn:দেশ]] [[el:Χώρα]] [[en:Country]] [[eo:Lando]] [[es:País]] [[fa:کشور]] [[ff:Leydi]] [[fr:Pays]] [[ga:Tír]] [[gl:País]] [[he:מדינה]] [[hu:Ország]] [[id:Negara]] [[ilo:Pagilian]] [[ka:ქვეყანა]] [[kn:ದೇಶ]] [[ko:나라]] [[lv:Valsts]] [[mi:Rārangi whenua]] [[ms:Negara (geografi)]] [[mt:Pajjiżi]] [[na:Eb]] [[nds:Land]] [[pt:País]] [[rmy:Them]] [[ro:Ţară]] [[ru:Страна]] [[sa:देश]] [[simple:Country]] [[sr:Држава]] [[sv:Land]] [[th:ประเทศ]] [[tpi:Kantri]] [[tr:Ülke]] [[uk:Країна]] [[ur:ملک]] [[vi:Quốc gia]] [[zh:国家]] [[zh-min-nan:Kok-ka]] [[zh-yue:國]] लता मंगेश्कर 866 10045 2005-01-23T10:27:29Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[लता मंगेशकर]] महात्मा गांधी 872 43398 2007-01-15T12:59:01Z Wolf 886 {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = मोहनदास करमचन्द गांधी |जीवनकाल = [[2 अक्तूबर]] [[1869]] &ndash; [[30 जनवरी]] [[1948]] |चित्र = [[Image:Mahatma Gandhi.jpg|150px]] |शीर्षक = महात्मा गांधी |उपनाम = [[बापू]] |जन्मस्थल = [[पोरबन्दर]], [[गुजरात]],[[भारत ]] |मृत्युस्थल = [[दिल्ली]],[[भारत ]] |आन्दोलन = [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] |संगठन = [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] }} '''मोहनदास करमचन्द गांधी''' ([[गुजराती भाषा|गुजराती]]: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, [[अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]]: [moːhənd̪aːs kərəmtʃənd̪ gaːnd̪ʱiː]) ([[2 अक्तूबर]] [[1869]] से [[30 जनवरी]] [[1948]]) जो महात्मा गांधी नाम से भी जाने जाते हैं, विश्वप्रसिद्ध नेता थे । [[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] ने सर्वप्रथम उन्हें ''महात्मा'' बुलाया - महात्मा [[संस्कृत]] भाषा का शब्द है जिसका अर्थ है महान आत्मा । [[भारत]] की जनता उन्हें प्यार से [[बापू]] बुलाती थी और उन्हें अर्वाचीन स्वतन्त्र भारत का [[राष्ट्रपिता]] माना जाता है। [[नेताजी सुभाषचन्द्र बोस]] ने [[1944]] में सर्वप्रथम उन्हें सर्वप्रथम ''राष्ट्रपिता'' बुलाया। ==जीवन== गांधीजी का जन्म [[2 अक्तूबर]] को [[गुजरात]] के [[पोरबन्दर]] शहर में हुआ था । उनके पिता का नाम कर्मचन्द और माँ का नाम पुतलीबाई था । स्कूल की पढ़ाई समाप्त करन के बाद वे [[इंग्लैंड]] गये । वहाँ जाने के पहले ही उनका विवाह [[कस्तूरबा]] से हो चुका था जो बाद में [[बा]] नाम से पुकारी गयीं । [[इंग्लैंड]] में कानून पढ़ कर वे [[बैरिस्टर]] बने और [[भारत]] लौट कर वकालत करने लगे । एक मित्र ने उन्हें मुकदमा लड़ने के लिये [[दक्षिण अफ़्रीका]] बुलाया । वहां [[रंगभेद]] और उससे उत्पत्त अत्याचारों का उनके ऊपर गहरा असर पडा । उन्होंने वहां रंगभेद नीति का विरोध किया । दक्षिण अफ़्रीका से वापस आने से पहले ही वो भारत में ख्याति प्राप्त कर चुके थे । सन [[1915]] मे भारत वापस आने पर उन्होंने [[अंग्रेज़|अंग्रेज़ों]] के खिलाफ़ [[स्वतन्त्रता संग्राम]] की धरोहर संभाल ली और देश की आज़ादी के लिये [[सत्याग्रह]] शुरू कर दिया । उन्होंने [[स्वदेशी]] वस्तुओं का प्रचार किया और अंग्रेज़ी सरकार के गलत कानूनों को तोड़ा । उनके नेतृत्व मे हुए आंदोलनों में [[दांडी कूच]] विख्यात है, जिसमें उन्होने खुले आम अंग्रेज़ों के लगाये हुए [[नमक कर]] का उल्लंघन किया था । कुछ वर्षों बाद उन्होंने "भारत छोड़ो" का नारा लगाया । उनके नेतृत्व मे भारत को 1947 में आज़ादी मिली । वे [[छुआछूत]] को गलत मानते थे । उन्होंने शूद्र एवं दलित व्यक्तियों को [[हरिजन]] नाम दिया । आज भी भारत में छोटे वर्ग के लोगों को हरिजन के नाम से बुलाया जाता है । महात्मा गांधी सब धर्मों को बराबर मानते थे । उनकी प्रिय धुन थी - रघुपति राघव राजा राम पतित पावन सीता राम । ईश्वर अल्लाह तेरे नाम सबको सन्मति दे भगवान ॥ ==हत्या== [[30 जनवरी]] [[1948]] को प्रार्थना सभा में जाते हुए गांधीजी पर [[रिवॉल्वर]] से गोली चलाकर [[नथूराम गोडसे]] ने उनकी हत्या की । 'हे राम' कहते हुए महात्मा गांधी ने शरीर छोड़ा । गोडसे ने महात्मा गांधी को आज़ादी के समय हुई कौमी वारदातों का ज़िम्मेदार ठहराते हुए उसको हत्या का कारण बताया था । उनकी समाधि दिल्ली में [[राज घाट]] पर है जहां लोग अब भी उन्हें श्रद्धान्जलि देने जाते हैं । ==किताबें== विश्व भर में गांधी जी [[अहिंसा]] और [[सत्याग्रह]] के प्रतीक हैं । उनकी आत्मकथा है [[सत्य के प्रयोग]]. == यह भी देखिए == ==बाहरी कडियाँ== * [http://srijanshilpi.com/?p=7 सृजन शिल्पी की ब्लॉग प्रविष्टि - गांधी: एक पुनर्विचार] * [http://srijanshilpi.com/?p=77 सृजन शिल्पी की ब्लॉग प्रविष्टि - गांधी की महानता पर उठते प्रश्न] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] {{stub}} [[af:Mahatma Gandhi]] [[ar:مهاتما غاندي]] [[ast:Mohandas Gandhi]] [[bg:Махатма Ганди]] [[bn:মহাত্মা গান্ধী]] [[br:Mahatma Gandhi]] [[bs:Mahatma Gandhi]] [[ca:Mohandas Gandhi]] [[cs:Móhandás Karamčand Gándhí]] [[cy:Mahatma Gandhi]] [[da:Mahatma Gandhi]] [[de:Mohandas Karamchand Gandhi]] [[el:Μαχάτμα Γκάντι]] [[en:Mahatma Gandhi]] [[eo:Mohandas Karamchand Gandhi]] [[es:Mohandas Gandhi]] [[eu:Mohandas Karamchand Gandhi]] [[fa:ماهاتما گاندی]] [[fi:Mahatma Gandhi]] [[fr:Mohandas Karamchand Gandhi]] [[ga:Mahatma Gandhi]] [[gl:Mahatma Gandhi]] [[gu:મહાત્મા ગાંધી]] [[he:מוהנדס קרמצ'נד גאנדי]] [[hr:Mahatma Gandhi]] [[hu:Mahatma Gandhi]] [[ia:Mahatma Gandhi]] [[id:Mahatma Gandhi]] [[io:Mahatma Gandhi]] [[is:Mohandas Gandhi]] [[it:Mahatma Gandhi]] [[ja:マハトマ・ガンジー]] [[ka:განდი, მოჰანდას კარამჩანდ]] [[kn:ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ]] [[ko:마하트마 간디]] [[ku:Mahatma Gandî]] [[la:Mahatma Gandhi]] [[lt:Mohandas Gandis]] [[ml:മഹാത്മാഗാന്ധി]] [[mr:महात्मा मोहनदास करमचंद गांधी]] [[ms:Mahatma Gandhi]] [[new:महात्मा गान्धी]] [[nl:Mahatma Gandhi]] [[nn:Mahatma Gandhi]] [[no:Mahatma Gandhi]] [[pl:Mahatma Gandhi]] [[ps:مهاتماګاندهي]] [[pt:Mahatma Gandhi]] [[rmy:Mahatma Gandhi]] [[ro:Mahatma Gandhi]] [[ru:Ганди, Мохандас Карамчанд]] [[sa:मोहनदास करमचन्द गान्धी]] [[scn:Mahatma Gandhi]] [[sd:مھاتما گانڌي]] [[simple:Mahatma Gandhi]] [[sk:Móhandás Karamčand Gándhí]] [[sl:Mahatma Gandhi]] [[sq:Mahatma Gandhi]] [[sr:Махатма Ганди]] [[sv:Mahatma Gandhi]] [[ta:மோகன்தாஸ் கரம்சந்த் காந்தி]] [[te:మహాత్మా గాంధీ]] [[th:มหาตมะ คานธี]] [[tl:Mahatma Gandhi]] [[tpi:Gandi]] [[tr:Mahatma Gandhi]] [[uk:Махатма Ганді]] [[vi:Mahatma Gandhi]] [[zh:圣雄甘地]] पाकिस्तान 877 45581 2007-01-24T02:47:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:പാകിസ്താന്‍]] '''इस्लामी जम्हूरिया ए पाकिस्तान''' यानि '''पाकिस्तान''' [[भारत]] के [[पश्चिम]] में स्थित है । यहाँ की भाषाएं [[पंजाबी]], [[सिंधी]], [[बलूची]], [[पश्तो]] हैं । राजधानी [[इस्लामाबाद]] और अन्य महत्वपूर्ण नगर [[कराची]], [[लाहोर]] हैं । पाकिस्तान के चार सूबे हैं: पंजाब सिंध बलोचिस्तान और सरहद, इन के इलावा आज़ाद कश्मीर, शुमाली इलाक़े, क़बाइली इलाक़े, और इस्लामाबाद भी पाकिस्तान में शामिल हैं । <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <caption><font size="+1">'''&#1575;&#1587;&#1604;&#1575;&#1605;&#1740; &#1580;&#1605;&#1729;&#1608;&#1585;&#1740;&#1578; &#1662;&#1575;&#1705;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606;<br>इस्लामी जम्हूरिया ए पाकिस्तान'''</font></caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr><td align="center" width="10px"></td> <td align="center" width="40px"></tr> <tr><td align="center" width="10px"></td> <td align="center" width="10px"></td></tr> </table></td></tr> <tr><td align="center" colspan=2 style="border-bottom:1px solid gray;"><font size="-1"><br></font></td></tr> <tr><td align=center colspan=2></td></tr> <tr><td>[[राजभाषा]] </td><td> [[उर्दू]] </td></tr> <tr><td>[[राजधानी]] </td><td>[[इस्लामाबाद]]</td></tr> <tr><td>सबसे बड़ा शहर <td>[[कराची]] <tr><td>[[राष्ट्रपति]] </td><td> [[परवेज़ मुशर्रफ़]] </td></tr> <tr><td>[[प्रधानमंत्री]] </td><td>[[शौकत अज़ीज़]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल</td><td>[[चौतींसवा स्थान]] <br> 803,940 [[प्रति वर्ग किलोमीटर]] <br> 3.1%</td></tr> <tr><td>[[जनसँख्या]]<br>&nbsp;- कुल ([[2003]])<br>&nbsp;- [[जनसँख्या घनत्व]]</td><td>[[छठा स्थान]]<br> 150,694,740<br> 188/km&sup2; </td></tr> <tr><td>[[आज़ादी]]</td><td>[[August 14]], [[1947]] ([[बर्तानिया]])से </td></tr> <tr><td>[[गणराज्य]]</td><td>[[मार्च 23]], [[1956]]</td></tr> <tr><td>[[मुद्रा]]</td><td>[[पाकिस्तानी रुपया]]</td></tr> <tr><td>[[ISO_4217|मुद्रा संक्षेप]]</td><td>PKR</td></tr> <tr><td>[[समय क्षेत्र]]</td><td>[[Coordinated Universal Time|UTC]] +5</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्रगान]]</td><td>[[पाक सरज़मीं शादाबाद]]</td></tr> <tr><td>[[इंटरनेट डोमेन]]</td><td>[[.pk]]</td></tr> <tr><td>[[कालिंग कोड]]</td><td>92</td></tr> <tr><td>राष्ट्रीय खेल</td><td>[[हाकी]]</td></tr> </table> ==मुद्रा== यहाँ की मुद्रा [[पाकिस्तानी रुपया]] है, जो पैसे में बाँटा जा सकता है। एक अमरीकी डालर की कीमत लगभग 60 पाकिस्तानी रुपये (सन् 2006) हैं। == इतिहास == पाकिस्तान का इतिहास इरान और अफ़गानिस्तान के इतिहास से काफ़ी प्रभावित है। प्राचीन काल में यहां सिन्धु सभ्यता का उद्भव और विकास हुआ। === नाम का उदभव=== पाक़िस्तानी === आज़ादी=== === सोवियत अफ़गान युद्ध में अग्रणी राज्य === === प्रजातंत्र === === वर्तमान इतिहास=== == राजनीति == === पाकिस्तानी राजनैतिक दल === # [[पाकिस्तान]] # [[पाकिस्तानी]] # [[मुत्तहिदा]] === सरकार का स्वरूप=== === वर्तमान राजनीति=== ==उपविभाग== पाकिस्तान में चार प्रान्त हैं:- * [[बलूचिस्तान]] * [[उत्तर पश्चिम सीमांत प्रान्त]] * [[पाकिस्तानी पंजाब]] * [[सिन्ध]] '''क्षेत्र''': * [[इस्लामाबाद राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र]] * [[पाकिस्तान शासित कश्मीर]] == भूगोल == == अर्थ-व्यवस्था == == लोग == === जड़ें === === फिल्म और टेलीविजन=== === भूमंडलीकरण === === खेल === === बाजार === ==यह भी देखें== *[[पाकिस्तानी खाना]] *[[पाकिस्तानी साहित्य]] *[[पाकिस्तानी संगीत]] *[[पाकिस्तान की भाषाएँ]] * [[पाकिस्तानी सेना]] ** [[आइ एस आई]] * [[भारत पाकिस्तान युद्ध]] * [[पाकिस्तान के शहर]] == बाहरी कड़ियाँ== * [[wikt:पाकिस्तान]] (विक्षनरी) === सरकारी कड़ियाँ === * [http://pakistan.gov.pk पाकिस्तान सरकार] * [http://www.tourism.gov.pk पाकिस्तान पर्यटन] [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[Category:पाकिस्तान]] [[Category:राष्ट्र्मंडल देश]] [[af:Pakistan]] [[als:Pakistan]] [[an:Pakistán]] [[ar:باكستان]] [[ast:Paquistán]] [[az:Pakistan]] [[bg:Пакистан]] [[bn:পাকিস্তান]] [[bo:པ་ཀི་སི་ཐའན]] [[bs:Pakistan]] [[ca:Pakistan]] [[cs:Pákistán]] [[cv:Пакистан]] [[cy:Pakistan]] [[da:Pakistan]] [[de:Pakistan]] [[dv:ޕާކިސްތާން]] [[el:Πακιστάν]] [[en:Pakistan]] [[eo:Pakistano]] [[es:Pakistán]] [[et:Pakistan]] [[eu:Pakistan]] [[fa:پاکستان]] [[fi:Pakistan]] [[fr:Pakistan]] [[frp:Paquistan]] [[fy:Pakistan]] [[gd:Pacastan]] [[gl:Paquistán - پاکستان]] [[gu:પાકિસ્તાન]] [[he:פקיסטן]] [[hr:Pakistan]] [[hsb:Pakistan]] [[hu:Pakisztán]] [[id:Pakistan]] [[ilo:Pakistan]] [[io:Pakistan]] [[is:Pakistan]] [[it:Pakistan]] [[ja:パキスタン]] [[jbo:kisygu'e]] [[ka:პაკისტანი]] [[kn:ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] [[ko:파키스탄]] [[ku:Pakistan]] [[kw:Pakistan]] [[la:Pacistania]] [[lb:Pakistan]] [[li:Pakistan]] [[lt:Pakistanas]] [[lv:Pakistāna]] [[mk:Пакистан]] [[ml:പാകിസ്താന്‍]] [[mr:पाकिस्तान]] [[ms:Pakistan]] [[nds:Pakistan]] [[nl:Pakistan]] [[nn:Pakistan]] [[no:Pakistan]] [[oc:Paquistan]] [[os:Пакистан]] [[pam:Pakistan]] [[pl:Pakistan]] [[pt:Paquistão]] [[qu:Pakistan]] [[ro:Pakistan]] [[ru:Пакистан]] [[scn:Pakistan]] [[sh:Pakistan]] [[simple:Pakistan]] [[sk:Pakistan]] [[sl:Pakistan]] [[sq:Pakistani]] [[sr:Пакистан]] [[sv:Pakistan]] [[sw:Pakistan]] [[ta:பாகிஸ்தான்]] [[te:పాకిస్తాన్]] [[tg:Покистон]] [[th:ประเทศปากีสถาน]] [[tl:Pakistan]] [[tr:Pakistan]] [[ug:پاكىستان]] [[uk:Пакистан]] [[ur:پاکستان]] [[vi:Pakistan]] [[vo:Pakistän]] [[zh:巴基斯坦]] [[zh-min-nan:Pakistan]] परवेज़ मुशर्रफ़ 879 41053 2007-01-03T06:56:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:მუშარაფი, პერვეზ]] [[पाकिस्तान]] के सैनिक तानाशाह हैं । इन्होंने साल 1999 में [[नवाज़ शरीफ]] की लोकतान्त्रिक सरकार का तख्ता पलट कर [[पाकिस्तान]] का बागडोर संभाला । {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[ar:برفيز مشرف]] [[bn:‍পারভেজ মুশাররফ]] [[de:Pervez Musharraf]] [[el:Περβέζ Μουσάραφ]] [[en:Pervez Musharraf]] [[es:Pervez Musharraf]] [[et:Pervez Musharraf]] [[fi:Pervez Musharraf]] [[fr:Pervez Musharraf]] [[gl:Pervez Musharraf - پرويز مشرف]] [[he:פרבז מושארף]] [[id:Pervez Musharraf]] [[it:Pervez Musharraf]] [[ja:パルヴェーズ・ムシャラフ]] [[ka:მუშარაფი, პერვეზ]] [[lv:Pervezs Mušarafs]] [[nl:Pervez Musharraf]] [[nn:Pervez Musharraf]] [[no:Pervez Musharraf]] [[pl:Pervez Musharraf]] [[pt:Pervez Musharraf]] [[ru:Мушарраф, Первез]] [[sa:परवेज़ मुशर्रफ़]] [[sr:Первез Мушараф]] [[sv:Pervez Musharraf]] [[tr:Pervez Müşerref]] [[ur:پرويز مشرف]] [[zh:佩尔韦兹·穆沙拉夫]] सार्क 881 35624 2006-11-21T00:12:14Z Escarbot 542 robot Adding: [[lij:SAARC]] [[Image:Saarc.gif|thumb|250px]] '''सार्क''' यानि '''दक्षिण एशियाई क्षेत्रिय सहयोग संघ''' [[दक्षिण एशिया]] के सात देशों का समूह है जो राजनैतिक एवम आर्थिक मुद्दों पर आपसी सहयोग के लिये कायम किया गया है। सदस्य देश: * [[भारत]] * [[पाकिस्तान]] * [[बांग्लादेश]] * [[श्रीलंका]] * [[नेपाल]] * [[भूटान]] * [[मालदीव]] {{substub}} [[bn:সার্ক]] [[da:SAARC]] [[de:SAARC]] [[en:South Asian Association for Regional Cooperation]] [[es:Asociación Sudasiática para la Cooperación Regional]] [[fr:Association sud-asiatique pour la coopération régionale]] [[id:SAARC]] [[lij:SAARC]] [[rmy:Khetanipen la Sudutne Asiyako vash o Perutno Somkerdipen]] [[sv:Sydasiatiska regionala samarbetsorganisationen]] [[zh:南亚区域合作联盟]] अटल बिहारी वाजपेयी 882 43152 2007-01-14T21:38:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Atal Bihari Vajpayee]], [[mr:अटलबिहारी वाजपेयी]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin-left: 1em"> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan="2"> [[Image:Vajpayee.jpg|अटल बिहारी वाजपेयी]]<br> <font size="+1">'''अटल बिहारी वाजपेयी'''</font><br> </td></tr> <tr><td>'''पहला शासन काल:'''</td><td>[[मई १६]], [[१९९६]] - [[जून १]], १९९६ </td></tr> <tr><td>'''पूर्वाधिकारी:'''</td><td>[[पी वी नरसिंह राव]]</td></tr> <tr><td>'''उत्तराधिकारी:'''</td><td>[[एच डी देवे गौडा]]</td></tr> <tr><td>'''दूसरा शासन काल:'''</td><td>[[मार्च १९]], [[१९९८]] - [[मई २२]], [[२००४]]</td></tr> <tr><td>'''पूर्वाधिकारी:'''</td><td>[[इन्द्र कुमार गुजराल]]</td></tr> <tr><td>'''उत्तराधिकारी:'''</td><td>[[मनमोहन सिंह]]</td></tr> <tr><td>'''जन्म तारिख:'''</td><td>[[दिसंबर २५]], [[१९२४]]</td></tr> <tr><td>'''जन्म स्थल:'''</td><td>[[ग्वालियर]], [[मध्य प्रदेश]]</td></tr> <tr><td>'''[[राजनीतिक दल]]:'''</td><td>[[भारतीय जनता पार्टी]]</td></tr> </table> '''अटल बिहारी वाजपेयी''' (जन्म [[दिसंबर २५]], [[१९२४]]) १९९६ तथा १९९८ से मई २००४ तक [[भारत के प्रधान मंत्री]] थे । उनका जन्म मध्य प्रदेश में ग्वालियर में हुआ था और वह जीवनभर भारतीय राजनीति में सक्रिय रहे । वह [[भारतीय जन संघ]] कि स्थापना करने वालों में से एक है और [[१९६८]] से १९७३ तक वह उसके अध्यक्ष भी रह चुके हैं । [[१९५७]] में वह पहली बार [[भारतीय संसद]] में चुने गये और [[१९७७]] में जनता पार्टी कि स्थापना तक वह उसके नेता रहे । [[मोरारजी देसाई]] कि सरकार में वह १९७७ से [[१९७९]] तक विदेश मंत्री रहे । [[१९८०]] में जनता पार्टी से असंतुष्ट होकर इन्होंने जनता पार्टी छोड़ दी और [[भारतीय जनता पार्टी]] की स्थापना में मदद की। १९८० में बनी भारतीय जनता पार्टी के वे पहले अध्यक्ष भी रहे । वे राजनीतिज्ञ होने के साथ-साथ एक कवि भी हैं । मेरी इक्यावन कविताएं वाजपेयी का प्रसिद्ध काव्यसंग्रह है ।<!-- Translate In 1980, he left the Janata Party, part of a contingent dissatisfied with the progress of the Janata Party towards their goals, and helped form the [[Bharatiya Janata Party]] (BJP), a [[Hindu]] [[nationalism|nationalist]] party. He was leader of the BJP parliamentary party between [[1980]] and [[1984]], [[1986]] and between [[1993]] and [[1996]]. He was the leader of the Opposition in the 11th [[Lok Sabha]]. He became Prime Minister for the first time in [[1996]] as a member of the BJP and headed a short-lived 13-day government. He became Prime Minister for the second time in [[1998]], and he was re-elected on [[October 13]], [[1999]], at the head of a coalition government controlled by the [[National Democratic Alliance]] (NDA), of which the BJP was a major component. Secular allies in the coalition forced the BJP to moderate its Hindu nationalism, and in February [[2004]] Vajpayee even began reaching out to woo [[Muslim]]s into the party. At the same time, Vajpayee made peace overtures to [[Pakistan]] in hopes of settling their long-running dispute over [[Kashmir]]. He called an early election in hopes of winning another term but was defeated and resigned as both prime minister and party leader on May 12, 2004. He was succeeded as prime minister by [[Manmohan Singh]] of the Congress led coalition [[United Progressive Alliance]]. He is well-known for being a poet, and has published a book of poetry. He is a bachelor, and has an adopted daughter. He is a follower of the controversial [[guru]] [[Sathya Sai Baba]] whom he defended in a public letter. ==External link== *[http://pmindia.nic.in/ Prime Minister's Office] *[http://www.atalji.com/ Website on Vajpayee] *[http://bjp.org/leader/atalji.htm BJP website page on Vajpayee] * [[BBC]]'s [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/463000.stm profile] of Vajpayee * [[CNN]]'s [http://www.cnn.com/2004/WORLD/asiapcf/05/13/india.vajpayee.profile.ap/ profile] of Vajpayee <center> {| border | width="30%" align="center"|'''Preceded by''':<br> [[I. K. Gujral]] (second time) <br> [[P. V. Narasimha Rao]] (first time) | width="40%" align="center"|[[Prime_Minister_of_India|Prime Ministers of India]] | width="30%" align="center"|'''Followed by''':<br> [[Manmohan Singh]] <br> |} </center> --> [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Atal Bihari Vajpayee]] [[en:Atal Bihari Vajpayee]] [[es:Atal Behari Vajpayee]] [[fi:Atal Bihari Vajpayee]] [[fr:Atal Bihari Vajpayee]] [[it:Atal Bihari Vajpayee]] [[ja:アタル・ビハーリー・ヴァージペーイー]] [[kn:ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ]] [[mr:अटलबिहारी वाजपेयी]] [[pt:Atal Behari Vajpayee]] [[ru:Ваджпаи, Атал Бихари]] [[sa:अटल बिहारी वाजपेयी]] [[sv:Atal Behari Vajpayee]] [[ta:அடல் பிஹாரி வாஜ்பாய்]] क्रिकेट 884 41681 2007-01-07T17:28:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mk:Крикет]], [[tr:Kriket]] {| style="float:right;" |- |[[चित्र:Cricketfieldmswd.png|right|thumb|200px|यह है क्रिकेट का मैदान जिसमें एक मानक [[क्रिकेट पिच]] (भूरे रंग का), दिख रहा है नज़दीकी अंदरूनी क्षेत्र (हल्का हरा) [[बल्लेबाज]] के १५ गज़ (१३.५ मीटर) के दायरे में, अंदरूनी क्षेत्र (गहरा हरा) [[बल्लेबाज]] के ३० गज़ (२७.४ मीटर) के दायरे में, और बाहरी व्रत्ताकार क्षेत्र (गहरा हरा)। साथ में दिखाई दे रही हैं दृश्य पर्दे (साइट स्क्रीन) मैदान सीमा के दोंनों ओर ।]] |- |[[चित्र:Cricketstumps.png|right|thumb|200px|[[विकेट]] तीन लकड़ी के डंडो से बना होता है जिसे [[स्टंप]] कहा जाता है। जिसे [[गेंदबाज]] या [[क्षेत्ररक्षक]] नियमानुसार बिखेरने की कोशिश करता है। विकेट के उपर लगे लकड़ी के छोटे टुकड़ों को [[गिल्ली]] कहा जाता है]] |- |[[चित्र:Cricket positions.png|right|thumb|200px|सीधे हाथ के [[बल्लेबाज]] के लिये रन रोकने की मानक जगहें । बांये हाथ के [[बल्लेबाज]] के लिये यह जगहें इसका परावर्तित रूप होती हैं । ]] |- |[[चित्र:Cricketwickets.png|right|thumb|200px|[[गेंदबाज]]छोर से [[क्रिकेट पिच]] का एक नजारा. गेंदबाज विकेट की एक तरफ से गेंदबाजी की छोर से ''ओवर द विकेट'' या ''आफ द विकेट'' गेंदबाजी करता है। ]] |- |} '''क्रिकेट''' एक काफी प्रसिद्ध खेल है । यह ११ - ११ खिलाड़िय़ों की दो टीमों के बीच में खेला जाता है । इसका जन्म ५०० वर्ष पहले इंगलैंड में हुआ । दुनिया मे केवल [[फुटबाल]] और [[बास्केटबाल]] ही क्रिकेट से जयादा लोकप्रिय हैं । क्रिकेट खेलने वाले मुख्य देश हैं: [[आस्ट्रेलिया क्रिकेट|आस्ट्रेलिया]], [[इंग्लैंड क्रिकेट|इंग्लैंड]], [[वेस्ट इंडीज क्रिकेट|वेस्ट इंडीज]], [[भारतीय क्रिकेट|भारत]], [[पाकिस्तान क्रिकेट|पाकिस्तान]], [[बांग्लादेश क्रिकेट|बांग्लादेश]], [[श्रीलंका क्रिकेट|श्रीलंका]], [[दक्षिण अफ्रीका क्रिकेट|दक्षिण अफ्रीका]], [[न्यूजीलैंड क्रिकेट|न्यूजीलैंड]], [[कीनिया क्रिकेट|कीनिया]], [[कनाडा क्रिकेट|कनाडा]], [[ज़िम्बाबवे क्रिकेट|ज़िम्बाबवे]]। ==इतिहास== [[भारत]] मे क्रिकेट की शुरुआत [[ब्रिटिश साम्राज्य]] के दौरान हुई । क्रिकेट के ऊपर [[लगान]] नाम की [[सिनेमा]] बनी जो कि बेहद लोकप्रीय हुई । ==खेलने का तरीक़ा== ==टेस्ट एवं एकदिवसीय क्रिकेट== ==क्रिकेट का प्रसार== ==प्रमुख प्रतियोगिताएँ== [[विश्व कप क्रिकेट|विश्व कप]] [[एशिया कप क्रिकेट|एशिया कप]] [[आई सी सी चैंपियंस ट्राफ़ी क्रिकेट|चैंपियंस ट्राफ़ी]] ==प्रमुख खिलाड़ी== {{क्रिकेट-भारत}} *[[सचिन तेंदुलकर]] *[[महेंद्र सिंह धोनी]] *[[युवराज़ सिंह]] *[[राहुल द्राविड]] *[[सौरव गाँगुली]] *[[इरफान पठान]] *[[कपिल देव]] *[[सुनील गावस्कर]] *[[रवि शास्त्री]] *[[दिलीप वेंगसरकर]] {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} *[[सर डोनाल्ड ब्रेडमैन]] *[[एलन बौर्डर]] *[[स्टीव वौग]] *[[मार्क वौग]] *[[शेन वौर्न]] *[[ग्लेन मैग्राथ]] *[[डेनिस लिली]] *[[इयान चैपल]] *[[ग्रेग चैपल]] {{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} *[[वसीम अकरम]] *[[इमरान ख़ान]] *[[वकार युनुस]] *[[जावेद मियाँदाद]] *[[अब्दुल कादिर]] *[[सक्लेन मुश्ताक]] *[[मुश्ताक अहम़द]] {{क्रिकेट-श्रीलंका}} *[[सनथ जयसूर्या]] *[[हस़न तिलकरत्ने]] *[[रमेश कालूवितरने]] *[[महेला जयवर्धने]] *[[अरविंद डिसिल्वा]] *[[अर्जुन रणतुँगा]] *[[मुथैया मुरलीधरन]] {{क्रिकेट-इंग्लैंड}} *[[सर् ज्यॉफ्री बॉयकॉट]] *[[कोलिन काउड्रे]] *[[इयान बॉथम]] *[[डेविड गावर]] {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} *[[सर् रिचर्ड हैडली]] *[[मार्टिन क्रो]] *[[क्रिस क्रेन्स]] *[[स्टीफन फ्लेमिंग]] {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} *[[ग्राहम पोलॉक]] *[[शॉन पोलॉक]] *[[एलन डोनाल्ड]] *[[हैन्सी क्रोनिये]] *[[जैक कालिस]] {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} *[[विवियन रिचर्डस]] *[[ब्रायन लारा]] *[[सर गैरी सोबर्स]] *[[डेसमंड हेंस]] *[[गॉर्डन ग्रीनिज़]] ==रोचक तथ्य== ==यह भी देखें== ===प्रमुख श्रंखलायें=== ====भारत - पाकिस्तान श्रंखलायें==== *[[श्रंखला_भारत_पाकिस्तान_२००४|भारत - पाकिस्तान श्रंखला २००४]] *[[श्रंखला_भारत_पाकिस्तान_२००५|भारत - पाकिस्तान श्रंखला २००५]] *[[श्रंखला_भारत_पाकिस्तान_२००६|भारत - पाकिस्तान श्रंखला २००६]] ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.icc-cricket.com http://www.icc-cricket.com] [[श्रेणी:खेल]] [[श्रेणी:क्रिकेट]] [[af:Krieket]] [[ar:كريكيت]] [[bg:Крикет]] [[bn:ক্রিকেট]] [[bs:Kricket]] [[ca:Criquet]] [[cs:Kriket]] [[cy:Criced]] [[da:Kricket]] [[de:Cricket]] [[el:Κρίκετ]] [[en:Cricket]] [[eo:Kriketo]] [[es:Críquet]] [[et:Kriket]] [[fi:Kriketti]] [[fr:Cricket]] [[fy:Krikket]] [[ga:Cricéad]] [[gd:Criogaid]] [[gl:Críquet]] [[gu:ક્રિકેટ]] [[he:קריקט]] [[hr:Kriket]] [[hu:Krikett]] [[ia:Cricket]] [[id:Kriket]] [[is:Krikket]] [[it:Cricket]] [[ja:クリケット]] [[kn:ಕ್ರಿಕೆಟ್]] [[ko:크리켓]] [[la:Criccetius lusus]] [[lb:Cricket]] [[lt:Kriketas]] [[mk:Крикет]] [[mr:क्रिकेट]] [[nap:Cricket]] [[nl:Cricket]] [[nn:Cricket]] [[no:Cricket]] [[nrm:Cricket]] [[pl:Krykiet]] [[pt:Críquete]] [[qu:Sirp'i pukllay]] [[ro:Crichet]] [[ru:Крикет]] [[sa:क्रिकेट]] [[scn:Cricket]] [[sh:Kriket]] [[simple:Cricket]] [[sl:Kriket]] [[sr:Крикет]] [[sv:Cricket]] [[ta:கிரிக்கெட்]] [[th:คริกเกต]] [[tl:Kriket]] [[tr:Kriket]] [[vi:Cricket]] [[zh:板球]] इंदिरा गांधी 885 10062 2004-07-24T07:41:49Z Spundun 73 redirecting #REDIRECT [[इंदिरा गाँधी]] बांग्लादेश 886 41655 2007-01-07T15:56:19Z जूहोमि 935 {| style="margin: 0 0 1em 1em" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="270px" |+ <font size="+1">'''গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ'''</font> <br>''गॉणोप्रोजातोंत्री बांग्लादेश''<br><font size="+1">'''बांग्लादेश गणतंत्र'''</font> |----- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |--- | align="center" width="40px" | |----- | align="center" width="40px" | | align="center" width="40px" | |} |----- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1">''National [[motto]]: None''</font> |----- | align="center" colspan=2 | [[image:LocationBangladesh.png]] |----- | [[राजभाषा]] || [[बांग्ला]] |----- | [[राजधानी]] || [[ढाका]] |----- | [[राष्टरपति]] | [[इजाउद्दीन अहमद]] |----- | [[प्रधानमंत्री]] | [[बेगम खालिदा जिया]] |----- | [[क्षेत्रफल]]<br/>&nbsp;- कुल <br/>&nbsp;- % जल | [[९१ वां स्थान]] <br/> १४४,००० [[प्रति वर्ग किलोमीटर]]<br/>७.0% |----- | [[जनसँख्या]]<br/>&nbsp;- कुल (जुलाई [[2004]] est.)<br/>&nbsp;- [[घनत्व]] | [[८ वाँ स्थान]]<br/> १४१, ३४०, ४७६<br/> १,०५५/किलोमीटर; |----- | [[आज़ादी]]<br/> | [[पाकिस्तान]]से <br/>[[मार्च २६]], [[१९७१]] |----- | [[विजय दिवस]]<br/> || [[१६ दिसंबर]], [[१९७१]] |----- | [[मुद्रा]] || [[टाका]] (BDT) |----- | [[समय क्षेत्र]] | [[ग्रीनविच मानक समय]] + ६ |----- | [[राष्टर गीत]] || [[आमार सोनार बांग्ला]] |----- | [[इंटरनेट डोमेन]] || [[.bd]] |----- | [[कालिंग कोड]] | ८८० |} '''बांग्लादेश''' [[गणतन्त्र]] [[दक्षिण एशिया]] का एक प्रमुख देश है. [[1971]] से [[पाकिस्तान]] से अलग होने के बाद यह देश अस्तित्व में आया। बांग्लादेश के प्रादुर्भाव में [[भारत]] की काफी प्रमुख भूमिका रही है। == इतिहास == बांग्लादेश में सभ्यता का इतिहास काफी पुराना रहा है. आज के [[भारत]] का अंधिकांश पूर्वी क्षेत्र कभी [[बंगाल]] के नाम से जाना जाता था. [[बौद्ध]] ग्रंथो के अनुसार इस क्षेत्र में आधुनिक सभ्यता की शुरुआत ७०० इसवी इसा पू. में आरंभ हुआ माना जाता है. यहाँ की प्रारंभिक सभ्यता पर [[बौद्ध]] और [[हिन्दू]] धर्म का प्रभाव स्पष्ट देखा जा सकता है. उत्तरी बांग्लादेश में स्थापत्य के ऐसे हजारों अवशेष अभी भी मौज़ूद हैं जिन्हें मंदिर या मठ कहा जा सकता है. बंगाल का इस्लामीकरण [[मुगल]] साम्राज्य के व्यापारियों द्वारा १३ वीं शताब्दी में शुरु हुआ और १६ वीं शताब्दी तक बंगाल [[एशिया]] के प्रमुख व्यापारिक क्षेत्र के रुप में उभरा. [[युरोप]] के व्यापारियों का आगमन इस क्षेत्र में १५ वीं शताब्दी में हुआ और अंततः १६वीं शताब्दी में [[ब्रिटिष इस्ट इंडिया कंपनी]] द्वारा उनका प्रभाव बढना शुरु हुआ. १८ वीं शताब्दी आते आते इस क्षेत्र का नियंत्रण पूरी तरह उनके हाथों में आ गया जो धीरे धीरे पूरे [[भारत]] में फैल गया. जब स्वाधीनता आंदोलन के फलस्वरुप १९४७ में भारत स्वतंत्र हुआ तब राजनैतिक कारणों से भारत को हिन्दू बहुल भारत और मुस्लिम बहुल [[पािकस्तान]] में विभाजित करना पड़ा. [[भारत का विभाजन]] होने के फलस्वरुप [[बंगाल]] भी दो हिस्सों में बँट गया. इसका हिन्दु बहुल इलाका भारत के साथ रहा और [[पश्चिम बंगाल]] के नाम से जाना गया तथा मुस्लिम बहुल इलाका [[पूर्वी बंगाल]] [[पाकिस्तान]] का हिस्सा बना जो [[पूर्वी पाकिस्तान]] के नाम से जाना गया. [[जमींदारी प्रथा]] ने इस क्षेत्र को बुरी तरह झकझोर रखा था जिसके खिलाफ १९५० में एक बड़ा आंदोलन शुरु हुआ और १९५२ के [[बांग्ला]] भाषा आंदोलन के साथ जुड़कर यह बांग्लादेशी गणतंत्र की दिशा में एक बड़ा आंदोलन बन गया. इस आंदोलन के फलस्वरुप बांग्ला भाषियों को उनका भाषाई अधिकार मिला. १९५५ में पाकिस्तान सरकार ने [[पूर्वी बंगाल]] का नाम बदलकर [[पूर्वी पाकिस्तान]] कर दिया. [[पाकिस्तान]] द्वारा [[पूर्वी पाकिस्तान]] की उपेक्षा और दमन की शुरुआत यहीं से हो गई. और तनाव स्त्तर का दशक आते आते अपने चरमोत्कर्ष पर पहुँच गया. पाकिस्तानी शासक [[याहया खाँ]] द्वारा लोकप्रिय [[अवामी लीग]] और उनके नेताओं को प्रताड़ित किया जाने लगा. जिसके फलस्वरुप [[बंगबंधु]] [[शेख मुजीवु्ररहमान]] की अगुआई में बांग्लादेशा का स्वाधीनता आंदोलन शुरु हुआ. बांग्लादेश में खून की नदियाँ बही. लाखों बंगाली मारे गये तथा १९७१ के खूनी संघर्ष में दस लाख से ज्यादा [[बांग्लादेशी शरणार्थी]] को पड़ोसी देश भारत में शरण लेनी पड़ी. भारत इस समस्या से जूझने में उस समय काफी परेशानियों का सामना कर रहा था और भारत को बांग्लादेशियों के अनुरोध पर इस सम्स्या में हस्तक्षेप करना पड़ा जिसके फलस्वरुप १९७१ का [[भारत पाकिस्तान युद्ध]] शुरु हुआ. बांग्लादेश में [[मुक्ति वाहिनी]] सेना का गठन हुआ जिसके ज्यादातर सदस्य बांग्लादेश का बौद्धिक वर्ग और छात्र समुदाय था, इन्होंने भारतीय सेना की मदद गुप्तचर सूचनायें देकर तथा [[गुरिल्ला युद्ध]] पद्ध्ति से की. [[पाकिस्तानी सेना]] ने अंतत: १६ दिसंबर १९७१ को [[भारतीय सेना]] के समक्ष आत्मसमर्पण कर दिया. लगभग ९३००० युद्ध बंदी बनाये गये जिन्हें भारत में विभिन्न कैम्पों मे रखा गया ताकि वे बांग्लादेशी क्रोध के शिकार न बनें. बांग्लादेश एक आज़ाद मुल्क बना और [[मुजीबुर्र रहमान]] इसके प्रथम प्रधानमंत्री बने. == राजनीति == देश की राजनीति में [[राष्ट्रपति]] सांवैधानिक प्रधान होता है जबकि [[प्रधानमंत्री]] देश का प्रशासनिक प्रमुख होता है। [[राष्ट्रपति]] को हर पाँच साल बाद चुना जाता है। प्रधानमंत्री की नियुक्ति राष्ट्रपति द्वारा की जाती है, प्रधानमंत्री ऐसे व्यक्ति को चुना जाता है जो उस समय संसद का सदस्य हो और राष्ट्रपति को विश्वास दिलाये कि उसे संसद में बहुमत का समर्थन हासिल है। प्रधानमंत्री अपने मंत्रियों की कैबिनेट गठित करता है जिसके नियुक्ती की मंजूरी राष्ट्रपति देता है। बांग्लादेश की [[संसद]] को '''जातीय संसद''' कहा जाता है जिसके 300 सदस्य प्रत्यक्ष मतदान द्वारा चुनकर आते हैं, और पाँच साल तक अपने क्षेत्र का प्रतिनिधित्व करते हैं। देश की सबसे बड़ी वैधानिक संस्था [[बांग्लादेशी सर्वोच्च न्यायालय]] जिसके [[प्रधान न्यायाधीश]] और अन्य न्यायधीशों की नियुक्ति राष्ट्रपति करता है। == क्षेत्र == बांग्लादेश को छः उपक्षेत्रों में बांटा गया है जिनका नाम उन राज्यों की राजधानियों के नाम पर रखा गया है. * [[बारीसाल]] उपक्षेत्र * [[चटगाँव]] उपक्षेत्र * [[ढाका]] उपक्षेत्र * [[खुलना]] उपक्षेत्र * [[राजशाही]] उपक्षेत्र * [[सिलहट]] उपक्षेत्र देखें: [[बांग्लादेश के शहर]]. == भूगोल == बांग्लादेश का अधिकतर हिस्सा समुद्र की सतह से बहुत कम ऊँचाई पर स्थित है। ज्यादातर हिस्सा [[भारतीय उपमहाद्वीप]] में नदियों के मुहाने पर स्थित है जो [[सुंदरवन]] के नाम से जाना जाता है। ये मुहाने [[गंगा]] (स्थानीय नाम [[पद्मा नदी]]), [[ब्रम्हपुत्र]], [[यमुना]] और [[मेघना]] नदियों के हैं जो [[बंगाल की खाड़ी]] क्षेत्र में अवस्थित हैं जो ज्यादातर [[हिमालय]] से निकलती हैं। बांग्लादेश की [[मिट्टी]] बहुत ही उपजाऊ है लेकिन [[बाढ]] और [[अकाल]] दोनों से काफी प्रभावित होती रहती है। पहाड़ी क्षेत्र सिर्फ़ [[चिटागांग]] जिले में स्थित हैं जिसकी सबसे ऊँची [[चोटी]] [[केओक्रादांग]] 1,230 मीटर ऊँची है जो [[सिलहट]] मंडल के दक्षिण पूर्व में स्थित है। बांग्ला देश की जलवायु [[उष्णकटिबंधीय]] [[जलवायु]] है, यहाँ [[अक्तूबर]] से [[मार्च]]तक जाड़े का मौसम होता है। [[मार्च]] से [[जून]] तक [[उमस]] भरी [[गर्मी]] होती है और [[मार्च]] से [[जून]] तक [[मानसून]] के मौसम की बारिश होती है। बांग्लादेश को प्राय: हर साल [[चक्र्वातीय तूफान]] का सामन करना पड़ता है। मिट्टी का [[अपरदन]] और वनों की अंधाधुंध कटाई यहाँ की कुछ बड़ी समस्याएँ हैं। [[ढाका]] यहाँ का सबसे बड़ा [[शहर]] है, अन्य बड़े शहरों में [[चिटागांग]], [[राजशाही]], और [[खुलना]] हैं. [[चिटागांग]] के दक्षिण में स्थित [[काक्स बाजार]] विश्व के सबसे लंबी बीच में से एक है। == अर्थ जगत == Despite sustained domestic and international efforts to improve economic and demographic prospects, Bangladesh remains a poor, [[overpopulation|overpopulated]], and ill-governed nation. Although more than half of [[Gross Domestic Product|GDP]] is generated through the service sector, nearly two-thirds of Bangladeshis are employed in the [[agriculture]] sector, with [[rice]] as the single most important product. Major impediments to growth include frequent [[cyclone]]s and [[flood]]s, inefficient state-owned enterprises, mismanaged port facilities, a rapidly growing labour force that cannot be absorbed by agriculture, inefficient use of energy resources (such as [[natural gas]]), insufficient power supplies, and slow implementation of economic reforms, caused by political infighting and [[Political corruption|corruption]]. In [http://www.transparency.org/cpi/2001/cpi2001.html 2001], [http://www.transparency.org/pressreleases_archive/2002/2002.08.28.cpi.en.html 2002], and [http://www.transparency.org/pressreleases_archive/2003/2003.10.07.cpi.en.html 2003], [[TransparencyInternational|Transparency International]]'s surveys ranked Bangladesh as the world's most corrupt country. Since [[June]] [[2004]] Bangladesh has been ravaged by its worst floods in 6 years, which have killed 628 people so far and covered about sixty percent of the country. About 20 million people are in need of food aid on account of damaged crops, and the textile industry which earns 80% of the country's export earnings has been disrupted. Officials estimate that the damage incurred could approach US$7 billion [[http://news.yahoo.com/news?tmpl=story&u=/ap/20040804/ap_on_re_as/south_asia_floods_1]]. == लोग == Apart from very small countries such as [[Singapore]] and [[Bahrain]], Bangladesh is the [[List of countries by population density|most densely populated country in the world]]. The nation, at 955 persons per square km, has often been compared to Indonesia's [[Java (island)|Java]]. Bangladesh is ethnically homogenous, with Bengalis comprising 98% of the population. The vast majority speak [[Bangla]], or Bengali. The remaining two percent are [[Urdu language|Urdu-speaking]], non-Bengali Muslims from other regions of [[India]] such as [[Bihar (India)|Bihar]]. A small number of tribal groups inhabit the [[Chittagong Hill Tracts]] in the southeast. Most Bangladeshis (about 83%) are [[Islam|Muslims]], but [[Hinduism|Hindus]] constitute a sizable (16%) minority. There are also a small number of [[Buddhism|Buddhists]], [[Christianity|Christians]], and [[animism|Animists]]. Bengali, an [[Indo-Aryan languages|Indo-Aryan language]], is written in a script similar to [[Devanagari]]. It is the official language, though [[English language|English]] is accepted in official tasks and in (higher) education. Bangladesh is plagued by [[overpopulation]]. In 1992, the government began promoting birth control to slow growth, but with limited success. Many are landless or forced to inhabit hazardous flood-plains, with the consequence of rampant water-borne disease. In an effort to stem the spread of pathogens like [[cholera]] and [[dysentery]], international organizations began to promote well-drilling throughout the nation. Several years after wide-spread implementation of the programme, over a quarter of the population exhibited symptoms of [[arsenic poisoning]]. High levels of naturally occurring [[arsenic]] in the water table had not been accounted for. The effects of arsenic-tainted water still remain a problem. == संसकॄति == * [[बांग्लादेशियों की सूची]] * [[बांग्लादेश का संगीत]] * [[बांग्लादेश में इस्लाम]] == राजनैतिक दल == * [[बांग्लादेश नेशनलिस्ट पार्टिइ]] * [[आवामी लीग]] * [[जमात-ए-इस्लामी]] * [[जातीय पार्टी]] * [[कम्यूनिस्ट पार्टी आफ बांग्लादेश]] == विविध == * [[बांग्लादेश में संचार व्यवस्था]] * [[बांग्लादेश में यातायात]] ** [[विमान]] * [[बांग्लादेश की सेना]] ** [[बांग्लादेश वायु सेना]] * [[बांग्लादेश के विदेशों से संबंध]] * [[बांग्लादेश में आधिकारिक अवकाश]] == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.bangladeshgov.org Bangladesh Government - बांग्लादेश सरकार] * [[wikt:बांग्लादेश]] (विक्षनरी) {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[Category:देश]] [[an:Bangladesh]] [[ar:بنغلاديش]] [[ast:Bangladesh]] [[be:Бангладэш]] [[bg:Бангладеш]] [[bn:বাংলাদেশ]] [[ca:Bangla Desh]] [[cs:Bangladéš]] [[cy:Bangladesh]] [[da:Bangladesh]] [[de:Bangladesch]] [[en:Bangladesh]] [[eo:Bangladeŝo]] [[es:Bangladesh]] [[et:Bangladesh]] [[fi:Bangladesh]] [[fr:Bangladesh]] [[fur:Bangladesh]] [[fy:Banglades]] [[gd:Bangladesh]] [[gl:Bangladesh - Bānglādesh]] [[he:בנגלדש]] [[hr:Bangladeš]] [[ht:Bangladèch]] [[hu:Banglades]] [[ia:Bangladesh]] [[id:Bangladesh]] [[io:Bangladesh]] [[is:Bangladess]] [[it:Bangladesh]] [[ja:バングラデシュ]] [[ko:방글라데시]] [[ks:बंगलादेश]] [[li:Bangladesj]] [[lt:Bangladešas]] [[lv:Bangladeša]] [[ms:Bangladesh]] [[na:Bangladesh]] [[nds:Bangladesch]] [[nl:Bangladesh]] [[nn:Bangladesh]] [[no:Bangladesh]] [[oc:Bangladèsh]] [[os:Бангладеш]] [[pl:Bangladesz]] [[pt:Bangladesh]] [[ro:Bangladesh]] [[ru:Бангладеш]] [[se:Bangladesh]] [[sk:Bangladéš]] [[sl:Bangladeš]] [[sq:Bangladeshi]] [[sr:Бангладеш]] [[sv:Bangladesh]] [[ta:பங்களாதேஷ்]] [[te:బంగ్లాదేశ్]] [[tg:Бангладеш]] [[th:ประเทศบังคลาเทศ]] [[tl:Bangladesh]] [[tr:Bangladeş]] [[ur:بنگلہ دیش]] [[zh:孟加拉国]] [[zh-min-nan:Bangladesh]] जवाहर लाल नेहरू 891 10068 2004-07-25T06:29:44Z Spundun 73 redirecting to [[जवाहरलाल नेहरु]] #REDIRECT [[जवाहरलाल नेहरू]] इंदिरा गाँधी 892 36187 2006-11-25T04:13:01Z 74.230.201.151 Replacing page with '#REDIRECT[[इन्दिरा गान्धी]]' #REDIRECT[[इन्दिरा गान्धी]] सोनिया गाँधी 894 10070 2004-07-27T05:09:22Z Spundun 73 misspelled redirect #REDIRECT [[सोनिया गांधी]] राजीव गाँधी 896 36196 2006-11-25T04:29:52Z धवलगिरि 820 Replacing page with '#REDIRECT[[राजीव गान्धी]]' #REDIRECT[[राजीव गान्धी]] लाहौर 898 40796 2007-01-02T00:19:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[gl:Lahore]], [[sr:Лахор]] [[Image:Badshahi Masjid at night on July 20 2005.jpg|thumb|right|100px|Ek mosque Lahore me'n]] '''लाहौर''' [[पाकिस्तान]] का दूसरा सबसे बडा शहर है ([[कराची]] के बाद) । लाहौर पन्जाब की राजधानी है । यह पाकिस्तान-[[भारत]] सीमा के नज़दीक का एक शहर है । ==इतिहास== ऐसा माना जाता है कि लाहौर की स्थापना [[राम]] के पुत्र [[लव]] ने की थी । {{stub}} ==बाहरी कडियाँ== *[http://www.lahore.gov.pk/ लाहौर शहर की सरकार का जालस्थल (अंग्रेज़ी में)] [[da:Lahore]] [[de:Lahore]] [[en:Lahore]] [[es:Lahore]] [[et:Lahore]] [[fa:لاهور]] [[fi:Lahore]] [[fr:Lahore]] [[gl:Lahore]] [[gu:લાહોર]] [[he:לאהור]] [[ja:ラホール]] [[ka:ლაჰორი]] [[ko:라호르]] [[ks:लाहोर]] [[nl:Lahore]] [[no:Lahore]] [[pl:Lahaur]] [[pt:Lahore]] [[ro:Lahore]] [[ru:Лахор]] [[sa:लाहोर]] [[sr:Лахор]] [[sv:Lahore]] [[tr:Lahor]] [[ur:لاہور]] [[zh:拉合爾]] नेपाल 899 45565 2007-01-24T00:56:50Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Nepal]], [[ml:നേപ്പാള്‍]], [[qu:Nepal]] [[चित्र:Flag of Nepal.svg|thumb]]<br><br> {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1"><br>'''नेपाली राजशाही <br>'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" | |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:1px solid gray;" | <font size="-1">''</br></font> |- | align=center colspan=2 | |- | [[भाषा]] | [[नेपाली]], [[नेपाल भाषा]], [[मैथिली]] और अन्य |- | [[राजधानी]] | [[काठमांडू]] |- | [[राजा]] | [[ज्ञनेन्द्र बीर बिक्रम शाह देव]] |- | [[प्रधान मंत्री]] | [[गिरिजा प्रसाद कोइराला]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल | [[चौरानेवाँ स्थान]] <br> [[1 E11 m2|147,181 km²]] <br> 2.8% |- | [[जनसँख्या]] <br>&nbsp;-&nbsp;कुल&nbsp;([[2000]]) <br>&nbsp;- [[जनसँख्या घनत्व]] | [[चालीसवाँ स्थान]] <br> 25,284,463 <br> 184/km² |- | एकीकरण | [[1768]] |- | [[मुद्रा]] | [[नेपाली रुपया]] ([[ISO 4217|NPR]]) |- | [[समय क्षेत्र]] | [[Coordinated Universal Time|UTC]] +5:45 |- | [[राष्ट्र गीत]] | [[राष्ट्र्गान]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] | [[.np]] |- | [[कालिंग कोड]] | 977 |} == परिचय == '''नेपाल''' [[भारत]] के उत्तर में स्थित है । भारत के उत्तर-पूर्व में [[हिमालय]] की वादियों में बसा नेपाल अपनी प्राचीन संस्कृति के लिए जाना जाता है. नेपाल में [[हिंदू]] और [[बौद्ध]] संस्कृतियों का अनूठा संगम दिखाई देता है. नेपाल की ज़्यादातर आबादी खेती पर निर्भर है और देश की 40 प्रतिशत जनसंख्या ग़रीबी रेखा से नीचे जीवनयापन करती है. वहाँ शुरू से ही राजवंशों की परंपरा रही है और काफी समय बाद नेपाल में महाराज बीरेंद्र के शासनकाल में 1990 में बहुदलीय लोकतांत्रिक प्रणाली की शुरूआत हुई. नेपाल की आबादी लगभग 2 करोड़ है, इसकी राजधानी [[काठमांडू]] है और यहाँ बोली जानेवाली प्रमुख भाषाओं में [[नेपाली]], [[नेपाल भाषा]] और [[मैथिली]] है। ==भूगोल== नेपाल ५ में ५ विकासक्षेत्र,१४ अंचल और ७५ जिले में विभाजित है। *पूर्वाञ्चल विकासक्षेत्र - [[मेची]] (जिले: [[झापा]], [[इलाम]], [[पाँचथर]], [[ताप्लेजुङ]])<br> - [[कोशी]] (जिले: [[मोरङ]], [[सुनसरी]], [[धनकुटा]], [[तेरथुम]], [[भोजपुर(नेपाल)]], [[सङ्खुवासभा]])<br> - [[सगरमाथा]] (जिले: [[सप्तरी]], [[सिराहा]], [[उदयपुर(नेपाल)]], [[खोटाङ]], [[ओखलढुंगा]], [[सोलुखुम्बू]])<br> *मध्यमाञ्चल विकासक्षेत्र - [[जनकपुर]] (जिले: [[धनुषा]], [[महोत्तरी]], [[सर्लाही]], [[सिन्धुली]], [[रामेछाप]], [[दोलखा]])<br> - [[बागमती]] (जिले: [[काभ्रे]], [[ललितपुर]], [[काठमाण्डौ]], [[भक्तपुर]], [[धादिङ]], [[दोलखा]], [[सिन्धुपाल्चोक]], [[रसुवा]])<br> - [[नारायणी]] (जिले: [[रौतहट]], [[बारा]], [[पर्सा]], [[मकवानपुर]], [[चितवन]])<br> *पश्चिमाञ्चल विकासक्षेत्र - [[लुम्बिनी]] (जिले: [[नवलपरासी]], [[रुपन्देही]], [[कपिलबस्तु]], [[पाल्पा]], [[अर्गाखाँची]], [[गुल्मी]])<br> - [[गण्डकी]] (जिले: [[गोर्खा]], [[तनहू]], [[स्याङ्जा]], [[लमजुङ]], [[कास्की]], [[मनाङ]])<br> - [[धवलगिरी]] (जिले: [[पर्वत]], [[वाग्लुङ]], [[म्याग्दि]], [[मुस्ताङ]])<br> *मध्य-पश्चिमाञ्चल विकासक्षेत्र - [[राप्ती]] (जिले: [[दाङ]], [[प्युठान]], [[रोल्पा]], [[सल्यान]], [[रुकुम]])<br> - [[भेरी]] (जिले: [[बाँके]], [[बर्दिया]], [[सुर्खेत]], [[दैलेख]], [[जाजरकोट]])<br> - [[कर्णाली]] (जिले: [[डोल्पा]], [[जुम्ला]], [[कालिकोट]], [[मुगू]], [[हुम्ला]])<br> *सुदुर-पश्चिमाञ्चल विकासक्षेत्र - [[सेती]] (जिले: [[कैलाली]], [[डोटी]], [[अछाम]], [[बाजुरा]], [[बझाङ]])<br> - [[महाकाली]] (जिले: [[कञ्चनपुर]], [[डडेलधुरा]], [[बैतडी]], [[दार्चुला]])<br> == अर्थतंत्र == == बाहरी कड़ियाँ == *[http://www.nepalmonarchy.gov.np राजशाही] *[http://www.mofa.gov.np नेपाली विदेश मन्त्रालय] *http://www.welcomenepal.com नेपाल पर्यटन] *[http://www.environmentnepal.com.np वातावरण नेपाल] *http://www.nepalnews.com *[http://www.nepalesemodels.com मोडल और इन्टरटेन्मेन्ट वेब साइट] *[http://www.b2bnepal.com ब्यापारिक वेब साइट] * [[wikt:नेपाल|नेपाल]] (विक्षनरी) [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[an:Nepal]] [[ar:نيبال]] [[az:Nepal]] [[be:Непал]] [[bg:Непал]] [[bh:नेपाल]] [[bn:নেপাল]] [[bpy:নেপাল]] [[ca:Nepal]] [[cs:Nepál]] [[cv:Непал]] [[cy:Nepal]] [[da:Nepal]] [[de:Nepal]] [[dv:ނޭޕާލް]] [[el:Νεπάλ]] [[en:Nepal]] [[eo:Nepalo]] [[es:Nepal]] [[et:Nepal]] [[eu:Nepal]] [[fa:نپال]] [[fi:Nepal]] [[fo:Nepal]] [[fr:Népal]] [[frp:Nèpal]] [[fy:Nepal]] [[gl:Nepal - नेपाल अधिराज्य]] [[gu:નેપાળ]] [[he:נפאל]] [[hr:Nepal]] [[hsb:Nepal]] [[ht:Nepal]] [[hu:Nepál]] [[id:Nepal]] [[ilo:Nepal]] [[io:Nepal]] [[is:Nepal]] [[it:Nepal]] [[ja:ネパール]] [[jbo:nepal]] [[ka:ნეპალი]] [[ko:네팔]] [[ks:नेपाल]] [[ku:Nepal]] [[kw:Nepal]] [[la:Nepalia]] [[li:Nepal]] [[lt:Nepalas]] [[lv:Nepāla]] [[mk:Непал]] [[ml:നേപ്പാള്‍]] [[ms:Nepal]] [[nds:Nepal]] [[ne:नेपाल]] [[nl:Nepal]] [[nn:Nepal]] [[no:Nepal]] [[oc:Nepal]] [[os:Непал]] [[pam:Nepal]] [[pl:Nepal]] [[pt:Nepal]] [[qu:Nepal]] [[rmy:नेपाल]] [[ro:Nepal]] [[ru:Непал]] [[sa:नेपाल]] [[scn:Nepal]] [[sh:Nepal]] [[simple:Nepal]] [[sk:Nepál]] [[sl:Nepal]] [[sq:Nepali]] [[sr:Непал]] [[sv:Nepal]] [[ta:நேபாளம்]] [[th:ประเทศเนปาล]] [[tl:Nepal]] [[tr:Nepal]] [[ug:نېپلا]] [[uk:Непал]] [[vi:Nepal]] [[vo:Nepalän]] [[zh:尼泊尔]] [[zh-min-nan:Nepal]] काठमांडू 900 42714 2007-01-13T13:47:21Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Kathmandau]] [[Image:Hashish-shop-Kathmandu-1973.jpg|thumb|Hashish-shop 1973]] '''काठमांडू''' [[नेपाल]] की [[राजधानी]] है [[Category:शहर]] {{stub}} [[am:ካትማንዱ]] [[ar:كاثماندو]] [[bn:কাঠমান্ডু]] [[bo:ཀཋ་མན་གྲུ]] [[bs:Katmandu]] [[ca:Kàtmandu]] [[cs:Káthmándú]] [[da:Katmandu]] [[de:Kathmandu]] [[en:Kathmandu]] [[eo:Katmanduo]] [[es:Katmandú]] [[et:Katmandu]] [[fa:کاتماندو]] [[fi:Kathmandu]] [[fr:Katmandou]] [[gd:Kathmandu]] [[gl:Katmandu]] [[he:קטמנדו]] [[id:Kathmandu]] [[io:Katmandu]] [[it:Kathmandu]] [[ja:カトマンズ]] [[ko:카트만두]] [[lb:Katmandu]] [[lt:Katmandu]] [[lv:Katmandu]] [[ne:काठमाडौं]] [[new:येँ]] [[nl:Kathmandu]] [[no:Katmandu]] [[pl:Katmandu]] [[pt:Catmandu]] [[ro:Kathmandu]] [[ru:Катманду]] [[simple:Kathmandu]] [[sk:Káthmandu]] [[sv:Katmandu]] [[ta:கத்மந்து]] [[tg:Катманду]] [[th:กาฐมาณฑุ]] [[tr:Katmandu]] [[ug:كاتماندۇ]] [[ur:کھٹمنڈو]] [[vo:Kathmandau]] [[zh:加德滿都]] बेनज़ीर भुट्टो 902 39741 2006-12-25T14:04:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sl:Benazir Buto]], [[ur:بینظیر بھٹو]] '''बेनज़ीर भुट्टो''' [[पाकिस्तान]] की पूर्व प्रधानमंत्री हैं. {{substub}} [[de:Benazir Bhutto]] [[en:Benazir Bhutto]] [[es:Benazir Bhutto]] [[fa:بی‌نظیر بوتو]] [[fi:Benazir Bhutto]] [[fr:Benazir Bhutto]] [[id:Benazir Bhutto]] [[ja:ベナジール・ブット]] [[ka:ბჰუტო, ბენაზირ]] [[nl:Benazir Bhutto]] [[no:Benazir Bhutto]] [[pl:Benazir Bhutto]] [[pt:Benazir Bhutto]] [[ru:Бхутто, Беназир]] [[sl:Benazir Buto]] [[sv:Benazir Bhutto]] [[ur:بینظیر بھٹو]] अफ़ग़ानिस्तान 904 24216 2006-08-05T05:03:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[अफ़्ग़ानिस्तान]] शेन वॉर्न 908 39245 2006-12-21T06:47:34Z Amitprabhakar 683 '''शेन वार्न''' [[आस्ट्रेलिया]] के मशहूर [[स्पिन गेंदबाज]] हैं। [[चित्र:Shanewarne1.jpg|right| शेन वॉर्न : 2006 में]] {{substub}} पंजाब 909 38108 2006-12-13T08:53:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[no:Punjab (India)]] {{भारत का प्रान्त|नाम=पंजाब|राजधानी=चंडीगढ़|भाषा=पंजाबी, हिन्दी|राज्यपाल=S.F. Rodrigues|मुख्य मंत्री=कै. अमरिंदर सिंह|क्षेत्रफल=50,362|साल=2001|जनसंख्या=2,42,89,296 |घनत्व=482.3|साक्षरता=69.95|साक्षरता_आदमी=75.63|साक्षरता_औरतें=65.55|चित्र=IndiaPunjab.png}} ''यह लेख [[भारत]] के एक प्रांत के बारे में है, यदि आप [[पाकिस्तान]] के [[प्रांत]] पंजाब के बारे में जानना चाहते हैं तो यहां जांय - [[पंजाब, पाकिस्तान]] ।'' '''पंजाब''' (पंजाबी: ਪੰਜਾਬ) उत्तर-पश्चिम [[भारत]] का एक प्रांत है जो बड़े पंजाब क्षेत्र का एक भाग है। इसका दूसरा भाग [[पाकिस्तान]] में है। पंजाब क्षेत्र के अन्य भाग (भारत के) [[हरियाणा]] और [[हिमाचल]] राज्यों में हैं। इसके पश्चिम में पाकिस्तानी पंजाब, उत्तर में [[जम्मू और कश्मीर|जम्मू एंव कश्मीर]], उत्तर-पूर्व में हिमाचल प्रदेश, दक्षिण और दक्षिण-पूर्व में हरियाणा, दक्षिण-पूर्व में केंद्र शासित प्रदेश [[चंडीगढ़]], और दक्षिण-पश्चिम में [[राजस्थान]] राज्य हैं। राज्य की कुल जनसंख्या (2000) है एंव कुल क्षेत्रफल 50,362 वर्ग किलोमीटर (19,445 वर्ग मील) है। केंद्र शासित प्रदेश चंडीगढ़ पंजाब की राजधानी है जोकि हरियाणा राज्य की भी राजधानी है। पंजाब के प्रमुख शहरों में [[अमृतसर]], [[लुधियाना]], [[जालंधर]] और [[पटियाला]] हैं। ==नाम== शब्द 'पंजाब', [[फारसी]] शब्द 'पंज' (پانج) पांच और 'आब' (آب) पानी के मेल से बना है जिसका शाब्दिक अर्थ 'पांच नदियों का क्षेत्र' है। ये पांच नदियां हैं: सतलुज, ब्यास, रावी, चिनाब और जेहलम। धार्मिक आधार पर सन् 1947 में हुए भारत के विभाजन के दौरान चिनाब और झेलम नदियां [[पाकिस्तान]] के [[पाकिस्तानी पंजाब| पंजाब]] प्रांत में चली गयीं। पंजाब एक कृषि प्रधान राज्य है। यहां गेंहू की सबसे अधिक बिजाई की जाती है। अन्य मुख्य फसलों में चावल, कपास, गन्ना, Millet, मक्का चना और फल शामिल हैं। प्रमुख उद्योगों में कपड़ा और आटा शामिल है। सड़क, रेल और जल [[यातायात]] मार्गों का पूरे क्षेत्र में जाल बिछा हुआ है। ==धर्म== सिक्ख [[धर्म]] पंजाब का मुख्य धर्म है (.... प्रतिशत)। पंजाब भारत के उन छेय राज्यों में से है जहां हिंदूओ का बहुमत नहीं है। सिक्खों का प्रमुख धार्मिक स्थल, हरमंदिर साहब ([[स्वर्ण मंदिर]]), पंजाब के अमृतसर शहर में है, जोकि सिक्खों का पवित्र शहर है। अमृतसर जैन धर्म के अनुयायियों के लिए भी महत्व रखता है। अंतरराष्ट्रीय सीमा के दोनों ओर पंजाब की भाषा पंजाबी है, परंतु लिपि भिन्न है। भारतीय पंजाब में जहां [[गुरुमुखी]] का प्रयोग होता है वहीं पाकिस्तानी पंजाब में [[शाहमुखी]] लिपि का प्रयोग होता है। ==इतिहास== (content from the mail article dealing with history is to be copied here; and such article does not exist at present) ==जिले== पंजाब प्रांत 17 जिलों में बंटा हुआ है। ये जिले है: *[[अमृतसर जिला]] *[[भटिण्डा जिला]] *[[फिरोजपुर जिला]] *[[फरीदकोट जिला]] *[[फतेहगढ़ साहिब जिला]] *[[गुरदासपुर जिला]] *[[होशियारपुर जिला]] *[[जालंधर जिला]] *[[कपूरथला जिला]] *[[लुधियाना जिला]] *[[मानसा जिला]] *[[मोगा जिला]] *[[मुक्तसर जिला]] *[[नवां शहर जिला]] *[[पटियाला जिला]] *[[रूपनगर जिला]] *[[संगरूर जिला]] ==अर्थव्यवस्था== पंजाब का सन् 2004 का अनुमानित कुल सकल घरेलू उत्पाद (gross state domestic product) $27 बिलियन है। ==कृषि== पंजाब (पांच नदियों का क्षेत्र) पृथ्वी का सर्वाधिक उपजाऊ क्षेत्र रहा है। यह गेहूं उत्पादन के लिए आदर्श क्षेत्र है। चावल, गन्ना, सब्जियों एंव फलों भी यहां अच्छा उत्पादन होता है। भारतीय पंजाब को भारत का "अन्न-भण्डार" (Granary of India) कहा जाता है। यहां भारत के कुल गेहूं उत्पादन का 60% और चावल का 40% उत्पादन होता है। विश्व के परिदृश्य में इन फसलों का विश्व के कुल उत्पादन का 1/30वां अथवा 3% का योगदान करता है। (??? आंकडे अविश्वसनीय Come sometime later to this issue!) भारतीय पंजाब का मूलभूत ढांचा (Infrastructure) पूरे भारत में सर्वाधिक बेहतर है। यहां के निवासी औसत के आधार पर भारत के सर्वाधिक अमीर हैं। ==राजनीति== [[राज्य के राजनैतिक दल]] ==बाहरी कड़ियां== * [http://www.censusindia.net/profiles/pnb.html Census India] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:पंजाब]] [[bn:পাঞ্জাব (ভারত)]] [[ca:Panjab]] [[de:Punjab (Indien)]] [[en:Punjab (India)]] [[es:Panyab (India)]] [[fi:Punjab (Intia)]] [[fr:Panjâb (Inde)]] [[gu:પંજાબ]] [[he:פנג'אב]] [[it:Punjab]] [[ja:パンジャーブ州 (インド)]] [[ka:პენჯაბი (ინდოეთი)]] [[ko:펀자브 주 (인도)]] [[lt:Pandžabas]] [[mr:पंजाब]] [[nl:Punjab (India)]] [[no:Punjab (India)]] [[pl:Pendżab (stan w Indiach)]] [[pt:Punjab (Índia)]] [[ro:Punjab (India)]] [[ru:Пенджаб (Индия)]] [[simple:Punjab (India)]] [[sv:Punjab]] [[ta:பஞ்சாப் (இந்தியா)]] [[tg:Пенҷоб (Ҳиндустон)]] [[zh:旁遮普邦]] जापान 912 45512 2007-01-23T20:47:54Z Escarbot 542 robot Adding: [[ml:ജപ്പാന്‍]], [[new:जापान]] '''जापान''' [[जंबुद्वीप]] खंड में स्थित देश है। जापान चार बडे़ और अनेक छोटे द्वीपों का एक समूह है। ये द्वीप [[जंबूद्वीप]] के पूर्व समुद्रतट, यानि [[प्रशांत महासागर]] में स्थित हैं। जापानी अपने देश को निप्पन कहते हैं, जिसका मतलब ''सूर्यनिकास'' है। जापान की राजधानी [[टोक्यो]] है, और उसके अन्य बड़े महानगर [[योकोहामा]], [[ओसाका]] और [[क्योटो]] हैं। ==इतिहास== '' मुख्य लेख - [[जापान का इतिहास]]'' जापानी लोककथाओं के अनुसार विश्व के निर्माता ने सूर्य देवी तथा चन्द्र देवी को भी रचा । फिर उसका पोता [[क्यूशू]] द्वीप पर आया और बाद में उनकी संतान [[होंशू]] द्वीप पर फैल गए । हँलांकि यह लोककथा है पर इसमें कुछ सच्चाई भी नजर आती है । ===प्राचीन काल === जापान का प्रथम लिखित साक्ष्य 57 ईस्वी के एक चीनी लेख से मिलता है । इसमें एक ऐसे राजनीतिज्ञ के [[चीन]] दौरे का वर्णन है जो ''पूरब के किसी द्वीप'' से आया था । धीरे-धीरे दोनो देशों के बीच राजनैतिक और सांस्कृतिक सम्बंध स्थापित हुए । उस समय जापानी एक बहुदैविक धर्म का पालन करते थे जिसमें कई देवता हुआ करते थे । छठी शताब्दी में चीन से होकर [[बौद्ध धर्म]] जापान पहुंचा । इसके बाद पुराने धर्म को ''[[शिंतो]]'' की संज्ञा दी गई जिसका शाब्दिक अर्थ होता है - ''देवताओं का [[पंथ]]'' । बौद्ध धर्म ने पुरानी मान्यताओं को खत्म नहीं किया पर मुख्य धर्म बौद्ध ही बना रहा । चीन से बौद्ध धर्म का आगमान उसी प्रकार हुआ जिस प्रकार लोग, लिखने की प्रणाली ([[लिपि]]) तथा मंदिरो का सांस्कृतिक तथा शैक्षणिक कार्यों के लिए उपयोग । शिंतो मान्यताओं के अनुसार जब कोई राजा मरता है तो उसके बाद का शासक अपना राजधानी पहले से किसी अलग स्थान पर बनाएगा । बौद्ध धर्म के आगमन के बाद इस मान्यता को त्याग दिया गया । 710 ईस्वी में राजा ने ''नॉरा'' नामक एक शहर में अपनी स्थायी राजधानी बनाई । शताब्दी के अन्त तक इसे ''हाइरा'' नामक नगर में स्थानान्तरित कर दिया गया जिसे बाद में [[क्योटो]] का नाम दिया गया । सन् 910 में जापानी शासक फूजीवारा ने अपने आप को जापान की राजनैतिक शक्ति से अलग कर लिया । इसके बाद तक जापान की सत्ता का प्रमुख राजनैतिक रूप से जापान से अलग रहा । यह अपने समकालीन [[भारतीय]], [[यूरोपी]] तथा [[इस्लामी]] क्षेत्रों से पूरी तरह भिन्न था जहाँ सत्ता का प्रमुख ही शक्ति का प्रमुख भी होता था । इस वंश का शासन ग्यारहवीं शताब्दी के अन्त तक रहा । कई लोगों की नजर में यह काल जापानी सभ्यता का स्वर्णकाल था । चीन से सम्पर्क क्षीण पड़ता गया और जापान ने अपना खुद की पहचान बनाई । दसवी सदी में बौद्ध धर्म का मार्ग चीन और जापान में लोकप्रिय हुआ । जापान मे कई [[पैगोडा|पैगोडाओं]] का निर्माण हुआ । लगभग सभी जापानी पैगोडा में विषम संख्या में तल्ले थे । ===मध्यकाल=== मध्यकाल मे जापान में [[सामंतवाद]] का जन्म हुआ । जापानी सामंतों को [[समुराई]] कहते थे । जापानी सामंतो ने कोरिया पर दो बार चढ़ाई की पर उन्हें कोरिया तथा चीन के मिंग शासको ने हरा दिया । सोलहवीं सदी में यूरोप के पुर्तगाली व्यापारियों तथा मिशनरियों ने जापान में पश्चिमी दुनिया के साथ सांस्कृतिक तालमेल की शुरूआत की । ===आधुनिक काल=== 1854 में प्रथम बार जापान ने पश्चिमी देशों के साथ व्यापार संबंध स्थापित किया । अपने बढ़ते औद्योगिक क्षमता के संचालन के लिए जापान को प्राकृतिक संसाधनों की आवश्यकता पड़ी जिसके लिए उसने 1894-95 मे चीन तथा 1904-1905 में रूस पर चढ़ाई किया । जापान ने रूस-जापान युद्ध में रूस को हरा दिया । यह पहली बार हुआ जब किसी एशियाई राष्ट्र ने किसी यूरोपीय शक्ति पर विजय हासिल की थी । जापान ने [[द्वितीय विश्व युद्ध]] में [[धुरी राष्ट्रों]] का साथ दिया पर 1945 में [[अमेरिका]] द्वारा [[हिरोशिमा]] तथा [[नागासाकी]] पर [[परमाणु बम]] गिराने के साथ ही जापान ने आत्म समर्पण कर दिया । इसके बाद से जापान ने अपने आप को एक आर्थिक शक्ति के रूप में सुदृढ़ किया और अभी तकनीकी क्षेत्रों में उसका नाम अग्रणी राष्ट्रों में गिना जाता है । भूगोल जापान कई द्वीपों से बना देश है। ==शासन तथा राजनीति == यद्यपि ऐसा कहीं लिखा नहीं है पर जापान की राजनैतिक सत्ता का प्रमुख ''राजा'' होता है । उसकी शक्तियां सीमित हैं । [[जापान का संविधान|जापान के संविधान]] के अनुसार ''"राजा देश तथा जनता की एकता का प्रतिनिधित्व करता है"'' । संविधान के अनुसार जापान की स्वायत्तता की बागडोर जापान की जनता के हाथों में है । ===विदेश नीति=== सैनिक रूप से अमेरिका पर निर्भर जापान के सम्बन्ध अमेरिका से सामान्य है । ===सेना=== जापान का वर्तमान संविधान इसे दूसरे देशों पर सैनिक अभियान या चढ़ाई करने से मना करता है । ==अर्थव्यवस्था== एक अनुमान के अनुसार जापान विश्व की दूसरी सबसे बड़ी अर्थव्यवस्था है । ==विज्ञान एवम् प्रौद्योगिकी== जापान पिछले कुछ दशकों से विज्ञान के क्षेत्र में अग्रणी हो गया है । ==संस्कृति== ==जनजीवन== ===धर्म=== जापान की 84 प्रतिशत जनता शिन्तो तथा बौद्ध दोनो धर्मों का अनुसरण करती है । ===भाषा=== लगभग 99% जनता जापानी भाषा बोलती है । ===शिक्षा=== == यह भी देखिए == * [[wikt:जापान|जापान]] (विक्षनरी) {{substub}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[Category:देश]] [[af:Japan]] [[als:Japan]] [[an:Chapón]] [[ang:Iapan]] [[ar:اليابان]] [[arc:ܝܦܢ]] [[ast:Xapón]] [[az:Yaponiya]] [[be:Японія]] [[bg:Япония]] [[bn:জাপান]] [[bo:ཇི་བེན]] [[br:Japan]] [[bs:Japan]] [[bug:Japan]] [[bxr:Япон орон]] [[ca:Japó]] [[cbk-zam:Japon]] [[ceb:Hapon]] [[ch:Japan]] [[cho:Japan]] [[chy:Japan]] [[cs:Japonsko]] [[csb:Japòńskô]] [[cy:Japan]] [[da:Japan]] [[de:Japan]] [[dz:Japan]] [[el:Ιαπωνία]] [[en:Japan]] [[eo:Japanio]] [[es:Japón]] [[et:Jaapan]] [[eu:Japonia]] [[fa:ژاپن]] [[fi:Japani]] [[fr:Japon]] [[frp:J·apon]] [[ga:An tSeapáin]] [[gl:Xapón - 日本]] [[gu:જાપાન]] [[he:יפן]] [[hr:Japan]] [[hsb:Japanska]] [[ht:Japon]] [[hu:Japán]] [[id:Jepang]] [[ilo:Japon]] [[io:Japonia]] [[is:Japan]] [[it:Giappone]] [[ja:日本]] [[jbo:pongu'e]] [[ka:იაპონია]] [[kj:Japan]] [[kn:ಜಪಾನ್]] [[ko:일본]] [[ku:Japon]] [[kw:Nihon]] [[la:Iaponia]] [[lb:Japan]] [[lbe:Japan]] [[li:Japan]] [[lo:ຍີ່ປຸ່ນ]] [[lt:Japonija]] [[lv:Japāna]] [[mg:Japana]] [[mh:Japan]] [[mi:Nipono]] [[mk:Јапонија]] [[ml:ജപ്പാന്‍]] [[mn:Япон]] [[mr:जपान]] [[ms:Jepun]] [[mus:Japan]] [[na:Djapan]] [[nds:Japan]] [[nds-nl:Japan]] [[new:जापान]] [[ng:Japan]] [[nl:Japan]] [[nn:Japan]] [[no:Japan]] [[nrm:Japon]] [[oc:Japon]] [[or:Japan]] [[pam:Japan]] [[pl:Japonia]] [[ps:جاپان]] [[pt:Japão]] [[qu:Nihun]] [[ro:Japonia]] [[ru:Япония]] [[scn:Giappuni]] [[sco:Japan]] [[se:Japána]] [[simple:Japan]] [[sk:Japonsko]] [[sl:Japonska]] [[so:Jabaan]] [[sq:Japonia]] [[sr:Јапан]] [[ss:Japan]] [[su:Jepang]] [[sv:Japan]] [[sw:Japani]] [[ta:ஜப்பான்]] [[th:ประเทศญี่ปุ่น]] [[ti:Japan]] [[tl:Hapon (bansa)]] [[tr:Japonya]] [[ty:Tāpōnē]] [[ug:ياپونىيە]] [[uk:Японія]] [[ur:جاپان]] [[uz:Yaponiya]] [[vi:Nhật Bản]] [[vo:Yapän]] [[wuu:日本]] [[yi:יאפאן]] [[zh:日本]] [[zh-classical:日本]] [[zh-min-nan:Ji̍t-pún]] [[zh-yue:日本]] [[zu:IJapani]] थाईलैंड 914 45730 2007-01-24T15:26:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Thailand]] Modifying: [[qu:Thaysuyu]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="270px"> <caption><font size="+2">'''&#x0E23;&#x0E32;&#x0E0A;&#x0E2D;&#x0E32;&#x0E13;&#x0E32;&#x0E08;&#x0E31;&#x0E01;&#x0E23;&#x0E44;&#x0E17;&#x0E22;'''</font><br /><font size="+1">'''Muang Thai''' <small><small>or</small></small> '''Prathet Thai'''</font></caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr><td align="center" width="130px">[[Image:Flag of Thailand.svg|125px|]]</td> <td align="center" width="130px" rowspan="2" height="145px">[[Image:Coat of arms of Thailand.png|80px]]</td></tr> <tr><td align="center" width="130px">([[थाईलैंड का झन्डा|विस्तार में]])</td></tr> </table></td></tr> <tr><td align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"><font size="-1">''राष्ट्रीय नारा: कोई नहीं''</font></td></tr> <tr><td align=center colspan=2>[[image:LocationThailand.png]]</td></tr> <tr><td>आधिकारिक भाषा</td><td>[[थाई भाषा|थाई]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]]</td><td>[[बेन्गकोक]]</td></tr> <tr><td>[[राजा]]</td><td>[[Bhumibol Adulyadej]]</td></tr> <tr><td>[[थाईलैंड के प्रधान मन्त्रियों की सूची|प्रधान मन्त्री]]</td><td>[[Thaksin Shinawatra]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफ़ल]]<br>&nbsp;- पूरा<br>&nbsp;- % पानी</td><td>[[क्षेत्रफ़ल के अनुसार देशों की सूची|४९वे स्थान पर]]<br>५१४,००० [[square kilometre|km&sup2;]] <br> ०.४%</td></tr> <tr><td>[[जनसन्ख्या]] <br>&nbsp;- पूरी ([[२००२]]) <br>&nbsp;- घनत्व <br>&nbsp;- Urban</td><td>[[जनसन्ख्या के अनुसार देशों की सूची|१९वे स्थान पर]] <br> ६२,३५४,४०२ <br> १२१/km&sup2; <br> ३१.१%</td></tr> <tr><td>स्थापना</td><td>[[१२३८]] <tr><td>[[मुद्रा]]</td><td>[[बाट]]</td></tr> <tr><td>[[Time zone]]</td><td>[[Coordinated Universal Time|UTC]] +7</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्रगान]]</td><td>[[Phleng Chat]]</td></tr> <tr><td>[[Top-level domain|Internet TLD]]</td><td>[[.th]]</td></tr> <tr><td>[[List of country calling_codes|Calling Code]]</td><td>66</td></tr> <tr><td colspan=2>[[Country code|Country Code]] ([[ISO 3166-1]])</td></tr> <tr><td>- [[ISO 3166-1 alpha-2|alpha-2]]</td><td>TH</td></tr> <tr><td>- [[ISO 3166-1 alpha-3|alpha-3]]</td><td>THA</td></tr> <tr><td>- [[ISO 3166-1 numeric|numeric]]</td><td>764</td></tr> </table> '''थाईलैंड''' दक्षिण पूर्वी [[एशिया]] में एक देश है । इसके पूर्वी सरहद पर [[लाओस]] और [[कम्बोडिया]], दक्षिणी सरहद पर [[मलेशिया]] और पश्चिमी सरहद पर [[म्यानमार]] है । थाईलैंड को '''सियाम''' के नाम से भी जाना जाता है जो [[मई ११]], [[१९४९]] तक थाईलैंड का अधिक्रुत नाम था । ''थाई'' शब्द का अर्थ [[थाई भाषा]] में आज़ाद होता है । यह शब्द [[थाई लोग|थाई लोगों]] के सन्दर्भ में भी इस्तमाल किया जाता है । इस वजह से कुछ लोग खास करके यहाँ बसने वाले चीनी लोग थाईलैंड को अब भी ''सियाम'' नाम से पुकारना पसन्द करते हैं । ==इतिहास== ''मुख्य लेख: [[थाईलैंड का इतिहास]]'' ==राजनीती== ''मुख्य लेख: [[थाईलैंड की राजनीती]]'' ==भूगोल== ''मुख्य लेख: [[थाईलैंड का भूगोल]]'' [[श्रेणी:देश]] [[af:Thailand]] [[an:Tailandia]] [[ar:تايلند]] [[ast:Tailandia]] [[az:Tayland]] [[bg:Тайланд]] [[bn:থাইল্যান্ড]] [[bo:ཐའེ་གོ]] [[br:Thailand]] [[bs:Tajland]] [[ca:Tailàndia]] [[cs:Thajsko]] [[cy:Gwlad Thai]] [[da:Thailand]] [[de:Thailand]] [[el:Ταϊλάνδη]] [[en:Thailand]] [[eo:Tajlando]] [[es:Tailandia]] [[et:Tai]] [[eu:Tailandia]] [[fa:تایلند]] [[fi:Thaimaa]] [[fr:Thaïlande]] [[frp:Tayilande]] [[fy:Tailân]] [[ga:An Téalainn]] [[gl:Tailandia - ประเทศไทย]] [[gu:થાઇલેન્ડ]] [[he:תאילנד]] [[hr:Tajland]] [[hsb:Thailand]] [[hu:Thaiföld]] [[id:Thailand]] [[ilo:Thailand]] [[io:Tailando]] [[is:Taíland]] [[it:Thailandia]] [[ja:タイ王国]] [[ka:ტაილანდი]] [[kn:ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] [[ko:타이]] [[ks:थाइलैंड]] [[ku:Tayland]] [[kw:Pow Tay]] [[la:Thailandia]] [[li:Thailand]] [[lt:Tailandas]] [[lv:Taizeme]] [[mg:Thaïlande]] [[mk:Тајланд]] [[ms:Thailand]] [[nds:Thailand]] [[nl:Thailand]] [[nn:Thailand]] [[no:Thailand]] [[oc:Tailàndia]] [[pam:Thailand]] [[pl:Tajlandia]] [[ps:تايلېنډ]] [[pt:Tailândia]] [[qu:Thaysuyu]] [[ro:Thailanda]] [[ru:Таиланд]] [[sa:थाइलैंड]] [[scn:Tailandia]] [[sh:Tajland]] [[simple:Thailand]] [[sk:Thajsko]] [[sl:Tajska]] [[sq:Tailanda]] [[sr:Тајланд]] [[sv:Thailand]] [[ta:தாய்லாந்து]] [[te:థాయిలాండ్]] [[tg:Таиланд]] [[th:ประเทศไทย]] [[tk:Taýland]] [[tl:Thailand]] [[tr:Tayland]] [[uk:Таїланд]] [[vi:Thái Lan]] [[vo:Tayän]] [[war:Thailand]] [[zh:泰国]] [[zh-min-nan:Thài-kok]] [[zh-yue:泰國]] वायरस 916 44300 2007-01-18T23:35:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mn:Вирус]] #[[कम्प्यूटर वायरस]] #[[जैविक वायरस]] {{substub}} [[af:Virus]] [[als:Virus (Medizin)]] [[ar:فيروس]] [[bg:Вирус]] [[ca:Virus]] [[cs:Virus]] [[da:Virus (biologi)]] [[de:Viren]] [[en:Virus]] [[eo:Viruso (biologio)]] [[es:Virus]] [[et:Viirused]] [[eu:Birus]] [[fa:ویروس]] [[fi:Virukset]] [[fr:Virus]] [[he:נגיף]] [[hu:Vírus (biológia)]] [[id:Virus]] [[it:Virus (biologia)]] [[ja:ウイルス]] [[ko:바이러스]] [[la:Virus biologicum]] [[lt:Virusas]] [[lv:Vīruss]] [[mk:Вирус]] [[mn:Вирус]] [[mr:विषाणू]] [[ms:Virus]] [[nl:Virus (biologie)]] [[nn:Virus]] [[no:Virus]] [[pl:Wirus]] [[pt:Vírus]] [[qu:Añaw]] [[ro:Virus]] [[ru:Вирусы]] [[simple:Virus]] [[sk:Vírus]] [[sl:Virus]] [[sr:Вирус]] [[su:Virus]] [[sv:Virus]] [[ta:தீ நுண்மம்]] [[th:ไวรัส]] [[tr:Virüs (biyoloji)]] [[ur:وائرس]] [[vi:Virus]] [[yi:וויירוס]] [[zh:病毒]] [[zh-min-nan:Pēⁿ-to̍k]] बैंकॉक 917 44600 2007-01-20T09:53:36Z Wolf 886 {{substub}} [[Image:Bangkok river.jpg|thumb|]] '''बैंकाक''' दक्षिण पूर्वी एशियाई देश [[थाईलैंड]] की राजधानी है. [[af:Bangkok]] [[am:ባንኮክ]] [[an:Bangkok]] [[ar:بانكوك]] [[be:Банкок]] [[bg:Бангкок]] [[bn:ব্যাংকক]] [[bo:པན་ཀོག]] [[bs:Bangkok]] [[ca:Bangkok]] [[cs:Bangkok]] [[cy:Bangkok]] [[da:Bangkok]] [[de:Bangkok]] [[en:Bangkok]] [[eo:Bangkok]] [[es:Bangkok]] [[et:Bangkok]] [[eu:Bangkok]] [[fa:بانکوک]] [[fi:Bangkok]] [[fr:Bangkok]] [[frp:Bangkok]] [[ga:Bancác]] [[gl:Bangkok - กรุงเทพมหานคร]] [[he:בנגקוק]] [[hu:Bangkok]] [[id:Bangkok]] [[io:Bangkok]] [[is:Bangkok]] [[it:Bangkok]] [[ja:バンコク]] [[ka:ბანგკოკი]] [[ko:방콕]] [[lb:Bangkok]] [[lt:Bankokas]] [[lv:Bangkoka]] [[mk:Бангкок]] [[ms:Bangkok]] [[nl:Bangkok]] [[nn:Bangkok]] [[no:Bangkok]] [[pl:Bangkok]] [[pt:Banguecoque]] [[ro:Bangkok]] [[ru:Бангкок]] [[scn:Bangkok]] [[simple:Bangkok]] [[sk:Bangkok]] [[sl:Bangkok]] [[sr:Бангкок]] [[sv:Bangkok]] [[tg:Бангкок]] [[th:กรุงเทพมหานคร]] [[tr:Bangkok]] [[ug:بانگكوك]] [[uk:Бангкок]] [[vi:Bangkok]] [[zh:曼谷]] [[zh-yue:曼谷]] हीरा 923 41598 2007-01-07T11:57:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Adamas]] '''हीरा''' एक (अधिकतर रंगहीन) बेशकीमती पत्थर है जो रासायनिक रूप से [[कार्बन]] का शुद्धतम रूप है । {{substub}} [[af:Diamant]] [[ar:ألماس]] [[be:Алмаз]] [[bg:Диамант]] [[bs:Dijamant]] [[ca:Diamant]] [[cs:Diamant]] [[da:Diamant]] [[de:Diamant]] [[en:Diamond]] [[eo:Diamanto]] [[es:Diamante]] [[et:Teemant]] [[fa:الماس]] [[fi:Timantti]] [[fr:Diamant]] [[gl:Diamante]] [[gu:હીરો]] [[he:יהלום]] [[hr:Dijamant]] [[hu:Gyémánt]] [[id:Intan]] [[is:Demantar]] [[it:Diamante]] [[ja:ダイヤモンド]] [[jbo:krilytabno]] [[ka:ბრილიანტი]] [[ko:다이아몬드]] [[la:Adamas]] [[lmo:Diamaant]] [[lt:Deimantas]] [[lv:Dimants]] [[mk:Дијамант]] [[ms:Berlian]] [[nl:Diamant]] [[nn:Diamant]] [[no:Diamant]] [[pl:Diament]] [[pt:Diamante]] [[qu:Q'ispi umiña]] [[ro:Diamant]] [[ru:Алмаз]] [[sh:Dijamant]] [[simple:Diamond]] [[sk:Diamant]] [[sl:Diamant]] [[sr:Дијамант]] [[sv:Diamant]] [[ta:வைரம்]] [[th:เพชร]] [[tr:Elmas]] [[ug:ئالماس]] [[uk:Алмаз]] [[vi:Kim cương]] [[zh:钻石]] [[zh-min-nan:Soān-chio̍h]] [[zh-yue:鑽石]] माइक्रोसॉफ़्ट 928 10099 2004-11-10T21:10:55Z Hashar 50 robot Adding:ro,no,pt,ru,ar,cs,ia,ast,minnan,hr,hu Modifying:it,sv {{substub}} [[ar:مايكروسوفت]] [[ast:Microsoft]] [[ca:Microsoft]] [[cs:Microsoft]] [[da:Microsoft]] [[de:Microsoft]] [[en:Microsoft]] [[eo:Mikrosofto]] [[es:Microsoft]] [[fi:Microsoft]] [[fr:Microsoft]] [[he:מיקרוסופט]] [[hr:Microsoft]] [[hu:Microsoft]] [[ia:Microsoft Corporation]] [[it:Microsoft Corporation]] [[ja:マイクロソフト]] [[ko:마이크로소프트]] [[ku:Microsoft]] [[minnan:Microsoft]] [[nl:Microsoft]] [[no:Microsoft]] [[pl:Microsoft]] [[pt:Microsoft]] [[ro:Microsoft]] [[ru:Майкрософт]] [[simple:Microsoft]] [[sv:Microsoft Corporation]] [[zh:微软]] Template:Stub 929 43303 2007-01-15T07:46:42Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:स्टब]] #REDIRECT[[Template:स्टब]] Template:Fromwikipedia/Hindiversion 930 10101 2004-02-20T11:43:58Z Hemanshu 22 विकिपीडिया से, निःशुल्क ज्ञानकोष कोफ़ी अन्नान 931 40784 2007-01-01T21:44:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: ka, ku, ta Modifying: sw '''कोफ़ी अन्नान''' [[संयुक्त राष्ट्र]] महासचिव {{substub}} [[ar:كوفي عنان]] [[ast:Kofi Annan]] [[be:Кофі Анан]] [[bg:Кофи Анан]] [[bn:কোফি আন্নান]] [[br:Kofi Annan]] [[bs:Kofi Annan]] [[ca:Kofi Annan]] [[cs:Kofi Annan]] [[cv:Кофи Аннан]] [[cy:Kofi Annan]] [[da:Kofi Annan]] [[de:Kofi Annan]] [[el:Κόφι Ανάν]] [[en:Kofi Annan]] [[eo:Kofi Annan]] [[es:Kofi Annan]] [[et:Kofi Annan]] [[eu:Kofi Annan]] [[fa:کوفی عنان]] [[fi:Kofi Annan]] [[fr:Kofi Annan]] [[frp:Kofi Annan]] [[ga:Kofi Annan]] [[gd:Còfi Anàn]] [[gl:Kofi Annan]] [[he:קופי אנאן]] [[hr:Kofi Annan]] [[hu:Kofi Annan]] [[id:Kofi Annan]] [[is:Kofi Annan]] [[it:Kofi Annan]] [[ja:コフィー・アナン]] [[jv:Kofi Annan]] [[ka:ანანი, კოფი]] [[ko:코피 아난]] [[ku:Kofi Annan]] [[li:Kofi Annan]] [[lt:Kofis Ananas]] [[mk:Кофи Анан]] [[ms:Kofi Annan]] [[nah:Kofi Annan]] [[nl:Kofi Annan]] [[nn:Kofi Annan]] [[no:Kofi Annan]] [[pl:Kofi Annan]] [[pt:Kofi Annan]] [[qu:Kofi Annan]] [[ro:Kofi Annan]] [[ru:Аннан, Кофи]] [[scn:Kofi Annan]] [[sh:Kofi Annan]] [[simple:Kofi Annan]] [[sk:Kofi Annan]] [[sl:Kofi Anan]] [[sq:Kofi Annan]] [[sr:Кофи Анан]] [[sv:Kofi Annan]] [[sw:Kofi Annan]] [[ta:கோபி அன்னான்]] [[tg:Кофи Аннан]] [[th:โคฟี อันนัน]] [[tr:Kofi Annan]] [[tw:Kofi Annan]] [[vi:Kofi Annan]] [[wuu:Kofi Annan]] [[zh:科菲·安南]] [[zh-min-nan:Kofi Annan]] [[zh-yue:安南]] संयुक्त राष्ट्र 932 45161 2007-01-23T03:04:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ha:Majalisar ɗinkin duniya]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br> |image=Flag of the United Nations.svg |caption=संयुक्त राष्ट्र झंडा |mapimage= [[Image: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/UN_map.png]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, [[न्यूयॉर्क शहर]], [[न्यूयॉर्क]], [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=महासचिव [[कोफ़ी अन्नान]] |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र''' की स्थापना 24 अक्टूबर 1946 को हुई थी, ताकि अंतर्राष्ट्रिय कानून, अन्तर्राष्ट्रीय सुरक्षा, आर्थिक विकास, और सामाजिक निष्पक्षता में सहयोग सरल हो पाए । यह स्थापना [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] पर 50 देशों के हस्ताक्षर होने पर हुई । [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के विजेता देशों ने मिलकर संयुक्त राष्ट्र को अन्तर्राष्ट्रीय संघर्ष में हस्तक्षेप करने के उद्देश्य से स्थापित किया था । वह चाहते थे कि फ़िर कभी द्वितीय विश्वयुद्ध की तरह के युद्ध भविष्य में उभर न आए । संयुक्त राष्ट्र की संरचना में [[सुरक्षा परिषद]] वाले सबसे शक्तिशाली देश ([[संयुक्त राज्य अमेरिका]], [[फ़्रांस]], [[रूस]], [[चीन]], और [[संयुक्त राजशाही]]) द्वितीय विश्वयुद्ध में बहुत अहम देश थे । 2006 से संयुक्त राष्ट्र मे 192 देश है, लगभग विश्व के सारे अन्तर्राष्ट्रीय मान्यता प्राप्त देश । इस संस्था की संरचन में [[समान्य सभा]], [[सुरक्षा परिषद]], [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]], [[सचिवालय]], और [[अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय]] सम्मिलित है । ==इतिहास== [[Image:UnitedNationsconference.jpg|right|thumb|सैन फ्रैंसिसको की संयुक्त राष्ट्र सम्मेलन]] संयुक्त राष्ट्र पहले के एक संघ, राष्ट्र संघ, की जगह बनाया गया था । राष्ट्र संघ काफ़ी हद्द तक प्रभावहीन था और संयुक्त राष्ट्र का उसकी जगह होने का यह बहुत बड़ा फायदा है कि संयुक्त राष्ट्र सदस्य देशों की सेनाओं को शांति संभालने के लिए तैनात कर सकता है । संयुक्त राष्ट्र के बारे में विचार पहली बार द्वितीय विश्बयुद्ध के समाप्त होने के पहले थे । विजयी होने वाले देशों ने मिलकर कोशिश की कि वह इस संस्था की संरचन, सदस्यता, आदि के बारे में कुछ निर्णय कर पाए । 24 अप्रैल 1945 को, द्वितीय विश्वयुद्ध के समाप्त होने के बाद, [[सैन फ्रैंसिस्को]] में अंतराष्ट्रिय संस्थाओं की संयुक्त राष्ट्र सम्मेलन हुई और यहां सारे 40 उपस्थित देशों ने संयुक्त राष्ट्रिय संविधा को हस्ताक्षर किया । [[पोलैंड]] इस सम्मेलन में उपस्थित तो नहीं थी, पर उसके हस्ताक्षर के लिए खास जगह रखी गई थी और बाद में पोलैंड ने भी हस्ताक्षर कर दिया । सुरक्षा परिषद के पांच स्थायी देशों के हस्ताक्षर के बाद संयुक्त राष्ट्र की अस्तित्व हुई । ==सदस्य वर्ग== [[Image:United_Nations_Members.PNG|thumb|right|300px|संयुक्त राष्ट्र के सदस्य देशों का विश्व नक्षा]] 2006 तक संयुक्त राष्ट्र में 192 सदस्य देश है । विश्व के लगभग सारी मान्यता प्राप्त देश सदस्य है । कुछ विषेश उपवाद [[तइवान]] (जिसकी स्थिति [[चीन]] को 1971 में दे दी गई थी), [[वैटिकन]], [[फ़िलिस्तीन]] (जिसको दर्शक की स्थिति का सदस्य माना जा सक्ता है), तथा और कुछ देश । सबसे नए सदस्य देश है [[मॉंटेनीग्रो]], जिसको [[28 जून]], [[2006]] को सदस्य बनाया गया । ==मुख्यालय== [[Image:UNheadquarter.jpg|thumb|250px|संयुक्त राष्ट्र मुख्यालय]] संयुक्त राष्ट्र का मुख्यालय [[अमेरिका]] के [[न्यूयॉर्क]] शहर में पचासी लाख डॉलर के लिए खरीदी भूसंपत्ति पर स्थापित है । इस इमारत की स्थापना का प्रबंध एक अंतर्राष्ट्रीय शिल्पकारों के समूह द्वारा हुआ । इस मुख्यालय के अलावा और अहम संस्थाएं [[जनीवा]], [[कोपनहेगन]] आदि में भी है । </br> यह संस्थाएं संयुक्त राष्ट्र के स्वतंत्र अधिकार क्षेत्र तो नहीं हैं, परंतु उनको काफ़ी स्वतंत्रताएं दी जाती है । ==भाषाएं== संयुक्त राष्ट्र ने 6 भाषाओं को "राज भाषा" स्वीकृत किया है ([[अरबी]], [[चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]] और [[स्पेनी]]), परंतु इन में से केवल दो भाषाओं को संचालन भाषा माना जाता है ([[अंग्रेज़ी]] और [[फ़्रांसीसी]]) । स्थापना के समय, केवल चार राज भाषाएं स्वीकृत की गई थी (चीनी, अंग्रेज़ी, फ़्रांसीसी, रूसी) और 1973 में अरबी और स्पेनी को भी संमिलित किया गया । इन भाषाओं के बारे में काफ़ी विवाद उठता है । कुछ लोगों का मानना है कि राज भाषाओं को 6 से एक (अंग्रेज़ी) तक घटाना चाहिए, परंतु इनके विरोध है बे जो मानते है कि राज भाषाओं को बढ़ाना चाहिए । इन लोगों में से काफ़ी का मानना है कि [[हिंदी]] को संमिलित करना आवश्यक है । संयुक्त राष्ट्र अमेरिकी अंग्रेज़ी की जगह ब्रिटिश अंग्रेज़ी का प्रयोग करता है । 1971 तक, जब तक संयुक्त राष्ट्र [[तईवान]] के सरकार को चीन का अधिकारी सरकार माना जाता था, चीनी भाषा के परम्परागत अक्षर का प्रयोग चलता था । जब तईवान की जगह आज के चीनी सरकार को स्वीकृत किया गया, संयुक्त राष्ट्र ने सरलीकृत अक्षर के प्रयोग का प्रारंभ किया । ==उद्देश्य== ===मानव अधिकार=== [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के जातिसंहार के बाद, संयुक्त राष्ट्र ने मानव अधिकारों को बहुत आवश्यक समझा था । ऐसी घटनाओं को भविष्य में रोकना अहम समझकर, 1948 में सामान्य सभा ने [[मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा]] को स्वीकृत किया । यह अबंधनकारी घोषणा पूरे विश्व के लिए एक समान दर्जा स्थापित करती है, जो कि संयुक्त राष्ट्र समर्थन करने की कोशिश करेगी । 15 मार्च 2006 को, समान्य सभा ने [[संयुक्त राष्ट्र मानव अधिकारों का आयोग|संयुक्त राष्ट्र मानव अधिकारों के आयोग]] को त्यागकर [[संयुक्त राष्ट्र मानव अधिकार परिषद]] की स्थापना की । आज मानव अधिकारों के संबंध में सात संघ निकाय स्थापित है । यह सात निकाय हैं: # मानव अधिकार संसद # आर्थिक सामाजिक और सांस्कृतिक अधिकारों का संसद # जातीय भेदबाव निष्कासन संसद # नारी विरुद्ध भेदभाव निष्कासन संसद # यातना विरुद्ध संसद # बच्चों के अधिकारों का संसद # प्रवासी कर्मचारी संसद {{संयुक्त राष्ट्र}} [[श्रेणी:संयुक्त राष्ट्र]] [[af:Verenigde Nasies]] [[an:Organizazión d'as Nazions Unitas]] [[ar:الأمم المتحدة]] [[ast:Organización de les Naciones Uníes]] [[az:Birləşmiş Millətlər Təşkilatı]] [[be:Арганізацыя Аб'яднаных Нацый]] [[bg:Организация на обединените нации]] [[bi:Unaeted Neisen]] [[bn:জাতিসংঘ]] [[bpy:উন]] [[br:Aozadur ar Broadoù Unanet]] [[bs:Ujedinjeni narodi]] [[ca:Organització de les Nacions Unides]] [[cs:Organizace spojených národů]] [[cv:Пĕрлешнĕ Нацисен Организацийĕ]] [[cy:Y Cenhedloedd Unedig]] [[da:Forenede Nationer]] [[de:Vereinte Nationen]] [[el:Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών]] [[en:United Nations]] [[eo:Unuiĝintaj Nacioj]] [[es:Organización de las Naciones Unidas]] [[et:ÜRO]] [[eu:Nazio Batuen Erakundea]] [[fa:سازمان ملل متحد]] [[fi:Yhdistyneet kansakunnat]] [[fr:Organisation des Nations unies]] [[frp:Organisacion des Nacions unies]] [[fur:Organizazion des Nazions Unidis]] [[fy:Feriene Naasjes]] [[ga:Náisiúin Aontaithe]] [[gl:ONU]] [[ha:Majalisar ɗinkin duniya]] [[he:האומות המאוחדות]] [[hr:Ujedinjeni narodi]] [[hu:Egyesült Nemzetek Szervezete]] [[hy:Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն]] [[ia:Organisation del Nationes Unite]] [[id:Perserikatan Bangsa-Bangsa]] [[ilo:Dagiti Nagkaykaysa a Pagilian]] [[io:Unionita Nacioni]] [[is:Sameinuðu þjóðirnar]] [[it:Organizzazione delle Nazioni Unite]] [[ja:国際連合]] [[ka:გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] [[kk:Біріккен Ұлттар]] [[kn:ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ]] [[ko:국제 연합]] [[ku:Neteweyên Yekbûyî]] [[kw:Kenedhlow Unys]] [[la:Nationes Unitae]] [[lb:Vereent Natiounen]] [[lij:Organizzaçion de e Naçioin Unïe]] [[lt:Jungtinių Tautų Organizacija]] [[lv:Apvienoto Nāciju Organizācija]] [[mk:Обединети Нации]] [[ml:ഐക്യരാഷ്ട്ര സഭ]] [[mn:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага]] [[mr:संयुक्त राष्ट्रसंघ]] [[ms:Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu]] [[nds:Vereente Natschonen]] [[nl:Verenigde Naties]] [[nn:Dei sameinte nasjonane]] [[no:FN]] [[pl:Organizacja Narodów Zjednoczonych]] [[ps:ملګري ملتونه]] [[pt:Organização das Nações Unidas]] [[qu:Huñusqa Nasyunkuna]] [[ro:Organizaţia Naţiunilor Unite]] [[ru:Организация Объединённых Наций]] [[scn:Nazzioni Uniti]] [[sh:Ujedinjeni narodi]] [[simple:United Nations]] [[sk:Organizácia Spojených národov]] [[sl:Organizacija združenih narodov]] [[sq:Organizata e Kombeve të Bashkuara]] [[sr:Уједињене нације]] [[sv:Förenta nationerna]] [[sw:Umoja wa Mataifa]] [[ta:ஐக்கிய நாடுகள் சபை]] [[tg:Созмони Милали Муттаҳид]] [[th:สหประชาชาติ]] [[tl:Mga Nagkakaisang Bansa]] [[tr:Birleşmiş Milletler]] [[uk:Організація Об'єднаних Націй]] [[ur:اقوام متحدہ]] [[vi:Liên Hiệp Quốc]] [[yi:יו-ען]] [[zh:联合国]] [[zh-min-nan:Liân-ha̍p-kok]] [[zh-yue:聯合國]] विकिपीडिया:Requests for Adminship 933 10104 2004-02-21T12:15:31Z 203.115.74.220 Moved from English wikipedia RfA page I am an admin at English Wikipedia. I need adminship in the Hindi Wikipedia to do some important work here. - [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] 15:58, 20 Feb 2004 (UTC) :Support! Needs to be able to edit the Mediawiki namespace. [[सदस्य:Angela|Angela]] 16:04, 20 Feb 2004 (UTC) ==Stuff from English Wikipedia for record== ===Hemanshu=== For want of a better place, I am requesting adminship for the Hindi Wikipedia here (hi). I am a recently created admin here on en. On hi, I am [http://hi.wikipedia.org/wiki/User:Hemanshu Hemanshu]. - [[User:Hemanshu|Hemanshu]] 20:56, 20 Feb 2004 (UTC) ([[User talk:Hemanshu|Talk]]) *Support. [[User:Sam Spade|Sam Spade]] 21:02, 20 Feb 2004 (UTC) *Not sure whether we're supposed to vote on this, unless we're fluent in Hindi. What's the policy? Do we simply take a person's word for it, that they've been taking care of a non-English Wikipedia and automatically grant the request? (Developers used to handle this on Wikitech-l I think.) --[[User:Ed Poor|Uncle Ed]] 21:08, 20 Feb 2004 (UTC) *This is not the place to discuss this, but Hemanshu is basically the only active user on hi, where there are currently no sysops. I've checked his edits there, and he clearly needs sysop status so he can edit the mediawiki namespace to complete the translation of the interface. I suggest he be given bureaucrat status as well so that the Hindi Wikipedia can take responsibility for making their own sysops in future. [[User:Angela|Angela]][[user talk:Angela|.]] 23:00, Feb 20, 2004 (UTC) कोलकाता 934 44883 2007-01-22T09:28:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:കൊല്‍ക്കത്ത]], [[mr:कोलकाता]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = कोलकाता | प्रकार = महानगर |latd = 22.33|longd=88.20 | प्रदेश = पश्चिम बंगाल | जिला = [[कोलकाता जिला|कोलकाता]] | शासक का नाम 2 = [[बिकाश भट्टाचार्य]] | ऊँचाई = 9 | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनसंख्या = 4,580,544 | घनत्व = 24,760 | क्षेत्रफल = 185 | दूरभाष कोड = 91(0)33 | पिनकोड = 700 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = WB-01&mdash;WB-04 | skyline = Victoria Memorial Hall.png|left|200px | skyline_caption = महलों के शहर · सिटी ओफ़ जॉय | वेबसाइट = www.kolkatamycity.com | टिप्पणियाँ = | }} '''कोलकाता''' ([[बांग्ला]]: {{Audio|Kolkata-pronunciation.ogg|কলকাতা}}) (पुराना नाम '''कलकत्ता''' या अंग्रेजी में Calcutta ''कैलकटा'') [[भारत]] का एक [[महानगर]] है और यह [[पश्चिम बंगाल]] की राजधानी है। इस शहर का इतिहास अत्यंत प्राचीन है। इसके आधुनिक स्वरूप का विकास अंग्रेजो एवं [[फ्रांस]] के [[उपनिवेशवाद]] के इतिहास से जुड़ा है। आज का कोलकाता आधुनिक [[भारत]] के [[इतिहास]] की कई गाथाएँ अपने आप में समेटे हुये है। शहर को जहाँ भारत के शैक्षिक एवं सांस्कृतिक परिवर्तनों के शुरुआती केन्द्र बिन्दु के रूप में पहचान मिली है वहीं दूसरी ओर इसे भारत में [[साम्यवाद]] आंदोलन के गढ के रूप में भी मान्यता प्राप्त है। इस '''महलों के शहर''', '''सिटी ऑफ़ जॉय''', और '''टॉलीवुड''' के विविध रंग हैं जिसका पता कोलकाता जाकर ही जाना जा सकता है। ==इतिहास== ===विकास और नाम-करण=== [[चित्र:Howrahbridge.jpg|thumb|left|हावड़ा ब्रिज के पास का एक दृष्य]] आधिकारिक रूप से इस शहर का नाम कोलकाता [[1 जनवरी]], [[2001]] को रखा गया। इसका पूर्व नाम [[अंग्रेजी]] में भले ही "कैलकटा' हो लेकिन [[बंगाल]] और [[बांग्ला]] में इसे हमेशा से कोलकाता या कोलिकाता के नाम से ही जाना जाता रहा है जबकि [[हिन्दी]] भाषी समुदाय में ये [[कलकत्ता]] के नाम से जाना जाता रहा है। सम्राट [[अकबर]] के [[चुंगी]] दस्तावेजों और पंद्रहवी सदी के [[बांग्ला]] कवि [[विप्रदास]] की कविताओं में इस नाम का बार बार उल्लेख मिलता है। लेकिन फिर भी नाम की उत्पत्ति के बारे में कई तरह की कहानियाँ मशहूर हैं। सबसे लोकप्रिय कहानी के अनुसार हिंदुओं की देवी [[काली]] के नाम से इस शहर के नाम की उत्पत्ति हुई है। इस [[शहर]] के अस्तित्व का उल्लेख व्यापारिक [[बंदरगाह]] के रूप में [[चीन]] के प्राचीन यात्रियों के [[यात्रा वृतांत]] और [[फारसी]] व्यापारियों के दस्तावेजों में भी उल्लेख है। [[महाभारत]] में भी बंगाल के कुछ राजाओं का नाम है जो [[कौरव]] सेना की तरफ से युद्ध में शामिल हुये थे। नाम की कहानी और विवाद चाहे जो भी हों इतना तो अवश्य तय है कि यह आधुनिक [[भारत के शहर]] में सबसे पहले बसने वाले शहरों में से एक है। सबसे पहले यहाँ [[1690]] में [[इस्ट इंडिया कंपनी]] के अधिकारी "जाब चारनाक" ने अपने कंपनी के व्यापारियों के लिये एक बस्ती बसाई थी। [[1698]] में इस्ट इंडिया कंपनी ने एक स्थानीय [[जमींदार]] से तीन गाँव (सूतानीति, कोलिकाता और गोबिंदपुर) खरीदा। अगले साल कंपनी ने इन तीन गाँवों का विकास [[प्रेसिडेंसी सिटी]] के रूप में करना शुरू किया। [[1727]] में [[इंग्लैंड]] के राजा [[जार्ज द्वतीय]] के आदेशानुसार यहाँ एक नागरिक न्यायालय की स्थापना की गयी। [[कोलकाता नगर निगम]] की स्थाप्ना की गयी और पहले [[मेयर]] का चुनाव हुआ। [[1756]] में बंगाल के नवाब [[सिराजुद्दौला]] ने कोलिकाता पर आक्रमण कर उसे जीत लिया। उसने इसका नाम "अलीनगर" रखा। लेकिन साल भर के अंदर ही सिराजुद्दौला की पकड़ यहाँ ढीली पड़ गयी और अंग्रेजों का इसपर पुन: अधिकार हो गया। [[1772]] में [[वारेन हेस्टिंग्स]] ने इसे ब्रिटिश शासकों की भारतीय [[राजधानी]] बना दी। कुछ इतिहासकार इस शहर की एक बड़े शहर के रूप में स्थापना की शुरुआत [[1698]] में [[फोर्ट विलियम]] की स्थापना से जोड़कर देखते हैं। [[1912]] तक कोलकाता भारत में अंग्रेजो की राजधानी बनी रही। ===स्वाधीनता आंदोलन में भूमिका=== ऐतिहासिक रूप से कोलकाता [[भारतीय स्वाधीनता आंदोलन]] के हर चरण में केन्द्रीय भूमिका में रहा है। [[भारतीया राष्ट्रीय कांग्रेस]] के साथ साथ कई राजनैतिक एवं सांस्कृतिक संस्थानों जैसे "हिन्दू मेला" और क्रांतिकारी संगठन "युगांतर" , "अनुशीलन" इत्यादी की स्थापना का गौरव इस शहर को हासिल है। प्रांभिक राष्ट्रवादी व्यक्तित्वों में [[अरविंद घोष]], इंदिरा देवी चौधरानी, [[विपिनचंद्र पाल]] का नाम प्रमुख है। आरंभिक राष्ट्रवादियों के प्रेरणा के केन्द्र बिन्दू बने [[रामकृष्ण परमहंस]] के [[शिष्य]] [[स्वामी]] [[विवेकानंद]] । भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस के पहले अध्यक्ष बने '''श्री व्योमेश चंद्र बैनर्जी''' और [[स्वराज]] की वक़ालत करने वाले पहले व्यक्ति श्री '''सुरेन्द्रनाथ बैनर्जी''' भी कोलकाता से ही थे। 19 वी सदी के उत्तरार्द्ध और 20 वीं शताब्दी के प्रांभ में [[बांग्ला]] साहित्यकार [[बंकिमचंद्र चटर्जी]] ने बंगाली राष्ट्रवादियों के बहुत प्रभावित किया। इन्हीं का लिखा [[आनंदमठ]] में लिखा गीत [[वन्दे मातरम]] आज भारत का राष्ट्र गीत है। [[सुभाषचंद्र बोस]] ने [[आजाद हिंद फौज]] का गठन कर अंग्रेजो को काफी साँसत में रखा। इसके अलावा [[रवींद्रनाथ टैगोर]] से लेकर सैकड़ों स्वाधीनता के सिपाही विभिन्न रूपों में इस शहर में मौजूद रहे हैं। कल ===विकास=== [[1757]] के बाद से इस शहर पर पूरी तरह अंग्रेजों का प्रभुत्व स्थापित हो गया और [[1850]] के बाद से इस शहर का तेजी से औद्योगिक विकास होना शुरु हुआ खासकर कपड़ों के उद्योग का विकास नाटकीय रूप से यहाँ बढा हलाकि इस विकास का असर शहर को छोड़कर आसपास के इलाकों में कहीं परिलक्षित नहीं हुआ। [[5 अक्टूबर]] [[1864]] को समुद्री तूफान (जिसमे साठ हजार से ज्यादा लोग मारे गये) की वजह से कोलकाता में बुरी तरह तबाही होने के बावजूद कोलकात अधिकांशत: अनियोजित रूप से अगले डेढ सौ सालों में बढता रहा और आज इसकी आबादी लगभ 14 मिलियन है। कोलकाता [[1980]]से पहले भारत की सबसे ज्यादा आबादी वाला शहर था, लेकिन इसके बाद [[मुंबई]] ने इसकी जगह ली। भारत की आज़ादी के समय [[1947]] में और [[1971]] के भारत [[पाकिस्तान]] युद्ध के बाद "पूर्वी बंगाल" (अब [[बांग्लादेश]] ) से यहाँ शरणार्थियों की बाढ आ गयी जिसने इस शहर की अर्थव्यवस्था को बुरी तरह झकझोरा। ===बाबू संस्कृति और बंगाली पुन्रजागरण=== ब्रिटिश शासन के दौरान जब कोलकाता एकीकृत [[भारत]] की राजधानी थी, कोलकाता को लंदन के बाद [[ब्रिटिश साम्र्याज्य]] का दूसरा सबसे बड़ा शहर माना जाता था। इस शहर की पहचान '''महलों का शहर''', '''पूरब का मोती''' इत्यादि के रूप में थी। इसी दौरान बंगाल और खासकर कोलकाता में [[बाबू संस्कृति]] का विकास हुआ जो ब्रिटिश [[उदारवाद]] और बंगाली समाज के आंतरिक उथल पुथल का नतीजा थी जिसमे बंगाली [[जमींदारी]] प्रथा [[हिंदू]] धर्म के सामाजिक, राजनैतिक, और नैतिक मूल्यों में उठापटक चल रही थी। यह इन्हीं द्वंदों का नतीजा था कि अंग्रेजों के आधुनिक शैक्षणिक संस्थानों में पढे कुछ लोगों ने बंगाल के समाज में सुधारवादी बहस को जन्म दिया। मूल रूप से "बाबू" उन लोगों को कहा जाता था जो पश्चिमी ढंग की शिक्षा पाकर भारतीय मूल्यों को हिकारत की दृष्टि से देखते थे और खुद को ज्यादा से ज्याद पश्चिमी रंग ढंग में ढालने की कोशिश करते थे। लेकिन लाख कोशिशों के बावज़ूद जब अंग्रेजों के बीच जब उनकी अस्वीकारय्ता बनी रही तो बाद में इसके सकारत्म परिणाम भी आये, इसी वर्ग के कुछ लोगो ने नयी बहसों की शुरुआत की जो बंगाल के [[पुन्रजागरण]] के नाम से जाना जाता है। इसके तहत बंगाल में सामाजिक, राजनैतिक और धार्मिक सुधार के बहुत से अभिनव प्रयास हुये और [[बांग्ला साहित्य]] ने नयी ऊँचाइयों को छुआ जिसको बहुत तेजी से अन्य भारतीय समुदायों ने भी अपनाया। ===आधुनिक कोलकाता=== कोलकाता भारत की आजादी और उसके कुछ समय बाद तक एक समृद्ध शहर के रूप में स्थापित रहा लेकिन बाद के वर्षों में [[जनसँख्या]] के दवाब और मूलभूत सुविधाओं के आभाव में इस शहर की सेहत बिगड़ने लगी। [[1960]] और [[1970]] के दशकों में [[नक्सलवाद]] का एक सशक्त आंदोलन यहाँ उठ खड़ा हुआ जो बाद में देश के दूसरे क्षेत्रों में भी फैल गया। [[1977]] के बाद से यह [[वामपंथी आंदोलन]] के गढ के रूप में स्थापित हुआ और तब से इस राज्य में [[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी]] का बोलबाला है। ==शिक्षा== इस शहर में नौ [[विश्वविद्यालय]] और कई नामचीन कालेज हैं जिनमे कम से कम चार मेडिकल कालेज भी शामिल हैं। हलाकि अस्सी के दशकों के बाद कलकत्ता की शैक्षिक हैसियत में गिरावट हुई है लेकिन कोलकाता अब भी शैक्षिक माहौल के लिये खासा जाना जाता है। कोलकाता के विश्वविद्यालय और कुछ खास शैक्षिक संस्थानों की सूची इस तरह है:- ====विश्वविद्यालय==== #[[कोलकाता विश्वविद्यालय]], #[[जादवपुर विश्वविद्यालय]], #[[रवीन्द्र भारती विश्वविद्यालय]], #[[पश्चिम बंगाल राष्ट्रीय न्यायिक विज्ञान विश्वविद्यालय]], #नेताजी सुभाष मुक्त विश्वविद्यालय, #[[बंगाल अभियांत्रिकी एवं विज्ञान विश्वविद्यालय]] (पुराना नाम [[बंगाल अभियांत्रिकी महाविद्यालय]]), #पश्चिम बंगाल स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय, #[[पश्चिम बंगाल पशुपालन एवं मतस्य पालन विज्ञान विश्वविद्यालय]], #[[पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय]], इन विश्वविद्यालयों से सैकड़ो महाविद्यालय संबद्ध एवं अंगीभूत इकाई के रूप में काम करते हैं। ====राष्ट्रीय महत्व के संस्थान==== #[[एशियाटिक सोसायटी]] #[[भारतीय साँख्यिकी संस्थान]] #[[भारतीय प्रबंधन संस्थान]] #[[मेघनाथ साहा आण्विक भौतिकी संस्थान]] #[[सत्यजीत रे फिल्म एवं टेलीविजन संस्थान]] ====अन्य उल्लेखनीय संस्थान==== #[[रामकृष्ण मिशन संस्कृति संस्थान]] #[[एंथ्रोपोलोजिकल सर्वे आफ इंडिया]] #बोस संस्थान #[[बोटैनिकल सर्वे आफ इंडिया]] #[[जियोलाजिकल सर्वे आफ इंडिया]] #[[इंडियन इंस्टीट्यूट आफ इनफार्मेशन टेक्नालजी]] #[[राष्ट्रीय होमियोपैथी संस्थान]] #[[श्रीरामपुर कालेज]] #[[प्रेसीडेंसी कालेज]] #[[स्काटिश चर्च कालेज]] ==यातायात व्यवस्था== [[Image:StraßenbahngleisplanKolkataOktober2004.jpg|200px|right|thumb|[[कोलकाता मेट्रो रेल]] का मानचित्र]] कोलकाता में दो बड़े रेलवे स्टेशन हैं जिनमे एक [[हावड़ा]] और दूसरा [[सियालदह]] में है, हावड़ा तुलनात्मक रूप से ज्यादा बड़ा स्टेशन है जबकि सियालदह से स्थानीय सेवाएँ ज्यादा हैं। शहर में उत्तर में [[दमदम]] में नेताजी [[सुभाषचंद्र बोस]] अंतर्राष्ट्रीय [[हवाई अड्डा]] जो शहर को देश विदेश से जोड़ता है। शहर से सीधे [[ढाका]] [[यांगून]], [[बैंकाक]] [[लंदन]] [[पारो]] सहित मध्य पूर्व एशिया के कुछ शहर जुड़े हुये हैं। कोलकाता [[भारतीय उपमहाद्वीप]] का एकमात्र ऐसा शहर है जहाँ [[ट्राम]] यातायात का प्रचलन है। इसके अलावा यहाँ [[कोलकाता मेट्रो]] की [[भूमिगत रेल]] सेवा भी उपलब्ध है। [[गंगा]] की शाखा [[हुगली]] में कहीं कहीं [[स्टीमर]] यातायात की सुविधा भी उपलब्ध है। सड़कों पर नीजी बसों के साथ साथ [[पश्चिम बंगाल]] यातायात परिवहन निगम की भी काफी बसें चलती हैं। शहर की सड़कों पे काली-पीली टैक्सियाँ चलती हैं। धुंएँ, धूल और प्रदूषण से राहत शहर के किसी किसी इलाके में ही मिलती है। ===पर्यटन=== ===संस्कृति=== ===यह भी देखें=== ===बाहरी कड़ियाँ=== {{भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर}} {{भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी}} {{स्टब}} [[Category:शहर]] [[Category:स्टब]] [[Category:भारत के शहर]] [[Category:पश्चिम बंगाल का शहर]] [[bg:Калкута]] [[bn:কলকাতা]] [[bo:ཀ་ལི་ཀུ་ཏ]] [[ca:Calcuta]] [[cy:Calcutta]] [[da:Calcutta]] [[de:Kolkata]] [[en:Kolkata]] [[eo:Kalkato]] [[es:Calcuta]] [[fi:Kolkata]] [[fr:Kolkata]] [[gl:Calcuta - কলকাতা]] [[he:קולקטה]] [[hr:Calcutta]] [[id:Kolkata]] [[io:Kalkuta]] [[it:Calcutta]] [[ja:コルカタ]] [[ka:კალკუტა]] [[ko:콜카타]] [[la:Caliquit]] [[lt:Kalkuta]] [[lv:Kolkata]] [[ml:കൊല്‍ക്കത്ത]] [[mr:कोलकाता]] [[ms:Kolkata]] [[nl:Calcutta]] [[nn:Kolkata]] [[no:Calcutta]] [[pl:Kalkuta]] [[pt:Calcutá]] [[ro:Calcuta]] [[ru:Калькутта]] [[sa:कलकाता]] [[scn:Calcutta]] [[simple:Kolkata]] [[sk:Kalkata]] [[sr:Колката]] [[sv:Calcutta]] [[ta:கொல்கத்தா]] [[tr:Kolkata]] [[vi:Kolkata]] [[zh:加尔各答]] लीबिया 939 46053 2007-01-25T12:31:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Libyska]] '''लीबिया''' [[अफरीका]] [[महादेश]] का एक [[देश]] है। {{substub}} [[af:Libië]] [[am:ሊቢያ]] [[an:Libia]] [[ang:Libia]] [[ar:ليبيا]] [[arc:ܠܘܒܐ]] [[ast:Libia]] [[bg:Либия]] [[bn:লিবিয়া]] [[br:Libia]] [[bs:Libija]] [[ca:Líbia]] [[cs:Libye]] [[da:Libyen]] [[de:Libyen]] [[el:Λιβύη]] [[en:Libya]] [[eo:Libio]] [[es:Libia]] [[et:Liibüa]] [[eu:Libia]] [[fa:لیبی]] [[fi:Libya]] [[fr:Libye]] [[frp:Libie]] [[ga:An Libia]] [[gd:Libia]] [[gl:Libia - ليبيا]] [[he:לוב]] [[hr:Libija]] [[hsb:Libyska]] [[hu:Líbia]] [[id:Libya]] [[ilo:Libya]] [[io:Libia]] [[is:Líbýa]] [[it:Libia]] [[ja:リビア]] [[ka:ლიბია]] [[ko:리비아]] [[ku:Lîbya]] [[kw:Libi]] [[la:Libya]] [[lt:Libija]] [[lv:Lībija]] [[mk:Либија]] [[ms:Libya]] [[nds:Libyen]] [[nl:Libië]] [[nn:Libya]] [[no:Libya]] [[oc:Libia]] [[pl:Libia]] [[pt:Líbia]] [[ro:Libia]] [[ru:Ливия]] [[sa:लिबिया]] [[scn:Libbia]] [[sh:Libija]] [[simple:Libya]] [[sk:Líbya]] [[sl:Libija]] [[sq:Libia]] [[sr:Либија]] [[sv:Libyen]] [[sw:Libya]] [[tg:Либия]] [[th:ประเทศลิเบีย]] [[tl:Libya]] [[tr:Libya]] [[ug:لىۋىيە]] [[uk:Лівія]] [[vi:Libya]] [[vo:Lübän]] [[zh:利比亚]] [[zh-min-nan:Libya]] मलेशिया 940 46064 2007-01-25T13:49:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Malaysia]], [[ml:മലേഷ്യ]], [[qu:Malasya]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" style="margin-left: 0.5em"> <caption><font size="+1">'''Malaysia'''</font></caption> <caption><font size="+1">''' Malaysia'''</font></caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr><td align="center" width="140px">[[Image:Flag of Malaysia.svg|140px|मलेशिया का नक्षा]]</td> <td>[[Image:Coat of arms of Malaysia.png|180px|Coat of Arms of Malaysia]]</td></tr> <tr><td align="center" width="140px">([[मलेशिया का झन्डा|झन्डा]])</td> <td align="center">([[Emblem of Malaysia|Coat of Arms]]) </td></tr> </table></td></tr> <tr><td align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"><font size="-1">''National [[motto]]: Bersekutu Bertambah Mutu''<br>''([[मलाय भाषा|मलाय]]: एकता ही शक्ती है)''</font></td></tr> <tr><td align=center colspan=2>[[image:LocationMalaysia.png]]</td></tr> <tr><td width="115px">आधिकारिक [[भाषा]]: </td><td>[[मलाय भाषा|मलाय]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]] </td><td>[[Kuala Lumpur]]'''&sup1;'''</td></tr> <tr><td>[[Yang di-Pertuan Agong|Paramount Ruler]] </td><td>[[Tuanku Syed Sirajuddin]] </td></tr> <tr><td>[[मलेशिया के प्रधान मन्त्री|प्रधान मन्त्री]] </td><td>[[Abdullah Ahmad Badawi]] </td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफ़ल]]<br>&nbsp;- पूर्ण <br>&nbsp;- % water</td><td>[[List of countries by area|६४वे स्थान पर]] <br> ३२९,७५० [[square kilometre|km&sup2;]] <br> ०.३%</td></tr> <tr><td>[[जनसन्ख्या]] <br>&nbsp;- पूर्ण <br>&nbsp;- [[Population density|Density]]</td><td>[[List of countries by population|४६वे स्थान पर]] <br> २५,१८०,००० (२००३) <br> ७६/km&sup2; </td></tr> <tr><td>[[स्वतन्त्रता]] <br>&nbsp;- तारीख </td><td>[[युनायटेड किन्गडम]] से <br>[[अगस्त ३१]], [[१९५७]]</td></tr> <tr><td>[[Gross Domestic Product|GDP]] (PPP) <br>&nbsp;- Total ([[2002]]) <br>&nbsp;- GDP/capita </td><td>[[List of countries by GDP (PPP)|३८वे स्थान पर]]<br>$198.4 billion<br>$8,800 </td></tr> <tr><td>[[मुद्रा]] </td><td>[[रिन्ग्गिट]]</td></tr> <tr><td>[[Time zone]] </td><td>[[Coordinated Universal Time|UTC]] +8</td></tr> <tr><td>[[National anthem]] </td><td>[[Negaraku]]</td></tr> <tr><td>[[National emblem|National flower]] </td><td>Bunga Raya: ''[[Hibiscus]]'', Rosa sinensis</td></tr> <tr><td>[[Top-level domain|Internet TLD]]</td><td>[[.my]]</td></tr> <tr><td>[[List_of_country_calling_codes|Calling Code]]</td><td>60 ''(020 from [[Singapore]])''</td></tr> <tr><td colspan="2" align="left">('''1''') The federal administration has moved to newly-built [[Putrajaya]] </td></tr> </table> '''फ़ेडरेशन ओफ़ मलेशिया''' [[दक्षिण पूर्वी एशिया]] का एक देश है । ==इतिहास== ==राजनीती== ==भुगोल== == यह भी देखिए == * [[wikt:मलेशिया]] (विक्षनरी) {{substub}} [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Maleisië]] [[als:Malaysia]] [[an:Malaisia]] [[ar:ماليزيا]] [[bg:Малайзия]] [[bs:Malezija]] [[bug:Malaysia]] [[ca:Malàisia]] [[cs:Malajsie]] [[cy:Malaysia]] [[da:Malaysia]] [[de:Malaysia]] [[el:Μαλαισία]] [[en:Malaysia]] [[eo:Malajzio]] [[es:Malasia]] [[et:Malaisia]] [[eu:Malaysia]] [[fa:مالزی]] [[fi:Malesia]] [[fr:Malaisie]] [[frp:Malèsie]] [[fy:Maleizje]] [[ga:An Mhalaeisia]] [[gd:Malaysia]] [[gl:Malaisia - Malaysia]] [[he:מלזיה]] [[hr:Malezija]] [[hsb:Malaysia]] [[ht:Malezi]] [[hu:Malajzia]] [[ia:Malaysia]] [[id:Malaysia]] [[ilo:Malaysia]] [[io:Malaizia]] [[is:Malasía]] [[it:Malaysia]] [[ja:マレーシア]] [[jbo:mejgu'e]] [[ka:მალაიზია]] [[kn:ಮಲೇಶಿಯ]] [[ko:말레이시아]] [[ks:मलयेशिया]] [[ku:Malezya]] [[kw:Malaysi]] [[lb:Malaysia]] [[li:Maleisië]] [[lt:Malaizija]] [[lv:Malaizija]] [[mk:Малезија]] [[ml:മലേഷ്യ]] [[ms:Malaysia]] [[nds:Malaysia]] [[nl:Maleisië]] [[nn:Malaysia]] [[no:Malaysia]] [[oc:Malàisia]] [[pam:Malaysia]] [[pl:Malezja]] [[pt:Malásia]] [[qu:Malasya]] [[ro:Malaysia]] [[ru:Малайзия]] [[sa:मलयेशिया]] [[sh:Malezija]] [[simple:Malaysia]] [[sk:Malajzia]] [[sl:Malezija]] [[sq:Malajzia]] [[sr:Малезија]] [[su:Malaysia]] [[sv:Malaysia]] [[sw:Malaysia]] [[ta:மலேசியா]] [[tg:Малайзия]] [[th:ประเทศมาเลเซีย]] [[tl:Malaysia]] [[tr:Malezya]] [[ug:مالايسىيا]] [[uk:Малайзія]] [[vi:Malaysia]] [[vo:Malaysiyän]] [[zh:马来西亚]] [[zh-min-nan:Má-lâi-se-a]] [[zh-yue:馬來西亞]] मई 944 43131 2007-01-14T19:29:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lad:Mayo]] {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} मई एक महिना {{महिने}} [[af:Mei]] [[als:Mai]] [[an:Mayo]] [[ang:Þrimilcemōnaþ]] [[ar:مايو]] [[ast:Mayu]] [[az:May]] [[bat-smg:Gegožė]] [[be:Травень]] [[bg:Май]] [[br:Mae]] [[bs:Maj]] [[ca:Maig]] [[ceb:Mayo]] [[cs:Květen]] [[csb:Môj]] [[cv:Çу]] [[cy:Mai]] [[da:Maj]] [[de:Mai]] [[el:Μάιος]] [[en:May]] [[eo:Majo]] [[es:Mayo]] [[et:Mai]] [[eu:Maiatz]] [[fa:مه]] [[fi:Toukokuu]] [[fo:Mai]] [[fr:Mai]] [[fur:Mai]] [[fy:Maaie]] [[ga:Bealtaine]] [[gl:Maio]] [[he:מאי]] [[hr:Svibanj]] [[hu:Május]] [[ia:Maio]] [[id:Mei]] [[ie:May]] [[ilo:Mayo]] [[io:Mayo]] [[is:Maí]] [[it:Maggio]] [[ja:5月]] [[jv:Mei]] [[ka:მაისი]] [[kn:ಮೇ]] [[ko:5월]] [[ku:Gulan]] [[kw:Mys Me]] [[la:Maius]] [[lad:Mayo]] [[lb:Mee]] [[li:Mei]] [[lt:Gegužė]] [[lv:Maijs]] [[mi:Haratua]] [[mr:मे]] [[ms:Mei]] [[nap:Maggio]] [[nds:Mai]] [[nl:Mei]] [[nn:Mai]] [[no:Mai]] [[nov:Maye]] [[oc:Mai]] [[pam:Mayu]] [[pl:Maj]] [[pt:Maio]] [[qu:Aymuray killa]] [[ro:Mai]] [[ru:Май]] [[scn:Maiu]] [[sco:Mey]] [[se:Miessemánnu]] [[simple:May]] [[sk:Máj]] [[sl:Maj]] [[so:Maajo]] [[sq:Maji]] [[sr:Мај]] [[sv:Maj]] [[sw:Mei]] [[ta:மே]] [[th:พฤษภาคม]] [[tl:Mayo]] [[tpi:Me]] [[tr:Mayıs]] [[tt:May]] [[uk:Травень]] [[ur:مئی]] [[vi:Tháng năm]] [[vls:Meie]] [[vo:Mayul]] [[wa:May]] [[war:Mayo]] [[zh:5月]] Template:भारत 945 40749 2007-01-01T19:23:34Z Kingram 866 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी|भारतीय संघ के राज्य]]''' || [[Image:India flag large.png|50px|Flag of India]] |- |align="center"| [[अरुणाचल प्रदेश]] | [[असम]] | [[उत्तर प्रदेश]] | [[उत्तरांचल]] | [[उड़ीसा]] | [[आंध्र प्रदेश]] | [[कर्नाटक]] | [[केरला]] | [[गोआ]] | [[गुजरात]] | [[छत्तीसगढ़]] | [[जम्मू और कश्मीर]] | [[झारखंड]] | [[तमिलनाडू]] | [[त्रिपुरा]] | [[दिल्ली]] | [[नागालैंड]] | [[पश्चिम बंगाल]] | [[पंजाब]] | [[बिहार]] | [[मणिपुर]] | [[मध्य प्रदेश]] | [[महाराष्ट्र]] | [[मिज़ोरम]] | [[मेघालय]] | [[राजस्थान]] | [[सिक्किम]] | [[हरियाणा]] | [[हिमाचल प्रदेश]] |- |align=center| '''केन्द्रीय सरकार द्वारा शासित [[संघ राज्यक्षेत्र|संघ-शासित प्रदेश]]''': [[अंदमान और निकोबार द्वीप]] | [[चंडीगढ़]] | [[दमन और दीव]] | [[दाद्रा और नगर हवेली]] | [[पॉण्डिचेरी]] | [[लक्षद्वीप]] |} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> भक्त कवि 949 10117 2004-07-25T07:51:26Z Spundun 73 typo #REDIRECT [[भक्त कवियों की सूची]] विकिपीडिया 952 44614 2007-01-20T11:13:10Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[diq:Wikipediya]] '''विकिपीडिया''' [[इंटरनेट]] पर आधारित एक मुक्त [[ज्ञानकोष]] परियोजना है। यह विकि के रुप में है, यानी एक ऐसा जाल पृष्ठ जो सभी को इसका संपादन करने की छूट देता है। विकिपीडिया शब्द विकि और इनसाइक्लोपीडिया (ज्ञानकोष) शब्दों को मिला के बना है। विकिपीडिया एक बहुभाषीय प्रकल्प है, और स्वयंसेवकों के सहकार से निर्मित है, जिसकी भी इंटरनेट तक पहुंच है वह विकिपीडिया पर लिख सकता है और लेखों का संपादन कर सकता है। विकिपीडिया के मुख्य सर्वर [[टैम्पा]], [[फ्लोरीडा]] में है, अतिरिक्त सर्वर [[एम्सटर्डम]] और [[सियोल]] में हैं। निपुण लोगों द्वारा बनाए गए ज्ञानकोष [[न्यूपीडिया]] के पूरक के रूप में [[29 जनवरी]], [[2001]] में इसकी शुरुआत हुई। अब यह [[विकिमीडिया फाउन्डेशन]] द्वारा संचालित है जो एक गैर-लाभकारी संस्था है। 2006 के मध्य में इसमें 46 लाख से भी ज्यादा लेख थे, सिर्फ अंग्रेज़ी भाषा में ही 12 लाख से भी ज्यादा लेख थे। यह 200 से भी ज्यादा भाषाओं में है, जिसमें से 15 भाषाओं में 50 हज़ार से भी ज्यादा लेख हैं। जर्मन भाषा के विकिपीडिया को डीवीडी में भी वितरित किया गया है। विकिपीडिया के संस्थापक [[जिमी वेल्स]] के शब्दों में यह "विश्व के प्रत्येक व्यक्ति के लिये, उनके अपनी भाषा में एक बहुभाषीय, मुक्त, सबसे अधिक मुमकिन गुणवत्ता वाला विश्वकोश बनाने और वितरित करने का एक प्रयत्न है।" हालांकि विकिपीडिया की विश्वस्तता और सत्यता पर विवाद भी होता रहा है। वेबसाईट पर आसानी तथा बर्बरता के साथ संपादन करने की क्षमता, असमान गुणवत्ता और कई भाषाओं में तथ्य के परोक्ष लोकप्रियता की प्राथमिकता इत्यादि की काफी आलोचनाएँ हुई हैं। फिर भी इसके मुक्त वितरण, निरंतर और काफी संख्या में बदलाव, विभिन्न क्षेत्रों और भाषाओं के समावेश ने इसे इंटरनेट पर विश्व के सबसे अधिक लोकप्रिय निर्देशिका संसाधनों में से एक बना दिया है। विकिपीडिया के लिए धन की व्यवस्था विकिमीडीया फाउन्डेशन के ज़रिये होती है। वर्ष 2005 की चौथी तिमाही में इसकी जरुरत 3,21,000 [[अमरीकन डॉलर]] थी, जिसमें 60% हार्डवेयर के लिए आवश्यक था। विकिपीडिया को मई 2004 में दो प्रमुख सम्मान मिले: पहला [[प्रिक्स आर्स इलेक्ट्रोनिका]] द्वारा [[गोल्डन नीसा फार डिजीटल कम्युनीटीज़]]; दुसरा कमुनिटी क्षेत्र में जजों द्वारा [[वेबी सम्मान]]। साथ ही विकिपीडिया को कई स्रोत्रों से प्रशंसा भी मिली है, जिनमें प्रमुख हैं: [[बीबीसी न्युज़]], [[वाशिंगटन पोस्ट]], [[द इकोनॉमिस्ट]], [[न्यूज़ वीक]], [[टाइम मैगज़ीन]] और [[रीइडर-डाइजेस्ट]]। टाइम मैगज़ीन ने विकिपीडिया के संस्थापक जिमी वेल्स को वर्ष 2006 के विश्व के 100 सवसे प्रभावशाली व्यक्तियो में से एक भी बताया। ==विभिन्न भाषाओं में संस्करण== जुलाई 2006 तक विकिपीडिया के 151 भाषाओं में सक्रिय संस्करण है, कुल 229 भाषाओं में संस्करण है जो भिन्न अवस्थाओं में हैं। भिन्न भाषाओं के संस्करण स्वतंत्र रूप से कार्य करते हैं। इन संस्करणों के अंशों का एक-दूसरे से कोई संबंध नहीं है, न ही इनके लेखों का कोई संबंध है, और न ही किसी भी लेख के एक भाषा से दूसरी भाषा में अनुवाद की आवश्यकता। विकिपीडिया में स्वचालित अनुवाद का स्पष्ट निषेध है, हालांकि निपुण लोगों द्वारा अनुवाद का स्वागत भी होता है। भिन्न भाषाओं के संस्करणों को समान नीति जैसे कि "निष्पक्ष दृष्टिकोण" के जरिए बांधा गया है। लेखों और चित्रों को भिन्न संस्करणों के बीच इंटरविकि (interwiki) के जरिए जोडा जा सकता है, लेखों के अनुवाद के लिये अनुरोध भी किया जा सकता है। हालांकि अनुवादित लेख काफी कम संख्या में हैं। [[अलेक्क्षा]] (Alexa) के अनुसार अंग्रेजी विकिपीडिया कुल ट्रैफिक का केवल 60% ही प्राप्त करता है। जबकि अन्य 40% भिन्न भाषाओं में है। मुख्य भाषाओं में [[अंग्रेजी]], [[जर्मन]], [[फ्रांसीसी]], [[पोलिश]], [[जापानी]], [[डच]], [[स्वीडिश]], [[इतालवी]], [[पुर्तगाली]] और [[स्पैनिश]] शामिल हैं। ==हिन्दी विकिपीडिया== हिन्दी में विकिपीडिया की शुरुआत जुलाई 2003 में हुई थी। आज हिन्दी विकिपीडिया मे करीब '''[[विशेष:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]]''' लेख है। ==विकिपीडिया के फायदे== * विकि स्वरूप के कारण लेखों की कड़ियों को शब्दों के साथ जोड़ना आसान है, इससे न केवल लेख के बारे मे जानकारी मिलती है, बल्कि उससे जुड़ी अन्य रोचक जानकारियाँ भी प्राप्त होती हैं, उदाहरण के लियेः अगर आप मुंबई विस्फोटों से जुड़ा लेख पढ रहे हैं तो उसमे आपको मुंबई के लोकल ट्रेनों के लेख की कड़ी भी मिल जाएगी। * इंटरविकि से भिन्न भाषाओ के लेख जुडे होते है। हिन्दी मे महात्मा गांधी के लेख के साथ लगभग 31 और भाषाओ मे उस लेख की कडी है, किसी और भाषा जैसे की गुजराती मे लिखा गया लेख तुरंत ही पढ सकते है। * विकिपिडीया मे काफी तेज़ी से समसामयिक विषयों के बारे में लेखो का विकास हो सकता है जैसे कि मुंबई विस्फोटों के खबर का ज़ाहिर होने के चंद मिनटों में ही उसके बारे में अंग्रेजी विकिपीडिया में प्रासंगिक कड़ियों के साथ लेख मौजूद था। ऐसे ही परिणाम आपसी सहयोग से हम हिन्दी में भी प्राप्त कर सकते है। * गूगल और अन्य सर्च इंजनों की खोज करने पर विकिपीडिया के लेख परिणामों में प्रमुखता से उभरते हैं। ज़ाहिर है कि हिन्दी विकिपीडिया के विकास से इंटरनेट पर हिन्दी का इस्तेमाल करने वाले लोगों की संख्या में भी वृद्धी होगी। लोगों को हिन्दी का प्रयोग करने हेतु एक और मंच मिलेगा। * विकिपीडिया एक ऐसा मंच है जो शिकायत का मौका नहीं देता है, बल्कि आपको अपनी ही शिकायत दूर करने का मौका देता है। अगर आपको लगता है कि कोई जानकारी अधूरी है या गलत है, तो आप तुरंत उसमें घटजोड़ या सुधार कर सकते हैं। ==यह भी देखें== * [[विकिपीडिया का इतिहास]] * [http://www.yamour.com/evolution/wikipedia.html Wikipedia evolution through time] [[af:Wikipedia]] [[als:Wikipedia]] [[am:ዊኪፔድያ]] [[an:Biquipedia]] [[ang:Wicipǣdia]] [[ar:ويكيبيديا]] [[arc:ܘܝܟܝܦܕܝܐ]] [[ast:Uiquipedia]] [[ay:Wikipedia]] [[bat-smg:Vikipedėjė]] [[be:Вікіпэдыя]] [[bg:Уикипедия]] [[bm:Wikipedia]] [[bn:উইকিপিডিয়া]] [[bpy:উইকিপিডিয়া]] [[br:Wikipedia]] [[bs:Wikipedia]] [[ca:Viquipèdia]] [[ceb:Wikipedya]] [[chr:ᏫᎩᏇᏗᏯ]] [[chy:Wikipedia]] [[co:Wikipedia]] [[cr:ᐎᑭᐱᑎᔭ]] [[cs:Wikipedie]] [[csb:Wikipedijô]] [[cu:Википедї]] [[cv:Википеди]] [[cy:Wicipedia]] [[da:Wikipedia]] [[de:Wikipedia]] [[diq:Wikipediya]] [[dv:ވިކިޕީޑިއާ]] [[el:Βικιπαίδεια]] [[en:Wikipedia]] [[eo:Vikipedio]] [[es:Wikipedia]] [[et:Vikipeedia]] [[eu:Wikipedia]] [[fa:ویکی‌پدیا]] [[fi:Wikipedia]] [[fiu-vro:Vikipeediä]] [[fj:Wikipedia]] [[fo:Wikipedia]] [[fr:Wikipédia]] [[frp:Vuiquipèdia]] [[fur:Vichipedie]] [[fy:Wikipedy]] [[ga:Vicipéid]] [[gd:Wikipedia]] [[gl:Wikipedia]] [[gu:વિકિપીડિયા]] [[gv:Wikipedia]] [[he:ויקיפדיה]] [[hr:Wikipedija]] [[hsb:Wikipedija]] [[ht:Wikipedia]] [[hu:Wikipédia]] [[hy:Վիքիփեդիա]] [[ia:Wikipedia]] [[id:Wikipedia]] [[ilo:Wikipedia]] [[io:Wikipedio]] [[is:Wikipedia]] [[it:Wikipedia]] [[ja:ウィキペディア]] [[jbo:uikipedias]] [[jv:Wikipedia]] [[ka:ვიკიპედია]] [[kk:Уикипедия]] [[kl:Wikipedia]] [[kn:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]] [[ko:위키백과]] [[ksh:Wikkipedija]] [[ku:Wikipedia]] [[kw:Wikipedia]] [[la:Vicipaedia]] [[lad:ויקיפידיה]] [[lb:Wikipedia]] [[li:Wikipedia]] [[lij:Wikipedia]] [[lmo:Wikipedia]] [[ln:Wikipedia]] [[lt:Vikipedija]] [[lv:Vikipēdija]] [[mg:Wikipedia]] [[mi:Wikipedia]] [[mk:Википедија]] [[ml:വിക്കിപീഡിയ]] [[mo:Википедия]] [[mr:विकिपिडीया]] [[ms:Wikipedia]] [[mt:Wikipedija]] [[na:Wikipedia]] [[nah:Huiquipedia]] [[nds:Wikipedia]] [[nds-nl:Wikipedia]] [[ne:विकिपीडिया]] [[ng:Wikipedia]] [[nl:Wikipedia]] [[nn:Wikipedia]] [[no:Wikipedia]] [[nrm:Viqùipédie]] [[oc:Wikipèdia]] [[os:Википеди]] [[pa:ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ]] [[pap:Wikipedia]] [[pl:Wikipedia]] [[pt:Wikipédia]] [[qu:Wikipidiya]] [[rmy:Vikipidiya]] [[ro:Wikipedia]] [[roa-rup:Wikipedia]] [[ru:Википедия]] [[ru-sib:Википеддя]] [[sc:Wikipedia]] [[scn:Wikipedia]] [[sco:Wikipaedia]] [[sh:Wikipedia]] [[si:විකිපීඩියා]] [[simple:Wikipedia]] [[sk:Wikipédia]] [[sl:Wikipedija]] [[so:Wikipedia]] [[sq:Wikipedia]] [[sr:Википедија]] [[su:Wikipédia]] [[sv:Wikipedia]] [[sw:Wikipedia]] [[ta:விக்கிபீடியா]] [[tg:Википедиа]] [[th:วิกิพีเดีย]] [[tl:Wikipedia]] [[tpi:Wikipedia]] [[tr:Vikipedi]] [[tt:Wikipedia]] [[uk:Вікіпедія]] [[uz:Vikipediya]] [[vec:Wikipedia]] [[vi:Wikipedia]] [[wa:Wikipedia]] [[war:Wikipedia]] [[yi:‫װיקיפּעדיע]] [[zh:维基百科]] [[zh-classical:維基大典]] [[zh-min-nan:Wikipedia]] [[zh-yue:維基百科]] विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में 953 42678 2007-01-13T12:00:03Z Wolf 886 [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1581;&#1608;&#1604;]] [[da:Wikipedia:Om]] [[de:Wikipedia:Über Wikipedia]] [[en:Wikipedia:About]] [[es:Wikipedia:Acerca de]] [[fr:Wikip&eacute;dia:&Agrave; propos]] [[hu:Wikipédia:Wikipédiáról]] [[ja:Wikipedia:&#12454;&#12451;&#12461;&#12506;&#12487;&#12451;&#12450;&#12395;&#12388;&#12356;&#12390;]] [[lb:Wikipedia:Iwwert Wikipedia]] [[ms:Wikipedia:Perihal]] [[simple:Wikipedia:About]] [[sv:Wikipedia:Om]] [[tr:Wikipedia:Om]] [[zh:Wikipedia:&#20851;&#20110;]] '''विकिपीडिया''' एक आज़ाद [[ज्ञानकोष]] है जो दुनिया भर के इसके योगदानकर्ताओ द्वारा लिखा जा रहा है । यह् स्थल एक [[विकि]] है जिसका मतलब है कि कोई भी - आप भी - किसी भी लेख को ''इस पन्ने को बदलें'' कडी को क्लिक करके अभी बदल सकते हैं । ''इस पन्ने को बदलें'' कडी केवल कुछ सुरक्षित पन्नों को छोड़कर सभी लेखों में मौजूद है । यह् प्रोजेक्ट [[15 जनवरी]], [[2001]] को [[अंग्रेज़ी]] में शुरु किया गया था और अंग्रेज़ी विकिपीडिया में लोग दो लाख से ज़्यादा लेखों पर काम कर रहें हैं जबकि [[हिन्दी]] विकिपीडिया जिसकी शुरुआत [[जुलाई]] [[2003]] में हुई थी उसमें हम फिलहाल {{NUMBEROFARTICLES}} लेखों पर काम कर रहें हैं । [[विकिपीडिया:Multilingual coordination|अन्य भाषाओं]] को मिला दें तो सब मिलकर हम ५ लाख से ज़्यादा लेखों पर काम कर रहें हैं‍ । ‍ अंग्रेज़ी विकिपीडिया में हर रोज़ दुनिया भर से सैंकड़ों योगदानकर्ता हज़ारों बदलाव करतें ‍‍हैं और बहुत सारे नये लेख बनातें हैं । यही हिन्दी में भी हो सकता है, बस एक शुरुआत की ज़रूरत है । All of the site's content is covered by the [[GNU Free Documentation License]]. <!-- योगदान योगदानकर्ताओ कि जायदाद रहता है, जबकि कोपीलेफ्ट -->Contributions remain the property of their creators, while the [[copyleft]] licensing ensures that the content will always remain freely distributable and reproducible. अधिक जानकारी के लिये देखियें [[विकिपीडिया:कोपिराइट|कोपिराइट]] । ''Note:'' Wikipedia contains content that may be considered offensive, vulgar or profane by some users. See the [[Wikipedia:Content disclaimer|content disclaimer]] for more information. == विकिपीडिया के बारे में == *[[विकिपीडिया]], प्रोजेक्ट और इसके इतिहास के बारे में एक लेख *[[विकिमीडिया फ़ौंडेशन]], the non-profit parent organization of Wikipedia and similar projects. *[[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] *[[विकिपीडिया:घोशणा|घोषणा]] *[[विकिपीडिया:प्रेस कवरेज|प्रेस कवरेज]] == Exploring the Wikipedia == *[[Special:Recentchanges|हाल में हुए बदलाव]], देखें उन लेखों को जिनपर अभी काम हुआ हो । *[[Special:Randompage|Random article]] *[[Special:Newpages|नये लेख]] *[[Wikipedia:Reference desk|Reference desk]], request an article or information. See also [[Requested articles]] *[[Wikipedia:Featured articles|Featured articles]], listing many of Wikipedia's best articles. == विकिपीडिया को योगदान देना == *[[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों|स्वागत, नये आनेवालों!]], नये योगदानकर्ताओं के लिये एक शुरुआत की जगह *[[विकिपीडिया:policies and guidelines|Policies and guidelines for contributors]] *[[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्नें]], लेख बदलने में सहायता के लिये पन्नें । Free=आजाद == सम्पर्क साधना == * [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव का पम्प]], यहाँ पर आप ऐसे प्रश्न पूछ सकते हैं जिनके जवाब आपको [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] या [[विकिपीडिया:सहायता|मदद के पन्नों]] पर ना मिले हों । * [[विकिपीडिया:mailing lists|Wikipedia mailing lists]] * [[विकिपीडिया:IRC channel|दूसरे सदस्यों से IRC पर बातचीत करें]] * [[विकिपीडिया:Instant Messaging Wikipedians|Instant messaging Wikipedians]] * [[विकिपीडिया:Bug reports|Bug reports and feature requests]] * [[विकिपीडिया:विकिपीडियन|विकिपीडियन]], विकिपीडिया के योगदानकर्ताओं की सूची । * [http://meta.wikipedia.com/ मेटा विकिपीडिया], मुख्य विकिपीडिया प्रोजेक्ट के संग चलने वाला एक स्थल । यहाँ पर आप विकीपीडिया से जुडा हुआ कुछ भी लिख सकतें है । == अन्य भाषाओं के अवतरण == [[विकिपीडिया:Multilingual coordination|Coordination between languages]] - [[विकिपीडिया:विकिपीडिया में नयी भाषा बनायें|विकिपीडिया में नयी भाषा बनायें]] [http://af.wikipedia.org/ अफ़्रीकी] - [http://ar.wikipedia.org/ &#8238;&#1575;&#1604;&#1593;&#1585;&#1576;&#1610;&#1577;&#8236; (Araby)] - [http://hy.wikipedia.org/ Armenian] - [http://ast.wikipedia.org/ Asturian] - [http://ay.wikipedia.org/ Aymara] - [http://az.wikipedia.org/ Azeri] - [http://ms.wikipedia.org/ Bahasa Melayu] - [http://bn.wikipedia.org/ बंगाली] - [http://bs.wikipedia.org/ Bosanski] - [http://ca.wikipedia.org/ Catal&agrave;] - [http://cs.wikipedia.org/ &#268;esk&#225;] - [http://co.wikipedia.org/wiki.cgi Corsu] - [http://cy.wikipedia.org/ Cymraeg] - [http://da.wikipedia.org/ Dansk] - [http://de.wikipedia.org/ Deutsch] - [http://et.wikipedia.org/ Eesti] - [http://als.wikipedia.org/ Elsässisch] - [http://es.wikipedia.org/ Espa&ntilde;ol] - [http://eo.wikipedia.org/ Esperanto] - [http://eu.wikipedia.org/ Euskara] - [http://fr.wikipedia.org/ Fran&ccedil;ais] - [http://fy.wikipedia.org/ Frysk] - [http://ga.wikipedia.org/ Gaeilge] - [http://gl.wikipedia.org/ Galego] - [http://gn.wikipedia.org/ Guaraníi] - [http://ko.wikipedia.org/ &#54620;&#44397;&#50612; (Hangukeo)] - [http://hi.wikipedia.org/ &#2361;&#2367;&#2344;&#2381;&#2342;&#2368; (Hindi)] - [http://hr.wikipedia.org/ Hrvatski] - [http://id.wikipedia.org/ इंडोनेशियाई] - [http://is.wikipedia.org/ Islenska] - [http://ia.wikipedia.org/ Interlingua] - [http://it.wikipedia.org/ इटेलियन] - [http://he.wikipedia.org/ &#1506;&#1489;&#1512;&#1497;&#1514; (Ivrit)] - [http://km.wikipedia.org/ Khmer] - [http://ku.wikipedia.org/ कूर्दी] - [http://la.wikipedia.org/ Latina] - [http://lv.wikipedia.org Latvie&#353;u] - [http://lt.wikipedia.org/ Lietuvi&#x0173;] - [http://hu.wikipedia.org/ Magyar] - [http://mi.wikipedia.org/ Mâori] - [http://mn.wikipedia.org/ Mongolian] - [http://mt.wikipedia.org/ Maltin] - [http://nah.wikipedia.org/ Nahuatl] - [http://na.wikipedia.org/ Nauri] - [http://nl.wikipedia.org/ Nederlands] - [http://ne.wikipedia.org/ Nepali] - [http://ja.wikipedia.org/ &#26085;&#26412;&#35486; (Nihongo)] - [http://no.wikipedia.org/ Norsk] - [http://oc.wikipedia.org/ Occitan] - [http://om.wikipedia.org/ Oromo] - [http://nds.wikipedia.org/ Plattdüütsch] - [http://pl.wikipedia.org/ Polski] - [http://pt.wikipedia.org/ Portugu&ecirc;s] - [http://kk.wikipedia.org/ Qazaq] - [http://qu.wikipedia.org/ Quechua] - [http://ro.wikipedia.org Rom&#226;n&#259;] - [http://ru.wikipedia.org/ &#1056;&#1091;&#1089;&#1089;&#1082;&#1080;&#1081; (Russkiy)] - [http://sa.wikipedia.org/ संस्क्रित] - [http://si.wikipedia.org/ Singhalese] - [http://sq.wikipedia.org/ Shqip] - [http://simple.wikipedia.org/ सरल अंग्रेज़ी] - [http://sl.wikipedia.org/ Slovenian] - [http://sr.wikipedia.org/ &#1057;&#1088;&#1087;&#1089;&#1082;&#1080; (Srpski)] - [http://fi.wikipedia.org/ Suomeksi] - [http://sv.wikipedia.org/ Svenska] - [http://ta.wikipedia.org/ &#2980;&#2990;&#3007;&#2996;&#3021; (Tamil)] - [http://vi.wikipedia.org/ Ti&#7871;ng Vi&#7879;t (Vietnamese)] - [http://tr.wikipedia.org/ T&uuml;rk&ccedil;e] - [http://tk.wikipedia.org/ Turkmeni] - [http://uk.wikipedia.org/ Ukrayinska] - [http://ur.wikipedia.org/ उर्दू(&#1575;&#1585;&#1583;&#1608;)] - [http://uz.wikipedia.org/ Uzbek] - [http://vo.wikipedia.org/ Volapük] - [http://wikipedia.walon.org/ Walon] - [http://xh.wikipedia.org/ Xhosa] - [http://yo.wikipedia.org/ Yoruba] - [http://za.wikipedia.org/ Zhuang] - [http://zh.wikipedia.org/ &#20013;&#25991; (&#31616;)] - [http://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%96%E9%A0%81 &#20013;&#25991; (&#32321;)] - [http://zu.wikipedia.org/ ज़ुलू] ज == Opinions and objections == *[[विकिपीडिया:Why Wikipedia is so great|Why Wikipedia is so great]] *[[विकिपीडिया:Why Wikipedia is not so great|Why Wikipedia is not so great]] *[[विकिपीडिया:Replies to common objections|Replies to common objections]], a collection of counter arguments for common objections to the Wikipedia and wiki concept. *[[विकिपीडिया:Power structure|The power structure of Wikipedia]] == अन्य कडियाँ == * [[विकिपीडिया:Statistics|विकिपीडिया statistics]] * [[विकिपीडिया:विकिपीडिया के दोस्त|विकिपीडिया के दोस्त]] * [[विकिपीडिया:विकिपीडिया के जैसे दूसरे प्रोजेक्ट|विकिपीडिया के जैसे दूसरे प्रोजेक्ट]] विकिपीडिया:Copyrights 955 10121 2004-02-21T18:04:52Z Hemanshu 22 Please refer to the [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Copyrights English language version] until the translation is completed. ''Note: You may begin writing a translated version below'' MediaWiki:Defemailsubject 961 sysop 10127 2004-08-14T18:25:40Z Shree 4 विकिपीडिया ई-मेल - Wikipedia e-mail MediaWiki:Version 974 sysop 10140 2004-10-24T16:40:01Z Shree 4 अनुवाद रूपान्तर विकिपीडिया:Multilingual coordination 975 29793 2006-10-06T12:13:20Z 80.141.112.67 fix de: '''We use [http://en.wikipedia.org/wiki/Intlwiki-L Intlwiki-L] to coordinate Wikipedia across different languages. Please take a look at the [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Embassy Wikipedia Embassy] and join if you're interested in the coordination project.''' The Wikipedia community is committed to including any and all languages for which there are Wikipedians willing to do the work. We are aware that many of the world's 6,500 languages are not well-represented on computers or the web, and we are committed to working with language speakers and computing organizations to support as many languages as possible. Each language Wikipedia currently has a separate set of user accounts. Links between articles in different languages are called [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:interlanguage_links interlanguage links]. The URL of the wikipedia for a given language is xx.wikipedia.org, where xx is the 2-letter language code as per [[ISO 639]]. For languages without an ISO 639 2-letter language code, the 3-letter language code is used, or if that also does not exist, a custom 3-letter language code is made. (On the mailing list and in discussion, people often write ''xx:'' to mean ''the xx-language wikipedia'', as in ''I'm a regular on fr:''.) ----- ===ज्ञानकोष प्रोजेक्ट=== ''See [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Complete_list_of_language_wikis_available Wikipedia:Complete list of language wikis available] for a full list.'' Wiki encyclopedias that are at least somewhat active have been started in various languages: #[http://af.wikipedia.org अफ्रीकी] - [[नवंबर १६]], [[२००१]] को शुरु #[http://sq.wikipedia.org Albanian (Shqip)] - translated language file, डिसंबर १६, २००३ को इस भाषा कि विकिपीडिया में केवल ६ लेख थे #[http://als.wikipedia.org Alsatian (Els&auml;ssische)] - [[नवंबर १३]], [[२००३]] को शुरु #[http://ar.wikipedia.org अरबी (&#1593;&#1585;&#1576;&#1610;)] जुलाय २००३ में शुरु Currently in initial stages of content building #[http://bn.wikipedia.org बांग्ला (&#2476;&#2494;&#2434;&#2482;&#2494;)] - ([[जनवरी २७]], [[२००४]] को शुरु [&#2535;&#2538; &#2478;&#2494;&#2456;, &#2535;&#2538;&#2535;&#2534; &#2476;&#2457;&#2509;&#2455;&#2494;&#2476;&#2509;&#2470;]) #[http://eu.wikipedia.org Basque (Euskara)] - (अनुवाद चालू, [[m:Azal]] देखें) #[http://bs.wikipedia.org Bosnian (Bosanski)] - [[डिसंबर १२]], [[२००२]] को शुरु (created out of the [http://sh.wikipedia.org/ Serbocroatian (Srpskohrvatski)]) #[http://bg.wikipedia.org Bulgarian (&#1041;&#1098;&#1083;&#1075;&#1072;&#1088;&#1089;&#1082;&#1080;)] - [[अगस्त ३]], २००३ को शुरु #[http://ca.wikipedia.org Catalan (Català)] #[http://zh.wikipedia.org चीनी (Hàny&#468;)] - [[मै]] [[२००१]] में शुरु, मुख्य पृष्ठ [[नवंबर १६]], २००२ को पहली बार बनाया गया #[http://co.wikipedia.org Corsican (Corsu)] - [[डिसंबर ९]], २००३ को शुरु #[http://hr.wikipedia.org Croatian (Hrvatski)] (created out of the [http:/sh.wikipedia.org Serbocroatian (Srpskohrvatski)]) #[http://cs.wikipedia.org Czech (&#268;esk&yacute;)] - [[मै ३]], २००२ को शुरु #[http://da.wikipedia.org Danish (Dansk)] - [[फरवरी १]], २००२ को शुरु #[http://nl.wikipedia.org Dutch (Nederlands)] - [[अगस्त ३१]], २००१ को शुरु #[http://en.wikipedia.org अंग्रेज़ी] - [[जनवरी]] [[२००१]] में शुरु #[http://eo.wikipedia.org एस्पेरान्तो Esperanto] - [[नवंबर १५]], २००१ को शुरु #[http://et.wikipedia.org Estonian (Eesti)] - [[अगस्त २४]], २००२ को शुरु #[http://fi.wikipedia.org Finnish (Suomi)] - [[फरवरी २१]], २००२ को शुरु #[http://fr.wikipedia.org फ्रेंच (Français)] - [[मार्च २३]], २००१ को शुरु #[http://fy.wikipedia.org Frisian (Frysk)] - [[सितंबर २]], २००२ को शुरु #[http://gl.wikipedia.org Galician (Galego)] #[http://de.wikipedia.org जर्मन (Deutsch)] - [[मै]] २००१ में शुरु #[http://el.wikipedia.org Greek] - [[डिसंबर १]], २००२ को शुरु #[http://gu.wikipedia.org गुजराती] #[http://he.wikipedia.org Hebrew (&#1506;&#1489;&#1512;&#1497;&#1514;)] - [[जुलाय ८]], २००३ को शुरु #[http://hi.wikipedia.org हिन्दी] - [[जुलाय ११]], २००३ को शुरु #[http://hu.wikipedia.org Hungarian (Magyar)] - [[जुलाय ८]], २००३ को शुरु #[http://is.wikipedia.org Icelandic] #[http://id.wikipedia.org Indonesian (Bahasa Indonesia)] #[http://ia.wikipedia.org Interlingua] - [[अप्रैल २९]], २००२ को शुरु #[http://ga.wikipedia.org Irish (Gaeilge)] - [[जून ७]], २००३ को शुरु #[http://it.wikipedia.org Italian (Italiano)] - २००१ में शुरु #[http://ja.wikipedia.org जापानी (&#26085;&#26412;&#35486;)] #[http://kn.wikipedia.org कन्नड (Kannada)] - [[सितम्बर]], २००४ को शुरु #[http://ko.wikipedia.org Korean (Hangukeo)] - [[अक्टुबर १२]], २००२ को शुरु #[http://ku.wikipedia.org कुर्दी (Kurdî)] - [[जनवरी ७]], [[२००४]] को शुरु #[http://la.wikipedia.org Latin (Latina)] - [[मै २२]] को शुरु #[http://lb.wikipedia.org Luxembourgish (Lëtzebuergesch)] - #[http://lv.wikipedia.org Latvian (Latvie&#353;u)] - [[जून]] २००३ में शुरु #[http://lt.wikipedia.org Lithuanian (Lietuvi&#353;kai)] - [[फरवरी १९]], २००३ को शुरु #[http://nds.wikipedia.org Low Saxon (Plattdüütsch / platt / niederdeusch / plautdietsch)] - [[अप्रैल २७]], २००३ को शुरु #[http://nah.wikipedia.org Nahuatl] [[अगस्त १०]], २००३ को शुरु #[http://na.wikipedia.org Nauruan (Nauri)] - [[अगस्त ९]], २००३ को शुरु #[http://ms.wikipedia.org Malay (Bahasa Malaysia)] - [[अगस्त १२]], २००३ को शुरु #[http://ml.wikipedia.org मलयालम] #[http://mr.wikipedia.org मराठी] #[http://no.wikipedia.org Norwegian (Norsk)] #[http://oc.wikipedia.org Occitan (Occitan)] - [[अक्टुबर २०]], २००३ को शुरु #[http://pl.wikipedia.org Polish (Polska)] - [[सितंबर २६]], २००१ को शुरु #[http://pt.wikipedia.org पोर्च्युगीस (Português)] #[http://fa.wikipedia.com पारसी (Farsi)] [[जनवरी]] [[२००४]] में शुरु #[http://ro.wikipedia.org Romanian (Rom&acirc;n&#259;)] - [[जुलाय]] २००३ में शुरु #[http://lr.wikipedia.org Romanica] - [[मै १३]], २००३ को शुरु #[http://ru.wikipedia.org रूसी(&#1056;&#1091;&#1089;&#1089;&#1082;&#1080;&#1081;)] #[http://sh.wikipedia.org Serbocroatian (Sprskohrvatski)] (now separated into a Bosnian, Croatian and Serbian version) #[http://sr.wikipedia.org Serbian (Srpski)] (created out of the [http://sh.wikipedia.org/ Serbocroatian (Srpskohrvatski)]) #[http://simple.wikipedia.org सरल अंग्रेज़ी] #[http://sk.wikipedia.org Slovak] - [[अगस्त १३]], २००३ को शुरु #[http://sl.wikipedia.org Slovenian (Slovensko)] - [[मार्च ८]], २००२ को शुरु #[http://st.wikipedia.org Sotho] #[http://es.wikipedia.org Spanish (Castellano)]- [[मै २०]], २००१ को शुरु #[http://sv.wikipedia.org Swedish (Svenska)] - [[जून ३]], २००१ को शुरु #[http://ta.wikipedia.org तमिल (&#2980;&#2990;&#3007;&#2996;&#3021;)] - [[सितंबर ३०]], २००३ को शुरु #[http://tt.wikipedia.org Tatar (Tatarça)] #[http://tr.wikipedia.org Turkish (Türkçe)] - [[डिसंबर २]], २००२ को शुरु #[http://uk.wikipedia.org Ukrainian] #[http://wikipedia.walon.org Walloon (Walon)] #[http://cy.wikipedia.org Welsh (Cymraeg)] - [[मार्च १५]], २००३ को शुरु #[http://vi.wikipedia.org Vietnamese (Ti&#7871;ng Vi&#7879;t)] - [[नवंबर १२]], २००३ को दुबारा शुरु ===Other projects=== There are other, non-Wikimedia, free Wiki-based encyclopedia projects independent of Wikipedia: *[http://enciclopedia.us.es/ Enciclopedia Libre] - Spanish (Castellano) *[http://www.wikiznanie.ru &#1042;&#1080;&#1082;&#1080;&#1079;&#1085;&#1072;&#1085;&#1080;&#1077;] - Russian (&#1056;&#1091;&#1089;&#1089;&#1082;&#1080;&#1081;) *[http://susning.nu/ Susning.nu] - Swedish (Svenska) *[http://www.holopedia.net/ Holopedia] - [[Taiwanese (linguistics)|Taiwanese]] (H&#333;-ló-o&#275;; zh-min-nan-TW) started [[30 July]], [[2003]] ===Related projects=== *[http://meta.wikipedia.org/wiki/Wikipedia_Machine_Translation_Project Wikipedia Machine Translation Project] ---- ===नई भाषा में विकिपीडिया की शुरुवात करना=== ''विकिपीडिया को अपनी भाषा में कैसे शुरु करे ये जानने देखिये: [[विकिपीडिया:विकिपीडिया में नयी भाषा बनाना]]'' A certain amount of "critical mass" is necessary in order for a wiki to "take off". Without 5-10 people eagerly writing and arguing and playing with each other, it wouldn't be as much fun. So we encourage anyone who wants to build a wiki in their own language to also go out and announce/recruit for it. :-) ---- ==Statistics== ''See [[Wikipedia:Multilingual statistics]] for a more complete overview.'' As of (November 1, 2003), '''the number of English language articles has dropped below 50% of the total number'''. (Probably for the first time?) As shown below, the English language wikipedia had 169,145 articles, while the next 19 had 170,503 on this date. This is an encouraging sign in favour of linguistic diversity. २० सबसे बडे विकिपीडिया (फरवरी १८, २००४): #[http://en.wikipedia.org/ अंग्रेज़ी] (२०९६३७) #[http://de.wikipedia.org/ जर्मन (Deutsch)] (५२२९९) #[http://ja.wikipedia.org/ जापानी (&#26085;&#26412;&#35486;)] (३१२८४) #[http://fr.wikipedia.org/ फ्रेंच (Français)] (२६९४१) #[http://pl.wikipedia.org/ Polish (Polska)] (२३९४१) #[http://sv.wikipedia.org/ Swedish (Svenska)] (२१६४१) #[http://nl.wikipedia.org/ Dutch (Nederlands)] (२०८४७) #[http://es.wikipedia.org/ स्पेनिश (Español)] (१७९६९) #[http://da.wikipedia.org/ Danish (Dansk)] (१५५२६) #[http://eo.wikipedia.org/ Esperanto] (१०९६४) #[http://it.wikipedia.org/ Italian (Italiano)] (६११२) #[http://ca.wikipedia.org/ Catalan (Català)] (५२९०) #[http://he.wikipedia.org/ Hebrew (&#1506;&#1489;&#1512;&#1497;&#1514;)] (४४७५) #[http://zh.wikipedia.org/ चीनी (Hanyu)] (४३९५) #[http://ro.wikipedia.org/ Romanian (Român&#259;)] (४०६२) #[http://sl.wikipedia.org/ Slovenian] (३८१२) #[http://fi.wikipedia.org/ Finnish (Suomi)] (३५७८) #[http://ht.wikipedia.org/ Croatian] (२९९६) #[http://et.wikipedia.org/ Estonian] (२६४१) #[http://ia.wikipedia.org/ Interlingua] (२५७९) For an overview of the world's biggest wiki websites (Wikipedia or not), see [[MeatBall:BiggestWiki]]. ------ ==Policy issues== ===कुछ प्रश्न जो आप शायद पूछे=== मदद करने के लिये मै क्या कर सकता हूँ? *Please consult [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Embassy Wikipedia Embassy] *Consider joining [http://en.wikipedia.org/wiki/Intlwiki-L Intlwiki-L], the international mailing list *Just jump through interlanguage links I have just noticed the fact that the top and bottom bars are in English. Can something be done about that? *Those lines come from a configuration file that the public can't access (I believe). Please see the [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Embassy embassy] for the ongoing effort to translate Wikipedia into different languages. Here are some "international Wikipedia" policy questions. To a certain extent, these questions will resolve themselves, though. *How are the various Wikipedias going to be coordinated, if at all? Will we have several quite different articles in different languages? Will English be a ''lingua franca''? **In the [[Wikipedia:Embassy|embassy]] we are coordinating efforts between languages. *What are some suggestions about what can be put on new language Wikipedia home pages? **See [[Non-English_Wikipedias/Homepages|/Homepages]] to discuss. *Is there going to be an easy way to link from one language to another? **Yes, [[Wikipedia:Interlanguage links|Interlanguage links]] are now available for all wikis that are upgraded to our [[Wikipedia:Software Phase III|Phase III software]]. *Please explain the steps to join Wikipedia with a language not in the current development list - e.g. allocation of a wiki space and hosting vs. having own domain for the national wikipedia; initial setup of the pages to be translated; promotion strategies to be adhered to, etc.? Who is in charge for this? **See [[Wikipedia:Create a new language in Wikipedia|how to create a new language in Wikipedia]] for an explanation. *Anything else? *Why isn't Farsi on the language list (MAIN PAGE)??? It could certainly use more contributors. **It's not really active yet. This is a list of active wikipedias. [[User:Roozbeh|Roozbeh]] 16:34, 31 Jan 2004 (UTC) *How can I write text in non-Latin texts, what I mean to say is, is there a standard program or something? If anyone knows, please let me know in my [[User_talk:ThaGrind|My Talk Page]]. Thanks [[User:ThaGrind|ThaGrind]] 10:29, 5 Feb 2004 (UTC) [[cs:Wikipedie:Mezinárodní Wikipedie]] [[de:Wikipedia:Sprachen]] [[en:Wikipedia:Multilingual coordination]] [[eo:Internacia Vikipedio]] [[fr:Wikipédia:Coordination multilangues]] [[ja:Wikipedia:&#22810;&#35328;&#35486;&#12503;&#12525;&#12472;&#12455;&#12463;&#12488;&#12392;&#12375;&#12390;&#12398;&#12454;&#12451;&#12461;&#12506;&#12487;&#12451;&#12450;]] [[lb:Wikipedia:Multisproocheg]] [[nl:Wikipedia:Statistieken]] [[pl:Wikipedia:Koordynacja mi&#281;dzyj&#281;zykowa]] [[sv:Wikipedia:Statistik]] [[vi:Wikipedia:B&#7857;ng nhi&#7873;u th&#7913; ti&#7871;ng]][[zh:&#39318;&#39029;]] विकिपीडिया:सहायता 977 38484 2006-12-15T21:52:51Z Mitul0520 211 /* Getting in touch */ added google group [[विकिपीडिया]] एक आज़ाद [[ज्ञानकोष]] है जो अपने पाठकों द्वारा लिखा जा रहा है । The following articles contain guidance and information about reading, authoring and participating on this site. === विकिपीडिया के बारे में === * [[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में|विकिपीडिया के बारे में]] * [[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों|स्वागत, नये आनेवालों!]] * [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] === मै वह कैसे करू? === ''[[विकिपीडिया:कैसे|विकिपीडिया कैसे]] भी देखें''. * [[विकिपीडिया:खोजना|लेख कैसे खोजें]] * [[विकिपीडिया:लेख कैसे बदलें|लेख कैसे बदलें]] आप [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] में प्रयोग कर सकतें है । * [[विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें|नया पन्ना कैसे आरम्भ करें]] * [[विकिपीडिया:बातचीत के पन्ऩों का उपयोग कैसे करें|बातचीत के पन्ऩों का उपयोग कैसे करें]] * विकिपीडिया में [[Wikipedia:Image use policy|नई तसवीर कैसे जोड़]] * [[विकिपीडिया:हाल में हुए बदलाव|''हाल में हुए बदलाव'' के पन्ने का उपयोग कैसे करें]] * [[विकिपीडिया:इस पन्ने से जुड़े बदलाव|''इस पन्ने से जुड़े बदलाव'' के पन्ने का उपयोग कैसे करें]] * [[विकिपीडिया:जा बटन|जा बटन का उपयोग कैसे करें]] * [[विकिपीडिया:'लॉग इन' कैसे करें|'लॉग इन' कैसे करें]] * How to [[Wikipedia:User preferences help|set preferences]] * [[विकिपीडिया:किसी पन्ने का नाम कैसे बदलें|किसी पन्ने का नाम कैसे बदलें]] * [[विकिपीडिया:redirect|दूसरे पन्ने पर भेजें]] * How to [[Wikipedia:How to revert a page to an earlier version|पुराने पाठान्तर को आगे लायें]] * [[विकिपीडिया:द्वार्थ हटायें|एक शब्द की भिन्न परिभाषाओं के लिये पन्ने कैसे बनायें]] * [[विकिपीडिया:विभिन्न भाषा के विकिपीडिया के लेखों को एक दूसरे के साथ कैसे जोडें]] * [[विकिपीडिया:deletion policy|पन्ने कैसे मिटायें ]] * How to [[Wikipedia:TeX markup|edit mathematical formulas]] * How to [[Wikipedia:How to edit an article so long that you can't edit|edit an article so long that you can't edit]] * How to [[Wikipedia:Graphics tutorials|produce graphics for pages]] * How to [[Wikipedia:Boilerplate text|add boilerplate text for readers]] * [[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें|हमें सम्पर्क कैसे करें]] * How to [[Wikipedia:Browser_notes#Textarea_tools|edit with an external editor]] * [[विकिपीडिया:टेबल का उपयोग कैसे करें|टेबल का उपयोग कैसे करें]], या [http://meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide:_Using_tables] * [[विकिपीडिया:बंधु प्रोजेक्ट से कैसे जोडें|बंधु प्रोजेक्ट से कैसे जोडें]] == Information and resources for contributors == * [[:en:Wikipedia:Policies and guidelines|Policies and guidelines for contributors]] * [[:en:Wikipedia:Glossary|Glossary of common Wikipedia terms]] * [[विकिपीडिया:बहुत अच्छा लेख कैसे लिखें|बहुत अच्छा लेख कैसे लिखें]] * [[Wikipedia:Public domain resources|Public domain resources]] * [[Wikipedia:Manual of Style|Manual of style]] * [[Wikipedia:WikiProject|WikiProjects]], writing and style guidelines for specific disciplines. * [[Wikipedia:Utilities|Wikipedia utilities]], the central repository of links to pages that are useful to "doing things" in Wikipedia. == संपर्क == * [[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें|हमें सम्पर्क करें]] * [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव का पम्प]], यहाँ पर आप ऐसे प्रश्न पूछ सकते हैं जिनके जवाब आपको यहाँ पर या [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] पर ना मिले हों । * [http://groups.google.com/group/hindi_wikipedia हिन्दी विकिपीडिया का गूगल समुह] * [[Wikipedia:Reference desk|Reference desk]], request an article or information. See also [[Requested articles]]. * [[Wikipedia:Wikipedia:Mailing lists|Wikipedia mailing lists]] * [[विकिपीडिया:IRC channel|दूसरे सदस्यों से IRC पर बातचीत करें]] * [[Wikipedia:Bug reports|Bug reports and feature requests]] * [[विकिपीडिया:विकिपीडियन|विकिपीडियन]] * [http://meta.wikipedia.com/ मेटा-विकिपीडिया] विकिपीडिया के बारे में आप यहाँ लिख सकते हैं * [[Wikipedia:Contingency Page For When The Main Wikipedia Server Is Down|Contingency page for when the main Wikipedia server is down]] [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1605;&#1587;&#1575;&#1593;&#1583;&#1577;]] [[cy:Wicipedia:Help]] [[da:Wikipedia:Hjælp]] [[de:Wikipedia:Hilfe]] [[el:Wikipedia:Help]] [[en:Wikipedia:Help]] [[eo:Vikipedio:Helpo]] [[es:Wikipedia:Ayuda]] [[fr:Wikipédia:Aide]] [[he:&#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;:&#1506;&#1494;&#1512;&#1492;]] [[it:Aiuto:Manuale]] [[ja:Wikipedia:&#12504;&#12523;&#12503;]] [[lb:Wikipedia:Community_Portal]] [[no:Wikipedia:Hjelp]] [[pl:Wikipedia:Pomoc]] [[simple:Wikipedia:Help]] [[sr:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0:%D0%9F%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%9B]] [[sv:Wikipedia:Hjälp]] [[vi:Wikipedia:Tr%E1%BB%A3 gi%C3%BAp]] [[zh:Help:帮助]] [[zh-min-nan:Help:Bo̍k-lio̍k]] विकिपीडिया:अबाउट 978 10144 2004-02-22T14:19:24Z Hemanshu 22 moved to "विकिपीडिया:विकिपीडिया_के_बारे_में" #REDIRECT [[विकिपीडिया:विकिपीडिया_के_बारे_में]] विकिपीडिया:Recent changes 979 10145 2004-02-22T18:22:36Z Hemanshu 22 Trying to make this appear on RC विकिपीडिया:Recentchanges 981 10146 2004-12-07T11:21:02Z Yann 2 विक्षनरी [[wikt:विशेष:Recentchanges|विक्षनरी]] | [[b:विशेष:Recentchanges|विकिपुस्तक]] | [[:m:Special:Recentchanges|मॅटा विकिपीडिया]] | [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=विकिपीडिया:Recentchanges&action=edit बदलें] हिन्दी विकिपीडिया पर हाल में किये गये बदलाव [[af:Recent Changes]] [[bg:Специални:Recentchanges]] [[ca:RecentChanges]] [[cs:Speciální:Recentchanges]] [[da:Speciel:Recentchanges]] [[de:Spezial:Recentchanges]] [[eo:Speciala:Recentchanges]] [[en:Special:Recentchanges]] [[es:Especial:Recentchanges]] [[eu:Special:Recentchanges]] [[et:Recent Changes]] [[fa:ویژه:Recentchanges]] [[fi:Toiminnot:Recentchanges]] [[fr:Special:Recentchanges]] [[gl:Special:Recentchanges]] [[gu:Special:Recentchanges]] [[he:מיוחד:Recentchanges]] [[hu:Speciális:Recentchanges]] [[hr:Special:Recentchanges]] [[ia:Special:Recentchanges]] [[it:Speciale:Recentchanges]] [[ja:特別:Recentchanges]] [[ko:특수기능:Recentchanges]] [[la:Specialis:Recentchanges]] [[mi:Special:Recentchanges]] [[mr:Special:Recentchanges]] [[ms:Istimewa:Recentchanges]] [[nl:Speciaal:Recentchanges]] [[no:Spesial:Recentchanges]] [[pl:Specjalna:Recentchanges]] [[pt:Especial:Recentchanges]] [[ro:Special:Recentchanges]] [[ru:Special:Recentchanges]] [[sa:Special:Recentchanges]] [[simple:Special:Recentchanges]] [[sl:Posebno:Recentchanges]] [[sr:Посебно:Recentchanges]] [[sv:Special:Recentchanges]] [[vi:Special:Recentchanges]] [[wa:Sipeciås:Recentchanges]] [[zh:Special:Recentchanges]] विकिपीडिया:Deletion log 982 sysop 10147 2004-12-21T17:19:39Z Hemanshu 22 "??????????:??????????" को हटाया गया है।: content was: 'जय श्री राम' <ul><li>१७:१९, २१ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "??????????:??????????" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;जय श्री राम&#39;)</em></li> <li>०७:००, २१ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "Template:आज की टिप्पणी" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;पयार&#39;)</em></li> <li>०७:००, २१ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "टेक्स्ट एडिटर" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;सवागतम&#39;)</em></li> <li>१८:४७, १९ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "अध्याय १: अर्जुनविषादयोग" को हटाया गया है।</li> <li>१८:३५, १९ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "वार्ता:भारत" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;भाळण&#39;)</em></li> <li>०८:०८, १६ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "कार्तिक" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#123;&#123;substub}}&#39;)</em></li> <li>०७:३८, १६ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "हरिगीता अध्याय १०" को हटाया गया है। <em>(source text)</em></li> <li>०७:३७, १६ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "राजनीति" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;ca:Ciències polítiques]]&#91;&#91;cs:Politika]]&#91;&#91;da:Politik]]&#91;&#91;de:Politik]]&#91;&#91;en:Politics]]&#91;&#91;eo:Politiko]]&#91;&#91;es:Política]]&#91;&#91;et:Politoloogia]]&#91;&#91;fr:P...&#39;)</em></li> <li>०४:५५, ८ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "दिल्ली शहर" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;दिल्ली]] को देखें।&#91;&#91;de:Delhi (Stadt)]]&#39;)</em></li> <li>०४:५१, ८ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "थिरुवनंतपुरम। त्रिवेंद्रम" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;त्रिवेन्द्रम]] को देखें ।&#39;)</em></li> <li>१६:१६, ७ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "जनता दल । जनता पार्टी" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;भारतीय जनता पार्टी]] का खंड देखें ॥&#39;)</em></li> <li>१६:१४, ७ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "भारतीय जनता पार्टी । भाजपा" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;भारतीय जनता पार्टी]] का खंड देखें ।&#39;)</em></li> <li>११:४८, ७ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "जावास्क्रिप्ट" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;kamal&#39;)</em></li> <li>०६:३०, १ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "विकिपीडिया:सबस्टब" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;== Headline text ==gfbfbg&#39;)</em></li> <li>०६:३०, १ दिसम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "एलेक्झेंड्रिया का पुस्तकालय" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;fdsfsfs&#39;)</em></li> <li>०८:५७, ३० नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "रामायण" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;Bold text&#39;&#39;&#39;thomas patrick dunivin is aloserdork&#39;)</em></li> <li>०८:५५, २८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "परमात्मा" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;धन&#39;)</em></li> <li>१६:५६, २४ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "विकिपीडिया:अच्छा स्टब" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;== Headline text ==hej&#39;)</em></li> <li>११:३०, २० नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "विकिपीडिया:स्टब ढूँढें या सुधारें" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&amp;lt;math&amp;gt;Insert formula here&amp;lt;/math&amp;gt;---- himachal pradesh bharat ka ek rajya hai&#39;)</em></li> <li>२०:२४, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "गणित" को हटाया गया है।</li> <li>२०:२२, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "वनस्पति विज्ञान" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;वनस्पति विज्ञान&#123;&#123;substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:२१, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "पृथ्वी शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;पृथ्वी&#39;&#39;&#39; के बारे में विज्ञान ।&#123;&#123;substub}}&#91;&#91;ca:Ciències De La Terra]] &#91;&#91;cy:Gwyddoniaeth Daear]...&#39;)</em></li> <li>२०:१९, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "जीव शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(substub)</em></li> <li>०९:३८, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "दक्षिण एशिया" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;उ&#39;)</em></li> <li>०९:३६, १८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "श्रेणी:Australia" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;अप&#39;)</em></li> <li>२३:१९, १७ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] "जावास्क्रिप्ट" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;Yeh ek sanketic&#91;&#91;de:JavaScript]]&#91;&#91;en:JavaScript]]&#91;&#91;es:JavaScript]]&#91;&#91;fr:JavaScript]]&#91;&#91;ia:JavaScript]]&#91;&#91;it:JavaScript]]&#91;&#91;ja:JavaScript]]&#91;&#91;nl:J...&#39;)</em></li> <li>१४:५५, १५ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "Eid ul-Fitr" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;ईद उल-फ़ित्र]]&#39;)</em></li> <li>१४:५५, १५ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "ब्रह्‌माण्ड" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;hgf&#39;)</em></li> <li>१७:१२, ११ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "Eng-hin" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}Hello How are you&#39;)</em></li> <li>०८:४५, १० नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "India" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;भारत]]&#39;)</em></li> <li>०४:५७, ९ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "ITRANS notation" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;स&#39;)</em></li> <li>१२:१४, ८ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "जीवनियाँ" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;dgfgfg&#39;)</em></li> <li>०६:५०, ७ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "अभियांत्रिकी शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content before blanking was: &#39;my name is nasim &#123;&#123;delete}}&#39;)</em></li> <li>१८:४५, ४ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "विकिपीडिया:सबस्टब" को हटाया गया है। <em>(content before blanking was: &#39;hi this site is awesome. i would give money if i had any.thank youyourswell-wisher.&#39;)</em></li> <li>१८:४३, ४ नवम्बर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "वार्ता:מיוחד:Recentchanges" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;gbdfgbdbgh&#39;)</em></li> <li>२३:२४, २९ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] "राष्ट्रीय जनतांत्रिक गटबंधन" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;राष्ट्रीय जनतांत्रिक गठबंधन]]&#39;)</em></li> <li>०२:३५, २८ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] "रवीन्‍द्रनाथ ठाकुर" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:Rabindranath Tagore]]&#91;&#91;sa:रवीन्द्रनाथ ठाकुर]]&#39;)</em></li> <li>२२:२८, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] "देश के सूची" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;देशों की सूची]]&#39;)</em></li> <li>१७:२४, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] restored "दिल्ली"</li> <li>०१:१९, २७ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] "संवाद शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;== Headline text ==santiago&#39;)</em></li> <li>११:०८, २४ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "विकिपीडिया:स्टब ढूँढें या सुधारें" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;श्री देवराज दिनेश कृत भगवद्गीता का हिन्दी पद्यानुवाद&#39;)</em></li> <li>०६:५२, २४ अक्टूबर २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "हाल में हुए बदलाव" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;RecentChanges]]&#39;)</em></li> <li>१९:४७, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "ईरान" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#123;&#123;substub}}&#91;&#91;ar:ايران]]&#91;&#91;cy:Iran]]&#91;&#91;da:Iran]]&#91;&#91;de:Iran]]&#91;&#91;en:Iran]]&#91;&#91;eo:Irano]]&#91;&#91;es:Irán]]&#91;&#91;et:Iraan]]&#91;&#91;fa:ایران]]&#91;&#91;fi:Iran]]&#91;&#91;...&#39;)</em></li> <li>१९:४६, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "भाद्रपद" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;REDIRECT &#91;&#91;भादों]]&#123;&#123;substub}}&#39;)</em></li> <li>१९:४४, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "भारत का इतिहास" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;भारत का इतिहासhttp&#58;//www.itihaas.com&#123;&#123;substub}}&#39;)</em></li> <li>१९:२५, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "फलज्योतिष" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;फलज्योतिष&#39;&#39;&#39; (Astrology)&#39;)</em></li> <li>१९:२५, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "पुरातत्त्व" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;पुरातत्त्व&#39;&#39;&#39; (Archaeology)&#39;)</em></li> <li>१९:२४, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "रसायन शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;रसायन शास्त्र&#39;&#39;&#39; (Chemistry)&#39;)</em></li> <li>१९:२३, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "अभियांत्रिकी शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;अभियांत्रिकी शास्त्र&#39;&#39;&#39; (Engineering science)&#39;)</em></li> <li>१९:२२, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "संगणक शास्त्र" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;संगणक शास्त्र&#39;&#39;&#39; (Computer science)&#39;)</em></li> <li>१९:२२, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "रेडियो" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;रेडियो&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>१९:२१, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "सिनॆमा" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;सिनॆमा&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>१९:२१, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] "जीवनियाँ" को हटाया गया है। <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;जीवनियाँ&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>०७:०८, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "Aksdjs" <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}asldkjsjdaadsljdsldtest vandalism page&#39;)</em></li> <li>०६:४७, २३ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "दीवाली" <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}dipavali ki hardik shubgkamnaye&#39;)</em></li> <li>१५:४५, २२ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "अभियांत्रिकी शास्त्र" <em>(speedy deletion)</em></li> <li>१२:१६, २२ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "वार्ता:संस्कृत भाषा" <em>(speedy deletion)</em></li> <li>१७:२७, १८ Oct २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विकिपीडिआ वार्ता:Help" <em>(content was: &#39;hindi teaching&#39;)</em></li> <li>१७:२७, १४ Oct २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "मेला" <em>(content was: &#39;== Headline text ==gfhfghcvbhfhfg&#39;)</em></li> <li>१७:०७, १२ Oct २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "स्‍वामी दयानन्‍द सरस्‍वती" <em>(content was: &#39;REDIRECT &#91;&#91;स्वामी दयानन्द सरस्वती]]&#123;&#123;delete}}&#39;)</em></li> <li>०६:३१, ६ Oct २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:Why Wikipedia is not so great" <em>(content was: &#39;Wikepedia not great? I dont think so. I liked everything in it&#39;)</em></li> <li>१८:५९, २८ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "वार्ता:नृत्य" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;Link title]]&#39;)</em></li> <li>१९:१९, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "संयुक्त राज्‍य अमेरिका" <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}#REDIRECT &#91;&#91;संयुक्त राज्य अमेरिका]]&#39;)</em></li> <li>०९:३२, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विभाग:भारत" <em>(content was: &#39;भारत से जुडे लेख&#39; Wrong idea.)</em></li> <li>०९:१८, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "भारत का इितहास" <em>(content was: &#39;http&#58;//www.itihaas.com&#123;&#123;delete}}&#39;)</em></li> <li>०९:१४, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "पाकिस्‍तान" <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}&#39;)</em></li> <li>०९:१२, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "दर्शनशास्‍त्र" <em>(content was: &#39;REDIRECT &#91;&#91;दर्शनशास्त्र]]&#123;&#123;delete}}&#39;)</em></li> <li>०८:४६, २७ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "ऋग्‍वेद" <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;ऋग्‍वेद &#39;&#39;&#39; &#91;&#91;सनातन धर्म]] अथवा &#91;&#91;हिन्‍दू धर्म]] का स्रोत है । �...&#39;)</em></li> <li>१८:४४, २२ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:स्टब" <em>(content was: &#39;prem amarnani&#39;)</em></li> <li>१८:४९, २० Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "वार्ता:Nanak" <em>(spam)</em></li> <li>१८:४८, १८ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "टेलिविज़न" <em>(content was: &#39;hindi&#39;)</em></li> <li>०८:३३, ८ Sep २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "מיוחד:Recentchanges" <em>(content was: &#39;#REDIRECT: &#91;&#91;%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Recentchanges]]&#39;)</em></li> <li>००:११, ३१ Aug २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "उद्योग शास्त्र" <em>(content was: &#39;chinmay&#39;)</em></li> <li>००:१०, ३१ Aug २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:सबस्टब" <em>(content was: &#39;www.beawarhistory.com&#39;)</em></li> <li>१९:१९, २७ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "ITRANS notation" <em>(content was: &#39;&#123;&#123;delete}}Bollywood is the world&#39;s largest film industry.It contributes to India&#39;s economy in a large way. It provides jobs for millions of people...&#39;)</em></li> <li>१९:१७, २७ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "हास्य रस गोष्ठी" <em>(content was: &#39;aab kua karu hindi mein kaise likhu yeha?&#39;)</em></li> <li>१९:१६, २७ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "हनुमान् चालीसा" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;हनुमान चालीसा]]&#39;)</em></li> <li>२२:४५, १९ Aug २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:नयी भाषा बनायें" <em>(content was: &#39;नमस्कार&#39;)</em></li> <li>१९:१७, १४ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "भगवद्गीता अध्याय १" <em>(duplicate)</em></li> <li>१९:१५, १४ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "Harigita4" <em>(duplicate)</em></li> <li>१९:१५, १४ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "Harigita3" <em>(duplicate)</em></li> <li>१९:१४, १४ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "Harigita2" <em>(duplicate)</em></li> <li>१९:१४, १४ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "HariGita1" <em>(duplicate)</em></li> <li>१२:१२, १२ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "सदस्य:Shree/myskin.css" <em>(adding a new .css did not help display problem, so deleting)</em></li> <li>११:५६, १२ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:SandBox" <em>(content was: &#39;+É ~ÉÉ{ÉÚ §ÉÉ­÷lÉ Ê´É¶Éà Uïà.ఇది తెలుగు లో వఱాసినది.మీకు తెలుగు చమ..&#39;)</em></li> <li>११:३७, १२ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "विकिपीडिया:Eng-hin" <em>(Content in English regarding Eng-Hindi Dictionary)</em></li> <li>१९:५९, ११ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "सदस्य:Shree/monobook.css" <em>(this did not solve the floating bar problem - made it slower too )</em></li> <li>१९:०८, ११ Aug २००४ [[सदस्य:Shree|Shree]] हटाया गया लेख "MediaWiki namespace text" <em>(already avaialbel under all_system_messages)</em></li> <li>१०:५२, २ Aug २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "Eng-hin-a" <em>(content was: &#39;ekta&#39;)</em></li> <li>१६:१२, १ Aug २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "हनुमान चालीसा" <em>(moved to Wikisource. Wikipedia is not a source text repository)</em></li> <li>१८:१२, २९ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "GNU FDL" <em>(content was: &#39;&#91;http&#58;//en.wikipedia.org/wiki/GNU_FDL English version]&#39;)</em></li> <li>१८:०८, २९ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "Elections" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:चुनाव]]&#39;)</em></li> <li>१८:०३, २९ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "1 अगस्त" <em>(no content)</em></li> <li>२२:०२, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "आन्ध्र प्रदेश" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Andhra Pradesh]]&#91;&#91;en:Andhra Pradesh]]&#91;&#91;fr:Andhra Pradesh]]&#91;&#91;nl:Andhra Pradesh]]&#91;&#91;zh:安得拉邦]]&#91;&#91;sv:Andra Pradesh]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:५९, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "भारतीय जनता पार्टी" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:Bharatiya Janata Party]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:५७, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "दिल्ली" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Delhi]]&#91;&#91;en:Delhi]]&#91;&#91;ja:デリー]]&#91;&#91;sv:Delhi]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:४०, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "कृषि" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;ar:زراعةُ]]&#91;&#91;da:Landbrug]]&#91;&#91;de:Landwirtschaft]]&#91;&#91;en:Agriculture]]&#91;&#91;es:Agricultura]]&#91;&#91;fi:Maataloustiede]]&#91;&#91;fr:Agriculture]]&#91;&#91;fy:Lânbou]...&#39;)</em></li> <li>२१:३६, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "संपूर्ण भगवद्गीता" <em>(source text. moved to Wikisource http&#58;//wikisource.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A3_%E0%A4%AD%E0%A4%97%E0%A4%B5%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BE)</em></li> <li>२१:०८, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "सूचना" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:message]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:०४, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "कर्नाटक" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Karnataka]]&#91;&#91;en:Karnataka]]&#91;&#91;fr:Karnataka]]&#91;&#91;sv:Karnataka]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:०२, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "अभिनेता" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Schauspieler]]&#91;&#91;en:actor]]&#91;&#91;es:Actor]]&#91;&#91;fr:Acteur]]&#91;&#91;nl:Acteur]]&#91;&#91;ja:俳優]]&#91;&#91;pl:Aktor]]&#91;&#91;sv:Skådespelare]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२१:००, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "बाबरी मस्जिद" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:Babri mosque]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:५८, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "पत्र" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Brief]]&#91;&#91;en:letter]]&#91;&#91;es:Epístola]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:५७, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "बाघ" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Tiger]]&#91;&#91;en:Tiger]]&#91;&#91;eo:Tigro]]&#91;&#91;fr:Tigre]]&#91;&#91;he:טיגריס]]&#91;&#91;ms:Harimau]]&#91;&#91;nl:Tijger]]&#91;&#91;sv:Tiger]]&#91;&#91;da:Tiger]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:५३, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "रसायन शास्त्र"</li> <li>२०:४९, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "महाराष्ट्र" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;de:Maharashtra]] &#91;&#91;en:Maharashtra]]&#91;&#91;ja:マハラシュトラ]]&#91;&#91;sv:Maharashtra]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:४८, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "श्रावण" <em>(content was: &#39;REDIRECT &#91;&#91;सावन]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:४६, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "स्वामी दयानन्द सरस्वती" <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;स्वामी दयानन्द सरस्वती&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>२०:४४, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "टेलिविज़न" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;da:TV]]&#91;&#91;de:Fernsehen]]&#91;&#91;en:Television]]&#91;&#91;es:Televisión]]&#91;&#91;fr:Télévision]]&#91;&#91;nl:Televisie]]&#91;&#91;pl:Telewizja]]&#91;&#91;sv:TV]]&#91;&#91;ja:テレビ]]&#91;&#91;zh:...&#39;)</em></li> <li>२०:४३, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "भारतीय रिज़र्व बैंक" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:Reserve Bank of India]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:४१, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "पशु" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;ms:Haiwan]]&#91;&#91;ca:Animal]]&#91;&#91;da:Dyr (animalia)]]&#91;&#91;de:Tiere]]&#91;&#91;es:Animal]]&#91;&#91;eo:Besto]]&#91;&#91;fr:Animal]]&#91;&#91;it:Metazoi]]&#91;&#91;la:Animalia]]&#91;&#91;nl:Metazoa]]...&#39;)</em></li> <li>२०:३६, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "आषाढ" <em>(content was: &#39; REDIRECT &#91;&#91;आसाढ़]]{{substub}}&#39;)</em></li> <li>२०:३३, २८ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] हटाया गया लेख "अन्तर्जाल" <em>(substub)</em></li> <li>००:२४, २६ Jul २००४ [[सदस्य:Spundun|Spundun]] deleted "राजधानी" <em>(its not very relevent... not even sure if its hindi...content was: &#39;काठमाडौं उपत्यका नेपालको ऐतिहासीक तथा सुन्दर राजधानी स�...&#39; )</em></li> <li>18:14, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "ITRANS scheme" <em>(content was: &#39;JOSHUA== Headline text ==&#39;)</em></li> <li>11:09, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "विज्ञान तथा तकनीक शास्त्र का इतिहास" <em>(content was: &#39;dharmesh is a great personality to meet at the physical research laboratory. he lives here in ahmedabad and is very fond of physics and astronomy. he...&#39;)</em></li> <li>10:57, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "एडिटर" <em>(content was: &#39;go{{substub}}&#39;)</em></li> <li>10:54, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "मार्क्सवादी कमयुनिस्त पार्टी" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पार्टी]]&#39;)</em></li> <li>10:52, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "भारतीय कमयुनिस्त पार्टी" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी]]&#39;)</em></li> <li>10:49, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "इंटर्नेट ज्ञानकोष प्रोजेक्टों का इतिहास" <em>(content was: &#39;kya is par ki si ankush hai?Is any one monitoring the content or sensoring it?{{substub}}&#39;)</em></li> <li>10:45, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "वार्ता:देवनागरी" <em>(content was: &#39;rajeevdatta&#39;)</em></li> <li>06:18, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "मनाचे श्लोक" <em>(source text)</em></li> <li>06:15, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "ईशोपनिषत्" <em>(source text)</em></li> <li>06:14, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "उपनिषद" <em>(content was: &#39;* &#91;&#91;ईशोपनिषत्]]&#39;)</em></li> <li>06:08, 23 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "वेदसारशिवस्तोत्रम" <em>(source text)</em></li> <li>14:34, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "श्रीजयदेवकृतौ गीतगोविन्दे" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:33, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "श्री वल्लभाचार्यकृतं कृष्णाष्टकं" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:30, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "श्रीमच्छंकराचार्यकृतं श्रीकृष्णाष्टकं" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:27, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "कृष्णाष्टकम्" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:26, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "गोविन्दाष्टकं" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:23, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "कालिदास" <em>(moving to reference desk)</em></li> <li>14:21, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "भज गोविन्दं" <em>(Wikipedia is an encyclopedia. Please do not waste time making such pages)</em></li> <li>14:20, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "मधुराष्टकं" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:19, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "गणेशस्तोत्र" <em>(source text. Wikipedia is not a repository of source texts)</em></li> <li>14:17, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "गणपत्यथर्वशीर्ष" <em>(source text)</em></li> <li>14:16, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "योगसूत्र" <em>(Wikipedia is an encyclopedia. Please do not waste time making such pages)</em></li> <li>14:14, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Patanjali" <em>(content before blanking was: &#39;योगह िचत्तव्रुत्ित िनरोधह&#39;)</em></li> <li>14:11, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "एडिटर" <em>(content was: &#39;test&#39;)</em></li> <li>14:08, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "वार्ता:Esperanto" <em>(content was: &#39;Hi, my name is harshad kadia. I am live in India. I am studying in MBA in Baroda city, India.&#39;)</em></li> <li>14:06, 13 Jul 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "रामायण" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;Link title]]&#39;)</em></li> <li>17:26, 29 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "पुस्तकालय तथा ज्ञान शास्त्र" <em>(content was: &#39;पुस्तकालय तथा ज्ञान शास्त्र&#91;&#91;Link title]]&#39;)</em></li> <li>04:06, 25 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Emperor Hirohito of Japan" <em>(content was: &#39;This is a great @age. Mandar Wavde is an amazing guy. He is cool.&#39;)</em></li> <li>17:54, 16 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "देवनगरी" <em>(content was: &#39;namaskar&#39;)</em></li> <li>15:19, 14 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "यहूदी" <em>(content was: &#39;agar&#39;)</em></li> <li>04:35, 4 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "भक्त कवियों कि सूची" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;भक्त कवियों की सूची]]&#39;)</em></li> <li>04:26, 4 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "पुरातत्व" <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;पुरातत्त्व&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>04:25, 4 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "पुरातत्त्व" <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;पुरातत्त्व&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>18:47, 3 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "ITRANS scheme" <em>(content was: &#39;welcome&#39;)</em></li> <li>17:45, 3 Jun 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "विज्ञान तथा तकनीक शास्त्र का इतिहास" <em>(seems to have been created for testing)</em></li> <li>12:28, 24 May 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "संगणक शास्त्र" <em>(content was: &#39;my name is anand.&#39;)</em></li> <li>17:29, 23 May 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "एडिटर" <em>(content was: &#39;gfgfgf&#39;)</em></li> <li>07:15, 15 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "जोन केरी" <em>(content was: &#39;My name Is Mitesh&#39;)</em></li> <li>01:06, 11 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "अक्षरमाला IE Companion" <em>(content was: &#39;lofdsaksodfk&#39;)</em></li> <li>18:59, 4 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "जीवनियाँ" <em>(content was: &#39;rabindranath tagore&#39;)</em></li> <li>18:59, 4 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "काश्मीरी" <em>(content was: &#39;Visit koshur.org&#39;)</em></li> <li>18:58, 4 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "विकिपीडिया:लेख कैसे बदलें" <em>(content was: &#39;&#39;&#39;&#39;Bold text&#39;&#39;&#39;== Headline text ==gghj;&#39;glfgnfg----&amp;lt;math&amp;gt;Insert formula here&amp;lt;/math&amp;gt;&#91;&#91;:Example.mp3]]&#91;&#91;चित्र:Example.jpg]]== Headline ...&#39;)</em></li> <li>18:57, 4 Apr 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "ITRANS scheme" <em>(content was: &#39;school&#39;)</em></li> <li>20:37, 27 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "जीवनियाँ" <em>(content was: &#39;namaste&#39;)</em></li> <li>06:10, 17 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "अक्शरमाला IE Companion" <em>(content was: &#39;ram&#39;)</em></li> <li>18:49, 15 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "मत्स्य" <em>(content was: &#39;altijd vrede samen zweven we op wolken&#39;)</em></li> <li>00:35, 12 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "हाल कि घटनाएँ" <em>(content was: &#39;NHHBF&#91;&#91;चित्र:Exampl&#91;&#91;चित्र:Example.jpg]]&amp;lt;math&amp;gt;Insert formula here&amp;lt;/math&amp;gt;e.jpg]]&#39;)</em></li> <li>05:16, 9 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "हाल कि घटनाएँ" <em>(content was: &#39;== Headline text ==jhuy&#91;&#91;Link title]]&#39;&#39;Italic text&#39;&#39;&#39;&#39;&#39;Bold text&#39;&#39;&#39;&#39;)</em></li> <li>06:17, 8 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "विज्ञान तथा तकनीक शास्त्र का इतिहास" <em>(content was: &#39;&amp;lt;math&amp;gt;Insert formula here&amp;lt;/math&amp;gt;HiWelcome to his page&#39;)</em></li> <li>18:08, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "विकिपीडिया:हाल में हुए बदलाव" <em>(content was: &#39;Checking if this will appear on RC&#39;)</em></li> <li>18:04, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Kaamayaab" <em>(source text, may be copyrighted)</em></li> <li>17:40, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "सिख" <em>(content was: &#39;* &#91;&#91;nanak&#124;गुरु नानक]]&#91;&#91;de:Sikhismus]]&#91;&#91;en:Sikhism]]&#91;&#91;eo:Sikismo]]&#91;&#91;fr:Sikhisme]]&#91;&#91;ja:シク教]]&#91;&#91;sv:Sikhism]]&#39;)</em></li> <li>17:39, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "आयुर्वेद" <em>(content was: &#39;uiii&#39;)</em></li> <li>13:11, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "गुजराती" <em>(content was: &#39;look&#39;)</em></li> <li>07:43, 5 Mar 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "भगवद्गीता" <em>(source text)</em></li> <li>12:06, 26 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin" <em>(content was: &#39;aap kaise ho&#39;)</em></li> <li>13:57, 23 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "देवनगरी" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;en:Devanagari]] &#91;&#91;eo:Devan&amp;#257;gar&amp;#299;]] &#91;&#91;fr:Devanagari]] &#91;&#91;hi:&amp;#2342;&amp;#2375;&amp;#2357;&amp;#2344;&amp;#2366;&amp;#2327;&amp;#2352;&amp;#2368;]] &#91;&#91;nl:Devanagari]] &#91;&#91;pl...&#39;)</em></li> <li>21:08, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "१०४९" <em>(content was: &#39;&#91;&#91;pl:1042]]&#39;)</em></li> <li>21:03, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Usenet" <em>(content before blanking was: &#39;dhanaraaj waadhawaanee&#39;)</em></li> <li>21:03, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Tools" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:औज़ार&#124;औज़ार]]&#39;)</em></li> <li>21:02, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "SandBox" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:SandBox]]&#39;)</em></li> <li>21:01, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "SSM" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:Sources]]&#39;)</em></li> <li>21:00, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Np:Chalachitra" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;दस_सर्वकालीन_सर्वश्रेष्ठ_चलचित्र]]&#39;)</em></li> <li>20:59, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Pratigya" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;प्रतिज्ञा]]&#39;)</em></li> <li>20:58, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Narasi" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;नरसी_महेता]]&#39;)</em></li> <li>20:58, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Nanak" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;गुरु_नानक]]&#39;)</em></li> <li>20:57, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "MonthsofYear" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;मास]]&#39;)</em></li> <li>20:55, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "K" <em>(content before blanking was: &#39;&#91;&#91;pl:K]] hi&#39;)</em></li> <li>20:54, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "IndianLanguages" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;भारत की भाषाए]]&#39;)</em></li> <li>20:54, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Hindii" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;हिन्दी]]&#39;)</em></li> <li>20:53, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Hindi" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;हिन्दी]]&#39;)</em></li> <li>20:52, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "HelpPage" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;sahaayataa]]&#39;)</em></li> <li>20:52, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Sahaayataa" <em>(Reason for restoration was to retreive contents of older version which have been moved to my user page temporarily which will be used in making the help page. User who created it is absent since August. content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:सहायता]]&#39;)</em></li> <li>20:49, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] restored "Sahaayataa"</li> <li>20:48, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Sahaayataa" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:सहायता]]&#39;)</em></li> <li>20:46, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Friday" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;शुक्रवार]]&#39;)</em></li> <li>20:45, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "F" <em>(content before blanking was: &#39;&#91;&#91;pl:F]] hi&#39;)</em></li> <li>20:43, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Esperanto" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;ऎस्पॆरान्तो]]&#39;)</em></li> <li>20:34, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin-d" <em>(English-Hindi dictionary)</em></li> <li>20:32, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin-c" <em>(English to Hindi dictionary)</em></li> <li>20:31, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin-b" <em>(English-Hindi dictionary seems to be imported by user who hasn&#39;t edited since August)</em></li> <li>20:30, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin-a" <em>(English to Hindi dictionary... seems to be imported by user who hasn&#39;t edited since August)</em></li> <li>20:26, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "21 सदी" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;२१_सदी]]&#39;)</em></li> <li>20:25, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "2003" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;२००३]]&#39;)</em></li> <li>20:11, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Eng-hin" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;विकिपीडिया:Eng-hin]]&#39;)</em></li> <li>20:10, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "DaysofWeek" <em>(content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;सप्ताह_के_दिन]]&#39;)</em></li> <li>20:09, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Chaitanya" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;चैतन्य_महाप्रभु]]&#39;)</em></li> <li>20:08, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "Andal" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;आंडाल]]&#39;)</em></li> <li>20:06, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "A" <em>(content before blanking was: &#39;&#91;&#91;pl:A]] hi&#39;)</em></li> <li>20:05, 22 Feb 2004 [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] deleted "DailyPuja" <em>(non-Hindi redirect content was: &#39;#REDIRECT &#91;&#91;दैनिक_पूजा]]&#39;)</em></li> </ul> विकिपीडिया:हटाने के लिये मत 985 29610 2006-10-04T21:17:08Z श्याम 415 /* Related */ Moved to right pages on english wikipedia [[cs:Wikipedie:Hlasování o smazání]] [[de:Wikipedia:Löschkandidaten]] [[en:Wikipedia:Votes for deletion]] [[es:Wikipedia:Páginas para borrar]] [[fr:Wikip&eacute;dia:Pages &agrave; supprimer]] [[ja:Wikipedia:&#21066;&#38500;&#20381;&#38972;]] [[no:Wikipedia:Slett]] [[sv:Wikipedia:Sidor som b&ouml;r raderas]] [[zh:Wikipedia:&#21024;&#38500;&#25237;&#31080;]] {{msg:communitypage}} '''Please read and understand the [[:en:Wikipedia:Deletion policy|Wikipedia deletion policy]] before editing this page. Explain your reasoning for every page you list here, even if you think it is obvious. See [[:en:Wikipedia:Deletion policy polls]] for polls on current deletion issues.''' ==Helpful Links== ===Boilerplate=== Please '''do not forget''' to add a [[:en:Wikipedia:Boilerplate text#Listed for deletion|boilerplate deletion notice]], to any candidate page that does not already have one. (Putting ''<nowiki>{{subst:vfd}}</nowiki>'' at the top of the page adds one automatically.) ===Subpages=== [[Wikipedia:Votes for deletion/copyvio|copyright violations]] -- [[wikipedia:images for deletion|images]] -- [[Wikipedia:speedy deletions|speedy deletions]] -- [[wikipedia:redirects for deletion|redirects]] -- [[Wikipedia:Cleanup|Cleanup]] -- [[Wikipedia:Pages needing translation|translations]] ===Related=== [[विकिपीडिया:जल्द हटाने योग्य पन्ने]] -- '''[[Wikipedia:Wikipedia:Deletion guidelines for administrators|Deletion guidelines]]''' -- [[Wikipedia:Wikipedia:Deletion log|deletion log]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Archived delete debates|archived delete debates]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Votes for undeletion|Votes for undeletion]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Blankpages|blankpages]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Shortpages|shortpages]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Things to be moved to Wiktionary|move to Wiktionary]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Bad jokes and other deleted nonsense|Bad jokes]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Pages needing attention|pages needing attention]] -- [[m:deletionism]] -- [[m:deletion management redesign]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Wikipedia maintenance#VfD|maintaining this page]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:inclusion dispute|inclusion dispute]] -- [[Wikipedia:Wikipedia:Deletion policy polls|Deletion policy polls]] ---- == Votes in progress == ===[[France]]=== '''हटाने के योग्य''': नाम अंगृजी. --[[सदस्य:Matra|मात्रा]] १४:१२, २ अक्टूबर २००६ (UTC) === Ongoing discussions === ==February 22== *[[Eng-hin-a]],[[Eng-hin-b]],[[Eng-hin-c]],[[Eng-hin-d]] - Wikipedia is not a dictionary --[[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] 20:22, 22 Feb 2004 (UTC) :'''Deleted''' --[[सदस्य:Spundun|स्पंदन (Spundun)]] ०१:१२, ५ जून २००५ (UTC) Template:In English 986 10150 2004-02-22T21:49:25Z Hemanshu 22 (अंग्रेज़ी में) विकिपीडिया:प्रयोगस्थल 987 42708 2007-01-13T13:35:14Z Wolf 886 <!-- Please DO NOT edit the following text. Thank you. --> प्रयोगस्थल (Sandbox) बदलाव के प्रयोगों के लिये है ‍‍‍‍‍‍‍। यहाँ पर आप पूरी आज़ादी से कैसे भी बदलाव कर सकतें हैं । कोई आपको नहीं टोकेगा ''जो भी आप यहाँ लिखेंगे वह स्थायी नहीं है, उसे कभी भी मिटाया जा सकता है .'' ''Click on पन्ना बदलें , scroll down to find where to make your changes and click ''बदलाव संजोयें '' when finished. ---------------------------------------------------------------- <!-- Please leave the above content intact. Thank you! --> <!-- ** Hey, looks like you're editing in the Wikipedia sandbox! ** ** Click the "Editing help" link below for some free hints. ** ** Please scroll down a bit to find where to make your changes. ** ** When you're done making changes, click "Save page". ** ** Yes, it's that simple. ** --> ''कृपया केवल इस रेखा के नीचे बदलाव करें ।'' -------------------------------------------------------------------- CAN I TRANSLET MY DOCUMENTS. मैं यह जानने की कोशिश कर रहा हूं कि मैं किस प्रकार विकीपीडिया पर कोई लेख डाल सकता हूं ::शायद अब लाइन बदल जायेगी ओह वहां तो लाइन नही बदल पाया मैं..शायद अब बदल दूं.. लिंक कैसे बनाऊं ये भी समझ नही आ रहा... : लिस्ट के लिए कोलन (:) का इस्तेमाल करे। :: यह दुसरी पन्क्ति है। main to yaha jo kuch bhi likh raha hu, wo english me aa raha hai. how can i switch to hindi??? <nowiki> यह एक बाक्स नही है। </nowiki> यह एक विकि कडी है: [[हिंदी साहित्य]]<br> यह एक अंतर-विकि कडी है: [[:en:Hindi literature]] :- यह एक और कडी है [[गुगल]] {{देश सुचना तालिका |उत्पन्न_नाम = भारत गणराज्य |conventional_long_name = Indian Republic |सामान्य_नाम = भारत |चित्र_ध्वजा = Flag of India.svg |चित्र_प्रतीक = Emblem of India.svg |सूत्र = सत्यमेव जयते |राष्ट्रीय_गीत = जन गण मन |मानचित्र = IndiaLocation.png |राजधानी = [[नयी दिल्ली]] |विशालतम_शहर = [[मुम्बई]] (बम्बई) |आधिकारिक_भाषायें = [[हिन्दी]], [[अंग्रेजी]] एवं २१ अन्य आधिकारिक भाषायें |नेता_नामलेख = [[गणतंत्र]] |शासन_प्रकार = [[भारतीय राष्ट्रपति।राष्ट्रपति]] |नेता_नाम = [[अब्दुल कलाम|ए. पी. जे. अब्दुल कलाम]] |शासन_प्रकार१ = [[भारतीय प्रधानमंत्री|प्रधानमंत्री]] |नेता_नाम१ = [[मनमोहन सिंह]] | }} {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTH}} {{CURRENTYEAR}} {{CURRENTWEEK}} सोफ्टवेर 988 10152 2005-02-20T05:16:43Z Hashar 50 warnfile Adding:sl,lv,vi Modifying:zh,es,da {{substub}} [[af:Sagteware]] [[bg:Софтуер]] [[ca:Programari]] [[cs:Software]] [[da:Computerprogram]] [[de:Software]] [[en:Computer software]] [[eo:Programaro]] [[es:Programa informático]] [[et:Tarkvara]] [[fr:Logiciel]] [[hr:Softver]] [[hu:Szoftver]] [[it:Software]] [[ja:ソフトウェア]] [[ko:소프트웨어]] [[ku:Nivîsbarî]] [[lt:Programinė įranga]] [[lv:Programmatūra]] [[nds:Software]] [[nl:Software]] [[no:Dataprogram]] [[pl:Oprogramowanie]] [[pt:Software]] [[ro:Software]] [[ru:Программное обеспечение]] [[simple:Software]] [[sl:Programska oprema]] [[sv:Programvara]] [[th:ซอฟต์แวร์]] [[tt:Sanaq programı]] [[vi:Phần mềm]] [[zh:软件]] युनिकोड 989 10153 2004-02-23T13:54:49Z Hemanshu 22 [[de:Unicode]] [[en:Unicode]] [[es:Unicode]] [[eo:Unikodo]] [[fr:Unicode]] [[ia:Unicode]] [[it:Unicode]] [[nl:Unicode]] [[ja:UNICODE]] [[pl:Unicode]] [[ro:Unicode]] [[sr:%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B4]] [[sv:Unicode]] [[vi:Unicode]] विकिपीडिया:नये आगंतुकों का स्वागत 994 42839 2007-01-13T20:50:56Z Wolf 886 '''[[विकिपीडिया]]''' एक मुक्त [[ज्ञानकोष]] है जो विश्वभर के योगदानकर्ताओ द्वारा कई भाषाओं में लिखा जा रहा है । यह् [[जालपृष्ठ | जालस्थल]] एक [[विकि]] है जिसका अर्थ है कि कोई भी - आप भी - किसी भी लेख को ''बदलें'' कडी (जो सभी लेखों में दिखाये गये है केवल कुछ सुरक्षित पन्नों को छोड़कर) को क्लिक करके अभी बदल सकते हैं । == विकिपीडिया में भ्रमण == हिन्दी विकिपीडिया में भ्रमण करने के लिये [[मुखपृष्ठ]] पर जाईये, एक विषय ढूँडिये जिसमें आप को रुचि हो, और खोजबीन करना प्रारम्भ कीजिये । हर एक पन्ने के साथ एक खोज डब्बा भी है । अगर आप कुछ पढें, और आपको पसंद आए, तो क्यों न उस लेख के [[विकिपीडिया:वार्ता पन्नें|वार्ता पन्ने]] पर एक सन्देश छोड़ें? पहलें ''संवाद'' कडी को चुने जो आपको वार्ता पन्ने पर ले कर जाएगी । फ़िर ''बदलें'' कड़ी को चुनें | अगर कुछ ऐसा है जो हमने लिखा नहीं है अथवा अगर आपको जो चाहिये वह दूँढने में समस्या हो रही हो, तो हमें [[विकिपीडिया:रेफ़रन्स डेस्क|रेफ़रन्स डेस्क]] पर पूछें या वह विषय [[विकिपीडिया:माँगे हूए लेख|माँगे हूए लेख]] पर डाल दें । == बदलाव करना == विकिपीडिया के पन्ने(यह पन्ना भी) कोई भी बदल सकता है । अगर आपको ऐसा लगे की पन्ने में सुधार की आवश्यकता है तो पन्ने के ऊपर या नीचे दिखाई गई ''बदलें'' कडी को चुने । आपको लॉगिन करने की भी आवश्यकता नहीं है । सहायता करना, आरम्भ करने का एक सरल मार्ग है। विकिपीडिया का उपयोग उसी तरह करें जैसे आप किसी भी ज्ञानकोष को करेंगे, पर जब आपको कोई समस्या दिखें - स्पेलिंग में गलती, शायद, या कोई अस्पष्ट वाक्य - तो "बदलें" कडी को क्लिक करें और समस्या का समाधान करें। [[विकिपीडिया:पन्नों को बदलने में संकोच न करें|पन्नों को बदलने में संकोच न करें]]; अगर किसी पन्ने को सुधारने का आपको कोई मार्ग दिखे, तो उसे सुधारे । गलतियाँ करने के बारे मे अधिक चिंता न करें; जब आप वास्तव मे कोई गलती करे, तो आप, या कोई और, बाद में उसे सुधार सकता है । आप को यह भयानक लग सकता है! फ़िर भी यह प्रणाली काम करती है । हिन्दी विकिपीडिया में लेख लिखने के लिये आप जैसे लोगों की आवश्यकता है । आप [[विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें | एक नया पन्ना आरम्भ कर सकतें है]] या आप किसी भी लेख को बदल सकतें है या बढा सकते है । अगर आप सोचते है कि आप किसी लेख को बिगाड देंगे, तो [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल |प्रयोगस्थल]] में जाकर जितना जी चाहें पन्ना बदलने का प्रयोग कर सकते है। आप अपने योगदान को सुरक्षित करने से पहले, उसकी झलक भी देख सकते है। फिर आप या तो योगदान की गलतियाँ सुधार सकते है, बदलाव रद्द कर सकते है या सुरक्षित कर सकते है। विकिपीडिया के लेख [[विकिपीडिया:निष्पक्षता:निष्पक्ष]] होने चाहिये, अलग अलग पहलुओं की प्रस्तुति होनी चाहिये । विकिपीडिया को दिये गये सभी योगदान [[GNU Free Documentation License]] (GFDL) के अन्तर्गत होने चाहिये । अधिक जानकारी के लिये [[विकिपीडिया:कापीराइट]] देखें। हम आशा करते है कि विकिपीडिया को योगदान देने में आपको आनन्द आयेगा। ==क्यो न आप भी जुड़े?== कोई भी बदलाव कर सकता है, यह तो है, पर खाता बनाने के [[विकिपीडिया:खाता दर्ज करने के फायदे|लाभ]] हैं अगर आपको नियमितता से योगदान देना है | अगर आपको जुडना है, तो [[Special:Userlogin|खाता बनाए]] और [[विकिपीडिया:नये सदस्य लोग|नये सदस्य लोग]] में अपना परिचय दें (परिचय देना आवश्यक नहीं है) । == यह भी देखें == अधिक जानकारी के लिये यह कुछ कडियाँ है: === सहायता === *[[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में|प्रोजेक्ट के बारे में]] *[[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्ने]] - परिवर्तन करने पर सहायता, नये लेख कैसे बनाये, और कई और विषय *[[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न|विकिपीडिया अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न]] - विकिपीडिया के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न *[[विकिपीडिया:शब्दकोष|शब्दकोष]] - विकिपीडिया में उपयोग किये गये शब्दों का शब्दकोष *[[wikipedia:नीतिया तथा निर्देश|योगदानकर्ताओ के लिये नीतिया व निर्देश ]] === विकिसिविक्स का मिनिसिरीस === ====ट्युटोरियल विभाग ==== *''[[विकिपीडिया:विकिक्वेट|विकिक्वेट]]'' *''[[विकिपीडिया:निष्पक्षता|निष्पक्षता]]'' *''[[विकिपीडिया:विकिपीडिया को योगदान देना|योगदान देना]]'' === विकिपीडिया समाज === *[[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें|हमसे सम्पर्क करें]] *[[विकिपीडिया:विकिपीडियन|विकिपीडियन]] [[af:Wikipedia:Welkom nuwelinge]] [[am:Wikipedia:Welcome, newcomers!]] [[ar:ويكيبيديا:ترحيب بالقادمين الجدد]] [[bs:Wikipedia:Uvod]] [[ca:Viquipèdia:Pàgina d'acollida]] [[cs:Wikipedie:Vítejte ve Wikipedii]] [[cy:Wicipedia:Croeso, newydd-ddyfodiaid]] [[da:Wikipedia:Velkommen nybegynder]] [[de:Wikipedia:Willkommen]] [[en:Wikipedia:Welcome, newcomers]] [[eo:Vikipedio:Bonvenon al la Vikipedio]] [[es:Wikipedia:Bienvenidos]] [[fr:Wikipédia:Accueil des nouveaux arrivants]] [[ga:Vicipéid:Fáilte, a núíosaigh]] [[he:ויקיפדיה:ברוכים הבאים]] [[hu:Wikipédia:Üdvözlünk, látogató!]] [[ia:Wikipedia:Benvenite]] [[is:Wikipedia:Velkomnir nýherjar]] [[ja:Wikipedia:新規参加者の方、ようこそ]] [[lb:Wikipedia:Wëllkomm]] [[li:Wikipedia:Wilkóm]] [[ms:Wikipedia:Selamat Datang]] [[nds:Wikipedia:Infos för Niege]] [[nl:Wikipedia:Welkom voor nieuwelingen]] [[no:Wikipedia:Velkommen til Wikipedia]] [[pl:Wikipedia:Powitanie nowicjuszy]] [[pt:Wikipedia:Boas-vindas]] [[ro:Wikipedia:Bun venit]] [[ru:Википедия:Добро пожаловать в Википедию]] [[sk:Wikipédia:Vitajte vo Wikipédii]] [[sl:Wikipedija:Dobrodošli, novinci]] [[sr:Википедија:Добродошли]] [[su:Wikipédia:Wilujeng sumping]] [[sv:Wikipedia:Välkommen]] [[tt:Wikipedia:Räxim it, yaña kilüçe]] [[vi:Wikipedia:Chào mừng người mới đến]] [[zh:Wikipedia:欢迎,新来者]] विकिपीडिया:Broken/रेफ़रन्स डेस्क 995 10157 2004-07-28T21:48:49Z Shree 4 spelling [[en:Wikipedia:Reference desk]] [[ja:Wikipedia:&#12504;&#12523;&#12503;&#12487;&#12473;&#12463;]] [[zh:Wikipedia:&#21672;&#35810;&#21488;]] '''विकिपीडिया से जुडे समस्याओं के बारे में यह मदद का पन्ना ''नहीं'' है | विकिपीडिया के बारे में सवालों के लिये देखें [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]], [[विकिपीडिया:सहायता]] और [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]] । ''' '''[http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=विकिपीडिया:रेफ़रन्स_डेस्क&action=edit&section=new सवाल पूछने के लिये यहाँ पर क्लिक करें]''' विकिपीडिया रेफ़रन्स डेस्क वही सेवा देता है जो एक [[वाचनालय का रेफ़रन्स डेस्क]] देता है । क्या आपके पास कोई सवाल है जिसका आप विकिपीडिया से जवाब चाहतें हैं? तो नीचे पूछें! सवाल को एक मतलबपूर्ण शीर्षक दें, ना कि सिर्फ़ "मदद चाहिये" और आपको जवाब मिलने कि संभावनाएँ ज़्यादा होंगी । एक पूर्ण लेख की माँग करने के लिये [[माँगे हुए लेख]] पर जाए । अगर आप कोई जवाब जानतें हैं, तो इस पन्ने पर केवल एक बहुत मर्यादित जवाब दें । केवल विकिपीडिया लेख से जोडती हुई एक कडी दे जिसमें जवाब हो (हालाँकि अगर कुछ चीज़ें लेख में न हो और सवाल से जुडी हुई हो तो आपको यहाँ पर लिखना पड सकता है ।) पुराने प्रश्न और जवाब समय समय पर निकाल दिये जायेंगे । पुराने प्रश्न और जवाब पढने के लिये देखें [[विकिपीडिया:रेफ़रन्स डेस्क आर्काइव|रेफ़रन्स डेस्क आर्काइव]] । जो सवाल रेफ़रन्स के नहीं हो उनकी जगह बदल दी जाएगी । == Corrections in Hindi version == Hi, We need to correct a lot of stuff in Hindi. The words that are used as translaters are worng and belong to impure hindi. can I know where to suggest the corrections. I can be contacted on kumarsahab@netscape.net, kumarsahab@epatra.com. ----- puraa kaviinaaM gaNanaaprasaMge kanishThitaadhisTita kaalidaasaH. adyaapi tattulya kaverabhaavaata anaamikaa saarthavatii vabhuuvaH. kucha naaagarajana puraane kaviyoM kii carcaa karane baiThe to eka ne kaniyaa ungalii ke pahale pora para anguuThaa rakhakara kahaa "kaalidaasa! aura?" "aura??" " do sahasra varsa biita gae magara aba taka duusaraa kavinaama kisii ko suujhataa hii nahiiM! isii lie isa kaniyaa ungalii kaa naama ho gayaa, anaamikaa! [A new comer and a novice, I am unable to properly render it into Devanagari. Could some one do so and oblige. What a pity that the crown jewel among Indian poets, Kalidasa remains a non entity! Malaviya, Kyoto malaviya@mbox.kyoto-inet.or.jp ] विकिपीडिया:घोशनाएँ 997 38286 2006-12-15T02:28:02Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[विविपीडिया:घोषनाएं]] #REDIRECT[[विविपीडिया:घोषनाएं]] विकिपीडिया:घोशना 998 10160 2004-03-04T08:12:21Z Hemanshu 22 moved to "विकिपीडिया:घोशनाएँ" #REDIRECT [[विकिपीडिया:घोशनाएँ]] विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 999 32132 2006-10-24T22:07:44Z JAnDbot 752 robot Adding: [[cy:Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin]], [[ru:Википедия:ЧАВО]], [[th:วิกิพีเดีย:คำถามพบบ่อย]] यह विकिपीडिया के बारे में [[अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवालों]] का संग्रह है । यह डोक्युमेंट मुख्यतः हिन्दी विकिपीडिया के बारे में है; [[विकिपीडिया:Multilingual coordination|अन्य भाषाओं के विकिपीडियाओं]] के बारे में विशिष्ट अक्सर पूछे जाने वाले सवालों के संग्रह अलग हो सकते हैं । अगर आपको अपने सवाल का जवाब यहाँ पर ना मिले, तो कई उपाय है । अगर विकिपीडिया आप के लिये नयी है, आप [[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों]] पढना चाह सकतें हैं, जो मददपूर्ण जानकारी और कडियाँ देता है जिससे आपकी शुरुआत हो सकती है । आप [[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्ने]] की कडियों पर जाने का भी प्रयत्न कर सकतें हैं । अगर आपको फ़िर भी आपके सवालों का जवाब नहीं मिलता, तो आप [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव का पम्प]] पर जाकर अपना प्रश्न वहाँ पूछ सकतें हैं । == अक्सर पूछे जाने वाले अविशिष्ट सवाल == *[[विकिपीडिया:Overview FAQ|Overview FAQ]] - प्रोजेक्ट के बारे में पूछे जाने वाले अविशिष्ट सवाल *[[विकिपीडिया:पाठकों द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|पाठकों द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - विकिपीडिया मटिरियल ढूँढना, पढना और उपयोग करना । *[[विकिपीडिया:योगदानकर्ता द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|योगदानकर्ता द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - आप योगदान करना क्यू चाहें, और योगदान कैसे दें । *[[विकिपीडिया:बदलाव करने के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|बदलाव करने के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - विकिपीडिया के पन्ने कैसे बनाये या बदलें । *[[विकिपीडिया:Administration FAQ|Administration FAQ]] - What a sysop is, sysop status, and server administration. *[[विकिपीडिया:तक्नीकी बातों पर अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|तक्नीकी बातों पर अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - विकिपीडिया के सोफ़्टवेर और उसकी मर्यादाओं के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल *[[विकिपीडिया:समस्याओं के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|समस्याओं के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - वर्तमान और भूतकाल मे आयी कठिनाइयो से जुडे सवाल । *[[विकिपीडिया:अन्य अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अन्य अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - बाकी सब । == विशिष्ट सवाल जो अक्सर पूछे जाते हैं == * [[विकिपीडिया:शब्दकोष|शब्दकोष]] - विकिपीडिया में उपयोग में आने वाले शब्दों को सीखें । * [[विकिपीडिया:PHP स्क्रिप्ट के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|PHP स्क्रिप्ट के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - PHP स्क्रिप्ट और [[UseModWiki]] में फ़र्कों के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल == यह भी देखें == *[[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्ने]] - लेख बदलने और शुरु करने में मदद, और भी काफ़ी कुछ *[[विकिपीडिया:तकलीफ़ भगाना|तकलीफ़ भगाना]] - विकिपीडिया के पन्ने बदलने से जुड़ी कई तकनीकी परेशानियों को सुलझाने के लिये मदद [[ar:ويكيبيديا:أسئلة متكررة]] [[bg:Уикипедия:Често задавани въпроси]] [[ca:Viquipèdia:PMF]] [[cs:Wikipedie:Často kladené otázky]] [[cy:Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin]] [[da:Wikipedia:OSS]] [[de:Hilfe:FAQ]] [[el:Βικιπαίδεια:Συχνές Ερωτήσεις]] [[en:Wikipedia:FAQ]] [[eo:Vikipedio:Oftaj demandoj]] [[es:Ayuda:FAQ]] [[et:Vikipeedia:KKK]] [[eu:Wikipedia:Maiz egindako galderak]] [[fa:ویکی‌پدیا:پرسش‌های رایج]] [[fo:Wikipedia:OSS]] [[fr:Aide:FAQ]] [[ga:Vicipéid:Ceisteanna Coiteanta]] [[gl:Wikipedia:FAQ]] [[gu:વિકિપીડિયા:જાણીતા પ્રશ્નો]] [[he:ויקיפדיה:שאלות ותשובות - כללי]] [[hu:Segítség:Gyakran ismétlődő kérdések]] [[hy:Wikipedia:ՀՏՀ]] [[ia:Wikipedia:Questiones frequente]] [[id:Wikipedia:Daftar pertanyaan yang sering diajukan]] [[it:Aiuto:FAQ]] [[ja:Wikipedia:FAQ]] [[ka:დახმარება:ხშირი შეკითხვები]] [[ko:위키백과:FAQ]] [[la:Vicipaedia:FAQ]] [[lb:Wikipedia:FAQ]] [[lt:Pagalba:DUK]] [[ms:Wikipedia:FAQ]] [[nds:Wikipedia:Faken stellte Fragen]] [[nl:Help:Veelgestelde vragen]] [[nn:Wikipedia:Spørsmål og svar]] [[no:Wikipedia:OSS]] [[oc:Wikipèdia:Ajuda:FAQ]] [[pl:Pomoc:FAQ]] [[pt:Wikipedia:FAQ]] [[rmy:Vikipidiya:Butvarutne pućhimata]] [[ru:Википедия:ЧАВО]] [[scn:Aiutu:FAQ]] [[simple:Wikipedia:FAQ]] [[sk:Wikipédia:FAQ]] [[sl:Wikipedija:Najpogostejša vprašanja]] [[sr:Википедија:НПП]] [[su:Wikipedia:NLD]] [[sv:Wikipedia:Vanliga frågor]] [[th:วิกิพีเดีย:คำถามพบบ่อย]] [[vi:Wikipedia:Câu thường hỏi]] [[wa:Wikipedia:FAQ]] [[zh:Wikipedia:常见问题解答]] [[zh-min-nan:Wikipedia:FAQ]] विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें 1000 46161 2007-01-25T19:19:26Z 209.68.147.234 /* बर्बरता */ अगर आप पहले से न जानते हो तो, कोई भी विकिपीडिया के लेखों को बदल सकता है। इस लिये अगर आपको कुछ भी सुधारना हो या नया जोडना हो, तो लेख के साथ दिए गए "बदलें" टैब (बटन) को क्लिक करें (बहुत कम पन्ने [[विकिपीडिया:सुरक्षित पन्ने|सुरक्षित]] है) । अगर आपका सवाल या आपकी टिप्पणी किसी विशेष [[विकिपीडिया:क्या होता है विकिपीडिया का लेख|लेख]] के बारे में है, तो उस लेख के 'संवाद' कड़ी का उपयोग करें जो किसी भी पन्ने को देखते समय देखने में आती है। विस्तृत जानकारी के लिये देखें : [[विकिपीडिया:वार्ता पन्ना]] किसी सदस्य से किसी लेख के बारे में बात करने के लिये, सदस्य के वार्ता पन्ने का उपयोग करें <nowiki>(http://hi.wikipedia.org/wiki/User_talk:</nowiki>''सदस्य का नाम'') या फ़िर उनके सदस्य पन्ने से आप उनको ई-मेल भी कर सकते हैं। किसी लेख के किस भाग को किसने लिखा है, यह देखने के लिये आप उस पन्ने का इतिहास देख सकते हैं । ===अविशिष्ट प्रश्न=== विकिपीडिया के बारे में सवाल या फ़रियाद करने के लिये [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव के पम्प]] का उपयोग करें। जो प्रश्न वहाँ पर रखने योग्य न हो, उन्हे वहाँ से निकाल कर कहीं और रख दिया जायेगा । ===प्रेस के सवाल=== Reporters and other interested people are encouraged to send an email to our [mailto:hemanshu_desai@yahoo.com]. You can also [mailto:jwales@bomis.com contact Wikimedia founder Jimbo Wales directly]. go do the trash ===Being blocked from editing=== Sometimes it becomes necessary to block the [[IP address]] being used by a vandal (see above). Rarely, however, that vandal may share the same IP address with another person trying to edit Wikipedia. If you are such a person, you should follow the directions on the 'Blocked user' message that is displayed when you try to edit. You can also directly contact a Wikipedia Administrator by visiting [[Wikipedia:Administrators#List of administrators]] (look for Administrators who have "email" links by their user names, then use those links). ===Copyright questions=== If you are the owner of content that is being used on Wikipedia without your permission, then please go [[Wikipedia:Copyrights#If you are the owner of Wikipedia-hosted content being used without your permission|here]] for instructions. If you merely ''suspect'' that content on a particular page contains a copyright infringement, then you may replace the text with the boilerplate copyright infringement notice text [[Wikipedia:Votes for deletion/copyvio#Copyright infringement notice|here]]. Then you should list that page at [[Wikipedia:Possible copyright infringements]]. If you would like permission to use Wikipedia content, you should be happy to know that our license (the [[GNU Free Documentation License]]) already grants you permission to use it - even commercially. However, you do have to follow the terms of our license. Please see [[Wikipedia:Copyrights]] for details. ===Wikipedia software=== [http://wikipedia.sourceforge.net MediaWiki] is the general purpose [[wiki]] engine used by Wikipedia. Related questions can be asked on the [http://mail.wikipedia.org/mailman/listinfo/wikitech-l wikitech-l mailing list]. See also the [[meta:MediaWiki User's Guide|MediaWiki User's Guide]]. ====Software bugs and feature requests==== Please see [[Wikipedia:Bug reports]] to learn how to submit bug reports and feature requests. [[simple:Wikipedia:Contact us]] [[en:Wikipedia:Contact us]] [[fa:&#1608;&#1740;&#1705;&#1740;&#8204;&#1662;&#1583;&#1740;&#1575;:&#1578;&#1605;&#1575;&#1587; &#1576;&#1575; &#1605;&#1575;]] [[ja:Wikipedia:&#36899;&#32097;&#20808;]] विकिपीडिया:गाँव का पम्प 1001 46135 2007-01-25T16:38:29Z Wolf 886 {{विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद}} {|border=1 Style="Border: #4FBBFF solid 2px" |- Align="centre" |Style="Border: #4FBBFF solid 0px"|नवीन मत लिखनेके लिए बाजुके<br/> बटनको दबांए.<br/>('''पृष्ठपेटीमे बदल ना करे|''') |Style="Border: #4FBBFF solid 0px"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; |Style="Border: #4FBBFF solid 0px"|<inputbox> type=comment buttonlabel=नया संवाद break=no width=1 default={{PAGENAME}} </inputbox> |} [[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों|नये आगंतुकों का स्वागत]] ! यहाँ पर विकिपीडियन विकिपीडिया से जुडे प्रश्न पूछ सकते हैं। तकनीकी मामलों पर भी यहाँ प्रश्न पूछे जा सकते है। परंतु: [[Image:Village_pump_yellow.png|right|thumb|200px|गाँव का पम्प। एक हैंड पम्प (चाँपाकल)]] * अगर आपका सवाल विकिपीडिया से जुड़ा न हो तो [[विकिपीडिया:रेफ़रन्स डेस्क|रेफ़रन्स डेस्क]] पर कोशिश करें। * किसी विशेष लेख के बारे में बात या सवाल करने के लिये "इस पन्ने के बारे में बात करें" कड़ी का उपयोग करके उस लेख के [[विकिपीडिया:वार्ता पन्ने|वार्ता पन्ने]] पर जाएं (और बदलें)। * गलतियोँ (बग) रिपोर्ट करने तथा नये फ़ीचर का प्रस्ताव रखने के लिये उन्हें [[:en:Wikipedia:Bug reports|Sourceforge]] या [[m:MediaWiki feature request and bug report discussion|MediaWiki]] में डालें। * सर्वर कि परिस्थिति देखने के लिये [[m:Wikimedia servers|विकिमीडिया सर्वर(अंग्रेज़ी में)]] का पन्ना देखें। * विकिपीडिया विज्ञापन का साधन नहीं है। कृपया हमारा उपयोग ऐसे मामलों के लिये न करें। * विकिपीडिया कोई कंपनी नहीं है। विकिपीडियन नौकर नहीं है; विकिपीडिया किसी को नौकरी पर नहीं रखती; न ही विकिपीडिया पैसों की अपेक्षा करती है। परंतु, हम [http://wikimediafoundation.org/fundraising दान(अंग्रेज़ी में)] का स्वागत करते हैं। जुड़े हुए सहायता के पन्ने: [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] - [[विकिपीडिया:सहायता|मदद करो!]] - [[विकिपीडिया:वार्ता पन्ना|वार्ता पन्ने]] </br> और मदद ढूँढना: [[विकिपीडिया:Mailing lists|Mailing lists]] - [[विकिपीडिया:IRC चॅनल|IRC चॅनल]] ==संपादक== '''कृपया सभी सक्रिय सम्पादक अपना नाम इस पन्ने पर डालें, एवं इस पन्ने को अपनी ध्यानसूची (Watchlist) में सम्मिलित करें।''' ===सक्रिय सम्पादक=== * [[सदस्य:Ashish Khandelwal]] 07:33, 10 July 2006 * [[सदस्य:Lalit Kumar|Lalit Kumar]] 18:25, ०३ अप्रैल २००६ * [[सदस्य:Deeptrivia|Deeptrivia]] 15:59, २० जनवरी २००६ (UTC) * [[सदस्य:श्याम|श्याम]] * [[सदस्य:Magicalsaumy|Magicalsaumy]] * [[सदस्य:DaGizza|दागिज़ा]] २२:३७, २३ मई २००६ (UTC) * [[सदस्य:mohitshukla1|मोहित]] * [[सदस्य:Matra|मात्रा]] ०८:३०, ४ अक्टूबर २००६ (UTC) * [[सदस्य:Oldbasara|oldbasara]] ११:०६, ७ अक्टूबर २००६ (UTC) * [[सदस्य:Debashish|देबाशीष]] १०:५३, १ नवम्बर २००६ (UTC) * [[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०६:३८, ३० दिसम्बर २००६ (UTC) * [[सदस्य:Eukesh|Eukesh]] २०:२५, २३ जनवरी २००७ (UTC) * [[सदस्य:Kingram|ராஜா ராம]] ०३:०१, २४ जनवरी २००७ (UTC) ===असक्रिय सम्पादक=== * [[सदस्य:Sangwal|Sangwal]] 8 मई, 2006 =='Wiktionary'अंग्रेजी शब्द विक्षनरी या विक्शनरी ? == 'Wiktionary' अंग्रेजी शब्द का कौनसा लेखनतंत्र हिंदीभाषा व्याकरण के अनुसार सही है ? विक्शनरी या विक्षनरी. हिंदी विक्षनरीके प्रबंधक पश्चिमी विद्वान है| ऊनके द्वारा 'विक्षनरी' क्ष का ऊपयोग विक्शनरी नेमस्पेसेस(नामविश्व) हूवा है|मराठी भाषा व्याकरण के अनूसार विक्शनरी शब्द मे 'श' अक्षर का प्रयोग होता है, 'क्ष' का नही| मै विक्शनरी नामविश्व मे लेखन करने के पहले कोनसा हिंदी भाषामे लेखन प्रयोग सही है ? इस बारेमे आश्वस्त होना चाहता हूं| मेरी इस सिलसीलेमे मदद करकर मूझे उपकृत कंरे | *[[:mr:User:mahitgar|Mahitgar]] [[सदस्य:Mahitgar|Mahitgar]] १४:४६, ६ जनवरी २००७ (UTC) :मेरे विचार से '''विक्षनरी''' ही सही है।[[सदस्य:जूहोमि|जूहोमि]] १७:१५, ६ जनवरी २००७ (UTC) ==एक प्रश्न और सुझाव== इस समय विकिपीडिया के पृष्ठ हैं: मणिपुरी १२,००० - बांग्ला १२,००० - मराठी ७,००० - हिन्दी ४,५०० - क्या हम भारत में किसी सेठ अथवा संस्था से धनराशि नहीं प्राप्त कर सकते हैं जिसका प्रयोग हिन्दी विकिपीडिया को अधिक शीघ्र बढावा देने में किया जा सकता है? यूरोप की भाषाऔं के जिन्हें १० या २० लाख लोग ही बोलते हैं लाखों में पृष्ठ हैं। क्या भारत सरकार इसके बारे में कुछ नहीं कर सकती? क्या कालेजों के हिन्दी और संस्कृत विभाग विद्यार्थियों से यह मांग नहीं सकते कि उन्हें डिग्री के लिये कुछ निर्धारित हिन्दी और संस्कृत विकिपीडिया के पृष्ठ पूरे करने हों। [[सदस्य:जूहोमि|जूहोमि]] १७:२८, ६ जनवरी २००७ (UTC) :विकिपीडिया पर धनराशी कैसे खर्च करेगे? जरूरत है कि ज्यादा से ज्यादा लोग विकिपीडिया के महत्व को पहचाने। हिन्दी विकिपीडिया पर लेखो की संख्या के साथ-साथ गुणवत्ता पर भी ध्यान दे। अधिक लोग हिन्दी विकिपीडिया पर आए, इसके लिए जरूरी है कि लोग विकिपीडिया का आंनद ले, अधिक गम्भीर होने पर लोगो को विकिपीडिया शायद आकर्षित न करे। और इसके लिए जरूरी है कि सबसे पहले आप विकिपीडिया का आंनद ले। आप सक्रिय योगदान करते रहे - लेखो के साथ, अपनी टिप्पणियों और सुझावो के साथ। जो भी करते हुए आपको आंनद आता है करे। हिन्दी विकिपीडिया पर धीमा मगर निरंतर विकास हो रहा है। एक अच्छा हिन्दी विकिपीडिया समुदाय बन रहा है (जी हाँ, आप भी इसके सम्मानिय सदस्य है)। जल्द ही हिन्दी मे भी काफी लेख होगे, ऐसा मेरा विश्वास है। ::--[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] २०:३७, ११ जनवरी २००७ (UTC) ::About Juhomi ji's prashna, it is a valid question. The other wikipediae that have been listed above (besides Marathi) have such high number of articles because they have used bots. Bots (as used here) are repetitive programs which generate articles automatically once we feed data in a format. The bots have generated more than 5000 articles in both Bangla (Ragibbot) and Manipuri (Usinghabot); and Tamil (most probably Ganeshbot). Bots require tidious work as well so please dont ever feel cheated or that they used unfair means! I have been trying to learn how to use the bots and these guys are helping me as well. Once the bots are operable, I intend to run them on all the devnagari wikipediae. If anyone else is also intending to run bots, please go ahead. For the moment being I need a Bangla to Devnagari transliterator to generate data from the bangla script data. Can anyone help me find one? Also, I am trying to develop a common transliterator for South Asian languages so that we can actually overcome this barrier of scripts and share the articles, templates and other media. There isnt much differences between languages and we are wasting a lot of time developing everything from scraps rather than sharing them. The European languages have large number of articles because they can copy and paste directly from engish as all of them use latin script. Such a difference can even be seen in the South East Asian languages where thai and lao have relatively less articles as compared to basa sunda or other regional languages of indonesia written in latin. Also, number of articles is not the only parameter. One can easily see that the number of edits per article in Hindi is greater than in other languages of south asia. So, lets work for the common good and good faith. Thank you.--[[सदस्य:Eukesh|Eukesh]] २०:४१, २३ जनवरी २००७ (UTC) :::Perhaps you guys can look at [[विकिपीडिया:भाषांतर प्रयोग]]<b>[[User:Kingram|<font color="red">राजा राम</font>]]</b><sup>[[सदस्य वार्ता:Kingram|<font color="black">बात करो</font>]]</sup> ०३:१८, २४ जनवरी २००७ (UTC) :::: Its a good page. I had developed a similar project in my native tongue Nepal Bhasa over [http://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:_%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%9F_%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A4%BE here]. However, its largely unused. Please bring about some circulation over there. Thank you!--[[सदस्य:युकेश|युकेश]] १८:३६, २४ जनवरी २००७ (UTC) == निर्वाचित लेख == Hello, If we are to continue with the '''निर्वाचित लेख - Featured Article''' which we have introduced on the front page, one of the administrators will have to introduce a '''Featured Article system'''. This could be similar to the ones on the [[:en:WP:FA|English]], [[:bn:উইকিপেডিয়া:নির্বাচিত নিবন্ধ|Bengali]], [[:fr:Wikipédia:Articles de qualité|French]] or [[:de:Wikipedia:Exzellente Artikel|German]] Wikipedias. The system has a Featured Articles main page, page which describes the requirements for a Featured Article, and administrators will have the ability to "feature" an article, which places a small star on the top right corner of the article. Please give this suggestion a serious thought, because it will be necessary to continue with the Featured Articles on the front page. Thank you, [[सदस्य:Wolf|Wolf]] १६:२७, ११ जनवरी २००७ (UTC) :I fully agree with you. Lack of time is holding me right now. Soon, I foresee myself spending more time. Till then you have to take the lead to establish a system. You have done wonderful job so far, keep it up. ::--[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] २०:३९, ११ जनवरी २००७ (UTC) ::Hmmm, I am not sure how to, just copying the pages from the English Wikipedia won't do it ... or will it? And one more thing, it isn't worth changing the India article until this is done. Please give your opinion. --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १३:३७, १३ जनवरी २००७ (UTC) <big>A Featured Article system has been implemented here: [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख]].</big> --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १६:०५, १३ जनवरी २००७ (UTC) ==kyaa aap jaante hai is up== See [[विकिपीडिया:क्या आप जानते है]] for the way to get new pages on Mukhpush. Send your suggestions to [[Template talk:क्या आप जानते है]].<b>[[User:Kingram|<font color="red">राजा राम</font>]]</b><sup>[[सदस्य वार्ता:Kingram|<font color="black">बात करो</font>]]</sup> २२:२६, २३ जनवरी २००७ (UTC) ==change this page name== This page "gao ka pump" doesnt do justice to hindi wiki by using english word. If you look at the interwiki links, they use works that mean "meeting place". Perhaps "Wikipedia:Sammelan" or "Wikipedia:Paricharchaa",. for [[:en:Wikipedia:Village pump (policy)]] it could be "vyaashthaa ka paricharchaa" or something along those lines.<b>[[User:Kingram|<font color="red">राजा राम</font>]]</b><sup>[[सदस्य वार्ता:Kingram|<font color="black">बात करो</font>]]</sup> २२:४२, २३ जनवरी २००७ (UTC) ==निर्वाचित लेख== एक [[WP:FA|निर्वाचित लेख सिस्टम]] अब हिंदी विकिपीडिया पर है। सब उम्मीदवार [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार|इस पृष्ठ]] पर है। कृपया वहाँ आपका मतामत दें; आपका प्रस्ताव कर सकता है। हिंदी विकिपीडिया का निर्वाचित लेख कर सकता शक्ति है! --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १६:३७, २५ जनवरी २००७ (UTC) [[af:Wikipedia:Geselshoekie]] [[als:Wikipedia:Ich brauche Hilfe]] [[an:Wikipedia:Tabierna]] [[ang:Wikipedia:Þorpes Wiella]] [[ar:ويكيبيديا:الميدان]] [[ast:Uiquipedia:Chigre]] [[be:Вікіпэдыя:Форум]] [[bg:Уикипедия:Разговори]] [[bm:Wikipedia:Le lavoir]] [[bn:উইকিপিডিয়া:আলোচনা সভা]] [[br:Wikipedia:An ti-chopin]] [[bs:Wikipedia:Čaršija]] [[bug:Wikipedia:Warung Kopi]] [[ca:Viquipèdia:La taverna]] [[chr:ᏫᎩᏇᏗᏯ:ᎾᎥ ᏄᎾᏓᎸ ᎾᎿᎢ]] [[cs:Wikipedie:Pod lípou]] [[cv:Википеди:Канашлăв]] [[cy:Wicipedia:Y Caffi]] [[da:Wikipedia:Landsbybrønden]] [[de:Wikipedia:Forum]] [[el:Βικιπαίδεια:Αγορά]] [[en:Wikipedia:Village pump]] [[eo:Vikipedio:Diskutejo]] [[es:Wikipedia:Café]] [[et:Vikipeedia:Üldine arutelu]] [[eu:Wikipedia:Txokoa]] [[fa:ویکی‌پدیا:قهوه‌خانه]] [[fi:Wikipedia:Kahvihuone]] [[fo:Wikipedia:Undirhúsið]] [[fr:Wikipédia:Le Bistro]] [[fur:Vichipedie:Ostarie]] [[fy:Wikipedy:Oerlis side]] [[ga:Vicipéid:Halla baile]] [[gd:Wikipedia:Talla a'Bhaile]] [[gl:Wikipedia:A Taberna]] [[gu:વિકિપીડિયા:ચોતરો]] [[he:ויקיפדיה:מזנון]] [[hr:Wikipedia:Kafić]] [[hu:Wikipédia:Kocsmafal]] [[ia:Wikipedia:Taverna]] [[id:Wikipedia:Warung Kopi]] [[is:Wikipedia:Potturinn]] [[it:Wikipedia:Bar]] [[ja:Wikipedia:井戸端]] [[ka:ვიკიპედია:ყავახანა]] [[ko:위키백과:사랑방]] [[kw:Wikipedia:Porth Kemmynieth]] [[la:Vicipaedia:Taberna]] [[lb:Wikipedia:De Stamminet]] [[li:Wikipedia:De kaffee]] [[lv:Wikipedia:Kopienas portāls]] [[mi:Wikipedia:Kōrero]] [[ms:Wikipedia:Kedai Kopi]] [[mt:Wikipedija:Pjazza]] [[na:Wikipedia:Domaneab]] [[mr:विकिपीडिआ:चावडी/प्रगती]] [[nah:Wikipedia:Tlatlahtoaloyan]] [[nap:Wikipedia:Circolo]] [[nds:Wikipedia:Ik bruuk Hülp]] [[nl:Wikipedia:De kroeg]] [[nn:Wikipedia:Samfunnshuset]] [[no:Wikipedia:Tinget]] [[oc:Oiquipedià:La tavèrna]] [[os:Википеди:Ныхас]] [[pl:Wikipedia:Kawiarenka pod Wesołym Encyklopedystą]] [[pt:Wikipedia:Esplanada]] [[ro:Wikipedia:Cafenea]] [[roa-rup:Uichipedia:Fântâna]] [[ru:Википедия:Форум]] [[sc:Wikipedia:Tzilleri]] [[scn:Wikipedia:Circulu]] [[sco:Wikipedia:Mercat Cross]] [[sh:Wikipedia:Pijaca-Пијаца]] [[simple:Wikipedia:Simple talk]] [[sk:Wikipédia:Krčma]] [[sl:Wikipedija:Pod lipo]] [[sq:Wikipedia:Kuvendi]] [[sr:Википедија:Трг]] [[su:Wikipédia:Padungdengan]] [[sv:Wikipedia:Bybrunnen]] [[sw:Wikipedia:Jumuia]] [[ta:விக்கிபீடியா:ஆலமரத்தடி]] [[th:วิกิพีเดีย:สภากาแฟ]] [[tl:Wikipedia:Kapihan]] [[tr:Vikipedi:Köy çeşmesi]] [[tt:Wikipedia:Bäxäslek]] [[uk:Вікіпедія:Кнайпа]] [[vec:Wikipedia:Ciacołe]] [[vi:Wikipedia:Thảo luận]] [[wa:Wikipedia:Cåbaret]] [[zh:Wikipedia:互助客栈]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Chhiū-á-kha]] चित्र:Village pump yellow.png 1002 10164 2004-03-05T12:31:49Z Hemanshu 22 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से अंग्रेज़ी विकिपीडिया से विकिपीडिया:IRC चॅनल 1005 22202 2006-07-04T09:05:05Z Gangleri 108 +InterLang दूसरे [[विकिपीडियन]] से बात करने के लिये, फ़्रीनोड नेटवर्क (irc.freenode.net) पर कई [[IRC]] चेनल है । ===चेनल=== साधारण वार्ता के लिये कई IRC चेनल है: * भारत से जुडे [[विकिमीडिया]] प्रकल्प के लिये <tt>#wikimedia-in</tt> * साधारण बातचीत के लिये <tt>#wikipedia</tt> * मीडीयाविकि सोफ़्टवेर के बारे में बात के लिये <tt>#mediawiki</tt> ===कैसे कनेक्ट करें=== Most [[:en:Mozilla | Mozilla]] and [[:en:mIRC | mIRC]] users can simply point their browser to '''irc://irc.freenode.net/wikipedia'''. All you need is an [[:en:IRC client | IRC client]] installed on your machine (installation of a [[:en:Java programming language|Java]] client on the Wikipedia server is being considered). For now, you may wish to try the client at [http://jchatirc.sourceforge.net/main.php3?page=applet jChatIRC]. A list of clients respective to your operating system is given in the [[Internet relay chat|IRC]] entry. Once downloaded and installed perform the following steps (most IRC clients also provide graphical interfaces to common commands): # Use the <tt>/server</tt> command to connect to the server, e.g. <tt>/server irc.freenode.net</tt> # Choose a nickname by typing <tt>/nick <nickname></tt>, e.g. <tt>/nick JohnDoe</tt>. Nicknames can be up to 16 characters long. You can use letters and numbers (no spaces or symbols). # Join the channel by typing <tt>/join #wikipedia</tt>. Channels are the equivalent of chat rooms on IRC. # For help type <tt>/help</tt>. Commands on most IRC clients have to be preceded by a '/', channel names by a '#'. # ''Optional:'' You can register your nick with the nickserv service. Type <tt>/msg nickserv register <password></tt>, e.g. <tt>/msg nickserv register foo</tt>. When logging on later on type <tt>/msg nickserv identify <password></tt> so that nickserv can identify you as the owner of a nick. For more help, type <tt>/msg nickserv help</tt>. # Read the help and readme files of the client you installed for more information. ===बाहरी कडियाँ=== (अंग्रेज़ी में) * [http://www.geocities.com/athens/3615/iirc.html IRC गाइड] * [http://searchirc.com IRC चेनल ढूँढना] * [http://irc.netsplit.de/channels/ और एक खोज यंत्र] * [http://www.irchelp.org/ IRC से जुडि मदद] [[af:Wikipedia:IRC]] [[als:Wikipedia:Chat]] [[bg:Уикипедия:IRC]] [[ca:Viquipèdia:Canals IRC]] [[cs:Wikipedie:IRC]] [[da:Wikipedia:Chat]] [[de:Wikipedia:Chat]] [[en:Wikipedia:IRC channels]] [[es:Wikipedia:Canal IRC]] [[et:Vikipeedia:IRC kanalid]] [[fi:Wikipedia:IRC-kanavat]] [[fr:Wikipédia:IRC]] [[he:ויקיפדיה:חדר IRC]] [[hr:Wikipedija:IRC]] [[hu:Wikipédia:IRC csatornák]] [[id:Wikipedia:IRC]] [[it:Wikipedia:Canale IRC]] [[ja:Wikipedia:チャット]] [[ko:위키백과:IRC 채널]] [[nl:Wikipedia:Wikipediachat]] [[nn:Wikipedia:IRC]] [[no:Wikipedia:Chat]] [[pl:Wikipedia:Kanał IRC]] [[pt:Wikipedia:Chat]] [[ro:Wikipedia:Canal IRC]] [[ru:Википедия:IRC]] [[sl:Wikipedija:IRC-kanal]] [[sr:Википедија:ИРЦ канали]] [[sv:Wikipedia:IRC]] [[tr:Vikipedi:IRC kanalı]] [[vec:Aiuto:Canałe IRC]] [[vi:Wikipedia:Đài IRC]] [[zh:Wikipedia:IRC聊天频道]] विकिपीडिया:विकिपिडियन 1006 10167 2004-03-05T16:42:14Z Hemanshu 22 '''विकिपीडियन''' वह लोग है जो [[विकिपीडिया]] के लिये लेख लिखते है या सुधारते है । {{msg:stub}} [[ja:&#12454;&#12451;&#12461;&#12506;&#12487;&#12451;&#12450;&#12531;]] [[cs:Wikipediiste]] [[da:Wikipedia:Wikipedianere]] [[de:Wikipedia:Die Wikipedianer]] [[en:Wikipedia:Wikipedians]] [[eo:Vikipedio:Vikipediistoj]] [[es:Wikipedia:Wikipedistas]] [[fr:Wikipedia:Participants]] [[hr:Wikipedia:Wikipedianci]] [[ko:&#50948;&#53412;&#48177;&#44284;:&#50948;&#53412;&#48177;&#44284;&#49324;&#51204;&#44032;]] [[nl:Wikipedia:Wikipedianen]] [[pl:Wikipedia:Twórcy Polskiej Wikipedii]] [[sl:Wikipedija:Wikipedisti]] [[simple:Wikipedians]] [[sv:Wikipedia:Wikipedianer]] [[zh:Wikipedia:Wikipedia&#20154;]] विकिपीडिया:विकिपीडिया के दोस्त 1007 10168 2004-03-05T17:33:27Z Hemanshu 22 इस पन्ने पर वह बाहरी स्थलों कि सूची है जो विकिपीडिया से कडी द्वारा जुडते है । External sites whose content is drawn (solely or partially) from Wikipedia are [[विकिपीडिया:Sites that use Wikipedia for content|listed here]]. ===सभी किस्म के पोर्टल=== :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/खोज एंजिन--हिन्दी|अविशिष्ट खोज एंजिन और जाल पोर्टल (हिन्दी)]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/खोज एंजिन--गैर-हिन्दी|अविशिष्ट खोज एंजिन और जाल पोर्टल (अन्य भाषाओं में)]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/ज्ञानकोष इत्यादी|ज्ञानकोष, ज्ञानकोष खोज एंजिन और अविशिष्ट शिक्षा स्थल]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/खास खोज एंजिन|अन्य विशेष खोज एंजिन और जाल पोर्टल]]</b> ===प्रेस कवरेज=== :'''[[विकिपीडिया:प्रेस कवरेज (हिन्दी)|हिन्दी में प्रेस कवरेज]]''' :'''[[विकिपीडिया:प्रेस कवरेज (गैर-हिन्दी)|गैर-हिन्दी भाषाओं में प्रेस कवरेज]]''' ==="Content" websites=== :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/संगणक से जुडे content जालस्थल|संगणक से जुडे content जालस्थल]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/शिक्षा|शिक्षा]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/इतिहास|इतिहास]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/कला|कला]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/खेल|खेल]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/साहित्य|साहित्य]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/फ़िलसुफ़ी|फ़िलसुफ़ी]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/धर्म|धर्म]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/विज्ञान तथा तकनीक|विज्ञान तथा तकनीक के पन्ने]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/सामाजिक विज्ञान|सामाजिक विज्ञान (सरकार, राजनीती, भौतिकशास्त्र, इत्यादी)]]''' ===वेबलोग तथा वार्ता फ़ोरम=== :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/तकनीक से जुडे वेबलोग--अंग्रेज़ी|तकनीक से जुडे वेबलोच (अंग्रेज़ी)]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/तकनीक से जुडे वेबलोग--गैर-अंग्रेज़ी|तकनीक से जुडे वेबलोग (गैर-अंग्रेज़ी)]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/अन्य पब्लिक वेबलोग तथा समाचार वेबलोग|अन्य पब्लिक वेबलोग तथा समाचार वेबलोग]]''' :'''[http://groups.google.com/groups?as_q=wikipedia&as_scoring=d यूज़नेट पर विकिपीडिया का उल्लेख]''' ===अन्य जालस्थल=== :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/सितंबर ११ से संबंधित पन्ने|सितंबर ११ से संबंधित पन्ने]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/महाविद्यालय के कौर्स पन्ने|महाविद्यालय के कौर्स पन्ने]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/अन्य विकी|अन्य विकी]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/जालस्थल जो विकिपीडिया के लेखों का उपयोग करते हैं|जालस्थल जो विकिपीडिया के लेखों का उपयोग करते हैं]]''' :'''[[विकिपीडिया के दोस्त/अन्य|अन्य]]''' To add: * [http://www.w3os.nl/logos/links/reference लोगो] [[da:Wikipedia:Wikipedias venner]] [[de:Wikipedia:Freunde der Wikipedia]] [[en:Wikipedia:Friends of Wikipedia]] [[fy:Vrienden Van De Friese Wikipedia]] [[ja:Wikipedia:&#12454;&#12451;&#12461;&#12506;&#12487;&#12451;&#12450;&#12398;&#20210;&#38291;]] [[nl:Wikipedia:Vrienden van Wikipedia NL]] [[zh:Wikipedia:Wikipedia&#20043;&#21451;]] विकिपीडिया:नीती वाचनालय 1008 10169 2004-03-05T17:38:00Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[:en:Wikipedia:Policy Library]] अमरीकन डॉलर 1009 24219 2006-08-05T05:07:27Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अमरीकी डॉलर]] चित्र:Moon.crater.arp.750pix.jpg 1010 10171 2004-03-07T19:59:42Z Hemanshu 22 Image from English wikipedia Image from English wikipedia पृथ्वी 1011 45961 2007-01-24T22:53:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഭൂമി]], [[wa:Daegne]] <!-- To edit the text of this article, scroll down past the table --> <table border="0" align="right" style="margin-left:1em"><tr><td> <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"> <caption><font size="+1">'''पृथ्वी'''</font></caption> <tr><th align="center" bgcolor="#000000" colspan="2">[[Image:earth-apollo17.jpg|250px|अपोलो १७ से खींची गयी पृथ्वी की तसवीर]]<br> <small><font color="white">तसवीर के विश्लेषण के लिये इसे क्लिक करें</font></small> <tr><th bgcolor="#ffc0c0" colspan="2">[[Orbit]]al characteristics <tr><th align="left">[[माध्य]] ([[:en:Mean]]) [[त्रिज्या]] ([[:en:radius]])<td>१४९,५९७,८७० कि.मी. <tr><th align="left"> [[सूर्य]] से न्यूनतम दूरी ([[:en:Perihelion]])<td>०.९८३ [[अन्तरिक्षीय एकक]] ([[:en:astronomical unit|AU]]) <tr><th align="left"> [[सूर्य]] से अधिकतम दूरी ([[:en:Aphelion]])<td>१.०१७ [[अन्तरिक्षीय एकक]] ([[:en:astronomical unit|AU]]) <tr><th align="left">[[Eccentricity]]<td>०.०१६७१०२२ <tr><th align="left">[[प्रदक्षिणा काल / अवधि]]<td>३६५.२५६३६ [[दिन]] <tr><th align="left">[[औसत प्रदक्षिणा गति]]<td>२९.७८५९ कि.मी. प्रति सेकंड <tr><th align="left">[[झुकाव]] ([[:en:Inclination]])<td>०.००००५&deg; [[अंश]] <tr><th align="left">[[प्राक्रृतिक उपग्रह]]<td>१ ([[चन्द्रमा]]) <tr><th align="left">[[natural satellite|Satellite]] of<td> [[सूर्य]] ([[:en:Sun]]) <tr><th bgcolor="#ffc0c0" colspan="2">भौतिक विशेषताएँ <tr><th align="left"> [[भूमध्यरेखीय व्यास]] ([[:en:Equatorial diameter]])<td> १२,७५६.३ कि.मी. <tr><th align="left">[[क्षेत्रफल]] ([[:en:Surface area]])<td>५.१००७२&times;१०<sup>८</sup> वर्गकि.मी.([[:en:km<sup>2</sup>]]) <tr><th align="left">[[द्रव्यमान]] ([[:en:Mass]])<td>५.९७४२&times;१०<sup>२४</sup> कि.ग्रा.([[:en:kg]]) <tr><th align="left">[[माध्य]] ([[:en:Mean]]) [[घनत्व]] [[density]]<td>५.५१५ ग्रा./घन से.मी.([[Gram (unit)|g]]/[[cubic centimeter|cm<sup>3</sup>]]) <tr><th align="left">Surface [[gravity]]<td>९.७८ मी./वर्ग सेकंड[[Acceleration|m/s<sup>2</sup>]] <tr><th align="left">[[Escape velocity]]<td>11.18 [[kilometer|km]]/[[second|s]] <tr><th align="left">[[Sidereal day|Rotation period]]<td>२३.९३४५ घंटे [[hours]] <tr><th align="left">[[अक्षीय झुकाव]] ([[:en:Axial tilt]])<td>२३.४५&deg; <tr><th align="left">[[Albedo]]<td>[[percent|37-39%]] <tr><th align="left">Surface [[Kelvin|temperature]] <td> <table cellspacing="0" cellpadding="2" border="0"> <tr><th>min<th>mean<th>max <tr><td>184 K<td>[[1 E2 K|282 K]]<td>333 K </table> <tr><th bgcolor="#ffc0c0" colspan="2">[[वायुमंडलीय]] विशेषताएँcharacteristics <tr><th align="left">[[Atmospheric pressure|Pressure]]<td>101.325 [[kilo|k]][[Pascal|Pa]] <tr><td>'''[[nitrogen]]'''<td>78% <tr><td>'''[[oxygen]]'''<td>21% <tr><td>'''[[argon]]'''<td>1% <tr><td>'''[[carbon dioxide]]'''<br> '''[[water]] vapor''' <td>trace</table> </table> '''पृथ्वी''' वह [[ग्रह]] है जिस पर हम (मनुष्य) रहते हैं; यह [[सूर्य]] से तीसरा ग्रह है । इस ग्रह का एक [[उपग्रह]] है, [[चन्द्रमा]] । यह एकमात्र ग्रह है जिसपर [[जीवन]] है; हालाकि पृथ्वी से बाहर जीवन की कल्पना की गयी है । वैग्यानिकों का अनुमान है की पृथ्वी ४५० करोड़ साल पुरानी है । ''दायीं तरफ़ जो तसवीर है (''[[नीला मारबल]]'') यह [[अफ़्रीका]], [[एन्टार्क्टिका]] और [[अरबी महाद्वीप]] की है जिसे [[चन्द्रमा]] की तरफ़ [[अपोलो १७]] में प्रस्थान करते समय [[दिसंबर ७]], [[१९७२]] को लिया गया था । '' == यह भी देखिए == * [[wikt:पृथ्वी|पृथ्वी]] (विक्षनरी) [[श्रेणी: सौर मंडल]] [[श्रेणी: पृथ्वी]] [[af:Aarde]] [[als:Erde]] [[ang:Eorðe]] [[ar:أرض]] [[ast:Tierra]] [[az:Yer]] [[be:Зямля]] [[bg:Земя]] [[bn:পৃথিবী]] [[br:Douar (planedenn)]] [[bs:Zemlja (planeta)]] [[ca:Terra]] [[chr:ᎡᎶᎯ]] [[cs:Země]] [[csb:Zemia]] [[cy:Daear]] [[da:Jorden]] [[de:Erde]] [[el:Γη]] [[en:Earth]] [[eo:Tero]] [[es:Tierra]] [[et:Maa (planeet)]] [[eu:Lurra]] [[fa:زمین]] [[fi:Maa]] [[fo:Jørðin]] [[fr:Terre]] [[frp:Tèrra]] [[fur:Tiere]] [[fy:Ierde]] [[ga:An Domhan]] [[gd:An t-Saoghal]] [[gl:Terra (planeta)]] [[gu:પૃથ્વી]] [[he:כדור הארץ]] [[hr:Zemlja]] [[hu:Föld]] [[ia:Terra]] [[id:Bumi]] [[ilo:Daga (planeta)]] [[io:Tero]] [[is:Jörðin]] [[it:Terra]] [[ja:地球]] [[jbo:terdi]] [[ka:დედამიწა]] [[kg:Ntoto]] [[kn:ಭೂಮಿ]] [[ko:지구]] [[ku:Erd]] [[kw:Dor]] [[la:Tellus (planeta)]] [[lb:Äerd]] [[li:Eerd]] [[ln:Mabelé]] [[lt:Žemė]] [[lv:Zeme (planēta)]] [[map-bms:Bumi]] [[mk:Земја]] [[ml:ഭൂമി]] [[mo:Пэмынт]] [[ms:Bumi]] [[mt:Art]] [[nah:Cemānāhuac]] [[nds:Eer]] [[nds-nl:Eerde]] [[ne:पृथ्वी]] [[nl:Aarde (planeet)]] [[nn:Jorda]] [[no:Jorden]] [[nrm:Tèrre]] [[oc:Tèrra]] [[pam:Yatu]] [[pl:Ziemia]] [[pt:Terra]] [[qu:Tiksi muyu]] [[rmy:Phuv]] [[ro:Pământ]] [[ru:Земля]] [[scn:Terra (pianeta)]] [[sco:The Yird]] [[sh:Zemlja (planet)]] [[simple:Earth]] [[sk:Zem]] [[sl:Zemlja]] [[sq:Toka]] [[sr:Земља (планета)]] [[su:Marcapada]] [[sv:Jorden]] [[sw:Ardhi]] [[ta:பூமி]] [[th:โลก]] [[tl:Daigdig]] [[tpi:Graun]] [[tr:Yer (gezegen)]] [[ug:اغايلىماق (ئاسترونومىيە)]] [[uk:Земля]] [[ur:زمین]] [[uz:Yer]] [[vi:Trái Đất]] [[vls:Eirde (planete)]] [[wa:Daegne]] [[zh:地球]] [[zh-classical:地球]] [[zh-min-nan:Tē-kiû]] [[zh-yue:地球]] चित्र:Earth-apollo17.jpg 1012 10173 2004-03-07T20:44:52Z Hemanshu 22 From english wikipedia From english wikipedia बीसवी शताब्दी 1014 42652 2007-01-13T04:11:45Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fo:20. øld]] ([[उन्नीसवी शताब्दी]] - '''बीसवी शताब्दी''' - [[इक्कीसवी शताब्दी]] - [[शताब्दियाँ|और शताब्दियाँ]]) [[दशक]]: [[१९०० का दशक]] [[१९१० का दशक]] [[१९२० का दशक]] [[१९३० का दशक]] [[१९४० का दशक]] [[१९५० का दशक]] [[१९६० का दशक]] [[१९७० का दशक]] [[१९८० का दशक]] [[१९९० का दशक]] ---- [[समय]] के गुज़रने को रेकोर्ड करने के हिसाब से देखा जाये तो '''बीसवी शताब्दी''' वह शताब्दी थी जो [[१९०१]] - [[२०००]] तक चली थी । मनुष्य जाति के जीवन का लगभग हर पहलू बीसवी शताब्दी में बदल गया । *[[बीसवी शताब्दी/मौत की औसत|मौत की औसत]] *[[बीसवी शताब्दी/शिशु मौत की औसत|शिशु मौत की औसत]] *[[बीसवी शताब्दी/फ़ैलने वाली बिमारियाँ|फ़ैलने वाली बिमारियाँ]] *[[बीसवी शताब्दी/उम्र की अपेक्षा|उम्र की अपेक्षा]] *[[बीसवी शताब्दी/प्रसुती दौरान माँ के मरने की औसत|प्रसुती दौरान माँ के मरने की औसत]] ==विशेष उन्नतियाँ तथा घटनाएँ== === विज्ञान और तकनीक === * [[स्वचालित वाहन]] आम मुसाफ़री का ज़रिया बन गया । * उडने वाले यंत्र तथा [[जेट इंजन]] के आविष्कार ने दुनिया को "छोटा" बनाने की इजाजत दे दी । [[अंतरिक्ष विज्ञान|अंतरिक्ष उडान]] ने ब्रम्हांड की जानकारी बढा दी और उपग्रह द्वारा वैश्विक संवाद संभव हुआ । ==== युद्ध और राजनीती==== * बढते [[राष्ट्रवाद]] और बढती राष्ट्रीय जागरूकता [[पहले विश्व युद्ध]] के मुख्य कारण थे । इस सदी में दो विश्व युद्ध हुए जिनमे सभी विश्व शक्तियाँ शामिल हुई जिनमे शामिल है [[जर्मनी]], [[फ़्रान्स]], [[इटली]], [[जापान]], [[अमरीका]] तथा [[ब्रिटन]] । पहले विश्व युद्ध ने कई देशों को जन्म दिया खास कर के पूर्वी यूरोप में । * [[रूस]] में [[साम्यवाद]] बढा और [[रूसी क्रान्ति]] हुई । [[दूसरे विश्व युद्ध]] के बाद साम्यवाद वैश्विक राजनीति में एक मुख्य शक्ति बन गयी जो पूरे विश्व में फ़ैली: पूर्वी [[युरोप]], [[चीन]], [[इन्डोचीन]] और [[क्यूबा]] । इससे [[पश्चिम|पश्चिमी दुनिया]] जिसका नेतृत्व [[अमरीका]] ने किया उसके साथ [[ठंडा युद्ध]] हुआ । * [[१९८० का दशक|१९८० के दशक]] के अंत तक [[साम्यवाद]] के गिर जाने से [[अमरीका]] विश्व की एक मात्र शक्ति रह गयी । इसकी वजह से [[सोवियत संघ]] और [[युगोस्लाविया]] अलग अलग राष्ट्रों में बिखर गये जिनमे कई में [[राष्ट्रवाद]] फ़ैला हुआ था । * [[साम्राज्यवाद]] के अंत से [[अफ़्रीका]] और [[एशिया]] के कई देश आज़ाद हो गये । [[ठंडे युद्ध]] के दौरान इनमे से कई अपनी रक्षा के लिये [[अमरीका]] के साथ जुडे तो कई [[सोवियत संघ]] के साथ तो कई [[चीन]] के साथ । * विश्व के एक [[अरबी]] भाग में एक [[ज्यू]] राष्ट्र [[इज़राइल]]] के घटन ने इस क्षेत्र में एक संघर्ष शुरु कर दिया । [[अरबी]] देशों में मौजूद बडे बडे [[तेल]] के कुओं ने भी अपना असर इस पर डाला । ==== बीसवी शताब्दी की पाँच सबसे बडी त्रासदियाँ ==== (मौत के आँकडों में गिनी गयी) * [[दूसरा विश्व युद्ध]] तथा [[अडोल्फ़ हिटलर]] का राज्य (१९३७-१९४५), ५ करोड से ज़्यादा मौत जिसमे [[होलोकोस्ट]] भी शामिल है जिसमे युरोप के [[ज्यू]] समुदाय के दो तिहाई लोगों को मार डाला गया (६० लाख)। * [[माओ ज़ेडोंग]] का राज्य और [[चीन]] में अकाल (१९४९-१९७६), लगभग ५ करोड मरें । * [[जोसेफ़ स्टेलिन]] का राज्य (१९२४-१९५३), २ करोड से ज़्यादा मौत । * [[पहला विश्व युद्ध]] (१९१४-१९१८), १.५ करोड से ज्यादा मौत । * [[रूसी सिविल युद्ध]] (१९१८-१९२१), ८५ लाख से ज़्यादा मौत ==== संस्कृति और मनोरंजन ==== * [[चलचित्र]], [[संगीत]] और [[मीडिया]] का [[फ़ैशन]] और आम जीवन के सभी पहलुओं पर छाप रहा । [[अमरीका]] में बनने वाले चलचित्र में सबसे ज़्यादा पैसा लगने की वजह से वहाँ पर बनने वाले चलचित्र काफ़ी लोकप्रिय हुए जिसकी वजह से अमरीकी संस्कृति दुनिया भर में तेज़ी से फ़ैली । * सदी के पहले भाग में [[अमरीका]] और [[युरोप]] में राजनैतिक अधिकार प्राप्त करने के पश्चात औरतें इस सदी के दौरान अधिक स्वतंत्र हुई । * आधुनिक कला ने नये प्रकार बनाये । * खेलकूद समाज का एक महत्वपूर्ण हिस्सा बन गये । खेलकूद को दूरदर्शन पर देखना भी काफ़ी लोकप्रिय हुआ । ===== बीसवी शताब्दी में सबसे ज़्यादा पैसा कमाने वाले चलचित्र ===== # [[टायटेनिक]] (१९९७) # [[स्टार वॉर्ज़]] (१९७७) # [[स्टार वॉर्ज़ एपिसोड १: द फ़ेन्टम मेनेस]] (१९९९) # [[ई.टी. द एक्स्ट्रा-टेर्रेस्ट्रियल]] (१९८२) # [[ज्यूरेसिक पार्क]] (१९९३) ==== सबसे ज़्यादा प्रशंसित चलचित्र ==== * [[बेटलशिप पोटेमकिन]] (१९२५) * [[सिटिज़न केन]] (१९४१) * [[सायको]] (१९६०) * [[द विज़र्ड ओफ़ ओज़]] (१९३९) * [[2001: अ स्पेस ओडिसी]] (१९६८) * [[द गॉडफादर]] (१९७२) * [[इट्ज़ अ वन्डरफ़ुल लाइफ़]] (१९४६) ==== बिमारी और दवा ==== * आधुनिक दवा पहले से काफ़ी अच्छी होने के बावजूद, इन्फ़्लुएन्ज़ा ने [[१९१८]]-[[१९१९]] में २.५ करोड को मार डाला (स्पेनिश फ़्लू) जबकि ऐड्स कई को मार चुका है खासकरके अविकसित देशों में और इस सदी के दौरान इस का कोई इलाज नहीं मिल पाया । * [[दवा]] में विकास जैसे कि एंटिबायोटिक की उप्लब्धता ने बिमारियों से मरने वालों की कम की । [[गर्भनिरोधक]] दवा तथा [[ऑर्गन ट्रान्स्प्लान्ट]] की शोध हुई । क्लोनिंग संभव हुआ । ===मुख्य लोग=== ====विश्व नेता==== * [[अफ़्रीका]] ** [[Gnassingbe Eyadema]], [[टोगो]] ** [[Felix Houphouet-Boigny]], [[Côte d'Ivoire]] ** [[Kenneth Kaunda]], [[ज़ाम्बिया]] ** [[Jomo Kenyatta]], [[केन्या]] ** [[Idi Amin]], [[युगांडा]] ** [[नेल्सन मंडेला]], [[दक्षिण अफ़्रीका]] ** [[रोबर्ट मुगाबे]], [[ज़िंबाबवे]] ** [[Gamal Abdel Nasser]], [[इजिप्त]] ** [[Kwame Nkrumah]], [[घाना]] ** [[जुलियस Nyerere]], [[तनज़ानिया]] ** कर्नल [[Moammar Al Qadhafi|Muammar Gaddafi]], [[लिब्या]] ** [[Cecil Rhodes]], [[दक्षिण अफ़्रीका]] ** [[Haile Selassie]], [[इथियोपिया]] ** [[Léopold Sédar Senghor]], [[सेनिगल]] ** [[Ahmed Sékou Touré]], [[गिनी]] * [[अमरीका]] ** [[Theodore रूज़वेल्ट]], [[अमरीका]] ** [[फ़्रेंक्लिन Delano रूज़वेल्ट]], [[अमरीका]] ** [[आयज़नहोवर]], [[अमरीका]] ** [[जोन एफ़. केनेडि]], [[अमरीका]] ** [[रिचर्ड निक्सन]], [[अमरीका]] ** [[रोनल्ड रीगन]], [[अमरीका]] ** [[बिल क्लिंटन]], [[अमरीका]] ** [[Wilfrid Laurier]], [[केनेडा]] ** [[William Lyon Mackenzie King]], [[केनेडा]] ** [[Pierre Trudeau]], [[केनेडा]] ** [[Che Guevara|Ernesto 'Che' Guevara]], [[क्यूबा]] ** [[फ़िडेल कैस्ट्रो]], [[क्यूबा]] ** [[Juan Perón]], [[अर्जंटीना]] ** [[Salvador Allende]], [[चिलि]] ** [[Augusto Pinochet]], [[चिलि]] ** [[Emiliano Zápata]], [[मेक्सिको]] ** [[Pancho Villa]], [[मेक्सिको]] * [[एशिया]] ** [[मोहनदास गांधी|महात्मा गांधी]], [[भारत]] ** [[माओ ज़ेडोंग]], [[चीन]] ** [[Deng Xiaoping]], [[चीन]] ** [[Pol Pot]], [[कम्बोडिया]] ** [[इंदिरा गांधी]], [[भारत]] ** [[मोहम्मद अली जिन्नाह]], [[पाकिस्तान]] ** [[महातिर मोहम्मद]], [[मलेशिया]] ** [[जवाहरलाल नेहरू]], [[भारत]] ** [[Emperor Hirohito of Japan|Emperor Hirohito]], [[जापान]] ** [[Ho Chi Minh]], [[वियेटनाम]] ** [[Sun Yat-sen]], [[चीन]] ** [[Chiang Kai-shek]], [[चीन]] ** Achmad [[Sukarno]], [[इंडोनेशिया]] ** [[Lee Kuan Yew]], [[सिंगापूर]] * [[यूरोप]] ** [[Kemal Atatürk]], [[तूर्की]] ** [[Neville Chamberlain]], [[United Kingdom]] ** [[Winston Churchill]], [[United Kingdom]] ** [[Margaret Thatcher]], [[United Kingdom]] ** [[Charles de Gaulle]], [[फ़्रान्स]] ** [[Eamon de Valera]], [[Republic of Ireland|Ireland]] ** [[Franz Ferdinand, Archduke of Austria]], [[Austria-Hungary]] ** Kaiser [[Wilhelm II]], [[जर्मनी]] ** [[Vaclav Havel]], [[Czech Republic]] ** [[एडोल्फ़ हिटलर]], [[जर्मनी]] ** [[Helmut Schmidt]], [[जर्मनी]] ** [[हेल्मट कोह्ल]], [[जर्मनी]] ** [[Gerhard Schröder]], [[जर्मनी]] ** [[बेनिटो मुसोलिनि]], [[इटली]] ** [[Francisco Franco]], [[स्पैन]] ** [[Jozef Pilsudski]], [[Poland]] ** [[Josip Broz Tito|Josip Broz 'Tito']], [[युगोस्लाविया]] ** [[Milan Kucan|Milan Ku&#269;an]], [[स्लोवेनिया]] ** [[Olof Palme]], [[स्वीडन]] ** [[Nicolae Ceausescu]], [[Romania]] ** [[Lech Walesa]], [[Poland]] * [[Middle East]] ** [[Abdul Nasser]], [[Egypt]] or [[United Arab Republic]] ** [[Anwar Sadat]], [[Egypt]] or [[United Arab Republic]] ** [[David Ben-Gurion]], [[Israel]] ** [[Golda Meir]], [[Israel]] ** [[Menachem Begin]], [[Israel]] ** [[Hafez el Assad]], [[Syria]] ** [[Saddam Hussein]], [[Iraq]] ** [[King Hussein]], [[Jordan]] * [[रूस]] और [[सोवियत संघ]] ** [[Czar Nicholas II]] ** [[Vladimir लेनिन]] ** [[जोसेफ़ स्टेलिन]] ** [[Leon Trotsky]] ** [[Nikita Khrushchev]] ** [[Leonid Brezhnev]] ** [[मिखाइल गोर्बोचव]] ** [[बोरिस येल्ट्सिन]] ** [[Vladimir Vladimirovich पुटिन]] ====वैज्ञानिक==== * [[Niels बोह्र]] * [[अल्बर्ट आयन्स्टाय्न]] * [[एनरीको फ़र्मी]] * [[Howard Walter Florey]] * [[फ़्रोय्ड]] * [[Kurt Gödel]] * [[Fritz Haber]] * [[Werner Karl Heisenberg]] * [[Andrey Nikolaevich Kolmogorov]] * [[Linus Pauling]] * [[Erwin Schrödinger]] * [[John von Neumann]] ====अर्थशास्त्र और धंदा==== * [[John Maynard Keynes]] * [[John Kenneth Galbraith]] * [[Milton Friedman]] * [[हेनरी फ़ोर्ड]] * [[Thomas J. Watson]] * [[बिल गेट्स]] ===Aerospace Pioneers=== * [[Robert Goddard (scientist)|Robert Goddard]] * [[Wernher Von Braun]] * [[नील आर्मस्ट्रोन्ग]] * [[Louis Bleriot]] * [[युरी गेगरीन]] * [[Vladimir Mikhailovich Komarov]] * [[Freddie Laker]] * [[चार्ल्स लिन्डबर्घ]] * [[Ronald E. McNair|Ron McNair]] * [[Ellison S. Onizuka|Ellison Onizuka]] * [[Herman Potocnik|Herman Poto&#269;nik Noordung]] * [[Alan Shepherd]] * [[Valentina Tereshkova]] * [[राइट बंधू]] ====मिलिटरी नेता==== * [[Charles de Gaulle]] * [[Dwight Eisenhower]] * [[Douglas Haig]] * [[Douglas MacArthur]] * [[Rudolf Maister]] * [[Bernard Montgomery]] * [[Chester Nimitz]] * [[George Patton]] * [[Erwin Rommel]] * [[Franc Rozman Stane]] * [[Leon Trotsky]] * [[माओ ज़ेडोंग]] * [[Georgi Konstantinovich Zhukov|Georgi Zhukov]] ====धार्मिक लोग==== * [[Grigori रास्पुटिन]] * [[पोप जोन २३वे]] * [[पोप जोन पौल दूसरे]] * [[कलकत्ता]] की [[मदर टेरेसा]] * [[तिबत]] के १३वे [[दलाय लामा]], [[Thubten Gyatso]] * [[तिबत]] के १४वे [[दलाय लामा]], [[Tenzin Gyatso]] * The Rev. [[Martin Luther King Jr.]] * The Rev. [[Billy Graham]] * [[मोहनदास गांधी|महात्मा गांधी]] * [[Prabhupada A.C. Bhaktivedanta]] ====कलाकार==== * [[Constatin Brancusi]] * [[George Braque]] * [[Salvador Dali|Salvador Dalí]] * [[Marcel Duchamp]] * [[Jacob Epstein]] * [[Juan Gris]] * [[Wassily Kandinsky]] * [[Henri Matisse]] * [[Joan Miró]] * [[Amedeo Modigliani]] * [[Piet Mondrian]] * [[Henry Moore]] * [[Pablo Picasso]] * [[Jackson Pollock]] * [[Andy Warhol]] ====मनोरंजनकर्ता==== * [[बीटल्स]] * [[बोब डिलन]] * [[बोब मारली]] * [[चारली चापलिन]] * [[एल्विस प्रेस्ली]] * [[फ़्रेन्क सिनात्रा]] * [[Groucho Marx]] * [[Jimi Hendrix]] * [[Kraftwerk]] * [[लूई आर्मस्ट्रोंग]] * [[Lucille Ball]] * [[Marilyn Monroe]] * [[मायकल जेकसन]] * [[पिंक फ़्लोय्ड]] * [[Spike Jones]] * [[Spike Milligan]] * [[The Velvet Underground]] ====लेखक और कवी==== * [[Ramprasad Bismil]] * [[Louis Aragon]] * [[Samuel Beckett]] * [[Luis Borges]] * [[André Breton]] * [[Basil Bunting]] * [[Albert Camus]] * [[Noam Chomsky]] * [[Cid Corman]] * [[Hart Crane]] * [[Robert Creeley ]] * [[e. e. cummings]] * [[T. S. Eliot]] * [[Paul Eluard]] * [[Gabriel García Márquez]] * [[Allen Ginsberg]] * [[Alamgir Hashmi]] * [[Seamus Heaney]] * [[Ernest Hemingway]] * [[H.D.]] * [[Orrick Johns]] * [[James Joyce]] * [[Franz Kafka]] * [[Jack Kerouac]] * [[Philip Larkin]] * [[Mina Loy]] * [[Hugh MacDiarmid]] * [[Antonio Machado]] * [[Andre Malraux]] * [[Marianne Moore]] * [[Sean O'Casey]] * [[Charles Olson]] * [[George Oppen]] * [[George Orwell]] * [[Ezra Pound]] * [[Marcel Proust]] * [[Thomas Pynchon]] * [[Ayn Rand]] * [[Charles Reznikoff]] * [[Dorothy Richardson]] * [[Jean-Paul Sartre]] * [[Antoine de Saint-Exupéry]] * [[Gary Snyder]] * [[Gertrude Stein ]] * [[Wallace Stevens]] * [[John Millington Synge]] * [[J.R.R. Tolkien]] * [[William Carlos Williams]] * [[Virginia Woolf]] * [[W. B. Yeats]] * [[Louis Zukofsky]] ====Sports Figures==== * [[Babe Ruth]] * [[मोहम्मद अली]] * [[Wilfred Benitez]] * [[Larry Bird]] * [[मेजिक जोनसन]] * [[माइकल जोर्डन]] * [[मार्टिना नवरातिलोवा]] * [[रोबर्टो क्लेमेन्ट]] * [[Fausto Coppi]] * [[Angel Cordero]] * [[Diego Maradona]] * [[जेक निकलस]] * सर [[डोनल्ड ब्रेडमेन]] * [[Wilfredo Gomez]] * [[Wayne Gretzky]] * [[पेले]] * [[जेकी रोबिनसन]] * [[Martin Strel]] * [[माइक टायसन]] * [[टेड विलियम्स]] ===Notorious Figures=== * [[एडोल्फ़ हिटलर]] * [[जोसेफ़ स्टेलिन]] * [[Joseph Goebbels]] * [[ओसामा बिन लादेन]] * [[Timothy McVeigh]] * [[Charles Manson]] * [[Harold Shipman]] * [[Jeffrey Dahmer]] ==दशक और साल== <table border="0" cellspacing="5"> <tr> <td>'''[[१९०० का दशक]]'''</td> <td>''[[१९००]]''</td> <td>[[१९०१]]</td> <td>[[१९०२]]</td> <td>[[१९०३]]</td> <td>[[१९०४]]</td> <td>[[१९०५]]</td> <td>[[१९०६]]</td> <td>[[१९०७]]</td> <td>[[१९०८]]</td> <td>[[१९०९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९१० का दशक]]'''</td> <td>[[१९१०]]</td> <td>[[१९११]]</td> <td>[[१९१२]]</td> <td>[[१९१३]]</td> <td>[[१९१४]]</td> <td>[[१९१५]]</td> <td>[[१९१६]]</td> <td>[[१९१७]]</td> <td>[[१९१८]]</td> <td>[[१९१९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९२० का दशक]]'''</td> <td>[[१९२०]]</td> <td>[[१९२१]]</td> <td>[[१९२२]]</td> <td>[[१९२३]]</td> <td>[[१९२४]]</td> <td>[[१९२५]]</td> <td>[[१९२६]]</td> <td>[[१९२७]]</td> <td>[[१९२८]]</td> <td>[[१९२९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९३० का दशक]]'''</td> <td>[[१९३०]]</td> <td>[[१९३१]]</td> <td>[[१९३२]]</td> <td>[[१९३३]]</td> <td>[[१९३४]]</td> <td>[[१९३५]]</td> <td>[[१९३६]]</td> <td>[[१९३७]]</td> <td>[[१९३८]]</td> <td>[[१९३९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९४० का दशक]]'''</td> <td>[[१९४०]]</td> <td>[[१९४१]]</td> <td>[[१९४२]]</td> <td>[[१९४३]]</td> <td>[[१९४४]]</td> <td>[[१९४५]]</td> <td>[[१९४६]]</td> <td>[[१९४७]]</td> <td>[[१९४८]]</td> <td>[[१९४९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९५० का दशक]]'''</td> <td>[[१९५०]]</td> <td>[[१९५१]]</td> <td>[[१९५२]]</td> <td>[[१९५३]]</td> <td>[[१९५४]]</td> <td>[[१९५५]]</td> <td>[[१९५६]]</td> <td>[[१९५७]]</td> <td>[[१९५८]]</td> <td>[[१९५९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९६० का दशक]]'''</td> <td>[[१९६०]]</td> <td>[[१९६१]]</td> <td>[[१९६२]]</td> <td>[[१९६३]]</td> <td>[[१९६४]]</td> <td>[[१९६५]]</td> <td>[[१९६६]]</td> <td>[[१९६७]]</td> <td>[[१९६८]]</td> <td>[[१९६९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९७० का दशक]]'''</td> <td>[[१९७०]]</td> <td>[[१९७१]]</td> <td>[[१९७२]]</td> <td>[[१९७३]]</td> <td>[[१९७४]]</td> <td>[[१९७५]]</td> <td>[[१९७६]]</td> <td>[[१९७७]]</td> <td>[[१९७८]]</td> <td>[[१९७९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९८० का दशक]]'''</td> <td>[[१९८०]]</td> <td>[[१९८१]]</td> <td>[[१९८२]]</td> <td>[[१९८३]]</td> <td>[[१९८४]]</td> <td>[[१९८५]]</td> <td>[[१९८६]]</td> <td>[[१९८७]]</td> <td>[[१९८८]]</td> <td>[[१९८९]]</td> </tr><tr> <td>'''[[१९९० का दशक]]'''</td> <td>[[१९९०]]</td> <td>[[१९९१]]</td> <td>[[१९९२]]</td> <td>[[१९९३]]</td> <td>[[१९९४]]</td> <td>[[१९९५]]</td> <td>[[१९९६]]</td> <td>[[१९९७]]</td> <td>[[१९९८]]</td> <td>[[१९९९]]</td> </tr> </table> [[category:शताब्दी]] [[category:इतिहास]] [[af:20ste eeu]] [[als:20. Jahrhundert]] [[an:Sieglo XX]] [[ang:20e gēarhundred]] [[ar:قرن 20]] [[ast:Sieglu XX]] [[be:20 стагодзьдзе]] [[bg:20 век]] [[br:XXvet kantved]] [[bs:20. vijek]] [[ca:Segle XX]] [[cs:20. století]] [[cv:XX ĕмĕр]] [[da:20. århundrede]] [[de:20. Jahrhundert]] [[el:20ός αιώνας]] [[en:20th century]] [[eo:20-a jarcento]] [[es:Siglo XX]] [[et:20. sajand]] [[eu:XX. mendea]] [[fa:سده ۲۰ (میلادی)]] [[fi:1900-luku]] [[fo:20. øld]] [[fr:XXe siècle]] [[frp:XXiémo sièclo]] [[fy:20e ieu]] [[ga:20ú haois]] [[gd:20mh Linn]] [[gl:Século XX]] [[he:המאה ה-20]] [[hr:20. stoljeće]] [[hu:20. század]] [[hy:20-րդ դար]] [[id:Abad ke-20]] [[io:20ma yar-cento]] [[is:20. öldin]] [[it:XX secolo]] [[ja:20世紀]] [[jv:Abad kaping 20]] [[ko:20세기]] [[ksh:20. Joohunndot]] [[ku:Sedsala 20'an]] [[kw:20ves kansblydhen]] [[la:Saeculum 20]] [[lb:20. Joerhonnert]] [[li:Twintegste iew]] [[lt:XX amžius]] [[mi:Rautau 20]] [[mk:20 век]] [[nds:20. Johrhunnert]] [[nds-nl:20e ieuw]] [[nl:20e eeuw]] [[nn:1900-talet]] [[no:20. århundre]] [[nrm:XXe s.]] [[os:XX æнус]] [[pl:XX wiek]] [[pt:Século XX]] [[ro:Secolul XX]] [[ru:XX век]] [[ru-sib:20-о столетте]] [[scn:Sèculu XX]] [[sh:20. vijek]] [[simple:20th century]] [[sk:20. storočie]] [[sl:20. stoletje]] [[sq:Shekulli XX]] [[sr:20. век]] [[su:Abad ka-20]] [[sv:1900-talet]] [[th:คริสต์ศตวรรษที่ 20]] [[tr:20. yüzyıl]] [[tt:20. yöz]] [[uk:20 століття]] [[ur:1900صبم]] [[vi:Thế kỷ 20]] [[wa:20inme sieke]] [[zh:20世纪]] [[zh-min-nan:20 sè-kí]] [[zh-yue:20世紀]] मार्च ८ 1015 42492 2007-01-12T00:15:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:8 meert]] '''मार्च ८''' ग्रेगोरियन केलेंडर में साल का ६७वा दिन है (लीप वर्ष मे ६८वा) । साल में २९८ दिन बाकी है । ===इस दिन पर घटि घटनाए=== *[[१७०२]] - [[Anne of Great Britain|Anne]] [[ग्रेट ब्रिटन]] कि रानी बनती है । *[[१९११]] - [[अंतरराष्ट्रिय महिला दिवस]] प्रथम बार मनाया गया । *[[१९१७]] - रूस में [[फ़रवरी क्रांती]] कि शुरुआत *[[१९५०]] - [[सोवियत संघ]] [[अणू बम]] होने कि घोषणा करता है । *[[१९५२]] - [[एन्टोइन पिने]] [[फ़्रान्स]] के [[प्रधानमंत्री]] बनते है । *[[१९५७]] - [[इजिप्त]] [[सुएज़ कनाल]] दुबारा खोलता है । *[[१९६१]] - [[मेक्स कोनरेड]] ८ दिन, १८ घंटे और ४९ मिनट में प्रुथवी का परिभ्रमण करके नया विश्व रिकार्ड स्थापित करते है । *[[१९६५]] - [[वियेतनाम युद्ध]]: ३,५०० [[अमरीकी मरीन]] दक्षिण [[वियेतनाम]] में पहुचते है और बनते है दक्षिण वियेतनाम में पहले आमरीकी सैनिक । *[[१९६६]] - वियेतनाम युद्ध: [[ओस्ट्रेलिया]] घोषणा करती है कि वह [[वियेतनाम]] में सैनिकों कि तादात में इज़ाफ़ा करेगी । *[[१९७४]] - [[पेरिस]], [[फ़्रान्स]] में [[चार्ल्स दे गोल हवाई अड्डा]] खुलता है । *[[१९८३]] - [[अमरीका के राष्ट्रपती|राष्ट्रपती]] [[रोनल्ड रीगन|रीगन]] [[सोवियत संघ]] को "बुराई का साम्राज्य" केहकर पुकारते है । *[[१९८८]] - [[अमरीकी सेना]] के दो हेलिकोप्टर [[फ़ोर्ट केम्पबेल]], [[केन्टकी]] में एक दूसरे के साथ टकराते है जिससे १७ अमरीकी सैनिक मारे जाते है । *[[१९९९]] - [[ओक्लाहोमा बम]]: [[अमरीका कि सुप्रीम कोर्ट]] [[टिमथी मेक्वै]] कि मौत कि सजा को बजा फ़रमाती है । ===जन्म=== *[[१७१४]] - [[कार्ल फ़िलिप इमेन्युअल बाक]], संगीतकार, [[जोहान्न सेबेस्टियन बाक]] के पुत्र (म्रु. [[१७८८]]) *[[१७८३]] - [[Hannah Van Buren]], [[अमरीका कि पहली महिला]] *[[१८२७]] - [[ब्लीक]], भाषा के अभ्यासी, (म्रु. [[१८७५]]) *[[१८४१]] - [[ओलिवर वेन्डेल होम्स जुनियर]], [[अमरीकी सर्वोच्च न्यायालय|सर्वोच्च न्यायालय]] जज, (म्रु. [[१९३५]]) *[[१८५९]] - [[केन्नेथ ग्राहम]], लेखक, (म्रु. [[१९३२]]) *[[१८७९]] - [[ओट्टो हाह्न]], [[रसायन शास्त्र में नोबेल इनाम]] विजेता [[१९४४]], (म्रु. [[१९६८]]) *[[१९२१]] - [[चेरिस्स]], अभिनेत्री, न्रुत्यांगणा *[[१९२३]] - [[वोल्टर जेन्स]], लेखक *[[१९४३]] - [[लिन्न रेडग्रेव]], अभिनेत्री *[[१९४५]] - [[मिक्की डोलेन्ज़]], अभिनेता, निर्देषक *१९४५ - [[कीफ़र] *[[१९४८]] - [[गेरी नुमन]], गायक ===म्रुत्यु=== *[[११४४]] - [[पोप सेलेसस्टीन द्वितिय]] *[[१७०२]] - राजा [[इंग्लेंड के विलियम त्रुतीय]], (ज. [[१६५०]]) *[[१८४१]] - राजा [[स्वीडन के चार्ल्स चौदहवे|चार्ल्स चौदहवे]] *[[१८६९]] - [[हेक्टर]], संगीतकार (ज. [[१८०३]]) *[[१८७४]] - [[अमरीका]] के १३ वे [[प्रधानमंत्री]] (ज. [[१८००]]) *[[१९३०]] - [[टाफ़्ट]], [[अमरीका के प्रधानमंत्री]] (ज. [[१८५७]]) *[[१९४१]] - [[शेरवूड एन्डरसन]], लेखक , (ज. [[१८७६]]) *[[१९७१]] - [[लोय्ड]], अभिनेता, (ज. [[१८९३]]) *[[१९७५]] - [[जोर्ज स्टीवन्स]], निर्देषक, निर्माता (ज. [[१९०४]]) *[[१९८३]] - [[विलियम वोल्टन]],संगीतकार, (ज. [[१९०२]]) *[[१९९२]] - [[रेड]], संगीतकार *[[१९९३]] - [[बिली]], [[जेज़]] संगीतकार, (ज. [[१९१४]]) *[[१९९९]] - [[जो डिमेज्जियो]], (ज. [[१९१४]]) *[[२००३]] - [[अडम फ़ैथ]], अंग्रेज़ गायक और अभिनेता, (ज.[[1940]]) ---- '''यह भी देखें:''' [[मार्च ७]] - [[मार्च ९]] - [[फ़र्वरी ८]] - [[अप्रैल ८]] -- [[ऐतिहासिक साल्गिरह|सभी दिनों की सूची]] [[जनवरी]], [[फ़रवरी]], [[मार्च]], [[अप्रैल]], [[मै]], [[जून]], [[जुलाई]], [[अगस्त]], [[सितंबर]], [[अक्तूबर]], [[नवंबर]], [[डिसंबर]] [[af:8 Maart]] [[an:8 de marzo]] [[ar:8 مارس]] [[ast:8 de marzu]] [[be:8 сакавіка]] [[bg:8 март]] [[bpy:মার্চ ৮]] [[br:8 Meurzh]] [[bs:8. mart]] [[ca:8 de març]] [[ceb:Marso 8]] [[co:8 di marzu]] [[cs:8. březen]] [[csb:8 strumiannika]] [[cv:Пуш, 8]] [[cy:8 Mawrth]] [[da:8. marts]] [[de:8. März]] [[el:8 Μαρτίου]] [[en:March 8]] [[eo:8-a de marto]] [[es:8 de marzo]] [[et:8. märts]] [[eu:Martxoaren 8]] [[fi:8. maaliskuuta]] [[fo:8. mars]] [[fr:8 mars]] [[frp:8 mârs]] [[fur:8 di Març]] [[fy:8 maart]] [[ga:8 Márta]] [[gl:8 de marzo]] [[he:8 במרץ]] [[hr:8. ožujka]] [[hu:Március 8]] [[ia:8 de martio]] [[id:8 Maret]] [[ie:8 marte]] [[ilo:Marso 8]] [[io:8 di marto]] [[is:8. mars]] [[it:8 marzo]] [[ja:3月8日]] [[jv:8 Maret]] [[ka:8 მარტი]] [[kn:ಮಾರ್ಚ್ ೮]] [[ko:3월 8일]] [[ksh:8. Määz]] [[ku:8'ê adarê]] [[lb:8. Mäerz]] [[lbe:8 март]] [[lmo:08 03]] [[lt:Kovo 8]] [[mk:8 март]] [[ms:8 Mac]] [[nap:8 'e màrzo]] [[nds-nl:8 meert]] [[nl:8 maart]] [[nn:8. mars]] [[no:8. mars]] [[nov:8 de marte]] [[nrm:8 Mar]] [[oc:8 de març]] [[os:8 мартъийы]] [[pam:Marsu 8]] [[pl:8 marca]] [[pt:8 de Março]] [[ro:8 martie]] [[ru:8 марта]] [[scn:8 di marzu]] [[sco:8 Mairch]] [[se:Njukčamánu 8.]] [[sh:8.3.]] [[simple:March 8]] [[sk:8. marec]] [[sl:8. marec]] [[sq:8 Mars]] [[sr:8. март]] [[sv:8 mars]] [[sw:8 Machi]] [[ta:மார்ச் 8]] [[te:మార్చి 8]] [[th:8 มีนาคม]] [[tl:Marso 8]] [[tr:8 Mart]] [[tt:8. Mart]] [[uk:8 березня]] [[vec:8 de marzso]] [[vi:8 tháng 3]] [[vls:8 moarte]] [[wa:8 di måss]] [[war:Marso 8]] [[zh:3月8日]] मार्च 8 1016 10176 2004-03-08T12:18:51Z Hemanshu 22 moved to "मार्च_८" #REDIRECT [[मार्च_८]] भगवद्गीता 1025 42964 2007-01-14T14:46:16Z Wolf 886 {{हिन्दू धर्म इंफ़ोबॉक्स}} '''भगवद्‌गीता''' हिन्दू धर्म की पवित्रतम ग्रन्थों में से एक है । श्री [[कृष्ण]] ने गीता का सन्देश पाण्डव राजकुमार [[अर्जुन]] को सुनाया था । ये एक [[स्मृति]] ग्रन्थ है । इसमें एकेश्वरवाद की बहुत सुन्दर ढंग से चर्चा हुई है। '''श्रीमद्भगवद्‌गीता''' की पृष्ठभूमि [[महाभारत]] का [[युद्घ]] है। जिस प्रकार एक सामान्य मनुष्य अपने जीवन की समस्याओं में उलझकर किंकर्तव्यविमूढ़ हो जाता है और उसके पश्चात् जीवन के समरांगण से पलायन करने का मन बना लेता है। उसी प्रकार [[अर्जुन]] जो कि महाभारत का महानायक है अपने सामने आने वाली समस्याओं से भयभीत होकर [[जीवन]] और [[कर्मक्षेत्र]] से निराश हो गया है। अर्जुन की तरह ही हम सभी कभी-कभी अनिश्चय की स्थिति में या तो हताश हो जाते हैं और या फिर अपनी समस्याओं से उद्विग्न होकर कर्तव्य विमुख हो जाते हैं। भारत वर्ष के ऋषियों नें गहन विचार के पश्चात् जिस ज्ञान को आत्मसात् किया उसे उन्होंने वेदों का नाम दिया। इन्हीं वेदों का अंतिम भाग [[उपनिषद]] कहलाता है। मानव जीवन की विशेषता मानव को प्राप्त बौद्धिक शक्ति है और उपनिषदों में निहित ज्ञान मानव की बौद्धिकता की उच्चतम अवस्था तो है ही, अपितु बुद्धि की सीमाओं के परे मनुष्य क्या अनुभव कर सकता है यह हमारे उपनिषद् एक झलक दिखा देते हैं। उसी औपनिषदीय ज्ञान को महर्षि [[वेदव्यास]] ने सामान्य जनों के लिए [[गीता]] में संक्षिप्त रूप में प्रस्तुत किया है। वेदव्यास की महानता ही है, जो कि 11 उपनिषदों के ज्ञान को एक पुस्तक में बाँध सके और मानवता को एक आसान युक्ति से परमात्म ज्ञान का दर्शन करा सके। * [[प्रथमोअध्यायः]] {{wikisource}} {{हिन्दू धर्म}} {{substub}} [[Category:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[cs:Bhagavadgíta]] [[de:Bhagavad Gita]] [[el:Μπαγκαβάτ Γκίτα]] [[en:Bhagavad Gita]] [[eo:Bhagavadgitao]] [[es:Bhagavad-gita]] [[fa:باگاوادگیتا]] [[fi:Bhagavad Gita]] [[fr:Bhagavad-Gîtâ]] [[he:בהגאוואד גיטה]] [[hu:Bhagavad-gíta]] [[id:Bhagawad Gita]] [[it:Bhagavad Gita]] [[ja:バガヴァッド・ギーター]] [[ms:Bhagavad Gita]] [[nl:Bhagavad Gita]] [[nn:Bhagavad-gita]] [[no:Bhagavadgita]] [[pl:Bhagawad Gita]] [[pt:Bhagavad Gita]] [[ru:Бхагавад-гита]] [[sa:भगवद्गीता]] [[simple:Bhagavad Gita]] [[sv:Bhagavad-Gita]] [[ta:பகவத் கீதை]] [[te:భగవద్గీత]] [[uk:Бгагавад-Гіта]] [[ur:بھگوت گیتا]] [[vi:Bhagavad Gita]] [[zh:薄伽梵歌]] विकिपीडिया:!अनाथ लेख 1031 sysop 10182 2004-04-06T11:02:32Z 141.53.194.251 <ol start=1><li><a href="/wiki/1_%E0%A4%85%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" class='internal' title ="1 अगस्त">1 अगस्त</a></li> <li><a href="/wiki/GNU_FDL" class='internal' title ="GNU FDL">GNU FDL</a></li> <li><a href="/wiki/HariGita1" class='internal' title ="HariGita1">HariGita1</a></li> <li><a href="/wiki/Harigita2" class='internal' title ="Harigita2">Harigita2</a></li> <li><a href="/wiki/Harigita3" class='internal' title ="Harigita3">Harigita3</a></li> <li><a href="/wiki/Harigita4" class='internal' title ="Harigita4">Harigita4</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B2" class='internal' title ="अन्तर्जाल">अन्तर्जाल</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A4%97%E0%A4%BC%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="अफ़ग़ानिस्तान">अफ़ग़ानिस्तान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%A4%E0%A4%BE" class='internal' title ="अभिनेता">अभिनेता</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A4%BE%E0%A4%B2" class='internal' title ="आंडाल">आंडाल</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A4%BE" class='internal' title ="आगरा">आगरा</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%B0_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B6" class='internal' title ="आन्ध्र प्रदेश">आन्ध्र प्रदेश</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" class='internal' title ="आयोग">आयोग</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="आसमान">आसमान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%A8_%E0%A4%8F%E0%A4%AF%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8" class='internal' title ="इंडियन एयरलाइन्स">इंडियन एयरलाइन्स</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%9F%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A5%87" class='internal' title ="इंडिया टुडे">इंडिया टुडे</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%A7%E0%A5%80" class='internal' title ="इंदिरा गाँधी">इंदिरा गाँधी</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A7%E0%A5%80" class='internal' title ="इंदिरा गांधी">इंदिरा गांधी</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="इरान">इरान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%A6" class='internal' title ="इलाहाबाद">इलाहाबाद</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B2" class='internal' title ="ईमेल">ईमेल</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="ईरान">ईरान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0" class='internal' title ="उत्तर">उत्तर</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0_%E0%A4%85%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%95%E0%A4%BE" class='internal' title ="उत्तर अम्रीका">उत्तर अम्रीका</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" class='internal' title ="उद्योग">उद्योग</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%A6%E0%A5%8D" class='internal' title ="उपनिषद्">उपनिषद्</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%AD%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE" class='internal' title ="उपभोक्ता">उपभोक्ता</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%8B%E0%A4%A3" class='internal' title ="ऋण">ऋण</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%8E%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%86%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8B" class='internal' title ="ऎस्पॆरान्तो">ऎस्पॆरान्तो</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%91%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE" class='internal' title ="ऑपेरा">ऑपेरा</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%91%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" class='internal' title ="ऑस्ट्रेलिया">ऑस्ट्रेलिया</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A4%BE" class='internal' title ="कला">कला</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%80%E0%A4%B0" class='internal' title ="कश्मीर">कश्मीर</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A5%82" class='internal' title ="काठमांडू">काठमांडू</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF" class='internal' title ="कार्यालय">कार्यालय</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF" class='internal' title ="काव्य">काव्य</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="किसान">किसान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A4%BF" class='internal' title ="कृषि">कृषि</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%88%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A4%B0" class='internal' title ="कैंसर">कैंसर</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BE" class='internal' title ="कोका कोला">कोका कोला</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%80_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class='internal' title ="कोफ़ी अन्नान">कोफ़ी अन्नान</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%9F" class='internal' title ="क्रिकेट">क्रिकेट</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%9F_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%A1_%E0%A4%95%E0%A4%AA" class='internal' title ="क्रिकेट वर्ल्ड कप">क्रिकेट वर्ल्ड कप</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF" class='internal' title ="खाद्य">खाद्य</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A7%E0%A5%80" class='internal' title ="गांधी">गांधी</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%95" class='internal' title ="गायक">गायक</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81_%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%95" class='internal' title ="गुरु नानक">गुरु नानक</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%AF" class='internal' title ="चाय">चाय</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%88%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AD%E0%A5%81" class='internal' title ="चैतन्य महाप्रभु">चैतन्य महाप्रभु</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%B0_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A5%82" class='internal' title ="जवाहर लाल नेहरू">जवाहर लाल नेहरू</a></li> </ol> भोपाल 1039 44998 2007-01-22T23:41:38Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:ボーパール]] '''भोपाल''' [[भारत]] देश में [[मध्य प्रदेश]] [[राज्य]] की राजधानी है। [[१९८४]] में इस शहर में अमरीकी कंपनी [[यूनियन कार्बाइड]] से [[मिथाएल् आइसो साइनेट]] गैस के रिसाव से लगभग बीस हजार लोग मारे गये थे। [[भोपाल गैस कांड]] का कुप्रभाव आज तक [[वायु प्रदूषण]], [[भूमि प्रदूषण]], [[जल प्रदूषण]] के अलाव जैविक [[विकलांगता]] एवं अन्य रूपों में आज भी जारी है। ==इतिहास== ऐसा समझा जाता है कि भोपाल की स्थापना शुरू में पर्मार [[राजा भोज]] ने १०००-१०५५ ईस्वी में की थी। उनके राज्य की राजधानी [[धार]] थी, जो अब मध्य प्रदेश का एक जिला है। ईसके बाद भोपाल शहर की स्थापना अफ़गान सिपाही दोस्त मोहम्मद (1708-1740) ने की थी. ऒरंगजेब की मृ़त्यु के बाद की अफ़रातफ़री में जब दोस्त मोहम्मद दिल्ली से भाग रहा था तो उसकी मुलाकात गोंड रानी कमलापती से हुई जिसने दोस्त मोहम्मद से मदद मागी. ==यातायात== भोपाल काफ़ी तरीकों से देश से जुडा हुआ है। === रेल === भोपाल रेल द्वारा बडी आसानी से पहुँचा जा सकता है। दिल्ली-चेन्नई मेन लाइन में भोपाल स्टेशन पड़ता है। दिल्ली से रेल द्वारा ९-१२ घंटे लगते हैं। === हवाई यात्रा === दिल्ली और मुंबई से रोज भोपाल के लिये उडानें चलती हैं। === सडक यात्रा === भोपाल सडक द्वारा भी अच्छी तरह से जुडा हुआ है। सरकारी और निजी बसें भोपाल के लिये उपलब्ध हैं। ==पर्यटन== ==यह भी देखें== *[[यूनियन कार्बाइड]] *[[भोपाल गैस कांड]] {{stub}} [[Category:शहर]] [[bn:ভোপাল]] [[bpy:ভোপাল]] [[da:Bhopal]] [[de:Bhopal]] [[en:Bhopal]] [[eo:Bhopal]] [[es:Bhopal]] [[fi:Bhopal]] [[fr:Bhopal]] [[id:Bhopal]] [[it:Bhopal]] [[ja:ボーパール]] [[lt:Bhopalas]] [[mr:भोपाळ]] [[nl:Bhopal]] [[pl:Bhopal]] [[pt:Bhopal]] [[ro:Bhopal]] [[ru:Бхопал]] [[simple:Bhopal]] [[sv:Bhopal]] [[ta:போபால்]] [[zh:博帕尔]] विकिपीडिया:चुनाव 1041 10190 2004-05-09T16:13:57Z 64.12.116.198 Please translate into Hindi and post prominently for all users to see: Hello Everyone, Elections for the Board of Trustees of the Wikimedia Foundation are around the corner. We are preparing to vote for the representatives who will speak for the many Wikimedia contributors who work so hard to make this the thriving community that it is. The Board is entrusted with the ultimate decision making for the Wikimedia Foundation. Its role is ''not'' website governance. For more information about the Wikimedia Foundation and the role of its Board of Trustees, see here '''[http://meta.wikipedia.org/wiki/Board_of_Trustees 1]'''. We are voting for two positions: ''Contributing Active Member Representative'', and ''Volunteer User Representative''. In order to vote for either of these positions you must have been with one of the Wikimedia projects for at least three months. In future elections, only Contributing Active Members (dues-paying members of the Wikimedia Foundation) will be able to vote for the Contributing Active Member Representative post, but for this first election it will be open to all Wikimedia contributors. All voters will have two votes, one for the Contributing Active Member Representative and one for the Volunteer User Representative. The election is run as First Past the Post, that is, the candidate with the most votes will be declared the winner. In the event of a tie, a run-off election will be held. If you wish to stand for election, please fill in an entry for yourself at '''[http://meta.wikipedia.org/wiki/Election_Candidates 2]'''. Candidates have until the end of Friday, 29th May 2004 to present themselves. The elections will start on Saturday, 30th May 2004 and last one week from that time ending Saturday, 12th June 2004 at midnight GMT, following which the final count will be announced. More information is forthcoming. Please look here '''[http://meta.wikipedia.org/wiki/Election_FAQ 3]''' for details. One final note: If you speak another language, please translate this note and post it to the respective Wikipedias, Wikimedias, Wiktionaries, WikiBooks, WikiSources, WikiQuotes in those languages. Once you have done so, please notify us here '''[http://meta.wikipedia.org/wiki/Election_Notice_Translations 4]'''. Be warned, however, that we may call on you again to help coordinate the election in those languages and relay additional information to those projects. This page is protected. Please address all comments to here '''[http://meta.wikipedia.org/wiki/Talk:Election_FAQ 5]'''. Finally, we would like to wish all of the candidates the best of luck in the election, [[User:Imran|Imran]] in English [[User:Danny|Danny]] in English Co-Chairs, Wikimedia Election Committee [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1575;&#1606;&#1578;&#1582;&#1575;&#1576;&#1575;&#1578; &#1605;&#1580;&#1604;&#1587; &#1573;&#1583;&#1575;&#1585;&#1577; &#1605;&#1572;&#1587;&#1587;&#1577; &#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1605;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;]] [[cy:Wicipedia:Etholiadau i Bwrdd Ymddiriedolwyr y Sylfaen Wikimedia]] [[de:Wikipedia:Wahlen ins Board of Trustees der Wikimedia-Foundation]] [[es:Wikipedia:Elecciones para la Junta (Board of Trustees) de la Wikimedia Foundation]] [[eo:Vikipedio:Balotado pri Estraranoj de Fonda&#309;o Wikimedia]] [[fr:Wikipédia:Élection au Conseil d'Administration de Wikimedia Foundation]] [[he:&#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;:&#1489;&#1495;&#1497;&#1512;&#1493;&#1514; &#1500;&#1495;&#1489;&#1512; &#1492;&#1504;&#1488;&#1502;&#1504;&#1497;&#1501; &#1513;&#1500; &#1511;&#1512;&#1503; &#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;]] [[hu:Wikipédia:A Wikimedia alapítvány elnökségének megválasztása|Wikipédia:A Wikimedia alapítvány elnökségének megválasztása]] [[ia:Wikipedia:Electiones pro le Consilio de Curatores del Fundamento de Wikimedia]] [[it:Wikipedia:Elezioni Wikimedia Foundation]] [[no:Wikipedia:Valgbrev]] [[pl:Wikipedia:Wybory do Rady Powierniczej Wikimedia Foundation]] [[simple:Wikipedia:Elections for the Board of Trustees of the Wikimedia Foundation]] [[sv:Wikipedia:Val av förtroendemän till stiftelsen Wikimedias styrelse]] [[ur:&#1608;&#1740;&#1705;&#1740;&#1662;&#1740;&#1672;&#1740;&#1575;:&#1608;&#1740;&#1705;&#1740;&#1662;&#1740;&#1672;&#1740;&#1575; &#1601;&#1575;&#1574;&#1608;&#1606;&#1672;&#1740;&#1588;&#1606; &#1705;&#1746; &#1576;&#1608;&#1585;&#1672; &#1570;&#1601; &#1657;&#1585;&#1608;&#1657;&#1740;&#1586; &#1705;&#1746; &#1575;&#1606;&#1578;&#1582;&#1575;&#1576;&#1575;&#1578;]] [[vi:Wikipedia:B&#7847;u c&#7917; cho Ban Qu&#7843;n Tr&#7883; c&#7911;a Wikimedia]] [[zh:Wikipedia:Wikimedia&#22522;&#37329;&#20250;&#29702;&#20107;&#20250;&#36873;&#20030;]] MediaWiki:And 1107 sysop 10250 2004-10-23T07:13:46Z Hemanshu 22 और MediaWiki:Anonymous 1109 sysop 10252 2004-10-24T16:55:00Z Shree 4 अनुवाद विकिपीडिया के अज्ञात सदस्य MediaWiki:Article 1110 sysop 10253 2004-10-24T16:55:49Z Shree 4 लेख MediaWiki:Confirmprotect 1112 sysop 10255 2004-08-12T16:43:54Z Shree 4 पन्ना सुरक्षित करना कन्फ़र्म करें MediaWiki:Confirmprotecttext 1113 sysop 10256 2004-08-12T16:34:31Z Shree 4 क्या आप सच में इस पन्ने को सुरक्षित करना चाहते हैं ? MediaWiki:Confirmunprotect 1114 sysop 10257 2004-08-12T16:45:50Z Shree 4 पन्ना असुरक्षित करना कन्फ़र्म करें MediaWiki:Confirmunprotecttext 1115 sysop 10258 2004-08-12T16:35:54Z Shree 4 क्या आप सच में इस पन्ने को असुरक्षित करना चाहते हैं ? MediaWiki:Delete 1117 sysop 10260 2004-06-22T04:56:14Z Hemanshu 22 हटायें MediaWiki:Edit 1118 sysop 10261 2004-06-22T04:31:58Z Hemanshu 22 अनुवाद बदलें MediaWiki:Feedlinks 1119 sysop 10262 2004-10-23T07:41:58Z Hemanshu 22 फ़ीड : MediaWiki:History short 1120 sysop 10263 2004-06-22T04:53:16Z Hemanshu 22 पुराने अवतरण MediaWiki:Import 1121 sysop 10264 2004-08-14T13:50:07Z Shree 4 पन्ने इम्पोर्ट करें MediaWiki:Importfailed 1122 sysop 10265 2004-08-14T13:52:01Z Shree 4 इम्पोर्ट असफल रहा $1 MediaWiki:Importsuccess 1125 sysop 10268 2004-08-14T13:51:05Z Shree 4 इम्पोर्ट सफल हुआ ! MediaWiki:Move 1139 sysop 10282 2004-06-22T04:57:14Z Hemanshu 22 अनुवाद नाम बदलें MediaWiki:Navigation 1140 sysop 40402 2006-12-30T06:46:34Z Mitul0520 211 changed from विकि-सफ़र to विकि-यात्रा विकि-यात्रा MediaWiki:Nstab-category 1144 sysop 10287 2004-08-14T13:40:17Z Shree 4 विभाग MediaWiki:Nstab-help 1145 sysop 10288 2004-08-14T13:39:21Z Shree 4 मदद MediaWiki:Nstab-image 1146 sysop 10289 2004-08-14T13:38:30Z Shree 4 चित्र MediaWiki:Nstab-main 1147 sysop 10290 2004-06-22T04:50:16Z Hemanshu 22 अनुवाद लेख MediaWiki:Nstab-media 1148 sysop 10291 2004-08-14T13:37:44Z Shree 4 मीडिया MediaWiki:Nstab-mediawiki 1149 sysop 10292 2004-06-22T05:00:32Z Hemanshu 22 अनुवाद संदेश MediaWiki:Nstab-special 1150 sysop 10293 2004-08-14T13:36:54Z Shree 4 खास MediaWiki:Nstab-template 1151 sysop 10294 2004-06-22T05:23:34Z Hemanshu 22 टेम्प्लेट MediaWiki:Nstab-user 1152 sysop 10295 2004-08-14T13:35:54Z Shree 4 सदस्य MediaWiki:Nstab-wp 1153 sysop 10296 2004-11-30T10:33:07Z Hemanshu 22 प्रकल्प विषयी पन्ना MediaWiki:Pagetitle 1155 sysop 10298 2004-08-14T13:44:54Z Shree 4 $1 - विकिपीडिया MediaWiki:Portal 1158 sysop 10301 2004-10-17T20:43:43Z Spundun 73 मुखपृष्ठ समाज मुखपृष्ठ MediaWiki:Portal-url 1159 sysop 10302 2004-10-17T20:46:17Z Spundun 73 मुखपृष्ठ विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ MediaWiki:Protect 1165 sysop 10308 2004-06-22T04:54:40Z Hemanshu 22 सुरक्षित करें MediaWiki:Siteuser 1180 sysop 10323 2004-08-14T02:17:36Z Shree 4 विकिपीडिया सदस्य $1 MediaWiki:Siteusers 1181 sysop 10324 2004-08-14T02:18:44Z Shree 4 विकिपीडिया सदस्य $1 MediaWiki:Specialpage 1182 sysop 31385 2006-10-19T01:38:36Z Mitul0520 211 आसान अनुवाद विशेष पन्ना MediaWiki:Talk 1183 sysop 10326 2004-06-22T04:51:51Z Hemanshu 22 संवाद MediaWiki:Toolbox 1185 sysop 20478 2006-06-03T14:52:00Z Magicalsaumy 423 औज़ार-सन्दूक MediaWiki:Tooltip-logout 1200 sysop 10343 2004-10-24T16:52:23Z Shree 4 अनुवाद लॉग आउट [alt-o] MediaWiki:Tooltip-mainpage 1201 sysop 10344 2004-10-24T16:50:37Z Shree 4 अनुवाद मुख्य पृष्ठ देखें [alt-z] MediaWiki:Tooltip-protect 1210 sysop 10353 2004-10-24T16:49:26Z Shree 4 अनुवाद इस पन्ने को सुरक्षित करें [alt-=] MediaWiki:Tooltip-save 1215 sysop 10358 2004-10-24T16:48:21Z Shree 4 अनुवाद बदलाव संजोयें [alt-s] MediaWiki:Tooltip-search 1216 sysop 10359 2004-10-24T16:47:13Z Shree 4 अनुवाद इस विकि में खोजें [alt-f] MediaWiki:Tooltip-sitesupport 1217 sysop 10360 2004-10-24T16:45:59Z Shree 4 विकिपीडिया को सपोर्ट करें MediaWiki:Tooltip-specialpages 1219 sysop 10362 2004-10-24T16:44:40Z Shree 4 अनुवाद सभी खास पन्नों की सूची [alt-q] MediaWiki:Tooltip-unwatch 1222 sysop 10365 2004-08-14T00:42:49Z Shree 4 इस पन्ने को अपनी ध्यान सूची से हटायें । [alt-w] MediaWiki:Tooltip-userpage 1224 sysop 10367 2004-10-24T16:43:33Z Shree 4 अनुवाद मेरा सदस्य पन्ना [alt-.] MediaWiki:Unprotect 1230 sysop 10373 2004-06-22T04:59:31Z Hemanshu 22 असुरक्षित करें MediaWiki:Unwatch 1233 sysop 10376 2004-08-14T00:44:25Z Shree 4 ध्यान हटायें MediaWiki:Watch 1240 sysop 10383 2004-06-22T04:58:31Z Hemanshu 22 ध्यान रखें MediaWiki:Yourrealname 1241 sysop 10384 2004-08-13T21:46:52Z Hemanshu 22 अनुवाद आपका असली नाम* Template:All system messages 1242 10385 2004-06-02T08:32:55Z MediaWiki default {{int:allmessagestext}} <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]<br> [[MediaWiki_talk:1movedto2|वार्ता]] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{int:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]<br> [[MediaWiki_talk:About|वार्ता]] </td><td> अबाउट </td><td> {{int:About}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:अबाउट </td><td> {{int:Aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutwikipedia|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया के बारे में </td><td> {{int:Aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-addsection&action=edit accesskey-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-addsection|वार्ता]] </td><td> + </td><td> {{int:Accesskey-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anontalk&action=edit accesskey-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anontalk|वार्ता]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-anonuserpage&action=edit accesskey-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-anonuserpage|वार्ता]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-article&action=edit accesskey-article]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-article|वार्ता]] </td><td> a </td><td> {{int:Accesskey-article}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions&action=edit accesskey-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> v </td><td> {{int:Accesskey-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-contributions&action=edit accesskey-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-contributions|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-contributions&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-currentevents&action=edit accesskey-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-currentevents|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-currentevents&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-delete&action=edit accesskey-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-delete|वार्ता]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-delete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-edit&action=edit accesskey-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-edit|वार्ता]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-edit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-emailuser&action=edit accesskey-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-emailuser|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-emailuser&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-help&action=edit accesskey-help]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-help|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-help&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-history&action=edit accesskey-history]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-history|वार्ता]] </td><td> h </td><td> {{int:Accesskey-history}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-login&action=edit accesskey-login]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-login|वार्ता]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-login}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-logout&action=edit accesskey-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-logout|वार्ता]] </td><td> o </td><td> {{int:Accesskey-logout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mainpage&action=edit accesskey-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mainpage|वार्ता]] </td><td> z </td><td> {{int:Accesskey-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-minoredit&action=edit accesskey-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-minoredit|वार्ता]] </td><td> i </td><td> {{int:Accesskey-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-move&action=edit accesskey-move]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-move|वार्ता]] </td><td> m </td><td> {{int:Accesskey-move}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mycontris&action=edit accesskey-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mycontris|वार्ता]] </td><td> y </td><td> {{int:Accesskey-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-mytalk&action=edit accesskey-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-mytalk|वार्ता]] </td><td> n </td><td> {{int:Accesskey-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-portal&action=edit accesskey-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-portal|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-portal&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-portal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preferences&action=edit accesskey-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preferences|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-preferences&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preview&action=edit accesskey-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preview|वार्ता]] </td><td> p </td><td> {{int:Accesskey-preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-protect&action=edit accesskey-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-protect|वार्ता]] </td><td> = </td><td> {{int:Accesskey-protect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-randompage&action=edit accesskey-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-randompage|वार्ता]] </td><td> x </td><td> {{int:Accesskey-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchanges&action=edit accesskey-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchanges|वार्ता]] </td><td> r </td><td> {{int:Accesskey-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-recentchangeslinked&action=edit accesskey-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-recentchangeslinked|वार्ता]] </td><td> c </td><td> {{int:Accesskey-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-save&action=edit accesskey-save]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-save|वार्ता]] </td><td> s </td><td> {{int:Accesskey-save}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-search&action=edit accesskey-search]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-search|वार्ता]] </td><td> f </td><td> {{int:Accesskey-search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-sitesupport&action=edit accesskey-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-sitesupport|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-sitesupport&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpage&action=edit accesskey-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpage|वार्ता]] </td><td> &amp;lt;accesskey-specialpage&amp;gt; </td><td> {{int:Accesskey-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-specialpages&action=edit accesskey-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-specialpages|वार्ता]] </td><td> q </td><td> {{int:Accesskey-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-talk&action=edit accesskey-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-talk|वार्ता]] </td><td> t </td><td> {{int:Accesskey-talk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-undelete&action=edit accesskey-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-undelete|वार्ता]] </td><td> d </td><td> {{int:Accesskey-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-unwatch&action=edit accesskey-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-unwatch|वार्ता]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-upload&action=edit accesskey-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-upload|वार्ता]] </td><td> u </td><td> {{int:Accesskey-upload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-userpage&action=edit accesskey-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-userpage|वार्ता]] </td><td> . </td><td> {{int:Accesskey-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-viewsource&action=edit accesskey-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-viewsource|वार्ता]] </td><td> e </td><td> {{int:Accesskey-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watch&action=edit accesskey-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watch|वार्ता]] </td><td> w </td><td> {{int:Accesskey-watch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-watchlist&action=edit accesskey-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-watchlist|वार्ता]] </td><td> l </td><td> {{int:Accesskey-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-whatlinkshere&action=edit accesskey-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-whatlinkshere|वार्ता]] </td><td> b </td><td> {{int:Accesskey-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtext|वार्ता]] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{int:Accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtitle|वार्ता]] </td><td> Password sent. </td><td> {{int:Accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]<br> [[MediaWiki_talk:Actioncomplete|वार्ता]] </td><td> Action complete </td><td> {{int:Actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatch|वार्ता]] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{int:Addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatchtext|वार्ता]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &#91;&#91;विशेष:Watchlist&#124;watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &#39;&#39;&#39;bolded&#39;&#39;&#39; in the &#91;&#91;Special:Recentchanges&#124;list of recent changes]] to make it easier to pick out. &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{int:Addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addsection&action=edit addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Addsection|वार्ता]] </td><td> + </td><td> {{int:Addsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]<br> [[MediaWiki_talk:Administrators|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:प्रबन्धक </td><td> {{int:Administrators}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Affirmation|वार्ता]] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{int:Affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]<br> [[MediaWiki_talk:All|वार्ता]] </td><td> all </td><td> {{int:All}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessages|वार्ता]] </td><td> All system messages </td><td> {{int:Allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessagestext|वार्ता]] </td><td> This is a list of all system messages available in the MediaWiki: namespace. </td><td> {{int:Allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]<br> [[MediaWiki_talk:Allpages|वार्ता]] </td><td> All pages </td><td> {{int:Allpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]<br> [[MediaWiki_talk:Alphaindexline|वार्ता]] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{int:Alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyloggedin|वार्ता]] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br /&gt; </td><td> {{int:Alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyrolled|वार्ता]] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{int:Alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]<br> [[MediaWiki_talk:Ancientpages|वार्ता]] </td><td> Oldest pages </td><td> {{int:Ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:And&action=edit and]<br> [[MediaWiki_talk:And|वार्ता]] </td><td> and </td><td> {{int:And}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalk&action=edit anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalk|वार्ता]] </td><td> Talk for this IP </td><td> {{int:Anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalkpagetext|वार्ता]] </td><td> ----&#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{int:Anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anonymous&action=edit anonymous]<br> [[MediaWiki_talk:Anonymous|वार्ता]] </td><td> Anonymous user(s) of Wikipedia </td><td> {{int:Anonymous}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Article&action=edit article]<br> [[MediaWiki_talk:Article|वार्ता]] </td><td> Content page </td><td> {{int:Article}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]<br> [[MediaWiki_talk:Articleexists|वार्ता]] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{int:Articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]<br> [[MediaWiki_talk:Articlepage|वार्ता]] </td><td> लेख देखें </td><td> {{int:Articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]<br> [[MediaWiki_talk:Asksql|वार्ता]] </td><td> SQL query </td><td> {{int:Asksql}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]<br> [[MediaWiki_talk:Asksqltext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{int:Asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Autoblocker|वार्ता]] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]<br> [[MediaWiki_talk:Badarticleerror|वार्ता]] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{int:Badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]<br> [[MediaWiki_talk:Badfilename|वार्ता]] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]<br> [[MediaWiki_talk:Badfiletype|वार्ता]] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{int:Badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Badipaddress|वार्ता]] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{int:Badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]<br> [[MediaWiki_talk:Badquery|वार्ता]] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{int:Badquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]<br> [[MediaWiki_talk:Badquerytext|वार्ता]] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{int:Badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]<br> [[MediaWiki_talk:Badretype|वार्ता]] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{int:Badretype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitle|वार्ता]] </td><td> Bad title </td><td> {{int:Badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitletext|वार्ता]] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{int:Badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]<br> [[MediaWiki_talk:Blanknamespace|वार्ता]] </td><td> (Main) </td><td> {{int:Blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtext|वार्ता]] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br /&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;विकिपीडिया:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{int:Blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtitle|वार्ता]] </td><td> User is blocked </td><td> {{int:Blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]<br> [[MediaWiki_talk:Blockip|वार्ता]] </td><td> Block user </td><td> {{int:Blockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Block succeeded </td><td> {{int:Blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesstext|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br /&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{int:Blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockiptext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;विकिपीडिया:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{int:Blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklink|वार्ता]] </td><td> block </td><td> {{int:Blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklistline|वार्ता]] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{int:Blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogentry|वार्ता]] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{int:Blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogpage|वार्ता]] </td><td> Block_log </td><td> {{int:Blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogtext|वार्ता]] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{int:Blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_sample|वार्ता]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_tip|वार्ता]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]<br> [[MediaWiki_talk:Booksources|वार्ता]] </td><td> Book sources </td><td> {{int:Booksources}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]<br> [[MediaWiki_talk:Booksourcetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for.Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{int:Booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirects|वार्ता]] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{int:Brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirectstext|वार्ता]] </td><td> The following redirects link to a non-existing pages. </td><td> {{int:Brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreports|वार्ता]] </td><td> Bug reports </td><td> {{int:Bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreportspage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Bug_reports </td><td> {{int:Bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlog|वार्ता]] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{int:Bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlogentry|वार्ता]] </td><td> Rights for user &quot;$1&quot; set &quot;$2&quot; </td><td> {{int:Bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattext|वार्ता]] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{int:Bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattitle|वार्ता]] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{int:Bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]<br> [[MediaWiki_talk:Bydate|वार्ता]] </td><td> by date </td><td> {{int:Bydate}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]<br> [[MediaWiki_talk:Byname|वार्ता]] </td><td> by name </td><td> {{int:Byname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]<br> [[MediaWiki_talk:Bysize|वार्ता]] </td><td> by size </td><td> {{int:Bysize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]<br> [[MediaWiki_talk:Cachederror|वार्ता]] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{int:Cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]<br> [[MediaWiki_talk:Cancel|वार्ता]] </td><td> Cancel </td><td> {{int:Cancel}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Cannotdelete|वार्ता]] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{int:Cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]<br> [[MediaWiki_talk:Cantrollback|वार्ता]] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. </td><td> {{int:Cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]<br> [[MediaWiki_talk:Categories|वार्ता]] </td><td> Categories </td><td> {{int:Categories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]<br> [[MediaWiki_talk:Category|वार्ता]] </td><td> category </td><td> {{int:Category}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]<br> [[MediaWiki_talk:Category_header|वार्ता]] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Category_header}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]<br> [[MediaWiki_talk:Changepassword|वार्ता]] </td><td> Change password </td><td> {{int:Changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]<br> [[MediaWiki_talk:Changes|वार्ता]] </td><td> changes </td><td> {{int:Changes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]<br> [[MediaWiki_talk:Columns|वार्ता]] </td><td> Columns </td><td> {{int:Columns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]<br> [[MediaWiki_talk:Commentedit|वार्ता]] </td><td> (comment) </td><td> {{int:Commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Compareselectedversions&action=edit compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> Compare selected versions </td><td> {{int:Compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]<br> [[MediaWiki_talk:Confirm|वार्ता]] </td><td> Confirm </td><td> {{int:Confirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmcheck|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{int:Confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdelete|वार्ता]] </td><td> Confirm delete </td><td> {{int:Confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdeletetext|वार्ता]] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;विकिपीडिया:Policy]]. </td><td> {{int:Confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotect&action=edit confirmprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotect|वार्ता]] </td><td> Confirm protection </td><td> {{int:Confirmprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotecttext&action=edit confirmprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotecttext|वार्ता]] </td><td> Do you really want to protect this page? </td><td> {{int:Confirmprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotect&action=edit confirmunprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotect|वार्ता]] </td><td> Confirm unprotection </td><td> {{int:Confirmunprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotecttext&action=edit confirmunprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotecttext|वार्ता]] </td><td> Do you really want to unprotect this page? </td><td> {{int:Confirmunprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]<br> [[MediaWiki_talk:Contextchars|वार्ता]] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{int:Contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]<br> [[MediaWiki_talk:Contextlines|वार्ता]] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{int:Contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]<br> [[MediaWiki_talk:Contribslink|वार्ता]] </td><td> contribs </td><td> {{int:Contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]<br> [[MediaWiki_talk:Contribsub|वार्ता]] </td><td> For $1 </td><td> {{int:Contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Contributions|वार्ता]] </td><td> User contributions </td><td> {{int:Contributions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyright&action=edit copyright]<br> [[MediaWiki_talk:Copyright|वार्ता]] </td><td> Content is available under $1. </td><td> {{int:Copyright}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Copyrights </td><td> {{int:Copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpagename|वार्ता]] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{int:Copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightwarning|वार्ता]] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br /&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]<br> [[MediaWiki_talk:Couldntremove|वार्ता]] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{int:Couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccount|वार्ता]] </td><td> Create new account </td><td> {{int:Createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccountmail|वार्ता]] </td><td> by email </td><td> {{int:Createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]<br> [[MediaWiki_talk:Cur|वार्ता]] </td><td> cur </td><td> {{int:Cur}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Currentevents|वार्ता]] </td><td> Current events </td><td> {{int:Currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]<br> [[MediaWiki_talk:Currentrev|वार्ता]] </td><td> Current revision </td><td> {{int:Currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]<br> [[MediaWiki_talk:Databaseerror|वार्ता]] </td><td> Database error </td><td> {{int:Databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]<br> [[MediaWiki_talk:Dateformat|वार्ता]] </td><td> Date format </td><td> {{int:Dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortext|वार्ता]] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{int:Dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortextcl|वार्ता]] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{int:Dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]<br> [[MediaWiki_talk:Deadendpages|वार्ता]] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{int:Deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]<br> [[MediaWiki_talk:Debug|वार्ता]] </td><td> Debug </td><td> {{int:Debug}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]<br> [[MediaWiki_talk:Defaultns|वार्ता]] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{int:Defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Defemailsubject|वार्ता]] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{int:Defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Delete&action=edit delete]<br> [[MediaWiki_talk:Delete|वार्ता]] </td><td> Delete </td><td> {{int:Delete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]<br> [[MediaWiki_talk:Deletecomment|वार्ता]] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{int:Deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedarticle|वार्ता]] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedtext|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{int:Deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]<br> [[MediaWiki_talk:Deleteimg|वार्ता]] </td><td> del </td><td> {{int:Deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletepage|वार्ता]] </td><td> Delete page </td><td> {{int:Deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]<br> [[MediaWiki_talk:Deletesub|वार्ता]] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletethispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को हटायें </td><td> {{int:Deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]<br> [[MediaWiki_talk:Deletionlog|वार्ता]] </td><td> deletion log </td><td> {{int:Deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpage|वार्ता]] </td><td> Deletion_log </td><td> {{int:Dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpagetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Developerspheading|वार्ता]] </td><td> For developer use only </td><td> {{int:Developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]<br> [[MediaWiki_talk:Developertext|वार्ता]] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;developer&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{int:Developertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Developertitle|वार्ता]] </td><td> Developer आवश्यक है </td><td> {{int:Developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]<br> [[MediaWiki_talk:Diff|वार्ता]] </td><td> diff </td><td> {{int:Diff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]<br> [[MediaWiki_talk:Difference|वार्ता]] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{int:Difference}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguations|वार्ता]] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{int:Disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationspage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{int:Disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationstext|वार्ता]] </td><td> The following pages link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br /&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br /&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{int:Disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimerpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:General_disclaimer </td><td> {{int:Disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimers|वार्ता]] </td><td> Disclaimers </td><td> {{int:Disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirects|वार्ता]] </td><td> Double Redirects </td><td> {{int:Doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirectstext|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br /&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; target page, which the first redirect should point to. </td><td> {{int:Doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edit&action=edit edit]<br> [[MediaWiki_talk:Edit|वार्ता]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Edit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Editcomment|वार्ता]] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{int:Editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Editconflict|वार्ता]] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{int:Editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]<br> [[MediaWiki_talk:Editcurrent|वार्ता]] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{int:Editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelp|वार्ता]] </td><td> Editing help </td><td> {{int:Edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:How_does_one_edit_a_page </td><td> {{int:Edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]<br> [[MediaWiki_talk:Editing|वार्ता]] </td><td> Editing $1 </td><td> {{int:Editing}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]<br> [[MediaWiki_talk:Editingold|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Editingold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]<br> [[MediaWiki_talk:Editsection|वार्ता]] </td><td> edit </td><td> {{int:Editsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Editthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को बदलें </td><td> {{int:Editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]<br> [[MediaWiki_talk:Emailflag|वार्ता]] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{int:Emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]<br> [[MediaWiki_talk:Emailforlost|वार्ता]] </td><td> Fields marked with a star (*) are optional. Storing an email address enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Your real name, if you choose to provide it, will be used for giving you attribution for your work. </td><td> {{int:Emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Emailfrom|वार्ता]] </td><td> From </td><td> {{int:Emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailmessage|वार्ता]] </td><td> Message </td><td> {{int:Emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpage|वार्ता]] </td><td> E-mail user </td><td> {{int:Emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpagetext|वार्ता]] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{int:Emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsend|वार्ता]] </td><td> Send </td><td> {{int:Emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsent|वार्ता]] </td><td> E-mail sent </td><td> {{int:Emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsenttext|वार्ता]] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{int:Emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsubject|वार्ता]] </td><td> Subject </td><td> {{int:Emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]<br> [[MediaWiki_talk:Emailto|वार्ता]] </td><td> To </td><td> {{int:Emailto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Emailuser|वार्ता]] </td><td> E-mail this user </td><td> {{int:Emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Enterlockreason|वार्ता]] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{int:Enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]<br> [[MediaWiki_talk:Error|वार्ता]] </td><td> Error </td><td> {{int:Error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Errorpagetitle|वार्ता]] </td><td> Error </td><td> {{int:Errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exbeforeblank|वार्ता]] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{int:Exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exblank|वार्ता]] </td><td> page was empty </td><td> {{int:Exblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]<br> [[MediaWiki_talk:Excontent|वार्ता]] </td><td> content was: </td><td> {{int:Excontent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Explainconflict|वार्ता]] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{int:Explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]<br> [[MediaWiki_talk:Export|वार्ता]] </td><td> Export pages </td><td> {{int:Export}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]<br> [[MediaWiki_talk:Exportcuronly|वार्ता]] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{int:Exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]<br> [[MediaWiki_talk:Exporttext|वार्ता]] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{int:Exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_sample|वार्ता]] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{int:Extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_tip|वार्ता]] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{int:Extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]<br> [[MediaWiki_talk:Faq|वार्ता]] </td><td> FAQ </td><td> {{int:Faq}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]<br> [[MediaWiki_talk:Faqpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:FAQ </td><td> {{int:Faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Feedlinks&action=edit feedlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Feedlinks|वार्ता]] </td><td> Feed: </td><td> {{int:Feedlinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filecopyerror|वार्ता]] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filedeleteerror|वार्ता]] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]<br> [[MediaWiki_talk:Filedesc|वार्ता]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]<br> [[MediaWiki_talk:Filename|वार्ता]] </td><td> Filename </td><td> {{int:Filename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Filenotfound|वार्ता]] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filerenameerror|वार्ता]] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]<br> [[MediaWiki_talk:Filesource|वार्ता]] </td><td> Source </td><td> {{int:Filesource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]<br> [[MediaWiki_talk:Filestatus|वार्ता]] </td><td> Copyright status </td><td> {{int:Filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]<br> [[MediaWiki_talk:Fileuploaded|वार्ता]] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{int:Fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]<br> [[MediaWiki_talk:Formerror|वार्ता]] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{int:Formerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Fromwikipedia|वार्ता]] </td><td> From Wikipedia, the free encyclopedia. </td><td> {{int:Fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Getimagelist|वार्ता]] </td><td> fetching image list </td><td> {{int:Getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]<br> [[MediaWiki_talk:Go|वार्ता]] </td><td> Go </td><td> {{int:Go}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]<br> [[MediaWiki_talk:Googlesearch|वार्ता]] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;{{SERVER}}&quot;&gt;&lt;br /&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;{{SERVER}}&quot; checked&gt; {{SERVER}} &lt;br /&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{int:Googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]<br> [[MediaWiki_talk:Guesstimezone|वार्ता]] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{int:Guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_sample|वार्ता]] </td><td> Headline text </td><td> {{int:Headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_tip|वार्ता]] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{int:Headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]<br> [[MediaWiki_talk:Help|वार्ता]] </td><td> सहायता </td><td> {{int:Help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]<br> [[MediaWiki_talk:Helppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:सहायता </td><td> {{int:Helppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]<br> [[MediaWiki_talk:Hide|वार्ता]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]<br> [[MediaWiki_talk:Hidetoc|वार्ता]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]<br> [[MediaWiki_talk:Hist|वार्ता]] </td><td> hist </td><td> {{int:Hist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Histlegend|वार्ता]] </td><td> Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.&lt;br/&gt; Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. </td><td> {{int:Histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]<br> [[MediaWiki_talk:History|वार्ता]] </td><td> Older versions </td><td> {{int:History}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_short&action=edit history_short]<br> [[MediaWiki_talk:History_short|वार्ता]] </td><td> History </td><td> {{int:History_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Historywarning|वार्ता]] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{int:Historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Hr_tip|वार्ता]] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{int:Hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Ignorewarning|वार्ता]] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{int:Ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]<br> [[MediaWiki_talk:Ilshowmatch|वार्ता]] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{int:Ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ilsubmit|वार्ता]] </td><td> Search </td><td> {{int:Ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Image_sample|वार्ता]] </td><td> Example.jpg </td><td> {{int:Image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Image_tip|वार्ता]] </td><td> Embedded image </td><td> {{int:Image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelinks|वार्ता]] </td><td> Image links </td><td> {{int:Imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelist|वार्ता]] </td><td> Image list </td><td> {{int:Imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelisttext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]<br> [[MediaWiki_talk:Imagepage|वार्ता]] </td><td> चित्र पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]<br> [[MediaWiki_talk:Imagereverted|वार्ता]] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{int:Imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdelete|वार्ता]] </td><td> del </td><td> {{int:Imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdesc|वार्ता]] </td><td> desc </td><td> {{int:Imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistlegend|वार्ता]] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br /&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{int:Imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistory|वार्ता]] </td><td> Image history </td><td> {{int:Imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imglegend|वार्ता]] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{int:Imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Import&action=edit import]<br> [[MediaWiki_talk:Import|वार्ता]] </td><td> Import pages </td><td> {{int:Import}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importfailed&action=edit importfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Importfailed|वार्ता]] </td><td> Import failed: $1 </td><td> {{int:Importfailed}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importhistoryconflict&action=edit importhistoryconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Importhistoryconflict|वार्ता]] </td><td> Conflicting history revision exists (may have imported this page before) </td><td> {{int:Importhistoryconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importnotext&action=edit importnotext]<br> [[MediaWiki_talk:Importnotext|वार्ता]] </td><td> Empty or no text </td><td> {{int:Importnotext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importsuccess&action=edit importsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Importsuccess|वार्ता]] </td><td> Import succeeded! </td><td> {{int:Importsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importtext&action=edit importtext]<br> [[MediaWiki_talk:Importtext|वार्ता]] </td><td> Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. </td><td> {{int:Importtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox|वार्ता]] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{int:Infobox}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox_alert&action=edit infobox_alert]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox_alert|वार्ता]] </td><td> Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 </td><td> {{int:Infobox_alert}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]<br> [[MediaWiki_talk:Internalerror|वार्ता]] </td><td> Internal error </td><td> {{int:Internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]<br> [[MediaWiki_talk:Intl|वार्ता]] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{int:Intl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ip_range_invalid|वार्ता]] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{int:Ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Ipaddress|वार्ता]] </td><td> IP Address/username </td><td> {{int:Ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ipb_expiry_invalid|वार्ता]] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{int:Ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbexpiry|वार्ता]] </td><td> Expiry </td><td> {{int:Ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]<br> [[MediaWiki_talk:Ipblocklist|वार्ता]] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{int:Ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbreason|वार्ता]] </td><td> Reason </td><td> {{int:Ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbsubmit|वार्ता]] </td><td> Block this user </td><td> {{int:Ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusubmit|वार्ता]] </td><td> Unblock this address </td><td> {{int:Ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusuccess|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{int:Ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isbn&action=edit isbn]<br> [[MediaWiki_talk:Isbn|वार्ता]] </td><td> ISBN </td><td> {{int:Isbn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]<br> [[MediaWiki_talk:Isredirect|वार्ता]] </td><td> redirect page </td><td> {{int:Isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_sample|वार्ता]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_tip|वार्ता]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]<br> [[MediaWiki_talk:Iteminvalidname|वार्ता]] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{int:Iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]<br> [[MediaWiki_talk:Largefile|वार्ता]] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{int:Largefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]<br> [[MediaWiki_talk:Last|वार्ता]] </td><td> last </td><td> {{int:Last}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodified|वार्ता]] </td><td> अन्तिम परिवर्तन $1. </td><td> {{int:Lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodifiedby&action=edit lastmodifiedby]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodifiedby|वार्ता]] </td><td> This page was last modified $1 by $2. </td><td> {{int:Lastmodifiedby}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]<br> [[MediaWiki_talk:Lineno|वार्ता]] </td><td> Line $1: </td><td> {{int:Lineno}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Link_sample|वार्ता]] </td><td> Link title </td><td> {{int:Link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Link_tip|वार्ता]] </td><td> Internal link </td><td> {{int:Link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Linklistsub|वार्ता]] </td><td> (List of links) </td><td> {{int:Linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Linkshere|वार्ता]] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{int:Linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Linkstoimage|वार्ता]] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{int:Linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]<br> [[MediaWiki_talk:Linktrail|वार्ता]] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{int:Linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]<br> [[MediaWiki_talk:Listform|वार्ता]] </td><td> list </td><td> {{int:Listform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]<br> [[MediaWiki_talk:Listusers|वार्ता]] </td><td> User list </td><td> {{int:Listusers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]<br> [[MediaWiki_talk:Loadhist|वार्ता]] </td><td> Loading page history </td><td> {{int:Loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]<br> [[MediaWiki_talk:Loadingrev|वार्ता]] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{int:Loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]<br> [[MediaWiki_talk:Localtime|वार्ता]] </td><td> Local time display </td><td> {{int:Localtime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Lockbtn|वार्ता]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Lockconfirm|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{int:Lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdb|वार्ता]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{int:Lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesstext|वार्ता]] </td><td> The database has been locked. &lt;br /&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{int:Lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbtext|वार्ता]] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{int:Lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Locknoconfirm|वार्ता]] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{int:Locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]<br> [[MediaWiki_talk:Login|वार्ता]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Login}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]<br> [[MediaWiki_talk:Loginend|वार्ता]] </td><td> &amp;nbsp; </td><td> {{int:Loginend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]<br> [[MediaWiki_talk:Loginerror|वार्ता]] </td><td> Login error </td><td> {{int:Loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginpagetitle|वार्ता]] </td><td> User login </td><td> {{int:Loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]<br> [[MediaWiki_talk:Loginproblem|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;Try again! </td><td> {{int:Loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]<br> [[MediaWiki_talk:Loginprompt|वार्ता]] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{int:Loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtext&action=edit loginreqtext]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtext|वार्ता]] </td><td> You must &#91;&#91;special:Userlogin&#124;login]] to view other pages. </td><td> {{int:Loginreqtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtitle&action=edit loginreqtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtitle|वार्ता]] </td><td> Login Required </td><td> {{int:Loginreqtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccess|वार्ता]] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccesstitle|वार्ता]] </td><td> Login successful </td><td> {{int:Loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]<br> [[MediaWiki_talk:Logout|वार्ता]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Logout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttext|वार्ता]] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{int:Logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttitle|वार्ता]] </td><td> User logout </td><td> {{int:Logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]<br> [[MediaWiki_talk:Lonelypages|वार्ता]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]<br> [[MediaWiki_talk:Longpages|वार्ता]] </td><td> Long pages </td><td> {{int:Longpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Longpagewarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{int:Longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailerror&action=edit mailerror]<br> [[MediaWiki_talk:Mailerror|वार्ता]] </td><td> Error sending mail: $1 </td><td> {{int:Mailerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Mailmypassword|वार्ता]] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{int:Mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologin|वार्ता]] </td><td> No send address </td><td> {{int:Mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;{{localurl:Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{int:Mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpage|वार्ता]] </td><td> मुख्य पृष्ठ </td><td> {{int:Mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagedocfooter&action=edit mainpagedocfooter]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagedocfooter|वार्ता]] </td><td> Please see &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_i18n documentation on customizing the interface] and the &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide User&#39;s Guide] for usage and configuration help. </td><td> {{int:Mainpagedocfooter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagetext|वार्ता]] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{int:Mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenance|वार्ता]] </td><td> Maintenance page </td><td> {{int:Maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenancebacklink|वार्ता]] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{int:Maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Maintnancepagetext|वार्ता]] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{int:Maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysop&action=edit makesysop]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysop|वार्ता]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysop}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopfail|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopname|वार्ता]] </td><td> Name of the user: </td><td> {{int:Makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopok|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopsubmit|वार्ता]] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{int:Makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptext|वार्ता]] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{int:Makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptitle|वार्ता]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]<br> [[MediaWiki_talk:Matchtotals|वार्ता]] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 page titles and the text of $3 pages. </td><td> {{int:Matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]<br> [[MediaWiki_talk:Math|वार्ता]] </td><td> Rendering math </td><td> {{int:Math}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_output&action=edit math_bad_output]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_output|वार्ता]] </td><td> Can&#39;t write to or create math output directory </td><td> {{int:Math_bad_output}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_tmpdir&action=edit math_bad_tmpdir]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_tmpdir|वार्ता]] </td><td> Can&#39;t write to or create math temp directory </td><td> {{int:Math_bad_tmpdir}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]<br> [[MediaWiki_talk:Math_failure|वार्ता]] </td><td> Failed to parse </td><td> {{int:Math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_image_error|वार्ता]] </td><td> PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert </td><td> {{int:Math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_lexing_error|वार्ता]] </td><td> lexing error </td><td> {{int:Math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_notexvc&action=edit math_notexvc]<br> [[MediaWiki_talk:Math_notexvc|वार्ता]] </td><td> Missing texvc executable; please see math/README to configure. </td><td> {{int:Math_notexvc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Math_sample|वार्ता]] </td><td> Insert formula here </td><td> {{int:Math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_syntax_error|वार्ता]] </td><td> syntax error </td><td> {{int:Math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Math_tip|वार्ता]] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{int:Math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_error|वार्ता]] </td><td> unknown error </td><td> {{int:Math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_function|वार्ता]] </td><td> unknown function </td><td> {{int:Math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Media_sample|वार्ता]] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{int:Media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Media_tip|वार्ता]] </td><td> Media file link </td><td> {{int:Media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]<br> [[MediaWiki_talk:Minlength|वार्ता]] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{int:Minlength}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Minoredit|वार्ता]] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{int:Minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]<br> [[MediaWiki_talk:Minoreditletter|वार्ता]] </td><td> M </td><td> {{int:Minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelings|वार्ता]] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{int:Mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingspage|वार्ता]] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{int:Mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingstext|वार्ता]] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{int:Mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Missingarticle|वार्ता]] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{int:Missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingimage&action=edit missingimage]<br> [[MediaWiki_talk:Missingimage|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;Missing image&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt; </td><td> {{int:Missingimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinks|वार्ता]] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{int:Missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinksbutton|वार्ता]] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{int:Missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinkstext|वार्ता]] </td><td> These pages do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{int:Missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]<br> [[MediaWiki_talk:Moredotdotdot|वार्ता]] </td><td> More... </td><td> {{int:Moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Move&action=edit move]<br> [[MediaWiki_talk:Move|वार्ता]] </td><td> Move </td><td> {{int:Move}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Movearticle|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]<br> [[MediaWiki_talk:Movedto|वार्ता]] </td><td> moved to </td><td> {{int:Movedto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologintext|वार्ता]] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{int:Movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]<br> [[MediaWiki_talk:Movepage|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagebtn|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetalktext|वार्ता]] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{int:Movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetext|वार्ता]] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{int:Movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]<br> [[MediaWiki_talk:Movetalk|वार्ता]] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{int:Movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Movethispage|वार्ता]] </td><td> Move this page </td><td> {{int:Movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Mycontris|वार्ता]] </td><td> My contributions </td><td> {{int:Mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]<br> [[MediaWiki_talk:Mypage|वार्ता]] </td><td> मेरा पृष्ठ </td><td> {{int:Mypage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Mytalk|वार्ता]] </td><td> मेरी बातें </td><td> {{int:Mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Navigation&action=edit navigation]<br> [[MediaWiki_talk:Navigation|वार्ता]] </td><td> Navigation </td><td> {{int:Navigation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]<br> [[MediaWiki_talk:Nbytes|वार्ता]] </td><td> $1 bytes </td><td> {{int:Nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Nchanges|वार्ता]] </td><td> $1 changes </td><td> {{int:Nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticle|वार्ता]] </td><td> (New) </td><td> {{int:Newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticletext|वार्ता]] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;विकिपीडिया:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{int:Newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessages|वार्ता]] </td><td> आपके लिये $1 हैं. </td><td> {{int:Newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessageslink|वार्ता]] </td><td> नये सन्देश </td><td> {{int:Newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]<br> [[MediaWiki_talk:Newpage|वार्ता]] </td><td> नया पृष्ठ </td><td> {{int:Newpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]<br> [[MediaWiki_talk:Newpageletter|वार्ता]] </td><td> N </td><td> {{int:Newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]<br> [[MediaWiki_talk:Newpages|वार्ता]] </td><td> New pages </td><td> {{int:Newpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Newpassword|वार्ता]] </td><td> New password </td><td> {{int:Newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Newtitle|वार्ता]] </td><td> To new title </td><td> {{int:Newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]<br> [[MediaWiki_talk:Newusersonly|वार्ता]] </td><td> (new users only) </td><td> {{int:Newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]<br> [[MediaWiki_talk:Next|वार्ता]] </td><td> next </td><td> {{int:Next}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]<br> [[MediaWiki_talk:Nextn|वार्ता]] </td><td> next $1 </td><td> {{int:Nextn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Nlinks|वार्ता]] </td><td> $1 links </td><td> {{int:Nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Noaffirmation|वार्ता]] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{int:Noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Noarticletext|वार्ता]] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{int:Noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Noblockreason|वार्ता]] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{int:Noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]<br> [[MediaWiki_talk:Noconnect|वार्ता]] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. </td><td> {{int:Noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Nocontribs|वार्ता]] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{int:Nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookieslogin|वार्ता]] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{int:Nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookiesnew|वार्ता]] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{int:Nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocreativecommons&action=edit nocreativecommons]<br> [[MediaWiki_talk:Nocreativecommons|वार्ता]] </td><td> Creative Commons RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nocreativecommons}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]<br> [[MediaWiki_talk:Nodb|वार्ता]] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{int:Nodb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodublincore&action=edit nodublincore]<br> [[MediaWiki_talk:Nodublincore|वार्ता]] </td><td> Dublin Core RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nodublincore}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]<br> [[MediaWiki_talk:Noemail|वार्ता]] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Noemail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtext|वार्ता]] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{int:Noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtitle|वार्ता]] </td><td> No e-mail address </td><td> {{int:Noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]<br> [[MediaWiki_talk:Nogomatch|वार्ता]] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{int:Nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]<br> [[MediaWiki_talk:Nohistory|वार्ता]] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{int:Nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkshere|वार्ता]] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{int:Nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkstoimage|वार्ता]] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{int:Nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]<br> [[MediaWiki_talk:Noname|वार्ता]] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{int:Noname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]<br> [[MediaWiki_talk:Nonefound|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{int:Nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Nospecialpagetext|वार्ता]] </td><td> आपने ऐसा विशेष पृष्ठ मांगा है जो विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में नहीं है. </td><td> {{int:Nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchaction|वार्ता]] </td><td> ऐसा कोई कार्य नहीं है </td><td> {{int:Nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchactiontext|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में इस URL द्वारा निर्धारित कोई क्रिया नही है </td><td> {{int:Nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchspecialpage|वार्ता]] </td><td> ऐसा कोई विशेष पृष्ठ नहीं है </td><td> {{int:Nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchuser|वार्ता]] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{int:Nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notacceptable&action=edit notacceptable]<br> [[MediaWiki_talk:Notacceptable|वार्ता]] </td><td> The wiki server can&#39;t provide data in a format your client can read. </td><td> {{int:Notacceptable}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Notanarticle|वार्ता]] </td><td> Not a content page </td><td> {{int:Notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettext|वार्ता]] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{int:Notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettitle|वार्ता]] </td><td> No target </td><td> {{int:Notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]<br> [[MediaWiki_talk:Note|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Note}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Notextmatches|वार्ता]] </td><td> No page text matches </td><td> {{int:Notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Notitlematches|वार्ता]] </td><td> No page title matches </td><td> {{int:Notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Notloggedin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Nowatchlist|वार्ता]] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{int:Nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_sample|वार्ता]] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{int:Nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_tip|वार्ता]] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{int:Nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-category&action=edit nstab-category]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-category|वार्ता]] </td><td> Category </td><td> {{int:Nstab-category}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-help&action=edit nstab-help]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-help|वार्ता]] </td><td> Help </td><td> {{int:Nstab-help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-image&action=edit nstab-image]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-image|वार्ता]] </td><td> Image </td><td> {{int:Nstab-image}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-main&action=edit nstab-main]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-main|वार्ता]] </td><td> Article </td><td> {{int:Nstab-main}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-media&action=edit nstab-media]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-media|वार्ता]] </td><td> Media </td><td> {{int:Nstab-media}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-mediawiki&action=edit nstab-mediawiki]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-mediawiki|वार्ता]] </td><td> Message </td><td> {{int:Nstab-mediawiki}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-special&action=edit nstab-special]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-special|वार्ता]] </td><td> Special </td><td> {{int:Nstab-special}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-template&action=edit nstab-template]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-template|वार्ता]] </td><td> Template </td><td> {{int:Nstab-template}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-user&action=edit nstab-user]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-user|वार्ता]] </td><td> User page </td><td> {{int:Nstab-user}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-wp&action=edit nstab-wp]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-wp|वार्ता]] </td><td> About </td><td> {{int:Nstab-wp}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]<br> [[MediaWiki_talk:Nviews|वार्ता]] </td><td> $1 views </td><td> {{int:Nviews}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]<br> [[MediaWiki_talk:Ok|वार्ता]] </td><td> OK </td><td> {{int:Ok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Oldpassword|वार्ता]] </td><td> Old password </td><td> {{int:Oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]<br> [[MediaWiki_talk:Orig|वार्ता]] </td><td> orig </td><td> {{int:Orig}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]<br> [[MediaWiki_talk:Orphans|वार्ता]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Orphans}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Othercontribs&action=edit othercontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Othercontribs|वार्ता]] </td><td> Based on work by $1. </td><td> {{int:Othercontribs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]<br> [[MediaWiki_talk:Otherlanguages|वार्ता]] </td><td> अन्य भाषायें </td><td> {{int:Otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedsub|वार्ता]] </td><td> Move succeeded </td><td> {{int:Pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedtext|वार्ता]] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{int:Pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagetitle&action=edit pagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Pagetitle|वार्ता]] </td><td> $1 - Wikipedia </td><td> {{int:Pagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertext|वार्ता]] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{int:Passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertitle|वार्ता]] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{int:Passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordsent|वार्ता]] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{int:Passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfcached&action=edit perfcached]<br> [[MediaWiki_talk:Perfcached|वार्ता]] </td><td> The following data is cached and may not be completely up to date: </td><td> {{int:Perfcached}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabled|वार्ता]] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{int:Perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabledsub|वार्ता]] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{int:Perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Personaltools&action=edit personaltools]<br> [[MediaWiki_talk:Personaltools|वार्ता]] </td><td> Personal tools </td><td> {{int:Personaltools}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]<br> [[MediaWiki_talk:Popularpages|वार्ता]] </td><td> Popular pages </td><td> {{int:Popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal&action=edit portal]<br> [[MediaWiki_talk:Portal|वार्ता]] </td><td> Community portal </td><td> {{int:Portal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal-url&action=edit portal-url]<br> [[MediaWiki_talk:Portal-url|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Community Portal </td><td> {{int:Portal-url}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Postcomment|वार्ता]] </td><td> Post a comment </td><td> {{int:Postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Poweredby&action=edit poweredby]<br> [[MediaWiki_talk:Poweredby|वार्ता]] </td><td> Wikipedia is powered by &#91;http&#58;//www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. </td><td> {{int:Poweredby}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearch|वार्ता]] </td><td> Search </td><td> {{int:Powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearchtext|वार्ता]] </td><td> Search in namespaces :&lt;br /&gt; $1&lt;br /&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{int:Powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Preferences|वार्ता]] </td><td> Preferences </td><td> {{int:Preferences}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-help-userdata&action=edit prefs-help-userdata]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-help-userdata|वार्ता]] </td><td> * &lt;strong&gt;Real name&lt;/strong&gt; (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.&lt;br/&gt; * &lt;strong&gt;Email&lt;/strong&gt; (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it. </td><td> {{int:Prefs-help-userdata}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-misc&action=edit prefs-misc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-misc|वार्ता]] </td><td> Misc settings </td><td> {{int:Prefs-misc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-personal&action=edit prefs-personal]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-personal|वार्ता]] </td><td> User data </td><td> {{int:Prefs-personal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-rc&action=edit prefs-rc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-rc|वार्ता]] </td><td> Recent changes and stub display </td><td> {{int:Prefs-rc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefslogintext|वार्ता]] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;विकिपीडिया:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{int:Prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{int:Prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsreset|वार्ता]] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{int:Prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]<br> [[MediaWiki_talk:Preview|वार्ता]] </td><td> Preview </td><td> {{int:Preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Previewconflict|वार्ता]] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{int:Previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]<br> [[MediaWiki_talk:Previewnote|वार्ता]] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{int:Previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]<br> [[MediaWiki_talk:Prevn|वार्ता]] </td><td> previous $1 </td><td> {{int:Prevn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]<br> [[MediaWiki_talk:Printableversion|वार्ता]] </td><td> Printable version </td><td> {{int:Printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Printsubtitle|वार्ता]] </td><td> (From http&#58;//www.wikipedia.org) </td><td> {{int:Printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protect&action=edit protect]<br> [[MediaWiki_talk:Protect|वार्ता]] </td><td> Protect </td><td> {{int:Protect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectcomment&action=edit protectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Protectcomment|वार्ता]] </td><td> Reason for protecting </td><td> {{int:Protectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedarticle|वार्ता]] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpage|वार्ता]] </td><td> सुरक्षित पृष्ठ </td><td> {{int:Protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpagewarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/w/wiki.phtml/विकिपीडिया:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{int:Protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedtext|वार्ता]] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;विकिपीडिया:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{int:Protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogpage|वार्ता]] </td><td> Protection_log </td><td> {{int:Protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogtext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;विकिपीडिया:Protected page]] for more information. </td><td> {{int:Protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectpage|वार्ता]] </td><td> Protect page </td><td> {{int:Protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectreason&action=edit protectreason]<br> [[MediaWiki_talk:Protectreason|वार्ता]] </td><td> (give a reason) </td><td> {{int:Protectreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectsub&action=edit protectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Protectsub|वार्ता]] </td><td> (Protecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Protectsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को सुरक्षित करें </td><td> {{int:Protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocker&action=edit proxyblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocker|वार्ता]] </td><td> Proxy blocker </td><td> {{int:Proxyblocker}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblockreason&action=edit proxyblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblockreason|वार्ता]] </td><td> Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. </td><td> {{int:Proxyblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocksuccess&action=edit proxyblocksuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocksuccess|वार्ता]] </td><td> Done. </td><td> {{int:Proxyblocksuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]<br> [[MediaWiki_talk:Qbbrowse|वार्ता]] </td><td> Browse </td><td> {{int:Qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]<br> [[MediaWiki_talk:Qbedit|वार्ता]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]<br> [[MediaWiki_talk:Qbfind|वार्ता]] </td><td> Find </td><td> {{int:Qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbmyoptions|वार्ता]] </td><td> My options </td><td> {{int:Qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageinfo|वार्ता]] </td><td> Page info </td><td> {{int:Qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageoptions|वार्ता]] </td><td> Page options </td><td> {{int:Qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]<br> [[MediaWiki_talk:Qbsettings|वार्ता]] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{int:Qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Qbspecialpages|वार्ता]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]<br> [[MediaWiki_talk:Querybtn|वार्ता]] </td><td> Submit query </td><td> {{int:Querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]<br> [[MediaWiki_talk:Querysuccessful|वार्ता]] </td><td> Query successful </td><td> {{int:Querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Randompage|वार्ता]] </td><td> Random page </td><td> {{int:Randompage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]<br> [[MediaWiki_talk:Range_block_disabled|वार्ता]] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{int:Range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]<br> [[MediaWiki_talk:Rchide|वार्ता]] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{int:Rchide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Rclinks|वार्ता]] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br /&gt;$3 </td><td> {{int:Rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rclistfrom|वार्ता]] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{int:Rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]<br> [[MediaWiki_talk:Rcliu|वार्ता]] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{int:Rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]<br> [[MediaWiki_talk:Rcloaderr|वार्ता]] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{int:Rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]<br> [[MediaWiki_talk:Rclsub|वार्ता]] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnote|वार्ता]] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{int:Rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnotefrom|वार्ता]] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{int:Rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]<br> [[MediaWiki_talk:Readonly|वार्ता]] </td><td> Database locked </td><td> {{int:Readonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlytext|वार्ता]] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{int:Readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlywarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{int:Readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchanges|वार्ता]] </td><td> Recent changes </td><td> {{int:Recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangescount|वार्ता]] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{int:Recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangeslinked|वार्ता]] </td><td> Related changes </td><td> {{int:Recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangestext|वार्ता]] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{int:Recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Redirectedfrom|वार्ता]] </td><td> ($1 से भेजा गया) </td><td> {{int:Redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Remembermypassword|वार्ता]] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{int:Remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removechecked|वार्ता]] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{int:Removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatch|वार्ता]] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{int:Removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatchtext|वार्ता]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{int:Removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removingchecked|वार्ता]] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{int:Removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Resetprefs|वार्ता]] </td><td> Reset preferences </td><td> {{int:Resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]<br> [[MediaWiki_talk:Restorelink|वार्ता]] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{int:Restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]<br> [[MediaWiki_talk:Resultsperpage|वार्ता]] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{int:Resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Retrievedfrom|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; से लिया गया </td><td> {{int:Retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]<br> [[MediaWiki_talk:Returnto|वार्ता]] </td><td> लौटें $1. </td><td> {{int:Returnto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]<br> [[MediaWiki_talk:Retypenew|वार्ता]] </td><td> Retype new password </td><td> {{int:Retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]<br> [[MediaWiki_talk:Reupload|वार्ता]] </td><td> Re-upload </td><td> {{int:Reupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]<br> [[MediaWiki_talk:Reuploaddesc|वार्ता]] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{int:Reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]<br> [[MediaWiki_talk:Reverted|वार्ता]] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{int:Reverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]<br> [[MediaWiki_talk:Revertimg|वार्ता]] </td><td> rev </td><td> {{int:Revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]<br> [[MediaWiki_talk:Revertpage|वार्ता]] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{int:Revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]<br> [[MediaWiki_talk:Revhistory|वार्ता]] </td><td> Revision history </td><td> {{int:Revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]<br> [[MediaWiki_talk:Revisionasof|वार्ता]] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{int:Revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfound|वार्ता]] </td><td> Revision not found </td><td> {{int:Revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfoundtext|वार्ता]] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{int:Revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rfcurl&action=edit rfcurl]<br> [[MediaWiki_talk:Rfcurl|वार्ता]] </td><td> http&#58;//www.faqs.org/rfcs/rfc$1.html </td><td> {{int:Rfcurl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rights&action=edit rights]<br> [[MediaWiki_talk:Rights|वार्ता]] </td><td> Rights: </td><td> {{int:Rights}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback|वार्ता]] </td><td> Roll back edits </td><td> {{int:Rollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback_short&action=edit rollback_short]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback_short|वार्ता]] </td><td> Rollback </td><td> {{int:Rollback_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbackfailed|वार्ता]] </td><td> Rollback failed </td><td> {{int:Rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbacklink|वार्ता]] </td><td> rollback </td><td> {{int:Rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]<br> [[MediaWiki_talk:Rows|वार्ता]] </td><td> Rows </td><td> {{int:Rows}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Savearticle|वार्ता]] </td><td> Save page </td><td> {{int:Savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Savedprefs|वार्ता]] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{int:Savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]<br> [[MediaWiki_talk:Savefile|वार्ता]] </td><td> Save file </td><td> {{int:Savefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Saveprefs|वार्ता]] </td><td> Save preferences </td><td> {{int:Saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]<br> [[MediaWiki_talk:Search|वार्ता]] </td><td> खोज </td><td> {{int:Search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Searchdisabled|वार्ता]] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{int:Searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Searchhelppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Searching </td><td> {{int:Searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Searchingwikipedia|वार्ता]] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{int:Searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]<br> [[MediaWiki_talk:Searchquery|वार्ता]] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresults|वार्ता]] </td><td> Search results </td><td> {{int:Searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresultshead|वार्ता]] </td><td> Search result settings </td><td> {{int:Searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresulttext|वार्ता]] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{int:Searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]<br> [[MediaWiki_talk:Sectionedit|वार्ता]] </td><td> (section) </td><td> {{int:Sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectnewerversionfordiff&action=edit selectnewerversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectnewerversionfordiff|वार्ता]] </td><td> Select a newer version for comparison </td><td> {{int:Selectnewerversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectolderversionfordiff&action=edit selectolderversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectolderversionfordiff|वार्ता]] </td><td> Select an older version for comparison </td><td> {{int:Selectolderversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]<br> [[MediaWiki_talk:Selectonly|वार्ता]] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{int:Selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinks|वार्ता]] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{int:Selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinkstext|वार्ता]] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{int:Selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Seriousxhtmlerrors&action=edit seriousxhtmlerrors]<br> [[MediaWiki_talk:Seriousxhtmlerrors|वार्ता]] </td><td> There were serious xhtml markup errors detected by tidy. </td><td> {{int:Seriousxhtmlerrors}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]<br> [[MediaWiki_talk:Servertime|वार्ता]] </td><td> Server time is now </td><td> {{int:Servertime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_rights_fail&action=edit set_rights_fail]<br> [[MediaWiki_talk:Set_rights_fail|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; could not be set. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Set_rights_fail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_user_rights&action=edit set_user_rights]<br> [[MediaWiki_talk:Set_user_rights|वार्ता]] </td><td> Set user rights </td><td> {{int:Set_user_rights}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]<br> [[MediaWiki_talk:Setbureaucratflag|वार्ता]] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{int:Setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]<br> [[MediaWiki_talk:Shortpages|वार्ता]] </td><td> Short pages </td><td> {{int:Shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]<br> [[MediaWiki_talk:Show|वार्ता]] </td><td> show </td><td> {{int:Show}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]<br> [[MediaWiki_talk:Showhideminor|वार्ता]] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{int:Showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresults|वार्ता]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresultsnum|वार्ता]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]<br> [[MediaWiki_talk:Showlast|वार्ता]] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Showlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Showpreview|वार्ता]] </td><td> Show preview </td><td> {{int:Showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]<br> [[MediaWiki_talk:Showtoc|वार्ता]] </td><td> show </td><td> {{int:Showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Sig_tip|वार्ता]] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{int:Sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestats|वार्ता]] </td><td> Site statistics </td><td> {{int:Sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestatstext|वार्ता]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as content pages. Excluding those, there are &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; pages that are probably legitimate content pages. There have been a total of &#39;&#39;&#39;$3&#39;&#39;&#39; page views, and &#39;&#39;&#39;$4&#39;&#39;&#39; page edits since the wiki was setup. That comes to &#39;&#39;&#39;$5&#39;&#39;&#39; average edits per page, and &#39;&#39;&#39;$6&#39;&#39;&#39; views per edit. </td><td> {{int:Sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesubtitle|वार्ता]] </td><td> निःशुल्क ज्ञान संग्रह </td><td> {{int:Sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesupport|वार्ता]] </td><td> Donations </td><td> {{int:Sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitetitle|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{int:Sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteuser&action=edit siteuser]<br> [[MediaWiki_talk:Siteuser|वार्ता]] </td><td> Wikipedia user $1 </td><td> {{int:Siteuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteusers&action=edit siteusers]<br> [[MediaWiki_talk:Siteusers|वार्ता]] </td><td> Wikipedia user(s) $1 </td><td> {{int:Siteusers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]<br> [[MediaWiki_talk:Skin|वार्ता]] </td><td> Skin </td><td> {{int:Skin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontext&action=edit spamprotectiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontext|वार्ता]] </td><td> The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. You might want to check the following regular expression for patterns that are currently blocked: </td><td> {{int:Spamprotectiontext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontitle&action=edit spamprotectiontitle]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontitle|वार्ता]] </td><td> Spam protection filter </td><td> {{int:Spamprotectiontitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpage&action=edit specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpage|वार्ता]] </td><td> Special Page </td><td> {{int:Specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpages|वार्ता]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]<br> [[MediaWiki_talk:Spheading|वार्ता]] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{int:Spheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlislogged|वार्ता]] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{int:Sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlquery|वार्ता]] </td><td> Enter query </td><td> {{int:Sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]<br> [[MediaWiki_talk:Statistics|वार्ता]] </td><td> Statistics </td><td> {{int:Statistics}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]<br> [[MediaWiki_talk:Storedversion|वार्ता]] </td><td> Stored version </td><td> {{int:Storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]<br> [[MediaWiki_talk:Stubthreshold|वार्ता]] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{int:Stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]<br> [[MediaWiki_talk:Subcategories|वार्ता]] </td><td> Subcategories </td><td> {{int:Subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]<br> [[MediaWiki_talk:Subject|वार्ता]] </td><td> Subject/headline </td><td> {{int:Subject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Subjectpage|वार्ता]] </td><td> विषय देखें </td><td> {{int:Subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]<br> [[MediaWiki_talk:Successfulupload|वार्ता]] </td><td> Successful upload </td><td> {{int:Successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]<br> [[MediaWiki_talk:Summary|वार्ता]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Summary}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Sysopspheading|वार्ता]] </td><td> For sysop use only </td><td> {{int:Sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptext|वार्ता]] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;sysop&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{int:Sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptitle|वार्ता]] </td><td> sysop आवश्यक है </td><td> {{int:Sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]<br> [[MediaWiki_talk:Tableform|वार्ता]] </td><td> table </td><td> {{int:Tableform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talk&action=edit talk]<br> [[MediaWiki_talk:Talk|वार्ता]] </td><td> Discussion </td><td> {{int:Talk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]<br> [[MediaWiki_talk:Talkexists|वार्ता]] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{int:Talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ के बारे में बात करें </td><td> {{int:Talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagemoved|वार्ता]] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{int:Talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagenotmoved|वार्ता]] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{int:Talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagetext&action=edit talkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagetext|वार्ता]] </td><td> &lt;!-- MediaWiki:talkpagetext --&gt; </td><td> {{int:Talkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]<br> [[MediaWiki_talk:Textboxsize|वार्ता]] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{int:Textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Textmatches|वार्ता]] </td><td> Page text matches </td><td> {{int:Textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]<br> [[MediaWiki_talk:Thisisdeleted|वार्ता]] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{int:Thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]<br> [[MediaWiki_talk:Thumbnail-more|वार्ता]] </td><td> Enlarge </td><td> {{int:Thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]<br> [[MediaWiki_talk:Timezoneoffset|वार्ता]] </td><td> Offset </td><td> {{int:Timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]<br> [[MediaWiki_talk:Timezonetext|वार्ता]] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{int:Timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Titlematches|वार्ता]] </td><td> Article title matches </td><td> {{int:Titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]<br> [[MediaWiki_talk:Toc|वार्ता]] </td><td> Table of contents </td><td> {{int:Toc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toolbox&action=edit toolbox]<br> [[MediaWiki_talk:Toolbox|वार्ता]] </td><td> Toolbox </td><td> {{int:Toolbox}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-addsection&action=edit tooltip-addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-addsection|वार्ता]] </td><td> Add a comment to this page. &#91;alt-+] </td><td> {{int:Tooltip-addsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anontalk&action=edit tooltip-anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anontalk|वार्ता]] </td><td> Discussion about edits from this ip address &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-anonuserpage&action=edit tooltip-anonuserpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-anonuserpage|वार्ता]] </td><td> The user page for the ip you&#39;re editing as &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-anonuserpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-article&action=edit tooltip-article]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-article|वार्ता]] </td><td> View the content page &#91;alt-a] </td><td> {{int:Tooltip-article}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-atom&action=edit tooltip-atom]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-atom|वार्ता]] </td><td> Atom feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-atom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions&action=edit tooltip-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> See the differences between the two selected versions of this page. &#91;alt-v] </td><td> {{int:Tooltip-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-contributions&action=edit tooltip-contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-contributions|वार्ता]] </td><td> View the list of contributions of this user </td><td> {{int:Tooltip-contributions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-currentevents&action=edit tooltip-currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-currentevents|वार्ता]] </td><td> Find background information on current events </td><td> {{int:Tooltip-currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-delete&action=edit tooltip-delete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-delete|वार्ता]] </td><td> Delete this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-delete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-edit&action=edit tooltip-edit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-edit|वार्ता]] </td><td> You can edit this page. Please use the preview button before saving. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-edit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-emailuser&action=edit tooltip-emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-emailuser|वार्ता]] </td><td> Send a mail to this user </td><td> {{int:Tooltip-emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-help&action=edit tooltip-help]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-help|वार्ता]] </td><td> The place to find out. </td><td> {{int:Tooltip-help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-history&action=edit tooltip-history]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-history|वार्ता]] </td><td> Past versions of this page, &#91;alt-h] </td><td> {{int:Tooltip-history}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-login&action=edit tooltip-login]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-login|वार्ता]] </td><td> You are encouraged to log in, it is not mandatory however. &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-login}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-logout&action=edit tooltip-logout]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-logout|वार्ता]] </td><td> Log out &#91;alt-o] </td><td> {{int:Tooltip-logout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mainpage&action=edit tooltip-mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mainpage|वार्ता]] </td><td> Visit the Main Page &#91;alt-z] </td><td> {{int:Tooltip-mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-minoredit&action=edit tooltip-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-minoredit|वार्ता]] </td><td> Mark this as a minor edit &#91;alt-i] </td><td> {{int:Tooltip-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-move&action=edit tooltip-move]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-move|वार्ता]] </td><td> Move this page &#91;alt-m] </td><td> {{int:Tooltip-move}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mycontris&action=edit tooltip-mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mycontris|वार्ता]] </td><td> List of my contributions &#91;alt-y] </td><td> {{int:Tooltip-mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-mytalk&action=edit tooltip-mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-mytalk|वार्ता]] </td><td> My talk page &#91;alt-n] </td><td> {{int:Tooltip-mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-nomove&action=edit tooltip-nomove]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-nomove|वार्ता]] </td><td> You don&#39;t have the permissions to move this page </td><td> {{int:Tooltip-nomove}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-portal&action=edit tooltip-portal]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-portal|वार्ता]] </td><td> About the project, what you can do, where to find things </td><td> {{int:Tooltip-portal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preferences&action=edit tooltip-preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preferences|वार्ता]] </td><td> My preferences </td><td> {{int:Tooltip-preferences}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preview&action=edit tooltip-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preview|वार्ता]] </td><td> Preview your changes, please use this before saving! &#91;alt-p] </td><td> {{int:Tooltip-preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-protect&action=edit tooltip-protect]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-protect|वार्ता]] </td><td> Protect this page &#91;alt-=] </td><td> {{int:Tooltip-protect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-randompage&action=edit tooltip-randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-randompage|वार्ता]] </td><td> Load a random page &#91;alt-x] </td><td> {{int:Tooltip-randompage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchanges&action=edit tooltip-recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchanges|वार्ता]] </td><td> The list of recent changes in the wiki. &#91;alt-r] </td><td> {{int:Tooltip-recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-recentchangeslinked&action=edit tooltip-recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-recentchangeslinked|वार्ता]] </td><td> Recent changes in pages linking to this page &#91;alt-c] </td><td> {{int:Tooltip-recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-rss&action=edit tooltip-rss]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-rss|वार्ता]] </td><td> RSS feed for this page </td><td> {{int:Tooltip-rss}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-save&action=edit tooltip-save]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-save|वार्ता]] </td><td> Save you changes &#91;alt-s] </td><td> {{int:Tooltip-save}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-search&action=edit tooltip-search]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-search|वार्ता]] </td><td> Search this wiki &#91;alt-f] </td><td> {{int:Tooltip-search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-sitesupport&action=edit tooltip-sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-sitesupport|वार्ता]] </td><td> Support Wikipedia </td><td> {{int:Tooltip-sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpage&action=edit tooltip-specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpage|वार्ता]] </td><td> This is a special page, you can&#39;t edit the page itself. </td><td> {{int:Tooltip-specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-specialpages&action=edit tooltip-specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-specialpages|वार्ता]] </td><td> List of all special pages &#91;alt-q] </td><td> {{int:Tooltip-specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-talk&action=edit tooltip-talk]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-talk|वार्ता]] </td><td> Discussion about the content page &#91;alt-t] </td><td> {{int:Tooltip-talk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-undelete&action=edit tooltip-undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-undelete|वार्ता]] </td><td> Restore $1 deleted edits to this page &#91;alt-d] </td><td> {{int:Tooltip-undelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-unwatch&action=edit tooltip-unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-unwatch|वार्ता]] </td><td> Remove this page from your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-upload&action=edit tooltip-upload]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-upload|वार्ता]] </td><td> Upload images or media files &#91;alt-u] </td><td> {{int:Tooltip-upload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-userpage&action=edit tooltip-userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-userpage|वार्ता]] </td><td> My user page &#91;alt-.] </td><td> {{int:Tooltip-userpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-viewsource&action=edit tooltip-viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-viewsource|वार्ता]] </td><td> This page is protected. You can view it&#39;s source. &#91;alt-e] </td><td> {{int:Tooltip-viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watch&action=edit tooltip-watch]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watch|वार्ता]] </td><td> Add this page to your watchlist &#91;alt-w] </td><td> {{int:Tooltip-watch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-watchlist&action=edit tooltip-watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-watchlist|वार्ता]] </td><td> The list of pages you&#39;re monitoring for changes. &#91;alt-l] </td><td> {{int:Tooltip-watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-whatlinkshere&action=edit tooltip-whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-whatlinkshere|वार्ता]] </td><td> List of all wiki pages that link here &#91;alt-b] </td><td> {{int:Tooltip-whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Uclinks|वार्ता]] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{int:Uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]<br> [[MediaWiki_talk:Ucnote|वार्ता]] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{int:Ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]<br> [[MediaWiki_talk:Uctop|वार्ता]] </td><td> (top) </td><td> {{int:Uctop}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockip|वार्ता]] </td><td> Unblock user </td><td> {{int:Unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockiptext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{int:Unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklink|वार्ता]] </td><td> unblock </td><td> {{int:Unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklogentry|वार्ता]] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete|वार्ता]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete_short&action=edit undelete_short]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete_short|वार्ता]] </td><td> Undelete </td><td> {{int:Undelete_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletearticle|वार्ता]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletebtn|वार्ता]] </td><td> Restore! </td><td> {{int:Undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedarticle|वार्ता]] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedtext|वार्ता]] </td><td> &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;विकिपीडिया:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{int:Undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletehistory|वार्ता]] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{int:Undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepage|वार्ता]] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{int:Undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepagetext|वार्ता]] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{int:Undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevision|वार्ता]] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{int:Undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevisions|वार्ता]] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{int:Undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]<br> [[MediaWiki_talk:Unexpected|वार्ता]] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockbtn|वार्ता]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockconfirm|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{int:Unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdb|वार्ता]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Database lock removed </td><td> {{int:Unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesstext|वार्ता]] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{int:Unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbtext|वार्ता]] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{int:Unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotect&action=edit unprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotect|वार्ता]] </td><td> Unprotect </td><td> {{int:Unprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectcomment&action=edit unprotectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectcomment|वार्ता]] </td><td> Reason for unprotecting </td><td> {{int:Unprotectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectedarticle|वार्ता]] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectsub&action=edit unprotectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectsub|वार्ता]] </td><td> (Unprotecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Unprotectsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को असुरक्षित करें </td><td> {{int:Unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimages|वार्ता]] </td><td> Unused images </td><td> {{int:Unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimagestext|वार्ता]] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{int:Unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatch&action=edit unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatch|वार्ता]] </td><td> Unwatch </td><td> {{int:Unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatchthispage|वार्ता]] </td><td> Stop watching </td><td> {{int:Unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]<br> [[MediaWiki_talk:Updated|वार्ता]] </td><td> (Updated) </td><td> {{int:Updated}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]<br> [[MediaWiki_talk:Upload|वार्ता]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Upload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadbtn|वार्ता]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaddisabled|वार्ता]] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{int:Uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedfiles|वार्ता]] </td><td> Uploaded files </td><td> {{int:Uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedimage|वार्ता]] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaderror|वार्ता]] </td><td> Upload error </td><td> {{int:Uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadfile|वार्ता]] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{int:Uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlink|वार्ता]] </td><td> Upload images </td><td> {{int:Uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlog|वार्ता]] </td><td> upload log </td><td> {{int:Uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpage|वार्ता]] </td><td> Upload_log </td><td> {{int:Uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpagetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{int:Uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadtext|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;/p&gt;&lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your pages. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in a page, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;चित्र:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;चित्र:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the project, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{int:Uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadwarning|वार्ता]] </td><td> Upload warning </td><td> {{int:Uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:User_rights_set&action=edit user_rights_set]<br> [[MediaWiki_talk:User_rights_set|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; updated&lt;/b&gt; </td><td> {{int:User_rights_set}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjs&action=edit usercssjs]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjs|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Note:&#39;&#39;&#39; After saving, you have to tell your bowser to get the new version: &#39;&#39;&#39;Mozilla:&#39;&#39;&#39; click &#39;&#39;reload&#39;&#39;(or &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;), &#39;&#39;&#39;IE / Opera:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-f5&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Safari:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;cmd-r&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Konqueror&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;. </td><td> {{int:Usercssjs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview&action=edit usercssjsyoucanpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjsyoucanpreview|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Tip:&lt;/strong&gt; Use the &#39;Show preview&#39; button to test your new css/js before saving. </td><td> {{int:Usercssjsyoucanpreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercsspreview&action=edit usercsspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercsspreview|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only previewing your user css, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Usercsspreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]<br> [[MediaWiki_talk:Userexists|वार्ता]] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{int:Userexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userjspreview&action=edit userjspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Userjspreview|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only testing/previewing your user javascript, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Userjspreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogin|वार्ता]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogout|वार्ता]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usermailererror&action=edit usermailererror]<br> [[MediaWiki_talk:Usermailererror|वार्ता]] </td><td> Mail object returned error: </td><td> {{int:Usermailererror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Userpage|वार्ता]] </td><td> सदस्य पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Userpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]<br> [[MediaWiki_talk:Userstats|वार्ता]] </td><td> User statistics </td><td> {{int:Userstats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Userstatstext|वार्ता]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; registered users. &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; of these are administrators (see $3). </td><td> {{int:Userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]<br> [[MediaWiki_talk:Version|वार्ता]] </td><td> Version </td><td> {{int:Version}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]<br> [[MediaWiki_talk:Viewcount|वार्ता]] </td><td> यह पृष्ठ $1 बार देखा गया है </td><td> {{int:Viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]<br> [[MediaWiki_talk:Viewprevnext|वार्ता]] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{int:Viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Viewsource|वार्ता]] </td><td> View source </td><td> {{int:Viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Viewtalkpage|वार्ता]] </td><td> चर्चा देखें </td><td> {{int:Viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]<br> [[MediaWiki_talk:Wantedpages|वार्ता]] </td><td> Wanted pages </td><td> {{int:Wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watch&action=edit watch]<br> [[MediaWiki_talk:Watch|वार्ता]] </td><td> Watch </td><td> {{int:Watch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]<br> [[MediaWiki_talk:Watchdetails|वार्ता]] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{int:Watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watcheditlist|वार्ता]] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{int:Watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlist|वार्ता]] </td><td> My watchlist </td><td> {{int:Watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistcontains|वार्ता]] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{int:Watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistsub|वार्ता]] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-list|वार्ता]] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{int:Watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-recent|वार्ता]] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{int:Watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnochange|वार्ता]] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{int:Watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{int:Watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthis|वार्ता]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthispage|वार्ता]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]<br> [[MediaWiki_talk:Welcomecreation|वार्ता]] </td><td> &lt;h2&gt;स्वागतम्‌, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;आपका अकाउन्ट बना दिया गया है. Don&#39;t forget to personalize your wikipedia preferences. </td><td> {{int:Welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Whatlinkshere|वार्ता]] </td><td> Pages that link here </td><td> {{int:Whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctext|वार्ता]] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{int:Whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctitle|वार्ता]] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{int:Whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittext|वार्ता]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit pages. </td><td> {{int:Whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittitle|वार्ता]] </td><td> Login required to edit </td><td> {{int:Whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtext|वार्ता]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read pages. </td><td> {{int:Whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtitle|वार्ता]] </td><td> Login required to read </td><td> {{int:Whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]<br> [[MediaWiki_talk:Wikipediapage|वार्ता]] </td><td> मेटा पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]<br> [[MediaWiki_talk:Wikititlesuffix|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{int:Wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]<br> [[MediaWiki_talk:Wlnote|वार्ता]] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{int:Wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]<br> [[MediaWiki_talk:Wlsaved|वार्ता]] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{int:Wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]<br> [[MediaWiki_talk:Wlshowlast|वार्ता]] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{int:Wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]<br> [[MediaWiki_talk:Wrong_wfQuery_params|वार्ता]] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br /&gt; Function: $1&lt;br /&gt; Query: $2 </td><td> {{int:Wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Wrongpassword|वार्ता]] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{int:Wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]<br> [[MediaWiki_talk:Yourdiff|वार्ता]] </td><td> Differences </td><td> {{int:Yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]<br> [[MediaWiki_talk:Youremail|वार्ता]] </td><td> Your email* </td><td> {{int:Youremail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourname|वार्ता]] </td><td> आपका नाम </td><td> {{int:Yourname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]<br> [[MediaWiki_talk:Yournick|वार्ता]] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{int:Yournick}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpassword|वार्ता]] </td><td> आपका पासवर्ड </td><td> {{int:Yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpasswordagain|वार्ता]] </td><td> पासवर्ड दुबारा लिखें </td><td> {{int:Yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourrealname&action=edit yourrealname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourrealname|वार्ता]] </td><td> Your real name* </td><td> {{int:Yourrealname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]<br> [[MediaWiki_talk:Yourtext|वार्ता]] </td><td> Your text </td><td> {{int:Yourtext}} </td></tr></table> MediaWiki:All messages 1243 10386 2004-06-05T08:19:21Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All messages का नाम बदलकर Template:All messages कर दिया गया है #redirect [[Template:All messages]] MediaWiki:All system messages 1244 10387 2004-06-05T08:19:23Z Template namespace initialisation script MediaWiki:All system messages का नाम बदलकर Template:All system messages कर दिया गया है #redirect [[Template:All system messages]] MediaWiki:Fromwikipedia/Hindiversion 1245 10388 2004-06-05T08:19:23Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Fromwikipedia/Hindiversion का नाम बदलकर Template:Fromwikipedia/Hindiversion कर दिया गया है #redirect [[Template:Fromwikipedia/Hindiversion]] MediaWiki:Gnunote 1246 10389 2004-06-05T08:19:23Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Gnunote का नाम बदलकर Template:Gnunote कर दिया गया है #redirect [[Template:Gnunote]] MediaWiki:In English 1247 10390 2004-06-05T08:19:23Z Template namespace initialisation script MediaWiki:In English का नाम बदलकर Template:In English कर दिया गया है #redirect [[Template:In English]] MediaWiki:Sitesupportpage 1248 10391 2004-06-05T08:19:23Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Sitesupportpage का नाम बदलकर Template:Sitesupportpage कर दिया गया है #redirect [[Template:Sitesupportpage]] MediaWiki:Stub 1249 10392 2004-06-05T08:19:24Z Template namespace initialisation script MediaWiki:Stub का नाम बदलकर Template:Stub कर दिया गया है #redirect [[Template:Stub]] MediaWiki:भारत 1250 10393 2004-06-05T08:19:24Z Template namespace initialisation script MediaWiki:भारत का नाम बदलकर Template:भारत कर दिया गया है #redirect [[Template:भारत]] राष्ट्रीय जनतांत्रिक गठबंधन 1252 33006 2006-10-30T21:32:36Z मिश्रानुराग 682 [[श्रेणी:राजकारण]] '''राष्ट्रीय जनतांत्रिक गठबंधन''' (National Demcratic Alliance - NDA) [[भारत]] मे एक गठबंधन है । इसका नेतृत्व [[भारतीय जनता पार्टी]] करती है । इसके गठन के समय इसके १३ सद्स्य थे । इस गठबंधन के अन्य सदस्य है: [[शिव सेना]], [[जनता दल (संगठित)]], [[बिजु जनता दल]], [[राष्ट्रवादी त्रिणमूल कोंग्रेस]], [[इंडियन नेशनल लोक दल]], [[शिरोमणि अकाली दल]], [[हिमाचल विकास कोंग्रेस]]। यह भी देखें: [[भारत के राजनितिक दलों की सूची]] । [[en:National Democratic Alliance (India)]] [[sv:National Democratic Alliance]] {{stub}} अटल बिहारी वाजपयी 1253 10396 2004-06-03T17:40:42Z Hemanshu 22 असली स्पेलिंग #REDIRECT [[अटल बिहारी वाजपेयी]] चित्र:Vajpayee.jpg 1254 10397 2004-05-31T12:13:04Z Hemanshu 22 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से अंग्रेज़ी विकिपीडिया से पुराण 1257 42967 2007-01-14T15:04:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:往世书]] '''पुराण''' ये ग्रन्थ [[वेद | वैदिक काल]] के काफ़ी बाद हैं, जो [[स्मृति]] विभाग में आते हैं । इनमें हिन्दू देवी-देवताओं का और पौराणिक मिथकों का बहुत अच्छा वर्णन है । 18 विख्यात पुराण हैं : == [[विष्णु पुराण]]== *# विष्णु- *# भागवत- *# नारदेय- *# गरुड़- *# पद्म- *# वाराह- == ब्रह्मा पुराण== *# ब्रह्म- *# ब्रह्माण्ड- *# ब्रह्म वैवर्त- *# मार्कंडेय- (यह महत्वपूर्ण पुराण [[शाक्त]] पंथ के लिये खास है क्योंकि इसमें [[देवी महात्मय]] है) *# भविष्य- *# वामन- == [[शिव पुराण]]== *# वायु- *# लिंग- *# स्कंद- *# अग्नि- *# मत्सय- *# कूर्म- [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] {{substub}} [[de:Puranas]] [[en:Puranas]] [[es:Purana]] [[fr:Purana]] [[hu:Puránák]] [[it:Purana]] [[ja:プラーナ文献]] [[lt:Puranos]] [[nl:Purana]] [[pt:Puranas]] [[sv:Puranas]] [[zh:往世书]] जवाहरलाल नेहरू 1259 41198 2007-01-05T01:29:57Z धवलगिरि 820 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''जवाहरलाल नेहरू''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:JLNehru.jpg|पं. जवाहरलाल नेहरू]] |- ! जन्म तारीख: | [[नवंबर १४]], [[१८८९]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[मई २७]], [[१९६४]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के प्रथम प्रधानमंत्री |- ! कार्यकाल: | अगस्त १५, १९४७ - <br>मई २७, १९६४ |} '''जवाहरलाल नेहरु''' (नवंबर १४, १८८९ - मई २७, १९६४) का जन्म [[उत्तर प्रदेश]] मे [[इलाहाबाद]] मे हुआ था। वे आधुनिक भारत के प्रथम प्रधानमन्त्री थे। ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५५ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== *[[भारत के प्रधानमंत्री]] *[http://www.pmindia.nic.in/former.htm भारत के प्रधानमंत्रियो का आधिकारिक जालस्थल (अंग्रेजी मे)] ==बाहरी कड़ियाँ== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[bg:Джавахарлал Неру]] [[ca:Jawaharlal Nehru]] [[de:Jawaharlal Nehru]] [[en:Jawaharlal Nehru]] [[es:Sri Pandit Jawaharlal Nehru]] [[fi:Jawaharlal Nehru]] [[fr:Jawaharlal Nehru]] [[he:ג'ווהרלל נהרו]] [[id:Jawaharlal Nehru]] [[it:Jawaharlal Nehru]] [[ja:ジャワハルラール・ネルー]] [[ka:ნერუ, ჯავაჰარლალ]] [[kn:ಜವಾಹರ‌ಲಾಲ್ ನೆಹರು]] [[ko:자와할랄 네루]] [[ml:ജവഹര്‍ലാല്‍ നെഹ്‌റു]] [[mr:पंडित जवाहरलाल नेहरू]] [[nl:Jawaharlal Nehru]] [[no:Jawaharlal Nehru]] [[pl:Jawaharlal Nehru]] [[pt:Jawaharlal Nehru]] [[ru:Неру, Джавахарлал]] [[sa:जवाहरलाल नेहरू]] [[scn:Jawaharlal Nehru]] [[simple:Jawaharlal Nehru]] [[sr:Џавахарлал Нехру]] [[sv:Jawaharlal Nehru]] [[ta:ஜவஹர்லால் நேரு]] [[zh:贾瓦哈拉尔·尼赫鲁]] राजीव गान्‍धी 1261 10401 2004-07-25T18:15:59Z Hemanshu 22 redirect #REDIRECT [[राजीव गाँधी]] मनमोहन सिंह 1262 44995 2007-01-22T23:38:54Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:マンモーハン・スィン]], [[kn:ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್]] [[Image:Singh.jpg|thumb|'''डाक्टर मनमोहन सिंह''']] [[भारत]] के चौदहवें [[भारत के प्रधानमंत्री|प्रधानमंत्री]] '''डा. मनमोहन सिंह''' ([[पंजाबी]]: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, [[अंग्रेजी]]: Manmohan Singh) एक कुशल राजनेता के साथ साथ एक अच्छे विद्वान और विचारक भी हैं. एक मंजे हुये [[अर्थशास्त्र|अर्थशास्त्री]] के रुप में उनकी ज्यादा पहचान है । अपने कुशल और ईमानदार छवि की वजह से सभी राजनैतिक दलों में उनकी अच्छी साख है । प्रधानमंत्री मनमोहन सिंह का जन्म [[अविभाजित भारत]] के [[पंजाब]] प्रांत में [[२६ सितंबर]] [[१९३२]] को हुआ था. [[१९४८]] में उन्होंने [[मैट्रिक की परिक्षा]] पंजाब से ही दी. बाद में वे [[कैम्ब्रिज विश्वविद्यालय]] गये जहाँ से उन्होंने [[१९५८]] में प्रथम श्रेणी में [[पी एच डी]] की । ततपश्चात उन्होंने [[आक्सफोर्ड विश्वविद्यालय]] से [[डी फिल]] भी किया । उनकी पुस्तक “India's Export Trends and Prospects for Self-Sustained Growth” [Clarendon Press, Oxford, 1964] भारत के अन्तर्मुखी व्यापार नीति की पहली और सटीक आलोचना मानी जाती है । डा. सिंह ने [[अर्थशास्त्र]] के अध्यापक के तौर पर काफी ख्याति अर्जित की । वे [[पंजाब विश्वविद्यालय]] और बाद में प्रतिष्ठित [[डेलही स्कूल आफ इकनामिक्स]] में प्राध्यापक रहे । इसी बीच वे UNCTAD सचिवालय में सलाहकार भी रहे । और [[१९८७]] तथा [[१९९०]] में [[जीनीवा]] में [[साउथ कमिशन]] में सचिव भी रहे. [[१९७१]] में डा. सिंह भारत के [[वाणिज्य मंत्रालय]] में आर्थिक सलाहकार के तौर पर नियुक्त किये गये । इसके तुरंत बाद [[१९७२]] में उन्हें [[वित्त मंत्रालय]] में उन्हें मुख्य आर्थिक सलाहकार बनाया गया । इसके बाद के वर्षों में वे [[योजना आयोग]] के उपाध्यक्ष, [[भारतीय रिजर्व बैंक|रिजर्व बैंक]] के गवर्नर, प्रधानमंत्री के सलाहकार और [[विश्वविद्यालय अनुदान आयोग]] के अध्यक्ष भी रह चुके हैं । [[भारत का आर्थिक इतिहास|भारत के आर्थिक इतिहास]] में हाल के वर्षों में सबसे महत्वपूर्ण मोड़ तब आया जब डा. सिंह [[१९९१]] से [[१९९६]] तक भारत के वित्त मंत्री रहे । उन्हें भारत के [[आर्थिक सुधार|आर्थिक सुधारों]] का प्रणेता माना गया है । आम जनमानस में ये साल निश्चित रुप से डा. सिंह के व्यकतित्व के इर्द-गिर्द घूमता रहा है. भारत के सार्वजनिक जीवन में डा. सिंह को बहुत से पुरस्कारों और सम्मानों से नवाज़ा गया है । इनमें [[१९८७]] में [[पद्म विभूषण]], [[१९९५]] में [[इंडियन साइंस कांग्रेस]] का [[जवाहरलाल नेहरू पुरस्कार]], [[१९९३]] और [[१९९४]] का [[एशिया मनी अवार्ड फार फ़ाइनैन्स मिनिस्टर आफ़ द इयर]], १९९४ का [[यूरो मनी अवार्ड फार द फाइनैस मिनिस्टर आफ़ द इयर]], [[१९५६]] में कैम्ब्रिज विश्वविद्यालय का [[ऐडम स्मिथ पुरस्कार]] प्रमुख हैं । डा. सिंह ने कई राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय संगठनों में भारत का प्रतिनिधित्व किया है । अपने राजनैतिक जीवन में वे १९९१ से [[राज्य सभा]] के सांसद रहे है । और [[१९९८]] तथा [[२००४]] में संसद में विपक्ष के नेता रह चुके हैं. डा. सिंह के परिवार में उनकी पत्नी श्रीमति गुरुशरण कौर और उनकी तीन बेटियाँ हैं. '''डा. सिंह के महत्वपूर्ण पड़ाव:-''' * १९५७ से १९६५ - [[चंडीगढ़]] स्थित [[पंजाब विश्वविद्यालय]] में अध्यापक * १९६९-१९७१ - [[दिल्ली स्कूल ऑफ़ इकोनॉमिक्स]] में अंतरराष्ट्रीय व्यापार के प्रोफ़ेसर * १९७६ - दिल्ली के [[जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय]] में मानद प्रोफ़ेसर * १९८२ से १९८५ - [[भारतीय रिज़र्व बैंक]] के गवर्नर * १९८५ से १९८७ - [[योजना आयोग]] के उपाध्यक्ष * १९८७ - पद्मविभूषण * १९९० से १९९१ - भारतीय प्रधानमंत्री के आर्थिक सलाहकार * १९९१ - नरसिंहराव के नेतृत्व वाली काँग्रेस सरकार में वित्त मंत्री * १९९१ - [[असम]] से राज्यसभा के सदस्य * १९९५ - दूसरी बार राज्यसभा सदस्य * १९९६ - दिल्ली स्कूल ऑफ़ इकोनॉमिक्स में मानद प्रोफ़ेसर * १९९९ - दक्षिण दिल्ली से [[लोकसभा]] का चुनाव लड़ा लेकिन हार गए. * २००१ - तीसरी बार राज्य सभा सदस्य और सदन में विपक्ष के नेता * २००४ - [[भारत]] के [[प्रधानमन्त्री]] उन्होंने [[अंतरराष्ट्रीय मुद्रा कोष]] और [[एशियाई विकास बैंक]] के लिए भी काम किया है. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[bg:Манмохан Сингх]] [[bn:মনমোহন সিং]] [[de:Manmohan Singh]] [[en:Manmohan Singh]] [[eo:Manmohan Singh]] [[es:Manmohan Singh]] [[fi:Manmohan Singh]] [[fr:Manmohan Singh]] [[gl:Manmohan Singh - ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] [[he:מאנמוהאן סינג]] [[id:Manmohan Singh]] [[it:Manmohan Singh]] [[ja:マンモーハン・スィン]] [[kn:ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್]] [[ml:ഡോ.മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ്‌]] [[mr:मनमोहनसिंग]] [[nl:Manmohan Singh]] [[no:Manmohan Singh]] [[pl:Manmohan Singh]] [[pt:Manmohan Singh]] [[ru:Сингх, Манмохан]] [[sa:मनमोहन सिंह]] [[simple:Manmohan Singh]] [[sr:Манмохан Синг]] [[sv:Manmohan Singh]] [[ta:மன்மோகன் சிங்]] [[zh:曼莫汉·辛格]] नरसिंह राव 1263 36214 2006-11-25T04:40:39Z धवलगिरि 820 पामुलापति वेंकट '''नरसिंह राव''' {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border:1px solid; margin-left: 1em" |+ '''पी.वी. नरसिंह राव''' | bgcolor="#efefef" align="center" colspan="2" | |- ! जन्म तिथि: | [[२८ जून]] [[१९२१]] |- ! जन्म स्थान: | [[करीमनगर]], [[आंध्र प्रदेश]] |- ! निधन: | [[२३ दिसंबर]] [[२००४]] |- ! निधन स्थान: | [[दिल्ली]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के प्रधान मंत्री]] |- ! क्रम: | नौंवे प्रधानमंत्री |- ! राजनैतिक दल: | [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस(I)]] |- ! पदभार ग्रहण: | [[२० जून]], [[१९९१]] |- ! पदमुक्त: | [[१६ मई]], [[१९९६]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[चन्द्रशेखर]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[अटल बिहारी वाजपेयी]] |} [[Image:Rao.jpg|thumb|]] {{stub}} [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:P. V. Narasimha Rao]] [[en:P. V. Narasimha Rao]] [[fr:Pamulaparthi Venkata Narasimha Rao]] [[id:P.V. Narasimha Rao]] [[ja:ナラシマ・ラオ]] [[kn:ಪಿ ವಿ ನರಸಿ೦ಹರಾವ್]] [[nl:Narasimha Rao]] [[no:P. V. Narasimha Rao]] [[pl:P. V. Narasimha Rao]] [[sa:पमुलपर्ति वेङ्‌कट नरसिंह राव]] [[sv:P.V. Narasimha Rao]] [[ta:பி. வி. நரசிம்ம ராவ்]] [[te:పి.వి.నరసింహారావు]] [[zh:纳拉辛哈·拉奥]] लालबहादुर शास्त्री 1264 39923 2006-12-27T22:39:00Z Kingram 866 /* बाहरी कड़ियाँ */ {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''लालबहादुर शास्त्री''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:LalBahadurShastri.jpg|लालबहादुर शास्त्री]] |- ! जन्मतिथी: | [[2 आक्टोबर]], [[1904]] |- ! निधन: | [[11 जनवरी]], [[1966]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के तिसरे प्रधानमंत्री |- ! जन्मस्थान: | [[मुगलसराय]], [[उत्तर प्रदेश]] |- ! प्रधानमंत्री क्रम: | तीसरे प्रधानमंत्री |- ! पदभार ग्रहण: | [[9 जून]] [[1964]] |- ! सेवामुक्त: | [[11 मई]] [[1966]] <br>(मृत्यु परयंत) |- ! पूर्ववर्ती: | [[गुलजारी लाल नंदा]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[गुलजारी लाल नंदा]] |} ''' लालबहादुर शास्त्री''' (2 आक्टोबर, 1904 - 11 जनवरी, 1966),[[भारत]] के तीसरे प्रधानमंत्री और दुसरे स्थायी प्रधानमंत्री थे । वि 1963-1965 के बीच भारत के प्रधान मन्त्री थे। उनका जन्म [[मुगलसराय]], [[उत्तर प्रदेश]] मे हुआ था। ==शिक्षा== उनकी शिक्षा [[हरिशचंद्रा उच्च विद्यालय]] और [[काशी विद्यापीठ]] में संपन्न हुई। यहीं से उन्हें "शास्त्री" की उपाधि भी मिली जो उनके नाम के साथ जुड़ा है। ==जीवन== अपने पिता मिर्ज़ापुर के श्री शारदा प्रसाद और अपनी माता श्रीमती रामदुलारी देवी के तीन पुत्रो में से वे दूसरे थे। शास्त्रीजी की दो बहनें भी थीं। शास्त्रीजी के शैशव मे ही उनके पिता का निधन हो गया। 1928 में उनका विवाह श्री गणेशप्रसाद की पुत्री ललितादेवी से हुआ और उनके छ: संतान हुए। स्नातक की शिक्षा समाप्त करने के पश्चात उन्होंने [[भारत सेवक संघ]] ज्वाईन किया और देशसेवा का व्रत लेते हुये यहीं से राजनैतिक जीवन की शुरुआत की। शास्त्रीजी विशुद्ध गाँधीवादी थे जो सारा जीवन सादगी से रहे और गरीबों की सेवा में अपनी पूरी जिंदगी समर्पित किया। [[भारतीय स्वाधीनता संग्राम]] के सभी महत्वपूर्ण कार्यक्रमों में उनकी भागीदारी रही, और जेलों मे रहना पड़ा जिसमें 1921 का [[असहयोग आंदोलन]] और 1941 का [[सत्याग्रह आंदोलन]] सबसे प्रमुख है। उनके राजनैतिक दिग्दर्शकों में से श्री [[पुरुषोत्तम्दास टंडन]], पंडित [[गोविंदबल्लभ पंत]], [[जवाहरलाल नेहरू]] इत्यादि प्रमुख हैं। 1929 में [[इलाहाबाद]] आने के बाद उन्होंने श्री टंडनजी के साथ भारत सेवक संघ के इलाहाबाद इकाई के सचिव के रूप में काम किया। यहीं उनकी नज़दीकी नेहरू से भी बढी। इसके बाद से उनका कद निरंतर बढता गया जिसकी परिणति नेहरू मंत्रिमंडल मे गृहमंत्री के तौर पर उनका शामिल होना था। इस पद पर वे 1951 तक बने रहे। शास्त्रीजी को उनकी सादगी, देशभक्ति और इमानदारी के लिये पूरा भारत श्रद्धापूर्वक याद करता है। उन्हे वर्ष 1966 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:Lal Bahadur Shastri]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{जीवनचरित-स्टब}} [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[en:Lal Bahadur Shastri]] मोरारजी देसाई 1265 45147 2007-01-23T01:57:42Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[kn:ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ]], [[zh:莫拉尔吉·德赛]] '''मोरारजी देसाई''' [[भारत]] का प्रधान मन्‍त्री १९७७-१९७९ {{substub}} [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Morarji Desai]] [[en:Morarji Desai]] [[kn:ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ]] [[mr:मोरारजी देसाई]] [[sv:Morarji Desai]] [[zh:莫拉尔吉·德赛]] सनातन धर्म 1267 44733 2007-01-21T21:13:18Z किशोर 903 '''सनातन धर्म''' वेद काल में भारत के धर्म के लिये नाम मिलता है। सनातन का अर्थ है जो शाश्वत हो अथवा सदा के लिये सत्य हो। इस के लिये हिन्दू धर्म नाम ईरानियों और चीन वासियों ने प्रचलित किया। भारत के अपने साहित्य में हिन्दू शब्द कोई १००० वर्ष पूर्व मिलता है। प्राचीन काल में [[भारतवर्ष]] में [[वैष्णव]], [[शैव]] और [[शक्ति|शाक्त]] नाम के तीन [[सम्प्रदाय]] होते थे। [[वैष्णव]] [[विष्णु]] की, [[शैव]] [[शिव]] की और [[शक्ति|शाक्त]] [[शक्ति]] की पूजा आराधना किया करते थे। पर यह मान्यता थी कि सब एक ही सत्य की व्याख्या हैं। यह न केवल [[ऋग्वेद]] पर [[रामायण]] और [[महाभारत]] जैसे लोकप्रिय ग्रन्थों में भी स्पष्ट रूप से कहा गया है। प्रत्येक [[सम्प्रदाय]] के समर्थक अपने देवता को दूसरे सम्प्रदायों के देवता से बड़ा समझते थे और इस कारण से उनमें वैमनष्य बना रहता था। अनेक ऋषियों और दार्शनिकों ने इस स्थिति को दुर्भाग्यपूर्ण समझा और तीनों सम्प्रदायों के मध्य उत्पन्न हुये वैमनष्यता को समाप्त करने के उद्देश्य से लोगों को यह शिक्षा देना आरम्भ किया कि सभी देवता समान हैं, [[विष्णु]], [[शिव]] और [[शक्ति]] आदि देवी-देवता परस्पर एक दूसरे के भक्त हैं। उनकी इस शिक्षा से तीनों सम्प्रदायों का मेल हुआ और सनातन धर्म की उत्पत्ति हुई। सनातन धर्म में [[विष्णु]], [[शिव]] और [[शक्ति]] को समान माना गया और तीनों ही [[सम्प्रदाय]] के समर्थक इस [[धर्म]] को मानने लगे। सनातन धर्म के [[वेद]], [[पुराण]], [[श्रुति]], [[स्मृति]], [[उपनिषद्]], [[रामायण]], [[महाभारत]], [[गीता]] आदि सारे [[साहित्य]] [[संस्कृत]] भाषा में रची गईं थीं। कालान्तर में [[भारतवर्ष]] में मुगलों का शासन हो जाने के कारण देवभाषा [[संस्कृत]] का ह्रास हो गया तथा सनातन धर्म की अवनति होने लगी। इस स्थिति को सुधारने के लिये विद्वान संत [[तुलसीदास]] ने प्रचलित भाषा में धार्मिक साहित्य की रचना करके सनातन धर्म की रक्षा की। जब औपनिवेशिक ब्रिटिश शासन को [[ईसाई]], [[इस्लाम|मुस्लिम]] आदि धर्मों के मानने वालों का तुलनात्मक अध्ययन करने के लिये [[जनगणना]] करने की आवश्यकता पड़ी तो सनातन शब्द से अपरिचित होने के कारण उन्होंने यहाँ के धर्म का नाम सनातन धर्म के स्थान पर [[हिंदू धर्म]] रख दिया। सनातन धर्म [[हिन्दू धर्म]] का वास्तविक नाम है । ==अद्यतन काल के विख्यात सनातनी== *[[स्वामी विवेकानंद]] *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] *[[अरविन्द घोष]] *[[रामन् महर्षि]] *[[राम स्वरूप]] ''बाह्य कडियाँ'' [[en:Hindu]] [[id:Hindu]] {{stub}} MediaWiki:Monobook.css 1271 46491 2007-01-26T18:19:33Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/Mitul0520|Mitul0520]] ([[User_talk:Mitul0520|Talk]]); changed back to last version by [[User:Hemanshu|Hemanshu]] #globalWrapper { font-size:14px; } h3 { font-weight: normal; font-size: 125%; } a { text-decoration:underline; } h1 { padding-bottom: 0.35em; } ज्योतिष 1275 44075 2007-01-17T22:07:55Z जूहोमि 935 '''ज्योतिष''' [[ब्रह्माण्ड]] के अध्ययन का [[शास्त्र]] है। भारत में ज्योतिष के दो विषय हैं -- एक [[ज्योतिष सिद्धान्त]] अथवा एस्ट्रानमी, दूसरा [[फल ज्योतिष]] अथवा एस्ट्रालजी। ऐसा ही विभाग अन्य संस्कृतियों में भी रहा है। ==भारतीय ज्योतिष सिद्धान्त== भारतीय ज्योतिष सिद्धान्त ने विश्व विज्ञान पर बहुत प्रभाव डाला है। [[याज्ञवल्क्य]], [[आर्यभट]], [[ब्रह्मगुप्त]], [[भास्कर २|भास्कराचार्य]], [[माधव]], [[नीलकण्ठ सोमयाजि]] जैसे महान ज्योतिषविद् भारत में हुए। ==भारतीय फल ज्योतिष== भारतीय फल ज्‍योतिष में अनेक शाखायें और उपशाखायें हैं #[[सामुद्रिक शास्‍त्र]] #[[हस्‍तरेखा विज्ञान]] #[[वास्‍तु शास्‍त्र]] #[[हस्‍त लेख विज्ञान]] #[[छाया विज्ञान]] #[[कुण्‍डली विज्ञान]] #[[अतीन्द्रिय ज्ञान]] ज्‍योतिष में मुख्‍यत: दो पद्धतियों के सहारे समस्‍त फल कथन किया जाता है । प्रथमत: गणित और उसके बाद फलित कथन किया जाता है । ===भारतीय फल ज्‍योतिष में प्रमुख परिभाषायें और शब्‍दावली=== ====[[जन्‍मकुण्‍डली]]==== किसी मनुष्‍य की जन्‍म कुण्‍डली एक [[कम्‍प्‍यूटर सीडी]] की भांति अनेक सूचनाओं और जानकारीयों कों सूक्ष्‍म रूप में समाहित किये अनेक गणितीय गणनाओं, आंकड़ो तथा फलित को अपने आप में समेटे हुये होती है । एक विद्वान ज्‍योतिषी उसे डिकोड कर उसका पहले समुचित विस्‍तार करता है फिर उसका उचित गणितीय परिकलन कर उपयुक्‍त फल कथन करता है। ====जन्‍म कुण्‍डली के घटक==== जन्‍म कुण्‍डली के निम्‍न घटक हैं # '''[[भाव]]''': जन्‍म कुण्‍डली में 12 भाव होते हैं, जिन्‍हें क्रमश: प्रथम, द्वितीय, तृतीय आदि नाम से पुकारा जाता है । प्रत्‍येक भाव एक विशिष्‍ट गुण व उद्देश्‍य अपने आप में समाहित करता है । भावों के उद्देश्‍य प्रथम भाव : इसे लग्‍न भाव भी कहते हैं । इससे मनुष्‍य का शारीरिक गठन, रूप, रंग, कुल, खानदान, निज आदतें, स्‍वभाव, प्रकृति, आदि देखी जाती है । # [[ग्रह]]: [[जन्‍मकुण्‍डली]] में ग्रहों की संख्‍या के विषय में तीन मत प्रमुख है - '''अ.''' पहला मत अति प्राचीन है और [[भृगु संहिता]] जैसे ग्रंथ इस पर आधारित हैं । इस मत में केवल सात ग्रहों को मान्‍य किया गया है । इसमें [[राहु]] और [[केतु]] वर्णित नहीं हैं । [[वृहज्‍जातक]] नामक प्रसिद्ध ग्रंथ भी इन्‍हीं सात ग्रहों को मान्‍य करता है । '''ब.''' द्वितीय मत किंचित आधुनिक है और इसमें नौ ग्रहों को मान्‍यता दी गयी है । इसमें [[राहु]] और [[केतु]] शामिल किये गये हैं । प्रसिद्ध ग्रंथ [[लाल किताब]] व [[रावण संहिता]] सहित भारत के अधिकांश ग्रंथ इसी सिद्धान्‍त पर आधारित होकर लिखे गये हैं ।'''स.''' तृतीय मत अत्‍याधुनिक एवं अति वैज्ञानिक है । इसमें [[प्‍लूटो]], [[यूरेनस]] और [[नेपच्‍यून]] को भी शामिल किया गया है । इस प्रकार के ज्‍योतिष ग्रंथ 12 ग्रहों को लेकर लिखे गये हैं । # '''[[अंश विभाजन]] :''' अंश विभाजन करना जन्‍म कुण्‍डली को विभिन्‍न पद्धतियों में वर्गीकृत करने और फलादेश करने के लिये सूत्र बद्ध करने का गणितीय तरीका है । # '''जन्‍म कुण्‍डली''' का चौथा मुख्‍य भाग [[सूत्र संस्‍कार]] है । और इसमें [[अवकहड़ा]], [[घात चक्र]] आदि अनेक प्रारंभिक व निपादित आंकड़े आते हैं । '''फल ज्‍योतिष की भारतीय पद्धतियां और प्रणाली :''' भारतीय ज्‍योतिष के मूल पर विचार करें तो यह समझना व जानना अत्‍यंत सरल हो जायेगा कि फल ज्‍योतिष में कितनी सच्‍चाई है । और भारतीय ज्‍योतिष की यह विशेषता है कि इसमें यह जान पाना आसान है कि फलित कितना सही है अथवा कितना गलत । क्‍योंकि फल ज्‍योतिष में उत्‍तम फलित साधन के लिये उत्‍तम गणित व आकलन के साथ अभ्‍यास साधना और [[अतीन्‍द्रीय ज्ञान]] विशेष आवश्‍यक है । अन्‍यथा कभी भी [[फलित]] सटीक नहीं बैठता । फल ज्‍योतिष में कुण्‍डली क्रम का सूक्ष्‍म अध्‍ययन करने पर यदि ज्‍योतिष का अच्‍छा जानकार [[ज्‍योतिषी]] होगा तो [[पूर्व जन्‍म]] अर्थात पिछले जन्‍म का हाल बता देगा । पिछले जन्‍म का हाल जानने के लिये ज्‍योतिषी [[नक्षत्र]] काल गुजरने यानि नक्षत्र के किस चरण या अंश पर जन्‍म हुआ है इसे आधार मानते हैं । इसमें नक्षत्र का गुजरा समय [[विंशोत्तरी दशा]] का [[भुक्‍त काल]] माना जाता है और शेष बचे समय को [[भोग्‍य काल]] कहा जाता है । नक्षत्र की गुजरी अवधि बालक की [[माँ]] के [[गर्भ]] में गुजारी गयी अवधि की गणना बताती है, तथा इससे पूर्व की अवधि की गणना करते ही पिछले जन्‍म का विवरण प्राप्‍त होना प्रारंभ हो जाता है । ... *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] [[Category:विज्ञान]] [[Category:ज्योतिष]] [[en:Astronomy]] विकिपीडिया:प्रयोगस्‍थल 1278 24256 2006-08-05T05:11:51Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल]] हिरोडोटस 1281 38199 2006-12-14T07:55:11Z Escarbot 542 robot Adding: [[ku:Herodot]] '''हिरोडोटस''', (मृत्‍यु ४२५ ई.पू), [[यूनान]] का प्रथम इतिहासकार था । {{stub}} [[ar:هيرودوت]] [[ast:Herodotu]] [[bg:Херодот]] [[bn:হিরোডোটাস]] [[bs:Herodot]] [[ca:Herodot]] [[cs:Hérodotos]] [[da:Herodot]] [[de:Herodot]] [[el:Ηρόδοτος]] [[en:Herodotus]] [[eo:Herodoto]] [[es:Heródoto]] [[et:Herodotos]] [[eu:Herodoto]] [[fa:هرودوت]] [[fi:Herodotos]] [[fr:Hérodote]] [[gl:Heródoto]] [[he:הרודוטוס]] [[hr:Herodot]] [[hu:Hérodotosz]] [[id:Herodotus]] [[is:Heródótos]] [[it:Erodoto]] [[ja:ヘロドトス]] [[ko:헤로도토스]] [[ku:Herodot]] [[la:Herodotus]] [[lb:Herodot]] [[lt:Herodotas]] [[lv:Hērodots]] [[ms:Herodotus]] [[nl:Herodotus]] [[no:Herodot]] [[pl:Herodot]] [[pt:Heródoto]] [[ro:Herodot]] [[ru:Геродот]] [[scn:Eròdutu]] [[sh:Herodot]] [[simple:Herodotus]] [[sk:Herodotos]] [[sl:Herodot]] [[sr:Херодот]] [[sv:Herodotos]] [[th:เฮโรโดตุส]] [[tr:Herodot]] [[uk:Геродот]] [[zh:希羅多德]] वास्तुशास्त्र 1282 28716 2006-09-29T10:14:20Z 61.246.136.242 [[वास्तुशास्त्र]] घर, सदन, अथवा [[मंदिर]] निर्मान करने का शास्त्र है । {{substub}} [[af:Argitektuur]] [[an:Arquiteutura]] [[ar:عمارة]] [[ast:Arquiteutura]] [[bg:Архитектура]] [[bs:Arhitektura]] [[ca:Arquitectura]] [[cs:Architektura]] [[cy:Pensaernïaeth]] [[da:Arkitektur]] [[de:Architektur]] [[el:Αρχιτεκτονική]] [[en:Architecture]] [[eo:Arkitekturo]] [[es:Arquitectura]] [[fa:معماری]] [[fi:Arkkitehtuuri]] [[fr:Architecture]] [[fy:Boukeunst]] [[ga:Ailtireacht]] [[gl:Arquitectura]] [[he:אדריכלות]] [[hr:Arhitektura]] [[hu:Építészet]] [[ia:Architectura]] [[id:Arsitektur]] [[io:Arkitekturo]] [[it:Architettura]] [[iu:ᐃᒡᓗᕐᔪᐊᑦ ᐋᖅᑭᒃᓯᒪᓂᖏᑦ]] [[ja:建築学]] [[ko:건축]] [[la:Architectura]] [[li:Architectuur]] [[lt:Architektūra]] [[lv:Arhitektūra]] [[mk:Архитектура]] [[nah:Arquitectura]] [[nl:Architectuur]] [[no:Arkitektur]] [[os:Архитектурæ]] [[pl:Architektura]] [[pt:Arquitectura]] [[ro:Arhitectură]] [[ru:Архитектура]] [[scn:Architittura]] [[simple:Architecture]] [[sk:Architektúra]] [[sl:Arhitektura]] [[sq:Arkitektura]] [[sr:Архитектура]] [[su:Arsitéktur]] [[sv:Arkitektur]] [[sw:Majenzi]] [[ta:கட்டிடக்கலை]] [[th:สถาปัตยกรรมศาสตร์]] [[tl:Arkitektura]] [[uk:Архітектура]] [[zh:建筑学]] रवींद्रनाथ टैगोर 1285 36192 2006-11-25T04:23:30Z धवलगिरि 820 Replacing page with '#REDIRECT[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]]' #REDIRECT[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] श्री अरविन्द 1286 46043 2007-01-25T11:51:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, pt, vi Modifying: de, fr [[Image:Sri aurobindo.jpg|right|frame|श्री अरविन्द]] '''श्री अरविन्द ''' अथवा '''अरविन्द घोष''' (१८७२-१९५०) एक महान योगी एवं दार्शनिक थे । श्री अरविन्द का जन्म [[कलकता]] में हुआ। इनके पिता एक डाक्टर थे। इन्होंने युवा अवस्था में स्वतन्त्रा संग्राम में क्रान्तिकारी के रूप में भाग लिया, पर फिर यह एक योगी बने और इन्होंने पांडिचेरी में एक आश्रम स्थापित किया। [[वेद]], [[उपनिषद]] आदि ग्रन्थों पर टीका लिखी। योग साधना पर मौलिक ग्रन्थ लिखे। उनका पूरे विश्व में [[दर्शन]] शास्त्र पर बहुत प्रभाव रहा है और उनकी साधना पद्धति के अनुयायी सब देशों में पाये जाते हैं। यह कवि भी थे और गुरु भी। ==ग्रन्थ== * ''Bases of Yoga'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-77-9 * ''Bhagavad Gita and Its Message'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-78-7 * ''Dictionary of Sri Aurobindo's Yoga'', (compiled by M.P. Pandit), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-74-4 * ''Essays on the Gita'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-18-7 * ''The Future Evolution of Man'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-940985-55-1 * ''The Human Cycle: The Psychology of Social Development'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-44-6 * ''Hymns to the Mystic Fire'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-22-5 * ''The Ideal of Human Unity'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-43-8 * ''The Integral Yoga: Sri Aurobindo's Teaching and Method of Practice'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-76-0 * ''The Life Divine'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-61-2 * ''The Mind of Light'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-940985-70-5 * ''The Mother'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-79-5 * ''Rebirth and Karma'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-63-9 * ''Savitri: A Legend and a Symbol'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-80-9 * ''Secret of the Veda'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-19-5 * ''Sri Aurobindo Primary Works Set 12 vol. US Edition'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-93-0 * ''Sri Aurobindo Selected Writings Software CD Rom'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-88-8 * ''The Synthesis of Yoga'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-65-5 * ''The Upanishads'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-23-3 * ''Vedic Symbolism'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-30-2 ==बाह्य कडियां== * [http://sabda.sriaurobindoashram.org Publishers of Books by Sri Aurobindo & the Mother] * [http://www.sriaurobindoashram.org Sri Aurobindo Ashram], Pondicherry, India * [http://www.tamilnation.org/aurobindo.htm The Relevance of Aurobindo:Political Life & Teachings - Nadesan Satyendra] * [http://www.gurusoftware.com/GuruNet/AurobindoMotherStart.htm New Insights into the Life & Teachings of Sri Aurobindo and The Mother] * [http://www.auroville.org Auroville - a universal city based on Sri Aurobindo's vision], Near Pondicherry, India * [http://www.sriaurobindosociety.org.in The Sri Aurobindo Society] Pondicherry, India * [http://www.aurobindo.net Sri Aurobindo Information] * [http://www.transformationandbreath.com/ Information on Sri Aurobindo and The Mother] * [http://www.writespirit.net/authors/sri_aurobindo/biography-sri-aurobindo/ Biography of Sri Aurobindo] * [http://www.lotuspress.com Lotus Press U.S. publisher Sri Aurobindo's writings] * [http://www.mirapuri-enterprises.com/Filmaur/Catalog/MeditationsOnSavitri.shtml Meditations On Savitri] * [http://www.hinduwebsite.com/divinelife/auro/auro_veda.asp Sri Aurobindo on Vedas] * [http://www.hinduwebsite.com/divinelife/auro/auro_upanishads.asp Sri Aurobindo on Upanishads] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[als:Sri Aurobindo]] [[bn:অরবিন্দ ঘোষ]] [[de:Aurobindo Ghose]] [[en:Sri Aurobindo]] [[fr:Aurobindo Ghose]] [[pt:Sri Aurobindo]] [[ru:Шри Ауробиндо]] [[sa:अरविन्द घोष]] [[sk:Sri Aurobindo]] [[sv:Aurobindo]] [[ta:அரவிந்தர்]] [[vi:Aurobindo]] दर्शन 1287 45819 2007-01-24T18:20:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[chr:ᎤᏬᎳᏨᎯ]] '''दर्शन''' वो ज्ञान है जो परम सत्य और प्रकृति के सिद्धांतों और उनके कारणों की विवेचना करता है । दर्शन [[यथार्थता]] की परख के लिये एक दृष्टिकोण है। भारतीय दर्शन और फिलासफी ([[:en:Philosophy]]) एक नहीं क्योंकि दर्शन यथार्थता, जो एक है, का [[तत्व]]ज्ञान है जबकी फिलासफी विभिन्न विषयों का विश्लेषण। इसलिये दर्शन में [[चेतना]] की मीमांसा अनिवार्य है जो पाश्चात्य फिलासफी में नहीं। ==भारतीय दर्शन== ==='''आस्तिक या वैदिक दर्शन'''=== [[वेद|वैदिक]] परम्परा के छ: दर्शन हैं : #[[मीमांसा]] #[[न्याय]] #[[वैशेषिक]] #[[सांख्य]] #[[योग]] #[[वेदान्त]] यह दर्शन [[पराविद्या]], जो शब्दों की पहुंच से परे है, का ज्ञान विभिन्न दृष्टिकोणों से समक्ष करते हैं। प्रत्येक दर्शन में अन्य दर्शन हो सकते हैं, जैसे वेदान्त में कई मत हैं। ==='''नास्तिक दर्शन'''=== #[[चार्वाक]] #[[बौद्ध धर्म|बौद्ध]] #[[जैन धर्म|जैन]] {{stub}} [[श्रेणी:दर्शन]] ===पाश्चात्य दर्शन=== #[[प्राचीन पाश्चात्य दर्शन]] *[[सुकरात]] *[[आरस्तु]] *[[प्लेटो]] #[[आधुनिक पाश्चात्य दर्शन]] *[[देकार्त]] *[[स्पिनोजा]] *[[कांट]] *[[ह्यूम]] ===समकालीन पाश्चात्य दर्शन=== *[[सार्त्र]] *[[ए जे एयर]] *[[विट्गेंस्टाइन]] ==='''समकालीन भारतीय दर्शन'''=== #[[श्री अरविन्द]] #[[राधाकृष्णन]] #[[ओशो रजनीश]] [[af:Filosofie]] [[am:ፍልስፍና]] [[an:Filosofía]] [[ang:Ūðwitegung]] [[ar:فلسفة]] [[ast:Filosofía]] [[az:Fəlsəfə]] [[be:Філасофія]] [[bg:Философия]] [[br:Prederouriezh]] [[bs:Filozofija]] [[ca:Filosofia]] [[ceb:Pilosopiya]] [[chr:ᎤᏬᎳᏨᎯ]] [[cs:Filosofie]] [[csb:Filozofijô]] [[cv:Философи]] [[cy:Athroniaeth]] [[da:Filosofi]] [[de:Philosophie]] [[el:Φιλοσοφία]] [[en:Philosophy]] [[eo:Filozofio]] [[es:Filosofía]] [[et:Filosoofia]] [[eu:Filosofia]] [[fa:فلسفه]] [[fi:Filosofia]] [[fr:Philosophie]] [[fur:Filosofie]] [[fy:Filosofy]] [[gd:Feallsanachd]] [[gl:Filosofía]] [[he:פילוסופיה]] [[hr:Filozofija]] [[hu:Filozófia]] [[hy:Փիլիսոփայություն]] [[ia:Philosophia]] [[id:Filsafat]] [[ilo:Filosofia]] [[io:Filozofio]] [[is:Heimspeki]] [[it:Filosofia]] [[ja:哲学]] [[jbo:pijyske]] [[jv:Filsafat]] [[ka:ფილოსოფია]] [[kn:ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ko:철학]] [[ku:Felsefe]] [[ky:Философия]] [[la:Philosophia]] [[lad:Filosofiya]] [[lb:Philosophie]] [[li:Filosofie]] [[lt:Filosofija]] [[lv:Filozofija]] [[mk:Философија]] [[mn:Философи]] [[ms:Falsafah]] [[nl:Filosofie]] [[nn:Filosofi]] [[no:Filosofi]] [[nrm:Philosophie]] [[oc:Filosofia]] [[pap:Filosofia]] [[pl:Filozofia]] [[pt:Filosofia]] [[qu:Yachay wayllukuy]] [[ro:Filozofie]] [[ru:Философия]] [[scn:Filusufìa]] [[sco:Philosophie]] [[sh:Filozofija]] [[simple:Philosophy]] [[sk:Filozofia]] [[sl:Filozofija]] [[sq:Filozofia]] [[sr:Филозофија]] [[st:Filosofi]] [[su:Filsafat]] [[sv:Filosofi]] [[th:ปรัชญา]] [[tl:Pilosopiya]] [[tpi:Pilosopi]] [[tr:Felsefe]] [[tt:Fälsäfä]] [[uk:Філософія]] [[ur:فلسفہ]] [[uz:Falsafa]] [[vec:Fiłoxofia]] [[vi:Triết học]] [[vo:Filosop]] [[wa:Filozofeye]] [[yi:פילאזאפיע]] [[zea:Filosofie]] [[zh:哲学]] [[zh-min-nan:Tiat-ha̍k]] [[zh-yue:哲學]] योग 1289 35880 2006-11-22T12:06:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:يوغا]], [[sr:Joga]] '''योगश्चित्तवृत्ति निरोधः’।''' इस सूत्र का अर्थ है-योग वह है जो देह और चित्त की खीच-तान के बीच मानव को अनेक जन्मों तक भी आत्मा दर्शन से वंछित रहने से बचाता है। चित्तवृतियों का निरोध दमन से नहीं, उसे जानकर उत्पन्न ही न होने देना है। योग एक पूर्ण विज्ञान है, एक पूर्ण जीवन शैली है, एक पूर्ण चिकित्सा पद्धति है एवं एक पूर्ण अध्यात्म विद्या है। योग की लोकप्रियता का रहस्य यह है कि यह लिंग, जाति, वर्ग, सम्प्रदाय, क्षेत्र एवं भाषा भेद की संकीर्णताओं से कभी आबद्ध नहीं रहा है। साधक, चिंतक, बैरागी, अभ्यासी, ब्रह्मचारी, गृहस्थ कोई भी इसका सान्निध्य प्राप्त कर लाभांवित हो सकता है। व्यक्ति के निर्माण और उत्थान में ही नहीं बल्कि परिवार, समाज, राष्ट्र और विश्व के चहुंमुखी विकास में भी यह उपयोगी सिद्ध हुआ है। योग मनुष्य को सकारात्मक चिंतन के प्रशस्त पथ पर लाने की एक अद्भुत विद्या है जिसे करोड़ों वर्ष पूर्व भारत के प्रज्ञावान ऋषि-मुनियों ने आविष्कृत किया था। [[महर्षि पतंजलि]] ने [[अष्टांग योग]] के रूप में इसे अनुशासनबद्ध, सम्पादित एवं निष्पादित किया। == अर्थ एवं परिभाषा == योग का सामान्य अर्थ है दो चीज़ों को 'जोड़ना', दो वस्तुओं में मिलाप कराना। जब मन को एकाग्र कर के ध्यानावस्थित रूप में [[जीव]] [[परमात्मा]] से मिलन की आकांक्षा करता है वह भी योग है । योगासनों को आधुनिक जीवन में बस व्यायाम ही माना जाने लगा है । [[अन्ग्रेज़ी]] में इसे योग के बजाय 'योगा' कहा जाता है। योग कई प्रकार की [[शारीरिक]], [[मानसिक]] एवं [[आध्यात्मिक]] गतिविधियों को अपने दायरे में लेता है जिनका उद्देश्य है [[मनुष्य]] को अपने सच्चे रूप के बारे में ज्ञान कराना जिससे वह मानव जीवन के परम लक्ष्य [[मोक्ष]] को प्राप्त कर सके। योग [[वैदिक]]/[[हिन्दू]] तत्त्वशास्त्र की छः [[दर्शन]] विचारधाराओं में से एक है। यहां इसका तात्पर्य [[राजयोग]] से है जो एक [[ब्रह्मन्‌]] पाने के लिये ईश्वरीय ध्यान का राजसी मार्ग है। all the 'Ashans'and pranayams includes in this कैपलर के संस्कृत - अंग्रेज़ी शब्दकोष में योग की अंग्रेज़ी परिभाषा है: m. ''collection or concentration of the mind, meditation, contemplation'' ([http://www.uni-koeln.de/phil-fak/indologie/tamil/cap_search.html]) योग के निपुण अभ्यासी पुरुष को [[योगी]] कहा जाता है , स्त्री को [[योगिनी]]। [[हिन्दू धर्म]] में योग के और कई प्रकार भी हैं जैसे कि निष्काम [[कर्म योग]], आत्महित विहीन [[भक्ति योग]] और [[ज्ञान योग]] का विवेकपूर्ण ध्यान। '''योग''' पर [[पतञ्‍जलि]] मुनि ने [[योगसूत्र]] लगभग १५० ई.पू. में लिखा। पतंजलि के अनुसार अष्टांग योग का पालन करने से व्यक्ति अपने मन को शान्त कर सकता है और शाश्वत ब्रह्म में समा सकता है। इसी [[अष्टांग पथ]] ने बाद में आनेवाले [[राज योग]], [[तन्त्र]] और [[बौध]] [[वज्रयान योग]] की नीवं डाली। [[अष्टांग योग]] के आठ भाग ये हैं: *[[यम]] (moral codes) *[[नियम]] (self-purification and study) *[[आसन]] (posture) *[[प्राणायाम]] (breath control) *[[प्रत्याहार]] (sense control) *[[धरण]] (concentration) *[[ध्यान]] (meditation) *[[समाधि]] (absorption)later,it also divided in two parts 1.Sabij Samadhi & 2.Nirbij Samadhi == विकिपीडिया की कड़ियाँ == * [http://sources.wikipedia.org/wiki/Hatha_Yoga_Pradipika Wikisource - Hatha Yoga Pradipika] **********== बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.geocities.com/hanu_man_ji/patanjali_yog_sutra.html पतञ्जलि योग सूत्र (विष्णुतीर्थ टीका) ] * [http://www.yrec.info/ Georg Feuerstein's Online Shambala Encyclopedia of Yoga at Traditional Yoga Studies] * [http://www.yrec.org/ Yoga Research and Education Center] * [http://en.wikipedia.org/wiki/Brahman-Atman_Yoga Brahman-Atman Yoga] * [http://www.3ho.org Kundalini Yoga] * [http://www.sacredspaceyogasanctuary.com Kundalini Meditation] * [http://www.patanjali.ch patanjali.ch] * [http://www.sahajayoga.org Sahaja Yoga] * [http://bharatanatyam.medhahari.com/ Bhakti Yoga in Bharatanatyam] * [http://www.wailana.com/ Wai Lana Yoga] {{Hinduism}} [[Category: हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी: योग]] [[ar:يوغا]] [[ca:Ioga]] [[cs:Jóga]] [[da:Yoga]] [[de:Yoga]] [[el:Γιόγκα]] [[en:Yoga]] [[eo:Jogo]] [[es:Yoga]] [[fi:Jooga]] [[fr:Yoga]] [[gl:Ioga]] [[he:יוגה]] [[hu:Jóga]] [[ia:Yoga]] [[id:Yoga]] [[it:Yoga]] [[ja:ヨーガ]] [[ko:요가]] [[lt:Joga]] [[lv:Joga]] [[nl:Yoga]] [[no:Yoga]] [[pl:Joga]] [[pt:Ioga]] [[ro:Yoga]] [[ru:Йога]] [[simple:Yoga]] [[sk:Joga]] [[sl:Joga]] [[sr:Joga]] [[sv:Yoga]] [[th:โยคะ]] [[tr:Yoga]] [[vi:Du-già]] [[zh:瑜伽]] कौटिल्य 1290 34692 2006-11-13T13:49:54Z Amitprabhakar 683 '''कौटिल्य''' [[चन्द्रगुप्त मौर्य]] का प्रधान मंत्री था । {{substub}} [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] काशी 1292 10424 2004-08-14T14:25:34Z Shree 4 #REDIRECT [[वाराणसी]] रवीन्द्रनाथ ठाकुर 1293 44111 2007-01-18T01:00:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Rabindranath Tagore]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''रवीन्द्रनाथ ठाकुर''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Tagore.jpg|200px|रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] |- ! जन्मतिथि: | [[7 मई]], [[1861]] |- ! निधन: | [[7 अगस्त]], [[1941]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | साहित्यकार |- ! जन्मस्थान: | [[कोलकाता]], [[पश्चिम बंगाल]] |- |} '''रवीन्द्रनाथ ठाकुर''' ([[बांग्ला]] '''রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর''' ''रॉबिन्द्रोनाथ ठाकुर'') ([[7 मई]], [[1861]] – [[7 अगस्त]], [[1941]]) को '''गुरुदेव''' के नाम से भी जाना जाता है, विश्वविख्यात [[कवि]], [[साहित्यकार]], [[दार्शनिक]] और [[भारतीय साहित्य]] के एकमात्र [[नोबल पुरस्कार]] विजेता हैं। [[बांग्ला साहित्य]] के माध्यम से भारतीय सांस्कृतिक चेतना में नयी जान फूँकने वाले युगद्रष्टा थे। वे [[एशिया]] के प्रथम नोबेल पुरस्कार सम्मानित व्यक्ति है। उन्होने [[भारत]] के राष्ट्रीय गान [[जन गण मन]] और [[बांग्लादेश]] के राष्ट्रीय गान ''ओमार सोनार बॉग्ला'' की रचना की। ==जीवन== रवीन्द्रनाथ ठाकुर का जन्म सन 1861 में कलकत्ता के जोड़ासाँको ठाकुरबाड़ी में हुआ। बचपन से ही उनका कविता, छन्द और भाषा में अद्भूत प्रतिभा का आभास लोगों को मिलने लगा। देश और विदेश के सारे साहित्य, दर्शन, संस्कृति आदि को वे आहरण करके अपने अन्दर सिमट लिए थे। उनके पिता ब्राह्म धर्म के होने के कारण रवीन्द्रनाथ भी ब्राह्म कहलाते थे। पर अपने रचनाओं व कर्म के द्वारा उन्होने सनातन धर्म को भी रहा दी और आगे बढ़ाया। मनुष्य और ईश्वर के बीच जो चिरस्थायी सम्पर्क है, उनके रचनाओ के अन्दर वे अलग अलग रूपों में उभर आये। साहित्य का शायद ही ऐसा कोइ शाखा है, जिनमें उनकी सृष्टि न हो - कविता, गान, कथा, उपन्यास, नाटक, प्रबन्ध, शिल्पकला - सभी मे। उनके कविताओं अलग अलग पुस्तकों में प्रकाशित हुई - [[गीतांजली]], गीताली, गीतिमाल्य, कथा ओ कहानी, शिशु, शिशु भोलानाथ, कणिका, क्षणिका, खेया आदि। एक आध पुस्तको फिर उन्होने अंग्रजी में अनुवाद करने लगे। अब तक तो उनके प्रतिभा बंगाली समाज में ही समादृत हुआ था, पर अनुवाद होते ही वह विश्व को भी दिखने लगा। ==सम्मान== उन्हे साहित्य के लिये [[1913]] का [[नोबेल पुरस्कार]] मिला । ==रवीन्द्र साहित्य== [[गीतांजली|गीताञ्जलि]] से एक लोकप्रिय रचनाः {|style="border:1px; border: thin solid white; background-color:#ffffff; margin:10px;" cellpadding="3" |- | :<big><big>আমার এ গান ছেড়েছে তার সকল অলংকার,<br> :<big><big>তোমার কাছে রাখে নি আর সাজের অহংকার।<br> :<big><big>অলংকার যে মাঝে পড়ে মিলনেতে আড়াল করে,<br> :<big><big>তোমার কথা ঢাকে যে তার মুখর ঝংকার।<br> <br> :<big><big>তোমার কাছে খাটে না মোর কবির গর্ব করা,<br> :<big><big>মহাকবি তোমার পায়ে দিতে যে চাই ধরা।<br> :<big><big>জীবন লয়ে যতন করি যদি সরল বাঁশি গড়ি,<br> :<big><big>আপন সুরে দিবে ভরি সকল ছিদ্র তার।</big><br> || :''आमार ए गान छेड़ेछे तार शॉकोल ऑलोङ्कार''<br> :''तोमार कछे रखे नि आर शाजेर ऑहोङ्कार''<br> :''ऑलोङ्कार जे माझे पॉड़े मिलॉनेते अड़ाल कॉरे,''<br> :''तोमार कॉथा ढाके जे तार मुखॉरो झॉङ्कार ।''<br> <br> :''तोमार काछे खाटे ना मोर कोबिर गॉरबो कॉरा,''<br> :''मॉहाकोबि, तोमार पाये दिते जे चाइ धॉरा ।''<br> :''जीबोन लोये जॉतोन कोरि जोदि शॉरोल बाँशि गॉड़ि,''<br> :''आपोन शुरे दिबे भोरि सॉकोल छिद्रो तार ।''<br> |} ==रवीन्द्र संगीत== रवीन्द्र संगीत अब जाल पर उपलब्ध है। यहां सुनियेः *[http://www.calcuttaweb.com/gaan/rabindra/index.shtml रवीन्द्र संगीत] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.parabaas.com/rabindranath रवीन्द्रनाथ Parabaas में] *[http://www.visva-bharati.ac.in विश्वभारती] *[http://www.calcuttaweb.com/tagore/tagore.htm रवीन्द्रनाथ's English works] *[http://www.nobel.se/literature/laureates/1913/tagore-bio.html रवीन्द्रनाथ जीवनी Nobel Foundation] *[http://www.nobel.se/literature/laureates/1913/press.html Nobel Prize in Literature Presentation Speech from the official website of Nobel Foundation] *[http://www.calcuttaweb.com/tagore/ रवीन्द्रनाथ on Calcuttaweb.com] चित्र * [http://www.sacred-texts.com/hin/tagore/gitnjali.htm गीतांजली (अंग्रेजी में)] {{भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेता}} [[श्रेणी: साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] [[ar:رابندراناث طاغور]] [[bg:Рабиндранат Тагор]] [[bn:রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর]] [[ca:Rabindranath Tagore]] [[cs:Rabíndranáth Thákur]] [[da:Rabindranath Tagore]] [[de:Rabindranath Tagore]] [[en:Rabindranath Tagore]] [[eo:Rabindranath Tagore]] [[es:Rabindranath Tagore]] [[et:Rabindranath Tagore]] [[fa:رابیندرانات تاگور]] [[fi:Rabindranath Tagore]] [[fr:Rabîndranâth Tagore]] [[gd:Rabindranath Tagore]] [[he:רבינדרנת טאגור]] [[hu:Rabindranath Tagore]] [[id:Rabindranath Tagore]] [[io:Rabindranath Tagore]] [[it:Rabindranath Tagore]] [[ja:ラビンドラナート・タゴール]] [[ka:თაგორი, რაბინდრანათ]] [[ko:라빈드라나트 타고르]] [[ks:रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] [[ku:Rabindranath Tagore]] [[lt:Rabindranatas Tagorė]] [[ml:രബീന്ദ്രനാഥ ടാഗോര്‍]] [[nl:Rabindranath Tagore]] [[no:Rabindranath Tagore]] [[oc:Rabindranath Tagore]] [[pl:Rabindranath Tagore]] [[pt:Rabindranath Tagore]] [[ro:Rabindranath Tagore]] [[ru:Тагор, Рабиндранат]] [[sa:रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] [[simple:Rabindranath Tagore]] [[sk:Rabíndranáth Thákur]] [[sr:Рабиндранат Тагоре]] [[sv:Rabindranath Tagore]] [[sw:Rabindranath Tagore]] [[ta:இரவீந்திரநாத் தாகூர்]] [[te:ఠాగూర్]] [[th:รพินทรนาถ ฐากูร]] [[tr:Rabindranath Tagore]] [[uk:Тагор Рабіндранат]] [[ur:رابندر ناتھ ٹیگور]] [[vi:Rabindranath Tagore]] [[zh:罗宾德拉纳特·泰戈尔]] [[zh-min-nan:Rabíndranáth Thákur]] सोनिया गांधी 1294 41159 2007-01-04T14:37:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ta:சோனியா காந்தி]] [[चित्र:सोनिया_गांधी.jpg|framed|सोनिया गांधी]] '''सोनिया गांधी''' (जन्म [[दिसंबर ९]], [[१९४६]]) एक [[भारत|भारतीय]] नेता है और [[कोंग्रेस पार्टी]] की प्रमुख है । इसके साथ ही वे १४वीं [[लोक सभा]] में न सिर्फ़ कोंग्रेस की बल्कि [[युनाइटेड प्रोग्रेसिव अलायंस]] की भी प्रमुख है । वे [[राजीव गांधी]] की विधवा है । शादी से पहले उनका नाम '''सोनिया (एन्टोनिया मैनो)''' था । उनका जन्म [[टुरिन]], [[इटली]] से ८ कि. मी. के अंतर पर स्थित [[ओर्बसानो]] में हुआ था । कहा जाता है कि राजीव गांधी से उनकी मुलाकात तब हुई जब राजीव कैम्ब्रिज में पढने गये थे पर सच तो यह है कि उनके पास 10वीं की डिग्री भी नही है । उनकी शादी [[१९६८]] में हुई जिसके बाद वे भारत में रहने लगी । उन्होने भारतीय नागरिकता [[१९८३]] में ली, राजीव से शादी के १५ साल बाद । उनके दो बच्चे हुए - [[राहुल गांधी|राहुल]] (जन्म [[१९७०]]) और [[प्रियंका गांधी|प्रियंका]] (जन्म [[१९७१]]) । अपने पति की हत्या होने तक उन्होने राजनीति में कदम नहीं रखा । राजीव की हत्या [[मई २१]], [[१९९१]] को हुई । उनकी म्रुत्यु के पश्चात कोंग्रेस ने सोनिया पर राजनीति में प्रवेश करने के लिये दबाव डाला । [[१९९८]] में उन्होने राजनीति में कदम रखा और कोंग्रेस की प्रमुख चुनी गयी । उन्होने सरकार बनाने की नाकामयाब कोशिश भी की । उन्होने कोंग्रेस पार्टी में जान फ़ूंकी । राजनीति में कदम रखने के बाद उनका विदेश में जन्म हुए होने का मुद्दा उठाया गया । उनकी कमज़ोर [[हिन्दी]] को भी मुद्दा बनाया गया । उनपर [[परिवारवाद]] का भी आरोप लगा लेकिन कोंग्रेसियों ने उनका साथ नहीं छोडा और इन मुद्दों को नकारते रहे । १३वीं लोक सभा में वे [[विपक्ष का अध्यक्ष|विपक्ष की अध्यक्ष]] चुनी गयी । २००४ के चुनाव से पूर्व आम राय ये थी कि [[अटल बिहारी वाजपयी]] ही प्रधान मंत्री बनेंगे पर सोनिया ने देश भर में घूमकर खूब प्रचार किया और सब को चौंका देने वाले नतीजों में कोंग्रेस को अनपेक्षित २०० से ज़्यादा सीटें मिली । वामपंथी दलों ने [[भारतीय जनता पार्टी]] को सत्ता से बाहर रखने के लिये कोंग्रेस और सहयोगी दलों की सरकार का समर्थन करने का फ़ैसला किया जिससे कोंग्रेस और उनके सहयोगी दलों का स्पष्ट बहुमत हुआ । सबको अपेक्षा थी की सोनिया गांधी ही प्रधान मंत्री बनेंगी और सबने उनका समर्थन किया पर सब को चौंका देने वाले फ़ैसले में उन्होने यह घोषित किया कि वे प्रधान मंत्री नहीं बनना चाहती । उन्होने [[मनमोहन सिंह]] को अपना उम्मीदवार बताया और पार्टी को उनका समर्थन करने की गुज़ारिश की । इसका खूब विरोध हुआ और उनसे इस फ़ैसले को बदलने की गुज़ारिश की गई पर उन्होने कहा कि प्रधान मंत्री बनना उनका लक्ष्य कभी नहीं था । हारकर सब नेताओं ने मनमोहन सिंह का समर्थन किया और वे प्रधान मंत्री बने पर सोनिया को दल का तथा गटबंधन का अध्यक्ष चुना गया । ==बाहरी कडी== ([[अंग्रेज़ी]] में) *[http://www.soniagandhi.org/ उनपर जालस्थल] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ar:سونيا غاندي]] [[de:Sonia Gandhi]] [[en:Sonia Gandhi]] [[eo:Sonia Gandhi]] [[es:Sonia Gandhi]] [[fi:Sonia Gandhi]] [[fr:Sonia Gandhi]] [[hu:Sonia Gandhi]] [[id:Sonia Gandhi]] [[it:Sonia Gandhi]] [[nl:Sonia Gandhi]] [[no:Sonia Gandhi]] [[pl:Sonia Gandhi]] [[pt:Sonia Gandhi]] [[ru:Ганди, Соня]] [[sa:सोनिया गान्धी]] [[sv:Sonia Gandhi]] [[ta:சோனியா காந்தி]] [[vi:Sonia Gandhi]] [[zh:索尼亚·甘地]] चित्र:सोनिया गांधी.jpg 1295 10427 2004-06-08T19:40:44Z Hemanshu 22 सोनिया गांधी की फ़ोटो सोनिया गांधी की फ़ोटो MediaWiki:Monobook.js 1302 sysop 40220 2006-12-28T19:29:43Z Mitul0520 211 sp मुखपृष्ठ /* tooltips and access keys */ ta = new Object(); ta['pt-userpage'] = new Array('.','मेरा पन्ना'); ta['pt-anonuserpage'] = new Array('.','The user page for the ip you\'re editing as'); ta['pt-mytalk'] = new Array('n','मुझसे की गई बातचीत'); ta['pt-anontalk'] = new Array('n','Discussion about edits from this ip address'); ta['pt-preferences'] = new Array('','मेरी पसंद'); ta['pt-watchlist'] = new Array('l','उन पन्नों की सूची जिनका आप ध्यान रख रहे है'); ta['pt-mycontris'] = new Array('y','मेरे योगदान की सूची'); ta['pt-login'] = new Array('o','लोगिन करें तो अछा है पर यह ज़रूरी नहीं है'); ta['pt-anonlogin'] = new Array('o','लोगिन करें तो अछा है पर यह ज़रूरी नहीं है'); ta['pt-logout'] = new Array('o','लोग आउट'); ta['ca-talk'] = new Array('t','इस पन्ने के बारे में बातचीत का पन्ना'); ta['ca-edit'] = new Array('e','आप इस पन्ने को बदल सकते है । क्रुपया बदलाव सुरक्षित करने से पेहले प्रिवियु बटन का उपयोग करें ।'); ta['ca-addsection'] = new Array('+','Add a comment to this discussion.'); ta['ca-viewsource'] = new Array('e','This page is protected. You can view its source.'); ta['ca-history'] = new Array('h','इस पन्ने के पुराने अवतरण'); ta['ca-protect'] = new Array('=','इस पन्ने को सुरक्षित करें'); ta['ca-delete'] = new Array('d','इस पन्ने को हटायें'); ta['ca-undelete'] = new Array('d','इस हटये गये पन्ने को पुनः स्थापित करें'); ta['ca-move'] = new Array('m','इस पन्ने का नाम बदलें'); ta['ca-nomove'] = new Array('','You don\'t have the permissions to move this page'); ta['ca-watch'] = new Array('w','इस पन्ने को आपकी ध्यानसूची में डालें'); ta['ca-unwatch'] = new Array('w','इस पन्ने को अपनी ध्यानसूची से हटायें'); ta['search'] = new Array('f','खोज करें'); ta['p-logo'] = new Array('','मुखपृष्ठ'); ta['n-mainpage'] = new Array('z','मुखपृष्ठ पे जायें'); ta['n-portal'] = new Array('','प्रकल्प के बारे में, आप क्या कर सकते हैं'); ta['n-currentevents'] = new Array('','हाल में घट रही घतनाओं के बारे में जानें'); ta['n-recentchanges'] = new Array('r','हाल में किये गये बदलावों की सूची'); ta['n-randompage'] = new Array('x','Load a random page'); ta['n-help'] = new Array('','मदद'); ta['n-sitesupport'] = new Array('','Support us'); ta['t-whatlinkshere'] = new Array('j','उन पन्नों की सूची जो यहां जुडते हैं'); ta['t-recentchangeslinked'] = new Array('k','इस पन्ने से जुडे पन्नों को हाल ही में किये गये बदलाव'); ta['feed-rss'] = new Array('','इस पन्ने की आर एस एस फ़ीड'); ta['feed-atom'] = new Array('','इस पन्ने की एटम फ़ीड'); ta['t-contributions'] = new Array('','इस सदस्य द्वारा किया गया योगदान देखें'); ta['t-emailuser'] = new Array('','इस सदस्य को पत्र भेजें'); ta['t-upload'] = new Array('u','Upload images or media files'); ta['t-specialpages'] = new Array('q','सभी खास पन्नों की सूची'); ta['ca-nstab-main'] = new Array('c','View the content page'); ta['ca-nstab-user'] = new Array('c','सदस्य पन्ना देखें'); ta['ca-nstab-media'] = new Array('c','View the media page'); ta['ca-nstab-special'] = new Array('','यह एक खास पन्ना है । इसे आप बदल नहीं सकते ।'); ta['ca-nstab-wp'] = new Array('a','प्रकल्प पन्ना देखें'); ta['ca-nstab-image'] = new Array('c','चित्र पन्ना देखें'); ta['ca-nstab-mediawiki'] = new Array('c','सिस्टम संदेश देखें'); ta['ca-nstab-template'] = new Array('c','तेम्प्लेट देखें'); ta['ca-nstab-help'] = new Array('c','मदद का पन्ना देखें'); ta['ca-nstab-category'] = new Array('c','केटेगरी पन्ना देखें'); MediaWiki:Acct creation throttle hit 1303 sysop 33789 2006-11-04T08:13:20Z Mitul0520 211 आरंभ किया आपका खाता $1 पहले से दर्ज़ है, आप और खाता दर्ज़ नही कर सकते। MediaWiki:Categoryarticlecount 1304 sysop 10432 2004-10-23T07:29:41Z Hemanshu 22 इस श्रेणी में $1 लेख है । MediaWiki:Listadmins 1309 sysop 10437 2004-08-14T01:45:09Z Shree 4 प्रबन्धक सूची विकिपीडिया:All system messages 1319 10447 2004-06-29T11:17:37Z MediaWiki default {{int:allmessagestext}} <table border=1 width=100%><tr><td> '''Name''' </td><td> '''Default text''' </td><td> '''Current text''' </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2&action=edit 1movedto2]<br> [[MediaWiki_talk:1movedto2|वार्ता]] </td><td> $1 moved to $2 </td><td> {{int:1movedto2}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:1movedto2_redir&action=edit 1movedto2_redir]<br> [[MediaWiki_talk:1movedto2_redir|वार्ता]] </td><td> $1 moved to $2 over redirect </td><td> {{int:1movedto2_redir}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Monobook.css&action=edit Monobook.css]<br> [[MediaWiki_talk:Monobook.css|वार्ता]] </td><td> /* edit this file to customize the monobook skin for the entire site */ </td><td> {{int:Monobook.css}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Monobook.js&action=edit Monobook.js]<br> [[MediaWiki_talk:Monobook.js|वार्ता]] </td><td> /* tooltips and access keys */ ta = new Object(); ta&#91;&#39;pt-userpage&#39;] = new Array(&#39;.&#39;,&#39;My user page&#39;); ta&#91;&#39;pt-anonuserpage&#39;] = new Array(&#39;.&#39;,&#39;The user page for the ip you\&#39;re editing as&#39;); ta&#91;&#39;pt-mytalk&#39;] = new Array(&#39;n&#39;,&#39;My talk page&#39;); ta&#91;&#39;pt-anontalk&#39;] = new Array(&#39;n&#39;,&#39;Discussion about edits from this ip address&#39;); ta&#91;&#39;pt-preferences&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;My preferences&#39;); ta&#91;&#39;pt-watchlist&#39;] = new Array(&#39;l&#39;,&#39;The list of pages you\&#39;re monitoring for changes.&#39;); ta&#91;&#39;pt-mycontris&#39;] = new Array(&#39;y&#39;,&#39;List of my contributions&#39;); ta&#91;&#39;pt-login&#39;] = new Array(&#39;o&#39;,&#39;You are encouraged to log in, it is not mandatory however.&#39;); ta&#91;&#39;pt-anonlogin&#39;] = new Array(&#39;o&#39;,&#39;You are encouraged to log in, it is not mandatory however.&#39;); ta&#91;&#39;pt-logout&#39;] = new Array(&#39;o&#39;,&#39;Log out&#39;); ta&#91;&#39;ca-talk&#39;] = new Array(&#39;t&#39;,&#39;Discussion about the content page&#39;); ta&#91;&#39;ca-edit&#39;] = new Array(&#39;e&#39;,&#39;You can edit this page. Please use the preview button before saving.&#39;); ta&#91;&#39;ca-addsection&#39;] = new Array(&#39;+&#39;,&#39;Add a comment to this discussion.&#39;); ta&#91;&#39;ca-viewsource&#39;] = new Array(&#39;e&#39;,&#39;This page is protected. You can view its source.&#39;); ta&#91;&#39;ca-history&#39;] = new Array(&#39;h&#39;,&#39;Past versions of this page.&#39;); ta&#91;&#39;ca-protect&#39;] = new Array(&#39;=&#39;,&#39;Protect this page&#39;); ta&#91;&#39;ca-delete&#39;] = new Array(&#39;d&#39;,&#39;Delete this page&#39;); ta&#91;&#39;ca-undelete&#39;] = new Array(&#39;d&#39;,&#39;Restore the edits done to this page before it was deleted&#39;); ta&#91;&#39;ca-move&#39;] = new Array(&#39;m&#39;,&#39;Move this page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nomove&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;You don\&#39;t have the permissions to move this page&#39;); ta&#91;&#39;ca-watch&#39;] = new Array(&#39;w&#39;,&#39;Add this page to your watchlist&#39;); ta&#91;&#39;ca-unwatch&#39;] = new Array(&#39;w&#39;,&#39;Remove this page from your watchlist&#39;); ta&#91;&#39;search&#39;] = new Array(&#39;f&#39;,&#39;Search this wiki&#39;); ta&#91;&#39;p-logo&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;Main Page&#39;); ta&#91;&#39;n-mainpage&#39;] = new Array(&#39;z&#39;,&#39;Visit the Main Page&#39;); ta&#91;&#39;n-portal&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;About the project, what you can do, where to find things&#39;); ta&#91;&#39;n-currentevents&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;Find background information on current events&#39;); ta&#91;&#39;n-recentchanges&#39;] = new Array(&#39;r&#39;,&#39;The list of recent changes in the wiki.&#39;); ta&#91;&#39;n-randompage&#39;] = new Array(&#39;x&#39;,&#39;Load a random page&#39;); ta&#91;&#39;n-help&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;The place to find out.&#39;); ta&#91;&#39;n-sitesupport&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;Support us&#39;); ta&#91;&#39;t-whatlinkshere&#39;] = new Array(&#39;j&#39;,&#39;List of all wiki pages that link here&#39;); ta&#91;&#39;t-recentchangeslinked&#39;] = new Array(&#39;k&#39;,&#39;Recent changes in pages linking to this page&#39;); ta&#91;&#39;feed-rss&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;RSS feed for this page&#39;); ta&#91;&#39;feed-atom&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;Atom feed for this page&#39;); ta&#91;&#39;t-contributions&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;View the list of contributions of this user&#39;); ta&#91;&#39;t-emailuser&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;Send a mail to this user&#39;); ta&#91;&#39;t-upload&#39;] = new Array(&#39;u&#39;,&#39;Upload images or media files&#39;); ta&#91;&#39;t-specialpages&#39;] = new Array(&#39;q&#39;,&#39;List of all special pages&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-main&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the content page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-user&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the user page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-media&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the media page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-special&#39;] = new Array(&#39;&#39;,&#39;This is a special page, you can\&#39;t edit the page itself.&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-wp&#39;] = new Array(&#39;a&#39;,&#39;View the project page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-image&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the image page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-mediawiki&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the system message&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-template&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the template&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-help&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the help page&#39;); ta&#91;&#39;ca-nstab-category&#39;] = new Array(&#39;c&#39;,&#39;View the category page&#39;); </td><td> {{int:Monobook.js}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:About&action=edit about]<br> [[MediaWiki_talk:About|वार्ता]] </td><td> अबाउट </td><td> {{int:About}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutpage&action=edit aboutpage]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:अबाउट </td><td> {{int:Aboutpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Aboutwikipedia&action=edit aboutwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Aboutwikipedia|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया के बारे में </td><td> {{int:Aboutwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-compareselectedversions&action=edit accesskey-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> v </td><td> {{int:Accesskey-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-minoredit&action=edit accesskey-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-minoredit|वार्ता]] </td><td> i </td><td> {{int:Accesskey-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-preview&action=edit accesskey-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-preview|वार्ता]] </td><td> p </td><td> {{int:Accesskey-preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-save&action=edit accesskey-save]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-save|वार्ता]] </td><td> s </td><td> {{int:Accesskey-save}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accesskey-search&action=edit accesskey-search]<br> [[MediaWiki_talk:Accesskey-search|वार्ता]] </td><td> f </td><td> {{int:Accesskey-search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtext&action=edit accmailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtext|वार्ता]] </td><td> The Password for &#39;$1&#39; has been sent to $2. </td><td> {{int:Accmailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Accmailtitle&action=edit accmailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Accmailtitle|वार्ता]] </td><td> Password sent. </td><td> {{int:Accmailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Acct_creation_throttle_hit&action=edit acct_creation_throttle_hit]<br> [[MediaWiki_talk:Acct_creation_throttle_hit|वार्ता]] </td><td> Sorry, you have already created $1 accounts. You can&#39;t make any more. </td><td> {{int:Acct_creation_throttle_hit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Actioncomplete&action=edit actioncomplete]<br> [[MediaWiki_talk:Actioncomplete|वार्ता]] </td><td> Action complete </td><td> {{int:Actioncomplete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatch&action=edit addedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatch|वार्ता]] </td><td> Added to watchlist </td><td> {{int:Addedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addedwatchtext&action=edit addedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Addedwatchtext|वार्ता]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been added to your &#91;&#91;विशेष:Watchlist&#124;watchlist]]. Future changes to this page and its associated Talk page will be listed there, and the page will appear &#39;&#39;&#39;bolded&#39;&#39;&#39; in the &#91;&#91;Special:Recentchanges&#124;list of recent changes]] to make it easier to pick out. &lt;p&gt;If you want to remove the page from your watchlist later, click &quot;Stop watching&quot; in the sidebar. </td><td> {{int:Addedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Addsection&action=edit addsection]<br> [[MediaWiki_talk:Addsection|वार्ता]] </td><td> + </td><td> {{int:Addsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Administrators&action=edit administrators]<br> [[MediaWiki_talk:Administrators|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:प्रबन्धक </td><td> {{int:Administrators}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Affirmation&action=edit affirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Affirmation|वार्ता]] </td><td> I affirm that the copyright holder of this file agrees to license it under the terms of the $1. </td><td> {{int:Affirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:All&action=edit all]<br> [[MediaWiki_talk:All|वार्ता]] </td><td> all </td><td> {{int:All}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessages&action=edit allmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessages|वार्ता]] </td><td> All system messages </td><td> {{int:Allmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allmessagestext&action=edit allmessagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Allmessagestext|वार्ता]] </td><td> This is a list of all system messages available in the MediaWiki: namespace. </td><td> {{int:Allmessagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Allpages&action=edit allpages]<br> [[MediaWiki_talk:Allpages|वार्ता]] </td><td> All pages </td><td> {{int:Allpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alphaindexline&action=edit alphaindexline]<br> [[MediaWiki_talk:Alphaindexline|वार्ता]] </td><td> $1 to $2 </td><td> {{int:Alphaindexline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyloggedin&action=edit alreadyloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyloggedin|वार्ता]] </td><td> &lt;font color=red&gt;&lt;b&gt;User $1, you are already logged in!&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;br /&gt; </td><td> {{int:Alreadyloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Alreadyrolled&action=edit alreadyrolled]<br> [[MediaWiki_talk:Alreadyrolled|वार्ता]] </td><td> Cannot rollback last edit of &#91;&#91;$1]] by &#91;&#91;User:$2&#124;$2]] (&#91;&#91;User talk:$2&#124;Talk]]); someone else has edited or rolled back the page already. Last edit was by &#91;&#91;User:$3&#124;$3]] (&#91;&#91;User talk:$3&#124;Talk]]). </td><td> {{int:Alreadyrolled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ancientpages&action=edit ancientpages]<br> [[MediaWiki_talk:Ancientpages|वार्ता]] </td><td> Oldest pages </td><td> {{int:Ancientpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:And&action=edit and]<br> [[MediaWiki_talk:And|वार्ता]] </td><td> and </td><td> {{int:And}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalk&action=edit anontalk]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalk|वार्ता]] </td><td> Talk for this IP </td><td> {{int:Anontalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anontalkpagetext&action=edit anontalkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Anontalkpagetext|वार्ता]] </td><td> ----&#39;&#39;This is the discussion page for an anonymous user who has not created an account yet or who does not use it. We therefore have to use the numerical &#91;&#91;IP address]] to identify him/her. Such an IP address can be shared by several users. If you are an anonymous user and feel that irrelevant comments have been directed at you, please &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;create an account or log in]] to avoid future confusion with other anonymous users.&#39;&#39; </td><td> {{int:Anontalkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Anonymous&action=edit anonymous]<br> [[MediaWiki_talk:Anonymous|वार्ता]] </td><td> Anonymous user(s) of Wikipedia </td><td> {{int:Anonymous}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Article&action=edit article]<br> [[MediaWiki_talk:Article|वार्ता]] </td><td> Content page </td><td> {{int:Article}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articleexists&action=edit articleexists]<br> [[MediaWiki_talk:Articleexists|वार्ता]] </td><td> A page of that name already exists, or the name you have chosen is not valid. Please choose another name. </td><td> {{int:Articleexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Articlepage&action=edit articlepage]<br> [[MediaWiki_talk:Articlepage|वार्ता]] </td><td> लेख देखें </td><td> {{int:Articlepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksql&action=edit asksql]<br> [[MediaWiki_talk:Asksql|वार्ता]] </td><td> SQL query </td><td> {{int:Asksql}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Asksqltext&action=edit asksqltext]<br> [[MediaWiki_talk:Asksqltext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to make a direct query of the database. Use single quotes (&#39;like this&#39;) to delimit string literals. This can often add considerable load to the server, so please use this function sparingly. </td><td> {{int:Asksqltext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Autoblocker&action=edit autoblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Autoblocker|वार्ता]] </td><td> Autoblocked because you share an IP address with &quot;$1&quot;. Reason &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Autoblocker}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badarticleerror&action=edit badarticleerror]<br> [[MediaWiki_talk:Badarticleerror|वार्ता]] </td><td> This action cannot be performed on this page. </td><td> {{int:Badarticleerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfilename&action=edit badfilename]<br> [[MediaWiki_talk:Badfilename|वार्ता]] </td><td> Image name has been changed to &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Badfilename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badfiletype&action=edit badfiletype]<br> [[MediaWiki_talk:Badfiletype|वार्ता]] </td><td> &quot;.$1&quot; is not a recommended image file format. </td><td> {{int:Badfiletype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badipaddress&action=edit badipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Badipaddress|वार्ता]] </td><td> Invalid IP address </td><td> {{int:Badipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquery&action=edit badquery]<br> [[MediaWiki_talk:Badquery|वार्ता]] </td><td> Badly formed search query </td><td> {{int:Badquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badquerytext&action=edit badquerytext]<br> [[MediaWiki_talk:Badquerytext|वार्ता]] </td><td> We could not process your query. This is probably because you have attempted to search for a word fewer than three letters long, which is not yet supported. It could also be that you have mistyped the expression, for example &quot;fish and and scales&quot;. Please try another query. </td><td> {{int:Badquerytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badretype&action=edit badretype]<br> [[MediaWiki_talk:Badretype|वार्ता]] </td><td> The passwords you entered do not match. </td><td> {{int:Badretype}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitle&action=edit badtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitle|वार्ता]] </td><td> Bad title </td><td> {{int:Badtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Badtitletext&action=edit badtitletext]<br> [[MediaWiki_talk:Badtitletext|वार्ता]] </td><td> The requested page title was invalid, empty, or an incorrectly linked inter-language or inter-wiki title. </td><td> {{int:Badtitletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blanknamespace&action=edit blanknamespace]<br> [[MediaWiki_talk:Blanknamespace|वार्ता]] </td><td> (Main) </td><td> {{int:Blanknamespace}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtext&action=edit blockedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtext|वार्ता]] </td><td> Your user name or IP address has been blocked by $1. The reason given is this:&lt;br /&gt;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&lt;p&gt;You may contact $1 or one of the other &#91;&#91;विकिपीडिया:Administrators&#124;administrators]] to discuss the block. Note that you may not use the &quot;email this user&quot; feature unless you have a valid email address registered in your &#91;&#91;Special:Preferences&#124;user preferences]]. Your IP address is $3. Please include this address in any queries you make. </td><td> {{int:Blockedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockedtitle&action=edit blockedtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Blockedtitle|वार्ता]] </td><td> User is blocked </td><td> {{int:Blockedtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockip&action=edit blockip]<br> [[MediaWiki_talk:Blockip|वार्ता]] </td><td> Block user </td><td> {{int:Blockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesssub&action=edit blockipsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Block succeeded </td><td> {{int:Blockipsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockipsuccesstext&action=edit blockipsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockipsuccesstext|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; has been blocked. &lt;br /&gt;See &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] to review blocks. </td><td> {{int:Blockipsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blockiptext&action=edit blockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Blockiptext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to block write access from a specific IP address or username. This should be done only only to prevent vandalism, and in accordance with &#91;&#91;विकिपीडिया:Policy&#124;policy]]. Fill in a specific reason below (for example, citing particular pages that were vandalized). </td><td> {{int:Blockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklink&action=edit blocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklink|वार्ता]] </td><td> block </td><td> {{int:Blocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklistline&action=edit blocklistline]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklistline|वार्ता]] </td><td> $1, $2 blocked $3 (expires $4) </td><td> {{int:Blocklistline}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogentry&action=edit blocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogentry|वार्ता]] </td><td> blocked &quot;$1&quot; with an expiry time of $2 </td><td> {{int:Blocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogpage&action=edit blocklogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogpage|वार्ता]] </td><td> Block_log </td><td> {{int:Blocklogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Blocklogtext&action=edit blocklogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Blocklogtext|वार्ता]] </td><td> This is a log of user blocking and unblocking actions. Automatically blocked IP addresses are not be listed. See the &#91;&#91;Special:Ipblocklist&#124;IP block list]] for the list of currently operational bans and blocks. </td><td> {{int:Blocklogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_sample&action=edit bold_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_sample|वार्ता]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bold_tip&action=edit bold_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Bold_tip|वार्ता]] </td><td> Bold text </td><td> {{int:Bold_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksources&action=edit booksources]<br> [[MediaWiki_talk:Booksources|वार्ता]] </td><td> Book sources </td><td> {{int:Booksources}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Booksourcetext&action=edit booksourcetext]<br> [[MediaWiki_talk:Booksourcetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of links to other sites that sell new and used books, and may also have further information about books you are looking for.Wikipedia is not affiliated with any of these businesses, and this list should not be construed as an endorsement. </td><td> {{int:Booksourcetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirects&action=edit brokenredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirects|वार्ता]] </td><td> Broken Redirects </td><td> {{int:Brokenredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Brokenredirectstext&action=edit brokenredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Brokenredirectstext|वार्ता]] </td><td> The following redirects link to a non-existing pages. </td><td> {{int:Brokenredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreports&action=edit bugreports]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreports|वार्ता]] </td><td> Bug reports </td><td> {{int:Bugreports}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bugreportspage&action=edit bugreportspage]<br> [[MediaWiki_talk:Bugreportspage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Bug_reports </td><td> {{int:Bugreportspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlog&action=edit bureaucratlog]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlog|वार्ता]] </td><td> Bureaucrat_log </td><td> {{int:Bureaucratlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucratlogentry&action=edit bureaucratlogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucratlogentry|वार्ता]] </td><td> Rights for user &quot;$1&quot; set &quot;$2&quot; </td><td> {{int:Bureaucratlogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattext&action=edit bureaucrattext]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattext|वार्ता]] </td><td> The action you have requested can only be performed by sysops with &quot;bureaucrat&quot; status. </td><td> {{int:Bureaucrattext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bureaucrattitle&action=edit bureaucrattitle]<br> [[MediaWiki_talk:Bureaucrattitle|वार्ता]] </td><td> Bureaucrat access required </td><td> {{int:Bureaucrattitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bydate&action=edit bydate]<br> [[MediaWiki_talk:Bydate|वार्ता]] </td><td> by date </td><td> {{int:Bydate}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Byname&action=edit byname]<br> [[MediaWiki_talk:Byname|वार्ता]] </td><td> by name </td><td> {{int:Byname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Bysize&action=edit bysize]<br> [[MediaWiki_talk:Bysize|वार्ता]] </td><td> by size </td><td> {{int:Bysize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cachederror&action=edit cachederror]<br> [[MediaWiki_talk:Cachederror|वार्ता]] </td><td> The following is a cached copy of the requested page, and may not be up to date. </td><td> {{int:Cachederror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cancel&action=edit cancel]<br> [[MediaWiki_talk:Cancel|वार्ता]] </td><td> Cancel </td><td> {{int:Cancel}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cannotdelete&action=edit cannotdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Cannotdelete|वार्ता]] </td><td> Could not delete the page or image specified. (It may have already been deleted by someone else.) </td><td> {{int:Cannotdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cantrollback&action=edit cantrollback]<br> [[MediaWiki_talk:Cantrollback|वार्ता]] </td><td> Cannot revert edit; last contributor is only author of this page. </td><td> {{int:Cantrollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categories&action=edit categories]<br> [[MediaWiki_talk:Categories|वार्ता]] </td><td> Categories </td><td> {{int:Categories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category&action=edit category]<br> [[MediaWiki_talk:Category|वार्ता]] </td><td> category </td><td> {{int:Category}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Category_header&action=edit category_header]<br> [[MediaWiki_talk:Category_header|वार्ता]] </td><td> Articles in category &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Category_header}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Categoryarticlecount&action=edit categoryarticlecount]<br> [[MediaWiki_talk:Categoryarticlecount|वार्ता]] </td><td> There are $1 articles in this category. </td><td> {{int:Categoryarticlecount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changepassword&action=edit changepassword]<br> [[MediaWiki_talk:Changepassword|वार्ता]] </td><td> Change password </td><td> {{int:Changepassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Changes&action=edit changes]<br> [[MediaWiki_talk:Changes|वार्ता]] </td><td> changes </td><td> {{int:Changes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Clearyourcache&action=edit clearyourcache]<br> [[MediaWiki_talk:Clearyourcache|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Note:&#39;&#39;&#39; After saving, you have to clear your browser cache to see the changes: &#39;&#39;&#39;Mozilla:&#39;&#39;&#39; click &#39;&#39;reload&#39;&#39;(or &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;), &#39;&#39;&#39;IE / Opera:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-f5&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Safari:&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;cmd-r&#39;&#39;, &#39;&#39;&#39;Konqueror&#39;&#39;&#39; &#39;&#39;ctrl-r&#39;&#39;. </td><td> {{int:Clearyourcache}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Columns&action=edit columns]<br> [[MediaWiki_talk:Columns|वार्ता]] </td><td> Columns </td><td> {{int:Columns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Commentedit&action=edit commentedit]<br> [[MediaWiki_talk:Commentedit|वार्ता]] </td><td> (comment) </td><td> {{int:Commentedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Compareselectedversions&action=edit compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> Compare selected versions </td><td> {{int:Compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirm&action=edit confirm]<br> [[MediaWiki_talk:Confirm|वार्ता]] </td><td> Confirm </td><td> {{int:Confirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmcheck&action=edit confirmcheck]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmcheck|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to delete this. </td><td> {{int:Confirmcheck}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdelete&action=edit confirmdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdelete|वार्ता]] </td><td> Confirm delete </td><td> {{int:Confirmdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmdeletetext&action=edit confirmdeletetext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmdeletetext|वार्ता]] </td><td> You are about to permanently delete a page or image along with all of its history from the database. Please confirm that you intend to do this, that you understand the consequences, and that you are doing this in accordance with &#91;&#91;विकिपीडिया:Policy]]. </td><td> {{int:Confirmdeletetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotect&action=edit confirmprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotect|वार्ता]] </td><td> Confirm protection </td><td> {{int:Confirmprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmprotecttext&action=edit confirmprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmprotecttext|वार्ता]] </td><td> Do you really want to protect this page? </td><td> {{int:Confirmprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotect&action=edit confirmunprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotect|वार्ता]] </td><td> Confirm unprotection </td><td> {{int:Confirmunprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Confirmunprotecttext&action=edit confirmunprotecttext]<br> [[MediaWiki_talk:Confirmunprotecttext|वार्ता]] </td><td> Do you really want to unprotect this page? </td><td> {{int:Confirmunprotecttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextchars&action=edit contextchars]<br> [[MediaWiki_talk:Contextchars|वार्ता]] </td><td> Characters of context per line </td><td> {{int:Contextchars}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contextlines&action=edit contextlines]<br> [[MediaWiki_talk:Contextlines|वार्ता]] </td><td> Lines to show per hit </td><td> {{int:Contextlines}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribslink&action=edit contribslink]<br> [[MediaWiki_talk:Contribslink|वार्ता]] </td><td> contribs </td><td> {{int:Contribslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contribsub&action=edit contribsub]<br> [[MediaWiki_talk:Contribsub|वार्ता]] </td><td> For $1 </td><td> {{int:Contribsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Contributions&action=edit contributions]<br> [[MediaWiki_talk:Contributions|वार्ता]] </td><td> User contributions </td><td> {{int:Contributions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyright&action=edit copyright]<br> [[MediaWiki_talk:Copyright|वार्ता]] </td><td> Content is available under $1. </td><td> {{int:Copyright}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpage&action=edit copyrightpage]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Copyrights </td><td> {{int:Copyrightpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightpagename&action=edit copyrightpagename]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightpagename|वार्ता]] </td><td> Wikipedia copyright </td><td> {{int:Copyrightpagename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Copyrightwarning&action=edit copyrightwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Copyrightwarning|वार्ता]] </td><td> Please note that all contributions to Wikipedia are considered to be released under the GNU Free Documentation License (see $1 for details). If you don&#39;t want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, then don&#39;t submit it here.&lt;br /&gt; You are also promising us that you wrote this yourself, or copied it from a public domain or similar free resource. &lt;strong&gt;DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Copyrightwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Couldntremove&action=edit couldntremove]<br> [[MediaWiki_talk:Couldntremove|वार्ता]] </td><td> Couldn&#39;t remove item &#39;$1&#39;... </td><td> {{int:Couldntremove}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccount&action=edit createaccount]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccount|वार्ता]] </td><td> Create new account </td><td> {{int:Createaccount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Createaccountmail&action=edit createaccountmail]<br> [[MediaWiki_talk:Createaccountmail|वार्ता]] </td><td> by email </td><td> {{int:Createaccountmail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Creditspage&action=edit creditspage]<br> [[MediaWiki_talk:Creditspage|वार्ता]] </td><td> Page credits </td><td> {{int:Creditspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Cur&action=edit cur]<br> [[MediaWiki_talk:Cur|वार्ता]] </td><td> cur </td><td> {{int:Cur}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentevents&action=edit currentevents]<br> [[MediaWiki_talk:Currentevents|वार्ता]] </td><td> Current events </td><td> {{int:Currentevents}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Currentrev&action=edit currentrev]<br> [[MediaWiki_talk:Currentrev|वार्ता]] </td><td> Current revision </td><td> {{int:Currentrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Databaseerror&action=edit databaseerror]<br> [[MediaWiki_talk:Databaseerror|वार्ता]] </td><td> Database error </td><td> {{int:Databaseerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dateformat&action=edit dateformat]<br> [[MediaWiki_talk:Dateformat|वार्ता]] </td><td> Date format </td><td> {{int:Dateformat}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortext&action=edit dberrortext]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortext|वार्ता]] </td><td> A database query syntax error has occurred. This could be because of an illegal search query (see $5), or it may indicate a bug in the software. The last attempted database query was: &lt;blockquote&gt;&lt;tt&gt;$1&lt;/tt&gt;&lt;/blockquote&gt; from within function &quot;&lt;tt&gt;$2&lt;/tt&gt;&quot;. MySQL returned error &quot;&lt;tt&gt;$3: $4&lt;/tt&gt;&quot;. </td><td> {{int:Dberrortext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dberrortextcl&action=edit dberrortextcl]<br> [[MediaWiki_talk:Dberrortextcl|वार्ता]] </td><td> A database query syntax error has occurred. The last attempted database query was: &quot;$1&quot; from within function &quot;$2&quot;. MySQL returned error &quot;$3: $4&quot;. </td><td> {{int:Dberrortextcl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deadendpages&action=edit deadendpages]<br> [[MediaWiki_talk:Deadendpages|वार्ता]] </td><td> Dead-end pages </td><td> {{int:Deadendpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Debug&action=edit debug]<br> [[MediaWiki_talk:Debug|वार्ता]] </td><td> Debug </td><td> {{int:Debug}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defaultns&action=edit defaultns]<br> [[MediaWiki_talk:Defaultns|वार्ता]] </td><td> Search in these namespaces by default: </td><td> {{int:Defaultns}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Defemailsubject&action=edit defemailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Defemailsubject|वार्ता]] </td><td> Wikipedia e-mail </td><td> {{int:Defemailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Delete&action=edit delete]<br> [[MediaWiki_talk:Delete|वार्ता]] </td><td> Delete </td><td> {{int:Delete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletecomment&action=edit deletecomment]<br> [[MediaWiki_talk:Deletecomment|वार्ता]] </td><td> Reason for deletion </td><td> {{int:Deletecomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedarticle&action=edit deletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedarticle|वार्ता]] </td><td> deleted &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Deletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletedtext&action=edit deletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Deletedtext|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; has been deleted. See $2 for a record of recent deletions. </td><td> {{int:Deletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deleteimg&action=edit deleteimg]<br> [[MediaWiki_talk:Deleteimg|वार्ता]] </td><td> del </td><td> {{int:Deleteimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletepage&action=edit deletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletepage|वार्ता]] </td><td> Delete page </td><td> {{int:Deletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletesub&action=edit deletesub]<br> [[MediaWiki_talk:Deletesub|वार्ता]] </td><td> (Deleting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Deletesub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletethispage&action=edit deletethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Deletethispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को हटायें </td><td> {{int:Deletethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Deletionlog&action=edit deletionlog]<br> [[MediaWiki_talk:Deletionlog|वार्ता]] </td><td> deletion log </td><td> {{int:Deletionlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpage&action=edit dellogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpage|वार्ता]] </td><td> Deletion_log </td><td> {{int:Dellogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Dellogpagetext&action=edit dellogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Dellogpagetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of the most recent deletions. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Dellogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developerspheading&action=edit developerspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Developerspheading|वार्ता]] </td><td> For developer use only </td><td> {{int:Developerspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertext&action=edit developertext]<br> [[MediaWiki_talk:Developertext|वार्ता]] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;developer&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{int:Developertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Developertitle&action=edit developertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Developertitle|वार्ता]] </td><td> Developer आवश्यक है </td><td> {{int:Developertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Diff&action=edit diff]<br> [[MediaWiki_talk:Diff|वार्ता]] </td><td> diff </td><td> {{int:Diff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Difference&action=edit difference]<br> [[MediaWiki_talk:Difference|वार्ता]] </td><td> (Difference between revisions) </td><td> {{int:Difference}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguations&action=edit disambiguations]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguations|वार्ता]] </td><td> Disambiguation pages </td><td> {{int:Disambiguations}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationspage&action=edit disambiguationspage]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationspage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Links_to_disambiguating_pages </td><td> {{int:Disambiguationspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disambiguationstext&action=edit disambiguationstext]<br> [[MediaWiki_talk:Disambiguationstext|वार्ता]] </td><td> The following pages link to a &lt;i&gt;disambiguation page&lt;/i&gt;. They should link to the appropriate topic instead.&lt;br /&gt;A page is treated as dismbiguation if it is linked from $1.&lt;br /&gt;Links from other namespaces are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; listed here. </td><td> {{int:Disambiguationstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimerpage&action=edit disclaimerpage]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimerpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:General_disclaimer </td><td> {{int:Disclaimerpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Disclaimers&action=edit disclaimers]<br> [[MediaWiki_talk:Disclaimers|वार्ता]] </td><td> Disclaimers </td><td> {{int:Disclaimers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirects&action=edit doubleredirects]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirects|वार्ता]] </td><td> Double Redirects </td><td> {{int:Doubleredirects}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Doubleredirectstext&action=edit doubleredirectstext]<br> [[MediaWiki_talk:Doubleredirectstext|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;Attention:&lt;/b&gt; This list may contain false positives. That usually means there is additional text with links below the first #REDIRECT.&lt;br /&gt; Each row contains links to the first and second redirect, as well as the first line of the second redirect text, usually giving the &quot;real&quot; target page, which the first redirect should point to. </td><td> {{int:Doubleredirectstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edit&action=edit edit]<br> [[MediaWiki_talk:Edit|वार्ता]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Edit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcomment&action=edit editcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Editcomment|वार्ता]] </td><td> The edit comment was: &quot;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt;&quot;. </td><td> {{int:Editcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editconflict&action=edit editconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Editconflict|वार्ता]] </td><td> Edit conflict: $1 </td><td> {{int:Editconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editcurrent&action=edit editcurrent]<br> [[MediaWiki_talk:Editcurrent|वार्ता]] </td><td> Edit the current version of this page </td><td> {{int:Editcurrent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelp&action=edit edithelp]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelp|वार्ता]] </td><td> Editing help </td><td> {{int:Edithelp}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Edithelppage&action=edit edithelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Edithelppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:How_does_one_edit_a_page </td><td> {{int:Edithelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editing&action=edit editing]<br> [[MediaWiki_talk:Editing|वार्ता]] </td><td> Editing $1 </td><td> {{int:Editing}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editingold&action=edit editingold]<br> [[MediaWiki_talk:Editingold|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;WARNING: You are editing an out-of-date revision of this page. If you save it, any changes made since this revision will be lost.&lt;/strong&gt;\n </td><td> {{int:Editingold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editsection&action=edit editsection]<br> [[MediaWiki_talk:Editsection|वार्ता]] </td><td> edit </td><td> {{int:Editsection}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Editthispage&action=edit editthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Editthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को बदलें </td><td> {{int:Editthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailflag&action=edit emailflag]<br> [[MediaWiki_talk:Emailflag|वार्ता]] </td><td> Disable e-mail from other users </td><td> {{int:Emailflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailforlost&action=edit emailforlost]<br> [[MediaWiki_talk:Emailforlost|वार्ता]] </td><td> Fields marked with a star (*) are optional. Storing an email address enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it.&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Your real name, if you choose to provide it, will be used for giving you attribution for your work. </td><td> {{int:Emailforlost}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailfrom&action=edit emailfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Emailfrom|वार्ता]] </td><td> From </td><td> {{int:Emailfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailmessage&action=edit emailmessage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailmessage|वार्ता]] </td><td> Message </td><td> {{int:Emailmessage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpage&action=edit emailpage]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpage|वार्ता]] </td><td> E-mail user </td><td> {{int:Emailpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailpagetext&action=edit emailpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailpagetext|वार्ता]] </td><td> If this user has entered a valid e-mail address in his or her user preferences, the form below will send a single message. The e-mail address you entered in your user preferences will appear as the &quot;From&quot; address of the mail, so the recipient will be able to reply. </td><td> {{int:Emailpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsend&action=edit emailsend]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsend|वार्ता]] </td><td> Send </td><td> {{int:Emailsend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsent&action=edit emailsent]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsent|वार्ता]] </td><td> E-mail sent </td><td> {{int:Emailsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsenttext&action=edit emailsenttext]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsenttext|वार्ता]] </td><td> Your e-mail message has been sent. </td><td> {{int:Emailsenttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailsubject&action=edit emailsubject]<br> [[MediaWiki_talk:Emailsubject|वार्ता]] </td><td> Subject </td><td> {{int:Emailsubject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailto&action=edit emailto]<br> [[MediaWiki_talk:Emailto|वार्ता]] </td><td> To </td><td> {{int:Emailto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Emailuser&action=edit emailuser]<br> [[MediaWiki_talk:Emailuser|वार्ता]] </td><td> E-mail this user </td><td> {{int:Emailuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Enterlockreason&action=edit enterlockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Enterlockreason|वार्ता]] </td><td> Enter a reason for the lock, including an estimate of when the lock will be released </td><td> {{int:Enterlockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Error&action=edit error]<br> [[MediaWiki_talk:Error|वार्ता]] </td><td> Error </td><td> {{int:Error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Errorpagetitle&action=edit errorpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Errorpagetitle|वार्ता]] </td><td> Error </td><td> {{int:Errorpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exbeforeblank&action=edit exbeforeblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exbeforeblank|वार्ता]] </td><td> content before blanking was: </td><td> {{int:Exbeforeblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exblank&action=edit exblank]<br> [[MediaWiki_talk:Exblank|वार्ता]] </td><td> page was empty </td><td> {{int:Exblank}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Excontent&action=edit excontent]<br> [[MediaWiki_talk:Excontent|वार्ता]] </td><td> content was: </td><td> {{int:Excontent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Explainconflict&action=edit explainconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Explainconflict|वार्ता]] </td><td> Someone else has changed this page since you started editing it. The upper text area contains the page text as it currently exists. Your changes are shown in the lower text area. You will have to merge your changes into the existing text. &lt;b&gt;Only&lt;/b&gt; the text in the upper text area will be saved when you press &quot;Save page&quot;. &lt;p&gt; </td><td> {{int:Explainconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Export&action=edit export]<br> [[MediaWiki_talk:Export|वार्ता]] </td><td> Export pages </td><td> {{int:Export}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exportcuronly&action=edit exportcuronly]<br> [[MediaWiki_talk:Exportcuronly|वार्ता]] </td><td> Include only the current revision, not the full history </td><td> {{int:Exportcuronly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Exporttext&action=edit exporttext]<br> [[MediaWiki_talk:Exporttext|वार्ता]] </td><td> You can export the text and editing history of a particular page or set of pages wrapped in some XML; this can then be imported into another wiki running MediaWiki software, transformed, or just kept for your private amusement. </td><td> {{int:Exporttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_sample&action=edit extlink_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_sample|वार्ता]] </td><td> http&#58;//www.example.com link title </td><td> {{int:Extlink_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Extlink_tip&action=edit extlink_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Extlink_tip|वार्ता]] </td><td> External link (remember http&#58;// prefix) </td><td> {{int:Extlink_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faq&action=edit faq]<br> [[MediaWiki_talk:Faq|वार्ता]] </td><td> FAQ </td><td> {{int:Faq}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Faqpage&action=edit faqpage]<br> [[MediaWiki_talk:Faqpage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:FAQ </td><td> {{int:Faqpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Feedlinks&action=edit feedlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Feedlinks|वार्ता]] </td><td> Feed: </td><td> {{int:Feedlinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filecopyerror&action=edit filecopyerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filecopyerror|वार्ता]] </td><td> Could not copy file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filecopyerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedeleteerror&action=edit filedeleteerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filedeleteerror|वार्ता]] </td><td> Could not delete file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filedeleteerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filedesc&action=edit filedesc]<br> [[MediaWiki_talk:Filedesc|वार्ता]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Filedesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileexists&action=edit fileexists]<br> [[MediaWiki_talk:Fileexists|वार्ता]] </td><td> A file with this name exists already, please check $1 if you are not sure if you want to change it. </td><td> {{int:Fileexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filename&action=edit filename]<br> [[MediaWiki_talk:Filename|वार्ता]] </td><td> Filename </td><td> {{int:Filename}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filenotfound&action=edit filenotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Filenotfound|वार्ता]] </td><td> Could not find file &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Filenotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filerenameerror&action=edit filerenameerror]<br> [[MediaWiki_talk:Filerenameerror|वार्ता]] </td><td> Could not rename file &quot;$1&quot; to &quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Filerenameerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filesource&action=edit filesource]<br> [[MediaWiki_talk:Filesource|वार्ता]] </td><td> Source </td><td> {{int:Filesource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Filestatus&action=edit filestatus]<br> [[MediaWiki_talk:Filestatus|वार्ता]] </td><td> Copyright status </td><td> {{int:Filestatus}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fileuploaded&action=edit fileuploaded]<br> [[MediaWiki_talk:Fileuploaded|वार्ता]] </td><td> File &quot;$1&quot; uploaded successfully. Please follow this link: $2 to the description page and fill in information about the file, such as where it came from, when it was created and by whom, and anything else you may know about it. </td><td> {{int:Fileuploaded}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Formerror&action=edit formerror]<br> [[MediaWiki_talk:Formerror|वार्ता]] </td><td> Error: could not submit form </td><td> {{int:Formerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Fromwikipedia&action=edit fromwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Fromwikipedia|वार्ता]] </td><td> From Wikipedia, the free encyclopedia. </td><td> {{int:Fromwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Getimagelist&action=edit getimagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Getimagelist|वार्ता]] </td><td> fetching image list </td><td> {{int:Getimagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Go&action=edit go]<br> [[MediaWiki_talk:Go|वार्ता]] </td><td> Go </td><td> {{int:Go}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Googlesearch&action=edit googlesearch]<br> [[MediaWiki_talk:Googlesearch|वार्ता]] </td><td> &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; &lt;FORM method=GET action=&quot;http&#58;//www.google.com/search&quot;&gt; &lt;TABLE bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;&gt;&lt;tr&gt;&lt;td&gt; &lt;A HREF=&quot;http&#58;//www.google.com/&quot;&gt; &lt;IMG SRC=&quot;http&#58;//www.google.com/logos/Logo_40wht.gif&quot; border=&quot;0&quot; ALT=&quot;Google&quot;&gt;&lt;/A&gt; &lt;/td&gt; &lt;td&gt; &lt;INPUT TYPE=text name=q size=31 maxlength=255 value=&quot;$1&quot;&gt; &lt;INPUT type=submit name=btnG VALUE=&quot;Google Search&quot;&gt; &lt;font size=-1&gt; &lt;input type=hidden name=domains value=&quot;http&#58;//hi.wikipedia.org&quot;&gt;&lt;br /&gt;&lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;&quot;&gt; WWW &lt;input type=radio name=sitesearch value=&quot;http&#58;//hi.wikipedia.org&quot; checked&gt; http&#58;//hi.wikipedia.org &lt;br /&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;ie&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;input type=&#39;hidden&#39; name=&#39;oe&#39; value=&#39;$2&#39;&gt; &lt;/font&gt; &lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/TABLE&gt; &lt;/FORM&gt; &lt;!-- SiteSearch Google --&gt; </td><td> {{int:Googlesearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Guesstimezone&action=edit guesstimezone]<br> [[MediaWiki_talk:Guesstimezone|वार्ता]] </td><td> Fill in from browser </td><td> {{int:Guesstimezone}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_sample&action=edit headline_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_sample|वार्ता]] </td><td> Headline text </td><td> {{int:Headline_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Headline_tip&action=edit headline_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Headline_tip|वार्ता]] </td><td> Level 2 headline </td><td> {{int:Headline_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Help&action=edit help]<br> [[MediaWiki_talk:Help|वार्ता]] </td><td> सहायता </td><td> {{int:Help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Helppage&action=edit helppage]<br> [[MediaWiki_talk:Helppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:सहायता </td><td> {{int:Helppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hide&action=edit hide]<br> [[MediaWiki_talk:Hide|वार्ता]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hidetoc&action=edit hidetoc]<br> [[MediaWiki_talk:Hidetoc|वार्ता]] </td><td> hide </td><td> {{int:Hidetoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hist&action=edit hist]<br> [[MediaWiki_talk:Hist|वार्ता]] </td><td> hist </td><td> {{int:Hist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Histlegend&action=edit histlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Histlegend|वार्ता]] </td><td> Diff selection: mark the radio boxes of the versions to compare and hit enter or the button at the bottom.&lt;br/&gt; Legend: (cur) = difference with current version, (last) = difference with preceding version, M = minor edit. </td><td> {{int:Histlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History&action=edit history]<br> [[MediaWiki_talk:History|वार्ता]] </td><td> Older versions </td><td> {{int:History}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_copyright&action=edit history_copyright]<br> [[MediaWiki_talk:History_copyright|वार्ता]] </td><td> - </td><td> {{int:History_copyright}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:History_short&action=edit history_short]<br> [[MediaWiki_talk:History_short|वार्ता]] </td><td> History </td><td> {{int:History_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Historywarning&action=edit historywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Historywarning|वार्ता]] </td><td> Warning: The page you are about to delete has a history: </td><td> {{int:Historywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Hr_tip&action=edit hr_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Hr_tip|वार्ता]] </td><td> Horizontal line (use sparingly) </td><td> {{int:Hr_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ignorewarning&action=edit ignorewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Ignorewarning|वार्ता]] </td><td> Ignore warning and save file anyway. </td><td> {{int:Ignorewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilshowmatch&action=edit ilshowmatch]<br> [[MediaWiki_talk:Ilshowmatch|वार्ता]] </td><td> Show all images with names matching </td><td> {{int:Ilshowmatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ilsubmit&action=edit ilsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ilsubmit|वार्ता]] </td><td> Search </td><td> {{int:Ilsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_sample&action=edit image_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Image_sample|वार्ता]] </td><td> Example.jpg </td><td> {{int:Image_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Image_tip&action=edit image_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Image_tip|वार्ता]] </td><td> Embedded image </td><td> {{int:Image_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelinks&action=edit imagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelinks|वार्ता]] </td><td> Image links </td><td> {{int:Imagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelist&action=edit imagelist]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelist|वार्ता]] </td><td> Image list </td><td> {{int:Imagelist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagelisttext&action=edit imagelisttext]<br> [[MediaWiki_talk:Imagelisttext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Imagelisttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagepage&action=edit imagepage]<br> [[MediaWiki_talk:Imagepage|वार्ता]] </td><td> चित्र पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Imagepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imagereverted&action=edit imagereverted]<br> [[MediaWiki_talk:Imagereverted|वार्ता]] </td><td> Revert to earlier version was successful. </td><td> {{int:Imagereverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdelete&action=edit imgdelete]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdelete|वार्ता]] </td><td> del </td><td> {{int:Imgdelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imgdesc&action=edit imgdesc]<br> [[MediaWiki_talk:Imgdesc|वार्ता]] </td><td> desc </td><td> {{int:Imgdesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistlegend&action=edit imghistlegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistlegend|वार्ता]] </td><td> Legend: (cur) = this is the current image, (del) = delete this old version, (rev) = revert to this old version. &lt;br /&gt;&lt;i&gt;Click on date to see image uploaded on that date&lt;/i&gt;. </td><td> {{int:Imghistlegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imghistory&action=edit imghistory]<br> [[MediaWiki_talk:Imghistory|वार्ता]] </td><td> Image history </td><td> {{int:Imghistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Imglegend&action=edit imglegend]<br> [[MediaWiki_talk:Imglegend|वार्ता]] </td><td> Legend: (desc) = show/edit image description. </td><td> {{int:Imglegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Import&action=edit import]<br> [[MediaWiki_talk:Import|वार्ता]] </td><td> Import pages </td><td> {{int:Import}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importfailed&action=edit importfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Importfailed|वार्ता]] </td><td> Import failed: $1 </td><td> {{int:Importfailed}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importhistoryconflict&action=edit importhistoryconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Importhistoryconflict|वार्ता]] </td><td> Conflicting history revision exists (may have imported this page before) </td><td> {{int:Importhistoryconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importnotext&action=edit importnotext]<br> [[MediaWiki_talk:Importnotext|वार्ता]] </td><td> Empty or no text </td><td> {{int:Importnotext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importsuccess&action=edit importsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Importsuccess|वार्ता]] </td><td> Import succeeded! </td><td> {{int:Importsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Importtext&action=edit importtext]<br> [[MediaWiki_talk:Importtext|वार्ता]] </td><td> Please export the file from the source wiki using the Special:Export utility, save it to your disk and upload it here. </td><td> {{int:Importtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox&action=edit infobox]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox|वार्ता]] </td><td> Click a button to get an example text </td><td> {{int:Infobox}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Infobox_alert&action=edit infobox_alert]<br> [[MediaWiki_talk:Infobox_alert|वार्ता]] </td><td> Please enter the text you want to be formatted.\n It will be shown in the infobox for copy and pasting.\nExample:\n$1\nwill become:\n$2 </td><td> {{int:Infobox_alert}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Internalerror&action=edit internalerror]<br> [[MediaWiki_talk:Internalerror|वार्ता]] </td><td> Internal error </td><td> {{int:Internalerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Intl&action=edit intl]<br> [[MediaWiki_talk:Intl|वार्ता]] </td><td> Interlanguage links </td><td> {{int:Intl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ip_range_invalid&action=edit ip_range_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ip_range_invalid|वार्ता]] </td><td> Invalid IP range. </td><td> {{int:Ip_range_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipaddress&action=edit ipaddress]<br> [[MediaWiki_talk:Ipaddress|वार्ता]] </td><td> IP Address/username </td><td> {{int:Ipaddress}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipb_expiry_invalid&action=edit ipb_expiry_invalid]<br> [[MediaWiki_talk:Ipb_expiry_invalid|वार्ता]] </td><td> Expiry time invalid. </td><td> {{int:Ipb_expiry_invalid}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbexpiry&action=edit ipbexpiry]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbexpiry|वार्ता]] </td><td> Expiry </td><td> {{int:Ipbexpiry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipblocklist&action=edit ipblocklist]<br> [[MediaWiki_talk:Ipblocklist|वार्ता]] </td><td> List of blocked IP addresses and usernames </td><td> {{int:Ipblocklist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbreason&action=edit ipbreason]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbreason|वार्ता]] </td><td> Reason </td><td> {{int:Ipbreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipbsubmit&action=edit ipbsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipbsubmit|वार्ता]] </td><td> Block this user </td><td> {{int:Ipbsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusubmit&action=edit ipusubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusubmit|वार्ता]] </td><td> Unblock this address </td><td> {{int:Ipusubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ipusuccess&action=edit ipusuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Ipusuccess|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; unblocked </td><td> {{int:Ipusuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isbn&action=edit isbn]<br> [[MediaWiki_talk:Isbn|वार्ता]] </td><td> ISBN </td><td> {{int:Isbn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Isredirect&action=edit isredirect]<br> [[MediaWiki_talk:Isredirect|वार्ता]] </td><td> redirect page </td><td> {{int:Isredirect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_sample&action=edit italic_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_sample|वार्ता]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Italic_tip&action=edit italic_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Italic_tip|वार्ता]] </td><td> Italic text </td><td> {{int:Italic_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Iteminvalidname&action=edit iteminvalidname]<br> [[MediaWiki_talk:Iteminvalidname|वार्ता]] </td><td> Problem with item &#39;$1&#39;, invalid name... </td><td> {{int:Iteminvalidname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Largefile&action=edit largefile]<br> [[MediaWiki_talk:Largefile|वार्ता]] </td><td> It is recommended that images not exceed 100k in size. </td><td> {{int:Largefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Last&action=edit last]<br> [[MediaWiki_talk:Last|वार्ता]] </td><td> last </td><td> {{int:Last}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodified&action=edit lastmodified]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodified|वार्ता]] </td><td> अन्तिम परिवर्तन $1. </td><td> {{int:Lastmodified}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lastmodifiedby&action=edit lastmodifiedby]<br> [[MediaWiki_talk:Lastmodifiedby|वार्ता]] </td><td> This page was last modified $1 by $2. </td><td> {{int:Lastmodifiedby}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lineno&action=edit lineno]<br> [[MediaWiki_talk:Lineno|वार्ता]] </td><td> Line $1: </td><td> {{int:Lineno}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_sample&action=edit link_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Link_sample|वार्ता]] </td><td> Link title </td><td> {{int:Link_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Link_tip&action=edit link_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Link_tip|वार्ता]] </td><td> Internal link </td><td> {{int:Link_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linklistsub&action=edit linklistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Linklistsub|वार्ता]] </td><td> (List of links) </td><td> {{int:Linklistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkshere&action=edit linkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Linkshere|वार्ता]] </td><td> The following pages link to here: </td><td> {{int:Linkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linkstoimage&action=edit linkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Linkstoimage|वार्ता]] </td><td> The following pages link to this image: </td><td> {{int:Linkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Linktrail&action=edit linktrail]<br> [[MediaWiki_talk:Linktrail|वार्ता]] </td><td> /^(&#91;a-z]+)(.*)$/sD </td><td> {{int:Linktrail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listadmins&action=edit listadmins]<br> [[MediaWiki_talk:Listadmins|वार्ता]] </td><td> Admins list </td><td> {{int:Listadmins}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listform&action=edit listform]<br> [[MediaWiki_talk:Listform|वार्ता]] </td><td> list </td><td> {{int:Listform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Listusers&action=edit listusers]<br> [[MediaWiki_talk:Listusers|वार्ता]] </td><td> User list </td><td> {{int:Listusers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadhist&action=edit loadhist]<br> [[MediaWiki_talk:Loadhist|वार्ता]] </td><td> Loading page history </td><td> {{int:Loadhist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loadingrev&action=edit loadingrev]<br> [[MediaWiki_talk:Loadingrev|वार्ता]] </td><td> loading revision for diff </td><td> {{int:Loadingrev}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Localtime&action=edit localtime]<br> [[MediaWiki_talk:Localtime|वार्ता]] </td><td> Local time display </td><td> {{int:Localtime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockbtn&action=edit lockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Lockbtn|वार्ता]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockconfirm&action=edit lockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Lockconfirm|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to lock the database. </td><td> {{int:Lockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdb&action=edit lockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdb|वार्ता]] </td><td> Lock database </td><td> {{int:Lockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesssub&action=edit lockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Database lock succeeded </td><td> {{int:Lockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbsuccesstext&action=edit lockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbsuccesstext|वार्ता]] </td><td> The database has been locked. &lt;br /&gt;Remember to remove the lock after your maintenance is complete. </td><td> {{int:Lockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lockdbtext&action=edit lockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Lockdbtext|वार्ता]] </td><td> Locking the database will suspend the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do, and that you will unlock the database when your maintenance is done. </td><td> {{int:Lockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Locknoconfirm&action=edit locknoconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Locknoconfirm|वार्ता]] </td><td> You did not check the confirmation box. </td><td> {{int:Locknoconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Login&action=edit login]<br> [[MediaWiki_talk:Login|वार्ता]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Login}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginend&action=edit loginend]<br> [[MediaWiki_talk:Loginend|वार्ता]] </td><td> &amp;nbsp; </td><td> {{int:Loginend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginerror&action=edit loginerror]<br> [[MediaWiki_talk:Loginerror|वार्ता]] </td><td> Login error </td><td> {{int:Loginerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginpagetitle&action=edit loginpagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginpagetitle|वार्ता]] </td><td> User login </td><td> {{int:Loginpagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginproblem&action=edit loginproblem]<br> [[MediaWiki_talk:Loginproblem|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;There has been a problem with your login.&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;Try again! </td><td> {{int:Loginproblem}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginprompt&action=edit loginprompt]<br> [[MediaWiki_talk:Loginprompt|वार्ता]] </td><td> You must have cookies enabled to log in to Wikipedia. </td><td> {{int:Loginprompt}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtext&action=edit loginreqtext]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtext|वार्ता]] </td><td> You must &#91;&#91;special:Userlogin&#124;login]] to view other pages. </td><td> {{int:Loginreqtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginreqtitle&action=edit loginreqtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginreqtitle|वार्ता]] </td><td> Login Required </td><td> {{int:Loginreqtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccess&action=edit loginsuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccess|वार्ता]] </td><td> You are now logged in to Wikipedia as &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Loginsuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Loginsuccesstitle&action=edit loginsuccesstitle]<br> [[MediaWiki_talk:Loginsuccesstitle|वार्ता]] </td><td> Login successful </td><td> {{int:Loginsuccesstitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logout&action=edit logout]<br> [[MediaWiki_talk:Logout|वार्ता]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Logout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttext&action=edit logouttext]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttext|वार्ता]] </td><td> You are now logged out. You can continue to use Wikipedia anonymously, or you can log in again as the same or as a different user. Note that some pages may continue to be displayed as if you were still logged in, until you clear your browser cache </td><td> {{int:Logouttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Logouttitle&action=edit logouttitle]<br> [[MediaWiki_talk:Logouttitle|वार्ता]] </td><td> User logout </td><td> {{int:Logouttitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Lonelypages&action=edit lonelypages]<br> [[MediaWiki_talk:Lonelypages|वार्ता]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Lonelypages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpages&action=edit longpages]<br> [[MediaWiki_talk:Longpages|वार्ता]] </td><td> Long pages </td><td> {{int:Longpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Longpagewarning&action=edit longpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Longpagewarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: This page is $1 kilobytes long; some browsers may have problems editing pages approaching or longer than 32kb. Please consider breaking the page into smaller sections. </td><td> {{int:Longpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailerror&action=edit mailerror]<br> [[MediaWiki_talk:Mailerror|वार्ता]] </td><td> Error sending mail: $1 </td><td> {{int:Mailerror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailmypassword&action=edit mailmypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Mailmypassword|वार्ता]] </td><td> Mail me a new password </td><td> {{int:Mailmypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologin&action=edit mailnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologin|वार्ता]] </td><td> No send address </td><td> {{int:Mailnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mailnologintext&action=edit mailnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Mailnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;{{localurl:Special:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; and have a valid e-mail address in your &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Preferences&quot;&gt;preferences&lt;/a&gt; to send e-mail to other users. </td><td> {{int:Mailnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpage&action=edit mainpage]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpage|वार्ता]] </td><td> मुख्य पृष्ठ </td><td> {{int:Mainpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagedocfooter&action=edit mainpagedocfooter]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagedocfooter|वार्ता]] </td><td> Please see &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_i18n documentation on customizing the interface] and the &#91;http&#58;//meta.wikipedia.org/wiki/MediaWiki_User%27s_Guide User&#39;s Guide] for usage and configuration help. </td><td> {{int:Mainpagedocfooter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mainpagetext&action=edit mainpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Mainpagetext|वार्ता]] </td><td> Wiki software successfully installed. </td><td> {{int:Mainpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenance&action=edit maintenance]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenance|वार्ता]] </td><td> Maintenance page </td><td> {{int:Maintenance}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintenancebacklink&action=edit maintenancebacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Maintenancebacklink|वार्ता]] </td><td> Back to Maintenance Page </td><td> {{int:Maintenancebacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Maintnancepagetext&action=edit maintnancepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Maintnancepagetext|वार्ता]] </td><td> This page includes several handy tools for everyday maintenance. Some of these functions tend to stress the database, so please do not hit reload after every item you fixed ;-) </td><td> {{int:Maintnancepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysop&action=edit makesysop]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysop|वार्ता]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysop}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopfail&action=edit makesysopfail]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopfail|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; could not be made into a sysop. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopfail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopname&action=edit makesysopname]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopname|वार्ता]] </td><td> Name of the user: </td><td> {{int:Makesysopname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopok&action=edit makesysopok]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopok|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User &quot;$1&quot; is now a sysop&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Makesysopok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysopsubmit&action=edit makesysopsubmit]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysopsubmit|वार्ता]] </td><td> Make this user into a sysop </td><td> {{int:Makesysopsubmit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptext&action=edit makesysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptext|वार्ता]] </td><td> This form is used by bureaucrats to turn ordinary users into administrators. Type the name of the user in the box and press the button to make the user an administrator </td><td> {{int:Makesysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Makesysoptitle&action=edit makesysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Makesysoptitle|वार्ता]] </td><td> Make a user into a sysop </td><td> {{int:Makesysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Matchtotals&action=edit matchtotals]<br> [[MediaWiki_talk:Matchtotals|वार्ता]] </td><td> The query &quot;$1&quot; matched $2 page titles and the text of $3 pages. </td><td> {{int:Matchtotals}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math&action=edit math]<br> [[MediaWiki_talk:Math|वार्ता]] </td><td> Rendering math </td><td> {{int:Math}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_output&action=edit math_bad_output]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_output|वार्ता]] </td><td> Can&#39;t write to or create math output directory </td><td> {{int:Math_bad_output}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_bad_tmpdir&action=edit math_bad_tmpdir]<br> [[MediaWiki_talk:Math_bad_tmpdir|वार्ता]] </td><td> Can&#39;t write to or create math temp directory </td><td> {{int:Math_bad_tmpdir}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_failure&action=edit math_failure]<br> [[MediaWiki_talk:Math_failure|वार्ता]] </td><td> Failed to parse </td><td> {{int:Math_failure}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_image_error&action=edit math_image_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_image_error|वार्ता]] </td><td> PNG conversion failed; check for correct installation of latex, dvips, gs, and convert </td><td> {{int:Math_image_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_lexing_error&action=edit math_lexing_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_lexing_error|वार्ता]] </td><td> lexing error </td><td> {{int:Math_lexing_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_notexvc&action=edit math_notexvc]<br> [[MediaWiki_talk:Math_notexvc|वार्ता]] </td><td> Missing texvc executable; please see math/README to configure. </td><td> {{int:Math_notexvc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_sample&action=edit math_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Math_sample|वार्ता]] </td><td> Insert formula here </td><td> {{int:Math_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_syntax_error&action=edit math_syntax_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_syntax_error|वार्ता]] </td><td> syntax error </td><td> {{int:Math_syntax_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_tip&action=edit math_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Math_tip|वार्ता]] </td><td> Mathematical formula (LaTeX) </td><td> {{int:Math_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_error&action=edit math_unknown_error]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_error|वार्ता]] </td><td> unknown error </td><td> {{int:Math_unknown_error}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Math_unknown_function&action=edit math_unknown_function]<br> [[MediaWiki_talk:Math_unknown_function|वार्ता]] </td><td> unknown function </td><td> {{int:Math_unknown_function}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_sample&action=edit media_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Media_sample|वार्ता]] </td><td> Example.mp3 </td><td> {{int:Media_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Media_tip&action=edit media_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Media_tip|वार्ता]] </td><td> Media file link </td><td> {{int:Media_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minlength&action=edit minlength]<br> [[MediaWiki_talk:Minlength|वार्ता]] </td><td> Image names must be at least three letters. </td><td> {{int:Minlength}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoredit&action=edit minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Minoredit|वार्ता]] </td><td> This is a minor edit </td><td> {{int:Minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Minoreditletter&action=edit minoreditletter]<br> [[MediaWiki_talk:Minoreditletter|वार्ता]] </td><td> M </td><td> {{int:Minoreditletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelings&action=edit mispeelings]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelings|वार्ता]] </td><td> Pages with misspellings </td><td> {{int:Mispeelings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingspage&action=edit mispeelingspage]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingspage|वार्ता]] </td><td> List of common misspellings </td><td> {{int:Mispeelingspage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mispeelingstext&action=edit mispeelingstext]<br> [[MediaWiki_talk:Mispeelingstext|वार्ता]] </td><td> The following pages contain a common misspelling, which are listed on $1. The correct spelling might be given (like this). </td><td> {{int:Mispeelingstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingarticle&action=edit missingarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Missingarticle|वार्ता]] </td><td> The database did not find the text of a page that it should have found, named &quot;$1&quot;. &lt;p&gt;This is usually caused by following an outdated diff or history link to a page that has been deleted. &lt;p&gt;If this is not the case, you may have found a bug in the software. Please report this to an administrator, making note of the URL. </td><td> {{int:Missingarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missingimage&action=edit missingimage]<br> [[MediaWiki_talk:Missingimage|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;Missing image&lt;/b&gt;&lt;br /&gt;&lt;i&gt;$1&lt;/i&gt; </td><td> {{int:Missingimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinks&action=edit missinglanguagelinks]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinks|वार्ता]] </td><td> Missing Language Links </td><td> {{int:Missinglanguagelinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinksbutton&action=edit missinglanguagelinksbutton]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinksbutton|वार्ता]] </td><td> Find missing language links for </td><td> {{int:Missinglanguagelinksbutton}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Missinglanguagelinkstext&action=edit missinglanguagelinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Missinglanguagelinkstext|वार्ता]] </td><td> These pages do &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; link to their counterpart in $1. Redirects and subpages are &lt;i&gt;not&lt;/i&gt; shown. </td><td> {{int:Missinglanguagelinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Moredotdotdot&action=edit moredotdotdot]<br> [[MediaWiki_talk:Moredotdotdot|वार्ता]] </td><td> More... </td><td> {{int:Moredotdotdot}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Move&action=edit move]<br> [[MediaWiki_talk:Move|वार्ता]] </td><td> Move </td><td> {{int:Move}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movearticle&action=edit movearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Movearticle|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movedto&action=edit movedto]<br> [[MediaWiki_talk:Movedto|वार्ता]] </td><td> moved to </td><td> {{int:Movedto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologin&action=edit movenologin]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Movenologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movenologintext&action=edit movenologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Movenologintext|वार्ता]] </td><td> You must be a registered user and &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to move a page. </td><td> {{int:Movenologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepage&action=edit movepage]<br> [[MediaWiki_talk:Movepage|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagebtn&action=edit movepagebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagebtn|वार्ता]] </td><td> Move page </td><td> {{int:Movepagebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetalktext&action=edit movepagetalktext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetalktext|वार्ता]] </td><td> The associated talk page, if any, will be automatically moved along with it &#39;&#39;&#39;unless:&#39;&#39;&#39; *You are moving the page across namespaces, *A non-empty talk page already exists under the new name, or *You uncheck the box below. In those cases, you will have to move or merge the page manually if desired. </td><td> {{int:Movepagetalktext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movepagetext&action=edit movepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Movepagetext|वार्ता]] </td><td> Using the form below will rename a page, moving all of its history to the new name. The old title will become a redirect page to the new title. Links to the old page title will not be changed; be sure to &#91;&#91;Special:Maintenance&#124;check]] for double or broken redirects. You are responsible for making sure that links continue to point where they are supposed to go. Note that the page will &#39;&#39;&#39;not&#39;&#39;&#39; be moved if there is already a page at the new title, unless it is empty or a redirect and has no past edit history. This means that you can rename a page back to where it was just renamed from if you make a mistake, and you cannot overwrite an existing page. &lt;b&gt;WARNING!&lt;/b&gt; This can be a drastic and unexpected change for a popular page; please be sure you understand the consequences of this before proceeding. </td><td> {{int:Movepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movetalk&action=edit movetalk]<br> [[MediaWiki_talk:Movetalk|वार्ता]] </td><td> Move &quot;talk&quot; page as well, if applicable. </td><td> {{int:Movetalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Movethispage&action=edit movethispage]<br> [[MediaWiki_talk:Movethispage|वार्ता]] </td><td> Move this page </td><td> {{int:Movethispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mycontris&action=edit mycontris]<br> [[MediaWiki_talk:Mycontris|वार्ता]] </td><td> My contributions </td><td> {{int:Mycontris}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mypage&action=edit mypage]<br> [[MediaWiki_talk:Mypage|वार्ता]] </td><td> मेरा पृष्ठ </td><td> {{int:Mypage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Mytalk&action=edit mytalk]<br> [[MediaWiki_talk:Mytalk|वार्ता]] </td><td> मेरी बातें </td><td> {{int:Mytalk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Navigation&action=edit navigation]<br> [[MediaWiki_talk:Navigation|वार्ता]] </td><td> Navigation </td><td> {{int:Navigation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nbytes&action=edit nbytes]<br> [[MediaWiki_talk:Nbytes|वार्ता]] </td><td> $1 bytes </td><td> {{int:Nbytes}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nchanges&action=edit nchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Nchanges|वार्ता]] </td><td> $1 changes </td><td> {{int:Nchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticle&action=edit newarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticle|वार्ता]] </td><td> (New) </td><td> {{int:Newarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newarticletext&action=edit newarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Newarticletext|वार्ता]] </td><td> You&#39;ve followed a link to a page that doesn&#39;t exist yet. To create the page, start typing in the box below (see the &#91;&#91;विकिपीडिया:Help&#124;help page]] for more info). If you are here by mistake, just click your browser&#39;s &#39;&#39;&#39;back&#39;&#39;&#39; button. </td><td> {{int:Newarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessages&action=edit newmessages]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessages|वार्ता]] </td><td> आपके लिये $1 हैं. </td><td> {{int:Newmessages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newmessageslink&action=edit newmessageslink]<br> [[MediaWiki_talk:Newmessageslink|वार्ता]] </td><td> नये सन्देश </td><td> {{int:Newmessageslink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpage&action=edit newpage]<br> [[MediaWiki_talk:Newpage|वार्ता]] </td><td> नया पृष्ठ </td><td> {{int:Newpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpageletter&action=edit newpageletter]<br> [[MediaWiki_talk:Newpageletter|वार्ता]] </td><td> N </td><td> {{int:Newpageletter}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpages&action=edit newpages]<br> [[MediaWiki_talk:Newpages|वार्ता]] </td><td> New pages </td><td> {{int:Newpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newpassword&action=edit newpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Newpassword|वार्ता]] </td><td> New password </td><td> {{int:Newpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newtitle&action=edit newtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Newtitle|वार्ता]] </td><td> To new title </td><td> {{int:Newtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newusersonly&action=edit newusersonly]<br> [[MediaWiki_talk:Newusersonly|वार्ता]] </td><td> (new users only) </td><td> {{int:Newusersonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Newwindow&action=edit newwindow]<br> [[MediaWiki_talk:Newwindow|वार्ता]] </td><td> (opens in new window) </td><td> {{int:Newwindow}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Next&action=edit next]<br> [[MediaWiki_talk:Next|वार्ता]] </td><td> next </td><td> {{int:Next}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nextn&action=edit nextn]<br> [[MediaWiki_talk:Nextn|वार्ता]] </td><td> next $1 </td><td> {{int:Nextn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nlinks&action=edit nlinks]<br> [[MediaWiki_talk:Nlinks|वार्ता]] </td><td> $1 links </td><td> {{int:Nlinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noaffirmation&action=edit noaffirmation]<br> [[MediaWiki_talk:Noaffirmation|वार्ता]] </td><td> You must affirm that your upload does not violate any copyrights. </td><td> {{int:Noaffirmation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noarticletext&action=edit noarticletext]<br> [[MediaWiki_talk:Noarticletext|वार्ता]] </td><td> (There is currently no text in this page) </td><td> {{int:Noarticletext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noblockreason&action=edit noblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Noblockreason|वार्ता]] </td><td> You must supply a reason for the block. </td><td> {{int:Noblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noconnect&action=edit noconnect]<br> [[MediaWiki_talk:Noconnect|वार्ता]] </td><td> Sorry! The wiki is experiencing some technical difficulties, and cannot contact the database server. &lt;br /&gt; $1 </td><td> {{int:Noconnect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocontribs&action=edit nocontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Nocontribs|वार्ता]] </td><td> No changes were found matching these criteria. </td><td> {{int:Nocontribs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookieslogin&action=edit nocookieslogin]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookieslogin|वार्ता]] </td><td> Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them and try again. </td><td> {{int:Nocookieslogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocookiesnew&action=edit nocookiesnew]<br> [[MediaWiki_talk:Nocookiesnew|वार्ता]] </td><td> The user account was created, but you are not logged in. Wikipedia uses cookies to log in users. You have cookies disabled. Please enable them, then log in with your new username and password. </td><td> {{int:Nocookiesnew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocreativecommons&action=edit nocreativecommons]<br> [[MediaWiki_talk:Nocreativecommons|वार्ता]] </td><td> Creative Commons RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nocreativecommons}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nocredits&action=edit nocredits]<br> [[MediaWiki_talk:Nocredits|वार्ता]] </td><td> There is no credits info available for this page. </td><td> {{int:Nocredits}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodb&action=edit nodb]<br> [[MediaWiki_talk:Nodb|वार्ता]] </td><td> Could not select database $1 </td><td> {{int:Nodb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nodublincore&action=edit nodublincore]<br> [[MediaWiki_talk:Nodublincore|वार्ता]] </td><td> Dublin Core RDF metadata disabled for this server. </td><td> {{int:Nodublincore}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemail&action=edit noemail]<br> [[MediaWiki_talk:Noemail|वार्ता]] </td><td> There is no e-mail address recorded for user &quot;$1&quot;. </td><td> {{int:Noemail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtext&action=edit noemailtext]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtext|वार्ता]] </td><td> This user has not specified a valid e-mail address, or has chosen not to receive e-mail from other users. </td><td> {{int:Noemailtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noemailtitle&action=edit noemailtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Noemailtitle|वार्ता]] </td><td> No e-mail address </td><td> {{int:Noemailtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nogomatch&action=edit nogomatch]<br> [[MediaWiki_talk:Nogomatch|वार्ता]] </td><td> No page with this exact title exists, trying full text search. </td><td> {{int:Nogomatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nohistory&action=edit nohistory]<br> [[MediaWiki_talk:Nohistory|वार्ता]] </td><td> There is no edit history for this page. </td><td> {{int:Nohistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkshere&action=edit nolinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkshere|वार्ता]] </td><td> No pages link to here. </td><td> {{int:Nolinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nolinkstoimage&action=edit nolinkstoimage]<br> [[MediaWiki_talk:Nolinkstoimage|वार्ता]] </td><td> There are no pages that link to this image. </td><td> {{int:Nolinkstoimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Noname&action=edit noname]<br> [[MediaWiki_talk:Noname|वार्ता]] </td><td> You have not specified a valid user name. </td><td> {{int:Noname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nonefound&action=edit nonefound]<br> [[MediaWiki_talk:Nonefound|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Note&lt;/strong&gt;: unsuccessful searches are often caused by searching for common words like &quot;have&quot; and &quot;from&quot;, which are not indexed, or by specifying more than one search term (only pages containing all of the search terms will appear in the result). </td><td> {{int:Nonefound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nospecialpagetext&action=edit nospecialpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Nospecialpagetext|वार्ता]] </td><td> आपने ऐसा विशेष पृष्ठ मांगा है जो विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में नहीं है. </td><td> {{int:Nospecialpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchaction&action=edit nosuchaction]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchaction|वार्ता]] </td><td> ऐसा कोई कार्य नहीं है </td><td> {{int:Nosuchaction}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchactiontext&action=edit nosuchactiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchactiontext|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया सौफ़्टवेयर में इस URL द्वारा निर्धारित कोई क्रिया नही है </td><td> {{int:Nosuchactiontext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchspecialpage&action=edit nosuchspecialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchspecialpage|वार्ता]] </td><td> ऐसा कोई विशेष पृष्ठ नहीं है </td><td> {{int:Nosuchspecialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nosuchuser&action=edit nosuchuser]<br> [[MediaWiki_talk:Nosuchuser|वार्ता]] </td><td> There is no user by the name &quot;$1&quot;. Check your spelling, or use the form below to create a new user account. </td><td> {{int:Nosuchuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notacceptable&action=edit notacceptable]<br> [[MediaWiki_talk:Notacceptable|वार्ता]] </td><td> The wiki server can&#39;t provide data in a format your client can read. </td><td> {{int:Notacceptable}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notanarticle&action=edit notanarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Notanarticle|वार्ता]] </td><td> Not a content page </td><td> {{int:Notanarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettext&action=edit notargettext]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettext|वार्ता]] </td><td> You have not specified a target page or user to perform this function on. </td><td> {{int:Notargettext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notargettitle&action=edit notargettitle]<br> [[MediaWiki_talk:Notargettitle|वार्ता]] </td><td> No target </td><td> {{int:Notargettitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Note&action=edit note]<br> [[MediaWiki_talk:Note|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Note:&lt;/strong&gt; </td><td> {{int:Note}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notextmatches&action=edit notextmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Notextmatches|वार्ता]] </td><td> No page text matches </td><td> {{int:Notextmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notitlematches&action=edit notitlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Notitlematches|वार्ता]] </td><td> No page title matches </td><td> {{int:Notitlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Notloggedin&action=edit notloggedin]<br> [[MediaWiki_talk:Notloggedin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Notloggedin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowatchlist&action=edit nowatchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Nowatchlist|वार्ता]] </td><td> You have no items on your watchlist. </td><td> {{int:Nowatchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_sample&action=edit nowiki_sample]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_sample|वार्ता]] </td><td> Insert non-formatted text here </td><td> {{int:Nowiki_sample}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nowiki_tip&action=edit nowiki_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Nowiki_tip|वार्ता]] </td><td> Ignore wiki formatting </td><td> {{int:Nowiki_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-category&action=edit nstab-category]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-category|वार्ता]] </td><td> Category </td><td> {{int:Nstab-category}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-help&action=edit nstab-help]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-help|वार्ता]] </td><td> Help </td><td> {{int:Nstab-help}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-image&action=edit nstab-image]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-image|वार्ता]] </td><td> Image </td><td> {{int:Nstab-image}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-main&action=edit nstab-main]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-main|वार्ता]] </td><td> Article </td><td> {{int:Nstab-main}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-media&action=edit nstab-media]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-media|वार्ता]] </td><td> Media </td><td> {{int:Nstab-media}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-mediawiki&action=edit nstab-mediawiki]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-mediawiki|वार्ता]] </td><td> Message </td><td> {{int:Nstab-mediawiki}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-special&action=edit nstab-special]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-special|वार्ता]] </td><td> Special </td><td> {{int:Nstab-special}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-template&action=edit nstab-template]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-template|वार्ता]] </td><td> Template </td><td> {{int:Nstab-template}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-user&action=edit nstab-user]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-user|वार्ता]] </td><td> User page </td><td> {{int:Nstab-user}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nstab-wp&action=edit nstab-wp]<br> [[MediaWiki_talk:Nstab-wp|वार्ता]] </td><td> About </td><td> {{int:Nstab-wp}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Nviews&action=edit nviews]<br> [[MediaWiki_talk:Nviews|वार्ता]] </td><td> $1 views </td><td> {{int:Nviews}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ok&action=edit ok]<br> [[MediaWiki_talk:Ok|वार्ता]] </td><td> OK </td><td> {{int:Ok}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Oldpassword&action=edit oldpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Oldpassword|वार्ता]] </td><td> Old password </td><td> {{int:Oldpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orig&action=edit orig]<br> [[MediaWiki_talk:Orig|वार्ता]] </td><td> orig </td><td> {{int:Orig}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Orphans&action=edit orphans]<br> [[MediaWiki_talk:Orphans|वार्ता]] </td><td> Orphaned pages </td><td> {{int:Orphans}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Othercontribs&action=edit othercontribs]<br> [[MediaWiki_talk:Othercontribs|वार्ता]] </td><td> Based on work by $1. </td><td> {{int:Othercontribs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Otherlanguages&action=edit otherlanguages]<br> [[MediaWiki_talk:Otherlanguages|वार्ता]] </td><td> अन्य भाषायें </td><td> {{int:Otherlanguages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Others&action=edit others]<br> [[MediaWiki_talk:Others|वार्ता]] </td><td> others </td><td> {{int:Others}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedsub&action=edit pagemovedsub]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedsub|वार्ता]] </td><td> Move succeeded </td><td> {{int:Pagemovedsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagemovedtext&action=edit pagemovedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Pagemovedtext|वार्ता]] </td><td> Page &quot;&#91;&#91;$1]]&quot; moved to &quot;&#91;&#91;$2]]&quot;. </td><td> {{int:Pagemovedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Pagetitle&action=edit pagetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Pagetitle|वार्ता]] </td><td> $1 - Wikipedia </td><td> {{int:Pagetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertext&action=edit passwordremindertext]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertext|वार्ता]] </td><td> Someone (probably you, from IP address $1) requested that we send you a new Wikipedia login password. The password for user &quot;$2&quot; is now &quot;$3&quot;. You should log in and change your password now. </td><td> {{int:Passwordremindertext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordremindertitle&action=edit passwordremindertitle]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordremindertitle|वार्ता]] </td><td> Password reminder from Wikipedia </td><td> {{int:Passwordremindertitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Passwordsent&action=edit passwordsent]<br> [[MediaWiki_talk:Passwordsent|वार्ता]] </td><td> A new password has been sent to the e-mail address registered for &quot;$1&quot;. Please log in again after you receive it. </td><td> {{int:Passwordsent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfcached&action=edit perfcached]<br> [[MediaWiki_talk:Perfcached|वार्ता]] </td><td> The following data is cached and may not be completely up to date: </td><td> {{int:Perfcached}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabled&action=edit perfdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabled|वार्ता]] </td><td> Sorry! This feature has been temporarily disabled because it slows the database down to the point that no one can use the wiki. </td><td> {{int:Perfdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Perfdisabledsub&action=edit perfdisabledsub]<br> [[MediaWiki_talk:Perfdisabledsub|वार्ता]] </td><td> Here&#39;s a saved copy from $1: </td><td> {{int:Perfdisabledsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Personaltools&action=edit personaltools]<br> [[MediaWiki_talk:Personaltools|वार्ता]] </td><td> Personal tools </td><td> {{int:Personaltools}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Popularpages&action=edit popularpages]<br> [[MediaWiki_talk:Popularpages|वार्ता]] </td><td> Popular pages </td><td> {{int:Popularpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal&action=edit portal]<br> [[MediaWiki_talk:Portal|वार्ता]] </td><td> Community portal </td><td> {{int:Portal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Portal-url&action=edit portal-url]<br> [[MediaWiki_talk:Portal-url|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Community Portal </td><td> {{int:Portal-url}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Postcomment&action=edit postcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Postcomment|वार्ता]] </td><td> Post a comment </td><td> {{int:Postcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Poweredby&action=edit poweredby]<br> [[MediaWiki_talk:Poweredby|वार्ता]] </td><td> Wikipedia is powered by &#91;http&#58;//www.mediawiki.org/ MediaWiki], an open source wiki engine. </td><td> {{int:Poweredby}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearch&action=edit powersearch]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearch|वार्ता]] </td><td> Search </td><td> {{int:Powersearch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Powersearchtext&action=edit powersearchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Powersearchtext|वार्ता]] </td><td> Search in namespaces :&lt;br /&gt; $1&lt;br /&gt; $2 List redirects &amp;nbsp; Search for $3 $9 </td><td> {{int:Powersearchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preferences&action=edit preferences]<br> [[MediaWiki_talk:Preferences|वार्ता]] </td><td> Preferences </td><td> {{int:Preferences}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-help-userdata&action=edit prefs-help-userdata]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-help-userdata|वार्ता]] </td><td> * &lt;strong&gt;Real name&lt;/strong&gt; (optional): if you choose to provide it this will be used for giving you attribution for your work.&lt;br/&gt; * &lt;strong&gt;Email&lt;/strong&gt; (optional): Enables people to contact you through the website without you having to reveal your email address to them, and it can be used to send you a new password if you forget it. </td><td> {{int:Prefs-help-userdata}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-misc&action=edit prefs-misc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-misc|वार्ता]] </td><td> Misc settings </td><td> {{int:Prefs-misc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-personal&action=edit prefs-personal]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-personal|वार्ता]] </td><td> User data </td><td> {{int:Prefs-personal}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefs-rc&action=edit prefs-rc]<br> [[MediaWiki_talk:Prefs-rc|वार्ता]] </td><td> Recent changes and stub display </td><td> {{int:Prefs-rc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefslogintext&action=edit prefslogintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefslogintext|वार्ता]] </td><td> You are logged in as &quot;$1&quot;. Your internal ID number is $2. See &#91;&#91;विकिपीडिया:User preferences help]] for help deciphering the options. </td><td> {{int:Prefslogintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologin&action=edit prefsnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Prefsnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsnologintext&action=edit prefsnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to set user preferences. </td><td> {{int:Prefsnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prefsreset&action=edit prefsreset]<br> [[MediaWiki_talk:Prefsreset|वार्ता]] </td><td> Preferences have been reset from storage. </td><td> {{int:Prefsreset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Preview&action=edit preview]<br> [[MediaWiki_talk:Preview|वार्ता]] </td><td> Preview </td><td> {{int:Preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewconflict&action=edit previewconflict]<br> [[MediaWiki_talk:Previewconflict|वार्ता]] </td><td> This preview reflects the text in the upper text editing area as it will appear if you choose to save. </td><td> {{int:Previewconflict}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Previewnote&action=edit previewnote]<br> [[MediaWiki_talk:Previewnote|वार्ता]] </td><td> Remember that this is only a preview, and has not yet been saved! </td><td> {{int:Previewnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Prevn&action=edit prevn]<br> [[MediaWiki_talk:Prevn|वार्ता]] </td><td> previous $1 </td><td> {{int:Prevn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printableversion&action=edit printableversion]<br> [[MediaWiki_talk:Printableversion|वार्ता]] </td><td> Printable version </td><td> {{int:Printableversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Printsubtitle&action=edit printsubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Printsubtitle|वार्ता]] </td><td> (From http&#58;//www.wikipedia.org) </td><td> {{int:Printsubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protect&action=edit protect]<br> [[MediaWiki_talk:Protect|वार्ता]] </td><td> Protect </td><td> {{int:Protect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectcomment&action=edit protectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Protectcomment|वार्ता]] </td><td> Reason for protecting </td><td> {{int:Protectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedarticle&action=edit protectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedarticle|वार्ता]] </td><td> protected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Protectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpage&action=edit protectedpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpage|वार्ता]] </td><td> सुरक्षित पृष्ठ </td><td> {{int:Protectedpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedpagewarning&action=edit protectedpagewarning]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedpagewarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: This page has been locked so that only users with sysop privileges can edit it. Be sure you are following the &lt;a href=&#39;/w/wiki.phtml/विकिपीडिया:Protected_page_guidelines&#39;&gt;protected page guidelines&lt;/a&gt;. </td><td> {{int:Protectedpagewarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectedtext&action=edit protectedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectedtext|वार्ता]] </td><td> This page has been locked to prevent editing; there are a number of reasons why this may be so, please see &#91;&#91;विकिपीडिया:Protected page]]. You can view and copy the source of this page: </td><td> {{int:Protectedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogpage&action=edit protectlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogpage|वार्ता]] </td><td> Protection_log </td><td> {{int:Protectlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectlogtext&action=edit protectlogtext]<br> [[MediaWiki_talk:Protectlogtext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of page locks/unlocks. See &#91;&#91;विकिपीडिया:Protected page]] for more information. </td><td> {{int:Protectlogtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectpage&action=edit protectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectpage|वार्ता]] </td><td> Protect page </td><td> {{int:Protectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectreason&action=edit protectreason]<br> [[MediaWiki_talk:Protectreason|वार्ता]] </td><td> (give a reason) </td><td> {{int:Protectreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectsub&action=edit protectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Protectsub|वार्ता]] </td><td> (Protecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Protectsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Protectthispage&action=edit protectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Protectthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को सुरक्षित करें </td><td> {{int:Protectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocker&action=edit proxyblocker]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocker|वार्ता]] </td><td> Proxy blocker </td><td> {{int:Proxyblocker}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblockreason&action=edit proxyblockreason]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblockreason|वार्ता]] </td><td> Your IP address has been blocked because it is an open proxy. Please contact your Internet service provider or tech support and inform them of this serious security problem. </td><td> {{int:Proxyblockreason}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Proxyblocksuccess&action=edit proxyblocksuccess]<br> [[MediaWiki_talk:Proxyblocksuccess|वार्ता]] </td><td> Done. </td><td> {{int:Proxyblocksuccess}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbbrowse&action=edit qbbrowse]<br> [[MediaWiki_talk:Qbbrowse|वार्ता]] </td><td> Browse </td><td> {{int:Qbbrowse}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbedit&action=edit qbedit]<br> [[MediaWiki_talk:Qbedit|वार्ता]] </td><td> Edit </td><td> {{int:Qbedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbfind&action=edit qbfind]<br> [[MediaWiki_talk:Qbfind|वार्ता]] </td><td> Find </td><td> {{int:Qbfind}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbmyoptions&action=edit qbmyoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbmyoptions|वार्ता]] </td><td> My options </td><td> {{int:Qbmyoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageinfo&action=edit qbpageinfo]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageinfo|वार्ता]] </td><td> Page info </td><td> {{int:Qbpageinfo}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbpageoptions&action=edit qbpageoptions]<br> [[MediaWiki_talk:Qbpageoptions|वार्ता]] </td><td> Page options </td><td> {{int:Qbpageoptions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettings&action=edit qbsettings]<br> [[MediaWiki_talk:Qbsettings|वार्ता]] </td><td> Quickbar settings </td><td> {{int:Qbsettings}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbsettingsnote&action=edit qbsettingsnote]<br> [[MediaWiki_talk:Qbsettingsnote|वार्ता]] </td><td> This preference only works in the &#39;Standard&#39; and the &#39;CologneBlue&#39; skin. </td><td> {{int:Qbsettingsnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Qbspecialpages&action=edit qbspecialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Qbspecialpages|वार्ता]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Qbspecialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querybtn&action=edit querybtn]<br> [[MediaWiki_talk:Querybtn|वार्ता]] </td><td> Submit query </td><td> {{int:Querybtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Querysuccessful&action=edit querysuccessful]<br> [[MediaWiki_talk:Querysuccessful|वार्ता]] </td><td> Query successful </td><td> {{int:Querysuccessful}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Randompage&action=edit randompage]<br> [[MediaWiki_talk:Randompage|वार्ता]] </td><td> Random page </td><td> {{int:Randompage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Range_block_disabled&action=edit range_block_disabled]<br> [[MediaWiki_talk:Range_block_disabled|वार्ता]] </td><td> The sysop ability to create range blocks is disabled. </td><td> {{int:Range_block_disabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rchide&action=edit rchide]<br> [[MediaWiki_talk:Rchide|वार्ता]] </td><td> in $4 form; $1 minor edits; $2 secondary namespaces; $3 multiple edits. </td><td> {{int:Rchide}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclinks&action=edit rclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Rclinks|वार्ता]] </td><td> Show last $1 changes in last $2 days&lt;br /&gt;$3 </td><td> {{int:Rclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclistfrom&action=edit rclistfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rclistfrom|वार्ता]] </td><td> Show new changes starting from $1 </td><td> {{int:Rclistfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcliu&action=edit rcliu]<br> [[MediaWiki_talk:Rcliu|वार्ता]] </td><td> ; $1 edits from logged in users </td><td> {{int:Rcliu}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcloaderr&action=edit rcloaderr]<br> [[MediaWiki_talk:Rcloaderr|वार्ता]] </td><td> Loading recent changes </td><td> {{int:Rcloaderr}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rclsub&action=edit rclsub]<br> [[MediaWiki_talk:Rclsub|वार्ता]] </td><td> (to pages linked from &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Rclsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnote&action=edit rcnote]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnote|वार्ता]] </td><td> Below are the last &lt;strong&gt;$1&lt;/strong&gt; changes in last &lt;strong&gt;$2&lt;/strong&gt; days. </td><td> {{int:Rcnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rcnotefrom&action=edit rcnotefrom]<br> [[MediaWiki_talk:Rcnotefrom|वार्ता]] </td><td> Below are the changes since &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; (up to &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; shown). </td><td> {{int:Rcnotefrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonly&action=edit readonly]<br> [[MediaWiki_talk:Readonly|वार्ता]] </td><td> Database locked </td><td> {{int:Readonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlytext&action=edit readonlytext]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlytext|वार्ता]] </td><td> The database is currently locked to new entries and other modifications, probably for routine database maintenance, after which it will be back to normal. The administrator who locked it offered this explanation: &lt;p&gt;$1 </td><td> {{int:Readonlytext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Readonlywarning&action=edit readonlywarning]<br> [[MediaWiki_talk:Readonlywarning|वार्ता]] </td><td> WARNING: The database has been locked for maintenance, so you will not be able to save your edits right now. You may wish to cut-n-paste the text into a text file and save it for later. </td><td> {{int:Readonlywarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchanges&action=edit recentchanges]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchanges|वार्ता]] </td><td> Recent changes </td><td> {{int:Recentchanges}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangescount&action=edit recentchangescount]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangescount|वार्ता]] </td><td> Number of titles in recent changes </td><td> {{int:Recentchangescount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangeslinked&action=edit recentchangeslinked]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangeslinked|वार्ता]] </td><td> Related changes </td><td> {{int:Recentchangeslinked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Recentchangestext&action=edit recentchangestext]<br> [[MediaWiki_talk:Recentchangestext|वार्ता]] </td><td> Track the most recent changes to the wiki on this page. </td><td> {{int:Recentchangestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Redirectedfrom&action=edit redirectedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Redirectedfrom|वार्ता]] </td><td> ($1 से भेजा गया) </td><td> {{int:Redirectedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Remembermypassword&action=edit remembermypassword]<br> [[MediaWiki_talk:Remembermypassword|वार्ता]] </td><td> Remember my password across sessions. </td><td> {{int:Remembermypassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removechecked&action=edit removechecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removechecked|वार्ता]] </td><td> Remove checked items from watchlist </td><td> {{int:Removechecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatch&action=edit removedwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatch|वार्ता]] </td><td> Removed from watchlist </td><td> {{int:Removedwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removedwatchtext&action=edit removedwatchtext]<br> [[MediaWiki_talk:Removedwatchtext|वार्ता]] </td><td> The page &quot;$1&quot; has been removed from your watchlist. </td><td> {{int:Removedwatchtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Removingchecked&action=edit removingchecked]<br> [[MediaWiki_talk:Removingchecked|वार्ता]] </td><td> Removing requested items from watchlist... </td><td> {{int:Removingchecked}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resetprefs&action=edit resetprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Resetprefs|वार्ता]] </td><td> Reset preferences </td><td> {{int:Resetprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Restorelink&action=edit restorelink]<br> [[MediaWiki_talk:Restorelink|वार्ता]] </td><td> $1 deleted edits </td><td> {{int:Restorelink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Resultsperpage&action=edit resultsperpage]<br> [[MediaWiki_talk:Resultsperpage|वार्ता]] </td><td> Hits to show per page </td><td> {{int:Resultsperpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retrievedfrom&action=edit retrievedfrom]<br> [[MediaWiki_talk:Retrievedfrom|वार्ता]] </td><td> &quot;$1&quot; से लिया गया </td><td> {{int:Retrievedfrom}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Returnto&action=edit returnto]<br> [[MediaWiki_talk:Returnto|वार्ता]] </td><td> लौटें $1. </td><td> {{int:Returnto}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Retypenew&action=edit retypenew]<br> [[MediaWiki_talk:Retypenew|वार्ता]] </td><td> Retype new password </td><td> {{int:Retypenew}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reupload&action=edit reupload]<br> [[MediaWiki_talk:Reupload|वार्ता]] </td><td> Re-upload </td><td> {{int:Reupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reuploaddesc&action=edit reuploaddesc]<br> [[MediaWiki_talk:Reuploaddesc|वार्ता]] </td><td> Return to the upload form. </td><td> {{int:Reuploaddesc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Reverted&action=edit reverted]<br> [[MediaWiki_talk:Reverted|वार्ता]] </td><td> Reverted to earlier revision </td><td> {{int:Reverted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertimg&action=edit revertimg]<br> [[MediaWiki_talk:Revertimg|वार्ता]] </td><td> rev </td><td> {{int:Revertimg}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revertpage&action=edit revertpage]<br> [[MediaWiki_talk:Revertpage|वार्ता]] </td><td> Reverted edit of $2, changed back to last version by $1 </td><td> {{int:Revertpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revhistory&action=edit revhistory]<br> [[MediaWiki_talk:Revhistory|वार्ता]] </td><td> Revision history </td><td> {{int:Revhistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revisionasof&action=edit revisionasof]<br> [[MediaWiki_talk:Revisionasof|वार्ता]] </td><td> Revision as of $1 </td><td> {{int:Revisionasof}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfound&action=edit revnotfound]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfound|वार्ता]] </td><td> Revision not found </td><td> {{int:Revnotfound}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Revnotfoundtext&action=edit revnotfoundtext]<br> [[MediaWiki_talk:Revnotfoundtext|वार्ता]] </td><td> The old revision of the page you asked for could not be found. Please check the URL you used to access this page. </td><td> {{int:Revnotfoundtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rfcurl&action=edit rfcurl]<br> [[MediaWiki_talk:Rfcurl|वार्ता]] </td><td> http&#58;//www.faqs.org/rfcs/rfc$1.html </td><td> {{int:Rfcurl}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rights&action=edit rights]<br> [[MediaWiki_talk:Rights|वार्ता]] </td><td> Rights: </td><td> {{int:Rights}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback&action=edit rollback]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback|वार्ता]] </td><td> Roll back edits </td><td> {{int:Rollback}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollback_short&action=edit rollback_short]<br> [[MediaWiki_talk:Rollback_short|वार्ता]] </td><td> Rollback </td><td> {{int:Rollback_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbackfailed&action=edit rollbackfailed]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbackfailed|वार्ता]] </td><td> Rollback failed </td><td> {{int:Rollbackfailed}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rollbacklink&action=edit rollbacklink]<br> [[MediaWiki_talk:Rollbacklink|वार्ता]] </td><td> rollback </td><td> {{int:Rollbacklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Rows&action=edit rows]<br> [[MediaWiki_talk:Rows|वार्ता]] </td><td> Rows </td><td> {{int:Rows}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savearticle&action=edit savearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Savearticle|वार्ता]] </td><td> Save page </td><td> {{int:Savearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savedprefs&action=edit savedprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Savedprefs|वार्ता]] </td><td> Your preferences have been saved. </td><td> {{int:Savedprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Savefile&action=edit savefile]<br> [[MediaWiki_talk:Savefile|वार्ता]] </td><td> Save file </td><td> {{int:Savefile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Saveprefs&action=edit saveprefs]<br> [[MediaWiki_talk:Saveprefs|वार्ता]] </td><td> Save preferences </td><td> {{int:Saveprefs}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Search&action=edit search]<br> [[MediaWiki_talk:Search|वार्ता]] </td><td> खोज </td><td> {{int:Search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchdisabled&action=edit searchdisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Searchdisabled|वार्ता]] </td><td> &lt;p&gt;Sorry! Full text search has been disabled temporarily, for performance reasons. In the meantime, you can use the Google search below, which may be out of date.&lt;/p&gt; </td><td> {{int:Searchdisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchhelppage&action=edit searchhelppage]<br> [[MediaWiki_talk:Searchhelppage|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया:Searching </td><td> {{int:Searchhelppage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchingwikipedia&action=edit searchingwikipedia]<br> [[MediaWiki_talk:Searchingwikipedia|वार्ता]] </td><td> Searching Wikipedia </td><td> {{int:Searchingwikipedia}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchquery&action=edit searchquery]<br> [[MediaWiki_talk:Searchquery|वार्ता]] </td><td> For query &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Searchquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresults&action=edit searchresults]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresults|वार्ता]] </td><td> Search results </td><td> {{int:Searchresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresultshead&action=edit searchresultshead]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresultshead|वार्ता]] </td><td> Search result settings </td><td> {{int:Searchresultshead}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Searchresulttext&action=edit searchresulttext]<br> [[MediaWiki_talk:Searchresulttext|वार्ता]] </td><td> For more information about searching Wikipedia, see $1. </td><td> {{int:Searchresulttext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sectionedit&action=edit sectionedit]<br> [[MediaWiki_talk:Sectionedit|वार्ता]] </td><td> (section) </td><td> {{int:Sectionedit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectnewerversionfordiff&action=edit selectnewerversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectnewerversionfordiff|वार्ता]] </td><td> Select a newer version for comparison </td><td> {{int:Selectnewerversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectolderversionfordiff&action=edit selectolderversionfordiff]<br> [[MediaWiki_talk:Selectolderversionfordiff|वार्ता]] </td><td> Select an older version for comparison </td><td> {{int:Selectolderversionfordiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selectonly&action=edit selectonly]<br> [[MediaWiki_talk:Selectonly|वार्ता]] </td><td> Only read-only queries are allowed. </td><td> {{int:Selectonly}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinks&action=edit selflinks]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinks|वार्ता]] </td><td> Pages with Self Links </td><td> {{int:Selflinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Selflinkstext&action=edit selflinkstext]<br> [[MediaWiki_talk:Selflinkstext|वार्ता]] </td><td> The following pages contain a link to themselves, which they should not. </td><td> {{int:Selflinkstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Seriousxhtmlerrors&action=edit seriousxhtmlerrors]<br> [[MediaWiki_talk:Seriousxhtmlerrors|वार्ता]] </td><td> There were serious xhtml markup errors detected by tidy. </td><td> {{int:Seriousxhtmlerrors}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Servertime&action=edit servertime]<br> [[MediaWiki_talk:Servertime|वार्ता]] </td><td> Server time is now </td><td> {{int:Servertime}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_rights_fail&action=edit set_rights_fail]<br> [[MediaWiki_talk:Set_rights_fail|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; could not be set. (Did you enter the name correctly?)&lt;/b&gt; </td><td> {{int:Set_rights_fail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Set_user_rights&action=edit set_user_rights]<br> [[MediaWiki_talk:Set_user_rights|वार्ता]] </td><td> Set user rights </td><td> {{int:Set_user_rights}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Setbureaucratflag&action=edit setbureaucratflag]<br> [[MediaWiki_talk:Setbureaucratflag|वार्ता]] </td><td> Set bureaucrat flag </td><td> {{int:Setbureaucratflag}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Shortpages&action=edit shortpages]<br> [[MediaWiki_talk:Shortpages|वार्ता]] </td><td> Short pages </td><td> {{int:Shortpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Show&action=edit show]<br> [[MediaWiki_talk:Show|वार्ता]] </td><td> show </td><td> {{int:Show}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showhideminor&action=edit showhideminor]<br> [[MediaWiki_talk:Showhideminor|वार्ता]] </td><td> $1 minor edits &#124; $2 bots &#124; $3 logged in users </td><td> {{int:Showhideminor}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresults&action=edit showingresults]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresults|वार्ता]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresults}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showingresultsnum&action=edit showingresultsnum]<br> [[MediaWiki_talk:Showingresultsnum|वार्ता]] </td><td> Showing below &lt;b&gt;$3&lt;/b&gt; results starting with #&lt;b&gt;$2&lt;/b&gt;. </td><td> {{int:Showingresultsnum}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showlast&action=edit showlast]<br> [[MediaWiki_talk:Showlast|वार्ता]] </td><td> Show last $1 images sorted $2. </td><td> {{int:Showlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showpreview&action=edit showpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Showpreview|वार्ता]] </td><td> Show preview </td><td> {{int:Showpreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Showtoc&action=edit showtoc]<br> [[MediaWiki_talk:Showtoc|वार्ता]] </td><td> show </td><td> {{int:Showtoc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sig_tip&action=edit sig_tip]<br> [[MediaWiki_talk:Sig_tip|वार्ता]] </td><td> Your signature with timestamp </td><td> {{int:Sig_tip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestats&action=edit sitestats]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestats|वार्ता]] </td><td> Site statistics </td><td> {{int:Sitestats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitestatstext&action=edit sitestatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Sitestatstext|वार्ता]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; total pages in the database. This includes &quot;talk&quot; pages, pages about Wikipedia, minimal &quot;stub&quot; pages, redirects, and others that probably don&#39;t qualify as content pages. Excluding those, there are &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; pages that are probably legitimate content pages. There have been a total of &#39;&#39;&#39;$3&#39;&#39;&#39; page views, and &#39;&#39;&#39;$4&#39;&#39;&#39; page edits since the wiki was setup. That comes to &#39;&#39;&#39;$5&#39;&#39;&#39; average edits per page, and &#39;&#39;&#39;$6&#39;&#39;&#39; views per edit. </td><td> {{int:Sitestatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesubtitle&action=edit sitesubtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesubtitle|वार्ता]] </td><td> निःशुल्क ज्ञान संग्रह </td><td> {{int:Sitesubtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitesupport&action=edit sitesupport]<br> [[MediaWiki_talk:Sitesupport|वार्ता]] </td><td> Donations </td><td> {{int:Sitesupport}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sitetitle&action=edit sitetitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sitetitle|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{int:Sitetitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteuser&action=edit siteuser]<br> [[MediaWiki_talk:Siteuser|वार्ता]] </td><td> Wikipedia user $1 </td><td> {{int:Siteuser}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Siteusers&action=edit siteusers]<br> [[MediaWiki_talk:Siteusers|वार्ता]] </td><td> Wikipedia user(s) $1 </td><td> {{int:Siteusers}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Skin&action=edit skin]<br> [[MediaWiki_talk:Skin|वार्ता]] </td><td> Skin </td><td> {{int:Skin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontext&action=edit spamprotectiontext]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontext|वार्ता]] </td><td> The page you wanted to save was blocked by the spam filter. This is probably caused by a link to an external site. You might want to check the following regular expression for patterns that are currently blocked: </td><td> {{int:Spamprotectiontext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spamprotectiontitle&action=edit spamprotectiontitle]<br> [[MediaWiki_talk:Spamprotectiontitle|वार्ता]] </td><td> Spam protection filter </td><td> {{int:Spamprotectiontitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpage&action=edit specialpage]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpage|वार्ता]] </td><td> Special Page </td><td> {{int:Specialpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Specialpages&action=edit specialpages]<br> [[MediaWiki_talk:Specialpages|वार्ता]] </td><td> Special pages </td><td> {{int:Specialpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Spheading&action=edit spheading]<br> [[MediaWiki_talk:Spheading|वार्ता]] </td><td> Special pages for all users </td><td> {{int:Spheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlislogged&action=edit sqlislogged]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlislogged|वार्ता]] </td><td> Please note that all queries are logged. </td><td> {{int:Sqlislogged}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sqlquery&action=edit sqlquery]<br> [[MediaWiki_talk:Sqlquery|वार्ता]] </td><td> Enter query </td><td> {{int:Sqlquery}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Statistics&action=edit statistics]<br> [[MediaWiki_talk:Statistics|वार्ता]] </td><td> Statistics </td><td> {{int:Statistics}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Storedversion&action=edit storedversion]<br> [[MediaWiki_talk:Storedversion|वार्ता]] </td><td> Stored version </td><td> {{int:Storedversion}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Stubthreshold&action=edit stubthreshold]<br> [[MediaWiki_talk:Stubthreshold|वार्ता]] </td><td> Threshold for stub display </td><td> {{int:Stubthreshold}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategories&action=edit subcategories]<br> [[MediaWiki_talk:Subcategories|वार्ता]] </td><td> Subcategories </td><td> {{int:Subcategories}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subcategorycount&action=edit subcategorycount]<br> [[MediaWiki_talk:Subcategorycount|वार्ता]] </td><td> There are $1 subcategories to this category. </td><td> {{int:Subcategorycount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subject&action=edit subject]<br> [[MediaWiki_talk:Subject|वार्ता]] </td><td> Subject/headline </td><td> {{int:Subject}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Subjectpage&action=edit subjectpage]<br> [[MediaWiki_talk:Subjectpage|वार्ता]] </td><td> विषय देखें </td><td> {{int:Subjectpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Successfulupload&action=edit successfulupload]<br> [[MediaWiki_talk:Successfulupload|वार्ता]] </td><td> Successful upload </td><td> {{int:Successfulupload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Summary&action=edit summary]<br> [[MediaWiki_talk:Summary|वार्ता]] </td><td> Summary </td><td> {{int:Summary}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysopspheading&action=edit sysopspheading]<br> [[MediaWiki_talk:Sysopspheading|वार्ता]] </td><td> For sysop use only </td><td> {{int:Sysopspheading}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptext&action=edit sysoptext]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptext|वार्ता]] </td><td> आप जो करना चाहते हैं‌ उसे केवल &quot;sysop&quot; स्तर के सदस्य कर सकते हैं. $1 देखें. </td><td> {{int:Sysoptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Sysoptitle&action=edit sysoptitle]<br> [[MediaWiki_talk:Sysoptitle|वार्ता]] </td><td> sysop आवश्यक है </td><td> {{int:Sysoptitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tableform&action=edit tableform]<br> [[MediaWiki_talk:Tableform|वार्ता]] </td><td> table </td><td> {{int:Tableform}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talk&action=edit talk]<br> [[MediaWiki_talk:Talk|वार्ता]] </td><td> Discussion </td><td> {{int:Talk}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkexists&action=edit talkexists]<br> [[MediaWiki_talk:Talkexists|वार्ता]] </td><td> The page itself was moved successfully, but the talk page could not be moved because one already exists at the new title. Please merge them manually. </td><td> {{int:Talkexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpage&action=edit talkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ के बारे में बात करें </td><td> {{int:Talkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagemoved&action=edit talkpagemoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagemoved|वार्ता]] </td><td> The corresponding talk page was also moved. </td><td> {{int:Talkpagemoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagenotmoved&action=edit talkpagenotmoved]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagenotmoved|वार्ता]] </td><td> The corresponding talk page was &lt;strong&gt;not&lt;/strong&gt; moved. </td><td> {{int:Talkpagenotmoved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Talkpagetext&action=edit talkpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Talkpagetext|वार्ता]] </td><td> &lt;!-- MediaWiki:talkpagetext --&gt; </td><td> {{int:Talkpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textboxsize&action=edit textboxsize]<br> [[MediaWiki_talk:Textboxsize|वार्ता]] </td><td> Textbox dimensions </td><td> {{int:Textboxsize}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Textmatches&action=edit textmatches]<br> [[MediaWiki_talk:Textmatches|वार्ता]] </td><td> Page text matches </td><td> {{int:Textmatches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thisisdeleted&action=edit thisisdeleted]<br> [[MediaWiki_talk:Thisisdeleted|वार्ता]] </td><td> View or restore $1? </td><td> {{int:Thisisdeleted}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Thumbnail-more&action=edit thumbnail-more]<br> [[MediaWiki_talk:Thumbnail-more|वार्ता]] </td><td> Enlarge </td><td> {{int:Thumbnail-more}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonelegend&action=edit timezonelegend]<br> [[MediaWiki_talk:Timezonelegend|वार्ता]] </td><td> Time zone </td><td> {{int:Timezonelegend}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezoneoffset&action=edit timezoneoffset]<br> [[MediaWiki_talk:Timezoneoffset|वार्ता]] </td><td> Offset </td><td> {{int:Timezoneoffset}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Timezonetext&action=edit timezonetext]<br> [[MediaWiki_talk:Timezonetext|वार्ता]] </td><td> Enter number of hours your local time differs from server time (UTC). </td><td> {{int:Timezonetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Titlematches&action=edit titlematches]<br> [[MediaWiki_talk:Titlematches|वार्ता]] </td><td> Article title matches </td><td> {{int:Titlematches}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toc&action=edit toc]<br> [[MediaWiki_talk:Toc|वार्ता]] </td><td> Table of contents </td><td> {{int:Toc}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Toolbox&action=edit toolbox]<br> [[MediaWiki_talk:Toolbox|वार्ता]] </td><td> Toolbox </td><td> {{int:Toolbox}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-compareselectedversions&action=edit tooltip-compareselectedversions]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-compareselectedversions|वार्ता]] </td><td> See the differences between the two selected versions of this page. &#91;alt-v] </td><td> {{int:Tooltip-compareselectedversions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-minoredit&action=edit tooltip-minoredit]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-minoredit|वार्ता]] </td><td> Mark this as a minor edit &#91;alt-i] </td><td> {{int:Tooltip-minoredit}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-preview&action=edit tooltip-preview]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-preview|वार्ता]] </td><td> Preview your changes, please use this before saving! &#91;alt-p] </td><td> {{int:Tooltip-preview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-save&action=edit tooltip-save]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-save|वार्ता]] </td><td> Save your changes &#91;alt-s] </td><td> {{int:Tooltip-save}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Tooltip-search&action=edit tooltip-search]<br> [[MediaWiki_talk:Tooltip-search|वार्ता]] </td><td> Search this wiki &#91;alt-f] </td><td> {{int:Tooltip-search}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uclinks&action=edit uclinks]<br> [[MediaWiki_talk:Uclinks|वार्ता]] </td><td> View the last $1 changes; view the last $2 days. </td><td> {{int:Uclinks}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Ucnote&action=edit ucnote]<br> [[MediaWiki_talk:Ucnote|वार्ता]] </td><td> Below are this user&#39;s last &lt;b&gt;$1&lt;/b&gt; changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; days. </td><td> {{int:Ucnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uctop&action=edit uctop]<br> [[MediaWiki_talk:Uctop|वार्ता]] </td><td> (top) </td><td> {{int:Uctop}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockip&action=edit unblockip]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockip|वार्ता]] </td><td> Unblock user </td><td> {{int:Unblockip}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblockiptext&action=edit unblockiptext]<br> [[MediaWiki_talk:Unblockiptext|वार्ता]] </td><td> Use the form below to restore write access to a previously blocked IP address or username. </td><td> {{int:Unblockiptext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklink&action=edit unblocklink]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklink|वार्ता]] </td><td> unblock </td><td> {{int:Unblocklink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unblocklogentry&action=edit unblocklogentry]<br> [[MediaWiki_talk:Unblocklogentry|वार्ता]] </td><td> unblocked &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Unblocklogentry}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete&action=edit undelete]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete|वार्ता]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undelete}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undelete_short&action=edit undelete_short]<br> [[MediaWiki_talk:Undelete_short|वार्ता]] </td><td> Undelete $1 edits </td><td> {{int:Undelete_short}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletearticle&action=edit undeletearticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletearticle|वार्ता]] </td><td> Restore deleted page </td><td> {{int:Undeletearticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletebtn&action=edit undeletebtn]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletebtn|वार्ता]] </td><td> Restore! </td><td> {{int:Undeletebtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedarticle&action=edit undeletedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedarticle|वार्ता]] </td><td> restored &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Undeletedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletedtext&action=edit undeletedtext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletedtext|वार्ता]] </td><td> &#91;&#91;$1]] has been successfully restored. See &#91;&#91;विकिपीडिया:Deletion_log]] for a record of recent deletions and restorations. </td><td> {{int:Undeletedtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletehistory&action=edit undeletehistory]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletehistory|वार्ता]] </td><td> If you restore the page, all revisions will be restored to the history. If a new page with the same name has been created since the deletion, the restored revisions will appear in the prior history, and the current revision of the live page will not be automatically replaced. </td><td> {{int:Undeletehistory}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepage&action=edit undeletepage]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepage|वार्ता]] </td><td> View and restore deleted pages </td><td> {{int:Undeletepage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeletepagetext&action=edit undeletepagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Undeletepagetext|वार्ता]] </td><td> The following pages have been deleted but are still in the archive and can be restored. The archive may be periodically cleaned out. </td><td> {{int:Undeletepagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevision&action=edit undeleterevision]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevision|वार्ता]] </td><td> Deleted revision as of $1 </td><td> {{int:Undeleterevision}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Undeleterevisions&action=edit undeleterevisions]<br> [[MediaWiki_talk:Undeleterevisions|वार्ता]] </td><td> $1 revisions archived </td><td> {{int:Undeleterevisions}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unexpected&action=edit unexpected]<br> [[MediaWiki_talk:Unexpected|वार्ता]] </td><td> Unexpected value: &quot;$1&quot;=&quot;$2&quot;. </td><td> {{int:Unexpected}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockbtn&action=edit unlockbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockbtn|वार्ता]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockconfirm&action=edit unlockconfirm]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockconfirm|वार्ता]] </td><td> Yes, I really want to unlock the database. </td><td> {{int:Unlockconfirm}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdb&action=edit unlockdb]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdb|वार्ता]] </td><td> Unlock database </td><td> {{int:Unlockdb}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesssub&action=edit unlockdbsuccesssub]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesssub|वार्ता]] </td><td> Database lock removed </td><td> {{int:Unlockdbsuccesssub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbsuccesstext&action=edit unlockdbsuccesstext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbsuccesstext|वार्ता]] </td><td> The database has been unlocked. </td><td> {{int:Unlockdbsuccesstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unlockdbtext&action=edit unlockdbtext]<br> [[MediaWiki_talk:Unlockdbtext|वार्ता]] </td><td> Unlocking the database will restore the ability of all users to edit pages, change their preferences, edit their watchlists, and other things requiring changes in the database. Please confirm that this is what you intend to do. </td><td> {{int:Unlockdbtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotect&action=edit unprotect]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotect|वार्ता]] </td><td> Unprotect </td><td> {{int:Unprotect}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectcomment&action=edit unprotectcomment]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectcomment|वार्ता]] </td><td> Reason for unprotecting </td><td> {{int:Unprotectcomment}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectedarticle&action=edit unprotectedarticle]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectedarticle|वार्ता]] </td><td> unprotected &#91;&#91;$1]] </td><td> {{int:Unprotectedarticle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectsub&action=edit unprotectsub]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectsub|वार्ता]] </td><td> (Unprotecting &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Unprotectsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unprotectthispage&action=edit unprotectthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unprotectthispage|वार्ता]] </td><td> इस पृष्ठ को असुरक्षित करें </td><td> {{int:Unprotectthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimages&action=edit unusedimages]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimages|वार्ता]] </td><td> Unused images </td><td> {{int:Unusedimages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unusedimagestext&action=edit unusedimagestext]<br> [[MediaWiki_talk:Unusedimagestext|वार्ता]] </td><td> &lt;p&gt;Please note that other web sites may link to an image with a direct URL, and so may still be listed here despite being in active use. </td><td> {{int:Unusedimagestext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatch&action=edit unwatch]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatch|वार्ता]] </td><td> Unwatch </td><td> {{int:Unwatch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Unwatchthispage&action=edit unwatchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Unwatchthispage|वार्ता]] </td><td> Stop watching </td><td> {{int:Unwatchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Updated&action=edit updated]<br> [[MediaWiki_talk:Updated|वार्ता]] </td><td> (Updated) </td><td> {{int:Updated}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Upload&action=edit upload]<br> [[MediaWiki_talk:Upload|वार्ता]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Upload}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadbtn&action=edit uploadbtn]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadbtn|वार्ता]] </td><td> Upload file </td><td> {{int:Uploadbtn}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaddisabled&action=edit uploaddisabled]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaddisabled|वार्ता]] </td><td> Sorry, uploading is disabled. </td><td> {{int:Uploaddisabled}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedfiles&action=edit uploadedfiles]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedfiles|वार्ता]] </td><td> Uploaded files </td><td> {{int:Uploadedfiles}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadedimage&action=edit uploadedimage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadedimage|वार्ता]] </td><td> uploaded &quot;$1&quot; </td><td> {{int:Uploadedimage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploaderror&action=edit uploaderror]<br> [[MediaWiki_talk:Uploaderror|वार्ता]] </td><td> Upload error </td><td> {{int:Uploaderror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadfile&action=edit uploadfile]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadfile|वार्ता]] </td><td> Upload images, sounds, documents etc. </td><td> {{int:Uploadfile}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlink&action=edit uploadlink]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlink|वार्ता]] </td><td> Upload images </td><td> {{int:Uploadlink}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlog&action=edit uploadlog]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlog|वार्ता]] </td><td> upload log </td><td> {{int:Uploadlog}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpage&action=edit uploadlogpage]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpage|वार्ता]] </td><td> Upload_log </td><td> {{int:Uploadlogpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadlogpagetext&action=edit uploadlogpagetext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadlogpagetext|वार्ता]] </td><td> Below is a list of the most recent file uploads. All times shown are server time (UTC). &lt;ul&gt; &lt;/ul&gt; </td><td> {{int:Uploadlogpagetext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologin&action=edit uploadnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Uploadnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadnologintext&action=edit uploadnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to upload files. </td><td> {{int:Uploadnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadtext&action=edit uploadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadtext|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;STOP!&lt;/strong&gt; Before you upload here, make sure to read and follow the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Image_use_policy&quot;&gt;image use policy&lt;/a&gt;. &lt;p&gt;If a file with the name you are specifying already exists on the wiki, it&#39;ll be replaced without warning. So unless you mean to update a file, it&#39;s a good idea to first check if such a file exists. &lt;p&gt;To view or search previously uploaded images, go to the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Imagelist&quot;&gt;list of uploaded images&lt;/a&gt;. Uploads and deletions are logged on the &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:Upload_log&quot;&gt;upload log&lt;/a&gt;. &lt;/p&gt;&lt;p&gt;Use the form below to upload new image files for use in illustrating your pages. On most browsers, you will see a &quot;Browse...&quot; button, which will bring up your operating system&#39;s standard file open dialog. Choosing a file will fill the name of that file into the text field next to the button. You must also check the box affirming that you are not violating any copyrights by uploading the file. Press the &quot;Upload&quot; button to finish the upload. This may take some time if you have a slow internet connection. &lt;p&gt;The preferred formats are JPEG for photographic images, PNG for drawings and other iconic images, and OGG for sounds. Please name your files descriptively to avoid confusion. To include the image in a page, use a link in the form &lt;b&gt;&#91;&#91;चित्र:file.jpg]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;चित्र:file.png&#124;alt text]]&lt;/b&gt; or &lt;b&gt;&#91;&#91;Media:file.ogg]]&lt;/b&gt; for sounds. &lt;p&gt;Please note that as with wiki pages, others may edit or delete your uploads if they think it serves the project, and you may be blocked from uploading if you abuse the system. </td><td> {{int:Uploadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Uploadwarning&action=edit uploadwarning]<br> [[MediaWiki_talk:Uploadwarning|वार्ता]] </td><td> Upload warning </td><td> {{int:Uploadwarning}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usenewcategorypage&action=edit usenewcategorypage]<br> [[MediaWiki_talk:Usenewcategorypage|वार्ता]] </td><td> 1 Set first character to &quot;0&quot; to disable the new category page layout. </td><td> {{int:Usenewcategorypage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:User_rights_set&action=edit user_rights_set]<br> [[MediaWiki_talk:User_rights_set|वार्ता]] </td><td> &lt;b&gt;User rights for &quot;$1&quot; updated&lt;/b&gt; </td><td> {{int:User_rights_set}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercssjsyoucanpreview&action=edit usercssjsyoucanpreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercssjsyoucanpreview|वार्ता]] </td><td> &lt;strong&gt;Tip:&lt;/strong&gt; Use the &#39;Show preview&#39; button to test your new css/js before saving. </td><td> {{int:Usercssjsyoucanpreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usercsspreview&action=edit usercsspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Usercsspreview|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only previewing your user css, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Usercsspreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userexists&action=edit userexists]<br> [[MediaWiki_talk:Userexists|वार्ता]] </td><td> The user name you entered is already in use. Please choose a different name. </td><td> {{int:Userexists}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userjspreview&action=edit userjspreview]<br> [[MediaWiki_talk:Userjspreview|वार्ता]] </td><td> &#39;&#39;&#39;Remember that you are only testing/previewing your user javascript, it has not yet been saved!&#39;&#39;&#39; </td><td> {{int:Userjspreview}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogin&action=edit userlogin]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogin|वार्ता]] </td><td> Log in </td><td> {{int:Userlogin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userlogout&action=edit userlogout]<br> [[MediaWiki_talk:Userlogout|वार्ता]] </td><td> Log out </td><td> {{int:Userlogout}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Usermailererror&action=edit usermailererror]<br> [[MediaWiki_talk:Usermailererror|वार्ता]] </td><td> Mail object returned error: </td><td> {{int:Usermailererror}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userpage&action=edit userpage]<br> [[MediaWiki_talk:Userpage|वार्ता]] </td><td> सदस्य पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Userpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstats&action=edit userstats]<br> [[MediaWiki_talk:Userstats|वार्ता]] </td><td> User statistics </td><td> {{int:Userstats}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Userstatstext&action=edit userstatstext]<br> [[MediaWiki_talk:Userstatstext|वार्ता]] </td><td> There are &#39;&#39;&#39;$1&#39;&#39;&#39; registered users. &#39;&#39;&#39;$2&#39;&#39;&#39; of these are administrators (see $3). </td><td> {{int:Userstatstext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Version&action=edit version]<br> [[MediaWiki_talk:Version|वार्ता]] </td><td> Version </td><td> {{int:Version}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewcount&action=edit viewcount]<br> [[MediaWiki_talk:Viewcount|वार्ता]] </td><td> यह पृष्ठ $1 बार देखा गया है </td><td> {{int:Viewcount}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewprevnext&action=edit viewprevnext]<br> [[MediaWiki_talk:Viewprevnext|वार्ता]] </td><td> View ($1) ($2) ($3). </td><td> {{int:Viewprevnext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewsource&action=edit viewsource]<br> [[MediaWiki_talk:Viewsource|वार्ता]] </td><td> View source </td><td> {{int:Viewsource}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Viewtalkpage&action=edit viewtalkpage]<br> [[MediaWiki_talk:Viewtalkpage|वार्ता]] </td><td> चर्चा देखें </td><td> {{int:Viewtalkpage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wantedpages&action=edit wantedpages]<br> [[MediaWiki_talk:Wantedpages|वार्ता]] </td><td> Wanted pages </td><td> {{int:Wantedpages}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watch&action=edit watch]<br> [[MediaWiki_talk:Watch|वार्ता]] </td><td> Watch </td><td> {{int:Watch}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchdetails&action=edit watchdetails]<br> [[MediaWiki_talk:Watchdetails|वार्ता]] </td><td> ($1 pages watched not counting talk pages; $2 total pages edited since cutoff; $3... &lt;a href=&#39;$4&#39;&gt;show and edit complete list&lt;/a&gt;.) </td><td> {{int:Watchdetails}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watcheditlist&action=edit watcheditlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watcheditlist|वार्ता]] </td><td> Here&#39;s an alphabetical list of your watched pages. Check the boxes of pages you want to remove from your watchlist and click the &#39;remove checked&#39; button at the bottom of the screen. </td><td> {{int:Watcheditlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlist&action=edit watchlist]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlist|वार्ता]] </td><td> My watchlist </td><td> {{int:Watchlist}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistcontains&action=edit watchlistcontains]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistcontains|वार्ता]] </td><td> Your watchlist contains $1 pages. </td><td> {{int:Watchlistcontains}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchlistsub&action=edit watchlistsub]<br> [[MediaWiki_talk:Watchlistsub|वार्ता]] </td><td> (for user &quot;$1&quot;) </td><td> {{int:Watchlistsub}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-list&action=edit watchmethod-list]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-list|वार्ता]] </td><td> checking watched pages for recent edits </td><td> {{int:Watchmethod-list}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchmethod-recent&action=edit watchmethod-recent]<br> [[MediaWiki_talk:Watchmethod-recent|वार्ता]] </td><td> checking recent edits for watched pages </td><td> {{int:Watchmethod-recent}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnochange&action=edit watchnochange]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnochange|वार्ता]] </td><td> None of your watched items were edited in the time period displayed. </td><td> {{int:Watchnochange}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologin&action=edit watchnologin]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologin|वार्ता]] </td><td> Not logged in </td><td> {{int:Watchnologin}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchnologintext&action=edit watchnologintext]<br> [[MediaWiki_talk:Watchnologintext|वार्ता]] </td><td> You must be &lt;a href=&quot;/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Userlogin&quot;&gt;logged in&lt;/a&gt; to modify your watchlist. </td><td> {{int:Watchnologintext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthis&action=edit watchthis]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthis|वार्ता]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthis}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Watchthispage&action=edit watchthispage]<br> [[MediaWiki_talk:Watchthispage|वार्ता]] </td><td> Watch this page </td><td> {{int:Watchthispage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Welcomecreation&action=edit welcomecreation]<br> [[MediaWiki_talk:Welcomecreation|वार्ता]] </td><td> &lt;h2&gt;स्वागतम्‌, $1!&lt;/h2&gt;&lt;p&gt;आपका अकाउन्ट बना दिया गया है. Don&#39;t forget to personalize your wikipedia preferences. </td><td> {{int:Welcomecreation}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whatlinkshere&action=edit whatlinkshere]<br> [[MediaWiki_talk:Whatlinkshere|वार्ता]] </td><td> Pages that link here </td><td> {{int:Whatlinkshere}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctext&action=edit whitelistacctext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctext|वार्ता]] </td><td> To be allowed to create accounts in this Wiki you have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;log]] in and have the appropriate permissions. </td><td> {{int:Whitelistacctext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistacctitle&action=edit whitelistacctitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistacctitle|वार्ता]] </td><td> You are not allowed to create an account </td><td> {{int:Whitelistacctitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittext&action=edit whitelistedittext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittext|वार्ता]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to edit pages. </td><td> {{int:Whitelistedittext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistedittitle&action=edit whitelistedittitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistedittitle|वार्ता]] </td><td> Login required to edit </td><td> {{int:Whitelistedittitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtext&action=edit whitelistreadtext]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtext|वार्ता]] </td><td> You have to &#91;&#91;Special:Userlogin&#124;login]] to read pages. </td><td> {{int:Whitelistreadtext}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Whitelistreadtitle&action=edit whitelistreadtitle]<br> [[MediaWiki_talk:Whitelistreadtitle|वार्ता]] </td><td> Login required to read </td><td> {{int:Whitelistreadtitle}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikipediapage&action=edit wikipediapage]<br> [[MediaWiki_talk:Wikipediapage|वार्ता]] </td><td> मेटा पृष्ठ देखें </td><td> {{int:Wikipediapage}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wikititlesuffix&action=edit wikititlesuffix]<br> [[MediaWiki_talk:Wikititlesuffix|वार्ता]] </td><td> विकिपीडिया </td><td> {{int:Wikititlesuffix}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlnote&action=edit wlnote]<br> [[MediaWiki_talk:Wlnote|वार्ता]] </td><td> Below are the last $1 changes in the last &lt;b&gt;$2&lt;/b&gt; hours. </td><td> {{int:Wlnote}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlsaved&action=edit wlsaved]<br> [[MediaWiki_talk:Wlsaved|वार्ता]] </td><td> This is a saved version of your watchlist. </td><td> {{int:Wlsaved}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wlshowlast&action=edit wlshowlast]<br> [[MediaWiki_talk:Wlshowlast|वार्ता]] </td><td> Show last $1 hours $2 days $3 </td><td> {{int:Wlshowlast}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrong_wfQuery_params&action=edit wrong_wfQuery_params]<br> [[MediaWiki_talk:Wrong_wfQuery_params|वार्ता]] </td><td> Incorrect parameters to wfQuery()&lt;br /&gt; Function: $1&lt;br /&gt; Query: $2 </td><td> {{int:Wrong_wfQuery_params}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Wrongpassword&action=edit wrongpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Wrongpassword|वार्ता]] </td><td> The password you entered is incorrect. Please try again. </td><td> {{int:Wrongpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourdiff&action=edit yourdiff]<br> [[MediaWiki_talk:Yourdiff|वार्ता]] </td><td> Differences </td><td> {{int:Yourdiff}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Youremail&action=edit youremail]<br> [[MediaWiki_talk:Youremail|वार्ता]] </td><td> Your email* </td><td> {{int:Youremail}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourname&action=edit yourname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourname|वार्ता]] </td><td> आपका नाम </td><td> {{int:Yourname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yournick&action=edit yournick]<br> [[MediaWiki_talk:Yournick|वार्ता]] </td><td> Your nickname (for signatures) </td><td> {{int:Yournick}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpassword&action=edit yourpassword]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpassword|वार्ता]] </td><td> आपका पासवर्ड </td><td> {{int:Yourpassword}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourpasswordagain&action=edit yourpasswordagain]<br> [[MediaWiki_talk:Yourpasswordagain|वार्ता]] </td><td> पासवर्ड दुबारा लिखें </td><td> {{int:Yourpasswordagain}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourrealname&action=edit yourrealname]<br> [[MediaWiki_talk:Yourrealname|वार्ता]] </td><td> Your real name* </td><td> {{int:Yourrealname}} </td></tr><tr><td> [http://hi.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=MediaWiki:Yourtext&action=edit yourtext]<br> [[MediaWiki_talk:Yourtext|वार्ता]] </td><td> Your text </td><td> {{int:Yourtext}} </td></tr></table> विकिपीडिया:Broken/ 1320 sysop 10448 2004-08-13T12:53:34Z 24.29.135.164 <table> <tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Allpages&amp;from=HariGita1" title ="विशेष:Allpages">HariGita1</a></td><td> से </td><td align="left">२१ सदी</td></tr> </table> सूत्र 1321 10449 2004-07-27T05:02:03Z Spundun 73 substub * पतन्जिल [[योगसूत्र]] * [[गणपत्यथर्वशीर्ष]] * [[गणेशस्तोत्र]] * [[मधुराष्टकं]] * [[भज गोविन्दं]] * [[गोविन्दाष्टकं]] * [[कृष्णाष्टकम्]] * [[श्रीमच्छंकराचार्यकृतं श्रीकृष्णाष्टकं]] * [[श्री वल्लभाचार्यकृतं कृष्णाष्टकं]] * [[श्रीजयदेवकृतौ गीतगोविन्दे]] * [[वेदसारशिवस्तोत्रम]] * [[मनाचे श्लोक]] {{substub}} सूक्त 1341 10450 2004-07-27T05:08:18Z Spundun 73 text formatting ==Rig Veda Book 2 Hymn 4== हुवे वः सुदयोतमानं सुवरकतिं विशामगनिमतिथिं सुपरयसम | मितर इव यो दिधिषाययो भूद देव आदेवे जने जातवेदाः || इमं विधनतो अपां सधसथे दवितादधुरभरगवो विकषवायोः | एष विशवानयभयसतु भूमा देवानामगनिररतिरजीराशवः || अगनिं देवासो मानुषीषु विकषु परियं धुः कषेषयनतो नमितरम | स दीदयदुशतीरूरमया आ दकषाययो यो दासवते दम आ || असय रणवा सवसयेव पुषटिः सनदरषटिरसय हियानसय दकषोः | वि यो भरिभरदोषधीषु जिहवामतयो न रथयो दोधवीति वारान || आ यन मे अभवं वनदः पननतोशिगभयो नामिमीत वरणम | स चितरेण चिकिते रंसु भासा जुजुरवान यो मुहुरा युवा भूत || आ यो वना तातरषाणो न भाति वारण पथा रथयेवसवानीत | करषणाधवा तपू रणवशचिकेत दयौरिव समयमानो नभोभिः || स यो वयसथादभि दकषदुरवीं पशुरनैति सवयुरगोपाः | अगनिः शोचिषमानतसानयुषणन करषणवयथिरसवदयन न भूम || नू ते पूरवसयावसो अधीतौ तरतीये विदथे मनम शंसि | असमे अगने संयदवीरं बरहनतं कषुमनतं वाजं सवपतयंरयिं दाः || तवया यथा गरतसमदासो अगने गुहा वनवनत उपरानभि षयुः | सुवीरासो अभिमातिषाहः समत सूरिभयो गरणते तद वयो धाः || भारत की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी) 1348 45110 2007-01-23T01:03:57Z TXiKiBoT 975 robot Adding: cs, ml, pl, pt [[Image:CPI-M-flag.svg|thumb|[[:commons:Communist Party of India (Marxist)|Commons]]]] '''भारत की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी)''' [[भारत]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९६४ में हुई थी । इस दल का महासचिव [[प्रकाश कारत]] है । यह दल लोक लेहर का प्रकाशन करता है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को २२ ०६१ ६७७ मत (५.७%, ४३ सीटें) मिले । इस दल का युवा संगठन भारत कि जनवादी नौजवन सभा है । ==लिंक== *[http://cpim.org दल] {{stub}} [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ভারতের কমিউনিস্ট পার্টি (মার্কসবাদী)]] [[ca:Partit Comunista de l'Índia (Marxista)]] [[cs:Komunistická strana Indie (Marxistická)]] [[de:Communist Party of India (Marxist)]] [[en:Communist Party of India (Marxist)]] [[es:Partido Comunista de la India (Marxista)]] [[fa:حزب کمونیست هند (مارکسیست)]] [[fi:Communist Party of India (Marxist)]] [[id:Partai Komunis India (Marxis)]] [[ja:インド共産党マルクス主義派]] [[ml:കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാര്‍ട്ടി ഓഫ് ഇന്ത്യ (മാര്‍ക്സിസ്റ്റ്)]] [[mr:मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्ष]] [[nl:Communistische Partij van India (Marxistisch)‎]] [[pl:Komunistyczna Partia Indii (Marksistowska)]] [[pms:CPI(M)]] [[pt:Partido Comunista da Índia (Marxista)]] [[ro:Partidul Comunist din India (Marxist)]] [[ru:Коммунистическая партия Индии (марксистская)]] [[sv:Communist Party of India (Marxist)]] [[ta:இந்திய கம்யூனிஸ்ட் கட்சி (மார்க்சிஸ்ட்)]] [[tl:Communist Party of India (Marxist)]] [[tr:Hindistan Komünist Partisi (Marksist)]] [[zh-min-nan:Ìn-tō͘ Kiōng-sán-tóng (Marx-chú-gī Phài)]] चित्र:Hindutempelcolombo.JPG 1351 10456 2004-07-19T11:38:48Z Inquilab 74 हिंदू मंदिर, श्री लंका. Foto: Inquilab हिंदू मंदिर, श्री लंका. Foto: Inquilab Template:Substub 1354 43304 2007-01-15T07:47:08Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:सबस्टब]] #REDIRECT[[Template:सबस्टब]] अम्मान 1356 41288 2007-01-05T14:43:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hy:Աման]] '''अम्मान''' ([[अरबी भाषा|अरबी]] '''عمان'''), [[जोर्डन]] राज्य की राजधानी, १२ लाख से ज़्यादा लोगों का शहर है । ==बाहरी कडियाँ== *[http://www.amman.edu/ अल अह्लिय्या अम्मान विश्वविद्यालय जालस्थल] - अंग्रेज़ी में अम्मान के बारे में जानकारी [[श्रेणी:शहर]] [[am:አማን]] [[ar:عمان]] [[arc:ܥܡܢ]] [[bg:Аман]] [[bn:আম্মান]] [[bs:Amman]] [[ca:Amman]] [[cs:Ammán]] [[cv:Амман]] [[da:Amman]] [[de:Amman]] [[en:Amman]] [[eo:Amano]] [[es:Ammán]] [[fa:عمان (شهر)]] [[fi:Amman]] [[fr:Amman]] [[frp:Amman]] [[gl:Amán - عمان]] [[he:רבת עמון]] [[hr:Amman]] [[hy:Աման]] [[id:Amman]] [[io:Amman]] [[is:Amman]] [[it:Amman]] [[ja:アンマン]] [[ko:암만]] [[lb:Amman]] [[lt:Amanas]] [[nl:Amman (Jordanië)]] [[nn:Amman]] [[no:Amman]] [[pl:Amman]] [[pt:Amã]] [[ro:Amman]] [[ru:Амман]] [[scn:Amman]] [[sh:Amman]] [[simple:Amman]] [[sk:Ammán]] [[sl:Aman]] [[sv:Amman]] [[tg:Аммон]] [[tr:Amman]] [[uk:Амман]] [[vo:Amman]] [[zh:安曼]] विकिपीडिया:धूल का डब्बा 1358 10460 2004-07-27T15:57:56Z Shree 4 विकिपीडिया:धूल का डब्बा का नाम बदलकर विकिपीडिया:प्रयोगस्थल कर दिया गया है #redirect [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल]] उपनिषद्‌ सूची 1360 10462 2004-07-24T08:29:02Z Spundun 73 उपनिषद्‌ सूची का नाम बदलकर उपनिषद् सूची कर दिया गया है #REDIRECT [[उपनिषद् सूची]] लालबहादुर शास्‍त्री 1365 10465 2004-07-25T05:27:45Z Spundun 73 लालबहादुर शास्‍त्री का नाम बदलकर लालबहादुर शास्त्री कर दिया गया है #REDIRECT [[लालबहादुर शास्त्री]] Template:जल्द हटायें 1372 10467 2004-10-23T08:36:21Z Spundun 73 <div name="Deletion notice" class="boilerplate metadata" id="attention" style="background-color: #fee; margin: 0 1em; padding: 0 10px; border: 1px solid #aaa;"> ''' यह पन्ना जल्दी से हटाने योग्य है । ''' अगर आप यह मानते है कि इस पन्ने को जल्दी से नही हटाना चाहिये तो इस पन्ने के [[{{NAMESPACE}} talk:{{PAGENAME}}|वार्ता पन्ने]] पर अथवा [[विकिपीडिया:जल्द हटाने योग्य पन्ने]] पर अपना कारण बताइये । अगर यह पन्ना हटाने योग्य नहीं है, या आप इसे बेहतर बनाना चाहतें हैं, तो इस नोटिस को हटायें, पर अगर आपने खुद इस लेख को लिखा है, तो कृपया इस नोटिस को न हटायें । इस पन्ने को हटाते समय, इस पन्ने से [[Special:Whatlinkshere/{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|कुछ जुडता है या नहीं]] इस बात का ध्यान रक्खें, तथा [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=history}} इस पन्ने के इतिहास] को एक बार देख लें । </div> [[Category:जल्द हटाने योग्य पन्नें]] विकिपीडिया:Requests for adminship 1373 46484 2007-01-26T16:56:56Z Wolf 886 [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] बनने के लिये अपनी विनती यहां संलग्न कीजिये। ==Current nominations== ===[[User:Wolf|Wolf]]=== This user has taken hindi wiki by storm with a wide range of insightful ideas to make our encyclopedia better, the most famous being the [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख]] system. To lesen the load on [[User:Mitul0520|Mitul]] I think it will be a prudent move to make wolf an admin. ''nominated by ''<b>[[User:Kingram|<font color="red">राजा राम</font>]]</b><sup>[[सदस्य वार्ता:Kingram|<font color="black">बात करो</font>]]</sup> २२:३५, २५ जनवरी २००७ (UTC) ;Candidate please accept your nomination here<br>--[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १६:५६, २६ जनवरी २००७ (UTC) ====Support==== #Yeh aadmi bohot kaam karta hai hindi wiki main.<b>[[User:Kingram|<font color="red">राजा राम</font>]]</b><sup>[[सदस्य वार्ता:Kingram|<font color="black">बात करो</font>]]</sup> २२:३६, २५ जनवरी २००७ (UTC) #Full support for the person who has been transforming Hindi wikipedia.--[[सदस्य:युकेश|युकेश]] १६:२५, २६ जनवरी २००७ (UTC) #Full support --[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १६:३३, २६ जनवरी २००७ (UTC) ===[[User:Bunty]]=== Hello.... I'm a good Wikipedia user and I would like to become a administrator here in Hindi Wikipedia. I have contributed to 10+ artciles. I know good Hindi and I think I can contribute more and more. I wish you'll all nominate me because I'm the only ONE candidate. Please vote for me! - [[सदस्य:Bunty|Bunty]] ०५:५८, २७ अक्टूबर २००६ (UTC) &mdash; ठीक है भाई, अगर तुम वाकैई में मेहनत करना चहते हो तो हमें किस प्रकार कि आपत्ति हो सकती है? [[सदस्य:Anirudhsbh|Anirudhsbh]] १५:१२, ८ नवम्बर २००६ (UTC) Hi Bunty, You need a bit more experience before becoming an administrator. Usually at least three months and a few hundreds edits are a minimum. Regards, [[सदस्य:Yann|Yann]] १७:२२, २१ नवम्बर २००६ (UTC) ''Note: Nominations have to be accepted by the user in question. If you nominate a user, please also leave a message on their talk page and ask them to '''reply here if they accept the nomination'''.'' ''Please place new nominations at the top.'' ''Current time is '''{{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}''' (UTC)'' <!-- --> ==यह भी देखिये== *[[विकिपीडिया:Requests for adminship/Archive]] [[ar:ويكيبيديا:إداريون/تصويت]] [[ast:Uiquipedia:Candidatures a alministrador]] [[bg:Уикипедия:Номиниране на администратори]] [[bn:উইকিপেডিয়া:প্রশাসক হওয়ার আবেদন]] [[ca:Viquipèdia:Candidatura a administrador]] [[cs:Wikipedie:Žádost o práva správce]] [[da:Wikipedia:Anmodning om administratorstatus]] [[de:Wikipedia:Adminkandidaturen]] [[el:Βικιπαίδεια:Υποψήφιοι διαχειριστές]] [[en:Wikipedia:Requests for adminship]] [[es:Wikipedia:Candidaturas a bibliotecario]] [[fa:ویکی‌پدیا:درخواست‌های مدیر شدن]] [[fo:Wikipedia:Áheitan um umboðsstjórastøðu]] [[fr:Wikipédia:Candidature au poste d'administrateur]] [[ga:Plé Vicipéide:Riarthóirí]] [[he:ויקיפדיה:מפעיל נולד]] [[hr:Wikipedija:Administratori/Prijedlozi za administratore]] [[it:Wikipedia:Amministratori/Candidati]] [[ja:Wikipedia:管理者への立候補]] [[ko:위키백과:관리자 선거]] [[la:Vicipaedia:Petitio magistratus]] [[lb:Wikipedia:Adminkandidaturen]] [[lt:Wikipedia:Kandidatavimas į administratorius]] [[mi:Wikipedia:Requests for adminship]] [[nl:Wikipedia:Aanmelding moderatoren]] [[pl:Wikipedia:Przyznawanie uprawnień]] [[pt:Wikipedia:Pedidos de administração]] [[rmy:Vikipidiya:Mangimata vash o administratoresko statuto]] [[ro:Wikipedia:Candidaţi]] [[ru:Википедия:Заявки на статус администратора]] [[sl:Wikipedija:Prošnje za administratorstvo]] [[sr:Википедија:Захтеви за администрирање]] [[sv:Wikipedia:Ansökan om administrativ behörighet]] [[th:วิกิพีเดีย:เสนอชื่อเพื่อเป็นผู้ดูแล]] [[vi:Wikipedia:Những người muốn quyền quản lý]] [[zh:Wikipedia:申请成为管理员]] [[zh-yue:Wikipedia:申請做管理員]] विकिपीडिया:Request for adminship 1374 10469 2004-07-25T19:52:42Z Hemanshu 22 विकिपीडिया:Request for adminship का नाम बदलकर विकिपीडिया:Requests for adminship कर दिया गया है #REDIRECT [[विकिपीडिया:Requests for adminship]] विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ 1375 33123 2006-11-01T06:57:18Z Mitul0520 211 <!-- Until development of browsebar template used CategoryBrowseBar, {{browsebar}}--> <!--{{Categorybrowsebar}}--> <div style="float:right; width:100%"> {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''विकिपीडिया समाज मुखपृष्ठ''|Template:विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना|}} {{विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना}} {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} </div> <div style="float:left; width:57%;"> <!-- This width add to the the margin below to equal 99%--> {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''विकिपीडिया के बारे में''|विकिपीडिया:समाज/विकिपीडिया|}} {{विकिपीडिया:समाज/विकिपीडिया}} {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} </div> <div style="float:right; width:42%"> <!-- This margin should be right of the above --> {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''महिने ({{CURRENTMONTHNAME}}) का चुनिंदा लेख...''|Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}|}} {{विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/नवम्बर २००६}} <div style="text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;">'''[[विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख|पुरालेख]]''' | '''[[विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सुझाव#सुझाव उम्मीदवार|लेख सुझावें...]]''' </div > {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''आप मदद कर सकते है''|Template:opentask|}} {{opentask}} {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''अन्य''|Template:विकिपीडिया:समाज/अन्य|}} {{विकिपीडिया:समाज/अन्य}} {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} </div> <div style="float:right; width:100%"> {{विकिपीडिया:समाज/box-header|''लेखन/संदर्भ साधन''|Template:विकिपीडिया:समाज/लेखन|}} {{विकिपीडिया:समाज/लेखन}} {{विकिपीडिया:समाज/box-footer|}} </div> <div style="float:right; width:100%"> <h3 id="sister">विकिपीडिया के बंधु प्रकल्प</h3> {{विकिपीडिया बंधु प्रकल्प}} </div> [[श्रेणी:विकिपीडिया]] [[Category:Wikipedia basic information]] [[श्रेणी: निर्माणाधीन पोर्टल]] [[ar:ويكيبيديا:بوابة المجتمع]] [[bg:Уикипедия:Портал]] [[ca:Viquipèdia:La taverna]] [[cs:Wikipedie:Portál Wikipedie]] [[da:Wikipedia:Forside]] [[de:Wikipedia:Portal]] [[eo:Vikipedio:Redakta subportalo]] [[es:Wikipedia:Café]] [[fa:ویکی‌پدیا:ورودی کاربران]] [[fo:Wikipedia:Forsíða]] [[fr:Wikipédia:Accueil]] [[id:Portal Komunitas]] [[is:Wikipedia:Samfélagsgátt]] [[it:Wikipedia:Portale Comunità]] [[ja:Wikipedia:コミュニティ・ポータル]] [[ku:Wikipedia:Portala komê]] [[lb:Wikipedia:Community Portal]] [[lt:Wikipedia:Bendruomenė]] [[ms:Wikipedia:Portal masyarakat]] [[nl:Wikipedia:Gebruikersportaal]] [[pl:Wikipedia:Portal wikipedystów]] [[pt:Wikipedia:Portal comunitário]] [[ro:Portal comunitate]] [[ru:Википедия:Портал сообщества]] [[simple:Wikipedia:Community Portal]] [[sv:Wikipedia:Portalen]] [[ur:ارکان]] [[vi:Wikipedia:Trang Cộng Đồng]] [[zh:Wikipedia:首页]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Community Portal]] विकिपीडिया:Bureaucrat log 1376 sysop 10471 2004-08-09T05:47:14Z Hemanshu 22 Rights for user "Shree" set "+sysop" <ul><li>०५:४७, ९ Aug २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] Rights for user "Shree" set "+sysop"</li> <li>२०:२९, २५ Jul २००४ [[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] Rights for user "Spundun" set "+sysop"</li> </ul> दक्षिण 1382 41587 2007-01-07T10:15:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Inti lluq'i]] दक्षिण दिsशा [[कम्पस]] द्वारा दिखायी जाने वाली चार दिशाओं में से एक [[दिशा]] है । दक्षिण दिशा [[उत्तर]] दिशा के दूसरी तरफ होती है और [[पूर्व]] एवं [[पश्चिम]] दिशाओं से ९० डिग्री (अंश?) पर होती है । (उत्तर अक्षिण एक दूसरे के आमने सामन हैं और पूर्व पश्चिम भी एक दुस्सरे के आमने सामने हैं । ) यदि आप [[सूर्य]] की तरफ मुख कर के खड़े होंगे तो आपका मुख [[पूर्व]] की ओर होगा, [[दक्षिण]] दिशा आपके दाँये हाथ की तरफ होगी , बाँये हाथ की तरफ [[उत्तर]] होगा और पश्चिम आपकी पीठ की ओर होगा । नक्शों में दक्षिण दिशा अधिकतर पन्ने के नीचे की तरफ दिखायी जाती है और [[उत्तर]] दिशा पन्ने के ऊपर की ओर । [[ar:جنوب (اتجاه)]] [[bg:Юг]] [[bs:Jug]] [[ca:Sud]] [[co:Sudu]] [[da:Syd]] [[de:Süden]] [[en:South]] [[eo:Sudo]] [[es:Sur]] [[et:Lõuna]] [[eu:Hego]] [[fa:جنوب]] [[fi:Etelä]] [[fr:Sud (point cardinal)]] [[gl:Sur]] [[he:דרום]] [[id:Selatan]] [[is:Suður]] [[it:Sud]] [[ja:南]] [[ko:남쪽]] [[ku:Başûr]] [[nl:Zuid]] [[nn:Sør]] [[no:Sør]] [[nrm:Su]] [[pl:Południe]] [[pt:Sul]] [[qu:Inti lluq'i]] [[ro:Sud]] [[ru:Юг (сторона света)]] [[sh:Jug]] [[simple:South]] [[sk:Juh]] [[sl:Jug]] [[sr:Југ]] [[sv:Söder]] [[ta:தெற்கு]] [[tr:Güney]] [[vi:Hướng Nam]] [[yi:דרום]] [[zh:南]] [[zh-yue:南]] दिशा 1383 10475 2005-06-05T04:40:52Z Spundun 73 substub दिशायें चार हैं - [[पूर्व]], [[पश्चिम]],।[[उत्तर]], [[दक्षिण]] . {{substub}} काल 1384 13215 2005-08-11T08:46:03Z Chobot 231 robot Adding: be, gl, ko, lb, nn, sk, vi Modifying: pl, ru काल = समय * [[भूत]], [[वर्तमान]], [[भविष्य]] * [[प्राचीन]], [[मध्य]] अथवा [[मध्यकालीन]], [[अर्वाचीन]] [[be:Час]] [[bg:Време]] [[ca:Temps]] [[cs:Čas]] [[da:Tid]] [[de:Zeit]] [[el:Χρόνος]] [[en:Time]] [[eo:Tempo]] [[es:Tiempo]] [[et:Aeg]] [[fi:Aika]] [[fr:Temps]] [[fy:Tiid]] [[gl:Tempo]] [[he:זמן]] [[io:Tempo]] [[is:Tími]] [[it:Tempo]] [[ja:時間]] [[ko:시간]] [[la:Tempus]] [[lb:Zäit]] [[nds:Tiet]] [[nl:Tijd]] [[nn:Tid]] [[no:Tid]] [[pl:Czas (fizyka)]] [[pt:Tempo]] [[ru:Время (физика)]] [[simple:Time]] [[sk:Čas]] [[sl:Čas]] [[sv:Tid]] [[vi:Thời gian]] [[zh:时间]] तुलसीदास 1385 42563 2007-01-12T10:24:49Z 59.176.7.116 /* बचपन */ [[Image:Tulsidas.jpg|thumb|]] ==जन्म== [[ इलाहाबाद|प्रयाग]] के पास चित्रकूट जिले में राजापुर नामक एक ग्राम है, वहाँ आत्माराम दूबे नामके एक प्रतिष्ठित सरयूपारीण [[ब्राह्मण]] रहते थे। उनकी धर्मपत्नी का नाम हुलसी था। संवत १५५४ की श्रावण शुकला सप्तमी के दिन अभुक्त मूल नक्षत्र में इन्हीं भाग्यवान्‌ दम्पति के यहाँ बारह महीने तक गर्भ में रहने के पश्चात् गोस्वामी जी का जन्म हुआ । ==बचपन== इधर भगवान [[शिव|शंकरजी]] की प्रेरणा से रामशैल पर रहनेवाले श्री अनन्तानन्द जी के प्रिय शिष्य श्रीनरहर्यानन्द जी ने इस बालक को ढूँढ़ निकाला और उसका नाम रामबोला रखा। उसे वे [[अयोध्या]] ( उत्तर प्रदेश प्रान्त का एक जिला है।) ले गये और वहाँ संवत्‌ [[१५६१]] माघ शुकला पञ्चमी शुक्रवारको उसक यज्ञोपवीत-संस्कार कराया। बिना सिखाये ही बालक रामबोला ने [[गायत्री-मन्त्र]] का उच्चारण किया, जिसे देखकर सब लोग चकित हो गये। इसके बाद नरहरि स्वामी ने [[वैष्णवों]] के पाँच [[संस्कार]] करके रामबोला को राममन्त्र की दीक्षा दी और अयोध्याही में रहकर उन्हें विद्याध्ययन कराने लगे। बालक रामबोला की बुद्धी बड़ी प्रखर थी। एक बार गुरुमुख से जो सुन लेते थे, उन्हे वह कंठस्थ हो जाता था। वहाँ से कुछ दिन बाद गुरु-शिष्य दोनों शूकरक्षेत्र (सोरों) पहुंचे। वहाँ श्रीनरहरी जी ने तुलसीदास को रामचरित सुनाया। कुछ दिन बाद वह [[काशी]] चले आये। काशी में शेषसनातन जी के पास रहकर तुलसीदास ने पन्द्रह वर्ष तक [[वेद|वेद-वेदाङ्ग]] का अध्यन किया। इधर उनकी लोकवासना कुछ जाग्रत्‌ हो उठी और अपने विद्यागुरु से आज्ञा लेकर वे अपनी जन्मभूमी को लौट आये। वहाँ आकर उन्होंने देखा कि उनका परिवार सब नष्ट हो चुका है। उन्होंने विधिपूर्वक अपने पिता आदि का श्राद किया और वहीं रहकर लोगों को भगवान्‌ [[राम]] की कथा सुनाने लगे। ==सन्यास== संवत्‌ १५८३ ज्येष्ठ शुक्ला १३ गुरुवारको [[भारद्वाज]] [[गोत्र]] की एक सुन्दरी कन्याके साथ उनका विवाह हुआ और वे सुखपूर्वक अपनी नवविवाहिता वधूके साथ रहने लगे। एक बार उनकी स्त्री भाईके साथ अपने मायके चली गयी। पीछे-पीछे तुलसीदासजी भी वहाँ जा पहुँचे। उनकी पत्नीने इसपर उन्हें बहुत धिक्कारा और कहा कि 'मेरे इस हाड़-मांसके शरीरमें जितनी तुमहारी आसक्ती है, उससे आधी भी यदि भगवान्‌में होती तो तुम्हारा बेड़ा पार हो गया होता'। तुलसीदासजीको ये शब्द लग गये। वे एक क्षण भी नहीं रुके, तुरंत वहाँसे चल दिये। वहाँसे चलकर तुलसीदासजी प्रयाग आये। वहाँ उन्होंने गृहस्थवेशका परित्याग कर साधुवेश ग्रहण किया। फिर तीर्थाटन करते हुये काशी पहुँचे। [[मानसरोवर]] के पास उन्हें [[काकभुशुण्डि]] के दर्शन हुए। ==श्रीरामसे भेंट== काशीमें तुलसीदासजी रामकथा कहने लगे। वहाँ उन्हें एक दिन एक [[प्रेत]] मिला, जिसने उन्हें [[हनुमान्‌जी]] का पता बतलाया। [[हनुमान्‌जी]] से मिलकर तुलसीदासजीने उनसे [[राम|श्रीरघुनाथजी]] का दर्शन करानेकी प्राथना की। हनुमान्‌जीने कहा, 'तुम्हे [[चित्रकूट]] में [[राम|रघुनाथजी]] दर्शन होंगे।' इसपर तुलसीदासजी चित्रकूटकी ओर चल पड़े। चित्रकूट पहुँचकर रामघाटपर उन्होंने अपना आसन जमाया। एक दिन वे [[प्रदक्षिणा]] करने निकले थे। मार्गमें उन्हें श्रीरामके दर्शन हुए। उन्होंने देखा कि दो बड़े ही सुन्दर [[राजकुमार]] घोड़ोंपर सवार होकर धनुष-बाण लिये जा रहे हैं। तुलसीदासजी उन्हें देखकर मुग्ध हो गये, परंतु उन्हें पहचान न सके। पीछेसे [[हनुमान्‌जी]] ने आकर उन्हें सारा भेद बताया तो वे बड़ा पश्चाताप करने लगे। हनुमान्‌जीने उन्हें सात्वना दी और कहा प्रातःकाल फिर दर्शन होंगे। संवत्‌ १६०७ की [[मौनी अमावस्या]] बुधवारके दिन उनके सामने भगवान्‌ [[राम|श्रीराम]] पुनः प्रकट हुए। उन्होंने बालकरूपमें तुलसीदासजीसे कहा-बाबा! हमें चन्दन दो। हनुमान्‌जीने सोचा, वे इस बार भी धोखा न खा जायें, इसलिये उन्होंने तोतेका रूप धारण करके यह दोहा कहा-<br> '''चित्रकूट के घाट पर भयि संतन की भीर।''' <br> '''तुलसीदास चंदन घिसें तिलक देत रघुबीर॥'''<br> तुलसीदासजी उस अद्भुत छविको निहारकर शरीरकी सुधि भूल गये। भगवान्‌ने अपने हाथसे चन्दन लेकर अपने तथा तुलसीदासजीके मस्तकपर लगाया और अन्तर्धान हो गये। ==संस्कृत में पद्य-रचना== [[संवत]] [[१६२८]] में येह हनुमान्‌जीकी आज्ञासे अयोध्याकी ओर चल पड़े। उन दिनो प्रयागमें [[माघ मेला]] था। वहाँ कुछ दिन वे ठहर गये। पर्वके छः दिन बाद एक [[वटवृक्ष]] के नीचे उन्हें [[भारद्वाज]] और [[याज्ञवल्क्य]] [[मुनि]] के दर्शन हुए। वहाँ उस समय वही कथा हो रही थी, जो उन्होने सूकरक्षेत्रमें अपने गुरु से सुनी थी। वहाँ से ये [[काशी]] चले आये और वहाँ [[प्रह्लादघाट]] पर एक [[ब्राह्मण]] के घर निवास किया। वहाँ उनके अंदर कवित्वशक्तिका स्फुरण हुआ और वे [[संस्कृत]] में पद्य-रचना करने लगे। परंतु दिनमें वे जितने [[पद्य]] रचते, रात्रि में वे सब लुप्त हो जाते। यह घटना रोज घटती। आठवें दिन तुलसीदासजीको स्वप्न हुआ। भगवान्‌ [[शिव|शंकर]] ने उन्हें आदेश दिया कि तुम अपनी भाषामें [[काव्य]] रचना करो। तुलसीदासजीकी नींद उचट गयी। वे उठकर बैठ गये। उसी समय भगवान्‌ [[शिव]] और [[पार्वती]] उनके सामने प्रकट हुए। तुलसीदासजीने उन्हें [[साष्टाङ्ग प्रणाम]] किया। शिवजी ने कहा- 'तुम अयोध्यामें जाकर रहो और हिंदी में काव्य-रचना करो। मेरे आशीर्वादसे तुम्हारी कविता [[सामवेद]] के समान फलवती होगी।' इतना कहकर [[गौरीशंकर]] अन्तर्धान हो गये। तुलसीदासजी उनकी आज्ञा शिरोधार्य कर काशीसे अयोध्या चले आये। ==रामचरितमानस की रचना== [[संवत्‌]] [[१६३१]] का प्रारम्भ हुआ। उस दिन [[रामनवमी]] के दिन प्रायः वैसा ही योग था जैसा [[त्रेतायुग]] में रामजन्मके दिन था। उस दिन प्रातःकाल श्रीतुलसीदासजीने [[श्रीरामचरितमानस]] की रचना प्रारम्भ की। दो वर्ष, सात महीने, छ्ब्बीस दिनमें ग्रन्थकी समाप्ति हुई। संवत्‌ १६३३ के मार्गशीर्ष [[शुक्लपक्ष]] में रामविवाहके दिन सातों काण्ड पूर्ण हो गये।[[चित्र:Tulsidas2.jpg|right]] इसके बाद भगवान्‌की आज्ञासे तुलसीदासजी [[काशी]] चले आये। वहाँ उन्होंने भगवान्‌ [[विश्वनाथ]] और माता [[अन्नपूर्णा]] को [[श्रीरामचरितमानस]] सुनाया। रातको पुस्तक श्रीविश्वनाथजीके मन्दिरमें रख दी गयी। सबेरे जब पट खोला गया तो उसपर लिखा हुआ पाया गया- ''''[[सत्यं शिवं सुन्दरम्‌]]'''' और नीचे भगवान्‌ [[शंकर]] की सही थी। उस समय उपस्थित लोगोंने ''''[[सत्यं शिवं सुन्दरम्‌]]'''' की आवाज भी कानोंसे सुनी। इधर पण्डितोंने जब यह बात सुनी तो उनके मनमें ईर्ष्या उत्पन्न हुई। वे दल बाँधकर तुलसीदासजीकी निन्दा करने लगे और उस पुस्तकको नष्ट कर देनेका प्रयत्न करने लगे। उन्होने पुस्तक चुरानेके लिये दो चोर भेजे। चोरोंने जाकर देखा कि तुलसीदासजीकी कुटीके आसपास दो वीर धनुषबाण लिये पहरा दे रहे हैं। वे बड़े ही सुन्दर श्याम और गौर वर्णके थे। उनके दर्शनसे चोरोंकी बुद्धि शुद्ध हो गयी। उन्होंने उसी समयसे चोरी करना छोड़ दिया और भजनमें लग गये। तुलसीदासजीने अपने लिये भगवान्‌को कष्ट हुआ जान कुटीका सारा समान लुटा दिया, पुस्तक अपने मित्र [[टोडरमल]] के यहाँ रख दी। इसके बाद उन्होंने एक दूसरी प्रति लिखी। उसीके आधारपर दूसरी प्रतिलिपियाँ तैयार की जाने लगीं। पुस्तकका प्रचार दिनोंदिन बढ़ने लगा। इधर पण्डितोंने और कोई उपाय न देख [[श्रीमधुसूदन सरस्वतीजी]] को उस पुस्तकको देखनेकी प्रेरणा की। श्रीमधुसूदन सरस्वतीजीने उसे देखकर बड़ी प्रसन्नता प्रकट की और उसपर यह सम्मति लिख दी- '''आनन्दकानने ह्यास्मिञ्जङ्गमस्तुलसीतरुः।'''<br> '''कवितामञ्जरी भाति रामभ्रमरभूषिता॥''' 'इस काशीरूपी आनन्दवनमें तुलसीदास चलता-फिरता तुलसीका पौधा है। उसकी कवितारूपी मञ्जरी बड़ी ही सुन्दर है, जिसपर श्रीरामरूपी भँवरा सदा मँडराया करता है।' पण्डितों को इस पर भी संतोष नहीं हुआ। तब पुस्तककी परीक्षाका एक उपाय और सोचा गया। भगवान्‌ [[विश्वनाथ]] के सामने सबसे ऊपर [[वेद]], उनके नीचे [[शास्त्र]], शास्त्रों के नीचे [[पुराण]] और सबके नीचे [[रामचरितमानस]] रख दिया गया। प्रातःकाल जब मन्दिर खोला गया तो लोगोंने देखा कि श्रीरामचरितमानस वेदोंके ऊपर रखा हुआ है। अब तो पण्डित लोग बड़े लज्जित हुए। उन्होंने तुलसीदासजीसे क्षमा माँगी और भक्तिसे उनका चरणोदक लिया। ==मृत्यु== तुलसीदासजी अब [[असीघाट]] पर रहने लगे। रातको एक दिन [[कलियुग]] मूर्तरूप धारणकर उनके पास आया और उन्हें त्रास देने लगा। गोस्वामीजीने हनुमान्‌जीका ध्यान किया। हुनुमान्‌जीने उन्हें [[विनय]] के पद रचनेको कहा; इसपर गोस्वामीजीने [[विनय-पत्रिका]] लिखी और भगवान्‌के चरणोंमें उसे समर्पित कर दी। श्रीरामने उसपर अपने हस्ताक्षर कर दिये और तुलसीदासजीको निर्भय कर दिया। संवत्‌ १६८० [[श्रावण]] कृष्ण तृतीया शनिवारको गोस्वामीजीने राम-राम कहते हुए अपना शरीर परित्याग किया। ==तुलसीदास कृत मुख्य ग्रंथ== * [[WikiSource:दोहावली|दोहावली]] * [[कवित्तरामायण]] * [[कवितावली]] * [[रामचरितमानस]] * [[रामलला नहछू]] * [[पार्वतीमंगल]] * [[जानकी मंगल]] * [[बरवै रामायण]] * [[रामाज्ञा]] * [[विनय पत्रिका]] * [[वैराग्य संदीपनी]] * [[कृष्ण गीतावली]] इसके अतिरिक्त [[रामसतसई]], [[WikiSource:संकटमोचन|संकटमोचन]], [[हनुमान बाहुक]], [[रामनाम मणि]], [[कोष मञ्जूषा]], [[रामशलाका]], [[WikiSource:हनुमानचालीसा|हनुमान चालीसा]] आदि आपके ग्रंथ भी प्रसिद्ध हैं। ==यह भी देखें== :[[भक्ति काल]] :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] ==बाहरी लिंक== *[http://oldhindipoems.blogspot.com/2006/09/ramcharitmanas-bal-kand-part-1.html रामचरितमानस] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[de:Tulsidas]] [[en:Tulsidas]] [[fr:Tulsîdâs]] [[id:Tulsidas]] [[sa:तुलसीदास]] [[simple:Tulsidas]] [[sv:Tulasidas]] [[ur:تلسی داس]] रामचरित मानस 1386 33187 2006-11-02T15:23:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[श्री राम चरित मानस]] #Redirect [[श्री राम चरित मानस]] श्री रामचरितमानस 1387 10479 2005-02-02T01:02:12Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT [[रामचरित मानस]] रामचरितमानस 1388 43432 2007-01-15T14:37:16Z Wolf 886 Redirecting to [[श्री राम चरित मानस]] #REDIRECT [[श्री राम चरित मानस]] मानस 1390 10481 2004-07-27T15:56:00Z Shree 4 #REDIRECT [[रामचरित मानस]] विकिपीडिया:TODO List 1392 10483 2004-07-27T17:46:01Z Spundun 73 *Help Pages for new users **Page for people who cant view Hindi on their machines([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) ***platform specific instructions([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) ***editing instructions([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) ****keyboard layouts([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) **Page to give orientation of wikipedia site and culture. Complete with links to english wikipedia **Page with eiditng guidelines for problems specific to indic scripts ([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) **writeup about ZWJ/ZWNJ ([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) **Standardizing translations *List source wikis and move them to appropriate wiki projects([[सदस्य:Spundun|Spundun]]) मेहमूद 1393 10484 2004-07-31T12:28:22Z 195.93.60.46 + de: '''मेहमूद अली''' ([[१९३२]]-[[जुलाई २३]], [[२००४]]) (आम तौर पर '''मेहमूद''') एक [[भारत|भारतीय]] अभिनेता और फ़िल्म निर्देशक थे । [[हिन्दी]] फ़िल्मों में उनके हास्य कलाकार के तौर पर किये गये अदभुत अभिनय के लिये वे जाने और सराहे गये है । तीन दशक लम्बे चले उनके करीयर में उन्होने ३०० से ज़्यादा हिन्दी फ़िल्मों में काम किया । मेहमूद अभिनेता और न्रुत्य कलाकार मुम्ताज़ अली के नौ बच्चों में से एक थे । अभिनेता के तौर पर काम से पेहले वे छोटे मोटे काम करते थे, वाहन चलाने का काम भी करते थे। उस ज़माने में [[मीना कुमारी]] को [[टेबल टेनिस]] सिखाने के लिये उन्हे नौकरी पर रक्खा गया था । बादमें उन्होने मीना कुमारी की बहन मधु से शादी की । शादी करने और पिता बनने के बाद ज़्यादा पैसे कमाने के लिये उन्होने अभिनय करने का निश्चय किया । शुरुआत में उन्होने "''[[दो बिघा ज़मीन]]''" और "''[[प्यासा]]''" जैसी फ़िल्मों में छोटे मोटे पात्र निभायें । बादमें उन्हें मुख्य अभिनेता का काम भी मिला पर उनके हास्य पात्रों के अभिनय के लिये उन्हे खूब सराहा गया । उनके पुत्र [[लक्की अली]] एक लोकप्रिय गायक है जिन्होने फ़िल्मों में भी काम किया है । जुलाई २३, २००४ को वे नींद में ही गुज़र गये । वे बरसों से ह्रदयरोग से पीडीत थे । पिछले बरसों में उनकी सेहत बहुत खराब रेहती थी । ==उनकी खास फ़िल्में== * "''ससुराल''" [[शोभा खोटे]] के साथ ([[१९६१]]) * "''गुमनाम''" [[हेलन]] के साथ ([[१९६५]]) * "''प्यार किये जा''" [[मुमताज़]] के साथ ([[१९६६]]) * "''लव इन टोक्यो''" शोभा खोटे के साथ (१९६६) * "''पत्थर के सनम''" ([[१९६७]]) * "''[[पडोसन]]''" [[सुनील दत्त]], [[सायरा बानु]] और [[किशोर कुमार]] के साथ ([[१९६८]]) * "''भूत बंगला''" * "''बोम्बे टु गोआ''" * "''साधू और शैतान''" (१९६८) * "''हमजोली''" ([[१९७०]]) * "''मैं सुन्दर हूं''" [[लीना चंदावरकर]] के साथ ([[१९७१]]) * "''कुंवारा बाप''" ([[१९७४]]) * "''संगर्श''" * "''दो फ़ूल''" * "''जिन्नि और जोनी''" * "''सबसे बडा रुपय्या''" * "''जोहर मेहमूद इन गोवा''" * "''जोहर मेहमूद इन होंग कोंग''" उनके कुछ यादगार गाने थे "''एक चतुर नार''" "''पडोसन''" से, "''आओ ट्विस्ट करें''" "''भूत बंगला''" से, "''ये दो दिवाने दिल के''" "''जोहर मेहमूद इन गोवा''" से, "''हम काले हैं तो क्या हुआ दिलवाले हैं''" "''गुमनाम''" से । ''इस लेख को अंग्रेज़ी विकिपीडिया से अनुवाद किया गया है ।'' [[de:Mehmood]] [[en:Mehmood]] ITRANS scheme 1394 24205 2006-08-05T05:00:01Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[ITRANS]] ITRANS 1396 32964 2006-10-29T16:31:30Z Mohitshukla1 712 आईट्रांस हिन्दी मे कम्प्यूटर पे लिख्ने का एक बहुत ही सरल तरीका है । आम्तौर पे उप्लब्ध साधारण कीबोर्ड पे आप अंग्रेज़ी के अक्षरोँ मे टाइप करके हिन्दी मे लिख सक्ते है । जैसे: *vikeepeeDiyaa - विकीपीडिया *bhaarat - भारत *raam - राम *lakShmaN - लक्ष्मण *inDiyaa - इंडिया *mai hindee me Taip kar saktaa hoo | - मै हिन्दी मे टाइप कर सकता हू । *aao hindee me kampyooTar pe likheM - आओ हिन्दी मे कम्प्यूटर पे लिखेँ हिन्दी मे टाइप करने के बारे मे अधिक जानकारी के लिये देखे - *[http://akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi '''हिन्दी में टाइप कैसे करें'''] *[[ टिबिल | माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन टूल - टिबिल '''(अतिउपयोगी)''' ]] =[[माइक्रोसौफ्ट]] का [[इण्डिक]] आइ-एम-ई= Windows-XP या Windows 2000 प्रयोग करने वालों के लिए [[हिन्दी]] लिखने का सब से सुविधाजनक तरीका है Microsoft का Indic IME । अपने [[कम्प्यूटर]] पर आइट्रांस मे हिन्दी मे लिखना चालू करने के लिये देखे - [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/IndicIME '''माइक्रोसाफ्ट का इण्डिक आइ-एम-ई'''] । इस लिंक की विधि से आईट्रांस चालू करने के लिये आपको Windows की [[इंस्टालर]] [[सीडी]] की ज़रूरत लग सकती है। यदि आप्के कम्प्यूटर पर C:\I386 नाम का [[फोल्डर]] है तो इंस्टालर सीडी की जगह इस फोल्डर का पथ दे देँ । आईट्रांस के लिये ज़रूरी सभी फाइल्स ([[फौंट]] और [[डी एल एल]]) इसमे होते है । यदि I386 नही है तो फिर ये कडी देखे - [http://himanshu.blogiya.com/archives/51 ''' हिन्दी IME का नया इंस्टालर''']] हिन्दी मे टाइप करने के बारे मे अधिक जानकारी के लिये देखे - [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi '''हिन्दी में टाइप कैसे करें'''] =आइट्रांस मे हिन्दी की वर्णमाला= == स्वर (Vowels)== {| border="1" |+ स्वर ! width="50"| लघु !! width="50"| दीर्घ !! width="50"| &nbsp; |- | a '''अ''' || aa or A '''आ''' || &nbsp; |- | i '''इ''' || ii or I '''ई''' || &nbsp; |- | u '''उ''' || uu or U '''ऊ''' || R^i '''ऋ''' |- | e '''ए''' || ai '''ऐ''' || &nbsp; |- | o '''ओ''' || au '''औ''' || &nbsp; |- | aM '''अं''' || aH '''अः''' || &nbsp; |} == व्यंजन (Consonants) == {| border="1" |+ व्यंजन ! width="50"| वर्ग !! width="50"| 1 !! width="50"|2 !! width="50"| 3 !! width="50"| 4 !! width="50"| 5 |- ! क वर्ग | k क || kh ख || g ग || gh घ || N^ or ~N ङ |- ! च वर्ग | ch च || chh छ || j ज || jh झ || JN or ~n ञ |- ! ट वर्ग | T ट || Th ठ || D ड || Dh ढ || N ण |- ! त वर्ग | t त || th थ || d द || dh ध || n न |- ! प वर्ग | p प || ph फ || b ब || bh भ || m म |- ! य वर्ग | y य || r र || l ल || v व || &nbsp; |- ! श वर्ग | sh श || shh or Sh ष || s स || h ह || &nbsp; |- | &nbsp; || L ळ || x (or kSh) क्ष || GY ज्ञ || AUM ॐ || shr श्र |} ==Conjuncts== {| border="1" |+ Conjuncts |- | dda || '''द्द''' || ddha ||''' द्ध''' || dwa/dva ||''' द्व''' || dma ||''' द्म''' || dya ||''' द्य''' |- | dba || '''द्ब''' || dna ||''' द्न''' || dga || '''द्ग''' || dgha || '''द्घ''' || hma || |- | hla || '''ह्ल''' || hva/hwa || '''ह्व''' || hna ||''' ह्न''' || hya ||''' ह्य''' || ShTa ||''' ष्ट''' |- | ShTha || '''ष्ठ''' || tta || '''त्त''' || kta || '''क्त''' || shcha || '''श्च''' || shwa/shva || '''श्व''' |- | shra || '''श्र''' || &nbsp; || &nbsp; || &nbsp;|| &nbsp;|| &nbsp;|| &nbsp;|| &nbsp;|| &nbsp; |} ==मात्रा के साथ व्यंजन== {| border="1" |+ मात्रा के साथ व्यंजन |- | ka || '''क'''  || kaa || '''का'''  || ki || '''कि'''  || kee ||''' की'''    |- | ku || '''कु'''  || koo || '''कू''' || ke || '''के''' || kai / kei || '''कै''' |- | ko || '''को'''   || kau / kou || '''कौ''' || ka^ || '''कं''' || kaH || '''कः''' |- | kaM ||''' कँ'''  || kO ||''' कॉ'''   || kO || '''कॅ'''   || kRa / kRu / kRi || '''कृ'''     |- | kra ||''' क्र'''  || &nbsp; ||  &nbsp; || &nbsp; || &nbsp; || &nbsp; || &nbsp; |} == नुक्ते के साथ व्यंजन == मुख्यता [[उर्दू]] , [[हिन्दी]] (या [[देवनागरी]] ) के लिये " * नुक्ते के साथ क: q - '''क़''' - क़यामत * नुक्ते के साथ ख: Kh - '''ख़''' - ख़याल * नुक्ते के साथ ग: G - ''' ग़''' - ग़लती * नुक्ते के साथ ज: z - ''' ज़''' - ज़रूरी * नुक्ते के साथ फ: F '''फ़''' - फ़रार * D_a: ''' ड़''' - सड़क * Dh_a: ''' ढ़''' - ढ़ूँढ़ना == विशेष == * अनुस्वार : .n (पिछ्ले अक्षर पे बिन्दु) अंकुर , रामं * अवग्रह : .a (S जैसा अक्षर ) - नमोऽस्तुते * अर्धचन्द्र : A य O (जैसे cat या talk या office मे स्वर ध्वनि) कॅट (kAT) , टॉक (TOk) , ऑफिस (Ofis) * चन्द्रबिन्दु : .M (पिछ्ले अक्षर पे चन्द्रबिन्दु ) आँख * हलंत : .h (बिना मात्रा क व्यंजन ) रामम्‌ * विसर्ग : H (colon character जैसा दिखने वाला). विशेषतः [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: संगणक और हिन्दी]] [[ks:ITRANS scheme]] [[en:ITRANS]] लेख को कैसे बदल 1397 24260 2006-08-05T05:12:19Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख को कैसे बदलें]] विकिपीडिया:लेख को कैसे बदलें 1398 42556 2007-01-12T08:24:34Z 59.176.7.116 /* विकि मार्कअप */ [[विकिपीडिया]] एक आज़ाद [[ज्ञानकोष]] है जो दुनिया भर के योगदानकर्ताओ द्वारा लिखा जा रहा है । यह् स्थल एक [[विकि|विकिविकि]] है जिसका मतलब है कि कोई भी - आप भी - किसी भी असुरक्षित लेख को बदल सकते हैं और वे बदलाव तुरन्त ही इस वेब साइट पर आ जायेंगे | विकि पन्नों को बदलना बहुत आसान है । किसी भी पन्ने को बदलने के लिये ''इस पन्ने को बदलें'' कड़ी को क्लिक करके । यह आपको एक नये पन्ने पर ले जायेगा जहां आप एक टेक्स्ट बॉक्स में उस विकी पेज के लेख को बदल सकेंगे । उसमें टाइप कर के बदलाव करिये, एडिट बाक्स के नीचे सारांश (summary) में अपने बदलाव का छोटे में सार लिखिये और 'बदलाव सुरक्षित करें' (save) बटन को दबाइये । आप बदलाव सुरक्षित करने के पहले अपने परिवर्तनों की झलक देखने के लिये 'झलक दिखा' (preview) बटन का उपयोग भी कर सके हैं । == विकि पन्ने बदलने के लिये अन्य जानकारी == यह पन्ना ''विकि मार्कअप'' के बारे में है. आप निम्न के बारे में भी जानना चाह सकते हैं (सब अंग्रेज़ी में): * [[:en:How to start a page|How to start a page]] * Informal tips on [[:en:Contributing to Wikipedia|contributing to Wikipedia]] * Editing tasks in general at the [[:en:Editing FAQ|Editing FAQ]] * Why not to rename pages '''boldly''', at [[:en:How to rename (move) a page|How to rename (move) a page]] * Preferred layout of your article, at [[:en:Guide to Layout|Guide to Layout]] (see also [[:en:Boilerplate text|Boilerplate text]]) * Style conventions in the [[:en:Manual of Style|Manual of Style]] * General policies in [[:en:Policies and guidelines|Policies and guidelines]] * [[:en:Naming conventions|Naming conventions]] for how to name articles themselves * If you are making an article about something that belongs to a group of objects (a city, an astronomical object, a chinese character...) check out if there is a [[:en:WikiProject|WikiProject]] on the group and try to follow its directions explicitly. * Finally, for a list of all articles about editing Wikipedia see [[:en:Style and How-to Directory|Style and How-to Directory]] or [[:en:Utilities|Utilities]]. == विकिपीडिया लेख बदलने के लिये टिप्स == कृपया [[निष्पक्ष पहलू | निष्पक्ष पहलू ]] का प्रयोग करें । और अपने [स्रोत बतायें] ताकि अन्य लोग आपके कार्य की जाँच कर सकें एवं उसे बढ़ा सकें । कई बार यह ज़्यादा सुविधाजनक रहता है कि आप पन्ने की टेक्स्ट को कॉपी कर के अपनी पसन्द के [[टेक्स्ट एडिटर ]] में पेस्ट करें, वहाँ बदलाव करें, और फिर अपने ब्राउज़र में वापस पेस्ट कर के बदलाव सुरक्षित करने के पहले झलक देखें | इस तरह से आप अपने योगदान वाले पन्नों की एक प्रति अपने पास भी रखेंगे और उनमें ऑफलाइन बदलाव भी कर पायेंगे । कुछ टेक्स्ट एडिटर विकिपीडिया में बदलाव करने के लिये विशेष रूप में परिवर्तित किये जा सकते हैं | अगर बदलाव करते समय आप वर्तमान रूपान्तर देखना चाहें तो ''केंसल '' को नयी विन्डो में खोलें । यह आपके बदलाव को कैंसल नहीं करता है। एक नया पन्ना बनाने के बाद अच्छा होगा यदि *आप उस पन्ने को देखते समय ''यहाँ पर क्या जुड़ता है '' से अपने लेख से जुड़े लेखों को देखें और जाँचें कि आपके द्वारा दी गयी परिभाषा उन सभी के उपयुक्त है । *गूगल द्वारा विकिपीडिया की खोज में अपने लेख शीर्षक (और सम्भावित रूपान्तरों) को खोजें और यदि उपयुक्त हो तो उन लेखों से अपने लेख की कड़ी जोड़ें । *आप जिन अन्य भाषाओं को जानते हों, उनके विकिपीडिया में समतुल्य लेख खोजें और यदि उपयुक्त हो तो उन लेखों से अपने लेख की कड़ी जोड़ें और अपने लेख में उनकी कड़ी जोड़ें । == लघु या अप्रधान बदलाव == ''[[:en:Minor edit|Minor Edit]] भी देखें'' पन्ने बदलते समय , [[:en:How to log in|लॉग्ड इन ]] सदस्य अपने परिवर्तनों पर "अप्रधान बदलाव " का चिन्ह लगा सकते हैं । अप्रधान बदलाव अक्सर होते हैं : स्पेलिन्ग सही करना, फ़ॉर्मैटिन्ग बदलना, या लेख में कुछ शब्दों का हेरफेर करना | [[हाल में हुए बदलाव]] देखते समय अप्रधान बदलावों को "छुपाया" जा सकता है । किसी प्रधान बदलाव को अप्रधान चिन्ह लगाना बुरा बर्ताव माना जाता है, और भी बुरा यदि इसमें आपने कुछ टेक्स्ट हटाई हो । यदि आपने गलती से अपने बदलाव को अप्रधान चिन्ह लगाया है तो उस पन्ने को पुनः बदलें और "यह एक छोटा बदलाव है" के चिन्ह (चेक मार्क) कह हटा दें और सारांश में लेखे, न कि पिछला बदलाव छोटा नहीं था । == विकि मार्कअप == नीचे के टेबल में बाँये हाथ की ओर आप देख सकते हैं कि किस तरह के रूपान्तर सम्भव हैं । टेबल के सीधे हाथ की तरफ़ दिखाया गया है कि यह रूपान्तर कैसे किया गया । दूसरे शब्दों में, अपनी टेक्स्ट को बाँये हाथ की तरह बनाने के लिये दाँये हाथ की तरफ दिखाये गये रूप में टाइप करें । आप रेफ़रेन्स के लिये इस पन्ने को एक अलग ब्राउज़र विन्डो में खोल कर रख सकते हैं । अगर आप गलती करने के खतरे से बचना चाहते हैं तो आप बदलाव और फॉर्मैटिन्ग के बारे में प्रयोग [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल]] में कर सकते हैं । ---- :'''The rest of this page is deprecated but will be updated periodically.''' :'''Please direct edits to the [[meta:MediaWiki User's Guide: Editing overview|Meta-Wikimedia version of this page]]''' === Sections, paragraphs, lists and lines === <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr> <th>ऐसा दिखने के लिये</th> <th>ऐसा टाइप करें</th> </tr> <tr> <td> विभागों को ऐसे बनायें <!-- This is the original == नया विभाग == ===नया उप-विभाग === ====नया उप-उप-विभाग ==== --> <!-- If this doesn't work, try the next set <h2>New section</h2> <h3>Subsection</h3> <h4>Sub-subsection</h4> --> <!-- Try this set if the previous set doesn't work. --> <!-- It's a hacky way of doing it, but section edit links go crazy otherwise --> <b><font style="font-size:120%">नया विभाग</font></b> <b><font style="font-size:110%">नया उप-विभाग </font></b> <b><font style="font-size:100%">नया उप-उप-विभाग </font></b> </td> <td><pre><nowiki> ==नया विभाग== ===नया उप-विभाग === ====नया उप-उप-विभाग ==== </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> एक अकेली [[नईलाइन]] का लेआउट पर कोइ प्रभाव नही होता । ये एक पैराग्राफ में वाक्यों को अलग रखने के लिये प्रयोग में लाई जा सकती हैं । कई लेखक इसे एडिटिन्ग में सुविधाकारक मानते हैं क्योंकि इससे ''diff'' फ़न्कशन द्वारा बदलाव मालूम करने में सहायता मिलती है । <br/> <br/> लेकिन एक खाली लाइन नया पैराग्राफ शुरू करती है । </td> <td> <pre><nowiki>एक अकेली [[नईलाइन]] का लेआउट पर कोइ प्रभाव नही होता । ये एक पैराग्राफ में वाक्यों को अलग रखने के लिये प्रयोग में लाई जा सकती हैं । कई लेखक इसे एडिटिन्ग में सुविधाकारक मानते हैं क्योंकि इससे ''diff'' फ़न्कशन द्वारा बदलाव मालूम करने में सहायता मिलती है । लेकिन एक खाली लाइन नया पैराग्राफ शुरू करती है । </nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td>आप पैराग्राफ शुरू किये बिना <br/> लाइनों को तोड़ सकते हैं । </td> <td><pre><nowiki>आप पैराग्राफ शुरू किये बिना <br/> लाइनों को तोड़ सकते हैं ।</nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> * सूचियाँ बनाना आसान है: ** हर लाइन की शुरुआत सितारे * से करें *** ज़्यादा सितारों का मतलब है deeper level </td> <td><pre><nowiki>* सूचियाँ बनाना आसान है: ** हर लाइन की शुरुआत सितारे * से करें *** ज़्यादा सितारों का मतलब है deeper level </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> # नम्बरों वाली सूचियाँ भी बहुत अच्छी हैं ## सुनियोजित ## समझने में आसान </td> <td><pre><nowiki># नम्बरों वाली सूचियाँ भी बहुत अच्छी हैं ## सुनियोजित ## अनुसरण करने में आसान </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> * आप मिली-जुली सूचियाँ भी बना सकते हैं *# और उन्हें एक के अन्दर एक डाल सकते हैं *#* इस तरह </td> <td><pre><nowiki>* आप मिली-जुली सूचियाँ भी बना सकते हैं *# और उन्हें एक के अन्दर एक डाल सकते हैं *#* इस तरह </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> ; परिभाषा सूची : परिभाषाओं की सूची ; वस्तु : वस्तु की परिभाषा </td> <td><pre><nowiki>; परिभाषा सूची : परिभाषाओं की सूची ; वस्तु : वस्तु की परिभाषा </nowiki></pre> *''हर लाइन पर एक वस्तु ही लिखें , नईलाइन केवल कोलन के पहले बनायें । कोलन के पहले खाली जगह छोड़ें .'' </td> </tr> <tr> <td> : कोलन द्वारा लाइन या पैराग्राफ को अन्दर की ओर इन्डेन्ट किया जा सकता है । नईलाइन से नया पैराग्राफ शुरू होता है । * यह अधिकतर देखने वाले लेखों के लिये है , लेकिन इसका प्रयोग संवाद के लिये [[विकिपीडिया :वार्ता |वार्ता ]] के पन्नों पर भी किया जा सकता है. </td> <td><pre><nowiki>:कोलन द्वारा लाइन या पैराग्राफ को अन्दर की ओर इन्डेन्ट किया जा सकता है । नईलाइन से नया पैराग्राफ शुरू होता है । </nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign=top> <td> <pre> अगर कोई लाइन खाली जगह से शुरू होती है तो वह बिल्कुल वैसी ही दिखेगी जैसी कि टाइप की गयी थी; नियत चौड़ाई की फ़ॉन्ट में ; लाइनें अपने आप अगली लाइन पर नहीं जायेंगी (wrap नहीं करेंगी); ENDIF यह निम्न मामलों में उपयोगी है : * pasting preformatted text; * algorithm descriptions; * program source code; * [[ASCII art]] and chemical structures; </pre> चेतावनी - यदि आप इसे बहुत चौड़ा बनायेंगे तो आपका पूरा पन्ना इतना चौड़ा हो जायेगा और इसे पढ़ने में मुश्किल होगी । साधारणतः लाइनों की शुरुआत खाली जगह से न करें । </td> <td><pre><nowiki> अगर कोई लाइन खाली जगह से शुरू होती है तो वह बिल्कुल वैसी ही दिखेगी जैसी कि टाइप की गयी थी; नियत चौड़ाई की फ़ॉन्ट में ; लाइनें अपने आप अगली लाइन पर नहीं जायेंगी (wrap नहीं करेंगी); ENDIF this is useful for: * pasting preformatted text; * algorithm descriptions; * program source code; * [[ASCII art]] and chemical structures;</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign="top"><td><center>Centered text.</center> </td> <td><pre><nowiki><center>Centered text.</center></nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td>एक [[समतल रेखा ]]: यह रेखा के ऊपर है ---- यह रेखा के नीचे है <p>वार्ता पन्नों के सूत्रों को अलग रखने के लिये उपयोगी <br/>In rare times used to [[Wikipedia:Disambiguation|disambiguate]] an expression without creating a separate page. </td> <td><pre><nowiki>एक [[समतल रेखा ]]: यह रेखा के ऊपर है ---- यह रेखा के नीचे है </nowiki></pre> </td> </tr> </table> === Links, URLs === <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr> <th>What it looks like</th> <th>What you type</th> </tr> <tr valign="top"><td>London has [[public transport]]. *First letter of target is automatically capitalized. *Internally spaces are automatically represented as underscores (typing an underscore has the same effect as typing a space, but is not recommended). Thus the link above is to <nowiki>http://www.wikipedia.org/wiki/Public_transport</nowiki>, which is the article with the name "Public transport". See also [[Wikipedia:Canonization]]. </td> <td><pre><nowiki>London has [[public transport]].</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td>Same target, different name: [[wikipedia FAQ|answers]]. <br/>(This is a [[piped link]].) </td> <td><pre><nowiki>Same target, different name: [[wikipedia FAQ|answers]]</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"> <td>Endings are blended into the link: [[test]]ing, [[gene]]s </td> <td> <pre><nowiki>Endings are blended into the link: [[test]]ing, [[gene]]s</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"> <td> ब्रैकेट में लिखा हुआ अपने आप छुप जाता है: [[ राज (जीवविग्यान) | राज ]] <p>Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|Village Pump]]. <p>The server fills in the part after the | when you save the page. Next time you open the edit box you will see the expanded piped link. A [[Wikipedia:Show preview|preview]] interprets the abbreviated form correctly, but does not expand it yet in the edit box. Press Save and again Edit, and you will see the expanded version. The same applies for the following feature. </td> <td> <pre><nowiki>ब्रैकेट में लिखा हुआ अपने आप छुप जाता है: । [[ राज (जीवविग्यान) | राज ]] </nowiki></pre> <pre><nowiki>Automatically hide namespace: [[Wikipedia:Village Pump|]].</nowiki></pre> </td></tr> <tr><td> [[Economics#See also]] is a link to a section within another page.<br> [[#Links, URLs]] is a link to a section on this page. The part after the '''#''' must exactly match a heading on the page (in spelling, case and punctuation). See ''== headers =='' above <!-- Not "[[#Sections, paragraphs, lists and lines|above]]" because that's too wide for a reasonable example in the right hand column. --> for how to create headings. Links to non-existent sections aren't broken, they are treated as links to the top of the page.</td><td> <pre><nowiki>[[Economics#See also]] is a link... [[#Links, URLs]] is a link... </nowiki></pre></td>. </tr> <tr> <td>When adding a comment to a Talk page, you should sign it. You can do this by adding three tildes for your user name: : [[User:Montrealais|Montrealais]] or four for user name plus date/time: : [[User:Montrealais|Montrealais]] 08:10 Oct 5, 2002 (UTC)</td> <td><pre><nowiki>When adding a comment to a Talk page, you should sign it. You can do this by adding three tildes for your user name: : ~~~ or four for user name plus date/time: : ~~~~</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td>[[The weather in London]] is a page that doesn't exist yet. *You can create it by clicking on the link. *To create a new page: *#Create a link to it on some other page. *#Save that page. *#Click on the link you just made. The new page will open for editing. *Have a look at [[Wikipedia:How to start a page|how to start a page]] guide and Wikipedia's [[Wikipedia:Naming conventions|naming conventions]]. </td> <td><pre><nowiki>[[The weather in London]] is a page that doesn't exist yet.</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td>[[Wikipedia:How to edit a page]] is this page. [[Self link]]s appear as bold text when the article is viewed.</td> <td><pre><nowiki>[[Wikipedia:How to edit a page]] is this page.</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td> [[wikipedia:Redirect|Redirect]] one article title to another by putting text like this in its first line. Note that redirects to sections do not work yet. <nowiki>#REDIRECT [[United States#History]]</nowiki> will redirect to the [[United States]] page, but not to any particular section on it. It is possible this feature will be implemented in future, so such redirects could be used now for future compatibility. </td> <td><pre><nowiki>#REDIRECT [[United States]]</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td> Link to a page on the same subject in another language using a link like <nowiki>[[language code:Title]]</nowiki>. It does not matter where you put these links while editing as they always show up in the same place when you save the page, but placement at the end of the edit box is recommended. See [[Wikipedia:Interlanguage links]] and [[Wikipedia:Complete list of language wikis available|list of languages and codes]]. </td> <td><pre><nowiki>[[fr:Wikipédia:Aide]]</nowiki></pre></td> </tr> <tr> <td>"What links here" and "Related changes" can be linked as:<br/> [[Special:Whatlinkshere/Wikipedia:How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia:How to edit a page]] <td><pre><nowiki> [[Special:Whatlinkshere/Wikipedia: How to edit a page]] and [[Special:Recentchangeslinked/Wikipedia: How to edit a page]]</nowiki></pre> </tr> <tr> <td>A user's "Contributions" page can be linked as:<br/> [[Special:Contributions/UserName]] or [[Special:Contributions/192.0.2.0]]<td><pre><nowiki> [[Special:Contributions/UserName]] [[Special:Contributions/192.0.2.0]] </nowiki></pre> </tr> <tr> <td>To put an article in a [[Wikipedia:Category]]: <td><pre><nowiki> [[Category:Character sets]]</nowiki></pre> </tr> <tr> <td>To link to a [[Wikipedia:Category]] page, without putting the article in this category: [[:Category:Character sets]] <td><pre><nowiki> [[:Category:Character sets]]</nowiki></pre> </tr> <tr valign="top"><td>[[Wikipedia:External links|External link]]: Plain URL: http://www.nupedia.com/ (no markup)<br/> This is an unnamed link. [http://www.nupedia.com/] (using square brackets).<br/> Named link to [http://www.nupedia.com Nupedia] (note use of space, not pipe, to separate URL from name). </td> <td><pre><nowiki>External link: Plain URL: http://www.nupedia.com/ This is an unnamed link. [http://www.nupedia.com/] Named link to [http://www.nupedia.com Nupedia]. </nowiki></pre> *In the [[URL]] all symbols must be among: A-Z a-z 0-9 ._\/~%-+&amp;#?!=()@ \x80-\xFF. If a URL contains a different character it should be converted; for example, ^ has to be written %5E (to be looked up in [[ASCII]]). </td> </tr> <tr> <td> To link to books, you can use [[Wikipedia:ISBN]] links. This is preferred to linking to a specific online bookstore, because it gives the reader a choice of vendors. ISBN links do not need any extra markup, provided you use this format. ISBN 012345678X<br/> ISBN 0-123-45678-X </td> <td> <pre><nowiki>ISBN 012345678X ISBN 0-123-45678-X</nowiki></pre> </tr> <tr valign=top> <td>Use links for dates, so everyone can set their own display order. Use [[Special:Preferences]] to change your own date display setting. [[July 20]], [[1969]] , [[20 July]] [[1969]] and [[1969]]-[[07-20]] </td> <td><pre><nowiki>[[July 20]], [[1969]] , [[20 July]] [[1969]] and [[1969]]-[[07-20]] </nowiki></pre>will all appear as [[20 July|20 July]] [[1969|1969]] if you set your date display preference to 15 January 2001, but [[20 July|July 20]], [[1969|1969]] if you set it to January 15, 2001. </td> </tr> <tr> <td> To include links to non-image uploads such as sounds, use a "media" link. <br/>[[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] </td> <td> <pre> <nowiki> [[media:Sg_mrob.ogg|Sound]] </nowiki></pre></td></tr> </table> === Links, URLs, images === <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr> <th>यह कैसा दिखता है ?</th> <th>What you type</th> </tr> <tr valign="top"><td>A picture: [[Image:Wiki.png|frame|right|Wikipedia Encyclopedia]]<br clear=all> * Only images that have been uploaded to Wikipedia can be used. To upload images, use the [[Special:Upload|upload page]]. You can find the uploaded image on the [[Special:Imagelist|image list]]. * See [[Wikipedia:Image use policy]], [[Wikipedia:Image markup|Image markup]] and [[Wikipedia:extended image syntax|extended image syntax]] for more hints. * Alternative text, used when the image isn't loaded, in a text-only browser, or when spoken aloud, is '''strongly''' encouraged. See [[Wikipedia:Alternate text for images|Alternate text for images]] for help on choosing it. </td> <td><pre><nowiki> A picture: [[Image:Wiki.png]]</nowiki></pre> or, with alternate text <pre><nowiki>[[Image:Wiki.png|jigsaw globe]]</nowiki></pre> or, floating to the right side of the page and with a caption. <pre><nowiki>A picture: [[Image:Wiki.png|frame|right|Wikipedia Encyclopedia]]</nowiki></pre> or, floating to the right side of the page ''without'' a caption. <pre><nowiki>[[Image:Wiki.png|right|]]</nowiki></pre> ''Note the extra | after the word '''right'''. This is to make sure the image floats to the right side of the page, and not so that the alternate text is "right".'' </td> </tr> <tr> <td> Clicking on an uploaded image displays a description page, which you can also link directly to: [[:Image:Wiki.png]] </td> <td><pre><nowiki> [[:Image:Wiki.png]] </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> To include links to images shown as links instead of drawn on the page, use a "media" link. <br/>[[media:Tornado.jpg|Image of a Tornado]] </td> <td> <pre> <nowiki> [[media:Tornado.jpg|Image of a Tornado]] </nowiki></pre></td></tr> </table> === Character formatting === <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr> <th>What it looks like</th> <th>What you type</th> </tr> <tr valign="top"><td> ''Emphasize'', '''strongly''', '''''very strongly'''''. * These are double and triple apostrophes (single-quote marks), not double-quote marks. * Note that on almost all browsers, these appear as italic and bold; for semantic reasons, <nowiki><i></nowiki> and <nowiki><b></nowiki> are preferable in mathematical formulas. </td> <td> <pre><nowiki>''Emphasize'', '''strongly''', '''''very strongly'''''.</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign=top> <td>A typewriter font for <tt>technical terms</tt>. * For semantic reasons, &lt;code> should be used instead when writing computer programs </td> <td><pre><nowiki>A typewriter font for <tt>technical terms</tt>.</nowiki></pre> </td><!-- tt is really 'teletype', not 'technical term' --> </tr> <tr valign=top> <td>You can use <small>small text</small> for captions. </td> <td><pre><nowiki>You can use <small>small text</small> for captions.</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"><td>You can <strike>strike out deleted material</strike> and <u>underline new material</u>. </td> <td><pre><nowiki>You can <strike>strike out deleted material</strike> and <u>underline new material</u>.</nowiki></pre> </td> </tr> <tr valign="top"> <td> '''Umlauts and accents:'''<br/> (See [[wikipedia:Special characters]])<br/> è é ê ë ì í <br/> <br/> &Agrave; &Aacute; &Acirc; &Atilde; &Auml; &Aring; <br/> &AElig; &Ccedil; &Egrave; &Eacute; &Ecirc; &Euml; <br/> &Igrave; &Iacute; &Icirc; &Iuml; &Ntilde; &Ograve; <br/> &Oacute; &Ocirc; &Otilde; &Ouml; &Oslash; &Ugrave; <br/> &Uacute; &Ucirc; &Uuml; &szlig; &agrave; &aacute; <br/> &acirc; &atilde; &auml; &aring; &aelig; &ccedil; <br/> &egrave; &eacute; &ecirc; &euml; &igrave; &iacute;<br/> &icirc; &iuml; &ntilde; &ograve; &oacute; &ocirc; <br/> &oelig; &otilde; &ouml; &oslash; &ugrave; &uacute; <br/> &ucirc; &uuml; &yuml; </td> <td> <br/> <br/> è é ê ë ì í<br/> <pre><nowiki> &amp;Agrave; &amp;Aacute; &amp;Acirc; &amp;Atilde; &amp;Auml; &amp;Aring; &amp;AElig; &amp;Ccedil; &amp;Egrave; &amp;Eacute; &amp;Ecirc; &amp;Euml; &amp;Igrave; &amp;Iacute; &amp;Icirc; &amp;Iuml; &amp;Ntilde; &amp;Ograve; &amp;Oacute; &amp;Ocirc; &amp;Otilde; &amp;Ouml; &amp;Oslash; &amp;Ugrave; &amp;Uacute; &amp;Ucirc; &amp;Uuml; &amp;szlig; &amp;agrave; &amp;aacute; &amp;acirc; &amp;atilde; &amp;auml; &amp;aring; &amp;aelig; &amp;ccedil; &amp;egrave; &amp;eacute; &amp;ecirc; &amp;euml; &amp;igrave; &amp;iacute; &amp;icirc; &amp;iuml; &amp;ntilde; &amp;ograve; &amp;oacute; &amp;ocirc; &amp;oelig; &amp;otilde; &amp;ouml; &amp;oslash; &amp;ugrave; &amp;uacute; &amp;ucirc; &amp;uuml; &amp;yuml;</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign=top> <td> '''Punctuation:'''<br/> &iquest; &iexcl; &sect; &para;<br/> &dagger; &Dagger; &bull; &ndash; &mdash;<br/> &lsaquo; &rsaquo; &laquo; &raquo;<br/> &lsquo; &rsquo; &ldquo; &rdquo; </td> <td><pre><nowiki> &amp;iquest; &amp;iexcl; &amp;sect; &amp;para; &amp;dagger; &amp;Dagger; &amp;bull; &amp;ndash; &amp;mdash; &amp;lsaquo; &amp;rsaquo; &amp;laquo; &amp;raquo; &amp;lsquo; &amp;rsquo; &amp;ldquo; &amp;rdquo; </nowiki></pre></td> </tr> <tr valign="top"> <td> '''Commercial symbols:'''<br/> &trade; &copy; &reg; &cent; &euro; &yen; <br/> &pound; &curren;</td> <td><pre><nowiki> &amp;trade; &amp;copy; &amp;reg; &amp;cent; &amp;euro; &amp;yen; &amp;pound; &amp;curren; </nowiki></pre></td> </tr> <tr valign="top"><td>Subscript: x<sub>2</sub><br/> Superscript: x<sup>2</sup> or x&sup2; *The latter method of superscript can't be used in the most general context, but is preferred when possible (as with units of measurement) because most browsers have an easier time formatting lines with it. &epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &times; 10<sup>&minus;12</sup> C&sup2; / J m. <br/> <br/> 1 [[hectare]] = [[1 E4 m²]] </td> <td><pre><nowiki>Subscript: x<sub>2</sub> Superscript: x<sup>2</sup> or x&amp;sup2; &amp;epsilon;<sub>0</sub> = 8.85 &amp;times; 10<sup>&amp;minus;12</sup> C&amp;sup2; / J m.</nowiki></pre> <br/> <nowiki>1 [[hectare]] = [[1 E4 m²]]</nowiki> </td> </tr> <tr valign="top"><td>'''Greek characters:''' <br/> &alpha; &beta; &gamma; &delta; &epsilon; &zeta; <br/> &eta; &theta; &iota; &kappa; &lambda; &mu; &nu; <br/> &xi; &omicron; &pi; &rho; &sigma; &sigmaf; <br/> &tau; &upsilon; &phi; &chi; &psi; &omega;<br/> &Gamma; &Delta; &Theta; &Lambda; &Xi; &Pi; <br/> &Sigma; &Phi; &Psi; &Omega; </td> <td><pre><nowiki> &amp;alpha; &amp;beta; &amp;gamma; &amp;delta; &amp;epsilon; &amp;zeta; &amp;eta; &amp;theta; &amp;iota; &amp;kappa; &amp;lambda; &amp;mu; &amp;nu; &amp;xi; &amp;omicron; &amp;pi; &amp;rho; &amp;sigma; &amp;sigmaf; &amp;tau; &amp;upsilon; &amp;phi; &amp;chi; &amp;psi; &amp;omega; &amp;Gamma; &amp;Delta; &amp;Theta; &amp;Lambda; &amp;Xi; &amp;Pi; &amp;Sigma; &amp;Phi; &amp;Psi; &amp;Omega; </nowiki></pre></td> </tr> <tr valign="top"> <td> '''Math characters:''' <br/> &int; &sum; &prod; &radic; &minus; &plusmn; &infin;<br/> &asymp; &prop; &equiv; &ne; &le; &ge; &rarr;<br/> &times; &middot; &divide; &part; &prime; &Prime;<br/> &nabla; &permil; &deg; &there4; &alefsym; &oslash;<br/> &isin; &notin; &cap; &cup; &sub; &sup; &sube; &supe;<br/> &not; &and; &or; &exist; &forall; &rArr; &hArr;<br/> &rarr; &harr;<br/> (See also [[Wikipedia:WikiProject Mathematics|WikiProject Mathematics]]) </td> <td valign="middle"><pre><nowiki> &amp;int; &amp;sum; &amp;prod; &amp;radic; &amp;minus; &amp;plusmn; &amp;infin; &amp;asymp; &amp;prop; &amp;equiv; &amp;ne; &amp;le; &amp;ge; &amp;rarr; &amp;times; &amp;middot; &amp;divide; &amp;part; &amp;prime; &amp;Prime; &amp;nabla; &amp;permil; &amp;deg; &amp;there4; &amp;alefsym; &amp;oslash; &amp;isin; &amp;notin; &amp;cap; &amp;cup; &amp;sub; &amp;sup; &amp;sube; &amp;supe; &amp;not; &amp;and; &amp;or; &amp;exist; &amp;forall; &amp;rArr; &amp;hArr; &amp;rarr; &amp;harr;</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign="top"><td><i>x</i><sup>2</sup>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&ge;&nbsp;&nbsp;&nbsp;0 true. *To space things out, use non-breaking spaces - <tt>&amp;nbsp;</tt>. *<tt>&amp;nbsp;</tt> also prevents line breaks in the middle of text, this is useful in formulas. </td> <td><pre><nowiki> <i>x</i><sup>2</sup>&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;ge;&amp;nbsp;&amp;nbsp;0 true. </nowiki></pre></td> </tr> <tr> <td> '''Complicated formulae:'''<br/> &nbsp;&nbsp;<math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> * See [[Wikipedia:TeX markup]] </td> <td><pre><nowiki> <math>\sum_{n=0}^\infty \frac{x^n}{n!}</math> </nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> '''Suppressing interpretation of markup:'''<br/> <nowiki>Link &rarr; (<i>to</i>) the [[Wikipedia FAQ]]</nowiki> * Used to show literal data that would otherwise have special meaning. * Escapes all wiki markup, including that which looks like HTML tags. * Does not escape HTML character references. * To escape HTML character references such as <tt>&amp;rarr;</tt> use <tt>&amp;amp;rarr;</tt> </td> <td> <pre><nowiki><nowiki>Link &amp;rarr; (<i>to</i>) the [[Wikipedia FAQ]]</nowiki></nowiki></pre> </td> </tr> <tr> <td> '''Commenting page source:'''<br/> ''not shown in page'' * Used to leave comments in a page for future editors. </td> <td> <pre><nowiki><!-- comment here --></nowiki></pre> </td> </tr> </table> === Tables === ==== Placement of the Table of Contents (TOC) ==== At the current status of the wiki markup language, having at least four headers on a page triggers the TOC to appear in front of the first header (or after introductory sections). Putting <nowiki>__NOTOC__ </nowiki> anywhere forces the TOC to disappear. See also [[Wikipedia:Section#Compact_TOC|compact TOC]] for alphabet and year headings. ==== Tables ==== There are two ways to build tables: *in special Wiki-markup (see [[m:Help:Table]]) *with the usual HTML elements: &lt;table&gt;, &lt;tr&gt;, &lt;td&gt; or &lt;th&gt;. For the latter, and a discussion on when tables are appropriate, see [[Wikipedia:How to use tables]]. ===Variables=== ''(See also [[m:Help:Variable]])'' <table> <tr><th>Code<th>Effect <tr><td><nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> <td>;{{CURRENTMONTH}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki> <td>{{CURRENTMONTHNAME}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki> <td>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> <td>{{CURRENTDAY}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> <td>{{CURRENTDAYNAME}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> <td>{{CURRENTYEAR}} <tr><td><nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> <td>{{CURRENTTIME}} <tr><td><nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki> <td>{{NUMBEROFARTICLES}} <tr><td><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> <td>{{PAGENAME}} <tr><td><nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> <td>{{NAMESPACE}} <tr><td><nowiki>{{localurl:pagename}}</nowiki> <td>{{localurl:pagename}} <tr><td><nowiki>{{localurl:</nowiki>''Wikipedia:Sandbox''<nowiki>|action=edit}}</nowiki> <td>{{localurl:Wikipedia:Sandbox|action=edit}} <tr><td><nowiki>{{SERVER}}</nowiki> <td>{{SERVER}} <tr><td><nowiki>{{ns:1}}</nowiki> <td>{{ns:1}} <tr><td><nowiki>{{ns:2}}</nowiki> <td>{{ns:2}} <tr><td><nowiki>{{ns:3}}</nowiki> <td>{{ns:3}} <tr><td><nowiki>{{ns:4}}</nowiki> <td>{{ns:4}} <tr><td><nowiki>{{ns:5}}</nowiki> <td>{{ns:5}} <tr><td><nowiki>{{ns:6}}</nowiki> <td>{{ns:6}} <tr><td><nowiki>{{ns:7}}</nowiki> <td>{{ns:7}} <tr><td><nowiki>{{ns:8}}</nowiki> <td>{{ns:8}} <tr><td><nowiki>{{ns:9}}</nowiki> <td>{{ns:9}} <tr><td><nowiki>{{ns:10}}</nowiki> <td>{{ns:10}} <tr><td><nowiki>{{ns:11}}</nowiki> <td>{{ns:11}} <tr><td><nowiki>{{ns:12}}</nowiki> <td>{{ns:12}} <tr><td><nowiki>{{ns:13}}</nowiki> <td>{{ns:13}} <tr><td><nowiki>{{ns:14}}</nowiki> <td>{{ns:14}} <tr><td><nowiki>{{ns:15}}</nowiki> <td>{{ns:15}} <tr><td><nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> <td>{{SITENAME}} </table> '''NUMBEROFARTICLES''' is the number of pages in the main namespace which contain a link and are not a redirect, i.e. number of articles, stubs containing a link, and disambiguation pages). ===Templates=== The [[Wikipedia:MediaWiki|MediaWiki]] software used by Wikipedia has limited support for template inclusion. This means standardized text chunks (such as boilerplate text) can be inserted into articles. For example, typing <nowiki>{{stub}}</nowiki> will appear as ''This article is a [[Wikipedia:The perfect stub article|stub]]. You can help Wikipedia by [[Wikipedia:Find or fix a stub|expanding it]].'' when the page is saved. Other commonly used ones are <nowiki>{{disambig}}</nowiki> for disambiguation pages and <nowiki>{{spoiler}}</nowiki> for spoiler warnings. See [[Wikipedia:Template messages]] for the complete list. ==See also== *[[meta:MediaWiki User's Guide: Editing overview|The latest Meta-Wikimedia version of this page]] *[[UseModWiki]] and [[Wikipedia:MediaWiki]]. *[[HTML tag]]. *[[Wikipedia:Protection policy]] <!-- Interlanguage links --> [[bg:Уикипедия:Препоръки и правила]] [[ca:Viquipèdia:Política i normes]] [[da:Wikipedia:Politik]] [[de:Wikipedia:Richtlinien]] [[en:Wikipedia:Policies and guidelines]] [[es:Wikipedia:Políticas]] [[eo:Helpo:Konsiletoj]] [[eu:Wikipedia:Politikak]] [[fr:Wikipédia:Règles]] [[ga:Vicipéid:Polasaithe agus treoirlínte]] [[ko:위키백과:정책과 지침]] [[hr:Wikipedija:Pravila i smjernice]] [[ia:Wikipedia:Politicas e directivas]] [[os:Википеди:Æххуыс]] [[it:Wikipedia:Raccomandazioni e linee guida]] [[he:ויקיפדיה:עקרונות וקווים מנחים]] [[lb:Wikipedia:Regelen]] [[mk:Википедија:Начела и насоки]] [[ms:Wikipedia:Polisi dan garis panduan]] [[ja:Wikipedia:基本方針とガイドライン]] [[ka:ვიკიპედია:პოლიტიკა]] [[mr:पान कसे संपादायचे?]] [[no:Wikipedia:Regler og retningslinjer]] [[nn:Wikipedia:Retningsliner]] [[oc:Oiquipedià:Règlas]] [[pl:Wikipedia:Zasady]] [[pt:Wikipedia:Políticas da Wikipédia lusófona]] [[rmy:Vikipidiya:Forovipen (politika)]] [[ru:Википедия:Правила и указания]] [[simple:Wikipedia:Rules]] [[sk:Wikipédia:Zásady a smernice]] [[sl:Wikipedija:Pravila in smernice]] [[sr:Википедија:Правила и смернице]] [[sv:Wikipedia:Policy och riktlinjer]] [[th:วิกิพีเดีย:นโยบายและแนวปฏิบัติ]] [[vi:Wikipedia:Quy định và hướng dẫn]] [[tr:Vikipedi:İlkeler ve kurallar]] [[uk:Вікіпедія:Правила і поради]] [[zh:Wikipedia:方針與指引]] Hä? विकिपीडिया:लेख कैसे बदलें 1399 15034 2005-12-23T22:41:09Z Spundun 73 विकिपीडिया: #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख को कैसे बदलें]] विकिपीडिया:How does one edit a page 1401 24261 2006-08-05T05:12:24Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख को कैसे बदलें]] शिबू सोरेन 1403 13959 2005-10-08T17:49:23Z RobotJcb 291 robot Adding: sv [[Image:Shibu.jpg|thumb|frame|शिबू सोरेन]] '''शिबू सोरेन''' (जन्म [[जनवरी ११]], [[१९४४]]) एक [[भारत|भारतीय]] राजनेता है । वे [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]] के अध्यक्ष है । [[२००४]] में [[मनमोहन सिंह]] की सरकार में वे कोयला मंत्री बने लेकिन [[चिरूडीह कांड]] जिसमें 11 लोगों की ह्त्या हुई थी के सिलसिले में गिरफ़्तारी का वारंट जारी होने के बाद उन्हें केन्द्रीय मंत्रीमंडल से 24 [[जुलाई]] 2004 को इस्तीफ़ा देना पड़ा । आजकल वे [[झारखंड]] के [[दुमका]] [[लोकसभा]] सीट से छठी बार [[सांसद]] चुने गये हैं। शिबू का जन्म पुराने [[बिहार]] के [[हजारीबाग]] जिले में नामरा गाँव में हुआ था । उनकी स्कूली शिक्षा भी यहीं हुई। स्कूली शिक्षा समाप्त करने के बाद ही उनका विवाह हो गया और उन्होंने पिता को खेती के काम में मदद करने का निर्णय लिया। उनके राजनैतिक जीवन की शुरुआत [[1970]] में हुई। उन्होंने [[23 जनवरी]], [[1975]] को उन्होंने तथाकथित रूप से [[जामताड़ा]] जिले के चिरूडीह गाँव में "बाहरी" लोगों ([[आदिवासी]] जिन्हें "दिकू" नाम से बुलाते हैं) को खदेड़ने के लिये एक हिंसक भीड़ का नेतृत्व किया था । इस घटना में 11 लोग मारे गये थे। उन्हें 68 अन्य लोगों के साथ हत्या का अभियुक्त बनाया गया। शिबू पहली बार [[1977]] में [[लोकसभा]] के लिये चुनाव में खड़े हुये लेकिन उन्हें पराजय का मुँह देखना पड़ा। उनका यह सपना [[1986]] में पूरा हुआ । इसके बाद क्रमश: [[1986]], [[1989]], [[1991]], [[1996]] में भी चुनाव जीते । [[2002]] वे [[भारतीय जनता पार्टी |भाजपा]] की सहायता से [[राज्यसभा]] के लिये चुने गये। [[2004]] में वे [[दुमका]] से [[लोकसभा]] के लिये चुने गये और [[राज्यसभा]] की सीट से त्यागपत्र दे दिया। सन [[2005]] में [[झारखंड]] [[झारखंड विधान सभा| विधानसभा]] चुनावों के पश्चात वे विवादस्पद तरीक़े से [[झारखंड]] के मुख्यमंत्री बने, परंतु बहुमत साबित न कर सकने के कारण कुछ दिन पश्चात ही उन्हें इस्तीफ़ा देना पड़ा । ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] *[[झारखंड आंदोलन]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Shibu Soren]] [[sv:Shibu Soren]] मुम्बई 1405 36458 2006-11-27T16:49:04Z Rak3sh 555 added cat {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = मुम्बई | प्रकार = महानगर | latd = 18.96 | longd=72.82 | प्रदेश = महाराष्ट्र | जिला = [[मुम्बई जिला|मुम्बई]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = [[दत्ता दालवी]] | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = [[जॉनी जोसफ़]] | ऊँचाई = 8 | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = 1 | जनसंख्या = 11,914,398 | घनत्व = 27,220 | क्षेत्रफल = 437.71 | दूरभाष कोड = 91 (0)22 | पिनकोड = 400 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = MH-01&mdash;03 | unlocode = INBOM | वेबसाइट = www.mcgm.gov.in | skyline = Gateway.jpg | skyline_caption = गेटवे ऑफ़ इन्डिया | टिप्पणियाँ = | }} '''मुम्बई''' [[भारत]] का सबसे बड़ा [[महानगर]] है और विश्व के सबसे बड़े महानगरों में से एक है । मुम्बई भारत के पश्चिमी तट पर स्थित है और [[महाराष्ट्र]] राज्य की राजधानी है । यह शहर एक द्वीप पर स्थित है । मुम्बई भारत की आर्थिक राजधानी है । मुम्बई की फ़िल्म इण्डस्ट्री [[बॉलीवुड]] के नाम से प्रसिद्ध है । ==इतिहास== 1995 के पूर्व इस शहर का नाम अन्ग्रेज़ी में ‘बॉम्बे’ तथा हिन्दी में ‘बम्बई’ था। अब इसका अधिकारिक नाम ‘मुम्बई’ है, जिसका साधारणतया सभी भाषाओं में इस्तमाल होता है । मुम्बई का परंपरागत नाम मुम्बई है । माना जाता है कि यह नाम देवी [[मुम्बादेवी]] के नाम से रखा गया जिसकी पूजा यहाँ सदियों से होती है । [[१६वी सदी]] में पोर्च्यूगीस ने मुम्बई को ''बोम बहिआ'' नाम दिया । जब अन्ग्रेज़ों ने इस नगर पर अधिकार किया तो उन्होने मुम्बई का नाम बदलकर ''बोम्बे'' कर दिया । हिन्दी भाषा में इस नगर को मुम्बई नाम से ही जाना जाता है हालांकि अन्ग्रेज़ी में इसका नाम बोम्बे से बदलकर मुम्बई कर दिया गया है । मुम्बई पहले [[मुम्बई के सात छोटे द्वीप|सात छोटे द्वीपों]] का बना था । मुम्बई [[सम्राट अशोक]] के साम्राज्य का भाग था । [[१५३४]] में पोर्च्यूगीस ने [[गुजरात]] के राजा [[बहादुर शाह]] से मुम्बई का अधिकार प्राप्त किया । [[१६६१]] तक यह द्वीप पोर्च्यूगीस के हाथ में रहें । १६६१ में यह द्वीप [[केथरीन डे ब्रगान्ज़ा]] और [[इन्ग्लेन्ड के चार्ल्स द्वीतीय]] के विवाह में [[दहेज]] स्वरूप दिये गये । चार्ल्स ने [[१६६८]] में इन्हे [[ईस्ट इंडिया कम्पनी]] को भाडे पर दिया । इन द्वीपों का भाडा था एक साल के दस [[पाउन्ड]] । ईस्ट इंडिया कम्पनी ने यहाँ पर अपना बन्दरगाह स्थापित किया और १६६१ और १६७५ के बीच के १४ सालों में मुम्बई की जनसन्ख्या १०,००० से बढकर ६०,००० हो गयी । [[१६८७]] में ईस्ट इंडिया कम्पनी ने अपने मुख्यालय [[सूरत]] से बदलकर मुम्बई कर दिये । मुम्बई के सात छोटे द्वीपों को जोडकर एक करने का काम [[१८१७]] में ारम्भ हुआ और [[१८४५]] में पूरा हुआ । [[१८५३]] में भारत की पहली रेल मुम्बई और [[ठाणे]] के बीच प्रारम्भ हुई। [[१८५७]] तक मुम्बई नगर ईस्ट इंडिया कम्पनी के हाथों में रहा जिसके बाद इसका शासन अन्ग्रेज़ो के हाथों मे चला गया । ==यह भी देखें== *[[महाराष्ट्र]] *[[मुंबई यौन संग्रहालय]] [[Category:शहर]] [[category:भारत]] [[Category:स्टब]] [[Category:भारत के शहर]] {{भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर}} {{भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी}} {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} [[af:Moembaai]] [[ar:ممباي]] [[as:মুম্বাই]] [[ast:Mumbai]] [[bg:Бомбай]] [[bn:মুম্বাই]] [[bs:Mumbai]] [[ca:Mumbai]] [[cs:Bombaj]] [[da:Mumbai]] [[de:Mumbai]] [[en:Mumbai]] [[eo:Mumbajo]] [[es:Mumbai]] [[et:Mumbai]] [[eu:Mumbai]] [[fa:مومبای]] [[fi:Mumbai]] [[fr:Mumbai]] [[ga:Mumbai]] [[gl:Mumbai - मुम़बई]] [[gu:મુંબઈ]] [[he:מומבאי]] [[hr:Mumbai]] [[hu:Mumbai]] [[id:Mumbai]] [[it:Mumbai]] [[ja:ムンバイ]] [[kn:ಮು೦ಬೈ]] [[ko:뭄바이]] [[la:Mumbai]] [[li:Bombay]] [[lt:Bombėjus]] [[lv:Mumbaja]] [[mr:मुंबई]] [[ms:Mumbai]] [[nds:Mumbai]] [[ne:बम्बई]] [[nl:Bombay]] [[nn:Mumbai]] [[no:Mumbai]] [[pa:ਮੁਮਬਏ]] [[pl:Bombaj]] [[pt:Mumbai]] [[ro:Mumbai]] [[ru:Мумбаи]] [[sa:बम्बई]] [[sh:Bombay]] [[simple:Mumbai]] [[sl:Mumbai]] [[sv:Bombay]] [[ta:மும்பை]] [[tl:Lungsod ng Mumbai]] [[tr:Bombay]] [[uk:Мумбаї]] [[zh:孟买]] दिवाली 1406 45625 2007-01-24T03:40:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ru:Дивали]] [[Image:Diwali.jpg|thumb|250px|रँगोली के साथ दिये]] '''दिवाली''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है । दिवाली [[कार्तिक]] मास की [[अमावस्या]] को मनायी जाती है । अधिकतर यह [[अंग्रेज़ी कैलन्डर]] के अनुसार [[अक्तूबर]] या [[नवम्बर]] महीने में पड़ती है । दीपावली दीपों का [[त्योहार]] है | इसे [[दीवाली]] या [[दीपावली]] भी कहते हैं । 'दीपावली' [[संस्कृत]] का शब्द है इसका अर्थ है दीपकों की अवलि अर्थात्‌ लड़ी । दिवाली अन्धेरे से रोशनी में जाने का प्रतीक है | भारतीयों का विश्वास है कि [[सत्य]] की सदा जीत होती है झूठ का नाश होता है | दिवाली यही चरितार्थ करती है - असतो माऽ सद्गमय , तमसो माऽ ज्योतिर्गमय । दीप जलाने की प्रथा के पीछे ३ अलग-अलग कारण या कहानियाँ हैं। *श्री राम के रावण को मार कर अयोध्या लौटने की याद में *श्री कृष्ण के नरकासुर को मारने की याद में *यह दो कहानियाँ दुष्टता की नाश का वर्णन करती हैं। पर इन दोनों कहानियों से बिलकुल भिन्न, दिये इसलिये भी जलाये जाते हैं, कि धन की देवी लक्ष्मी को घर के अन्दर आने का रास्ता मालूम हो! हर [[प्रांत]] या क्षेत्र में दिवाली मनाने के कारण एवं तरीके अलग हैं पर सभी जगह कई पीढ़ियों से यह त्योहार चला आ रहा है | लोगों में दीवाली की बहुत उमंग होती है | लोग अपने घरों का कोना-कोना साफ़ करते हैं ; नये कपड़े पहनते हैं । सब मिठाइयों के उपहार एक दूसरे को बाँटते हैं, एक दूसरे से मिलते हैं । घर-घर में सुन्दर [[रंगोली]] बनायी जाती है, दिये जलाए जाते हैं और [[आतिशबाजी]] की जाती है | बड़े छोटे सभी इस त्योहार में भाग लेते हैं | यह त्योहार सिक्खों और जैनों के लिये भी महत्वपूर्ण है। जैनों के लिये इसलिए कि इस दिन महावीर जी ने मोक्ष (या निर्वाण) पाया था। और सिक्खों के लिये इसलिए कि दिवाली के दिन ही अमृत्सर में १५७७ में स्वर्ण मन्दिर का शिलान्यास हुआ था। और इसके अलावा १६१९ में दिवाली के दिन सिक्खों के छ्टे गुरु हरगोबिन्द सिंघ जी को जेल से रिहा किया गया था। == यह भी देखिए == [[श्रेणी:त्यौहार]] [[category:संस्कृति]] [[ar:ديوالي]] [[cy:Divali]] [[da:Divali]] [[de:Diwali]] [[en:Diwali]] [[eo:Divali]] [[es:Diwali]] [[fa:دیوالی]] [[fi:Diwali]] [[fr:Divâlî]] [[id:Deepavali]] [[it:Diwali]] [[kn:ದೀಪಾವಳಿ]] [[ms:Hari Deepavali]] [[nl:Diwali]] [[nn:Dipavali]] [[pl:Diwali]] [[pt:Diwali]] [[ru:Дивали]] [[simple:Diwali]] [[sv:Diwali]] [[ta:தீபாவளி]] [[te:దీపావళి]] [[ur:دیوالی]] विकिपीडिया:हटाने के मत 1410 10498 2005-06-27T02:18:44Z Siddharthmukund 105 ===[[विकिपीडिया:Eng-hin]] === This page gave the background for the pages with the English Hindi dictionary from LRTC, IIIT. However its GPL license is not compatible with Wikipedia. Hence those pages have been deleted. I vote that we delete this page too. Another reason, all the text on the page is in English :-) [[सदस्य:Shree|श्री ]] ०३:१३, ७ Aug २००४ (UTC) : I dont care about this page, but in theory, is it wrong to use a non-lgpl dictionary as a reference in an lgpl publication? While we might not want to copy the text word to word, using a dictionary to lookup words seems harmless. [[सदस्य:Spundun|Spundun]] १८:१५, ७ Aug २००४ (UTC) :: I was the one who had initially set up the pages. A lot of it was just like a test area as no one but me was using it at that point. It was my experimentation with wiki, wikipedia, unicode devanagari and so on:-) :::You might want to register and contribute by your username instead of ip address... it gives us a sense of growing community :) (though it seems that you are the oldest contributer to hi:Wikipedia). Whats your name? [[सदस्य:Spundun|Spundun]] १९:१३, ७ Aug २००४ (UTC) ::::Sorry, just using a different computer where I was not logged in.[[सदस्य:Shree|श्री ]] १९:२२, ७ Aug २००४ (UTC) ::ITRANS and devanagari versions of the dictionary are available at [http://sanskrit.gde.to/hindi/ | Sanskrit documents site]. A unicode version with search facility is available at [http://www.aksharamala.com aksharamala]. ISCII versions with devanagari displays are available at [http://www.iiit.net/ | IIIT's LRTC's website]. So I don't really see a need for copying it here. Though it might have been a good source document to start the hindi wiktionary but Angela has replied that we can't use text with GPL license. ::My technical question related to that was - is it possible to upload pages in a batch mode in wiki? Not necesarily for wikipedia but may be useful for wikisource? [[सदस्य:Shree|श्री ]] १९:१४, ७ Aug २००४ (UTC) dear shree i was the person who created the page in current form. i copied it from the english wikipedia. i had plans to translate it later. i was not aware about the background being from English Hindi dictionary from LRTC, IIIT and even if it is i think a dictinary can be used. in any case instead of deleteing such a important topic why not just change it. i am changing it but being busy i have not had much time. i hope you will understand siddharthmukund प्रान्त 1413 10501 2004-12-23T08:26:40Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के प्रान्त]] हाल की घटनाएँ 1420 19370 2006-05-04T05:35:10Z 85.176.113.147 '''समय''': {{CURRENTTIME}} UTC &nbsp;&nbsp;|&nbsp;&nbsp; '''तारीख''': [[{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}}]] &nbsp;&nbsp; __NOTOC__ {| style="float: right; margin-left: 3em; margin-bottom: 2em" |- | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="width: 100%; margin-bottom: 1em; text-align: center; border: 1px solid #333333; font-family: Arial" |- style="background-color: #DDDDDD" | style="padding-top: 5px; padding-bottom: 5px" | | colspan="5" style="padding-top: 5px; padding-bottom: 5px" | दिसम्बर २००४ | style="padding-top: 5px; padding-bottom: 5px" | |- | style="padding-top: 4px" | र | style="padding-top: 4px" | सो | style="padding-top: 4px" | मं | style="padding-top: 4px" | बु | style="padding-top: 4px" | गु | style="padding-top: 4px" | शु | style="padding-top: 4px" | श |- | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | '''[[#दिसम्बर १, २००४|१]]''' | '''[[#दिसम्बर २, २००४|२]]''' | '''[[#दिसम्बर ३, २००४|३]]''' | '''[[#दिसम्बर ४, २००४|४]]''' |- | '''[[#दिसम्बर ५, २००४|५]]''' | '''[[#दिसम्बर ६, २००४|६]]''' | '''[[#दिसम्बर ७, २००४|७]]''' | '''[[#दिसम्बर ८, २००४|८]]''' | '''[[#दिसम्बर ९, २००४|९]]''' | '''[[#दिसम्बर १०, २००४|१०]]''' | '''[[#दिसम्बर ११, २००४|११]]''' |- | '''[[#दिसम्बर १२, २००४|१२]]''' | '''[[#दिसम्बर १३, २००४|१३]]''' | '''[[#दिसम्बर १४, २००४|१४]]''' | '''[[#दिसम्बर १५, २००४|१५]]''' | '''[[#दिसम्बर १६, २००४|१६]]''' | '''[[#दिसम्बर १७, २००४|१७]]''' | '''[[#दिसम्बर १८, २००४|१८]]''' |- | '''[[#दिसम्बर १९, २००४|१९]]''' | '''[[#दिसम्बर २०, २००४|२०]]''' | २१ | २२ | २३ | २४ | २५ |- | २६ | २७ | २८ | २९ | ३० | ३१ | &nbsp; |} |- | style="border: 1px solid #000000; background-color: #fff5f5; padding: 7px" | यूनाईटेङ किंगडम===जारी घटनाएँ=== ===जारी सशस्त्र मुटभेड=== [[अरब-इसरैली मुटभेड]]<br/> [[चेचन्या|चेचन्या में जारी मुटभेड]]<br> [[दूसरा कोन्गो युद्ध]]<br> [[इराक में मुटभेड]] ''[[युद्धों की सूची#जारी युद्ध|जारी युद्ध]]'' ===आनेवाली छुट्टियाँ=== [[दिसम्बर २५]]: [[क्रिसमस]]<br> [[जनवरी १]]: [[नया साल]]<br> ===आनेवाले चुनाव=== [[दिसम्बर २६]]: [[युक्रैन के राष्ट्रपती का चुनाव, २००४]]<br> [[जनवरी ९]]: [[फ़िलस्तीन के राष्ट्रपती का चुनाव, २००५]]<br> ===दिसम्बर में हुई मौतें=== |} #[[यासिर अराफात]] #[[पी वी नरसिंह राव]] #[[एम एस सुब्बलक्षमी]] == बाहरी कड़ियाँ == आप यूनिकोड हिन्दी में समाचारों के लिये [http://www.bbc.co.uk/hindi/ बी बी सी की हिन्दी वेब साइट], [http://www.voanews.com/Hindi/ वॉइस ऑफ अमेरिका की हिन्दी वेब साईट] देखें । हिन्दी इन्डिया टुडे के लिये [http://www.aajtak.com/ आज तक की वेब साइट] में बाँयी ओर इण्डिया टुडे की आवरण कथा की कड़ी देखें . ककखखचकककआआ MediaWiki:LonelyPages 1421 10506 2004-08-14T01:48:26Z Shree 4 अकेले पन्ने विकिपीडिया:प्रबन्धक 1422 45805 2007-01-24T17:40:46Z Yann 2 /* प्रबन्धक (प्रशासक / Administrators) */ +me ;) प्रबन्धक के प्रार्थी अपनी विनती यहां सलग्न करे: [[विकिपीडिया:Requests for adminship]] == प्रबन्धक (प्रशासक / Administrators)== The following are the Sysops of the Hindi Wikipedia: * [[User:Hemanshu]] (bureaucrat) * [[User:Shree]] * [[User:Spundun]] * [[User:BernardM]] * [[User:Magicalsaumy]] * [[User:Mitul0520]] * [[User:Yann]] (bureaucrat) == सम्बद्ध विषय == * [[विशेष:Listadmins|प्रबन्धक सूची]] [[af:Wikipedia:Administrateur]] [[als:Wikipedia:Administratoren]] [[am:Wikipedia:Administrators]] [[ar:ويكيبيديا:إداريون]] [[arc:Wikipedia:Administrators]] [[ast:Uiquipedia:Alministradores]] [[av:Википедия:Администраторал]] [[be:Вікіпэдыя:Адміністрацыя]] [[bg:Уикипедия:Администратори]] [[bm:Wikipedia:Administrateurs]] [[br:Wikipedia:Merourien]] [[bs:Wikipedia:Administratori]] [[ca:Viquipèdia:Administradors]] [[cs:Wikipedie:Správci]] [[cy:Wicipedia:Gweinyddwyr]] [[da:Wikipedia:Administratorer]] [[de:Wikipedia:Administratoren]] [[el:Βικιπαίδεια:Διαχειριστές]] [[en:Wikipedia:Administrators]] [[eo:Vikipedio:Administrantoj]] [[es:Wikipedia:Bibliotecarios]] [[et:Vikipeedia:Administraatorid]] [[eu:Wikipedia:Administratzaileak]] [[fa:ویکی‌پدیا:مدیران]] [[fi:Wikipedia:Ylläpitäjät]] [[fj:Wikipedia:Administrators]] [[fo:Wikipedia:Umboðsstjóri]] [[fr:Wikipédia:Administrateur]] [[fur:Vichipedie:Aministradôrs]] [[fy:Wikipedy:Behearders]] [[ga:Vicipéid:Riarthóirí]] [[gl:Wikipedia:Administradores]] [[gu:વિકિપીડિયા:પ્રબંધક]] [[ha:Wikipedia:Administrators]] [[he:ויקיפדיה:מפעיל מערכת]] [[hr:Wikipedija:Administratori]] [[hsb:Wikipedia:Administratorojo]] [[hu:Segítség:Adminisztrátorok]] [[ia:Wikipedia:Administratores]] [[id:Wikipedia:Pengurus]] [[io:Wikipedia:Administranti]] [[is:Wikipedia:Stjórnendur]] [[it:Wikipedia:Amministratori]] [[ja:Wikipedia:管理者]] [[jv:Wikipedia:Pangurus]] [[ka:ვიკიპედია:ადმინისტრატორები]] [[kk:Wikipedia:Әкімшілер]] [[kn:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ನಿರ್ವಾಹಕರು]] [[ko:위키백과:관리자]] [[ks:Wikipedia:Administrators]] [[ku:Wîkîpediya:Koordînasyon]] [[la:Vicipaedia:Magistratus]] [[lad:Wikipedia:Administradores]] [[lb:Wikipedia:Administratoren]] [[li:Wikipedia:Systeemwèrkers]] [[lmo:Wikipedia:Aministraduur]] [[lt:Wikipedia:Administratoriai]] [[lv:Wikipedia:Administrācija]] [[mi:Wikipedia:Administrators]] [[mk:Википедија:Администратори]] [[ms:Wikipedia:Penyelia]] [[mt:Wikipedija:Amministraturi]] [[na:Wikipedia:Administrators]] [[nap:Wikipedia:Amministratore]] [[nds:Wikipedia:Administraters]] [[nl:Wikipedia:Moderator]] [[nn:Wikipedia:Administratorar]] [[no:Wikipedia:Administratorer]] [[os:Википеди:Админтæ]] [[pl:Wikipedia:Administratorzy]] [[ps:Wikipedia:Administrators]] [[pt:Wikipedia:Administradores]] [[rmy:Vikipidiya:Administratorurya]] [[ro:Wikipedia:Administratori]] [[ru:Википедия:Администраторы]] [[ru-sib:Wikipedia:Administrators]] [[sa:Wikipedia:Administrators]] [[scn:Wikipedia:Amministraturi]] [[se:Wikipedia:Hálddašeaddjit]] [[simple:Wikipedia:Administrators]] [[sk:Wikipédia:Správcovia]] [[sl:Wikipedija:Administratorji]] [[sm:Wikipedia:Administrators]] [[sq:Wikipedia:Administruesit]] [[sr:Википедија:Администратори]] [[su:Wikipedia:Kuncén]] [[sv:Wikipedia:Administratörer]] [[sw:Wikipedia:Wakabidhi]] [[tet:Wikipedia:Administradór Sira]] [[th:วิกิพีเดีย:ผู้ดูแลระบบ]] [[tk:Wikipedia:Yöneticilik Başvurusu]] [[tl:Wikipedia:Mga Tagapangasiwa]] [[tr:Vikipedi:Yöneticiler]] [[tt:Wikipedia:İdäräçelär]] [[ug:Wikipedia:هاكیملار]] [[uk:Вікіпедія:Адміністратори]] [[uz:Wikipedia:Administratorlar]] [[vec:Wikipedia:Aministradori]] [[vi:Wikipedia:Người quản lý]] [[wa:Wikipedia:Manaedjeus]] [[wuu:Wikipedia:管理员]] [[yi:װיקיפּעדיע:Administrators]] [[zh:Wikipedia:管理员]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Hêng-chèng jîn-oân]] [[zh-yue:Wikipedia:管理員]] भारतीय 1425 10510 2005-02-08T04:01:33Z विजय ठाकुर 115 {{बहुविकल्पी शब्द}} [[भारत]] देश के निवासियों को भारतीय कहा जाता है । भारत को [[हिन्दुस्तान]] नाम से भी पुकारा जाता है और इसीलिये भारतीयों को [[हिन्दुस्तानी]] भी कहतें है । *'''[[भारतीय संस्कृति]]''' *'''[[भारतीय खाना]]''' *'''[[भारतीय पोशाक]]''' *'''[[भारतीय उद्योग]]''' *'''[[भारतीय अर्थव्यवस्था]]''' *'''[[भारतीय संगीत]]''' *'''[[भारतीय शहर]]''' जनसंख्या 1426 10511 2005-01-28T20:38:19Z 62.147.105.40 [[eo:Logxantaro]] जन अर्थात्‌ [[लोग]] और [[संख्या]] अर्थात्‌ गिनती । किसी स्थान में कुल कितने लोग रहते हैं इस आंकड़े को वहाँ की आबादी या जनसंख्या कहा जाता है । [[जनगणना]] यानी सेन्सस के द्वारा यह आंकड़े तैयार किये जाते हैं । उदाहरण - भारत की आबादी १०० करोड़ से अधिक है । विश्व भर में केवल [[चीन]] की जनसंख्या [[भारत]] से ज़्यादा है {{substub}} संख्या 1427 24213 2006-08-05T05:01:41Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] वाराणसी 1428 45135 2007-01-23T01:19:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:瓦臘納西]] Modifying: [[id:Benares]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = वाराणसी | प्रकार = नगर | latd = 25.20 | longd=83.0 | प्रदेश = उत्तर प्रदेश | जिला = [[वाराणसी जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 25,08,110 | घनत्व = 1,618 | क्षेत्रफल = 1550.3 | दूरभाष कोड = 91 (0)542 | पिनकोड = 221 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = UP-65 | unlocode = | वेबसाइट = http://varanasi.nic.in | skyline = GhatsVaranasi.jpg | skyline_caption = बनारस के घाट | टिप्पणियाँ = | }} '''वाराणसी''' अथवा '''बनारस''' [[भारत]] देश के [[उत्तर प्रदेश]] का एक प्राचीन और धार्मिक महत्ता रखने वाला [[शहर]] है । इसका पुराना नाम काशी है । वाराणसी '''विश्व का प्राचीनतम बसा हुआ शहर''' है। यह [[गंगा]] नदी के किनारे बसा है और हजारो साल से उत्तर [[भारत]] का धार्मिक एवं सांस्कृतिक केन्द्र रहा है। बनारस के घरानो की [[हिन्दुस्तानी संगीत]] मे अपनी ही शैली है। बनारस के विख्यात संगीतज्ञ, दार्शनिक, कवि मे [[कबीर]], [[प्रेमचन्द]], [[जयशंकर प्रसाद]], [[पं. रवि शंकर]], [[बिस्मिल्लाह ख़ान]], [[किशन महाराज]], [[गिरिजा देवी]] नाम प्रमुख है। यहाँ के घाट और पण्डे काफ़ी प्रसिद्ध हैं । कई [[हिन्दू]] मानते हैं कि काशी में मरने वालों को [[मोक्ष]] प्राप्त होता है । यहाँ पर स्थित बी एच यू यानी [[बनारस हिन्दू युनिवर्सिटी]] भारत के पुराने एवं विख्यात [[विश्वविद्यालय|विश्वविद्यालयों ]] में से एक है। ==मन्दिर== #[[विश्वनाथ मन्दिर्]] #[[अन्नपुर्णा मन्दिर]] #[[काल भेरव मन्दिर]] #[[तुलसी मानस मन्दिर]] ==विश्वविद्यालय== #[[बनारस हिन्दू युनिवर्सिटी]] #[[काशी विद्यापीठ]] #[[संपूर्णानंद संस्कृत विश्वविद्यालय]] ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] == कड़ियाँ == * [http://www.varanasi.nic.in/ वाराणसी का आधिकारिक जालस्थल] * [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/varanasi.htm वाराणसी वैभव] [[Category:पवित्र शहर]] [[Category:हिन्दू धर्म]] [[Category:भारत]] [[category:शहर]] [[category:उत्तर प्रदेश]] [[bpy:বারানসি]] [[cv:Варанаси]] [[de:Varanasi]] [[en:Varanasi]] [[eo:Varanasio]] [[es:Benarés]] [[fi:Varanasi]] [[fr:Vârânasî]] [[id:Benares]] [[it:Varanasi]] [[ja:ワーラーナシー]] [[ko:바라나시]] [[lt:Varanasis]] [[nl:Benares]] [[pl:Waranasi]] [[pt:Varanasi]] [[ro:Varanasi]] [[ru:Варанаси]] [[sa:वाराणसी]] [[sr:Варанаси]] [[sv:Varanasi]] [[ta:வாரணாசி]] [[th:พาราณสี]] [[zh:瓦臘納西]] श्रेणी:पवित्र शहर 1429 10514 2004-08-14T14:39:34Z Shree 4 Related list: [[पवित्र शहरों की सूची]] [[Category:शहर]] [[Category:धर्म]] Template:India 1430 10515 2004-10-17T19:04:06Z Hemanshu 22 <br clear=all> <center> {| id="toc" style="margin: 0 2em 0 2em;" ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी | प्रान्त एवं संघ राज्यक्षेत्र (केन्द्रीय सरकार द्वारा शासिक )]]''' || [[Image:India flag large.png|50px|Flag of India]] |- | align="center" colspan="2" | '''[[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी | प्रान्त ]]''' | [[आंध्र प्रदेश]] | [[अरुणाचल प्रदेश]] | [[असम ]] | [[उत्तर प्रदेश]] | [[उत्तरांचल]] | [[उड़िसा ]] | [[कर्नाटक ]] | [[केरल ]] | [[गोआ ]] | [[गुजरात]] | [[छत्तीसगढ़ ]] | [[जम्मू और कश्मीर]] | [[झारखंड]] | [[तमिल नाडु ]] | [[त्रिपुरा ]] | [[दिल्ली ]] | [[नागालॅण्ड]] | [[पश्चिम बंगाल]] | [[पंजाब]] | [[बिहार ]] | [[मणिपुर ]] | [[मध्य प्रदेश]] | [[महाराष्ट्र ]] | [[मिज़ोरम]] | [[मेघालय]] | [[राजस्थान]] | [[सिक्किम]] | [[हरियाणा]] | [[हिमाचल प्रदेश ]] |- | align="center" colspan="2" | '''[[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी|केन्द्र शासित संघ राज्यक्षेत्र ]]:''' [[अंदमान और निकोबार द्वीप]] | [[चंडीगढ़]] | [[दमन और दीव]] | [[दादरा और नगर हवेली]] | [[पॉण्डिचेरी]] | [[लक्षद्वीप]] |- | align="center" colspan="2" | '''[[संघ राजधानी राज्यक्षेत्र |संघ राजधानी राज्यक्षेत्र ]]:''' [[दिल्ली]] |} </center> [[Category:भारत के प्रान्त]] महाभारत 1431 45061 2007-01-23T00:44:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:महाभारत]] [[Image:Arjun-krishna.jpg|thumb|अर्जुन और श्रीकृष्ण]] '''महाभारत''' हिन्दुओं का एक प्रमुख काव्य ग्रंथ है, जो [[स्मृति]] वर्ग में आता है । कभी कभी सिर्फ़ [[भारत]] कहा जाने वाला यह काव्यग्रंथ भारत का अनुपम धार्मिक, पौराणिक, ऐतिहासिक और दार्शनिक ग्रंथ है. [[हिन्दू धर्म]] का यह मुख्यतम ग्रंथों में से एक है. यह विश्व का सबसे लंबा साहित्यिक ग्रंथ है. हलाकि इसे साहित्य की सबसे अनुपम कॄतियों में से एक माना जाता है किन्तु आज भी यह प्रत्येक भारतीय के लिये एक अनुकरणीय स्त्रोत है. यह कॄति हिन्दुओं के इतिहास की एक गाथा है. पूरे महाभारत में एक लाख [[श्लोक]] हैं जो [[बाइबिल]] से चार गुणा ज्यादा और [[इलियड]] की ''ओडिसी'' से सात गुणा ज्यादा है । इसीमें [[भगवद्गीता]] सन्निहित है । == परिचय == महाभारत की विशालता और दार्शनिक गूढता न सिर्फ़ भारतीय मूल्यों का संकलन है बल्कि [[हिन्दू धर्म]] और '''वैदिक परंपरा''' का भी सार है. महाभारत की विशालता का अंदाजा उसके प्रथम पर्व में उल्लिखित एक [[श्लोक]] से लगाया जा सकता है : '''"जो यहाँ (महाभारत में) है वह आपको संसार में कहीं न कहीं अवश्य मिल जायेगा, जो यहाँ नहीं है वो संसार में आपको अन्यत्र कहीं नहीं मिलेगा"''' महाभारत सिर्फ राजा-रानी, राजकुमार-राजकुमारी, मुनियों और साधुओं की कहानी से बढकर कहीं ज्यादा व्यापक और विशाल है, इसके लेखक [[व्यास]] का कहना है कि महाभारत [[धर्म]], [[अर्थ]], [[काम]], और [[मोक्ष]] की कथा है. कहानी की निष्पत्ति मोक्शः पर जाकर होती है जो हिन्दुओं द्वारा मानव जीवन का परम लक्ष्य माना गया है. == पॄष्ठभूमि और इतिहास == कहा जाता है कि यह महाकाव्य, भगवान [[वेद व्यास]], जो स्वयं इस महाकाव्य में एक प्रमुख पात्र हैं, द्वारा बोलकर, भगवान [[गणेश]] द्वारा लिखवाया गया ऐसा महाभारत के प्रथम अध्याय में उल्लिखित है. कहा जाता है कि जब व्यास ने भगवान गणेश के सामने यह प्रस्ताव रखा था तो गणेश तुरत तैयार हो गये थे लेकिन शर्त यही थी कि व्यास कथा कहते समय एक पल भी विश्राम के लिये नहीं रुकेंगे. व्यास ने भी इस शर्त को स्वीकार कर लिया लेकिन उन्होंने भी भगवान गणेश के साथ एक शर्त रख दी कि वे लिखने से पहले उनके कहे वाक्यों को पूरी तरह समझने के बाद ही लिखेंगे. इस तरह लिखवाते समय व्यास को कुछ सोचने का मौका मिल गया. यह कथा जनमानसस में प्रचलित एक कथा से भी मेल खाती है जिसमें बताया गया है कि गणेश जी एक दाँत कैसे टूटी (गणेश जी के पारंपरिक छवि), कहा जाता है कि महाभारत लिखने के चक्कर में जल्दबाजी में ताकि लिखने में बाधा न आये एक बार कलम उनके हाथ से छूट गयी और वे अपना एक दाँत तुड़वा बैठे. ऐसा माना जाता है कि इस महाकाव्य की शुरुआत एक छोटे सी रचना '''जय''' से हुई थी. हालाकि इसकी कोई निश्चित तिथी मालूम नहीं है लेकिन इसे आमतौर पर [[वैदिक युग]] में लगभग १४०० इसवी ईसा पूर्व के समय का माना जाता है. विद्वानों ने इसकी तिथी निरधारित करने के लिये इसमें वर्णित [[सूर्य ग्रहण]] और [[चंद्र ग्रहणों]] के बारे में अध्यन किया है और इसे ३१ वीं सदी इसा पूर्व का मानते हैं, लेकिन मतभेद अभी भी जारी है. [[शल्य]] जो महाभारत में कौरवों की तरफ से लड़ा था उसे [[रामायण]] में वर्णित [[लव]] और [[कुश]] के बाद की ५० वीं पीढ़ी का माना जाता है. इसी आधार पर कुछ विद्वान महाभारत का समय रामायण से १००० वर्ष बाद का मानते हैं. तिथियाँ चाहे जो भी हों इन्हीं काव्यों के आधार पर [[वैदिक धर्म]] का आधार टिका है जो बाद में [[हिन्दू धर्म]] का आधुनिक आधार बना है. [[आर्यभट]] के अनुसार महाभारत युद्ध ३१३७ ईपू में हुआ। [[कलियुग]] का आरम्भ कृष्ण के इस युद्ध के ३५ वर्ष पश्चात निधन पर हुआ। ज्यादातर अन्य भारतीय साहित्यों की तरह यह महाकाव्य भी पहले वाचिक परंपरा द्वारा हम तक पीढी दर पीढी पहुँची है. बाद में छपाई की कला के विकसित होने से पहले ही इसके बहुत से अन्य भौगोलिक संस्करण भी हो गये हैं जिनमें बहुत सी ऐसी घटनायें हैं जो मूल कथा में नहीं दिखती या फिर किसी अन्य रुप में दिखती है. == महाभारत: अनुपम काव्य == इस महाकाव्य की मुख्य कथा [[हस्तिनापुर]] की गद्दी के लिये दो वंश के वंशजों [[कौरव]] और [[पाण्डव]] के बीच का आपसी संघर्ष था. '''हस्तिनापुर''' और उसके आस-पास का इलाका आज के [[गंगा]] से उत्तर [[यमुना]] के आस-पास [[दोआब]] का ईलाका माना जाता है. जहाँ आजकल की [[दिल्ली]] भी स्थित है. इन भाइयों के बीच की लड़ाई आज के [[हरियाणा]] स्थित [[कुरुक्षेत्र]] के आस-पास हुई मानी गयी है जिसमें '''पांडव''' विजयी हुये थे। महाभारत की समाप्ति भगवान श्री कृष्ण की मृत्यु और [[यदु-वंश]] की समाप्ति तथा पांडवों के स्वर्ग गमन के साथ होती है। पांडव की यह यात्रा [[मोक्ष]] प्राप्ति को दर्शाता है जो हिन्दुओं के जीवन का सबसे प्रमुख लक्ष्य माना जाता है। इस घटना को [[कलि-युग]] के आरंभ का भी संकेत माना गया है क्योंकि इससे महाभारत के अठारह दिन की लड़ाई में सत्य की सत्ता भंग हुयी थी। इस कलि-युग को हिन्दुओं के अनुसार सबसे अधम युग माना गया है जिसमें हर तरह के मूल्यों का क्षरण होता है और अंत में [[कल्कि]] नामक [[विष्णु]] के अवतार इन सबसे हमारी रक्षा करेंगें। हिन्दू इतिहास के सबसे प्रमुख स्तंभों का इस लड़ाई में अनैतिकता (कौरवों) का साथ देना इसकेए वजह माना जाता है। === कहानी === महाभारत की कथा में एक साथ बहुत सी कथाएँ गुंफित हैं, जिनमें से कुछ प्रमुख कथायें निम्नलिखित हैं:- *सबसे प्रमुख कहानी कण की कहानी है। भगवान श्री कण जो एक महान योद्धा थे ये कहानी बताती है कि कैसे उनकी शक्ति गौण हो गयी क्योंकि हजारो वर्ष पहले उन्होंने अपने गुरू से अपनी पहचान छुपायी थी। *भीष्म की कहानी जिसने अपना राजपाट अपने पिता की वजह से त्याग दिया था, क्योंकि उसके पिता ने एक मछुआरे की कन्या से विवाह किया था। भीष्म ने आजीवन कौमार्य की प्रतिज्ञा ली थी और उन्हें ईच्छा मृत्यु का वरदान प्राप्त हुआ था। *[[भीम]] की कहानी, जो पाँच पाँडवों मे से एक थे और अपने बल और स्वामिभक्ति के कारण जाने जाते थे। *युधिष्ठिर की कहानी: युधिष्ठिर जो पांचों पांडवों मे सबसे बड़े थे उन्हें '''धर्मराज''' के नाम से जाना जाता है। कहा जाता है कि उन्होंने कभी जीवन में झूठ का सहारा नहीं लिया। और महाभारत के दौरान कैसे सिर्फ एक झूठ की वजह से कैसा परिणाम भुगतते हैं। === संरचना === # ''आदिपर्व'' - परिचय, राजकुमारों का जन्म और लालन-पालन # ''सभापर्व'' - दरबार की झलक, द्युत क्रीड़ा, और पांडवों का वनवास. माया दानव द्वार इंद्रप्रस्थ में महल का निर्माण. # '''अरयण्कपर्व''' (अरण्यपर्व)'' - जंगलों में १२ वर्ष का जीवन # ''विराटपर्व'' - राजा [[विराट]] के राज्य में अग्यात्वास. # ''उद्योगपर्व''- युद्ध की तैयारी # ''भीष्मपर्व'' - महाभारत युद्ध का पहला भाग, भीष्म कौरवों के सेनापति के रूप में (इसी पर्व में [[भगवद्गीता]] आती है) # ''द्रोणपर्व'' - युद्ध जारी, द्रोण सेनापति # ''कर्णपर्व'' - युद्ध जारी, कर्ण सेनापति # ''शल्यपर्व'' - युद्ध का अंतिम भाग, शल्य सेनापति # ''सौप्तिकपर्व'' - अश्वत्थामा और बचे हुये कौरवों द्वारा[[ पाण्डव]] सेना का सोये हुये में वध # ''स्त्रीपर्व'' - [[गान्धारी]] और अन्य स्त्रियों द्वारा मृत लोगों के लिये शोक # ''शांतिपर्व'' - युधिष्ठिर का राज्याभिषेक और भीष्म के दिशा-निर्देश # ''अनुशासनपर्व'' - भीष्म के अंतिम उपदेशtr # ''अश्वमेधिकापर्व'' - [[युधिष्ठिर]] द्वारा [[अश्वमेध]] का आयोजन # ''आश्रम्वासिकापर्व'' - [[धृतराष्ट्र]], गान्धारी और कुन्ती का वन में आश्रम के लिये प्रस्थान # ''मौसुलपर्व'' - यादवों की आपसी लड़ाई # ''महाप्रस्थानिकपर्व '' - युधिष्ठिर और उनके भाइयों की सदगति का प्रथम भाग # ''स्वर्गारोहणपर्व'' - पांडवों की स्वर्ग यात्रा. इसके अलावा 16,375 श्लोकों का एक उपसंहार भी बाद में महाभारत में जोड़ा गया था जिसे [[हरिवंशपर्व]] कहा जाता है। इस अध्याय में खास कर भगवान श्री [[कृष्ण]] के बारे में वर्णन है। महाभारत के कई भाग हैं जो आमतौर पर अपने आप में एक अलग और पूर्ण पुस्तक मानी जाती है। मुख्य रूप से इन भागों को अलग से महत्व दिया जाता है :- # [[भगवद गीता]] श्री कृष्ण द्वारा '''भीष्मपर्व''' में [[अर्जुन]] को दिया गया उपदेश # [[दमयन्ती]] अथवा नल दमयन्ती, '''अरण्यकप्र्व''' में एक प्रेमकथा # कृष्णवार्ता : भगवान श्री कृष्ण की कहानी # राम रामायण का अरण्यकप्र्व में एक संक्षिप्त रूप # ॠष्य ॠंग एक ॠषि के प्रेमकथा # [[विष्णुसहस्रनाम]] [[विष्णु]] के 1000 नामों की महिमा '''शांतिपर्व''' में ==आधुनिक महाभारत== कहा जाता है कि महाभारत में वेदों और अन्य हिन्दू ग्रंथों का सार निहित है. और सत्य भी है कि इस ग्रंथ में एक दूसरे से जुड़ी कई कहानियाँ, देवी देवताओं के जन्म की कहानी, पौराणिक और ब्रम्हांडीय घटनायें, दार्शनिक रस समेत जीवन का हर पक्ष समाहित है. ये कहानियाँ आमतौर पर बच्चों को सिखाई जाती हैं, और घर-बाहर होने वाले धार्मिक अनुष्ठानों में शामिल की जाती हैं. महाभारत कहती है कि जिन्होंने इसे नहीं पढा उसकी आध्यात्मिक और यौगिक खोज अधूरी ही रहेगी. १९८० के लगभग महाभारत भारत में टेलिविजन के प्रदे पर पहली बार [[दूरदर्शन]] के माध्यम से घर-घर में आया और अभूतपूर्व रुप से लोकप्रिय हुआ. १९८९ में [[पीटर ब्रुक]] द्वारा पहली बार यह फिल्म [[अंग्रेजी]] में बनी. == महाभारत् के पात्र == '''अभिमन्यु''' : अर्जुन के वीर पुत्र जो कुरुक्षेत्र युध मे वीरग्ति को प्राप्त हुआ। '''अम्बा''' : शिखन्डी पूर्व जन्म मे अम्बा नामक राजकुमारी था। '''अम्बिका''' : विचित्रवीर्य की पत्नी, अम्बा और अम्बालिका की बहिन। '''[[अर्जुन]]''' : देवराज इन्द्र द्वरा कुन्ति यवम पान्डु का पुत्र। एक अतुल्निय धनुर्धर जिसको श्री कृष्ण ने श्रीमद भग्वद गीता का उप्देष दिया था। '''भभ्रुवाहन''' : अर्जुन यवम चित्रांग्दा का पुत्र। '''बाकासुर''' : महाभारत काव्य मे एक असुर जिसको भीम ने मार कर एक गांव के वासियों की रक्षा की थी। '''भीष्म''' : भीष्म का नामकरण देव्रथ के नाम से हुआ था। वे शान्तनू एवमं गंगा के पुत्र थे। जब देव्रथ ने अपने पिता की खुशी के लिये आजीवन ब्रह्मचारी रहने का प्रण लिया, तब से उनका नाम भीष्म हो गया। '''[[द्रौपदी]]''' : द्रुपद की पुत्री जो अग्नि से प्रकट हुई थी। द्रौपदी पांचो पांड्वों की अर्धांगिनी थी और उसे आज प्राचीनतम् नारीवादिनियों में एक माना जाता है । '''द्रोण''' : हस्तिनापुर के राजकुमारों को शस्त्र विद्या देने वाले ब्राह्मण् गुरु। अश्व्थामा के पिता। '''द्रुपद''' : पान्चाल के राजा और द्रौपदी एवमं द्रिश्टिद्युन के पिता। द्रुपद और द्रोण बालपन के मित्र थे! '''दुर्योधन''' : कौरवों में जयेष्ट। ध्रतराष्ट्र एवमं गांधारी के १०१ पुत्रों मे सबसे बड़े। '''दुशासन ''' : दुर्योधन से छोटा भाई जो द्रौपदी को हस्तिनपुर राज्यसभा में बालों से पकड़ कर लाया था। कुरुक्षेत्र युध्य में भीम ने दुशासन की छाती का लहू पिया था। '''एकलव्य''' : द्रोण का एक महान शिष्य जिससे गुरुदक्षिणा में द्रोण ने उसका अंगूठा मांगा था। '''गांडीव''' : अर्जुन का धनुष । [जो उनको अग्नि-देव् ने दिया था।(कई मान्यताओं के अनुसार)] '''गांधारी''' : गंधार के राजा की पुत्री और ध्रतराष्ट्र की पत्नी। '''जयध्रथ''' : सिन्धु के राजा और ध्रतराष्ट्र के दामाद। कुरुक्षेत्र युध में अर्जुन नें जयध्रथ का शीश काट कर वध किया था। '''कर्ण''' : सूर्यदेव एवमं कुन्ति के पुत्र और पाण्ड्वों के सबसे बड़े भाई। कर्ण को दानवीर-कर्ण के नाम से भी जाना जाता है। कर्ण कवच एवं कुंडल पहने हुए पैदा हुये थे और उनका दान इंद्र को किया था । '''कृपाचार्य''' : हस्तिनापुर के ब्राह्मण गुरु। इनकी बहिन 'कृपि' का विवाह द्रोण से हुआ था । '''[[कृष्ण]]''' : देवकी की आठवीं सन्तान जिसने अपने दुष्ट मामा कंस का वध किया था। भगवान कृष्ण ने अर्जुन को कुरुक्षेत्र युध के प्रांरम्भ में गीता उपदेश दिया था। श्री कृष्ण, भगवान् [[विष्णु]] के आठवें अवतार थें। '''कुरुक्षेत्र''' : वह क्षेत्र जहाँ महाभारत का महान युद्ध हुआ था। यह क्षेत्र आज के भारत में 'अम्बाला' नामक नगर के नाम से जाना जाता है। '''पाण्डव''' : पाण्डु की कुतीं और माद्री से सन्तानें। यह पांच भाई थे: युद्धिष्ठिर, भीम, अर्जुन्, नकुल और सहदेव। '''परशुराम''' : अर्थात् परशु वाले राम। वे द्रोण, भीष्म और कर्ण जैसे महारथियों के गुरु थे। वे भगवान विष्णु का छहंवा अवतार थे। '''शल्य''' : नकुल और सहदेव की माता माद्री के पिता। '''उत्तरा''' : राजा विराट की पुत्री। उत्तरा का विवाह अभिमन्यू से हुआ था । '''महर्षि व्यास''' : महाभारत महाकाव्य के लेखक। पारासर् और सत्यवति के पुत्र । इनके कृष्ण द्वपायन के नाम से भी जाना जाता है क्योंकि व साँवल रंग के थे और एक द्वीप पे पैदा हुए थे । <!-- महाभारत के पात्रों की सूची में व्रद्धि क्रमशः चलती रहेगी।। --> ==यह भी देखें:== *[[रामायण]] ---- [[Category:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[bn:মহাভারত]] [[ca:Mahabharata]] [[cs:Mahábhárata]] [[da:Mahabharata]] [[de:Mahabharata]] [[en:Mahabharata]] [[eo:Mahabharato]] [[es:Mahabhárata]] [[fa:مهاباراتا]] [[fi:Mahabharata]] [[fr:Mahâbhârata]] [[gu:મહાભારત]] [[he:מהאבאראטה]] [[hr:Mahabharata]] [[hu:Mahábhárata]] [[id:Mahabharata]] [[it:Mahābhārata]] [[ja:マハーバーラタ]] [[jv:Mahabharata]] [[kn:ಮಹಾಭಾರತ]] [[ko:마하바라타]] [[ks:महाभारत]] [[lt:Mahabharata]] [[ml:മഹാഭാരതം]] [[mr:महाभारत]] [[ms:Mahabharata]] [[nl:Mahabharata]] [[no:Mahabharata]] [[pl:Mahabharata]] [[pt:Mahabharata]] [[ru:Махабхарата]] [[sh:Mahabharata]] [[simple:Mahabharata]] [[sk:Mahábhárata]] [[sv:Mahabharata]] [[ta:மகாபாரதம்]] [[th:มหาภารตะ]] [[uk:Махабгарата]] [[ur:مہا بھارت]] [[vi:Mahabharata]] [[zh:摩诃婆罗多]] साङ्ख्य 1439 41090 2007-01-03T20:48:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Samkhya]] '''साङ्ख्य''' के प्रवर्तक [[कपिल ऋषि]] माने जाते हैं । {{substub}} [[da:Samkhya]] [[de:Samkhya]] [[en:Samkhya]] [[es:Samkhya]] [[id:Samkhya]] [[it:Samkhya]] [[kn:ಸಾಂಖ್ಯ]] [[lt:Sankhja]] [[nl:Samkhya]] [[pl:Sankhja]] [[pt:Sankhya]] [[ru:Санкхья]] [[sk:Sánkhja]] श्रेणी:भारत 1443 45674 2007-01-24T13:13:51Z Escarbot 542 robot Adding: [[qu:Categoría:Barat]], [[rmy:Shopni:भारत]] [[Image:Flag of India.svg|right|100px|भारत]] [[भारत]] देश संबंधित लेख [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[af:Kategorie:Indië]] [[ar:تصنيف:هند]] [[ast:Categoría:India]] [[be:Катэгорыя:Індыя]] [[bg:Категория:Индия]] [[bn:Category:ভারত]] [[bpy:Category:ভারত]] [[br:Rummad:India]] [[ca:Categoria:Índia]] [[cs:Kategorie:Indie]] [[cy:Categori:India]] [[da:Kategori:Indien]] [[de:Kategorie:Indien]] [[el:Κατηγορία:Ινδία]] [[en:Category:India]] [[eo:Kategorio:Barato]] [[es:Categoría:India]] [[et:Kategooria:India]] [[eu:Kategoria:India]] [[fa:رده:هند]] [[fi:Luokka:Intia]] [[fo:Bólkur:India]] [[fr:Catégorie:Inde]] [[gl:Category:India]] [[gu:Category:ભારત]] [[he:קטגוריה:הודו]] [[hr:Kategorija:Indija]] [[hu:Kategória:India]] [[ia:Categoria:India]] [[id:Kategori:India]] [[io:Category:India]] [[is:Flokkur:Indland]] [[it:Categoria:India]] [[ja:Category:インド]] [[ka:კატეგორია:ინდოეთი]] [[kn:ವರ್ಗ:ಭಾರತ]] [[ko:분류:인도]] [[kw:Category:Eynda]] [[la:Categoria:India]] [[lb:Category:Indien]] [[lt:Kategorija:Indija]] [[lv:Kategorija:Indija]] [[mr:Category:भारत]] [[na:Category:India]] [[nds:Kategorie:Indien]] [[nl:Categorie:India]] [[nn:Kategori:India]] [[no:Kategori:India]] [[oc:Categoria:Índia]] [[os:Категори:Инди]] [[pa:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ]] [[pl:Kategoria:Indie]] [[pt:Categoria:Índia]] [[qu:Categoría:Barat]] [[rmy:Shopni:भारत]] [[ro:Categorie:India]] [[ru:Категория:Индия]] [[scn:Category:India]] [[sh:Category:Indija]] [[simple:Category:India]] [[sk:Kategória:India]] [[sl:Kategorija:Indija]] [[sq:Category:Indi]] [[sr:Категорија:Индија]] [[sv:Kategori:Indien]] [[sw:Category:Uhindi]] [[ta:பகுப்பு:இந்தியா]] [[te:వర్గం:భారత దేశము]] [[th:หมวดหมู่:ประเทศอินเดีย]] [[tl:Category:Indya]] [[tr:Kategori:Hindistan]] [[uk:Категорія:Індія]] [[vi:Thể loại:Ấn Độ]] [[wa:Categoreye:Inde]] [[war:Category:India]] [[zh:Category:印度]] गुजराती भाषा 1444 45885 2007-01-24T20:29:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Gudžarátština]], [[eo:Guĝarata lingvo]] '''गुजराती''' [[भारत]] की एक [[भाषा]] है जो [[गुजरात]] [[प्रान्त]] में बोली जाती है। ==सर्वनाम== ===पुरुषवाचक=== {|class="wikitable" |- ! गुजराती ! हिन्दी ! गुजराती ! हिन्दी ! गुजराती ! हिन्दी |-align="center" |હું||मैं||મેં||मैंने||મને||मुझे |-align="center" |આપણે, અમે||हम||આપણે, અમે||हमने||આપણને, અમને||हमें |-align="center" |તું||तू||તેં||तूने||તને||तुझे |-align="center" |તમે||तुम||તમે||तुमने||તમને||तुम्हें |-align="center" |આપ||आप||આપે||आपने||આપને||आपको |-align="center" |આ||यह, ये||આણે||इसने, इन्होंने||આને||इस्स, इन्हें |-align="center" |તે||वह||તેણે||उसने||તેને||उस्से |-align="center" |તેઓ||वे||તેઓએ, તેમણે||उन्होंने||તેઓન, તેમને||उन्हें |- |} == यह भी देखिए == * [[wikt:गुजराती|गुजराती]] (विक्षनरी) * [[:gu:|गुजराती विकिपीडिया]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[am:ጉጃራቲ]] [[br:Goudjarateg]] [[ca:Gujarati]] [[cs:Gudžarátština]] [[da:Gujarati]] [[de:Gujarati]] [[en:Gujarati language]] [[eo:Guĝarata lingvo]] [[es:Idioma guyaratí]] [[fa:زبان گجراتی]] [[fi:Gudžarati]] [[fr:Gujarâtî]] [[gu:ગુજરાતી ભાષા]] [[he:גוג'ראטית]] [[id:Bahasa Gujarati]] [[it:Lingua gujarati]] [[ja:グジャラート語]] [[ka:გუჯარათული ენა]] [[ko:구자라트어]] [[nl:Gujarati]] [[nn:Gujarati]] [[pl:Język gudźarati]] [[pt:Gujarati]] [[ru:Гуджарати]] [[simple:Gujarati language]] [[sr:Гуџарати језик]] [[sv:Gujarati]] [[ta:குஜராத்தி]] [[th:ภาษาคุชราต]] महिला टेनिस खिलाडियों की सूची 1445 10526 2004-09-13T08:04:15Z 203.115.73.238 यह महिला [[टेनिस]] खिलाडियों की सूची है । * [[ट्रेसी ओस्टिन]] ([[अमरीका]]) * [[मीक बेबल]] ([[जर्मनी]]) * [[स्यू बार्कर]] ([[इंग्लैंड]]) * [[पीचिस बार्ट्लोविक्स]] (अमरीका) * [[कार्लिंग बेसेट सेगुसो]] ([[केनेडा]]) * [[चन्टल बीथम]] (केनेडा) * [[पेट्रा बेगेरोव]] (जर्मनी) * [[लिसा बोन्डर क्रैस]] (अमरीका) * [[लुइस ब्रौ]] (अमरीका) * [[मरिआ बुएनो]] ([[ब्राजिल]]) * [[बेटिना बुन्ज]] (जर्मनी) * [[एल्स केलेन्स]] ([[बेल्जियम]]) * [[जेनिफ़र केप्रियाटी]] (अमरीका) * [[रोज़ी केसल्स]] (अमरीका) * [[डोरोथिया चेम्बर्स]] (अमरीका) * [[किम क्लाइज्स्टरर्स]] (बेल्जियम) * [[अमान्डा कूट्ज़र]] ([[दक्षिण अफ़्रीका]]) * [[मोरीन कोनोली]] (अमरीका) * [[शार्लट कूपर]] (इंग्लैंड) * [[मार्गरेट स्मिथ कौर्ट]] ([[ओस्ट्रेलिया]]) * [[इसाबेल क्यूटो]] (जर्मनी) * [[किमिको डेट]] (जापान) * [[लिन्डसे डेवेन्पोर्ट]] (अमरीका) * [[नटाली डेकी]] (फ़्रान्स) * [[एलेना डिमेन्शियेवा]] ([[रशिया]]) * [[लोटी डोड]] (इंग्लैड) * [[येलेना डोकिक]] ([[सर्बिया और मोन्टेनेग्रो]]) * [[डोरोथिया डग्लेस]] (इंग्लैंड) * [[स्टेफ़नी डुबोइस]] (केनेडा) * [[फ़्रेन्कोइस डर]] (फ़्रान्स) * [[जो ड्युरी]] (ब्रिटन) * [[सिल्विया फ़रीना एलिया]] ([[इटली]]) * [[क्रिस एवर्ट]] (अमरीका) * [[गिगि फ़र्नान्डिस]] ([[पोर्टो रिको]]) * [[मेरी जो फ़र्नान्डिस]] (अमरीका) * [[ज़ीना गेर्रिसन]] (अमरीका) * [[एल्थिया गिब्सन]] (अमरीका) चित्र:DKPattammal-DKJayaraman-young.jpg 1453 10532 2004-09-23T01:17:27Z 129.186.16.195 डी. क. पट्टम्माल (दायें ओर पर), अपने भाई डी. के. जयरामन के साथ गातीं हुईं (लग्भग १९४०-४५) डी के पट्टम्माल 1454 45676 2007-01-24T13:16:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:D. K. Pattammal]] '''श्रीमती डामल कृष्णस्वामी पट्टम्माल''' (डी. के. पट्टम्माल) [[कर्णाटक संगीत]] के विख्यात गायिकाओं में गिनी जाती हैं। आप तथा आपकी दो समवयस्क गायिकाएं ([[एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी]] और एम. एल. वसन्तकुमारी) “कर्णातक संगीत की महिला त्रिमूर्तियां” कहलाती हैं। श्रीमती पट्टम्माल का जन्म २ मर्च १९१९ को [[कांचीपुरम]] ([[तमिलनाडु]]) में हुआ। आपके पिता का नाम डामल कृष्णस्वामी दीक्षितर था, तथा आपकी माता का नाम राजम्माल था। आपने १४ साल की छोटी आयु में ही संगीत का पहला सार्वजनिक कार्यक्रम प्रस्तुत किया, इसके पस्चात् आपने तेज़ी से ख्याति प्राप्त की। श्रीमती पट्टम्माल का मधुर और अभिमानरहित स्वभाव इस बात को छिपाता है कि आपने कर्णाटक संगीत में कई क्रांतिकारी परिवर्तन लाए। उदाहरणतया, आप पहली ब्राह्मिण स्त्री हैं जिन्होंने इस [[संगीत]] का (मंच पर तथा रेडिओ पर) सार्वजनिक कार्यक्रम पेश किया। (१९३० में ब्रह्मिण स्रियों द्वारा मंच या रेडिओ पर गायन समाज में स्वीकृत नहीं था।) सिवाय इसके, श्रीमती पट्टम्माल पहली स्त्री हैं जिन्होंने मंच पर रागम-तानम-पल्लवि गाया। रागम-तानम-पल्लवि [[कर्णाटक संगीत]] का सबसे कठिन अंश माना जाता है, आपके पूर्व यह केवल पुरुषों की कला मानी जाती थी। इसी कारण आपको “पल्लवि पट्टम्माल” की उपाधि प्राप्त हुई। [[चित्र:DKPattammal-DKJayaraman-young.jpg|thumb|left|डी. क. पट्टम्माल (दायें ओर पर), अपने भाई डी. के. जयरामन के साथ गाती हुईं (लग्भग १९४०-४५)]] श्रीमती पट्टम्माल ने कई सम्मन एवं पुरस्कार हासिल किए। जैसे, आपने १९७० में संगीत कलानिधि ([[कर्णाटक संगीत]] का सर्वश्रेष्ठ पुरस्कार), एवं भारत सरकार से १९७१ में पद्म भूषण और १९९८ में पद्म विभूषण प्राप्त किए। श्रीमती पट्टम्माल ने मुत्तुस्वामी दीक्षितर, पापनाशम शिवन एवं सुब्रह्मण्य भारती के अनेक रचनाओं को प्रचलित किया। विशेष्तः आपने मुत्तुस्वामि दिक्षितर की रचनाओं के वास्तविक पाठान्तर अम्बि दिक्षितर तथा जस्टिस टी. एल. वेंकटराम अय्यर से सीखा। श्रीमती पट्टम्माल के विषेश गान-संबंधी गुण हैं आपका असामान्य लाक्षणिक ज्ञान, श्रुती/ताल के प्रति आपकी दृढता, तथा साहित्य (lyrics) का साफ उच्चारण। आपके अनुपम संगीत शैली की ओर अनेक विद्यार्थी आकर्षित हुए। इन्में अग्रगण्य हैं डी. के. जयरामन (आपके छोटे भाई, जिन्होंने खुद १९९० में संगीत कलानिधि प्राप्त किया)। आपके अन्य प्रसिद्ध विद्यार्थियों में शामिल हैं [[चारुमती रामचन्द्रन]], गीता राजशेखर, तथा आपकी पोती [[नित्यश्री महादेवन]] । ==अंग्रेजी में संबंधी लेख== *[[:en:DK Pattammal|DK Pattammal]] *[[:en:MS Subbulakshmi|MS Subbulakshmi]] *[[:en:Carnatic_music|Carnatic music (कर्णाटक संगीत)]] [[Category:कर्णाटक संगीत]] [[Category:भारतीय संगीत]] [[de:D. K. Pattammal]] [[en:D. K. Pattammal]] [[nn:Damal Krishnaswamy Pattammal]] [[sa:डामल कृष्णस्वामी पट्टम्माल]] श्रेणी:कर्णाटक संगीत 1455 10534 2004-09-23T21:54:10Z गजमुखु 93 दक्षिण भारतीय संगीत शैली [[Category:भारतीय संगीत]] श्रेणी:भारतीय संगीत 1456 23959 2006-08-02T08:59:41Z पूर्णिमा वर्मन 607 /* भारतीय संगीत */ एअर इंडिया 1458 35380 2006-11-19T22:48:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Air India]], [[id:Air India]], [[pt:Air India]] [[Image:AirIndia.gif|thumb|]] '''एअर इंडिया''' (Air India) भारत की ध्वज-वाहक (flag-carrier) विमान सेवा है। यह [[भारत]] सरकार की चलाई हुई दो एअरलाईनों में से एक है (दूसरी है [[इंडियन एअरलाईन्स]]) । एअर इंडिया का कार्यवाहक केन्द्र (hub) [[मुम्बई]] का [[छत्रपति शिवाजी अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा]] है। यहां से एअर इंडिया की उड़ानें विश्व में ३९ गन्तव्य स्थान तथा भारत में १२ गन्तव्य स्थानों तक जाती हैं। ==यह भी देखें== *[[जेट एयरवेज]] *[[इंडियन एअरलाइंस]] *[[सहारा एयरलाइंस]] *[[डेकन एयरलाइंस]] *[[एयर इंडिया एक्सप्रेस]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.airindia.com अँग्रेजी में एयर-इंडिया का आधिकारिक जालस्थल] [[de:Air India]] [[en:Air India]] [[fi:Air India]] [[fr:Air India]] [[hu:Air India]] [[id:Air India]] [[ja:エア・インディア]] [[pt:Air India]] [[sv:Air India]] विकिपीडिया:IRC चेनल 1459 10538 2004-09-25T07:29:59Z Spundun 73 विकिपीडिया:IRC चेनल का नाम बदलकर विकिपीडिया:IRC चॅनल कर दिया गया है #REDIRECT [[विकिपीडिया:IRC चॅनल]] MediaWiki:Sitenotice 1460 46520 2007-01-26T19:58:40Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/Mitul0520|Mitul0520]] ([[User_talk:Mitul0520|Talk]]); changed back to last version by [[User:Effeietsanders|Effeietsanders]] <div name="fundraising" id="fundraising" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> '''You can [[Wikimedia:give the gift of knowledge|give the gift of knowledge]] by [[Wikimedia:Fundraising#Donation_methods|donating to the Wikimedia Foundation!]]''' <br /> <fundraising/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; <fundraisinglogo/> <br /> <small> [[Wikimedia:Deductibility of donations|Tax-deductibility of donations]] | [[Wikimedia:Fundraising FAQ|FAQ]] | [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/2/28/Wikimedia_2006_fs.pdf Financial statements] </small> </div> If you are unable to see the hindi scripts on this page, go to [[विकिपीडिया:Setting up your browser for Indic scripts|Setting up your browser for Indic scripts]] विकिपीडिया:Setting up your browser for Indic scripts 1461 44032 2007-01-17T17:54:08Z Taxman 345 rv :The English Wikipedia seems to have a [[:en:Wikipedia:Enabling complex text support for Indic scripts|more up-to-date article on this topic]]. :The Kannada Wikipedia has a [[:kn:Wikipedia:Kannada Support|separate article]] on the same topic, which is more extensive. Useful content can also be found there :The Bengali Wikipedia also has an [[:bn:Bangla script display and input help|article on this subject]], which is directed on help for viewing the Bengali script. Despite this, unicode assistance can also be found there. == संरचना == There are 2 parts of the setup. #Having a Unicode Capable Browser #Having the Fonts == ओ एस संबद्ध अनुदेश == ===Mac OSX=== *Safari: I use Mac OS X 10.3 (Panther) and the handling of indian scripts in Safari (the browser that comes with it) is amazingly flawless. *Firefox: Unfortunately Indic rendering of Firefox on Mac OS X is not up to the mark yet. It does display Indic script but there are many rendering bugs esp. with matras. *The Indic fonts are not installed by default. To install Indic fonts you have to start running setup from the installation DVD and choose custom installation mode and select Indic fonts (I only vaguely remember how I did this so use your brain more actively on this one). #TODO: Write more precise font installation instructions. In Finder, browse to /Volumes/<Install/Restore Disk>/System/Installation/Packages/ (use the terminal.app to verify the paths on your system since they don't show up in Finder. Install the AdditionalFonts.pkg and AdditionalAsianFonts.pkg and they should work just fine. [[चित्र:Regional_and_Language_Options_Windows_XP_2003.PNG|200px|thumb|right|This is where we install Complex Scripts in Windows XP & 2003]] [[चित्र:Install_indic_languague_windows2000.PNG|200px|thumb|right|This is where we setup for Indic options for Windows 2000]] ===MS Windows=== *यदि आप हिन्दी पढ़ने का प्रयास कर रहे हैं, इंटरनेट एक्सप्लोरर सबसे सही सेवाएं प्रदान करता है । * If you are attemping to read Hindi, Internet Explorer offers the most accurate rendering. * Mozilla Firefox supports most Indic languages. Hindi (Devanagari) rendering on Firefox is currently quite satisfactory, although there are a few placement quirks. If rendering in Firefox appears to be incorrect, please ensure that complex script support has been installed (see below). * यदि आप हिन्दी पढने का प्रयास कर रहे है, तो ओपेरा का उप्योग न करे क्योन्की ओपेरा मे, मात्राओ का विभाजन सही प्रकार मे नही होता है । उदाहरणत:, 'हिन्दी', 'हनिदी' जैसा दिखाई पड्ता है । * Opera is not recommended for Hindi scripts, as it mixes the 'matraas' (vowels) in a strange pattern. For example, 'Hindi' is read as 'Hanidi'. * Indic fonts are not installed by default on Windows. If you have a version of Windows that supports Indic languages, you can install the Unicode fonts / complex script support needed as follows: Windows XP: * Go to Start > Control Panel > Date, Time, Language, and Regional Options * Select "Add other languages" * Check "Install files for complex script..." * Click OK, and insert your Windows CD if prompted Windows 2000: * Go to Start > Control Panel > Regional Options * Select "Add other languages" * Check "Indic" * Click OK, and insert your Windows CD if prompted (restart might be required) ===GNU/Linux=== * [http://konqueror.kde.org/ Konqueror] (KDE web browser) provides good devnagiri (hindi) support. However, hindi pages that do not use unicode may not be rendered well. * If your distribution does not come with any hindi font, you will need to install one. Installing Font: * Download [http://tdil.mit.gov.in/download/gargi.htm Gargi font] * In KDE Control Center (kcontrol), select System Administration -> Font Installer, and add the downloaded font * You may need to logout and login back == More Info == To get more information on how to install fonts, go to this page on the Unicode organization's website. *[http://www.unicode.org/help/display_problems.html] *[http://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%86_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%8D%E0%A4%AF:Setup_For_Devanagari Reference Marathi Wikipedia for Setup_For_Devanagari ] *[http://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%95_%E0%A4%9F%E0%A4%82%E0%A4%95 संगणक टंक (मराठी विकीपीडिया से)] [[en:Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts]] [[am:Wikipedia:Can't see the font?]] [[श्रेणी:विकिपीडीया सहायता]] भाषाओं का अभ्यास 1462 10541 2005-01-20T06:44:54Z विजय ठाकुर 115 भाषाओं में फ़िलहाल सिर्फ [[ऎस्पॆरान्तो]] के बारे में लेख उपलब्ध है । {{substub}} विकिपीडिया:विभागों की सूची 1463 29227 2006-10-03T05:36:57Z Mitul0520 211 Redirecting to [[विशेष:Categories]] #redirect [[विशेष:Categories]] संयुक्त राज्य अमेरिका 1465 44913 2007-01-22T17:10:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Zjednoćene staty Ameriki]] '''संयुक्त राज्य अमेरिका (U.S.A.)''' उत्तर-अमेरिका-महाद्वीप में स्थित राष्ट्र है। इसकी राजधानी [[वाशिंगटन]] है। इसके ५० प्रदेश हैं * [[अलास्का]] * [[अलाबामा]] * [[आर्कन्सा]] * [[आयडाहो]] * [[आयोवा]] * [[इंडियाना]] * [[इलिनाय]] * [[एरिज़ोना]] * [[ओहायो]] * [[ओरेगान]] * [[ओक्लाहोमा]] * [[केन्सास]] * [[केन्टकी]] * [[केलिफोर्निया]] * [[कालरेडो]] * [[कनेक्टिकट]] * [[जार्जिया]] * [[टेनेसी]] * [[टेक्सस]] * [[डेलावेयर]] * [[न्यू जर्सी]] * [[न्यू यार्क]] * [[नेब्रास्का]] * [[न्यू मेक्सिको]] * [[नेवाडा]] * [[नार्थ डेकोटा]] * [[न्यू हेम्पशायर]] * [[नार्थ केरोलाइना]] * [[पेन्सिलवेनिया]] * [[फ्लोरिडा]] * [[मेन]] * [[मेरिलैंड]] * [[मिशिगन]] * [[मिनेसोटा]] * [[मिसिसिपी]] * [[मासेचुसेट्स]] * [[मोन्टाना]] * [[मिज़ूरी]] * [[रोड आइलैंड]] * [[विस्कान्सिन]] * [[वर्जिनिया]] * [[वर्मांट]] * [[वायोमिंग]] * [[साउथ केरोलाइना]] * [[साउथ डेकोटा]] * [[वेस्ट वर्जिनिया]] * [[यूटा]] * [[लुईज़ियाना]] * [[वाशिंगटन]] * [[हवाई]] राजधानी * [[वाशिंगटन डी.सी.]] (डिस्ट्रिक्ट अव कोलंबिया) ==यह भी देखिए== * [http://www.firstgov.gov/ संयुक्त राज्य अमेरिका] [[Category:उत्तरी अमरीका]] [[Category:देश]] [[af:Verenigde State]] [[als:USA]] [[am:አሜሪካ]] [[an:Estatos Unitos]] [[ang:Geānlǣht Rīcu American]] [[ar:الولايات المتحدة الأمريكية]] [[ast:Estaos Xuníos d'América]] [[az:Amerika Birləşmiş Ştatları]] [[bat-smg:JAV]] [[be:Злучаныя Штаты Амэрыкі]] [[bg:Съединени американски щати]] [[bn:মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র]] [[bpy:তিলপারাষ্ট্র]] [[br:Stadoù-Unanet Amerika]] [[bs:Sjedinjene Američke Države]] [[ca:Estats Units d'Amèrica]] [[chr:ᎠᎺᎢ]] [[cs:Spojené státy americké]] [[cv:Америкăри Пĕрлешӳллĕ Штатсем]] [[cy:Unol Daleithiau America]] [[da:USA]] [[de:Vereinigte Staaten]] [[dv:އެމެރިކާ]] [[el:Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής]] [[en:United States]] [[eo:Usono]] [[es:Estados Unidos de América]] [[et:Ameerika Ühendriigid]] [[eu:Amerikako Estatu Batuak]] [[fa:ایالات متحدهٔ امریکا]] [[fi:Yhdysvallat]] [[fo:USA]] [[fr:États-Unis d'Amérique]] [[frp:Ètats-Unis d’Amèrica]] [[fur:Stâts Unîts di Americhe]] [[fy:Feriene Steaten]] [[ga:Stáit Aontaithe Mheiriceá]] [[gd:Na Stàitean Aonaichte]] [[gl:Estados Unidos de América - United States of America]] [[gu:સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકા]] [[ha:Amurika]] [[he:ארצות הברית]] [[hr:Sjedinjene Američke Države]] [[hsb:Zjednoćene staty Ameriki]] [[ht:Etazini]] [[hu:Amerikai Egyesült Államok]] [[hy:Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]] [[ia:Statos Unite de America]] [[id:Amerika Serikat]] [[ilo:Estados Unidos iti America]] [[io:Usa]] [[is:Bandaríkin]] [[it:Stati Uniti d'America]] [[iu:ᐊᒥᐊᓕᑲ]] [[ja:アメリカ合衆国]] [[jbo:mergu'e]] [[ka:ამერიკის შეერთებული შტატები]] [[km:សហរដ្ឋ]] [[kn:ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ]] [[ko:미국]] [[ks:संयुक्त राज्‍य अमेरिका]] [[ku:Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] [[kw:Statys Unys]] [[la:Civitates Foederatae Americae]] [[lb:Vereenegt Staate vun Amerika]] [[lg:Amereka]] [[li:Vereinegde State van Amerika]] [[lt:JAV]] [[lv:Amerikas Savienotās Valstis]] [[mk:Соединети Американски Држави]] [[ml:അമേരിക്കന്‍ ഐക്യനാടുകള്‍]] [[mo:Стателе Уните але Америчий]] [[mr:अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]] [[ms:Amerika Syarikat]] [[mt:Stati Uniti]] [[mus:USA]] [[my:အမေရိကန္‌ပ္ရည္‌ေထာင္‌စု]] [[nah:Tlahtocayotl In Cepanca ihuicpa America]] [[nds:USA]] [[nds-nl:Verienigde Staoten van Amerika]] [[ne:संयुक्त राज्य अमेरिका]] [[nl:Verenigde Staten]] [[nn:USA]] [[no:Amerikas forente stater]] [[nov:Unionati States de Amerika]] [[nrm:Êtats Unnis d'Améthique]] [[nv:Wááshindoon bikéyah ałhidadiidzooígíí]] [[oc:Estats Units d'America]] [[os:Америкæйы Иугонд Штаттæ]] [[pam:United States]] [[pdc:Amerikaa]] [[pl:Stany Zjednoczone]] [[ps:د امريکا متحده ايالات]] [[pt:Estados Unidos da América]] [[qu:Hukllachasqa Amirika Suyukuna]] [[rm:Stadis Unids da l'America]] [[rn:Leta Zunze Ubumwe za Amerika]] [[ro:Statele Unite ale Americii]] [[ru:Соединённые Штаты Америки]] [[rw:Leta Zunze Ubumwe z’Amerika]] [[sa:संयुक्त राज्‍य अमेरिका]] [[scn:Stati Uniti]] [[sco:Unitit States]] [[se:Amerihká ovttastuvvan stáhtat]] [[sh:Sjedinjene Američke Države]] [[simple:United States]] [[sk:Spojené štáty]] [[sl:Združene države Amerike]] [[sq:Shtetet e Bashkuara]] [[sr:Сједињене Америчке Државе]] [[su:Amérika Sarikat]] [[sv:USA]] [[sw:Marekani]] [[ta:ஐக்கிய அமெரிக்க நாடுகள்]] [[tg:Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] [[th:สหรัฐอเมริกา]] [[tl:Estados Unidos]] [[tpi:Yunaitet Stets]] [[tr:Amerika Birleşik Devletleri]] [[ty:Fenua Marite]] [[ug:ئامېرىكا قوشما شتاتلىرى]] [[uk:Сполучені Штати Америки]] [[ur:ریاستہائے متحدہ امریکہ]] [[uz:Amerika Qo`shma Shtatlari]] [[vec:Stati Unìi d'Amèrica]] [[vi:Hoa Kỳ]] [[vo:Lamerikän]] [[wa:Estats Unis]] [[yi:פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע]] [[yo:Orílẹ̀-Èdè Amẹ́ríkà]] [[za:Meijgoz]] [[zh:美國]] [[zh-classical:美國]] [[zh-min-nan:Bí-kok]] [[zh-yue:美國]] [[zu:IMelika]] विकिपीडिया:Alphabetical index 1469 10545 2004-10-01T07:39:56Z Spundun 73 Wikipedia:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए *[[विकिपीडिया:!अनाथ लेख]] *[[MediaWiki talk:Fromwikipedia]] *[[विकिपीडिया:All pages by title]] *[[विकिपीडिया:All system messages]] *[[विकिपीडिया:Alphabetical index]] *[[विकिपीडिया:Bureaucrat log]] *[[विकिपीडिया:Community Portal]] *[[विकिपीडिया:Copyrights]] *[[विकिपीडिया:Deletion log]] *[[विकिपीडिया:How does one edit a page]] *[[विकिपीडिया:IRC चेनल]] *[[विकिपीडिया:IRC चॅनल]] *[[विकिपीडिया:Long articles]] *[[विकिपीडिया:Multilingual coordination]] *[[विकिपीडिया:Recent changes]] *[[विकिपीडिया:Recentchanges]] *[[विकिपीडिया:Request for adminship]] *[[विकिपीडिया:Requests for Adminship]] *[[विकिपीडिया:Requests for adminship]] *[[विकिपीडिया:Setting up your browser for Indic scripts]] *[[विकिपीडिया:Sources]] *[[विकिपीडिया:TODO List]] *[[विकिपीडिया:Upload log]] *[[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल]] *[[विकिपीडिया:अबाउट]] *[[विकिपीडिया:क्या होता है विकिपीडिया का लेख]] *[[Wikipedia:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] *[[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]] *[[विकिपीडिया:घोशना]] *[[विकिपीडिया:घोशनाएँ]] *[[विकिपीडिया:चुनाव]] *[[विकिपीडिया:धूल का डब्बा]] *[[विकिपीडिया:नया लेख कैसे बनायें]] *[[विकिपीडिया:नीती वाचनालय]] *[[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] *[[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल]] *[[विकिपीडिया:प्रयोगस्‍थल]] *[[विकिपीडिया:रेफ़रन्स डेस्क]] *[[विकिपीडिया:लेख कैसे बदलें]] *[[विकिपीडिया:विकिपिडियन]] *[[विकिपीडिया:विकिपीडिया के दोस्त]] *[[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में]] *[[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों]] *[[विकिपीडिया:विभागों की सूची]] *[[विकिपीडिया:सहायता]] *[[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों]] *[[विकिपीडिया:हटाने के मत]] *[[विकिपीडिया:हटाने के लिये मत]] *[[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें]] विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए 1471 46425 2007-01-26T14:15:02Z अरविन्दन् 996 /* [[पेय (Drinks) ]] */ There are a lot of [[Wikipedia]]s. Some of them are very big, and some are very small. They all need certain basic articles. Even if they are only [[:en:Wikipedia:Stub|stubs]]. This is a list of 1,000 basic articles every Wikipedia needs. There are also some Indian-related pages which Hindi-Wiki in particular needs. == मूलभूत सिद्धांत (Basic concepts) == #[[मनुष्य]] ([[:en:Human being]]) ##[[पुरुष]] ([[:en:Man]]) ##[[स्त्री]] ([[:en:Woman]]) ##[[बालक]] ([[:en:Child]]) ##[[लड़का]] ([[:en:Boy]]) ## [[लड़की]] ([[:en:Girl]]) #[[वस्तु]] ([[:en:Thing]]) #[[पशु]] ([[:en:Animal]]) #[[वनस्पति]] ([[:en:Vegetable]]) #[[खनिज]] ([[:en:Mineral]]) == [[दर्शन]] ([[:en:Philosophy]]) == #[[मन]] ([[:en:Mind]]) #[[शरीर]] ([[:en:Body]]) #[[आत्मा]] ([[:en:Soul]]) #[[मुक्त कर्म]] ([[:en:Free will]]) ## [[कर्म]] #[[वास्तविकता]] ([[:en:Reality]]) #[[सत्य]] ([[:en:Truth]]) #[[चेतना]] ([[:en:Consciousness]]) #[[तत्त्वमीमांसा]] ([[:en:Metaphysics]]) #[[नैतिकता]] ([[:en:Ethics]]) #[[प्रमाणशास्त्र]] ([[:en:Epistemology]]) #[[अलङ्कार]] ([[:en:Aesthetics]]) == [[जीवनी]] ([[:en:Biography]]) == At least three sentences on 100 key historical figures === [[संगीतकार]] ([[:en:Musician]]s) === # [[वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट]] ([[:en:Wolfgang Amadeus Mozart]]) # [[योहान सेबास्तियन बाख़]] ([[:en:Johann Sebastian Bach]]) === [[अन्वेषक]] ([[:en:Explorer]]s) === # [[ज़ाक कार्तिए]] ([[:en:Jacques Cartier]]) # [[क्रिस्टोफ़र कोलम्बस]] ([[:en:Christopher Columbus]]) # [[मार्को पोलो]] ([[:en:Marco Polo]]) # [[हर्नान कोर्ते]] ([[:en:Hernán Cortés]]) # [[वास्को दा गामा]] ([[:en:Vasco da Gama]]) # [[फ़र्दिनान्द मैगलन]] ([[:en:Ferdinand Magellan]]) # [[फ़्रांसिस ड्रेक]] ([[:en:Francis Drake]]) # [[रोआल्ड एमुन्डसन]] ([[:en:Roald Amundsen]]) # [[एडमुन्ड हीलरी]] ([[:en:Edmund Hillary]]) === [[वैज्ञानिक]] ([[:en:Scientist]]s) और [[आविष्कारक]] ([[:en:inventor]]s) === ==== वैज्ञानिक (Scientists) ==== # [[ऐल्बर्ट आइनस्टाइन]] ([[:en:Albert Einstein]]) # [[चार्ल्स डार्विन]] ([[:en:Charles Darwin]]) # [[आइसॅक न्यूटन]] ([[:en:Isaac Newton]]) # [[गॅलिलियो गॅलिली]] ([[:en:Galileo Galilei]]) ==== भारतीय वैज्ञानिक ( Indian Scientist) ==== # [[आर्यभट्ट]] ([[:en:Aryabhatt]]) # [[श्रीनिवास रामानुजन्|रामानुजन्]] ([[:en:Ramanujan]]) # [[चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्|सी. वी. रमन]] ([[:en:C. V. Raman]]) # [[डा (सर)जगदीश चन्द्र बोस]] ([[:en:Jagdish Chandra Bose]]) ==== आविष्कारक (Inventors) ==== # [[हेनरी फ़ोर्ड]] ([[:en:Henry Ford]]) # [[योहान गुटेन्बर्ग]] ([[:en:Johann Gutenberg]]) # [[राइट बंधु]] ([[:en:Wright Brothers]]) # [[लिओनार्डो दा विन्ची]] ([[:en:Leonardo Da Vinci]]) # [[टॉमस आल्वा एडिसन]] ([[:en:Thomas Alva Edison]]) # [[बिल गेट्स]] ([[:en:Bill Gates]]) # [[लीनुस तूरवाल्द्स]] ([[:en:Linus Torvalds]]) === [[लेखक]] ([[:en:Writer]]s) और विचारक (thinkers) === # [[प्रेमचंद]] ([[:en:Munshi Premchand]]) # [[प्लेटो]] ([[:en:Plato]]) # [[आरस्तु]] ([[:en:Aristotle]]) # [[मार्टिन लूथर]] ([[:en:Martin Luther]]) # [[ऐडेम स्मिथ]] ([[:en:Adam Smith]]) # [[कार्ल मार्क्स]] ([[:en:Karl Marx]]) # [[विलियम शेक्सपीयर]] ([[:en:William Shakespeare]]) # [[योहान वोल्फ़गांक वॉन गोटे]] ([[:en:Johann Wolfgang von Goethe]]) # [[सुकरात]] ([[:en:Socrates]]) # [[पाइथागोरस]] ([[:en:Pythagoras]]) # [[दान्ते ऐलिगिरी]] ([[:en:Dante Alighieri]]) # [[मेरी वुलस्टोनक्राफ़्ट]] ([[:en:Mary Wollstonecraft]]) # [[रोज़ा लक्सेम्बर्ग़]] ([[:en:Rosa Luxemburg]]) # [[जॉर्ज ऑरवेल]] ([[:en:George Orwell]]) # [[जे. आर. आर. टोल्कियन]] ([[:en:J. R. R. Tolkien]]) ## [[द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स]] ([[:en:The Lord of the Rings]]) # [[जे. के. रोलिंग]] ([[:en:J. K. Rowling]] ) # [[इम्मानुएल कांट]] ([[:en:Immanuel Kant]]) # [[लाओ ज़ू]] ([[:en:Lao Tzu]]) # [[होमर]] ([[:en:Homer]]) # [[हीरोडोटस]] ([[:en:Herodotus]]) # [[हिप्पोक्रेटीस]] ([[:en:Hippocrates]]) # [[वर्जिल]] ([[:en:Virgil]]) # [[ज़ेमि]] ([[:en:Zeami]]) # [[विक्टर ह्यूगो]] ([[:en:Victor Hugo]]) # [[रने देकार्त]] ([[:en:René Descartes]]) # [[मॅलिएर]] ([[:en:Molière]]) # [[वोल्टेर]] ([[:en:Voltaire]]) === राजनीतिज्ञ (Political persons) === # [[चाणक्य]] ([[:en:Chanakya]]) # [[अकबर]] ([[:en:Akbar the Great]]) # [[त्रोत्स्की]] ([[:en:Trotsky]]) # [[तैमुरलंग]] ([[:en:Tamerlane]]) # [[चंगेज़ ख़ान]] ([[:en:Genghis Khan]]) # [[जूलियस कैसर]] ([[:en:Julius Caesar]]) # [[आगस्टस कैसर]] ([[:en:Caesar Augustus]]) # [[महात्मा गांधी]] ([[:en:Mahatma Gandhi]]) # [[बैठा बैल]] ([[:en:Sitting Bull]]) # [[क्वामे न्क्रुमा]] ([[:en:Kwame Nkrumah]]) # [[चार्ल्स द गॉल]] ([[:en:Charles de Gaulle]]) # [[ओट्टो वॉन बिस्मार्क]] ([[:en:Otto von Bismarck]]) # [[पीटर महान (रूस)]] ([[:en:Peter the Great]]) (of Russia) # [[साइमन बोलीवार]] ([[:en:Simón Bolívar]]) # [[लेनिन]] ([[:en:Lenin]]) # [[नेपोलियन बोनापार्ट]] ([[:en:Napoléon Bonaparte]]) # [[सिकन्दर महान]] ([[:en:Alexander the Great]]) # [[सलाउद्दीन]] ([[:en:Saladin]]) # [[जोसेफ़ स्टालिन]] ([[:en:Josef Stalin]]) # [[ऐडॉल्फ़ हिटलर]] ([[:en:Adolf Hitler]]) # [[बेनितो मुसोलिनी]] ([[:en:Benito Mussolini]]) # [[विन्स्टन चर्चिल]] ([[:en:Winston Churchill]]) # [[फ़्राँक्लिन रुज़वेल्ट]] ([[:en:Franklin Delano Roosevelt]]) # [[हैरी ट्रूमन]] ([[:en:Harry Truman]]) # [[माओ त्से-तुंग]] ([[:en:Mao Tse-tung]]) # [[शाका ज़ूलू]] ([[:en:Shaka Zulu]]) # [[पोल पॉट]] ([[:en:Pol Pot]]) # [[हिरोहितो, जापान के सम्राट]] ([[:en:Hirohito, Emperor of Japan]]) # [[फ़्रान्ज़ फर्डिनान्ड]] ([[:en:Franz Ferdinand]]) # [[शार्लेमन्य]] ([[:en:Charlemange]]) # महारानी [[विक्टोरिया]] ([[:en:Queen Victoria]] (UK) ) # [[कैसर विल्हेम द्वितीय (जर्मनी)]] ([[:en:Emperor Wilhelm II]] (Germany) ) # [[क्लियोपैत्रा]] ([[:en:Cleopatra]]) === आधुनिक अन्तरराष्ट्रीय राजनीतिज्ञ और नेता (Modern international politicans & leaders) === #[[अटल बिहारी वाजपेयी]] (Atal Bihari Vajapeyi) # [[जॉर्ज बुश|जार्ज बुश जुनियर]] ([[:en:George W. Bush]]) # [[गेर्हार्ड श्रोडर]] # [[ज़ाक शिराक]] ([[:en:Jacques Chirac]]) # [[कोफ़ी अन्नान]] ([[:en:Kofi Annan]]) # [[नेल्सन मंडेला]] ([[:en:Nelson Mandela]]) # [[टोनी ब्लेयर]] ([[:en:Tony Blair]]) === अन्य (Others) === # [[सावित्री बाई खानोलकर ]] (Savitri Bai Khanolakar) # [[मार्टिन लूथर किंग]] ([[:en:Martin Luther King]]) # ([[:en:Gavrilo Princip]]) == [[साहित्य]] ([[:en:Literature]])== # [[रामायण]] ([[:en: Ramayana]]) #[[अलिफ़ लैला]] ([[:en: The Book of One Thousand and One Nights]]) #[[क़ुरान]] ([[:en:Qur'an]]) #[[बाइबल]] ([[:en:Bible]]) #[[डॉन क्विक्ज़ोट]] ([[:en:Don Quixote]]) #[[ओडेसी]] ([[:en:Odyssey]]/ [[इलियाड]] ([[:en:Iliad]]) #Plato's ''[[The Republic]]'' प्लाटो का [[गणराज्य (प्लाटो)]] #(Machiavelli's ''[[:En:The Prince]]'') #[[जे. के. रॉलिंग]] ##[[हैरी पॉटर]] ##[[हैरी पॉटर और पारस पत्थर]] ##[[हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना]] ##[[हैरी पॉटर और अज़्कबान का क़ैदी]] ##[[हैरी पॉटर और आग का प्याला]] ##[[हैरी पॉटर और फ़ीनिक्स की श्रेणी]] ##[[हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार]] == [[देश]] ([[:en:Country|Countries]]) == One sentence and the table on all countries in this list: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries] # === भारत के प्रान्त (Indian states) === * [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी]] # [[राजस्थान]] # [[गुजरात]] # [[तमिल नाडु]] # [[महाराष्ट्र]] # [[जम्मू और कश्मीर]] # [[उड़ीसा]] # [[पंजाब]] # [[बिहार]] # [[उत्तर प्रदेश]] # [[मध्य प्रदेश]] # [[असम]] # [[केरल]] # [[दिल्ली]] # [[उत्तरांचल]] # [[मेघालय]] # [[हिमाचल प्रदेश]] # [[झारखण्ड]] # [[छत्तीसगढ़]] # [[गोवा]] # [[कर्नाटक]] # [[आन्ध्र प्रदेश]] # [[मणिपुर]] # [[नागालैंड]] # [[मिज़ोरम]] # [[अरुणाचल प्रदेश]] # [[सिक्किम]] # [[हरयाणा]] # [[पश्चिम बंगाल]] # [[त्रिपुरा]] *भारत के केन्द्र-शासित प्रदेश # [[अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह]] # [[लक्षद्वीप]] # [[पाण्डिचेरी]] # [[दादरा और नागर हवेली]] # [[दमन और दीव]] # [[चण्डीगढ़]] == घरेलू चीज़ें (Domestic matters) == === [[खाद्य]] ([[:en:Food]])=== # [[रोटी]] ([[:en:Bread]]) # [[कॉफी]] ([[:en:Coffee]]) # [[मक्का]] ([[:en:Maize]]) # [[रुई]] ([[:en:Cotton]]) # [[सोयाबीन]] ([[:en:Soya bean]]) # [[जवार]] ([[:en:Sorghum]]) # [[गेहुं]] ([[:en:Wheat]]) # [[जौ]] ([[:en:Barley]]) # [[जई]] ([[:en:Oats]]) # [[फल]] ([[:en:Fruit]]) # [[सब्ज़ी]] ([[:en:Vegetable]]) # [[तंबाकु]] ([[:en:Tobacco]]) # [[चीज़]] ([[:en:Cheese]]) # [[मद्य]] ([[:en:Alcohol]]) # [[चाय]] ([[:en:Tea]]) # [[चावल]] ([[:en:Rice]]) === [[पेय (Drinks) ]] === # [[जल]] ([[:en:Water]]) # [[बियर]] ([[:en:Beer]]) # [[द्राक्षिरा]] ([[:en:Wine]]) # [[कोकाकोला]] ([[:en:Coca Cola]]) == [[भूगोल]] ([[:en:Geography]]) == At least three sentences on each of the continents (महाद्वीप) # [[अफ़्रीका]] ([[:en:Africa]]) # [[अंटार्कटिका]] ([[:en:Antarctica]]) # [[एशिया]] ([[:en:Asia]]) # [[ओशीनिया]] ([[:en:Oceania]]) # [[यूरोप]] ([[:en:Europe]]) # [[उत्तरी अमरीका]] ([[:en:North America]]) # [[दक्षिणी अमरीका]] ([[:en:South America]]) === अन्य क्षेत्र (Other Regions) === # [[मध्य पूर्व]] ([[:en:Middle East]]) # [[लातिनी अमरीका]] ([[:en:Latin America]]) === अन्य (Other)=== # [[सहारा]] ([[:en:Sahara]]) # [[एन्डीज़]] ([[:en:Andes]]) # [[ऍमज़ॉन नदी]] ([[:en:Amazon River]]) # [[नील नदी]] ([[:en:Nile River]]) # [[अतलांतिक महासागर]] ([[:en:Atlantic Ocean]]) # [[हिन्द महासागर]] ([[:en:Indian Ocean]]) # [[प्रशान्त महासागर]] ([[:en:Pacific Ocean]]) # [[अंटार्क्टिक महासागर]] ([[:en:Southern Ocean]]) # [[आर्कटिक महासागर]] ([[:en:Arctic Ocean]]) # [[भूमध्य सागर]] ([[:en:Mediterranean Sea]]) # [[काला सागर]] ([[:en:Black Sea]]) # [[उत्तरी सागर]] ([[:en:North Sea]]) # [[बाल्टिक सागर]] ([[:en:Baltic Sea]]) # [[ज्वालामुखी]] ([[:en:Volcano]]) # [[हिमालय]] ([[:en:Himalayas]]) # [[ऐल्प्स]] ([[:en:Alps]]) # [[ग्रैन्ड कैन्यन]] ([[:en:Grand Canyon]]) # [[ग्रेट बैरियर रीफ़]] ([[:en:Great Barrier Reef]]) # [[मिसिसिपि नदी]] ([[:en:Mississippi River]]) # [[नायाग्रा]] ([[:en:Niagara falls]]) # [[तंगानियाका झील]] ([[:en:Lake Tanganyika]]) # [[टीटीकाका झील]] ([[:en:Lake Titicaca]]) # [[विशाल झीलें]] ([[:en:Great Lakes]]) === [[शहर]] ([[:en:City|Cities]]) === Notable cities of the world -- criteria: Historical significance, population, and/or land area: # [[लंदन]] ([[:en:London]]) # [[पेरिस]] ([[:en:Paris]]) # [[बर्लिन]] ([[:en:Berlin]]) # [[इस्तानबुल]] ([[:en:Istanbul]] (formerly [[Constantinople]])) # [[संत पीटर्सबर्ग]] ([[:en:St. Petersburg]]) # [[मॉस्को]] ([[:en:Moscow]]) # [[येरुशलम]] ([[:en:Jerusalem]]) # [[मक्का]] ([[:en:Mecca]]) # [[टोक्यो]] ([[:en:Tokyo]]) # [[ऍथेन्स]] ([[:en:Athens]]) # [[रोम]] ([[:en:Rome]]) # [[शन्गहाई]] ([[:en:Shanghai]]) # [[बेजींग]] ([[:en:Beijing]]) # [[न्यू यॉर्क]] ([[:en:New York]]) # [[वॉशिंग्टन]] ([[:en:Washington]]) # [[तेनोख़तित्लान]]? ([[:en:Tenochtitlan]]) # [[मुम्बई]] ([[:en:Bombay]] (Mumbai)) # [[ब्युएनॉस एरीस]] ([[:en:Buenos Aires]]) # [[सियोल]] ([[:en:Seoul]]) # [[जकार्ता]] ([[:en:Jakarta]]) # [[कराची]] ([[:en:Karachi]]) # [[मनीला]] ([[:en:Manila]]) # [[साओ पाओलो]] ([[:en:Sao Paulo]]) # [[मेक्सिको सिटी]] ([[:en:Mexico City]]) # [[ढाका]] ([[:en:Dhaka]]) # [[लागोस]] ([[:en:Lagos]]) # [[काहिरा]] ([[:en:Cairo]]) # [[तेहरान]] ([[:en:Tehran]]) # [[लीमा]] ([[:en:Lima]]) # [[बोगोटा]] ([[:en:Bogota]]) # [[बैंकॉक]] ([[:en:Bangkok]]) # [[किन्शासा]] ([[:en:Kinshasa]]) # [[रीओ दी जैनेरो]] ([[:en:Rio de Janeiro]]) # [[बग़दाद]] ([[:en:Baghdad]]) # [[कलकत्ता]] ([[:en:Calcutta]] (Kolkata)) # [[बैंगलोर]] ([[:en:Bangalore]]) # [[तिआंजिन]] ([[:en:Tianjin]]) # [[ओसाका]] ([[:en:Osaka]]) # [[लॉस ऐन्जेलिस]] ([[:en:Los Angeles]]) # [[हाँगकाँग]] ([[:en:Hong Kong]]) == [[इतिहास]] ([[:en:History]]) == ''Note: This is rather anglocentric, and tells a story of "Western civilization"; needs expansion for other cultures significant epochs and events'' At least five sentences on: # [[डायनोसोर]] ([[:en:Dinosaur]]) # [[मानव का विकास]] ([[:en:Human evolution]]) # [[प्रागैतिहासिक काल]] ([[:en:Prehistory]]) # [[पूरात्वशास्त्र]] ([[:en:Archaeology]]) # [[पाषाण युग]] ([[:en:Stone Age]]) # [[कांस्य युग]] ([[:en:Bronze Age]]) # [[सूमेरियन सभ्यता]] ([[:en:Sumer]]) ## [[बेबिलोनियन सभ्यता]] # [[प्राचीन मिस्र की सभ्यता]] ([[:en:Ancient Egypt]]) # [[प्राचीन चीनी सभ्यता]] ([[:en:History of China|Ancient Chinese Civilization]]) # [[लौह युग]] ([[:en:Iron Age]]) # [[प्राचीन यूनानी सभ्यता]] ([[:en:Classical Greece]]) # [[रोमन साम्राज्य]] ([[:en:Roman Empire]]) ## [[प्राचीन रोमन सभ्यता]] # [[अंधकार युग]] ([[:en:Dark Age]]) # [[वाइकिंग]] ([[:en:Vikings]]) # [[क्रूसेड]] ([[:en:Crusades]]) # [[धार्मिक महाविच्छेद]] ([[:en:Great Schism|The Great Shism]]) # [[काली मौत]] ([[:en:Black Death]]) # [[पुनर्जागरण]] ([[:en:Renaissance]]) # [[धर्मसुधार]] ([[:en:Reformation]]) # [[अमेरिका की खोज]] ([[:en:Discovery of the Americas]]) # [[स्पैनिश तहकीकात]] ([[:en:Spanish Inquisition]]) # [[पवित्र रोमन साम्राज्य]] ([[:en:Holy Roman Empire]]) # [[अंग्रेज़ी गृहयुद्ध]] ([[:en:English Civil War]]) # [[ग़ुलामी]] ([[:en:Slavery]]) # [[ज्ञानवर्धन]] the [[:en:Enlightenment]]) # [[फ़्रांसिसी क्रांति]] ([[:en:French Revolution]]) # [[औद्योगिक क्रांति]] ([[:en:Industrial Revolution]]) # [[अमरीकी गृहयुद्ध]] ([[:en:American Civil War]]) # [[अफ़्रिका के लिये हाथापाई]] ([[:en:Scramble for Africa]]) # [[प्रथम विश्वयुद्ध]] ([[:en:World War I]]) # [[रूसी क्रांति]] ([[:en:Russian Revolution]]) # [[रूसी गृहयुद्ध]] ([[:en:Russian Civil War]]) # [[स्पेनी गृहयुद्ध]] ([[:en:Spanish Civil War]]) # [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] ([[:en:World War II]]) # [[यहूदी अग्निकांड]] ([[:en:Holocaust]]) # [[शीत युद्ध]] ([[:en:Cold War]]) # [[वियतनाम युद्ध]] ([[:en:Vietnam War]]) # [[रंगभेद]] ([[:en:Apartheid]]) and also, ''at the very least'' a start on: # [[भारत का इतिहास]] ([[:en:History of India]]) ## [[सिंधु घाटी सभ्यता]] ([[:en:Indus Valley Civilization]]) ## [[आर्यों के प्रवास की अवधारणा]] ## [[वैदिक सभ्यता]] ## [[अयोध्या वंश]] ## [[मौर्य वंश]] ## [[गुप्त वंश]] ## [[राजपूत काल]] ## [[शिशुनाग वंश]] ([[:en:Shishunaga dynasty]]) ## [[चोल वंश]] ## [[भारत में इस्लामी शासन]] (Islamic rule of India) ## [[मुग़ल साम्राज्य]] ([[:en:Mughal Empire]]) ## [[मराठा साम्राज्य]] ## [[ब्रिटिश राज]] ([[:en:British Raj]]) ## [[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम]] ([[:en:Indian independence]]) ## [[भारत का बंटवारा]] ([[:en:Partition of India]]) # [[चीन का इतिहास]] ([[:en:History of China]]) ##[[युआन वंश]] ([[:en:Yuan Dynasty]]) ##[[मिंग वंश]] [[:en:Ming Dynasty]]) ##[[क़िंग वंश]] [[:en:Qing Dynasty]]) ##[[चीनी गृहयुद्ध]] [[:en:Chinese Civil War]]) # [[जापान का इतिहास]] ([[:en:History of Japan]]) ## ([[:en:Meiji Restoration]]) # [[ऑस्ट्रेलिया का इतिहास]] ([[:en:History of Australia]]) # [[रूस का इतिहास]] ([[:en:History of Russia]]) ## [[रूसी साम्राज्य]] ([[:en:Imperial Russia]]) # [[आफ़्रीका का इतिहास]] ([[:en:History of Africa]]) # [[इस्राइल का इतिहास]] ([[:en:History of Israel]]) And various religious/cultural histories fill in the gaps of region-based history: # [[इस्लाम का इतिहास]] ([[:en:History of Islam]]) # [[यहूदी धर्म का इतिहास]] ([[:en:History of Judaism]]) # [[इसाई धर्म का इतिहास]] ([[:en:History of Christianity]]) # [[बौद्ध धर्म का इतिहास]] ([[:en:History of Buddhism]]) # [[हिन्दू धर्म का इतिहास]] ([[:en:History of Hinduism]]) # [[सिख धर्म का इतिहास]] ([[:en:History of Sikhism]]) as well as a ''thorough'' history of all countries where the language of the particular Wikipedia is spoken as a native language. == [[राजनीति]] ([[:en:Politics]]) == # [[अशासन]] ([[:en:Anarchy]]) # [[साम्यवाद]] ([[:en:Communism]]) # [[फ़ासी वाद]] ([[:en:Fascism]]) # [[प्रजातंत्र]] ([[:en:Democracy]]) # [[राजतंत्र]] ([[:en:Monarchy]]) # [[तानाशाही]] ([[:en:Dictatorship]]) # [[राष्ट्रवाद]] ([[:en:Nationalism]]) # [[वैश्विकरण]] ([[:en:Globalisation]]) # [[समाजवाद]] ([[:en:Socialism]]) # [[समाजवादी प्रजातंत्र]] ([[:en:Social Democracy]]) # [[औदार्यवाद]] ([[:en:Liberalism]]) # ([[:en:Libertarianism]]) # [[पूंजीवाद]] ([[:en:Capitalism]]) # [[साम्राज्यवाद]] ([[:en:Imperialism]]) # [[रंगभेद]] ([[:en:Racism]]) # [[स्त्रीवाद]] ([[:en:Feminism]]) # [[मजहबी रुढ़िवाद]] ([[:en:Religious Fundamentalism]]) == मानवीय मुद्दे (Human issues) == #[[मानवाधिकार]] ([[:en:Human rights]]) #[[लिंगवाद]] ([[:en:Sexism]]) #[[नस्लवाद]] ([[:en:Racism]]) #[[मृत्युदंड]] ([[:en:Capital punishment]]) #[[गर्भपात]] ([[:en:Abortion]]) # ([[:en:Birth control]]) #[[युद्ध]] ([[:en:War]]) #[[शांति]] ([[:en:Peace]]) #[[समलैंगिकता]] ([[:en:Homosexuality]]) == अन्तरराष्ट्रीय (International) == #[[संयुक्त राष्ट्र]] ([[:en:United Nations]]) #[[नोबेल पुरस्कार]] ([[:en:Nobel Prize]]) #[[अरब लीग]] ([[:en:Arab League]]) #[[नाटो]] ([[:en:NATO]]) #[[यूरोपीय संघ]] ([[:en:European Union]]) #[[ओलम्पिक खेल]] ([[:en:Olympic Games]]) #[[ओ.पी.ई.सी]] ([[:en:OPEC]]) #[[कूटनीति]] ([[:en:Diplomacy]]) #[[आज़ादी]] ([[:en:Freedom]]) #[[रेड क्रॉस]] ([[:en:Red Cross]]/[[:en:Red Crescent]]) #[[विश्व स्वास्थ्य संगठन]] ([[:en:World Health Organization]]) ==[[धर्म]] ([[:en:Religion|Religions]]== At least a five-sentence introduction to the religions: #[[ईश्वर]] ([[:en:God]]) #[[देवता]] ([[:en:Gods]]) #[[आत्मा (देवता)]] ([[:en:Spirits]]) #[[बहाई धर्म]] ([[:en:Baha'i]]) ## [[बा'ब]] ([[:en:The Báb]]) ## [[बहाउल्लाह]] ([[:en:Bahá'u'lláh]]) #[[बौद्ध धर्म]] ([[:en:Buddhism]]) ##[[गौतम बुद्ध]] ([[:en:Gautama Buddha]]) #[[ईसाई धर्म]] ([[:en:Christianity]]) ##[[ईसा मसीह]] ([[:en:Jesus Christ]]) ##[[पोप]] ([[:en:Pope]]) ##[[बाइबल]] ([[:en:Bible]]) ##[[चर्च]] ([[:en:Church]]) ##[[शैतान]] #[[कुन्फ़्युशियसी धर्म]] ([[:en:Confucianism]]) ##[[कुन्फ़्यूशियस]] ([[:en:Confucius]]) #[[हिन्दू धर्म]] ([[:en:Hinduism]]) ## [[वेद]] ## [[उपनिषद्]] ## [[पुराण]] ## [[भगवद्गीता]] ## [[राम]] ## [[कृष्ण]] ## [[शिव]] ## [[ब्रह्म]] #[[इस्लाम]] ([[:en:Islam]]) ##[[मुहम्मद]] ([[:en:Muhammad]]) ##[[क़ुरान]] ([[:en:Qur'an]]) ##[[मस्जिद]] ([[:en:Mosque]]) #[[जैन धर्म]] ([[:en:Jainism]]) #[[यहूदी धर्म]] ([[:en:Judaism]]) ##[[इब्राहिम]] ([[:en:Abraham]]) ##[[मूसा]] ([[:en:Moses]]) ##[[तोरा]] ([[:en:Torah]]) ##[[यहूदी मंदिर]] ([[:en:Synagogue]]) #[[शिन्तो धर्म]] ([[:en:Shinto]]) #[[सिख धर्म]] ([[:en:Sikhism]]) ##[[सिखों के दस गुरु]] ([[:en:the Ten Gurus]]) ##[[गुरु ग्रंथ साहिब]] Sri [[Guru Granth Sahib]]) #[[ताओ धर्म]] ([[:en:Taoism]]) ##[[लाओ-त्सू]] ([[:en:Lao Tsu]]) ##[[ताओ-ते-चिंग]] ([[:en:Tao Te Ching]]) #[[पारसी धर्म]] ([[:en:Zoroastrianism]]) ##[[ज़रथुश्त्र]] ([[:en:Zoroaster]]) #[[वूडू]] ([[:en:Voodoo]]) #[[शैतानी धर्म]] With necessary mention of non-religiousness: #[[नास्तिकता]] ([[:en:Atheism]]) # ([[:en:Agnosticism]]) #[[मानवतावाद]] ([[:en:Humanism]]) == आधुनिक समाज के मनोरंजन (Popular Culture) == At least three sentences on: # [[टेलिविज़न]] ([[:en:Television]]) # [[रेडीयो]] ([[:en:Radio]]) # [[फ़िल्म]] ([[:en:Film]]) # [[जुआ]] ([[:en:Gambling]]) # [[साहित्य]] ([[:en:Literature]]) # [[नृत्य]] ([[:en:Dance]]) # [[कला]] ([[:en:Art]]) # [[संगीत]] ([[:en:Music]]) ##[[पॉप]] ([[:en:Pop]]) ##[[रॉक]] ([[:en:Rock]]) ##([[:en:Traditional]]) ##कला ([[पाश्चात्य शास्त्रीय संगीत|पाश्चात्य शास्त्रीय]] / [[जाज़ संगीत|जाज़]]) (Art ([[:en:Western classical music|Western classical]]/[[:en:Jazz]])) # [[कॉमीक्स]] ([[:en:Comics]]) # [[बीटल्स]] ([[:en:The Beatles]]) #[[खेल]] ([[:en:Games]]) ## [[शतरंज]] ([[:en:Chess]]) ## ([[:en:Go (board game)|Go]]) ## ([[:en:Mancala]]) ## [[चेक्कर्स]] ([[:en:Checkers]]) ## ([[:en:Backgammon]])) ## [[ताश]] ([[:en:Playing cards]]) ## [[पासे]] ([[:en:Dice]]) ==[[विज्ञान]] ([[:en:Science]])== At least a five-sentence introduction to the major fields: === [[भौतिकी]] ([[:en:Physics]])=== Basic concepts: # [[उष्मा]] ([[:en:Heat]]) # [[विद्युत]] ([[:en:Electricity]]) # [[चुंबकत्व]] ([[:en:Magnetism]]) # [[गुरुत्वाकर्षण]] ([[:en:Gravity]]) # [[दल]] ([[:en:Mass]]) # [[वल]] ([[:en:Force]]) # [[समय]] ([[:en:Time]]) # [[लंबाई]] ([[:en:Length]]) # [[क्षेत्रफ़ल]] ([[:en:Area]]) # [[वेग]] ([[:en:Velocity]]) # [[प्रवेग]] ([[:en:Acceleration]]) # [[परमाणु]] ([[:en:Atom]]) # [[इलेक्ट्रॉन]] ([[:en:Electron]]) # [[प्रोटॉन]] ([[:en:Proton]]) # [[न्यूट्रॉन]] ([[:en:Neutron]]) # [[फ़ोटॉन]] ([[:en:Photon]]) Higher level: # [[न्यूटन के गति के नियम]] ([[:en:Newton's laws of motion]]) # [[उष्मागतिशास्त्र]] ([[:en:Thermodynamics]]) # ([[:en:Atomic theory]]) # ([[:en:Particle physics]]) # ([[:en:Theory of relativity]]) # ([[:en:Quantum theory]]) === [[रसायन शास्त्र]] ([[:en:Chemistry]]) === # [[तत्व]] ([[:en:Chemical element]]) ## [[आवर्त कोष्टक]] ([[:en:Periodic table]]) ## an article on every one of the [[:en:chemical element|chemical elements]], with the properties table data # [[रासायणिक प्रक्रिया]] ([[:en:Chemical reaction]]) # [[अणु]] ([[:en:Molecule]]) # [[ऍसिड]] ([[:en:Acid]]) # [[आल्कलि]] ([[:en:Alkali]]) # ([[:en:pH]]) # [[क्षार]] ([[:en:Salt]]) # [[संयोजन]] ([[:en:Compound]]) # [[कार्बनिक रसायण]] ([[:en:Organic chemistry]]) === [[जीव विज्ञान]] ([[:en:Biology]])=== #[[जीवाणु]] ([[:en:Bacterium]]) # ([[:en:Archaea]]) # ([[:en:Protist]]) #[[कवक]] ([[:en:Fungus]]) #[[वनस्पति]] ([[:en:Plant]]) ## [[पेड़]] ([[:en:Tree]]) ## [[फूल]] ([[:en:Flower]]) #[[प्राणी]] ([[:en:Animal]]) ## [[पक्षी]] ([[:en:Bird]]) ## [[मछली]]) ([[:en:Fish]]) ## [[घोड़ा]] ([[:en:Horse]]) ## [[कीट]] ([[:en:Insect]]) ## [[स्तनपायी]] ([[:en:Mammal]]) ## [[सर्पणशील]] ([[:en:Reptile]]) ## [[सर्प]] ([[:en:Snake]]) ## [[हाथी]] ([[:en:Elephant]]) ## [[ऊँट]] ([[:en:Camel]]) ## [[मवेशी]] ([[:en:Cattle]]) ## [[भेड़]] ([[:en:Sheep]]) ## [[कुत्ता]] ([[:en:Dog]]) ## [[बिल्ली]] ([[:en:Cat]]) ## [[सिह]] ([[:en:Lion]]) ## [[बाज]] ([[:en:Eagle]]) ## [[भालू]] ([[:en:Bear]]) ## ([[:en:Dragon]]) # ([[:en:Geology]]) # [[परिस्थिति-विज्ञान]] ([[:en:Ecology]]) === [[खगोल शास्त्र]] ([[:en:Astronomy]]) === # [[सूर्यमंडल]] ([[:en:Solar system]]) ## [[सूर्य]] ([[:en:Sun]]) ## [[पृथ्वी]] ([[:en:Earth]]) ### [[चंद्र]] ([[:en:Moon]]) ## [[बुध]] ([[:en:Mercury]]) ## [[शुक्र]] ([[:en:Venus]]) ## [[मंगल]] ([[:en:Mars]]) ## [[गुरु]] ([[:en:Jupiter]]) ## [[शनि]] ([[:en:Saturn]]) ## [[युरेनस]] ([[:en:Uranus]]) ## [[नेप्च्युन]] ([[:en:Neptune]]) ## [[प्लूटो]] ([[:en:Pluto]]) # ([[:en:Galaxy]]) # [[आकाश गंगा]] ([[:en:Milky Way]]) # [[बिग बॅंग]] ([[:en:Big Bang]]) === [[खनिज]] ([[:en:Mineral]]s) === # [[नमक]] ([[:en:Salt]]) # [[हीरा]] ([[:en:Diamond]]) # [[चूना]] ([[:en:Chalk]]) # [[ग्रेनाइट]] ([[:en:Granite]]) # [[Flint?]] ([[:en:Flint]]) # [[रेत पत्थर]] ([[:en:Sandstone]]) # [[क्वार्टज़]] ([[:en:Quartz]]) === दिनप्रतिदिन उपयोग की [[धातु|धातुएँ]] (Elemantal [[:en:metal]]s in common use)=== # [[सोना]] ([[:en:Gold]]) :en: # [[चांदी]] ([[:en:Silver]]) # [[लोह]] ([[:en:Iron]]) # [[Copper?]] ([[:en:Copper]]) # [[ज़ींक]] ([[:en:Zinc]]) # [[टिन]] ([[:en:Tin]]) # [[ऍल्युमिनियम]] ([[:en:Aluminium]]) === उपयोगी [[मिश्रधातु]] ([[:en:Alloy]]s in common use) === # [[कांसा]] ([[:en:Bronze]]) # [[तांबा]] ([[:en:Brass]]) # [[फ़ौलाद]] ([[:en:Steel]]) === [[खनिज तेल]] ([[:en:Oil]]) === === [[मौसम विज्ञान]] ([[:en:Meterology]]) === # [[बारिश]] ([[:en:Rain]]) # [[बादल]] ([[:en:Cloud]]) # [[बर्फ]] ([[:en:Snow]]) # [[ओले]] ([[:en:Hail]]) # [[तूफ़ान]] ([[:en:Hurricane]]) # ([[:en:Global warming]]) # ([[:en:El Niño]]) # ([[:en:La Niña]]) == [[टॅकनोलॉजी]] और [[आविष्कार]] ([[:en:Technology]] and [[:en:invention]]) == # [[कृषि]] ([[:en:Agriculture]]) # मानव द्वारा [[अग्नि]] का उपयोग (Human use of [[:en:fire|fire]]) # [[धातुविज्ञान]] ([[:en:Metallurgy]]) # [[लेखन]] ([[:en:Writing]]) # [[मूलाक्षर]] ([[:en:Alphabet]]) # [[पोत]] ([[:en:Ship]]) # [[पाल]] ([[:en:Sail]]) # [[आनत तल]] ([[:en:Inclined plane]]) # [[चक्र]] ([[:en:Wheel]]) # [[घिरनी]] ([[:en:Pulley]]) # [[उत्तोलक]] ([[:en:Lever]]) # [[पेच]] ([[:en:Screw]]) # [[फान]] ([[:en:Wedge]]) # [[शस्त्र]] ([[:en:Weapon]]) ## [[तोप]] ([[:en:Gun]]) ## [[धुरी]] ([[:en:Axe]]) ## [[तलवार]] ([[:en:Sword]]) ## [[धनुष]] ([[:en:Longbow]]) # [[विस्फ़ोटक]] ([[:en:Explosives]]) # [[बारूद]] ([[:en:Gunpowder]]) # [[साइकल]] ([[:en:Bicycle]]) # [[भाप इंजन]] ([[:en:Steam engine]]) # [[ट्रेन]] ([[:en:Train]]) # [[गाड़ी]] ([[:en:Automobile]]) # [[विद्युत]] ([[:en:Electricity]]) # [[इलेक्ट्रानिक्स]] ([[:en:Electronics]]) # [[इलेक्ट्रिक मोटर]] ([[:en:Electric motor]]) # [[रेडियो]] ([[:en:Radio]]) # [[टॅलिविज़न]] ([[:en:Television]]) # [[टॅलिफ़ोन]] ([[:en:Telephone]]) # [[विमान]] ([[:en:Aircraft]]) # [[कम्प्यूटर]] ([[:en:Computer]]) ## [[लिनक्स]] ([[:en:Linux]]) ## [[माइक्रोसॉफ़्ट विन्डोज़]] ([[:en:Microsoft Windows]]) ## [[मॅक]] ([[:en:MacOS]]) # [[लेज़र]] ([[:en:Laser]]) # [[इंटरनेट]] ([[:en:Internet]]) == [[भाषा]] ([[:en:Language]]s) == # [[सरल अंग्रेज़ी]] ([[:en:Simple English]]) # [[अंग्रेज़ी भाषा]] ([[:en:English Language]]) # [[चीनी भाषा]] ([[:en:Mandarin]]) # [[कैंटोनी भाषा]] ([[:en:Cantonese]]) # [[अरबी]] ([[:en:Arabic]]) # [[जर्मन भाषा]] ([[:en:German]]) # [[बहासा इंडोनेशिया]] ([[:en:Bahasa Indonesia]]) # [[रूसी भाषा]] ([[:en:Russian]]) # [[स्पैनिश भाषा]] ([[:en:Spanish]]) # [[फ़्रांसिसी भाषा]] ([[:en:French Language]]) # [[एस्पेरान्तो]] ([[:en:Esperanto]]) # [[लातिनी]] ([[:en:Latin]]) # [[आधुनिक यूनानी भाषा]] ([[:en:Modern Greek language]]) # [[प्राचीन यूनानी भाषा]] ([[:en:Classical Greek language]]) # [[जापानी भाषा]] ([[:en:Japanese language]]) # [[कोरियाई भाषा]] ([[:en:Korean language]]) # [[थाई भाषा]] ([[:en:Thai language]]) # [[वियतनामी भाषा]] ([[:en:Vietnamese language]]) # [[पुर्तगाली भाषा]] ([[:en:Portuguese language]]) # [[इतालवी भाषा]] ([[:en:Italian language]]) # [[डच भाषा]] ([[:en:Dutch language|Dutch]]) === Indian languages === # [[हिन्दी]] ([[:en:Hindi]]) # [[बिहारी भाषा]] ([[:en:Bihari language]]) # [[अंगिका]] ([[:en:Angika language]]) # [[उर्दू ]] ([[:en:Urdu]]) # [[गुजराती]] ([[:en:Gujarati language]]) # [[मलयालम]] ([[:en:Malayalam language]]) # [[मराठी]] ([[:en:Marathi language]]) # [[नेपाली]] ([[:en:Nepalese language]]) # [[ओड़िया]] ([[:en:Oriya language]]) # [[पंजाबी]] ([[:en:Punjabi language]]) # [[संस्कृत]] ([[:en:Sanskrit language]]) # [[तमिल]] ([[:en:Tamil language]]) # [[तेलगु]] ([[:en:Telugu language]]) # [[कन्नड़]] ([[:en:Kannada language]]) # [[कश्मीरी]] ([[:en:Kashmiri language]]) # [[बंगाली]] ([[:en:Bengali language]]) # [[असमिया]] ([[:en:Assamese language]]) == [[वास्तुकला]] ([[:en:Architecture]]) == # [[पिरमिड]] ([[:en:Pyramids]]) # [[चीन की महान दीवार]] ([[:en:Great Wall of China]]) # [[कमान]] ([[:en:Arch]]) # [[गुंबज]] ([[:en:Dome]]) # [[पुल्ल]] ([[:en:Bridge]]) # [[कील]] ([[:en:Nail]]) # [[दुनिया के सात अजुबे]] ([[:en:The seven wonders of the world]]) # [[ताज महल]] ([[:en:Taj Mahal]]) == [[गणित]] ([[:en:Mathematics]])== # [[संख्या]] ([[:en:Number]]) ## [[प्राकृतिक संख्या]] ([[:en:Natural number]]) ## [[पूर्ण संख्या]] ([[:en:Integer]]) ## [[संमेय संख्या]] ([[:en:Rational number]]) ## [[वास्तविक संख्या]] ([[:en:Real number]]) ## [[संकीर्ण संख्या]] ([[:en:Complex number]]) # [[भूमिति]] ([[:en:Geometry]]) # [[बीज गणित]] ([[:en:Algebra]]) ## [[समीकरण]] ([[:en:Equation]]) ## [[चल]] ([[:en:Variable]]) ## [[सबूत]] ([[:en:Proof]]) # [[कलन शास्त्र]] ([[:en:Calculus]]) # [[त्रिकोणमिति]] ([[:en:Trigonometry]]) # ([[Calendar]]) # [[गण]] ([[:en:Set theory]]) # [[तर्कशास्त्र]] ([[:en:Logic]]) === [[गणितज्ञ]] ([[:en:Mathematician]]s) === # [[आर्किमिडीज़]] ([[:en:Archimedes]]) # [[पायथागोरस]] ([[:en:Pythagoras]]) # [[फ़िबोन्नाची]] ([[:en:Fibonnacci]]) # [[ब्लेज़ पैस्कल]] ([[:en:Blaise Pascal]]) # [[रने डेकार्ट]] # [[कार्ल गॉस]] ([[:en:Karl Gauss]]) # [[आइसैक न्यूटन]] ([[:en:Isaac Newton]]) # [[निकोलाय लोबाचेव्स्की]] # [[ऐल्बर्ट आइनस्टाइन]] ([[:en:Albert Einstein]]) == शरीर विज्ञान ([[:en:Anatomy]]) == # [[हृदय]] ([[:en:Heart]]) # [[फेफडे]] ([[:en:Lungs]]) # [[योनि]] ([[:en:Vagina]]) # [[शिश्न]] ([[:en:Penis]]) # [[वृक्क]] ([[:en:Kidneys]]) # [[पेट]] ([[:en:Stomach]]) # [[कलेजा]] ([[:en:Liver]]) # [[तिल्ली]] ([[:en:Spleen]]) # [[आंते]] ([[:en:Intestines]]) # [[कंकाल]] ([[:en:Skeleton]]) # [[स्तन]] ([[:en:Breast]]) # [[चमडी]] ([[:en:Skin]]) # [[मस्तक]] ([[:en:Head]]) ## [[आंख]] ([[:en:Eye]]) ## [[मुंह]] ([[:en:Mouth]]) ## [[कान]] ([[:en:Ear]]) ## [[मस्तिष्क]] ([[:en:Brain]]) # [[भुजा]] ([[:en:Arm]]) ## [[कुहनी]] ([[:en:Elbow]]) ## [[कलाई]] ([[:en:Wrist]]) ## [[हाथ]] ([[:en:Hand]]) ### [[उंगली]] ([[:en:Finger]]) ### [[अंगूठा]] ([[:en:Thumb]]) # [[टाँग]] ([[:en:Leg]]) ## [[घुटना]] ([[:en:Knee]]) ## [[टखना]] ([[:en:Ankle]]) ## [[पैर]] ([[:en:Foot]]) ### [[अंगूठा]] ([[:en:Toe]]) ==== प्रजनन (Reproduction) ==== # [[गर्भावस्था]] ([[:en:Pregnancy]]) ## [[भ्रूण]] ([[:en:Fetus]]) ## [[खेडी]] ([[:en:Placenta]]) == रोग और चिकित्सा ([[:en:Medicine]]) == === [[रोग]] ([[:en:Illness]])=== # [[अंधापन]] ([[:en:Blindness]]) # [[बधिरता]] ([[:en:Deafness]]) # ([[औपसर्गिक रोग]]([[:en:Infectious disease]]) # [[मानसिक रोग]] ([[:en:Mental illness]]) # [[हृदयरोग]] ([[:en:Heart disease]]) # [[कर्कट रोग]] ([[:en:Cancer]]) # [[कुपोषण]]([[:en:Malnutrition]]) # [[भुखमरी]]([[:en:Starvation]]) # [[मेदुरता]] ([[:en:Obesity]]) # [[विसूचिका]] ([[:en:Cholera]]) # [[क्षयरोग]] ([[:en:Tuberculosis]]) # [[एइड्स्]] ([[:en:AIDS]]) # [[मसूरिका]]([[:en:Smallpox]]) # [[शीतज्वर]] ([[:en:Malaria]]) # [[पेचिश]]([[:en:Dysentery]]) # [[कुष्ठ]] ([[:en:Leprosy]]) ===चिकित्सा (Medical treatment)=== # [[चिकित्सा]] ([[:en:Medication]]) # [[टीका]] ([[:en:Vaccination]]) # [[शल्यचिकित्सा]] ([[:en:Surgery]]) == खेल (Sport) == # [[फ़ुटबॉल]] ([[:en:Soccer]]) # [[क्रिकेट]] ([[:en:Cricket]]) # [[बेसबॉल]] ([[:en:Baseball]]) # [[अमेरिकन फ़ुटबॉल]] ([[:en:American football]]) # ([[:en:Athletics]]) # [[तैराकी]] ([[:en:Swimming]]) == [[अकाल]]? ([[:en:Disaster]]s) == # [[भूकंप]] ([[:en:Earthquake]]) # [[ज्वालामुखी]] ([[:en:Volcano]]) # [[तूफ़ान ]] ([[:en:Hurricane]]) # [[बाढ]] ([[:en:Flood]]) # [[हीमप्रपात]] ([[:en:Avalanche]]) # ([[:en:Nuclear meltdown]]) # ([[:en:Tornado]]) # [[त्सूनामी]] ([[:en:Tsunami]]) == [[रंग]] ([[:en:Color]]s) == # [[नीला]] ([[:en:Blue]]) # [[लाल]] ([[:en:Red]]) # [[हरा]] ([[:en:Green]]) # [[पीला]] ([[:en:Yellow]]) # [[केसरी]] ([[:en:Saffron]]) # [[काला]] ([[:en:Black]]) # [[सफेद]] ([[:en:White]]) # [[नारंगी]] ([[:en:Orange]]) # [[भूरा]] ([[:en:Brown]]) == यह भी देखिए == * [[wikt:विक्षनरी:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विक्षनरी में होने चाहिए|विक्षनरी:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विक्षनरी में होने चाहिए]] (विक्षनरी) If you support this effort, please add to the list. We can then decide what the basic sentences can be for each article. [[ast:Uiquipedia:Llista d'artículos que toa Wikipedia tien que tener]] [[be:Вікіпэдыя:Сьпіс артыкулаў, якія павінныя быць у кожнай Вікіпэдыі]] [[bs:Wikipedia:1000 članaka]] [[bug:Wikipedia:Daftar artikel ᨆᨊᨛᨂ ᨅᨔ ᨄᨑᨛᨒᨘ ᨂᨛᨀ]] [[ca:Viquipèdia:Llista d'articles que totes les llengües haurien de tenir]] [[cs:Wikipedie:1000 nejdůležitějších článků]] [[cv:Википеди:Ку статьясем кашни Википеди уйрăмěсенче пулмалла]] [[cy:Wicipedia:Rhestr erthyglau sy'n angenrheidiol ym mhob iaith]] [[da:Wikipedia:Artikler vi bør have]] [[de:Wikipedia:Artikel, die es in allen Wikipedias geben sollte]] [[el:Βικιπαίδεια:Κατάλογος άρθρων που όλες οι γλώσσες πρέπει να έχουν]] [[en:Wikipedia:Vital articles]] [[eo:Vikipedio:Listo de havendaj artikoloj]] [[es:Wikipedia:Lista de artículos que toda Wikipedia debería tener]] [[et:Vikipeedia:Artiklid, mis peaksid igas keeles olemas olema]] [[eu:Wikipedia:Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda]] [[fa:ویکی‌پدیا:فهرست نوشتارهایی كه باید به همه زبان‌ها ترجمه شود]] [[fi:Wikipedia:Luettelo keskeisistä tietosanakirja-artikkeleista]] [[fr:Wikipédia:Liste d'articles que toutes les encyclopédies devraient avoir]] [[fur:Vichipedie:Liste dai articui che dutis lis vichipedîs a varessin di vê]] [[ga:Vicipéid:Liosta d'ábhair riachtanach do gach uile Vicipéid]] [[gl:Wikipedia:Lista de artigos que toda Wikipedia debera ter]] [[gu:વિકિપીડિયા:દરેક ભાષાના વિકિપીડિયામાં હોય એવા પ્રારંભિક લેખોની યાદી]] [[hr:Wikipedija:1000 članaka]] [[hu:Wikipédia:Ezer fontos cikk]] [[hy:1000 հոդվածներ, որոնք կարևոր են բոլոր լեզուներով հանրագիտարանների համար]] [[id:Wikipedia:Artikel yang perlu dimiliki Wikipedia seluruh bahasa]] [[ilo:Wikipedia:Listaan dagiti articulo a nasken a maipatarus ti amin a pagsasao]] [[is:Wikipedia:Greinar sem ættu að vera til]] [[it:Wikipedia:Lista delle voci che tutte le Wikipedie dovrebbero avere]] [[ja:Wikipedia:すべての言語版にあるべき項目の一覧]] [[jbo:Wikipedia:liste pe le tcevai ckupau]] [[jv:Wikipedia:Daftar Artikel Dhasar]] [[ko:위키백과:모든 언어의 위키백과마다 꼭 있어야 하는 문서 목록]] [[ku:Wîkîpediya:Gotar ku ji bo hemû Wîkîpediyayan pêwîst in]] [[la:Vicipaedia:Paginae quas omnes Vicipaediae habeant]] [[lad:Wikipedia:Lista de artikolos ke toda Wikipedia deberiya tener]] [[lb:Wikipedia:Artikel, déi et op all Wikipedia sollt ginn]] [[li:Wikipedia:Lies van artikele die eder Wikipedia moot höbbe]] [[lt:Wikipedia:Sąrašas straipsnių, būtinų visomis kalbomis]] [[lv:Wikipedia:Raksti, kuriem vajadzētu būt visu valodu Vikipēdijās]] [[mk:Википедија:Потребни статии]] [[ms:Wikipedia:Senarai rencana semua bahasa perlu ada]] [[nds:Wikipedia:List vun Artikels, de in all Wikipedias binnen ween schöölt]] [[nl:Wikipedia:Artikelen die elke Wikipedia zou moeten hebben]] [[nn:Wikipedia:Artiklar vi bør ha]] [[no:Wikipedia:Liste over artikler vi bør ha]] [[os:Википеди:Алы æвзагыл дæр чи хъуамæ уа, уыцы статьятæ]] [[pag:Wikipedia:Listaan ya nakaukulan ed balang salita]] [[pl:Wikipedia:Strony, które powinna mieć każda Wikipedia]] [[pt:Wikipedia:Lista dos 1000 artigos essenciais]] [[ro:Wikipedia:Listă de articole pe care ar trebui să le aibă fiecare Wikipedie]] [[ru:Википедия:Список статей, которые должны быть во всех языковых версиях]] [[scn:Wikipedia:Artìculi nicissarî]] [[simple:Wikipedia:List of articles all languages should have]] [[sk:Wikipédia:1000 najdôležitejších článkov]] [[sl:Wikipedija:Članki, ki bi jih morala imeti vsaka Wikipedija]] [[sr:Википедија:Списак чланака које српска Википедија треба да има]] [[su:Wikipedia:Artikel nu sadaya basa Wikipédia kedah gaduh]] [[sv:Wikipedia:Artiklar som bör finnas på Wikipedia]] [[ta:Wikipedia:அனைத்து மொழி விக்கிபீடியாக்களிலும் இருக்க வேண்டிய கட்டுரைகளின் பட்டியல்]] [[th:วิกิพีเดีย:รายชื่อบทความที่ควรมี]] [[tl:Wikipedia:Listahan ng mga artikulo na kailangan ng lahat ng wika]] [[tr:Vikipedi:Her Vikipedi'de olması gereken maddeler]] [[uk:Вікіпедія:Статті, які повинні бути у всіх вікіпедіях]] [[vi:Wikipedia:Danh sách bài cơ bản nên có]] [[zh:Wikipedia:中文維基百科基礎條目列表]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Só͘-ū ê Wikipedia pán-pún lóng èng-kai ū ê bûn-chiuⁿ]] [[zh-yue:Wikipedia:粵語維基百科基礎版面名單]] नेपाली भाषा 1472 23214 2006-07-25T15:05:29Z Mitul0520 211 Redirecting to [[नेपाल भाषा]] #Redirect [[नेपाल भाषा]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:नेपाल]] [[bg:Непалски език]] [[br:Nepaleg]] [[da:Nepalesisk]] [[de:Nepali]] [[en:Nepali language]] [[eo:Nepala lingvo]] [[es:Idioma nepalí]] [[fi:Nepalin kieli]] [[fr:Népalais]] [[gd:Nepali (canan)]] [[id:Bahasa Nepal]] [[ja:ネパール語]] [[ko:네팔어]] [[nl:Nepalees]] [[pl:Język nepalski]] [[simple:Nepali language]] [[sl:Nepalščina]] [[sr:Непалски језик]] [[te:నేపాలీ భాష]] [[th:ภาษาเนปาล]] [[zh:尼泊尔语]] संस्कृत 1475 10551 2004-10-04T21:33:13Z Yann 2 संस्कृत का नाम बदलकर संस्कृत भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[संस्कृत भाषा]] श्रेणी:सबस्टब 1476 20884 2006-06-09T07:51:13Z DaGizza 338 वैन्दलिस्म ===सबस्टब=== यह लेख इतने छोटे है कि इनसे विषय के बारे में किसी भी तरह कि खास या उपयोगी जानकारी नहीं मिल सकती। ज़्यादतर यह लेख पूरी तरह खाली होते है और इनमें केवल [[इन्टरविकि कडीयाँ]] होती हैं । [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] अकबर 1478 43068 2007-01-14T17:14:28Z Mitul0520 211 /* शासन */ श्रेणी अकबर एक [[मुगल]] शासक था । ==परिचय == [[अकबर]] के दादा - [[बाबर]] जो कि फ़रगाना रियासत के निरवासित राजकुमार थे उन्होने [[भारत]] के इतिहास में [[मुगल]] राजवंश की स्थापना की और अपनी अद्‍भुत जीवनी भी लिखी । वे स्वयं भारत के इतिहास में एक महत्वपूर्ण स्थान रखते हैं । ==जन्म == बाबर की मृत्यु के दस साल के भीतर ही (सन्‌ १५३०) उनके पुत्र [[हुमायूँ]] के हाथ से गद्दी निकल गई । वह जान बचाने के लिये इधर-उधर मारा मारा फिर रहा था। इसी बीच सन्‌ १५४१ में [[हमीदा बानो]] से हुमायूँ की शादी हुई और सन्‌ १५४२ में अकबर का जन्म हुआ। अकबर के माँ-बाप अपनी जान बचाने [[इरान]] भाग गये और अकबर अपने पिता के छोटे भाइयों के संरक्षण में रहा। पहले वह कुछ दिनों [[कंदहार]] में रहा और १५४५ से [[काबुल]] में। हुमायूँ की अपने छोटे भाइयों से बराबर ठनी ही रही इसलिये चाचा लोगों के यहाँ अकबर कि स्थिति बंदी से कुछ ही अच्छी थी। यद्यपि सभी उसके साथ अच्छा व्यवहार करते थे और शायद दुलार प्यार कुछ ज्यादा ही होता था। ==आरंभिक काल == सन्‌ १५४५ में जब हुमायूँ ने फिर से काबुल पर अधिकार कर लिया तो अकबर अपने पिता के संरक्षण में पहुंचा। लेकिन १५४५-१५४६ की छोटी-सी अवधि में अकबर के चाचा [[कमरान]] ने [[काबुल]] पर पुनः अधिकार कर लिया था। मगर अकबर अपने माता-पिता के संरक्षण में ही रहा। उन्होंने अपने पुत्र को अच्छी से अच्छी शिक्षा देने की चेष्टा की किंतु उससे विमुख ही रहा, परंपरागत पढ़ाई में उसकी बिलकुल रूची नहीं थी। परवर्ती काल में अकबर ने अपने आप को निरक्षर बताया है किंतु इस आत्मस्वीकृति में सत्यांश बस इतना है कि उसने स्वयं कभी कुछ नहीं लिखा। अपने परवर्ती जीवन में अकबर को पुस्तकों से बड़ा मोह हो गया और वह दूसरों से पढ़वाकर उन्हें सुना करता था। अपने खोये हुए राज्य को पुनः प्राप्त करने के लिये [[हुमायूँ]] के अनवरत प्रयत्न अंततः सफल हुये और वह सन्‌ १५५५ में [[हिंदुस्तान]] पहुंच सका किंतु सन्‌ १५५६ में राजधानी [[दिल्ली]] में उसकी मृत्यु हो गई। [[गुरदासपुर]] के [[कलनौर]] नामक स्थान पर जब अकबर की ताजपोशी हुई उस समय उसकी उम्र मात्र चौदह वर्ष थी। उस समय मुगल राज्य केवल काबुल से दिल्ली तक ही फैला हुआ था। और [[हेमु]] के नेतृत्व में [[अफगान]] सेना पुनः संगठित होकर उसके सम्मुख चुनौती बनकर खड़ी थी। ==शासन == राज्य की सुरक्षा का दायित्व बालक अकबर के संरक्षक [[बैरम खां]] के कंधों पर था। प्रारंभ के चार वर्षों तक बैरम खां ने ही शासन संभाला। किंतु सन्‌ १५६० में अकबर ने स्वयं सत्ता संभाल ली और बैरम खां को निकाल बाहर किया। अब अकबर के स्वयं के हाथों में सत्ता थी - यद्यपि इस तथ्य को समझने में कुछेक लोगों को काफी समय लगा। उस समय अनेक गंभीर कठनाइयाँ आईं जैसे - शम्सुद्दीन अतका खां की हत्या पर उभरा जन आक्रोश (१५६३), [[उज़बेक]] विद्रोह (१५६४-६५) और [[मिर्ज़ा भाइयों]] का विद्रोह (१५६६-६७) किंतु अकबर ने बड़ी कुशलता से इन समस्याओं को हल कर लिया। अपनी कल्पनाशीलता से उसने अपने सामंतों की संख्या बढ़ाई। सन्‌ १५६२ में [[आमेर]] के शासक से उसने समझौता किया - इस प्रकार [[राजपूत]] राजा भी उसकी ओर हो गये। इसी प्रकार उसने [[इरान]] से आने वालों को भी बड़ी सहयाता दी। भारतीय मुसलमानों को भी उसने अपने कुशल व्यवहार से अपनी ओर कर लिया। धार्मिक सहिष्णुता का उसने अनोखा परिचय दिया - हिंदु तीर्थ स्थानों पर लगा कर हटा लिया गया (सन्‌ १५६३)। इससे पूरे राज्यवासियों को अनुभव हो गया कि वह एक परिवर्तित नीति अपनाने में सक्षम है। {{मुग़ल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[ar:جلال الدين أكبر]] [[ast:Akbar]] [[bn:আকবর]] [[bs:Akbar Veliki]] [[ca:Akbar el Gran]] [[cs:Akbar Veliký]] [[da:Akbar]] [[de:Jalaluddin Muhammad Akbar]] [[en:Akbar]] [[eo:Akbar]] [[es:Akbar]] [[eu:Akbar]] [[fi:Akbar]] [[fr:Akbar]] [[gl:Akbar]] [[he:אכבר]] [[hy:Աքբար Մեծ]] [[id:Akbar yang Agung]] [[io:Akbar]] [[is:Akbar mikli]] [[it:Akbar Imperatore dell'India]] [[ja:アクバル]] [[ko:악바르]] [[ku:Ekberê Mezin]] [[li:Akbar de Groete]] [[ms:Akbar Agung]] [[nds:Akbar]] [[nl:Akbar]] [[no:Akbar den store]] [[pl:Akbar]] [[pt:Akbar]] [[ro:Jalaluddin Muhammad Akbar]] [[ru:Акбар Великий]] [[scn:Akbar lu Granni]] [[sh:Akbar Veliki]] [[simple:Akbar the Great]] [[sl:Akbar]] [[sr:Акбар Велики]] [[sv:Akbar den store]] [[uk:Акбар Джелаль-ад-дін]] [[ur:اکبر اعظم]] [[zh:阿克巴]] श्रेणी:शहर 1483 15299 2005-12-27T10:51:15Z Spundun 73 rv to Hemanshu's last version शहर [[Category:भूगोल]] श्रेणी:भारत के प्रान्त 1484 15351 2005-12-29T22:05:46Z Spundun 73 [[श्रेणी:भारत]] भारत के प्रान्त [[श्रेणी:भारत]] कोलकता 1486 10559 2005-01-10T23:10:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[कोलकाता]] विकिपीडिया:Community Portal 1487 10560 2004-10-17T20:49:46Z Spundun 73 मुखपृष्ठ #REDIRECT [[विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ]] विकिपीडिया:समाज मुख पृष्ठ 1488 10561 2004-10-17T20:49:03Z Spundun 73 विकिपीडिया:समाज मुख पृष्ठ का नाम बदलकर विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ कर दिया गया है #REDIRECT [[विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ]] चित्र:Evolution-tasks.png 1489 10562 2004-10-17T21:17:12Z Hemanshu 22 Tasks icon from Ximian Evolution, GNU GPL licensed Tasks icon from Ximian Evolution, GNU GPL licensed श्रेणी:देश 1490 40688 2007-01-01T11:33:22Z Escarbot 542 robot Modifying: [[sq:Category:Shtete]] [[देश]] [[Category:भूगोल]] [[af:Kategorie:Lande]] [[als:Kategorie:Land]] [[an:Categoría:Países]] [[ang:Category:Land]] [[ar:تصنيف:دول]] [[ast:Categoría:Países]] [[az:Kateqoriya:Ölkələr]] [[be:Катэгорыя:Краіны]] [[bg:Категория:Държави]] [[br:Rummad:Riezoù ar Bed]] [[bs:Kategorija:Države Svijeta]] [[ca:Categoria:Estats del món]] [[cs:Kategorie:Státy a území]] [[cv:Категори:Патшалăхсем]] [[da:Kategori:Verdens lande]] [[de:Kategorie:Staat]] [[el:Κατηγορία:Χώρες]] [[en:Category:Countries]] [[eo:Kategorio:Landoj]] [[es:Categoría:Países]] [[et:Kategooria:Maailma maad]] [[fa:رده:کشورها]] [[fi:Luokka:Valtiot]] [[fr:Catégorie:Pays du monde]] [[fur:Categorie:Stâts dal mont]] [[ga:Catagóir:Tíortha]] [[gl:Category:Países]] [[he:קטגוריה:מדינות העולם]] [[hr:Kategorija:Države svijeta]] [[hu:Kategória:Országok]] [[ia:Categoria:Pais]] [[id:Kategori:Negara]] [[ie:Category:Landes]] [[ilo:Category:Pagilian]] [[io:Category:Stati]] [[is:Flokkur:Lönd]] [[it:Categoria:Nazioni]] [[ja:Category:国]] [[ka:კატეგორია:ქვეყნები]] [[kk:Санат:Мемлекеттер]] [[ko:분류:나라]] [[ku:Kategorî:Welat]] [[la:Categoria:Nationes]] [[lad:Category:Paises]] [[ln:Category:Bisé ya Mokili]] [[lo:Category:ປະເທດ]] [[lt:Kategorija:Valstybės]] [[lv:Kategorija:Valstis]] [[mo:Category:Цэрь]] [[ms:Kategori:Negara]] [[mt:Category:Pajjiżi]] [[na:Category:Eb]] [[nah:Categoría:Altépetl]] [[nds:Kategorie:Land]] [[nds-nl:Kattegerie:Laand]] [[nl:Categorie:Land]] [[nn:Kategori:Land]] [[no:Kategori:Land]] [[oc:Categoria:Païses]] [[os:Категори:Бæстæтæ]] [[pdc:Category:Lenner]] [[pl:Kategoria:Państwa świata]] [[pt:Categoria:Países do mundo]] [[rm:Category:Stadi]] [[rmy:Shopni:Thema]] [[ro:Categorie:Ţări]] [[ru:Категория:Страны]] [[scn:Category:Nazzioni]] [[sco:Category:Kintras]] [[sh:Category:Države svijeta]] [[simple:Category:Countries]] [[sk:Kategória:Štáty]] [[sl:Kategorija:Države]] [[sq:Category:Shtete]] [[sr:Категорија:Државе]] [[su:Kategori:Nagara]] [[sv:Kategori:Världens länder]] [[sw:Category:Nchi]] [[ta:பகுப்பு:நாடுகள்]] [[th:หมวดหมู่:ประเทศ]] [[tl:Category:Mga bansa]] [[tpi:Category:Kantri]] [[tr:Kategori:Ülkeler]] [[tt:Törkem:Däwlätlär]] [[udm:Категория:Кунъёс но шаеръёс]] [[uk:Категорія:Країни]] [[vi:Thể loại:Quốc gia]] [[wa:Categoreye:Payis]] [[yi:קאַטעגאָריע:לענדער]] [[zh:Category:国家]] [[zh-classical:Category:國]] [[zh-min-nan:Category:Kok-ka]] [[zh-yue:Category:國]] तमिलनाडु 1493 24228 2006-08-05T05:08:26Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[तमिल नाडु]] तमिल नाडू 1494 24229 2006-08-05T05:08:32Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[तमिल नाडु]] Template:Delete 1498 10567 2004-10-23T07:06:36Z Hemanshu 22 Template:Delete का नाम बदलकर Template:जल्द हटायें कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:जल्द हटायें]] Template:विकिपीडिया भाषाएं 1501 20496 2006-06-03T18:20:38Z Magicalsaumy 423 <div id="lang"> '''[[विकिपीडिया]]''' आज सिर्फ़ अंग्रेज़ी और हिन्दी में ही नहीं, बल्कि दुनिया की सैंकड़ों भाषाओं में उपलब्ध है : <div style="font-size:95%"> *दस लाख (एक मिलियन) लेखों से ज़्यादा :</br>[[:en:|English (अंग्रेज़ी)]] </div> <div style="font-size:95%"><div id="lang-100000"> *एक लाख लेखों से ज़्यादा :<br/>[[:de:|Deutsch (German - जर्मन)]] &middot; [[:es:|Español (Spanish - स्पैनिश)]] &middot; [[:fr:|Français (French - फ़्रांसिसी)]] &middot; [[:it:|Italiano (Italian - इतालवी)]] &middot; [[:ja:|日本語 (Japanese - जापानी)]] &middot; [[:nl:|Nederlands (Dutch - डच)]] &middot; [[:pl:|Polski (Polish - पोलिश)]] &middot; [[:pt:| Português (Portuguese - पुर्तगाली)]] &middot; [[:sv:|Svenska (Swedish - स्वीडिश)]] </div><div style="font-size:95%"><div id="lang-10000"> *दस हज़ार लेखों से ज़्यादा :<br/>[[:ar:|العربية (Arabic - अरबी)]] &middot; [[:bg:|Български (Bulgarian - बुल्गारियाई)]] &middot; [[:ca:|Català (Catalan - कैटैलन)]] &middot; [[:cs:|Česky (Czech - चेक)]] &middot; [[:da:|Dansk (Danish - डैनिश)]] &middot; [[:el:|Ελληνικά (Greek - यूनानी)]] &middot; [[:et:|Eesti (Estonian - ऍस्टोनियाई)]] &middot; [[:eo:|Esperanto (ऍस्परान्तो]] &middot; [[:eu:|Euskara (Basque - बास्क)]] &middot; [[:fa:|فارسی (Persian - फ़ारसी)]] &middot; [[:gl:|Galego (Galician - गालिशियन)]] &middot; [[:he:|עברית (Hebrew - इब्रानी)]] &middot; [[:hr:|Hrvatski (Croatian - क्रोएशियन)]] &middot; [[:io:|Ido (ईदो)]] &middot; [[:id:|Bahasa Indonesia (Indonesian - भाषा इंडोनेशिया)]] &middot; [[:is:|Íslenska (Icelandic - आइस्लैंडिक)]] &middot; [[:ko:|한국어 (Korean - कोरियाई)]] &middot; [[:lt:|Lietuvių (Lithuanian - लिथुआनियाई)]] &middot; [[:hu:|Magyar (Hungarian - हंगारियन)]] &middot; [[:ms:|Bahasa Melayu (Malay - मलय)]] &middot; [[:no:|Norsk bokmål (Norwegian - नॉर्वेजियन बोक्माल)]] &middot; [[:nn:|Norsk nynorsk (Norwegian - नॉर्वेजियन न्यूनॉर्स्क)]] &middot; [[:ro:|Română (Romanian - रोमानियाई)]] &middot; [[:ru:|Русский (Russian - रूसी)]] &middot; [[:sk:|Slovenčina (Slovak - स्लोवाक)]] &middot; [[:sl:|Slovenščina (Slovenian - स्लोवेनियाई)]] &middot; [[:sr:|Српски (Serbian - सर्बियाई)]] &middot; [[:fi:|Suomi (Finnish - फ़िन्निश)]] &middot; [[:th:|ภาษาไทย (Thai - थाई)]] &middot; [[:tr:|Türkçe (Turkish - तुर्की)]] &middot; [[:uk:|Українська (Ukrainian - यूक्रेनियाई)]] &middot; [[:zh:|中文 (Chinese - चीनी)]] </div><div style="font-size:95%"><div id="lang-1000"> *एक हज़ार लेखों से ज़्यादा :<br/>[[:als:|Alemannisch (Alemannic - आलेमनिक)]] &middot; [[:af:|Afrikaans (आफ़्रिकान्स)]] &middot; [[:an:|Aragonés (Aragonese - आरागोनी)]] &middot; [[:frp:|Arpitan (Franco-Provençal - फ़्रांको-प्रोवाँसल)]] &middot; [[:ast:|Asturianu (Asturian - अस्तूरियाई)]] &middot; [[:az:|Azərbaycan (Azerbaijani - अज़रबाइजानी)]] &middot; [[:zh-min-nan:|Bân-lâm-gú (Min Nan - मिन-नान)]] &middot; [[:be:|Беларуская (Belarusian - बेलारूसी)]] &middot; [[:bn:|বাংলা (Bengali - बंगाली)]] &middot; [[:bs:|Bosanski (Bosnian - बॉस्नियाई)]] &middot; [[:br:|Brezhoneg (Breton - ब्रिटॉन)]] &middot; [[:cv:|Чăваш чěлхи (Chuvash - चुवाश)]] &middot; [[:co:|Corsu (Corsican - कॉर्सिकन)]] &middot; [[:cy:|Cymraeg (Welsh - वॅल्श)]] &middot; [[:fo:|Føroyskt (Faroese - फ़ारोई)]] &middot; [[:fy:|Frysk (Western Frisian - पश्चिमी फ़्रिसियन)]] &middot; [[:ga:|Gaeilge (Irish - आयरिश गाएलिक)]] &middot; [[:gd:|Gàidhlig (Scots Gaelic - स्कॉटिश गाएलिक)]] &middot; [[:hi:|हिन्दी (Hindi - हिन्दी)]] &middot; [[:ilo:|Ilokano (इलोकानो)]] &middot; [[:ia:|Interlingua (अन्तरभाषाई)]] &middot; [[:jv:|Basa Jawa (Javanese - जावाई)]] &middot; [[:ka:|ქართული (Georgian - जोर्जियन)]] &middot; [[:kn:|ಕನ್ನಡ (Kannada - कन्नड़)]] &middot; [[:kw:|Kernewek (Cornish - कॉर्निश)]] &middot; [[:ht:|Kreyòl Ayisyen (Haitian Creole - हेतीयन क्रेओल)]] &middot; [[:ku:|Kurdî / كوردی (Kurdish - कुर्दी)]] &middot; [[:la:|Latina (Latin - लातिनी)]] &middot; [[:lv:|Latviešu (Latvian - लातवियाई)]] &middot; [[:lb:|Lëtzebuergesch (Luxembourgish - लक्सेम्बर्गी)]] &middot; [[:li:|Limburgs (Limburgish - लीम्बर्गी)]] &middot; [[:mk:|Македонски (Macedonian - मैकिदूनियाई)]] &middot; [[:mr:|मराठी (Marathi - मराठी)]] &middot; [[:nap:|Napulitana (Neapolitan - नेपोलिटन)]] &middot; [[:uz:|O‘zbek (Uzbek - उज़्बेक)]] &middot; [[:oc:|Occitan (ओक्कीतन)]] &middot; [[:os:|Ирон (Ossetic - ओस्सेती)]] &middot; [[:pam:|Pampangan (Kapampangan - कापम्पंगान)]] &middot; [[:nds:|Plattdüütsch (Low Saxon - निम्न सैक्सन)]] &middot; [[:sco:|Scots (स्कॉट्स)]] &middot; [[:scn:|Sicilianu (Sicilian - सिसिलियाई)]] &middot; [[:simple:|Simple English (सरल अंग्रेज़ी)]] &middot; [[:sq:|Shqip (Albanian - अल्बानियाई)]] &middot; [[:ceb:|Sinugboanon (Cebuano - सेबुआनो)]] &middot; [[:sh:|Srpskohrvatski/Српскохрватски (Serbo–Croatian - सर्बो-क्रोएशियाई)]] &middot; [[:ta:| தமிழ் (Tamil - तमिल)]] &middot; [[:tl:|Tagalog (तागालोग)]] &middot; [[:tt:|Tatarça (Tatar - तातारी)]] &middot; [[:te:|తెలుగు (Telugu - तेलुगु)]] &middot; [[:vi:|Tiếng Việt (Vietnamese - वियत्नामी)]] &middot; [[:wa:|Walon (Walloon - वालून)]] &middot; [[:war:|Winaray (Waray-Waray - वारे-वारे)]] &middot; [[:yi:|ייִדיש (Yiddish - यिद्दी)]] <p id="lang-coord" style="text-align:center"> '''[[m:List of Wikipedias|पूरी सूची]]''' &middot; '''[[Wikipedia:Multilingual coordination|बहुभाषीय सहियोग]]''' &middot; '''[[m:How to start a new Wikipedia|किसी अन्य भाषा में विकिपीडिया शुरु करें]]''' </div></div> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:विकिपीडिया बंधु प्रकल्प 1502 38379 2006-12-15T16:09:20Z Mitul0520 211 विकिपीडिया [[विकिमीडिया फ़ाउँडेशन]] द्वारा संचालित है, जो दूसरे कई [[Wikipedia:Multilingual coordination|बहुभाषिक]] तथा [[Wikipedia:Copyrights|उपयोग, परिवर्तन तथा पुन्रवितरण के लिये आज़ाद]] प्रकल्प चलाती है : {| align="center" cellpadding="2" |- valign="top" | [[Image:80px-Wiki-meta.png|center|<nowiki></nowiki>]] | [[Image:80px-Wiktionary.png|center|80px|<nowiki></nowiki>]] | [[Image:80px-Wiki-textbook.png|center|80px|<nowiki></nowiki>]] | [[Image:80px-Wikiquote.png|center|80px|<nowiki></nowiki>]] | [[Image:80px-Sourceberg.jpg|center|80px|<nowiki></nowiki>]] |- valign="top" align="center" | width="20%" | [[m:|'''मेटा-विकि''']]<br/>''विकिमीडिया के सभी परियोजनाओं का संयोजनात्मक प्रयास'' | width="20%" | [[wikt:|'''विक्षनरी''']]<br/>''एक शब्दकोष एवं समानांतर कोष'' | width="20%" | [[b:Main Page|'''विकिबुक्स''']]<br/>''मुफ़्त किताबें और उपयोगी सामग्री'' | width="20%" | [[q:|'''विकिक्वोट''']]<br/>''विभिन्न सुभाषितों का संकलन'' | width="20%" | [http://sources.wikipedia.org/wiki/मुख्यपृष्ठ:हिन्दी '''विकिसौर्स''']<br/>''मुक्त स्त्रोत सामग्री'' |} चित्र:80px-Wiki-meta.png 1503 10571 2004-10-23T13:46:58Z Hemanshu 22 translated text on Meta logo translated text on Meta logo रसोई 1509 38909 2006-12-18T18:47:07Z Wolf 886 '''रसोई''' अथवा '''पाक शास्‍त्र''' *[[शाकाहारी]] **[[पनीर]] **[[चाय]] **[[वडापाव]] **[[रस्सम]] *[[मांसाहारी]] *[[जल्दी बनने योग्य]] **[[मैगी]] [[category:रसोई]] चित्र:80px-Wiktionary.png 1513 25589 2006-08-29T18:03:05Z 75.32.153.14 लौडा चित्र:80px-Wiki-textbook.png 1514 10574 2004-10-23T16:46:17Z Hemanshu 22 Wikibooks logo Wikibooks logo चित्र:80px-Wikiquote.png 1515 10575 2004-10-23T16:47:08Z Hemanshu 22 Wikiquote logo Wikiquote logo चित्र:80px-Sourceberg.jpg 1516 10576 2004-10-23T16:47:32Z Hemanshu 22 Wikisource logo Wikisource logo Template:दान 1517 10577 2004-10-24T21:18:18Z Hemanshu 22 grammar विकिपीडिया और उसके सहयोगी प्रकल्प लोगो तथा संस्थाओं द्वारा फ़ौंडेशन को दिये गये दान से चलते हैं । विकिपीडिया और उसके सहयोगी प्रकल्प को चलते हुए रखने में [http://wikimediafoundation.org/fundraising आप हमारी मदद कर सकते हैं] । दान में दिये गये पैसे मुख्यतः [[m:Wikimedia servers|विकिमीडिया प्रकल्पों को चलाने के लिये लगने वाले साधनों]] की खरीद में खर्चे जाते हैं । If you find Wikipedia or its sister projects useful, please consider [http://wikimediafoundation.org/fundraising making a donation.] Donations are used primarily for purchasing [[m:Wikimedia servers|server equipment]]. Template:Opentask 1518 35952 2006-11-22T18:23:02Z Mitul0520 211 {| style="background:transparent;" | [[Image:Evolution-tasks.png|<nowiki></nowiki>]]<br /> <div style="width:25px;height:0px;"></div> | <div style="position:relative;left:0px;margin-right:-10px;z-index:15">ये हैं कोई '''''[[Template:Opentask|खुले काम]]''''' :<ul style="padding:.3em 0 .3em 25px;margin:0"> * [[Template:नये/संपादित]] को बदलते रहें। * इन पन्नों के अनुवाद में मदद करें: : [[पश्चिम बंगाल]], [[सिक्किम]], [[अरुणाचल प्रदेश]], [[फ़्राँस]] * इन पन्नो को सुधारे: :[[भारत]], [[सॉफ्टवेयर]], [[जगजीत सिंह]], [[पटना]] , [[लालूप्रसाद यादव]], [[नवरात्रि]] * इन लेखो का विकास करें: :[[भारतीय क्रिकेट]], [[सौर मंडल]], [[भारत का अर्थशास्त्र]], [[भारत का संगीत]], [[भारत के विश्वविद्यालय]], [[तमिलनाडू]], [[महाराष्ट्र]], [[केरल]], [[कर्नाटक]], [[बिहार]], [[उत्तर प्रदेश]], [[दिल्ली]], [[हिमालय]], [[हृषिकेश मुखर्जी]], [[आंद्रे आगासी]], * इन विषयों पर लेखों की शुरुआत करें: : [[हिन्दी बाल साहित्य]] </div> |} लेख को कैसे बदलें 1519 14124 2005-10-23T04:02:44Z 67.180.142.178 #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख को कैसे बदलें]] Template:Categorybrowsebar 1520 edit=sysop:move=sysop 20431 2006-06-02T22:07:09Z Magicalsaumy 423 Protected "[[Template:Categorybrowsebar]]": Used in the main page [edit=sysop:move=sysop] <div style="text-align: center;"> श्रेणियाँ : | [[:Category:संस्कृति|संस्कृति]] | [[:Category:भूगोल|भूगोल]] | [[:Category:इतिहास|इतिहास]] | [[:Category:व्यक्तिगत जीवन|जीवन]] | [[:Category:गणित|गणित]] | [[:Category:विज्ञान|विज्ञान]] | [[:Category:समाज|समाज]] | [[:Category: विश्व की भाषाएँ|भाषाएँ]] | [[:Category:तकनीक|तकनीक]] । [[विशेष:Categories|सभी की सूची]] <br> </div> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> श्रेणी:कला 1521 10581 2004-10-24T15:31:17Z Shree 4 [[Category:संस्कृति]] श्रेणी:भूगोल 1522 42668 2007-01-13T08:53:17Z Escarbot 542 robot Modifying: [[tk:Category:Geografiýa]] पृथ्वी की सतह के अभ्यास को भूगोल कहतें हैं। भूगोल में प्रक्रिति के आकारों के साथसाथ भूमि के राजकीय तथा व्यवस्थापकीय विभाजनो का भी अभ्यास किया जाता है, जैसे की पहाड, नदी, देश, नगर इत्यादि। [[af:Kategorie:Geografie]] [[als:Kategorie:Geografie]] [[an:Categoría:Cheografía]] [[ar:تصنيف:جغرافيا]] [[ast:Categoría:Xeografía]] [[ay:Catégorie:Geografiya]] [[az:Kateqoriya:Coğrafiya]] [[ba:Категория:География]] [[be:Катэгорыя:Геаграфія]] [[bg:Категория:География]] [[bs:Kategorija:Geografija]] [[ca:Categoria:Geografia]] [[cs:Kategorie:Geografie]] [[csb:Kategòrëjô:Geògrafijô]] [[cv:Категори:Географи]] [[cy:Categori:Daearyddiaeth]] [[da:Kategori:Geografi]] [[de:Kategorie:Geographie]] [[el:Κατηγορία:Γεωγραφία]] [[en:Category:Geography]] [[eo:Kategorio:Geografio]] [[es:Categoría:Geografía]] [[et:Kategooria:Geograafia]] [[eu:Kategoria:Geografia]] [[fi:Luokka:Maantiede]] [[fiu-vro:Category:Maatiidüs]] [[fo:Bólkur:Landafrøði]] [[fr:Catégorie:Géographie]] [[frp:Category:G·eografia]] [[fur:Categorie:Gjeografie]] [[fy:Kategory:Geografy]] [[ga:Catagóir:Tíreolaíocht]] [[gl:Category:Xeografía]] [[gn:Categoría:Geografia]] [[gu:Category:ભૂગોળ]] [[he:קטגוריה:גאוגרפיה]] [[hr:Kategorija:Zemljopis]] [[hsb:Kategorija:Geografija]] [[hu:Kategória:Földrajz]] [[ia:Categoria:Geographia]] [[id:Kategori:Geografi]] [[ie:Category:Geografie]] [[ilo:Category:Heografia]] [[io:Category:Geografio]] [[is:Flokkur:Landafræði]] [[it:Categoria:Geografia]] [[ja:Category:地理学]] [[jbo:Category:tutske]] [[ka:კატეგორია:გეოგრაფია]] [[ko:분류:지리]] [[ku:Kategorî:Erdnîgarî]] [[kv:Категория:География]] [[kw:Category:Dorydhyeth]] [[ky:Category:География]] [[la:Categoria:Geographia]] [[lb:Category:Geographie]] [[li:Categorie:Geografie]] [[lmo:Category:Geugrafía]] [[ln:Category:Jyografi]] [[lt:Kategorija:Geografija]] [[lv:Kategorija:Ģeogrāfija]] [[mi:Category:Mātai matawhenua]] [[mk:Категорија:Географија]] [[mn:Category:Газар зүй]] [[mo:Category:Ӂеографие]] [[ms:Kategori:Geografi]] [[mt:Category:Ġeografija]] [[nap:Categoria:Giugrafia]] [[nds:Kategorie:Geographie]] [[nds-nl:Kattegerie:Geografie]] [[nl:Categorie:Geografie]] [[nn:Kategori:Geografi]] [[no:Kategori:Geografi]] [[nrm:Category:Géographie]] [[oc:Categoria:Geografia]] [[pam:Category:Geografía]] [[pl:Kategoria:Geografia]] [[pt:Categoria:Geografia]] [[rm:Category:Geografia]] [[rmy:Shopni:Phuvipen]] [[ro:Categorie:Geografie]] [[ru:Категория:География]] [[scn:Category:Giografìa]] [[sco:Category:Geographie]] [[sh:Category:Geografija]] [[simple:Category:Geography]] [[sk:Kategória:Geografia]] [[sl:Kategorija:Geografija]] [[so:Category:Juquraafi]] [[sq:Category:Gjeografi]] [[sr:Категорија:Географија]] [[su:Kategori:Géografi]] [[sv:Kategori:Geografi]] [[sw:Category:Jiografia]] [[ta:பகுப்பு:புவியியல்]] [[th:หมวดหมู่:ภูมิศาสตร์]] [[tk:Category:Geografiýa]] [[tl:Category:Heograpiya]] [[to:Category:Siokālafi]] [[tpi:Category:Jiograpi]] [[tr:Kategori:Coğrafya]] [[tt:Törkem:Cäğräfiä]] [[uk:Категорія:Географія]] [[uz:Category:Geografiya]] [[vec:Categoria:Giografia]] [[vi:Thể loại:Địa lý học]] [[wa:Categoreye:Djeyografeye]] [[war:Category:Heyograpiya]] [[zh:Category:地理]] [[zh-classical:Category:方誌]] [[zh-min-nan:Category:Tē-lí-ha̍k]] [[zh-yue:Category:地理]] श्रेणी:कपडे 1523 10583 2004-10-24T15:30:32Z Shree 4 [[Category:संस्कृति]] श्रेणी:मनोरंजन 1524 10584 2004-10-24T15:32:55Z Shree 4 [[Category:संस्कृति]] श्रेणी:फ़ैशन 1525 10585 2004-10-24T15:34:10Z Shree 4 spelling change [[Category:संस्कृति]] श्रेणी:खानपान 1526 10586 2004-10-24T15:32:04Z Shree 4 [[Category:संस्कृति]] श्रेणी:अफ़्रीका 1527 41329 2007-01-06T02:53:38Z Escarbot 542 robot Modifying: [[ln:Category:Afríka]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[af:Kategorie:Afrika]] [[an:Categoría:Africa]] [[ar:تصنيف:أفريقيا]] [[ast:Categoría:África]] [[az:Kateqoriya:Afrika]] [[be:Катэгорыя:Афрыка]] [[bg:Категория:Африка]] [[bs:Kategorija:Afrika]] [[ca:Categoria:Àfrica]] [[co:Category:Africa]] [[cs:Kategorie:Afrika]] [[cy:Categori:Affrica]] [[da:Kategori:Afrika]] [[de:Kategorie:Afrika]] [[el:Κατηγορία:Αφρική]] [[en:Category:Africa]] [[eo:Kategorio:Afriko]] [[es:Categoría:África]] [[et:Kategooria:Aafrika]] [[eu:Kategoria:Afrika]] [[fa:رده:آفریقا]] [[fi:Luokka:Afrikka]] [[fo:Bólkur:Afrika]] [[fr:Catégorie:Afrique]] [[frp:Category:Africa]] [[fy:Kategory:Afrika]] [[gl:Category:África]] [[he:קטגוריה:אפריקה]] [[hr:Kategorija:Afrika]] [[hu:Kategória:Afrika]] [[id:Kategori:Afrika]] [[io:Category:Afrika]] [[is:Flokkur:Afríka]] [[it:Categoria:Africa]] [[ja:Category:アフリカ]] [[ka:კატეგორია:აფრიკა]] [[kg:Category:Afelika]] [[ko:분류:아프리카]] [[kw:Category:Afrika]] [[la:Categoria:Africa]] [[lb:Category:Afrika]] [[li:Categorie:Afrika]] [[ln:Category:Afríka]] [[lv:Kategorija:Āfrika]] [[mk:Категорија:Африка]] [[ms:Kategori:Afrika]] [[na:Category:Africa]] [[nap:Categoria:Africa]] [[nds:Kategorie:Afrika]] [[nl:Categorie:Afrika]] [[nn:Kategori:Afrika]] [[no:Kategori:Afrika]] [[oc:Categoria:Africa]] [[os:Категори:Африкæ]] [[pl:Kategoria:Afryka]] [[pt:Categoria:África]] [[ro:Categorie:Africa]] [[ru:Категория:Африка]] [[scn:Category:Africa]] [[se:Category:Afrihkká]] [[sh:Category:Afrika]] [[simple:Category:Africa]] [[sk:Kategória:Afrika]] [[sl:Kategorija:Afrika]] [[so:Category:Afrika]] [[sq:Category:Afrikë]] [[sr:Категорија:Африка]] [[sv:Kategori:Afrika]] [[sw:Category:Afrika]] [[ta:பகுப்பு:ஆப்பிரிக்கா]] [[th:หมวดหมู่:ทวีปแอฟริกา]] [[tk:Category:Afrika]] [[tr:Kategori:Afrika]] [[uk:Категорія:Африка]] [[vi:Thể loại:Châu Phi]] [[xh:Category:Afrika]] [[zh:Category:非洲]] [[zh-classical:Category:阿非利加洲]] [[zh-min-nan:Category:Hui-chiu]] [[zh-yue:Category:非洲]] श्रेणी:एशिया 1529 39844 2006-12-26T19:49:01Z Escarbot 542 robot Adding: af, an, ar, ast, be, bg, bn, br, bs, ca, cs, csb, da, de, el, en, eo, es, et, eu, fa, fi, fo, fr, frp, fy, gl, he, hu, id, io, is, it, ja, ka, ko, kw, la, lb, li, lv, mk, mo, ms, nap, nds, nl, no, oc, os, pam, pl, pt, rmy, ro, ru, scn, [[af:Kategorie:Asië]] [[an:Categoría:Asia]] [[ar:تصنيف:آسيا]] [[ast:Categoría:Asia]] [[be:Катэгорыя:Азія]] [[bg:Категория:Азия]] [[bn:Category:এশিয়া]] [[br:Rummad:Azia]] [[bs:Kategorija:Azija]] [[ca:Categoria:Àsia]] [[cs:Kategorie:Asie]] [[csb:Kategòrëjô:Azëjô]] [[da:Kategori:Asien]] [[de:Kategorie:Asien]] [[el:Κατηγορία:Ασία]] [[en:Category:Asia]] [[eo:Kategorio:Azio]] [[es:Categoría:Asia]] [[et:Kategooria:Aasia]] [[eu:Kategoria:Asia]] [[fa:رده:آسیا]] [[fi:Luokka:Aasia]] [[fo:Bólkur:Asia]] [[fr:Catégorie:Asie]] [[frp:Category:Asia]] [[fy:Kategory:Aazje]] [[gl:Category:Asia]] [[he:קטגוריה:אסיה]] [[hu:Kategória:Ázsia]] [[id:Kategori:Asia]] [[io:Category:Azia]] [[is:Flokkur:Asía]] [[it:Categoria:Asia]] [[ja:Category:アジア]] [[ka:კატეგორია:აზია]] [[ko:분류:아시아]] [[kw:Category:Asi]] [[la:Categoria:Asia]] [[lb:Category:Asien]] [[li:Categorie:Azië]] [[lv:Kategorija:Āzija]] [[mk:Категорија:Азија]] [[mo:Category:Асия]] [[ms:Kategori:Asia]] [[nap:Categoria:Asia]] [[nds:Kategorie:Asien]] [[nl:Categorie:Azië]] [[no:Kategori:Asia]] [[oc:Categoria:Asia]] [[os:Категори:Ази]] [[pam:Category:Asia]] [[pl:Kategoria:Azja]] [[pt:Categoria:Ásia]] [[rmy:Shopni:Asiya]] [[ro:Categorie:Asia]] [[ru:Категория:Азия]] [[scn:Category:Asia]] [[se:Category:Ásia]] [[sh:Category:Azija]] [[sk:Kategória:Ázia]] [[sl:Kategorija:Azija]] [[sq:Category:Azi]] [[sr:Категорија:Азија]] [[su:Kategori:Asia]] [[sv:Kategori:Asien]] [[sw:Category:Asia]] [[ta:பகுப்பு:ஆசியா]] [[th:หมวดหมู่:ทวีปเอเชีย]] [[tl:Category:Asya]] [[tpi:Category:Asia]] [[tr:Kategori:Asya]] [[uk:Категорія:Азія]] [[vi:Thể loại:Châu Á]] [[wa:Categoreye:Azeye]] [[war:Category:Asya]] [[zh:Category:亚洲]] [[zh-classical:Category:亞細亞洲]] [[zh-min-nan:Category:A-chiu]] [[zh-yue:Category:亞洲]] श्रेणी:वातावरण 1530 10590 2004-10-24T05:28:18Z Hemanshu 22 [[Category:भूगोल]] श्रेणी:उत्तर अमरीका 1532 10591 2004-10-24T05:30:30Z Hemanshu 22 [[Category:भूगोल]] श्रेणी:ओशनिया 1533 10592 2004-10-24T05:31:40Z Hemanshu 22 [[Category:भूगोल]] श्रेणी:देशों के इतिहास 1539 10597 2004-10-24T11:12:32Z Hemanshu 22 [[श्रेणी:इतिहास]] श्रेणी:इतिहास 1540 30626 2006-10-14T08:48:04Z 61.17.232.243 रेलवे आ जाने से जनजीवन पर बदलाव रेलवे आ जाने से जनजीवन पर बदलाव इतिहास [[af:Kategorie:Geskiedenis]] [[als:Kategorie:Gschicht]] [[an:Categoría:Istoria]] [[ang:Category:Stǽr]] [[ar:تصنيف:تاريخ]] [[ast:Categoría:Historia]] [[be:Катэгорыя:Гісторыя]] [[bg:Категория:История]] [[br:Rummad:Istor]] [[bs:Kategorija:Historija]] [[ca:Categoria:Història]] [[cs:Kategorie:Historie]] [[cv:Категори:Истори]] [[da:Kategori:Historie]] [[de:Kategorie:Geschichte]] [[el:Κατηγορία:Ιστορία]] [[en:Category:History]] [[eo:Kategorio:Historio]] [[es:Categoría:Historia]] [[et:Kategooria:Ajalugu]] [[eu:Kategoria:Historia]] [[fi:Luokka:Historia]] [[fr:Catégorie:Histoire]] [[fy:Kategory:Skiednis]] [[ga:Catagóir:Stair]] [[gl:Category:Historia]] [[he:קטגוריה:היסטוריה]] [[hr:Kategorija:Povijest]] [[hu:Kategória:Történelem]] [[id:Kategori:Sejarah]] [[io:Category:Historio]] [[is:Flokkur:Saga]] [[it:Categoria:Storia]] [[ja:Category:歴史]] [[ka:კატეგორია:ისტორია]] [[kn:Category:ಇತಿಹಾಸ]] [[ko:분류:역사]] [[ku:Kategorî:Dîrok]] [[la:Categoria:Historia]] [[lb:Category:Geschicht]] [[li:Kategorie:Historie]] [[lmo:Category:Stòria]] [[ln:Category:Historia]] [[lt:Kategorija:Istorija]] [[lv:Category:Vēsture]] [[mk:Категорија:Историја]] [[mo:Category:Историе]] [[mt:Category:Storja]] [[nap:Categoria:Storia]] [[nds:Kategorie:Historie]] [[nl:Categorie:Geschiedenis]] [[no:Kategori:Historie]] [[oc:Categoria:Istòria]] [[os:Категори:Истори]] [[pl:Kategoria:Historia]] [[pt:Categoria:História]] [[ro:Categorie:Istorie]] [[ru:Категория:История]] [[simple:Category:History]] [[sk:Kategória:História]] [[sl:Kategorija:Zgodovina]] [[sq:Category:Historia]] [[sr:Категорија:Историја]] [[sv:Kategori:Historia]] [[th:หมวดหมู่:ประวัติศาสตร์]] [[tr:Kategori:Tarih]] [[uk:Категорія:Історія]] [[vi:Thể loại:Lịch sử]] [[zh:Category:历史]] मोहनदास गांधी 1542 10600 2004-10-25T00:13:55Z Shree 4 #REDIRECT [[महात्मा गांधी]] दीपावली 1544 10602 2004-10-25T00:22:25Z Shree 4 #REDIRECT [[दिवाली]] दीवाली 1545 10603 2004-10-25T00:22:56Z Shree 4 #REDIRECT [[दिवाली]] मुंबई 1546 24532 2006-08-11T06:19:44Z Mitul0520 211 Redirecting to [[मुम्बई]] #REDIRECT: [[मुम्बई]] बनारस 1547 10605 2004-10-25T00:49:26Z Shree 4 #REDIRECT [[वाराणसी]] गेंगनीहेस्सू 1548 33138 2006-11-01T12:39:59Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:ガニヘス]] '''गेंगनीहेस्सू''' [[डहोमी]] के बारह पारंपरिक राजाओं में से पहले थे । उनका शासन काल [[१६२०]] के करीब हुआ होगा । उनके चिह्न थे एक नर [[गेंगनिहेस्सू पक्षी]], एक ढोल, और फेंकने की या शिकार करने की लकडियाँ . यह अभी स्पष्ट नहीं है कि वह ऐतिहासिक रूप से राजा थे या नहीं . शायद वह सिर्फ एक नेता थे जो अपने सलाह की शक्ति से समाज को अपने छोटे भाई [[डकोडनू]] के द्वारा चलाते थे . उनके छोटे भाई डकोडनू तो अपनी पिछली ज़िंदगी में स्पष्ट तौर पर राजा माने जाते थे . [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:डहोमी]] [[ang:Gangnihessou]] [[ar:جانجنيهيسو]] [[bg:Гангнихесу]] [[ca:Gangnihessou]] [[cs:Gangnihessou]] [[cy:Gangnihessou]] [[da:Gangnihessou]] [[de:Gangnihessou]] [[el:Γκανγκνιχέσσου]] [[en:Gangnihessou]] [[eo:Gangnihessou]] [[es:Gangnihessou]] [[et:Gangnihessou]] [[fi:Gangnihessou]] [[fr:Gangnihessou]] [[fy:Gangnihessou]] [[he:גנגניהסו]] [[hu:Gangnihessou]] [[id:Gangnihessou]] [[is:Gagnihessou]] [[it:Gangnihessou]] [[ja:ガニヘス]] [[kn:ಗಂಗ್ನಿಹೆಸ್ಸೊ]] [[ko:가니니헤소]] [[la:Gangnihessou]] [[ms:Gangnihessou]] [[nds:Gangnihessou]] [[nl:Gangnihessou]] [[no:Gangnihessou]] [[pl:Gangnihessou]] [[pt:Ganiehéssu]] [[ro:Gangnihessou]] [[simple:Gangnihessou]] [[sk:Gangnihesu]] [[sq:Gangnihessou]] [[su:Gangnihessou]] [[sv:Gangnihessou]] [[th:กังนีเฮซซู]] [[tl:Gangnihessou]] [[tt:Gangnihessou]] [[vi:Gangnihessou]] [[zh:岡尼何梭]] Template:कोष्टक जीवनी 1549 10607 2004-10-26T00:59:30Z Spundun 73 Infobox, from en: {| width="300" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="float:right; margin: 0em 0em 1em 1em; width:300px;" |- ! align="center" colspan="2" style="background:#efefef;" | <big>{{{subject_name}}}</big> |- | align="center" colspan="2" | [[Image:{{{image_name}}}|none|280px|{{PAGENAME}}]] {{{image_caption}}} |- ! '''जन्म''' | align="center" | {{{date_of_birth}}}<br />{{{place_of_birth}}} |- ! '''मृत्यु''' | align="center" | {{{date_of_death}}}<br />{{{place_of_death}}} |} चित्र:Mahatma Gandhi.jpg 1550 10608 2004-10-26T01:04:15Z Spundun 73 [[महात्मा गांधी]] Copied from en: [[:en:Image:Mahatma Gandhi.jpg]] {{unverified}} Template:Unverified 1551 10609 2004-10-26T01:09:44Z Spundun 73 :''This image '''may not have information on its source'''. It may be usable under [[fair use]] but this has yet to be verified. It might be [[public domain]] or under a [[Wikipedia:Copyrights|licence]] compatible with the [[GNU FDL]]. To the uploader: Please provide licensing information as soon as possible. Images without this information may be deleted in the future. If you want to publish an image as fair use, please list it on [[Wikipedia:Fair use]].'' [[Category:Images with unknown source|{{PAGENAME}}]] एस्पेरान्तो 1552 45796 2007-01-24T17:21:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nah:Netēmachīltlahtōlli]] '''[[एस्परान्तो]]''' <h2>इस विभाग में आप पढ़ सकते हैं :</h2> <ul> <li><font size="4">एस्पेरान्तो: अकसर पूछे जाने वाले कुछ सवाल</font></li> <li><font size="4">[[एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार |एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार]]</font></li> </ul> <h4>एस्पेरान्तो: अकसर पूछे जाने वाले कुछ सवाल </h4> एस्पेरान्तो क्या है?<br/> एस्पेरान्तो किसने बनायी?<br/> एस्पेरान्तो की ख़ूबियाँ<br/> एस्पेरान्तो कैसे सीखी जा सकती है?<br/> '''एस्पेरान्तो क्या है?''' अलग-अलग मातृ भाषाएँ बोलने वालों के लिये एस्पेरान्तो एक सामूहिक, आयोजित, सरल भाषा है। इस भाषा के कयी मूल सिद्धांत आप [[एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार | एस्पेरान्तो के प्राग इश्तिहार]] में पढ़ सकते हैं। '''एस्पेरान्तो किसने बनायी?''' वारसा (पोलैन्ड, तब रूस में) के L. L. [[ज़ामेनहोफ़]] ने १८७७-१८८५ के बीच में एस्पेरान्तो का निर्माण किया। ज़ामेनहोफ़ के बारे में कुछ और आप अंग्रेज़ी में यहाँ पढ़ सकते हैं: http://en.wikipedia.org/wiki/Zamenhof '''एस्पेरान्तो की ख़ूबियाँ''' १) '''अन्तर्राष्ट्रीय''': एस्पेरान्तो सबसे ज़्यादा काम तब आती है जब अलग-अलग मातृ भाषाएँ बोलने वाले लोग मिलते हैं। आज दुनिया भर में एस्पेरान्तो बोलने वालों की संख्या लाखों में है। २) '''समानता''': जब आप एस्पेरान्तो बोलते हैं, तो आप अपने आप को सबके समान महसूस करतें हैं क्योंकि जिनसे आप बोल रहे हैं उन्होंने भी आप ही की तरह एस्पेरान्तो सीखने का प्रयास किया है। ३) '''तटस्थ''': एस्पेरान्तो किसी एक जाति या देश की अमानत नहीं है। इसलिए यह एक तटस्थ भाषा के रूप में काम करती है। ४) '''सरलता''': एस्पेरान्तो इस तरह तैयार की गयी है कि यह भाषा सीखना बाकी भाषाओं की तुलना में बहुत आसान है। व्याकरण पर (अंग्रेज़ी में) एक टिप्पणी: http://en.wikipedia.org/wiki/Esperanto_grammar ५) '''जीती ज़बान''': अन्य भाषाओं की तरह ही एस्पेरान्तो का भी विकास होता आया है, और इस ज़बान में हमारे सभी विचारों और जज़बातों को व्यक्त किया जा सकता है। इन्टरनेट पर एस्पेरान्तो साहित्य के कयी नमूने हैं, और http://en.wikipedia.org/wiki/Esperanto_culture पर एस्पेरन्तो संस्कृति के बारे में (अंग्रेज़ी में) दो शब्द। '''एस्पेरान्तो कैसे सीखी जा सकती है?''' फ़िलहाल एस्पेरान्तो सीखने के 'औज़ार' हिन्दी में उप्लब्ध नहीं हैं। हिन्दी बोलने वाले किसी और भाषा के द्वारा ही एस्पेरान्तो सीख सकते हैं -- अंग्रेज़ी और अन्य विदेशी भाषाओं के द्वारा तो एस्पेरान्तो इन्टरनेट पर भी (मुफ़्त!) सीखी जा सकती है। एक नज़र इन पन्नों पर डालिये: http://www.lernu.net और http://www.ikurso.net. बाकी, अगर यह ज़बान भारतीय भाषाओं में किताबों से सीखनी हो, तो मराठी में 'सामग्री' केलिए श्री अनिरुद्ध बनहट्टी को लिखिए। उनका पता: S-ro Aniruddha BANHATTI (anibani@rediffmail.com), B-3, Kanchan Nagari, Katraj, Pune 411046, Tel: +91-20-4375562 तेलुगु और अंग्रेज़ी में पाठ्य-पुस्तकों के लिए लिखिए डा. रंगनायकुलु को: D-ro P V RANGANAYAKULU (ranganayakulu@hotmail.com; pvranga@rediffmail.com), asista profesoro, 46 Junior Officers' Quarters, Behind TTD Admn Bldgs, KT Road, Tirupati 517 501, Andhra Pradesh. Tel: (Oficejo) +91 877 2222 123. (Hejmo) +91 877 2232 242. == बाहरी कड़ियाँ == * [http://uea.org विश्व एस्पेरान्तो संस्था | Universala Esperanto-Asocio] * [http://esperanto.net/ बहुभाष्यपोर्टल | multlingva informcentro] * [http://www.geocities.com/bharato/ भारतीय एस्पेरान्तो संघ | Federacio Esperanto de Barato] *[http://it.groups.yahoo.com/group/ni_parolas_esperante Diskutgrupo "Ni parolas Esperante"] [[af:Esperanto]] [[als:Esperanto]] [[am:ኤስፔራንቶ]] [[an:Esperanto]] [[ar:إسبرانتو]] [[ast:Esperanto]] [[be:Эспэранта]] [[bg:Есперанто]] [[br:Esperanteg]] [[bs:Esperanto]] [[ca:Esperanto]] [[cs:Esperanto]] [[csb:Esperanto]] [[cv:Эсперанто]] [[cy:Esperanto]] [[da:Esperanto]] [[de:Esperanto]] [[el:Εσπεράντο]] [[en:Esperanto]] [[eo:Esperanto]] [[es:Esperanto]] [[et:Esperanto]] [[eu:Esperanto]] [[fa:اسپرانتو]] [[fi:Esperanto]] [[fr:Espéranto]] [[frp:Èsperanto]] [[fy:Esperanto]] [[ga:Esperanto]] [[gl:Esperanto]] [[he:אספרנטו]] [[hr:Esperanto]] [[hsb:Esperanto]] [[hu:Eszperantó nyelv]] [[ia:Esperanto]] [[id:Bahasa Esperanto]] [[io:Esperanto]] [[is:Esperantó]] [[it:Esperanto]] [[ja:エスペラント]] [[jbo:esperant]] [[ka:ესპერანტო]] [[kn:ಎಸ್ಪೆರಾಂಟೊ]] [[ko:에스페란토]] [[ku:Esperanto]] [[la:Esperanto]] [[lad:Esperanto]] [[lb:Esperanto]] [[li:Esperanto]] [[lt:Esperanto]] [[lv:Esperanto]] [[ms:Bahasa Esperanto]] [[nah:Netēmachīltlahtōlli]] [[nds:Esperanto]] [[nl:Esperanto]] [[nn:Esperanto]] [[no:Esperanto]] [[nov:Esperanto]] [[oc:Esperanto]] [[os:Эсперанто]] [[pl:Esperanto]] [[pt:Esperanto]] [[ro:Esperanto]] [[ru:Эсперанто]] [[sco:Esperanto]] [[sh:Esperanto]] [[simple:Esperanto]] [[sk:Esperanto]] [[sl:Esperanto]] [[sq:Gjuha Esperanto]] [[sr:Есперанто]] [[sv:Esperanto]] [[sw:Kiesperanto]] [[tg:Забони эсперанто]] [[th:ภาษาเอสเปรันโต]] [[tr:Esperanto]] [[uk:Есперанто]] [[ur:اسپرانٹو]] [[uz:Esperanto]] [[vi:Quốc Tế Ngữ]] [[vo:Sperantapük]] [[wa:Esperanto]] [[zh:世界语]] [[zh-classical:世界語]] [[zh-min-nan:Sè-kài-gí]] विश्वकोष 1553 10611 2004-10-26T16:25:19Z Spundun 73 #REDIRECT [[विश्वज्ञानकोष]] #REDIRECT [[विश्वज्ञानकोष]] विश्वज्ञानकोष 1554 27122 2006-09-19T16:56:55Z Mitul0520 211 '''विश्वज्ञानकोष''' या विश्वकोष ऐसे [[पुस्तक]] को कहते हैं जिसमें विश्वभर की तरह तरह की जानने लायक बातों को समावेश होता है। इस किस्म की बाते अनंत है, इस लिये किसीभी विश्व्ज्ञानकोष को कभी पूरा हुआ घोषित नहीं किया जा सकता। विश्वकोष में किसी भी विषय पर [[लेख]] हो सकते हैं। {{stub}} [[af:Ensiklopedie]] [[als:Enzyklopädie]] [[ar:موسوعة]] [[bg:Енциклопедия]] [[bn:বিশ্বকোষ]] [[br:Holloueziadur]] [[ca:Enciclopèdia]] [[cs:Encyklopedie]] [[csb:Encyklopedijô]] [[da:Encyklopædi]] [[de:Enzyklopädie]] [[el:Εγκυκλοπαίδεια]] [[en:Encyclopedia]] [[eo:Enciklopedio]] [[es:Enciclopedia]] [[et:Entsüklopeedia]] [[fa:دانش‌نامه]] [[fi:Tietosanakirja]] [[fo:Alfrøði]] [[fr:Encyclopédie]] [[gl:Enciclopedia]] [[he:אנציקלופדיה]] [[hr:Enciklopedija]] [[ht:Ansiklopedi]] [[hu:Enciklopédia]] [[ia:Encyclopedia]] [[id:Ensiklopedi]] [[it:Enciclopedia]] [[ja:百科事典]] [[ko:백과사전]] [[la:Encyclopaedia]] [[lb:Enzyklopedie]] [[li:Encyclopedie]] [[lt:Enciklopedija]] [[lv:Enciklopēdija]] [[mk:Енциклопедија]] [[mo:Енчиклопедие]] [[ms:Ensiklopedia]] [[mt:Enċiklopedija]] [[nds:Nokieksel]] [[nl:Encyclopedie]] [[no:Encyklopedi]] [[pl:Encyklopedia]] [[pt:Enciclopédia]] [[ro:Enciclopedie]] [[ru:Энциклопедия]] [[sc:Entziclopedia]] [[simple:Encyclopedia]] [[sk:Encyklopédia]] [[sl:Enciklopedija]] [[sr:Енциклопедија]] [[sv:Encyklopedi]] [[th:สารานุกรม]] [[tl:Ensiklopedya]] [[tt:Énsíklopédí]] [[uk:Енциклопедія]] [[vi:Bách khoa toàn thư]] [[wa:Eciclopedeye]] [[yi:ענציקלאָפּעדיע]] [[zh:百科全书]] [[zh-min-nan:Pek-kho-choân-su]] ऎस्पॆरान्तो 1559 10617 2004-10-27T06:35:33Z Giridhar 37 ऎस्पॆरान्तो का नाम बदलकर एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार कर दिया गया है #REDIRECT [[एस्पेरान्तो का प्राग इश्तिहार]] Esperanto 1560 10618 2004-10-27T07:23:49Z Giridhar 37 'एस्पेरान्तो' पन्ने को रीडैरेक्ट #REDIRECT [[एस्पेरान्तो]] दिल्ली 1561 42129 2007-01-10T01:38:55Z Deeptrivia 185 /* शिक्षा संस्थायें */ सरदार पटेल विद्यालय {| cellspacing="0" border="1" style="margin-left:10px solid;" cellpadding="2" align="right" width="200px" | colspan="2" align="center"| <center>[[Image:IndiaGate.jpg|250px]] </center><br/> |- |विभाग |[[राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र ]] |- |[[देश]] |[[भारत]] |- |[[प्रदेश]] |[[दिल्ली]] |- |[[जिला]] |दिल्ली जिला |- |[[भाषा]] |[[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[पंजाबी]] और [[अंग्रेज़ी भाषा |अंग्रेज़ी]] एवं अन्य भारतीय भाषायें |- |[[समय क्षेत्र]] |[[जी एम टी]]+५:३० |- |महत्व |[[भारत]] की राजधानी, अलग प्रदेश , भारत का दूसरा बड़ा महानगर , औधोगिक और सूचना तकनीक केन्द्र, आधुनिकतम शिक्षा केन्द्र, सत्ता और राजनीति की धुरी |- |[[जन्संख्या]]<br> -कुल<br> - [[घनत्व]]<br> - [[लिंग का अनुपात]] |<br> 13,850,507 ([[2001]])[http://www.censusindia.net/t_00_003.html]<br> 9,339.52/[[प्रति वर्ग/कि मी|km<sup>2</sup>]]<br> 821 |- |[[साक्षरता दर]]<br> - कुल <br> - [[पुरुष]]<br> - [[महिला]] |<br> 81.7%[http://www.censusindia.net/t_00_006.html]<br> 87.3%<br> 74.7% |- |[[क्षेत्रफल]] |1483 [[प्रति वर्ग कि मी|km<sup>2</sup>]] |- |[[डाक क्षेत्र सँख्या|पिन]] |110 xxx |- |मुख्य मंत्री |[[शीला दीक्षित ]] |- |सत्ताधारी पार्टी |[[भारतीय राष्ट्रीय कॉन्ग्रेस |कॉन्ग्रेस]] |- |मुख्य राजनीतिक पार्टी |[[भारतीय राष्ट्रीय कॉन्ग्रेस |कॉन्ग्रेस]] , [[भारतीय जनता पार्टी|बी जे पी]] |} '''दिल्ली''', जो अंग्रेज़ी में ''डेल्ही'' या "डेली"(Delhi) नाम से जानी जाती है, आस पास के कुछ जिलों के साथ [[भारत]] का राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र है । इसमें ''नई दिल्ली'' सम्मिलित है जो कि ऐतिहासिक पुरानी दिल्ली के बाद बसा था जहां केन्द्र सरकार की कई प्रशासन संस्थायें हैं । औपचारिक रूप से नई दिल्ली भारत की राजधानी है । दिल्ली १४८३ वर्ग किलोमीटर (५७२ वर्ग मील) में फैली है, यहां की जनसंख्या लगभग १.४ करोड है । यहां बोली जाने वाली मुख्य भाषायें है: [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[पंजाबी]], और [[अंग्रेज़ी भाषा |अंग्रेज़ी]]| दिल्ली का ऐतिहासिक महत्व उत्तर भारत में इसके स्थान पर है । इसके दक्षिण पश्चिम में [[अरावली ]] पहाड़ियां और पश्चिम में [[यमुना]] नदी है, जिसके किनारे यह बसा है । यह प्राचीन समय के [[गंगा]] के मैदान से होकर जानेवाले वाणिज्य पथों के रास्ते में पड़ने वाला मुख्य पड़ाव था । ==इतिहास== पारंपरिक रूप से भारतीय महाकाव्य [[महाभारत]] में दिल्ली को प्राचीन [[इन्द्रप्रस्थ]], की राजधानी के रूप में जाना जाता है। उन्नीसवीं शताब्दी के आरंभ तक दिल्ली में इंद्रप्रस्थ नामक गाँव हुआ करता था। अभी [[भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण]] की देखरेख में कराये गये खुदाई में जो [[भित्तिचित्र]] मिले हैं उनसे इसकी आयु ईसा से एक हजार वर्ष पूर्व का लगाया जा रहा है, जिसे महाभारत के समय से जोड़ा जाता है, लेकिन उस समय के जनसन्ख्या के कोई प्रमाण अभी नहीं मिले हैं। कुछ इतिहासकार इन्द्रप्रस्थ को पुराने क़िले के आस-पास मानते हैं। पुरातात्विक रूप से जो पहले प्रमाण मिलते हैं उन्हें [[मौर्य-काल]] (ईसा पूर्व 300) से जोड़ा जाता है। तब से निरन्तर यहाँ ्जनसन्ख्या के होने के प्रमाण उपलब्ध हैं। 1966 में प्राप्त अशोक का एक [[शिलालेख]](273 - 300 ई पू) दिल्ली में श्रीनिवासपुरी में पाया गया। यह शिलालेख जो प्रसिद्ध [[लौह-स्तंभ]] के रूप में जाना जाता है अब [[क़ुतुब-मीनार]] में देखा जा सकता है। इस स्तंभ को अनुमानत: [[गुप्तकाल]] (सन 400-600) में बनाया गया था और बाद में दसवीं सदी में दिल्ली लाया गया। अशोक के दो अन्य शिलालेख बाद में [[फ़िरोजशाह तुग़लक़]] द्वारा दिल्ली लाया गया। [[चंदरबरदाई]] की रचना [[पृथवीराज रासो]] में [[राजपूत]] राजा [[अनंगपाल]] को दिल्ली का संस्थापक बताया गया है। ऐसा माना जाता है कि उसने ही 'लाल-कोट' का निर्माण करवाया था और लौह-स्तंभ दिल्ली लाया था। दिल्ली में राजपूतो का शासनकाल 900-1200 इसवी तक माना जाता है। 'दिल्ली' या 'दिल्लिका' शब्द का प्रयोग सर्वप्रथम उदयपुर में प्राप्त शिलालेखों पर पाया गया, जिसका समय 1170 इसवी निर्धारित किया गया। शायद 1316 इसवी तक यह [[हरियाणा]] की [[राजधानी]] बन चुकी थी। 1206 इसवी के बाद [[दिल्ली सल्तनत]] की राजधानी बनी जिसमें खिलज़ी वंश, तुगलक़ वंश, सैयद वंश और लोधी वंश समते कुछ अन्य वंशों ने शासन किया। ऐसा माना जाता है कि आज का आधुनिक दिल्ली बनने से पहले दिल्ली सात बार उजड़ी और बसी है जिनके कुछ अवशेष अब भी देखे जा सकते हैं। # क़िला रायपिथौरा : राजपूतों के सबसे प्राचीन क़िले लाल कोट के समीप [[क़ुतुबुद्दीन ऐबक़]] द्वारा निर्मित # [[सिरी का क़िला]], 1103 में अलाउद्दीन ख़िलज़ी द्वारा निर्मित # [[तुग़लक़ाबाद]], [[गयासुद्दीन तुग़लक़]] (1321-1325) द्वारा निर्मित # [[जहाँपनाह क़िला]], [[मुहम्मद बिन तुग़लक़]] (1325-1351) द्वारा निर्मित # [[कोटला फ़िरोज़ शाह]], [[फ़िरोजशाह तुग़लक़]] (1351-1388) द्वारा निर्मित # [[पुराना क़िला]] ([[शेरशाह सूरी]]) और [[दीनपनाह]] ([[हुमायूँ]]; दोनों उसी स्थान पर हैं जहाँ पौराणिक इंद्रप्रस्थ होने की बात की जाती है। (1538-1545) # [[शाहजहानाबाद]], शाहजहाँ (1638-1649) द्वारा निर्मित; इसी में लाल क़िला और चाँदनी चौक भी शामिल हैं। सत्रहवीं सदी के मध्य में मुग़ल सम्राट शाहजहाँ (1628-1658) ने सातवीं बार दिल्ली बसायी जिसे शाहजहानाबाद के नाम से भी पुकारा जाता है। आजकल इसके कुछ भाग पुरानी दिल्ली के रूप मे सुरक्षित हैं। इस नगर में इतिहास के धरोहर अब भी सुरक्षित बचे हुये हैं जिनमें लाल क़िला सबसे प्रसिद्ध है। जबतक शाहजहाँ ने अपनी राजधानी आगरा में नहीं स्थानांतरित की पुरानी दिल्ली 1638 के बाद के मुग़ल सम्राटो की राजधानी रही। औरंगजेब (1658-1707) ने शाहजहाँ को गद्दी से हटाकर खुद को [[शालीमार बाग़]] में सम्राट घोषित किया। [[Image:delhi_main_bazaar.jpg|thumbnail|250px|पुरानी दिल्ली में बाजार का दृश्य, 2004]] 1857 के आंदोलन को पूरी तरह दबाने के बाद, अंग्रेजों ने जब [[बहादुरशाह ज़फ़र]] को [[रंगून]] भेज दिया उसके बाद भारत पूरी तरह से अंग्रेजो के अधीन हुआ। प्रारंभ में उन्होंने कलकत्ते (आजकल [[कोलकाता]]) से शासन संभाला परंतु 1911 में [[औपनिवेशिक]] राजधानी को दिल्ली स्थानांतरित कर दिया गया। बड़े स्तर पर महानगर के पुर्ननिर्माण की प्रक्रिया में पुराने नगर के कुछ भागो को ढहा दिया गया है। ==अर्थतंत्र== [[Image:DelhiMetro.jpg|thumbnail|250px|दिल्ली मेट्रो - २००४ ]] [[मुंबई]] के बाद दिल्ली भारत के सबसे बड़े व्यापारिक महानगरो में से है। देश में प्रति व्यक्ति औसत आय की दृष्टि से भी यह देश के सबसे संपन्न नगरो में गिना जाता है। 1990 के बाद से दिल्ली विदेशी निवशेकों का पसंदीदा स्थान बना है। हाल में कई बहुराष्ट्रीय कंपनियों जैसे [[पेप्सी]], [[गैप]], इत्यादि ने दिल्ली और उसके आस-पास के क्षेत्रों मे अपना मुख्यालय खोला है। क्रिसमस के दिन वर्ष 2002 में दिल्ली के महानगरी क्षेत्रों में [[दिल्ली मेट्रो रेल]] का शुभारम्भ हुआ जिसे वर्ष 2022 में पूरा किये जाने का अनुमान है। हवाई यातायात द्वारा दिल्ली [[इन्दिरा गांधी अन्तरराष्ट्रीय विमानस्थल]] से पूरे विश्व से जुड़ा है।. ==शिक्षा संस्थायें== [[Image:19050881.jpg|right|जे एन यू प्रशासनिक भवन]] दिल्ली की शिक्षा संस्थाओं में विद्यार्थी भारत के सभी भागो से आते हैं । यहां कई सरकारी एवं प्राइवेट सन्स्थान हैं जो कला ,विज्ञान, प्रोद्योगिकी, आयुरविग्यान, कानून और मैनेजमेंट में उच्च स्तर की शिक्षा देने के लिये विख्यात हैं । दिल्ली की कुछ प्रमुख शिक्षा संस्थायें हैं : '''विश्वविद्यालय''' *[[अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान]] *[[दिल्ली विश्वविद्यालय]] *[[गुरु गोविन्द सिंह इन्द्रप्रस्थ विश्वविद्यालय]] (जो [[इन्द्रप्रस्थ यूनिवर्सिटी]] नाम से भी जानी जाती है) *[[भारतीय प्रोद्योगिकी सन्स्थान]] (जो आई आई टी के नाम से भी जाना जाता है) *[[इन्दिरा गांधी नैशनल ओपन यूनिवर्सिटी]] *[[इन्स्टीट्यूट ऑफ चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट्स ऑफ इन्डिया]] *[[जामिया मिलिया इस्लामिया]] *[[जवाहर लाल नेहरू विश्वविद्यालय]] *[[द इन्डियन इन्स्टीट्यूट ऑफ प्लानिंग एण्ड मैनेजमेंट]] '''विद्यालय''' *[[केन्द्रीय विद्यालय]] *[[डेल्ही पब्लिक स्कूल]] *[[आर्मी पब्लिक स्कूल]] *[[सरदार पटेल विद्यालय]] *[[air force school]] ==दर्शनीय स्थल == [[Image:Sansad.jpg|thumb|संसद भवन]] [[Image:Jantarmanatrdelhi.jpg|thumb|जंतर-मंतर]] [[Image:Lalqila.jpg|thumb|लाल-क़िला]] * [[बहाई मन्दिर]] * [[बिरला मन्दिर]] * [[कनॉट प्लेस]] * [[गुरुद्वारा बंगला साहिब ]] * [[हुमायूँ का मकबरा]] * [[इन्डिया गेट]] * [[इन्टरनैशनल डॉल्स म्यूज़ियम]] * [[जामा मस्जिद, दिल्ली|जामा मस्जिद]] * [[जन्तर मन्तर]] * [[कालिन्दी कुन्ज]] * [[लोधी गार्डेन]] * [[मुग़ल गार्डेन]] * [[नैशनल म्यूज़ियम]] * [[नेहरू प्लैनटेरियम]] * [[पुराना किला ]] * [[क़ुतुब मीनार ]] * [[राष्ट्रपति भवन]] * [[लाल किला ]] * [[सफ़दरजंग का मकबरा]] * [[संसद भवन]] * [[तुग़लकाबाद का किला]] * [[चांदनी चौक]] * [[राज घाट]] * [[शान्ति वन]] ==प्रसिद्ध लोग== * [[अमीर खुसरो]] * [[मिर्ज़ा ग़ालिब]] * [[हज़रत निज़ामुद्दीन औलिया]] ==समाचारपत्र== *[[नवभारत टाइम्स]] *[[संध्या टाइम्स]] *[[द इकनोमिक टाइम्स]] *[[द टाइम्स ऑफ इन्डिया]] *[[हिन्दुस्तान टाइम्ज़]] ==बाज़ार== [[चाँदनी चौक]], [[चावला]], [[कनॉट प्लेस]], [[जनपथ]], [[करोल बाग]], [[कमला नगर]], [[खान मार्केट]], [[लाजपत नगर सेन्ट्रल मार्केट]], [[नजफ़गढ़]], [[पालिका बाज़ार]], [[साउथ एक्स्टेन्शन]], [[वसन्त विहार]], [[सरोजिनी नगर]], [[द्वारका]], [[तिलक नगर]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://delhigovt.nic.in/newdelhi/index.html दिल्ली सरकार] ==साहित्य== *Y. D. Sharma, Delhi and its neighbourhood (New Delhi, Archaeological Survey of India 1990). -Historical architectural remains. *William Darlymple, The City of Djinns:A Year in Delhi [[Category:शहर]] [[Category: दिल्ली]] [[bn:নয়া দিল্লী]] [[bg:Делхи]] [[de:Delhi (Stadt)]] [[en:Delhi]] [[es:Delhi]] [[eu:Delhi]] [[fi:Delhi]] [[fr:Delhi]] [[gu:દિલ્હી]] [[he:דלהי]] [[hu:Delhi]] [[ja:デリー]] [[ka:დელი (შტატი)]] [[ko:델리]] [[lv:Deli]] [[nds:Delhi]] [[nl:Delhi (stad)]] [[pl:Delhi]] [[pt:Deli]] [[ro:Delhi]] [[ru:Дели]] [[sa:दिल्ली]] [[simple:Delhi]] [[sk:Dillí]] [[sv:Delhi]] [[ta:தில்லி]] [[ur:دلی]] [[zh:德里]] नई दिल्ली 1562 10620 2004-10-27T18:16:04Z Shree 4 redirect to dilli for now #REDIRECT [[दिल्ली]] चित्र:IndiaGate.jpg 1563 10621 2004-10-27T19:06:52Z Spundun 73 India Gate. Copied from [[:en:Image:IndiaGate.jpg]] Picture taken by [[:en:User:Ankur|Ankur]] {{GFDL}} चित्र:Delhi main bazaar.jpg 1564 10622 2004-10-27T19:13:07Z Spundun 73 [[Delhi]] Main Bazaar. copied from [[:en:Image:Delhi main bazaar.jpg]] Taken in June 2004. In the public domain. {{PD}} चित्र:DelhiMetro.jpg 1565 10623 2004-12-04T22:05:01Z 144.92.165.148 देशों की सूची 1566 31793 2006-10-22T01:27:55Z Walker563 822 /* [[उत्तर अमेरिका]] */ [[देश]] == [[अफ्रिका]] == * [[मिस्र]] * [[साऊथ अफ्रीका]] * [[ज़िम्बाबवे]] * [[सुडान]] * [[अंगोला]] * [[घाना]] * [[किनीय़ा]] * [[सोमालिया]] == [[एशिया]] == * ([[दक्षिण एशिया]]) ** [[भारत]] ** [[बांग्लादेश]] ** [[पाकिस्तान]] ** [[नेपाल]] ** [[भुटान]] ** [[श्री लंका]] ** [[मालदीव]] * ([[मध्य पूर्व]]) ** [[ईरान]] ** [[सऊदी अरब]] ** [[अफगानिस्तान]] ** [[इसराइल]] ** [[जार्डन]] ** [[तुर्की]] * ([[पूर्व एशिया]]) ** [[चीन]] ** [[जापान]] ** [[कोरिया]] * ([[मध्य एशिया]]) * [[अजरबैजान]] * [[तुर्कमेनिस्तान]] * [[उजबेकिस्तान]] * [[कज़ाकिस्तान]] * ([[दक्षिणपूर्व एशिया]]) ** [[मलयेशिया]] ** [[वियतनाम]] ** [[फिळीपींस]] == [[युरोप]] == * [[फ़्रान्स]] * [[जर्मनी]] * [[इंग्लैंड]] * [[स्वीडन]] * [[डेनमार्क]] * [[इटली]] * [[स्वीटजरलैंड]] * [[पुर्तगाल]] * [[यूनान]] (ग्रीस) * [[लीष्टनस्टाइन]] == [[उत्तर अमेरिका]] == * [[अमरीका]] * [[कनाडा]] * [[एल-साल्वाडोर]] * [[मेक्सीको]] == [[दक्षिण अमेरिका]] == * [[ब्राजील]] * [[पेरू]] * [[चिली]] == यह भी देखिए == [[श्रेणी:भूगोल]] [[bg:Списък на страните]] [[ca:Estat]] [[cy:Rhestr gwledydd y byd]] [[da:Verdens lande]] [[de:Liste unabhängiger Staaten]] [[el:Λίστα των Χωρών]] [[en:List of sovereign states]] [[eo:Landoj]] [[es:Países del mundo]] [[fr:Liste des pays du monde]] [[it:Paesi del Mondo]] [[ja:国の一覧]] [[la:Nationes Mundi]] [[lt:%C5%A0ali%C5%B3_s%C4%85ra%C5%A1as]] [[nl:Landen van de wereld]] [[pl:Skarbnica Wikipedii/Pa%F1stwa %B6wiata]] [[pt:Países]] [[ru:Алфавитный список стран]] [[sl:Dr%C5%BEave sveta]] [[sr:Списак држава]] [[sv:Alfabetisk lista över världens länder]] [[uk:Список країн]] [[zh:世界地理索引]] चेन्नइ 1568 10625 2005-01-04T21:31:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[चेन्नई]] श्रेणी:यूरोप 1569 42355 2007-01-11T07:31:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[so:Category:Yurub]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Kategorie:Europa]] [[an:Categoría:Europa]] [[ang:Category:Europa]] [[ar:تصنيف:أوروبا]] [[ast:Categoría:Europa]] [[az:Kateqoriya:Avropa]] [[be:Катэгорыя:Эўропа]] [[bg:Категория:Европа]] [[br:Rummad:Europa]] [[bs:Kategorija:Evropa]] [[ca:Categoria:Europa]] [[co:Category:Europa]] [[cs:Kategorie:Evropa]] [[csb:Kategòrëjô:Eùropa]] [[cv:Категори:Европа]] [[cy:Categori:Ewrop]] [[da:Kategori:Europa]] [[de:Kategorie:Europa]] [[el:Κατηγορία:Ευρώπη]] [[en:Category:Europe]] [[eo:Kategorio:Eŭropo]] [[es:Categoría:Europa]] [[et:Kategooria:Euroopa]] [[eu:Kategoria:Europa]] [[fa:رده:اروپا]] [[fi:Luokka:Eurooppa]] [[fiu-vro:Category:Õuruupa]] [[fo:Bólkur:Evropa]] [[fr:Catégorie:Europe]] [[frp:Category:Eropa]] [[fy:Kategory:Jeropa]] [[ga:Catagóir:An Eoraip]] [[gl:Category:Europa]] [[got:Category:Aiwropa]] [[he:קטגוריה:אירופה]] [[hr:Kategorija:Europa]] [[hsb:Kategorija:Europa]] [[ht:Category:Ewòp]] [[hu:Kategória:Európa]] [[ia:Categoria:Europa]] [[id:Kategori:Eropa]] [[io:Category:Europa]] [[is:Flokkur:Evrópa]] [[it:Categoria:Europa]] [[ja:Category:ヨーロッパ]] [[ka:კატეგორია:ევროპა]] [[ko:분류:유럽]] [[ku:Kategorî:Ewropa]] [[kw:Category:Europa]] [[la:Categoria:Europa]] [[lb:Category:Europa]] [[li:Categorie:Europa]] [[ln:Category:Eropa]] [[lv:Kategorija:Eiropa]] [[mi:Category:Ūropi]] [[mk:Категорија:Европа]] [[mo:Category:Еуропа]] [[ms:Kategori:Eropah]] [[mt:Category:Ewropa]] [[na:Category:Uirope]] [[nds:Kategorie:Europa]] [[nds-nl:Kattegerie:Europa]] [[nl:Categorie:Europa]] [[nn:Kategori:Europa]] [[no:Kategori:Europa]] [[oc:Categoria:Euròpa]] [[os:Категори:Европæ]] [[pl:Kategoria:Europa]] [[pms:Categorìa:Euròpa]] [[pt:Categoria:Europa]] [[qu:Categoría:Iwrupa]] [[rmy:Shopni:Europa]] [[ro:Categorie:Europa]] [[roa-rup:Category:Evropa]] [[ru:Категория:Европа]] [[scn:Category:Europa]] [[sco:Category:Europe]] [[se:Category:Eurohpá]] [[sh:Category:Evropa]] [[sk:Kategória:Európa]] [[sl:Kategorija:Evropa]] [[so:Category:Yurub]] [[sq:Category:Evropë]] [[sr:Категорија:Европа]] [[sv:Kategori:Europa]] [[sw:Category:Ulaya]] [[ta:பகுப்பு:ஐரோப்பா]] [[th:หมวดหมู่:ทวีปยุโรป]] [[tl:Category:Europa]] [[tr:Kategori:Avrupa]] [[uk:Категорія:Європа]] [[vec:Categoria:Europa]] [[vi:Thể loại:Châu Âu]] [[wa:Categoreye:Urope]] [[war:Category:Europa]] [[zh:Category:欧洲]] [[zh-classical:Category:歐羅巴洲]] [[zh-min-nan:Category:Au-chiu]] [[zh-yue:Category:歐洲]] महाद्वीप 1570 43140 2007-01-14T20:19:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lad:Kontinente]] '''महाद्वीप''' ([[:en:Continent]]) एक विस्तृत ज़मीन का फैलाव है जो पृथ्वी पर समुद्र से अलग दिखाई देतै है. महाद्वीप को व्यक्त करने के कोई स्पष्ट मापदण्ड नहीं है. अलग-अलग सभ्यताओ और वैज्ञानिकों नें महाद्वीप की अलग परिभाषा दी है. पर आम राय ये है कि एक महाद्वीप बहुत बड़ा धरती का विस्तृत क्षेत्र होता है जिसकी सीमाएं स्पष्ट पहचानी जा सके. पृथ्वी पर कितने महाद्वीप है इस बात पर पूरी सहमति नहीं है. कुछ लोग चार या पाँच महाद्वीप स्वीकरते है पर अधिकतर लोग छः, या सात महाद्वीप के होने का मत रखते हैं. भूवैज्ञानिकों मे मुख्य रूप से दो मतभेद है. पहला तो ये कि क्या [[यूरोप]] और [[एशिया]] को अलग-अलग महाद्वीप मानें या इन दोनों को जोड़कर एक महाद्वीप [[यूरेशिया]] मानें. दूसरा, क्या [[उत्तर अमेरिका]] और [[दक्षिण अमेरिका]] को अलग-अलग महाद्वीप मानें या इन्हे साथ मिलाकर एक [[अमेरिका]] महाद्वीप माने. कुछ [[भूगोल]] वैज्ञानिकों ने ये भी सुझाव दिये हैं कि [[यूरोप]], [[एशिया]], और [[अफ़्रीका]] को जोड़कर [[यूराफ़्रेशिया]] मानना चाहिए. (देखिए [[अफ़्रीका-यूरेशिया]]). The seven continent model is taught in parts of Western Europe and North America, while the six continent (combined [[Eurasia]]) model is also taught in [[North America]] and is the primary continent model used in scientific contexts. The six continent (combined [[Americas]]) model is commonly taught in [[Europe]] and [[South America]]. The five continent model is normally taught in the [[United Kingdom]]. The continents of the "five continents" model (as shown by the five [[Olympic Games]] flag rings) are speculated to be the five permamently populated continents (viewing Antarctica as only temporarily populated, and all the Americas as one). Continents are sometimes conceptually combined to make "[[supercontinent]]s" or subdivided to make "[[subcontinent]]s". These terms are even less precisely defined than "continent" itself. Islands are usually considered to "belong" to the continent they are closest to, and hence the [[British Isles]] are considered to be a part of Europe. Sometimes [[Australasia]] or "[[Oceania]]" is used to refer collectively to [[Australia]] and the [[Pacific islands]]. Both terms, however, have fairly precise meanings. When ''"The Continent"'' is referred to without clarification by a speaker of [[British English]], it is usually presumed to mean [[Continental Europe]], i.e. Europe, explicitly excluding [[Great Britain]] and [[Ireland]]. Similarly, when the term ''"the Subcontinent"'' is used, it is presumed to refer to [[India]]. See also [[List of countries by continent]], [[Satellite Images of Continents]]. == कितने महाद्वीप हैं? - विभिन्न परिभाषायें == :'''सात महाद्वीप :''' [[अफ्रीका]], [[अन्टार्टिका]], [[एशिया]], [[ऑस्ट्रेलिया]] ([[ओशीनिया]]), [[यूरोप]], [[उत्तरी अमरीका]], और [[दक्षिण अमरीका]]. :'''छः महाद्वीप :''' [[अफ्रीका]], [[एन्टार्टिका]], [[ऑस्ट्रेलिया]] ([[ओशनिया]]), [[यूरेशिया]], [[उत्तर अमरीका]], और [[दक्षिण अमरीका]]. :'''छः महाद्वीप :''' [[अफ्रीका]], [[अमरीका]], [[एन्टार्टिका]], [[एशिया]], [[ऑस्ट्रेलिया]] ([[ओशनिया]]), और [[यूरोप]]. :'''पाँच महाद्वीप :''' [[अफ्रीका]], [[अमरीका]], [[ऑस्ट्रेलिया]] ([[ओशनिया]]), [[एन्टार्टिका]], [[यूरेशिया]]. :'''पाँच महाद्वीप :''' [[अफ्रीका]], [[अमरीका]], [[ओशनिया]], [[यूरोप]], [[एशिया]]. :'''चार महाद्वीप :''' [[अमरीका]], [[ऑस्ट्रेलिया]] ([[ओशनिया]]), [[एन्टार्टिका]], [[यूरेफ्रेशिया]]. ==भूगर्भशास्त्र== [[बीसवीं सदी]] के दौरान, [[भूविज्ञानिकों]] नें [[प्लेट टेक्टॉनिक सिद्धांत]] को स्वीकार किया है जिसके अनुसार महाद्वीप पृथ्वी के उपरी सतह पर सरकते हैं, जिसे [[कॉन्टिनेन्टल ड्रीफ़्ट]] कहते है. [[पृथ्वी]] की सतह पर सात बड़े और कई छोटे [[टेक्टॉनिक प्लेट]] होते है. और यही टेक्टॉनिक प्लेट्स एक दूसरे से दूर होते हैं, टूट कर अलग होते हैं, जो समय बीतते महाद्वीप बन जाते हैं. इसी कारण से, [[भूवैज्ञानिक इतिहास]] से पहले और आज के महाद्वीपों से पहले कई दूसरे महाद्वीप हुआ करते थे. [[:Category:Continents]]. == यह भी देखिए == [[Category:भूगोल]] [[Category:महाद्वीप]] [[श्रेणी:महाद्वीप| ]] [[af:Lande]] [[an:Continén]] [[ar:قارة]] [[arc:ܝܒܝܫܬܐ]] [[ast:Continente]] [[bat-smg:Žemīnā]] [[be:Кантынэнт]] [[bg:Континент]] [[bn:মহাদেশ]] [[br:Kevandir]] [[bs:Kontinent]] [[ca:Continent]] [[cs:Kontinent]] [[cv:Континент]] [[cy:Cyfandir]] [[da:Verdensdel]] [[de:Kontinent]] [[el:Ήπειροι]] [[en:Continent]] [[eo:Kontinento]] [[es:Continente]] [[eu:Kontinente]] [[fa:قاره]] [[fi:Maanosa]] [[fr:Continent]] [[fy:Wrâlddiel]] [[ga:Mór-roinn]] [[gl:Continente]] [[he:יבשת]] [[hr:Kontinent]] [[hsb:Kontinent]] [[hu:Kontinens]] [[ia:Continente]] [[id:Benua]] [[io:Kontinento]] [[is:Heimsálfa]] [[it:Continente]] [[ja:大陸]] [[jbo:braplu]] [[ka:კონტინენტი]] [[kn:ಖಂಡ]] [[ko:대륙]] [[ks:Bhūgōla]] [[ksh:Kontinänt]] [[ku:Kîşwer]] [[kw:Brastir]] [[ky:Материк]] [[la:Continens]] [[lad:Kontinente]] [[lb:Kontinent]] [[lt:Žemynai]] [[lv:Kontinents]] [[mg:Kontinenta]] [[mk:Континент]] [[mo:Континент]] [[ms:Benua]] [[nds:Eerddeel]] [[nl:Continent]] [[nn:Kontinent]] [[no:Kontinent]] [[nrm:Continnent]] [[pl:Kontynent]] [[pt:Continente]] [[qu:Allpa pacha]] [[rmy:Kontinento]] [[ro:Continent]] [[ru:Континент]] [[scn:Cuntinenti]] [[sh:Kontinent]] [[simple:Continent]] [[sk:Svetadiel]] [[sl:Celina]] [[sm:Konitineta]] [[so:Qaaradaha]] [[sq:Kontinenti]] [[sr:Континент]] [[su:Buana]] [[sv:Världsdel]] [[sw:Bara]] [[ta:கண்டம்]] [[tg:Қитъа]] [[th:ทวีป]] [[tpi:Kontinen]] [[tr:Kıta]] [[ug:ئۆزىنى تۇتۇالغان]] [[uk:Материк]] [[wa:Continint]] [[yi:קאנטינענט]] [[zh:洲]] [[zh-min-nan:Tāi-lio̍k]] श्रेणी:राजकारण 1572 10628 2004-10-29T23:36:33Z Spundun 73 यह श्रेणी [[राजकारण]] से जुडे लेखों के लिये है । जैसे कि राजकारणी पक्ष, [[चुनाव]], राजकारणी नेता , वगैरह। [[श्रेणी:समाज]] Template:Wikify 1574 10630 2004-10-30T01:54:04Z Spundun 73 [[श्रेणी:wikify]] [[श्रेणी:wikify]] Template:Nonencyclopedic 1575 10631 2004-10-30T01:57:17Z Spundun 73 [[श्रेणी:nonencyclopedic]] The style of this article is not appropriate for an encyclopedia. It couldbe due to any of the following reasons, the text may be POV, the text maybe too long (e.g. a biography) etc. Please change this article with enclopedia in mind. आस्ट्रेलिया 1576 10632 2004-10-30T14:30:41Z Shree 4 #REDIRECT [[ऑस्ट्रेलिया]] #REDIRECT [[ऑस्ट्रेलिया]] करोड़ 1577 24214 2006-08-05T05:01:57Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[अंक]] यजुर्वेद 1578 40618 2006-12-31T21:01:00Z जूहोमि 935 '''यजुर्वेद''' [[हिन्दू धर्म]] का एक महत्त्वपूर्ण [[श्रुति]] [[धर्मग्रन्थ]] है । ये चार [[वेद|वेदों]] में से एक है । इसमें यज्ञ की असल प्रक्रिया के लिये गद्य मन्त्र हैं | यजुर्वेद में दो शाखा हैं : * [[कृष्ण यजुर्वेद]] (दक्षिण भारत) * [[शुक्ल यजुर्वेद ]] (उत्तर भारत) यजुर्वेद [[कर्मकाण्ड]] से जुडा हुआ है। इसमें विभिन्न यज्ञों (जैसे [[अश्वमेध]]) का वर्णन है। {{substub}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:वेद]] [[en: Yajur Veda]] दीपावलि 1580 10636 2004-11-01T10:45:57Z Yann 2 #REDIRECT [[दिवाली]] #REDIRECT [[दिवाली]] अफ़्ग़ानिस्तान 1585 45279 2007-01-23T14:26:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[be:Аўганістан]] {{stub}} {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''&#1583;&#1608;&#1604;&#1578; &#1575;&#1587;&#1604;&#1575;&#1605;&#1740; &#1575;&#1601;&#1594;&#1575;&#1606;&#1587;&#1578;&#1575;&#1606;'''</font><br>'''दौलत-ए-इस्लामी-ये-अफगानिस्तान'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[Image:Afghanistan flag large.png|125px]] | align="center" width="140px" | [[Image:Coaafghanistansmall.jpg]] |- | align="center" width="140px" | ([[अफ़गानिस्तान का झंडा|विस्तार में]]) | align="center" width="140px" | ([[Emblem of Afghanistan|Full size]]) |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | |- | align="center" colspan=2 | [[image:LocationAfghanistan.png]] |- | '''[[भाषाएँ]]''': || [[पश्तो]] <small>~30%</small>,<br>[[फारसी]] ([[डारी]]) <small>~६०%</small> |- | '''[[राजधानी]]''':<br>&nbsp;- जनसंख्या:<br>&nbsp;- [[अक्षांस-रेखांस]]: || [[काबुल]]<br>१,४२४,४०० <small>([[१९८८]])<br>३४°३०'N, ६९°१०'E |- | '''[[प्रमुख नेता]]:''' | [[हमीद कर्ज़ाई]], <small>''Transitional President'' |- | '''[[देश प्रमुख]]''': || &nbsp; |- | '''[[क्षेत्रफल]]''':<br>&nbsp;- कुल: <br>&nbsp;- % जल: | [[४० वाँ स्थान]] <br> ६४७,५०० [[वर्ग किलोमीटर]] <br> 0% |- | '''[[लैंड लाक्ड सीमायें]]''':<br>'''[[तटीय सीमा]]''': || 5,529 km<br> कोई नहीं |- | '''[[जनसँख्या]]''':<br>&nbsp;- कुल: <br>&nbsp;- [[घनत्व]]: | [[३८ वाँ स्थान]]<br> 28,717,213 <small>([[२००२]])</small><br>४३/किलोमीटर |- | '''[[आज़ादी]]''': | [[ईरान]]से <br> [[१७४७]] |- | '''[[राष्ट्रीय दिवस]]''': || [[१९ अगस्त]] |- | '''[[धर्म]]''': || [[सुन्नी इस्लाम]] <small>74%</small><br>[[शिया इस्लाम]] <small>25%</small> |- | '''[[मुद्रा]]''': || [[अफ़गानी <small>(Af)</small>]] = 100 [[पुल]] |- | '''[[समय क्षेत्र]]''': || [[UTC]]+4:30 |- | '''[[राष्टरीय गीत]]''': || ''[[सोउन्द-ए-म]]'' ।- । [[इंटरनेट डोमेन]]''': || [[.af]] |- | '''[[List of country calling codes|Calling Code]]''': | 93 |- | colspan=2 align=right | <small>{{ed|Afghanistan infobox|this box}}</small> |} <br><br><br><br><br> [[चित्र:अफगानिस्तान का नक्षा.PNG|thumb|left]] '''अफगानिस्तान''' [[जंबूद्वीप]] का एक देश है । प्रायः इसकी गिनती मध्य एशिया के देशों में होती है पर देश में लगातार चल रहे संघर्षों ने इसे कभी मध्य पूर्व तो कभी दक्षिण एशिया से जोड़ दिया है । == यह भी देखिए == * [[wikt:अफगानिस्तान|अफगानिस्तान]] (विक्षनरी) *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[af:Afghanistan]] [[als:Afghanistan]] [[an:Afganistán]] [[ar:أفغانستان]] [[ast:Afganistán]] [[az:Əfqanıstan]] [[be:Аўганістан]] [[bg:Афганистан]] [[bn:আফগানিস্তান]] [[br:Afghanistan]] [[bs:Afganistan]] [[ca:Afganistan]] [[cs:Afghánistán]] [[cv:Афганистан]] [[cy:Afghanistan]] [[da:Afghanistan]] [[de:Afghanistan]] [[dv:އައްފާނިސްތާން]] [[el:Αφγανιστάν]] [[en:Afghanistan]] [[eo:Afganio]] [[es:Afganistán]] [[et:Afganistan]] [[eu:Afganistan]] [[fa:افغانستان]] [[fi:Afganistan]] [[fr:Afghanistan]] [[frp:Afganistan]] [[fur:Afghanistan]] [[fy:Afganistan]] [[ga:An Afganastáin]] [[gd:Afghanistan]] [[gl:Afganistán - افغانستان]] [[gu:અફઘાનિસ્તાન]] [[he:אפגניסטן]] [[hr:Afganistan]] [[hsb:Afghanistan]] [[ht:Afganistan]] [[hu:Afganisztán]] [[hy:Աֆղանստան]] [[ia:Afghanistan]] [[id:Afganistan]] [[ilo:Afganistan]] [[io:Afganistan]] [[is:Afganistan]] [[it:Afghanistan]] [[ja:アフガニスタン]] [[ka:ავღანეთი]] [[km:អាហ្វហ្គានីស្តង់]] [[kn:ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ]] [[ko:아프가니스탄]] [[ku:Efxanistan]] [[kw:Afghanistan]] [[la:Afgania]] [[lb:Afghanistan]] [[li:Afganistan]] [[lt:Afganistanas]] [[lv:Afganistāna]] [[mk:Авганистан]] [[ml:അഫ്ഗാനിസ്ഥാന്‍]] [[mo:Афганистан]] [[ms:Afghanistan]] [[na:Afganistan]] [[nds:Afghanistan]] [[nl:Afghanistan]] [[nn:Afghanistan]] [[no:Afghanistan]] [[oc:Afganistan]] [[os:Афгъанистан]] [[pam:Afghanistan]] [[pl:Afganistan]] [[ps:افغانستان]] [[pt:Afeganistão]] [[qu:Afgansuyu]] [[ro:Afganistan]] [[ru:Афганистан]] [[sa:अफगानस्थान]] [[scn:Afganistàn]] [[se:Afghanistan]] [[sh:Afganistan]] [[simple:Afghanistan]] [[sk:Afganistan]] [[sl:Afganistan]] [[sq:Afganistani]] [[sr:Авганистан]] [[sv:Afghanistan]] [[sw:Afghanistan]] [[ta:ஆப்கானிஸ்தான்]] [[tet:Afeganistaun]] [[tg:Афғонистон]] [[th:ประเทศอัฟกานิสถาน]] [[tk:Owganystan]] [[tl:Afghanistan]] [[tr:Afganistan]] [[udm:Афганистан]] [[ug:ئافغانىستان]] [[uk:Афганістан]] [[ur:افغانستان]] [[uz:Afg`oniston]] [[vi:Afghanistan]] [[vo:Lafganistän]] [[war:Afganistan]] [[wo:Afganistaan]] [[zh:阿富汗]] [[zh-min-nan:Afghanistan]] चित्र:अफगानिस्तान का नक्षा.PNG 1586 10640 2004-11-05T00:45:57Z Hemanshu 22 Hindi labels on CIA map of Afghanistan Public domain Hindi labels on CIA map of Afghanistan Public domain श्रेणी:त्योहार 1591 15644 2006-01-09T07:08:27Z Spundun 73 [[Category:संस्कृति]] [[Category:संस्कृति]] ईद उल-फ़ित्र 1592 37945 2006-12-12T01:42:40Z Escarbot 542 robot Adding: [[sh:Ramazanski bajram]] मुसलमानों का त्योहार ईद उल-फ़ित्र इसलाम के उपवास के महीने रमज़ान को समाप्त करते हुए मनाया जाता है। इसलामी साल में दो ईदों में से यह एक है (दूसरा [[ईद उल-अधा]] या बक्रीद कहलाता है)। पहला ईद उल-फ़ित्र [[पैगम्बर मुहम्मद]] ने सन्‌ ६२४ ईसवी में जंग-ए-बदर के बाद मनाया था। ईद उल-फ़ित्र शव्वल -- इसलामी कैलंडर के दसवें महीने -- के पहले दिन मनाया जाता है। इसलामी कैलंडर के सभी महीनों की तरह यह भी नए चाँद के दिखने पर शुरू होता है। इस ईद में [[मुसलमान]] ३० दिनों के बाद पहली बार दिन में खाना खाते हैं। उपवास की समाप्ती की खुशी के अलावा, इस ईद में मुसलमान अल्लाह का शुक्रियादा इसलिए भी करते हैं कि उन्होंने महीने भर के उपवास रखने की शक्ति दी। ईद के दौरान बढ़िया खाने के अतिरिक्त, नए कपड़े भी पहने जाते हैं, और परिवार और दोस्तों के बीच तोहफ़ों का आदान-प्रदान होता है। और सांप्रदाय यह है कि ईद उल-फ़ित्र के दौरान ही झगड़ों -- ख़ासकर घरेलू झगड़ों -- को निबटाया जाता है। ईद के दिन मस्जिद में सुबह की प्रार्थना से पहले, हर मुसलमान का फ़र्ज़ है कि वो दान या भिक्षा दे। इस दान को ज़कात उल-फ़ित्र कहते हैं। यह दान दो किलोग्राम कोई भी प्रतिदिन खाने की चीज़ का हो सकता है, मिसाल के तौर पे, आटा, या फिर उन दो किलोग्रामों का मूल्य भी। प्रार्थना से पहले यह ज़कात ग़रीबों में बाँटा जाता है। [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:त्यौहार]] [[ar:عيد الفطر]] [[cy:Eid ul-Fitr]] [[da:Eid ul-Fitr]] [[de:Zuckerfest]] [[en:Eid ul-Fitr]] [[eo:Eid ul-Fitr]] [[es:Eid ul-Fitr]] [[fa:عيد فطر]] [[fr:Aïd el-Fitr]] [[he:עיד אל-פיטר]] [[id:Idul Fitri]] [[ms:Hari Raya Aidilfitri]] [[nl:Suikerfeest]] [[nn:Id ul-fitr]] [[no:Id ul-Fitr]] [[pt:Eid ul-Fitr]] [[ru:Праздник разговения]] [[sh:Ramazanski bajram]] [[simple:Eid ul-Fitr]] [[sl:Eid ul-Fitr]] [[sv:Eid ul-Fitr]] [[tr:Ramazan Bayramı]] [[zh:肉孜节]] महाराष्ट्र 1595 45782 2007-01-24T16:48:59Z Escarbot 542 robot Adding: [[ml:മഹാരാഷ്ട്ര]], [[new:महाराष्ट्र]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <tr><td colspan=2 align=center>[[Image:IndiaMaharashtra.png]] <tr><td>निर्माण दिवस</td><td> [[1 मई]], [[1960]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]]</td> <td> [[मुंबई]]</td></tr> <tr><td>सहायक राजधानी</td> <td> [[नागपुर]]</td></tr> <tr><td>सबसे बड़ा [[शहर]]</td> <td> [[मुंबई]]</td></tr> <tr><td>[[राज्यपाल]] </td> <td>[[एस.एम. कृष्णा]]</td></tr> <tr><td>[[मुख्यमंत्री]] </td> <td>[[विलासराव देशमुख]]</td></tr> <tr><td>[[उपमुख्यमंत्री]] </td> <td>[[आर आर पाटिल]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]</td><td> [[1 E11 m²|308,000 वर्ग किमी]] </td></tr> <tr><td>[[जनसँख्या]]<br>&nbsp;- कुल<br>&nbsp;- [[घनत्व]] </td><td>भारत में दूसरा स्थान <br> 96,752,247 ([[2001]]) <br> 322.5/वर्ग किमी; </td></tr> </td></tr> <tr><td> [[साक्षरता]] दर: <br>&nbsp;- कुलl<br>&nbsp;- ''पुरुष''<br>&nbsp;- ''स्त्री''</td> <td> <br> 77.27% <br> 86.27% <br> 67.51% </td></tr> <tr><td> [[शहरीकरण]]: </td> <td> 42.11% </td> </tr> <tr><td> [[GSDP]] वृद्धी दर: </td> <td> 6.9% (2003-04) </td> </tr> <tr><td> [[GSDP]] अमरीकन डालर में: </td> <td> $ 60 बिलियन ([[2004]]) </td> </tr> <tr><td> [[GSDP]] US $(प्रति व्यक्ति): </td> <td> $ 3,240 ([[2004]]) </td> </tr> </table> '''महाराष्ट्र''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है जो भारत के दक्षिण मध्य में स्थित है। इसकी गिनती भारत के सबसे धनी राज्यों में सी की जाती है। इसकी राजधानी [[मुंबई]] है जो भारत की आर्थिक राजधानी के रुप में भी जानी जाती है। महाराष्ट्र की जनसँख्या सन [[2001]] में 96,752,247 थी, विश्व में सिर्फ ग्यारह ऐसे [[देश]] हैं जिनकी जनसँख्या महाराष्ट्र से ज्यादा है। इस राज्य का निर्माण [[1 मई]], [[1960]]को [[मराठी]] भाषी लोगों की माँग पर की गयी थी। मराठी जादाबाे ली ज़ाती है। [[पुणे]] और [[नागपुर]] महाराष्ट्र के अन्य मुख्य शहर हैं। == इतिहास == == भौगोलिक स्थिति == == संस्कृति == == राजनीति == == जिले == महाराष्ट्र में 35 जिले हैं - *[[अकोला जिला]] *[[अमरावती जिला]] *[[अहमदनगर जिला]] *[[औरंगाबाद जिला]] *[[वांद्रे उपनगर जिला]] (सबअर्बन) *[[बीड जिला]] *[[भंडारा जिला]] *[[बुलढाणा जिला]] *[[चन्द्रपूर जिला]] *[[धुले जिला]] *[[गडचिरोली जिला]] *[[गोंदिया जिला]] *[[हिंगोली जिला]] *[[जळगाव जिला]] *[[जालना जिला]] *[[कोल्हापुर जिला]] *[[लातूर जिला]] *[[मुंबई जिला]] *[[नागपूर जिला]] *[[नांदेड जिला]] *[[नंदुरबार जिला]] *[[नाशिक जिला]] *[[उस्मानाबाद जिला]] *[[परभणी जिला]] *[[पुणे जिला]] *[[रायगड जिला]] *[[रत्नागिरी जिला]] *[[सातारा जिला]] *[[सांगली जिला]] *[[सिंधुदुर्ग जिला]] *[[सोलापूर जिला]] *[[ठाणे जिला]] *[[वर्धा जिला]] *[[वाशीम जिला]] *[[यवतमाळ जिला]] == बाहरी कड़ियां== * [http://www.maharashtratourism.gov.in/mtdc/Default.aspx?strpage=gethistory.html History of Maharashtra] * [http://www.mumbainet.com/cityinfo/histmaha.htm Mumbainet] * [http://www.indtravel.com/maha/maharash.html History] * [http://goidirectory.nic.in/maha.htm Govt. of India directory] &ndash; A directory of websites of the Government of Maharashtra * [http://www.maharashtra.gov.in/index.php Official site of the Maharashtra govt] * [http://www.maharashtratourism.gov.in/ Maharashtra tourism official site] * [http://www.indtravel.com/maha/maharash.html Indtravel] &ndash; An overview of the state. * [http://www.maharashtra.gov.in/intranet/Deswebpage/distlink.htm/ District-wise Statistics] * [http://www.india-picture.net/maharashtra India Picture] &ndash; Photos from several places in Maharashtra. * [http://www.maayboli.com Maayboli] &ndash; A bilingual directory of Marathi and Maharashtra related resources. *[http://yellowpages.sulekha.com/mumbai.htm Mumbai Yellowpages] * [http://www.thinkinvestments.com/indian-city-guides/ Maharashtra city guides] * [http://www.ideasnext.com/marathimusic/index.htm Listen Maharashtra Music] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:महाराष्ट्र]] [[ar:ماهاراشترا]] [[cy:Maharashtra]] [[da:Maharashtra]] [[de:Maharashtra]] [[en:Maharashtra]] [[eo:Maharaŝtro]] [[es:Maharashtra]] [[et:Maharashtra]] [[fi:Maharashtra]] [[fr:Maharashtra]] [[gu:મહારાષ્ટ્ર]] [[he:מהרשטרה]] [[id:Maharashtra]] [[it:Maharashtra]] [[ja:マハーラーシュトラ州]] [[ka:მაჰარაშტრა]] [[kn:ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] [[lt:Maharaštra]] [[ml:മഹാരാഷ്ട്ര]] [[mr:महाराष्ट्र]] [[new:महाराष्ट्र]] [[nl:Maharashtra]] [[nn:Maharashtra]] [[no:Maharashtra]] [[pl:Maharashtra]] [[pt:Maharashtra]] [[ro:Maharashtra]] [[ru:Махараштра]] [[sa:महाराष्ट्र]] [[simple:Maharashtra]] [[sr:Махараштра]] [[sv:Maharashtra]] [[ta:மகாராஷ்டிரம்]] [[te:మహారాష్ట్ర]] [[tg:Маҳороштра]] [[uk:Махараштра]] [[zh:马哈拉施特拉邦]] गणित 1602 45912 2007-01-24T21:05:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ރިޔާޟިއްޔާތު]] '''गणित''' ([[:en:Mathematics]]) ऐसी विद्याओं का समूह है जो मात्राओं, परिमाणों और रूपों और उनके आपसी रिश्तों, गुण, स्वभाव, वगैरह का अध्ययन करती हैं । गणित एक [[निगमनात्मक प्रणाली]] है । गणित की कई शाखाएँ हैं : [[अंकगणित]], [[रेखागणित]], [[त्रिकोणमिति]], [[सांख्यिकी]], [[बीजगणित]], [[कलन]], इत्यादि । == '''भारतीय गणितज्ञ''' == === ईसा पूर्व === [[याज्ञवल्क्य]] - [[लगध]] - [[बौधायन]] - [[मानव]] - [[आपस्तम्ब]] - [[अक्षपाद गौतम]] - [[कात्यायन]] - [[पिंगल]] - [[भरत मुनि]] === सन् १-१००० ईसवी=== [[आर्यभट]] - [[वराहमिहिर]] - [[भास्कर १]] - *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] {{substub}} [[Category:गणित]] [[af:Wiskunde]] [[am:ትምህርተ ሂሳብ]] [[an:Matematicas]] [[ar:رياضيات]] [[ast:Matemátiques]] [[az:Riyaziyyat]] [[ba:Математика]] [[bar:Mathematik]] [[be:Матэматыка]] [[bg:Математика]] [[bn:গণিত]] [[br:Matematikoù]] [[bs:Matematika]] [[ca:Matemàtiques]] [[ceb:Matematika]] [[co:Matematica]] [[cs:Matematika]] [[csb:Matematika]] [[cy:Mathemateg]] [[da:Matematik]] [[de:Mathematik]] [[diq:Matematik]] [[dv:ރިޔާޟިއްޔާތު]] [[el:Μαθηματικά]] [[en:Mathematics]] [[eo:Matematiko]] [[es:Matemática]] [[et:Matemaatika]] [[eu:Matematika]] [[fa:ریاضیات]] [[fi:Matematiikka]] [[fiu-vro:Matõmaatiga]] [[fo:Støddfrøði]] [[fr:Mathématiques]] [[fur:Matematiche]] [[fy:Wiskunde]] [[ga:Matamaitic]] [[gd:Matamataigs]] [[gl:Matemáticas]] [[gu:ગણિત]] [[gv:Maddaght]] [[haw:Makemakika]] [[he:מתמטיקה]] [[hr:Matematika]] [[hu:Matematika]] [[ia:Mathematica]] [[id:Matematika]] [[ie:Matematica]] [[io:Matematiko]] [[is:Stærðfræði]] [[it:Matematica]] [[ja:数学]] [[jbo:cmaci]] [[jv:Matematika]] [[ka:მათემატიკა]] [[km:គណិតសាស្ត្រ]] [[ko:수학]] [[ky:Математика]] [[la:Mathematica]] [[lad:Matematika]] [[lb:Mathematik]] [[li:Mathematik]] [[lij:Matematica]] [[lmo:Matemàtega]] [[lt:Matematika]] [[lv:Matemātika]] [[mk:Математика]] [[mr:गणित]] [[ms:Matematik]] [[nah:Tlapōhuayōtl]] [[nds:Mathematik]] [[nds-nl:Wiskunde]] [[nl:Wiskunde]] [[nn:Matematikk]] [[no:Matematikk]] [[nov:Matematike]] [[nrm:Caltchul]] [[oc:Matematicas]] [[pag:Matematiks]] [[pl:Matematyka]] [[ps:شمېر پوهنه]] [[pt:Matemática]] [[qu:Yupay Yachay]] [[ro:Matematică]] [[ru:Математика]] [[ru-sib:Математика]] [[sc:Matemàtica]] [[scn:Matimàtica]] [[sco:Mathematics]] [[simple:Mathematics]] [[sk:Matematika]] [[sl:Matematika]] [[sq:Matematika]] [[sr:Математика]] [[su:Matematika]] [[sv:Matematik]] [[sw:Hisabati]] [[ta:கணிதம்]] [[tet:Matemátika]] [[th:คณิตศาสตร์]] [[tl:Matematika]] [[tr:Matematik]] [[tt:Matematik]] [[ug:ماتېماتىكا]] [[uk:Математика]] [[uz:Matematika]] [[vec:Matemàtega]] [[vi:Toán học]] [[vo:Matematav]] [[wo:Xayma]] [[yi:מאטעמאטיק]] [[zh:数学]] [[zh-classical:數學]] [[zh-min-nan:Sò͘-ha̍k]] [[zh-yue:數學]] खगोल शास्त्र से जुड़े विषय 1605 21377 2006-06-19T22:34:24Z Mitul0520 211 बिहारी भाषा 1607 35345 2006-11-19T18:41:28Z Yann 2 /* बाहरी कड़ियाँ */ remove links, WP is not a directory *'''बिहारी''' मध्यकालीन [[हिन्दी कवि]] हैं - [[बिहारी (साहित्यकार)]] देखें *'''बिहारी भाषाएँ (बोलियां)''' '''बिहारी''' असल में किसी [[भाषा]] का नाम नहीं है और न तो किसी [[भाषाई परिवार]] के नाम के तौर पर प्रयोग किया जाता है। इस शब्द को भाषा के मायने जोड़ने का प्रथम प्रयास [[अंग्रेज]] भाषा-वैज्ञानिक [[सर जार्ज अब्राहम ग्रियर्सन]] द्वारा देखा जाता है। ग्रियर्सन ने पहली बार अपने ''''लिंग्विस्टिक सर्वे आफ इंडिया'''' में वर्तमान उत्तरी [[बिहार]] और दक्षिण-पश्चिम [[उत्तर प्रदेश]] में बोली जाने वाले भाषाओं के सम्मिलित स्वरुप जो वहाँ की क्षेत्रिय हिन्दी में परिलक्षित होता है, उसे बिहारी नाम दे दिया है। इस क्षेत्र में बोली जाने वाली प्रमुख भाषाओं में - [[मैथिली]], [[भोजपुरी]], [[मगही]], [[अंगिका]], [[बज्जिका]], [[नागपुरिया]] इत्यादि भाषायें हैं। इन भाषाओं को [[मातृभाषा]] के तौर पर प्रयोग करने वाले जब [[हिन्दी]] को अपनी दूसरी प्रमुख भाषा के रूप में इस्तेमाल करते हैं तो उनकी हिन्दी में व्याकरण और उच्चारण के स्तर पर कई समानतायें पायी जाती है इस प्रभाव को आम तौर पर हिन्दी फिल्मों और आम बोल-चाल में '''"बिहारी"''' नाम दे दिया गया है। ऐसा ही प्रभाव उस क्षेत्र के [[अंग्रेजी]] बोलने वालों की अंग्रेजी में भी परिलक्षित होता है। सामाजिक एवं राजनैतिक परिप्रेक्ष्य में बिहारी शब्द का प्रयोग नकारात्मक विशेषण के रूप में होने लगा है। ये सभी भाषाएँ [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] में आती हैं । ==यह भी देखें== [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी: हिन्दी और इससे सम्बन्धित भाशाऐं]] [[श्रेणी:साहित्य]] कोंकणी 1608 42489 2007-01-11T23:47:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ja:コンカニ語]] '''कोंकणी''' [[महाराष्ट्र]] के दक्षिणी हिस्से, [[कर्नाटक]] के उत्तरी हिस्से और [[गोवा]] के कुछ क्षेत्रों में बोली जाती है। भाषायी तौर पर यह 'इन्डो-आर्यन' भाषा परिवार से संबंधित है और [[मराठी]] से इसका काफी निकट का संबंध है। राजनैतिक तौर पर इस भाषा को अपनी पहचान के लिये [[मराठी]] भाषा से काफी संघर्ष करना पड़ा है। अब [[भारतीय संविधान]] के तहत कोंकणी को [[आठवीं अनुसूची]] में स्थान प्राप्त है। [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Konkaneg]] [[da:Konkani (sprog)]] [[de:Konkani]] [[en:Konkani language]] [[fi:Konkani]] [[fr:Konkânî]] [[he:קונקאני]] [[it:Lingua konkani]] [[ja:コンカニ語]] [[kn:ಕೊಂಕಣಿ]] [[ko:콘칸어]] [[lt:Konkani]] [[nl:Konkani]] [[no:Konkani]] [[pt:Konkani]] [[simple:Konkani language]] [[sk:Kónkánčina]] [[sr:Конкани језик]] [[sv:Konkani]] विकिपीडिया:नये सदस्यों का लोग 1610 22978 2006-07-20T02:50:28Z 71.135.174.170 == नये सदस्यों की सूची: == '''कृपया अपना नाम नीचे दर्ज़ किजिये:''' नाम दर्ज करने से पहले कृपया अपना UserName रजिस्टर करें, और देखलें कि आपने लॉग-इन किया हुआ है कि नहीं। अपना नाम लिखने के बजाय आप "<nowiki>~~~~</nowiki>" लिखकर अपना नाम दर्ज कर सकते हैं। आप अपने बारे में कुछ बताना चाहें तो बेझिझक लिखें, पर कृपया बाहरी कड़ियां (external links) जैसे कि www.wikipedia.org वगैरह न लिखें, ऐसी कड़ियोँ को हटा दिया जायेगा। धन्यवाद। * [[User:Sanjeev|Sanjeev jain]] IRDA Hyderabad india राष्ट्रपिता 1611 10653 2005-01-21T00:58:24Z विजय ठाकुर 115 '''राष्ट्रपिता''' दो शब्दों "राष्ट्र" अर्थात - देश या वतन और "पिता" अर्थात जनक शब्दों को समन्वय है, जिसका अंग्रेजी अनुवाद 'father of the nation' है। {{substub}} हरिजन 1614 10656 2005-01-20T06:46:49Z विजय ठाकुर 115 हरि का अर्थ है "ईश्वर या भगवान" और जन का अर्थ है "लोग" [[महात्मा गाँधी]] ने "हरिजन" शब्द का प्रयोग हिन्दू समाज के उन समुदायों के लिये करना शुरु किया था जो सामाजिक रूप से बहिष्कृत माने जाते थे। इनके साथ ऊँची जाति के लोग छुआछूत का व्यवहार करते थे अर्थात उन्हें [[अछूत]] समझा जाता था। सामाजिक पुर्ननिर्माण और इनके साथ भेदभाव समाप्त करने के लिये गाँधी ने उन्हें ये नाम दिया था और बाद में उन्होंने "हरिजन" नाम से एक समाचार-पत्र भी निकाला जिसमें इस सामाजिक बुराई के लिये वे नियमित लेख लिखते थे। {{substub}} पोरबन्दर 1615 19874 2006-05-21T12:43:14Z YurikBot 240 robot Adding: [[zh:博尔本德尔]] '''पोरबन्दर''' [[गुजरात]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Porbandar]] [[fr:Porbandar]] [[pl:Porbandar]] [[sv:Porbandar]] [[zh:博尔本德尔]] मैथिली 1616 45421 2007-01-23T18:13:20Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:मैथिली भाषा]] '''मैथिली''' मुख्य रूप से [[भारत]] में उत्तरी [[बिहार]] और [[नेपाल]] के तराई के ईलाक़ों मे बोली जानेवाली भाषा है। यह प्राचीन भाषा ''[[इन्डो-आर्यन]]'' परिवार का सदस्य है और भाषाई तौर पर [[बांग्ला]], [[असमिया]], [[उड़िया]] और [[नेपाली]] से इसका काफी निकट का संबंध है। ==विकास== प्राचीन मैथिली के विकास शुरूआती दौर [[प्राकृत]] और [[अपभ्रंश]] के विकास से जोड़ा जाता है। ==उपयोग== लगभग 4 से 5 करोड़ लोग मैथिली को [[मातृ-भाषा]] के रुप में प्रयोग करते हैं और इसके प्रयोगकर्ता भारत के विभिन्न हिस्सों सहित विश्व के कई देशों मे फैले हैं। ==साहित्य== मैथिली साहित्य का अपना समृद्ध इतिहास रहा है और चौदहवीं तथा पंद्रहवीं शताब्दी के कवि [[विद्यापति]] को मैथिली साहित्य में सबसे ऊँचा दर्जा प्राप्त है। वर्तमान काल मे डा. हरिमोहन झा एवँ [[नागार्जुन]] मैथिली भाषा के प्रमुख लेखक माने जाते हैं| ==स्थिति == भारत की [[साहित्य अकादमी]] द्वारा मैथिली को साहित्यिक भाषा का दर्जा [[पंडित नेहरू]] के समय से हासिल है। वर्ष [[२००३]] में भारत सरकार द्वारा मैथिली को भारतीय संविधान की आठवीं अनुसूची में भी शामिल किया गया है। ==यह भी देखें== * [[मैथिली साहित्य]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ |विश्व की भाषाएँ ]] [[br:Maitileg]] [[da:Maithili]] [[de:Maithili]] [[en:Maithili language]] [[es:Maithili]] [[fr:Maithili]] [[ja:マイティリー語]] [[ka:მაიტილი]] [[ko:마이틸리어]] [[new:मैथिली भाषा]] [[nl:Maithili]] [[nn:Maithili]] [[sr:Маитхили језик]] हरारे 1617 45928 2007-01-24T21:12:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hr:Harare]] [[चित्र:Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png|frame|ज़िम्बाब्वे के नक्षे में हरारे (अलग रंग में)]] '''हरारे''' [[ज़िम्बाब्वे]] की राजधानी है होने के अलावा ज़िम्बाब्वे का सबसे बडा शहर है तथा ज़िम्बाब्वे का सबसे बडा प्रशासकीय, आर्थिक तथा संचार केंद्र है । [[तम्बाकु]], [[मकाय]] आदि का यह व्यापार केंद्र है । यहां पर [[स्टील]] तथा [[रसायन|रसायनों]] का उत्पादन होता है । हरारे शहर की स्थापना [[१८९०]] में हुई थी जब यहां पर [[पायोनियर कोलम]] द्वारा एक [[किल्ला]] बनाया गया था । शहर का नाम तब सेलिसबरी रक्खा गया था । [[१९३५]] में इसे एक शहर का रूप मिला । [[१८ अप्रैल]] [[१९८२]] को इसे हरारे नाम दिया गया (ज़िम्बाब्वे की आज़ादी की दूसरी वर्ष्गांठ पर) [[Category:ज़िम्बाब्वे]] [[af:Harare]] [[am:ሀራሬ]] [[bs:Harare]] [[cs:Harare]] [[da:Harare]] [[de:Harare]] [[en:Harare]] [[eo:Harareo]] [[es:Harare]] [[et:Harare]] [[fa:هراره]] [[fi:Harare]] [[fr:Harare]] [[ga:Harare]] [[he:הארארה]] [[hr:Harare]] [[id:Harare]] [[io:Harare]] [[it:Harare]] [[ja:ハラレ]] [[ko:하라레]] [[lt:Hararė]] [[nl:Harare]] [[nn:Harare]] [[no:Harare]] [[os:Хараре]] [[pl:Harare]] [[pt:Harare]] [[ro:Harare]] [[ru:Хараре]] [[sh:Harare]] [[simple:Harare]] [[sk:Harare]] [[sr:Хараре]] [[sv:Harare]] [[sw:Harare]] [[zh:哈拉雷]] चित्र:Zimbabwe Provinces Harare 250px.png 1618 10660 2004-11-30T09:29:26Z Hemanshu 22 from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png {{GFDL}} from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Zimbabwe_Provinces_Harare_250px.png {{GFDL}} Template:GFDL 1619 20449 2006-06-02T22:30:16Z Magicalsaumy 423 <!-- License: GFDL, transcluded from Template:GFDL --> <div class="boilerplate" style="margin:0.5em auto;width:80%;background-color:#f7f8ff;border:2px solid #8888aa; padding:4px;font-size:85%;min-height:64px;vertical-align:center" id="imageLicense"> <div style="float:left" id="imageLicenseIcon">[[Image:Heckert GNU white.svg|64px|GFDL]]</div> <div style="text-align:center;margin-left:68px" id="imageLicenseText"> Permission is granted to copy, distribute and/or modify this document under the terms of the '''[[Wikipedia:Text of the GNU Free Documentation License|GNU Free Documentation License]]''', Version 1.2 or any later version published by the Free Software Foundation; with no Invariant Sections, no Front-Cover Texts, and no Back-Cover Texts.<br/>Subject to [[Wikipedia:general disclaimer|disclaimers]]. </div> </div> <includeonly>[[Category:GFDL images|{{PAGENAME}}]]</includeonly> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> स्वर 1622 40776 2007-01-01T21:07:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[af:Klinker]] {{बहुविकल्पी शब्द}} स्वर के कई अर्थ हो सकते है - *वर्णमाला के [[स्वर वर्ण ]] आम तौर पर स्वर का वह अर्थ प्रयुक्त होता है जिसका अर्थ है आवाज । जैसे ''गीत में स्वर [[किशोर कुमार]] का है'' । == अन्य उदाहरण== *''दूर से कऱूण स्वर सुनाई पड़ रहा है ।'' [[श्रेणी:शब्दार्थ]] [[af:Klinker]] [[als:Vokal]] [[br:Vogalenn]] [[ca:Vocal]] [[cs:Samohláska]] [[de:Vokal]] [[en:Vowel]] [[eo:Vokalo]] [[es:Vocal]] [[fi:Vokaali]] [[fiu-vro:Vabahelü]] [[fr:Voyelle]] [[gl:Vogal]] [[he:תנועה (בלשנות)]] [[io:Vokalo]] [[it:Vocale]] [[ja:母音]] [[ko:홀소리]] [[kw:Bogalenn]] [[ln:Moleli]] [[nah:Tzilīnitl]] [[nl:Klinker (klank)]] [[nn:Vokal]] [[no:Vokal]] [[pl:Samogłoska]] [[pt:Vogal]] [[ro:Vocală]] [[roa-rup:Vocală]] [[ru:Гласный звук]] [[simple:Vowel]] [[sk:Samohláska]] [[sv:Vokal]] [[wa:Voyale]] [[yi:וואקאלן]] [[zh:元音]] व्यंजन 1623 34889 2006-11-15T11:52:30Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ru:Согласные]] '''व्यंजन''' ([[:en:consonant]]) शब्द का प्रयोग वैसी ध्वनियों के लिये किया जाता है जिनके उच्चारण के लिये किसी [[स्वर]] की जरुरत होती है। ऐसी ध्वनियों का उच्चारण करते समय हमारे मुख के भीतर किसी न किसी अंग विशेष द्वारा वायु का अवरोध होता है। इस तालिका में सभी भाषाओं के [[व्यंजन]] गिये गये हैं, उनके '''[[IPA]] वर्णाक्षरों''' के साथ । {|border="2" |align="center" colspan="6"|'''Plosives / स्पर्श''' |- ! ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiceless consonant | अघोष]] ![[:en:Unaspirated consonant | अल्पप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Aspirated consonant | महाप्राण]]<br>[[:en:Voiced consonant | घोष]] ![[:en:Nasal|नासिक्य]] |-align="center" |[[:en:Velar consonant | कण्ठ्य]] |क {{IPA|/ kə /}}<br>k; English: s'''k'''ip |ख {{IPA|/ k<sup>h</sup>ə /}}<br>kh; English: '''c'''at |ग {{IPA|/ gə /}}<br>g; English: '''g'''ame |घ {{IPA|/ g<sup>h</sup>ə /}}<br>gh; Aspirated /g/ |ङ {{IPA|/ ŋə /}}<br>n; English: ri'''ng''' |-align="center" |[[:en:Palatal consonant | तालव्य]] |च {{IPA|/ cə / ''or'' / tʃə /}}<br>ch; English: '''ch'''at |छ {{IPA|/ c<sup>h</sup>ə / ''or'' /tʃ<sup>h</sup>ə/}}<br>chh; Aspirated /c/ |ज {{IPA|/ ɟə / ''or'' / dʒə /}}<br>j; English: '''j'''am |झ {{IPA|/ ɟ<sup>h</sup>ə / ''or'' / dʒ<sup>ɦ</sup>ə /}}<br>jh; Aspirated {{IPA|/ɟ/}} |ञ {{IPA|/ ɲə /}}<br>n; English: fi'''n'''ch |-align="center" |[[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] |ट {{IPA|/ ʈə /}}<br>t; American Eng: hur'''t'''ing |ठ {{IPA|/ ʈ<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/ʈ/}} |ड {{IPA|/ ɖə /}}<br>d; American Eng: mur'''d'''er |ढ {{IPA|/ ɖ<sup>h</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/ɖ/}} |ण {{IPA|/ ɳə /}}<br>n; American Eng: hun'''t'''er |-align="center" |[[:en:Dental consonant | दन्त्य]] |त {{IPA|/ t̪ə /}}<br>t; Spanish: '''t'''oma'''t'''e |थ {{IPA|/ t̪<sup>h</sup>ə /}}<br>th; Aspirated {{IPA|/t̪/}} |द {{IPA|/ d̪ə /}}<br>d; Spanish: '''d'''on'''d'''e |ध {{IPA|/ d̪<sup>h</sup>ə /}}<br>dh; Aspirated {{IPA|/d̪/}} |न {{IPA|/ nə /}}<br>n; English: '''n'''ame |-align="center" |[[:en:Labial consonant | ओष्ठ्य]] |प {{IPA|/ pə /}}<br>p; English: s'''p'''in |फ {{IPA|/ p<sup>h</sup>ə /}}<br>ph; English: '''p'''it |ब {{IPA|/ bə /}}<br>b; English: '''b'''one |भ {{IPA|/ b<sup>h</sup>ə /}}<br>bh; Aspirated /b/ |म {{IPA|/ mə /}}<br>m; English: '''m'''ine |- |} {|border="2" |align="center" colspan="5"|'''Non-Plosives / स्पर्शरहित''' |- ! ![[:en:Palatal consonant | तालव्य]] ![[:en:Retroflex consonant | मूर्धन्य]] ![[:en:Dental consonant | दन्त्य]]/<br>[[:en:Alveolar consonant | वर्त्स्य]] ![[:en:Velar consonant | कण्ठोष्ठ्य]]/<br>[[:en:Glottal consonant | काकल्य]] |-align="center" |[[:en:Approximant | अन्तस्थ]] |य {{IPA|/ jə /}}<br>y; English: '''y'''ou |र {{IPA|/ rə /}}<br>r; Scottish Eng: t'''r'''ip |ल {{IPA|/ lə /}}<br>l; English: '''l'''ove |व {{IPA|/ ʋə /}}<br>v; English: '''v'''ase |-align="center" |[[:en:Sibilant | ऊष्म]]/<br>[[:en:Fricative consonant | संघर्षी]] |श {{IPA|/ ʃə /}}<br>sh; English: '''sh'''ip |ष {{IPA|/ ʂə /}}<br>sh; Retroflex {{IPA|/ʃ/}} |स {{IPA|/ sə /}}<br>s; English: '''s'''ame |ह {{IPA|/ ɦə / or / hə /}}<br>h; English be'''h'''ind |- |} नोट करें : *संस्कृत में '''ष''' का उच्चारण ऐसे होता था : जीभ की नोक को मूर्धा (मुँह की छत) की ओर उठाकर '''श''' जैसी आवाज़ करना । आधुनिक हिन्दी में '''ष''' का उच्चारण पूरी तरह '''श''' की तरह होता है । *हिन्दी में '''ण''' का उच्चारण ज़्यादातर '''ड़ँ''' की तरह होता है, यानि कि जीभ मुँह की छत को एक ज़ोरदार ठोकर मारती है । हिन्दी में '''क्षणिक''' और '''क्शड़िंक''' में कोई फ़र्क नहीं । पर संस्कृत में ण का उच्चारण '''न''' की तरह बिना ठोकर मारे होता था, फ़र्क सिर्फ़ इतना कि जीभ '''ण''' के समय मुँह की छत को कोमलता से छूती है । *इस पेज में ध्वन्यात्मक चिन्ह दिये गये हैं जो कुछ ब्राउसर पर शायद ठीक से न दिखें । [[:en:International Phonetic Alphabet#Technical note|(सहायता)]] *जहाँ भी चिन्ह् जोड़ी में गिये गये हैं, वहाँ दाहिने का चिन्ह [[:en:voiced consonant / घोष व्यंजन]] के लिये है और वायेँ का अघोष के लिये। शेडेड क्षेत्र उन ध्वनियों के लिये हैं जो असम्भव मानी जाती हैं । ध्यान दें कि महाप्राण ध्वनियों, जैसे ख, घ, फ, ध, आदि के लिये उसके अल्पप्राण चिन्ह के बाद superscript में '''h''' का निशान लगाया जाता है , जैसे : *ख / k<sup>h</sup> / *ध / d<sup>h</sup> / {{सबस्टब}} [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[als:Konsonant]] [[br:Kensonenn]] [[ca:Consonant]] [[cs:Souhláska]] [[da:Konsonant]] [[de:Konsonant]] [[en:Consonant]] [[eo:Konsonanto]] [[es:Consonante]] [[fi:Konsonantti]] [[fr:Consonne]] [[gl:Consoante]] [[he:עיצור]] [[id:Konsonan]] [[io:Konsonanto]] [[is:Samhljóð]] [[it:Consonante]] [[ja:子音]] [[ko:닿소리]] [[kw:Kessonenn]] [[ln:Molelisi]] [[nl:Medeklinker]] [[nn:Konsonant]] [[no:Konsonant]] [[pl:Spółgłoska]] [[pt:Consoante]] [[ro:Consoană]] [[ru:Согласные]] [[simple:Consonant]] [[sk:Spoluhláska]] [[sv:Konsonant]] [[th:พยัญชนะ]] [[wa:Cossoune]] [[zh:辅音]] भुतान 1624 10664 2005-02-20T19:20:54Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[भूटान]] विद्यापति 1625 45764 2007-01-24T16:15:15Z 59.144.134.8 /* बाहरी कड़ियाँ */ [[Image:vidyapati.jpg|100px|right]] '''विद्यापति''' [[भारतीय साहित्य]] की [[भक्ति परंपरा]] के प्रमुख स्तंभों मे से एक और [[मैथिली]] के सर्वोपरि [[कवि]] के रूप में जाने जाते हैं। इनके काव्यों में मध्यकालीन [[मैथिली]] भाषा के स्वरुप का दर्शन किया जा सकता है। इन्हें '''[[वैष्णव]]''' और '''[[शैव]]''' भक्ति के सेतु के रुप में भी स्वीकार किया गया है। मिथिला के लोगों को 'देसिल बयना सब जन मिट्ठा' का सूत्र दे कर इन्होंने उत्तरी-[[बिहार]] में [[लोकभाषा]] की जनचेतना को जीवित करने का महती प्रयास किया है। [[मिथिलांचल]] के लोकव्यवहार में प्रयोग किये जानेवाले गीतों में आज भी विद्यापति की श्रृंगार और [[भक्ति रस]] में पगी रचनायें जीवित हैं। [[पदावली]] और [[कीर्तिलता]] इनकी अमर रचनायें हैं। ==प्रमुख रचनायें== महाकवि विद्यापति [[संस्कृत]], अबहट्ठ, मैथिली आदि अनेक भाषाओं के प्रकाण्ड पंडित थे। शास्र और लोक दोनों ही संसार में उनका असाधारण अधिकार था। [[कर्मकाण्ड]] हो या [[धर्म]], दर्शन हो या न्याय, सौन्दर्य शास्र हो या भक्ति रचना, विरह व्यथा हो या अभिसार, राजा का कृतित्व गान हो या सामान्य जनता के लिए गया में पिण्डदान, सभी क्षेत्रों में विद्यापति अपनी कालजयी रचनाओं के बदौलत जाने जाते हैं। महाकवि ओईनवार राजवंश के अनेक राजाओं के शासनकाल में विराजमान रहकर अपने वैदुश्य एवं दूरदर्शिता सो उनका मार्गदर्शन करते रहे। जिन राजाओं ने महाकवि को अपने यहाँ सम्मान के साथ रखा उनमें प्रमुख है: (क) देवसिंह (ख) कीर्तिसिंह (ग) शिवसिंह (घ) पद्मसिंह (च) नरसिंह (छ) धीरसिंह (ज) भैरवसिंह और (झ) चन्द्रसिंह। इसके अलावे महाकवि को इसी राजवंश की तीन रानियों का भी सलाहकार रहने का सौभाग्य प्राप्त था। ये रानियाँ है: (क) लखिमादेवी (देई) (ख) विश्वासदेवी और (ग) धीरमतिदेवी। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]][[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] ==बाहरी कड़ियाँ== http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/vidya000.htm hlhlj;l दरभंगा 1626 27637 2006-09-21T08:24:22Z Amitprabhakar 683 उत्तरी [[बिहार]] में [[बागमती नदी]] के किनारे बसा '''दरभंगा''' अपनी प्राचीन संस्कृति और बौद्धिक परंपरा के लिये विख्यात रहा है। इस शहर के बहुविध आधुनिक स्वरुप का विकास सोलहवीं सदी में [[मुग़ल]] व्यापारियों द्वारा विकसित किया गया। कहा जाता है कि दरभंगा शब्द [[फारसी भाषा]] के दर-ए-बंग यानि [[बंगाल]] का दरवाजा का [[मैथिली]] भाषा में कई सालों तक चलनेवाले [[स्थानीकरण]] का परिणाम है। कभी [[मैथिली संस्कृति]] का केन्द्र रहा यह क्षेत्र आज राजनैतिक उपेक्षा का शिकार होकर रह गया है और अब सिर्फ़ कभी कभी अपनी [[बाढ]] की भयावहता के कारण अखबारों की सुर्खियों में दिख जाता है। ==क्षेत्रफल== 2,279 वर्ग कि०मी० ==जनसंख्या== 2001 की जनगणना के अनुसार इस जिला की जनसंख्या<br> * शहरी क्षेत्र:-2,66,834 * देहाती क्षेत्र:-30,18,639 * कुल:-32,85,493 ==मुख्यालय== * दरभंगा दरभंगा एक प्रमंडलीय मुख्यालय है। इस प्रमंडल के अंतर्गत तीन जिले दरभंगा, मधुबनी, एवं समस्तीपुर आतें हैं। इस जिले के अंतर्गत तीन अनुमंडल, 18 प्रखंड, 329 पंचायत, 1,269 गांव एवं 23 थाने हैं। {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} बापू 1627 10667 2005-06-05T04:37:37Z Spundun 73 substub बापू का अर्थ [[गुजराती]] भाषा में 'पिता' होता है। {{substub}} मार्क ट्वैन 1628 36921 2006-11-30T17:35:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sr:Марк Твен]] [[Image:Mark Twain.jpg|frame|मार्क ट्वैन]] '''सेम्युअल लेन्गहोर्न क्लेमेन्स''' ([[नवंबर ३०]], [[१८३५]] - [[अप्रैल २१]], [[१९१०]]) , एक प्रसिद्ध और लोकप्रीय अमरीकी लेखक थे । {{stub}} {{Link FA|pt}} [[ar:مارك توين]] [[bat-smg:Mark Twain]] [[bg:Марк Твен]] [[bn:মার্ক টোয়েইন]] [[bs:Mark Twain]] [[ca:Mark Twain]] [[cs:Mark Twain]] [[cy:Mark Twain]] [[da:Mark Twain]] [[de:Mark Twain]] [[el:Μαρκ Τουαίην]] [[en:Mark Twain]] [[eo:Mark Twain]] [[es:Mark Twain]] [[et:Mark Twain]] [[eu:Mark Twain]] [[fa:مارک تواین]] [[fi:Mark Twain]] [[fr:Mark Twain]] [[gl:Mark Twain]] [[gu:માર્ક ટ્વેઇન]] [[he:מארק טוויין]] [[hr:Mark Twain]] [[hu:Mark Twain]] [[id:Mark Twain]] [[io:Mark Twain]] [[is:Mark Twain]] [[it:Mark Twain]] [[ja:マーク・トウェイン]] [[jbo:mark.tuein]] [[ko:마크 트웨인]] [[lt:Markas Tvenas]] [[ms:Mark Twain]] [[nl:Mark Twain]] [[no:Mark Twain]] [[oc:Mark Twain]] [[pl:Mark Twain]] [[pt:Mark Twain]] [[ro:Mark Twain]] [[ru:Марк Твен]] [[simple:Mark Twain]] [[sk:Mark Twain]] [[sr:Марк Твен]] [[sv:Mark Twain]] [[tg:Марк Твейн]] [[th:มาร์ค ทเวน]] [[tr:Mark Twain]] [[vi:Mark Twain]] [[zh:马克·吐温]] चित्र:Mark Twain.jpg 1629 10669 2004-12-01T09:15:45Z Hemanshu 22 भारत के भाषाई परिवार 1630 16490 2006-02-24T23:45:04Z Magicalsaumy 423 '''[[भारत]]''' में मुख्य रूप से चार भाषिक परिवारों का प्रतिनिधित्व है: (1) '''[[हिन्द आर्य]] भाषा परिवार''' : यह परिवार भारत का सबसे बड़ा भाषाई परिवार है। इसका विभाजन 'इन्डो-युरोपीय' ([[हिन्द यूरोपीय]]) भाषा परिवार से हुआ है, इसकी दूसरी शाखा 'इन्डो-इरानी' भाषा परिवार है जिसकी प्रमुख भाषायें [[फारसी]], [[ईरानी]], [[पश्तो]], बलूची इत्यादि हैं। भारत की दो तिहाई से अधिक आबादी हिन्द आर्य भाषा परिवार की कोई न कोई भाषा विभिन्न स्तरों पर प्रयोग करती है। जिसमें [[संस्कृत]] समेत मुख्यत: उत्तर भारत में बोली जानेवाली अन्य भाषायें जैसे: [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[मराठी]], [[नेपाली]], [[बांग्ला]], [[गुजराती]], [[कश्मीरी]], [[डोगरी]], [[पंजाबी]], [[उड़िया]], [[असमिया]], [[मैथिली]], [[भोजपुरी]], [[मारवाड़ी]], [[गढवाली]], [[कोंकणी]] इत्यादि भाषायें शामिल हैं। (2) '''द्रविड़ भाषा परिवार''' : यह भाषा परिवार भारत का दूसरा सबसे बड़ा भाषायी परिवार है। इस परिवार की सदस्य भाषायें ज्यादातर दक्षिण भारत में बोली जाती हैं। इस परिवार का सबसे बड़ा सदस्य [[तमिल]] है जो तमिलनाडू में बोली जाती है। इसी तरह [[कर्नाटक]] में [[कन्न्ड़]], केरल में [[मलयालम]] और [[आंध्रप्रदेश]] में [[तेलुगू]] इस परिवार की बड़ी भाषायें हैं। इसके अलावा [[तुलू]] और अन्य कई भाषायें भी इस परिवार की मुख्य सदस्य हैं। [[अफ़गानिस्तान]], [[पाकिस्तान]] और भारतीय कश्मीर के सीमावर्ती क्षेत्रों में इसी परिवार की [[ब्राहुई]] भाषा भी बोली जाती है जिसपर [[बलूची]] और [[पश्तो]] जैसी भाषाओं का असर देखने को मिलता है। (3) '''आस्ट्रो-एशियाटिक भाषा परिवार''': यह प्राचीन भाषा परिवार मुख्य रूप से भारत में [[झारखंड]], छत्तिसगढ, [[उड़ीसा]] और [[पश्चिम बंगाल]] के ज्यादातर हिस्सों में बोली जाती है। संख्या की दृष्टि से इस परिवार की सबसे बड़ी भाषा [[सांथाली]] या [[संथाली]] है। यह [[पश्चिम बंगाल]], [[उड़ीसा]], [[झारखंड]] और असम में मुख्यरूप से बोली जाती है। इस परिवार की अन्य प्रमुख भाषाओं में [[हो]], [[कुरमाली]], [[सावरा]] इत्यादी भाषायें हैं। (4)'''साइनो-तिब्बती भाषा परिवार''': जनसंख्या की दृष्टि से यह भारत का सबसे छोटा भाषाई परिवार है। इस परिवार की ज्यादातर भाषायें भारत के सात उत्तर-पूर्वी राज्यों जिन्हें 'सात-बहनें' भी कहते हैं, में बोली जाती है। इन राज्यों में [[अरुणाचल प्रदेश]], [[मेघालय]], [[मणिपुर]], [[नागालैंड]], [[मिज़ोरम]], [[त्रिपुरा]], और [[असम]] का कुछ हिस्सा शामिल है। इस परिवार पर चीनी और आर्य परिवार की भाषाओं का मिश्रित प्रभाव पाया जाता है और सबसे छोटा भाषाई परिवार होने के बावज़ूद इस परिवार के सदस्य भाषाओं की संख्या सबसे अधिक है। इस परिवार की मुख्य भाषाओं में [[नगा]], [[मिज़ो]], [[म्हार]], [[मणिपुरी]], [[तांगखुल]], [[खासी]], [[दफ़ला]], तथा [[आओ]] इत्यादि भाषायें शामिल हैं। [[श्रेणी:भाषा]] तमिल भाषा 1631 39653 2006-12-24T11:57:17Z Wolf 886 तमिळ भाषा का नाम बदलकर तमिल भाषा कर दिया गया है: Correcting spelling '''तमिल''' [[द्रविड़ भाषा परिवार]] की सबसे प्रमुख [[भाषा]] है। मुख्य तौर पर तमिल [[भारत]] के दक्षिणी राज्य [[तमिलनाडू]] और [[श्री लंका]] के कुछ हिस्सों में बोली जाती है। लगभग १२ [[करोड़]] लोग तमिल भाषा का प्रयोग [[मातृ-भाषा]] के रूप में करते हैं। तमिल इस परिवार और भारत की सबसे प्राचीन भाषाओं में गिनी जाती है। इस भाषा का इतिहास कम से कम ३००० साल पुराना बताया जाता है। प्राचीन तमिल से लेकर आधुनिक तमिल में उत्कृष्ट साहित्य की रचना हुयी है। == गठन == [[तमिल]] में [[हिंदी]] तथा कुछ अन्य भारतीय भाषाओं की तरह लिंग-विभेद काफी प्रमुख है । हिंदी वर्णमाला के कई अक्षरों के लिये तमिल में एक ही वर्ण का प्रयोग होता है, यथा - क ख ग घ - க च छ ज झ - ச ट ठ ड ढ - ட त थ द ध - த पर [[तमिल भाषा]] में कुछ और वर्ण होते हैं जिनका प्रयोग सामान्य हिंदी में नहीं होता है । == हिंदी-तमिल लिप्यंतरण == नीचे कुछ हिंदी अक्षरों के तमिल समानान्तर दिये गए हैं - *अ - அ *आ - ஆ *इ -இ *ई - ஈ *उ - உ *ऊ - ஊ *ए - ஓ *ऎ - எ *ओ - ஓ *औ -ஔ *ऒ - ஒ * - கஂ *क - க *ख -க *ग - க *घ - க *ङ - ஞ *च - ச *छ - ச *ज - *झ *ञ - ஞ *ट - ட *ठ - ட *ड - *ढ - *ण - ண *त - த *थ - த *द - *ध - *न - ந *प - ப *फ -ப *ब - *भ - *म - ம *य - ய *र - ர *व - வ *श - ஸ *ष - ஷ *स - ஸ *ह - ஹ == अवतरित शब्द == अंग्रेजी का शब्द ''मॆंगो'' (यानि [[आम]]) तमिल भाषा से अवतरित है । यह बात हलांकि अप्रमाणित, पर बहुमान्य है कि [[हिंदी]] तथा अन्य भारतीय भाषाओं में प्रयुक्त [[नारंगी]] तथा [[अंग्रेजी]] के शब्द ''ऒरेंज'' का मूल भी तमिल ही है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[bg:Тамилски език]] [[br:Tamileg]] [[ca:Tàmil]] [[cy:Tamileg]] [[da:Tamil]] [[de:Tamilische Sprache]] [[en:Tamil language]] [[eo:Tamila lingvo]] [[es:Idioma tamil]] [[fa:زبان تامیل]] [[fi:Tamili]] [[fr:Tamoul]] [[hr:Tamilski jezik]] [[hu:Tamil nyelv]] [[id:Bahasa Tamil]] [[it:Lingua tamil]] [[ja:タミル語]] [[jv:Basa Tamil]] [[ka:ტამილური ენა]] [[kn:ತಮಿಳು]] [[ko:타밀어]] [[lt:Tamilų kalba]] [[ms:Bahasa Tamil]] [[nl:Tamil]] [[nn:Tamil]] [[no:Tamilsk språk]] [[pl:Język tamilski]] [[pt:Língua tâmil]] [[ro:Limba tamilă]] [[ru:Тамильский язык]] [[sa:तमिळ्‌]] [[scn:Lingua tamil]] [[sh:Tamilski jezik]] [[simple:Tamil language]] [[sq:Gjuha Tamil]] [[sv:Tamil]] [[ta:தமிழ்]] [[th:ภาษาทมิฬ]] [[zh:泰米尔语]] बीबीसी हिन्दी 1632 39409 2006-12-22T16:59:19Z Wolf 886 '''बीबीसी हिन्दी सेवा''' पिछले साठ वर्षों से श्रोताओं लिए ताज़ा समाचार और सामयिक विषयों पर कार्यक्रम प्रसारित करती रही है. ==परिचय == इन साठ वर्षों में दुनिया में काफ़ी कुछ बदला है और हिन्दी सेवा हमेशा समय के साथ चलती रही है. अगर सही ख़बर चाहिए तो बीबीसी सुनिए, यह दुनिया भर में यह एक मुहावरा बन चुका है. पिछले साठ साल से आप तक सही और निष्पक्ष समाचार पहुँचा रही है बीबीसी हिंदी सेवा विश्वसनीयता ने लोकप्रियता का रास्ता अपने आप खोल दिया. एक स्वतंत्र सर्वेक्षण के अनुसार, इस समय भारत में करीब एक करोड़ लोग बीबीसी हिन्दी के प्रसारण सुनते हैं. इसके अलावा [[दक्षिण एशिया]] और खाड़ी के देशों में भी बीबीसी के श्रोताओं की बड़ी संख्या है. इंटरनेट क्रांति बीबीसी के लिए नए अवसर लेकर आई है, आप तक पहुंचने और ताज़ा समाचार पहुंचाने का अवसर. हर रोज़ हज़ारों लोग [http://www.bbc.co.uk/hindi/ बीबीसी हिन्दी वेबसाइट]पर आते हैं और यह आंकड़ा बहुत तेज़ी से बढ़ रहा है. ==अतीत == बीबीसी लंदन से हिन्दी में प्रसारण पहली बार 11 मई 1940 को हुआ था. इसी दिन विंस्टन चर्चिल ब्रिटेन के प्रधानमंत्री बने थे. बीबीसी हिन्दुस्तानी सर्विस के नाम से शुरु किए गए प्रसारण का उद्देश्य द्वितीय विश्व युद्ध के दौरान भारतीय उपमहाद्वीप के ब्रितानी सैनिकों तक समाचार पहुंचाना था. भारत की आज़ादी और विभाजन के बाद हिन्दुस्तानी सर्विस का भी विभाजन हो गया,और 1949 में जनवरी महीने में इंडियन सेक्शन की शुरुआत हुई. इस सेवा की शुरुआत भारत के जाने-माने प्रसारक ज़ुल्फ़िकार बुख़ारी ने की थी, बाद में बलराज साहनी और जॉर्ज ऑरवेल जैसे शानदार प्रसारक हिन्दुस्तानी सेवा से जुड़े. पुरुषोत्तम लाल पाहवा, आले हसन, हरीशचंद्र खन्ना और रत्नाकर भारतीय जैसे शीर्ष प्रसारकों ने मोर्चा संभाला और हिन्दी सेवा ने झंडे गाड़ दिए. 1950 के दशक में बीबीसी हिन्दी सेवा में इंदर कुमार गुजराल ने भी पत्रकारिता और प्रसारण कौशल के क्षेत्र में अपने हाथ आज़माए, तब वे एक शर्मीले व्यापारी हुआ करते थे और 47 साल बाद भारत के प्रधानमंत्री बने. 1960 के दशक में आए महेंद्र कौल, हिमांशु कुमार भादुड़ी और ओंकारनाथ श्रीवास्तव, कैलाश बुधवार और भगवान प्रकाश 1970 के दशक में बीबीसी हिन्दी सेवा से जुड़े. 1980-1990 के दशकों में भी कई पत्रकार और प्रसारक आए और यह सिलसिला अब भी जारी है. ==बीबीसी टीम == बीबीसी हिन्दी की टीम चौबीस घंटे काम करती है. [[लंदन]] ही नहीं, [[भारत]] के लगभग हर [[राज्य]] की [[राजधानी]] में इनके [[पत्रकार]] लोगों तक समाचार पहुंचाने के लिए तैनात हैं. 1994 में [[दिल्ली]] में हिन्दी सेवा ने ब्यूरो बनाया जिसमें देश के बेहतरीन पत्रकार रात-दिन काम करते हैं और श्रोताओं लिए ख़बरें जुटाते हैं. बीबीसी हिन्दी सेवा अपनी विशिष्ट भाषा शैली और निष्पक्षता के लिए हमेशा से जानी जाती रही है. राजनीति से लेकर खेल के मैदान तक हर विषय पर इनके उत्कृष्ट कार्यक्रम हिन्दी पत्रकारिता को दिशा देते रहे हैं. ==कड़ियां == *[http://www.bbc.co.uk/hindi/ बीबीसी हिन्दी वेबसाइट] [[Category:रेडियो]] अहमदाबाद 1633 43658 2007-01-16T13:30:42Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mo:Ахмедабад]] {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="200px" !colspan=2| '''अहमदाबाद''' |- |colspan=2| [[Image:Ahmedabad.Sidi.Sayid.Mosque.jpg|Sidi Sayid Mosque, अहमदाबाद]][[Sidi Sayid Mosque]], अहमदाबाद. |- |Classification |Metropolitan City |- |देश |[[भारत]] |- |State |[[गुजरात]] |- |भाषाएँ |[[अंग्रेज़ी]], [[हिन्दी]], [[गुजराती]] and others |- |[[Time zone]] |[[UTC]] +5:30 |- |Area |8,707 [[square kilometer|km<sup>2</sup>]] |- |colspan=2|[[Population]] |- |Total |4970200 |- |[[Density]]<br/> |551 per [[Square kilometer|km<sup>2</sup>]] |- |Literacy Rate |73.10% |- |[[Latitude]] |23.03&deg;N |- |[[Longitude]] |72.58&deg;E |- |[[Altitude]] |55 [[metres|m]] |- |colspan=2| Temperature |- |[[Summer]] |45&deg;C-29&deg;C |- |[[Winter]] |36&deg;C-10&deg;C |- |Rainfall |932 mm |- |colspan=2| Best Season for travel to Ahmedabad |- |colspan=2|Jan-28&deg;C Feb-32&deg;C Early Mar-35&deg;C Oct-35&deg;C Nov-32&deg;C Dec-30&deg;C |} '''अहमदाबाद''' [[गुजरात]] प्रदेश का सबसे बडा शहर है. [[भारत]] मैं इसका सातवां स्थान है. सत्तर लाख की जनसंख्या वाला ये शहर, [[साबरमती]] नदी के किनारे बसा हुआ है. पहले गुजरात की राजधानी यह शहर ही था, उसके बाद ये स्थान [[गान्धीनगर]] को दे दिया गया. अहमदाबाद को '''कर्णावती''' के नाम से भी जाना जाता है. इस शहार की बुनियाद सन १४११ में डाली गयी थी. शहर का नाम [[सुलतान अहमद शाह]] पर पडा था. ==इतिहास== अंग्रेज़ी हुकूमत के दौरान, इस जगह को फ़ौज़ी तौर पर इस्तमाल किया जाता था. अहमदाबाद इस प्रदेश का सबसे प्रमुख शहर है. ==भूगोल== पश्चिम भारत में बसा ये शहर, समुद्र से १७४ फ़ुट की ऊंचाई पर स्थित है. शहर मे दो झीलें हैं - कंकरिया और वस्त्रापुर तालाब. साबरमती नदी के गर्मी के मौसम में सूख जाने के कारण, नदी की जगह सफ़ेद मिट्टी रह जाती है. बारिश के महिनों के अलावा पूरे साल गर्मी का माहौल रहता है. सबसे उच्च तापमान ४७ डिग्री तक पहंचता है और कम से कम ५ डिग्री ठंड के समय. ==प्रशासन== अहमदाबाद मुनिसिपल कोर्पोशन इस शहर के देख रेख का काम सम्भालता है और कुछ भाग औडा सम्भालता है. {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:আমেদাবাদ]] [[bpy:অমদাৱাদ]] [[da:Ahmedabad]] [[de:Ahmedabad]] [[en:Ahmedabad]] [[eo:Ahmadabado]] [[es:Ahmedabad]] [[fi:Ahmedabad]] [[fr:Ahmedabad]] [[gl:Ahmedabad - અમદાવાદ]] [[gu:અમદાવાદ]] [[id:Ahmedabad]] [[it:Ahmedabad]] [[ja:アフマダーバード]] [[kn:ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್]] [[lt:Ahmadabadas]] [[lv:Ahmedabada]] [[mo:Ахмедабад]] [[mr:अहमदाबाद]] [[nl:Ahmedabad]] [[no:Ahmedabad]] [[pl:Ahmadabad]] [[pt:Ahmedabad]] [[ro:Ahmedabad]] [[ru:Ахмадабад]] [[sr:Ахмедабад]] [[sv:Ahmedabad]] [[ta:அகமதாபாத்]] [[tr:Ahmedabad]] [[uk:Ахмедабад]] [[ur:احمد آباد]] [[zh:艾哈迈达巴德]] चित्र:Ahmedabad.Sidi.Sayid.Mosque.jpg 1634 10674 2004-12-03T18:33:44Z Yann 2 en: Ahmedabad Sidi Sayid Mosque [[en:Image:Ahmedabad.Sidi.Sayid.Mosque.jpg]] जमशेदपुर 1636 44879 2007-01-22T09:14:58Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:ジャムシェードプル]] [[Image:Dimnalake.jpg|thumb|300px|डिमना झील : जमशेदपुर]] '''जमशेदपुर''' जिसका दूसरा नाम '''टाटानगर''' भी है, की स्थापना को [[पारसी]] व्यवसायी [[जमशेतजी नौशरवान जी टाटा]] के नाम से जोड़ा जाता है। [[१९०७]] में [[टाटा आयरन ऐंड स्टील कंपनी]] (टिस्को) की स्थापना से इस शहर की बुनियाद पड़ी। इससे पहले यह [[साक्ची]] नामक एक आदिवासी गाँव हुआ करता था। यहाँ की मिट्टी काली होने के कारण यहाँ पहला [[रेलवे-स्टेशन]] [[कालीमाटी]] के नाम से बना जिसे बाद में बदलकर टाटानगर कर दिया गया। खनिज पदार्थों की प्रचुर मात्रा में उपलब्धता और [[खड़कई]] तथा [[सुवर्णरेखा]] नदी के आसानी से उपलब्ध पानी, तथा [[कोलकाता]] से नजदीकी के कारण यहाँ आज के आधुनिक शहर का पहला बीज बोया गया। झारखंड के दक्षिणी हिस्से में [[पूर्वी सिंहभूम]] जिले के अंतर्गत जमशेदपुर आज भारत के सबसे प्रगतिशील औद्योगिक नगरों में से एक है। टाटा घराने की कई कंपनियों के उत्पादन इकाई जैसे टिस्को, [[टेल्को]] इत्यादि यहाँ कार्यरत है। {| cellspacing="0" border="2" style="margin-left:10px solid;" cellpadding="2" align="right" width="300px" | colspan="2" align="center"|[[जमशेदपुर]] <center> [[Image:Eastsinghbhum.jpg|thumb|[[पूर्वी सिंहभूम का मानचित्र]]]] </center><br/> |- |[[प्रदेश]] |[[झारखंड]] |- झारखंड के जिले |[[भाषा]] |[[हिन्दी]], [[संथाली]], [[हो]], [[उराँव]], [[सादरी]], [[मैथिली]], [[भोजपुरी]], [[बांग्ला]], [[उड़िया]], [[अंग्रेज़ी भाषा |अंग्रेज़ी]] एवं अन्य भाषायें |- |[[समय क्षेत्र]] |[[जी एम टी]]+५:३० |- |महत्व |[[टाटा]] जैसे औधोगिक घरानों की जन्म-भूमि |- |[[जन्संख्या]]<br> -कुल<br> - [[घनत्व]]<br> - [[लिंग का अनुपात]] |<br> १९८२९८८ ([[2001]])[http://www.censusindia.net/t_00_003.html]<br> ५६०/[[प्रति वर्ग/कि मी|km<sup>2</sup>]]<br> ९३१ |- |[[साक्षरता दर]]<br> - कुल <br> - [[पुरुष]]<br> - [[महिला]] |<br> ६९.४२%[http://www.censusindia.net/t_00_006.html]<br> ८०.०८%<br> ५७.९५% |- |[[क्षेत्रफल]] |६४ [[वर्ग कि मी|km<sup>2</sup>]] |- |[[डाक क्षेत्र सँख्या|पिन]] |८३१ १०१ |- |जिलाधिकारी |[[सुनील कुमार बरनवाल ]] |- |} ==उद्योग-धंधे== जमशेदपुर सही मायने में एक अत्याधुनिक औद्योगिक नगरी है। यहाँ के कुछ प्रमुख कारखाने हैं: *[[टाटा स्टील| टाटा आयरन ऐंड स्टील कम्पनी]], [[टाटा मोटर्स]], [[टाटा योदोगावा]], [[उषा मार्टिन]], [[जेम्को]], [[टेल्कान]], [[टाटा-योदोगावा]], [[बिहार आक्सीजन कंपनी]], [[इंडियन स्टील ऐंड वायर प्रोडक्टस कंपनी लिमेटेड]], [[टाटा राबिन्स फ्रेजर]], [[टिनप्लेट कंपनी आफ इंडिया लिमिटेड]], ==यातायात== जमशेदपुर सड़क और रेल-मार्ग द्वारा पूरे देश से जुड़ा हुआ है। [[दिल्ली]][[ हावड़ा]] रेल मार्ग पर स्थित होने के कारण [[टाटानगर]] [[दक्षिणपूर्व रेलवे]] के अत्यंत व्यस्त स्टेशनों में से गिना जाता है। राष्ट्रीय राजमार्गे 33 यहाँ से होकर गुजरती है। नगर के उत्तर पूर्वी हिस्से में एक [[सोनारी हवाई अड्डा]] है जो [[वायुदूत]] की सेवाओं से जुड़ा है। शहर की ज्यादातर सड़कों का रखरखाव [[टाटा]] परिवार के द्वारा होने की वजह से यहाँ की सड़के [[झारखंड]] में अन्य शहरों की अपेक्षा काफी अच्छी हैं। ==शिक्षा संस्थान== जमशेदपुर के प्रमुख शिक्षा एवं शोध संस्थान: *'''कालेज एवं शोध संस्थान''' **[[राष्ट्रीय धातुकर्म प्रयोगशाला]], [[जमशेदपुर को-आपरेटिव कालेज]], [[जमशेदपुर महिला महाविद्यालय]], [[जेवियर प्रबंधन संस्थान । एक्स एल आर आई]], [[करीम सिटी कालेज]], [[ग्रैजुएट कालेज फार वीमेन]], [[जमशेदपुर वर्कस कालेज]] [[अब्दुल बारी मेमोरियल कालेज]], [[जनता पारिख कालेज]], [[लाल बहादुर शास्त्री मेमोरियल कालेज]], [[श्यामाप्रसाद मुखर्जी कालेज]], [[केएमपीएम इंटर कालेज]], *'''स्कूल''' **[[लोयला स्कूल जमशेदपुर| लोयला स्कूल]] ([[सोनारी जमशेदपुर|सोनारी]]), [[डीबीएमएस स्कूल जमशेदपुर|डीबीएमएस]] ([[साक्ची जमशेदपुर|साक्ची]]), [[हिलटाप स्कूल जमशेदपुर|हिलटाप स्कूल]] ([[टेल्को कालोनी जमशेदपुर|टेल्को कालोनी]]), [[गुलमोहर स्कूल जमशेदपुर|गुलमोहर]] ([[टेल्को कालोनी जमशेदपुर|टेल्को कालोनी]]), [[राजेन्द्र विद्यालय जमशेदपुर|राजेन्द्र विद्यालय]] ([[साक्ची जमशेदपुर|साक्ची]]), [[विवेक विद्यालय जमशेदपुर|विवेक विद्यालय]] ([[छोटा गोविंदपुर जमशेदपुर|छोटा गोविंदपुर]]), [[लेडी इंदर सिंह स्कूल]] (तार कंपनी - इंदरनगर), [[राजस्थान विद्यामंदिर जमशेदपुर| राजस्थान विद्यामंदिर]] ([[साक्ची]]), ==दर्शनीय स्थल == * [[जुबली पार्क]], [[हुडको झील]], [[दलमा अभ्यारण्य]], [[कीनन स्टेडियम ]] ==महापुरुष == * [[जमशेतजी ताता]], [[अब्दुल बारी]] ==बाजार और सिनेमाघर== [[Image:Bistupur.jpg|thumb|बिष्टुपुर मुख्य सड़क]] ===बाजार=== * [[बिष्टुपुर जमशेदपुर|बिष्टुपुर]] * [[साक्ची]] * [[खड़ंगाझाड़ जमशेदपुर|खड़ंगाझाड़]] * [[जुगसलाई जमशेदपुर|जुगसलाई]] * [[सोनारी जमशेदपुर|सोनारी]] * [[परसुडीह जमशेदपुर|परसुडीह]] * [[मानगो जमशेदपुर|मानगो]] ===सिनेमाघर=== *पायल सिनेमा ([[मानगो जमशेदपुर|मानगो]]), *बसंत सिनेमा, करीम सिनेमा, जमशेदपुर टाकिज ([[साक्ची जमशेदपुर|साक्ची]]) *श्याम टाकिज ([[परसुडीह जमशेदपुर|परसुडीह]]) *स्टार टाकीज (स्टेशन) ==समाचारपत्र== राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय अखबारों की पहुँच के साथ-साथ जमशेदपुर से निम्नलिखित समाचारपत्र प्रकाशित होते हैं:- *[[राँची एक्सप्रेस]] [http://www.ranchiexpress.com राँची एक्सप्रेस का आधिकारिक जालस्थल], [[प्रभात खबर]] [http://www.prabhatkhabar.com प्रभात-ख़बर का आधिकारिक जालस्थल], [[उदितवाणी]], [[आवाज]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://jamshedpur.nic.in जमशेदपुर प्रशासन] *[http://jamshedpurlive.com/i जमशेदपुर लाइव - स्वतंत्र जालस्थल] *[[http://groups.yahoo.com/group/jamshedpur/ जमशेदपुर याहू ग्रुप] {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] [[bpy:জমশেদপুর (ঝাড়খন্ড)]] [[de:Jamshedpur]] [[en:Jamshedpur]] [[fi:Jamshedpur]] [[ja:ジャムシェードプル]] [[mr:जमशेदपुर]] [[nl:Jamshedpur]] [[pt:Jamshedpur]] [[sa:जमशेदपुर]] [[ta:ஜாம்ஷெட்பூர்]] [[zh:贾姆谢德布尔]] टाटानगर 1637 10676 2004-12-22T21:00:06Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[जमशेदपुर]] दामोदर 1638 24977 2006-08-18T14:37:05Z Mitul0520 211 '''दामोदर''' [[पश्चिम बंगाल]] तथा [[झारखंड]] में बहने वाली एक [[नदी]] है। इस नदी के जल से एक महत्वाकांक्षी पनबिजली परियोजना [[दामोदर पनबिजली परियोजना]] चलाई जाती है जिसका नियंत्रण [[दामोदर घाटी परियोजना निगम | डी वी सी]] करती है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Damodar River]] राँची 1639 41074 2007-01-03T12:08:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Ranchi]] [[Image:Firayalal.jpg|thumb|300px|फिरायालाल चौक राँची]] '''राँची''' [[भारत]] का एक प्रमुख शहर है और यह [[झारखंड]] प्रदेश की [[राजधानी]] है। पहले जब यह [[बिहार]] राज्य का हिस्सा था तो गरमियों में अपने अपेक्षाकत ठंडे मौसम के कारण बिहार की राजधानी राँची हुआ करती थी. [[झारखंड आंदोलन]] के दौरान राँची इसका केन्द्र हुआ करता था. राँची एक प्रमुख औद्योगिक केन्द्र भी है. जहाँ मुख्य रुप से एच ई सी (हेवी इंजिनियरिंग कारपोरेशन), स्टील अथारटी आफ इंडिया, मेकन इत्यादि के कारखाने हैं. राँची के साथ साथ [[जमशेदपुर]] और [[बोकारो]] इस प्रांत के दो अन्य प्रमुख औद्योगिक केन्द्र हैं. ==शैक्षिक केन्द्र == राँची में कई नामी गिरामी शैकक्षिक संस्थान हैं * [[सेंट जेवियर्स कालेज]]: स्थापित १९४० * [[जेवियर इंस्टीट्यूट आफ़ सोशल सर्विस]] * [[राँची विश्वविद्यालय]] * [[राजेन्द्र मेडिकल कालेज एवं अस्पताल]] * [[बिरला इंस्टीट्यूट आफ़ टेक्नालजी]], मेसरा ==मुख्य सड़कें== * एच बी रोड * सर्कुलर रोड * महात्मा गान्धी मार्ग (मेन रोड) * पुरुलिया रोड * काँके रोड * बरियातू रोड * रातू रोड * हरमू रोड == औद्योगिक संस्थान == * [[हेवी इंजिनयरिंग कारपोरेशन]] * [[मेकन]] * [[स्टील अथारटी आफ इंडिया]] == पर्यटक स्थल == * [[दशम जलप्रपात]] - राँची से लगभग ४० किलोमीटर दूर राँची [[जमशेदपुर]] मार्ग पर<br> * [[जोन्हा जलप्रपात]] - राँची से लगभग १८ किलोमीटर दूर<br> * [[हुन्डरु जलप्रपात]] - राँची से लगभग २८ किलोमीटर दूर<br> * [[जगन्नाथपुर मंदिर]] - [[पुरी]] की [[स्थापत्य]] शैली में निर्मित मंदिर<br> == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.ranchi.net राँची की खबरें] * [http://www.ranchiexpress.com राँची का एक अखबार] ==सिनेमा हाल== * सुजाता * उपहार * मीनाक्षी * प्लाजा * सैनिक * विष्णु * संध्या [[Category:भारत के शहर]] [[Category:झारखंड]] {{झारखंड के शहर}} [[bn:রাঁচী]] [[de:Ranchi]] [[en:Ranchi]] [[id:Ranchi]] [[ja:ラーンチー]] [[nl:Ranchi]] [[pl:Ranchi]] [[pt:Ranchi]] [[ro:Ranchi]] [[simple:Ranchi]] [[sv:Ranchi]] [[ta:ராஞ்சி]] छत्तीसगढ 1640 10679 2004-12-26T23:22:55Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[छत्तीसगढ़]] धनबाद 1641 39939 2006-12-27T22:58:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:ধানাবাদ]] '''धनबाद''' [[भारत]] के [[झारखंड]] में स्थित एक शहर है जो कोयले की खानों के लिये मशहूर है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] [[bpy:ধানাবাদ]] [[de:Dhanbad]] [[en:Dhanbad]] [[gl:Dhanbad]] [[ja:ダンバード]] [[nl:Dhanbad]] [[pt:Dhanbad]] [[sv:Dhanbad]] देवघर 1643 18242 2006-03-30T05:23:31Z 203.122.51.34 /* बाहरी कड़ियाँ */ '''देवघर''' [[भारत]] के [[झारखंड]] प्रान्त का एक शहर है। यह शहर हिन्दुओं का प्रसिद्ध [[तीर्थ-स्थल]] है। इस शहर को [[बाबाधाम]] नाम से भी जाना जाता है क्योंकि [[शैव पुराण]] में देवघर को बारह [[जोतिर्लिंगों]] में से एक माना गया है। यहाँ भगवान शिव का एक अत्यंत प्राचीन मंदिर स्थित है। हर सावन में यहाँ लाखों शिव भक्तों की भीड़ उमड़ती है जो देश के विभिन्न हिस्सों सहित विदेशों से भी यहाँ आते हैं। इन भक्तों को [[काँवरिया]] कहा जाता है। ये शिव भक्त [[बिहार]] में [[सुल्तानगंज]] से [[गंगा]] [[नदी]] से [[गंगाजल]] लेकर 105 किलोमीटर की दूरी पैदल तय कर देवघर में भगवान शिव को जल अर्पित करते हैं। ==कैसे पहुँचें== *'''नजदीकी [[हवाई अड्डे]]''' : [[राँची]], [[गया]], [[पटना]], और [[कोलकाता]] *'''सड़क मार्ग द्वारा :''' कोलकाता से 373 कि मी, [[गिरिडीह]] से 112 कि मी, पटना से 281 कि मी *'''रेल द्वारा:''' निकटतम रेलवे स्टेशन [[जसीडिह]] यहाँ से 10 कि मी है जो [[हावड़ा]] पटना [[दिल्ली]] लाइन पर स्थित है। ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] *[[शिव]] ग==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:शहर]] {{झारखंड के शहर}} पटना 1644 42136 2007-01-10T03:12:00Z Amitprabhakar 683 /* यातायात */ '''पटना''' [[भारत]] में [[बिहार]] प्रान्त की [[राजधानी]] है। इसका पुराना नाम पाटिलपुत्र है । यह गंगा किनारे बसा है । {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = पटना | प्रकार = महानगर | latd = 25.35 | longd=85.12 | प्रदेश = बिहार | जिला = [[पटना जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 12 लाख | घनत्व = | क्षेत्रफल = | दूरभाष कोड = 91 (0)612 | पिनकोड = 800 0xx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = BR-01-? | unlocode = | वेबसाइट =patna.bih.nic.in/ | skyline = | skyline_caption = पटना | टिप्पणियाँ = | }} == परिचय == पटना दुनिया के उन कुछ इलाकों में से एक है जो प्राचीन काल से आबाद रहा है । [[मेगास्थनीज]] (350 BC-290 BC), ने अपने भारत भ्रमण के पश्चात लिखी पुस्तक [[इंडिका]] में पलिबोथ्रा (पाटलिपुत्र - आधुनिक पटना) नगर का उल्लेख किया है जो [[गंगा]] और ''अरेन्नोवास'' (सोनभद्र-हिरण्यवाह) के प्रवाह संगम पर बसा था । यह 9 मील (14.5 कि.मी.) लम्बा तथा 1.75 मील(2.8) कि.मी. चौड़ा था । आधुनिक पटना नगर गंगा के दक्षिणी तीर के उस बिंदु पर स्थित है जहां गंगा, '''घाघरा''', '''सोन''' और '''गंडक''' नदियों से मिलती है । यहां पवित्र गंगा का स्वरुप नदी का न होकर [[सागर]] जैसा लगता है - अथाह, भयंकर और अनन्त । लगभग 12,00,000 वासियों का यह नगर, प्रायः 15 कि.मी. लम्बा और 5 कि.मी. -7 कि.मी. चौड़ा है ।. [[बौद्ध]] और [[जैन]] तीर्थस्थल [[वैशाली]], [[राजगीर]] या राजगृह, [[नालन्दा]], [[बोधगया]] और [[पावापुरी]] नगर के निकट ही हैं । पटना सिक्खों के लिये भी पवित्र स्थल है क्योंकि [[सिख|सिक्खों]] के 10वें और अंतिम मानव गुरु [[गुरू गोबिंद सिंह]] यहीं जन्मे थे । यह नगर आसपास के क्षेत्रों के लिये द्वार की तरह है । आसपास के भग्नावशेष नगर के ऐतिहासिक गौरव को प्रदर्शित करते हैं । एतिहासिक और प्रशासनिक महत्ता के अतिरिक्त, नगर [[चिकित्सा]] और [[शिक्षा]] का भी केन्द्र है । ये दुर्भाग्यपूर्ण हैै कि, केन्द्र सरकार की उपेक्षा और राज्य सरकार की चिन्ताहीनता ने शैक्षणिक संस्थानों, जो कि काफी पुराने और देश के शीर्षस्थ रहे हैं, की हालत, पिछले एक दशक से चिन्ताजनक कर दी है । दीवाल से घिरा नगर का पुराना क्षेत्र, जिसे '''पटना सिटी''' के नाम से जाना जाता है, भी एक प्रमुख वाणिज्यिक केन्द्र है । ==नाम== पटना नाम पटन (एक [[हिन्दू]] देवी ) से आया है । एक और मत के अनुसार यह नाम [[संस्कृत]] के [[पत्तन]] से आया है जिसका अर्थ ''तटीय बन्दरगाह'' होता है । नगर पिछली दो सहस्त्राब्दियों में कई नाम पा चुका है - पाटलिग्राम, पाटलिपुत्र, पुष्पपुर, कुसुमपुर, अजीमाबाद और पटना । ==इतिहास== :''मुख्य लेख: [[पटना का इतिहास]]'' लोककथाओं के अनुसार, राजा पत्रक को पटना का जनक कहा जाता है, जिसने अपनी रानी '''पाटलि''' के लिये जादू से इस नगर का निर्माण किया । इसी कारण नगर का नाम ''पाटलिग्राम'' पड़ा । '''पाटलिपुत्र''' नाम भी इसी के कारण पड़ा । [[संस्कृत]] में पुत्र का अर्थ ''पुत्र'' या ''बेटा'' तथा ग्राम का अर्थ ''गांव'' होता है । पुरातात्विक अनुसंधानो के अनुसार पटना का इतिहास 490 ईसा पूर्व से होता है जब [[शिशुनाग वंश]] के शासक [[अजातशत्रु]] ने अपनी राजधानी राजगृह से बदलकर यहां स्थापित की, क्योंकि [[वैशाली]] के लिच्छवियों से संघर्ष में उपयुक्त होने के कारण पाटलिपुत्र राजगृह की अपेक्षा सामरिक दृष्टि से अधिक रणनीतिक स्थान पर था । उसने गंगा के किनारे यह स्थान चुना और अपमा दुर्ग स्थापित कर लिया । उस समय से ही इस नगर का लगातार इतिहास रहा है - ऐसा गौरव दुनिया के बहुत कम नगरों को हासिल है । बौद्ध धर्म के प्रवर्तक [[गौतम बुद्ध]] अपने अन्तिम दिनों में यहां से गुजरे थे । उन्होने ये भविष्यवाणी की थी कि नगर का भविष्य उज्जवल होगा, पर कभी बाढ़, आग या आपसी संघर्ष के कारण यह बर्बाद हो जाएगा । [[मौर्य साम्राज्य]] के उत्कर्ष के बाद पाटलिपुत्र सत्ता का केन्द्र बन गया । चन्द्रगुप्त मौर्य का साम्राज्य [[बंगाल की खाड़ी]] से [[अफ़ग़ानिस्तान ]] तक फैल गया था । शुरूआती पाटलिपुत्र लकड़ियों से बना था, पर सम्राट अशोक ने नगर को शिलाओं की संरचना मे तब्दील किया । [[चीन]] के [[फाहियान]] ने, जो कि सन् 399-414 तक भारत यात्रा पर था, अपने यात्रा-वृतांत में यहां के शैल संरचनाओं का जीवन्त वर्णन किया है । [[मेगास्थनीज़]], जो कि एक युनानी इतिहासकार और चन्द्रगुप्त मौर्य के दरबार में एक राजदूत के नाते आया था, ने पाटलिपुत्र नगर का प्रथम लिखित विवरण दिया । ज्ञान की खोज में , बाद में कई चीनी यात्री यहां आए ऐर उन्होने भी यहां के बारे में, अपने यात्रा-वृतांतों में लिखा है । इसके पश्चात नगर पर कई राजवंशों का राज रहा । इन राजाओं ने यहीं से भारतीय उपमहाद्वीप पर शासन किया । गुप्त वंश के शासनकाल को [[प्राचीन भारत]] का स्वर्ण युग कहा जाता है । पर इसके बाद नगर को वह गैरव नहीं मिल पाया जो एक समय मौर्य वंश के समय प्राप्त था । गुप्त साम्राज्य के पतन के बाद पटना का भविष्य काफी अनिश्चित रहा । 12 वीं सदी में [[बख़्तियार खिलजी]] ने बिहार पर अपना अधिपत्य जमा लिया और कई आध्यात्मिक प्रतिष्ठानों को ध्वस्त कर डाला । पटना देश का सांस्कृतिक और राजनैतिक केन्द्र नहीं रहा । मुगलकाल में [[दिल्ली]] के सत्ताधारियों ने यहां अपना नियंत्रण बनाए रखा । इस काल में सबसे उत्कृष्ठ समय तब आया जब शेरसाह सूरी ने नगर को पुनर्जीवित करने की कोशिश की । उसने गंगा के तीर पर एक किला बनाने की सोची । उसका बनाया कोई दुर्ग तो अभी नहीं है, पर अफ़ग़ान शैली में बना एक मस्जिद अभी भी है । [[मुगल]] [[बादशाह]] [[अकबर]] 1574 में अफ़गान सरगना दाउद ख़ान को कुचलने पटना आया । अकबर के राज्य सचिव एवम् आइने अकबरी के लेखक (अबुल फ़जल) ने इस जगह को कागज, पत्थर तथा शीशे का सम्पन्न औद्योगिक केन्द्र के रूप में वर्णित किया है । ''पटना राइस'' के नाम से यूरोप में प्रसिद्ध [[चावल]] के विभिन्न नस्लों की गुणवत्ता का उल्लेख भी इन विवरणों में मिलता है । [[मुगल]] [[बादशाह]] [[औरंगजेब]] ने अपने प्रिय पोते ''मुहम्मद अज़ीम'' के अनुरोध पर 1704 में, शहर का नाम ''अजीमाबाद'' कर दिया । अज़ीम उस समय पटना का सूबेदार था । पर इस कालखंड में, नाम के अतिरिक्त पटना में कुछ विशेष बदलाव नहीं आया । मुगल साम्राज्य के पतन के साथ ही पटना बंगाल के नबाबों के शासनाधीन हो गया जिन्होंने इस क्षेत्र पर भारी कर लगाया पर इसे वाणिज्यिक केन्द्र बने रहने की छूट दी । १७वीं शताब्दी में पटना अंतर्राष्ट्रीय व्यापार का केन्द्र बन गया । अंग्रेज़ों ने 1620 में यहां [[रेशम]] तथा ''कैलिको'' के व्यापार के लिये यहां फैक्ट्री खोली । जल्द ही यह ''सॉल्ट पीटर'' (पोटेशियम नाइट्रेट) के व्यापार का केन्द्र बन गया जिसके कारण फ्रेंच और डच लोग से प्रतिस्पर्धा तेज हुई । [[बक्सर]] के निर्णायक युद्ध के बाद नगर [[इस्ट इंडिया कंपनी]] के अधीन चला गया और वाणिज्य का केन्द्र बना रहा । 1912, में बंगाल के विभाजन के बाद, पटना उड़ीसा तथा बिहार की राजधाान बना । It soon emerged as an important and strategic centre. A number of imposing structures were constructed by the British. Credit for designing the massive and majestic buildings of colonial Patna goes to the architect, I. F. Munnings. Most of these buildings reflect either [[Indo-Saracenic]] influence (like Patna Museum and the state Assembly), or overt [[Renaissance]] influence like the Raj Bhawan and the High Court. Some buildings, like the General Post Office (GPO) and the Old Secretariat bear pseudo-Renaissance influence. कुछ लोगों का कहना है कि पटना के नए भवनों के निर्माण में हासिल हुई महारथ दिल्ली के शासनिक क्षेत्र के निर्माण में बहुत काम आई । पटना में कई प्रतिष्ठित शैक्षणिक संस्थान भी हैं ।There are several prestigious educational institutions in Patna like [[Patna College]], Patna Women's College, [[Patna Science College]],Bihar National College,[[Bihar College of Engineering]], Patna Medical College (formerly, [[Prince of Wales]] Medical College), Nalanda Medical College , Patna Dental College and the Patna Veterinary College. 1935 में उड़ीसा बिहार से अलग कर एक राज्य बना दिया गया । पटना राज्य की राजधानी बना रहा । भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में नगर ने अपनी महत्वपूर्ण भूमिका निभाई । नील की खेती के लिये चम्पारण का आन्दोलन तथा 1942 का भारत छोड़ो आन्दोलन इनमें से कुछ उल्लेखनीय नाम है । आजादी के बाद पटना [[बिहार]] की [[राजधानी]] बना रहा । 2000 में [[झारखंड]] राज्य के बनने के बाद अभी तक यह बिहार की राजधानी है । ==भूगोल== पटना [[गंगा]] के दक्षिणी तट पर स्थित है, जो नगर के साथ एक लम्बी तट रेखा बनाती है । पटना का विस्तार पूर्व-पश्चिम में उत्तर-दक्षिण की अपेक्षा बहुत अधिक है । नगर तीन ओर से गंगा, [[सोन नदी ]] और [[पुनपुन नदी ]] नदियों से घिरा है । नगर से ठीक उत्तर गंगा के उस पार [[गंडक नदी]] भी गंगा में आ मिलती है । [[महात्मा गांधी सेतु]] जो कि पटना से [[हाजीपुर]] को जोड़ने को लिये गंगा नदी पर उत्तर-दक्षिण की दिशा में बना एक पुल है, दुनिया का सबसे लम्बा, एक ही नदी पर बना, सड़क पुल है । इसकी लम्बाई 5800 मीटर है । *अक्षांश: 53 मीटर *तापमान: ''गर्मी'' 43 °C - 21 °C, ''सर्दी'' 20 °C - 6 °C *वर्षा (औसत): 1,200 mm ==जलवायु== [[बिहार]] के अन्य भागों की ही तरह पटना में भी गर्मी का [[तापमान]] उच्च रहता है । [[गृष्म ऋतु]] में सूरज का सीधा सूर्यातप तथा उष्ण तरंगों के कारण गर्मी असह्य हो जाती है । हंलाकि यह देश के शेष मैदानी भागों (यथा -[[ दिल्ली]]) की अपेक्षा कम होता है । चार बड़ी नदियों के समीप होने के कारण नगर की आर्द्रता सालोभर अधिक रहती है । गृष्म ऋतु अप्रैल में आरंभ होकर जून जुलाई के महीने में अपने चरम पर होती है जब [[तापमान]] 46 डिग्री तक पहुंच जाता है । जुलाई में मॉनसून की झड़ियों से राहत पहुंचती है और [[वर्षा ऋतु]] का श्रीगणेश होता है । नवंबर से [[शीत ऋतु]] आरंभ होती है जो फरवरी तक चलती है । फरवरी में वसंत का आगमन होता है तथा मार्च में इसके अवसान के साथ ही ऋतु - चक्र पूरा हो जाता है । ==जनवितरण== पटना की जनसंख्या 12,85,470 (2001 जनगणना) है, जो कि 1991 में 9,17,243 थी । जनसंख्या का घनत्व 1132 व्यक्ति प्रति [[वर्ग किलोमीटर]] । स्त्री पुरूष अनुपात है - 839 स्त्री प्रति 1,000 पुरूष । साक्षरता की दर 62.9%, स्त्री साक्षरता 50.8% है । (स्रोत -जिला प्राथमिक शिक्षा रिपोर्ट 2004, राष्ट्रीय शैक्षणिक नियोजन और प्रशासन संस्थान, नई दिल्ली ) (www.eduinfoindia.net) पटना में अपराध की दर अपेक्षाकृत कम है । मुख्य जेल [[बेउर]] में है । पटना में कई भाषाएं तथा बोलियां बोली जाती हैं । [[हिन्दी]] राज्य की आधिकारिक भाषा है । [[अंग्रेजी]] का भी प्रयोग होता है । [[मगही]] यहां की स्थानीय भाषा है । अन्य भाषाएं, जो कि बिहार के अन्य भागों से आए लोगों की मातृभाषा है, में [[अंगिका]], [[भोजपुरी]]और [[मैथिली]] प्रनुख हैं । अन्य भाषाओं में [[बांग्ला]] और [[उड़िया]] का नाम लिया जा सकता है । [[Memons]] from Patna are called Patni Memons and speak a form of Memoni ==जनजीवन == पटना का मुख्य जनजीवन [[अंग]] तथा [[मिथिला]] प्रदेशों से काफी प्रभावित है । यह संस्कृति [[बंगाल]] से मिलती जुलती है । ===स्त्रियों की दशा=== स्त्रियों का परिवार में सम्मान होता है तथा पारिवारिक निर्णयों में उनकी बात भी सुनी जाती है । यद्यपि स्त्रियां अभी तक घर के कमाऊ सदस्यों में नहीं हैं पर उनकी दशा उत्तर भारत के अन्य क्षेत्रों से अच्छी है । कही कहीं स्त्रियों का शोषण भी होता है । ===विवाह=== अधिकतर शादियां माता-पिता के द्वारा ही निर्धारित-निर्देशानुसार होती है । विवाद में संतान की इच्छा की मान्यता परिवार पर निर्भर करती है । विवाह को पवित्र माना जाता है । शादी उत्सव की तरह मनाई जाती है और इस दौरान संस्कृतिक कार्यक्रमों की भरमार रहती है । वास्तव में यदि कुछेक पर्वों को छोड़ दिया जाय तो विवाह के अवसर पर ही कला की सर्वोत्तम झांकी मिल पाती है । इस अवसर पर खर्च और भोजों की अधिकता रहती है । दहेज का चलन अबतक कई परिवारों में बना हुआ है । == संस्कृति == ===पर्व-त्यौहार=== [[दीवाली]], [[दुर्गापूजा]], [[होली]], [[ईद]], [[क्रिसमस]] आदि लोकप्रियतम पर्वो में से है । ==== दशहरा ==== दशहरा में सांस्कृतिक कार्यक्रमों की लम्बी पर क्षीण होती परम्परा है । इस परंपरा की शुरुआत वर्ष 1944 में मध्य पटना के गोविंद मित्रा रोड मुहल्ले से हुई थी । धुरंधर संगीतज्ञों के साथ-साथ बड़े क़व्वाल और [[मुकेश]] या [[तलत महमूद]] जैसे गायक भी यहाँ से जुड़ते चले गए । 1950 से लेकर 1980 तक तो यही लगता रहा कि देश के शीर्षस्थ संगीतकारों का तीर्थ-सा बन गया है पटना । डीवी पलुस्कर, ओंकार नाथ ठाकुर, [[भीमसेन जोशी]], '''अली अकबर ख़ान''', निखिल बनर्जी, [[विनायक राव पटवर्धन]], [[पंडित जसराज]], कुमार गंधर्व, बीजी जोग, अहमद जान थिरकवा, [[बिरजू महाराज]], सितारा देवी, [[किशन महाराज]], गुदई महाराज,[[ बिस्मिल्ला ख़ान]], [[हरिप्रसाद चौरसिया]], [[शिवकुमार शर्मा]] ... बड़ी लंबी सूची है । सिर्फ़ यही जान लें कि [[पंडित रविशंकर]] और उस्ताद अमीर ख़ान को छोड़कर बाक़ी प्रायः सभी नामी संगीतज्ञ उन दिनों पटना के दशहरा संगीत समारोहों की शोभा बन चुके थे । 60 वर्ष पहले पटना के दशहरा और संगीत का जो संबंध सूत्र क़ायम हुआ था वह 80 के दशक में आकर टूट-बिखर गया । उसी परंपरा को फिर से जोड़ने की एक तथाकथित सरकारी कोशिश इस बार (2006) दशहरा के मौक़े पर हुई ज़रूर लेकिन नाकाम रही । '''स्वर नहीं, शोर:''' नाकाम इसलिए कि धूमधड़ाम वाले नाच-गाने की सस्ती माँग को आयोजक ने आगे करके बेशक़ीमती राग-संगीत को पीछे धकेल दिया । (साभार - बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम) मुख्य लेख देखें: [[पटना में दशहरा]] ==खान-पान== आबादी का मुख्य भोजन ''[[भात]]-[[दाल]]-[[रोटी]]-[[तरकारी]]-[[अचार]]'' है । सरसों का तेल पारम्परिक रूप से खाना तैयार करने में प्रयुक्त होता है । [[खिचड़ी]] , जोकि [[चावल]] तथा दालों से साथ कुछ मसालों को मिलाकर पकाया जाता है, भी भोज्य व्यंजनों में काफी लोकप्रिय है । खिचड़ी, प्रायः [[शनिवार]] को, [[दही]], [[पापड़]], [[घी]], [[अचार]] तथा [[चोखा]] के साथ-साथ परोसा जाता है । पटना को केन्द्रीय बिहार के मिष्ठान्नों तथा मीठे पकवानों के लिए भी जाना जाता है । इनमें [[खाजा]], [[मोतीचूर के लड्डू]], [[काला जामुन]], [[केसरिया पेड़ा]], [[परवल की मिठाई]], [[खुबी की लाई]] और [[चना मर्की]] का नाम लिया जा सकता है । इन पकवानो का मूल इनके सम्बन्धित शहर हैं जो कि पटना के निकट हैं, जैसे कि [[सिलाव]] का खाजा, [[मनेर]] का [[लड्डू]], विक्रम का काला जामुन, [[गया]] का केसरिया पेड़ा, [[बख्तियारपुर]] का खुबी की लाई (???) का चना मर्की, [[बिहिया]] की पूरी इत्यादि उल्लेखनीय है । हलवाईयों के वंशज, पटना के नगरीय क्षेत्र में बड़ी संख्या में बस गए इस कारण से यहां नगर में ही अच्छे पकवान तथा मिठाईयां उपलब्ध हो जाते हैं । [[बंगाली]] मिठाईयों से, जोकि प्रायः चाशनी में डूबे रहते हैं, भिन्न यहां के पकवान प्रायः सूखे रहते हैं । इसके अतिरिक्त इन पकवानों का प्रचलन भी काफी है - *'''[[पुआ]]''', - मैदा, दूध, घी, चीनी मधु इत्यादि से बनाया जाता है । *'''[[पिठ्ठा]]''' - चावल के चूर्ण को पिसे हुए चने के साथ या खोवे के साथ तैयार किया जाता है । *'''[[तिलकुट]]''' - जिसे बौद्ध ग्रंथों में पलाला नाम से वर्णित किया गया है, तिल तथा चीनी गुड़ बनाया जाता है । *'''[[चिवड़ा]] या [[च्यूरा]]'''' - चावल को कूट कर या दबा कर पतले तथा चौड़ा कर बनाया जाता है । इसे प्रायः दही या अन्य चाजो के साथ ही परोसा जाता है । *'''[[मखाना]]''' - (पानी में उगने वाली फली) इसकी खीर काफी पसन्द की जाती है । *'''[[सत्तू]]''' - भूने हुए चने को पीसने से तैयार किया गया सत्तू, दिनभर की थकान को सहने के लिए सुबह में कई लोगो द्वारा प्रयोग किया जाता है । इसको रोटी के अन्दर भर कर भी प्रयोग किया जाता है जिसे स्थानीय लोग मकुनी रोटी कहते हैं । *'''[[लिट्टी चोखा]]''' - लिट्टी जो आंटे के अन्दर सत्तू तथा मसाले डालकर आग पर सेंकने से बनता है, को चोखे के साथ परोसा जाता है । चोखा उबले आलू या बैंगन को गूंथने से तैयार होता है । आमिष व्यंजन भी लोकप्रिय हैं । मछली काफी लोकप्रिय है, और मुग़ल व्यंजन भी पटना में देखे जा सकते हैं । अभी हाल में कॉन्टिनेन्टल खाने भी लोगों द्वारा पसन्द किये जा रहे हैं । कई तरह के रोल, जोकि [[न्यूयॉर्क]] में भी उपलब्ध हैं, का मूल पटना ही है । विभाजन के दौरान कई मुस्लिम परिवार [[पाकिस्तान]] चले गए और बाद में [[अमेरिका]] । अपने साथ -साथ वो यहां की संस्कृति भी ले गए । वे कई शाकाहारी तथा आमिष रोलों रोल-बिहारी नाम से, न्यूयार्क में बेचते हैं । ==यातायात== [[Image:Patna-station.jpg|thumb|280px|Patna railway station]] भारतीय रेल द्वारा पटना देश के अन्य सभी महत्वपूर्ण शहरों से जुड़ा है । पटना से जाने वाले रेलवे मार्ग हैं- ''पटना-मोकामा'', ''पटना-मुगलसराय' तथा ''पटना-गया'' । यह पूर्व रेलवे की मुख्य मार्ग पर स्थित है । पटना में एक राष्ट्रीय हवाई पट्टी भी है जिसका नाम [[लोकनायक जयप्रकाश नारायण हवाईअड्डा]] रखा गया है । यहां से दिल्ली, रांची, कलकत्ता, मुम्बई तथा कुछ अन्य नगरों के लिए नियमित सेवा उपलब्ध है । [[राष्ट्रीय राजमार्ग]] संख्या 31, नगर के पास से होकर गुजरता है । पटना से बिहार के अन्य शहर भी सड़क मार्ग से जुड़े हैं । बिहार के सभी तथा झारखंड के कुछ शहरों के लिए नियमित बस-सेवा उपलब्ध है। गंगा नदी का प्रयोग यातायात के लिए हाल तक किया जाता था पर इसके उपर पुल बन जाने के कारण इसका परिवहन के कामों में महत्व नही रहा । '''स्थानीय परिवहन''' - बस सेवा कुछ इलाको के लिए उपलब्ध है पर नगर की मुख्य परिवहन सेवा ''ऑटोरिक्शा'' है (जिसे ''टेम्पो'' भी कहा जाता है ) । ==आर्थिक स्थिति== From the very ancient time patna has rich socio economic background. Patna has long been a major agricultural center of trade, its most active exports being [[cereal|grain]], [[sugarcane]], [[sesame]], and medium-grained [[Patna rice]]. It is also an important business centre of eastern India. The [[hinterland]] of Patna is endowed with excellent agro-climatic resources and the gains of the [[green revolution]] have enabled the older eastern part of Patna (locally called as Patna City) to develop as a leading grain market of the state of Bihar, and one of the biggest in eastern India. Patna, being the state capital, with a growing middle income group households, has also emerged as a big and rapidly expanding consumer market, both for Fast Moving Consumer Goods (FMCG), as also for other consumer durable items. A large and growing population, and expanding boundaries of the city, is also spurring growth of [[service sector]]. The old and established educational institutions of the city have always been contributing to the national pool of excellent [[human resource]]s. ==भ्रमणीय स्थल== ===In Patna=== Some of the places of interest in the city are: *'''[[Agam Kuan]]''', literally the unfathomable well which is said to date back to the Ashokan period. *'''Hanuman Mandir''' The favourite Deity of the Patnaite. It is situated right in front of the Patna Junction, the central railway station of the City. Long winding queues can be seen at the temple on saturdays and tuesdays, the traditional worshipping days of the deity. *'''Kumhrar''', the site of the ruins of the Ashokan Patliputra. *'''Takht Shri Harmandir Saheb''', constructed by Punjab ruler Maharaja Ranjit Singh, consecrates the birthplace of Guru Gobind Singh Jee *'''State Secretariat Building''' and its '''Clock Tower''', including the '''Martyrs Memorial''' commemorating the seven school and college students who were brutally killed by the armed forces under the command of the [[British Raj]] in front of the Patna Secretariat during the [[Quit India]] movement of [[1942]]. *'''High Court''' Building. *'''[[Golghar]]''' ( a beehive shaped granary)- One of the oldest British buildings in Patna. *'''[[Patna Museum]]''' called the Jadu Ghar: The well-known museum has a fine collection of stone and bronze sculptures and terracotta figures of Hindu and Buddhist artists. Didarganj Yakshi is the most prized collection of this museum. *'''[[Khuda Baksh Oriental Library]]''': It has a collection of rare ancient manuscripts. *'''Begu Hajjam's mosque''', built in 1489 by the Bengal ruler Alauddin Hussani Shah *'''Pathar ki Masjid''' built by Pervez, the elder brother of Shah Jehan and the first Mughal prince who made Bihar his residence *'''Qila House (Jalan House)''' houses an interesting museum famous for its jade collection, Chinese paintings and other far eastern work of art, Collected by Diwan Bahadur Radhakrishan Jalan. *'''Sadaqat Ashram''' on the banks of the river Ganga which later became the retreat of [[Rajendra Prasad|Dr. Rajendra Prasad]] *'''Zoological and Botanical garden''' called Sanjay Gandhi Jaivik Udyan *'''Padri Ki Haveli''', deemed to be the oldest church in Bihar dating back to 1772 *'''Bankipore Club''' on the banks of the river Ganges. The dance hall of this club is said to be one of the original buildings built by the Dutch in the 17th century. *'''Darbhanga House''', also called Nav Lakha building. This was built by Maharaja Sir Kameshwar Singh of Darbhanga. This beautiful building on the banks of Ganges now houses the post graduate departments of Patna University. It houses the '''Kali Mandir''', which has been a place of worship of the goddess, the Maharaja himself was a great devotee and the students of the Patna University rarely take an exam without offering a prayer. *'''Patna College''' administrative block building was initially part of a Dutch Opium factory stablished on the banks of the Ganga as a part of the flourishing Opium Trade from the northern China and Nepal region. *'''[[Gandhi Maidan]]''' called the Patna Lawns during the British Raj. ===Around Patna=== ;यह भी देखें *[[Bodh Gaya]] *[[Vaishali]] *[[Nalanda]] *[[Rajgir]] ==शिक्षा== यह लेख भी देखें - [[खुदाबक़्श लाइब्रेरी]] Most of the government-run schools in Patna are affiliated to [[Bihar School Examination Board]], whereas most of the private schools are affiliated to [[ICSE]] and [[CBSE]] boards. The major ones being St. Dominic Savio's High School, Don Bosco Acsdemy, St Michael's Higher Secondary School, D.A.V. Public School, Khagaul and Gyan Niketan. The government-run public schools lack many facilities, but are the only options for the poor who cannot afford the fees in private schools. A number of schools are run by Christians missionaries - prominent among them being the Jesuits. St Michael's is the oldest among them. Established in 1858, the school has vast campus with old structure. Many generations luminaries of the city have passed through its halls. Unlike the rest of India, many colleges also provide an option for the plus 2 level of education (Class 11 and 12) raising the standard of education due to access to superior teachers of colleges. As a result, a high percent of the students are able to qualify in All India competitive examinations like [[IIT]] JEE and All India Medical Entrance. Patna is served by two universities, Patna University, which was established in 1917, and Magadh University, with its headquarters at Bodh Gaya. [[University of Patna|Patna University]], established in 1917 and among the oldest universities on the Indian subcontinent. It has 11 colleges, including famous colleges like [[Science College]],[[Bihar National College]] [[Patna Women's College]], [[Patna College]] and [[Patna Medical College & Hospital]], formerly Prince of Wales Medical College & Hospital. Patna Women's College is a leading women's college in Bihar, followed by Magadh Mahila College. There are three engineering colleges in Patna :#Bihar College of Engineering, now National Institute of Technology, Patna :#Maulana Azad College of Engineering and Technology (MACET), Patna (Magadh University) :#Patna Institute of Technology There are two medical colleges: :#Patna Medical College and Hospital, :#Nalanda Medical College and Hospital, There are three B-Schools: :#Lalit Narayan Mishra Institute of Economic Development and Social Change, :#Indian Institute of Business Management :#ICFAI National College Anugrah Narayan College, popularly known as A. N. College, is a constituent unit of Magadh University Bodh Gaya. It was established in the year 1956 and is situated in Patna. It bears the pious name of revered leader Dr. Anugrah Narayan Sinha. Since its inception, the college has grown remarkably and through the various ramifications serving the cause of education in different ways. It has emerged as one of the premier co-educational institutions of the state of Bihar imparting teachings to almost nine thousand students.The college is registered under 2(f) and 12 (b) of the UGC Act and is receiving grants from the UGC Since fifth plan period. It has been accredited Grade 'A' by NAAC and also accorded "CPE" (Colleges with Potential for Excellence) by UGC. The city was a premier centre of education in the British India. It maintained its position till the sixties, but due to the continuous neglect of the educational infrastructure by the state and central governments, the city falls desperately short of the needs of the growing population for higher education. As such, a large number of students, after completing their school education, move away to New Delhi, and other parts of India, for pursuing higher studies. ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://bstdc.bih.nic.in/Patna.htm बिहार राज्य का पर्यटन विभाग (अंग्रेजी मे)] *[http://www.indev.nic.in/spicmacay/patna.html पटना का संक्षिप्त इतिहास (अंग्रेजी मे)] ==स्रोत्र== * "Patna," Microsoft® Encarta® Encyclopedia 2001 [[Category:शहर]] [[Category:बिहार]] [[Category:भारत]] [[Category:बिहार के शहर]] [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} [[Category:भारतीय प्रांतो की राजधानियाँ]] [[bh:पटना]] [[bn:পাটনা]] [[bpy:পাটনা]] [[de:Patna]] [[en:Patna]] [[es:Patna]] [[fi:Patna]] [[fr:Patna]] [[id:Patna]] [[ja:パトナ]] [[lt:Patna]] [[nl:Patna]] [[no:Patna]] [[pl:Patna]] [[pt:Patna]] [[ro:Patna, India]] [[sa:पटना]] [[simple:Patna]] [[sk:Patna]] [[sv:Patna]] [[ta:பட்னா]] [[zh:巴特那]] बिरसा मुंडा हवाई-अड्डा 1645 10684 2004-12-05T07:16:09Z 144.92.165.148 बिरसा मुंडा [[हवाई-अड्डा]] [[भारत]] में स्थित [[झारखंड]] प्रान्त के राजधानी [[राँची]] में स्थित एक राष्ट्रीय हवाई-अड्डा है। नेताजी सुभाषचंद्र बोस हवाई अड्डा 1646 10685 2004-12-05T00:23:58Z 144.92.165.148 नेताजी सुभाषचंद्र बोस हवाई-अड्डा [[पश्चिम बंगाल]] की राजधानी [[कोलकाता]] स्थित [[अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] है। एयर सहारा 1647 10686 2005-04-20T02:01:55Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सहारा एयरलाइंस]] पश्चिमी सिंहभूम 1648 10687 2005-01-20T04:32:04Z विजय ठाकुर 115 पश्चिमी सिंहभूम [[भारत]] के [[झारखंड]] प्रदेश का एक जिला है जिसका मुख्यालय [[चाईबासा]] है। {{substub}} भारत के हवाई अड्डे 1649 16557 2006-02-25T17:13:24Z 203.109.65.162 /* अन्य हवाई अड्डे */ भारत में हवाई यातायात ==अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डे== # [[अमृतसर]] ([[पंजाब]]) [[राजा साँसी हवाई अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[अहमदाबाद]] ([[गुजरात]]) [[सरदार वल्लभ भाई पटेल अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[कोचीन]] ([[केरल]]) [[कोचीन अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[कोलकाता]] ([[पश्चिम बंगाल]]) [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[गुवाहाटी]] ([[असम]]) [[लोकप्रिय गोपीनाथ बारदोई अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[वास्को डी गामा]] ([[गोवा]]) [[गोवा अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[चेन्नई]] ([[तमिलनाडू]]) [[अन्ना अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[मुंबई]] ([[महाराष्ट्र]]) [[छत्रपति महाराज शिवाजी अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[नयी दिल्ली]] ([[दिल्ली]])[[इंदिरा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[हैदराबाद]] ([[आंध्रप्रदेश]]) [[राजीव गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[बंगलोर]] ([[कर्नाटक]]) [[बंगलोर अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] # [[गया]] ([[बिहार]]) [[गया अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा]] ==राष्ट्रीय हवाई-अड्डे== # [[जयप्रकाशनारायण हवाई-अड्डा]], [[पटना]] ([[बिहार]]) # [[बिरसा मुंडा हवाई-अड्डा]], [[राँची]] ([[झारखंड]]) # [[जम्मू हवाई-अड्डा]], [[जम्मू]] ([जम्मू एवं कश्मीर]]) # [[कुल्लू हवाई-अड्डा]], [[भुंतर, कुल्लू]] ([[हिमाचल प्रदेश]]) # [[गग्गल हवाई-अड्डा]], [[काँगड़ा]] ([[हिमाचल प्रदेश]]) # [[शिमला हवाई-अड्डा]], [[शिमला]] ([[हिमाचल प्रदेश]]) # [[चंडीगढ हवाई-अड्डा]], [[चंडीगढ]] ([[चंडीगढ, यू टी]]) # [[जाली ग्रांट हवाई-अड्डा]], [[देहरादून]] ([[उत्तरांचल]]) # [[पंतनगर हवाई-अड्डा]], [[पंतनगर]] ([[उत्तरांचल]]) # [[अमौसी हवाई-अड्डा]], [[लखनऊ]] ([[उत्तर प्रदेश]]) # [[कानपुर हवाई-अड्डा]], [[कानपुर]] ([[उत्तर प्रदेश]]) # [[सांगाणेर हवाई-अड्डा]], [[जयपुर]] ([[राजस्थान]]) # [[देवी अहिल्या बाई होलकर हवाई-अड्डा]], [[इंदौर]] ([[मध्य प्रदेश]]) # [[इंफाल हवाई-अड्डा]], [[इंफाल]] ([[मणिपुर]]) # [[सोनेगाँव हवाई-अड्डा]], [[नागपुर]] ([[मध्य प्रदेश]]) # [[भावनगर हवाई-अड्डा]], [[भावनगर]] ([[गुजरात]]) # [[बीजू पटनायक हवाई-अड्डा]], [[भुवनेश्वर]] ([[उड़ीसा]]) # [[कोयंबतूर हवाई-अड्डा]], [[कोयंबतूर]] ([[तमिलनाडू]]) # [[कालीकट हवाई-अड्डा]], [[कालीकट]] ([[केरल]]) # [[श्रीनगर हवाई-अड्डा]], [[श्रीनगर]] ([[जम्मू एवं कश्मीर]]) # [[लेह हवाई-अड्डा]], [[लेह]] ([[जम्मू एवं कश्मीर]]) # [[तेजू हवाई-अड्डा]], [[तेजू]] ([[अरूणाचल प्रदेश]]) # [[जोरहाट हवाई-अड्डा]], [[जोरहाट]] ([[असम]]) # [[तेजपुर हवाई-अड्डा]], [[तेजपुर]] ([[असम]]) # [[बागडोगरा हवाई-अड्डा]], [[सिलीगुड़ी]] ([[पश्चिम बंगाल]]) # [[ग्वालियर हवाई-अड्डा]], [[ग्वालियर]] ([[मध्य प्रदेश]]) # [[जैसलमेर हवाई-अड्डा]], [[जैसलमेर]] ([[राजस्थान]]) # [[जामनगर हवाई-अड्डा]], [[जामनगर]] ([[गुजरात]]) # [[लोहेगाँव हवाई-अड्डा]], [[पुणे]] ([[महाराष्ट्र]]) # [[वीर सावरकर हवाई-अड्डा]], [[पोर्ट ब्लेयर]] ([[अंडमान एवं निकोबार]]) मगदल।हवइअडासुरत==अन्य हवाई अड्डे== # [[ जबलपुर हवाई-अड्डा]], [[जबलपुर]] ([[मध्य प्रदेश]]) # [[कोटा हवाई-अड्डा]], [[कोटा]] ([[राजस्थान]]) # [[उमरोई हवाई-अड्डा]], [[शिलांग]] ([[मेघालय]]) # [[हुबली हवाई-अड्डा]], [[हुबली, धारवाड़]] ([[कर्नाटक]]) # [[मदुरै हवाई-अड्डा]], [[मदुरै]] ([[तमिलनाडू]]) # [[मंगलोर हवाई-अड्डा]], [[मंगलोर]] ([[कर्नाटक]]) # [[तिरुपति हवाई-अड्डा]], [[तिरुपति]] ([[तमिलनाडू]]) # [[विजयवाड़ा हवाई-अड्डा]], [[विजयवाड़ा]] ([[आंध्रप्रदेश]]) # [[बेलगाँव हवाई-अड्डा]], [[बेलगाँव]] ([[कर्नाटक]]) # [[राजमुंदरी हवाई-अड्डा]], [[राजमुंदरी]] ([[आंध्रप्रदेश]]) # [[वाराणसी हवाई-अड्डा]], [[वाराणसी]] ([[उत्तर प्रदेश]]) # [[सोनारी हवाई-अड्डा]], [[जमशेदपुर]] ([[झारखंड]]) # [[ पूर्वी सिंहभूम 1650 10689 2005-01-10T04:12:40Z विजय ठाकुर 115 पूर्वी सिंहभूम [[झारखंड]] [[प्रान्त]]का एक जिला है। ==पूर्वी सिंहभूम के शहर== *[[जमशेदपुर]] (मुख्यालय) *[[घाटशिला]] *[[चाकुलिया]] *[[पटमदा]] *[[जादूगोड़ा]] गिरीडीह 1651 16799 2006-03-02T12:17:08Z 82.163.113.178 interwiki: de, en, sv '''गिरिडीह''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रदेश का एक जिला है। Giridih is one of the district of Jharkhand which is very rich in minerals. Giridih is one of the main producer of Coal and Mica in India. Giridih is also main pilgrimage place for Jains. place is known as Madhuvan. Their 23rd Guru Bhagwan Parshwanath had taken Nirwana in Madhuvan. It is also known as Sammed Sikhar and Madhuvan. {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] [[de:Giridih]] [[en:Giridih]] [[sv:Giridih]] जामताड़ा 1652 10691 2004-12-05T06:01:34Z 144.92.165.148 जामताड़ा [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। लोहरदग्गा 1653 15724 2006-01-13T07:51:17Z Spundun 73 लोहरदग्गा [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] गुमला 1654 10693 2005-02-06T01:26:42Z विजय ठाकुर 115 '''गुमला''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] सिमडेगा 1655 10694 2005-02-06T01:27:02Z विजय ठाकुर 115 '''सिमडेगा''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] पलामू 1656 28612 2006-09-25T20:20:28Z 59.95.129.188 '''पलामू''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। इसका ज़िला मुख्यालय मेदनीनगर है। पहले यह डाल्टनगंज के नाम से जाना जाता था लेकिन आनंदमार्ग के लक्ष्मण सिंह, बैद्यनाछ साहू, युगलकिशोर सिंह, विश्वनाथ सिंह जैसे लोगों ने लंबे समय तक आंदोलन किया और शहर का नाम मेदनीनगर किया गया। यहां के राजनीतिज्ञों में इंदर सिंह नामधारी, ज्ञानचंद पांडेय, शैलेंद्र, केडी सिंह आदि मुख्य हैं। पत्रकारों में [[आलोक प्रकाश पुतुल]] ने अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर लोकप्रियता हासिल की है। अन्य पत्रकारों में रामेश्वरम, गोकुल बंसंत, फैयाज अहमद आदि शामिल हैं। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] लातेहार 1657 10696 2005-04-05T15:36:14Z Hemanshu 22 Reverted edit of 192.193.221.154, changed back to last version by विजय ठाकुर '''लातेहार''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[category: शहर]] जेवियर प्रबंधन संस्थान । एक्स एल आर आई 1658 10697 2005-01-20T06:36:16Z विजय ठाकुर 115 '''जेवियर मजदूर प्रबंधन संस्थान''' यानि एक्स एल आर आई [[झारखंड]] में [[जमशेदपुर]] स्थित [[भारत]] के सर्वोच्च प्रबंधन संस्थानों में से एक है। {{substub}} गढवा 1659 10698 2005-02-06T01:28:07Z विजय ठाकुर 115 '''गढवा''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{झारखंड के शहर}} सराइकेला खरसावाँ 1660 10699 2005-01-19T18:19:58Z विजय ठाकुर 115 '''सराइकेला-खरसावाँ''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} [[Category:झारखंड]] साहिबगंज 1661 10700 2005-02-06T01:32:58Z विजय ठाकुर 115 '''साहिबगंज''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] गोड्डा 1663 10702 2005-02-06T01:33:58Z विजय ठाकुर 115 '''गोड्डा''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] हजारीबाग 1664 16798 2006-03-02T07:45:43Z 84.179.79.129 '''हजारीबाग''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] [[de:Hazaribag]] [[en:Hazaribagh]] [[sv:Hazaribagh]] चतरा 1665 10704 2005-01-20T04:28:46Z विजय ठाकुर 115 '''चतरा''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] कोडरमा 1666 10705 2005-02-06T01:34:49Z विजय ठाकुर 115 '''कोडरमा''' [[भारत]] में [[झारखंड]] प्रान्त का एक जिला है। इसे झारखंड का प्रवेशद्वार के नाम से भी जाना जाता है। 717 गाँवों वाले इस जिले का निर्माण [[हजारीबाग]] जिले को विभाजित कर 10 अप्रैल 1994 को किया गया । इस जिले में सिर्फ़ दो शहर कोडरमा और [[झुमरी तिलैया]] हैं। कोडरमा जिले की सीमायें [[बिहार]] में [[गया]] और [[नवादा]] तथा [[झारखंड]] में [[गिरिडीह]] था [[हजारीबाग]] के साथ लगती हैं । इस जिले की सबसे बड़ी खासियत यह है कि [[भारत]] के पूरे [[माइका]] का 50% उत्पादन यहीं होता है। *यह भी देखें **[[झारखंड]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{stub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा 1667 10706 2004-12-23T08:18:46Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] हवाई-अड्डा 1668 10707 2005-01-18T00:36:19Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] सोनारी हवाई-अड्डा 1669 10708 2005-02-15T06:25:51Z 144.92.165.87 '''[[सोनारी]] [[हवाई अड्डा]]''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] में स्थित [[जमशेदपुर]] स्थित घरेलू [[हवाई-अड्डा]] ॥ सिन्धु नदी 1670 32693 2006-10-27T09:40:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sh:Ind]] इंदस एक [[नदी]] है। {{भारत की नदियाँ}} {{substub}} [[श्रेणी: भारत की नदियाँ]] [[be:Інд]] [[bg:Инд]] [[ca:Indus]] [[cs:Indus]] [[da:Indus]] [[de:Indus]] [[el:Ινδός (αστερισμός)]] [[en:Indus River]] [[eo:Induso]] [[es:Río Indo]] [[et:Indus]] [[fi:Indus]] [[fr:Indus]] [[he:אינדוס (נהר)]] [[it:Indo]] [[ja:インダス川]] [[ko:인더스 강]] [[lt:Indas]] [[lv:Inda]] [[mr:सिंधु नदी]] [[nl:Indus (rivier)]] [[no:Indus]] [[pl:Indus]] [[pt:Indo]] [[ru:Инд (река)]] [[sa:सिन्‍धु नदी]] [[sd:سنڌو]] [[sh:Ind]] [[simple:Indus]] [[sk:Indus]] [[sl:Ind]] [[sv:Indus]] [[ta:சிந்து நதி]] [[vi:Sông Ấn Độ]] [[zh:印度河]] नदी 1671 34207 2006-11-10T02:02:56Z Amitprabhakar 683 नदी भूतल पर प्रवाहित एक जलधारा है जिसका स्रोत प्रायः कोई [[झील]], [[हिमनद]], [[झरना]] या बारिश का पानी होता है तथा किसी [[सागर]] अथवा [[झील]] में गिरती है । नदी शब्द [[संस्कृत]] के ''नद्यः'' से आया है । [[संस्कृत]] में ही इसे ''सरिता'' भी कहते हैं । नदी दो प्रकार की होती है - ''सदानीरा'' या ''बरसाती'' । सदानीरा नदियों का स्रोत [[झील]], [[झरना]]अथवा [[हिमनद]] होता है और सालों भर जलपूर्ण रहती हैं, जबकि बरसाती नदियां बरसात के पानी पर निर्भर करती हैं । [[गंगा]], [[यमुना]], [[कावेरी]], [[ब्रह्मपुत्र]], [[आमेज़न नदी|आमेज़न]], [[नील नदी|नील]] आदि सदानीरा नदियां हैं । [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Río]] [[ar:نهر]] [[ast:Ríu]] [[be:Рака]] [[bg:Река]] [[br:Stêr]] [[ca:Riu]] [[cs:Řeka]] [[cv:Юханшыв]] [[cy:Afon]] [[da:Flod]] [[de:Fluss (Gewässer)]] [[el:Ποταμός]] [[en:River]] [[eo:Rivero]] [[es:Río]] [[et:Jõgi]] [[fa:رود]] [[fi:Joki]] [[fr:Rivière]] [[gl:Río]] [[he:נהר]] [[hr:Rijeka (vodotok)]] [[id:Sungai]] [[is:Á (landform)]] [[it:Fiume]] [[ja:川]] [[kg:Nzadi]] [[ko:강]] [[ku:Çem]] [[lb:Floss]] [[lt:Upė]] [[lv:Upe]] [[mk:Река]] [[ml:നദി]] [[ms:Sungai]] [[nah:Ātōyātl]] [[nl:Rivier]] [[nn:Elv]] [[no:Elv]] [[nrm:Riviéthe]] [[pl:Rzeka]] [[pt:Rio]] [[ro:Râu]] [[ru:Река]] [[simple:River]] [[sk:Rieka]] [[sl:Reka]] [[sr:Река]] [[sv:Flod]] [[sw:Mto]] [[ta:ஆறு]] [[th:แม่น้ำ]] [[tl:Ilog]] [[tr:Nehir]] [[ug:دەريا]] [[uk:Ріка]] [[vi:Sông]] [[zh:河流]] [[zh-min-nan:Hô]] [[zh-yue:河]] सिन्‍धु नदी 1673 10712 2004-12-06T01:58:40Z Murtasa 83 सिन्‍धु नदी का नाम बदलकर सिन्धु नदी कर दिया गया है #REDIRECT [[सिन्धु नदी]] भारतीय जनता पार्टी 1674 45000 2007-01-22T23:42:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[te:భారతీయ జనతా పార్టీ]] [[Image: BJP-flag.svg|thumb]]'''भारतीय जनता पार्टी''' [[भारत]] का एक राष्ट्रवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९८० में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष राजनाथ सिंह है । इस दल का युवा संगठन भारतीय जनता युवा मोर्चा है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को ८५ ८६६ ५९३ मत (२२%, १३८ सीटें) मिले । ==लिंक== *[[:commons:Category:Bharatiya Janata Party|Commons]] *[http://www.bjp.org/ BJP] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Bharatiya Janata Party]] [[en:Bharatiya Janata Party]] [[es:Bharatiya Janata Party]] [[fa:حزب خلق هند]] [[fr:Bharatiya Janata Party]] [[id:Bharatiya Janata Party]] [[ja:インド人民党]] [[kn:ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] [[ko:인도인민당]] [[mr:भारतीय जनता पक्ष]] [[nl:Bharatiya Janata Party]] [[pl:Bharatiya Janata Party]] [[pms:BJP]] [[pt:Bharatiya Janata Party]] [[ro:Bharatiya Janata Party]] [[ru:Бхаратия Джаната Парти]] [[sv:Bharatiya Janata Party]] [[ta:பாரதிய ஜனதா கட்சி]] [[te:భారతీయ జనతా పార్టీ]] [[tl:Bharatiya Janata Party]] [[tr:Bharatiya Janata Party]] [[zh:印度人民党]] टाटा मोटर्स 1675 39455 2006-12-22T22:41:21Z Escarbot 542 robot Adding: [[eo:Tata (motoroj)]] Modifying: [[ja:タタ・モーターズ]] [[Image:Tata_logo.gif|thumb|50px|]] '''टेल्को''' का पूरा नाम [[टाटा इंजिनीयरिंग ऐंड लोकोमोटिव कम्पनी लिमिटेड]] है। यह टाटा घरानों की प्रमुख कंपनियों मे से एक है। इसकी उत्पादन इकाइयाँ भारत में [[जमशेदपुर]] ([[झारखंड]]), [[पुणे]] ([[महाराष्ट्र]]) और [[लखनऊ]] ([[उत्तर प्रदेश]]) सहित अन्य कई देशों में हैं। जैसा कि नाम से स्पष्ट है टाटा घराने द्वा्रा इस कारखाने की शुरुआत [[अभियांत्रिकी]] और रेल इंजन के लिये हुआ था। किन्तु अब यह कम्पनी मुख्य रूप से भारी एवं हल्के वाहनों का निर्माण करती है और इसका नया नाम '''टाटा मोटर्स''' रखा गया है। {{substub}} [[de:Tata Motors]] [[en:Tata Motors]] [[eo:Tata (motoroj)]] [[fr:Tata Motors]] [[ja:タタ・モーターズ]] [[nl:Tata (automerk)]] [[pl:Tata Motors]] [[pt:Tata Motors]] टेल्को 1676 10715 2004-12-06T20:07:00Z Hemanshu 22 टेल्को का नाम बदलकर टाटा मोटर्स कर दिया गया है #REDIRECT [[टाटा मोटर्स]] टाटा इंजिनीयरिंग ऐंड लोकोमोटिव कम्पनी लिमिटेड 1677 10716 2004-12-23T08:29:49Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[टाटा मोटर्स]] संत कबीर 1679 44225 2007-01-18T12:04:09Z 61.2.18.245 /* यह भी देखें */ [[Image:Kabir.jpg|thumb|]] संत '''कबीर''' दास, कबीर का अर्थ [[अरबी]] भाषा में 'महान' होता है। कबीरदास [[भारत]] के [[भक्ति काव्य]] परंपरा के महानतम कवियों में से एक थे। भारत में [[धर्म]], [[भाषा]] या [[संस्कृति]] किसी की भी चर्चा बिना [[कबीर]] की चर्चा के अधूरी ही रहेगी। कबीरपंथी, एक धार्मिक समुदाय जो कबीर के सिद्धांतो और शिक्षाओं को अपने जीवन शैली का आधार मानते हैं, उनके अनुसार कबीर का जन्म [[१३९८]] इसवी में हुआ और उनकी मृत्यु [[१५१८]] इसवी हुयी। अर्थात कबीर असाधारण रुप से 120 वर्ष जीवित थे। लेकिन बाद के इतिहासकारों की चर्चाओं से उनकी मृत्यु [[१४४८]] में हुई माना गया। [[चित्र:kabirdas.jpg]] yuyu ki7utltuom itul ==बाहरी कड़ियां== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/kabir.html कबीर के दोहे] * [http://www.boloji.com/kabir/index.htm संत कबीर के दोहे एवं कविताएँ] * [http://srijanshilpi.com/?p=68 कबीर के राम] {{हिंदी साहित्यकार}} {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[de:Kabir]] [[en:Kabir]] [[fr:Kabîr]] [[sa:कबीर]] [[simple:Kabir]] [[sv:Kabir]] कबीर 1680 10718 2004-12-07T13:07:20Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[संत कबीर]] पंडित नेहरू 1681 24226 2006-08-05T05:08:08Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[जवाहरलाल नेहरू]] घाटशिला 1682 10720 2005-02-06T01:30:02Z विजय ठाकुर 115 '''घाटशिला''' [[झारखंड]] में [[जमशेदपुर]] के पास स्थित एक छोटा शहर है जो अपने यूरेनियम, ताँबा और अन्य खनिजों की खान के लिये प्रसिद्ध है। यहीं पास में [[भारतीय यूरेनियम निगम]] का कारखाना स्थित है जो पूरे देश के यूरेनियम की जरूरत पूरी करता है। {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] झारखंड मुक्ति मोर्चा । जे एम एम 1683 10721 2005-05-01T09:11:27Z Inquilab 74 #REDIRECT [[झारखंड मुक्ति मोर्चा]] बंगाल 1684 26948 2006-09-17T04:35:48Z Amitprabhakar 683 बंगाल (बांग्ला - বংগাল) [[भारतीय उपमहाद्वीप]] का एक अंग है । {{stub}} [[Category:बंगाल]] [[Category:बांग्लादेश]] [[Category:भारत का भूगोल]] [[category:भारत]] [[Category:बांग्लादेश का इतिहास]] [[Category:पश्चिम बंगाल]] [[cs:Bengálsko]] [[de:Bengalen]] [[et:Bengal]] [[es:Bengala]] [[eo:Bengalio]] [[fr:Bengale]] [[he:בנגל]] [[lt:Bengalija]] [[nl:Bengalen]] [[pl:Bengal]] [[ru:Бенгалия]] [[sv:Bengalen]] [[zh:孟加拉]] पश्च्मि बंगाल 1685 26947 2006-09-17T04:27:39Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पश्चिम बंगाल]] #REDIRECT[[पश्चिम बंगाल]] उड़िसा 1686 14944 2005-12-21T16:16:29Z Spundun 73 #REDIRECT [[उड़ीसा]] #REDIRECT [[उड़ीसा]] भुवनेश्वर 1687 41337 2007-01-06T05:01:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, de, en, fi, fr, he, ja, pt, ro, sv, ta '''[[भुवनेश्वर]]''' [[उड़ीसा]] की राजधानी है। यंहा के निकट कोणार्क में विश्व प्रसिद्ध सूर्य मंदिर स्थित है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:ভুবনেশ্বর]] [[de:Bhubaneshwar]] [[en:Bhubaneswar]] [[fi:Bhubaneswar]] [[fr:Bhubaneswar]] [[he:בובנשוואר]] [[ja:ブヴァネーシュヴァル]] [[pt:Bhubaneswar]] [[ro:Bhubaneswar]] [[sv:Bhubaneshwar]] [[ta:புவனேஸ்வர்]] कालीमाटी 1688 10726 2005-01-23T13:35:40Z विजय ठाकुर 115 [[कालीमाटी]] [[जमशेदपुर]] शहर का पुराना नाम है। {{substub}} भारत के राजनितिक दलों की सूची 1689 14373 2005-11-13T07:24:17Z 221.135.192.193 /* क्षेत्रीय दल */ ==राष्ट्रीय दल== # [[भारतीय जनता पार्टी]] # [[बहुजन समाज पार्टी]] # [[भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी]] # [[भारत की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी)]] # [[इंडियन नेशनल कांग्रेस]] # [[समाजवादी पार्टी]] # [[नेशनलिस्ट कांग्रेस पार्टी]] == क्षेत्रीय दल== # [[झारखंड मुक्ति मोर्चा ]] # [[तृणमूल कांग्रेस]] # [[जनता दल युनाइटेड]] # [[द्रविड़ मुनेत्र कड़गम]] # [[आल इन्डिया अन्ना द्रविड़ मुन्नेत्र कड़गम]] # [[इन्डियन यूनियन मुस्लिम लीग]] # [[शिवसेना]] # [[तेलुगू देशम]] # [[राष्ट्रीय जनता दल]] # [[लोक जनशक्ति पार्टी]] # [[तमिल मनिला कांग्रेस]] # [[असम गण परीशद]] # [[हरियाणा विकास पार्टी]] # [[बिजू जनता दल]] # [[अक़ाली दल]] # [[आल इन्डिया फ़ारवर्ड ब्लाक]] # [[अरुणाचल कान्ग्रेस]] # [[भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनिनवादी)]] # [[हिमाचल विकास कान्ग्रेस]] # [[फ़ेडरल पार्टी आफ़ मणिपुर]] # [[हिल स्टेट पीपुल्स डेमोक्रेटिक पार्टी]] # [[नेशनल कान्फ़्रेन्स]] # [[पेन्थर्स पार्टी]] # [[पीपुल्स डेमोक्रेटिक पार्टी]] # [[जनता दल सेक्युलर]] # [[महाराष्ट्र वादी गोमान्तक पार्टी]] # [[केरल कान्ग्रेस]] # [[मणिपुर पीपुल्स पार्टी]] # [[मेघालय डेमोक्रेटिक पार्टी]] # [[मिज़ो नेशनल फ़्रन्ट]] # [[पट्टालि मक्कल कच्ची]] # [[तेलन्गाना राष्ट्रीय समिति]] झारखंड मुक्ति मोर्चा 1693 20832 2006-06-09T06:30:38Z YurikBot 240 robot Adding: [[sv:Jharkhand Mukti Morcha]] [[Image:Jmmflag.PNG|thumb|जे एम एम का झंडा]]'''झारखंड मुक्ति मोर्चा''' '''जे एम एम''' या '''झामुमो''' [[भारत]] की एक क्षेत्रीय राजनैतिक दल है जिसका प्रभाव क्षेत्र नव-सृजित [[झारखंड]] एवं [[उड़ीसा]], [[बंगाल]] तथा [[छत्तीसगढ]] के कुछ आदिवासी इलाकों में है। {{substub}} [[Category:राजनीति]] [[Category:राजनैतिक दल]] {{stub}} [[en:Jharkhand Mukti Morcha]] [[sv:Jharkhand Mukti Morcha]] लक्षद्वीप 1695 15237 2005-12-24T22:21:22Z YurikBot 240 robot Adding: ja, pt '''लक्षद्वीप''' [[भारत]] के दक्षिण-पश्चिम में [[हिंद महासागर]] में स्थित एक भारतीय द्वीप-समूह है। इसकी राजधानी [[कवरत्ती]] है। {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:लक्षद्वीप]] [[de:Lakkadiven]] [[en:Lakshadweep]] [[es:Lakshadweep]] [[et:Lakshadweep]] [[fr:Laquedives (îles)]] [[ja:ラクシャディープ諸島]] [[ka:ლაქშადვიპი]] [[ml:ലക്ഷദ്വീപ്‌]] [[nl:Laccadiven]] [[pt:Lakshadweep]] [[sv:Lakshadweep]] [[ta:லட்சத்தீவுகள்]] [[te:లక్షద్వీపములు]] शिलॉङ्ग 1696 10732 2005-01-17T07:59:23Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[शिलांग]] शिलांग 1697 42210 2007-01-10T20:02:18Z 68.49.227.217 '''शिलांग''' भारत के [[उत्तर-पूर्वी राज्य]] [[मेघालय]] की राजधानी है। {{substub}} [[de:Shillong]] [[en:Shillong]] [[sa:शिलांग]] [[ur:شیلانگ]] उत्तर-पूर्वी राज्य 1698 34698 2006-11-13T14:04:22Z Amitprabhakar 683 [[Image:Northeastmap.jpg|thumb|]] == भारत के उत्तर-पूर्वी राज्य== भारत के उत्तर-पूर्व में सात राज्य हैं। इन्हें सात-बहनों या 'सेवन-सिस्टर्स' के नाम से भी जाना जाता है। # [[असम]] ([[गुवाहाटी]]) # [[मिज़ोरम]] ([[आइजोल]]) # [[नागालैंड]] ([[कोहिमा]]) # [[अरुणाचल प्रदेश]]( [[इटानगर]]) # [[मणिपुर]] ([[इंफाल]]) # [[मेघालय]] ([[शिलांग]]) # [[त्रिपुरा]] ([[अगरतला]]) '''यह भी देखें''' *[[उत्तर-पूर्वी भारत ]] *[[दक्षिण भारत]] # [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी]] {{substub}} अरुणाचल प्रदेश 1699 40183 2006-12-28T18:10:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Arunácsal Pradés]] [[अरूणाचल प्रदेश]] <table align="right" width="300" cellspacing="0" cellpadding="0" border="0"> <caption><font size="+2">'''अरुणाचल प्रदेश '''</font></caption> <tr><td> <table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" align="center" width="300px"> <tr><td><center>[[Image:India Arunachal Pradesh locator map.svg|200px]]</center></td></tr></table> </td></tr> <tr> <td><table align="center" width="300" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1"> <tr> <td>[[असम]] से विभाजन</td> <td>[[२० फरवरी]] [[१९८७]]</td> </tr> <tr> <td>[[भाषा]]</td> <td>[[आदि]], [[निशि]], [[मोनपा]]</td> </tr> <tr> <td>राजधानी</td> <td>[[ईटानगर]]</td> </tr> <tr> <td>राज्यपाल</td> <td>[[विनोदचंद्र पांडे]]</td> </tr> <tr> <td>[[मुख्यमंत्री]]</td> <td>[[गेगोंग अपांग]]</td> </tr> <tr> <td>[[क्षेत्रफल]]</td> <td>८३,७४३ वर्ग कि.मी.</td> </tr> <tr> <td>जनसँख्या<br/> &nbsp;- कुल (२००१)<br/> &nbsp;- घनत्व</td> <td><br/> १,०९१,११७<br/> १३/कि.मी.</td> </tr> <tr><td> [[साक्षरता]]:</td> <td>५४.७४% </td></tr> <tr> <td>[[कालिंग कोड]]</td> <td>९१ ४०</td> </tr> </table></td> </tr> </table> '''अरुणाचल प्रदेश''' भारत का एक [[उत्तर पूर्वी राज्य]] है. पहले इसे नेफा NEFA (North East Frontier Agency), कहा जाता था तथा यह [[असम]] राज्य का हिस्सा था जो १९८७ में अलग हुआ. इसकी राजधानी [[ईटानगर]] है. == भूगोल == कुछ हिस्सों जैसे [[लोहित]], [[चांगलांग]]और [[तिरप]] को छोड़कर अरुणाचल का ज्यादतर हिस्सा [[हिमालय]] का पर्वतीय क्षेत्र है. === जलवायु === अरुणाचल प्रदेश का मौसम उन्नयन के साथ बदलत है। अधिक ऊंचाई वाले क्षेत्र जैसे ऊपरी हिमालय स्थित [[तिब्बत]] के निकट-वर्ती क्षेत्रों में मौसम अल्पाइन या तुन्द्रा प्रकार का होता है। मध्य हिमालय क्षेत्रों में मौसम समशीतोष्ण होता है और यहॉं सेब, संतरा, आदि के फलदार वृक्ष होते हैं। निचले हिमालयी क्षेत्रों में नम उप - उष्णदेशीया मौसम पाया जाता है। The state receives heavy rainfall of 80 to 160 inches (2,000 to 4,000 mm) annually, most of it falling between May and September. The mountain slopes and hills are covered with alpine, temperate, and subtropical forests of dwarf rhododendron, oak, pine, maple, fir, and juniper; sal (Shorea) and teak are the main economic species. xxxx == निवासी == Generally, most of the Arunachalis belong to 20 major-collective tribes and 82 tribes. The main religion, [[Donyi-Polo]], is widely followed by the Arunachali, although other religions like [[Buddhism]] and [[Hinduism]] are also followed as well. [[Christianity]] has made some recent inroads as well. == अर्थ जगत == Most of its people got its economy from agriculture. Jhum, the local word for shifting cultivation, is widely practised among the tribal groups. The forest-products are the next source of economy. Among the crops grown here are rice, maize, millet, wheat, pulses, sugarcane and oilseeds. Arunachal is also ideal for horticulture and fruits. They are grown in orchards. Its major industries are sawmills, plywood, rice mills, fruit preservation units and handloom handicrafts. == राजनीति == The state of Arunachal Pradesh has four political parties, namely: * [[अरुणाचल कांग्रेस]] * [[अरुणाचल कांग्रेस(मेइते)]] * [[कांग्रेस (दोलो)]] * [[पिपुल्स पार्टी आफ़ अरुणाचल]] == इतिहास == Traditionally, the disputed Himalayan region of Arunachal Pradesh came under loose control of [[Tibet]], and the remaining parts of the state, especially those bordering [[Myanmar]], came under the control of the [[Ahom]] and the [[Assam|Assamese]] until the annexation of [[India]] by the British in 1858. In 1913-14, the British adventurer, Sir Henry McMahon, implented the 550-mile [[McMahon Line]] in [[Shimla]]. This was later unapproved by the Chinese government in 1947, saying that the claim was never approved and a map belonging to [[Encyclopedia Britannica]] in 1929 showing the Indo-Chinese border streching right up to the border of the Assamese plains. Following this dispute, the Chinese troops crossed the [[McMahon Line]] on the August 26, 1959, and captured an Indian outpost at Longju, a few miles south of the line. They abandoned this in 1961 but in October 1962 crossed the line once again, this time by force. After striking toward the Tanglha ridge and [[Tawang]], which is near the [[Bhutan]] border, the Chinese later extended their attack across the whole frontier. Deep inroads were made at a number of points. However, due to external pressures that developed in the meantime, the Chinese agreed to withdraw back to the [[McMahon Line]] and returned Indian prisoners of war in 1963. Following that, the entire area changed its name from North East Frontier Agency and became part of [[Assam]]. Arunachal Pradesh gained statehood in 1987 after taking into consideration the security consideration in the east and Sino-Indian tensions. == जिले == अरुणाचल प्रदेश में 16 जिले हैं - *[[ अंजॉ जिला]] *[[ चेंगलॉन्ग जिला]] *[[ पूर्व कमेंग जिला]] *[[ पूर्व सियांग जिला]] *[[ कुरुंग कुमे जिला]] *[[ लोहित जिला]] *[[ निचली दिबांग घाटी जिला]] *[[ निचली सुबनसिरी जिला]] *[[ पपुमपारे जिला]] *[[ तवांग जिला]] *[[ तिरप जिला]] *[[ उपरी दिबांग घाटी जिला]] *[[ उपरी सुबनसिरी जिला]] *[[ उपरी सियांग जिला]] *[[ पश्चिम सियांग जिला]] *[[ पश्चिम कमेंग जिला]] == यह भी देखें == * [[अरुणाचल की जनजातियाँ]] * [[अरुणाचल प्रदेश के जिले]] == बाहरी कड़ियाँ == [http://www.arunachaltourism.com/] अरुणाचल पर्यटन [http://www.arunachalpradesh.nic.in/] अरुणाचल सरकार (अंगरेजी में) [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:अरुणाचल प्रदेश]] [[bn:অরুনাচল প্রদেশ]] [[bpy:অরুণাচল প্রদেশ]] [[de:Arunachal Pradesh]] [[en:Arunachal Pradesh]] [[eo:Arunaĉal-Pradeŝo]] [[es:Arunachal Pradesh]] [[et:Arunachal Pradesh]] [[fi:Arunachal Pradesh]] [[fr:Arunachal Pradesh]] [[gu:અરુણાચલ પ્રદેશ]] [[he:ארונצ'אל פראדש]] [[hu:Arunácsal Pradés]] [[ja:アルナーチャル・プラデーシュ州]] [[ka:არუნაჩალ-პრადეში]] [[lt:Arunačal Pradešas]] [[ml:അരുണാചല്‍ പ്രദേശ്]] [[mr:अरुणाचल प्रदेश]] [[nl:Arunachal Pradesh]] [[nn:Arunachal Pradesh]] [[pl:Arunachal Pradesh]] [[pt:Arunachal Pradesh]] [[ro:Arunachal Pradesh]] [[ru:Аруначал-Прадеш]] [[sa:अरुणाचल प्रदेश]] [[simple:Arunachal Pradesh]] [[sr:Аруначал Прадеш]] [[sv:Arunachal Pradesh]] [[ta:அருணாசலப் பிரதேசம்]] [[te:అరుణాచల్ ప్రదేశ్]] [[tg:Оруночол Прадиш]] [[uk:Аруначал-Прадеш]] [[zh:阿鲁纳恰尔邦]] उत्तर पूर्वी राज्य 1700 24224 2006-08-05T05:07:57Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[उत्तर-पूर्वी राज्य]] भारत के उत्तर पूर्वी राज्य 1701 24223 2006-08-05T05:07:51Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[उत्तर-पूर्वी राज्य]] असम 1702 45553 2007-01-23T23:20:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ആസാം]] {{भारत का प्रान्त|नाम=असम|राजधानी=[[दिसपुर]]/[[गुवाहाटी]]|भाषा=[[असमिया]], [[बोड़ो]], [[कारबी]]|राज्यपाल=[[अजय सिंह]]|मुख्य मंत्री=[[तरूण गोगोई]]|क्षेत्रफल=७८,४३८|साल=२००१|जनसंख्या=२६,४१४,३२२|घनत्व=३३६|साक्षरता=६४.२८|साक्षरता_आदमी=७१.९३|साक्षरता_औरतें=५६.०३|चित्र=IndiaAssam.png}} <table align="right" width="300" cellspacing="0" cellpadding="0" border="1"> <tr> <td>सूत्र वाक्य</td> <td>लाल नदी और नीले पहाड़ों की भूमि</td> </tr> <tr> <td>[[समय क्षेत्र]]</td> <td>[[UTC]] +5.5</td> </tr> </table></td> </tr> </table> '''असम''' या '''आसाम''' [[उत्तर पूर्वी भारत]] में एक [[राज्य]] है । आसाम अन्य उत्तर पूर्वी भारतीय राज्यों से घिरा हुआ है । आसाम भारत का एक सरहदी राज्य है । भारत - [[भूटान]] तथा भारत - [[बांग्लादेश]] सरहद कुछ हिस्सों में आसाम से जुडी है । ==नाम की उत्पत्ति== कुछ लोगों की मान्यता है कि "आसाम"संस्कृत के शब्द "अस्म " अथवा "असमा", जिसका अर्थ असमान है का अपभ्रंश है। यह शब्द पहाडी क्षेत्र को भली प्रकार वर्णित करता है , क्योंकि भारत तथा बर्मा का परिक्षेत्र <!-- Some consider '''Assam''' to be a corruption of the Sanskrit word ''asama'' or ''assama'' meaning uneven. This word well describes the hilly region, as the Indo-Burmese corridor consists of a number of mountainous chains of the lower Himalayan region and valleys between them. Others believe the word is related to the [[Ahom|Ahoms]] who ruled Assam for 600 years, as there is no record of the use of this name before their advent in [[1228]], and because historical texts have occasionally used the word ''asam'' for the Ahoms. The word &#8220;assama&#8221; was used during the time while [[Bhaskarvarman]] ruled [[Kamarupa]]. Then the present upper Assam used to emit poisonous gasses and uninhabitable. Some of the Kamrupi criminals escaped to this land during this time in order to avoid punishment, as reported by the travel notes of the Chinese traveler [[Huentsang]]. Those people were also called &#8220;assama&#8221; or "asama". [[Huentsang]] did not traveling back this route returning to China because he was worried about attacks from &#8220;assama&#8221; people.&#8220;assama&#8221; or &#8220;asama&#8221;. In the Kamrupi language, the term can also mean one who is not comparable with. It is believed that the British general not choose the name from any of the above, but concatenated it from the scientific name &#8220;[[Anthera Assama]]&#8221;, i.e., he dropped &#8220;Anthera&#8221; and &#8220;a&#8221; of &#8220;Assama&#8221;. This was done for the first time while British created &#8220;Upper Assam State&#8221; after the &#8220;[[Yandabu Accord]]&#8221;. This contention is however unlikely. ''Antheraea Assama'' is the biological name of the species of [[silkworm]] that produces the Muga [[silk]]. The species is endemic to the Assam region, and it is likely that the species is named after the region it belonged to and not the other way around. Was it ''muga'' or ''eri'' [[silkworm]]? [[Anthera Assama]] was discovered long before the [[Yandabu Accord]], and ''assama'' here implies ''unequal'' or ''not comparable with'' &#8211; ''assama'' was chosen as part of the ''scientific name'' because the [[silkworm]] can only live in the climate of foothills of Eastern [[Himalayas]]. --> ==भूगोल== यह भारी मानसूनी बारिश के लिये काफी विख्यात है । <!-- '''T'''-shaped, the state consists of the northern [[Brahmaputra]] valley, the middle [[Karbi]] and [[Cachar]] hills and the southern [[Barak]] Valley. It experiences heavy rainfall between March and September, with very high humidity in the summer months. The temperatures are generally mild, never extreme during any season. Assam is very rich in vegetation, forests and wildlife. Lumber was once a lucrative business, until it was declared illegal by the Supreme Court of India. The region also has a number of reserved forests, and one of them, [[Kaziranga]], is the home of the rare [[Indian Rhinoceros]]. The state produces a lot of [[Bamboo]], although the bamboo industry is still nascent. The wildlife, forests and flora, rivers and waterways, have great natural beauty, providing growth in tourism. High rainfall, deforestation, and other factors have resulted in annual floods that cause widespread loss of life, livelihood and property. An earthquake prone region, Assam has experienced two large earthquakes: [[1897]] (8.1 on the [[Richter scale]]) and [[1950]] (8.6). --> == इतिहास == ===प्राचीन असम=== <!-- The region that comprises Assam and the adjoining areas was called Prakjyotisha in ancient times, as mentioned in the Indian epic of [[Mahabharata]]. The land was populated by ''kiratas'' and ''chinas'', generally believed to be people with Asian features. Prakjyotisha Pura was the capital of ancient Kamarupa, according to [[Purana]]. --> === मध्यकालीन असम === <!-- Medieval Assam was known as [[Kamarupa]] or Kamata, and was ruled by many dynasties. Chief among them was the Varman Dynasty. During the rule of the greatest of the Varman kings, Bhaskarvarman, a contemporary of [[King Harsha|Harshavardhana]] of Kanauj, the Chinese traveler [[Xuanzang]] visited the region, and recorded his travels. The other dynasties that ruled the region were the Kacharis, the Chutias etc. that belonged to the Indo-Tibetan groups. Two later kingdoms left the biggest impact in the region. The [[Ahom]]s, a [[Tai]] group, ruled eastern Assam for 600 years; and the [[Koch]], a [[Tibeto-Burman_languages|Tibeto-Burmese]]/[[Dravidian]] group that ruled western Assam and northern Bengal. The Koch kingdom later split into two. The western kingdom became a vassal of the [[Moghul]]s whereas the eastern kingdom became an Ahom satellite state. In spite of numerous invasions from the west, mostly by Muslim rulers, no western power could establish its rule in Assam until the advent of the British. The most successful invader was Mir Jhumla, a governor of [[Aurangzeb]], who briefly occupied Gargaon the then capital of the Ahoms ([[1662]]-[[1663]]). He found it difficult to control the people, who carried on [[guerilla]] attacks on his forces and forced his army to leave the region. The last attempt by the Moghuls under the command of Raja Ram Singh resulted in the victory for the Ahoms at [[Saraighat]] ([[1671]]) under the Ahom general [[Lachit Borphukan]]. --> ===आधुनिक असम=== <!-- Ahom palace intrigue (and political turmoil resulting from the [[Moamoria rebellion]]) aided the expansionist Burmese ruler of Ava to invade Assam and install a puppet king in [[1821]]. With the Burmese having reached the doorsteps of the [[British East India Company|East India Company's]] borders, the [[First Burmese War|First Anglo-Burmese War]] ensued, in which Assam was one of the sectors. The war ended with the [[Treaty of Yandaboo]] in [[1826]], and the East India Company took control of the region. Under British Administration, Assam was made a part of the British India province called the [[Bengal Presidency]]. Sometime about 1905-1912, Assam was separated and erected as a separate province of Assam. At the time of independence of India, it consisted of the original Ahom kingdom, the present-day Arunachal Pradesh (North East Frontier Agency), Naga Hills, original Kachari kingdom, Lushai Hills, and [[Garo Hills|Garo]], [[Khasi Hills|Khasi]] and [[Jaintia Hills|Jaintia]] Hills. Of the Assam province on the eve of Independence, [[Sylhet]] choose to join Pakistan in a referendum; and the two princely states Manipur and Tripura became Group C provinces. The capital was [[Shillong]]. After the independence from British rule in [[1947]], Assam spawned four more states to become one of the ''seven sister'' states in the 1960s and 1970s. The new states were Arunachal Pradesh, Nagaland, Mizoram and Meghalaya. The capital of Assam, which was in Shillong, had to be moved to Dispur, now a part of an expanding [[Guwahati]]. When the leaders of Assam tried to establish [[Assamese language|Assamese]] as the official language, the Cachar district, which is populated by a predominantly dominant [[Bengali]] speaking people, erupted in rebellion. This resulted in the death of some agitators, and the efforts were lessened. In the 1980s the Brahmaputra valley saw a six-year [[Assam Agitation]] that began [[Non-violent resistance|non-violently]] but became increasingly violent. The movement tried to force the government to identify and deport foreigners who, the natives maintained, are illegally inundating the land from neighboring Bangladesh and changing the demographics. Critics called it a xenophobic reaction of a racist people. The agitation ended after an accord between the leaders of the agitation and the Union Government. Most of the accord remains unimplemented today, a cause for a simmering discontent. This was followed by demands for greater autonomy especially by the [[Bodo (community)|Bodo]]s in the later 1980s and 1990s. The period also saw the growth of armed secessionist groups like ''United Liberation Front of Asom'' ([[ULFA]]) and ''National Democratic Front of Bodoland'' ([[NDFB]]). The union government responded by deploying the Indian army to control the situation in November 1990, leading to claims of human rights violations. The Indian army deployment has now been institutionalized under a ''Unified Command''. Worsening inter-ethnic relationships also marked this period. The 2000s saw inter-ethnic killings, especially in the Karbi and Cachar hills (e.g the [[Hmar]]-[[Dimasa]] conflict). --> == भाषाएँ == मुय भाषाोएं [[असमिया]] तथा [[बांग्ला]] है । <!-- [[Assamese language|Assamese]] and Bodo are the official languages of the state. Linguistically modern Assamese traces its roots to eastern [[Magahi]] [[Prakrit]], with strong influences from the [[Tibeto-Burman]] and [[Mon-Khmer]] languages which are spoken by ethnic groups in the region. Bodo is a Tibeto-Burman language. [[Bengali]] ([[Sylheti]]) has become the dominant language in the Barak valley after the advent of the British and the [[partition of Bengal]] in 1947. [[Nepali]] and [[Hindi]] are other important languages spoken in the state. --> ==संस्कृति== <!-- Assamese culture is a rich conglomerate of ethnic practices and assimilated beliefs. When the Ahoms entered the region in [[1228]], they had their own cultural features. Over the six centuries of their rule, they adopted the local language, religion and cultural customs, and embellished it with their own to such an extend that it puts them apart from medieval rulers of India. This is one reason why Assamese culture is so rich in heritage and values. The Ahom tried to replace ''Kamrupi script'' with ''tai script'', however, they were not successfull. The '''Gamosa''' is an article of great significance for the people of Assam. Literally translated, it means 'something to wipe the body with' (''Ga''=body, ''mosa''=to wipe); interpreting the word &#8220;gamosa&#8221; as the body-wiping towel is misleading. It is generally a white rectangular piece of cloth with primarily a red border on three sides and red woven motifs on the fourth (in addition to red, other colors are also used). Though it is used daily to wipe the body after a bath (an act of purification), the use is not restricted to this. It is used by the farmer as a waistcloth (''tongali'') or a loincloth (''suriya''); a Bihu dancer wraps it around the head with fluffy knot. It is hung around the neck at the prayer hall and was thrown over the shoulder in the past to signify social status. Guests are welcomed with the offering of a ''gamosa'' and ''tamul'' ([[betel nut]]) and elders are offered ''gamosas'' (''bihuwaan'') during [[Bihu]]. It is used to cover the altar at the prayer hall or cover the scriptures. An object of reverence is never placed on the bare ground, but always on a ''gamosa''. One can therefore, very well say, that the ''gamosa'' symbolizes the life and culture of Assam. The word ''gamosa'' is derived from the Kamrupi word ''gaamsa'' (''gaam''+''chadar''), the cloth used to cover the Bhagavad [[Purana]] at the altar. Significantly the ''gamosa'' is used equally by all irrespective of religious and ethnic backgrounds. --> === बीहू === <!-- Chief among the cultural artefacts is the [[Bihu]] festival celebrated by most ethnic groups in the state. Bihu is celebrated (or observed) three times a year, in the months of Magh (mid-January), Bohag (mid-April) and Kati (late-October). --> === दुर्गा पूजा === <!-- Other than Bihu, Durga Puja is also celebrated in Assam with great pomp and splendour, although this might be a cultural effect of the millions of Bengali people living in the state. Even then, the entire state rejoices during Durga Puja, which signifies the victory of good over evil. --> ===संगीत=== <!-- Assam, being the home to many ethnic groups and different cultures, is very rich is folk music. The indigenous folk music has in turn influenced the growth of a modern idiom, that finds expression in the music of such artists like Rudra Baruah, Parbati Prasad Baruah, Bhupen Hazarika, Khagen Mahanta among many others. See also [[Music of Assam]]. --> ==आर्थिक गतिविधी== ===असम चाय=== <!-- Assam's biggest contribution to the world is its [[tea]]. Assam produces some of the finest teas in the world. Other than the Chinese tea variety ''[[Camellia sinensis]]'', Assam is the only region in the world that has its own variety of tea, called ''[[Camellia assamica]]''. Assam tea is grown at elevations near sea level, giving it a malty sweetness and an earthy flavor, as opposed to the more floral aroma of highland (e.g. Darjeeling, Taiwanese) teas. The tea industry developed by the British planters brought in labor from [[Bihar (India)|Bihar]] and [[Orissa]] and their descendents form a significant demographic group in the state. --> ===तेल=== <!-- Assam also produces [[crude oil]] and [[natural gas]]. Assam is the second place in the world (after Titusville in the [[United States]]) where [[petroleum]] was discovered. The second oldest oil well in the world still produces crude oil. Most of the oilfields of Assam are located in the Upper Assam region of the [[Brahmaputra]] Valley. --> == जिले == असम में 23 जिले हैं - *[[उत्तर कछर जिला]] *[[करीमगंज जिला]] *[[कामरूप जिला]] *[[कार्बी ऑन्गलॉन्ग जिला]] *[[कोकराझाड़ जिला]] *[[गोलाघाट जिला]] *[[कछर जिला]] *[[ग्वालपाड़ा जिला]] *[[जोरहट जिला]] *[[डिब्रूगढ जिला]] *[[तिनसुखिया जिला]] *[[दारांग जिला]] *[[धुबरी जिला]] *[[धेमाजी जिला]] *[[नलबाीड़ी जिला]] *[[नागांव जिला]] *[[बारपेटा जिला]] *[[बोंगाइगांव जिला]] *[[मारिगांव जिला]] *[[लखिमपुर जिला]] *[[शिवसागर जिला]] (सिबसागर) *[[शोणितपुर जिला]] *[[हैलाकांडी जिला]] ==असम की समस्याएँ== वर्तमान असम गरीबी, पिछङेपन तथा विदेशी घुसपैठ (मुख्यतः बांग्लादेशी ) का शिकारग्रस्त है । अलगाववादी सशश्त्र गुटों के अभियान ने सामान्य जनजीवन को प्रभावित किया है । <!-- The region was part of the [[British Empire]] and most of the nationalities of this region were integrated peacefully into the new country. Unfortunately economic indexes of the region, which were above average before independence, began to fall compared to the rest of the country. Militant groups began forming along ethnic lines after Independence, and demands for sovereignty grew, resulting in the new states of Nagaland, Meghalaya and Mizoram in the 170s. [[ULFA]], and [[NDFB]] are two major militant groups that came into existence in the 1980s, leading to a strong military crackdown. The low-intensity military conflict has been continuing for more than a decade now without an end to the insurgency at sight. High rural unemployment adds to this insurgency. At the turn of the last century (1900s), people from present-day [[Bangladesh]] migrated to Assam, encouraged by the British to increase agricultural production and thus revenue. The migration continues today under different conditions, a claim which is hotly contested by some. The British tea planters imported labor from central India to work in the estates adding to the demographic canvas. Like [[indigenous]] people in other parts of the world, the many ethnic groups of this region struggle to maintain their cultural heritage. There are active autonomy movements in the [[Bodo (community)|Bodo]] and [[Karbi]] dominated regions. In recent times, ethnicity based militant groups have mushroomed (NDFB, BLT, UPDS, DHD, KLO, HPCD etc.) leading to violent inter-ethnic conflicts (e.g. the Hmar-Dimasa conflict). --> ==प्रसिद्ध व्यक्ति== *[[भूपेन हजारिका]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [[:Category:Indian political parties-Assam|List of political parties in the state]] *[http://www.assam.org/content.php?menu=9&page_id=1 Assam] from assam.org *[http://assamgovt.nic.in/profil.htm Assam Profile] from the [http://assamgovt.nic.in/ Assam Government] website {{India}} [[Category:असम|*]] [[as:অসম]] [[bn:অসম]] [[bpy:অসম]] [[ca:Assam]] [[de:Assam]] [[en:Assam]] [[es:Assam]] [[et:Assam]] [[fi:Assam]] [[fr:Assam]] [[gl:Assam]] [[gu:આસામ]] [[he:אסאם]] [[hu:Asszám]] [[it:Assam]] [[ja:アッサム州]] [[ka:ასამი (შტატი)]] [[ko:아삼 주]] [[lt:Asamas]] [[ml:ആസാം]] [[mr:आसाम]] [[nl:Assam]] [[nn:Assam]] [[no:Assam]] [[pl:Assam]] [[pt:Assam]] [[ro:Assam]] [[ru:Асом]] [[sa:असाम]] [[simple:Assam]] [[sr:Асам]] [[sv:Assam]] [[ta:அஸ்ஸாம்]] [[te:అసోం]] [[tg:Ассам]] [[uk:Ассам]] [[zh:阿萨姆邦]] आंध्र प्रदेश 1703 44836 2007-01-22T00:35:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Andhra Pradesh]], [[ur:آندھرا پردیش]] Modifying: [[uk:Андхра-Прадеш]] {{भारत का प्रान्त|नाम=आंध्र प्रदेश|राजधानी=हैदराबाद|भाषा=[[तेलुगु]]|राज्यपाल=श्री सुशील कुमार शिन्दे|मुख्य मंत्री=डॉ. वै.एस. राजशेखर रेड्डी|क्षेत्रफल=२७६,७५४|साल=२००१|जनसंख्या=७५,७३०,०००|घनत्व=२७३|साक्षरता=६१.११|साक्षरता_आदमी=७०.८५|साक्षरता_औरतें=५१.१७|चित्र=IndiaAndhraPradesh.png}} '''आंध्र प्रदेश''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है । इसकी राजधानी [[हैदराबाद]] है । ==जिले == आंध्र प्रदेश में 23 जिले हैं - *[[अदिलाबाद जिला]] *[[अनन्तपुर जिला]] *[[कडापा जिला]] *[[करीमनगर जिला]] *[[गुन्टूर जिला]] *[[खम्मम जिला]] *[[कृष्णा जिला]] *[[चित्तूर जिला]] *[[कुर्नूल जिला]] *[[पश्चिम गोदावरी जिला]] *[[पूर्व गोदावरी जिला]] *[[महबूबनगर जिला]] *[[मेदक जिला]] *[[नालगोंडा जिला]] *[[नेल्लोर जिला]] *[[निजामाबाद जिला]] *[[प्रकासम जिला]] *[[वारंगल जिला]] *[[विशाखापत्तनम जिला]] *[[विजयनगरम जिला]] *[[रंगारेड्डी जिला]] *[[श्रीकाकुलम जिला]] *[[हैदराबाद जिला]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:आंध्र प्रदेश]] [[bn:অন্ধ্র প্রদেশ]] [[bpy:অন্ধ্র প্রদেশ]] [[ca:Andhra Pradesh]] [[de:Andhra Pradesh]] [[en:Andhra Pradesh]] [[eo:Andra-Pradeŝo]] [[es:Andhra Pradesh]] [[et:Andhra Pradesh]] [[fi:Andhra Pradesh]] [[fr:Andhra Pradesh]] [[gl:Andra Pradex]] [[gu:આંધ્ર પ્રદેશ]] [[he:אנדרה פראדש]] [[hu:Ándhra Pradés]] [[id:Andhra Pradesh]] [[it:Andhra Pradesh]] [[ja:アーンドラ・プラデーシュ州]] [[ka:ანდჰრა-პრადეში]] [[kn:ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]] [[lt:Andhra Pradešas]] [[ml:ആന്ധ്രാ പ്രദേശ്‌]] [[mr:आंध्र प्रदेश]] [[nl:Andhra Pradesh]] [[nn:Andhra Pradesh]] [[no:Andhra Pradesh]] [[pl:Andhra Pradesh]] [[pt:Andhra Pradesh]] [[qu:Andhra Pradesh]] [[ro:Andhra Pradesh]] [[ru:Андхра-Прадеш]] [[simple:Andhra Pradesh]] [[sr:Андра Прадеш]] [[sv:Andhra Pradesh]] [[ta:ஆந்திரப் பிரதேசம்]] [[te:ఆంధ్ర ప్రదేశ్]] [[tg:Ондра Прадиш]] [[uk:Андхра-Прадеш]] [[ur:آندھرا پردیش]] [[zh:安得拉邦]] कर्नाटक 1704 44063 2007-01-17T21:44:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:کرناٹک]] {{भारत का प्रान्त|नाम=कर्नाटक|राजधानी=[[बंगलोर]]|भाषा=[[कन्नड]]|राज्यपाल=टि.एन.चतुर्वीदि|मुख्य मंत्री=एच. डी. कुमारस्वामी|क्षेत्रफल=१९१,७९१|साल=२००१|जनसंख्या=५२,७३०,०००|घनत्व=२७४|साक्षरता=६७.०४|साक्षरता_आदमी=७६.२९|साक्षरता_औरतें=५७.४५|चित्र=IndiaKarnataka.png}} [[दक्षिण भारत]] मे स्थित '''कर्नाटक''' [[भारत]] के बडॆ राज्यॊ मे एक है। इस प्रान्त में अनेक इन्जीनरिन्ग और मेडिकल विधापीठ हैं। [[कन्नड]] यहां की मुख्य भाषा है । [[तुलु]] तथा [[कोंकणी]] भी बोली जाती है । ==जिले== कर्नाटक में 27 जिले हैं - *[[उडुपी जिला]] *[[उत्तर कन्नड़ जिला]] *[[कोडगु जिला]] *[[कोप्पल जिला]] *[[कोलार जिला]] *[[गडग जिला]] *[[गुलबर्ग जिला]] *[[चामाराजानगर जिला]] *[[चिकमगलूर जिला]] *[[चित्रदुर्ग जिला]] *[[तुमकुर जिला]] *[[दक्षिण कन्नड़ जिला]] *[[दवानागेरे जिला]] *[[धारवाड़ जिला]] *[[बिदार जिला]] *[[बिजापुर जिला]] *[[बगलकोट जिला]] *[[बंगलोर जिला]] *[[बंगलोर (ग्रामीण) जिला]] *[[बेलगाम जिला]] *[[बेल्लारी जिला]] *[[मांड्य जिला]] *[[मैसूर जिला]] *[[शिमोगा जिला]] *[[रायचूड़ जिला]] *[[हसान जिला]] *[[हावेरी जिला]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:कर्नाटक]] [[ca:Karnataka]] [[de:Karnataka]] [[dv:ކަރްނާޓަކާ]] [[en:Karnataka]] [[eo:Karnatako]] [[es:Karnataka]] [[et:Karnataka]] [[fi:Karnataka]] [[fr:Karnataka]] [[gu:કર્ણાટક]] [[he:קארנאטקה]] [[hu:Karnátaka]] [[id:Karnataka]] [[it:Karnataka]] [[ja:カルナータカ州]] [[ka:კარნატაკა]] [[kn:ಕರ್ನಾಟಕ]] [[lt:Karnataka]] [[ml:കര്‍ണാടക]] [[mr:कर्नाटक]] [[nl:Karnataka]] [[nn:Karnataka]] [[no:Karnataka]] [[pl:Karnataka]] [[pt:Karnataka]] [[ro:Karnataka]] [[ru:Карнатака]] [[sa:कर्णाटक]] [[simple:Karnataka]] [[sk:Karnátaka]] [[sr:Карнатака]] [[sv:Karnataka]] [[ta:கர்நாடகம்]] [[te:కర్నాటక]] [[tg:Карнотако]] [[ur:کرناٹک]] [[zh:卡纳塔克邦]] त्रिपुरा 1705 45662 2007-01-24T11:36:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ത്രിപുര]] [[Image:IndiaTripura.png|thumb|]] '''त्रिपुरा''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है। == जिले == त्रिपुरा में 4 जिले हैं - *[[धलाई जिला]] *[[पश्चिम त्रिपुरा जिला]] *[[उत्तर त्रिपुरा जिला]] *[[दक्षिण त्रिपुरा जिला]] {{commons2|Tripura|Tripura}} {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:त्रिपुरा]] [[bn:ত্রিপুরা]] [[bpy:ত্রিপুরা]] [[ca:Tripura]] [[da:Tripura]] [[de:Tripura]] [[en:Tripura]] [[es:Tripura]] [[et:Tripura]] [[fi:Tripura]] [[fr:Tripura]] [[gu:ત્રિપુરા]] [[he:טריפורה]] [[hu:Tripura]] [[id:Tripura (negara bagian)]] [[ja:トリプラ州]] [[ka:ტრიპურა]] [[kn:ತ್ರಿಪುರ]] [[lt:Tripura]] [[ml:ത്രിപുര]] [[mr:त्रिपुरा]] [[nl:Tripura]] [[nn:Tripura]] [[no:Tripura]] [[pl:Tripura]] [[pt:Tripura]] [[ro:Tripura]] [[ru:Трипура]] [[simple:Tripura]] [[sr:Трипура]] [[sv:Tripura]] [[ta:திரிபுரா]] [[te:త్రిపుర]] [[tg:Трипура]] [[zh:特里普拉邦]] मणिपुर 1706 46063 2007-01-25T13:34:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Manipur]], [[ml:മണിപ്പൂര്‍]] {{भारत का प्रान्त|नाम=मणिपुर|राजधानी=इंफाल|भाषा=मणिपुरी|राज्यपाल=Shivinder Singh Sidhu|मुख्य मंत्री=Okram Ibobi Singh |क्षेत्रफल=२२,३२७|साल=२००१|जनसंख्या=२३,८८,६३४|घनत्व=१०७|साक्षरता=|साक्षरता_आदमी=|साक्षरता_औरतें=|चित्र=IndiaManipur.png}} '''मणिपुर''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है। मणिपुर की राजधानी इंफाल है। == जिले == ''देखें मुख्य लेख -[[मणिपुर के जिले]]'' मणिपुर में 9 जिले हैं - *[[इम्फाल पूर्व जिला]] *[[इम्फाल पश्चिम जिला]] *[[उखरुल जिला]] *[[चन्डेल जिला]] *[[चुराचांदपुर जिला]] *[[तमेंगलॉन्ग जिला]] *[[थौबल जिला]] *[[बिष्णुपुर जिला]] *[[सेनापति जिला]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:मणिपुर]] [[bn:মণিপুর]] [[bpy:মণিপুর]] [[ca:Manipur]] [[de:Manipur]] [[en:Manipur]] [[es:Manipur]] [[et:Manipur]] [[fi:Manipur]] [[fr:Manipur]] [[gu:મણિપુર]] [[he:מאניפור]] [[hu:Manipur]] [[id:Manipur]] [[ja:マニプル州]] [[ka:მანიპური]] [[kn:ಮಣಿಪುರ]] [[lt:Manipuras]] [[ml:മണിപ്പൂര്‍]] [[mr:मणिपूर]] [[nl:Manipur]] [[nn:Manipur]] [[no:Manipur]] [[pl:Manipur]] [[pt:Manipur]] [[ro:Manipur]] [[ru:Манипур]] [[simple:Manipur]] [[sr:Манипур]] [[sv:Manipur]] [[ta:மணிப்பூர்]] [[te:మణిపూర్]] [[tg:Манипур]] [[zh:曼尼普尔邦]] राज्य 1707 27962 2006-09-22T03:00:27Z Amitprabhakar 683 '''राज्य''' का अर्थ है प्रान्त या प्रदेश। ''यह भी देखें'':- [[भारत के प्रान्त]] सबस्टब देखें [[श्रेणी:प्रशासन]] शिमला 1708 39497 2006-12-23T01:04:39Z Taxman 345 sp '''शिमला''' [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। यह शहर अंग्रेज़ों के समय भारत की गरमीयों की राज़धानी होती थी । {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:সিমলা]] [[da:Shimla]] [[de:Shimla]] [[en:Shimla]] [[es:Shimla]] [[fr:Shimla]] [[he:שימלה]] [[ja:シムラ (インド)]] [[nl:Shimla]] [[pl:Shimla]] [[ro:Shimla]] [[sv:Shimla]] [[ta:சிம்லா]] [[zh:西姆拉]] दुमका 1709 10745 2005-02-20T04:09:11Z 144.92.165.148 '''दुमका''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। यह 16" उत्तरी [[अक्षांश]] और 87 15" पूर्वी [[देशांतर]] के बीच स्थित है। समुद्र तल से यह 472 फुट की ऊँचाई पर स्थित है तथा क्षेत्रफल 5518.3 वर्ग किलोमीटर है तथा इसके अंतर्गत सिर्फ़ [[दुमका]] है। दुमका में दस [[प्रखंड]] हैं जो निम्नलिखित हैं : '''दुमका''', गोपीकांदेर, जामा, जरमुंडी, काठीकुंद, मसलिया, रामगढ, रानेश्वर, शिकारीपाड़ा और सरियाहाट। ==इतिहास== ==लोग एवं संस्कृति== ==पर्यटन== ==शिक्षा== ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] *[[झारखंड आंदोलन]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] चाईबासा 1710 10746 2005-02-06T01:28:23Z विजय ठाकुर 115 '''चाईबासा''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के [[पश्चिमी सिंहभूम]] जिला का मुख्यालय है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] बोकारो 1711 36073 2006-11-23T16:09:24Z Niteshnandy 890 '''बोकारो''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। यह शहर अपने सरकारी क्षेत्र के [[इस्पात]] [[उद्योग]] के लिये प्रसिद्ध है तथा '''स्टील सिटी''' के नाम से जाना जाता है। बोकारो छोटानागपुर पठार में स्थित है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] अर्जुन मुंडा 1712 10748 2005-04-01T01:32:08Z 144.92.165.148 '''अर्जुन मुंडा''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के वर्तमान मुख्यमंत्री हैं। स्वर्गीय गणेश मुंडा के पुत्र 5 जून 1968 को [[घोड़ाबाँधा जमशेदपुर|घोड़ाबाँधा]] [[जमशेदपुर]] में जन्में श्री मुंडा फरवरी 2005 में झारखंड में दूसरी बार मुख्यमंत्री निर्वाचित हुये। मध्य वर्गीय परिवार से आनेवाले श्री मुंडा का निर्वाचन क्षेत्र [[खरसाँवा]] है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] उदितवाणी 1713 10749 2005-06-05T04:20:12Z Spundun 73 substub [[जमशेदपुर]] से प्रकाशित हिन्दी दैनिक । {{substub}} उत्तर पूर्वी प्रान्त 1714 10750 2004-12-23T08:25:02Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[उत्तर-पूर्वी राज्य]] संघ राज्यक्षेत्र 1715 36644 2006-11-29T09:55:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Territorio dell'Unione]] '''संघ क्षेत्र''' या संघीय क्षेत्रों के शासन की सीधी बागडोर [[केन्द्रीय सरकार]] के हाथों में होती है। {{substub}} [[de:Unionsterritorium]] [[en:Union Territory]] [[es:Territorios de la Unión]] [[gu:કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ]] [[he:טריטוריית איחוד]] [[it:Territorio dell'Unione]] [[nl:Unieterritorium]] [[pl:Terytorium związkowe (Indie)]] [[pt:Território da união]] [[rmy:Ekhipnasko Teritoryo]] [[ru:Союзные территории Индии]] [[sv:Unionsterritorium]] [[ta:ஒன்றியப் பகுதி]] [[zh:联邦属地]] आवाज 1716 15815 2006-01-16T20:51:16Z Deeptrivia 185 rv vandalism [[जमशेदपुर]] एवं [[धनबाद]] से प्रकाशित हिन्दी दैनिक । {{substub}} न्यू यार्क 1717 10753 2005-06-05T04:32:53Z Spundun 73 #REDIRECT [[न्यूयॉर्क]] #REDIRECT [[न्यूयॉर्क]] नोबेल पुरस्कार 1718 45567 2007-01-24T01:10:26Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Nobel suñay]] '''नोबेल पुरस्कार''' ([[स्वीडिश भाषा|स्वीडिश]]: Nobelpris ''नोबेलप्रीस'') [[स्वीडन]] के वैज्ञानिक [[अल्फ़्रेद नोबेल]] की याद में वर्ष १९०१ मे शुरू किया गया है। आल्फ़्रेद नोबेल ने अपनी पूरी ज़िंदगी में कुल ३५५ आविष्कार किए थे जिन्मे वर्ष १८६७ में डायनामाइट का आविष्कार भी है। दिसंबर १८९६ में जब उनकी म्रुत्यु हुई तो वे यूरोप के सबसे अमीर लोगों में से एक थे। और जनवरी १८९७ में जब उनकी वसीयत सामने आई तो पता चला कि उन्होंने अपनी संपत्ति का सबसे बड़ा हिस्सा एक ट्रस्ट बनाने के लिए अलग कर दिया है। उनकी इच्छा थी कि इस पैसे के ब्याज से हर साल उन लोगों को सम्मानित किया जाए जिनका काम मानवजाति के लिए सबसे कल्याणकारी पाया जाए। ये पुरस्कार हर साल शांति, साहित्य, भौतिकी, रसायन, चिकित्सा विज्ञान और अर्थशास्त्र में सर्वोत्कृष्ट योगदान के लिए दिए जाते हैं। २९ जून १९०० को नोबेल फ़ाउंडेशन की स्थापना हुई और १९०१ में पहला नोबेल शांति पुरस्कार [[रेड क्रॉस]] के संस्थापक [[ज्यां हैरी दुनांत]] और [[फ़्रेंच पीस सोसाइटी]] के संस्थापक अध्यक्ष [[फ्रेडरिक पैसी]] को संयुक्त रूप से दिया गया। ==स्रोत== [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/011208_nobel100_aj.shtml नोबेल शताब्दी] == बाहरी कडियाँ == * [http://nobelprize.org/index.html नोबेल पुरस्कार का आधिकारिक जालक्षेत्र] [[category: सम्मान]] [[af:Nobelprys]] [[als:Nobelpreis]] [[ar:جائزة نوبل]] [[ast:Premiu Nobel]] [[be:Нобэлеўская прэмія]] [[bg:Нобелова награда]] [[bn:নোবেল পুরস্কার]] [[bs:Nobelova nagrada]] [[ca:Premi Nobel]] [[cs:Nobelova cena]] [[cy:Gwobr Nobel]] [[da:Nobelprisen]] [[de:Nobelpreis]] [[el:Βραβείο Νόμπελ]] [[en:Nobel Prize]] [[eo:Nobel-premio]] [[es:Premios Nobel]] [[et:Nobeli auhind]] [[eu:Nobel Sariak]] [[fa:جایزه نوبل]] [[fi:Nobel-palkinto]] [[fr:Prix Nobel]] [[fur:Premi Nobel]] [[fy:Nobelpriis]] [[ga:Duais Nobel]] [[gd:Duais Nobel]] [[gl:Premios Nobel]] [[he:פרס נובל]] [[hr:Nobelova nagrada]] [[hu:Nobel-díj]] [[ia:Premio Nobel]] [[id:Penghargaan Nobel]] [[ilo:Premio Nobel]] [[io:Nobel-premio]] [[is:Nóbelsverðlaunin]] [[it:Premio Nobel]] [[ja:ノーベル賞]] [[ka:ნობელის პრემია]] [[kn:ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] [[ko:노벨상]] [[lb:Nobelpräis]] [[lt:Nobelio premija]] [[lv:Nobela prēmija]] [[mk:Нобелова награда]] [[ms:Hadiah Nobel]] [[nds:Nobelpries]] [[nl:Nobelprijs]] [[nn:Nobelprisen]] [[no:Nobelprisen]] [[nov:Nobel Premie]] [[pl:Nagroda Nobla]] [[pt:Prémio Nobel]] [[qu:Nobel suñay]] [[ro:Premiul Nobel]] [[ru:Нобелевская премия]] [[scn:Premiu Nobel]] [[sh:Nobelova nagrada]] [[simple:Nobel Prize]] [[sk:Nobelova cena]] [[sl:Nobelova nagrada]] [[sq:Çmimi Nobel]] [[sr:Нобелова награда]] [[sv:Nobelpriset]] [[sw:Tuzo ya Nobeli]] [[ta:நோபல் பரிசு]] [[th:รางวัลโนเบล]] [[tr:Nobel Ödülü]] [[uk:Нобелівська премія]] [[ur:نوبل انعام]] [[vi:Giải thưởng Nobel]] [[wuu:诺贝尔奖]] [[zh:诺贝尔奖]] [[zh-min-nan:Nobel Chióng]] [[zh-yue:諾貝爾獎]] सौराठ सभा 1719 10755 2005-01-23T16:29:51Z विजय ठाकुर 115 '''सौराठ सभा''' [[बिहार]] के [[मिथिलांचल]] क्षेत्र में प्रतिवर्ष लगने वाला एक [[मेला]] है जिसमें योग्य वर [[सौराठ]] नामक गाँव मे एकत्रित होते हैं और कन्या पक्ष के लोग उनके बारे में जानकारी प्राप्त कर कन्या का विवाह तय करते हैं। {{substub}} २००४ 1722 41385 2007-01-06T11:48:26Z TXiKiBoT 975 robot Adding: av, az, bat-smg, br, ht, ilo, jbo, mo, nah, oc, pam, pdc, qu, sco, tk, vls, war Removing: als वर्ष '''२००४''' बृहस्पतिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००१ | yp2=२००२ | yp3=२००३ | year=२००४ | ya1=२००५ | ya2=२००६ | ya3=२००७ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <div align="center"> [[जनवरी २००४ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००४ | फरवरी]] | [[मार्च २००४ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००४ | अप्रैल]] | [[मई २००४ | मई]] | [[जून २००४ | जून ]] | [[जुलाई २००४ | जुलाई]] | [[अगस्त २००४ | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००४ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००४ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००४ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००४ | दिसम्बर ]] </div> ---- == घटनाएँ == == जन्म == * == मृत्यु == * [[af:2004]] [[am:2004 እ.ኤ.አ.]] [[an:2004]] [[ar:2004]] [[ast:2004]] [[av:2004]] [[az:2004]] [[bat-smg:2004]] [[be:2004]] [[bg:2004]] [[bn:২০০৪]] [[bpy:মারি ২০০৪]] [[br:2004]] [[bs:2004]] [[ca:2004]] [[cr:2004]] [[cs:2004]] [[csb:2004]] [[cv:2004]] [[cy:2004]] [[da:2004]] [[de:2004]] [[el:2004]] [[en:2004]] [[eo:2004]] [[es:2004]] [[et:2004]] [[eu:2004]] [[fi:2004]] [[fo:2004]] [[fr:2004]] [[frp:2004]] [[fur:2004]] [[fy:2004]] [[ga:2004]] [[gd:2004]] [[gl:2004]] [[he:2004]] [[hr:2004]] [[ht:2004 (almanak gregoryen)]] [[hu:2004]] [[hy:2004]] [[ia:2004]] [[id:2004]] [[ilo:2004]] [[io:2004]] [[is:2004]] [[it:2004]] [[ja:2004年]] [[jbo:2004moi nanca]] [[ka:2004]] [[kn:೨೦೦೪]] [[ko:2004년]] [[ksh:Joohr 2004]] [[ku:2004]] [[kw:2004]] [[la:2004]] [[lb:2004]] [[li:2004]] [[lmo:2004]] [[lt:2004]] [[mi:2004]] [[mk:2004]] [[mo:2004]] [[ms:2004]] [[na:2004]] [[nah:2004]] [[nap:2004]] [[nds:2004]] [[nds-nl:2004]] [[nl:2004]] [[nn:2004]] [[no:2004]] [[nrm:2004]] [[oc:2004]] [[os:2004]] [[pam:2004]] [[pdc:2004]] [[pl:2004]] [[pms:2004]] [[pt:2004]] [[qu:2004]] [[ro:2004]] [[roa-rup:2004]] [[ru:2004 год]] [[scn:2004]] [[sco:2004]] [[se:2004]] [[sh:2004]] [[simple:2004]] [[sk:2004]] [[sl:2004]] [[sm:2004]] [[sq:2004]] [[sr:2004]] [[su:2004]] [[sv:2004]] [[sw:2004]] [[ta:2004]] [[te:2004]] [[th:พ.ศ. 2547]] [[tk:2004]] [[tl:2004]] [[tpi:2004]] [[tr:2004]] [[tt:2004]] [[uk:2004]] [[ur:2004ء]] [[uz:2004]] [[vec:2004]] [[vi:2004]] [[vls:2004]] [[wa:2004]] [[war:2004]] [[yi:2004]] [[zh:2004年]] [[zh-min-nan:2004 nî]] [[zh-yue:2004年]] २००० 1723 41186 2007-01-04T23:32:42Z TXiKiBoT 975 robot Adding: am, az, bat-smg, br, ceb, co, frp, gd, ht, ilo, ln, mo, nah, qu, su, tk, tpi, ur, vls Removing: als वर्ष '''२०००''' शनिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=१९९७ | yp2=१९९८ | yp3=१९९९ | year=२००० | ya1=२००१ | ya2=२००२ | ya3=२००३ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <div align="center"> [[जनवरी २००० | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००० | फरवरी]] | [[मार्च २००० | मार्च ]] | [[अप्रैल २००० | अप्रैल]] | [[मई २००० | मई]] | [[जून २००० | जून ]] | [[जुलाई २००० | जुलाई]] | [[अगस्त २००० | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००० | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००० | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००० | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००० | दिसम्बर ]] </div> ---- == घटनाएँ == * == जन्म == * == मृत्यु == * [[af:2000]] [[am:2000 እ.ኤ.አ.]] [[an:2000]] [[ar:2000]] [[ast:2000]] [[av:2000]] [[az:2000]] [[bat-smg:2000]] [[be:2000]] [[bg:2000]] [[bpy:মারি ২০০০]] [[br:2000]] [[bs:2000]] [[ca:2000]] [[ceb:2000]] [[co:2000]] [[cr:2000]] [[cs:2000]] [[csb:2000]] [[cv:2000]] [[cy:2000]] [[da:2000]] [[de:2000]] [[dv:2000]] [[el:2000]] [[en:2000]] [[eo:2000]] [[es:2000]] [[et:2000]] [[eu:2000]] [[fa:۲۰۰۰ (میلادی)]] [[fi:2000]] [[fo:2000]] [[fr:2000]] [[frp:2000]] [[fy:2000]] [[ga:2000]] [[gd:2000]] [[gl:2000]] [[he:2000]] [[hr:2000]] [[ht:2000 (almanak gregoryen)]] [[hu:2000]] [[hy:2000]] [[ia:2000]] [[id:2000]] [[ilo:2000]] [[io:2000]] [[is:2000]] [[it:2000]] [[ja:2000年]] [[jbo:2000moi nanca]] [[ka:2000]] [[kn:೨೦೦೦]] [[ko:2000년]] [[ksh:Joohr 2000]] [[ku:2000]] [[kw:2000]] [[la:2000]] [[lb:2000]] [[li:2000]] [[lmo:2000]] [[ln:2000]] [[lt:2000]] [[mi:2000]] [[mk:2000]] [[mo:2000]] [[mr:ई.स. २०००]] [[ms:2000]] [[nah:2000]] [[nap:2000]] [[nds:2000]] [[nds-nl:2000]] [[nl:2000]] [[nn:2000]] [[no:2000]] [[nov:2000]] [[nrm:2000]] [[oc:2000]] [[os:2000]] [[pam:2000]] [[pdc:2000]] [[pl:2000]] [[pt:2000]] [[qu:2000]] [[ro:2000]] [[ru:2000 год]] [[ru-sib:2000]] [[scn:2000]] [[se:2000]] [[sh:2000]] [[simple:2000]] [[sk:2000]] [[sl:2000]] [[sq:2000]] [[sr:2000]] [[su:2000]] [[sv:2000]] [[sw:2000]] [[ta:2000]] [[te:2000]] [[th:พ.ศ. 2543]] [[tk:2000]] [[tl:2000]] [[tpi:2000]] [[tr:2000]] [[tt:2000]] [[uk:2000]] [[ur:2000ء]] [[uz:2000]] [[vec:2000]] [[vi:2000]] [[vls:2000]] [[wa:2000]] [[war:2000]] [[yi:2000]] [[zh:2000年]] [[zh-min-nan:2000 nî]] [[zh-yue:2000年]] वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट 1724 41283 2007-01-05T14:28:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh-classical:沃爾夫岡·阿瑪多伊斯·莫扎特]] '''वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट''' ([[जर्मन भाषा|जर्मन में]] Wolfgang Amadeus Mozart) ([[27 जनवरी]] [[1756]] - [[5 दिसंबर]] [[1791]]) एक [[जर्मनी|जर्मन]] संगीतज्ञ था। {{सबस्टब}} [[Category:सबस्टब]] [[Category:ऑस्ट्रियन संगीतज्ञ]] [[Category:१७५६ में जन्म]] [[Category:१७९१ में मृत्यु]] [[af:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[an:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ar:فولفغانغ أماديوس موتسارت]] [[ast:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[az:Volfqanq Amadeus Motsart]] [[be:Вольфганг Моцарт]] [[bg:Волфганг Амадеус Моцарт]] [[bn:ভোল্‌ফগাংক্‌ আমাডেয়ুস মোৎসার্ট]] [[bs:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ca:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[cs:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[cy:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[da:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[de:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[el:Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ]] [[en:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[eo:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[es:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[et:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[eu:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[fa:ولفگانگ آمادئوس موتزارت]] [[fi:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[fr:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[fy:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ga:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[gd:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[gl:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[he:וולפגנג אמדאוס מוצרט]] [[hr:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[hu:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[hy:Մոցարտ, Վոլֆգանգ Ամադեուս]] [[id:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ilo:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[io:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[is:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[it:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ja:ヴォルフガング・アマデウス・モーツァルト]] [[jbo:vulfygan.amadeus.motsart]] [[jv:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ka:მოცარტი, ვოლფგანგ ამადეუს]] [[kn:ವುಲ್ಫ್‌ಗ್ಯಾಂಗ್ ಅಮೆಡಿಯುಸ್ ಮೊಟ್ಜಾರ್ಟ್]] [[ko:볼프강 아마데우스 모차르트]] [[ku:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[kw:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[la:Wolfgangus Amadeus Mozart]] [[lb:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[li:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[lt:Volfgangas Amadėjus Mocartas]] [[lv:Volfgangs Amadejs Mocarts]] [[mk:Волфганг Амадеус Моцарт]] [[ms:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[mt:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[nah:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[nds:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[nl:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[nn:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[no:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[oc:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[pl:Wolfgang Amadeusz Mozart]] [[pt:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[qu:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ro:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ru:Моцарт, Вольфганг Амадей]] [[scn:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sco:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[se:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sh:Volfgang Amadeus Mocart]] [[simple:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sk:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sl:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sq:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sr:Волфганг Амадеус Моцарт]] [[sv:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[sw:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[ta:வொல்ஃப்கேங்க் அமதியுஸ் மோட்ஸார்ட்]] [[th:โวล์ฟกัง อะมาเดอุส โมซาร์ท]] [[tl:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[tr:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[uk:Моцарт Вольфґанґ Амадей]] [[vi:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[vo:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[war:Wolfgang Amadeus Mozart]] [[zh:沃尔夫冈·阿马多伊斯·莫扎特]] [[zh-classical:沃爾夫岡·阿瑪多伊斯·莫扎特]] [[zh-yue:莫札特]] ढाका 1725 36646 2006-11-29T09:57:38Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ur:ڈھاکہ]] '''ढाका''' ([[बांग्ला]] ঢাকা) (जनसंख्या: ९,०००,०२२ ([[२००१]])) [[बान्ग्लादेश]] की राजधानी है । राजधानी होने के अलावा यह बान्ग्लादेश का औध्योगिक और प्रशासकीय केन्द्र भी है । यहाँ पर [[चावल]], [[शक्कर]] और [[चाय]] का व्यापार होता है । {{substub}} [[ar:دكا]] [[bn:ঢাকা]] [[ca:Dhaka]] [[cs:Dháka]] [[da:Dhaka]] [[de:Dhaka]] [[en:Dhaka]] [[eo:Dako]] [[es:Dacca]] [[fi:Dhaka]] [[fr:Dhâkâ]] [[gl:Dacca - ঢাকা]] [[gu:ઢાકા]] [[he:דאקה]] [[id:Dhaka]] [[io:Dhaka]] [[it:Dhâkâ]] [[ja:ダッカ]] [[ko:다카]] [[lt:Daka]] [[lv:Daka]] [[ms:Dhaka]] [[nl:Dhaka (stad)]] [[no:Dhaka]] [[pl:Dhaka]] [[pt:Daca]] [[ro:Dacca]] [[ru:Дакка]] [[scn:Dacca]] [[simple:Dhaka]] [[sk:Dháka]] [[sv:Dacca]] [[tg:Дакка]] [[th:ธากา]] [[tr:Dakka]] [[ur:ڈھاکہ]] [[vo:Dhaka]] [[zh:达卡]] [[zh-min-nan:Dhaka]] आठवीं अनुसूची 1726 32532 2006-10-26T14:48:42Z Mitul0520 211 श्रेणी का नाम सुधारा [[भारतीय संविधान]] की [[आठवीं अनुसूची]] भारत की भाषाओं से संबंधित है। इस अनुसूची में २२ भारतीय भाषाओं को शामिल किया गया है. #[[बांग्ला]] #[[बोड़ो]] #[[डोगरी]] #[[गुजराती]] #[[हिन्दी]] #[[कन्नड़]] #[[कश्मीरी]] #[[कोंकणी]] #[[मैथिली]] #[[मलयालम]] #[[मणिपुरी]] #[[मराठी]] #[[नेपाली]] #[[उड़िया]] #[[पंजाबी]] #[[संस्कृत]] #[[संथाली]] #[[सिंधी]] #[[तमिल]] #[[तेलुगू]] #[[उर्दू]] #[[असमिया]] [[श्रेणी:भारतीय संविधान]] सुवर्णरेखा 1728 24662 2006-08-14T05:33:16Z Mitul0520 211 '''सुवर्णरेखा''' या स्वर्णरेखा [[भारत]] के [[झारखंड]] प्रदेश में बहने वाली एक [[पहाड़ी नदी]] है। {{भारत की नदियाँ}} {{substub}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] स्वर्णरेखा 1729 10765 2004-12-08T04:50:12Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[सुवर्णरेखा]] त्रिवेन्द्रम 1731 43601 2007-01-16T01:49:11Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तिरुअनन्तपुरम्]] #REDIRECT[[तिरुअनन्तपुरम्]] थिरुवनन्तपुरम 1732 10767 2004-12-08T04:54:11Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[त्रिवेन्द्रम]] अगरतला 1734 39435 2006-12-22T20:42:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bn:আগরতলা]], [[bpy:আগরতলা]], [[ja:アガルタラ]] '''अगरतला''' [[भारत]] के [[त्रिपुरा]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:আগরতলা]] [[bpy:আগরতলা]] [[da:Agartala]] [[de:Agartala]] [[en:Agartala]] [[fi:Agartala]] [[gl:Agartala]] [[id:Agartala]] [[ja:アガルタラ]] [[pl:Agartala]] [[ro:Agartala]] [[sa:अगरतला]] [[sv:Agartala]] [[ta:அகர்தலா]] [[zh:阿加尔塔拉]] इम्फाल 1735 10769 2005-01-15T09:41:33Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[इंफाल]] मुजफ़्फ़रपुर 1736 10770 2004-12-07T23:54:02Z विजय ठाकुर 115 '''मुजफ़्फ़रपुर''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक प्रमुख शहर है। मुजफ्फरपुर 1737 28592 2006-09-25T17:42:41Z Mitul0520 211 {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = मुजफ्फरपुर | प्रकार = नगर | latd = 26.0 | longd=85.45 | प्रदेश = बिहार | जिला = [[मुजफ्फरपुर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = 170 | जनगणना का वर्ष = 2004 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 3743836 | घनत्व = 931 | क्षेत्रफल = 3122.6 | दूरभाष कोड = 91 (0)621 | पिनकोड = | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = | unlocode = | वेबसाइट = http://muzaffarpur.nic.in | skyline = Langat-singh-college.jpg | skyline_caption = [[लंगटसिंह महाविद्यालय: मुजफ्फरपुर]] | टिप्पणियाँ = | }} '''मुजफ्फरपुर''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] के बड़े शहरों में से एक है। अपने [[सूती उद्योग]] तथा [[आम]] और [[लीची]] जैसे फलों के उम्दा उत्पादन के लिये यह शहर पूरे विश्व में जाना जाता है। मुजफ्फरपुर उत्तर में [[पूर्वी चंपारण]] और [[सीतामढी]], दक्षिण में [[वैशाली]] और [[सारण]], पूर्व में [[समस्तीपुर]] और [[दरभंगा]] तथा पश्चिम में [[गोपालगंज]] से घिरा है। [[मैथिली]] और [[हिन्दी]] यहाँ की मुख्य भाषाएँ हैं। ==इतिहास== मुजफ्फरपुर का निर्माण [[1875]] में प्रशासनिक सुविधा के लिये [[तिरहुत]] का विभाजन कर किया गया था, जिले का नाम तत्कालीन वित्त अधिकारी मुजफ्फर खान के नाम पर रखा गया। वैसे इस क्षेत्र का उल्लेख [[रामयाण]] जैसे ग्रंथों में मिलता है परंतु इसका लिखित [[इतिहास]] [[वैशाली गणराज्य| वैशाली]] के उदभव के समय से मिलता है जब राजनैतिक शक्ति [[मिथिला]] से [[वैशाली गणराज्य|विदेह]] की ओर हस्तांतरित हुआ। [[हुएन सांग]] के यात्रा विवरणों से पता चलता है कि यह क्षेत्र काफी समय तक महाराजा [[हर्षवर्धन]] के शासन में रहा। उनकी मृत्यु के बाद स्थानीय क्षत्रपों का कुछ समय शासन रहा तथा आठवीं सदी के बाद यहाँ [[बंगाल]] के [[पाल वंश]] के शासकों का शासन शुरु हुआ। [[तिरहुत]] पर लगभग 11 वीं सदी मे [[चेदि वंश]] का भी कुछ समय शासन रहा। 1211 से 1226 बीच गैसुद्दीन एवाज़ [[तिरहुत]] का पहला मुसलमान शासक बना। 1323 में [[तुग़लक वंश]] के शासक [[गयासुद्दीन तुग़लक]] का राज आया। चौदहवीं सदी के अंत में [[तिरहुत]] समेत पूरे उत्तरी [[बिहार]] का नियंत्रण [[जौनपुर]] के राजाओं के हाथ में चला गया जो तबतक जारी रहा जबतक [[दिल्ली सल्तनत]] के [[सिंकदर लोधी]] ने जौनपुर के शासकों को हराकर अपना शासन स्थापित नहीं किया । इसके बाद विभिन्न [[मुग़ल]] शासकों और बंगाल के नवाबों के बीच इस क्षेत्र का शासन चलाते रहे। अगर आधुनिक काल की बात की जाए तो मुजफ्फरपुर ने [[भारतीय स्वाधीनता आंदोलन]]में अत्यंत महत्वपूरण भूमिका निभाई। [[महात्मा गाँधी]] की दो यात्राओं ने इस क्षेत्र के लोगों में स्वाधीनता के चाह की नयी जान फूँकी थी। [[खुदीराम बोस]], [[जुब्बा साहनी]] जैसे अनेक क्रांतिकारियों की यह कर्मभूमि रही है। मुजफ्फरपुर को इस्लामी और [[हिन्दू]] सभ्यताओं की मिलन स्थली के रूप में भी देखा जाता रहा है। दोनों सभ्यताओं के रंग यहाँ गहरे मिले हुये हैं और यही इस क्षेत्र की सांस्कृतिक पहचान भी है। ==जिले के पंचायत== *[[औराई मुजफ्फरपुर|औराई]], [[बोचहाँ मुजफ्फरपुर|बोचहाँ]], [[गायघाट मुजफ्फरपुर|गायघाट]], [[कटरा मुजफ्फरपुर| कटरा]], [[मीनापुर मुजफ्फरपुर| मीनापुर]], [[मुरौल मुजफ्फरपुर| मुरौल]], [[मुसहरी मुजफ्फरपुर| मुसहरी]], [[सकरा मुजफ्फरपुर| सकरा]], [[काँटी मुजफ्फरपुर| काँटी]], [[कुढनी मुजफ्फरपुर| कुढनी]], [[मोतीपुर मुजफ्फरपुर| मोतीपुर]], [[पारो मुजफ्फरपुर| पारो]], [[साहेबगंज मुजफ्फरपुर| साहेबगंज]], [[सरैया मुजफ्फरपुर| सरैया]] ==संबद्ध मशहूर हस्तियाँ== [[रामधारी सिंह दिनकर|दिनकर]], [[जानकी वल्लभ शास्त्री]], [[खुदीराम बोस]], [[जार्ज फर्नान्डिस]], [[जुब्बा साहनी]], ==शिक्षण संस्थान== *[[बाबा साहब भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय| बिहार विश्वविद्यालय]] *[[लंगट सिंह महाविद्यालय]] *[[मुजफ्फरपुर तकनीकी संस्थान| मुजफ्फरपुर इंस्टीट्यूट आफ टेक्नालाजी]] *[[महंथ दर्शनदास महिला महाविद्यालय मुजफ्फरपुर| एम डी डी एम कालेज]] *[[ब्राम्हण भूमिहार कालेजिएट| बी बी कालेजिएट]] *[[रामदयालु महाविद्यालय मुजफ्फरपुर|रामदयालु महाविद्यालय]] ==दर्शनीय स्थल== *[[जुब्बा साहनी उद्यान मुजफ्फरपुर| जुब्बा साहनी पार्क]] ==यह भी देखें== *[[बिहार]] *[[मैथिली]] *[[मिथिला]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://muzaffarpur.nic.in/ अंग्रेजी में जिले का आधिकारिक जालस्थल] [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] {{बिहार के जिले}} मधुबनी 1738 28556 2006-09-25T08:13:56Z 203.110.243.30 '''मधुबनी''' [[बिहार]] प्रान्त का एक प्रमुख शहर है। [[दरभंगा]] एवं मधुबनी को [[मैथिली संस्कृति]] का केन्द्र बिन्दु माना जाता है। [[मैथिली]] यहाँ की प्रमुख भाषा है। मधुबनी अपनी विश्वप्रसिद्ध [[मिथिला पेंटिंग]] की वजह से भी जानी जाती है। मधुबनी में माखन की पैदावार होती है । परिवहन की अच्छी सुविधा नही होने के कारण लोगेों को इसके बारे में बहुत कम पता है । इसे [[विद्यापति]] की भूमि भी कहा जाता है । क्षेत्रफल - 3501.0 वर्ग कि.मी. यहां की मुख्य फसल [[धान]], [[गेहूं]], [[मक्का]] मखाना आदि है । {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] {{बिहार के जिले}} मिथिला पेंटिंग 1739 10773 2004-12-23T21:45:24Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[मधुबनी चित्रकला]] --[[सदस्य:विजय ठाकुर|विजय ठाकुर]] २१:४५, २३ दिसम्बर २००४ (UTC) मधुबनी पेंटिंग 1740 10774 2004-12-23T08:22:49Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[मधुबनी चित्रकला]] मधुबनी चित्रकला 1741 34701 2006-11-13T14:08:49Z Amitprabhakar 683 [[Image:Mithila.jpg|thumb|मधुबनी चित्रकला]] '''मधुबनी चित्रकला''' [[मिथिलांचल क्षेत्र]] जैसे बिहार के [[दरभंगा]], [[मधुबनी]] एवं [[नेपाल]] के कुछ क्षेत्रों की प्रमुख [[चित्रकला]] है। प्रारंभ में [[रंगोली]] के रुप में रहने के बाद यह कला धीरे आधुनिक रूप में कपड़ो, दीवारों एवं कागज पर उतर आया है। [[मिथिला]] की औरतों द्वारा शुरू किये गये इस घरेलू चित्रकला को पुरूषों ने भी अपना लिया है। [[श्रेणी: चित्रकला]] {{substub}} मिथिलांचल क्षेत्र 1742 10776 2005-01-24T07:35:40Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[मिथिला]] साहित्य अकादमी 1743 10777 2005-01-03T03:18:20Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय साहित्य अकादमी]] वैशाली 1744 27622 2006-09-21T08:09:03Z Amitprabhakar 683 '''वैशाली''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। कहा जाता है कि वैशाली में ही विश्व का सबसे पहला [[गणराज्य]] यानि "रिपब्लिक" कायम किया गया था। वैशाली जिला [[भगवान]] [[महावीर]] की जन्म स्थली होने के कारण [[जैन धर्म]] के मतावलंबियों के लिये भी एक पवित्र नगरी है। वैशाली जिले का मुख्यालय [[हाजीपुर]] में है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} हाजीपुर 1745 10779 2005-01-18T07:29:57Z विजय ठाकुर 115 '''हाजीपुर''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] के [[वैशाली]] जिले का मुख्यालय है। {{substub}} [[Category:शहर]] नागालॅण्ड 1746 24231 2006-08-05T05:08:45Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[नागालैंड]] नागालैण्ड 1747 10781 2004-12-23T08:11:38Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नागालैंड]] नागालैंड 1748 46402 2007-01-26T11:09:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Nagaland]] '''नागालैंड''' [[भारत]] का एक उत्तर पूर्वी [[प्रान्त]] है। इसकी राजधानी [[कोहिमा]] है। == जिले == नागालैंड में 11 जिले हैं - *[[कैफाइर जिला]] *[[कोहिमा जिला]] *[[ज़ुन्हेबोटो जिला]] *[[दीमापुर जिला]] *[[ट्वेनसांग जिला]] *[[पेरेन जिला]] *[[फेक जिला]] *[[मोकोक्चुुन्ग जिला]] *[[मोन जिला]] *[[लॉन्गलेन्ग जिला]] *[[वोखा जिला]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:नागालैंड]] [[ca:Nagaland]] [[de:Nagaland]] [[en:Nagaland]] [[es:Nagaland]] [[et:Nagaland]] [[fi:Nagaland]] [[fr:Nagaland]] [[gu:નાગાલેંડ]] [[he:נאגאלנד]] [[id:Nagaland]] [[ja:ナガランド州]] [[ka:ნაგალენდი]] [[kn:ನಾಗಲ್ಯಂಡ್]] [[lt:Nagalandas]] [[ml:നാഗാലാ‌‍ന്‍ഡ്]] [[mr:नागालँड]] [[nl:Nagaland]] [[nn:Nagaland]] [[no:Nagaland]] [[pl:Nagaland]] [[pt:Nagaland]] [[ro:Nagaland]] [[ru:Нагаланд]] [[simple:Nagaland]] [[sr:Нагаланд]] [[sv:Nagaland]] [[ta:நாகாலாந்து]] [[te:నాగాలాండ్]] [[tg:Нагаланд]] [[uk:Нагаленд]] [[zh:那加兰邦]] मेघालय 1749 45777 2007-01-24T16:43:09Z Escarbot 542 robot Adding: [[ml:മേഘാലയ]], [[new:मेघालय]] '''हिन्दी अनुवाद करने में अपना योगदान दें''' {| cellspacing="0" border="2" style="margin-left:10px solid;" cellpadding="2" align="right" width="300px" | colspan="2" align="center"|[[मेघालय]] : एक झलक <center> [[Image:Meghalaya.jpg|thumb|]] </center><br/> |- |[[प्रदेश]] |[[मेघालय]] |- |[[भाषा]] |[[खासी]], [[गारो]], [[अंग्रेज़ी]], [[हिन्दी]], |- |[[समय क्षेत्र]] |[[जी एम टी]]+५:३० |- |महत्व |[[भारत]] की सात सखियों मे से एक, अत्यंत खूबसूरत राज्य, बांग्लादेश से सीमा के कारण सामरिक महत्व, प्राकृतिक और जैव विविधता के लिये मशहूर |- |[[जन्संख्या]]<br> -कुल<br> |2,175,000 <br> |- |[[साक्षरता दर]]<br> - कुल <br> - [[पुरुष]]<br> - [[महिला]] |<br> 53.6%[http://www.censusindia.net/t_00_006.html]<br> 67.3%<br> 38.9% |- |[[क्षेत्रफल]] |1483 [[प्रति वर्ग कि मी|km<sup>2</sup>]] |- |[[डाक क्षेत्र सँख्या|पिन]] |XXX XXX |- |मुख्य मंत्री |[[लिंगदोह ]] |- |सत्ताधारी पार्टी |[[मेघालय डेमोक्रैटिक अलायंस]]* |} '''मेघालय''' भारत के उत्तर पूर्व में एक राज्य है। मेघालय का क्षेत्रफल लगभग 22,429 वर्ग किलोमीटर है। यहाँ की जनसँख्या 2,175,000 है [[2000]]। इसके उत्तर में [[असम]], जो [[ब्रम्हपुत्र]] नदी से विभाजित होती है, और दक्षिण में [[बांग्लादेश]] है। यहाँ की राजधानी खुबसूरत शहर [[शिलांग]] है जहाँ की जनसँख्या लगभग 260,000 है। मेघालय पहले [[असम]] राज्य का हिस्सा था जिसे [[21 जनवरी]] [[1972]] को विभाजित कर नया [[प्रान्त]] बनाया गया। ==जलवायु == मेघालय की जलवायु उपोष्ण (उष्ण और शीत के मध्य) तथा आर्द्र है । वार्षिक वर्षा 1200 से.मी. तक होती है जिसके कारण यह राज्य देश का सबसे ''"गीला"'' राज्य कहा जाता है । [[चेरापुंजी]], जो राजधानी शिलांग से दक्षिण है, ने एक कैलेंडर महीने में सर्वाधिक बारिश का विश्व कीर्तिमान स्थापित किया है । जबकि इसी शहर के पास के गांव [[मावसिनराम]] के नाम सर्वाधिक सालाना बारिश का रिकॉर्ड दर्ज़ है । राज्य का लगभग एक तिहाई हिस्सा वनाच्छादित है । राज्य की [[गारो]], [[खासी]] तथा [[जयंतिया]] पहाड़ियां उतनी ऊँची नही हैं । शिलांग शिखर, जिसकी उचाई 1965 मीटर है, सर्वोच्च शिखर है । कई गुफाओं में चूने जल की विभिन्न आकृतियां हैं जिनमें स्टेलैक्टाईट और स्टेलैग्माईट जैसी आकृतियां प्रसिद्ध हैं । ==जनवृत्त == जनजातीय आबादी कुल जनसंख्या का लगभग 85 प्रतिशत है । लगभग 50% खासी हैं जिसके बाद गारो हैं जिनकी जनसंख्या एक तिहाई है । इसके अतिरिक्त जयंतिया तथा हजोंग लोग भी हैं । लगभग 15 प्रतिशत आबादी अजनजातीय है जिसमें बंगाली तता शेख़ शामिल हैं । यह देश के उन तीन राज्यों में से एक है जहां ईसाई बहुमत है, अन्य दो राज्य - [[नागालैंड]] और [[मिज़ोरम]] भी [[उत्तर पूर्व भारत]] में ही हैं । खासी लोग [[कैथोलिक]] हैं जबकि गारो लोग बाप्टिस्ट । राज्य सरकार हंलांकि पर्यटन को बढ़ावा देती है पर अलगाववादी संगठन [[उल्फा]] और ''बोडो राष्ट्रीय लोकतांत्रिक मोर्चा'', गारो पहाड़ियों को अपनी गतिविधियों का केन्द्र बना रहें हैं । घने जंगल तथा बांग्लादेश की सीमा पर अवस्थित होने के कारण यह एक अच्छा गुप्तवास बन जाता है । ==जिले== * [[पूर्वी गारो हिल्स जिला|पूर्वी गारो हिल्स]] * [[पूर्वी खासी हिल्स जिला|पूर्वी खासी हिल्स ]] * [[जयंतिया हिल्स जिला|जयंतिया हिल्स ]] * [[री भोई जिला|री भोई]] * [[दक्षिण गारो हिल्स जिला|दक्षिण गारो हिल्स]] * [[पश्चिम गारो हिल्स जिला|पश्चिम गारो हिल्स ]] * [[पश्चिम खासी हिल्स जिला|पश्चिम खासी हिल्स ]] == मशहूर हस्ती== * [[डाक्टर डी डी लापांग]] * [[पी ए सांगमा]] ==राजनीति== ==प्रमुख तथ्य== *क्षेत्रफल: 22,429 km&sup2; *जनसंख्या: 2,175,000 ([[2000]]) ===जातीय विभाग:=== *[[खासी]]: 49% *[[गारो]]: 34% *[[बंगाली]]: 2.5% *[[शेख]]: 2.3% *[[हाजोंग]]: 1.8% *अन्य: 10.4% ===धर्म:=== *[[इसाई]]: 64.6% *[[प्रकृतिवादी]]: 16.7% *[[हिन्दू]]: 14.7% *[[मुसलमान]]: 4% *राजधानी: [[शिलांग]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://meghalaya.nic.in/ मेघालय सरकार] {{भारत}} [[Category:मेघालय]] [[bn:মেঘালয়]] [[ca:Meghalaya]] [[de:Meghalaya]] [[en:Meghalaya]] [[es:Meghalaya]] [[et:Meghalaya]] [[fi:Meghalaya]] [[fr:Meghalaya]] [[gu:મેઘાલય]] [[he:מגהלאיה]] [[hu:Meghálaja]] [[ja:メーガーラヤ州]] [[ka:მეგჰალაია]] [[kn:ಮೆಘಾಲಯ]] [[lt:Meghalaja]] [[ml:മേഘാലയ]] [[mr:मेघालय]] [[new:मेघालय]] [[nl:Meghalaya]] [[nn:Meghalaya]] [[no:Meghalaya]] [[pl:Meghalaya]] [[pt:Meghalaya]] [[ro:Meghalaya]] [[ru:Мегхалая]] [[simple:Meghalaya]] [[sv:Meghalaya]] [[ta:மேகாலயா]] [[te:మేఘాలయ]] [[tg:Меғалая]] [[ur:میگھالیہ]] [[zh:梅加拉亚邦]] राजधानी 1750 30539 2006-10-13T16:36:48Z Matra 768 {{substub}} '''राजधानी''' प्रदेश, [[प्रान्त]] या या राज्य का प्रमुख शहर होता है, जो आम तौर पर राजनैतिक केन्द्र होता है। {{substub}} गंगटोक 1751 46389 2007-01-26T10:20:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:গ্যাংটক]], [[fi:Gangtok]], [[ja:ガントク]] '''गंगटोक''' [[भारत]] के [[उत्तर-पूर्वी राज्य]] [[सिक्किम]] की राजधानी है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:গ্যাংটক]] [[bpy:গ্যাংটক]] [[da:Gangtok]] [[de:Gangtok]] [[en:Gangtok]] [[es:Gangtok]] [[fi:Gangtok]] [[fr:Gangtok]] [[ja:ガントク]] [[ko:강토크]] [[pl:Gangtok]] [[ro:Gangtok]] [[sa:गंगटोक]] [[simple:Gangtok]] [[sv:Gangtok]] [[ta:கேங்டாக்]] [[zh:甘托克]] प्रभात खबर 1752 29908 2006-10-07T17:13:51Z Mitul0520 211 श्रेणी '''प्रभात खबर''' [[राँची]], [[जमशेदपुर]], [[कोलकाता]], और [[देवघर]] से प्रकाशित [[हिन्दी]] का दैनिक है. [[श्रेणी:समाचारपत्र]] {{substub}} राष्ट्रीय धातुकर्म प्रयोगशाला 1753 10787 2005-01-20T04:37:15Z विजय ठाकुर 115 '''बर्मामाइन्स''' [[जमशेदपुर]] स्थित [[नेशनल मेटलर्जिकल लैब]] राष्ट्रीय महत्व का प्रयोगशाला है जहाँ खनिज पदार्थों के बारे में शोध किया जाता है। {{substub}} नेशनल मेटलर्जिकल लैब 1754 10788 2004-12-23T08:27:29Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[राष्ट्रीय धातुकर्म प्रयोगशाला]] साक्ची 1755 10789 2005-04-26T01:09:18Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[साक्ची जमशेदपुर]] हो 1756 20967 2006-06-09T08:58:15Z YurikBot 240 robot Adding: [[br:Hoeg]], [[ko:호어]], [[vi:Tiếng Ho]] '''हो''' [[आस्ट्रो-एशियाई भाषा परिवार]] के मुंडा शाखा में एक भाषा है जो [[झारखंड]] एवं [[उड़ीसा]] के [[आदिवासी]] क्षेत्रों में लगभग १०,७७,००० जनों से बोली जाती है। {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Hoeg]] [[en:Ho language]] [[ko:호어]] [[vi:Tiếng Ho]] युरेनियम 1757 10791 2005-01-22T01:29:38Z विजय ठाकुर 115 '''युरेनियम''' एक बहुमूल्य [[खनिज]] पदार्थ है जिसका उपयोग [[परमाणु उर्जा]] के उत्पादन में किया जाता है। {{substub}} टाटा 1760 36566 2006-11-28T20:20:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Tata Group]], [[pt:Grupo Tata]] ==टाटा घराना== # [[जमशेदजी नशरवान जी टाटा]] यह भी देखें: [[टाटानगर]], [[झारखंड]], [[टाटा मोटर्स]] {{substub}} [[de:Tata (Unternehmen)]] [[en:Tata Group]] [[eo:Tata (firmao)]] [[fr:Tata (famille)]] [[it:Tata]] [[ja:タタ]] [[nl:Tata Group]] [[pt:Grupo Tata]] [[tr:Tata]] पुणे 1761 42931 2007-01-14T10:08:14Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[mr:पुणे शहर]] '''पुणे''' [[चित्र:सिंहगड.jpg|thumb|400px|सिंहगड किला, पुणे]] एक [[भारतीय]] शहर है जो [[महाराष्ट्र]] प्रांत में स्थित है। पुणे [[मुंम्बई]] से लगभग १५० किलोमीटर की दूरी पर है। {{substub}} [[Category:शहर]] {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} [[bpy:পুনে]] [[de:Pune]] [[en:Pune]] [[fi:Pune]] [[fr:Pune]] [[he:פונה]] [[id:Pune]] [[ja:プネー]] [[kn:ಪುಣೆ]] [[lt:Puna (Indija)]] [[mr:पुणे शहर]] [[nl:Poona]] [[pl:Pune]] [[pt:Pune]] [[ro:Pune]] [[ru:Пуна]] [[sa:पुणे]] [[simple:Pune]] [[sv:Pune]] [[ta:புனே]] [[zh:浦那]] भारत के शहर 1762 42391 2007-01-11T10:47:06Z 198.28.92.5 /* य, र, ल, व, श */ '''यह भी देखें''': भारत के [[प्रान्त]] ==अ..== [[अबोहर]], [[अलवर]], [[अहमदाबाद]], [[अकोला]], [[अगरतला]], [[अयोध्या]], [[अकबरपुर]], [[अनंतनाग]], [[अमरावती]], [[अमृतसर]], [[अलीगढ]], [[आगरा]], [[आइजोल]], [[आदिलाबाद]], [[आजमगढ]], [[आसनसोल]], [[आनंद]], [[आंगलोंग]], [[इलाहाबाद]], [[इटारसी]], [[इरोड]], [[इदुकी]], [[इंदौर]], [[इंफाल]], [[ईटानगर]], [[उन्नाव]], [[उडुपी]], [[उदयपुर]], [[उस्मानाबाद]], [[ऊटी]], [[एटा]], [[एर्नाकुलम]], [[ॠषिकेष]], [[औरंगाबाद]], [[अम्बाला]], [[अंबिकापुर]],[[अौरया]] ==क, ख, ग, घ== [[कटक]], [[कटरा]], [[कटिहार]], [[कन्याकुमारी]], [[कवरत्ती]], [[कानपुर]], [[कालीकट]], [[काँची]], [[कलकत्ता]], [[कुल्लू]], [[कुर्सियांग]], [[कूचबिहार]], [[कूर्ग]], [[केदारनाथ]], [[कोलकाता]], [[कोडरमा]], [[कोयंबतूर]], [[कोहिमा]], [[कोरबा]], [[कोचीन]], [[कोल्हापुर]], [[कोच्ची]], [[कोट्टायम]], [[कामख्या]], [[कुरुक्षेत्र]], [[कूर्ग]], [[कलिंपोंग]], [[कालाहांडी]],[[खम्मम]], [[खगड़िया]], [[खुर्जा]], [[गंगानगर]], [[गया]], [[गंगटोक]], [[गोरखपुर]], [[गोंडा]], [[ग्वालियर]], [[गुवाहाटी]], [[गुंटूर]], [[गुड़गाँव]], [[गाँधीनगर]], [[गुरदासपुर]], [[गुमला]], [[गिरीडीह]], [[गौहाटी]], [[गोआलपाड़ा]], [[गोड्डा]], [[गोपालपुर]],[[घाटशिला]], [[घाटमपुर]] ==च, छ, ज, झ== [[चुनार]], [[चतरा]], [[चांगलांग]], [[चूड़ाचाँदपुर]], [[चोपन]], [[चेन्नई]],[[चंडीगढ]], [[चंपारण]], [[चाईबासा]], [[चिकमंगलूर]], [[चिपलून]], [[चेन्नई]] (पहले मद्रास), [[छिंदवाड़ा]], [[जबलपुर]], [[जमशेदपुर]], [[जलपाईगुड़ी]], [[जलंधर]], [[जलगाँव]], [[जम्मू]], [[जयनगर]], [[जयपुर]], [[जलगाँव]], [[जशपुर]], [[जामताड़ा]], [[जैसलमेर]], [[जोधपुर]], [[जोवाई]], [[जामनगर]],[[झरिया]], [[झारसुगड़ा]], [[झाँसी]],[[झुंझुनू]], [[चिंचवड]] ==त, थ, द, ध, न== [[ताम्ब्रम]], [[तंजावुर]], [[तिनसुकिया]], [[तुमकुर]], [[तुरा]], [[तुएनसांग]], [[तूतीकोरन]],[[दरभंगा]], [[दमोह]], [[दार्जिलिंग]], [[दुमका]], [[दुर्ग]], [[दुर्गापुर]], [[दिल्ली]], [[दीमापुर]], [[देवरिया]], [[देवघर]], [[देहरादून]], [[धनबाद]], [[धर्मशाला]], [[धारवाड़]], [[नयी दिल्ली]] या नई दिल्ली या केवल दिल्ली, [[नलगोंडा]], [[नरकटियागंज]], [[नागपूर]], [[नागरकोइल]], [[नासिक]], [[नेल्लूर]], [[नोएडा]], [[नैनीताल]], [[नौगाँव]], [[नांदेड़]] ==ट, ठ, ड, ढ== [[टाटानगर]], [[टिटलागढ]], [[टीकमगढ]], [[ठाणे]], [[डिंडीगुल]], [[डिब्रूगढ]], [[डोडा]] ==प, फ, ब, भ, म== [[पटना]], [[पलामू]], [[पणजी]], [[पठानकोट]], [[पंतनगर]], [[पंढरपुर]], [[पावापुरी]], [[पीलीभीत]], [[पिथौरागढ]], [[पंढरपुर]], [[प्रयाग]], [[प्रकाशम]], [[पुरी]], [[पुरुलिया]], [[पुणे]], [[पूर्णिया]], [[पिलानी]], [[पिंजौर]], [[पिपली]], [[पोन्डिचरी]], [[पोर्ट ब्लेयर]], [[फैजाबाद]], [[फिरोजाबाद]], [[फतेहगढ]], [[फतुहा]], [[फरीदाबाद]], [[फैसलाबाद]], [[बंगलोर]], [[बरौनी]], [[बड़ौदा]], [[बम्बई]], [[बालासोर]], [[बाँसवाड़ा]], [[बाँकुड़ा]], [[बिलासपुर]], [[बीकानेर]], [[बीजापुर]], [[बीदर]], [[बेल्लारी]], [[बेगूसराय]], [[बोकारो]], [[बस्ती]], [[बुलंदशहर]], [[बेरमो]], [[बेलगाँव]],[[भरतपुर]] , [[भद्रक]], [[भागलपुर]], [[भिलाई]], [[भिंड]] [[भीलवाड़ा]], [[भुवनेश्वर]], [[भुज]], [[भोपाल]], [[मथुरा]], [[मदुरै]], [[मंडी]], [[मसूरी]], [[मधुबनी]], [[मुजफ्फरपुर]], [[मधेपुरा]], [[मिर्जापुर]], [[मीरट]], [[मेहसाणा]], [[मैसूर]], मुंबई (बम्बई), [[मोतिहारी]], [[मोकोकचुआंग]], [[पिंपरी]] ==य, र, ल, व, श== [[यशवंतपुर]], [[रत्नागीरी]], [[रतलाम]], [[रंगारेड्डी]], [[राजकोट]], [[रायगढ]], [[रायबरेली]], [[रायपुर]], [[रायरंगपुर]], [[रामपुर]], [[रामगढ]], [[रामनाथपुरम]], [[रायचूर]], [[रीवा]], [[राजमुंदरी]] [[राजौरी]], [[राँची]], [[रुद्रप्रयाग]], [[रोपड़]], [[रोसड़ा]], [[लखनऊ]], [[लद्दाख]], [[लखीमपुर]], [[लखीमपुर-खीरी]], [[लुधियाना]], [[लेह]], [[लोहरदग्गा]], [[वदोदरा]], [[वल्लभगढ]], [[वर्धा]], [[वाराणसी]], [[वारंगल]], [[वास्को डी गामा]], [[वेल्लूर]], [[विशाखापत्तनम]], [[विजयवाड़ा]], [[विलासपुर]], [[विलियमनगर]], [[शिमला]], [[शिलांग]], [[शिमोगा]], [[श्रीकाकुलम]], [[श्रीनगर]],[[िशवसागर]] ==स, ह== [[समस्तीपुर]], [[सतारा]], [[ सलेम]] , [[संबलपुर]], [[साहिबगंज]], [[सिलचर]], [[सिमडेगा]],[[सीतापुर]], [[सुंदरगढ]], [[सुपौल]], [[सूरत]], [[सोलन]], [[सोपोर]], [[सेनापति]],[[सोमनाथ]], [[हमीरपुर]], [[हजारीबाग]], [[हरदोई]], [[हम्पी]], [[हाजीपुर]], [[हाफलांग]], [[हासन]], [[हिसार]], [[हल्द्वानी]], [[हल्दिया]], [[हरिद्वार]], [[हापुड़]], [[हैदराबाद]], [[होशियारपुर]], [[हनुमानगढ़]] veraval ==त्र== [[त्रिवेन्द्रम]], [[त्रिची]], [[त्रिचुर]] '''यह भी देखें''': भारत के [[प्रान्त]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शहर]] [[de:Liste der Städte in Indien]] [[en:List of cities in India]] [[eo:Listo de urboj de Barato]] [[fi:Luettelo Intian kaupungeista]] [[fr:Villes de l'Inde]] [[mo:Листэ де ораше дин Индия]] [[pt:Lista de cidades na Índia]] [[ro:Listă de oraşe din India]] [[ur:بھارت کے شہر]] [[vi:Danh sách thành phố Ấn Độ]] रायगढ 1763 32517 2006-10-26T13:54:08Z Soman 638 [[रायगढ]] [[छत्तीसगढ]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Raigarh]] चेन्नई 1764 44592 2007-01-20T09:45:10Z Wolf 886 {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = चेन्नई | प्रकार = महानगर | latd = 13.09 |longd=80.27| | प्रदेश = तमिलनाडू | जिला = [[चेन्नई जिला|चेन्नई]]<br>&nbsp;&bull;&nbsp;[[कांचीपुरम् जिला|कांचीपुरम]] <br>&nbsp;&bull;&nbsp;[[तिरूवल्लुर जिला|तिरुवल्लूर]] | शासक पद = महापौर | शासक का नाम = पद खाली | ऊँचाई = ६ | जनगणना का वर्ष = २००५ | जनगणना स्तर = 5th | जनसंख्या = 69 लाख | घनत्व = ५,८४७ | क्षेत्रफल = 1180 | दूरभाष कोड = 91 (0)44 | पिनकोड = 600 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = TN-01 से TN-09 और TN-22 | unlocode = IN MAA | वेबसाइट = www.chennaicorporation.com | टिप्पणियाँ = | }} '''चेन्नई''' [[तमिलनाडू]] की राजधानी है और [[भारत]] की चौथा सबसे बड़ा [[महानगर]] है। यह [[बंगाल की खाडी]] के [[कोरमंडल तट]] पर स्थित है। शहर की आबादी लगभग ७६ लाख (७६ लाख) है, और यह ३६८ साल पुराना [[महानगर]] विश्व का ३६वाँ सबसे बड़ा [[महानगरीय क्षेत्र]] है। यह शहर एक बडा वाणिज्यिक एवं औद्योगिक केन्द्र है, जो अपनी [[सांस्कृतिक परम्परा]] एवं मन्दिरों की [[शिल्प कला]] के लिए प्रसिद्ध है। चेन्नई भारत के स्वचलित वाहनों की [[राजधानी]] है, क्योंकि इस उद्योग क्षेत्र के अधिकतर इकाइयों के कारखाने यहाँ स्थित हैं, और भारत के अधिकतर स्वचलित वाहन यहीं बनाए जाते हैं। इस कारण चेन्नई को [[दक्षिण एशिया]] का [[डिट्रॉइट]] कहा जाता है। यह पश्चिमी देशों से बाह्य सूत्रित काम का भी मुख्य केन्द्र है। १२ कि.मी. लम्बा [[मरीना बीच]], जो इस शहर का पूर्वी तट है, विश्व का द्वितीय सबसे लम्बा बीच (तट) है। खेल मैदानों के लिए प्रसिद्ध इस शहर में [[चेन्नई ओपन]] नामक भारत के एकमात्र [[ए.टी.पी टेन्निस]] प्रतियोगिता का आयोजन होता है। ==नामकरण== मद्रास नाम मद्रासपट्नम से लिया गया है। मद्रासपट्नम [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कम्पनी]] द्वारा सन् १६३९ में चुना गया स्थायी निवास स्थल है। इसके दक्षिण में चेन्नपट्नम नामक गाँव स्थित था। कुछ समय बाद इन दोनों गाँवों के संजोग से बने शहर को "मद्रास" नाम दिया गया। पर उसी जगह के निवासी इसे "चेन्नपट्नम" या "चेन्नपुरी" कहते थे। सन् १९९६ में शहर का नाम बदल कर "चेन्नई" रखा गया, क्योंकि "मद्रास" शब्द को पुर्तगी नाम माना जाता था। यह माना जाता है कि इस शहर का पुर्तगी नाम "माद्रे-डि-सॉइस" नामक पुर्तगी सरकारी अफ़सर के नाम से लिया गया था, जो लगभग सन् १५०० में इस जगह को अपने स्थायी निवास बनाने वाले पहले लोगों में शामिल थे। पर कुछ लोग यह मानते हैं कि "मद्रास" शब्द ही तमिल मूल का है, तथा "चेन्नई" शब्द किसी अन्य भाषा का हो सकता है। ==इतिहास== चेन्नई और उससे लगे हुए इलाके पहली सदी ई. से ही महत्त्वपूर्ण प्रशासनिक, सामरिक और आर्थिक केन्द्र रहे हैं। महाबलिपुरम् (मामल्लापुरम् ) के पास मिले अवशेषो से इस क्षेत्र के बारे में बहुत कुछ पता चलता है । आरंभिक [[चोल]] शासकों की गतिविधियों का नाभिकीय केन्द्र चेन्नई के इर्द-गिर्द था । ==प्रशासन== ==अर्थतंत्र== ==शिक्षा== ==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:शहर]] [[श्रेणी:तमिलनाडू]] {{स्टब}} {{भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर}} {{भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी}} [[bg:Мадрас]] [[bn:চেন্নাই]] [[bpy:চেন্নাই]] [[br:Chennai]] [[cy:Chennai]] [[da:Chennai]] [[de:Chennai]] [[en:Chennai]] [[eo:Ĉenajo]] [[es:Madrás]] [[et:Chennai]] [[fi:Chennai]] [[fr:Chennai]] [[gl:Chennai - சென்னை]] [[gu:ચેન્નઈ]] [[id:Chennai]] [[it:Chennai]] [[ja:チェンナイ]] [[kn:ಚೆನ್ನೈ]] [[lt:Čenajus]] [[lv:Čenaja]] [[mr:चेन्नई]] [[ms:Chennai]] [[nl:Madras]] [[no:Chennai]] [[pl:Madras]] [[pt:Chennai]] [[ro:Chennai]] [[ru:Ченнаи]] [[simple:Chennai]] [[sr:Ченај]] [[sv:Madras]] [[ta:சென்னை]] [[ur:چنائی]] [[vi:Chennai]] [[zh:金奈]] नयी दिल्ली 1766 10799 2005-01-18T07:25:23Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[दिल्ली]] वर्जिन एटलान्टिक 1767 44656 2007-01-20T18:26:15Z Wolf 886 '''वर्जिन एटलान्टिक ऐरवेज़''', सामान्य तौर पर '''वर्जिन एटलान्टिक''', एक हवाई सेवा है जो [[संयुक्त राजशाही]] से अन्य जगहों पर अन्तरमहाद्वीप उडानें चलाती है । {{substub}} [[de:Virgin Atlantic Airways]] [[en:Virgin Atlantic Airways]] [[es:Virgin Atlantic Airways]] [[fi:Virgin Atlantic]] [[fr:Virgin Atlantic]] [[gu:વર્જિન એટલાંટિક]] [[ja:ヴァージン・アトランティック航空]] [[lv:Virgin Atlantic]] [[nl:Virgin Atlantic Airways]] [[nn:Virgin Atlantic Airways]] [[no:Virgin Atlantic Airways]] [[pt:Virgin Atlantic Airways]] [[sv:Virgin Atlantic Airways]] [[zh:維珍航空]] रीवा 1768 10801 2005-01-18T08:08:31Z विजय ठाकुर 115 '''रीवा''' [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] अलवर 1769 29287 2006-10-03T09:10:09Z Nitinbagla 773 /* आस पास घूमने की जगहें */ '''अलवर''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। अलवर एक [[अलवर जिला | जिला ]] है । अलवर राजस्थान के मेवात क्षेत्र के अंतर्गत आता है । यह राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र का हिस्सा भी है ।राजस्थान की राजधानी जयपुर से करीब १७० कि.मी. की दूरी पर है । अलवर अरावली की पहाडियो के मध्य में बसा है । =आस पास घूमने की जगहें = अलवर के पास घूमने की कई जगहें हैं। सिलिसेढ, सरिस्का वन्य जीव उद्यान और भरतपुर पक्षी उद्यान। अलवर का किला और संग्रहालय भी देखने योग्य हैं। अलवर के कोर्ट की इमारत एक बहुत ही खूबसूरत पुराने महल में बनी हुई है। अलवर से १७० कि मी की दूरी पे [[जयपुर]] और 150 कि मी पे [[मथुरा]] , [[गोवर्धन]] और [[वृन्दावन]] स्थित है। {{substub}} [[Category:शहर]] कालाहांडी 1770 10803 2005-01-24T04:46:42Z विजय ठाकुर 115 '''कालाहांडी''' [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[category: शहर]] रेलवे-स्टेशन 1771 10804 2005-01-20T06:42:10Z विजय ठाकुर 115 '''रेलगाड़ियों''' के रुकने का स्थान। {{substub}} राँची एक्सप्रेस 1772 10805 2005-01-23T12:24:50Z विजय ठाकुर 115 '''राँची एक्सप्रेस''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] से प्रकाशित [[हिन्दी दैनिक]] है। {{substub}} होन्ग कोन्ग 1773 45956 2007-01-24T22:23:23Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[bg:Хонконг]] [[Image:HongKong07.JPG|250px|right]] '''होन्ग कोन्ग स्पेशल एडमिन्स्ट्रेटिव रीजियन''' (中華人民共和國香港特別行政區, [[Media:Chinese-Hong Kong-full name.ogg|listen]]) (होन्ग कोन्ग विशेश प्रशासकिय क्षेत्र) या '''होन्ग कोन्ग''' [[पीपल्स रिपब्लिक ओफ़ चायना]] (चीन) के दो [[विशेश प्रशासकिय क्षेत्र|विशेश प्रशासकिय क्षेत्रों]] में से एक है । ==इतिहास== आज का होन्ग कोन्ग हमेशा से चीन में होने वाली घटनाओं से दूर रहा है । [[उन्नीसवी सदी]] तक यह क्षेत्र विश्व के ध्यान से दूर रहा । :''अधूरा'' [[an:Hong Kong]] [[ar:هونغ كونغ]] [[bg:Хонконг]] [[bs:Hong Kong]] [[ca:Hong Kong]] [[cs:Hongkong]] [[cy:Hong Kong]] [[da:Hongkong]] [[de:Hongkong]] [[el:Χονγκ Κονγκ]] [[en:Hong Kong]] [[eo:Honkongo]] [[es:Hong Kong]] [[et:Hongkong]] [[eu:Hong Kong]] [[fa:هنگ‌کنگ]] [[fi:Hongkong]] [[fr:Hong Kong]] [[ga:Hong Kong]] [[gd:Hong Kong]] [[gl:Hong Kong - 香港]] [[he:הונג קונג]] [[hr:Hong Kong]] [[hu:Hongkong]] [[ia:Hong Kong]] [[id:Hong Kong]] [[ilo:Hong Kong]] [[io:Hong Kong]] [[is:Hong Kong]] [[it:Hong Kong]] [[ja:香港]] [[jv:Hong Kong]] [[ka:ჰონკონგი]] [[ko:홍콩]] [[la:Hongcongum]] [[lb:Hong Kong]] [[li:Hong Kong]] [[lt:Honkongas]] [[lv:Honkonga]] [[mi:Hongipua]] [[mk:Хонг Конг]] [[ms:Hong Kong]] [[nds:Hongkong]] [[nl:Hongkong]] [[nn:Hongkong]] [[no:Hongkong]] [[pl:Hongkong]] [[pt:Hong Kong]] [[ro:Hong Kong]] [[ru:Гонконг]] [[sh:Hong Kong]] [[simple:Hong Kong]] [[sk:Hongkong]] [[sl:Hong Kong]] [[sq:Hong Kong]] [[sr:Хонгконг]] [[sv:Hongkong]] [[sw:Hong Kong]] [[th:เขตบริหารพิเศษฮ่องกง]] [[tl:Hong Kong]] [[tr:Hong Kong]] [[ug:شياڭگاڭ]] [[uk:Гонконґ]] [[vi:Hồng Kông]] [[zh:香港]] [[zh-classical:香港]] [[zh-min-nan:Hiong-káng]] [[zh-yue:香港]] टाटा घराना 1775 10807 2005-06-05T03:18:17Z Spundun 73 redirect #REDIRECT [[टाटा]] बरेली 1776 46058 2007-01-25T13:05:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Bareilly]], [[pt:Bareli]], [[sv:Bareilly]] '''बरेली''' [[उत्तर प्रदेश]] का एक ज़िला है। यह प्रदेश के पश्चिमी भाग मे उत्तरान्चल से सटा हुआ है । पहले यह रोहिल्ला नवाबो की राजधानी थी । बरेली ज़िले मे छह तहसीले हैं - बरेली, फरीदपुर, आंवला, नवावगंज, बहेङी, मीरगंज । ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Bareilly]] [[pt:Bareli]] [[sv:Bareilly]] विकिपीडिया:स्टब ढूँढें या सुधारें 1777 10809 2004-12-10T01:32:14Z 4.62.83.179 मन मे जागी हुई भावनाओ को छन्द का रूप देना, कविता है। जमशेदपुर महिला महाविद्यालय 1778 10810 2005-01-22T01:21:33Z विजय ठाकुर 115 '''जमशेदपुर महिला महाविद्यालय''' [[जमशेदपुर]] का एक कालेज है। {{substub}} कीनन स्टेडियम 1779 10811 2005-01-30T07:46:12Z विजय ठाकुर 115 [[Image:KeenanStadium.jpg|thumb|200px|कीनन स्टेडियम जमशेदपुर]] बीस हजार दर्शकों की क्षमतावाला '''कीनन स्टेडियम''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के [[जमशेदपुर]] में स्थित देश का एक प्रमुख स्टेडियम है। स्टेडियम का रखरखाव [[टाटा स्टील]] करती है। आमतौर पर यहाँ [[क्रिकेट]] और [[फुटबाल]] के खेलों का आयोजन होता है। [[साक्ची]] में स्थित इस स्टेडियम के साथ ही दो अन्य स्टेडियम हैं जिनमें से एक [[मोहन आहूजा स्टेडियम]] इनडोर स्टेडियम है। यहाँ [[बैडमिंटन]] और [[बास्केटबाल]] जैसी खेलों की राष्ट्रीय प्रतियोगिताएँ होती हैं। दूसरा अपेक्षाकृत नया और बड़ा आउटडोर स्टेडियम [[जे आर डी टाटा स्पोर्टस कामप्लेक्स]] है जो अत्याधुनिक सुविधाओं से लैस है। हलाकि यहाँ अभी तक राष्ट्रीय महत्व के खेलों का आयोजन बहुत कम हुआ है लेकिन [[टाटा]] के खेल कर्मचारियों खासकर [[टाटा फुटबाल अकादमी]] के खिलाड़ी इस परिसर का ज्यादातर उपयोग करते हैं। {{substub}} सरहुल 1780 10812 2005-01-22T03:49:15Z विजय ठाकुर 115 '''सरहुल''' आदिवासियों का एक प्रमुख पर्व है जो [[झारखंड]] [[उड़ीसा]] [[बंगाल]] और मध्य भारत के [[आदिवासी]] क्षेत्रों में मनाया जाता है। {{substub}} मकर संक्राति 1781 21455 2006-06-21T06:49:11Z Mitul0520 211 '''मकर संक्राति''' [[भारत]] में मनाया जानेवाला एक प्रमुख [[पर्व]] है। यह १४ जनुअरी को मनाया जाता है। {{substub}} दक्षिण एशिया 1782 35457 2006-11-20T09:46:18Z Aevynn 577 Redirecting to [[दक्षिण जंबूद्वीप]] #REDIRECT [[दक्षिण जंबूद्वीप]] जयनगर 1783 10815 2004-12-10T03:50:55Z विजय ठाकुर 115 '''जयनगर''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। [[मधुबनी]] और [[दरभंगा]] से कुछ दूर यह [[भारत]] [[नेपाल]] सीमा पर स्थित है। औरंगाबाद 1784 44837 2007-01-22T00:43:14Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[de:Aurangabad (Maharashtra)]] {{बहुविकल्पी शब्द}} *'''[[औरंगाबाद-महाराष्ट्र| औरंगाबाद]]''' [[महाराष्ट्र]] का एक प्रमुख शहर है। यह [[अजंता]] की गुफाओं के लिये दुनिया भर में मशहूर है। * [[औरंगाबाद बिहार|औरंगाबाद]] [[बिहार]] [[प्रान्त]] में भी एक शहर है जो राजधानी [[पटना]] से कुछ ही दूरी पर है। [[bn:আওরঙ্গাবাদ]] [[bpy:আউরঙ্গাবাদ]] [[de:Aurangabad (Maharashtra)]] [[en:Aurangabad, Maharashtra]] [[fr:Aurangâbâd]] [[gl:Aurangabad - औरंगाबाद]] [[ja:アウランガーバード]] [[lt:Aurangabadas]] [[mr:औरंगाबाद शहर]] [[nl:Aurangabad]] [[pt:Aurangabad]] [[ro:Aurangabad]] [[sv:Aurangabad]] जयपुर 1785 42462 2007-01-11T18:21:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sr:Џајпур]] [[Image:Hawamahal.jpg|thumb|250px|जयपुर का हवामहल]] '''जयपुर''' जिसे '''गुलाबी नगरी''' के नाम से भी जाना जाता है, [[भारत]] के [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। यह प्राचीन [[रजवाड़ा]] जिसे जयपुर नाम से ही जाना जाता था उसकी भी [[राजधानी]] थी। इस शहर की स्थापना [[1728]] में जयपुर के [[महाराजा]] [[जयसिंह द्वितीय]] द्वारा की गयी थी। यहाँ की [[जनसंख्या]] वर्ष [[2003]] में लगभग 27 लाख (2.7 मिलियन) थी। जयपुर शहर की पहचान यहाँ के महलों और पुराने घरों में लगे गुलाबी पत्थरों से होती है जो यहाँ के स्थापत्य की खासियत है। पूरा शहर छह भागों में बँटा है और यह 111 फुट चौड़ी सड़कों से विभाजित है। जयपुर को आधुनिक शहरी योजनाकारों द्वारा सबसे नियोजित और व्यवस्थित शहरों में से गिना जाता है। [[ब्रिटिश]] शासन के दौरान जयपुर एक देशी रजवाड़े की राजधानी थी और इसपर [[कछवाहा]] समुदाय के [[राजपूत]] शासकों का शासन था। 19 वीं सदी में इस शहर का विस्तार शुरु हुआ जब इसकी आबादी 160,000 थी। यहाँ के मुख्य उद्योगों में [[धातु]], [[संगमरमर]], वस्त्र-छपाई आदि शामिल हैं। ==यह भी देखें== *[[राजस्थान]] *[[राजस्थान के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.uniraj.net राजस्थान विश्वविद्यालय का जालस्थल - अंग्रेजी में] *[http://articles.co.nr/wp/r/Rajasthan.htm राजस्थान के बारे मे अधिक जानकारी] {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:জয়পুর]] [[bpy:জয়পুর]] [[de:Jaipur]] [[en:Jaipur]] [[es:Jaipur]] [[fi:Jaipur]] [[fr:Jaipur]] [[id:Jaipur]] [[it:Jaipur]] [[ja:ジャイプル]] [[ko:자이푸르]] [[lt:Džaipuras]] [[mr:जयपुर]] [[nl:Jaipur]] [[no:Jaipur]] [[pl:Jaipur]] [[pt:Jaipur]] [[ro:Jaipur]] [[ru:Джайпур]] [[sl:Džaipur]] [[sr:Џајпур]] [[sv:Jaipur]] [[ta:ஜெய்ப்பூர்]] [[tr:Jaipur]] [[ur:جے پور]] थाबो मबेकी 1786 10818 2005-06-05T04:38:47Z Spundun 73 stub '''थाबो मबेकी''' [[दक्षिण अफरीका]] के [[राष्ट्रपति]] हैं। {{stub}} सरदार वल्लभ भाई पटेल 1787 45143 2007-01-23T01:55:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eo:Vallabhbhai Patel]], [[it:Sardār Vallabhbhāī Paṭel]] {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = सरदार वल्लभ भाई पटेल |जीवनकाल = [[31 अक्तूबर]] [[1875]] &ndash; [[15 दिसंबर]] [[1950]] |चित्र = [[Image:SardarPatel.jpg|150px]] |शीर्षक = सरदार पटेल |उपनाम = [[सरदार]] |जन्मस्थल = [[नडियाद]], [[गुजरात]] |मृत्युस्थल = [[मुम्बई]],[[महाराष्ट्र]] |आन्दोलन = [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] |संगठन = [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] }} '''सरदार वल्लभ भाई पटेल''' ([[31 अक्तूबर]], [[1875]] - [[15 दिसंबर]], [[1950]]) (गुजराती: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ) [[भारत]] के प्रथम गृह मंत्री थे। उनका जन्म [[नडियाद]], [[गुजरात]] मे हुआ था। भारत की स्वतंत्रता संग्राम मे उनका मह्त्वपूर्ण योगदान है। भारत की आजादी के बाद वे प्रथम गृह मंत्री और उपप्रधानमंत्री बने। उन्हे भारत का लौह पुरूष भी कहा जाता है। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1991 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Vallabhbhai Patel]] [[en:Sardar Vallabhbhai Patel]] [[eo:Vallabhbhai Patel]] [[fr:Sardar Vallabhbhai Patel]] [[it:Sardār Vallabhbhāī Paṭel]] [[kn:ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯ್ ಪಟೇಲ್]] [[ks:वल्लभभाई पटेल]] [[mr:वल्लभभाई पटेल]] [[ne:वल्लभभाई पटेल]] [[sa:वल्लभभाई पटेल]] सरदार पटेल 1788 10820 2004-12-10T19:21:54Z Murtasa 83 redirect #redirect [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] ब्रह्मा 1789 45163 2007-01-23T04:16:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sr:Брахма]] '''ब्रह्मा''' [[हिन्दू धर्म]] में एक प्रमुख [[देवता]] हैं। ये हिन्दुओं के तीन प्रमुख देवताओं (ब्रह्मा, विष्णु, महेश) में एक हैं। ब्रह्मा को सृष्टि का रचयिता कहा जाता है। पुराणों के अनुसार इनके चार मुख हैं। प्रमुख देवता होने पर भी इनकी पूजा बहुत कम होती है। इसका एक कारण यह बताया जाता है कि इन्होंने अपनी पुत्री [[सरस्वती देवी|सरस्वती]] के साथ व्यभिचार किया था। इनका अकेला लेकिन प्रमुख मंदिर [[राजस्थान]] में [[पुष्कर]] नामक स्थान पर है। कई लोग गलती से इन्हें ब्रम्हा भी कहते हैं। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[bg:Брахма]] [[cs:Brahma]] [[da:Brahma]] [[de:Brahma]] [[en:Brahma]] [[eo:Brahmao]] [[es:Brahmā]] [[et:Brahma]] [[fi:Brahma]] [[fr:Brahmâ]] [[he:ברהמה]] [[hr:Brahma]] [[hu:Brahma]] [[it:Brahma]] [[ja:ブラフマー]] [[kn:ಬ್ರಹ್ಮ]] [[lt:Brahma]] [[nds:Brahma]] [[nl:Brahma (hindoeïsme)]] [[nn:Brahma]] [[no:Brahma]] [[pl:Brahma]] [[pt:Brahma]] [[ro:Brahma]] [[ru:Брахма]] [[sh:Brahma]] [[simple:Brahma]] [[sk:Brahma (hinduistický boh)]] [[sl:Brahma]] [[sr:Брахма]] [[sv:Brahma]] [[ta:பிரம்மா]] [[th:พระพรหม]] [[tr:Brahma]] [[uk:Брахма]] [[ur:برہما]] [[zh:梵天]] भाषाविज्ञान 1790 46056 2007-01-25T12:43:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ބަހަވީ އިލްމު]] मोटे तौर पर '''भाषाविज्ञान''' मानव भाषा के वैज्ञानिक अध्यन का विज्ञान है। == भाषाविज्ञान के क्षेत्र== == ऐतिहासिक भाषाविज्ञान == == अनुप्रयुक्त भाषाविज्ञान == == बोलना बनाम लिखना == == भाषाविज्ञान के शोधक्षेत्र == * [[शब्द व्युतपत्ति]] * [[ऐतिहासिक-तुलनात्मक भाषाविज्ञान]] * [[शब्दकोष विज्ञान]] * [[ध्वनिविज्ञान]] * [[अर्थविज्ञान]] * [[शब्दविन्यास विज्ञान]] * [[सैद्धांतिक भाषाविज्ञान]] * [[संगणकीय भाषाविज्ञान]] * [[भाषाई वर्गीकरण]] * [[संकेतविज्ञान]] == भाषाविज्ञान और अन्य विषयों में सहयोग == * [[मानवविज्ञान और भाषाविज्ञान]] * [[अनुप्रयुक्त भाषाविज्ञान]] * [[मष्तिष्क विज्ञाअन]] * [[ऐतिहासिक भाषाविज्ञान और तुलनात्मक भाषाविज्ञान]] * [[संगणकीय भाषाविज्ञान]] == महत्वपूर्ण भाषावैज्ञानिक और उनका योगदान == == भाषाविज्ञान की संकुचित परिभाषा == == यह भी देखें == * [[भाषाविज्ञान का इतिहास]] * [[भाषावैज्ञानिक]] * [[संरचनावाद]] === लोकप्रिय पुस्तकें === === संदर्भ ग्रंथ === == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.canoo.com/wmtrans/home/index.html बहुभाषिक शबदविन्यास साफ्टवेयर] * [http://lingforum.com/forum शबदविन्यास] * [http://appliedlinguistics.org साफ्टवेयर] [[Category:भाषाविज्ञान]] [[Category:भाषा]] [[af:Taalwetenskappe]] [[am:የቋንቋ ጥናት]] [[an:Lingüistica]] [[ar:لسانيات]] [[ast:Llingüística]] [[be:Мовазнаўства]] [[bg:Езикознание]] [[bm:Kankalan]] [[bn:ভাষাবিজ্ঞান]] [[br:Yezhoniezh]] [[ca:Lingüística]] [[ceb:Linggwistiks]] [[co:Linguistica]] [[cs:Lingvistika]] [[csb:Lingwistika]] [[cv:Лингвистика]] [[cy:Ieithyddiaeth]] [[da:Sprogforskning]] [[de:Sprachwissenschaft]] [[dv:ބަހަވީ އިލްމު]] [[el:Γλωσσολογία]] [[en:Linguistics]] [[eo:Lingvistiko]] [[es:Lingüística]] [[et:Keeleteadus]] [[eu:Hizkuntzalaritza]] [[fa:زبانشناسی]] [[fi:Kielitiede]] [[fiu-vro:Keeletiidüs]] [[fr:Linguistique]] [[fur:Lenghistiche]] [[fy:Taalkunde]] [[ga:Teangeolaíocht]] [[gl:Lingüística]] [[he:בלשנות]] [[hr:Jezikoslovlje]] [[hsb:Rěčespyt]] [[hu:Nyelvészet]] [[ia:Linguistica]] [[id:Linguistik]] [[ie:Linguistica]] [[io:Linguistiko]] [[is:Málvísindi]] [[it:Linguistica]] [[ja:言語学]] [[ka:ენათმეცნიერება]] [[ko:언어학]] [[ksh:Shproocheweßßeschaff]] [[ku:Zimannasî]] [[kw:Scyens Yeth]] [[la:Linguistica]] [[lad:Linguistika]] [[lb:Sproochwëssenschaft]] [[li:Taalweitesjap]] [[lt:Kalbotyra]] [[lv:Valodniecība]] [[mk:Лингвистика]] [[mo:Лингвистикэ]] [[mt:Lingwistika]] [[nah:Tlahtōlmatiliztli]] [[nds:Spraakwetenschop]] [[nl:Taalkunde]] [[nn:Lingvistikk]] [[no:Lingvistikk]] [[nov:Linguistike]] [[nrm:Lîndgistique]] [[os:Æвзагзонынад]] [[pl:Językoznawstwo]] [[pt:Lingüística]] [[qu:Shimi yatraq]] [[rmy:Chhibavipen]] [[ro:Lingvistică]] [[ru:Лингвистика]] [[sc:Linguìstica]] [[scn:Linguìstica]] [[sco:Lingueistics]] [[sh:Jezikoslovlje]] [[simple:Linguistics]] [[sk:Jazykoveda]] [[sl:Jezikoslovje]] [[sq:Gjuhësia]] [[sr:Лингвистика]] [[su:Linguistik]] [[sv:Språkvetenskap]] [[ta:மொழியியல்]] [[tg:Забоншиносӣ]] [[th:ภาษาศาสตร์]] [[tl:Linggwistika]] [[tr:Dil bilimi]] [[tt:Tel beleme]] [[uk:Мовознавство]] [[ur:لسانيات]] [[vec:Łenguìstega]] [[vi:Ngôn ngữ học]] [[wa:Linwince]] [[war:Lingguwistika]] [[zh:语言学]] [[zh-classical:語言學]] [[zh-min-nan:Gí-giân-ha̍k]] प्रेमचन्द 1791 10823 2004-12-23T08:04:20Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[प्रेमचंद]] मैथिली साहित्य 1792 10824 2005-06-05T04:48:13Z Spundun 73 substub {{substub}} ==परिचय== ==कविता== ==कथा== ==नाटक== ==पत्रकारिता== ==बाहरी कड़ियाँ== महादेश 1794 44695 2007-01-21T08:51:44Z Wolf 886 Redirecting to [[महाद्वीप]] #REDIRECT[[महाद्वीप]] चित्र:Vidyapati.jpg 1795 10826 2004-12-10T05:36:50Z विजय ठाकुर 115 विद्यापति विद्यापति माध्यम 1796 16016 2006-01-30T11:23:27Z 61.246.40.86 [[Image:Madhyam.jpg|thumb|]] '''माध्यम''' एक पूर्णतः निःशुल्क [[देवनागरी वर्ड प्रोसेसर]] (शब्द संसाधक) है। इसके माध्यम से आप [[हिंदी]], [[संस्कृत]], [[मराठी]], [[कोंकणी]], [[मैथिली]], [[भोजपुरी]] और [[नेपाली]] में आसानी से काम कर सकते हैं। हालांकि इसका मौजूदा संस्करण यूनिकोड को सपोर्ट नहीं करता। बहरहाल, आरटीएफ फारमेटिंग के अलावा इसमें एक सामान्य टेक्स्ट एडीटर की सभी सुविधाएं मौजूद हैं। यहां तक कि इसके माध्यम से हिंदी में [[ईमेल]] भी भेजी जा सकती है। बालेन्दु शर्मा दाधीच द्वारा विकसित इस शब्द संसाधक का मकसद सिर्फ भारतीय भाषाओं को [[कम्प्यूटर]] की दुनिया में प्रमोट करना है। खूब इस्तेमाल कीजिए और भारतीय भाषाओं के फ्लेवर का आनंद लीजिए। फिलहाल माध्यम में [[यूनिकोड]] समर्थन नहीं है। अभी इसका इंटरफ़ेस अंग्रेज़ी में ही है, और बहुत संभव है कुछ समय पश्चात् हम इसे हिन्दी में ही देखें. ‘माध्यम’ आम उपयोग के लिए मुफ़्त सॉफ़्टवेयर के रूप में जारी किया गया है। ==डाउनलोड== *http://www.balendu.com *http://www.balendu.com/madhyam/index.htm *http://www.prabhasakshi.com/madhyam/madhyam.zip [[de:Madhyam]] [[en:Madhyam]] प्रभासाक्षी 1797 15945 2006-01-24T07:59:00Z 61.246.40.86 हिंदी का समग्र पोर्टल [http://www.prabhasakshi.com प्रभासाक्षी] ताजातरीन खबरों के अलावा स्तरीय लेखों, फीचर्स, कार्टून, फोटोग्राफ, ई-कार्ड, त्योहारों की सूचनाएं राशिफल, व्यंग्य विनोद आदि सामग्री का अच्छा जरिया है। इसे हर पांच मिनट में अपडेट किया जाता है। प्रमुख लेखकों में श्री खुशवन्त सिंह, श्री कुलदीप नायर, श्री अरुण नेहरू, श्री दीनानाथ मिश्र आदि हैं। मशहूर हिंदी कार्टूनिस्ट श्री काक भी इससे जुड़े हैं। पोर्टल की परिकल्पना उद्योगपति श्री गौतम मोरारका की है और इसे अमली जामा पहनाया है श्री बालेन्दु शर्मा दाधीच ने, जो सूचना तकनीक और पत्रकारिता दोनों में दखल रखते हैं। अगर आपको हिंदी में व्यापक और गंभीर (सिंसियर) किस्म की सामग्री देखनी है तो यह उसके लिए एकदम सही जगह है। रामायण 1799 46452 2007-01-26T15:45:42Z Wolf 886 /* संक्षेप में */ {{निर्वाचित लेख उम्मीदवार}} {{हिन्दू धर्म इंफ़ोबॉक्स}} '''रामायण''' कवि [[वाल्मीकि]] द्वारा लिखा गया [[संस्कृत]] का एक अनुपम महाकाव्य है। इसके 24,000 [[श्लोक]]<ref>{{स्रोत अन्तर्जाल |url= http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/rama.shtml|title= राम नवमी |format= |work= bbc.co.uk}}</ref><ref>इसमें ४८०००२ शब्द हैं जो महाभारत का चौथाई है।</ref> हिन्दू [[स्मृति]] का वह अंग हैं जिसके माध्यम से [[रघुवंश]] के राजा [[राम]] की गाथा कही गयी। अधिकांश विद्वान (जिनका भारत में बाहुल्य है) कहते हैं कि यह 600 ईपू से पहले लिखा गया। उसके पीछे युक्ति यह है कि [[महाभारत]] जो इसके पश्चात आया बौद्ध धर्म के बारे में मौन है यद्यपि उसमें [[जैन]], [[शैव]], [[पाशुपत]] आदि अन्य परम्पराओं का वर्णन है। अतः रामायण [[गौतम बुद्ध]] के काल के पूर्व का होना चाहिये।<ref name=BP> {{स्रोत किताब |last= सिंह|first= बी.पी.|editor= [[गोविन्द चन्द्र पाण्डे]]|others= |title= Life, Thought and Culture of India — “The Valmiki Ramayana: A Study”|year= 2001|publisher= Centre of Studies in Civilizations, नया दिल्ली|isbn= 81-87586-06-0}}</ref> भाषा शैली से भी यह [[पाणिनि]] के समय से पहले का होना चाहिये। रामायण के सात अध्याय हैं जो [[काण्ड]] के नाम से जाने जाते हैं। {{उक्ति|रामायण का पहला और अंतिम कांड संभवत: बाद में जोड़ा गया था। अध्याय दो से सात तक ज्यादातर इस बात पर जोर दिया जाता है कि राम [[विष्णु]] के अवतार थे। कुछ लोगों के अनुसार इस महाकाव्य में यूनानी और कई अन्य संदर्भों से पता चलता है कि यह पुस्तक दूसरी सदी इसा पूर्व से पहले की नहीं हो सकती पर यह धारणा विवादस्पद है। 600 ईपू से पहले का समय इसलिये भी ठीक है कि बौद्ध जातक रामायण के पात्रों का वर्णन करते हैं जबकि रामायण में जातक के चरित्रों का वर्णन नहीं है।<ref name=BP />}} [[Image:Lord_Ram.jpg|thumb|left|250px|श्रीराम, सीता, लक्ष्मण और हनुमान]] [[तुलसीदास]] जी के अनुसार सर्वप्रथम श्री [[राम]] की कथा भगवान श्री [[शंकर]] ने माता [[पार्वती]] जी को सुनाया था। जहाँ पर भगवान [[शंकर]] [[पार्वती]] जी को भगवान श्री [[राम]] की कथा सुना रहे थे वहाँ कागा (कौवा) का एक घोसला था और उसके भीतर बैठा कागा भी उस कथा को सुन रहा था। कथा पूरी होने के पहले ही माता [[पार्वती]] को ऊँघ आ गई पर उस पक्षी ने पूरी कथा सुन ली। उसी पक्षी का पुनर्जन्म [[काकभुशुण्डि]] के रूप में हुआ। [[काकभुशुण्डि]] जी ने यह कथा [[गरुड़]] जी को सुनाई। भगवान श्री [[शंकर]] के मुख से निकली श्रीराम की यह पवित्र कथा [[अध्यात्म रामायण]] के नाम से प्रख्यात है। [[अध्यात्म रामायण]] को ही विश्व का सर्वप्रथम रामायण माना जाता है। हृदय परिवर्तन हो जाने के कारण एक दस्यु से ऋषि बन जाने तथा ज्ञानप्राप्ति के बाद [[वाल्मीकि]] ने भगवान श्री [[राम]] के इसी वृतान्त को पुनः श्लोकबद्ध किया। महर्षि [[वाल्मीकि]] के द्वारा श्लोकबद्ध भगवान श्री [[राम]] की कथा को [[वाल्मीकि रामायण]] के नाम से जाना जाता है। [[वाल्मीकि]] को [[आदिकवि]] कहा जाता है तथा [[वाल्मीकि रामायण]] को आदि रामायण के नाम से भी जाना जाता है। देश में विदेशियों की सत्ता हो जाने के बाद देव भाषा [[संस्कृत]] का ह्रास हो गया और भारतीय लोग उचित ज्ञान के अभाव तथा विदेशी सत्ता के प्रभाव के कारण अपनी ही [[संस्कृति]] को भूलने लग गये। ऐसी स्थिति को अत्यंत विकट जानकर जनजागरण के लिये महाज्ञानी संत श्री [[तुलसीदास]] जी ने एक बार फिर से भगवान श्री [[राम]] के पवित्र कथा को देसी भाषा में लिपिबद्ध किया। संत [[तुलसीदास]] जी अपने द्वारा लिखित भगवान श्री [[राम]] के कल्याणकारी कथा से परिपूर्ण इस ग्रंथ का नाम [[रामचरितमानस]] रखा। सामान्य रूप से [[रामचरितमानस]] को [[तुलसी रामायण]] के नाम से जाना जाता है। कालान्तर में भगवान श्री [[राम]] की कथा को अनेक विद्वानों ने अपने अपने बुद्धि, ज्ञान तथा मतानुसार अनेक बार लिखा है। इस तरह से अनेकों रामायणों की रचनाएँ हुई हैं। ==समयचक्र== रामायण का समय [[त्रेतायुग]] का माना जाता है। बहुत से विद्वान इसका तात्पर्य इसा पू. [[8000]] से लगाते है जो रामायण में वर्णित नक्षत्रिय घटनाओं से अनुमानित है। अन्य विद्वान इसे इससे भी पुराना मानते हैं। दूसरी ओर पौराणिक [[प्राचीन वंशावली]] के अनुसार राम की पीढी ६५ है जबकि [[कृष्ण]] की ९८ है। इसका अर्थ यह निकला कि राम और कृष्ण के बीच का काल केवल ३३ पीढी हुआ, जो अधिक से अधिक १००० वर्ष हो सकता है। अतः रामायण का काल [[महाभारत]] युद्ध के काल से लगभग १००० वर्ष पूर्व है। ==संक्षेप में== हिन्दू मिथकों के अनुसार भगवान [[राम]] [[विष्णु]] के अवतार थे. इस अवतार का उद्देश्य मृत्युलोक में मानवजाति को आदर्शजीवन के लिये मार्गदर्शन था। अन्ततः श्रीराम ने राक्षसजाति के राजा [[रावण]] का वध किया और धर्म की पुनर्स्थापना की। ===बालकाण्ड=== [[अयोध्या]] नगरी में [[दशरथ]] नाम के राजा हुये जिनकी [[कौशल्या]], [[कैकेयी]] और [[सुमित्रा]] नामक पत्नियाँ थीं। संतान प्राप्ति हेतु अयोध्यापति [[दशरथ]] ने अपने गुरु श्री [[वशिष्ठ]] की आज्ञा से [[पुत्रकामेष्टि]] [[यज्ञ]] करवाया जिसे कि [[ऋंगी ऋषि]] ने सम्पन्न किया। भक्तिपूर्ण आहुतियाँ पाकर [[अग्निदेव]] प्रसन्न हुये और उन्होंने स्वयं प्रकट होकर राजा [[दशरथ]] को हविष्यपात्र ([[खीर]], [[पायस]]) दिया जिसे कि उन्होंने अपनी तीनों पत्नियों में बाँट दिया। [[खीर]] के सेवन के परिणामस्वरूप [[कौशल्या]] के गर्भ से [[राम]] का, [[कैकेयी]] के गर्भ से [[भरत]] का तथा [[सुमित्रा]] के गर्भ से [[लक्ष्मण]] और [[शत्रुघ्न]] का जन्म हुआ। [[चित्र:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg|thumb|right|300px|सीता स्वंयवर (चित्रकार: [[रवि वर्मा]])]] राजकुमारों के बड़े होने पर [[आश्रम]] की राक्षसों से रक्षा हेतु ऋषि [[विश्वामित्र]] राजा [[दशरथ]] से [[राम]] और [[लक्ष्मण]] को मांग कर अपने साथ ले गये। [[राम]] ने [[ताड़का]] और [[सुबाहु]] जैसे राक्षसों को मार डाला और [[मारीच]] को बिना फल वाले [[बाण]] से मार कर समुद्र के पार भेज दिया। उधर [[लक्ष्मण]] ने राक्षसों की सारी सेना का संहार कर डाला। [[धनुषयज्ञ]] हेतु राजा [[जनक]] के निमंत्रण मिलने पर [[विश्वामित्र]] [[राम]] और [[लक्ष्मण]] के साथ उनकी नगरी [[मिथिला]] ([[जनकपुर]]) आ गये। रास्ते में [[राम]] ने [[गौतम]] मुनि की स्त्री [[अहल्या]] का उद्धार किया। [[मिथिला]] में राजा [[जनक]] की पुत्री [[सीता]] जिन्हें कि [[जानकी]] के नाम से भी जाना जाता है का [[स्वयंवर]] का भी आयोजन था जहाँ कि [[जनकप्रतिज्ञा]] के अनुसार [[शिवधनुष]] को तोड़ कर [[राम]] ने [[सीता]] से [[विवाह]] किया। [[राम]] और [[सीता]] के विवाह के साथ ही साथ गुरु [[वशिष्ठ]] ने [[भरत]] का [[माण्डवी]] से, [[लक्ष्मण]] का [[उर्मिला]] से और [[शत्रुघ्न]] का [[श्रुतकीर्ति]] से करवा दिया। ===अयोध्याकाण्ड=== {{main|अयोध्याकाण्ड}} [[राम]] के [[विवाह]] के कुछ समय पश्चात् राजा [[दशरथ]] ने [[राम]] का [[राज्याभिषेक]] करना चाहा। इस पर [[देवता]] लोगों को चिंता हुई कि [[राम]] को राज्य मिल जाने पर [[रावण]] का वध असम्भव हो जायेगा। व्याकुल होकर उन्होंने देवी [[सरस्वती]] से किसी प्रकार के उपाय करने की प्रार्थना की। [[सरस्वती]] नें [[मन्थरा]], जो कि [[कैकेयी]] की दासी थी, की बुद्धि को फेर दिया। [[मन्थरा]] की सलाह से [[कैकेयी]] [[कोपभवन]] में चली गई। [[दशरथ]] जब मनाने आये तो [[कैकेयी]] ने उनसे [[वरदान]] मांगे कि [[भरत]] को राजा बनाया जाये और [[राम]] को चौदह वर्षों के लिये वनवास में भेज दिया जाये। [[राम]] के साथ [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] भी वन चले गये। [[ऋंगवेरपुर]] में [[निषादराज]] [[गुह]] ने तीनों की बहुत सेवा की। कुछ आनाकानी करने के बाद [[केवट]] ने तीनों को [[गंगा]] नदी के पार उतारा। [[प्रयाग]] पहुँच कर [[राम]] ने [[भरद्वाज]] मुनि से भेंट की। वहाँ से [[राम]] [[यमुना]] स्नान करते हुये [[वाल्मीकि]] ऋषि के आश्रम पहुँचे। [[वाल्मीकि]] से हुई मन्त्रणा के अनुसार [[राम]], [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] [[चित्रकूट]] में निवास करने लगे। [[अयोध्या]] में पुत्र के वियोग के कारण [[दशरथ]] का स्वर्गवास हो गया। [[वशिष्ठ]] ने [[भरत]] और [[शत्रुघ्न]] को उनके ननिहाल से बुलवा लिया। वापस आने पर [[भरत]] ने अपनी माता [[कैकेयी]] की, उसकी कुटिलता के लिये, बहुत भर्तस्ना की और गुरुजनों के आज्ञानुसार [[दशरथ]] की [[अन्त्येष्टि क्रिया]] कर दिया। [[भरत]] ने [[अयोध्या]] के राज्य को अस्वीकार कर दिया और [[राम]] को मना कर वापस लाने के लिये समस्त स्नेहीजनों के साथ [[चित्रकूट]] चले गये। [[कैकेयी]] को भी अपने किये पर अत्यंत पश्चाताप हुआ। [[सीता]] के माता-पिता [[सुनयना]] एवं [[जनक]] भी [[चित्रकूट]] पहुँचे। [[भरत]] तथा अन्य सभी लोगों ने [[राम]] के वापस [[अयोध्या]] जाकर राज्य करने का प्रस्ताव रखा जिसे कि [[राम]] ने, पिता की आज्ञा पालन करने और [[रघुवंश]] की रीति निभाने के लिये, अमान्य कर दिया। [[भरत]] अपने स्नेही जनों के साथ राम की पादुका को साथ लेकर वापस [[अयोध्या]] आ गये। उन्होंने [[राम]] की पादुका को राज सिंहासन पर विराजित कर दिया स्वयं नन्दिग्राम में निवास करने लगे। ===अरण्यकाण्ड=== {{main|अरण्यकाण्ड}} कुछ काल के पश्चात [[राम]] ने [[चित्रकूट]] से प्रयाण किया तथा वे [[अत्रि]] ऋषि के आश्रम पहुँचे। [[अत्रि]] ने [[राम]] की स्तुति की और उनकी पत्नी [[अनसूया]] ने [[सीता]] को [[पातिव्रत धर्म]] के मर्म समझाये। वहाँ से फिर [[राम]] ने आगे प्रस्थान किया और [[शरभंग]] मुनि से भेंट की। [[शरभंग]] मुनि केवल [[राम]] के दर्शन की कामना से वहाँ निवास कर रहे थे अतः [[राम]] के दर्शनों की अपनी अभिलाषा पूर्ण हो जाने से योगाग्नि से अपने शरीर को जला डाला और [[ब्रह्मलोक]] को गमन किया। और आगे बढ़ने पर [[राम]] को स्थान स्थान पर हड्डियों के ढेर दिखाई पड़े जिनके विषय में मुनियों ने [[राम]] को बताया कि राक्षसों ने अनेक मुनियों को खा डाला है और उन्हीं मुनियों की हड्डियाँ हैं। इस पर [[राम]] ने प्रतिज्ञा की कि वे समस्त राक्षसों का वध करके पृथ्वी को [[राक्षस]] विहीन कर देंगे। [[राम]] और आगे बढ़े और पथ में [[सुतीक्ष्ण]], [[अगस्त्य]] आदि ऋषियों से भेंट करते हुये [[दण्डक वन]] में प्रवेश किया जहाँ पर उनकी मुलाकात [[जटायु]] से हुई। [[राम]] ने [[पंचवटी]] को अपना निवास स्थान बनाया। [[चित्र:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg|thumb|left|300px|सीता हरण (चित्रकार: रवि वर्मा)]] [[पंचवटी]] में [[रावण]] की बहन [[शूर्पणखा]] ने आकर [[राम]] से प्रणय निवेदन-किया। [[राम]] ने यह कह कर कि वे अपनी पत्नी के साथ हैं और उनका छोटा भाई अकेला है उसे [[लक्ष्मण]] के पास भेज दिया। [[लक्ष्मण]] ने उसके प्रणय-निवेदन को अस्वीकार करते हुये शत्रु की बहन जान कर उसके नाक और कान काट लिये। [[शूर्पणखा]] ने [[खर-दूषण]] से सहायता की मांग की और वह अपनी सेना के साथ लड़ने के लिये आ गया। लड़ाई में [[राम]] ने [[खर-दूषण]] और उसकी सेना का संहार कर डाला। [[शूर्पणखा]] ने जाकर अपने भाई [[रावण]] से शिकायत की। [[रावण]] ने बदला लेने के लिये [[मारीच]] को [[स्वर्णमृग]] बना कर भेजा जिसकी छाल की मांग [[सीता]] ने राम से की। [[लक्ष्मण]] को [[सीता]] के रक्षा की आज्ञा दे कर [[राम]] [[स्वर्णमृग]] रूपी [[मारीच]] को मारने के लिये उसके पीछे चले गये। [[मारीच]] के हाथों मारा गया पर मरते मरते [[मारीच]] ने [[राम]] की आवाज बना कर 'हा [[लक्ष्मण]]' का क्रन्दन किया जिसे सुन कर [[सीता]] ने आशंकावश होकर [[लक्ष्मण]] को [[राम]] के पास भेज दिया। [[लक्ष्मण]] के जाने के बाद अकेली [[सीता]] का [[रावण]] ने छलपूर्वक हरण कर लिया और अपने साथ [[लंका]] ले गया। रास्ते में [[जटायु]] ने [[सीता]] को बचाने के लिये [[रावण]] से युद्ध किया और [[रावण]] ने उसके पंख काटकर उसे अधमरा कर दिया। [[सीता]] को न पा कर [[राम]] अत्यंत दुखी हुये और विलाप करने लगे। रास्ते में [[जटायु]] से भेंट होने पर उसने [[राम]] को [[रावण]] के द्वारा अपनी दुर्दशा होने व [[सीता]] को हर कर दक्षिण दिशा की ओर ले जाने की बात बताई। ये सब बताने के बाद [[जटायु]] ने अपने प्राण त्याग दिये और राम उसका अंतिम संस्कार करके [[सीता]] की खोज में सघन वन के भीतर आगे बढ़े। रास्ते में [[राम]] ने [[दुर्वासा]] के शाप के कारण [[राक्षस]] बने [[गन्धर्व]] [[कबन्ध]] का वध करके उसका उद्धार किया और [[शबरी]] के आश्रम जा पहुँचे जहाँ पर कि उसके द्वारा दिये गये झूठे बेरों को उसके भक्ति के वश में होकर खाया। इस प्रकार राम सीता की खोज में सघन वन के अंदर आगे बढ़ते गये। ===किष्किन्धाकाण्ड=== {{main|किष्किन्धाकाण्ड}} [[राम]] [[ऋष्यमूक]] पर्वत के निकट आ गये। उस पर्वत पर अपने मंत्रियों सहित [[सुग्रीव]] रहता था। सुग्रीव ने, इस आशंका में कि कहीं [[बालि]] ने उसे मारने के लिये उन दोनों वीरों को न भेजा हो, [[हनुमान]] को [[राम]] और [[लक्ष्मण]] के विषय में जानकारी लेने के लिये ब्राह्मण के रूप में भेजा। यह जानने के बाद कि उन्हें [[बालि]] ने नहीं भेजा है [[हनुमान]] ने [[राम]] और [[सुग्रीव]] में मित्रता करवा दी। [[सुग्रीव]] ने [[राम]] को सान्त्वना दी कि [[जानकी]] जी मिल जायेंगीं और उन्हें खोजने में वह सहायता देगा साथ ही अपने भाई [[बालि]] के अपने ऊपर किये गये अत्याचार के विषय में बताया। [[राम]] ने [[बालि]] का वध कर के [[सुग्रीव]] को [[किष्किन्धा]] का राज्य तथा [[बालि]] के पुत्र [[अंगद]] को युवराज का पद दे दिया। राज्य प्राप्ति के बाद [[सुग्रीव]] विलास में लिप्त हो गया और [[वर्षा]] तथा [[शरद्]] [[ऋतु]] व्यतीत हो गई। [[राम]] के नाराजगी पर [[सुग्रीव]] ने वानरों को [[सीता]] की खोज के लिये भेजा। [[सीता]] की खोज में गये वानरों को एक गुफा में एक तपस्विनी के दर्शन हुये। तपस्विनी ने खोज दल को योगशक्ति से समुद्रतट पर पहुँचा दिया जहाँ पर उनकी भेंट [[सम्पाती]] से हुई। [[सम्पाती]] ने वानरों को बताया कि [[रावण]] ने [[सीता]] को [[लंका]] [[अशोकवाटिका]] में रखा है। [[जाम्बवन्त]] ने [[हनुमान]] को समुद्र लांघने के लिये उत्साहित किया। ===सुंदरकाण्ड=== {{main|सुंदरकाण्ड}} [[चित्र:Ramayana 1.jpg|thumb|right|300px|रावण के आदेश पर हनुमान के पूँछ मे आग लगाने का प्रयास]] [[हनुमान]] ने लंका की ओर प्रस्थान किया। [[सुरसा]] ने [[हनुमान]] की परीक्षा ली और उसे योग्य तथा सामर्थ्यवान पाकर आशीर्वाद दिया। मार्ग में [[हनुमान]] ने छाया पकड़ने वाली राक्षसी का वध किया और [[लंकिनी]] पर प्रहार करके [[लंका]] में प्रवेश किया। उनकी [[विभीषण]] से भेंट हुई। जब [[हनुमान]] [[अशोकवाटिका]] में पहुँचे तो [[रावण]] [[सीता]] को धमका रहा था। [[रावण]] के जाने पर [[त्रिजटा]] ने [[सीता]] को सान्तवना दी। एकान्त होने पर [[हनुमान]] ने [[सीता]] से भेंट करके उन्हें [[राम]] की [[मुद्रिका]] दी। [[हनुमान]] ने [[अशोकवाटिका]] का विध्वंस करके [[रावण]] के पुत्र [[अक्षय कुमार]] का वध कर दिया। [[मेघनाथ]] [[हनुमान]] को [[नागपाश]] में बांध कर [[रावण]] की सभा में ले गया। [[रावण]] के प्रश्न के उत्तर में [[हनुमान]] ने अपना परिचय [[राम]] के दूत के रूप में दिया। [[रावण]] ने [[हनुमान]] की पूँछ में तेल में डूबा हुआ कपड़ा बांध कर आग लगा दिया इस पर [[हनुमान]] ने [[लंका]] का दहन कर दिया। [[हनुमान]] [[सीता]] के पास पहुँचे। [[सीता]] ने अपनी [[चूड़ामणि]] दे कर उन्हें विदा किया। वे वापस समुद्र पार आकर सभी वानरों से मिले और सभी वापस [[सुग्रीव]] के पास चले गये। [[हनुमान]] के कार्य से [[राम]] अत्यंत प्रसन्न हुये। [[राम]] वानरों की सेना के साथ समुद्रतट पर पहुँचे। उधर [[विभीषण]] ने [[रावण]] को समझाया कि [[राम]] से बैर न लें इस पर [[रावण]] ने [[विभीषण]] को अपमानित कर लंका से निकाल दिया। [[विभीषण]] [[राम]] के शरण में आ गया और [[राम]] ने उसे [[लंका]] का राजा घोषित कर दिया। [[राम]] ने समुद्र से रास्ता देने की विनती की। विनती न मानने पर [[राम]] ने क्रोध किया और उनके क्रोध से भयभीत होकर समुद्र ने स्वयं आकर [[राम]] की विनती करने के पश्चात् [[नल]] और [[नील]] के द्वारा पुल बनाने का उपाय बताया। ===लंकाकाण्ड (युद्धकाण्ड)=== {{main|लंकाकाण्ड}} [[जाम्बवन्त]] के आदेश से [[नल-नील]] दोनों भाइयों ने वानर सेना की सहायता से समुद्र पर पुल बांध दिया। श्री [[राम]] ने श्री [[रामेश्वर]] की स्थापना करके भगवान [[शंकर]] की पूजा की और सेना सहित समुद्र के पार उतर गये। समुद्र के पार जाकर [[राम]] ने डेरा डाला। पुल बंध जाने और [[राम]] के समुद्र के पार उतर जाने के समाचार से [[रावण]] मन में अत्यंत व्याकुल हुआ। [[मन्दोदरी]] के [[राम]] से बैर न लेने के लिये समझाने पर भी [[रावण]] का अहंकार नहीं गया। इधर [[राम]] अपनी [[वानरसेना]] के साथ [[सुबेल पर्वत]] पर निवास करने लगे। [[अंगद]] [[राम]] के [[दूत]] बन कर [[लंका]] में [[रावण]] के पास गये और उसे [[राम]] के शरण में आने का संदेश दिया किन्तु [[रावण]] ने नहीं माना। शांति के सारे प्रयास असफल हो जाने पर युद्ध आरम्भ हो गया। [[लक्ष्मण]] और [[मेघनाद]] के मध्य घोर युद्ध हुआ। [[शक्तिबाण]] के वार से [[लक्ष्मण]] मूर्क्षित हो गये। उनके उपचार के लिये [[हनुमान]] [[सुषेण]] वैद्य को ले आये और [[संजीवनी]] लाने के लिये चले गये। गुप्तचर से समाचार मिलने पर [[रावण]] ने [[हनुमान]] के कार्य में बाधा के लिये [[कालनेमि]] को भेजा जिसका [[हनुमान]] ने वध कर दिया। औषधि की पहचान न होने के कारण [[हनुमान]] पूरे पर्वत को ही उठा कर वापस चले। मार्ग में [[हनुमान]] को [[राक्षस]] होने के सन्देह में [[भरत]] ने बाण मार कर मूर्क्षित कर दिया परन्तु यथार्थ जानने पर अपने बाण पर बिठा कर वापस [[लंका]] भेज दिया। इधर औषधि आने में विलम्ब देख कर [[राम]] प्रलाप करने लगे। सही समय पर [[हनुमान]] औषधि लेकर आ गये और [[सुषेण]] के उपचार से [[लक्ष्मण]] स्वस्थ हो गये। [[रावण]] ने युद्ध के लिये [[कुम्भकर्ण]] को जगाया। [[कुम्भकर्ण]] ने भी [[रावण]] के शरण में जाने की असफल मन्त्रणा दी। युद्ध में [[कुम्भकर्ण]] ने [[राम]] के हाथों परमगति प्राप्त की। [[लक्ष्मण]] ने [[मेघनाद]] से युद्ध करके उसका वध कर दिया। [[राम]] और [[रावण]] के मध्य अनेकों घोर युद्ध हुये और अन्त में [[रावण]] [[राम]] के हाथों मारा गया। [[विभीषण]] को [[लंका]] का राज्य सौंप कर [[राम]] [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] के साथ [[पुष्पकविमान]] पर चढ़ कर [[अयोध्या]] के लिये प्रस्थान किया। ===उत्तरकाण्ड=== {{main|उत्तरकाण्ड}} [[उत्तरकाण्ड]] [[राम]] कथा का उपसंहार है। [[सीता]], [[लक्ष्मण]] और समस्त [[वानरसेना]] के साथ [[राम]] [[अयोध्या]] वापस पहुँचे। [[राम]] का भव्य स्वागत हुआ, [[भरत]] के साथ सर्वजनों में आनन्द व्याप्त हो गया। वेदों और [[शिव]] की स्तुति के साथ [[राम]] का [[राज्याभिषेक]] हुआ। वानरों की विदाई दी गई। [[राम]] ने प्रजा को उपदेश दिया और प्रजा ने कृतज्ञता प्रकट की। चारों भाइयों के दो दो पुत्र हुये। [[रामराज्य]] एक आदर्श बन गया। उपरोक्त बातों के साथ ही साथ गोस्वामी [[तुलसीदास]] जी ने उत्तरकाण्ड में श्री राम-वशिष्ठ संवाद, [[नारद]] जी का [[अयोध्या]] आकर रामचन्द्र जी की स्तुति करना, शिव-पार्वती संवाद, [[गरुड़]] मोह तथा गरुड़ जी का [[काकभुशुण्डि]] जी से रामकथा एवं राम-महिमा सुनना, काकभुशुण्डि जी के पूर्वजन्म की कथा, ज्ञान-भक्‍ति निरूपण, ज्ञानदीपक और भक्‍ति की महान महिमा, गरुड़ के सात प्रश्‍न और काकभुशुण्डि जी के उत्तर आदि विषयों का भी विस्तृत वर्णन किया है। ==रामायण की सीख== रामायण के सारे चरित्र अपने [[धर्म]] का पालन करते हैं। * [[राम]] एक आदर्श पुत्र हैं। पिता की आज्ञा उनके लिये सर्वोपरि है। पति के रूप में [[राम]] ने सदैव एकपत्नीव्रत का पालन किया। राजा के रूप में प्रजा के हित के लिये स्वयं के हित को हेय समझते हैं। विलक्षण व्यक्तित्व है उनका। वे अत्यंत वीर्यवान, तेजस्वी, विद्वान, धैर्यशील, जितेन्द्रिय, बुद्धिमान, सुंदर, पराक्रमी, दुष्टों का दमन करने वाले, युद्ध एवं नीतिकुशल, धर्मात्मा, मर्यादापुरुषोत्तम, प्रजावत्सल, शरणागत को शरण देने वाले, सर्वशास्त्रों के ज्ञाता एवं प्रतिभा सम्पन्न हैं। * [[सीता]] का पातिव्रत महान है। सारे वैभव और ऐश्ववर्य को ठुकरा कर वे पति के साथ वन चली गईं। * रामायण भातृ-प्रेम का भी उत्कृष्ट उदाहरण है। जहाँ बड़े भाई के प्रेम के कारण [[लक्ष्मण]] उनके साथ वन चले जाते हैं वहीं [[भरत]] [[अयोध्या]] की राज गद्दी पर, बड़े भाई का अधिकार होने के कारण, स्वयं न बैठ कर [[राम]] की पादुका को प्रतिष्ठित कर देते हैं। * [[कौशल्या]] एक आदर्श माता हैं। अपने पुत्र [[राम]] पर [[कैकेयी]] के द्वारा किये गये अन्याय को भुला कर वे [[कैकेयी]] के पुत्र [[भरत]] पर उतनी ही ममता रखती हैं जितनी कि अपने पुत्र [[राम]] पर। * [[हनुमान]] एक आदर्श [[भक्त]] हैं, वे [[राम]] की सेवा के लिये अनुचर के समान सदैव तत्पर रहते हैं। [[शक्तिबाण]] से मूर्छित [[लक्ष्मण]] को उनकी सेवा के कारण ही प्राणदान प्राप्त होता है। * [[रावण]] के चरित्र से सीख मिलती है कि अहंकार नाश का कारण होता है। रामायण के चरित्रों से सीख लेकर मनुष्य अपने जीवन को सार्थक बना सकता है। == रामायण द्वारा प्रेरित अन्य साहित्यिक महाकाव्य == [[वाल्मीकि रामायण]] से प्रेरित होकर संत [[तुलसीदास]] ने [[रामचरितमानस]] जैसे [[महाकाव्य]] की रचना की जो कि [[वाल्मीकि]] के द्वारा संस्कृत में लिखे गये रामायण का हिंदी संस्करण है। [[रामचरितमानस]] में [[हिंदू]] आदर्शों का उत्कृष्ट वर्णन है इसीलिये इसे [[हिंदू धर्म]] के प्रमुख ग्रंथ होने का श्रेय मिला हुआ है और प्रत्येक [[हिंदू]] परिवार में भक्तिभाव के साथ इसका पठन पाठन किया जाता है। रामायण से ही प्रेरित होकर [[मैथिलीशरण गुप्त]] ने [[पंचवटी]] तथा [[साकेत]] नामक खंडकाव्यों की रचना की। रामायण में [[लक्ष्मण]] की पत्नी [[उर्मिला]] के उल्लेखनीय त्याग को शायद भूलवश अनदेखा कर दिया गया है और इस भूल को [[साकेत]] [[खंडकाव्य]] रचकर [[मैथिलीशरण गुप्त]] जी ने सुधारा है। इनके अलावा और भी अनेक साहित्यकारों ने रामायण से प्रेरणा ले कर अनेक कृतियों की रचना की है। ==यह भी देखें== {{col-begin}} {{col-2}} *[[महाभारत]] *[[भगवद गीता]] *[[महाकाव्य]] *[[हिंदू साहित्य]] *[[वेद]] *[[श्री रामचरित मानस-बालकाण्ड]] {{col-2}} *[[श्री रामचरित मानस-अयोध्या काण्ड]] *[[श्री रामचरित मानस-अरण्य काण्ड]] *[[श्री रामचरित मानस-किष्किन्धा काण्ड]] *[[श्री रामचरित मानस-सुन्दर काण्ड]] *[[श्री रामचरित मानस-लंका काण्ड]] *[[श्री रामचरित मानस-उत्तर कांड]] {{col-end}} {{हिन्दू धर्म}} ==संदर्भ और टीका== <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>ये लेख पर संदर्भ (रेफ़रेंस) के ज़रूरत है - कृपया अंग्रेज़ी विकिपीडिया पर [[:en:Wikipedia:Citing_sources|Citing sources]] लेख देखें। कृपया यहाँ [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} स्रोत दें]। धन्यवाद। यदि टीका (फ़ुटनोट्स्) के बारे में मदद ज़रूरत है - कृपया अंग्रेज़ी विकिपीडिया पर [[:en:Wikipedia:Footnotes|Footnotes]] लेख देखें। कृपया यहाँ [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} टीकाओं दें]। धन्यवाद।</div></small> <div class="references-small"><references /></div> * ''रामचरितमानस'', टीकाकार: हनुमानप्रसाद पोद्दार, प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण'' (प्रथम एवं द्वितीय खंड), सचित्र, हिंदी अनुवाद सहित, प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''कवितावली'', प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''रामायण के कुछ आदर्श पात्र'', प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''वाल्मीकीय रामायण'', प्रकाशक: देहाती पुस्तक भंडार, दिल्ली ==बाहरी कड़ियाँ== ;प्रारंभिक साहित्य {{संस्कृत चिह्न}} * विकिस्रोत से [[oldwikisource:रामायण|रामायण]] ; अनुवाद * [http://www.sacred-texts.com/hin/rama/index.htm वाल्मीकि रामायण — अनुवादक: रैल्फ़ टी. एइच. ग्रिफ़िथ (1870-1874)] * [http://www.valmikiramayan.net/ एक वाल्मीकि रामायण जालपृष्ठ अंग्रेज़ी मतलब के साथ में] {{संस्कृत चिह्न}}, {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://www.astrojyoti.com/ramacharitamanasindex.htm तुलसीदास का रामायण] {{हिन्दी चिह्न}}, {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://www.shreemaa.org/drupal/taxonomy_menu/55/96 सुन्दरकांड — अनुवादकों: स्वामी सत्यानन्द, देवी मन्दीर (आइएसबीएन 1-877795-25-9)] * [http://www.artpathpress.com रुथ ग्लेन लिटल की व्याख्या के साथ लिन जेसप रचित रामायण (आइएसबीएन 1-928875-02-5)] ;ऑनलाइन तथ्य * [http://www.mpsharma.com/mahavir/?p=223 वाल्मीकि-रामायण कम्प्यूटर की कसौटी पर] * [http://www.swargarohan.org/Ramayana/Ramcharitmanas.htm गुजराती तुलसी रामायण एवं रामायण के पात्रों का चरित्र चित्रण] {{गुजराती चिह्न}}, {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://www.religionfacts.com/hinduism/texts/ramayana.htm रामायण से सम्बंधित तथ्य] * [http://www.sacred-texts.com/hin/dutt/index.htm 1899 में आर.सी. दत्त रचित संक्षिप्त रामायन और महाभारत] * [http://www.onlinedarshan.com/ramayana/index.htm ऑनलाइन रामायण] (रेजिस्ट्रेशन ज़रूरत है) * [http://eol.jsc.nasa.gov/scripts/sseop/photo.pl?mission=STS033&roll=74&frame=74 पाल्क स्ट्रेट का नैसा शटल चित्र] राम सेतु का सैटलाइट चित्र * [http://www.claysanskritlibrary.org क्ले संस्कृत पुस्तकालय] [[महाभारत]] और रामायण के साथ प्राचीन भारतीय साहित्य प्रकाशित करने वाली संस्था। साहित्य अनुवाद पृष्ठ के साथ खोजनीय वांगमय और डाउनलोड सामग्री भी उपलब्ध है। ;रामायण से प्रेरित कार्य {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://www.kamat.com/kalranga/mythology/ramayan/index.htm रामायण व्याख्या] रामायण से प्रेरित चित्रकला, शिल्पकला तथा अन्य भारतीय कलाओं की समाविष्टि * [http://www.borobudur.tv/temple_index.htm प्रम्बानन के रामायण उपाय] * [http://www.geetramayan.com महाकवि ग.द. माडगूळकर एवं सुधीर फड़के रचित मराठी गीतरामायण] *[http://www.ninapaley.com/Sitayana/ ''सीता का वियोग-गान''] - [[सीता]] से सम्बंधित इक्सवीं शताब्दी की अनुप्राणित चित्रों तथा कतरनों का संग्रह * [http://www.antiquus.net Antiquus] [[कनाडा|कनाडाई]] एक बैंड का गान में रामायण-थीम लिरिक्स है (An Epic Power Metal band from Canada, uses Ramayana themed Lyrics in their Debut album called "Ramayana") ;अनुसंधानकार्यों से सम्बंधित निबन्ध {{अंग्रेज़ी चिह्न}} * [http://www.umassd.edu/indic/effectoframayanaonvariousculturesandcivilisations.pdf विवध संस्कृतियों एवं सभ्यताओं पर रामायण का प्रभाव] — (पी.डी.एफ़. संरूप में) *[http://www.azibaza.com/lecture/ramayana.htm रामायण कथा संग्रह] - अन्य देशों में रामायण के अनुकूलन पर चर्चा ;अवर्गित जालपृष्ठ {{अंग्रेज़ी चिह्न}} *[http://puja.net/Podcasts/PodcastMenu.htm वैदिक राग, मन्त्र, वैदिक अध्यात्म तथा पौराणिक कथाओं का प्रस्तुतीकरण] — एक साप्ताहिक पॉडकास्ट * [http://www.hinduwiki.com हिन्दूविकि.कॉम] — एक विकि जालपृष्ठ [[हिन्दू धर्म]] के विषय में। * [http://www.valmikiramayan.agoodplace4all.com संक्षिप्त वाल्मीकि रामायण] — हिन्दी में [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[Category:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:रामायण]] [[cs:Rámájana]] [[de:Ramayana]] [[en:Ramayana]] [[eo:Ramajano]] [[es:Rāmāyana]] [[fr:Rāmāyana]] [[he:ראמאיינה]] [[hu:Rámájana]] [[id:Ramayana]] [[it:Ramayana]] [[ja:ラーマーヤナ]] [[kn:ರಾಮಾಯಣ]] [[lb:Ramayana]] [[lt:Ramajana]] [[mr:रामायण]] [[ms:Ramayana]] [[new:रामायण]] [[nl:Ramayana]] [[nn:Ramayana]] [[no:Ramayana]] [[pl:Ramajana]] [[ro:Ramayana]] [[ru:Рамаяна]][[sa:रामायण]] [[simple:Ramayana]] [[sv:Ramayana]] [[ta:இராமாயணம்]] [[te:రామాయణము]] [[th:รามายณะ]] [[ur:رامائن]] [[vi:Ramayana]] [[zh:罗摩衍那]] संथाली 1800 24084 2006-08-03T19:48:49Z YurikBot 240 robot Adding: [[sr:Сантали језик]] '''संथाली''' [[मुंडा भाषा परिवार]] की प्रमुख [[भाषा]] है। यह [[असम]], [[झारखंड]], [[उड़ीसा]], [[छत्तीसगढ]], [[बिहार]], [[त्रिपुरा]] तथा [[बंगाल]] में बोली जाती है। संथाली, [[हो]] और [[मुंडारी]] भाषाएँ [[आस्ट्रो-एशियाई भाषा परिवार]] में मुंडा शाखा में आती हैं। संथाली भारत, बांग्लादेश, नेपाल और भूटान में लगभग ६० लाख लोगों से बोली जाती है। उसकी लिपि Ol Cemet' कहलाती है but literacy is very low, between 10 and 30%. । संथाली संथाल लोगों की भाषा है। {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Santaleg]] [[da:Santali]] [[de:Santali]] [[en:Santali language]] [[fr:Santâlî]] [[no:Santali]] [[ru:Сантали]] [[sr:Сантали језик]] [[zh:桑塔利语]] अवधी 1801 45657 2007-01-24T10:38:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: fr, ja, sh, th '''अवधी''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली एक प्रमुख [[भाषा]] है, जो असल में [[हिन्दी]] की एक बोली है । [[तुलसीदास]] कृत [[रामचरितमानस]] एवं [[मलिक मुहम्मद जायसी]] कृत पद्मावत सहित कई प्रमुख ग्रंथ इसी बोली की देन है। this langauge is very well spoken in bihar and in bombay also many biharies speak this langauge which is combination of hindi + sanskrut + pali {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Awadeg]] [[en:Awadhi language]] [[fr:Awadhi]] [[ja:アワディー語]] [[nn:Avadhi]] [[sh:Awadhi]] [[th:ภาษาอวธี]] सांथाली 1802 10833 2005-06-05T03:36:32Z Spundun 73 redirect #REDIRECT [[संथाली]] नवीन पटनायक 1803 10834 2005-01-20T04:38:18Z विजय ठाकुर 115 '''नवीन पटनायक''' [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] के [[मुख्यमंत्री]] हैं। {{substub}} मुख्यमंत्री 1804 10835 2005-01-24T07:31:45Z विजय ठाकुर 115 '''मुख्यमंत्री''' किसी [[प्रान्त]] का राजनैतिक प्रमुख होता है। {{substub}} हैदराबाद 1805 40491 2006-12-31T00:53:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:হায়দরাবাদ এম. কর্পোরেশন]] ''यह लेख भारत के एक नगर के बारे में है, यदि आप पाकिस्तान के नगर हैदराबाद के बारे में जानना चाहते हैं तो यहां जांय -[[हैदराबाद, पाकिस्तान]] ।'' '''हैदराबाद''' [[आंध्रप्रदेश]] की राजधानी है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:হায়দ্রাবাদ]] [[bpy:হায়দরাবাদ এম. কর্পোরেশন]] [[ca:Hyderabad (Índia)]] [[de:Hyderabad (Indien)]] [[en:Hyderabad, Andhra Pradesh]] [[es:Hyderabad]] [[fa:حیدرآباد]] [[fi:Hyderabad (Intia)]] [[it:Hyderabad]] [[ja:ハイデラバード]] [[lt:Haidarabadas (Indija)]] [[nl:Haiderabad]] [[pl:Hyderabad (Indie)]] [[pt:Hyderabad]] [[ro:Hyderabad, India]] [[ru:Хайдарабад (город в Индии)]] [[simple:Hyderabad]] [[sr:Хајдерабад]] [[sv:Hyderabad]] [[ta:ஹைதராபாத்]] [[te:హైదరాబాదు]] [[zh:海得拉巴]] आंध्रप्रदेश 1806 10837 2004-12-12T14:50:33Z Murtasa 83 #redirect [[आंध्र प्रदेश]] रायपुर 1807 45145 2007-01-23T01:56:22Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:ラーイプル]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = रायपुर | प्रकार = नगर | latd = 21.233 | longd=81.633 | प्रदेश = [[छत्तीसगढ]] | जिला = [[रायपुर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 1991 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 25,29,166 | घनत्व = | क्षेत्रफल = 15190.62 | दूरभाष कोड = | पिनकोड = | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = | unlocode = | वेबसाइट = http://raipur.nic.in/default.htm | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''रायपुर''' नवनिर्मित [[प्रान्त]] [[छत्तीसगढ]] की राजधानी है। ==इतिहास== पुराने भवन एवं किलों के अवशेष से कुछ इतिहासविदों का मानना है कि यह शहर ९ वीं सदी से अस्तित्व में है। लेकिन ज्यादातर लोगों का मानना है कि यह १४ वीं सदी में बसा था। ==भूगोल एवं जलवायु== रायपुर एक बड़े मैदान (छत्तीसगढ़ का मैदान) के मध्य में स्थित है जो '''धान का कटोरा''' के नाम से भी जाना जाता है। रायपुर के पूर्व में [[महानदी]] नदी बहती है। उत्तर-पश्चिम में [[मैकाल]] की पहाड़ियां हैं। उत्तरी ओर [[छोटा नागपुर]] का [[पठार]] और दक्षिण में [[बस्तर]] का पठार है। रायपुर नागपुर-बिलासपुर रेल लाइन पर है और यह सभी मह्त्वपूर्ण शहरों से जुड़ा है। राष्ट्रीय राजमार्ग ६ शहर से गुज़रता है और ४३ शहर को [[विशाखापट्नम]] से जोड़ता है। हवाई अड्डा '''माना'' में है। तापमान: गर्मी में ४५ से २९ सेल्सिअस सर्दी में २७ से १० सेल्सिअस वर्षा लगभग १२० से मी (जुलाई से सितम्बर) ==अर्थव्यवस्था== रायपुर संपूर्ण [[छ्त्तीसगढ़]] एवँ [[उड़ीसा]] के लिये थोक की मंडी है। इसके अलावा यह एक औद्योगिक नगर है। == छत्तीसगढ़ राज्य के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, [[आलोक प्रकाश पुतुल]], जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन ==शिक्षा== ज्यादातर सरकारी स्कूल राज्य परीक्षा बोर्ड से और निजी स्कूल [[सी बी एस ई]] से सम्बद्ध हैं। कई स्कूल [[ईसाई मिशनरी]]/प्रचारकों द्वारा भी संचालित हैं। शहर में ३ विश्वविद्यालय हैं: [[पंडित रविशंकर शुक्ल विश्वविद्यालय]], [[इन्दिरा गांधी कृषि विश्वविद्यालय]] एवं [[मध्य प्रदेश भोज मुक्त विश्वविद्यालय]]। शहर में एक अभियांत्रिकी एवं एक [[चिकित्सा]] महाविद्यालय भी है। रायपुर मे उच्च शिक्षा हेतु एक [[जवाहर लाल नेहरु स्मृति चिकित्सा महविद्यालय]] एवँ [[एन आइ टी]] ( [[क्षेत्रीय तक्नीकी संस्थान]] ) भी है। आराइटी( [[रायपुर इंस्टीट्युट आफ़ टेक्नालाजी]]) तथा [[दिशा इंस्टीट्युट आफ़ टेक्नालाजी एंड मैनेजमेंट]] भी हैं। रायपुर के पास [[खैरागढ़]] में '''इन्दिरा कला संगीत विश्वविद्यालय''' है जिसे [[राजा बीरेन्द्र बहादुर सिंह]] व [[रानी पद्मावती देवी]] ने १९५६ में अपनी पुत्री इन्दिरा की याद में बनवाया था। ==घूमने की जगहें== [[बूढ़ा तालाब]] - जो शहर में सबसे बड़ा तालाब है। तालाब के बीच में एक छोटा द्वीप है जहां काफ़ी हरियाली है। [[दू्धधारी मंदिर]] - भगवान राम का यह मंदिर करीब ५०० साल पुराना है। [[महंत घासी दास संग्रहालय ]] [[ऊर्जा पार्क]]- यह एक नागरिक वन है। यहाँ सभी झूले सौर ऊर्जा से संचालित हैं। यह राजीन गाँधी ऊर्जा पार्क के नाम से जाना जाता है। यह रायपुर के एयरपोर्ट के समीप है। [edit] बाहरी लिंक *[http://www.raipur.nic.in/default.htm रायपुर ज़िला प्रशासन] {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:রায়পুর]] [[de:Raipur]] [[en:Raipur]] [[fr:Raipur]] [[ja:ラーイプル]] [[mr:रायपुर]] [[nl:Raipur]] [[pl:Rajpur]] [[ro:Raipur]] [[ru:Райпур]] [[sa:रायपुर]] [[sv:Raipur]] [[ta:ராய்ப்பூர்]] सुभद्रा कुमारी चौहान 1808 10839 2005-06-05T08:26:36Z Spundun 73 substub '''सुभद्रा कुमारी चौहान''' [[हिन्दी]] की प्रमुख [[कवियित्री]] हैं। {{substub}} अज्ञेय 1809 33096 2006-11-01T03:35:31Z धवलगिरि 820 /* बाहरी कडियाँ */ '''सच्चिदानंद हीरानंद वात्स्यायन "अज्ञेय"''' (१९११-१९८७) * '''जन्म :''' ७ मार्च १९११ को [[उत्तर प्रदेश]] के [[देवरिया]] जिले के [[कुशीनगर]] नामक ऐतिहासिक स्थान में । *'''शिक्षा :''' प्रारंभिक शिक्षा-दीक्षा पिता की देख रेख में घर पर ही [[संस्कृत]], [[फारसी]], [[अंग्रेजी]], और [[बांग्ला]] भाषा व साहित्य के अध्ययन के साथ। १९२५ में पंजाब से एंट्रेंस की परीक्षा पास की और उसके बाद [[मद्रास क्रिस्चन कॉलेज]] में दाखिल हुए। वहाँ से विज्ञान में इंटर की पढ़ाई पूरी कर १९२७ में वे बी ए़स स़ी क़रने के लिए लाहौर के फॅरमन कॉलेज के छात्र बने।१९२९ में बी ए़स स़ी करने के बाद एम ए़ म़ें उन्होंने अंग्रेजी विषय रखा; पर क्रांतिकारी गतिविधियों में हिस्सा लेने के कारण पढ़ाई पूरी न हो सकी। * '''कार्यक्षेत्र :''' १९३० से १९३६ तक विभिन्न जेलों में कटे। १९३६-३७ में '''सैनिक''' और '''विशाल भारत''' नामक पत्रिकाओं का संपादन किया। १९४३ से १९४६ तक ब्रिटिश सेना में रहे; इसके बाद [[इलाहाबाद]] से प्रतीक नामक पत्रिका निकाली और [[ऑल इंडिया रेडियो]] की नौकरी स्वीकार की। देश-विदेश की यात्राएं कीं। जिसमें उन्होंने [[कैलिफोर्निया विश्वविद्यालय]] से लेकर [[जोधपुर विश्वविद्यालय]] तक में अध्यापन का काम किया। दिल्ली लौटे और [[दिनमान]] साप्ताहिक, [[नवभारत टाइम्स]], अंग्रेजी पत्र '''वाक् ''' और '''एवरीमैंस''' जैसी प्रसिद्ध पत्र-पत्रिकाओं का संपादन किया। १९८० में उन्होंने '''वत्सलनिधि''' नामक एक न्यास की स्थापना की जिसका उद्देश्य साहित्य और संस्कृति के क्षेत्र में कार्य करना था। [[दिल्ली]] में ही ४ अप्रैल १९८७ को उनकी मृत्यु हुई। १९६४ में '''आँगन के पार द्वार''' पर उन्हें साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त हुआ और १९७९ में '''कितनी नावों में कितनी बार''' पर भारतीय [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] * '''प्रमुख कृतियां ''' * '''कविता संग्रह :''' भग्नदूत, इत्यलम, हरी घास पर क्षण भर, बावरा अहेरी, इंद्र धनु रौंदे हुए ये, अरी ओ करूणा प्रभामय, आंगन के पार द्वार, कितनी नावों में कितनी बार, क्योंकि मैं उसे जानता हूँ, सागर-मुद्रा, महावृक्ष के नीचे, और ऐसा कोई घर आपने देखा है। * '''कहानी-संग्रह :''' विपथगा, परंपरा, कोठरी की बात, शरणार्थी, जयदोल, ये तेरे प्रतिरूप। * '''उपन्यास:''' शेखर: एक जीवनी, नदी के द्वीप, अपने अपने अजनबी। * '''यात्रा वृत्तांत:''' अरे यायावर रहेगा याद, एक बूंद सहसा उछली। * '''निबंध संग्रह :''' सबरंग, त्रिशंकु, आत्मनेपद, आधुनिक साहित्य: एक आधुनिक परिदृश्य, आलवाल, * '''संस्मरण''' :स्मृति लेखा * '''डायरियां :''' भवंती, अंतरा और शाश्वती। * '''विचार गद्य''' :संवत्‍सर उनका लगभग समग्र काव्य [[सदानीरा]] (दो खंड) नाम से संकलित हुआ है तथा अन्यान्य विषयों पर लिखे गए सारे निबंध [[केंद्र और परिधि ]] नामक ग्रंथ में संकलित हुए हैं। विभिन्न पत्र-पत्रिकाओं के संपादन के साथ-साथ अज्ञेय ने [[तारसप्तक]], [[ दूसरा सप्तक]], और [[तीसरा सप्तक ]] जैसे युगांतरकारी काव्य संकलनों का भी संपादन किया तथा '''पुष्करिणी''' और '''रूपांबरा''' जैसे काव्य-संकलनों का भी। वे वत्सलनिधि से प्रकाशित आधा दर्जन निबंध- संग्रहों के भी संपादक हैं। निस्संदेह वे आधुनिक साहित्य के एक शलाका-पुरूष थे जिसने [[हिंदी साहित्य]] में [[भारतेंदु]] के बाद एक दूसरे आधुनिक युग का प्रवर्तन किया। == बाहरी कडियाँ == * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/agyeya.html अज्ञेय की श्रेष्ठ रचनायें] * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी कविताओं का खज़ाना] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/a/agyeya.htm अज्ञेय अभिव्यक्ति पर] *[http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/agyeya/index.htm अज्ञेय अनुभुति पर ] *[http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A5%87%E0%A4%AF अज्ञेय कविता कोश पर] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[en:Sachchidananda Hirananda Vatsyayana]] [[sa:सच्चिदानन्द वात्स्यायन]] [[श्रेणी: हिन्दी]] इंफाल 1810 39449 2006-12-22T22:12:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, bpy, ja Removing: ta '''इंफाल''' [[भारत]] के [[मणिपुर]] [[प्रान्त]] की [[राजधानी]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:ইম্ফল]] [[bpy:ইম্ফল]] [[de:Imphal]] [[en:Imphal]] [[ja:インパール]] [[pl:Imphal]] [[ro:Imphal]] [[sa:इम्फाल]] [[sv:Imphal]] आइजोल 1811 45735 2007-01-24T15:30:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sa:ऐज़ौल]] Modifying: [[de:Aizol]] '''आइजोल''' [[भारत]] के [[मिज़ोरम]] [[प्रान्त]] की [[राजधानी]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:আইজল]] [[bpy:আইজল]] [[da:Aijal]] [[de:Aizol]] [[en:Aizawl]] [[ja:アイザウル]] [[ro:Aizwal]] [[sa:ऐज़ौल]] [[sv:Aizawl]] मिजोरम 1813 15506 2006-01-02T10:29:20Z Spundun 73 #REDIRECT [[मिज़ोरम]] #REDIRECT [[मिज़ोरम]] आसनसोल 1814 45444 2007-01-23T18:44:14Z 87.239.4.198 '''आसनसोल''' [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:আসানসোল]] [[bpy:আসানসোল]] [[de:Asansol]] [[en:Asansol]] [[fi:Asansol]] [[ja:アサンソル]] [[nl:Asansol]] [[pt:Asansol]] [[sv:Asansol]] [[pl:Asansol]] विलियमनगर 1815 28002 2006-09-22T04:50:24Z Amitprabhakar 683 '''विलियमनगर''' [[मेघालय]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। यह [[पूर्वी गारो हिल्स जिला]] का मुख्यालय है । {{substub}} [[Category:शहर]] मोकोकचुआंग 1816 10847 2005-01-25T14:14:51Z विजय ठाकुर 115 '''मोकोकचुआंग''' [[नागालैंड]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] तुएनसांग 1817 10848 2005-01-18T07:56:55Z विजय ठाकुर 115 '''तुएनसांग''' [[नागालैंड]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] प्रांत 1819 10850 2005-06-05T04:04:04Z Spundun 73 redirect #REDIRECT [[भारत के प्रान्त]] सेनापति 1820 10851 2005-01-21T00:57:47Z विजय ठाकुर 115 '''सेनापति''' [[मणिपुर]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] चांगलांग 1821 10852 2005-01-20T06:34:12Z विजय ठाकुर 115 '''चांगलांग''' [[अरुणाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] अंक 1822 44268 2007-01-18T18:10:56Z 24.19.27.157 Fixed wrong definition for "90" -- was duplicated from "80". * एक 1 (१) * दो 2 (२) * तीन 3 (३) * चार 4 (४) * पाँच 5 (५) * छ:/छे (६) * सात 7 (७) * आठ 8 (८) * नौ 9 (९) ** '''दस''' 10 (१०) * ग्यारह 11 (११) * बारह 12 (१२) * तेरह 13 (१३) * चौदह 14 (१४) * पंद्रह 15 (१५) * सोलह 16 (१६) * सत्रह 17 (१७) * अठारह 18 (१८) * उन्नीस 19 (१९) ** '''बीस''' 20 (२०) * इक्कीस 21 (२१) * बाइस 22 (२२) * तेइस 23 (२३) * चौबीस 24 (२४) * पच्चीस 25 (२५) * छब्बीस 26 (२६) * सत्ताइस 27 (२७) * अट्ठाइस 28 (२८) * उनतीस 29 (२९) **'''तीस''' 30 (३०) * इक्कतीस 31 (३१) * बत्तीस 32 (३२) * तैंतीस 33 (३३) * चौंतीस 34 (३४) * पैंतीस 35 (३५) * छत्तीस 36 (३६) * सैंतीस 37 (३७) * अँड़तीस 38 (३८) * उञ्चालीस 39 (३९) **'''चालीस''' 40 (४०) * इकतालीस 41 (४१) * बयालीस 42 (४२) * तैंतालीस 43 (४३) * चौवालिस 44 (४४) * पैंतालिस 45 (४५) * छयालिस 46 (४६) * सैंतालिस 47 (४७) * अड़तालीस 48 (४८) * उञ्चास 49 (४९) **'''पचास''' 50 (५०) * इक्यावन 51 (५१) * बावन 52 (५२) * तिरेपन 53 (५३) * चौवन 54 (५४) * पचपन 55 (५५) * छप्पन 56 (५६) * सत्तावन 57 (५७) * अट्ठावन 58 (५८) * उन्सठ 59 (५९) **'''साठ''' 60 (६०) * इकसठ 61 (६१) * बासठ 62 (६२) * तिरेसठ 63 (६३) * चौंसठ 64 (६४) * पैंसठ 65 (६५) * छियासठ 66 (६६) * सड़सठ 67 (६७) * अड़सठ 68 (६८) * उन्नहत्तर 69 (६९) **'''सत्तर''' 70 (७०) * इकहत्तर 71 (७१) * बहत्तर 72 (७२) * तिहत्तर 73 (७३) * चौहत्तर 74 (७४) * पिचहत्तर 75 (७५) * छिहत्तर 76 (७६) * सतहत्तर 77 (७७) * अठहत्तर 78 (७८) * उनासी 79 (७९) **'''अस्सी''' 80 (८०) * इक्यासी 81 (८१) * बयासी 82 (८२) * तिरासी 83 (८३) * चौरासी 84 (८४) * पिच्चासी 85 (८५) * छियासी 86 (८६) * सतासी 87 (८७) * अठासी 88 (८८) * नवासी 89 (८९) ** '''नब्बे''' 90 (९०) * इक्यानवे 91 (९१) * बानवे 92 (९२) * तिरानवे 93 (९३) * चौरानवे 94 (९४) * पिच्चानवे 95 (९५) * छियानवे 96 (९६) * सत्तानवे 97 (९७) * अठानवे 98 (९८) * निन्यानवे 99 (९९) **''' (एक) सौ''' 100 (१००) **'''(एक) हजार''' 1,000 (१०००) **'''(एक) लाख''' 1,00,000 (१०००००) **'''(एक) करोड़''' 1,00,00,000 (१००००००) **'''(एक) अरब''' 1,00,00,00,000 (१०००००००००) ** '''दस अरब''' ** '''खरब''' ** दस खरब ** '''नील''' ** '''दस नील''' ** '''पद्म''' ** दस पद्म ** '''शंख''' ** दस शंख ** '''महाशंख''' [[ast:Númberu]] [[be:Лік]] [[bg:Число]] [[bn:সংখ্যা]] [[br:Niver]] [[ca:Nombre]] [[cs:Číslo]] [[da:Tal]] [[de:Zahl]] [[el:Αριθμός]] [[en:Number]] [[eo:Nombro]] [[es:Número]] [[et:Arv]] [[eu:Zenbaki]] [[fa:عدد]] [[fi:Luku]] [[fo:Tal]] [[fr:Nombre]] [[fy:Getal]] [[gl:Número]] [[he:מספר]] [[hr:Broj]] [[hu:Szám]] [[id:Angka]] [[is:Tala]] [[it:Numero (matematica)]] [[ja:数]] [[ko:수 (수학)]] [[lt:Skaičius]] [[mk:Број]] [[nl:Getal]] [[no:Tall]] [[pl:Liczba]] [[pt:Número]] [[ro:Număr]] [[ru:Число]] [[scn:Nùmmuru]] [[sh:Broj]] [[simple:Number]] [[sl:Število]] [[sr:Број]] [[su:Wilangan]] [[sv:Tal (matematik)]] [[ta:எண்]] [[th:จำนวน]] [[tr:Sayı]] [[zh:数 (数学)]] [[zh-min-nan:Sò͘-jī]] नया यॉर्क 1823 45701 2007-01-24T13:59:53Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[pl:The State of New York]], [[tr:New York (eyalet)]] ''यह लेख न्यूयॉर्क प्रांत के बारे मे है। शहर के लिए देखे - [[न्यूयॉर्क शहर]], अन्य विकल्प के लिए देखे [[न्यूयॉर्क (बहुविकल्पी)]]'' '''न्यू यार्क''' [[अमेरिका]] के उत्तर-पूर्व मे स्थित प्रांत है। {{substub}} [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[am:ኒው ዮርክ]] [[ang:Nīwe Eoforwic]] [[ar:نيويورك (ولاية)]] [[be:Нью-Ёрк (штат)]] [[bg:Ню Йорк (щат)]] [[br:New York (Stad)]] [[bs:New York (država)]] [[ca:Estat de Nova York]] [[cs:New York (stát)]] [[cy:Efrog Newydd (talaith)]] [[da:New York (delstat)]] [[de:New York (Bundesstaat)]] [[en:New York]] [[eo:Nov-Jorkio]] [[es:Nueva York (estado)]] [[et:New Yorgi osariik]] [[fi:New York (osavaltio)]] [[fr:New York (État)]] [[frp:New York (Ètat)]] [[ga:Nua-Eabhrac (stát)]] [[gd:Eabhraig Nuadh (stàit)]] [[gl:Estado de Nova York]] [[he:ניו יורק (מדינה)]] [[hr:New York (savezna država)]] [[hu:New York (állam)]] [[id:New York]] [[io:Nova-York (stato)]] [[it:New York (stato)]] [[ja:ニューヨーク州]] [[jbo:niuiork]] [[ko:뉴욕 주]] [[ku:New York]] [[kw:Stat Evrek Nowydh]] [[la:Novum Eboracum]] [[lt:Niujorkas (valstija)]] [[lv:Ņujorka (štats)]] [[mk:Њујорк (сојузна држава)]] [[ms:New York]] [[nl:New York (staat)]] [[nn:Delstaten New York]] [[no:New York State]] [[oc:Nòva York (Estat)]] [[os:Нью-Йорк (штат)]] [[pl:The State of New York]] [[pt:Nova Iorque (Estado)]] [[ro:New York (stat SUA)]] [[ru:Нью-Йорк (штат)]] [[simple:New York]] [[sk:New York (štát USA)]] [[sl:New York (zvezna država)]] [[sq:New York]] [[sr:Њујорк (држава)]] [[sv:New York (delstat)]] [[ta:நியூ யோர்க் மாநிலம்]] [[th:มลรัฐนิวยอร์ก]] [[tl:New York]] [[tr:New York (eyalet)]] [[ug:نيۇيورك شىتاتى]] [[uk:Нью-Йорк (штат)]] [[vi:Tiểu bang New York]] [[zh:纽约州]] भारतीय खाना 1824 40550 2006-12-31T07:24:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[tr:Hint Mutfağı]] ==उत्तर भारतीय खाना== *[[कश्मीरी खाना]] **[[रोगन ज़ोश]] *[[पंजाबी खाना]] ==दक्षिण भारतीय खान== [[इडली]], [[दोसा]], [[सांबर]], [[रसम]], [[उत्तपम]], [[अवियल]], [[वत्ताकुरम]], ==मध्य भारतीय खाना== ==पश्चिम भारतीय खाना== *[[गुजराती खाना]] **[[ढोकला]], [[हांडवो]], [[खांडवी]], [[उन्धीयुं]], [[दाळ ठोकळी]], [[बटाका पौंआ]] ===[[मराठी खाना]]=== [[पुरण पोळी]], [[आंबट वरण]], पुरण पोळी महाराष्ट्र का सांस्क्रुतिक मिष्टान्न हैं। हर मंगल प्रसंग पुरण पोळी के बिना अधुरा हैं। चनेकी दाल, गुड और गेंहुका आटा ये पुरण पोळी बनानेकी सामग्री हैं। चनेकी दाल उबालके गुडके साथ मिलाके पिस ले। फिर ये मिश्रण परोंठेके तरह गुंदेहुए आटेंमें भरके सेंक ले। ==पूर्वी भारतीय खाना== *[[बंगाली खाना]] * [[मैथिल खाना]] *[[उत्तर पूर्व का खाना]] **[[मोमो]], [[थुपका]], [[तुंगतप]], [[आंरी]] [[da:Indisk madlavning]] [[de:Indische Küche]] [[en:Indian cuisine]] [[eo:Hindia kuirarto]] [[es:Gastronomía de la India]] [[fr:Cuisine indienne]] [[he:מטבח הודי]] [[ja:インド料理]] [[ko:인도 요리]] [[nl:Indiase keuken]] [[nn:Indisk mat]] [[ru:Индийская кухня]] [[sv:Mat i Indien]] [[te:భారతీయ వంటకాలు]] [[tr:Hint Mutfağı]] [[uk:Індійська кухня]] भारतीय पोशाक 1825 10856 2005-06-05T08:25:23Z Spundun 73 substub *[[धोती]] *[[कुर्ता]] *[[शेरवानी]] *[[साड़ी]] *[[दुपट्टा]] *[[सलवार]] *[[लहँगा]] {{substub}} पोशाक 1826 10857 2005-01-17T12:22:32Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय पोशाक]] कपड़े 1827 15726 2006-01-13T08:08:29Z Spundun 73 #REDIRECT [[भारतीय पोशाक]] #REDIRECT [[भारतीय पोशाक]] चित्र:Australia flag large.png 1828 10859 2004-12-13T11:14:04Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से साधारण जानकारी: [[ओस्ट्रेलिया]] का बडा [[झन्डा]] Source: English Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Australia_flag_large.png) {{GFDL}} चित्र:Australia coa.png 1829 10860 2004-12-13T11:19:59Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से चित्र:LocationAustralia.png 1830 10861 2004-12-13T11:27:03Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से भूटान 1835 39730 2006-12-25T05:29:48Z Amitprabhakar 683 '''भूटान की राजशाही''' [[दक्षिण जंबुद्वीप]] का एक छोटा और महत्वपूर्ण देश है। [[हिमालय]] पर बसा यह देश [[चीन]] ([[तिब्बत]]) और[[ भारत]] के बीच स्थित है। इस देश का स्थानीय नाम '''द्रुक यू''' जिसका अर्थ होता है 'ड्रैगन का देश । यह देश मुख्यतः पहाड़ी है केवल दक्षिणी भाग में थोड़ी सी समतल भूमि है । संस्कृतिक रूप से [[तिब्बत]] से जुड़ा है पर आधुनिक काल में [[भारत]] के साथ हुई संधियों ने इसे भारत के ज्यादा करीब ला दिया है । {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin-left:0.5em" width="285px" |+ <font size="+1">'''འབྲུག་ཡུལ(Druk Yul)'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" | |- | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" | |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1"></font> |- | align=center colspan=2 | |- | [[राजभाषा]] || [[जोंगखा]] |- | [[राजधानी]] || [[थिम्फू]] |- | [[राजा]] | [[जिग्मे सिंगे वांगचुक]] |- | [[प्रधानमंत्री]] | [[ल्योनपो येशे जिम्बेल]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br />&nbsp;- कुल <br />&nbsp;- % जल | [[128 वाँ स्थान]] <br /> 47,000 [[प्रति वर्ग किलोमीटर]] <br /> नगण्य |- | [[जनसँख्या]] <br />&nbsp;- कुल ([[2002]]) <br />&nbsp;- [[जनसंख्या घनत्व]] | [[139 वाँ स्थान]] <br /> 2,094,176 <br /> 45/km&sup2; |- | [[आजादी]] | किसी देश के अधीन नहीं रहा. |- | [[मुद्रा]] || [[ङुलत्रुम]] [[भारतीय रुपया]] |- | [[समय क्षेत्र]] | [[ग्रीनविच मानक समय]] +6 |- | [[राष्ट्र्गान]] || [[द्रुक सेन्देन]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] || [[.bt]] |- | [[कालिंग कोड]] | 975 |} ==नाम == कुछ लोगों के अनुसार भूटान [[संस्कृत]] के ''भू-उत्थान'' से बना शब्द है जिसका शाब्दिक अर्थ है ''ऊंची भूमि'' । कुछ के अनुसार यह ''भोत-अन्त'' (यानि तिब्बत का अन्त) का बिगड़ा रूप है । यहां के निवासी भूटान को ''द्रुक-युल'' (ड्रैगन का देश) तथा इसके निवासियों को [[द्रुपका ]] कहते हैं । इसके अलावा भी भूटान के कई नाम रहे हैं पूर्व में । == इतिहास == सत्रहवीं सदी के अंत में भूटान ने बौद्ध धर्म को अंगीकार किया। 1865 मे ब्रिटेन और भूटान के बीच [[सिनचुलु संधि]] पर हस्ताक्षर हुआ जिसके तहत भूटान को सीमावर्ती कुछ भूभाग के बदले कुछ वार्षिक अनुदान के करार किये गये। ब्रिटिश प्रभाव के तहत 1907 में वहाँ राजशाही की स्थापना हुयी। तीन साल बाद एक और समझौता हुआ जिसके तहत ब्रिटिश इस बात पर राजी हुये कि वे भूटान के आंतरिक मामलों में हस्त्क्षेप नहीं करेंगे लेकिन भूटान की विदेशा नीति इंग्लैंड द्वारा तय की जायेगी। बाद में 1947 के पश्चात यही भूमिका भारत को मिली। दो साल बाद 1949 में भारत भूटान समझौते के तहत भारत ने भूटान की वो सारी जमीन उसे लौटा दी जो अंगरेजों के अधीन थी। इस समझौते के तहत भारत का भूटान की विदेश नीति एवं रक्षा नीति में काफी महत्वपूर्ण भूमिका दी गयी। == राजनीति == ''मुख्य निबंध [[भूटान की राजनीति]]'' भूटान के राजप्रमुख [[भूटान के राजा|राजा]] अर्थात''द्रुक ग्यालपो'' होता है, जो वर्तमान में [[जिग्मे सिंघे वांगचुक]] हैं। हलाकि यह पद वंशानुगत है लेकिन भूटान के [[संसद]] ''शोगडू'' के दो तिहाई बहुमत द्वारा हटाया जा सकता है। शोगडू में 154 सीटे होते हैं जिसमे स्थानीय रूप से चुने गये प्रतिनीधि (105), धार्मिक प्रतिनीधि (12) और राजा द्वारा नामांकित प्रतिनीधि (37), और इन सभी का कार्यकाल तीन वर्षों का होता है। राजा की कार्यकारी शक्तियाँ ''शोगडू'' के माध्यम से चुने गये मंत्रिपरिषद में निहित होती हैं। मंत्रिपरिषद के सदस्यों का चुनाव राजा करता है और इनका कार्यकाल पाँच वर्षों का होता है। [[सरकार]] की नीतियों का निर्धाण इस बात को ध्यान में रखकर किया जाता है कि इससे पारंपरिक संस्कृति और मूल्यों का संरक्षण हो सके। हलाकि भूटान में रहने वाले [[नेपाली]] मूल के [[अल्पसंख्यक]] समुदायों में कुछ असंतोष है जो अपनी संस्कृति पर भूटानी संस्कृति लादे जाने के खिलाफ हैं। == जिले == भूटान बीस जिलों (ज़ोंगखाग) में विभाजित है। *[[भूमथांग]] *[[चुखा]] *[[दगाना]] *[[गासा]] *[[हा]] *[[लूंतसे]] *[[मोंगर]] *[[पारो]] *[[पेमागात्सेल]] *[[पुनाखा]] *[[सामद्रुप जोंगखार]] *[[साम्त्से]] *[[सारपांग]] *[[थिम्फू]] *[[त्राशीगांग]] *[[त्राशी यांग्त्से]] *[[त्रोंगसा]] *[[शिरांग]] *[[वांगद्यू फोद्रांग]] *[[जेमेग]] == भूगोल == [[चित्र:Bhutansatelite1.jpg|thumb|right|540px|भूटान का उपग्रह द्वारा लिया गया चित्र : उत्तर में [[हिमालय]] की बर्फीली चोटियां तथा दक्षिण में [[ब्रह्मपुत्र]] का मैदान देखा जा सकता है ।]] भूटान मूल रूप से चारो तरफ से स्थल से घिरा और पर्वतीय क्षेत्र है। उत्तर में पर्वतों की चोटियाँ कहीं कहीं 7000 मीटर से भी ऊँची हैं, सबसे ऊँची चोटी [[कुला कांगरी]] 7553 मीटर है। [[गांगखर पुएनसुम]], की ऊँचाई 6896 मीटर है, जिसपर अभी तक मानवों के कदम नहीं पहुँचे हैं। देश का दक्षिणी हिस्सा अपेक्षाकृत कम ऊँचा है और यहाँ कई उपजाऊ और सघन घाटियाँ हैं जो [[ब्रम्हपुत्र]] की घाटी से मिलती है। देश का लगभग 70% हिस्सा वनों से आच्छादित है। देश की ज्यादातर आबादी देश के मध्यवर्ती हिस्सों में रहती है। देश का सबसे बड़ा शहर, राजधानी [[थिम्फू]] है जिसकी आबादी 50,000 है, जो देश के पश्चिमी हिस्से में स्थित है। यहाँ की [[जलवायु]] मुख्य रूप से [[ऊष्णकटिबंधीय]] है। == अर्थव्यवस्था == ''मुख्य निबंध: [[भूटान की अर्थव्यवस्था]]'' विश्व के सब्से छोटी अर्थव्यवस्थाओं में से एक भूटान का आर्थिक ढाँचा मुख्य रूप से [[कृषि]] और [[वन]] क्षेत्रों और अपने यहाँ निर्मित [[पनबिजली]] के [[भारत]] को विक्रय पर निर्भ है। ऐसा माना जाता है कि इन तीन चीजों से भूटान की सरकारी आय का 75% आता है। कृषि जो यहाँ के लोगों का आधार है, इसपर 90% से ज्यादा लोग निर्भ हैं। भूटान का मुख्य आर्थिक सहयोगी [[भारत]] हैं क्योंकि [[तिब्बत]] से लगने वाली [[भूटान]] की सीमा बंद है। भूटान की मुद्र [[नोंग्त्रुम]] है जो [[भारतीय]] [[रूप्या]] से बदला जा सकता है। औधोगिक उत्पादन लगभग नगण्य है और जो कुछ भी है वे [[कुटीर उद्योग]] की श्रेणी में आते हैं। ज्यादातर विकास परियोजनाएँ जैसे सड़कों का विकास इत्यादि भारतीय सहयोग से ही होता है। भूटान की [[पनबिजली]] और [[पर्यटन]] के क्षेत्र में अप्रिमीत संभावनाएँ हैं। == लोग == भूटान की लगभग आधी आबादी भूटान के मूलनिवासी हैं जिन्हें [[गांलोप]] कहा जाता है और इनका निकट का संबंध [[तिब्बत]] की कुछ प्रजातियों से है। इसके अलावा अन्य प्रजातियों में [[शारचोप]], और [[ल्होतशांपा]]हैं। [[जोंगखा]] यहाँ की आधिकारिक भाषा है, इसके साथ ही यहाँ कई अन्य भाषाएँ बोली जाती हैं जिनमें कुछ तो विलुप्त होने के कगार पर हैं। भूटान में आधिकारिक धर्म [[बौद्ध धर्म]] का [[महायान]] शाखा है जिसका अनुपालन देश की लगभग तीन चौथाई जनता करती है। भूटान की शेष जनता का एक बड़ा हिस्सा [[हिन्दू धरम]] का अनुपालन करता है। == संस्कृति == ''मुख्य निबंध: [[भूटान की संस्कृति]]'' भूटान दुनिया के उन कुछ देशों में है जो खुद को शेष संसार से अलग-थलग रखता चला आ रहा है और आज भी काफी हद तक यहाँ विदेशियों का प्रवेश काफी कुछ नियंत्रित है। देश की ज्यादातर आबादी छोटे गाँव में रहते हैं और कृषि पर निर्भ हैं। शहरीकरण धीरे धीरे अपने पाँव जमा रहा है। बौद्ध विचार यहाँ की ज़िंदगी का अहम हिस्सा हैं। [[धनुर्धारी]] यहाँ का राष्ट्रीय खेल है। == यह भी देखिए == * [[भूटान का संगीत]] * [[भूटान में यातायात]] * [[भूटान की सेना]] * [[wikt:भूटान]] (विक्षनरी) == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.tourism.gov.bt/ भूटान पर्यटन] [[Category:हिमालय]] [[Category:राजतंत्र]] [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[ar:بوتان]] [[bg:Бутан]] [[br:Bhoutan]] [[zh-min-nan:Bhutan]] [[bn:ভূটান]] [[ca:Bhutan]] [[cs:Bhútán]] [[da:Bhutan]] [[de:Bhutan]] [[dz:འབྲུག་ཡུལ]] [[en:Bhutan]] [[et:Bhutan]] [[es:Bután]] [[eo:Butano (lando)]] [[fr:Bhoutan]] [[gl:Bután - Druk Yul]] [[kn:ಭುತಾನ]] [[ko:부탄]] [[io:Bhutan]] [[id:Bhutan]] [[ia:Bhutan]] [[he:בהוטן]] [[lv:Butāna]] [[lt:Butanas]] [[li:Bhoetaan]] [[ms:Bhutan]] [[na:Bhutan]] [[nl:Bhutan]] [[nds:Bhutan]] [[ja:ブータン]] [[no:Bhutan]] [[nn:Bhutan]] [[pl:Bhutan]] [[pt:Butão]] [[ru:Бутан (государство)]] [[sl:Butan (država)]] [[sr:Бутан]] [[fi:Bhutan]] [[sv:Bhutan]] [[th:ประเทศภูฏาน]] [[zh:不丹]] पारो 1836 10867 2005-02-08T03:42:16Z विजय ठाकुर 115 {{बहुविकल्पी शब्द}} *[[देवदास पारो]]: [[बांग्ला उपन्यास]] [[देवदास]] की एक पात्रा। *[[पारो-भूटान]]: [[भूटान]] की [[राजधानी]] है। चैत 1837 18747 2006-04-10T09:26:20Z YurikBot 240 robot Adding: [[en:Chaitra]] '''चैत''' एक महीने का नाम है। {{substub}} [[en:Chaitra]] अमिताभ बच्चन 1838 39638 2006-12-24T03:49:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eo:Amitabh Bachchan]] [[Image:Amit.jpg|thumb|230px|अमिताभ बच्चन]] '''अमिताभ बच्चन''', 11 अक्तूबर १९४२ को जन्मे, भारतीय सिनेमा जगत के सबसे परिचित चेहरों में से हैं। इनके पिता प्रसिद्ध हिन्दी कवि डॉ [[हरिवंश राय बच्चन]] थे एवं माता तेजी बच्चन है। अमिताभ का जन्म [[इलाहाबाद]] में हुआ। उन्होंने इलाहाबाद के बोयस हाई स्कूल, [[नैनीताल]] के [[शेरवुड कालेज]] और [[दिल्ली]] के [[किरोड़ीमल कालेज]] में शिक्षा ग्रहण की। वे इंजीनियर बनना चाहते थे, िकंतु केवल विज्ञान स्नातक ही हो सके। [[कलकत्ता]] की एक कंपनी में छह वर्ष अच्छी नौकरी करने के पश्चात वे फिल्मो में भाग्य आजमाने के लिए [[बंबई]] पहुंचे। ख्वाजा अहमद अब्बास की फ़िल्म "सात हिन्दुस्तानी" में काम करने के लिए सन १९७१ में चुने गए। यह फ़िल्म सफल नहीं हुई लेकिन उसी वर्ष [[हृषीकोश मुखर्जी]] द्वारा निर्मित फ़िल्म "आनंद" को जबर्दस्त सफलता मिली और इसमें अमिताभ बच्चन के अभिनय को भी भरपूर सराहा गया। इस फ़िल्म में उन्होंने तत्कालीन सुपरस्टार [[राजेश खन्ना]] के साथ काम किया था। इसके बाद उन्होंने एक के बाद एक कई असफल फ़िल्मों में काम किया। लेकिन इसके बाद सफल फ़िल्मों का तांता लग गया। अमिताभ बच्चन के नाम से जुड़ जाने से ही फ़िल्में चलने लगीं। इनकी पत्नी [[जया भादुड़ी]] भी एक उत्तम अभिनेत्री हैं । जया और अमिताभ बच्चन के बेटे [[अभिषेक बच्चन]] भी [[बॉलीवुड]] में अपना नाम कमा रहे हैं । सन १९८४ के आम चुनावों में अमिताभ बच्चन ने [[हेमवती नंदन बहुगुणा]] जैसे प्रभावशाली राजनेता को हराकर [[इलाहाबाद]] से [[लोकसभा]] का चुनाव भारी बहुमत से जीता। १९८६ में बोफ़ोर्स प्रकरण में उनका नाम आने की वजह से अमिताभ ने लोकसभा की सदस्यता से इस्तीफ़ा देते हुए राजनीति से संन्यास ले लिया । १९९० के आते-आते अमिताभ के फ़िल्मी सफ़र में ठहराव आया और उनकी कई फ़िल्में बॉक्स ऑफ़िस पर पिटने लगीं । उदारीकरण के दौर में अमिताभ बच्चन ने अमिताभ बच्चन कॉरपोरेशन लिमिटेड नाम की कंपनी की शुरूआत की लेकिन जल्द ही इसमें भी उन्हें असफलता हाथ लगी । टीवी चैनल स्टार प्लस पर प्रसारित कार्यक्रम कौन बनेगा करोड़पति से अमिताभ बच्चन को आशातीत सफलता हाथ लगी और व्यावसायिक तौर पर उन्हें इससे भारी लाभ हुआ । अमिताभ बच्चन ने इसके बाद सफलता की वह ऊंचाई छू ली जहां कभी कोई नहीं ग़या था। == अमिताभ का फ़िल्मी सफ़र == *[[अमिताभ बच्चन की फिल्में|अमिताभ बच्चन के फिल्मों की सूची के लिए अलग पृष्ठ]] *[http://www.imdb.com/name/nm0000821 अमिताभ बच्चन का IMDB पन्ना] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:अभिनेता]] [[bn:অমিতাভ বচ্চন]] [[de:Amitabh Bachchan]] [[en:Amitabh Bachchan]] [[eo:Amitabh Bachchan]] [[fa:آمیتاب باچان]] [[fr:Amitabh Bachchan]] [[gu:અમિતાભ બચ્ચન]] [[he:אמיטאב באצ'אן]] [[hu:Amitabh Bachchan]] [[kn:ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್]] [[nl:Amitabh Bachchan]] [[pl:Amitabh Bachchan]] [[sa:अमिताभ बच्चन]] [[sv:Amitabh Bachchan]] [[tr:Amitabh Bachchan]] सिनेमा 1839 38412 2006-12-15T19:13:34Z Mitul0520 211 श्रेणी ==हिन्दी सिनेमा== ===प्रमुख अभिनेता=== [[अमिताभ बच्चन]] - [[अभिषेक बच्चन]] - [[अनिल कपूर ]] - [[अमरीश पुरी]] - [[अमोल पालेकर]] - [[आमिर ख़ान]] - [[ओम पुरी]] - [[दिलीप कुमार]] - [[देव आनन्द]] - [[नाना पाटेकर]] - [[नसीरुद्दीन शाह]] - [[राज कपूर]] - [[राजेश खन्ना]] - [[शम्मी कपूर]] - [[शशि कपूर]] - [[सुनील दत्त]] - [[संजय दत्त]] - [[संजीव कुमार]] - [[सतीश शाह]] - [[सलमान ख़ान]] - [[शाहरुख खान]] - ===प्रमुख अभिनेत्रियाँ=== [[मीना कुमारी]] - [[नूतन]] - [[मधुबाला]] - [[माधुरी दीक्षित]] - [[श्री देवी]] - [[प्रीती ज़िंटा]] - [[रानी मुख़र्जी]] - [[काज़ोल]] - [[स्मिता पाटिल]] - [[ऐश्वर्या राय]] - [[हेमा मालिनी]] - [[ईशा देओल]] - [[बिपाशा बसु]] - [[मल्लिका शेरावत]] - [[उर्मिला मातोंडकर]] - [[प्रियंका चोपड़ा]] - [[करीना कपूर]] - [[महिमा चौधरी]] - ===प्रमुख निर्देशक=== [[यश चोपड़ा]] - [[सत्यजीत रे]] [[बिमल राय]] - [[करण जौहर]] - [[श्याम बेनेगल]] - [[श्रेणी: सिनेमा]] मधुशाला 1840 22539 2006-07-10T03:51:03Z Gunjan 540 [[कवि]] [[हरिवंश राय बच्चन]] की अनुपम कृति है। मृदु भावों के अंगूरों की आज बना लाया हाला,<br> प्रियतम, अपने ही हाथों से आज पिलाऊँगा प्याला,<br> पहले भोग लगा लूँ तेरा फिर प्रसाद जग पाएगा,<br> सबसे पहले तेरा स्वागत करती मेरी मधुशाला।।१। <br> प्यास तुझे तो, विश्व तपाकर पूर्ण निकालूँगा हाला,<br> एक पाँव से साकी बनकर नाचूँगा लेकर प्याला,<br> जीवन की मधुता तो तेरे ऊपर कब का वार चुका,<br> आज निछावर कर दूँगा मैं तुझ पर जग की मधुशाला।।२।<br> प्रियतम, तू मेरी हाला है, मैं तेरा प्यासा प्याला,<br> अपने को मुझमें भरकर तू बनता है पीनेवाला,<br> मैं तुझको छक छलका करता, मस्त मुझे पी तू होता,<br> एक दूसरे की हम दोनों आज परस्पर मधुशाला।।३।<br> भावुकता अंगूर लता से खींच कल्पना की हाला,<br> कवि साकी बनकर आया है भरकर कविता का प्याला,<br> कभी न कण-भर खाली होगा लाख पिएँ, दो लाख पिएँ!<br> पाठकगण हैं पीनेवाले, पुस्तक मेरी मधुशाला।।४।<br> मधुर भावनाओं की सुमधुर नित्य बनाता हूँ हाला,<br> भरता हूँ इस मधु से अपने अंतर का प्यासा प्याला,<br> उठा कल्पना के हाथों से स्वयं उसे पी जाता हूँ,<br> अपने ही में हूँ मैं साकी, पीनेवाला, मधुशाला।।५।<br> मदिरालय जाने को घर से चलता है पीनेवला,<br> 'किस पथ से जाऊँ?' असमंजस में है वह भोलाभाला,<br> अलग-अलग पथ बतलाते सब पर मैं यह बतलाता हूँ -<br> 'राह पकड़ तू एक चला चल, पा जाएगा मधुशाला।'। ६।<br> चलने ही चलने में कितना जीवन, हाय, बिता डाला!<br> 'दूर अभी है', पर, कहता है हर पथ बतलानेवाला,<br> हिम्मत है न बढूँ आगे को साहस है न फिरुँ पीछे,<br> किंकर्तव्यविमूढ़ मुझे कर दूर खड़ी है मधुशाला।।७।<br> मुख से तू अविरत कहता जा मधु, मदिरा, मादक हाला,<br> हाथों में अनुभव करता जा एक ललित कल्पित प्याला,<br> ध्यान किए जा मन में सुमधुर सुखकर, सुंदर साकी का,<br> और बढ़ा चल, पथिक, न तुझको दूर लगेगी मधुशाला।।८।<br> मदिरा पीने की अभिलाषा ही बन जाए जब हाला,<br> अधरों की आतुरता में ही जब आभासित हो प्याला,<br> बने ध्यान ही करते-करते जब साकी साकार, सखे,<br> रहे न हाला, प्याला, साकी, तुझे मिलेगी मधुशाला।।९।<br> सुन, कलकल़ , छलछल़ मधुघट से गिरती प्यालों में हाला,<br> सुन, रूनझुन रूनझुन चल वितरण करती मधु साकीबाला,<br> बस आ पहुंचे, दुर नहीं कुछ, चार कदम अब चलना है,<br> चहक रहे, सुन, पीनेवाले, महक रही, ले, मधुशाला।।१०। <br> जलतरंग बजता, जब चुंबन करता प्याले को प्याला,<br> वीणा झंकृत होती, चलती जब रूनझुन साकीबाला,<br> डाँट डपट मधुविक्रेता की ध्वनित पखावज करती है,<br> मधुरव से मधु की मादकता और बढ़ाती मधुशाला।।११।<br> मेंहदी रंजित मृदुल हथेली पर माणिक मधु का प्याला,<br> अंगूरी अवगुंठन डाले स्वर्ण वर्ण साकीबाला,<br> पाग बैंजनी, जामा नीला डाट डटे पीनेवाले,<br> इन्द्रधनुष से होड़ लगाती आज रंगीली मधुशाला।।१२।<br> हाथों में आने से पहले नाज़ दिखाएगा प्याला,<br> अधरों पर आने से पहले अदा दिखाएगी हाला,<br> बहुतेरे इनकार करेगा साकी आने से पहले,<br> पथिक, न घबरा जाना, पहले मान करेगी मधुशाला।।१३।<br> लाल सुरा की धार लपट सी कह न इसे देना ज्वाला,<br> फेनिल मदिरा है, मत इसको कह देना उर का छाला,<br> दर्द नशा है इस मदिरा का विगत स्मृतियाँ साकी हैं,<br> पीड़ा में आनंद जिसे हो, आए मेरी मधुशाला।।१४।<br> जगती की शीतल हाला सी पथिक, नहीं मेरी हाला,<br> जगती के ठंडे प्याले सा पथिक, नहीं मेरा प्याला,<br> ज्वाल सुरा जलते प्याले में दग्ध हृदय की कविता है,<br> जलने से भयभीत न जो हो, आए मेरी मधुशाला।।१५।<br> बहती हाला देखी, देखो लपट उठाती अब हाला,<br> देखो प्याला अब छूते ही होंठ जला देनेवाला,<br> 'होंठ नहीं, सब देह दहे, पर पीने को दो बूंद मिले'<br> ऐसे मधु के दीवानों को आज बुलाती मधुशाला।।१६।<br> धर्मग्रन्थ सब जला चुकी है, जिसके अंतर की ज्वाला,<br> मंदिर, मसजिद, गिरिजे, सब को तोड़ चुका जो मतवाला,<br> पंडित, मोमिन, पादिरयों के फंदों को जो काट चुका,<br> कर सकती है आज उसी का स्वागत मेरी मधुशाला।।१७।<br> लालायित अधरों से जिसने, हाय, नहीं चूमी हाला,<br> हर्ष-विकंपित कर से जिसने, हा, न छुआ मधु का प्याला,<br> हाथ पकड़ लज्जित साकी को पास नहीं जिसने खींचा,<br> व्यर्थ सुखा डाली जीवन की उसने मधुमय मधुशाला।।१८।<br> बने पुजारी प्रेमी साकी, गंगाजल पावन हाला,<br> रहे फेरता अविरत गति से मधु के प्यालों की माला'<br> 'और लिये जा, और पीये जा', इसी मंत्र का जाप करे'<br> मैं शिव की प्रतिमा बन बैठूं, मंदिर हो यह मधुशाला।।१९।<br> बजी न मंदिर में घड़ियाली, चढ़ी न प्रतिमा पर माला,<br> बैठा अपने भवन मुअज्ज़िन देकर मस्जिद में ताला,<br> लुटे ख़जाने नरपितयों के गिरीं गढ़ों की दीवारें,<br> रहें मुबारक पीनेवाले, खुली रहे यह मधुशाला।।२०। <br> बड़े बड़े पिरवार मिटें यों, एक न हो रोनेवाला,<br> हो जाएँ सुनसान महल वे, जहाँ थिरकतीं सुरबाला,<br> राज्य उलट जाएँ, भूपों की भाग्य सुलक्ष्मी सो जाए,<br> जमे रहेंगे पीनेवाले, जगा करेगी मधुशाला।।२१।<br> सब मिट जाएँ, बना रहेगा सुन्दर साकी, यम काला,<br> सूखें सब रस, बने रहेंगे, किन्तु, हलाहल औ' हाला,<br> धूमधाम औ' चहल पहल के स्थान सभी सुनसान बनें,<br> झगा करेगा अविरत मरघट, जगा करेगी मधुशाला।।२२।<br> भुरा सदा कहलायेगा जग में बाँका, मदचंचल प्याला,<br> छैल छबीला, रसिया साकी, अलबेला पीनेवाला,<br> पटे कहाँ से, मधु औ' जग की जोड़ी ठीक नहीं,<br> जग जर्जर प्रतिदन, प्रतिक्षण, पर नित्य नवेली मधुशाला।।२३।<br> बिना पिये जो मधुशाला को बुरा कहे, वह मतवाला,<br> पी लेने पर तो उसके मुह पर पड़ जाएगा ताला,<br> दास द्रोहियों दोनों में है जीत सुरा की, प्याले की,<br> विश्वविजयिनी बनकर जग में आई मेरी मधुशाला।।२४।<br> हरा भरा रहता मदिरालय, जग पर पड़ जाए पाला,<br> वहाँ मुहर्रम का तम छाए, यहाँ होलिका की ज्वाला,<br> स्वर्ग लोक से सीधी उतरी वसुधा पर, दुख क्या जाने,<br> पढ़े मर्सिया दुनिया सारी, ईद मनाती मधुशाला।।२५।<br> एक बरस में, एक बार ही जगती होली की ज्वाला,<br> एक बार ही लगती बाज़ी, जलती दीपों की माला,<br> दुनियावालों, किन्तु, किसी दिन आ मदिरालय में देखो,<br> दिन को होली, रात दिवाली, रोज़ मनाती मधुशाला।।२६।<br> नहीं जानता कौन, मनुज आया बनकर पीनेवाला,<br> कौन अपिरिचत उस साकी से, जिसने दूध पिला पाला,<br> जीवन पाकर मानव पीकर मस्त रहे, इस कारण ही,<br> जग में आकर सबसे पहले पाई उसने मधुशाला।।२७।<br> बनी रहें अंगूर लताएँ जिनसे मिलती है हाला,<br> बनी रहे वह मिटटी जिससे बनता है मधु का प्याला,<br> बनी रहे वह मदिर पिपासा तृप्त न जो होना जाने,<br> बनें रहें ये पीने वाले, बनी रहे यह मधुशाला।।२८।<br> सकुशल समझो मुझको, सकुशल रहती यदि साकीबाला,<br> मंगल और अमंगल समझे मस्ती में क्या मतवाला,<br> मित्रों, मेरी क्षेम न पूछो आकर, पर मधुशाला की,<br> कहा करो 'जय राम' न मिलकर, कहा करो 'जय मधुशाला'।।२९।<br> सूर्य बने मधु का विक्रेता, सिंधु बने घट, जल, हाला,<br> बादल बन-बन आए साकी, भूमि बने मधु का प्याला,<br> झड़ी लगाकर बरसे मदिरा रिमझिम, रिमझिम, रिमझिम कर,<br> बेलि, विटप, तृण बन मैं पीऊँ, वर्षा ऋतु हो मधुशाला।।३०। <br> तारक मणियों से सज्जित नभ बन जाए मधु का प्याला,<br> सीधा करके भर दी जाए उसमें सागरजल हाला,<br> मज्ञल्तऌा समीरण साकी बनकर अधरों पर छलका जाए,<br> फैले हों जो सागर तट से विश्व बने यह मधुशाला।।३१।<br> अधरों पर हो कोई भी रस जिहवा पर लगती हाला,<br> भाजन हो कोई हाथों में लगता रक्खा है प्याला,<br> हर सूरत साकी की सूरत में परिवर्तित हो जाती,<br> आँखों के आगे हो कुछ भी, आँखों में है मधुशाला।।३२।<br> पौधे आज बने हैं साकी ले ले फूलों का प्याला,<br> भरी हुई है जिसके अंदर पिरमल-मधु-सुरिभत हाला,<br> माँग माँगकर भ्रमरों के दल रस की मदिरा पीते हैं,<br> झूम झपक मद-झंपित होते, उपवन क्या है मधुशाला!।३३।<br> प्रति रसाल तरू साकी सा है, प्रति मंजरिका है प्याला,<br> छलक रही है जिसके बाहर मादक सौरभ की हाला,<br> छक जिसको मतवाली कोयल कूक रही डाली डाली<br> हर मधुऋतु में अमराई में जग उठती है मधुशाला।।३४।<br> मंद झकोरों के प्यालों में मधुऋतु सौरभ की हाला<br> भर भरकर है अनिल पिलाता बनकर मधु-मद-मतवाला,<br> हरे हरे नव पल्लव, तरूगण, नूतन डालें, वल्लरियाँ,<br> छक छक, झुक झुक झूम रही हैं, मधुबन में है मधुशाला।।३५।<br> साकी बन आती है प्रातः जब अरुणा ऊषा बाला,<br> तारक-मणि-मंडित चादर दे मोल धरा लेती हाला,<br> अगणित कर-किरणों से जिसको पी, खग पागल हो गाते,<br> प्रति प्रभात में पूर्ण प्रकृति में मुखिरत होती मधुशाला।।३६।<br> उतर नशा जब उसका जाता, आती है संध्या बाला,<br> बड़ी पुरानी, बड़ी नशीली नित्य ढला जाती हाला,<br> जीवन के संताप शोक सब इसको पीकर मिट जाते<br> सुरा-सुप्त होते मद-लोभी जागृत रहती मधुशाला।।३७।<br> अंधकार है मधुविक्रेता, सुन्दर साकी शशिबाला<br> किरण किरण में जो छलकाती जाम जुम्हाई का हाला,<br> पीकर जिसको चेतनता खो लेने लगते हैं झपकी<br> तारकदल से पीनेवाले, रात नहीं है, मधुशाला।।३८।<br> किसी ओर मैं आँखें फेरूँ, दिखलाई देती हाला<br> किसी ओर मैं आँखें फेरूँ, दिखलाई देता प्याला,<br> किसी ओर मैं देखूं, मुझको दिखलाई देता साकी<br> किसी ओर देखूं, दिखलाई पड़ती मुझको मधुशाला।।३९।<br> साकी बन मुरली आई साथ लिए कर में प्याला,<br> जिनमें वह छलकाती लाई अधर-सुधा-रस की हाला,<br> योगिराज कर संगत उसकी नटवर नागर कहलाए,<br> देखो कैसों-कैसों को है नाच नचाती मधुशाला।।४०। <br> वादक बन मधु का विक्रेता लाया सुर-सुमधुर-हाला,<br> रागिनियाँ बन साकी आई भरकर तारों का प्याला,<br> विक्रेता के संकेतों पर दौड़ लयों, आलापों में,<br> पान कराती श्रोतागण को, झंकृत वीणा मधुशाला।।४१।<br> चित्रकार बन साकी आता लेकर तूली का प्याला,<br> जिसमें भरकर पान कराता वह बहु रस-रंगी हाला,<br> मन के चित्र जिसे पी-पीकर रंग-बिरंगे हो जाते,<br> चित्रपटी पर नाच रही है एक मनोहर मधुशाला।।४२।<br> घन श्यामल अंगूर लता से खिंच खिंच यह आती हाला,<br> अरूण-कमल-कोमल कलियों की प्याली, फूलों का प्याला,<br> लोल हिलोरें साकी बन बन माणिक मधु से भर जातीं,<br> हंस मज्ञल्तऌा होते पी पीकर मानसरोवर मधुशाला।।४३।<br> हिम श्रेणी अंगूर लता-सी फैली, हिम जल है हाला,<br> चंचल नदियाँ साकी बनकर, भरकर लहरों का प्याला,<br> कोमल कूर-करों में अपने छलकाती निशिदिन चलतीं,<br> पीकर खेत खड़े लहराते, भारत पावन मधुशाला।।४४।<br> धीर सुतों के हृदय रक्त की आज बना रक्तिम हाला,<br> वीर सुतों के वर शीशों का हाथों में लेकर प्याला,<br> अति उदार दानी साकी है आज बनी भारतमाता,<br> स्वतंत्रता है तृषित कालिका बलिवेदी है मधुशाला।।४५।<br> दुतकारा मस्जिद ने मुझको कहकर है पीनेवाला,<br> ठुकराया ठाकुरद्वारे ने देख हथेली पर प्याला,<br> कहाँ ठिकाना मिलता जग में भला अभागे काफिर को?<br> शरणस्थल बनकर न मुझे यदि अपना लेती मधुशाला।।४६।<br> पथिक बना मैं घूम रहा हूँ, सभी जगह मिलती हाला,<br> सभी जगह मिल जाता साकी, सभी जगह मिलता प्याला,<br> मुझे ठहरने का, हे मित्रों, कष्ट नहीं कुछ भी होता,<br> मिले न मंदिर, मिले न मस्जिद, मिल जाती है मधुशाला।।४७।<br> सजें न मस्जिद और नमाज़ी कहता है अल्लाताला,<br> सजधजकर, पर, साकी आता, बन ठनकर, पीनेवाला,<br> शेख, कहाँ तुलना हो सकती मस्जिद की मदिरालय से<br> चिर विधवा है मस्जिद तेरी, सदा सुहागिन मधुशाला।।४८।<br> बजी नफ़ीरी और नमाज़ी भूल गया अल्लाताला,<br> गाज गिरी, पर ध्यान सुरा में मग्न रहा पीनेवाला,<br> शेख, बुरा मत मानो इसको, साफ़ कहूँ तो मस्जिद को<br> अभी युगों तक सिखलाएगी ध्यान लगाना मधुशाला!।४९।<br> मुसलमान औ' हिन्दू है दो, एक, मगर, उनका प्याला,<br> एक, मगर, उनका मदिरालय, एक, मगर, उनकी हाला,<br> दोनों रहते एक न जब तक मस्जिद मन्दिर में जाते,<br> बैर बढ़ाते मस्जिद मन्दिर मेल कराती मधुशाला!।५०। <br> कोई भी हो शेख नमाज़ी या पंडित जपता माला,<br> बैर भाव चाहे जितना हो मदिरा से रखनेवाला,<br> एक बार बस मधुशाला के आगे से होकर निकले,<br> देखूँ कैसे थाम न लेती दामन उसका मधुशाला!।५१।<br> और रसों में स्वाद तभी तक, दूर जभी तक है हाला,<br> इतरा लें सब पात्र न जब तक, आगे आता है प्याला,<br> कर लें पूजा शेख, पुजारी तब तक मस्जिद मन्दिर में<br> घूँघट का पट खोल न जब तक झाँक रही है मधुशाला।।५२।<br> आज करे परहेज़ जगत, पर, कल पीनी होगी हाला,<br> आज करे इन्कार जगत पर कल पीना होगा प्याला,<br> होने दो पैदा मद का महमूद जगत में कोई, फिर<br> जहाँ अभी हैं मन्िदर मस्जिद वहाँ बनेगी मधुशाला।।५३।<br> यज्ञ अग्नि सी धधक रही है मधु की भटठी की ज्वाला,<br> ऋषि सा ध्यान लगा बैठा है हर मदिरा पीने वाला,<br> मुनि कन्याओं सी मधुघट ले फिरतीं साकीबालाएँ,<br> किसी तपोवन से क्या कम है मेरी पावन मधुशाला।।५४।<br> सोम सुरा पुरखे पीते थे, हम कहते उसको हाला,<br> द्रोणकलश जिसको कहते थे, आज वही मधुघट आला,<br> वेदिवहित यह रस्म न छोड़ो वेदों के ठेकेदारों,<br> युग युग से है पुजती आई नई नहीं है मधुशाला।।५५।<br> वही वारूणी जो थी सागर मथकर निकली अब हाला,<br> रंभा की संतान जगत में कहलाती 'साकीबाला',<br> देव अदेव जिसे ले आए, संत महंत मिटा देंगे!<br> किसमें कितना दम खम, इसको खूब समझती मधुशाला।।५६।<br> कभी न सुन पड़ता, 'इसने, हा, छू दी मेरी हाला',<br> कभी न कोई कहता, 'उसने जूठा कर डाला प्याला',<br> सभी जाति के लोग यहाँ पर साथ बैठकर पीते हैं,<br> सौ सुधारकों का करती है काम अकेले मधुशाला।।५७।<br> श्रम, संकट, संताप, सभी तुम भूला करते पी हाला,<br> सबक बड़ा तुम सीख चुके यदि सीखा रहना मतवाला,<br> व्यर्थ बने जाते हो हिरजन, तुम तो मधुजन ही अच्छे,<br> ठुकराते हिर मंिदरवाले, पलक बिछाती मधुशाला।।५८।<br> एक तरह से सबका स्वागत करती है साकीबाला,<br> अज्ञ विज्ञ में है क्या अंतर हो जाने पर मतवाला,<br> रंक राव में भेद हुआ है कभी नहीं मदिरालय में,<br> साम्यवाद की प्रथम प्रचारक है यह मेरी मधुशाला।।५९।<br> बार बार मैंने आगे बढ़ आज नहीं माँगी हाला,<br> समझ न लेना इससे मुझको साधारण पीने वाला,<br> हो तो लेने दो ऐ साकी दूर प्रथम संकोचों को,<br> मेरे ही स्वर से फिर सारी गूँज उठेगी मधुशाला।।६०।<br> कल? कल पर विश्वास किया कब करता है पीनेवाला<br> हो सकते कल कर जड़ जिनसे फिर फिर आज उठा प्याला,<br> आज हाथ में था, वह खोया, कल का कौन भरोसा है,<br> कल की हो न मुझे मधुशाला काल कुटिल की मधुशाला।।६१।<br> आज मिला अवसर, तब फिर क्यों मैं न छकूँ जी-भर हाला<br> आज मिला मौका, तब फिर क्यों ढाल न लूँ जी-भर प्याला,<br> छेड़छाड़ अपने साकी से आज न क्यों जी-भर कर लूँ,<br> एक बार ही तो मिलनी है जीवन की यह मधुशाला।।६२।<br> आज सजीव बना लो, प्रेयसी, अपने अधरों का प्याला,<br> भर लो, भर लो, भर लो इसमें, यौवन मधुरस की हाला,<br> और लगा मेरे होठों से भूल हटाना तुम जाओ,<br> अथक बनू मैं पीनेवाला, खुले प्रणय की मधुशाला।।६३।<br> सुमुखी तुम्हारा, सुन्दर मुख ही, मुझको कन्चन का प्याला<br> छलक रही है जिसमंे माणिक रूप मधुर मादक हाला,<br> मैं ही साकी बनता, मैं ही पीने वाला बनता हूँ<br> जहाँ कहीं मिल बैठे हम तुम़ वहीं गयी हो मधुशाला।।६४।<br> दो दिन ही मधु मुझे पिलाकर ऊब उठी साकीबाला,<br> भरकर अब खिसका देती है वह मेरे आगे प्याला,<br> नाज़, अदा, अंदाजों से अब, हाय पिलाना दूर हुआ,<br> अब तो कर देती है केवल फ़र्ज़ -अदाई मधुशाला।।६५।<br> छोटे-से जीवन में कितना प्यार करुँ, पी लूँ हाला,<br> आने के ही साथ जगत में कहलाया 'जानेवाला',<br> स्वागत के ही साथ विदा की होती देखी तैयारी,<br> बंद लगी होने खुलते ही मेरी जीवन-मधुशाला।।६६।<br> क्या पीना, निर्द्वन्द न जब तक ढाला प्यालों पर प्याला,<br> क्या जीना, निरंिचत न जब तक साथ रहे साकीबाला,<br> खोने का भय, हाय, लगा है पाने के सुख के पीछे,<br> मिलने का आनंद न देती मिलकर के भी मधुशाला।।६७।<br> मुझे पिलाने को लाए हो इतनी थोड़ी-सी हाला! <br> मुझे दिखाने को लाए हो एक यही छिछला प्याला!<br> इतनी पी जीने से अच्छा सागर की ले प्यास मरुँ,<br> सिंधँु-तृषा दी किसने रचकर बिंदु-बराबर मधुशाला।।६८।<br> क्या कहता है, रह न गई अब तेरे भाजन में हाला,<br> क्या कहता है, अब न चलेगी मादक प्यालों की माला,<br> थोड़ी पीकर प्यास बढ़ी तो शेष नहीं कुछ पीने को,<br> प्यास बुझाने को बुलवाकर प्यास बढ़ाती मधुशाला।।६९।<br> लिखी भाग्य में जितनी बस उतनी ही पाएगा हाला,<br> लिखा भाग्य में जैसा बस वैसा ही पाएगा प्याला,<br> लाख पटक तू हाथ पाँव, पर इससे कब कुछ होने का,<br> लिखी भाग्य में जो तेरे बस वही मिलेगी मधुशाला।।७०। <br> कर ले, कर ले कंजूसी तू मुझको देने में हाला,<br> दे ले, दे ले तू मुझको बस यह टूटा फूटा प्याला,<br> मैं तो सब्र इसी पर करता, तू पीछे पछताएगी,<br> जब न रहूँगा मैं, तब मेरी याद करेगी मधुशाला।।७१।<br> ध्यान मान का, अपमानों का छोड़ दिया जब पी हाला,<br> गौरव भूला, आया कर में जब से मिट्टी का प्याला,<br> साकी की अंदाज़ भरी झिड़की में क्या अपमान धरा,<br> दुनिया भर की ठोकर खाकर पाई मैंने मधुशाला।।७२।<br> क्षीण, क्षुद्र, क्षणभंगुर, दुर्बल मानव मिटटी का प्याला,<br> भरी हुई है जिसके अंदर कटु-मधु जीवन की हाला,<br> मृत्यु बनी है निर्दय साकी अपने शत-शत कर फैला,<br> काल प्रबल है पीनेवाला, संसृति है यह मधुशाला।।७३।<br> प्याले सा गढ़ हमें किसी ने भर दी जीवन की हाला,<br> नशा न भाया, ढाला हमने ले लेकर मधु का प्याला,<br> जब जीवन का दर्द उभरता उसे दबाते प्याले से,<br> जगती के पहले साकी से जूझ रही है मधुशाला।।७४।<br> अपने अंगूरों से तन में हमने भर ली है हाला,<br> क्या कहते हो, शेख, नरक में हमें तपाएगी ज्वाला,<br> तब तो मदिरा खूब खिंचेगी और पिएगा भी कोई,<br> हमें नमक की ज्वाला में भी दीख पड़ेगी मधुशाला।।७५।<br> यम आएगा लेने जब, तब खूब चलूँगा पी हाला,<br> पीड़ा, संकट, कष्ट नरक के क्या समझेगा मतवाला,<br> क्रूर, कठोर, कुटिल, कुविचारी, अन्यायी यमराजों के<br> डंडों की जब मार पड़ेगी, आड़ करेगी मधुशाला।।७६।<br> यदि इन अधरों से दो बातें प्रेम भरी करती हाला,<br> यदि इन खाली हाथों का जी पल भर बहलाता प्याला,<br> हानि बता, जग, तेरी क्या है, व्यर्थ मुझे बदनाम न कर,<br> मेरे टूटे दिल का है बस एक खिलौना मधुशाला।।७७।<br> याद न आए दूखमय जीवन इससे पी लेता हाला,<br> जग चिंताओं से रहने को मुक्त, उठा लेता प्याला,<br> शौक, साध के और स्वाद के हेतु पिया जग करता है,<br> पर मै वह रोगी हूँ जिसकी एक दवा है मधुशाला।।७८।<br> गिरती जाती है दिन प्रतिदन प्रणयनी प्राणों की हाला<br> भग्न हुआ जाता दिन प्रतिदन सुभगे मेरा तन प्याला,<br> रूठ रहा है मुझसे रूपसी, दिन दिन यौवन का साकी<br> सूख रही है दिन दिन सुन्दरी, मेरी जीवन मधुशाला।।७९।<br> यम आयेगा साकी बनकर साथ लिए काली हाला,<br> पी न होश में फिर आएगा सुरा-विसुध यह मतवाला,<br> यह अंितम बेहोशी, अंतिम साकी, अंतिम प्याला है,<br> पथिक, प्यार से पीना इसको फिर न मिलेगी मधुशाला।८०। <br> ढलक रही है तन के घट से, संगिनी जब जीवन हाला<br> पत्र गरल का ले जब अंतिम साकी है आनेवाला,<br> हाथ स्पर्श भूले प्याले का, स्वाद सुरा जीव्हा भूले<br> कानो में तुम कहती रहना, मधु का प्याला मधुशाला।।८१।<br> मेरे अधरों पर हो अंितम वस्तु न तुलसीदल प्याला<br> मेरी जीव्हा पर हो अंतिम वस्तु न गंगाजल हाला,<br> मेरे शव के पीछे चलने वालों याद इसे रखना<br> राम नाम है सत्य न कहना, कहना सच्ची मधुशाला।।८२।<br> मेरे शव पर वह रोये, हो जिसके आंसू में हाला<br> आह भरे वो, जो हो सुरिभत मदिरा पी कर मतवाला,<br> दे मुझको वो कान्धा जिनके पग मद डगमग होते हों<br> और जलूं उस ठौर जहां पर कभी रही हो मधुशाला।।८३।<br> और चिता पर जाये उंढेला पत्र न घ्रित का, पर प्याला<br> कंठ बंधे अंगूर लता में मध्य न जल हो, पर हाला,<br> प्राण प्रिये यदि श्राध करो तुम मेरा तो ऐसे करना<br> पीने वालांे को बुलवा कऱ खुलवा देना मधुशाला।।८४।<br> नाम अगर कोई पूछे तो, कहना बस पीनेवाला<br> काम ढालना, और ढालना सबको मदिरा का प्याला,<br> जाति प्रिये, पूछे यदि कोई कह देना दीवानों की <br> धर्म बताना प्यालों की ले माला जपना मधुशाला।।८५।<br> ज्ञात हुआ यम आने को है ले अपनी काली हाला,<br> पंिडत अपनी पोथी भूला, साधू भूल गया माला,<br> और पुजारी भूला पूजा, ज्ञान सभी ज्ञानी भूला,<br> किन्तु न भूला मरकर के भी पीनेवाला मधुशाला।।८६।<br> यम ले चलता है मुझको तो, चलने दे लेकर हाला,<br> चलने दे साकी को मेरे साथ लिए कर में प्याला,<br> स्वर्ग, नरक या जहाँ कहीं भी तेरा जी हो लेकर चल,<br> ठौर सभी हैं एक तरह के साथ रहे यदि मधुशाला।।८७।<br> पाप अगर पीना, समदोषी तो तीनों - साकी बाला,<br> नित्य पिलानेवाला प्याला, पी जानेवाली हाला,<br> साथ इन्हें भी ले चल मेरे न्याय यही बतलाता है,<br> कैद जहाँ मैं हूँ, की जाए कैद वहीं पर मधुशाला।।८८।<br> शांत सकी हो अब तक, साकी, पीकर किस उर की ज्वाला,<br> 'और, और' की रटन लगाता जाता हर पीनेवाला,<br> कितनी इच्छाएँ हर जानेवाला छोड़ यहाँ जाता!<br> कितने अरमानों की बनकर कब्र खड़ी है मधुशाला।।८९।<br> जो हाला मैं चाह रहा था, वह न मिली मुझको हाला,<br> जो प्याला मैं माँग रहा था, वह न मिला मुझको प्याला,<br> जिस साकी के पीछे मैं था दीवाना, न मिला साकी,<br> जिसके पीछे था मैं पागल, हा न मिली वह मधुशाला!।९०।<br> देख रहा हूँ अपने आगे कब से माणिक-सी हाला, देख रहा हूँ अपने आगे कब से कंचन का प्याला, 'बस अब पाया!'- कह-कह कब से दौड़ रहा इसके पीछे, किंतु रही है दूर क्षितिज-सी मुझसे मेरी मधुशाला।।९१। कभी निराशा का तम घिरता, छिप जाता मधु का प्याला, छिप जाती मदिरा की आभा, छिप जाती साकीबाला, कभी उजाला आशा करके प्याला फिर चमका जाती, आँखिमचौली खेल रही है मुझसे मेरी मधुशाला।।९२। 'आ आगे' कहकर कर पीछे कर लेती साकीबाला, होंठ लगाने को कहकर हर बार हटा लेती प्याला, नहीं मुझे मालूम कहाँ तक यह मुझको ले जाएगी, बढ़ा बढ़ाकर मुझको आगे, पीछे हटती मधुशाला।।९३। हाथों में आने-आने में, हाय, फिसल जाता प्याला, अधरों पर आने-आने में हाय, ढुलक जाती हाला, दुनियावालो, आकर मेरी किस्मत की ख़ूबी देखो, रह-रह जाती है बस मुझको मिलते-िमलते मधुशाला।।९४। प्राप्य नही है तो, हो जाती लुप्त नहीं फिर क्यों हाला, प्राप्य नही है तो, हो जाता लुप्त नहीं फिर क्यों प्याला, दूर न इतनी हिम्मत हारुँ, पास न इतनी पा जाऊँ, व्यर्थ मुझे दौड़ाती मरु में मृगजल बनकर मधुशाला।।९५। मिले न, पर, ललचा ललचा क्यों आकुल करती है हाला, मिले न, पर, तरसा तरसाकर क्यों तड़पाता है प्याला, हाय, नियति की विषम लेखनी मस्तक पर यह खोद गई 'दूर रहेगी मधु की धारा, पास रहेगी मधुशाला!'।९६। मदिरालय में कब से बैठा, पी न सका अब तक हाला, यत्न सहित भरता हूँ, कोई किंतु उलट देता प्याला, मानव-बल के आगे निर्बल भाग्य, सुना विद्यालय में, 'भाग्य प्रबल, मानव निर्बल' का पाठ पढ़ाती मधुशाला।।९७। किस्मत में था खाली खप्पर, खोज रहा था मैं प्याला, ढूँढ़ रहा था मैं मृगनयनी, किस्मत में थी मृगछाला, किसने अपना भाग्य समझने में मुझसा धोखा खाया, किस्मत में था अवघट मरघट, ढूँढ़ रहा था मधुशाला।।९८। उस प्याले से प्यार मुझे जो दूर हथेली से प्याला, उस हाला से चाव मुझे जो दूर अधर से है हाला, प्यार नहीं पा जाने में है, पाने के अरमानों में! पा जाता तब, हाय, न इतनी प्यारी लगती मधुशाला।।९९। साकी के पास है तिनक सी श्री, सुख, संपित की हाला, सब जग है पीने को आतुर ले ले किस्मत का प्याला, रेल ठेल कुछ आगे बढ़ते, बहुतेरे दबकर मरते, जीवन का संघर्ष नहीं है, भीड़ भरी है मधुशाला।।१००। साकी, जब है पास तुम्हारे इतनी थोड़ी सी हाला, क्यों पीने की अभिलषा से, करते सबको मतवाला, हम पिस पिसकर मरते हैं, तुम छिप छिपकर मुसकाते हो, हाय, हमारी पीड़ा से है क्रीड़ा करती मधुशाला।।१०१। साकी, मर खपकर यदि कोई आगे कर पाया प्याला, पी पाया केवल दो बूंदों से न अधिक तेरी हाला, जीवन भर का, हाय, पिरश्रम लूट लिया दो बूंदों ने, भोले मानव को ठगने के हेतु बनी है मधुशाला।।१०२। जिसने मुझको प्यासा रक्खा बनी रहे वह भी हाला, जिसने जीवन भर दौड़ाया बना रहे वह भी प्याला, मतवालों की जिहवा से हैं कभी निकलते शाप नहीं, दुखी बनाय जिसने मुझको सुखी रहे वह मधुशाला!।१०३। नहीं चाहता, आगे बढ़कर छीनूँ औरों की हाला, नहीं चाहता, धक्के देकर, छीनूँ औरों का प्याला, साकी, मेरी ओर न देखो मुझको तिनक मलाल नहीं, इतना ही क्या कम आँखों से देख रहा हूँ मधुशाला।।१०४। मद, मदिरा, मधु, हाला सुन-सुन कर ही जब हूँ मतवाला, क्या गति होगी अधरों के जब नीचे आएगा प्याला, साकी, मेरे पास न आना मैं पागल हो जाऊँगा, प्यासा ही मैं मस्त, मुबारक हो तुमको ही मधुशाला।।१०५। क्या मुझको आवश्यकता है साकी से माँगूँ हाला, क्या मुझको आवश्यकता है साकी से चाहूँ प्याला, पीकर मदिरा मस्त हुआ तो प्यार किया क्या मदिरा से! मैं तो पागल हो उठता हूँ सुन लेता यदि मधुशाला।।१०६। देने को जो मुझे कहा था दे न सकी मुझको हाला, देने को जो मुझे कहा था दे न सका मुझको प्याला, समझ मनुज की दुर्बलता मैं कहा नहीं कुछ भी करता, किन्तु स्वयं ही देख मुझे अब शरमा जाती मधुशाला।।१०७। एक समय संतुष्ट बहुत था पा मैं थोड़ी-सी हाला, भोला-सा था मेरा साकी, छोटा-सा मेरा प्याला, छोटे-से इस जग की मेरे स्वर्ग बलाएँ लेता था, विस्तृत जग में, हाय, गई खो मेरी नन्ही मधुशाला!।१०८। बहुतेरे मदिरालय देखे, बहुतेरी देखी हाला, भाँित भाँित का आया मेरे हाथों में मधु का प्याला, एक एक से बढ़कर, सुन्दर साकी ने सत्कार किया, जँची न आँखों में, पर, कोई पहली जैसी मधुशाला।।१०९। एक समय छलका करती थी मेरे अधरों पर हाला, एक समय झूमा करता था मेरे हाथों पर प्याला, एक समय पीनेवाले, साकी आलिंगन करते थे, आज बनी हूँ निर्जन मरघट, एक समय थी मधुशाला।।११०। जला हृदय की भट्टी खींची मैंने आँसू की हाला, छलछल छलका करता इससे पल पल पलकों का प्याला, आँखें आज बनी हैं साकी, गाल गुलाबी पी होते, कहो न विरही मुझको, मैं हूँ चलती फिरती मधुशाला!।१११। कितनी जल्दी रंग बदलती है अपना चंचल हाला, कितनी जल्दी घिसने लगता हाथों में आकर प्याला, कितनी जल्दी साकी का आकर्षण घटने लगता है, प्रात नहीं थी वैसी, जैसी रात लगी थी मधुशाला।।११२। बूँद बूँद के हेतु कभी तुझको तरसाएगी हाला, कभी हाथ से छिन जाएगा तेरा यह मादक प्याला, पीनेवाले, साकी की मीठी बातों में मत आना, मेरे भी गुण यों ही गाती एक दिवस थी मधुशाला।।११३। छोड़ा मैंने पथ मतों को तब कहलाया मतवाला, चली सुरा मेरा पग धोने तोड़ा जब मैंने प्याला, अब मानी मधुशाला मेरे पीछे पीछे फिरती है, क्या कारण? अब छोड़ दिया है मैंने जाना मधुशाला।।११४। यह न समझना, पिया हलाहल मैंने, जब न मिली हाला, तब मैंने खप्पर अपनाया ले सकता था जब प्याला, जले हृदय को और जलाना सूझा, मैंने मरघट को अपनाया जब इन चरणों में लोट रही थी मधुशाला।।११५। कितनी आई और गई पी इस मदिरालय में हाला, टूट चुकी अब तक कितने ही मादक प्यालों की माला, कितने साकी अपना अपना काम खतम कर दूर गए, कितने पीनेवाले आए, किन्तु वही है मधुशाला।।११६। कितने होठों को रक्खेगी याद भला मादक हाला, कितने हाथों को रक्खेगा याद भला पागल प्याला, कितनी शक्लों को रक्खेगा याद भला भोला साकी, कितने पीनेवालों में है एक अकेली मधुशाला।।११७। दर दर घूम रहा था जब मैं चिल्लाता - हाला! हाला! मुझे न मिलता था मदिरालय, मुझे न मिलता था प्याला, मिलन हुआ, पर नहीं मिलनसुख लिखा हुआ था किस्मत में, मैं अब जमकर बैठ गया हँू, घूम रही है मधुशाला।।११८। मैं मदिरालय के अंदर हूँ, मेरे हाथों में प्याला, प्याले में मदिरालय बिंिबत करनेवाली है हाला, इस उधेड़-बुन में ही मेरा सारा जीवन बीत गया - मैं मधुशाला के अंदर या मेरे अंदर मधुशाला!।११९। किसे नहीं पीने से नाता, किसे नहीं भाता प्याला, इस जगती के मदिरालय में तरह-तरह की है हाला, अपनी-अपनी इच्छा के अनुसार सभी पी मदमाते, एक सभी का मादक साकी, एक सभी की मधुशाला।।१२०। वह हाला, कर शांत सके जो मेरे अंतर की ज्वाला, जिसमें मैं बिंिबत-प्रतिबंिबत प्रतिपल, वह मेरा प्याला, मधुशाला वह नहीं जहाँ पर मदिरा बेची जाती है, भेंट जहाँ मस्ती की मिलती मेरी तो वह मधुशाला।।१२१। मतवालापन हाला से ले मैंने तज दी है हाला, पागलपन लेकर प्याले से, मैंने त्याग दिया प्याला, साकी से मिल, साकी में मिल अपनापन मैं भूल गया, मिल मधुशाला की मधुता में भूल गया मैं मधुशाला।।१२२। मदिरालय के द्वार ठोंकता किस्मत का छंछा प्याला, गहरी, ठंडी सांसें भर भर कहता था हर मतवाला, कितनी थोड़ी सी यौवन की हाला, हा, मैं पी पाया! बंद हो गई कितनी जल्दी मेरी जीवन मधुशाला।।१२३। कहाँ गया वह स्वर्गिक साकी, कहाँ गयी सुरिभत हाला, कहँा गया स्वपिनल मदिरालय, कहाँ गया स्वर्णिम प्याला! पीनेवालों ने मदिरा का मूल्य, हाय, कब पहचाना? फूट चुका जब मधु का प्याला, टूट चुकी जब मधुशाला।।१२४। अपने युग में सबको अनुपम ज्ञात हुई अपनी हाला, अपने युग में सबको अदभुत ज्ञात हुआ अपना प्याला, फिर भी वृद्धों से जब पूछा एक यही उज्ञल्तऌार पाया - अब न रहे वे पीनेवाले, अब न रही वह मधुशाला!।१२५। 'मय' को करके शुद्ध दिया अब नाम गया उसको, 'हाला' 'मीना' को 'मधुपात्र' दिया 'सागर' को नाम गया 'प्याला', क्यों न मौलवी चौंकें, बिचकें तिलक-त्रिपुंडी पंिडत जी 'मय-महिफल' अब अपना ली है मैंने करके 'मधुशाला'।।१२६। कितने मर्म जता जाती है बार-बार आकर हाला, कितने भेद बता जाता है बार-बार आकर प्याला, कितने अर्थों को संकेतों से बतला जाता साकी, फिर भी पीनेवालों को है एक पहेली मधुशाला।।१२७। जितनी दिल की गहराई हो उतना गहरा है प्याला, जितनी मन की मादकता हो उतनी मादक है हाला, जितनी उर की भावुकता हो उतना सुन्दर साकी है, जितना ही जो रिसक, उसे है उतनी रसमय मधुशाला।।१२८। जिन अधरों को छुए, बना दे मस्त उन्हें मेरी हाला, जिस कर को छूू दे, कर दे विक्षिप्त उसे मेरा प्याला, आँख चार हों जिसकी मेरे साकी से दीवाना हो, पागल बनकर नाचे वह जो आए मेरी मधुशाला।।१२९। हर जिहवा पर देखी जाएगी मेरी मादक हाला हर कर में देखा जाएगा मेरे साकी का प्याला हर घर में चर्चा अब होगी मेरे मधुविक्रेता की हर आंगन में गमक उठेगी मेरी सुरिभत मधुशाला।।१३०। मेरी हाला में सबने पाई अपनी-अपनी हाला, मेरे प्याले में सबने पाया अपना-अपना प्याला, मेरे साकी में सबने अपना प्यारा साकी देखा, जिसकी जैसी रुिच थी उसने वैसी देखी मधुशाला।।१३१। यह मदिरालय के आँसू हैं, नहीं-नहीं मादक हाला, यह मदिरालय की आँखें हैं, नहीं-नहीं मधु का प्याला, किसी समय की सुखदस्मृति है साकी बनकर नाच रही, नहीं-नहीं किव का हृदयांगण, यह विरहाकुल मधुशाला।।१३२। कुचल हसरतें कितनी अपनी, हाय, बना पाया हाला, कितने अरमानों को करके ख़ाक बना पाया प्याला! पी पीनेवाले चल देंगे, हाय, न कोई जानेगा, कितने मन के महल ढहे तब खड़ी हुई यह मधुशाला!।१३३। विश्व तुम्हारे विषमय जीवन में ला पाएगी हाला यदि थोड़ी-सी भी यह मेरी मदमाती साकीबाला, शून्य तुम्हारी घड़ियाँ कुछ भी यदि यह गुंजित कर पाई, जन्म सफल समझेगी जग में अपना मेरी मधुशाला।।१३४। बड़े-बड़े नाज़ों से मैंने पाली है साकीबाला, किलत कल्पना का ही इसने सदा उठाया है प्याला, मान-दुलारों से ही रखना इस मेरी सुकुमारी को, विश्व, तुम्हारे हाथों में अब सौंप रहा हूँ मधुशाला।।१३५। पिरिशष्ट से स्वयं नहीं पीता, औरों को, किन्तु पिला देता हाला, स्वयं नहीं छूता, औरों को, पर पकड़ा देता प्याला, पर उपदेश कुशल बहुतेरों से मैंने यह सीखा है, स्वयं नहीं जाता, औरों को पहुंचा देता मधुशाला। मैं कायस्थ कुलोदभव मेरे पुरखों ने इतना ढ़ाला, मेरे तन के लोहू में है पचहज्ञल्तऌार प्रतिशत हाला, पुश्तैनी अधिकार मुझे है मदिरालय के आँगन पर, मेरे दादों परदादों के हाथ बिकी थी मधुशाला। बहुतों के सिर चार दिनों तक चढ़कर उतर गई हाला, बहुतों के हाथों में दो दिन छलक झलक रीता प्याला, पर बढ़ती तासीर सुरा की साथ समय के, इससे ही और पुरानी होकर मेरी और नशीली मधुशाला। पित्र पक्ष में पुत्र उठाना अर्ध्य न कर में, पर प्याला बैठ कहीं पर जाना, गंगा सागर में भरकर हाला किसी जगह की मिटटी भीगे, तृप्ति मुझे मिल जाएगी तर्पण अर्पण करना मुझको, पढ़ पढ़ कर के मधुशाला। {{substub}} जॉर्ज वॉकर बुश 1841 41864 2007-01-08T12:18:45Z Wolf 886 {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; text-align:left; border-collapse:collapse; border:1px gray solid; font-size:95%; background:#f9f9f9" |+ <big><big>'''जॉर्ज वॉकर बुश'''</big></big> |- | style="background:#efefef"" align="center" colspan=2 | [[Image:Gwbush.jpg|जॉर्ज बुश]] |- !align=right|क्रम: |43 वें राष्ट्रपति |- !align=right|पदभार ग्रहण: |[[20 जनवरी]], [[2001]]&ndash; वर्तमान |- !align=right|पूर्ववर्ती: |[[बिल क्लिंटन]] |- !align=right|उत्त्राधिकारी: |''कार्यरत'' |- !align=right|जन्मतिथि: |[[शनिवार]], [[6 जुलाई]] [[1946]] |- !align=right|जन्मस्थान: |[[न्यू हेवन कनाटीकट]], [[कनाटीकट]] |- !align=right|[[प्रथम महिला]]: |[[लोरा बुश]] |- !align=right|व्यवसाय: |[[व्यापार]] |- !align=right|[[अमरीका के राजनैतिक दल]]: |[[रिपब्लिकन पार्टी (अमरीका)|रिपब्लिकन]] |- !align=right|[[अमरीकी उपराष्ट्रपति]]: | [[डिक चेनी]] |} 6 [[जुलाई]] [[1946]] को जन्मे '''जॉर्ज वॉकर बुश''' [[अमरीका]] के 43वें राष्ट्रपति हैं। उन्होंने अपना पदभार 20 [[जनवरी]] सन [[2001]] को ग्रहण किया था और अभी अमरीका के वर्तमान राष्ट्रपति हैं। सन [[2004]] के राष्ट्रपति के [[चुनाव]] में उन्हें चार वर्षों के लिये दोबारा चुन लिया गया है। राजनीति में प्रवेश करने से पहले श्री बुश एक व्यापारी थे। तेल और गैस का उत्पादन करने वाली कई कंपनियों से वे जुड़े रहे थे और [[1989]] से [[1998]] तक [[टेक्सस रेंजर्स]] [[बेसबाल]] क्लब के सह मालिकों में से एक थे। वे सन [[1995]] से सन [[2000]] तक [[टेक्सस]] राज्य के [[राज्यपाल]] भी रह चुके हैं। उनके परिवार के सभी सदस्य राजनीति में काफी घनिष्ठ रुप से जुड़े हुये हैं। श्री बुश के पिता [[जॉर्ज हर्बट वॉकर बुश]] स्वयं [[अमरीका]] के भूतपूर्व राष्ट्रपति हैं। श्री बुश के बड़े भाई [[जेब बुश]] [[फ्लोरिडा]] के वर्तमान [[राज्यपाल]] हैं। {{substub}} पंजाबी भाषा 1844 46416 2007-01-26T13:41:46Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:パンジャーブ語]] '''पंजाबी भाषा''' [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] की एक प्रमुख [[भाषा]] है । {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:1em;" !colspan="2" bgcolor="lawngreen"|<big>पंजाबी ( &#2602;&#2672;&#2588;&#2622;&#2604;&#2624; / &#1662;&#1606;&#1580;&#1575;&#1576;&#1740;)</big> |- |इस्तेमाल की जानेवाली जगहें: |[[भारत]], [[पाकिस्तान]] और पंजाबी [[अप्रवासी]] वाले देशों में |- |क्षेत्र: |[[पंजाब]] |- |बोलने वालों की संख्या: |५७,१२५,००० |- <!-- |- |- |valign="top"|[[भाषाई परिवार]]<br> &nbsp;&nbsp;[[इंडो आर्यन]]<br> '''पंजाबी'''<br> |- !colspan="2" bgcolor="lawngreen"|आधिकारिक स्थिति |- |की [[राजभाषा]] : |valign="top"|[[पंजाब]] [[प्रांत]] [[भारत]] |- |नियामक |कोई नहीं (पंजाब सरकार, भारत और पाकिस्तान पंजाबी अकदमी) |- !colspan="2" bgcolor="lawngreen"|भाषाकूट |- |[[ISO 639]]-1: |pa |- |ISO 639-2: |pan |- |[[SIL]]: |PNJ/PNB/PMU |} ==पंजाबी/गुरुमुखी लिपी== ये ज़्यादातर [[गुरुमुखी लिपि]] में लिखी जाती है । ==पंजाबी साहित्य== ==पंजाबी साहित्यकार== ==पंजाबी सिनेमा== ==यह भी देखें== *[[पंजाब]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:पंजाब]] [[da:Punjabisk]] [[de:Punjabi]] [[en:Punjabi language]] [[eo:Panĝaba lingvo]] [[es:Idioma panyabí]] [[fr:Panjâbî]] [[gl:Punxabí]] [[id:Bahasa Punjabi]] [[ka:პენჯაბური ენა]] [[kn:ಪಂಜಾಬಿ]] [[ms:Bahasa Panjabi]] [[nn:Panjabi]] [[no:Punjabi]] [[pa:ਪੰਜਾਬੀ]] [[pl:Język pendżabski]] [[ru:Панджаби]] [[sv:Punjabi]]--> [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[ar:لغة بنجابية]] [[bn:পাঞ্জাবি ভাষা]] [[br:Pandjabeg]] [[da:Punjabisk (sprog)]] [[de:Punjabi]] [[en:Punjabi language]] [[eo:Panĝaba lingvo]] [[es:Idioma panyabí]] [[fi:Pandžabin kieli]] [[fr:Panjâbî]] [[gl:Lingua punjabi]] [[ia:Lingua punjabi]] [[id:Bahasa Punjabi]] [[io:Pundjabi linguo]] [[it:Lingua punjabi]] [[ja:パンジャーブ語]] [[ka:პენჯაბური ენა]] [[kn:ಪಂಜಾಬಿ]] [[ko:펀자브어]] [[ms:Bahasa Panjabi]] [[nl:Punjabi]] [[nn:Panjabi]] [[no:Punjabi]] [[pa:ਪੰਜਾਬੀ]] [[pl:Język pendżabski]] [[pt:Língua punjabi]] [[ro:Limba punjabă]] [[ru:Пенджабский язык]] [[simple:Punjabi language]] [[sr:Панџаби (језик)]] [[sv:Punjabi]] [[ta:பஞ்சாபி]] [[th:ภาษาปัญจาบ]] [[zh:旁遮普語]] शिवसेना 1845 36521 2006-11-28T10:51:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ca:Shiv Sena]] [[चित्र:Nedumnagad-shivsena.JPG|thumb]]'''शिवसेना''' [[भारत]] का एक क्षेत्रिया राजनैतिक दल है जो मुख्य रूप से [[महाराष्ट्र]] [[प्रान्त]] में सक्रिय है। {{substub}} [[Category:राजनैतिक दल]] [[ca:Shiv Sena]] [[en:Shiv Sena]] [[fr:Shiv Sena]] [[ja:シブ・セナ]] [[nl:Shiv Sena]] [[ru:Шив Сена]] [[sv:Shiv Sena]] प्रेमचंद 1847 44033 2007-01-17T17:56:08Z जूहोमि 935 [[Image:PremChand.jpg|thumb|]] '''प्रेमचंद''' (३१ जुलाई १८८०- ८ अक्तूबर १९३६) [[हिन्दी]] और [[उर्दू]] के सबसे महान लेखकों में से थे। उन्हे ''मुंशी प्रेमचंद'' के नाम से भी जाना जाता है। == जीवनी == प्रेमचंद का जन्म एक गरीब परिवार में [[काशी]] से चार मील दूर [[लमही]] नामक गांव में ३१ जुलाई १८८० को हुआ था। उनके पिता डाक मुंशी थे। सात साल की अवस्था में माता का और चौदह की अवस्था में पिता का देहांत हो गया। रोटी कमाने की चिंता बहुत जल्दी उनके सिर पर आ पड़ी। ट्यूशन कर करके उन्होंने मैट्रिक पास किया और फिर बाकायदा स्कूल-मास्टरी की ओर निकल गए। नौकरी करते हुए उन्होंने एफ० ए० और बी० ए० पास किया। एम० ए० भी करना चाहते थे, पर कर नहीं सके। स्कूल-मास्टरी के रास्ते पर चलते-चलते सन १९२१ में वे गोरखपुर में डिप्टी इंस्पेक्टर स्कूल थे। जब गांधी जी ने सरकारी नौकरी से इस्तीफे का बिगुल बजाया, उसे सुनकर प्रेमचंद ने भी फौरन इस्तीफा दे दिया। उसके बाद कुछ रोज उन्होंने कानपुर के मारवाड़ी स्कूल में काम किया, पर वह चल नहीं सका। अंतिम दिनों के एक वर्ष को छोड़कर (सन १९३४-३५ जो मुंबई की फिल्मी दुनिया में बीता), उनका पूरा समय [[बनारस]] और [[लखनऊ]] में गुजरा, जहां उन्होंने अनेक पत्र-पत्रिकाओं का संपादन किया और अपना साहित्य-सृजन करते रहे। ८ अकतूबर १९३६ को उनका देहावसान हुआ। ==लेखन== प्रेमचंद ने पहले उर्दू में लिखना शुरू किया, पर बाद में उन्हें लगा कि हिंदी में लिखने से वे अधिक संख्या में पाठकों तक पहुंच सकते हैं। प्रेमचंद उनका असली नाम नहीं था। उनका असली नाम [[नवाबराय]] था। उनकी पहली रचना [[सोजे-वतन]] थी जिसमें देशभक्तिपूर्ण कहानियां थीं। छपते ही इसे अंग्रेजों ने जब्त कर लिया। तत्पश्चात वे प्रेमचंद के नाम से लिखने लगे। प्रेमचंद ने कहानी और [[उपन्यास]] दोनों ही लिखे हैं। वे भारत के श्रेष्ठतम कहानीकार और [[उपन्यासकार]] के रूप में जाने जाते हैं। उनके प्रमुख उपन्यासों में शामिल हैं [[कर्मभूमि]], [[गबन]], [[रंगभूमि]], [[गोदान]] आदि। गोदन उनकी अंतिम रचना थी और कई दृष्टियों से वह उनकी श्रेष्ठतम रचना भी है। ==हिंदी में अन्य योगदान == [[हिंदी साहित्य]] और साहित्यकारों को बढ़ावा देने के इरादे से उन्होंने [[हंस]] नामक पत्रिका शुरू की, जिसमें उन्होंने समकालीन रचनाकारों की अनेक रचनाएं प्रकाशित कीं। यह पत्रिका आज भी प्रकाशित हो रही है और हिंदी की प्रमुख साहित्यिक पत्रिकाओं में गिनी जाती है। प्रेमचंद [[लेखक]] होने के साथ-साथ समाज सुधारक भी थे। उनकी सभी रचनाओं में उन्होंने किसी न किसी ज्वलंत सामाजिक समस्या का चित्रण किया है।<br> == बाहरी कड़ियां == *[http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/p/premchand.htm अभिव्यक्ति में प्रेमचंद] ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिंदी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} <center>{{प्रेमचंद की कृतियां}}</center> [[cv:Мунши Премчанд]] [[en:Munshi Premchand]] [[sa:प्रेमचन्द]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:प्रेमचंद]] ज्ञानेश्वरी 1848 10877 2005-01-20T04:24:07Z विजय ठाकुर 115 '''ज्ञानेश्वरी''' [[महाराष्ट्र]] के संत कवि [[ज्ञानेश्वर]] द्वारा रची गई [[श्रीमदभगवतगीता]] की अद्वितीय [[टीका]] है। {{substub}} कर्ण सिंह 1849 10878 2004-12-14T05:01:41Z विजय ठाकुर 115 [[जम्मू]] और [[कश्मीर]] के महाराजा [[हरि सिंह]] और महारानी [[तारा देवी]] के प्रत्यक्ष उत्तराधिकारी (युवराज) के रूप में जन्मे डॉ. कर्ण सिंह ने अठारह वर्ष की ही उम्र में राजनीतिक जीवन में प्रवेश कर लिया था और वर्ष १९४९ में प्रधानमन्त्री पं. [[जवाहरलाल नेहरू]] के हस्तक्षेप पर उनके पिता ने उन्हें रीजेंट नियुक्त कर दिया। इसके पश्चात अगले अठारह वर्षों के दौरान वे रीजेंट, निर्वाचित सदर-ए-रियासत और अन्तत: [[राज्यपाल]] के पदों पर रहे। १९६७ में डॉ. कर्ण सिंह प्रधानमंत्री [[इंदिरा गाँधी]] के नेतृत्व में केंद्रीय मंत्रिमंडल में शामिल किए गए। इसके तुरन्त बाद वे [[भारतीय राष्ट्रीय कांगे्रस]] के प्रत्याशी के रूप में जम्मू और कश्मीर के [[उधमपुर]] संसदीय क्षेत्र से भारी बहुमत से लोक सभा के सदस्य निर्वाचित हुए। इसी क्षेत्र से वे वर्ष १९७१, १९७७ और १९८० में पुन: चुने गए। डॉ. कर्ण सिंह को पहले पर्यटन और नागर विमानन मंत्रालय सौंपा गया। वे ६ वर्ष तक इस मंत्रालय में रहे, जहाँ उन्होंने अपनी सूक्ष्मदृष्टि और सक्रियता की अमिट छाप छोड़ी। १९७३ में वे स्वास्थ्य और [[परिवार नियोजन]] मंत्री बने। १९७६ में जब उन्होंने [[राष्ट्रीय जनसंख्या नीति]] की घोषणा की तो परिवार नियोजन का विषय एक राष्ट्रीय प्रतिबद्धता के रूप में उभरा। १९७९ में वे शिक्षा और संस्कृति मंत्री बने। डॉ. कर्ण सिंह ने मंत्रित्व पद पर रहते हुए न तो वेतन लिया और न ही वे सरकारी आवास में रहे। डॉ. कर्ण सिंह देशी रजवाड़े के अकेले ऐसे पूर्व शासक थे, जिन्होंने स्वेच्छा से प्रिवी पर्स का त्याग किया। उन्होंने अपनी सारी राशि अपने माता-पिता के नाम पर भारत में मानव सेवा के लिए स्थापित '[[हरि-तारा धर्मार्थ न्यास]]` को दे दी। उन्होंने जम्मू के अपने अमर महल (राजभवन) को संग्रहालय एवं [[पुस्तकालय]] में परिवर्तित कर दिया। इसमें पहाड़ी लघु चित्रों और आधुनिक भारतीय कला का अमूल्य संग्रह तथा बीस हजार से अधिक पुस्तकों का निजी संग्रह है। डॉ. कर्ण सिंह धर्मार्थ न्यास के अन्तर्गत चल रहे सौ से अधिक हिन्दू तीर्थ-स्थलों तथा मंदिरों सहित जम्मू और कश्मीर में अन्य कई न्यासों का काम-काज भी देखते हैं। हाल ही में उन्होंने अन्तर्राष्ट्रीय विज्ञान, संस्कृति और चेतना केंद्र की स्थापना की है। यह केंद्र सृजनात्मक दृष्टिकोण के एक महत्वपूर्ण केंद्र के रूप में उभर रहा है। डॉ. कर्ण सिंह ने देहरादून स्थित दून स्कूल से सीनियर कैम्ब्रिज परीक्षा प्रथम श्रेणी के साथ उत्तीर्ण की और इसके बाद [[जम्मू और कश्मीर विश्वविद्यालय]] से [[स्नातक]] उपाधि प्राप्त की। वे इसी [[विश्वविद्यालय]] के कुलाधिपति भी रह चुके हैं। वर्ष १९५७ में उन्होंने [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] से राजनीतिक विज्ञान में एम.ए. उपाधि प्रथम श्रेणी के साथ हासिल की और कक्षा में प्रथम स्थान पर रहे। उन्होंने विश्वविद्यालय में एक ऐसा रिकार्ड स्थापित किया जो अभी तक नहीं टूट पाया है। उन्होंने [[श्री अरविंदो]] की राजनीतिक विचारधारा पर शोध प्रबन्ध लिख कर दिल्ली विश्वविद्यालय से डाक्टरेट उपाधि का अलंकरण प्राप्त किया। फलत: वे शैक्षिक योग्यता के प्रतिभा शिखर पर पहुँचे। [[बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय]] में वे श्री अरविंदो पीठ पर अवैतनिक प्रोफेसर रहे हैं और अब [[ओरोविले फाउंडेशन]] के शासी निकाय के अध्यक्ष हैं। डॉ. कर्ण सिंह कई वर्षों तक जम्मू और कश्मीर विश्वविद्यालय और बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय के कुलाधिपति रहे हैं। वे केंद्रीय संस्कृत बोर्ड के अध्यक्ष, भारतीय लेखक संघ, भारतीय राष्ट्र मण्डल सोसायटी और [[दिल्ली]] संगीत सोसायटी के पे्रसीडेंट रहे हैं। वे जवाहरलाल नेहरू स्मारक निधि के उपाध्यक्ष, टेम्पल ऑफ अंडरस्टेंडिंग (एक मुख्य अन्तर्राष्ट्रीय अन्तर्विश्वास संगठन) के अध्यक्ष, भारत पर्यावरण और विकास पर जन-आयोग के अध्यक्ष, [[इंडिया इंटरनेशनल सेंटर]] और विराट हिन्दू समाज के पे्रसीडेंट हैं। वे कई अन्य सांस्कृतिक और शैक्षिक संस्थानों से जुड़े हुए हैं। उन्हें अनेक मानद उपाधियों और पुरस्कारों से सम्मानित किया गया है। इनमें - बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय, [[अलीगढ़ मुस्लिम विश्वविद्यालय]] और सोका विश्वविद्यालय, तोक्यो से प्राप्त डाक्टरेट की मानद उपाधियां उल्लेखनीय हैं। वे [[रोम]] के प्रस्टेजियस क्लब के सदस्य हैं। वे कई वर्षों तक भारतीय वन्यजीव बोर्ड के अध्यक्ष और अत्यधिक सफल - प्रोजेक्ट टाइगर - के अध्यक्ष रहने के कारण उसके आजीवन संरक्षी हैं। डॉ. कर्ण सिंह ने राजनीति विज्ञान पर अनेक पुस्तकें, दार्शनिक निबन्ध, यात्रा-विवरण और कविताएं [[अंगे्रजी]] में लिखी हैं। उनके महत्वपूर्ण संग्रह "वन मैन`स वर्ल्ड" और [[हिन्दूवाद]] पर निबंधों की काफी सराहना हुई है। उन्होंने अपनी [[मातृभाषा]] [[डोगरी]] में कुछ भक्तिपूर्ण गीतों की रचना भी की है, और वे भारतीय शास्त्रीय संगीत के एक उत्साही छात्र हैं। उन्होंने पूरे भारत सहित विदेशों की व्यापक रूप से यात्राएं की हैं और कई महत्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रीय सम्मेलनों में भारत का प्रतिनिधित्व किया है। भारतीय सांस्कृतिक [[परम्परा]] में अपनी गहन अन्तर्दृष्टि और पश्चिमी साहित्य और सभ्यता की विस्तृत जानकारी के कारण वे भारत और विदेशों में एक विशिष्ट विचारक और नेता के रूप में जाने जाते हैं। वे एक विख्यात वक्ता हैं और उन्होंने पाँच महाद्वीपों में [[दर्शन]] और [[संस्कृति]], [[राजनीति]] और [[पर्यावरण]] पर व्याख्यान दिए हैं। संयुक्त राज्य अमरीका में भारतीय [[राजदूत]] के रूप में उनका कार्यकाल हालांकि कम ही रहा है, लेकिन इस दौरान उन्हें दोनों ही देशों में व्यापक और अत्यधिक अनुकूल मीडिया कवरेज मिली है। विस्कांसिन 1850 46381 2007-01-26T07:43:47Z Escarbot 542 robot Adding: [[ms:Wisconsin]] '''विस्कांसिन''' [[अमरीका]] का एक राज्य है। {{substub}} [[af:Wisconsin]] [[ar:ويسكنسن]] [[bg:Уисконсин]] [[bn:উইস্কন্‌সিন]] [[br:Wisconsin]] [[bs:Wisconsin]] [[ca:Wisconsin]] [[cs:Wisconsin]] [[da:Wisconsin]] [[de:Wisconsin]] [[en:Wisconsin]] [[eo:Viskonsino]] [[es:Wisconsin]] [[et:Wisconsin]] [[eu:Wisconsin]] [[fa:ویسکانسین]] [[fi:Wisconsin]] [[fr:Wisconsin]] [[ga:Wisconsin]] [[gd:Wisconsin]] [[he:ויסקונסין]] [[hr:Wisconsin]] [[hu:Wisconsin]] [[hy:Վիսկոնսին]] [[id:Wisconsin]] [[io:Wisconsin]] [[is:Wisconsin]] [[it:Wisconsin]] [[ja:ウィスコンシン州]] [[ka:უისკონსინი]] [[ko:위스콘신 주]] [[ku:Wisconsin]] [[kw:Wisconsin]] [[la:Visconsinia]] [[lb:Wisconsin (Bundesstaat)]] [[lt:Viskonsinas]] [[lv:Viskonsina]] [[mk:Висконсин]] [[ms:Wisconsin]] [[nds:Wisconsin]] [[nl:Wisconsin]] [[nn:Wisconsin]] [[no:Wisconsin]] [[oc:Wisconsin]] [[os:Висконсин]] [[pl:Wisconsin]] [[pt:Wisconsin]] [[ro:Wisconsin (stat SUA)]] [[ru:Висконсин]] [[simple:Wisconsin]] [[sk:Wisconsin]] [[sl:Wisconsin]] [[sq:Wisconsin]] [[sr:Висконсин]] [[sv:Wisconsin]] [[ta:விஸ்கொன்சின்]] [[th:มลรัฐวิสคอนซิน]] [[tr:Wisconsin]] [[uk:Вісконсін]] [[ur:وسکونسن]] [[vi:Wisconsin]] [[zh:威斯康辛州]] मैडिसन 1851 41881 2007-01-08T13:37:08Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[bg:Медисън]] '''मैडिसन''' [[अमरीका]] के एक राज्य [[विस्कांसिन]] का एक शहर है। {{substub}} [[af:Madison]] [[bg:Медисън]] [[da:Madison (Wisconsin)]] [[de:Madison (Wisconsin)]] [[en:Madison, Wisconsin]] [[eo:Madison (Viskonsino)]] [[es:Madison (Wisconsin)]] [[eu:Madison]] [[fa:مدیسون]] [[fi:Madison]] [[fr:Madison (Wisconsin)]] [[he:מדיסון]] [[id:Madison, Wisconsin]] [[io:Madison, Wisconsin]] [[it:Madison (Wisconsin)]] [[ja:マディソン]] [[la:Madisonia]] [[lt:Madisonas]] [[nl:Madison (Wisconsin)]] [[nn:Madison]] [[no:Madison]] [[oc:Madison (Wisconsin)]] [[pl:Madison (Wisconsin)]] [[pt:Madison]] [[simple:Madison, Wisconsin]] [[sv:Madison, Wisconsin]] [[tl:Madison, Wisconsin]] [[zh:麦迪逊 (威斯康星州)]] संयुक्त राज्य अमरीका के प्रान्त 1852 15523 2006-01-02T22:24:06Z Spundun 73 #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] कन्याकुमारी 1855 39493 2006-12-23T00:19:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:কন্যাকুমারী]], [[es:Kanyakumari]], [[no:Kanyakumari]] '''क्न्या कुमारी''' [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] के सुदूर दक्षिण तट पर बसा एक शहर है। यह [[हिन्द महासागर]], [[बंगाल की खाङी]] तथा [[अरब सागर]] का संगम स्थल है, जहां भिन्न सागर अपने विभिन्न रंगो से मनोरम छटा बिखेरते हैं । ==प्रसिद्ध स्थल== *विवेकानन्द स्मारक {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:কন্যাকুমারী]] [[en:Kanyakumari]] [[es:Kanyakumari]] [[fr:Kânyâkumârî]] [[ja:カンニヤークマリ]] [[no:Kanyakumari]] [[pt:Kanyakumari]] [[ro:Kanyakumari]] [[sv:Kanniyakumari]] [[ta:கன்னியாகுமரி]] तमिल नाडु 1856 44948 2007-01-22T19:49:26Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Tamil Nadu]] {{भारत का प्रान्त|नाम=तमिलनाडु|राजधानी=[[चेन्नई]]|भाषा=[[तमिल]]|राज्यपाल=सुरजीत सिंह बरनाला|मुख्य मंत्री= [[करुणानिधि]]|क्षेत्रफल=1,30,058|साल=१७७३|जनसंख्या=6,21,10,839|घनत्व=478|साक्षरता=???|साक्षरता_आदमी=???|साक्षरता_औरतें=???|चित्र=India_Tamil_Nadu_locator_map.svg}} '''तमिलनाडु''' ([[तमिल]]: {{Audio|Tamil_Nadu.ogg|தமிழ்நாடு}}) [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है। तमिलनाडु की राजधानी [[चेन्नई]] है । तमिलनाडू के अन्य महत्त्वपूर्ण शहर [[मदुरै]], [[त्रिचि]], [[कोयम्बतूर]] । इसके पड़ोसी राज्य [[आँध्र प्रदेश]], [[कर्नाटक]] और [[केरल]] है । तमिलनाडू में बोली जानेवाली भाषा [[तमिल]] है । तमिलनाडु के [[मुख्यमंत्री]] [[करुणानिधि]] और [[राज्यपाल]] [[सुरजीत सिंह बरनाला]] हैं । == नामाकरण == ब्रिटिश शाशनकाल में यह प्रांत [[मद्रास प्रेसिडेंसी]] का हिस्सा था । आजादी के बाद मद्रास प्रेसिडेंसी को विभिन्न हिस्सों में बांट दिया गया, जिसका परिणाम '''मद्रास''' तथा अन्य राज्यों में हुआ । 1968 में मद्रास प्रांत का नाम बदलकर तमिलनाडु कर दिया गया । तमिलनाडु शब्द [[तमिळ भाषा]] के ''तमिल'' तथा ''नाडु'' (நாடு) यानि घर या वासस्थान, से मिलकर बना है जिसका अर्थ ''तमिलों का घर'' या ''तमिलों का देश'' होता है । == इतिहास == तमिलनाडु का [[इतिहास]] काफी प्राचीन है । यह उन गिने चुने इलाकों में से एक है जो [[प्रागैतिहासिक]] काल से अब तक लगातार वसित या आबाद है । अत्यारंभ से यह तीन प्रसिद्ध राजवंशों की कर्मभूमि रही है - [[चेर]], [[चोल]] तथा [[पांड्य]] । तमिलनाडू के प्राचीन [[संगम साहित्य]] में, यहां के तत्कालीन राजाओं, राजकुमारों तथा उनके प्रशंशक कवियों का बारम्बार विवरण मिलता है । विद्वान तथा विशेषज्ञ एसा मानते हैं कि, यह संगम साहित्य इसोत्तर (इसा-पश्चात) की आरंभिक कुछ सदियों का है । आरंभिक चोल, पहली सदी से लेकर चौथी सदी तक सत्ता के मुख्य अधिपति रहे । इनमें सर्वप्रमुख नाम '''करिकाल चोल''' (तमिल - கரிகால சோல (तमिल हिज्जे की शुद्धता अपूर्ण हो सकती है )) है, जिसने अपने साम्राज्य को [[कांचीपुरम्]] तक पहुंचाया । चोलों ने वर्तमान [[तंजावुर जिला]] तथा [[तिरुचिरापल्ली जिला]] तक अपना साम्राज्य विस्तृत किया तथा सैन्य कर्मों में महारथ हासिल किया । अपने यौवन काल में चोलों ने दक्षिण में [[श्री लंका]] तथा उत्तर में कई सौ कि.मी. तक अपना प्रभुत्व कायम किया । तीसरी सदी तक '''कालभ्रों''' के आक्रमण से चोलों का पतन आरंभ हो गया । ''कालभ्रों'' को छठी सदी तक, उत्तर में ''पल्लवों'' तथा दक्षिण में ''पांड्यों '' ने हराकर बाहर कर दिया । === मंदिर निर्माण === 580 ई० के आसपास [[पांड्य]] शाशक, जो मंदिर निर्माण में निपुण निकले, सत्ता के प्रमुख हो गए और अगले 150 सालों तक राज संभाला । कांचीपुरम् उनका प्रमुख केंद्र रहा । [[द्रविड़ ]] [[स्थापत्य]] इस समय अपने चरम पर था । 9वीं सदी में चोलों का पुनरोदय हुआ । [[राजाराजा चोल]] तथा उसके पुत्र [[राजेंद्र चोल]] के नेतृत्व में चोल [[एशिया]] के प्रमुख साम्राज्यों में गिना जाने लगा । उनका साम्राज्य [[बंगाल]] तक फैल गया । राजेंद्र चोल की नौसेना ने [[बर्मा]] (म्यानमार ), [[अंडमान और निकोबार द्वीप]] समूह, [[सुमात्रा]], [[जावा]], मलय तथा [[लक्षद्वीप]] तक पर अधिपत्य जमाया । चोलों ने भी भुवन ([[मंदिर]]) निर्माण में प्रवीणता हासिल की । [[तंजावुर]] का [[वृहदेश्वर मंदिर]] इसका सुंदरतम उदाहरण है 14वीं सदीा के आरंभ में पांड्य फिर प्रभुत्व में आए, पर अधिक दिनों तक टिक नहीं सके । उन्हें उत्तर के [[मुस्लिम]] [[खिलजी]] शाशकों ने हरा दिया । [[मदुरई]] को लूट लिया गया । 16वीं सदी के मध्य में [[विजयनगर साम्राज्य]] के पतन के बाद कुछ पुराने मंदिरों का पुनर्निमाण किया गया । == संस्कृति == [[तमिल]] सभ्यता विश्व की पुरातनतम सभ्यताओं में से एक है । [[तमिल]] यहां की आधिकारिक भाषा है और हाल में ही इसे जनक भाषा का दर्जा मिला । [[तमिळ भाषा]] का इतिहास काफी प्राचीन है, जिसका परिवर्तित रूप आज सामान्य बोलचाल में प्रयुक्त होता है । तमिलनाडु की सांस्कृतिक विशेषता तंजावुर के भित्तिचित्र, भरतनाट्यम्, मंदिर-निर्माण तथा अन्य स्थापत्य कलाएं हैं । === साहित्य === संत कवि [[तिरूवल्लुवर]] का तिरूक्कुरल (तमिल - திருக்குறள் ), प्राचीन तमिल का सर्वप्रसिद्ध ग्रंथ है । संगम साहित्य, तमिल के साहित्यिक विकास का दस्तावेज है । तमिल का विकास 20वीं सदी के स्वतंत्रता संग्राम के दौरान भी काफी तेजी से हुआ । === संगीत === [[कर्नाटक संगीत]] यहां की मुख्यधारा संगीत-विधा है । === नृत्य === भरतनाट्यम् काफी लोकप्रिय और प्रसिद्ध है । ==राजनीति== तमिल नाडु में द्विसदनात्मक लोकतंत्र था, जिसे 1986 में अन्य कई भारतीय राज्यों की तरह, एकसदनात्मक कर दिया गया । [[लोकसभा]] की सीट - 39 [[विधानसभा]] - 234 == जिले == इस तमिल बहुल राज्य में 30 जिले हैं : *[[ईरोड जिला ]] *[[कृष्णगिरि जिला ]] *[[कन्याकुमारी जिला ]] *[[करुड़ जिला ]] *[[कोयम्बटूर जिला ]] *[[कुड्डलोर जिला ]] *[[कांचीपुरम् जिला ]] *[[चेन्नई जिला ]] *[[डिंडिगुल जिला ]] *[[तिरुचिरापल्ली जिला ]] *[[तिरूनेलवेली जिला ]] *[[तिरूवनामलई जिला ]] *[[तिरूवरुर जिला ]] *[[तिरूवल्लुर जिला ]] *[[तूतूकुड़ी जिला ]] *[[तेनी जिला ]] *[[तंजावुर जिला ]] *[[धर्मपुरी जिला ]] *[[नागापट्टनम् जिला ]] *[[नीलगिरि जिला ]] *[[नमक्कल जिला ]] *[[मदुरई जिला ]] *[[पेराम्बुर जिला ]] *[[पुडुकोट्टई जिला ]] *[[रामनाथपुरम् जिला ]] *[[वेल्लोर जिला ]] *[[विलुप्पुरम् जिला ]] *[[विरुधुनगर जिला ]] *[[सलेम जिला ]] *[[शिवगंगा जिला ]] == प्रसिद्ध व्यक्ति == *[[राष्ट्रपति]] [[अब्दुल कलाम]] *[[मणिरत्नम्]] *[[कमल हसन]] *बालाजी {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{ तमिलनाडु के जिले}} {{भारत}} [[bn:তামিল নাড়ু]] [[ca:Tamil Nadu]] [[da:Tamil Nadu]] [[de:Tamil Nadu]] [[dv:ޓެމިލް ނާޑޫ]] [[en:Tamil Nadu]] [[eo:Tamilnado]] [[es:Tamil Nadu]] [[et:Tamil Nadu]] [[fi:Tamil Nadu]] [[fr:Tamil Nadu]] [[gu:તમિલનાડૂ]] [[he:טאמיל נאדו]] [[hu:Tamilnádu]] [[id:Tamil Nadu]] [[it:Tamil Nadu]] [[ja:タミル・ナードゥ州]] [[ka:ტამილნადუ]] [[kn:ತಮಿಳುನಾಡು]] [[ks:तमिलनाडु]] [[lt:Tamilnadas]] [[mr:तामीळनाडू]] [[nl:Tamil Nadu]] [[nn:Tamil Nadu]] [[no:Tamil Nadu]] [[pl:Tamil Nadu]] [[pt:Tamil Nadu]] [[qu:Tamil Nadu]] [[ro:Tamil Nadu]] [[ru:Тамилнад]] [[sa:तमिलनाडु]] [[simple:Tamil Nadu]] [[sr:Тамил Наду]] [[sv:Tamil Nadu]] [[ta:தமிழ்நாடு]] [[te:తమిళనాడు]] [[tg:Тамӣлноду]] [[zh:泰米尔纳德邦]] मुकेश 1857 43653 2007-01-16T13:24:39Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fr:Mukesh]], [[tr:Mukesh]] [[Image:Mukesh.jpg|thumb]] '''मुकेश चन्द्र माथुर''' ([[जुलाई २२]], [[१९२३]], [[दिल्ली]], [[भारत]] - [[अगस्त २७]], [[१९७६]]), लोकप्रिय तौर पर सिर्फ़ '''मुकेश''' के नाम से जाने जाने वाले, [[हिन्दी सिनेमा]] के एक प्रमुख [[पार्स्व गायक]] थे। मुकेश की आवाज़ की खूबी को उनके एक दूर के रिश्तेदार [[मोतिलाल]] ने तब पहचाना जब उन्होने उसे अपने बहन की शादी में गाते हुए सुना । मोतिलाल उन्हे [[बम्बई]] ले गये और अपने घर में रहने दिया । यही नही उन्होने मुकेश के लिये रियाज़ का पूरा इन्तजाम किया । इस दौरान मुकेश को एक हिन्दी फ़िल्म ''निर्दोश'' ([[१९४१]]) में मुख्य कलाकार का काम मिला । पार्श्व गायक के तौर पर उन्हे अपना पहला काम [[१९४५]] में फ़िल्म ''पहली नज़र'' में मिला । मुकेश ने हिन्दी फ़िल्म में जो पहला गाना गाया वह था ''दिल जलता है तो जलने दे'' जिसमें अदाकारी मोतिलाल ने की । ....... [[१९७४]] में मुकेश को ''रजनीगन्धा'' फ़िल्म में ''कई बार यूं भी देखा है'' गाना गाने के लिये राष्ट्रिय पुरस्कार मिला । [[१९७६]] में जब वे अमरीका के डिट्रोय्ट शहर में दौरे पर थे तब उन्हे दिल का दौरा पडा और उनकी म्रुत्यु हुई । ==फ़िल्में जिनमें मुकेश की आवाज़ है== * ''पहली नज़र'' (१९४५) * ''मेला'' ([[१९४८]]) * ''आग'' (१९४८) * ''अन्दाज़'' ([[१९४९]]) * ''[[आवारा]]'' ([[१९५१]]) * ''[[श्री ४२०]]'' ([[१९५५]]) * ''परवरिश'' ([[१९५८]]) * ''अनाडी'' ([[१९५९]]) * ''सन्गम'' ([[१९६४]]) * ''[[मेरा नाम जोकर]]'' ([[१९७०]]) * ''धरम करम'' ([[१९७५]]) ==मुकेश के यादगार गीत== * ''तु कहे अगर'' * ''ज़िन्दा हूँ मै इस तरह से'' * ''मेरा जूता है जापानी'' (फ़िल्म ''आवारा'' से) * ''ये मेरा दीवानापन है'' (फ़िल्म ''यहुदी'' से) * ''किसी की मुस्कुराहटों पे हो निसार'' (फ़िल्म ''अन्दाज़'' से) * ''ओ जाने वाले हो सके तो लौट के आना'' (फ़िल्म ''बन्दीनी'' से) * ''दोस्त दोस्त ना रहा'' (फ़िल्म ''सन्गम'' से) * ''जाने कहाँ गये वो दिन'' (फ़िल्म ''मेरा नाम जोकर'' से) * ''मैने तेरे लिये ही सात रंग के सपने चुने'' (फ़िल्म ''आनन्द'' से) * ''इक दिन बिक जायेगा माटी के मोल'' (फ़िल्म ''धरम करम'' से) * ''मैं पल दो पल का शायर हूँ'' * ''कभी कभी मेरे दिल में खयाल आता है'' (फ़िल्म ''कभी कभी'' से) == बहिर्गामी कडीयाँ == === अंग्रेज़ीमें === *http://www.singermukesh.com - मुकेश को समर्पीत वेबसाइट *http://www.geetmanjusha.com/hindi/singer/24.html - मुकेशजी ने गाए हुए गीत {{भारतीय पार्श्वगायक}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Mukesh]] [[fr:Mukesh]] [[gu:મુકેશ]] [[sa:मुकेश]] [[tr:Mukesh]] लोक जनशक्ति पार्टी 1858 13953 2005-10-08T17:39:03Z RobotJcb 291 robot Adding: sv '''लोकजनशक्ति पार्टी''' [[भारत]] का एक [[राजनैतिक दल]] है। [[Category:राजनैतिक दल]] [[en:Lok Janshakti Party]] [[sv:Lok Jan Shakti Party]] पाणिनि 1859 45486 2007-01-23T20:11:46Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:पाणिनि]] '''पाणिनि''' (५०० ई पू) [[संस्कृत]] [[व्याकरण]] के विद्वान थे। इनका जन्म तत्कालीन उत्तर पश्चिम भारत के [[गांधार]] में हुआ था। इनके व्याकरण का नाम [[अष्टाध्यायी]] है । ==समयकाल== इनका समयकाल अनिश्चित तथा विवादित है । इतना तय है कि ६वीं सदी ईसा पूर्व के बाद और चौथी सदी ईसापूर्व से पहले की अवधि में इनका अस्तित्व रहा होगा । ऐसा माना जाता है कि इनका जन्म [[पंजाब]] के शालातुला में हुआ था जो आधुनिक [[पेशावर]] ([[पाकिस्तान]]) के करीब है । इनका जीवनकाल ५२०-४६० ईसा पूर्व माना जाता है । पाणिनि के जीवनकाल को मापने के लिए ''यवननानी'' शब्द के उद्धरण का सहारा लिया जाता है । इसका अर्थ ''यूनान की स्त्री'' या ''यूनान की लिपि'' से लगाया जाता है । गांधार में यवनो (Greeks) के बारे में प्रत्यक्ष जानकारी [[सिकंदर]] के आक्रमण के पहले नहीं थी । सिकंदर भारत में ईसा पूर्व ३३० के आसपास आया था । पर ऐसा हो सकता है कि पाणिनि को फारसी ''यौन'' के ज़रिये यवनों की जानकारी होगी और पाणिनि [[दारा प्रथम]] (शासनकाल - ५२१-४८५ ईसा पूर्व) के काल में भी हो सकते हैं । प्लूटार्क के अनुसार सिकन्दर जब भारत आया था तो यहां पहले से कुछ यूनानी बस्तियां थीं । ==लेखन == ऐसा माना जाता है कि पाणिनि ने लिखने के लिए किसी न किसी माध्यम का प्रयोग होगा क्योंकि उनके द्वारा प्रयुक्त शब्द काफी क्लिष्ट थे तथा बिना लिखे उनका विश्लेषण संभव नहीं लगता है । कई लोग कहते है कि उन्होंने अपने शिष्यों की स्मरण शक्ति प्रयोग अपनी लेखन पुस्तिका के रूप में किया था । भारत में लिपि का दुबारा प्रयोग ([[सिन्धु घाटी सभ्यता]] के बाद) ६ठी सदी ईसा पूर्व में हुआ और [[ब्राह्मी लिपि]] का प्रथम प्रयोग [[दक्षिण भारत]] के [[तमिलनाडु]] में हुआ जो उत्तर पश्चिम भारत के गांधार से दूर था। गांधार में ६ठी सदी ईसा पूर्व में फारसी शासन था और ऐसा संभव है कि उन्होने आर्माइक वर्णों का प्रयोग किया होगा । ==कृतियां == पाणिनि का संस्कृत व्याकरण चार भागों में है - *[[महेश्वर सूत्र]] - स्वर शास्त्र *[[अष्टाध्यायी]] - शब्द विश्लेषण *[[धातुपाठ]] - धातुमूल (क्रिया के मूल रूप) *[[गणपाठ]] [[पतञ्जलि]] ने पाणिनि के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे [[महाभाष्य]] का नाम दिया (महा+भाष्य(समीक्षा,टिप्पणी,विवेचना,आलोचना)) । ==यह भी देखें == *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] ==बाह्य कडियां== *[http://sanskrit.gde.to/doc_z_misc_major_works/ {{unicode|Pāṇini}}'s ''Ashtadhyayi''] in [[ITRANS | ITRANSliteration]] and [[देवनागरी]] [[लिपि]] *[http://www.taralabalu.org/panini/ Software] based on {{unicode|Pāṇini}}'s Sanskrit Grammar *[http://arxiv.org/abs/physics/0411080 Mendeleev and the Periodic Table of Elements] in the [[:en:ArXiv.org e-print archive]] [[bn:পাণিনি]] [[ca:Panini]] [[da:Panini]] [[de:Panini (Grammatiker)]] [[en:Pāṇini]] [[es:Pānini]] [[fi:Pāṇini]] [[fr:Pānini]] [[gl:Pāṇini - पाणिनि]] [[hu:Pánini]] [[ia:Pāṇini]] [[id:Pāṇini]] [[it:Pāṇini]] [[ja:パーニニ]] [[ml:പാണിനി]] [[new:पाणिनि]] [[nl:Pāṇini]] [[pl:Pāṇini]] [[pt:Pānini]] [[ru:Панини]] [[sa:पाणिनि]] [[sv:Panini (vetenskapsman)]] [[th:ปาณินิ]] भारतीय व्यक्तित्व 1860 20896 2006-06-09T08:02:27Z YurikBot 240 robot Modifying: [[en:List of Indians by state]] '''भारतीय-व्यक्तित्व''' ==कला== * [[अमृता शेरगिल]], चित्रकार * [[अञ्‍जलि एला मेनन]] चित्रकला * [[बिर्जु महाराज]], नृत्‍य * [[जतिन दास]], चित्रकला * [[केलुचरण महापात्र]], [[ओडिसी]] नृत्‍य * [[मल्लिका साराभाई]], नृत्‍य * [[मकबूल फिदा हुसेन]], चित्रकला * [[यामिनी कृष्णमूर्ति]], नृत्‍य * [[राजा रवि वर्मा]], चित्रकला * [[सुधा चंद्रन]], नृत्‍य ==व्यापार एवं उद्योग== * [[अर्जुन मल्होत्रा]] सह-संस्थापक, एच सी एल टेक्नालजी * [[देवांग मेहता]], भूतपूर्व अध्यक्ष [[नास्काम]] * [[जमशेतजी ताता]], उद्योगपति [[टाटा]] समूह * [[घनश्याम दास बिड़ला]], उद्योगपति [[बिड़ला]] * [[धीरूभाई अंबानी]], उद्योगपति [[अंबानी]] समूह * [[सोहराब पिरोजशाह]] [[गोदरेज]], [[गोदरेज उद्योग]] * [[जमनालाल बजाज]] * [[एन आर नारायणमूर्ति]], सह-संस्थापक [[इन्फोसिस]] * [[शबीर भाटिया]], सह संस्थापक [[हाटमेल]] * [[संजीव सिंधु]], संस्थापक [[आइ टू]] टेक्नोलजी * [[शांतनुराव लक्षमण्राव किर्लोस्कर]] [[किर्लोस्कर]] समूह * [[सुब्रत राय]], [[सहारा इंडिया]] परिवार * [[वर्गीश कुरियन]], संस्थापक [[आपरेशन फ्लड]] * [[विनोद खोसला]], सह-संस्थापक [[सन माइक्रो सिस्टम]] ==विन्यास, सौन्दर्य== * [[जान अब्राहम]], माडल और अभिनेता * [[मधु सप्रे]] * [[मनीष मल्होत्रा]], डिजाइनर * [[मिलिंद सोमान]], माडल और अभिनेता * [[ऋतु बेरी]], डिजाइनर * [[रोहित बहल]], डिजाइनर ==साहित्य== * [[इकबाल]] * [[हरिवंश राय बच्चन]] * [[कबीर]] * [[कल्‍हण]] * [[प्रेमचंद]] * [[निर्मल वर्मा]] * [[अमृता प्रीतम]] * [[कालिदास]] * [[महादेवी वर्मा]] * [[मिर्जा गालिब]] * [[प्रेमचन्‍द]] * [[रवीन्‍द्रनाथ ठाकुर]] * [[आर के नारायण]] * [[मनोहर श्याम जोशी]] * [[सलमान रश्‍दी]] * [[शशि थरूर]] * [[सुमित्रानन्‍दन पन्‍त]] * [[तुलसीदास]] * [[विक्रम सेठ]] * [[वी एस नायपाल]] ==पत्रकार== * [[खुशवंत सिंह]] * [[एम जे अकबर]] * [[अरुण शौरी]], पत्रकार ==चलचित्र== ===दिग्दर्शक=== *[[अदूर गोपालकृष्णन]] *[[गुरिन्दर चड्डा]] * [[गुरु दत्त]] *[[मणि रत्‍नम्‌]] *[[मनोज श्‍यामलन्‌]] *[[राज कपूर]] *[[राजकुमार संतोषी]] *[[रामगोपाल वर्मा]] *[[सई परांजपे]] *[[सत्‍यजित राय]] *[[शेखर कपूर]] *[[श्याम बेनेगल]] *[[सुभाष घई]] *[[प्रकाश झा]] *[[यश चोपड़ा]] ===सूत्रधार=== *[[अमिताभ बच्चन]], अमिताभ बच्चन कारपोरेशन लिमिटेड *[[अज़ीज़ मिर्जा]], ड्रीम्ज इंटरनेशनल *[[देवानंद]], नवकेतन फिल्मस *[[जूही चावला]], ड्रीम्ज अनलिमिटेड *[[मीरा नायर]], मीराबाई फिल्मस *[[राजकपूर]], आर के फिल्मस *[[सूरज बड़जात्या]], राजश्री फिल्मस *[[सुभाष घई]], मुक्ता आर्टस *[[सुनील दत्त]], अंजना आर्टस *[[यश चोपड़ा]], यशराज फिल्मस *[[यश जौहर]], धर्म प्रोडक्सनस ===अभिनय=== ====अभिनेता==== *[[अमरीश पुरी]] *[[आमिर खान]] *[[अमिताभ बच्‍चन]] *[[अजय देवगण]] *[[अक्षय खन्ना]] *[[अमोल पालेकर]] *[[अनिल कपूर]] *[[अनुपम खेर]] *[[दीलिप कुमार]] *[[गुरु दत्त]] *[[कमल हसन]] *[[मनोज कुमार]] *[[नसीरुद्दीन शाह]] *[[ओम प्रकाश]] ====अभिनेत्री==== *[[नूतन]] *[[ऐश्वर्या राय]] *[[माधुरी दीक्षित]] *[[मधुबाला]] *[[मीना कुमारी]] ==संगीत== * [[अमज़द अली खान]] * [[ए आर रहमान]] - संगीतकार * [[आशा भोसले]], गायिका * [[गीता दत्त]], गायिका * [[हेमंत कुमार]], गायक, संगीतकार * [[किशोर कुमार]], गायक, अभिनेता * [[मन्ना डे]], गायक * [[एम एस सुब्बालक्षमी]], शास्त्रीय ([[कर्नाटक संगीत]]) गायिका * [[मोहम्मद रफी]] * [[मुकेश]] * [[नौशाद]] * [[नूरजहाँ]] * [[ओ पी नैयर]] * [[राहुल देव बर्मन]] * [[रविशंकर]], [[सितार]] * [[शमसाद बेग़म]] * [[सुरैया]] * [[तलत महमूद]] * [[ज़ाकिर हुसैन]], [[तबला]] * [[जुबीन मेहता]], conductor ==अपराधी== * [[छोटा राजन]] * [[दाउद इब्राहिम]] ==दार्शनिक== ==राजनयिक== * [[बाल गङ्गाधर तिलक]] * [[मदनमोहन मालवीय]] * [[चक्रवर्ती राजगोपालाचार्य]] * [[अटल बिहारी वाजपेयी]] * [[बालासाहव ठाकरे]] * [[बी आर अंबेडकर]] * [[इंदिरा गाँधी]] * [[जवाहरलाल नेहरू]] * [[ज्योर्ज फ़र्नान्डिस]] * [[लाल कृष्ण आडवाणी]] * [[लालूप्रसाद यादव]] * [[महात्मा गाँधी]] * [[मनमोहन सिंह]] * [[मायावती]] * [[मुलायम सिंह यादव]] * [[नरेंद्र मोदी]] * [[नटवर सिंह]] * [[पी चिदंबरम]] * [[पी वी नरसिंह राव]] * [[फूलन देवी]] (1963-2001) * [[राजीव गाँधी]] (1944-1991) ==धर्मगुरु== * [[आदि शङ्कर]] * [[चैतन्‍य महाप्रभु]] * [[तुलसीदास]] * [[गौतम बुद्ध]] * [[वर्धमान महावीर]] * [[श्री गुरु नानक देव]] * [[गुरु रामानन्द]] * [[संत कबीर]] * [[संत तुकाराम]] * [[संत नामदेव]] * [[संत एकनाथ]] * [[मीराबाई]] * [[नारायण गुरु]] * [[समर्थ गुरु रामदास]] * [[रामकृष्‍ण परमहंस]] * [[स्वामी विवेकानन्द]] * [[स्वामी रामतीर्थ]] * [[श्री अरविन्‍द|अरविन्‍द]] * [[माता अमृतआनन्‍दमयी]] * [[परमहंस योगानन्द]] * [[जिद्दु कृष्णमूर्ति]] * [[सिख गुरू]] ** [[गुरू नानक देव]] ** [[गुरु अंगद देव]] ** [[गरु अमर दास]] ** [[गुरु राम दास]] ** [[गुरु अर्जुअन दास]] ** [[गुरु हरगोविंद]] ** [[गुरु हर राय]] ** [[गुरु हरकिशन]] ** [[गुरु तेगबहादुर]] ** [[गुरु गोविंद सिंह]] ==राजा== * [[महापद्म नन्द]] * [[बिन्दुसार]] * [[चन्द्रगुप्त मौर्य]] * [[अशोक]] * [[चन्द्रगुप्त १]] * [[समुद्रगुप्त]] * [[चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य]] * [[हर्ष]] *[[राजेन्द्र चोळ]] *[[बाबर]] *[[हुमांयू]] *[[अकबर]] *[[जहांगीर]] *[[शाहजहां]] *[[औरंगजेब]] *[[शिवाजी]] ==वैज्ञानिक== * [[आचार्य प्रफुल्लचंद्र राय]] * [[आर्यभट्ट]] * [[अशोक सेन]] * [[भाष्कराचार्य]] * [[बीरबल साहनी]] * [[ब्रम्हगुप्त]] * [[सी वी रामण]] * [[जार्ज सुदर्शन]] * [[हरगोविंद खुराना]] * [[हरीश चंद्र]] * [[होमी जहाँगीर भाभा]] * [[जगदीश चंद्र बोस]] * [[सरदार जगजीत सिंह]] * [[जे जे रावल]] * [[मेघनाथ साहा]] * [[राजा रमन्ना]] * [[श्रीनिवास रामानुजन]] * [[स्त्येन्द्र नाथ बोस]] * [[शांति स्वरुप भटनागर]] * [[सुब्रमण्यम चंद्रशेखर]] * [[विक्रम साराभाई]] ==समाजसेवा== * [[अन्ना हजारे]] * [[बाबा आमटे]] * [[सुंदरलाल बहुगुणा]], ''[[चिपको]]'' आंदोलन * [[बिनोवा भावे]], ''[[सर्वोदय]]'' और ''[[भूदान]]'' आंदोलन * [[जयप्रकाश नारायण]] ''[[संपूर्ण क्रांति]]'' ==खिलाड़ी== * [[अनिल कुंबले]] * [[अंजू बाबी जार्ज]] * [[बाइचिंग भूटिया]] * [[धनराज पिल्लै]] * [[ध्यानचंद]] * [[गीत सेठी]] * [[गोपीचंद]] * [[मिल्खा सिंह]] * [[कपिल देव]] * [[कर्णम मल्लेश्वरी]] * [[लियेंडर पेस]] * [[महेश भूपति]] * [[पी टी उषा]] * [[सचिन तेंदुलकर]] * [[सानिया मिर्ज़ा]] ==अन्य== * [[अमर्तय सेन]] अर्थशास्त्री [[नोबेल पुरस्कार]] विजेता, 1998 * [[कल्पना चावला]] * [[राकेश शर्मा]] [[Category:भारत]] [[de:Liste indischer Persönlichkeiten]] [[en:List of Indians by state]] [[fr:Liste d'Indiens célèbres]] [[ja:分野・時代別のインド人の一覧]] [[mr:भारतीय-सूची]] [[sa:भारतीय-सूची]] [[ta:பிரபல இந்தியர்களின் பட்டியல்]] संयुक्त राज्य अमरीका 1862 15522 2006-01-02T22:22:00Z Spundun 73 #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] अमृता प्रीतम 1863 44829 2007-01-22T00:05:57Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:अमृता प्रीतम]], [[sa:अमृता प्रीतम]], [[ur:امرتا پریتم]] [[Image:Amrita.jpg|thumb|अमृता प्रीतम]] [[पंजाबी]] और [[हिन्दी]] की प्रसिद्ध कवियित्री श्रीमती अमृता प्रीतम भारत के ऊंचे से ऊंचे कवियों साहित्यकारों की श्रेणी में प्रतिष्ठित हुयीं। यह इस बात का प्रमाण है कि पंजाबी [[कविता]] की अपनी एक अलग पहचान है, उसकी अपनी शक्ति है, अपना सौंदर्य है, अपना तेवर है और अमृता प्रीतम उसका प्रतिनिधित्व करती हैं। अमृता प्रीतम का जन्म १९१९ में [[गुजरांवाला]] [[पंजाब]] में हुआ। बचपन बीता लाहौर में, शिक्षा भी वहीं हुई। [[किशोरावस्था]] से लिखना शुरू किया: [[कविता]], [[कहानी]] और [[निबंध]]। प्रकाशित पुस्तकें पचास से अधिक। महत्त्वपूर्ण रचनाएं अनेक देशी विदेशी भाषाओं में अनूदित। १९५७ में [[साहित्य अकादमी]] पुरस्कार, १९५८ में पंजाब [[सरकार]] के भाषा विभाग द्वारा पुरस्कृत, १९८८ में बल्गारिया वैरोव पुरस्कार;(अन्तर्राष्ट्रीय) और १९८२ में भारत के सर्वोच्च साहित्त्यिक पुरस्कार [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित। प्रमुख कृतियां: * '''उपन्यास''': [[पांच बरस लंबी सड़क]], [[पिंजर]], [[अदालत]],[[कोरे कागज़]], [[उन्चास दिन]], [[सागर और सीपियां]], [[नागमणि]], [[रंग का पत्ता]], [[दिल्ली की गलियां]], [[तेरहवां सूरज]] * '''आत्मकथा:''' [[रसीदी टिकट]] * '''कहानी संग्रह:''' [[कहानियां जो कहानियां नहीं हैं]], [[कहानियों के आंगन में]] * '''संस्मरण:''' [[कच्चा आंगन]], [[एक थी सारा]] । * '''कविता संग्रह:''' [[चुनी हुई कविताएं]] == बाहरी कडियाँ == * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी कविताओं का खज़ाना] {{stub}} [[en:Amrita Pritam]] [[eo:Amrita Pritam]] [[fr:Amrita Pritam]] [[mr:अमृता प्रीतम]] [[sa:अमृता प्रीतम]] [[ur:امرتا پریتم]] सच्चिदानंद हीरानंद वात्स्यायन "अज्ञेय" 1864 10890 2004-12-23T08:13:19Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[अज्ञेय]] एम एफ़ हुसैन 1865 44997 2007-01-22T23:40:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:मकबूल फिदा हुसेन]] '''मकबूल फ़िदा हुसैन''' (जन्म [[सितम्बर १७]], [[१९१५]], [[पंढरपुर]]), '''एम एफ़ हुसैन''' के नाम से जाने जाने वाले [[भारत|भारतीय]] कलाकार है । एक कलाकार के तौर पर उन्हे सबसे पहले [[१९४० का दशक|१९४० के दशक]] में ख्याति मिली । [[१९५२]] में उनकी पहली एकल प्रदर्शनी [[ज़्युरिक]] में हुई। इसके बाद उनकी कलाकृतियों की अनेक प्रदर्शनियां यूरोप और अमेरिका में हुईं। [[१९६६]] में [[भारत सरकार]] ने उन्हे [[पद्मश्री]] से सम्मानित किया । उसके एक साल बाद उन्होने अपनी पहली फ़िल्म बनायी: [[थ्रू द आइज़ आफ अ पेन्टर]] (चित्रकार की दृष्टि से) । यह फ़िल्म [[बर्लिन उत्सव]] में दिखायी गयी और उसे 'गोल्डेन बियर' से पुरस्कृत किया गया।। ==जीवन परिचय== हुसैन बहुत छोटे थे जब उनकी मां का देहांत हो गया। इसके बाद उनके पिता [[इंदौर]] चले गए जहाँ हुसैन की प्रारंभिक शिक्षा हुई। बीस साल की उम्र में हुसैन [[बम्बई]] गये और उन्हे [[जे जे स्कूल ओफ़ आर्ट्स]] में दाखला मिल गया । शुरुआत में वे बहुत कम पैसो में सिनेमा के होर्डिन्ग बनाते थे । कम पैसे मिलने की वजह से वे दूसरे काम भी करते थे जैसे खिलोने की फ़ैक्टरी में जहाँ उन्हे अच्छे पैसे मिलते थे । पहली बार उनकी पैन्टिन्ग दिखाये जाने के बाद उन्हे बहुत प्रसिद्धी मिली। अपनी प्रारंभिक प्रदर्शनियों के बाद वे प्रसिद्धि के सोपान चढ़ते चले गए और आज विश्व के अत्यंत प्रतिभावान कलाकारों में उनकी गिनती होती है। ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.abhivyakti-hindi.org/kaladirgha/kalaakaar/hussain.htm 'अभिव्यक्ति' में मक़बूल फ़िदा हुसैन] * [http://theory.tifr.res.in/bombay/leisure/art/mf-hussain.html उनके बारे में जानकारी (अन्ग्रेज़ी में)] [[bn:মকবুল ফিদা হুসেন]] [[de:Maqbul Fida Husain]] [[en:M. F. Husain]] [[gu:એમ એફ હુસૈન]] [[mr:मकबूल फिदा हुसेन]] सितम्बर १७ 1866 10892 2004-12-16T19:10:41Z Hemanshu 22 '''सितम्बर १७''' साल का २६०वा दिन है ([[लीप वर्ष|लीप वर्षों]] में २६१वा) । ==घटना== ==जन्म== ==म्रुत्यु== ==छुट्टी== १९१५ 1867 44616 2007-01-20T12:02:59Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:ई सं १९१५]] {| align=right cellpadding=3 id=toc style="margin-left: 15px;" |- | align="center" colspan=2 | <small>'''वर्ष''':</small><br> [[१९१२]] [[१९१३]] [[१९१४]] - [[१९१५]] - [[१९१६]] [[१९१७]] [[१९१८]] |- | align="center" colspan=2 | <small>'''[[दशक]]:'''</small> <br> [[१८८० का दशक]] [[१८९० का दशक]] [[१९०० का दशक]] - '''[[१९१० का दशक]]''' - [[१९२० का दशक]] [[१९३० का दशक]] [[१९४० का दशक]] |- | align="center" | <small>'''[[सदियाँ]]:'''</small> <br> [[उन्नीसवी सदी]] - '''[[बीसवी सदी]]''' - [[इक्कीसवी सदी]] <hr> <!-- शायद कभी यह भी मुमकिन हो [[1915 in art]]<br> [[1915 in aviation]]<br> [[1915 in film]]<br> [[1915 in literature]]<br> [[1915 in music]]<br> [[1915 in science]]<br> [[1915 in sports]]<br> [[1915 in Canada]]<br> [[1915 in Ireland]] --> |} ==घटना== *[[जनवरी ३१]] - [[पहला विश्व युद्ध]]: [[जर्मनी]] ने [[रूस]] के खिलाफ़ [[ज़हरीला वायु|ज़हरीले वायु]] का उपयोग किया । ==जन्म== ==म्रुत्यु== [[Category:१९१५]] [[af:1915]] [[am:1915 እ.ኤ.አ.]] [[an:1915]] [[ar:1915]] [[ast:1915]] [[av:1915]] [[az:1915]] [[be:1915]] [[bg:1915]] [[br:1915]] [[bs:1915]] [[ca:1915]] [[co:1915]] [[cs:1915]] [[csb:1915]] [[cv:1915]] [[cy:1915]] [[da:1915]] [[de:1915]] [[el:1915]] [[en:1915]] [[eo:1915]] [[es:1915]] [[et:1915]] [[eu:1915]] [[fi:1915]] [[fo:1915]] [[fr:1915]] [[frp:1915]] [[fur:1915]] [[fy:1915]] [[ga:1915]] [[gd:1915]] [[gl:1915]] [[he:1915]] [[hr:1915]] [[ht:1915 (almanak gregoryen)]] [[hu:1915]] [[hy:1915]] [[ia:1915]] [[id:1915]] [[ilo:1915]] [[io:1915]] [[is:1915]] [[it:1915]] [[ja:1915年]] [[ka:1915]] [[ko:1915년]] [[ksh:Joohr 1915]] [[ku:1915]] [[kw:1915]] [[la:1915]] [[lb:1915]] [[lmo:1915]] [[lt:1915]] [[mk:1915]] [[ms:1915]] [[nah:1915]] [[nap:1915]] [[nds:1915]] [[new:ई सं १९१५]] [[nl:1915]] [[nn:1915]] [[no:1915]] [[nov:1915]] [[nrm:1915]] [[oc:1915]] [[os:1915]] [[pl:1915]] [[pt:1915]] [[ro:1915]] [[ru:1915 год]] [[scn:1915]] [[se:1915]] [[sh:1915]] [[simple:1915]] [[sk:1915]] [[sl:1915]] [[sq:1915]] [[sr:1915]] [[sv:1915]] [[sw:1915]] [[te:1915]] [[tg:1915]] [[th:พ.ศ. 2458]] [[tl:1915]] [[tr:1915]] [[tt:1915]] [[uk:1915]] [[uz:1915]] [[vec:1915]] [[vls:1915]] [[wa:1915]] [[zh:1915年]] लोक जनशक्ति पार्टी । लोजपा 1868 10894 2004-12-23T08:17:06Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[लोक जनशक्ति पार्टी]] राजनैतिक दल 1869 10895 2004-12-28T11:07:46Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के राजनितिक दलों की सूची]] हरिवंश राय बच्चन 1871 39878 2006-12-27T08:09:20Z 59.144.186.238 /* प्रमुख कृतियां */ [[चित्र:Harivanshrai.jpg|thumb|right|हरिवंश राय बच्चन]] * '''जन्म:''' १९०७ में [[इलाहाबाद]] में । * '''शिक्षा:''' उन्होने '''प्रयाग विश्वविद्यालय''' से अंगरेजी में एम ए और [[कैम्ब्रिज विश्वविद्यालय]] से पी एच डी किया। * '''कार्यक्षेत्र:''' [[इलाहाबाद विश्वविद्यालय]] में अध्यापन। बाद में भारत सरकार के [[विदेश मंत्रालय]] में [[हिन्दी]] विशेषज्ञ रहे। अनन्तर [[राज्य सभा]] के मनोनीत सदस्य। बच्चन जी हिन्दी के सर्वाधिक लोकप्रिय कवियों में अग्रणी हें। * '''निधन :''' १८ जनवरी २००३ को [[मुम्बई]] में। == प्रमुख कृतियां == '''[http://www.geocities.com/hrbachchan/poems/madhushala1.htm मधुशाला]''' निशानिमन्त्रण प्रणय पत्रिका मधुकलश एकांतसंगीत सतरंगिनी मिलनयामिनी बुद्ध और नाचघर त्रिभंगिमा आरती और अंगारे जाल समेटा आकुल अंतर तथा सूत की माला। उनकी कृति [[दो चट्टाने]] को १९६८ में हिन्दी कविता का [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] से सम्मनित किया गया था। इसी वर्ष उन्हें [[सोवियत लैंड नेहरू पुरस्कार]] तथा एफ्रो एशियाई सम्मेलन के कमल पुरस्कार से भी सम्मानित किया गया। बिड़ला फाउन्डेशन ने उनकी [http://www.geocities.com/hrbachchan/autobiography.htm आत्मकथा] के लिये उन्हें [[सरस्वती सम्मान]] दिया था। सहजता और संवेदनशीलता उनकी [[कविता]] का एक विशेष गुण है। यह सहजता और सरल संवेदना कवि की अनुभूति मूलक सत्यता के कारण उपलब्ध हो सकी। बच्चन जी ने बडे साहस धैर्य और सच्चाई के साथ सीधी सादी [[भाषा]] और शैली में सहज कल्पनाशीलता और जीवन्त बिम्बों से सजाकर सँवारकर अनूठे गीत हिन्दी को दिये। == बच्चन की कविताऐं == * [[दिन जल्दी-जल्दी ढलता है]] * [[हरिवंशराय बच्चन-प्रतीक्षा | प्रतीक्षा]] == बाहरी कडियां == * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/harivanshrai-bachchan.html बच्चन के श्रेष्ठ कविताओं का संकलऩ] * [http://www.geocities.com/hrbachchan/ डा. हरिवंश राय बच्चन के बारे में जानकारी का एक विस्तृत स्रोत] * [http://www.geocities.com/muktaksaagar हिन्दी / उर्दु और संस्कृत भाषाओं से चुने हुये काव्य मोती] [[श्रेणी:लेखक]] [[en:Harivanshrai 'Bachchan']] [[sa:हरिवंश राय बच्चन]] महादेवी वर्मा 1872 31227 2006-10-18T05:59:50Z Iitkgp.prashant 814 [[चित्र:mahadeviverma.jpg|right]]'''महादेवी वर्मा:''' ([[26 मार्च]], [[1907]] से [[12 सितंबर]], [[1987]]) महादेवी वर्मा [[हिन्दी कविता]] के [[छायावादी युग]] के चार प्रमुख स्तंभों में से एक मानी जाती हैं। उन्होंने कुछ समय तक चाँद पत्रिका का संपादन भी किया। अपने अंतिम समय तक वे प्रयाग महिला विद्यापीठ की प्रधानाचार्या रहीं। प्रतिभावान कवयित्री और गद्य लेखिका होने के साथ ही वे कुशल चित्रकार भी थीं। ==जीवनी== '''जन्म''' [[26 मार्च]], [[1907]] को [[फ़र्रुख़ाबाद]] में। '''शिक्षा''' प्रारंभिक शिक्षा इंदौर में। इसके पश्चात १९१९ में [[इलाहाबाद]] में '''कास्थवेट कालेज''' से शिक्षा का प्रारंभ करते हुए उन्होंने १९३२ में [[इलाहाबाद विश्वविद्यालय]] से [[संस्कृत]] में एम ए की उपाधि प्राप्त की। '''मूल निवास'' उत्तर प्रदेश के इलाहाबाद नगर में। '''कार्यक्षेत्र''' लेखन, संपादन व अध्यापन। ==पुरस्कार व सम्मान== 'नीरजा' पर सक्सेरिया पुरस्कार, 'यामा' पर मंगला प्रसाद पारितोषिक. १९५६ में [[भारत सरकार]] ने उनकी साहित्यिक सेवा के लिये [[पद्म भूषण]] की उपाधि से अलंकृत किया। ''''यामा'''' नामक काव्य संकलन के लिये उन्हें भारत का सर्वोच्च साहित्यिक सम्मान [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] प्राप्त हुआ। ==प्रमुख कृतियाँ== ===कविता संग्रह=== *[[नीहार]] *[[रश्मि]] *[[सांध्यगीत]] *[[यामा]] *[[दीपशिखा]] ===संस्मरण संग्रह=== *[[अतीत के चलचित्र]] *[[स्मृति की रेखाएं]] [[चित्र:Mahadevi2.jpg|thumb|185px|right]] ==साहित्य में स्थान== आधुनिक गीत काव्य में महादेवी जी का स्थान सर्वोपरि है। उनकी कविता में प्रेम की पीर और भावों की तीव्रता वर्तमान होने के कारण उन्हें आधुनिक युग की मीरा कहा जाता है। भाव भाषा और संगीत की जैसी त्रिवेणी उनके गीतों में प्रवाहित होती है वैसी अन्यत्र दुर्लभ है। गद्य साहित्य के क्षेत्र में भी उन्होंने कम काम नहीं किया। उनका आलोचना साहित्य उनके काव्य की भांति ही महत्वपूर्ण है। उनके संस्मरण भारतीय जीवन के संस्मरण चित्र हैं। निराला के शब्दों में वे मानो हिंदी के विशाल मंदिर की वीणापाणी और चिरंतन साहित्य चेतना की मंगलमय प्रतिमा हैं। हिंदी के विशाल मंदिर की वीणापाणी स्फूर्ति चेतना रचना की प्रतिमा कल्याणी ==यह भी देखे== *[[हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/mahadevi-verma.html महादेवी वर्मा की श्रेष्ठ रचनायें] * [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/mahadevi/index.htm महादेवी वर्मा 'अनुभूति' पर] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/sansmaran/2001/chinibhai.htm रेखाचित्र 'वह चीनी भाई'] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/sansmaran/2004/jo_rekhayen.htm संस्मरण 'जो रेखाएं कह न सकेंगी'] * [http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE महादेवी वर्मा (कविता कोश)] [[en:Mahadevi Varma]] [[sa:&#2350;&#2361;&#2366;&#2342;&#2375;&#2357;&#2368; &#2357;&#2352;&#2381;&#2350;&#2366;]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} जयशंकर प्रसाद 1873 36673 2006-11-29T14:14:21Z 68.155.65.24 /* [[कहानी संग्रह ]] */ [[चित्र:jaishanker_prasad.jpg|thumb|right]]'''महाकवि''' के रूप में सुविख्यात '''जयशंकर प्रसाद''' (१८८९-१९३७) हिंदी नाट्य जगत और कथा साहित्य में एक विशिष्ट स्थान रखते हैं। '''तितली''', '''कंकाल''' और '''इरावती''' जैसे [[उपन्यास]] और '''आकाशदीप''', '''मधुआ''' और '''पुरस्कार''' जैसी कहानियाँ उनके गद्य लेखन की अपूर्व ऊँचाइयाँ हैं। ==जीवन परिचय== * '''जन्म:''' ३० जनवरी १८९० को [[वाराणसी]] में। स्कूली शिक्षा आठवीं तक किंतु घर पर [[संस्कृत]], [[अंग्रेज़ी]], [[पाली]], [[प्राकृत]] भाषाओं का अध्ययन। इसके बाद [[भारतीय इतिहास]], [[संस्कृति]], [[दर्शन]], [[साहित्य]] और [[पुराण]] कथाओं का एकनिष्ठ स्वाध्याय। पिता देवी प्रसाद [[तंबाकू]] और सुंघनी का व्यवसाय करते थे और वाराणसी में इनका परिवार [[सुंघनी साहू]] के नाम से प्रसिद्ध था। * [[छायावादी युग]] के चार प्रमुख स्तंभों में से एक। एक महान लेखक के रूप में प्रख्यात। विविध रचनाओं के माध्यम से मानवीय करूणा और भारतीय मनीषा के अनेकानेक गौरवपूर्ण पक्षों का उद्घाटन। ४८ वर्षो के छोटे से जीवन में [[कविता]], [[कहानी]], [[नाटक]], [[उपन्यास]] और आलोचनात्मक [[निबंध]] आदि विभिन्न विधाओं में रचनाएं। * १४ जनवरी १९३७ को [[वाराणसी]] में निधन ==प्रमुख रचनाएं== ===काव्य=== *[[झरना]] *[[आंसू]] *[[लहर]] *[[कामायनी]] ===नाटक === *[[स्कंदगुप्त]] *[[चंद्रगुप्त]] *[[ध्रुवस्वामिनी]] *[[जन्मेजय का नाग यज्ञ]] *[[राज्यश्री]] ===[[कहानी संग्रह ]]=== *[[छाया]] *[[प्रतिध्वनि]] *[[आकाशदीप]] *[[आंधी]] *[[इन्द्रजाल]] ===[[उपन्यास]] === *[[कंकाल]] *[[तितली]] *[[इरावती]] ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य]] * [[छायावादी युग]] * [[हिन्दी कवि]] * [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] * [[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियां== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/jaishankar-prasad.html जयशंकर प्रसाद की श्रेष्ठ रचनायें] * [http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AF%E0%A4%B6%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A4%B0_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A6 जयशंकर प्रसाद (कविता कोश)] * [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/prasad/index.htm जयशंकर प्रसाद (अनुभूति)] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/j/jaishanker_prasad.htm जयशंकर प्रसाद (अभिव्यक्ति में)] [[sa:जयशंकर प्रसाद]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Jai Shankar Prasad]] अकल दाढ 1874 15479 2006-01-02T00:40:44Z Spundun 73 substub -> stub '''अकल दाढ''' या तीसरे दाढ उन दाँतों के नाम हैं जो आखिर में निकलते हैं। अधिकतर लोगों को चार अकल दाढ होते हैं - मुँह के हर कोने में एक - ये ज्यादातर जवानी में निकलते हैं। यह संभव है कि अकल दाढ जबड़ों की हड्डी में अटक जाएं, या फिर निकलें ही नहीं। ऐसा होने पर बाकी दाँत ठसने या खिसकने लग सकते हैं, या नजदीकी दाँतों में सड़न या [[संक्रमण]] हो सकता है या मसूड़ों में [[बीमारी]] फैल सकती है। जबड़ों में अकल दाढ के अटकने का कारण यह हो सकता है कि वे किसी असाधारण अवस्था में हों, जैसे कि सपाट, जिसकी वजह से वो सामान्य रूप से बाहर नहीं निकल सकते। अधिकतर लोगों को अटके हुए अकल दाढ को निकलवाने की सलाह दी जाती है। [[दाँत]] की अवस्था के अनुसार, तीसरे दाढ (अकल दाढ) को आपके दाँत के डॉक्टर के दफ्तर में, किसी बाहरी रोगी क्लिनिक में या अस्पताल में भर्ती करके निकाला जा सकता है। {{stub}} प्राथमिक उपचार 1876 10902 2005-01-19T02:40:48Z विजय ठाकुर 115 '''प्राथमिक उपचार''' का तात्पर्य है दुर्घटनाओं या अचानक चोट लगने के दौरान तुरंत एवं प्रभावकारी सहायता पॅहुचाना । {{substub}} ग्नूविन 1877 10903 2005-01-21T02:04:02Z विजय ठाकुर 115 '''ग्नूविन''' [[विण्डोज़]] के लिये मुक्त [[तन्त्रांश]] का सङ्कलन है। {{substub}} तख्ती 1878 30974 2006-10-16T15:30:26Z Debashish 130 * का अर्थ है तख्ती या स्लेट पर छोटे बच्चे खड़िया या चॉक से लिखने का अभ्यास करते हैं। लिखावट सुंदर हो इसलिये प्राचीन समय में तख्ती, क़लम और काली स्याही की दवात का प्रयोग अनिवार्यता था। * [[तख्ती तंत्राश]] की मदद से आप [[विण्डोज़]] मशीनों पर हिन्दी (देवनागरी यूनीकोड) में लिख सकते हैं। * का अर्थ है कागज़ का पुट्ठा या सूचना पट्ट। {{disambig}} हरियाणा 1879 45930 2007-01-24T21:14:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Haryana]] [[Image:IndiaHaryana.png|thumb|]] '''हरियाणा''' भारत का एक [[प्रान्त]] है। == जिले == यहां 20 जिले हैं - *[[अम्बाला जिला]] *[[रोहतक जिला]] *[[गुङगांव जिला]] *[[हिसार जिला]] *[[Yamuna Nagar]] *[[Panchkula]] *[[Kurukshetra]] *[[Panipat]] *[[Kaithal]] *[[Jind]] *[[Bhiwani]] *[[Mahendegarh]] *[[Sonipat]] *[[Jhajjar]] *[[Faridabad]] *[[Sirsa]] *[[Rewari]] *[[Fatehabad]] *[[Karnal]] *[[]] [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:हरियाणा]] {{substub}} [[bpy:হরিয়ানা]] [[ca:Haryana]] [[de:Haryana]] [[en:Haryana]] [[eo:Harjano]] [[es:Haryana]] [[et:Haryana]] [[fi:Haryana]] [[fr:Haryana]] [[gl:Haryana]] [[gu:હરિયાણા]] [[he:הריאנה]] [[hu:Harijána]] [[id:Haryana]] [[it:Haryana]] [[ja:ハリヤーナー州]] [[ka:ჰარიანა]] [[lt:Harjana]] [[ml:ഹരിയാന]] [[mr:हरियाणा]] [[nl:Haryana]] [[nn:Haryana]] [[no:Haryana]] [[pl:Haryana]] [[pt:Haryana]] [[ro:Haryana]] [[ru:Харьяна]] [[sa:हरियाणा]] [[simple:Haryana]] [[sr:Харајана]] [[sv:Haryana]] [[ta:ஹரியானா]] [[te:హర్యానా]] [[tg:Ҳарияна]] [[zh:哈里亚纳邦]] दलमा अभ्यारण्य 1880 10906 2004-12-17T03:37:47Z विजय ठाकुर 115 '''दलमा अभ्यारण्य''' [[झारखंड]] के [[जमशेदपुर]], [[राँची]], और [[पश्चिम बंगाल]] के [[पुरुलिया]] के बीच बसा पूर्वी भारत का एक प्रमुख वन्य जीव अभ्यारण्य है। इस अभ्यारण्य को खास तौर पर हाथियों के संरक्षण के लिये चुना गया है। बेतला राष्ट्रीय उद्यान 1881 10907 2005-01-20T04:17:32Z विजय ठाकुर 115 '''बेतला राष्ट्रीय उद्यान''' [[झारखंड]] प्रान्त के [[हजारीबाग]] में स्थित है। {{substub}} हिन्दी समाचारपत्र 1882 23510 2006-07-28T13:06:08Z 195.229.242.90 भारत के प्रमुख [[हिन्दी]] समाचारपत्र हैं :- * [[हिन्दुस्तान]] * [[नवभारत टाइम्स]] * [[आज]] * [[प्रभात खबर]] * [[अमर उजाला]] * [[दैनिक भास्कर]] * [[दैनिक जागरण]] * [[जनसत्ता]] * [[पंजाब केसरी]] {{substub}} समाचारपत्र 1883 10909 2004-12-23T08:17:41Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हिन्दी समाचारपत्र]] भारत के समाचारपत्र 1884 10910 2004-12-23T08:30:11Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हिन्दी समाचारपत्र]] सुभाष काक 1885 44722 2007-01-21T20:48:03Z किशोर 903 /* संस्कृति और दर्शन */ [[चित्र:SubhashKak.jpg|right|thumb|200px|सुभाष काक]] '''सुभाष काक''' (जन्म [[26 मार्च]] [[1947]]) [[भारत|भारतीय]]-[[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमेरिकन]] प्रमुख [[कवि]], [[दार्शनिक]] और [[वैज्ञानिक]] हैं। उनके कई ग्रन्थ [[वेद]], [[कला]] और [[इतिहास]] पर भी प्रकाशित हुए हैं। उनका जन्म [[श्रीनगर]], [[कश्मीर]] में और शिक्षा कश्मीर और [[दिल्ली]] में हुई। १९७९ से वे [[अमेरिका]] के [[लुईज़ियाना]] प्रान्त में वैद्युत अभियांत्रिकी के प्रोफेसर हैं। ==कविता और जीवन का मर्म== कविता जीवन के पहेलियों पर प्रकाश डालती है। सुभाष काक की शैली सरल है पर इस सरलता के भीतर विचारों की जटिलता छिपी हुई है। वह प्रकृतिवाद के समर्थक हैं। प्रकृति के माध्यम से वह जटिल मानव भाव प्रस्तुत करते हैं। विख्यात विद्वान और आलोचक [[गोविन्द चन्द्र पाण्डे]] ने उनकी [[कविता]] की अंग्रेजी के [[विलियम वर्ड्सवर्थ]] ([[:en:Wordsworth]])की रचनाओं से तुलना की है। पाण्डेजी लिखते हैं -- :उनकी भाषा और शैली आन्तरिक गाम्भीर्य को सरल प्रासादिकता से प्रस्तुत करती है जैसी कभी शेषनाग सरोवर का सलिल। उनकी भाव-भूमि स्मृतियों की पच्चीकारी से अलंकृत है। उनके बिम्ब प्रकृति और सहज मानवता से बराबर जुडे रहते हैं। इन कविताओं को पढते हुए ऐसा लगता है कि न सिर्फ कवि इक बीते शैशव और सुदूर प्रदेश की स्मृतियों से अभिभूत है बल्कि अपनी सांस्कृतिक धरोहर की बदलती परिस्थिति की आशंकाओं से भी चिन्तित है। उनकी कविताएं अनुभव रस से सिक्त हैं, वे उलझी बौद्धिकता और आन्तरिक विसंगतियों से दुर्बोध नहीं हैं। ''<ref>[[गोविन्द चन्द्र पाण्डे]], ''प्राग्वाच'', [[एक ताल, एक दर्पण]]'', १९९९</ref> उनकी कविता के कई संग्रह प्रकाशित -- और अन्य भाषाओं में अनूदित -- हो चुके हैं। उनकी कविता ने हिन्दी के समकालीन मार्ग और विधि से दूर नये रूप की स्थापना का प्रयत्न किया है। ==संस्कृति और दर्शन== वे भारतीय विद्या में निपुण और [[साहित्य]], [[दर्शन]], [[कला]], एवं [[संस्कृति]] के सहृदय मर्मज्ञ हैं। वेदकाल का बहुत समय से लुप्त उन्होंने एक [[ज्योतिष]] ढूंढ निकाला है जिससे भारत की संस्कृति, विज्ञान, और कालक्रम पर नया प्रकाश पडता है। इनमें से सबसे रोचक १०८ अंक, जो भारतीय संस्कृति में बहुत आता है, की व्याख्या है। प्रमुख देवी-देवताओं के १०८ नाम हैं, जपमाला में १०८ दाने, १०८ धाम हैं, आदि। इनके शोध ने दिखाया है कि वैदिक काल में यह ज्ञान था कि सूर्य और चन्द्रमा पृथिवी से क्रमशः लगभग १०८ गुणा निजि व्यास की दूरी पर हैं। आधुनिक ज्योतिष ने तो यह भी दिखाया है कि सूर्य का व्यास पृथिवी के व्यास से लगभग १०८ गुणा है।<ref>सु. काक,Birth and Early Development of Indian Astronomy. [http://arxiv.org/abs/physics/0101063] In "Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy", Helaine Selin (editor), Kluwer Academic, Boston, 2000, pp. 303-340. </ref> पिण्ड और ब्रह्माण्ड के समीकरण के कारण मानव अपने व्यक्तिगत आध्यात्मिक यात्रा में भी इस संख्या को पाता है, यह वेद की धारणा है।<ref>सु. काक, ''[[ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष]]'' (2000)</ref> इस शोध का विद्वानों ने स्वागत किया है। [[अमेरिका]] के [[वेद]][[पण्डित]] [[वामदेव शास्त्री]] ने इस शोध को ''स्मारकीय उपलब्धि (''monumental achievement'') कहा है।<ref>'दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद' के जिल्द से, मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> [[कनाडा]] के विख्यात आचार्य [[क्लास क्लास्टरमेयर]] के अनुसार, "मेरी बहुत देर की समझ थी कि [[ऋग्वेद]] में [[भाषाशास्त्र]] और [[इतिहास]] के परे बहुत कुछ था। ''यह है वह!''... यह एक युगान्तककारी खोज (''epoch-making discovery'') है।"<ref>'दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद' के जिल्द से, मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> उनका दार्शनिक दृष्टिकोण [[पुनर्गमनवाद]] से प्रेरित है, जिसके अनुसार विश्व में प्रतिरूप विभिन्न अनुमाप में पुनरावृत, अथवा दोहरते, हैं, और कवि और कलाकार इसीका चित्रण करते हैं। इसका प्रयोग कर उन्होंने भारतीय [[कला]] और संस्कृति की विवेचना की है। <ref>सु. काक, [http://www.merufoundation.org/Kak-Ritual-Masks-Sacrifice.pdf रीति और यज्ञ]</ref> <ref>सु. काक, [http://www.merufoundation.org/Kak-Early-Indian-Music.pdf संगीत]</ref> वे [[संस्कृत]] के भी विद्वान हैं, इस भाषा में उन्होंने [[वेदान्त]] के नए [[सूत्र ]]('''[[प्रज्ञा सूत्र]]''') की रचना की है। ==विज्ञान की सीमाएं== विज्ञान में इनका योगदान [[भौतिक शास्त्र]] और [[संगणन शास्त्र]] पर हुआ है। उन्होंने [[कृत्रिम बुद्धि]] ([[:en:Artificial Intelligence]]) की सीमा पर शोध किया है और वह इस निष्कर्ष पर पहुंचे हैं कि संगणक बुद्धि कभी भी नहीं मानव बुद्धि की सीमा पर पहुंच सकती है। <ref>सु. काक, [http://arxiv.org/abs/cs.AI/0601052 मानव और कृत्रिम बुद्धि], ACM Ubiquity, 2005</ref> ==ग्रन्थ== *'''मृतक नायक''' (''The Conductor of the Dead'') *''' लन्दन सेतु''' (''The London Bridge'') *'''[[मन्दिर की सीढियां]]''' *'''[[इश्बर रहस्य]]''' *'''[[एक ताल, एक दर्पण]]''' (1999)[http://www.koausa.org/Books/EkTaal/] *'''[[प्रज्ञा सूत्र]]''' (2003) *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/s/subhash_kak/ अनुभूति पत्रिका में कविता] ==अन्य ग्रन्थ== *''The Nature of Physical Reality'' ''भौतिक तथ्यता का स्वरूप'' (1986) *''Patanjali and Cognitive Science'' ''पतञ्जलि और प्रज्ञान शास्त्र'' (1987) *''India at Century's End'' ''भारत शताब्दी के अन्त में'' (1994) *''[[:en:In Search of the Cradle of Civilization]]'' ''सभ्यता के स्रोत की ढूंढ'' (1995, 2001) *''[[:en:The Astronomical Code of the Rigveda]]'' ''[[ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष]]'' (2000) *''Computing Science in Ancient India'' ''प्राचीन भारत का संगणन शास्त्र'' (2001) *''The Wishing Tree: The Presence and Promise of India'' ''कल्पतरु'' (2001) *''The Gods Within'' ''भीतरी देव'' (2002) *''The Asvamedha'' ''[[अश्वमेध यज्ञ]]'' (2002) *''[[:en:The Architecture of Knowledge]]'' ''ज्ञान निर्माणशास्त्र'' (2004) *''Recursionism and Reality'' ''पुनर्गमनवाद और याथार्थ्य'' (2005) ==साक्षात्कार== *[http://www.rediff.com/news/1999/nov/18inter.htm रीडिफ साक्षात्कार] *[http://www.pbs.org/wnet/wideangle/shows/india/debate.html पी.बी.एस. साक्षात्कार] ==संदर्भ== <div class="references-small"> <references /> ==बाह्य कडियां== *[http://arxiv.org/find/grp_cs,grp_physics/1/au:+kak/0/1/0/all/0/1 भौतिक और संगणन शास्त्र की arXiv रचनाएं] *[http://www.ece.lsu.edu/kak/hist.html जालपृष्ठ] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ca:Subhash Kak]] [[de:Subhash Kak]] [[en:Subhash Kak]] [[eo:Subhash Kak]] [[es:Subhash Kak]] [[fr:Subhash Kak]] [[it:Subhash Kak]] [[mr:सुभाष काक]] [[nl:Subhash Kak]] [[pl:Subhash Kak]] [[pt:Subhash Kak]] [[ro:Subhash Kak]] [[sa:सुभाष काक]] [[sk:Subhash Kak]] [[sv:Subhash Kak]] एयर इंडिया 1887 10913 2004-12-17T22:09:30Z Murtasa 83 #redirect [[एअर इंडिया]] नामक लेख देखें भाषा 1888 39018 2006-12-19T15:47:00Z Wolf 886 अनौपचारिक रूप से यह कहा जा सकता है कि अपने विचारों को व्यक्त करने के लिये हम जिस सवाक, पारिभाषित ध्वनियों का इस्तेमाल करते हैं वे सभी मिलकर एक समपूर्ण भाषा की अवधारणा बनाते हैं । प्रायः भाषा को लिखित रूप में व्यक्त करने के लिये [[ लिपि|लिपियों]] की सहायता लेनी पड़ती है । भाषा और लिपि, भाव व्यक्तीकरण के दो अभिन्न पहलू हैं । एक भाषा कई लिपियों में लिखी जा सकती है , और दो या अधिक भाषाओं की एक ही लिपि हो सकती है । उदाहरणार्थ [[पंजाबी]], [[गुरूमुखी]] तथा [[शाहमुखी]] दोनो में लिखी जाती है जबकि [[हिन्दी]], [[मराठी]] और [[नेपाली]] सभी [[देवनागरी]] में लिखी जाती है । [[श्रेणी:भाषा]] [[af:Taal]] [[als:Sprache]] [[ar:لغة]] [[ast:Idioma]] [[az:Dil]] [[be:Мова]] [[bg:Език]] [[bm:Kan]] [[bs:Jezik]] [[ca:Idioma]] [[ceb:Pinulongan]] [[cs:Jazyk (řeč)]] [[cy:Iaith]] [[da:Sprog]] [[de:Sprache]] [[el:Γλώσσα]] [[en:Language]] [[eo:Lingvo]] [[es:Lenguaje]] [[et:Keel (keeleteadus)]] [[eu:Hizkuntzak]] [[fa:زبان]] [[fi:Kieli]] [[fr:Langage]] [[fur:Lengaç]] [[fy:Taal]] [[ga:Teanga]] [[gd:Cànan]] [[gl:Linguaxe]] [[gu:ભાષા]] [[he:שפה]] [[hr:Jezik]] [[hu:Nyelv]] [[ia:Linguage]] [[id:Bahasa]] [[ilo:Pagsasao]] [[io:Linguo]] [[is:Tungumál]] [[it:Linguaggio]] [[ja:言語]] [[jbo:bangu]] [[jv:Basa]] [[kg:Ndinga]] [[ko:언어]] [[ku:Ziman]] [[kw:Yeth]] [[ky:Тил]] [[la:Lingua]] [[lb:Sprooch]] [[li:Taol]] [[ln:Lokótá]] [[lt:Kalba]] [[mk:Јазик]] [[ml:ഭാഷ]] [[ms:Bahasa]] [[na:Langue]] [[nb:Språk]] [[nl:Taal]] [[nn:Språk]] [[nrm:Laungue]] [[oc:Lenga]] [[pdc:Schprooch]] [[pl:Język (mowa)]] [[pt:Linguagem humana]] [[qu:Simi]] [[rmy:Chhib]] [[ro:Limbă]] [[ru:Язык (система знаков)]] [[simple:Language]] [[sk:Jazyky]] [[sl:Jezik]] [[sq:Gjuha]] [[sr:Језик]] [[sv:Språk]] [[sw:Lugha]] [[tg:Забон (суxан)]] [[th:ภาษา]] [[tl:Wika]] [[tr:Dil]] [[uk:Мова]] [[vi:Ngôn ngữ]] [[vo:Pük]] [[wa:lingaedje]] [[xh:Ulwimi]] [[zh:語言]] [[zh-min-nan:Gí-giân]] दक्षिण एशियाई क्षेत्रीय सहयोग संघ 1889 10915 2004-12-23T08:19:50Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सार्क]] महात्मा गाँधी 1890 10916 2004-12-18T03:32:23Z Murtasa 83 #redirect [[महात्मा गांधी]] नामक लेख देखें भारत के भाषा परिवार 1891 24238 2006-08-05T05:09:39Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[भारत के भाषाई परिवार]] आस्ट्रो-एशियाई भाषा परिवार 1892 24239 2006-08-05T05:09:45Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[भारत के भाषाई परिवार]] आर्य परिवार 1893 24240 2006-08-05T05:09:51Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[भारत के भाषाई परिवार]] हफ्ते के दिन 1894 10920 2004-12-23T08:20:25Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सप्ताह के दिन]] हवाई अड्डा 1895 10921 2005-01-02T05:40:09Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] एयरपोर्ट 1896 10922 2004-12-23T08:28:15Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] हवाई यातायात 1897 10923 2004-12-23T08:35:07Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] टुसू पर्व 1898 10924 2005-01-15T02:19:28Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Tusu.gif|thumb|]] '''टुसू पर्व''' [[झारखंड]] के आदिवासियों का सबसे महत्वपूर्ण पर्व है। यह जाड़ों में फसल कटने के बाद [[पौष]] के महीने में मनाया जाता है। टूसू का शाब्दिक अर्थ कुँवारी है। इस पर्व के इतिहास का कुछ खास ज्ञान नहीं है लेकिन इस पर्व में बहुत से [[कर्मकांड]] होते हैं और यह अत्यंत ही रंगीन और जीवन से परिपूर्ण त्यौहार है। [[मकर संक्राति]] के अवसर पर मनाये जाने वाले इस त्यौहार के दिना पूरा [[आदिवासी]] समुदाय अपने नाच-गानों और मनसा देवी तथा अन्य पारंपरिक देवी देवताओं की पूजा से माहौल को आनंद और भक्ति से परिपूर्ण कर देते हैं । झारखन्ड 1900 10925 2004-12-22T20:47:50Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[झारखंड]] भारत के प्रान्त 1902 28995 2006-10-01T18:53:16Z Amitprabhakar 683 १. [[अरुणाचल प्रदेश]] ([[इटानगर]])<br> २. [[असम]] ([[दिसपुर]])<br> ३. [[उत्तर प्रदेश]] ([[लखनऊ]])<br> ४. [[उत्तरांचल]] ([[देहरादून]])<br> ५. [[उड़ीसा]] ([[भुवनेश्वर]])<br> ६. [[अंडमान और निकोबार द्वीप]]* ([[पोर्टब्लेयर]])<br> ७. [[आंध्र प्रदेश]] ([[हैदराबाद]])<br> ८. [[कर्नाटक]] ([[बंगलोर]])<br> ९. [[केरल]] ([[तिरुवनंतपुरम]])<br> १०. [[गोआ]] ([[पणजी]])<br> ११. [[गुजरात]] ([[गांधीनगर]])<br> १२. [[चंडीगढ़]]* (चंडीगढ़)<br> १३. [[छत्तीसगढ़]] ([[रायपुर]])<br> १४. [[जम्मू और कश्मीर]] ([[श्रीनगर/जम्मू]])<br> १५. [[झारखंड]] ([[राँची]])<br> १६. [[तमिलनाडू]] ([[चेन्नई]])<br> १७. [[त्रिपुरा]] ([[अगरतला]])<br> १८. [[दमन और दीव]]* ([[दमन]])<br> १९. [[दादरा और नगर हवेली]]* ([[सिलवासा]])<br> २०. [[दिल्ली]] ([[दिल्ली शहर]])<br> २१. [[नागालॅण्ड]] ([[कोहिमा]])<br> २२. [[पश्चिम बंगाल]] ([[कोलकाता]])<br> २३. [[पंजाब]] ([[चंडीगढ़]])<br> २४. [[पॉण्डिचेरी]]* ([[पौण्डिचेरी]])<br> २५. [[बिहार]] ([[पटना]])<br> २६. [[मणिपुर]] ([[इम्फाल]])<br> २७. [[मध्य प्रदेश]] ([[भोपाल]])<br> २८. [[महाराष्ट्र]] ([[मुंबई]])<br> २९. [[मिज़ोरम]] ([[आइजोल]])<br> ३०. [[मेघालय]] ([[शिलॉङ्ग]])<br> ३१. [[राजस्थान]] ([[जयपुर]])<br> ३२. [[लक्षद्वीप]]* ([[कवरत्ती]])<br> ३३. [[सिक्किम]] ([[गंगटोक]])<br> ३४. [[हरियाणा]] ([[चंडीगढ़]])<br> ३५. [[हिमाचल प्रदेश]] ([[शिमला]])<br> '''यह भी देखें:''' # [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी]] # [[ भारत के शहर]] # [[भारत की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारत]] भारत के राज्य 1903 10927 2004-12-23T08:23:47Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के प्रान्त]] बेइजिन्ग 1904 44992 2007-01-22T23:31:46Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fa:پکن]], [[hr:Peking]] [[Image:BeijingLocationMap.png|right]] '''बेइजिन्ग''' [[पीपल्ज़ रिपब्लिक ओफ़ चाइना]] की राजधानी है । बेइजिन्ग चीन के सबसे बडे शहरों में से एक है सिर्फ़ [[संघाई]] से छोटा । [[Image:Beihai-baita.jpg|thumb|300px|]] ==नाम== बेइजिन्ग का अर्थ है "उत्तरी राजधानी" (जबकि [[टोक्यो]] का अर्थ है पूर्वी राजधानी) । {{stub}} [[af:Beijing]] [[am:ቤዪጂንግ]] [[an:Pekín]] [[ar:بكين]] [[be:Пэкін]] [[bg:Пекин]] [[bn:বেইজিং]] [[bo:པེ་ཅིན]] [[bpy:বেইজিং]] [[br:Beijing]] [[bs:Peking]] [[ca:Pequín]] [[cs:Peking]] [[cv:Пекин]] [[cy:Beijing]] [[da:Beijing]] [[de:Peking]] [[el:Πεκίνο]] [[en:Beijing]] [[eo:Pekino]] [[es:Pekín]] [[et:Peking]] [[eu:Pekin]] [[fa:پکن]] [[fi:Peking]] [[fr:Pékin]] [[frp:Pèquin]] [[ga:Béising]] [[gl:Beijing - 北京]] [[he:בייג'ינג]] [[hr:Peking]] [[hu:Peking]] [[id:Beijing]] [[io:Beijing]] [[is:Peking]] [[it:Pechino]] [[ja:北京]] [[jv:Beijing]] [[ka:პეკინი]] [[ko:베이징]] [[ku:Pekîn]] [[kv:Пекин]] [[la:Pechinum]] [[lb:Peking]] [[lt:Pekinas]] [[lv:Pekina]] [[mk:Пекинг]] [[mr:बीजिंग]] [[ms:Beijing]] [[na:Beijing]] [[nl:Peking]] [[nn:Beijing]] [[no:Beijing]] [[nrm:Péqùin]] [[os:Пекин]] [[pl:Pekin]] [[pt:Pequim]] [[ro:Beijing]] [[ru:Пекин]] [[scn:Pechinu]] [[sh:Peking]] [[simple:Beijing]] [[sk:Peking]] [[sl:Peking]] [[sq:Pekini]] [[sr:Пекинг]] [[su:Beijing]] [[sv:Peking]] [[ta:பீஜிங்]] [[tg:Пекин]] [[th:ปักกิ่ง]] [[tpi:Beijing]] [[tr:Pekin]] [[ug:بېيجىڭ شەھىرى]] [[uk:Пекін]] [[vi:Bắc Kinh]] [[za:Baekging]] [[zh:北京市]] [[zh-classical:北京]] [[zh-min-nan:Pak-kiaⁿ]] [[zh-yue:北京]] बीजिंग 1905 10929 2004-12-23T08:10:24Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[बेइजिन्ग]] चित्र:Malaysia flag large.png 1906 19055 2006-04-23T16:51:54Z 218.45.100.171 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से {{NowCommons|Image:Flag of Malaysia.svg}} चित्र:Malaysia Coat of Arms small.jpg 1907 10931 2004-12-20T19:16:08Z Hemanshu 22 Fair use Fair use मंडी 1908 10932 2005-01-18T07:59:15Z विजय ठाकुर 115 '''मंडी''' [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक केंद्रीय जिला है. मंडी नाम से एक [[शहर]] भी है जिसका एक अपना अलग इतिहास और विशिष्टता है. जिले की यातायात का यह एक प्रमुख "हब" है. सुरेंद्रनगर और जोगिंदरनगर इस जिले में तेजी से अलग शहर के रूप में अपनी पहचान बना रहा है. जिले के ज्यादातर जनता मध्यवर्गीय और पढी-लिखी है. [[मंडियाली]] यहाँ की प्रमुख भाषा है. ==इतिहास== == मंडी शहर== यहाँ की ज्यादातर जनता [[हिन्दू]] है. यहाँ बहुत से मशहूर मंदिर हैं. ===प्रमुख पर्यटन स्थल== {{substub}} [[Category:शहर]] {{हिमाचलप्रदेश के जिले}} मगही 1909 46061 2007-01-25T13:32:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fr:Magahi]], [[ja:マガヒー語]], [[nn:Magadhi]] मगही या मागधी भाषा भारत के मध्य पूर्व में बोली जाने वाली एक प्रमुख भाषा है । इसका निकट का संबंध [[भोजपुरी]] और [[मैथिली]] भाषा से संबंध है और अक्सर ये भाषाएँ एक ही साथ [[बिहारी भाषा]] के रूप में रख दी जाती हैं । इसे [[देवनागरी]] [[लिपि]] में लिखा जाता है । [[मगही बोलनेवालों की संख्या]] (2002) लगभग १ करोड़ ३० लाख है । मुख्य रूप से यह बिहार के [[गया]], [[पटना]], [[राजगीर]] और [[नालंदा]] के इलाकों में बोली जाती है । मगही का धार्मिक भाषा के रूप में भी पहचान है । कई [[जैन]] धर्मग्रंथ मगही भाषा में लिखे गए हैं । मुख्य रूप से वाचिक परंपरा के रूप में यह आज भी जीवित है । मगही भाषा में विशेष योगदान हेतु सन् 2002 में [[डॉ.रामप्रसाद सिंह ]] को [http://www.sahitya-akademi.org/sahitya-akademi/awa4.htm#awa06 साहित्य अकादमी भाषा सम्मान] दिया गया । मगही [[संस्कृत]] भाषा से जन्मी [[हिन्द आर्य]] भाषा है । ==बाहरी कड़ियाँ== [http://groups.yahoo.com/group/magahii/ चर्चा समूह ] [http://magahi-sahitya.blogspot.com/ मगही साहित्य ] [http://narak-sarag-dharti.blogspot.com/ मगही उपन्यास - नरक सरग धरती] [http://www.tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/mg005.htm मगही का भाषिक स्वरुप और उसका साहित्यिक विकास] [http://i16.jp/e/us/books/Magahi.htm मगही पुस्तकें] [http://www.language-museum.com/m/magahi.htm नमूना ] [http://www.southasiabibliography.de/Bibliography/Indo-European/Magahi/magahi.html संदर्भ सूची ] [http://film.mainseek.com/-56703-56703-0-Bhaiyya.html फ़िल्म ] [http://www.unhchr.ch/udhr/lang/mqm.htm संयुक्त राष्ट्रसंघ की मानवाधिकार घोषणा - मगही रूपांतर] [http://www.worldscriptures.org/pages/biharimagahi.html मगही में बाइबिल (1818) का नमूना पृष्ठ ] [http://elctl.msu.edu/regions/SouthAsiaFinal.pdf दक्षिण एशियाई भाषाओं की प्राथमिकता का निश्चय - प्रारूप रिपोर्ट ( जून 2005) ] [http://www.indopedia.org/Bihari_languages.html बिहारी भाषाएँ ] [http://www.rosettaproject.org/live/search/addresourceform?ethnocode=MQM&langname=Magahi Magahi at The Rosetta Project] [http://magahimandal.blogspot.com मगही मंडल] [[Category: भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Magadeg]] [[da:Magahi]] [[en:Magadhi language]] [[es:Magadhi]] [[fr:Magahi]] [[ja:マガヒー語]] [[nn:Magadhi]] श्रेणी:आर्य भाषाएँ 1910 16535 2006-02-25T01:22:16Z Magicalsaumy 423 गुवाहाटी 1911 19622 2006-05-13T23:01:42Z YurikBot 240 robot Adding: [[ro:Guwahati]] '''गुवाहाटी''' [[असम]] [[प्रान्त]] की राजधानी है. {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Gauhati]] [[en:Guwahati]] [[fr:Guwahati]] [[pt:Guwahati]] [[ro:Guwahati]] [[sv:Guwahati]] मिथिला 1912 16241 2006-02-11T17:56:06Z 202.52.242.123 '''मिथिला''' या '''मिथिलांचल''' प्राचीन [[भारत]] में एक राज्य था. माना जाता है कि यह वर्तमान उत्तरी [[बिहार]] और [[नेपाल]] की तराई का इलाका है जिसे '''मिथिला या मिथिलांचल''' के नाम से जाना जाता था. मिथिला की लोक्श्रुति कई सदियों से चली आ रही है जो अपनी बौद्धिक परंपरा के लिये भारत और भारत के बाहर जाना जाता रहा है. इस इलाके की प्रमुख भाषा [[मैथिली]] है. धार्मिक ग्रंथों में सबसे पहले इसका उल्लेख [[रामायण]] में मिलता है. ==मिथिलांचल के प्रमुख शहर== *[[दरभंगा]] *[[मधुबनी]] *[[मुजफ्फरपुर]] *[[सीतामढी]] *[[जनकपुरधाम]] {{substub}} मिथिलांचल 1913 10937 2004-12-22T20:22:56Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT [[मिथिला]] व्यास 1916 10938 2005-02-15T06:47:00Z 144.92.165.87 {{बहुविकल्पी शब्द}} * '''व्यास''' [[पंजाब]] [[हिमाचल]] में बहने वाली एक प्रमुख नदी है. * '''व्यास''' [[महाभारत]] के लेखक माने जाते हैं. चित्र:Barnstar.png 1919 10940 2004-12-22T20:55:24Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से गोवा 2138 11157 2004-12-23T21:42:35Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[गोआ]] महमूद 2139 11158 2005-01-15T06:24:36Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Mahmu.gif|thumb|]] यह बात तो पूरी दुनिया ने मानी है कि '''महमूद''' हास्य कलाकारों में अव्वल नंबर पर थे.'''जौहर महमूद इन गोवा, पड़ोसन, प्यार किए जा, गुमनाम, अनोखी अदा''' जैसी फ़िल्मों में हास्य का नया रूप पेश करने वाले अभिनेता महमूद का २३ जुलाई २००४ को [[अमरीका]] में [[पेनसिल्वेनिया]] शहर में निधन हो गया. 300 से ज़्यादा फ़िल्मों में काम करने वाले महमूद अली ने कई फ़िल्मों का निर्माण और निर्देशन भी किया. उनकी कुछ प्रमुख फ़िल्में थीं - पड़ोसन, गुमनाम, प्यार किए जा, भूत बंगला, बॉम्बे टू गोवा, सबसे बड़ा रूपैया, पत्थर के सनम, अनोखी अदा, नीला आकाश, नील कमल, कुँवारा बाप आदि. [[आई एस जौहर]] के साथ उनकी जोड़ी काफ़ी मशहूर हुई थी और दोनों ने जौहर महमूद इन गोवा और जौहर महमूद इन हॉंगकॉंग के नाम से फ़िल्में भी कीं. फ़िल्म '''पड़ोसन''' महमूद के हास्य के लिए काफ़ी मशहूर हुई थी जिसमें महमूद ने सायरा बानू, किशोर कुमार और सुनील दत्त के साथ कुछ निराले ही अंदाज़ में हास्य किया था. महमूद ने अभिनेत्री [[मीना कुमारी]] की बहन मधु से शादी की थी. आठ संतानों के पिता महमूद के दूसरे बेटे [[मक़सूद लकी अली]] जाने-माने गायक और अभिनेता हैं. निर्देशक के रूप में महमूद की अंतिम फ़िल्म थी दुश्मन दुनिया का. १९९६ में बनी इस फ़िल्म में उन्होंने अपने बेटे '''मंज़ूर अली''' को पर्दे पर उतारा था. पी डी ए 2140 11159 2005-01-18T15:10:35Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Pda.jpg|thumb|]] '''पीडीए''' या '''पर्सनल डिजिटल असिस्टंट''' एक ऐसा छोटा [[कंप्यूटर]] है जिसे आप [[डिजिटल डायरी]] की तरह जेब में कहीं भी ले जा सकते हैं. यह एक साधारण कंप्यूटर की तरह ही काम करता है लेकिन आप इसे [[मोबाइल फ़ोन]] की तरह या फिर [[इंटरनेट]] पर जाने के भी इस्तेमाल कर सकते हैं. पीडीए में लिखने के लिए एक विशेष पेन्सिल का इस्तेमाल होता है. इसके ज़रिए आप ठीक वैसे ही लिख सकते हैं जैसे की स्कूल में कॉपी में लिखा करते थे. वैसे कई पीडीए में कीबोर्ड पर टाइप करने की सुविधा भी होती है. अब बाज़ार में ऐसे पीडीए भी मिलने लगे हैं जो आपकी आवाज़ पहचान कर उसे शब्दों में उतार सकते हैं. लेकिन ये सुविधा अभी बहुत कम भाषाओं में ही उपलब्ध है {{substub}} आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस 2141 46040 2007-01-25T11:40:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Kunstig intelligens]] '''आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस''' शब्द का मतलब है कृत्रिम तरीक़े से विकसित की गई बौदि्धक क्षमता. आर्टिफ़िशियल इंटेलिजेंस की शुरूआत 1950 के दशक में हुई। ये कंप्यूटर और कंप्यूटर प्रोग्रामों को उन्हीं तर्कों के आधार पर चलाने का प्रयास है जिसके आधार पर हम सब चलते हैं। आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस का उद्देश्य होता है कि कंप्यूटर अपने-आप तय कर सके उसकी अगली गतिविधि क्या होगी। इसके लिए कंप्यूटर को अलग-अलग परिस्थितियों के अनुसार अपनी प्रतिक्रिया चुनने के लिए प्रोग्राम किया जाता है। इसके पीछे कोशिश यही होती है कि कंप्यूटर इंसान की सोचने की प्रक्रिया की नकल कर सके। इसकी सबसे अच्छी मिसाल है-[[शतरंज]] खेलने वाले कंप्यूटर. आपकी हर चाल की काट और अपनी अगली चाल सोचने के लिए कंप्यूटर को प्रोग्राम किया गया है। ये इतना सफल रहा है कि मई 1997 में [[आईबीएम]] का कंप्यूटर दुनिया के सबसे नामी शतरंज खिलाड़ी [[गैरी कास्परोव]] को हरा चुका है। {{substub}} [[ar:ذكاء اصطناعي]] [[bg:Изкуствен интелект]] [[bn:কৃত্রিম বুদ্ধিমত্তা]] [[bs:Vještačka inteligencija]] [[ca:Intel·ligència artificial]] [[cs:Umělá inteligence]] [[da:Kunstig intelligens]] [[de:Künstliche Intelligenz]] [[el:Τεχνητή νοημοσύνη]] [[en:Artificial intelligence]] [[eo:Artefarita inteligenteco]] [[es:Inteligencia artificial]] [[et:Tehisintellekt]] [[eu:Adimen artifiziala]] [[fa:هوش مصنوعی]] [[fi:Tekoäly]] [[fr:Intelligence artificielle]] [[gl:Intelixencia artificial]] [[he:בינה מלאכותית]] [[hr:Umjetna inteligencija]] [[hu:Mesterséges intelligencia]] [[ia:Intelligentia artificial]] [[id:Kecerdasan buatan]] [[io:Artifical inteligenteso]] [[is:Gervigreind]] [[it:Intelligenza artificiale]] [[ja:人工知能]] [[jbo:rutni menli]] [[ko:인공 지능]] [[lt:Dirbtinis intelektas]] [[mr:कृत्रिम बुद्धिमत्ता]] [[nl:Kunstmatige intelligentie]] [[nn:Kunstig intelligens]] [[no:Kunstig intelligens]] [[pl:Sztuczna inteligencja]] [[pt:Inteligência artificial]] [[ro:Inteligenţă artificială]] [[ru:Искусственный интеллект]] [[sh:Umjetna inteligencija]] [[simple:Artificial intelligence]] [[sk:Umelá inteligencia]] [[sl:Umetna inteligenca]] [[sr:Вјештачка интелигенција]] [[sv:Artificiell intelligens]] [[th:ปัญญาประดิษฐ์]] [[tk:Ýasama akyl]] [[tr:Yapay zekâ]] [[uk:Штучний інтелект]] [[vi:Trí tuệ nhân tạo]] [[zh:人工智能]] [[zh-min-nan:Jîn-kang tì-hūi]] कम्प्यूटर वायरस 2142 41393 2007-01-06T13:32:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[yi:קאמפיוטער וויירוס]] कंप्यूटर शब्दावली में '''वायरस''' एक ऐसा स्व-जनित प्रोग्राम है जो अपनी प्रतिलिपियों (copies) को दूसरे प्रोग्रामों में या फ़ाइलों में डालकर स्वयं को फ़ैलाता है। इस प्रकार यह जैविक विषाणु (virus) की तरह ही काम करता है जो जीवित कोशिकाओं में घुसकर स्वयं की वृद्धि करते हैं। कंप्यूटर के कई हानिकारक प्रोग्रामों में वायरस एक है। अन्य हानिकारक प्रोग्रामों जैसे [[वर्म]] एवं [[ट्रोजन]] को भी लोग सामान्यत: वायरस कह देते हैं। कुछ वायरस काफ़ी नुकसानदायक होते हैं जैसे डाटा (आंकड़ों) को मिटाने वाले और कुछ ऐसे जो केवल थोड़ा परेशान करते हैं जैसे किसी संदेश को स्क्रीन पर दिखाना। '''कंप्यूटर का वायरस''' इंसानों को प्रभावित करने वाले वायरस जैसा ही होता है. जिस तरह [[जैविक वायरस]] एक इंसान से दूसरे इंसान तक पहुँचता है ठीक वैसे ही कंप्यूटर वायरस भी एक कंप्यूटर से दूसरे कंप्यूटर तक पहुँचता है. किसी प्रोगाम या डॉक्यूमेंट में छिप कर, या किसी की शरारत के कारण, यह वायरस एक साथ कई कंप्यूटरों में पहुँच सकता है. जब ऐसे प्रोग्राम को चलाया जाता है तो वायरस कंप्यूटर में महत्वपूर्ण हिस्सों को प्रभावित कर उसे बीमार कर देता है. इस समय दुनिया भर में कम से कम सात हज़ार कंप्यूटर वायरस हैं. {{substub}} [[als:Computervirus]] [[ar:فيروس الحاسوب]] [[bg:Компютърен вирус]] [[bs:Računarski virus]] [[ca:Virus informàtic]] [[cs:Počítačový virus]] [[da:Computervirus]] [[de:Computervirus]] [[el:Ιός (πληροφορική)]] [[en:Computer virus]] [[eo:Komputila viruso]] [[es:Virus informático]] [[et:Arvutiviirus]] [[fi:Tietokonevirus]] [[fr:Virus informatique]] [[he:וירוס מחשב]] [[hr:Računalni virus]] [[hu:Számítógépes vírus]] [[id:Virus komputer]] [[it:Virus (informatica)]] [[ja:コンピュータウイルス]] [[ko:컴퓨터 바이러스]] [[lt:Virusas (programa)]] [[nl:Computervirus]] [[nn:Datavirus]] [[no:Datavirus]] [[pl:Wirus komputerowy]] [[pt:Vírus informático]] [[ru:Компьютерный вирус]] [[si:පරිගණක වෛරස]] [[simple:Computer virus]] [[sk:Počítačový vírus]] [[sl:Računalniški virus]] [[sv:Datorvirus]] [[ta:நச்சுநிரல்]] [[th:ไวรัสคอมพิวเตอร์]] [[tr:Bilgisayar virüsü]] [[uk:Вірус комп'ютерний]] [[vi:Virus (máy tính)]] [[yi:קאמפיוטער וויירוס]] [[zh:电脑病毒]] श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन 2143 23270 2006-07-26T14:41:08Z Mitul0520 211 अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा 2144 11163 2004-12-24T06:42:11Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के हवाई अड्डे]] मदन मोहन मालवीय 2145 11164 2005-01-14T06:26:46Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Mmm.jpg|thumb|]] [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] के प्रणेता '''महामना पंडित मदन मोहन मालवीय''' इस युग के आदर्श पुरुष थे। अपने जीवन-काल में पत्रकारिता, वकालत, समाज-सुधार, मातृ-भाषा तथा भारतमाता की सेवा में अपना जीवन अर्पण करने वाले इस महामानव ने जिस विश्वविद्यालय की स्थापना की उसमें उनकी परिकल्पना ऐसे विद्यार्थियों को शिक्षित करके देश सेवा के लिए तैयार करने की थी, जो देश का मस्तक गौरव से ऊঁचा कर सकें। यह द्रष्टव्य है कि महामना मालवीय सत्य, ब्रह्मचर्य, व्यायाम, देशभक्ति तथा आत्म-त्याग में इस देश में अद्वितीय स्थान रखते थे। इस बात को दोहराने की आवश्यकता नहीं है कि उपर्युक्त समस्त आचरण पर महामना सदैव उपदेश ही नहीं देते थे, परन्तु उसका सर्वथा पालन भी किया करते थे। अपने व्यवहार में महामना सदैव मृदुभाषी रहे। कर्म ही उनका जीवन था। ढेर सारी संस्थाओं के जनक एवं सफल संचालक के रूप में उनकी विधि-व्यवस्था का सुचारू सम्पादन करते हुए भी रोष अथवा कड़ी बोली का प्रयोग कभी नहीं किया। चित्र:De wappen2 transparent.png 2147 11166 2004-12-24T09:34:49Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से द्रविड़ भाषा-परिवार 2148 45630 2007-01-24T04:33:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Drawidske rěče]] '''द्रविड़ भाषा-परिवार''' दक्षिण [[भारत]] की कई सम्बन्धित भाषाओं का समूह है । इसमें मुख्यतः [[तमिल]], [[तेलगु]], [[कन्नड़]] और [[मलयालम]] आती हैं । उत्तर भारत की कुछ कबाइली भाषाएँ भी आती हैं जैसे ब्राहुई (बलोचिस्तान--पाकिस्तान) । ये सभी भाषाएँ अश्लिष्ट-योगात्मक [[:en:Agglutinating languages]] हैं और इनमें संस्कृत से कई ऋणशब्द भी हैं । इनमें से [[तमिल]] सबसे पुरानी है और उसे शास्त्रीय भाषा माना जाता है । इन भाषाओं कि [[लिपि]] [[ब्राह्मी लिपि]] से ही उत्पन्न हुई है । इन भाषाओं में ट, ण, ळ, ड़ (ड, ठ, ड) आदि ध्वनियाँ बहुत अधिक पायी जाती हैं । [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-परिवार]] [[an:Luengas drabidicas]] [[ast:Llinguas dravídicas]] [[br:Yezhoù dravidek]] [[ca:Llengües dravídiques]] [[da:Dravidiske sprog]] [[de:Dravidische Sprachen]] [[el:Δραβιδικές γλώσσες]] [[en:Dravidian languages]] [[eo:Dravida lingvaro]] [[es:Lenguas drávidas]] [[fi:Dravidakielet]] [[fr:Langue dravidienne]] [[gl:Linguas dravídicas]] [[hsb:Drawidske rěče]] [[hu:Dravida nyelvcsalád]] [[id:Bahasa Dravida]] [[it:Lingue dravidiche]] [[ja:ドラヴィダ語族]] [[kn:ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು]] [[ko:드라비다어족]] [[lij:Lengue elamo-dravidiche]] [[lt:Dravidų kalbos]] [[nds:Dravidsche Spraken]] [[nl:Dravidische talen]] [[nn:Dravidiske språk]] [[no:Dravidiske språk]] [[pl:Języki drawidyjskie]] [[pt:Línguas dravídicas]] [[ru:Дравидийские языки]] [[simple:Dravidian languages]] [[sk:Drávidské jazyky]] [[sv:Dravidiska språk]] [[ta:திராவிட மொழிக் குடும்பம்]] [[zh:德拉维达语系]] निराला 2149 35567 2006-11-20T15:18:48Z Gk awadhiya 602 '''निराला''' का मुख्य रूप से अर्थ होता है अनोखा। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[भारत]] एक ''निराला'' देश है जहाँ की खुशबू वही जान सकता है जिसने इसमें अपने आप को रमा दिया। * [[दूध]] एक [[पूर्ण आहार]] है क्योंकि यह एकमात्र ऐसा ''निराला'' [[तरल]] पदार्थ है जिसमें सारे आवश्यक पोषक तत्व विद्यमान रहते हैं। * [[छत्तीसगढ़]] की एक छात्रा ने गैस हादसे से बचाव के लिए एक ''निराला'' उपकरण बनाया है। * इटली के शोधकार्य करने वालों ने दिल के मरीजों के लिए एक्सरसाइज का एक ''निराला'' तरीका खोजा है। * गाँव की अनपढ़ महिलाओं ने ढाई करोड़ रुपये एकत्रित करके एक ''निराला'' प्रयोग किया। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अनोखा * अनूठा * अपूर्व * अद्भुत * असाधारण * असामान्य * अतुल्य * अनुपम विशेष * विशिष्ट * बेजोड़ * बेहतरीन * शानदार * उम्दा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुमित्रा नंदन पंत निराला 2150 11169 2004-12-24T15:39:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[निराला]] हिन्दी साहित्य 2151 11170 2005-04-10T20:54:21Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हिंदी साहित्य]] सैयद सिब्ते रज़ी 2152 11171 2005-01-20T04:42:41Z विजय ठाकुर 115 '''सैयद सिब्ते रज़ी''' [[झारखंड]] के राज्यपाल हैं. {{substub}} हिमाचल 2153 11172 2004-12-25T14:20:27Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हिमाचल प्रदेश]] कोरिया 2154 36635 2006-11-29T08:44:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, hu, ka, ro #[[उत्तर कोरिया]] #[[दक्षिण कोरिया]] {{disambig}} [[ca:Corea]] [[de:Korea (Begriffsklärung)]] [[en:Korea (disambiguation)]] [[fi:Korea (täsmennyssivu)]] [[hu:Korea]] [[ja:韓国 (曖昧さ回避)]] [[ka:კორეა]] [[ko:한국 (동음이의)]] [[ro:Coreea (dezambiguizare)]] [[th:เกาหลี]] [[zh:韩国 (消歧义)]] सूर्यकांत त्रिपाठी निराला 2158 33351 2006-11-03T04:24:29Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सूर्यकांत त्रिपाठी 'निराला']] #REDIRECT[[सूर्यकांत त्रिपाठी 'निराला']] जी शंकर कुरुप 2159 40235 2006-12-28T19:37:32Z Kingram 866 [[मलयाली]] भाषा के प्रसिद्ध कवि '''जी शंकर कुरुप''' का जन्म 3 जून 1901 में [[केरल]] के एक गाँव उजाड में एक छोटे से परिवार में हुआ था। 3 साल की उम्र से उनकी शिक्षा आरंभ हुई। 8 वर्ष तक की आयु में वे 'अमर कोश' 'सिद्धरुपम' 'श्रीरामोदन्तम' आदि ग्रन्थ कंठस्थ कर चुके थे और [[रघुवंश]] महाकाव्य के कई [[श्लोक]] पढ चुके थे। 11 वर्ष की आयु मे महाकवि [[कुंजिकुट्टन]] के गाँव आगमन पर वे कविता की ओर उन्मुख हुये । तिरुविल्वमला में अध्यापन कार्य करते हुये [[अंग्रेजी]] [[भाषा]] तथा [[साहित्य]] का अध्यन किया। [[अंग्रेजी साहित्य]] इनको गीति के आलोक की ओर ले गया। आपकी रचनाओं में 'सूर्यकान्ति' 'निमिषम'चेंकतिरुकल' 'सन्धा' 'मुत्तुकल' 'इत्तलुकलु' 'वनगायकन' 'पथिनटेपाट्टू' तथा 'अन्तर्दाहम प्रमुख हैं। उनकी प्रसिद्ध रचना '''"ओटक्कुलषल"''' अर्थात बाँसुरी हिन्दी के सर्वोच्च सम्मान [[ज्ञानपीठ]] द्वारा सम्मानित हुई। इनकी काव्य चेतना ने ऐतिहासिक तथा वैज्ञानिक युग बोध के प्रति सजग भाव रखा है। कुरुप बिम्बों और प्रतीकों के कवि हैं। इन्होंने परम्परागत छन्द विधान और संस्कृत निष्ठ भाषा को अपनाया परिमार्जित किया और अपने चिन्तन तथा काव्य प्रतिबिम्बों के अनुरुप उन्हें अभिव्यक्ति की नयी सामर्थ्य से पुष्ट किया। {{जीवनचरित-स्टब}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] मलयाली 2160 11177 2004-12-26T11:43:09Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[मलयालम]] भारतीय अमरीकी 2161 11178 2004-12-27T05:41:49Z Hemanshu 22 [[अमरीका]] में बसे '''१७ लाख''' भारतीय अमेरिकी [[भारत]] और अमेरिका के बीच मजबूत कङी बनाते हैं । [[सैनफ्रांसिस्को]]-[[लॉस एंजेलस]], [[न्यूयॉर्क]]-[[न्यू जर्सी]], [[शिकागो]], डैट्रायट, [[ह्यूस्टन]], [[एटलांटा]], [[मायामी]]-आरलैंडो-टैंपा और [[वाशिंगटन डी. सी.]] के बड़े क्षेत्र में उनकी उल्लेखनीय उपस्थिति है । [[१९६० का दशक|१९६०]] और [[१९७० का दशक|१९७०]] के दशकों में अमरीका आए पहले भारतीयों में डॉक्टर, वैज्ञानिक और इंजीनियर (अभियान्त्रक) जैसे पेशों के लोग थे पर हाल ही में बहुत से अन्य पेशों के लोग भी आने लगे हैं । भारतीय अमेरिकियों ने बहुत सी संस्थाएं और संगठन बनाये हुए हैं जो मुख्य रूप से भाषा के आधार पर और कुछेक व्यवसाय के आधार पर बनाये गये हैं । संपन्नता बढ़ने से, ख़ासकर सूचना तकनीक और [[बायोटेक्नोलॉजी]] क्षेत्रों में, यह समुदाय राजनीति के क्षेत्र में भी लगातार सक्रीय भूमिका निभा रहे हैं । भारतीय अमेरिकी समुदाय की बढ़ती हुई राजनीतिक चेतना और प्रभाव का एक महत्वपूर्ण परिणाम [[कांग्रेशनल कॉकस ऑन इंडिया एंड इंडियन अमेरिकन्स]] के रूप में सामने आया है । निचले सदन में इस [[कॉकस]] के सदस्यों की संख्या १३० है और सदन में यह किसी एक देश से संबंधित सबसे बड़ा गुट है । इस गुट और भारतीय अमेरिकी समुदाय दोनों की भूमिका महत्वपूर्ण है और उनकी कोशिश है कि दुनिया के दो सबसे बड़े लोकतांत्रिक देश अतीत को भुला दें और अपनी नीतियों और हितों में मजबूत तालमेल बनायें भारत अमरीका संबंध 2162 18160 2006-03-27T01:00:17Z Sangwal 426 [[भारत]] और [[अमरीका]] दो ऐसे [[राष्ट्र]] हैं, जिन्होंने अपने आधुनिक इतिहास के दौरान अपने संबंधों में काफ़ी उतार-चढ़ाव देखे हैं । दोनों देशों के बीच भिन्न-भिन्न सामरिक और विचारधारात्मक कारणों से समय-समय पर तनावपूर्ण संबंध रहे हैं, लेकिन परिस्थितियां बदलने पर दोनों देश एक-दूसरे के क़रीब भी आए हैं । [[शीत युद्ध]] की राजनीति का अमेरिकी-भारत संबंधों पर गहरा प्रभाव पड़ा । जबकि विश्व के अधिकतर देश पूर्वी ब्लॉक और पश्चिमी ब्लॉक में बंटे हुए थे, भारत ने सैद्धांतिक रूप से [[गुट-निरपेक्षता|गुट-निरपेक्ष]] रहने का फ़ैसला किया पर वह '''अमरीका के बजाय [[सोवियत संघ]] के ज्यादा क़रीब रहा''' । दूसरी ओर, इस समय अब भारत की मौजूदा नीति अपने राष्ट्रीय हितों की ख़ातिर एक साथ विभिन्न देशों से अच्छे संबंध बनाने की है । [[भारत]], [[ईरान]], [[फ़्रांस]], [[इस्राइल]], अमेरिका और बहुत से अन्य देशों के साथ मित्रता बढ़ाने की कोशिश कर रहा है । भारत और अमेरिका के रिश्ते अब और मजबूत हुए हैं । चार अमरीकी राष्ट्रपति भारत की यात्रा कर चुके हैं : सन् [[२०००]] में [[बिल क्लिंटन]] भारत आए थे । उनसे पहले [[जिमी कार्टर]] [[१९७८]] में, [[रिचर्ड निक्सन]] [[१९६९]] में और [[ड्वाइट आइज़नहावर]] [[१९५९]] में भारत आये थे । [[मार्च २१]], २००० को राष्ट्रपति क्लिंटन और प्रधानमंत्री [[वाजपेयी]] ने नई दिल्ली में एक संयुक्त बयान, "भारत-अमेरिकी संबंध : २१वीं शताब्दी के लिए एक परिकल्पना" नामक संयुक्त दस्तावेज पर हस्ताक्षर किये थे । ==वर्तमान दौर== भारत और अमरीका दुनिया के सबसे बड़े [[लोकतंत्र]] हैं, जिनमें काफी समानताएं हैं। भारत और अमरीका के बीच आर्थिक सहयोग बढ़ता जा रहा है और आने वाले वर्षों में और अधिक बढ़ने की संभावना है। इसी प्रकार सैन्य सहयोग भी बढ़ा है । बहरहाल, अमरीका [[भारतीय उपमहाद्वीप]] में स्थिरता की वकालत करता रहा है, जिसमें [[कश्मीर]] मुद्दे पर तनाव कम करना और [[परमाणु हथियार|परमाणु हथियारों]] के प्रसार व परीक्षण का परित्याग भी शामिल है। यह अब अच्छी तरह स्थापित हो चुका है कि दोनों देशों के पास एक-दूसरे को देने के लिए बहुत कुछ है। ... में [[यू.एस. कांग्रेशनल सर्विस]] ने एक पेपर प्रस्तुत किया है, जिसमें भारत-अमेरिकी संबंधों का बहुत ही अच्छा नवीनतम विश्लेषण दिया गया है। ==भारत अमरीकी संबंधों पर अध्ययन== भारत-अमरीकी संबंधों पर [[डेनिस कक्स]], [[स्टीव कोहेन]] और [[मार्विन वाइनबाउम]] ने महत्वपूर्ण अध्ययन किये हैं: "डेनिस कक्स विदेश मंत्रालय में [[दक्षिण एशिया]] के विशेषज्ञ थे और सेवानिवृत्त हो चुके हैं । वे दो दशकों तक भारत और [[पाकिस्तान]] के मामलों से जुड़े रहे हैं । उन्होंने [[१९५७]] से १९५९ तक और [[१९६९]] से [[१९७१]] तक पाकिस्तान में काम किया था । [[१९८६]] से [[१९८९]] तक वह [[आइवरी कोस्ट]] में अमेरिका के राजदूत रहे । [[न्यूयॉर्क टाइम्स]] ने उनकी पहली किताब, ''[[इंडिया एंड युनाइटेड स्टेट्स : एस्ट्रेन्ज्ड डेमोक्रेसीज, 1941-191]]'' के बारे में लिखा था कि यह "भारत-अमेरिकी संबंधों का परिभाषित इतिहास है।" "[[स्टीव कोहेन]] दक्षिण एशिया के सबसे विद्वान अमेरिकी विश्लेषकों में से एक हैं। उन्हें इस क्षेत्र की चुनौतियों, समस्याओं और समृद्ध इतिहास एवं संस्कृति की गहरी जानकारी है," यह मानना है [[हैरी बारनेस]] का, जो भारत में अमेरिका के राजदूत रहे हैं । [[इलिनोए विश्वविद्यालय]] में इतिहास और राजनीति शास्त्र के [[प्रोफेसर एमिरेट्स]], कोहेन [[ब्रुकिंग इंस्टीट्यूशंस]] में दक्षिण एशिया के मामलों, विशेषकर सुरक्षा, परमाणु प्रसार और आपदा प्रबंधन से संबंधित अनुसंधान एवं नीति अध्ययन के एक महत्वपूर्ण नियामक हैं । वह इस क्षेत्र में बहुत सी पुस्तकों और लेखों के लेखक और/या संपादक हैं । उनकी नयी पुस्तकें हैं- ''[[द इंडियन आर्मी]]'' (१९९० में संशोधित संस्करण), ''[[द पाकिस्तान आर्मी]] (१९९८ में संशोधित संस्करण, जिसके पाकिस्तान और [[चीन]] में चोरी से संस्करण छापे गये), ''[[न्यूक्लियर प्रोलिफ्रेशन इन साउथ एशिया]]'' (१९९० में संपादित) और ''[[साउथ एशिया आफ्टर द कोल्ड वॉर]]'', ''[[इंटरनेशनल पर्सपेक्टिव्स]]'' (१९९३ में संपादित)। फ़िलहाल वे अगली शताब्दी में भारत की बढ़ती हुई अंतर्राष्ट्रीय भूमिका पर एक किताब लिख रहे हैं। "मार्विन वाइनबाउम इलिनोए विश्वविद्यालय में [[राजनीतिशास्त्र]] के प्रोफेसर एमिरेट्स हैं और १९९९ में वे अमरीकी विदेश विभाग के इंटेलिजेंस एंड रिसर्च ब्यूरो में पाकिस्तान और [[अफगानिस्तान]] के विश्लेषक बने । [[इलिनोए]] में वह दक्षिण एशियाई और मध्यपूर्वी अध्ययन विभाग में १५ वर्ष तक कार्यक्रम निदेशक रहे । उन्हें मिस्र और [[अफ़ग़ानिस्तान]] में [[फुलब्राइट रिसर्च फ़ैलोशिप]] मिली और [[यू. एस. इंस्टीट्यूट ऑफ़ पीस]] में वह [[सीनियर फ़ैलो]] रहे तथा [[मिडिल ईस्ट इंस्टिट्यूट]] में स्कॉलर-इन-रेज़ीडेन्स रहे। डॉ. [[वाइनबाउम]] का शोध [[राजनीतिक अर्थशास्त्र]], [[लोकतंत्रीकरण]] और [[राष्ट्रीय सुरक्षा]] पर केंद्रित है। वह छह पुस्तकों के लेखक और संपादक हैं। इनमें साउथ एशिया '''एप्रोचेज़ द मिलेनियम : रीएक्ज़ामिनिंग नेशनल सिक्योरिटी''', जो [[चेतन कुमार]] के साथ संपादित की गई है, तथा '''अफ़ग़ानिस्तान एंड पाकिस्तान : रेज़िसटेन्स एंड रीकन्सट्रक्शन''' भी शामिल है ।" ==यह भी देखें== * [[भारतीय अमरीकी]] ==बाहरी कड़ियाँ== फुमी 2163 11180 2004-12-26T19:19:45Z विजय ठाकुर 115 '''फुमी''' जाति [[चीन]] की बहुत कम जन संख्या वाली जातियों में से एक है , अब उस की कुल जन संख्या मात्र तीस हजार है , जो दक्षिण पश्चिम चीन के [[युन्नान]] प्रांत के उत्तरी पहाड़ी क्षेत्र में स्थित पाई व फुमी जातीय स्वायत्त काऊंटी में रहती है । फुमी जाति के पूर्वज चीन के उत्तर पश्चिम भाग में घास मैदान में रहते थे और घुमंतू [[पशुपालन]] का जीवन बिताते थे । करीब 13 वीं शताब्दी में वे स्थानांतरित हो कर आज के आबाद स्थल आ कर बस गए । बीते सात सौ सालों में फुमी जाति के लोग युन्नान प्रांत के नानपिंग क्षेत्र की फुमी काऊंटी में रहते हुए अपनी जाति की अलग पहचान बनाए रखे हुए हैं , उन के जातीय संगीत , भाषा , संस्कृति व रीति रिवाज में स्पष्ट विशेषता पायी जाती है । फुमी जाति के विशेष ढंग के वाद्ययंत्र [[बांसुरी]] से बजायी गई धुन बहुलॉत सुरीली है , फुमी जाति के युवा येन ल्येनचुन को अपना जातीय वाद्य बजाना बहुत पसंद है । येन ल्येनचुन का जन्म युन्नान प्रांत के फुमी जाति बहुल स्थान में हुआ था , पर [[विश्वविद्यालय]] से स्नातक होने के बाद वह पेइचिंग में बस गए , उस के दिल में अपने गांव तथा अपनी जाति की संस्कृति के प्रति गाढ़ा लगाव है और उसे फुमी का संगीत बहुत पसंद भी है । उस की बांसुरी धुन से घने पहाड़ी जंगल में आबाद फुमी गांव की याद आती है । फुमी जाति के लोग अपनी जाति से बहुत प्यार करते हैं , उन के जीवन में ढेर सारी प्राचीन मान्यताएं और प्रथाएं सुरक्षित हैं । युवा लोग बुजुर्ग पीढ़ी से एतिहासिक कहानी सुनने के उत्सुक हैं , जब कि बुजुर्ग लोग भी वाचन गायन के रूप में फुमी जाति के उत्तर से दक्षिण में स्थानांतरित होने का इतिहास बताना पसंद करते हैं। इन कहानियों से फुमी जाति के पूर्वजों की मेहनत तथा बुद्धिमता जाहिर होती है । अपने पूर्वजों के लम्बे रास्ते के स्थानांतरण की याद में फुमी महिलाओं के बहु तहों वाले स्कर्ट के बीचोंबीच लाल रंग की धागे से एक घूमादार रेखा कसीदा की जाती है, यह घूमादार रेखा फुमी के पूर्वजों के स्थानांतरण का प्रतीक है । फुमी लोगों की मान्यता के अनुसार उन की मृत्यु के बाद वे इसी रास्ते से अपना अंतिम पड़ाव पहुंच जाते हैं । फुमी जाति के लोग मानते हैं कि मृत्यु के बाद उन की आत्मा अपनी जन्म भूमि वापस लौटती है , इसलिए वे अंतिम संस्कार के आयोजन में भी पूर्वजों की समृत्ति में रस्म जोड़ देते हैं । फुमी जाति के लोगों के [[अंतिम संस्कार]] में बकरी का मार्ग दर्शन नामक रस्म होता है , इस के अनुसार पुजारी मृतक को उस के पूर्वजों के नाम और उत्तरी भाग में लौटने का रास्ता बताता है , मृतक को रास्ता दिखाने के लिए एक बकरी भी लाता है । रस्म के दौरान पुजारी यह [[मंत्र]] जपाता रहता है कि तुरंत तैयार हो , यह सफेद बालों वाला बकरी तुझे रास्ता दिखाएगा , तुम हमारे पूर्वजों की जन्म भूमि --उत्तरी भाग लौट जाओ । फुमी जाति में अपनी जाति की विशेषता बनाए रखने के लिए अनेक रीति रिवाज प्रचलित होते हैं । मसलन् घुमंतू जाति की संतान होने के नाते फुमी जाति के बच्चे 13 साल की उम्र में ही व्यस्क माने जाते हैं , इस के लिए व्यस्क रस्म आयोजित होता है । श्री येन ल्येनचुन ने अपने व्यस्क रस्म की याद करते हुए कहाः व्यस्क रस्म फुमी जाति के बच्चों का एक अहम उत्सव है , यह इस का प्रतीक है कि बच्चे अब परवान चढ़ गए हैं । व्यस्क रस्म के आयोजन के समय परिवार के सभी लोग अग्नि कुंड के सामने इक्ट्ठे हो जाते हैं , अग्नि कुंड के आगे देव स्तंभ खड़ा किया गया है , व्यस्क रस्म लेने वाले बच्चे का पांव अनाज से भरी बौरे पर दबा हुआ है , इस का अर्थ है कि उस का भावी जीवन खुशहाल होगा । रस्म के दौरान बच्चा हाथों में चौकू और चांदी की सिक्का पकड़ता है और बच्ची कंगन , रेशम और टाट के कपड़े हाथ में लेती है । यह उन की मेहनत और कार्यकुशलता का परिचायक होता है । व्यस्क रस्म के बाद फुमी जाति के युवक युवती सामुहित उत्पादन श्रम तथा विभिन्न सामाजिक कार्यवाहियों में भाग लेने लगते हैं और उन्हें प्यार मुहब्बत करने तथा शादी ब्याह करने की हैसियत भी प्राप्त हुई है । फुमी जाति में स्वतंत्र प्रेम विवाह की प्रथा चलती है । जाति में दुल्हन छीनने की प्रथा अब भी फुमी लोग बहुल क्षेत्रों में चलती है । बंगलोर 2164 44898 2007-01-22T14:43:25Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ro:Bengaluru]] {{Infobox Indian Jurisdiction | नगर का नाम = बंगलोर | प्रकार = महानगर | latd = 12.58 | longd = 77.35 | प्रदेश = कर्नाटक | जिला = [[बंगलोर जिला]] | शासक पद = महापौर | शासक का नाम = [[आर. नारायणस्वामी]] | ऊँचाई = 920 | जनगणना का वर्ष = 2006 | जनगणना_नगर = 5,104,047 | जनगणना स्तर = 5th | जनसंख्या = 6,158,677 | घनत्व = 22,719 | क्षेत्रफल = 476.66 | दूरभाष कोड = 91 (0)80 | पिनकोड = 560 0xx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = KA-01 से KA-05 और KA-41 | unlocode = IN BLR | टिप्पणियाँ = }} '''बंगलोर''' या '''बेंगलूरु''' ([[कन्नड़ भाषा|कन्नड़]]: {{Audio|Bengaluru-pronunciation.ogg|ಬೆಂಗಳೂರು}}; [[अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि|उच्चारण]]: ['beŋgəɭuːru]) [[कर्नाटक]] की राजधानी है । बंगलोर में 61 लाख लोग रहते है और यह [[भारत]] का पांचवा सबसे बडा शहर है । यह भारत का IT Capital अर्थात् [[सूचना प्रौद्योगिकी]] की राजधानी कहलाता है । यहाँ [[सॉफ़्टवेयर]] तथा [[संगणक]] (कम्प्यूटर) से सम्बन्धित अनेकानेक प्रतिष्ठान (कम्पनियां) हैं । [[1 नवंबर]] [[2006]] से आधिकारिक रूप से इस शहर का नाम बदलकर '''बैंगलूरू''' कर दिया गया है । बंगलोर कर्नाटक का सबसे बडा शहर है । यहाँ पर कन्नड बोली जाती है । बहुत से लोग एक से ज़्यादा भाषा बोलते हैं । एक अनुमान के अनुसार बंगलोर में ५१% से ज़्यादा लोग भारत के विभिन्न हिस्सों से आ कर बसे हैं । ==इतिहास== [[पुराण|पुराणों]] में इस जगह को कलयाणपुरी या कलयाण नगर के नाम से जाना जाता था । [[अन्ग्रेज़|अन्ग्रेज़ों]] के आगमन के पश्चात ही बंगलोर को अपना यह अन्ग्रेज़ी नाम मिला । ''बेगुर'' के पास मिले एक शिलालेख से ऎसा प्रतीत होता है कि यह जिला [[1004]] ई० तक, गन्गा राजवंश का एक भाग था । इसे '''बेंगा-वलोरू''' के नाम से जाना जाता था, जिसका अर्थ प्राचीन कन्नङ में "रखवालों का नगर" होता है। सन् [[1015]] से [[1116]] तक [[तमिलनाडु]] के [[चोल]] शाशकों ने यहां राज किया जिसके बाद इसकी सत्ता '''होयसल''' राजवंश के हाथ चली गई । ऐसा माना जाता है कि आधुनिक बंगलोर की स्थापना सन [[1537]] में [[विजयनगर साम्राज्य]] के दौरान हुई थी । विजयनगर साम्राज्य के पतन के बाद बंगलोर के सत्ता की बागडोर कई बार बदली । [[मराठा]] सेनापति '''शाहाजी भोंसले''' के अघिकार में कुछ समय तक रहने के बाद इस पर मुगलों ने राज किया । बाद में जब [[1689]] में [[मुगल]] शाशक [[औरंगजेब]] ने इसे ''चिक्काराजा वोडयार'' को दे दिया तो यह नगर [[मैसूर]] साम्राज्य का हिस्सा हो गया । '''कृष्णराजा वोडयार''' के देहांत के बाद मैसूर के सेनापति '''हैदर-अली''' ने इसपर [[1759]] में अधिकार कर लिया । इसके बाद हैदर-अली के पुत्र '''टीपु सुल्तान''', जिसे लोग ''मैसूर का शेर'' के नाम से जानते हैं, ने यहां [[1799]] तक राज किया जिसके बाद यह अंग्रेजों के अघिकार में चला गया । यह राज्य 1799 में चौथे मैसूर युद्ध में टीपु की मौत के बाद ही अंग्रेजों के हाथ लग सका । मैसूर का शाशकीय नियंत्रण महाराजा के ही हाथ में छोङ दिया गया, केवल कैंटोनमेंट अंग्रेजों के अधीन रहा । ब्रिटिश शाशनकाल में यह नगर '''मद्रास''' प्रेसिडेंसी के तहत था । मैसूर की राजधानी [[1831]] में मैसूर शहर से बदल कर बंगलोर कर दी गई । टेलीग्राफ तथा रेल के आगमन ने नगर के विकास में महत्वपूर्ण भूमिकाएं निभाईं । उन्नीसवीं सदी में बंगलोर एक द्विनगर ( ट्विन सिटी ) बन गया - ''पेट'' और ''कैंटोनमेंट''। ''पेट'' में मुख्यतः कन्नड जनवास था जबकि ''कैंटोनमेंट'' के निवासियों में तमिल आप्रवासियों की बहुतायत थी । [[1898]] में [[प्लेग]] की चपेट में आने से बंगलोर की जनसंख्या यकायक कम गई । [[1906]] में यह देश का पहला ऎॆसा नगर बना जहां विद्युत आपुर्ति की सुविधा थी । शिवानासमुद्र का पनबिजली केन्द्र इसका स्रोत था । [[1990]] के दशक में सौम्योपकरण (सॉफ्टवेयर ) की अचानक प्रगति के कारण बंगलोर काफी उन्नत हो गया । ... == भौगोलिक स्थिति == 12.97 डिग्री उत्तरी अक्छांश और 77.56 डिग्री पूर्वी देशांतर पर स्थित इस नगर का भूखंड मुख्यतः पठारी है । यह ''मैसूर का पठार'' के लगभग बीच में 920 मीटर की औसत ऊचाई पर अवस्थित है । बंगलोर जिले के उत्तर-पूर्व में ''[[कोलार जिला]] '' (सोने की खानों के लिये प्रसिद्घ), उत्तर-पश्चिम में ''[[तुमकुर जिला]]'', दक्षिण-पश्चिम में ''[[मांड्य जिला]]'', दक्षिण में ''[[चामाराजानगर जिला]]'' तथा दक्षिण-पूर्व में ''[[तमिलनाडु]]'' राज्य है । ==संस्कृति== एक अनुमान के अनुसार बंगलोर में 51% से ज़्यादा लोग भारत के विभिन्न हिस्सों से आ कर बसे हैं । अपने सुहाने मौसम के कारण इसे ''भारत का उद्यान नगर'' भी कहते हैं । ''प्रकाश का पर्व'' [[दीपावली]] यहां बहुत धूमधाम से मनाई जाती है । [[दशहरा]], जो मैसूर का पहचान चिह्न बन गया है, भी काफी प्रसिद्ध है । अन्य लोकप्रिय उत्सवों में गणेश चतुर्थी, उगाडी, संक्रांति, ईद-उल-फितर, क्रिसमस का नाम लिया जा सकता है । [[कन्नड़]] फिल्म उद्योग का केन्द्र बंगलोर, सालाना औसतन 80 कन्नड फिल्म बनाता है । कन्नड फिल्मों की लोकप्रियता ने एक नई जनभाषा ''बंगलोर-की-कन्नड'' को जन्म दिया है जो अन्य भाषाोोोओं से प्रेरित है और युवा संस्कृति का समर्थक। व्यंजनों की विविधता से भरपूर इस नगर में उत्तर भारतीय, दक्कनी, चीनी तथा पश्चिमी खाने काफी लोकप्रिय हैं । [[क्रिकेट]] यहां का सर्वाधिक लोकप्रिय खेल है । बंगलोर ने देश को काफी उन्नत खिलाङी दिये हैं, जिसमें वर्तमान कप्तान [[राहुल द्रविड़]] का नाम भी शामिल है । अन्य प्रसिद्ध खिलाङियोों में [[अनिल कुम्बले]], गुंडप्पा विश्वनाथ, प्रसन्ना, बी. एस. चन्द्रशेखर, वेंकटेश प्रसाद, जावागल श्रीनाथ आदि का नाम लिया जा सकता है । बंगलोर में कई क्लब भी हैं, जैसे - बंगलोर गोल्फ क्लब, बाउरिंग इंसटिट्यूट, इक्सक्लुसिव बंगलोर क्लब आदि जिनके पूर्व सदस्यों में '''विंस्टन चर्चिल''' और '''मैसूर महाराज''' का नाम शामिल है । == परिवहन == बंगलोर का [[एच.ए.एल. अंतर्राष्ट्रीय हवाईअड्डा]] देश का तीसरा व्यस्ततम एयरपोर्ट है । घरेलू तथा अंतर्राष्ट्रीय उङानों में प्रयुक्त यह हवाईपट्टी, एशिया, मध्य-पूर्व तथा यॊरोप के लिये सेवाएं देता है । ==यह भी देखें== * [[भारत के शहर]] * [[विश्व के बड़े शहर]] {{stub}} [[Category:शहर]] [[Category:भारत के शहर]] {{भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर}} {{भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी}} [[bg:Бангалор]] [[bn:বেঙ্গালুরু]] [[bpy:বাঙ্গালোর]] [[br:Bangalore]] [[de:Bengaluru]] [[en:Bangalore]] [[eo:Bangaloro]] [[es:Bangalore]] [[fi:Bangalore]] [[fr:Bangalore]] [[gl:Bangalore - ಬೆಂಗಳೂರು]] [[gu:બેંગલોર]] [[hu:Bangalor]] [[id:Bengaluru]] [[it:Bangalore]] [[ja:バンガロール]] [[kn:ಬೆಂಗಳೂರು]] [[kw:Bengalour]] [[lt:Bengalūras]] [[lv:Bangalora]] [[ml:ബാംഗ്ലൂര്‍]] [[mr:बंगळूर]] [[nl:Bangalore]] [[no:Bangalore]] [[pl:Bangalur]] [[pt:Bangalore]] [[ro:Bengaluru]] [[ru:Бангалор]] [[sa:बंगलोर]] [[scn:Bangaluri]] [[simple:Bangalore]] [[sr:Бангалор]] [[sv:Bangalore]] [[ta:பெங்களூர்]] [[te:బెంగళూరు]] [[tr:Bangalore]] [[uk:Бангалор]] [[ur:بنگلور]] [[vi:Bengaluru]] [[zh:班加羅爾]] एम एम टी सी 2166 11182 2004-12-27T08:55:36Z विजय ठाकुर 115 वर्ष १९६३ मे स्थापित एमएमटीसी आज भारत की एक अग्रणी अन्तर्राष्ट्रीय व्यापारिक कंपनी है जिसका वार्षिक कारोबर १.५ बिलियन अमेरिकन डालर से भी अधिक है। यह भारत की प्रथम ऐसी अन्तर्राष्ट्रीय व्यापारिक कम्पनी है जिसे 'सुपर स्टार ट्रेडिंग हाउस' का दर्जा प्रदान किया गया है तथा यह पहला ऐसा सार्वजनिक उपक्रम है जिसे निर्यात में महत्वपूर्ण योगदान हेतु 'गोल्डन सुपर स्टार ट्रेडिंग हाउस' का दर्जा दिया गया है। एमएमटीसी भारत का, तेल आयात को छोड़कर, सबसे बड़ा आयातक है। एमएमटीसी के विविधि व्यापारिक कार्यकलापों में तीसरे देशों से व्यापार, संयुक्त उद्मम, सम्पर्क सौदे एवं वर्तमान में अन्तर्राष्ट्रीय व्यापार के लिए जो आधुनिक साधन चाहिए होते हैं वे सभी शामिल है। एमएमटीसी के विस्तृत अन्तर्राष्ट्रीय कारोबार के नेटवर्क में इसकी अपनी पूर्ण स्वामित्व वाली सिंगापुर स्थित सहायक कंपनी शामिल है तथा कंपनी का कार्यक्षेत्र एशिया, यूरोप, अफ़्रीका, ओशिनिया तथा अमेरिका के कुल ८५ से भी अधिक देशों में फैला हुआ है जिसके माध्यम से यह विश्व बाजार में अपना कारोबार करती है। ==खनिजों में भारत का अग्रणी निर्यातक== एमएमटीसी खानिजों के व्यापार क्षेत्र में विश्व स्तर पर एक प्रमुख कंपनी है तथा भारत से खनिजों का निर्यात करने वाला सकल सबसे बडा निर्यातक है। खानिजों की हैंडलिंग में इसका व्यापाक ढांचागत अनुभव है जिसके बलबूते पर यह खरीद, गुणवत्ता नियंत्रण, विभिन्न बन्दरगाहों से समय पर माल की डिलीवरी के लिए सभी सहायक सेवाएं प्रदान करती है। कंपनी इन कार्यो को भारत में स्थित क्षेत्रीय कार्यालयों तथा बन्दरगाह कार्यालयों और अन्तर्राष्ट्रीय सहायक कंपनी के नेटवर्क के माध्यम से करती है। एमएमटीसी को भारत से खनिजों का सर्वाधिक निर्यात करने लिए केमिकल्स एंड अलाइड प्रोडेक्टस एक्स्पोर्ट प्रोमोशन काउंसिल (कैपेकिसल) द्वारा सर्वाधिक निर्यात का लगातार ११वीं बार पुरस्कार प्रदान किया गया है। ==विश्व में उर्वरक के सबसे बडे खरीददारों में से एक== एमएमटीसी उर्वरक तथा उर्वरक कच्चे माल व्यवसाय करने वाली एक अग्रणी व्यापारिक कंपनी है, जो कि सुनियोजित आयात व्यवस्था के तहत यूरिया, डीएपी, एमओपी, सल्फर रॉंकफास्फेट, एसाएसपी अन्य फार्मिंग व कृषि इनपुट्स का प्रत्यक्ष विपणन करती है। आज यह उर्वरक का विपणन करने वाली भारत की एक प्रमुख कंपनी बन गई है। ==भारतीय उपमहाद्वीप में बुलियन का सबसे बडा व्यापारी== एमएमटीसी भारतीय उप महाद्वीप में सोने व चांदी का सबसे बड़ा आयातक है जिसका १०० मी० टन सोने का तथा ५०० मी० टन चांदी का वार्षिक कारोबार है। एमएमटीसी ने मुम्बई स्थित मेकर भवन में आभूषणों की खुदरा बिक्री के लिए एक शोरुम खोला है। एमएमटीसी सोने की हॉलमार्क युक्त ब्राण्डेड तथा जडाऊ आभूषणों की सप्लाई करती है। एमएमटीसी ने भारत के मुम्बई स्थित इंटरनेशनल एयरपोर्ट के प्रस्थान लॉज में एक ड्यूटी फ्री ज्वेलरी स्टोर भी खोला है। सोने व सोने की मदों की शुद्वता की जांच अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर स्वीकृत अग्नि परीक्षण प्रणाली हेतु नई दिल्ली में एक हॉलमार्किंग यूनिट स्थापित की गई है। एमएमटीसी स्वयं विदेशों में आभूषणों की बडी-बडी प्रदर्शनियां आयोजित करती रहती है । इसके अतिरिक्त, यह अन्तर्राष्ट्रीय बाजार में आभूषणों के व्यापार व विपणन के क्षेत्र में प्रतिष्ठत कंपनियों के सहयोग से आधुनिक आभूषणों के निर्माण के लिए संयुक्त उदयम स्थापित करना चाहती है। एमएमटीसी ज्वैलर्स व शिल्पकारों को सहायता प्रदान करने हेतु भारत के सर्राफा व्यापारियों तथा ज्वेलर्स को अन्तर्राष्ट्रीय ब्याज दर पर ऋण के रुप में सोना सप्लाई करती है जिससे उनकी कार्यशील पूंजी की आवश्यकता की पूर्ति हो जाती है। एमएमटीसी ने अपने खुदरा बिक्री के नेटवर्क को मेकर भवन के ज्वेलरी शोरुम से बढाकर ४ ड्यूटी फ्री दुकानें खोली हैं जिनमें से २ दुकानें मुम्बई, एक चेन्नई तथा एक दुकान तिरुवन्नतपुरम इंटरनेशनल एयरपोर्ट में हैं तथा इसके नई दिल्ली स्थित झंडेवालान कार्यालय में एक बिक्री काउंटर है। *भारत में अलौह धातु तथा औदयोगिक कच्चे माल का आयात करने वाला सबसे बडा आयातक एमएमटीसी भारत में आयातित अलौह धातुओं जैसे ताम्बा, एल्युमीनियम, जिंक, लैड, टिन तथा निकल का सबसे बडा विक्रेता है। यह आयातित लघु धातुओं जैसे मैंगनीजियम, एन्टिमनी, सिलिकान तथा पारा और औदयोगिक कच्चे माल जैसे एस्बेस्टोज की बिक्री भी करती है। साथ ही यह इस्पात व इसके उत्पादों की बिक्री करती है। एमएमटीसी अन्तर्राष्ट्रीय मानकों जैसे एएसटीएम अथवा बीएसएस अथवा एलएमई द्वारा अनुमोदित ब्राण्ड के क्वालिटी प्रोडक्ट्स का आयात करती है। भारत में एमएमटीसी के प्रमुख संस्थागत ग्राहक आई एस ओ - ९००२ दर्जा प्राप्त हैं। एमएमटीसी धातुओं की खरीद विश्वभर में फैले सूचीबद्ब उत्पादकों तथा व्यापारियों से करती है। विश्व भर में कृषि उत्पादों के प्रति बढ़ती रुची एमएमटीसी भारत के कृषि उत्पादों के अग्राणी निर्यातकों व आयातकों में से एक है। कंपनी के थोक निर्यात में चावल, गेहू, गेहू का आटा, सोयामील, दालें, चीनी, प्रोसेस्ड फूडस तथा चाय, काफी, जूट इत्यादि का निर्यात शामिल है। एमएमटीसी तिलहनों की पिराई से लेकर कई प्रकार के कार्य कारती है । जैसे तिलहनों की खरिद, निर्यात हेतु खली (डि-आयल्ड केक्स) का उत्पादन तथा घरेलू खपत हेतु खाद्य तेल का उत्पादन । यह खाद्य तेलों का आयात भी करती है। ==सामान्य व्यापार== एमएमटीसी वस्त्रें, मल्बेरी कच्ची रेशम, भवन निर्माण सामग्री, समुद्री उत्पाद, केमिकल्स, ड्र्ग्स तथा औषधि, प्रोसेस्ड फूड्स हाडड्रोकार्बन, कोयला एवं कोक का भी व्यवसाय करती है। अनुरोध करने पर उपरोक्त के बारे में सूचना प्राप्त की जा सकती है. एमएमटीसी इंजीनियरी उत्पादों का निर्यात भी करती है। *बल्क हैंडलिंग क्षमताओं के साथ एक इन्टीग्रेटिड अन्तर्राष्ट्रीय व्यापारी एमएमटीसी में निर्यात तथा आयात कारोबार से संबंधित सभी व्यवस्थाएं कर रखी हैं जैसे माल की थोक हैंडलिंग, उत्तम स्तर की विकसित रेल व सडक परिवहन व्यवस्था, वेयर हाउसिंग बन्दरगाह तथा शिपिंग, प्रचालन की व्यापक ढांचागत सुविधाएं जिनके माध्यम से एमएमटीसी का निर्यात व आयात पर पूरा नियंत्रण है। कंपनी के देशभर में ८५ से भी अधिक स्थानों पर व्यवसाय केन्द्र है जिसमें क्षेत्रीय कार्यालय, उप क्षेत्रीय कार्यालय, बंदरगाह तथा फील्ड कार्यालय, वेयरहाउसिस व खरीद केन्द्र है। *कंपनी की गतिविधियों के क्षेत्र का विस्तार एमएमटीसी ने पिछले कुछ वर्षो के दौरान अपने कार्य कलापों का विस्तार करते हुए व्यवसाय में विविधिकरण का दृष्टिकोण अपनाया है तथा साथ ही अपने प्रमुख व्यवसाय क्षेत्रों को सुदृढ़ता प्रदान की है। परिणामस्वरूप कंपनी ने अपने एकाधिकार के माहौल से खुली प्रतियोगिता के माहौल में अपना स्थान बना लिया है। निर्माण, व्यापार तथा टेक्नोलॉजी भागीदारों के बीच सहयोग पैदा करने तथा विश्व स्तर पर अपनेप्रचालन कार्यो में कुशलता एवं दक्षता लाने के लिये, एमएमटीसी ने उड़ीसा राज्य सरकार के साथ मिलकर एक मिलियन टन उत्पादन क्षमता का लौह एवं इस्पात संयंत्र तथा ०.८ मिलियन टन क्षमता की कोक ओवन बैटरी सह उत्पाद रिकवरी प्लांट और ५५ मेगावाट क्षमता का कैपटिव पावर प्लांट प्रोन्नत किया है । *सहायक सेवाएं एमएमटीसी मानव संसाधन विकास तथा इससे संबंधित कार्यो पर विशेष बल देती है । व्यापार प्रबन्धन क्षेत्र में नवीनतम विकास की जानकारी देने तथा प्रबंधकीय दक्षताओं की वृद्बि करने के लिये व्यापार प्रबंध, निर्यात विपणन, सामान्य प्रबंध जैसे अनेक प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित किये जाते हैं | *कार्यालयों का नेटवर्क कम्पनी के अन्तर्राष्ट्रीय व्यापार में निम्नलिखित शामिल है । सिंगापुर स्थित पूर्ण स्वामित्व वाली एक अंतर्राषट्रीय सहायक कंपनी - एमएमटीसी ट्रांसनेशनल प्रा०लि० (एमटीपीएल) १२ क्षेत्रीय कार्यालय पूर्वी क्षेत्र : कोलकाता, भुवनेश्वर पशिचमी क्षेत्र : मुम्बई , गोवा , अहमदाबाद उत्तरी क्षेत्र : दिल्ली (झण्डेवालान), जयपुर दक्षिण क्षेत्र : बंगलूर, बेलारी, चेन्नई , हैदराबाद, विशाखापटनम सूनामी 2167 26249 2006-09-07T12:29:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ar, be, bg, br, bs, cs, et, eu, fa, fi, fy, gu, ia, id, it, jv, ko, ku, lt, lv, mr, nn, no, ro, ru, scn, simple, sk, ta, th, tr, uk, vi, zh-min-nan Modifying: nl, pt [[Image:Gigante.jpg|thumb|सुनामी लहरें]] समुद्री तूफ़ान - को [[जापानी]] में '''त्सूनामी''' बोलते हैं, यानी [[बन्दरगाह]] के निकट की लहर। दरअसल ये बहुत लम्बी - यानी सैकड़ों किलोमीटर चौड़ाई वाली लहरें होती हैं, यानी कि लहरों के निचले हिस्सों के बीच का फ़ासला सैकड़ों किलोमीटर का होता है। पर जब ये तट के पास आती हैं, तो लहरों का निचला हिस्सा ज़मीन को छूने लगता है, - इनकी गति कम हो जाती है, और ऊँचाई बढ़ जाती है। ऐसी स्थिति में जब ये तट से टक्कर मारती हैं तो तबाही होती है। गति 400 किलोमीटर प्रति घण्टा तक, और ऊँचाई 10 से 17 मीटर तक। यानी पानी की चलती दीवार। और वह भी खारा वाला। अक्सर समुद्री भूकम्पों की वजह से ये तूफ़ान पैदा होते हैं। [[प्रशान्त महासागर]] में बहुत आम हैं, पर [[बङ्गाल की खाड़ी]], [[हिन्द महासागर]] व [[अरब सागर]] में नहीं। इसीलिए शायद भारतीय भाषाओं में इनके लिए विशिष्ट नाम नहीं है। सूनामी क्या है? समुद्र के भीतर अचानक जब बड़ी तेज़ हलचल होने लगती है तो उसमें उफान उठता है जिससे ऐसी लंबी और बहुत ऊंची लहरों का रेला उठना शुरू हो जाता है जो ज़बरदस्त आवेग के साथ आगे बढ़ता है. इन्हीं लहरों के रेले को सूनामी कहते हैं. दरअसल सूनामी जापानी शब्द है जो सू और नामी से मिल कर बना है सू का अर्थ है समुद्र तट औऱ नामी का अर्थ है लहरें. पहले सूनामी को समुद्र में उठने वाले ज्वार के रूप में भी लिया जाता रहा है लेकिन ऐसा नहीं है. दरअसल समुद्र में लहरे चाँद सूरज और ग्रहों के गुरुत्वाकर्षण के प्रभाव से उठती हैं लेकिन सूनामी लहरें इन आम लहरों से अलग होती हैं. कैसे उठती हैं सूनामी लहरें? सूनामी लहरों के पीछे वैसे तो कई कारण होते हैं लेकिन सबसे ज्यादा असरदार कारण है भूकंप. इसके अलावा ज़मीन धंसने, ज्वालामुखी फटने, किसी तरह का विस्फोट होने और कभी-कभी उल्कापात के असर से भी सूनामी लहरें उठती हैं. भूकंप से सूनामी लहरें कैसे उठती हैं? देखिये जब कभी भीषण भूकंप की वजह से समुद्र की ऊपरी परत अचानक खिसक कर आगे बढ़ जाती है तो समुद्र अपनी समांतर स्थिति में ऊपर की तरफ बढ़ने लगता है. जो लहरें उस वक़्त बनती हैं वो सूनामी लहरें होती हैं. इसका एक उदाहरण ये हो सकता है कि धरती की ऊपरी परत फ़ुटबॉल की परतों की तरह आपस में जुड़ी हुई है या कहें कि एक अंडे की तरह से है जिसमें दरारें हों. पहले सूनामी को समुद्र में उठने वाले ज्वार के रूप में भी लिया जाता रहा है लेकिन ऐसा नहीं है. दरअसल समुद्र में लहरे चाँद सूरज और ग्रहों के गुरुत्वाकर्षण के प्रभाव से उठती हैं लेकिन सूनामी लहरें इन आम लहरों से अलग होती हैं अंडे का खोल सख़्त होता है लेकिन उसके भीतर का पदार्थ लिजलिजा और गीला होता है। भूकंप के असर से ये दरारें चौड़ी होकर अंदर के पदार्थ में इतनी हलचल पैदा करती हैं कि वो तेज़ी से ऊपर की तरफ का रूख़ कर लेता है. धरती की परतें भी जब किसी भी असर से चौड़ी होती हैं तो वो खिसकती हैं जिसके कारण महाद्वीप बनते हैं. तो इस तरह ये सूनामी लहरें बनती हैं. लेकिन ये भी ज़रूरी नहीं कि हर भूकंप से सूनामी लहरें बने. इसके लिए भूकंप का केंद्र समुद्र के अंदर या उसके आसपास होना ज़रूरी है. जब ये सूनामी लहरें किनारों से उठने लगती हैं तो क्या असर होता है? जब ये सूनामी लहरें किसी भी महाद्वीप की उस परत के उथले पानी तक पहुँचती हैं जहाँ से वो दूसरे महाद्वीप से जुड़ा है और जो कि एक दरार के रूप में देखा जा सकता है. वहाँ सूनामी लहर की तेज़ी कम हो जाती है. वो इसलिए क्यों कि उस जगह दूसरा महाद्वीप भी जुड़ रहा है और वहां धरती की जुड़ी हुई परत की वजह से दरार जैसी जो जगह होती है वो पानी को अपने अंदर रास्ता देती है. लेकिन उसके बाद भीतर के पानी के साथ मिल कर जब सूनामी किनारे की तरफ़ बढ़ती है तो उसमे इतनी तेज़ी होती है कि वो 30 मीटर तक ऊपर उठ सकती है और उसके रास्ते में चाहे पेड़, जंगल या इमारतें कुछ भी आएँ- सबका सफ़ाया कर देती है. सूनामी लहरों के असर किस तरह पड़ते हैं? सूनामी लहरें समुद्री तट पर भीषण तरीके से हमला करती हैं और जान-माल का बुरी तरह नुक़सान कर सकती है. क्या सूनामी लहरों का अंदाज़ा पहले से लगाया जा सकता है? इनकी भविष्यवाणी करना मुश्किल है देखिये जिस तरह वैज्ञानिक भूकंप के बारे में भविष्य वाणी नहीं कर सकते वैसे ही सूनामी के बारे में भी अंदाज़ा नहीं लगा सकते. लेकिन सूनामी के अब तक के रिकॉर्ड को देखकर और महाद्वीपों की स्थिति को देखकर वैज्ञानिक कुछ अंदाज़ा लगा सकते हैं. धरती की जो प्लेट्स या परतें जहाँ-जहाँ मिलती है वहाँ के आसपास के समुद्र में सूनामी का ख़तरा ज़्यादा होता है. जैसे आस्ट्रेलियाई परत और यूरेशियाई परत जहाँ मिलती हैं वहाँ स्थित है सुमात्रा जो कि दूसरी तरफ फिलीपीनी परत से जुड़ा हुआ है. सूनामी लहरों का कहर वहाँ भयंकर रूप में देखा जा रहा है. What is the latest tsunami disaster affects in india? In India Tsunami was came last year in which lots of people died & lost their homes and childs it was really a big disaster for indians . {{stub}} [[af:Tsoenami]] [[ar:تسونامي]] [[be:Цунамі]] [[bg:Цунами]] [[br:Tsunami]] [[bs:Cunami]] [[ca:Tsunami]] [[cs:Tsunami]] [[cy:Tsunami]] [[da:Tsunami]] [[de:Tsunami]] [[en:Tsunami]] [[eo:Cunamo]] [[es:Tsunami]] [[et:Tsunami]] [[eu:Tsunami]] [[fa:سونامی]] [[fi:Tsunami]] [[fr:Tsunami]] [[fy:Tsûnamy]] [[gu:ત્સુનામી]] [[he:צונמי]] [[ia:Tsunami]] [[id:Tsunami]] [[it:Tsunami]] [[ja:津波]] [[jv:Tsunami]] [[ko:해일]] [[ku:Tsunamî]] [[lt:Cunamis]] [[lv:Cunami]] [[mr:त्सुनामी]] [[ms:Tsunami]] [[nl:Tsunami]] [[nn:Flodbølgje]] [[no:Tsunami]] [[pl:Tsunami]] [[pt:Tsunami]] [[ro:Tsunami]] [[ru:Цунами]] [[scn:Tsunami]] [[simple:Tsunami]] [[sk:Cunami]] [[sv:Tsunami]] [[ta:சுனாமி]] [[th:คลื่นสึนามิ]] [[tr:Tsunami]] [[uk:Цунамі]] [[vi:Sóng thần]] [[zh:海啸]] [[zh-min-nan:Hái-tiòng]] बेन्गलोर 2168 11184 2004-12-28T04:47:08Z Hemanshu 22 बेन्गलोर का नाम बदलकर बंगलोर कर दिया गया है #REDIRECT [[बंगलोर]] वेलिंग्टन 2169 45851 2007-01-24T19:17:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hy:Վելինգտոն]] [[चित्र:Nz-map.png|thumb|150px]] '''वेलिंग्टन''' [[न्यूजीलैंड]] की राजधानी है । {{stub}} [[af:Wellington, Nieu-Seeland]] [[ar:ويلينغتون]] [[bg:Уелингтън]] [[br:Wellington (Zeland-Nevez)]] [[ca:Wellington]] [[cs:Wellington]] [[da:Wellington]] [[de:Wellington]] [[el:Ουέλλινγκτον]] [[en:Wellington]] [[es:Wellington (Nueva Zelanda)]] [[et:Wellington]] [[eu:Wellington]] [[fi:Wellington]] [[fr:Wellington (Nouvelle-Zélande)]] [[gl:Wellington]] [[gu:વેલિંગ્ટન]] [[he:ולינגטון (ניו זילנד)]] [[hr:Wellington]] [[hy:Վելինգտոն]] [[id:Wellington]] [[io:Wellington]] [[is:Wellington]] [[it:Wellington (Nuova Zelanda)]] [[ja:ウェリントン (ニュージーランド)]] [[ko:웰링턴]] [[kw:Wellington]] [[la:Wellington]] [[lt:Velingtonas]] [[mi:Te Whanga-nui-a-Tara]] [[nl:Wellington (stad)]] [[nn:Wellington]] [[no:Wellington]] [[oc:Wellington (Nòva Zelanda)]] [[pl:Wellington (Nowa Zelandia)]] [[pt:Wellington]] [[ru:Веллингтон]] [[sco:Wellington]] [[simple:Wellington]] [[sk:Wellington]] [[sl:Wellington]] [[sm:Ueligitone]] [[sr:Велингтон]] [[sv:Wellington]] [[ta:வெலிங்டன்]] [[ug:ۋېللىنگتون]] [[vi:Wellington]] [[zh:惠灵顿]] [[zh-min-nan:Wellington]] चित्र:Nz-map.png 2170 11186 2004-12-28T05:49:53Z Hemanshu 22 modified CIA World Factbook map public domain modified CIA World Factbook map public domain लालू प्रसाद यादव 2173 38014 2006-12-12T06:17:45Z Mitul0520 211 [[Image:Laloo.jpg|thumb|]] '''लालू प्रसाद यादव''' (जन्म: ) [[भारत]] के [[बिहार]] प्रान्त के राजनीतिज्ञ है। वे बिहार के मुख्यमंत्री थे। वर्तमान केन्द्रीय मंत्रीमंडल में वे रेलमंत्री है। ==जीवन और राजनीति सफर== बिहार के [[गोपालगंज]] मे आजादी के एक साल बाद 1948 मे एक निहायत ही गरीब परिवार मे जन्मे लालू ने राजनीति की शुरूवात [[जयप्रकाश आन्दोलन]] से की, तब वे एक छात्र नेता थे। उन्होने वकालत भी की हुई है। 1977 मे '''इमरजेंसी''' के बाद हुए [[लोकसभा]] चुनाव मे लालू जीते और पहली बार लोकसभा पहुँचे, तब उनकी उम्र 29 साल थी। 1980 से 1989 तक वे दो बार [[विधानसभा]] के सदस्य रहे और विपक्ष के नेता पद पर भी रहे। 1990 मे वे बिहार के मुख्यमंत्री बने। 1995 मे भी वे भारी बहुमत से विजयी रहे। 1997 मे जब सीबीआइ ने उनके खिलाफ [[चारा घोटाला |चारा घोटाले]] मे आरोप पत्र दाखिल किया तो उन्हे मुख्यमंत्री पद से हटना पड़ा| अपनी पत्नी [[राबड़ी देवी]] को सत्ता सौंपकर वे [[राष्ट्रीय जनता दल]] के अध्यक्ष बने रहे, और अपरोक्ष रूप से सत्ता की कमान भी उनके हाथ ही रही| चारा मामले मे लालू को जेल भी जाना पड़ा, और उनको कई महीने तक जेल मे भी रहना पड़ा| 2004 लोकसभा चुनाव मे [[एनडीए]] की करारी हार के बाद लालू रेलमन्त्री बने| [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Lalu Prasad Yadav]] [[sv:Laloo Prasad Yadav]] लालूप्रसाद यादव 2174 37255 2006-12-04T00:55:12Z Mitul0520 211 {{pov}} '''लालूप्रसाद यादव''' [[भारत]] के [[बिहार]] प्रांत के राजनीतिज्ञ है। वे भारत के वर्तमान मंत्रीमंडल मे रेल मंत्री है। =लालू का इतिहास= बिहार के [[गोपालगंज]] मे आजादी के एक साल बाद 1948 मे एक निहायत ही गरीब परिवार मे जन्मे लालू ने राजनीति की शुरूवात जयप्रकाश आन्दोलन से की, तब वे एक छात्र नेता थे, और बहुत ही कम लोगों को पता होगा कि लालू ने वकालत भी की हुई है.1977 मे इमरजेंसी के बाद हुए लोकसभा चुनाव मे लालू जीते और पहली बार लोकसभा पहुँचे, तब उनकी उम्र मात्र 29 साल थी. 1980 से 1989 तक वे दो बार [[विधानसभा]] के सदस्य रहे और विपक्ष के नेता पद पर भी रहे. लेकिन सबसे सही समय उनके जीवन मे आया 1990 मे जब वह बाकी धुरंधर और घाघ नेताओ को छकाते और ठेंगा दिखाते हुए बिहार के मुख्यमंत्री बने. यह अत्यन्त अप्रत्याशित था तो असंतोष स्वाभाविक ही था, अनेक आंतरिक विरोधो के बावजूद वे अगले चुनाव यानि कि 1995 मे भी भारी बहुमत से विजयी रहे और अपने आपको सही साबित किया. लालू के जनाधार मे MY यानि मुस्लिम और यादवो के फैक्टर का बड़ा योगदान है, लालू ने इससे कभी इन्कार भी नही किया, और लगातार अपने जनाधार को बढाते रहे. लेकिन जैसा कि हर राजनेता के जीवन मे कुछ कठिन पल आते है, सो 1997 मे जब सीबीआइ ने उनके खिलाफ [[चारा घोटाले]] मे आरोप पत्र दाखिल किया तो उन्हे मुख्यमंत्री पद से हटना पड़ा, लेकिन अपनी पत्नी [[राबड़ी देवी]] को सत्ता सौंपकर वे [[राष्ट्रीय जनता दल]] के अध्यक्ष बने रहे, और अपरोक्ष रूप से सत्ता की कमान भी उनके हाथ ही रही.चारा मामले मे लालू को जेल भी जाना पड़ा, बहुत नौटंकी भी हुई और उनको कई महीने तक जेल मे भी रहना पड़ा, लेकिन बिहार मे लालू को हिलाने वाला अब तक पैदा नही हुआ था. फिर पिछले लोकसभा चुनाव मे एनडीए की करारी हार के बाद के बाद लालू को दिल्ली की सत्ता मे योगदान करने की सूझी, लालू तो गृह मन्त्री बनना चाहते थे, लेकिन कांग्रेस के दबाव और काफी हीलहुज्जत के बात रेलमन्त्री बनने को राजी हो गये.यह बात और है कि विपक्ष अभी भी उनका बायकाट करता है, लेकिन लालू को कोई परवाह नही. लालू को पता है, कि कब क्या कहना है, कितना कहना है और कैसे कहना है, किसी विस्फोटक बात को कहते समय भी लालू के चेहरे पर शिकन नही आती और वे मासूमियत का लबादा ओढे रहते है. बिहार के मामले मे लालू को पता है कि कब किस दल मे तोड़फोड़ करनी है, कब किसे और कहाँ शिकस्त देनी है.लेकिन अपनी पार्टी पर उनका एकक्षत्र राज है, मजाल है कि कोई चूँ भी कर जाये… बाकायदा बाहर का रास्ता दिखा दिया जाता है. =शौक = लालू ने काफी लेख भी लिखे है मुख्यतः राजनीतिक और आर्थिक विषयों पर , उनका शौंक है बड़े बड़े आन्दोलनकारियों की जीवनिया पढना और राजनीतिक चर्चा करना…. [[संगीत]] के नाम पर [[लोकगीत]] इन्हे बहुत पसन्द है, और खेलो मे [[क्रिकेट]] मे दिलचस्पी है, वे बिहार क्रिकेट एसोसियेशन के अध्यक्ष भी है. और उनका सपुत्र एक अच्छा क्रिकेटर भी है.लालू ने एक फिल्म मे भी काम किया जिसका नाम उनके नाम पर ही है, यह बात दीगर है कि इस फिल्म का उनसे कुछ भी लेना देना नही है. रेलवे मन्त्री रहते हुए भी लालू काफी विवादास्पद रहे…..[[रेलवे]] मे कुल्हड़ चलाने का मामला हो या विलेज ओन व्हील गाड़िया, लालू का इन सबके पीछे अपना तर्क है. लालू ने वही किया जो उनके मर्जी मे आया, सिवाय सोनिया गांधी के वे यूपीए मे किसी भी नेता को घास नही डालते, हमेशा अपनी मनमर्जी करते है.लालू के रिश्तेदार भी लालू के राजनीतिक सफर मे काफी रूकावटे खड़ी करते है, साले [[साधू यादव]],[[सुभाष यादव]] या हो या परिवार के बाकी लोग, हमेशा किसी ना किसी तरह लालू के लिये आफते लाते रहे है.वैसे भी लालू हमेशा नये नये विवादो मे घिरते रहते है अभी पिछले दिनो वे बिहार मे गरीबो मे पैसे बाँटते हुए देखे गये थे..जो चुनाव आचार संहिता का सीधा सीधा उल्लंघन है….. विरोधियो ने पुरजोर विरोध किया, लेकिन लालू है कि असर ही नही. =लालू के कुछ मजेदार वक्तव्य= *“मै बिहार की सड़के हेमा मालिनी के गालों जैसी चिकनी करवा दूँगा.” *“भारतीय रेलवे और रेल यात्रियो सुरक्षा की जिम्मेदारी भगवान विश्वकर्मा की है, मेरी नही” रेलवे हादसों के संदर्भ मे बोलते हुए. *“यदि हम माल भाड़ा बढाते है तो लोग सड़क द्वारा माल भेजना शुरु कर देंगे जिससे सड़को की हालत और भी खराब हो जायेगी“ *“मै बहुत काम करता हूँ, अगर मेरे को आराम नही मिलता है तो मै पगला जाता हूँ” यह पूछे जाने पर कि आप सैलून मे क्यों सफर करते है. *“मै आपको क्यों बताऊ कि रेलवे इन परियोजनाओ के लिये धन कहाँ से लायेगा….हमारे विरोधी एलर्ट ना हो जायेंगे.” रेलवे बजट पर पूछे गये सवालों के जवाब मे. *“पासवान की पार्टी मे तो सब लफंगा एलिमेन्ट भरा पड़ा है“ =लालू का अन्दाज= अपनी बात कहने का लालू का खास अन्दाज है, यही अन्दाज लालू को बाकी राजनेताओ से अलग करता है, इनको देखकर मुझे स्वर्गिय नेता राजनारायण की याद आती है, जो मसखरी मे लालू से कुछ कदम आगे थे, लेकिन लालू का अन्दाज ही कुछ निराला है.पत्रकार तो इनके आगे पीछे मन्डराते रहते है, और बस इन्तजार करते है कि कब लालू कुछ बोलें और ये लोग छापे…..सीधा साधा मामला है, लोग लालू के बारे मे पढना पसन्द करते है. बिहार की सड़को को हेमा मालिनी के गालों की तरह बनाने का वादा हो या रेलवे मे कुल्हड़ की शुरुवात, लालू हमेशा से ही सुर्खियों मे रहे.इन्टरनेट मे आप लालू के लतीफों का अलग ही सेक्शन पायेंगे…. लालू के आलोचक चाहे कुछ भी कहें मेरी नजर मे लालू एक घाघ, शातिर,आक्रामक और हाजिरजवाब राजनेता है,जिनका एक अच्छा खासा जनाधार है. लालू का एक ही सपना है, भारत का प्रधानमन्त्री बनना, अब देंखे इनका यह सपना कब पूरा होता है. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Lalu Prasad Yadav]] [[sv:Laloo Prasad Yadav]] मुल्कराज आनंद 2175 11191 2004-12-28T11:03:16Z विजय ठाकुर 115 '''मुल्कराज आनंद''' [[भारत]] में [[अंग्रेज़ी साहित्य]] के क्षेत्र के प्रख्यात लेखक थे. मुल्कराज आनंद का जन्म १२ दिसंबर १९०५ को [[पेशावर]] में हुआ था जो अब [[पाकिस्तान]] में है. उन्होंने [[यूनिवर्सिटी ऑफ़ लंदन]] तथा [[केंब्रिज विश्वविद्यालय]] में पढ़ाई कर पीएचडी की उपाधि हासिल की. साहित्य जगत में उनका नाम हुआ उनके उपन्यास '''अनटचेबल्स''' से जिसमें उन्होंने भारत में '''[[अछूत]] समस्या''' का बेबाक चित्रण किया. उनके महत्वपूर्ण उपन्यास हैं, *कुली *टू लीव्स एंड अ बड * द विलेज *अक्रॉस द ब्लैक वाटर्स * द सोर्ड एंड द सिकल भारत में रचा गया उनका प्रमुख उपन्यास था '''द प्राइवेट लाइफ़ ऑफ़ ऐन इंडियन प्रिंस'''. ९९ वर्ष की आयु में सन २००४ में उनका निधन हुआ. दशावतार 2176 17037 2006-03-06T02:34:38Z Magicalsaumy 423 [[Image:Dashavatar.jpg|thumb|]] [[विष्णु]] के दश अवतार * [[मत्स्य]] * [[कूर्म]] * [[वराह]] * [[वामन]] * [[नरसिंह]] * [[परशुराम]] * [[राम]] * [[कृष्ण]] * [[बुद्ध]] * [[कल्कि]] {{स्टब}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] चन्द्रगुप्त 2177 45778 2007-01-24T16:45:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:چندر گپت موریا]] '''चन्द्रगुप्त:''' (३१९-३३५) प्राचीन भारतस्य का एक था. *[[गुप्त वंश]] {{substub}} [[de:Chandragupta Maurya]] [[en:Chandragupta Maurya]] [[es:Chandragupta Maurya]] [[fr:Chandragupta Maurya]] [[ja:チャンドラグプタ]] [[pt:Chandragupta Máuria]] [[ru:Чандрагупта]] [[sa:चन्द्रगुप्त मौर्य]] [[sv:Chandragupta Maurya]] [[ta:சந்திரகுப்த மௌரியர்]] [[ur:چندر گپت موریا]] [[zh:旃陀罗笈多 (孔雀王朝)]] वेलिन्ग्टन 2178 11194 2004-12-28T16:10:25Z Hemanshu 22 वेलिन्ग्टन का नाम बदलकर वेलिंग्टन कर दिया गया है #REDIRECT [[वेलिंग्टन]] शहरों की सूची 2180 11196 2004-12-28T16:18:22Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[सभी देशों में शहरों की सूचियाँ]] सभी देशों में शहरों की सूचियाँ 2181 11197 2005-06-05T04:11:32Z Spundun 73 यह [[देश]] के अनुसार '''शहरों की सूचियों की सूची''' है । <table border=0><tr valign=top><td width=200> * [[अफगानिस्तान में शहरों की सूची|अफगानिस्तान]] * [[अल्बानिया में शहरों की सूची|अल्बानिया]] * [[अल्जीरिया में शहरों की सूची|अल्जीरिया]] * [[अन्डोरा में शहरों की सूची|अन्डोरा]] * [[अंगोला में शहरों की सूची|अंगोला]] * [[आर्जेन्टीना में शहरों की सूची|आर्जेन्टीना]] * [[आर्मीनिया में शहरों की सूची|आर्मिनिया]] * [[आस्ट्रेलिया में शहरों की सूची|आस्ट्रेलिया]] * [[आस्ट्रिया में शहरों की सूची|आस्ट्रिया]] * [[अज़रबैजान में शहरों की सूची|अज़रबैजान]] * [[बहरीन में शहरों की सूची|बहरीन]] * [[बांग्लादेश में शहरों की सूची|बांग्लादेश]] * [[बारबाडोस में शहरों की सूची|बारबाडोस]] * [[बेलारूस में शहरों की सूची|बेलारूस]] * [[बेल्जियम में शहरों की सूची|बेल्जियम]] * [[बेनिन में शहरों की सूची|बेनिन]] * [[भूटान में शहरों की सूची|भूटान]] * [[बोलिविया में शहरों की सूची|बोलिविया]] * [[बोत्सवाना में शहरों की सूची|बोत्सवाना]] * [[ब्राज़ील में शहरों की सूची|ब्राज़ील]] * [[बुल्गारिया में शहरों की सूची|बुल्गारिया]] * [[बुरुन्डी में शहरों की सूची|बुरुन्डी]] * [[कम्बोडिया में शहरों की सूची|कम्बोडिया]] * [[कैमरून में शहरों की सूची|कैमरून]] * [[कनाडा में शहरों की सूची|कनाडा]] * [[चाड में शहरों की सूची|चाड]] * [[चिली में शहरों की सूची|चिली]] * चीन ** पीपल्ज़ रिपब्लिक ओफ़ चायना *** [[चीन में शहरों की सूची|चीन]] *** [[होन्ग कोन्ग में शहरों की सूची|होन्ग कोन्ग]] **[[ताइवान में शहरों की सूची|रिपब्लिक ओफ़ चायना (ताइवान)]] * [[कोलंबिया में शहरों की सूची|कोलंबिया]] * [[डेमोक्रेटिक रिपब्लिक ओफ़ कांगो में शहरों की सूची|कांगो]] * [[रिपब्लिक ओफ़ कोन्गो में शहरों की सूची|रिपब्लिक ओफ़ कोन्गो]] * [[कोस्टारीका में शहरों की सूची|कोस्टारीका]] * [[क्रोएशिया में शहरों की सूची|क्रोएशिया]] * [[क्यूबा में शहरों की सूची|क्यूबा]] * [[साइप्रस में शहरों की सूची|साइप्रस]] * [[चेकोस्लोवाकिया में शहरों की सूची|चेकोस्लोवाकिया]] * [[डेनमार्क में शहरों की सूची|डेनमार्क]] * [[ग्रीनलैंड में शहरों की सूची|ग्रीनलैंड]] * [[डोमिनिका में शहरों की सूची|डोमिनिका]] * [[डोमिनिकन रिपब्लिक में शहरों की सूची|डोमिनिकन रिपब्लिक]] * [[इक्वाडोर में शहरों की सूची|इक्वाडोर]] * [[इजिप्त में शहरों की सूची|इजिप्त]] * [[अल साल्वाडोर में शहरों की सूची|अल साल्वाडोर]] * [[एस्टोनिया में शहरों की सूची|एस्टोनिया]] * [[इथियोपिया में शहरों की सूची|इथियोपिया]] * [[फिजी में शहरों की सूची|फिजी]] * [[फिनलैंड में शहरों की सूची|फिनलैंड]] * [[फ्रांस में शहरों की सूची|फ्रांस]] <td width=200> * [[जार्जिया में शहरों की सूची|जार्जिया]] * [[जर्मनी में शहरों की सूची|जर्मनी]] * [[घाना में शहरों की सूची|घाना]] * [[यूनान में शहरों की सूची|यूनान]] * [[गयाना में शहरों की सूची|गयाना]] * [[होन्डूरास में शहरों की सूची|होन्डूरास]] * [[हंगरी में शहरों की सूची|हंगरी]] * [[भारत में शहरों की सूची|भारत]] * [[इंडोनेशिया में शहरों की सूची|इंडोनेशिया]] * [[ईरान में शहरों की सूची|ईरान]] * [[इराक में शहरों की सूची|इराक]] * [[आयरलैंड में शहरों की सूची|आयरलैंड]] * [[आइसलैंड में शहरों की सूची|आइसलैंड]] * [[इज़राईल में शहरों की सूची|इज़राईल]] * [[इटली में शहरों की सूची|इटली]] * [[जमैका में शहरों की सूची|जमैका]] * [[जापान में शहरों की सूची|जापान]] * [[जार्डन में शहरों की सूची|जार्डन]] * [[कज़ाकिस्तान में शहरों की सूची|कज़ाकिस्तान]] * [[कीनिया में शहरों की सूची|कीनिया]] * [[उत्तर कोरिया में शहरों की सूची|उत्तर कोरिया]] * [[दक्षिण कोरिया में शहरों की सूची|दक्षिण कोरिया]] * [[कुवैत में शहरों की सूची|कुवैत]] * [[कर्गिस्तान में शहरों की सूची|कर्गिस्तान]] * [[लाओस में शहरों की सूची|लाओस]] * [[लेबनान में शहरों की सूची|लेबनान]] * [[लेसोथो में शहरों की सूची|लेसोथो]] * [[लायबीरिया में शहरों की सूची|लायबीरिया]] * [[लीबिया में शहरों की सूची|लीबिया]] * [[मलेशिया में शहरों की सूची|मलेशिया]] * [[मारीशस में शहरों की सूची|मारीशस]] * [[मेक्सिको में शहरों की सूची|मेक्सिको]] * [[माल्डोवा में शहरों की सूची|माल्डोवा]] * [[मंगोलिया में शहरों की सूची|मंगोलिया]] * [[मोरक्को में शहरों की सूची|मोरोक्को]] * [[नामीबिया में शहरों की सूची|नामीबिया]] * [[नाव्रु में शहरों की सूची|नाव्रू]] * [[नेपाल में शहरों की सूची|नेपाल]] * [[न्यूज़ीलैंड में शहरों की सूची|न्यूज़ीलैंड]] * [[पाकिस्तान में शहरों की सूची|पाकिस्तान]] <td width=200> * [[पनामा में शहरों की सूची|पनामा]] * [[पेरू में शहरों की सूची|पेरू]] * [[फ़िलिपींस में शहरों की सूची|फ़िलिपींस]] * [[ पोलैंड में शहरों की सूची|पोलैंड]] * [[पुर्तगाल में शहरों की सूची|पुर्तगाल]] * [[कतार में शहरों की सूची|कतार]] * [[रूस में शहरों की सूची|रूस]] ** [[चेचन्या में शहरों की सूची|चेचन्या]] * [[रवांडा में शहरों की सूची|रवांडा]] * [[सोमालिया में शहरों की सूची|सोमालिया]] * [[दक्षिण अफ़्रीका में शहरों की सूची|दक्षिण अफ़्रीका]] * [[श्रीलंका में शहरों की सूची|श्रीलंका]] * [[सूडान में शहरों की सूची|सूडान]] * [[स्वाज़ीलैंड में शहरों की सूची|स्वाज़ीलैंड]] * [[स्वीडन में शहरों की सूची|स्वीडन]] * [[स्वीटजरलैंड में शहरों की सूची|स्वीटजरलैंड]] * [[सिरिया में शहरों की सूची|सिरिया]] * [[तंजानिया में शहरों की सूची|तंजानिया]] * [[युगांडा में शहरों की सूची|युगांडा]] * [[यूक्रेन में शहरों की सूची|यूक्रेन]] * [[उज़्बेकिस्तान में शहरों की सूची|उज़बेकिस्तान]] </table> भारत में शहरों की सूची 2182 11198 2004-12-28T19:26:21Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के शहर]] चंडीगढ 2183 11199 2004-12-30T00:29:43Z Murtasa 83 #redirect [[चंडीगढ़]] न्यूज़ीलैंड 2184 42844 2007-01-13T20:53:00Z Wolf 886 '''न्यूज़ीलैंड''' प्रशान्त महासागर में [[ऑस्ट्रेलिया]] के पास स्थित देश है । ये दो बड़े द्वीपों से बना है । {| style="margin: 0 0 1em 1em;" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1">'''न्यूज़ीलैंड'''</font><BR> <font size="+1">'''Aotearoa'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[Image:Flag of New Zealand.svg|125px|न्यूजीलैंड का झन्डा]] | align="center" width="140px" rowspan="2" | [[Image:New_zealand_coa.png|150px|New Zealand - Coat of Arms]] |- | align="center" width="140px" | ([[Flag of New Zealand|विस्तार में]]) |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1"></font> |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationNewZealand.png]] |- | आधिकारिक भाषाएँ | [[न्यूजीलैंड अन्ग्रेज़ी|अन्ग्रेज़ी]], [[माओरी भाषा]], [[New Zealand Sign Language|NZSL]] |- | [[राजधानी]] | [[वेलिंग्टन]] |- | सबसे बडा शहर | [[औकलेन्ड]] |- | [[न्यूजीलैंड की रानी|रानी]] | [[युनायटेड किन्गडम की एलिज़बेथ द्वितीय|एलिज़ाबेथ द्वितीय]] |- | [[न्यूजीलैंड के गवर्नर जेनरल|गवर्नर जेनरल]] | [[सिल्विया कार्टराय्ट|डेम सिल्विया कार्टराय्ट]] |- | [[न्यूजीलैंड के प्रधान मन्त्री|प्रधान मन्त्री]] | [[हेलेन क्लार्क]] |- | [[क्षेत्रफ़ल]]<br>&nbsp;- पूरा <br>&nbsp;- % पानी | [[क्षेत्रफ़ल के अनुसार देशों की सूची|७३वे स्थान पर]] <br> २६८,६८० km&sup2 <br> नहीं के बराबर |- | [[जनसन्ख्या]]<br>&nbsp;- पूरी ([[२००४]])<br>&nbsp;- [[Density]] | [[जनसन्ख्या के अनुसार देशों की सूची|१२०वे स्थान पर]]<br> ४,०६१,३०० <br> १५/km&sup2; |- | [[आज़ादी]]<br>&nbsp;- तारीख | [[युनायटेड किन्गडम|यू के]] से <br>[[सितम्बर २६]], [[१९०७]] |- | [[Gross Domestic Product|GDP]] (PPP) <br>&nbsp;- Total ([[2003]]) <br>&nbsp;- GDP/head </td><td>[[GDP के अनुसार देशों की सूची|४५वे स्थान पर]]<br>$८,५०० करोड<br>$२१,६०० </td></tr> |- | [[मुद्रा]] | [[न्यूजीलैंड डॉलर]] (NZD) |- | [[Time zones]]<sup>1</sup> | [[UTC]] +12 NZST <br>[[UTC]] +13 NZDT (Oct-Mar) |- | [[राष्ट्रगान]] <!-- NOTE: New Zealand does have two national anthems. See http://www.mch.govt.nz/anthem/--> | ''[[गोड डिफ़ेन्ड न्यूजीलैंड]]''<br>''[[गोड सेव ध क्वीन]]<sup>2</sup> |- | [[राष्ट्रीय फूल]] | ''[[कोव्हाय]]'' |- | [[Top-level domain|Internet TLD]] | [[.nz]] |- | [[List_of_country_calling_codes|Calling Code]] | +64 |- | colspan="2" align="left" | ('''1''') [[Chatham Islands]] are 45 minutes ahead of New Zealand |- | colspan="2" align="left" | ('''2''') God Save The Queen is officially a national anthem but is rarely used as such in practice |- |} '''न्यूजीलैंड''' दक्षिण पश्चिमि [[पेसिफ़िक ओशन]] में दो बडे द्वीप और [[न्यूजीलैंड के द्वीप|अन्य कई छोटे द्वीपों]] से बना एक देश है । न्यूजीलैंड के ४० लाख लोगों में से लगभग तीस लाख लोग [[उत्तरी द्वीप]] में रहते हैं और दस लाख लोग [[दक्षिणि द्वीप]] में । यह द्वीप [[क्षेत्रफ़ल के हिसाब से द्वीपों की सूची|दुनिया के सबसे बडे द्वीपों]] में गिने जाते हैं । अन्य द्वीपों में बहुत कम लोग रहतें हैं और वे बहुत छोटे हैं । इनमें मुख्य है: * [[स्टिवोट द्वीप]] (दक्षिण द्वीप के दक्षिण में स्थित), तीसरा सबसे बडा द्वीप, जनसन्ख्या ४०० ==इतिहास== ''मुख्य लेख: [[न्यूजीलैंड का इतिहास]]'' ==राजनीती== ''मुख्य लेख: [[न्यूजीलैंड की राजनीती]]'' ==भूगोल== ''मुख्य लेख: [[न्यूजीलैंड का भूगोल]]'' [[श्रेणी:देश]] [[af:Nieu-Seeland]] [[als:Neuseeland]] [[an:Nueba Zelanda]] [[ang:Nīwe Sǣland]] [[ar:نيوزيلندا]] [[bg:Нова Зеландия]] [[ca:Nova Zelanda]] [[cs:Nový Zéland]] [[cy:Seland Newydd]] [[da:New Zealand]] [[de:Neuseeland]] [[el:Νέα Ζηλανδία]] [[en:New Zealand]] [[eo:Nov-Zelando]] [[es:Nueva Zelanda]] [[et:Uus-Meremaa]] [[eu:Zeelanda Berria]] [[fa:زلاند نو]] [[fi:Uusi-Seelanti]] [[fr:Nouvelle-Zélande]] [[ga:An Nua-Shéalainn]] [[gl:Nova Celandia - New Zealand]] [[he:ניו זילנד]] [[hr:Novi Zeland]] [[ht:Nouvèl Zelann]] [[hu:Új-Zéland]] [[id:Selandia Baru]] [[io:Nova-Zelando]] [[is:Nýja-Sjáland]] [[it:Nuova Zelanda]] [[ja:ニュージーランド]] [[ko:뉴질랜드]] [[kw:Mordir Nowydh]] [[la:Nova Zelandia]] [[li:Nui-Zieland]] [[lt:Naujoji Zelandija]] [[lv:Jaunzēlande]] [[mi:Aotearoa]] [[mk:Нов Зеланд]] [[ms:New Zealand]] [[na:New Zealand]] [[nds:Niegseeland]] [[nl:Nieuw-Zeeland]] [[nn:New Zealand]] [[no:New Zealand]] [[nrm:Nouvelle Zélande]] [[oc:Nòva Zelanda]] [[pl:Nowa Zelandia]] [[pt:Nova Zelândia]] [[ro:Noua Zeelandă]] [[ru:Новая Зеландия]] [[sco:New Zealand]] [[sh:Novi Zeland]] [[simple:New Zealand]] [[sk:Nový Zéland]] [[sl:Nova Zelandija]] [[sm:Nusila]] [[sq:Zelanda e Re]] [[sr:Нови Зеланд]] [[su:Selandia Baru]] [[sv:Nya Zeeland]] [[ta:நியூசிலாந்து]] [[th:ประเทศนิวซีแลนด์]] [[tl:New Zealand]] [[to:Nu'usila]] [[tpi:Niusilan]] [[tr:Yeni Zelanda]] [[ug:يېڭى زېلاندىيە]] [[uk:Нова Зеландія]] [[vi:New Zealand]] [[wa:Nouve Zelande]] [[yi:ניי זיילאנד]] [[zh:新西兰]] [[zh-min-nan:Aotearoa]] [[zh-yue:新西蘭]] चित्र:New zealand flag large.png 2185 11201 2004-12-29T04:36:20Z Hemanshu 22 न्यूजीलैंड का झन्डा अन्ग्रेजी विकिपीडिया से न्यूजीलैंड का झन्डा अन्ग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:New zealand coa.png 2186 11202 2004-12-29T04:47:29Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से विकिपीडिया:Searching 2187 11203 2004-12-29T05:29:56Z विजय ठाकुर 115 दीप्ति नवल 2188 11204 2005-01-19T02:47:14Z विजय ठाकुर 115 फिल्म अभिनेत्री के रुप मे जानी जाने वाली '''दीप्ति नवल''' बहुआयामी व्यक्तित्व की स्वामिनी हैं. वे कवियित्री और चित्रकार होने के साथ साथ एक कुशल छायाकार भी हैं. इसके अतिरिक्त उन्हें संगीत से भी बहुत लगाव है और वे कई वाद्य यंत्र भी बजाती हैं. उनकी प्रकाशित पुस्तकों में '''लम्हा-लम्हा''' बहुत मकबूल हुई है. {{substub}} [[Category:भारतीय व्यक्तित्व]] नागार्जुन 2189 35960 2006-11-22T20:00:31Z 59.178.75.236 /* बाहरी लिंक */ [[Image:Nagarjun.jpg|thumb|]] '''नागार्जुन''' [[हिन्दी]] और [[मैथिली]] के अप्रतिम लेखक और [[कवि]] थे. उनका असली नाम '''वैद्यनाथ मिश्र''' है परंतु हिन्दी साहित्य में वे '''बाबा नागार्जुन''' के नाम से मशहूर रहे हैं. *जन्म : १९११ ज्येष्ठ पूर्णिमा के दिन ग्राम तरौनी, जिला [[दरभंगा]] में। परंपरागत प्राचीन पद्धति से [[संस्कृत]] की शिक्षा। सुविख्यात प्रगतिशील कवि एवं कथाकार। [[हिन्दी]],[[ मैथिली]],[[ संस्कृत]] और [[बांग्ला]] में काव्य रचना। [[मातृभाषा]] मैथिली में "यात्री" नाम से लेखन। मैथिली काव्य संग्रह "पत्रहीन नग्न गाछ" के लिये [[साहित्य अकादमी]] पुरस्कार से सम्मानित। *छः से अधिक [[उपन्यास]], एक दर्जन [[कविता संग्रह]], दो खण्ड काव्य, दो मैथिली;(हिन्दी में भी अनूदित) *कविता संग्रह, एक मैथिली उपन्यास, एक संस्कृत काव्य "धर्मलोक शतकम" तथा [[संस्कृत]] से कुछ अनूदित कृतियों के रचयिता। *निधन : ५ नवम्बर १९९८ । ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/nagarjun.html नागार्जुन की रचनायें] *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] *[http://srijanshilpi.com/?p=75 लोक-सरोकारों के कवि नागार्जुन] *[http://srijanshilpi.com/?p=76 नागार्जुन के काव्य की भाव-भूमि और भाषा] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Nagarjun]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] बीरबल साहनी 2191 11206 2005-01-19T02:33:38Z विजय ठाकुर 115 बीरबल साहनी परावनसपती वैज्ञािनक थए. [[लखनऊ]] मऐ [http://www.bsip-india.org उनका सनसथान] {{substub}} टेलीविजन 2193 38897 2006-12-18T18:40:27Z Wolf 886 Redirecting to [[टेलिविज़न]] #REDIRECT[[टेलिविज़न]] उड़ीसा 2194 46409 2007-01-26T12:33:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഒറീസ്സ]] {{भारत का प्रान्त|नाम=उड़ीसा|राजधानी=[[भुवनेश्वर]]|भाषा=[[ओड़िया]]|राज्यपाल=रामेश्वर ठाकुर|मुख्य मंत्री=[[नवीन पटनायक]]|क्षेत्रफल=१५५,७०७|साल=२००१|जनसंख्या=३६,७०६,९२०|घनत्व=२३५.७|साक्षरता=५४.६३|साक्षरता_आदमी=६२.६|साक्षरता_औरतें=४०.४५|चित्र=IndiaOrissa.png}} '''उड़ीसा''' [[भारत]] का एक [[प्रान्त]] है जो भारत के पूर्वी तट पर बसा है. उड़ीसा उत्तर में [[झारखंड]], उत्तर पूर्व में [[पश्चिम बंगाल]] दक्षिण में [[आंध्र प्रदेश]] और पश्चिम में छत्तेसगढ से घिरा है तथा पूर्व में [[बंगाल की खाड़ी]] है. भौगोलिक लिहाज से इसके उत्तर में [[छोटानागपुर का पठार]] है जो अपेक्षाकत कम उपजाऊ है लेकिन दक्षिण में [[महानदी]], [[ब्रम्हाणी]], [[कालिंदी]] और [[वैतरणी]] नदियों का उपजाऊ मैदान है. यह पूरा क्षेत्र मुख्य रुप से [[चावल]] उत्पादक क्षेत्र है. '''*राज्य की स्थापना १ अप्रैल १९३६ *[[साक्षरता]] दर: - कुल ५४.६३% - पुरुष ६२.६६% - स्त्री ४०.४५% *शहरीकरण: १४.९७%''' ==भूगोल== उड़ीसा की राजधानी भुवनेश्वर है. नजदीक ही बंगाल की खाड़ी के किनारे पुरी शहर है जो भगवान जगन्नाथ के वार्षिक रथयात्रा के लिये विश्व प्रसिद्ध है. पूर्वी तट पर बसे उड़ीसा की गिनती भारत के सबसे निर्धन राज्यों में से की जाती है. यहाँ की जनसंख्या लगभग ३२ मिलियन है जिसका ४० प्रतिशत [[अनुसूचित जाति]] एवं [[अनुसूचित जनजाति]] का है. उड़ीसा का विकास दर अन्य राज्यों की तुलना में बिल्कुल खराब हालत में है. १९९० में उड़ीसा का विकास दर ४.३% था जबकि औसत विकास दर ६.७% है. उड़ीसा के कषि क्षेत्र का विकास में योगदान ३२ फीसदी है. राज्य में लगभग आधी से ज्यादा आबादी (१७.५ मिलियन) [[गरीबी रेखा]] से नीचे गुजर बसर करती है और प्रति व्यक्ति औसत आय भी अच्छी नहीं है. ==इतिहास और संस्कति== Oriya is the State's official language. The state has a opulent cultural heritage. Orissa is one of the eastern states of India. The region, earlier known as the kingdom of Kalinga was scene of the bloody war fought by king Asoka the Great of Magadha. उड़ीसा पर ३ सरी सदी इसा पूर्व से राज करने वाले कुछ वंश इस प्रकार हैं:- मुरुन दास वंश मथरस वंश नल वंश विग्रह एवं मुदगल वंश शैलोदभव वंश भौमकार वंश नंदोदभव वंश सोम वंश सूर्य वंश ==प्राकतिक क्षेत्र== Chilka Lake, a brackish water coastal lake on the Bay of Bengal, south of the mouth of the Mahanadi River, is the largest coastal lake in India. It is protected by the Chilka Lake Bird Sanctuary, which harbors over 150 migratory and resident species of birds. ==लोग== About 87% of the population live in the villages and one third of the rural population does not own any land other than homesteads. The small marginal farmers who constitute around 80% control only 47% of the land. Medium and large farmers who constitute 5% control 24% of the land. The Adivasis constitute 24% of the population, belonging to 62 different ethnic communities. Their traditional livelihood revolves around the forest ecosystem. Over the years collection of forest produce, hunting and persuasion of other traditional ways of living have become increasingly difficult, influencing socio-cultural life. Issues with modernisation such as mining and industrial activities, construction of dams, roads, railways have not only caused environmental hazards but have displaced the Adivasi communities. The loss of access to forest produce and the lack of bargaining power in marketing the commodities and forest produce they have for fair prices has left the Adivasi communities virtually bankrupt. The Dalits who comprise 16% of the total population frequently suffer from deprivation and ignominy. For historical reasons, most of the Dalits are landless and depend on various service occupations, petty business and crafts for their livelihood. They are among the worst hit communities as a result of ecological degradation and issues with caste discrimination. The infant mortality rate of 97 remains highest in India. In terms of infrastructure Orissa is impoverished with regards to railways, telecommunication, literacy and irrigation coverage. Only 20% of the road network is paved and more than half the population does not have access to bus facilities within two kilometres of their homes. In rural areas more than 65% of the population have no access to safe drinking water and around 96% do not have sanitation facilities. In these areas, over 82% of families do not have electricity and over 87% live in temporary houses. To add to the aforesaid, Orissa faces frequent natural diasters such as cyclones, floods, and droughts as a combination of both natural and man-made causes. ==धार्मिक विवरण== बौद्ध हिन्दू जैन शैव शाक्त सूर्य उपासक वैष्णव ==मंदिर और उत्सव== *जगन्नाथ मंदिर, पुरी भगवान जगन्नाथ, बलभद्र और सुभद्रा का यह मंदिर पुरी में स्थित है, और यह हिन्दू धर्म के चार धाम में एक माना जाता है । हर वर्ष होने वाली रथ यात्रा में दूर दूर से श्रृद्धालू भाग लेते हैं *सूर्य मंदिर, कोणार्क *चर्चिका मंदिर Maa Charchika's Mandir is situate on Ruchika parbat near the Renuka river. It is considered as one of the most beautiful place of Orissa, where religion and nature intermix with each. It represent power + nature in a beautiful way. It is situate in a place called Banki which 52 KM away from orissas business capital cuttack and 60 km from political capital. Another important picnic , sport which any one wish to visit is Sunadei temple on the bank of river Mahanadi. During winter season many migratory birds visit to mahanadi , which is in its largest width near the Sunadei Temple. Virtual here a personal, will get Water , sand and Mountain ..intermingle with each other , in the most splendid manner. Once you visit this place, if some body ask wher is paradise ? you will say Its hear ...Its Hear ..Its Hear.... ==राजनीति== उड़ीसा का विधानसभा चुनाव परिणाम == जिले== *[[आंगुल जिला]] *[[कटक जिला]] *[[कान्धामल जिला]] *[[कालाहन्डी जिला]] *[[केन्दुझङ जिला]] *[[केन्द्रपाङा जिला]] *[[कोरापुट जिला]] *[[खुर्दा जिला]] *[[गंजाम जिला]] *[[गजपति जिला]] *[[जगतसिंहपुर जिला]] *[[जाजपुर जिला]] *[[झारसुगुडा जिला]] *[[देवगढ जिला]] *[[धेंकनाल जिला]] *[[मल्कानगिरि जिला]] *[[नबरंगपुर जिला]] *[[नयागढ जिला ]] *[[नुआपाङा जिला]] *[[बारगढ जिला]] *[[बालेश्वर जिला]] *[[बोलांगिर जिला]] *[[बौढ जिला]] *[[भद्रक जिला]] *[[रायगढा जिला ]] *[[सम्बलपुर जिला]] *[[सुन्दरगढ जिला]] *[[सोनपुर जिला]] ==अर्थ जगत== ==तकनीकी क्षेत्र== इन्फोसिस डेवेलपमेंट सेंटर - http://www.infosys.com/ सत्यम कम्प्यूटर्स - http://www.satyam.com/ ==भारी उद्योग== नाल्को - http://www.nalco.com सेल - http://www.sail.co.in/plants_rourkela.asp ==शिक्षा== उड़ीसा मे काफी मशहूर शिक्ष्ण संस्थान होने के बावज़ूद शिक्षा के क्षेत्र में उड़ीसा की हालत खस्ता है. *विश्वविद्यालय **उत्कल विश्वविद्यालय, वाणी विहार, भुवनेश्वर. **फ़कीर मोहन विश्वविद्यालय, व्यास विहार, बालासोर.(बालेश्वर) **बरहामपुर विश्वविद्यालय, भंज विहार, बरहामपुर. **ओड़िसा युनिवर्सिटी आफ़ एग्रीकल्चर ऐंड टेक्नालजी, भुवनेश्वर. **संबलपुर विश्वविद्यालय, ज्योति विहार, संबलपुर. **श्री जगन्नाथ संस्कट विश्वविद्यालय, पुरी. **बीजू पटनायक युनिवर्सिटी आफ़ टेक्नालजी, राउरकेला *प्रबंधन संस्थान **ज़ेवियर इंस्टीट्यूट आफ़ मैनेजमेंट, भुवनेश्वर - http://www.ximb.ac.in *अभियांत्रिकी महाविद्यालय **नेशनल इंस्टीट्यूट आफ टेक्नालजी (http://www.nitrkl.ac.in/) राउरकेला **कालेज आफ इंजिनयरिंग ऐंड टेक्नालजी (http://www.cetindia.org)भुवनेश्वर **युनिवर्सिटी कालेज आफ़ इंजिनयरिंग (http://www.uceburla.org/) बुर्ला **नेशनल इंस्टीट्यूट आफ़ साइंस ऐंड टेक्नालजी (http://www.nist.edu) बहरामपुर **आई.जी.आई.टी., सारंग (उत्कल विश्वविद्यालय के अधीन) **[http://www.cvraman.org सी.वी. रामण इंजिनयरिंग कालेज, भुवनेश्वर, (उत्कल विश्वविद्यालय के अधीन) *चिकित्सा महाविद्यालय **Shri Ramachandra Bhanj Medical College, Cuttack. **Maharaja Krushna Chandra Gajapati Dev Medical College, Berhampur. **Veer Surendra Sai Medical College, Burla, Sambalpur. *आयुर्वेदिक महाविद्यालय **Anata Tripathy Ayurvedic College,Bolangir. **Berhampur Govt. Ayurvedic College, Berhampur. **Govt. Ayurvedic College, Puri. **Gopalbandhu Ayurveda Mahavidyalaya, Puri. **Government Ayurveda College, Balangir. **K.A.T.A. Ayurvedic College, Ganjam. **Nrusingh Nath Govt. Ayurvedic College, Paikmal, Sambalpur. **S.S.N.Ayurved College and Research Institute, Nursingnath. ==उड़ीसा के जिले== *[[आंगुल]] *[[बोलांगीर]] *[[बालेश्वर]] *[[बैरगढ]] *[[बौदा]] *[[भद्रक]] *[[कटक]] *[[देवगढ]] *[[ढेंकनाल]] *[[गजपति]] *[[गंजम]] *[[जगतसिंहपुर]] *[[जाजपुर]] *[[झाड़सुगड़ा]] *[[कालाहांडी]] *[[केन्दरपाड़ा]] *[[केंदुझाड़गढ़]] *[[खोरधा]] *[[कोरापुट]] *[[मलकानगिरी]] *[[मयुरभंज]] *[[नवरंगपुर]] *[[नयागढ़]] *[[नुआपाड़ा]] *[[फूलबनी]] *[[पुरी]] *[[रायगढा]] *[[संबलपुर]] *[[सोनापुर]] *[[सुंदरगढ]] ==यह भी देखें== *[[उड़िया]] *उड़ीसा सरकार (http://www.orissa.gov.in) [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:उड़ीसा]] <!--[[hi:उड़ीसा]]--> [[bn:ওড়িশা]] [[bpy:ওড়িশা]] [[ca:Orissa]] [[de:Orissa]] [[en:Orissa]] [[es:Orissa]] [[et:Orissa]] [[fi:Orissa]] [[fr:Orissa]] [[gl:Orissa]] [[gu:ઓરિસ્સા]] [[he:אוריסה]] [[it:Orissa]] [[ja:オリッサ州]] [[ka:ორისა]] [[kn:ಒರಿಸ್ಸಾ]] [[lt:Orisa]] [[ml:ഒറീസ്സ]] [[mr:ओरिसा]] [[nl:Orissa]] [[nn:Orissa]] [[no:Orissa]] [[pl:Orisa]] [[pt:Orissa]] [[ro:Orissa]] [[ru:Орисса]] [[sa:उड़ीसा]] [[simple:Orissa]] [[sr:Ориса]] [[sv:Orissa]] [[ta:ஒரிசா]] [[te:ఒరిస్సా]] [[tg:Орисса]] [[uk:Орісса]] [[zh:奥里萨邦]] इराक़ 2195 44917 2007-01-22T17:51:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Irak]] '''इराक़''' [[जंबुद्वीप]] महाद्वीप में स्थित देश है । {| border="0" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; font-size: 100%;" width="400px" | {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1">'''&#1575;&#1604;&#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1593;&#1585;&#1575;&#1602;&#1610;&#1577;'''<br>'''जम्हूरिया-अल-ईराकिया (अरबी) |- |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1">''राष्ट्रीय मोटो: '' (''[[अब्दुल्ला अकबर]]'')</font> |- | align=center colspan=2 | |- | [[आधिकारिक भाषाएँ]] || [[अरबी]], [[कुर्दिश]] |- | [[राजधानी]] || [[बग़दाद]] |- | [[राष्ट्रपति]] || [[गाज़ी अल यावर]] <small>(interim)</small> |- | [[प्रधानमंत्री]] || [[इयाद अलावी]] <small>(interim)</small> |- | [[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल || [[स्थान: ५७ वाँ]] <br> ४३७,०७२ [[वर्ग कि.मी.]] <br> १.१% |- | [[जनसँख्या]] <br>&nbsp;- कुल (जुलाई २००४) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] || [[स्थान ४४ वाँ]] <br> २५,३७४,६९१<br> ५९/कि.मी.; |- | [[आज़ादी]] || -[[३१ अक्टूबर]], [[१९३२]] ([[इंग्लैंड]] से) <br>-[[जून २८]], [[२००४]] ([[अमरीकी सेना]]से) <tr><td> [[सकल घरेलू उत्पाद]] <br>&nbsp;- कुल ([[२००३]]) <br>&nbsp;- /प्रति व्यक्ति </td><td>[[स्थान: ७६ वाँ]]<br>३८.७९० बिलियन डालर<br>१,६०० डालर </td></tr> |- | [[मुद्रा]] || [[ईराकी दिनार]] |- | [[समय क्षेत्र]] || [[ग्रीनविच मानक समय]] +३ |- | [[राष्ट्र्गीत]] || [[अरदुलफ़ुरतैनी वतन]] (कुर्दी: रक़ीब द्वारा लिखित) |- | [[इंटरनेट डोमेन]] || [[.iq]] |- | [[कालिंग कोड]] || ९६४ |- | [[राजधर्म]]<br> ''(धार्मिक स्वतंत्रता)'' || [[इस्लाम]] |} |} == यह भी देखिए == * [[wikt:ईराक|ईराक]] (विकिपीडिया) [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[af:Irak]] [[an:Iraq]] [[ang:Irac]] [[ar:العراق]] [[arc:ܥܪܩ]] [[ast:Iraq]] [[az:İraq]] [[bg:Ирак]] [[br:Iraq]] [[bs:Irak]] [[ca:Iraq]] [[cs:Irák]] [[cv:Ирак]] [[cy:Irac]] [[da:Irak]] [[de:Irak]] [[el:Ιράκ]] [[en:Iraq]] [[eo:Irako]] [[es:Iraq]] [[et:Iraak]] [[eu:Irak]] [[fa:عراق]] [[fi:Irak]] [[fr:Irak]] [[frp:Iraq]] [[fy:Irak]] [[ga:An Iaráic]] [[gd:Iorac]] [[gl:Iraq - العراق]] [[he:עיראק]] [[hr:Irak]] [[hsb:Irak]] [[ht:Irak]] [[hu:Irak]] [[hy:Իրաք]] [[ia:Irak]] [[id:Irak]] [[ilo:Irak]] [[io:Irak]] [[is:Írak]] [[it:Iraq]] [[ja:イラク]] [[ka:ერაყი]] [[ko:이라크]] [[ku:Iraq]] [[kw:Irak]] [[la:Iraquia]] [[lb:Irak]] [[li:Irak]] [[lt:Irakas]] [[lv:Irāka]] [[mk:Ирак]] [[ml:ഇറാഖ്‌]] [[mo:Ирак]] [[mr:इराक]] [[ms:Iraq]] [[na:Irak]] [[nds:Irak]] [[nl:Irak]] [[nn:Irak]] [[no:Irak]] [[oc:Iraq]] [[os:Ирак]] [[pam:Iraq]] [[pl:Irak]] [[ps:عراق]] [[pt:Iraque]] [[qu:Iraq]] [[ro:Irak]] [[ru:Ирак]] [[sa:ईराक]] [[scn:Iraq]] [[sh:Irak]] [[simple:Iraq]] [[sk:Irak]] [[sl:Irak]] [[sq:Iraku]] [[sr:Ирак]] [[sv:Irak]] [[ta:ஈராக்]] [[tg:Ироқ]] [[th:ประเทศอิรัก]] [[tl:Iraq]] [[tpi:Irak]] [[tr:Irak]] [[tt:Ğíraq]] [[udm:Ирак]] [[ug:ئىراق]] [[uk:Ірак]] [[ur:عراق]] [[uz:Iroq]] [[vi:Iraq]] [[vo:Lirakän]] [[yi:איראק]] [[zh:伊拉克]] [[zh-min-nan:Iraq]] स्वामी चिन्मयानंद 2196 11210 2005-03-09T01:31:45Z 144.92.165.148 '''स्वामी चिन्मयानन्द''' जी का जन्म दक्षिण भारत के [[केरल]] [[प्रान्त]] में हुआ था। स्वामी जी का जन्म 8 मई 1916 को एक संभ्रांत परिवार में हुआ। उनके बचपन का नाम बालकषण था. उनके पिता न्याय विभाग में एक न्यायाधीश थे। उनकी प्रारम्भिक शिक्षा पाँच वर्ष की आयु में स्थानीय विद्यालय श्री राम वर्मा ब्याज स्कूल में हुई। उनकी मुख्य भाषा [[अंग्रेजी]] थी उनकी बुद्धि तीव्र थी और पढ़ने मे होशियार थे। उनकी गिनती आदर्श छात्रों मे थी। स्कूल की पढ़ाई के बाद बालन ने [[महाराजा कालेज]] में प्रवेश लिया। वहाँ भी उनकी पढ़ाई सफलतापूर्वक चली। उस समय एक गरीब बालक शंकर नारायण उनका मित्र बना। वे कालेज में [[विज्ञान]] के छात्र थे। [[जीव विज्ञान]], [[वनस्पति विज्ञान]] और [[रसायन शास्त्र]] उनके विषय थे। यहाँ इण्टर पास कर लेने पर उनके पिता का स्थानान्तरण [[त्रिचूर]] के लिए हो गया यहाँ उन्होंने विज्ञान के विषय छोड़ कर [[कला]] के विषय ले लिये। इस पढ़ाई में भी उनका अधिक मन नहीं लग रहा था। पिता ने उनके लिए टयूटर भी लगाया, किन्तु वह भी कारगर नहीं हुआ। यद्यपि वहाँ से उन्होंने बी. ए पास कर लिया। किन्तु [[मद्रास विश्व विद्यालय]] नें उन्हें एम. ए में प्रवेश नहीं दिया। इसलिए उन्हें [[लखनऊ विश्व विद्यालय]] जाना पड़ा। लखनऊ विश्व विद्यालय में बालकृष्ण को एम. ए करने की तथा साथ ही एल. एल.बी की परीक्षा पास करने की स्वीकृति मिल गयी। वहाँ उन्होंने सन 1940 में प्रवेश लिया। [[अंग्रेजी साहित्य]] पढ़ने में उन्होंने अपनी रुचि पाई। उसी को पढ़ने में उनका अधिक समय जाता था। लखनऊ विश्व विद्यालय की पढ़ाई समाप्त करने के बाद बालकृष्ण ने [[पत्रकारिता]] का कार्य प्रारम्भ किया। उनके लेख मि. ट्रैम्प के छद्म नाम से प्रकाशित हुए। इन लेखों मे समाज के गरीब और उपेक्षित व्यक्तियों का चित्रण था। एक तरह से ये उस समय के सरकार और धनी पुरुषों का उपहास था। सन् 1948 में बालकृष्ण [[ऋषिकेश]] पहुँचे। वे देखना चाहते थे कि भारत के सन्त महात्मा कितने उपयोगी अनुपयोगी है। वहाँ पहुंचने पर उन्हें [[स्वामी शिवानन्द]] की जानकारी हुई। वे दक्षिण के रहने वाले थे और उनकी भाषा अंग्रेजी थी। इस कारण बालकृष्ण उनके ही [[आश्रम]] में जा पहुँचे। वहाँ वे स्वामी जी की स्वीकृति से अन्य आश्रमवासियों के साथ रहने लगे। यद्यपि वे उस समय किसी धार्मिक कृत्य में विश्वास नही रखते थे, किन्तु श्रद्धालु पुरुष की भांति आश्रमवासियों का अनुकरण करते हुए रहने लगे। वे प्रात: काल गंगा जी में स्नान करते, सायंकाल प्रार्थना में सम्मिलित होते और आश्रम के काम भी करते। इसी समय वे [[स्वामी शिवानन्द]] जी से प्रभावित हुए और उनसे [[संन्यास]] की [[दीक्षा]] ले ली। '''अब उनका नाम स्वामी चिन्मयानन्द हो गया।''' वे अपने गुरु से मार्ग - दर्शन पुस्तकालय की एक - एक पुस्तक लेकर अध्ययन करने लगे। दिन भर पढ़ने के लिए पर्याप्त समय रहता। उन दिनों आश्रम में बिजली नहीं थी। इसलिए रात के समय पढ़ने की सुविधा नही थी। स्वामी जी उस समय दिन भर पढ़े हुए विषयों का चिन्तन करते थे। कुछ दिनों बाद उनका अध्ययन गहन हो गया और वे बड़े गम्भीर चिन्तन में व्यस्त रहने लगे। उनकी यह स्थिति देखकर स्वामी शिवानन्द जी ने उन्हें [[स्वामी तपोवन]] जी के पास उपनिषदों का अध्ययन करने के लिए भेज दिया। उन दिनों स्वामी तपोवन महाराज [[उत्तरकाशी]] में वाश करते थे। उनके पास रहकर लगभग 8 वर्ष उन्होंने [[वेदान्त]] अध्ययन किया। तपोवन जी को कोई जल्दी नहीं थी। वे एक घण्टे नित्य पढ़ाते थे। शेष समय शिष्य मनन - चिन्तन में व्यतीत करता था। यह अध्ययन बौद्धिक तो था ही, किन्तु व्यावहारिक भी था। स्वामी जी को अपनी गुरु के शिक्षा अनुसार संयमी, विरक्त और शान्त रहने का अभ्यास करना होता था। इसके परिणामस्वरूप, स्वामी जी का स्वभाव बिल्कुल बदल गया। जीवन और जगत् के प्रति उनकी धारणा बदल गई। अध्ययन समाप्त करने के बाद स्वामी जी के मन मे लोक सेवा करने का विचार प्रबल होने लगा। तपोवन जी से स्वीकृति पाकर वे दक्षिण भारत की ओर चले और पूना पहुँचे। वहाँ उन्होंने अपना प्रथम ज्ञान यज्ञ किया। यह एक प्रकार का नया प्रयोग था। प्रारम्भ में श्रोताओं की संख्या चार या छह ही था। वह धीरे धीरे बढ़ने लगी। लगभग एक महीने के ज्ञान यज्ञ के बाद वे मद्रास चले गये और वहाँ दूसरा ज्ञान यज्ञ प्रारम्भ किया। इन यज्ञों में स्वामी जी स्वयं प्रचार करते थे और स्वयं यज्ञ करते थे। कुछ समय बाद ही उनके सहायक तैयार हुए और फिर उसने एक संस्था का रुप ले लिया। धीरे - धीरे उनके प्रवचनों की माँग बढ़ने लगी। स्वामी जी ने भी ज्ञान - यज्ञ का समय एक महीने से घटाकर पंद्रह दिन या फिर और फिर दस दिन या सात दिन कर दिया। पहले ये ज्ञान - यज्ञ भारत के बड़े शहरों में हुए, फिर छोटे शहरों में। कुछ समय बाद स्वामी जी विदेश भी जाने लगे.अब इन यज्ञों की इतनी अधिक माँग हुई कि उसे एक व्यक्ति द्वारा पूरा करना असम्भव हो गया। इसलिए स्वामी जी ने [[बम्बई सान्दीपनि]] की स्थापना की और ब्रह्मचारियों को प्रशिक्षित करना प्रारम्भ किया। दो तिन वर्ष पढ़ने के बाद ब्रह्मचारी छोटे यज्ञ करने लगे, स्वाध्याय मंडल चलाने लगे और अनेक प्रकार के सेवा कार्य करने लगे। इस समय देश में 175 केन्द्र और विदेशों में लगभग 40 केन्द्र कार्य कर रहे है। इन केन्द्रों पर लगभग 150 स्वामी एवं ब्रह्मचारी कार्य में लगे है। यह संख्या हर वर्ष बढ़ रही है. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] भारत का मंत्रिमंडल 2197 11211 2005-01-10T01:17:44Z विजय ठाकुर 115 '''2004 में [[भारत]] के [[संयुक्त परगतिशील गठबंधन]] / [[यूपीए]] सरकार का मंत्रिमंडल''' ==प्रधान मंत्री== *[[मनमोहन सिंह]] ==कैबिनेट मंत्री== *[[प्रणव मुखर्जी]] रक्षामंत्री *[[अर्जुन सिंह]] मानव संसाधन मंत्री *[[शरद पवार]] कषिमंत्री *[[लालू यादव]] रेलमंत्री *[[शिवराज पाटिल]] गहमंत्री * [[राम विलास पासवान]] इस्पात *[[ग़ुलाम नबी आज़ाद]] संसदीय कार्य *[[जयपाल रेड्डी]] प्रसारण एवं सूचना *[[शीश राम ओला]] *[[पी.चिदंबरम]] वित्त *[[महावीर प्रसाद]] *[[पी.आर.किंडिया]] *[[टी.आर.बालू]] *[[शंकर सिंह बाघेला]] *[[के.नटवर सिंह]] विदेश *[[कमलनाथ]]वाणिज्य *[[हंसराज भारद्वाज]]कानून *[[पी.एम.सईद]] *[[रघुवंश प्रसाद सिंह]] ग्रामीण विकास *[[प्रिय रंजन दास मुंशी]] *[[मणिशंकर अय्यर]] पेट्रोलियम *[[सुनील दत्त]] *[[मीरा कुमार]] *[[चंद्रशेखर राव]] *[[शिबू सोरेन]] *[[ए.राजा]] *[[दयानिधि मारन]] टेक्नालजी *[[ए. रामोदास]] ==राज्यमंत्री स्वतंत्र प्रभार== *[[संतोष मोहन देब]] *[[जगदीश टाइटलर]] शहरी विकास *[[आस्कर फर्नांडिस]] *[[रेणुका चौधरी]] पर्यटन *[[सुबोधकांत सहाय]] *[[कपिल सिब्बल]] विज्ञान और टेक्नालजी *[[विलास मुत्तयमार]] *[[कुमारी शैलजा]] *[[प्रफुल्ल पटेल]] नागरिक उडडयन *[[प्रेमचंद्र गुप्ता]] ==राज्य मंत्री== *[[पी. अहमद]], *[[सुरेश पचौरी]], *[[वी.के.हांडिक]], *[[पी.लक्ष्मी]], *[[दासारि नारायण राव]], *[[शकील अहमद]], *[[इंद्रजीत सिंह]], *[[नारायण भाई रतुवा]], *[[ए.रहमान ख़ान]], *[[के.एच मुनिअप्पा]], *[[एन.राजशेखरन]], *[[कांति लाल भूरिया]], *[[माणिक राव गावित]], *[[श्री प्रकाश जायसवाल]], गृह *[[पृथ्वीराज चौहान]], *[[तसलीमुद्दीन]], *[[सूर्यकांत पाटील]], *[[मो. अली अशरफ फातमी]], *[[ए. नरेंद्र, आर.वेलू]], *[[एस.एस.पालानिमणिकम]], *[[एस. रघुपति]], *[[के. वेंकटपति]], *[[शुभलक्ष्मी जगदीशन]], *[[इ.वी.के.एस. इलानगोवन]], *[[कांति सिंह]], *[[नामोनारायण मीणा]], *[[जयप्रकाश नारायण यादव]], *[[अखिलेश सिंह]] खाद्य एवं नागरिक आपूर्ति लालू यादव 2198 11212 2004-12-31T04:38:23Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT [[लालूप्रसाद यादव]] पणजी 2201 41043 2007-01-03T04:46:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ja:パナジ]], [[ta:பனாஜி]] '''पणजी''' [[भारत]] के पश्चिमी [[प्रान्त]] [[गोआ]] की [[राजधानी]] है. {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:পানাজি]] [[bpy:পানাজি]] [[cs:Panaji]] [[de:Panaji]] [[en:Panaji]] [[es:Panaji]] [[fr:Panaji]] [[ja:パナジ]] [[mr:पणजी]] [[nl:Panaji]] [[ro:Panaji]] [[sv:Panaji]] [[ta:பனாஜி]] अलीगढ 2202 42901 2007-01-14T03:06:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Aligarh]] '''अलीगढ''' [[उत्तर प्रदेश]] का एक शहर है. भारत में ताला उद्योग की वजह से यह मशहूर है. अलीगढ की जनसंख्या 667,732 (2001) थी. ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:আলিগড়]] [[de:Aligarh]] [[en:Aligarh]] [[fi:Aligarh]] [[fr:Aligarh]] [[pt:Aligarh]] [[ro:Aligarh]] [[sv:Aligarh]] [[ur:علی گڑھ]] जामनगर 2203 34694 2006-11-13T14:01:26Z Amitprabhakar 683 '''जामनगर''' [[गुजरात]] का एक शहर है. यह [[अरब सागर]] से लगा एक तटीय शहर है. ==यह भी देखें == *[[जामनगर जिला]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[Category:गुजरात ]] सिक्किम 2204 41141 2007-01-04T11:57:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Szikkim]] '''सिक्किम''' [[भारत]] के उत्तर में स्थित एक पर्वतीय [[प्रान्त]] है. इसकी सीमायें [[तिब्बत]], [[भूटान]], [[नेपाल]] और [[पश्चिम बंगाल]] के साथ लगती हैं. इसकी आबादी लगभग ५४०,४९३ (२००१) है. यहाँ की आधिकारिक [[भाषा]] [[नेपाली]] है. सिक्किम का भारत में [[१९७५]] में विलय कर इसे भारत का २२ वाँ [[प्रान्त]] बनाया गया. सिक्किम की राजधानी [[गंगटोक]] है. अपने छोटे आकार के बावज़ूद भौगोलिक रुप से इस राज्य में काफी विविधता है. [[कंचनजंघा]] दुनिया की तीसरी सबसे ऊँची चोटी इसी राज्य में स्थित है. <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <caption><font size="+1"><BR>सिक्किम'''</font></caption> <tr><td colspan=2 align=center> <tr><td>[[राजधानी]]</td> <td> [[गंगटोक]]</td></tr> <tr><td>[[भाषा]]</td> <td> [[नेपाली]], [[हिन्दी]], [[लेपचा]]</td></tr> <tr><td>[[राज्यपाल]] </td> <td>[[ वी. रामाराव]]</td></tr> <tr><td>[[मुख्यमंत्री]] </td> <td>[[पवन चामलिंग]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]</td><td> [[7,096km&sup2]] </td></tr> <tr><td>[[जनसंख्या]]<br>&nbsp;- कुल<br>&nbsp;- [[घनत्व]] </td><td> <br> ५४०,४९३ ([[२००१]]) ७६/वर्ग कि.मी.</td></tr> </td></tr> <tr><td> [[साक्षरता]] दर : <br>&nbsp;- कुल</td> <td> <br> ६९.६८%</td></tr> </table> ==इतिहास== [[Image:IndiaSikkim.png|thumb|]] सिक्किम भूटान और नेपाल के बीच स्थित एक स्वतंत्र क्षेत्र था. इस क्षेत्र की पहचान बौद्ध मठों और अपनी शानदार सांसकतिक परंपरा के लिये रही है. इस क्षेत्र के १९ वीं सदी से पहले का इतिहास अपने पड़ोसी [[नेपाल]] और [[भूटान]] से संघर्ष की कथाओं से भरा पड़ा है. १९ वीं सदी के बाद यह एक धनी हिमालयी राजशाही के रुप में उभरा. सिक्किम नेपाल के साथ [[गोरखा युद्ध]] में [[इंग्लैंड]] का महत्वपूर्ण साथी बना. १९७० में एक लोकप्रिय विद्रोह के फलस्वरुप यहाँ राजशाही का अंत हुआ और सिक्किम भारतीय संघ का हिस्सा बना. Relations between the government of Sikkim and the new power in India, the [[British East India Company]], were characterized by mistrust. The frontier between Sikkim and British territory in India had never been firmly demarcated, and indeed, its fixation was complicated by the [[1817]] treaties which left key Sikkimese border villages in great uncertainty. The Sikkim government protested to the Commissioner in British India about the collection of tax in the area of Morang, but to little effect. In [[1859]], a pair of British doctors Campbell and Hooker ventured into the mountains of Sikkim unannounced and unauthorized by the Chogyal (king) of Sikkim. The doctors were detained by the Sikkim government, which led to a punitive British expedition against the Himalayan kingdom in which the whole of [[Darjeeling]] and Morang were annexed, in 1861, although the kingdom continued to exist as an independent rump state centered around the capital at Gangtok. The Chogyals of Sikkim endeavoured to modernise their state in the succeeding decades, along with their army. A state visit to Darjeeling by the Chogyal Thutob Namgyal in 1873 failed to yield such results, and he returned to Gangtok disappointed. In 1886, the British, interested in trade with Tibet, launched a brief expedition into Sikkim. The Tibetans occupied several of Sikkim's northern border forts, and the Chogyal and his wife were held prisoner by the British when they came to negotiate at Calcutta. The British established new landholdings in Sikkim, but released the Chogyal only to have him captured again in 1891. In [[1895]], the Chogyal was released, but the British governors in India reneged on an agreement - the Ten Clauses Agreement - which returned sovereignty to Sikkim. The governor of British India, Claude White, refused to return any sovereignty, and only let the Choygal retain the judiciary of Sikkim. In [[1905]], the [[Prince of Wales]] - the future [[King George V]] - arrived in [[Calcutta]] on a state visit at which he met the Chogyal. The two made an excellent acquaintance and the Crown Prince of Sikkim, Sidkeong Tulku was sent to study at [[Oxford University]]. When Sidkeong came to power, he arranged widened sovereignty for Sikkim from King George's government and endorsed sweeping reforms in his short rule as Chogyal, which ended in 1914. In [[1918]], Sikkim's independence in all domestic affairs was restored, and in the next decade she embarked on a policy to end social ills, outlawing gambling, child labor, and indentured service. A 1947 vote for Sikkim to join the Indian Union failed. Sikkim had retained guarantees of independence from Britain when she became independent, and such guarantees were transferred to the Indian government when it gained independence in 1947, and Prime Minister [[Nehru]] agreed to a special protectorate status for Sikkim. A state council was established in 1955 to allow for constitutional government for the Chogyal, which was sustained until 1973. The last hereditary ruler, the [[Chogyal]] ("righteous ruler"), [[Palden Thondup Namgyal]] came to the throne in [[1965]]. The old ruler Tashi Namgyal died in 1963 and the Crown Prince Palden Namgyal ascended the throne in 1964 who also died of cancer on 30th, Jan 1982 in America. Troubles arose in 1973, that had been brewing a year earlier, when the Sikkim National Congress demanded fresh elections and more representation for the Nepalese. Riots in front of the palace led to a request to India for protection, and the election of Kazi Lendup Dorji never popular with the Chogyal. An attempt was made by the Chogyal to block the meeting of the Legislature. The Kazi was elected by the Council of Ministers which was unanimous in its opposition to the retention of the Monarchy. Matter came to a head in 1975 when the Kazi appealed to the Indian Parliament for representation and change of status to statehood. On [[April 14]], [[1975]], a [[referendum]] merged Sikkim with the union of India. Sikkim became the 22nd Indian State on [[April 26]], 1975. The position of Chogyal was thus abolished, ending the [[monarchy]]. The 1979 assembly election saw [[Nar Bahadur Bhandari]] being elected as the Chief Minister of Sikkim. He was returned to office in the election held in 1984 and 1989. In 1994 assembly election [[Pawan Kumar Chamling]] became the Chief Minister of Sikkim. ==जिले== सिक्किम को चार जिलों में बाँटा गया है:- *[[उत्तर सिक्किम जिला| उत्तरी जिला]] ([[मांगन]]) *[[दक्षिण सिक्किम जिला|दक्षिणी जिला]] ([[नामची]]) *[[पूर्व सिक्किम जिला|पूर्वी जिला]] ([[गंगटोक]]) *[[पश्चिम सिक्किम जिला| पश्चिमी जिला]] ([[ग्यालशिंग]]) ==आबादी== Major ethnic groups in Sikkim include the [[Lepcha]], [[Bhutia]] (of Tibetan descent), and [[Nepalese]]. The largest ethnic group is the Nepalese, which constitute over 80 percent of the local population. The Lepcha, a [[Sino-Tibetan languages|Sino-Tibetan]] people, are believed to be the earliest inhabitants of Sikkim. The Bhutia migrated southwards from [[Tibet]] in the [[15th century]], and soon established themselves as the ruling class and dominant ethnic group. They constitute about 16 percent of the local population today. However the demographics of Sikkim changed in the [[19th century]] when the British encouraged the migration of Nepalese into Sikkim to help develop the tea industry. As a result the Nepalese form the majority of the population today. The [[20th century]] saw further changes in Sikkim's population makeup, due to immigration of more [[Nepalese]], [[Tibetans|Tibetan]] refugees, and individuals of other Indian ethnic groups (many of the latter being Indian-provided bureaucrats). ==राजनीति== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.censusindia.net/profiles/sik.html जनसंख्या] * [http://sikkim.nic.in/ सिक्किम सरकार] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:सिक्किम]] [[bn:সিকিম]] [[ca:Sikkim]] [[da:Sikkim]] [[de:Sikkim]] [[en:Sikkim]] [[es:Sikkim]] [[et:Sikkim]] [[fi:Sikkim]] [[fr:Sikkim]] [[gl:Sikkim]] [[gu:સિક્કિમ]] [[he:סיקים]] [[hu:Szikkim]] [[id:Sikkim]] [[it:Sikkim]] [[ja:シッキム州]] [[ka:სიკიმი]] [[kn:ಸಿಕ್ಕಿಂ]] [[ko:시킴 주]] [[lt:Sikimas]] [[mr:सिक्किम]] [[nl:Sikkim]] [[nn:Sikkim]] [[no:Sikkim]] [[pl:Sikkim]] [[pt:Sikkim]] [[ro:Sikkim]] [[ru:Сикким]] [[sa:सिक्किम]] [[simple:Sikkim]] [[sr:Сиким]] [[sv:Sikkim]] [[ta:சிக்கிம்]] [[te:సిక్కిం]] [[tg:Сикким]] [[tr:Sikkim]] [[uk:Сіккім]] [[zh:锡金邦]] निर्मल वर्मा 2205 37617 2006-12-07T17:50:13Z Rahulsahgal 788 '''निर्मल वर्मा''' [[हिन्दी]] के आधुनिक कथाकारों में एक मूर्धन्य कथाकार और पत्रकार हैं। ३ मई १९२९ को [[शिमला]] में जन्मे निर्मल वर्मा को [[मूर्तिदेवी पुरस्कार]] (१९९५), [[साहित्य अकादमी]] पुरस्कार(१९८५) [[उत्तर प्रदेश]] हिन्दी संस्थान पुरस्कार और [[ज्ञानपीठ]] पुरस्कार से सम्मानित किया जा चुका है। '''परिंदे''' (१९५८) से प्रसिद्धि पाने वाले निर्मल वर्मा की कहानियां अभिव्यक्ति और शिल्प की दृष्टि से बेजोड़ समझी जाती हैं। ब्रिटिश भारत सरकार के रक्षा विभाग में एक उच्च पदाधिकारी श्री नंद कुमार वर्मा के घर जन्म लेने वाले आठ भाई बहनों में से पांचवें निर्मल वर्मा की संवेदनात्मक बुनावट पर हिमांचल की पहाड़ी छायाएं दूर तक पहचानी जा सकती हैं। [[दिल्ली]] के [[सेंट स्टीफेंस कालेज]] से [[इतिहास]] में एम ए करने के बाद कुछ दिनों तक उन्होंने अध्यापन किया। १९५९ से [[प्राग]] ([[चेकोस्लोवाकिया]]) के प्राच्य विद्या संस्थान में सात वर्ष तक रहे। उसके बाद [[लंदन]] में रहते हुए [[टाइम्स आफ इंडिया]] के लिये सांस्कृतिक रिपोर्टिंग की। १९७२ में स्वदेश लौटे। १९७७ में [[आयोवा विश्व विद्यालय]] (अमरीका) के इंटरनेशनल राइटर्स प्रोग्राम में हिस्सेदारी की। उनकी कहानी '''माया दर्पण''' पर फिल्म बनी जिसे १९७३ का सर्र्र्वश्रेष्ठ हिन्दी फिल्म का पुरस्कार प्राप्त हुआ। वे [[इंडियन इंस्टीटयूट आफ एडवांस स्टडीज़]] (शिमला) के फेलो (१९७३), [[निराला सृजनपीठ]] [[भोपाल]] (१९८१-८३) और [[यशपाल सृजनपीठ]] (शिमला) के अध्यक्ष रहे (१९८९)। १९८८ में [[इंगलैंड]] के प्रकाशक रीडर्स इंटरनेशनल द्वारा उनकी कहानियों का संग्रह द''' वर्ल्ड एल्सव्हेयर''' प्रकाशित। इसी समय [[बीबीसी]] द्वार उनपर डाक्यूमेंट्री फिल्म प्रसारित। ==प्रमुख कृतियां== *उपन्यास: '''अंतिम अरण्य''', रात का रिपोर्टर, एक चिथड़ा सुख, '''लाल टीन की छत''', वे दिन। *कहानी संग्रह: ''' परिंदे''', कौवे और काला पानी, सूखा तथा अन्य कहानियां, बीच बहस में, जलती झाड़ी, पिछली गर्मियों में। *संस्मरण/यात्रा वृत्तांत: धुंध से उठती धुन, चीड़ों पर चांदनी। *नाटक: तीन एकांत *निबंध: '''भारत और यूरोप: प्रतिश्रुति के क्षेत्र, शताब्दी के ढलते वर्षों से, '''कला का जोखिम''', '''शब्द और स्मृति''', ढलान से उतरते हुए। ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[en:Nirmal Verma]] [[sa:निर्मल वर्मा]] सूर्य 2206 41319 2007-01-06T01:43:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Solelh]] '''सूर्य''' या '''सूरज''' [[सौरमण्डल]] का सर्वाधिक बलशाली [[ग्रह]] है नवग्रहों से सूर्य को विशेष मान्यता दी गई है। वेदों और पुराणों में सूर्य को [[शनि]] का पिता माना गया है। सूर्य का रंग लाल तथा उसका वाहन रथ है जिसका एक ही चक्र है जो [[वर्ष]] को दर्शाता है। इस चक्र के १२ भाग हैं जो १२ मासों के द्योतक हैं। इस चक्र के मध्य में छह भाग हैं जो छह ऋतुओं के द्योतक है। रवि, हेली, भास्कर, विकर्तन, अहस्कर, तपन, पूषा, नभेश्वर, मार्तण्ड, दिवाकर, प्रभाकर, अर्क, अरुण, चित्ररथ आदि इसके पर्याय नाम हैं। पृथ्वी पर सम्पूर्ण जीवन सूर्य की कृपा से ही है। आकाश में रोशनी, पृथ्वी की गर्मी. {{substub}} [[af:Son]] [[als:Sonne]] [[am:ፀሐይ]] [[ang:Sunne]] [[ar:شمس]] [[ast:Sol]] [[be:Сонца]] [[bg:Слънце]] [[br:Heol]] [[bs:Sunce]] [[ca:Sol]] [[cr:ᒌᔑᑳᐅᐲᓯᒻ]] [[cs:Slunce]] [[cu:Слъньце]] [[cy:Haul]] [[da:Solen]] [[de:Sonne]] [[el:Ήλιος]] [[en:Sun]] [[eo:Suno]] [[es:Sol]] [[et:Päike]] [[eu:Eguzkia]] [[fa:خورشید]] [[fi:Aurinko]] [[fr:Soleil]] [[frp:Solely]] [[fur:Soreli]] [[ga:An Ghrian]] [[gd:Grian]] [[gl:Sol]] [[gu:સૂર્ય]] [[he:השמש]] [[hr:Sunce]] [[hu:Nap (égitest)]] [[ia:Sol]] [[id:Matahari]] [[ilo:Init]] [[io:Suno]] [[is:Sólin]] [[it:Sole]] [[ja:太陽]] [[jbo:solri]] [[ka:მზე]] [[kn:ಸೂರ್ಯ]] [[ko:태양]] [[ku:رۆژ]] [[kw:Howl]] [[la:Sol]] [[lad:Sol]] [[li:Zon]] [[lt:Saulė]] [[lv:Saule]] [[mk:Сонце]] [[mr:सूर्य]] [[ms:Matahari]] [[mt:Xemx]] [[nah:Tōnatiuh]] [[nap:Sole]] [[nds:Sünn]] [[nds-nl:Zunne]] [[nl:Zon]] [[nn:Sola (stjerne)]] [[no:Solen]] [[nrm:Solé]] [[oc:Solelh]] [[pa:ਸੂਰਜ]] [[pam:Aldo]] [[pdc:Sunn]] [[pl:Słońce]] [[pt:Sol]] [[qu:Inti]] [[rmy:Kham]] [[ro:Soare]] [[ru:Солнце]] [[scn:Suli]] [[sco:Sun]] [[sh:Sunce]] [[simple:Sun]] [[sk:Slnko]] [[sl:Sonce]] [[sq:Dielli]] [[sr:Сунце]] [[su:Panonpoé]] [[sv:Solen]] [[sw:Jua]] [[ta:சூரியன்]] [[th:ดวงอาทิตย์]] [[tl:Araw (astronomiya)]] [[tr:Güneş]] [[ug:ئاپتاپقا سالماق]] [[uk:Сонце]] [[uz:Quyosh]] [[vi:Mặt Trời]] [[zh:太阳]] [[zh-min-nan:Ji̍t-thâu]] [[zh-yue:太陽]] चित्र:Thailand flag large.png 2207 19373 2006-05-04T13:06:33Z 218.45.100.190 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से NowCommons Image:Flag of Thailand.svg चित्र:Thailand coa.png 2208 11221 2005-01-01T05:10:02Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से बेन्गकोक 2209 11222 2005-01-01T07:00:38Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[बैंकाक]] बैंकाक 2210 44599 2007-01-20T09:53:21Z Wolf 886 Redirecting to [[बैंकॉक]] #Redirect[[बैंकॉक]] मिज़ोरम 2211 46112 2007-01-25T15:38:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Mizoram]], [[ml:മിസോറം]] [[Image:IndiaMizoram.png|thumb|]] '''मिजोरम''' [[भारत]] का एक [[उत्तर पूर्वी राज्य]] है. [[२००१]] में यहाँ की जनसँख्या लगभग ८९०,००० थी. मिजोरम में [[साक्षरता]] का दर भारत में सबसे ज्यादा ९१.०३% है. यहाँ की राजधानी [[आईजोल]] है. ==जनजातियाँ== मिजोरम की ज्यादातर आबादी [[मिजो]] लोगों की है. मिजो स्वयं कई अन्य प्रजातियों में बँटे हैं जिनमें [[लुशाई]] लोगों की सँख्या सब्से अधिक है जो राज्य की आबादी का दो तिहाई से ज्यादा है. अन्य प्रमुख प्रजातियों में [[राल्ते]], [[म्हार]], [[पोई]] और [[पवाई]] हैं. गैर मिजो प्रजातियों में सबसे प्रमुख [[चकमा]] प्रजाति है. ==धर्म== राज्य की लगभग ८५% से ज्यादा आबादी [[ईसाई]] हैं और इनमे से ज्यदातर [[प्रेसबिटेरियन]] और [[बैप्टिस्ट]] है. राज्य की [[चकमा]] प्रजाति थेरावदा [[बौद्ध]] होते हैं. राज्य में हिंदुओं और मुसलमानों की संख्या लगभग नगण्य है. ==राजनीति== == जिले== मिज़ोरम में 8 जिले हैं- *[[आइजोल जिला]] *[[कोलासिब जिला]] *[[चम्फाई जिला]] *[[ममित जिला]] *[[लुंगलेई जिला]] *[[लॉन्गतलाई जिला]] *[[सइहा जिला]] *[[सेरछिप जिला]] ==प्रमुख तथ्य== *क्षेत्रफल: २१,००० वर्ग कि.मी. *जनसँख्या: ८९०,००० ([[२००१]]) **आबादी: ***[[मिजो]]/[[लुशाई]]: ६३.१% ***[[म्हार]]: ? ***[[पोई]]: ८% ***[[चकमा]]: ७.७% ***[[राल्ते]]: ७% ***[[पोवाई]]: ५.१% ***[[कुकी]]: ४.६% ***अन्य: ५.१% **धर्म: ***ईसाई: ८५% ***बौद्ध: ८% ***हिन्दू: ७% *राजधानी: [[आईजोल]] (आबादी १८२,०००) == बाहरी कड़ियाँ == *http://mizoram.nic.in/ - मिजोरम सरकार के जालस्थल *http://mizoram.gov.in/ - मिजोरम सरकार *http://www.izawl.com/ - आईजोल शहर *http://www.hmar.org/ - म्हार प्रजाति {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:मिज़ोरम]] [[bn:মিজোরাম]] [[ca:Mizoram]] [[cs:Mizoram]] [[da:Mizoram]] [[de:Mizoram]] [[en:Mizoram]] [[es:Mizoram]] [[et:Mizoram]] [[fi:Mizoram]] [[fr:Mizoram]] [[gu:મિઝોરમ]] [[he:מיזוראם]] [[hu:Mizoram]] [[id:Mizoram]] [[ja:ミゾラム州]] [[ka:მიზორამი]] [[lt:Mizoramas]] [[ml:മിസോറം]] [[mr:मिझोरम]] [[nl:Mizoram]] [[nn:Mizoram]] [[no:Mizoram]] [[pl:Mizoram]] [[pt:Mizoram]] [[qu:Mizoram]] [[ro:Mizoram]] [[ru:Мизорам]] [[simple:Mizoram]] [[sr:Мизорам]] [[sv:Mizoram]] [[ta:மிசோரம்]] [[tg:Мизурам]] [[zh:米佐拉姆邦]] नागपूर 2212 11225 2005-01-01T07:58:48Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नागपुर]] नागपुर 2213 41021 2007-01-02T19:57:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:কাতোল]], [[ta:நாக்பூர்]] '''नागपुर''' [[महाराष्ट्र]] का एक प्रमुख शहर है. नागपुर भारत के मध्य में स्थित है. महाराष्ट्र की इस उपराजधानी की जनसंख्या 24 लाख (1998 जनगणना के अनुसार) है. नागपुर की लगभग आधी आबादी मराठी भाषा को इस्तेमाल करती है. यह नगर संतरों के लिये काफी मशहूर है. हाल ही में इस शहर को देश के सबसे स्वच्छ व सुदंर शहर का इनाम मिला है. नागपुर भारत देश का दुसरे नंबर का ग्रीनेस्ट शहर माना जाता है. बढ़ते इन्फ्रास्ट्रकचर की वज़ह से नागपुर की गिनती जल्द ही महानगरों में की जायेगी. नागपुर, एक जिला है व ऐतिहासिक विदर्भ (पूर्व महाराष्ट्र का भाग) का एक प्रमुख शहर भी. ==इतिहास== नागपुर शहर की स्थापना देवगड़ (छिंदवाड़ा) के शासक गोंड वंश के राजा ने की थी. [[Category:शहर]] {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} [[bpy:কাতোল]] [[de:Nagpur]] [[en:Nagpur]] [[fi:Nagpur]] [[fr:Nagpur]] [[id:Nagpur]] [[ja:ナーグプル]] [[lt:Nagpuras]] [[nl:Nagpur]] [[pl:Nagpur]] [[pt:Nagpur]] [[ro:Nagpur]] [[ru:Нагпур]] [[sa:नागपुर]] [[sv:Nagpur]] [[ta:நாக்பூர்]] चंद्रशेखर 2214 36216 2006-11-25T04:42:02Z धवलगिरि 820 Replacing page with '#REDIRECT[[चन्द्रशेखर]]' #REDIRECT[[चन्द्रशेखर]] भारत की नदियाँ 2215 32474 2006-10-26T12:10:41Z Soman 638 *[[कालिंदी]] *[[कावेरी]] *[[कोशी]] *[[कृष्णा]] *[[गोदावरी]] *[[गंगा]] *[[गंडक]] *[[घाघरा]] *[[चम्बल]] *[[चेनाव]] *[[झेलम]] *[[दामोदर]] *[[नर्मदा]] *[[बेतवा]] *[[पद्मा]] *[[फल्गू]] *[[बागमती]] *[[ब्रह्मपुत्र]] *[[भागीरथी]] *[[महानदी]] *[[महानंदा]] *[[यमुना]] *[[रावी]] *[[व्यास]] *[[सतलुज]] *[[सरस्वती नदी]] *[[सरयू]] *[[सिन्धु नदी]] *[[सुवर्णरेखा]] *[[हुगली]] {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:नदी]] [[en:List of rivers in India]] अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह 2216 45996 2007-01-25T08:54:40Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[id:Kepulauan Andaman dan Nikobar]] [[Image:andaman_nicobar_76.jpg|thumb|128px|Map अंदमान और निकोबार द्वीप समूह का मानचित्र]] अंदमान और निकोबार द्वीप समूह भारत का एक केन्द्र शासित प्रदेश है. ये [[बंगाल की खाड़ी]]] के दक्षिण में [[हिन्द महासागर]] में स्थित है. [[अंदमान]] और [[निकोबार]] लगभग ३०० छोटे बड़े द्वीपों का समूह है. जिसमें कुछ ही द्वीपों पर आबादी है. यहाँ की राजधानी [[पोर्ट ब्लेयर]] है. {| |'''क्षेत्रफल'''||८२९३ वर्ग कि.मी. |- |'''जनसँख्या'''||२७७,९८९ |- |'''राजधानी'''||[[पोर्ट ब्लेयर]] |- |'''साक्षरता दर'''||७३.७४% |- |'''मुख्य भाषाएँ'''||कई जनजातीय भाषाएँ, [[हिन्दी]], [[तमिल]] और [[बांग्ला]] |} ==नाम== ''अंदमान'' [[मलय]] भाषा के ''हांदुमन'' शब्द से आया है जो हिन्दुओं के भगवान [[हनुमान]] शब्द का परिवर्तित रुप है. ''निकोबार'' शब्द भी इसी भाषा से लिया गया है जिसका अर्थ होता है ''नग्न लोगों की भूमि''. ==इतिहास== इस द्वीप समूह पर १७ वीं सदी में मराठों द्वारा अधिकार किया गया था. इसके बाद इसपर अंग्रेजी हुकुमत ने राज किया और बाद में दूसरे [[विश्वयुद्ध]] के दौरान [[जापान]] द्वारा इस पर अधिकार कर लिया गया. कुछ समय के लिये यह द्वीप [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] के [[आज़ाद हिन्द फौज]] के अधीन भी रहा था. और जनरल लोकनाथन यहाँ के गवर्नर रहे थे. १९४७ में ब्रिटीश हुकुमत से मुक्ति के बाद यह भारत का केन्द्र शासित प्रदेश बना. ब्रिटीश हुकुमत द्वारा इस स्थान का उपयोग स्वाधीनता आंदोलन में दमनकारी नीतियों के तहत क्रांतिकारियों को भारत से अलग रखने के लिये किया जाता था. इसी वजह से यह स्थान आंदोलनकारियों के बीच [[कालापानी]] के नाम से मशहूर था. कैद के लिये[[पोर्ट ब्लेयर]] में एक अलग जेल [[सेल्यूलर जेल]] का निर्माण किया गया था जो ब्रिटीश इंडिया के लिये [[साइबेरिया]] की तरह था. २६ दिसंबर २००४ को [[सुनामी]] लहरों के कहर से इस द्वीप पर ६००० से ज्यादा लोग मारे गये. == यह भी देखें == *[[अंडमान निकोबार की जनजातियाँ]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.and.nic.in/ आधिकारीक वेबसाईट] * [http://www.andaman.org/ अंदमान प्रशासन] * [http://www.andamanindia.com/ अंदमान के बारे में जानकारी] [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:अंडमान और निकोबार द्वीप]] [[ca:Illes Andaman i Nicobar]] [[da:Andamanerne og Nicobarerne]] [[de:Andamanen und Nikobaren]] [[en:Andaman and Nicobar Islands]] [[es:Islas Andamán y Nicobar]] [[et:Andamanid ja Nicobarid]] [[fi:Andamaanit ja Nikobaarit]] [[fr:Andaman et Nicobar]] [[gu:અંદામાન અને નિકોબાર દ્વીપસમૂહ]] [[he:איי אנדמן וניקובר]] [[id:Kepulauan Andaman dan Nikobar]] [[ja:アンダマン・ニコバル諸島]] [[ka:ანდამანის და ნიკობარის კუნძულები]] [[ml:ആന്തമാന്‍ നിക്കോബാര്‍ ദ്വീപുകള്‍]] [[nl:Andamanen en Nicobaren]] [[nn:Andamanøyane og Nikobarane]] [[no:Andamanene og Nikobarene]] [[pl:Andamany i Nikobary]] [[pt:Andamão e Nicobar]] [[ru:Андаманские и Никобарские острова]] [[sa:अंडमान और निकोबार द्वीप]] [[simple:Andaman and Nicobar Islands]] [[sl:Andamanski in Nikobarski otoki]] [[sv:Andamanerna och Nikobarerna]] [[ta:அந்தமான் நிக்கோபார் தீவுகள்]] [[te:అండమాన్ నికోబార్ దీవులు]] [[tr:Andaman ve Nicobar Adaları]] [[uk:Андаманські і Нікобарські острови]] [[zh:安达曼-尼科巴群岛]] सुनामी 2217 11230 2005-01-01T09:06:39Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT [[सूनामी]] विश्वनाथ प्रताप सिंह 2218 36193 2006-11-25T04:28:08Z धवलगिरि 820 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''विश्वनाथ प्रताप सिंह''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | <!-- Picture goes here when we get one --><!-- [[Image:*.*|वी. पी. सिंह]] --> |- ! जन्मतिथि: | [[२५ जून]] [[१९३१]] |- ! जन्मस्थान: | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के प्रधान मंत्री]] |- ! क्रम: | ७ वें प्रधानमंत्री |- ! राजनैतिक दल | [[जनता दल]] |- ! पदभार ग्रहण: | [[२ दिसंबर]] [[१९८९]] |- ! पदमुक्ति: | [[१० नवंबर]] [[१९९०]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[राजीव गान्धी]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[चंद्रशेखर]] |} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Vishwanath Pratap Singh]] [[en:V. P. Singh]] [[ml:വി പി സിംഗ്]] [[sv:Vishwanath Pratap Singh]] दक्षिण कोरिया 2219 45955 2007-01-24T22:18:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ദക്ഷിണ കൊറിയ]] {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1">'''&#45824;&#54620; &#48124;&#44397;'''<br>'''Daehan Minguk''' '''दक्षिण कोरिया'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:1px solid gray;" | <font size="-1">''''</font> |- | align=center colspan=2 | |- | [[आधिकारिक भाषा]] || [[कोरियन]] |- | [[राजधानी]] || [[सियोल]] |- | [[राष्ट्रपति]] || [[रो मो ह्यून]] |- | [[प्रधानमंत्री]] || [[ली हे चान]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल || [[१०७ वाँ स्थान]] <br> ९९,२७४ [[वर्ग कि. मी.]] <br> ०.३% |- | [[जनसंख्या]] <br>&nbsp;- कुल ([[२००३]]) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] || [[२४ वाँ स्थान]] <br> ४८,२८९,०३७ <br> ४८८/वर्ग कि.मी. |- | [[स्थापना]] <br> -गणतंत्र की घोषणा<br> - जापानी आत्मसमरप्ण<br> -संविधान || <br>[[१ मार्च]], [[१९१९]]<br>[[१५ अगस्त]], [[१९४५]]<br>[[१७ जुलाई]], [[१९४८]] |- | [[सकल घरेलू उत्पाद]] <br>&nbsp;- कुल ([[२००३]]) <br> - GDP/व्यक्ति | [[११ वाँ स्थान]]<br>$६०५.३ बिलियन <br> $१३,८०६ |- | [[मुद्रा]] || [[वोन]] |- | [[समय क्षेत्र]] || [[ग्रीनविच मानक समय]] +९ |- | [[राष्ट्रगाण]] || [[अएगुकेगा]] |- | [[इंटरनेट क्षेत्र]] || [[.kr]] |- | [[कालिंग कोड]] || ८२ |- | colspan="2" | |} [[एशिया]] खंड में स्थित देश. [[चित्र:Flag of South Korea.svg|thumb|200px|Taekukki]] == यह भी देखिए == * [[wikt:कोरिया]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] [[af:Suid-Korea]] [[am:ደቡብ ኮርያ]] [[an:Corea d'o Sur]] [[ar:كوريا الجنوبية]] [[ast:Corea del Sur]] [[az:Koreya Respublikası]] [[bg:Южна Корея]] [[bo:ཁྲའོ་ཤན་ལྷོ་རྒྱུད]] [[br:Republik Korea]] [[bs:Južna Koreja]] [[ca:Corea del Sud]] [[chr:ᎤᎦᎾᏭ ᎢᏗᎵ ᎪᎴᎠ]] [[cs:Jižní Korea]] [[csb:Repùblika Kòreji]] [[cy:De Corea]] [[da:Sydkorea]] [[de:Südkorea]] [[el:Νότια Κορέα]] [[en:South Korea]] [[eo:Sud-Koreio]] [[es:Corea del Sur]] [[et:Lõuna-Korea]] [[eu:Hego Korea]] [[fa:کره جنوبی]] [[fi:Korean tasavalta]] [[fr:Corée du Sud]] [[frp:Corê du Sud]] [[gl:Corea do Sur - 한국]] [[he:קוריאה הדרומית]] [[hr:Južna Koreja]] [[hsb:Južna Koreja]] [[ht:Kore disid]] [[hu:Dél-Korea]] [[hy:Հարավային Կորեա]] [[ia:Corea del Sud]] [[id:Korea Selatan]] [[io:Sud-Korea]] [[is:Suður-Kórea]] [[it:Corea del Sud]] [[ja:大韓民国]] [[ka:სამხრეთი კორეა]] [[km:កូរ៉េ (ត្បូង)]] [[kn:ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]] [[ko:대한민국]] [[ku:Komara Korêyê]] [[kw:Korea Dheghow]] [[la:Respublica Coreae]] [[li:Zuud-Korea]] [[lt:Pietų Korėja]] [[lv:Dienvidkoreja]] [[mk:Јужна Кореја]] [[ml:ദക്ഷിണ കൊറിയ]] [[mo:Корея де Суд]] [[ms:Korea Selatan]] [[mt:Korea t'Isfel]] [[nap:Corea d' 'o Sud]] [[nds:Süüdkorea]] [[nl:Zuid-Korea]] [[nn:Sør-Korea]] [[no:Sør-Korea]] [[oc:Corèa del Sud]] [[pam:South Korea]] [[pl:Korea Południowa]] [[ps:سوېلي کوريا]] [[pt:Coreia do Sul]] [[ro:Coreea de Sud]] [[ru:Республика Корея]] [[scn:Corea dû Sud]] [[se:Mátta-Korea]] [[sh:Južna Koreja]] [[simple:South Korea]] [[sk:Kórejská republika]] [[sl:Južna Koreja]] [[sq:Korea Jugore]] [[sr:Јужна Кореја]] [[sv:Sydkorea]] [[sw:Korea Kusini]] [[ta:தென்கொரியா]] [[th:ประเทศเกาหลีใต้]] [[tl:Timog Korea]] [[tpi:Saut Korea]] [[tr:Kore Cumhuriyeti]] [[uk:Південна Корея]] [[vi:Hàn Quốc]] [[vo:Sulüda-Koreyän]] [[war:Salatan nga Korea]] [[wuu:韩国]] [[zh:大韩民国]] [[zh-classical:大韓民國]] [[zh-min-nan:Hân-kok]] [[zh-yue:大韓民國]] चीन 2220 43294 2007-01-15T04:41:03Z Kingram 866 /* विभाग */ '''चीन''' विश्व के प्राचीनतम सभ्यता वाले देशों में एक है। उस का चार हज़ार वर्ष पुराना लिखित इतिहास है। यहां तरह-तरह के ऐतिहासिक व सांस्कृतिक ग्रन्थ और पुरातन संस्कृति के अवशेष पाए गए हैं। दुनिया के अन्य राष्ट्रों की तरह चीनी राष्ट्र भी अपने विकास के दौरान आदिम समाज, दास समाज और सामन्ती समाज की मंजिलों से गुजरा था। ऐतिहासिक विकास के इस लम्बे दौर में, चीनी राष्ट्र की विभिन्न जातियों की परिश्रमी, साहसी और बुद्धिमान जनता ने अपने संयुक्त प्रयासों से एक शानदार और ज्योतिर्मय संस्कृति का सृजन किया, तथा समूची मानवजाति के लिये भारी योगदान भी किया। ==इतिहास== मुख्य लेख - [[चीन का इतिहास]] चीन की सभ्यता विश्व की पुरातनतम सभ्यताओं में से एक है । यह उन गिने चुने सभ्यताओं में एक है जिन्होनें प्राचीन काल में अपना स्वतंत्र लेखन पद्धति का विकास किया । अन्य सभ्यताओं के नाम हैं -प्राचीन भारत(सिंधु घाटी सभ्यता), मेसोपोटामिया की सभ्यता, मिस्र और माया सभ्यता । चीनी लिपि अब भी चीन, जापान के साथ साथ आंशिक रूप से कोरिया तथा वियतनाम में प्रयुक्त होती है । पुरातात्विक साक्ष्यों के आधार पर चीन में मानव बसाव लगभग साढ़े बाईस लाख (22.5 लाख) साल पुराना है । ===[[प्राचीन चीन]]=== चीन का सबसे पुराना राजवंश है - [[शिया राजवंश]] । इनका अस्तित्व एक लोककथा लगता था पर हेनान में पुरातात्विक खुदाई के बाद इसके वजूद की सत्यता सामने आई । प्रथम प्रत्यक्ष राजवंश था -शांग राजवंश , जो पूर्वी चीन में 18वीं से 12 वीं सदी इसा पूर्व पीली नदी के किनारे बस गए । 12वीं सदी ईसा पूर्व में पश्चिम से झाऊ शासकों ने इनपर हमला किया और इनके क्षेत्रों पर अधिकार कर लिया । इन्होने 5वीं सदी ईसा पूर्व तक राज किया । इसके बाद चीन के छोटे राज्य आपसी संघर्ष में भिड़ गए । ईसा पूर्व 221 में किन राजाओं ने चीन का प्रथम बार एकीकरण किया । इन्होने राजा का कार्यालय स्थापित किया और चीनी भाषा का मानकीकरण किया । ईसा पूर्व 220 से 206 ई. तक हान राजवंश के शासकों ने चीन पर राज किया और चीन की संस्कृति पर अपनी अमिट छाप छोड़ी । य़ह प्रभाव अब तक विद्यमान है । हानों के पतन के बाद चीन में फिर से अराजकता का माहौल छा गया । सुई राजवंश ने 580 ईस्वी में चान का एकीकरण किया जिसके कुछ ही सालों बाद (614 ई.) इस राजवंश का पतन हो गया । ===[[मध्यकालीन चीन]]=== फिर थांग और सोंग राजवंश के शासन के दौरान चीन की संस्कृति और विज्ञान अपने चरम पर पहुंच गया । सातवीं से बारहवीं सदी तक चीन विश्व का सबसे संस्कृत देश बन गया । 1271 में मंगोल सरदार कुबलय खां ने युआन रादवंश की स्थापना की जिसने 1279 तक सोंग वंश को सत्ता से हटाकर अपना अधिपत्य कायम किया । एक किसान ने 1368 में मंगोलों को भगा दिया और मिंग राजवंश की स्थापना की जो 1664 तक चला । मंचू लोगों के द्वारा स्थापित क्विंग राजवंश ने चीन पर 1911 तक राज किया जो चीन का अंतिम वंश था । ===[[आधुनिक चीन]]=== युद्ध कला में मध्य एशियाई देशों से आगे निकल जाने के कारण चीन ने मध्य एशिया पर अपना प्रभुत्व जमा लिया, पर साथ ही साथ वह यूरोपीय शक्तियों के समक्ष कमजोर पड़ने लगा । चीन शेष विश्व के प्रति सतर्क हुआ और उसने यूरोपीय देशो के साथ व्यापार का रास्ता खोल दिया । ब्रिटिश भारत तथा जापान के साथ हुए युद्धों तथा गृहयुद्धो ने क्विंग राजवंश को कमजोर कर डाला । अंततः 1912 में चीन में गणतंत्र की स्थापना हुई । ==विभाग == चीन के विभाग स्थिर नही रहते बल्कि शासने साथ बदलते रहते हैं । पर मुख्य चीन के अतिरिक्त विभागो के नाम हैं - *[[आंतरिक मंगोलिया]] *[[मंचूरिया]] *[[तिब्बत]] - इस पर [[भारत]] भी अपना दावा पेश करता आया है । *[[जिनजिआंग]] ==Geography== Nadi *[[मेकांग नदी]] == यह भी देखिए == * [[wikt:चीन]] (विक्षनरी) {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:देश]] [[ar:صين]] [[da:Folkerepublikken Kina]] [[de:Volksrepublik China]] [[en:People's Republic of China]] [[es:República Popular China]] [[got:𐌺𐌹𐌽𐌰]][[ko:중화인민공화국]] [[id:Republik Rakyat China]] [[it:Cina]] [[ia:China]] [[he:סין]] [[ka:ფაიფური]] [[ms:Republik Rakyat China]] [[nl:China]] [[ja:中華人民共和国]] [[no:Folkerepublikken Kina]] [[pl:Chińska Republika Ludowa]] [[pt:República Popular da China]] [[ru:Китай]] [[simple:China]] [[simple:People's Republic of China]] [[sl:Kitajska]] [[fi:Kiinan kansantasavalta]] [[sv:Kina]] [[zh:中国]] [[zh:中华人民共和国]] मंगोल 2221 37175 2006-12-03T01:21:06Z Amitprabhakar 683 '''मंगोल''' जाति [[चीन]] की एक अल्पसंख्यक जाति है, जो प्राचीन काल से चीन में रहती आई है। शुरु शुरु में यह जाति [[अड़कुन नदी]] के पूर्व के इलाकों में रहा करती थी, बाद में वह वाह्य हिङकान पर्वतश्रृंखला और आलथाए पर्वतश्रृंखला के बीच स्थित [[मंगोलिया पठार]] के आरपार फैल गई।मंगोल जाति के लोग खानाबदोशों का जीवन व्यतीत करते थे और शिकार , [[तीरंदाजी]] व [[घुङसवारी]] में बहुत कुशल थे। बारहवीं शताब्दी के उत्तरार्ध में इसके मुखिया '''तेमूचीन''' ने तमाम मंगोल कबीलों को एक किया। ==चीन का एकीकरण== 1206 में मंगोल जाति के विभिन्न कबीलों के सरदारों ने तेमूचिन को अपनी जाति का सब से बड़ा मुखिया चुना और उसे सम्मान में "[[चंगेज खान]]"(1162-1227) कहना शुरू किया, 1215 में उस ने किन राज्य की "मध्यवर्ती राजधानी"चुङतू पर कब्जा कर लिया और [[ह्वाङहो नदी]] के उत्तर के विशाल उलाकें को हथिया लिया। 1227 में चंगेज खान ने पश्चिमी श्या शासन को खत्म कर दिया। पश्चिमी श्या के साथ लड़ाई के दौरान चंगेज खान की बीमारी की वजह से ल्यूफान पर्वत पर मृत्यु हो गई। उस के बाद उस का बेटा [[ओकताए]] गद्दी पर बैठा, जिस ने सुङ से मिलकर किन पर हमला किया और 1234 के शुरू में किन के शासन को खत्म कर दिया। किन राज्य पर कब्जा करने के बाद मंगोल फौजों ने अपनी पूरी शक्ति से सुङ पर हमला किया। 1260 में कुबलाई ने अपने को महान खान घोषित किया और हान परंपरा का अनुसरण करते हुए 1271 में अपने शासन को "मंगोल" के स्थान पर य्वान राजवंश (1271-1368) का नाम दे दिया। कुबलाई खान इतिहास में य्वान राजवंश के प्रथम सम्राट शिचू के नाम से प्रसिद्ध है। 1276 में य्वान सेना ने सुङ राजवंश की राजधानी लिनआन पर हमला करके कब्जा कर लिया, और सुङ सम्राट व उस की विधवा मां को बन्दी बनाकर उत्तर ले आया गया। दक्षिण सुङ राज्य के प्रधान मंत्री वंन थ्येनश्याङ तथा उच्च अफसरों चाङ शिच्ये और लू श्यूफू ने पहले चाओ श्या और फिर चाओ पिङ को राजगद्दी पर बिठाया, तथा य्वान सेनाओं का प्रतिरोध जारी रखा। लेकिन मंगोलों की जबरदस्त ताकत के सामने उन्हें अन्त में हार खानी पड़ी। य्वान राजवंश द्वारा चीन के एकीकरण से थाङ राजवंश के अन्तिम काल से चली आई फूट समाप्त हो गई। इस ने एक बहुजातीय एकीकृत देश के रूप में चीन के विकास को बढावा दिया। य्वान राजवंश की शासन व्यवस्था के अन्तर्गत केन्द्रीय सरकार के तीन मुख्य अंग थे--- केन्द्रीय मंत्राल्य, जो सारे देश के प्रशासन के लिए जिम्मेदार था, प्रिवी कोंसिल, जो सारे देश के फौजी मामलों का संचालन करती थी, और परिनिरीक्षण मंत्रालय, जो सरकारी अफसरों के आचरण व काम की निगरानी करता था। केन्द्र के नीचे "शिङ शङ"(प्रान्त) थे। चीन में स्थानीय प्रशासनिक इकाइयों के रूप में प्रान्तों की स्थापना य्वान काल से शुरू हुई और यह व्यवस्था आज तक चली आ रही है। य्वान राजवंश के जमाने से ही तिब्बत औपचारिक रूप से केन्द्रीय सरकार के अधीन चीन की एक प्रशासनिक इकाई बन गया। फङहू द्वीप पर एक निरीक्षक कार्यालय भी कायम किया गया, जो फङहू द्वीपसमूह और थाएवान द्वीप के प्रशासनिक मामलों का संचालन करता था। आज का शिनच्याङ प्रदेश और हेइलुङ नदी के दक्षिण व उत्तर के इलाके य्वान राज्य के अंग थे। य्वान राजवंश ने दक्षिणी चीन सागर द्वीपमाला में भी अपना शासन कायम किया। य्वान राजवंश के शासनकाल में विभिन्न जातियों के बीच सम्पर्क वृद्धि से देश के आर्थिक व सांस्कृतिक विकास को तथा मातृभूमि के एकीकरण को बढावा मिला। य्वान राजवंश की राजधानी तातू (वर्तमान पेइचिङ) तत्कालीन चीन के आर्थिक व सांस्कृतिक आदान प्रदान का केन्द्र था। वेनिस के यात्री मार्को पोलो ने , जो कभी य्वान राजदरबार का एक अफसर भी रह चुका था, अपने यात्रा वृत्तान्त में लिखा है:"य्वान राजवंश की राजधानी तातू के निवासी खुशहाल थे","बाजार तरह तरह के माल से भरे रहते थे। केवल रेशम ही एक हजार गाड़ियों में भरकर रोज वहां पहुंचाया जाता था"।"विदेशों से आया हुआ विभिन्न प्रकार का कीमती माल भी बाजार में खूब मिलता था। दुनिया में शायद ही कोई दूसरा शहर ऐसा हो जो तातू का मुकाबला कर सके।" [[bg:Монголци]] [[de:Mongolen]] [[en:Mongols]] [[fr:Mongols]] [[ja:モンゴル]] [[nl:Mongolen]] [[pl:Mongołowie]] [[pt:Mongóis]] [[zh:蒙古族]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:मानवशास्त्र]] उत्तरी कोरिया 2222 42793 2007-01-13T16:58:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Nolüda-Koreyän]] {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="float:right; width:285px; margin:0 0 1em 1em;" |+ <big>'''&#51312;&#49440;&#48124;&#51452;&#51452;&#51032;&#51064;&#48124;&#44277;&#54868;&#44397;'''</big><br />'''चोजोन मिंजुउई कोंगवाउक''' |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="10px" | || align="center" width="140px" rowspan="2" height="10px" | |- | align="center" width="10px" | |} |- | align="center" colspan="2" style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1">''राष्ट्र वाक्य: लोगों पर भरोसा आपकी विजय सुनिश्चित करती है''</font> |- | align="center" colspan="2" | [[image:LocationNorthKorea.png]] |- | width="115px" | [[राजभाषा]] || [[कोरियन]] |- | [[राजधानी]] || [[प्योंगयांग]] |- | [[राष्ट्रीय सुर्क्षा परिषद के अध्यक्ष]] || [[किम जोंग इलl]]<sup>1</sup> |- | राष्ट्रपति, || [[किम योंग नाम]]<sup>2</sup> |- | [[राष्ट्र प्रमुख]] || [[पक पोंग जू]] |- | [[क्षेत्रफल]] <br /> - कुल <br /> - % जल || [[ ९७ वाँ स्थान]] <br /> १२०,५४० [[ वर्ग कि. मी.]] <br /> ०.१% |- | [[जनसँख्या]] <br /> - कुल ([[२००२]]) <br /> - [[घनत्व]] || [[ ४८ वाँ स्थान]] <br /> २२,२२४,१९५ <sup>3</sup> <br /> १८२.२५/वर्ग कि.मी. |- | [[आज़ादी]] <br /> - तिथि || [[जापान]]से <br /> [[१५ अगस्त]], [[१९४५]] |- | [[मुद्रा]] || [[उत्तरी कोरियाई वोन]] |- | [[समय क्षेत्र]] || [[ग्रिनविच मानक समय]] +९ |- | [[राष्ट्र गीत]] || [[अचिमुन पिनारा]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] || कोई नहीं ([[.kp]] आरक्षित) |- | [[कालिंग कोड]] || ८५० |- | colspan="2" align="left" | ('''१''') [[किम जोंग इल]] यहाँ के सबसे शक्तिशाली नेता हैं जो राष्ट्रीय सुरक्षा परिषद के अध्यक्ष हैं और प्राशासनिक प्रमुख भी हैं." |- | colspan="2" align="left" | ('''२''') [[किम योंग नम]] यहाँ की राजनैतिक धुरी हैं जबकि [[किम इल सुंग]] यहाँ के आंतरिक [[राष्ट्रपति]] हैं." |- | colspan="2" align="left" | ('''३''') कुछ राहत एजेंसियों का अनुमान है कि यहाँ की आबादी लगभाग १८ से २० मिलियन है. |} [[जंबुद्वीप]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:कोरिया]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Noord-Korea]] [[an:Corea d'o Norte]] [[ar:كوريا الشمالية]] [[ast:Corea del Norte]] [[az:Şimali Koreya]] [[bg:Северна Корея]] [[bo:ཁྲའོ་ཤན་བྱང་རྒྱུད]] [[br:Republik Poblel ha Demokratel Korea]] [[bs:Sjeverna Koreja]] [[ca:Corea del Nord]] [[cs:Severní Korea]] [[csb:Kòrejańskô Lëdowò-Demokratnô Repùblika]] [[cy:Gogledd Corea]] [[da:Nordkorea]] [[de:Nordkorea]] [[el:Βόρεια Κορέα]] [[en:North Korea]] [[eo:Nord-Koreio]] [[es:Corea del Norte]] [[et:Põhja-Korea]] [[eu:Ipar Korea]] [[fa:کره شمالی]] [[fi:Korean demokraattinen kansantasavalta]] [[fr:Corée du Nord]] [[frp:Corê du Nord]] [[fy:Noard-Korea]] [[gl:Corea do Norte - 북한]] [[he:קוריאה הצפונית]] [[hr:Sjeverna Koreja]] [[hsb:Sewjerna Koreja]] [[ht:Kore dinò]] [[hu:Észak-Korea]] [[ia:Corea del Nord]] [[id:Korea Utara]] [[io:Nord-Korea]] [[is:Norður-Kórea]] [[it:Corea del Nord]] [[ja:朝鮮民主主義人民共和国]] [[ka:ჩრდილოეთი კორეა]] [[km:កូរេ (ជើង)]] [[kn:ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ]] [[ko:조선민주주의인민공화국]] [[ku:Korêya Bakur]] [[kw:Korea Gledh]] [[la:Respublica Populi Democratica Coreae]] [[li:Noord-Korea]] [[lt:Šiaurės Korėja]] [[lv:Ziemeļkoreja]] [[ml:ഉത്തര കൊറിയ]] [[ms:Korea Utara]] [[na:Republik Engame Korea]] [[nds:Noordkorea]] [[nl:Noord-Korea]] [[nn:Nord-Korea]] [[no:Nord-Korea]] [[oc:Corèa del Nòrd]] [[os:Корейы Адæмон Демократон Республикæ]] [[pam:North Korea]] [[pl:Korea Północna]] [[ps:سهېلي کوريا]] [[pt:Coreia do Norte]] [[ro:Coreea de Nord]] [[ru:Корейская Народно-Демократическая Республика]] [[scn:Corea dû Nord]] [[se:Davvi-Korea]] [[sh:Severna Koreja]] [[simple:North Korea]] [[sk:Kórejská ľudovodemokratická republika]] [[sl:Severna Koreja]] [[sq:Korea Veriore]] [[sr:Северна Кореја]] [[sv:Nordkorea]] [[sw:Korea Kaskazini]] [[ta:வடகொரியா]] [[th:ประเทศเกาหลีเหนือ]] [[tk:Demirgazyk Koreýa]] [[tl:Hilagang Korea]] [[tpi:Not Korea]] [[tr:Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti]] [[uk:Північна Корея]] [[uz:Shimoliy Koreya]] [[vi:Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên]] [[vo:Nolüda-Koreyän]] [[war:Amihanan nga Korea]] [[wuu:朝鲜]] [[zh:朝鲜民主主义人民共和国]] [[zh-classical:朝鮮民主主義人民共和國]] [[zh-min-nan:Tiâu-sián]] [[zh-yue:朝鮮民主主義人民共和國]] करीमनगर 2224 39494 2006-12-23T00:22:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:করিমনগর]] '''करीमनगर''' [[आंध्रप्रदेश]] का एक जिला है. {{substub}} [[category: शहर]] [[bpy:করিমনগর]] [[en:Karimnagar]] [[pt:Karimnagar]] [[ta:கரீம்நகர்]] [[te:కరీంనగర్]] छोटानागपुर 2225 11238 2005-01-26T03:08:51Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Hundru.jpg|thumb|300px|राँची स्थित हुँडरु जलप्रपात]] '''छोटानागपुर का पठार''' ('''छोटानागपुर''') पूर्वी [[भारत]] में स्थित एक [[पठार]] है जिसका ज्यादातर हिस्सा [[झारखंड]] और कुछ हिस्से [[उड़ीसा]], [[बिहार]] और [[छत्तिसगढ]] में फैले हुये हैं। इसके उत्तर और उत्तरपूर्व में [[गंगा]] का [[उपजाऊ]] [[मैदान]] है और पूर्व में [[महानदी]] के मुहाने का इलाका है। यह पठार प्राचीन "Precambrian" चट्टानों का बना है। इस पठारी छेत्र में [[कोयला]] का अकूत भंडार है जिससे [[दामोदर]][[ घाटी]] में बसे उद्योगों के [[उर्जा]] संबंधी आवश्यकतायें पूरी होती हैं। छोटानागपुर का पठार तीन छोटे छोटे पठारों से मिलकर बना है जिनमे [[राँची]] का [[पठार]], [[हजारीबाग]] का [[पठार]] और [[कोडरमा]] का पठार शामिल है। [[राँची पठार]] सबसे बड़ा पठार है जिसकी औसत ऊँचाई 700 मीटर है। पूरे छोटानागपुर पठार का क्षेत्रफल लगभग 65,000 वर्ग किलो मीटर है। पठार का ज्यादातर हिस्सा घने जंगलों से आच्छादित है जिनमे [[साल]] के वृक्षों की प्रमुखता है और इस क्षेत्र में [[वन]] कषेत्र का प्रतिशत देश के अन्य हिस्सों की तुलना में ज्यादा है। इस पठार पर [[हाथी]] और [[बाघ]] के संरक्षण के लिये बनाये गये कई प्रमुख [[अभ्यारण्य]] स्थित हैं। ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] {{substub}} एयर डेकन 2226 46142 2007-01-25T16:52:39Z Mitul0520 211 [[Image:Airdeccan.jpg|Airdeccan.jpg]] '''एयर डेकन''' [[भारत]] की एक निजी विमान सेवा है जो [[भारत]] में [[युरोप]] और [[अमरीका]] की बजट एयरलाइनों की तर्ज पर सस्ती हवाई सेवा उपलब्ध कराता है. ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://airdeccan.net/ एयर-डेकन का आधिकारिक जालस्थल (अँग्रेजी में)] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] {{substub}} [[br:Air Deccan]] [[de:Air Deccan]] [[en:Air Deccan]] [[fr:Air Deccan]] [[ja:エア・デカン]] [[nl:Air Deccan]] [[pt:Air Deccan]] [[sv:Air Deccan]] नागपट्टनम 2227 11240 2005-01-22T01:19:26Z विजय ठाकुर 115 '''नागपट्टनम''' [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] का एक तटीय जिला है जो वर्ष [[२००४]] के अंत में आई [[सुनामी]] लहरों के कहर से सबसे ज्यादा प्रभावित हुई थी. {{substub}} [[Category:शहर]] सीवान 2228 27620 2006-09-21T08:08:07Z Amitprabhakar 683 '''सीवान''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है. {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} भारतीय विमान सेवा 2229 11242 2005-01-18T00:39:00Z विजय ठाकुर 115 ==सरकारी विमान सेवा== #[[एयर इंडिया]] #[[इंडियन एयरलाइंस]] ==निजी विमान सेवा== #[[जेट एयरवेज]] #[[एयर सहारा]] #[[एयर डेकन]] #[[किंगफिशर एयरलाइंस]] ==यह भी देखें== *[[भारत के हवाई अड्डे]] आसाम 2230 11243 2005-01-02T09:07:37Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[असम]] प्योंगयांग 2231 46435 2007-01-26T15:09:17Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[pl:Pjongjang]] '''प्योंगयांग''' [[उत्तर कोरिया]] की राजधानी है. {{substub}} [[am:ፕዮግያንግ]] [[ar:بيونيانغ]] [[ast:Pyongyang]] [[bg:Пхенян]] [[bs:Pjongjang]] [[ca:Pyongyang]] [[cs:Pchjongjang]] [[da:Pyongyang]] [[de:Pjöngjang]] [[en:Pyongyang]] [[eo:Pjongjango]] [[es:Pyongyang]] [[eu:Pyongyang]] [[fi:Pjongjang]] [[fr:Pyongyang]] [[he:פיונגיאנג]] [[hu:Phenjan]] [[id:Pyongyang]] [[io:Pyongyang]] [[is:Pjongjang]] [[it:Pyongyang]] [[ja:平壌]] [[ko:평양직할시]] [[lt:Pchenjanas]] [[lv:Phenjana]] [[nl:Pyongyang]] [[nn:Pyongyang]] [[no:Pyongyang]] [[os:Пхеньян]] [[pl:Pjongjang]] [[pt:Pyongyang]] [[ru:Пхеньян]] [[sh:Pjongjang]] [[simple:Pyongyang]] [[sk:Pchjongjang]] [[sr:Пјонгјанг]] [[sv:Pyongyang]] [[th:เปียงยาง]] [[tr:Pyongyang]] [[ug:پيوڭياڭ]] [[vi:Bình Nhưỡng]] [[vo:Pyöngyang]] [[zh:平壤]] विश्व की मुद्राएँ 2232 11245 2005-01-02T10:45:16Z विजय ठाकुर 115 विश्व की कुछ प्रमुख मुद्राएँ निम्नलिखित हैं:- *[[अफगानी]] - [[अफगानिस्तान]] *[[बहत]] - [[थाईलैंड]] *[[बलोबा]] - [[पनामा]] *[[बिर्र]] - [[इथियोपिया]] *[[बोलिविर]] - [[वेनेजुएला]] *[[बोलिवियानो]] - [[बोलिविया]] *[[चेदी]] - [[घाना]] *[[कोलोन]] - [[कोस्टारीका]], [[अल साल्वाडोर]] *क्राउन - [[चेक गणराज्य]], [[डेनमार्क]] [[एस्तोनिया]], [[आइसलैंड]] , [[नार्वे]] , [[स्वीडन]] *[[दलासी]] - [[जाम्बिया]] *[[मेसिडोनियन दीनार]] - [[मेसिडोनिया]] *[[दीनार]] - [[अल्जीरिया]], [[बहरीन]], [[ईराक]], [[जार्डन]], [[कुवैत]], [[ट्यूनिशिया]], [[सर्बिया]] *[[दिरहम]] - [[मोरक्को]], [[संयुक्त अरब अमीरात]] *[[डालर]] - [[एंटीगुआ और बारबडोस]], [[आस्ट्रेलिया]], [[बहामा]], [[बेलिजी]], [[बरमुडा]], [[ब्रिटिश वर्जिन आइलैंड]], [[ब्रुनेई]], [[कनाडा]], [[डोमेनिका]], [[फिजी]], [[गुआम]], [[गयाना]], [[हांगकांग]], [[जमैका]], [[लाइबेरिया]], [[नामिबिया]], [[न्यूजीलैंड]], [[सिंगापुर]], [[सूरीनाम]], [[ताईवान]], [[त्रिनिनाद और टुबैगो]], [[अमरीका]], [[जिम्बाबवे]] *[[डांग]] - [[वियतनाम]] *[[द्रामचा]] - ([[यूनान]]/[[ग्रीस]] अब [[युरो]]) *[[द्राम]] - [[आर्मीनिया]] *[[युरो]] ** [[युरोपियन संघ]] (एक संगठन; हर देश में वैध नहीं. ** युरोपिय संघ के सदस्य: [[आस्ट्रिया]], [[बेल्जियम]], [[फिनलैंड]], [[फ्रांस]] (प्रशांत क्षेत्रों को छोड़कर अन्य स्थानों पर [[फ्रैंक]]), [[जर्मनी]], [[ग्रीस]] या [[यूनान]], [[आयरलैंड]], [[ईटली]], [[लक्जम्बर्ग]], [[नीदरलैंड]], [[पुर्तगाल]], [[स्पेन]]. ** देश जिनमें [[युरो]] प्रयोग करने की वैधानिक संधि है: [[मोनाको]], [[सैन मरीनो]], [[वेटिकन सिटी]]. ** वे क्षेत्र जहाँ सिर्फ़ युरो प्रयोग किये जाते हैं: [[अंदोरा]], [[मोंटीनिगरो]] और [[कोसोवो]]. ** वे मुद्रा जिनका युरो में विलय हो चुका है: [[केप वर्दियन]] [[एस्क्यूडो]],[[फ्रैंक]], [[कैमरुन फ्रैंक]], [[बल्गेरियाई लेव]], [[एस्तोनिया]] का [[क्रोन]], [[लिथुआनिया]] का [[लितास]], [[बोस्निया हर्जोगोविना]] का *[[फोरिन्त]] - [[हंगरी]] *[[फ्रैंक]] ** [[स्विस फ्रैंक]] - [[स्वीटजरलैंड]], *[[गोरदे]] - [[हैती]] *[[गिल्डर]] - [[अरुबा]], *[[किना]] - [[पापुआ न्यू गिनी]] *[[किप]] - [[लाओस]] *[[कोरुना]] - [[चेक गणराज्य]], [[स्लोवाकिया]] *[[क्वाचा]] - [[मलावी]], [[जाम्बिया]] *[[क्वन्जा]] - [[अंगोला]] *[[क्यात]] - [[म्यानमार]] *[[लेत]] - [[लातिविया]] *[[लारी]] - [[जार्जिया]] *[[लेक]] - [[अल्बानिया]] *[[लेम्पीरा]] - [[होंदुरास]] *[[लेउ]] - [[रुउमानिया]], [[मोलदोवा]] *[[लेव]] - [[बुल्गारिया]] *[[लीरा]] - [[साईप्रस]], [[माल्टा]] और [[तुर्की]]; ([[Iईटली]], [[सैन मरीनो]], [[वेटिकन सिटी]] अब [[युरो]]) *[[लितास]] - [[लिथुआनिया]] *[[मनात]] - [[Azerbaijan]], [[Turkmenistan]] *[[मार्क]] - ([[जर्मनी]] अब [[युरो]]) *[[मार्का]] - [[बोस्निया हर्जोगोविना]] *[[मारका]] - ([[फिनलैंड]] अब [[युरो]]) *[[नाफ्का]] - [[एरिशिया]] *[[नाइरा]] - [[नाइजीरिया]] *[[पेसो]] - [[आर्जेन्टीना]], [[चीली]], [[कोलम्बिया]], [[क्यूबा]], [[डोमेनिकन गणराज्य]], [[मेक्सिको]], [[फिलिपिंस]], [[उरुग्वे]] *[[पाउंड]] - [[साइप्रस]], [[माल्टा]], [[मिश्र]], [[फाल्कन द्वीप]], [[जिब्राल्टर]], [[इंग्लैंड]] ([[आयरलैंड]] अब [[युरो]]) *[[पुला]] - [[बोत्सवाना]] *[[रैंड]] - [[दक्षिण अफ्रीका]] *[[रियाल]] - [[ईरान]], [[ओमान]], [[यमन]] *[[रियेल]] - [[कम्बोडिया]] *[[रिंगित]] - [[मलेशिया]] *[[रियाल]] - [[कतर]], [[सऊदी अरब]] *[[रूबल]] - [[बेलारूस]], [[रूस]] *[[रूफिया]] - [[मालदीव]] *[[रुपया]] - [[भारत]], [[मारिशस]], [[नेपाल]], [[पाकिस्तान]], [[सेशस्लस]], [[श्रीलंका]], [[इंडोनेशिया]] *[[शिलिंग]] - ([[आस्ट्रिया]] अब [[युरो]]) *[[शेकेल]] - [[इजरायल]], *[[शिलिंग]] - [[कीनिया]], [[सोमालिया]], [[तंजानिया]], [[युगांडा]] *[[सोल]] - [[पेरू]] *[[सोम]] - [[किरगिस्तान]], [[उज़बेकिस्तान]] *[[टाका]] - [[बांग्लादेश]] *[[तेंगे]] - [[कज़ाकिस्तान]] *[[तुगरिक]] - [[मंगोलिया]] *[[तोलर]] - [[स्लोवानिया]] *[[वोन]] - [[उत्तर कोरिया]], [[दक्षिण कोरिया]] *[[येन]] - [[जापान]] अशोक चक्रधर 2234 35303 2006-11-19T03:22:54Z Amitprabhakar 683 '''अशोक चक्रधर''' हिंदी के लोकप्रिय मंचीय कवियों में से एक हैं. हास्य की विधा के लिये इनकी लेखनी खास तौर से जानी जाती है. कवि सम्मेलनों की वाचिक परंपरा को [[टेलीविजन]] के माध्यम से घर घर में पहुँचाने का श्रेय [[गोपालदास नीरज]], [[शैल चतुर्वेदी]], [[सुरेंद्र शर्मा]], [[ओमप्रकाश आदित्य]] आदि के साथ-साथ इन्हें भी जाता है. *जन्म:८ फरवरी १९५१, [[खुर्जा]] [[उत्तर प्रदेश]] में। *शिक्षा : एम ए, एम लिट्, पी एच डी ([[हिन्दी]]), 'कैरिअर अवार्ड' उत्तर पी एच डी शोध कार्य ([[विश्वविद्यालय अनुदान आयोग]]) *सम्प्रति : प्रोफेसर एवं अध्यक्ष, हिन्दी एवं मीडिया अध्ययन विभाग, [[जामिया मिलिया इस्लामिया]](केन्द्रीय विश्वविद्यालय) [[नई दिल्ली]] **प्रकाशित रचनाएं *हास्य कविताओं का संग्रह :बूढ़े बच्चे, भोले भाले, तमाशा, चुटपुटकुले, सो तो है, हंसो और मर जाओ, ए जी सुनिए, इसलिए बौड़म जी इसलिए, खिड़कियां, बोल गप्पे, जाने क्या टपके, देश धन्या पंच कन्या, चुनी चुनाई, सोची समझी। *[[नाटक]] : रंग जमा लो, बिटिया की सिसकी, बंदरिया चली ससुराल, जब रहा न कोई चारा, लल्लेश्वरी। इसके अतिरिक्त [[बाल साहित्य]], प्रौढ़ एवं नवसाक्षर साहित्य, समीक्षा, अनुवाद, काव्यनुवाद, पटकथा आदि अनेकों विधाआें में लेखन। फिल्म, टेलीफिल्म, [[वृत्तचित्र]], [[धारावाहिक]], फीचर फिल्म व [[दूरदर्शन]] में लेखन, निर्देशन व अभिनय के साथ साथ कवि सम्मेलनों में प्रमुखता से दिखते हैं। ==सेवाऍ== *[[सिडनी यूनिवर्सिटी]] [[आस्ट्रेलिया]] में विज़िटिंग स्कॉलर, *संचालन समिति [[हिन्दी अकादमी]], [[दिल्ली सरकार]], *गवर्निंग बॉडी [[शहीद भगत सिंह कॉलेज]] ([[दिल्ली विश्वविद्यालय]]) [[दिल्ली]] *सांस्कृतिक सचिव ब्रज कला केन्द्र दिल्ली *[[काका हाथरसी]] पुरस्कार ट्रस्ट [[हाथरस]] के ट्रस्टी *हिंदी सलाहकार समिति [[ऊर्जा]] मंत्रालय [[भारत सरकार]] *हिमाचल कला संस्कृति और भाषा अकादमी [[हिमाचल प्रदेश]] सरकार [[शिमला]] के भूतपूर्व सदस्य ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश: हिन्दी कविताओं का अकूत भंडार] *[http://ashok.chakradhar.com उनका निजी जालघर] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] [[श्रेणी:लेखक]] हावड़ा 2235 11247 2005-06-05T04:33:47Z Spundun 73 substub '''हावड़ा''' [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] का एक जिला है. {{substub}} जेट एयरवेज 2236 46140 2007-01-25T16:51:45Z Mitul0520 211 used template '''जेट एयरवेज''' [[भारत]] की सबसे बड़ी निजी विमान सेवा है. ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.jetairways.com अँग्रेजी में जेट एयरवेज़ का आधिकारिक जालस्थल] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] {{substub}} कोयल 2237 11249 2005-01-03T01:13:53Z विजय ठाकुर 115 * '''कोयल''' एक [[पक्षी]] है. * '''कोयल''' [[झारखंड]] और [[बिहार]] में बहने वाली एक [[नदी]] है. ऊसर 2238 43605 2007-01-16T02:22:45Z Rjhanji 1009 '''ऊसर''' या '''बंजर''' वह भूमि है जिसमें लवणों की अधिकता, विशेषता [[सोडियम]] लवणों के कारण ऐसी भूमि में कुछ नहीं अथवा बहुत कम उत्पादन होता है । ऊसर बनने के कारण: * जल भराव अथवा जल निकास की समुचित व्यवस्था का न होना * वर्षा कम [[तापमान]] का अधिक होना * [[भूमिगत जल]] का ऊंचा होना * गहरी क्षेत्रों में जल रिसाव होना * वृक्षों की अन्धाधुंध कटाई * भूमि को परती छोड़े रहना * भूमि में आवश्यकता से अधिक रसायनों का प्रयोग करना तथा कभी भी [[जैविक खाद]], [[कम्पोस्ट खाद]], सड़ी [[गोबर]] की खाद तथा ढ़ैचा की हरी खाद का प्रयोग न करना * लवणीय जल से सिंचाई करना बंजर 2239 11251 2005-01-03T02:53:32Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[ऊसर]] सिचाई की विधियाँ 2240 30937 2006-10-15T21:03:39Z Mitul0520 211 [[भारत]] में [[सिचाई]] की निम्नलिखित विधियाँ प्रयोग में लाई जाती हैं:- ==कटवाँ या तोड़ विधि== यह विधि [[निचली भूमि]] में [[धान]] के खेतो की सिंचाई में प्रयुक्त होती है जबकि इसका प्रयोग कुछ और फसलों में भी किया जाता है। पानी को नाली द्वारा खेत में बिना किसी नियंत्रण के छोड़ा जाता है। यह पूरे खेत में बिना किसी दिशा निर्देश के फैल जाता है। जल के आर्थिक प्रयोग के लिये एक खेत का क्षेत्रफल 0.1 से 0.2 हे ==थाला विधि== यह नकबार या क्यारी विधि के समान होता है पर क्यारी विधि में पूरी क्यारी जल से भरी जाती जबकि इस विधि मे जल सिर्फ [[पेड़ |पेड़ों]] के चारों तरफ के थालों मे डाला जाता है। सामान्यतः ये थाले आकार में गोल होते है कभी-कभी चौकोर भी होते हैं। जब [[पेड़]] छोटे होते है थाले छोटे होते है और इनका आकार पेड़ों की उम्र के साथ बढ़ता है। ये थाले सिंचाई की नाली से जुड़े रहते हैं। ==नकबार या [[क्यारी]] विधि== यह सतह की सिंचाई विधियों की सबसे आम विधि है। इस विधि में [[खेत]] छोटी-छोटी [[क्यारी |क्यारियों]] में बांट दिया जाता हैं जिनके चारो तरफ छोटी मेड़ें बना दी जाती है पानी मुख्य नाली से खेत की एक के बाद एक नाली में डाला जाता है खेत की हर नाली क्यारियों की दो पंक्तियों को पानी की पूर्ति करती है। यह विधि उन खेतों में प्रयोग की जाती है जो आकार में बड़े होते है और पूरे खेत का समतलीकरण एक समस्या होता है। इस स्थिति में खेत को कई पट्टियों में बांट दिया जाता है और इनपट्टियों को मेंड़ द्वारा छोटी-छोटी क्यारियों में बांट लिया जाता है इस विधि का सबसे बड़ालाभ यह है कि इस में पानी पूरे खेत में एक समान तरीके से प्रभावित रूप में डाला जा सकता है। यह पास-पास उगाई जाने वाली फसलों के लिये जैसे मूँगफली, गेहूँ, छोटे खाद्दान्न पारा घास आदि के लिये उपयुक्त विधि है। इसके अवगुण है इसमें मजदूर अधिक लगते हैं, मेड़ों और नालियों में खेत का काफी क्षेत्र बरबाद हो जाता है, मेड़ो और नालियों के कारण मिश्रित फसल नहीं बोई जा सकती है। ==नली विधि (ड्रिप सिंचाई)== इस विधि में यंत्र जिन्हें ए.मीटर या [[एप्लीकेटर]] कहते हैं के द्वारा जल धीरे-धीरे लगातार बूंद-बूंद करके या छोटे फुहार के रूप में पोधो तक [[प्लास्टिक]] की पतली नलियों के माध्यम से पहुँचाया जाता है। यह विधि सिंचाई जल की अत्यंत कमी वाले स्थानो पर प्रयोग की जाती है। मुख्यतः यह [[नारियल]], [[अंगूर]], [[केला]], [[बेर]], [[नीबू]] प्रजाति, [[गन्ना]], [[कपास]], [[मक्का]], [[टमाटर]], [[बैंगन]] और [[प्लान्टेशन]] फसलों में इसका प्रयोग किया जाता है। ==बौछारी सिंचाई== इस विधि में सोत्र मे पानी दबाव के साथ खेत तक ले जाया जाता है और [[स्वचालित छिड़काव यंत्र]] द्वारा पूरे खेत में बौछार द्वारा वर्षा की बूदों की तरह छिड़का जाता है। इसे '''ओवर हेड सिंचाई''' भी कहते हैं। कई प्रकार छिड़काव के यंत्र उपलब्ध हैं। सेन्टर पाइवोट सिस्टम सबसे बड़ा छिड़काव सिस्टम है जो एक मशीन द्वारा 100 हेक्टेअर क्षेत्र की सिंचाई कर सकता है। [[श्रेणी:कृषी]] पादप रोग विज्ञान 2241 11253 2005-01-03T03:05:20Z विजय ठाकुर 115 '''पादप रोग विज्ञान''' या '''फायटोपैथोलोजी''' शब्द की उत्पत्ति ग्रीक के तीन शब्दों जैसे पादप, रोग व ज्ञान से हुई है, जिसका शाब्दिक अर्थ है "पादप रोगों का ज्ञान (अध्ययन)" | अत: पादप - रोग विज्ञान, कृषि विज्ञान, वनस्पति विज्ञान या जीव विज्ञान की वह शाखा है, जिसके अन्तर्गत रोगों के लक्ष्णों, कारणों, हेतु की, रोगचक्र, रागों से हानि एवं उनके नियंत्रण का अध्ययन किया जाता हैं | इस विज्ञान के निम्नलिखित प्रमुख उद्देश्य है: पादप - रोगों के संबंधित जीवित, अजीवित एवं पर्यावरणीय कारणों का अध्ययन करना | रोगजनकों द्वारा रोग विकास की अभिक्रिया का अध्ययन करना | पौधों एवं रोगजनकों के मध्य में हुई पारस्परिक क्रियाओं का अध्ययन करना | रोगों की नियंत्रण विधियों को विकसित करना जिससे पौधों में उनके द्वारा होने वाली हानि न हो या कम किया जा सके | पादप रोग विज्ञान एक व्यावहारिक विज्ञान है, जिसके अन्तर्गत पौध रोग के कारक एवं उनके प्रायोगिक समाधान आते है | चूंकि पौधे में रोग, कवक, जीवाणु विषाणु, माइकोप्लाज्मा, सूत्र - कृमि, पुष्पधारी आदि के अतिरिक्त अन्य निर्जीव कारणों जैसे जहरीली गैसों आदि से होता है | अत: पादप रोग विज्ञान का संबंध अन्य विज्ञान जैसे कवक विज्ञान, जीवाणु विज्ञान, माइकोप्लाज्मा विज्ञान, सूक्ष्म जीव विज्ञान, सूत्र - कृमि विज्ञान, सस्य दैहिकी, अनुवांशिकी एवं कृषि रसायन विज्ञान से संबंधित है | पृथ्वी पर जब से मनुष्य ने खेती करना आरम्भ किया है, उस समय से ही पादप रोग भी फसलों पर उत्पन्न होते रहे हैं | प्राचीन धर्म - ग्रन्थों जैसे - वेद एवं बाइबिल आदि में भी पादप रोगों द्वारा होने वाले फसलों के विनाश के अनेक वर्णन मिलते हैं | पादप रोग का महत्व, उनके द्वारा होने वाली हानियों के कारण बहुत ही ब़ढ़ गया है | रोगों द्वारा हानि खेत से भण्डारण तक अथवा बीज बोने से लेकर फसल काटने के बीच किसी भी समय हो सकती है पौधे के जीवन काल में बीज सड़न आर्द्रमारी, बालपौध झुलसा, तना सडन, पर्णझुलसा, पर्ण - दाग पुष्प झुलसा तथा फल सड़न ब्याधियॉ उत्पन्न होती है | यद्यपि भारत में पादप रोगों द्वारा होने वाली हानि का सही - सही मूल्यांकन नहीं किया गया है | परन्तु अनुसंधान द्वारा कुछ भीषण बीमारियां जैसे धान को झोंका एवं भूरा पर्णदाग, गेहूं का करनाल बंट तथा आलू के पिछेता झुलसा के उग्र विस्तार से संबंधि विभिन्न कारकों को अध्ययन कर पूर्वानुमान माडल विकसित किया गया है | फसलों के अनेक विनाशकारी रोगों के कारण प्रतिवर्ष अत्याधिक हानि प्रत्यक्ष अथवा अप्रत्यक्ष रूप से फसलों की उपज को होती है | इन रागों के मुख्य उदाहारण - गन्ने में का लाल सड़न रोग उत्तर प्रदेश के पूर्वी भागों तथा बिहार के निकटस्थ क्षेत्रों में, गन्ने का लाल सड़न या कंड समस्त भारत में, आम का चूर्णिल आसिता व गुच्छा शीर्ष रोग अमरूद का उकठा मध्य एवं दक्षिणी भारत सुपारी को महाली अथवा कोलिरोगा रोग, गेहूं के किटट, अरहर तथा चने का उकठा, नेमाटोड से उत्पन्न गेहूं को गेगला या सेहूं रोग एवं सब्जियों का जडग्रन्थि व मोजेक, काफी एवं चाय का किटट, धान का झोंका तथा भूरा पर्णचित्ती रोग, पटसन का तना विगलन, केले का गुच्छ शीर्ष रोग, कपास को शकाणु झुलसा, म्लानि एवं श्यामव्रण इज्यादि हैं | भंडारित अनाज पर जब विभिन्न प्रकार के कवक आक्रमण करते हैं तो इनके विनष्टीकरण के साथ उनमें कुछ विषैले पदार्थ भी उत्पन्न होते हैं जो मनुष्यों एवं पशुओं उन्माद, लकवा, आमाशय कष्ट इत्यादि रोगों का कारण बनते हैं | पादप रोगों के नियंत्रण पर जो रूपया व्यय किया जाता है वह भी एक प्रकार की हानि की हैं और यदि इस रूपये को दूसरे कृषि कार्यों में लगाया जाये तो उत्पादन और भी अधिक बढाया जा सकता है | इसी प्रकार पादप रोगों द्वारा हुये कम उत्पादन के कारण उन पर आधारित कारखाने भी क ठिनाई में पड़ जाते हैं जो कृषि में उत्पादन के कारण उन पर आधारित कारखाने भी कठिनाई में पड़ जाते हैं जो कृषि में उत्पन्न कच्चे माल जैसे - कपास, तिलहन, गन्ना, जूट इत्यादि पर निर्भर करते है कच्चे माल में कमी के कारण यातायात उद्योग भी प्रभावित होता है | नीम 2242 41402 2007-01-06T15:06:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: en, eo, es, fr, he, it, nl, pt, sw, ta '''नीम''' भारतीय मूल का एक सदाबहार वृक्ष है। यह सदियों से समीपवर्ती देशों-[[पाकिस्तान]], [[बांग्लादेश]], [[नेपाल]], [[म्यानमार]] ([[वर्मा]]), [[थाईलैंड]], [[इंडोनेशिया]], [[श्रीलंका]] आदि में पाया जाता रहा है। लेकिन विगत लगभग डेढ़ सौ वर्षों में यह वृक्ष [[भारतीय उपमहाद्वीप]] की भौगोलिक सीमा को लांघ कर [[अफ्रीका]], [[आस्ट्रेलिया]], [[दक्षिण पूर्व एशिया]], दक्षिण एवं मध्य [[अमरीका]] तथा दक्षिणी प्रशान्त द्वीप समूह के अनेक उष्ण तथा उप-उष्ण कटिबन्धीय देशों में भी पहुँच चुका है। नीम एक बहुत ही अच्छी वनस्पति है जो कि भारतीय पर्यावरण के अनुकूल है और भारत में बहुतायत में पाया जाता है। इसका वानस्पतिक नाम है ‘Melia azadirachta अथवा Azadiracta Indica’। इसका स्वाद तो कड़वा होता है लेकिन इसके फायदे तो अनेक और बहुत प्रभावशाली है। १- नीम का लेप सभी प्रकार के चर्म रोगों के निवारण में सहायक है। २- नीम की दातुन करने से दांत और मसूड़े स्वस्थ रहते हैं। ३- नीम की पत्तियां चबाने से रक्त शोधन होता है और त्वचा विकार रहित और कांतिवान होती है। हां पत्तियां कड़वी होती हैं, लेकिन कुछ पाने के लिये कुछ तो खोना पड़ेगा मसलन स्वाद। ४- नीम की पत्तियों को पानी में उबाल उस पानी से नहाने से चर्म विकार दूर होते हैं, और ये खासतौर से चेचक के उपचार में सहायक है और उसके विषाणु को फैलने न देने में सहायक है। ५- नीम मलेरिया फैलाने वाले मच्छरों को दूर रखने में अत्यन्त सहायक है। जिस वातावरण में नीम के पेड़ रहते हैं, वहां मलेरिया नहीं फैलता है। ६- नीम के फल (छोटा सा) और उसकी पत्तियों से निकाले गये तेल से मालिश की जाये तो शरीर के लिये अच्छा रहता है। ७- नीम के द्वारा बनाया गया लेप वालों में लगाने से बाल स्वस्थ रहते हैं और कम झड़ते हैं। ८- नीम की पत्तियों के रस को आंखों में डालने से आंख आने की बीमारी (कंजेक्टिवाइटिस) समाप्त हो जाती है। ९- नीम की पत्तियों के रस और शहद को २:१ के अनुपात में पीने से पीलिया में फायदा होता है, और इसको कान में डालने कान के विकारों में भी फायदा होता है। १०- नीम के तेल की ५-१० बूंदों को सोते समय दूध में डालकर पीने से ज़्यादा पसीना आने और जलन होने सम्बन्धी विकारों में बहुत फायदा होता है। ११- नीम के बीजों के चूर्ण को खाली पेट गुनगुने पानी के साथ लेने से बवासीर में काफ़ी फ़ायदा होता है। [[de:Niembaum]] [[en:Neem]] [[eo:Nimo]] [[es:Azadirachta indica]] [[fr:Margousier]] [[he:אזדרכת הודית]] [[it:Azadirachta indica]] [[nl:Azadirachta indica]] [[pt:Neem]] [[sw:Mwarobaini]] [[ta:வேம்பு]] भारतीय साहित्य अकादमी 2243 29973 2006-10-08T04:00:52Z Matra 768 blue link [[Image:Slogo.gif|Slogo.gif|right]] [[भारत]] की '''साहित्य अकादमी''' का गठन [[१२ मार्च]] [[१९५४]] को भारत सरकार द्वारा किया गया था. जिसका उद्देश्य भारतीय भाषाओं और भारत में होनेवाली साहित्यिक गतिविधियों का पोषण और समन्वय करना है. ==यह भी देखें== * [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] {{substub}} कामसूत्र 2244 34975 2006-11-16T10:31:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: eo, he, ta, vi '''कामसूत्र''' महर्षि [[वात्सायन]] द्वारा लिखा गया भारत का एक प्राचीन कामशास्त्र (Sexology) ग्रंथ है। दुनिया भर में यौन बिमारीयों और [[एड्स]] के बढते चलन के कारण इस प्राचीन पुस्तक पर लोगों का खूब ध्यान गया है। खास कर पश्चिम के देशों में यह काफी लोकप्रिय हुआ है और इसे लोगों की उत्सुकता बढी है। कामसूत्र को उसके विभिन्न आसनों के लिए ही जाना जाता है. {{substub}} [[ar:كاماسوترا]] [[bg:Кама Сутра]] [[de:Kamasutra]] [[en:Kama Sutra]] [[eo:Kamasutro]] [[es:Kama Sutra]] [[et:Kamasuutra]] [[eu:Kama Sutra]] [[fi:Kamasutra]] [[fr:Kâmasûtra]] [[gl:Kama Sutra]] [[he:קאמה סוטרה]] [[it:Kama Sutra]] [[ja:カーマ・スートラ]] [[lt:Kamasutra]] [[mr:कामसूत्र]] [[nl:Kamasutra]] [[no:Kamasutra]] [[pl:Kamasutra]] [[pt:Kama Sutra]] [[ru:Камасутра]] [[sv:Kama Sutra]] [[ta:காம சூத்திரம்]] [[th:กามสูตร]] [[tr:Kama Sutra]] [[uk:Камасутра]] [[vi:Kama Sutra]] [[zh:爱经]] एड्स 2245 46339 2007-01-26T02:34:53Z Murtasa 83 '''एड्स''' यानि "'''अक्वायर्ड इम्यूनो डिफिसियेंसी सिंड्रोम'''" वर्तमान समय के सबसे बड़ी स्वास्थ्य समस्याओं में से एक है। इस बीमारी का संबंध मनुष्य की यौन क्रियाओं से है। माना जाता है कि सबसे पहले इस रोग का [[विषाणु]] [[एच आई वी]] [[अफ्रीका]] के खास प्राजाति की [[बंदर]] में पाया गया और वहीं से ये पूरी दुनिया में फैला। अभी तक इस बीमारी को लाईलाज माना जाता है लेकिन दुनिया भर में इस पर शोध कार्य चल रहे हैं और निकट भविष्य में इसका ईलाज ढूंढ लिये जाने की संभावना है। ==एड्स का प्रसार== एड्स मुख्य रूप से असुरक्षित यौन संबंध, दूषित [[खून]] लेने और पीड़ित माँ से बच्चे को फैलता है। दुनिया भर में इस समय लगभग चार करोड़ 20 लाख लोग एचआईवी का शिकार हैं.उनमें से भी दो तिहाई तो [[सहारा]] से लगे अफ़्रीकी देशों में रहते हैं और उस क्षेत्र में भी जिन देशों में इसका [[संक्रमण]] सबसे ज़्यादा है वहाँ हर तीन में से एक [[वयस्क]] इसका शिकार है. दुनिया भर में लगभग 14,000 लोगों के प्रतिदिन इसका शिकार होने के साथ ही ये डर बन गया है कि ये बहुत जल्दी ही [[एशिया]] को भी बुरी तरह चपेट में ले लेगा. ==भारत में एड्स== [[वर्ष]]2003 के अंत में [[भारत]] में एड्स के अनुमानित रोगियों की सँख्या: *'''[[वयस्क]]: 5,000,000''' *'''[[महिला]]: 1,900,000''' *'''[[बच्चे]]: 120,000''' *''' कुल :7,020,000''' [[श्रेणीःरोग]] {{substub}} [[af:Vigs]] [[als:AIDS]] [[ar:متلازمة نقص المناعة المكتسبة]] [[ast:SIDA]] [[be:СНІД]] [[bg:СПИН]] [[bm:Sida]] [[bn:এইডস]] [[bs:Sida]] [[ca:SIDA]] [[cs:AIDS]] [[da:Aids]] [[de:Aids]] [[en:AIDS]] [[eo:Aidoso]] [[es:SIDA]] [[et:AIDS]] [[eu:Hartutako Inmuno Eskasiaren Sindromea]] [[fa:ایدز]] [[fi:AIDS]] [[fr:Syndrome d'immunodéficience acquise]] [[ga:SEIF]] [[gd:AIDS]] [[gl:SIDA]] [[he:איידס]] [[hr:Kopnica]] [[hu:AIDS]] [[id:AIDS]] [[is:Alnæmi]] [[it:AIDS]] [[ja:後天性免疫不全症候群]] [[kn:ಏಡ್ಸ್]] [[ko:에이즈]] [[ku:AIDS]] [[la:SCDI]] [[lb:Aids]] [[ln:Sida]] [[lt:AIDS]] [[lv:AIDS]] [[mk:СИДА]] [[ml:എയ്‌ഡ്‌സ്‌]] [[ms:AIDS]] [[mt:AIDS]] [[nl:Aids]] [[nn:HIV/AIDS]] [[no:AIDS]] [[pl:Zespół nabytego niedoboru odporności]] [[ps:اېډز]] [[pt:Síndrome da imunodeficiência adquirida]] [[qu:Unquy hark'aypa chaskisqa waqlliynin]] [[ro:SIDA]] [[ru:СПИД]] [[scn:AIDS]] [[sh:AIDS]] [[simple:AIDS]] [[sk:Aids]] [[sl:Aids]] [[sr:Сида]] [[sv:Aids]] [[sw:Ukimwi]] [[ta:எய்ட்ஸ்]] [[th:เอดส์]] [[tr:AIDS]] [[tt:AİDS]] [[uk:СНІД]] [[vi:AIDS]] [[zh:艾滋病]] [[zh-min-nan:AIDS]] [[zh-yue:愛滋病]] जे एन दीक्षित 2246 11258 2005-01-22T08:12:08Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Jn-dixit.jpg|Jn-dixit.jpg|thumb]] '''ज्योतिन्द्र नाथ दीक्षित''' (१९३६-२००५) [[भारत]] के विदेश सचिव रह चुके जेएन दीक्षित एक अनुभवी राजनयिक थे और 1971 में [[बांग्लादेश]] बनने के बाद वे वहाँ भारत के पहले उच्चायुक्त थे. वे [[पाकिस्तान]] और [[श्रीलंका]] में भी भारत के उच्चायुक्त रहे. 1936 में [[मद्रास]] में जन्मे जेएन दीक्षित 1958 में [[भारतीय विदेश सेवा]] में आए और उन्होंने दुनिया के कई देशों में भारत की नुमाइंदगी की. 1994 में सेवानिवृत होने के बाद से वो लगातार देश-विदेश में पढ़ाने के अलावा अख़बारों में लिखते रहे हैं. वे हल, [[मैंचेस्टर]], [[ऑक्सफ़ोर्ड]],[[ मेलबर्न]], [[लंदन]] सहित कई अन्य पश्चिमी विश्वविद्यालयों में भी अकसर लेक्चर देने जाया करते थे. दीक्षित [[कॉंग्रेस पार्टी]] में विदेश मामलों की इकाई के उपाध्यक्ष रहे. २००४ के आमचुनाव से पहले विदेश, सुरक्षा और रक्षा मामलों पर उन्होंने कॉंग्रेस का एजेंडा या घोषणा-पत्र तैयार करने में अहम भूमिका निभाई थी. सियोल 2247 41094 2007-01-03T23:24:45Z TXiKiBoT 975 robot Adding: csb, mr, sw Modifying: bs '''सियोल''' [[दक्षिण कोरिया]] की राजधानी है. {{substub}} {{Commons|Seoul}} [[am:ሶል]] [[bg:Сеул]] [[bs:Seul]] [[ca:Seül]] [[cs:Soul]] [[csb:Seul]] [[da:Seoul]] [[de:Seoul]] [[el:Σεούλ]] [[en:Seoul]] [[eo:Seulo]] [[es:Seúl]] [[et:Sŏul]] [[eu:Seul]] [[fi:Soul (kaupunki)]] [[fr:Séoul]] [[ga:Seoul]] [[he:סיאול]] [[hr:Seul]] [[ht:Seoul]] [[hu:Szöul]] [[hy:Սեուլ]] [[ia:Seoul]] [[id:Seoul]] [[io:Seoul]] [[it:Seoul]] [[ja:ソウル特別市]] [[ko:서울특별시]] [[la:Seulum]] [[lt:Seulas]] [[lv:Seula]] [[mo:Сеул]] [[mr:सोल]] [[ms:Seoul]] [[nl:Seoel]] [[nn:Seoul]] [[no:Seoul]] [[pl:Seul]] [[pt:Seul]] [[rm:Seoul]] [[ro:Seul]] [[ru:Сеул]] [[scn:Seoul]] [[sh:Seoul]] [[simple:Seoul]] [[sk:Soul]] [[sl:Seul]] [[sq:Seoul]] [[sr:Сеул]] [[sv:Söul]] [[sw:Seoul]] [[ta:சியோல்]] [[tg:Сеул]] [[th:โซล]] [[tpi:Seoul]] [[tr:Seul]] [[ug:سېئول]] [[vi:Seoul]] [[vo:Söul]] [[zh:首爾]] [[zh-yue:首爾]] कुआलालम्पुर 2248 40793 2007-01-01T23:11:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[am:ኩዋላ ሉምፑር]], [[lt:Kvala Lumpūras]] '''कुआलालामपुर''' [[मलेशिया]] की राजधानी है. {{substub}} [[am:ኩዋላ ሉምፑር]] [[bg:Куала Лумпур]] [[ca:Kuala Lumpur]] [[cs:Kuala Lumpur]] [[da:Kuala Lumpur]] [[de:Kuala Lumpur]] [[en:Kuala Lumpur]] [[es:Kuala Lumpur]] [[fi:Kuala Lumpur]] [[fr:Kuala Lumpur]] [[he:קואלה לומפור]] [[id:Kuala Lumpur]] [[io:Kuala Lumpur]] [[it:Kuala Lumpur]] [[ja:クアラルンプール]] [[ka:კუალა-ლუმპური]] [[ko:쿠알라룸푸르]] [[lb:Kuala Lumpur]] [[lt:Kvala Lumpūras]] [[lv:Kualalumpūra]] [[ms:Kuala Lumpur]] [[nl:Kuala Lumpur (stad)]] [[nn:Kuala Lumpur]] [[no:Kuala Lumpur]] [[pl:Kuala Lumpur]] [[pt:Kuala Lumpur]] [[ro:Kuala Lumpur]] [[ru:Куала-Лумпур]] [[simple:Kuala Lumpur]] [[sk:Kuala Lumpur]] [[sv:Kuala Lumpur]] [[th:กัวลาลัมเปอร์]] [[tr:Kuala Lumpur]] [[ug:كۇئالا-لۇمپۇر]] [[vi:Kuala Lumpur]] [[vo:Kuala Lumpur]] [[zh:吉隆坡]] [[zh-yue:吉隆坡]] काबुल 2249 44224 2007-01-18T11:02:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[be:Кабул]] '''काबुल''' [[अफगानिस्तान]] की राजधानी है. {{substub}} [[am:ካቡል]] [[ar:كابول]] [[be:Кабул]] [[bg:Кабул]] [[bn:কাবুল]] [[bo:ཀ་བུར]] [[ca:Kabul]] [[cs:Kábul]] [[cv:Кабул]] [[da:Kabul]] [[de:Kabul]] [[en:Kabul]] [[eo:Kabulo]] [[es:Kabul]] [[et:Kabul]] [[fa:کابل]] [[fi:Kabul]] [[fr:Kaboul]] [[frp:Caboul]] [[ga:Cabúl]] [[gl:Cabul - کابل]] [[he:קאבול]] [[hr:Kabul]] [[hy:Քաբուլ]] [[id:Kabul, Afganistan]] [[io:Kabul]] [[is:Kabúl]] [[it:Kabul]] [[ja:カーブル]] [[ka:ქაბული]] [[ko:카불]] [[ku:Kabûl]] [[lt:Kabulas]] [[lv:Kabula]] [[mk:Кабул]] [[mo:Кабул]] [[mr:काबुल]] [[nl:Kaboel]] [[nn:Kabul]] [[no:Kabul]] [[pl:Kabul]] [[ps:کابل]] [[pt:Cabul]] [[ro:Kabul]] [[ru:Кабул]] [[simple:Kabul]] [[sk:Kábul]] [[sl:Kabul]] [[sq:Kabuli]] [[sr:Кабул]] [[sv:Kabul]] [[sw:Kabul]] [[ta:காபூல்]] [[tg:Кобул]] [[th:คาบูล]] [[tr:Kabil, Afganistan]] [[uk:Кабул]] [[zh:喀布尔]] तेहरान 2250 44954 2007-01-22T20:50:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ms:Tehran]] '''तेहरान''' [[ईरान]] की राजधानी है. {{substub}} [[am:ቴህራን]] [[ar:طهران]] [[az:تهران]] [[bat-smg:Teherans]] [[bn:তেহরান]] [[bo:ཐེ་ཧེ་རན]] [[bs:Teheran]] [[ca:Teheran]] [[cs:Teherán]] [[cv:Тегеран]] [[da:Teheran]] [[de:Teheran]] [[diq:Tehran]] [[en:Tehran]] [[eo:Tehrano]] [[es:Teherán]] [[et:Teheran]] [[eu:Teheran]] [[fa:تهران]] [[fi:Teheran]] [[fr:Téhéran]] [[gl:Teherán - تهران]] [[he:טהראן]] [[hr:Teheran]] [[hu:Teherán]] [[hy:Թեհրան]] [[id:Teheran]] [[io:Tehran]] [[it:Teheran]] [[ja:テヘラン]] [[ka:თეირანი]] [[ko:테헤란]] [[ku:Tehran]] [[lt:Teheranas]] [[lv:Teherāna]] [[mk:Техеран]] [[mr:तेहरान]] [[ms:Tehran]] [[mzn:تهرون]] [[nl:Teheran]] [[nn:Teheran]] [[no:Teheran]] [[os:Тæхран]] [[pl:Teheran]] [[pt:Teerã]] [[ro:Teheran]] [[ru:Тегеран]] [[scn:Teheran]] [[sh:Teheran]] [[simple:Tehran]] [[sk:Teherán]] [[sr:Техеран]] [[sv:Teheran]] [[sw:Tehran]] [[ta:டெஹ்ரான்]] [[tg:Теҳрон]] [[th:เตหะราน]] [[tr:Tahran]] [[ur:تہران]] [[vi:Tehran]] [[vo:Tehran]] [[zh:德黑兰]] ईरान 2251 45979 2007-01-25T00:11:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Iran]], [[ml:ഇറാന്‍]] Modifying: [[arc:ܐܝܪܢ]] {| style="margin-left:1em;" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<font size="+1">'''&#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1740;&nbsp;&#1575;&#1587;&#1604;&#1575;&#1605;&#1740;&nbsp;&#1575;&#1740;&#1585;&#1575;&#1606;<br/>जम्हूरी-ए-इस्लामी-ए-ईरान'''</font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="10px" | || align="center" width="10px" rowspan="2" height="10px" | |- | align="center" width="10px" | |} |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationIran.png]] |- | [[राजभाषा]] || [[फारसी]] (&#1601;&#1575;&#1585;&#1587;&#1740;) |- | [[राजधानी]] || [[तेहरान]] |- | [[सबसे प्रमुख नेता]] || [[अली खुमैनी]] |- | [[राष्ट्रपति]] || [[महमूद अहमदीनेजाद]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br/>&nbsp;- कुल <br/>&nbsp;- % जल || [[ १७ वाँ स्थान]] <br/> १,६४८,१९५ [[वर्ग कि. मी.]] <br/> ०.७% |- | [[जनसँख्या]] <br/>&nbsp;- कुल (जुलाई [[२००४]]) <br/>&nbsp;- [[घनत्व]] || [[१६ वाँ स्थान]] <br/> ६९,०१८,९२४ <br/> ४२/वर्ग कि.मी. |- | वर्तमान सरकार का पदग्रहण <br/>&nbsp;- तिथी || [[इस्लामी क्रांति]] <br/> [[१ अप्रैल]], [[१९७९]] |- | [[मुद्रा]] || [[रियाल]] |- | [[समय क्षेत्र]] || [[ग्रिनविच मानक समय]] +३.३० |- | [[राष्ट्रगीत]] || [[सरूद-ए-मिल्ली-ए-जम्हूरी-ए-इस्लामी]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] || [[.ir]] |- | [[कालिंग कोड]] || ९८ |- | align=center colspan=2 | [[Image:Iran map.png]] |- |} [[जंबुद्वीप]] खंड में स्थित देश == धर्म == ईरान का प्राचीन नाम पार्स था और पार्स के रहने वाले लोग पारसी कहलाए, जो ज़रथुस्त्र के अनुयायी थे. सातवीं शताब्दी में अरबों ने पार्स पर विजय पाई और वहाँ इस्लाम का प्रचार प्रसार हुआ. उत्पीड़न से बचने के लिए बहुत से पारसी भारत आ गए. == यह भी देखिए == * [[wikt:ईरान]] (विक्षनरी) {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Iran]] [[an:Irán]] [[ar:إيران]] [[arc:ܐܝܪܢ]] [[ast:Irán]] [[az:İran]] [[be:Іран]] [[bn:ইরান]] [[br:Iran]] [[bs:Iran]] [[ca:Iran]] [[cs:Írán]] [[cy:Iran]] [[da:Iran]] [[de:Iran]] [[el:Ιράν]] [[en:Iran]] [[eo:Irano]] [[es:Irán]] [[et:Iraan]] [[eu:Iran]] [[fa:ایران]] [[fi:Iran]] [[fr:Iran]] [[frp:Éran]] [[fy:Iran]] [[ga:An Iaráin]] [[gl:Irán - ایران]] [[he:איראן]] [[hr:Iran]] [[hsb:Iran]] [[ht:Iran]] [[hu:Irán]] [[hy:Իրան]] [[ia:Iran]] [[id:Iran]] [[ilo:Iran]] [[io:Iran]] [[is:Íran]] [[it:Iran]] [[ja:イラン]] [[jbo:iran]] [[ka:ირანი]] [[ko:이란]] [[ku:Îran]] [[kw:Iran]] [[la:Irania]] [[lb:Iran]] [[li:Iraan]] [[lt:Iranas]] [[lv:Irāna]] [[mi:Īrāna]] [[mk:Иран]] [[ml:ഇറാന്‍]] [[ms:Iran]] [[mzn:ئیران]] [[na:Iran]] [[nds:Iran]] [[nl:Iran]] [[nn:Iran]] [[no:Iran]] [[oc:Iran]] [[pam:Iran]] [[pl:Iran]] [[ps:ايران]] [[pt:Irão]] [[qu:Iran]] [[rm:Iran]] [[ro:Iran]] [[ru:Иран]] [[scn:Iran]] [[se:Iran]] [[sh:Iran]] [[simple:Iran]] [[sk:Irán]] [[sl:Iran]] [[sq:Irani]] [[sr:Иран]] [[sv:Iran]] [[sw:Uajemi]] [[ta:ஈரான்]] [[tg:Эрон]] [[th:ประเทศอิหร่าน]] [[tl:Iran]] [[tr:İran]] [[ug:ئىران]] [[uk:Іран]] [[ur:ایران]] [[uz:Eron]] [[vi:Iran]] [[vo:Lirän]] [[yi:איראן]] [[zh:伊朗]] [[zh-min-nan:Iran]] सिंगापुर 2252 45663 2007-01-24T11:40:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:സിംഗപ്പൂര്‍]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #F9F9F9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse"> <caption> <font size="+1"><b>Republic of Singapore<br/>&#26032;&#21152;&#22369;&#20849;&#21644;&#22269;<br/>रिपब्लिक सिंगापूरा<br/>&#2970;&#3007;&#2969;&#3021;&#2965;&#2986;&#3021;&#2986;&#3010;&#2992;&#3021; &#2965;&#3009;&#2975;&#3007;&#2991;&#2992;&#2970;&#3009;<br/></b><br/></font> </caption> <tr> <td align="center" colspan="0"> <table border="0" cellspacing="0" cellpadding="2"> <tr> <td align="center"></td> <td align="center"></td> </tr> <tr> <td align="center"></td> <td align="center"></td> </tr> </table> </td> </tr> <tr> <td align="center" colspan="2"><font size="-1"> </font></td> </tr> <tr> <td align="center" colspan="2">[[image:LocationSingapore.png|Geographical location]]</td> </tr> <tr> <td>[[आधिकारिक भाषाएँ]]</td> <td>[[अंग्रेजी]], [[मैंडरिन]], [[मलय]] and [[तमिल]]</td> </tr> <tr> <td>राष्ट्रभाषा</td> <td>[[मलय]]</td> </tr> <tr> <td>[[राजधानी]]</td><td>सिंगापुर</td> </tr> <tr> <td>[[राष्ट्रपति]]</td> <td>[[सेलापन राम नाथन]]</td> </tr> <tr> <td>[[प्रधानमंत्री]]</td> <td>[[ली ह्सेन लुंग]]</td> </tr> <tr> <td>[[क्षेत्रफल]]<br/>- कुल<br/>- % जल</td> <td>&nbsp;<br/>[[1 E9 m²|६९७.१]] [[वर्ग कि.मी.]]<br/>१.४४४%</td> </tr> <tr> <td>[[जनसँख्या]]<br/>- कुल (जुलाई [[२००३]] स्थापित)<br/>;- [[घनत्व]]</td> <td> [[ ११४ वाँ स्थान]] <br/>४,१८५,२००<br/>६,००४/वर्ग कि.मी.</td> </tr> <tr> <td>[[सकल घरेलू उत्पाद]] (२००३) <br/> - कुल <br/> - कुल <br/> - /व्यक्ति <br/> - /व्यक्ति </td> <td> [[५६ वाँ स्थान]], [[३७ वाँ स्थान]],[[सकल घरेलू उत्पाद के अनुसार २५ वाँ स्थान]],[[प्रति व्यक्ति आय के अनुसार २१ वाँ स्थान]] <br/> [[US$]]११२ बिलियन (PPP) <br/> $९१ बिलियन <br/> $२५,२०० <br/> $२३,९९९ </td> </tr> <tr> <td>[[आज़ादी]]<br/>- </td> <td> [[मलेशिया]] से <br/>[[९ अगस्त]], [[१९६५]]</td> </tr> <tr> <td>[[मुद्रा]]</td> <td>सिंगापुर [[डालर]]</td> </tr> <tr> <td>[[समय क्षेत्र]]</td> <td>[[ग्रिनविच मानक समय]] +८</td> </tr> <tr> <td>[[राष्ट्रगीत]]</td> <td>[[मजुला सिंगापुरा]]</td> </tr> <tr> <td>[[इंटरनेट डोमेन]]</td> <td>[[.sg]]</td> </tr> <tr> <td>[[कालिंग कोड]]</td> <td>६५ (02 मलेशिया से काल करते समय)</td> </tr> </table> [[जंबुद्वीप]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:सिंगापुर]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Singapoer]] [[am:ሲንጋፖር]] [[an:Singapur]] [[ar:سنغافورة]] [[ast:Singapur]] [[bg:Сингапур]] [[ca:Singapur]] [[cs:Singapur]] [[da:Singapore]] [[de:Singapur]] [[el:Σιγκαπούρη]] [[en:Singapore]] [[eo:Singapuro]] [[es:Singapur]] [[et:Singapur]] [[eu:Singapur]] [[fa:سنگاپور]] [[fi:Singapore]] [[fr:Singapour]] [[frp:Singapor]] [[fy:Singapore]] [[gd:Singapore]] [[gl:Singapur - 新加坡]] [[he:סינגפור]] [[hr:Singapur]] [[hu:Szingapúr]] [[id:Singapura]] [[ilo:Singapore]] [[io:Singapur]] [[is:Singapúr]] [[it:Singapore]] [[ja:シンガポール]] [[ka:სინგაპური]] [[ko:싱가포르]] [[ku:Singapûr]] [[kw:Singapour]] [[la:Singapura]] [[lb:Singapur]] [[li:Singapore]] [[lt:Singapūras]] [[lv:Singapūra]] [[mg:Singapour]] [[ml:സിംഗപ്പൂര്‍]] [[mr:सिंगापूर]] [[ms:Singapura]] [[nds:Singapur]] [[nl:Singapore]] [[nn:Singapore]] [[no:Singapore]] [[oc:Singapor]] [[pam:Singapore]] [[pl:Singapur]] [[pt:Singapura]] [[qu:Singapur]] [[ro:Singapore]] [[ru:Сингапур]] [[scn:Singapura]] [[sh:Singapore]] [[simple:Singapore]] [[sk:Singapur (štát)]] [[sl:Singapur]] [[sm:Sigapoa]] [[sq:Singapori]] [[sr:Сингапур]] [[sv:Singapore]] [[ta:சிங்கப்பூர்]] [[tg:Сингапур]] [[th:ประเทศสิงคโปร์]] [[tl:Singapore]] [[tr:Singapur]] [[ug:سىنگاپور]] [[uk:Сінґапур]] [[vi:Singapore]] [[vo:Singapurän]] [[zh:新加坡]] [[zh-min-nan:Sin-ka-pho]] [[zh-yue:新加坡]] वन्दे मातरम 2253 30956 2006-10-16T08:49:23Z Debashish 130 Redirecting to [[वन्दे मातरम्]] #REDIRECT [[वन्दे मातरम्]] हिन्दी की साहित्यिक पत्रिकायें 2254 26139 2006-09-06T05:24:42Z 69.109.217.183 *'''आलोचना''' ([[दिल्ली]]), संपादक-[[नामवर सिंह]] *'''हिंदी''' (दिल्ली), संपादक - [[अशोक वाजपेयी]] * == उदभावना == (दिल्ली), संपादक - अजेय कुमार * == हाइकु दर्पण == [होशंगाबाद] संपादक- डॉ॰ जगदीश व्योम * == सम्यक् == [मथुरा] संपादक- मदनमोहन उपेन्द्र * == उत्तर पूर्वांचल == ([[सिलीगुड़ी]]), संपादक - ओमप्रकाश पांडेय * == आकल्प == ([[मुंबई]]), संपादक - शोभानाथ यादव * == कहन == ([[दमोह]], म.प्र.), संपादक - मनीष दुबे *''' == वसुधा == ''' ([[भोपाल]]), संपादक - कमला प्रसाद * == अक्षर पर्व == ([[रायपुर]], [[छ्त्तीसगढ़]]), संपादक - [[आलोक प्रकाश पुतुल]] *सापेक्ष ([[दुर्ग]], छ.ग.), संपादक - महावीर अग्रवाल *सद्भावना दर्पण([[रायपुर]], छ.ग.), संपादक - गिरीश पंकज *साहित्य वैभव([[रायपुर]], छ.ग.), संपादक - डॉ.सुधीर शर्मा *कल के लिये ([[बहराइच]], उ.प्र.), संपादक - डा. जयनारायण *शेष ([[जोधपुर]], [[राजस्थान]]), संपादक - हसन जमाल *स्वर सामरथ ([[कोलकाता]], प.ब.), संपादक - इंदु जोशी *'''वागर्थ''' (कोलकाता, प.ब.), संपादक - रवीन्द्र कालिया *परिवेश ([[मुरादाबाद]], उ.प्र.), संपादक - मूलचंद्र गौतम *कथा क्रम ([[लखनऊ]], उ.प्र.), संपादक - शैलेन्द्र सागर *'''कथा''' ([[इलाहाबाद]], उ.प्र.), संपादक - मार्कण्डेय *पल प्रतिपल ([[पंचकुला]], [[हरियाणा]]), संपादक - देश निर्मोही *वातायन ([[बीकानेर]], [[राजस्थान]]), संपादक - हरीश भदानी *साहित्य अमत ([[दिल्ली]]), संपादक - [[डॉ.लक्ष्मीमल्ल सिंघवी]] *मनस्वी ([[इंदौर]], म.प्र.) , संपादक - मुरली मोहन *'''हँस''' ([[दिल्ली]]) , संपादक - [[राजेन्द्र यादव]] *मूलप्रश्न ([[उदयपुर]], राज.), संपादक - वेददान सुधीर *संबोधन ([[कांकरोली]], राज.), संपादक - कमर मेवाड़ी *कलादीर्घा ([[लखनऊ]], उ.प्र.)संपादक - अवधेश मिश्र *समीक्षा ([[दिल्ली]]), संपादक - गोपालराय *सजन पथ ([[सिलीगुड़ी]], प.ब.), संपादक - रंजना श्रीवास्तव *'''बहुवचन''' ([[दिल्ली]]), संपादक - [[अशोक वाजपेयी]] *अब ([[सासाराम]], [[बिहार]]), संपादक - शंकर अभय *नटरंग (दिल्ली), संपादक - [[नेमिचंद्र जैन]] *समरलोक (भोपाल, म.प्र.), संपादक - [[मेहरुन्निसा परवेज़]] *समकालीन सेतु (दिल्ली) संपादक - लक्ष्मीप्रसाद पंत *अभिनव कदम ([[मऊ]], उ.प्र.), संपादक - चंद्रदेव राय *अभिधा ([[मुजफ्फरपुर]], बिहार), संपादक - अशोक गुप्त *अलाव (दिल्ली), संपादक - रामकुमर कषक *कसौटी ([[पटना]], बिहार), संपादक - [[नंदकिशोर नवल]] *सांस्कतिक उपहार ([[वारणसी]], उ.प्र.), संपादक - तथागत चैटर्जी *संप्रेषण ([[जयपुर]], राज.), संपादक - चंद्रभानु *साक्ष्य (पटना, बिहार), संपादक - जाबिर हुसैन *कथन (दिल्ली), संपादक - रमेश उपाध्याय *संचेतना (दिल्ली), संपादक - [[महीप सिंह]] *उत्तरशती (पटना, बिहार), संपादक - [[खगेन्द्र ठाकुर]] *दायित्वबोध (लखनऊ, उ.प्र.), संपादक - विश्वनाथ मिश्र *माजरा ([[आगरा]], उ.प्र.), संपादक - हेतु भारद्वाज *'''समकालीन सजन''' ([[कोलकाता]]), संपादक - शंभुनाथ *साक्षात्कार (भोपाल, म.प्र.), संपादक - आग्नेय *समयांतर (दिल्ली)संपादक - पंकज विष्ट *'''अकार''' ([[कानपुर]], उ.प्र.), संपादक - [[गिरिराज किशोर]] *संधान ([[इलाहबाद]], उ.प्र.), संपादक - लालबहादुर वर्मा *'''दलित साहित्य''' (दिल्ली), संपादक - [[जयप्रकाश कर्दम]] *सहित (दिल्ली), संपादक - [[यतीन्द्र मिश्र]] पी वी नरसिंह राव 2255 11267 2005-01-04T00:52:59Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नरसिंह राव]] ज्ञानपीठ 2256 38166 2006-12-13T20:37:46Z Escarbot 542 robot Modifying: [[te:జ్ఞానపీఠ పురస్కారం]] '''ज्ञानपीठ पुरस्कार''' भारत सरकार द्वारा दिया जाने वाला साहित्य का सर्वोच्च पुरस्कार है। इन पुरस्कारों कि स्थापना [[१९६१]] में की गई और प्रथम पुरस्कार [[१९६५]] में मलयालम लेखक [[जी शंकर कुरुप]] को प्रदान किया गया। [[भारत]] का कोई भी नागरिक जो [[आठवीं अनुसूची]] में बताये गये किसी भाषा में लिखता हो इस पुरस्कार के योग्य है। पुरस्कार स्वरुप पांच लाख रुपये, प्रशस्तिपत्र और [[वाग्देवी]] की [[कांस्य]] प्रतिमा दी जाती है। [[चित्र:jnanpith.jpg|right|वाग्देवी प्रतिमा]][[१९८२]] से पहले यह पुरस्कार सिर्फ़ लेखक की एकल कृति के लिये दिया जाता था लेकिन इसके बाद से यह लेखक के [[भारतीय साहित्य]] में संपूर्ण योगदान के लिये दिया जाने लगा। अब तक [[कन्नड़]] भाषा के लेखक सबसे अधिक सात बार यह पुरस्कार पा चुके हैं, [[हिन्दी]] भाषा को यह सम्मान अब तक ६ बार मिला है। ==गत विजेता== (वर्ष - नाम - कृति - भाषा) * [[१९६५]] - [[जी शंकर कुरुप]] - ''ओदाक्कुजल'' - [[मलयालम]] * [[१९६६]] - [[ताराशंकर बंधोपाध्याय]] - ''गणदेवता'' - [[बांग्ला]] * [[१९६७]] - [[के.वी. पुत्तपा]] - ''श्री रामायण दर्शणम'' [[रामयण]]) - [[कन्नड़]] * [[१९६७]] - [[उमाशंकर जोशी]] - ''निशिता'' - [[गुजराती]] * [[१९६८]] - [[सुमित्रानंदन पंत]] - ''चिदंबरा'' - [[हिन्दी]] * [[१९६९]] - [[फ़िराक गोरखपुरी]] - ''गुल-ए-नगमा'' - [[उर्दु]] * [[१९७०]] - [[विश्वनाथ सत्यनारायण]] - ''रामायण कल्पवरिक्षमु'' - [[तेलगु]] * [[१९७१]] - [[विष्णु डे]] - ''स्मति से टा भविष्यत'' - [[बांग्ला]] * [[१९७२]] - [[रामधारी सिंह दिनकर]] - ''उर्वशी'' - [[हिन्दी]] * [[१९७३]] - [[दत्तात्रेय रामचंद्र बेन्द्रे]] - ''नकुतंति'' - [[कन्नड़]] * [[१९७३]] - [[गोपीनाथ मोहंती]] - ''मत्तिमाताल'' - [[उड़िया]] * [[१९७४]] - [[विष्णु सखाराम खांडेकर]] - ''ययाति'' - [[मराठी]] * [[१९७५]] - [[पी.वी. अकिलानंदम]] - ''चित्रपवई'' - [[तमिल]] * [[१९७६]] - [[आशापूर्णा देवी]] - ''प्रथम प्रतिश्रुति'' - [[बांग्ला]] * [[१९७७]] - [[के. शिवराम कारंत]] - ''मुक्कजिया कनसुगालु'' - [[कन्नड़]] * [[१९७८]] - [[अज्ञेय]] - ''कितनी नावों में कितनी बार'' - [[हिन्दी]] * [[१९७९]] - [[बिरेन्द्र कुमार भट्टाचार्य]] - ''मृत्युंजय'' - [[असमिया]] * [[१९८०]] - [[एस.के. पोत्ताकट]] - ''ओरु देसात्तिन्ते कथा'' - [[मलयालम]] * [[१९८१]] - [[अमृता प्रीतम]] - ''कागज ते कैनवास'' - [[पंजाबी]] * [[१९८२]] - [[महादेवी वर्मा]] - [[हिन्दी]] * [[१९८३]] - [[मस्ती वेंकटेश अयंगार]] - [[कन्नड़]] * [[१९८४]] - [[तकाजी शिवशंकरा पिल्लै]] - [[मलयालम]] * [[१९८५]] - [[पन्नालाल पटेल]] - [[गुजराती]] * [[१९८६]] - [[सच्चिदानंद राउतराय]] - [[उड़िया]] * [[१९८७]] - [[विष्णु वामन शिरवाडकर कुसुमाग्रज]] - [[मराठी]] * [[१९८८]] - डा.[[सी नारायण रेड्डी]] - [[तेलगु]] * [[१९८९]] - [[कुर्तुलएन हैदर]] - [[उर्दु]] * [[१९९०]] - [[वी.के.गोकक]] - [[कन्नड़]] * [[१९९१]] - [[सुभाष मुखोपाध्याय]] - [[बांग्ला]] * [[१९९२]] - [[नरेश मेहता]] - [[हिन्दी]] * [[१९९३]] - [[सीताकांत महापात्र]] - [[उड़िया]] * [[१९९४]] - [[यू.आर. अनंतमूर्ति]] - [[कन्नड़]] * [[१९९५]] - [[एम.टी. वासुदेव नायर]] - [[मलयालम]] * [[१९९६]] - [[महाश्वेता देवी]] - [[बांग्ला]] * [[१९९७]] - [[अली सरदार जाफरी]] - [[उर्दु]] * [[१९९८]] - [[गिरिश कर्नाड]] - [[कन्नड़]] * [[१९९९]] - [[निर्मल वर्मा]] - [[हिन्दी]] * [[१९९९]] - [[गुरदयाल सिंह]] - [[पंजाबी]] * [[२०००]] - [[इंदिरा गोस्वामी]] - [[असमिया]] * [[२००१]] - [[राजेन्द्र केशवलाल शाह]] - [[गुजराती]] * [[२००२]] - [[दण्डपाणी जयकान्तन]] - [[तमिल]] * [[२००३]] - [[गोविंद विनायक करंदीकर]] - [[मराठी]] [[de:Jnanpith Award]] [[en:Jnanpith Award]] [[eo:Gjanpith]] [[mr:ज्ञानपीठ पुरस्कार विजेते]] [[ta:ஞான பீட விருது]] [[te:జ్ఞానపీఠ పురస్కారం]] हिंदी वर्ड प्रोसेसर 2257 11269 2005-01-22T08:09:27Z विजय ठाकुर 115 [http://www.microsoft.com/india/officehindi माइक्रोसाफ्ट] का आफिस हिंदी काफी सुविधाजनक हिंदी शब्द संसाधक (वर्ड प्रोसेसर) है। इसके अतिरिक्त [http://www.cdac.org.in सीडैक] का आई-लीप, [http://www.modular-infotech.com/html/ मोड्यूलर इन्फोटेक] का श्रीलिपि, [http://www.aksharamala.com देशवेब] का अक्षरमाला, [http://www.balendu.com बालेन्दु दाधीच] का माध्यम (निःशुल्क), [http://www.webdunia.net वेबदुनिया] का टाइप एंड कास्ट, [http://www.cdac.org.in सीडैक] का एच-वर्ड आदि देवनागरी में काम करने के अच्छे साधन हैं। {{substub}} लडकी 2259 11271 2005-01-04T20:00:36Z Hemanshu 22 #REDIRECT [[औरत]] औरत 2260 43274 2007-01-15T04:04:04Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[नारी]] #redirect[[नारी]] चित्र:Human-woman.png 2261 11273 2005-01-04T20:41:45Z Hemanshu 22 अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से अन्ग्रेज़ी विकिपीडिया से बगलीहार पनबिजली परियोजना 2262 11274 2005-01-23T03:56:24Z विजय ठाकुर 115 '''बगलीहार पनबिजली परियोजना''' [[भारत]] की [[कश्मीर]] में चल रही एक महत्वपूर्ण [[पनबिजली]] परियोजना है जो अपने विवादों की वजह से चर्चा में रहा है. [[पाकिस्तान]] कहता रहा है कि [[बगलीहार]] में यह परियोजना शुरू करके भारत पुरानी [[सिंधु संधि]] का उल्लंघन कर रहा है और यह बांध बनने से पाकिस्तान को मिलने वाले पानी का प्रवाह बाधित होगा । भारत का तर्क है कि वह ऐसा कुछ भी नहीं कर रहा है । वह तो सिर्फ पानी का बेहतर इस्तेमाल करना चाहता है । वह पाकिस्तान जाने वाले [[चेनाब]] के पानी को बिलकुल भी नहीं रोक रहा है । {{substub}} कुवैत 2263 44934 2007-01-22T19:04:05Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Kuwait]] <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <caption><font size="+2">'''&#1583;&#1608;&#1604;&#1577; &#1575;&#1604;&#1603;&#1608;&#1610;&#1578;'''</font><br>'''दौलत अल कुवैत'''</caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr><td align="center" width="10px"></td> <td align="center" width="10px" rowspan="2"></td></tr> <tr><td align="center" width="10px"></td> </table></td></tr> <tr><td align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"><font size="-1">''सूत्रवाक्य: कुवैत के वास्ते''</font></td></tr> <tr><td align=center colspan=2>[[image:LocationKuwait.png]]</td></tr> <tr><td>[[आधिकारिक भाषा]] </td><td>[[अरबी]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]] </td><td>[[कुवैत सिटी]]</td></tr> <tr><td>[[अमीर]]</td><td>[[अमीर जबीर अल अहमद / अल जबीर अल सबह]]</td></tr> <tr><td>[[राजकुमार]]</td><td>[[साद अल अबदल्ला अल सलीम]]</td></tr> <tr><td>[[प्रधानमंत्री]]</td><td>[[सबह अल अहमद जबीर अल सबह]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]<br>- कुल <br>&nbsp;- % जल</td><td>[[१५२ वाँ स्थान]] <br> १७,८१८ [[वर्ग कि.मी.]] <br> नगण्य</td></tr> <tr><td>[[जनसँख्या]] <br>&nbsp;- कुल ([[२००१]]) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] </td><td>[[ १४१ वाँ स्थान]] <br> २,०४१,९६१ <br> ११५/वर्ग कि.मी. </td></tr> <tr><td>[[आज़ादी]]</td><td>[[१९ जून]], [[१९६१]]</td></tr> <tr><td>[[मुद्रा]] </td><td>[[दीनार]]</td></tr> <tr><td>[[समय क्षेत्र]] </td><td>[[ग्रिनविच मानक समय]] +३</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्र्गीत]] </td><td>[[अल नशीद अल वतनी]]</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्रीय फूल]] </td><td>[[अरफ़ाज]] <br></td></tr> <tr><td>[[इंटरनेट डोमेन]]</td><td>[[.kw]]</td></tr> <tr><td>[[कालिंग कोड]]</td><td>९६५</td></tr> </table> [[एशिया]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:कुवैत]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] {{मध्य-पूर्व}} [[af:Koeweit]] [[am:ኩዌት ከተማ]] [[an:Kuwait]] [[ar:الكويت]] [[arc:ܟܘܘܝܬ]] [[ast:Kuwait]] [[bg:Кувейт]] [[bs:Kuvajt]] [[ca:Kuwait]] [[cs:Kuvajt]] [[cy:Kuwait]] [[da:Kuwait]] [[de:Kuwait]] [[el:Κουβέιτ]] [[en:Kuwait]] [[eo:Kuvajto]] [[es:Kuwait]] [[et:Kuveit]] [[eu:Kuwait]] [[fa:کویت]] [[fi:Kuwait]] [[fr:Koweït]] [[frp:Koveyit]] [[fy:Koeweit]] [[ga:Cuáit]] [[gd:Kuwait]] [[gl:Kuwait - الكويت]] [[he:כווית]] [[hr:Kuvajt]] [[hsb:Kuwait]] [[ht:Kowet]] [[hu:Kuvait]] [[ia:Kuwait]] [[id:Kuwait]] [[ilo:Kuwait]] [[io:Kuwait]] [[is:Kúveit]] [[it:Kuwait]] [[ja:クウェート]] [[ka:ქუვეითი]] [[ko:쿠웨이트]] [[ku:Kuweyt]] [[kw:Koweyt]] [[la:Cuvaitum]] [[li:Koeweit]] [[lt:Kuveitas]] [[lv:Kuveita]] [[mk:Кувајт]] [[mr:कुवैत]] [[ms:Kuwait]] [[nds:Kuwait]] [[nl:Koeweit]] [[nn:Kuwait]] [[no:Kuwait]] [[oc:Kowait]] [[pam:Kuwait]] [[pl:Kuwejt]] [[pt:Kuwait]] [[ro:Kuweit]] [[ru:Кувейт]] [[sa:कुवैत]] [[sh:Kuvajt]] [[simple:Kuwait]] [[sk:Kuvajt (štát)]] [[sl:Kuvajt]] [[sq:Kuvajti]] [[sr:Кувајт]] [[sv:Kuwait]] [[sw:Kuwait]] [[tg:Кувайт]] [[th:ประเทศคูเวต]] [[tl:Kuwait]] [[tr:Kuveyt]] [[ug:كۇۋەيت]] [[uk:Кувейт]] [[uz:Quvayt]] [[vi:Kuwait]] [[vo:Kuväytän]] [[zh:科威特]] [[zh-min-nan:Kuwait]] चेन्नै 2264 11276 2005-01-04T21:49:24Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[चेन्नई]] पोलैंड 2265 41710 2007-01-07T21:25:36Z 80.55.192.59 {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big><big>'''रजेस्ज्पोस्पोलिता पोलस्का'''</big></big> |+ <big><big>'''पोलैंड गणराज्य'''</big></big> |- | style=background:#efefef; align=center colspan=2 | {| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 |- | align="center" width="140px" | [[Image:Flag of Poland.svg|125px|Flag of Poland]] | align="center" width="140px" | [[image:Coat of arms of Poland-official.png|85px|Poland: Coat of Arms]] |- | align="center" width="140px" | ([[Flag of Poland|विस्तारपूर्वक]]) | align="center" width="140px" | ([[Coat of Arms of Poland|विस्तारपूर्वक]]) |} |- | align=center colspan=2 style=border-bottom:3px solid gray; | <font size="-1">''सूत्रवाक्य: कोई नहीं''</font>'''&sup1;''' |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationPoland.png]] |- | [[राजभाषा]] | [[पोलिश]]'''&sup2;''' |- | [[राजधानी]] | [[वारसा]] |- | सबसे बड़ा शहर | [[वारसा]] |- | [[राष्ट्रपति]] | [[अलेक्जेन्दर क्वासिनेवेस्की]] |- | [[प्रधानमंत्री]] | [[मारेक बेल्का]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल | [[६८ वाँ स्थान]] <br> [[1 E11 m2|३१२,६८५ वर्ग कि.मी.]]<br> २.६% |- | [[जनसँख्या]] <br>&nbsp;- कुल ([[२००४]]) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] | [[३१ वाँ स्थान]]<br> ३८,६२६,३४९ <br> १२३.५/वर्ग कि.मी. |- | [[सकल घरेलू उत्पाद]]<br>&nbsp;- कुल ([[२००३]])<br>&nbsp;- /व्यक्ति | [[२५ वाँ स्थान]]<br>$४२६.७ बिलियन<br>$११,१०० |- | [[नामाकरण]]<br>&nbsp;- तिथि | मेइस्जको I<br>[[९६६]] ईसवी |- | [[आज़ादी]]<br>&nbsp;- | <br>[[११ नवंबर]], [[१९१८]] |- | [[मुद्रा]] | [[ज्लोती]] (PLN) |- | [[समय क्षेत्र]]<br/>&nbsp;- | [[ग्रिनविच मानक समय]]+1)<br/> |- | [[राष्ट्रगीत]] | [[मजुरेक दाब्रोवस्कीएगो]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] | [[.pl]] |- | [[कालिंग कोड]] | ४८ |- | colspan=2 | <small>'''1''' <br>'''2'''</small> |} '''पोलैंड''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[वारसॉ]], और मुख्य- और राजभाषा है [[पोलिश भाषा]] । {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {|align=left |[[image:Pl-map2.png|300px]] |- |[[image:EU location POL.png|300px]] |} ===Poland Tourism=== [[Image:Rzeczpospolita.png|thumb|300px|left|16./17.]] * [http://hometown.aol.de/Questius/Polska/Warszawa.htm Warsawpics] * [http://hometown.aol.de/Questius/Polska/Krakow.htm Cracowpics] * [http://www.travelphoto.pl/Polska/TP00036/TP00036.htm Gdanskpics] * [http://www.ga.com.pl/wroclaw6.htm Wroclawpics] * [http://www.poland-tourism.pl/i.asp?ld=PL&tf=PL&oi=PL00000000BI0421 Poznanpic] * [http://www.travelphoto.pl/Polska/TP00174/TP00174.htm Szczecinpics] * [http://www.travelphoto.pl/Polska/TP00312/TP00312.htm Bialystokpics] * [http://www.ga.com.pl/tatry21.htm Tatra Mountains Pics] * [http://www.ga.com.pl/mazury1.htm Masuria Pics] * [http://www.travelphoto.pl/Polska/TP00251/TP00251.htm Baltic Sea Pics] * [http://www.ga.com.pl/royalty2.htm pictures of Poland] * [http://www.poczta-polska.pl/mw/index.html Lots of nice pics] * [http://www.seepoland.pl panoramas] * [http://webcam.deili.info/en,1,1 Polish Webcams] * [http://www.pilot.pl/ eMap of Poland] * [http://www.pot.gov.pl/ Tourist information portal] * [http://www.poland-tourism.pl/ Tourist information] * [http://www.polandtour.pl polandtour.pl] * [http://www.polandtour.org polandtour.org] * [http://www.lot.pl Flights to Poland] * [http://www.centralwings.com Low cost flights to Poland] * [http://www.poland.com/ poland.com] * [http://www.willgoto.com/categories.aspx?Destination=353&Langue=1 Willgoto Poland, Travel guide and directory] * [http://www.lodging-poland.com Polish hotels and travel guide] * [http://en.zamki.pl/ Castels of Poland] ==Sights== <gallery> Image:Varsovie04-32.jpg|[[Warszawa]] Image:Warsaw modern buildings.jpg|[[Warszawa]] Image:Wilanow palace.jpg|[[Warszawa]] Image:Warsaw palace.jpg|[[Warszawa]] Image:Warszawa Namiestnikowski.png|[[Warszawa]] Image:Warszawa Copernicus.png|[[Warszawa]] Image:Warsaw church.jpg|[[Warszawa]] Image:Warsaw church1.jpg|[[Warszawa]] Image:Krakow_Sukiennice.jpg|[[Kraków]] Image:Piazza_del_Mercato_di_Cracovia.JPG|[[Kraków]] Image:Krakow-Wawel-Courtyard.jpg|[[Kraków]] Image:Krakow-Wawel_cathedral.jpg|[[Kraków]] Image:Kalplica wawel.jpg|[[Kraków]] Image:Krakow nagrobek Kazimierza W.jpg|[[Kraków]] Image:Krakau_PeteruPaul.jpg|[[Kraków]] Image:Krakow_Boze_Cialo-2.jpg|[[Kraków]] Image:Teatr Slowackiego.JPG|[[Kraków]] Image:Gothic altar veit stoss.jpg|[[Kraków]] Image:Pl-gdansk-neptun2004.jpg|[[Gdańsk]] Image:ZURAW-Gdansk 2004 ubt.jpeg|[[Gdańsk]] Image:Bazylika mariacka gdansk ubt.jpeg|[[Gdańsk]] Image:Gdansk Radhuset.jpg|[[Gdańsk]] Image:Oliwa kathedraal.jpg|[[Gdańsk]] Image:Wroclaw 1.jpg|[[Wrocław]] Image:Breslau-rathaus.jpg|[[Wrocław]] Image:Wroclaw-Katedra-3.jpg|[[Wrocław]] Image:Wroclaw-AulaLeopoldina4.jpg|[[Wrocław]] Image:Torun-Rynek-ratusz-2.jpg|[[Toruń]] Image:Torun-palac-dambskich.jpg|[[Toruń]] Image:Ratusz Poznan od Wielkiej.jpg|[[Poznań]] Image:Poznan Fara 106-07.jpg|[[Poznań]] Image:Lublin Archikatedra.jpg|[[Lublin]] Image:Bydgoszcz Spichrze.jpg|[[Bydgoszcz]] Image:Rogalin palac (1).jpg|[[Rogalin]] Image:Pulawy palac czartoryskich.jpg|[[Puławy]] Image:Poland - Ksiaz castle.jpg|[[Książ]] Image:Zamek w Pszczynie003 kpjas.jpg|[[Pszczyna]] Image:Jasna Góra 20050919.JPG|[[Częstochowa]] Image:Kielce palace 2.jpg|[[Kielce]] Image:Zamosc ratusz.jpg |[[Zamość]] Image:Poland Baranow - Castle.jpg|[[Baranów Sandomierski]] Image:Kazimierz Dolny (kamienica pod sw Mikolajem i Krzysztofem) 01.jpg|[[Kazimierz Dolny]] Image:Janowiec dziedziniec.jpg|[[Janowiec]] Image:Nowy Wiśnicz.jpg|[[Nowy Wiśnicz]] Image:Ogrodzieniec.jpg|[[Ogrodzieniec]] Image:Rzeszów zamek 2004b.jpg|[[Rzeszów]] Image:Malbork zamek zblizenie.jpg|[[Malbork]] Image:Poland Frombork - Cathedral Hill.jpg|[[Frombork]] Image:Golub-Dobrzyn2.jpg|[[Golub-Dobrzyń]] Image:Kwidzyn zamek.JPG|[[Kwidzyn]] Image:Moszna zamek4.jpg|[[Moszna (powiat krapkowicki)|Moszna]] Image:Tatry Panorama01xxx.jpg|[[Tatry]] </gallery> [[af:Pole]] [[als:Polen]] [[an:Polonia]] [[ang:Polaland]] [[ar:بولندا]] [[ast:Polonia]] [[az:Polşa]] [[be:Польшча]] [[bg:Полша]] [[br:Polonia]] [[bs:Poljska]] [[ca:Polònia]] [[cs:Polsko]] [[csb:Pòlskô]] [[cv:Польша]] [[cy:Gwlad Pwyl]] [[da:Polen]] [[de:Polen]] [[el:Πολωνία]] [[en:Poland]] [[eo:Pollando]] [[es:Polonia]] [[et:Poola]] [[eu:Polonia]] [[fa:لهستان]] [[fi:Puola]] [[fiu-vro:Poola]] [[fo:Pólland]] [[fr:Pologne]] [[fur:Polonie]] [[fy:Poalen]] [[ga:An Pholainn]] [[gd:A' Phòlainn]] [[gl:Polonia - Polska]] [[gn:Polonia]] [[he:פולין]] [[hr:Poljska]] [[hu:Lengyelország]] [[hy:Լեհաստան]] [[ia:Polonia]] [[id:Polandia]] [[io:Polonia]] [[is:Pólland]] [[it:Polonia]] [[ja:ポーランド]] [[jbo:polskas]] [[jv:Polandia]] [[ka:პოლონეთი]] [[ko:폴란드]] [[ku:Polonya]] [[kw:Poloni]] [[la:Polonia]] [[lb:Polen]] [[li:Pole]] [[lt:Lenkija]] [[lv:Polija]] [[mk:Полска]] [[mo:Полония]] [[ms:Poland]] [[mt:Polonja]] [[na:Poland]] [[nds:Polen]] [[nds-nl:Pooln]] [[ne:पोल्याण्ड]] [[nl:Polen]] [[nn:Polen]] [[no:Polen]] [[nrm:Polongne]] [[oc:Polonha]] [[os:Польшæ]] [[pam:Poland]] [[pl:Polska]] [[pt:Polónia]] [[qu:Pulska]] [[ro:Polonia]] [[ru:Польша]] [[scn:Pulonia]] [[sco:Poland]] [[se:Polen]] [[sh:Poljska]] [[simple:Poland]] [[sk:Poľsko]] [[sl:Poljska]] [[sq:Polonia]] [[sr:Пољска]] [[sv:Polen]] [[sw:Poland]] [[tet:Polónia]] [[tg:Полша]] [[th:ประเทศโปแลนด์]] [[tl:Poland]] [[tr:Polonya]] [[ug:پولشا]] [[uk:Польща]] [[uz:Polsha]] [[vi:Ba Lan]] [[vo:Polän]] [[war:Polonya]] [[yi:פוילן]] [[zh:波兰]] [[zh-min-nan:Polska]] [[zh-yue:波蘭]] शॉम्पनी 2267 11279 2005-01-05T04:44:05Z विजय ठाकुर 115 [[अंडमान निकोबार]] की जनजातियों में '''शॉम्पनी''' (लगभग 200) एक विलुप्त होती हुई प्रजाति है. ये [[मंगोल]] नस्ल की है जबकि [[अंडमान]] और [[निकोबार]] की बाक़ी सभी जनजातियाँ नीग्रोईड यानी अफ्रीकियों जैसी हैं. अंडमान निकोबार की जनजातियाँ 2268 16963 2006-03-05T19:01:28Z Magicalsaumy 423 [[अंडमान निकोबार]] की प्रमुख जनजातियाँ और उनकी सँख्या हैं: *[[निकोबारी]]--30 हज़ार *[[ओंगी]]--100 *[[जारवा]]--270 *[[ग्रेट अंडमानीज़]]--45 *[[शॉम्पनी]]--200 {{substub}} [[श्रेणी:अंडमान और निकोबार द्वीप]] अंडमान निकोबार 2269 20187 2006-05-31T12:02:14Z 71.215.220.199 #REDIRECT[[अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह]] चित्र:Jnanpith.jpg 2270 11282 2005-01-05T09:38:14Z Debashish 130 WIth Jnanpith awards WIth Jnanpith awards बांग्ला भाषा 2271 41397 2007-01-06T14:17:15Z 84.179.90.89 /* बांग्ला सिनेमा= */ '''बांग्ला भाषा''' (বাংলা ভাষা ''बाङ्ला'') [[बांग्लादेश]] और भारत के [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] में बोली जानेवाली एक प्रमुख भाषा है. [[भाषाई परिवार]] के लिहाज से यह इंडो युरोपियन परिवार का सदस्य है. इस परिवार की अन्य प्रमुख भाषाओं में [[हिन्दी]], [[नेपाली]], [[पंजाबी]], [[गुजराती]], [[असमिया]], [[उड़िया]], [[मैथिली]] इत्यादी भाषाएँ हैं. बांग्ला बोलनेवालों की सँख्या लगभग २०७ मिलियन है और यह विश्व की चौथी सबसे बड़ी भाषा है. इसके बोलने वाले [[बांग्लादेश]] और [[भारत]] के अलावा विश्व के बहुत से अन्य देशों में भी फैले हैं. ==बांग्ला लिपी== ==बांग्ला साहित्य== ==बांग्ला साहित्यकार== *[[सैयद मुज़्तबा अली]] *[[सुनील गंगोपाध्याय]] *[[बंकिमचन्द्र चैटर्जी]] *[[आशापूर्णा देवी]] *[[महाश्वेता देवी]] *[[तसलीमा नसरीन]] *[[रवींद्रनाथ टैगोर]] ==बांग्ला सिनेमा=== [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[Category:भारतीय भाषाएँ]] [[bn:বাংলা ভাষা]] [[de:Bengalische Sprache]] [[en:Bengali language]] गिरिश कर्नाड 2274 11285 2005-01-05T11:24:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[गिरीश कर्नाड]] गिरीश कर्नाड 2275 44880 2007-01-22T09:16:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[en:Girish Karnad]], [[eo:Girish Karnad]], [[kn:ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡ್]] '''गिरीश कर्नाड''' [[भारत]] के जाने माने [[लेखक]] और [[नाटककार]] थे. [[कन्न्ड़]] और [[अंग्रेजी]] भाषा दोनों में इनकी लेखनी बराबर अधिकार से चलती थी. [[ज्ञानपीठ]] सहित कई प्रतिष्ठित पुरस्कारों के विजेता. {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:Girish Karnad]] [[eo:Girish Karnad]] [[kn:ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡ್]] [[mr:गिरीश कर्नाड]] कन्न्ड़ 2276 17106 2006-03-07T12:29:26Z Magicalsaumy 423 kannarDa तसलीमा नसरीन 2278 39444 2006-12-22T21:45:31Z Escarbot 542 robot Adding: [[pl:Taslima Nasrin]] [[Image:Tasleema-nasrin.jpg|thumb|]] स्त्री के स्वाभिमान और अधिकारों के लिए संघर्ष करते हुए '''तसलीमा नसरीन''' ने बहुत कुछ खोया। अपना भरापूरा परिवार, दाम्पत्य, नौकरी सब दांव पर लगा दिया। उसकी पराकाष्ठा थी देश निकाला। '''तसलीमा एक बांग्लादेशी लेखिका''' हैं जो [[नारीवाद]] से संबंधित विषयों पर अपनी प्रगतिशील विचारों के लिये चर्चित और विवादित रही हैं। [[बांग्लादेश]] में उनपर जारी [[फ़तवा|फ़तवे]] की वजह से आजकल वे [[कोलकाता]] में निर्वासन की ज़िंदगी बिता रही हैं। ==तसलीमा के बारे में कुछ और== ==तसलीमा की किताबें== ==यह भी देखें== *[[बांग्लादेश]] *[[बांग्ला]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{stub}} [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तित्व]] [[bn:তসলিমা নাসরিন]] [[de:Taslima Nasrin]] [[en:Taslima Nasrin]] [[eo:Taslima Nasrin]] [[fa:تسلیمه نسرین]] [[fr:Taslima Nasreen]] [[pl:Taslima Nasrin]] [[sv:Taslima Nasrin]] मिशेल फूको 2279 36110 2006-11-24T02:23:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Michel Foucault]] '''मिशेल फूको''' [[फ्रांस]] के प्रमुख विचारक और [[दार्शनिक]] थे। फूको की गिनती 20 वीं सदी के सबसे प्रमुख विचारकों में से की जाती हैं। यह फूको के लेखों का ही प्रभाव था कि आधुनिक [[विज्ञान]] के बहुत से क्षेत्रों में और खासकर [[इतिहास]] लेखन के क्षेत्र में क्रांतिकारी परिवर्तन हुये। ==फूको की ज़िंदगी== ==फूको की किताबें== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[ar:ميشيل فوكو]] [[bg:Мишел Фуко]] [[bs:Michel Foucault]] [[cs:Michel Foucault]] [[da:Michel Foucault]] [[de:Michel Foucault]] [[en:Michel Foucault]] [[eo:Michel Foucault]] [[es:Michel Foucault]] [[et:Michel Foucault]] [[fa:میشل فوکو]] [[fi:Michel Foucault]] [[fr:Michel Foucault]] [[he:מישל פוקו]] [[hr:Michel Foucault]] [[hu:Michel Foucault]] [[id:Michel Foucault]] [[io:Michel Foucault]] [[it:Michel Foucault]] [[ja:ミシェル・フーコー]] [[ko:미셸 푸코]] [[ku:Michel Foucault]] [[la:Michael Foucault]] [[mk:Мишел Фуко]] [[mt:Michel Foucault]] [[nl:Michel Foucault]] [[no:Michel Foucault]] [[pl:Michel Foucault]] [[pt:Michel Foucault]] [[ro:Michel Foucault]] [[ru:Фуко, Мишель]] [[sk:Michel Paul Foucault]] [[sl:Michel Foucault]] [[sr:Мишел Фуко]] [[sv:Michel Foucault]] [[tr:Michel Foucault]] [[zh:米歇尔·福柯]] इंदिरा गोस्वामी 2280 11290 2005-01-15T05:22:11Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Indira_goswami.jpg|thumb|]] '''इंदिरा गोस्वामी''' [[असमिया साहित्य]] की सशक्त हस्ताक्षर हैं। [[ज्ञानपीठ]] पुरस्कार से सम्मानित श्रीमती गोस्वामी हाल में [[असम]] की [[चरमपंथी]] संगठन [[उल्फा]] यानि [[युनाइटेड लिबरेशन फ्रंट आफ असम]] और [[भारत]] सरकार के बीच मध्यस्थ की भूमिका निभाने की राजनैतिक पहल करने के लिये खासी चर्चा में रही हैं। *जन्म : [[१४ नवम्बर]] [[१९४३]] [[गुवाहाटी]] [[असम]] *शिक्षा : [[गुवाहाटी विश्वविद्यालय]] से [[असमिया]] में एम ए तथा 'माधव कांदले एवं गोस्वामी तुलसीदास की रामायण का तुलनात्मक अध्ययन' पर पी एच डी । *प्रमुख कृतियां **[[लघुकथा]] संग्रह : चिनाकी मरमा कइना हृदय एक नदीर नाम प्रिय गल्पो। **[[उपन्यास]] : चिनाबेर स्रोत नीलकंठी ब्रज अहिरोन उने खाओआ हौदा दशरथेर पुत्र खोज तथा संस्कार उदयभारनुर चरित्र आदि तीन समवेत उपन्यास **[[आत्मकथा]] : आधा लेख दस्तावेज **सम्मान : साहित्य अकादमी पुरस्कार १९८३ असम साहित्य सभा पुरस्कार १९८८ भारत निर्माण पुरस्कार १९८९ उत्तर प्रदेश हिन्दी संस्थान का सौहार्द्र पुरस्कार १९९२ कमलकुमारी फाउंडेशन पुरस्कार १९९६ अन्तर्राष्ट्रीय तुलसी पुरस्कार फ्लोरिडा यू एस ए १९९९। इसके अतिरिक्त "दक्षिणी कामरूप की गाथा" पर आधारित [[हिन्दी]] टी वी धारावाहिक तथा उक्त उपन्यास पर असमिया में निर्मित फिल्म "'''अदाज्य'''" को राष्ट्रीय एवं अन्तराष्ट्रीय ज्यूरी पुरस्कार प्राप्त। *सम्प्रति : दिल्ली विश्वविद्यालय के आधुनिक भारतीय भाषा विभाग में प्रोफेसर के पद पर कार्यरत। कालीदास 2281 43058 2007-01-14T16:59:54Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[कालिदास]] #redirect[[कालिदास]] बाज़ार 2282 38753 2006-12-17T20:24:54Z Deeptrivia 185 fix '''बाज़ार''' ऐसी जगह को कहते हैं जहाँ पर किसी भी चीज़ का [[व्यापार]] होता है । आम बाज़ार और खास चीज़ों के बाज़ार दोनो तरह के बाज़ार अस्तित्व में हैं । बाज़ार में कई बेचने वाले एक जगह पर होतें हैं ताकि जो उन चीज़ों को खरीदना चाहें वे उन्हें आसानी से ढूँढ सकें । [[श्रेणी:रोज़गार]] {{substub}} [[ca:Mercat]] [[cs:Trh]] [[de:Markt]] [[en:Bazaar]] [[eo:Merkato]] [[es:Mercado]] [[et:Turg]] [[fa:بازار]] [[fi:Markkinat]] [[fr:Marché]] [[gl:Mercado]] [[he:שוק (כלכלה)]] [[hr:Tržište]] [[hu:Piac]] [[id:Pasar]] [[ja:市場]] [[nl:Markt (economie)]] [[nn:Marknad]] [[pl:Rynek (ekonomia)]] [[pt:Mercado]] [[ru:Рынок]] [[simple:Market]] [[sk:Trh]] [[sr:Тржиште]] [[sv:Marknad]] [[vi:Chợ]] [[zh:市場]] धर्मवीर भारती 2283 44230 2007-01-18T14:25:59Z अरविन्दन् 996 '''धर्मवीर भारती''' ([[२५ दिसंबर]], [[१९२६]]- [[४ सितंबर]], [[१९९७]]) आधुनिक [[हिन्दी साहित्य]] के प्रमुख लेखक और सामाजिक विचारक थे। ==जीवन परिचय== जन्म [[प्रयाग]] में हुआ और शिक्षा [[प्रयाग विश्वविद्यालय]] में; प्रथम श्रेणी में एम ए करने के बाद डॉ धीरेन्द्र वर्मा के निर्देशन में [[सिद्ध साहित्य]] पर शोध प्रबंध लिखकर पी एच डी की डिग्री प्राप्त की। *कार्यक्षेत्र : अध्यापन। १९४८ में 'संगम' सम्पादक श्री इलाचंद्र जोशी में सहकारी संपादक नियुक्त हुए। दो वर्ष वहा काम करने के बाद हिंदुस्तानी अकादमी अध्यापक नियुक्त हुए। सन् १९६० तक कार्य किया। प्रयाग विश्वविद्यालय में अध्यापन के दौरान 'हिंदी साहित्य कोश' के सम्पादन में सहयोग दिया। ''''निकष'''' पत्रिका निकाली तथा ''''आलोचना'''' का सम्पादन भी किया। उसके बाद ''''धर्मयुग'''' में प्रधान सम्पादक पद पर बम्बई आ गये। १९८७ में डॉ भारती ने अवकाश ग्रहण किया। १९९९ में युवा कहानीकार उदाय प्रकाश के निर्देशन में [[साहित्य अकादमी]] दिल्ली के लिए डॉ भारती पर एक वृत्त चित्र का निर्माण भी हुआ है। ==अलंकरण तथा पुरस्कार== १९७२ में [[पद्मश्री]] से अलंकृत डा धर्मवीर भारती को अपने जीवन काल में अनेक पुरस्कार प्राप्त हुए जिसमें से प्रमुख हैं. [[१९८४]] [[हल्दी घाटी]] श्रेष्ठ [[पत्रकारिता]] पुरस्कार महाराणा [[मेवाड़]] फाउंडेशन १९८८ सर्वश्रेष्ठ नाटककार पुरस्कार [[संगीत नाटक अकादमी]] दिल्ली [[१९८९]], भारत भारती पुरस्कार [[उत्तर प्रदेश]], [[हिन्दी संस्थान]] [[१९९०]], [[महाराष्ट्र]] गौरव, महाराष्ट्र सरकार [[१९९४]], [[व्यास सम्मान]] [[के के बिड़ला]] फाउंडेशन ==प्रमुख कृतियां== **कहानी संग्रह : '''मुर्दों का गाव''' स्वर्ग और पृथ्वी चाद और टूटे हुए लोग '''बंद गली का आखिरी मकान''' सास की कलम से सम्स्त कहानियाँ एक साथ **काव्य रचनाएं : ठंडा लोहा, '''अंधा युग''', सात गीत, वर्ष कनुप्रिया, सपना अभी भी, आद्यन्त **उपन्यास: '''गुनाहों का देवता''', '''सूरज का सातवां घोड़ा''', ग्यारह सपनों का देश, प्रारंभ व समापन **निबंध : '''ठेले पर हिमालय''', '''पश्यंती''' ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिन्दी साहित्य]] ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/dharmveer-bharti.html धर्मवीर भारती की श्रेष्ठ रचनायें] *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Dharamvir Bharati]] [[sa:धर्मवीर भारती]] मृदुला गर्ग 2284 34099 2006-11-07T23:01:53Z Mitul0520 211 [[Image:Mridula.jpg|thumb|100px|मृदुला गर्ग]] वर्ष 2004 में [[के के बिड़ला फाउंडेशन]] द्वारा [[व्यास सम्मान]] से सम्मानित लेखिका '''मृदुला गर्ग''' आधुनिक [[हिन्दी साहित्य]] के लेखकों में अत्यंत प्रमुखता से जानी जाती हैं। स्त्रीवादी विमर्श में उनका नाम काफी अग्रणी है। [[कोलकाता]] में जन्मी लेखिका को 2004 का 14 वाँ व्यास सम्मान उनके नये [[उपन्यास]] '''कठगुलाब''' के लिये दिया गया है। कठगुलाब का अंग्रेजी रुपांतर "कंट्रीज आफ गुडबाइज" के रुप में उपलब्ध है। लेखिका श्रीमती गर्ग ने अब तक 6 उपन्यास, नौ [[लघुकथा]] संग्रह, दो [[नाटक]] और दो [[निबंध]] संग्रह प्रकाशित किये हैं। लेखन के क्षेत्र के अलावा श्रीमती गर्ग समाज सेवा में काफी सक्रिय भूमिका निभाती हैं। श्रीमती गर्ग से पहले जिन मह्त्वपूर्ण लेखकों को व्यास सम्मान से सम्मानित किया गया है उनमें प्रमुख हैं [[धर्मवीर भारती]], [[गिरिराज किशोर]], [[श्रीलाल शुक्ल]] और [[कुंवरनारायण]]। {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] गया 2285 34982 2006-11-16T14:16:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Gaya, India]], [[simple:Gaya]] [[झारखंड]] और [[बिहार]] की सीमा और [[फल्गु]] [[नदी]] के तट पर बसा '''गया''' [[बिहार]] प्रान्त का एक प्रमुख शहर है । [[वाराणसी]] की तरह गया की प्रसिद्धी मुख्य रुप से एक धार्मिक नगरी के रुप में है। [[पितृपक्ष]] के अवसर पर यहाँ हजारो श्रद्धालु [[पिंडदान]] के लिये जुटते हैं। गया सड़क, रेल और वायु मार्ग द्वारा पूरे भारत से अच्छी तरह जुड़ा है। नवनिर्मित [[गया अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा]] द्वारा यह थाइलैंड से भी सीधे जुड़ा हुआ है। गया से 17 किलोमीटर की दूरी पर [[बोधगया]] स्थित है जो [[बौद्ध]] तीर्थ स्थल है और यहीं [[बोधी वृक्ष]] के नीचे भगवान [[बुद्ध]] को ज्ञान की प्राप्ति हुई थी। * यह भी देखें **[[झारखंड]] **[[बिहार]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} [[en:Gaya, India]] [[pl:Gaja (miejscowość)]] [[pt:Gaya, India]] [[simple:Gaya]] [[sv:Gaya]] बोधगया 2286 39767 2006-12-25T18:18:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:বোধ গয়া]], [[ja:ブッダガヤ]], [[th:พุทธคยา]] [[Image:BodhgayaStreet.jpg|thumb|200px]] [[बिहार]] की [[राजधानी]] [[पटना]] के दक्षिणपूर्व में लगभग 100 मील दूर स्थित '''बोधगया''' [[गया]] जिले से सटा एक छोटा शहर है। कहते हैं बोधगया में एक [[पीपल]] के पेड़ के नीचे [[तपस्या]] कर रहे [[गौतम बुद्ध]] को [[बोधिसत्व]] मिला था यानी उन्हें ज्ञान की प्राप्ति हुई थी. तभी से यह स्थल [[बौद्ध धर्म]] के अनुयायियों के लिए अत्यंत महत्वपूर्ण है. वर्ष [[2002]] में [[यूनेस्को]] द्वारा इस शहर को [[विश्व विरासत स्थल]] घोषित किया गया। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:বোধ গয়া]] [[de:Bodhgaya]] [[en:Bodh Gaya]] [[fi:Bodhgaya]] [[fr:Bodh-Gaya]] [[ja:ブッダガヤ]] [[nl:Bodhgaya]] [[pl:Bodh Gaja]] [[pt:Bodh Gaya]] [[ru:Бодх-Гая]] [[sk:Bódhgaja]] [[sv:Bodh Gaya]] [[th:พุทธคยา]] [[zh:菩提伽耶]] सिंप्यूटर 2287 16433 2006-02-21T11:24:40Z DaGizza 338 siraf stub hai, substub se bada ho gaya हाथ में पकड़कर इस्तेमाल करने वाले कंप्यूटर को '''सिंप्यूटर''' कहते हैं। सिंप्यूटर को टाइम पत्रिका ने दस सबसे बड़ी और महत्वपूर्ण तकनीकी खोजों में शामिल किया है. सिंप्यूटर बनाने के पीछे उद्देश्य यह है कि [[कंप्यूटर]] को आम आदमी तक सरल, सस्ते और कई भाषाओं में पहुँचाया जाए. इसे 28 अक्तूबर 2004 को सिंगापुर में विश्व बाज़ार में उतारा गया. सिंप्यूटर को एनकॉर के तीन तकनीकी विशेषज्ञों और [[भारतीय विज्ञान संस्थान]] के चार वैज्ञानिकों ने संयुक्त रूप से विकसित किया है. सिंप्यूटर के कई मॉडल हैं. सबसे सस्ता मॉडल है सिर्फ़ दस हज़ार रूपए का जबकि महँगी किस्म का मॉडल है पच्चीस हज़ार रूपए का. सिंप्यूटर को [[हिंदी]], [[तमिल]] और [[कन्नड़]] जैसी कई भारतीय भाषाओं में इस्तेमाल किया जा सकता है. अब वैज्ञानिक सिंप्यूटर को कई दूसरी भारतीय भाषाओं में भी विकसित करने की कोशिश कर रहे हैं. एनकॉर [[सिंगापुर आर्थिक विकास बोर्ड]] और सिंगापुर की ही एक अन्य कंपनी टाइम टू टॉक के साथ मिलकर सिंप्यूटर का उत्पादन करेगी. सिंप्यूटर का पढ़ाई के लिए भी इस्तेमाल करने की योजना है. इस बारे में [[छत्तीसगढ़]] में प्रयोग चल रहे हैं. '''एमिडा सिंप्यूटर''' नाम से बाज़ार में उतारे गए ये कंप्यूटर शुरू में तीन मॉडेल में उपलब्ध होंगे.सबसे सस्ते मॉडेल [[मोनोक्रोम स्क्रीन]] वाला है. इसमें 206 Mhz क्षमता का [[प्रोसेसर]] और 64MB की मेमोरी है. इसकी सहायता से [[इंटरनेट]] सर्फ़िंग की जा सकती है, ईमेल किए जा सकते हैं और स्क्रीन पर लिखा जा सकता है. कीमत कम रखने के लिए इसमें [[लाइनक्स]] [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] का उपयोग किया गया है. {{stub}} जन्माष्टमी 2288 30680 2006-10-14T14:26:42Z Matra 768 bold [[Image:Balkrishna.jpg|thumb|]] श्री '''कृष्णजन्माष्टमी''' भगवान श्री कृष्ण का जनमोत्स्व है। योगेश्वर कृष्ण के [[भगवद गीता]] के उपदेश अनादि काल से जनमानस के लिए जीवन दर्शन प्रस्तुत करते रहे हैं। जन्माष्टमी [[भारत]] में हीं नहीं बल्कि विदेशों में बसे भारतीय भी इसे पूरी आस्था व उल्लास से मनाते हैं। श्रीकृष्ण ने अपना [[अवतार]] भाद्रपद माह की [[कृष्णपक्ष]] की अष्टमी को मध्यरात्रि को अत्याचारी [[कंस]] का विनाश करने के लिए [[मथुरा]] में लिया। चूंकि भगवान स्वयं इस दिन पृथ्वी पर अवतरित हुए थे अत: इस दिन को कृष्ण जन्माष्टमी के रूप में मनाते हैं। इसीलिए श्रीकृष्ण जन्माष्टमी के मौके पर मथुरा नगरी [[भक्ति]] के रंगों से सराबोर हो उठती है। श्रीकृष्ण जन्माष्टमी के पावन मौके पर भगवान कान्हा की मोहक छवि देखने के लिए दूर दूर से श्रद्धालु आज के दिन [[मथुरा]]पहुंचते हैं। श्रीकृष्ण जन्मोत्सव पर मथुरा कृष्णमय हो जाता है। मंदिरों को खास तौर पर सजाया जाता है। ज्न्माष्टमी में स्त्री-पुरुष बारह बजे तक [[व्रत]] रखते हैं। इस दिन मंदिरों में झांकियां सजाई जाती है और भगवान कृष्ण को झूला झुलाया जाता है। और [[रासलीला]] का आयोजन होता है। {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] [[de:Janmashtami]] [[en:Krishna Janmaashtami]] [[nl:Janmashtami]] मथुरा 2289 29796 2006-10-06T12:41:57Z Nitinbagla 773 /* दर्शनीय स्थल (मथुरा से गोकुल की ओर) */ '''मथुरा''' [[उत्तरप्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। मथुरा एक ऐतिहासिक एवं धार्मिक पर्यटन स्थल के रूप में प्रसिद्ध है। एक लंबे समय से मथुरा प्राचीन भारतीय संस्कृति एवं सभ्यता का केंद्र रहा है। भारतीय [[धर्म]],[[दर्शन]] [[कला]] एवं [[साहित्य]] के निर्माण तथा विकास में मथुरा का महत्वपूर्ण योगदान सदा से रहा है। आज भी महाकवि [[सूरदास]],संगीत के आचार्य स्वामी हरिदास,स्वामी दयानंद के गुरुस्वामी विरजानंद,कवि [[रसखान]] आदि महान आत्माओं से इस नगरी का नाम जुड़ा हुआ है। ==दर्शनीय स्थल (शहर में)== *[[कृष्ण जन्म भूमि]] *[[अंग्रेजों का मंदिर]] *[[द्वारिकाधीश मंदिर]] *[[विश्राम घाट]] ==दर्शनीय स्थल (मथुरा से [[वृन्दावन]] की ओर)== *[[पागल बाबा का मंदिर]] *[[बाँकेबिहारी मंदिर]] *[[शांतिकुंज]] *[[बिडला मंदिर]] ==दर्शनीय स्थल (मथुरा से [[गोकुल]] की ओर)== *[[ठकुरानी घाट]] *[[नवनीतप्रिया]] जी का मंदिर *[[रमण रेती]] *[[८४ खम्बे]] ==दर्शनीय स्थल (मथुरा से [[गोवर्धन]] की ओर)== *[[गोवर्धन]] *[[जतीपुरा]] *[[बरसाना]] *[[नंदगाँव]] *[[कामा]] *[[कामवन]] ==कैसे पहुँचे== मथुरा रेलवे स्टेशन काफ़ी व्यस्त जंक्शन है और [[दिल्ली]] से दक्षिण भारत या [[मुम्बई]] जाने वाली सभी ट्रेने मथुरा होकर गुजरती हैं । सडक द्वारा भी पहुंचा जा सकता है । [[आगरा]] से मात्र ४० किलोमीटर दूर है । ==कहाँ रुकें== वैसे तो स्टेशन के आसपास कई होटल हैं लेकिन [[विश्राम घाट]] के आसपास कई धर्मशालाएं भी हैं जो जेब पर ज्यादा भारी नही पडती । ==कैसे घूमे== टेक्सी कर सकते हैं। आपको मथुरा, [[वृन्दावन]] एक दिन में घुमा देगी । यह ध्यान रखें कि अधिकतर मंदिरों में दर्शन सुबह १२ बजे तक और सांय ४ से ६-७ बजे तक खुलते हैं, इसी हिसाब से अपना कार्यक्रम बनायें । टेक्सी की जगह आटो भी कर सकते हैं, सस्ता पडेगा, और तांगे की टिक-टिक भी एक विकल्प है। और हाँ, यमुना में नौका विहार और अलसुबह और सांयकाल में विश्राम घाट पर होने वाली यमुना जी की आरती ना भूलियेगा। गोकुल की ओर जाने के लिये आधा दिन और लगेगा, उसके बाद गोवर्धन के लिये निकल सकते हैं । गोवर्धन के लिये बस से जायें । {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Mathura]] [[en:Mathura]] [[fr:Mathura]] [[it:Mathura]] [[ru:Матхура]] [[simple:Mathura]] [[sv:Mathura]] रासलीला 2290 21674 2006-06-26T16:53:04Z Mitul0520 211 [[Image:Krishnalila.jpg|thumb|]] '''रासलीला''' या '''कृष्णलीला''' युवा और बालक [[कृष्ण]] की गतिविधियों का मंचन होता है। कृष्ण की मनमोहक अदाओं पर गोपियां यानी बृजबालाएं लट्टू थी। कान्हा की मुरली का जादू ऐसा था कि गोपियां अपनी सुतबुत गंवा बैठती थी। गोपियों के मदहोश होते ही शुरू होती थी कान्हा के मित्रों की शरारतें। माखन चुराना,मटकी फोड़ना,गोपियों के वस्त्र चुराना,जानवरों को चरने के लिए गांव से दूर-दूर छोड़ कर आना ही प्रमुख शरारतें थी,जिन पर पूरा वृन्दावन मोहित था। [[जन्माष्टमी]] के मौके पर कान्हा की इन सारी अठखेलियों को एक धागे में पिरोकर यानी उनको नाटकीय रूप देकर रासलीला या कृष्ण लीला खेली जाती है। इसीलिए जन्माष्टमी की तैयारियों में श्रीकृष्ण की रासलीला का आनंद [[मथुरा]], [[वृंदावन]] तक सीमित न रह कर पूरे देश में छा जाता है। जगह-जगह रासलीलाओं का मंचन होता है, जिनमें सजे-धजे श्री कृष्ण को अलग-अलग रूप रखकर राधा के प्रति अपने प्रेम को व्यक्त करते दिखाया जाता है। इन रास-लीलाओं को देख दर्शकों को ऐसा लगता है मानों वे असलियत में श्रीकृष्ण के युग में पहुंच गए हों। उत्तरप्रदेश 2291 11301 2005-01-08T00:22:24Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[उत्तर प्रदेश]] सिडनी 2292 41120 2007-01-04T08:20:58Z TXiKiBoT 975 robot Adding: cy, frp, mk Modifying: la '''सिडनी''' [[आस्ट्रेलिया]] का सबसे बड़ा और सबसे पुराना शहर है। [[न्यू साउथ वेल्स]] का सबसे सुंदर माना जाने वाला यह शहर आधुनिक [[वास्तुकला]] और शहरी विकास का प्रतीक है। ब्राउन रेत के खूबसूरत बीच, सुहावना मौसम और डार्लिंग हार्बर के लिए प्रसिद्ध है सिडनी। दर्शनीय स्थलों में प्रमुख हैं- आस्ट्रेलियन म्यूजियम, रॉयल बोटेनिक गार्डन, बॉन्डी बीच, निल्सन पार्क इसके अलावा आस्ट्रेलियन नेशनल मैरिटाइम म्यूजियम, चाइनीज गार्डन, म्यूजियम ऑफ कंटैम्परेरी आर्ट, म्यूजियम ऑफ सिडनी, पॉवर हाउस म्यूजियम, सिडनी एक्वेरियम, सिडनी हार्बर ब्रिज पाइलोन लुक आउट, सिडनी ओपेरा हाउस, सिडनी ऑब्जरवेशन लेवल, राष्ट्रीय उद्यान के अलावा 40 से भी अधिक खूबसूरत रेतीले बीच हैं जिनमें से कूजी, क्रोन्यूला, कोलोरॉयल और पाम बीच प्रमुख हैं। [[सिडनी हार्बर]] को चारों तरफ से घेरे रहस्यमय सैंड स्टोन से बने क्लिफ और कव्स हैं। {{stub}} [[Category:आस्ट्रेलिया]] [[ar:سيدني]] [[bg:Сидни]] [[bo:སིད་ཉིས]] [[bs:Sydney]] [[ca:Sydney]] [[cs:Sydney]] [[cy:Sydney]] [[da:Sydney]] [[de:Sydney]] [[en:Sydney]] [[eo:Sidnejo]] [[es:Sydney]] [[et:Sydney]] [[eu:Sydney]] [[fa:سیدنی]] [[fi:Sydney]] [[fr:Sydney]] [[frp:Sydney]] [[ga:Sydney]] [[gd:Sydney]] [[gl:Sidney, Australia]] [[he:סידני]] [[hr:Sydney]] [[hu:Sydney]] [[id:Sydney]] [[is:Sydney]] [[it:Sydney]] [[ja:シドニー]] [[ko:시드니]] [[ku:Sydney]] [[la:Sanctus Dionysius]] [[lb:Sydney]] [[li:Sydney]] [[lt:Sidnėjus]] [[lv:Sidneja]] [[mk:Сиднеј]] [[nl:Sydney]] [[nn:Sydney]] [[no:Sydney]] [[pl:Sydney]] [[pt:Sydney]] [[ro:Sydney]] [[ru:Сидней]] [[scn:Sydney]] [[sh:Sydney]] [[simple:Sydney]] [[sk:Sydney]] [[sl:Sydney]] [[sq:Sydney]] [[sr:Сиднеј]] [[sv:Sydney]] [[ta:சிட்னி]] [[th:ซิดนีย์]] [[tr:Sidney]] [[ty:Sydney]] [[ug:سىدنېي]] [[uk:Сідней]] [[vi:Sydney]] [[zh:悉尼]] [[zh-min-nan:Sydney]] [[zh-yue:悉尼]] कैनबरा 2293 41401 2007-01-06T15:05:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:कॅनबेरा, ऑस्ट्रेलिया]] [[Image:Canberra parlimentary axis.JPG|thumb]] [[आस्ट्रेलिया]] की राजधानी '''कैनेबरा''' काफी सुनियोजित ढंग से बसाया गया खूबसूरत शहर है। भव्य इमारतें, शॉपिंग कॉम्पलेक्स, 300 से अधिक रेस्तरां हैं। सिडनी से कैनबरा तक जलमार्ग, सड़क मार्ग और वायु मार्ग द्वारा भ्रमण कर सकते हैं। शहर में घूमने के लिए बस ट्राम की सुविधा है। कैनेबरा में अनेक दर्शनीय स्थलों में से प्रमुख हैं- ब्लैक माउंटेन, आस्ट्रेलिया वार मैमोरियल, नेशनल फिल्म एंड साउंड आर्काइव्स, नेशनल गैलरी ऑफ आस्ट्रेलिया, संसद भवन। कैनेबरा का प्रमुख बाजार है सिटी सेंटर। {{substub}} [[am:ካንቤራ]] [[bn:ক্যানবেরা]] [[bs:Canberra]] [[ca:Canberra]] [[cs:Canberra]] [[da:Canberra]] [[de:Canberra]] [[en:Canberra]] [[eo:Kanbero]] [[es:Canberra]] [[et:Canberra]] [[eu:Canberra]] [[fa:کانبرا]] [[fi:Canberra]] [[fr:Canberra]] [[frp:Canberra]] [[gd:Canberra]] [[he:קנברה]] [[hr:Canberra]] [[hy:Կանբերա]] [[id:Canberra]] [[io:Canberra]] [[is:Canberra]] [[it:Canberra]] [[ja:キャンベラ]] [[ko:캔버라]] [[la:Canberra]] [[lt:Kanbera]] [[lv:Kanbera]] [[mr:कॅनबेरा, ऑस्ट्रेलिया]] [[nl:Canberra]] [[nn:Canberra]] [[no:Canberra]] [[oc:Canberra]] [[pl:Canberra]] [[pt:Canberra]] [[ru:Канберра]] [[scn:Canberra]] [[sco:Canberra]] [[sh:Canberra]] [[simple:Canberra]] [[sk:Canberra]] [[sl:Canberra]] [[sr:Канбера]] [[sv:Canberra]] [[ta:கன்பரா]] [[tet:Kamberra]] [[th:แคนเบอร์รา]] [[tr:Canberra]] [[ty:Canberra]] [[ug:كانبېرا]] [[zh:堪培拉]] [[zh-min-nan:Canberra]] एक्यूप्रेशर 2294 41273 2007-01-05T13:07:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Agopressione]], [[sk:Akupresúra]] '''एक्यूप्रेशर''' शरीर के विभिन्न हिस्सों के महत्वपूर्ण बिंदुओं पर दबाव डालकर रोग के निदान करने की विधि है। चिकित्सा शास्त्र की इस शाखा का मानना है कि मानव शरीर पैर से लेकर सिर तक आपस में जुड़ा है। हजारों नसें, रक्त धमनियां, मांसपेशियां, स्नायु और हड्डियों के साथ अन्य कई चीजें आपस में मिलकर इस मशीन को बखूबी चलाती हैं। अत: किसी एक बिंदु पर दबाव डालने से उससे जुड़ा पूरा भाग प्रभावित होता है। यह [[चीन]] की [[चिकित्सा पद्धति]] है। इसके अंतर्गत लगातार अध्ययनों के बाद मानव शरीर में एक से दो हजार ऐसे बिंदु चिन्हित किए गए हैं, जिन्हें एक्यूप्वाइंट कहा जाता है। {{substub}} [[cs:Akupresura]] [[de:Akupressur]] [[en:Acupressure]] [[es:Acupresión]] [[it:Agopressione]] [[ja:按摩]] [[pl:Akupresura]] [[sk:Akupresúra]] [[sv:Akupressur]] [[tr:Accupressure]] मालदीव 2295 45118 2007-01-23T01:07:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[af:Maldive]] '''मालदीव''' भारतीय उप-महाद्वीप के निकट [[हिंद महासागर]] में स्थित है. मालदीव [[दक्षिण एशिया]] के राजनैतिक और आर्थिक सहयोग मंच [[सार्क]] का सबसे छोटा सदस्य है। यहाँ की राजधानी [[माले]] है। मालदीव की अर्थव्यवस्था मुख्य रूप से पर्यटन और मछली पकड़ने पर आधारित है और इसकी गिनती सबसे ग़रीब देशों में होती है. [[मॉमून अब्दुल गय्यूम]] 1978 से राष्ट्रपति पद पर चुने जाते रहे हैं। [[Category:भूगोल]] [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Maldive]] [[an:Maldibas]] [[ar:ملديف]] [[ast:Maldives]] [[bg:Малдиви]] [[bn:মালদ্বীপ]] [[bs:Maldivi]] [[ca:Maldives]] [[cs:Maledivy]] [[da:Maldiverne]] [[de:Malediven]] [[dv:ދިވެހިރާއްޖެ]] [[en:Maldives]] [[eo:Maldivoj]] [[es:Maldivas]] [[et:Maldiivid]] [[eu:Maldivak]] [[fa:مالدیو]] [[fi:Malediivit]] [[fr:Maldives]] [[frp:Maldives]] [[fy:Maldiven]] [[gl:Maldivas - ދިވެހި]] [[he:המלדיביים]] [[hr:Maldivi]] [[ht:Maldiv]] [[hu:Maldív-szigetek]] [[id:Maladewa]] [[io:Maldivi]] [[is:Maldíveyjar]] [[it:Maldive]] [[ja:モルディブ]] [[ko:몰디브]] [[ks:मालदीव]] [[kw:Maldivys]] [[la:Insulae Maldivae]] [[lb:Malediven]] [[li:Maledive]] [[lt:Maldyvai]] [[lv:Maldīvija]] [[mk:Малдиви]] [[mr:मालदीव]] [[ms:Maldives]] [[nds:Malediven]] [[nl:Maldiven]] [[nn:Maldivane]] [[no:Maldivene]] [[oc:Maldivas]] [[pam:Maldives]] [[pl:Malediwy]] [[ps:مالديپ]] [[pt:Maldivas]] [[ro:Maldive]] [[ru:Мальдивы]] [[sa:मालदीव]] [[sh:Maldivi]] [[simple:Maldives]] [[sk:Maldivy]] [[sl:Maldivi]] [[sq:Maldives]] [[sr:Малдиви]] [[sv:Maldiverna]] [[sw:Maldivi]] [[ta:மாலைதீவுகள்]] [[te:మాల్దీవులు]] [[th:ประเทศมัลดีฟส์]] [[tl:Maldives]] [[tr:Maldivler]] [[ug:مالدىۋې]] [[uk:Мальдіви]] [[vi:Maldives]] [[vo:Maldivuäns]] [[zh:马尔代夫]] [[zh-min-nan:Maldives]] श्रीलंका 2296 44081 2007-01-17T22:32:03Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[kn:ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] '''An appropiate template, preferably [[Template:इंफ़ोबॉक्स देश]] needs to be inserted here, replacing the current one. You can help Wikipedia by inserting the infobox required.''' ---------------------------------------------------------------------------------------------- {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="280px" style="margin-left: .5em" |+<font size="+1"><br><br>'''&#2951;&#2994;&#2969;&#3021;&#2965;&#3016; &#2972;&#2985;&#2984;&#3006;&#2991;&#2965; &#2970;&#3019;&#2999;&#2994;&#3007;&#2970;&#2965;&#3021; &#2965;&#3009;&#2975;&#3007;&#2991;&#2992;&#2970;&#3009;'''<br></font> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" rowspan="2" height="10px" | |- | align="center" width="0px" | |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1">''[[सूत्रवाक्य]]: कोई नहीं''</font> |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationSriLanka.png]] |- | [[राजभाषा]] | [[सिंहली भाषा]], [[तमिल]] |- | अन्य भाषाएँ | [[अंग्रेजी]] |- | [[राजधानी]] | [[कोलंबो]]'''&sup1;<br> |- | [[राष्ट्रपति]] | [[चंद्रिका कुमारतुंगे]] |- | [[प्रधानमंत्री]] | [[महेन्द्र राजपक्षे]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br/>&nbsp;- कुल <br/>&nbsp;- % जल | [[119 वाँ स्थान]] <br/> [[1 E10 m²|65,610 वर्ग कि मी]] <br/> 1.3% |- | [[जनसँख्या]]<br/>&nbsp;- कुल ([[2002]]) <br/>&nbsp;- [[घनत्व]] | [[51वाँ स्थान]] <br/> 19,607,519 <br/> 298/वर्ग कि मी |- <tr><td>[[आज़ादी]]<br />&nbsp;[[Statute of Westminster 1931|St. of West<sup>r</sup>]]<br />&nbsp; [[Commonwealth Realm|Realm Status]] <td>[[इंग्लैंड]] से <br />&nbsp;[[11 दिसंबर]], [[1931]]<br />&nbsp;[[8 फरवरी]], [[1948]] |- | [[मुद्रा]] | श्रीलंकाई [[रुपया]] |- | [[समय क्षेत्र]] | [[ग्रिनविच मानक समय]] +6 |- | [[राष्ट्रगान]] | [[श्रीलंका माता]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] | [[.lk]] |- | [[कालिंग कोड]] | 94 |- | colspan="2" align="center" | <br> |} '''श्रीलंका''' दक्षिन [[जंबुद्वीप]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:श्रीलंका|श्रीलंका]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:श्रीलंका| ]] [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[an:Sri Lanka]] [[ar:سريلانكا]] [[az:Şri Lanka]] [[be:Шры Лянка]] [[bg:Шри Ланка]] [[bn:শ্রীলঙ্কা]] [[ca:Sri Lanka]] [[cs:Šrí Lanka]] [[cy:Sri Lanka]] [[da:Sri Lanka]] [[de:Sri Lanka]] [[dv:ސިރީ ލަންކާ]] [[el:Σρι Λάνκα]] [[en:Sri Lanka]] [[eo:Sri-Lanko]] [[es:Sri Lanka]] [[et:Sri Lanka]] [[eu:Sri Lanka]] [[fa:سری لانکا]] [[fi:Sri Lanka]] [[fr:Sri Lanka]] [[frp:Sri Lanka]] [[gd:Sri Lanka]] [[gl:Sri Lanka - Sri Lankā]] [[he:סרי לנקה]] [[hr:Šri Lanka]] [[hu:Srí Lanka]] [[hy:Շրի Լանկա]] [[id:Sri Lanka]] [[ilo:Sri Lanka]] [[io:Sri Lanka]] [[is:Srí Lanka]] [[it:Sri Lanka]] [[ja:スリランカ]] [[ka:შრი-ლანკა]] [[kn:ಶ್ರೀಲಂಕಾ]] [[ko:스리랑카]] [[ku:Srî Lanka]] [[kw:Shri Lanka]] [[la:Sri Lanca]] [[li:Sri Lanka]] [[lt:Šri Lanka]] [[lv:Šrilanka]] [[ml:ശ്രീലങ്ക]] [[ms:Sri Lanka]] [[nds:Sri Lanka]] [[nl:Sri Lanka]] [[nn:Sri Lanka]] [[no:Sri Lanka]] [[oc:Sri Lanka]] [[os:Шри-Ланка]] [[pam:Sri Lanka]] [[pl:Sri Lanka]] [[ps:سريلانکا]] [[pt:Sri Lanka]] [[qu:Sri Lanka]] [[ro:Sri Lanka]] [[ru:Шри-Ланка]] [[sa:श्रीलङ्का]] [[scn:Sri Lanka]] [[sh:Šri Lanka]] [[si:ශ්‍රී ලංකාව]] [[simple:Sri Lanka]] [[sk:Srí Lanka]] [[sl:Šrilanka]] [[sq:Shiri Lanka]] [[sr:Шри Ланка]] [[sv:Sri Lanka]] [[ta:இலங்கை]] [[tg:Шри-Ланка]] [[th:ประเทศศรีลังกา]] [[tl:Sri Lanka]] [[tr:Sri Lanka]] [[ug:سرى لانكا]] [[uk:Шрі-Ланка]] [[vi:Sri Lanka]] [[vo:Sri-Lankän]] [[zh:斯里蘭卡]] [[zh-min-nan:Sri Lanka]] कोलंबो 2297 44080 2007-01-17T22:11:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cy:Colombo]] [[सिंहली भाषा]] के तीन शबद कोला, अंबा और थोटा शब्दों के गठजोड़ से '''कोलंबो''' जिसका अर्थ है "आमों का बागीचा" [[श्रीलंका]] की राजधानी है। [[पुर्तगाल]] के खोजी नाविक क्रिस्टोफर [[कोलंबस]] के सम्मान में बाद में इसका नाम बदल कर कोलंबो रखा गया । यह श्रीलंका का सबसे बड़ा शहर भी है तथा इसकी जनसँख्या सन 2003 में 2,234,289 थी । कोलंबो का इतिहास दो हजार साल से भी पुराना है। ==यह भी देखें== *[[श्रीलंका]] *[[सिंहली भाषा]] *[[तमिल]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{stub}} [[श्रेणी:श्रीलंका]] [[am:ኮሎምቦ]] [[ar:كولومبو]] [[bs:Colombo]] [[cy:Colombo]] [[da:Colombo]] [[de:Colombo]] [[en:Colombo]] [[eo:Kolombo (urbo)]] [[es:Colombo]] [[fi:Colombo]] [[fr:Colombo]] [[gd:Colombo]] [[he:קולומבו]] [[hu:Colombo]] [[id:Kolombo]] [[io:Colombo]] [[it:Colombo (città)]] [[ja:コロンボ]] [[ko:콜롬보]] [[lt:Kolombas]] [[nl:Colombo (Sri Lanka)]] [[nn:Colombo]] [[no:Colombo]] [[pl:Kolombo]] [[pt:Colombo (Sri Lanka)]] [[ro:Colombo]] [[ru:Коломбо]] [[scn:Colombo]] [[si:කොළඹ]] [[simple:Colombo]] [[sk:Kolombo]] [[sv:Colombo]] [[ta:கொழும்பு]] [[th:โคลัมโบ]] [[vi:Colombo]] [[zh:可倫坡]] मॉमून अब्दुल गय्यूम 2298 41877 2007-01-08T13:02:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:މައުމޫނު އަބްދުލް ޤައްޔޫމް]], [[et:Maumoon Abdul Gayoom]] '''मामून अबदुल गयूम''' [[मालदीव]] के राष्ट्रपति हैं। {{substub}} [[ar:مأمون عبد القيوم]] [[cs:Maumoon Abdul Gayoom]] [[de:Maumoon Abdul Gayoom]] [[dv:މައުމޫނު އަބްދުލް ޤައްޔޫމް]] [[en:Maumoon Abdul Gayoom]] [[et:Maumoon Abdul Gayoom]] [[fi:Maumoon Abdul Gayoom]] [[gl:Maumoon Abdul Gayoom]] [[he:מאומון עבדול גאיום]] [[id:Maumoon Abdul Gayoom]] [[ja:マウムーン・アブドル・ガユーム]] [[sv:Maumoon Abdul Gayoom]] नेल्सन मंडेला 2299 36959 2006-11-30T20:23:11Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[kn:ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ]] 18 जुलाई 1918 को जन्मे '''नेल्सन रोलिह्ला मंडेला''' [[दक्षिण अफ्रीका]] के भूतपूर्व राष्ट्रपति हैं। दक्षिण अफ्रीका के गोरों द्वारा अपनायी गयी [[रंगभेद]] (अपार्थीड) की नीति के प्रखर विरोध की वजह से वे पूरी दुनिया के एक सम्मानित नेता हैं। [[af:Nelson Mandela]] [[ang:Nelson Mandela]] [[ar:نيلسون مانديلا]] [[az:Nelson Mandela]] [[bg:Нелсън Мандела]] [[bn:নেলসন মান্ডেলা]] [[bs:Nelson Mandela]] [[ca:Nelson Rolihlahla Mandela]] [[cs:Nelson Mandela]] [[cy:Nelson Mandela]] [[da:Nelson Mandela]] [[de:Nelson Mandela]] [[el:Νέλσον Μαντέλα]] [[en:Nelson Mandela]] [[eo:Nelson Mandela]] [[es:Nelson Mandela]] [[et:Nelson Mandela]] [[eu:Nelson Mandela]] [[fa:نلسون ماندلا]] [[fi:Nelson Mandela]] [[fr:Nelson Mandela]] [[ga:Nelson Mandela]] [[gl:Nelson Mandela]] [[he:נלסון מנדלה]] [[hr:Nelson Mandela]] [[hu:Nelson Mandela]] [[id:Nelson Mandela]] [[io:Nelson Mandela]] [[is:Nelson Mandela]] [[it:Nelson Mandela]] [[ja:ネルソン・マンデラ]] [[kn:ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ]] [[ko:넬슨 만델라]] [[ku:Nelson Mandela]] [[lb:Nelson Mandela]] [[lt:Nelsonas Mandela]] [[mk:Нелсон Мандела]] [[ms:Nelson Mandela]] [[nl:Nelson Mandela]] [[nn:Nelson Mandela]] [[no:Nelson Mandela]] [[pl:Nelson Mandela]] [[pt:Nelson Mandela]] [[ro:Nelson Mandela]] [[ru:Мандела, Нельсон Ролихлахла]] [[scn:Nelson Mandela]] [[sh:Nelson Mandela]] [[simple:Nelson Mandela]] [[sk:Nelson Mandela]] [[sl:Nelson Mandela]] [[sq:Nelson Mandela]] [[sr:Нелсон Мендела]] [[sv:Nelson Mandela]] [[sw:Nelson Mandela]] [[ta:நெல்சன் மண்டேலா]] [[th:เนลสัน แมนเดลา]] [[tpi:Mandela]] [[tr:Nelson Mandela]] [[uk:Мандела Нельсон]] [[vi:Nelson Mandela]] [[zh:纳尔逊·曼德拉]] माले 2301 42535 2007-01-12T06:30:59Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[zh:馬累]] '''माले''' [[मालदीव]] की राजधानी है। {{substub}} [[bn:মালে]] [[ca:Malé]] [[da:Malé]] [[de:Malé]] [[dv:މާލެ]] [[en:Malé]] [[es:Malé]] [[fi:Malé]] [[fr:Malé]] [[gl:Malé]] [[he:מאלה]] [[hr:Malé]] [[id:Malé]] [[io:Malé]] [[it:Malé]] [[ja:マレ]] [[ko:말레]] [[lt:Malė]] [[nl:Malé]] [[no:Malé]] [[pl:Malé]] [[pt:Malé]] [[ru:Мале]] [[simple:Malé]] [[sk:Male]] [[sv:Malé]] [[sw:Malé]] [[ta:மாலே]] [[tg:Мале]] [[th:มาเล]] [[tr:Male]] [[zh:馬累]] दिल्ली विश्वविद्यालय 2302 14757 2005-12-15T22:24:24Z 204.85.194.204 /* दिल्ली विश्वविद्यालय के प्रमुख कालेज */ '''िदल्ली िवश्विवद्यालय''' [[भारत]] के सबसे प्रमुख शिक्षण संस्थानों में से एक है और अपने उच्च स्तरीय िशक्षण और शोध के िलये देश िवदेश के छात्रों को आकृष्ट करता है। इस िवश्विवद्यालय की स्थापना १९२२ में एक आवासीय िवश्विवद्यालय के तौर पर केन्द्रीय िवधायिका द्वारा हुई थी । तब इस िवश्विवद्यालय में िसर्फ तीन कालेज/महािवद्यालय : [[सेंट स्टीफेंस कालेज]], [[हिन्दू कालेज]] और [[रामजस कालेज]] हुआ करते थे और ७५० िवद्यार्थियों के साथ इसकी शुरुआत हुई थी। लेकिन आज छात्रों के नामांकन की दृष्टि से यह दुनिया के सबसे बड़े िवश्विवद्यालयों में से एक है। ==विस्तार से== [[सर मारिस ग्वायर]] इस िवश्वविद्यालय के पहले [[उपकुलपति]] बने। और शुरुआती दौर में ही चोटी के विद्वानों जैसे [[डाक्टर डी एस कोठारी]], [[टी आर शेषाद्री]] [[पी महेश्वरी]] और [[एम एल भाटिया]] इत्यादि इस विश्वविद्यालय में आये । आज इस विश्वविद्यालय के चार परिसर हैं जिनमे [[दिल्ली विश्वविद्यालय उत्तरी परिसर]] सबसे प्रमुख है और लगभग ८० कालेज हैं। ==दिल्ली विश्वविद्यालय के प्रमुख कालेज== [[Image:Hc11.jpg|thumb|हिन्दू कालेज परिसर]] *[[सेंट स्टीफेंस कालेज]] *[[रामजस कालेज]] *[[हिन्दू कालेज]] *[[हंसराज कालेज]] *[[दौलतराम कालेज]] *[[खालसा कालेज]] *[[मिरांडा हाउस]] *[[वेंकटेश्वर कालेज]] *[[मोतीलाल नेहरू कालेज]] *[[लेडी श्रीराम कालेज]] *[[जीसस ऐंड मेरी कालेज]] *[[करोड़ीमल कालेज]][[http://www.kmcollege.com साईट पर जाएं]] *[[आत्मा राम सनातन धर्म कालेज]] *[[दयाल सिंह कालेज]] ==परिसर== *[[दिल्ली विश्वविद्यालय उत्तरी परिसर]] *[[दिल्ली विश्वविद्यालय दक्षिणी परिसर]] ==छात्रावास== *[[ग्वायर हाल]] *[[इंटरनेशनल स्टूडेंटस हाउस]] *[[जुबिली हाल]] *[[मेघदूत हाल]] *[[मानसरोवर छात्रावास]] ==यह भी देखें== * [[दिल्ली]] *[[भारत के विश्वविद्यालय]] ==बाहरी कड़ियाँ== [http://du.ac.in दिल्ली विश्वविद्यालय का आधिकारिक जालस्थल] [[category: भारत के विश्वविद्यालय]] भारत के विश्वविद्यालय 2303 29801 2006-10-06T13:34:30Z Nitinbagla 773 '''भारत के प्रमुख विश्वविद्यालय''' #[[गुवाहाटी विश्वविद्यालय]] [[गुवाहाटी]] #[[असम विश्वविद्यालय]] [[सिलचर]] #[[पटना विश्वविद्यालय]] [[पटना]] #[[देवी अहील्या विश्वविद्यालय]] [[इंदौर]] #[[उस्मानिया विश्वविद्याल्य]] [[हैदराबाद]] #[[हैदराबाद विश्वविद्यालय]] [[हैदराबाद]] #[[मगध विश्वविद्यालय]] [[बोधगया]] #[[कुरुक्षेत्र विश्वविद्यालय]] [[कुरुक्षेत्र]] #[[हिसार विश्वविद्यालय]] [[हिसार]] #[[बाबा साहव भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय]] [[ मुजफ्फरपुर ]] #[[तिलका माँझी भागलपुर विश्वविद्यालय]] [[भागलपुर ]] #[[मदुरै विश्वविद्यालय]] [[मदुरै]] #[[ललित नारायण मिथिला विश्वविद्यालय]] [[दरभंगा]] #[[कामेश्वर सिंह दरभंगा संस्कृत विश्वविद्यालय]] [[दरभंगा]] #[[केरल विश्वविद्यालय]] [[त्रिवेन्द्रम]] #[[जयप्रकाश विश्वविद्यालय]] [[छपरा ]] #[[भूपेन्द्र नारायण मंडल विश्वविद्यालय]] [[मधेपुरा]] #[[वीर कुँवर सिंह विश्वविद्यालय]] [[आरा]] #[[माखनलाल चतुर्वेदी पत्रकारिता विश्वविद्यालय]] [[मध्य प्रदेश]] #[[नालंदा मुक्त विश्वविद्यालय]] [[पटना]] #[[मजहरुल हक़ अरबी-फ़ारसी विश्वविद्यालय]] [[पटना]] #[[राजेन्द्र कृषि विश्वविद्यालय]] [[पूसा-समस्तीपुर]] #[[राजस्थान विश्वविद्यालय]] [[जयपुर]] #[[दिल्ली विश्वविद्यालय]] [[दिल्ली]] #[[जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यालय]] [[दिल्ली]] #[[इंद्रप्रस्थ विश्वविद्यालय]] [[दिल्ली]] #[[जामिया मीलिया इस्लामिया]] [[दिल्ली]] #[[इलाहाबाद विश्वविद्यालय]] [[इलाहाबाद]] #[[दयालबाग विश्वविद्यालय]] [[आगरा]] #[[डा. भीमराव अंबेडकर विश्वविद्यालय (पुराना नाम : आगरा विश्वविद्यालय)]] [[आगरा]] #[[गोरखपुर विश्वविद्यालय]], [[गोरखपुर]] #[[मेरठ विश्वविद्यालय]], [[मेरठ]] #[[राँची विश्वविद्यालय]] [[राँची]] #[[सिद्धू कान्हू विश्वविद्यालय]] [[दुमका]] #[[बिनोबा भावे विश्वविद्यालय]] [[हजारीबाग]] #[[बिरसा कृषि विश्वविद्यालय]] [[राँची]] #[[कोलकाता विश्वविद्यालय]] [[कोलकाता]] #[[जादवपुर विश्वविद्यालय]] [[कोलकाता]] #[[रविन्द्र भारती विश्वविद्यालय]] [[चौबीस परगना]] #[[पश्चिम बंगाल राष्ट्रीय न्यायिक विज्ञान विश्वविद्यालय]] [[कोलकाता]] #[[बंगाल अभियांत्रिकी एवं विज्ञान विश्वविद्यालय]] (पुराना नाम [[बंगाल अभियांत्रिकी महाविद्यालय]]), #[[पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय]], [[कोलकाता]] #[[नार्थ इस्टर्न हिल युनिवर्सिटी]] [[नेहू]] [[शिलांग]] #[[हिमाचल विश्वविद्यालय]] [[शिमला]] #[[मणिपुर विश्वविद्यालय]] [[इंफाल]] #[[हेमवती नंदन बहुगुणा गढ़वाल विश्वविद्यालय]] [[पौड़ी गढ़वाल]] #[[Kumaun Vishwavidylya]] [[Naiital]] # [[बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय]] [[वाराणसी]] IT-BHU- Institute Of Technology BHU # [[पुणे विश्वविद्यालय]] [[पुणे]] # [[अलीगढ मुस्लिम विश्वविद्यालय]] [[अलीगढ]] #[[महर्षि दयानंद सरस्वती विश्वविद्यालय]], [[अजमेर]] #[[कोटा विश्वविद्यालय]], [[कोटा]] # [[category: भारत के विश्वविद्यालय]] उदयपुर 2304 37671 2006-12-08T16:49:43Z Wolf 886 '''उदयपुर''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। इसे झीलों की नगरी के नाम से भी जाना जाता है। उदयपुर राजस्थान प्रान्त का एक शहर है। यहां का किला बहुत ही इतिहास को समेटे हुये है। इसके संस्थापक बप्पा रावल (1433-68) थे, जो कि सिसोदिया राजवंश के थे। 8वीं से 16वीं सदी तक बप्पा रावल के वंशजो ने अजेय शासन किया, और तभी से यह राज्य [[मेवाड]] के नाम से जाना जाता है। बुद्धि तथा सुन्दरता के लिये विख्यात महारानी पदमिनि भी यहीं की थी । कहा जाता है कि उसकी एक झलक पाने के लिये के सल्तनत दिल्ली के सुल्तान अल्लाउदीन खिलजी ने इस किले पर आक्रमण किया । रानी ने अपना चेहरे की परछाई को लोटस कुण्ड में दिखाया । इसके बाद उसकी ईच्छा रानी को ले जाने की हुयी । पर यह संभव न हो सका । क्योंकि महारानी सहित सभी रानियों और सभी महिलाऐं एक एक कर जलती हुयी आग जिसे विख्यात जौहर के नाम से जानते है, में कूद गयी, और अल्लाउदीन खिलजी की ईच्छा पूरी न हो सकी । मुख्य शासकों में बप्पा रावल (1433-68), राणा सांगा (1509-27) जिनके शरीर पर 80 घाव होने, एक टांग न (अपंग) होने, एक हाथ न होने के बावजूद भी शासन सामान्य रुप से चलाते थे बल्कि [[बाबर]] के खिलाफ लडाई में भी भाग लिया । और सबसे प्रमुख महाराणा प्रताप (1572-92) हुये जिन्होने [[अकबर]] की अधीनता नहीं स्वीकार की और राजधाने के बिना राज्य किया । ==दर्शनीय स्थल(शहर में)== *[[सहेलियों की बाडी]] *[[मोती मगरी]] *[[सिटी पैलेस]] *[[फ़तह सागर झील]] *[[पिछोला झील]] *[[अरावली वाटिका]] ==दर्शनीय स्थल (आसपास)== *[[नाथद्वारा]]४० किलोमीटर *[[कुंभलगढ]] ८० किलोमीटर *[[कांकरोली]] ७० किलोमीटर *[[सज्जन गढ]] *[[ऋषभदेव]] ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[राजस्थान]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Udaipur]] [[en:Udaipur, Rajasthan]] [[eo:Udaipur]]] [[fr:Udaipur]] [[nl:Udaipur]] [[pl:Udajpur]] [[ro:Udaipur]] [[sa:उदयपुर]] [[sv:Udaipur]] ऊटी 2305 39456 2006-12-22T22:41:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:উধগমন্ডলম]], [[pl:Utakamand]] [[Image:Ooty-tea-garden.jpg|thumb|250px|ऊटी का एक चाय बागान]] '''ऊटी''' या '''उटकमंडलम''' [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। [[कर्नाटक]] और [[तमिलनाडू]] की सीमा पर बसा यह शहर मुख्य रूप से एक हिल स्टेशन के रूप में जाना जाता है। [[कोयंबतूर]] यहाँ का निकटतम [[हवाई अड्डा]] है। सड़को द्वारा यह तमिलनाडू और कर्नाटक के अन्य हिस्सों से अच्छी तरह जुड़ा है परन्तु यहाँ आने के लिये [[कन्नूर]] से रेलगाड़ी [[ट्वाय ट्रेन]] द्वारा पहुँचा जा सकता है। ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[भारत के प्रान्त]] *[[तमिलनाडू]] [[Category:शहर]] [[bpy:উধগমন্ডলম]] [[de:Udagamandalam]] [[en:Ootacamund]] [[ja:ウダカマンダラム]] [[pl:Utakamand]] [[sv:Utakamand]] [[ta:உதகமண்டலம்]] भागलपुर 2306 28555 2006-09-25T08:13:51Z 203.110.243.30 '''भागलपुर''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। गंगा के तट पर बसा यह एक अत्यंत प्राचीन शहर है। पुराणों में और [[महाभारत]] में इस क्षेत्र को [[अंग]] प्रदेश का हिस्सा माना गया है। भागलपुर के निकट स्थित चम्पानगर महान पराक्रमी शूरवीर [[कर्ण]] की राजधानी मानी जाती रही है । यह बिहार के मैदानी क्षेत्र का आखिरी सिरा और [[झारखंड]] और बिहार के [[कैमूर की पहाड़ी]] का मिलन स्थल है। भागलपुर सिल्क के व्यापार के लिये ख्यात रहा है, [[तसर सिल्क]] का उत्पादन अभी भी यहां के कई परिवारों के रोजी रोटी का श्रोत है| वर्तमान समय में भागलपुर हिन्दू मुसलमान दंगों और अपराध की वजह से सुर्खियों में रहा है। यहाँ का निकटतम [[हवाई अड्डा]] [[गया]] और [[पटना]] है। रेल और सड़क मार्ग से भी यह शहर अच्छी तरह जुड़ा है। ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[भारत के प्रान्त]] *[[बिहार]] [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] [[en:Bhagalpur]] [[sv:Bhagalpur]] चंपारण 2307 11316 2005-01-08T11:25:14Z विजय ठाकुर 115 '''चंपारण''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। [[पूर्वी चंपारण]] और [[पश्चिमी चंपारण]] इसके दो हिस्से हैं। [[भारत]] और [[नेपाल]] की सीमा से लगा यह क्षेत्र स्वाधीनता संग्राम के दौरान काफी सक्रिय रहा है। [[महात्मा गाँधी]] ने अपनी मशाल यहीं से अंग्रेजों के खिलाफ [[नील आंदोलन]] से जलायी थी। [[बेतिया]] और [[मोतिहारी]] इन जिलों के दो प्रमुख शहर हैं। ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[भारत के प्रान्त]] *[[बिहार]] इस्तांबुल 2308 41378 2007-01-06T10:54:52Z Escarbot 542 robot Removing: [[jbo:konstantinupol]] [[Image:IstanbulHaghiaSofia.jpg|right|200px|]] '''इस्तांबुल''' [[तुर्की]] का सबसे बड़ा शहर है। [[1930]] से पूर्व पश्चिम में इसे अपने पुराने ग्रीक ([[यूनानी]])नाम[[कुस्तुतूनिया]] के नाम से जाना जाता है । लगभग 15 मिलियन की जनसँख्या के साथ यह तुर्की का सबसे बड़ी आबादी वाला शहर भी है। इस शहर की स्थापना [[रोमन साम्राज्य]] के दौरान हुई थी और और इसकी पूर्वी राजधानी के रुप में हुई थी। 1453 में रोमन साम्राज्य के पतन के बाद यह [[ओटोमन साम्राज्य]] की राजधानी बनी। इसके बाद इस पर तुर्कों का अधिकार हुआ। और 28 मार्च 1930 को इसका नामाकरण '''इस्तांबुल''' हुआ। {{substub}} [[Image:Istambul small ISS008-E-21752.jpg|center|400px|]] [[als:Istanbul]] [[an:Istambul]] [[ar:إسطنبول]] [[az:İstanbul (vilayət)]] [[bg:Истанбул]] [[br:Istanbul]] [[bs:Istanbul]] [[ca:Istanbul]] [[cs:Istanbul]] [[cy:Istanbul]] [[da:Istanbul]] [[de:Istanbul]] [[el:Κωνσταντινούπολη]] [[en:Istanbul]] [[eo:Istanbulo]] [[es:Estambul]] [[et:İstanbul]] [[eu:Istanbul]] [[fa:استانبول]] [[fi:Istanbul]] [[fr:İstanbul]] [[ga:Iostanbúl]] [[gd:Istanbul]] [[gl:Istambul - İstanbul]] [[he:איסטנבול]] [[hr:Istanbul]] [[hu:Isztambul]] [[hy:Ստամբուլ]] [[ia:Istanbul]] [[id:Istanbul]] [[io:Istanbul]] [[it:Istanbul]] [[ja:イスタンブル]] [[jv:Istanbul]] [[ka:სტამბოლი]] [[ko:이스탄불]] [[ku:Stenbol]] [[lb:Istanbul]] [[lt:Stambulas]] [[lv:Stambula]] [[mk:Истанбул]] [[nl:Istanbul]] [[nn:Istanbul]] [[no:Istanbul]] [[oc:Istambol]] [[os:Стамбул]] [[pl:Stambuł]] [[pt:Istambul]] [[ro:Istanbul]] [[ru:Стамбул]] [[ru-sib:Станбул]] [[scn:Istanbul]] [[sh:Istanbul]] [[simple:Istanbul]] [[sk:Istanbul]] [[sl:Istanbul]] [[sq:Stambolli]] [[sr:Истанбул]] [[sv:Istanbul]] [[th:อิสตันบูล]] [[tk:Istanbul]] [[tr:İstanbul (şehir)]] [[ug:كونستانتىنوپول]] [[uk:Стамбул]] [[ur:قسطنطنیہ]] [[vi:Istanbul]] [[vo:İstanbul]] [[zh:伊斯坦堡]] लंदन 2309 40889 2007-01-02T05:39:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[arc:ܠܘܢܕܘܢ]], [[bat-smg:Londons]], [[pms:Londra]] [[Image:Big-ben.jpg|thumb|200px|बिगबेन]] '''लंदन''' — जिसमें''' [[लंदन शहर]]''' — भी शामिल है [[इंग्लैंड]] की राजधानी है और विश्व के सबसे बड़े और मशहूर शहरों में से गिना जाता है। 7 मिलियन की जनसँख्या के साथ [[मास्को]] के बाद यह युरोप की दूसरी सबसे बड़ी आबादी वाला शहर है। शह्र की स्थपाना लोंदीनिम नाम से [[रोमन साम्राज्य]] की राजधानी के रुप में हुई थी जो बाद में [[ब्रिटिश साम्राज्य]] की राजधानी और केन्द्र बना। आज यह शहर पूरे इंग्लैंड के [[सकल घरेलू उत्पाद]] का 17% हिस्सा अकेले उत्पादित करता है। कई शताब्दियों से लंदन विश्व राजनीति का एक प्रमुख केन्द्र बना हुआ है। == लंदन में भारतीय == आज तो यहाँ हिंदी के रेडियो स्टेशन हैं जिनसे चौबीसों घंटे आप नए और पुराने गीत सुन सकते हैं. लंदन के सिनेमा घरों में अब हिंदी की फ़िल्में दिखाई जाती हैं. आज लंदन उतना पराया नहीं लगता. == लोकाचार == === इंग्लिश तहज़ीब === इंग्लिश ऐटीकेट के बारे में आपने सुना होगा । वर्षों पहले इसके नियम क़ायदे काफ़ी सख़्त हुआ करते थे और अगर कोई उनका उल्लंघन करता तो उसकी समाज में प्रतिष्ठा घट जाती और उसे नीची नज़र से देखा जाता । जैसे बात-बात में प्लीज़ और थैंक यू का प्रयोग, किसी के लिए दरवाज़ा खोलना, किसी महिला से पहले दरवाज़े से दाख़िल न होना, किसी की निजी ज़िंदगी के बारे में सवाल न करना, मुंह में खाना भरकर न बोलना, ज़ोर से न बोलना, किसी को न घूरना । आज के सामाजिक परिवेश में उतनी औपचारिकता नहीं बरती जाती लेकिन फिर भी बहुत से नियमों का पालन आज भी किया जाता है । स्रोत - बीबीसी हिन्दी.कॉम ==यह भी देखें== *[[इंग्लैंड]] *[[ब्रिटिश साम्राज्य]] *[[रास्ट्र्कुल]] (कामनवेल्थ) *[[युरोप]] {{substub}} [[af:Londen]] [[als:London]] [[am:ለንደን]] [[an:Londres]] [[ang:Lunden]] [[ar:لندن]] [[arc:ܠܘܢܕܘܢ]] [[ast:Londres]] [[az:London]] [[bat-smg:Londons]] [[be:Лондан]] [[bg:Лондон]] [[bn:লন্ডন]] [[br:Londrez]] [[bs:London]] [[ca:Londres]] [[co:Londra]] [[cs:Londýn]] [[cy:Llundain]] [[da:London]] [[de:London]] [[el:Λονδίνο]] [[en:London]] [[eo:Londono]] [[es:Londres]] [[et:London]] [[eu:Londres]] [[fa:لندن]] [[fi:Lontoo]] [[fiu-vro:London]] [[fr:Londres]] [[frp:Londres]] [[fy:Londen]] [[ga:Londain]] [[gd:Lunnainn]] [[gl:Londres - London]] [[gu:લંડન]] [[he:לונדון]] [[hr:London]] [[hu:London]] [[hy:Լոնդոն]] [[ia:London]] [[id:London]] [[io:London]] [[is:London]] [[it:Londra]] [[ja:ロンドン]] [[ka:ლონდონი]] [[ko:런던]] [[ku:London]] [[kw:Loundres]] [[la:Londinium]] [[lb:London]] [[li:Londe]] [[ln:Londoni]] [[lt:Londonas]] [[lv:Londona]] [[mk:Лондон]] [[mr:लंडन]] [[ms:London]] [[nds:London]] [[nl:Londen]] [[nn:London]] [[no:London]] [[nrm:Londres]] [[oc:Londres]] [[os:Лондон]] [[pl:Londyn]] [[pms:Londra]] [[pt:Londres]] [[qu:London]] [[rm:Londra]] [[ro:Londra]] [[roa-rup:Londra]] [[ru:Лондон]] [[scn:Londra]] [[sco:Lunnon]] [[sh:London]] [[simple:London]] [[sk:Londýn]] [[sl:London]] [[sq:Londra]] [[sr:Лондон]] [[sv:London]] [[ta:இலண்டன்]] [[tg:Лондон]] [[th:ลอนดอน]] [[tr:Londra]] [[tt:London]] [[ug:لوندون]] [[uk:Лондон]] [[ur:لندن]] [[vi:Luân Đôn]] [[vo:London]] [[yi:לאנדאן]] [[zh:伦敦]] [[zh-min-nan:London]] [[zh-yue:倫敦]] लंडन 2310 11319 2005-01-09T03:12:14Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[लंदन]] जोधपुर 2311 40722 2007-01-01T14:54:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Jodhpur (Rajasthan)]] [[Image:Jodhpur from Mehrangarh Fort.jpg|thumb|right|300px]] '''जोधपुर''' [[राजस्थान]] प्रान्त का एक शहर है। यह सूर्य नगरी के नाम से भी जाना जाता है। यह अपनी महान सांस्कृितक विरासत और ऎतिहासिक धरोहर के लिये पूरे संसार में मशहुर है। अपने महलों और किलों के कारण यह पर्यटकों के आकर्षण का केन्द बन चुका है। [[de:Jodhpur]] [[en:Jodhpur]] [[fr:Jodhpur]] [[ja:ジョドプル]] [[ka:ჯოდპური]] [[nl:Jodhpur (Rajasthan)]] [[no:Jodhpur]] [[pl:Dżodhpur]] [[pt:Jodhpur]] [[ro:Jodhpur]] [[sv:Jodhpur]] असमिया 2312 44857 2007-01-22T02:58:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ആസ്സാമീസ്]] '''असमिया''' [[भारत]] के [[असम]] [[प्रांत]] में बोली जाने वाली प्रमुख भाषा है। [[भाषाई परिवार]] की दृष्टि से इसका संबंध [[आर्य भाषा]] परिवार से है और [[बांग्ला]], [[मैथिली]], [[उड़ीया]] और [[नेपाली]] से इसका निकट का संबंध है। असमिया भाषा का साहित्य काफी पुराना और समृद्ध रहा है। ==यह भी देखें== *[[असम]] *[[भारत की भाषाएँ]] *[[भाषाई परिवार]] [[Category:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[ast:Asamés]] [[br:Asameg]] [[cs:Ásámština]] [[da:Assamesisk]] [[de:Asamiya]] [[en:Assamese language]] [[es:Idioma asamés]] [[fr:Assamais]] [[he:אסאמית]] [[id:Bahasa Assam]] [[ja:アッサム語]] [[kn:ಅಸ್ಸಾಮಿ]] [[ko:아삼어]] [[lt:Asamų kalba]] [[ml:ആസ്സാമീസ്]] [[ms:Bahasa Assam]] [[nl:Assamees]] [[pl:Język asamski]] [[ru:Ассамский язык]] [[sa:असमिया]] [[sr:Асамски језик]] [[sv:Assamesiska]] [[te:అస్సామీ భాష]] [[ur:آسامی زبان]] [[zh:阿萨姆语]] डोगरी भाषा 2313 23582 2006-07-29T09:05:02Z YurikBot 240 robot Adding: [[sr:Догри језик]] '''डोगरी''' [[भारत]] के [[जम्मू और कश्मीर]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली एक भाषा है। वर्ष 2004 में इसे संविधान की [[आठवीं अनुसूचि]] में शामिल किया गया है। ==यह भी देखें== *[[भारत की भाषाएँ]] *[[भाषाई परिवार]] {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Dogreg]] [[de:Dogri]] [[en:Dogri language]] [[fr:Dogri]] [[ko:도그리어]] [[sr:Догри језик]] सिंधी 2314 11323 2005-01-20T04:35:38Z विजय ठाकुर 115 सिंधी शब्द [[सिंध]] के [[विशेषण]] के रुप में प्रयोग किया जाता है। इसलिये सिंधी का अर्थ सिंध में रहने वाले या वहाँ से संबंध रखने वाले लोगों से भी लगाया जाता है और [[सिंधी भाषा]] से भी। {{substub}} सिंधी भाषा 2315 36530 2006-11-28T11:51:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Sindhi]], [[sd:سنڌي ٻولي]] '''सिंधी''' भाषा [[भारत]] के पश्चिमी हिस्से और मुख्य रुप से [[गुजरात]] और [[पाकिस्तान]] के [[सिंध]] प्रान्त में बोली जाने वाली एक प्रमुख भाषा है। इसक संबंध [[भाषाई परिवार]] के स्तर पर [[आर्य भाषा]] परिवार से है जिसमें [[संस्कृत]] समेत [[हिन्दी]], [[पंजाबी]] और [[गुजराती]] भाषाएँ शामिल हैं। सिंधी भाषा पाकिस्तान में [[नस्तालिक]] [[लिपी]] में लिखी जाती है जबकि भारत में इसके लिये [[देवनागरी]] और नस्तालिक दोनो प्रयोग किये जाते हैं। ==यह भी देखें== *[[सिंध]] *[[भारत की भाषाएँ]] *[[भाषाई परिवार]] [[bg:Синдхи]] [[br:Sindeg]] [[ca:Sindhi]] [[da:Sindhi]] [[de:Sindhi]] [[en:Sindhi language]] [[es:Idioma sindhi]] [[fi:Sindhi]] [[fr:Sindhi]] [[id:Bahasa Sindhi]] [[ja:シンディー語]] [[ka:სინდური ენა]] [[ko:신디어]] [[nl:Sindhi]] [[pl:Sindhi]] [[sd:سنڌي ٻولي]] [[sv:Sindhi]] [[zh:信德语]] ऐश्वर्या राय 2316 45105 2007-01-23T01:02:02Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:アイシュワリヤー・ラーイ]] [[Image:Aish.jpg|thumb|]] '''ऐश्वर्या राय''' (जन्म: [[1 नवंबर]], [[1973]]) ऐश के नाम से भी मशहूर, [[भारतीय सिनेमा]] की एक प्रमुख अभिनेत्री हैं। [[1994]] में [[मिस इंडिया]] प्रतियोगिता की उपविजेता रहने के बाद उसी साल उन्होंने उसी साल उन्होंने [[मिस वर्ल्ड]] प्रतियोगिता जीती थी। ऐश्वर्या राय ने हिन्दी के अलावा तेलगू, तमिल, बंगाली और अंग्रेजी फिल्मो मे भी काम किया है। ==जीवन== '''ऐश्वर्या राय''' का जन्म [[1 नवंबर]], [[1973]] को [[मैंगलोर]] , [[कर्नाटक]] में हुआ। उनके पिता का नाम कृष्णराज राय है, वे पेशे से मैरीन इंजीनीयर है। उनकी माता का नाम वृंदा राय है, वे एक लेखक है। उनका एक बडा भाई है, आदित्य राय। ऐश्वर्या राय की मातृ-भाषा तुलु है, इसके अलावा उन्हे कन्नड़, हिन्दी, मराठी, अंग्रेजी और तमिल भाषाओं का भी ज्ञान है। ऐश्वर्या राय की प्रारंभिक शिक्षा (कक्षा ७ तक) हैदराबाद, आंध्र प्रदेश मे हुई। बाद मे उनका परिवार मुंबई आकर बस गया। मुंबई मे उन्होने शांता-क्रूज स्थित आर्य विघा मंदिर और बाद मे [[डी जी रुपारेल कालेज]] कॉलेज, माटूंगा मे पढाई की। पढाई के साथ-साथ उन्हे मॉडलिंग के भी प्रस्ताव आते रहे, और उन्होने मे मॉडलिंग भी की। उनको माडलिंग का पहला प्रताव [[कैमलिन कंपनी]] की ओर से तब मिला जब नवीं कक्षा की छात्रा थीं। इसके बाद वो [[कोक]], [[फूजी]] और [[पेप्सी]] के विज्ञापन में दिखीं। और [[1994]] में मिस वल्र्ड बनने के बाद उनकी माँग काफी बढी और उन्हें कई फिल्मों के प्रस्ताव मिले। ==फिल्मी जीवन== उनकी पहली फिल्म इरुवर [[तमिल]] में बनी जिसे [[मणिरत्नम]] ने निर्देशित किया। [[2000]] में [[राजीव मेनन]] द्वारा बनी एक फिल्म कंडूकोंडिन कंडूकोंडिन काफी मशहूर हुई। [[हिन्दी]] में उनकी पहली फिल्म "और प्यार हो गया" थी, हिन्दी फिल्मों में उनका सिक्का [[संजय लीला भंसाली]] द्वारा बनायी गयी फिल्म [[हम दिल दे चुके सनम]] से जमा और तब से उनकी फिल्में ज्यादातर हिन्दी में ही बनी। [[2002]] मे [[संजय लीला भंसाली]] द्वारा बनाई फिल्म [[देवदास]] मे भी उन्होने काम किया। इसके अलवा उन्होंने कुछ [[बांग्ला]] फिल्में की हैं। सन [[2004]] में ही पहली बार उन्होंने [[गुरिंदर चड्ढा]] की एक अंग्रेजी फिल्म [[ब्राइड ऐंड प्रेज्यूडिस]] में काम किया। [[2006]] मे उनकी प्रमुख फिल्मे रही [[मिसट्रेस ऑफ स्पाइसेस]], [[धूम-2]] और [[उमराव जान]]। आज ऐश्वर्या भारतीय सिनेमा की सबसे मँहगी अभिनेत्रियों में से एक है और भारत की सबसे धनी महिलाओं में शामिल हैं। दुनिया भर में उनके चाहने वालों ने ऐश्वर्या को समर्पित लगभग 17,000 इंटरनेट साइट बना रखे हैं और उनकी गिनती दुनिया के सबसे खूबसूरत महिलाओं में की जाती है। [[टाईम पत्रिका]] ने वर्ष [[2004]] में उन्हें दुनिया की सबसे प्रभावशाली महिलाओं में भी शुमार किया है। ==निजी जीवन== उनका नाम सलमान खान और विवेक ओबेरॉय के साथ जोडा जा चुका है। हाल मे उनका नाम अभिषेक बच्चन के साथ जोडा जा रहा है। ==ऐश्वर्या की फिल्में== {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" ! फिल्म ! वर्ष/तारीख ! पात्र का नाम ! निर्देशक ! निर्माता ! सह-कलाकार ! टिप्प्णी |- ||[[रेन-कोट]]|| [[2004]] || || || || || |- ||[[ब्राइड ऐंड प्रेज्यूडिस]]|| [[2004]] || || || || || |- ||[[क्यूँ! हो गया न]]|| [[2004]] || || || || || |- ||[[ख़ाकी]]|| [[2004]] || || || || || |- ||[[कुछ ना कहो]]|| [[2003]] || || || || || |- ||[[चोखेर बाली]] ([[बांग्ला]])|| [[2003]] || || || || || |- ||[[राधेश्याम सीताराम]]|| [[2002]] || || || || || |- ||[[हम पंछी एक डाल के]]|| [[2002]] || || || || || |- ||[[दिल का रिश्ता]]|| [[2002]] || || || || || |- ||[[देवदास]]|| [[2002]] || || || || || |- ||[[हम किसी से कम नहीं]]|| [[2002]] || || || || || |- ||[[अलबेला]]|| [[2001]] || || || || || |- ||[[ढाई अक्षर प्रेम के]]|| [[2000]] || || || || || |- ||[[कन्डूकोंडियन कन्डूकोन्डियन]] ([[तमिल]])]]|| [[2000]] || || || || || |- ||[[मोहब्बतें]]|| [[2000]] || || || || || |- ||[[जोश]]|| [[2000]] || || || || || |- ||[[हमारा दिल आप के पास है]]|| [[2000]] || || || || || |- ||[[ताल]]|| [[1999]] || || || || || |- ||[[हम दिल दे चुके सनम]]|| [[1999]] || || || || || |- ||[[आ अब लौट चलें]]|| [[1999]] || || || || || |- ||[[जीन्स]]|| [[1998]] || || || || || |- ||[[और प्यार हो गया]]||[[1997]] || || || || || |- ||[[इरुवार]] ([[तमिल]])|| [[1997]] || || || || || |- |} ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.aishwaryaworld.com आधिकारिक वेबसाईट] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[bg:Айшвария Рай]] [[de:Aishwarya Rai]] [[en:Aishwarya Rai]] [[eo:Aishwarya Rai]] [[es:Aishwarya Rai]] [[fi:Aishwarya Rai]] [[fr:Aishwarya Rai]] [[gu:ઐશ્વર્યા રાય]] [[he:אישווריה ראי]] [[ja:アイシュワリヤー・ラーイ]] [[kn:ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ]] [[nl:Aishwarya Rai]] [[pl:Aishwarya Rai]] [[pt:Aishwarya Rai]] [[ru:Айшварья Рай]] [[sa:ऐश्वर्या राय]] [[sq:Aishwarya Rai]] [[sv:Aishwarya Rai]] [[tg:Айшвария Рай]] [[tr:Aishwarya Rai]] [[vi:Aishwarya Rai]] [[zh:艾絲維亞莉]] आठवीं अनुसूचि 2317 11326 2005-01-10T00:33:52Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आठवीं अनुसूची]] भगवान महावीर 2318 23477 2006-07-28T09:36:35Z YurikBot 240 robot Adding: [[bn:মহাবীর]] [[चित्र:Mahavira.jpg|none|thumb|300px|right|भगवान महावीर]] '''वर्धमान महावीर''' या '''महावीर''' [[जैन धर्म]] के प्रवर्त्क माने जाते हैं। इनका जीवन काल 599 इसवी इसा पूर्व से 527 इसवी इसा पूर्व तक माना जाता है। ये जैन धर्म के 24 वें [[तीर्थंकर]] थे। [[महात्मा बुद्ध]] की तरह इनका भी जन्म एक [[क्षत्रिय]] राजकुमार के रुप में एक राजपरिवार में हुआ था । उनका जन्म प्राचीन [[भारत]] के वैशाली राज्य (जो अब [[बिहार]] प्रान्त) मे हुआ था। वर्धमान महावीर का जन्मदिन [[महावीर जयन्ती]] के रुप मे मनाया जाता है। जैन ईश्वर को नहीं मानते । महावीर को "भगवान" की उपाधि उनके आदरणीय होने की वजह से दी जाती है, न कि इसलिये क्योंकि उनको ईश्वर समझा जाता है । ==परिचय== ==उपदेश== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:जैन धर्म]] [[bn:মহাবীর]] [[de:Mahavira]] [[en:Mahavira]] [[es:Mahavira]] [[hu:Dzsina]] [[it:Mahavira]] [[pl:Wardhamana Mahawira]] [[pt:Mahavira]] [[sa:वर्धमान महावीर]] [[sk:Mahávíra]] [[sv:Mahavira]] [[zh:笩駄摩那]] सचिन तेंडुलकर 2319 39928 2006-12-27T22:45:40Z Kingram 866 [[चित्र:सचिन_तेंदुलकर.jpg|right|thumb|600px|सचिन तेंदुलकर, भारत के एक बेहतरीन बल्लेबाज। ]]{{क्रिकेटर सुचना तालिका | flag = India_flag_large.png | nationality = भारतीय | country = भारत | country abbrev = IND | name = सचिन तेंदुलकर | picture = Gallery_sachin.jpg | batting style = दाहिने हाथ के बल्लेबाज | Bowling type = [[लेग स्पिन|लेग ब्रेक]] [[गुगली]] (LBG) <br> [[ऑफ स्पिन|ऑफ ब्रेक]] (OB) <br> [[तेज गेंदबाजी|दाहिने हाथ से मध्यम]] (RM) | tests = १२९| test runs = १०३८६| test bat avg = 56.14 | test top score = 248* | test 100s/50s = 35/41 | scoring rate = N/A | test overs = 542.0 | test balls = 3252 | test maidens = 74 | test wickets = 37 | test runs = 10323 | test bowl avg = 49.35 | test bowl econ = 3.36 | test 5s = 0 | test 10s = 0 | inning best bowling = 3/10 | test best bowling = 3/14 | test catches/stumpings = 81/0 | strike rate = 89.67 | ODIs = 360 | ODI runs = 14051 | ODI bat avg = 44.19 | ODI 100s/50s = 39/71 | ODI top score = 186* | ODI overs = 1198.5 | ODI wickets = 140 | ODI bowl avg = 43.35 | ODI 5s = 2 | ODI best bowling = 5/32 | ODI catches/stumpings = 107/0 | दिनांक = फ़रवरी १० | वर्ष = २००६ | source = http://www.cricinfo.com/db/PLAYERS/IND/T/TENDULKAR_SR_06001934/ }} '''सचिन तेंदुलकर''' [[भारत]] के एक [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं। तेंदुलकर का जन्म २४ अप्रैल १९७३ को मु्म्बई (तत्कालीन [[बम्बई]]) में हुआ। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] {{जीवनचरित-स्टब}} [[de:Sachin Tendulkar]] [[en:Sachin Tendulkar]] [[fr:Sachin Tendulkar]] [[gu:સચિન તેંદુલકર]] [[kn:ಸಚಿನ್ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್]] [[mr:सचिन तेंडुलकर]] [[nl:Sachin Tendulkar]] [[sv:Sachin Tendulkar]] [[ta:சச்சின் டெண்டுல்கர்]] सिसमोमीटर 2320 11329 2005-01-22T01:16:53Z विजय ठाकुर 115 '''सिसमोमीटर''' [[पृथवी]] के अंदर आनेवाली [[भूकंप]] की तीवरता मापने का यंत्र होता है। {{substub}} हँस 2321 11330 2005-02-15T02:11:11Z 144.92.165.87 {{बहुविकल्पी शब्द}} * हँस एक [[पक्षी]] का नाम है। [[हँस पक्षी]] देखें। * हँस [[हिन्दी]] की एक साहित्यिक पत्रिका है। [[हँस पत्रिका]] देखें। हँस पत्रिका 2322 17985 2006-03-21T16:15:14Z 202.153.37.37 "हँस" [दिल्ली] से प्रकाशित होने वाली [हिन्दी] की एक साहित्यिक पत्रिका है (?) जिसके संपादक [[राजेन्द्र यादव]] हैं। हँस की शुरुआत हिन्दी के महान लेखक [प्रेमचंद] ने की थी। यह पत्रिका यहां उपलब्ध है :- http://www.hansmonthly.com/hans.asp ==यह भी देखें== *[[हिन्दी]] *[[हिन्दी साहित्य]] *[[हिन्दी की साहित्यिक पत्रिकाएँ]] हिन्दी की साहित्यिक पत्रिकाएँ 2323 11332 2005-01-10T01:53:12Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हिन्दी की साहित्यिक पत्रिकायें]] सिंहभूम 2324 11333 2005-06-05T04:17:53Z Spundun 73 substub *[[पूर्वी सिंहभूम]] *[[पश्चिमी सिंहभूम]] {{substub}} नाइजीरिया 2325 45566 2007-01-24T01:06:13Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:നൈജീരിയ]] Modifying: [[yo:Naijiriya]] [[Image:Flag of Nigeria.svg|right|thumb]] '''फेडेरल रिपब्लिक आफ नाईजीरिया''' या '''नाईजीरिया संघीय गणराज्य''' पश्चिम [[अफ्रीका]] का एक देश है। इसकी सीमाएँ पश्चिम में [[बेनीन]] , पूर्व में [[चाड]], उत्तर में hi[[कैमरून]], और दक्षिण में [[गुयाना की खाड़ी]] से लगती हैं। इस देश के बड़े शहरों में राजधानी [[अबुजा]], भूतपूर्व राजधानी [[लागोस]] के अलावा [[इबादान]], [[कानो]], [[जोस]] और [[बेनिन शहर]] शामिल हैं। <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px"> <caption><font size="+1">'''नाईजीरिया संघीय गणराज्य'''</font></caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"> <tr><td align="center" width="10px"></td> <td align="center" width="10px"></td></tr> <tr><td align="center" width="10px"></td> <td align="center" width="10px"></td></tr> </table></td></tr> <tr><td align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"><font size="-1">''[[सूत्रवाक्य]]: "एकता और शक्ति, शांति और प्रगति"''</font></td></tr> <tr><td align=center colspan=2>[[image:LocatगionNigeria.png]]</td></tr> <tr><td>[[राजभाषा]] </td><td>[[अंग्रेजी]]</td></tr> <tr><td>[[राजधानी]] </td><td>[[अबुजा]]</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्रपति]] </td><td>[[ओलुसेंगुन ओबासांजो]]</td></tr> <tr><td>[[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल</td><td>[[ 31 वाँ स्थान]] <br> 923,768 [[वर्ग कि मी]] <br> 1.4%</td></tr> <tr><td>[[जनसँख्या]]<br>&nbsp;- कुल ([[2004]]) <br>&nbsp;- [[घनत्व]]</td><td>[[9 वाँ स्थान]]<br> 133,881,703<br> 147/वर्ग कि मी; </td></tr> <tr><td>[[आज़ादी]]<br>&nbsp;- </td><td>[[इंग्लैंड]] से<br>[[1 अक्टूबर]], [[1960]] </td></tr> <tr><td>[[मुद्रा]] </td><td>[[नाइरा]]</td></tr> <tr><td>[[समय क्षेत्र]] </td><td>[[ग्रिनविच मानक समय]] +1</td></tr> <tr><td>[[राष्ट्रगीत]] </td><td>[[जागो नाईजीरिया वासी देश पुकारे]]</td></tr> <tr><td>[[इंटरनेट डोमेन]]</td><td>[[.ng]]</td></tr> <tr><td>[[कालिंग कोड]]</td><td>234</td></tr> </table> == इतिहास == ==यातायात== ==अर्थव्यवस्था== ==शिक्षा== ==पर्यटन== ==यह भी देखें== *[[अफ्रीका]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:देश]] {{substub}} [[af:Nigerië]] [[am:ናይጄሪያ]] [[an:Nicheria]] [[ang:Nigeria]] [[ar:نيجيريا]] [[ast:Nixeria]] [[bg:Нигерия]] [[bn:নাইজেরিয়া]] [[br:Nigeria]] [[bs:Nigerija]] [[ca:Nigèria]] [[cs:Nigérie]] [[cv:Нигери]] [[cy:Nigeria]] [[da:Nigeria]] [[de:Nigeria]] [[el:Νιγηρία]] [[en:Nigeria]] [[eo:Niĝerio]] [[es:Nigeria]] [[et:Nigeeria]] [[eu:Nigeria]] [[fa:نیجریه]] [[fi:Nigeria]] [[fr:Nigeria]] [[frp:Nig·èria]] [[ga:An Nigéir]] [[gd:Nigeria]] [[gl:Nixeria - Nigeria]] [[ha:Nijeriya]] [[he:ניגריה]] [[hr:Nigerija]] [[ht:Nijerya]] [[hu:Nigéria]] [[id:Nigeria]] [[ig:Naigeria]] [[ilo:Nigeria]] [[io:Nigeria]] [[is:Nígería]] [[it:Nigeria]] [[ja:ナイジェリア]] [[ka:ნიგერია]] [[kg:Nizeria]] [[ko:나이지리아]] [[kw:Nijeri]] [[la:Nigeria]] [[li:Nigeria]] [[lt:Nigerija]] [[lv:Nigērija]] [[mk:Нигерија]] [[ml:നൈജീരിയ]] [[ms:Nigeria]] [[nds:Nigeria]] [[nl:Nigeria]] [[nn:Nigeria]] [[no:Nigeria]] [[oc:Nigèria]] [[pam:Nigeria]] [[pl:Nigeria]] [[pt:Nigéria]] [[ro:Nigeria]] [[ru:Нигерия]] [[rw:Nijeriya]] [[sh:Nigerija]] [[simple:Nigeria]] [[sk:Nigéria]] [[sl:Nigerija]] [[sq:Nigeria]] [[sr:Нигерија]] [[sv:Nigeria]] [[sw:Nigeria]] [[ta:நைஜீரியா]] [[tg:Ниҷерия]] [[th:ประเทศไนจีเรีย]] [[tk:Nigeria]] [[tl:Nigeria]] [[to:Naisīlia]] [[tr:Nijerya]] [[ug:نىگېرىيە]] [[uk:Ніґерія]] [[vi:Nigeria]] [[vo:Nigeriyän]] [[wa:Nidjeria]] [[xh:ENigeria]] [[yo:Naijiriya]] [[zh:奈及利亞]] [[zh-classical:尼日利亞]] [[zh-min-nan:Nigeria]] [[zh-yue:尼日利亞]] प्यारा केरकेट्टा 2326 11335 2005-01-23T10:52:30Z विजय ठाकुर 115 '''खडिया''' [[आदिवासी]] समुदाय से आने वाले '''प्यारा केरकेट्टा''' भारतीय समाज और राजनीति में झारखंडी जनता की दावेदारी को बडी शिद्दत के साथ उठाया और उसे स्थापित किया। [[झारखंड]] की सांस्कृतिक विरासत की रक्षा के लिये उन्होंने देशज भाषाओं को पुनर्सृजित और संगठित किया। [[मातृभाषा]] में देशज भाषाओं के अध्ययन अध्यापन के लिये पुस्तकें लिखीं और छपवाईं। [[खडिया भाषा]] में आधुनिक [[शिष्ट साहित्य]] की शुरूआत की। झारखंड की देशज जनता के स्वभिमान और गौरव को स्थापित करने के लिये युवाओं का नेतृत्व करते हुए सांस्कृतिक आंदोलन को संगठित किया। आजादी के पहले और बाद के भारत में झारखंड की उत्पीडित आबादी के समग्र उत्थान के लिये वे हमेशा संघर्षरत रहे।''' ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} दक्षिण अफ्रीका 2327 44394 2007-01-19T11:10:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sw:Afrika Kusini]] '''दक्षिण अफ्रीका''' एक [[गणराज्य]] यानि रिपब्लिक है जो [[अफ्रीका]] के दक्षिणी छोर पर स्थित है। इसकी सीमाएँ उत्तर में [[नामीबिया]], [[बोत्सवाना]] और [[जिम्बावबे]]तथा उत्तर-पूर्व में [[मोजाम्बिक]] और [[स्वाजीलैंड]] के साथ लगती हैं। दक्षिण अफ्रीका अफ्रीका में जातीय रुप से सबसे ज्यादा विविधताओं वाला देश है और यहाँ अफ्रीका के किसी भी देश से ज्यादा [[श्वेत]] रहते हैं; अफ्रीकी जनजातियों के अलावा यहाँ कई एशियाई देशों के लोग भी हैं जिनमे सबसे ज्यादा [[भारत]] से आये लोगों की सँख्या है। [[जातीय हिंसा]], उत्पीड़न और [[रंगभेद]] या [[अपार्थीड]] का इस देश में लंबा दौर चला है। {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big><big>'''Republic of South Africa'''<br>'''दक्षिण अफ्रीका गणराज्य'''<br>'''</big></big> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" | |- | align="center" width="10px" | | align="center" width="10px" | <br> |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" | <font size="-1">''सूत्रवाक्य: विविधता संगठित हो)''</font> |- | align=center colspan=2 | [[image:LocationSouthAfrica.png]] |- | आधिकारिक [[भाषा]] एँ | [[अफ्रीकान]], [[अंग्रेजी]], [[जुलु भाषा]], [[हाउसा]], [[स्वाजी]], [[नेबिली]], [[सेसोथो]], [[सोंगा]], [[त्स्वाना]] और [[वेंडा]] |- | [[राजधानी]] याँ | [[केपटाउन]] (वैधानिक)<br/> [[प्रिटोरिया]] (प्रशासनिक)<br/> [[ब्लोमफोंतेन]] (न्यायिक) |- | सबसे बड़ा शहर | [[जोहान्सबर्ग]] (2001) |- | [[राष्ट्रपति]] | [[थाबो मबेकी]] |- | [[क्षेत्रफल]]<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल | [[24 वाँ स्थान]] <br> [[1 E12 m²|1,219,912 वर्ग कि मी]] <br> नगण्य |- | [[जनसँख्या]]<br>&nbsp;- कुल&nbsp;(2002) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] | [[26 वाँ स्थान]] <br> 43,647,658 <br> 36/वर्ग कि मी; |- | [[आज़ादी]]<br>-तिथी<sup>1</sup> | [[इंग्लैंड]]:<br>[[31 मई]], [[1910]] |- | [[मुद्रा]] | [[रैंड]] |- | [[समय क्षेत्र]] | [[ग्रिनविच मानक समय]] +2 |- | [[राष्ट्रीय गीत]] | [[दिये स्तेम वन सुइद अफरीका (इस्वर अफरीका की रक्षा करे)]] |- | [[इंटरनेट डोमेन]] | [[.za]] |- | [[कालिंग कोड]] | 27 |- | colspan="2" align="left" | <font size="2">('''1''') ''[[अफ्रीकी संघ]]'' के रुप में[[31 मई]] [[1910]] को गठित. ('''2''')''दक्षिण अफ़ीका गणराज्य'' का [[31 मई]], [[1961]] को गठन.</font> |} ==अन्य नाम== दक्षिण अफ्रीका के 11 अन्य भाषाओं में अन्य आधिकारिक नाम हैं जो किसी भी देश के मुकाबले सबसे ज्यादा है जिसका मुकाबला सिर्फ [[भारत]] से किया जा सकता है। कुछ नाम इस प्रकार हैं: *'''रिपब्लिक वन सुइद अफ्रीका''' ([[अफ्रीकान]]) *'''रिपब्लिक आफ अफ्रीका''' ([[अंग्रेजी]]) *'''इरीफाब्लिकी य्सेउला अफ्रीका''' ([[नेबले]]) *'''इरीफाबिलकी यासेम्जानत्सी अफ्रीका''' ([[हाउसा]]) ==इतिहास== ==रंगभेद== ==शिक्षा== ==यातायात== ==पर्यटन== ==यह भी देखें== *[[अफ्रीका]] *[[अफ्रीका के देश]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:देश]] [[af:Suid-Afrika]] [[am:ደቡብ አፍሪካ]] [[an:Surafrica]] [[ang:Sūðafrica]] [[ar:جنوب أفريقيا]] [[ast:República Surafricana]] [[be:Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка]] [[bg:Република Южна Африка]] [[br:Suafrika]] [[bs:Južnoafrička Republika]] [[ca:Sud-àfrica]] [[cs:Jihoafrická republika]] [[cy:De Affrica]] [[da:Sydafrika]] [[de:Südafrika]] [[el:Νότια Αφρική]] [[en:South Africa]] [[eo:Sud-Afriko]] [[es:Sudáfrica]] [[et:Lõuna-Aafrika Vabariik]] [[fa:افریقای جنوبی]] [[fi:Etelä-Afrikka]] [[fr:Afrique du Sud]] [[frp:Africa du Sud]] [[ga:An Afraic Theas]] [[gd:Afraga a Deas]] [[gl:Sudáfrica - Ningizimu Afrika]] [[he:דרום אפריקה]] [[hr:Južnoafrička Republika]] [[ht:Afrik disid (peyi)]] [[hu:Dél-afrikai Köztársaság]] [[ia:Africa del Sud]] [[id:Afrika Selatan]] [[io:Sud-Afrika]] [[is:Suður-Afríka]] [[it:Sudafrica]] [[ja:南アフリカ共和国]] [[ka:სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] [[ko:남아프리카 공화국]] [[ks:दक्षिण अफ्रीका]] [[ku:Efrîqaya Başûr]] [[kw:Afrika Dheghow]] [[la:Africa Australis]] [[lb:Südafrika]] [[li:Zuud-Afrika]] [[lt:Pietų Afrikos Respublika]] [[lv:Dienvidāfrikas Republika]] [[mi:Āwherika ki te Tonga]] [[mk:Јужна Африка]] [[ms:Afrika Selatan]] [[nds:Süüdafrika]] [[nds-nl:Zuud-Afrika]] [[nl:Zuid-Afrika]] [[nn:Sør-Afrika]] [[no:Sør-Afrika]] [[nov:Sud Afrika]] [[nrm:Afrique du Sud]] [[oc:Africa del Sud]] [[pam:South Africa]] [[pl:Republika Południowej Afryki]] [[pms:Sudàfrica]] [[pt:África do Sul]] [[rm:Africa dal Sid]] [[ro:Africa de Sud]] [[ru:Южно-Африканская Республика]] [[sa:दक्षिण अफ्रीका]] [[scn:Àfrica dû Sud]] [[sh:Južna Afrika]] [[simple:South Africa]] [[sk:Južná Afrika (štát)]] [[sl:Republika Južna Afrika]] [[sq:Afrika e Jugut]] [[sr:Јужноафричка Република]] [[sv:Sydafrika]] [[sw:Afrika Kusini]] [[ta:தென்னாபிரிக்கா]] [[tg:Африқои Ҷанубӣ]] [[th:ประเทศแอฟริกาใต้]] [[tl:Timog Aprika]] [[tn:Aferika Borwa]] [[tpi:Saut Aprika]] [[tr:Güney Afrika Cumhuriyeti]] [[ug:جەنۇبىي ئافرىقا]] [[uk:Південно-Африканська Республіка]] [[vi:Cộng hòa Nam Phi]] [[xh:UMzantsi Afrika]] [[zh:南非]] [[zh-min-nan:Lâm-hui-kok]] [[zu:IRiphabliki yaseNingizimu Afrika]] विकिपीडिया:बहुत अच्छा लेख कैसे लिखें 2328 29201 2006-10-03T05:01:50Z Mitul0520 211 {{stub}} अमरीश पुरी 2330 17499 2006-03-17T15:01:13Z YurikBot 240 robot Adding: fi, fr [[Image:Thak8.jpg|thumb|]] '''अमरीश पुरी ''' '''(22 जून 1932- 12 जनवरी 2005)''' चरित्र [[अभिनेता]] [[मदन पुरी]] के छोटे भाई अमरीश पुरी हिन्दी फिल्मों की दुनिया का एक प्रमख स्तंभ रहे हैं। अभिनेता के रूप निशांत, मंथन और भूमिका जैसी फ़िल्मों से अपनी पहचान बनाने वाले श्री पुरी ने बाद में खलनायक के रुप में काफी प्रसिद्धी पायी। उन्होंने 1984 मे बनी [[स्टीवेन स्पीलबर्ग]] की फ़िल्म '''इंडियाना जोन्स एंड द टेम्पल ऑफ़ डूम''' में मोलाराम की भूमिका निभाई जो काफ़ी चर्चित रही. इस भूमिका का ऐसा असर हुआ कि उन्होंने हमेशा अपना सिर मुँडा कर रहने का फ़ैसला किया. इस कारण खलनायक की भूमिका भी उन्हें काफ़ी मिली. व्यवसायिक फिल्मों में प्रमुखता से काम करने के बावज़ूद समांतर या अलग हट कर बनने वाली फ़िल्मों के प्रति उनका प्रेम बना रहा और वे इस तरह की फ़िल्मों से भी जुड़े रहे. फिर आया खलनायक की भूमिकाओं से हटकर चरित्र अभिनेता की भूमिकाओं वाले अमरीश पुरी का दौर. और इस दौर में भी उन्होंने अपनी अभिनय कला का जादू कम नहीं होने दिया. ==मुख्य फिल्में== ==यह भी देखें== *[[हिन्दी सिनेमा]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[de:Amrish Puri]] [[en:Amrish Puri]] [[fi:Amrish Puri]] [[fr:Amrish Puri]] [[kn:ಅಮರೀಶ್ ಪುರಿ]] [[nl:Amrish Puri]] [[pl:Amrish Puri]] [[sv:Amrish Puri]] पुर्तगाल 2331 41148 2007-01-04T12:58:13Z JAnDbot 752 robot Modifying: [[yi:פארטוגאל]] '''पुर्तगाली गणराज्य''' {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''रिपब्लिका पोर्तुगुएसा'''</big></big> | align="center" colspan="2"| {| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#f9f9f9; text-align:center;" | width="10px"| || align=center width=10px | |- | width="10px"| |} |- | align=center colspan=2 | <small>''[[सूत्रवाक्य]]: कोई नहीं''</small> |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[image:LocationPortugal.png|Location of Portugal]] |- |'''[[राजभाषा]]''' || [[पुर्तगाली भाषा]] |- |'''[[राजधानी]]''' || [[लिस्बन]] |- |'''सबसे बड़ा शहर''' || [[लिस्बन]] |- |'''[[राष्ट्रपति]]''': || [[जार्ज सैम्पाइयो]] |- |'''[[प्रधानमंत्री]]''': || [[पेद्रो संतना लोपेज]] |- |'''[[क्षेत्रफल]]''' <br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल |[[109 वाँ स्थान]] <br>[[1 E10 m2|92,391 वर्ग कि मी]] <br>0.5% |- |'''[[जनसँख्या]]''' <br>&nbsp;- कुल ([[2004]]) <br>&nbsp;- [[घनत्व]] |[[75 वाँ स्थान]] <br>10,524,145 <br>114/कि मी; |- |'''<संप्रभुता<br>आज़ादी''' |[[868]]<br>[[1095]] |- |'''[[मुद्रा]]''' || [[युरो]] (&euro;)<sup>1</sup> |- | '''[[समय क्षेत्र]]''' <br />&nbsp;- [[युरोपियन समर टाइम]] में | [[WET]]<sup>2</sup>, [[ग्रिनविच मानक समय]]<br>[[युरोपियन समर टाइम]] ([[ग्रिनविच मानक समय]]+1) |- | '''[[राष्ट्रगीत]]''' || [[आ पोर्तुगीजा]] |- | '''[[इंटरनेट डोमेन]]''' || [[.pt]] |- | '''[[कालिंग कोड]]''' || +351 |- |colspan="2"| <small> <sup>1</sup> [[1999]]से पूर्व: [[एस्क्यूडो]].<br> <sup>2</sup> [[अजोरेस]]: [[ग्रिनविच मानक समय]]-1; UTC [[युरोपियन ग्रीष्मकालीन समय]]में |} [[यूरोप]] खंड में स्थित देश है । == यह भी देखिए == * [[wikt:पुर्तगाल]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Portugal]] [[als:Portugal]] [[an:Portugal]] [[ar:برتغال]] [[arc:ܦܘܪܬܘܓܠ]] [[ast:Portugal]] [[bat-smg:Portugalėjė]] [[be:Партугалія]] [[bg:Португалия]] [[bo:ཕུ་ཐོ་ཡ]] [[br:Portugal]] [[bs:Portugal]] [[ca:Portugal]] [[co:Portugallu]] [[cs:Portugalsko]] [[cy:Portiwgal]] [[da:Portugal]] [[de:Portugal]] [[el:Πορτογαλία]] [[en:Portugal]] [[eo:Portugalio]] [[es:Portugal]] [[et:Portugal]] [[eu:Portugal]] [[fa:پرتغال]] [[fi:Portugali]] [[fr:Portugal]] [[frp:Portugal]] [[fy:Portegal]] [[ga:An Phortaingéil]] [[gl:Portugal]] [[gv:Yn Phortiugal]] [[he:פורטוגל]] [[hr:Portugal]] [[ht:Pòtigal]] [[hu:Portugália]] [[hy:Պորտուգալիա]] [[ia:Portugal]] [[id:Portugal]] [[ilo:Portugal]] [[io:Portugal]] [[is:Portúgal]] [[it:Portogallo]] [[ja:ポルトガル]] [[ka:პორტუგალია]] [[ko:포르투갈]] [[ks:पुर्तगाल]] [[ku:Portekîz]] [[kw:Portyngal]] [[la:Lusitania]] [[lb:Portugal]] [[li:Portugal]] [[lt:Portugalija]] [[lv:Portugāle]] [[mr:पोर्तुगाल]] [[ms:Portugal]] [[mt:Portugall]] [[nds:Portugal]] [[nds-nl:Portugal]] [[ne:पोर्चुगल]] [[nl:Portugal]] [[nn:Portugal]] [[no:Portugal]] [[nrm:Portûnga]] [[oc:Portugal]] [[os:Португали]] [[pam:Portugal]] [[pl:Portugalia]] [[pms:Portugal]] [[pt:Portugal]] [[qu:Purtugal]] [[rm:Portugal]] [[ro:Portugalia]] [[ru:Португалия]] [[sa:पुर्तगाल]] [[sc:Portugallu]] [[sh:Portugal]] [[simple:Portugal]] [[sk:Portugalsko]] [[sl:Portugalska]] [[sq:Portugalia]] [[sr:Португалија]] [[sv:Portugal]] [[ta:போர்த்துகல்]] [[tet:Portugál]] [[tg:Португалия]] [[th:ประเทศโปรตุเกส]] [[tl:Portugal]] [[tpi:Potugal]] [[tr:Portekiz]] [[ty:Pōtītī]] [[ug:پورتۇگالىيە]] [[uk:Португалія]] [[uz:Portugal]] [[vec:Portogało]] [[vi:Bồ Đào Nha]] [[war:Portugal]] [[yi:פארטוגאל]] [[zh:葡萄牙]] [[zh-min-nan:Phû-tô-gâ]] [[zh-yue:葡萄牙]] पोर्तुगल 2332 11340 2005-01-12T23:38:50Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[पुर्तगाल]] उन्नाव 2333 11341 2005-01-18T07:31:18Z विजय ठाकुर 115 '''उन्नाव''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] गोरखपुर 2334 44872 2007-01-22T08:47:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: de, en, fr, mr, sv '''गोरखपुर''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Gorakhpur]] [[en:Gorakhpur]] [[fr:Gorakhpur]] [[mr:गोरखपुर]] [[sv:Gorakpur]] अयोध्या 2335 44832 2007-01-22T00:12:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[pl:Ayodhya]] '''अयोध्या''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{geo-stub}} [[Category:शहर]] [[bpy:অযোধ্যা]] [[de:Ayodhya]] [[en:Ayodhya]] [[fr:Ayodhya]] [[kn:ಅಯೋಧ್ಯೆ]] [[mr:अयोध्या]] [[pl:Ayodhya]] [[pt:Ayodhya]] [[sa:अयोध्या]] [[simple:Ayodhya]] [[sv:Ayodhya]] [[ta:அயோத்தி]] [[zh:阿约提亚]] मुरादाबाद 2336 42163 2007-01-10T13:44:56Z 84.179.118.231 /* बाहरी कड़ियाँ */ '''मुरादाबाद''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Muradabad]] [[en:Muradabad]] मेरठ 2337 38777 2006-12-17T23:48:42Z 84.179.88.241 /* बाहरी कड़ियाँ */ '''मेरठ''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Merath]] [[en:Meerut]] [[es:Meerut]] [[fi:Meerut]] [[fr:Meerut]] [[ja:メーラト]] [[lt:Miratas]] [[mr:मेरठ]] [[nl:Meerut]] [[pl:Merath]] [[pt:Meerut]] [[ro:Meerut]] [[sa:मेरठ]] [[sv:Meerut]] [[ta:மீரட்]] युक्रेन 2338 45261 2007-01-23T09:44:53Z JAnDbot 752 robot Adding: [[hsb:Ukraina]], [[ml:യുക്രെയിന്‍]] {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''युक्रायिना<br>Ukrayina'''</big></big> |- | colspan="2" | {| style="background:none; text-align:center; width:100%;" |- | | |- | | |} |- | align="center" colspan=2 | <small>''[[सूत्रवाक्य]]: वोल्या, ज्लाहोदा, दोबरो<br>(स्वतंत्रता अच्छाइयों का जनक है)''</small> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | [[image:LocationUkraine.png]] |- | '''[[आधिकारिक भाषा]]''' || [[युक्रेनी भाषा]] |- | '''[[राजधानी]]''' || [[क्यीव]] |- | '''[[राष्ट्रपति]]''' || [[लियोनिद कुचमा]] |- | '''[[प्रधानमंत्री]]''' (कार्यवाहक) || [[मायकोला अजारोव]] |- | '''[[क्षेत्रफल]]'''<br>&nbsp; कुल<br>&nbsp; % जल || [[ 43 वाँ स्थान]]<br>[[1 E11 m2|603,700 km²]]<br>नगण्य |- | '''[[जनसँख्या]]'''<br>&nbsp; कुल ([[2004]])<br>&nbsp; [[घनत्व]] || [[25 वाँ स्थान]]<br>47,732,079<br>80/वर्ग कि मी |- | '''[[सकल घरेलू उत्पाद]]'''<br />&nbsp; कुल ([[2003]]) <br />&nbsp; GDP/head || [[53 वाँ स्थान]] <br /> $260.4 बिलियन <br /> $5,400 |- | '''[[आज़ादी]]'''<br />&nbsp; || [[सोवियत संघ]] से<br />[[24 अगस्त]], [[1991]] |- | '''[[मुद्रा]]''' || [[ह्रवनिया]] |- | '''[[समयक्षेत्र]]''' || [[ग्रिनविच मानक समय]] +2 |- | '''[[राष्ट्रगीत]]''' || ''[[सुचे ने वेमरला युक्रानिया]]'' |- | '''[[इंटरनेट डोमेन]]''' || [[.ua]] |- | '''[[कालिंग कोड]]''' || 380 |} == नाम == == इतिहास == == सरकार और राजनीति == युक्रेन में अभी दिसंबर 2004 में बहुचर्चित और बहुविवादित चुनाव संपन्न हुये हैं। * ''[[युक्रेन की सरकार]]'' * ''[[युक्रेन की राजनीति]]'' == क्षेत्र == == भूगोल == == अर्थव्यवस्था == == लोग == == संस्कृति == * [[युक्रेन का संगीत]] == अन्य == * [[युक्रेन के समाचारपत्र]] * [[युक्रेन में यातायात]] * [[युक्रेन की सेना]] * [[युक्रेन का पर्यटन]] * [[युक्रेन के शहर]] == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.kmu.gov.ua/control/en आधिकारिक जाल]](अंग्रेजी में) {{CIS}} {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Oekraïne]] [[als:Ukraine]] [[am:ዩክሬን]] [[an:Ucraína]] [[ang:Ucrægna]] [[ar:أوكرانيا]] [[arc:ܐܘܟܪܢܝܐ]] [[ast:Ucrania]] [[be:Украіна]] [[bg:Украйна]] [[br:Ukraina]] [[bs:Ukrajina]] [[ca:Ucraïna]] [[chr:ᏳᎬᎳᎢᏅ]] [[cs:Ukrajina]] [[cu:Ѹкраина]] [[cv:Украина]] [[cy:Wcráin]] [[da:Ukraine]] [[de:Ukraine]] [[el:Ουκρανία]] [[en:Ukraine]] [[eo:Ukrainio]] [[es:Ucrania]] [[et:Ukraina]] [[eu:Ukraina]] [[fa:اوکراین]] [[fi:Ukraina]] [[fiu-vro:Ukraina]] [[fo:Ukraina]] [[fr:Ukraine]] [[frp:Ucrayena]] [[fy:Oekraïne]] [[ga:An Úcráin]] [[gl:Ucraína - Україна]] [[he:אוקראינה]] [[hr:Ukrajina]] [[hsb:Ukraina]] [[hu:Ukrajna]] [[hy:Ուկրաինա]] [[ia:Ukraina]] [[id:Ukraina]] [[ilo:Ukrainia]] [[io:Ukrainia]] [[is:Úkraína]] [[it:Ucraina]] [[ja:ウクライナ]] [[ka:უკრაინა]] [[kk:Украина]] [[kl:Ukraine]] [[ko:우크라이나]] [[ku:Ukrayna]] [[kw:Ukrayn]] [[la:Ucraina]] [[lb:Ukraine]] [[li:Oekraïne]] [[lt:Ukraina]] [[lv:Ukraina]] [[ml:യുക്രെയിന്‍]] [[mo:Украина]] [[ms:Ukraine]] [[na:Ukraine]] [[nds:Ukraine]] [[nds-nl:Oekraïne]] [[ne:युक्रेन]] [[nl:Oekraïne]] [[nn:Ukraina]] [[no:Ukraina]] [[nrm:Ukraîne]] [[oc:Ucraïna]] [[pam:Ukraine]] [[pl:Ukraina]] [[ps:اوکراين]] [[pt:Ucrânia]] [[qu:Ukranya]] [[ro:Ucraina]] [[roa-rup:Ucraina]] [[ru:Украина]] [[ru-sib:Украина]] [[se:Ukraina]] [[sh:Ukrajina]] [[simple:Ukraine]] [[sk:Ukrajina]] [[sl:Ukrajina]] [[sq:Ukraina]] [[sr:Украјина]] [[sv:Ukraina]] [[tg:Украина]] [[th:ประเทศยูเครน]] [[tl:Ukraine]] [[tr:Ukrayna]] [[ug:ئۇكرائىنا]] [[uk:Україна]] [[ur:یوکرین]] [[vi:Ukraina]] [[vo:Lukrayän]] [[wa:Oucrinne]] [[yi:אוקריינע]] [[zh:乌克兰]] [[zh-min-nan:Ukrayina]] [[zh-yue:烏克蘭]] अफ़घानिस्तान में शहरों की सूची 2339 24217 2006-08-05T05:04:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[अफ़्ग़ानिस्तान]] चित्र:Gigante.jpg 2340 11348 2005-01-14T01:08:14Z विजय ठाकुर 115 Tsunami Waves Tsunami Waves चित्र:Eastsinghbhum.jpg 2341 11349 2005-01-14T01:35:17Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Bistupur.jpg 2342 11350 2005-01-14T01:45:47Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Rao.jpg 2343 11351 2005-01-14T02:19:23Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Singh.jpg 2344 11352 2005-01-14T02:23:10Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Krishnalila.jpg 2345 11353 2005-01-14T02:29:24Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Laloo.jpg 2346 11354 2005-01-14T02:37:44Z विजय ठाकुर 115 चित्र:PremChand.jpg 2347 11355 2005-01-14T02:41:07Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Nirala.jpg 2348 11356 2005-01-14T02:44:26Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Mithila.jpg 2349 11357 2005-01-14T02:54:06Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Arjun-krishna.jpg 2350 11358 2005-01-14T02:59:05Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Dashavatar.jpg 2351 11359 2005-01-14T03:02:30Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Amit.jpg 2352 11360 2005-01-14T03:07:49Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Pda.jpg 2353 11361 2005-01-14T03:14:46Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Thak8.jpg 2354 11362 2005-01-14T03:30:24Z विजय ठाकुर 115 चित्र:AirIndia.gif 2355 11363 2005-01-14T06:23:31Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Mmm.jpg 2356 11364 2005-01-14T06:26:20Z विजय ठाकुर 115 चित्र:GuruNanak.jpg 2357 11365 2005-01-14T06:29:28Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Kabir.jpg 2358 11366 2005-01-14T06:34:23Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Tulsidas.jpg 2359 11367 2005-01-14T06:36:07Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Nagarjun.jpg 2360 11368 2005-01-14T06:40:03Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Hc11.jpg 2361 11369 2005-01-14T07:16:30Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Tasleema-nasrin.jpg 2362 11370 2005-01-14T07:26:31Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Madhyam.jpg 2365 11373 2005-01-15T00:47:19Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Slogo.gif 2366 11374 2005-01-15T00:52:10Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Balkrishna.jpg 2367 11375 2005-01-15T00:55:31Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Northeastmap.jpg 2368 11376 2005-01-15T00:59:57Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Jn-dixit.jpg 2369 11377 2005-01-15T01:05:37Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Meghalaya.jpg 2370 11378 2005-01-15T01:14:06Z विजय ठाकुर 115 इंद्रकुमार गुज़राल 2372 36221 2006-11-25T04:46:57Z धवलगिरि 820 Replacing page with '#REDIRECT[[इन्द्र कुमार गुजराल]]' #REDIRECT[[इन्द्र कुमार गुजराल]] चित्र:Gujral.jpg 2373 11380 2005-01-15T02:04:33Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Saarc.gif 2374 11381 2005-01-15T02:11:29Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Tusu.gif 2375 11382 2005-01-15T02:19:07Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Airdeccan.jpg 2376 11383 2005-01-15T02:22:53Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Xlri.gif 2377 11384 2005-01-15T02:29:54Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Deoghar.jpg 2378 11385 2005-01-15T02:36:30Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Aish.jpg 2379 11386 2005-01-15T05:08:12Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Indira goswami.jpg 2380 11387 2005-01-15T05:21:37Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Mahmu.gif 2381 11388 2005-01-15T06:22:53Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Tabla.jpg 2382 11389 2005-01-15T06:29:39Z विजय ठाकुर 115 तबला 2383 29243 2006-10-03T06:09:54Z Amitprabhakar 683 [[Image:Tabla.jpg|thumb|]] '''तबला''' उत्तर [[भारत]] के सबसे लोकप्रिय [[वाद्ययंत्र]] में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। इसका प्रयोग [[भारतीय संगीत]] में मुख्य रूप से मुख्य संगीत वाद्य यंत्रो का साथ देनेवाले [[वाद्ययंत्र]] के रूप में किया जाता है। इसके दो हिस्से होते हैं, जो लकड़ी के खाले डिब्बे की तरह होते हैं और बजाते समय दोनों के लिये दो अलग अलग हाथ प्रयोग किये जाते हैं। दायें हाथ से बजाये जानेवाले यंत्र को, जो आकार में बड़ा होता है, '''तबला, दायाँ या दाहिना''' कहा जाता है। जबकि छोटे यंत्र को जो आकार में छोटा होता है और बायें हाथ से बजाया जाता है [[सिद्दा]], या बायाँ कहा जाता है। सिद्दा को बजाते समय बायें हाथ की उँगलियों, हथेली और कलाई का प्रयोग किया जाता है। दोनो यंत्र पुआल के एक गद्दे पर रखा जाता है जिसे छुट्टा कहा जाता है। दोनो यंत्रो के उपर बीच में एक काला वृतनुमा आकृति होती है। जो अक्सर या तो [[चंदन]] या एक अन्य काले पदार्थ की बनी होती है जिसे शाई कहा जाता है। ये काली वृतनुमा आकृति चमड़े के छाल के उपर लगी होती है। ==मशहूर तबला वादक== *[[उस्ताद अल्लारक्खा]] *[[ज़ाकिर हुसैन]] *[[चतुरलाल]] *[[त्रिलोक गुर्टु]] *[[तलवीन सिंह]] *[[कर्ष काले]] *[[बादल राय]] ==यह भी देखें== [[भारतीय वाद्ययंत्र]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[bn:তবলা]] [[cs:Tabla]] [[de:Tabla]] [[en:Tabla]] [[es:Tabla]] [[fr:Tablâ]] [[ja:タブラ]] [[kn:ತಬಲಾ]] [[nl:Tabla]] [[pl:Tabla]] [[pt:Tabla]] [[sv:Tabla]] [[श्रेणी: संगीत]] [[श्रेणी: शास्त्रीय संगीत]] मोहिनीअट्टम 2384 11391 2005-01-15T07:13:13Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Mohini.jpg|thumb|]] '''मोहिनीअट्टम''' (जिसे '''मोहिनीयट्टम''' भी कहा जाता है) दक्षिण भारतीय शैली का [[भारत]] के [[केरल]] [[प्रानत]] का एक [[शास्त्रीय नृत्य]] है। इस मोहक [[नृत्य]] को नृत्यांगनाएँ एकल रूप में प्रस्तुत करती हैं। मोहिनीअट्टम शब्द दो शब्दों "मोहिनी" अर्थात मोह लेने वाली "अट्टम" यानि मादक मुद्राएँ से मिलकर बना है। इस [[शास्त्रीय नृत्य]] में दक्षिण की दो अत्यंत सुंदर [[नृत्य शैली]] [[भरतनाट्यम]] और [[कथकली]] का सुंदर संगम देखने को मिलता है। इस नृत्य में पहने जाने वाले परिधान [[साड़ी]] के किनारों पर सुनहरा जड़ी लगा होता है। नृत्य के समय [[हस्त लक्षणदीपिका]] में वर्णित पदों के मुद्राओं के अनुसार नृत्य होता है। नृत्य के समय एक [[गायक]] होता है [[चोल्ल]] के अनुसार पदों को गाता रहता है। चित्र:Mohini.jpg 2385 11392 2005-01-15T07:11:33Z विजय ठाकुर 115 रक्षाबंधन 2386 30644 2006-10-14T11:11:11Z Amitprabhakar 683 [[Image:Rakhi.jpg|thumb|250px]] '''रक्षा बंधन''' [[भारत]] मे भाई बहनों द्वारा मनाया जाने वाला त्यौहार है। [[श्रावण मास]] की [[पूर्णिमा]] के दिन रक्षा बंधन पर्व मनाया जाता है। दायें हाथ पर भाई अपने बहन से राखी बंधवा कर तिलक करवाता है। ऐसा माना जाता है कि [[राखी]] के रंगबिरंगे धागे उनके प्यार के बंधन को मज़बूत करते है। भाई बहन एक दूसरे को मिठाई खिलाते है। प्यार और भावनाओं का आदान प्रदान होता है। भाई अपने बहन की रक्षा करने की कसम खाता है।साथ में उसे यह भी यकीन दिलाता है कि उसके दुख सुख में वह उसके साथ है। कहते है [[सिकंदर]] की पत्नी ने अपने पति के हिंदू शत्रु [[पुरूवास]] को राखी बांध कर अपना मुंहबोला भाई बनाया और युद्ध के समय सिकंदर को न मारने का वचन लिया। पुरूवास ने युद्ध के दौरान हाथ में बंधी राखी का और अपनी बहन को दिये हुए वचन का सम्मान करते हुए सिकंदर को जीवदान दिया। ==विस्तार से== राखी का त्योहार कब शुरू हुआ यह कोई नहीं जानता। लेकिन ऐसा कहते है कि देव और दानवों में जब युध्द शुरू हुआ तब दानव हावी होते नज़र आने लगे।भगवान [[इंद्र]] घबरा कर [[वृहस्पति]] के पास गये। वहां बैठी इंद्र की पत्नी [[इंद्राणी]] सब सुन रही थी। उन्होंने [[रेशम]] का धागा मंत्रों की शक्ति से पवित्र कर के अपने पति के हाथ पर बांध दिया। वह [[श्रावण पूर्णिमा]] का दिन था।लोगों का विश्वास है कि इंद्र इस लड़ाई में इसी धागे की मंत्र शक्ति से विजयी हुए थे। उसी दिन से श्रावण पूर्णिमा के दिन यह धागा बांधने की प्रथा चली आ रही है।यह धागा धन,शक्ति, हर्ष और विजय देने में पूरी तरह समर्थ माना जाता है। [[राजपूत]] जब लड़ाई पर जाते थे तब महिलाएं उनको माथे पर [[कुमकुम]] तिलक लगाने के साथ साथ हाथ में रेशमी धागा भी बांधती थी। इस विश्वास के साथ कि यह धागा उन्हे विजयश्री के साथ वापस ले आएगा। राखी के साथ एक और प्रसिध्द कहानी जुड़ी हुयी है।कहते है, [[मेवाड़]] की महारानी कर्मावती को [[बहादुरशाह]] द्वारा मेवाड़ पर हमला करने की पूर्वसूचना मिली। रानी लड़ऩे में असमर्थ थी। उसने मुगल राजा हुमायूं को राखी भेज कर रक्षा की याचना की। [[हुमायूँ]] ने [[मुसलमान]] होते हुए भी राखी की लाज रखी और मेवाड़ पहंुच कर बहादुरशाह के विरूद्ध मेवाड़ की ओर से लड़ते हुए कर्मावती और उसके राज्य की रक्षा की। [[महाभारत]] में भी इस बात का उल्लेख है कि जब ज्येष्ठ [[पांडव]], [[युधिष्ठिर]] ने भगवान [[कृष्ण]] से पूछा कि मैं सभी संकटों को पार कैसे कर सकता हूँ तब भगवान कृष्ण ने उन्हें राखी का त्योहार मनाने की सलाह दी थी। उनका कहना था कि राखी के इस रेशमी धागे में वह शक्ति है जिससे आप हर आपत्ति से बहार आ सकते हैं। [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} चित्र:Rakhi.jpg 2387 11394 2005-01-15T09:13:47Z विजय ठाकुर 115 दिलीप वेंगसरकर 2388 30577 2006-10-13T21:53:59Z Mitul0520 211 '''दिलीप वेंगसरकर''' [[भारत]] के भूतपूर्व [[क्रिकेट]] खिलाड़ी हैं। इन्होंने [[टेस्ट क्रिकेट]] और [[एक दिवसीय क्रिकेट]] दोनों में एक समान प्रसिद्धी हासिल की। कुछ वर्षों के लिये इन्होंने [[भारतीय क्रिकेट दल]] के कप्तान की भूमिका भी निभाई। {{stub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] स्टीवेन स्पीलबर्ग 2389 41096 2007-01-03T23:52:55Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bg, ka, lt, ta [[Image:Steven_Spielberg_1999_2.jpg|thumb|right|200px|Steven Spielberg 1999]]'''स्टीवेन स्पीलबर्ग''' मशहूर अमरीकी फ़िल्म निर्देशक हैं। {{substub}} [[ar:ستيفن سبيلبرغ]] [[bg:Стивън Спилбърг]] [[bn:স্টিভেন স্পিলবার্গ]] [[bs:Steven Spielberg]] [[ca:Steven Spielberg]] [[cs:Steven Spielberg]] [[da:Steven Spielberg]] [[de:Steven Spielberg]] [[en:Steven Spielberg]] [[eo:Steven Spielberg]] [[es:Steven Spielberg]] [[et:Steven Spielberg]] [[eu:Steven Spielberg]] [[fa:استیون اسپیلبرگ]] [[fi:Steven Spielberg]] [[fr:Steven Spielberg]] [[gl:Steven Spielberg]] [[he:סטיבן שפילברג]] [[hr:Steven Spielberg]] [[hu:Steven Spielberg]] [[id:Steven Spielberg]] [[ilo:Steven Spielberg]] [[is:Steven Spielberg]] [[it:Steven Spielberg]] [[ja:スティーヴン・スピルバーグ]] [[ka:სპილბერგი, სტივენ]] [[ko:스티븐 스필버그]] [[la:Stephanus Spielberg]] [[lb:Steven Spielberg]] [[lt:Steven Spielberg]] [[nl:Steven Spielberg]] [[no:Steven Spielberg]] [[pl:Steven Spielberg]] [[pt:Steven Spielberg]] [[ro:Steven Spielberg]] [[ru:Спилберг, Стивен]] [[simple:Steven Spielberg]] [[sk:Steven Spielberg]] [[sq:Steven Spielberg]] [[sr:Стивен Спилберг]] [[sv:Steven Spielberg]] [[ta:ஸ்டீவன் ஸ்பில்பேர்க்]] [[tr:Steven Spielberg]] [[zh:斯蒂芬·斯皮尔伯格]] उत्तर पूर्वी भारत 2390 11397 2005-01-15T09:30:14Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[उत्तर-पूर्वी राज्य]] दमन और दीव 2391 45569 2007-01-24T01:22:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ദാമന്‍, ദിയു]] Modifying: [[ja:ダマン・ディーウ連邦直轄地域]] '''दमन और दीव''' [[मुंबई]] के समीप [[अरब सागर]] में स्थित द्वीप समूह हैं जो [[भारत]] का एक केन्द्र शासित [[प्रान्त]] है। यहाँ की राजधानी [[सिलवासा]] है। {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:दमन और दीव]] [[ca:Daman i Diu]] [[cs:Daman a Diu]] [[de:Daman und Diu]] [[en:Daman and Diu]] [[eo:Damano kaj Diuo]] [[es:Damán y Diu]] [[et:Daman ja Diu]] [[fi:Daman ja Diu]] [[fr:Daman et Diu]] [[gu:દમણ અને દીવ]] [[ja:ダマン・ディーウ連邦直轄地域]] [[ka:დამანი და დიუ]] [[kn:ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು]] [[ml:ദാമന്‍, ദിയു]] [[nl:Daman en Diu]] [[nn:Daman og Diu]] [[pl:Daman i Diu]] [[pt:Damão e Diu]] [[ru:Даман и Диу]] [[simple:Daman and Diu]] [[sk:Daman a Diú]] [[sv:Daman and Diu]] [[te:డామన్ డయ్యు]] [[zh:达曼-第乌]] कवरत्ती 2392 13147 2005-08-03T17:22:52Z 81.189.230.111 ro: '''कवरत्ती''' [[भारत]] के केन्द्र शासित [[प्रान्त]] [[लक्षद्वीप]] की राजधानी है। [[en:Kavaratti]] [[de:Kavaratti]] [[ro:Kavaratti]] {{substub}} [[Category:शहर]] दीमापुर 2393 11400 2005-01-18T14:44:36Z विजय ठाकुर 115 '''दीमापुर''' [[भारत]] के [[नागालैंड]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] नामची 2394 11401 2005-01-20T04:29:59Z विजय ठाकुर 115 '''नामची''' [[भारत]] के [[सिक्किम]] [[प्रान्त]] का दक्षिणी जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] देहरादून 2395 45995 2007-01-25T08:35:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, bpy, de, en, es, fr, ja, ro, sa, sv, ta देहरादून उत्तर भारत मे बसा एक पहाडी शहर है। यह शहर, उत्तराचँल राज्य की राजघानी है। देहरादून के उत्तर मे हिमालय पर्वत, दषिण मे शिवालिक पहाडीया, पु्र्व मे गंगा और पशिम मे यमुना है। Forest Research Institute-dehradun is the oldest premier research institute of india established in year 1906. It has a beautiful building in dehradun.[[चित्र:--Example.jpg]] --[[सदस्य:210.212.82.146|210.212.82.146]] ०५:४६, ८ सितम्बर २००६ (UTC)neelesh yaadva [[bn:দেরাদুন]] [[bpy:ডেরাদুন]] [[de:Dehradun]] [[en:Dehradun]] [[es:Dehradun]] [[fr:Dehradun]] [[ja:デへラードゥーン]] [[ro:Dehradun]] [[sa:देहरादून]] [[sv:Dehradun]] [[ta:தேஹ்ராதுன்]] हमीरपुर 2396 21202 2006-06-16T14:47:46Z 12.155.51.134 /* यह भी देखें */ '''हमीरपुर''' [[भारत]] के [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। ==यह भी देखें== *[[िहमाचल प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] लता मंगेशकर 2400 40801 2007-01-02T01:09:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್]], [[ps:لتا منګېشکر]] [[Image:Lata.jpg|thumb|]] [[भारत रत्न]] '''लता मंगेशकर''' (जन्म [[28 सितंबर]], [[1929]] [[इंदौर]]), भारत की सबसे लोकप्रिय और आदरणीय गायिका हैं जिनका छ: दशकों का कार्यकाल उपलब्धियों से भरा पड़ा है। हालांकि लता जी ने लगभग तीस से ज्यादा भाषाओं में फ़िल्मी और गैर-फ़िल्मी गाने गाये हैं लेकिन उनकी पहचान [[भारतीय सिनेमा]] में एक [[पार्श्वगायक]] के रूप में रही है। अपनी बहन [[आशा भोंसले]] के साथ लता जी का फ़िल्मी गायन में सबसे बड़ा योगदान रहा है। लता की जादुई आवाज़ के [[भारतीय उपमहाद्वीप]] के साथ-साथ पूरी दुनिया में दीवाने हैं। [[टाईम पत्रिका]] ने उन्हें भारतीय [[पार्श्वगायन]] की अपरिहार्य और एकछत्र साम्राज्ञी स्वीकार किया है। ==बचपन== लता का जन्म [[मध्य प्रदेश]] के [[इंदौर]] शहर में सबसे बड़ी बेटी के रूप में पंडित [[दीनानाथ मंगेशकर]] के मध्यवर्गीय परिवार में हुआ। उनके पिता [[रंगमंच]] के कलाकार और गायक थे। इनके परिवार से [[हृदयनाथ मंगेशकर]] और बहनें [[उषा मंगेशकर]], [[मीना मंगेशकर]] और [[आशा भोंषले]] सभी ने [[संगीत]] को ही अपनी आजीविका के लिये चुना। हालांकि लता का जन्म इंदौर में हुआ था लेकिन उनकी परवरिश [[महाराष्ट्र]] में हुई। जब लता सात साल की थीं तब वो महाराष्ट्र आईं। लता ने पाँच साल की उम्र से पिता के साथ एक [[रंगमंच]] कलाकार के रूप में अभिनय करना शुरु कर दिया था। ==पार्श्व गायन में कदम== लता बचपन से ही गायक बनना चाहती थीं। बचपन में [[कुंदनलाल सहगल]] की एक फ़िल्म चंडीदास ने कहा थी कि वो बड़ी होकर सहगल से शादी करेगी। पहली बार लता ने [[वसंग जोगलेकर]] द्वारा निर्देशित एक फ़िल्म ''कीर्ती हसाल'' के लिये गाया। उनके पिता नहीं चाहते थे कि लता फ़िल्मों के लिये गाये इसलिये इस गाने को फ़िल्म से निकाल दिया गया। लेकिन उसकी प्रतिभा से वसंत जोगलेकर काफी प्रभावित हुये। पिता की मृत्यु के बाद (जब लता सिर्फ़ तेरह साल की थीं), लता को पैसों की बहुत किल्लत झेलनी पड़ी और काफी संघर्ष करना पड़ा। उन्हें अभिनय बहुत पसंद नहीं था लेकिन पिता की असामयिक मृत्यु की वज़ह से पैसों के लिये उन्हें कुछ [[हिन्दी]] और [[मराठी]] फ़िल्मों में काम करना पड़ा। अभिनेत्री के रुप में उनकी पहली फ़िल्म ''पाहिली मंगलागौर'' ([[1942]]) रही, जिसमें उन्होंने स्नेहप्रभा प्रधान की छोटी बहन की भूमिका निभाई। बाद में उन्होंने कई फ़िल्मों में अभिनय किया जिनमें, ''माझे बाल'', ''चिमुकला संसार'' ([[1943]]), ''गजभाऊ'' ([[1944]]), ''बड़ी माँ'' ([[1945]]), ''जीवन यात्रा'' ([[1946]]), ''माँद'' ([[1948]]), ''[[छत्रपति शिवाजी]]'' ([[1952]]) शामिल थी. ''बड़ी माँ'', में लता ने '''[[नूरजहाँ]]''' के साथ अभिनय किया और उसके छोटी बहन की भूमिका निभाई [[आशा भोंषले]]ने. उसने खुद की भूमिका के लिये गाने भी गाये और आशा के लिये पार्श्वगायन किया. [[1945]]में उस्ताद [[ग़ुलाम हैदर]] (जिन्होंने पहले[[नूरजहाँ]] की खोज की थी) अपनी आनेवाली फ़िल्म के लिये लता को एक निर्माता के स्टूडियो ले गये जिसमे [[कामिनी कौशल]] मुख्य भूमिका निभा रही थी. वे चाहते थे कि लता उस फ़िल्म के लिये पार्श्वगायन करे।. लेकिन गुलाम हैदर को निराशा हाथ लगी। [[1947]] में वसंत जोगलेकर ने अपनी फ़िल्म ''आपकी सेवा में'' में लता को गाने का मौका दिया. इस फ़िल्म के गानों से लता की खूब चर्चा हुई। इसके बाद लता ने ''मज़बूर'' फ़िल्म के गानों "अंग्रेजी छोरा चला गया" और "दिल मेरा तोड़ा हाय मुझे कहीं का न छोड़ा तेरे प्यार ने" जैसे गानों से अपनी स्थिती सुदृढ की।. हालांकि इसके बावज़ूद लता को उस खास हिट की अभी भी तलाश थी। [[1949]] में लता को ऐसा मौका फ़िल्म "महल" के "आयेगा आनेवाला" गीत से मिला। इस गीत को उस समय की सबसे खूबसूरत और चर्चित अभिनेत्री [[मधुबाला]] पर फ़िल्माया गया था। यह फ़िल्म अत्यंत सफल रही थी और लता तथा मधुबाला दोनों के लिये बहुत शुभ साबित हुई। इसके बाद लता ने कभी पीछे मुड़कर नहीं देखा। ==महान लता == ==नयी सदी== ==लता का व्यक्तित्व== ==गायन शैली== ==यह भी देखें== * [[मुकेश]] * [[किशोर कुमार]] * [[मोहम्मद रफ़ी]] * [[आशा भोंषले]] * [[हेमंत कुमार]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.geetmanjusha.com/hindi/singer/3.html लता मंगेशकरजी के गाए हुए हिन्दी गीत] *[http://www.geetmanjusha.com/marathi/singer/3.html लता मंगेशकरजी के गाए हुए मराठी गीत] {{भारतीय पार्श्वगायक}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{stub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:गायिका]] [[de:Lata Mangeshkar]] [[en:Lata Mangeshkar]] [[fr:Lata Mangeshkar]] [[gu:લતા મંગેશકર]] [[kn:ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್]] [[mr:लता मंगेशकर]] [[nl:Lata Mangeshkar]] [[ps:لتا منګېشکر]] [[sv:Lata Mangeshkar]] [[ta:லதா மங்கேஷ்கர்]] चित्र:Lata.jpg 2401 11405 2005-01-16T07:55:03Z विजय ठाकुर 115 छोटानागपुर का पठार 2402 11406 2005-01-16T10:23:00Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[छोटानागपुर]] गंगा 2403 40348 2006-12-29T22:46:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[am:ጋንጅስ]] [[Image:Ganges.jpg|thumb|230px|बनारस में गंगा का एक घाट]] '''गंगा''' दुनिया की सबसे बड़ी नदियों में से एक है जो उत्तरी [[भारत]] में बहती है। == प्रवाह == गंगा का उदगम [[हिमालय]] से [[भागीरथी]] के रुप मे [[गंगोत्री]] [[हिमनद]] से [[उत्तरांचल]] में होता है। बाद में यह [[देवप्रयाग]] के पास [[अलकनंदा]] से मिलती है। इसके बाद से गंगा उत्तरी भारत के विशाल मैदानी इलाके से होकर बहती हुई [[बंगाल की खाड़ी]] में बहुत सी शाखाओं में विभाजित होकर मिलती है। इनमें से एक शाखा का नाम [[हुगली]] नदी भी है जो [[कोलकाता]] के पास बहती है, दूसरी शाखा [[पद्मा]] नदी [[बांग्लादेश]] में प्रवेश करती है। इस नदी की पूरी लंबाई लगभग 2507 [[किलोमीटर]]है। इस नदी और [[बंगाल की खाड़ी]] के मिलन स्थल पर बनने वाले [[मुहाना]] को [[सुंदरवन]] के नाम से जाना जाता है जो विश्व की बहुत सी प्रसिद्ध वनस्पतियों और मशहूर [[बंगाल टाईगर]] का गृहक्षेत्र है। [[यमुना]] नदी यूँ तो अपने आप में एक स्वतंत्र और बड़ी [[नदी]] है, गंगा में [[प्रयाग]] यानि [[इलाहाबाद]] में आकर मिलती है। ==जीव-जन्तु== [[डालफिन]] की दो प्रजातियाँ गंगा में पाई जाती हैं। जिन्हें [[गंगा डालफिन]] और [[इरावदी डालफिन]] के नाम से जाना जाता है। इसके अलावा गंगा में पाई जाने वाले [[शार्क]] की वजह से भी गंगा की प्रसिद्धि है जो बहते हुये पानी में पाये जानेवाले [[शार्क]] के लिहाज से काफी दिलचस्प है। ==हिंदू धर्म में गंगा नदी== [[Image:Shivaganga.jpg|thumb|230px|[[शिव]] की जटाओं में गंगा]] गंगा को [[हिन्दू धर्म]] में एक [[देवी]] के रूप में निरुपित किया गया है हिन्दुओं के बहुत से पवित्र [[तीर्थस्थल]] गंगा नदी के किनारे बसे हुये हैं जिनमें [[वाराणसी]], [[हरिद्वार]] सबसे प्रमुख हैं। गंगा में डुबकी लगाने का मतलब [[पाप]] से छुटाकारा समझा जाता है। मरने के बाद लोग गंगा में अपनी राख विसर्जित करना [[मोक्ष]] प्राप्ति के लिये आवश्यक समझते हैं, यहाँ तक कि लोग गंगा के किनारे ही प्राण विसर्जन की इच्छा भी रखते हैं। इसके घाटों पर लोग [[पूजा]] अर्चना करते हैं और ध्यान लगाते हैं। मिथकों के अनुसार [[ब्रह्मा]] ने [[विष्णु]] के पैर के पसीनों की बूँदों से गंगा का निर्माण किया। [[त्रिमूर्ति]] के दो सदस्यों के स्पर्श की वजह से यह पवित्र समझा गया। बहुत वर्षों के पश्चात एक राजा [[सगर]] ने जादुई रुप से साठ हजार पुत्रों की प्राप्ति की। एक दिन राजा सगर ने देवलोक पर विजय प्राप्त करने के लिये एक [[यज्ञ]] किया। यज्ञ के लिये [[घोड़ा]] आवश्यक था जो ईर्ष्यालु [[इंद्र]] ने चुरा लिया था। सगर ने अपने सारे पुत्रों को घोड़े की खोज में भेज दिया अंत में उन्हें घोड़ा [[पाताल]] लोक में मिला जो एक [[ॠषि]] के समीप बँधा था। सगर के पुत्रों ने यह सोच कर कि ॠषि ही घोड़े के गायब होने की वजह हैं उन्होंने ॠषि का अपमान किया । [[तपस्या]] में लीन ॠषि ने हजारों वर्ष बाद अपनी आँखें खोली और उनके क्रोध से सगर के सभी साठ हजार पुत्र जल कर वहीं भष्म हो गये । सगर के पुत्रो की [[आत्मा]]एँ [[भूत]] बनकर विचरने लगे क्योंकि उनका [[अंतिम संस्कार]] नहीं किया गया था। सगर के पुत्र अंशुमान ने आत्माओं की मुक्ति का असफल प्रयास किया और बाद में अंशुमान के पुत्र दिलीप ने भी। [[भगीरथ]] राजा दिलीप की दूसरी [[पत्नी]] के पुत्र थे । उन्होंने अपने पूर्वजों का अंतिम संस्कार किया । उन्होंने गंगा को [[पृथ्वी]] पर लाने का प्रण किया जिससे उनके संस्कार का राख [[स्वर्ग]] में जा सके। [[भगीरथ]] ने [[ब्रह्मा]]की घोर तपस्या की ताकि गंगा को [[पृथ्वी]] पर लाया जा सके। [[ब्रह्मा]] प्रसन्न हुये और गंगा को पृथ्वी पर भेजने के लिये तैयार हुये और गंगा को पृथ्वी पर और उसके बाद [[पाताल]] में जाने का आदेश दिया ताकि सगर के पुत्रों के आत्माओं की [[मुक्ति]] संभव हो सके। गंगा को यह आदेश अपमानजनक लगा और उन्होंने समूची पृथ्वी को बहा देने का निश्चय किया, स्थिति भाँप कर [[भगीरथ]] ने [[शिव]] से प्राथना की और शिव गंगा के रास्ते में आ गये। गंगा जब वेग में पृथ्वी की ओर चली तो [[शिव]] ने अपनी जटाओं में उसे स्थान देकर उसका वेग कम किया। शिव के स्पर्श से गंगा और भी पावन हो गयी और पृथ्वी वासियों के लिये बहुत ही श्रद्धा का केन्द्र बन गयीं। पुराणों के अनुसार स्वर्ग में गंगा को मन्दाकिनी और पाताल में भागीरथी कहते हैं। ==यह भी देखें== {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[am:ጋንጅስ]] [[ang:Gandis]] [[ar:نهر الغانج]] [[bg:Ганг]] [[ca:Ganges]] [[cs:Ganga]] [[da:Ganges]] [[de:Ganges]] [[en:Ganges River]] [[eo:Gango]] [[es:Ganges]] [[et:Ganges]] [[fi:Ganges]] [[fr:Gange]] [[gu:ગંગા]] [[he:גנגס]] [[hu:Gangesz]] [[id:Sungai Gangga]] [[it:Gange]] [[ja:ガンジス川]] [[kn:ಗಂಗಾ]] [[ko:갠지스 강]] [[lt:Ganga]] [[ml:ഗംഗ നദി]] [[mr:गंगा नदी]] [[nl:Ganges (rivier)]] [[no:Ganges]] [[pl:Ganges]] [[pt:Rio Ganges]] [[ru:Ганг (река)]] [[sa:गङ्गा]] [[simple:Ganges]] [[sk:Ganga]] [[sl:Ganges]] [[sv:Ganges]] [[sw:Ganga (mto)]] [[ta:கங்கை ஆறு]] [[tr:Ganj Nehri]] [[uk:Ганг]] [[vi:Sông Hằng]] [[zh:恆河]] चित्र:Ganges.jpg 2404 11408 2005-01-16T11:08:18Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Shivaganga.jpg 2405 11409 2005-01-16T11:10:23Z विजय ठाकुर 115 पाकुड़ 2406 11410 2005-01-21T02:10:16Z विजय ठाकुर 115 '''पाकुड़''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] पुरुलिया 2407 11411 2005-01-18T08:09:09Z विजय ठाकुर 115 '''पुरुलिया''' [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। जो [[झारखंड]] और [[पश्चिम बंगाल]] की सीमा पर स्थित है। {{substub}} [[Category:शहर]] बुद्धदेव भट्टाचार्य 2408 11412 2005-03-08T22:45:56Z 144.92.165.148 बुद्धदेव भट्टाचार्य [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] के मुख्यमंत्री हैं (2004) {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] साक्षरता 2409 11413 2005-01-18T14:46:31Z विजय ठाकुर 115 '''साक्षरता''' का अर्थ है साक्षर होना अर्थात पढने और लिखने की क्षमता से संपन्न होना। अलग अलग देशों में साक्षरता के अलग अलग मानक हैं। [[भारत]] में [[राष्ट्रीय साक्षरता मिशन]] के अनुसार अगर कोई व्यक्ति अपना नाम लिखने और पढने की योग्यता हासिल कर लेता है तो उसे साक्षर माना जाता है। ==भारत में साक्षरता== {{substub}} किरोड़ीमल कालेज 2410 29117 2006-10-02T13:36:49Z Matra 768 {{substub}} '''किरोड़ीमल कालेज''' [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] के उत्तरी परिसर मे स्थित एक प्रमुख महाविद्यालय है। {{substub}} खरसावाँ 2412 11416 2005-02-06T01:28:53Z विजय ठाकुर 115 '''खरसावाँ''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] बिरसा मुंडा 2413 11417 2005-03-09T01:29:27Z 144.92.165.148 '''बिरसा मुंडा'''[[Image:Birsa2.jpg|thumb|बिरसा मुंडा]] सुगना मुंडा और करमी हातू के पुत्र बिरसा मुंडा का जन्म 15 नवंबर 1875 को [[राँची]] के[[उलीहातू]] गाँव में हुआ था। साल्गा गाँव में प्रांभिक पढाई के बाद वे [[चाईबासा]] इंग्लिश मिडिल स्कूल में पढने आये। इनका मन हमेशा अपने समाज की [[ब्रिटिश]] शासकों द्वारा की गयी बुरी दशा पर सोचता रहता था। उन्होंने [[मुंडा]] लोगों को अंग्रेजों से मुक्ति पाने के लिये अपना नेतृत्व प्रदान किया। 1894 में [[मानसून]] के [[छोटानागपुर]] में असफल होने के कारण भयंकर [[अकाल]] और [[महामारी]] फैली हुई थी। बिरसा ने पूरे मनोयोग से अपने लोगों की सेवा की। 1 [[अक्टूबर]][[1894]] को नौजवान नेता के रूप में सभी मुंडाओं को एकत्र कर इन्होंने अंग्रेजो से [[लगान]] माफी के लिये आंदोलन किया। [[1895]] में उन्हें गिरफ़्तार कर लिया गया और [[हजारीबाग]] केन्द्रीय कारागार में दो साल के कारावास की सजा दी गयी। लेकिन बिरसा और उसके शिष्यों ने क्षेत्र की अकाल पीड़ित जनता की सहायता करने की ठान रखी थी और अपने जीवन काल में ही एक महापुरुष का दर्जा पाया। उन्हें उस इलाके के लोग "धरती बाबा" के नाम से पुकारा और पूजा जाता था। उनके प्रभाव की वृद्धी के बाद पूरे इलाके के मुंडाओं में संगठित होने की चेतना जागी। [[1897]] से [[1900]] के बीच मुंडाओं और अंग्रेज सिपाहियों के बीच युद्ध होते रहे और बिरसा और उसके चाहने वाले लोगों ने अंग्रेजों की नाक में दम कर रखा था। [[अगस्त]] [[1897]] में बिरसा और उसके चार सौ सिपाहियों ने तीर कमानों से लैस होकर [[खूँटी]] थाने पर धावा बोला। [[1898]] में [[तांगा नदी]] के किनारे मुंडाओ की भिड़ंत अंग्रेज सेनाओं से हुई जिसमें पहले तो अंग्रेजी सेना हार गयी लेकिन बाद में इसके बदले उस इलाके के बहुत से [[आदिवासी]] नेताओं की गिरफ़्तारियाँ हुई। [[जनवरी]] [[1900]] [[डोमबाड़ी पहाड़ी]] पर एक और संघर्ष हुआ था जिसमें बहुत से औरते और बच्चे मारे गये थे जहाँ बिरसा अपनी जनसभा संबोधित कर रहे थे। बाद में बिरसा के कुछ शिष्यों की गिरफ़्तारी भी हुई थी। अंत में स्वयं बिरसा 3 [[फरवरी]] 1900 को [[चक्रधरपुर]] में गिरफ़्तार हुये। बिरसा ने अपनी अंतिम साँसे 9 [[जून]] [[1900]] को [[राँची]] कारागर मे ली। आज भी [[बिहार]], [[उड़ीसा]], [[झारखंड]], [[छत्तीसगढ]] और [[पश्चिम बंगाल]] के आदिवासी इलाकों में बिरसा भगवान की तरह पूजे जाते हैं। [[en:Birsa Munda]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Birsa2.jpg 2414 11418 2005-01-16T12:22:46Z विजय ठाकुर 115 झारखंड आंदोलन 2416 26634 2006-09-12T23:01:10Z Taxman 345 fix spelling, hope I didn't change any that weren't supposed to [[Image:Santhali.jpg|thumb|250px|]] '''[[झारखंड]]''' का अर्थ है "वन क्षेत्र", झारखंड वनों से आच्छादित छोटानागपुर के पठार का हिस्सा है जो गंगा के मैदानी हिस्से के दक्षिण में स्थित है। झारखंड शब्द का प्रयोग कम से कम चार सौ साल पहले सोलहवीं शताब्दी में हुआ माना जाता है। अपने बृहत और मूल अर्थ में झारखंड क्षेत्र में पुराने [[बिहार]] के ज्यादतर दक्षिणी हिस्से और छत्तीसगढ, पश्चिम बंगाल और उड़ीसा के कुछ आदिवासी जिले शामिल है। देश की लगभग नब्बे प्रतिशत [[अनुसूचित जनजाति]] का यह निवास स्थल है। इस आबादी का बड़ा हिसा [[सांथाल जनजाति]] की है लेकिन इसके अलावा यहाँ बहुत सी [[आदिवासी]] हैं। जो इस झारखंड आंदोलन में काफी सक्रिय रहे हैं। चूँकि झारखंड पठारी और वनों से आच्छादित क्षेत्र है इसलिये इसकी रक्षा करना तुलनात्मक रुप से आसान है। परिणामस्वरुप, पारंपरिक रुप से यह क्षेत्र सत्रहवीं शताब्दी के शुरुआत तक, जब तक [[मुगल]] शासक यहाँ नहीं पहुँचे, यह क्षेत्र स्वायत्त रहा है। मुगल प्रशासन ने धीरे धीरे इस क्षेत्र में अपना प्रभुत्व स्थापित करना शुरु किया और फलस्वरुप यहाँ की स्वायत्त भूमि व्यवस्था में आमूल चूल परिवर्तन हुआ, सारी व्यवस्था [[ज़मींदारी]] व्यवस्था में बदल गयी जबकि इससे पहले यहाँ भूमि सार्वजनिक संपत्ति के रुप में मानी जाती थी। यह ज़मींदारी प्रवृति [[ब्रिटीश शासन]] के दौरान और भी मज़बूत हुई और जमीने धीरे धीरे कुछ लोगों के हाथ में जाने लगीं जिससे यहाँ [[बँधुआ मज़दूर]] वर्ग का उदय होने लगा जो हमेशा कर्ज के बोझ तले दबे होते थे और परिणामस्वरुप [[बेगार]] करते थे। जब आदिवासियों के ब्रिटिश न्याय व्यवस्था से कोई उम्मीद किरण नहीं दिखी तो आदिवासी विद्रोह पर उतर आये। [[अठारहवीं शताब्दी]] में [[कोल]], [[भील]] और [[सांथाल]] समुदायों द्वारा भीषण विद्रोह किया गया। अंग्रेजों ने बाद में[[उन्निसवीं शताब्दी]] और [[बीसवीं शताब्दी]] में कुछ सुधारवादी कानून बनाये। [[1845]] में पहली बार यहाँ [[ईसाई मिशनरी]]यों के आगमन से इस क्षेत्र में एक बड़ा सांस्कृतिक परिवर्तन और उथल-पुथल शुरु हुआ। आदिवासी समुदाय का एक बड़ा और महत्वपूर्ण हिस्सा [[ईसाईयत]] की ओर आकृष्ट हुआ। क्षेत्र में ईसाई स्कूल और अस्पताल खुले। लेकिन ईसाई धर्म में बृहत [[धर्मांतरण]] के बावज़ूद आदिवासियों ने अपनी पारंपरिक धार्मिक आस्थाएँ भी कायम रखी और ये द्वंद कायम रहा। झारखंड का [[खनिज]] पदार्थों से संपन्न प्रदेश होने का खामियाजा भी इस क्षेत्र के आदिवासियों को चुकाता रहना पड़ा है। यह क्षेत्र [[भारत]] का सबसे बड़ा खनिज क्षेत्र है जहाँ [[कोयला]], [[लोहा]] प्रचुर मात्रा में उपलब्ध है और इसके अलावा [[बाक्साईट]], [[ताँबा]] [[चूना-पत्थर]] इत्यादि जैसे खनिज भी बड़ी मात्रा में हैं। यहाँ कोयले की खुदाई पहली बार [[1856]] में शुरु हुआ और [[टाटा आयरन ऐंड स्टील कंपनी]]की स्थापना [[1907]] में [[जमशेदपुर]] में की गयी। ==आधुनिक काल== आधुनिक झारखंड आंदोलन की शुरुआत 20 वी सदी के शुरुआत हुई, जिसकी पहल ईसाई आदिवासियों द्वारा शुरु की गयी लेकिन बाद में इसे सभी वर्गों जिसमें गैर आदिवासी भी शामिल थे; का समर्थन हासिल हुआ। पहले [[रोमन कैथोलिक ईसाई]] और [[प्रोटेस्टेंट ईसाई]] समुदायों में प्रतिस्पर्धा हुआ करता था लेकिन चुनाव के समय इनकी एकजुटता से [[1930]] के चुनावों में इन्हें कुछ सफलताएँ हासिल हुईं। इस समय आंदोलन का नेतृत्व [[दिकु]] (झारखंड में बाहर से आये धनी ज़मींदारों और अन्य बाहरी लोगों के लिये उस समय के झारखंडी आदिवासियों द्वारा इस्तेमाल किया जानेवाल शब्द) कर रहे थे। झारखंड क्षेत्र के प्रवक्ता और प्रतिनिधि ब्रिटिश सरकार की संविधानिक संस्थाओं के पास अपना प्रतिवेदन लेकर जाते थे; लेकिन उसमें कोई उल्लेखनीय सफलता उन्हें नहीं मिलती थी। ==आजादी के बाद== [[1947]] में [[भारत]] की आज़ादी के बाद व्यवस्थित रूप से औद्योगिक विकास पर काफी बल दिया गया जो भारी उद्योगों पर केन्द्रित थी और जिसके लिये खनिजों की खुदाई एक जरूरी हिस्सा थी। समाजवादी सरकारी नीति के तहत भारत सरकार द्वारा आदिवासियों की जमीनें बगैर उचित मुआवज़े के अन्य हाथों में जाने लगीं। दूसरी तरफ़ सरकार का यह भी मानना था कि चूँकि वहाँ की जमीन बहुत उपजाऊ नही है इसलिये वहाँ [[औद्योगीकरण]] न सिर्फ़ राष्ट्रीय हित के लिये आवश्यक है बल्कि स्थानीय विकास के लिये भी जरूरी है। लेकिन औद्योगीकरण का नतीजा हुआ कि वहाँ बाहरी लोगों का दखल और भी बढ गया और बड़ी सँख्या में लोग कारखानों में काम के लिये वहाँ आने लगे। इससे वहाँ स्थानीय लोगों में असंतोष की भावना उभरने लगी और उन्हें लगा कि उनके साथ नौकरियों में भेद-भाव किया जा रहा है। [[1971]] में बनी [[राष्ट्रीय खनन नीति]] इसी का परिणाम थी। सरकारी भवनों, बाँधों, इत्यादी के लिये भी भूमि का अधिग्रहण होने लगा। लेकिन कुछ पर्यवेक्षकों का मानना है कि इन बाँधों से उत्पादन होने वाली बिजली का बहुत कम हिस्सा इस क्षेत्र को मिलता था। इसके अलावा सरकार द्वारा वनरोपण के क्रम में वहाँ की स्थानीय रुप से उगने वाले पेड़ पौधों के बदले व्यवसायिक रुप से फ़ायदेमंद पेड़ों का रोपण होने लगा। पारंपरिक [[झूम खेती]] और [[चारागाह]] क्षेत्र सिमटने लगे और उनपर प्रतिबंधों और नियमों की गाज गिरने लगी। आज़ादी के बाद के दशकों में ऐसी अनेक समस्याएँ बढती गयीं। राजनैतिक स्तर पर [[1949]] में [[जयपाल सिंह]] के नेतृत्व में [[झारखंड पार्टी]] का गठन हुआ जो पहले आमचुनाव में सभी आदिवासी जिलों में पूरी तरह से दबंग पार्टी रही। जब [[राज्य पुनर्गठन आयोग]] बना तो झारखंड की भी माँग हुई जिसमें तत्कालीन [[बिहार]] के अलावा [[उड़ीसा]] और [[बंगाल]] का भी क्षेत्र शामिल था। आयोग ने उस क्षेत्र में कोई एक आम भाषा न होने के कारण झारखंड के दावे को खारिज कर दिया। [[1950]] के दशकों में [[झारखंड पार्टी]] [[बिहार]]में सबसे बड़ी विपक्षी दल की भूमिका में रहा लेकिन धीरे धीरे इसकी शक्ति में क्षय होना शुरु हुआ। आंदोलन को सबसे बड़ा अघात तब पहुँचा जब [[1963]] में [[जयपाल सिंह]] ने [[झारखंड]] पार्टी ने बिना अन्य सदस्यों से विचार विमर्श किये [[कांग्रेस]] में विलय कर दिया। इसकी प्रतिक्रिया स्वरुप [[छोटानागपुर]] क्षेत्र में कई छोटे छोटे झारखंड नामधारी दलों का उदय हुआ जो आमतौर पर विभिन्न समुदायों का प्रतिनिधित्व करती थी और विभिन्न मात्राओं में चुनावी सफलताएँ भी हासिल करती थीं। झारखंड आंदोलन में ईसाई-आदिवासी और गैर-ईसाई आदिवासी समूहों में भी परस्पर प्रतिद्वंदिता की भावना रही है। इसका कुछ कारण शिक्षा का स्तर रहा है तो कुछ राजनैतिक । 1940, 1960 के दशकों में गैर ईसाई आदिवासियों ने अपनी अलग सँस्थाओं का निर्माण किया और सरकार को प्रतिवेदन देकर ईसाई आदिवासी समुदायों के [[अनुसूचित जनजाति]] के दर्जे को समाप्त करने की माँग की, जिसके सम्र्थन और विरोध में काफी राजनैतिक गोलबंदी हुई। [[अगस्त]] [[1995]] में [[बिहार]] सरकार ने 180 सदस्यों वाले [[झारखंड स्वायत्तशासी परिषद]] की स्थापना की। ==प्राचीन इतिहास क्रम== *1765 - [[छोटानागपुर]] में [[संथाल परगना]] का ब्रिटिश राज में अधिग्रहण *1772-80 - [[पहाड़िया विद्रोह]] *1780-85 - [[तिलका माँझी]] के नेतृत्व में ब्रिटिश सेना से सफल मुकाबला *1785 - [[तिलका माँझी]] को [[तमाड़ विद्रोह]] के सिलसिले में [[भागलपुर]] कारागार में फाँसी की सजा *1795-1800 - [[तमाड़ विद्रोह]] *1797 - [[विष्णु मानकी]] के नेतृत्व में [[मुंडा विद्रोह]] *1798 - [[वीरभूम]] [[बाँकुड़ा]] में [[मानभूम]] का [[चौर विद्रोह]] *1798-99 - [[मानभूम]] का [[भूमिज विद्रोह]] *1800-02 - [[तमाड़]] के [[दुखन मानकी]] के नेतृत्व में [[मुंडा विद्रोह]] *1819-20 - [[भूकन सिंह]] के नेतृत्व में [[पलामू]] में [[मुंडा विद्रोह]] *1832-33 - [[खेरवाड़ विद्रोह]] *1833-34 - [[वीरभूम]] के [[गंगानारायण सिंह]] के नेतृत्व में [[भूमिज विद्रोह]] *1855 - [[लार्ड कार्नवालिस]] के खिलाफ़ [[सांथाल विद्रोह]] *1855-60 - [[सिद्धू कान्हू]] विद्रोह *1874-99 - [[बिरसा मुंडा]] का आंदोलन *1874 - [[भागीरथ माँझी]] का [[खैरवाड़ विद्रोह]] *1912 - [[बिहार]] का विभाजन [[छोटानागपुर]] का [[बंगाल]] में विलय *1913 - [[छोटानागपुर उन्नति समाज]] का गठन *1914 - [[तानाभगत]] का आंदोलन *1936 - [[उड़ीसा]] का गठन *1947 - [[झारखंड पार्टी]] का गठन [[28 दिसंबर]] *1951 - झारखंड पार्टी का विधान सभा में मुख्य विपक्षी दल बनना *1969 - [[शीबू सोरेन]] द्वारा [[सोनत सांथाल समाज]] की स्थापना [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:झारखंड]] झारखंड आँदोलन 2417 11421 2005-01-17T05:05:10Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[झारखंड आंदोलन]] बाक्साईट 2418 11422 2005-01-21T00:48:50Z विजय ठाकुर 115 '''बाक्साईट''' एक [[खनिज]] है। {{substub}} चित्र:Amrita.jpg 2419 11423 2005-01-17T07:44:22Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Diwali.jpg 2420 11424 2005-01-17T07:49:58Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Tata logo.gif 2421 11425 2005-01-17T07:53:31Z विजय ठाकुर 115 चूड़ाचाँदपुर 2422 11426 2005-01-18T15:18:34Z विजय ठाकुर 115 '''चूड़ाचाँदपुर''' [[मणिपुर]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] चित्र:Gateway.jpg 2423 11427 2005-01-17T08:03:39Z विजय ठाकुर 115 बाम्बे 2424 24556 2006-08-12T02:41:49Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[मुम्बई]] भीष्म 2425 41392 2007-01-06T13:30:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ta:பீஷ்மர்]], [[ur:بھیشم]] '''भीष्म''' [[महाभारत]] के प्रमुख पात्रों में से एक हैं। ये महाराजा [[शांतनु]] के पुत्र थे। अपने पिता को दिये गये वचन के कारण इन्होंने आजीवन [[ब्रम्हचर्य]] का [[व्रत]] लिया था। इन्हें [[इच्छामृत्यु]] का वरदान प्राप्त था। ==भीष्म प्रतिज्ञा== एक बार हस्तिनापुर के महाराज [[प्रतीप]] गंगा के किनारे तपस्या कर रहे थे। उनके रूप-सौन्दर्य से मोहित हो कर देवी [[गंगा]] उनकी दाहिनी जाँघ पर आकर बैठ गईं। महाराज यह देख कर आश्चर्य में पड़ गये तब गंगा ने कहा, "हे राजन्! मैं [[जह्नु]] ऋषि की पुत्री गंगा हूँ और आपसे विवाह करने की अभिलाषा ले कर आपके पास आई हूँ।" इस पर महाराज प्रतीप बोले, "गंगे! तुम मेरी दहिनी जाँघ पर बैठी हो। पत्नी को तो वामांगी होना चाहिये, दाहिनी जाँघ तो पुत्र का प्रतीक है अतः मैं तुम्हें अपने पुत्रवधू के रूप में स्वीकार करता हूँ।" यह सुन कर गंगा वहाँ से चली गईं। अब महाराज प्रतीप ने पुत्र प्राप्ति के लिये घोर तप करना आरम्भ कर दिया। उनके तप के फलस्वरूप उन्हें पुत्र की प्राप्ति हुई जिसका नाम उन्होंने शान्तनु रखा। [[शान्तनु]] के युवा होने पर उसे गंगा के साथ विवाह करने का आदेश दे महाराज प्रतीप स्वर्ग चले गये। पिता के आदेश का पालन करने के लिये शान्तनु ने गंगा के पास जाकर उनसे विवाह करने के लिये निवेदन किया। गंगा बोलीं, "राजन्! मैं आपके साथ विवाह तो कर सकती हूँ किन्तु आपको वचन देना होगा कि आप मेरे किसी भी कार्य में हस्तक्षेप नहीं करेंगे।" शान्तनु ने गंगा के कहे अनुसार वचन दे कर उनसे विवाह कर लिया। गंगा के गर्भ से महाराज शान्तनु के आठ पुत्र हुये जिनमें से सात को गंगा ने गंगा नदी में ले जा कर बहा दिया और अपने दिये हुये वचन में बँधे होने के कारण महाराज शान्तनु कुछ बोल न सके। जब गंगा का आठवाँ पुत्र हुआ और वह उसे भी नदी में बहाने के लिये ले जाने लगी तो राजा शान्तनु से रहा न गया और वे बोले, "गंगे! तुमने मेरे सात पुत्रों को नदी में बहा दिया किन्तु अपनी प्रतिज्ञा के अनुसार मैंने कुछ न कहा। अब तुम मेरे इस आठवें पुत्र को भी बहाने जा रही हो। मैं तुमसे प्रार्थना करता हूँ कि कृपा करके इसे नदी में मत बहाओ।" यह सुन कर गंगा ने कहा, "राजन्! आपने अपनी प्रतिज्ञा भंग कर दी है इसलिये अब मैं आपके पास नहीं रह सकती।" इतना कह कर गंगा अपने पुत्र के साथ अन्तर्ध्यान हो गईं। तत्पश्चात् महाराज शान्तनु ने छत्तीस वर्ष [[ब्रह्मचर्य]] व्रत धारण कर के व्यतीत कर दिये। फिर एक दिन उन्होंने गंगा के किनारे जा कर गंगा से कहा, "गंगे! आज मेरी इच्छा उस बालक को देखने की हो रही है जिसे तुम अपने साथ ले गई थीं।" गंगा एक सुन्दर स्त्री के रूप में उस बालक के साथ प्रकट हो गईं और बोलीं, "राजन्! यह आपका पुत्र है तथा इसका नाम देवव्रत है, इसे ग्रहण करो। यह पराक्रमी होने के साथ विद्वान भी होगा। अस्त्र विद्या में यह [[परशुराम]] के समान होगा।" महाराज शान्तनु अपने पुत्र देवव्रत को पाकर अत्यन्त प्रसन्न हुये और उसे अपने साथ हस्तिनापुर लाकर युवराज घोषित कर दिया। एक दिन महाराज शान्तनु यमुना के तट पर घूम रहे थे कि उन्हें नदी में नाव चलाते हुये एक सुन्दर कन्या दृष्टिगत हुई। उसके अंग अंग से सुगन्ध निकल रही थी। महाराज ने उस कन्या से पूछा, "हे देवि! तुम कौन हो?" कन्या ने बताया, "महाराज! मेरा नाम [[सत्यवती]] है और मैं निषाद कन्या हूँ।" महाराज उसके रूप यौवन पर रीझ कर तत्काल उसके पिता के पास पहुँचे और सत्यवती के साथ अपने विवाह का प्रस्ताव किया। इस पर धींवर (निषाद) बोला, "राजन्! मुझे अपनी कन्या का आपके साथ विवाह करने में कोई आपत्ति नहीं है परन्तु आपको मेरी कन्या के गर्भ से उत्पन्न पुत्र को ही अपने राज्य का उत्तराधिकारी बनाना होगा।।" निषाद के इन वचनों को सुन कर महाराज शान्तनु चुपचाप हस्तिनापुर लौट आये। सत्यवती के वियोग में महाराज शान्तनु व्याकुल रहने लगे। उनका शरीर दुर्बल होने लगा। महाराज की इस दशा को देख कर देवव्रत को बड़ी चिंता हुई। जब उन्हें मन्त्रियों के द्वारा पिता की इस प्रकार की दशा होने का कारण ज्ञात हुआ तो वे तत्काल समस्त मन्त्रियों के साथ निषाद के घर जा पहुँचे और उन्होंने निषाद से कहा, "हे निषाद! आप सहर्ष अपनी पुत्री सत्यवती का विवाह मेरे पिता शान्तनु के साथ कर दें। मैं आपको वचन देता हूँ कि आपकी पुत्री के गर्भ से जो बालक जन्म लेगा वही राज्य का उत्तराधिकारी होगा। कालान्तर में मेरी कोई सन्तान आपकी पुत्री के सन्तान का अधिकार छीन न पाये इस कारण से मैं प्रतिज्ञा करता हूँ कि मैं आजन्म अविवाहित रहूँगा।" उनकी इस प्रतिज्ञा को सुन कर निषाद ने हाथ जोड़ कर कहा, "हे देवव्रत! आपकी यह प्रतिज्ञा अभूतपूर्व है।" इतना कह कर निषाद ने तत्काल अपनी पुत्री सत्यवती को देवव्रत तथा उनके मन्त्रियों के साथ हस्तिनापुर भेज दिया। देवव्रत ने अपनी माता सत्यवती को लाकर अपने पिता शान्तनु को सौंप दिया। पिता ने प्रसन्न होकर पुत्र से कहा, "वत्स! तूने पितृभक्ति के वशीभूत होकर ऐसी प्रतिज्ञा की है जैसी कि न आज तक किसी ने किया है और न भविष्य में करेगा। मैं तुझे वरदान देता हूँ कि तेरी मृत्यु तेरी इच्छा से ही होगी। तेरी इस प्रकार की प्रतिज्ञा करने के कारण तू भीष्म कहलायेगा और तेरी प्रतिज्ञा भीष्म प्रतिज्ञा के नाम से सदैव प्रख्यात रहेगी।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] [[en:Bhishma]] [[ta:பீஷ்மர்]] [[tr:Bişma]] [[ur:بھیشم]] कीव 2426 46018 2007-01-25T10:21:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Kiew]] Modifying: [[pms:Kijv]] '''कीव''' या '''क्यीव''' [[युक्रेन]] देश की राजधानी है। {{substub}} [[als:Kiew]] [[am:ኪየቭ]] [[ar:كييف]] [[be:Кіеў]] [[bg:Киев]] [[bn:কিয়েভ]] [[ca:Kíev]] [[cs:Kyjev]] [[cu:Кыѥвъ]] [[cy:Kiev]] [[da:Kiev]] [[de:Kiew]] [[el:Κίεβο]] [[en:Kiev]] [[eo:Kievo]] [[es:Kiev]] [[et:Kiiev]] [[eu:Kiev]] [[fa:کیف]] [[fi:Kiova]] [[fr:Kiev]] [[he:קייב]] [[hr:Kijev]] [[hu:Kijev]] [[hy:Կիև]] [[id:Kiev]] [[io:Kiev]] [[it:Kiev]] [[ja:キエフ]] [[ka:კიევი]] [[ko:키예프]] [[la:Chiovia]] [[lb:Kiew]] [[lt:Kijevas]] [[lv:Kijeva]] [[mo:Киев]] [[mr:क्यीव]] [[nds:Kiew]] [[nl:Kiev]] [[nn:Kiev]] [[no:Kiev]] [[oc:Kyiiv]] [[os:Киев]] [[pl:Kijów]] [[pms:Kijv]] [[pt:Kiev]] [[qu:Kiew]] [[ro:Kiev]] [[ru:Киев]] [[ru-sib:Киев]] [[scn:Kiev]] [[sh:Kijev]] [[simple:Kiev]] [[sk:Kyjev]] [[sl:Kijev]] [[sr:Кијев]] [[sv:Kiev]] [[tg:Киев]] [[th:เคียฟ]] [[tr:Kiev]] [[uk:Київ]] [[ur:کیف]] [[vi:Kiev]] [[yi:קיעװ]] [[zh:基輔]] स्वाजीलैंड 2427 44110 2007-01-18T00:16:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ast:Suazilandia]] '''स्वाजीलैंड''' [[अफ्रीका महादेश]] में स्थित एक देश है। यह चारो तरफ़ [[दक्षिण अफ्रीका]] से घिरा है। {{substub}} [[Category:देश]] [[af:Swaziland]] [[am:ስዋዚላንድ]] [[an:Suazilandia]] [[ang:Swasiland]] [[ar:سوازيلند]] [[ast:Suazilandia]] [[bg:Свазиленд]] [[br:Swaziland]] [[bs:Svazi]] [[ca:Swazilàndia]] [[cs:Svazijsko]] [[cy:Gwlad Swazi]] [[da:Swaziland]] [[de:Swasiland]] [[el:Σουαζιλάνδη]] [[en:Swaziland]] [[eo:Svazilando]] [[es:Swazilandia]] [[et:Svaasimaa]] [[eu:Swazilandia]] [[fa:سوازیلند]] [[fi:Swazimaa]] [[fr:Swaziland]] [[frp:Souazilande]] [[gd:Swaziland]] [[gl:Suacilandia - Swaziland]] [[he:סווזילנד]] [[hr:Svazi]] [[hu:Szváziföld]] [[id:Swaziland]] [[ilo:Swaziland]] [[io:Swazilando]] [[is:Svasíland]] [[it:Swaziland]] [[ja:スワジランド]] [[ka:სვაზილენდი]] [[ko:스와질란드]] [[ku:Siwaziland]] [[kw:Pow Swati]] [[la:Suazia]] [[lt:Svazilandas]] [[lv:Svazilenda]] [[mk:Свазиленд]] [[ms:Swaziland]] [[nds:Swasiland]] [[nl:Swaziland]] [[nn:Swaziland]] [[no:Swaziland]] [[nov:Swazilande]] [[oc:Swaziland]] [[pam:Swaziland]] [[pl:Suazi]] [[pt:Suazilândia]] [[ro:Swaziland]] [[ru:Свазиленд]] [[sa:स्वाजीलैंड]] [[sh:Svazilend]] [[simple:Swaziland]] [[sk:Svazijsko]] [[sl:Svazi]] [[sq:Suazilandia]] [[sr:Свазиленд]] [[ss:Umbuso weSwatini]] [[sv:Swaziland]] [[sw:Uswazi]] [[tg:Свазиленд]] [[th:ประเทศสวาซิแลนด์]] [[tl:Swaziland]] [[tr:Svaziland]] [[ug:سۋازىلاند]] [[uk:Свазиленд]] [[vi:Swaziland]] [[vo:Svasiyän]] [[zh:斯威士兰]] [[zh-min-nan:Swazi-tē]] मोस़ाम्बीक 2428 42789 2007-01-13T16:36:52Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Mosambikän]] '''मोस़ाम्बीक''' [[अफ़्रीका]] महाद्वीप का एक देश है, जो हिन्द महासागर में एक द्वीप पर स्थित है । {{अफ़्रीका}} {{substub}} [[Category:देश]] [[श्रेणी:अफ़्रीका]] [[af:Mosambiek]] [[am:ሞዛምቢክ]] [[an:Mozambique]] [[ang:Mosambice]] [[ar:موزمبيق]] [[ast:Mozambique]] [[bg:Мозамбик]] [[bn:মোজাম্বিক]] [[bs:Mozambik]] [[ca:Moçambic]] [[cs:Mosambik]] [[da:Mozambique]] [[de:Mosambik]] [[el:Μοζαμβίκη]] [[en:Mozambique]] [[eo:Mozambiko]] [[es:Mozambique]] [[et:Mosambiik]] [[eu:Mozambike]] [[fa:موزامبیک]] [[fi:Mosambik]] [[fr:Mozambique]] [[frp:Mozambique]] [[gd:Mozambique]] [[gl:Mozambique - Moçambique]] [[he:מוזמביק]] [[hr:Mozambik]] [[hu:Mozambik]] [[ia:Mozambique]] [[id:Mozambik]] [[ilo:Mosambike]] [[io:Mozambik]] [[is:Mósambík]] [[it:Mozambico]] [[ja:モザンビーク]] [[ka:მოზამბიკი]] [[ko:모잠비크]] [[ks:मोजम्बीक]] [[ku:Mozambîk]] [[kw:Mosambik]] [[la:Mozambicum]] [[lt:Mozambikas]] [[lv:Mozambika]] [[mk:Мозамбик]] [[ms:Mozambique]] [[nds:Mosambik]] [[nl:Mozambique]] [[nn:Mosambik]] [[no:Mosambik]] [[oc:Moçambic]] [[os:Мозамбик]] [[pam:Mozambique]] [[pl:Mozambik]] [[pt:Moçambique]] [[ro:Mozambic]] [[ru:Мозамбик]] [[sa:मोजम्बीक]] [[sh:Mozambik]] [[simple:Mozambique]] [[sk:Mozambik]] [[sl:Mozambik]] [[sq:Mozambiku]] [[sr:Мозамбик]] [[sv:Moçambique]] [[sw:Msumbiji]] [[tet:Mosambike]] [[tg:Мозамбик]] [[th:ประเทศโมซัมบิก]] [[tl:Mozambique]] [[tr:Mozambik]] [[ts:Mozambique]] [[ug:موزامبىك]] [[uk:Мозамбік]] [[vi:Mozambique]] [[vo:Mosambikän]] [[zh:莫桑比克]] [[zh-min-nan:Moçambique]] अंबानी परिवार 2429 15469 2006-01-01T23:48:24Z Spundun 73 {{stub}} '''अंबानी परिवार''' [[भारत]] का एक औद्योगिक घराना है। [[धीरूभाई अंबानी]] द्वारा छोटे स्तर पर शुरु किया गयी एक कंपनी भारत और [[एशिया]] के सबसे बड़े औद्योगिक घरानों में से है। तेल, टेलीकाम से ले कर बहुत से क्षेत्रों में इस परिवार का दबदबा है। आजकल धीरूभाई के बेटों [[अनिल अंबानी]] और [[मुकेश अंबानी]] में चल रहे पारिवारिक विवाद के कारण यह परिवार विवाद और चर्चा का विषय बना हुआ है। {{stub}} एच डी देवगौड़ा 2430 30185 2006-10-10T16:22:51Z Matra 768 trmoved vasndalism '''हड्डनहल्ली डड्डगौड़ा देवगौड़ा''' [[भारत]] के भूतपूर्व प्रधानमंत्री रह चुके हैं। == == *[[भारत के प्रधान मंत्री]] {{substub}} [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] चेरापूँजी 2431 11435 2005-01-22T01:47:59Z विजय ठाकुर 115 '''चेरापूँजी''' [[भारत]] में [[मेघालय]] [[प्रान्त]] का एक खूबसूरत शहर है जो विश्व में सबसे अधिक वर्षा वाले स्थान के रुप में जाना जाता है। {{substub}} [[Category:शहर]] खासी 2432 42209 2007-01-10T19:54:45Z 68.49.227.217 '''खासी''' [[भारत]] के [[मेघालय]] [[प्रान्त]] में बसने वाली एक [[जनजाति]] है। ==यह भी देखें== *[[खासी भाषा]] {{substub}} [[de:Khasi (Volk)]] [[en:Khasi]] [[sh:Khasi]] [[sv:Khasi]] [[ur:کھاسی]] पंचकुला 2433 18921 2006-04-15T15:38:26Z YurikBot 240 robot Adding: [[sv:Panchkula]] '''पंचकुला''' [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] में [[चंडीगढ]] से सटा एक जिला है। {{stub}} [[Category:शहर]] [[en:Panchkula]] [[sv:Panchkula]] सानिया मिर्जा 2434 24373 2006-08-07T15:31:34Z Mitul0520 211 merged with सानिया मिर्ज़ा #Redirect [[सानिया मिर्ज़ा]] जूलिया राबर्टस 2435 41939 2007-01-08T15:50:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Iulia Roberts]] '''जूलिया राबर्टस''' [[अमरीका]] के [[हालीवुड]] फिल्म जगत की एक सुप्रसिद्ध [[अभिनेत्री]] हैं। {{substub}} [[ar:جوليا روبرتس]] [[ca:Julia Roberts]] [[da:Julia Roberts]] [[de:Julia Roberts]] [[en:Julia Roberts]] [[eo:Julia Roberts]] [[es:Julia Roberts]] [[eu:Julia Roberts]] [[fi:Julia Roberts]] [[fr:Julia Roberts]] [[he:ג'וליה רוברטס]] [[hr:Julia Roberts]] [[hu:Julia Roberts]] [[id:Julia Roberts]] [[io:Julia Roberts]] [[it:Julia Roberts]] [[ja:ジュリア・ロバーツ]] [[la:Iulia Roberts]] [[nl:Julia Roberts]] [[no:Julia Roberts]] [[oc:Julia Roberts]] [[pl:Julia Roberts]] [[pt:Julia Roberts]] [[ru:Робертс, Джулия]] [[simple:Julia Roberts]] [[sl:Julia Roberts]] [[sq:Julia Roberts]] [[sv:Julia Roberts]] [[tg:Ҷулия Робертз]] [[tr:Julia Roberts]] [[vi:Julia Roberts]] [[zh:茱莉娅·罗伯茨]] भारतीय रेल 2436 42406 2007-01-11T12:11:00Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fi:Indian Railways]], [[kn:ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆ]] [[Image:Shatabdi.jpg|thumb|250px| यार्ड में खड़ी एक शताब्दी रेल]] '''भारतीय रेल''' या [[इंडियन रेलवेज]] दुनिया की सबसे बड़ी रेलवे कंपनियों में से एक है। भारत में रेलों की शुरुआत 1853 में अंग्रेजों द्वारा अपनी प्राशासनिक सुविधा के लिये की गयी थी परंतु आज भारत के ज्यादातर हिस्सों में रेलवे का जाल बिछा है और रेल परिवहन का सस्ता और मुख्य साधन बन चुकी है। सबसे पहला रेल लाईन [[महाराष्ट्र]] प्रान्त में [[मुंबई]] और [[थाणे]] के बीच बिछाया गया था। ==इतिहास== ==रेलक्षेत्र== भारत में रेलवे को सोलह ज़ोन या क्षेत्रों में बाँटा गया है। * उत्तर रेलवे (मुख्यालय: [[नई दिल्ली]]) * उत्तर मध्य रेलवे (मुख्यालय: [[इलाहाबाद]]) * उत्तर पूर्व रेलवे (मुख्यालय: [[गोरखपूर]]) * पूर्वमध्य रेलवे (मुख्यालय: [[हाजीपुर]], बिहार) * पूर्वोत्तर सीमाई रेलवे (मुख्यालय: [[गुवाहटि]]) * पूर्व रेलवे (मुख्यालय: [[कोलकाता]]) * दक्षिणपूर्व रेलवे (मुख्यालय: [[कोलकाता]]) * पूर्व तटीय रेलवे (मुख्यालय: [[भुवनेश्वर]]) * दक्षिणपूर्व मध्य रेलवे (मुख्यालय: [[बिलासपुर]], छत्तीसगढ़) * दक्षिणमध्य रेलवे (मुख्यालय: [[सिकंदराबाद]]) * दक्षिण रेलवे (मुख्यालय: [[चेन्नै]]) * दक्षिण पश्चिम रेलवे (मुख्यालय: [[हुबलि]], कर्नाटक) * मध्य रेलवे (मुख्यालय: [[मुंबई]]) * पश्चिम रेलवे (मुख्यालय: [[मुंबई]]) * उत्तर पश्चिम रेलवे (मुख्यालय: [[जयपुर]]) * पश्चिम मध्य रेलवे (मुख्यालय: [[जबलपुर]]) ==कोंकण रेलवे== ==यह भी देखें== *[[दिल्ली मेट्रो रेल]] {{substub}} [[bn:ভারতীয় রেল]] [[de:Indian Railways]] [[en:Indian Railways]] [[fi:Indian Railways]] [[fr:Chemins de fer indiens]] [[kn:ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆ]] [[ml:ഇന്ത്യന്‍ റെയില്‍വേ]] [[sv:Indiens järnvägar]] [[ta:இந்திய இரயில்வே]] जबलपुर 2437 41604 2007-01-07T12:23:10Z 59.95.70.52 /* चलचित्र गृह */ {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = जबलपुर | प्रकार = नगर | latd = 23.15 | longd=79.97 | प्रदेश = मध्य प्रदेश | जिला = [[जबलपुर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 11,17,200 | घनत्व = 110 | क्षेत्रफल = 10,160 | दूरभाष कोड = 91 (0)761 | पिनकोड = 482 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = MP-20 | unlocode = | वेबसाइट = http://www.jabalpur.nic.in/ | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''जबलपुर''' [[भारत]] के [[मध्यप्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। इस शहर को जाबालपुरम भी कहते हैं क्योंकि इसका सम्बन्ध महर्षि जाबालि से जोड़ा जाता है। इसे राज्य की संस्कारधानी भी कहा जाता है । यहां पर [[मध्य प्रदेश]] का [[उच्च न्यायालय]] है । थल सेना की छावनी के अलावा यहां भारतीय आयुध निर्माणियों का कारखाना तथा पश्चिम-मध्य रेलवे का मुख्यालय भी है । == भौगोलिक स्थिति == विंध्य पर्वत श्रृंखला में स्थित यह नगर [[नर्मदा नदी]] के तट पर स्थित है। == शिक्षा == इस शहर में दो विश्वविद्यालय हैं: रानी दुर्गावती विश्वविद्यालय एवं जवाहरलाल नेहरू कृषि विश्वविद्यालय। === चिकित्सा महाविद्यालय === *नेताजी सुभाष चन्द्र बोस चिकित्सा महाविद्यालय === अभियांत्रिकी महाविद्यालय === *शासकीय अभियांत्रिकी महाविद्यालय == प्रसिद्ध स्थल == *रानी दुर्गावती का [[मदन महल]] *[[भेङाघाट]]- [[भारतीय पुरातत्व विभाग]] द्वारा संरक्षित [[चौसठ योगिनी मंदिर]] इसके समीप स्थित है । [[धुआंधार जलप्रपात]], भेङाघाट के निकट एक आकर्षक पर्यटन स्थल है । == घाट == *भेङाघाट *तिलवारा घाट *जिलहरी घाट *ग्वारी घाट kamria......gaotegaon JAB JAB DEEP JALEY TAB TAB DANGA PADEY ==प्रसिद्ध व्यक्ति== * [[सुभद्रा कुमारी चौहान]] *[[आचार्य रजनीश]] ( [[ओशो]]) *[[मणिशंकर विश्वकर्मा]] *[[बृजेश मिश्र]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Jabalpur]] [[en:Jabalpur]] [[fi:Jabalpur]] [[ja:ジャバルプル]] [[lt:Džabalpuras]] [[nl:Jabalpur]] [[pl:Dźabalpur]] [[pt:Jabalpur]] [[ro:Jabalpur]] [[sv:Jabalpur]] मध्यप्रदेश 2438 11442 2005-01-17T08:43:28Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[मध्य प्रदेश]] चित्र:Shatabdi.jpg 2439 11443 2005-01-17T08:58:38Z विजय ठाकुर 115 इंडियन रेलवे 2440 11444 2005-01-17T09:02:03Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय रेल]] भारतीय अर्थव्यवस्था 2441 28075 2006-09-22T07:13:05Z Mohitshukla1 712 /* परिचय */ {| align=right border=1 cellspacing=0 cellpadding=4 width=300 style="margin:0 0 1em 1em; border:1px solid gray; border-collapse:collapse; font-size:90%" !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|<big>भारतीय अर्थव्यवस्था की एक झलक <sup id="fn_1_back">[[#Notes|1]]</sup></big> |- !align="left" valign="top"|मुद्रा |colspan="2" valign="top"|1 [[रुपया]] (रू) = 100 [[पैसा]] |- !align="left" valign="top"|वित्तीय वर्ष |colspan="2" valign="top"|1 अप्रैल - 31 मार्च |- !align="left" valign="top"|व्यापार संगठन (सदस्य) |colspan="2" valign="top"|[[साफ्टा]], [[आसियान]] और [[विश्व व्यापार संगठन]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|आँकड़े |- !align="left" valign="top"|[[सकल घरेलू उत्पाद]] में स्थान |colspan="2" valign="top"|चौथा |- !align="left" valign="top"|स्कल घरेलू उत्पाद |colspan="2" valign="top"|$3.033 ट्रिलियन |- !align="left" valign="top"|सकल घरेलू उत्पाद वास्तविक वृद्धी दर |colspan="2" valign="top"|8.3% |- !align="left" valign="top"|सकल घरेलू उत्पाद प्रति वयक्ति |colspan="2" valign="top"|$2,900 |- !align="left" valign="top"|सकल घरेलू उत्पाद विभिन्न क्षेत्रों में |colspan="2" valign="top"|कृषि (23.6%), उद्योग (28.4%), सेवा क्षेत्र (48%) |- !align="left" valign="top"|[[मुद्रास्फिती]] दर |colspan="2" valign="top"|3.8% |- !align="left" valign="top"|[[गरीबी रेखा]] से नीचे की आबादी |colspan="2" valign="top"|25% |- !align="left" valign="top"|श्रमिक क्षमता |colspan="2" valign="top"|472 मिलियन |- !align="left" valign="top"|व्यवसाय द्वार श्रमिक क्षमता ([[1999]]) |colspan="2" valign="top"|[[कृषि]] (60%), [[उद्योग]] (17%), सेवा क्षेत्र (23%) |- !align="left" valign="top"|[[बेरोजगारी]] दर |colspan="2" valign="top"|9.5% |- !align="left" valign="top"|[[कृषि]] उत्पाद |colspan="2" valign="top"|[[चावल]], [[गेहूँ]], [[तिलहन]], [[कपास]], [[जूट]], [[चाय]], [[गन्ना]], [[आलू]]; [[पशु]], [[भैंस]], [[भेंड़]], [[बकरी]], [[मुर्गी]]; [[मत्सय]] |- !align="left" valign="top"|मुख्य उद्योग |colspan="2" valign="top"|[[वस्त्र उद्योग]], [[रसायन]], [[खाद्य प्रसंस्करण]], [[इस्पात]], [[यातायात के उपकरण]], [[सीमेंट]], [[खनन]], [[पेट्रोलियम]], [[भारी मशीनें]], [[साफ्टवेयर]] |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|बाहरी व्यापार |- !align="left" valign="top"|आयात (2003) |colspan="2" valign="top"|$74.15 बिलियन |- !align="left" valign="top"|मुख्य आयातित सामग्री |colspan="2" valign="top"|[[कच्चा तेल]], [[मशीनें]], [[जवाहरात]], [[उर्वरक]], [[रासायन]] |- !align="left" valign="top"|मुख्य व्यापरिक सहयोगी (2003) |colspan="2" valign="top"|[[अमरीका]] 6.4%, [[बेल्जियम]] 5.6%, [[ब्रिटेन]] 4.8%, [[चीन]] 4.3%, [[सिंगापुर]] 4% |- !align="left" valign="top"|निर्यात |colspan="2" valign="top"|$57.24 बिलियन |- !align="left" valign="top"|निर्यात के मुख्य सामान |colspan="2" valign="top"|[[कपड़े]], [[जवाहरात]] and [[गहने]], [[इंजिनयरिंग के सामान]], [[रासायन]], [[चमड़ा]] |- !align="left" valign="top"|मुख्य सहयोगी (2001) |colspan="2" valign="top"|[[अमरीका]] 20.6%, [[चीन]] 6.4%, [[ब्रिटेन]] 5.3%, [[हांगकांग]] 4,8%, [[जर्मनी]] 4.4% |- !align="center" bgcolor="lightblue" colspan="3"|सार्वजनिक वाणिज्य |- !align="left" valign="top"|कर्ज |colspan="2" valign="top"|$1.810701 बिलियन (सकल घरेलू उत्पाद का 59.7%) |- !align="left" valign="top"|बाहरी कर्ज |colspan="2" valign="top"|$101.7 बिलियन |- !align="left" valign="top"|आमदनी |colspan="2" valign="top"|$86.69 बिलियन |- !align="left" valign="top"|खर्च |colspan="2" valign="top"|$101.1 बिलियन |- !align="left" valign="top"|पूँजी व्यय |colspan="2" valign="top"|$13.5 बिलियन |- !align="left" valign="top"|वित्तीय सहायता ग्रहण (1998/99) |colspan="2" valign="top"|$2.9 बिलियन |} [[1991]] से [[भारत]] में बहुत तेज आर्थिक प्रगति हुई है जब से [[उदारीकरण]] और [[आर्थिक सुधार]] की नीति लागू की गयी है और भारत विश्व की एक आर्थिक [[महाशक्ति]] के रुप में उभरकर आया है। सुधारों से पूर्व मुख्य रुप से भारतीय उद्योगों और व्यापार पर सरकारी नियंत्रण का बोलबाला था और सुधार लागू करने से पूर्व इसका जोरदार विरोध भी हुआ परंतु आर्थिक सुधारों के अच्छे परिणाम सामने आने से विरोध काफी हद तक कम हुआ है। हलाकि [[मूलभूत ढाँचे]] में तेज प्रगति न होने से एक बड़ा तबका अब भी नाखुश है और एक बड़ा हिस्सा इन सुधारों से अभी भी लाभान्वित नहीं हुये हैं। लगभग 568 बिलियन के [[सकल घरेलू उत्पाद]] के साथ इस समय [[भारत]] विश्व अर्थव्यवस्था में 12 वें स्थान पर है। लेकिन प्रति व्यक्ति आय कम होने की वजह से इस प्रगति के कोई मायने नही रहते । सन [[2003]] में प्रति व्यक्ति आय के लिहाज से [[विश्व बैंक]] के अनुसार भारत का 143 वाँ स्थान था। पिछ्ले वर्शोँ मे भारत मे [[वित्तीय संस्थान | वित्तीय संस्थानो ]] ने विकास मे बडी भूमिका निभायी है। ==परिचय== [[भारत का क्षेत्रफल]] के लिहाज से विश्व में सातवां स्थान है, आबादी के इसका दूसरा स्थान है, केवल 2.4% क्षेत्रफल के साथ भारत विश्व की आबादी के 17% को श्शरण प्रदान करता है । वर्ष 2003-2004 में भारत विश्व में 12वीं सबसे बडी अर्थव्यवस्था है । इसका [[सकल घरेलू उत्पाद]] भारतीय रूपयों में 25,238 अरब रुपया जोकि अमरीकी डालरों में 550 अरब के बराबर है । पीछले वर्ष के मुकाबले सकल घरेलू उत्पाद की वृद्धि 8.2% थी । पिछले दशक में सकल घरेलू उत्पाद में वृद्धि पिछले दशक के दौरान औसतन ६ प्रतिशत प्रतिवर्ष से रही है ) [[कारक लागत पर घरेलू सकल उत्पाद]] का संघटन इस प्रकार रहा हैः *विनिर्माण, खनन, निर्माण, विद्युत, गैस और आपूर्ति क्षेत्र - 26.6% *कृषि वानिकी और लांजंग और मछली पकडने के क्षेत्र - 22.2% *सेवा क्षेत्र - 51.2% [[क्रय शक्ति]] समानता के लिहाज से, भारत विश्व में चौथी सबसे बडी अर्थव्यवस्था है तथा अर्थशास्त्रियों का अनुमान है कि वर्ष २०३० तक इसका तीसरा स्थान हो जाएगा (चीन और संयुक्त राज्य अमरीका के बाद)। भारत बहुत से उत्पादों के सबसे बडे उत्पादको में से है । इनमें प्राथमिक और विनिर्मित दोनों ही आते हैं । भारत दूध का सबसे बडा उत्पादक है ओर गेह, चावल,चाय चीनी,और मसालों के उत्पादन में अग्रणियों मे से एक है यह लौह अयस्क, वाक्साईट, कोयला और टाईटेनियम के समृद्ध भंडार हैं । यहाँ प्रतिभाशाली जनशक्ति का सबसे बडा पूल है । लगभग २ करोड भारतीय विदेश में काम कर रहे है। और वे विश्व अर्थव्यवस्था में योगदान दे रहे हैं । भारत विश्व में साफ्टवेयर इंजीनियरों के सबसे बडे आपूर्ति कर्त्ताओं में से एक है और [[सिलिकॉन वैली]] में [[सयुंक्त राज्य अमेरिका]] में लगभग ३० % उद्यमी पूंजीपति भारतीय मूल के है । भारत में सूचीबद्ध कंपनियों की संख्या अमेरिका के पश्चात दूसरे नम्बर पर है । लघु पैमाने का उद्योग क्षेत्र , जोकि प्रसार श्शील भारतीय उद्योग की रीड की हड्डी है, के अन्तर्गत लगभग ९५% औद्योगिक इकाईयां आती है । विनिर्माण क्षेत्र के उत्पादन का ४०% और निर्यात का ३६% ३२ लाख पंजीकृत लघु उद्योग इकाईयों में लगभग एक करोड ८० लाख लोगों को सीधे रोजगार प्रदान करता है। वर्ष २००३-२००४ में भारत का कुल व्यापार १४०.८६ अरब अमरीकी डालर था जो कि सकल घरेलु उत्पाद का २५.६% है । भारत का [[निर्यात]] ६३.्६२% अरब अमरीकी डालर था और आयात ७७.२४ अरब डालर । निर्यात के मुख्य घटक थे विनिर्मित सामान (७५.०३%) कृषि उत्पाद (११.६७%) तथा लौह अयस्क एवं खनिज (३.६९%) । वर्ष २००३-२००४ में साफ्टवेयर निर्यात, प्रवासी द्वारा भेजी राशि तथा पर्यटन के फलस्वरूप बाह्य अर्जन २२.१ अरब अमरीकी डालर का हो गया । अगस्त २००४ तक भारतीय विदेशी मुद्रा भंडार १२२ अरब अमरीकी डालर का हो गया। ==[[आर्थिक सुधार]]== मुख्य लेख देखें - [[आर्थिक सुधार]] ==उदारवाद की नीति== आर्थिक सुधारों की लंबी कवायद के बाद 1991 में भारत [[विदेशी पूँजी निवेश]] का आकर्षण बना और [[अमरीका]] भारत का सबसे बड़ा व्यापारिक सहयोगी बना। 1991 के बाद से भारतीय अर्थव्यवस्था में मजबूती का दौर शुरु हुआ। इसके बाद से भारत ने हमेशा प्रतिवर्ष लगभग 5% से ज्यादा की वृद्धि दर्ज की है। अप्रत्याशित रुप से वर्ष 2003 में भारत ने 8.4 प्रतिशत का विकास दर हासिल किया जो दुनिया की अर्थव्यवस्था में सबसे तेजी से उभरती अर्थव्यवस्था का एक संकेत समझा गया। ==कर प्रणाली== भारत के केन्द्र सरकार द्वारा अर्जित आय: आँकड़े [[करोड़]] [[रुपया]] में (अप्रैल - सितंबर 2004) नोट: 1 करोड़ = 10 मिलियन. * एक्साईज: 36,622 * कस्टम: 25,205 * [[आयकर]]: 25,175 * कारपोरेशन कर: 20,337 ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] भारत की अर्थव्यवस्था 2442 11446 2005-01-17T09:25:40Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय अर्थव्यवस्था]] दिल्ली सल्तनत 2443 46430 2007-01-26T14:50:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ru:Делийский султанат]] '''दिल्ली सल्तनत''', या '''सल्तनत-ए-हिन्द'''/'''सल्तनत-ए-दिल्ली''' [[1210]] से [[1526]] तक [[भारत]] पर शासन करने वाले सुल्तानों के वंश के शासनकाल को कहा जाता है। [[दिल्ली]] पर कई [[तुर्क]] [[अफ़गान]] शासकों ने '''मध्यकाल''' में शासन किया जिनमें से: [[गुलाम वंश]](1206-90), [[खिलजी वंश]] (1290-1320), [[तुगलक़ वंश]] (1320-1413), [[सैयद वंश]] (1414-51), और [[लोदी वंश]] (1451-1526)शामिल हैं। {{substub}} [[category: इतिहास]] [[de:Sultanat von Delhi]] [[en:Delhi Sultanate]] [[fi:Delhin sulttaanikunta]] [[fr:Sultanat de Delhi]] [[ja:デリー・スルタン朝]] [[ru:Делийский султанат]] [[simple:Delhi Sultanate]] [[sv:Delhisultanatet]] चोल साम्राज्य 2444 11448 2005-01-19T02:35:36Z विजय ठाकुर 115 दक्षिण [[भारत]] में और पास के अन्य देशों में [[तमिल]] [[चोल]] शासकों ने 9 वीं शताब्दी से 13 वीं शताब्दी के बीच एक अत्यंत शक्तिशाली [[हिन्दू]] साम्राज्य का निर्माण किया। {{substub}} सुमित सरकार 2445 11449 2005-01-23T03:49:05Z विजय ठाकुर 115 '''सुमित सरकार''' [[भारत]] के एक सुप्रसिद्ध [[इतिहास]]विद हैं और [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] में अध्यापन करते हैं। इन्होंनें आधुनिक भारत के इतिहास पर कई महत्वपूर्ण पुस्तकों की रचना की है और बहुत से शोध का निर्देशन किया है। {{substub}} जामिया मिलिया इस्लामिया 2446 11450 2005-01-20T06:28:22Z विजय ठाकुर 115 '''जामिया मिलिया इस्लामिया''' [[दिल्ली]] में स्थित [[भारत]] का एक प्रमुख शिक्षण संस्थान है। इसे विश्वविद्यालय का दर्जा हासिल है। {{substub}} अरुंधती राय 2447 43147 2007-01-14T21:10:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Arundhati Roy]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''अरुन्धती राय ''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Arundhati roy.jpg|200px|अरुंधती राय ]] |- ! जन्मतिथि: | [[24 नवंबर]], [[1961]] |- |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | लेखिका/समाज सेवक |- ! जन्मस्थान: | [[असम]] |- |} '''अरुन्धती राय''' (जन्म: [[24 नवंबर]], [[1961]]) [[भारत]] की प्रमुख [[लेखक|लेखिका]] और समाज सेविका है। उन्का जन्म [[असम]] मे हुआ था। इनकी माँ केरल की इसाई और पिता बंगाली हिन्दु है। इनकी पहली पुस्तक "गाड आफ स्माल थिंग्स" काफी मशहूर हुई और [[1997]] मे [[बुकर पुरस्कार]] से नवाजी गयी है। ==शिक्षा== ==जीवन== ==सम्मान== ==यह भी देखें== [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ca:Arundhati Roy]] [[da:Arundhati Roy]] [[de:Arundhati Roy]] [[en:Arundhati Roy]] [[eo:Arundhati Roy]] [[es:Arundhati Roy]] [[fi:Arundhati Roy]] [[fr:Arundhati Roy]] [[id:Arundhati Roy]] [[it:Arundhati Roy]] [[no:Arundhati Roy]] [[pl:Arundhati Roy]] [[sv:Arundhati Roy]] [[ta:அருந்ததி ராய்]] [[tr:Arundhati Roy]] विश्व व्यापार संगठन 2448 43130 2007-01-14T19:28:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ലോക വ്യാപാര സംഘടന]] '''विश्व व्यापार संगठन''' या '''वर्ल्ड ट्रेड आर्गेनाइजेशन''' (डब्ल्यू टी ओ) विश्व की सबसे प्रमुख मौद्रिक संस्था है जो विश्व व्यापार के लिये दिशा निर्देशों को जारी करती है और सदस्य देशों को जरुरत के मुताबिक ॠण मुहैया कराती है। [[भारत]] भी इसका एक सदस्य देश है। {{substub}} [[Category:अर्थशास्त्र]] [[ar:منظمة التجارة العالمية]] [[bg:Световна търговска организация]] [[bn:বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা]] [[bs:WTO]] [[ca:Organització Mundial de Comerç]] [[cs:World Trade Organization]] [[da:WTO]] [[de:Welthandelsorganisation]] [[en:World Trade Organization]] [[eo:Monda Organizaĵo pri Komerco]] [[es:Organización Mundial del Comercio]] [[fi:Maailman kauppajärjestö]] [[fr:Organisation mondiale du commerce]] [[gl:Organización Mundial do Comercio]] [[he:ארגון הסחר העולמי]] [[hu:WTO]] [[id:Organisasi Perdagangan Dunia]] [[io:Mondala Organizeso pri Komerco]] [[is:Alþjóðaviðskiptastofnunin]] [[it:Organizzazione Mondiale del Commercio]] [[ja:世界貿易機関]] [[ka:მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]] [[ko:세계무역기구]] [[la:Syndicatus Mercaturae Mundanae]] [[lt:Pasaulio prekybos organizacija]] [[mk:Светска Трговска Организација]] [[ml:ലോക വ്യാപാര സംഘടന]] [[nl:Wereldhandelsorganisatie]] [[nn:Verdshandelsorganisasjonen]] [[no:Verdens handelsorganisasjon]] [[pl:Światowa Organizacja Handlu]] [[pt:Organização Mundial do Comércio]] [[ro:Organizaţia Mondială a Comerţului]] [[ru:Всемирная торговая организация]] [[simple:World Trade Organization]] [[sk:Svetová obchodná organizácia]] [[sl:Svetovna trgovinska organizacija]] [[sq:Organizata Botërore e Tregëtisë]] [[sr:Светска трговинска организација]] [[sv:Världshandelsorganisationen]] [[th:องค์กรการค้าโลก]] [[tr:Dünya Ticaret Örgütü]] [[uk:Світова організація торгівлі]] [[vi:Tổ chức Thương mại Thế giới]] [[zh:世界贸易组织]] [[zh-min-nan:Sè-kài Bō͘-e̍k Cho͘-chit]] हुडको झील 2449 34695 2006-11-13T14:02:04Z Amitprabhakar 683 '''हुडको झील''' [[जमशेदपुर]] में छोटा गोविंदपुर और [[टेल्को कालोनी]] के बीच स्थित [[टाटा मोटर्स]] द्वारा निर्मित एक कृत्रिम [[झील]] है। कंपनी द्वारा इस क्षेत्र को एक पिकनिक स्पाट के रुप में विकसित किया गया है। [[Category:झील]] {{substub}} टाटा आयरन ऐंड स्टील कंपनी 2450 41181 2007-01-04T21:52:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Tata Steel]] '''टाटा स्टील''' के नाम से जाने जाने वाली यह भारत की प्रमुख [[इस्पात]] कंपनी है। [[जमशेदपुर]] स्थित इस कारखाने की स्थापना [[1907]] में की गयी थी। {{substub}} [[de:Tata Steel]] [[en:Tata Steel]] [[fi:Tata Steel]] [[nl:Tata Steel]] वायुदूत 2451 11455 2005-01-19T02:45:51Z विजय ठाकुर 115 '''वायुदूत''' भारत के सार्वजनिक क्षेत्र की एक विमान सेवा कंपनी है जो दूर दराज के इलाकों के लिये हेलीकाप्टर सेवा मुहैया कराती है। {{substub}} सोनारी हवाई अड्डा 2452 11456 2005-01-17T10:10:23Z विजय ठाकुर 115 '''सोनारी [[हवाई अड्डा]]''' [[जमशेदपुर]] स्थित एक स्थानीय हवाई अड्डा है। पहले यह [[वायुदूत]] की सेवाओं द्वारा [[कोलकाता]] जैसे नगरों से जुड़ा था। परंतु अभी यहाँ कोई सार्वजनिक विमान नहीं आता। आमतौर पर इस हवाई अड्डे का उपयोग कुछ विमान चालन प्रशिक्षण क्लबों और टिस्को के अधिकारियों द्वारा किया जाता है। पूर्वी सिंहभूम का मानचित्र 2453 11457 2005-06-05T08:32:50Z Spundun 73 substub [[जमशेदपुर]] [[झारखंड]] के [[पूर्वी सिंहभूम]] जिले का मुख्यालय है। {{substub}} खड़कई 2454 24661 2006-08-14T05:33:05Z Mitul0520 211 '''खड़कई''' नदी [[झारखंड]] के दक्षिण पश्चिम हिस्से में बहने वाली एक पहाड़ी नदी है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] सुवर्णरेखा। स्वर्णरेखा 2455 24250 2006-08-05T05:11:00Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[सुवर्णरेखा]] राँची विश्ववविद्यालय 2456 30707 2006-10-14T15:53:27Z Amitprabhakar 683 '''राँची विश्वविद्यालय''' [[झारखंड]] और [[भारत]] का एक प्रमुख शिक्षण संस्थान है, विश्वविद्यालय का मुख्य परिसार [[राँची]] में है और [[सिंहभूम]] तथा [[राँची]] जिले में इसके 70 से ज्यादा अंगीभूत कालेज हैं। ==प्रमुख अंगीभूत कालेज== *'''[[जमशेदपुर]]''' **[[जमशेदपुर को-आपरेटिव कालेज]] **[[जमशेदपुर महिला महाविद्यालय]] **[[जेवियर प्रबंधन संस्थान । एक्स एल आर आई]] **[[करीम सिटी कालेज]] **[[ग्रैजुएट कालेज फार वीमेन]] **[[जमशेदपुर वर्कस कालेज]] **[[अब्दुल बारी मेमोरियल कालेज]] **[[जनता पारिख कालेज]] **[[लाल बहादुर शास्त्री मेमोरियल कालेज]] **[[श्यामाप्रसाद मुखर्जी कालेज]] **[[केएमपीएम इंटर कालेज]] *'''[[राँची]]''' **[[सेंट जेवियर्स कालेज, राँची]] **[[राँची कालेज]] **[[राँची महिला महाविद्यालय]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:भारत के विश्वविद्यालय]] चाकुलिया 2457 11461 2005-02-06T01:29:39Z विजय ठाकुर 115 '''चाकुलिया''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] में स्थित [[पूर्वी सिंहभूम]] जिले का एक शहर है जो [[पश्चिम बंगाल]] और झारखंड की सीमा पर स्थित है और [[हावड़ा]] [[टाटानगर]] मुख्य रेलमार्ग पर स्थित है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] जादूगोड़ा 2458 32843 2006-10-28T12:56:38Z 132.185.144.122 '''जादूगोड़ा''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के [[पूर्वी सिंहभूम]] जिले का एक शहर है जो शहर के दक्षिण पश्चिम हिस्से में स्थित है। जादूगोड़ा अपने [[यूरेनियम]] की खानों के लिये मशहूर है। जादूगोड़ा एक छोटी सी कॉलोनी है जिसमें यूरेनियम खान को नियंत्रित करने वाली कंपनी यूरेनियम कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड में काम करने वाले लोग रहते हैं. कॉलोनी के आसपास अन्य लोग भी रहते हैं और इन छोटे छोटे गांवों के अलग अलग नाम हैं. {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] समाजशास्त्र 2459 30656 2006-10-14T11:38:11Z Amitprabhakar 683 '''समाजशास्त्र''' या '''सोशोयोलाजी''' मनुष्य के सामाजिक पहलुओ और संरचनाओं के अध्यन का विज्ञान है। {{substub}} [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] गिरिजाघर 2460 17942 2006-03-20T11:54:47Z Magicalsaumy 423 #redirect[[चर्च]] उपासनास्थल 2461 44456 2007-01-19T20:32:08Z जूहोमि 935 प्रमुख उपासना स्थल *[[गिरिजाघर]] *[[मस्ज़िद]] *[[मन्दिर]] *[[सिनेगाग]] {{substub}} मन्दिर 2462 44455 2007-01-19T20:31:48Z जूहोमि 935 {{stub}} '''मन्दिर''' हिंदुओं का [[उपासनास्थल]] होता है । मन्दिर अराधना और पूजा-अर्चना के लिए निश्चित की हुई जगह या देवस्थान है. यानी जिस जगह किसी आराध्य देव के प्रति ध्यान या चिंतन किया जाए या वहां मूर्ति इत्यादि रखकर पूजा-अर्चना की जाए उसे मंदिर कहते हैं. और मठ वह स्थान है जहां किसी संप्रदाय, धर्म या परंपरा विशेष में आस्था रखने वाले शिष्य आचार्य या धर्मगुरु अपने संप्रदाय के संरक्षण और संवर्द्धन के उद्देश्य से धर्म ग्रन्थों पर विचार विमर्श करते हैं या उनकी व्याख्या करते हैं जिससे उस संप्रदाय के मानने वालों का हित हो और उन्हें पता चल सके कि उनके धर्म में क्या है. उदाहरण के लिए बौद्ध विहारों की तुलना हिंदू मठों या ईसाई मोनेस्ट्रीज़ से की जा सकती है. लेकिन मठ शब्द का प्रयोग शंकराचार्य के काल यानी सातवीं या आठवीं शताब्दी से शुरु हुआ माना जाता है. [[तमिल भाषा]] में मंदिर को ''कोईल'' या ''कोविल'' (கோவில் ) कहते हैं । ==मंदिर की संरचना== ==मंदिरों का महत्व== ==यह भी देखें == *[[वृहदेश्वर मंदिर]] *[[मीनाक्षी मंदिर]] *[[कामाख्या मंदिर]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] हिटलर 2463 40577 2006-12-31T13:01:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[als:Adolf Hitler]], [[qu:Adolf Hitler]] <!--[[Image:Adolf Hitler Bigger.jpg|thumb|right|हिटलर]]--> '''एडोल्फ हिटलर''' [[नाज़ी]] [[जर्मनी]] का एक [[तानाशाह]] था जिसने [[आर्य]] वर्ण की शुद्धता पर काफी बल दिया था और [[यहूदी]] जाति के खिलाफ काफी अत्याचार किये। {{substub}} [[af:Adolf Hitler]] [[als:Adolf Hitler]] [[am:አዶልፍ ሂትለር]] [[ang:Adolf Hitler]] [[ar:أدولف هتلر]] [[ast:Adolf Hitler]] [[be:Адольф Гітлер]] [[bg:Адолф Хитлер]] [[bn:এডল্‌ফ হিটলার]] [[br:Adolf Hitler]] [[bs:Adolf Hitler]] [[ca:Adolf Hitler]] [[cs:Adolf Hitler]] [[cy:Adolf Hitler]] [[da:Adolf Hitler]] [[de:Adolf Hitler]] [[el:Αδόλφος Χίτλερ]] [[en:Adolf Hitler]] [[eo:Adolf Hitler]] [[es:Adolf Hitler]] [[et:Adolf Hitler]] [[eu:Adolf Hitler]] [[fa:آدولف هیتلر]] [[fi:Adolf Hitler]] [[fr:Adolf Hitler]] [[ga:Adolf Hitler]] [[gd:Adolf Hitler]] [[gl:Adolf Hitler]] [[he:אדולף היטלר]] [[hr:Adolf Hitler]] [[hu:Adolf Hitler]] [[hy:Հիտլեր Ադոլֆ]] [[id:Adolf Hitler]] [[io:Adolf Hitler]] [[is:Adolf Hitler]] [[it:Adolf Hitler]] [[ja:アドルフ・ヒトラー]] [[ka:ჰიტლერი, ადოლფ]] [[kn:ಅಡೋಲ್ಫ್ ಹಿಟ್ಲರ್]] [[ko:아돌프 히틀러]] [[ku:Adolf Hitler]] [[la:Adolfus Hitler]] [[lb:Adolf Hitler]] [[li:Adolf Hitler]] [[lt:Adolfas Hitleris]] [[lv:Ādolfs Hitlers]] [[mk:Адолф Хитлер]] [[ms:Adolf Hitler]] [[mt:Adolf Hitler]] [[nds-nl:Adolf Hitler]] [[nl:Adolf Hitler]] [[nn:Adolf Hitler]] [[no:Adolf Hitler]] [[oc:Adolf Hitler]] [[os:Гитлер, Адольф]] [[pl:Adolf Hitler]] [[ps:آدولف هيتلر]] [[pt:Adolf Hitler]] [[qu:Adolf Hitler]] [[rm:Adolf Hitler]] [[ro:Adolf Hitler]] [[roa-rup:Adolf Hitler]] [[ru:Гитлер, Адольф]] [[scn:Adolf Hitler]] [[sco:Adolf Hitler]] [[sh:Adolf Hitler]] [[simple:Adolf Hitler]] [[sk:Adolf Hitler]] [[sl:Adolf Hitler]] [[sq:Adolf Hitler]] [[sr:Адолф Хитлер]] [[st:Adolf Hitler]] [[sv:Adolf Hitler]] [[sw:Adolf Hitler]] [[tg:Адолф Ҳитлер]] [[th:อดอล์ฟ ฮิตเลอร์]] [[tl:Adolf Hitler]] [[tr:Adolf Hitler]] [[tt:Adolf Hitler]] [[uk:Адольф Гітлер]] [[vi:Adolf Hitler]] [[wa:Adolf Hitler]] [[yi:אדולף היטלער]] [[zh:阿道夫·希特勒]] सिंधु घाटी सभ्यता 2464 34703 2006-11-13T14:12:00Z Amitprabhakar 683 '''सिंधु घाटी सभ्यता''' ('''इंडस वैली सिविलाइजेशन''') विश्व की प्राचीन नदी घाटी सभ्यताओं में से एक प्रमुख सभ्यता थी। इसका विकास [[सिंधु नदी]] के किनारे की घाटियों में [[मोहनजोदड़ो]], [[कालीबंगा]] और [[हड़प्पा]] में हुआ था। ब्रिटिश काल में हुई खुदाइयों के आधार पर [[पुरातत्व]]वेत्ता और [[इतिहास]]कारों का अनुमान है कि यह अत्यंत विकसित सभ्यता थी और ये शहर अनेक बार बसे और उजड़े हैं। [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] {{substub}} सरगुजा 2465 37341 2006-12-05T03:25:14Z मिश्रानुराग 682 '''सरगुजा''' [[छत्तीसगढ]] [[प्रान्त]] का एक [[आदिवासी]] बहुल जिला है। स्रोत http://www.surguja.com/ भारत देश के छत्तीसगढ राज्य के उत्तर-पुर्व भाग में आदिवासी बहुल जिला सरगुजा स्थित है। इस जिले के उत्तर में उत्तरप्रदेश राज्य की सीमा है, जबकी पूर्व में झारखंड राज्य है। जिले के दक्षिणी क्षेत्र में छत्तीसगढ का रायगढ, कोरबा एवं जशपुर जिला है, जबकी इसके पश्चिम में कोरिया जिला है। इस जिले का अक्षांशिय विस्तार 230 37' 25" से 240 6' 17" उत्तरी अक्षांश और देशांतरिय विस्तार 810 37' 25" से 840 4' 40" पूर्व देशांतर तक है। यह जिला भौतिक संरचना के रुप से विंध्याचल-बघेलखंड और छोटा नागपुर का अभिन्न अंग है। इस जिले की समुद्र सतह से उंचाई लगभग 609 मीटर है। इस जिले की स्थापना 1 जनवरी 1948 को हुआ था जो 1 नवम्बर 1956 को मध्यप्रदेश राज्य के निर्माण के तहत मध्यप्रदेश में शामिल कर दिया गया। उसके बाद 25 मई 1998 को इस जिले का प्रथम प्रशासनिक विभाजन करके कोरिया जिला बनाया गया। जिसके बाद वर्तमान सरग� जूनीचीरो कोईजूमी 2466 40724 2007-01-01T16:48:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mk:Џуничироо Коизуми]], [[su:Junichiro Koizumi]] [[चित्र:Junichiro Koizumi G8 summit.jpg|200px|right|thumbnail|जूनीचीरो कोईजूमी ([[2006]])]] '''जूनीचीरो कोईजूमी''' [[जापान]] के प्रधानमंत्री हैं। (2005) {{substub}} [[ar:جونشيرو كيوزومي]] [[br:Junichiro Koizumi]] [[ca:Junichiro Koizumi]] [[da:Junichiro Koizumi]] [[de:Junichirō Koizumi]] [[en:Junichiro Koizumi]] [[eo:Koizumi Jun'ichiro]] [[es:Jun'ichirō Koizumi]] [[et:Jun'ichirō Koizumi]] [[fi:Jun'ichirō Koizumi]] [[fr:Jun'ichirō Koizumi]] [[ga:Junichiro Koizumi]] [[gl:Junichiro Koizumi]] [[he:ג'וניצ'ירו קואיזומי]] [[hu:Koidzumi Dzsunicsiró]] [[id:Junichiro Koizumi]] [[io:Junichiro Koizumi]] [[it:Junichiro Koizumi]] [[ja:小泉純一郎]] [[ka:კოიძუმი ძიუნიტირო]] [[ko:고이즈미 준이치로]] [[mi:Junichiro Koizumi]] [[mk:Џуничироо Коизуми]] [[nl:Junichiro Koizumi]] [[nn:Junichiro Koizumi]] [[no:Junichiro Koizumi]] [[pl:Jun'ichirō Koizumi]] [[pt:Junichiro Koizumi]] [[ro:Junichiro Koizumi]] [[ru:Коидзуми, Дзюнъитиро]] [[sh:Junichiro Koizumi]] [[simple:Junichiro Koizumi]] [[sr:Џуничиро Коизуми]] [[su:Junichiro Koizumi]] [[sv:Junichiro Koizumi]] [[ta:ஜூனிசிரோ கொய்சுமி]] [[th:จุนอิชิโร โคะอิซุมิ]] [[tr:Juniçiro Koizumi]] [[uk:Коїдзумі Дзюнітіро]] [[vi:Koizumi Junichirō]] [[zh:小泉纯一郎]] [[zh-min-nan:Koizumi Zyun'itirô]] आई आई टी 2467 29904 2006-10-07T16:08:44Z Mitul0520 211 [[चित्र:IIT_KGP_Main_Building.JPG|thumb|300px| आई आई टी खड़गपुर की मुख्य ईमारत]] '''भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान''' यानि आई आई टी (''इंडियन इंस्टीट्यूट्स आफ़ टेक्नालजी'') [[भारत]] के ७ स्वायत्त तकनीकी शिक्षा संस्थान हैं। ये संस्थान [[भारत सरकार]] के द्वारा स्थापित किये गये "राष्ट्रीय महत्व के संस्थान" हैं। ईसवी सन २००६ के अनुमान के अनुसार सभी आई आई टी में मिलाकर १७,००० पूर्व-स्नातक तथा १३,००० स्नातक छात्र हैं। आई आई टी के वर्तमान तथा पूर्व छात्रों को आईआईटियन बुलाया जाता है। [[चित्र:IIT Location.PNG|thumb|300px| भारत में आई आई टी की जगह]] भारत में सात आई आई टी हैं : *[[आई आई टी दिल्ली]] [[दिल्ली]] *[[आई आई टी मुंबई]] [[महाराष्ट्र]] *[[आई आई टी चेन्नई]] [[तमिलनाडू]] *[[आई आई टी कानपुर]] [[उत्तर प्रदेश]] *[[आई आई टी खड़गपुर]] [[पश्चिम बंगाल]] *[[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान रुड़की |आई आई टी रुड़की]] [[उत्तरांचल]] *[[आई आई टी गुवाहाटी]] [[असम]] ==इतिहास== भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थानों की स्थापना का इतिहास ईसवी सन १९४६ को जाता है जब [[जोगेंद्र सिंह]] नें भारत में उच्च शिक्षा के संस्थानों की स्थापना के लिए एक समिति का गठन किया। [[नलिनी रंजन सरकार]] की अध्यक्षता में गठित समिति नें भारत भर में ऐसे संस्थानों के गठन की सिफ़ारिश की। इन सिफ़ारिशों को ध्यान में रखते हुए पहले भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान की स्थापना [[कलकत्ता]] के पास स्थित [[खड़गपुर]] में १९५० में हुई। शुरुआत में यह संस्थान [[हिजली कारावास]] में स्थित था। १५ सितंबर १९५६ को भारत की संसद नें "भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान अधिनियम" को मंज़ूरी देते हुए आई आई टी को "राष्ट्रीय महत्व के संस्थान" घोषित कर दिया। इसी तर्ज़ पर अन्य आई आई टी की स्थापना [[बंबई]] (१९५८), [[मद्रास]] (१९५९), [[कानपुर]] (१९५९), तथा [[नई दिल्ली]] (१९६१) में हुई। असम में छात्र आंदोलन के चलते [[प्रधानमंत्री]] [[राजीव गांधी]] नें असम में भी एक आई आई टी की स्थापना का वचन दिया जिसके नतीजतन १९९४ में [[गुवाहाटी]] में आई आई टी की स्थापना हुई। सन २००१ में [[रुड़की]] स्थित [[रुड़की विश्वविद्यालय]] को भी आई आई टी का दर्जा दिया गया। ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.iitb.ac.in आई आई टी मुंबई] *[http://www.iitd.ac.in आई आई टी दिल्ली] *[http://www.iitg.ac.in आई आई टी गुवाहाटी] *[http://www.iitk.ac.in आई आई टी कानपुर] *[http://www.iitkgp.ac.in आई आई टी खड़गपुर] *[http://www.iitm.ac.in आई आई टी चेन्नई] *[http://www.iitr.ac.in आई आई टी रुड़की] [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] [[en:Indian Institutes of Technology]] [[fr:Instituts indiens de technologie]] [[ja:インド工科大学]] [[sv:Indian Institute of Technology]] [[zh:印度技術學院]] भारतीय तकनीकी संसथान 2468 11472 2005-01-17T11:14:21Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आई आई टी]] सोमालिया 2469 43994 2007-01-17T08:28:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ast:Somalia]] '''सोमालिया''' [[अफ्रीका महाद्वीप]] का एक देश है। [[श्रेणी:देश]] [[af:Somalië]] [[am:ሶማሊያ]] [[an:Somalia]] [[ar:الصومال]] [[ast:Somalia]] [[bg:Сомалия]] [[bn:সোমালিয়া]] [[bs:Somalija]] [[ca:Somàlia]] [[cs:Somálsko]] [[cy:Somalia]] [[da:Somalia]] [[de:Somalia]] [[el:Σομαλία]] [[en:Somalia]] [[eo:Somalio]] [[es:Somalia]] [[et:Somaalia]] [[eu:Somalia]] [[fa:سومالی]] [[fi:Somalia]] [[fr:Somalie]] [[frp:Somalie]] [[gd:Somalia]] [[gl:Somalia - Soomaaliya]] [[he:סומליה]] [[hr:Somalija]] [[hu:Szomália]] [[id:Somalia]] [[ilo:Somalia]] [[io:Somalia]] [[is:Sómalía]] [[it:Somalia]] [[ja:ソマリア]] [[ka:სომალი]] [[ko:소말리아]] [[ku:Somaliya]] [[kw:Somali]] [[la:Somalia]] [[lij:Somalia]] [[lt:Somalis]] [[lv:Somālija]] [[mk:Сомалија]] [[ms:Somalia]] [[nds:Somalia]] [[nl:Somalië]] [[nn:Somalia]] [[no:Somalia]] [[oc:Somalia]] [[pam:Somalia]] [[pl:Somalia]] [[pt:Somália]] [[rm:Somalia]] [[ro:Somalia]] [[ru:Сомали]] [[sa:सोमालिया]] [[sh:Somalija]] [[simple:Somalia]] [[sk:Somálsko]] [[sl:Somalija]] [[so:Soomaaliya]] [[sq:Somalia]] [[sr:Сомалија]] [[sv:Somalia]] [[sw:Somalia]] [[tg:Сумолӣ]] [[th:ประเทศโซมาเลีย]] [[tl:Somalia]] [[tr:Somali]] [[ug:سومالى]] [[uk:Сомалі]] [[vi:Somalia]] [[vo:Somalän]] [[zh:索马里]] [[zh-min-nan:Somalia]] सूडान 2470 43992 2007-01-17T08:16:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ga:An tSúdáin]] '''सूडान''' [[अफ्रीका महादेश]] का एक देश है। इसकी राजधानी [[खार्तूम]] है। {{substub}} [[af:Soedan]] [[am:ሱዳን]] [[an:Sudán]] [[ang:Sudan]] [[ar:السودان]] [[ast:Sudán]] [[az:Sudan]] [[bg:Судан]] [[bn:সুদান]] [[bs:Sudan]] [[ca:Sudan]] [[cs:Súdán]] [[cy:Swdan]] [[da:Sudan]] [[de:Sudan]] [[el:Σουδάν]] [[en:Sudan]] [[eo:Sudano]] [[es:Sudán]] [[et:Sudaan]] [[eu:Sudan]] [[fa:سودان]] [[fi:Sudan]] [[fr:Soudan]] [[frp:Sodan]] [[ga:An tSúdáin]] [[gd:Sudan]] [[gl:Sudán - السودان]] [[he:סודאן]] [[hr:Sudan]] [[ht:Soudan]] [[hu:Szudán]] [[id:Sudan]] [[ilo:Sudan]] [[io:Sudan]] [[is:Súdan]] [[it:Sudan]] [[ja:スーダン]] [[ka:სუდანი]] [[ko:수단]] [[ku:Sudan]] [[kw:Soudan]] [[la:Sudania]] [[lij:Sudan]] [[lt:Sudanas]] [[lv:Sudāna]] [[mk:Судан]] [[ms:Sudan]] [[nds:Sudan]] [[nl:Soedan]] [[nn:Sudan]] [[no:Sudan]] [[oc:Sodan]] [[pam:Sudan]] [[pl:Sudan]] [[pt:Sudão]] [[rm:Sudan]] [[ro:Sudan]] [[ru:Судан]] [[se:Sudan]] [[sh:Sudan]] [[simple:Sudan]] [[sk:Sudán]] [[sl:Sudan]] [[sq:Sudani]] [[sr:Судан]] [[sv:Sudan]] [[sw:Sudan]] [[ta:சூடான்]] [[th:ประเทศซูดาน]] [[tl:Sudan]] [[tr:Sudan]] [[ug:سۇدان]] [[uk:Судан]] [[uz:Sudan]] [[vi:Sudan]] [[vo:Sudän]] [[yi:סודאן]] [[zh:苏丹共和国]] [[zh-min-nan:Sudan]] बहाषा इंडोनेशिया 2471 11475 2005-01-24T02:11:19Z विजय ठाकुर 115 '''बहाषा इंडोनेशिया''' [[इंडोनेशिया]] में बोली जाने वाली सबसे प्रमुख [[भाषा]] है और यह इस [[देश]] की [[राजभाषा]] भी है। {{substub}} [[bg:Малайски език]] [[de:Malaiische und indonesische Sprache]] [[en:Malay language]] [[en:Indonesian language]] [[eo:Malaja lingvo]] [[eo:Indonezia lingvo]] [[fi:Malaijin kieli]] [[fi:Indonesian kieli]] [[fr:Indonésien]] [[fr:malais]] [[id:Bahasa Melayu]] [[id:Bahasa Indonesia]] [[ja:マレー語]][[ja:インドネシア語]] [[ms:Bahasa Melayu]] [[ms:Bahasa Indonesia]] [[nl:Maleis]] [[nl:Indonesisch]] [[pl:Język malajski]] [[th:ภาษามาเลย์]] [[th:ภาษาอินโดนีเซีย]] सिंध 2472 36529 2006-11-28T11:51:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: fa, it, pt Modifying: ca, sd '''सिंध''' [[पाकिस्तान]] का एक सूबा या [[प्रान्त]] है। {{stub}} [[श्रेणी: पाकिस्तान के राज्य]] {{पाकिस्तान के राज्य }} [[ca:Sind]] [[cs:Sind]] [[de:Sindh]] [[en:Sindh]] [[es:Sind]] [[et:Sindh]] [[fa:سند (جغرافیا)]] [[fr:Sind]] [[it:Sindh]] [[ko:신드 주]] [[nl:Sindh]] [[no:Sind (Pakistan)]] [[pl:Sindh]] [[pt:Sind]] [[sd:سنڌ]] [[sv:Sindh]] [[ur:سندھ]] [[zh:信德省]] पाकिस्तान के शहर 2473 11477 2005-06-05T08:39:18Z Spundun 73 stub *[[कराँची]] *[[इस्लामाबाद]] *[[जलालाबाद]] *[[मुल्तान]] *[[मुनाबाओ]] *[[लाहौर]] {{stub}} सीता 2474 41146 2007-01-04T12:34:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Sita]], [[no:Sita]] '''सीता''' [[रामायण]]और रामकथा पर आधारित अन्य रामायणो जैसे [[रामचरितमानस]] की मुख्य पात्रा है। सीता [[मिथिला]] के [[राजा जनक]] की सबसे बड़ी पुत्री थी इनका विवाह [[अयोध्या]] के [[राजा दशरथ]] के ज्योष्ठ पुत्र [[राम]] से [[स्वयंवर]] में [[शिव]] का धनुष भंग करने के उपरांत हुआ था। ==यह भी देखें== *[[रामायण]] *[[रामचरितमानस]] {{सबस्टब}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रामायण]] [[de:Sita (Religion)]] [[en:Sita]] [[es:Sītā]] [[fi:Sita]] [[id:Sita]] [[it:Sita]] [[ja:シーター]] [[kn:ಸೀತೆ]] [[nl:Sita (godin)]] [[no:Sita]] [[pl:Sita]] [[simple:Sita]] [[sv:Sita]] [[ta:சீதை]] [[tr:Sita Devi]] संसकृत 2475 11479 2005-01-17T23:16:44Z Murtasa 83 #REDIRECT[[संस्कृत भाषा]] म्हार 2476 11480 2005-01-25T17:55:08Z विजय ठाकुर 115 '''म्हार''' [[मणिपुर]] और [[असम]] के पहाड़ी जिलों में रहने वाली एक जनजाति है। ==यह भी देखें== *[[म्हार भाषा]] {{substub}} तिब्बत 2477 36164 2006-11-24T22:32:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Tibet (gebied)]] '''तिब्बत''' [[चीन]] का एक स्वायत्तशासी प्रदेश है। [[ar:تبت]] [[bg:Тибет]] [[bn:তিব্বত]] [[bo:བོད་ལྗོངས]] [[br:Tibet]] [[ca:Tibet]] [[cs:Tibet]] [[da:Tibet]] [[de:Tibet]] [[en:Tibet]] [[eo:Tibeto]] [[es:Tíbet]] [[et:Tiibet]] [[eu:Tibet]] [[fi:Tiibet]] [[fr:Tibet]] [[gd:Tibet]] [[he:טיבט]] [[hu:Tibet]] [[id:Tibet]] [[it:Tibet]] [[ja:チベット]] [[jbo:bod]] [[ka:ტიბეტი]] [[ko:티베트]] [[lmo:Tibet]] [[lt:Tibetas]] [[lv:Tibeta]] [[nl:Tibet (gebied)]] [[nn:Tibet]] [[no:Tibet]] [[pt:Tibete]] [[ro:Tibet]] [[ru:Тибет]] [[scn:Tibet]] [[simple:Tibet]] [[sk:Tibet]] [[sl:Tibet]] [[sv:Tibet]] [[tr:Tibet]] [[vi:Tây Tạng]] [[zh:西藏]] मद्रीद 2478 44842 2007-01-22T01:12:11Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Madrid]], [[sc:Madrid]], [[ur:میڈرڈ]] '''मद्रीद''' [[स्पेन]] की राजधानी है। {{substub}} [[af:Madrid]] [[am:ማድሪድ]] [[an:Madrid]] [[ar:مدريد]] [[arc:ܡܕܪܝܕ]] [[ast:Madrid]] [[be:Мадрыд]] [[bg:Мадрид]] [[br:Madrid]] [[bs:Madrid]] [[ca:Madrid]] [[co:Madridi]] [[cs:Madrid]] [[cy:Madrid]] [[da:Madrid]] [[de:Madrid]] [[el:Μαδρίτη]] [[en:Madrid]] [[eo:Madrido]] [[es:Madrid]] [[et:Madrid]] [[eu:Madril]] [[fa:مادرید]] [[fi:Madrid]] [[fr:Madrid]] [[frp:Madrid (vela)]] [[ga:Maidrid]] [[gd:Madrid]] [[gl:Madrid]] [[he:מדריד]] [[hr:Madrid]] [[hu:Madrid]] [[hy:Մադրիդ]] [[ia:Madrid]] [[id:Madrid]] [[io:Madrid]] [[is:Madrid]] [[it:Madrid]] [[ja:マドリード]] [[ka:მადრიდი]] [[ko:마드리드]] [[la:Matritum]] [[lad:Madrid]] [[lb:Madrid]] [[li:Madrid]] [[lt:Madridas]] [[lv:Madride]] [[nds:Madrid]] [[nl:Madrid (stad)]] [[nn:Madrid]] [[no:Madrid]] [[oc:Madrid]] [[pl:Madryt]] [[pt:Madrid]] [[qu:Madrid]] [[ro:Madrid]] [[ru:Мадрид]] [[ru-sib:Мадрид]] [[sa:माद्रिद]] [[sc:Madrid]] [[scn:Madrid]] [[simple:Madrid]] [[sk:Madrid (hlavné mesto)]] [[sl:Madrid]] [[sq:Madridi]] [[sr:Мадрид]] [[sv:Madrid]] [[tg:Мадрид]] [[th:มาดริด]] [[tl:Lungsod ng Madrid]] [[tr:Madrid]] [[ty:Madrid]] [[ug:مادرىد]] [[uk:Мадрид]] [[ur:میڈرڈ]] [[vec:Madrid]] [[vi:Madrid]] [[vo:Madrid]] [[zh:马德里]] [[zh-min-nan:Madrid]] रोम 2479 46045 2007-01-25T11:59:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eml:Råmma]] १ '''रोम''' [[इटली]] देश की राजधानी है। जो [[यूरोपीय संघ]] का एक सदस्य देश है। २ [[रोम]] अथवा [[लोम]] का [[हिन्दी]] [[भाषा]] में [[अर्थ]] है - [[स्तनधारियों]] की [[त्वचा]] पर पाए जाने वाले [[कोमल]] [[बाल]] ([[:en:hair]]) । इसका [[पर्यायवाची]] शब्द रोयाँ या रोआँ (बहुवचन - रोएँ) है । ==यह भी देखें== *[[रोमन साम्राज्य]] * [http://triptorome.blogspot.com Trip to Rome daily photo] {{substub}} [[als:Rom]] [[am:ሮማ]] [[an:Roma]] [[ar:روما]] [[arc:ܪܘܡܐ]] [[ast:Roma]] [[be:Рым]] [[bg:Рим]] [[br:Roma]] [[bs:Rim]] [[ca:Roma]] [[cs:Řím]] [[cu:Римъ]] [[cv:Рим]] [[cy:Rhufain]] [[da:Rom]] [[de:Rom]] [[el:Ρώμη]] [[eml:Råmma]] [[en:Rome]] [[eo:Romo]] [[es:Roma]] [[et:Rooma]] [[eu:Erroma]] [[fa:رم]] [[fi:Rooma]] [[fr:Rome]] [[frp:Roma]] [[fur:Rome]] [[ga:An Róimh]] [[gd:An Ròimh]] [[gl:Roma]] [[got:𐍂𐌿𐌼𐌰]] [[he:רומא]] [[hr:Rim]] [[hu:Róma]] [[hy:Հռոմ]] [[ia:Roma]] [[id:Roma]] [[io:Roma]] [[is:Róm]] [[it:Roma]] [[ja:ローマ]] [[ka:რომი]] [[ko:로마]] [[kw:Rom]] [[la:Roma]] [[lb:Roum]] [[li:Roeme]] [[lt:Roma]] [[lv:Roma]] [[mk:Рим]] [[mr:रोम]] [[nap:Romma]] [[nds:Rom]] [[nl:Rome (stad)]] [[nn:Roma]] [[no:Roma]] [[nrm:Rome]] [[oc:Roma]] [[os:Рим]] [[pl:Rzym]] [[pms:Roma]] [[pt:Roma]] [[qu:Roma]] [[rm:Roma]] [[ro:Roma]] [[ru:Рим]] [[sa:रोमा]] [[sc:Roma]] [[scn:Roma]] [[sh:Rim]] [[simple:Rome]] [[sk:Rím]] [[sl:Rim]] [[sq:Roma]] [[sr:Рим]] [[sv:Rom]] [[sw:Mji wa Roma]] [[th:โรม]] [[tl:Lungsod ng Roma]] [[tpi:Roma]] [[tr:Roma]] [[ty:Roma]] [[ug:رىم]] [[uk:Рим]] [[ur:روم]] [[vec:Roma]] [[vi:Roma]] [[vo:Roma]] [[zh:罗马市]] [[zh-min-nan:Lô-má]] मदीना 2480 38697 2006-12-17T05:58:47Z Escarbot 542 robot Adding: [[ur:مدینہ منورہ]] Modifying: [[hu:Medina]] [[Image:Masjid Nabawi. Medina, Saudi Arabia.jpg|thumb|300px|Masjid Nabawi]] '''मदीना''' [[सऊदी अरब]] का एक शहर है जो मुसलमानों का एक प्रमुख तीर्थ स्थल है। मुसलमान यहाँ [[हज]] करने के लिये [[मक्का शहर]] के बाद जाते हैं। {{substub}} [[ar:المدينة المنورة]] [[cs:Medína]] [[cy:Medina (Saudi Arabia)]] [[da:Medina]] [[de:Medina]] [[en:Medina]] [[eo:Medino]] [[es:Medina]] [[et:Mediina]] [[fa:مدینه]] [[fi:Medina]] [[fr:Médine (Arabie saoudite)]] [[gl:Medina]] [[he:אל-מדינה]] [[hu:Medina]] [[id:Madinah]] [[it:Medina]] [[ja:マディーナ]] [[ka:მედინა]] [[ku:Medîne]] [[la:Medina]] [[lt:Medina]] [[ms:Madinah al-Munawwarah]] [[nl:Medina (Arabië)]] [[nn:Medina]] [[no:Medina]] [[pl:Medyna]] [[pt:Medina (Arábia Saudita)]] [[ru:Медина]] [[sl:Medina]] [[sv:Medina]] [[tr:Medine]] [[ur:مدینہ منورہ]] [[vo:Mädinä]] [[zh:麦地那]] वनस्पतिशास्त्र 2481 11485 2005-01-20T04:21:03Z विजय ठाकुर 115 '''्वनस्पतिशास्त्र''' या '''बोटनी''' पौधों के अध्यन का [[विज्ञान]] है। {{substub}} भ्रष्टाचार 2482 11486 2005-01-19T02:43:01Z विजय ठाकुर 115 सार्वजनिक जीवन में स्वीकृत मूल्यों के विरुद्ध आचरण को भ्रष्ट आचरण समझा जाता है। आम जन जीवन में इसे आर्थिक अपराधों से जोड़ा जाता है। {{substub}} भारतीय खेल 2483 11487 2005-06-05T04:43:51Z Spundun 73 substub *[[कबड्डी]] *[[खोखो]] *[[क्रिकेट]] *[[शतरंज]] *[[हाकी]] *[[तलवारबाजी]] {{substub}} अष्टाध्यायी 2484 41639 2007-01-07T15:15:51Z जूहोमि 935 '''अष्टाध्यायी''' [[संस्कृत]] [[व्याकरण]] महर्षि [[पाणिनी]] द्वारा एक अत्यंत प्राचीन ग्रंथ (५०० ई पू) है जिसमें [[संस्कृत व्याकरण]] के सूत्रो की व्याख्या की गयी है। ==बाह्य कडियां== *[http://sanskrit.gde.to/doc_z_misc_major_works/ {{unicode|Pāṇini}}'s ''Ashtadhyayi''] in [[ITRANS | ITRANSliteration]] and [[देवनागरी]] [[लिपि]] *[http://www.taralabalu.org/panini/ Software] based on {{unicode|Pāṇini}}'s Sanskrit Grammar *[http://arxiv.org/abs/physics/0411080 Mendeleev and the Periodic Table of Elements] in the [[:en:ArXiv.org e-print archive]] [[id:Aṣṭādhyāyī]] [[en:Ashtadhyayi]] [[sa:अष्टाध्यायी]] [[th:อัษฏาธยายี]] {{substub}} आर्कीमिडिज 2485 11489 2005-01-21T02:05:13Z विजय ठाकुर 115 '''आक्रीमिडिज''' प्राचीन [[युरोप]] का एक विचारक था जिसने [[भौतिकी]] के लिये अत्यंत महत्वपूर्ण [[उत्प्लावन]] के सिद्धांत की खोज की थी। {{substub}} मरुस्थल 2486 46160 2007-01-25T19:18:39Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[la:Deserta]] {{stub}} भूगोल में '''मरुस्थल''' ऐसे [[भौगोलिक]] क्षेत्रों को कहा जाता है जहां जलपात ([[वर्षा]] तथा [[हिमपात]] का योग) अन्य क्षेत्रों की अपेक्षा काफी कम होती है । प्रायः (गलती से) रेतीले रेगिस्तानी मैदानों को मरुस्थल कहा जाता है जोकि गलत है । यह बात और है कि [[भारत]] में सबसे कम वर्षा वाला क्षेत्र ([[थार]]) एक रेतीला मैदान है । मरूस्थल (कम वर्षा वाला क्षेत्र) का रेतीला होना आवश्यक नहीं । मरुस्थल का गर्म होना भी आवश्यक नहीं है । [[अंटार्कटिक]], जोकि बर्फ से ढका प्रदेश है, विश्व का सबसे बड़ा मरुस्थल है ! विश्व के अन्य देशों में कई ऐसे मरुस्थल हैं जो रेतीले नहीं है । ==प्रकार== मरुस्थलों को वर्षा, औसत तापमान, साल में बिना वर्षा (या हिमपात) के दिनों की संख्या इत्यादि के आधार पर बांटा जा सकता है । भारत का थार मरुस्थल एक ऊष्ण कटिबंधीय मरुस्थल है जिसके कारण ही यह रेतीला भी है । ===जलपात की दृष्टि से=== वर्षा तथा हिमपात के कुल को जलपात कहते हैं । यदि किसी क्षेत्र का जलपात 200 मिलिमीटर से भी कम हो तो वह एक प्रकार का प्रदेश है । इसी प्रकार 250-500 मिलिमीटर तक के क्षेत्र को अलग वर्ग में रखा जा सकता है । इसी प्रकार अन्य क्षेत्र भी वर्गीकृत किए जा सकते हैं । ===तापमान की दृष्टि से=== इन क्षेत्रों को [[तापमान]] की दृष्टि से भी वर्गीकृत किया जा सकता है । *[[उष्ण कटिबंधीय मरुस्थल]] *[[उपोष्ण कटिबेधीय मरुस्थल]] *[[शीत कटिबंधीय मरुस्थल]] ===वृष्टिछाया क्षेत्र=== जब एक विशाल [[पर्वत]] वर्षा के बादलों को आगे की दिशा में बढ़ने में बाधा उत्पन्न करता है तब उसके आगे का प्रदेश वृष्टिहीन हो जाता है और इसे वृष्टिछाया क्षेत्र कहते हैं । ===पर्वतीय क्षेत्र=== अधिक ऊंचे पर्वतों (जैसे कि हिमालय) पर वर्षा नहीं होती इसलिए इन्हें भी मरुस्थल का श्रेणी में रखा जाता है । ==सामान्य दशा== मरुस्थल का सामान्य गुण तो यह है कि इसमें वर्षा कम होती है पर इसके अतिरिक्त भी इसके कुछ गुण हैं । जैसे कि ये क्षेत्र प्रायः विरल आबादी के होते हैं । विश्व के केवल 20% मरुस्थल रेतीले हैं । रेत प्रायः परतों में बिछी होती है । रेतीले क्षेत्रो के दैनिक तापमान में बहुत विविधता होती है । लगभग सभी मरुस्थल समतल हैं । ==प्रसिद्ध मरुस्थल== ''मुख्य लेख - [[विश्व के मरुस्थल]]'' *[[थार मरुस्थल]] [[भारत]] *[[सहारा मरुस्थल]] [[अफ्रीका]] *[[गोबी मरुस्थल]] [[श्रेणी:भूगोल]] {{Link FA|pt}} [[ar:صحراء]] [[be:Пустэльня]] [[bg:Пустиня]] [[bn:মরুভূমি]] [[bs:Pustinja]] [[ca:Desert]] [[cs:Poušť]] [[cy:Anialwch]] [[da:Ørken]] [[de:Wüste]] [[eml:Desêrt]] [[en:Desert]] [[eo:Dezerto]] [[es:Desierto]] [[et:Kõrb]] [[fa:بیابان]] [[fi:Aavikko]] [[fr:Désert]] [[fy:Woastyn]] [[ga:Fásach]] [[gl:Deserto]] [[he:מדבר]] [[hr:Pustinja]] [[hu:Sivatag]] [[id:Gurun]] [[io:Dezerto]] [[is:Eyðimörk]] [[it:Deserto]] [[ja:砂漠]] [[ko:사막]] [[la:Deserta]] [[lb:Wüst]] [[lt:Dykuma]] [[mk:Пустина]] [[nl:Woestijn]] [[no:Ørken]] [[pl:Pustynia]] [[pt:Deserto]] [[qu:Ch'in pacha]] [[ro:Listă de deşerturi]] [[ru:Пустыня]] [[sh:Pustinja]] [[simple:Desert]] [[sk:Púšť]] [[sl:Puščava]] [[sr:Пустиња]] [[sv:Öken]] [[sw:Jangwa]] [[ta:பாலைவனம்]] [[th:ทะเลทราย]] [[tr:Çöl]] [[uk:Пустеля]] [[vec:Dexerto]] [[vi:Sa mạc]] [[zh:沙漠]] [[zh-min-nan:Soa-bô͘]] [[zh-yue:沙漠]] मधुमेह 2487 11491 2005-01-19T02:42:40Z विजय ठाकुर 115 '''मधुमेह''' या चीनी की बीमारी एक आम बीमारी है जो आम तौर पर बूढे होने पर लोगों में घर करती है। इस बीमारी में हमारे शरीर में [[इंसुलिन]] का स्त्राव कम हो जाता है। {{substub}} आचे 2488 44859 2007-01-22T03:15:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[vi:Nanggroe Aceh Darussalam]] आचे [[इंडोनेशिया]] का एक प्रांत है। यह अपने अलगाववादी आंदोलन के लिये हमेशा चर्चा में बना रहा है किन्तु दिसंबर 2004 में आये [[सूनामी]] लहरों की विनाश लीला में सबसे अधिक इस प्रांत के लोग प्रभावित हुये और विश्व के मीडिया का ध्यान यहाँ सबसे ज्यादा केन्द्रित हुआ। {{substub}} [[ar:آتشيه]] [[da:Aceh]] [[de:Aceh]] [[en:Aceh]] [[eo:Aceh]] [[es:Aceh]] [[fi:Aceh]] [[fr:Aceh]] [[id:Nanggroe Aceh Darussalam]] [[it:Aceh]] [[ja:アチェ]] [[jv:Nanggroe Aceh Darussalam]] [[ms:Nanggroe Aceh Darussalam]] [[nl:Atjeh]] [[no:Aceh]] [[pl:Aceh]] [[pt:Aceh]] [[ru:Ачех]] [[sv:Aceh]] [[tr:Aceh]] [[tt:Aceh]] [[vi:Nanggroe Aceh Darussalam]] [[zh:亞齊特別行政區]] यार्दन 2490 45986 2007-01-25T01:14:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ജോര്‍ദാന്‍]] '''जार्डन''' [[मध्य जंबुद्वीप]] में स्थित एक मुस्लिम बहुल देश है। यहाँ की राजधानी [[अम्मान]] है। यहाँ की अर्थव्यवस्था मुख्य रुप से तेल उद्योग पर निर्भर है। == यह भी देखिए == * [[wikt:जार्डन]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Jordanië]] [[an:Chordania]] [[ang:Jordan]] [[ar:الأردن]] [[arc:ܝܪܕܢ]] [[be:Ярданія]] [[bg:Йордания]] [[bn:জর্দান]] [[bo:ཇོར་ཏའན]] [[bs:Jordan]] [[ca:Jordània]] [[cs:Jordánsko]] [[cy:Gwlad Iorddonen]] [[da:Jordan]] [[de:Jordanien]] [[el:Ιορδανία]] [[en:Jordan]] [[eo:Jordanio]] [[es:Jordania]] [[et:Jordaania]] [[eu:Jordania]] [[fa:اردن]] [[fi:Jordania]] [[fr:Jordanie]] [[fy:Jordaanje]] [[gl:Xordania -الأردن]] [[he:ירדן]] [[hr:Jordan]] [[hsb:Jordaniska]] [[hu:Jordánia]] [[id:Yordania]] [[io:Jordania]] [[is:Jórdanía]] [[it:Giordania]] [[ja:ヨルダン]] [[ka:იორდანია]] [[ko:요르단]] [[ku:Urdun]] [[kw:Jordan]] [[la:Iordania]] [[li:Jordanië]] [[lt:Jordanija]] [[lv:Jordānija]] [[mk:Јордан]] [[ml:ജോര്‍ദാന്‍]] [[mr:जॉर्डन]] [[ms:Jordan]] [[na:Jordan]] [[nds:Jordanien]] [[nl:Jordanië]] [[nn:Jordan]] [[no:Jordan]] [[oc:Jordania]] [[os:Иордани]] [[pam:Jordan]] [[pl:Jordania]] [[ps:اردن]] [[pt:Jordânia]] [[ro:Iordania]] [[ru:Иордания]] [[scn:Giurdania]] [[simple:Jordan]] [[sk:Jordánsko]] [[sl:Jordanija]] [[sq:Jordania]] [[sr:Јордан]] [[sv:Jordanien]] [[th:ประเทศจอร์แดน]] [[tl:Jordan]] [[uk:Йорданія]] [[ur:اردن]] [[uz:Iordan]] [[vi:Jordan]] [[vo:Lurdunän]] [[yi:ירדן]] [[zh:约旦]] [[zh-min-nan:Iok-tàn]] ज़्यूरिख 2491 45950 2007-01-24T21:43:39Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Zürich]] '''ज़्यूरिख''' [[स्विट्ज़रलैंड]] का सबसे बड़ा शहर है । इसकी और इसके [[कैण्टन]] ([[प्रान्त]]) की राजभाषा जर्मन है । {{substub}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[श्रेणी:शहर]] [[af:Zürich]] [[als:Zürich]] [[ar:زيورخ]] [[arc:ܨܝܘܪܫ]] [[be:Цюрых]] [[bg:Цюрих]] [[bs:Zürich (grad)]] [[ca:Zuric]] [[cs:Curych]] [[da:Zürich]] [[de:Zürich]] [[el:Ζυρίχη]] [[en:Zürich]] [[eo:Zuriko]] [[es:Zúrich]] [[et:Zürich]] [[eu:Zurich]] [[fi:Zürich]] [[fr:Zurich]] [[frp:Tsurique (vela)]] [[he:ציריך]] [[hr:Zürich]] [[hu:Zürich]] [[id:Zürich]] [[io:Zürich]] [[is:Zürich]] [[it:Zurigo]] [[ja:チューリッヒ]] [[ko:취리히]] [[la:Turicum (urbs)]] [[lt:Ciūrichas]] [[lv:Cīrihe]] [[nl:Zürich (stad)]] [[nn:Zürich]] [[no:Zürich]] [[pdc:Zurich, Switzerland]] [[pl:Zurych]] [[pt:Zurique]] [[qu:Zürich]] [[rm:Turitg]] [[ro:Zürich]] [[ru:Цюрих]] [[scn:Zurìcu (citati)]] [[sh:Zürich]] [[simple:Zürich]] [[sk:Zürich]] [[sl:Zürich]] [[sr:Цирих]] [[sv:Zürich]] [[tl:Lungsod ng Zürich]] [[tr:Zürih]] [[ug:سيۇرىخ]] [[vi:Zürich]] [[zh:苏黎世]] दुबई 2492 45562 2007-01-24T00:28:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Dubai]] Modifying: [[nl:Dubai (stad)]] '''दुबई''' [[संयुक्त अरब अमीरात]] का एक शहर है। {{substub}} [[ar:دبي]] [[bg:Дубай]] [[bs:Dubai]] [[ca:Dubai]] [[da:Dubai]] [[de:Dubai]] [[en:Dubai]] [[eo:Dubajo]] [[es:Dubai]] [[et:Dubai emiraat]] [[eu:Dubai]] [[fa:دبی]] [[fi:Dubai]] [[fr:Dubaï]] [[frp:Doubayi]] [[he:דובאי]] [[hu:Dubaj]] [[id:Dubai]] [[is:Dúbæ]] [[it:Dubai]] [[ja:ドバイ]] [[ko:두바이]] [[lb:Dubai]] [[lt:Dubajus]] [[nl:Dubai (stad)]] [[no:Dubai]] [[pl:Dubaj]] [[pt:Dubai]] [[ro:Dubai]] [[ru:Дубай (эмират)]] [[simple:Dubai]] [[sk:Dubaj (mesto)]] [[sr:Дубаи]] [[sv:Dubai]] [[sw:Dubai]] [[ta:துபாய்]] [[th:ดูไบ]] [[tr:Dubai]] [[ur:دبئی]] [[zh:杜拜]] राष्ट्रीय मनोचिकत्सा संस्थान 2493 11496 2005-01-20T04:25:28Z विजय ठाकुर 115 '''सेंट्रल इंस्टीटयूट आफ साइकियेट्री''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के [[राँची]] में काँके स्थित एक प्रमुख मानसिक आरोग्यशाला और शोध संस्थान है। {{substub}} लागोस 2494 41820 2007-01-08T10:11:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ro:Lagos]] '''लागोस''' [[अफ्रीका महादेश]] में [[नाइजीरिया]] देश की राजधानी है। {{substub}} [[ar:لاغوس]] [[bg:Лагос (Нигерия)]] [[bs:Lagos]] [[ca:Lagos]] [[cs:Lagos]] [[da:Lagos]] [[de:Lagos]] [[en:Lagos]] [[eo:Lagoso]] [[es:Lagos]] [[eu:Lagos]] [[fa:لاگوس]] [[fi:Lagos]] [[fr:Lagos (Nigeria)]] [[frp:Lagos]] [[gl:Lagos]] [[he:לאגוס]] [[id:Lagos]] [[io:Lagos]] [[it:Lagos (Nigeria)]] [[ja:ラゴス]] [[ko:라고스]] [[lt:Lagosas]] [[lv:Lagosa]] [[mk:Лагос]] [[nl:Lagos (Nigeria)]] [[nn:Lagos]] [[no:Lagos]] [[pl:Lagos (Nigeria)]] [[pt:Lagos (Nigéria)]] [[ro:Lagos]] [[ru:Лагос]] [[scn:Lagos]] [[sh:Lagos]] [[simple:Lagos]] [[sv:Lagos]] [[sw:Lagos]] [[th:ลากอส]] [[tr:Lagos]] [[vi:Lagos]] [[zh:拉哥斯]] दिल्ली मेट्रो रेल 2495 18988 2006-04-17T13:03:32Z 196.12.42.54 [[Image:DelhiMetro.jpg|thumbnail|250px|दिल्ली मेट्रो - २००४ ]] '''नयी [[दिल्ली]] मेट्रो''' [[भारत]] में [[दिल्ली]] की मेट्रो रेल परिवहन व्यवस्था है जो '''[[दिल्ली मेट्रो रेल निगम लिमिटेड]]''' द्वारा संचालित है. इसकी शुरुआत[[24 दिसंबर]], [[2002]] को [[शहादरा]] [[तीस हजारी]] लाईन से हुई. इस परिवहन व्यवस्था की अधिकतम गति 80किमी/घंटा (50मील/घंटा) रखी गयी है और यह हर स्टेशन पर लगभग 20 सेकेंड रुकती है. सभी ट्रेनों का निर्माण [[दक्षिण कोरिया]] की कंपनी ROTEM द्वारा किया गया है। दिल्ली की परिवहन व्यवसथा में मेट्रो रेल एक महत्वपूर्ण कड़ी है। इससे पहले परिवहन का ज्यादतर बोझ सड़क पर था। प्रारंभिक अवस्था में इसकी योजना छह मार्गों पर चलने की है जो दिल्ली के ज्यादातर हिस्से को जोड़ेगी। इस प्रारंभिक चरण के [[2006]] में पूरा होने की उम्मीद है। बाद में इसका विस्तार [[राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र]] से सटे शहरों [[गाजियाबाद]], [[फरीदाबाद]], [[गुड़गाँव]] और [[नोएडा]] इत्यादि को भी जोड़ने की है। इस परिवहन व्यव्स्था की सफलता से प्रभावित होकर भारत की दूसरी राज्य सरकारें इसे अपनाने पर विचार कर रही हैं। इन राज्यों में [[कर्नाटक]], [[झारखंड]] और [[गुजरात]] की सरकारें प्रमुख हैं। दिल्ली मेट्रो रेल व्यव्स्था अपने शुरुआती दौर से ही ISO 14001 प्रमाण्पत्र हासिल करने में सफल रही है जो सुरक्षा और [[पर्यावरण]] की दृष्टि से काफी महत्वपूर्ण है। ==यह भी देखें== *[[भारतीय रेल]] *[[i have a need for speed]]so I will love to travel by Delhi Metro ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.delhimetrorail.com आधिकारिक जालस्थल -अंग्रेजी में] नोएडा 2496 44715 2007-01-21T20:02:26Z 84.179.106.184 +de '''नोएडा''' [[भारत]] में [[दिल्ली]] से सटा एक उपनगरीय क्षेत्र है जो [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] में स्थित है। इसकी जनसंख्या करीब ५ लाख है और यह २०३ वर्ग कि मी में फ़ैला है। इसका नाम अंग्रेज़ी के New Okhla Industrial Development Authority के संक्षिप्तीकरण से बना है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Noida]] राज घाट 2497 11500 2005-06-05T08:37:52Z Spundun 73 stub '''राज घाट''' [[दिल्ली]] में स्थित [[महात्मा गाँधी]] का समाधि स्थल है। {{stub}} चित्र:Indianairlines.jpg 2498 11501 2005-01-17T22:46:23Z विजय ठाकुर 115 ग्रहण 2499 11502 2005-01-17T23:16:06Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Eclipse.jpg|thumb|200px|सूर्यग्रहण का एक दृष्य]] '''ग्रहण''' एक खगोलिय अवस्था है जिसमें कोई खगोलिय पिंड जैसे [[ग्रह]] या [[उपग्रह]] किसी प्रकाश के स्त्रोत जैसे [[सूर्य]] और दूसरे [[खगोलिय पिंड]] जैसे [[पृथवी]] के बीचा आ जाता है जिससे प्रकाश का कुछ समय के लिये अवरोध हो जाता है। इनमें मुख्य रुप से [[पृथवी]] के साथ होने वाले ग्रहणों में निम्नलिखित उल्लेखनीय हैं: * '''[[चंद्रग्रहण]]''' - इस ग्रहण में [[चाँद]] या [[चंद्रमा]] और सूर्य के बीच पृथवी आ जाती है। ऐसी स्थिती में चाँद पृथवी की छाया से होकर गुजरता है। ऐसा सिर्फ [[पूर्णिमा]] के दिन संभव होता है। * '''[[सूर्यग्रहण]]''' - इस ग्रहण में [[चाँद]] [[सूर्य]] और [[पृथवी]] एक ही सीध में होते हैं और चाँद पृथवी और सूर्य के बीच होने की वजह से चाँद की छाया पृथवी पर पड़ती है। ऐसा अक्सर [[पूर्णिमा]] और [[अमावस्या]] के एक दिन बाद यानि [[एकादशी]] के दिन होता है। *'''पूर्ण ग्रहण''' तब होता है जब खगोलिय पिंड जैसे [[पृथवी]] पर प्रकाश पूरी तरह अवरुद्ध हो जाये। *'''आंशिक ग्रहण''' की स्थिती में प्रकाश का स्त्रोत पूरी तरह अवरुद्ध नहीं होता चित्र:Eclipse.jpg 2500 11503 2005-01-17T23:14:40Z विजय ठाकुर 115 लिस्बन 2501 42515 2007-01-12T04:17:34Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[cy:Lisboa]] '''लिस्बन''' [[युरोप]] में [[पुर्तगाल]] देश की राजधानी है। {{substub}} [[af:Lissabon]] [[am:ሊዝቦን]] [[ar:لشبونة]] [[arc:ܠܫܒܘܢܐ]] [[ast:Lisboa]] [[be:Лісабон]] [[bg:Лисабон]] [[br:Lisbon]] [[bs:Lisabon]] [[ca:Lisboa]] [[co:Lisbona]] [[cs:Lisabon]] [[cy:Lisboa]] [[da:Lissabon]] [[de:Lissabon]] [[el:Λισαβώνα]] [[en:Lisbon]] [[eo:Lisbono]] [[es:Lisboa]] [[et:Lissabon]] [[eu:Lisboa]] [[fa:لیسبون]] [[fi:Lissabon]] [[fr:Lisbonne]] [[frp:Lisbona]] [[ga:Liospóin]] [[gd:Lisbon]] [[gl:Lisboa]] [[he:ליסבון]] [[hr:Lisabon]] [[hu:Lisszabon]] [[hy:Լիսբոնա]] [[id:Lisboa]] [[io:Lisboa]] [[is:Lissabon]] [[it:Lisbona]] [[ja:リスボン]] [[ka:ლისაბონი]] [[ko:리스본]] [[la:Lisbonum]] [[lb:Lissabon]] [[lt:Lisabona]] [[lv:Lisabona]] [[mr:लिस्बन]] [[ms:Lisbon]] [[nds:Lissabon]] [[nl:Lissabon]] [[nn:Lisboa]] [[no:Lisboa]] [[oc:Lisbona]] [[pl:Lizbona]] [[pt:Lisboa]] [[ro:Lisabona]] [[ru:Лиссабон]] [[sa:लिस्बन]] [[sc:Lisbona]] [[scn:Lisbona]] [[sh:Lisabon]] [[simple:Lisbon]] [[sk:Lisabon]] [[sl:Lizbona]] [[sr:Лисабон]] [[sv:Lissabon]] [[tet:Lizboa]] [[tg:Лиссабон]] [[th:ลิสบอน]] [[tr:Lizbon]] [[ty:Lisboa]] [[ug:لىسابون]] [[vi:Lisboa]] [[zh:里斯本]] भोजपुरी 2502 41621 2007-01-07T13:56:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: br, da, de, es, fr, ja, ka, kn, ms, new, nn, ru, sv, zh Modifying: en '''भोजपुरी''' [[भाषाई परिवार]] के स्तर पर एक [[आर्य]] भाषा है और मुख्य रुप से पश्चिम [[बिहार]] और पूर्वी [[उत्तर प्रदेश]] के क्षेत्र में बोली जाती है। इसके अलावा भोजपुरी जानने-समझने वालों का विस्तार विश्व के सभी महाद्वीपों पर है। ==यह भी देखें== भोजपुरी भाषा अउर संस्कृति खातिर समर्पित [http://www.littichokha.com लिट्टीचोखा]<br> भोजपुरी वेब पत्रिका [http://www.anjoria.com अंजोरिया]<br> भोजपुरी वेब पत्रिका [http://www.bhojpatra.com भोजपत्र]<br> पहला भोजपुरी ब्लॉग [http://www.bhojpuri.blogspot.com भोजपुरिया] *[[भोजपुरी संगीत]] खांटी भोजपुरी लोकगीत [http://www.littichokha.com/index.php?option=com_jd-wp&Itemid=33 गाना-बजाना]<br> ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Bodjpoureg]] [[da:Bhojpuri]] [[de:Bhojpuri]] [[en:Bhojpuri language]] [[es:Idioma bhojpuri]] [[fr:Bhojpuri]] [[ja:ボージュプリー語]] [[ka:ბოჯპური]] [[kn:ಭೋಜ್‌ಪುರೀ]] [[ms:Bahasa Bhojpuri]] [[new:भोजपुरी भाय]] [[nn:Bhodjpuri]] [[ru:Бходжпури]] [[sv:Bhojpuri]] [[zh:博杰普尔语]] आशा भोंसले 2503 31627 2006-10-21T04:24:53Z Amitprabhakar 683 '''आशा भोंसले''' [[हिन्दी]] फ़िल्मों की मशहूर पार्श्वगायिका हैं। [[लता मंगेशकर]] की छोटी बहन और [[दीनानाथ मंगेशकर]] की पुत्री आशा ने फिल्मी और गैर फिल्मी लगभग 16 हजार गाने गाये हैं और इनकी आवाज़ के प्रशंसक पूरी दुनिया में फैले हुए हैं। आशा की विशेषता है कि इन्होंने [[शास्त्रीय संगीत]], [[गजल]] और [[पॉप संगीत]] हर क्षेत्र में अपनी आवाज़ का जादू बिखेरा है और एक समान सफलता पाई है। उन्होने [[आर. डी . बर्मन]] से शादी की थी। {{भारतीय पार्श्वगायक}} {{substub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:गायिका]] == बहिर्गामी कडीयाँ == *[http://www.geetmanjusha.com/hindi/singer/2.html आशा भोसलेजी के गाए हुए हिन्दी गीत] *[http://www.geetmanjusha.com/marathi/singer/2.html आशा भोसलेजी के गाए हुए मराठी गीत] [[en:Asha Bhosle]] [[fi:Asha Bhosle]] [[fr:Asha Bhosle]] [[gu:આશા ભોંસલે]] साड़ी 2504 41093 2007-01-03T22:05:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:نسائی ساري]] [[Image:Saree.jpg|thumb|200px|]] '''साड़ी''' (कुछ इलाकों में '''सारी''' कहा जाता है) [[भारतीय]] [[औरत]] का मुख्य परिधान है। यह शायद विश्व की सबसे लंबी और पुराने परिधानों में से गिना जाता है। यह लगभग 5 से 6 यार्ड लम्बी बिना सिली हुए कपड़े का टुकड़ा होता है जो [[ब्लाउज]] या [[चोली]] और [[साया]] के उपर लपेटकर पहना जाता है। ===तरह तरह की साड़ियाँ=== साड़ी पहनने के कई तरीक़े होते हैं जो भौगोलिक स्थिति और पारंपरिक मूल्यों और रुचियों पर निर्भ करता है। अलग अलग शैली की साड़ियों में [[कांजीवरम साड़ी]], [[बनारसी साड़ी]], [[पटोला]] और [[हकोबा]] मुख्य हैं। ==उदभव और इतिहास== == यह भी देखें == *[[साड़ी]] *[[लुंगी]] *[[कुरता]] ==बाहरी कड़ियाँ== सारी कड़ियाँ अँग्रेजी में हैं:- *[https://www.sareeonline.com/proj/home/aboutsaree.aspx साड़ी का इतिहास] *[http://www.myrightangle.com/ssw/screenshots.asp साड़ी पहनने के 18 तरीक़े] *[http://www.salwarkameezindia.com/indian-saris.htm साड़ी खरीददारी] *[http://www.massala.com/sari.htm पारंपरिक भारतीय तरीका] *''साड़ी पहनने के दिशा निर्देश'' **[http://www.ethnictours.co.za/images/sari-instructions.jpg साड़ी कैसे पहनें (दक्षिण भारतीय शैली)] [[श्रेणी: परिधान ]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[श्रेणी:कपडे]] [[ar:نسائی ساري]] [[bn:শাড়ি]] [[cs:Sárí]] [[da:Sari]] [[de:Sari]] [[en:Sari]] [[es:Sari]] [[fi:Sari (vaate)]] [[fr:Sari]] [[he:סארי (בגד)]] [[ja:サリー]] [[nl:Sari (traditioneel kostuum)]] [[nn:Sari]] [[pl:Sari]] [[sv:Sari]] [[ta:புடவை]] चित्र:Saree.jpg 2505 11508 2005-01-18T00:09:45Z विजय ठाकुर 115 कुर्ता 2506 40794 2007-01-01T23:24:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Kurta]] [[Image:Kurta.jpg|thumb|]] '''कुर्ता''' या '''कुरता''' एक पारंपरिक [[भारतीय पोशाक]] है, यह एक लम्बी कमीज की तरह होता है जो घुटनों तक लंबा होता है और [[पजामा]] के साथ पहना जाता है जो या तो कुर्ते के रँग से मिलता जुलता होता है या सफेद होता है। कुरते को आम प्रयोग और खास मौकों दोनो के लिये इस्तेमाल किया जाता है हलाकि खास मौकों पर पहने जाने वाला कुर्ता आम तौर से ज्यादा फैशनेबल होते हैं। कुर्ते सूती, ऊनी और रेशमी सभी तरह के सामग्रियों में मिलते हैं। भारत और पड़ोसी देशों [[बांग्लादेश]] और [[पाकिस्तान]] में भी कुर्ते की परंपरा रही है। कुर्ते के कई परिवर्धित रुप हैं जिनमें [[शेरवानी]], [[पठानी सूट]] इत्यादि प्रमुख। औरतें भी कुर्तों का इस्तेमाल करती हैं किन्तु इन्हें आमतौर पर [[कुर्ती]] और अन्य नामों से पुकारा जाता है। ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवानी]] *[[पजामा]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] [[en:Kurta]] [[hu:Kurta]] [[nl:Kurta]] [[nn:Kurta]] [[pl:Kurta]] [[sv:Kurta]] चित्र:Kurta.jpg 2507 11510 2005-01-18T00:30:32Z विजय ठाकुर 115 पोखरण 2508 11511 2005-01-18T01:39:38Z विजय ठाकुर 115 [[Image:12tt22.jpg|thumb|200px|पोखरण में वाजपेयी]] '''पोखरण''' [[थार मरुस्थल]] में स्थित [[भारत]] के [[राजस्थान]] प्रान्त का एक दूरस्थ कस्बा है। पोखरण भारत के परमाणु कार्यक्रम का [[परमाणु परिक्षण]] स्थल है। [[भारतीय परमाणु आयोग]] ने यहाँ अपना पहला भूमिगत परिक्षण [[18 मई]], [[1974]] को किया था. हलाकि उस समय भारत सरकार ने घोषणा की थी कि [[भारत का परमाणु कार्यक्रम]] शांतिपूर्ण कार्यो के लिये होगा और यह परीक्षण भारत को [[उर्जा]] के क्षेत्र में आत्मनिर्भ बनाने के लिये किया गया है। बाद में [[11 मई]] [[1998]] को पाँच और [[भूमिगत परमाणु परीक्षण]] किये और खुद को [[परमाणु हथियार]] की शक्ति से संप्न्न देश घोषित कर दिया। इस परीक्षण के प्रतिक्रिया स्वरुप [[पाकिस्तान]] ने भी इसके तुरत बाद परमाणु परीक्षण किये। पाकिस्तान को खुद को परमाणु शक्ति से संपन्न राष्ट्र घोषित करने के बाद उस समय बदनामी झेलनी पड़ी जब [[पाकिस्तान]] के परमाणु[[वैज्ञानिक]] [[अब्दुल कादिर खान]] जो [[पाकिस्तानी परमाणु कार्यक्रम]] के जनक माने जाते हैं; पर चोरी छुपे [[परमाणु तकनीक]] [[लीबिया]], [[ईरान]] और [[उत्तर कोरिया]] को बेचने का पर्दाफाश हुआ। पोखरन 2509 11512 2005-01-18T01:25:57Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[पोखरण]] चित्र:12tt22.jpg 2510 11513 2005-01-18T01:38:11Z विजय ठाकुर 115 सांथाल जनजाति 2512 11514 2005-01-23T09:53:36Z विजय ठाकुर 115 सांथाल जनजाति [[झारखंड]] के ज्यादातर हिस्सों और[[पश्चिम बंगाल]], [[उड़ीसा]] और [[असम]] के कुछ जिलों में रहने वाली [[भारत]] की प्राचीनतम जनजातियों में से एक है। ==यह भी देखें== *[[संथाली]] भाषा * [[झारखंड]] {{substub}} संथाल 2513 11515 2005-01-18T02:56:28Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सांथाल जनजाति]] सांथाल 2514 11516 2005-01-18T03:00:17Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सांथाल जनजाति]] मुंडा भाषा परिवार 2515 24241 2006-08-05T05:09:57Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[भारत के भाषाई परिवार]] हिरोशिमा 2516 41549 2007-01-07T01:05:17Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[th:จังหวัดฮิโระชิมะ]] हिरोशिमा [[जापान]] का एक शहर है जहाँ [[द्वतीय विश्वयुद्ध]] के दौरान [[1945]] में [[अमरीका]] द्वारा [[परमाणु बम]] गिराया गया था जिससे पूरा का पूरा शहर तबाह हो गया था। इस विभिषका के परिणाम आज भी इस शहर के लोग भुगत रहे हैं। जापान के एक दूसरे शहर [[नागासाकी]] पर भी परमाणु बम से हमला किया गया था। इसी का नतीजा है कि जापान ने [[परमाणु हथियार]]कभी निर्माण न करने की नीति कायम की है। {{substub}} [[ar:هيروشيما]] [[ast:Hiroshima]] [[bg:Хирошима]] [[ca:Hiroshima]] [[cs:Hirošima]] [[da:Hiroshima]] [[de:Hiroshima]] [[el:Χιροσίμα]] [[en:Hiroshima]] [[eo:Hiroŝimo]] [[es:Hiroshima]] [[et:Hiroshima]] [[eu:Hiroshima]] [[fa:هیروشیما]] [[fi:Hiroshima]] [[fr:Hiroshima]] [[gl:Hiroxima - 広島市]] [[he:הירושימה]] [[hr:Hirošima]] [[id:Hiroshima, Hiroshima]] [[it:Hiroshima (città)]] [[ja:広島市]] [[ka:ჰიროსიმა]] [[ko:히로시마 시]] [[la:Hirosima]] [[lt:Hirošima]] [[nl:Hiroshima (stad)]] [[nn:Hiroshima]] [[no:Hiroshima]] [[pl:Hirosima]] [[pt:Hiroshima (cidade)]] [[ro:Hiroşima]] [[ru:Хиросима]] [[scn:Hiroshima]] [[sh:Hirošima]] [[simple:Hiroshima]] [[sv:Hiroshima]] [[th:จังหวัดฮิโระชิมะ]] [[tr:Hiroşima]] [[uk:Хіросіма]] [[vi:Hiroshima]] [[zh:廣島市]] आकाशवाणी 2517 42409 2007-01-11T12:11:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[bn:অল ইন্ডিয়া রেডিও]] [[Image:HRS04.jpg|thumb|100px|]] '''आकाशवाणी''' (अंग्रेजी मे '''ऑल इंडिया रेडियो''', All India Radio) [[भारत]] के [[सूचना एवं प्रसारण मंत्रालय]] के अधीन चलने वाला सार्वजनिक क्षेत्र की रेडियो प्रसारण सेवा है। भारत में रेडियो प्रसारणों की शुरुआत [[मुंबई]] और [[कोलकाता]] में सन [[1927|१९२७]] में दो निजी ट्रांसमीटरों से हुई। [[1930|१९३०]] में इसका [[राष्ट्रीयकरण]] हुआ और तब इसका नाम [[भारतीय प्रसारण सेवा]] या (इंडियन ब्राडकास्टिंग कारपोरेशन) रखा गया। बाद में [[1957|१९५७]] में इसका नाम बदल कर आकाशवाणी रखा गया। ==यह भी देखें== *[[दूरदर्शन]] == बाहरी कडियाँ == * [http://www.allindiaradio.org/index-h.htm आकाशवाणी का हिंदी जालपृष्ठ] [[श्रेणी:रेडियो]] [[bn:অল ইন্ডিয়া রেডিও]] [[de:All India Radio]] [[en:All India Radio]] [[ml:ആകാശവാണി]] आल इंडिया रेडियो 2518 11520 2005-01-18T03:21:12Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आकाशवाणी]] नक्सलवाद 2519 28666 2006-09-27T15:27:38Z Mitul0520 211 '''नक्सलवाद''' [[कम्यूनिस्ट]] क्रांतीकारियों के उस आंदोलन का अनौपचारिक नाम है ्जो भारतीय [[कम्यूनिस्ट आंदोलन]] के फलस्वरूप उत्पन्न हुआ। '''नक्सल''' शब्द की उत्पत्ति पश्चिम बंगाल के छोटे से गाँव '''[[नक्सलबाड़ी]]''' से हुआ है जहाँ [[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी]] के नेता [[चारू मजूमदार]] और [[कानू सान्याल]] ने [[1967]] मे सत्त के खिलाफ़ एक सशस्त्र आंदोलन की शुरुआत की थी। मजूमदार [[चीन]] के कम्यूनिस्ट नेता [[माओत्से तुंग]] के बहुत बड़े प्रशंसकों में से थे और उनका मानना था कि भारतीय मज़दूरों और किसानों की दुर्दशा के लिये सरकारी नीतियाँ जिम्मेवार हैं जिसकी वजह से उच्च वर्गों का शासन तंत्र और परिणामस्वरुप कृषितंत्र पर दबदबा हो गया है; और यह सिर्फ़ [[सशस्त्र क्रांति]] से ही ख्त्म किया जा सकता है। [[1967]] में "नक्सलवादियों" ने '''कम्यूनिस्ट क्रांतिकारियों की एक अखिल भारतीय समन्वय समिती बनाई''' और [[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी]] से अलग हो गये और सरकार के खिलाफ़ भूमिगत होकर सशस्त्र लड़ाई छेड़ दी। [[1971]] में एक आंतरिक विद्रोह जिसके अगुआ '''सत्यनारायण सिंह''' थे और मजूमदार की मृत्यु के बाद इस [[आंदोलन]] की बहुत सी शाखाएँ हो गयीं और आपस में प्रतिद्वंदिता भी करने लगीं। आज कई [[नक्सली संगठन]] [[वैधानिक]] रूप से स्वीकृत [[राजनीतिक पार्टियाँ]] बन गयी हैं और संसदीय चुनावों में भाग भी लेती है। लेकिन बहुत से संगठन अब भी छद्म लड़ाई में मशगूल हैं। नक्सलवाद की सबसे बड़ी मार [[आँधर प्रदेश]], [[छत्तीसगढ]], [[उड़ीसा]], [[झारखंड]], और [[बिहार]] को झेलनी पड़ रही है। ==यह भी देखें== *[[पश्चिम बंगाल]] *[[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी]] ==बहारी कडियाँ== * [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2005/11/051114_child_naxals.shtml बीबीसी पे लेख: नक्सलवाद की झलक] {{substub}} पर्दा प्रथा 2520 31724 2006-10-21T08:58:55Z 84.179.100.197 '''''पर्दा''''' एक [[इस्लामी]] [[शब्द]] है जो [[अरबी भाषा]] में [[फारसी भाषा]] से आया। जिसका अर्थ होता है "ढकना" या "अलग करना"। परा प्रथा का एक पहलू है [[बुर्क़ा]] का चलन, बुर्का एक तरह का [[घूँघट]] है जो मुस्लिम समुदाय की महिलाएँ और लड़कियाँ कुछ खास जगहों पर खुद को पुरुषों की निगाह से अलग/दूर रखने के लिये इस्तेमाल करती हैं। [[भारत]] में हिन्दुओं में इस प्रथा के बीज यूँ तो पुराने हैं और अन्य रूपों में यह पहले से ही मौजूद था लेकिन यह प्रथा [[मुग़ल]] शासकों के दौरान अपनी जड़े काफी मज़बूत की। [[de:Parda]] {{substub}} गुरुत्वाकर्षण 2521 11523 2005-01-20T05:03:08Z विजय ठाकुर 115 '''गुरुत्वाकर्षण''' [[पदार्थ]] द्वारा एक दूसरे की ओर आकृष्ट होने की प्रवृति है। गुरुत्वाकर्षण के बारे में पहली बार कोई गणितिय सूत्र देने की कोशिश [[सर आइजैक न्यूटन]] द्वारा की गयी जो आश्चर्यजनक रूप से सही था। उन्होंने [[गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत]] का प्रतिपादन किया। न्यूटन के सिद्धांत को बाद में [[अलबर्ट आइंस्टाइन]] द्वारा [[सापेक्षता सिद्धांत]]से बदला गया। {{substub}} विमान 2522 11524 2005-01-19T07:36:19Z विजय ठाकुर 115 '''विमान''' [[बांग्लादेश]] की आधिकारिक सरकारी विमान सेवा कंपनी है। [[Category:विमान सेवा]] {{substub}} अमृतसर 2523 43117 2007-01-14T18:33:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Amritsar]] '''अमृतसर''' [[भारत]] के [[पंजाब]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:অমৃতসর]] [[de:Amritsar]] [[en:Amritsar]] [[es:Amritsar]] [[fi:Amritsar]] [[fr:Amritsar]] [[gl:Amritsar - ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] [[he:אמריצר]] [[id:Amritsar]] [[it:Amritsar]] [[ja:アムリトサル]] [[lt:Amritsaras]] [[nl:Amritsar]] [[nn:Amritsar]] [[no:Amritsar]] [[pa:ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] [[pl:Amritsar]] [[pt:Amritsar]] [[ro:Amritsar]] [[ru:Амритсар]] [[sa:अमृतसर]] [[sk:Amritsar]] [[sl:Amritsar]] [[sv:Amritsar]] [[ta:அம்ரித்சர்]] [[tr:Amritsar]] [[uk:Амрітсар]] झाँसी 2525 38996 2006-12-19T14:31:53Z Wolf 886 '''यह लेख क्लीन-अप ज़रूरत हैं । This article requires clean-up.''' {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = झाँसी | प्रकार = नगर | latd = 25.32 |longd=78.30 | | प्रदेश = उत्तर प्रदेश | जिला = [[झॉसी]] | शासक पद = | शासक का नाम = | ऊँचाई = 285 | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 17 लाख | घनत्व = 348 | क्षेत्रफल = 5,024 | दूरभाष कोड = 91 (0) 510 | पिनकोड = 284 00x | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = UP-93 | unlocode = | वेबसाइट = jhansi.nic.in | टिप्पणियाँ = | }} '''झाँसी''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] में स्थित एक प्रमुख शहर है। यह [[उत्तर प्रदेश]] एवं मध्य प्रदेश की सीमा पर स्थित है। झॉसी शहर् एक् प्रमुख् रैल् ऐवम् सड़्क् केन्द्र है। यह् शहर् झॉसी जिले ऐवम् झॉसी विभाग् का प्रशासनिक् केन्द्र भी है। झॉसी शहर् पत्थर् निर्मित् किले के चारो तरफ़् फ़ैला हुआ है, यह् किला शहर् के मध्य सितिथ् एक् पहाड़ि पर् निर्मित् है। ==ईतिहास् == ९ वी शताब्दि मै, झॉसी का राज्य खजुराहो के राजपूत् चन्देला वन्श् के राजाऔ के अन्त्र्गत् आया। क्रत्रिम् जलाशय् ऐवम् पहाड़ि छेत्र् के वास्तुशिल्पिय खन्ड्हर् शायद् इसी काल् के है। चन्देला वन्श् के बाद् उन्के सेव्क् खन्गार् ने इस् छेत्र् का कार्यभार् सम्भाला । समीप् सितिथ् "करार्" का किला इसी वन्श् के राजाऔ ने बन्वाया था । १४ वी शताब्दि के निकट् बुन्देला विन्ध्याच्ल् छेत्र् से नीचे मैदानी छेत्र् मे आना प्रारम्भ् किया और् धीरे - धीरे सारे मैदानी छेत्र् मै फ़ैल् गये जिसे आज् '''बुन्देलखन्ड'''् के नाम् से जाना जाता है। झॉसी किले का निर्माण् ओर्छा के राजा '''बीर् सिह् देव''' द्वारा कर्वाया गया था । किव्दन्ति है कि ओर्छा के राजा बीर् सिह् देव् ने दूर् से पहाड़ि पर् छाया देखी जिसे बुन्देली भाषा मे "झॉई सी" बोला गया, इसी शब्द् के अप्भ्रन्श् से शहर् का नाम् पडा । १७ वी शताब्दि मै मुगल् कालीन् साम्राज्य के राजाऔ के बुन्देला छेत्र् मे लगातार् आक्र्मण् के कारण् बुन्देला राजा छ्त्रसाल् ने सन् १७३२ मे मराठा साम्राज्य से मदद् मान्गी । मराठा मदद् के लिये आगे आये । सन् १७३४ मे राजा छ्त्रसाल् की म्रत्यु के बाद् बुन्देला छेत्र् का एक् तिहायी हिस्सा मराठो को दे दिया गया । मराठो ने शहर् का विकास् किया और् इस्के लिये ओरछा से लोगो को ला कर् बसाया गया । सन् १८०६ मे, मराठा शक्ति कमजोर् पड्ने के बाद् ब्रितानी राज् और् मराठा पेशवा के बीच् समझोता हुआ जिसमे मराठो ने ब्रितानी साम्राज्य का प्रभुत्व स्वीकार् कर् लिया । सन् १८१७ मे पेशवा ने पूने मे बुन्देल्खन्ड् छेत्र् के सारे अधिकार् ब्रितानी ईस्ट् ईडिया कम्पनी को दे दिये। सन् १८५७ मे झॉसी के राजा गन्गाधर् राव् की म्रत्यु हो गयी। तत्कालीन् गवेर्नल् जनरल् ने झॉसी को पूरी तरह् से अपने अधिकार् मे ले लिया । '''राजा गन्गाधर् राव''' कि विधवा [[रानी लक्ष्मीबाई]] ने ईसका विरोध किया और् कहा कि राजा गन्गाधर् राव् के दत्तक् पुत्र को राज्य का उत्राधिकारि माना जाये, परन्तु ब्रितानी राज् ने मानने से इन्कार् कर् दिया । ईन्ही परिस्तिथियो के चलते झॉसी मे सन् १८५७ का सन्ग्राम् हुआ। जो कि भारतीय स्वतन्त्र्ता सन्ग्राम् के लिये नीव् का पत्थर् साबित् हुआ। जून् १८५७ मे १२वी पैदल् सेना के सैनिको ने झॉसी के किले पर् कब्ज़ा कर् लिया और् किले मे मौजूद् ब्रितानी अफ़सरो को मार् दिया गया । ब्रितानी राज् से लडायी के दोरान् रानी लक्ष्मीबाई ने स्वयम् सेना का सन्चालान् किया। नवम्बर् १८५८ मे झॉसी को फ़िर् से ब्रितानी राज् मे मिला लिया गया और् झॉसी के अधिकार् ग्वालियर् के राजा को दे दिये गये। सन् १८८६ मे झॉसी को यूनाइटिड् प्रोविन्स् मे जोडा गया जो स्वतन्त्र्ता प्राप्ति के बाद् उत्तर् प्रदेश् बना। ==शिक्षा== झॉसी शहर् बुन्देलखन्ड् क्षेत्र मे अध्यन् का एक् प्रमुख् केन्द्र है। विध्यालय् एवम् अध्यन् केन्द्र सरकार् तथा निजी क्षेत्र द्वारा चलाये जाते है। बुन्देलखन्ड् विश्वविध्यालय जिसकी स्थापना सन् १९७५ मे की गयी थी, विज्ञान,कला एवम् व्यवसायिक् शिक्षा की उपाधि देता है। झॉसी शहर् और् आसपास् के अधिकतर् विध्यालय बुन्देलखन्ड् विश्वविध्यालय से सम्बद्ध् है। बुन्देलखन्ड् अभियान्त्रिकी एवम् तकनिकी सन्स्थान् उत्तर् प्रदेश् सरकार् द्वारा स्थापित् तकनिकी सन्स्थान् है जो उत्तर् प्रदेश् तकनिकी विश्वविध्यालय से सम्बद्ध् है। रानी लक्ष्मीबाई चिकित्सा सन्स्थान् चिकित्सा विज्ञान मे उपाधि प्रदान् करता है। झॉसी मे आयुर्वेदिक अध्यन् सन्स्थान् भी है जो कि प्राचीन् भारतीय चिकित्सा विज्ञान "आयुर्वेद्" की शिक्षा देता है। उच्च् शिक्षा के अलावा झॉसी मे अनेक् प्राथमिक् विध्यालय भी है। ये विध्यालय सरकार् तथा निजी क्षेत्र द्वारा चलाये जाते है। विध्यालयो मे शिक्षा का माध्यम् हिन्दी एवम् अन्ग्रेज़ी भाषा है। विध्यालय उत्तर् प्रदेश् माध्यमिक शिक्षा परिषद्, केन्द्रिय माध्यमिक शिक्षा परिषद् एवम् से सम्बद्ध् है। झॉसी का पुरुष् साक्षरता अनुपात ८०% महिला साक्षरता अनुपात ५१% है, तथा कुल् साक्षरता अनुपात ६६% है। ==पयर्टन्== ===दर्शनिय स्थल् === * झॉसी का किला : सन् १६१३ मे निर्मित् इस् किले का निर्माण् राजा बीर् सिन्ह् द्वारा करवाया गया था। यह् किला शहर् के बिचोबीच् एक् पहाडि पर् सितिथ् है। * रानी महल : झॉसी के किले से कुछ् दूरी पर् सितिथ् रानी महल, रानी लक्ष्मीबाई का महल् था। इसका निर्माण् १७ वी शताब्दि मे रघुनाथ् राव् दिव्तीय ने करवाया था। आजकल् इस् महल् मे एक् सन्ग्रहालय है। * उत्तर्प्रदेश् सरकारी सन्ग्रहालय * महालक्ष्मी मन्दिर् * गणेश् मन्दिर् ===निकटम् दर्शनिय स्थल्=== * सुकमा-डुकमा बान्ध् : बेतवा नदी पर् बना हुआ यह् अत्यन्त् सुन्दर् बान्ध् है। इस् बान्ध् कि झॉसी शहर् से दूरि करीब् ४५ कि मी है तथा यह् बबीना शहर् के पास् है। * देवगढ् : झॉसी शहर् से १२३ कि मी दूर् यह् शहर् ललितपुर् के पास् है। यहां गुप्ता वन्श् के समय् के विश्नु एवम् जैन् मन्दिर् देखे जा सकते हैं। * ओरछा : झॉसी शहर् से १८ कि मी दूर् यह् स्थान् अत्यन्त् सुन्दर् मन्दिरो, महलों एवम् किलो के लिये जाना जाता है। * खजुराहो : झॉसी शहर् से १७८ कि मी दूर् यह् स्थान् १० वी एवम् १२ वी शताब्दि में चन्देला वन्श् के राजाऔ द्वारा बनवाये गये अपने श्रृंगारात्मक मन्दिरो के लिये प्रसिद्ध् है। * दतिया : झॉसी शहर् से २८ कि मी दूर् यह् राजा बीर् सिह्ं द्वारा बनवाये गये सात् मन्जिला महल् एवम् श्री पीतम्बरा देवी के मन्दिर् के लिये प्रसिध् है। * शिवपुरी : झॉसी से १०१ कि मी दूर् यह् शहर् ग्वालियर् के सिन्धिया राजाऔ की ग्रीष्म्कालीन् राजधानी हुआ करता था। यह् शहर् सिन्धिया द्वारा बनवाये गये संगमरमर के स्मारक के लिये भी प्रसिद्ध् है। यहां का माधव् राष्ट्रिय उध्यान् वन्य जीवन् से परिपूरण् है। ==झॉसी से संबद्ध कुछ् प्रतिष्ठित व्यक्तित्व== * [[रानी लक्ष्मीबाई]] * चन्द्रशेखर् आज़ाद् * [[मैथिलीशरण गुप्त]] * ध्यानचन्द् * डा० व्रन्दावन् लाल् वर्मा * [[केशव|महा कवि केशवदास्]] * सुबोध् मुखर्जी == बाहरी कड़ियां == * [http://jhansi.nic.in झॉसी जिला अधिकारिक् वेब् साईट् ] * [http://www.nnjhansi.com झॉसी नगर् निगम् अधिकारिक् वेब् साईट् ] * [http://up-tourism.com उत्तर् प्रदेश् पयर्टन् अधिकारिक् वेब् साईट् ] * [http://mptourism.com मध्य प्रदेश् पयर्टन् अधिकारिक् वेब् साईट् ] {{stub}} [[Category:शहर]] [[en:jhansi]] [[ro:Jhansi]] [[sv:Jhansi]] [[ur:جھانسی]] डोडा 2527 46195 2007-01-25T21:55:23Z जूहोमि 935 '''डोडा''' [[भारत]] के [[जम्मू एवं कश्मीर]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। इस ज़िले का प्रमुख नगर। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Doda]] मैसूर 2528 43073 2007-01-14T17:22:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: gl, hu, id, mr, no, pl, pt, ro, sa, simple, ta, zh Modifying: de '''मैसूर''' [[भारत]] के [[कर्नाटक]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। राजधानी [[बंगलोर]] से लगभग डेढ सौ किलोमीटर दक्षिण में यह [[तमिलनाडू]] की सीमा पर बसा शहर है। ==इतिहास== ==पर्यटन== *घूमने योग्य स्थल **'''[[टीपू पैलेस]]''' **'''[[श्रीरंगपट्टनम]]''' ==यातायात== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Mysuru]] [[en:Mysore]] [[fr:Mysore]] [[gl:Mysore]] [[hu:Májszori Királyság]] [[id:Mysore]] [[kn:ಮೈಸೂರು]] [[mr:म्हैसूर]] [[nn:Mysore]] [[no:Kongedømmet Mysore]] [[pl:Mysore]] [[pt:Mysore]] [[ro:Mysore]] [[sa:मैसूर]] [[simple:Mysore]] [[sv:Mysore]] [[ta:மைசூர்]] [[zh:迈索尔]] बेगूसराय 2529 28552 2006-09-25T08:13:28Z 203.110.243.30 '''बेगूसराय''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] झरिया 2532 11530 2005-01-25T14:26:25Z विजय ठाकुर 115 [[धनबाद]] के पास स्थित '''झरिया''' [[भारत]] के [[झारखंड]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] मोतिहारी 2535 23631 2006-07-30T23:21:24Z Unmukt 604 '''मोतीहारी''' [[बिहार]] राज्‍य के पूर्वी [[चंपारण]] जिले का मुख्‍यालय है {{substub}} [[Category:शहर]] रतलाम 2536 11532 2005-01-24T02:18:42Z विजय ठाकुर 115 '''रतलाम''' [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] विशाखापत्तनम 2537 11533 2005-01-23T11:52:27Z विजय ठाकुर 115 '''विशाखापत्तनम''' [[आंधर प्रदेश]] [[प्रान्त]] में स्थित एक तटीय जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] इंदौर 2538 40682 2007-01-01T10:48:48Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[en:Indore]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = इंदौर | प्रकार = नगर | latd = 22.42 | longd=75.54 | प्रदेश = मध्य प्रदेश | जिला = [[इंदौर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = डौ उमा शशि शर्मा | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = 553 | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 1,835,915 | घनत्व = 471 | क्षेत्रफल = 3,898 | दूरभाष कोड = 91 (0) 731 | पिनकोड = 452 0xx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = MP-09 | unlocode = | वेबसाइट = http://www.indore.nic.in | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''इंदौर''' [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। यह मध्य प्रदेश की व्यावसायिक राजधानी है। इस शहर में काफ़ी [[महल]] और दो बड़े [[विश्वविध्यालय]] हैं। सन् 1715 में बसा यह शहर मराठा वंश के होल्कर राज़ में मुख्य धारा में आया। इंदौर एक पठार पर स्थित है। भौगोलिक स्थिति के कारण यहाँ की जलवायु अच्छी है, और यहाँ का तापमान भारत के अन्य शहरो कि तुलना मे काफी स्थिर रहता है। इंदौर एक औधोगिक शहर है। यहाँ लगभग ५,००० से अधिक छोटे-बडे उधोग है। पीथमपुर औधोगिक क्षेत्र मे ४०० से अधिक उधोग है और इनमे १०० से अधिक अंतरराष्ट्रीय सहयोग के उधोग है। इंदौर व्यवसायिक क्षेत्र मे मध्य प्रदेश का प्रमुख वितरण केन्द्र और व्यापार मंडी है। यहाँ मल्वा क्षेत्र के किसान अपने उत्पादन् को बेचने और उधोगिक वर्ग से मिलने आते है। यहाँ के आस पास कि जमीने कृषी-उत्पादन के लिये उत्तम हे और इंदौर मध्य-भारत का गेहूँ, मूंगफली और सोयाबीन का प्रमुख स्रोत्र है। इंदौर आस पास के शहरो के लिए प्रमुख खरीददारी का केन्द्र भी है। इंदौर वैज्ञानिक तकनिकि अनुसन्धान् और शिक्षा के क्षेत्र मे भी एक मुख्य शहर है। यहाँ "सेन्टर औफ एड्वान्स टेक्नोलॉजी केन्द्र", आई.आई.एम.एस. जैसे भरत के प्रतिभाशाली संस्थान है। इंदौर का हवाई-अड्डा इसे भारत के प्रमुख शहरो से हवाई मार्ग से जोडता है। ==इंदौर के प्रमुख उपनगर== * महु * देवास * राउ * पिथमपुर == इंदौर से प्रकाशित होने वाले समाचार पत्र == * नईदुनिया * दैनिक भास्कर * फ़्री प्रेस जरनल * दैनिक जागरण * राज एक्सप्रेस * प्रभात किरण * अग्निबाण [[Category:भारत]] [[category:शहर]] [[category:मध्य प्रदेश]] [[bpy:ইন্দোর]] [[de:Indore]] [[en:Indore]] [[fi:Indore]] [[fr:Indore]] [[ja:インドール (インド)]] [[lt:Induras]] [[mr:इंदूर]] [[nl:Indore]] [[pl:Indore]] [[pt:Indore]] [[ro:Indore]] [[sv:Indore]] एर्नाकुलम 2539 42338 2007-01-11T06:26:05Z Amitprabhakar 683 '''एर्नाकुलम''' [[भारत]] के [[केरल]] [[प्रान्त]] का एक जिला एवम् नगर है। ==यह भी देखें== *[[अर्नाकुलम जिला]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Ernakulam]] [[fr:Ernakulam]] [[ro:Ernakulam]] [[sv:Ernakulam]] ईटानगर 2541 39448 2006-12-22T22:01:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:ইটানগর]], [[ja:イタナガル]] '''ईटानगर''' [[अरूणाचल प्रदेश]] की राजधानी है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:ইটানগর]] [[bpy:ইটানগর]] [[de:Itanagar]] [[en:Itanagar]] [[ja:イタナガル]] [[nl:Itanagar]] [[ro:Itanagar]] [[sa:इटानगर]] [[sv:Itanagar]] [[ta:இட்டாநகர்]] सराइकेला 2544 11537 2005-02-06T01:28:38Z विजय ठाकुर 115 '''सराइकेला''' [[भारत]] के [[झारखंड]] [[प्रान्त]] में [[पश्चिमी सिंहभूम]] जिला में स्थित एक [[शहर]] है। {{substub}} {{झारखंड के शहर}} [[Category:शहर]] गुरदासपुर 2546 11538 2005-01-25T23:40:41Z विजय ठाकुर 115 '''गुरदासपुर''' [[भारत]] के [[पंजाब]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] भीलवाड़ा 2548 11539 2005-01-23T16:14:58Z विजय ठाकुर 115 '''भीलवाड़ा''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] हिसार 2551 11540 2005-02-02T03:03:17Z विजय ठाकुर 115 '''हिसार''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] सलेम 2553 11541 2005-01-24T02:48:47Z विजय ठाकुर 115 '''सलेम''' [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] श्रीनगर 2554 46196 2007-01-25T21:56:01Z जूहोमि 935 '''श्रीनगर''' [[भारत]] के [[जम्मू और कश्मीर|जम्मू एवं कश्मीर]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। यह २००० वर्ष से अधिक प्राचीन नगर है, जो राजा प्रवरसेन ने बसाया। [[डल]] और [[आंचार]] यहा की दो झीलें हैं। [[वितस्ता]] नदी इस नगर के मध्य से जाती है। यहां कई कालेज और एक विश्वविद्यालय हैं। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bn:শ্রীনগর]] [[de:Srinagar]] [[en:Srinagar]] [[fa:سرینگار (شهر)]] [[fr:Srinagar]] [[he:סרינגאר]] [[id:Srinagar]] [[it:Srinagar (città)]] [[ja:スリナガル]] [[nl:Srinagar]] [[pt:Srinagar]] [[ro:Srinagar]] [[sv:Srinagar]] [[zh:斯利那加]] फिरोजाबाद 2556 11543 2005-01-24T07:27:25Z विजय ठाकुर 115 '''फ़िरोज़ाबाद''' [[मुग़ल]] काल से बसा [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। यह शहर चूड़ियों के निर्माण के लिये मशहूर है। {{substub}} [[Category:शहर]] काँची 2558 11544 2005-01-25T14:32:27Z विजय ठाकुर 115 '''काँची''' [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] कटिहार 2559 27644 2006-09-21T08:25:42Z Amitprabhakar 683 [[पश्चिम बंगाल]] की सीमा पर स्थित '''कटिहार''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। [[Category:शहर]] {{stub}} [[श्रेणी:बिहार के जिले ]] {{बिहार के जिले}} आजमगढ 2560 11546 2005-01-23T12:13:21Z विजय ठाकुर 115 '''आज़मगढ''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] कुरुक्षेत्र 2561 18888 2006-04-14T07:12:02Z YurikBot 240 robot Adding: [[it:Guerra di Kurukshetra]] Modifying: [[en:Kurukshetra war]] '''कुरुक्षेत्र''' [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। माना जाता है कि यहीं [[महाभारत]] की लड़ाई हुई थी और [[भगवान कृष्ण]] ने [[अर्जुन]] को [[गीता]] का उपदेश दिया था। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Kurukshetra war]] [[it:Guerra di Kurukshetra]] [[kn:ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ]] कोहिमा 2563 11548 2005-01-23T11:27:36Z विजय ठाकुर 115 '''कोहिमा''' [[भारत]] के [[नागालैंड]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। {{substub}} [[Category:शहर]] ग्वालियर 2564 41304 2007-01-05T16:05:28Z 59.95.106.208 /* educational institutions of gwalior */ {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = ग्वालियर | प्रकार = नगर | latd = 26.14 | longd=78.10 | प्रदेश = मध्य प्रदेश | जिला = [[ग्वालियर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 16,29,881 | घनत्व = | क्षेत्रफल = 5,214 | दूरभाष कोड = 91 (0)751 | पिनकोड = 474 xxx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = MP-07 | unlocode = | वेबसाइट = | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''ग्वालियर''' [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक प्रमुख शहर है। ये शहर और इसका किला उत्तर भारत के प्राचीन शहरोँ क केन्द्र रहे हैँ । Gwalior occupies a strategic location in the Gird region of North India, and the city and its fortress have served as the center of several of North India's historic kingdoms. Gwalior is the administrative headquarters of Gwalior district and Gwalior division. At the heart of Gwalior is its fortress, one of the most formidable in India. It occupies an isolated rock outcrop, and is surrounded by high walls which enclose buildings from several periods. the old town of Gwalior lies at the eastern base of the fortress. Lashkar, formerly a separate town that originated as a military camp, lies to the south, and Morar, also a formerly separate town, lies to the east. Gwalior, Lashkar and Morar are presently part of Gwalior Municipality. gwalior is a Distric and its tehsils are:- Gird,Gwalior,Dabra and Bhitarwar. Historically and architecturally, Gwalior is interesting first as a very ancient seat of Jain worship; secondly for its example of palace architecture of the best Hindu period (1486-1516); and thirdly as an historic fortress. near dabra-bhitarwar road many historical places are found. =ग्वालियर के कुम्हार = ग्वालियर [[मृणशिल्पों]] की द्वष्टि से आज उतना समृद्व भले ही न दीखता हो किन्तु लगभग पच्चीस वर्ष पहले तक यहां अनेक सुन्दर खिलौने बनाये जाते थे। [[दीवाली]] [[दशहरे]] के समय यहां का [[ग्वालियर-जिवाजी चौक | जिवाजी चौक]] जिसे [[ग्वालियर-बाड़ा | बाड़ा]] भी कहा जाता है, में खिलौनों की दुकाने बड़ी संखया में लगती थी। मिटटी के ठोस एवं जल रंगों से अलंकृत वे खिलौने अधिकांशतः बनना बन्द हो गए हैं। गूजरी, पनिहारिन, सिपाही, हाथी सवार,घोड़ा सवार, गोरस, गुल्लक आदि आज भी बिकतेे है। अब यहां मिटटी के स्थान पर कागज की लुगदी के खिलौने अधिक बनने लगे हैं जिन पर स्प्रेगन की सहायता से रंग ओर वार्निश किया जाता है। यहां बनाये जाने वाले मृण शिल्पों में अनुष्ठानिक रुप से महत्वपूर्ण है, [[महालक्षमी का हाथी]], [[हरदौल का धोड़ा]], गाणगौर, विवाह के कलश, [[टेसू]], गौने के समय वधूु को दी जाने वाली चित्रित मटकी आदि। ग्वालियर, कुम्हार समुदाय की सामाजिक संरचना के अध्ययन की द्वष्टि से भी अत्यनत महत्वपूर्ण है, कयोंकि यहां हथेरिया एवं चकरेटिया दौनों ही प्रकार के कुम्हार पाये जाते है। हथरेटिया कुम्हार, चकरेटिया कुम्हारों की भांति बर्तन बनाने हेतु चाक का प्रयोग नहीं करते, वे हाथों से ही, एक कूंढे की सहायता से मिटटी को बर्तनों को आकार देते हैं। उनके बनाये बर्तनों की दीवारें मोटी होती हैं। ये लोग खिलौनें बनाने में दक्ष होते है। =ग्वालियर से प्रकाशित होने वाली हिन्दी की लघु-पत्रिकायें= मुख्य लेख: [[हिन्दी की लघु-पत्रिकायें]] *आचार्य कुल *चैतन्य प्रकाश =educational institutions of gwalior= #[[IIITM GWALIOR]] #[[LNIPE GWALIOR]] #NATIONAL INSTITUTE FOR TOURISM #[[THE SCINDIA SCHOOL]] #[[SCINDIA KANYA VIDYALAYA]] #[[NIFD GWALIOR]] #[[MITS GWALIOR]] #BOSTON COLLEGE #KIDDIES CORNER SCHOOL #[[ITM UNIVERSE]] #[[NCC GIRLS GUIDE OTA]] [[BSF SCHOOL TEKANPUR]] {{substub}} [[Category:शहर]] कूचबिहार 2565 11550 2005-01-23T11:21:14Z विजय ठाकुर 115 '''कूचबिहार''' [[पश्चिम बंगाल]] और [[बिहार]] की सीमा पर स्थित एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] नौगाँव 2568 11551 2005-01-23T11:37:12Z विजय ठाकुर 115 '''नौगाँव''' [[भारत]] के [[असम]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] गुंटूर 2569 11552 2005-01-23T12:03:39Z विजय ठाकुर 115 '''गुंटूर''' [[आंधर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] मदुरै 2571 35133 2006-11-17T13:32:01Z Amitprabhakar 683 '''मदुरै''' दक्षिण [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] प्रान्त का एक जिला है। इस शहर को अपने खूबसूरत मंदिरों के लिये जाना जाता है। यहाँ का [[मीनाक्षी मंदिर]] विश्व के प्रसिद्ध मंदिरों में से एक है। {{substub}} [[Category:शहर]] लद्दाख 2573 30964 2006-10-16T09:29:22Z Debashish 130 corrected link to wikipage '''लद्दाख''' [[भारत]] के [[जम्मू और कश्मीर]] प्रांत का एक क्षेत्र है। {{substub}} [[Category:शहर]] शिमोगा 2577 11555 2005-01-25T14:11:11Z विजय ठाकुर 115 '''शिमोगा''' [[भारत]] के [[कर्नाटक]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] पावापुरी 2579 11556 2005-01-23T11:45:32Z विजय ठाकुर 115 [[राजगीर]] और [[बोधगया]] के समीप '''पावापुरी''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] के [[नालंदा]] जिले मे स्थित एक शहर है जो [[जैन धर्म]] के मतावलंबियो के लिये एक अत्यंत पवित्र शहर है। माना जाता है कि [[भगवान महावीर]] को यहीं [[परिनिर्वाण]] की प्राप्ति हुई थी। यहाँ के [[पावापुर जलमंदिर]] की शोभा देखते ही बनती है। संपूर्ण शहर [[कैमूर की पहाड़ी]] पर बसा हुआ है। ==यह भी देखें== *[[बिहार]] *[[भगवान महावीर]] *[[जैन धर्म]] {{substub}} [[Category:शहर]] पुरी 2580 11557 2005-01-25T01:46:31Z Murtasa 83 पुरी [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। यह उड़ीसा की राजधानी भी है। {{substub}} [[Category:शहर]] घाटमपुर 2582 11558 2005-01-23T12:01:49Z विजय ठाकुर 115 [[कानपुर]] के समीप स्थित '''घाटमपुर''' [[भारत]] के[[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] उड़िया भाषा 2583 43746 2007-01-16T17:47:39Z Wolf 886 उड़िया का नाम बदलकर उड़िया भाषा कर दिया गया है: many things are oriya, but there's only 1 language. '''उड़िया''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली भाषा है। यह यहाँ के राज्य सरकार की [[राजभाषा]] भी है। [[भाषाई परिवार]] के तौर पर उड़िया एक [[आर्य परिवार|आर्य]] [[भाषा]] है और [[नेपाली]], [[बांग्ला]], [[असमिया]] और [[मैथिली]] से इसका निकट संबंध है। {{substub}} [[Category:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Oriyeg]] [[da:Oriya]] [[de:Oriya]] [[en:Oriya language]] [[es:Oriya]] [[fr:Oriya]] [[he:אורייה]] [[id:Bahasa Oriya]] [[ja:オリヤー語]] [[ka:ორია (ენა)]] [[ko:오리야어]] [[nl:Oriya]] [[no:Oriya]] [[ru:Ория]] [[sa:ओडिया]] [[sh:Oriya]] [[sr:Орија језик]] [[sv:Oriya]] [[te:ఒరియా భాష]] [[zh:奥利亚语]] माथेरान 2587 11561 2005-01-19T03:16:43Z विजय ठाकुर 115 '''माथेरान''' [[महाराष्ट्र]] [[प्रान्त]] में [[मुंबई]] के समीप स्थित एक पर्वतीय शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] मांडू 2588 34700 2006-11-13T14:07:10Z Amitprabhakar 683 '''मांडू''' [[मध्य प्रदेश]] स्थित एक पर्वतीय शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:मध्य प्रदेश]] तिलका माँझी 2589 46080 2007-01-25T14:36:39Z Matra 768 {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} '''तिलका माँझी''' एक [[आदिवासी]] स्वतंत्रता सेनानी थे, बिर्टिश सरकार के विरुद्ध आंदोलन करते हुये वे कई बार जेल गये और अंत में [[भागलपुर]] जेल में उन्हें [[फाँसी]] की सजा दी गयी। ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] *[[झारखंड आंदोलन]] {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] अंदमान और निकोबार द्वीप 2590 20188 2006-05-31T12:02:29Z 71.215.220.199 #REDIRECT[[अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह]] तुर्कमेनिस्तान 2592 35508 2006-11-20T10:26:01Z Aevynn 577 '''तुर्कमेनिस्तान''' [[मध्य जंबुद्वीप]] मे स्थित एक [[देश]] है जो पहले [[सोवियत संघ]] का हिस्सा था और उसके विघटन के बाद अस्तित्व में आया। {{substub}} {{CIS}} [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] चेकोस्लोवाकिया 2596 37219 2006-12-03T15:09:38Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[en:Republic of Czechoslovakia]] '''चेकोस्लोवाकिया''' [[युरोप]] [[महादेश]] का एक देश है। यहाँ की राजधानी [[प्राग]] है। {{substub}} [[Category:देश]] [[ar:تشيكوسلوفاكيا]] [[bg:Чехословакия]] [[br:Tchekoslovakia]] [[bs:Čehoslovačka]] [[ca:Txecoslovàquia]] [[cs:Československo]] [[cy:Tsiecoslofacia]] [[da:Tjekkoslovakiet]] [[de:Tschechoslowakei]] [[el:Τσεχοσλοβακία]] [[en:Republic of Czechoslovakia]] [[eo:Ĉeĥoslovakio]] [[es:Checoslovaquia]] [[et:Tšehhoslovakkia]] [[eu:Txekoslovakia]] [[fi:Tšekkoslovakia]] [[fr:Tchécoslovaquie]] [[gl:Checoslovaquia - Československo]] [[he:צ'כוסלובקיה]] [[hr:Čehoslovačka]] [[hu:Csehszlovákia]] [[ia:Checoslovachia]] [[id:Cekoslowakia]] [[io:Chekoslovakia]] [[is:Tékkóslóvakía]] [[it:Cecoslovacchia]] [[ja:チェコスロバキア]] [[ka:ჩეხოსლოვაკია]] [[ko:체코슬로바키아]] [[la:Bohemoslovacia]] [[lt:Čekoslovakija]] [[lv:Čehoslovākija]] [[nl:Tsjechoslowakije]] [[nn:Tsjekkoslovakia]] [[no:Tsjekkoslovakia]] [[os:Чехословаки]] [[pl:Czechosłowacja]] [[pt:Checoslováquia]] [[ro:Cehoslovacia]] [[ru:Чехословакия]] [[scn:Cecoslovacchia]] [[sh:Čehoslovačka]] [[simple:Czechoslovakia]] [[sk:Česko-Slovensko]] [[sl:Češkoslovaška]] [[sr:Чехословачка]] [[sv:Tjeckoslovakien]] [[tr:Çekoslavakya]] [[ug:چېخوسلوۋاكىيىنىڭ]] [[uk:Чехословаччина]] [[vi:Tiệp Khắc]] [[zh:捷克斯洛伐克]] ऑस्ट्रिया 2597 45559 2007-01-23T23:58:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഓസ്ട്രിയ]] {{Infobox_Country| common_name = Austria| native_name = ''Republik Österreich''| conventional_long_name = Republic of Austria| image_flag = Flag of Austria.svg| image_coat = Austria Bundesadler.svg| image_map = LocationAustria.png| national_motto = none| national_anthem = ''[[Land der Berge, Land am Strome]]''<br>("Land of Mountains, Land on the River")| official_languages = [[German language|German]] (official)<br>[[Slovenian language|Slovenian]]&nbsp;([[regional language|reg.]]) [[Croatian language|Croatian]]&nbsp;(reg.) [[Hungarian language|Hungarian]]&nbsp;(reg.) <br>[[Austrian Sign Language]]&nbsp;| capital = [[Vienna]]| latd=48|latm=12|latNS=N|longd=16|longm=21|longEW=E| largest_city = Vienna| government_type = [[Republic]]| leader_titles = &nbsp;• [[Federal President of Austria|President]]<br>&nbsp;• [[Chancellor of Austria|Chancellor]]| leader_names = [[Heinz Fischer]]<br>[[Alfred Gusenbauer]]| accessionEUdate = [[January 1]], [[1995]]| area = 83,871| area_rank = 113th| area_magnitude = 1 E10| percent_water = 1.3| areami² = 32,383|<!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]] --> population_estimate = 8,206,524| population_estimate_year= 2005| population_estimate_rank= 86th| population_density = 97th| population_density_rank = 78th| population_densitymi² = 251|<!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]] --> population_census = 8,032,926| population_census_year = 2001| GDP_PPP = $267 billion| GDP_PPP_year = 2005| GDP_PPP_rank = 35th| GDP_nominal = $318 billion| GDP_nominal_year = 2005| GDP_nominal_rank = 22nd| GDP_PPP_per_capita = $32,962| GDP_PPP_per_capita_rank = 9th| GDP_nominal_per_capita = $39,292| GDP_nominal_per_capita_rank=10th| HDI_year = 2003| HDI = 0.936| HDI_rank = 17th| HDI_category = <font color="#009900">high</font>| currency = [[Austrian euro coins|Euro]]¹| currency_code = EUR| time_zone = [[Central European Time|CET]]| utc_offset = +1| time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]| utc_offset_DST = +2| cctld = [[.at]]| calling_code = 43| footnotes = ¹ Prior to 2002: Austrian [[Schilling]]| }} '''ऑस्ट्रिया''' ([[जर्मन]]: [[:de:Österreich|Österreich]] ''एओस्तेराइख़'', अर्थात पूर्वी राज्य)[[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी [[वियना]] है । इसकी (मुख्य- और राज-) भाषा [[जर्मन भाषा]] है । देश का ज़्यादातर हिस्सा [[ऐल्प्स]] पर्वतों से ढका हुआ है । इसकी मुद्रा भी [[यूरो]] है, और ये [[यूरोपीय संघ]] का सदस्य है । == यह भी देखिए == * [[wikt:ऑस्ट्रिया]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Oostenryk]] [[als:Österreich]] [[am:ኦስትሪያ]] [[an:Austria]] [[ang:Ēastrīce]] [[ar:نمسا]] [[arc:ܢܡܣܐ]] [[ast:Austria]] [[bar:Östareich]] [[bat-smg:Austrėjė]] [[be:Аўстрыя]] [[bg:Австрия]] [[bn:অস্ট্রিয়া]] [[br:Aostria]] [[bs:Austrija]] [[ca:Àustria]] [[cs:Rakousko]] [[cy:Awstria]] [[da:Østrig]] [[de:Österreich]] [[el:Αυστρία]] [[en:Austria]] [[eo:Aŭstrio]] [[es:Austria]] [[et:Austria]] [[eu:Austria]] [[fa:اتریش]] [[fi:Itävalta]] [[fiu-vro:Austria]] [[fo:Eysturríki]] [[fr:Autriche]] [[frp:Ôtrich·e]] [[fur:Austrie]] [[fy:Eastenryk]] [[ga:An Ostair]] [[gd:An Ostair]] [[gl:Austria - Österreich]] [[gu:ઑસ્ટ્રિયા]] [[he:אוסטריה]] [[hr:Austrija]] [[hsb:Awstriska]] [[hu:Ausztria]] [[hy:Ավստրիա]] [[ia:Austria]] [[id:Austria]] [[ilo:Austria]] [[io:Austria]] [[is:Austurríki]] [[it:Austria]] [[ja:オーストリア]] [[ka:ავსტრია]] [[kk:Аустрия]] [[km:អូត្រីហ្ស]] [[ko:오스트리아]] [[ku:Avûstûrya]] [[kw:Estrych]] [[la:Austria]] [[lb:Éisträich]] [[li:Oesteriek]] [[lt:Austrija]] [[lv:Austrija]] [[mk:Австрија]] [[ml:ഓസ്ട്രിയ]] [[mo:Аустрия]] [[mr:ऑस्ट्रिया]] [[ms:Austria]] [[mt:Awstrija]] [[na:Austria]] [[nds:Öösterriek]] [[nds-nl:Oostnriek]] [[ne:अष्ट्रीया]] [[nl:Oostenrijk]] [[nn:Austerrike]] [[no:Østerrike]] [[nrm:Autriche]] [[oc:Àustria]] [[os:Австри]] [[pam:Austria]] [[pdc:Eestereich]] [[pl:Austria]] [[ps:اطريش]] [[pt:Áustria]] [[qu:Awstrya]] [[rm:Austria]] [[ro:Austria]] [[roa-rup:Austria]] [[ru:Австрия]] [[sa:आस्ट्रिया]] [[scn:Austria]] [[sco:Austrik]] [[se:Nuortariika]] [[sh:Austrija]] [[simple:Austria]] [[sk:Rakúsko]] [[sl:Avstrija]] [[sq:Austria]] [[sr:Аустрија]] [[sv:Österrike]] [[sw:Austria]] [[ta:ஆஸ்திரியா]] [[tet:Áustria]] [[th:ประเทศออสเตรีย]] [[tl:Austria]] [[tr:Avusturya]] [[udm:Австрия]] [[ug:ئاۋسترىيە]] [[uk:Австрія]] [[ur:آسٹریا]] [[vec:Austria]] [[vi:Áo]] [[vo:Lösterän]] [[war:Austria]] [[yi:עסטרייך]] [[zh:奥地利]] [[zh-min-nan:Tang-kok]] स्पेन 2598 41627 2007-01-07T14:31:56Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[new:स्पेन]] {{Infobox Country | native_name = {{lang|es|Reino de España}} | conventional_long_name = Kingdom of Spain | common_name = Spain | image_flag = Flag of Spain.svg | image_coat = Escudo de España.png | symbol_type = Coat of arms | image_map = LocationSpain.png | national_motto = {{lang|la|''[[Plus Ultra]]''}}<br>([[Latin]] for "Further Beyond") | | national_anthem = {{lang|es|''[[Marcha Real]]'' or [[Marcha Real|Marcha Granadera]]''}} | official_languages = [[Spanish language|Spanish]]{{fn|1}} | capital = [[Madrid]] | latd=40|latm=26|latNS=N|longd=3|longm=42|longEW=W | largest_city = [[Madrid]] | government_type = [[Parliamentary monarchy]] | leader_title1 = [[Spanish monarchy|King]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Spain|Prime Minister]] | leader_name1 = [[Juan Carlos I]] | leader_name2 = [[José Luis Rodríguez Zapatero]] | accessionEUdate = [[January 1]], [[1986]] | area = 504,782 | areami²= 194,897 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | area_rank = 50th | area_magnitude = 1 E11 | percent_water = 1.04% | population_estimate = 44.187.127 | population_estimate_year = January 2006 (Last official estimation) | population_estimate_rank = 29th | population_census = 40,847,371 | population_census_year = 2001 | population_density = 87.2 | population_densitymi² =225.8 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | population_density_rank = 106th | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $1.014 trillion<!--CIA--> | GDP_PPP_rank = 12th | GDP_PPP_per_capita = $26,320 | GDP_PPP_per_capita_rank = 25th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.928 | HDI_rank = 21st | HDI_category = <font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = Formation | established_event1 = Dynastic Union | established_event2 = Unification | established_event3 = &nbsp;&nbsp;[[De facto]] | established_event4 = &nbsp;&nbsp;[[De jure]] | established_date1 = [[Charles V, Holy Roman Emperor|1516]] | established_date3 = [[Nueva Planta decrees|1716]] | established_date4 = [[Spanish Constitution of 1812|1812]] | currency = [[Euro]] (€){{fn|2}} | currency_code = EUR | time_zone = [[Central European Time|CET]]{{fn|3}} | utc_offset = +1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST = +2 | cctld = [[.es]] | calling_code = 34 | footnotes = {{fnb|1}} In some [[autonomous communities of Spain|autonomous communities]], [[Catalan language|Catalan]], [[Basque language|Basque]], and [[Galician language|Galician]] are co-official; in the [[Val d'Aran]], the [[Aranese]] dialect of [[Occitan]] is co-official<br>{{fnb|2}} Prior to 1999: [[peseta|Spanish Peseta]]<br>{{fnb|3}} Except in the [[Canary Islands]], which are in the [[GMT]] time zone ([[Coordinated Universal Time|UTC]], [[Coordinated Universal Time|UTC]]+1 in summer). }} '''स्पेन''' [[युरोप]] का एक देश है। स्पेन की [[राजधानी]] [[मद्रीद]] है । {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Spanje]] [[als:Spanien]] [[an:España]] [[ang:Spēonland]] [[ar:إسبانيا]] [[arc:ܐܣܦܢܝܐ]] [[ast:España]] [[az:İspaniya]] [[bat-smg:Ispanėjė]] [[be:Гішпанія]] [[bg:Испания]] [[bn:স্পেন]] [[br:Spagn]] [[bs:Španija]] [[ca:Espanya]] [[cbk-zam:España]] [[ceb:Espanya]] [[co:Spagna]] [[cs:Španělsko]] [[csb:Szpańskô]] [[cv:Испани]] [[cy:Sbaen]] [[da:Spanien]] [[de:Spanien]] [[dz:Spain]] [[el:Ισπανία]] [[en:Spain]] [[eo:Hispanio]] [[es:España]] [[et:Hispaania]] [[eu:Espainia]] [[fa:اسپانیا]] [[fi:Espanja]] [[fiu-vro:Hispaania]] [[fo:Spania]] [[fr:Espagne]] [[frp:Èspagne]] [[fur:Spagne]] [[fy:Spanje]] [[ga:An Spáinn]] [[gd:An Spàinn]] [[gl:España]] [[gn:Epaña]] [[gu:સ્પેઇન]] [[gv:Yn Spaainey]] [[haw:Sepania]] [[he:ספרד]] [[hr:Španjolska]] [[hsb:Španiska]] [[ht:Espay]] [[hu:Spanyolország]] [[hy:Իսպանիա]] [[ia:Espania]] [[id:Spanyol]] [[ilo:Espania]] [[io:Hispania]] [[is:Spánn]] [[it:Spagna]] [[ja:スペイン]] [[jbo:sangu'e]] [[ka:ესპანეთი]] [[ko:에스파냐]] [[ks:Spēna]] [[ku:Spanya]] [[kw:Spayn]] [[la:Hispania]] [[lad:Espanya]] [[lb:Spuenien]] [[li:Spanje]] [[ln:Espania]] [[lt:Ispanija]] [[lv:Spānija]] [[mg:Espaina]] [[mi:Pāniora]] [[mk:Шпанија]] [[mr:स्पेन]] [[ms:Sepanyol]] [[mt:Spanja]] [[na:Pain]] [[nah:Caxtillān]] [[nds:Spanien]] [[nds-nl:Spanje]] [[ne:स्पेन]] [[new:स्पेन]] [[nl:Spanje]] [[nn:Spania]] [[no:Spania]] [[nrm:Espangne]] [[oc:Espanha]] [[os:Испани]] [[pam:Espanya]] [[pl:Hiszpania]] [[pms:Spagna]] [[ps:اسپانيا]] [[pt:Espanha]] [[qu:Ispaña]] [[rm:Spagna]] [[ro:Spania]] [[roa-rup:Ispania]] [[ru:Испания]] [[ru-sib:Еспання]] [[sc:Ispagna]] [[scn:Spagna]] [[sco:Spain]] [[se:Spánia]] [[sh:Španija]] [[simple:Spain]] [[sk:Španielsko]] [[sl:Španija]] [[sq:Spanja]] [[sr:Шпанија]] [[st:Spain]] [[sv:Spanien]] [[sw:Hispania]] [[ta:ஸ்பெயின்]] [[tet:España]] [[tg:Испониё]] [[th:ประเทศสเปน]] [[tl:Espanya]] [[to:Sepeni]] [[tpi:Spen]] [[tr:İspanya]] [[ty:Paniora]] [[udm:Испания]] [[ug:ئىسپانىيە]] [[uk:Іспанія]] [[ur:اسپین]] [[vec:Spagna]] [[vi:Tây Ban Nha]] [[vls:Spanje]] [[vo:Spanyän]] [[war:Espanya]] [[yi:שפאניע]] [[zh:西班牙]] [[zh-min-nan:Se-pan-gâ]] [[zh-yue:西班牙]] चिले 2599 46177 2007-01-25T20:52:42Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ar:تشيلي]] '''चिले''' दक्षिण [[अमेरिका]] खंड में स्थित देश। विख्यात कवि [[पाबलो नेरुडा]] चिले से था। == यह भी देखिए == * [[wikt:चिली]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] [[श्रेणी:दक्षिणी अमरीका]] [[af:Chili]] [[an:Chile]] [[ar:تشيلي]] [[ast:Chile]] [[az:Çili]] [[be:Чылі]] [[bg:Чили]] [[bn:চিলি]] [[bs:Čile]] [[ca:Xile]] [[cs:Chile]] [[cv:Чили]] [[cy:Chile]] [[da:Chile]] [[de:Chile]] [[el:Χιλή]] [[en:Chile]] [[eo:Ĉilio]] [[es:Chile]] [[et:Tšiili]] [[eu:Txile]] [[fa:شیلی]] [[fi:Chile]] [[fiu-vro:Tsiili]] [[fr:Chili]] [[frp:Ch·ili]] [[ga:An tSile]] [[gl:Chile]] [[he:צ'ילה]] [[hr:Čile]] [[ht:Chili]] [[hu:Chile]] [[ia:Chile]] [[id:Chili]] [[ilo:Chile]] [[io:Chili]] [[is:Chile]] [[it:Cile]] [[ja:チリ]] [[ka:ჩილე]] [[kn:ಚಿಲಿ]] [[ko:칠레]] [[ks:Cilē]] [[kw:Chile]] [[la:Chilia]] [[lad:Chile]] [[lb:Chile]] [[lt:Čilė]] [[lv:Čīle]] [[mk:Чиле]] [[ml:ചിലി]] [[mr:चिली]] [[ms:Chile]] [[na:Chile]] [[nds:Chile]] [[nds-nl:Chili]] [[nl:Chili]] [[nn:Chile]] [[no:Chile]] [[oc:Chile]] [[pam:Chile]] [[pl:Chile]] [[ps:چېلي]] [[pt:Chile]] [[qu:Chili]] [[rm:Chile]] [[ro:Chile]] [[ru:Чили]] [[sa:चिले]] [[scn:Cili]] [[sh:Čile]] [[simple:Chile]] [[sk:Čile]] [[sl:Čile]] [[sq:Kili]] [[sr:Чиле]] [[sv:Chile]] [[sw:Chile]] [[ta:சிலி]] [[tet:Xile]] [[tg:Чили]] [[th:ประเทศชิลี]] [[tl:Chile]] [[tr:Şili]] [[ug:چىلى]] [[uk:Чилі]] [[vi:Chile]] [[vo:Tjilän]] [[yi:טשילע]] [[zh:智利]] [[zh-min-nan:Chile]] अर्जेन्टीना 2600 42970 2007-01-14T15:30:08Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lad:Argentina]] [[दक्षिण अमेरिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:अर्जेन्टीना|अर्जेन्टीना]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] [[श्रेणी:दक्षिणी अमरीका]] [[af:Argentinië]] [[an:Archentina]] [[ar:الأرجنتين]] [[ast:Arxentina]] [[bat-smg:Argentina]] [[be:Аргентына]] [[bg:Аржентина]] [[bn:আর্জেন্টিনা]] [[br:Arc'hantina]] [[bs:Argentina]] [[ca:Argentina]] [[cs:Argentina]] [[cy:Yr Ariannin]] [[da:Argentina]] [[de:Argentinien]] [[el:Αργεντινή]] [[en:Argentina]] [[eo:Argentino]] [[es:Argentina]] [[et:Argentina]] [[eu:Argentina]] [[fa:آرژانتین]] [[fi:Argentiina]] [[fiu-vro:Argentina]] [[fr:Argentine]] [[frp:Argentena]] [[fur:Argjentine]] [[gd:Argentina]] [[gl:Arxentina - Argentina]] [[gn:Argentina]] [[he:ארגנטינה]] [[hr:Argentina]] [[ht:Ajantin]] [[hu:Argentína]] [[hy:Արգենտինա]] [[ia:Argentina]] [[id:Argentina]] [[ilo:Argentina]] [[io:Arjentinia]] [[is:Argentína]] [[it:Argentina]] [[ja:アルゼンチン]] [[jbo:getygu'e]] [[ka:არგენტინა]] [[km:អារហ្សង់ទីន]] [[kn:ಅರ್ಜೆಂಟೀನ]] [[ko:아르헨티나]] [[ku:Arjantîn]] [[kw:Arghantina]] [[la:Argentina]] [[lad:Argentina]] [[lb:Argentinien]] [[li:Argentinië]] [[lt:Argentina]] [[lv:Argentīna]] [[mk:Аргентина]] [[ml:അര്‍ജന്റീന]] [[ms:Argentina]] [[na:Argentina]] [[nah:Arxentitlān]] [[nds:Argentinien]] [[nl:Argentinië]] [[nn:Argentina]] [[no:Argentina]] [[nov:Argentina]] [[oc:Argentina]] [[pam:Argentina]] [[pdc:Artschenti]] [[pl:Argentyna]] [[pms:Argentin-a]] [[ps:ارجنټاين]] [[pt:Argentina]] [[qu:Arhintina]] [[rm:Argentina]] [[ro:Argentina]] [[ru:Аргентина]] [[ru-sib:Аргентина]] [[sa:अर्जन्टीना]] [[scn:Argintina]] [[se:Argentina]] [[simple:Argentina]] [[sk:Argentína]] [[sl:Argentina]] [[sq:Argjentina]] [[sr:Аргентина]] [[sv:Argentina]] [[sw:Argentina]] [[ta:அர்ஜென்டினா]] [[tet:Arjentina]] [[th:ประเทศอาร์เจนตินา]] [[tl:Arhentina]] [[tr:Arjantin]] [[ug:ئارگېنتىنا]] [[uk:Аргентина]] [[ur:ارجنٹائن]] [[vi:Argentina]] [[vo:Largäntän]] [[yi:ארגענטינע]] [[zh:阿根廷]] [[zh-min-nan:Argentina]] बेल्जियम 2604 19928 2006-05-23T03:58:18Z Magicalsaumy 423 {{Infobox Country| native_name = ''Koninkrijk België<br /> Royaume de Belgique<br /> Königreich Belgien'' | conventional_long_name = Kingdom of Belgium | common_name = Belgium | image_flag = Flag of Belgium (civil).svg | image_coat = Belgium coa.gif | symbol_type = Coat of arms | national_motto = [[Dutch language|Dutch]]: ''Eendracht maakt macht;'' <br />[[French language|French]]: ''L'union fait la force;'' <br />[[German language|German]]: ''Einigkeit macht stark'' <br>([[English language|English]]: "Strength lies in unity") | image_map = LocationBelgium.png | national_anthem = "[[The Brabançonne]]" (The Song of Brabant) | official_languages = [[Dutch language|Dutch]], [[French language|French]], [[German language|German]] | capital = [[Brussels]] | largest_city = [[Brussels]] | latd = 50|latm=54|latNS=N|longd=4|longm=32|longEW=E | government_type = [[Constitutional monarchy]] | leader_titles = &nbsp;• [[Belgian monarchy|King]]<br />&nbsp;• [[List of Prime Ministers of Belgium|Prime Minister]] | leader_names = [[Albert II of Belgium|Albert II]]<br />[[Guy Verhofstadt]]| area = 30,528 | areami² = 11,787 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> area_rank = 148th | area_magnitude = 1 E10 | percent_water = 6.4 | population_estimate = 10,445,852| population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 77th| population_census = 10,445,852| population_census_year = 2005| population_density = 342 | population_densitymi² = 886 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> population_density_rank = 17th | GDP_PPP_year = 2004 | GDP_PPP = $316.2&nbsp;[[1 E9|billion]] | GDP_PPP_rank = 30th | GDP_PPP_per_capita = $29,707| GDP_PPP_per_capita_rank = 14th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.945 | HDI_rank = 9th | HDI_category = <font color="#009900">high</font>| sovereignty_type = Independence | established_events = &nbsp;• [[Belgian Revolution]]| established_dates = 1830 | accessionEUdate = [[March 25]], [[1957]]| currency = [[Euro]] | currency_code = EUR | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST = +2| cctld = [[.be]] | calling_code = 32| footnotes = }} '''बेल्जियम''' [[युरोप]] महादेश में स्थित एक [[देश]] है जिसकी राजधानी [[ब्रसेल्स]] है। {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] == यह भी देखिए == * [[wikt:बेल्जियम]] (विक्षनरी) इटली 2605 46030 2007-01-25T11:12:00Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eml:Itâglia]] {{Infobox_Country |native_name = ''Repubblica Italiana'' |conventional_long_name = Italian Republic |common_name = Italy |image_flag = Flag of Italy.svg |image_coat = Italian coa.png |symbol_type=Coat of arms |image_map = LocationItaly.png |national_motto = ''none'' |national_anthem = ''[[Il Canto degli Italiani]]'' |official_languages = [[Italian language|Italian]] |capital = [[Rome]] |latd=41 |latm=54 |latNS=N |longd=12 |longm=29 |longEW=E |largest_city = [[Rome]] |government_type =[[Republic]] |leader_title1 = [[List of Presidents of the Italian Republic|President]] |leader_title2 = [[List of Prime Ministers of Italy|Prime Minister]] |leader_name1 =[[Giorgio Napolitano]] |leader_name2 = [[Romano Prodi]] |accessionEUdate = [[March 25]], [[1957]]; Founding Member |area_rank = 71st |area_magnitude = 1 E11 |area=301,230 |areami²= 116,346.5 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 2.4 |population_estimate = 58,594,273 <!--http://demo.istat.it/altridati/previsioni_naz/tavola.pdf--> |population_estimate_rank = 22nd |population_estimate_year = 2006 |population_census = 57,110,144 |population_census_year = October 2001 |population_density =192.8 |population_densitymi² = 499.4<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 54th |GDP_PPP = $1.645 trillion |GDP_PPP_rank =7th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita =$28,300 |GDP_PPP_per_capita_rank = 21st |sovereignty_type = Formation |established_event1 = [[Italian Unification|Unification]] |established_event2 = [[Birth of the Italian Republic|Republic]] |established_date1 = [[17 March]] [[1861]] |established_date2 = [[2 June]] [[1946]] |HDI = 0.934 |HDI_rank = 18th |HDI_year =2003 |HDI_category = <span style="color:#090">high</span> |currency = [[Euro]] (€)<sup>2</sup> |currency_code = EUR |country_code = |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.it]] |calling_code = 39 |footnotes =<sup>1</sup> [[French language|French]] is co-official in the [[Aosta Valley]]; [[German language|German]] and [[Ladin language|Ladin]] are co-official in [[Trentino-South Tyrol]]; [[German language|German]], [[Slovenian language|Slovenian]] and [[Friulian language|Friulian]] are co-official in [[Friuli-Venezia Giulia]].<br> <sup>2</sup> Prior to 2002: [[Italian lira|Italian Lira]]. }} '''इटली''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित देश है । इटली के नगर: [[टोरीनो]] [[बर्गमो]] [[वेनिस]] [[रवेन्ना]] [[बारी]] [[रोमा]] [[सियेना]] [[फ्लोरेन्स]] [[पीसा]] [[नापोलि]] [[पाम्पे]] [[सोरेन्टो]] [[पलेर्मो]] [[मिलानो]] [[ट्रिएस्ट]] [[वेरोना]] [[जेनोआ]] [[ब्रिंडिसि]] आदि। == यह भी देखिए == * [[wikt:इटली]] (विक्षनरी) == External links == *[http://www.it-aly.com Italy] - Directory in English {{substub}} [[Category:देश]] [[af:Italië]] [[als:Italien]] [[an:Italia]] [[ar:إيطاليا]] [[arc:ܐܝܛܠܝܐ]] [[ast:Italia]] [[az:İtaliya]] [[bar:Italien]] [[bat-smg:Italėjė]] [[be:Італія]] [[bg:Италия]] [[bo:དགྱིའི་དའ་རླིས]] [[br:Italia]] [[bs:Italija]] [[ca:Itàlia]] [[co:Italia]] [[cs:Itálie]] [[cu:Италї]] [[cv:Итали]] [[cy:Yr Eidal]] [[da:Italien]] [[de:Italien]] [[el:Ιταλία]] [[eml:Itâglia]] [[en:Italy]] [[eo:Italio]] [[es:Italia]] [[et:Itaalia]] [[eu:Italia]] [[fa:ایتالیا]] [[fi:Italia]] [[fiu-vro:Itaalia]] [[fr:Italie]] [[frp:Étalie]] [[fur:Italie]] [[fy:Itaalje]] [[ga:An Iodáil]] [[gd:An Eadailt]] [[gl:Italia]] [[haw:Italia]] [[he:איטליה]] [[hr:Italija]] [[hsb:Italska]] [[ht:Itali]] [[hu:Olaszország]] [[hy:Իտալիա]] [[ia:Italia]] [[id:Italia]] [[ilo:Italia]] [[io:Italia]] [[is:Ítalía]] [[it:Italia]] [[ja:イタリア]] [[jbo:gugdrxitali]] [[ka:იტალია]] [[kn:ಇಟಲಿ]] [[ko:이탈리아]] [[ku:Îtalya]] [[kw:Itali]] [[la:Italia]] [[lad:Italia]] [[lb:Italien]] [[li:Italië]] [[lij:Italia]] [[lmo:Itàlia]] [[lt:Italija]] [[lv:Itālija]] [[mk:Италија]] [[ml:ഇറ്റലി]] [[mn:Итали]] [[mr:इटली]] [[ms:Itali]] [[mt:Italja]] [[na:Italy]] [[nap:Italia]] [[nds:Italien]] [[nds-nl:Italiën]] [[ne:इटाली]] [[nl:Italië]] [[nn:Italia]] [[no:Italia]] [[nrm:Italie]] [[oc:Itàlia]] [[os:Итали]] [[pam:Italy]] [[pl:Włochy]] [[pms:Italia]] [[ps:اټاليا]] [[pt:Itália]] [[qu:Italya]] [[rm:Italia]] [[rmy:Italiya]] [[ro:Italia]] [[roa-rup:Italia]] [[ru:Италия]] [[sa:इटली]] [[sc:Itàlia]] [[scn:Italia]] [[sh:Italija]] [[simple:Italy]] [[sk:Taliansko]] [[sl:Italija]] [[so:Talyaaniga]] [[sq:Italia]] [[sr:Италија]] [[sv:Italien]] [[sw:Italia]] [[ta:இத்தாலி]] [[tg:Итолиё]] [[th:ประเทศอิตาลี]] [[tl:Italya]] [[tpi:Italia]] [[tr:İtalya]] [[ty:’Itāria]] [[uk:Італія]] [[ur:اٹلی]] [[vec:Itałia]] [[vi:Ý]] [[vo:Litaliyän]] [[war:Italya]] [[yi:איטאליע]] [[zh:意大利]] [[zh-classical:義大利]] [[zh-min-nan:Italia]] [[zh-yue:意大利]] इन्डोनिशिया 2606 24221 2006-08-05T05:07:37Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[इंडोनेशिया]] आर्मीनिया 2614 45332 2007-01-23T16:41:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:അര്‍മേനിയ]] {{Infobox Country | native_name = Հայաստանի Հանրապետություն<br /> ''Hayastani Hanrapetutyun'' | conventional_long_name = Republic of Armenia | common_name = Armenia | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coa_Armenia.jpg | national_motto = [[Armenian language|Armenian]]: Մեկ Ազգ , Մեկ Մշակույթ<br>([[Transliteration]]: ''Mek Azg, Mek Mshakouyt'')<br>([[Translation]]: "One Nation, One Culture") | image_map = LocationArmenia-2.png | national_anthem = ''[[Mer Hayrenik]]''<br>("Our Fatherland") | official_languages = [[Armenian language|Armenian]] | capital = [[Yerevan]] |latd=40|latm=16|latNS=N|longd=44|longm=34|longEW=E| government_type = [[Republic]] | leader_titles = &nbsp;• [[President of Armenia|President]]<br />&nbsp;• [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_names = [[Robert Kocharian]]<br /> [[Andranik Markaryan]] | largest_city = [[Yerevan]] | area = 29&nbsp;800 | areami² = 11,506 | <!--Do not remove --> area_rank = 139th <small>1</small> | area_magnitude = 1 E11 | percent_water = 4.7 | population_estimate = 2,976,372 | population_estimate_year = 2006 | population_estimate_rank = 133rd | population_census = 3,288,000 | population_census_year = 1989 | population_density = 100 | population_densitymi² = 259 | <!--Do not remove --> population_density_rank = 74th | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $13,650,000,000 | GDP_PPP_rank = 118th | GDP_PPP_per_capita = $4,600 | GDP_PPP_per_capita_rank = 119th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.759 | HDI_rank = 83rd | HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = &nbsp;• Declared<br /> &nbsp;• Established | established_dates = From the [[Soviet Union]]<br/ > [[August 23]] [[1990]]<br/ > [[September 21]] [[1991]] | currency = [[Dram (currency)|Dram]] | currency_code = AMD | time_zone = [[UTC]] | utc_offset = +4 | time_zone_DST = [[DST]] | utc_offset_DST = +5 | cctld = [[.am]] | calling_code = 374 | footnotes = <sup>1</sup> Area does not include [[Nagorno-Karabakh]]. | }} आर्मीनिया (या आर्मेनिया) यूर्-[[एशिया]] खंड में स्थित एक देश है । {{substub}} {{CIS}} == यह भी देखिए == * [http://forum.haylife.ru/ HayLife.ru: All about armenian life around the world, armenian films, clips, music, forum, chat, dating, armenian radio, gallery] * [[wikt:आर्मीनिया|आर्मीनिया]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[af:Armenië]] [[an:Armenia]] [[ar:أرمينيا]] [[arc:ܐܪܡܝܢܝܐ]] [[ast:Armenia]] [[az:Ermənistan]] [[be:Армэнія]] [[bg:Армения]] [[bn:আর্মেনিয়া]] [[bs:Armenija]] [[ca:Armènia]] [[cs:Arménie]] [[cu:Арменї]] [[cv:Эрмени]] [[cy:Armenia]] [[da:Armenien]] [[de:Armenien]] [[el:Αρμενία]] [[en:Armenia]] [[eo:Armenio]] [[es:Armenia]] [[et:Armeenia]] [[eu:Armenia]] [[fa:ارمنستان]] [[fi:Armenia]] [[fr:Arménie]] [[frp:Armènie]] [[fy:Armeenje]] [[ga:An Airméin]] [[gl:Armenia - Հայաստան]] [[he:ארמניה]] [[hr:Armenija]] [[hsb:Armenska]] [[hu:Örményország]] [[hy:Հայաստան]] [[ia:Armenia]] [[id:Armenia]] [[ilo:Armenia]] [[io:Armenia]] [[is:Armenía]] [[it:Armenia]] [[ja:アルメニア]] [[ka:სომხეთი]] [[kk:Әрменстан]] [[km:អារមីនៀ]] [[ko:아르메니아]] [[ku:Ermenistan]] [[kw:Armeni]] [[la:Armenia]] [[lb:Armenien]] [[li:Armenië]] [[lt:Armėnija]] [[lv:Armēnija]] [[mk:Ерменија]] [[ml:അര്‍മേനിയ]] [[mo:Армения]] [[ms:Armenia]] [[na:Armenia]] [[nds:Armenien]] [[nl:Armenië]] [[nn:Armenia]] [[no:Armenia]] [[oc:Armenia]] [[pam:Armenia]] [[pl:Armenia]] [[pms:Armenia]] [[ps:ارمنستان]] [[pt:Arménia]] [[qu:Arminya]] [[ro:Armenia]] [[ru:Армения]] [[sa:आर्मीनिया]] [[scn:Armenia]] [[sh:Jermenija]] [[simple:Armenia]] [[sk:Arménsko]] [[sl:Armenija]] [[sq:Armenia]] [[sr:Јерменија]] [[sv:Armenien]] [[sw:Armenia]] [[tg:Арманистон]] [[th:ประเทศอาร์เมเนีย]] [[tl:Armenia]] [[tr:Ermenistan]] [[uk:Вірменія]] [[ur:آرمینیا]] [[uz:Armaniston]] [[vi:Armenia]] [[vo:Larmenän]] [[war:Armenya]] [[yi:אַרמעניע]] [[zh:亞美尼亞]] [[zh-min-nan:Hayastan]] जमैका 2617 11576 2005-02-03T19:58:09Z Yann 2 [[अमेरिका]] खंड में स्थित देश [[अमेरिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:जमैका|जमैका]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] मॉरिशस 2621 45149 2007-01-23T02:02:06Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:മൌറീഷ്യസ്]] '''मॉरिशस''' [[हिंद महासागर]] में स्थित [[भारत]] का एक पड़ोसी देश है। इस [[द्वीप समूह]] वाले देश की अर्थ व्यवस्था मुख्यत: पर्यटन और मछली पकड़ने के उद्योग पर निर्भर है। यहाँ की राजधानी [[पोर्ट लुइ]] है । इसकी मुख्य भाषाएँ हैं [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसिसी]] और [[हिन्दी]] । यहाँ भारतीय मूल के लोग बहुमत में हैं ।[[Image:Port Louis Mauritius Theatre.jpg|thumb|left|A postcard of Mauritius, Port Louis: Theatre, c.1900-1910]] [[Image:Maurice-plage.jpg|thumb|Mauritius]] {{substub}} [[Category:देश]] [[af:Mauritius]] [[am:ሞሪሸስ]] [[an:Maurizio]] [[ar:موريشيوس]] [[ast:Mauricio]] [[bg:Мавриций]] [[bn:মরিশাস]] [[bs:Mauricijus]] [[ca:Maurici]] [[cs:Mauricius]] [[cy:Mauritius]] [[da:Mauritius]] [[de:Mauritius]] [[el:Μαυρίκιος (Δημοκρατία)]] [[en:Mauritius]] [[eo:Maŭricio]] [[es:Mauricio]] [[et:Mauritius]] [[eu:Maurizio]] [[fa:موریس]] [[fi:Mauritius]] [[fr:Maurice (pays)]] [[frp:Môris (payis)]] [[fy:Mauritsius]] [[ga:Oileán Mhuirís]] [[gl:Mauricio - Maurice]] [[he:מאוריציוס]] [[hr:Mauricijus]] [[ht:Moris]] [[hu:Mauritius]] [[id:Mauritius]] [[ilo:Maurisius]] [[io:Mauris]] [[is:Máritíus]] [[it:Mauritius]] [[ja:モーリシャス]] [[ka:მავრიკი]] [[ko:모리셔스]] [[kw:Ynys Morrys]] [[lt:Mauricijus]] [[lv:Maurīcija]] [[mg:Maorisy]] [[mk:Маврициус]] [[ml:മൌറീഷ്യസ്]] [[mr:मॉरिशिअस]] [[ms:Mauritius]] [[nds:Mauritius]] [[nl:Mauritius (land)]] [[nn:Mauritius]] [[no:Mauritius]] [[oc:Maurici]] [[pam:Mauritius]] [[pl:Mauritius]] [[pms:Maurissi]] [[ps:ماوريتوس]] [[pt:Maurícia]] [[ro:Mauriţius]] [[ru:Маврикий]] [[sa:मारिशस]] [[sh:Mauricijus]] [[simple:Mauritius]] [[sk:Maurícius]] [[sl:Mauritius]] [[sq:Mauritius]] [[sr:Маурицијус]] [[sv:Mauritius]] [[sw:Morisi]] [[tg:Маврикия]] [[th:ประเทศมอริเชียส]] [[tl:Mauritius]] [[tr:Mauritius]] [[ug:ماۋرىتيىچۇس]] [[uk:Маврикій]] [[vi:Mauritius]] [[vo:Maurizeän]] [[zh:毛里求斯]] [[zh-min-nan:Mauritius]] ब्रुनेई 2622 40468 2006-12-30T20:01:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sw:Brunei]] =[[ब्रूनेई]]= [[एशिया]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:ब्रुनेई|ब्रुनेई]] (विक्षनरी) {{substub}} [[श्रेणी:देश]] [[Category:देश]] [[an:Brunei]] [[ar:بروني]] [[bg:Бруней]] [[bn:ব্রুনাই]] [[bs:Brunej]] [[ca:Brunei]] [[cs:Brunej]] [[da:Brunei]] [[de:Brunei]] [[el:Μπρουνέι]] [[en:Brunei]] [[eo:Brunejo]] [[es:Brunéi]] [[et:Brunei]] [[eu:Brunei]] [[fa:برونئی]] [[fi:Brunei]] [[fr:Brunei]] [[frp:Bruneyi]] [[fy:Brûnei]] [[gd:Brunei]] [[gl:Brunei]] [[he:ברוניי]] [[hr:Brunej]] [[ht:Brouney]] [[hu:Brunei]] [[ia:Brunei]] [[id:Brunei]] [[ilo:Brunei]] [[io:Brunei]] [[is:Brúnei]] [[it:Brunei]] [[ja:ブルネイ]] [[ko:브루나이]] [[ku:Brûney]] [[kw:Bruney]] [[la:Bruneium]] [[li:Broenai]] [[lt:Brunėjus]] [[lv:Bruneja]] [[mk:Брунеи]] [[ms:Brunei]] [[na:Brunei]] [[nds:Brunei]] [[nl:Brunei]] [[nn:Brunei]] [[no:Brunei]] [[oc:Brunei]] [[os:Бруней]] [[pam:Brunei]] [[pl:Brunei]] [[ps:برونای]] [[pt:Brunei]] [[ro:Brunei]] [[ru:Бруней]] [[sa:ब्रूनै]] [[scn:Brunei]] [[sh:Brunej]] [[simple:Brunei]] [[sk:Brunej]] [[sl:Brunej]] [[sq:Brunei]] [[sr:Брунеј]] [[sv:Brunei]] [[sw:Brunei]] [[tg:Бруней]] [[th:ประเทศบรูไนดารุสซาลาม]] [[tl:Brunei]] [[tr:Brunei]] [[ug:برۇنېي]] [[uk:Бруней-Даруссалам]] [[vi:Brunei]] [[vo:Brunän]] [[war:Brunei]] [[zh:文莱]] [[zh-min-nan:Brunei]] बोत्सवाना 2626 45162 2007-01-23T03:59:01Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ബോട്സ്വാന]] '''बोत्सवाना''' [[अफ्रीका]] का एक देश है। ===यह भी देखें=== ===बाहरी कड़ियाँ=== {{substub}} [[Category:देश]] [[af:Botswana]] [[am:ቦትስዋና]] [[an:Botsuana]] [[ang:Botswana]] [[ar:بتسوانا]] [[ast:Botsuana]] [[bg:Ботсвана]] [[bn:বতসোয়ানা]] [[bs:Bocvana]] [[ca:Botswana]] [[cs:Botswana]] [[cv:Ботсвана]] [[da:Botswana]] [[de:Botsuana]] [[el:Μποτσουάνα]] [[en:Botswana]] [[eo:Bocvano]] [[es:Botsuana]] [[et:Botswana]] [[eu:Botswana]] [[fa:بوتسوانا]] [[fi:Botswana]] [[fr:Botswana]] [[frp:Botsouana]] [[ga:An Bhotsuáin]] [[gl:República de Botsuana - Republic of Botswana]] [[he:בוטסואנה]] [[hr:Bocvana]] [[ht:Botswana]] [[hu:Botswana]] [[ia:Botswana]] [[id:Botswana]] [[ilo:Botswana]] [[io:Botswana]] [[is:Botsvana]] [[it:Botswana]] [[ja:ボツワナ]] [[ka:ბოტსვანა]] [[ko:보츠와나]] [[ks:बोत्सवाना]] [[ku:Botswana]] [[kw:Botswana]] [[la:Botsuana]] [[lt:Botsvana]] [[lv:Botsvāna]] [[mk:Боцвана]] [[ml:ബോട്സ്വാന]] [[ms:Botswana]] [[na:Botswana]] [[nds:Botswana]] [[nl:Botswana]] [[nn:Botswana]] [[no:Botswana]] [[oc:Botswana]] [[pam:Botswana]] [[pl:Botswana]] [[ps:بوټسوانا]] [[pt:Botswana]] [[ro:Botswana]] [[ru:Ботсвана]] [[sa:बोत्सवाना]] [[sh:Bocvana]] [[simple:Botswana]] [[sk:Botswana]] [[sl:Bocvana]] [[sq:Botsuana]] [[sr:Боцвана]] [[sv:Botswana]] [[sw:Botswana]] [[tg:Ботсвана]] [[th:ประเทศบอตสวานา]] [[tl:Botswana]] [[tn:Botswana]] [[tr:Botsvana Cumhuriyeti]] [[ug:بوتسۋانا]] [[uk:Ботсвана]] [[vi:Botswana]] [[vo:Zvanän]] [[zh:波札那]] [[zh-min-nan:Botswana]] [[zu:IButswana]] कनाडा 2629 45217 2007-01-23T06:22:01Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:കാനഡ]] '''कनाडा''' उत्तरी अमेरिकी महाद्वीप में स्थित, दुनिया का दूसरा सबसे बड़ा देश है। कनाडा दस प्रातों (provinces) और तीन प्रदेशों (territories) में विभाजित है। {{substub}} [[श्रेणी:कनाडा| ]] [[Category:देश]] == यह भी देखिए == * [[wikt:कनाडा]] (विक्षनरी) [[af:Kanada]] [[als:Kanada]] [[an:Canadá]] [[ang:Canada]] [[ar:كندا]] [[arc:ܟܢܕܐ]] [[ast:Canadá]] [[bat-smg:Kanada]] [[be:Канада]] [[bg:Канада]] [[bn:কানাডা]] [[bo:ཁ་ནའ་ཏ]] [[bs:Kanada]] [[ca:Canadà]] [[cs:Kanada]] [[cy:Canada]] [[da:Canada]] [[de:Kanada]] [[dv:ކެނެޑާ]] [[el:Καναδάς]] [[en:Canada]] [[eo:Kanado]] [[es:Canadá]] [[et:Kanada]] [[eu:Kanada]] [[fa:کانادا]] [[fi:Kanada]] [[fr:Canada]] [[frp:Canada]] [[fy:Kanada]] [[ga:Ceanada]] [[gd:Canada]] [[gl:Canadá - Canada]] [[gv:Yn Chanadey]] [[haw:Kanakā]] [[he:קנדה]] [[hr:Kanada]] [[hsb:Kanada]] [[ht:Kanada]] [[hu:Kanada]] [[ia:Canada]] [[id:Kanada]] [[ilo:Canada]] [[io:Kanada]] [[is:Kanada]] [[it:Canada]] [[iu:ᑲᓇᑕ]] [[ja:カナダ]] [[jbo:kadnygu'e]] [[ka:კანადა]] [[ko:캐나다]] [[ku:Kanada]] [[kw:Kanada]] [[la:Canada]] [[lb:Kanada]] [[li:Canada]] [[lt:Kanada]] [[lv:Kanāda]] [[mk:Канада]] [[ml:കാനഡ]] [[mr:कॅनडा]] [[ms:Kanada]] [[na:Canada]] [[nah:Canauhtlān]] [[nds:Kanada]] [[nds-nl:Kannede]] [[nl:Canada]] [[nn:Canada]] [[no:Canada]] [[nrm:Cannada]] [[oc:Canadà]] [[pam:Canada]] [[pdc:Kanadaa]] [[pl:Kanada]] [[ps:کاناډا]] [[pt:Canadá]] [[qu:Kanada]] [[rn:Kanada]] [[ro:Canada]] [[ru:Канада]] [[sa:केनडा]] [[scn:Canadà]] [[sco:Canadae]] [[se:Kanáda]] [[sh:Kanada]] [[simple:Canada]] [[sk:Kanada]] [[sl:Kanada]] [[sq:Kanadaja]] [[sr:Канада]] [[sv:Kanada]] [[sw:Kanada]] [[ta:கனடா]] [[tg:Канада]] [[th:ประเทศแคนาดา]] [[tl:Canada]] [[to:Kānata]] [[tpi:Kanada]] [[tr:Kanada]] [[ty:Tanata]] [[ug:كانادا]] [[uk:Канада]] [[uz:Kanada]] [[vi:Canada]] [[vo:Kanadän]] [[yi:קאנאדע]] [[yo:Kánádà]] [[zh:加拿大]] [[zh-classical:加拿大]] [[zh-min-nan:Canada]] [[zh-yue:加拿大]] [[zu:IKhanada]] कांगो 2630 11584 2005-01-24T02:47:58Z विजय ठाकुर 115 '''कांगो''' [[अफ्रीका]] [[महादेश]] का एक [[देश]] है। {{substub}} [[Category:देश]] क्रोएशिया 2631 45967 2007-01-24T23:13:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ക്രൊയേഷ്യ]], [[qu:Hurwatsuyu]] {{Infobox_Country| native_name = ''Republika Hrvatska'' | conventional_long_name = Republic of Croatia | common_name = Croatia | image_flag = Flag_of_Croatia.svg | image_coat = Croatian_Coat_of_Arms.svg | image_map = LocationCroatia.png | national_motto = none | national_anthem = [[Lijepa naša domovino]] | official_languages = [[Croatian language|Croatian]]<sup>1</sup>| capital = [[Zagreb]] | latd=45|latm=48|latNS=N|longd=16|longm=0|longEW=E| largest_city = [[Zagreb]] | government_type= [[Republic]] | leader_titles = [[Presidents of Croatia|President]]<br>[[Prime ministers of Croatia|Prime minister]]| leader_names = [[Stjepan Mesić]] <br> [[Ivo Sanader]] | area_rank = 124th | area_magnitude = 1_E10 | area=56,542 | areami² = 21,831 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> percent_water = 0.01 | population_estimate = 4,496,869 | population_estimate_year = July 2004 | population_estimate_rank = 117th | population_census = 4,437,460| population_census_year = 2001| population_density = 83 | population_densitymi² = 215 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> population_density_rank = 116th | GDP_PPP_year=2005 | GDP_PPP = $55.638 billion | GDP_PPP_rank = 72nd | GDP_PPP_per_capita = $12,364 | GDP_PPP_per_capita_rank = 56th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.841 | HDI_rank = 45th | HDI_category = <font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = From [[Yugoslavia]] | established_dates = [[June 25]], [[1991]] | currency = [[Kuna (currency)|Kuna (kn)]]&nbsp; | currency_code = HRK | time_zone= [[Central European Time|CET]] | utc_offset= +1 | time_zone_DST= [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST= +2 | cctld= [[.hr]] | calling_code = 385 | footnotes= <sup>1</sup>Locally also [[Italian language|Italian]] in [[Istria county]]. | }} '''क्रोएशिया''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित देश है । == यह भी देखिए == * [[wikt:क्रोएशिया]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Kroasië]] [[als:Kroatien]] [[an:Croazia]] [[ar:كرواتيا]] [[arc:ܟܪܘܬܝܐ]] [[ast:Croacia]] [[az:Xorvatiya]] [[be:Харватыя]] [[bg:Хърватия]] [[bn:ক্রোয়েশিয়া]] [[br:Kroatia]] [[bs:Hrvatska]] [[ca:Croàcia]] [[cs:Chorvatsko]] [[cy:Croatia]] [[da:Kroatien]] [[de:Kroatien]] [[el:Κροατία]] [[en:Croatia]] [[eo:Kroatio]] [[es:Croacia]] [[et:Horvaatia]] [[eu:Kroazia]] [[fa:کرواسی]] [[fi:Kroatia]] [[fiu-vro:Horvaatia]] [[fr:Croatie]] [[frp:Croacie]] [[fur:Cravuazie]] [[fy:Kroaasje]] [[gl:Croacia - Hrvatska]] [[he:קרואטיה]] [[hr:Hrvatska]] [[hsb:Chorwatska]] [[hu:Horvátország]] [[ia:Croatia]] [[id:Kroasia]] [[ilo:Croatia]] [[io:Kroatia]] [[is:Króatía]] [[it:Croazia]] [[ja:クロアチア]] [[ka:ხორვატია]] [[ko:크로아티아]] [[ku:Xirvatistan]] [[kw:Kroati]] [[ky:Хорватия]] [[la:Croatia]] [[lb:Kroatien]] [[li:Kroatië]] [[lt:Kroatija]] [[lv:Horvātija]] [[mk:Хрватска]] [[ml:ക്രൊയേഷ്യ]] [[mt:Kroazja]] [[na:Croatia]] [[nds:Kroatien]] [[ne:क्रोएसिया]] [[nl:Kroatië]] [[nn:Kroatia]] [[no:Kroatia]] [[oc:Croàcia]] [[pam:Croatia]] [[pl:Chorwacja]] [[pms:Croassia]] [[ps:کروآسيا]] [[pt:Croácia]] [[qu:Hurwatsuyu]] [[ro:Croaţia]] [[roa-rup:Croatia]] [[ru:Хорватия]] [[sa:क्रोएशिया]] [[scn:Croazzia]] [[se:Kroátia]] [[sh:Hrvatska]] [[simple:Croatia]] [[sk:Chorvátsko]] [[sl:Hrvaška]] [[sq:Kroacia]] [[sr:Хрватска]] [[sv:Kroatien]] [[tg:Хорватия]] [[th:ประเทศโครเอเชีย]] [[tl:Croatia]] [[tr:Hırvatistan]] [[ug:كرودىيە]] [[uk:Хорватія]] [[vi:Croatia]] [[vo:Kroatän]] [[war:Croasia]] [[zh:克罗地亚]] [[zh-min-nan:Hrvatska]] [[zh-yue:克羅地亞]] क्यूबा 2632 45564 2007-01-24T00:44:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ക്യൂബ]], [[pms:Cuba]] '''क्यूबा''' [[दक्षिण अमरीका]] [[महादेश]] का एक प्रमुख देश है। [[हवाना]] यहाँ की राजधानी है। == यह भी देखिए == * [[wikt:क्यूबा]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] [[af:Kuba]] [[an:Cuba]] [[ar:كوبا]] [[ast:Cuba]] [[be:Куба]] [[bg:Куба]] [[bn:কিউবা]] [[bo:ཀུ་བ]] [[bs:Kuba]] [[ca:Cuba]] [[cs:Kuba]] [[cy:Cuba]] [[da:Cuba]] [[de:Kuba]] [[el:Κούβα]] [[en:Cuba]] [[eo:Kubo (lando)]] [[es:Cuba]] [[et:Kuuba]] [[eu:Kuba]] [[fa:کوبا]] [[fi:Kuuba]] [[fr:Cuba]] [[frp:Cuba]] [[ga:Cúba]] [[gl:Cuba]] [[gv:Yn Choobey]] [[he:קובה]] [[hr:Kuba]] [[ht:Kiba]] [[ia:Cuba]] [[id:Kuba]] [[ilo:Cuba]] [[io:Kuba]] [[is:Kúba]] [[it:Cuba]] [[ja:キューバ]] [[ko:쿠바]] [[ku:Kûba]] [[kw:Kuba]] [[la:Cuba]] [[lt:Kuba]] [[lv:Kuba]] [[ml:ക്യൂബ]] [[ms:Cuba]] [[na:Kiuba]] [[nds:Kuba]] [[nl:Cuba (land)]] [[nn:Cuba]] [[no:Cuba]] [[oc:Cuba]] [[pam:Cuba]] [[pl:Kuba]] [[pms:Cuba]] [[pt:Cuba]] [[ro:Cuba]] [[ru:Куба]] [[scn:Cubba]] [[simple:Cuba]] [[sk:Kuba]] [[sl:Kuba]] [[sq:Kuba]] [[sr:Куба]] [[sv:Kuba]] [[sw:Kuba]] [[ta:கியூபா]] [[th:ประเทศคิวบา]] [[tl:Cuba]] [[tr:Küba]] [[uk:Куба]] [[vi:Cuba]] [[vo:Kubeän]] [[zh:古巴]] [[zh-min-nan:Cuba]] [[zh-yue:古巴]] घाना 2634 45793 2007-01-24T17:12:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Ghana]] [[आफ़्रिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:घाना]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] ghana [[af:Ghana]] [[am:ጋና]] [[an:Ghana]] [[ar:غانا]] [[ast:Ghana]] [[bg:Гана]] [[bo:ཀ་ན]] [[bs:Gana]] [[ca:Ghana]] [[cs:Ghana]] [[cy:Ghana]] [[da:Ghana]] [[de:Ghana]] [[el:Γκάνα]] [[en:Ghana]] [[eo:Ganao]] [[es:Ghana]] [[et:Ghana]] [[eu:Ghana]] [[fa:غنا]] [[fi:Ghana]] [[fr:Ghana]] [[frp:Gana]] [[gl:Gana - Ghana]] [[he:גאנה]] [[hr:Gana]] [[hu:Ghána]] [[id:Ghana]] [[ilo:Ghana]] [[io:Ghana]] [[is:Gana]] [[it:Ghana]] [[ja:ガーナ]] [[ka:განა]] [[ko:가나]] [[ku:Gana]] [[kw:Ghana]] [[la:Ghana]] [[li:Ghana]] [[lt:Gana]] [[lv:Gana]] [[mk:Гана]] [[ml:ഘാന]] [[ms:Ghana]] [[na:Ghana]] [[nds:Ghana]] [[nl:Ghana]] [[nn:Ghana]] [[no:Ghana]] [[oc:Ghana]] [[pam:Ghana]] [[pl:Ghana]] [[ps:ګانا]] [[pt:Gana]] [[qu:Ghana]] [[ro:Ghana]] [[ru:Гана]] [[scn:Gana]] [[sh:Gana]] [[simple:Ghana]] [[sk:Ghana]] [[sl:Gana]] [[sq:Gana]] [[sr:Гана]] [[sv:Ghana]] [[sw:Ghana]] [[tet:Gana]] [[tg:Гана]] [[th:ประเทศกานา]] [[tk:Ghana]] [[tl:Ghana]] [[tr:Gana]] [[tw:Ghana]] [[ug:گانا]] [[uk:Гана]] [[vi:Ghana]] [[vo:Ganän]] [[wa:Gana]] [[zh:加纳]] [[zh-min-nan:Ghana]] केनिया 2635 16713 2006-03-01T08:10:46Z Magicalsaumy 423 कीनिया का नाम बदलकर केनिया कर दिया गया है: स्पेलिंग '''कीनिया''' [[अफ्रीका]] [[महादेश]] का एक [[देश]] है। यहाँ की राजधानी [[नैरोबी]] है। {{substub}} [[Category:देश]] मेक्सिको 2636 22715 2006-07-13T18:54:12Z Saforrest 592 interwiki '''मेक्सिको''' एक लातिनी अमरीकी [[देश]] है। यहाँ की राजधानी [[मेक्सिको सिटी]] है। [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:उत्तरी अमरीका]] {{substub}} [[af:Meksiko]] [[ar:مكسيك]] [[an:Mexico]] [[ast:México]] [[bn:মেক্সিকো]] [[be:Мэксыка]] [[bg:Мексико]] [[ca:Mèxic]] [[cs:Mexiko]] [[cy:México]] [[da:Mexico]] [[de:Mexiko]] [[et:Mehhiko]] [[el:Μεξικό]] [[en:Mexico]] [[es:México]] [[eo:Meksiko]] [[eu:Mexiko]] [[fa:مکزیک]] [[fr:Mexique]] [[ga:Meicsiceo]] [[gl:México]] [[ko:멕시코]] [[haw:Mekiko]] [[hr:Meksiko]] [[io:Mexikia]] [[id:Meksiko]] [[is:Mexíkó]] [[it:Messico]] [[he:מקסיקו]] [[ka:მექსიკა]] [[kw:Meksiko]] [[ht:Meksik]] [[la:Mexicum]] [[lv:Meksika]] [[lb:Mexiko]] [[lt:Meksika]] [[li:Mexico]] [[jbo:mexygu'e]] [[hu:Mexikó]] [[mk:Мексико]] [[mr:मेक्सिको]] [[ms:Mexico]] [[nah:Mēxihco]] [[nl:Mexico (land)]] [[nds-nl:Mexico (laand)]] [[ja:メキシコ]] [[no:Mexico]] [[nn:Mexico]] [[oc:Mexic]] [[ug:مېكسىكا]] [[nds:Mexiko]] [[pl:Meksyk]] [[pt:México]] [[ro:Mexic]] [[ru:Мексика]] [[sq:Meksika]] [[simple:Mexico]] [[sk:Mexiko]] [[sl:Mehika]] [[sr:Мексико]] [[sh:Meksiko]] [[fi:Meksiko]] [[sv:Mexiko]] [[tl:Mehiko]] [[ta:மெக்ஸிகோ]] [[th:ประเทศเม็กซิโก]] [[vi:Mexico]] [[tr:Meksika]] [[uk:Мексика]] [[vec:Mèsico]] [[yi:מעקסיקע]] [[zh:墨西哥]] [[zh-min-nan:Be̍k-se-ko]] [[zh-yue:墨西哥]] नीदरलैंड 2639 22585 2006-07-11T20:45:20Z Magicalsaumy 423 {{Infobox_Country |native_name = ''Koninkrijk der Nederlanden'' |conventional_long_name = Kingdom of the Netherlands |common_name = the Netherlands |image_flag = Flag of the Netherlands.svg |image_coat = Nl-arms.gif |image_map = LocationNetherlands.png |national_motto = Je Maintiendrai<br>([[Dutch language|Dutch]]: Ik zal handhaven, [[English language|English]]: I Shall Uphold) |national_anthem = ''[[Wilhelmus van Nassouwe]]'' |official_languages = [[Dutch language|Dutch]]<sup>2</sup> |capital = [[Amsterdam]]<sup>1</sup> |latd=52 |latm=21 |latNS=N |longd=04 |longm=52 |longEW=E |largest_city = [[Amsterdam]] |government_type= <small>[[parliamentary system|Parliamentary]] [[democracy]] <br> [[Constitutional monarchy]] </small> |leader_title1 = [[Monarchy of the Netherlands|Queen]] |leader_title2 = [[Prime minister of the Netherlands|Prime minister]] |leader_name1 = [[Beatrix of the Netherlands|Beatrix]] |leader_name2 = [[Jan Peter Balkenende]] |area_rank = 135th |area_magnitude = 1_E10 |area=41,526 |areami²=16,033 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 18.41% |population_estimate = 16,299,000 |population_estimate_year = July 2005 |population_estimate_rank = 59th |population_census= 16,105,285 |population_census_year= 2001 |population_density = 395 |population_densitymi² =1,023 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank=23rd |GDP_PPP_year=2006 |GDP_PPP = 625.271 billion<!--imf.org--> |GDP_PPP_rank = 23rd |GDP_PPP_per_capita = $ 30,500 |GDP_PPP_per_capita_rank = 15th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = [[Eighty Years' War]] |established_event1 = Declared |established_event2 = Recognised |established_date1 = [[July 26]], [[1581]] |established_date2 = [[January 30]], [[1648]] (by [[Spain]]) |accessionEUdate = [[March 25]], [[1957]] |HDI_year = 2003 |HDI = 0.943 |HDI_rank = 12th |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Euro]] <sup>3</sup> |currency_code = € EUR |country_code = NLD |time_zone= [[Central European Time|CET]] |utc_offset= +1 |time_zone_DST= [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST= +2 |cctld= [[.nl]] |calling_code = 31 |footnotes = <sup>1</sup> [[The Hague]] is the seat of the government<BR><sup>2</sup> In [[Friesland]] the [[Frisian language]] is also an official language, and [[Low Saxon]] and [[Limburgish language|Limburgish]] are officially recognised as [[European Charter for Regional or Minority Languages|regional languages]]<BR><sup>3</sup> Prior to 2001: [[Dutch Guilder]] ([[ISO 4217|ƒ NLG]]) }} '''नीदरलैंड''' जिसे '''हालैंड''' के नाम से भी जाना जाता है [[युरोप]] [[महाद्वीप] का एक प्रमुख [[देश]] है। [[यूरोपीय संघ]] के इस सदस्य देश की [[राजधानी]] [[एम्सटर्डम]] शहर में है, [[हेग]] यहाँ का दूसरा प्रमुख शहर है। {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] निकरागुआ 2640 11591 2005-05-16T19:21:50Z 66.185.164.2 {{substub}} [[Category:देश]] राजधानी : मैनागुआ रवांडा 2641 45635 2007-01-24T05:24:11Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Rwanda]] '''रवांडा''' [[अफ्रीका]] [[महादेश]] का एक देश है। राजधानी : किगाली ==यह भी देखें== *[[रवांडा जनसंहार]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:देश]] [[af:Rwanda]] [[am:ሩዋንዳ]] [[an:Ruanda]] [[ar:رواندا]] [[ast:Ruanda]] [[bg:Руанда]] [[bs:Ruanda]] [[ca:Rwanda]] [[cs:Rwanda]] [[da:Rwanda]] [[de:Ruanda]] [[el:Ρουάντα]] [[en:Rwanda]] [[eo:Ruando]] [[es:Ruanda]] [[et:Rwanda]] [[eu:Ruanda]] [[fa:رواندا]] [[fi:Ruanda]] [[fr:Rwanda]] [[frp:Rouanda]] [[gl:Ruanda - Rwanda]] [[he:רואנדה]] [[hr:Ruanda]] [[hu:Ruanda]] [[id:Rwanda]] [[io:Ruanda]] [[is:Rúanda]] [[it:Ruanda]] [[ja:ルワンダ]] [[jv:Rwanda]] [[ka:რუანდა]] [[kg:Rwanda]] [[ko:르완다]] [[kw:Rwanda]] [[la:Ruanda]] [[lt:Ruanda]] [[lv:Ruanda]] [[mk:Руанда]] [[ms:Rwanda]] [[nds:Ruanda]] [[nl:Rwanda]] [[nn:Rwanda]] [[no:Rwanda]] [[oc:Rwanda]] [[pam:Rwanda]] [[pl:Rwanda]] [[pt:Ruanda]] [[qu:Rwanda]] [[ro:Ruanda]] [[ru:Руанда]] [[rw:Rwanda]] [[sh:Ruanda]] [[simple:Rwanda]] [[sk:Rwanda]] [[sl:Ruanda]] [[sq:Ruanda]] [[sr:Руанда]] [[sv:Rwanda]] [[sw:Rwanda]] [[tg:Руанда]] [[th:ประเทศรวันดา]] [[tl:Rwanda]] [[tr:Ruanda]] [[ug:رۋاندا]] [[uk:Руанда]] [[vi:Rwanda]] [[vo:Ruandän]] [[zh:卢旺达]] [[zh-min-nan:Rwanda]] मोबाइल फोन 2646 41978 2007-01-08T19:07:54Z Mitul0520 211 /* मोबाइल के दुष्प्रभाव */ आज लगभग सब लोग मोबाइल का इस्तेमाल करते हैं और शायद ये जिन्दगी का एक अभिन्न अंग भी बन गया है। आज भी मोबाइल का उपयोग केवल वार्त्तालाप के लिए करते हैं । मोबाइल का उपयोग [[एस.एम.एस.]], अर्थात् छोटे-छोटे संदेश भेजने, [[ई-मेल]] देखने अथवा वेबसाइट्स खोलने के लिए भी किया जा सकता है । ==मोबाइल के दुष्प्रभाव== हाल ही में [[स्वीडन]] की [[लुंड युनिवर्सिटी]] के सदस्य [[डॉ सल्फ़ोर्ड]] और उनके साथियों द्वारा चूहों पर किये गये वैज्ञानिक परीक्षणों से पता चला है कि [[जी एस एम मोबाइल फोन]] से निकलने वाली [[माइक्रोवेव किरणें]] चूहों के [[मस्तिष्क]] पर पर बहुत गहरा व घातक प्रभाव छोड़ती हैं। इस शोध के फलस्वरूप कई मोबाइल कंपनियां सकते में हैं और कई ने इसका खंडन करने की कोशिश भी की {{तथ्य}} {{substub}} [[ang:Handspreca]] [[ar:هاتف نقال]] [[bg:Мобилен телефон]] [[ca:Telèfon mòbil]] [[cs:Mobilní telefon]] [[da:Mobiltelefon]] [[de:Mobiltelefon]] [[en:Mobile phone]] [[eo:Poŝtelefono]] [[es:Telefonía móvil]] [[et:Mobiiltelefon]] [[fa:تلفن همراه]] [[fi:Matkapuhelin]] [[fr:Téléphone mobile]] [[ga:Fón póca]] [[gd:Fòn-làimh]] [[gl:Teléfono móbil]] [[he:טלפון סלולרי]] [[ia:Telephono mobile]] [[id:Telepon genggam]] [[it:Telefono cellulare]] [[ja:携帯電話]] [[ko:휴대전화]] [[lt:Mobilusis telefonas]] [[nl:Mobiele telefoon]] [[nn:Mobiltelefonapparat]] [[no:Mobiltelefon]] [[pl:Telefon komórkowy]] [[pt:Telefone celular]] [[ro:Telefon mobil]] [[ru:Сотовый телефон]] [[simple:Mobile phone]] [[sk:Mobilný telefón]] [[sl:Prenosni telefon]] [[sq:Telefoni celular]] [[sr:Мобилни телефон]] [[sv:Mobiltelefoni]] [[ta:நகர்பேசி]] [[th:โทรศัพท์มือถือ]] [[tr:Cep telefonu]] [[vi:Cellular phone]] [[zh:移动电话]] [[zh-min-nan:Hêng-tōng tiān-oē]] [[zh-yue:手提電話]] खजुराहो 2661 43387 2007-01-15T12:08:00Z Wolf 886 [[Image:Khajuraho-Lakshmana temple.JPG|thumb|लक्ष्मन मन्दीर]] '''खजुराहो''' [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] में स्थित एक प्रमुख शहर है जो अपने प्राचीन एवं मध्यकालीन मंदिरों के लिये विश्वविख्यात है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:খাজুরাহ]] [[de:Khajuraho]] [[en:Khajuraho]] [[es:Khajuraho]] [[fr:Khajurâho]] [[ja:カジュラーホー]] [[kn:ಖಜುರಾಹೊ]] [[nl:Khajuraho]] [[pl:Khadżuraho]] [[pt:Khajuraho]] [[ru:Хаджурахо]] [[sv:Khajuraho]] बुलंदशहर 2662 11595 2005-03-01T03:11:36Z 144.92.165.148 '''बुलंदशहर''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। बुलंदशहर पशिच्मी उत्तर प्रदेश में [[दिल्ली]] से ६४ किलोमीटर की दूरी पर बसा शहर है । साथ ही बहती है काली नदी । यह शहर मुखयतः सड़कों से अनय शहरों से जुड़े है । == इतिहास == [[गजनी]] के महमूद ने यहां १०१८ (1018 AD) में राजय किया । १४ वीं शताबदी में इसके लिये लड़ाई भी हुई और यह मुगल सलतनत का हिससा बन गया । सन् १८०५ में यह ब्रिटिश साम्राजय में मिल गया । == तथ्य़ == *ज़नसंखय़ा - २४.६८ लाख *क्षेत्रफल - ४३५२ वर्ग किलोमीटर *टेलीफोन कोड - ०५७३२ [[Category:शहर]] फैज़ाबाद 2665 11596 2005-01-25T23:43:58Z विजय ठाकुर 115 '''फैज़ाबाद''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] रक्सौल 2668 11598 2005-01-21T02:33:27Z विजय ठाकुर 115 '''रक्सौल''' [[भारत]] में [[बिहार]] [[प्रान्त]] के [[पूर्वी चंपारण]] जिले में स्थित एक शहर है जो भारत [[नेपाल]] सीमा पर स्थित है और अपने [[चीनी उद्योग]] के कारण जाना जाता है। {{substub}} [[Category:शहर]] वेदान्त 2669 36623 2006-11-29T04:33:59Z किशोर 903 '''वेदान्त''' (<b>वेदांत</b>), जिसका शाब्दिक अर्थ है वेदों का अंत (अथवा सार), [[हिन्दू दर्शन]] की सबसे महत्त्वपूर्ण शाखा है. यह [[ज्ञानयोग]] की एक शाखा है जो व्यक्ति को ज्ञान प्राप्ति की दिशा में उत्प्रेरित करता है। इसका मुख्य स्त्रोत [[उपनिषद]] है जो [[वेद]] ग्रंथो और [[अरण्यक]] ग्रंथों का सार समझे जाते हैं। वेदान्त की तीन शाखाएँ जो सबसे ज्यादा जानी जाती हैं वे हैं: [[अद्वैत वेदांत]], [[विशिष्ट अद्वैत]] और [[द्वैत]]। [[आदि शंकराचार्य]], [[रामानुज]] और श्री [[मध्वाचार्य]] जिनको क्रमश: इन तीनो शाखाओं का प्रवर्तक माना जाता है, इनके अलावा भी [[ज्ञानयोग]] की अन्य शाखाएँ हैं। ये शाखाएँ अपने प्रवर्तकों के नाम से जानी जाती हैं जिनमें [[भास्कर]], [[वल्लभ]], [[चैतन्य]], [[निम्बारक]], [[वाचस्पति मिश्र]], [[सुरेश्वर]], और [[विज्ञान भिक्षु]]. आधुनिक काल में जो प्रमुख [[वेदांती]] हुये हैं उनमें [[रामकृष्ण परमहंस]], [[स्वामी विवेकानंद]], [[अरविंद घोष]], [[स्वामी शिवानंद]] और [[रमण महर्षि]] उल्लेखनीय हैं. ये आधुनिक विचारक [[अद्वैत वेदांत]] शाखा का प्रतिनिधित्व करते हैं। दूसरे वेदांतो के प्रवर्तकों ने भी अपने विचारों को भारत में भलिभाँति प्रचारित किया है प्रंतु [[भारत]] के बाहर उन्हें बहुत कम जाना जाता है। ऐतिहासिक रुप से किसी [[गुरु]] के लिये [[अचार्य]] बनने / समझे जाने के लिये वेदांत की पुस्तकों पर [[टीकाएँ]] या [[भाष्य]] लिखने पड़ते हैं। इन पुस्तकों में तीन महत्वपूर्ण पुस्तक शामिल हैं [[उपनिषद]], [[भगवद गीता]], और [[ब्रह्मसूत्र]]. तदनुसार [[आदि शंकराचार्य]], [[रामानुज]] और [[मध्वाचार्य]] तीनों ने इन तीन महत्वपूर्ण पुस्तकों पर विशिष्ट रचनायें दी हैं। {{substub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[de:Vedanta]] [[en:Vedanta]] [[fr:Védanta]] [[it:Vedānta]] [[lt:Vedanta]] [[nl:Vedanta]] [[no:Vedanta]] [[pl:Wedanta]] [[ru:Веданта]] [[sv:Vedanta]] [[ta:வேதாந்தம்]] [[tr:Advaita Vedanta]] पीलीभीत 2670 23137 2006-07-24T14:22:14Z Mitul0520 211 /* यह भी देखिए */ '''पीलीभीत''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। इसका क्षेत्रफल ३,५०४ वर्ग किलो मीटर है जिसमें से ७८४७८ हेक्टेयर भूमि पर सघन वन हैं। [[हिमालय]] के बिलकुल समीप स्थित होने के बावजूद इसकी भूमि समतल है। पीलीभीत की अर्थ व्यवस्था कृषि पर आधारित है। यहां के उद्योगों में [[चीनी]], [[काग़ज़]], [[चावल]] और [[आटा]] मिलों की प्रमुखता है। [[कुटीर उद्योगों]] में बांस और ज़रदोज़ी का काम प्रसिद्ध है। पीलीभीत [[मेनका गांधी]] का चुनाव क्षेत्र भी है। यह नगर ज्ञान एवं [[साहित्य]] की अनेक विभूतियों का कर्मस्थल रहा है। [[नारायणानंद स्वामी 'अख्तर']] संगीतज्ञ, कवि, साहित्यकार तथा इतिहासकार के रुप में प्रसिद्ध रहे हैं। [[चण्डी प्रसाद 'हृदयेश']] कहानीकार, एकांकीकार, उपन्यासकार, गीतकार एवं कवि थे। कविवर [[राधेश्याम पाठक 'श्याम']] ने गद्य एवं पद्य दोनों साहित्य का सृजन किया और प्रसिद्ध फिल्मी गीतकार [[अंजुम पीलीभीती]] ने 'रतन', 'अनमोल घड़ी', 'ज़ीनत', 'छोटी बहन' एवं 'अनोखी अदा' आदि फिल्मों के प्रसिद्ध गीत लिखकर पीलीभीत नगर का नाम रोशन किया। ==पीलीभीत की ऐतिहासिक इमारतें== [[चित्र:Gurudwara pilibhit.jpg|right|सिख गुरुद्वारा पीलीभीत ]]'''ऐतिहासिक गुरुद्वारा''' - पीलीभीत के पकड़िया मोहल्ले में सिखों का प्रसिद्ध [[गुरुद्वारा]] है। धार्मिक रुप से यह लगभग चार सौ वर्षों पुराना स्थान है। लेकिन इसका जीर्णोद्धार हाल ही में किया गया है। ऐसा कहा जाता है कि सिक्खों के गुरु, [[गुरु गोविंद सिंह]] ने [[अमृतसर]] से [[नानकमता]] जाते समय में यहीं रुक कर विश्राम किया था। सन् 1983 ई. में सुविख्यात बाबा फौजसिंह ने कार सेवा द्वारा पाँच मंज़िल वाले विशाल गुरुद्वारे का निर्माण करवाया। इस प्रकार गुरु गोविंद सिंह की स्मृति में इस ऐतिहासिक गुरुद्वारे का निर्माण हुआ। '''जामा मस्जिद''' - जामा मस्जिद पीलीभीत का एक और गौरवशाली धर्मस्थल है। इसका निर्माण हाफिज रहमत खाँ ने 1181- 82 हिजरी में करवाया। यह मस्जिद [[दिल्ली]] की प्रसिद्ध [[जामा मस्जिद]] की बहुत शानदार प्रतिक्रिति है। मस्जिद के प्रवेश द्वार से पहलेदर्वेश इमाम हाफिज नूरुउद्दीन गजनबी का मजार बना हुआ है। वे इस मस्जिद के पहले [[इमाम]] भी थे। '''गौरी शंकर मंदिर''' - गौरी शंकर मंदिर खकरा मुहल्ले में देवहा तथा खकरा नदी के पास स्थित है। यहाँ गौरीशंकर जी के अतिरिक्त हनुमान, भैरों, दुर्गा और गणेश जी की मूर्तियाँ भी हैं। लगभग ढाई सौ साल पुराना यह [[मंदिर]] बहुत प्रसिद्ध है। इसका द्वार अत्यंत भव्य एवं अवलोकनीय है। ऐसा माना जाता है कि यह द्वार नामक एक मुसलमान ने बनवाया था '''शाहजी मियां का मजार''' - शाहजी मियां पीलीभीत में जन्मे एक संत थे। मानव कल्याण के कार्यों के कारण उनकी प्रसिद्धि चारों ओर फैल गई। वो 125 वर्ष तक जीवित रहे। आज भी उनके मजार पर सभी धर्मों के लोग मन्नत माँगने आते हैं और चादर चढ़ाते हैं। इनका उर्स हर वर्ष एक सप्ताह के लिए होता है, जिसमें हजारों लोग सम्मिलित होते हैं। ==पीलीभीत के प्राकृतिक पर्यटन स्थल== '''चूका बीच'''- पीलीभीत वन प्रभाग द्वारा ७४ वर्ग किलो मीटर क्षेत्र में शारदा नदी एवं मुख्य शारदा कैनाल के बीच, शारदा सागर के किनारे, एक पर्यटन केंद्र का विकास किया गया है। शारदा सागर जलाशय की लंबाई २२ किलो मीटर और चौड़ाई ३ से ५ किलो मीटर है। इतने बड़े जलक्षेत्र के किनारे स्थित होने के कारण यह 'बीच' जैसा दिखाई पड़ता है अतः इसे 'चूका बीच' कहते है। जलाशय में अनेक प्रकार की मछलियां पाई जाती हैं। वन क्षेत्र में [[साल वृक्ष]] तो हैं ही, अर्जुन, कचनार, कदंब, हर्र, बहेड़ा, कुसुम, जामुन, बरगद, बेल, सेमल आदि अनेक प्रकार के बड़े वृक्ष पाए जाते हैं। इसके अतिरिक्त अनेक प्रकार की जड़ी बूटियां और घासें भी यहां देखी जा सकती हैं। प्राकृतिक संपदा भरपूर होने के कारण यहां वन्यपशुओं, पक्षियों और सरीसृप जाति के प्राणियों की भी बहुतायत है। प्राकृतिक संपदा भरपूर होने के कारण यहां वन्यपशुओं, पक्षियों और सरीसृप जाति के प्राणियों की भी बहुतायत है। यह स्थान पीलीभीत से लगभग ५० किलो मीटर की दूरी पर स्थित है। '''लग्गा भग्गा वन क्षेत्र''' - बराही क्षेत्र के अंतरगत इस वन प्रभाग की सीमा [[नेपाल]] से मिलती है। इसके एक ओर शारदा नदी है, दूसरी ओर नेपाल की 'शुक्ला फाटा सेंचुरी' तीसरी ओर [[किशनपुर]] का वन्य जीव विहार। यहां पर एक ओर बड़े-बड़े पेड़ हैं तो दूसरी ओर ऊंची घास और दलदल। यह अनेक प्रकार के पशुओं के निवास की आदर्श परिस्थतियां पैदा करता है। यहां सियार, हिरन और लोमड़ी जैसे मध्य आकार के पशु तो है ही शेर, हाथी और गैंडे भी आराम से विहार करते हुए देखे जा सकते हैं। यह वन क्षेत्र पीलीभीत से ७० किलो मीटर की दूरी पर स्थित है। विविध प्रकार के रंग बिरंगे पक्षी जैसे धनेश, कठफोड़ा, नीलकंठ, जंगली मुर्गा, मोर, सारस भी यहां देखे जा सकते हैं। यहाँ दुर्लभ प्रजाति का एक खरगोश भी पाया जाता है जिसे 'स्पिड हेअर' कहते हैं। दोनों वन प्रदेशों में जाने व ठहरने की समुचित व्यवस्था है। ==यह भी देखिए == [http://pilibhit.nic.in/discover.htm पीलीभीत का कार्यकारी जालघर] [http://www.mapsofindia.com/maps/uttarpradesh/roads/pilibhit.htm पीलीभीत का मानचित्र ] ==बाहरी कडियाँ== [[Category:शहर]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:Pilibhit]] सतारा 2673 11601 2005-02-18T05:33:52Z 144.92.165.87 '''सतारा''' [[भारत]] के [[महाराष्ट्र]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] सीतापुर 2674 11602 2005-01-24T04:16:30Z विजय ठाकुर 115 '''सीतापुर''' [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] सीतामढी 2675 27457 2006-09-21T06:42:02Z Amitprabhakar 683 वर्तमान में यह [[बिहार]] प्रान्त का एक जिला है जो [[भारत]] [[नेपाल]] सीमा पर स्थित है। *'''मुख्यालय:''' सीतामढी *'''जनसँख्या:('''कुल): 2013796 (ग्रामीण): 1894203 (शहरी): 119593 *'''उपक्षेत्र:''' [[सीतामढी सदर]], [[शिवहर]][[पुपरी]] *'''प्रखंड:''' बथाना, परिहार, नानपुर, बाजपट्टी, बैरगनिया, बेलसंड, रीगा, सुरसंड, पुपरी, सोनबरसा, डुमरा, रुन्नी सैदपुर, मेजरगंज, पुरनिया, सुप्पी, परसौनी, बोखरा, चौरौत *'''कृषि:''' चावल, गेहूँ, मक्का, दलहन *'''उद्योग:''' [[चीनी उद्योग], [[चावल]] [[तेल]] मिल *'''नदियाँ:''' [[बागमती]], [[लखनदेई]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} चित्र:Vidhan1.jpg 2678 11604 2005-01-20T07:59:31Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Adivasi-dance.jpg 2679 11605 2005-01-20T08:07:14Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Santhali.jpg 2680 11606 2005-01-20T08:20:49Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Hundru.jpg 2681 11607 2005-01-20T08:28:35Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Firayalal.jpg 2682 11608 2005-01-20T08:34:26Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Dimnalake.jpg 2683 11609 2005-01-20T08:47:09Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Gwbush.jpg 2684 11610 2005-01-21T00:04:15Z विजय ठाकुर 115 भारतीय डाक सेवा 2685 11611 2005-01-21T00:43:17Z विजय ठाकुर 115 '''भारतीय डाक सेवा''' [[भारत सरकार]] द्वारा संचालित [[डाकसेवा]] है जो ब्रांड नाम के तौर पर '''इंडिया पोस्ट''' या '''भारतीय डाक''' के नाम से काम करती है। ==बाहरी कड़ियाँ== '''अंग्रेजी में''' * [http://www.indiapost.org/ आधिकारिक जालस्थल] {{substub}} संयुक्त राष्ट्र संघ 2688 35642 2006-11-21T02:27:38Z Aevynn 577 Redirecting to [[संयुक्त राष्ट्र]] #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र]] गज़ल 2689 38977 2006-12-19T13:01:47Z 84.179.126.155 /* बाहरी कड़ियाँ */ '''गज़ल''' भारतीय गायकी की एक शैली है। यह इस्लामी और भारतीय संगीत के आपसी संपर्क के सबसे खूबसूरत तोहफों में से एक है। गजल का विकास तेरहवीं शताब्दी के आस पास पश्चिमी [[भारत]] में हुआ। ==मशहूर गजल गायक== *[[जगजीत सिंह]] *[[ग़ुलाम अली]] *[[बेग़म अख़्तर]] *[[मेंहदी हसन]] *[[चंदन दास]] ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[ar:غزل]] [[ms:Ghazal]] [[de:Ghasel]] [[en:Ghazal]] [[eo:Gazalo]] [[fa:غزل]] [[fr:Ghazal]] [[no:Gasel]] [[pl:Gazel]] [[ru:Газель (строфа)]] [[sv:Ghasel]] [[tr:Gazel]] [[ur:غزل]] चित्र:Indirag.jpg 2691 11614 2005-01-21T03:16:58Z विजय ठाकुर 115 ताज़ी घटनाएँ 2692 44922 2007-01-22T18:50:45Z Mitul0520 211 ===[[22 जनवरी]], [[2007]] === भारतीय वैज्ञानिकों ने अंतरिक्ष में परिक्रमा कर रहे स्पेस कैप्सूल को सफलतापूर्वक पृथ्वी पर उतारा।</br> (स्रोत्र: [http://www.hindustandainik.com/news/2031_1907178,0068.htm हिन्दुस्तान दैनिक]) ===[[30 दिसंबर]], [[2006]] === [[इराक़]] के पूर्व राष्ट्रपति [[सद्दाम हुसैन]] को फांसी दी गई।</br> (स्रोत्र: http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2006/12/061230_saddam_hanged_prep.shtml बीबीसी]) ===[[9 नवंबर]], [[2006]] === [[माइक्रोसॉफ्ट]] अपना बहुप्रतीक्षित '''विंडोज़ विस्टा''' सॉफ्टवेयर 30 ज़नवरी, 2007 से बाज़ार में आम ग्राहकों के लिए उतारेगी. (स्रोत्र: http://www.bbc.co.uk/hindi/business/story/2006/11/061109_microsoft_vista_market.shtml बीबीसी]) ===[[1 नवंबर]], [[2006]] === [[बंगलोर]] सहित [[कर्नाटक]] के सात शहरों के नाम आधिकारिक तौर पर बदल दिये गये । ये बदलाव इस प्रकार से हैं । बैंगलोर => '''बैंगलूरू''' , मैसूर => '''मैसूरू''' , मैंगलोर => '''मैंगलूरू''' , हुबली => '''हुबल्ली''' , शिमोगा => '''शिवमोग्गा''' , बेलगाँव => '''बेलगावी''' , होस्पेट => '''होसापेटे''' । ===[[24 अक्तूबर]], [[2006]] === [[भारत]] में [[केंद्रीय मंत्रिमंडल]] का विस्तार, [[प्रणव मुखर्जी]] को [[विदेश मंत्री]], [[एके एंटनी]] को [[रक्षा मंत्री]], [[जयप्रकाश नारायण यादव]] को [[जल संसाधन राज्य मंत्री]], [[एमएच अंबरीश]] को [[सूचना और प्रसारण राज्य मंत्री]], [[ऑस्कर फर्नांडिस]] को [[श्रम और रोजगार मंत्री]] (स्वतंत्र प्रभार), [[चंद्र शेखर साहू]] को [[ग्रामीण विकास मंत्री]] बनाया गया और [[मणि शंकर अय्यर]] को पंचायती राज, खेल और युवा मामलों के अलावा पूर्वोत्तर क्षेत्र के विकास की अतिरिक्त ज़िम्मेदारी। (स्रोत्र: [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2006/10/061024_cabinet_reshuffle.shtml बीबीसी: मंत्रिमंडल का विस्तार,प्रणव बने विदेश मंत्री]) ===[[29 सितंबर]], [[2006]] === बंगलोर में: [[Wikipedia:Meetup/Bangalore1]] ===[[22 सितंबर]], [[2006]] === [[अमरीका | अमरीकी]] [[अंतरिक्ष यान]] [[अटलांटिस]] 12 दिनों का अभियान पूरा करके सुरक्षित धरती पर लौटा। (स्रोत्र: [http://www.bbc.co.uk/hindi/science/story/2006/09/060921_atlantis_return.shtml बीबीसी]) ===[[27 अगस्त]], [[2006]] === हिंदी फ़िल्मकार [[हृषिकेश मुखर्जी]] का निधन। (स्रोत्र: [http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/08/060827_hrishikesh_death.shtml बीबीसी]) ===[[24 अगस्त]], [[2006]] === ग्रहो की परिभाषा मे बदलाव, [[इंटरनेशनल एयरोनॉटिकल यूनियन]] की [[प्राग]] में हुई एसेंबली मे नई परिभाषा को मान्यता दी गई। इसके अनुसार [[प्लूटो]] को ग्रह की श्रेणी से निकाल कर [[बौने ग्रह]] की श्रेणी मे रखा गया। (स्रोत्र: [http://www.bbc.co.uk/hindi/science/story/2006/08/060824_pluto_planet.shtml बीबीसी]) :[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १७:५४, २५ अगस्त २००६ (UTC) ===[[21 अगस्त]], [[2006]] === मशहूर शहनाई वादक [[भारत रत्न]] [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ान]] का [[वाराणसी]] में निधन। :[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०६:२२, २१ अगस्त २००६ (UTC) ===[[18 अगस्त]], [[2006]] === [[भारत]] के राष्ट्रपति [[अब्दुल कलाम]] ने [[लाभ के पद से संबंधित विधेयक]] को मंज़ूरी दी। :[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १६:४०, १८ अगस्त २००६ (UTC) ===[[14 अगस्त]], [[2006]] === [[2006 इसराइल लेबनान संघर्ष | इसराइल लेबनान संघर्ष]] मे युद्धविराम की घोषणा। :[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १८:४३, १७ अगस्त २००६ (UTC) ===[[11 अगस्त]], [[2006]] === पिछले कुछ दिनों मे हुई भारी वर्षा के कारण [[भारत]] के कई राज्यों मे [[2006 भारत मे बाढ़|बाढ़]] आई। [[गुजरात]], [[महाराष्ट्र]] और [[आंध्र प्रदेश]] मुख्य रूप से प्रभावित हुए है। [[ang:Efenealde belimpas]] [[ar:الأحداث الجارية]] [[be:Бягучыя падзеі]] [[bg:Текущи събития]] [[ca:Viquipèdia:Actualitat]] [[cs:Aktuality]] [[cy:Materion cyfoes]] [[da:Aktuelle begivenheder]] [[de:Aktuelle Ereignisse]] [[en:Current Events]] [[et:Sündmused maailmas]] [[es:Actualidad]] [[eo:Aktualaĵoj]] [[fa:وقایع کنونی]] [[fr:Actualités]] [[gl:Novas]] [[ko:요즘 화제]] [[io:Aktualaji]] [[id:Wikipedia:Peristiwa terkini]] [[os:Xabar]] [[it:Avvenimenti in corso]] [[he:ויקיפדיה:אקטואליה]] [[ka:მიმდინარე მოვლენები]] [[ku:Bûyerên rojane]] [[la:Novissima]] [[lb:Aktualitéit]] [[li:In 't nuuis]] [[hu:Friss események]] [[mn:Мэдээ]] [[mr:सद्य घटना]] [[nl:In het nieuws]] [[ja:最近の出来事]] [[pl:Bieżące wydarzenia]] [[pt:Eventos atuais]] [[ro:Actualităţi]] [[ru:Текущие события]] [[sq:Ngjarjet e tanishme]] [[simple:World news]] [[sl:Trenutni dogodki]] [[sr:Тренутни догађаји]] [[fi:Ajankohtaista]] [[sv:Aktuella händelser]] [[tl:Kasalukuyang pangyayari]] [[ta:நடப்பு நிகழ்வுகள்]] [[th:เหตุการณ์ปัจจุบัน]] [[vi:Thời sự]] [[tr:Güncel olaylar]] [[uk:Поточні події]] [[ur:حالات حاضرہ]] [[yi:וויקיפּעדיע:אלע נייעס]] [[yo:Current events]] [[zh:新闻动态]] चित्र:19050881.jpg 2693 11616 2005-01-21T06:31:05Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Sansad.jpg 2694 11617 2005-01-21T06:35:03Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Jantarmanatrdelhi.jpg 2695 11618 2005-01-21T06:37:21Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Lalqila.jpg 2696 11619 2005-01-21T06:40:02Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Big-ben.jpg 2697 11620 2005-01-21T06:42:40Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Mridula.jpg 2698 11621 2005-01-21T06:45:46Z विजय ठाकुर 115 हामिद करजई 2700 45920 2007-01-24T21:09:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sq:Hamid Karzai]] '''हामिद करजई''' [[अफ़गानिस्तान]] के वर्तमान राष्ट्रपति हैं। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[af:Hamid Karzai]] [[ar:حامد قرضاي]] [[bg:Хамид Карзай]] [[da:Hamid Karzai]] [[de:Hamid Karzai]] [[el:Χαμίντ Καρζάι]] [[en:Hamid Karzai]] [[eo:Hamid Karzai]] [[es:Hamid Karzai]] [[et:Ḩāmid Karzay]] [[fa:حامد کرزی]] [[fi:Hamid Karzai]] [[fr:Hamid Karzaï]] [[ga:Hamid Karzai]] [[gl:Hamid Karzai - حامدکرزى]] [[he:חמיד קרזאי]] [[id:Hamid Karzai]] [[it:Hamid Karzai]] [[ja:ハーミド・カルザイ]] [[ka:კარზაი, ჰამიდ]] [[ko:하미드 카르자이]] [[ms:Hamid Karzai]] [[nl:Hamid Karzai]] [[nn:Hamid Karzai]] [[no:Hamid Karzai]] [[os:Карзай, Хамид]] [[pl:Hamid Karzai]] [[ps:حامد کرزی]] [[pt:Hamid Karzai]] [[ru:Карзай, Хамид]] [[sq:Hamid Karzai]] [[sv:Hamid Karzai]] [[tg:Ҳомид Карзай]] [[tr:Hamid Karzai]] [[vi:Hamid Karzai]] [[zh:哈米德·卡尔扎伊]] टोनी ब्लेयर 2701 44291 2007-01-18T20:46:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ia:Tony Blair]] '''टोनी ब्लेयर''' [[इंग्लैंड]] के [[प्रधानमंत्री]] हैं। (वर्ष 2005) {{substub}} [[ar:توني بلير]] [[ast:Tony Blair]] [[bg:Тони Блеър]] [[bn:টোনি ব্লেয়ার]] [[br:Tony Blair]] [[bs:Tony Blair]] [[ca:Tony Blair]] [[cs:Tony Blair]] [[cy:Tony Blair]] [[da:Tony Blair]] [[de:Tony Blair]] [[el:Τόνι Μπλερ]] [[en:Tony Blair]] [[eo:Tony Blair]] [[es:Tony Blair]] [[et:Tony Blair]] [[eu:Tony Blair]] [[fa:تونی بلر]] [[fi:Tony Blair]] [[fr:Tony Blair]] [[ga:Tony Blair]] [[gd:Tony Blair]] [[gl:Tony Blair]] [[he:טוני בלייר]] [[hr:Tony Blair]] [[hu:Tony Blair]] [[ia:Tony Blair]] [[id:Tony Blair]] [[io:Tony Blair]] [[is:Tony Blair]] [[it:Tony Blair]] [[ja:トニー・ブレア]] [[ko:토니 블레어]] [[kw:Tony Blair]] [[la:Antonius Blair]] [[li:Tony Blair]] [[lt:Tonis Bleras]] [[lv:Tonijs Blērs]] [[mi:Tony Blair]] [[mk:Тони Блер]] [[ms:Tony Blair]] [[nl:Tony Blair]] [[nn:Tony Blair]] [[no:Tony Blair]] [[oc:Tony Blair]] [[pl:Tony Blair]] [[pt:Tony Blair]] [[ro:Tony Blair]] [[ru:Блэр, Энтони Чарлз Линтон]] [[scn:Tony Blair]] [[sco:Tony Blair]] [[sh:Tony Blair]] [[simple:Tony Blair]] [[sk:Tony Blair]] [[sl:Tony Blair]] [[sq:Tony Blair]] [[sr:Тони Блер]] [[sv:Tony Blair]] [[ta:டோனி பிளேர்]] [[th:โทนี แบลร์]] [[tr:Tony Blair]] [[uk:Блер Тоні]] [[vi:Tony Blair]] [[zh:托尼·布莱尔]] अफ़गानिस्तान 2702 24218 2006-08-05T05:05:08Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[अफ़्ग़ानिस्तान]] बुश 2703 11626 2005-01-22T01:41:03Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[जार्ज बुश]] यांगून 2704 11627 2005-01-22T01:46:52Z विजय ठाकुर 115 '''यांगून''' [[म्यानमार]] [[देश]] की राजधानी है। इसका पुराना नाम [[रंगून]] था। {{substub}} रंगून 2705 11628 2005-01-22T01:47:31Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[यांगून]] विश्व स्वास्थ्य संगठन 2706 41257 2007-01-05T11:55:48Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[af:Wêreld Gesondheidsorganisasie]], [[ar:منظمة الصحة العالمية]] [[Image:Flag of WHO.svg|thumb|150px|विश्व स्वास्थ्य संगठन का ध्वज]] '''विश्व स्वास्थ्य संगठन''' विश्व के देशों के [[स्वास्थ्य]] संबंधी समस्याओं पर आपसी सहयोग एवं मानक विकसित करने की संस्था है। विश्व स्वास्थ्य संगठन के 192 सदस्य [[देश]] हैं। यह [[संयुक्त राष्ट्र संघ]] की एक अनुषांगिक इकाई है जिसकी स्थापना 7 [[अप्रैल]] [[1948]] को की गयी थी। इसका मुख्यालय [[स्वीटजरलैंड]] के [[जेनेवा]] शहर में स्थित है और इसके वर्तमान निदेशक [[दक्षिण कोरिया]] के श्री [[ली जोंग वुक]] हैं जिन्होंने सन [[2003]] में अपना पदभार ग्रहण किया। [[भारत]] भी विश्व स्वास्थय संगठन का एक सदस्य देश है और इसका भारतीय मुख्यालय भारतीय राजधानी [[दिल्ली]] में स्थित है। {{stub}} [[af:Wêreld Gesondheidsorganisasie]] [[ar:منظمة الصحة العالمية]] [[be:САЗ]] [[bg:Световна здравна организация]] [[bn:বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থা]] [[bs:WHO]] [[ca:Organització Mundial de la Salut]] [[cs:Světová zdravotnická organizace]] [[da:WHO]] [[de:Weltgesundheitsorganisation]] [[en:World Health Organization]] [[eo:Monda Organizaĵo pri Sano]] [[es:Organización Mundial de la Salud]] [[eu:Munduko Osasun Erakundea]] [[fi:Maailman terveysjärjestö]] [[fr:Organisation mondiale de la santé]] [[frp:Organisacion mondiâla de la sandât]] [[gl:Organización Mundial da Saúde]] [[he:ארגון הבריאות העולמי]] [[hr:Svjetska zdravstvena organizacija]] [[hu:Egészségügyi Világszervezet]] [[id:Organisasi Kesehatan Dunia]] [[it:Organizzazione Mondiale della Sanità]] [[ja:世界保健機関]] [[kn:ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಘಟನೆ]] [[ko:세계 보건 기구]] [[lmo:Urganizazziun mundiala da la Santaa]] [[lt:Pasaulio sveikatos organizacija]] [[lv:Pasaules veselības organizācija]] [[nl:Wereldgezondheidsorganisatie]] [[nn:Verdsorganisasjonen for helse]] [[no:Verdens helseorganisasjon]] [[pl:Światowa Organizacja Zdrowia]] [[pt:Organização Mundial da Saúde]] [[ru:Всемирная организация здравоохранения]] [[sh:WHO]] [[simple:World Health Organization]] [[sk:Svetová zdravotnícka organizácia]] [[sl:Svetovna zdravstvena organizacija]] [[sq:Organizata Botërore e Shëndetësisë]] [[sr:Светска здравствена организација]] [[sv:Världshälsoorganisationen]] [[ta:உலக சுகாதார நிறுவனம்]] [[th:องค์การอนามัยโลก]] [[tr:Dünya Sağlık Örgütü]] [[uk:ВООЗ]] [[vi:Tổ chức Y tế Thế giới]] [[zh:世界卫生组织]] [[zh-yue:世界衞生組織]] चित्र:Saniamirza.jpg 2709 11632 2005-01-22T02:35:15Z विजय ठाकुर 115 हृदय रोग 2710 11633 2005-01-22T04:22:31Z विजय ठाकुर 115 '''ह्रदय-रोग''' आज मनुष्य-जाति के सर्वाधिक प्राणलेवा रोगों में प्रमुख है जो [[मानसिक तनाव]] एंव [[अवसाद]] से जुड़ा हुआ है। दोषपूर्ण भोजन-विधि, मद्यपान, [[धूम्रपान]], मादक पदार्थों का सेवन तथा विश्रामरहित परिश्रम इत्यादि ह्रदय-रोग के कारणों के निदान एंव जीवन-शैली में परिवर्तन लाने की आवश्यकता प्रमुख तथा प्रथम है। ==हृदयाघात (हार्ट अटैक)== आधुनिक [[सभ्यता]] का यह अभिशाप है कि मनुष्य के जीवन में केवल बाहय परिस्थिति ही दवाब उत्पन्न करके नहीं करती बल्कि वह स्वयं भी काल्पनिक एंव मिथ्या दवाब उत्पन्न करके अपने को अकारण ही पीड़ित करने लगता है। जब मानव [[मस्तिष्क]] को कोई उतेजनापूर्ण सन्देश मिलता है, कुछ ग्रन्थियों मे तत्काल स्राव प्रारम्भ हो जाता है जिसके प्रभाव से सारे देह यन्त्र में विशेषत: [[ह्रदय]] तथा [[रक्त-संचार]] में एक उथल-पुथल-सी मच जाती है जिसका आभास नाडी के भड़कने से होने लगता है। ह्रदय शरीर का अत्यन्त संवेदनशील अंग है तथा सारे जीवन बिना क्षणभर विश्राम किए हुए ही निरन्तर सक्रिय रहकर समस्त अवयवों को रक्त तथा पोषक तत्वों की आपूर्ति करता है। '''मस्तिष्क का अत्याधिक दवाब ह्रदय में इतनी धड़कन उत्पन्न कर देता है कि उसे सहसा आघात (हार्ट एटैक) हो जाता है।''' **'''अघात के कारण''' यद्यपि ह्रदय आघात के कारण अनेक हैं तथापि दवाब ही आघात का प्रमुख कारण है। पुष्टिप्रद भोजन लेते रहने पर भी मानसिक दवाब ह्रदय को आहत कर देता है। दीर्घकाल तक मानसिक दवाब एंव तनाव के रहने पर पेट में व्रण (पेप्टिक अल्सर), भयानक सिरदर्द (माइग्रेन), अम्लपित (हाइपर एसिडिटि), त्वचा-रोग इत्यादि भी उत्पन्न हो जाते हैं। मनुष्यों में व्यक्तिगत भेद होते हैं तथा बाहय परिस्थितियों को ही सारा दोष देना उचित नहीं है। कुछ लोग अन्यन्त विषम परिस्थिति में भी पर्याप्त सीमा तक सम और शान्त रहते हैं तथा कुछ अन्य साधारण-सी विषमता में भी अशान्त हो जाने के कारण सहसा भीषण ह्रदय-रोग से आहत हो जाते हैं। अतएव यह स्पष्ट है कि मनुष्य का दोषपूर्ण स्वभाव अथवा दोषपूर्ण चिन्तन ही ह्रदयघात का प्रमुख कारण है। **'''अघात से बचाव''' हमें यह समझ लेना चाहिए कि प्राय: मानसिक दवाब बाहय परिस्थिति की प्रतिक्रिया होता है किन्तु प्रत्येक व्यक्ति की मानसिक प्रतिक्रिया बौद्धिक-शक्ति के भेद के कारण भिन्न होतर है। अतएव प्रत्येक व्यक्ति को जीवन में अपनी [[चिन्तन]]-शक्ति एंव [[संकल्प]]-शक्ति के जगाते रहने का प्रत्यन्न निरन्तर करना चाहिए तथा अपने [[स्वाभाव]] एंव सामर्थ्य तथा परिस्थितियों के अनुसार ही व्यवहार करना चाहिए। प्रत्येक मनुष्य को अपने मानसिक दबाव और उससे उत्पन्न् [[तनाव]] के मूल कारण को अपने भीतर ही अर्थात अपनी चिन्तन-शैली एंव स्वभाव के भीतर ही खोजकर उसके समाधान का बुद्धिमतापूर्ण उपाय करना चाहिए। अतएव यह अत्यन्त आवश्यक है कि हम अपने विचारों और स्वभाव को पूरी तरह से जानें जिससे कि हम विवेक के सदुपयोग द्वारा अपने मानसिक दबावों का नियन्त्रण एंव निराकरण कर सकें। हमें [[आत्म-विश्लेषण ]] द्वारा अपने [[गुण]], अपने दोष, अपने विश्वास, अपनी आस्थाएं, मान्यताएं, अपने भय और चिन्ताएं, अपनी दुर्बलताएं, हीनताएं, अपनी समस्याएं, अपने दायित्व, अपनी अभिरुचि, सामर्थ्य और सीमाएं और सीमाएं जानकर अपने चिन्तन, स्वाभाव एंव जीवन-शैली में आवश्यक परिर्वतन लाने का प्रयत्न करना चाहिए। **'''चिकित्सकीय उपाय''' रायलसीमा 2711 34704 2006-11-13T14:12:03Z Amitprabhakar 683 '''रायलसीमा''' [[भारत]] का एक "अनाधिकारिक" [[भौगोलिक क्षेत्र]] है जो [[आंध्र प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक हिस्सा है, इस क्षेत्र में मुख्य रुप से [[आंधर प्रदेश]] के [[कर्नूल]], [कुडप्पा]], [[अनंतपुर]], [[चित्तूर]] और [[नेल्लोर]] जिले आते हैं। रायलसीमा का अधिकांश हिस्सा [[तेलंगाना]] और [[आंधर प्रदेश]] के अन्य तटीय इलाकों के मुक़ाबले अविकसित या अर्धविकसित है। [तेलंगाना]] के अलग राज्य के रुप में माँग की जोर पकड़ने के कारण रायलसीमा के दु:खों पर केन्द्रित कई आंदोलन भी खड़े हुये हैं। इन सारे आंदोलनों का प्रमुख ध्येय रायलसीमा की समस्याओं पर ध्यान आकर्षित करना होता है। खासकर [[कृष्णा नदी]] और [[गोदावरी]] के पानी इनकी सबसे बड़ी समस्या है जिसके न होने से यहाँ हर साल लगभग [[अकाल]] जैसी स्थिति होती है। इस ईलाके के ज्यादातर लोग [[तेलंगाना]] की तर्ज पर अलग [[प्रान्त]] की माँग, या [[आंधर प्रदेश]] की राजधानी [[हैदराबाद]] को रायलसीमा में स्थानांतरित करने की माँग पर सहमत दिखते हैं। [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] के [[सांसद]] [[कोटला सूर्यप्रकाश रेड्डी]] इस क्षेत्र की जनता को एकजुट करने की मुहिम में जुटे हैं। वे आंधर प्रदेश तटीय [[शह्र]] [[नेल्लोर]], [[प्रकाशम]], [[कर्नूल]] और [[कर्नाटक]] के [[बेल्लारी]] को शामिल कर एक अलग रायलसीमा प्रान्त के गठन के लिये एक मुहिम खड़ी करने की कोशिश में हैं। [[श्रेणी: आंध्र प्रदेश]] {{substub}} कबड्डी 2712 33066 2006-10-31T16:45:23Z मिश्रानुराग 682 '''कबड्डी''' एक सामूहिक [[खेल]], है जो मुख्य रूप से [[भारत]] मे खेली जाती है। कबड्डी नाम का प्रयोग प्राय: [[उत्तर भारत]] में किया जाता है, इस खेल को दक्षिण में '''चेदीगुडु''' और पूरब में '''हु तू तू''' के नाम से भी जानते हैं. यह खेल [[भारत]] के पड़ोसी देशों [[नेपाल]], [[बांग्लादेश]], [[श्रीलंका]], और [[पाकिस्तान]] में भी उतना ही लोकप्रिय है। ==परिचय== कबड्डी में दो दल होते हैं और दोनों दलों मे बारह-बारह खिलाड़ी होते हैं। खेल बीस-बीस मिनट की दो पालियों में होता है जिसमें पाँच मिनट का अंतराल विश्राम के लिये निर्धारित होता है जिसके बाद दोनों दलों के [[खिलाड़ी]] अपना क्षेत्र बदलते हैं। '''खेलने का कोर्ट''' 12.5 मीटर x 10 मीटर का होता है जो आधे आधे में बँटा होता है। आक्रमण करने वाले दल का एक खिलाड़ी दूसरे दल के कोर्ट में "कबड्डी-कबड्डी" बोलता हुआ घुसता है और साँसे ख्त्म होने से पहले अपने कोर्ट में वापस आने की कोशिश करता है। इस बीच वह विपक्षी दल के ज्यादा से ज्यादा सदस्यों को अपने शरीर के किसी हिस्से से छूने की कोशिश करता है। अगर वह सफलतापूर्वक बिना अपनी साँस तोड़े अपने कोर्ट में वापस आ जाता है तो विपक्षी दलों के जितने खिलाड़ियों को उसने छुआ होता है वे मृत समझे जाते हैं। वहीं दूसरी तरफ यदी आक्रमणकारी को विपक्षी दल के सदस्य घेर कर अपने कोर्ट में ही तबतक रखने में सफल होते हैं जब तक उसकी साँसे खत्म न हो जाए तो आक्रमणकारी मृत समझा जाता है। इस तरह से हर दल का खिलाड़ी बारी बारी से क्रम बदलते रहते हैं, और अंत में जिसके दल में सब्से ज्यादा सदस्य बचे रह जाते हैं उस दल को विजेता घोषित कर दिया जाता है। मैचों का आयोजन [[उम्र]] और [[वजन]] के आधार पर किया जाता है, परंतु आजकल महिलाओं की भी काफी भागेदारी हो रही है । पूरे मैच की निगराणी सात लोग करते हैं: एक रेफ़री, दो अंपायर, दो लाइंसमैन, एक टाइम कीपर और एक स्कोर कीपर. पिछले तीन [[एशियाइ खेल]] में भी कबड्डी को शामिल करने से [[जापान]] और [[कोरिया]] जैसे देशों में भी कबड्डी की लोकप्रियता बढी है। {{substub}} टेक्सस 2714 11636 2005-01-23T08:26:02Z विजय ठाकुर 115 '''टेक्सस''' [[अमरीका]] का एक प्रान्त है। {{substub}} इलिनाय 2715 46378 2007-01-26T06:11:05Z Escarbot 542 robot Adding: [[gd:Illinois]], [[ms:Illinois]] '''इलिनाय''' [[अमरीका]] का एक [[प्रान्त]] है। इसकी [[राजधानी]] [[स्प्रिंगफील्ड]] है। इस राज्य में [[शिकागो]] सबसे बड़ा [[शहर]] है। {{substub}} [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Illinois]] [[ar:إلينوي]] [[bg:Илинойс]] [[bn:ইলিনয়]] [[br:Illinois]] [[bs:Illinois]] [[ca:Illinois]] [[cs:Illinois]] [[cy:Illinois]] [[da:Illinois]] [[de:Illinois]] [[en:Illinois]] [[eo:Ilinojo]] [[es:Illinois]] [[et:Illinois]] [[eu:Illinois]] [[fi:Illinois]] [[fr:Illinois]] [[frp:Illinois]] [[ga:Illinois]] [[gd:Illinois]] [[gl:Illinois]] [[he:אילינוי]] [[hr:Illinois]] [[hu:Illinois]] [[hy:Իլինոյս]] [[id:Illinois]] [[io:Illinois]] [[is:Illinois]] [[it:Illinois]] [[ja:イリノイ州]] [[ka:ილინოისი (შტატი)]] [[ko:일리노이 주]] [[ku:Illinois]] [[kw:Illinois]] [[la:Illinoesia]] [[lt:Ilinojus]] [[lv:Ilinoisa]] [[mk:Илиноис]] [[ms:Illinois]] [[nl:Illinois (staat)]] [[nn:Illinois]] [[no:Illinois]] [[oc:Illinois]] [[os:Иллинойс]] [[pl:Illinois]] [[pt:Illinois]] [[ro:Illinois (stat SUA)]] [[ru:Иллинойс (штат)]] [[sh:Illinois]] [[simple:Illinois]] [[sk:Illinois]] [[sl:Illinois]] [[sq:Illinois]] [[sr:Илиноис]] [[sv:Illinois]] [[ta:இலினொய்ஸ்]] [[th:มลรัฐอิลลินอยส์]] [[tr:Illinois]] [[ug:ئىللىنويىز شىتاتى]] [[uk:Іллінойс]] [[vi:Illinois]] [[zh:伊利诺州]] मोंटाना 2716 11638 2005-01-23T08:29:43Z विजय ठाकुर 115 '''मोंटाना''' [[अमरीका]] का एक [[प्रान्त]] है। इसकी [[राजधानी]] [[सेंट लुइस]] है। {{substub}} न्यू इंग्लैंड 2717 11639 2005-01-23T08:30:29Z विजय ठाकुर 115 '''न्यू इंग्लैंड''' [[अमरीका]] का एक [[प्रान्त]] है। {{substub}} टाटा स्टील 2718 11640 2005-01-23T08:31:59Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[टाटा आयरन ऐंड स्टील कंपनी]] ब्रसेल्स 2719 11641 2005-01-23T10:41:52Z विजय ठाकुर 115 '''ब्रसेल्स''' [[बेल्जियम]] [[देश]] की राजधानी है। {{substub}} किशोर कुमार 2720 17010 2006-03-06T00:12:47Z Magicalsaumy 423 '''किशोर कुमार''' [[भारतीय सिनेमा]] के सबसे मशहूर [[पार्श्वगायक]] समुदाय में से एक रहे हैं। वे एक अच्छे अभिनेता के रूप में भी जाने जाते हैं। {{भारतीय पार्श्वगायक}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.geetmanjusha.com/hindi/singer/9.html किशोर कुमारजी ने गाए हुए हिन्दी गीत] फूलन देवी 2721 15145 2005-12-24T18:54:05Z YurikBot 240 robot Adding: ja [[Image:Phoolan397x275.JPG|thumb|250px|फूलन देवी]] '''फूलन देवी''' ([[10 अगस्त]] [[1963]] - [[25 जुलाई]] [[2001]]) [[डकैत]] से [[सांसद]] बनी एक [[भारत]] की एक [[राजनेता]] थीं। एक निम्न [[जाति]] में उनका जन्म [[उत्तर प्रदेश]] के एक छोटे से गाँव गोरहा का पूर्वा में हुआ था। फूलन की शादी ग्यारह साल की उम्र में हुई थी लेकिन उसके [[पति]] और पति के [[परिवार]] ने उसे छोड़ दिया था। बहुत तरह की प्रताड़ना और कष्ट झेलने के बाद फूलन का झुकाव डकैतों की तरफ हुआ था। धीरे धीरे फूलन ने अपने खुद का एक गिरोह खड़ा कर लिया और उसकी नेता बन बैठी। आमतौर पर फूलन को डकैत के रूप में [[राबिनहुड]] की तरह गरीबों का पैरोकार समझा जाता था। सबसे पहली बार [[1981]] में वह राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय सुर्खियों में तब आई जब उसने ऊँची जातियों के बाइस लोगों का एक साथ तथाकथित [[नरसंहार]] किया जो [[ठाकुर]] जाति के [[ज़मींदार]] लोग थे। लेकिन बाद में उसने इस नरसंहार से इन्कार किया था। बाद में [[उत्तर प्रदेश]] और [[मध्य प्रदेश]] सरकार तथा प्रतिद्वंदी गिरोहों ने फूलन को पकड़ने की बहुत सी नाकाम कोशिशे की। [[इंदिरा गाँधी]] की सरकार ने [[1983]] में उनसे समझौता किया की उसे [[मृत्यु दंड]] नहीं दिया जायेगा और उसके परिवार के सदस्यों को कोई नुकसान नहीं पहुँचाया जायेगा और फूलन ने इस शर्त के तहत अपने दस हजार समर्थकों के समक्ष आत्मसमर्पण कर दिया। बिना मुकदमा चलाये ग्यारह साल तक जेल में रहने के बाद फूलन को [[1994]] में [[मुलायम सिंह यादव ]] की सरकार ने रिहा कर दिया। ऐसा उस समय हुआ जब [[दलित]] लोग फूलन के सम्र्थन में गोलबंद हो रहे थे और फूलन इस समुदाय के [[प्रतीक]] के रुप में देखी जाती थी। फूलन ने अपनी रिहाई के [[बौद्ध धर्म]] में अपना धर्मातंरण किया। [[1986]] में फूलन ने [[लोकसभा]] का चुनाव जीता और वह [[संसद]] पहुँची। [[25 जुलाई]] सन [[2001]] को [[दिल्ली]] में उनके आवास पर फूलन की हत्या कर दी गयी। उसके परिवार में सिर्फ़ उसके पति [[उम्मेद सिंह]] हैं। [[1994]] में [[शेखर कपूर]] ने फूलन पर आधारित एक फिल्म [[बैंडिट क्वीन]] बनाई जो काफी चर्चित और विवादित रही। फूलन ने इस फिल्म पर बहुत सारी आप्त्तियाँ दर्ज कराईं और [[भारत]] सरकार द्वारा भारत में इस फिल्म के प्रदर्शन पर रोक लगा दी गयी। {{substub}} [[de:Phoolan Devi]] [[en:Phoolan Devi]] [[fr:Phûlan Devî]] [[ja:プーラン・デヴィ]] [[sv:Phoolan Devi]] चित्र:Phoolan397x275.JPG 2722 11644 2005-01-23T09:01:09Z विजय ठाकुर 115 भारतीय जनसंघ 2723 44999 2007-01-22T23:41:55Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:भारतीय जनसंघ]], [[sv:Bharatiya Jana Sangh]], [[ur:جن سنگھ]] '''भारतीय जनसंघ''' [[भारत]] की एक राजनैतिक दल [[भारतीय जनता पार्टी]] का पुराना नाम है। इसकी शुरुआत [[श्यामा प्रसाद मुखर्जी]] द्वारा [[21 अक्टूबर]] [[1951]] को [[दिल्ली]] में की गयी थी। इस पार्टी का [[चुनाव चिन्ह]] लैंप था और इसने [[1952]] के [[संसदीय चुनाव]] मे तीन सीटें हासिल की थी जिसमे डाक्टर मुखर्जी स्वयं भी शामिल थे। प्रधानमंत्री इंदिरा गांधी द्वारा लागू [[आपातकाल]] (1975-1976) के बाद जनसंघ सहित [[भारत]] के प्रमुख राजनैतिक दलों का विलय कर के एक नए दल [[जनता पार्टी]] का गठन किया गया। जनता पार्टी 1980 में टूट गयी और जनसंघ की विचारधारा के नेताओं नें [[भारतीय जनता पार्टी]] का गठन किया. भारतीय जनता पार्टी [[1998]] से [[2004]] तक [[राष्ट्रीय प्रजातांत्रिक गठबंधन]] सरकार की सबसे बड़ी पार्टी रही थी। {{substub}} [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Bharatiya Jana Sangh]] [[mr:भारतीय जनसंघ]] [[sv:Bharatiya Jana Sangh]] [[ur:جن سنگھ]] जनसंघ 2724 11646 2005-01-23T09:13:57Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय जनसंघ]] सुमात्रा 2725 42929 2007-01-14T09:45:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Sumatra]], [[tr:Sumatra]] '''सुमात्रा''' [[इंडोनिशया]] देश का एक प्रान्त है। {{substub}} [[ar:سومطرة]] [[bg:Суматра]] [[bs:Sumatra]] [[ca:Sumatra]] [[cs:Sumatra]] [[da:Sumatra]] [[de:Sumatra]] [[en:Sumatra]] [[eo:Sumatro]] [[es:Sumatra]] [[et:Sumatra]] [[fi:Sumatra]] [[fr:Sumatra]] [[gl:Sumatra]] [[he:סומטרה]] [[hr:Sumatra]] [[id:Sumatra]] [[it:Sumatra]] [[ja:スマトラ島]] [[ko:수마트라 섬]] [[lt:Sumatra]] [[ms:Sumatera]] [[nl:Sumatra]] [[nn:Sumatra]] [[no:Sumatra]] [[pl:Sumatra]] [[pt:Sumatra]] [[ro:Sumatra]] [[ru:Суматра]] [[sh:Sumatra]] [[sk:Sumatra]] [[sr:Суматра]] [[su:Sumatra]] [[sv:Sumatra]] [[th:เกาะสุมาตรา]] [[tr:Sumatra]] [[vi:Sumatra]] [[zh:蘇門答臘]] [[zh-min-nan:Sumatra]] मुसोलिनी 2726 11648 2005-03-08T22:47:19Z 144.92.165.148 '''मुसोलिनी''' मध्यकालीन [[इटली]] का एक [[तानाशाह]] था। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] कुंभ मेला 2727 11649 2005-01-23T11:18:28Z विजय ठाकुर 115 ''' कुंभ मेला''' हर बारह वर्षों में लगने वाला हिंदुओं का एक [[मेला]] है। {{substub}} मुलायम सिंह यादव 2730 11650 2005-02-18T05:32:31Z 144.92.165.87 '''मुलायम सिंह यादव''' [[भारत]] की [[समाजवादी पार्टी]] के अध्यक्ष हैं एवं [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] के मुख्यमंत्री हैं। {{substub}} कविता कृष्णमूर्ति 2734 31625 2006-10-21T04:24:41Z Amitprabhakar 683 '''कविता कृष्णमूर्ति''' [[भारतीय सिनेमा]] की एक महत्वपूर्ण पार्श्वगायिका है। {{भारतीय पार्श्वगायक}} {{substub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:गायिका]] भारतीय सेना 2736 37489 2006-12-06T14:46:05Z Rahulsahgal 788 Revert to revision 11652 dated 2005-02-10 21:51:50 by विजय ठाकुर using [[:en:Wikipedia:Tools/Navigation_popups|popups]] '''भारतीय सेना के विभाग:''' [[भारतीय थलसेना]], [[भारतीय जलसेना]], [[भारतीय वायुसेना]], और अन्य कई स्वतंत्र और आनुषांगिक इकाइयाँ जैसे: [[भारतीय सीमा सुरक्षा बल]], [[असम राइफल्स]], [[राष्ट्रीय राइफल्स]], राष्ट्रीय सुरक्षा गार्ड, [[भारत तिब्बत सीमा पुलिस]] इत्यादि। भारतीय सेना के सरवप्रमुख कमांडर [[भारत के राष्ट्रपति]] डा एपीजे [[अब्दुल कलाम]] हैं। यह दुनिया के सबसे बड़ी और प्रमुख सेनाओं में से एक है। सँख्या की दृष्टि से [[भारतीय थलसेना]] के जवानों की सँख्या दुनिया में [[चीन]] के बाद सबसे अधिक है। जबसे भारतीय सेना का गठन हुआ है [[भारत]] ने दोनों [[विश्वयुद्ध]] में भाग लिया है। [[भारत]] की आजादी के बाद भारतीय सेना ने [[पाकिस्तान]] के खिलाफ तीन युद्ध जीते हैं (1948, 1965, and 1971) तथा [[चीन]] से 1962 में एक बार मुँह की खायी है। 1999 में इसके अलावा एक छोटा युद्ध [[कारगिल युद्ध]] पाकिस्तान के साथ दुबारा लड़ा गया जिसके बाद पाकिस्तान में [[नवाज़ शरीफ]] का तख्ता पलट कर [[परवेज़ मुशर्रफ]] सत्तासीन हुये। भारतीय सेना [[आण्विक हथियार]] से लैस है और उनके पास उचित [[मिसाइल]] तकनीक भी उपलब्ध है। <div style="float:right; margin-left:10px; margin-right:10px; width:254px; text-align:center"> [[Image:India.Military.02.jpg|250px|none]] [[Image:India.Military.03.jpg|250px|none]] [[Image:India.Military.01.jpg|250px|none]]<br><small> गणतंत्र दिवस परेड<br> नयी [[दिल्ली]], 2004</small></div> ==सैन्य संसाधन== ''आँकड़े 15 से 49 वर्ष के पुरुषों के हैं'' {| |सेना की उम्र |16 साल |- |उपलब्धता |293,677,117 ([[2004|2004 तक]] स्थापित) |- |Fit for military service |172 million (2004 est.) |- |Reaching military age annually |11,174,415 (2004 est.) | |} ==सेना का व्यय== {| |[[डालर]] में |$14,018.8 million (2003) |- |सकल घरेलू उत्पाद का प्रतिशत |2.4% (2003) |} '''भारतीय सेना की शाखाएँ''' *[[भारतीय थलसेना]] *[[भारतीय वायुसेना]] *[[भारतीय जलसेना]] *[[स्ट्रेटेजिक न्यूक्लियर कमांड]] भारतीय सेना की ओर से दिया जाने वाला सर्वोच्च सम्मान [[परमवीर चक्र]] है। ===बाहरी कड़ियाँ=== [http://www.bharat-rakshak.com/ भारतरक्षक] - भारतीय सेना के सभी अंगो के आधिकारिक जालों का मुखपृष्ठ भीमसेन जोशी 2745 44952 2007-01-22T20:45:43Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[kn:ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಷಿ]] '''भीमसेन जोशी''' या [[पंडित भीमसेन जोशी]] [[शास्त्रीय संगीत]] के [[हिन्दुस्तानी संगीत]] शैली के सबसे प्रमुख गायकों में से एक थे। [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:गायक]] {{substub}} [[en:Bhimsen Joshi]] [[kn:ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಷಿ]] [[mr:पंडित भीमसेन जोशी]] यमुना 2754 27154 2006-09-20T12:24:38Z Amitprabhakar 683 '''यमुना''' भारत की एक नदी है । यह [[यमुनोत्री]] नामक जगह से निकलती है । पश्चिमी [[हिमालय]] से निकल कर [[उत्तर प्रदेश]] एवं [[हरियाणा]] की सीमा के सहारे सहारे 95 मील का सफर कर उत्तरी [[सहारनपुर]] (मैदानी इलाका) पहुंचती है । फिर यह [[दिल्ली]], [[आगरा]] से होती हुई [[इलाहाबाद]] में [[गंगा]] नदी में मिल जाती है । {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[da:Yamuna]] [[de:Yamuna]] [[en:Yamuna]] [[es:Yamuna]] [[et:Yamuna]] [[fr:Yamunâ]] [[gl:Yamuna]] [[sv:Yamuna]] [[ta:யமுனை ஆறு]] [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] ज्ञानपीठ पुरस्कार 2757 11657 2005-01-23T09:49:58Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[ज्ञानपीठ]] वनांचल 2759 11658 2005-01-23T09:52:52Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[झारखंड आंदोलन]] शारजाह 2760 11659 2005-01-25T14:12:46Z विजय ठाकुर 115 '''शारजाह''' [[संयुक्त अरब अमीरात]] का एक शहर है। {{substub}} चाँदनी चौक 2763 11660 2005-01-24T04:15:32Z विजय ठाकुर 115 [[लाल क़िला]] के पास स्थित '''चाँदनी चौक''' पुरानी [[दिल्ली]] का एक प्रमुख [[बाज़ार]] है। {{substub}} जनीवा 2765 31018 2006-10-16T20:27:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: be, et, frp, gl, hr, hy, is, ka, lv, sh, ug Modifying: eu, la, tr '''जनीवा''' (अंग्रेज़ी : Geneva जनीवा, फ़्रांसिसी : Genève .शेनेव, जर्मन : Genf गेन्फ़) [[स्विट्ज़रलैंड]] देश का दूसरा सबसे बड़ा शहर है । ये [[फ़्रांस]] से सटा हुआ है और इसकी राजभाषा [[फ़्रांसिसी]] है । ये शहर "जनीवा सरोवर" के किनारे बसा है । यहाँ [[संयुक्त राष्ट्र संघ]] के कई निकायों के कार्यालय हैं । {{substub}} [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:शहर]] [[af:Genève]] [[ar:جنيف]] [[be:Жэнева]] [[bg:Женева]] [[bs:Ženeva]] [[ca:Ginebra]] [[cs:Ženeva]] [[da:Geneve]] [[de:Genf]] [[el:Γενεύη]] [[en:Geneva]] [[eo:Ĝenevo]] [[es:Ginebra (ciudad)]] [[et:Genf]] [[eu:Geneva]] [[fi:Geneve]] [[fr:Genève]] [[frp:Geneva (vela)]] [[gl:Xenebra - Genève]] [[he:ז'נבה]] [[hr:Ženeva]] [[hu:Genf]] [[hy:Ժնև]] [[id:Jenewa]] [[io:Genève (urbo)]] [[is:Genf]] [[it:Ginevra (città)]] [[ja:ジュネーヴ]] [[ka:ჟენევა]] [[ko:제네바]] [[la:Genava (urbs)]] [[lt:Ženeva]] [[lv:Ženēva]] [[nl:Genève]] [[nn:Genève]] [[no:Genève]] [[pl:Genewa]] [[pt:Genebra]] [[rm:Genevra]] [[ro:Geneva]] [[ru:Женева]] [[scn:Ginevra (cità)]] [[sh:Ženeva]] [[simple:Geneva]] [[sk:Ženeva]] [[sr:Женева]] [[sv:Genève]] [[tr:Genève (Kanton)]] [[ug:جەنۋە]] [[vi:Geneva]] [[zh:日内瓦]] ब्रह्मपुत्र 2773 39771 2006-12-25T21:00:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Brahmaputra]], [[ml:ബ്രഹ്മപുത്ര നദി]] {{substub}} '''ब्रह्मपुत्र''' (असमिया - ব্ৰহ্মপুত্ৰ, बांग्ला - ব্রহ্মপুত্র ) एक [[नदी]] है । यह [[तिब्बत]], [[भारत]] तथा [[बांग्लादेश]] से होकर बहती है । प्रायः भारतीय नदियों के नाम स्त्रीलिंग में होते हैं पर ''ब्रह्मपुत्र'' एक अपवाद है । [[संस्कृत]] में ''ब्रह्मपुत्र'' का शाब्दिक अर्थ ''[[ब्रह्मा]] का पुत्र'' होता है । ==प्रवाह== [[नदी]] का उद्गम [[तिब्बत]] में [[कैलाश पर्वत]] के निकट ''जिमा यॉन्गजॉन्ग'' [[झील]] है । आरंभ में यह तिब्बत के पठारी इलाके में, ''यार्लुंग सांगपो'' नाम से, लगभग 4000 मीटर की औसत उचाई पर, 1700 किलोमीटर तक पूर्व की ओर बहती है जिसके बाद ''नामचा बार्वा'' पर्वत के पास दक्षिण-पश्चिम की दिशा में मुङकर भारत के [[अरूणाचल प्रदेश]] में घुसती है जहं इसे ''सियांग'' कहते हैं। उंचाई को तेजी से छोङ यह मैदाोनो में दाखिल होती है जहां इसे ''दिहांग'' नाम से जाना जाता है । [[असम]] में नदी काफी चौङी हो जाती है और कहीं-कहीं तो इसकी चौङाई 10 किलोमीटर तक है । डिब्रूगढ तथा लखिमपुर जिले के बीच नदी दो शाखाओं में विभक्त हो जाती है । असम में ही नदी की दोनो शाखाएं मिल कर [[मजुली द्वीप]] बनाती है जो दुनिया का सबसे बङा नदी-द्वीप है । असम में नदी को प्रायः '''ब्रह्मपुत्र''' नाम से ही बुलाते हैं, पर [[बोङो]] लोग इसे ''भुल्लम-बुथुर'' भी कहते हैं जिसका अर्थ है- ''कल-कल की आवाज निकालना'' । इसके बाद यह [[बांग्लादेश]] में प्रवेश करती है जहां इसकी धारा कई भागों में बट जाती है । एक शाखा गंगा की एक शाखा के साथ मिल कर [[मेघना]] बनाती है । सभी धाराएं [[बंगाल की खाङी]] में गिरती है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[bn:ব্রহ্মপুত্র নদী]] [[cs:Brahmaputra]] [[da:Brahmaputra]] [[de:Brahmaputra]] [[en:Brahmaputra River]] [[es:Brahmaputra]] [[et:Brahmaputra]] [[fi:Brahmaputra]] [[fr:Brahmapoutre]] [[he:בראהמאפוטרה]] [[id:Sungai Brahmaputra]] [[it:Brahmaputra]] [[ja:ブラマプトラ川]] [[lmo:Brahmaputra]] [[ml:ബ്രഹ്മപുത്ര നദി]] [[nl:Brahmaputra]] [[no:Brahmaputra]] [[pl:Brahmaputra]] [[pt:Bramaputra]] [[ru:Брахмапутра (река)]] [[sa:ब्रह्मपुत्र]] [[sk:Brahmaputra]] [[sl:Brahmaputra]] [[sv:Brahmaputra]] [[zh:雅鲁藏布江]] सिलवासा 2774 11663 2005-01-24T02:27:52Z विजय ठाकुर 115 '''सिलवासा''' [[अरब सागर]] में स्थित [[भारत]] के केन्द्र शासित [[प्रान्त]] [[दमन एवं दीव]] की राजधानी है। {{substub}} [[category: शहर]] बुल्गारिया 2783 45208 2007-01-23T05:16:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sw:Bulgaria]] {{Infobox_Country |native_name = Република България<br>''Republika Balgariya'' |conventional_long_name = Republic of Bulgaria |common_name = Bulgaria |image_flag = Flag of Bulgaria.svg |image_coat = BGgerb2.gif |image_map = LocationBulgaria.png |national_motto = [[Bulgarian language|Bulgarian]]: Съединението прави силата <br>([[English language|English]]: "Strength through Unity") |national_anthem = ''[[Mila Rodino]]''<br>("Dear Motherland") |official_languages = [[Bulgarian language|Bulgarian]] |formation = 7th century |capital = [[Sofia]] |latd=42 |latm=41 |latNS=N |longd=23 |longm=19 |longEW=E | |largest_city = [[Sofia]] |government_type = [[Parliamentary democracy]] |leader_titles = &nbsp;• [[President of Bulgaria|President]]<br> &nbsp;• [[Prime Minister of Bulgaria|Prime Minister]] |leader_names = [[Georgi Parvanov]] ([[Bulgarian Socialist Party|BSP]])<br> [[Sergey Stanishev]] ([[Bulgarian Socialist Party|BSP]]) |area_rank = 102nd |area_magnitude = 1 E11 |area = 111,001.9 |areami² = 42,858 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 0.3% |population_estimate = 7,761,000 |population_estimate_year = 2005 |population_estimate_rank = 92nd |population_census = 7,932,984 [http://www.nsi.bg/Census_e/Census_e.htm] |population_census_year = 2001 |population_density = 67th |population_densitymi² = 174 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 100th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP = $62.292 billion |GDP_PPP_rank = 64th |GDP_PPP_per_capita = $9,223 |GDP_PPP_per_capita_rank = 66th |HDI_year = 2003 |HDI = 0.808 |HDI_rank =55th |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events = &nbsp;• Gained autonomy<br>&nbsp;• Declared |established_dates = From the [[Ottoman Empire]]<br> [[March 3]], [[1878]]<br> [[September 22]], [[1908]] |currency = [[Lev]] |currency_code = BGN |country_code = bg |time_zone = [[Eastern European Time|EET]] |utc_offset = +2 |time_zone_DST = [[Eastern European Summer Time|EEST]] |utc_offset_DST = +3 |cctld = [[.bg]] |calling_code = 359 |footnotes = }} '''बुल्गारिया''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[सोफ़िया]] । {{substub}} == यह भी देखिए == * [[wikt:बुल्गारिया|बुल्गारिया]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Bulgarye]] [[am:ቡልጋሪያ]] [[an:Bulgaria]] [[ar:بلغاريا]] [[arc:ܒܠܓܪܝܐ‏]] [[ast:Bulgaria]] [[be:Баўгарыя]] [[bg:България]] [[bn:বুলগেরিয়া]] [[bo:པུ་ར་ག་རི་ཡ]] [[br:Bulgaria]] [[bs:Bugarska]] [[ca:Bulgària]] [[cs:Bulharsko]] [[csb:Bùlgarskô]] [[cu:Блъгарї]] [[cv:Болгари]] [[cy:Bwlgaria]] [[da:Bulgarien]] [[de:Bulgarien]] [[el:Βουλγαρία]] [[en:Bulgaria]] [[eo:Bulgario]] [[es:Bulgaria]] [[et:Bulgaaria]] [[eu:Bulgaria]] [[fa:بلغارستان]] [[fi:Bulgaria]] [[fiu-vro:Bulgaaria]] [[fr:Bulgarie]] [[frp:Bulgarie]] [[fy:Bulgarije]] [[ga:An Bhulgáir]] [[gd:Bulgàiria]] [[gl:Bulgaria - България]] [[he:בולגריה]] [[hr:Bugarska]] [[hsb:Bołharska]] [[ht:Bilgari]] [[hu:Bulgária]] [[hy:Բուլղարիա]] [[ia:Bulgaria]] [[id:Bulgaria]] [[ilo:Bulgaria]] [[io:Bulgaria]] [[is:Búlgaría]] [[it:Bulgaria]] [[ja:ブルガリア]] [[ka:ბულგარეთი]] [[ko:불가리아]] [[ku:Bulgaristan]] [[kw:Bulgari]] [[la:Bulgaria]] [[lb:Bulgarien]] [[li:Bölgarieë]] [[lt:Bulgarija]] [[lv:Bulgārija]] [[mk:Бугарија]] [[mo:Булгария]] [[ms:Bulgaria]] [[mt:Bulgarija]] [[na:Borgeriya]] [[nds:Bulgarien]] [[nds-nl:Bulgarije]] [[ne:बुल्गेरिया]] [[nl:Bulgarije]] [[nn:Bulgaria]] [[no:Bulgaria]] [[nov:Bulgaria]] [[nrm:Bulgarie]] [[oc:Bulgaria]] [[os:Болгари]] [[pam:Bulgaria]] [[pl:Bułgaria]] [[pms:Bulgarìa]] [[ps:بلغاريه/بلغارستان]] [[pt:Bulgária]] [[qu:Bulgarya]] [[rmy:Bulgariya]] [[ro:Bulgaria]] [[roa-rup:Vurgaria]] [[ru:Болгария]] [[sa:बुल्गारिया]] [[scn:Bulgarìa]] [[se:Bulgária]] [[sh:Bugarska]] [[simple:Bulgaria]] [[sk:Bulharsko]] [[sl:Bolgarija]] [[sq:Bullgaria]] [[sr:Бугарска]] [[sv:Bulgarien]] [[sw:Bulgaria]] [[tg:Булғористон]] [[th:ประเทศบัลแกเรีย]] [[tl:Bulgarya]] [[tr:Bulgaristan]] [[ug:بۇلغارىيە]] [[uk:Болгарія]] [[vi:Bulgaria]] [[vo:Bulgarän]] [[wa:Bulgåreye]] [[war:Bulgaria]] [[yi:בולגאריע]] [[zh:保加利亚]] [[zh-min-nan:Bulgariya]] [[zh-yue:保加利亞]] हंगरी 2784 22573 2006-07-11T20:31:52Z Magicalsaumy 423 {{Infobox_Country| |native_name = ''Magyar Köztársaság'' |conventional_long_name = Republic of Hungary |common_name = Hungary |image_flag = Flag of Hungary.svg |image_coat = Coat of arms of Hungary.png |image_map = LocationHungary.png |national_motto = none<br>Historical: [[Latin]]: ''Regnum Mariae Patrona Hungariae'' <br>([[English language|English]]: "Kingdom of Mary the Patron of Hungary") |national_anthem = ''[[Himnusz|Himnusz (Isten, áldd meg a magyart)]]''<br> "Hymn (God, bless Hungarian people)" |official_languages = [[Hungarian language|Hungarian]] (''Magyar'') |capital = [[Budapest]] |latd=47 |latm=26 |latNS=N |longd=19 |longm=15 |longEW=E | |largest_city = [[Budapest]] |government_type = [[Parliamentary system|Parliamentary]]&nbsp;[[republic]] |leader_title1 = [[President of Hungary|President]] |leader_title2 = [[Prime minister of Hungary|Prime minister]] |leader_name1 = [[László Sólyom]] |leader_name2 = [[Ferenc Gyurcsány]] |accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] |area_rank = 109th |area_magnitude = 1 E10 |area = 93,030 |areami²= 35,919<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 0.74% |population_estimate = 10,098,000 <!--UN estimate for mid-2005--><!--See also http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/eng/xstadat/tabl1_01_01a.html for KSH estimates--> |population_estimate_year = July 2005 |population_estimate_rank = 80th |population_census = 10,198,315 |population_census_year = 2001 |population_density = 108 |population_densitymi² =280 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 91st |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP = $169,875 million |GDP_PPP_rank = 48th |GDP_PPP_per_capita = $17,405 |GDP_PPP_per_capita_rank = 40th |sovereignty_type = Foundation |established_event1 = Date |established_date1 = December, [[1000]] |HDI_year = 2003 |HDI = 0.862 |HDI_rank = 35th |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Hungarian forint|Forint]] |currency_code = HUF |country_code = hu |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.hu]] |calling_code = 36 |footnotes = }} '''हंगरी''' [[युरोप]] में स्थित [[युरोपिय संघ]] के एक सदस्य [[देश]] है। यहाँ की राजधानी [[बुडापेस्ट]] है। == यह भी देखिए == * [[wikt:हंगरी]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] तंस़ानिया 2785 45749 2007-01-24T15:37:00Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:ടാന്‍സാനിയ]] [[चित्र:Flag of Tanzania.svg|thumb|200px|Tanzania Flag]] '''तंस़ानिया''' [[अफ़्रीका]] महाद्वीप का एक [[देश]] है । {{substub}} {{अफ़्रीका}} [[category: देश]] [[श्रेणी:अफ़्रीका]] [[af:Tanzanië]] [[am:ታንዛኒያ]] [[an:Tanzania]] [[ar:تنزانيا]] [[ast:República Xunida de Tanzania]] [[az:Tanzaniya]] [[bg:Танзания]] [[br:Tanzania]] [[bs:Tanzanija]] [[ca:Tanzània]] [[cs:Tanzanie]] [[cy:Tanzania]] [[da:Tanzania]] [[de:Tansania]] [[el:Τανζανία]] [[en:Tanzania]] [[eo:Tanzanio]] [[es:Tanzania]] [[et:Tansaania]] [[eu:Tanzania]] [[fa:تانزانیا]] [[fi:Tansania]] [[fr:Tanzanie]] [[frp:Tanzanie]] [[gd:Tanzania]] [[gl:Tanzania]] [[he:טנזניה]] [[hr:Tanzanija]] [[ht:Tanzani]] [[hu:Tanzánia]] [[id:Tanzania]] [[ilo:Tanzania]] [[io:Tanzania]] [[is:Tansanía]] [[it:Tanzania]] [[ja:タンザニア]] [[ka:ტანზანია]] [[ko:탄자니아]] [[ks:टंजानिया]] [[kw:Tansania]] [[la:Tanzania]] [[lt:Tanzanija]] [[lv:Tanzānija]] [[mk:Танзанија]] [[ml:ടാന്‍സാനിയ]] [[mr:टांझानिया]] [[ms:Tanzania]] [[nds:Tansania]] [[nl:Tanzania]] [[nn:Tanzania]] [[no:Tanzania]] [[oc:Tanzania]] [[pam:Tanzania]] [[pl:Tanzania]] [[ps:تانزانيه]] [[pt:Tanzânia]] [[qu:Tansanya]] [[rm:Tansania]] [[ro:Tanzania]] [[ru:Танзания]] [[sa:टंजानिया]] [[sh:Tanzanija]] [[simple:Tanzania]] [[sk:Tanzánia]] [[sl:Tanzanija]] [[sq:Tanzania]] [[sr:Танзанија]] [[sv:Tanzania]] [[sw:Tanzania]] [[tg:Танзания]] [[th:ประเทศแทนซาเนีย]] [[tl:Tanzania]] [[ug:تانزانىيە]] [[uk:Танзанія]] [[vi:Tanzania]] [[vo:Tansanän]] [[zh:坦桑尼亚]] [[zh-min-nan:Tanzania]] युगांडा 2786 45802 2007-01-24T17:36:05Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ast:Uganda]], [[qu:Uganda]] '''युगांडा''' [[अफ्रीका]] [[महादेश]] का एक [[देश]] है। {{substub}} [[category: देश]] [[af:Uganda]] [[am:ዩጋንዳ]] [[an:Uganda]] [[ar:أوغندا]] [[ast:Uganda]] [[az:Uqanda]] [[be:Уганда]] [[bg:Уганда]] [[bo:ཝུ་གན་ད]] [[bs:Uganda]] [[ca:Uganda]] [[cs:Uganda]] [[da:Uganda]] [[de:Uganda]] [[el:Ουγκάντα]] [[en:Uganda]] [[eo:Ugando]] [[es:Uganda]] [[et:Uganda]] [[eu:Uganda]] [[fa:اوگاندا]] [[fi:Uganda]] [[fr:Ouganda]] [[frp:Oganda]] [[ga:Uganda]] [[gd:Uganda]] [[gl:Uganda]] [[he:אוגנדה]] [[hr:Uganda]] [[hu:Uganda]] [[id:Uganda]] [[ilo:Uganda]] [[io:Uganda]] [[is:Úganda]] [[it:Uganda]] [[ja:ウガンダ]] [[ka:უგანდა]] [[ko:우간다]] [[ku:Uganda]] [[kw:Ouganda]] [[la:Uganda]] [[lij:Uganda]] [[lt:Uganda]] [[lv:Uganda]] [[mk:Уганда]] [[ml:ഉഗാണ്ട]] [[ms:Uganda]] [[nds:Uganda]] [[nl:Oeganda]] [[nn:Uganda]] [[no:Uganda]] [[oc:Oganda]] [[pam:Uganda]] [[pl:Uganda]] [[pms:Uganda]] [[ps:يوګانډا]] [[pt:Uganda]] [[qu:Uganda]] [[rm:Uganda]] [[ro:Uganda]] [[ru:Уганда]] [[se:Uganda]] [[sh:Uganda]] [[simple:Uganda]] [[sk:Uganda]] [[sl:Uganda]] [[sq:Uganda]] [[sr:Уганда]] [[sv:Uganda]] [[sw:Uganda]] [[ta:உகாண்டா]] [[tg:Уганда]] [[th:ประเทศยูกันดา]] [[tl:Uganda]] [[tr:Uganda]] [[ug:ئۇگاندا]] [[uk:Уґанда]] [[uz:Uganda]] [[vi:Uganda]] [[vo:Lugandayän]] [[zh:乌干达]] [[zh-min-nan:Uganda]] लिथुआनिया 2788 42722 2007-01-13T14:26:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lij:Lituania]] {{Infobox_Country |native_name = ''Lietuvos Respublika'' |conventional_long_name = Republic of Lithuania |common_name = Lithuania |image_flag = Flag of Lithuania.svg |image_coat = Coat of Arms of Lithuania.svg |image_map = LocationLithuania.png |national_motto = [[Lithuanian language|Lithuanian]]: ''Vienybė težydi''<br>([[English language|English]]: "Let unity flourish") |national_anthem = ''[[Tautiška giesmė]]'' |official_languages = [[Lithuanian language|Lithuanian]] |capital = [[Vilnius]] |latd=54 |latm=40 |latNS=N |longd=25 |longm=19 |longEW=E |largest_city = [[Vilnius]] |government_type = [[Parliamentary democracy]] |leader_title1 = [[List of Lithuanian rulers|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Lithuania|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Valdas Adamkus]] |leader_name2 = [[Gediminas Kirkilas]] |accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] |area_rank = 123rd |area_magnitude = 1 E10 |area= 65,200 |areami²= 25,167<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = negligible |population_estimate = 3,431,000 |population_estimate_rank = 131st |population_estimate_year = 2005 |population_census = |population_census_year = |population_density = 55 |population_densitymi² =143 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 144th |GDP_PPP = $49.38 billion |GDP_PPP_rank = 75th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $ 15,657 |GDP_PPP_per_capita_rank = 49th |sovereignty_type = [[History of Lithuania|Independence]] |sovereignty_note = From the [[Soviet Union]] |established_event1 = Declared |established_event2 = Recognized |established_date1 = [[March 11]], [[1990]] |established_date2 = [[September 6]], [[1991]] |HDI = 0.852 |HDI_rank = 39th |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Lithuanian litas]] (Lt) |currency_code = LTL |country_code = |time_zone = [[Eastern European Time|EET]] |utc_offset = +2 |time_zone_DST = [[Eastern European Summer Time|EEST]] |utc_offset_DST = +3 |cctld = [[.lt]] |calling_code = 370 |footnotes = }} '''लिथुआनिया''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । पहले ये सोवियत संघ का हिस्सा था । == यह भी देखिए == * [[wikt:लिथुआनिया]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Litaue]] [[als:Litauen]] [[am:ሊትዌኒያ]] [[an:Lituania]] [[ang:Lithuania]] [[ar:لتوانيا]] [[arc:ܠܬܘܢܝܐ]] [[ast:Lituania]] [[ay:Lituania]] [[az:Litva]] [[bat-smg:Lietova]] [[be:Летува]] [[bg:Литва]] [[br:Lituania]] [[bs:Litvanija]] [[ca:Lituània]] [[ceb:Lituanya]] [[co:Lituania]] [[cs:Litva]] [[csb:Lëtewskô]] [[cv:Литва]] [[cy:Lithuania]] [[da:Litauen]] [[de:Litauen]] [[el:Λιθουανία]] [[en:Lithuania]] [[eo:Litovio]] [[es:Lituania]] [[et:Leedu]] [[eu:Lituania]] [[fa:لیتوانی]] [[fi:Liettua]] [[fiu-vro:Leedu]] [[fo:Litava]] [[fr:Lituanie]] [[frp:Lituanie]] [[fur:Lituanie]] [[fy:Litouwen]] [[ga:An Liotuáin]] [[gd:Lituania]] [[gl:Lituania - Lietuva]] [[gn:Lituania]] [[he:ליטא]] [[hr:Litva]] [[ht:Lityani]] [[hu:Litvánia]] [[hy:Լիտվա]] [[ia:Lituania]] [[id:Lituania]] [[ie:Lituania]] [[ilo:Lituania]] [[io:Lituania]] [[is:Litháen]] [[it:Lituania]] [[ja:リトアニア]] [[jv:Lituania]] [[ka:ლიტვა]] [[kk:Литва]] [[ko:리투아니아]] [[ksh:Littaue]] [[ku:Lîtvanya]] [[kw:Lithouani]] [[ky:Литва]] [[la:Lituania]] [[lb:Litauen]] [[li:Litouwe]] [[lij:Lituania]] [[lmo:Lituània]] [[lt:Lietuva]] [[lv:Lietuva]] [[mi:Litovia]] [[mk:Литванија]] [[mn:Литва]] [[mo:Литуания]] [[mr:लिथुएनिया]] [[ms:Lithuania]] [[mt:Litwanja]] [[na:Lithuania]] [[nah:Lituantlān‎]] [[nap:Lituania]] [[nds:Litauen]] [[nds-nl:Litouwen]] [[ne:लिथुआनिया]] [[nl:Litouwen]] [[nn:Litauen]] [[no:Litauen]] [[nrm:Lithuanie]] [[oc:Lituània]] [[os:Литва]] [[pam:Lithuania]] [[pdc:Litaun]] [[pl:Litwa]] [[pms:Lituania]] [[pt:Lituânia]] [[qu:Lituwa]] [[rm:Lituania]] [[rmy:Lituaniya]] [[ro:Lituania]] [[roa-rup:Litva]] [[ru:Литва]] [[sa:लिथ्वानिया]] [[sc:Lituana]] [[scn:Lituania]] [[sco:Lithuania]] [[se:Lietuva]] [[sh:Litva]] [[simple:Lithuania]] [[sk:Litva]] [[sl:Litva]] [[sq:Lituania]] [[sr:Литванија]] [[sv:Litauen]] [[sw:Lituanya]] [[tet:Lituánia]] [[tg:Литва]] [[th:ประเทศลิทัวเนีย]] [[tl:Lithuania]] [[tpi:Litva]] [[tr:Litvanya]] [[tt:Litua]] [[uk:Литва]] [[uz:Litva]] [[vec:Łituania]] [[vi:Litva]] [[vls:Litown]] [[vo:Lietuvän]] [[wa:Litwaneye]] [[war:Lituania]] [[yi:ליטע]] [[zh:立陶宛]] [[zh-min-nan:Lietuva]] [[zh-yue:立陶宛]] आयरलैंड 2790 22575 2006-07-11T20:33:49Z Magicalsaumy 423 {{Infobox Country |native_name = Éire |conventional_long_name = Ireland |common_name = Ireland |image_flag = Flag of Ireland.svg |image_coat = COA IRELAND.PNG |image_map = Location-Ireland.png |national_motto = none |national_anthem = ''[[Amhrán na bhFiann]]''<br>("The Soldier's Song") |official_languages = [[Irish language|Irish]], [[English language|English]] |national_language = [[Irish language|Irish]], [[English language|English]] |capital = [[Dublin]] |latd=53|latm=26|latNS=N|longd=6|longm=15|longEW=W |largest_city = [[Dublin]] |government_type =[[Republic]] |leader_title1 = [[President of Ireland|President]] |leader_title2 = [[Taoiseach]] |leader_name1 = [[Mary McAleese]] |leader_name2 = [[Bertie Ahern]] |accessionEUdate = [[January 1]], [[1973]] |area = 70,273 |areami²= 27,133<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |area_rank = 120th |area_magnitude = 1 E9 |percent_water = 2.00% |population_estimate = 4,148,000 |population_estimate_year = July 2005 |population_estimate_rank = 122nd |population_census = 3,917,203 |population_census_year = 2002 |population_density = 57 |population_densitymi² = 147.6<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 139th |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP = $167.9 Billion |GDP_PPP_rank = 49th |GDP_PPP_per_capita = $34,100 |GDP_PPP_per_capita_rank = 4th |HDI_year=2003 |HDI=0.946 |HDI_rank=8th |HDI_category=<font color="#009900">high</font> |sovereignty_type = [[History of Ireland|Independence]] |sovereignty_note = From [[United Kingdom]] |established_event1 = [[Declaration of Independence (Ireland)|Declared]] |established_event2 = [[Anglo-Irish Treaty|Recognised]] |established_date1 = [[21 January]], [[1919]] |established_date2 = [[6 December]], [[1922]] |currency = [[Euro]] (€) |currency_code = EUR |time_zone = [[Greenwich Mean Time|GMT]] |utc_offset = +0 |time_zone_DST = [[Irish Summer Time|IST]] |utc_offset_DST = +1 |cctld = [[.ie]] |calling_code = 353 |footnotes = }} '''आयरलैंड''' [[यूरोप]] [[महाद्वीप]] का एक [[देश]] है। == यह भी देखिए == * [[wikt:आयरलैंड]] (विक्षनरी) {{substub}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] मलयालम भाषा 2793 42533 2007-01-12T06:26:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Malajálamština]] '''मलयालम''' [[भारत]] के [[केरल]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली प्रमुख [[भाषा]] है । ये [[द्रविड़ भाषा-परिवार]] में आती है । मलयालम, भाषा और लिपि के विचार से [[तमिल भाषा]] के काफी निकट है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[br:Malayalameg]] [[cs:Malajálamština]] [[da:Malayalam]] [[de:Malayalam]] [[dv:މަލަޔާޅަމް]] [[en:Malayalam language]] [[eo:Malajala lingvo]] [[es:Malayalam]] [[fi:Malajalam]] [[fr:Malayalam]] [[id:Bahasa Malayalam]] [[it:Lingua malayalam]] [[ja:マラヤーラム語]] [[ka:მალაიალამი (ენა)]] [[kn:ಮಲಯಾಳಂ]] [[ko:말라얄람어]] [[ml:മലയാളം]] [[ms:Bahasa Malayalam]] [[nl:Malayalam]] [[nn:Malayalam]] [[no:Malayalam]] [[pl:Język malajalamski]] [[pt:Malaiala]] [[ru:Малаялам]] [[sa:मलयाळम्‌]] [[simple:Malayalam]] [[sl:Malajalščina]] [[sr:Малајалам језик]] [[sv:Malayalam]] [[ta:மலையாளம்]] [[te:మళయాళ భాష]] [[zh:马拉雅拉姆语]] सुरेश वाडेकर 2794 11672 2005-06-05T04:30:08Z Spundun 73 '''सुरेश वाडेकर''' एक [[पार्श्वगायक]] है। {{substub}} मराठी भाषा 2795 42855 2007-01-13T22:16:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:മറാഠി]] '''मराठी''' [[भारत]] के [[महाराष्ट्र]] [[प्रांत]] में बोली जानेवाली सबसे मुख्य [[भाषा]] है। [[भाषाई परिवार]] के स्तर पर यह एक [[आर्य]] भाषा है जिसका विकास [[संस्कृत]] से [[अपभ्रंश]] तक का सफर पूरा होने के बाद शुरु हुआ। ==संदर्भ== *[[:mr:मुखपृष्ठ|मराठी विकीपीडिया]] *[[:mr:आंतरविकि दूतावास|मराठी विकीपीडिया-आंतरविकि दूतावास‎]] [[श्रेणी:मराठी| ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[br:Marateg]] [[da:Marathi]] [[de:Marathi]] [[en:Marathi language]] [[eo:Marata lingvo]] [[es:Maratí]] [[fi:Marathin kieli]] [[fr:Marâthî]] [[he:מרטהי]] [[id:Bahasa Marathi]] [[it:Lingua marathi]] [[ja:マラーティー語]] [[ka:მარათჰი (ენა)]] [[kn:ಮರಾಠಿ]] [[ko:마라티어]] [[lt:Marati]] [[ml:മറാഠി]] [[mr:मराठी भाषा]] [[ms:Bahasa Marathi]] [[nl:Marathi]] [[nn:Marathi]] [[no:Marathi]] [[pl:Język marathi]] [[pt:Marata]] [[ru:Маратхи]] [[sa:मराठी]] [[simple:Marathi language]] [[sr:Марати језик]] [[sv:Marathi]] [[ta:மராத்தி]] [[th:ภาษามราฐี]] [[zh:马拉地语]] लमही 2797 30941 2006-10-16T08:00:09Z Debashish 130 Removed irrelevent English text. '''लमही''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] के [[वाराणसी]] में एक छोटा गाँव है जो महान [[हिन्दी]] साहित्यकार [[प्रेमचंद]] की जन्म भूमि है। {{substub}} विष्णु 2798 44991 2007-01-22T23:18:27Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:भगवान विष्णु]] '''विष्णु''' [[ईश्वर]] का एक रूप हैं। हिन्दुओं के [[त्रिमूर्ति]] विष्णु को विश्व का पालनहार माना जाता है। त्रिमूर्ति के अन्य दो भगवान [[शिव]] और [[ब्रह्मा]] को माना जाता है। जहाँ [[ब्रह्मा]] को विश्व का सृजन करने वाला माना जाता है वहीं [[शिव]] को संहारक माना गया है। == भगवान् विष्णु के अवतार == भगवान् विष्णु के दस मुख्य [[अवतार]] मान्यता प्राप्त हैं। यह् अवतार क्रमशः प्रस्तुत हैं : १) '''[[मत्स्य अवतार]]''' : मत्स्य (मछ्ली) के अवतार में भगवान विष्णु ने एक ऋषि को सब प्रकार के जीव-जन्तु एकत्रित करने के लिये कहा और पृथ्वी जब जल में डूब रही थी, तब मत्स्य अवतार में भगवान ने उस ऋषि की नांव की रक्षा की थी। इसके पश्चात ब्रह्मा ने पुनः जीवन का निर्माण किया। एक दूसरी मन्यता के अनुसार एक राक्षस ने जब वेदों को चुरा कर सागर में छुपा दिया, तब भगवान विष्णु ने मत्स्य रूप धारण करके वेदों को प्राप्त किया और उन्हें पुनः स्थापित किया। २) '''[[कूर्म अवतार]]''' : कूर्म के अवतार में भगवान विष्णु ने क्षीरसागर के समुन्द्रमंथन के समय मंदर पर्वत को अपने कवच पर संभाला था। इस प्रकार भगवान विष्णु, मंदर पर्वत और वासुकि नामक सर्प की सहायता से देवों एंव असुरों ने [[समुद्र मंथन]] करके [[चौदह रत्नों]]की प्राप्ती की। (इस समय भगवान विष्णु ने मोहिनी रूप भी धारण किया था।) ३) '''[[वराहावतार]]''' : वराह के अवतार में भगवान विष्णु ने महासागर में जाकर भूमि देवी कि रक्षा की थी, जो महासागर की तह में पँहुच गयीं थीं। एक मान्यता के अनुसार इस रूप में भगवान ने हिरन्याक्ष नाम के राक्षस का वध भी किया था। ४) '''[[नरसिंहावतार]]''' : नरसिंह रूप में भगवान विष्णु ने अपने भक्त प्रहलाद की रक्षा की थी और प्रहलाद के पिता हिरण्यकश्यप का वध किया था। इस अवतार से भगवान के निर्गुण होने की विद्या प्राप्त होती है। ५) '''[[वामन् अवतार]]'''</br> ६) '''[[परशुराम अवतार]]'''</br> ७) '''[[राम अवतार]]'''</br> ८) '''[[कृष्णावतार]]''' भगवान विष्णु ने श्रीकृष्ण के रूप मे देवकी और वसुदेव के घर मे जन्म लिया था। उनका लालन पालन यशोदा और नंद ने किया था। इस अवतार का विस्तृत वर्णन श्रीमद्भागवत पुराण मे मिलता है। ९) '''[[बुद्ध अवतार]]'''</br> १०) '''[[कल्कि अवतार]]'''</br> [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[bg:Вишну]] [[ca:Vixnu]] [[cs:Višnu]] [[da:Vishnu]] [[de:Vishnu]] [[en:Vishnu]] [[eo:Viŝnuo]] [[es:Vishnú]] [[fi:Vishnu]] [[fr:Vishnou]] [[he:וישנו]] [[it:Viṣṇu]] [[ja:ヴィシュヌ]] [[ko:비슈누]] [[lt:Višnus]] [[mr:भगवान विष्णु]] [[nds:Wischnu]] [[nl:Vishnoe]] [[nn:Visjnu]] [[no:Vishnu]] [[pl:Wisznu]] [[pt:Vixnu]] [[ro:Vishnu]] [[ru:Вишну]] [[sh:Višnu]] [[simple:Vishnu]] [[sk:Višnu]] [[sl:Višnu]] [[sv:Vishnu]] [[ta:விஷ்ணு]] [[tr:Vişnu]] [[uk:Вішну]] [[ur:وشنو]] [[zh:毗湿奴]] नवाज़ शरीफ 2799 11676 2005-01-23T12:37:12Z विजय ठाकुर 115 '''नवाज़ शरीफ़''' [[पाकिस्तान]] के भूतपूर्व प्रधान मंत्री हैं जो आजकल [[संयुक्त अरब अमीरात]] में निर्वासन की जिंदगी बिता रहे हैं। पाकिस्तान की सेना द्वारा तख्ता पलट करने के बाद [[परवेज़ मुशर्रफ़]] नवाज शरीफ से सत्ता हथिया ली गयी थी। {{substub}} पठानकोट 2800 11677 2005-01-23T13:34:02Z विजय ठाकुर 115 '''पठानकोट''' [[भारत]] के [[जम्मू एवं कश्मीर]] [[प्रान्त]] में स्थित एक शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद 2802 11678 2005-01-23T13:38:21Z विजय ठाकुर 115 '''अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद''' [[भारत]] के एक राजनैतिक दल [[भारतीय जनता पार्टी]] की विद्यार्थी शाखा है। {{substub}} बागमती नदी 2803 30382 2006-10-12T09:14:06Z Debashish 130 '''बागमती''' [[नदी]] [[गंगा]] की एक सहायक नदी है जो [[बिहार]] के उत्तर पूर्वी हिस्से में बहती है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] हरिद्वार 2804 21267 2006-06-18T11:30:22Z YurikBot 240 robot Adding: [[sv:Hardwar]] '''हरिद्वार''' [[गंगा]] [[नदी]] के तट पर बसा [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] में बसा एक पवित्र शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Haridwar]] [[en:Haridwar]] [[ro:Haridwar]] [[sv:Hardwar]] गढवाली 2805 37896 2006-12-11T17:33:15Z Imz 418 merge 2 articles {{merge|गढ़वाली}} '''गढवाली''' [[भारत]] के [[उत्तराँचल]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली एक प्रमुख [[भाषा]] है । असल में ये [[हिन्दी]] की एक बोली है । {{substub}} [[category:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[en:Garhwali]] [[sh:Garhvali]] लेपचा 2806 11682 2005-01-23T14:15:06Z विजय ठाकुर 115 '''लेपचा''' [[भारत]] में बोली जाने वाली एक जनजातिय [[भाषा]] है। {{substub}} सासाराम 2807 11683 2005-01-23T14:55:13Z विजय ठाकुर 115 '''सासाराम''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] कांकरोली 2808 11684 2005-01-23T14:56:36Z विजय ठाकुर 115 '''कांकरोली''' [[राजस्थान]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] बीकानेर 2810 19587 2006-05-13T18:19:43Z YurikBot 240 robot Adding: [[ro:Bikaner]] bikaner is a good city for sweets and spicy foods and it is known for specialy for Rosgullas which is finest sweet of bikaner and now it is rising the indian sweet market '''बीकानेर''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] so far as i know,Waataayan is no more being published. DP Agrawal, Jaipur [[de:Bikaner]] [[en:Bikaner]] [[fr:Bîkâner]] [[pl:Bikaner]] [[pt:Bikaner]] [[ro:Bikaner]] [[sv:Bikaner]] सिलीगुड़ी 2811 15209 2005-12-24T21:35:21Z YurikBot 240 robot Adding: de, sv, zh '''सिलीगुड़ी''' [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Shiliguri]] [[en:Siliguri]] [[sv:Siliguri]] [[zh:西里古里]] केपटाउन 2819 11687 2005-01-24T01:55:16Z विजय ठाकुर 115 '''केपटाउन''' [[दक्षिण अफ्रीका]] की राजधानी है। {{substub}} प्राग 2823 11688 2005-01-24T02:37:56Z विजय ठाकुर 115 '''प्राग''' [[युरोप]] के [[चेकोस्लोवाकिया]] [[देश]] की राजधानी है। {{substub}} पेशावर 2826 32299 2006-10-25T19:03:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[el:Πεσαβάρ]], [[ja:ペシャーワル]], [[ru:Пешавар]] '''पेशावर''' [[पाकिस्तान]] का एक शहर है। {{substub}} [[da:Peshawar]] [[de:Peschawar]] [[el:Πεσαβάρ]] [[en:Peshawar]] [[es:Peshawar]] [[fa:پیشاور]] [[fr:Peshawar]] [[ja:ペシャーワル]] [[ko:페샤와르]] [[lb:Peshawar]] [[nl:Pesjawar]] [[no:Peshawar]] [[pl:Peszawar]] [[pt:Peshawar]] [[ru:Пешавар]] [[sv:Peshawar]] [[ur:پشاور]] [[zh:白沙瓦]] माईक्रोसॉफ्ट 2827 38907 2006-12-18T18:45:50Z Mitul0520 211 Redirecting to [[माइक्रोसॉफ्ट]] #Redirect [[माइक्रोसॉफ्ट]] खड़ी बोली 2831 11694 2005-01-24T05:57:06Z विजय ठाकुर 115 '''खड़ी बोली''' [[हिन्दी]] भाषा का मानक प्रकार है जो [[उत्तर प्रदेश]] के [[लखनऊ]], [[मेरठ]] इत्यादि इलाकों में बोली जाती है। {{substub}} राबडी देवी 2833 11695 2005-06-13T23:11:30Z 62.20.238.60 <div style="float:right; padding-left:15pt; padding-right:15pt;"> [[Image:Rabri.jpg|राबड़ी देवी]]<br> <small>''राबड़ी देवी''<br> </small></div> [[1959]] में जन्मी '''राबड़ी देवी''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] की तीसवीं मुख्य मंत्री थीं। [[राष्ट्रीय जनता दल]] से संबद्ध राबड़ी देवी [[25 जुलाई]] [[1997]] में बिहार की मुख्यमंत्री बनीं। मुख्यमंत्री के रूप में उनका पहला कार्यकाल सिर्फ़ 2 साल का रहा जो 12 [[फरवरी]] [[1999]] को समाप्त हुआ और दूसरा कार्यकाल सिर्फ 1 साल का था (9 [[मार्च]] [[1999]] से 31 [[मार्च]] [[2001]] तक)। राबड़ी का तीसरा कार्यकाल अभी जारी है। राबड़ी का जन्म श्री शिवप्रसाद चौधरी के घर [[गोपालगंज]] जिले में हुआ था। 14 साल की उम्र में उनका [[विवाह]] [[1973]] में श्री [[लालूप्रसाद यादव]] के साथ हुआ। राबड़ी के दो बेटे और छह बेटियाँ हैं। <center> {| border | width="30%" align="center"|'''पूर्ववर्ती''':<br> [[लालूप्रसाद यादव]] | width="40%" align="center"|[[बिहार के मुख्यमंत्री]] | width="30%" align="center"|'''उत्तराधिकारी''':<br> [[राष्ट्रपति शासन]]|} </center> [[en:Rabri Devi]] [[sv:Rabri Devi]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] वोन 2834 11696 2005-01-23T16:11:02Z विजय ठाकुर 115 '''वोन''' [[दक्षिण कोरिया]] की [[मुद्रा]] का नाम है। {{substub}} इस्लामाबाद 2835 41285 2007-01-05T14:33:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:इस्लामाबाद]] '''इस्लामाबाद''' [[पाकिस्तान]] की राजधानी है। {{substub}} [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[am:ኢስላማባድ]] [[ar:إسلام أباد]] [[ast:Islamabad]] [[bn:ইসলামাবাদ]] [[da:Islamabad]] [[de:Islamabad]] [[en:Islamabad]] [[eo:Islamabado]] [[es:Islamabad]] [[eu:Islamabad]] [[fa:اسلام‌آباد]] [[fi:Islamabad]] [[fr:Islâmâbâd]] [[gd:Islamabad]] [[he:איסלמבאד]] [[id:Islamabad]] [[io:Islamabad]] [[it:Islamabad]] [[ja:イスラマバード]] [[ko:이슬라마바드]] [[lb:Islamabad]] [[lt:Islamabadas]] [[mr:इस्लामाबाद]] [[nl:Islamabad]] [[no:Islamabad]] [[oc:Islamabad]] [[pl:Islamabad]] [[pt:Islamabad]] [[ro:Islamabad]] [[ru:Исламабад]] [[simple:Islamabad]] [[sk:Islamabad]] [[sq:Islamabadi]] [[sr:Исламабад]] [[sv:Islamabad]] [[tg:Исламабад]] [[tr:İslamabad]] [[ur:اسلام آباد]] [[zh:伊斯兰堡]] नागासाकी 2836 38949 2006-12-18T22:24:10Z Escarbot 542 robot Adding: [[ro:Nagasaki]], [[vi:Nagasaki]] '''नागासाकी''' (長崎市) [[जापान]] का एक [[शहर]] है। यह वही शहर है जो बम गिरने से तबाह हुआ था। नागासाकी का मतलब "लम्बा प्रायद्वीप" है। वह दक्षिण पश्चिम क्यूशू द्वीप में समुद्र के किनारे पर है। वह दूसरा शहर है जिसपर [[द्वतीय विश्वयुद्ध]] के दौरान 1945 में [[संयुक्त राज्य अमेरिका|अमरीका]] ने [[परमाणु बम]] गिराया था। नागासाकी की आबादी (२००४) ४,४७,४१९ है और उसका क्षेत्रफल ४०६.३५ km² है। [[श्रेणी:शहर]] {{substub}} [[ar:ناجازاكي]] [[br:Nagasaki]] [[ca:Nagasaki]] [[cs:Nagasaki]] [[da:Nagasaki]] [[de:Nagasaki]] [[en:Nagasaki]] [[eo:Nagasako]] [[es:Nagasaki]] [[et:Nagasaki]] [[eu:Nagasaki]] [[fa:ناگازاکی]] [[fi:Nagasaki]] [[fr:Nagasaki]] [[he:נגסאקי]] [[hr:Nagasaki]] [[hu:Nagaszaki]] [[id:Nagasaki]] [[it:Nagasaki]] [[ja:長崎市]] [[ka:ნაგასაკი]] [[ko:나가사키 시]] [[la:Nagasacium (urbs)]] [[lt:Nagasakis]] [[nl:Nagasaki (stad)]] [[nn:Nagasaki]] [[no:Nagasaki]] [[pl:Nagasaki]] [[pt:Nagasaki (cidade)]] [[ro:Nagasaki]] [[ru:Нагасаки]] [[simple:Nagasaki]] [[sk:Nagasaki]] [[sr:Нагасаки]] [[sv:Nagasaki]] [[vi:Nagasaki]] [[zh:长崎市]] डेनमार्क 2838 34933 2006-11-15T16:51:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ru-sib:Дания]] [[af:Denemarke]] [[als:Dänemark]] [[am:ዴንማርክ]] [[an:Dinamarca]] [[ang:Denemearc]] [[ar:دانمارك]] [[arc:ܕܢܡܪܟ]] [[ast:Dinamarca]] [[be:Данія]] [[bg:Дания]] [[bn:ডেনমার্ক]] [[br:Danmark]] [[bs:Danska]] [[ca:Dinamarca]] [[cs:Dánsko]] [[csb:Dëńskô]] [[cv:Дани]] [[cy:Denmarc]] [[da:Danmark]] [[de:Dänemark]] [[el:Δανία]] [[en:Denmark]] [[eo:Danio]] [[es:Dinamarca]] [[et:Taani]] [[eu:Danimarka]] [[fa:دانمارک]] [[fi:Tanska]] [[fiu-vro:Taani]] [[fo:Danmark]] [[fr:Danemark]] [[fy:Denemark]] [[ga:An Danmhairg]] [[gd:An Danmhairg]] [[gl:Dinamarca - Danmark]] [[gv:Yn Danvarg]] [[he:דנמרק]] [[hr:Danska]] [[ht:Dànmak]] [[hu:Dánia]] [[hy:Դանիա]] [[ia:Danmark]] [[id:Denmark]] [[ilo:Denmark]] [[io:Dania]] [[is:Danmörk]] [[it:Danimarca]] [[ja:デンマーク]] [[ka:დანია]] [[kk:Дания]] [[kl:Danmarki]] [[ko:덴마크]] [[ks:Ḍēnamārka]] [[ku:Danimarka]] [[kw:Danmark]] [[la:Dania]] [[lb:Dänemark]] [[lg:Denmarki]] [[li:Daenemark]] [[lt:Danija]] [[lv:Dānija]] [[mk:Данска]] [[ms:Denmark]] [[na:Denmark]] [[nds:Däänmark]] [[nds-nl:Denmaark]] [[ne:डेनमार्क]] [[nl:Denemarken]] [[nn:Danmark]] [[no:Danmark]] [[nrm:Dannemar]] [[oc:Danemarc]] [[os:Дани]] [[pam:Denmark]] [[pdc:Denemarrick]] [[pl:Dania]] [[pms:Danimarca]] [[ps:ډېنمارک]] [[pt:Dinamarca]] [[qu:Danmarka]] [[ro:Danemarca]] [[roa-rup:Danimarca]] [[ru:Дания]] [[ru-sib:Дания]] [[sa:डेनमार्क]] [[scn:Danimarca]] [[se:Dánmárku]] [[sh:Danska]] [[simple:Denmark]] [[sk:Dánsko]] [[sl:Danska]] [[sq:Danimarka]] [[sr:Данска]] [[sv:Danmark]] [[sw:Denmark]] [[ta:டென்மார்க்]] [[tet:Dinamarka]] [[tg:Дания]] [[th:ประเทศเดนมาร์ก]] [[tl:Denmark]] [[tr:Danimarka]] [[ug:دانىيە]] [[uk:Данія]] [[vi:Đan Mạch]] [[vo:Danän]] [[yi:דענמארק]] [[zh:丹麦]] [[zh-min-nan:Dan-kok]] [[zh-yue:丹麥]] इंडोनेशिया 2839 45973 2007-01-24T23:32:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Indoneska]], [[ml:ഇന്തോനേഷ്യ]] '''इंडोनेशिया''' पूर्वी [[जंबुद्वीप]] का एक प्रमुख [[देश]] है। यह [[हिंद महासागर]] में स्थित सैकड़ों द्वीपों का समूह है। यहाँ की मुख्य [[भाषा]] [[बहाषा इंडोनेशिया]] है तथा यहाँ की राजधानी [[जकार्ता]] है। वर्ष [[2004]] के अंत में आये [[सूनामी]] लहरों की विनाशलीला से यह देश सबसे अधिक प्रभावित हुआ था। यहाँ के [[आचे]] [[प्रान्त]] में लगभग डेढ लाख लोग मारे गये थे और हजारो करोड़ की संपत्ति का नुकसान हुआ था। == यह भी देखिए == * [[wikt:इंडोनिशया]] (विक्षनरी) {{substub}} [[Category:देश]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[an:Indonesia]] [[ar:إندونيسيا]] [[ast:Indonesia]] [[bg:Индонезия]] [[bs:Indonezija]] [[ca:Indonèsia]] [[cs:Indonésie]] [[cv:Индонези]] [[cy:Indonesia]] [[da:Indonesien]] [[de:Indonesien]] [[el:Ινδονησία]] [[en:Indonesia]] [[eo:Indonezio]] [[es:Indonesia]] [[et:Indoneesia]] [[eu:Indonesia]] [[fa:اندونزی]] [[fi:Indonesia]] [[fr:Indonésie]] [[fy:Yndoneezje]] [[gl:Indonesia]] [[he:אינדונזיה]] [[hr:Indonezija]] [[hsb:Indoneska]] [[ht:Endonezi]] [[hu:Indonézia]] [[ia:Indonesia]] [[id:Indonesia]] [[ilo:Indonesia]] [[io:Indonezia]] [[is:Indónesía]] [[it:Indonesia]] [[ja:インドネシア]] [[jbo:bidgu'e]] [[jv:Indonesia]] [[ka:ინდონეზია]] [[ko:인도네시아]] [[ku:Endonezya]] [[kw:Indonesi]] [[la:Indonesia]] [[lb:Indonesien]] [[li:Indonesië]] [[lt:Indonezija]] [[lv:Indonēzija]] [[mi:Initonīhia]] [[ml:ഇന്തോനേഷ്യ]] [[ms:Indonesia]] [[na:Indonesia]] [[nds:Indonesien]] [[nds-nl:Indonezie]] [[nl:Indonesië]] [[nn:Indonesia]] [[no:Indonesia]] [[oc:Indonesia]] [[pam:Indonesia]] [[pl:Indonezja]] [[ps:اندونېزيا]] [[pt:Indonésia]] [[qu:Indunisya]] [[ro:Indonezia]] [[ru:Индонезия]] [[sa:इन्दोनेशिया]] [[scn:Indunesia]] [[se:Indonesia]] [[simple:Indonesia]] [[sk:Indonézia]] [[sl:Indonezija]] [[sq:Indonezia]] [[sr:Индонезија]] [[su:Républik Indonésia]] [[sv:Indonesien]] [[sw:Indonesia]] [[ta:இந்தோனேசியா]] [[te:ఇండోనేసియా]] [[tet:Indonézia]] [[tg:Индонезия]] [[th:ประเทศอินโดนีเซีย]] [[tk:Indoneziýa]] [[tl:Indonesia]] [[tr:Endonezya]] [[ug:ھىندۇنېزىيە]] [[uk:Індонезія]] [[vi:Indonesia]] [[vo:Lindäna-Seänuäns]] [[zh:印度尼西亚]] [[zh-min-nan:Ìn-nî]] मेदिनीपुर 2840 11702 2005-01-24T02:14:30Z विजय ठाकुर 115 '''मेदिनीपुर''' [[भारत]] के [[पश्चिम बंगाल]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] नैरोबी 2841 11703 2005-01-24T02:17:36Z विजय ठाकुर 115 '''नैरोबी''' [[कीनिया]] की राजधानी है। {{substub}} नालंदा 2842 27640 2006-09-21T08:24:44Z Amitprabhakar 683 '''नालंदा''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। नालंदा अपने प्राचीन इतिहास के लिये विश्व प्रसिद्ध है। यहाँ विश्व की सबसे पुरानी [[नालंदा विश्वविद्यालय]] के अवशेष आज भी मौज़ूद है, जहाँ सुदूर देशों से छात्र अध्यन के लिये भारत आते थे। ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[बिहार]] *[[बौद्ध धर्म]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} नर्मदा 2843 43644 2007-01-16T13:13:25Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[pl:Narmada (rzeka)]] '''नर्मदा''' मध्य [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] और [[गुजरात]] [[प्रान्त]] में बहने वाली एक प्रमुख नदी है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[de:Narmada]] [[en:Narmada River]] [[fr:Narmadâ]] [[gu:નર્મદા]] [[ja:ナルマダー川]] [[pl:Narmada (rzeka)]] [[sv:Narmada]] उत्तराँचल 2844 11706 2005-01-24T02:45:14Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[उत्तरांचल]] हवाना 2845 11707 2005-01-24T02:47:11Z विजय ठाकुर 115 '''हवाना''' दक्षिण अमरीकी देश [[क्यूबा]] की राजधानी है। {{substub}} गोदावरी 2846 34001 2006-11-05T13:03:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Godavari]] '''गोदावरी''' दक्षिण [[भारत]] की एक प्रमुख नदी है| यह [[महाराष्ट्र]] और [[आंध्र प्रदेश]] से बहते हुए [[बंगाल की खाडी]] मे जाकर मिलती है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[da:Godavari]] [[de:Godavari]] [[en:Godavari River]] [[es:Godavari]] [[fr:Godâvarî]] [[ja:ゴーダヴァリー川]] [[mr:गोदावरी नदी]] [[nl:Godavari]] [[pl:Godawari]] [[sa:गोदावरी नदी]] [[sk:Godavari]] [[sv:Godavari]] [[ta:கோதாவரி]] [[te:గోదావరి]] सौराष्ट्र 2847 11709 2005-01-24T02:56:23Z विजय ठाकुर 115 '''सौराष्ट्र''' [[भारत]] के [[गुजरात]] [[प्रान्त]] का एक उपक्षेत्र है जो ज्यादातर दलदली और मरुस्थलीय है। {{substub}} चंबा 2848 25275 2006-08-25T09:01:32Z 84.179.118.180 '''चंबा''' [[भारत]] के [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category:शहर]] [[de:Chamba (Distrikt)]] अन्ना अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा 2849 15480 2006-01-02T00:42:50Z Spundun 73 {{geo-stub}} '''अन्ना अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा''' [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] में [[चेन्नई]] स्थित एक अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा है। {{geo-stub}} सापेक्षता सिद्धांत 2850 11712 2005-01-24T03:04:39Z विजय ठाकुर 115 '''सापेक्षता सिद्धांत''' यानि '''थियरी आफ रिलेटीविटी''' का प्रतिपाद जर्मन वैज्ञानिक [[अलबर्ट आइंस्टाईन]] ने किया था। {{substub}} नटवरलाल 2851 11713 2005-01-24T03:08:42Z विजय ठाकुर 115 '''नटवरलाल''' की गिनती [[भारत]] के प्रमुख ठगों में से होती है। [[बिहार]] के [[सीवान]] जिले के [[जीरादेई]] गाँव में जन्में नटवरलाल ने बहुत से ठगी की घटनाओं से [[बिहार]], [[उत्तर प्रदेश]], [[मध्य प्रदेश]] और [[दिल्ली]] की सरकारों को वर्षों परेशान रखा। {{substub}} जीरादेई 2852 11714 2005-01-24T04:12:33Z विजय ठाकुर 115 '''जीरादेई''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] में [[सीवान]] जिले में स्थित एक छोटा गाँव है जो [[भारत]] के पहले [[राष्ट्रपति]] [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] की जन्मस्थली होने के कारण जानी जाती है। {{substub}} अबुजा 2853 11715 2005-01-24T03:12:48Z विजय ठाकुर 115 '''अबुजा''' अफ्रीकी [[देश]] [[नाईजीरिया]] की राजधानी है। {{substub}} मिर्ज़ापुर 2854 11716 2005-01-24T03:15:36Z विजय ठाकुर 115 मिर्जापुर [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक प्रमुख शहर है। {{substub}} [[category:शहर]] स्टील 2855 11717 2005-01-24T03:18:33Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[इस्पात]] लालकृष्ण आडवाणी 2856 11718 2005-03-08T22:53:00Z 144.92.165.148 अविभाजित भारत के [[पंजाब]] में पैदा हुये '''लालकृष्ण आडवाणी''' [[भारत]] के एक [[राजनैतिक दल]] [[भारतीय जनता पार्टी]] के अध्यक्ष हैं। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] अनुराधा पौडवाल 2857 35661 2006-11-21T05:51:30Z 203.101.9.24 '''अनुराधा पौडवाल''' [[हिन्दी सिनेमा]] की एक प्रमुख [[पार्श्वगायिका]] हैं। she has started her carrier with the movie ABHIMAAN. she sang a sholke for the film actress jaya Bhaduri. {{substub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:गायिका]] {{भारतीय पार्श्वगायक}} भारतीय पार्श्वगायक 2858 15320 2005-12-29T05:31:39Z 128.113.18.207 प्रमुख भारतीय पार्श्वगायक और गायिकायें। *[[लता मंगेशकर]] *[[आशा भोसले]] *[[मुकेश]] *[[मोहम्मद रफी]] *[[मुकेश]] *[[सुरेश वाडेकर]] *[[कविता कृष्णमूर्ति]] *[[तलत अज़ीज़]] *[[हेमंत कुमार]] *[[किशोर कुमार]] *[[मन्ना डे]] *[[ एस पी बालासुब्रमण्यम]] *[[उदित नारायण]] *[[कुमार शानू]] *[[हरिहरण]] *[[तलत महमूद]] *[[शमशाद बेग़म]] *[[नूरजहाँ]] *[[कुन्दनलाल सहगल]] {{substub}} ली जोंग वुक 2859 21453 2006-06-21T06:42:12Z Mitul0520 211 [[दक्षिण कोरिया]] के श्री ली जोंग वुक [[विश्व स्वास्थ्य संगठन]] के वर्तमान निदेशक हैं जिन्होंने अपना पदभार वर्ष [[२००३]]में ग्रहण किया था। {{substub}} डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद 2860 26251 2006-09-07T12:38:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bn:রাজেন্দ্র প্রসাদ]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:Rajendra-b.gif|thumb|center|डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] |- ! जन्मतिथी: | 3 दिसंबर, [[1884]] |- ! निधन: | 28 फरवरी, [[1963]] |- ! जन्मस्थान: | [[जीरादेई]], [[बिहार (भारत)|बिहार]] |- ! पत्नी: | [[राजवंशी देवी]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के राष्ट्रपति]] |- ! राष्ट्रप्ति क्रम: | पहले राष्ट्रपति |- ! पदभार ग्रहण: | [[26 जनवरी]] [[1950]] |- ! सेवामुक्त: | [[13 मई]] [[1962]] |- ! पूर्ववर्ती: | कोई नहीं ([[भारत का गवर्न जनरल]], |- | | [[राजाजी]] के अधीन) |- ! उत्तराधिकारी: | [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] |} डाक्टर. '''राजेन्द्र प्रसाद''' ([[3 दिसंबर]], [[1884]];[[28 फरवरी]], [[1963]]) [[भारत]] के पहले राष्ट्रप्ति थे। {{stub}} [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती]] [[bn:রাজেন্দ্র প্রসাদ]] [[de:Rajendra Prasad]] [[en:Rajendra Prasad]] [[fr:Rajendra Prasad]] [[id:Rajendra Prasad]] [[mr:डॉ. राजेंद्र प्रसाद]] [[sa:राजेन्द्र प्रसाद]] [[sv:Rajendra Prasad]] [[te:రాజేంద్ర ప్రసాద్]] जयंतिया हिल्स 2861 11723 2005-01-24T04:18:37Z विजय ठाकुर 115 '''जयंतिया हिल्स''' [[भारत]] के [[मेघालय]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:शहर]] री भोई 2862 11724 2005-01-24T04:20:29Z विजय ठाकुर 115 '''री भोई''' [[भारत]] के [[मेघालय]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] कोरापुट 2863 11725 2005-01-24T04:39:25Z विजय ठाकुर 115 '''कोरापुट''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] ढेंकनाल 2864 29846 2006-10-07T03:46:29Z 4.229.93.183 '''ढेंकनाल''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। jo indian institute of mass communication, science museum, kapillas etc ke liye famous hai. {{substub}} [[category: शहर]] मयुरभंज 2865 12840 2005-07-12T17:44:04Z 216.46.98.249 '''मयुरभंज''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:उड़ीसा]] कटक 2866 46412 2007-01-26T13:28:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Cuttak]] '''कटक''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक नगर है। यह [[कटक जिला]] के अन्दर आता है । {{substub}} [[category: शहर]] [[de:Cuttack]] [[en:Cuttack]] [[sv:Cuttak]] सुंदरगढ 2867 11729 2005-01-24T04:40:18Z विजय ठाकुर 115 '''सुंदरगढ''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] गंजम 2868 11730 2005-01-24T04:45:43Z विजय ठाकुर 115 '''गंजम''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] जगतसिंहपुर 2869 12839 2005-07-12T17:41:01Z 216.46.98.249 '''जगतसिंहपुर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[Category:उड़ीसा]] भद्रक 2870 11732 2005-01-24T04:38:33Z विजय ठाकुर 115 '''भद्रक''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] बोलांगीर 2871 11733 2005-01-24T04:41:47Z विजय ठाकुर 115 '''बोलांगीर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] बालेश्वर 2872 11734 2005-01-24T04:43:25Z विजय ठाकुर 115 '''बालेश्वर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] संबलपुर 2873 11735 2005-01-24T04:44:05Z विजय ठाकुर 115 '''संबलपुर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] बैरगढ 2874 11736 2005-01-24T04:45:05Z विजय ठाकुर 115 '''बैरगढ''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] रायगढा 2875 11737 2005-01-24T04:47:19Z विजय ठाकुर 115 '''रायगढा''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] जाजपुर 2876 11738 2005-01-24T04:47:54Z विजय ठाकुर 115 '''जाजपुर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] गजपति 2877 11739 2005-01-24T04:48:32Z विजय ठाकुर 115 '''गजपति''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] आंगुल 2878 11740 2005-01-24T04:49:20Z विजय ठाकुर 115 '''आंगुल''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] फूलबनी 2879 11741 2005-01-24T04:50:01Z विजय ठाकुर 115 '''फूलबनी''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] खोरधा 2880 11742 2005-01-24T04:51:11Z विजय ठाकुर 115 '''खोरधा''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] नवरंगपुर 2881 11743 2005-01-24T04:51:57Z विजय ठाकुर 115 '''नवरंगपुर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] नयागढ़ 2882 11744 2005-01-24T04:52:47Z विजय ठाकुर 115 '''नयागढ''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] मलकानगिरी 2883 11745 2005-01-24T04:53:27Z विजय ठाकुर 115 '''मलकानगिरी''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] नुआपाड़ा 2884 11746 2005-01-24T04:54:07Z विजय ठाकुर 115 '''नुआपाड़ा''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] सोनापुर 2885 11747 2005-01-24T04:54:54Z विजय ठाकुर 115 '''सोनापुर''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] केंदुझाड़गढ़ 2886 11748 2005-01-24T04:56:06Z विजय ठाकुर 115 '''केंदुझाड़गढ''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] केन्दरपाड़ा 2887 11749 2005-01-24T04:56:53Z विजय ठाकुर 115 '''केन्दरपाड़ा''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] देवगढ 2888 11750 2005-01-24T04:57:58Z विजय ठाकुर 115 '''देवगढ''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] बौदा 2889 15811 2006-01-16T20:50:32Z Deeptrivia 185 rv vandalism '''बौदा''' [[भारत]] के [[उड़ीसा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] सुल्तानगंज 2893 11752 2005-01-29T03:32:31Z विजय ठाकुर 115 '''सुल्तानगंज'' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] में स्थित [[मुंगेर]] जिले का एक [[शहर]]है। सुल्तानगंज [[गंगा]] के किनारे बसा हुआ एक पवित्र शहर है। [[सावन]] के महीने में यहाँ लाखों की सँख्या में [[शिव]] भक्त काँवरियों की भीड़ उमड़ती है। लोग यहाँ [[गंगा]] [[नदी]] से [[गंगाजल]] अपने पात्रो में भरकर लगभग 105 किलोमीटर की यात्रा पैदल तय करते हुये [[झारखंड]] स्थित [[देवघर]] में [[वैद्यनाथधाम]] मंदिर जाकर वहाँ जल चढाते हैं। {{substub}} [[Category:शहर]] पेरू 2898 42835 2007-01-13T19:24:27Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lij:Perù]], [[vo:Peruvän]] राजधानी : लीमा {{substub}} *[http://www.atlastoursandtravels.com Tours and Travels to Peru] [[Category:देश]] [[श्रेणी:दक्षिणी अमरीका]] [[af:Peru]] [[an:Perú]] [[ar:بيرو]] [[ast:Perú]] [[ay:Piruw]] [[az:Peru]] [[bat-smg:Peru]] [[be:Пэру]] [[bg:Перу]] [[bn:পেরু]] [[br:Perou]] [[bs:Peru]] [[ca:Perú]] [[co:Peru]] [[cs:Peru]] [[cv:Перу]] [[cy:Periw]] [[da:Peru]] [[de:Peru]] [[el:Περού]] [[en:Peru]] [[eo:Peruo]] [[es:Perú]] [[et:Peruu]] [[eu:Peru]] [[fa:پرو]] [[fi:Peru]] [[fr:Pérou]] [[frp:Pèrou]] [[ga:Peiriú]] [[gd:Peru]] [[gl:Perú]] [[he:פרו]] [[hr:Peru]] [[hu:Peru]] [[ia:Peru]] [[id:Peru]] [[ilo:Peru]] [[io:Peru]] [[is:Perú]] [[it:Perù]] [[ja:ペルー]] [[ka:პერუ]] [[ko:페루]] [[ks:Pēru]] [[kw:Perou]] [[la:Peruvia]] [[lb:Peru]] [[lij:Perù]] [[lt:Peru]] [[lv:Peru]] [[mk:Перу]] [[ms:Peru]] [[nah:Incatlān]] [[nds:Peru]] [[nl:Peru]] [[nn:Peru]] [[no:Peru]] [[nrm:Pérou]] [[oc:Peró]] [[pam:Peru]] [[pl:Peru]] [[ps:پيرو]] [[pt:Peru]] [[qu:Piruw]] [[rm:Peru]] [[rmy:Peru]] [[ro:Peru]] [[ru:Перу]] [[ru-sib:Перу]] [[sa:पेरु]] [[scn:Perù]] [[se:Peru]] [[sh:Peru]] [[simple:Peru]] [[sk:Peru]] [[sl:Peru]] [[sq:Peru]] [[sr:Перу]] [[sv:Peru]] [[sw:Peru]] [[ta:பெரு]] [[tet:Perú]] [[tg:Перу]] [[th:ประเทศเปรู]] [[tl:Peru]] [[tr:Peru]] [[ug:پېرۇ]] [[uk:Перу]] [[uz:Peru]] [[vi:Peru]] [[vo:Peruvän]] [[wo:Peru]] [[yi:פערו]] [[zh:秘鲁]] [[zh-min-nan:Perú]] थिम्फू 2901 43154 2007-01-14T21:46:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Thimphu]] '''थिम्फू''' [[भारत]] के पड़ोसी देश [[हिमालय]] की गोद में बसे [[भूटान]] [[राजशाही]] की राजधानी है। [[श्रेणी:भूटान]] {{substub}} [[am:ጢምጱ]] [[ar:تيمفو]] [[de:Thimphu]] [[en:Thimphu]] [[eo:Timbuo]] [[es:Timbu]] [[et:Thimphu]] [[fi:Thimphu]] [[fr:Thimphou]] [[frp:Thimphu]] [[he:ת'ימפו]] [[id:Thimphu]] [[io:Thimphu]] [[it:Thimphu]] [[ja:ティンプー]] [[ko:팀부]] [[lt:Timpu]] [[nl:Thimphu (stad)]] [[no:Thimpu]] [[pl:Thimphu]] [[pt:Thimbu]] [[ru:Тхимпху]] [[simple:Thimphu]] [[sk:Thimphu]] [[sv:Thimphu]] [[ta:திம்பு]] [[vo:Thimphu]] [[zh:廷布]] चंदन दास 2902 23680 2006-07-31T06:12:47Z 220.225.96.51 '''चंदन दास''' मशहूर [[गजल]] गायक हैं। unkee gayee ak audio cassatte main bahut hee achchhe gajalen hain.unkee karnpriy aawaj kanon ko madhur ahsaas karatee hai... {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] गजल 2903 11757 2005-01-24T05:23:51Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[गज़ल]] बद्रीनाथ 2904 11758 2005-01-24T05:28:07Z विजय ठाकुर 115 '''बद्रीनाथ''' [[भारत]] का एक पवित्र [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] केदारनाथ 2905 13324 2005-08-19T10:37:01Z BernardM 159 वर्तनी '''केदारनाथ''' [[भारत]] की [[उत्तरांचल]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। केदारनाथ [[हिमालय]] पर्वत में है। यह [[हिन्दू]] धर्म के अनुयाइयों के लिए पवित्र शहर है। केदारनाथ मंदिर का [[शिव]] [[लिंग]] १२ [[ज्योतिर्लिंग]] में से एक है। {{substub}} [[Category:शहर]] बेतवा 2906 45653 2007-01-24T09:48:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Betwa River]], [[es:Betwa]], [[fr:Betwâ]] '''बेतवा''' [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] में बहने वाली एक [[नदी]] है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Betwa River]] [[es:Betwa]] [[fr:Betwâ]] ओक्लाहोमा 2907 46382 2007-01-26T07:54:29Z Escarbot 542 robot Adding: [[ms:Oklahoma]] '''ओक्लाहोमा''' [[अमरीका]] का एक [[प्रान्त]] है। * [http://en.wikipedia.org/wiki/John_Jarman Politician John Jarman, Oklahoma] * [http://en.wikipedia.org/wiki/Gary_Richardson Politician Gary Richardson, Oklahoma] * [http://en.wikipedia.org/wiki/James_Allen_Williamson Senator James Allen Williamson, Oklahoma] * [http://en.wikipedia.org/wiki/Allen_Williamson_(Representative) Representative Allen Williamson, Oklahoma] * [http://en.wikipedia.org/wiki/Allen_Williamson_Bridge Allen Williamson Bridge, Oklahoma] {{substub}} [[af:Oklahoma]] [[ang:Oklahoma]] [[ar:أوكلاهوما]] [[ast:Oklahoma]] [[bg:Оклахома]] [[bn:ওক্‌লাহোমা]] [[br:Oklahoma]] [[bs:Oklahoma]] [[ca:Oklahoma]] [[cs:Oklahoma]] [[da:Oklahoma]] [[de:Oklahoma]] [[en:Oklahoma]] [[eo:Oklahomo]] [[es:Oklahoma]] [[et:Oklahoma]] [[eu:Oklahoma]] [[fi:Oklahoma]] [[fr:Oklahoma]] [[frp:Oklahoma]] [[ga:Oklahoma]] [[gd:Oklahoma]] [[gl:Oklahoma]] [[he:אוקלהומה]] [[hr:Oklahoma]] [[hu:Oklahoma]] [[hy:Օկլահոմա]] [[id:Oklahoma]] [[io:Oklahoma]] [[is:Oklahoma]] [[it:Oklahoma]] [[ja:オクラホマ州]] [[ka:ოკლაჰომა]] [[ko:오클라호마 주]] [[ku:Oklahoma]] [[kw:Oklahoma]] [[la:Oclahoma]] [[lb:Oklahoma]] [[lt:Oklahoma]] [[lv:Oklahoma]] [[ms:Oklahoma]] [[nl:Oklahoma]] [[nn:Oklahoma]] [[no:Oklahoma]] [[oc:Oklahoma]] [[os:Оклахомæ]] [[pl:Oklahoma]] [[pt:Oklahoma]] [[ro:Oklahoma (stat SUA)]] [[ru:Оклахома]] [[sa:ओक्‍लाहोमा]] [[simple:Oklahoma]] [[sk:Oklahoma]] [[sl:Oklahoma]] [[sq:Oklahoma]] [[sr:Оклахома]] [[sv:Oklahoma]] [[ta:ஒக்லகோமா]] [[th:มลรัฐโอคลาโฮมา]] [[tr:Oklahoma]] [[uk:Оклахома]] [[ur:اوکلاہوما]] [[vi:Oklahoma]] [[zh:奧克拉荷馬州]] वेद 2908 41636 2007-01-07T15:08:00Z 74.230.200.121 '''वेद''' [[शब्द]] [[संस्कृत]] [[भाषा]] के "विद्" धातु से बना है जिसका अर्थ है: जानना, ज्ञान इत्यादि। वेद [[हिन्दू]] धर्म के प्राचीन पवित्र ग्रंथों का नाम है । वेदों को [[श्रुति]] भी कहा जाता है, क्योकि माना जाता है कि इसके मन्त्रों को [[परमेश्वर]] ([[ब्रह्म]]) ने प्राचीन [[ऋषि]]यों को अप्रत्यक्ष रूप से सुनाया था जब वे गहरी तपस्या में लीन थे । वेद प्राचीन भारत के [[वैदिक काल]] की [[वाचिक परम्परा]] की अनुपम कृति है जो पीढी दर पीढी पिछले चार-पाँच हजार वर्षों से चली आ रही है । वेद ही हिन्दू धर्म के सर्वोच्च और सर्वोपरि [[धर्मग्रन्थ]] हैं । ==वैदिक स्वर प्रक्रिया== वेद की संहिताओं में मंत्राक्षरॊं में खड़ी तथा आड़ी रेखायें लगाकर उनके उच्च, मध्यम, या मन्द संगीतमय स्वर उच्चारण करने के संकेत किये गये हैं। इनको '''उदात्त''', '''अनुदात्त''' ऒर '''स्वारित''' के नाम से अभिगित किया गया हैं। ये स्वर बहुत प्राचीन समय से प्रचलित हैं और महामुनि [[पतंजलि]] ने अपने महाभाष्य में इनके मुख्य मुख्य नियमों का समावेश किया है । ==चार वेद== वेद के असल मन्त्र भाग को [[संहिता]] कहते हैं । *[[ऋग्वेद]] (इसमें देवताओं का आह्वान करने के लिये मन्त्र हैं -- यही सर्वप्रथम वेद है) *[[सामवेद]] (इसमें यज्ञ में गाने के लिये संगीतमय मन्त्र हैं) *[[यजुर्वेद]] (इसमें यज्ञ की असल प्रक्रिया के लिये गद्य मन्त्र हैं) *[[अथर्ववेद]] (इसमें जादू, चमत्कार, आरोग्य, यज्ञ के लिये मन्त्र हैं) ==चार भाग== हर वेद के चार भाग होते हैं । पहले भाग (संहिता) के अलावा हरेक में टीका अथवा भाष्य के तीन स्तर होते हैं । कुल मिलाकर ये हैं : *[[संहिता]] ([[मन्त्र]] भाग) *[[ब्राह्मण-ग्रन्थ]] ([[गद्य]] में [[कर्मकाण्ड]] की विवेचना) *[[आरण्यक]] ([[कर्मकाण्ड]] के पीछे के उद्देश्य की विवेचना) *[[उपनिषद]] ([[परमेश्वर]], [[परमात्मा]]-[[ब्रह्म]] और [[आत्मा]] के स्वभाव और सम्बन्ध का बहुत ही दार्शनिक और ज्ञानपूर्वक वर्णन) ये चार भाग सम्मिलित रूप से [[श्रुति]] कहे जाते हैं जो हिन्दू धर्म के सर्विच्च ग्रन्थ हैं । बाकी ग्रन्थ [[स्मृति]] के अन्तर्गत आते हैं । [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]][[श्रेणी:वेद]] [[Category:हिन्दू धर्म]] {{stub}} [[bg:Веди]] [[br:Veda]] [[da:Vedaerne]] [[de:Veda]] [[el:Βέντα]] [[en:Vedas]] [[eo:Vedoj]] [[es:Vedas]] [[et:Vedad]] [[fi:Veda-kirjat]] [[fr:Veda]] [[he:ודות]] [[hu:Védák]] [[id:Weda]] [[it:Veda]] [[ja:ヴェーダ]] [[ko:베다]] [[lt:Vedos]] [[lv:Vēdas]] [[ms:Veda]] [[nl:Veda's]] [[nn:Veda]] [[no:Veda-samlingene]] [[pl:Wedy]] [[pt:Vedas]] [[ru:Веды]] [[sa:वेद]] [[simple:Vedas]] [[sk:Véda]] [[sl:Vede]] [[sv:Veda]] [[ta:வேதம்]] [[th:คัมภีร์พระเวท]] [[tr:Vedalar]] [[uk:Веди]] [[ur:وید]] [[vi:Kinh Vệ Đà]] [[zh:吠陀]] वैदिक काल 2909 11763 2005-01-24T05:40:11Z विजय ठाकुर 115 प्राचीन [[भारतीय सभ्यता]] का एक काल खंड है, जब वेदों की रचना हुई थी। {{substub}} सिंहली भाषा 2910 36531 2006-11-28T11:52:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[no:Singalesisk]], [[ru:Сингальский язык]] Modifying: [[en:Sinhalese language]] '''सिंहली भाषा''' [[श्रीलंका]] में बोली जाने वाली सबसे बड़ी भाषा है। सिंहली के बाद श्रीलंका में सबसे ज्यादा बोली जानेवाली भाषा [[तमिल]] है। {{substub}} [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[ar:سنهالية]] [[bg:Синхалски език]] [[br:Sinhaleg]] [[da:Singalesisk]] [[de:Singhalesische Sprache]] [[en:Sinhalese language]] [[es:Idioma cingalés]] [[fa:زبان سینهالی]] [[fi:Sinhali]] [[fr:Cingalais]] [[id:Bahasa Sinhala]] [[it:Lingua singalese]] [[ja:シンハラ語]] [[ko:신할라어]] [[nl:Singalees]] [[no:Singalesisk]] [[pl:Język syngaleski]] [[pt:Língua sinhala]] [[ru:Сингальский язык]] [[si:සිංහල භාෂාව]] [[sv:Singalesiska]] [[ta:சிங்கள மொழி]] [[th:ภาษาสิงหล]] [[zh:僧伽罗语]] चंद्रिका कुमारतुंगे 2911 17580 2006-03-17T21:26:26Z YurikBot 240 robot Adding: fr '''चंद्रिका कुमारतुंगे''' [[श्रीलंका]] की [[राष्ट्रपति]] हैं। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ar:تشاندريكا كماراتونغا]] [[de:Chandrika Kumaratunga]] [[en:Chandrika Kumaratunga]] [[fa:چاندریکا کوماراتونگا]] [[fi:Chandrika Kumaratunga]] [[fr:Chandrika Kumaratunga]] [[gl:Chandrika Kumaratunga]] [[id:Chandrika Kumaratunga]] [[ja:チャンドリカ・クマーラトゥンガ]] [[nl:Chandrika Kumaratunga]] [[nn:Chandrika Kumaratunga]] [[pl:Chandrika Kumaratunga]] [[ru:Кумаратунга, Чандрика]] [[sv:Chandrika Kumaratunga]] [[ta:சந்திரிகா பண்டாரநாயக குமாரதுங்க]] [[zh:钱德里卡·班达拉奈克·库马拉通加]] महेन्द्र राजपक्षे 2912 46060 2007-01-25T13:31:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, et, fa, fi, fr, gl, id, io, ja, kn, nn, oc, pl, pt, ru, sv, ta, zh '''महिन्द राजपक्ष''' [[श्रीलंका]] के [[प्रधानमंत्री]] हैं। {{substub}} [[de:Mahinda Rajapaksa]] [[en:Mahinda Rajapaksa]] [[et:Mahinda Rajapaksa]] [[fa:ماهیندا راجاپاکسا]] [[fi:Mahinda Rajapaksa]] [[fr:Mahinda Rajapakse]] [[gl:Mahinda Rajapakse]] [[id:Mahinda Rajapaksa]] [[io:Mahinda Rajapaksa]] [[ja:マヒンダ・ラジャパクセ]] [[kn:ಮಹಿಂದಾ ರಾಜಪಕ್ಸೆ]] [[nn:Mahinda Rajapakse]] [[oc:Mahinda Rajapaksa]] [[pl:Mahinda Rajapakse]] [[pt:Mahinda Rajapaksa]] [[ru:Раджапаксе, Махинда]] [[sv:Mahinda Rajapaksa]] [[ta:மகிந்த ராஜபக்ச]] [[zh:马欣达·拉贾帕克萨]] गैरी कास्परोव 2913 42139 2007-01-10T03:56:35Z Amitprabhakar 683 '''गैरी कास्परोव''' [[रूस]] के मशहूर [[शतरंज]] खिलाड़ी हैं। {{substub}} [[af:Garry Kasparov]] [[ar:كاسباروف]] [[bg:Гари Каспаров]] [[bn:গ্যারি কাসপারভ]] [[br:Garry Kasparov]] [[bs:Gari Kasparov]] [[cs:Garry Kasparov]] [[da:Garri Kasparov]] [[de:Garri Kimowitsch Kasparow]] [[el:Γκάρι Κασπάροβ]] [[en:Garry Kasparov]] [[eo:Garri Kasparov]] [[es:Garry Kasparov]] [[et:Garri Kasparov]] [[fa:گری کاسپارف]] [[fi:Garri Kasparov]] [[fr:Garry Kasparov]] [[he:גארי קספרוב]] [[hr:Gari Kasparov]] [[id:Garry Kasparov]] [[it:Garri Kasparov]] [[ja:ガルリ・カスパロフ]] [[ka:კასპაროვი, გარი]] [[lb:Garri Kimowitsch Kasparow]] [[lt:Garis Kasparovas]] [[nl:Garri Kasparov]] [[nn:Garri Kasparov]] [[no:Garri Kasparov]] [[pl:Garri Kasparow]] [[pt:Garry Kasparov]] [[ru:Каспаров, Гарри Кимович]] [[sk:Garri Kimovič Kasparov]] [[sl:Gari Kasparov]] [[sr:Гари Каспаров]] [[sv:Garri Kasparov]] [[tr:Garri Kasparov]] [[vi:Garry Kimovich Kasparov]] [[zh:加利·卡斯巴羅夫]] टीपू सुल्तान 2914 11768 2005-01-24T05:45:37Z विजय ठाकुर 115 '''टीपू सुल्तान''' [[कर्नाटक]] में प्राचीन [[मैसूर]] राज्य के शासक थे। {{substub}} अशोक वाजपेयी 2915 11769 2005-01-24T05:49:25Z विजय ठाकुर 115 '''अशोक वाजपेयी''' आधुनिक [[हिन्दी साहित्य]] के एक प्रमुख हस्ताक्षर हैं। मुख्य रूप से [[भारतीय प्रशासनिक सेवा]] के अधिकारी रहे वाजपेयी अच्छे कवि के रूप में जाने जाते हैं। इन्होंने [[भोपाल]] में [[भारत भवन]] की स्थापना में काफी महत्वपूर्ण भूमिका निभाई थी। बहुत से प्राशासनिक पदों पर रहने वाले श्री वाजपेयी [[महात्मा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी विश्वविद्यालय]] के [[उपकुलपति]] भी रह चुके हैं। {{substub}} जयपाल सिंह मुंडा 2916 46092 2007-01-25T14:53:36Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''जयपाल सिंह मुंडा''' [[झारखंड आंदोलन]] के एक प्रमुख नेता थे। इन्होंने [[झारखंड पार्टी]] की स्थापना की थी जिसका बाद में [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] में विलय हो गया था। ==यह भी देखें== *[[झारखंड]] *[[झारखंड आंदोलन]] *[[छोटानागपुर]] {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} ताँबा 2917 11771 2005-01-24T05:54:52Z विजय ठाकुर 115 '''ताँबा''' एक [[खनिज]] का नाम है। {{substub}} गंडक 2918 24660 2006-08-14T05:26:46Z Mitul0520 211 '''गंडक''' [[बिहार]] और [[नेपाल]] में बहने वाली एक [[नदी]] का नाम है। {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] पश्तो 2919 46413 2007-01-26T13:29:01Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ca:Paixtu]] '''पश्तो''' [[अफगानिस्तान]] और [[पाकिस्तान]] में बोली जानेवाली एक प्रमुख भाषा है। == External links == * [http://www.qamosona.com/ Free Online Pashto Dictionaries] {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[am:ፐሽቶ]] [[bg:Пущунски език]] [[br:Pachtoueg]] [[ca:Paixtu]] [[da:Pashto]] [[de:Paschtunische Sprache]] [[en:Pashto language]] [[eo:Paŝtua lingvo]] [[es:Idioma pashto]] [[et:Puštu keel]] [[fa:پشتو]] [[fi:Paštun kieli]] [[fr:Pachto]] [[id:Bahasa Pashtun]] [[it:Lingua pashtu]] [[ja:パシュトー語]] [[ka:პუშტუ]] [[ko:파슈토어]] [[nl:Pasjtoe]] [[nn:Pasjto]] [[no:Pashto]] [[pl:Język paszto]] [[ps:پښتو]] [[pt:Língua pachto]] [[ru:Пушту]] [[sv:Pashto]] [[th:ภาษาพาชตู]] [[ur:پشتو]] [[zh:普什图语]] सर आइजैक न्यूटन 2920 45975 2007-01-24T23:45:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Isaac Newton]] '''सर आइजैक न्यूटन''' [[इंग्लैंड]] के एक वैज्ञानिक थे जिन्होंने [[गुरुत्वाकर्षण]] के सिद्धांत की खोज की थी। [[Image:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|thumb|आइजैक न्यूटन]] {{substub}} [[ar:إسحق نيوتن]] [[ast:Isaac Newton]] [[bg:Исак Нютон]] [[bn:আইজ্যাক নিউটন]] [[bs:Isaac Newton]] [[ca:Isaac Newton]] [[cs:Isaac Newton]] [[cy:Isaac Newton]] [[da:Isaac Newton]] [[de:Isaac Newton]] [[el:Ισαάκ Νεύτων]] [[en:Isaac Newton]] [[eo:Isaac Newton]] [[es:Isaac Newton]] [[et:Isaac Newton]] [[eu:Isaac Newton]] [[fa:آیزاک نیوتن]] [[fi:Isaac Newton]] [[fo:Isaac Newton]] [[fr:Isaac Newton]] [[ga:Isaac Newton]] [[gd:Isaac Newton]] [[gl:Isaac Newton]] [[he:אייזק ניוטון]] [[hr:Isaac Newton]] [[hu:Isaac Newton]] [[hy:Նյուտոն Իսահակ]] [[ia:Isaac Newton]] [[id:Isaac Newton]] [[io:Isaac Newton]] [[is:Isaac Newton]] [[it:Isaac Newton]] [[ja:アイザック・ニュートン]] [[jv:Isaac Newton]] [[ka:ნიუტონი, ისააკ]] [[ko:아이작 뉴턴]] [[la:Isaacus Newtonus]] [[lb:Isaac Newton]] [[lt:Izaokas Niutonas]] [[lv:Īzaks Ņūtons]] [[mk:Исак Њутн]] [[ms:Isaac Newton]] [[nds:Isaak Newton]] [[nl:Isaac Newton]] [[nn:Isaac Newton]] [[no:Isaac Newton]] [[oc:Isaac Newton]] [[pl:Isaac Newton]] [[pms:Isaac Newton]] [[pt:Isaac Newton]] [[qu:Isaac Newton]] [[ro:Isaac Newton]] [[ru:Ньютон, Исаак]] [[ru-sib:Ньютон Исак]] [[scn:Isaac Newton]] [[sco:Isaac Newton]] [[sh:Isaac Newton]] [[simple:Isaac Newton]] [[sk:Isaac Newton]] [[sl:Isaac Newton]] [[sq:Isaac Newton]] [[sr:Исак Њутн]] [[sv:Isaac Newton]] [[sw:Isaac Newton]] [[ta:ஐசாக் நியூட்டன்]] [[th:ไอแซก นิวตัน]] [[tl:Isaac Newton]] [[tr:Isaac Newton]] [[uk:Ньютон Ісаак]] [[vi:Isaac Newton]] [[zh:艾萨克·牛顿]] [[zh-yue:牛頓]] दफ़ला 2921 11775 2005-04-15T02:11:10Z 144.92.165.148 '''दफ़ला''' [[नागलैंड]] [[प्रान्त]] में बोली जाने वाली एक [[भाषा]] है। {{substub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] कंगारू 2922 19825 2006-05-21T07:12:20Z DaGizza 338 +cat '''कंगारू''' [[आस्ट्रेलिया]] में पाया जानेवाला एक [[स्तनधारी]] [[पशु]] है। यह आस्ट्रेलिया का राष्ट्रीय पशु भी है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[ca:Cangur]] [[de:Kängurus]] [[en:Kangaroo]] [[fi:Kenguru]] [[fr:Kangourou]] [[ja:カンガルー]] [[lb:Känguru]] [[nl:Kangoeroe]] [[pt:Canguru]] रंगोली 2923 18147 2006-03-26T22:19:14Z Sangwal 426 '''रंगोली''' दीवारों या फर्श पर हिन्दुओं द्वारा त्योहारों के अवसरों पर बनाई जाने वाली पारंपरिक कलाकृतियाँ हैं जो पारंपरिक रंगो से उकेरी जाती हैं। रंगों के लिये [[चावल]] के पाउडर या पेस्ट, [[सिंदूर]], [[हल्दी]] और अन्य प्राकृतिक रंगो का इस्तेमाल किया जाता है। रंगोली का चौखटों, आँगन और अन्य स्थानों पर किसी [[पर्व]] के अवसर पर सजाया जाना शुभ समझा जाता है। {{substub}} मास्को 2924 45150 2007-01-23T02:03:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ur:ماسکو]] '''मास्को'''(Москва́/Mask(va-)) [[मास्कोवा]] [[नदी]] के तट पर बसा एक शहर है जो [[रूस]] की राजधानी है। {{Demography 12col|500px|[[१४००]]|[[१६३८]]|[[१७१०]]|[[१७२५]]|[[१७३८]]|[[१७७५]]|[[१७८५]]|[[१८११]]|[[१८१३]]|[[१८२५]]|[[१८४०]]|[[१८५६]] |४०,०००|२००,०००|१६०,०००|१४५,०००|१३८,०००|१६१,०००|१८८,७००|२७०,२००|२१५,०००|२४१,५००|३४९,१००|३६८,८००}} {{Demography 12col|500px|[[१८६८]]|[[१८७१]]|[[१८८८]]|[[१८९७]]|[[१९१२]]|[[१९२०]]|[[१९२६]]|[[१९३९]]|[[१९५९]]|[[१९७९]]|[[१९८९]]|[[२००२]] |४१६,४००|६०१,९६९|७५३,४५९|१,०३८,६००|१,६१७,१५७|१,०२७,३००|२,१०१,२००|२,६०९,२००|६,१३३,१००|८,१४२,२००|८,९७२,३००|१०,३८३,०००}} {{geo-stub}} [[af:Moskou]] [[als:Moskau]] [[am:ሞስኮ]] [[an:Moscú]] [[ang:Moscow]] [[ar:موسكو]] [[arc:ܡܘܣܟܘ]] [[ast:Moscú]] [[be:Масква]] [[bg:Москва]] [[bn:মস্কো]] [[bo:མོ་སི་ཁོ]] [[bs:Moskva]] [[ca:Moscou]] [[ce:Москва]] [[co:Moscù]] [[cs:Moskva]] [[csb:Mòskwa]] [[cu:Москъва]] [[cv:Мускав]] [[cy:Moscfa]] [[da:Moskva]] [[de:Moskau]] [[diq:Moskowa]] [[el:Μόσχα]] [[en:Moscow]] [[eo:Moskvo]] [[es:Moscú]] [[et:Moskva]] [[eu:Mosku]] [[fa:مسکو]] [[fi:Moskova]] [[fr:Moscou]] [[frp:Moscou]] [[fy:Moskou]] [[ga:Moscó]] [[gl:Moscova - Москва]] [[got:𐌼𐍉𐍃𐌺𐍅𐌰]] [[he:מוסקבה]] [[hr:Moskva]] [[hsb:Moskwa]] [[hu:Moszkva]] [[hy:Մոսկվա]] [[ia:Moscova]] [[id:Moskwa]] [[io:Moskva]] [[is:Moskva]] [[it:Mosca (Russia)]] [[ja:モスクワ]] [[jbo:moskuas]] [[ka:მოსკოვი]] [[ko:모스크바]] [[ku:Moskova]] [[la:Moscua]] [[lb:Moskau]] [[li:Moskou]] [[lt:Maskva]] [[lv:Maskava]] [[mk:Москва]] [[mo:Москова]] [[mr:मॉस्को]] [[nds:Moskau]] [[nds-nl:Moskou (stad)]] [[nl:Moskou]] [[nn:Moskva]] [[no:Moskva]] [[nrm:Moscou]] [[oc:Moscòu]] [[os:Мæскуы]] [[pl:Moskwa]] [[ps:مسکو]] [[pt:Moscovo]] [[ro:Moscova]] [[ru:Москва]] [[ru-sib:Москва]] [[scn:Mosca (Russia)]] [[sh:Moskva]] [[simple:Moscow]] [[sk:Moskva]] [[sl:Moskva]] [[sq:Moska]] [[sr:Москва]] [[sv:Moskva]] [[ta:மாஸ்கோ]] [[tg:Маскав]] [[th:มอสโก]] [[tr:Moskova]] [[tt:Mäskäw]] [[udm:Муско]] [[ug:موسكۋا]] [[uk:Москва]] [[ur:ماسکو]] [[uz:Moskva]] [[vi:Moskva]] [[vo:Moskva]] [[wa:Moscou]] [[yi:מאסקווע]] [[zh:莫斯科]] [[zh-classical:莫斯科]] [[zh-min-nan:Bo̍k-su-kho]] ओस्लो 2925 46411 2007-01-26T12:57:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Oslo]] Modifying: [[nl:Oslo]] '''ओस्लो''' [[युरोप]] [[महादेश]] में स्थित [[नार्वे]] [[देश]] की राजधानी है। {{substub}} [[am:ኦስሎ]] [[ar:أوسلو]] [[arc:ܐܘܣܠܘ]] [[be:Осла]] [[bg:Осло]] [[br:Oslo]] [[bs:Oslo]] [[ca:Oslo]] [[co:Oslu]] [[cs:Oslo]] [[cy:Oslo]] [[da:Oslo]] [[de:Oslo]] [[el:Όσλο]] [[en:Oslo]] [[eo:Oslo]] [[es:Oslo]] [[et:Oslo]] [[eu:Oslo]] [[fa:اسلو]] [[fi:Oslo]] [[fr:Oslo]] [[ga:Osló]] [[gd:Oslo]] [[gl:Oslo]] [[he:אוסלו]] [[hr:Oslo]] [[hu:Oslo]] [[hy:Օսլո]] [[ia:Oslo]] [[id:Oslo]] [[io:Oslo]] [[is:Ósló]] [[it:Oslo]] [[ja:オスロ]] [[ka:ოსლო]] [[ko:오슬로]] [[kw:Oslo]] [[la:Asloa]] [[lb:Oslo]] [[lt:Oslas]] [[lv:Oslo]] [[mg:Oslo]] [[nl:Oslo]] [[nn:Oslo]] [[no:Oslo]] [[oc:Òslo]] [[pl:Oslo]] [[pt:Oslo]] [[qu:Oslo]] [[ro:Oslo]] [[ru:Осло]] [[sc:Oslo]] [[scn:Oslu]] [[se:Oslo]] [[sh:Oslo]] [[simple:Oslo]] [[sk:Oslo]] [[sl:Oslo]] [[sq:Oslo]] [[sr:Осло]] [[sv:Oslo]] [[tg:Осло]] [[th:ออสโล]] [[tr:Oslo]] [[uk:Осло]] [[vi:Oslo]] [[vo:Oslo]] [[zh:奥斯陆]] जकार्ता 2926 39100 2006-12-20T15:23:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[su:Jakarta]], [[sw:Jakarta]] '''जकार्ता''' [[इंडोनेशिया]] की राजधानी है। {{substub}} [[am:ጃካርታ]] [[an:Yakarta]] [[ar:جاكرتا]] [[bg:Джакарта]] [[bn:জাকার্তা]] [[bo:ཊ་ཁར་ཏ]] [[bs:Džakarta]] [[ca:Jakarta]] [[cs:Jakarta]] [[da:Jakarta]] [[de:Jakarta]] [[en:Jakarta]] [[eo:Ĝakarto]] [[es:Yakarta]] [[eu:Jakarta]] [[fa:جاکارتا]] [[fi:Jakarta]] [[fr:Jakarta]] [[gl:Iacarta - Jakarta]] [[he:ג'קרטה]] [[hr:Jakarta]] [[hu:Jakarta]] [[id:Jakarta]] [[io:Jakarta]] [[is:Djakarta]] [[it:Giakarta]] [[ja:ジャカルタ]] [[jv:Jakarta]] [[ko:자카르타]] [[lt:Džakarta]] [[lv:Džakarta]] [[ms:Jakarta]] [[nl:Jakarta]] [[nn:Jakarta]] [[no:Jakarta]] [[pl:Dżakarta]] [[pt:Jakarta]] [[ru:Джакарта]] [[sh:Džakarta]] [[simple:Jakarta]] [[sk:Jakarta]] [[sq:Jakarta]] [[sr:Џакарта]] [[su:Jakarta]] [[sv:Jakarta]] [[sw:Jakarta]] [[th:จาการ์ตา]] [[tr:Cakarta]] [[ug:جاكارتا]] [[vi:Jakarta]] [[zh:雅加达]] [[zh-min-nan:Jakarta]] बेतिया 2927 15394 2005-12-31T03:31:54Z 203.129.76.231 '''बेतिया''' [[बिहार]] के [[पश्चिमी चंपारण]] जिले का एक शहर है। बेतिया [[पश्चिमी चंपारण]] जिला का मुख्यालय भी है| {{substub}} [[category: शहर]] बाबूलाल मरांडी 2928 11782 2005-01-24T06:18:13Z विजय ठाकुर 115 '''बाबूलाल मरांडी''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के पहले मुख्यमंत्री थे। {{substub}} विदर्भ 2929 41458 2007-01-06T17:52:20Z जूहोमि 935 '''विदर्भ''' [[महाराष्ट्र]] [[प्रांत]] का एक अनाधिकारिक उपक्षेत्र है। [[यदुकुल]] के राजा। {{substub}} तीस हजारी 2930 11784 2005-01-24T06:21:48Z विजय ठाकुर 115 '''तीस हजारी''' [[दिल्ली]] का एक "थाना क्षेत्र" है यहाँ [[दिल्ली उच्च न्यायालय]] होने की वजह से तीस हजारी मशहूर है। {{substub}} पेनसिल्वेनिया 2932 11785 2005-01-24T06:42:07Z विजय ठाकुर 115 '''पेन्सिलवेनिया''' [[अमरीका]] का एक राज्य है। {{substub}} अंबाला 2933 42079 2007-01-09T15:10:42Z 84.179.96.116 अंबाला शहर [[भारत]] के [[हरियाणा]] राज्य का एक मुख्य एवं ऐतिहासिक शहर है। यह भारत की राजधानी [[दिल्ली]] से १९० कि मी उत्तर की ओर शेरशाह सूरी मार्ग पर स्थित है।अंबाला छावनी (cantt) एक प्रमुख रेलवे जंकशन है। अंबाला जिला [[हरियाणा]] एंव [[पंजाब]] राज्यों की सीमा पर स्थित है। अंबाला छावनी देश का प्रमुख सैन्य आगार है। <br> अपनी भौगोलिक स्थिति के कारण पर्यट्न कें क्षेत्र में भी अंबाला का मह्त्वपूर्ण योगदान है। {{geo-stub}} [[category: शहर]] [[de:Ambala]] पानीपत 2934 11787 2005-01-29T03:36:08Z विजय ठाकुर 115 [[दिल्ली]] [[चंडीगढ]] मार्ग पर स्थित '''पानीपत''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] सोनीपत 2935 11788 2005-01-25T14:30:54Z विजय ठाकुर 115 '''सोनीपत''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] ज़िंद 2936 11789 2005-01-25T23:43:11Z विजय ठाकुर 115 '''ज़िंदर''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] तरनतारन 2938 11790 2005-01-25T14:31:39Z विजय ठाकुर 115 '''तरनतारन''' [[भारत]] के [[पंजाब]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] हंस 2939 11791 2005-01-24T07:16:55Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[हँस]] इँदिरा गाँधी 2940 11792 2005-01-24T07:19:05Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[इंदिरा गाँधी]] महिला 2941 11793 2005-01-24T07:21:36Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[औरत]] कोबे 2942 35564 2006-11-20T14:54:42Z Bastique 884 Removing image, this image is a suspected copyright violation and will soon be deleted from the [[Commons:]]. [[Image:Port of Kobe02s4100.jpg|thumb|328px|Kobe Shiko]] '''कोबे''' [[जापान]] का एक शहर है। == Gallery == <gallery> Image:Kobe port island02s3200.jpg|Kobe-Ohashi Image:Luminous kobe04s3200.jpg|Meriken Park Oriental Hotel Image:Kobe harborland p2 3520.jpg|Harborland Image:Hyogo prefectural museum of art01p3800.jpg|Hyogo Prefectural Museum of Art </gallery> {{substub}} [[ar:كوبه]] [[cs:Kóbe]] [[da:Kobe]] [[de:Kōbe]] [[en:Kobe]] [[eo:Kobe]] [[es:Kōbe]] [[et:Kōbe]] [[fi:Kōbe]] [[fr:Kōbe]] [[he:קובה (יפן)]] [[id:Kobe]] [[it:Kōbe]] [[ja:神戸市]] [[ko:고베 시]] [[lt:Kobė]] [[nl:Kobe]] [[no:Kobe]] [[pl:Kōbe]] [[pt:Kobe]] [[ro:Kobe]] [[ru:Кобэ, Хёго]] [[simple:Kobe]] [[sk:Kóbe]] [[sv:Kobe]] [[tr:Kobe]] [[vi:Kobe]] [[zh:神户市]] शेर बहादुर देउवा 2945 24121 2006-08-03T22:34:24Z YurikBot 240 robot Adding: [[fi:Sher Bahadur Deuba]] '''शेर बहादुर देउवा''' [[नेपाल]] के भूतपूर्व [[प्रधानमंत्री]] हैं। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Sher Bahadur Deuba]] [[fi:Sher Bahadur Deuba]] [[nl:Sher Bahadur Deuba]] [[no:Sher Bahadur Deuba]] [[zh:德烏帕]] सिन्ध 2947 11797 2005-01-25T17:41:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[सिंध]] भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन 2949 20081 2006-05-29T06:53:50Z 24.24.251.230 /* महत्वपूर्ण लम्हे */ [[Image:Pslv.jpg|thumb|भारतीय पी एस एल वी राकेट]] '''भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन''' ('''इसरो''') [[भारत]] की राष्ट्रीय [[अंतरिक्ष संस्थान]] है जिसका मुख्यालय [[कर्नाटक]] [[प्रान्त]] की राजधानी [[बंगलोर]] में है। संस्थान में लगभग सत्रह हजार कर्मचारी एवं वैज्ञानिक कार्यरत हैं। संस्थान का मुख्य कार्य भारत के लिये [[अंतरिक्ष]] संबधी [[तकनीक]] उपलब्ध करवाना है। इसरो के वर्तमान निदेशक [[जी माधवन नायर]] हैं। आज भारत न सिर्फ अपने अंतरिक्ष संबंधी आवश्यकताओं की पूर्ति करने में सक्षम है बल्कि दुनिया के बहुत से देशों को अपनी अंतरिक्ष क्षम्ता से व्यापारिक और अन्य स्तरों पर सहयोग कर रहा है। == इतिहास == इसरो की स्थापना [[१९६९]] में भारत के [[प्रमाणु उर्जा]] विभाग द्वारा की गयी थी। इसरो के पहले [[उपग्रह]] का प्रक्षेपण [[१९७५]] में [[सोवियत संघ]] से हुआ था लेकिन पूरी तरह पहला स्वदेशी प्रक्षेपण [[१९८०]] में हुआ था। तब से अब तक इसरो ने बहुत सी मह्त्वपूर्ण सफलताएँ हासिल की हैं। == महत्वपूर्ण लम्हे == * [[१९६२]]: [[परमाणु उर्जा]] विभाग द्वारा [[अंतरिक्ष]] अनुसंधान के लिये एक राष्ट्रीय समिति का गठन, और [[त्रिवेन्द्रम]] के समीप [[थुम्बा]] में [[राकेट]] प्रक्षेपण स्थल के विकास की दिशा में पहला प्रयास प्रारंभ। * [[१९६३]]: [[थुंबा]] से ([[21 नवंबर]], [[1963]])को पहले राकेट का प्रक्षेपण * [[१९६५]]: [[थुंबा]] में [[अंतरिक्ष विज्ञान एवं तकनीकी केन्द्र]] की स्थापना। * [[१९६७]]: [[अहमदाबाद]] में [[उपग्रह संचार प्रणाली]] केन्द्र की स्थापना। * [[१९७२]]: अंतरिक्ष आयोग एवं अंतरिक्ष विभाग की स्थाप्ना। * [[१९७५]]: पहले [[भारतीय उपग्रह]] [[आर्यभट्ट]]का ([[April 19]], [[1975]])को प्रक्षेपण । * [[१९७६]]: उपग्रह के माध्यम से पहली बार शिक्षा देने के लिये प्रायोगिक कदम । * [[१९७९]]: एक प्रायोगिक उपग्रह [[भाष्कर]]-1 का प्रक्षेपण। [[रोहिणी उपग्रह]] का पहले प्रायोगिक परीक्षण यान [[एस एल वी]]-3 की सहायता से प्रक्षेपण असफल । * [[१९८०]]: [[एस एल वी]]-3 की सहायता से [[रोहिणी उपग्रह]] का सफलतापूर्वक कक्षा में स्थापन । * [[१९८१]]: एप्पल नामक भूवैज्ञानिक संचार उपग्रह का सफलतापूर्वक प्रक्षेपण्। [[नवंबर]] में [[भाष्कर]]-2 का प्रक्षेपण । * [[१९८२]]: [[इन्सैट]]-1A का अप्रैल में प्रक्षेपण और सितंबर अक्रियकरण । * [[१९८३]]: [[एस एल वी]]-3 का दूसरा प्रक्षेपण । आर एस - डी2 की कक्षा में स्थापना । [[इन्सैट]]-1B का प्रक्षेपण । * [[१९८४]]: [[भारत]] और [[सोवियत संघ]] द्वारा संयुक्त [[अंतरिक्ष अभियान]] में [[राकेश शर्मा]] का पहला [[भारतीय अंतरिक्ष यात्री]] बनना । * [[१९८७]]: [[ए एस एल वी]] का [[SROSS-1]] उपग्रह के साथ प्रक्षेपण । * [[१९८८]]: भारत का पहला [[दूर संवेदी]] [[उपग्रह]] [[आई आर एस]]-1A का प्रक्षेपण. [[इन्सैट]]-1C का [[जुलाई]] में प्रक्षेपण । [[नवंबर]] में परित्याग । * [[१९९०]]: [[इन्सैट]]-1D का सफल प्रक्षेपण । * [[१९९१]]: [[अगस्त]] में दूसरा [[दूर संवेदी उपग्रह]] [[आई आर एस एस]]-1B का प्रक्षेपण । * [[१९९२]]: SROCC-C के साथ [[ए एस एल वी]] द्वारा तीसरा प्रक्षेपण [[मई]] महीने में । पूरी तरह स्वेदेशी तकनीक से बने उपग्रह [[इन्सैट]]-2A का सफल प्रक्षेपण । * [[१९९३]]: [[इन्सैट]]-2B का [[जुलाई]]महीने में सफल प्रक्षेपण । [[पी एस एल वी]] द्वारा दूर संवेदी उपग्रह [[आई आर एस एस]]-1E का दुर्घटनाग्रस्त होना । * [[१९९४]]: [[मई]]महीने में [[एस एस एल वी]] का चौथा सफल प्रक्षेपण । * [[१९९५]]: [[दिसंबर]] महीने में [[इन्सैट]]-2C का प्रक्षेपण । तीसरे दूर संवेदी उपग्रह का सफल प्रक्षेपण । * [[१९९६]]: तीसरे भारतीय दूर संवेदी उपग्रह [[आई आर एस एस]]-P3 का [[पी एस एल वी]] की सहायता से [[मार्च]] महीने में सफल प्रक्षेपण । * [[१९९७]]: [[जून]] महीने में प्रक्षेपित [[इन्सैट]]-2D का [[अक्टूबर]] महीने में खराब होना। [[सितंबर]] महीने में [[पी एस एल वी]] की सहायता से भारतीय दूर संवेदी उपग्रह [[आई आर एस एस]]-1D का सफल प्रक्षेपण । * [[१९९९]]: [[इन्सैट]]-2E [[इन्सैट]]-2 क्रम के आखिरी उपग्रह का [[फ्रांस]] से सफल प्रक्षेपण । भारतीय दूर संवेदी उपग्रह [[आई आर एस एस]]-P4 [[श्रीहरिकोटा]] परिक्षण केन्द्र से सफल प्रक्षेपण । '''पहली बार भारत से विदेशी उपग्रहों का प्रक्षेपण : [[दक्षिण कोरिया]] के [[किटसैट]]-3 और [[जर्मनी]] के [[डी सी आर]]-[[टूबसैट]] का सफल परीक्षण । ''' * [[२०००]]: [[इन्सैट]]-3B का [[२२ मार्च]], [[२०००]] को सफल प्रक्षेपण । * [[२००१]]: [[जी एस एल वी]]-D1, का प्रक्षेपण आंशिक सफल । * [[२००२]]: [[जनवरी]] महीने में [[इन्सैट]]-3C का सफल प्रक्षेपण ।, [[पी एस एल वी]]-C4 द्वारा कल्पना-1 का सितंबर में सफल प्रक्षेपण । * [[२००४]]: [[जी एस एल वी]] [[एड्यूसैट]] का सफलतापूर्वक प्रक्षेपण । == अमरीकी प्रतिबंध == [[सोवियत संघ]] के साथ [[भारत]] के बूस्टर तकनीक के क्षेत्र में सहयोग का [[अमरीका]] द्वारा [[परमाणु अप्रसार नीति]] की आड़ में काफी प्रतिरोध किया गया। [[1992]] में भारतीय संस्था [[इसरो]] और सोवियत संस्था [[ग्लावकास्मोस]] पर प्रतिबंध की धमकी दी गयी। इन धमकियों की वजह से [[सोवियत संघ]] ने इस सहयोग से अपना हाथ पीछे खींच लिया । [[सोवियत संघ]] [[क्रायोजेनिक लिक्वीड राकेट इंजन]] तो भारत को देने के लिये तैयार था लेकिन इसके निर्माण से जुड़ी तकनीक देने को तैयार नही हुआ जो भारत [[सोवियत संघ]] से खरीदना चाहता था। इस असहयोग का परिणाम यह हुआ कि [[भारत]] अमरीकी प्रतिबंधों का सामना करते हुये भी [[सोवियत संघ]] से बेहत स्वदेशी तकनीक दो सालो के अथक शोध के बाद विकसित कर ली। हलाकि इसरो में अभी भी रूसी इंजनो का प्रयोग जारी है किन्तु इसे चरणबद्ध तरीके से स्वदेशी तकनीक से चरणों में बदला जा रहा है। == इसरो के उपग्रह == === इन्सैट === === आई आर एस === == प्रक्षेपण यान == == यह भी देखें == *[[चंद्रयान]] == बाहरी कड़ियाँ == *[http://www.isro.org/ इसरो का आधिकारिक जाल स्थल अँग्रेजी में] *[http://www.bharat-rakshak.com/SPACE/ भारत-रक्षक का जालस्थल अँग्रेजी में] {{substub}} इसरो 2950 11799 2005-01-25T19:27:48Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन]] चित्र:Pslv.jpg 2951 11800 2005-01-25T23:34:32Z विजय ठाकुर 115 दोराबजी टाटा 2952 44311 2007-01-19T00:03:38Z 84.179.106.99 '''सर दोराबजी टाटा''': [[जमशेदजी टाटा]] के सबसे बड़े पुत्र दोराबजी का जन्म 27 [[अगस्त]] [[1859]] को हुआ था। उनकी शीक्षा-दीक्षा [[कैम्ब्रिज विश्वविद्यालय]] में हुई। [[1904]] में अपने पिता जमशेदजी टाटा की मृत्यु के बाद अपने पिता के सपनों को साकार करने का बीड़ा उठाया। लोहे की खानों का ज्यादातर सर्वेक्षण उन्हीं के निर्देशन में पूरा हुआ। वे टाटा समूह के पहले चैयरमैन बने और [[1908]] से [[1932]] तक चैयरमैन बने रहे। [[साक्ची]] को एक आदर्श शहर के रूप में विकसित करने में उनकी मुख्य भूमिका रही है जो बाद में [[जमशेदपुर]] के नाम से जाना गया। [[1910]] में उन्हें [[ब्रिटिश सरकार]] द्वारा [[नाईटहुड]] से सम्मानित किया गया था। {{substub}} [[en:Dorabji Tata]] चित्र:Hawamahal.jpg 2953 11802 2005-01-26T01:30:47Z विजय ठाकुर 115 नेपाल में शहरों की सूची 2954 16267 2006-02-12T18:21:29Z 202.52.242.123 '''[[नेपाल]] के प्रमुख [[शहर]]''' *'''[[काठमांडू]]''' *'''[[जनकपुरधाम]]''' *'''[[बीरगंज]]''' *'''[[पोखरा]]''' *'''[[नेपालगंज]]''' *'''[[बिराटनगर]]''' *'''[[धरान]]''' *'''[[राजबिराज]]''' दक्षिण अफ़्रीका में शहरों की सूची 2955 11804 2005-01-26T01:51:14Z विजय ठाकुर 115 *'''[[केपटाउन]]''' *'''[[प्रिटोरिया]]''' {{substub}} मलेशिया में शहरों की सूची 2956 34711 2006-11-13T14:16:23Z Amitprabhakar 683 *'''[[कुआलालामपुर]]''' [[श्रेणी:मलेशिया]] {{substub}} ईरान में शहरों की सूची 2957 34713 2006-11-13T14:16:28Z Amitprabhakar 683 *'''[[तेहरान]]''' [[श्रेणी:ईरान ]] {{substub}} पुर्तगाल में शहरों की सूची 2958 34712 2006-11-13T14:16:26Z Amitprabhakar 683 *'''[[लिस्बन]]''' [[श्रेणी:पुर्तगाल]] {{substub}} भूटान में शहरों की सूची 2959 34710 2006-11-13T14:16:12Z Amitprabhakar 683 *'''[[थिम्फू]]''' *'''[[पारो]]''' [[श्रेणी:भूटान]] {{substub}} रूस में शहरों की सूची 2960 34709 2006-11-13T14:16:06Z Amitprabhakar 683 *'''[[मास्को]]''' *'''[[लेनिनग्राद]]''' *'''[[सेंट पीट्सबर्ग]]''' [[श्रेणी:रूस ]] {{substub}} जर्मनी में शहरों की सूची 2961 34708 2006-11-13T14:16:05Z Amitprabhakar 683 *'''[[बर्लिन]]''' *'''[[कोलोन]]''' *'''[[स्टुटगार्ड]]''' *'''[[म्यूनिख]]''' [[श्रेणी:जर्मनी]] {{substub}} आस्ट्रेलिया में शहरों की सूची 2962 34706 2006-11-13T14:15:55Z Amitprabhakar 683 *'''[[कैनबरा]]''' *'''[[सिडनी]]''' [[श्रेणी:आस्ट्रेलिया]] {{substub}} इटली में शहरों की सूची 2964 34707 2006-11-13T14:15:56Z Amitprabhakar 683 *'''[[रोम]]''' *'''[[मिलान]]''' [[श्रेणी:इटली]] {{substub}} सूडान में शहरों की सूची 2965 34714 2006-11-13T14:16:38Z Amitprabhakar 683 *'''[[खार्तूम]]''' [[श्रेणी:सूडान]] {{substub}} इराक में शहरों की सूची 2966 34705 2006-11-13T14:15:34Z Amitprabhakar 683 *'''[[बग़दाद]]''' *'''[[फलूजा]]''' *'''[[समारा]]''' [[श्रेणी:इराक]] {{substub}} चित्र:Rabri.jpg 2968 11816 2005-01-26T02:57:18Z विजय ठाकुर 115 राबड़ी देवी 2969 11817 2005-01-26T03:00:49Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[राबडी देवी]] गोपालगंज 2971 27647 2006-09-21T08:27:36Z Amitprabhakar 683 '''गोपालगंज''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[राज्य]] का [[जिला]] है {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} मधेपुरा 2972 28557 2006-09-25T08:13:57Z 203.110.243.30 '''मधेपुरा''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[राज्य]] का जिला है {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] {{बिहार के जिले}} बागमती 2973 35972 2006-11-23T01:32:39Z Zwobot 259 robot Adding: [[fr:Bagmati]], [[ko:바그마티 강]] '''बागमती''' [[नेपाल]] के मैदानी क्षेत्र तथा [[भारत]] मे [[बिहार]] के [[मिथिला]] क्षेत्र मे बहने वाली [[नदी]] है. {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[श्रेणी:नेपाल]] [[de:Bagmati]] [[en:Bagmati]] [[fr:Bagmati]] [[ko:바그마티 강]] यूरोपीय संघ 2974 42505 2007-01-12T03:00:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vls:Europese Unie]] {| border="1" align="right" cellpadding="4" cellspacing="0" width="300" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big>'''{{{1|{{PAGENAME}}}}}'''</big> |- | align="center" colspan="2" style="background:#f9f9f9;" | [[Image:European flag.svg|250px|]] |- | align="center" colspan="2" style="background:#f9f9f9;" | [[Image:EU location.png|280px|]] |} '''यूरोपीय संघ''' [[आबादी]] के लिहाज़ से दुनिया का सबसे बड़ा [[बाजार]] है जिसकी स्‍थापना [[1951]] में हुइ। यूरोपीय संघ में जहाँ [[जर्मनी]], [[फ़्रांस]], [[संयुक्त राजशाही]] और [[इटली]] जैसे [[देश]] हैं जिनकी गिनती [[अमेरिका]] और [[जापान]] के बाद विश्व की बड़ी अर्थव्यवस्थाओं में की जाती है, वहीं कुछ छोटे [[देश]] भी हैं। == प्रारंभ== [[Image:UE-EU-2006.png|left|450px]] दूसरा [[विश्व युद्ध]] समाप्त होने के बाद यूरोप के एक बड़े हिस्से में [[राष्ट्रवाद]] के लिए ज़बरदस्त जोश उमड़ा और [[संघवाद]] के लिए भी प्रबल समर्थन देखा गया। यूरोपीय संघ के संघवादियों ने [[1948]] में [[हेग]] में इस उम्मीद के साथ एक सम्मेलन किया कि एक यूरोपीय संविधान बना लिया जाएगा। लेकिन ब्रिटेन ने संघवाद के इस विचार को नकार दिया जिसके फलस्वरूप यूरोपीय परिषद का जन्म हुआ। यह कोई बहुत ताक़तवर नहीं थी और इसे यूरोप में मानवाधिकारों की देखरेख की ज़िम्मेदारी सौंपी गई। 28 फ़रवरी, 1957 को यूरोपीय संघ का एक यूरोपीय आर्थिक समुदाय (ईईसी) बनाने की दिशा में [[रोम]] संधि को रूप में एक क़दम बढ़ाया गया। ईसीएससी के छह देशों ने रोम संधि पर हस्ताक्षर किए जिसके बाद '''यूरोपीय साझा बाज़ार''' (ईईसी) वजूद में आया और साथ ही '''यूरोपीय परमाणु ऊर्जा संगठन''' (यूरोटॉम) भी बना। यूरोपीय आर्थिक समुदाय की ख़ासियत यह थी कि संघ के देशों में सामान लाने-ले जाने पर कोई शुल्क नहीं लगेगा और लोग कहीं भी काम कर सकेंगे। यूरोटॉम का मक़सद था यूरोपीय संघ की एक मिली जुली परमाणु ऊर्जा नीति का विकास करना। {{stub}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:यूरोपीय संघ]] [[af:Europese Unie]] [[an:Unión Europeya]] [[ang:Europisc Gesamnung]] [[ar:اتحاد أوروبي]] [[ast:Xunión Europea]] [[az:Avropa İttifaqı]] [[bar:Europäische Union]] [[bat-smg:Europas Sajunga]] [[be:Эўрапейскі Зьвяз]] [[bg:Европейски съюз]] [[bn:ইউরোপীয় ইউনিয়ন]] [[br:Unaniezh Europa]] [[bs:Evropska unija]] [[ca:Unió Europea]] [[co:Unioni Auropea]] [[cs:Evropská unie]] [[csb:Eùropejskô Ùnijô]] [[cv:Европа Пĕрлешĕвĕ]] [[cy:Yr Undeb Ewropeaidd]] [[da:Den Europæiske Union]] [[de:Europäische Union]] [[el:Ευρωπαϊκή Ένωση]] [[en:European Union]] [[eo:Eŭropa Unio]] [[es:Unión Europea]] [[et:Euroopa Liit]] [[eu:Europar Batasuna]] [[fa:اتحادیهٔ اروپا]] [[fi:Euroopan unioni]] [[fiu-vro:Õuruupa Liit]] [[fr:Union européenne]] [[frp:Union eropèèna]] [[fur:Union Europeane]] [[fy:Jeropeeske Uny]] [[ga:An tAontas Eorpach]] [[gd:An t-Aonadh Eorpach]] [[gl:Unión Europea]] [[he:האיחוד האירופי]] [[hr:Europska unija]] [[hsb:Europska Unija]] [[ht:Inyon Ewopeyèn]] [[hu:Európai Unió]] [[hy:Եվրոպական Միություն]] [[ia:Union Europee]] [[id:Uni Eropa]] [[ie:Europan Union]] [[io:Europana Uniono]] [[is:Evrópusambandið]] [[it:Unione Europea]] [[ja:欧州連合]] [[jv:Uni Eropah]] [[ka:ევროპის კავშირი]] [[ko:유럽 연합]] [[ksh:Europäish Unjon]] [[ku:Yekîtiya Ewropayê]] [[kw:Unyans Europek]] [[la:Unio Europaea]] [[lb:Europäesch Unioun]] [[li:Europese Unie]] [[lij:Comunitæ Europea]] [[lt:Europos Sąjunga]] [[lv:Eiropas Savienība]] [[mk:Европска Унија]] [[ms:Kesatuan Eropah]] [[mt:Unjoni Ewropea]] [[nds:Europääsche Union]] [[nds-nl:Europese Unie]] [[nl:Europese Unie]] [[nn:Den europeiske unionen]] [[no:Den europeiske union]] [[nrm:Unnion Ûropéenne]] [[oc:Union Europèa]] [[pdc:Eiropeeische Union]] [[pl:Unia Europejska]] [[pms:Union Europenga]] [[pt:União Europeia]] [[rmy:Europikano Ekipen]] [[ro:Uniunea Europeană]] [[ru:Европейский Союз]] [[scn:Unioni Europea]] [[sco:European Union]] [[sh:Evropska unija]] [[simple:European Union]] [[sk:Európska únia]] [[sl:Evropska unija]] [[sq:Bashkimi Evropian]] [[sr:Европска унија]] [[sv:Europeiska unionen]] [[sw:Umoja wa Ulaya]] [[ta:ஐரோப்பிய ஒன்றியம்]] [[tet:Uniaun Europeia]] [[tg:Иттиҳоди Аврупо]] [[th:สหภาพยุโรป]] [[tl:Kaisahang Europeo]] [[tr:Avrupa Birliği]] [[tt:Awrupı Berlege]] [[uk:Європейський Союз]] [[vec:Union Eoropea]] [[vi:Liên minh châu Âu]] [[vls:Europese Unie]] [[wa:Union Uropeyinne]] [[war:Unyon Europeo]] [[zh:欧洲联盟]] [[zh-classical:歐洲聯盟]] [[zh-min-nan:Europa Liân-bêng]] [[zh-yue:歐洲聯盟]] विनय पत्रिका 2976 22134 2006-07-02T15:45:46Z 61.0.133.60 '''विनयपत्रिका''' [[तुलसीदास]] रचित एक ग्रंथ है। यह ब्रज भाशा में रचित है . {{substub}} राम 2977 45160 2007-01-23T03:03:18Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sa:राम]] [[Image:Lord Ram.jpg|right|150px]] '''राम''' (रामचन्द्र), प्राचीन [[भारत]] में जन्मे, एक महापुरुष थे। [[हिन्दू]] [[धर्म]] में, राम, [[विष्णु|विष्णु]] के 10 अवतारों में से एक हैं। राम का जीवनकाल एवं पराक्रम, महर्षि वाल्मिकि द्वारा रचित, [[संस्कृत]] महाकाव्य [[रामायण]] के रूप में लिखा गया है| उनके उपर [[तुलसीदास]] ने भक्ति काव्य श्री [[रामचरितमानस]] रचा था | खास तौर पर उत्तर भारत में राम बहुत अधिक पूज्यनीय माने जाते हैं । रामचन्द्र [[हिन्दुत्व]]वादियों के भी आदर्श पुरुष हैं । राम, [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] ओर रानी [[कौशल्या]] के सबसे बडे पुत्र थे। राम की पत्नी का नाम [[सीता]] था (जो लक्ष्मी का अवतार मानी जाती है) और इनके तीन भाई थे। [[हनुमान]], भगवान राम के, सबसे बडे भक्त माने जाते है। राम ने राक्षस जाति के राजा [[रावण]] का वध किया| [[हिन्दू]] [[धर्म]] के कई त्यौहार, जैसे [[दशहरा]] और [[दीपावली]], राम की जीवन-कथा से जुडे हुऎ है। = राम के जीवन की प्रमुख घटनाएं= == जन्म, बचपन और सीता-स्वयंवर == राम का जन्म प्राचीन भारत में हुआ था। जन्म के समय का अनुमान ठीक तरह से नही लग पाया है, परन्तु विशेषज्ञों का मानना है कि राम का जन्म तकरीबन आज से ९,००० वर्ष (७३२३ ईसा पूर्व) हुआ था। आज के युग मे राम का जन्म, [[रामनवमी]] के रुप मे मनाया जाता है। राम चार भाईयो में से सबसे बडे थे, इनके भाइयो के नाम [[लक्ष्मण]], [[भरत]] और [[शत्रुघ्न]] थे। राम के बचपन की विस्तार-पूर्वक जानकारी स्वामी तुलसीदास की [[रामचरितमानस]] के [[बालकाण्ड]] से मिलती है। == वनवास == राजा [[दशरथ]] के तीन रानियाँ थीः [[कौशल्या]], [[सुमित्रा]] और [[कैकेयी]]। राम कौशल्या के पु्त्र थे, सुमित्रा के दो पु्त्र, लक्ष्मण और शत्रुघ्न थे और कैकेयी के पु्त्र भरत थे। कैकेयी चाहती थी उनके पु्त्र भरत राजा बनेंं, इसलिए उन्होने राम को, दशरथ द्वरा, १४ वर्ष का वनवास दिलाया। राम ने अपने पिता की आज्ञा का पालन किया। राम की पत्नी सीता, और उनके भाई लक्ष्मण भी वनवास गये थे। == सीता का हरण == वनवास के समय, एक राक्षस ने सीता का हरण किया था। यह राक्षस, जिसका नाम रावण था, लंका का राजा था। रामायण के अनुसार, सीता और लक्ष्मण कुटिया में अकेले थे तब एक हिरण की वाणी सुन कर सीता परेशान हो गयी। लक्ष्मण ने जाने से पहले एक रेखा खीची, जिसे लक्ष्मण रेखा के नाम से जाना जाता है। राम, अपने भाई लक्ष्मण के साथ, सीता की खोज मे दर-दर भटक रहे थे, तब वह हनुमान और सुग्रीव नामक दो वानरों से मिले। हनुमान, राम के सबसे बडे भक्त बने। == रावण से युद्ध == सीता को बचाने के लिये राम ने, हनुमान और वानर सेना की मदद से,रावण से युद्ध किया था। == अयोध्या वापसी == == सीता त्याग == == लव कुश मिलन == ==यह भी देखें== * [[रामायण]] ==बाहरी कडियाँ== [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रामायण]] [[da:Rama]] [[de:Rama (Religion)]] [[en:Rama]] [[es:Rāma]] [[fi:Rama]] [[fr:Rāma]] [[it:Rama]] [[ja:ラーマ]] [[jv:Rama]] [[kn:ರಾಮ]] [[ko:라마 (신화)]] [[lt:Rama]] [[mr:श्रीरामचंद्र]] [[nl:Rama]] [[nn:Rama]] [[no:Rama]] [[pl:Rama (bóg)]] [[pt:Râma]] [[ru:Рама]] [[sa:राम]] [[simple:Rama]] [[sv:Rama]] [[ta:இராமர்]] [[th:พระราม]] [[tr:Rama]] [[ur:رام]] संयुक्तराष्ट्र 2979 11824 2005-01-29T00:21:46Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[संयुक्त राष्ट्र संघ]] संयुक्त राष्ट्रसंघ 2980 11825 2005-01-29T00:23:32Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[संयुक्त राष्ट्र संघ]] मुहम्मद 2981 46396 2007-01-26T10:53:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kk:Мұхаммед]] '''पैग़म्बर मुहम्मद''' का जन्म सन [[646]] इसवी [[हिजरी संवत]] में हुआ था, इन्होंने [[इस्लाम धर्म]] का प्रवर्तन किया । ये इस्लाम से समसे महान और आखिरी सन्देशवाहक (अरबी: नबी ''या'' रसूल , फ़ारसी : पैग़म्बर) माने जाते हैं जिनको ईश्वर ([[अल्लह]]) ने फ़रिश्ते जिब्राएल द्वारा [[क़ुरान]] का सन्देश दिया था । मुसल्मान इनपर परम आदर भाव रखते हैं । {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[an:Mahoma]] [[ar:محمد بن عبد الله]] [[ba:Мөхәммәт]] [[bg:Мохамед]] [[bn:হযরত মুহাম্মদ (সাঃ)]] [[bs:Muhammed]] [[ca:Mahoma]] [[cs:Mohamed]] [[cy:Muhammad]] [[da:Muhammed]] [[de:Mohammed]] [[el:Μωάμεθ]] [[en:Muhammad]] [[eo:Mohamedo]] [[es:Mahoma]] [[et:Muḩammad]] [[eu:Muhammad]] [[fa:محمد]] [[fi:Muhammad]] [[fr:Mahomet]] [[gd:Muhammad]] [[gl:Mahoma - محمد]] [[haw:Mohameka]] [[he:מוחמד]] [[hr:Muhamed]] [[hu:Mohamed próféta]] [[ia:Mahomet]] [[id:Muhammad]] [[io:Muhamad]] [[is:Múhameð]] [[it:Maometto]] [[ja:ムハンマド・イブン=アブドゥッラーフ]] [[ka:წინასწარმეტყველი მუჰამედი]] [[kk:Мұхаммед]] [[ko:무함마드]] [[ku:Mihemmed Pêxember]] [[kw:Mahomm]] [[la:Machometus]] [[lt:Mahometas]] [[ms:Nabi Muhammad s.a.w.]] [[nl:Mohammed]] [[nn:Muhammed]] [[no:Muhammed]] [[pl:Mahomet]] [[pt:Maomé]] [[ro:Mahomed]] [[ru:Мухаммад]] [[sa:मुहम्मद]] [[scn:Maumettu]] [[sh:Muhamed]] [[simple:Muhammad]] [[sk:Mohamed]] [[sl:Mohamed]] [[sq:Muhammedi]] [[sr:Мухамед]] [[su:Muhammad]] [[sv:Muhammed]] [[sw:Muhammad]] [[th:มุฮัมมัด]] [[tr:Muhammed bin Abdullah]] [[uk:Мухаммад]] [[ur:محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم]] [[vi:Muhammad]] [[yi:מאכאמאד]] [[zh:穆罕默德]] युरोपिय संघ 2982 11827 2005-01-29T02:11:58Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[यूरोपीय संघ]] युरोपीय संघ 2983 11828 2005-01-29T02:13:10Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[यूरोपीय संघ]] जोंगखा 2984 11829 2005-01-29T02:24:05Z विजय ठाकुर 115 '''जोंगखा''' [[भूटान]] में बोली जानेवाली सबसे प्रमुख भाषा है। यह यहाँ की [[राजभाषा]] भी है। {{substub}} चित्र:Howrahbridge.jpg 2985 11830 2005-01-29T02:54:16Z विजय ठाकुर 115 बेंजामिन उम्कापा 2986 11831 2005-03-08T22:53:41Z 144.92.165.148 '''बेंजामिन उम्कापा''' [[अफ्रीका]] के [[देश]] [[तंजानिया]] के वर्तमान (2005)[[राष्ट्रपति]] हैं। {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चिकित्सा पद्धति 2987 11832 2005-01-29T03:27:27Z विजय ठाकुर 115 *[[एक्यूप्रेशर]] *[[एक्यूपंक्चर]] *[[जल चिकित्सा]] *[[नेचुरोपैथी]] *[[होमियोपैथी]] *[[आयुर्वेद]] *[[सूर्य चिकित्सा]] {{substub}} महानगर 2988 11833 2005-01-29T23:04:14Z विजय ठाकुर 115 '''[[भारत]] के प्रमुख बड़े [[शहर]]''' *'''[[दिल्ली]]''' *'''[[कोलकाता]]''' *'''[[मुंबई]]''' *'''[[चेन्नई]] *'''[[बंगलोर]]''' *'''[[हैदराबाद]]''' *'''[[लखनऊ]]''' *'''[[पणजी]]''' *'''[[त्रिवेन्द्रम]]''' *'''[[पटना]]''' *'''[[अहमदाबाद]]''' *'''[[गुवाहाटी]]''' *'''[[राँची]]''' *'''[[अमृतसर]]''' चित्र:KeenanStadium.jpg 2989 11834 2005-01-29T23:33:42Z विजय ठाकुर 115 अंडमान 2991 20190 2006-05-31T12:02:47Z 71.215.220.199 #REDIRECT[[अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह]] पोर्ट ब्लेयर 2992 42932 2007-01-14T10:11:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Port Blair]] '''पोर्ट ब्लेयर''' [[भारत]] के [[अंडमान एवं निकोबार]] [[प्रान्त]] का जिला है। यह शहर यहाँ की राजधानी भी है। {{substub}} [[category: शहर]] [[bn:পোর্ট ব্লেয়ার]] [[bpy:পোর্ট ব্লেয়ার]] [[de:Port Blair]] [[en:Port Blair]] [[fr:Port Blair]] [[ja:ポートブレア]] [[nl:Port Blair]] [[no:Port Blair]] [[pl:Port Blair]] [[ro:Port Blair]] [[sa:पोर्ट ब्लेयर]] [[sv:Port Blair]] [[zh:布萊爾港]] पिपली 2993 11837 2005-01-30T04:27:30Z विजय ठाकुर 115 '''पिपली''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] हाफलांग 2994 11838 2005-01-30T04:28:33Z विजय ठाकुर 115 '''हाफलांग''' [[भारत]] के [[असम]] [[प्रान्त]] का शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] डिब्रूगढ 2995 11839 2005-01-30T04:29:44Z विजय ठाकुर 115 '''डिब्रूगढ''' [[भारत]] के [[असम]] [[प्रान्त]] का शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] धर्मशाला 2996 45586 2007-01-24T02:55:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ru:Дхарамсала]] Modifying: [[ja:ダラムシャーラー]] '''धर्मशाला''' [[भारत]] के [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] [[bpy:ধর্মশালা]] [[de:Dharmshala]] [[en:Dharamsala]] [[eo:Dharamsala]] [[et:Dharamsala]] [[fr:Dharamsala]] [[ja:ダラムシャーラー]] [[ko:다람살라]] [[nl:Dharamsala]] [[ru:Дхарамсала]] [[sk:Dharamsala]] [[sv:Dharamsala]] [[vi:Dharamsala]] [[zh:达兰萨拉]] बक्सर 2997 30633 2006-10-14T10:52:07Z Amitprabhakar 683 '''बक्सर''' [[भारत]] के [[बिहार]] [[प्रान्त]] का शहर है। ==यह भी देखें == [[बक्सर की लड़ाई]] {{substub}} [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} [[en:Buxar ]] [[pt:Buxar]] [[sv:Buxar]] इटानगर 2998 11842 2005-01-30T07:54:47Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[ईटानगर]] अरूणाचल प्रदेश 2999 11843 2005-01-30T21:03:38Z Murtasa 83 [[अरुणाचल प्रदेश]] <table align="right" width="300" cellspacing="0" cellpadding="0" border="0"> <caption><font size="+2">'''अरुणाचल प्रदेश'''</font></caption> <tr><td> <table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" align="center" width="300px"> <tr><td><center>[[Image:IndiaArunachalPradesh.png|200px]]</center></td></tr></table> </td></tr> <tr> <td><table align="center" width="300" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1"> <tr> <td>असम से विभाजन</td> <td>[[20 फरवरी]] [[1987]]</td> </tr> <tr> <td>[[भाषाएँ]]</td> <td>[[आदी भाषा|आदी]], [[निशी भाषा|निशी]], [[मोनपा भाषा|मोनपा]] (किसी एक भाषा का बहुमत नहीं)</td> </tr> <tr> <td>[[राजधानी]]</td> <td>[[ईटानगर]]</td> </tr> <tr> <td>राज्यपाल</td> <td>[[विनोदचंद्र पांडे]]</td> </tr> <tr> <td>[[मुख्यमंत्री]]</td> <td>[[गेगोंग अपांग]]</td> </tr> <tr> <td>[[क्षेत्रफल]]</td> <td>83,743 वर्ग किमी</td> </tr> <tr> <td>जनसँख्या<br/> &nbsp;- कुल (2001)<br/> &nbsp;- घनत्व</td> <td><br/> 1,091,117<br/> 13/प्रति वर्ग किमी</td> </tr> <tr><td> [[साक्षरता]]:</td> <td>54.74% </td></tr> <tr> <td>[[मुद्रा]]</td> <td>[[रुपया]]</td> </tr> <tr> <td>[[समय क्षेत्र]]</td> <td>[[ग्रीनविच मानक समय]] +5.5</td> </tr> <tr> <td>[[इंटरनेट डोमेन]]</td> <td>.IN</td> </tr> <tr> <td>[[कालिंग कोड]]</td> <td>91 40</td> </tr> </table></td> </tr> </table> == भूगोल == === जलवायु === == लोग == == अर्थव्यवस्था == == राजनीति == अरुणाचल में मुख्य रूप से निम्नांकित राजनैतिक दलों की उपस्थिती है: * [[अरुणाचल कांग्रेस]] * [[अरुणाचल कांग्रेस (मेइते)]] * [[कांग्रेस (डोलो)]] * [[पीपुल्स पार्टी आफ अरुणाचल]] == इतिहास == == यह भी देखें == * [[अरुणाचल की जनजातियाँ]] * [[अरुणाचल के जिले]] == बाहरी कड़ियाँ == *[http://www.arunachaltourism.com/ अरुणाचल के पर्यटन विभाग का जालस्थल] *[http://www.arunachalpradesh.nic.in/ अरुणाचल सरकार का आधिकारिक जालस्थल]] [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} आर के लक्षमण 3001 31489 2006-10-20T14:45:27Z Mitul0520 211 श्रेणी [[Image:Laxman.jpg|thumb|150px|आर के लक्षमण]] [[मैसूर]] [[कर्नाटक]] में जन्मे '''पद्म विभूषण''' '''रासीपुरम कृष्णस्वामी लक्ष्मण''' [[भारत]] के सबसे प्रमुख कार्टूनकारों में से हैं। आम आदमी की पीड़ा को अपनी कूँची से गढ़कर, अपने पैने व्यंग्य चित्रों से तो वे पिछले अर्द्ध शती से लोगों को बताते आ रहे हैं, [[समाज]] की विकृतियों, राजनीतिक विदूषकों और उनकी विचारधारा की विषमताओं पर भी वे तीख़े ब्रश चलाते हैं. वे धरती के सर्वकालिक महान कार्टूनकार हैं, जो समाज को आईना दिखाते आ रहे हैं. श्री लक्षमण काफी लंबे समय से [[टाइम्स आफ इंडिया]] समूह के लिये काम कर रहे हैं। इनके बड़े भाई [[आर के नारायण]] [[अंग्रेजी]] [[साहित्य]] की दुनिया में बहुत जाने माने नामों में से हैं। ==पुरस्कार== * [[बी डी गोय्न्का]] पुरस्कार - [[इंडियन एक्सप्रेस]] * दुर्गा रतन स्वर्ण पदक - [[हिंदुस्तान टाइम्स]] * [[प्दम्भूषण]] - [[भारत]] सरकार * [[पद्मविभूषण]] - [[भारत]] सरकार * [[रैमन मैग्सेसे पुरस्कार]] - [[1984]] ==किताबें== * द एलोक्वोयेन्ट ब्रश * द बेस्ट आफ लक्षमण सीरीज * होटल रिवीयेरा * द मेसेंजर * सर्वेन्ट्स आफ इंडिया * द टनल आफ टाईम([[आत्मकथा]]) [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[en:R.K. Laxman]] चित्र:Laxman.jpg 3002 11846 2005-01-31T00:15:26Z विजय ठाकुर 115 चित्र:LocationSingapore.png 3003 11847 2005-01-31T23:13:12Z Murtasa 83 विकिपीडिया:Hindi Computer Terminology 3004 33154 2006-11-02T07:30:44Z 210.212.5.66 /* हिन्दी संगणक शब्दावली */ =हिन्दी संगणक शब्दावली= ''आशा है यह हिन्दी में संगणक शब्दावली का केन्द्रीय स्थान बने। जिन अँग्रेज़ी शब्दों का हिन्दी रूप पहले से प्रचलित है, उन्हें यहाँ हिन्दी शब्द के साथ लिखा जाए। जिन अँग्रेज़ी शब्दों का हिन्दी रूप प्रचलित नहीं हैं, या आपको ज्ञात नहीं हैं, वह यहाँ पर लिखा जाए, हो सके तो हिन्दी शब्द सुझाया जाए। कृपया इस पृष्ठ का [[वार्ता:Hindi_Computer_Terminology | संवाद]] पृष्ठ भी पढ़ें।'' *access = प्रवेश, पहुंच *accessory(ies) = सहायक/मददगर चीज़ें *active = सक्रिय, चालू *add = जोड़ना, जमा करना *add-on card = ऊपरी कार्ड *advanced = विकसित *advertise = विज्ञापन/इश्तिहार देना *aggregator = संचायिका *algorithm = पद्धति *allocation = बांटना, आवंटन *alphanumeric = अक्षरांकी(अक्षर-अंकी) *ALU (Arithmatic Logic Unit) = अंकगणितीय तार्किक एकक *ampersand = और का प्रतीक *appendix = परिशिष्ट *application = अनुप्रयोग, प्रोग्राम *archive = पुराने लेख, लेखागार, (लेख)संग्रह *arithmetic = अंकगणित *article = लेख *asterisk = तारा *atom = परमाणु *e-mail attachment = ई-डाक संलंग्नक *attribute = गुण *automatic = स्वचालित, खुदकार *auxiliary = सहायक/मददगार *axis = धुरी, अक्ष *back slash = पीछे तिर्यक रेखा/पीछे झुकी रेखा *backspace = पीछे (मिटाना) *background = भूमिका *bandwidth = बैंडदैर्घ्य *base address = तल-पता *beta = आजमाइश *binary = द्विपदी *blog = चिट्ठा *blogger = चिट्ठाकार *blogroll = चिट्ठा-सूची *bold = मोटे अक्षर *bookmark = पन्ना-निशान, पृष्टचिह्न *bot = स्वचालक *box = बक्सा, कोष्ठ *browse = विचरना, ब्राउज करना *browser = विचरक, ब्राउजर *button = बटन, कुंजी *cache = संचिकागार, संचिका-संग्राह *cancel = निरस्त/रद्द करना *card = कार्ड *cassette = कैसेट *category = वर्ग *center = केंद्र, मध्य *central processing unit (CPU) = केंद्रीय प्रक्रमन इकाई *change = बदलाव(n.), बदलना(v.) *charge = आवेश *circuit(ry) = परिपथ *circumflex = टोपी *classification = वर्गीकरण *click = क्लिक करना, दबाना *clockwise = दक्षिणावर्त *code = कूट संकेत, *(en)coding = कूट लेखन *colon = विसर्ग *comma = अल्प विराम *comment = टिप्पणी, टीका, राए *compatibility = संगतता *compile = तैयार करना *compound = संघटन *computer = कंप्यूटर, संगणक *configure = मूल गुण चुनना *connect = संपर्क/राबता जोड़ना *console = डिब्बा *constant = स्थिर, अचर *contact = संपर्क, राबता *content = सामग्री, अंतर्वस्तु, मसौदा, सजोसामान *convention = परंपरा *conversion = परिवर्तन, बदलाव *cookie = कुकी *copy = कापी/प्रतिलिपि/नकल करना *copyright = प्रकाशनाधिकार *core memory = मूल याददाश्त *CPU (Central Processing Unit) = केंद्रीय प्रक्रमन इकाई *crawl (a website) = (किसी जालघर को) रेंगना *ctrl (key) = नियंत्रण (कुंजी) *current = मौजूदा *cursor = निर्देशक, तितली *cycle = चक्र *data = तथ्य, आंकड़ा *database = आंकडाआधार, तथ्यकोष, आंकड़ागार *decimal = दशमलव *default = बुनियादी *definition = परिभाषा *digit = अंक *digital = अंकीय *directory = निर्देशिका *disable = बंद करना *disc/k = डिस्क, चक्र *display = प्रदर्शन *distortion = विरूपण *document = दस्तावेज *documents = कागजात, प्रपत्र *domain = क्षेत्र *download = नीचे लादना, अधिभारण *drag and drop = खींचकर डालना *drive = चालक *e-commerce = संगणकीकृत वाणिज्य *edit = बदलना, संपादन करना *editor = संपादक *email = ईमेल, विपत्र *emoticon = भाव-निशान *emphasis = जोर *enable = चालू करना, सक्रीय करना *enter = दर्ज करना *entry = प्रविष्टि *equal = बराबर, सम *erase = मिटाना *error = गलती *escape(key) = बाहर(कुंजी), बचाव *exchange = विनिमय, अदला-बदली *exit = बाहर *explore = अन्वेषण करना *explorer = अन्वेषक *export = बाहर भेजना, निर्यात *extension = विस्तार *facility = सुविधा *FAQ = आम प्रश्नोत्तरी/आम सवाल-जवाब *fatal = घातक *feature = खासियत *feed = भरण *feedback = प्रतिक्रिया *fetch = लाना *file = संचिका, फाइल *file transfer protocol (FTP) = एफ‌टीपी *find = ढूंढना, खोजना, तलाश करना *firewall = सुरक्षा कवच *flag (v.)= झंडी लगाना *floppy (disk)= नम्यिका, लचीला चक्र *folder = निर्देशिका, पुटक *font = टंक *form = प्रपत्र, पर्चा *format = प्रारूप, शक्ल *forward = आगे भेजना, अग्रसारित *frame = ढांचा, चौखट *fuse = फ्यूज *gap = दरार *garbage = कचरा *gate = दरवाजा *get = लाना, पाना, प्राप्त/हासिल करना *go = जाना *goto = पर जाना *group = समूह *handshake (modem)= बातचीत *hard disk = हार्ड डिस्क, स्थायी चक्र *hardware = हार्डवेयर *header = शीर्षक *help = मदद, सहायता *hexadecimal = षड्दशमलव *highlight = चमकाना *history = इतिहास, रिकार्ड *hit(s) = खटक *home = घर *home page = पहला पन्ना, मुख्य पृष्ठ *host = मेजबान *hypertext = हाइपर पाठ *hypertext transfer protocol (HTTP) = एच‌टीटीपी *icon = निशान *image = चित्र, तस्वीर *import = अंदर लाना, आयात *information = जानकारी, मालूमात *input = निवेश *insert = भरना *install = बैठाना, बसाना *interface = माध्यम, जरिया, अंतरमुख *internet = अंतरजाल *internet service provider (ISP) = अंतरजाल सेवा प्रदाता *interruption = रुकावट *interval = दरमियान, अंतराल *intranet = भीतरी जाल *italics = झुके अक्षर *item = चीज *join = सदस्य बनना *key = कुंजी *keyboard = कुंजीपटल *kill = समाप्त/खत्म करना *label = नामचिप्पी *laptop = लघु संगणक *layer = परत *layout = फैलाव *linear = रेखीय *link = कड़ी (URL) *list = सूची *location = जगह *logarithm = लघुगणक *login = सत्रारंभ, प्रवेश *logo = छाप *logout = निकास *loss = नुकसान, कमी, हानि *loudspeaker = ध्वनि विस्तारक *lower case = छोटे अक्षर *luminance = आभा *magnetic = चुंबकीय *Mailing list = डाक सूची *map = मानचित्र, नक्शा *memory = याददाश्त, स्मृति *Mirror (site) = आइना जालघर *Modem = मोडेम, संजाल साधक यंत्र, आरोहवरोहक *(inter)net = अंतरजाल *Netiquette = अंतरजाल व्यवहार/बर्ताव *Netizen = जालवासी *Network = जालतंत्र *Network (Information)= प्रसारतंत्र *Newsgroup = समाचार समूह *Newsreader = समाचार वाचक *Node = गांठ, आसंधि *note = परची, ध्यान दें, टिप *offline = तार के बाहर *online = तार पर *Open Content = आजाद/मुक्त सामग्री *Open Source = आजाद/मुक्त स्रोत *Operating System = संचालन तंत्र *option = विकल्प *output = उत्पाद *Password = कूटशब्द, पारण शब्द *Permalink = स्थायी कड़ी *Ping = सनसनाना *plug = प्लग *Plug-in = उपयोगिता *pop-up (ad) = उभरने वाला विज्ञापन/इश्तिहार *pop-up (window) = उभरने वाली खिड़की *Port = द्वार, दरवाजा *Portal = चौपाल *Post = प्रविष्टी *preferences = पसंद *preview = झलक दिखाना *print = छापना *Program = कार्यक्रम, प्रोग्राम *Protocol = बोलचाल *Proxy = प्रतिनिधित्व *public domain = सार्वजनिक क्षेत्र *reader = वाचक, पाठक *relevant = मुनासिब *rename = नाम बदलना *request = निवेदन, गुज़ारिश, अनुरोध *result = परिणाम, नतीजा *Router = पथकार (?), अनुमार्गक *RSS = आरएसएस, अत्याधिक सरल भरण, [[क्षमल फीड]] *save = बचाना, रक्षित करना, संजोना *save as = नाम देकर बचाना/संजोना, *screen = पर्दा *Search Engine = खोज इंजन, खोजक *Security = सुरक्षा, हिफाजत *select = चुनना *Server = सेवक संगणक *service = सेवा *site (website) = जालघर *Software = तंत्रांश, सोफ्टवेयर *Spam = कचरा ईमेल *speed = तेजी, रफ्तार, गति *spreadsheet = तालिका-पृष्ठ, फैलीकागज *Spyware = भेदिया/खुफिया तंत्रांश *surf = घूमना, फिरना *Sysop = संचालक *System = प्रणाली, तंत्र *tab = घुंडी *Tag (as in Meta tag) = चिप्पी *Template = सांचा, खाका *Terminal = अंतक, समापी *Text = पाठ *tool = औजार *toolbar = औजार पट्टी *toolbox = औजार का डब्बा *type = टंकण करना *typewriter = टंकण मशीन *typist = टंकक *Upload = ऊपर लादना, चढ़ाना, उद्भारण *upper case = बड़े अक्षर *Username = सदस्य नाम, प्रयोक्ता नाम *URI = *URL = जाल पता (web address), कड़ी (link) *Virus = कीड़ा, विषाणु *VoIP = वी ओ आइ पी (अंतरजाल-द्वारा-आवाज बोलचाल) *Web = जाल *web address = जाल पता *webpage = जाल पन्ना/पृष्ठ *webmaster = जाल-उस्ताद, जालघर का निर्देशक *Website = जालघर, जालस्थल, जाल मुकाम *Window = खिड़की, पट, झरोखा *Word Processor = शब्द संसाधक *World Wide Web = संजाल तंत्र, विश्व व्यापी जाल *XML = क्षमल, एक्सएमएल आस्ट्रिया 3007 11851 2005-02-01T17:11:07Z Yann 2 आस्ट्रिया का नाम बदलकर ऑस्ट्रिया कर दिया गया है #REDIRECT [[ऑस्ट्रिया]] हिन्दी कम्प्यूटर शब्दावली 3008 24255 2006-08-05T05:11:32Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT[[विकिपीडिया:Hindi Computer Terminology]] ग्रीस 3009 45945 2007-01-24T21:24:52Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[arc:ܝܘܢ]] {{Infobox_Country |native_name = Ελληνική Δημοκρατία<br>''Ellinikí Dhimokratía'' |conventional_long_name = Hellenic Republic |common_name = Greece |image_flag = Flag of Greece.svg |image_coat = Coat of arms of Greece.png |symbol_type=Coat of arms |image_map = LocationGreece.png |national_motto = {{lang|el|Ελευθερία ή Θάνατος}}<br>([[Transliteration]]: {{lang|el|''[[Eleutheria i thanatos|Eleftheria i thanatos]]''}})<br>([[Translation]]: "Freedom or Death") |national_anthem = {{lang|el|Ύμνος εις την Ελευθερίαν}}<br>("[[Hymn to Freedom]]") |official_languages = [[Greek language|Greek]] |capital = [[Athens]] <!-- Unsourced image removed: [[Image:ac.athensarms.jpg|20px|]] -->| |latd=38 |latm=00 |latNS=N |longd=23 |longm=43 |longEW=E |largest_city = [[Athens]] |government_type = [[Republic]] |leader_title1 = [[List of Presidents of Greece|President]] |leader_title2 = [[List of Prime Ministers of Greece|Prime Minister]] |leader_name1 =[[Karolos Papoulias]] |leader_name2 = [[Kostas Karamanlis]] |accessionEUdate = [[January 1]], [[1981]] |area_rank = 70th |area_magnitude = 1 E11 |area= 131,945 <!-- Do not add more information here. It will appear in the "capital" part pf this box. Reason for this bug unknown. --> |areami²= 50,944 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 0.8669 |population_estimate = 11,244,118[http://www.statistics.gr] <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] Do not add more information here. It will mess up the infobox--> |population_estimate_rank = 74th |population_estimate_year = 2005 |population_census = 10,964,020 [http://www.statistics.gr] |population_census_year = 2001 |population_density = 80.91 |population_densitymi² =209.5 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 108th |GDP_PPP = $245.88 billion (2005 official Eurostat data) |GDP_PPP_rank = 37th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $22,800 (2005 official Eurostat data) |GDP_PPP_per_capita_rank = 30th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = From [[Ottoman Empire]] |established_event1 = Declared |established_event2 = Recognized |established_date1 = [[25 March]] [[1821]] |established_date2 = [[1829]] |HDI = 0.912 |HDI_rank = 24th |HDI_year = 2004 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Euro]](€)<sup>2</sup> |currency_code = EUR |country_code = |time_zone = [[Eastern European Time|EET]] |utc_offset = +2 |time_zone_DST = [[EEST]] |utc_offset_DST = +3 |cctld = [[.gr]] |calling_code = 30 |footnotes = <sup>1<sup> Monarchy rejected by referendum December 8th, 1974. <sup>2</sup> Prior to 2001: [[Drachma|Greek Drachma]]. }} '''ग्रीस''' अथवा '''यूनान''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित देश है । == यह भी देखिए == * [[wikt:ग्रीस]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Griekeland]] [[als:Griechenland]] [[an:Grezia]] [[ar:يونان]] [[arc:ܝܘܢ]] [[ast:Grecia]] [[az:Yunanıstan]] [[bat-smg:Graikėjė]] [[be:Грэцыя]] [[bg:Гърция]] [[bn:গ্রীস]] [[br:Gres (bro)]] [[bs:Grčka]] [[ca:Grècia]] [[cs:Řecko]] [[cy:Gwlad Groeg]] [[da:Grækenland]] [[de:Griechenland]] [[el:Ελλάδα]] [[en:Greece]] [[eo:Grekio]] [[es:Grecia]] [[et:Kreeka]] [[eu:Grezia]] [[fa:یونان]] [[fi:Kreikka]] [[fiu-vro:Kriika]] [[fo:Grikkaland]] [[fr:Grèce]] [[frp:Grèce]] [[fy:Grikelân]] [[ga:An Ghréig]] [[gd:A' Ghrèig]] [[gl:Grecia - Ελλάδα]] [[haw:Helene]] [[he:יוון]] [[hr:Grčka]] [[hsb:Grjekska]] [[hu:Görögország]] [[hy:Հունաստան]] [[ia:Grecia]] [[id:Yunani]] [[ilo:Grecia]] [[io:Grekia]] [[is:Grikkland]] [[it:Grecia]] [[ja:ギリシャ]] [[ka:საბერძნეთი]] [[ko:그리스]] [[ku:Yewnanistan]] [[kw:Pow Grek]] [[la:Graecia]] [[lb:Griicheland]] [[li:Griekeland]] [[lt:Graikija]] [[lv:Grieķija]] [[mk:Грција]] [[ml:ഗ്രീസ്]] [[mo:Гречия]] [[ms:Yunani]] [[na:Greece]] [[nds:Grekenland]] [[nds-nl:Griekenlaand]] [[ne:ग्रीस]] [[nl:Griekenland]] [[nn:Hellas]] [[no:Hellas]] [[oc:Grècia]] [[os:Греци]] [[pam:Greece]] [[pl:Grecja]] [[pms:Grecia]] [[ps:يونان]] [[pt:Grécia]] [[qu:Grisya]] [[ro:Grecia]] [[roa-rup:Gãrtsia]] [[ru:Греция]] [[scn:Grecia]] [[sh:Grčka]] [[simple:Greece]] [[sk:Grécko]] [[sl:Grčija]] [[sq:Greqia]] [[sr:Грчка]] [[sv:Grekland]] [[sw:Ugiriki]] [[tet:Grésia]] [[tg:Юнон]] [[th:ประเทศกรีซ]] [[tl:Gresya]] [[tpi:Gris]] [[tr:Yunanistan]] [[udm:Греция]] [[ug:گرېتسىيە]] [[uk:Греція]] [[ur:یونان]] [[vec:Grecia]] [[vi:Hy Lạp]] [[vo:Grikän]] [[war:Gresya]] [[zh:希腊]] [[zh-classical:希臘]] [[zh-min-nan:Hi-lia̍p]] पोर्टुगल 3010 11854 2005-02-01T18:56:53Z Yann 2 #REDIRECT [[पुर्तगाल]] #REDIRECT [[पुर्तगाल]] फ़्राँस 3012 45661 2007-01-24T11:36:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ފަރަންސޭސިވިލާތް]], [[ml:ഫ്രാന്‍സ്]] {{France Infobox}} [[यूरोप]] खंड में स्थित देश फ्रान्स के प्रमुख नगर - [[पेरिस]] [[शैर्बूर]] [[लिल]] [[दैंकर्क]] [[रुआं]] [[ब्रैस्त]] [[नांत]] [[बौर्दो]] [[तुलुज़]] [[वलांस]] [[नीस]] [[मार्सैय]] [[तुलों]] [[ल्यों]] [[दीजों]] [[स्ट्रासबर्ग]] [[नांसी]] [[ग्रनोब्ल]] [[लिमौज]] [[पैपीञां]] == यह भी देखिए == * [[wikt:फ्रांस]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Frankryk]] [[als:Frankreich]] [[am:ፈረንሣይ]] [[an:Franzia]] [[ang:Francland]] [[ar:فرنسا]] [[arc:ܦܪܢܣܐ]] [[ast:Francia]] [[bar:Frankreich]] [[be:Францыя]] [[bg:Франция]] [[bn:ফ্রান্স]] [[br:Bro-C'hall]] [[bs:Francuska]] [[ca:França]] [[ceb:Pransiya]] [[co:Francia]] [[cs:Francie]] [[csb:Francëjô]] [[cv:Франци]] [[cy:Ffrainc]] [[da:Frankrig]] [[de:Frankreich]] [[dv:ފަރަންސޭސިވިލާތް]] [[el:Γαλλία]] [[en:France]] [[eo:Francio]] [[es:Francia]] [[et:Prantsusmaa]] [[eu:Frantzia]] [[fa:فرانسه]] [[fi:Ranska]] [[fiu-vro:Prantsusmaa]] [[fr:France]] [[frp:France]] [[fur:France]] [[fy:Frankryk]] [[ga:An Fhrainc]] [[gd:An Fhraing]] [[gl:Francia - France]] [[gu:ફ્રાઁસ]] [[gv:Yn Rank]] [[he:צרפת]] [[hr:Francuska]] [[hsb:Francoska]] [[ht:Frans]] [[hu:Franciaország]] [[hy:Ֆրանսիա]] [[ia:Francia]] [[id:Perancis]] [[ilo:Francia]] [[io:Francia]] [[is:Frakkland]] [[it:Francia]] [[ja:フランス]] [[jbo:fasygu'e]] [[ka:საფრანგეთი]] [[kn:ಫ್ರಾನ್ಸ್]] [[ko:프랑스]] [[ks:फ्रांस]] [[ksh:Frankrish]] [[ku:Fransa]] [[kw:Pow Frynk]] [[la:Francia]] [[lad:Fransia]] [[lb:Frankräich]] [[li:Frankriek]] [[lmo:Francja]] [[ln:Falansia]] [[lt:Prancūzija]] [[lv:Francija]] [[mg:Frantsa]] [[mk:Франција]] [[ml:ഫ്രാന്‍സ്]] [[mn:Франц улс]] [[mr:फ्रान्स]] [[ms:Perancis]] [[na:France]] [[nds:Frankriek]] [[nds-nl:Frankriek]] [[ne:फ्रान्स]] [[nl:Frankrijk]] [[nn:Frankrike]] [[no:Frankrike]] [[nov:Fransia]] [[nrm:France]] [[oc:França]] [[os:Франц]] [[pam:France]] [[pl:Francja]] [[pms:Fransa]] [[ps:فرانسه]] [[pt:França]] [[qu:Fransya]] [[rm:Frantscha]] [[rmy:Franchiya]] [[ro:Franţa]] [[roa-rup:Gallia]] [[ru:Франция]] [[ru-sib:Францыя]] [[sa:फ्रांस]] [[sc:Frantza]] [[scn:Francia]] [[sco:Fraunce]] [[sh:Francuska]] [[simple:France]] [[sk:Francúzsko]] [[sl:Francija]] [[so:Faransiiska]] [[sq:Franca]] [[sr:Француска]] [[st:France]] [[sv:Frankrike]] [[sw:Ufaransa]] [[ta:பிரான்ஸ்]] [[tet:Fransa]] [[tg:Фаронса]] [[th:ประเทศฝรั่งเศส]] [[tl:Pransya]] [[tpi:Pranis]] [[tr:Fransa]] [[ty:Farāni]] [[udm:Франция]] [[ug:فرانسىيە]] [[uk:Франція]] [[ur:فرانس]] [[vec:Franzsa]] [[vi:Pháp]] [[vls:Vrankriek]] [[vo:Fransän]] [[war:Fransya]] [[zh:法国]] [[zh-classical:法蘭西共和國]] [[zh-min-nan:Hoat-kok]] [[zh-yue:法國]] फ़्रान्स 3013 15505 2006-01-02T10:26:54Z Spundun 73 #REDIRECT [[फ़्राँस]] #REDIRECT [[फ़्राँस]] इथियोपिया 3014 11858 2005-02-01T21:29:08Z Yann 2 [[आफ़्रिका]] खंड में स्थित देश [[आफ़्रिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:इथियोपिया]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] अल्बानिया 3015 45136 2007-01-23T01:20:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:അല്‍ബേനിയ]] {{Infobox Country |native_name = ''Republika e Shqipërisë'' |conventional_long_name = Republic of Albania |common_name = Albania |image_flag = Flag of Albania.svg |image_coat = Albania state emblem.png|150px |image_map = LocationAlbania.png |national_motto = "Free and Strong" |national_anthem = ''[[Hymni i Flamurit]]''<br>("Hymn to the Flag") |official_languages = [[Albanian language|Albanian]] |capital = [[Tiranë]] |latd = 41 |latm = 20 |latNS = N |longd = 19 |longm = 48 |longEW = E |largest_city = [[Tiranë]] |government_type = Emerging [[democracy]] |leader_titles = &nbsp;• [[List of Presidents of Albania|President]] <br>&nbsp;• [[List of Prime Ministers of Albania|Prime Minister]] |leader_names = &nbsp;• [[Alfred Moisiu]] <br>&nbsp;• [[Sali Berisha]] |area_rank = 139th |area_magnitude = 1 E10 |area = 28&nbsp;748 |areami² = 11,100 <!--Do not remove--> |percent_water = 4.7 |population_estimate = 3,581,655 |population_estimate_year = July 2006 |population_estimate_rank = 126 |population_census = |population_census_year = |population_density = 123 |population_densitymi² = 318.6 <!--Do not remove--> |population_density_rank = 63 |GDP_PPP_year = 2003 |GDP_PPP = $15.7 billion |GDP_PPP_rank = 112th |GDP_PPP_per_capita = $4,900 |GDP_PPP_per_capita_rank = 105th |HDI_year = 2003 |HDI = 0.780 |HDI_rank = 72nd |HDI_category = <font color = "#FFCC00">medium</font> |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events =&nbsp;• Date |established_dates = From [[Ottoman Empire]] <br> [[November 28]], [[1912]] |currency = [[Lek (currency)|Lek]] |currency_code = ALL |country_code = al |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.al]] |calling_code = 355 |footnotes = }} [[यूरोप]] का देश है । == यह भी देखिए == * [http://www.albaniantourism.com/ National Tourism Organization] Albania's official website for travel & tourism information. * [http://www.look-for-albania.com/ Look-for-albania.com guide, forum & info] * [[wikt:अल्बानिया]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Albanië]] [[als:Albanien]] [[an:Albania]] [[ang:Albania]] [[ar:ألبانيا]] [[arc:ܐܠܒܢܝܐ]] [[ast:Albania]] [[be:Альбанія]] [[bg:Албания]] [[bn:আলবেনিয়া]] [[br:Albania]] [[bs:Albanija]] [[ca:Albània]] [[chr:ᎠᎸᏇᏂᏯ]] [[cs:Albánie]] [[cy:Albania]] [[da:Albanien]] [[de:Albanien]] [[el:Αλβανία]] [[en:Albania]] [[eo:Albanio]] [[es:Albania]] [[et:Albaania]] [[eu:Albania]] [[fa:آلبانی]] [[fi:Albania]] [[fiu-vro:Albaania]] [[fo:Albania]] [[fr:Albanie]] [[fur:Albanie]] [[fy:Albaanje]] [[ga:An Albáin]] [[gd:Albàinia]] [[gl:Albania - Shqipëria]] [[he:אלבניה]] [[hr:Albanija]] [[hsb:Albanska]] [[ht:Albani]] [[hu:Albánia]] [[hy:Ալբանիա]] [[ia:Albania]] [[id:Albania]] [[ilo:Albania]] [[io:Albania]] [[is:Albanía]] [[it:Albania]] [[ja:アルバニア]] [[ka:ალბანეთი]] [[km:អាល់បានី]] [[ko:알바니아]] [[ku:Elbanya]] [[kw:Albani]] [[la:Albania]] [[lb:Albanien]] [[li:Albanië]] [[lt:Albanija]] [[lv:Albānija]] [[mg:Albania]] [[mk:Албанија]] [[ml:അല്‍ബേനിയ]] [[ms:Albania]] [[mt:Albanija]] [[na:Albania]] [[nds:Albanien]] [[ne:अल्बानिया]] [[nl:Albanië]] [[nn:Albania]] [[no:Albania]] [[nov:Albania]] [[oc:Albania]] [[pam:Albania]] [[pdc:Albaani]] [[pl:Albania]] [[pms:Albanìa]] [[ps:البانيا]] [[pt:Albânia]] [[qu:Albanya]] [[rmy:Shkiperiya]] [[ro:Albania]] [[roa-rup:Arbinishia]] [[ru:Албания]] [[ru-sib:Албания]] [[sa:अल्बानिया]] [[scn:Albanìa]] [[se:Albánia]] [[simple:Albania]] [[sk:Albánsko]] [[sl:Albanija]] [[sq:Shqipëria]] [[sr:Албанија]] [[sv:Albanien]] [[th:ประเทศแอลเบเนีย]] [[tl:Albanya]] [[tr:Arnavutluk]] [[udm:Албания]] [[ug:ئالبانىيە]] [[uk:Албанія]] [[vi:Albania]] [[vo:Lalbanän]] [[zh:阿尔巴尼亚]] [[zh-min-nan:Shqipëria]] [[zh-yue:阿爾巴尼亞]] चित्र:Wiki.png 3016 move=sysop:edit=sysop 11860 2005-02-01T22:23:09Z Yann 2 Corrected Wikipedia logo Corrected Wikipedia logo कोयंबतूर 3017 39811 2006-12-26T15:43:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Coimbatore]] '''कोयंबतूर''' या '''कोयंबटूर''' [[तमिलनाडू]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। [[कर्नाटक]] और [[तमिलनाडू]] की सीमा पर बसा शहर मुख्य रूप से एक औद्योगिक नगरी है। शहर रेल और सड़क और वायु मार्ग से अच्छी तरह पूरे [[भारत]] से जुड़ा है। ==यह भी देखें== *[[भारत के शहर]] *[[भारत के प्रान्त]] *[[तमिलनाडू]] [[Category:शहर]] [[de:Coimbatore]] [[en:Coimbatore]] [[fi:Coimbatore]] [[fr:Coimbatore]] [[id:Coimbatore]] [[ja:コーヤンブットゥール]] [[ml:കോയമ്പത്തൂര്‍]] [[nl:Coimbatore]] [[pl:Coimbatore]] [[pt:Coimbatore]] [[ro:Coimbatore]] [[ru:Коямпуттур]] [[simple:Coimbatore]] [[sv:Coimbatore]] [[ta:கோயம்புத்தூர்]] कोयंबटूर 3018 11862 2005-02-02T00:57:20Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[कोयंबतूर]] रवांडा जनसंहार 3019 15496 2006-01-02T09:11:13Z Spundun 73 Image:Rwandan Genocide Murambi skulls.jpg [[Image:Rwandan Genocide Murambi skulls.jpg|thumb|200px|जनसंहार के बाद के अवशेष]] [[रवांडा]] का नाम आते ही लोगो की स्मृति में उभरता है [[1994]] में दो महीने के भीतर वहाँ हुई एक लाख से भी ज्यादा हत्याएँ। 1994 में हुए ये क़त्ल [[हिरोशिमा]] और [[नागासाकी]] के परमाणु हत्याओं की याद दिलाता है। [[हुतू]] जाति के प्रभाव वाली सरकार जिसने इस जनसंहार को प्रायोजित किया था उनका उद्देश्य था विरोधी [[तुत्सी]] आबादी का देश से सफाया। इसमें न सिर्फ़ तुत्सी लोगों का कत्ल किया गया बल्कि तुत्सी लोगों के साथ किसी तरह की सहानुभूति दिखाने वाले लोगों को भी सरेआम मारा गया। [[मानवाधिकार]] की पैरोकार अधिकांश पश्चिमी देश इस पूरे मसले को खामोशी से देखते रहे। आधुनिक शोध इस बात पर बल देते हैं सामान्य जातीय तनाव इस [[नरसंहार]] की वजह न देकर इसकी वजह युरोपीय [[उपनिवेशवादी]] देशों अपने स्वार्थों के लिये [[हुतू]] और [[तुत्सी]] लोगों को कृत्रिम रूप से विभाजित किया जाना है। हत्या और [[बलात्कार]] की इन वीभत्स घटनाओं ने [[अफ्रीका]] की आबादी के बड़े हिस्से के मानस को बुरी तरह प्रभावित किया है। ==यह भी देखें== *[[रवांडा]] *[[अफ्रीकी महासंघ]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} मीना कुमारी 3020 19760 2006-05-19T00:48:41Z 69.194.180.61 [[Image:Meena_Kumari.jpg|thumb|250px|मीना कुमारी]] '''मीना कुमारी''' ([[1 अगस्त]], [[1932]] - [[31 मार्च]], [[1972]]) [[भारत]] की एक मशहूर अभिनेत्री थीं। इन्हें खासकर दुखांत फ़िल्म में उनकी यादगार भूमिकाओं के लिये याद किया जाता है। [[1952]] में प्रदर्शित हुये फिल्म ''[[बैजू बावरा]]'' से वे काफी वे काफी मशहूर हुईं। मीना कुमारी का असली नाम '''माहजबीं बानो''' था और ये [[बंबई]] में पैदा हुई थीं । उनके पित अली बक्श भी फिल्मों में और [[पारसी रंगमंच]] के एक मँजे हुये कलाकार थे और उन्होंने कुछ फिल्मों में [[संगीतकार]] का भी काम किया था। उनकी माँ प्रभावती (बाद में इकबाल बानो), मशहूर नृत्यांगना और अदाकारा थी जिनका ताल्लुक [[टैगोर]] परिवार से था । माहजबीं ने पहली बार किसी फिल्म के लिये छह साल की उम्र में काम किया था। उनका नाम मीना कुमारी [[विजय भट्ट]] की खासी लोकप्रिय फिल्म ''बैजू बावरा'' पड़ा। मीना कुमारी की प्रारंभिक फिल्में ज्यादातर पौराणिक कथाओं पर आधारित थे। मीना कुमारी के आने के साथ [[भारतीय सिनेमा]] में नयी अभिनेत्रियों का एक खास दौर शुरु हुआ था जिसमें [[नरगिस]], निम्मी, सुचित्रा सेन और [[नूतन]]शामिल थीं। [[1953]] तक मीना कुमारी की तीन सफल फिल्में आ चुकी थीं जिनमें : ''दायरा'', ''[[दो बीघा ज़मीन]]'' और ''परिणीता'' शामिल थीं. ''परिणीता'' से मीना कुमारी के लिये एक नया युग शुरु हुआ। परिणीता में उनकी भूमिका ने भारतीय महिलाओं को खास प्रभावित किया था चूकि इस फिल्म में भारतीय नारियों के आम जिदगी की तकलीफ़ों का चित्रण करने की कोशिश की गयी थी। लेकिन इसी फिल्म की वजह से उनकी छवि सिरफ़ दुखांत भूमिकाएँ करने वाले की होकर सीमित हो गयी। लेकिन ऐसा होने के बावज़ूद उनके अभिनय की खास शैली और मोहक आवाज़ का जादू भारतीय दर्शकों पर हमेशा छाया रहा। मीना कुमारी की शादी मशहूर फिल्मकार [[कमाल अमरोही]] के साथ हुई जिन्होंने मीना कुमारी की कुछ मशहूर फिल्मों का निर्देशन किया था। लेकिन स्वछंद प्रवृति की मीना अमरोही से [[1964]] में अलग हो गयीं। उनकी फ़िल्म [[पाकीज़ा]] को और उसमें उनके रोल को आज भी सराहा जाता है । शर्मीली मीना के बारे में बहुत कम लोग जानते हैं कि वे कवियित्री भी थीं लेकिन कभी भी उन्होंने अपनी कवितायें छपवाने की कोशिश नहीं की। उनकी लिखी कुछ उर्दू की कवितायें नाज़ के नाम से बाद में छपी। ===मीना की प्रमुख फिल्में=== **''[[साहब बीवी और ग़ुलाम]]'' ([[1962]]) **''[[पाकीज़ा]]'' ([[1971]]) ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.3to6.com/final_retro/lmeenakumari1.htm मीना कुमारी की जीवनी (अंग्रेजी में)] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[de:Meena Kumari]] [[en:Meena Kumari]] चित्र:Meena Kumari.jpg 3021 11865 2005-02-02T04:35:57Z विजय ठाकुर 115 चित्र:UNheadquarter.jpg 3023 11867 2005-02-02T09:03:53Z विजय ठाकुर 115 चित्र:HRS04.jpg 3024 11868 2005-02-02T09:36:07Z विजय ठाकुर 115 चित्र:Ooty-tea-garden.jpg 3025 11869 2005-02-02T09:41:52Z विजय ठाकुर 115 जुबली पार्क 3027 11871 2005-02-03T00:25:41Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[जुबली पार्क जमशेदपुर]] चित्र:Jamshedpur sarovar.jpg 3028 11872 2005-02-03T00:56:45Z विजय ठाकुर 115 जुबली पार्क जमशेदपुर 3029 11873 2005-02-03T01:00:19Z विजय ठाकुर 115 [[Image:Jamshedpur_sarovar.jpg|thumb|250px|पार्क का मुख्य सरोवर]] [[टाटा स्टील]] द्वारा निर्मित '''जुबली पार्क''' [[जमशेदपुर]] न्यायलय परिसर के समीप स्थित यह पार्क जमशेदपुर पर्यटन के प्रमुखा आकर्षणों में से एक है। शहर के इस केन्द्रीय पार्क के निर्माण की शुरुआत [[1937]] में श्री एस लैंकस्टर के निर्देशन में शुरु किया गया था परन्तु बीच में इसमें कई बाधाएँ आई। [[1955]] के [[अगस्त]] महीने में इस पार्क का निर्माण [[टाटा स्टील]] के आनेवाले 50 वीं वर्षगाँठ को ध्यान में रखकर फिर से शुरु किया गया और इसबार जिम्मेवारी श्री जी एच क्रुम्बिगेल और बी एस निर्दय को दिया गया जो पहले [[मैसूर]] और [[दिल्ली]] के राष्ट्रपति भवन के [[मुगल गार्डन]] के निर्माण कार्य की देख रेख कर चुके थे। पूरा बाग लगभग 500 एकड़ क्षेत्र में फैला हुआ है तथा इसके उत्तर में [[दलमा अभ्यारण्य]] की सुरम्य दलमा पहाड़ का दृश्य तथा दक्षिण में टाटा स्टील के कारखाने का दृश्य देखने को मिलता है। लगभग दो वर्षों के अंतराल में बनाया गया यह बाग [[भारत]] के सबसे खूबसूरत बागों में से एक है। बाग की मुख्य धुरी [[जमशेदपुर]] के संस्थापक [[जमशेदजी टाटा]] की मूर्ति है और उसके गिर्द फैली है रोज गार्डन, मुगल गार्डन, मुख्य झील, मनोरंजन पार्क, और टाटा स्टील वन्य जीव उद्यान और झील के बीचोबीच स्थित कृत्रिम टापू। इसके अलावा मनोरंजन पार्क तथा बच्चों के पार्क में स्केटिंग केन्द्र तथा कैफेटेरिया की सुविधा भी मौजूद है। झील में नौका विहार का आनंद भी लिया जा सकता है। मुगल गार्डन मे तीन मुख्य फव्वारों के साथ साथ सैकड़ों छोटे संगीतमय फव्वारे रात को खास रोशनी के इंतजाम से जगमगा उठते हैं। संस्थापक दिवस 3 [[मार्च]] को बाग में खास रोशनी का इंतजाम और समारोह को देखने के लिये हजारों प्रय्टक आस पास के इलाके से यहाँ आते हैं। ==यह भी देखें== *[[जमशेदपुर]] *[[झारखंड]] *[[टाटा स्टील]] इंडियन एअरलाइंस 3030 11874 2005-02-25T06:26:49Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[इंडियन एयरलाइन्स]] कर्नाटक संगीत 3031 24275 2006-08-05T19:09:02Z 195.229.242.83 {{भारतीय संगीत}} '''कर्नाटक संगीत''' या [[संस्कृत]] में '''&#2325;&#2352;&#2381;&#2339;&#2366;&#2335;&#2325; &#2360;&#2329;&#2381;&#2327;&#2368;&#2340;&#2306;''' [[भारत]] के [[शास्त्रीय संगीत]] की दक्षिण भारतीय शैली का नाम है, जो उत्तरी भारत की शैली [[हिन्दुस्तानी संगीत]] से काफी अलग है। [[कर्नाटक]] संगीत ज्यादातर [[भक्ति संगीत]] के रूप में होता है और ज्यादातर रचनाएँ [[हिन्दू]] [[देवी]] देवताओं को संबोधित होता है। इसके अलावा कुछ हिस्सा प्रेम और अन्य सामाजिक मुद्दों को भी समर्पित होता है। जैसा कि आमतौर पर [[भारतीय संगीत]] मे होता है, कर्नाटक संगीत के भी दो मुख्य तत्व [[राग]] और [[ताल]] होता है। ==इतिहास== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.sangeetham.com संगीतम] [http://www.sistla.org/Srihari-Lyrics/haridAsa-Bakti-DEvanAgari.htm श्रीहरिदास संकीर्तन स्रवंति] [http://www.sistla.org/Srihari-Lyrics/annamAcAri/annamAcAri/1-San.pdf श्री अन्नमाचारि पदसौरभं - १] [http://www.sistla.org/Srihari-Lyrics/annamAcAri/annamAcAri/1-2San.pdf श्री अन्नमाचारि पदसौरभं - २] दमन एवं दीव 3032 11876 2005-02-04T07:54:31Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[दमन और दीव]] हिंद महासागर सूनामी चेतावनी प्रणाली तंत्र 3033 40411 2006-12-30T12:47:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eu:2004ko Indiar Ozeanoko lurrikara]] Modifying: [[fa:زمین‌لرزه ۲۰۰۴ اقیانوس هند]] [[संयुक्तराष्ट्र संघ]] के तत्वाधान में २६ दीसंबर [[२००४]] मे [[जापान]] के [[कोबे]] शहर में आयोजित प्रांभिक में घोषणा की गयी कि [[हिंद महासागर]] क्षेत्र में में [[सूनामी]] की पूर्व चेतावनी देने वाले तंत्र का विकास किया जाना चाहिये। {{stub}} [[ar:زلزال المحيط الهندي 2004]] [[be:Землятрус ля Суматры 2004]] [[bg:Земетресение в Индийския океан (26 декември 2004)]] [[ca:Tsunami de l'Oceà Índic]] [[cy:Tsunami Cefnfor India 2004]] [[da:Jordskælvet i Det Indiske Ocean 2004]] [[de:Seebeben im Indischen Ozean 2004]] [[el:Σεισμός 2004 Ινδικού ωκεανού]] [[en:2004 Indian Ocean earthquake]] [[eo:Hinda-Oceana Tertremo en 2004]] [[es:Terremoto del Océano Índico de 2004]] [[et:2004. aasta India ookeani maavärin]] [[eu:2004ko Indiar Ozeanoko lurrikara]] [[fa:زمین‌لرزه ۲۰۰۴ اقیانوس هند]] [[fi:Vuoden 2004 Intian valtameren maanjäristys]] [[fr:Tremblement de terre du 26 décembre 2004]] [[gl:Terremoto do Océano Índico 2004]] [[he:רעידת האדמה באוקיינוס ההודי (2004)]] [[id:Gempa bumi Samudra Hindia 2004]] [[it:Maremoto dell'Oceano Indiano]] [[ja:スマトラ島沖地震]] [[kn:೨೦೦೪ ಹಿ೦ದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಭೂಕ೦ಪ]] [[ko:2004년 인도양 지진 해일 사태]] [[lv:Indijas okeāna zemestrīce]] [[ms:Gempa bumi 26 Disember 2004]] [[nl:Aardbeving Indische Oceaan 2004]] [[nn:Jordskjelvet i Indiahavet 2004]] [[no:Jordskjelvet i Indiahavet 2004]] [[pl:Trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim, 2004]] [[pt:Terramoto do Índico de 2004]] [[ro:Cutremurul din Oceanul Indian din 2004]] [[ru:Землетрясение в Индийском океане в 2004 году]] [[sl:Potres v Indijskem oceanu (2004)]] [[sr:Цунами у Индијском океану 2004.]] [[sv:Jordbävningen i Indiska oceanen 2004]] [[th:แผ่นดินไหวในมหาสมุทรอินเดีย พ.ศ. 2547]] [[uk:Землетрус в Індонезії 2004]] [[vi:Thảm họa Sóng thần Ấn Độ Dương]] [[zh:2004年印度洋大地震]] [[zh-min-nan:2004 nî Ìn-tō͘-iûⁿ tōa tē-tāng]] भारत के राष्ट्रपति 3034 11878 2005-02-04T20:16:46Z Murtasa 83 + de {| border="0" cellpadding="4" cellspacing="2" |- bgcolor=#cccccc ! क्रम सँख्या ! नाम ! पदभार ग्रहण ! सेवामुक्ति |- bgcolor=#FFE8E8 | 01 | डाक्टर [[राजेन्द्र प्रसाद]] | [[26 जनवरी]], [[1950]] | [[13 मई]], [[1962]] |- bgcolor=#CCFFCC | 02 | डा. [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] | [[13 मई]], [[1962]] | [[13 मई]], [[1967]] |- bgcolor=#FFE8E8 | 03 | [[डाक्टर ज़ाकिर हुसैन]] | [[13मई]], [[1967]] | [[3 मई]], [[1969]] |- bgcolor=#CCFFCC | * | [[ वी वी गिरी]] | [[3 मई]], [[1969]] | [[20 जुलाई]], [[1969]] |- bgcolor=#FFE8E8 | * | [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] | [[20 जुलाई]], [[1969]] | [[24 अगस्त]], [[1969]] |- bgcolor=#CCFFCC | 04 | [[वी वी गिरी]] | [[24 अगस्त]], [[1969]] | [[24 अगस्त]], [[1974]] |- bgcolor=#FFE8E8 | 05 | [[फखरुद्दीन अली अहमद]] | [[24 अगस्त]], [[1974]] | [[11 फरवरी]], [[1977]] |- bgcolor=#CCFFCC | * | [[बी डी जत्ती]] | [[11 फरवरी]], [[1977]] | [[25 जुलाई]], [[1977]] |- bgcolor=#FFE8E8 | 06 | [[नीलम संजीव रेड्डी]] | [[25 जुलाई]], [[1977]] | [[25 जुलाई]], [[1982]] |- bgcolor=#CCFFCC | 07 | [[ज्ञानी जैल सिंह]] | [[25 जुलाई]], [[1982]] | [[25 जुलाई]], [[1987]] |- bgcolor=#FFE8E8 | 08 | [[रामास्वामी वेंकटरामण]] | [[25 जुलाई]], [[1987]] | [[25 जुलाई]], [[1992]] |- bgcolor=#CCFFCC | 09 | डा. [[शंकरदयाल शर्मा]] | [[25 जुलाई]], [[1992]] | [[25 जुलाई]], [[1997]] |- bgcolor=#FFE8E8 | 10 | [[कोच्चेरी रामण नारायणन]] | [[25 जुलाई]], [[1997]] | [[25 जुलाई]], [[2002]] |- bgcolor=#CCFFCC | 11 | डा. [[अब्दुल कलाम]] | [[25 जुलाई]], [[2002]] | ''पीठासीन'' |} ''* कार्यकारी'' ==यह भी देखें== *[[भारत के प्रधान मंत्री]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://presidentofindia.nic.in/ भारत के राष्ट्रपति(अँग्रेजी में आधिकारिक जालस्थल)] [[Category:भारत सरकार]] [[de:Liste der Staatspräsidenten Indiens]] चित्र:Rajendra-b.gif 3037 11880 2005-02-05T01:31:23Z विजय ठाकुर 115 बिहार (भारत) 3038 11881 2005-02-05T01:50:16Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[बिहार]] ज्योर्ज फ़र्नान्डिस 3040 15507 2006-01-02T10:33:11Z Spundun 73 George fernandes का नाम बदलकर ज्योर्ज फ़र्नान्डिस कर दिया गया है क्योंकि वे जॉर्ज फ़र्नांडिस हैं... बात 1977 के बाद की है. [[मुज़फ़्फ़रपुर]] के सांसद जेल से रिहा हो चुके थे और केंद्र में मंत्री भी बन चुके थे. जेल में रहकर ही उन्होंने चुनाव जीता था और वे अपने [[संसदीय क्षेत्र]] के पहले दौरे पर थे. किसी गाँव में उन्होंने पीने का पानी माँगा और उनके किसी कार्यकर्ता ने उन्हें यह कहकर [[कोका कोला]] दे दिया कि ‘यहाँ का पानी आपके पीने के लायक़ नहीं है.’ ये सांसद जॉर्ज फ़र्नांडिस थे और उस समय [[संचार मंत्री]] थे. पानी की जगह कोका कोला का दिया जाना उन्हें अखर गया. थोड़े दिनों बाद जब वे [[उद्योग मंत्री]] बने तो उन्होंने कोका कोला को बोरिया-बिस्तर बाँधकर भारत से वापस भेज दिया. जॉर्ज फ़र्नाडिस के इस निर्णय की दुनिया भर में चर्चा हुई. इसके बाद वे [[1980]], [[1989]] और [[1991]] में [[मुज़फ़्फ़रपुर]] से और [[सांसद]] चुने गए. पानी और कोका कोला फिर उन्होंने चुनाव क्षेत्र बदल लिया और अब, कोई सात साल बाद एक बार फिर वे मुज़फ़्फ़रपुर से चुनाव लड़ रहे हैं. इस बीच कोका कोला भारत से जाकर वापस लौट चुका है. ज़ाहिर है कि कोका कोला मुज़फ़्फ़रपुर के लगभग हर दूसरी-तीसरी दूकान में बिक रहा है. लेकिन क्या वहाँ के लोगों को अब पीने का पानी मिल रहा है? इस सवाल पर मुज़फ़्फ़रपुर से प्रकाशित होने वाले [[दैनिक हिंदुस्तान]] के [[संपादक]] सुकांत कहते हैं,''मुज़फ़्फ़रपुर ज़िले या संसदीय क्षेत्र की बात तो छोड़ दीजिए, शहर में पानी आपूर्ति की जो व्यवस्था है वह 1953-54 की व्यवस्था है और बहुत काम की नहीं बची है.'' उनका कहना है कि पीने के पानी की व्यवस्था बहुत ख़राब है और लोग कई जगह प्रदूषित पानी पीकर बीमार हो रहे हैं. मुज़फ़्फ़रपुर से थोड़ी ही दूरी पर स्थित गाँव कठिया की हमिदा ख़ातून बताती हैं कि जिस हैंडपंप को गहरा करके डेढ़-दो सौ फुट तक किया गया है सिर्फ़ उसी पंप का पानी पीने लायक है. वे कहती हैं, ''बाक़ी का तो पानी आप पी भी नहीं सकते और जो पी रहे हैं वे बीमार हो रहे हैं.'' [[रक्षा मंत्री]] और [[एनडीए]] के संयोजक जॉर्ज फ़र्नांडिस के संसदीय क्षेत्र में कोई दो सौ किलोमीटर की यात्रा के बाद एक भी मतदाता ऐसा नहीं मिला जो कह सके कि मुज़फ़्फ़रपुर में पीने का पानी ठीक ठीक मिल रहा है. लेकिन जॉर्ज फ़र्नांडिस को मुज़फ़्फ़रपुर से पहला चुनाव जीते पच्चीस साल से ज़्यादा समय बीत चुका है. इस बीच वे चार बार वहाँ से सांसद रह चुके हैं लेकिन पानी की समस्या वहीं की वहीं है. फिर मुज़फ़्फ़रपुर में इस बार एक बार फिर जॉर्ज फ़र्नांडिस मुज़फ़्फ़रपुर से चुनाव लड़ रहे हैं. हालांकि मतदान के पंद्रह दिन पहले मुज़फ़्फ़रपुर शहर में जॉर्ज फ़र्नांडिस के प्रचार का न तो कोई पोस्टर था और न कोई बैनर. पूरे शहर में उनकी पार्टी का कोई कार्यालय भी दिखाई नहीं पड़ा. लेकिन जितने लोगों से मैंने बात की वे सब जानते हैं कि जॉर्ज फ़र्नांडिस फिर चुनाव लड़ रहे हैं. उनके क्षेत्र के एक मतदाता का कहना था कि एनडीए के नेता [[सोनिया गाँधी]] के विदेशी मूल के मुद्दे पर बेकार ही शोर मचा रहे हैं. लेकिन वे मानते हैं कि मुज़फ़्फ़रपुर से हर हाल में जॉर्ज फ़र्नांडिस को जीतना चाहिए ''क्योंकि वे इंटरनेशनल नेता हैं.'' [[समता पार्टी]] (या अब [[जनता दल यू]] ) की अंदरुनी राजनीति के चलते जॉर्ज फ़र्नांडिस को मुज़फ़्फ़रपुर आना पड़ गया है लेकिन यहाँ की जनता अब भी उनको इसलिए याद करती है कि उन्होंने मुज़फ़्फ़रपुर को [[काँटी थर्मल पॉवर स्टेशन]], आईडीपीएल दिए और [[भारत वैगन]] का [[राष्ट्रीयकरण]] करवाया. भले ही ये तीनों संयंत्र अब मुसीबत में हों लेकिन लोग मानते हैं कि जॉर्ज आएँगे तो कुछ काम होगा. संवाददाता मानते हैं कि जॉर्ज से सवाल तो ज़रुर पूछे जाएँगे लेकिन उनके लिए चुनाव जीतना कोई मुद्दा नहीं है. रक्षा मंत्री के रुप में उनका विवादास्पद कार्यकाल और उनकी राजनीति इस क्षेत्र में लोगों को कोई मुद्दा ही नज़र नहीं आती क्योंकि वे जॉर्ज फ़र्नांडिस हैं. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Jsmallmap.gif 3042 11883 2005-02-06T01:20:44Z विजय ठाकुर 115 Template:झारखंड के शहर 3043 15725 2006-01-13T08:01:50Z Spundun 73 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[झारखंड के शहर]]''' || [[Image:Jsmallmap.gif|50px|]] |- |align="center"| [[राँची ]] | [[लोहरदग्गा]] | [[गुमला]] | [[सिमडेगा]] | [[पलामू]] | [[लातेहार]] | [[गढवा]] | [[चाईबासा]] | [[सराइकेला]] | [[खरसावाँ]] | [[जमशेदपुर]] | [[चाकुलिया]] | [[घाटशिला]] | [[दुमका]] | [[जामताड़ा]] | [[साहिबगंज]] | [[गोड्डा]] | [[हजारीबाग]] | [[कोडरमा]] | [[गिरीडीह]] | [[धनबाद]] | [[बोकारो]] | [[देवघर]]| Template:हिन्दू पर्व-त्यौहार 3045 11885 2005-02-06T01:49:19Z विजय ठाकुर 115 <br clear=all> {| style="margin:0 auto;" class="toccolours" |align=center| '''[[हिन्दू धर्म]]''' | '''[[हिन्दू त्यौहार]]''' | '''[[हिन्दू पँचांग]]''' |- |align=center| [[पोंगल]] | [[होली]] | [[करवा चौथ]] | [[रामनवमी]] | [[जन्माष्टमी]] | [[ओणम]] |- |align=center| [[गणेश चतुर्थी]] | [[विजयादशमी]] | [[दशहरा]] | [[नवरात्रि]] | [[छठ]] | [[महाशिवरात्री]] |- |align=center| '''पवित्र दिवस''': [[अनंत चतुर्दशी]] | [[एकादशी]] | [[वैकुण्ठ एकादशी]] | [[पूर्णिमा]] |} होली 3046 30642 2006-10-14T11:11:00Z Amitprabhakar 683 होली या [[फगुआ]] (भोजपुरी) वसंत ॠतु मेँ मनाया जाने वाला एक लोकप्रिय भारतीय त्योहार है।यह पर्व हिन्दू तिथि के हिसाब से फाल्गुन माह की अंतिम तिथि (पूर्णिमा) को मनाया जाता है। यह उत्सव चैत्र महीने के आरंभ का भी द्योतक है। चैत्र हिन्दू पञ्चांग का प्रथम मास होता है, अतः होली हिन्दुओं के लिये नये वर्ष का उत्सव भी है। होली को रगों का त्योहार कहते हैं। होली पारपरिक तौर पर दो दिन मनायी जाती है। पहले दिन रात को होलिका जलायी जाती है, जिसे होलिका दहन भी कहते है। दूसरे दिन, जिसे धुरड्डी(धुलेंडी) भी कहा जात है, लोग एक दूसरे पर रग, अबीर-[[गुलाल]] इत्यदि फ़ेंकते हैं। ढोल बजा कर होली के गीत गाये जाते हैं, और घर घर जा कर लोगों को रग लगाया जाता है। ऐसा माना जाता है कि होली के दिन लोग पुरानी कटुता को भूल कर गले मिलते हैं और फिर से दोस्त बन जाते हैं। होली पर कुछ लोग [[भांग]] भी पीते हैं, जो कि एक नशीला पदार्थ होता है। इसे ठढई में मिला कर या सीधे गोलियों के रूप में लिया जाता है। एक दूसरे को रगने और गाने-बजाने का दौर दोपहर तक चलता है। शाम को लोग एक दूसरे के घर मिलने जाते हैँ, गले मिलते हैं और मिठाईयाँ खिलाते हैं। वर्ष 2006 में [[होलिका दहन]] 14 मार्च और धुलेंडी 15 मार्च को है। {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} {{iwikionly}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] [[de:Holi]] [[en:Holi]] [[fi:Holi]] [[fr:Holî]] [[nl:Holi-Phagwa]] [[nn:Holi]] [[no:Holi]] [[pl:Holi]] [[simple:Holi]] [[sv:Holi]] Template:दक्षिण एशिया 3052 11887 2005-02-06T18:54:56Z विजय ठाकुर 115 <br clear="all" /> {| align="center" class="toccolours" cellspacing="0" |- ! bgcolor=#ccccff align=center | [[दक्षिण एशिया]] के [[देश]] |- | align="center" style="font-size: 90%;" | [[बांग्लादेश]] | [[भूटान]] | [[भारत]] | [[मालदीव]] | [[नेपाल]] | [[पाकिस्तान]] | [[श्रीलंका]] |} Template:संपादन 3053 11888 2005-02-06T19:15:12Z विजय ठाकुर 115 <div class="boilerplate metadata" id="cleanup" style="text-align: justify; background: #d3e3ff; margin: .5em 2.5%; padding: 0 1em; border: 1px solid #79b"> '''इस निबंध में विकिपीडिया के उच्च स्तर को बरकरार रखने के लिये [[संपादन]]''' '''एवं [[वर्तनी सुधार]] इत्यादि की जरूरत है। इस निबंध का संपादन करने के लिये संबंधित पन्ने देखें।'''</div> [[Category:संपादन|{{PAGENAME}}]] कर्णाटक संगीत 3054 11889 2005-02-06T19:37:19Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[कर्नाटक संगीत]] भारतीय खिलाड़ी 3055 11890 2005-02-06T19:54:40Z विजय ठाकुर 115 ==एथलेटिक्स== * [[अंजू बाबी जार्ज]] * [[मिल्खा सिंह]] * [[पी टी उषा]] * [[कर्णम मल्लेश्वरी]] ==हाकी== * [[धनराज पिल्लै]] * [[ध्यानचंद]] ==बिलियर्डस== * [[गीत सेठी]] ==फुटबाल== * [[बाइचिंग भूटिया]] ==बैडमिंटन== * [[गोपीचंद]] ==टेनिस== * [[लियेंडर पेस]] * [[महेश भूपति]] * [[सानिया मिर्ज़ा]] ==क्रिकेट== * [[अनिल कुंबले]] * [[कपिल देव]] * [[सचिन तेंदुलकर]] * [[दिलीप वेंगसरकर]] ==यह भी देखें== *[[भारतीय व्यक्तित्व]] हैदराबाद ओपन 3057 11892 2005-02-06T20:30:35Z 144.92.165.87 [[भारत]] के [[आँध्रप्रदेश]] में [[विश्व टेनिस अशोसियेशन]] द्वारा हर वर्ष आयोजित की जाने वाली टेनिस प्रतियोगिता। ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.wtatour.com/tournaments/profiles/hyderabad.asp हैदराबाद ओपन] आँध्रप्रदेश 3058 24220 2006-08-05T05:07:33Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[आंध्र प्रदेश]] आँध्र प्रदेश 3059 11894 2005-02-06T20:32:29Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[आंध्र प्रदेश]] Template:मध्य-पूर्व 3060 11895 2005-02-06T21:51:12Z विजय ठाकुर 115 <br clear="all" /> {| align="center" class="toccolours" cellspacing="0" |- bgcolor="#ccccff" ! align="center" | [[मध्य-पूर्व]] के [[देश]] |- | align="center" style="font-size: 90%;" | [[बहरीन]] | [[साइप्रस]] | [[मिस्त्र]] | [[गजा क्षेत्र]] | [[ईरान]] | [[ईराक]] | [[इसराइल]] | [[जार्डन]] | [[कुवैत]] | [[लेबनान]] | [[ओमान]] | [[कतर]] | [[सऊदी अरब]] | [[सीरिया]] | [[तुर्की]] | [[संयुक्त अरब अमीरात]] | [[यमन]] |} Template:भारतीय संगीत 3063 11898 2005-02-06T22:25:43Z विजय ठाकुर 115 {| align=right id=toc style="margin-left: 15px;" !align=center bgcolor=navajowhite|'''[[भारतीय संगीत|भारत का संगीत]]''' |- | [[शास्त्रीय संगीत]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[कर्नाटक संगीत]] |- | style="padding-left: 2.0em;"|संगीतकार |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[पुरेन्द्र दास]] |- | style="padding-left: 3.0em;"| [[त्रिमूर्ति]] |- | style="padding-left: 4.0em;"|[[त्यागराज]] |- | style="padding-left: 4.0em;"|[[मुत्थुस्वामी दीक्षितार]] |- | style="padding-left: 4.0em;"|[[श्याम शास्त्री]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[वेंकट कवि]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[स्वाथि थिरूनल राम वर्मा]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[मैसूर सदाशिव राव]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[पतनम सुब्रमनिया अय्यर]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[पूची श्रीनिवास अयंगार]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[पापनाशम शिवन]] |- | style="padding-left: 2.0em;"|गायक-गायिका |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[एम.एस. सुबलक्षमी]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[हिन्दुस्तानी संगीत]] |style="border-bottom: 1px solid #ccc"| |- | आधुनिक संगीत |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[फिल्मी संगीत]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[भारत का लोकसंगीत]] |style="border-bottom: 1px solid #ccc"| |- | '''अवधारणाएँ''' |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[श्रूति]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[राग]] |- | style="padding-left: 2.0em;"|[[मेलकर्ता]] |- | style="padding-left: 3.0em;"|[[सांख्य]] |- | style="padding-left: 2.0em;"|[[स्वर]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[ताल]] |- | style="padding-left: 1.0em;"|[[मुद्रा]] |style="border-bottom: 1px solid #ccc"| |} मुंबई यौन संग्रहालय 3064 23625 2006-07-30T20:41:48Z Mitul0520 211 rv gibbrish '''मुंबई''' में सेक्स और उससे संबंधित विषयों के बारे में लोगों की जानकारी बढ़ाने के लिए [[भारत]] का पहला सेक्स संग्रहालय है. इस संग्रहालय में सेक्स के बारे में भारत की प्राचीन परंपरा की भी लोगों को जानकारी दी गई है. संग्रहालय की दीवारों पर कामसूत्र का चित्रण किया गया है. आदमी और औरतों के संबंधों के बारे में जानकारी देने के लिए [[महाराष्ट्र]] की कलाविधा [[वरली]] का भी सहारा लिया गया है. इस संग्रहालय का एक हिस्सा [[एड्स]] की जानकारी देने के लिए रखा गया है. ==बाहरी कड़ियाँ== मॉनसून 3067 15365 2005-12-29T22:52:04Z Spundun 73 [[Category:भूगोल]] [[Image:Vindhya.jpg|thumb|right|250px|भारत के [[विंध्य]] पर्वतोंमें मॉनसून]] मॉनसून भारत और दक्षीण एशीया के अन्य भागोंमें नियमीत रूपसे आति हवा की ऋतु को कहते हैं। विश्व के इस भागमें होती ज़्यादातर वर्षा इस ऋतु में होती है। {{stub}} [[Category:भूगोल]] == बहिर्गामी कडीयाँ == * [http://www.velayudhan.com/baljagat/monsoon.htm मॉनसून के उपर एक शिक्षण केन्द्रीत निबंध] (मृत कडी [http://66.102.7.104/search?q=cache:4myvALt7BuQJ:www.velayudhan.com/baljagat/monsoon.htm+%22जिसका+एक+हिस्सा+भारत+भी+है,+ग्रीष्मकाल+में+गरम+होने+लगता+है%22 गूगल कॅश] देखें) [[an:Monzón]] [[de:Monsun]] [[en:Monsoon]] [[es:Monzón]] [[eo:Musono]] [[fr:Mousson]] [[id:Muson]] [[it:Monsone]] [[he:מונסון]] [[nl:Moesson]] [[ja:モンスーン]] [[pl:Monsun]] [[pt:Monção (clima)]] [[sl:Monsun]] [[fi:Monsuuni]] [[sv:Monsun]] [[tl:Balaklaot]] [[th:มรสุม]] [[zh:季风]] Template:बहुविकल्पी शब्द 3068 25211 2006-08-23T18:14:53Z Mitul0520 211 <div class="notice metadata" id="disambig"> {| |style="vertical-align:middle;"|[[Image:Disambig gray.svg|35px]] |style="vertical-align:middle;"|''यह एक [[बहुविकल्पी शब्द]] का पृष्ठ है: एक से शीर्षक वाले लेखो की सूची। अगर आप यहाँ किसी [[Special:Whatlinkshere/{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|विकिपीडिया की कड़ी]] के द्वारा भेजे गए है, तो कृपया उसे सुधार कर सीधे ही संबंधित लेख से जोड़े, ताकि पाठक अगली बार सही पन्ने पर जा सकें।'' |} </div><noinclude></noinclude> <includeonly> [[Category:बहुविकल्पी शब्द]] </includeonly> पारो-भूटान 3069 15318 2005-12-29T01:00:36Z Waerth 144 [[हिमालय]] की घाटियों मे स्थित '''पारो''' [[भूटान]] राजशाही की राजधानी है। यहाँ भूटान का एकमात्र [[हवाई अड्डा]] भी है। [[de:Paro]] [[en:Paro]] [[es:Paro (Bután)]] [[nl:Paro (stad)]] [[ru:Паро]] [[sv:Paro]] देवदास पारो 3070 11905 2005-02-08T03:44:18Z विजय ठाकुर 115 '''पारो''' [[बांग्ला]] लेखक [[शरतचंद्र चटोपाध्याय]] के [[उपन्यास]] [[देवदास]] की प्रमुख पात्रा का नाम है। भारतीय शहर 3071 11906 2005-02-08T04:02:53Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारत के शहर]] चित्र:लखनऊ जंक्शन.jpg 3074 11909 2005-02-08T19:31:52Z विजय ठाकुर 115 वैश्य 3075 30619 2006-10-14T05:33:50Z Amitprabhakar 683 /* यह भी देखें */ हिंदुओं की [[जाति]] व्यवस्था के अंतर्गत '''वैश्य''' [[वर्णाश्रम]] का तीसरा महत्वपूर्ण स्तंभ है। इस वर्ग में मुख्य रूप से [[भारतीय]] समाज के [[किसान]], [[पशुपालक]], और [[व्यापारी]] समुदाय शामिल है। अर्थ की दृष्टि से इस शब्द की उत्पत्ति [[संस्कृत]] से हुई है जिसका मूल अर्थ "बसना" होता है। [[मनु]] के [[मनुस्मृति]] के अनुसार वैश्यों की उत्पत्ति [[ब्रम्हा]] के उदर यानि पेट से हुई है। ==यह भी देखें== *'''[[हिंदू धर्म]]''' *'''[[वर्ण]]''' *'''[[जाति]] *'''[[ब्राह्मण]]''' *'''[[क्षत्रिय]]''' *'''[[शूद्र]]''' *'''[[अछूत]]''' *'''[[दलित]]''' ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.vaisya.net/ वैश्यों के बारे में अंग्रेजी में और जानकारी] [[श्रेणी:जाति]] [[de:Vaishya]] [[en:Vaishya]] [[eo:Vaiŝjo]] [[fr:Vaisya]] [[nl:Vaishya]] [[sv:Vaishya]] [[zh:吠舍]] चित्र:रामेश्वरम-पुल.jpg 3076 11911 2005-02-09T04:13:19Z विजय ठाकुर 115 रामेश्वरम 3077 19453 2006-05-10T11:23:53Z 220.236.202.198 [[Image:रामेश्वरम-पुल.jpg|thumb|350px|सेतुबंध रामेश्वरम]] '''रामेश्वरम्'' हिंदुओं का पवित्र [[तीर्थ]] है। उत्तर मे [[काशी]] की जो मानता है, वही दक्षिण में रामेश्वरम् की है। धार्मिक हिंदुओं के लिए वहां की यात्रा उतना की महत्व रखती है, जितना कि काशी को । रामेश्वरम् [[मद्रास]] से कोई सवा चार सौ मील दक्षिण-पूरब में है। मद्रास से रेल-गाड़ी यात्रियों को करीब बाईस घंटे में रामेश्वरम् पहुंचा देती है। रास्ते में [[पामबन]] स्टेशन पर गाड़ी बदलनी पड़ती है। रामेश्वरम् एक सुन्दर [[टापू]] है। [[हिंद महासागर]] और [[बंगाल की खाड़ी]] इसको चारों ओर से घेरे हुए है। इस हरे-भरे टापू की शकल [[शंख]] जैसी है। कहते हैं, पुराने जमाने में यह टापू भारत के साथ जुड़ा हुआ था, परन्तु बाद में [[सागर]] की लहरों ने इस मिलाने वाली कड़ी को काट डाला, जिससे वह चारों और पानी से घिरकर टापू बन गया। जिस स्थान पर वह जुडा हुआ था, वहां इससमस ढाई मील चौड़ी एक [[खाड़ी]] है। शुरू में इस खाड़ी को नावों से पार किया जाता था। बाद में आज से लगभग चार सौ बरसय पहले [[कृष्णप्पनायकन]] नाम के एक छोटे से राजा ने उसे पर पत्थर का बहुत बड़ा पुल बनवाया। अंग्रेजो के आने के बाद उसपुल की जगह पर रेल का पुल बनाने का विचार हुआ। उस समय तक पुराना पत्थर का पुल लहरों की टक्कर से हिलकर टूट चूका था। एक जर्मन इंजीनियर की मदद से उस टूटे पुल का रेल का एक सुंदर पुल बनवाया गया। इस समय यही पुल रामेश्वरम् को [[भारत]] से जोड़ता है। इस स्थान पर दक्षिण से उत्तर की और [[हिंद महासागर]] का पानी बहता दिखाई देता है। समुद्र में लहरे बहुत कम होती है। शांत बहाव को देखकर यात्रियों को ऐसा लगता है, मानो वह किसी बड़ी नदी को पार कर रहे हों। रामेश्वरम् शहर और रामनाथजी का मशहूर मंदिर इस टापू के उत्तर के छोर पर है। टापू के दक्षिणी कोने में धनुषकोटि नामक तीर्थ है, जहां हिंद महासागर से बंगाल की खाड़ी मिलती है। इसी स्थान को सेतुबंध कहते है। लोगों का विश्वास है कि श्रीराम ने लंका पर चढाई करने के लिए समुद्र पर जो पुल या सेतु बांधा था, वह इसी स्थान से आरंभ हुआ। इस कारण धनुष-कोटि का धार्मिक महत्व बहुत है। यही से [[कोलंबो]] को जहाज जाते थे। अब यह स्थान बहकर समाप्त हो गया है। रामेश्वरम् शहर से करीब डेढ़ मील उत्तर-पूरब में [[गंधमादन पर्वत]] नाम की एक छोटी-सी पहाड़ी है। कहते है, [[हनुमान]]जी ने इसी पर्वत से समुद्र को लांघने के लिए छलांग मारी थी। बाद में राम ने लंका पर चढ़ाई करने के लिए यहीं पर विशाल सेना संगठित की थी। इस पर्वत पर एक सुंदर मंदिर बना हुआ [[category:शहर]] [[en:Rameswaram]] [[ta:இராமேஸ்வரம்]] Template:भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेता 3078 30377 2006-10-12T08:55:51Z Debashish 130 रामन् is an Englicized pronunciation, actual Hindi one would be रमन (I did my schooling from Raman H.S.School, Bhopal so can vouch for this). <br clear=all> <center> {| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em;" |- | style="background:#ccccff" align="center" | यह निबंध '''[[भारतीय नोबल विजेता]]''' श्रेणी का हिस्सा है |- | align="center" style="font-size: 90%;" | [[मदर टेरेसा]] | [[चंद्रशेखर वेंकटरमण|सी वी रमन]] | [[अमृत्य सेन]] | [[रवींद्रनाथ टैगोर|रबींद्रनाथ टैगोर]] | |} </center> रविन्द्रनाथ टैगोर 3079 35905 2006-11-22T15:31:41Z Wolf 886 #REDIRECT[[रवींद्रनाथ टैगोर]] Template:भारतीय परिधान 3082 11916 2005-02-09T04:53:52Z विजय ठाकुर 115 <br clear=all> <center> {| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em;" |- | style="background:#ccccff" align="center" | '''[[भारतीय परिधान]]''' |- | align="center" style="font-size: 90%;" | [[साड़ी]] | [[कुर्ता]] | [[धोती]] | [[शेरवानी]] | [[दुपट्टा]] | [[लहँगा]] | [[लुंगी]] | [[पगड़ी]] |} </center> Template:भारत की नदियाँ 3083 30378 2006-10-12T08:58:18Z Debashish 130 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[भारत की नदियाँ]]''' || [[Image:India flag large.png|50px|Flag of India]] |- |align="center"| [[गंगा]] | [[यमुना]] | [[ब्रम्हपुत्र]] | [[बेतवा]] | [[नर्मदा]] | [[गोदावरी]] | [[कावेरी]] | [[गंडक]] | [[कोशी]] | [[बागमती]] | [[सरयू]] | [[रावी]] | [[व्यास]] | [[सतलुज]] | [[खड़कई]] | [[सुवर्णरेखा]] | [[क्षिप्रा]] | [[हुगली]] | [[सोन]] | [[दामोदर]] | [[केन नदी|केन]] |} चित्र:साहनी.jpg 3084 11918 2005-02-10T01:34:17Z विजय ठाकुर 115 भीष्म साहनी 3085 34873 2006-11-15T03:56:47Z धवलगिरि 820 [[Image:साहनी.jpg|thumb|200px|भीष्म साहनी]] [[रावलपिंडी]] [[पाकिस्तान]] में जन्मे '''भीष्म साहनी''' (८ अगस्त १९१५- 11 जुलाई 2003) आधुनिक [[हिन्दी]] साहित्य के प्रमुख स्तंभों में से थे। १९३७ में [[लाहौर]] गवर्नमेन्ट कॉलेज, [[लाहौर]] से अंग्रेजी साहित्य में एम ए करने के बाद इन्होंने [[१९५८]] में [[पंजाब विश्वविद्यालय]] से पीएचडी की उपाधि हासिल की। भारत पाकिस्तान विभाजन के पूर्व अवैतनिक शिक्षक होने के साथ-साथ ये व्यापार भी करते थे। विभाजन के बाद उन्होंने भारत आकर समाचारपत्रों में लिखने का काम किया। बाद में आय पीटीए याने इंडियन पीपल थियेटर असोसिएशन जिसे [[इप्टा]] के नाम से जाना जाता है, से जा मिले। इसके पश्चात [[अंबाला]] और [[अमृतसर]] में भी अध्यापक रहने के बाद [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] में साहित्य के प्रोफेसर बने। [[१९५७]] से ६३ तक [[मास्को]] में फॉरेन लॅग्वेजेस पब्लिकेशन हाउस में अनुवादक के काम में कार्यरत रहे। यहां उन्होंने करीब २ दर्जन रूसी किताबें जैसे [[टालस्टॉय]] [[आस्ट्रोवस्की]] इत्यादि लेखकों की किताबों का हिंदी में रूपांतर किया। १९६५ से १९६७ तक दो सालों में उन्होंने '''नयी कहानियां''' नामक पात्रिका का सम्पादन किया। वे [[प्रगतिशील लेखक संघ]] ओर एफ्रो एशियन राइटर्स असोसिएशन से भी जुड़े रहे। १९९३ से ९७ तक वे [[साहित्य अकादमी]]के कार्यकारी समीति के सदस्य रहे। ==प्रमुख रचनाएँ== * '''झरोखे''', '''[[तमस]]''', '''बसन्ती''', '''मायादास की माडी''', '''कुन्तो''' '''[[नीलू निलीमा निलोफर]]''' ([[उपन्यास]]) * '''मेरी प्रिय कहानियां''', '''भाग्यरेखा''', '''[[वांगचू]]''', '''निशाचर''' (कहानी संग्रह) * हनुष (१९७७), '''[[माधवी]]''' (१९८४), '''[[कबीरा खड़ा बजार में]]''' (१९८५), '''मुआवज़े''' (१९९३) * '''बलराज माय ब्रदर''' ([[आत्मकथा]]) *'''गुलेल का खेल''' (बालकथा) ==पुरस्कार== *१९७५ साहित्य अकॅडेमी अवार्ड *१९७५ शिरोमणि लेखक अवार्ड पंजाब सरकार *१९८० लोटस अवार्ड [[एफ्रो एशियन राइटर्स असोसिएशन]] *१९८३ सोविएत लैंड नेहरू अवार्ड *१९९८ [[पद्मभूषण]] भारत सरकार ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{हिंदी साहित्यकार}} [[sa:भीष्म साहनी]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] भिवानी 3086 17659 2006-03-18T02:29:19Z YurikBot 240 robot Adding: sv '''भिवानी''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] [[en:Bhiwani]] [[sv:Bhiwani]] कैथल 3087 11921 2005-02-10T02:50:06Z विजय ठाकुर 115 '''कैथल''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] रेवाड़ी 3088 11922 2005-02-10T02:50:39Z विजय ठाकुर 115 '''रेवाड़ी''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक जिला है। {{substub}} [[category: शहर]] बहादुरढ-हरियाणा 3089 11923 2005-02-10T02:51:28Z विजय ठाकुर 115 '''बहादुरगढ''' [[भारत]] के [[हरियाणा]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] नारीवाद 3090 45818 2007-01-24T18:13:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:ფემინიზმი]] '''नारीवाद''' [[राजनैतिक आंदोलन]] का एक [[सामाजिक सिद्धांत]] है जो स्त्रियों के अनुभवों से जनित है। हलाकि मूल रूप से यह सामाजिक संबंधो से अनुप्रेरित है लेकिन कई स्त्रीवादी विद्वान का मुख्य जोर लैंगिक असमानता, और [[औरतों के अधिकार]] इत्यादि पर ज्यादा बल देते हैं। नारीवादी सिद्धांतो का उद्देश्य लैंगिक असमानता की प्रकृति एवं कारणों को समझना तथा इसके फलस्वरूप पैदा होने वाले लैंगिक भेदभाव की राजनीति और शक्ति संतुलन के सिद्धांतो पर इसके असर की व्याख्या करना है। स्त्री विमर्श संबंधी राजनैतिक प्रचारों का जोर [[प्रजनन संबंधी अधिकार]], [[घरेलू हिंसा]], [[मातृत्व अवकाश]], [[समान वेतन संबंधी अधिकार]], [[यौन उत्पीड़न]], [[भेदभाव]] एवं [[यौन हिंसा]]पर रहता है। स्त्रीवादी विमर्श संबंधी [[आदर्श]] का मूल कथ्य यही रहता है कि कानूनी अधिकारों का आधार [[लिंग]] न बने। आधुनिक स्त्रीवादी विमर्श की मुख्य आलोचना हमेशा से यही रही है कि इसके सिद्धांत एवं दर्शन मुख्य रूप से पश्चिमी मूल्यों एवं दर्शन पर आधारित रहे हैं। हलाकि जमीनी स्तर पर स्त्रीवादी विमर्श हर देश एवं भौगोलिक सीमाओं मे अपने स्त्र पर सक्रिय रहती हैं और हर क्षेत्र के स्त्रीवादी विमर्श की अपनी खास समस्याएँ होती हैं। ==स्त्री विमर्श का इतिहास== ==स्त्री विमर्श के विभिन्न रूप == ===नारीवाद के छोटे पहलू=== * [[साँस्कृतिक नारीवाद]] * [[पर्यावरणीय नारीवाद]] * [[समतामूलक नारीवाद]] * [[समलैंगिक नारीवाद]] * [[उदारवादी नारीवाद]] * [[वैय्क्तिक नारीवाद]] * [[मार्कसवादी नारीवाद]] अथवा [[समाजवादी नारीवाद]] * [[भौतिक नारीवाद]] * [[बहु-साँस्कृतिक नारीवाद]] * [[विखंडनवादी नारीवाद]] * [[आध्यात्मिक नारीवाद]] == दूसरे आंदलनों पर प्रभाव == == पश्चिम में नारीवाद का प्रभाव== === नैतिक शिक्षा पर प्रभाव === === लैंगिक संबंधो पर प्रभाव === === धर्म पर प्रभाव === ==वैश्विक आँकड़ा== {| border=1 align=right |+ '''यूरोपिय संघ मे चयनित महिलाओं की भागीदार: 2004 के सीटों के संदर्भ में''' |[[स्वीडन]]||45.3 |- |[[नार्वे]]||36.4 |- |[[फिनलैंड]]||37.5 |- |[[डेनमार्क]]||38.0 |- |[[नीदरलैंड]]||35.0 |- |[[न्यूजीलैंड]]||28.3 |- |[[आस्ट्रिया]]||27.5 |- |[[जर्मनी]]||25.8 |- |[[आइसलैंड]]||30.2 |- |[[इंग्लैंड]]||17.8 |- |} == आधुनिक स्त्री विमर्श पर एक दृष्टिकोण == ==नारीवाद की आलोचना== ==यह भी देखें== ==साहित्य== == बाहरी कड़ियाँ == === कुछ नारीवादी संगठन=== *[http://feminist.org फेमेनिस्ट मेजोरिटी] *[http://naral.org नाराल-प्रो च्वाइस अमरीका] *[http://www.wluml.org/english/ विमेन लिविंग अंडर मुस्लिम ला] *[http://www.cawinfo.org/ कमिटी फार एशियन वुमन] === स्त्री विमर्श पर कुछ स्त्रोत === [[ar:أنثوية]] [[bg:Феминизъм]] [[bs:Feminizam]] [[ca:Feminisme]] [[cs:Feminismus]] [[da:Feminisme]] [[de:Feminismus]] [[el:Φεμινισμός]] [[en:Feminism]] [[eo:Feminismo]] [[es:Feminismo]] [[et:Feminism]] [[eu:Feminismo]] [[fa:فمینیسم]] [[fi:Feminismi]] [[fr:Féminisme]] [[gd:Boireannachas]] [[gl:Feminismo]] [[he:פמיניזם]] [[hr:Feminizam]] [[ia:Feminismo]] [[it:Femminismo]] [[ja:フェミニズム]] [[ka:ფემინიზმი]] [[ko:페미니즘]] [[lt:Feminizmas]] [[mk:Феминизам]] [[nl:Feminisme]] [[nn:Feminisme]] [[no:Feminisme]] [[pl:Feminizm]] [[pt:Feminismo]] [[ro:Feminism]] [[ru:Феминизм]] [[scn:Fimminismu]] [[sh:Feminizam]] [[simple:Feminism]] [[sk:Feminizmus (hnutie)]] [[sl:Feminizem]] [[sr:Феминизам]] [[sv:Feminism]] [[tr:Feminizm]] [[uk:Фемінізм]] [[zh:女性主義]] स्त्रीवाद 3091 11925 2005-02-10T21:05:46Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नारीवाद]] स्त्री विमर्श 3092 11926 2005-02-10T21:06:37Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नारीवाद]] स्त्री-विमर्श 3093 11927 2005-02-10T21:07:48Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नारीवाद]] स्त्रीवादी 3094 11928 2005-02-10T21:08:40Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नारीवाद]] नारीवादी 3095 11929 2005-02-10T21:09:38Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नारीवाद]] चित्र:शिराक.jpg 3096 11930 2005-02-11T00:17:44Z विजय ठाकुर 115 ज़्याक सिराक 3097 40701 2007-01-01T13:10:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[frp:Jacques Chirac]] [[Image:शिराक.jpg|thumb|200px|राष्ट्रपति शिराक]] '''ज़्याक शिराक''' [[फ्राँस]] के [[राष्ट्रपति]] हैं. अपने राजनीतिक जीवन में वे दो बार देश के प्रधानमंत्री भी रह चुके हैं। उन्होने 1976 में अपनी पार्टी आरपीआर की स्थापना की थी और 18 वर्षों तक [[पेरिस]] के [[मेयर]] पद पर आसीन रहे. शिराक मतदाताओं के बीच लोकप्रिय रहे हैं। [[जनरल डि गॉल]] से प्रेरित होकर सार्वजनिक जीवन में आए शिराक 1960 के अंत तक वित्त मंत्री बन गए थे. और वे देश की और यूरोपीय संसदों दोनों में रह चुके हैं. खाने का विशेष शौक, दिल को छूने वाली मुस्कुराहट, औरतों के साथ उनके संबंध, उनसे प्रेम करने वाली पत्नी और बेटियाँ, [[सूमो कुश्ती]] में उनका विशेष रुझान - सबने उनकी लंबे समय से लोकप्रिय छवि बनाने में मदद की है. उम्र और विभिन्न कांडों के बावजूद राष्ट्रपति पद के लिए दोबारा चुना जाना उनके अनुभव भरे जीवन की सफलता का गवाह है. शिराक की नैतिकता पर प्रश्न उठते रहे हैं उनका एक उपनाम है 'कमेलियन बोनापार्ट' यानि 'गिरगिट'. 1997 में बगैर किसी प्रत्यक्ष कारण के शिराक ने नेशनल असेंब्ली ख़त्म कर दी जिसकी दक्षिण पंथी बहुमत के तीन साल बाकी थे. तुरंत बाद उनके समर्थक [[चुनाव]] हार गए. और राष्ट्रपति पद के आखिरी पाँच सालों में हाथ पर हाथ धरे बैठे रहे. ज़्याक शिराक पर [[पेरिस]] के [[मेयर]] होने के दौरान पार्टी के लिए ग़लत तरीकों से पैसे उगाहने का आरोप है. लेकिन लगातार सबूत देने की माँग को वे यह कह कर टालते रहे हैं कि वे निर्दोष हैं और चाहते हुए भी राष्ट्रपति का पद उन्हे गवाही देने से रोकता है. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[af:Jacques Chirac]] [[ar:جاك شيراك]] [[ast:Jacques Chirac]] [[bg:Жак Ширак]] [[bn:জাক শিরাক]] [[bs:Jacques Chirac]] [[ca:Jacques Chirac]] [[cs:Jacques Chirac]] [[cv:Жак Ширак]] [[cy:Jacques Chirac]] [[da:Jacques Chirac]] [[de:Jacques Chirac]] [[el:Ζακ Σιράκ]] [[en:Jacques Chirac]] [[eo:Jacques Chirac]] [[es:Jacques Chirac]] [[et:Jacques Chirac]] [[eu:Jacques Chirac]] [[fa:ژاک شیراک]] [[fi:Jacques Chirac]] [[fr:Jacques Chirac]] [[frp:Jacques Chirac]] [[ga:Jacques Chirac]] [[gl:Jacques Chirac]] [[he:ז'אק שיראק]] [[hr:Jacques Chirac]] [[hu:Jacques Chirac]] [[hy:Շիրակ Ժակ]] [[ia:Jacques Chirac]] [[id:Jacques Chirac]] [[io:Jacques Chirac]] [[is:Jacques Chirac]] [[it:Jacques Chirac]] [[ja:ジャック・シラク]] [[ko:자크 시라크]] [[ku:Jacques Chirac]] [[la:Iacobus Chiracus]] [[li:Jacques Chirac]] [[lt:Žakas Širakas]] [[lv:Žaks Širaks]] [[mk:Жак Ширак]] [[ms:Jacques Chirac]] [[nds:Jacques Chirac]] [[nl:Jacques Chirac]] [[nn:Jacques Chirac]] [[no:Jacques Chirac]] [[nrm:Jacques Chirac]] [[pl:Jacques Chirac]] [[ps:ژاک شېراک]] [[pt:Jacques Chirac]] [[ro:Jacques Chirac]] [[ru:Ширак, Жак]] [[scn:Jacques Chirac]] [[sh:Jacques Chirac]] [[simple:Jacques Chirac]] [[sk:Jacques Chirac]] [[sl:Jacques Chirac]] [[sr:Жак Ширак]] [[sv:Jacques Chirac]] [[tg:Жак Ширак]] [[th:ชาก ชีรัก]] [[tr:Jacques Chirac]] [[ty:Jacques Chirac]] [[uk:Ширак Жак Рене]] [[vi:Jacques Chirac]] [[zh:雅克·希拉克]] [[zh-min-nan:Jacques Chirac]] लल्लेश्वरी 3099 32167 2006-10-25T04:02:29Z धवलगिरि 820 '''लल्लेश्वरी''' या '''लल्ला'' के नाम से जाने जानेवाली चौदवहीं सदी की एक भक्त कवियित्री थी जो [[कश्मीर]] की [[शैव]] [[भक्ति]] परंपरा और [[कश्मीरी भाषा]] की एक अनमोल कड़ी थीं। लल्ला का जन्म [[श्रीनगर]] से दक्षिणपूर्व मे स्थित एक छोटे से गाँव में हुआ था। वैवाहिक जीवन सु:खमय न होने की वजह से लल्ला ने घर त्याग दिया था और छब्बीस साल की उम्र में [[गुरु]] [[सिद्ध श्रीकंठ]] से [[दीक्षा]] ली। [[कश्मीरी संस्कृति]] और कश्मीर के लोगों के धार्मिक और सामाजिक विश्वासों के निर्माण में लल्लेश्वरी का अत्यंत महत्वपूर्ण स्थान है। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:कश्मीर]] [[en:Lalleshvari]] [[sa:लल्लेश्वरी]] विक्रम सेठ 3100 15190 2005-12-24T20:49:56Z YurikBot 240 robot Adding: he, nl '''विक्रम सेठ''' (जन्म [[20 जून]], [[1952]]) [[भारतीय]] [[साहित्य]] में एक जाने माने नाम है। मुख्य रूप से ये [[उपन्यासकार]] और [[कवि]] हैं। इनकी पैदाइश और परवरिश [[कोलकाता]] में हुई। [[दून स्कूल]] और [[टानब्रिज स्कूल]] में इनकी प्रारंभिक शिक्षा हुई। [[आक्सफोर्ड विश्वविद्यालय]] में इन्होंने [[दर्शनशास्त्र]] [[राजनीतिशास्त्र]] और [[अर्थशास्त्र]] का अध्यन किया, बाद में इन्होंने [[नानजिंग विश्वविद्यालय]] में क्लासिकल [[चीनी कविता]] का भी अध्यन किया। उन्हें उनके चार प्रमुख उपन्यासों के लिये जाना जाता है: *'''[[द गोल्डेन गेट]]''' ([[1986]]), *'''[[ए सूटेबल ब्वाय]]''' ([[1993]]) *'''[[सानेट]]''' *'''[[एन इक्वल म्यूजिक]]''' ([[1999]]) वे भारत के सर्वोच्च न्यायलय की पहली महिला मुख्य न्यायाधीश [[लीला सेठ]] के पुत्र हैं। ==कविता== *''[[मैपिंग्स]]'' ([[1980]]) *''[[फ्राम हेवेन लेक]]'' ([[1983]]) *''[[द हम्बल एडमिनिस्ट्रेटर्स गार्डन]]'' ([[1985]]) *''[[आल यू हू स्लीप टुनाइट]]'' ([[1990]]), *''[[बीस्टली टेल्स]]'' ([[1991]]) *''[[थ्री चाइनीज पोएट्स]]'' ([[1992]]) ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=4020 The Literary Encyclopedia's article on Vikram Seth] [[de:Vikram Seth]] [[en:Vikram Seth]] [[he:ויקרם סת]] [[nl:Vikram Seth]] [[zh:维克拉姆·塞斯]] Template:नये/संपादित 3101 19101 2006-04-27T22:07:14Z 67.171.77.248 {| class="toccolours" style="float: right; font-size: 95%; margin: 0 0 0.5em 1em;" !style="border-bottom:2px solid #000; background:#efefef; text-align:center;"|'''नये/हाल ही में बदले गये िनबंध''' |- | '''(आप भी योगदान करना न भूलें)''' *[[Hindi Computer Terminology | िहन्दी कंप्यूटर शब्दावली]] *[[हाशमी रफ़संजानी]] *[[दिल्ली विश्वविद्यालय]] *[[िहंदी साहित्य]] * [[भारत के राजनीितक दलों की सूची]] *[[ओरिएण्टल इंश्योरेंस कम्पनी|ओरिएण्टल इंश्योरेंस]] *[[खुदाबक़्श लाइब्रेरी]] *[[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान रुड़की | आई आई टी रुड़की]] *[[हु जिन्ताओ]] *[[भारतीय विज्ञान संस्थान]] |} गोपालदास नीरज 3102 35299 2006-11-19T03:20:01Z Amitprabhakar 683 [[पद्मश्री]] '''गोपालदास नीरज''' (जन्म 8 फरवरी 1926, ग्राम: पुरावली [[इटावा]], [[उत्तर प्रदेश]] ), कालेज मे अध्यापन, मंच पर कविता-वाचन और चित्रपट के लिये गीत रचना में लोकप्रियता । नीरज जी से [[हिन्दी]] संसार अच्छी तरह परिचित है किन्तु फिर भी उनका काव्यात्मक व्यक्तित्व आज सबसे अधिक विवादास्पद है। जन समाज की दृष्टि में वह मानव प्रेम के अन्यतम गायक हैं। 'भदन्त आनन्द कौसल्यानन' के शब्दों में उनमें हिन्दी का [[अश्वघोष]] बनने की क्षमता है। [[दिनकर]] के अनुसार वे हिन्दी की [[वीणा]] हैं। अन्य भाषा-भाषियों के विचार में वे 'सन्त-कवि' हैं और कुछ आलोचक उन्हें 'निराश-मृत्युवादी' मानते हैं। वर्तमान समय में सर्वाधिक लोकप्रिय और लाड़ले कवि हैं जिन्होंने अपनी मर्मस्पर्शी काव्यानुभूति तथा सरल भाषा द्वारा [[हिन्दी कविता]] को एक नया मोड़ दिया है और [[बच्चन]] जी के बाद नयी पीढी को सर्वाधिक प्रभावित किया है। आज अनेक गीतकारों के कण्ठ में उन्हीं की अनुगूँज है। ==प्रमुख कविता संग्रह== * '''दर्द दिया''' * '''प्राणगीत''' * '''आसावरी''' * ''बादर बरस गयो''' * '''दो गीत''' * '''नदी किनारे''' * '''संघर्ष''' * '''विभावरी''' * '''नीरज की पाती''' * '''लहर पुकारे''' * '''मुक्तकी''' * '''गीत भी अगीत भी''' ==यह भी देखें== * '''[[हिन्दी साहित्य]]''' * '''[[हिन्दी]]''' ==बाहरी कडियाँ== *[http://hi.literature.wikia.com गोपालदास नीरज कविता कोश में] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] अब्दुल कलाम 3103 44590 2007-01-20T09:07:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:עבדול קאלאם]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''ए पी जे अब्दुल कलाम''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:अबदुलकलाम.jpg|thumb|200px|center|ए पी जे अब्दुल कलाम]] |- ! जन्मतिथी: | [[15 अक्तूबर]], [[1931]] |- ! जन्मस्थल: | [[धनुषकोडी]] [[रामेश्वरम]] में, <br>[[तमिलनाडू]], [[भारत]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के राष्ट्रपति]] |- ! पदक्रम: | 11 वें राष्ट्रपति |- ! पदभार ग्रहण: | [[25 जुलाई]], [[2002]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[के आर नारायणन]] |} डाक्टर '''अवुल पकिर जैनुलाअबदीन अब्दुल कलाम''' (जन्म [[15 अक्तूबर]], [[1931]], [[रामेश्वरम]], [[तमिलनाडू]], [[भारत]]), जिन्हें आमतौर पर '''डाक्टर ए पी जे अब्दुल कलाम''', के नाम से जाना जाता है [[भारत के राष्ट्रपति]] हैं. वे [[भारत]] के जानेमाने [[वैज्ञानिक]] और [[अभियंता]] हैं। ==जीवनचरित== [[धनुषकोडी]] गाँव जो कि [[तमिलनाडू]] में है के एक [[मध्यमवर्ग]] [[मुस्लिम]] परिवार में जन्में कलाम ने 1958 में [[मद्रास इंस्टीट्यूट आफ टेकनालजी]] से [[अंतरिक्ष विज्ञान]] में स्नातक की उपाधि प्राप्त की है। स्नातक होने के बाद उन्होंने [[हावरक्राफ्ट]] परियोजना पर काम करने के लिये [[भारतीय रक्षा अनुसंधान एवं विकास संस्थान]] में प्रवेश किया। [[1962]] में वे [[भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन]] में आये जहाँ उन्होंने सफलतापूर्वक कई [[उपग्रह]] प्रक्षेपण परियोजनाओं में अपनी भूमिका निभाई। परियोजना निदेशक के रूप में भारत के पहले स्वदेशी [[उपग्रह प्रक्षेपण यान]] [[एसलवी3]] के निर्माण में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई जिससे जुलाई 1980 में [[रोहिणी उपग्रह]] सफलतापूर्वक [[अंतरिक्ष]] में प्रक्षेपित किया गया था। [[1982]] में वे [[भारतीय रक्षा अनुसंधान एवं विकास संस्थान]] में वापस निदेशक के तौर पर आये और उन्होंने अपना सारा ध्यान "गाइडेड मिसाइल" के विकास पर केन्द्रित किया। [[अग्नि मिसाइल]] और [[पृथवी मिसाइल]] का सफल परीक्षण का श्रेय काफी कुछ उन्हीं को है। [[जुलाई]] [[1992]] में वे भारतीय रक्षा मंत्रालय में वैज्ञानिक सलाहकार नियुक्त हुये। उनकी देखरेख में भारत ने [[1998]] में [[पोखरण]] में अपना दूसरा सफल [[परमाणु परीक्षण]] किया और परमाणु शक्ति से संपन्न राष्ट्रों की सूची में शामिल हुआ। डाक्टर कलाम को भारत के सर्वोच्च नागरिक सम्मान [[भारत रत्न]] से [[1997]] में सम्मानित किया गया। [[18 जुलाई]], [[2002]] को डाक्टर कलाम को नब्बे प्रतिशत बहुमत द्वारा भारत का राष्ट्रपति चुना गया और उन्होंने 25 [[जुलाई]] को अपना पदभार ग्र्हण किया। इस पद के लिये उनका नामांकन उस समय सत्तासीन [[राष्ट्रीय प्रजातांत्रिक गठबंधन]] की सरकार ने किया था जिसे [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] का सम्रथन हासिल हुआ था। उनका विरोध करने वालों में उस समय सबसे मुख्य दल [[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी]] और अन्य वामपंथी सहयोगी दल थे। [[वामपंथी]] दलों ने अपनी तरफ से 87 वर्षीया श्रीमती [[लक्ष्मी सहगल]] का नामांकन किया था जो [[सुभाषचंद्र बोस]] के [[आज़ाद हिंद फौज]] में और [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] में अपने योगदान के लिये जानी जाती हैं। डाक्टर अपने व्यक्तिगत जीवन में पूरी तरह [[अनुशासन]] [[शाकाहार]] और [[ब्रह्मचर्य]] का पालन करने वालों में से हैं। ऐसा कहा जाता है कि वे [[क़ुरान]] और [[भगवद् गीता]] दोनों का अध्यन करते हैं। कलाम ने कई स्थानों पर उल्लेख किया है कि वे [[तिरुक्कुराल]] का भी अनुसरण करते हैं, उनके भाषणों में कम से कम एक ''कुराल'' का उल्लेख अवश्य रहता है। राजनैतिक स्तर पर कलाम की चाहत है कि अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर भारत की भूमिका विस्तार हो और भारत ज्यादा से ज्याद महत्वपूर्ण भूमिका निभाये। भारत को [[महाशक्ति]] बनने की दिशा में कदम बढाते देखना उनकी दिली चाहत है। उन्होंने कई प्रेरणास्पद पुस्तकों की भी रचना की है और वे तकनीक को भारत के जनसाधारण तक पहुँचाने की हमेशा वक़ालत करते रहे हैं। बच्चों और युवाओं के बीच डाक्टर क़लाम अत्यधिक लोकप्रिय हैं। == किताबें == *''इंडिया 2020'' एपीजे अब्दुल कलाम एवं, वाई एस राजन कृत (पेंग्विन बुक्स इंडिया, 2003) ISBN 0140278338 *''इग्नाइटेड माइंडस: अनलीशिंग थे पावर विदीन इंडिया'' एपीजे अब्दुल कलाम कृत (पेंग्विन बुक्स, 2003) ISBN 0143029827 *''इंडिया- माय-ड्रीम'' एपीजे अब्दुल कलाम कृत (एक्सेल बुक्स, 2004) ISBN 817446350X *''एनविजनिंग अन एमपावर्ड नेशन: टेक्नालजी फार सोसायटल ट्रांसफारमेशन'' एपीजे अब्दुल कलाम कृत (टाटा मैकग्रा हिल पब्लिशिंग कंपनी लिमिटेड, 2004) ISBN 0070531544 *'''आत्मकथात्मक''' **''[[विंग्स आफ फायर]]: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम'' एपीजे अब्दुल कलाम कृत , अरुण तिवारी (ओरियेंट लांगमैन, 1999) ISBN 8173711461 **''साइंटिस्ट टू प्रेसिडेंट'' एपीजे अब्दुल कलाम कृत (ज्ञान पब्लिशिंग हाउस, 2003) ISBN 8121208076 **''इटरनल क्वेस्ट: लाइफ ऐंड टाइम्स आफ डाक्टर अवुल पकिर जैनुलाआबदीन अब्दुल कलाम'' एस चंद्रा कृत (पेंटागन पब्लिशर्स, 2002) ISBN 8186830553 **''प्रेसिडेंट एपीजे अब्दुल कलाम'' आर के पूर्ति कृत (अनमोल पब्लिकेशन्स, 2002) ISBN 8126113448 **''ए पी जे अब्दुल कलाम: द विजनरी आफ इंडिया''' के भूषण एवं जी कात्याल कृत (एपीएच पब्लिशिंग कार्पोरेशन, 2002) ISBN 817648380X == बाहरी कड़ियाँ == * [http://presidentofindia.nic.in/scripts/presidentprofile.jsp आधिकारिक जालस्थल पर उनका जीवन चरित - अँग्रेजी में] * [http://presidentofindia.nic.in/ भारत के राष्ट्रपतियों का आधिकारिक जालस्थल] [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती]] [[de:Abdul Kalam]] [[el:Αμπντούλ Καλάμ]] [[en:Abdul Kalam]] [[et:Abdul Kalam]] [[fi:A. P. J. Abdul Kalam]] [[fr:Abdul Kalam]] [[gl:Abdul Kalam - ஏ. பி. ஜே. அப்துல் கலாம]] [[he:עבדול קאלאם]] [[id:Abdul Kalam]] [[ja:アブドゥル・カラーム]] [[kn:ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಮ್]] [[mr:ए. पी. जे. अब्दुल कलाम]] [[nl:Abdul Kalam]] [[no:Avul Pakir Jainulabdeen Abdul Kalam]] [[pl:A.P.J. Abdul Kalam]] [[ps:عبدالکلام]] [[sa:अब्दुल कलाम]] [[simple:Abdul Kalam]] [[sk:Avul Pakir Jainulabdeen Abdul Kalam]] [[sv:Abdul Kalam]] [[ta:ஏ. பி. ஜே. அப்துல் கலாம்]] [[te:ఏ.పి.జె.అబ్దుల్ కలామ్]] [[zh:阿卜杜尔·卡拉姆]] चित्र:अबदुलकलाम.jpg 3104 11938 2005-02-13T22:41:00Z विजय ठाकुर 115 के आर नारायणन 3106 11939 2005-02-13T22:58:23Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[कोच्चेरी रामण नारायणन]] जुगसलाई 3107 11940 2005-02-15T02:05:41Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[जुगसलाई जमशेदपुर]] खड़ंगाझाड़ 3108 11941 2005-02-15T02:06:52Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[खड़ंगाझाड़ जमशेदपुर]] सोनारी 3109 11942 2005-02-15T02:06:57Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[सोनारी जमशेदपुर]] राजगृह 3110 11943 2005-02-15T02:08:04Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[राजगीर]] हिन्दी समाचारपत्रों की सूची 3111 11944 2005-02-15T02:33:16Z 144.92.165.87 इंटरनेट एवं प्रिंट दोनो पर उपलब्ध हिन्दी समाचार पत्र *[http://navbharattimes.indiatimes.com/ नवभारत टाइम्स] टाइम्स समूह का समाचारपत्र नयी [[दिल्ली]] से प्रकाशित *[http://www.hindustandainik.com हिन्दुस्तान] नयी [[दिल्ली]] से प्रकाशित *[http://www.rashtriyasahara.com राष्ट्रीयसहारा] सहारा समूह का प्रकाशन *[http://www.prabhatkhabar.com प्रभातखबर] [[राँची]], [[जमशेदपुर]], [[धनबाद]] एवं [[देवघर]] [[झारखंड]] से प्रकाशित *[http://us.jagran.com/ दैनिक जागरण] भारत के कई शहरों से एक साथ प्रकाशित *[http://rajasthanpatrika.com/ राजस्थान पत्रिका] [[राजस्थान]] के सभी प्रमुख शहरों के साथ साथ [[चेन्नई]] से प्रकाशित *[http://amarujala.com/ अमर उजाला] *[http://haribhoomi.com/ हरिभूमि] [[रोहतक]] [[हरियाणा]] से प्रकाशित उमरोई हवाई-अड्डा 3112 11945 2005-02-15T04:44:24Z 144.92.165.87 '''उमरोई हवाई अड्डा''' [[मेघालय]] [[प्रान्त]] की राजधानी [[शिलांग]] में स्थित है। जैसा कि इस हवाई अड्डे के नाम से पता चलता है, यह शिलांग से तकरीबन 14 किलोमीटर पहले [[गुवाहाटी]] शिलांग राजपथ पर स्थित है। यहाँ से [[कोलकाता]], [[गुवाहाटी]], [[सिलचर]], [[बागडोगरा]] और आस पास के शहरों के लिये हवाई सेवा उपलब्ध है। सोनारी जमशेदपुर 3115 11946 2005-02-15T06:24:36Z 144.92.165.87 '''सोनारी''' [[जमशेदपुर]] के उत्तरपूर्व में बसा एक क्षेत्र है। खासतौर से यहाँ जमशेदपुर का स्थानीय [[हवाई अड्डा]] होने के कारण जाना जाता है। सोनारी क्षेत्र के कागलनगर में [[झारखंड]] की दो प्रमुख नदियों [[स्वर्णरेखा]] और [[खड़कई]] नदियों का संगम स्थल है जिसे '''दुमुहानी''' के नाम से जाना जाता है। हर वर्ष खासतौर पर [[मकर संक्राति]] के अवसर पर यहाँ श्रद्धालुओं की भीड़ जमती है और लोग यहाँ दुमुहानी में पवित्र स्नान करते हैं। यह [[जमशेदपुर]] के प्रमुख पिकनिक स्थल के रूप में भी खासा प्रसिद्ध है। राष्ट्रीय खनन शोध संस्थान 3116 15601 2006-01-07T21:41:30Z Spundun 73 '''राष्ट्रीय खनन शोध संस्थान''' या '''इंडियन स्कूल आफ माइंस''' भारत के खनन संबंधी शोध संस्थानों में सबसे प्रमुख है। यह संस्थान नवनिर्मित [[झारखंड]] [[प्रान्त]] के [[धनबाद]] नामक [[शहर]] में स्थित है। == बहिर्गामी कडीयाँ == * [http://www.ismdhanbad.ac.in राष्ट्रीय खनन शोध संस्थान वेबसाइट (अंग्रेज़ी)] [[en:Indian School of Mines]] इंडियन स्कूल आफ माइंस 3117 11948 2005-02-15T06:28:39Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[राष्ट्रीय खनन शोध संस्थान]] बलूचिस्तान 3118 28970 2006-10-01T17:28:38Z Amitprabhakar 683 '''बलूचिस्तान''' [[पाकिस्तान]] का एक प्रांत है। यहाँ के लोगों की प्रमुख भाषा '''बलूच''' या '''बलूची''' के नाम से जानी जाती है। {{stub}} [[श्रेणी: पाकिस्तान के राज्य]] {{पाकिस्तान के राज्य }} [[da:Baluchistan (Pakistan)]] [[de:Belutschistan (Pakistan)]] [[en:Balochistan (Pakistan)]] [[es:Baluchistán]] [[et:Belutšistani provints]] [[fa:بلوچستان پاکستان]] [[fr:Balouchistan]] [[ko:발루치스탄 주]] [[nl:Beloetsjistan (Pakistan)]] [[pl:Beludżystan (prowincja w Pakistanie)]] [[sv:Baluchistan]] [[ur:بلوچستان]] अंतिम संस्कार 3119 16962 2006-03-05T18:59:39Z Magicalsaumy 423 '''अंतिम संस्कार''' हिन्दुओं के प्रमुख संस्कारों में से एक है। [[संस्कार]] का तात्पर्य हिन्दुओं द्वार जीवन के विभिन्न चरणों में किये जानेवाले धार्मिक [[कर्मकांड]] से है। अंतिम संस्कार हिन्दुओं के पृथवी पर बिताये गये जीवन का आखिरी [[संस्कार]] होता है जिसे व्यक्ति की [[मृत्यु]] के पश्चात मृतक के परिजनों द्वारा संपन्न किया जाता है। आम तौर पर हिंदुओं को मरने के बाद [[अग्नि]] की [[चिता]] पर जलाया जाता है जिसमें शव को लकड़ी के ढेर पर रखकर पहले मृतात्मा को [[मुखाग्नि]] दी जाती है और तत्पश्चात उसके शरीर को अग्नि को समर्पित किया जाता है। शवदाह के बाद मृतक की अस्थियाँ जमा की जाती है और उसे किसी जलस्त्रोत में, आमतौर पर [[गंगा]] में प्रवाहित की जाती है। जिसके बाद लगभग तेरह दिनों तक [[श्राद्धकर्म]] किया जाता है। मृतात्मा की शांति के लिये दान दिये जाते हैं और [[ब्राम्हण]] समुदाय को भोजन कराया जाता है। बाद में लोग [[पिंडदान]] के लिये [[काशी]] या [[गया]] में जाकर [[पिंडदान]] की प्रक्रिया पूरी करते हैं। {{stub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] जी एम टी 3120 11951 2005-02-15T06:44:04Z 144.92.165.87 जी एम टी को '''ग्रीनविच मीन टाईम''' या '''अंतर्रराष्ट्रीय मानक समय''' के नाम से जाना जाता है। इस समय का निर्धारण [[इंग्लैंड]] के [[ग्रीनविच]] में स्थित [[वेधशाला]] से होता है। इसी समय को मानक मानकर संसार के विभिन्न देशों में समय क्षेत्र के अनुसार समय का निर्धारण होता है। ग्रीनविच मानक समय 3121 11952 2005-02-15T06:45:25Z 144.92.165.87 #REDIRECT[[जी एम टी]] अकबरपुर 3122 11953 2005-02-15T06:50:17Z 144.92.165.87 '''अकबरपुर''' [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] अकोला 3123 39418 2006-12-22T18:55:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:আকোলা]] '''अकोला''' [[महाराष्ट्र]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:আকোলা]] [[en:Akola]] [[pl:Akola]] [[sv:Akola]] इटारसी 3124 23023 2006-07-21T17:25:02Z Mitul0520 211 removed gibbrish '''इटारसी''' [[मध्य प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। यह एक प्रमुख रेलवे जंकशन है। {{substub}} [[Category:शहर]] कुल्लू 3125 42078 2007-01-09T14:51:09Z 84.179.96.116 '''कुल्लू''' [[हिमाचल प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Kullu]] [[en:Kullu]] [[sv:Kullu]] कोचीन 3126 45852 2007-01-24T19:38:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Cochín]] '''कोचीन''' या कोच्चि [[केरल]] [[प्रान्त]] का एक तटीय [[शहर]] है। कोच्चि भारत का एक प्रमुख पत्तन है। इसे अरब सागर की राणी माना जाता हैं । केरल की सबसे बडी शहर ओर वाणिज्य की केन्द्र हैं। [[Category:शहर]] [[bn:কোচিন]] [[de:Kochi (Indien)]] [[en:Kochi (India)]] [[es:Cochín]] [[fi:Kochi]] [[fr:Kochi (Inde)]] [[he:קוצ'י]] [[id:Kochi, India]] [[ja:コーチ (インド)]] [[ml:കൊച്ചി]] [[nl:Kochi]] [[pl:Koczin]] [[pt:Cochim]] [[ro:Kochi, India]] [[sv:Kochi (Indien)]] [[ta:கொச்சி]] [[zh:柯枝]] तिनसुकिया 3127 11958 2005-06-05T04:41:53Z Spundun 73 stub '''तिनसुकिया''' [[असम]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{stub}} [[Category:शहर]] नासिक 3128 41022 2007-01-02T20:17:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Nashik]] '''नासिक''' [[महाराष्ट्र]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[de:Nashik]] [[en:Nashik]] [[fi:Nashik]] [[id:Nashik]] [[ja:ナーシク]] [[lt:Našikas]] [[mr:नाशिक शहर]] [[nl:Nashik]] [[pt:Nashik]] [[ro:Nashik]] [[sv:Nashik]] भरतपुर 3129 11960 2005-06-05T04:45:02Z Spundun 73 substub '''भरतपुर''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] विजयवाड़ा 3130 11961 2005-06-05T08:37:12Z Spundun 73 substub '''विजयवाड़ा''' [[आंध्र प्रदेश]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] लुधियाना 3131 44082 2007-01-17T22:40:31Z देसीफ्राल 586 '''लुधियाना''' [[पंजाब]] [[प्रान्त]] का एक [[शहर]] है। {{substub}} [[de:Ludhiana]] [[en:Ludhiana]] [[lt:Ludhiana]] [[nl:Ludhiana]] [[ja:ルディアーナ]] [[pl:Ludhijana]] [[pt:Ludhiana]] [[ro:Ludhiana]] [[fi:Ludhiana]] [[sv:Ludhiana]] [[ta:லூதியானா]] [[Category:शहर]] बांगलादेश 3133 11963 2005-02-16T23:50:29Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[बांग्लादेश]] राजस्थान के शहर 3134 15313 2005-12-28T08:33:19Z 164.100.8.56 *[[अजमेर]], *[[अलवर]], *[[बाँसवाड़ा]], *[[भरतपुर]], *[[भीलवाड़ा]], *[[बदी]], *[[चित्तौड़गढ]], *[[डूंगरपुर]], *[[जयपुर]] *[[जोधपुर]], *[[जैसलमेर]], *[[बूँदी]], *[[सीकर]], *[[उदयपुर]], *[[बाड़मेर]], *[[बीकानेर ]] भीलवाडा 3135 11965 2005-02-18T05:29:11Z 144.92.165.87 '''भीलवाड़ा''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक जिला है जो 25°.00 से 27°.50'डिग्री उत्तरी [[अक्षांस]] एवं 74°.03' से 75°.25' पूर्वी [[देशांतर]] रेखा के बीच अवस्थित है। ==परिचय== ==यातायात== ==पर्यटन== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{substub}} [[category: शहर]] Template:भारतीय पार्श्वगायक 3136 15341 2005-12-29T20:59:01Z Spundun 73 आशा भोंसले <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[भारतीय पार्श्वगायक]]''' || [[Image:India flag large.png|50px|Flag of India]] |- |align="center"| [[लता मंगेशकर]] | [[मुकेश]] | [[मोहम्मद रफी]] | [[आशा भोंसले]] | [[किशोर कुमार]] | [[तलत अज़ीज]] | [[मन्ना डे]] | [[हेमंत कुमार]] | [[कविता कृष्णमूर्ति]] | [[कुमार शानू]] | [[उदित नारायण]] | [[साधना सरगम]] | [[अनुराधा पौडवाल]] | [[शमसाद बेगम]] | |} उत्तर प्रदेश के जिले 3145 16995 2006-03-05T23:47:51Z Magicalsaumy 423 उत्तर प्रदेश के ज़िले : *[http://agra.nic.in आगरा] *[http://aligarh.nic.in अलीगढ] *[http://allahabad.nic.in इलाहाबाद] *[http://ambedkarnagar.nic.in अम्बेडकरनगर] *[http://auraya.nic.in औरैया]] *[http://azamgarh.nic.in आजमगढ] *[http://baghpat.nic.in बागपत] *[http://bahraich.nic.in बहराइच] *[http://ballia.nic.in बलिया] *[http://balrampur.nic.in बलरामपुर] *[http://banda.nic.in बाँदा] *[http://barabanki.nic.in बाराबंकी] *[http://bareilly.nic.in बरेली] *[http://basti.nic.in बस्ती] *[http://bijnor.nic.in बिजनौर] *[http://badaun.nic.in बदायूँ] *[http://bulandshahar.nic.in बुलंदशहर] *[http://chandauli.nic.in चंदौली] *[http://chitrakoot.nic.in चित्रकूट] *[http://deoria.nic.in देवरिया] *[http://etah.nic.in एटा] *[http://etawah.nic.in इटावा] *[http://faizabad.nic.in फ़ैजाबाद] *[http://farrukhabad.nic.in फ़र्रुखाबाद] *[http://fatehpur.nic.in फतेहपुर] *[http://firozabad.nic.in फ़िरोजाबाद] *[http://gbnagar.nic.in गौतमबुद्ध नगर] *[http://ghaziabad.nic.in गाजियाबाद] *[http://ghazipur.nic.in ग़ाज़ीपुर] *[http://gonda.nic.in गोंडा] *[http://gorakhpur.nic.in गोरखपुर] *[http://hamirpur.nic.in हमीरपुर] *[http://hardoi.nic.in हरदोई] *[http://hathras.nic.in हाथरस] *[http://jalaun.nic.in जलौन] *[http://jaunpur.nic.in जौनपुर] *[http://jhansi.nic.in झाँसी] *[http://jpnagar.nic.in ज्योतिबा फुले नगर] *[http://kannauj.nic.in कन्नौज] *[http://kanpurdehat.nic.in कानपुर देहात] *[http://kanpurnagar.nic.in कानपुर नगर] *[http://kaushambhi.nic.in कौशाम्बी] *[http://kushinagar.nic.in कुशीनगर (पड़रौना)] *[http://kheri.nic.in लखीमपुर-खिरी] *[http://lalitpur.nic.in ललितपुर] *[http://lucknow.nic.in लखनऊ] *[http://maharajganj.nic.in महाराजगंज] *[http://mahoba.nic.in महोबा] *[http://mainpuri.nic.in मैनपुरी] *[http://mathura.nic.in मथुरा] *[http://mau.nic.in मऊ] *[http://meerut.nic.in मेरठ] *[http://mirzapur.nic.in मिर्ज़ापुर] *[http://moradabad.nic.in मुरादाबाद] *[http://muzaffarnagar.nic.in मुजफ्फरनगर] *[http://pilibhit.nic.in पीलीभीत] *[http://pratapgarh.nic.in प्रतापगढ] *[http://raebareli.nic.in रायबरेली] *[http://rampur.nic.in रामपुर] *[http://saharanpur.nic.in सहारनपुर] *[http://sknagar.nic.in संत कबीरनगर] *[http://srdnagar.nic.in संत रविदास नगर] *[http://shahjahanpur.nic.in शाहजहाँपुर] *[http://shravasti.nic.in श्रावस्ती] *[http://sidharthnagar.nic.in सिद्धार्थनगर] *[http://sitapur.nic.in सीतापुर] *[http://sonbhadra.nic.in सोनभद्र] *[http://sultanpur.nic.in सुल्तानपुर] *[http://unnao.nic.in उन्नाव] *[http://varanasi.nic.in वाराणसी] [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश]] चित्र:Jmmflag.PNG 3146 11970 2005-02-23T10:15:54Z Inquilab 74 JMM ka parcham JMM ka parcham सहरसा 3147 40423 2006-12-30T13:42:58Z 59.178.22.245 '''सहरसा''' [[कोशी]] प्रमण्डल का मुख्यालय है| [[नेपाल]] से आने वाली कोशी नदी के मैदानों में फ़ैला हुआ कोशी प्रमण्डल हालांकि इतिहास के पन्नों मे तो एक समर्‍द्ध प्रदेश माना जाता रहा है किन्तु वर्तमान मे ये अति पिछड़े क्षेत्रों में आता है| प्रसिध्द मां तारा स्थान यहां के महिषि ग्राम मे स्थित हे. [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} खुदाबक़्श लाइब्रेरी 3148 31368 2006-10-18T23:05:15Z Amitprabhakar 683 '''खुदाबक़्श ओरियेन्टल लाइब्रेरी''' [[भारत]] के सबसे प्राचीन पुस्तकालयों में से एक है जो [[बिहार]] [[प्रान्त]] के [[पटना]] शहर में स्थित है। [[मौलवी खुदाबक़्श खान]] के द्वारा संपत्ति एवं पुस्तकों के निज़ी दान से शुरु हुआ यह पुस्तकालय देश की बौद्धिक संपदाओं में काफी प्रमुख है। [[भारत]] सरकार ने [[संसद]] में 1969 में पारित एक विधेयक द्वारा इसे राष्ट्रीय महत्व के संस्थान के रूप में प्रतिष्ठित किया। यह [[स्वायत्तशासी]] पुस्तकालय जिसके अवैतनिक अध्यक्ष [[बिहार]] के राज्यपाल होते हैं, पूरी तरह भारत सरकार के संस्कृति मंत्रालय के अनुदानों से संचालित है। ==इतिहास== खुदाबक़्श पुस्तकालय की शुरुआत मौलवी मुहम्मद बक़्श जो [[छपरा ]] के थे उनके निजी पुस्तकों के संग्रह से हुई थी। वे स्वयं कानून और इतिहास के विद्वान थे और पुस्तकों से उन्हें खास लगाव था। उनके निजी पुस्तकालय में लगभग चौदह सौ पांडुलिपियाँ और कुछ दुर्लभ पुस्तकें शामिल थीं। 1876 में जब वे अपनी मृत्यु-शैय्या पर थे उन्होंने अपनी पुस्तकों की ज़ायदाद अपने बेटे को सौंपते हुये एक पुस्तकालय खोलने की ईच्छा प्रकट की। इस तरह [[मौलवी खुदाबक़्श खान]] को यह संपत्ति अपने पिता से विरासत में प्राप्त हुई जिसे उन्होंने लोगों को सम्रपित किया। खुदाबक़्श ने अपने पिता द्वारा सौंपी गयी पुस्तकों के अलावा और भी पुस्तकों का संग्रह किया तथा 1888 में लगभग अस्सी हजार रुपये की लागत से एक दोमंज़िले भवन में इस पुस्तकालय की शुरुआत की और 1891 में 29 अक्टूबर को जनता की सेवा में समर्पित किया। उस समय पुस्तकालय के पास [[अरबी भाषा|अरबी]], [[फारसी]], और [[अंग्रेजी]] की चार हजार दुर्लभ [[पांडुलिपी]]याँ मौज़ूद थीं। ==यह भी देखें== *[[पटना]] *[[बिहार]] ==बाहरी कड़ियाँ== [http://KBLibrary.nic.in/ खुदाबक़्श लाइब्रेरी का आधिकारिक जालस्थल (अँग्रेजी में)] [[श्रेणी:पटना]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:पुस्तकालय]] चित्र:Cricketfieldmswd.png 3155 18356 2006-04-04T09:32:19Z 210.72.12.70 {{NowCommons|Image:Cricket shots.png}} चित्र:Cricketwickets.png 3158 18357 2006-04-04T09:33:10Z 210.72.12.70 Cricket Wickets {{NowCommons|Image:Cricket - Wickets.png}} जीवनियाँ 3159 37442 2006-12-05T19:07:35Z Mitul0520 211 '''देखे: [[:श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]]''' *[[खिलाड़ी]] **[[सचिन तेंदुलकर]] [[कपिल देव]] [[विश्वनाथन आनंद]] [[सानिया मिर्ज़ा]] [[सुनील गावस्कर]] [[मिल्खा सिंह]] [[दारा सिंह]] [[धनराज पिल्ळै]] *[[महापुरूष]] **[[महात्मा गाँधी]] [[भगत सिंह]] [[चंद्रशेखर आज़ाद]] [[राजगुरू]] [[सुखदेव]] [[लाला लाजपत राय]] [[जवाहरलाल नेहरु]] [[इंदिरा गाँधी]] *[[हिन्दी फिल्म अभिनेता]] **[[अमिताभ बच्चन]] [[दिलीप कुमार]] [[राजेश खन्ना]] [[शाहरुख खान]] [[जैकी श्राफ]] [[विनोद खन्ना]] *[[हिन्दी फिल्म अभिनेत्रियाँ]] **[[मधुबाला]] [[आशा पारेख]] [[हेमा मालिनी]] [[माधुरी दीक्षीत]] [[श्रीदेवी]] *[[हिन्दी कवि]] **[[रामधारी सिंह 'दिनकर']] [[सूर्यकांत त्रिपाठी 'निराला']] [[हरिवंशराय बच्चन]] [[सुमित्रानंदन पंत]] *[[हिन्दी गद्यकार]] **[[प्रेमचंद]] [[महादेवी वर्मा]] स्लोवाकिया 3161 43160 2007-01-14T22:17:59Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Slovakän]] {{Infobox_Country |native_name = ''Slovenská republika'' |conventional_long_name = Slovak Republic |common_name = Slovakia |image_flag = Flag of Slovakia.svg |image_coat = Coat of Arms of Slovakia.svg |image_map = LocationSlovakia.png |national_motto = none |national_anthem = ''[[Nad Tatrou sa blýska]]''<br>("Lightning Over the Tatras") |official_languages = [[Slovak language|Slovak]] |capital = [[Bratislava]] |latd=48|latm=08|latNS=N|longd=17|longm=06|longEW=E| |largest_city = [[Bratislava]] |government_type = [[Parliamentary democracy]] |leader_title1 = [[President of Slovakia|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Slovakia|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Ivan Gašparovič]] |leader_name2 = [[Robert Fico]] |accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] |area_rank = 130th |area_magnitude =1 E10 |area= 49,036 |areami²=18,933 |percent_water = Negligible |population_estimate = 5,401,000 |population_estimate_rank = 110th |population_estimate_year = July 2005 |population_census = 5,379,455 |population_census_year = 2001 |population_density = 111 |population_densitymi² =287 |population_density_rank = 88th |GDP_PPP = $85.14 billion <!-- cia.gov --> |GDP_PPP_rank = 60th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $16,041 |GDP_PPP_per_capita_rank = 45th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = From [[Czechoslovakia]] |established_event1 = Date |established_date1 = [[January 1]], [[1993]]<ref>[[Czechoslovakia]] split into the [[Czech Republic]] and Slovakia (see [[Velvet Divorce]])</ref> |HDI = 0.849 |HDI_rank = 42nd |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Slovak koruna]] |currency_code = SKK |country_code = |time_zone = [[CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.sk]] |calling_code = 421<ref> Shared code 42 with [[Czech Republic]] until [[1997]]</ref> |footnotes = <references /> }} '''स्लोवाकिया''' [[युरोप]] [[महाद्वीप]] मे स्थित एक देश है। [[चेकोस्लोवाकिया]] से अलग होने के बाद इस गणराज्य का निर्माण हुआ था। यहाँ की राजधानी [[ब्रातिस्लावा]] है। {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[Category:स्लोवाकिया]] [[af:Slowakye]] [[als:Slowakei]] [[am:ስሎቫኪያ]] [[an:Eslobaquia]] [[ar:سلوفاكيا]] [[arc:ܣܠܘܦܟܝܐ]] [[ast:Eslovaquia]] [[be:Славаччына]] [[bg:Словакия]] [[br:Slovakia]] [[bs:Slovačka]] [[ca:Eslovàquia]] [[cs:Slovensko]] [[csb:Słowackô]] [[cy:Slofacia]] [[da:Slovakiet]] [[de:Slowakei]] [[el:Σλοβακία]] [[en:Slovakia]] [[eo:Slovakio]] [[es:Eslovaquia]] [[et:Slovakkia]] [[eu:Eslovakia]] [[fa:اسلواکی]] [[fi:Slovakia]] [[fiu-vro:Slovakkia]] [[fo:Slovakia]] [[fr:Slovaquie]] [[frp:Slovaquie]] [[fur:Slovachie]] [[fy:Slowakije]] [[gl:Eslovaquia - Slovensko]] [[he:סלובקיה]] [[hr:Slovačka]] [[hsb:Słowakska]] [[hu:Szlovákia]] [[hy:Սլովակիա]] [[ia:Slovachia]] [[id:Slowakia]] [[ilo:Slovakia]] [[io:Slovakia]] [[is:Slóvakía]] [[it:Slovacchia]] [[ja:スロバキア]] [[ka:სლოვაკეთი]] [[ko:슬로바키아]] [[ku:Slovakya]] [[kw:Slovaki]] [[la:Slovacia]] [[lb:Slowakei]] [[li:Slowakieë]] [[lt:Slovakija]] [[mk:Словачка]] [[mo:Словачия]] [[ms:Slovakia]] [[na:Slovakia]] [[nds:Slowakei]] [[nds-nl:Slowaaknlaand]] [[ne:स्लोभाकिया]] [[nl:Slowakije]] [[nn:Slovakia]] [[no:Slovakia]] [[nov:Slovakia]] [[nrm:Slovaquie]] [[oc:Eslovaquia]] [[os:Словаки]] [[pam:Slovakia]] [[pl:Słowacja]] [[pms:Slovachia]] [[pt:Eslováquia]] [[qu:Isluwakya]] [[rmy:Slovaiko]] [[ro:Slovacia]] [[ru:Словакия]] [[sa:स्लोवाकिया]] [[sh:Slovačka]] [[simple:Slovakia]] [[sk:Slovensko]] [[sl:Slovaška]] [[sq:Sllovakia]] [[sr:Словачка]] [[sv:Slovakien]] [[sw:Slovakia]] [[tg:Словакия]] [[th:ประเทศสโลวาเกีย]] [[tl:Slovakia]] [[tr:Slovakya]] [[ug:سلوۋاكىيە]] [[uk:Словаччина]] [[vi:Slovakia]] [[vo:Slovakän]] [[war:Eslovakia]] [[zh:斯洛伐克]] [[zh-min-nan:Slovensko]] [[zh-yue:斯洛伐克]] गेंदबाज 3162 11985 2005-02-25T03:01:57Z Manish 150 गेंदबाज गेंद फेंकने की जिम्मेदारी लेता है । अभी तक शोए़ब़ अख्तर द्वारा फरवरी २००३ में फेंकी गेंद को सबसे तेज़ गेंद (१००.२३ मील प्रति घंटा या १६१.३ किलोमीटर प्रति घंटा )माना जाता है । गया अंतर्राष्ट्रीय हवाई-अड्डा 3163 30871 2006-10-15T18:01:09Z Matra 768 {{stub}} '''गया अंतर्राष्ट्रीय [[हवाई-अड्डा]]''' [[बिहार]] के [[गया]] एवं [[बोधगया]] शहरों के बीच अवस्थित है। फिलहाल यह हवाई अड्डा देश में सिर्फ [[कोलकाता]] से सीधे सीधे जुड़ा हुआ है। [[बौद्ध]] [[पर्यटन]] को देखते हुये सन 2004 में [[भारत]] सरकार ने इस हवाई-अड्डे का विकास सुनिश्चित किया और अब यह शहर [[श्रीलंका]] की राजधानी [[कोलंबो]] और [[थाईलैंड]] की राजधानी [[बैंकाक]] से सीधे हवाई संपर्क में है। [[श्रीलंकन एअरलाइंस]] की जहाजें हफ़्ते में तीन बार बरास्ता [[गया]] [[दिल्ली]] के लिये जाती है। जबकि [[इंडियन एअरलाइंस]] की जहाज हफ़्ते में चार दिन [[बैंकाक]] से उड़ान भरकर बरास्ता [[कोलकाता]] गया तक आती है। {{stub}} इंडियन एअरलाइन्स 3164 11987 2005-02-25T06:27:10Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[इंडियन एयरलाइन्स]] डेकन एयरलाइंस 3166 11988 2005-02-25T06:30:24Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[एयर डेकन]] आरा 3167 11989 2005-02-25T06:37:09Z 144.92.165.148 '''आरा''' [[बिहार]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[category: शहर]] Template:प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी 3168 31150 2006-10-17T16:36:24Z अभिषेकपाण्डेय 794 महेन्द्र को महेंद्र बनाया <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[भारत के प्रमुख क्रिकेट खिलाड़ी]]''' || [[Image:India flag large.png|50px|Flag of India]] |- |align="center"| [[सचिन तेंदुलकर]] | [[कपिलदेव]] | [[सुनील गावस्कर]] | [[दिलीप वेंगसरकर]] | [[युवराज सिंह]] | [[राहुल द्रविड़]] | [[महेंद्र सिंह धोनी]] । [[इरफ़ान पठान]] | [[अनिल कुंबले]] | [[हरभजन सिंह]] | [[दिनेश मोंगिया]] | [[वेंकटपति राजू]] | [[नवजोत सिद्धू]] | [[रवि शास्त्री]] | [[चेतन शर्मा]] | [[सैयद किरमानी]] | |- |} [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] कपिलदेव 3169 30575 2006-10-13T21:53:12Z Mitul0520 211 '''कपिलदेव''' [[भारत]] के सफलतम हरफनमॉला खिलाड़ी हैं। कपिलदेव और उनके आँकङे इस बात के प्रमाण हैं। {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] [[en:Kapil Dev]] [[ta:கபில்தேவ்]] हँड़िया 3180 11994 2005-02-26T01:21:42Z 144.92.165.148 '''हँड़िया''' को आदिवासियों का [[वोदका]] कहा जा सकता है, यह चावल की बनी [[शराब]] का नाम है जो आदिवासियों के जीवन का अटूट अंग है. यह [[झारखंड]], [[पश्चिम बंगाल]], [[उड़ीसा]], [[छत्तीसगढ]] और भारत के अन्य आदिवासी इलाकों में काफी लोकप्रिय है। [[आदिवासी]] आम तौर शाम घिरने के बाद गीत [[संगीत]] के बीच हँडिया पी कर दिन की बातों को भुला कर अगले दिन की तैयारी में जुट जाते हैं यह लोग, यह सोच कर कि शायद नया दिन उनके लिए कुछ नया लेकर आए. हँड़िया बनाने के लिये चावल को पानी और [[ख़मीर]] पैदा करने वाले कुछ तत्वों के साथ लगभग चौबीस घंटे छोड़ दिया जाता है, जिसके बाद यह सेवन करने योग्य हो जाता है। जैसा कि आम तौर पर हर तरह की शराब के साथ बात लागू होती है, हँड़िया का सेवन भी अल्प मात्रा में करने पर स्वास्थ्य की दृष्टि से ठीक माना जाता है। लेकिन अधिक सेवन से नशे के साथ साथ ही शारीरिक और मानसिक स्वास्थय का नुकसान होता है। आदिवासी समाज में इस बुरी प्रथा को समाप्त करने के लिये सामाजिक मुहिम चलाये गये। उन्नीसवीं सदी में सबसे मज़बूत आंदोलन [[बिरसा मुंडा]] द्वारा छेड़ी गयी थी। हॉकी 3193 21680 2006-06-26T17:19:50Z Mitul0520 211 हाकी एक ऐसा खेल है जिसमें दो टीमें लकड़ी की लाठी (स्टिक) से गेंद को अपनी विरोधी टीम के गोल में डालने की कोशिश करती हैं । दुनिया में हाकी निम्न प्रकार से खेली जाती है । <br> *[[फील्ड हाकी]] *[[बर्फ हाकी]] *[[रोलर हाकी]] दुनिया में अन्य खेल भी हाकी से जन्मे हैं । *[[बाँडी]] *[[फर्शबाल]] *[[रिंक हाकी]] *[[शिन्नी]] *[[वायु हाकी]] *[[जल हाकी]] *[[मेज़ हाकी]] *[[सड़क हाकी]] *[[झाड़ू बाल (ब्रूम बाल)]] [[ca:Hoquei sobre herba]] [[de:Hockey]] [[en:Hockey]] [[eo:Hokeo]] [[fr:Hockey]] [[it:Hockey su prato]] [[ja:ホッケー]] [[pt:Hóquei]] [[sv:Landhockey]] फील्ड हॉकी 3194 46488 2007-01-26T18:08:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:هوكي أرضي]], [[id:Hoki lapangan]] '''फील्ड हॉकी''' दुनिया भर में पुरुषों व महिलाओं में खेले जाने वाला एक काफी प्रसिद्ध खेल है । यह ११ - ११ खिलाड़िय़ों की दो टीमों के बीच में प्राकृतिक घास या कृत्रिम घास (एस्ट्रोटर्फ) पर खेला जाता है । ==इतिहास== फील्ड हाकी एक लाठी (स्टिक) व गेंद से खेले जाने वाले प्राचीनतम खेलों में से एक है। ऐतिहासिक तथ्य हमें बताते हैं कि यह काफी प्राचीन सभ्यताओं में भी खेला जाता था। आधुनिक हाकी मध्य १८वीं शताब्दी में उभर कर आई पर यह १९वीं शताब्दी में ही ढंग से स्थापित हो पाई जब ब्लैक हीथ नाम का क्लब दक्षिण-पूर्व लंदन नें बना। पहले यह घास पर खेला जाता था और फिर १९७० से कृत्रिम घास पर खेला जाने लगा जिसने खेल के काफी पहलुओं में बदलाव ला दिया। अब एशियाई देशों का बोलबाला कम हो गया। खेल की गति, खेलने के सामान में बदलाव आने से नये नये नियम, योजनायें बनने लगीं और स्थापित हो गईं। ==मैदान == {| style="float:right;" |- |[[चित्र:HockeyFieldLarge.png|right|thumb|200px|यह है हाकी का मैदान ।]] |} ==सामान== ==नियम== ==प्रमुख प्रतियोगिताएँ== * [[विश्व कप]] * [[सुल्तान अज़लान शाह हॉकी प्रतियोगिता]] * [[चैंपियंस ट्रॉफ़ी]] [[ar:هوكي أرضي]] [[ca:Hoquei sobre herba]] [[cs:Pozemní hokej]] [[da:Hockey]] [[de:Feldhockey]] [[en:Field hockey]] [[es:Hockey sobre hierba]] [[et:Maahoki]] [[eu:Belar hockey]] [[fi:Maahockey]] [[fr:Hockey sur gazon]] [[ga:Haca]] [[gd:Cromanachd]] [[he:הוקי שדה]] [[hr:Hokej na travi]] [[id:Hoki lapangan]] [[it:Hockey su prato]] [[ja:フィールドホッケー]] [[ko:필드하키]] [[ms:Hoki]] [[nl:Hockey]] [[no:Landhockey]] [[pl:Hokej na trawie]] [[pt:Hóquei em campo]] [[simple:Field hockey]] [[sk:Pozemný hokej]] [[sr:Хокеј на трави]] [[sv:Landhockey]] [[zh:曲棍球]] चित्र:HockeyFieldLarge.png 3195 11997 2005-02-26T04:45:23Z Manish 150 हाकी का मैदान हाकी का मैदान आमिर ख़ान 3196 39585 2006-12-23T11:20:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Aamir Khan]] १४ मार्च १९६५ को जन्में आमिर ख़ान हिन्दी फिल्म संसार के स्थापित कलाकारों में से एक हैं। इनका जन्म एक फिल्म परिवार में हुआ था और इन्होंने [[याद़ों की बारात]] नामक फिल्म में बतौर बाल कलाकार काम से अपना फिल्मी सफर शुरु किया था। पर एक [[अभिनेता]] के रूप में उनको कामयाबी मिली रूमानी फिल्म [[कयामत से कयामत तक]] से। ==फिल्मी सफर== ==पुरस्कार== अभी तक आमिर तीन [[फिल्मफेयर]] पुरस्कार पा चुके हैं और उनकी [[फिल्म]] '''[[लगान]]''' प्रतिष्ठित [[आस्कर]] पुरस्कार में श्रेष्ठ फिल्म की श्रेणी में नामांकन प्राप्त कर चुकी है। *श्रेष्ठ अभिनेता पुरस्कार 1996 - [[राजा हिन्दुस्तानी]] *श्रेष्ठ अभिनेता पुरस्कार 1999 - [[सरफ़रोश]] *श्रेष्ठ अभिनेता पुरस्कार 2002 - [[लगान]] *[[आस्कर]] नामांकन श्रेष्ठ फिल्म 2002 - [[लगान]] ==व्यक्तिगत जीवन== आमिर ख़ान ने अपनी पहली पत्नी रीना को तलाक़ देकर दूसरी शादी कर ली है। *कोक के विज्ञापन *फ़ना का विवाद ==प्रमुख फिल्में== *[[क़यामत से क़यामत तक]] *[[अंदाज अपना अपना]] *[[जो जीता वही सिकन्दर]] *[[रंगीला]] *[[राजा हिन्दुस्तानी]] *[[सरफ़रोश]] *[[लगान]] *[[गुलाम]] *[[राख़]] *[[दिल चाहता है]] *[[दिल (फ़िल्म)| दिल]] *[[दिल है कि मानता नहीं]] *[[मंगल पांडे]] *[[रंग दे बसंती]] *[[फ़ना]] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:अभिनेता]] [[de:Aamir Khan]] [[en:Aamir Khan]] [[fr:Aamir Khan]] [[gu:આમિર ખાન]] [[he:אמיר ח'אן]] [[hu:Aamir Khan]] [[nl:Aamir Khan]] [[pl:Aamir Khan]] [[simple:Aamir Khan]] [[sv:Aamir Khan]] विकिपीडिया:मदद 3199 31431 2006-10-19T18:57:29Z Mitul0520 211 link to [[विकिपीडिया:योगदान]] देखे: [[विकिपीडिया:योगदान]] राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ 3201 24753 2006-08-14T10:16:34Z Soman 638 [[Image:Shakha.jpg|thumb|300px|संघ के शाखा का एक दृश्य]] '''राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ''' एक [[हिंदू]] [[राष्ट्रवाद|राष्ट्रवादी]] आंदोलन है जिसके सिद्धांत [[हिंदुत्व]] मे निहित और आधारित हैं। इसकी शुरुआत [[1925]] में डा. [[केशवराम बलिराम हेडगेवार| केशव हेडगेवार]] द्वारा की गयी थी । [[बीबीसी]] के अनुसार, ''संघ विश्व का सबसे बड़ा [[स्वयंसेवी संस्थान]] है''. [[1925]] के बाद से धीरे धीरे इस संस्थान का राजनैतिक महत्व बढता गया और इसकी परिणति [[भारतीय जनता पार्टी| भाजपा]] जैसे [[राजनैतिक दल]] के रूप में हुई जिसे आमतौर पर [[संघ]] की राजनैतिक शाखा के रूप में देखा जाता है जो [[भारत]] के केन्द्रीय सत्ता पर अन्तत: सन 2000 में काबिज हुई। === संघ परिवार की संरचनात्मक व्यवस्था === संघ में संगठनात्मक रूप से सबसे उपर [[सरसंघ चालक]] का स्थान होता है जो पूरे संघ का दिशा-निर्देशन करता है। सरसंघचालक की नियुक्ति मनोनयन द्वारा होता है। हर सरसंघचालक अपने उत्तराधिकारी की घोषणा करता है। संघ के वर्तमान सरसंघचालक श्री [[के सी सुदर्शन]] हैं। संघ के ज्यादातर कार्यों का निष्पादन [[संघ शाखा|शाखाओं]] द्वारा होता है, जो सार्वजनिक स्थानों पर सुबह या शाम के समय एक से दो घंटे के लिये स्वयंसेवकों का जमावड़ा होता है। वर्तमान में पूरे [[भारत]] में संघ की लगभग पच्चीस हजार से ज्यादा शाखाएँ लगती हैं। ये शाखाएँ संघ की बुनियाद होती है। इन शाखाओं में आम तौर पर शाखा की गतिविधियों में [[खेल]], [[योग]] [[वंदना]] और [[भारत]] एवं विश्व की साँस्कृतिक पहलुओं पर [[बौद्धिक]] शामिल होता है। === आलोचनाएँ === [[1948]] में [[नाथूराम गोडसे]] जो एक [[दक्षिणपंथ| दक्षिणपंथी]] [[हिंदू]] द्वारा [[महात्मा गाँधी]] की [[मुस्लिम तुष्टीकरण]] से क्षुब्ध होकर उनकी हत्या करने के बाद संघ पर प्रतिबंध लगा दिया गया था। गोडसे संघ और [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] का एक भूतपूर्व स्वयंसेवक था । बाद में एक जाँच समीति की जाँच के बाद संघ को इस आरोप से बरी कर दिया गया और प्रतिबंध समाप्त कर दिया गया। संघ के आलोचकों के द्वारा संघ को एक अतिवादी [[दक्षिणपंथ|दक्षिणपंथी]] संगठन बताया जाता रहा है जिसका दर्शन [[हिंदुत्व]] और [[फ़ासीवादी]] संगठन के तौर पर संघ की आलोचना की जाती रही है। जबकि संघ के समर्थकों की मुख्य मांग रही है कि [[भारत सरकार|सरकार]] [[मुस्लिम तुष्टीकरण| तुष्टीकरण]] जैसे विवादास्पद [[शाहबानो प्रकरण]] [[हज़|हज यात्रा]] में दी जानेवाली सब्सीडी इत्यादि की नीति समाप्त करे। आलोचकों का कहना है कि इससे मुस्लिम विरोधी घृणा का माहौल तैयार होता है और मूल मुद्दों की अनदेखी होती है। घोषित तौर पर संघ यह कहता रहे है कि ऐतिहासिक रूप से [[हिंदू]] स्वदेश में ही हमेशा से उपेक्षित और उत्पीड़ित रहे हैं और संघ सिर्फ़ हिंदुओं के जायज अधिकारों एवं ऐतिहासिक उत्पीड़नों की बात करता है। आलोचकों का कहना है कि ऐसे विचारों एवं प्रचारों से भारत का [[धर्मनिरपेक्ष्ता| धर्मनिरपेक्ष]] बुनियाद कमज़ोर होता है। इस क्रम में सबसे विवादास्पद और चर्चित मामला [[अयोध्या विवाद]] रहा है जिसमें [[बाबर]] द्वारा सोलहवीं सदी में निर्मित एक [[मस्ज़िद]] [[बाबरी मस्ज़िद]] के स्थान पर [[रामजन्मभूमि|राम मंदिर]] का निर्माण करना है। अधिकांश हिंदुओं का ऐसा मानना है कि यहीं भगवान [[राम]] की पैदाईश हुई थी। === संघ की उपलब्धियाँ === संघ की उपस्थिती भारतीय समाज के हर क्षेत्र में महसूस की जा सकती है जिसकी शुरुआत [[1925]] से ही होती है। उदाहरण के तौर पर [[1962]] के [[भारत चीन युद्ध]] में [[प्रधानमंत्री]] [[जवाहरलाल नेहरू]] संघ की भूमिका से इतने प्रभावित हुये कि उन्होंने संघ की एक टुकड़ी को [[गणतंत्र दिवस]] के [[1963]] के परेड में सम्मिलित होने का न्यौता दिया। सिर्फ़ दो दिनों की पूर्व सूचना पर तीन हजार से भी ज्यादा स्व्यंसेवक पूरे परिधान में वहाँ उपस्थित हो गये। वर्तमान समय में संघ के दर्शन का पालन करने वाले लोगों ने देश के सर्वोच्च पदों तक पहुँचने में सफल रहे हैं। ऐसे प्रमुख व्यक्तियों में [[उपराष्ट्रप्ति]] पद पर [[भैरोसिंह शेखावत]], [[प्रधानमंत्री]] पद पर [[अटल बिहारी वाजपेयी]] जैसे लोग शामिल हैं। === सहयोगी सँस्थाएँ === *[http://www.sevabharathi.org/ सेवा भारती] *[http://www.vidyabharati.org/aboutus.asp विद्या-भारती] *[http://www.swadeshi.org/dynamic/ स्वदेशी जागरण मंच] *[http://www.abvp.org/ अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद] *[http://www.hssworld.org हिंदू स्वयंसेवक संघ] *[http://www.vhp.org/ विश्व हिंदू परिषद] ---- यह भी देखें: * [[हिंदुत्व]] * [[विश्व हिंदू परिषद]] * [[बजरंग दल]] * [[भारतीय जनता पार्टी]] * [[राष्ट्रवाद]] === बाहरी कड़ियाँ === *[http://www.rss.org/ अँग्रेजी में संघ का आधिकारिक जालस्थल] [[en:राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ]] विकिपीडिया:Help 3202 12001 2005-03-08T23:25:23Z 144.92.165.148 चित्र:Langat-singh-college.jpg 3204 12003 2005-03-02T02:41:42Z विजय ठाकुर 115 दिलीप कुमार 3206 46456 2007-01-26T15:58:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sa:दिलीप कुमार]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''दिलीप कुमार (युसुफ़ खा़न)''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:dilipkumar.jpg|200px|दिलीप कुमार ]] |- ! जन्मतिथी: | [[11 दिसंबर]], [[1922]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | अभिनेता, ट्रेज़ीडी किंग |- ! जन्मस्थान: | [[पेशावर]] (अब [[पाकिस्तान]] मे) |- |} '''दिलीप कुमार''' (जन्म [[11 दिसंबर]], [[1922]]) (जन्म का नाम यूसुफ़ ख़ान) हिन्दी फिल्मो के अभिनेता और भारत [[राज्य सभा]] के सदस्य है। उनहे अपने दौर का बेहतरीन अभिनेता माना जाता है, शोकनीय भूमिका के लिए मशहूर होने के कारण उन्हे 'ट्रेजीडी किंग' भी कहा जाता था। उन्हे भारतीय फिल्मो के सर्वोच्च सम्मान [[दादा साहब फाल्के पुरस्कार]] दिया गया है, इसके अलावा पाकिस्तान का सर्वोच्च नागरिक सम्मान निशान-ए-इम्तियाज़ से भी सम्मानित किया गया है। ==जीवन== दिलीप कुमार के जन्म का नाम मुहम्मद युसुफ़ खान है। उनका जन्म पेशावर (अब पाकिस्तान मे) मे हुआ था। उनके पिता मुंबई आ बसे थे, जहाँ उन्होने हिन्दी फिल्मो मे काम करना शुरू किया। उन्होने अपना नाम बदल कर दिलीप कुमार कर दिया ताकि उन्हे हिन्दी फिल्मो मे ज्यादा पहचान और सफलता मिले। दिलीप कुमार ने अभिनेत्री [[सायरा बानो]] से [[1966]] मे विवाह किया। उस समय दिलीप कुमार की उम्र 44 और शायरा बानो की 22 थी। [[1980]] मे कुछ समय के लिए आसमा से दुसरी शादी भी की। वर्ष [[2000]] से वे राज्य सभा के सदस्य है। [[1980]] मे उन्हे सम्मानित करने के लिए मुंबई का शेरीफ घोषित किया गया। [[1995]] मे उन्हे [[दादा साहेब फाल्के पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया। [[1998]] मे उन्हे पाकिस्तान का सर्वोच्च नागरिक सम्मान निशान-ए-इम्तियाज़ दिया गया। ==करियर== उनकी पहली फिल्म 'ज्वार भाटा' थी, जो [[1944]] मे आई। [[1949]] मे बनी फिल्म [[अंदाज़]] की सफलता ने उन्हे प्रसिद्धी दिलाई, इस फिल्म मे उन्होने [[राज कपूर]] के साथ काम किया। दिदार ([[1951]]) और देवदास([[1955]]) जैसी फिल्मो मे शोकनीय भूमिकाओ के मशहूर होने के कारण उन्हे ''ट्रेजीडी किंग'' कहा गया। मुगले-ए-आज़म ([[1960]]) मे उन्होने मुगल राजकुमार जहांगीर की भूमिका निभाई। यह फिल्म पहले श्वेत और श्याम थी, और [[2004]] मे रंगीन बनाई गई। उन्होने [[1961]] मे गंगा-जमुना फिल्म का निर्माण भी किया, जिसमे उनके साथ उनके छोटे भाई नासीर खान ने काम किया। 1970, 1980 और 1990 के दशक मे उन्होने कम फिल्मो मे काम किया। इस समय की उनकी प्रमुख फिल्मे थी: विधाता ([[1982]]), दुनिया ([[1984]]), कर्मा ([[1986]]), इज्जतदार([[1990]]) और सौदागर([[19991]])। [[1998]] मे बनी फिल्म किला उनकी आखरी फिल्म थी। उन्होने रमेश सिप्पी की फिल्म शक्ति मे [[अमिताभ बच्चन]] के साथ काम किया। इस फिल्म के लिए उन्हे [[फिल्मफेयर अवार्ड]] भी मिला। वे आज भी प्रमुख अभिनेताओ जैसे शाहरूख खा़न के प्रेरणास्रोत्र है। ==फिल्मफेयर अवार्ड== * 1954, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: दाग * 1956, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: आजा़द * 1957, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: देवदास * 1958, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: नया दौर * 1961, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: कोहिनूर * 1965, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: लीडर * 1968, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: राम और श्याम * 1983, फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेता, फिल्म: शक्ति ==यह भी देखे== * [[दिलीप कुमार की फि़ल्मे]] ==बाहरी किङयाँ== * [http://www.imdb.com/name/nm0474801 दिलीप कुमार IMDB पे] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: अभिनेता]] [[श्रेणी:हिदी फिल्म अभिनेता]] [[श्रेणी: हिन्दी सिनेमा]] [[श्रेणी: भारतीय राज्यसभा सदस्य]] [[श्रेणी: दादा साहेब फाल्के पुरस्कार सम्मानित]] [[de:Dilip Kumar]] [[en:Dilip Kumar]] [[fr:Dilip Kumar]] [[sa:दिलीप कुमार]] [[sv:Dilip Kumar]] चित्र:Shibu.jpg 3207 12006 2005-03-03T15:45:14Z विजय ठाकुर 115 स्त्री 3208 43271 2007-01-15T03:54:21Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[नारी]] #REDIRECT[[नारी]] रुस 3210 46477 2007-01-26T16:41:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Rusya]] '''रुस'''([[रूसी भाषा|रूसी]]; Росси́йская Федера́ция (Росси́я)), [[मास्को]] {{Russia}} {{CIS}} {{stub}} [[af:Rusland]] [[als:Russland]] [[am:ሩሲያ]] [[an:Rusia]] [[ang:Russland]] [[ar:روسيا]] [[arc:ܪܘܣܝܐ]] [[ast:Rusia]] [[be:Расея]] [[bg:Русия]] [[bn:রাশিয়া]] [[br:Rusia]] [[bs:Rusija]] [[ca:Rússia]] [[cs:Rusko]] [[csb:Ruskô]] [[cu:Рѡсї]] [[cv:Раççей Патшалăхě]] [[cy:Ffederasiwn Rwsia]] [[da:Rusland]] [[de:Russland]] [[diq:Rusya]] [[el:Ρωσία]] [[en:Russia]] [[eo:Rusio]] [[es:Rusia]] [[et:Venemaa]] [[eu:Errusia]] [[fa:روسیه]] [[fi:Venäjä]] [[fo:Russland]] [[fr:Russie]] [[fur:Russie]] [[fy:Ruslân]] [[ga:An Rúis]] [[gd:An Ruis]] [[gl:Rusia - Россия]] [[got:𐍂𐌿𐍃𐌰𐌻𐌰𐌽𐌳]] [[he:רוסיה]] [[hr:Rusija]] [[hsb:Ruska]] [[ht:Risi]] [[hu:Oroszország]] [[hy:Ռուսաստան]] [[ia:Russia]] [[id:Rusia]] [[ie:Russia]] [[ilo:Russia]] [[io:Rusia]] [[is:Rússland]] [[it:Russia]] [[iu:ᐅᓛᓴ]] [[ja:ロシア]] [[ka:რუსეთი]] [[kg:Rusia]] [[kk:Ресей]] [[ko:러시아]] [[ks:रूस]] [[ku:Rûsya]] [[kv:Россия]] [[kw:Russi]] [[ky:Россия]] [[la:Russia]] [[lb:Russland]] [[li:Rösland]] [[lt:Rusija]] [[lv:Krievija]] [[mk:Русија]] [[mr:रशिया]] [[ms:Rusia]] [[na:Russia]] [[nds:Russland]] [[nds-nl:Ruslaand]] [[nl:Rusland]] [[nn:Russland]] [[no:Russland]] [[nrm:Russie]] [[oc:Russia]] [[os:Уæрæсе]] [[pam:Russia]] [[pdc:Russland]] [[pl:Rosja]] [[pms:Russia]] [[ps:روسيه]] [[pt:Rússia]] [[qu:Rusya]] [[ro:Rusia]] [[roa-rup:Arusia]] [[ru:Россия]] [[scn:Russia]] [[sco:Roushie]] [[se:Ruošša]] [[sh:Rusija]] [[simple:Russia]] [[sk:Rusko]] [[sl:Rusija]] [[so:Ruush]] [[sq:Rusia]] [[sr:Русија]] [[su:Rusia]] [[sv:Ryssland]] [[sw:Urusi]] [[ta:ரஷ்யா]] [[te:రష్యా]] [[tg:Русия]] [[th:ประเทศรัสเซีย]] [[tk:Russiýa]] [[tl:Rusya]] [[tr:Rusya]] [[tt:Räsäy]] [[ty:Rūtia]] [[udm:Россия]] [[ug:رۇسىيە]] [[uk:Росія]] [[ur:روس]] [[uz:Rossiya Federatsiyasi]] [[vi:Nga]] [[vo:Rusän]] [[wa:Rûsseye]] [[xal:Әрәсә]] [[yi:רוסלאנד]] [[zh:俄罗斯]] [[zh-classical:俄羅斯]] [[zh-min-nan:Lō͘-se-a]] [[zh-yue:俄羅斯]] [[zu:IRashiya]] गिल्ली डंडा 3211 19827 2006-05-21T07:19:31Z YurikBot 240 robot Adding: [[simple:Gilli-danda]] गिल्ली डंडा पूरे भारत वर्ष में काफी प्रसिद्ध खेल है। इसे सामान्यतः एक बेलनाकार लकड़ी से खेला जाता है जिसकी लंबाई [[बेसबाल]] या [[क्रिकेट]] के बल्ले के बराबर होती है। इसी की तरह की छोटी बेलनाकार लकड़ी को गिल्ली कहते हैं जो किनारों से थोड़ी नुकीली या घिसी हुई होती है।<br> खेल का उद्देश्य डंडे से गिल्ली को मारना है। गिल्ली को ज़मीन पर रखकर डंडे से किनारों पर मारते हैं जिससे गिल्ली हवा में उछलती है। गिल्ली को हवा में ही ज़मीन पर गिरने से पहले फिर डंडे से मारते हैं। जो खिलाड़ी सबसे ज्यादा दूर तक गिल्ली को पहुँचाता है वह विजयी होता है। {{stub}} [[en:Gilli-danda]] [[simple:Gilli-danda]] सचीन 3212 12011 2005-03-06T05:34:22Z Spundun 73 #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] सचिन 3213 12012 2005-03-06T05:35:06Z Spundun 73 #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] तेंदुलकर 3214 12013 2005-03-06T05:35:32Z Spundun 73 #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] #REDIRECT[[सचिन तेंदुलकर]] नेवारी 3216 19769 2006-05-20T10:21:52Z युकेश 478 '''नेवार''' समुदायसे जुदे हुए सभी चीजको नेवारी कहते हे| [[नेपाल भाषा]] को भी कुछ लोग नेवारी कहते है| नारायण कार्तिकेयन 3217 17598 2006-03-17T22:29:12Z YurikBot 240 robot Adding: pl नारायण कार्तिकेयन भारत का एकमात्र फॉरमूला वन चालक है। पिछले कई वर्षों में फॉरमूला थ्री में शिरकत करने के पश्चात इस वर्ष २००५ में नारायण कार्तिकेयन ने आस्ट्रेलियन ग्रान्ड प्रिक्स से अपने फॉरमूला वन कैरियर की शुरूआत की। यद्यपि वह १५वें स्थान पर आये तब भी उनका उभर कर आना सराहनीय है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Narain Karthikeyan]] [[en:Narain Karthikeyan]] [[es:Narain Karthikeyan]] [[et:Narain Karthikeyan]] [[fi:Narain Karthikeyan]] [[fr:Narain Karthikeyan]] [[it:Narain Karthikeyan]] [[ja:ナレイン・カーティケヤン]] [[nl:Narain Karthikeyan]] [[pl:Narain Karthikeyan]] [[pt:Narain Karthikeyan]] [[sv:Narain Karthikeyan]] [[ta:நாராயண் கார்த்திகேயன்]] [[zh:纳拉因·卡蒂凯扬]] डेविस कप 3218 45432 2007-01-23T18:33:27Z 80.24.153.79 '''डेविस कप''' दुनिया की सबसे बड़ी अंतर्राष्ट्रीय प्रतियोगिताओं में से एक है। १०५ साल पहले जन्मी इस प्रतियोगिता ने अभी भी अपनी इस चमक को बरकरार रखा है। {{substub}} [[श्रेणी:खेल]] [[bs:Davis Cup]] [[ca:Copa Davis de tennis]] [[cs:Davis Cup]] [[da:Davis Cup]] [[de:Davis Cup]] [[en:Davis Cup]] [[es:Copa Davis]] [[et:Davis Cup]] [[eu:Davis Kopa]] [[fi:Davis Cup]] [[fr:Coupe Davis]] [[he:גביע דייוויס]] [[hr:Davis Cup]] [[hu:Davis-kupa]] [[it:Coppa Davis]] [[ja:デビスカップ]] [[ko:데이비스컵]] [[lb:Davis Cup]] [[nl:Davis Cup]] [[no:Davis Cup]] [[pl:Puchar Davisa]] [[pt:Copa Davis]] [[ro:Cupa Davis]] [[ru:Кубок Дэвиса]] [[sh:Davis Cup]] [[sk:Davisov pohár]] [[sv:Davis Cup]] [[zh:台維斯盃]] कपिल देव 3219 12017 2005-03-10T19:35:08Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[कपिलदेव]] चित्र:Shakha.jpg 3222 12018 2005-03-08T22:01:52Z विजय ठाकुर 115 बजरंग दल 3223 14473 2005-11-25T20:28:36Z Robbot 220 robot Adding: sv '''बजरंग दल''', [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|संघ परिवार]] और [[विश्व हिंदू परिषद]] की कड़ी का युवा चेहरा है। इसकी शुरुआत 1 अक्तूबर [[1984]] मे सबसे पहले [[भारत]] के [[उत्तर प्रदेश]] [[प्रान्त]] से हुई जिसका बाद में पूरे भारत में विस्तार हुआ। [[हिंदुत्व]] इस परिवार का मुख्य [[दर्शन]] है। बजरंग दल का दावा है कि अभी इसके 1,300,000 सदस्य हैं जिनमें 850,000 कार्यकर्ता शामिल हैं। [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|संघ]] की तरह [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ शाखा|शाखा]] की तरह [[अखाड़ा|अखाड़े]] चलाती है जिनकी सँख्या लगभग ढाई हजार के आस पास है। बजरंग दल का [[सूत्रवाक्य]] "सेवा, सुरक्षा और संस्कृति" है। [[गौ रक्षा आंदोलन|गौ हत्या]] जो [[भारत]] के कुछ हिस्सों में प्रतिबंधित है उसे पूरे भारत में लागू करवाना इनके सबसे प्रमुख उद्देश्यों में से एक है। दल का संकल्प यह भी है कि वे [[रामजन्मभूमि आंदोलन|रामजन्मभूमि]] ([[अयोध्या]]), [[कृष्णजन्मभूमि]] ([[मथुरा]]) और [[काशी विश्वनाथ मंदिर|काशी विश्वनाथ]] ([[वाराणसी]]) को "मुक्त" करेंगे। ध्यात्वय है कि इन सभी जगहों पर सांप्रदायिक विवाद है। ==उद्भव== अक्तूबर [[1984]] में [[विश्व हिंदू परिषद]] ने प्रभु [[राम|रामचंद्र]] के सम्मान में [[अयोध्या]] में नियमित रूप से [[शोभायात्रा]] निकालनी शुरु की । इन झाँकियों को [[राम जानकी रथयात्रा]] के नाम से जाना जाता है जिसका उद्देश्य [[हिंदू]] समाज में साँस्कृतिक चेतना पैदा करना है। समाज के कुछ तबकों ने इसे हिंदू समर्थक आंदोलन के रूप में प्रचारित करना शुरु किया जिसके फलस्वरूप सांप्रदायिक तनाव पैदा हुआ। ऐसी परिस्थितियों में साधु-संतो ने युवाओं से इस झाँकी को निर्विघ्न रूप से जारी रखने का आहवान किया और फलस्वरूप बजरंग दल का आविर्भाव हुआ। ==अध्यक्षों की सूची== #[[विनय कटियार]] #[[जयभान सिंह पवैया]] #डा. [[सुरेन्द्र जैन]] #[[प्रकाश शर्मा]] (वर्तमान अध्यक्ष) ==यह भी देखें== *[[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ]] *[[विश्व हिंदू परिषद]] *[[रामजन्मभूमि आंदोलन|रामजन्मभूमि]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.hinduunity.org/bajrangdal.html बजरंग दल का आधिकारिक जालस्थल] [[en:Bajrang Dal]] [[sv:Bajrang Dal]] श्रेणी:गणित 3235 21120 2006-06-14T11:54:34Z Jangid 552 विकिपीडिया:जल्द हटाने योग्य पन्ने 3236 25208 2006-08-23T17:44:12Z 59.144.182.142 /* [[Shahjahanpur]] */ Please also see [[विकिपीडिया:हटाने के लिये मत]] मुज़फ़्फ़रपुर 3237 12023 2005-03-10T18:44:58Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[मुजफ्फरपुर]] किशोरी आमोनकर 3238 24507 2006-08-10T16:02:34Z Mitul0520 211 interwiki [[चित्र:Kishoriamonkar.jpg|right|thumb|किशोरी आमोनकर]] शास्त्रीय संगीतकार श्रीमती '''किशोरी आमोनकर''' (जन्म: [[10 अप्रैल]], [[1931]]) [[हिंदुस्तानी संगीत]] की विख्यात गायिका हैं, जिनका सम्बन्ध [[जयपुर घराना|अतरौली जयपुर घराने]] से हैं। आपकी माता श्रीमती [[मोगुबाई कुर्डीकर]] भी इसी घराने की मशहूर शास्त्रीय गायिका थीं। आपको [[पद्म विभूषण]] से सम्मनित किया गया है। {{स्टब}} ==बाहरी कड़ियाँ== श्रीमती आमोनकर के गाने के कई नमूने यहाँ उपलब्ध हैं: [http://www.sawf.org/library/?d=page&pid=sp61&parent=57] [[en:Kishori Amonkar]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]][[श्रेणी: हिन्दुस्तानी संगीत]] पंडित जसराज 3239 30762 2006-10-15T12:20:17Z Matra 768 अनावश्यक जगह हटा दिया '''पंडित जसराज''' [[भारत]] के सुप्रसिद्ध [[शास्त्रीय संगीत|शास्त्रीय]] गायकों में से एक हैं। पंडित जसराज का जन्म [[1930]] में हुआ था। पंडितजी का संबंध [[मेवाती घराना|मेवाती घराने]] से है। जब जसराज काफी छोटे थे तभी उनके पिता श्री पंडित मोतीरामजी का देहान्त हो गया था और उनका पालन पोषण बड़े भाई पंडित मणीरामजी के संरक्षण में हुआ। == परिवार== पंडितजी के परिवार में उनकी पत्नी मधु जसराज, पुत्र सारंग देव और पुत्री [[दुर्गा जसराज|दुर्गा]] हैं। ==एक बातचीत== भारतीय शास्त्रीय संगीत के विश्वविख्यात गायक, पंडित जसराज 75 वर्ष के हो गए हैं. भारतीय शास्त्रीय संगीत को उनका योगदान पिछले छह दशकों से भी ज़्यादा समय से मिल रहा है. 29 जनवरी को दिल्ली में मेवाती घराने के इस कलाकार का 75वाँ जन्मदिन मनाया गया. इसी अवसर पर आयोजित एक सम्मान समारोह में पाणिनी आनंद ने उनसे ख़ास बातचीत की. प्रस्तुत है इस बातचीत के कुछ प्रमुख अंश- '''जीवन के 75 बसंत पार करके आज कैसा अनुभव कर रहे हैं?''' बहुत ही सुंदर अनुभूति हो रही है पर कई लोगों के न होने का दुख भी है । ख़ासकर उन लोगों के बिछुड़ने का, जिनसे सीखकर और जिनके सानिध्य से ही आज इस मुकाम तक पहुँचा हूँ । '''संगीत के क्षेत्र को आपका बहुत बड़ा योगदान है. आज इस अवस्था तक आकर आप को क्या लगता है, जीवन में संगीत यात्रा कहाँ तक पहुँची है?''' कई बार ऐसा होता है कि गाते-गाते स्वरों को खोजने लगता हूँ, ढूँढने लगता हूँ कि कहीं से कोई सुर मिल जाए. उस दिन लोग कहते हैं कि आपने तो आज ईश्वर के दर्शन करा दिए । यह कह पाना बहुत कठिन है कि कितनी साँसें लेनी हैं, कितने कार्यक्रम करने हैं । मैं नहीं मानता कि संगीत के क्षेत्र में मेरा कोई योगदान है। मैं कहाँ गाता हूँ. मैंने कुछ नहीं किया है। मैं तो केवल माध्यम मात्र हूँ। सब ईश्वर और मेरे भाईजी की कृपा और लोगों का प्यार है। कई बार ऐसा होता है कि गाते-गाते स्वरों को खोजने लगता हूँ, ढूँढने लगता हूँ कि कहीं से कोई सुर मिल जाए. उस दिन लोग कहते हैं कि आपने तो आज ईश्वर के दर्शन करा दिए और जिस दिन मुझे लगता है कि मैंने बहुत अच्छा गाया, कोई पूछ बैठता है, पंडित जी, आज क्या हो गया था. पर हाँ, मैं ये मानता हूँ कि हर कलाकार, जो इस देश में पैदा हुआ और जिसने अपनी जगह बनाई है, उसका संगीत को एक बड़ा योगदान होता है. ये योगदान तो लोग ही सही-सही बता सकते हैं. कलाकार अपने योगदान को नहीं जान पाता. '''आज शास्त्रीय संगीत को लेकर कई तरह के प्रयोग हो रहे हैं. कई कलाकार अपने एलबम जारी कर रहे हैं. इसे किस रुप में देखा जाए?''' ये मेरी दृष्टि से किसी बड़ी बहस का विषय नहीं है. नए कलाकारों ने अपने स्तर पर मेहनत करके अपनी जगह बनाई है और आज एक बड़ी संख्या ऐसे कलाकारों को सुन रही है. कई कलाकारों ने अपने काम के जरिए शास्त्रीय संगीत के प्रसार को बढ़ाया है और दुनियाभर में लोग उनको सुन रहे हैं, यह सकारात्मक संकेत है. (साभार- बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम) ==पुरस्कार == वे अन्य कई पुरस्कारों के अतिरिक्त प्रतिष्ठित [[पद्मभूषण]] से भी सम्मानित हो चुके हैं। ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.panditjasraj.com/main.html पंडित जसराज के बारे में विस्तार से जानकारी उनके अपने जाल पर] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: हिंदुस्तानी संगीत]] [[श्रेणी: भारतीय संगीत]] [[श्रेणी: गायक]] [[श्रेणी: संगीत]] [[श्रेणी: शास्त्रीय संगीत]] [[en:Pandit Jasraj]] आमिर खान 3243 12028 2005-03-11T15:39:35Z Murtasa 83 redirect आमिर ख़ान #redirect [[आमिर ख़ान]] झारखंड विधानसभा 3245 17026 2006-03-06T00:42:15Z Magicalsaumy 423 '''झारखंड विधानसभा''' [[झारखंड]] राज्य की एकल विधायिका है ॓ ==झारखंड विधानसभा के सदस्यों की सूची 2005== # [[राजमहल झारखंड|राजमहल]] [[थामस हंसदा]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[बोरियो विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बोरियो]] [[तला मरांडी]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[बरियाहाट विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बरियाहाट]] [[थामस सोरेन]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[लिट्टीपाड़ा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|लिट्टीपाड़ा]] [[सुशीला हांसदा]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[पाकुड़ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|पाकुड़]] [[अलमगीर आलम]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[महेशपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|महेशपुर]] [[सुफल मरांडी]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[शिकारीपाड़ा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|शिकारीपाड़ा]] [[नलिन सोरेन]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[नाला विधानसभा क्षेत्र झारखंड|नाला]] [[रविन्द्रनाथ महतो]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[जामताड़ा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जामताड़ा]] [[विष्णुप्रसाद भैया]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[दुमका विधानसभा क्षेत्र झारखंड|दुमका]] [[स्टीफन मरांडी]] निर्दलीय # [[जामा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जामा]] [[सुनील सोरेन]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[जरमुंडी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जरमुंडी]] [[हरिनारायण राय]] निर्दलीय # [[मधुपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मधुपुर]] [[राज पलिवार]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[सारथ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सारथ]] [[उदयशंकर सिंह]] [[राष्ट्रीय जनता दल|राजद]] # [[देवघर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|देवघर]] [[कामेश्वरनाथ दास]] [[जनता दल यू]] # [[पोरियाहाट विधानसभा क्षेत्र झारखंड|पोरियाहाट]] [[प्रदीप यादव]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[गोड्डा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गोड्डा]] [[मनोहर कुमार टेकरीवाल]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[महागमा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|महागमा]] [[अशोक कुमार]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[कोडरमा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|कोडरमा]] [[अन्नपूर्णा देवी]] [[राष्ट्रीय जनता दल|राजद]] # [[बरकाठा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बरकाठा]] [[चितरंजन यादव]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[बरही विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बरही]] [[मनोज कुमार यादव]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[बड़कागाँव विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बड़कागाँव]] [[लोकनाथ महतो]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[रामगढ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|रामगढ]] [[चंद्रप्रकाश चौधरी]] [[आल झारखंड स्टूडेंट्स यूनियन|आजसू]] # [[मांडू विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मांडू]] [[खीरू महतो]] [[जनता दल यू]] # [[हजारीबाग विधानसभा क्षेत्र झारखंड|हजारीबाग]] [[सौरवनारायाण सिंह]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[सिमरिया विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सिमरिया]] [[उपेंद्रनाथ दास]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[चतरा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|चतरा]] [[सत्यानंद भोक्ता]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[धनवार विधानसभा क्षेत्र झारखंड|धनवार]] [[रविंद्रकुमार राय]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[बगोदर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बगोदर]] [[बिनोद कुमार सिंह]] [[भारतीय कम्यूनिस्ट पार्टी माले|भाकपा माले]] # [[जमुआ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जमुआ]] [[केदार हाजरा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[गंडे विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गंडे]] [[सालखन सोरेन]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[गिरिडीह विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गिरिडीह]] [[मुन्नालाल]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[डुमरी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|डुमरी]] [[जगरनाथ महतो]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[गोमिया विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गोमिया]] [[छटूराम महतो]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[बेरमो विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बेरमो]] [[योगेश्वर महतो]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[बोकारो विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बोकारो]] [[मोहम्मद इजराइल अंसारी]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[चंदन कियारी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|चंदन कियारी]] [[हाड़ू रजवार]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[सिंदरी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सिंदरी]] [[राजकिशोर महतो]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[निरसा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|निरसा]] [[अपर्णा सेनगुप्ता]] [[आल इंडिया फारवर्ड ब्लाक]] # [[धनबाद विधानसभा क्षेत्र झारखंड|धनबाद]] [[पशुपतिनाथ सिंह]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[झरिया विधानसभा क्षेत्र झारखंड|झरिया]] [[कुंति देवी]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[टुंडी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|टुंडी]] [[मथुराप्रसाद महतो]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[बाघमारा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बाघमारा]] [[जलेश्वर महतो]] [[जनता दल यू]] # [[बहरागोड़ा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बहरागोड़ा]] [[दिनेश कुमार सारंगी]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[घाटशिला विधानसभा क्षेत्र झारखंड|घाटशिला]] [[प्रदीप कुमार बालमुचू]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[पोटका विधानसभा क्षेत्र झारखंड|पोटका]] [[अमूल्य सरदार]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[जुगसलाई विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जुगसलाई]] [[दुलाल भुइयां]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[जमशेदपुर पूर्व विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जमशेदपुर पूर्व]] [[रघुबर दास]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[जमशेदपुर पश्चिम विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जमशेदपुर पश्चिम]] [[सरयू राय]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[इचागढ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|इचागढ]] [[सुधीर महतो]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[सराइकेला विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सराइकेला]] [[चंपाई सोरेन]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[चाईबासा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|चाईबासा]] [[पुतकर हेमब्रम]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[मझगाँव विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मझगाँव]] [[निर्मल पूर्ति]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[जगन्नाथपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|जगन्नाथपुर]] [[मधु कोड़ा]] निर्दलिय # [[मनोहरपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मनोहरपुर]] [[जोबा मांझी]] # [[चक्रधरपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|चक्रधरपुर]] [[सुखराम ओराँव]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[खरासाँवा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|खरसाँवा]] [[अर्जुन मुंडा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[तमाड़ विधानसभा क्षेत्र झारखंड|तमाड़]] [[रमेश सिंह मुंडा]] [[जनता दल यू]] # [[तोरपा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|तोरपा]] [[कोचे मुंडा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[खूँटी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|खूँटी]] [[नीलकंठ मुंडा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[सिल्ली विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सिल्ली]] [[सुदेश कुमार महतो]] [[आल झारखंड स्टूडेंट्स यूनियन|आजसू]] # [[खिजरी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|खिजरी]] [[करिया मुंडा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[राँची विधानसभा क्षेत्र झारखंड|राँची]] [[चंद्रेश्वर प्रसाद सिंह]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[हटिया विधानसभा क्षेत्र झारखंड|हटिया]] [[गोपाल सहदेव]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[कांके विधानसभा क्षेत्र झारखंड|कांके]] [[रामचंद्र बैठा]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[मंदार विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मंदार]] [[बंधु तिर्की]] # [[सिसई विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सिसई]] [[समीर ओराँव]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[गुमला विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गुमला]] [[भूषण तिर्की]] [[झारखंड मुक्ति मोर्चा|झामुमो]] # [[बिशुनपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बिशुनपुर]] [[चंद्रेश ओराँव]] [[भारतीय जनता पार्टी|भाजपा]] # [[सिमडेगा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|सिमडेगा]] [[गोपाल सहदेव]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[कोइलबेड़ा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|कोइलबेड़ा]] [[एनोस एक्का]] # [[लोहरदग्गा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|लोहरदग्गा ]] [[सुखदेव भगत]] [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] # [[मनिका विधानसभा क्षेत्र झारखंड|मनिका]] [[रामचंद्र सिंह]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] # [[लातेहार विधानसभा क्षेत्र झारखंड|लातेहार]] [[प्रकाश राम]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] # [[पांकी विधानसभा क्षेत्र झारखंड|पांकी]] [[बिदेश सिंह]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] # [[डाल्टनगंज विधानसभा क्षेत्र झारखंड|डाल्टनगंज]] [[इंदरसिंह नामधारी]] [[जनता दल यू]] # [[बिश्रामपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|बिश्रामपुर]] [[रामचंद्र चंद्रवंशी]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] # [[चतरपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|चतरपुर]] [[राधाकृष्ण किशोर]] [[जनता दल यू]] # [[हुसैनाबाद विधानसभा क्षेत्र झारखंड|हुसैनाबाद]] [[कमलेश कुमार]] # [[गढवा विधानसभा क्षेत्र झारखंड|गढवा]] [[गिरिनाथ सिंह]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] # [[भवनाथपुर विधानसभा क्षेत्र झारखंड|भवनाथपुर]] [[भानुप्रताप साही]] [[राष्ट्रीय जनता दल| राजद]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:झारखंड]] जुगसलाई विधानसभा क्षेत्र झारखंड 3246 12031 2005-03-14T03:14:04Z 144.92.165.148 [[जुगसलाई जमशेदपुर|जुगसलाई]] विधानसभा क्षेत्र [[झारखंड]] के [[जमशेदपुर]] संसदीय क्षेत्र के अंतर्गत आता है। [[बिहार]] की अंतिम विधानसभा के समय से लेकर और झारखंड बनने के बाद दोनों विधानसभा के कार्यकालों का यहाँ से प्रतिनिधित्व [[दुलाल भुइयां]] कर रहे हैं। [[जुगसलाई जमशेदपुर|जुगसलाई]] [[अनुसूचित जनजाति]] के लिये आरक्षित क्षेत्र है। {{substub}} जिबूती 3247 45626 2007-01-24T03:44:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ast:Yibuti]], [[ml:ജിബൂട്ടി]] [[अफ़्रिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:जिबूती|जिबूती]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] [[af:Djiboeti]] [[am:ጅቡቲ]] [[an:Yibuti]] [[ar:جيبوتي]] [[ast:Yibuti]] [[bg:Джибути]] [[bn:জিবুতি]] [[bs:Džibuti]] [[ca:Djibouti]] [[cs:Džibutsko]] [[da:Djibouti]] [[de:Dschibuti]] [[el:Τζιμπουτί]] [[en:Djibouti]] [[eo:Ĝibutio]] [[es:Yibuti]] [[et:Djibouti]] [[eu:Djibuti]] [[fa:جیبوتی]] [[fi:Djibouti]] [[fr:Djibouti]] [[frp:Dj·iboti]] [[ga:Diobúití]] [[gd:Djibouti]] [[gl:Xibutí - Djibouti]] [[he:ג'יבוטי]] [[hr:Džibuti]] [[ht:Djibouti (peyi)]] [[hu:Dzsibuti]] [[ia:Djibouti]] [[id:Djibouti]] [[io:Djibouti]] [[is:Djíbútí]] [[it:Gibuti]] [[ja:ジブチ]] [[ka:ჯიბუტი]] [[ko:지부티]] [[ku:Cîbûtî (dewlet)]] [[kw:Jibouti]] [[la:Dzibutum]] [[lb:Dschibuti]] [[li:Djiboeti]] [[lt:Džibutis]] [[lv:Džibuti]] [[mk:Џибути]] [[ml:ജിബൂട്ടി]] [[ms:Djibouti]] [[na:Djibouti]] [[nds:Dschibuti]] [[nl:Djibouti (land)]] [[nn:Djibouti]] [[no:Djibouti]] [[oc:Jiboti]] [[os:Джибути]] [[pam:Djibouti]] [[pl:Dżibuti]] [[ps:جېبوتي]] [[pt:Djibouti]] [[ro:Djibouti]] [[ru:Джибути]] [[sh:Džibuti]] [[simple:Djibouti]] [[sk:Džibutsko]] [[sl:Džibuti]] [[so:Jabuuti]] [[sq:Xhibuti]] [[sr:Џибути]] [[sv:Djibouti]] [[sw:Jibuti]] [[tg:Ҷибути]] [[th:ประเทศจิบูตี]] [[tl:Djibouti]] [[tr:Cibuti]] [[ug:جىبۇتى]] [[uk:Джібуті]] [[vi:Djibouti]] [[vo:Cibutän]] [[zh:吉布提]] [[zh-min-nan:Djibouti]] विकिमेडिया 3252 12033 2005-03-17T10:24:53Z 62.147.142.208 [[he:קרן ויקימדיה]] {{substub}} == यह भी देखिए == * [[wikt:विकिमेडिया|विकिमेडिया]] (विक्षनरी) [[da:Wikimedia]] [[de:Wikipedia:Wikimedia Foundation]] [[en:Wikimedia]] [[es:Wikimedia]] [[fr:Wikimedia]] [[he:קרן ויקימדיה]] [[id:Wikimedia]] [[ia:Wikimedia]] [[it:Wikimedia]] [[ja:ウィキメディア]] [[lb:Wikimedia]] [[pl:Wikimedia]] [[pt:Wikimedia]] [[ro:Wikimedia]] [[simple:Wikimedia Foundation]] [[sv:Wikimedia]] [[zh:维基媒体基金会]] [[zh-min-nan:Wikimedia]] विकि-शब्दकोष 3253 41152 2007-01-04T13:31:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eu:Wikiztegia]], [[ka:ვიკილექსიკონი]] {{substub}} == यह भी देखिए == * [[शब्दकोष]] * [[wikt:विक्शनरी|विक्शनरी]] (विक्शनरी) [[als:Wiktionary]] [[an:Biquizionario]] [[ca:Viccionari]] [[cs:Wikcionář]] [[csb:Słowôrz Wikipediji]] [[cy:Wiciadur]] [[da:Wiktionary]] [[de:Wiktionary]] [[en:Wiktionary]] [[eo:Vikivortaro]] [[es:Wikcionario]] [[et:Vikisõnaraamat]] [[eu:Wikiztegia]] [[fa:ویکی‌واژه]] [[fi:Wikisanakirja]] [[fr:Wiktionnaire]] [[he:ויקימילון]] [[hu:Wikiszótár]] [[id:Wiktionary]] [[is:Wiktionary]] [[it:Wikizionario]] [[ja:ウィクショナリー]] [[ka:ვიკილექსიკონი]] [[ko:위키낱말사전]] [[ku:Wîkîferheng]] [[la:Victionarium]] [[lt:Vikižodynas]] [[ms:Wiktionary]] [[nl:Wiktionary]] [[no:Wiktionary]] [[oc:Wikiccionari]] [[pl:Wikisłownik]] [[pt:Wikcionário]] [[ro:Wiktionary]] [[ru:Викисловарь]] [[sc:Bichitzionàriu]] [[simple:Wiktionary]] [[sl:Wikislovar]] [[sq:Wiktionary]] [[su:Wiktionary]] [[sv:Wiktionary]] [[ta:விக்சனரி]] [[th:วิกิพจนานุกรม]] [[tr:Vikisözlük]] [[vi:Wiktionary]] [[yi:וויקיווערטערבוך]] [[zh:维基词典]] [[zh-min-nan:Wiktionary]] पॉल वुल्फोवित्ज़ 3254 36234 2006-11-25T05:45:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Paul Wolfowitz]] [[Image:Wolfovitz.jpg|250px|thumb|पॉल वुल्फोवित्ज़]] '''पॉल वुल्फोवित्ज़''' ने [[अमरीका]] और दुनिया के सार्वजनिक जीवन मे तीस से भी ज्यादा साल एक अध्यापक और अन्य दूसरे रूपों में गुज़ारे हैं जिसमें छ: अमरीकी राष्ट्रपतियों के अधीन चौबीस साल की सरकारी सेवा भी शामिल है। मार्च 2001 में एक बार फिर अमरीका के अट्ठाइसवें रक्षा सचिव के रूप में उनकी वापसी हुई। [[पेंटागन]] के इस दूसरे सबसे महत्वपूर्ण पद के लिये वुल्फोवित्ज़ [[डोनाल्ड रम्सफील्ड]] के साथ वे [[अमरीकी सेना]] के लिये महत्वपूर्ण नीति निर्माण की प्रक्रिया को अंज़ाम देते हैं। [[ग्यारह सितंबर 2001 का हमला|ग्यारह सितंबर]] के हमलों के बाद पॉल वुल्फोवित्ज़ ने पूरे विश्व में [[आतंकवाद]] के खिलाफ़ अमरीकी रणनीति तैयार करने से लेकर [[ईराक़]] और [[अफ़गानिस्तान]] के हमलों के लिये नीति तैयार करने में अति विशिष्ट भूमिका निभाई है। 1989 में [[राष्ट्रपति]] [[जार्ज बुश|बुश]] ने उन्हें [[पेंटागन]] में वापिस बुलाया और उन्होंने तत्कालीन रक्षा सचिव [[डिक चेनी]] को [[खाड़ी युद्ध]] के संचालन एवं उसके लिये पैसे का जुगाड़ करने में काफी मदद की। राष्ट्रपति [[रोनाल्ड रीगन|रीगन]] के शासनकाल में वुल्फोवित्ज़ ने तीन साल तक [[इंडोनेशिया]] में अमरीका के [[राजदूत]] की भूमिका भी अदा की। इस दौरना श्री वुल्फोवित्ज़ की छवि काफी अच्छी रही थी और इस्लामी दुनिया से सार्थक संवाद में उन्होंने काफी अच्छी भूमिका निभाई। [[इंडोनेशिया]] जाने से पहले वुल्फोवित्ज़ केन्द्रीय सरकार के नीति निर्धाण एवं योजना कार्यान्वयन विभाग के प्रमुख पद पर तीन साल तक और लगभग ढाई साल तक पूर्वी [[एशिया]] और [[प्रशांत महासागर|प्रशांत महासगरीय]] देशों के मामले के समीति के सचिव पद पर कार्य कर चुके थे। [[चीन]] के साथ अमरीका के संबंध सुधारने मे वुल्फोवित्ज़ काफी आगे रहे थे और [[जापान]] तथा [[कोरिया]] के मामलों में भी अमरीकी सरकार उनपर काफी निर्भ रही थी। [[कोरिया]] और [[फिलिपींस]] में [[लोकतंत्र]] संबंधी आंदोलोनों में भी वे काफी प्रभावी साबित हुये। पॉल वुल्फोवित्ज़ के सराकारी दायरों से बाहर की भूमिका मुख्य रूप से एक प्राध्यापक के रूप में रही है। 1994 से 2001 के बीच वे [[जान हापकिन्स विश्वविद्यालय]] में डीन एवं प्रोफ़ेसर के रूप में उन्होंने काम किया। प्राध्यापक के रूप में उन्होंने [[अमरीका]] की रक्षा नीति से संबंधित बहसों में जमकर भाग लिया और कई बहसों के आयोजक बने। इससे पहले श्री पॉल वुल्फोवित्ज़ [[येल विश्वविद्यालय]] में 1970 से 1973 के बीच [[राजनीति शास्त्र]] के प्राध्यापक भी रह चुके थे। श्री पॉल वुल्फोवित्ज़ ने सुरक्षा संबंधी मामलों पर काफी कुछ लिखा भी है। उन्होंने [[गणित]] में अपने स्नातक की उपाधि 1965 में [[कोर्नेल विश्वविद्यालय]] से प्राप्त की और 1972 में [[शिकागो विश्वविद्यालय]] से डाक्टरेट की उपाधि हासिल की। [[ar:بول ولفويتس]] [[bg:Пол Улфовиц]] [[da:Paul Wolfowitz]] [[de:Paul Wolfowitz]] [[en:Paul Wolfowitz]] [[es:Paul Wolfowitz]] [[fi:Paul Wolfowitz]] [[fr:Paul Wolfowitz]] [[id:Paul Wolfowitz]] [[ja:ポール・ウォルフォウィッツ]] [[nl:Paul Wolfowitz]] [[no:Paul Wolfowitz]] [[pl:Paul Wolfowitz]] [[pt:Paul Wolfowitz]] [[ru:Вулфовиц, Пол]] [[sv:Paul Wolfowitz]] [[zh:保罗·沃尔福威茨]] चित्र:Wolfovitz.jpg 3255 12036 2005-03-17T18:02:14Z विजय ठाकुर 115 अल्जीरिया 3261 45669 2007-01-24T12:35:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ޖަޒާއިރު]] [[अफ़्रिका]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:अल्जीरिया|अल्जीरिया]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] [[af:Algerië]] [[am:አልጄሪያ]] [[an:Alcheria]] [[ang:Algeria]] [[ar:الجزائر]] [[ast:Arxelia]] [[az:Əlcəzair]] [[bg:Алжир]] [[bn:আলজেরিয়া]] [[br:Aljeria]] [[bs:Alžir]] [[ca:Algèria]] [[cs:Alžírsko]] [[cv:Алжир (патшалăх)]] [[cy:Algeria]] [[da:Algeriet]] [[de:Algerien]] [[dv:ޖަޒާއިރު]] [[el:Αλγερία]] [[en:Algeria]] [[eo:Alĝerio]] [[es:Argelia]] [[et:Alžeeria]] [[eu:Aljeria]] [[fa:الجزایر]] [[fi:Algeria]] [[fr:Algérie]] [[frp:Alg·èrie]] [[fy:Algerije]] [[ga:An Ailgéir]] [[gd:Algeria]] [[gl:Alxeria - الجزائر]] [[ha:Aljeriya]] [[haw:ʻAlekelia]] [[he:אלג'יריה]] [[hr:Alžir]] [[hsb:Algeriska]] [[ht:Aljeri]] [[hy:Ալժիր]] [[ia:Algeria]] [[id:Aljazair]] [[io:Aljeria]] [[is:Alsír]] [[it:Algeria]] [[ja:アルジェリア]] [[ka:ალჟირი]] [[km:អាល់ជែរី]] [[ko:알제리]] [[ku:Cezayêr]] [[kw:Aljeri]] [[la:Algerium]] [[lad:Arjelia]] [[lb:Algerien]] [[li:Algerieë]] [[lt:Alžyras]] [[lv:Alžīrija]] [[mk:Алжир]] [[ms:Algeria]] [[na:Algeria]] [[nds:Algerien]] [[nl:Algerije]] [[nn:Algerie]] [[no:Algerie]] [[oc:Argeria]] [[os:Алжир]] [[pam:Algeria]] [[pl:Algieria]] [[pms:Algerìa]] [[ps:الجېريا]] [[pt:Argélia]] [[qu:Alhirya]] [[rm:Algeria]] [[ro:Algeria]] [[ru:Алжир]] [[sa:अल्जीरिया]] [[scn:Algirìa]] [[simple:Algeria]] [[sk:Alžírsko]] [[sl:Alžirija]] [[so:Aljeeriya]] [[sq:Algjeria]] [[sr:Алжир]] [[sv:Algeriet]] [[tg:Алҷазоир]] [[th:ประเทศแอลจีเรีย]] [[tl:Algeria]] [[tr:Cezayir]] [[ug:ئالجىرىيە]] [[uk:Алжир]] [[ur:الجزائر]] [[vi:Algérie]] [[wa:Aldjereye]] [[wo:Aljeeri]] [[yi:אלזשיר]] [[zh:阿尔及利亚]] [[zh-min-nan:Algeria]] आर्जेन्टीना 3262 12038 2005-03-21T11:02:57Z Yann 2 आर्जेन्टीना का नाम बदलकर अर्जेन्टीना कर दिया गया है #REDIRECT [[अर्जेन्टीना]] आर्मिनिया 3263 12039 2005-03-21T14:59:48Z Yann 2 #REDIRECT [[आर्मीनिया]] #REDIRECT [[आर्मीनिया]] आर्मेनिया 3265 12040 2005-03-21T15:05:32Z Yann 2 #REDIRECT [[आर्मीनिया]] #REDIRECT [[आर्मीनिया]] अन्डोरा 3266 42735 2007-01-13T14:49:55Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Landorän]] [[यूरोप]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:अन्डोरा|अन्डोरा]] (विक्षनरी) {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Andorra]] [[an:Andorra]] [[ang:Andorra]] [[ar:أندورا]] [[arc:ܐܢܕܘܪܐ]] [[ast:Andorra]] [[az:Andorra]] [[be:Андора]] [[bg:Андора]] [[bn:অ্যান্ডোরা]] [[br:Andorra]] [[bs:Andora]] [[ca:Andorra]] [[cs:Andorra]] [[cy:Andorra]] [[da:Andorra]] [[de:Andorra]] [[el:Ανδόρρα]] [[en:Andorra]] [[eo:Andoro]] [[es:Andorra]] [[et:Andorra]] [[eu:Andorra]] [[fa:آندورا]] [[fi:Andorra]] [[fiu-vro:Andorra]] [[fr:Andorre]] [[frp:Andorra]] [[fur:Andorra]] [[fy:Andorra]] [[ga:Andóra]] [[gl:Andorra]] [[he:אנדורה]] [[hr:Andora]] [[hsb:Andorra]] [[hu:Andorra]] [[hy:Անդորա]] [[ia:Andorra]] [[id:Andorra]] [[ilo:Andorra]] [[io:Andorra]] [[is:Andorra]] [[it:Andorra]] [[ja:アンドラ]] [[jv:Andorra]] [[ka:ანდორა]] [[km:អង់ដូររា]] [[ko:안도라]] [[ku:Andorra]] [[kw:Andorra]] [[la:Andorra]] [[lb:Andorra]] [[li:Andorra]] [[lt:Andora]] [[lv:Andora]] [[mk:Андора]] [[ms:Andorra]] [[na:Andorra]] [[nds:Andorra]] [[ne:एण्डोरा]] [[nl:Andorra]] [[nn:Andorra]] [[no:Andorra]] [[oc:Andòrra]] [[pam:Andorra]] [[pdc:Andorra]] [[pl:Andora]] [[pms:Andòrra]] [[ps:انډورا]] [[pt:Andorra]] [[qu:Andurra]] [[ro:Andorra]] [[ru:Андорра]] [[sa:अंडोरा]] [[sc:Andorra]] [[scn:Andorra]] [[se:Andorra]] [[simple:Andorra]] [[sk:Andorra (štát)]] [[sl:Andora]] [[sq:Andora]] [[sr:Андора]] [[sv:Andorra]] [[tet:Andorra]] [[th:ประเทศอันดอร์รา]] [[tl:Andorra]] [[tr:Andorra]] [[udm:Андорра]] [[ug:ئاندوررا]] [[uk:Андорра]] [[vo:Landorän]] [[war:Andorra]] [[zh:安道尔]] [[zh-min-nan:Andorra]] अस़रबैजान 3267 41272 2007-01-05T12:53:11Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[qu:Asarsuyu]] {{Infobox Country| native_name = ''Azərbaycan Respublikası'' | conventional_long_name = Republic of Azerbaijan | common_name = Azerbaijan | national_motto = Odlar Yurdu<br>Land of the Eternal Fire | national_anthem = ''[[Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni]]''<br>March of Azerbaijan | image_flag = Flag of Azerbaijan.svg | image_coat = Azerbaijan_coa.png | image_map = LocationAzerbaijan.png | capital = [[Baku]] |latd=40|latm=22|latNS=N|longd=49|longm=53|longEW=E| largest_city = [[Baku]] | official_languages = [[Azerbaijani language|Azerbaijani]] | government_type = [[Representative democracy]] | leader_titles = &nbsp;• [[President of Azerbaijan|President]]<br>&nbsp;• Prime Minister | leader_names = [[İlham Əliyev]]<br>[[Artur Rasizadə]] | sovereignty_type = [[Collapse of the Soviet Union|Independence]] | established_events = &nbsp;• Declared<br> &nbsp;• Formerly | established_dates = From the [[Soviet Union]]<br>[[August 30]], [[1991]]<br> [[Azerbaijan SSR]] | area = 86,600 | areami² = 33,436 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> area_rank = 112th | area_magnitude = 1 E9 | percent_water = negligible | population_estimate = 7,911,974 | population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 91st | population_census = N/A | population_census_year = 2000| population_density = 90 | population_densitymi² = 233 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> population_density_rank = 81st | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $37,841,000,000 | GDP_PPP_rank = 87th | GDP_PPP_per_capita = $4,600 | GDP_PPP_per_capita_rank = 112th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.729 | HDI_rank = 101st | HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> | currency = [[Manat (Azerbaijan)|Manat]] | currency_code = AZN | time_zone = | utc_offset = +4 | time_zone_DST = | utc_offset_DST = +5 | cctld = [[.az]] | calling_code = 994 | footnotes = | }} '''अस़रबैजान''' [[एशिया]] महाद्वीप में स्थित देश है । पहले ये [[सोवियत संघ]] का हिस्सा था । {{CIS}} == यह भी देखिए == * [[wikt:अज़रबैजान|अज़रबैजान]] (विक्षनरी) {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Azerbeidjan]] [[an:Azerbayán]] [[ar:أذربيجان]] [[arc:ܐܕܪܒܝܓܢ]] [[ast:Azerbaiyán]] [[av:Азарбижан]] [[az:Azərbaycan Respublikası]] [[be:Азэрбайджан]] [[bg:Азербайджан]] [[bn:আজারবাইজান]] [[br:Azerbaidjan]] [[bs:Azerbejdžan]] [[ca:Azerbaidjan]] [[cs:Ázerbájdžán]] [[cv:Азербайджан]] [[cy:Azerbaijan]] [[da:Aserbajdsjan]] [[de:Aserbaidschan]] [[el:Αζερμπαϊτζάν]] [[en:Azerbaijan]] [[eo:Azerbajĝano]] [[es:Azerbaiyán]] [[et:Aserbaidžaan]] [[eu:Azerbaijan]] [[fa:جمهوری آذربایجان]] [[fi:Azerbaidžan]] [[fr:Azerbaïdjan]] [[frp:Azèrbayidj·an]] [[fy:Azerbeidzjan]] [[ga:An Asarbaiseáin (tír)]] [[gl:Acerbaixán - Azərbaycan]] [[he:אזרבייג'ן]] [[hr:Azerbejdžan]] [[hu:Azerbajdzsán]] [[hy:Ադրբեջան]] [[ia:Azerbaidzhan]] [[id:Azerbaijan]] [[ilo:Azerbaijan]] [[io:Azerbaijan]] [[is:Aserbaídsjan]] [[it:Azerbaijan]] [[ja:アゼルバイジャン]] [[ka:აზერბაიჯანი]] [[kk:Әзірбайжан]] [[ko:아제르바이잔]] [[ku:Azerbeycan]] [[kw:Aserbayjan]] [[la:Adrabigania]] [[lb:Aserbaidschan]] [[li:Azerbaidzjan]] [[lt:Azerbaidžanas]] [[lv:Azerbaidžāna]] [[mk:Азербејџан]] [[ms:Azerbaijan]] [[na:Azerbaijan]] [[nds:Aserbaidschan]] [[nl:Azerbeidzjan]] [[nn:Aserbajdsjan]] [[no:Aserbajdsjan]] [[oc:Azerbaitjan]] [[os:Азербайджан]] [[pam:Azerbaijan]] [[pl:Azerbejdżan]] [[pms:Aserbaigian]] [[ps:آذربايجان]] [[pt:Azerbaijão]] [[qu:Asarsuyu]] [[ro:Azerbaidjan]] [[ru:Азербайджан]] [[sa:अजर्बैजान]] [[scn:Azzirbaiggian]] [[sh:Azerbejdžan]] [[simple:Azerbaijan]] [[sk:Azerbajdžan]] [[sl:Azerbajdžan]] [[sq:Azerbajxhani]] [[sr:Азербејџан]] [[sv:Azerbajdzjan]] [[tg:Озарбойҷон]] [[th:ประเทศอาเซอร์ไบจาน]] [[tl:Azerbaijan]] [[tr:Azerbaycan]] [[tt:Äzärbaycan]] [[udm:Азербайджан]] [[ug:ئازەربەيجان]] [[uk:Азербайджан]] [[ur:آذربا‏ئیجان]] [[vi:Azerbaijan]] [[war:Aserbaiyan]] [[yi:אַזערבײַדזשאַן]] [[zh:阿塞拜疆]] [[zh-min-nan:Azerbaijan]] बहरैन 3268 12043 2005-03-21T16:06:11Z Yann 2 #REDIRECT [[बहरीन]] #REDIRECT [[बहरीन]] ब्रास़ील 3269 45169 2007-01-23T04:24:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ബ്രസീല്‍]], [[nah:Brasīl]] '''ब्रास़ील (ब्राज़ील)''' ([[:en:Brazil]]) [[दक्षिणी अमरीका]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये अपने महाद्वीप का सबसे बड़ा देश है । इसकी मुख्य भाषा है [[पुर्तगाली भाषा]] । <br> ब्राज़ील की जनसंख्या दक्षिणी अमरीका में सबसे ज्यादा है| यह मध्य [[दक्षिणी अमरीका]] से लेकर [[अटलांटिक महासागर]] तक फैला हुआ है | == यह भी देखिए == * [[wikt:ब्राज़ील|ब्राज़ील]] (विक्षनरी) {{दक्षिणी अमरीका}} [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:दक्षिणी अमरीका]] [[af:Brasilië]] [[am:ብራዚል]] [[an:Brasil]] [[ar:البرازيل]] [[ast:Brasil]] [[bat-smg:Brazilijė]] [[be:Бразілія]] [[bg:Бразилия]] [[bn:ব্রাজিল]] [[bo:པུ་རུ་ཟིལ]] [[br:Brazil]] [[bs:Brazil]] [[ca:Brasil]] [[co:Brasile]] [[cs:Brazílie]] [[cy:Brasil]] [[da:Brasilien]] [[de:Brasilien]] [[el:Βραζιλία]] [[en:Brazil]] [[eo:Brazilo]] [[es:Brasil]] [[et:Brasiilia]] [[eu:Brasil]] [[fa:برزیل]] [[fi:Brasilia]] [[fiu-vro:Brasiilia]] [[fr:Brésil]] [[frp:Brèsil]] [[fy:Brazylje]] [[ga:An Bhrasaíl]] [[gd:Breasail]] [[gl:Brasil]] [[gn:Brasil]] [[he:ברזיל]] [[hr:Brazil]] [[ht:Brezil]] [[hu:Brazília]] [[hy:Բրազիլիա]] [[ia:Brasil]] [[id:Brasil]] [[ilo:Brazil]] [[io:Brazilia]] [[is:Brasilía]] [[it:Brasile]] [[ja:ブラジル]] [[jbo:razgu'e]] [[ka:ბრაზილია]] [[kn:ಬ್ರೆಜಿಲ್]] [[ko:브라질]] [[kw:Brasil]] [[la:Brasilia]] [[lb:Brasilien]] [[li:Braziel]] [[lt:Brazilija]] [[lv:Brazīlija]] [[mk:Бразил]] [[ml:ബ്രസീല്‍]] [[ms:Brazil]] [[na:Brazil]] [[nah:Brasīl]] [[nds:Brasilien]] [[nds-nl:Brazilië]] [[nl:Brazilië]] [[nn:Brasil]] [[no:Brasil]] [[nrm:Brési]] [[oc:Brasil]] [[pam:Brazil]] [[pap:Brazil]] [[pl:Brazylia]] [[ps:برازيل]] [[pt:Brasil]] [[qu:Brasil]] [[rm:Brasilia]] [[ro:Brazilia]] [[ru:Бразилия]] [[scn:Brasili]] [[sh:Brazil]] [[simple:Brazil]] [[sk:Brazília]] [[sl:Brazilija]] [[sq:Brazili]] [[sr:Бразил]] [[sv:Brasilien]] [[sw:Brazil]] [[ta:பிரேசில்]] [[tet:Brazíl]] [[tg:Бразилия]] [[th:ประเทศบราซิล]] [[tl:Brazil]] [[tr:Brezilya]] [[ug:برازىلىيە]] [[uk:Бразилія]] [[vec:Braxil]] [[vi:Brasil]] [[vo:Brasilän]] [[yi:בראזיליע]] [[zh:巴西]] [[zh-min-nan:Pa-se]] [[zh-yue:巴西]] फ़िजी 3270 40310 2006-12-29T11:27:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[frp:Fidj·i]], [[gd:Fiji]] खंड में स्थित देश == यह भी देखिए == * [[wikt:फ़िजी|फ़िजी]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] [[an:Fiyi]] [[ar:فيجي]] [[be:Фіджы]] [[bg:Фиджи]] [[bn:ফিজি]] [[bs:Fidži]] [[ca:Fiji]] [[cs:Fidži]] [[cy:Fiji]] [[da:Fiji]] [[de:Fidschi]] [[el:Φίτζι]] [[en:Fiji]] [[eo:Fiĝioj]] [[es:Fiyi]] [[et:Fidži]] [[eu:Fiji]] [[fa:فیجی]] [[fi:Fidži]] [[fj:Viti]] [[fr:Fidji]] [[frp:Fidj·i]] [[gd:Fiji]] [[gl:Fidxi - Viti]] [[he:פיג'י]] [[hr:Fidži]] [[ht:Fidji]] [[hu:Fidzsi-szigetek]] [[ia:Fiji]] [[id:Fiji]] [[io:Fidji]] [[is:Fídjieyjar]] [[it:Figi]] [[ja:フィジー]] [[ka:ფიჯი]] [[ko:피지]] [[ks:फिजी]] [[ku:Fîjî]] [[kw:Fiji]] [[la:Insulae Vitienses]] [[lt:Fidžis]] [[lv:Fidži]] [[mk:Фиџи]] [[ms:Fiji]] [[na:Fiji]] [[nds:Fidschi]] [[nl:Fiji]] [[nn:Fiji]] [[no:Fiji]] [[oc:Fiji]] [[pam:Fiji]] [[pl:Fidżi]] [[ps:فېجي]] [[pt:Fiji]] [[ro:Fiji]] [[ru:Фиджи]] [[scn:Figgi]] [[se:Fijisullot]] [[sh:Fidži]] [[simple:Fiji]] [[sk:Fidži]] [[sl:Fidži]] [[sq:Ishujt e Fildisht]] [[sr:Фиџи]] [[sv:Fiji]] [[ta:பிஜி]] [[th:ประเทศฟิจิ]] [[tl:Fiji]] [[to:Viti]] [[tr:Fiji]] [[tt:Fiji]] [[ug:فىجى]] [[uk:Фіджі]] [[vi:Fiji]] [[vo:Ficiyuäns]] [[zh:斐濟]] [[zh-min-nan:Fiji]] जोर्जिया 3271 41540 2007-01-06T23:01:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bn:জর্জিয়া (রাষ্ট্র)]], [[hsb:Georgiska]] {{Infobox Country | native_name = საქართველო | conventional_long_name = ''Sakartvelo''<br>Georgia | common_name = Georgia (country)| image_flag = Flag of Georgia.svg | image_coat = Georgian COA.jpg| national_motto = [[Georgian language|Georgian]]: ძალა ერთობაშია <br>([[Transliteration]]: ''[[Dzala ertobashia]]''<br>([[Translation]]: "Strength is in Unity") | image_map = LocationGeorgia.png | national_anthem = ''[[Tavisupleba]]''<br>("Freedom") | official_languages = [[Georgian language|Georgian]] | capital = [[Tbilisi]] [[Image:Tbilisi_city_seal.JPG|20px|]]| latd=41|latm=43|latNS=N|longd=44|longm=48|longEW=E| government_type = [[Republic]] | leader_title1 = [[President of Georgia|President]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Georgia]] | leader_title3 = [[Speaker of the Parliament of Georgia|Speaker of the Parliament]] | leader_name1 = [[Mikheil Saakashvili]] | leader_name2 = [[Zurab Noghaideli]] | leader_name3 = [[Nino Burjanadze]] | largest_city = [[Tbilisi]] | area = 69,700 | areami² = 26,904 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> area_rank = 121st | area_magnitude = 1 E10 | percent_water = Negligible | population_estimate = 4,474,000| population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 117th | population_census = 4,371,535<sup>1</sup> | population_census_year = 2002 | population_density = 67 | population_densitymi² = 174 |<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> population_density_rank = 129th | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $15.55 Billion| GDP_PPP_rank = 122nd | GDP_PPP_per_capita = $3,300 | GDP_PPP_per_capita_rank = 120th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.732 | HDI_rank = 100th | HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> | sovereignty_type = [[Collapse of the Soviet Union|Independence]] | sovereignty_note = From the [[Soviet Union|USSR]] | established_event1 = Date | established_date1 = [[9 April]] [[1991]] | currency = [[Lari (Georgia)|Lari]] | currency_code = GEL | time_zone = [[Moscow Time|MSK]] | utc_offset = +4 | time_zone_DST = | utc_offset_DST = +4 | cctld = [[.ge]] | calling_code = 995 | footnotes = <sup>1</sup>Population figure excludes [[Abkhazia]] and [[South Ossetia]] }} '''जोर्जिया''' [[यूरेशिया]] में स्थित एक देश है । पहले ये सोवियत संघ का एक हिस्सा था । {{CIS}} {{यूरोप}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:देश]] == यह भी देखिए == * [[wikt:जोर्जिया|जोर्जिया]] (विक्षनरी) [[श्रेणी:देश]] [[ab:Қырҭтәыла]] [[an:Cheorchia]] [[ar:جورجيا]] [[arc:ܓܘܪܓܝܐ]] [[ast:Xorxa]] [[az:Gürcüstan]] [[be:Грузія]] [[bg:Грузия]] [[bn:জর্জিয়া (রাষ্ট্র)]] [[br:Jorjia (bro)]] [[bs:Gruzija]] [[ca:Geòrgia]] [[cs:Gruzie]] [[cv:Грузи]] [[cy:Georgia]] [[da:Georgien]] [[de:Georgien]] [[el:Γεωργία]] [[en:Georgia (country)]] [[eo:Kartvelio]] [[es:Georgia]] [[et:Gruusia]] [[eu:Georgia]] [[fa:گرجستان]] [[fi:Georgia]] [[fo:Georgia]] [[fr:Géorgie (pays)]] [[frp:Jôrg·ie (payis)]] [[fy:Geörgje]] [[ga:An tSeoirsia]] [[gl:Xeorxia - საქართველო]] [[he:גאורגיה]] [[hr:Gruzija]] [[hsb:Georgiska]] [[ht:Jeoji]] [[hu:Grúzia]] [[hy:Վրաստան]] [[ia:Georgia (pais)]] [[id:Georgia]] [[ilo:Georgia (pagilian)]] [[io:Georgia (stato)]] [[is:Georgía]] [[it:Georgia (stato)]] [[ja:グルジア]] [[ka:საქართველო]] [[kk:Гүржістан]] [[ko:그루지야]] [[ku:Gurcistan]] [[kw:Pow Grousi]] [[la:Georgia]] [[lb:Georgien]] [[li:Georgië]] [[lt:Gruzija]] [[lv:Gruzija]] [[mk:Грузија]] [[ml:ജോര്‍ജിയ]] [[mo:Ӂеорӂия]] [[ms:Georgia (negara)]] [[na:Georgia]] [[nds:Georgien]] [[nl:Georgië]] [[nn:Georgia]] [[no:Georgia]] [[oc:Georgia (Caucàs)]] [[os:Гуырдзыстон]] [[pam:Georgia (country)]] [[pl:Gruzja]] [[ps:جيورجيا]] [[pt:Geórgia]] [[qu:Kartulsuyu]] [[ro:Georgia]] [[ru:Грузия]] [[scn:Giorgia]] [[sco:Georgia (kintra)]] [[se:Georgia]] [[sh:Gruzija]] [[simple:Georgia (country)]] [[sk:Gruzínsko]] [[sl:Gruzija]] [[sq:Gjeorgjia]] [[sr:Грузија]] [[sv:Georgien]] [[tg:Гурҷистон]] [[th:ประเทศจอร์เจีย]] [[tl:Georgia]] [[tr:Gürcistan]] [[ug:گرۇزىيە]] [[uk:Грузія]] [[ur:جارجیا]] [[vi:Gruzia]] [[vo:Grusiyän]] [[war:Georgia (nasod)]] [[yi:גרוזיע]] [[zh:格鲁吉亚]] [[zh-min-nan:Sakartvelo]] [[zh-yue:格魯吉亞]] जॉर्जिया 3272 12047 2005-03-21T18:14:21Z Yann 2 जॉर्जिया का नाम बदलकर जोर्जिया कर दिया गया है #REDIRECT [[जोर्जिया]] पोप 3280 24616 2006-08-13T09:56:14Z Escarbot 542 robot Adding: af, ang, ar, ast, bn, bs, cy, el, et, eu, fa, fy, hr, hu, id, io, is, jv, ka, kw, lb, li, lt, lv, mk, ms, nds, nn, nrm, scn, sco, sh, simple, sk, sq, sr, ta, th, tl, tpi, tr, ug, uk, ur, vi {{बहुविकल्पी शब्द}} [[Image:Triregno.jpg|thumb|]] *[[पोप जॉन पॉल]] *[[जोज़फ़ रैत्सिंगर]] [[af:Pous]] [[als:Papst]] [[ang:Pāpa]] [[ar:بابوية]] [[ast:Papa]] [[bn:পোপ]] [[bs:Papa]] [[ca:Papa]] [[cs:Papež]] [[cy:Pab]] [[da:Pave]] [[de:Papst]] [[el:Πάπας]] [[en:Pope]] [[eo:Papo]] [[es:Papa]] [[et:Paavst]] [[eu:Aita Santua]] [[fa:پاپ]] [[fi:Paavi]] [[fr:Pape]] [[fy:Paus]] [[he:אפיפיור]] [[hr:Papa]] [[hu:Pápa (egyházfő)]] [[id:Paus (Katolik Roma)]] [[io:Papo]] [[is:Páfi]] [[it:Papa]] [[ja:ローマ教皇]] [[jv:Paus]] [[ka:რომის პაპი]] [[ko:교황]] [[kw:Pab]] [[la:Papa]] [[lb:Poopst]] [[li:Paus]] [[lt:Popiežius]] [[lv:Romas pāvests]] [[mk:Папа]] [[ms:Paus (Katolik)]] [[nds:Paapst]] [[nl:Paus]] [[nn:Pave]] [[no:Pave]] [[nrm:Pape]] [[pl:Papież]] [[pt:Papa]] [[ro:Papă]] [[ru:Папство]] [[scn:Papa]] [[sco:Pape]] [[sh:Papa]] [[simple:Pope]] [[sk:Pápež]] [[sl:Papež]] [[sq:Papa]] [[sr:Папа]] [[sv:Påve]] [[ta:பாப்பரசர்]] [[th:พระสันตะปาปา]] [[tl:Papa]] [[tpi:Pop]] [[tr:Papa]] [[ug:رىم پاپىسى]] [[uk:Папа Римський]] [[ur:پوپ]] [[vi:Giáo Hoàng]] [[zh:教宗]] पोप जॉन पॉल 3281 35486 2006-11-20T10:13:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Jan Pawoł II.]], [[oc:Joan Pau II]] Modifying: [[vi:Giáo hoàng Gioan Phaolô II]] {{बहुविकल्पी शब्द}} *[[पोप जॉन पॉल प्रथम]] *[[पोप जॉन पॉल द्वतीय]] [[af:Pous Johannes Paulus II]] [[ang:Iohannes Paulus II Pāpa]] [[ar:يوحنا بولس الثاني]] [[ast:Xuan Pablu II]] [[be:Ян Павал Другі]] [[bg:Йоан Павел II]] [[bs:Papa Ivan Pavao II]] [[ca:Joan Pau II]] [[cs:Jan Pavel II.]] [[cy:Pab Ioan Pawl II]] [[da:Pave Johannes Paul 2.]] [[de:Johannes Paul II.]] [[el:Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄]] [[en:Pope John Paul II]] [[eo:Johano Paŭlo la 2-a]] [[es:Juan Pablo II]] [[et:Johannes Paulus II]] [[eu:Joan Paulo II.a]] [[fi:Johannes Paavali II]] [[fr:Jean-Paul II]] [[fur:Pape Zuan Pauli II]] [[fy:Johannes Paulus II]] [[ga:Pápa Eoin Pól II]] [[gl:Xoán Paulo II, Papa]] [[he:יוחנן פאולוס השני]] [[hr:Ivan Pavao II.]] [[hsb:Jan Pawoł II.]] [[hu:II. János Pál pápa]] [[id:Paus Yohanes Paulus II]] [[ilo:Papa Juan Pablo II]] [[io:Iohannes Paulus 2ma]] [[is:Jóhannes Páll II]] [[it:Papa Giovanni Paolo II]] [[ja:ヨハネ・パウロ2世 (ローマ教皇)]] [[ka:იოანე-პავლე II]] [[ko:교황 요한 바오로 2세]] [[ksh:Johannes Paul II.]] [[ku:Papa John Paulê II]] [[la:Ioannes Paulus II]] [[lb:Jean-Paul II. (Poopst)]] [[li:Johannes Paulus II]] [[lt:Jonas Paulius II]] [[lv:Jānis Pāvils II]] [[mo:Иоан Паул ал II-ля]] [[ms:Paus John Paul II]] [[nds:Johannes Paul II.]] [[nl:Paus Johannes Paulus II]] [[nn:Pave Johannes Paul II]] [[no:Johannes Paul II]] [[oc:Joan Pau II]] [[pam:Papa Juan Pablo II]] [[pdc:John Paul II]] [[pl:Jan Paweł II]] [[pt:Papa João Paulo II]] [[ro:Papa Ioan Paul al II-lea]] [[ru:Иоанн Павел II (папа римский)]] [[scn:Giuvanni Paulu II]] [[sco:Pape John Paul II]] [[simple:Pope John Paul II]] [[sk:Ján Pavol II.]] [[sl:Papež Janez Pavel II.]] [[sq:Papa Gjon Pali II]] [[sr:Папа Јован Павле II]] [[sv:Johannes Paulus II]] [[ta:பாப்பரசர் அருளப்பர் சின்னப்பர் II]] [[th:สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์น ปอลที่ 2]] [[tl:Papa Juan Pablo II]] [[tr:II. Jean Paul]] [[uk:Іван Павло II]] [[vi:Giáo hoàng Gioan Phaolô II]] [[wa:Påpe Djihan-På II]] [[war:Papa Juan Pablo II]] [[zh:若望·保禄二世]] [[zh-min-nan:Jio̍k-bōng Pó-lo̍k II]] रोनाल्ड रीगन 3282 12055 2005-04-01T01:06:25Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[रोनाल्ड रीगन]] रक्षा अनुसंधान एवं विकास संगठन 3283 12056 2005-04-01T04:46:01Z Murtasa 83 + en '''रक्षा अनुसंधान एवं विकास संगठन''' या '''Defence Research and Development Organisation''' ('''DRDO''') [[भारत|भारत की]] रक्षा से जुड़े अनुसंधान कार्यों के लिये देश की अग्रणी संस्था है। यह संस्था भारतीय रक्षा मंत्रालय की एक आनुषांगिक ईकाई के रूप में काम करता है। इस संस्थान की स्थापना 1958 में [[भारतीय थल सेना]] एवं [[रक्षा विज्ञान संस्थान]] के तकनीकी विभाग के रूप में की गयी थी। आज इस संस्थान की अपनी इक्यावन प्रयोगशालाएँ हैं जो [[इलेक्ट्रानिक्स]], [[रक्षा उपकरण]] इत्यादि के क्षेत्र में अनुसंधान में रत हैं। पाँच हजार से ज्यादा वैज्ञानिक और पच्चीस हजार से भी ज्यादा तकनीकी कर्मचारी इस संस्था के संसाधन हैं। [[रडार]], [[मिसाईल]] इत्यादि से संबंधित कई बड़ी परियोजनाएँ आजकल यह संस्थान चला रही हैं। == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.drdo.org/ अँग्रेजी में आधिकारिक जालस्थल] [[en:Defence Research and Development Organisation]] खरसाँवा 3284 12057 2005-04-01T01:35:41Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[खरसावाँ]] भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान 3285 12058 2005-04-28T21:51:26Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आई आई टी]] अमिताभ बच्चन की फ़िल्में 3287 18387 2006-04-04T23:04:44Z Magicalsaumy 423 '''फ़िल्म का नाम''' , '''साल''' , '''निर्देशक''' *सात हिन्दुस्तानी 1969 [[ख़्वाजा अहमद अब्बास]] *'''आनन्द''' 1971 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *परवाना 1971 [[ज्योति स्वरूप]] *गुड्डी 1971 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *प्यार की कहानी 1971 रविकांत नगाइच *रेशमा और शेरा 1971 [[सुनील दत्त]] *बंशी बिरजू 1972 प्रकाश वर्मा और विजय राव *बाम्बे टू [[गोवा]] 1972 एस. रामनाथन *एक नज़र 1972 [[बी आर ईशारा]] *रास्ते का पत्थर 1972 [[मुकुल दत्त]] *संजोग 1972 एस. एस. बालन *'''अभिमान''' 1973 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *बँधे हाथ 1973 [[ओ. पी. गोयल]] *गहरी चाल 1973 श्रीधर *नमक हराम 1973 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *'''सौदागर''' 1973 [[सुधेंदु राय]] *ज़ंजीर 1973 [[प्रकाश मेहरा]] *बेनाम 1974 [[नरेन्द्र बेदी]] *दोस्त 1974 दलाल गुहा *कसौटी 1974 अरविंद सेन *मज़बूर 1974 रवि टंडन *रोटी, कपड़ा और मकान 1974 [[मनोज कुमार]] *चुपके चुपके 1975 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *'''दीवार''' 1975 [[यश चोपड़ा]] *फ़रार 1975 शंकर मुखर्जी *हेराफेरी 1975 [[प्रकाश मेहरा]] *'''मिली''' 1975 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *'''शोले''' 1975 [[रमेश सिप्पी]] *ज़मीर 1975 [[रवि चोपड़ा]] *दो अंजाने 1976 [[दलाल गुहा]] *कभी-कभी 1976 [[यश चोपड़ा]] *अदालत 1977 नरेन्द्र बेदी *अलाप 1977 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *अमर अकबर एंथोनी 1977 [[मनमोहन देसाई]] *ईमान धरम1977 देश मुखर्जी *खून-पसीना 1977 राकेश कुमार *परवरिश 1977 [[मनमोहन देसाई]] *बेशरम 1978 [[देवेन वर्मा]] *डान 1978 चंद्रा बड़ोत *गंगा की सौगंध 1978 सुल्तान अहमद *कसमे वादे 1978 [[रमेश बहल]] *त्रिशूल 1978 [[यश चोपड़ा]] *'''मुक़द्दर का सिकंदर''' 1979 [[प्रकाश मेहरा]] *जुर्माना 1979 [[ॠषिकेश मुखर्जी]] *काला पत्थर 1979 [[यश चोपड़ा]] *मिस्टर [[नटवरलाल]]1979 राकेश कुमार *सुहाग 1979 [[मनमोहन देसाई]] *द ग्रेट गैंबलर 1979 [[शक्ति सामंत]] *दो और दो पाँच 1980 राकेश कुमार *दोस्ताना 1980 [[राज खोसला]] *राम-बलराम 1980 [[विजय आनंद]] *शान 1980 [[रमेश सिप्पी]] *बरसात की एक रात 1980 [[शक्ति सामंत]] *अनुसंधान 1981 [[शक्ति सामंत]] *मंज़िल 1981 [[बासु चटर्जी]] *कालिया 1981 [[टीनू आनंद]] *लावारिस 1981 [[प्रकाश मेहरा]] *नसीब 1981 [[मनमोहन देसाई]] *'''सिलसिला''' 1981 [[यश चोपड़ा]] *नास्तिक 1982 Pramod Chakraborty *याराना 1982 राकेश कुमार *बेमिसाल 1982 Hrishikesh Mukherjee *देशप्रेमी 1982 [[मनमोहन देसाई]] *खुद्दार 1982 रवि टंडन *नमक-हलाल 1982 [[प्रकाश मेहरा]] *सत्ते पे सत्ता 1982 [[राज सिप्पी]] *शक्ति 1982 [[रमेश सिप्पी]] *पुकार 1983 Ramesh Behl *अँधा कानून 1983 [[टी रामाराव]] *कुली 1983 Prayag Raj & [[मनमोहन देसाई]] *महान 1983 एस. रामनाथन *इंक़लाब 1984 [[टी रामाराव]] *शराबी 1984 [[प्रकाश मेहरा]] *गिरफ़्तार 1985 प्रयागराज *मर्द 1985 [[मनमोहन देसाई]] *आख़िरी रास्ता 1986 के. भाग्यराज *हीरो हीरालाल 1987 केतन मेहता *शहंशाह 1987 [[टीनू आनंद]] *सूरमा भोपाली 1988 [[जगदीप]] *[[गंगा]]-ज़मुना-सरस्वती 1988 [[मनमोहन देसाई]] *कौन जीता कौन हारा 1989 *ज़ादूग़र 1989 [[प्रकाश मेहरा]] *'''मैं आज़ाद हूँ''' 1989 [[टीनू आनंद]] *तूफ़ान 1989 [[केतन देसाई]] *आज का अर्जुन 1990 [[केसी बोकाड़िया]] *अग्निपथ 1990 [[मुकुल आनंद]] *क्रोध 1990 *अज़ूबा 1991 [[शशि कपूर]] *अकायला 1991 [[रमेश सिप्पी]] *हम 1991 [[मुकुल आनंद]] *इंद्रजीत 1991 के. वी. राजू *ख़ुदा-गवाह 1992 [[मुकुल आनंद]] *इंसानियत 1994 *मृत्युदाता 1997 [[मेहुल कुमार]] *मेजर साब 1998 विरेंद्र राज *बड़े मियाँ-छोटे मियाँ 1998 [[डेविड धवन]] *लाल बादशाह 1999 [[केसी बोकाड़िया]] *कोहराम 1999 [[मेहुल कुमार]] *सुर्यवंशम 1999 ई.वी. सत्यनारायण *हिंदुस्तान की क़सम 1999 [[वीरू देवगन]] *मोहब्बतें 2000 [[यश चोपड़ा]], [[आदित्य चोपड़ा]] *एक रिश्ता 2001 सुनील दर्शन *'''अक़्स''' 2001 *'''कभी खुशी कभी ग़म''' 2001 [[करण जौहर]] *आँखें 2002 विपुल शाह *हम किसी से कम नहीं 2002 [[डेविड धवन]] *काँटे 2002 संजय गुप्ता *अरमान 2003 हनी ईरानी *बूम 2003 कैज़ाद गुस्ताद *'''बाग़बाँ''' 2003 [[रवि चोपड़ा]] *खाक़ी 2004 [[राजकुमार संतोषी]] *ऐतबार 2004 विक्रम भट्ट *'''वक़त '''2005 *'''ब्लैक''' 2005 *'''बंटी ओर बबली''' 2005 *'''सरकार''' 2005 *'''एक अजनबी'''2005 * Family 2006 [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] सम्मोहन 3288 12060 2005-04-02T11:34:48Z 202.53.8.178 सम्मोहन विद्या भारतवर्ष की प्राचीनतम और सर्वश्रेष्ठ विद्या है जिसकी जड़ें सुदूर गहराईयों तक स्थित हैं। भारत वासीयों का जीवन अध्यात्म प्रधान रहा है और भारत वासीयों ने जीवन के प्रत्येक क्षेत्र में दर्शन और अध्यात्म को सर्वाधिक महत्व दिया है. इसीलिए सम्मोहन विद्या को भी प्राचीन समय से 'प्राण विद्या' या 'त्रिकालविद्या' के नाम से पुकारा जाता है. भारतीय दर्शन और भारतीय अध्यात्म, योग और उसकी शक्तियों से जुड़ा हुआ है। योग शब्द का अर्थ ही 'जुड़ना' है, यदि इस शब्द को आध्यात्मिक अर्थ में लेते हैं तो इसका तात्पर्य आत्मा का परमात्मा से मिलन और दोनो का एकाकार हो जाना ही है। भक्त का भगवान से, मानव का ईश्वर से, व्यष्टि का समष्टि से, तथा पिण्ड का ब्रह्माण्ड से मिलन ही योग कहा गया है. हकीकत में देखा जाए तो यौगिक क्रियाओं का उद्देश्य मन को पूर्ण रूप से एकाग्र करके प्रभू के चरणों में समर्पित कर देना है। और इस समर्पण से जो शक्ति का अंश प्राप्त होता है, उसी को सम्मोहन कहते हैं। मोटरसाइकल 3289 15511 2006-01-02T10:35:38Z Spundun 73 {{stub}} मोटरसाइकिल (या मोटरबाइक) इंजन से चलने वाला दो-पहिया वाहन हैं. इसके पहिये एक सीध में रहते हैं और तेज गति पर यह gyroscopic शक्ति के कारण सीधी ओर स्थिर रहती हैं, कम गति पर चालक stearing को लगातार readjust कर इसे स्थिरता देता हैं. {{stub}} बारामूला 3294 12066 2005-04-06T16:10:54Z 144.92.165.148 आबादी और वर्गक्षेत्र के हिसाब से''' बारामूला''' [[कश्मीर]] घाटी का सबसे बड़ा ज़िला है और इसे कश्मीर के गेटवे का दर्जा हासिल है. बारामूला [[भारतीय कश्मीर]] को [[पाकिस्तानी कश्मीर]] से जोड़ता है. कश्मीर में दाख़िल होने के लिए ज़्यादातर बादशाह बारामूला से ही हो कर आए और[[ मुग़ल साम्राज्य]] क़ायम करने वालों ने भी अपना पड़ाव यहीं पर डाला. सशस्त्र आंदोलन के दौरान बारामूला को भारी नुक़सान उठाना पड़ा लेकिन इसकी ख़ूबसूरती आज भी क़ायम है. विकिपीडिया:माँगे हूए लेख 3295 29566 2006-10-04T12:03:48Z Nitinbagla 773 अगर आप किसी विषय के बारे मे जानकारी चाहते हैं और उसके बारे मे लेख विकीपीडिया पर उपलब्ध नही है तो अपनी मांग यहां दर्ज करें । ''कृपया इस पंक्ति के नीचे से बदलाव करे'' ---- एयर इंडिया एक्सप्रेस 3297 46146 2007-01-25T16:54:15Z Mitul0520 211 '''एयर इंडिया एक्सप्रेस''' [[भारत]] में सार्वजनिक क्षेत्र की ये पहली बजट एअरलाइंस है। यह [[एअर इंडिया]] की एक आनुषांगिक ईकाई है। अप्रैल 2005 मे शुरु हुई यह विमान सेवा फिलहाल [[दिल्ली]], [[मुंबई]], [[त्रिवेंद्रम]], और[[कोच्ची]] से खाड़ी क्षेत्र के [[दुबई]], [[मस्कट]], [[अबू धाबी]] सहित कुछ अन्य शहरों के लिये उड़ानें भरती हैं। भविष्य में इसका विस्तार दक्षिण पूर्वी एशिया के शहरों जैसे [[कुआलालामपुर]], [[हांगकांग]], [[बैंकाक]], [[सिंगापुर]] इत्यादि शहरों तक करने की योजना है। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.airindiaexpress.in/airindiaexpress/Home.asp अँग्रेजी में आधिकारिक जालस्थल] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] एअर इंडिया एक्सप्रेस 3298 12069 2005-04-09T06:02:00Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[एयर इंडिया एक्सप्रेस]] हिंदी 3300 12071 2005-04-10T00:26:42Z Murtasa 83 #redirect [[हिन्दी]] रविंद्रनाथ टैगोर 3301 26881 2006-09-16T15:25:33Z Mitul0520 211 Redirecting to [[रवींद्रनाथ टैगोर]] #Redirect [[रवींद्रनाथ टैगोर]] समोसा 3302 45142 2007-01-23T01:54:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ru:Самса]] [[Image:Samosa 1.jpg|thumb|225px|right|thumb|समोसा]] '''समोसा''' [[दक्षिण एशिया]] का एक लोकप्रिय [[व्यंजन]] है। इस लज़ीज़ त्रिभुजाकार [[व्यंजन]] को [[आटा]] या [[मैदा]] के साथ [[आलू]] के साथ बनाया जाता है और [[चटनी]] के साथ परोसा जाता है। समोसे की उत्पत्ति उत्तरी [[भारत]] में हुई मानी जाती है लेकिन धीरे धीरे यह पूरे [[भारत]], [[पाकिस्तान]], [[बांग्लादेश]] सहित आस-पास के क्षेत्रों में भी काफी लोकप्रिय हुआ। ==सामग्री== ==विधी== [[श्रेणी: व्यंजन]] [[de:Samosa]] [[en:Samosa]] [[eo:Samoso (manĝeto)]] [[es:Samosa]] [[fr:Samoussa]] [[ja:サモサ]] [[mr:सामोसा]] [[nn:Samosa]] [[pt:Chamuça]] [[ru:Самса]] [[sv:Samosa]] [[tr:Samosa]] चटनी 3303 46408 2007-01-26T12:08:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Chutney]] [[Image:Chutney.gif|thumb|200px|]] '''चटनी''' का अर्थ होता है दो या उससे अधिक चीजों का मिश्रण। आम बोलचाल में चटनी या [[खिचड़ी]] शब्द का इस्तेमाल वैसी चीजों के लिये किया जाता है जिसमें आनुपातिक मात्रा का कोई खास खयाल नहीं रखा जाता। चटनी मूल रूप से [[भारत]] का [[सौस]] है जो मूल रूप से [[हरी मिर्च]] और [[नमक]] से बनी होती है और इसके अतिरिक्त इसमें खुली प्रयोग की छूट ली जा सकती है। ज्यादातर चटनियों के बनाने में हरी मिर्च और नमक के अलावा अपने पसंद की किसी भी खास सब्ज़ी को चुना जा सकता है। ज्यादातर सब्ज़ियों की चटनियाँ यूँ तो कच्ची सब्ज़ी को सिल-बट्टे पर पीसकर या ब्लेंडर में ब्लेंड कर के बनायी जा सकती हैं लेकिन किसी किसी [[फल| फलों]] की चटनी बनाते समय उन्हें पकाने की जरूरत पड़ सकती है। कुछ लोकप्रिय चटनियों में ये चटनियाँ शामिल हैं:- *[[नारियल]] की चटनी *[[प्याज]] की चटनी *[[इमली]] की चटनी *[[टमाटर]] की चटनी *[[धनिया|धनिये]] की चटनी *[[पुदीना|पुदीने]] की चटनी *[[आम]] की चटनी *[[लहसुन]] की चटनी चटनी बनाते समय जिन मुख्य [[मसाला|मसालों]] का इस्तेमाल किया जाता है उनमें [[नमक]], [[अदरख]] [[सौंफ]], [[हींग]], [[जीरा]] इत्यादि प्रमुख हैं। अपने मूल स्थान (भारत) तथा पड़ोसी देशों में चटनी को खाने से पहले ताज़ा तैयार किया जाता है जो आसानी से उपलब्ध या मौसमी चीजों से तुरत फुरत तैयार की जाती है। [[अमरीका]] और [[यूरोप]] के देशों में चटनी को मुख्य रूप से चटनी को फ्रोजेन रखकर लंबे समय तक इस्तेमाल किया जाता है। ==यह भी देखें== *[[चटनी संगीत]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[da:Chutney]] [[de:Chutney]] [[en:Chutney]] [[eo:Ĉatnio]] [[es:Chutney]] [[fa:چاشنی]] [[fr:Chutney]] [[ja:チャツネ]] [[nl:Chutney]] [[pl:Chutney]] [[pt:Chutney]] [[sl:Chutney]] [[sv:Chutney]] चित्र:Chutney.gif 3304 12075 2005-04-10T19:56:33Z विजय ठाकुर 115 [[दोसा]] के साथ चटनी [[दोसा]] के साथ चटनी हिंदी साहित्य 3305 37264 2006-12-04T03:03:07Z 74.230.200.140 ---- <center>''हिन्दी का विकिपोर्टल भी देखें: [[Portal:हिंदी]]''</center> ---- '''हिन्दी''' जो [[भारत]] और विश्व में सर्वाधिक बोली जाने वाली भाषाओं में से एक है, उसकी जड़े प्राचीन भारत की [[संस्कृत]] भाषा में तलाशी जा सकती है। परंतु हिन्दी साहित्य की जड़े मध्युगीन भारत की [[ब्रजभाषा]], [[अवधी]], [[मैथिली]] और [[मारवाड़ी]] जैसी भाषाओं के [[साहित्य]] में पाई जाती हैं। हिंदी में [[गद्य]] का विकास बहुत बाद में हुआ और इसने अपनी शुरुआत [[कविता]] के माध्यम से की जो ज्यादातर [[लोकभाषा]] के साथ प्रयोग कर विकसित की गई। हालांकि इस बारे में विवाद कायम है लेकिन ज़्यादातर साहित्यकार [[देवकीनंदन खत्री]] द्वारा लिखे गये उपन्यास चंद्रकांता को हिन्दी की पहली प्रामाणिक गद्य रचना मानते हैं। [[हिन्दी साहित्य]] के विकास को आलोचक सुविधा के लिये चार ऐतिहासिक चरणों में विभाजित कर देखते हैं, जो क्रमवार निम्नलिखित हैं:- ==आदिकाल (1400 इसवी से पहले)== हिन्दी साहित्य के [[आदिकाल]] को आलोचक 1400 इसवी से पूर्व का काल मानते हैं जब हिन्दी का उदभव हो ही रहा था। हिन्दी की विकास-यात्रा [[दिल्ली]], [[कन्नौज]] और [[अज़मेर]] क्षेत्रों में हुई मानी जाती है। [[पृथवीराज चौहान]] का उस वक़्त दिल्ली में शासन था और चंद नामक उसका एक [[दरबारी कवि]] हुआ करता था। कन्नौज का अंतिम [[राठौड़]] शासक [[जयचंद]] था जो [[संस्कृत]] का बहुत बड़ा संरक्षक था। ==भक्ति काल (1375-1700)== [[हिन्दी साहित्य]] का [[भक्ति काल]] 1375 वि0 से 1700 वि0 तक माना जाता है। यह काल समग्रतः भक्ति भावना से ओतप्रोत काल है। इस काल को समृद्ध बनाने वाली चारा प्रमुख काव्य-धाराएं हैं ज्ञानाश्रयी, प्रेमाश्रयी, कृष्णाश्रयी ओर रामाश्रयी। इन चार भक्ति शाखाओ के चार प्रमुख कवि हुए जो अपनी-अपनी धारा का प्रतिनिधित्व करते हैं। ये कवि हैं क्रमश: [[कबीर]]दास [1399-15180] [[मलिक मोहम्मद जायसी]] [1477-1542] [[सूरदास]] [1478-1580] [[तुलसीदास]] [1532-16023] ==रीति काल (1600-1900)== हिंदी साहित्य का [[रीति काल]] संवत 1700 से 1900 तक माना जाता है यानि 1643ई० से 1843ई० तक। रीति का अर्थ है बना बनाया रास्ता या बंधी-बंधाई परिपाटी। इस काल को रीतिकाल कहा गया क्योंकि इस काल में अधिकांश कवियों ने श्रृंगार वर्णन, अलंकार प्रयोग, छंद बध्दता आदि के बंधे रास्ते की ही कविता की। हालांकि घनानंद, बोधा, ठाकुर, गोबिंद सिंह जैसे रीतिमुक्त कवियों ने अपनी रचना के विषय मुक्त रखे। [[केशव]] [1546-1618], [[बिहारी (साहित्यकार) |बिहारी ]] [1603-1664], [[भूषण]] [1613-1705], मतिराम, घनानन्द , सेनापति आदि इस युग के प्रमुख रचनाकार रहे। ==आधुनिक काल (1850 इसवी के बाद)== [[आधुनिक काल]] हिंदी साहित्य पिछली दो सदियों में विकास के अनेक पड़ावों से गुज़रा है। जिसमें गद्य तथा पद्य में अलग अलग विचार धाराओं का विकास हुआ। जहां काव्य में इसे [[छायावादी युग]], [[प्रगतिवादी युग]], [[प्रयोगवादी युग]] और [[यथार्थवादी युग]] इन चार नामों से जाना गया, वहीं गद्य में इसको, [[भारतेंदु युग]], [[द्विवेदी युग]], [[रामचंद‍ शुक्ल व प्रेमचंद युग]] तथा [[अद्यतन युग]] का नाम दिया गया। अद्यतन युग के गद्य साहित्य में अनेक ऐसी साहित्यिक विधाओं का विकास हुआ जो पहले या तो थीं ही नहीं या फिर इतनी विकसित नहीं थीं कि उनको साहित्य की एक अलग विधा का नाम दिया जा सके। जैसे डायरी, या‌त्रा विवरण, आत्मकथा, रूपक, रेडियो नाटक, पटकथा लेखन, फ़िल्म आलेख इत्यादि. ==नव्योत्तर काल (1980 ईसवी के पश्चात)== [[नव्योत्तर काल]] (पोस्ट-माडर्न) की कई धाराएं हैं - एक, पश्चिम की नकल को छोड एक अपनी वाणी पाना; दो, अतिशय अलंकार से परे सरलता पाना; तीन, जीवन और समाज के प्रश्नों पर असंदिग्ध विमर्श। कंप्यूटर के आम प्रयोग में आने के साथ साथ हिंदी में कंप्यूटर से जुड़ी नई विधाओं का भी समावेश हुआ है, जैसे- चिट्ठालेखन और जालघर की रचनाएं। हिन्दी में अनेक स्तरीय [[चिट्ठे]], [[जालघर]] व [[जाल-पत्रिकाएं]] हैं। यह कंप्यूटर साहित्य केवल भारत में ही नहीं अपितु विश्व के हर कोने से लिखा जा रहा है. इसके साथ ही अद्यतन युग में [[प्रवासी हिंदी साहित्य]] के एक नए युग का आरंभ भी माना जा सकता है। ==हिन्दी की विभिन्न बोलियों का साहित्य== भाषा के विकास-क्रम में अपभ्रंश से हिन्दी की ओर आते हुए भारत के अलग अलग स्थानों पर अलग-अलग भाषा-शैलियां जन्मीं। हिन्दी इनमें से सबसे अधिक विकसित थी अतः उसको भाषा की मान्यता मिली। अन्य भाषा शैलियां बोलियां कहलाईं। इनमें से कुछ में हिंदी के महान कवियों ने रचना की जैसे तुलसी ने रामचरित मानस को अवधी में लिखा और सूर ने अपनी रचनाओं के लिए बृज भाषा को चुना।[[बिहारी भाषा | बिहारी]], [[मैथिली]], राजस्थानी, मारवाड़ी, मालवी, कन्नौजी आदि बोलियां प्रमुख हैं। अधिक विकसित थी अतः उसको भाषा की मान्यता मिली। अन्य भाषा शैलियां बोलियां कहलाईं। इनमें से कुछ में हिंदी के महान कवियों ने रचना की जैसे तुलसी ने रामचरित मानस को अवधी में लिखा, सूर ने अपनी रचनाएं बृज में, विद्यापति ने मैथिली में और मीराबाई ने राजस्थानी में। [[हिंदी की विभिन्न बोलियों का साहित्य]] आज भी लोकप्रिय है और आज भी अनेक कवि और लेखक अपना लेखन अपनी-अपनी क्षेत्रीय भाषाओं में करते हैं। ==प्रमुख हिंदी साहित्यकार== * '''[[हिन्दी कवि]]''' * '''[[हिन्दी गद्यकार]]''' * '''[[हिन्दी नाटककार]]''' ==यह भी देखें== *[[हिंदी|हिन्दी भाषा]] *[[भारतीय साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[छायावादी युग]] *[[दलित साहित्य]] *[[सीमांतीय साहित्‍य]] *[[स्‍त्रीवादी साहित्‍य]] *[[बाल साहित्‍य]] *[[ज्ञानपीठ]] *[[हिन्दी गद्यकार]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://great-hindi-poets.blogspot.com/2006/09/renowned-hindi-poets.html हिन्दी काव्य के उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संग्रह़] * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] * [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindiint.html हिन्दी भाषा और साहित्य पर और कड़ियाँ] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2000/ahski.htm आधुनिक हिंदी साहित्य का इतिहास] [[en:Hindi literature]] [[pl:Literatura hindi]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] श्रेणी:विश्व की भाषाएँ 3308 15642 2006-01-09T07:05:58Z Spundun 73 [[Category:भाषा]] [[Category:भाषा]] विकिपीडिया:पन्नों को बदलने में संकोच ना करें 3312 12079 2005-04-15T08:24:53Z 61.11.64.48 mujhe bohot acha laga Template:Interwikiconflict 3317 12080 2005-04-17T15:28:47Z Gangleri 108 <!--- This is a "stealth" template. It does not insert visible characters in a page but can be detected with [[Special:Whatlinkshere/Template:Interwikiconflict]]. ---> विकिपीडिया:नये लेख शुरु करना 3321 14157 2005-10-26T11:16:16Z Adityavpratap 301 /* */ जोज़फ़ रैत्सिंगर 3322 39995 2006-12-28T02:28:42Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[frp:Benêt XVI]], [[nds-nl:Paus Benedictus XVI]] '''पोप बेनेडिक्ट XVI''' जिनका असली नाम '''जोज़फ़ आलिओस रैत्सिंगर''' है, [[कैथोलिक]] समुदाय के 265वें [[पोप]] चुने गये हैं। 16 अप्रैल 1927 को [[जर्मनी]] में जन्मे पोप बेनेडिक्ट को 24 अप्रैल 2005 को ''पोंटिफ़'' के रूप में चुना जाएगा।पिछले 275 सालों में चुने गए ये पोप सबसे उम्रदार हैं, इस समय बेनेडिक्ट की उम्र 80 वर्ष है। [[Image:Coabxvi.png|130px|left]] {{स्टब}} [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[af:Pous Benedictus XVI]] [[ar:بينيدكت السادس عشر]] [[ast:Benedictu XVI]] [[bat-smg:Benedikts XVI]] [[be:Бэнэдыкт XVI (папа рымскі)]] [[bg:Бенедикт XVI]] [[bs:Benedikt XVI]] [[ca:Benet XVI]] [[cs:Benedikt XVI.]] [[cy:Pab Benedict XVI]] [[da:Pave Benedikt 16.]] [[de:Benedikt XVI.]] [[el:Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄]] [[en:Pope Benedict XVI]] [[eo:Benedikto la 16-a]] [[es:Benedicto XVI]] [[et:Benedictus XVI]] [[eu:Benedikto XVI.a]] [[fi:Benedictus XVI]] [[fo:Benadikt XVI]] [[fr:Benoît XVI]] [[frp:Benêt XVI]] [[fur:Pape Benedet XVI]] [[ga:Pápa Beinidict XVI]] [[gl:Bieito XVI, Papa]] [[he:בנדיקטוס השישה עשר]] [[hr:Benedikt XVI.]] [[hsb:Benedikt XVI.]] [[hu:XVI. Benedek pápa]] [[id:Paus Benediktus XVI]] [[ilo:Papa Benedicto XVI]] [[io:Benedictus 16ma]] [[is:Benedikt XVI]] [[it:Papa Benedetto XVI]] [[ja:ベネディクト16世 (ローマ教皇)]] [[ka:ბენედიქტე XVI]] [[ko:교황 베네딕토 16세]] [[ksh:Benedikt XVI.]] [[la:Benedictus XVI]] [[lb:Benoît XVI. (Poopst)]] [[li:Benedictus XVI]] [[ln:Pápa Benwa XVI]] [[lt:Benediktas XVI]] [[mk:Папа Бенедикт XVI]] [[mo:Папа Бенедикт ал XVI-ля]] [[ms:Paus Benedict XVI]] [[nap:Papa Benedetto XVI]] [[nds:Benedikt XVI.]] [[nds-nl:Paus Benedictus XVI]] [[nl:Paus Benedictus XVI]] [[nn:Pave Benedikt XVI]] [[no:Benedikt XVI]] [[nrm:Benedictus XVI]] [[oc:Beneset XVI]] [[pam:Papa Benedict XVI]] [[pdc:Baapscht Benedict XVI]] [[pl:Benedykt XVI]] [[pt:Papa Bento XVI]] [[ro:Papa Benedict al XVI-lea]] [[ru:Бенедикт XVI (папа римский)]] [[scn:Binidittu XVI]] [[sco:Pape Benedict XVI]] [[sh:Benedikt XVI]] [[simple:Pope Benedict XVI]] [[sk:Benedikt XVI.]] [[sl:Papež Benedikt XVI.]] [[sq:Papa Benedikt XVI]] [[sr:Папа Бенедикт XVI]] [[sv:Benedictus XVI]] [[ta:போப் பெனடிக்ட் XVI]] [[th:สมเด็จพระสันตะปาปาเบเนดิกต์ที่ 16]] [[tl:Papa Benedicto XVI]] [[tpi:Benedict XVI]] [[tr:XVI. Benedictus]] [[uk:Бенедикт XVI]] [[ur:پوپ بینیڈکٹ XVI]] [[vi:Benedict XVI]] [[war:Papa Benedicto XVI]] [[zh:本篤十六世]] [[zh-min-nan:Benedictus 16-sè]] पोप बेनेडिक्ट XVI 3323 12085 2005-04-20T01:07:28Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[जोज़फ़ रैत्सिंगर]] कल्पना चावला 3324 12086 2005-04-20T01:20:15Z विजय ठाकुर 115 ==प्रारंभिक जीवन== ==शिक्षा== ==नासा में कल्पना== ==व्यक्तिगत जीवन== ==यह भी देखें == *[[कोलंबिया अंतरिक्ष यान दुर्घटना]] *[[अंतरिक्ष विज्ञान]] ==बाहरी कड़ियाँ == पाटलिपुत्र 3325 12087 2005-04-20T01:32:23Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[पटना]] अरब सागर 3326 40171 2006-12-28T17:09:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[simple:Arabian Sea]] '''अरब सागर''' [[भारतीय महाद्वीप]] और [[अरब]] क्षेत्र के बीच स्थित [[हिंद महासागर]] का हिस्सा है। अरब सागर लगभग 2400 वर्ग किलोमीटर क्षेत्र मे स्थित है तथा इसकी चौड़ाई लगभग 5000 मीटर है। सिर्फ़ [[सिन्धु नदी]] ही एकमात्र ऐसी महत्वपूर्ण [[नदी]] है जो अरब सागर में गिरती है। पश्चिमोत्तर दिशा में यह क्रमश: संकरी होती जाती है और [[फ़ारस की खाड़ी]] से जाकर मिलती है। अरब सागर के तट पर [[भारत]] के अलावा जो महत्वपूर्ण देश बसे हैं उनमें [[ईरान]], [[ओमान]], [[पाकिस्तान]], [[यमन]] और [[संयुक्त अरब अमीरात]] सबसे प्रमुख हैं। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:सागर]] [[ar:بحر العرب]] [[bg:Арабско море]] [[bn:আরব সাগর]] [[bs:Arapsko more]] [[ca:Mar d'Aràbia]] [[cs:Arabské moře]] [[cv:Арави тинĕсĕ]] [[da:Arabiske Hav]] [[de:Arabisches Meer]] [[en:Arabian Sea]] [[eo:Araba Maro]] [[es:Mar Arábigo]] [[et:Araabia meri]] [[fa:دریای عرب]] [[fi:Arabianmeri]] [[fr:Mer d'Oman]] [[he:הים הערבי]] [[hr:Arapsko more]] [[id:Laut Arab]] [[is:Arabíuhaf]] [[it:Mar Arabico]] [[ja:アラビア海]] [[kn:ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರ]] [[ko:아라비아 해]] [[ku:Derya Erebî]] [[lt:Arabijos jūra]] [[lv:Arābijas jūra]] [[nl:Arabische Zee]] [[no:Arabiahavet]] [[pl:Morze Arabskie]] [[pt:Mar Arábico]] [[ru:Аравийское море]] [[simple:Arabian Sea]] [[sk:Arabské more]] [[sl:Arabsko morje]] [[sr:Арапско море]] [[sv:Arabiska havet]] [[ta:அரபிக்கடல்]] [[uk:Аравійське море]] [[ur:بحیرہ عرب]] [[zh:阿拉伯海]] सहारा एयरलाइंस 3327 46145 2007-01-25T16:53:58Z Mitul0520 211 एयर सहारा या सहारा एयरलाइंस [[भारत]] की एक निज़ी विमान सेवा कंपनी है। यह [[सहारा इंडिया परिवार]] की एक आनुषांगिक इकाई है। भारत में यह विमान सेवा 1993 से चल रही है। भारत में 22 शहरों के अलावा एयर सहारा की उड़ाने इस समय [[कोलंबो]], [[काठमांडू]] और [[सिंगापुर]] के लिये उड़ाने भरती हैं। निकट भविष्य में इसकी उड़ानों का विस्तार [[लंदन]], [[कुआलालामपुर]], [[बैंकाक]] के साथ साथ अमरीका के कुछ शहरों तक करने की है। ==यह भी देखें== == बाहरी कड़ियाँ == *[http://www.airsahara.net/airsahara/index.jsp एयर सहारा का आधिकारिक जालस्थल] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] [[de:Air Sahara]] [[en:Air Sahara]] [[fr:Air Sahara]] [[id:Air Sahara]] [[pt:Air Sahara]] [[sv:Air Sahara]] Template:महाराष्ट्र के जिले 3328 29091 2006-10-02T03:48:48Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[महाराष्ट्र]]''' के जिले |- | [[अकोला]] | [[अमरावती]] | [[अहमदनगर]] | [[उस्मानाबाद]] | [[औरंगाबाद]] | [[कोल्हापुर]] | [[गडचिरोली]]| [[गोंदिया]] | [[चंद्रपुर]] | [[जळगाव]] | [[जालना]] | [[धुळे]] | [[नंदुरबार]] | [[नागपुर]] | [[नाशिक]] | [[नांदेड]] | [[ठाणे]] | [[परभणी]] | [[पुणे]] | [[बांद्रा]] | [[बीड]] | [[बुलढाणा]] | [[भंडारा]] | [[मुंबई]] | [[यवतमाळ]] | [[रत्नागिरी]] | [[रायगड]] | [[लातूर]]| [[वर्धा]] | [[वाशीम]] | [[सातारा]] | [[सांगली]] | [[सिंधुदुर्ग]] | [[सोलापुर]] | [[हिंगोली]] | |} प्रेमचन्‍द 3333 12091 2005-04-21T23:05:32Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[प्रेमचंद]] लाल कृष्ण आडवाणी 3334 12092 2005-04-21T23:07:52Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[लालकृष्ण आडवाणी]] नरेंद्र मोदी 3335 12093 2005-04-21T23:08:57Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[नरेन्द्र मोदी]] गुरू नानक देव 3336 29437 2006-10-04T02:52:37Z Amitprabhakar 683 '''नानक देव ''' या [[गुरू नानक देव]] [[सिख|सिखों]] के प्रथम गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} नानक 3337 12095 2005-04-21T23:11:19Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[गुरु नानक]] सच्चिदानंद हीरानंद वात्सायन अज्ञेय 3338 12096 2005-04-21T23:15:54Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[अज्ञेय]] ऑल इंडिया रेडियो 3339 12097 2005-04-21T23:16:26Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आकाशवाणी]] Broken/wikipedia:Administrators 3345 12099 2005-04-24T19:02:05Z 81.56.190.128 #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] सैयद मुज़्तबा अली 3346 12100 2005-04-24T21:53:05Z 144.92.165.148 '''सैय़द मुजतबा अली''' (१९०४ – १९७३)[[बांग्ला]] साहित्य के अन्यतम साहित्यकार रहे हैं। ==यह भी देखें== *[[बांग्ला]] *[[बांग्ला साहित्य]] विकिपीडिया:वार्ता पन्ने 3347 12101 2005-04-25T20:04:02Z 195.252.84.31 झमखकछचगेङ बिड़ला इंस्टीट्यूट आफ़ टेक्नालजी 3348 12102 2005-04-26T01:02:28Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[बी आई टी मेसरा]] साक्ची जमशेदपुर 3349 12103 2005-04-26T01:08:36Z 144.92.165.148 '''साक्ची''' [[झारखंड]] [[प्रान्त]] में [[जमशेदपुर]] स्थित एक प्रमुख व्यापारिक केन्द्र है। टाटा घराने के यहाँ आने से पूर्व साक्ची एक छोटा [[आदिवासी]] गाँव हुआ करता था। {{substub}} छोटा गोविंदपुर जमशेदपुर 3350 12104 2005-04-26T01:23:41Z 144.92.165.148 '''छोटागोविंदपुर''' [[जमशेदपुर]] के दक्षिण पूर्वी सीमांत पर बसा एक आवासीय कालोनी है। इसकी स्थापना सन 1960 के दशक में [[बिहार राज्य आवासीय निगम]] द्वारा [[टाटा मोटर्स]] के कर्मचारियों के लिये की गयी थी। जमशेदपुर अधिसूचित क्षेत्र के अनुसार इसे ग्रामीण इलाकों में गिना जाता है तथा यह [[झारखंड विधानसभा|झारखंड]] के [[जुगसलाई विधानसभा क्षेत्र|जुगसलाई]] विधानसभा क्षेत्र के अंतर्गत आता है। ==शिक्षा स्थल== **स्कूल *[[विवेक विद्यालय जमशेदपुर|विवेक विद्यालय]] *[[आदर्श विद्या निकेतन जमशेदपुर|आदर्श विद्या निकेतन]] *[[सरदार वल्लभ भाई पटेल स्मारक विद्या निकेतन जमशेदपुर|पटेल विद्यालय]] **महाविद्यालय *[[राजेन्द्र महिला महाविद्यालय जमशेदपुर| राजेन्द्र महिला महाविद्यालय]] ==कैसे पहुँचे== ==मुख्य स्थल== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== छोटागोविंदपुर 3351 12105 2005-04-26T01:30:01Z 144.92.165.148 #REDIRECT[[छोटा गोविंदपुर जमशेदपुर]] विकिपीडिया:Requested articles 3356 12107 2005-05-01T05:35:10Z कोल्हापुरी 177 अनुचित मसला निकाल दिया भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान रुड़की 3357 28800 2006-09-30T18:22:43Z Amitprabhakar 683 अपने रूपांतरण के बाद से [[भारतीय प्राद्यौगिकी संस्थान]] रूडकी ने देश को जनशक्ति तथा ज्ञान उपलब्ध कराने तथा अनुसंधान कार्य करने मे प्रमुख भूमिका अदा की है । यह संस्थान विश्व के सर्वोत्तम प्रोद्यौगिकी संस्थानो मे अपना स्थान रखता है । इसने प्रोद्यौगिकी विकास के सभी क्षेत्रों में अपना योगदान दिया है । [[विज्ञान]], [[प्रोद्यौगिकी]] व इंजीनियरिंग शिक्षा तथा अनुसंधान के क्षेत्र मे इसे धारा निर्धारक (ट्रेड़ सेंटर) भी माना जाता है। अक्टुबर 1996 में यह संस्थान अपने अस्तित्व के 150 वर्ष पूर्ण कर चुका है । 21 सितम्बर 2001 को [[भारत]] सरकार ने एक [[अध्यादेश]] जारी करके इस संस्थान को देश का सातवां भारतीय प्रोद्यौगिकी संस्थान घोषित किया । [[आई. आई. टी.]] रूडकी को राष्ट्र का एक महत्वपूर्ण बनाने के लिए यह अध्यादेश अब [[संसद]] के एक [[अधिनियम]] मे परिवर्तित हो चुका है । वस्तुकला एवं इंजीनियरिंग के 10 विषयों में स्नातक पाठ्यक्रम संचालित किये जा रहे है ; स्नातकोत्तर , प्रयुक्त विज्ञान व वस्तुकला तथा नियोजन विष्यों के 55 पाठ्यक्रमो की सुविधा उपलब्ध है । संस्थान के सभी विभागों व अनुसंधान केन्द्रों में शोधकार्य की भी सुविधाएं है । संस्थान में समस्त भारत के विभिन्न केन्द्रों पर आयोजित संयुक्त प्रवेश परीक्षा ( जे.ई.ई.) के माध्यम से बी टेक. व बी. आर्क. पाठ्यक्रमों में छात्रों को प्रवेश दिया जाता है । ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.rurkiu.ernet.in/hindi/index.htm ink भारतीय प्राद्योगिकी संस्थान रुड़की का आधिकारिक जालस्थल] [[श्रेणी:रूडकी]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] [[श्रेणी:भारत के अभियांत्रिकी महाविद्यालय]] [[en:Indian Institute of Technology, Roorkee| IIT Roorkee]] आई. आई. टी. रूडकी 3358 12109 2005-04-28T21:46:57Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान रुड़की]] आई. आई. टी. 3359 12110 2005-04-28T21:48:26Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आई आई टी]] भारतीय प्रोद्यौगिकी संस्थान 3360 12111 2005-04-28T21:52:50Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आई आई टी]] भारतीय प्राद्यौगिकी संस्थान 3361 12112 2005-04-28T21:54:18Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[आई आई टी]] हु जिन्ताओ 3363 42566 2007-01-12T11:47:23Z JAnDbot 752 robot Removing: [[el:Χου Zιντάο]] <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border-collapse: 0; margin: 1em; float: right" class="toccolours"> <caption><font size="+1">'''हु जिन्ताओ'''</font></caption> <tr><td style="background:#efefef;" align="center" colspan=2> [[Image:Hu Jintao during a defense meeting held at the Pentagon, May 2002, cropped.jpg|225px|हु जिन्ताओ]] </td></tr> <tr><td>'''[[हान्यू पिनयिन]]'''</td><td>'''Hú J&#464;nt&#257;o'''</td></tr> <tr><td>'''[[साधारणीकृत चीनी]]'''</td><td>&#32993;&#38182;&#28059;</td></tr> <tr><td>'''[[पारंपरिक चीनी]]'''</td><td>&#32993;&#37670;&#28644;</td></tr> <tr><td>'''[[चीनी पारिवारिक नाम|पारिवारिक नाम]]'''</td><td>Hu</td></tr> <tr><td>'''क्रम:'''</td><td>चौथा [[चीन के राष्ट्रपति|राष्ट्रपति]]</td></tr> <tr><td>'''सेवाकाल:'''</td><td>[[15 मार्च]] [[2003]] - वर्तमान</td></tr> <tr><td>'''पूर्ववर्ती:'''</td><td>[[जिंयाग जेमिन]]</td></tr> <tr><td>''' उत्तराधिकारी:'''</td><td> --- </td></tr> <tr><td>'''जन्मतिथी:'''</td><td>[[दिसंबर 21]], [[1942]]</td></tr> <tr><td>'''जन्मस्थान:'''</td><td> [[जियांगान]], [[जियांग्सु]], [[चीन]]</td></tr> <tr><td>'''[[पत्नी]]:'''</td><td>[[लिऊ योंगुकिंग]]</td></tr> <tr><td>'''[[चीन के राजनैतिक दल|राजनैतिक दल]]:'''</td><td>[[चीनी कम्यूनिस्ट पार्टी]]</td></tr> </table> 15 [[दिसंबर]] [[1942]] को जन्मे श्री हु जिन्ताओ 15 नवंबर 2002 को [[चीन]] के [[कम्यूनिस्ट]] पार्टी के महासचिव बने और 15 मार्च सन [[2003]] [[जियांग जेमिन]] के निधन के बाद से [[चीन]] के राष्ट्रपति हैं। == प्रारंभिक जीवन == आधिकारिक [[जीवनी]] के अनुसार श्री जिन्ताओ का जन्म [[चीन]] के [[अन्हुई]] प्रांत में हुआ था हलाकि उनके वास्तविक जन्मस्थान के बारे में कुछ विवाद है। कुछ टीकाकारों का मानना है कि उनका जन्म चीन के ताईजोऊ नामक गाँव जो [[जियांग्सु]] में है, हुआ था। श्री जिन्ताओ ने [[चीन का सांस्कृतिक आंदोलन|चीनी सांस्कृतिक आंदोलन]] से पहले कम्यूनिस्ट पार्टी की सदस्यता ग्रहण की थी। उस समय श्री जिन्ताओ [[बीजींग]] में [[सिनहुआ विश्वविद्यालय]] के छात्र थे। उन्होंने 1965 में इस विश्वविद्यालय से हाइड्रोलिक इंजिनियरिंग विषय में स्नातक की शिक्षा पूरी की। [[चीन का सांस्कृतिक आंदोलन| सांस्कृतिक आंदोलन]] के दौरान श्री जिन्ताओ के पीता उत्पीड़ित किये गये और अंतत: उनकी मृत्यु हो गयी। [[ca:Hu Jintao]] [[cs:Chu Ťin-tchao]] [[da:Hu Jintao]] [[de:Hu Jintao]] [[en:Hu Jintao]] [[eo:Hu Jintao]] [[es:Hu Jintao]] [[et:Hu Jintao]] [[fi:Hu Jintao]] [[fr:Hu Jintao]] [[gl:Hu Jintao - 胡锦涛]] [[he:הו ג'ינטאו]] [[id:Hu Jintao]] [[it:Hú Jǐntāo]] [[ja:胡錦濤]] [[ko:후진타오]] [[la:Hu Jintao]] [[lt:Hu Jintao]] [[ms:Hu Jintao]] [[nl:Hu Jintao]] [[nn:Hu Jintao]] [[no:Hu Jintao]] [[pl:Hu Jintao]] [[pt:Hu Jintao]] [[ru:Ху Цзиньтао]] [[sl:Hu Jintao]] [[sv:Hu Jintao]] [[th:หู จิ่นเทา]] [[tr:Hu Jintao]] [[vi:Hồ Cẩm Đào]] [[zh:胡锦涛]] [[zh-classical:胡錦濤]] [[zh-min-nan:Ô͘ Gím-tô]] [[zh-yue:胡錦濤]] वियतनाम 3365 45262 2007-01-23T09:53:21Z JAnDbot 752 robot Adding: [[hsb:Vietnam]] {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big><big>'''C&#7897;ng H&ograve;a X&atilde; H&#7897;i Ch&#7911; Ngh&#297;a Vi&#7879;t Nam'''</big></big> |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" | align="center" width="140px" | [[Image:Flag of Vietnam.svg|125px|]] | align="center" width="140px" | [[Image:Viet-coa.PNG]] |- | align="center" width="140px" | ([[वियतनाम का झंडा|विस्तार से]]) | align="center" width="140px" | (पूरे आकार में) |} |- | align=center style="vertical-align: top;" colspan=2 | <small>''[[देशों का राष्ट्रीय सूत्रवाक्य|राष्ट्रीय सूत्रवाक्य]]: &ETH;&#7897;c l&#7853;p, t&#7921; do, h&#7841;nh ph&uacute;c<br>([[वियतनामी भाषा|वियतनामी]]: आज़ादी, मुक्ति, प्रसन्नता)''</small> |- | align=center colspan=2 style="background: #ffffff;" | [[image:LocationVietnam.png]] |- | '''[[आधिकारिक भाषा]]''' | [[वियतनामी भाषा|वियतनामी]] |- | '''[[राजधानी]]''' | [[हनोई]] |- | '''[[वियतनाम के शहर|सबसे बड़ा शहर]]''' | [[हो ची मिन्ह सिटी]] |- | '''[[वियतनाम के राष्ट्रपति|राष्ट्रपति]]''' | [[त्रान दुक लोउंग]] |- | '''[[वियतनाम के प्रधानमंत्री|प्रधानमंत्री]]''' | [[फान वान खई]] |- | '''[[क्षेत्रफल]]'''<br>&nbsp;- कुल <br>&nbsp;- % जल | [[क्षेत्रफल के अनुसार देशों की सूची|65 वाँ स्थान]] <br> 329,560 [[वर्ग कि मी|वर्ग किमी]] <br> 1.3% |- | '''[[जनसँख्या]]'''<br>&nbsp;- कुल (2004)<br>&nbsp;- [[जनसँख्या घनत्व|घनत्व]] | [[जनसँख्या के अनुसार देशों की सूची| 14 वाँ स्थान]]<br> 82,689,518<br> 264/वर्ग किमी |- | '''[[सकल घरेलू उत्पाद]]''' (PPP)<br>&nbsp;- कुल ([[2004]]) <br>&nbsp;- /व्यक्ति | <br> $203.7 बिलियन <br> $2,500 |- | '''[[आज़ादी]]'''<br>&nbsp;- घोषित<br>&nbsp;- लागू | [[फ्रांस]] से <br>[[2 सितंबर]], [[1945]]<br>1954 |- | '''[[मुद्रा]]''' | [[डोंग (मुद्रा)|डोंग]] |- | '''[[समय क्षेत्र]]''' | [[ग्रीनविच मानक समय]] +7 |- | '''[[राष्ट्रगीत]]''' | ''[[तियेन कुआन चा]]'' (आगे बढती हुई सेना के कदम) |- | '''[[इंटरनेट डोमेन]]''' | [[.vn]] |- | '''[[कालिंग कोड]]''' | 84 |- | colspan=2 align=right style="padding: 0 5px 0 5px" | {{ed|वियतनाम जानकारी|}} |} '''वियतनाम''' ([[:en:Vietnam]]) [[एशिया]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये हिन्दचीन हिस्से में है और यहाँ साम्यवादी सरकार है । '''वियत्नाम''' एक देश ह [[जंबुद्वीप]] मोे| [[उत्तर-पूर्व ]] मे [[चीन]] aur [[लाओस]] he. ==इतिहास== वियत्नाम क पुराना बोहोत जाति था उस जनम मे कौन जात किया ''लक लोन्ग कोअन'' और ''औ को'' ==वियत्नाम का युद्ध== <!-- Please find correct script for "yuddha" --> १९६० से 1975 तक वियतनाम युद्धरत रहा । [[वियतनाम युद्ध]] की समाप्ति 1975 में [[अमेरिका]] की पराजय के साथ ही हुई । [[चित्र:Flag of Vietnam.svg|230px|right]] {{substub}} [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[an:Bietnam]] [[ar:فيتنام]] [[ast:Vietnam]] [[az:Vyetnam]] [[be:Віетнам]] [[bg:Виетнам]] [[bn:ভিয়েতনাম]] [[br:Viêt Nam]] [[bs:Vijetnam]] [[ca:Vietnam]] [[cs:Vietnam]] [[da:Vietnam]] [[de:Vietnam]] [[el:Βιετνάμ]] [[en:Vietnam]] [[eo:Vjetnamio]] [[es:Vietnam]] [[et:Vietnam]] [[eu:Vietnam]] [[fa:ویتنام]] [[fi:Vietnam]] [[fr:Viêt Nam]] [[frp:Viêt Nam]] [[fy:Fietnam]] [[ga:Vítneam]] [[gd:Vietnam]] [[gl:Vietnam - Việt Nam]] [[he:וייטנאם]] [[hr:Vijetnam]] [[hsb:Vietnam]] [[hu:Vietnam]] [[id:Vietnam]] [[ilo:Vietnam]] [[io:Vietnam]] [[is:Víetnam]] [[it:Vietnam]] [[ja:ベトナム]] [[ka:ვიეტნამი]] [[ko:베트남]] [[ku:Viyetnam]] [[kw:Vietnam]] [[la:Vietnamia]] [[li:Viëtnam]] [[lt:Vietnamas]] [[lv:Vjetnama]] [[mi:Whitināmu]] [[mk:Виетнам]] [[ms:Vietnam]] [[nds:Vietnam]] [[nl:Vietnam]] [[nn:Vietnam]] [[no:Vietnam]] [[oc:Vietnam]] [[os:Вьетнам]] [[pam:Vietnam]] [[pl:Wietnam]] [[pt:Vietname]] [[qu:Vietnam]] [[ro:Vietnam]] [[ru:Вьетнам]] [[sa:वियेतनाम]] [[scn:Vietnam]] [[sh:Vijetnam]] [[simple:Vietnam]] [[sk:Vietnam]] [[sl:Vietnam]] [[sq:Vietnami]] [[sr:Вијетнам]] [[sv:Vietnam]] [[ta:வியட்நாம்]] [[te:వియత్నాం]] [[tg:Виетнам]] [[th:ประเทศเวียดนาม]] [[tk:Wýetnam]] [[tl:Vietnam]] [[tr:Vietnam]] [[udm:Вьетнам]] [[ug:ۋيېتنام]] [[uk:В'єтнам]] [[vi:Việt Nam]] [[vo:Vietnamän]] [[wa:Vietnam]] [[zh:越南]] [[zh-min-nan:Oa̍t-lâm]] [[zh-yue:越南]] सानिया मिर्ज़ा 3366 42576 2007-01-12T16:14:31Z 59.94.112.213 /* करिअर */ [[Image:Saniamirza.jpg|thumb|सानिया मिर्ज़ा]] '''सानिया मिर्ज़ा''' (जन्म: [[15 नवंबर]] [[1986]]) [[भारत]] की एक [[टेनिस]] खिलाड़ी हैं। सानिया मिर्जा का जन्म मुम्बई मे हुआ। उनके करिअर का सर्वश्रेष्ठ स्थान विश्व मे ३४ है। ==करिअर== वर्ष [[2004]] के [[आस्ट्रेलियन ओपन टेनिस]] के तीसरे दौर तक पहुँचने की वजह से खासी चर्चा में रही हैं। हलाकि इस [[ग्रैंड स्लैम]] प्रतियोगिता में उन्हें प्रवेश "वाइल्ड कार्ड" के जरिये मिली थी लेकिन खिताब के पहले दो मैच जीतकर [[भारत]] में सबकी चहेती बन गयी हैं। सानिया किसी भी ग्रैंड स्लैम टूर्नामेंट के तीसरे दौर में पहुँचने वाली पहली भारतीय महिला खिलाड़ी बनी. इससे पहले भारत की [[निरुपमा संजीव]] ने 1998 के [[ऑस्ट्रेलियन ओपन]] के दूसरे दौर में पहुँचीं थीं. सानिया आस्ट्रेलियन ओपन का अपना तीसरा मैच पाँचवीं वरीयता प्राप्त[[अमरीका]] की [[सेरीना विलियम्स]] से हार गयीं। [[ग्रैंड स्लैम]] प्रतियोगिता के तीसरे राउंड में पहुंची सानिया ने 56 मिनट तक अपनी कद्दावर प्रतिद्वंद्वी का जम कर सामना किया1 इस दौरान उसने दूसरे सेट में सेरेना की सर्विस भी तोड़ी! भारत की जानी-मानी टेनिस खिलाड़ी सानिया मिर्ज़ा ने हैदराबाद में डब्ल्यूटीए ख़िताब जीतकर एक और बड़ी कामयाबी हासिल की है. कोई डब्ल्यूटीए ख़िताब जीतने वाली वह पहली भारतीय महिला टेनिस खिलाड़ी बन गई हैं. इससे पहले वह ऑस्ट्रेलियाई ओपन में तीसरे दौर में अपनी जगह बनाकर टेनिस जगत में भारत के नाम रिकॉर्ड दर्ज करा चुकी है हालाँकि तीसरे दौर के मैच में वह सरीना विलियम्स से हार गई थीं. ऑस्ट्रेलियन ओपन के तीसरे दौर तक पहुँचकर सानिया मिर्ज़ा भारत में बहुत लोकप्रिय हो गई हैं औ शनिवार को हैदराबाद में उनका खेल देखने के लिए स्टेडियम में भारी भीड़ जमा हुई. दर्शकों ने हैदराबाद की ही रहने वाली 18 वर्षीय सानिया मिर्ज़ा का बार-बार तालियाँ बजाकर हौसला बढ़ाया और शायद अपनी ज़मीन पर खेलने से सानिया का मनोबल भी बरक़रार रहा.सानिया ने नौंवी वरीयता प्राप्त यूक्रेन की एलयोना बोंदरेन्को को तीन सैटों में 6-4, 5-7 और 6-3 से हराया. ==हौसला== सानिया ने अपनी टाँग की माँसपेशियों में खिंचाव के बावजूद अपना दमख़म बनाए रखा हालाँकि शुरू में सानिया ने कुछ ग़लतियाँ कीं जिससे एलयोना ने 2-0 से बढ़त हासिल कर ली थी.लेकिन यूक्रेन की खिलाड़ी सानिया के हौसले और उनकी कुछ बेहतरीन सर्विसों के सामने टिक नहीं सकीं.सानिया ने कुछ ऐसे जानदार शॉट लगाए जिन्होंने पहला सैट उसकी झोली में डाल दिया लेकिन दूसरा सैट वह गवाँ बैठीं. सानिया ने तीसरे सैट में 5-1 से जब बढ़त ले ली तो पलड़ा उनका ही भारी लगने लगा था हालाँकि सैट के आख़िर में सानिया कुछ भ्रम का शिकार भी हुईं जब सातवें गेम में ही एक सर्विस के बाद वह जीत की खुशी मनाने लगीं. उस दौरान सानिया का ध्यान कुछ बँटा और एलयोना की पकड़ कुछ मज़बूत हुई. सानिया को खेल पर अपनी पकड़ फिर से मज़बूत करने के लिए सातवें गेम का इंतज़ार करना पड़ा.जीत के बाद सानिया ने समाचार एजेंसी एएफ़पी से कहा, "इस जीत से मेरा आत्मविश्वास बहुत बढ़ा है और मैं आने वाले दिनों में और बेहतर प्रदर्शन की उम्मीद कर सकती हूँ." "मैं यह मैच जीतने के लिए बहुत उतावली थी क्योंकि यह मेरे ही शहर में हो रहा था." यूक्रेन की एलयोना बोंदरनेंको को इस प्रतियोगिता के सेमी- फाइनल में सीधे प्रवेश मिला था क्योंकि जर्मनी की अन्ना लेन्ना चोट की वजह से उनके सामने नहीं खेल नहीं सकीं थीं.एलयोना बोंदरनेंको ने मैच के बाद समाचार एजेंसी एएफ़पी से कहा, "फाइनल में सचमुच घबराई हुई थी और मैं अच्छा नहीं खेल सकी लेकिन मैंने खेल का बहुत आनंद लिया. मैं अगले साल भी खेलने आउंगी."अन्ना कुर्निकोवा वायरस के बाद टेनिस जगत में अब सानिया मिर्ज़ा वायरस का हमला हो चुका है. आस्ट्रेलियन ओपन में तीसरे दौर तक पहुँचने और सेरेना विलियम्स को तगड़ी टक्कर देने के बाद इस ख़ूबसूरत बाला का इन्फ़ेक्शन महामारी की तरह प्रिंट और दृश्य-श्रव्य माध्यम में फैल गया है. जहाँ सहारा समय ने पूरे पेज का सानिया पिनअप गर्ल फोटो प्रकाशित किया है तो वहीं सानिया दिन में 8-10 घंटे का इंटरव्यू दे रही है और पत्रकारों की कतारें हैं कि कम ही नहीं हो रहीं. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:खिलाडी]] [[श्रेणी:भारतीय खिलाडी]] [[bn:সানিয়া মির্জা]] [[de:Sania Mirza]] [[en:Sania Mirza]] [[fi:Sania Mirza]] [[fr:Sania Mirza]] [[ja:サニア・ミルザ]] [[pl:Sania Mirza]] [[ta:சானியா மிர்சா]] चित्र:IISc-Main.gif 3368 12118 2005-05-01T05:24:15Z कोल्हापुरी 177 भारतीय विज्ञान संस्था मुख्य बिल्डींग भारतीय विज्ञान संस्था मुख्य बिल्डींग भारतीय विज्ञान संस्थान 3369 42410 2007-01-11T12:17:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[de:Indian Institute of Science]], [[kn:ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ]] [[चित्र:IISc-Main.gif|thumb|right|भारतीय विज्ञान संस्थान प्रशासकिय भवन]] '''भारतीय विज्ञान संस्थान''' यह अनुसंधान और उच्च शिक्षा के लिये अग्रगण्य शिक्षा संस्था [[बंगलोर]], भारत मे स्थित है। इस संस्थान में पदव्युत्तर एवं doctoral कार्यक्रम है , जिनमे १२०० सेभी ज्यादा संशोधक ३७ विविध विभागोमे काम करते है। उदाहरणार्थ: अभियान्त्रिकीमे [[अंतराक्ष अभियांत्रिकी]], [[संगणकशास्त्र]] एवं [[स्वयंचलन]] इत्यादि, आणि शास्त्रोमें [[भौतिकी]], [[रसायनी]] इत्यादि. भारतीय विज्ञान संस्थान भारतमे अनुसंधान के लिये पहले स्थान का संस्थान है। ==इतिहास== भारतीय विज्ञान संस्थान इ.स. १९०९ मे उद्योगपती [[जमशेदजी टाटा]] के दूरदृष्टीके कारण स्थापित हुँई । सन १८९८ मे एक तात्कालिक समिती बनायी गयी थी| [[नोबेल पारितोषिक]] विजेता सर [[विलियम राम्से|विलियम राम्सेने]] बंगलोर का नाम सुझाया और [[मॉरीस ट्रॅवर्स]] पहले दिग्दर्शक बने। ==कूछ जानेमाने माजी विद्यार्थी और जुडे लोग== * [[होमी भाभा]] * [[सतिश धवन]] * [[जवाहरलाल नेहरू]] * [[जी. एन. रामचंद्रन]] * [[सी. वी. रमण]] * [[राजा रामण्णा]] * [[सी. एन. आर. राव]] * [[विक्रम साराभाई]] * [[जमशेदजी टाटा]] * [[विश्वेश्वरय्या]] * [[ए. पी. जे. अब्दूल कलाम]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.iisc.ernet.in/ भारतीय विज्ञान संस्थान] * [http://www.cs.concordia.ca/~goswami/IISC_Picture1.jpg भारतीय विज्ञान संस्थान परिसर] [[श्रेणी:भारत]] [[de:Indian Institute of Science]] [[en:Indian Institute of Science]] [[ja:インド理科大学院]] [[kn:ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ]] [[ml:ഇന്ത്യന്‍ ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യുട്ട് ഓഫ് സയന്‍സ്]] [[mr:भारतीय विज्ञान संस्था]] [[ta:இந்திய அறிவியல் கழகம்]] श्रेणी:राजनैतिक दल 3370 43578 2007-01-15T20:38:25Z TXiKiBoT 975 robot Adding: is, kn, lb, ml, mr, ta, te, th, yi [[श्रेणी:भारत]] [[als:Kategorie:Partei]] [[ar:تصنيف:أحزاب سياسية]] [[ast:Categoría:Partíos políticos]] [[be:Катэгорыя:Палітычныя партыі]] [[bg:Категория:Политически партии]] [[ca:Categoria:Partits polítics]] [[cs:Kategorie:Politické strany]] [[cy:Categori:Pleidiau gwleidyddol]] [[da:Kategori:Politiske partier]] [[de:Kategorie:Politische Partei]] [[el:Κατηγορία:Πολιτικά κόμματα]] [[en:Category:Political parties]] [[eo:Kategorio:Politikaj partioj]] [[es:Categoría:Partidos políticos]] [[et:Kategooria:Parteid]] [[eu:Kategoria:Alderdi politikoak]] [[fa:رده:احزاب سیاسی]] [[fr:Catégorie:Parti politique]] [[gl:Category:Partidos políticos]] [[hr:Kategorija:Političke stranke]] [[hu:Kategória:Pártok]] [[id:Kategori:Partai politik]] [[is:Flokkur:Stjórnmálaflokkar]] [[it:Categoria:Partiti politici]] [[ja:Category:政党]] [[kn:ವರ್ಗ:ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು]] [[ko:분류:정당]] [[ksh:Saachjropp:Polittish Pattäij]] [[ku:Kategorî:Partî]] [[lb:Category:Politesch Parteien]] [[lt:Kategorija:Partijos]] [[lv:Kategorija:Politiskās partijas]] [[ml:Category:രാഷ്ട്രീയ കക്ഷികള്‍]] [[mr:Category:राजकीय पक्ष]] [[ms:Kategori:Parti politik]] [[nl:Categorie:Politieke partij]] [[nn:Kategori:Politiske parti]] [[no:Kategori:Politiske partier]] [[oc:Categoria:Partit politic]] [[pms:Categorìa:Partì polìtich]] [[pt:Categoria:Partidos políticos]] [[ro:Categorie:Partide politice]] [[ru:Категория:Политические партии]] [[sh:Category:Političke stranke]] [[sk:Kategória:Politické strany]] [[sq:Category:Parti politike]] [[sr:Категорија:Политичке партије]] [[sv:Kategori:Politiska partier]] [[ta:பகுப்பு:அரசியல் கட்சிகள்]] [[te:వర్గం:రాజకీయ పార్టీలు]] [[th:หมวดหมู่:พรรคการเมือง]] [[tl:Category:Mga partidong pampolitika]] [[tr:Kategori:Siyasi partiler]] [[uk:Категорія:Політичні партії]] [[ur:زمرہ:سیاسی جماعتیں]] [[vls:Categorie:Polletieke partie]] [[yi:קאַטעגאָריע:פאליטישע פארטייען]] [[zh:Category:政党]] भाषा विज्ञान 3372 12121 2005-05-01T19:04:29Z विजय ठाकुर 115 #REDIRECT[[भाषाविज्ञान]] विकिपीडिया:नये सदस्य लोग 3378 30799 2006-10-15T16:05:46Z अभिषेकपाण्डेय 794 /* नमस्कार */ नमस्कार! मेरा नाम सचिन भावसार है। मै एक वेब डिज़ाइनर हुँ। मुझे हिन्दीभाषीयों के लिये कुछ योगदान करने में अत्यंत प्रसन्नता होगी। मेरा यथासंभव प्रयास करने का संकल्प रहेगा। मै गुंजन भाई के विचारों से पुर्णतः सहमत हुँ। धन्यवाद नमस्कार! मै मितुल हूँ। विकिपीडीया का नवीन प्रयोगकर्ता। हिन्दी मे लिखने का प्रयत्न कर रहा हूँ। आश्वस्त कि हिन्दी और अन्य भारतिय भाषाओ का अन्तर्जाल मे काफी विकास होगा। [[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०४:२२, २६ जून २००६ (UTC) नमस्ते ! मेरा नाम गुंजन है। मैं नोइडा में रहता हूँ और सौफ़्टवेअर क्षेत्र में काम कर रहा हूँ। हिंदी विकिपीडिया देख के ऐसा लग रहा है कि लोग लेखों कि संख्या बढ़ाने पर ही ध्यान दे रहे हैं ना कि लेखों कि quality बढ़ाने पर। मुझे लगता है कि लोगों को अगर हिंदी विकिपीडिया कि तरफ़ आकर्षित करना है तो हमे लेखों कि quality पर ध्यान देना होगा ना कि उनकी संख्या पर। नमस्कार! मेरा नाम ललित कुमार है। मैं नई दिल्ली, भारत में रहता हूं और सूचना प्रोद्योगिकी क्षेत्र में कार्यरत हूं। हिन्दी मेरी मातृभाषा है और ज़ाहिर तौर पर इससे मेरा विशेष लगाव है। मैं अपनी ओर से पूरी कोशिश करता हूं कि अंतर्जाल (इंटरनैट) पर हिन्दी का अधिक से अधिक प्रसार कर सकूं। आपका शुभाकांक्षी ललित =================================== Hi! I am Dr Durgaprasad Agrawal, An Educationist and Writer. My field is Hindi Literature. I have taught Hindi to Degree and Post Graduate Students for about 35 Years. My articles have appeared in almost all the renowned Hindi Magazines and Journals. I live in Jaipur, Rajasthan, India. ========================================== नमस्कार! मैं संतोष कुमार सिंह, बंगलोर, भारत में रहता हूं और सूचना प्रोद्योगिकी क्षेत्र से मेरा लगाव है। मेरी पढाई लिखाई दशवीं कक्षा तक हिन्दी में हुई है । अतः हिन्दी में लिखने की आदत मुझे बचपन से है। [[सदस्य:संतोषसिंह]] ==नमस्कार== मैं दिल्ली में रहता हूं. हिंदी मे प्र्वीण हूं पर अंग्रेज़ी कीबोर्ड के साथ लिखना काफ़ी मुशकिल है [[सदस्य:Lostintherush|Lost]] १३:५१, २३ अगस्त २००६ (UTC) == नमस्कार == मेरा नाम अभिषेक पाण्डेय है और मैने हिन्दी विकिपीडिया की सदस्यता ८ अक्टूबर को ली । मुझे इस पन्ने के बारे मे आज ही पता चला इसलिये अब ये सन्देश छोड़ रहा हूं । मै [[धर्म]] की नगरी [[वाराणसी]] का निवासी हूँ और आजकल [[बंगलोर]] नगर मे [[सूचना प्रौद्योगिकी]] के क्षेत्र मे कार्यरत हूँ । आशा करता हूँ कि हिन्दी विकिपीडिया को कुछ योगदान कर सकूंगा । मैने माध्यमिक (दसवीं कक्षा) तक हिन्दी माध्यम से ही अध्ययन किया है । यदि किसी मित्र को अनुवाद (translation) मे सहायता की आवश्यकता हो तो शायद मै काम आ सकूँगा । --[[सदस्य:अभिषेकपाण्डेय|अभिषेकपाण्डेय]] १६:०५, १५ अक्टूबर २००६ (UTC) नाना पाटेकर 3380 12124 2005-05-05T13:57:54Z 152.23.78.46 Nana Patekar is a brilliant actor from the Indian film industry (Bollywood). One of his best movies to date is Ab Tak 56. He plays the role of a police officer in teh Mumbai police force trying to fight the crime and corruption that plague the city until they strike him after which point, he is trying to save his own life. ओरिएण्टल इंश्योरेंस कम्पनी 3383 15397 2005-12-31T08:23:09Z Spundun 73 Reverted edit of Sanjeev, changed back to last version by BernardM '''दि ओरिएण्टल इंश्योरेंस कम्पनी लिमिटेड''' का आरंभ 12 सितम्बर, 1947 को [[बम्बई]] में हुआ । कम्पनी पूर्णत: दि ओरिएण्टल इंश्योरेंस गवर्नमेंट सिक्योरिटी लाईफ इंश्योरेंस कम्पनी लिमिटेड की सहायक कम्पनी थी तथा सामान्य [[बीमा]] कारोबार करने के लिए बनाई गयी थी । 1956 से 1973 तक (सामान्य बीमा कारोबार के देश में राष्ट्रीयकृत होने तक) कम्पनी [[भारतीय जीवन बीमा निगम]] की एक सहायक कम्पनी थी। 2003 में भारतीय साधारण बीमा निगम के पास रखे सभी [[शेयर]] केन्द्रीय सरकार को अंतरित कर दिये गये हैं ।   [[कारोबार]] को सहज एवं सुचारू रूप से चलाने के लिए योजनाएं तैयार करने में कम्पनी अग्रणी है । कम्पनी के पास पूर्णत: प्रशिक्षित एवं प्रेरक कार्यदल है जो कि विविध क्षेत्रों में कार्यरत है तथा निपुण है । पॉवर प्लांट्स, पैट्रोकैमिकल्स, [[स्टील]] एवं कैमिकल प्लांट जैसे वृहद प्रौजेक्टों के लिए विशेष आवरण प्रदान करने में ओरिएण्टल विशिष्ट है । कम्पनी ने [[भारत]] की ग्रामीण एवं शहरी दोनों प्रकार की [[जनसंख्या]] की आवश्यकताओं को पूरा करने के लिए विभिन्न प्रकार के बीमा आवरण विकसित किये हैं । बेहतर ग्राहक सेवा प्रदान करने के लिए कम्पनी के पास उच्चतम तकनीकी योग्यता प्राप्त एवं सक्षम व्यावसायिकों की एक टीम है ।   वर्ष 1950 में 99,946 रूपये का प्रथम प्रीमियम अर्जित करके ओरिएण्टल इंश्योरेंस ने शुभारम्भ किया । कम्पनी का मुख्य उद्देश्य था "ग्राहकों को सेवा प्रदान करना"  तथा इसे प्राप्त करने में हमें समय-समय पर बनायी गयी सुदृढ़ परंपराओं से काफी सहयोग मिला ।   ओरिएण्टल के[[ नई दिल्ली]] स्थित प्रधान कार्यालय सहित देश के विभिन्न शहरों में 21 क्षेत्रीय कार्यालय, व 950 से अधिक प्रचालन कार्यालय हैं । (1.4.2004 तक) । [[नेपाल]], [[कुवैत]] और [[दुबई]] में कम्पनी के विदेशी कार्यालय हैं । कम्पनी के कर्मचारियों की कुल संख्या लगभग 16000 है । आरंभ में जो प्रीमियम 1 लाख रूपये से भी कम था, 1973 में वह बढ़कर 58 करोड़ रूपये हो गया तथा वर्ष 2003-04 के दौरान ये आँकड़े 2899.74 करोड़ की ऊंची रकम तक पहुंच गये । क्वालालम्पुर 3385 19858 2006-05-21T10:25:10Z DaGizza 338 substub '''क्वालालम्पुर''' मलेशियाको राजधानी हो। मलेशिया एक गणराज्य हो जहां तेह्र राज्यहरु छन्। सिंगापुर पहिले मलेशियाको एक राज्य थियो। पछि अलग्गिएर छुट्टै राज्यको रुपमा रह्यो। {{substub}} धनुषकोडी 3386 26392 2006-09-09T07:45:25Z Amitprabhakar 683 धनुसकोड़ी '''एक डूबते शहर कि कहनी''' धनुसकोड़ी तमिलनाडु राज़ के [[रामेश्वरम]] जिले मे आता है। यह शहर १९५६ तक में वय़ापार के लिये पहचाना जाता था। १९५६ के तूफान मे यह शहर बरबाद हो गया। यहा से [[श्रीलंका]] ओर देशो को व्यापार होता था। तूफान ने शहर के एक तिहाई लोगो को मौत नीद सुला दिया। क़ई वर्ष तक यह शहर रामेशवरम से रेल लाईन द्वारा जुड़ा था। दिसबर २००४ की सुनामी मे यह पूरी तरह से नष्ट हो गया है। आने वाले समय मे यह धरातल से ग़ायब हो जायेगा। ये जानकारी १ मई २००५ को धनुशकोड़ी जा कर जुटाई गइ है। [[लेखन]] '''हेमराज बिसंदरे''' पमुख '''''अशोका यूथ सोसायटी''''' जिला [[बैतूल]] [[मध्य प्रदेश]] [[भारत]] हाशमी रफ़संजानी 3387 42889 2007-01-14T02:21:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Akbar Hashemi Rafsanjani]] {{stub}} '''अकबर हाशमी रफ़संजानी''' 1989 से 1997 के बीच दो बार [[ईरान]] के राष्ट्रपति रह चुके हैं. रफ़संजानी काफ़ी दिनों से सरकारी व्यवस्था का हिस्सा नहीं रहे हैं. रफ़संजानी को यथार्थवादी और परंपरावादी नेता माना जाता है.रफ़संजानी ने राष्ट्रपति के रूप में अपने कार्यकाल के दौरान पश्चिमी देशों के साथ संबंधों को नई दिशा दी और ईरान को एक क्षेत्रीय शक्ति के रूप में स्थापित किया. रफ़संजानी ने [[ईरानी क्रांति]] के तुरंत बाद ख़ुद को एक ताक़तवर नेता के रूप में स्थापित किया और [[इस्लामी रिपब्लिकन पार्टी]] की स्थापना की. इस पार्टी ने 1987 तक देश की राजनीति में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई लेकिन 1987 में यह पार्टी अंदरूनी मतभेदों की वजह से बिखर गई. हाशमी रफ़संजानी 1980 से 1988 तक ईरानी संसद, जिसे [[मजलिस]] कहा जाता है, के अध्यक्ष रहे. 1980 से 1988 तक चले [[ईरान-इराक़ युद्ध]] के आख़िरी वर्षों में [[आयतुल्ला ख़मेनेई]] ने रफ़संजानी को सशस्त्र सेनाओं का कार्यकारी कमांडर इन चीफ़ भी बनाया था. [[da:Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[de:Alī Akbar Hāschemī Rafsandschānī]] [[en:Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[eo:Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[fa:اکبر هاشمی رفسنجانی]] [[fi:Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[fr:Hachemi Rafsandjani]] [[he:אכבר האשמי רפסנג'אני]] [[id:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[it:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[ja:ハーシェミー・ラフサンジャーニー]] [[nl:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[no:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[pl:Ali Akbar Haszemi Rafsandżani]] [[pt:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[sv:Ali Akbar Hashemi Rafsanjani]] [[ur:ہاشمی رفسنجانی]] [[zh:拉夫桑贾尼]] रफ़संजानी 3388 12130 2005-05-11T03:09:35Z 144.92.165.220 #REDIRECT[[हाशमी रफ़संजानी]] ब्रायन लारा 3398 28728 2006-09-29T15:26:36Z Mitul0520 211 '''ब्रायन लारा''' वेस्ट इंडीज़ के बेहतरीन बल्लेबाज़ों में से एक हैं। [[सर डॉन ब्रैडमैन]] के बाद लारा ही एक ऐसे बल्लेबाज़ हैं जिन्होंने बड़े बड़े स्कोर बनाये हैं। ब्रायन लारा टेस्ट [[क्रिकेट]] में सबसे ज़्यादा रन बनाने वाले [[बल्लेबाज़]] हैं। उन्होंने [[ऑस्ट्रेलिया]] के ख़िलाफ़ [[एडीलेड]] टेस्ट में ये रिकॉर्ड बनाया। इससे पहले ये रिकॉर्ड ऑस्ट्रेलिया के पूर्व कप्तान [[एलन बॉर्डर]] के नाम था. बॉर्डर ने टेस्ट क्रिकेट में ११,१७४ रन बनाए थे. ३६ वर्षीय लारा के नाम टेस्ट क्रिकेट में ४०० रन बनाने वाले पहले खिलाड़ी बनने का रिकॉर्ड भी है। {{stub}} Template:Russia 3399 34989 2006-11-16T15:25:46Z 66.170.132.10 png-->svg <br clear="all" /> {| align="center" class="toccolours" |- ! width=100% bgcolor="#ccccff" style="padding:0 0 0 50px;" align="center" | Administrative [[Subdivisions of Russia|subdivisions]] of [[Russia]] | width="50px" | [[Image:Flag of Russia.svg|50px|Flag of Russia]] |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#ddf" | [[Federal subjects of Russia|Federal subjects]] |- | colspan="2" | {| style="background:none;" | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Republics of Russia|Republics]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[Adygeya]] | [[Altai Republic|Altai]] | [[Bashkortostan]] | [[Buryatia]] | [[Chechnya]] | [[Chuvashia]] | [[Dagestan]] | [[Ingushetia]] | [[Kabardino-Balkaria]] | [[Republic of Karelia|Karelia]] | [[Khakassia]] | [[Komi Republic|Komi]] | [[Kalmykia]] | [[Karachay-Cherkessia]] | [[Mari El]] | [[Mordovia]] | [[North Ossetia-Alania]] | [[Sakha]] | [[Tatarstan]] | [[Tuva]] | [[Udmurtia]] |- | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Krais of Russia|Krais]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[Altai Krai|Altai]] | [[Khabarovsk Krai|Khabarovsk]] | [[Krasnodar Krai|Krasnodar]] | [[Krasnoyarsk Krai|Krasnoyarsk]]&sup2; | [[Primorsky Krai|Primorsky]] | [[Stavropol Krai|Stavropol]] |- | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Oblasts of Russia|Oblasts]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[Amur Oblast|Amur]] | [[Arkhangelsk Oblast|Arkhangelsk]] | [[Astrakhan Oblast|Astrakhan]] | [[Belgorod Oblast|Belgorod]] | [[Bryansk Oblast|Bryansk]] | [[Chelyabinsk Oblast|Chelyabinsk]] | [[Chita Oblast|Chita]] | [[Irkutsk Oblast|Irkutsk]] | [[Ivanovo Oblast|Ivanovo]] | [[Kaliningrad Oblast|Kaliningrad]] | [[Kaluga Oblast|Kaluga]] | [[Kamchatka Oblast|Kamchatka]] | [[Kemerovo Oblast|Kemerovo]] | [[Kirov Oblast|Kirov]] | [[Kostroma Oblast|Kostroma]] | [[Kurgan Oblast|Kurgan]] | [[Kursk Oblast|Kursk]] | [[Leningrad Oblast|Leningrad]] | [[Lipetsk Oblast|Lipetsk]] | [[Magadan Oblast|Magadan]] | [[Moscow Oblast|Moscow]] | [[Murmansk Oblast|Murmansk]] | [[Nizhny Novgorod Oblast|Nizhny Novgorod]] | [[Novgorod Oblast|Novgorod]] | [[Novosibirsk Oblast|Novosibirsk]] | [[Omsk Oblast|Omsk]] | [[Orenburg Oblast|Orenburg]] | [[Oryol Oblast|Oryol]] | [[Penza Oblast|Penza]] | [[Perm Oblast|Perm]]&sup1; | [[Pskov Oblast|Pskov]] | [[Rostov Oblast|Rostov]] | [[Ryazan Oblast|Ryazan]] | [[Sakhalin Oblast|Sakhalin]] | [[Samara Oblast|Samara]] | [[Saratov Oblast|Saratov]] | [[Smolensk Oblast|Smolensk]] | [[Sverdlovsk Oblast|Sverdlovsk]] | [[Tambov Oblast|Tambov]] | [[Tomsk Oblast|Tomsk]] | [[Tver Oblast|Tver]] | [[Tula Oblast|Tula]] | [[Tyumen Oblast|Tyumen]] | [[Ulyanovsk Oblast|Ulyanovsk]] | [[Vladimir Oblast|Vladimir]] | [[Volgograd Oblast|Volgograd]] | [[Vologda Oblast|Vologda]] | [[Voronezh Oblast|Voronezh]] | [[Yaroslavl Oblast|Yaroslavl]] |- | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Federal cities of Russia|Federal&nbsp;cities]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[मास्को]] | [[Saint Petersburg|St. Petersburg]] |- | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Autonomous oblasts of Russia|Autonomous&nbsp;oblasts]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[Jewish Autonomous Oblast|Jewish]] |- | align="right" style="font-size: 90%; vertical-align: top;" | '''[[Autonomous districts of Russia|Autonomous&nbsp;districts]]''' | align="left" style="font-size: 90%;" | [[Aga Buryatia]] | [[Chukotka]] | [[Evenkia]]&sup2; | [[Khantia-Mansia]] | [[Koryakia]] | [[Nenetsia]] | [[Permyakia]]&sup1; | [[Taymyria]]&sup2; | [[Ust-Orda Buryatia]] | [[Yamalia]] |} |- | <small>1.&nbsp;On [[December 1]], [[2005]], Perm Oblast and Permyakia will be merged to form [[Perm Krai]].<br> 2.&nbsp;On [[January 1]], [[2007]], Evenkia and Taymyria will be merged into Krasnoyarsk Krai.</small> |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#ddf" | [[Federal districts of Russia|Federal districts]] |- | colspan="2" style="text-align:center" | [[Central Federal District|Central]] | [[Southern Federal District|Southern]] | [[Northwestern Federal District|Northwestern]] | [[Far Eastern Federal District|Far East]] | [[Siberian Federal District|Siberian]] | [[Urals Federal District|Urals]] | [[Privolzhsky (Volga) Federal District|Privolzhsky (Volga)]] |} Template:CIS 3400 19844 2006-05-21T09:31:49Z DaGizza 338 put hindi for tajikistan <br clear=all /> <center> {| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em;" |- | align="center" style="background:#ccccff" width="100%" | '''[[Commonwealth of Independent States]] (CIS)''' | [[Image:Flag of the CIS.svg|80px|Flag of CIS]] |- | align="center" colspan="2" style="font-size: 90%;" | [[आर्मीनिया]] | [[अज़रबैजान]] | [[बेलारूस]] | [[जोर्जिया]] | [[कज़ाकिस्तान]] | [[Kyrgyzstan]] | [[Moldova]] | [[रुस]] | [[ताजिकिस्तान]] | [[तुर्कमेनिस्तान]] | [[युक्रेन]] | [[उज़बेकिस्तान]] |- |} </center> विकिपीडिया:स्टब 3404 42524 2007-01-12T06:13:10Z 59.176.7.116 /* स्टब की पहचान */ स्टब विकिपीडिया के ऐसे लेख हैं जिन्होंने अभी तक संपादकों का पूरा ध्यान नहीं पाया है। ये वो पन्ने हैं जो लिखे तो गये हैं मगर इनमें इतनी जानकारी नहीं है कि इन्हें [[लेख]] कहा जा सके। लेकिन ये बेकार नहीं है। वास्तव में ये लेख के पूरा होने के रास्ते में पहला कदम हैं। ==स्टब की पहचान== स्टब एक छोटा लेख है, मगर इतना छोटा भी नहीं कि बेकार हो। सामान्यत: यह इतना बड़ा होता है कि लेख के शीर्षक को परिभाषित कर सके। इस तरह इसमें करीब ३ से १० वाक्य होने चाहिये। ==स्टब का वर्गीकरण== [[en:Wikipedia:Stub]] [[af: Wikipedia:Saadjie]] [[ar: ويكيبيديا:بذرة]] [[zh-min-nan: Wikipedia: Phí]] [[be: Вікіпэдыя: Накід]] [[bg: Уикипедия: Мъниче]] [[ca: Viquipèdia: Esborrany]] [[cs: Wikipedie: Pahýl]] [[da: Wikipedia: Udvide en stub]] [[de: Wikipedia: Artikel#Umfang (Stubs)]] [[nv: Wikiibíídiiya: Tsehégod]] [[es: Wikipedia: Encontrar y arreglar un esbozo]] [[eo: Vikipedio: Trovi aŭ kreskigi ĝermojn]] [[eu:Wikipedia:Zirriborro]] [[fo: Wikipedia: Stubbi]] [[fr: Wikipédia: Ébauche]] [[ga: Vicipéid: Stumpa]] [[ko: 위키백과: 토막글]] [[haw: Wikipedia:ʻōmuku]] [[id: Wikipedia:Tulisan rintisan]] [[ia: Wikipedia:Stub]] [[is: Wikipedia:Stubbur]] [[it: Aiuto:Abbozzo]] [[he:ויקיפדיה:קצרמר]] [[jv: Wikipedia:Stub]] [[kw: Wikipedia:Stokk]] [[ku: Wîkîpediya:Şitl]] [[mk:Википедија:Што е никулец?]] [[ms: Wikipedia:Rencana stub sempurna]] [[nl: Help:Beginnetje]] [[ja: Wikipedia: スタブ]] [[no: Wikipedia: Stubb]] [[nds: Wikipedia: Stubben]] [[pl: Wikipedia: Zalążek artykułu]] [[pt: Wikipedia: Esboço]] [[ro: Wikipedia: Găseşte şi repară un ciot]] [[ru: Википедия: Болванка статьи]] [[sq: Wikipedia: Gjej ose rregullo një cung]] [[simple: Wikipedia: Stub]] [[sk: Wikipédia: Výhonok]] [[sl: Wikipedija: Škrbina]] [[sr: Википедија: Клица]] [[sv: Wikipedia: Stubbar]] [[tl:Wikipedia:Stub]] [[th:วิกิพีเดีย:โครง]] [[vi: Wikipedia: Bài sơ khai]] [[tr: Vikipedi: Madde taslağı]] [[uk: Вікіпедія: Стаття-обманка]] [[wa: Wikipedia: Djermons]] [[yi:הילף :שטומף]] [[zh: Wikipedia: 小作品]] [[zh-yue: Wikipedia: 超级大作品]] पदार्थ 3406 12138 2005-05-17T03:45:53Z 207.68.110.60 पदार्थ और इसके प्रतिरूप [[मनुष्य]] सर्वदा से ही विभिन्न प्रकार की प्राकृतिक वस्तुओं द्वारा चारों तरफ से घिरा हुआ है। [[सृष्टि]] के आविर्भाव से ही वह स्वयं की अन्त: प्रेरणा से परिवर्तनों का अध्ययन करता रहा है- परिवर्तन जो गुण व्यवहार की रीति इत्यादि में आये हैं- जो प्राकृतिक [[विज्ञान]] के विकास का कारक बना। सम्भवत: इसी अन्त: प्रेरणा के कारण महर्षि [[कणाद]] ने [['वैशेषिक दर्शन]]' का आविर्भाव किया। महर्षि कणाद ने भौतिक राशियों 1 (अमूर्त) को द्र्रव्य, [[गुण]], [[कर्म]], सामान्य, विशेष और समवाय के रूप में नामाङ्कित किया है। यहाँ '[[द्रव्य]]' के अन्तर्गत ठोस ([[पृथ्वी]]), द्रव (अप्), [[ऊर्जा]] (तेजस्), गैस ([[वायु]]) , प्लाज्मा ([[आकाश]]), समय ([[काल]]) एवं मुख्यतया सदिश [[लम्बाई]] के संदर्भ में दिक्, '[[आत्मा]]' और '[[मन]]' सम्मिलित हैं। 2 प्रकृत प्रसङ्ग में वैशेषिक दर्शन का अधिकारपूर्वक कथन है कि उपर्युक्त द्रव्यों में प्रथम चार सृष्टि के प्रत्यक्ष कारक हैं, 3 और आकाश, दिक् और काल, [[सनातन]] और सर्वव्याप्त हैं। 4 पूर्व में यह कहा गया है कि भौतिकी में अधुनातन 'आत्मा' और 'मन' के विषय में कुछ भी अध्ययन नहीं हुआ है, जब कि वैशेषिक दर्शन इन्हें क्रमश: इन्द्रिय ज्ञान और अनुभव का कारक मानता है, अर्थात् 'आत्मा' प्रेक्षक है और 'मन' अनुभव प्राप्त करने का उसका उपकरण। इस हेतु पदार्थमय संसार की भौतिक राशियों की सीमा से बहिष्कृत रहने पर भी, वैशेषिक दर्शन द्वारा 'आत्मा' और 'मन' को भौतिक राशियों में सम्मिलित करना न्याय संगत प्रतीत होता है, क्योंकि ये तत्व प्रेक्षण और अनुभव के लिये नितान्त आवश्यक हैं। तथापि आधुनिक भौतिकी के अनुसार 'आत्मा' और 'मन' के व्यतिरिक्त, प्रस्तुत प्रबन्ध में 'पृथ्वी' से 'दिक्' पर्यन्त वैशेषिकों के प्रथम सात द्रव्यों की विवेचना करते हुए भौतिकी में उल्लिखित उनके प्रतिरूपों के साथ तुलनात्मक अघ्ययन किया जायेगा। वैशेषिक दर्शन का भौतिकी स्वरूप [[भौतिकी]] के अनुसार 'पदार्थ' को भौतिक राशि (physical quantity) के समतुल्य माना जा सकता है, जब कि वैशेषिक मान्यतानुसार पदार्थ में 'भूत' (Basic Matter) और आधिभौतिक (आत्मा और मन) से सम्बन्धित राशियाँ सम्मिलित होती हैं, जहाँ 'भूत' भौतिक इन्द्रियों द्वारा ग्राह्य है। सम्प्रति भौतिक राशि को अधोलिखित प्रकार से परिभाषित कर सकते हैं- भूत विशिष्ट ज्ञान को भौतिक पदार्थ कहते हैं। अर्थात् इसे (i) भूत (Basic Matter) (ii) इससे सम्बन्धित विशिष्ट ज्ञान , अथवा (iii) उभय रूप में सीमाबद्ध किया जा सकता है। पुन: (i) भूत को साक्षात्कार ;(identity), साक्षात्कार के [[सांयोगिक सम्बन्ध]] (Conjunctive Relation of Identity) और यहाँ तक कि इन्द्रियों से सम्पूर्ण रूप से असम्बद्ध जानने योग्य [[ज्ञान]] (cognition of cognizables) से परिभाषित किया जाता है। उपर्युक्त परिभाषा में 'विशिष्ट ज्ञान' का अर्थ है- इसका आधार, इसका सहगामी कारक से संयोग, और इसका आधार (आश्रय) के अतिरिक्त अन्य से सम्बन्ध। इस हेतु ठोस, द्रव, ऊर्जा, गैस और प्लाज्मा 'भूत' हैं अथवा भिन्न-भिन्न अवस्थाओं के पदार्थ हैं, क्योंकि ये बहिरिन्द्रियों जैसे नाक, रसना, आँख, त्वचा और कान के द्वारा प्रत्यक्ष ग्राह्य हैं। अथवा यह कह सकते हैं कि इन्द्रियों से ग्राह्य विशेष गुणवान् पदार्थ भौतिक पदार्थ हैं। ये भौतिक पदार्थ दिक् और काल के साथ सांयोगिक सम्बन्ध रखते हैं। '[[गुण]]' [[कर्म]], सामान्य, विशेष, समवाय के साथ अनुभव करने योग्य सम्बन्ध रखते हैं। आत्मा और मन को, जो भूत पदार्थों के साथ सांयोगिक सम्बन्ध रखते हैं, को भौतिक राशि में निविष्ट किया जाय अथवा पृथक् रूप से आधि-भौतिक राशियों के रूप में उल्लिखित किया जाय इससे भौतिक राशियों से सम्बद्ध वैशेषिक दर्शन की विचारधारा पर कोई प्रभाव नहीं पड़ता। कणाद ने भौतिक राशियों को छ: वर्गों या ६ मूलभूत अमूर्त राशियों में निबद्ध किया है। वे ये हैं - (i) द्रव्य (मूलभूत भौतिक राशि) (ii) गुण (iii) कर्म (iv) सामान्य (v) विशेष और (vi) समवाय। [[वैशेषिक]] के छ: पदार्थ(The Six Padartha of Vaisesika) वैशेषिक सूत्र के प्रशस्तपादभाष्य के टीकाकार श्रीधराचार्य नें 'न्यायकन्दली' टीका के उद्देश्य प्रकरण में इन पदार्थों की परिभाषाऍं अधोलिखित प्रकार से की हैं- (i) द्रव्य (Basic Physical Quantity) 6 द्रव्य वह है जिनमें गुण निहित होते हैं। (ii)गुण (Property) 7 गुण वह है जो गुण नहीं रखता और जो संयोग और विभाग का स्वतन्त्र कारक नहीं है। (iii)कर्म (Motion) 8 कर्म वह है जो मूलभूत भौतिक राशियों पर आश्रित होता है, परन्तु गुण से विहीन, संयोग और विभाग हेतु स्वतन्त्र है। (iv)सामान्य (Set) 9 सामान्य एकाकार प्रतीति का कारण है। (v)विशेष (Partlessness or Specific) 10 विशेष चरम विभिन्नता के बोध का कारण है। (vi)समवाय (Concomitance) 11 समवाय का अर्थ है, आधार और आधेय के मध्य की असंयोगिक विद्यमानता। वैशेषिक दर्शन में उपर्युक्त पदार्थों की उपश्रेणियों का निर्देश किया गया है- (i) द्रव्य (Basic Physical Quantity) 12 (१) पृथ्वी (solid), (२) अप् (liquid), (३) तेज (energy), (४) वायु (gas), (५) आकाश (plasma), (६) दिक् (length vector), (७) काल (time), (८) आत्मा (organism) (९) मन (mind/attention)। (ii)गुण (Property) 13 (१) रूप (colour), (२) रस (taste), (३) गंध (smell), (४) स्पर्श (temperature), (५) संख्या (number), (६) परिमाण-इकाई (unit), (७) पृथकत्व (seprateness), (८) संयोग (conjunction), (९) विभाग (disconjunction), (१०) परत्व (priority largeness), (११) अपरत्व (posteriority smallness), (१२) गुरुत्व (gravity), (१३) द्रवत्व (cohesion), (१४) स्नेहत्व (adhesion), (१५) शब्दवृत्ति (waveaspect), (१६) बुद्धि (cognition), (१७) सुख (pleasure), (१८) दु:ख (pain), (१९) इच्छा (desire), (२०) द्वेष (aversion), (२१) प्रयत्न (voliation), (२२) धर्म (cosmic order), (२३) अधर्म (cosmic degeneracy; entropy), (२४) संस्कार (force) [ यांत्रिक (mechanical), स्थितिस्थापक (elastic), एवं वेगात्मक (emotional)]. (iii)कर्म (Motion) 14 (१) [[उत्क्षेपण]] (motion against gravity), (२) [[अवक्षेपण]] (motion along gravity), (३) [[आकुंचन]] (motion causing shear stress), (४) [[प्रसारण]] (motion causing tensile stress), (५) [[गमन]] (linear motion). (iv)सामान्य (Set) 15 (१) पर सामान्य (universal set), (२) परापर सामान्य (subset), (३) अपर सामान्य (element) (v)विशेष (partlessness) 16 (१) परमाणु (quantum; finite), (२) विभु (continuum, intinite) (vi)समवाय (concomitance) 17 वस्तुत: भारतीय दर्शन की न्याय-शाखा के 'पदार्थों' के उपयोग के आधार पर वैशेषिक के पदार्थों का अध्ययन आधुनिक भौतिकी के समानान्तर किया जा सकता था। 18 चूंकि, न्याय दर्शन की पद्धति स्व-मतों या सिद्धान्तों को गहन दुर्बोध भाषा में व्यक्त करती है, इस हेतु सर्वविदित भौतिकीय सिद्धान्तों को बीजगणितीय पदों द्वारा परिभाषित करके अधिक शुद्धता या यर्थाथता से व्यक्त किया जा सकता है। यदि वैशेषिक दर्शन के विभिन्न सिद्धान्तों को 'प्रशस्तपाद भाष्य' का अनुसरण करते हुए व्यवस्थित किया जाय, अर्थात् उचित गणितीय समीकरणों में प्रतिफलित किया जाय और आधुनिक वैज्ञानिक उपकरणों का आवश्यकतानुसार उपयोग करके इनका विश्लेषण और परीक्षण किया जाय, तो वैशेषिक दर्शन का यह वैज्ञानिक अध्ययन अवश्य ही फलदायक सिद्ध होगा और इसमें भी कोई संदेह नहीं कि 'आत्मा (soul / organism) और मन (mind / attention) की सिद्धि सामान्य भौतिकी के क्षेत्र को और अधिक विस्तृत और प्रशस्त करेगी। उपर्युक्त विवेचन के अनन्तर अब हम इस स्थिति में हैं कि द्रव्य का विवेचनात्मक अध्ययन विभिन्न सापेक्ष भौतिक राशियों की तुलना में कर सकें। == References == 1 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत़्र १/१/४ (६०० ई. पू.) "धर्मविशेषप्रसूताद्द्रव्यगुणकर्मसामान्यविशेषसमवायानां पदार्थानां साधर्म्यवैधर्माभ्यां तत्त्वज्ञानान्नि:श्रेयसम्।। " 2 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत़्र १/१/५ (६०० ई. पू) "पृथिव्यपस्तेजोवायुराकाशं कालो दिगात्मा मन इति द्रव्याणि।।" 3 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत़्र १/१/४ (६०० ई. पू.) "अमिष्वाद्यानां चतुर्णां द्रव्याणां द्रव्यारम्भकत्वम्।।" 4 महर्षि कपिल, सांख्य सूत्र २/१०/१ (५०० ई. पू.), "दिक्कालावाकाशादिभ्य:।।" 5 डॉ० नारायण गोपाल डोंगरे, वैशेषिकसिद्धान्तानां गणितीयपद्धत्या विमर्श:, पृ. ९।। (१९९५), 6 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.) "गुणाश्रयो द्रव्यम्।।" 7 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.) "सामान्यवान् गुण:, संयोगविभागयोरनपेक्षो न कारणं गुण:।।" 8 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.) "एकद्रव्यंगुणं संयोगविभागयोरनपेक्षकारणं कर्म।।" 9 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.) "अनुवृत्तिप्रत्ययकारणं सामान्यम्।।" 10 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.) "अत्यन्तव्यावृत्तिबुद्धिर्हेतुर्विशेष:।।" 11 महर्षि कणाद्, वैशेषिक टीका, न्यायकन्दली (६०० ई. पू.), "अयुतसिद्धयोराश्रयाश्रयिभाव:समवाय:।।" 12 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत़्र १/१/५, (६०० ई. पू.), "पृथिव्यपस्तेजो वायुराकाशं कालो दिगात्मा मन इति द्रव्याणि।।" 13 प्रशस्तपाद, वैशेषिक भाष्य, (२०० ई. पू.), "रुपरसगंधस्पर्शसंख्यापरिमाणपृथकत्त्वसंयोग-विभागपरत्वापरत्बुद्धिसुखदु:खेच्छा द्वेषप्रयत्नाश्चेति कण्ठोक्ता: सप्तदश:। चशब्दसमुच्चिताश्च गुरुत्वद्रवत्वस्नेहसंस्कारादृष्टशब्दा: सप्तैवेत्येवं चतुर्विंशति गुणा:।।" 14 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत़्र, (६०० ई. पू.), "उत्क्षेपणावक्षेपणाकुंचनप्रसारणगमनानि पंचैव कर्माणि।।" 15 प्रशस्तपाद, वैशेषिक भाष्य, (२०० ई. पू.), "सामान्यं त्रिविधं परं-अपरं-परापरम्।।" 16 डॉ० नारायण गोपाल डोंगरे, वैशेषिक सिद्धान्तानां गणितीय पद्धत्या विमर्श: (१९९५), "विगत: शेषोयस्मात् विशेष: निरवयवा धारेण नित्य: परमाणु विभुरूपत्वेन द्विधा।" 17 डॉ० नारायण गोपाल डोंगरे, वैशेषिक सिद्धान्तानां गणितीय पद्धत्या विमर्श: (१९९५), "एतस्समवाय: तन्निष्ठगुणकर्मणां चाधाराधेयभावमूलकं सम्बन्धं ;गणितीय समीकरणम्द्ध स्फुटी करोति।" 18 महर्षि गौतम, न्याय सूत्र (५०० ई. पू.), "प्रमाणप्रमेयसंशयप्रयोजनदृष्टान्तसिद्धान्तावयवतर्क- निर्णयवादजल्पवितण्डाहेत्वाभासच्छलजातिकपटनिग्रहस्थानानां तत्त्वज्ञानान्नि:श्रेयसाधिगम:।।" ऊर्जा 3409 12139 2005-05-17T03:50:54Z 207.68.110.60 वैशेषिक दर्शन 1 के अनुसार 'ऊर्जा' (तेज) एक तीव्र चाकचक्य (चमक) युक्त पदार्थ है। प्रकृति से यह आणविक होती है। ऊर्जा का एक महत्त्वपूर्ण गुण ऊष्ण उत्तेजना प्रदान करना है, अत: कोई भी पिण्ड जो इसके साथ संयोग करता है उच्चतापमान प्रदर्शित करता है। तेज का संयोग कर्म (Motion) में परिवर्तन ले आता है। 2 रासायनिक अभिक्रियाएँ, ऊर्जा (तेज) की मात्रा के संयोग के कारण होती है। 3 द्रव्य अवरोध दो प्रकार (material obstructions) के होते हैं- १. [[शोषण]] व २. [[आवर्तन]] जैसे लकड़ी शोषण के द्वारा इसके मार्ग को अवरुद्ध कर देती है। उसी प्रकार काँच जैसे द्रव्य आवर्तन के द्वारा अपने अन्दर से तेज गुजर जाने की अनुमति प्रदान करते हैं। पिण्ड में तेज के संयोगिक प्रभाव के कारण जो रंग का प्रत्यक्ष होता है, वह उसके छितराए हुए (scattering) तेजोघन (photon) के कारण दिखाई देता है। अंशुबोधिनी के अध्ययन से ज्ञात होता है कि प्राचीन भारत में [[वर्ण-क्रम-मापन-विज्ञान]] (spectroscopy) का अस्तित्व रहा है। हम इस विषय पर अलग से अष्टादश अध्याय में विचार करेंगे। तेज के स्रोत (sources of energy) भाष्यकार प्रशस्तपाद ने तेज 4 के व्याख्यान प्रसङ्ग में 'तेज' के चार प्रकार प्रतिपादित किये हैं। ये चार प्रकार उस तेज के ही स्वरूपान्तर हैं। वे इस प्रकार हैं- (१) भौम (२) दिव्य (३) उदर्य (४) आकरज वैशेषिक दर्शन 'भौम' (terrestrial) और 'दिव्य' (celestial) को इसके स्त्रोत के रूप में निरुपित करता है। काष्ठादि ईधन से उत्पन्न और ऊर्ध्व ज्वलन स्वभाव (लपट के साथ जलने वाला) वाले 'तेज' को भौम कहते हैं, और सूर्य, विद्युत आदि से प्राप्त 'तेज' को दिव्य कहते हैं। अन्य दो 'उदर्य' (abdominal) और 'आकरज' आधिभौतिक एवं पराभौतिक राशियों से सम्बन्धित हैं। तेज के बिना शरीर क्रिया कदापि संभव नहीं हो सकती, भोजनादि पाचनक्रिया का कारण रूप 'तेज' उदर्य कहा जाता है तथा सुवर्ण (gold) प्लेटिनम (platinum) धातुएँ 'आकरज' तेज कहलाती हैं। भौतिक विज्ञान में ऊर्जा की व्याख्या ऊष्मा क्रमश: [[तापमान]] (temperature) और [[रंग]] (colour) हैं। लोहे की शलाका (छड़) की चुम्बक की ओर गति (motion) का अदृष्ट कारण, 5 [[विद्युत]] (electricity) का प्रभाव आदि भी ऊर्जा के अलग-अलग रूप हैं। 6 इन सभी का विस्तृत अध्ययन ही आधुनिक भौतिक विज्ञान के विकास का प्रमुख कारण है। ऊष्मा, प्रकाश स्थिति स्थापकता और [[चुम्बकत्व]] (magnetism) के विश्लेषणात्मक विवरण को पृथक् कर उनके अध्ययन का प्रबन्ध करना संभव है। यदि भौतिक विज्ञान और वैशेषिक दर्शन के साथ-साथ अंशुबोधिनी के आधार पर 'शब्द' (तरंग वृत्ति: wave aspect) का क्रमबद्ध अध्ययन किया जाय तो यह निश्चित ही [[अणुविखण्डन प्रक्रिया]] (disintegration of the atom) को समझने में अत्यन्त सहायक हो सकता है। पुरातन भारतीय साहित्य में शब्द के अन्य दो प्रकार और भी वर्णित हैं- (१)आहतनाद (द्रव्य माध्यम में तरंग) और (२) अनाहतनाद (पदार्थ की तरंग वृत्ति)। तुलनात्मक अध्ययन का अभिप्राय वैशेषिक सम्मत भौतिक राशियों और आधुनिक भौतिक विज्ञान की राशियों के मध्य साम्य भी प्रदर्शित करना है। अत: शेष चार पदार्थों (सामान्य, विशेष, समवाय और अभाव) का विश्लेषण अवशिष्ट है उनका विवेचन अग्रिम परिच्छेद में किया जायेगा। == References == 1 प्रशस्तपाद, -भाष्य (६०० ई. पू.), "तत्रशुक्लं भास्वरं च रूपम्। ऊष्ण एव स्पर्श: तदपि द्विधमणु कार्यभावात्।" 2 प्रशस्तपाद, -भाष्य (६०० ई. पू.), "घटादेरामद्रव्यस्याग्निना सम्बन्धस्याभिधानान्तोदनाद्वा तदारम्भकेष्वणुषु कर्मण्युत्पादयन्ते।" 3 प्रशस्तपाद, -भाष्य (६०० ई. पू.), "पुनरन्यस्मादग्नि संयोगादौष्ण्यापेक्षात् पाकजा जायन्ते।" 4 प्रशस्तपाद, -भाष्य (६०० ई. पू.), "भौमं दिव्यमुदर्यमाकरजं च। तत्र भौमं काष्ठेन्धन प्रभवमूर्ध्वज्वलनस्वभावं, पचन, दहन, स्वेदनादि समर्थ, दिव्यमविन्धनं, सौर, विद्युदादि।" 5 महर्षि कणाद्, वैशेषिक सूत्र ५-१-१५ (६०० ई. पू.), "मणि गमनं सुच्याभिसर्पणमदृष्टकारणम्।" महर्षि गौतम, न्यायसूत्र ३-१-२३ (६०० ई. पू.), "अयसो अयस्कान्ताभिगमनवत्दुपसर्पणम्।" 6 अगस्त्य, -संहिता, शिल्पशास्त्रसार (११०० ई.) "संस्थाप्यमृण्मये पात्रे ताम्रपत्रं सुशोभितम्। छादयोच्छिखिग्रिवेण चार्द्राभि: काष्ठपांसुभि:।।१।। दस्तालोष्ठो निधातव्य: पारदाच्छादितस्तत:। संयोगाज्जायते तेजो मैत्रावरुण संज्ञितम्।।२।। अनेन जल भंगोऽस्ति प्राणोदानेषु वायुषु। एवं शतानां कुम्भानां संयोग: कार्यकृत् स्मृत:।।३।। वायुबंधक वस्त्रेण निबद्धो यान मस्तके। उदान: स्वलघुत्वेन विभर्त्याकाश यानकम्।।४।।" सौर ऊर्जा 3411 12141 2005-05-17T04:05:10Z 207.68.110.60 सौर ऊर्जा : सूरज एक दिव्य शक्ति स्रोत शान्त व [[पर्यावरण]] सुहृद [[प्रकृति]] के कारण नवीकरणीय सौर ऊर्जा को लोगों ने अपनी [[संस्कृति]] व [[जीवन]] यापन के तरीके के समरूप पाया है। [[विज्ञान]] व संस्कृति के एकीकरण तथा संस्कृति व प्रौद्योगिकी के उपस्करों के प्रयोग द्वारा सौर ऊर्जा भविष्य के लिए अक्षय [[ऊर्जा]] का स्रोत साबित होने वाली है। सूर्य से सीधे प्राप्त होने वाली ऊर्जा में कई खास विशेषताएं हैं। जो इस स्रोत को आकर्षक बनाती हैं। इनमें इसका अत्यधिक विस्तारित होना, अप्रदूषणकारी होना व अक्षुण होना प्रमुख हैं। सम्पूर्ण भारतीय भूभाग पर ५००० लाख करोड़ किलोवाट घंटा प्रति वर्ग मी० के बराबर सौर ऊर्जा आती है जो कि विश्व की संपूर्ण [[विद्युत]] खपत से कई गुने अधिक है। साफ धूप वाले (बिना धुंध व बादल के) दिनों में प्रतिदिन का औसत सौर-ऊर्जा का सम्पात ४ से ७ किलोवाट घंटा प्रति वर्ग मीटर तक होता है। देश में वर्ष में लगभग २५० से ३०० दिन ऐसे होते हैं जब सूर्य की रोशनी पूरे दिन भर उपलब्ध रहती है। सौर ऊर्जा, जो रोशनी व उष्मा दोनों रूपों में प्राप्त होती है, का उपयोग कई प्रकार से हो सकता है। सौर उष्मा का उपयोग अनाज को सुखाने, जल उष्मन, [[खाना]] पकाने, [[प्रशीतलन]], जल [[परिष्करण]] तथा विद्युत ऊर्जा उत्पादन हेतु किया जा सकता है। फोटो वोल्टायिक प्रणाली द्वारा सौर प्रकाश को बिजली में रूपान्तरित करके रोशनी प्राप्त की जा सकती है, प्रशीतलन का कार्य किया जा सकता है, दूरभाष, टेलीविजन, रेडियो आदि चलाए जा सकते हैं, तथा पंखे व जल-पम्प आदि भी चलाए जा सकते हैं। '''जल का उष्मन''' सौर-उष्मा पर आधारित प्रौद्योगिकी का उपयोग घरेलू, व्यापारिक व औद्योगिक इस्तेमाल के लिए जल को गरम करने में किया जा सकता है। देश में पिछले दो दशकों से सौर जल-उष्मक बनाए जा रहे हैं। लगभग ४,५०,००० वर्गमीटर से अधिक क्षेत्रफल के सौर जल उष्मा संग्राहक संस्थापित किए जा चुके हैं जो प्रतिदिन २२० लाख लीटर जल को ६०-७०° से० तक गरम करते हैं। भारत सरकार का अपारम्परिक ऊर्जा स्रोत मंत्रालय इस ऊर्जा के उपयोग को प्रोत्साहन देने हेतु प्रौद्योगिकी विकास, प्रमाणन, आर्थिक एवं वित्तीय प्रोत्साहन, जन-प्रचार आदि कार्यक्रम चला रहा है। इसके फलस्वरूप प्रौद्योगिकी अब लगभग परिपक्वता प्राप्त कर चुकी है तथा इसकी दक्षता और आर्थिक लागत में भी काफी सुधार हुआ है। वृहद् पैमाने पर क्षेत्र-परिक्षणों द्वारा यह साबित हो चुका है कि आवासीय भवनों, रेस्तराओं, होटलों, अस्पतालों व विभिन्न उद्योगों (खाद्य परिष्करण, औषधि, वस्त्र, डिब्बा बन्दी, आदि) के लिए यह एक उचित प्रौद्योगिकी है। जब हम सौर उष्मक से जल गर्म करते हैं तो इससे उच्च आवश्यकता वाले समय में बिजली की बचत होती है। १०० लीटर क्षमता के १००० घरेलू सौर जल-उष्मकों से एक मेगावाट बिजली की बचत होती है। साथ ही १०० लीटर की क्षमता के एक सौर उष्मक से कार्बन डाई आक्साइड के उत्सर्जन में प्रतिवर्ष १.५ टन की कमी होगी। इन संयंत्रों का जीवन-काल लगभग १५-२० वर्ष का है। ''सौर-पाचक (सोलर कुकर)''' सौर उष्मा द्वारा खाना पकाने से विभिन्न प्रकार के परम्परागत ईंधनों की बचत होती है। बाक्स पाचक, वाष्प-पाचक व उष्मा भंडारक प्रकार के एवं भोजन पाचक, सामुदायिक पाचक आदि प्रकार के सौर-पाचक विकसित किए जा चुके हैं। ऐसे भी बाक्स पाचक विकसित किए गये हैं जो बरसात या धुंध के दिनों में बिजली से खाना पकाने हेतु प्रयोग किए जा सकते हैं। अबतक लगभग ४,६०,००० सौर-पाचक बिक्री किए जा चुके हैं। '''सौर वायु उष्मन''' सूरज की गर्मी के प्रयोग द्वारा कटाई के पश्चात कृषि उत्पादों व अन्य पदार्थों को सुखाने के लिए उपकरण विकसित किए गये हैं। इन पद्धतियों के प्रयोग द्वारा खुले में अनाजों व अन्य उत्पादों को सुखाते समय होने वाले नुकसान कम किए जा सकते हैं। चाय पत्तियों, लकड़ी, मसाले आदि को सुखाने में इनका व्यापक प्रयोग किया जा रहा है। '''सौर स्थापत्य''' किसी भी आवासीय व व्यापारिक भवन के लिए यह आवश्यक है कि उसमें निवास करने वाले व्यक्तियों के लिए वह सुखकर हो। ``सौर-स्थापत्य'' वस्तुत: जलवायु के साथ सामन्जस्य रखने वाला स्थापत्य है। भवन के अन्तर्गत बहुत सी अभिनव विशिष्टताओं को समाहित कर जाड़े व गर्मी दोनों ऋतुओं में जलवायु के प्रभाव को कम किया जा सकता है। इसके चलते परम्परागत ऊर्जा (बिजली व ईंधन) की बचत की जा सकती है। '''आदित्य सौर कार्यशालाएँ''' [[भारत सरकार]] के अपारम्परिक ऊर्जा स्रोत मंत्रालय के सहयोग से देश के विभिन्न भागों में ``आदित्य'' सौर कार्यशालाएँ स्थापित की जा रही हैं नवीकरणीय ऊर्जा उपकरणों की बिक्री, रखरखाव, मरम्मत एवं तत्सम्बन्धी सूचना का प्रचार-प्रसार इनका मुख्य कार्य होगा। सरकार इस हेतु एकमुश्त धन और दो वर्षों तक कुछ आवर्ती राशि उपलब्ध कराती है। यह अपेक्षा रखी गयी है कि ये कार्यशालाएँ ग्राहक-सुहृद रूप से कार्य करेंगी एवं अपने लिए धन स्वयं जुटाएंगी। '''सौर फोटो वोल्टायिक कार्यक्रम''' सौर फोटो वोल्टायिक तरीके से ऊर्जा, प्राप्त करने के लिए सूर्य की रोशनी को सेमीकन्डक्टर की बनी सोलार सेल पर डाल कर बिजली पैदा की जाती है। इस प्रणाली में सूर्य की रोशनी से सीधे बिजली प्राप्त कर कई प्रकार के कार्य सम्पादित किये जा सकते हैं। भारत उन अग्रणी देशों में से एक है जहाँ फोटो वोल्टायिक प्रणाली प्रौद्योगिकी का समुचित विकास किया गया है एवं इस प्रौद्योगिकी पर आधारित विद्युत उत्पादक इकाईयों द्वारा अनेक प्रकार के कार्य सम्पन्न किये जा रहे हैं। देश में नौ कम्पनियों द्वारा सौर सेलों का निर्माण किया जा रहा है एवं बाइस द्वारा फोटोवोल्टायिक माड्यूलों का। लगभग ५० कम्पनियां फोटो वोल्टायिक प्रणालियों के अभिकल्पन, समन्वयन व आपूर्ति के कार्यक्रमों से सक्रिय रूप से जुड़ी हुयी हैं। सन् १९९६-९९ के दौरान देश में ९.५ मेगावाट के फोटो वोल्टायिक माड्यूल निर्मित किए गये। अबतक लगभग ६००००० व्यक्तिगत फोटोवोल्टायिक प्रणालियां (कुल क्षमता ४० मेगावाट) संस्थापित की जा चुकी हैं। भारत सरकार का अपारम्परिक ऊर्जा स्रोत मंत्रालय सौर लालटेन, सौर-गृह, सौर सार्वजनिक प्रकाश प्रणाली, जल-पम्प, एवं ग्रामीण क्षेत्रों के लिए एकल फोटोवोल्टायिक ऊर्जा संयंत्रों के विकास, संस्थापना आदि को प्रोत्साहित कर रहा है। फोटो वोल्टायिक प्रणाली माड्यूलर प्रकार की होती है। इनमें किसी प्रकार के जीवाष्म उर्जा की खपत नहीं होती है तथा इनका रख रखाव व परिचालन सुगम है। साथ ही ये पर्यावरण सुहृद हैं। दूरस्थ स्थानों, रेगिस्तानी इलाकों, पहाड़ी क्षेत्रों, द्वीपों, जंगली इलाकों आदि, जहाँ प्रचलित ग्रिड प्रणाली द्वारा बिजली आसानी से नहीं पहुँच सकती है, के लिए यह प्रणाली आदर्श है। अतएव फोटो वोल्टायिक प्रणाली दूरस्थ दुर्गम स्थानों की दशा सुधारने में अत्यन्त उपयोगी है। '''सौर लालटेन''' सौर लालटेन एक हल्का ढोया जा सकने वाली फोटो वोल्टायिक तंत्र है। इसके अन्तर्गत लालटेन, रख रखाव रहित बैटरी, इलेक्ट्रानिक नियंत्रक प्रणाली, व ७ वाट का छोटा फ्लुओरेसेन्ट लैम्प युक्त माड्यूल तथा एक १० वाट का फोटो वोल्टायिक माड्यूल आता है। यह घर के अन्दर व घर के बाहर प्रतिदिन ३ से ४ घंटे तक प्रकाश दे सकने में सक्षम है। किरासिन आधारित लालटेन, ढ़िबरी, पेट्रोमैक्स आदि का यह एक आदर्श विकल्प है। इनकी तरह न तो इससे धुआँ निकलता है, न आग लगने का खतरा है, और न स्वास्थ्य का। अबतक लगभग २,५०,००० के उपर सौर लालटेने देश के ग्रामीण इलाकों में कार्यरत हैं। '''सौर जल-पम्प''' फोटो वोल्टायिक प्रणाली द्वारा पीने व सिंचाई के लिए कुओं आदि से जल का पम्प किया जाना भारत के लिए एक अत्यन्त उपयोगी प्रणाली है। सामान्य जल पम्प प्रणाली में ९०० वाट का फोटो वाल्टायिक माड्यूल, एक मोटर युक्त पम्प एवं अन्य आवश्यक उपकरण होते हैं। अबतक ४,५०० से उपर सौर जल पम्प संस्थापित किये जा चुके हैं। '''ग्रामीण विद्युतीकरण (एकल बिजली घर)''' फोटोवोल्टायिक सेलों पर आधारित इन बिजली घरों से ग्रिड स्तर की बिजली ग्रामवासियों को प्रदान की जा सकती है। इन बिजली घरों में अनेकों सौर सेलों के समूह, स्टोरेज बैटरी एवं अन्य आवश्यक नियंत्रक उपकरण होते हैं। बिजली को घरों में वितरित करने के लिए स्थानीय सौर ग्रिड की आवश्यकता होती है। इन संयंत्रों से ग्रिड स्तर की बिजली व्यक्तिगत आवासों, सामुदायिक भवनों व व्यापारिक केन्द्रों को प्रदान की जा सकती है। इनकी क्षमता १.२५ किलोवाट तक होती है। अबतक लगभग एक मेगावाट की कुल क्षमता के ऐसे संयंत्र देश के विभिन्न हिस्सों में लगाए जा चुके हैं। इनमें उत्तर प्रदेश, देश का उत्तर पूर्वी क्षेत्र, लक्षद्वीप, बंगाल का सागर द्वीप, व अन्डमान निकोबार द्वीप समूह प्रमुख हैं। '''सार्वजनिक सौर प्रकाश प्रणाली''' ग्रामीण इलाकों में सार्वजनिक स्थानों एवं गलियों, सड़कों आदि पर प्रकाश करने के लिए ये उत्तम प्रकाश स्रोत है। इसमें ७४ वाट का एक फोटो वोल्टायिक माड्यूल, एक ७५ अम्पीयर-घंटा की कम रख-रखाव वाली बैटरी तथा ११ वाट का एक फ्लुओरेसेन्ट लैम्प होता है। शाम होते ही यह अपने आप जल जाता है और प्रात:काल बुझ जाता है। देश के विभिन्न भागों में अबतक ४०,००० से अधिक इकाईयां लगायी जा चुकी है। '''घरेलू सौर प्रणाली''' घरेलू सौर प्रणाली के अन्तर्गत २ से ४ बल्ब (या ट्यूब लाइट) जलाए जा सकते हैं, साथ ही इससे छोटा डीसी पंखा और एक छोटा टेलीविजन २ से ३ घंटे तक चलाए जा सकते हैं। इस प्रणाली में ३७ वाट का फोटो वोल्टायिक पैनेल व ४० अंपियर-घंटा की अल्प रख-रखाव वाली बैटरी होती है। ग्रामीण उपयोग के लिए इस प्रकार की बिजली का स्रोत ग्रिड स्तर की बिजली के मुकाबले काफी अच्छा है। अबतक पहाड़ी, जंगली व रेगिस्तानी इलाकों के लगभग १,००,००० घरों में यह प्रणाली लगायी जा चुकी है। रैदास 3412 30856 2006-10-15T17:31:26Z Matra 768 bold संत कुलभूषण [[कवि]] '''रैदास''' उन महान् सन्तों में अग्रणी थे जिन्होंने अपनी रचनाओं के माध्यम से [[समाज]] में व्याप्त बुराइयों को दूर करने में महत्वपूर्ण योगदान किया। इनकी रचनाओं की विशेषता [[लोक-वाणी]] का अद्भुत प्रयोग रही है जिससे जनमानस पर इनका अमिट प्रभाव पड़ता है। मधुर एवं सहज संत रैदास की वाणी ज्ञानाश्रयी होते हुए भी ज्ञानाश्रयी एवं प्रेमाश्रयी शाखाओं के मध्य सेतु की तरह है। लू छ्वान 3414 12143 2005-05-18T04:14:56Z 207.68.110.60 [[चीन]]ी फिल्म क्षेत्र में कई ऐसे [[निर्देशक]] हैं, जिनकी [[आयु]] 30 वर्ष के पार है। इन्हें चीन के फिल्म निर्देशकों की छठी पीढ़ी में गिना जाता है। इन की रचनाओं ने चीनी दर्शकों को एक नया अनुभव दिया है। श्री लू छ्वान इन में से एक है। वर्ष 2004 के उत्तरार्द्ध में आई फिल्म निर्देशक लू छ्वान की फिल्म《[[ख ख शी ली]]》ने चीन समेत अनेक [[एशिया]]ई देशों के दर्शकों को बहुत प्रभावित किये रखा।《ख ख शी ली》चीन के पश्चिमी भाग की एक साहसिक कहानी कहती है। यह [[कथाचित]]्र है और [[वृत्तचित]]्र जैसी भी है। इसका कथानक इस तरह है। आठ सदस्यों का [[पर्वतरक्षक]] दल ख ख शी ली पहुंचता है, जहां कोई नहीं रहता। इस दल का काम ख ख शी ली में [[नीलगाय]]ों का हत्या के अपराध को रोकना होता है। उसके वहां काम करने के दौरान कई तरह की घटनाएं घटती हैं। आठों सदस्यों को कठोर प्रकृति के साथ ही नहीं, नीलगायों की हत्या करने वालों के साथ भी संघर्ष करना पड़ता है। अंत में दल के पांच सदस्यों की मृत्यु हो जाती है और सिर्फ़ तीन बच रहते हैं। 《ख ख शी ली》एक सच्ची कहानी पर आधारित है। इस के निर्देशक श्री लू छ्वान ने बताया वे ख ख शी ली में घटी इस घटना से बड़े प्रभावित हुए। उन्होंने कहा "इस पर्वतरक्षक दल के सदस्यों की भारी कठिनाइयों में जीवन बिताने की कहानी ने मुझे बड़ा प्रभावित किया। इसलिए मुझ में इस कहानी को दर्शकों तक पहुंचाने की जिज्ञासा हुई। हर किसी निर्देशक की फिल्म का उसकी अपनी जिन्दगी के अनुभवों से संबंध होता है। फिल्में उनके दिल की भावना, सपनों तथा सुख-दुःख को अभिव्यक्त करती हैं।《ख ख शी ली》का मेरी जिन्दगी से घनिष्ठ संबंध रहा।" 33 वर्षीय लू छ्वान बहुत कोमल दिखते हैं। लोग उनके《ख ख शी ली》जैसी जोखिम भरी फिल्म बनाने की कल्पना भी नहीं कर सकते। पर इस फिल्म की शूटिंग के लिए लू छ्वुआन ने बहुत मेहनत की। उन्होंने बताया कि 《ख ख शी ली》की शूटिंग के दौरान उन्हें अपनी टीम के साथ बहुत कठिन वक्त गुजारना पड़ा। ख ख शी ली चीन के छिंग हाई-तिब्बत पठार पर स्थित है। थांग कु ला और खुन लुन पर्वतों के बीच बसा ख ख शी ली चीन की मातृनदी यांत्सी का उद्गम स्थल है। ख ख शी ली की समुद्रतल से ऊंचाई कोई 5 हज़ार मीटर। वह बहुत ठंडा ही नहीं है ओक्सीजन की कमी के काऱण भी दुर्गम है। इसलिए "मानव आवास के लिए प्रतिबंध क्षेत्र"माना जाता है। लेकिन ख ख शी ली में बड़ी संख्या में दुर्लभ नीलगायें पाई जाती हैं। नीलगायों के रोओं से मूल्यवान ऊनी दोशाले बनाये जाते हैं। इसलिए अनेक व्यक्ति उनके रोएं इकट्ठे करने के लिए उन की हत्या करते हैं। पर्वतरक्षक दल को कई बार नीलगायों की रक्षा के लिए ऐसे अपराधियों के साथ संघर्ष करना पड़ता है, यहां तक कि इस के लिए अपनी जान तक देनी पड़ जाती है। लू छ्वान ने《ख ख शी ली》में दर्शकों को छिंग हा-[[तिब्बत]] [[पठार]] के ऊंचे बर्फीले [[पहाड]]़, विशाल [[घास]] [[मैदान]] तथा मिरो जैसी स्वच्छ [[झील]] दिखायी। नीलगायों के झुंडों के रेतीली [[भूमि]] में दौड़ने पर दर्शकों के सामने बहुत सुन्दर दृश्य उपस्थित होता है। लू छ्वुआन का कहना है कि छिंग हाई-तिब्बत पठार इतना विशाल है कि उस की तुलना में मानव की जान कमजोर लगती है। वे यह फिल्म इसलिए बनाना चाहते थे कि दर्शकों को चीन की इस विशेष भूमि की जानकारी दे सकें। 《ख ख शी ली》की [[शूटिंग]] में 120 दिन लगे। शूटिंग टीम के 108 कर्मचारियों में से 60 शूटिंग में अंत तक डटे रहे। इसकी याद करते हुए लू छ्वुआन ने बताया कि शूटिंग बहुत कठिन थी। टीम में शामिल लोगों ने इसके लिए सारी शारीरिक शक्ति का प्रयोग किया। बर्फ़ीले तूफ़ान में लोग रेतीली भूमि पर खड़े हों, तो उनके शरीर का आधा भाग स्पष्ट नहीं दिखता और आधा तो बिलकुल ही नहीं दिखाई देता। शूटिंग के दौरान लू छ्वुआन के बाल गिर गये और उन्हें दिल की बीमारी तक हुई। पर इन मुश्किलों को लू छ्वुआन ने मूल्यवान समझा। उन का मानना है कि इसने उन्हें जीवन के प्रति नया विचार दिया। लू छ्वुआन का कहना है कि शहर में मानव बहुत शक्तिशाली लगता है, लेकिन ख ख शी ली में व्यक्ति बहुत कमज़ोर जान पड़ता है। लू छ्लुआन का कहना है "[[मानव]] [[जीवन]] में कई अनिश्चित [[तत्व]] हैं। [[प्रकृति]] उसे बदल सकती है। जीवन यापन मानव की बुनियादी क्षमता है। इसलिए 《ख ख शी ली》ने मुझे जिन्दगी के बारे में सोचने का मंच प्रदान किया।" लू छ्वान एक समय [[सैनिक]] थे। फिल्म के लिए गहरे प्यार के चलते उन्होंने [[पेइचिंग]] फिल्म संस्थान के अभिनय विभाग में प्रवेश लिया। वर्ष 1998 से अब तक वे दो फिल्में《[[खोई हुई बंदूक]] 》और《ख ख शी ली》बना चुके हैं। कम फिल्में बनाने के बावजूद वे चीनी दर्शकों द्वारा बहुत पसंद किये गये। लू छ्वान की पहली फिल्म《खोई हुई बंदूक 》एक सीमांत कस्बे के मा शान नामक पुलिसकर्मी की कथा है। एक सुबह मान शान की बंदूक रहस्यमय ढंग से खो जाती है। मा शान अपनी बंदूक की खोज करने लगता है। इस बीच एक हत्याकांड होता है तथा मा शान गहरे खतरे में फंस जाता है। 《 खोई हई बंदूक 》वाकई देखने योग्य है। इसने चीनी फिल्म जगत में लू छ्वुआ को रातोंरात मशहूर कर दिया। 《ख ख शी ली》 में लू छ्वान ने अपनी जान डाल दी। उनका कहना है कि उन्होंने इस फिल्म में पर्वतरक्षक दल के प्रमुख पर अपनी सारी भावना निछावर कर दी। फिल्म के अंत में जब यह दल विजय पाता है, तो दर्शक इस पर संतुष्ट होते हैं। पर दल प्रमुख की मृत्यु के लिए वे तैयार नहीं रहते इसलिए रोने भी लगते हैं। एक युवा फिल्म निर्देशक के रूप में लू छ्वान स्वयं को बहुत सौभाग्यशाली मानते हैं। उनका कहना है "1980 के दशक में जन्मी हमारी पीढ़ी ने बहुत सुखमय दिन देखे। हम ने अपनी आंखों से चीन के सब से महान सुधार को देखा। 20 वर्ष पहले, हमारी स्वतंत्र लेखन औऱ बातचीत की इच्छा ने अमली जामा पहना। हर व्यक्ति ने ज्यादा [[स्वतंत्रता]] प्राप्त की। लोगों का जीवन रंगारंग हुआ। हम जैसे फिल्म निर्देशक भी अब स्वतंत्रता से काम कर सकते हैं।" हाल में चीनी फिल्म निर्देशक संघ के प्रथम पुरस्कार समारोह में लू छ्वान को 《ख ख शी ली》के लिए सर्वश्रेष्ठ युवा फिल्म निर्देशक का पुरस्कार भी प्राप्त हुआ। निकट भविष्य में लू छ्वान [[युद्ध]] विषय पर एक फिल्म बनाने की तैयारी में हैं। सुंग जू यिंग 3415 37005 2006-12-01T05:59:58Z 220.227.179.4 he is a great singer सुंग जू यिंग [[चीन]] के जातीय [[संगीत]] मंच के सब से प्रभावशाली गायकों में से एक हैं। उन की आवाज़ बहुत मीठी है और वे पूरी तन्मयता के साथ गाती हैं। सुंग जू यिंग ने विभिन्न शैलियों के गीत गाये हैं। अपने लंबे कला-जीवन में सुंग जू यिंग ने अपने जातीय गायन को मूलाधार बनाये रखते हुए उसका [[पश्चिमी संगीत]] तकनीक से मेल बैठाने की कोशिश का है। इसीलिए चीन में उन के दीवानों की भरमार है। गायन में सक्रिय सुंग जू यिंग को देश-विदेश के बड़े से बड़े समारोहों व महत्वपूर्ण आयोजनों में देखा जा सकता है और हर जगह उन की मीठी आवाज़ सुनी जा सकती है। सुंग जू यिंग ने चीनी कला मंडल के साथ [[यूरोप]], [[एशिया]] तथा [[अमरीका]] के विभिन्न देशों की कई यात्राएं भी कर चुकी हैं और इस तरह चीनी जातीय संगीत का विदेशों में प्रचार करने में लगी रही हैं। उनके गाए गीतों ने विदेशी श्रोताओं व प्रवासी चीनियों की वाहवाही लूटी। वर्ष 2002 में सुंग जू यिंग ने [[आस्ट्रेलिया]] के [[सिडनी ऑपेरागृह]] में "आज है एक अच्छा दिन " नाम से अपनी संगीत सभा का सफल आयोजन किया। इस से वे देश के बाहर निजी संगीत सभा आयोजित करने वाली प्रथम चीनी गायिका बनीं। वर्ष 2003 के सितम्बर में सुंग जू यिंग ने [[विएना]] के विश्वविख्यात [[स्वर्ण]] हॉल में एक बार फिर अपनी संगीत सभा आयोजित की। उन्होंने अपनी मीठी आवाज़ और विनम्र छवि से यूरोपीय दर्शकों का मन मोह लिया और उन की यह प्रस्तुति बहुत सफल रही। विएना के स्वर्ण हॉल की अपनी इस संगीत सभा की चर्चा में सुंग जू यिंग ने कहा कि उनकी इच्छा संगीत के माध्यम से ज्यादा से ज्यादा विदेशियों को चीन के रंग-बिरंगे जातीय संगीत की जानकारी देने की और इस तरह चीनी जातीय संगीत का सारे विश्व में प्रचार करने की है। सुंग जू यिंग ने कहा "आज हमारा देश विकास के रास्ते पर चल रहा है। देश की आर्थिक बुनियाद दिन ब दिन बेहतर हो रही है। इससे हम चीन की जातीय संस्कृति व जातीय संगीत के विश्व में प्रचार में सक्षम हुए हैं। दूसरे देशों के जिन लोगों के पास चीन के [[पर्यटन]] का समय नहीं है, उन्हें हम उनके यहां जाकर चीन की अच्छी से अच्छी चीज़ की जानकारी दे सकते हैं। इस तरह हम चीनी जातीय संगीत के विश्व भर में प्रचार का बेहतर आधार तैयार कर सकेंगे।" विदेशों में चीनी जातीय संगीत सभा का आयोजन सुंग जू यिंग के लिए एक चुनौती रहा है । इसलिए पश्चिमी दर्शकों को ध्यान में रखते हुए उन्होंने अपनी गायन शैली में थोड़ा सा बदलाव किया, चीनी जातीय संगीत की विशेषता वाले गीतों में पश्चिमी संगीत के तत्वों को मिश्रित कर। देश के बाहर आयोजित अपनी संगीत सभाओं में सुंग जू यिंग कभी- कभी उन देशों के गीत भी गाती हैं। गायन शैली के परिवर्तन के बारे में सुश्री सुंग जू यिंग ने कहा "मेरा विचार है कि चीनी गायक अपने जातीय गीतों के अलावा अन्य देशों के गीत भी गा सकते हैं। चीनी गायकों को विश्व भर के गीत गाने भी चाहिए। स्कूल में हम ने पश्चिमी गायन शैली सीखीय़। इसने हमें विदेशी गीत गाने की क्षमता दी।" सुंग जू यिंग विदेशी भाषाओं के गीत भी कितनी सहजता से गाती हैं यह आपको यह गीत सुनकर पता लग जायेगा जिसे हम आज के कार्यक्रम की समाप्ति से पूर्व पेश कर रहे हैं। तो सुनिए सुंग जू यिंग का जर्मन भाषा में गाया "जंगली [[गुलाब]]" नामक गीत का एक अंश । इसे सुंग जू यिंग ने विएना के स्वर्ण हॉल में आयोजित अपनी संगीत सभा में गाय। इसने सुंग जू यिंग के अंतरराष्ट्रीय स्तर के गायक होने की बात जाहिर हुई। विदेशी दर्शकों ने उनकी इसके लिए बहुत तारीफ की । चीन व भारत के राजनीतिक संबंध 3416 15347 2005-12-29T21:56:26Z Spundun 73 [[Category:राजनीति]] and reference to the original en: artical {{NPOV}} {{संपादन}} [[चीन]] व [[भारत]] [[विश्व]] के दो बड़े [[विकासमान देश]] हैं। दोनों ने विश्व की [[शांति]] व [[विकास]] के लिए अनेक काम किये हैं। चीन और उसके सब से बड़े पड़ोसी देश भारत के बीच लंबी सीमा रेखा है। लम्बे अरसे से चीन सरकार भारत के साथ अपने संबंधों का विकास करने को बड़ा महत्व देती रही है। इस वर्ष की पहली अप्रैल को चीन व भारत के राजनयिक संबंधों की स्थापना की 55वीं वर्षगांठ है। वर्ष 1949 में नये चीन की स्थापना के बाद के अगले वर्ष, भारत ने चीन के साथ राजनयिक संबंध स्थापित किये। इस तरह भारत चीन लोक गणराज्य को मान्यता देने वाला प्रथम गैरसमाजवादी देश बना। चीन व भारत के बीच राजनयिक संबंधों की औपचारिक स्थापना के बाद के पिछले 55 वर्षों में चीन-भारत संबंध कई सोपानों से गुजरे। उनका विकास आम तौर पर सक्रिय व स्थिर रहा, लेकिन, बीच में मीठे व कड़वी स्मृतियां भी रहीं। इन 55 वर्षों में दोनों देशों के संबंधों में अनेक मोड़ आये। आज के इस कार्यक्रम में हम चीन व भारत के राजनीतिक संबंधों का सिंहावलोकन करेंगे। प्रोफेसर मा जा ली चीन के आधुनिक [[अंतरराष्ट्रीय संबंध]] अनुसंधान संस्थान के [[दक्षिणी एशिया]] अनुसंधान केंद्र के प्रधान हैं। वे तीस वर्षों से चीन व भारत के राजनीतिक संबंधों के अनुसंधान में लगे हैं। श्री मा जा ली ने पिछले भारत-चीन संबंधों के 55 वर्षों को पांच भागों में विभाजित किया है। उन के अनुसार, 1950 के दशक में चीन व भारत के संबंध इतिहास के सब से अच्छे काल में थे। दोनों देशों के शीर्ष नेताओं ने तब एक-दूसरे के यहां की अनेक यात्राएं कीं और उनकी जनता के बीच भी खासी आवाजाही रही। दोनों देशों के बीच तब घनिष्ठ राजनीतिक संबंध थे। लेकिन, 1960 के दशक में चीन व भारत के संबंध अपने सब से शीत काल में प्रवेश कर गये। इस के बावजूद दोनों के मैत्रीपूर्ण संबंध कई हजार वर्ष पुराने हैं। इसलिए, यह शीतकाल एक ऐतिहासिक लम्बी नदी में एक छोटी लहर की तरह ही था। 70 के दशक के मध्य तक वे शीत काल से निकल कर फिर एक बार घनिष्ठ हुए। चीन-भारत संबंधों में शैथिल्य आया , तो दोनों देशों की सरकारों के उभय प्रयासों से दोनों के बीच फिर एक बार राजदूत स्तर के राजनयिक संबंधों की बहाली हुई। 1980 के दशक से 1990 के दशक के मध्य तक चीन व भारत के संबंधों में गर्माहट आ चुकी थी। हालांकि वर्ष 1998 में दोनों देशों के संबंधों में भारत द्वारा पांच मिसाइलें छोड़ने से फिर एक बार ठंडापन आया। पर यह तुरंत दोनों सरकारों की कोशिश से वर्ष 1999 में भारतीय विदेशमंत्री की चीन यात्रा के बाद समाप्त हो गया। अब चीन-भारत संबंध कदम ब कदम घनिष्ठ हो रहे हैं। इधर के वर्षों में चीन-भारत संबंधों में निरंतर सुधार हो रहा है। चीन व भारत के वरिष्ठ अधिकारियों के बीच आवाजाही बढ़ी है। भारत स्थित भूतपूर्व चीनी राजदूत च्यो कांग ने कहा, अब चीन-भारत संबंध एक नये काल में प्रवेश कर चुके हैं। इधर के वर्षों में, चीन व भारत के नेताओं के बीच आवाजाही बढ़ी। वर्ष 2001 में पूर्व चीनी नेता ली फंग ने भारत की यात्रा की। वर्ष 2002 में पूर्व चीनी प्रधानमंत्री जू रोंग जी ने भारत की यात्रा की। इस के बाद, वर्ष 2003 में [[भारतीय प्रधानमंत्री]] [[वाजपेई]] ने चीन की यात्रा की। उन्होंने चीनी प्रधानमंत्री [[वन चा पाओ]] के साथ चीन-भारत संबंधों के सिद्धांत और चतुर्मुखी सहयोग के घोषणापत्र पर हस्ताक्षर किये। इस घोषणापत्र ने जाहिर किया कि चीन व भारत के द्विपक्षीय संबंध अपेक्षाकृत परिपक्व काल में प्रवेश कर चुके हैं। इस घोषणापत्र ने अनेक महत्वपूर्ण द्विपक्षीय समस्याओं व क्षेत्रीय समस्याओं पर दोनों के समान रुख भी स्पष्ट किये। इसे भावी द्विपक्षीय संबंधों के विकास का निर्देशन करने वाला मील के पत्थर की हैसियत वाला दस्तावेज भी माना गया। चीन व भारत के संबंध पुरानी नींव पर और उन्नत हो रहे हैं। [विदेश नीति]] पर चीन व भारत बहुध्रुवीय दुनिया की स्थापना करने का पक्ष लेते हैं, प्रभुत्ववादी व बल की राजनीति का विरोध करते हैं और किसी एक शक्तिशाली देश के विश्व की पुलिस बनने का विरोध करते हैं। अंतरराष्ट्रीय संबंधों में मौजूद वर्तमान विवादों का किस तरह निपटारा हो और देशों के बीच किस तरह का व्यवहार किया जाये ये दो समस्याएं विभिन्न देशों के सामने खड़ी हैं। चीन व भारत मानते हैं कि उनके द्वारा प्रवर्तित किये गये शांतिपूर्ण सहअस्तित्व के पांच सिद्धांत संयुक्त राष्ट्र के चार्टर के उन लक्ष्यों तथा सिद्धांतों को प्रतिबिंबित करते हैं, जिनका दुनिया के विभिन्न देशों द्वारा पालन किया जाना चाहिए। शांतिपूर्ण सहअस्तित्व के पांच सिद्धांत यानी [[पंचशील]] चीन, भारत व [[म्येनमार]] द्वारा वर्ष 1954 के जून माह में प्रवर्तित किये गये। पंचशील चीन व भारत द्वारा दुनिया की शांति व सुरक्षा में किया गया एक महत्वपूर्ण योगदान है,और आज तक दोनों देशों की जनता की जबान पर है। देशों के संबंधों को लेकर स्थापित इन सिद्धांतों की मुख्य विषयवस्तु है- एक-दूसरे की प्रभुसत्ता व प्रादेशिक अखंडता का सम्मान किया जाये, एक- दूसरे पर आक्रमण न किया जाये , एक-दूसरे के अंदरूनी मामलों में दखल न दी जाये और समानता व आपसी लाभ के आधार पर शांतिपूर्ण सहअस्तित्व बरकारार रखा जाये। ये सिद्धांत विश्व के अनेक देशों द्वारा स्वीकार कर लिये गये हैं और द्विपक्षीय संबंधों पर हुए अंतरराष्ट्रीय सम्मेलनों व दस्तावेजों में दर्ज किये गये हैं। पंचशील के इतिहास की चर्चा में भारत स्थित पूर्व चीनी राजदूत श्री छन रे शन ने बताया, द्वितीय विश्वॉयुद्ध से पहले, एशिया व अफ्रीका के बहुत कम देशों ने स्वतंत्रता हासिल की थी। लेकिन, द्वितीय विश्वयुद्ध के बाद, उपनिवेशवादी व्यवस्था भंग होनी शुरू हुई। भारत व म्येनमार ने स्वतंत्रता प्राप्त की और बाद में चीन को भी मुक्ति मिली। एशिया में सब से पहले स्वतंत्रता प्राप्त करने वाले देश होने के नाते, उन्हें देशों की प्रभुसत्ता व प्रादेशिक अखंडला का कायम रहना बड़ा आवश्यक लगा और उन्हें विभिन्न देशों के संबंधों का निर्देशन करने के सिद्धांत की जरुरत पड़ी। इसलिए, इन तीन देशों के नेताओं ने मिलकर पंचशील का आह्वान किया। पंचशील ने अंतरराष्ट्रीय संबंधों की सैद्धांतिक व यथार्थ कार्यवाइयों में रचनात्मक योगदान किया।, पूर्व भारतीय राष्ट्रपति नारायणन ने पंचशील की महत्वता की चर्चा इस तरह की। पंचशील का आज भी भारी महत्व है। वह काफी समय से देशों के संबंधों के निपटारे का निर्देशक मापदंड रहा है। एक शांतिपूर्ण दुनिया की स्थापना करने के लिए पंचशील का कार्यावयन करना अत्यन्त महत्वपूर्ण है। इतिहास और अंतरराष्ट्रीय यथार्थ से जाहिर है कि पंचशील की जीवनीशक्ति बड़ी मजबूत है। उसे व्यापक जनता द्वारा स्वीकार किया जा चुका है। भिन्न-भिन्न सामाजिक प्रणाली अपनाने वाले देश पंचशील की विचारधारा को स्वीकार करते हैं। लोगों ने मान लिया है कि पंचशील शांति व सहयोग के लिए लाभदायक है और अंतरराष्ट्रीय कानूनों व मापदंडों से पूर्ण रूप से मेल खाता हैं। आज की दुनिया में परिवर्तन हो रहे हैं। पंचशील का प्रचार-प्रसार आज की कुछ समस्याओं के हल के लिए बहुत लाभदायक है। इसलिए, पंचशील आज भी एक शांतिपूर्ण विश्व व्यवस्था का आधार है। उस का आज भी भारी अर्थ व महत्व है और भविष्य में भी रहेगा। शांति व विकास की खोज करना वर्तमान दुनिया की जनता की समान अभिलाषा है। पंचशील की शांति व विकास की विचारधारा ने अंतरराष्ट्रीय संबंधों के स्वस्थ विकास को आगे बढ़ाया है और भविष्य में भी वह एक शांतिपूर्ण, स्थिर, न्यायपूर्ण व उचित नयी अंतरराष्ट्रीय व्यवस्था की स्थापना में अहम भूमिका अदा करेगी। दोनों देशों के संबंधों को आगे विकसित करने के लिए वर्ष 2000 में पूर्व भारतीय राष्ट्रपति नारायणन ने चीन की राजकीय यात्रा के दौरान, पूर्व चीनी राष्ट्राध्यक्ष च्यांग ज मिन के साथ वार्ता में भारत और चीन के जाने-माने व्यक्तियों के मंच के आयोजन का सुझाव प्रस्तुत किया। इस प्रस्ताव पर श्री च्यांग ज मिन ने सकारात्मक प्रतिक्रिया दी। दोनों सरकारों ने इस मंच की स्थापना की पुष्टि की। मंच के प्रमुख सदस्य, दोनों देशों के राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, वैज्ञानिक व तकनीक तथा सांस्कृतिक आदि क्षेत्रों के जाने माने व्यक्ति हैं। मंच के एक सदस्य श्री च्यो कांग ने मंच का प्रमुख ध्येय इस तरह समझाया, इस मंच का प्रमुख ध्येय दोनों देशों के विभिन्न क्षेत्रों के जाने-माने व्यक्तियों द्वारा द्विपक्षीय संबंधों के विकास के लिए सुझाव प्रस्तुत करना और सरकार को परामर्श देना है। यह दोनों देशों के बीच गैरसरकारी आवाजाही की एक गतिविधियों में से एक भी है। वर्ष 2001 के सितम्बर माह से वर्ष 2004 के अंत तक इसका चार बार आयोजन हो चुका है। इसके अनेक सुझावों को दोनों देशों की सरकारों ने स्वीकृत किया है। यह मंच सरकारी परामर्श संस्था के रूप में आगे भी अपना योगदान करता रहेगा। हालांकि इधर चीन व भारत के संबंधों में भारी सुधार हुआ है, तो भी दोनों के संबंधों में कुछ अनसुलझी समस्याएं रही हैं। चीन व भारत के बीच सब से बड़ी समस्याएं सीमा विवाद और तिब्बत की हैं। चीन सरकार हमेशा से तिब्बत की समस्या को बड़ा महत्व देती आई है। वर्ष 2003 में भारतीय प्रधानमंत्री वाजपेयी ने चीन की यात्रा की और चीनी प्रधानमंत्री वन चा पाओ के साथ एक संयुक्त घोषणापत्र जारी किया। घोषणापत्र में भारत ने औपचारिक रूप से कहा कि भारत तिब्बत को चीन का एक भाग मानता है। इस तरह भारत सरकार ने प्रथम बार खुले रूप से किसी औपचारिक दस्तावेज के माध्यम से तिब्बत की समस्या पर अपने रुख पर प्रकाश डाला, जिसे चीन सरकार की प्रशंसा प्राप्त हुई। इस के अलावा, चीन व भारत के बीच सीमा समस्या भी लम्बे अरसे से अनसुलझी रही है। इस समस्या के समाधान के लिए चीन व भारत ने वर्ष 1981 के दिसम्बर माह से अनेक चरणों में वार्ताएं कीं और उनमें कुछ प्रगति भी प्राप्त की। वर्ष 2003 में पूर्व भारतीय प्रधानमंत्री श्री अटल बिहारी वाजपेयी ने चीन की सफल यात्रा की। चीन व भारत ने चीन-भारत संबंधों के सिद्धांत और चतुर्मुखी सहयोग के ज्ञापन पर हस्ताक्षर किये। चीन व उसके पड़ोसी देशों के राजनयिक संबंधों के इतिहास में ऐसे ज्ञापन कम ही जारी हुए हैं। दोनों देशों के प्रधानमंत्रियों द्वारा सम्पन्न इस ज्ञापन में दोनों देशों ने और साहसिक नीतियां अपनायीं, जिन में सीमा समस्या पर वार्ता के लिए विशेष प्रतिनिधियों को नियुक्त करना और सीमा समस्या का राजनीतिक समाधान खोजना आदि शामिल रहा। चीन और भारत के इस घोषणापत्र में यह भी स्पष्ट किया गया है कि तिब्बत स्वायत्त प्रदेश चीन का एक अभिन्न और अखंड भाग है। सीमा समस्या के हल के लिए चीन व भारत के विशेष प्रतिनिधियों के स्तर पर सलाह-मश्विरा जारी है। वर्ष 2004 में चीन और भारत ने सीमा समस्या पर यह विशेष प्रतिनिधि वार्ता व्यवस्था स्थापित की। भारत स्थित पूर्व चीनी राजदूत च्यो कांग ने कहा, इतिहास से छूटी समस्या की ओर हमें भविष्योन्मुख रुख से प्रस्थान करना चाहिए। चीन सरकार ने सीमा समस्या के हल की सक्रिय रुख अपनाई है। चीन आशा करता है कि इसके लिए आपसी सुलह औऱ विश्वास की भावना के अनुसार, मैत्रीपूर्ण वार्ता के जरिए दोनों को स्वीकृत उचित व न्यायपूर्ण तरीकों की खोज की जानी चाहिए। विश्वास है कि जब दोनों पक्ष आपसी विश्वास , सुलह व रियायत देने की अभिलाषा से प्रस्थान करेंगे तो [[चीन-भारत सीमा समस्या]] के हल के तरीकों की खोज कर ही ली जाएगी। इस समय चीन व भारत अपने-अपने शांतिपूर्ण विकास में लगे हैं। 21वीं शताब्दी के चीन व भारत प्रतिद्वंदी हैं और मित्र भी। अंतरराष्ट्रीय मामलों में दोनों में व्यापक सहमति है। आंकड़े बताते हैं कि संयुक्त राष्ट्र संघ में विभिन्न सवालों पर हुए मतदान में अधिकांश समय, भारत और चीन का पक्ष समान रहा। अब दोनों देशों के सामने आर्थिक विकास और जनता के जीवन स्तर को सुधारने का समान लक्ष्य है। इसलिए, दोनों को आपसी सहयोग की आवश्यकता है। अनेक क्षेत्रों में दोनों देश एक-दूसरे से सीख सकते हैं। चीन-भारत संबंधों के भविष्य के प्रति श्री मा जा ली बड़े आश्वस्त हैं। उन्होंने कहा, समय गुजरने के साथ दोनों देशों के बीच मौजूद विभिन्न अनसुलझी समस्याओं व संदेहों को मिटाया जा सकेगा और चीन व भारत के राजनीतिक संबंध और घनिष्ठ होंगे। इस वर्ष मार्च में चीनी प्रधानमंत्री वन चा पाओ भारत की यात्रा पर जा रहे हैं। उनके भारत प्रवास के दौरान चीन व भारत दोनों देशों के नेता फिर एक बार एक साथ बैठकर समान रुचि वाली द्विपक्षीय व क्षेत्रीय समस्याओं पर विचार-विमर्श करेंगे। श्री मा जा ली ने कहा, भविष्य में चीन-भारत संबंध और स्वस्थ होंगे और और अच्छे तरीके से आगे विकसित होंगे । आज हम देख सकते हैं कि चीन व भारत के संबंध लगतार विकसित हो रहे हैं। यह दोनों देशों की सरकारों की समान अभिलाषा भी है। दोनों पक्ष आपसी संबंधों को और गहन रूप से विकसित करने को तैयार हैं। मुझे विश्वास है कि चीन-भारत संबंध अवश्य ही और स्वस्थ व मैत्रीपूर्ण होंगे और एक रचनात्मक साझेदारी का रूप लेंगे। भारत के भूतपूर्व [[राष्ट्रपति]] [[नारायण]] ने कहा, मेरा विचार है कि चीन और भारत को द्विपक्षीय मैत्रीपूर्ण संबंधों को और गहरा करना चाहिए। हमारे बीच सहयोग दुनिया के विकास को आगे बढ़ाने में अहम भूमिका अदा कर सकेंगे। == संदर्भ == * [[:en:Sino-Indian relations|अंग्रेज़ी विकिपीडिया का इस विषय पर लेख]] [[Category:राजनीति]] [[en:Sino-Indian relations]] बीबीसी हिंदी 3417 44697 2007-01-21T11:37:24Z Wolf 886 ११ मई, १९४० को '''बीबीसी हिंदी सेवा''' की हिंदुस्तानी सेवा ने अपना पहला प्रसारण किया। बीबीसी हिन्दी सेवा पिछले पैंसठ वर्षों से [[समाचार]] और सामयिक विषयों पर कार्यक्रम प्रसारित करती रही है। == इतिहास == पिछले साठ साल से आप तक सही और निष्पक्ष समाचार पहुँचा रही है, बीबीसी हिंदी सेवा। [[बांग्लादेश की लड़ाई]] हो या [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/cluster/2004/10/041030_indira_20thanniversary.shtml इंदिरा गांधी] की हत्या या फिर कोई और बड़ी अंतरराष्ट्रीय घटना, ऐसे अनेक मौक़ों पर बीबीसी हिन्दी सेवा ने साबित किया है कि यह मुहावरा पूरी तरह सही है। विश्वसनीयता ने लोकप्रियता का रास्ता अपने आप खोल दिया। एक स्वतंत्र सर्वेक्षण के अनुसार, इस समय भारत में करीब ढाई करोड़ लोग बीबीसी हिंदी सेवा प्रसारण सुनते हैं। भारत के बाहर भी, दक्षिण एशिया और खाड़ी के देशों में बीबीसी हिंदी सेवा श्रोताओं की बड़ी संख्या है। इंटरनेट क्रांति बीबीसी हिंदी सेवा लिए नए अवसर लेकर आई है। हर रोज़ हज़ारों लोग बीबीसी हिंदी की वेबसाइट पर आते हैं और यह आंकड़ा बहुत तेज़ी से बढ़ रहा है। बीबीसी [[लंदन]] से हिन्दी में प्रसारण पहली बार ११ मई, [[१९४०]] को हुआ था। इसी दिन [[विंस्टन चर्चिल]] [[ब्रिटेन]] के [[प्रधानमंत्री]] बने थे। बीबीसी हिन्दुस्तानी सर्विस के नाम से शुरु किए गए प्रसारण का उद्देश्य [[द्वितीय विश्व युद्ध]] के दौरान [[भारतीय उपमहाद्वीप]] के ब्रितानी सैनिकों तक समाचार पहुंचाना था। [[भारत]] की आज़ादी और विभाजन के बाद हिन्दुस्तानी सर्विस का भी विभाजन हो गया, और १९४९ में [[जनवरी]] महीने में इंडियन सेक्शन की शुरुआत हुई। इस सेवा की शुरुआत भारत के जाने-माने प्रसारक [[ज़ुल्फ़िकार बुख़ारी]] ने की थी, बाद में [[बलराज साहनी]] और [[जॉर्ज ऑरवेल]] जैसे शानदार प्रसारक हिन्दुस्तानी सेवा से जुड़। [[पुरुषोत्तम लाल पाहवा]], [[आले हसन]], [[हरीशचंद्र खन्ना]] और [[रत्नाकर भारतीय]] जैसे शीर्ष प्रसारकों ने मोर्चा संभाला और हिन्दी सेवा ने झंडे गाड़ दिए। १९५० के दशक में बीबीसी हिंदी सेवा में [[इंदर कुमार गुजराल]] भी पत्रकारिता और प्रसारण कौशल के क्षेत्र में अपने हाथ आज़माए, तब वे एक शर्मीले व्यापारी हुआ करते थे और ४७ साल बाद भारत के प्रधानमंत्री बने। [[१९६०]] के दशक में आए [[महेंद्र कौल]], [[हिमांशु कुमार भादुड़]] और [[ओंकारनाथ श्रीवास्तव]], [[कैलाश बुधवार]] और [[भगवान प्रकाश]] [[१९७०]] के दशक में बीबीसी हिंदी सेवा से जुड़े। १९८०-१९९० के दशकों में भी कई पत्रकार और प्रसारक आए और यह सिलसिला अब भी जारी है। अब बीबीसी हिंदी सेवा की २४/७ [[जालपृष्ठ]] है जो ताज़ा समाचार देती है. == बाहरी कड़ियाँ == * [http://www.bbc.co.uk/hindi/ बीबीसी हिंदी का प्रधान जालपृष्ठ] * [http://www.bbc.co.uk/hindi/institutional/aboutus.shtml बीबीसी हिंदी का परिचय] [[Category:रेडियो]] हुर्रियत काँफ़्रेंस 3420 17043 2006-03-06T02:48:31Z Magicalsaumy 423 ऑल [[पार्टी]] हुर्रियत काँफ़्रेंस [[जम्मू और कश्मीर]] के 23 विभिन्न राजनीतिक, सामाजिक और धार्मिक संगठनों का गठबंधन है. ये एक राजनीतिक मोर्चा है और कश्मीर के [[भारत]] से अलगाव की वक़ालत करता है. हुर्रियत काँफ़्रेंस ने एलान किया है कि वह जम्मू और कश्मीर राज्य में होने वाले [[विधानसभा]] चुनावों में हिस्सा नहीं लेगी. हालांकि कई प्रमुख मुद्दों पर इस गठबंधन के सदस्यों के भीतर आम राय नहीं है और समय-समय पर इनके मतभेद खुलकर सामने आते हैं. बरसों तक अलग-थलग रहने के बाद हुर्रियत काँफ़्रेंस ने नवंबर 2000 में [[भारत सरकार]] के एक तरफ़ा युद्ध विराम के एलान के बाद भारत सरकार से संपर्क स्थापित करने के संकेत दिए थे. लेकिन दोनों पक्षों के अपने-अपने रुख़ पर अड़े रहने से ऐसा नहीं हो सका. '''स्थापना''' [[अलगाववाद]]ी गठबंधन हुर्रियत काँफ़्रेंस की स्थापना का मक़सद राजनीतिक ज़रिए से कश्मीर के अलगाव के लक्ष्य को हासिल करना है.इसकी स्थापना [[9 मार्च]] [[1993]] को की गई थी. भारतीय अधिकारियों का मानना है कि हुर्रियत काँफ़्रेंस जम्मू-कश्मीर में सक्रिय [[चरमपंथी]] संगठनों का प्रतिनिधित्व करती है.इसे बनाने की ज़रुरत इसलिए महसूस हुई क्योंकि अंतरराष्ट्रीय स्तर पर हिंसक गतिविधियों को मान्यता नहीं दी जाती है.लिहाज़ा हुर्रियत काँफ़्रेंस के ज़रिए कश्मीर समस्या के अंतरराष्ट्रीयकरण और राजनीतिक समाधान के रास्ते ढूंढे जाएं. '''गतिविधियां''' हुर्रियत काँफ़्रेंस मुख्यत: जम्मू-कश्मीर में चरमपंथी संगठनों से संघर्ष कर रही [[भारतीय सेना]] की भूमिका पर सवाल उठाने के अलावा [[मानवाधिकार]] की बात करती है. हुर्रियत काँफ़्रेंस भारतीय सेना की कार्रवाई को सरकारी आतंकवाद का नाम देती है और कश्मीर पर भारत के शासन के ख़िलाफ़ हड़ताल और प्रदर्शन करती है. हुर्रियत काँफ़्रेंस [[15 अगस्त]] को भारत के [[स्वतंत्रता दिवस]] और [[26 जनवरी]] को भारत के [[गणतंत्र दिवस]] के समारोहों का बहिष्कार भी करती आई है. हुर्रियत काँफ़्रेंस ने अभी तक एक भी [[विधानसभा]] या [[लोकसभा]] [[चुनाव]] में हिस्सा नहीं लिया है. हुर्रियत काँफ़्रेंस ख़ुद को कश्मीरी जनता का असली प्रतिनिधि बताती है. '''शांति प्रक्रिया''' नवंबर 2000 में भारत सरकार के एक तरफ़ा [[युद्ध विराम]] और शांति प्रक्रिया शुरु करने के एलान के बाद हुर्रियत काँफ़्रेंस ने [[पाकिस्तान]] को भी बातचीत में शामिल करने की मांग की. हुर्रियत काँफ़्रेंस ने अपना एक दल पाकिस्तान भेजकर चरमपंथी संगठनों से बातचीत करने की मांग भी की. लेकिन भारत सरकार ने इसे ठुकरा दिया. केंद्र सरकार ने [[केसी पंत]] को कश्मीरी चरमपंथियों से बातचीत करने के लिए नियुक्त किया. कई दिनों के विचार-विमर्श के बाद हुर्रियत काँफ़्रेंस ने बातचीत की पेशकश को ठुकरा दिया. हुर्रियत काँफ़्रेंस के नेता [[अब्दुल गनी बट]] ने कहा कि क्योंकि केंद्र सरकार ने हुर्रियत के एक दल को पाकिस्तान जाने की अनुमति नहीं दी है इसलिए वे इस पेशकश को ठुकरा रहे हैं. '''अंदरुनी मतभेद''' हुर्रियत काँफ़्रेंस की कार्यकारिणी में कई महत्वपूर्ण मुद्दों पर मतभेद हैं. [[सैयद अली शाह गिलानी]] जैसे नेता के बारे में बताया जाता है कि वे चरमपंथी संगठनों की वक़ालत करते हैं. कश्मीर के अलगाव को लेकर भी हुर्रियत काँफ़्रेंस के प्रमुख नेताओं में आम राय नहीं है. कुछ नेता कश्मीर के पाकिस्तान में विलय की मांग करते हैं वहीं [[जम्मू-कश्मीर लिबरेशन फ़्रंट]] कश्मीर की स्वतंत्रता की बात करती है. अब्दुल गनी भट कश्मीर को राजनीतिक मुद्दा बताते हैं जबकि सैयद अली शाह गिलानी इसे एक धार्मिक मुद्दा मानते हैं.कश्मीर में विदेशी चरमपंथियों की भूमिका को लेकर भी हुर्रियत काँफ़्रेंस में मतभेद हैं. [[श्रेणी:कश्मीर]] [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[श्रेणी:राजनीति]] पापारात्सी 3421 41044 2007-01-03T04:59:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Paparazzi]] [[बीसवीं शताब्दी]] के उत्तरार्द्ध में अख़बारी फ़ोटोग्राफ़रों का एक बिल्कुल नया पेशा सामने आया. यह लोग [[राजनीति]], [[खेल]], [[फ़िल्म]] या किसी भी विभाग के प्रसिद्ध व्यक्ति का पीछा करते हैं और उनके दैनिक जीवन के ऐसे तथ्यों को अपने कैमरे में सुरक्षित कर लेते हैं जो देखने वालों के लिए अत्याधिक रोचक और सनसनी से भरी हो. (Paparazzi) पापारात्सी फ़ोटोग्राफ़र शो बिज़नेस की दुनिया में विशेष रूप से बदनाम हैं क्योंकि उन के जासूस कैमरों की आंखें कला जगत के विख्यात सितारों का पीछा करती रहती हैं और उन प्रसिद्ध कलाकारों के लिए तनहाई में एक छण भी बिताना मुशकिल हो जाता है. पापारात्सी (Paparazzi) [[इतालवी]] भाषा का शब्द है और इसका उच्चारण पापारात्सी है ना कि पापाराज़ी. इतालवी भाषा में जब दो बार ज़ेड (z) आता है तो वह त+स की आवाज़ देता है. उदाहरणस्वरूप पीज़्ज़ा (Pizza) पीत्सा है ना कि पिज़्ज़ा. इतालवी भाषा में जब दो बार ज़ेड (z) आता है तो वह त+स की आवाज़ देता है. उदाहरणस्वरूप पीज़्ज़ा (Pizza) पीत्सा है ना कि पिज़्ज़ा. यहां बात हो रही थी पापारात्सी फ़ोटोग्राफ़रों की, इन लोगों के बारे में पहली बार 50 के दशक में सुना गया था जब रोम के कुछ युवा फ़ोटोग्राफ़रों ने मिस्र के शाह फ़ारूक़ के कुछ निजी चित्र प्रकाशित करा दिए. लेकिन उस समय तक पापारात्सी शब्द चर्चित नहीं हुआ था बल्कि ऐसे लोगों की चर्चा [[स्ट्रीट फ़ोटोग्राफ़र]] (Street Photographer) जैसे अपमानजनक नाम से की जाती थी. इन लोगों के पेशे को लेकर उस समय काफ़ी आलोचना शुरू हो गई जब राजकुमारी डायना की एक दुर्घटना में मौत हुई. इस कार दुर्घटना के बारे में एक विचार यह था कि सब पापारात्सी फ़ोटोग्राफ़रों का किया धरा है जो कि राजकुमारी डायना और उनके प्रेमी की फ़ोटो लेने के लिए शिकारी कुत्तों की तरह उन का पीछा किया करते थे. '''इतालवी शब्द''' इस समय इस पेशे की बरीकी देखना हमारा उद्देश्य नहीं है बलकि शब्द पापारात्सी (Paparazzi ) की व्याख्या करना है. मूलरूप से यह एक इतालवी नाम है और सिर्फ एक फ़िल्म के कारण यह प्रसिद्ध हो गया. क़िस्सा यूँ है कि 1960 में प्रसिद्ध इतालवी निर्देशक कार [[फ़ेडरिको फ़्लेनी]] ने उस नौजवान फ़ोटोग्राफ़र के जीवन पर फ़िल्म बनाने का इरादा किया जिस ने सब से पहले एक रेस्त्रां में शाह फ़ारूक़ की एक ऐसी फ़ोटो ली थी जिस में वह ग़ुस्से में आपे से बाहर दिखाई दे रहे थे और क्रोध की अवस्था में एक मेज़ उलटा रहे थे. फिल्म में इस पात्र का नाम [[कोरिओलानो पापारात्सो]] (Coriolano Paparazzo) है. पापारात्सी फ़ोटोग्राफ़रों के बारे में पहली बार 50 के दशक में सुना गया था जब रोम के कुछ युवा फ़ोटोग्राफ़रों ने मिस्र के शाह फ़ारूक़ के कुछ निजी चित्र प्रकाशित करा दिए. फ़ेडरिको फ़्लेनी की वह फ़िल्म अब क्लासिक फ़िल्मों की श्रेणी में आती है हालांकि आज का दर्शक उसे बहुत ही सुस्त अथवा धीमी फ़िल्म कहेगा लेकिन [[ला डोल्से वीटा]] (La Dolce Vita) नामक इस फ़िल्म ने भाषा पर इतना एहसान ज़रूर किया कि उस के शब्द कोष में एक नए शब्द की वृद्धि कर दी. यानी पापारात्सी (Paparazzi). निर्देशक फ़ेडरिको फ़्लेनी से एक बार पूछा गया कि उन्हें अपने पात्र के लिए यह नाम सूझा कैसे तो उन्होंने बताया कि एक अंग्रेज़ पर्यटक के पुराने सफ़रनामे में एक सराय की चर्चा है जिस के मालिक का नाम पापारात्सो (Paparazzo) था बस वही नाम मेरे दिमाग़ से चिपका हुआ था और फ़िल्म में फ़ोटोग्राफ़र के पात्र के लिए अभिनेता मारसीलो मास्त्रियानी का चयन किया गया तो उन्हें भी यह नाम बहुत पसंद आया. लेकिन उस समय दोनों को इस बात का ज्ञान नहीं था कि उन्होंने [[अंग्रेज़ी]] भाषा (और अन्य भाषाओं) को एकदम नया शब्द दिया है. [[श्रेणी:समाज]] [[ast:Paparazzi]] [[de:Paparazzo]] [[en:Paparazzi]] [[eo:Paparaco]] [[es:Paparazzi]] [[fi:Paparazzi]] [[fr:Paparazzi]] [[he:פפראצי]] [[it:Paparazzo]] [[ja:パパラッチ]] [[lt:Paparacis]] [[nl:Paparazzo]] [[pt:Paparazzo]] [[sv:Paparazzi]] [[zh:狗仔隊]] ओके 3422 42593 2007-01-12T22:37:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[el:Okay]] [[हेलो]] (Hello) के बाद [[अंग्रेज़ी]] का सब से ज़्यादा प्रयोग में आने वाला शब्द शायद ‘ओके’ ([[OK]]) है. और अगर इस शब्द की पृष्ट-भूमि खंगालिए तो विचित्र कहानियाँ सुनने को मिलती हैं. हालांकि आज कल ओके को प्रत्यक छोटा बड़ा बिना हिचक बड़ी सहजता से प्रयोग में लाता है, लेकिन हम अपने नवयुवक पाठकों को इस बात से अवगत करा दें कि कुछ दशक पहले इस शब्द के साथ ऐसी स्थिति नहीं थी. कुछ शब्दों का अर्थ जानने के लिए किताबें खंगालना पड़ती हैं इस शब्द की शुरूआत के बारे में सबसे आम ख़्याल तो यह है कि अमरीकी राष्ट्रपति [[ऐड्रू जैक्सन]] ने All Correct के स्थान पर उसके संक्षिप्त रूप oll correct के ग़लत हिज्जे अथवा ओके का चलन किया. यह कहानी जब [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] तक पहुंची तो लोगों ने राष्ट्रपति का पात्र बदल कर वहां [[जार्ज वाशिंगटन]] या [[अब्राहम लिंकन]] को ला बिठाया. यह कहानी जितनी पॉपुलर है उतनी ग़लत भी है क्योंकि किसी अमरीकी राष्ट्रपति के संदर्भ में इस प्रकार की किसी हरकत का प्रमाण नहीं मिलता है. इस से ज़रा अच्छी और विश्वसनिय कहानी राष्ट्रपति पद के एक उम्मीदवार के बारे में है जिसका चुनाव अभियान सन 1800 ई. के क़रीब शुरू हुआ था. उम्मीदवार का पुश्तैनी गांव [[न्युयार्क]] राज्य में था और उसका नाम था Old Kinderhook. इसलिए उसके समर्थकों ने उसी नाम के प्रारंभ के अक्षरों को लेकर एक OK ग्रुप बना लिया, और हर ओर इसी शब्द को ख्याति दी. अमरीकी रेलवे के शुरू के समय में एक पोस्टल कलर्क की भी दास्तान मिलती है जिसका नाम Obaidiah Kelly था और हर पार्सल पर निशानी के लिए वह अपने नाम के प्रारंभ के अक्षर OK दर्ज कर देता था और वहीं से इस शब्द ने प्रसिद्धि प्राप्त की. लेकिन इन कहानियों से कहीं अधिक सशक्त दलील यह मालूम होती है कि OK किसी [[रेड इंडियन]] भाषा का शब्द है. ज्ञात रहे कि अमेरिका में आज तक रेड इंडियन भाषा के बहुत से शब्द प्रयोग किए जाते हैं. ख़ुद अमेरीकी राज्यों में से आधे राज्यों का नाम रेड इंडियन है. उदाहरणस्वरूप [[ओकलाहामा]], [[डकोटा]], [[उडाहो]], [[विस्किनसन]], [[उहायो]], [[टेनेसी]] —यह सब रेड इंडियन नाम हैं. कहा जाता है कि रेड इंडियन क़बीले चटकाव का सरदार एक दिन क़बीले के प्रतिनिधियों की बात सुन रहा था और हर बात पर ‘ओके, ओके’ कहता जाता था जिस का अर्थ था ‘हां ठीक है’. किसी अमेरीकी पर्यटक ने इस घटना को देख लिया और फिर अपने साथियों में इस शब्द को प्रचलित कर दिया. OK एक ऐसा शब्द है जिसे अमरीका वाले शुद्ध अमरीकी शब्द मानेते हैं क्योंकि यह शब्द अंग्रेज़ी भाषा के साथ इंगलिस्तान से वहां नहीं पहुंचा था बलकि यह अमेरीका की अपनी पैदावार है. अगरचे पिछले तीस-चालीस वर्षों में इस शब्द को बाज़ारी बोलचाल से संजीदा लेखन में आने का रुतबा मिल चुका है और अब कोई शिक्षक उसके प्रयोग करने पर किसी क्षात्र को सज़ा नहीं देता है लेकिन कुछ शरारती क्षात्रों ने उस्तादों को गुस्सा दिलाने के लिए इस की बिगड़ी हुई शक्ल ‘ओकी’ और ‘ओकी.डोकी’ जैसे ऊटपटांग शब्द गढ़ लिए [[ar:أوكي]] [[da:Okay]] [[de:Okay]] [[el:Okay]] [[en:Okay]] [[es:OK]] [[fi:Okei]] [[fr:OK (expression)]] [[hu:O.K.]] [[ia:Okay]] [[it:Okay]] [[la:Okay]] [[lt:O.K.]] [[nl:Oké]] [[pt:OK]] [[ro:Okay]] [[ru:O.K.]] [[scn:OK]] [[simple:OK]] [[sv:Okej]] अंग्रेज़ी 3423 45785 2007-01-24T16:59:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഇംഗ്ലീഷ്]] '''अंग्रेज़ी भाषा''' (अंग्रेज़ी: [[:en:English language|English]] ''इंग्लिश'') [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] में आती है और इस लिहाज़ से [[हिंदी]], [[उर्दू]], [[फ़ारसी]] आदि के साथ इसका दूर का रिश्ता बनता है । ये इस परिवार की '''जर्मनिक शाखा''' में रखी जाती है । ये [[भारत]] की सह-राजभाषा है और इसे दुनिया की सर्वप्रथम अन्तर्रष्ट्रीय भाषा माना जाता है । ये दुनिया के कई देशों की मुख्य राजभाषा है और आज के दौर में विज्ञान, कम्प्यूटर, साहित्य, राजनीति, और उच्च शिक्षा की भी मुख्य भाषा है । अंग्रेज़ी भाषा [[रोमन लिपि]] में लिखी जाती है । ==इतिहास== पाँचवीं और छठी सदी में ब्रिटेन के द्वीपों पर उत्तर की तरफ़ से एंगल और सेक्सन क़बीलों ने हमला किया था और उन्होंने केल्टिक भाषाएँ बोलने वाले स्थानीय लोगों को स्कॉटलैंड, आयरलैंड और वेल्स की तरफ़ धकेल दिया था. आठवीं और नवीं सदी में उत्तर से Vikings और Norse क़बीलों के हमले भी शुरू हो गए थे और इस तरह मौजूदा इंगलैंड का इलाक़ा कई तरह की भाषा बोलने वालों का देश बन गया. और कई पुराने शब्दों को नए अर्थ मिल गए. मसलन – Dream का मतलब उस वक़्त तक आनंद लेना था लेकिन उत्तर के Vikings ने इसे सपने का अर्थ दे दिया. इसी तरह स्कर्ट का शब्द भी उत्तरी हमलावरों के साथ यहाँ आया. लेकिन इसका रूप बदल कर शर्ट हो गया. बाद में दोनों शब्द अलग-अलग अर्थों में इस्तेमाल होने लगे और आज तक हो रहे हैं. सन् 500 से लेकर 1100 तक के काल को पुरानी अंग्रेज़ी या Old English का दौर कहा जाता है. 1066 ईस्वी में ड्यूक ऑफ़ नोरमंडी ने इंगलैंड पर हमला किया और यहाँ के Anglo Saxon क़बीलों पर विजय पाई. इस तरह पुरानी फ़्रांसीसी भाषा के शब्द स्थानीय भाषा में शामिल होने लगे. अंग्रेज़ी का यह दौर 1100 से 1500 तक जारी रहा और इसे अंग्रेज़ी का विस्तार वाला दौर (Middle English) कहा जाता है. क़ानून और जुर्म-सज़ा से संबंध रखने वाले बहुत से अंग्रेज़ी शब्द इसी काल में प्रचलित हुए. अंग्रेज़ी साहित्य में चौसर (Chaucer) की शायरी को इस भाषा का महत्वपूर्ण उदाहरण बताया जाता है. सन् 1500 के बाद अंग्रेज़ी का आधुनिक काल शुरू होता है जिसमें कुछ यूनानी भाषा के कुछ शब्दों ने जगह बनानी शुरू की. इस दौर की शुरुआत शेक्सपीयर जैसे साहित्यकार के नाम से शुरू होती है और ये दौर सन 1800 तक चलता है. उसके बाद अंग्रेज़ी का आधुनिकतम दौर कहलाता है जिसमें अंग्रेज़ी की व्याकरण आसान हो चुकी है और उसमें अंग्रेज़ों की एशियाई और अफ्रीक़ी नई आबादियों की भाषाओं के बहुत से शब्द शामिल हो चुके हैं. विश्व राजनीति, साहित्य, व्यवसाय आदि में अमरीका की बढ़ती हुई अहमियत की वजह से अमरीकी अंग्रेज़ी ने भी ख़ास मुक़ाम हासिल कर लिया है. इसका दूसरा कारण ब्रिटिश लोगों का साम्राज्यवाद भी था । वर्तनी की आसानी और बात करने का आसान और बेबाक अंदाज़ अमरीकी अंग्रेज़ी की विशेषताएँ हैं. पाँचवीं और छठी [[सदी]] में [[ब्रिटेन]] के [[द्वीप|द्वीपों]] पर उत्तर की तरफ़ से [[एंगल]] और [[सेक्सन]] क़बीलों ने हमला किया था और उन्होंने '''केल्टिक''' भाषाएँ बोलने वाले स्थानीय लोगों को [[स्कॉटलैंड]], [[आयरलैंड]] और [[वेल्स]] की तरफ़ धकेल दिया था. आठवीं और नवीं सदी में [[उत्तर]] से [[Vikings]] और [[Norse]] क़बीलों के हमले भी शुरू हो गए थे और इस तरह मौजूदा इंगलैंड का इलाक़ा कई तरह की [[भाषा]] बोलने वालों का देश बन गया. और कई पुराने शब्दों को नए अर्थ मिल गए. मसलन – Dream का मतलब उस वक़्त तक आनंद लेना था लेकिन उत्तर के Vikings ने इसे सपने का अर्थ दे दिया. इसी तरह स्कर्ट का शब्द भी उत्तरी हमलावरों के साथ यहाँ आया. लेकिन इसका रूप बदल कर शर्ट हो गया. बाद में दोनों शब्द अलग-अलग अर्थों में इस्तेमाल होने लगे और आज तक हो रहे हैं. सन् 500 से लेकर 1100 तक के काल को [[पुरानी अंग्रेज़ी]] या Old English का दौर कहा जाता है. 1066 ईस्वी में [[ड्यूक ऑफ़ नोरमंडी]] ने इंगलैंड पर हमला किया और यहाँ के [[Anglo Saxon]] क़बीलों पर विजय पाई. इस तरह पुरानी [[फ़्रांस|फ़्रांसीसी]] भाषा के शब्द स्थानीय भाषा में शामिल होने लगे. अंग्रेज़ी का यह दौर 1100 से 1500 तक जारी रहा और इसे अंग्रेज़ी का विस्तार वाला दौर (Middle English) कहा जाता है. क़ानून और जुर्म-सज़ा से संबंध रखने वाले बहुत से अंग्रेज़ी शब्द इसी काल में प्रचलित हुए. अंग्रेज़ी साहित्य में चौसर (Chaucer) की शायरी को इस भाषा का महत्वपूर्ण उदाहरण बताया जाता है. सन् 1500 के बाद अंग्रेज़ी का आधुनिक काल शुरू होता है जिसमें कुछ [[यूनानी]] भाषा के कुछ शब्दों ने जगह बनानी शुरू की. इस दौर की शुरुआत [[शेक्सपीयर]] जैसे [[साहित्यकार]] के नाम से शुरू होती है और ये दौर सन 1800 तक चलता है. उसके बाद अंग्रेज़ी का आधुनिकतम दौर कहलाता है जिसमें अंग्रेज़ी की [[व्याकरण]] आसान हो चुकी है और उसमें अंग्रेज़ों की एशियाई और अफ्रीक़ी नई आबादियों की भाषाओं के बहुत से शब्द शामिल हो चुके हैं. विश्व [[राजनीति]], [[साहित्य]], [[व्यवसाय]] आदि में अमरीका की बढ़ती हुई अहमियत की वजह से अमरीकी अंग्रेज़ी ने भी ख़ास मुक़ाम हासिल कर लिया है. इसका दूसरा कारण ब्रिटिश लोगों का साम्राज्यवाद भी था । वर्तनी की आसानी और बात करने का आसान और बेबाक अंदाज़ अमरीकी अंग्रेज़ी की विशेषताएँ हैं. ==ध्वनियाँ== ==='''स्वर'''=== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" class="wikitable" !International Phonetic Alphabet|IPA !! Description !! हिन्दी उच्चारण (लगभग) !! अंग्रेज़ी शब्द || अंग्रेज़ी स्पेलिंग के अक्षर |- ! colspan="5" style="text-align:left; background:#dedede"| [[:en:monophthong]]s |- | {{IPA|i/iː}} || [[:en:Close front unrounded vowel]] || ई || mach'''i'''ne||e, ee, ea, ie, i, ey, eo |- | {{IPA|ɪ}} || [[:en:Near-close near-front unrounded vowel]] || इ|| b'''i'''t|| i, e, y, a, u, ee, ey, ia, ai, ui, ei |- | {{IPA|ɛ}} || [[:en:Open-mid front unrounded vowel]] || *छोटा ऍ|| r'''e'''d|| e, ea, a, u, ie, ei, ai, ay |- | {{IPA|æ}} || [[:en:Near-open front unrounded vowel]] || *ऐ || c'''a'''t|| a |- | {{IPA|ɒ}} || [[:en:Open back rounded vowel]] || *छोटा ऑ|| h'''o'''t||o, ua, au, ou, ow |- | {{IPA|ɔ}} || [[:en:Open-mid back rounded vowel]] || *औ || c'''au''ght||a, or, our, ore, ough, oor, aw, al, oar, ough, o, ar |- | {{IPA|ɑ/ɑː}} || [[:en:Open back unrounded vowel]] || आ|| f'''a'''ther||a, au, e, ea |- | {{IPA|ʊ}} || [[:en:Near-close near-back rounded vowel]] || उ || p'''u'''t||u, o, ou, oo, oe |- | {{IPA|u/uː}} || [[:en:Close back rounded vowel]] || ऊ ||r'''u'''le||u, oo, o, ou, ui, ew, eau, oe, wo |- | {{IPA|ʌ/ɐ}} || [[:en:Open-mid back unrounded vowel]], [[:en:Near-open central vowel]] || *छोटा आ|| c'''u'''t|| u, o, ou, oo, oe |- | {{IPA|ɝ/ɜː}} || [[:en:Open-mid central unrounded vowel]] || लम्बा अ ||b'''ir'''d||er, ir, ur, or, ear, our |- | {{IPA|ə}} || [[:en:Schwa]] || अ||'''a'''bove|| a, ar, e, er, o (unstressed) |- | {{IPA|ɨ}} || [[:en:Close central unrounded vowel]] || *छोटा इ|| ros'''e'''z||es, i |- ! colspan="5" style="text-align:left; background:#dedede"| [[:en:diphthongs]] |- | {{IPA|eɪ}} || [[:en:Close-mid front unrounded vowel]] <br> [[:en:Close front unrounded vowel]] ||*एइ||g'''a'''te||a, ay, ai, ey, ea |- | {{IPA|oʊ/əʊ}} || [[:en:Close-mid back rounded vowel]] <br> [[:en:Near-close near-back rounded vowel]] ||*ओउ || h'''o'''me||o, ow, oa, ou |- | {{IPA|aɪ}} || [[:en:Open front unrounded vowel]] <br> [[:en:Near-close near-front rounded vowel]] || आइ||t'''i'''me||i, y, igh, ei, uy |- | {{IPA|aʊ}} || [[:en:Open front unrounded vowel]] <br> [[:en:Near-close near-back rounded vowel]] || आउ|| h'''ou'''se||ou, ow |- | {{IPA|ɔɪ}} || [[:en:Open-mid back rounded vowel]] <br> [[:en:Close front unrounded vowel]] ||*ऑइ||sp'''oi'''l||oi, oy |} ==='''व्यंजन'''=== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" class="wikitable" ! ![[:en:bilabial consonant|bilabial ओष्ठ्य]] ![[:en:labiodental consonant|Labiodental दन्त्योष्ठ्य]] ![[:en:interdental consonant|dental दन्त्य]] ![[:en:alveolar consonant|alveolar वर्त्स्य]] ![[:en:palato-alveolar consonant|post-<br />alveolar परा-वर्त्स]] ![[:en:palatal consonant|palatal तालव्य]] ![[:en:velar consonant|velar कण्ठ्य]] ![[:en:glottal consonant|glottal काकल्य]] |- |'''[[:en:plosive consonant|plosive स्पर्श]]''' | style="text-align:center;"|{{IPA|p प b ब}} | | | style="text-align:center;" |{{IPA|t *त--ट d *द--ड}} | | | style="text-align:center;"|{{IPA|k क g ग}} | |- |'''[[:en:nasal consonant|nasal अनुनासिक]]''' | style="text-align:center;"|{{IPA|m म}} | | | style="text-align:center;" |{{IPA|n न}} | | | style="text-align:center;"|{{IPA|ŋ ङ}} | |- |'''[[:en:flap consonant|flap उत्क्षिपित]]''' | | | | style="text-align:center;" |{{IPA|ɾ *र}} | | | | |- |'''[[:en:fricative consonant|fricative संघर्षी]]''' | | style="text-align:center;"|{{IPA|f *फ़ v *व}} | style="text-align:center;"|{{IPA|θ *थ ð *द}} | style="text-align:center;"|{{IPA|s स z *ज़}} | style="text-align:center;"|{{IPA|ʃ *श ʒ *श्झ}} | | | style="text-align:center;"|{{IPA|h *ह}} |- |'''[[:en:affricate consonant|affricate स्पर्श-संघर्षी]]''' | | | | | style="text-align:center;" |{{IPA|tʃ *च dʒ *ज}} | | | |- |'''[[:en:approximant अर्धस्वर]]''' | {{IPA|w *व}} | | | style="text-align:center;" |{{IPA|ɹ *र}} | | style="text-align:center;"|{{IPA|j य}} | | |- |'''[[:en:lateral consonant|lateral approximant पार्श्विक]]''' | | | | style="text-align:center;" |{{IPA|l ल, ɫ *ल}} | | | | |} यहाँ * का अर्थ उन स्वरों पर निशान लगाना है जो हिन्दी के ध्वनि-तन्त्र में नहीं होते, या जिनका शुद्ध उच्चारण अधिकांश भारतीय नहीं कर पाते । === ध्वनि-अक्षरमाला सम्बन्ध === {| class="wikitable" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" ! IPA || align="left" | वर्ण्माला का अक्षर||अन्य बोलियों में |- | [[:en:voiceless bilabial plosive|p]] || p || |- | [[:en:voiced bilabial plosive|b]] || b || |- | [[:en:voiceless alveolar plosive|t]] || t, th ''(rarely) thyme, Thames'' || th ''thing'' ''( [[:en:African American Vernacular English|African-American]], [[:en:New York-New Jersey English|New York]])'' |- | [[:en:voiced alveolar plosive|d]] || d || th ''that'' ''( [[:en:African American Vernacular English|African-American]], [[:en:New York-New Jersey English|New York]])'' |- | [[:en:voiceless velar plosive|k]] || c ''(+ a, o, u, consonants)'', k, ck, ch, qu ''(rarely) conquer'', kh ''(in foreign words)'' || |- | [[:en:voiced velar plosive|g]] || g, gh, gu ''(+ a, e, i)'', gue ''(final position)'' || <!-- removed gg because doubled consonants are almost always pronounced just like single ones: hammer, dagger, abyss, berry, etc. --> |- | [[:en:bilabial nasal|m]] || m || |- | [[:en:alveolar nasal|n]] || n || |- | [[:en:velar nasal|ŋ]] || n ''(before g or k)'', ng || |- | [[:en:voiceless labiodental fricative|f]] || f, ph, gh ''(final, infrequent) laugh, rough'' || th ''thing'' ''(many forms of [[:en:English English|English used in England]])'' |- | [[:en:voiced labiodental fricative|v]] || v || th ''with'' ''( [[:en:Cockney]], [[:en:Estuary English]])'' |- | [[:en:voiceless dental fricative|θ]] ||rowspan=2| th : there is no obvious way to identify which is which from the spelling.|| |- | [[:en:voiced dental fricative|ð]] |- | [[:en:voiceless alveolar fricative|s]] || s, c ''(+ e, i, y)'', sc ''(+ e, i, y)'' || |- | [[:en:voiced alveolar fricative|z]] || z, s ''(finally or occasionally medially)'', |} ==शब्दावली== बेशक, क्योंकि अंग्रेज़ी एक जर्मनिक भाषा है, उसकी ज़्यादातर रोज़मर्रा की शब्दावली '''प्राचीन जर्मन''' से आयी है । इसके अलावा भी अंग्रेज़ी में कई ऋणशब्द हैं । एक सर्वेक्षण के मुताबिक स्थिति ये है : * [[फ़्रांसिसी]] और प्राचीन फ़्रांसिसी : 28.3 % * [[लैटिन]] : 28.2 % * [[प्राचीन ग्रीक]] : 5.32 % * प्राचीन अंग्रेज़ी, प्राचिन नॉर्स और [[डच]] : 25 % ==व्याकरण== [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Engels (taal)]] [[als:Englische Sprache]] [[am:እንግሊዝኛ]] [[an:Idioma anglés]] [[ang:Nīwu Englisc sprǣc]] [[ar:لغة إنجليزية]] [[arc:ܠܫܢܐ ܐܢܓܠܣܝܐ]] [[ast:Inglés]] [[az:İngilis dili]] [[be:Ангельская мова]] [[bg:Английски език]] [[bn:ইংরেজি ভাষা]] [[bpy:ইংরেজি ঠার]] [[br:Saozneg]] [[bs:Engleski jezik]] [[ca:Anglès]] [[chr:ᎩᎵᏏ (ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ)]] [[cs:Angličtina]] [[cv:Акăлчан чĕлхи]] [[cy:Saesneg]] [[da:Engelsk (sprog)]] [[de:Englische Sprache]] [[el:Αγγλική γλώσσα]] [[en:English language]] [[eo:Angla lingvo]] [[es:Idioma inglés]] [[et:Inglise keel]] [[eu:Ingeles]] [[fa:زبان انگلیسی]] [[fi:Englannin kieli]] [[fo:Enskt mál]] [[fr:Anglais]] [[frp:Anglès]] [[fur:Lenghe inglese]] [[fy:Ingelsk]] [[ga:Béarla]] [[gd:A' Bheurla]] [[gl:Lingua inglesa]] [[got:𐌰𐌲𐌲𐌹𐌻𐌰𐍂𐌰𐌶𐌳𐌰]] [[gu:અંગ્રેજી ભાષા]] [[gv:Baarle]] [[he:אנגלית]] [[hr:Engleski jezik]] [[hsb:Jendźelšćina]] [[hu:Angol nyelv]] [[hy:Անգլերեն]] [[ia:Anglese]] [[id:Bahasa Inggris]] [[ilo:Pagsasao nga English]] [[io:Angliana linguo]] [[is:Enska]] [[it:Lingua inglese]] [[iu:ᖃᓪᓗᓈᑎᑐᑦ]] [[ja:英語]] [[jbo:glibau]] [[jv:Basa Inggris]] [[ka:ინგლისური ენა]] [[kn:ಆಂಗ್ಲ]] [[ko:영어]] [[ku:Zimanê îngilîzî]] [[kw:Sowsnek]] [[la:Lingua Anglica]] [[lb:Englesch]] [[li:Ingels]] [[ln:Lingɛlɛ́sa]] [[lt:Anglų kalba]] [[lv:Angļu valoda]] [[mg:Fiteny anglisy]] [[mi:Reo Pākehā]] [[mk:Англиски јазик]] [[ml:ഇംഗ്ലീഷ്]] [[mr:इंग्लिश भाषा]] [[ms:Bahasa Inggeris]] [[nah:Inglatlahtōlli]] [[nap:Lengua ngrese]] [[nds:Engelsche Spraak]] [[nds-nl:Ingels]] [[nl:Engels]] [[nn:Engelsk språk]] [[no:Engelsk språk]] [[nrm:Angliais]] [[nv:Bilagáana bizaad]] [[oc:Anglés]] [[pdc:Englisch]] [[pi:आंगलभाषा]] [[pl:Język angielski]] [[pt:Língua inglesa]] [[qu:Inlish simi]] [[rm:Lingua englaisa]] [[ro:Limba engleză]] [[ru:Английский язык]] [[scn:Lingua ngrisa]] [[sco:Inglis leid]] [[se:Eaŋgalsgiella]] [[sh:Engleski jezik]] [[simple:English language]] [[sk:Angličtina]] [[sl:Angleščina]] [[so:Ingiriis]] [[sq:Gjuha angleze]] [[sr:Енглески језик]] [[st:Senyesemane]] [[su:Basa Inggris]] [[sv:Engelska]] [[sw:Kiingereza]] [[ta:ஆங்கிலம்]] [[tg:Забони англисӣ]] [[th:ภาษาอังกฤษ]] [[tk:Iňlisçe]] [[tl:Wikang Ingles]] [[tpi:Tok Inglis]] [[tr:İngilizce]] [[ug:ئىنگلىز تىلى]] [[uk:Англійська мова]] [[ur:انگريزی]] [[vi:Tiếng Anh]] [[xh:IsiNgesi]] [[zh:英语]] [[zh-min-nan:Eng-gí]] [[zh-yue:英語]] [[zu:IsiNgisi]] द्रविड़ भाषाएँ 3424 17268 2006-03-09T11:32:48Z Magicalsaumy 423 डिलीट --देखिये द्रविड़ भाषा-परिवार हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार 3425 25455 2006-08-27T20:38:47Z 24.24.251.230 [[चित्र:IE_countries.png|300px|thumb|right|हिन्द-यूरोपीय भाषाएँ बोलने वाले देश । नारंगी में वो देश हैं जिनकी बहुमत भाषा हिन्द-यूरोपीर परिवार से है, पीले देश वो हैं जिनकी एक आधिकारिक भाषा हिन्द-यूरोपीय है, पर अल्पमत मे है ।]] '''हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार''' ([[:en:Indo-European languages|Indo-European family of languages]]) दुनिया का सबसे बड़ा भाषा परिवार (यानी कि सम्बन्धित भाषाओं का समूह) हैं । हिन्द-यूरोपीय (या '''भारोपीय''') भाषा परिवार में विश्व की सैंकड़ों भाषाएँ और बोलियाँ सम्मिलित हैं । आधुनिक हिन्द यूरोपीय भाषाओं में से कुछ हैं : [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसिसी]], [[जर्मन]], [[पुर्तगाली]], [[स्पैनिश]], [[डच]], [[फ़ारसी]], [[बांग्ला]], [[पंजाबी]], [[रूसी]], इत्यादि । ये सभी भाषाएँ एक ही आदिम भाषा से निकली है -- '''आदिम-हिन्द-यूरोपीय''' ([[:en:Proto-Indo-European language|Proto-Indo-European]]) भाषा, जो संस्कृत से काफ़ी मिलती-जुलती थी, जैसे कि वो सांस्कृत का ही आदिम रूप हो । ==ख़ासियत== इन भाषाओं की ख़ासियत है कि सभी प्राचीन हिन्द-यूरोपीय भाषाओं ( जैसे [[लैटीन]], [[प्राचीन यूनानी भाषा]], [[संस्कृत]], आदि) में संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण और क्रिया के कई शब्द-रूप होते थे, जो वाक्य में इनका व्याकरणिक रूप दिखाते थे । ज़्यादातर ये शब्द-रूप शब्द के आख़िर में प्रत्यय द्वारा बनाये जाती थे (end-inflection) । रोज़मर्रा की चीज़ों, सगे-सम्बन्धियों, सामन्य जानवरों, क्रियाओं के लिये काम आने वाले शब्द इस परिवार की सभी प्राचीन भाषाओं में एक दूसरे से क़ाफ़ी मिलते-जुलते थे, और इस तर्ज़ पर भाषाविदों ने '''[[आदिम-हिन्द-यूरोपीय भाषा]]''' की पारिकल्पना की । नीचे दिये टेबल में कुछ प्राचीन और नयी हिन्द-यूरोपीय भाषाओं की आम शब्दावली के कुछ शब्द और परिकल्पित [[आदिम-हिन्द-यूरोपीय]] की पुनर्रचना दिये गये हैं (सभी शब्द और देवनागरी लिप्यान्तरण पूरी तरह शुद्ध नहीं हैं, और इटैलिक्स में प्राचीन भाषा के शब्द दिये गये हैं) । {|border="2" |-align="center" ! हिन्दी || संस्कृत || लैटिन || प्राचीन यूनानी || आधुनिक जर्मन || अंग्रेज़ी || आदिम-हिन्द-यूरोपीय |-align="center" | माँ || मातृ || मातेर mater|| मैतैर meter|| मुटर mutter|| मदर mother|| *मातेर *mater |-align="center" | पिता || पितृ || पातेर pater|| पातैर pater|| फ़ाटर vater|| फ़ादर father|| *पतेर *pater |-align="center" | भाई || भ्रातृ || फ़्रातेर frater|| फ्रातैर phrater|| ब्रूडर bruder|| ब्रदर brother|| *भ्रातेर *bhrater |-align="center" | बहिन || स्वसृ || सोरोर soror|| एओर eor|| श्वॅस्टर schwester|| सिस्टर sister|| *सुएसोर *swesor |-align="center" | कुत्ता (श्वान) || श्वन् || कानिस canis|| क्युओन kyon|| हुण्ड hund|| हाउण्ड hound|| *कुओन *k'won |-align="center" | है || अस्ति || एस्त est|| एस्ति esti|| इस्ट ist|| इज़ is|| *एस्ति *esti |-align="center" | पर || पत्त्र || पेन्ना penna|| प्तेरोस pteros|| फ़ेडर feder|| फ़ेदर feather|| *पेत (उड़ना) *pet |-align="center" | भेड़ || अवि || ओविस ovis|| ओइस ois|| आउअ (भेड़ी) aue|| ईउअ (भेड़ी) ewe|| *ओउइ *owi |-align="center" | अश्व || अश्व || एक्वु-उस equus|| हिप्पोस hippos|| ''एहवाज़'' ''ehwaz''|| ''एओह'' ''eoh''|| *एकुओ *ek'wo |-align="center" | मन || मनस् || मेन्स mens|| मेनोस menos|| मिन्न्-अ minne|| माइण्ड mind|| *मेन *men |-align="center" | मानव || मानव, मनु || - || - || मन्न mann|| मैन man|| *मनु *manu |-align="center" | नाम || नामन् || नोमेन nomen|| ओनोमा onoma|| नाम्-अ name|| नेम name|| *नोम्न *nomn |-align="center" | तू, तुम || त्वम् || तू tu|| सू su|| दू du|| दाउ thou|| *तु *tu |-align="center" | देवता || देव || देउस deus|| थेओस theos|| ''ज़िउ'' ''ziu''|| डिवाइन divine|| *देइवोस *deiwos |-align="center" | गाय || गौस् || बोस bos|| बुओस buos|| कू kuh|| काउ cow|| *ग्वोउ *gwou |-align="center" |} ==शाखाएँ== हिन्द यूरोपीय परिवार की कई शाखाएँ हैं । हर शाखा की उपशाखा और उसमें सम्मिलित मुख्य प्राचीन और आधुनिक भाषाएँ और उनके मुख्य देश (ब्रैकेट में) नीचे दिये हुए हैं । ==='''अल्बानियाई'''=== * आधुनिक [[अल्बानियाई]] ([[अल्बानिया]]) ==='''अनतोलियाई'''=== * प्रचीन [[हित्ती]] (प्राचीन [[तुर्की]]) ==='''अरमेनियाई'''=== * आधुनिक [[अरमेनियाई]] ([[आर्मीनिया]]) ==='''बाल्टिक'''=== * [[लिथुआनियाई]] ([[लिथुआनिया]]) * [[लातवियाई]] ([[लातविया]]) ==='''केल्टिक'''=== * [[आयरिश गाएलिक]] ([[आयरलैंड]]) * [[स्कॉटिश गाएलिक]] ([[स्कॉटलैंड]]) ==='''जर्मनिक'''=== * ''पूर्वी जर्मनिक उपशाखा'' ** गॉथिक (प्राचीन [[जर्मनी]]) * ''उत्तरी जर्मनिक उपशाखा'' ** ''पूर्वी उपशाखा'' *** [[डैनिश]] ([[डेनमार्क]]) *** [[स्वीडिश]] ([[स्वीडन]]) *** [[नॉर्वेजियन]] बोकमल ([[नॉर्वे]]) ** ''पश्चिमी उपशाखा'' *** [[आइस्लैण्डिक]] ([[आइस्लैण्ड]]) *** नॉर्वेजियन नूनॉर्स्क ([[नॉर्वे]]) * ''पश्चिमी जर्मनिक उपशाखा'' ** ''उच्च जर्मनिक उपशाखा'' *** आधुनिक उच्च [[जर्मन]] ([[जर्मनी]], [[ऑस्ट्रिया]]) *** श्वाइत्सर्-दोइच ''या'' [[स्विस-जर्मन]] (उत्तर और मध्य [[स्विट्ज़रलैंड]]) ** ''निम्न जर्मनिक उपशाखा'' *** निम्न जर्मनियाई बोलियाँ ([[जर्मनी]]) *** [[डच]] ([[नीदरलैंड]]) ** ''ऍंग्लो फ़्रिसियन'' *** [[अंग्रेज़ी]] ([[इंग्लैंड]], [[संयुक्त राज्य अमेरिका]], [[ऑस्ट्रेलिया]], [[कनाडा]], इत्यादि) *** [[फ़्रिसियन]] ([[नीदरलैंड]]) ==='''ग्रीक'''=== (अथवा यूनानी) * [[प्राचीन ग्रीक]] (प्राचीन [[यूनान]]) ** आधुनिक [[ग्रीक]] (आधुनिक [[यूनान]]) ==='''हिन्द ईरानी'''=== * ''[[हिन्द-आर्य भाषाएँ|हिन्द-आर्य]] उपशाखा'' ** [[संस्कृत]] (प्राचीन [[भारत]]) *** [[हिन्दी]] (आधुनिक [[भारत]]) *** [[उर्दू]] (आधुनिक भारत, [[पाकिस्तान]]) *** [[बांग्ला]] (आधुनिक भारत--पश्चिम बंगाल, [[बांग्लादेश]]) *** [[पंजाबी]] (आधुनिक भारत, पाकिस्तान--[[पंजाब]]) *** [[मराठी]] (आधुनिक भारत--[[महाराष्ट्र]]) *** [[गुजराती]] (आधुनिक भारत--[[गुजरात]]) *** [[सिन्धी]] (आधुनिक भारत, [[पाकिस्तान]]--सिन्ध) *** [[कश्मीरी]] (आधुनिक भारत--[[जम्मू और कश्मीर]]) *** [[असमिया]] (आधुनिक भारत--[[असम]]) *** [[रोमानी]] ([[यूरोप]] में, [[रोमा]] बंजारों द्वारा) * ''[[ईरानी]]'' ** [[अवेस्तन]] (प्राचीन [[ईरान]]) ** [[फ़ारसी]] (आधुनिक [[ईरान]]) ==='''इटैलिक'''=== * [[लातिनी]] या [[लैटिन]] (प्राचीन [[इटली]]) ** [[फ़्रांसिसी]] ([[फ़्रांस]], [[कनाडा]], पूर्वी [[स्विट्ज़रलैंड]], [[बेल्जियम]], इत्यादि) ** [[इतालवी]] ([[इटली]]) ** [[पुर्तगाली]] ([[पुर्तगाल]], [[ब्राज़ील]], आदि) ** [[स्पैनिश]] ([[स्पेन]], [[मेक्सिको]], [[अर्जेन्टीना]], आदि) ** [[रोमानियाई]] ([[रोमानिया]], [[मोल्दाविया]]) ==='''स्लाव'''=== * ''पूर्वी उपशाखा'' ** [[बेलारूसी]] ([[बेलारूस]]) ** [[रूसी]] ([[रूस]]) ** [[युक्रेनियन]] ([[यूक्रेन]]) * ''पश्चिमी उपशाखा'' ** [[चेक]] ([[चेक गणराज्य]]) ** [[पोलिश]] ([[पोलैंड]]) ** [[स्लोवाक]] ([[स्लोवाकिया]]) * ''दक्षिणी'' ** [[बुल्ग़ारियाई]] ([[बुल्गारिया]]) ** [[बॉस्नियाई]] ([[बॉस्निया]]) ** [[क्रोएशियाई]] ([[क्रोएशिया]]) ** [[मैसिडोनियाई]] ([[मैसिडोनिया]]) ** [[स्लोवेनियाई]] ([[स्लोवेनिया]]) ** [[सर्बियाई]] ([[सर्बिया]]) ==='''तोख़ारी'''=== * [[प्राचीन तोख़ारी]] (मध्य [[एशिया]]) ==वर्गीकरण== हिन्द यूरोपीय शाखाओं को मुख्यतः दो वर्गों में रखा जाता है : केन्तुम वर्ग और सातम वर्ग । ==='''सातम वर्ग'''=== इस वर्ग की प्राचीन भाषाओं में आदि-हिन्द-यूरोपीय भाषा के व्यंजन : ''क्य, ग्य'' और ''घ्य'', स्पर्श-संघर्षी या संघर्षी व्यंजनों में बदल गये, जैसे : ''च, ज, स'', और ''श'' । साथ ही साथ, आदि-हिन्द-यूरोपीय भाषा के व्यंजन : ''क्व, ग्व'' और ''घ्व'', इनमें विलय हो गये : ''क, ग'' और ''घ'' । इनमें बाल्टिक, स्लाव, [[हिन्द ईरानी]], अरमेनियाई और अल्बानियाई शाखाँ आती हैं । संस्कृत इसी वर्ग में आती है । ==='''केन्तुम वर्ग'''=== इस वर्ग की प्राचीन भाषाओं में आदि-हिन्द-यूरोपीय भाषा के व्यंजन : ''क्व, ग्व'' और ''घ्व'' वैसे ही परिरक्षित रहे । आदि-हिन्द-यूरोपीय भाषा के व्यंजन : ''क्य, ग्य'' और ''घ्य'', इनमें विलय हो गये : ''क, ग'' और ''घ'' । इनमें इटैलिक, यूनानी, केल्टिक, और जर्मनिक शाखाँ आती हैं । ==आर्य लोग== [[चित्र:IE3500BP.png|right|thumb|300px|"कुरगन-कब्र-टीले" की अवधारणा के अनुसार लगभग 1500 ई.पू. तक आर्य कबीलों का यूरोप और एशिया में फ़ैलाव]] संस्कृत शब्द '''आर्य''' का मतलब होता था कुलीन और सभ्य । इसलिये पुराने इतिहारकारों, जैसे मॅक्स म्युलर ने आदिम- और आधुनिक हिन्द-यूरोपीय भाषा बोलने वाली जातियों का नाम "आर्य" रख दिया । ये नाम यूरोपीय लोगों को क़ाफ़ी पसन्द आया और जल्द ही सभी यूरोपीय वासियों ने अपने अपने देशों को प्रचीन आर्यों की जन्मभूमि बताना शुरूकर दिया (ये बात आजतक जारी है) । ख़ासतौर पर [[हिट्लर]] प्रचारित किया कि प्राचीन आर्यों की जन्मभूमि [[जर्मनी]] ही है, और आर्य का अर्थ शुद्ध नस्ल का मनुष्य है, जिसकी त्वचा गोरी, क़द लम्बा, आँखे नीली और बाल सुनहरे हैं । हिट्लर के मुताबिक जर्मन लोग ही सर्वोच्च और सर्वशक्तिमान नस्ल के हैं, और ख़ास तौर पर [[यहूदी धर्म|यहूदी]] लोग घटिया नस्ल के और अनार्य हैं (और जीने के लायक भी नहीं) । ब्रिटिश लोगों ने प्रचारित किया कि लगभग 1700 ई.पू. में हिन्द-आर्य कबीलों ने यूरोप से आकर सिन्धु-घाटी में आक्रमण किया और भारत की देशी [[सिन्धु घाटी सभ्यता]] को उजाड़ दिया और उसके निवासियों का नरसंहार किया और बाद में बचे-खुचे लोगों को ग़ुलाम बना लिया -- जिनको [[ऋग्वेद]] में दास और दस्यु कहा गया है (इस तरह वो अपने उपनिवेशवाद को सही ठहराना चाहते थे ) । हिट्लर के यहूदी नरसंहार के बाद अब "आर्य" शब्द का मतलब भाषाई अर्थ में लगाया जाता है, न कि नस्ल के लिये । पर अभी भी इतिहासकार और भाषाविद आर्यों की जन्मभूमि की खोज कर रहे हैं । एक विचारधारा के मुताबिक आर्यों की जन्मभूमि मध्य एशिया में थी, शायद दक्षिणी रूस या कैस्पियन सागर के आस-पास । वहीं से उनके कबीले दुनिया के कई देशों में पहुँचे । हिन्द-आर्य कबीलों का भारतीय उपमहाद्वीप में प्रवास धीरे-धीरे और शान्तिपूर्वक हुआ था, और ब्रिटिश इतिहासकारों की "ख़ून-खराबे" वाली बातों का कोई प्रमाण नहीं है । उस वक़्त (1800 ई.पू.) तक सिन्धु-घाटी सभ्यता या तो भूकम्पों से या सिन्धु-सरस्वती नदियों की धारा में बदलाव और सूखे की वजह से ख़ुद ही तबाह हो गयी थी । ये विचारधारा आजकल दुनिया के ज़्यादातर भाषाविद और इतिहासकार मानते हैं । मध्य एशिया के "कुरगन कब्र-टीले" प्राचीन आर्यों द्वारा बनाये गये माने जाते हैं । एक दूसरी विचारधारा के मुताबिक प्राचीन आर्यों की जन्मभूमि [[भारत]] ही है, और यहीं से आर्य कबीले यूरोप और बाकी एशिया में प्रवास किये । इस बात को कई भारतीय और हिन्दुत्व-वादी मानते हैं (और ये भी कि सिन्धु-सरवती सभ्यता आर्यों की सभ्यता थी और बाकी हिन्द-यूरोपीय भाषाएँ संस्कृत से विकसित हुई हैं), पर बाकी दुनिया में इस दृष्टिकोण की कोई कद्र नहीं है । ज़्यादातर भाषाविदों के मुताबिक "आदिम-हिन्द-यूरोपीय" भाषा के पुनर्निर्मित शब्द यही इशारा करते हैं कि प्राचीन आर्य जन्मस्थान एक विशाल, शीतोष्ण घास का चारागाह था । वैसे भी भारतीय जलवायु और पशु-पक्षियों के शब्दों के लिये यूनानी, लैटिन, जर्मन, और अन्य हिन्द्-यूरोपीय भाषाओं में मिलते जुलते शब्द नहीं मिलते, जैसे मोर, मुर्गा, बाघ, हाथी, आम, केला, पीपल, बरगद, नीम, गर्म-मौसम, गैण्डा, भैंस, चावल, इत्यादि । साथ-ही-साथ, सिन्धु घाटी सभ्यता में बड़े शहर, मछ्ली का उपभोग, 2000 ई.पू. से पहले घोड़े की पूरी ग़ैरहाज़िरी और बाद में भी घोड़ों के बहुत ही कम अवशेष, उनके देवताओं के चित्रों का वैदिक देवताओं से भिन्न होना, उनका बाघ और बैल को आदर जबकि ऋग्वेद में बब्बर-शेर और गाय अधिक उल्लेखित हैं, उनके अधिकांश शहरों में (कालीबंगन, आदि को छोड़कर) वैदिक यज्ञ-अग्नि-वेदी का अभाव, इत्यादि यही इशारा करते हैं कि इसके निवासी आर्य तो नहीं थे । जो भी हो, ये सवाल आज भी तीखी नोक-झोंक का केन्द्र बना हुआ है । ==इस वर्ग के बाहर की भाषाएँ== कई भाषाएँ हिन्द यूरोपीय परिवार के बाहर आती है । उनके अपने अलग परिवार हैं । जैसे : [[द्रविड़]] परिवार ([[तमिल]], [[तेलगु]], [[कन्नड़]], [[मलयालम]]), [[सामी-हामी]] परिवार ([[अरबी]], [[इब्रानी]]), चीनी-तिब्बती परिवार ([[चीनी]], [[तिब्बती]], ख्मेर), जापानी परिवार ([[जापानी]]), अल्ताई परिवार ([[तुर्की]]) इत्यादि । ==बाहरी कड़ियाँ== {{Spoken Wikipedia-2|2006-03-02|Hi-Hind-Europiya_bhaashaa_parivaar_part1.ogg|Hi-Hind-Europiya_bhaashaa_parivaar_part2.ogg}} ==उल्लेख== *[[:en:Indo-European languages]] *[[:en:Centum-Satem isogloss]] *[[:en:List of Proto-Indo-European roots]] *Webster's New World Dictionary [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-परिवार]] [[af:Indo-Europese tale]] [[ang:Indo-Europisc geþéodu]] [[ar:هندوأوربية]] [[be:Індаэўрапейскія мовы]] [[bg:Индоевропейски езици]] [[br:Yezhoù Europa]] [[bs:Indoevropski jezici]] [[ca:Llengües indoeuropees]] [[cs:Indoevropská jazyková rodina]] [[cy:Ieithoedd Indo-Ewropeaidd]] [[da:Indoeuropæiske sprog]] [[de:Indogermanische Sprachfamilie]] [[el:Ινδοευρωπαϊκές Γλώσσες]] [[en:Indo-European languages]] [[eo:Hindeŭropa lingvaro]] [[es:Lenguas indoeuropeas]] [[et:Indoeuroopa keeled]] [[fa:زبانهای هندواروپایی]] [[fi:Indoeurooppalaiset kielet]] [[fo:Indo-evropeisk mál]] [[fr:Langues indo-européennes]] [[fy:Yndo-Jeropeeske talen]] [[ga:Cine teangeolaíoch Ind-Eorpach]] [[he:שפות הודו-אירופיות]] [[hr:Indoeuropska jezična porodica]] [[hu:Indoeurópai nyelvcsalád]] [[it:Lingue indoeuropee]] [[ja:インド・ヨーロッパ語族]] [[jbo:xinjoiro'o bangu]] [[ko:인도유럽어족]] [[ku:Zimanmalbata Hind û Ewropî]] [[kw:Yethow Eyndo-Europek]] [[la:Linguae Indoeuropaeae]] [[lv:Indoeiropieši]] [[nds:Indoeuropääsche Spraken]] [[nl:Indo-Europese talen]] [[no:Indo-europeiske språk]] [[oc:Indo-europèu]] [[pl:Języki indoeuropejskie]] [[pt:Línguas indo-européias]] [[ro:Limbile indo-europene]] [[ru:Индоевропейские языки]] [[se:Indoeurohpálaš gielat]] [[sl:Indoevropski jeziki]] [[sv:Indoeuropeiska språk]] [[th:ภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน]] [[tr:Hint-Avrupa dil ailesi]] [[uk:Індоєвропейські мови]] [[vi:Hệ ngôn ngữ Ấn-Âu]] [[zh:印欧语系]] भाषा-परिवार 3426 29598 2006-10-04T19:45:05Z Mitul0520 211 /* मुख्य भाषा-परिवार */ '''भाषा-परिवार''' आपस में सम्बन्धित भाषाओं का परिवार होता है । कौन भाषाएँ किस परिवार में आती हैं , ये सब भाषाविद निर्णय करते हैं । ==भाषा का समाजशास्त्र== एक ताज़ा भाषाई अनुमान के मुताबिक़ दुनिया में एक वक़्त कुल छह हज़ार आठ सौ नौ भाषाएँ बोली जाती थीं {{तथ्य}} लेकिन उनकी संख्या तेज़ी से कम हो रही है. क्योंकि 90 प्रतिशत भाषाएँ ऐसी हैं जिनके बोलने वालों की संख्या एक लाख से कम है.537 भाषाएँ ऐसी भी हैं जिनके बोलने वाले पचास से भी कम रह गए हैं लेकिन ज़्यादा अफ़सोसनाक हालत उन 46 भाषाओं की है जो आने वाले चंद सालों में ख़त्म होने वाली हैं क्योंकि उनके बालने वाला सिर्फ़ एक-एक ही इनसान बाक़ी रह गया है.चीन में बोली जाने वाली मन्दारिन भाषा आबादी के लिहाज़ से दुनिया की सबसे बड़ी भाषा समझी जाती है जबकि अंग्रेज़ी भाषा दूसरे नंबर पर है.[[हिंदी]] और [[उर्दू]] को अगर एक भाषा माना जाए तो आबादी के लिहाज़ से वो विश्व की तीसरी बड़ी भाषा है लेकिन अगर हिंदी को अलग भाषा के तौर पर देखा जाए तो दुनिया भर की ज़बानों की सूची में उसका नंबर छठा बनता है. पाँचवें नंबर पर [[बांग्ला]] है और उर्दू 22वें नंबर पर चली जाती है. इसके अलावा [[अरबी]] और [[हसपानवी]] भी दुनिया की बड़ी भाषाओं में शामिल है लेकिन अंग्रेज़ी का मामला सबसे अलग है.चूँकि दुनिया में सिर्फ़ 32 करोड़ लोग की [[मातृभाषा]] अंग्रेज़ी है जिनकी बहुतायत [[अमरीका]], [[कनाडा]], [[ब्रिटेन]], [[ऑस्ट्रेलिया]] और [[न्यूज़ीलैंड]] में है.लेकिन दुनिया भर के देशों में अन्य 35 करोड़ लोग ऐसे हैं जो अंग्रेज़ी को एक संपर्क भाषा के तौर पर इस्तेमाल करते हैं यानी अपनी मातृ भाषा के साथ-साथ वे अंग्रेज़ी भी उसी सुविधा और रफ़्तार से बोल लेते हैं. उनके अलावा दस से पंद्रह करोड़ तक ऐसे लोग भी हैं जिन्होंने अपनी ज़रूरत के लिए अंग्रेज़ी सीखी है लेकिन ऐसे लोगों की संख्या अब तेज़ी से बढ़ रही है जिनकी न तो यह मातृ भाषा है और न ही संपर्क भाषा.अलबत्ता शिक्षा, रोज़गार या केवल बौद्धिक ज्ञान के विस्तार के उद्देश्य से उन्होंने अंग्रेज़ी में महारत हासिल की है. [[रेडियो]], [[टीवी]], [[फ़िल्म]] और ख़ासतौर पर [[इंटरनेट]] का इस्तेमाल बढ़ने के साथ-साथ अंग्रेज़ी का इस्तेमाल भी बढ़ता जा रहा है.एक भाषा के तौर पर अंग्रेज़ी की प्रकृति को पूरी तरह समझने के लिए भाषा विज्ञान के कुछ आधारभूत सिद्धांतों का जानना ज़रूरी है. मसलन हमें मालूम होना चाहिए कि दुनिया भर की भाषाएँ किन समूहों में बँटी हैं और किसी भी भाषा के समझने के लिए उसकी उत्पत्ति जानना ज़रूरी है. ==मुख्य भाषा-परिवार== दुनिया भर में बोली जाने वाली क़रीब सात हज़ार भाषाओं को कम से कम दस परिवारों में विभाजित किया जाता है जिनमें से चार परिवारों का ज़िक्र नीचे है : ==='''[[भारत-यूरोपीय भाषा-परिवार]] (भारोपीय भाषा परिवार)'''=== (Indo-European family) यह समूह भाषाओं का सबसे बड़ा परिवार है और हमारी समीक्षा के लिए सबसे महत्वपूर्ण भी है क्योंकि [[अंग्रेज़ी]],[[रूसी]], [[प्राचीन फारसी]], [[हिन्दी]], [[पंजाबी]], [[जर्मन]]--ये तमाम भाषाएँ इसी समूह से संबंध रखती हैं. [[संस्कृत]], ग्रीक और [[लातीनी]] जैसी शास्त्रीय भाषाओं का संबंध भी इसी समूह से है. लेकिन अरबी एक बिल्कुल विभिन्न परिवार से संबंध रखती है. इस परिवार की प्राचीन भाषाएँ '''बहिर्मुखी श्लिष्ट-योगात्मक''' (end-inflecting) थीं । इसी समूह को पहले '''आर्य-परिवार''' भी कहा जाता था । ==='''[[चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार]]'''=== (The Sino - Tibetan Family) दुनिया में आबादी के लिहाज़ से सबसे बड़ी भाषा '''मन्दारिन''' (उत्तरी [[चीनी भाषा]]) इसी परिवार से संबंध रखती है. [[चीन]] और [[तिब्बत]] में बोली जाने वाली कई भाषाओं के अलावा बर्मी भाषा भी इसी समुदाय की है. इनकी स्वरलहरी एक ही है. एक ही आवाज़ अगर ऊँचे या नीचे सुर में अदा की जाए तो शब्द का अर्थ बदल जाता है. ==='''[[सामी-हामी भाषा-परिवार]]''' या '''अफ़्रीकी-एशियाई भाषा-परिवार'''=== (The Afro - Asiatic family or Semito-Hamitic family) इसकी प्रमुख भाषाओं में [[आरामी]], [[असेरी]], [[सुमेरी]], [[अक्कादी]] और [[कनानी]] वग़ैरा शामिल थीं लेकिन आजकल इस समूह की प्रसिद्धतम भाषाएँ [[अरबी]] और [[इब्रानी]] हैं. इन भाषाओं में मुख्यतः तीन धातु-अक्षर होते हैं और बीच में स्वर घुसाकर इनसे क्रिया और संज्ञाएँ बनायी जाती हैं (अन्तर्मुखी श्लिष्ट-योगात्मक भाषाएँ) । ==='''[[द्रविड़ भाषा-परिवार]]'''=== (The Dravidian Family) भाषाओं का द्रविड़ी परिवार इस लिहाज़ से बड़ा दिलचस्प है कि हालाँकि ये भाषाएँ भारत के दक्षिणी प्रदेशों में बोली जाती हैं लेकिन उनका उत्तरी क्षेत्र में बोली जाने वाली भाषाओं से कोई संबंध नहीं है (संस्कृत से ऋणशब्द लेने के अलावा) । इसलिए उर्दू या हिंदी का अंग्रेज़ी या जर्मन भाषा से तो कोई रिश्ता निकल सकता है लेकिन मलयालम भाषा से नहीं. दक्षिणी भारत और श्रीलंका में द्रविड़ी समूह की कोई 26 भाषाएँ बोली जाती हैं लेकिन उनमें ज़्यादा मशहूर [[तमिल]], [[तेलुगु]], [[मलयालम]] और [[कन्नड़]] हैं. ये अन्त-अश्लिष्ट-योगात्मक भाषाएँ हैं । [[श्रेणी:भाषा-परिवार| ]] [[af:Taalfamilies]] [[ar:عائلات لغوية]] [[cs:Seznam jazyků (podle skupin)]] [[da:Sprogfamilie]] [[de:Sprachfamilie]] [[en:Language families and languages]] [[eo:Lingva familio]] [[es:Familias de lenguas]] [[fr:Langues par famille]] [[it:Famiglie linguistiche]] [[ja:言語の分類一覧]] [[ko:어족]] [[la:Linguae mundi]] [[lt:Kalbų šeimos]] [[nl:Taalfamilies]] [[no:Liste over språkfamilier]] [[pl:Rodzina językowa]] [[ro:Familii de limbi]] [[ru:Генеалогическое дерево языков]] [[simple:Language families and languages]] [[sl:Jezikovne družine in jeziki]] [[zh-cn:语言系属分类]] नैटो 3427 46395 2007-01-26T10:51:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:نیٹو]] नैटो को जन्म देने वाली [[वाशिंगटन]] संधि पर [[अमरीका]], [[कनाडा]] और दस पश्चिमी यूरोपीय देशों - [[ब्रिटेन]], [[फ्रांस]], [[बेल्जियम]], [[नीदरलैंड]], [[लक्ज़मबर्ग]], [[आइसलैंड]], [[नौर्वे]], [[इटली]] और [[पुर्तगाल]] ने हस्ताक्षर किए. नैटो संधि का मुख्य प्रावधान यह था कि अगर किसी भी सदस्य देश पर हमला होता है तो उसे पूरे संगठन पर हमला माना जाएगा और बाक़ी देश उसकी एकजुट होकर उसकी सुरक्षा के लिए कार्रवाई करेंगे. अमरीका ने यूरोप के एकीकरण को अपना समर्थन तो दिया लेकिन इस मामले में कुछ ठोस प्रगति नहीं हो पाई. {{stub}} [[an:OTAN]] [[ar:حلف الناتو]] [[ast:Organización del Tratáu del Atlánticu Norte]] [[az:Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı]] [[be:Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] [[bg:НАТО]] [[bn:ন্যাটো]] [[br:Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel]] [[bs:NATO]] [[ca:OTAN]] [[cs:Severoatlantická aliance]] [[cy:Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd]] [[da:NATO]] [[de:NATO]] [[el:ΝΑΤΟ]] [[en:NATO]] [[eo:NATO]] [[es:Organización del Tratado del Atlántico Norte]] [[et:NATO]] [[eu:Ipar Atlantiarreko Itunaren Erakundea]] [[fa:ناتو]] [[fi:NATO]] [[fr:Organisation du traité de l'Atlantique Nord]] [[fy:Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje]] [[gl:OTAN]] [[he:נאט"ו]] [[hr:NATO]] [[hu:Észak-atlanti Szerződés Szervezete]] [[ia:OTAN]] [[id:NATO]] [[io:NATO]] [[is:Atlantshafsbandalagið]] [[it:NATO]] [[ja:北大西洋条約機構]] [[ka:ნატო (ორგანიზაცია)]] [[kn:ನ್ಯಾಟೋ]] [[ko:북대서양 조약 기구]] [[ku:NATO]] [[lb:Organisatioun vum Nordatlantik-Traité]] [[lt:NATO]] [[lv:NATO]] [[mk:НАТО]] [[nl:Noord-Atlantische Verdragsorganisatie]] [[nn:NATO]] [[no:NATO]] [[pl:NATO]] [[pt:Organização do Tratado do Atlântico Norte]] [[rmy:Organizaciya le Tratatosko le Nordutne Atlantikosko]] [[ro:Organizaţia Tratatului Atlanticului de Nord]] [[ru:НАТО]] [[ru-sib:НАТО]] [[se:NATO]] [[sh:NATO]] [[simple:North Atlantic Treaty Organisation]] [[sk:Organizácia Severoatlantickej zmluvy]] [[sl:NATO]] [[sq:NATO]] [[sr:НАТО]] [[sv:NATO]] [[th:องค์การสนธิสัญญาป้องกันแอตแลนติกเหนือ]] [[tr:Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü]] [[uk:НАТО]] [[ur:نیٹو]] [[vi:NATO]] [[zh:北大西洋公约组织]] [[zh-min-nan:NATO]] [[zh-yue:北大西洋公約組織]] शूमाँ घोषणा-पत्र 3428 12156 2005-05-19T01:43:06Z 207.68.110.60 [[फ्रांस]] के विदेशमंत्री [[रॉबर्ट शूमाँ]] ने [[कोयला]] और स्टीम उत्पादन में सहयोग के लिए [[जर्मनी]] और फ्रांस के लिए एक योजना घोषित की. कुछ अन्य देशों को भी इसमें शामिल होने का न्यौता दिया गया. शूमाँ योजना इस विचार पर आधारित थी कि शांति के लिए यूरोपीय एकता बहुत ज़रूरी है. रॉबर्ट शूमाँ ने कहा कि उत्पादन में सहयोग से फ्रांस और जर्मनी के बीच सहयोग और दोस्ती की नई शुरूआत होगी और दोनों युद्ध से परे हटकर शांति के बारे में सोचना शुरू करेंगे. {{stub}} पेरिस संधि 3429 12157 2005-05-19T01:45:04Z 207.68.110.60 28 फ़रवरी, 1951 पेरिस संधि ने यूरोपीय कोयला और स्टील संगठन (ईसीएससी) का गठन हुआ. इस पर छह देशों-फ्रांस, जर्मनी, बेल्जियम, नीदरलैंड, लक्ज़मबर्ग और इटली ने हस्ताक्षर किए. कोयला और स्टील उद्योगों की देखभाल के लिए एक उच्च दर्जे का प्राधिकरण बनाया गया. इस प्राधिकरण के अधिकारों को संतुलित करने के लिए जर्मनी के समर्थन से नीदरलैंड ने एक मंत्रि परिषद के गठन पर भी ज़ोर दिया जिसमें सदस्य देशों से मंत्री शामिल किए जाएं. यूरोपीय कोयला और स्टील संगठन 3430 32069 2006-10-24T00:14:42Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[oc:Comunautat Europèa del Carbon e de l'Acièr]] 29 फ़रवरी, 1952 ईसीएससी ने काम शुरु किया यूरोपीय कोयला और स्टील संगठन (ईसीएससी) ने ज्याँ मोनेट की अध्यक्षता में काम शुरू कर दिया. दरअसल ज्याँ मोनेट की शूमाँ घोषणा-पत्र के पीछे मुख्य प्रेरणा थे. इस संगठन ने फ्रांस के स्टील उद्योग को जर्मनी से कोयला देने की गारंटी सुनिश्चित की. इसने ब्लेजियम और इटली की कोयला खानों में सुधार के लिए धन भी मुहैया कराने का प्रावधान किया. जर्मनी इस पर सहमत हो गया और उसने अंतरराष्ट्रीय समुदाय में सम्मान हासिल करने के लिए स्टील उत्पादकों के संगठनों को भी भंग कर [[bg:Европейска общност за въглища и стомана]] [[ca:Comunitat Europea del Carbó i de l'Acer]] [[cs:Evropské společenství uhlí a oceli]] [[cy:Cymuned Glo a Dur Ewropeaidd]] [[da:Kul- og Stålunionen]] [[de:Europäische Gemeinschaft für Kohle und Stahl]] [[en:European Coal and Steel Community]] [[es:Comunidad Europea del Carbón y del Acero]] [[fi:Euroopan hiili- ja teräsyhteisö]] [[fr:Communauté européenne du charbon et de l'acier]] [[he:קהילת הפחם והפלדה האירופית]] [[hr:Europska zajednica za ugljen i čelik]] [[hu:Európai Szén- és Acélközösség]] [[io:Europana Karbono- e Stalo-Komuneso]] [[it:Comunità Europea del Carbone e dell'Acciaio]] [[ja:欧州石炭鉄鋼共同体]] [[ko:유럽 석탄 철강 공동체]] [[lb:Communauté européenne du Charbon et de l'Acier]] [[nl:Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal]] [[no:Det europeiske kull- og stålfellesskap]] [[oc:Comunautat Europèa del Carbon e de l'Acièr]] [[pl:Europejska Wspólnota Węgla i Stali]] [[pt:CECA]] [[ro:Comunitatea Europeană a Cărbunelui şi Oţelului]] [[ru:Европейское объединение угля и стали]] [[sk:Európske spoločenstvo pre uhlie a oceľ]] [[sv:Europeiska kol- och stålgemenskapen]] यूरोपीय रक्षा समुदाय 3431 12159 2005-05-19T01:47:28Z 207.68.110.60 31 जनवरी, 1954 यूरोपीय रक्षा समुदाय का गठन और पतन [[कोरिया]] युद्ध के बाद अमरीका ने दबाव डाला कि यूरोप को अपनी सुरक्षा के लिए ज़्यादा धन अदा करना चाहिए और जर्मनी का फिर शस्त्रीकरण होना चाहिए. 1952 में ईसीएससी के छह सदस्य देश यूरोपीय रक्षा समुदाय बनाने पर सहमत हुए जिनमें जर्मनी के सैनिक भी यूरोपीय सेना में शामिल होने थे. लेकिन फ्रांस की संसद ने इस संधि को मंज़ूरी देने में देरी की और आख़िरकार 1954 में उसने इस विचार को ही ख़ारिज कर दिया. रोम संधि 3432 12160 2005-05-19T01:48:39Z 207.68.110.60 28 फ़रवरी, 1957 [[रोम]] संधि यूरोपीय संघ का एक यूरोपीय आर्थिक समुदाय (ईईसी) बनाने की दिशा में रोम संधि को रूप में एक क़दम बढ़ाया गया. ईसीएससी के छह देशों ने रोम संधि पर हस्ताक्षर किए जिसके बाद यूरोपीय साझा बाज़ार (ईईसी) वजूद में आया और साथ ही यूरोपीय परमाणु ऊर्जा संगठन (यूरोटॉम) भी बना. यूरोपीय आर्थिक समुदाय की ख़ासियत यह थी कि संघ के देशों में सामान लाने-ले जाने पर कोई शुल्क नहीं लगेगा और लोग कहीं भी काम कर सकेंगे. फ्रांस को ख़ुश करने के लिए रोम संधि में किसानों को भी सब्सिडी देने का व्यवस्था की गई. यूरोटॉम का मक़सद था यूरोपीय संघ की एक मिली जुली परमाणु ऊर्जा नीति का विकास करना {{stub}} यूरोपीय आर्थिक समुदाय 3433 12161 2005-05-19T01:50:08Z 207.68.110.60 28 फ़रवरी, 1958 यूरोपीय आर्थिक समुदाय (ईईसी) ने ताक़त हासिल की यूरोपीय आर्थिक समुदाय ने काम करना शुरू किया और बहुत जल्दी ही इसने ख़ुद को यूरोपीय संघ के एक ताक़तवर संगठन के रूप में स्थापित कर लिया. इसका एक आयोग है, एक मंत्रिपरिषद है और एक यूरोपीय संसद की एक सलाहकार एसेंबली है जिसके सदस्य देशों की संसदों से चुनकर आते हैं. इसी समय यूरोपीय न्यायिक आयोग वजूद में आया जिसने आर्थिक समुदाय के फ़ैसलों पर किसी तरह का मतभेद होने पर रोम संधि को परिभाषित करने की ज़िम्मेदारी संभाली. {{stub}} यूरोपीय मुक्त व्यापार संगठन 3434 12162 2005-05-19T01:51:45Z 207.68.110.60 29 फ़रवरी, 1960 ईईसी का विकल्प यूरोपीय आर्थिक समुदाय के विकल्प के रूप में यूरोपीय मुक्त व्यापार संगठन यानी (ईएफ़टीए) वजूद में आया जिसे [[ऑस्ट्रिया]], [[डेनमार्क]], [[नॉर्व]], [[पुर्तगाल]], [[स्वीडन]], [[स्विटज़रलैंड]] और [[ब्रिटेन]] ने बनाया. ईईसी की तरह से ही ईएफ़टीए का मक़सद भी यूरोपीय संघ के देशों में मुक्त व्यापार को बढ़ावा देना था लेकिन इसने सभी देशों में एक जैसे शुल्क लगाने का विरोध किया और देशों से ज़्यादा मज़बूत संगठनों के गठन को भी ग़ैरज़रूरी बताया. {{stub}} माश्ट्रिश्ट संधि 3435 12163 2005-05-19T01:53:55Z 207.68.110.60 [[माश्ट्रिश्ट]] संधि पर दिसंबर 1991 में हस्ताक्षर किए गए थे और मार्च में इसके लागू होने के साथ ही [[यूरोपीय समुदाय]] को [[यूरोपीय संघ]] में तब्दील कर दिया गया. इस संधि से यूरोपीय मुद्रा संघ वजूद में आया और सामाजिक नीति का एक अध्याय भी जोड़ा गया. ब्रिटेन ने इन दोनों पर ही फिर से विचार विमर्श किया. इस संधि से यूरोपीय नागरिकता शुरू की गई और यूरोपीय नागरिकों को अधिकार दिया गया के वे किसी भी देश में रह सकते हैं और कहीं के भी चुनावों में वोट डाल सकते हैं. विदेशी मामलों, सुरक्षा विदेशियों को शरण देने और आव्रजन के मामलों में और ज़्यादा यूरोपीय सहयोग का आहवान किया गया. शेंगेन 3436 12164 2005-05-19T01:55:50Z 207.68.110.60 [[फ्रांस]], [[जर्मनी]], [[पुर्तगाल]], [[स्पेन]], [[बेल्जियम]], [[नीदरलैंड]] और [[लक्ज़मबर्ग]] ने अपनी सीमाएं ढीली करने की पहल की. इस पहल में [[ऑस्ट्रिया]], [[इटली]], [[डेनमार्क]], [[फ़िनलैंड]], [[स्वीडन]] और [[ग्रीस]] भी जल्दी ही शामिल हो गए लेकिन [[ब्रिटेन]] और [[आयरलैंड]] नहीं शामिल हुए. ऑस्ट्रिया, फ़िनलैंड और स्वीडन 1995 के शुरू में ही यूरोपीय संघ में शामिल हो गए थे जिसके बाद संघ की कुल सदस्य संख्या 15 हो गई. नॉर्वे को यूरोपीय संघ में शामिल होने के लिए अपने यहाँ दो जनमतसंग्रह कराने पड़े लेकिन लोगों ने दोनों में नामंज़ूर कर दिया. {{stub}} एम्सटर्डम संधि 3437 12165 2005-05-19T01:57:53Z 207.68.110.60 [[एम्सटर्डम]] संधि के ज़रिए [[यूरोपीय संघ]] का विस्तार पूर्वी क्षेत्र की तरफ़ करने की शुरूआत की गई. कुछ और देशों के वीटो अधिकार ख़त्म किए गए. रोज़गार और भेदभाव पर क़ानून और सख़्त किए गए [[माश्ट्रिश्ट संधि]] का सामाजिक नीति का अध्याय अब यूरोपीय संघ के क़ानून का हिस्सा बना दिया गया. [[शेंगेन]] समझौता ने भी क़ानूनी रूप ले लिया हालाँकि [[ब्रिटेन]] और [[आयरलैंड]] इससे अब भी बाहर रहे. इससे आव्रजन और शरण लेने के मुद्दों पर यूरोपीय संघ को और ज़्यादा कहने का अधिकार मिल गया. {{stub}} यूरो 3438 42072 2007-01-09T11:04:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Euro]] [[यूरोपीय संघ]] के सदस्य देशों की अपनी-अपनी मुद्राओं की जगह एकल मुद्रा-यूरो का चलन शुरु हुआ. यूरो हालाँकि 1999 में ही 11 सदस्य देशों की आधिकारिक मुद्र के रूप में वजूद में आ गया था. ग्रीस ने दो साल बाद यूरो को अपना लिया था लेकिन स्वीडन, डेनमार्क और ब्रिटेन इससे बाहर रहे हैं. एक जनवरी 2002 को 12 देशों में यूरो के नोट और सिक्के चलाए गए और अगले कुछ वक़्त में इन देशों की अपनी मुद्रा धीरे-धीरे ख़त्म होने के रास्ते पर है. [[af:Euro]] [[an:Euro]] [[ar:يورو]] [[ast:Euro]] [[az:Avro]] [[bar:Euro]] [[be:Еўра]] [[bg:Евро]] [[bn:ইউরো]] [[bs:Euro]] [[ca:Euro]] [[cs:Euro]] [[cv:Евро]] [[cy:Ewro]] [[da:Euro]] [[de:Euro]] [[el:Ευρώ]] [[en:Euro]] [[eo:Eŭro]] [[es:Euro]] [[et:Euro]] [[eu:Euro]] [[fa:یورو]] [[fi:Euro]] [[fiu-vro:Õuro]] [[fr:Euro]] [[frp:Erô]] [[fur:Euro]] [[ga:Euro]] [[gd:Euro]] [[gl:Euro]] [[he:אירו]] [[hr:Euro]] [[hu:Euró]] [[ia:Euro]] [[id:Euro]] [[ik:Üro]] [[is:Evra]] [[it:Euro]] [[ja:ユーロ]] [[ka:ევრო]] [[ko:유로]] [[ku:Euro]] [[kw:Euro]] [[la:Euro]] [[lb:Euro]] [[li:Euro]] [[lt:Euras]] [[lv:EUR]] [[mk:Евро]] [[mr:युरो]] [[ms:Euro]] [[mt:Ewro]] [[nds:Euro]] [[nl:Euro]] [[nn:Euro]] [[no:Euro]] [[nrm:Étchu]] [[oc:Èuro]] [[pl:Euro]] [[pms:Euro]] [[pt:Euro]] [[ro:Euro]] [[ru:Евро]] [[scn:Euru]] [[sh:Euro]] [[simple:Euro]] [[sk:Euro]] [[sl:Evro]] [[sq:Euro]] [[sr:Евро]] [[st:Euro]] [[sv:Euro]] [[sw:Euro]] [[ta:ஐரோ]] [[tg:Евро]] [[th:ยูโร]] [[tl:Euro]] [[tr:Avro]] [[uk:Євро]] [[vec:Euro]] [[vi:Euro]] [[zh:欧元]] [[zh-min-nan:Euro]] [[zh-yue:歐元]] यूरोपीय संविधान 3439 12167 2005-05-19T02:00:21Z 207.68.110.60 [[फ्रांस]] के पूर्व [[राष्ट्रपति]] [[वेलरी गिशार्ड डेस्टिंग]] की अध्यक्षता वाले एक विशेषज्ञ दल ने 2002 और 2003 में अच्छा ख़ासा समय [[यूरोपीय संघ]] का एक [[संविधान]] का मसौदा तैयार करने पर लगाया. इस संविधान का मक़सद यूरोपीय संधियों को आसान [[भाषा]] में उपलब्ध कराना है ताकि यूरोपीय संघ के मिज़ाज़ को ज़्यादा आसान तरीक़े से समझा जा सके और विस्तार होने पर इसे सुचारू रूप से चलाया जा सके. लेकिन यूरोपीय संविधान के किसी मसौदे पर अभी कोई सहमति नहीं बन पाई है. {{stub}} क्योटो संधि 3440 12168 2005-05-19T02:05:10Z 207.68.110.60 क्योटो संधि के तहत इन देशों ने वर्ष 2012 तक ग्रीनहाउस गैसों के उत्सर्जन में 5.2 प्रतिशत की कमी का लक्ष्य तय किया है. संधि के तहत धनी औद्योगिक देश विकासशील देशों में [[पर्यावरण]] परियोजना के लिए धन देकर उनसे उत्सर्जन अधिकार ख़रीद सकते हैं. {{stub}} अर्ध कुंभ 3443 30641 2006-10-14T11:10:12Z Amitprabhakar 683 ‘अर्ध’ शब्द का अर्थ होता है आधा। और इसी कारण बारह वर्षों के अंतराल में आयोजित होने वाले पूर्ण कुंभ के बीच अर्थात पूर्ण कुंभ के छ: वर्ष बाद अर्ध कुंभ आयोजित होता है। [[हरिद्वार]] में पिछला कुंभ 1998 में हुआ था। हरिद्वार में 26 जनवरी से 14 मई 2004 तक चलने वाला अर्ध कुंभ मेला, उत्तरांचल राज्य के गठन के पश्चात ऐसा प्रथम अवसर है। इस दौरान 14 अप्रैल 2004 पवित्र स्नान के लिए सर्वोत्तम दिवस है। अर्ध कुंभ मेले का पौराणिक महत्त्व: पौराणिक कथाओं के अनुसार एक बार देव-दानवों ने अमृत प्राप्ति के लिए समुद्र मंथन किया था। जब दैव चिकित्सक [[धन्वंतरी]] [[अमृत]] [[कुंभ]] लेकर बाहर आए तब अमृत कुंभ की प्राप्ति के लिए देवों तथा दानवों में भयानक युद्ध हुआ। आकाश में चल रहे विनाशकारी युद्ध के दौरान अमृत की कुछ बूंदें चार विभिन्न स्थानों- प्रयाग, हरिद्वार, नासिक तथा उज्जैन में गिरीं। तभी से इस घटना की पुण्य स्मृति में इन चार स्थानों पर कुंभ का आयोजन होता है जहाँ बड़ी संख्या में श्रद्धालु एकत्रित होते हैं। अर्ध कुंभ मेला – ज्योतिषीय महत्व: पौराणिक विश्वास जो कुछ भी हो, ज्योतिषियों के अनुसार कुंभ का असाधारण महत्व बृहस्पति के कुंभ राशि में प्रवेश तथा सूर्य के मेष राशि में प्रवेश के साथ जुड़ा है। ग्रहों की स्थिति हरिद्वार से बहती गंगा के किनारे पर स्थित हर की पौड़ी स्थान पर [[गंगा]] जल को औषधिकृत करती है तथा उन दिनों यह अमृतमय हो जाती है। यही कारण है ‍कि अपनी अंतरात्मा की शुद्धि हेतु पवित्र स्नान करने लाखों श्रद्धालु यहाँ आते हैं। आध्यात्मिक दृष्टि से अर्ध कुंभ के काल मे ग्रहों की स्थिति एकाग्रता तथा ध्यान साधना के लिए उत्कृष्ट होती है। हालाँकि सभी हिंदू त्योहार समान श्रद्धा और भक्ति के साथ मनाए जाते है, पर यहाँ अर्ध कुंभ तथा कुंभ मेले के लिए आने वाले पर्यटकों की संख्या सबसे अधिक होती है। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:त्यौहार]] [[en:Kumbha]] बसंत पंचमी 3444 19212 2006-04-29T09:11:58Z 164.100.153.69 नवीं शताब्दी के प्रथम दशक में जगदगुरु आदि [[शंकराचार्य]] ने बौद्धों के अतिक्रमण से बचाने हेतु मायाकुंड में छिपाकर रखी हुई भगवान हृषीकेश (भरत) की प्रतिमा को बसंत पंचमी के दिन मंदिर में पुनस्थार्पित किया, तब से ही निरंतर बसंत पंचमी के दिन हृषीकेश नारायण की उत्सव प्रतिमा को जुलूस के साथ गंगा स्नानार्थ ले जाया जाता है। इस उत्सव में सुदूर पर्वतीय अंचल से भक्तजन यहां पहुंचकर पुण्यलाभ अर्जन करते हैं। इस पर्व के उपलक्ष्य में यहां मेला लगता दूर-दूर से लोग इस मेले में आते हैं। इस दिन लोग [[भरत]] भगवान के दर्शन करके स्वयं को कृतार्थ करते हैं। लोग बसंती रंग के कपड़े पहनते हैं, खाने में पीले रंग(हल्दी) का उपयोग किया जाता है और इस दिन माता सरस्वती की भी पूजा की जाती है। हरिद्वार एवं कुछ अन्य जगहों पर पतंग भी उड़ाई जाती है। [http://www.vatikashaktipeeth.com/html/Vasant-Panchami.html '''बसंत पंचमी''']बसंत पंचमी को गायत्री परिवार अपने संस्थापक [http://www.vatikashaktipeeth.com/hindi/Gurudev.htm '''पं श्रीराम शर्मा आचार्य'''] के आध्यात्मिक जन्म दिवस के रूप में भी मनाता है। पंद्रह वर्ष की आयु में वसंत पंचमी की वेला में सन् १९२६ में उनके घर की पूजास्थली में पं श्रीराम शर्मा आचार्य की अदृश्य छायाधारी गुरुसत्ता श्री सर्वेश्वरानंद जी ने प्रज्ज्वलित दीपक की लौ में से स्वयं को प्रकट कर उन्हें उनके द्वारा विगत कई जन्मों में सम्पन्न क्रिया-कलापों का दिग्दर्शन कराया तथा उन्हें बताया कि वे दुर्गम हिमालय से आये हैं एवं उनसे अनेकानेक ऐसे क्रियाकलाप कराना चाहते हैं, जो अवतारी स्तर की ऋषिसत्ताएँ उनसे अपेक्षा रखती हैं । इसके बाद ही उन्होने विशाल गायत्री परिवार की स्थापना की, इसी दिन अखण्ड ज्योति पत्रिका का प्रकाशन आरम्भ किया। ==External Links== *[http://www.vatikashaktipeeth.com/ Gayatri Pariwar गायत्री परिवार ] महाशिवरात्रि 3445 12173 2005-05-19T02:33:57Z 207.68.110.60 यह महाशिवत्रि पर्व [[हरिद्वार]] में इसलिए प्रसिद्ध है कि यहां कम से कम पंद्रह से ऊपर ही शिव मंदिर हैं। एतत् व्यतीत यह पर्व आश्रमों में भी मनाया जाता है। फाल्गुन कृष्ण चतुर्दशी को शिवरात्रि पर्व मनाया जाता है। माना जाता है कि सृष्टि के प्रारंभ में इसी दिन मध्यरात्रि भगवान् शंकर का ब्रह्मा से रुद्र के रूप में अवतरण हुआ था। प्रलय की वेला में इसी दिन प्रदोष के समय भगवान शिव तांडव करते हुए ब्रह्मांड को तीसरे नेत्र की ज्वाला से समाप्त कर देते हैं। इसीलिए इसे महाशिवरात्रि अथवा कालरात्रि कहा गया। तीनों भुवनों की अपार सुंदरी तथा शीलवती गौरां को अर्धांगिनी बनाने वाले शिव प्रेतों व पिशाचों से घिरे रहते हैं। उनका रूप बड़ा अजीव है। शरीर पर मसानों की भस्म, गले में सर्पों का हार, कंठ में विष, जटाओं में जगत-तारिणी पावन गंगा तथा माथे में प्रलयंकर ज्वाला है। बैल को वाहन के रूप में स्वीकार करने वाले शिव अमंगल रूप होने पर भी भक्तों का मंगल करते हैं और श्री-संपत्ति प्रदान करते हैं। पौराणिक कथा: एक बार पार्वतीजी ने भगवान शिवशंकर से पूछा, 'ऐसा कौन-सा श्रेष्ठ तथा सरल व्रत-पूजन है, जिससे मृत्युलोक के प्राणी आपकी कृपा सहज ही प्राप्त कर लेते हैं?' उत्तर में शिवजी ने पार्वती को 'शिवरात्रि' के व्रत का विधान बताकर यह कथा सुनाई- 'एक गांव में एक शिकारी रहता था। पशुओं की हत्या करके वह अपने कुटुम्ब को पालता था। वह एक साहूकरा का ऋणी था, लेकिन उसका ऋण समय पर न चुका सका। क्रोधित साहूकार ने शिकार को शिवमठ में बंदी बना लिया। संयोग से उस दिन शिवरात्रि थी।' शिकारी ध्यानमग्न होकर शिव-संबंधी धार्मिक बातें सुनता रहा। चतुर्दशी को उसने शिवरात्रि व्रत की कथा भी सुनी। संध्या होते ही साहूकार ने उसे अपने पास बुलाया और ऋण चुकाने के विषय में बात की। शिकारी अगले दिन सारा ऋण लौटा देने का वचन देकर बंधन से छूट गया। अपनी दिनचर्या की भांति वह जंगल में शिकार के लिए निकला। लेकिन दिनभर बंदी गृह में रहने के कारण भूख-प्यास से व्याकुल था। शिकार करने के लिए वह एक तालाब के किनारे बेल-वृक्ष पर पड़ाव बनाने लगा। बेल वृक्ष के नीचे शिवलिंग था जो विल्वपत्रों से ढका हुआ था। शिकारी को उसका पता न चला। पड़ाव बनाते समय उसने जो टहनियां तोड़ीं, वे संयोग से शिवलिंग पर गिरीं। इस प्रकार दिनभर भूखे-प्यासे शिकारी का व्रत भी हो गया और शिवलिंग पर बेलपत्र भी चढ़ गए। एक पहर रात्रि बीत जाने पर एक गर्भिणी मृगी तालाब पर पानी पीने पहुंची। शिकारी ने धनुष पर तीर चढ़ाकर ज्यों ही प्रत्यंचा खींची, मृगी बोली, 'मैं गर्भिणी हूं। शीघ्र ही प्रसव करूंगी। तुम एक साथ दो जीवों की हत्या करोगे, जो ठीक नहीं है। मैं बच्चे को जन्म देकर शीघ्र ही तुम्हारे समक्ष प्रस्तुत हो जाऊंगी, तब मार लेना।' शिकारी ने प्रत्यंचा ढीली कर दी और मृगी जंगली झाड़ियों में लुप्त हो गई। कुछ ही देर बाद एक और मृगी उधर से निकली। शिकारी की प्रसन्नता का ठिकाना न रहा। समीप आने पर उसने धनुष पर बाण चढ़ाया। तब उसे देख मृगी ने विनम्रतापूर्वक निवेदन किया, 'हे पारधी! मैं थोड़ी देर पहले ऋतु से निवृत्त हुई हूं। कामातुर विरहिणी हूं। अपने प्रिय की खोज में भटक रही हूं। मैं अपने पति से मिलकर शीघ्र ही तुम्हारे पास आ जाऊंगी।' शिकारी ने उसे भी जाने दिया। दो बार शिकार को खोकर उसका माथा ठनका। वह चिंता में पड़ गया। रात्रि का आखिरी पहर बीत रहा था। तभी एक अन्य मृगी अपने बच्चों के साथ उधर से निकली। शिकारी के लिए यह स्वर्णिम अवसर था। उसने धनुष पर तीर चढ़ाने में देर नहीं लगाई। वह तीर छोड़ने ही वाला था कि मृगी बोली, 'हे पारधी!' मैं इन बच्चों को इनके पिता के हवाले करके लौट आऊंगी। इस समय मुझे मत मारो। शिकारी हंसा और बोला, सामने आए शिकार को छोड़ दूं, मैं ऐसा मूर्ख नहीं। इससे पहले मैं दो बार अपना शिकार खो चुका हूं। मेरे बच्चे भूख-प्यास से तड़फ रहे होंगे। उत्तर में मृगी ने फिर कहा, जैसे तुम्हें अपने बच्चों की ममता सता रही है, ठीक वैसे ही मुझे भी। इसलिए सिर्फ बच्चों के नाम पर मैं थोड़ी देर के लिए जीवनदान मांग रही हूं। हे पारधी! मेरा विश्वास कर, मैं इन्हें इनके पिता के पास छोड़कर तुरंत लौटने की प्रतिज्ञा करती हूं। मृगी का दीन स्वर सुनकर शिकारी को उस पर दया आ गई। उसने उस मृगी को भी जाने दिया। शिकार के अभाव में बेल-वृक्ष पर बैठा शिकारी बेलपत्र तोड़-तोड़कर नीचे फेंकता जा रहा था। पौ फटने को हुई तो एक हृष्ट-पुष्ट मृग उसी रास्ते पर आया। शिकारी ने सोच लिया कि इसका शिकार वह अवश्य करेगा। शिकारी की तनी प्रत्यंचा देखकर मृग विनीत स्वर में बोला, हे पारधी भाई! यदि तुमने मुझसे पूर्व आने वाली तीन मृगियों तथा छोटे-छोटे बच्चों को मार डाला है, तो मुझे भी मारने में विलंब न करो, ताकि मुझे उनके वियोग में एक क्षण भी दुःख न सहना पड़े। मैं उन मृगियों का पति हूं। यदि तुमने उन्हें जीवनदान दिया है तो मुझे भी कुछ क्षण का जीवन देने की कृपा करो। मैं उनसे मिलकर तुम्हारे समक्ष उपस्थित हो जाऊंगा। मृग की बात सुनते ही शिकारी के सामने पूरी रात का घटनाचक्र घूम गया, उसने सारी कथा मृग को सुना दी। तब मृग ने कहा, 'मेरी तीनों पत्नियां जिस प्रकार प्रतिज्ञाबद्ध होकर गई हैं, मेरी मृत्यु से अपने धर्म का पालन नहीं कर पाएंगी। अतः जैसे तुमने उन्हें विश्वासपात्र मानकर छोड़ा है, वैसे ही मुझे भी जाने दो। मैं उन सबके साथ तुम्हारे सामने शीघ्र ही उपस्थित होता हूं।' उपवास, रात्रि-जागरण तथा शिवलिंग पर बेलपत्र चढ़ने से शिकारी का हिंसक हृदय निर्मल हो गया था। उसमें भगवद् शक्ति का वास हो गया था। धनुष तथा बाण उसके हाथ से सहज ही छूट गया। भगवान् शिव की अनुकंपा से उसका हिंसक हृदय कारुणिक भावों से भर गया। वह अपने अतीत के कर्मों को याद करके पश्चाताप की ज्वाला में जलने लगा। थोड़ी ही देर बाद वह मृग सपरिवार शिकारी के समक्ष उपस्थि हो गया, ताकि वह उनका शिकार कर सके, किंतु जंगली पशुओं की ऐसी सत्यता, सात्विकता एवं सामूहिक प्रेमभावना देखकर शिकारी को बड़ी ग्लानि हुई। उसके नेत्रों से आंसुओं की झड़ी लग गई। उस मृग परिवार को न मारकर शिकारी को बड़ी ग्लानि हुई। उसके नेत्रों से आंसुओं की झड़ी लग गई। उस मृग परिवार को न मारकर शिकारी ने अपने कठोर हृदय को जीव हिंसा से हटा सदा के लिए कोमल एवं दयालु बना लिया। देवलोक से समस्त देव समाज भी इस घटना को देख रहे थे। घटना की परिणति होते ही देवी-देवताओं ने पुष्प-वर्षा की। तब शिकारी तथा मृग परिवार मोक्ष को प्राप्त हुए'। ऋषिकेश 3446 39454 2006-12-22T22:41:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:ঋষিকেশ]] [[Image:Rishikesh.jpg|thumb|200px]] '''हिमालय का प्रवेश द्वार, ऋषिकेश''' ऋषिकेश में पहुंचकर गंगा पर्वतमालाओं को पीछे छोड़ समतल धरातल की तरफ आगे बढ़ जाती है। हरिद्वार से मात्र 24 किलोमीटर की दूरी पर स्थित ऋषिकेश विश्व प्रसिद्ध एक योग केंद्र है। ऋषिकेश का शांत वातावरण कई विख्यात आश्रमों का घर है। '''कैसे पहुंचें''' [[दिल्ली]] से मात्र 225 [[किलोमीटर]] की दूरी पर स्थित [[हरिद्वार]] [[रेल]] एवं बस सेवाओं से भलीभाँति जुड़ा हुआ है। '''कहाँ ठहरें''' आपकी स्वेच्छानुसार आप [[आश्रम]], [[धर्मशाला]] या [[होटल]] में निवास कर सकते हैं। '''कब पधारें''' प्रायः तीर्थयात्री बारहों महीने ऋषिकेश आते रहते हैं, आप अगले पर्व पर यहां आ सकते हैं। '''क्या देखें''' ऋषिकेश [[लक्ष्मण झूला]], मंदिरों, आश्रमों के अलावा रोमांचकारी गतिविधियों के लिए भी प्रसिद्ध है। {{stub}} [[bpy:ঋষিকেশ]] [[de:Rishikesh]] [[en:Hrishikesh]] [[fi:Rishikesh]] [[fr:Rishikesh]] [[ro:Rishikesh]] लक्ष्मण झूला 3447 12175 2005-05-19T02:40:03Z 207.68.110.60 पुरातन कथनानुसार भगवान [[श्रीराम]] के अनुज [[लक्ष्मण]] ने इसी स्थान पर जूट की रस्सियों के सहारे नदी को पार किया था। स्वामी [[विशुदानंद]] की प्रेरणा से [[कलकक्ता]] के सेठ सूरजमल झुहानूबला ने यह पुल सन् 1889 में लोहे के मजबूत तारों से बनवाया, इससे पूर्व जूट की रस्सियों का ही पुल था एवं रस्सों के इस पुल पर लोगों को छींके में बिठाकर खींचा जाता था। लेकिन लोहे के तारों से बना यह पुल भी 1924 की बाढ़ में बह गया। इसके बाद मजबूत एवं आकर्षक पुल बनाया गया। इस पुल के पश्चिमी किनारे पर भगवान लक्ष्मण का मंदिर है जबकि इसके दूसरी ओर श्रीराम का मंदिर है। कहा जाता है कि श्रीराम स्वयं इस सुंदर स्थल पर पधारे थे। पुल को पार कर बाईं ओर पैदल रास्ता बदरीनाथ को तथा दायीं ओर स्वर्गाश्रम को जाता है। [[केदारखंड]] में इस पुल के नीचे [[इंद्रकुंड]] का विवरण है, जो अब प्रत्यक्ष नहीं है। {{stub}} कैंपिंग 3448 25535 2006-08-29T00:52:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[simple:Camping]] किसी भी रोमांचक यात्रा में कैंपिंग एक महत्वपूर्ण स्थान रखती है। कैंपिंग का अर्थ है घर से बाहर कहीं पर कैंप या तंबू लगाकर रहना। किसी भी रोमांचक (जैसे कि [[ट्रेकिंग]]) यात्रा पर जाते हुए वहाँ पर कुछ समय कैंप लगाकर रहना भी एक अलग तरह का रोमांच है। पेड़-पौधों एवं पशु-पक्षियों के बीच मनुष्य अपनें भीड़-भाड़ एवं शोरगुल वाले जीवन को कुछ समय के लिए भूल सा जाता है। जंगल की शांति एवं सुन्दरता मनुष्य की सारी थकान समाप्त कर उसे फिर से तरोताजा कर देती है। {{stub}} [[ca:Acampada]] [[da:Camping]] [[de:Camping]] [[el:Κατασκήνωση]] [[en:Camping]] [[es:Acampada]] [[fi:Retkeily]] [[fr:Camping]] [[he:מחנאות]] [[ja:キャンプ]] [[nl:Kamperen]] [[pl:Kemping]] [[pt:Acampamento]] [[simple:Camping]] [[sv:Camping]] [[zh:露营]] ट्रेकिंग 3449 12177 2005-05-19T04:25:36Z Murtasa 83 + en दुर्गम ऊबड़-खाबड़ पहाड़ी तथा घाटी मार्गों से पैदल यात्रा करने को ट्रेकिंग कहते हैं। ट्रैकिंग के दौरान मनुष्य जुझारु एवं निडर बनता है। मिल कर काम करने से उसमें सहयोग की भावना भी विकसित होती हैं। ट्रैकिंग रास्ते के पेड़-पौधे, जीव-जन्तु एवं नयनाभिराम दृश्य व्यक्ति की सारी थकान हर लेते हैं। व्यक्ति सब कुछ भूलकर अपने आप को प्रकृति की गोंद में विजय पाने के बाद व्यक्ति का आत्मविश्वास बढ़ जाता है तथा उसे आत्मसंतोष की अनुभूति होती है। [[de:Trekking]] [[en:Trekking]] {{stub}} राफ्टिंग 3450 36283 2006-11-25T16:40:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Rafting]] [[कैंपिंग]] एवं [[ट्रेकिंग]] की तरह राफ्टिंग भी एक रोमांचकारी गतिविधि है। ऊँची-नीची लहरो से एक छोटी सी [[नाव]] में जूझना भी एक अलग तरह का अनुभव है। [[मनोरंजन]] के साथ-साथ यह हमें साहसी, एवं जूझारु भी बनाती है। इसके अलावा एक साथ काम करने के कारण आपस में सहयोग की भावना भी बढ़ती है। बड़ी-ड़ी लहरे जब वेग के साथ व्यक्ति की ओर आती हैं, तो कुछ क्षणों के लिए सब कुछ भूल जाता है। उसे केवल परस्पर सहयोग से इन लहरों को जीतनें की इच्छा होती है। यात्रा पूरी करने पर उस जीत की जो खुशी होती है, उसका वर्णन शब्दों में करना असम्भव ही है। {{stub}} [[bs:Rafting]] [[de:Rafting]] [[en:Rafting]] [[es:Descenso de ríos]] [[fr:Rafting]] [[it:Rafting]] [[ja:ラフティング]] [[nl:Raften]] [[no:Rafting]] [[pl:Rafting]] [[pt:Rafting]] [[ru:Рафтинг]] [[sr:Splavarenje]] [[sv:Forsränning]] [[tr:Rafting]] [[zh:漂流]] कुंभ 3451 41987 2007-01-08T20:04:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: he, nl, pt, ta '''कुंभ पर्व''' [[हिंदू धर्म]] का एक महत्वपूर्ण पर्व है, जिसमें करोड़ों श्रद्धालु कुंभ पर्व स्थल- [[हरिद्वार]], [[प्रयाग]], [[उज्जैन]] और [[नासिक]]- में स्नान करते हैं। इनमें से प्रत्येक स्थान पर प्रति बारहवें वर्ष इस पर्व का आयोजन होता है। हरिद्वार और प्रयाग में दो कुंभ पर्वों के बीच छह वर्ष के अंतराल में [[अर्धकुंभ]] होता है। ==पौराणिक कथाएँ== कुंभ पर्व के आयोजन को लेकर दो-तीन पौराणिक कथाएँ प्रचलित हैं जिनमें से सर्वाधिक मान्य कथा देव-दानवों द्वारा [[समुद्र मंथन]] से प्राप्त [[अमृत कुंभ]] से [[अमृत]] बूँदें गिरने को लेकर है। इस कथा के अनुसार [[महर्षि दुर्वासा]] के शाप के कारण जब [[इंद्र]] और अन्य देवता कमजोर हो गए तो दैत्यों ने देवताओं पर आक्रमण कर उन्हें परास्त कर दिया। तब सब देवता मिलकर भगवान [[विष्णु]] के पास गए और उन्हे सारा वृतान्त सुनाया। तब भगवान विष्णु ने उन्हे दैत्यों के साथ मिलकर [[क्षीरसागर]] का [[मंथन]] करके अमृत निकालने की सलाह दी। भगवान विष्णु के ऐसा कहने पर संपूर्ण देवता दैत्यों के साथ संधि करके अमृत निकालने के यत्न में लग गए। अमृत कुंभ के निकलते ही देवताओं के इशारे से [[इंद्रपुत्र 'जयंत']] अमृत-कलश को लेकर आकाश में उड़ गया। उसके बाद दैत्यगुरु [[शुक्राचार्य]] के आदेशानुसार दैत्यों ने अमृत को वापस लेने के लिए जयंत का पीछा किया और घोर परिश्रम के बाद उन्होंने बीच रास्ते में ही जयंत को पकड़ा। तत्पश्चात अमृत कलश पर अधिकार जमाने के लिए देव-दानवों में बारह दिन तक अविराम युद्ध होता रहा। इस परस्पर मारकाट के दौरान पृथ्वी के चार स्थानों ([[प्रयाग]], [[हरिद्वार]], [[उज्जैन]], [[नासिक]]) पर कलश से अमृत बूँदें गिरी थीं। उस समय चंद्रमा ने घट से प्रस्रवण होने से, सूर्य ने घट फूटने से, गुरु ने दैत्यों के अपहरण से एवं [[शनि]] ने [[देवेन्द्र]] के भय से घट की रक्षा की। कलह शांत करने के लिए भगवान ने [[मोहिनी]] रूप धारण कर यथाधिकार सबको अमृत बाँटकर पिला दिया। इस प्रकार देव-दानव युद्ध का अंत किया गया। [[अमृत]] प्राप्ति के लिए देव-दानवों में परस्पर बारह दिन तक निरंतर युद्ध हुआ था। देवताओं के बारह दिन मनुष्यों के बारह वर्ष के तुल्य होते हैं। अतएव कुंभ भी बारह होते हैं। उनमें से चार कुंभ पृथ्वी पर होते हैं और शेष आठ कुंभ देवलोक में होते हैं, जिन्हें देवगण ही प्राप्त कर सकते हैं, मनुष्यों की वहाँ पहुँच नहीं है। जिस समय में चंद्रादिकों ने कलश की रक्षा की थी, उस समय की वर्तमान राशियों पर रक्षा करने वाले चंद्र-सूर्यादिक ग्रह जब आते हैं, उस समय कुंभ का योग होता है अर्थात जिस वर्ष, जिस राशि पर सूर्य, चंद्रमा और बृहस्पति का संयोग होता है, उसी वर्ष, उसी राशि के योग में, जहाँ-जहाँ अमृत बूँद गिरी थी, वहाँ-वहाँ कुंभ पर्व होता है। [[श्रेणी:हिंदू पर्व]] [[da:Kumbh Mela]] [[de:Kumbh Mela]] [[en:Kumbh Mela]] [[es:Kumbhamela]] [[fr:Kumbhamelâ]] [[he:קומבה מלה]] [[nl:Kumbh Mela]] [[pt:Ardh Kumbh Mela]] [[sv:Kumbh Mela]] [[ta:கும்பமேளா]] उज्जैन 3452 39451 2006-12-22T22:12:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:উজ্জৈন]] उज्जैन [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] राज्य का एक प्रमुख शहर है जो क्षिप्रा नदी के किनारे बसा है। यह एक अत्यन्त प्राचीन शहर है। यह [[विक्रमादित्य]] के राज्य की राजधानी थी। इसे [[कालिदास]] की नगरी के नाम से भी जाना जाता है। यहाँ हर १२ वर्ष पर [[सिंहस्थ]] कुंभ मेला लगता है। भगवान [[शिव]] के १२ ज्योतिर्लिंगों में एक [[महाकाल]] इस नगरी में स्थित है । उज्जैन मध्य प्रदेश के सबसे बड़े शहर [[इन्दौर]] से ५५ कि मी पर है. इसकी जनसंख्या लगभग ४ लाख है। {{substub}} [[bpy:উজ্জৈন]] [[de:Ujjain]] [[en:Ujjain]] [[es:Ujjain]] [[fr:Ujjain]] [[mr:उज्जैन]] [[pt:Ujjain]] [[simple:Ujjain]] [[sv:Ujjain]] कालिदास 3453 43091 2007-01-14T17:41:50Z अरविन्दन् 996 [[संस्कृत]] के महाकवि और प्रसिद्ध नाटककार '''कालिदास''' के जन्म के समय और स्थान के विषय में बहुत मतभेद है। आपका जन्म [[विक्रम संवत]] की पहली शताब्दी से छठे ईस्वी संवत तक माना जाता है। कई विद्वान इसलिये ५० ईपू उनका काल मानते हैं क्योंकि उन्होंने उस काल के राजा अग्निमित्र के बारे में नाटक लिखा। उनका नाम अमर है और उनका स्थान [[वाल्मीकि]] और [[व्यास]] की परम्परा में है। कलिदास अपनी [[अलङ्कार शास्त्र|अलंकार]] युक्त सुंदर सरल और मधुर भाषा के लिये विशेष रूप से जाने जाते हैं। उनके [[ऋतु]] वर्णन अद्वितीय हैं और उनकी उपमाएं बेमिसाल। संगीत उनके [[साहित्य]] का प्रमुख अंग है और [[रस]] का सृजन करने में उनकी कोई उपमा नहीं। उन्होंने अपने [[शृङ्गार रस]] प्रधान साहित्य में मी साहित्यिक सौन्दर्य के साथ साथ आदर्शवादी परंपरा और नैतिक मूल्यों का समुचित ध्यान रखा है।[[चित्र:shakuntala.jpg|right|thumb| ]] ==प्रमुख रचनाएं== *महा काव्य :[[ रघुवंशम्]] और [[कुमारसंभवम्]] *खण्ड काव्य : [[मेघदूतम्]] और[[ ऋतुसंहार]] *नाटक : [[अभिज्ञान शाकुन्तलम्]], [[विक्रमोवशीर्यम्]] और [[मालविकाग्निमित्रम्]]। ==यह भी देखें== *[[संस्कृत नाटक]] *[[आधुनिक संस्कृत लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[de:Kalidasa]] [[en:Kālidāsa]] [[hu:Kalidásza]] [[it:Kālidāsa]] [[ja:カーリダーサ]] [[ka:კალიდასა]] [[lb:Kalidasa]] [[ml:കാളിദാസന്‍]] [[sa:कालिदास]] [[sk:Kálidása]] [[sv:Kalidasa]] [[ta:மகாகவி காளிதாஸ்]] [[th:กาลิทาส]] आयुर्वेद 3454 46201 2007-01-25T22:00:56Z जूहोमि 935 '''आयुर्वेद''' [[आयुर्विज्ञान]] की प्राचीन पद्धति है। यह [[आयु]] का [[वेद]] अर्थात आयु का ज्ञान है। जिस शास्त्र के द्वारा आयु का ज्ञान कराया जाय उसका नाम आयुर्वेद है। [[शरीर]], [[इन्द्रिय]] सत्व, और [[आत्मा]] के संयोग का नाम आयु है। आधुनिक शब्दों में यही जीवन है। प्राण से युक्त शरीर को जीवित कहते है। आयु और शरीर का संबंध शाश्वत है। आयुर्वेद में इस सम्बन्ध में विचार किया जाता है। फलस्वरुप वह भी शाश्वत है। जिस विद्या के द्वारा आयु के सम्बन्ध में सर्वप्रकार के ज्ञातव्य तथ्यों का ज्ञान हो सके या जिस का अनुसरण करते हुए दीर्घ आशुष्य की प्राप्ति हो सके उस तंत्र को आयुर्वेद कहते हैं, आयुर्वेद [[अथर्ववेद]] का [[उपवेद]] है। यह मनुष्य के जीवित रहने की विधि तथा उसके पूर्ण विकास के उपाय बतलाता है, इसलिए आयुर्वेद अन्य [[चिकित्सा]] पद्धतियों की तरह एक [[चिकित्सा पद्धति ]]मात्र नही है, अपितु सम्पूर्ण आयु का ज्ञान है, इस आयुर्वेद में आयु के हित (पथ्य, आहार, विहार) अहित (हानिकर, आहार, विहार) [[रोग]] का [[निदान]] और व्याधियों की चिकित्सा कही गई है। हित आहार, सेवन एवं अहित आहार, त्याग करने से मनुष्य पूर्ण रुप से स्वस्थ रह सकता है। स्वस्थ व्यक्ति ही जीवन के चरम लक्ष्य [[धर्म]], [[अर्थ]], [[काम]], [[मोक्ष]] की प्राप्ति कर सकता है। पुरुषार्थ चतुष्टयं की प्राप्ति का मुख्य साधन शरीर है अतः उसकी सुरक्षा पर विशेष बल देते हुए आयुर्वेद कहता है कि धर्म अर्थ, काम, मोक्ष की प्राप्ति का मुख्य साधन शरीर है। सम्पूर्ण कार्यों विशेष रुप से शरीर की रक्षा करना चाहिए। [[भाव प्रकाश]], आयुर्वेद के प्रसिद्ध ग्रंथ, मे कहा गया है कि जिस शास्‍त्र के द्वारा आयु का ज्ञान, हित और अहित आहार विहार का ज्ञान, व्‍याधि निदान तथा शमन का ज्ञान प्राप्ति किया जाता है, उस शास्‍त्र का नाम आयुर्वेद है। ==आयुर्वेद का प्रारम्‍भ और विकास== आयुर्वेद के इतिहास पर यदि अवलोकन किया जाय तो इसकी उत्‍पत्ति महर्षि देवता [[ब्रह्मा]] जी द्वारा माना गया है, जिन्होंने [[ब्रह्मसंहिता]] की रचना की थी । कहा जाता है कि ब्रह्मसंहिता में दस लाख श्‍लोक तथा एक हजार अघ्‍याय थे, लेकिन आधुनिक काल में यह ग्रंथ उपलब्‍ध नहीं है । आयुर्वेद के ज्ञान के आदि श्रोत [[वेद]] मानें जाते हैं । यद्यपि [[आयुर्वेद]] का वर्णन सभी चारों वेदों में किया गया है, लेकिन [[अथर्ववेद]] से अधिक साम्‍यता होंनें के कारण [[सुश्रुत|महर्षि सुश्रुत]] नें उपांग और [[वाग्‍भट्ट|महर्षि वाग्‍भट्ट]] नें उपवेद बताया है । [[चरक|महर्षि चरक]] नें भी अथर्ववेद से सबसे अधिक नजदीकी विवरण मिलनें के कारण आयुर्वेद को इसी वेद से जोडा है । इसी कडी में, [[ऋग्वेद]] में आयुर्वेद को उपवेद की संज्ञा दी गयी है । [[महाभारत]] में भी आयुर्वेद को [[उपवेद]] कहा गया है । [[पुराण|पुराणों]] में भी वर्णन प्राप्‍त है । [[ब्रह्मवैवर्तपुराण]] में आयुर्वेद को पांचवां वेद कहा गया है। वास्‍तव में किसी भी वैदिक साहित्‍य में आयुर्वेद शब्‍द का वर्णन नहीं मिलता, फिर भी [[पाणिनि|महर्षि पाणिनि]] द्वारा रचित ग्रंथ [[अष्टाध्यायी|अष्‍टाध्‍यायी]] में आयुर्वेद शब्‍द प्राप्‍त होता है। भारतीय चिकित्‍सा विज्ञान, जिसे आयुर्वेद कहते हैं, का सम्‍पूर्ण वर्णन प्रमुख रूप से [[चरक संहिता]] और [[सुश्रुत संहिता]] में किया गया है। अन्‍य संहिताओं यथा [[काश्‍यप संहिता]], [[हरीत संहिता]], में इसका वर्णन किया गया है, लेकिन ये सम्‍पूर्ण नहीं हैं। [[अष्टाङ्ग संग्रह]], [[अष्टाङ्ग हृदय]], [[भाव प्रकाश]], [[माधव निदान]] इत्‍यादि ग्रंथों का सृजन चरक और सुश्रुत को आधार बनाकर रचित की गयीं हैं। समय के परिवर्तन के साथ साथ निदानात्‍मक और चिकित्‍सकीय अनुभवों को लेखकों नें अपने अपने दृष्टिकोणों और विचारों को अनुकूल समझ कर संस्‍कृत भाषा में लिपिबद्ध किया । ==आयुर्वेद का उद्देश्य== संसार में ऐसा कोई व्यक्ति नहीं है जो दुःखी होना चाहता हो। सुख की चाह प्रत्येक व्यक्ति की होती है, परन्तु सुखी जीवन उत्तम स्वास्थ्य पर निर्भर करता है। स्वस्थ और सुखी रहने के लिए यह आवश्यक है कि शरीर में कोई विकार न हो और यदि विकार हो जाए तो उसे शीघ्र दूर कर दिया जाये। आयुर्वेद का मुख्य लक्ष्य व्यक्ति के स्वास्थ्य की रक्षा करना एवं रोगी हो जाने पर उसके विकार का प्रशमन करना है। ऋषि जानते थे कि धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष की प्राप्ति स्वस्थ जीवन से है इसीलिए उन्होंने आत्मा के शुद्धिकरण के साथ शरीर की शुद्धि व स्वास्थ्य पर भी विशेष बल दिया है। ==आयुर्वेद अवतरण== आयुर्वेद के अवतरण की कई गाथायें हैं : [[चरक संहिता]] के अनुसार ब्रह्मा जी नें आयुर्वेद का ज्ञान [[दक्ष प्रजापति]] को दिया, दक्ष प्रजापति नें यह ज्ञान दोनों [[अश्विनी कुमार]] को दिया, अश्‍वनी कुमारों नें यह ज्ञान [[इन्‍द्र]] को दिया, इन्‍द्र नें यह ज्ञान [[भारद्वाज]] को दिया, भारद्वाज नें यह ज्ञान [[आत्रेय पुनर्वसु]] को दिया, आत्रेय पुनर्वसु नें यह ज्ञान [[अग्निवेश]], जतूकर्ण, भेल, पराशर, हरीत, क्षारपाणि को दिया / [[सुश्रुत संहिता]] के अनुसार ब्रम्‍हा जी नें आयुर्वेद का ज्ञान दक्षप्रजापति को दिया, दक्ष प्रजापति नें यह ज्ञान अश्‍वनीं कुमार को दिया, अश्‍वनी कुमार से यह ज्ञान [[धन्‍वन्‍तरि]] को दिया, धन्‍वन्‍तरि नें यह ज्ञान औपधेनव और वैतरण और औरभ और पौष्‍कलावत और करवीर्य और गोपुर रक्षित और सुश्रुत को दिया । [[काश्‍यप संहिता]] के अनुसार ब्रम्‍हा जी नें आयुर्वेद का ज्ञान अश्‍वनी कुमार को दिया और अश्‍वनीं कुमार नें यह ज्ञान इन्‍द्र को दिया और इन्‍द्र ने यह ज्ञान कश्‍यप और वशिष्‍ठ और अत्रि और भृगु आदि को दिया । इनमें से एक शिष्‍य अत्रि नें यह ज्ञान अपनें पुत्र और अन्‍य शिष्‍यों को दिया । सृष्टि के प्रणेता [[ब्रह्मा]] द्वारा एक लाख सूत्रों में आयुर्वेद का वर्णन किया गया और इस ज्ञान को [[दक्ष]] प्रजापति द्वारा ग्रहण किया गया तत्पश्चात् दक्ष प्रजापति से यह ज्ञान [[सूर्यपुत्र]] [[अश्विन]] कुमारों को और अश्विन कुमारों से स्वर्गाधिपति [[इन्द्र]] को प्राप्त हुआ। आयुर्वेद के इतिहास से यह ज्ञात होता है कि इन्द्र के द्वारा यह ज्ञान पुनर्वसु आत्रेय को यह प्राप्त हुआ। शल्य शास्त्र के रुप में यह ज्ञान आदि [[धन्वन्तरि]] को प्राप्त हुआ। और स्त्री एवं बाल चिकित्सा के रुप में यह ज्ञान इन्द्र से महर्षि कश्यप को दिया गया। उपरोक्त वर्णन से यह ज्ञात होता है कि भारत में प्रारंभ से ही चिकित्सा ज्ञान, काय [[चिकित्सा]], [[शल्यचिकित्सा]], [[स्त्री]] एवं [[बालरोग]] चिकित्सा रुप में विख्यात हुआ था। उपरोक्त इस विशेष कथन से यह बात भी प्रमाणित होती है कि चिकित्सा कार्य को करने के लिए आज की राज आज्ञा के अनुरुप चिकित्सा कार्य करने के लिए स्वर्गाधिपति इन्द्र से अनुमति प्राप्त करनी आवश्यक होती थी। ==आयुर्वेद के मूल सिद्धान्‍त=== भारतीय चिकित्‍सा पद्धति, आयुर्वेद, के विद्वान मनीषियों नें चिकित्‍सा-विधि को ज्ञान एवं तर्क युक्‍त बनानें के लिये बहुत से मूल सिद्धान्तों का वैज्ञानिक विजन रखते हुये संरचनायें की हैं. ये इस प्रकार रचित की गयीं हैं. *1-[[त्रिदोष]] *2-[[त्रिदोष के के पांच भेद]] *3-[[सप्‍त धातुयें]] *4-[[मल-आयुर्वेद]] *5-[[ओज]] *6-[[अग्नि-आयुर्वेद]] *7-[[प्रकृति]] ===त्रिदोष=== मुख्‍तया यह तीन होते हैं जिन्‍हें वात, पित्‍त और कफ कहते हैं / ये एकल दोष कहे जाते हैं / जब वात और पित्‍त अथवा पित्‍त और कफ अथवा वात और कफ ये दो दोष मिल जाते हैं , तब इस मिश्रण को द्विदोषज कहते हैं / जब वात, पित्‍त और कफ ये तीनों दोष एक साथ मिल जाते हैं , तब इस मिश्रण को त्रिदोषज या सन्निपातज कहते हैं / ===त्रिदोष के पांच भेद=== हरेक दोष के पांच भेद आयुर्वेद के मनीषियों नें निर्धारित किये हैं / वात दोष के पांच भेद (1) [[समान वात]] (2) [[व्‍यान वात ]] (3) [[उदान वात ]] (4) [[प्राण वात ]] (5) [[अपान वात]] हैं / वात दोष को ‘’ '''वायु दोष''' ‘’ भी कहते हैं / पित्‍त दोष के पांच भेद होते हैं / 1- [[पाचक पित्‍त]] 2- [[रंजक पित्‍त]] 3- [[भ्राजक पित्‍त]] 4- [[लोचक पित्‍त]] 5- [[साधक पित्‍त]] इसी प्रकार कफ दोष के पांच भेद होते हैं / 1-[[ श्‍लेष्‍मन कफ]] 2- [[स्‍नेहन कफ]] 3- [[रसन कफ]] 4- [[अवलम्‍बन कफ]] 5- [[क्‍लेदन कफ]] आधुनिक आयुर्वेदज्ञ वातादि दोषों के भेदों को '''फिजियोलांजिकल बेसिस आंफ डिसीजेज''' के समकक्ष मानते हें / कुछ अन्‍य विदृवान इसे असामान्‍य '''एनाबालिजम''' की तरह से समझते हैं / ===सप्‍त धातु=== आयुर्वेद के मौलिक सिदधान्‍तों में सप्‍त धातुओं का बहुत महत्‍व है / इनसे शरीर का धारण होता है, इसी कारण से धातु कहा जाता है / ये संख्‍या में सात होती हैं / *1- [[रस धातु]] *2- [[रक्‍त धातु]] *3- [[मांस धातु]] *4- [[मेद धातु]] *5- [[अस्थि धातु]] *6- [[मज्‍जा धातु]] *7- [[शुक्र धातु]] सप्‍त धातुयें वातादि दोषों से कुपित होंतीं हैं / जिस दोष की कमी या अधिकता होती है, सप्‍त धातुयें तदनुसार रोग अथवा शारीरिक विकृति उत्‍पन्‍न करती हैं / आधुनिक आयुर्वेदज्ञ सप्‍त धातुओं को पैथोलांजिकल बेसिस‍ आंफ डिसीजेज के समतुल्‍य मानते हैं / ===मल=== मल तीन प्रकार के होतें हैं / 1-[[ पुरीष]] 2- [[मूत्र]] 3- [[स्‍वेद]] == आयुर्वेद के आठ अङ्ग : अष्टाङ्ग आयुर्वेद == चिकित्‍सा के दृष्टिकोण से आयुर्वेद को आठ अंगों में वर्गीकृत किया गया है । इसे "अष्टाङ्ग आयुर्वेद" कहते हैं । *1- [[शल्‍य]] *2- [[शालाक्‍य]] *3- [[काय चिकित्‍सा]] *4- [[भूत विद्या]] *5- [[कौमार भृत्‍य]] *6- [[अगद तन्‍त्र]] *7- [[रसायन]] *8- [[बाजीकरण]] == आयुर्वेद में नयी खोजें == आयुर्वेद लगभग, 5000 वर्ष पुराना चिकित्‍सा विज्ञान है. इसे भारतवर्ष के विद्वानों नें भारत की जलवायु, भौगालिक परिस्थितियों,भारतीय दर्शन, भारतीय ज्ञान-विज्ञान के द्ष्टकोण को घ्‍यान में रखते हुये विकसित किया. वतर्मान में स्‍वतंत्रता के पश्‍चात आयुर्वेद चिकित्‍सा विज्ञान नें बहुत प्रगति की है. भारत सरकार द्वारा स्‍थापित संस्‍था ‘’केन्द्रिय आयुर्वेद एवं सिद्ध अनुसन्‍धान परीषद’’,[Central council for research in Ayurveda and Siddha, CCRAS]नई दिल्‍ली, भारत, आयुर्वेद में किये जा रहे अनुसन्‍धान कार्यों को समस्‍त देश में फैले हुये शोध सन्‍स्‍थानों में सम्‍पन्‍न कराता है। बहुत से एन0जी0ओ0 और प्राइवेट सन्‍स्‍‍थान तथा अस्‍पताल और व्‍यतिगत आयुर्वेदिक चिकित्‍सक शोध कार्यों में लगे हुये है। ===[[पंचकर्म]] में प्रयुक्‍त स्वचालित मशीन=== आई0आई0टी0 Indian Institute of Technology IIT, नयी दिल्‍ली और के0आ0सि0अ0प0 CCRAS, नई दिल्‍ली ने संयुक्‍त प्रयास करके आयुर्वेद के [[पंचकर्म]] को आधुनिक रूप देनें के लिये आटोमेटिक मशीन का र्निमाण किया है। यह मशीन केन्‍द्रीय आयुर्वेद अनुसन्‍धान संस्‍थान, रोड नम्‍बर 66, पंजाबी बाग –वेस्‍ट-, नई दिल्‍ली, भारत मे प्रयोग की जा रही है। ===प्रयोगशाला विधि से आयुर्वेदिक औषधियों का निदान=== *एक आयुर्वेदिक चिकित्‍सक नें मरीजों के रक्‍त से आयुर्वेदिक औषधि निदान करनें की विधि विकसित की है । इसे ‘’ब्‍लड सिरम फ्लाकुलेशन टेस्‍ट’’[Blood serum flocculation test] का नाम दिया गया है। *बीमार व्‍यक्तियों का रक्‍त लेकर आयुर्वेदिक दवाओं का निदान करने की एक विधि केन्‍द्रीय आयुर्वेद अनुसन्‍धान संस्‍थान Central Research Institute of Ayurveda-CRIA, नई दिल्‍ली में विकसित की गयी है, इस विधि पर परीक्षण कार्य किये जा रहे हैं। ===शंखद्राव आधारित औषधियां=== आयुर्वेद के ग्रंथ ‘’[[रसतरन्गणी’]]’ मे वर्णित [[शंखद्राव]] औषधि को आधार बनाकर आयुर्वेद के एक चिकित्‍सक नें धातुओं और जडी-बूटिओं और जीव जन्‍तुओं के सार भाग से [[फास्‍फेट]], [[सल्‍फेट]],[[म्‍यूरियेट]],[[नाइट्रेट]],[[नाइट्रोम्‍यूरियेट]] तैयार किये हैं। ‘[[’शंखद्राव आधारित आयुर्वेदिक औषधियां’’ ]] इस शोध कार्य की सराहना [[नेशनल इनोवेशन फाउन्‍डेशन]], अहमदाबाद, भारत द्वारा की जा चुकी है। इस विधि से [[सर्पगन्‍धा]] नाइट्रेट, सर्पगन्‍धा म्‍यूरियेट, सर्पगन्‍धा सल्‍फेट, सर्पगन्‍धा फास्‍फेट, सर्पगन्‍धा नाइट्रोम्‍यूरियेट के अलावा लगभग 70 से अधिक औषधियो का र्निमाण तथा परीक्षण किये जा चुके हैं। ===विदेशों में आयुर्वेद पर शोध कार्य=== भारत के अलावा अन्‍य देशों में यथा अमेरिका, ब्रिटेन, जर्मनी, जापान, नेपाल, श्री लंका आदि देशों में आयुर्वेद की औषधियों पर शोध कार्य किये जा रहे हैं। ===[[इलेक्‍ट्रोत्रिदोषग्राम (ई.टी.जी.)]]-[[नाडी-विज्ञान का आधुनिक स्‍वरूप]]-आयुर्वेद के सिद्धान्तों की साक्ष्‍य आधारित प्रस्‍तुति Evidence based presentation=== सम्‍पूर्ण आयुर्वेद [[त्रिदोष]] के सिद्धान्तों पर आधरित है. त्रिदोष सिद़धान्‍त यथा [[वात, पित्‍त, कफ]] तीन दोष शरीर में रोग पैदा करते हैं. इन दोषों का ज्ञान करनें का एकमात्र उपाय [[नाडी परीक्षण]] है, जिसे प्राप्‍त करना बहुत आसान कार्य नही है / नाडी परीक्षण के परिणामों को देखा नहीं जा सकता है कि शरीर में प्रत्‍येक दोष का कितना असर है और ये दोष कितनीं मात्रा मे उपस्थित हैं। केवल मात्र नाडी परीक्षण अनुमान पर आधारित है। वात, पित्‍त, कफ दोष का ‘’स्‍टेटस क्‍वान्‍टीफाइ’’ करना कठिन काम अवश्‍य है। इससे अधिक कठिन काम वातादि दोषों के पांच पांच यानी पंद्रह भेंदों को इनकी उपस्थिति के अनुसार ज्ञान कर लेना। इसके पश्‍चात ‘’सप्‍त धातुओं’’ का उपस्थिति आंकलन करना भी आसान काम नहीं है। तीन प्रकार के मल, ओज, सम्‍पूर्ण ओज का आंकलन करना दुरूह कार्य अवश्‍य है। एक भारतीय, कानपुर शहर, उत्‍तर प्रदेश राज्‍य निवासी, आयुर्वेदिक चिकित्‍सक डा0 देश बन्‍धु बाजपेयी ने ऐसी तकनीक का विकास किया है , जिससे आयुर्वेद के मौलिक सिद़धांतों का शरीर में कितना प्रभाव और असर है, यह सब ज्ञात किया जा सकता है.इस तकनीक को ‘’इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम/ग्राफ/ग्राफी’’ अथवा संक्षिप्‍त में ‘’ई0टी0जी0’’ के नाम से जाना जाता है। ई0टी0जी0 तकनीक से आयुर्वेद के निदानात्‍मक दृष्टिकोणों को निम्‍न स्‍वरूपों में प्राप्‍त करते हैं. *1-त्रिदोष यथा वात,पित्‍त,कफ का ज्ञान *2-[[त्रिदोषों के प्रत्‍येक के पांच पांच भेदों का ज्ञान]], *3-[[सप्‍त धातुओं का आंकलन]], [[दोष आधारित सप्‍तधातुयें]] *4-[[मलों का आंकलन यथा पुरीष, मूत्र, स्‍वेद]] *5-[[अग्‍नि बल]], [[ओज]], [[सम्‍पूर्ण ओज]] आदि का आंकलन इन मौलिक सिद्धान्‍तों के अलावा ई0 टी0 जी0 तकनीक से आधुनिक चिकित्‍सा विज्ञान के नैदानिक द्रष्टिकोण को ध्‍यान में रखते हुये शरीर में व्‍याप्‍त बीमारियों का निदान सटीक तरीके से किया जा सकता है। चूंकि इस विधि से सम्‍पूर्ण शरीर का परीक्षण करते हैं अत: सम्‍पूर्ण शरीर के समान्‍य अथवा असामान्‍य कार्य करनें वाले अंगों या हिस्‍सों का पता लग जाता है। जिससे इलाज करने मे आसानी हो जाती है ! ई0टी0जी0 मशीन की सहायता से सम्‍पूर्ण शरीर के 21 हिस्‍सों से ट्रेस रिकार्ड करते हैं। यह ट्रेस रिकार्ड ई0टी0जी0 मशीन द्वारा एक कागज की पटटी पर रिकार्ड करते हैं, कम्‍प्‍यूटर साफ़टवेयर की मदद से [[आयुर्वेद के मौलिक सिदधान्‍तों का आंकलन]] करते हैं. इस तकनीक की मदद लेकर [[आयुर्वेद के विकास की असीम सम्‍भावनायें]] हैं. वर्तमान में आधुनिक चिकित्‍सा विज्ञान के द्वारा प्राय: शरीर की जांच के लिये सभी परीक्षण किये जा रहे हैं ! आयुर्वेद के 5000 साल के इतिहास में यह पहली साक्ष्‍य आधारित अकेली परीक्षण विधि का आविष्‍कार वर्तमान काल मे हुआ है। == सन्‍दर्भ ग्रंथ == *[[चरक संहिता]] *[[सुश्रुत संहिता]] *[[वाग्‍भट्ट]] *[[भाव प्रकाश]], रचनाकार भाव मिश्र *आयुर्वेद की नयी खोज, इलेक्‍टरो-त्रिदोष-ग्राम, ई0टी0जी0, दि मांरल साप्‍ताहिक समाचार पत्र, कानपुर, India *[[पंचकर्म]] ==यह भी देखे== * [[वेद]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://niam.com/corp-web/index.htm भारतीय आयुर्वेद औषध संस्था] * [http://vandemataram.wordpress.com/2006/08/23/वैदिक-विद्या-आयुर्वेद वैदिक विद्या : आयुर्वेद (ब्लॉग वन्देमातरम पर)] [[श्रेणी:वेद]] [[श्रेणी:आयुर्वेद]] [[श्रेणी:चिकित्सा पद्धति]] {{चिकित्सा}} [[Category:आयुर्विज्ञान]] [[de:Ayurveda]] [[en:Ayurveda]] [[es:Ayurveda]] [[fi:Ayurveda]] [[fr:Ayurveda]] [[he:איור ודה]] [[id:Ayurveda]] [[it:Ayurveda]] [[ja:アーユルヴェーダ]] [[kn:ಆಯುರ್ವೇದ]] [[lt:Ajurveda]] [[mr:आयुर्वेद]] [[new:आयुर्वेद]] [[nl:Ayurveda]] [[pt:Ayurveda]] [[simple:Ayurveda]] [[sv:Ayurveda]] [[ur:آیور ویدک]] गंगा सरस्वती विवाद 3455 17175 2006-03-08T08:50:50Z Magicalsaumy 423 भारत में बहने वाली गंगा और सरस्वती नदियाँ वास्तव में स्वर्ग की देवियाँ हैं जो आपसी विवाद के बाद एक-दूसरे को दिए गए शाप के कारण वर्तमान स्थिति को प्राप्त हुई हैं। पौराणिक कथा के अनुसार भगवान विष्णु की तीन पत्नियाँ- लक्ष्मी, गंगा और सरस्वती थीं। एक बार विष्णुजी ने गंगा के प्रति विशेष अनुराग और लगाव दिखाया जिसके फलस्वरूप सरस्वती के मन में ईर्ष्या भाव उत्पन्न हो गया। सरस्वती तीनों पत्नियों के प्रति समान अनुरक्ति रखने के आर्योचित सिद्धांत की उपेक्षा करके गंगा के प्रति आसक्ति दिखाने के लिए अपने पति विष्णुजी को खरी-खोटी बातें सुनाने लगीं। सरस्वती ने गंगा को भी आड़े हाथों लेकर दुर्वचन कहे। विष्णुजी पत्नियों के इस कलह को देखकर प्रासाद से बाहर चले गए। बिना कुछ कहे इस तरह पति के बाहर चले जाने से तो सरस्वती का क्रोध और भी भड़क उठा। उन्होंने गंगा के केश पकड़े और मारने को लपकीं। लक्ष्मी ने बीच में आकर दोनों को शांत करने का प्रयास किया। इस पर सरस्वती ने लक्ष्मी को भी गंगा की सहायिका मानते हुए उनका अपमान किया और उन्हें बीच में आने के कारण वृक्ष हो जाने का शाप दे दिया। इधर गंगा अपने कारण निरपराध लक्ष्मी को दंडित होते देखकर अत्यधिक क्षुब्ध हो उठीं और उन्होंने सरस्वती को भूतल पर नदी हो जाने का शाप दिया। सरस्वती भी पीछे नहीं रहीं। उन्होंने भी गंगा को मृतक की अस्थियाँ ढोने वाली नदी बनकर पृथ्वी तल पर बहने का शाप दे दिया। जब विष्णुजी अपने पार्षदों सहित लौटे तो उन्हें अपनी पत्नियों के परस्पर कलह और शाप आदि का पूरा पता लगा। विष्णुजी ने लक्ष्मी की शांत वृत्ति, सहनशीलता और उदारता को देखकर केवल उसे ही पत्नी रूप में अपने पास रखना उचित समझा। विष्णुजी ने गंगा और सरस्वती को त्याग देने का निश्चय कर लिया। वियोग की अवश्यंभावी स्थिति से व्यथित होकर दोनों ही कातर स्वरों में शापों से शीघ्र निपटने का उपाय पूछने लगीं। विष्णु ने उन्हें बताया कि गंगा तो नदी रूप में स्वर्ग, भूलोक और पाताल लोक में त्रिपथगा होकर बहेंगी। उनका स्थान शिव जटाओं में भी होगा। अंश रूप में ही वे स्वर्ग में मेरे सानिध्य में रहेंगी। सरस्वती प्रधान रूप से पृथ्वी तल पर रहेंगी और अंश रूप में मेरे पास। लक्ष्मी 'तुलसी' वृक्ष बनकर मेरे शालिग्राम स्वरूप से विवाह करके समग्र और स्थायी रूप से मेरा पत्नीत्व ग्रहण करेंगी। दोनों देवियाँ शापानुसार नदी रूप में पृथ्वी पर आईं। पृथ्वी पर स्रोतों में जो सर (जल) दिखाई देता है, उस सर का स्वामी सरस्वान कहलाता है और सरस्वान की पत्नी होने से सरस्वती सरस्वती कहलाईं। सरस्वती नदी तीर्थरूपा हैं। वे पापनाश के लिए जलती अग्नि के समान हैं। गंगा और सरस्वती का विवाद यही गंगा और सरस्वती शाप के कारण भूलोक में नदी बनकर बहती हैं। राधा-कृष्ण के शरीरों से उत्पन्न उनके स्वरूपों का दर्शन कराने वाली गंगा अत्यंत पवित्र, सर्व सिद्धिदात्री तथा तीर्थरूपा नदी हैं। कलयुग में गंगा का भविष्य पुराणों में कहा गया है कि सरस्वती के शाप से भारतवर्ष में आईं गंगा शाप की अवधि पूरी हो जाने पर यानी कलियुग की समाप्ति पर पुन: भगवान श्रीहरि की आज्ञा से बैकुण्ठ चली जाएँगी। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] कनखल 3456 12184 2005-05-19T03:09:00Z 207.68.110.60 [[कनखल]], [[हरिद्वार]] शहर से बिलकुल सटा हुआ है। कनखल के विशेष आकर्षण [[प्रजापति]] मंदिर, [[सती]] कुंड एवं दक्ष [[महादेव]] मंदिर हैं। कनखल आश्रमों तथा विश्व प्रसिद्ध [[गुरुकुल कांगड़ी विश्वविद्यालय]] के लिए भी जाना जाता है। योग सूत्र 3457 12185 2005-05-19T03:39:24Z 207.68.110.60 पतंजलि योग सूत्र । (विष्णुतीर्थ टीका) समाधिपाद ======== अब योग अनुशासन ॥१॥ (पतंजलि को गुरु परम्परा में मिली योग शिक्षा ) योग चित्तकी वृत्तियों का निरोध है ॥२॥ तब दृष्टा अपने स्वरूप में स्थित हो जाता है ॥३॥ वृत्तियों का सारुप्य होता है इतर समय में ॥४॥ वृत्तियाँ पाँच प्रकार की - क्लेशक्त और क्लेशरहित ॥५॥ प्रमाण विकल्प विपर्यय निद्रा तथा स्मृति ॥६॥ प्रत्यक्ष, प्रमाण और आगम, प्रमाण के तीन भेद हैं ॥७॥ विपर्यय वृत्ति मिथ्या ज्ञान अर्थात जिससे किसी वस्तु के यथार्थ रूप का ज्ञान न हो ॥८॥ ज्ञान जो शब्द से उत्पन्न होता है, पर वस्तु होती नहीं, विकल्प है॥९॥ ज्ञेय विषयों के अभाव को ज्ञान का आलंबन , निद्रा ॥१०॥ अनुभव में आए हुए विषयों का न भूलना, स्मृति ॥११॥ अभ्यास तथा वैराग्य के द्वारा उनका निरोध ॥१२॥ उनमें स्थित रहने का यत्न, अभ्यास ॥१३॥ वह अभ्यास दीर्घ काल तक निरन्तर सत्कार पुर्वक सेवन किए जाने पर दृढ़ भूमिका वाला होता है ॥१४॥ देखे हुए सुने हुए विषयों की तृष्णा रहित अवस्था वशीकार नामक वैराग्य है ॥१५॥ वैराग्य, जब पुरुष तथा प्रकृति की पृथकता का ज्ञान, उससे परे परम् वैराग्य जब तीनों गुणों के कार्य में भी तृष्णा नहीं रहती ॥१६॥ वितर्क विचार आनन्द तथा अस्मिता नामक स्वरूपों से संबंधित वृत्तियों का निरोध सम्प्रज्ञात है ॥१७॥ (वैराग्य से वृत्ति निरोध के बाद) शेष संस्कार अवस्था, असम्प्रज्ञात ॥१८॥ जन्म से ही ज्ञान, विदेहों अथवा प्रकृति लयों को होता है ॥१९॥ (गुरु,साधन,शास्त्र में) श्रद्धा, वीर्य (उत्साह), बुद्धि की निर्मलता, ध्येयाकार बुद्धि की एकाग्रता, उससे उत्पन्न होने वाली ऋतंभरा प्रज्ञा - पाँचों प्रकार के साधन, बाकि जो साधारण योगी हैं, उनके लिए ॥२०॥ तीव्र उपाय, संवेग वाले योगियों को शीघ्रतम सिद्ध होता है ॥२१॥ तीव्र संवेग के भी मृदु मध्य तथा अधिमात्र, यह तीन भेद होने से, अधिमात्र संवेग वाले को समाधि लाभ में विशेषता है ॥२२॥ या सब ईश्वर पर छोड़ देने से ॥२३॥(ईश्वर प्रणिधान) अविद्या अस्मिता राग द्वेष तथा अभिनिवेष यह पाँच क्लेश कर्म, शुभ तथा अशुभ,फल, संस्कार आशय से परामर्श में न आने वाला, ऐसा परम पुरुष, ईश्वर है ॥२४॥ उस (ईश्वर में) अतिशय की धारणा से रहित सर्वज्ञता का बीज है ॥२५॥ वह पूर्वजों का भी गुरु है, काल से पार होने के कारण ॥२६॥ उसका बोध कराने वाला प्रणव है (ॐ)॥२७॥ उस (प्रणव) का जप, उसके अर्थ की भावना सहित (करें) ॥२८॥ उससे प्रत्यक्ष चेतना की अनुभवी रूपी प्राप्ती होगी और अन्तरायों का अभाव होगा ॥२९॥ शारीरिक रोग, चित्त की अकर्मण्यता, संशय, लापरवाही, शरीर की जड़ता, विषयों की इच्छा, कुछ का कुछ समझना, साधन करते रहने पर भी उन्नति न होना, ऊपर की भुमिका पाकर उससे फिर नीचे गिरना, वित्त में विक्षेप करने वाले नौ विध्न हैं ॥३०॥ दुख, इच्छा पूर्ति न होने पर मन में क्षोभ,कम्पन,श्वास प्रवास विक्षेपों के साथ घटित होने वाले ॥३१॥ उनके प्रतिषेध के लिए एक तत्त्व का अभ्यास करना चाहिए ॥३२॥ सुखी, दुखी पण्यात्मा तथा पापात्मा व्यक्तियों के बारे में, यथा क्रम मैत्री, करुणा, हर्ष तथा उदासीनता, की भावना रखने से चित्त निर्मल एवं प्रसन्न होता है ॥३३॥ या, श्वास प्रवास की क्रिया को रोककर शरीर के बाहर स्थित करना अथवा अन्तर में धारण करने से वृत्ति निरोध होता है ॥३४॥ अथवा शब्द, स्पर्ष, रूप, गंध वाली दिव्य स्तर की वृत्ति, उत्पन्न होने पर चित्त वृत्ति का निरोध करती है क्यिंकि वह मन को बांधने वाली होती है ॥३५॥ अथवा ज्योतिषमती नाम की विशोका ज्योतियों से ॥३६॥ अथवा उनका महात्माओं का ध्यान करने से, जिनका चित्त वीतराग हो गया है ॥३७॥ अथवा निद्रा में ध्यान करने से ॥३८॥(पहले निद्रा को सत्वगुणी बनाना आवश्यक है, गीता में कहा गया है कि जब सब नींद में होते हैं, योगी जागता है । उससे यही अर्थ बनता है ।) अथवा जैसे भी (श्रद्धा से अभिमत) ध्यान ॥३९॥ (उस ध्यान से) परमाणु से परम महान तक उस निरुद्ध योगी की वशीकार अवस्था हो जाती है ॥४०॥ क्षीण हो गयी हैं वृत्तियाँ जिसकी, अभिजात मणि के समान वह द्रष्टा, वृत्तियों से उत्पन्न ज्ञान, जिन विषयों का ज्ञान ग्रहण किया जाता है, या जिस पर उस चित्त की सथिति होती है, उसी के समान रंगे जाने से, उसी के समान हो जाता है ॥४१॥ उन में से शब्द अर्थ तथा ज्ञान के तीनों विकल्प सहित मिली हुई, सवितर्क समापत्ती है ॥४२॥ शब्द तथा ज्ञान, इन विषयों के हट जाने पर तथा अपने स्वरूप की भी विस्मृती सी हो जाने पर, जब अर्थ मात्र का आभास ही शेष रह जाता है, निर्वितर्क सम्प्रज्ञात है ॥४३॥ इस प्रकार सवितर्क एवं निर्वितर्क समाधि के निरुपण से सविचार एवं निर्विचार सम्प्रज्ञात, जो कि सूक्ष्म विषय है, की भी व्याख्या हो गयी ॥४४॥ उन विषयों की सूक्ष्मता अव्यक्त प्रकृति तक है ॥४५॥ आगम तथा अनुमान से उदय ज्ञान से यह ज्ञान अलग है क्योंकि इस में विशेष रूप से अर्थ का साक्षात्कार होता है ॥४९॥ उस ऋतम्भरा प्रज्ञा से उदय होने वाले संस्कार, बाकी सब संस्कारों को काटने वाले होते हैं ॥५०॥ ऋतम्भरा प्रज्ञा के संस्कारों का भी निरोध हो जाने से, सभी संस्कारों का बीज नाश हो जाने से निर्बीज समाधि होती है ॥५१॥ साधनपाद ======= तप, स्वाध्याय, और ईश्वर प्रणिधान, यह क्रिया योग है ॥१॥ क्रिया योग का अभ्यास समाधि प्राप्ति की भावना से, वित्त में विद्यमान क्लेशों को क्षीण करने के लिए है ॥२॥ अविद्या अस्मिता राग द्वेष अभिनिवेश यह पाँच क्लेश है ॥३॥ अविद्या बाकी चारों, अस्मिता राग द्वेष अभिनिवेश, इन क्लेशों की उत्पत्ती के लिए क्षेत्र रूप है ॥४॥ अनित्यत्व अपवित्र दुख, अनात्म में क्रमशः नित्यत्व, पवित्रता, सुख तथा आत्मभाव की बुद्धि का होना अविद्या है ॥५॥ देखने वाली शक्ति तथा देखने का माध्यम चित्त शक्ति दोनों की एकात्मता अस्मिता है ॥६॥ सुख भोगने पर, उसे फिर से भोगने की इच्छा बनी रहती है, वह राग है ॥७॥ दुख भोगने पर, उससे बचने की इच्छा, द्वेष है ॥८॥ स्वभाव से प्रवाहित होने वाला, सामान्य जीवों की भाँति ही विद्वानों को भी लपेट लेने वाला, अभिनिवेश है ॥९॥(शरीर के बचाव की इच्छा) क्रिया योग द्वारा तनु किए गए पंच क्लेश, शक्ति के प्रति प्रसव क्रम द्वारा त्यागे जाने योग्य हैं, जो सूक्ष्म रूप में हैं ॥१०॥ (जब चेतना, प्रत्यक् चेतना होकर ऊपर की ओर चढ़ती है, तो कारव को कारण में विलीन करती है, इसे शक्ति का प्रति प्रसव क्रम कहते हैं । ) ध्यान द्वारा त्याज्य उन की वृत्तियाँ हैं ॥११॥ क्लेश ही मूल हैं उस कर्माशय के जो दिखने वाले अर्थ वर्तमान, तथा न दिखने वाले अर्थ भविष्य मे् होने वाले जन्मों का कारण हैं ॥१२॥ जब तक जीव को क्लेशों ने पकड़ रखा है, तब तक उसके कारण उदय हुए कर्माशय का फल, जाति आयु तथा भोग होता है ॥१३॥ वह आयु जाति भोग की फसल सुख दुख रूपी फल वाली होती है, क्योंकि वह पुण्य तथा अपुण्य का कारण है ॥१४॥ परिणाम दुख, ताप दुख तथा संस्कार दुख बना ही रहता है, तथा गुणों की वृत्तियों के परस्पर विरोधी होने के कारण, सुख भी दुख ही है, ऐसा विद्वान जन समझते हैं ॥१५॥ त्यागने योग्य है वह दुख जो अभी आया नहीं है ॥१६॥ (यह योग का उद्देश्य है) दुख का मूल कारण, द्रष्टा का दृश्य में संयोग, उलझ जाना, है ॥१७॥ प्रकाश सत्व , स्थिति अर्थ तम् तथा क्रियाशील अर्थ रज् , पंचभूत तथा इन्द्रियाँ अंग हैं जिसके, भोग तथा मोक्ष देना जिसका प्रयोजन है, वह दृश्य है ॥१८॥(योग में दृश्य को दृष्टा का सेवक अथवा दास माना गया है , नीचे सूत्र २१ देखें) गुणों के चार परिणाम हैं, विशेष अर्थ पाँच महाभूत आकाश वायु अग्नि जल तथा पृथ्वी, अविशेष अर्थ प्रकृति की सूक्ष्म तन्मात्राएँ शब्द स्पर्ष रूप रस और गंध तथा छठा अहंकार, लिंग अर्थ प्रकृति में बीजरूप, अलिंग अर्थ अप्रकट ॥१९॥ देखने वाला द्रष्टा अर्थ आत्मा, देखने की शक्ति मात्र है, इसलिए शुद्ध भी है, वृत्तियों के देखने वाला भी है ॥२१॥ दृश्य का अस्तित्व क्यों है? केवल दृष्टा के लिए ॥२१॥ जो मुक्ति, सिद्धि को प्राप्त हो गये हैं, उनके लिए दृश्य समाप्त होकर भी, अन्य साधारण जीवों के लिए तो वैसा ही बना रहता है ॥२२॥ दृश्य के स्वरूप का कारण क्या है? उसके स्वामि अर्थ दृष्टा की शक्ति ॥२३॥ (दृश्य के संयोग का, उलझने का ) कारण अविद्या है ॥२४॥ उस अविद्या के अभाव से, संयोग का भी अभाव हो जाता है, यही हान है जिसे कैवल्य मुक्ति कहा जाता है ॥२५॥ विवेक अर्थ दृश्य तथा दृष्टा की भिन्नता का निश्चित ज्ञान, हान का उपाय है ॥२६॥ उस विवेक ख्याति की सात भुमिकिएं हैं ॥२७॥ अष्टांग योग के अनुष्ठान से अशुद्धि का क्षय तथा विवेक ख्याति पर्यन्त प्रकाश होता है ॥२८॥ यम, नियम, आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, धारणा, ध्यान एवं समाधि, यह योके आठ अंग हैं ॥२९॥ दूसरे को मन, वाणी, कर्म से दुख न देना, सत्य बोलना, ब्रह्मचर्य, तथा संचय वृत्ति का त्याग, यह पाँच यम कहे जाते हैं ॥३०॥ ये यम जाति, देश, काल तथा समय की सीमा से अछूते, सभी अवस्थाओं में पालनीय, महाव्रत हैं ॥३१॥ शौच, संतोष, तप, स्वाध्याय तथा ईश्वर प्रणिधान, यह नियम हैं ॥३२॥ ..... ============= (बाकी फिर कभी) रंगपंचमी 3458 12186 2005-05-19T03:47:54Z 207.68.110.60 रंगों के त्यौहार होली पर [[मालवा]] अंचल – [[इन्दौर]] के आसपास का इलाक़ा जरा ज्यादा ही रंगीन हो जाता है. होली के पाँच दिन बाद रंगपंचमी का त्यौहार मनाया जाता है जिसमें फिर से एक बार रंगों से एक दूसरे को डुबोया जाता है. कहीं कहीं ‘गेर’ निकलती है जो एक प्रकार का बैंड-बाजों-नाच-गानों युक्त जुलूस होता है जिसमें नगर निगम के फ़ायर फ़ाइटरों में रंगीन पानी भर कर जुलूस के तमाम रास्ते भर लोगों पर रंग डाला जाता है. जुलूस में हर धर्म के, हर राजनीतिक पार्टी के लोग शामिल होते हैं, प्राय: महापौर (मेयर) ही जुलूस का नेतृत्व करता है. प्रकृति भी इस समय जम कर होली मनाती है. मेरे घर आँगन के एक गमले में खिले ये पुष्प भी होली और रंग पंचमी की शुभकामनाएँ देते प्रतीत होते हैं.... {{stub}} वीर्य 3460 17045 2006-03-06T02:51:27Z Magicalsaumy 423 बकवास हटाई वीर्य पुरुष के शरीर के परम तत्व को वीर्य कहा जाता है. भारतीय ग्रन्थों में कहा गया है कि 1. हम जो भोजन करते हैं, पाचनक्रिया उससे केवल रस ग्रहण कर शेष को मल मूत्र रूप में विसर्जित कर देती है. 2. भोजन से रस निस्रत होता है. 3. रस से रक्त बनता है 4. रक्त से मांस बनता है 5. मांस से मेद बनता है 6. मेद से अस्थि बनती है 7. अस्थि के जोड़ों के अन्दर मज्जा बनती है 8. मज्जा से वीर्य बनता है. वीर्य शरीर के चयापचय की आठवीं और अन्तिम क्रिया है. [[श्रेणी:स्वास्थ्य]] पैसे 3465 41806 2007-01-08T09:50:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ia:Moneta]] पैसा भारत की राष्ट्रीय मुद्रा रुपया का सौवा हिस्सा है | {{stub}} [[af:Geld]] [[ar:مال]] [[bg:Пари]] [[bn:অর্থ (টাকা)]] [[bs:Novac]] [[ca:Diner]] [[ceb:Monnaie]] [[chr:ᎠᏕᎳ]] [[cs:Peníze]] [[cy:Arian (economeg)]] [[da:Penge]] [[de:Geld]] [[el:Χρήμα]] [[en:Money]] [[eo:Mono]] [[es:Dinero]] [[et:Raha]] [[fa:پول]] [[fi:Raha]] [[fr:Monnaie]] [[gd:Airgead-sgaoilidh]] [[he:כסף (אמצעי תשלום)]] [[hr:Novac]] [[hu:Pénz]] [[ia:Moneta]] [[id:Uang]] [[io:Pekunio]] [[is:Peningar]] [[it:Denaro]] [[ja:貨幣]] [[ka:ფული]] [[kn:ಹಣ]] [[ko:돈]] [[lt:Pinigai]] [[lv:Nauda]] [[mk:Пари]] [[ms:Wang]] [[my:ေင္ဝ ေက္ရး]] [[nl:Geld]] [[nn:Pengar]] [[no:Penger]] [[pl:Pieniądz]] [[pt:Dinheiro]] [[ru:Деньги]] [[sh:Novac]] [[simple:Money]] [[sk:Peniaze]] [[sl:Denar]] [[sq:Paraja]] [[sr:Новац]] [[sv:Pengar]] [[ta:பணம்]] [[tl:Salapi]] [[to:Pa'anga]] [[tr:Para]] [[uk:Гроші]] [[vi:Tiền]] [[yi:געלט]] [[zh:货币]] [[zh-yue:錢]] टिप्पणियाँ (ब्लॉग) 3468 37706 2006-12-09T16:03:44Z Mitul0520 211 '''टिप्पणियां''' [[ब्लॉग]] का महत्वपूर्ण हिस्सा होती है. इन्टरनेट ने दुनिया को एक छोटे से गाँव मे तब्दील कर दिया है, कोई भी किसी भी व्यक्ति के विचार उसके ब्लाग पर पढ सकता है और यदि चाहे तो अपने विचार एवं टिप्पणियां भी वहाँ पर डाल सकता है. पाठक किसी भी लेख से सम्बंधित टिप्पणियाँ ब्लाग पर लिख सकता है. टिप्पणी के महत्व पर हिन्दी में कुछ चिठ्ठे पर प्रविष्टियाँ लिखी गयी हैं उनमें से प्रमुख यह हैं: * [http://www.jitu.info/merapanna/?p=113 ब्लाग पर टिप्पणी का महत्व (मेरा पन्ना- जीतेन्द्र चौधरी पर) ] * [http://udantashtari.blogspot.com/2006/05/blog-post_04.html#links अपना ब्लाग बेचो, भाई.........(उड़नतश्तरी पर)] '''यह भी देखे:''' [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[श्रेणी:ब्लॉग]] ब्लॉगरोल 3469 16045 2006-02-01T11:29:15Z Debashish 130 ब्लॉगरोल चिट्ठों पर पाया जाना वाला अन्य चिट्ठों का संकलन है। अलग अलग चिट्ठाकार अपने ब्लॉगरोल पर दूसरों के चिट्ठे शामिल करने के अलाहदा पैमाने बना कर रखते हैं। यह मानदंड समान रूचि, देश से लेकर चिट्ठे अपडेट होने की बारंबारता, पसंद या फिर सीधा सादा "तुम-मुझे-लिंक-करो-मैं-तुम्हें-लिंक-करता-हूँ" के सिद्धांत पर भी आधारित हो सकता है। जब से सिडिंकेशन का चलन प्रारंभ हुआ है, ब्लॉगरोल के भी पाठक बनने लगे हैं। हालाँकि ब्लॉगरोल की क्षमल का प्रारूप अलाहदा होता है जिनमें [http://opml.scripting.com/ ओ.पी.एम.एल] तथा [http://internetalchemy.org/ocs/ ओ.सी.एस] काफी प्रचलित है। [http://www.bloglines.com ब्लॉगलाईन्स] जैसे न्यूज़रीडर आप के द्वारा पढ़े जाने वाले चिट्ठों की सूची को ओ.पी.एम.एल प्रारूप में निर्यात व आयात करने कि सुविधा देता है जिसे आप दूसरों के साथ बाँट सकते हैं। *[http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_create_blogroll हिन्दी चिट्ठों का ब्लॉगरोल अपने ब्लॉग पर कैसे डालें] क्षमल फीड 3470 37708 2006-12-09T16:05:24Z Mitul0520 211 क्षमल फीड एक तरह का फाइल फार्मेट है जिसके द्वारा ब्लॉग का लेखक अपने लेख को पाठकों के कम्पयूटर तक पहुँचा सकता है. लगभग हर ब्लॉग की अपनी क्षमल (XML) फीड होती है जो आपके चिट्ठे की हर नई प्रविष्टि या बदलाव के उपरांत बदलती रहती है। यह कई प्रारूपों में उपलब्ध है जैसे [http://www.xml.com/pub/a/2002/12/18/dive-into-xml.html आर.एस.एस], [http://www.atomenabled.org/ एटम यानि अणु], RDF आदि। == फीड क्या है == हर [[वेबसाइट]] पर हमेशा कुछ न कुछ नयी सूचना आती रहती है और इसे देखने के लिये निम्न तरीके हैं, *वेबसाइट पर जाकर नयी सूचना देखना। *वेबसाइट से नयी सूचना के बारे में [[ई-मेल]] प्राप्त करना। *RSS अथवा ATOM फीड के द्वारा जानकारी प्राप्त करना। वेबसाइट पर जाकर सूचना प्राप्त करना सबसे पुराना तरीका है। उसके बाद जैसे, जैसे तकनीक में सुधार होता गया, सूचना प्राप्त करने के तरीके भी सुलभ होते गये। पहले ई-मेल से सूचना प्राप्त करने की सुविधा आयी फिर RSS/Atom फीड की तकनीक आयी। यदि कोई वेबसाइट उस पर आने वाली नयी सूचना के बारे में ई-मेल नहीं भेजती है या फिर RSS/Atom फीड नहीं देती है तो आप इन दोनों के द्वारा इस वेबसाइट से इस तरह से सूचना नहीं प्राप्त कर सकते हैं। ऐसी सूरत में आपको इस [[वेबसाइट]] पर जाकर ही सूचना पता करनी होगी। RSS/Atom फीड यह नयी तकनीक है। इन दोनों में प्रारूप का अन्तर है लेकिन व्यवहार में कोई अन्तर नहीं है। वे एक तरह से प्राप्त की जा सकती हैं। RSS पुरानी तकनीक है, ज्यादा आसान है{{तथ्य}}, और ज्यादा लोकप्रिय है। आर.एस.एस कि पृष्ठभूमि में प्रयुक्त हो रही मूल तकनीक [http://en.wikipedia.org/wiki/Push_technology पुश तकनलाजी] है। The Internet Engineering Task Force ([http://www.ietf.org/ IETF]), [[इन्टरनेट का मानकीकरण | इन्टरनेट के मानकीकरण]] व उन्नतिकरण में कार्यरत है। Atom इसी के द्वारा दिया गया एक मानक प्रारूप है। यह लिखने और पड़ने दोनो प्रारूप एक प्रारूप में लाने का प्रयत्न है। RSS/ Atom फीड उस नयी सूचना हेडलाइन के रूप में आप तक पहुंचाती है और यदि आप उनकी हेडलाइन, जो दरअसल लेख की स्थाई कड़ी यानी पर्मालिंक होती है, को क्लिक करें तो वह आपको पूरे लेख तक पहुंचा देती है। नयी सूचना जानने के लिये यह सबसे अच्छी सुविधा है। जिस वेबसाईट में निम्न तरह का कोई भी चिन्ह हो तो आप समझ लीजिये कि वह अपना RSS/Atom फीड देती है। <table width="100%" height="50px"><td width="35%">[[चित्र:RSS.jpg|centre|]] </td><td width="30%">[[चित्र:RSS-icon.jpg|centre|]]<td><td width="35%">[[चित्र:Xml.jpg|centre|]]<td></table> == फीड कैसे प्राप्त करें == RSS के फुलफार्म के बारे में कुछ विवाद है{{तथ्य}} पर अधिकतर लोग यह मानते हैं कि इसका फुल फार्म Really Simple Syndication है। Atom अपने आप में पूरा शब्द है। RSS/Atom फीड पढ़ने के लिये [[एग्रीगेटर]] (Aggregator) या [[न्यूज़ रीडर]] (News reader) या [[फीड रीडर]] (Feed reader) प्रोग्राम का प्रयोग करना पड़ता है जो कि मुफ्त में [[इन्टरनेट]] में उपलब्ध हैं यह निम्न प्रकार से फीड पढ़ते हैं, *[[इन्टरनेट]] पर जा कर: इस तरह के प्रोग्रामों में [http://www.bloglines.com/ ब्लॉगलाईंस], [http://google.com/reader/ गूगल रीडर], [http://www.newsgator.com/home.aspx न्यूज़गेटर] और यदि आपके पास [[याहू]] अथवा [[गूगल]] की [[ई –मेल]] ID है तो आप [[My yahoo]] अथवा [[Personalised google]] में भी फीड जोड़ सकते हैं। कई [[वेब ब्राउसर]] जैसे कि [[फायरफॉक्स]] या [[ओपेरा]] वगैरह में न्यूस़ रीडर प्रोग्राम रहता है और इनमें भी फीड डाउनलोड की जा सकती है। *अपने [[कंप्यूटर]] पर [[न्यूस़ रीडर]] प्रोग्राम को इन्सटॉल (install) करके: इस तरह के प्रोग्रामों में Newsgator, [http://www.feedreader.com/feedreader] (केवल [[विंडोस़]] में) [http://akregator.kde.org/index.php Akregator](केवल [[लिनेक्स]] में) प्रमुख हैं। *[[ई-मेल]] भेजने एवं प्राप्त करने के सॉफ्टवेयर के साथ: [[थन्डर-बर्ड]] ई-मेल भेजने एवं प्राप्त करने का बहुत अच्छा [[सॉफ्टवेयर]] है यह [[ओपेन सोर्स]] है और मुफ्त है। इसका सबसे बड़ा फायदा यह है कि यह सब प्रकार के [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] पर चलता है । इसमें भी New & Blog में जाकर आप किसी भी वेबसाइट की फीड डाउनलोड कर सकते हैं। यह उसी प्रकार से किया जाता है जैसे ई-मेल सेटअप की जाती हैं । == स्रोत्र == * [http://unmukt-hindi.blogspot.com/2006/09/rss-feed.html उन्मुक्त - आर.एस.एस. फीड (RSS Feed) क्या बला है] == संबंधित आलेख == * [http://hindini.com/ravi/?p=214 आप कौन सा आरएसएस रीडर इस्तेमाल करते हैं?]: क्षमल फीड वाचन के लिये उपलब्ध विभिन्न विकल्पों पर आलेख। * [http://debashish.livejournal.com/447.html असाधारण है रियली सिंपल सिंडिकेशन]: क्षमल फीड के भूत और भविष्य की चर्चा करता लेख। [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: ब्लॉग]] ब्लॉग 3471 39153 2006-12-20T21:33:36Z Robbot 220 robot Adding: mk, ml, si Modifying: es, fa, id '''ब्लॉग''' [[अंग्रेजी]] के वेबलाग (weblog) का संक्षिप्त नाम है। [[हिंदी]] में इसके लिए '''चिट्ठा''' शब्द का प्रयोग भी होता है। चिट्ठे एक प्रकार के व्यक्तिगत [[जालघर]] (website) होते हैं जिन्हें डायरी की तरह लिखा जाता है। हर चिट्ठे में कुछ लेख, फोटो और बाहरी कड़ियां होती हैं। इनके विषय सामान्य भी हो सकते हैं और विशेष भी। ==ब्लॉग क्या है?== इस विषय पर विद्वानों की अलग अलग राय है। कोई कहता है कि ये दिल की भड़ास है, कोई कहता है कि पत्रकारिता की तरफ बढाया गया पहला कदम है (अब तो भारत सरकार भी ब्लॉगरों को पत्रकार मानती है), कोई मानता है कि दिल के गुबार निकालने का साधन है, कोई कहता है दिनचर्या की डायरी है तो कोई अपने विचारों को व्यक्त करने का मंच मानता है, कोई इसमें अपने पेशे के बारे में लिखता है तो कोई अपनी हॉबी के बारे में। आज जब जाल ने दुनिया को एक वैश्विक गाँव में तब्दील कर दिया है, ब्लॉग के ज़रिये आपके विचारों को व्यक्त करने का एक नया और प्रभावशाली माध्यम मिल गया है। इस राह में आपको अपनी तरह के, या अपने से जुदा, दूसरे कई राही मिलते रहते हैं जिनकी संगत, और कई दफा मित्रता, से आपकी शैली और सोच विचार में दिनों दिन परिवर्तन आता है, आपकी लिखने की कला का भी विकास होता है। ब्लॉग बेशक नियमित लेखन और इसके ज़रिये पाठकों से सीधे संवाद का एक बेजोड़ माध्यम है। ===ब्लॉग के रूप=== लेखन ही क्यों ब्लॉग के विभिन्न रूपों के ज़रिये विचारों का संप्रेषण संभव है। ब्लॉगिंग विधा विभिन्न तकनलाजियों का भी मेल है, जैसे: * [[photoblog|फोटोब्लॉग]], * [[audblog|आडियो ब्लॉग]], * [[moblog|मोब्लॉग]] और * [[vblog|वीडिओ ब्लॉग]] [[चिट्ठाकार]] ब्लॉग के द्वारा आप अपनी रचना धर्मिता को नए आयाम देते हैं। ब्लॉग में क्या लिखें यह तो पूर्णतः चिट्ठाकार पर निर्भर करता है। कुछ लोग राजनीति और सामयिक घटनाक्रम पर अपनी राय ज़ाहिर करते हैं, तो कुछ गूढ़ तकनीकी विषयों पर परिचर्चा करते हैं। कई तरह के ब्लॉग दुनिया के तमाम विषयों में हैं। ब्लॉग की सबसे बड़ी खासियत संभवतः यह है यह चिरकाल तक लोगों के लिए पढ़ने के लिए उपलब्ध रहेगा। यह नहीं कि पेपर बैक संस्करण की तरह प्रकाशित हुआ और समय के साथ नष्ट हो गया। जब तक इंटरनेट सांस लेता रहेगा और ब्लॉग जीवित है, ब्लॉग रचना आम लोगों की पहुँच में सदा सर्वदा रहेगी। '''चिट्ठे के विभिन्न तत्व''' * [[प्रविष्टियाँ]] * [[क्रम]] * [[टिप्पणियाँ (ब्लॉग)|टिप्पणियाँ]] * [[श्रेणियाँ]] * [[स्थाई कड़ियाँ]] (permalinks) * [[कड़ियाँ]] (blogroll) * [[विपरीत पथ]] (trackbacks) * [[क्षमल फीड]] (RSS or ATOM) * [[अभिकल्प]] == यह भी देखे == * [[हिंदी चिट्ठे]] * [[इंटरनेट]] * [[नारद वेबसाईट]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/Making_a_Hindi_blog हिन्दी में ब्लॉग कैसे बनाए] [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[ar:مدونة]] [[be:Блоґ]] [[bg:Блог]] [[bs:Blog]] [[ca:Bloc]] [[cs:Weblog]] [[cy:Blog]] [[da:Weblog]] [[de:Weblog]] [[el:Ιστολόγιο]] [[en:Blog]] [[eo:Blogo]] [[es:Blog]] [[et:Ajaveeb]] [[eu:Blog]] [[fa:وب‌نوشت]] [[fi:Blogi]] [[fr:Blog]] [[gl:Weblog]] [[he:בלוג]] [[hr:Blog]] [[hu:Weblog]] [[id:Blog]] [[ilo:Blog]] [[is:Blogg]] [[it:Blog]] [[ja:ブログ]] [[ko:블로그]] [[lt:Blog]] [[lv:Tīmekļa žurnāls]] [[mk:Блог]] [[ml:ബ്ലോഗ്]] [[mn:Блог]] [[mt:Blogg]] [[nl:Weblog]] [[nn:Blogg]] [[no:Blogg]] [[pl:Weblog]] [[pt:Weblog]] [[ro:Weblog]] [[ru:Блог]] [[si:වියුණු සටහන]] [[simple:Blog]] [[sk:Weblog]] [[sl:Blog]] [[sr:Блог]] [[sv:Blogg]] [[sw:Blogu]] [[ta:வலைப்பதிவு]] [[te:బ్లాగు]] [[th:บล็อก (อินเทอร์เน็ต)]] [[tr:Blog]] [[uk:Веблог]] [[vi:Blog]] [[zh:網誌]] [[zh-min-nan:Bāng-chì]] चार्ल्स डार्विन 3473 46415 2007-01-26T13:35:31Z Matra 768 add image [[Image:Charles Darwin.jpg|right|thumb|240px|चार्ल्स डार्विन]] पहला, उनका शोध आसान, अवलोकनों तथा संग्रहों, आंशिक रूप से 1831 से 1836 में एचएमएस Beagle (वेगले) पर उनकी समुद्र यात्रा के संग्रहों पर आधारित था। इनमें से कई संग्रह इस संग्रहालय में अभी भी मौजूद हैं। दूसरा, डार्विन महान वैज्ञानिक थे - आज जो हम सजीव चीजें देखते हैं, उनकी उत्पत्ति तथा विविधता को समझने के लिए उनका विकास का सिद्धान्त सर्वश्रेष्ठ माध्यम बन चुका है। तीसरा, संचार डार्विन के शोध का केन्द्र-बिन्दु था। उनकी सर्वाधिक प्रसिद्ध पुस्तक [[ऑरिजिन ऑफ स्पीशीज]] (Origin of Species) प्रजातियों की उत्पत्ति गैर-विशिष्टीकृत पाठकों पर लक्ष्यित थी। प्रजातियों की उत्पत्ति के बारे में प्रचारित, विकास पर आधारित डार्विन की प्रसिद्ध पुस्तक ऑरिजिन ऑफ स्पीशीज (Origin of Species) सामान्य पाठक पर लक्ष्यित थी - डार्विन चाहते थे कि उनका सिद्धान्त यथासम्भव व्यापक रूप से प्रसारित हो। डार्विन के विकास का सिद्धान्त हमारे कार्य का एक प्रमुख आधार है। इससे हमें यह समझने में मदद मिलती है कि किस प्रकार विभिन्न प्रजातियां एक दूसरे के साथ जुङी हुई हैं। वैज्ञानिक यह समझने का प्रयास कर रहे हैं कि रूस की बैकाल झील में प्रजातियों की विविधता कैसे विकसित हुई। '''पत्राचार''' कई वर्षों के दौरान, जिसमें उन्होंने अपने सिद्धान्त को परिष्कृत किया, डार्विन ने अपने अधिकांश साक्ष्य विशेषज्ञों के लम्बे पत्राचार से प्राप्त किया। डार्विन का मानना था कि वे प्रायः किसी से चीजों को सीख सकते हैं और वे विभिन्न विशेषज्ञों, जैसे, कैम्ब्रिज के प्रोफेसर से लेकर सुअर-पालकों तक, से अपने विचारों का आदान-प्रदान करते थे। '''डार्विन का व्यवसा''' Beagle (बेगले) पर विश्व के लिए अपनी समुद्री-यात्रा को मानते हैं कि '...मेरे जीवन की सर्वाधिक महत्वपूर्ण घटना है और इसने मेरे सम्पूर्ण व्यवसाय को सुनिश्चित किया है।' समुद्री-यात्रा के बारे में उनके प्रकाशनों तथा उनके नमूने इस्तेमाल करने वाले प्रसिद्ध वैज्ञानिकों के कारण, उन्हें लंदन की वैज्ञानिक सोसाइटी में प्रवेश पाने का अवसर प्राप्त हुआ। अपने कैरियर के प्रारंभ में, डार्विन ने प्रजातियों के जीवाश्म सहित बर्नाकल (विशेष हंस) के अध्ययन में आठ वर्ष व्यतीत किए। उन्होंने 1851 तथा 1854 में दो खंडों के जोङों में बर्नाकल (विशेष हंस) के बारे में पहला सुनिश्चित वर्गीकरण विज्ञान का अध्ययन प्रस्तुत किया। इसका अभी भी उपयोग किया जाता है। [[ar:تشارلز داروين]] [[ast:Charles Darwin]] [[az:Çarlz Robert Darvin]] [[bg:Чарлз Дарвин]] [[bn:চার্ল্‌স্‌ ডারউইন]] [[bs:Charles Darwin]] [[ca:Charles Robert Darwin]] [[cs:Charles Darwin]] [[cy:Charles Darwin]] [[da:Charles Darwin]] [[de:Charles Darwin]] [[el:Κάρολος Δαρβίνος]] [[en:Charles Darwin]] [[eo:Charles Darwin]] [[es:Charles Darwin]] [[et:Charles Darwin]] [[eu:Charles Darwin]] [[fa:چارلز داروین]] [[fi:Charles Darwin]] [[fr:Charles Darwin]] [[fy:Charles Darwin]] [[ga:Charles Darwin]] [[gd:Charles Darwin]] [[gl:Charles Darwin]] [[he:צ'ארלס דרווין]] [[hr:Charles Darwin]] [[hu:Charles Darwin]] [[hy:Շարլ Դարվին]] [[id:Charles Darwin]] [[io:Charles Darwin]] [[is:Charles Darwin]] [[it:Charles Darwin]] [[ja:チャールズ・ダーウィン]] [[ka:დარვინი, ჩარლზ]] [[kn:ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಾರ್ವಿನ್]] [[ko:찰스 다윈]] [[ku:Charles Darwin]] [[la:Carolus Darwin]] [[lb:Charles Darwin]] [[lt:Čarlzas Darvinas]] [[lv:Čārlzs Darvins]] [[mk:Чарлс Дарвин]] [[mr:चार्ल्स डार्विन]] [[ms:Charles Darwin]] [[nl:Charles Darwin]] [[nn:Charles Darwin]] [[no:Charles Darwin]] [[oc:Charles Darwin]] [[pl:Karol Darwin]] [[pt:Charles Darwin]] [[qu:Charles Darwin]] [[ro:Charles Darwin]] [[ru:Дарвин, Чарлз Роберт]] [[scn:Charles Darwin]] [[sco:Charles Darwin]] [[sh:Charles Darwin]] [[simple:Charles Darwin]] [[sk:Charles Robert Darwin]] [[sl:Charles Darwin]] [[sq:Charles Darwin]] [[sr:Чарлс Дарвин]] [[sv:Charles Darwin]] [[sw:Charles Darwin]] [[ta:சார்லஸ் டார்வின்]] [[tg:Чарлз Дарвин]] [[th:ชาลส์ ดาร์วิน]] [[tl:Charles Darwin]] [[tr:Charles Darwin]] [[uk:Дарвін Чарльз Роберт]] [[ur:ڈارون]] [[vi:Charles Darwin]] [[wa:Charles Darwin]] [[yi:טשארלס דארווין]] [[zh:查尔斯·达尔文]] [[zh-min-nan:Charles Darwin]] [[zh-yue:達爾文]] नमूना 3474 12196 2005-05-20T22:22:22Z 207.68.110.60 हमारे नमूने प्राकृतिक वस्तुएं हैं, जैसे पौधे, जानवर तथा जीवाश्म, जिनके बारे में हमारे पास जानकारी होती है और जो संगठित संग्रह का एक हिस्सा बनते हैं। कभी-कभी, मानवीय गतिविधि के कारण इनमें परिवर्तन हो जाता हैः उदाहरण के लिए, बहुत से शंखों की जटिल पद्यतियों से नक्काशी हो जाती है। नमूने पर लगा हुआ लेबल हमें बताता है कि इस नमूने को कब और कहाँ से एकत्र किया गया था तथा किसने इसे एकत्र किया था। इस जानकारी के बिना, नमूना ऐतिहासिक शिल्प-तथ्य हो जाएगा, किन्तु वैज्ञानिक दृष्टि से यह अनुपयोगी होगा। नमूने की पहचान हो जाने पर ही इसका नाम जोङा जाता है। रंगीन टैग दर्शाता है कि वर्णित तथा नामकरण किया जाने वाला नमूना अपनी प्रजातियों में पहला है। इसे 'प्ररूप' नमूना कहा जाता है। लोकभाषा 3475 12197 2005-05-21T21:44:50Z 207.68.110.60 लोक भाषा का साहित्य अत्यन्त प्राचीन है जो मौखिक है. कन्नौजी बोली में प्रचुर लोक साहित्य है और कई शोध कार्य हो चुके हैं। डॉ॰ व्योम {{stub}} सुनिल दत 3484 20950 2006-06-09T08:55:13Z YurikBot 240 robot Modifying: [[mr:सुनिल दत्त]] '''सुनिल दत''' बालिवुड के अभिनॆता और यु पि ए सर्कार मै मंत्री थे| इनका देहांत २००५ मै हुवा| {{stub}} [[Category:अभिनेता]][[Category:केंद्र के शासक]] [[de:Sunil Dutt]] [[en:Sunil Dutt]] [[kn:ಸುನಿಲ್ ದತ್]] [[mr:सुनिल दत्त]] [[sv:Sunil Dutt]] सूरदास 3485 35346 2006-11-19T18:42:29Z Yann 2 Reverted edits by [[Special:Contributions/80.193.211.68|80.193.211.68]] ([[User_talk:80.193.211.68|Talk]]); changed back to last version by [[User:Gk awadhiya|Gk awadhiya]] ==जीवन परिचय== [[चित्र:Surdas.jpg|right]][[हिन्ढी साहित्य]] में कृष्ण-भक्ति की अजस्र धारा को प्रवाहित करने वाले भक्त कवियों में महाकवि सूरदास का नाम अग्रणी है। उनका जन्म १४७८ ईस्वी में मथुरा आगरा मार्ग के किनारे स्थित रुनकता नामक गांव में हुआ। सूरदास के पिता रामदास गायक थे। सूरदास के जन्मांध होने के विषया में मतभेद है। प्रारंभ में सूरदास आगरा के समीप गऊघाट पर रहते थे। वहीं उनकी भेंट श्री वल्लभाचार्य से हुई और वे उनके शिष्य बन गए। वल्लभाचार्य ने उनको पुष्टिमार्ग में दीक्षित कर के कृष्णलीला के पद गाने का आदेश दिया। [[अष्टछाप]] कवियों में एक । सूरदास की मृत्यु गोवर्धन के निकट पारसौली ग्राम में १५८० ईस्वी में हुई। ==रचनाएं== सूर के नाम से कई रचनाएं कही जाती हैं, किंतु उन की प्रामाणिक रचनाएं तीन मानी जाती हैं- *सूरसागर *सूरसारावली और *सहित्यलहरी। ==साहित्यिक विशेषताएं== * सूरसागर का मुख्य वर्ण्य विषय श्री कृष्ण की लीलाओं का गान रहा है। * सूरसारावली में कवि ने क्रिष्ण विषयक जिन कथात्मक और सेवा परक पदो का गान किया उन्ही के सार रूप मैं उन्होने सारावली की रचना की। * सहित्यलहरी मैं सूर के दृष्टिकूट पद संकलित हैं। ==सूरदास जी के कुछ पद== मेरो मन अनत कहाँ सुख पावे। जैसे उड़ि जहाज की पंछि, फिरि जहाज पर आवै॥ कमल-नैन को छाँड़ि महातम, और देव को ध्यावै। परम गंग को छाँड़ि पियसो, दुरमति कूप खनावै॥ जिहिं मधुकर अंबुज-रस चाख्यो, क्यों करील-फल खावै। 'सूरदास' प्रभु कामधेनु तजि, छेरी कौन दुहावै॥ ---------------------------------------------- चरन कमल बंदौ हरिराई । जाकी कृपा पंगु गिरि लंघे,अंधे को सब कछु दरसाई ॥१॥ बहरो सुने मूक पुनि बोले,रंक चले सिर छत्र धराई । ‘सूरदास’ स्वामी करुणामय, बारबार बंदौ तिहिं पाई ॥२॥ ---------------------------------------------- तिहारो दरस मोहे भावे श्री यमुना जी । श्री गोकुल के निकट बहत हो, लहरन की छवि आवे ॥१॥ सुख देनी दुख हरणी श्री यमुना जी, जो जन प्रात उठ न्हावे । मदन मोहन जू की खरी प्यारी, पटरानी जू कहावें ॥२॥ वृन्दावन में रास रच्यो हे, मोहन मुरली बजावे । सूरदास प्रभु तिहारे मिलन को, वेद विमल जस गावें ॥३॥ ------------------------------------------------ दृढ इन चरण कैरो भरोसो, दृढ इन चरणन कैरो । श्री वल्लभ नख चंद्र छ्टा बिन, सब जग माही अंधेरो ॥ साधन और नही या कलि में, जासों होत निवेरो ॥ सूर कहा कहे, विविध आंधरो, बिना मोल को चेरो ॥ ---- मैया मोहि दाऊ बहुत खिझायौ।<br> मोसौं कहत मोल कौ लीन्हौ, तू जसुमति कब जायौ?<br> कहा करौं इहि के मारें खेलन हौं नहि जात।<br> पुनि-पुनि कहत कौन है माता, को है तेरौ तात?<br> गोरे नन्द जसोदा गोरी तू कत स्यामल गात।<br> चुटकी दै-दै ग्वाल नचावत हँसत-सबै मुसकात।<br> तू मोहीं को मारन सीखी दाउहिं कबहुँ न खीझै।<br> मोहन मुख रिस की ये बातैं, जसुमति सुनि-सुनि रीझै।<br> सुनहु कान्ह बलभद्र चबाई, जनमत ही कौ धूत।<br> सूर स्याम मौहिं गोधन की सौं, हौं माता तो पूत॥ ==यह भी देखें== :[[भक्ति काल]], :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[हिंदी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] फ्रांस 3487 12204 2005-05-26T02:22:28Z Spundun 73 फ्रांस का नाम बदलकर फ़्राँस कर दिया गया है #REDIRECT [[फ़्राँस]] Template:France Infobox 3488 20437 2006-06-02T22:14:22Z Magicalsaumy 423 {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+<big>'''République française <br>(फ़्रांसिसी गणराज्य)'''</big> | align="center" colspan="2"| {| border=0 cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#f9f9f9; text-align:center;" | width="130px"| [[Image:Flag of France.svg|125px|Flag of France]] || align=center width=130px|[[Image:France coa.png|115px|France: Coat of Arms]] |- | width="130px"| ([[Flag of France|In Detail]]) || align=center width=130px| ([[Coat of arms of the French Republic|In Detail]]) |} |- | align=center colspan=2 | <small>''राष्ट्रीय [[motto]]: [[:fr:Liberté, Egalité, Fraternité]]<br>([[फ़्रांसिसी भाषा]]: स्वतन्त्रता, समता और बन्धुत्व)''</small> |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[image:LocationFrance.png|फ़्रांस की स्थिति]] |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[image:फ़्रान्स का नक्षा.png|300px|फ़्राँस का नक्शा]] |- | align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[image:France radar.jpg|300px|फ़्राँस भौगोलिक]] |- |'''[[आधिकारिक भाषा]]''' || [[फ़्रांसिसी भाषा]] ([[:en:French language]])<sup>1</sup> |- |'''[[राजधानी]]''' || [[पेरिस]] |- |'''सबसे बड़ा शहर''' || [[पेरिस]] |- |'''[[फ़्राँस के राष्ट्रपति|राष्ट्रपति]]''': || [[ज़ाक शिराक]] ([[:fr:Jaques Chiraq]]) |- |'''[[फ़्राँस के प्रधान मंत्री|प्रधानमंत्री]]''': || दोमिनीक द विलपैं [[:fr:Dominique de Villepin]] |- |'''[[:en:Treaty of Verdun|संस्थापना दिवस]]''': ||[[८४३]] ([[:en:Treaty of Verdun]])<br>(current Republic: [[१९५८]]) |- | '''[[विस्तार]]'''<br>&nbsp;- कुल<sup>2</sup><br><br><br>&nbsp;- [[:en:Metropolitan France]]<sup>3</sup><br><br><br><br>&nbsp;- % पानी | [[:en:List of countries by area|Ranked 42nd]] <br> ६७४,८४३ km&sup2; <br> (२६०,४४८ sq. mi.)<br> Ranked 47th <br> ५५१,६९५ km&sup2;<sup>4</sup><br>(२१३,०११ sq. mi.)<br>५४३,९६५ km&sup2;<sup>5</sup><br>(२१०,०२६ sq. mi.)<br> ०.२६% |- | '''[[जनसंख्या]]'''<br>(१ जनवरी, २००५)<br>&nbsp;- कुल<sup>2</sup><br>&nbsp;- [[:en:Metropolitan France]]<sup>3</sup><br>&nbsp;- [[:en:Population density|घनत्व]]<sup>3</sup> | [[:en:List of countries by population|Ranked 20th]]<br><br> ६३,०४४,०००<br>६०,५६०,०००<br>१११/km&sup2; |- | '''[[List of countries by GDP (nominal)|GDP]]''' ([[Purchasing power parity|PPP]])<br>&nbsp; - कुल ([[२००३]])<br>&nbsp; - GDP/head | [[List of countries by GDP|Ranked 5th]]<br>$1.661 Trillion<br>$27,600 |- | '''[[मुद्रा]]''' | [[यूरो]] (€)<sup>6</sup>, [[CFP Franc]]<sup>7</sup> |- | '''[[Time zone]]'''<br>&nbsp;- in [[European Summer Time|summer]] | [[Central European Time|CET]] ([[Coordinated Universal Time|UTC]]+1)<sup>3</sup><br>[[Central European Summer Time|CEST]] ([[Coordinated Universal Time|UTC]]+2)<sup>3</sup> |- | '''[[:en:List of national anthems|राष्ट्रगान]]''' | [[:en:La Marseillaise]] |- | '''[[:en:Top-level domain|Internet TLD]]''' | .fr |- | '''[[:en:List of country calling codes|दूरभाष कोड]]''' | 33 |- | colspan=2 | <small> <sup>1</sup> See [[#Demographics]] for regional languages<br> <sup>2</sup> Whole territory of the French Republic, including all the overseas departments and territories, but excluding the French territory of Terre Adélie in Antarctica where sovereignty is suspended since the signing of the [[:en:Antarctic Treaty]] in 1959<br> <sup>3</sup> Metropolitan (i.e. European) France only<br> <sup>4</sup> French National Geographic Institute data<br> <sup>5</sup> French Land Register data, which exclude lakes, ponds, and glaciers larger than 1 km&sup2; (0.386 sq. mi. or 247 acres) as well as the [[estuary|estuaries]] of rivers<br> <sup>6</sup> Whole of the French Republic except the overseas territories in the Pacific Ocean<br> <sup>7</sup> French overseas territories in the Pacific Ocean only</small> |- | colspan=2 align=right style="padding: 0 5px 0 5px" | <small>{{edit|Template:France infobox|}}</small> |} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> MediaWiki:Sharedupload 3489 12206 2005-05-26T02:44:21Z Spundun 73 new message... why didnt it automatically update??? This is a file from the [[Commons:Main Page|Wikimedia Commons]]. Please see its '''[[Commons:Image:{{PAGENAME}}|description page]]''' there. दण्डपाणी जयकान्तन 3495 27496 2006-09-21T07:13:54Z Mohitshukla1 712 '''दण्डपाणी जयकान्तन''' (जन्म २४ अप्रैल १९३४, कड्डलूर, [[तमिलनाडू]]) एक बहुमुखी [[तमिल]] लेखक हैं -- केवल लघु-कथाकार और उपन्यासकार ही नहीं (जिनके कारण उन्हें आज के सर्वश्रेष्ठ लेखकों में माना जाता है) परन्तु निबन्धकार, पत्रकार, निर्देशक, और आलोचक भी हैं। विचित्र बात यह है कि उनकी स्कूल की पढ़ाई कुछ पाँच साल ही रही! घर से भाग कर १२ साल के जयकान्तन अपने चाचा के यहाँ पहुँचे जिनसे उन्होंने कम्युनिज़म (मार्कसीय समाजवाद) के बारे में सीखा। बाद में [[चेन्नई]] (जिसका नाम उस समय [[मद्रास]] था) आकर जयकान्तन भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी (CPI) की पत्रिका <i>जनशक्ति</i> में काम करने लगे। दिन में प्रेस में काम करते और शाम को सड़कों पर पत्रिका बेचते। १९५० के दशक की शुरुवात से ही वह लिखते आ रहे हैं, और जल्दि ही तमिल के जाने-माने लेखकों में माने जाने लगे। हलांकि उनका नज़रिया वाम पक्षीय ही रहा, वह खुद पार्टी के सदस्य न रहे, और काँग्रेस पार्टी में भर्ती हो गए। ४० उपन्यासों के अलावा उन्होंने कई-कई लघुकथाएं, आत्मकथा (दो खंडों में), और रोमेन रोलांड द्वारा फ़्रेन्च में रची गयी [[महात्मा गांधी|गांधी जी]] कि जीवनी का तमिल अनुवाद भी किया है। "जटिल मानव स्वभाव के गहरे और संवेदनशील समझ" के हेतु, उनकी कृतियों को "तमिल साहित्य की उच्च परम्पराओं की अभिवृद्दि" के लिए २००२ में [[ज्ञानपीठ]] पुरस्कार से सम्मानित किया गया। ===बाहरी कड़ियाँ=== * [http://www.outlookindia.com/full.asp?fodname=20050408&fname=jayakanthan&sid=1 जयकान्तन के जीवन और उनकी कृतियों पर अंग्रेज़ी लेख] * [http://www.tamilnation.org/literature/jeyakantan.htm अंग्रेज़ी जीवनी और कुछ उपयोगी कड़ियाँ] * [http://www.tamilnation.org/literature/jeyakantan/00.htm जयकान्तन की कुछ कहानियाँ (तमिल में)] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:Jayakanthan]] [[eo:Dandapani Jayakanthan]] [[ta:ஜெயகாந்தன்]] मैथिलीशरण गुप्त 3496 44101 2007-01-17T23:32:53Z जूहोमि 935 [[चित्र:Maithilisharangupt.jpg|thumb|right|मैथिलीशरण गुप्त]] '''मैथिलीशरण गुप्त''' (१८८५ - १९६४ खड़ी बोली के प्रथम महत्वपूर्ण कवि हैं। श्री पं महावीर प्रसाद द्विवेदी जी की प्रेरणा से आपने खड़ी बोली को अपनी रचनाओं का माध्यम बनाया और अपनी कविता के द्वारा खड़ी बोली को एक काव्य-भाषा के रूप में निर्मित करने में अथक प्रयास किया और इस तरह ब्रजभाषा-जैसी समृद्ध काव्य-भाषा को छोड़कर समय और संदर्भों के अनुकूल होने के कारण नये कवियों ने इसे ही अपनी काव्य-अभिव्यक्ति का माध्यम बनाया। हिन्दी कविता के इतिहास में गुप्त जी का यह सबसे बड़ा योगदान है। पवित्रता, नैतिकता और परंपरागत मानवीय सम्बन्धों की रक्षा गुप्त जी के काव्य के प्रथम गुण हैं, जो ''पंचवटी'' से लेकर ''जयद्रथ वध'', ''यशोधरा'' और ''साकेत'' तक में प्रतिष्ठित एवं प्रतिफलित हुए हैं। ''साकेत'' उनकी रचना का सवोर्च्च शिखर है। अपनी लेखनी के माध्यम से वह सदा अमर रहेंगे और आने वाली सदियों में नए कवियों के लिए प्रेरणा का स्रोत होंगे। ==यह भी देखें== :[[हिंदी]] :[[हिन्दी साहित्य]] :[[हिन्दी कवि]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: लेखक]] ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/maithalisharan-gupt.html मैथिलीशरण गुप्त की श्रेष्ठ रचनायें] *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Maithili Sharan Gupt]] [[sa:मैथिलीशरण गुप्त]] क़यामत से क़यामत तक 3497 34081 2006-11-07T15:14:22Z 203.101.48.241 '''कयामत से कयामत तक''' सन् 1988 में बनी एक युवक (* [[आमिर ख़ान]]) और एक युवती (* [[जूही चावला]]) की प्रेम कहानी थी, जिनके परिवारों में कट्टर दुश्मनी थी । [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] श्रेणी:जल्द हटाने योग्य पन्नें 3499 15635 2006-01-09T06:50:56Z Spundun 73 [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] जल्द हटाने योग्य पन्नें [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] Template:Iwikionly 3505 12219 2005-06-05T02:27:18Z Spundun 73 [[Category:Interwiki Only]] [[Category:Interwiki Only]] श्रेणी:Interwiki Only 3506 15629 2006-01-09T06:47:16Z Spundun 73 [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] These pages have only interwiki links. They should be deleted. [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] बन्दरगाह 3510 12222 2005-01-21T01:56:02Z विजय ठाकुर 115 समुद्री जहाजों के ठहरने की जगह। {{substub}} चंद्रकांता 3515 30362 2006-10-12T06:49:42Z Mitul0520 211 श्रेणी '''चंद्रकान्ता''' हिन्दी के शुरुआती उपन्यासों में है जिसके लेखक [[देवकीनंदन खत्री]] हैं। इसकी रचना १९ वीं सदी के आखिरी में हुई थी। यह उपन्यास अत्यधिक लोकप्रिय हुआ था और कहा जाता है कि इसे पढने के लिये कई लोगों ने [[देवनागरी]] सीखी थी। यह [[तिलिस्म]] और [[ऐयारी]] पर आधारित है और इसका नाम नायिका के नाम पर रखा गया है। ==कहानी== चंद्रकांता उपन्यास की कहानी दो दुश्मन राजघराने [[नवगढ]] और [[विजयगढ]] की कहानी है। विजयगढ की [[राजकुमारी चंद्रकांता]] और नवगढ के [[राजकुमार विरेन्द्र विक्रम]] को आपस मे प्रेम है। दुश्मनी की वजह है कि विजयगढ के महाराज नवगढ के राजा को अपने भाई की हत्या का जिम्मेदार मानते है। मगर इसका जिम्मेदार विजयगढ का महामंत्री [[क्रूर सिंह]] है। वह चंद्रकांता से शादी करने और विजयगढ का महाराज बनने का सपना देख रहा है। उपन्यास मे क्रूर सिंह की षड़यन्त्रो, और विरेन्द्र विक्रम के प्रकारमो का वर्णन किया गया है। [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी: उपन्यास]] [[en:Chandrakanta (novel)]] [[it:Chandrakanta]] [[sa:चन्द्रकान्ता]] ओशो 3516 12227 2005-06-07T20:31:57Z Murtasa 83 de:Osho ओशो का प्रयोग दो अर्थों में किया जाता है: १। जापान में [[ज़ेन]] (zen) बौद्ध गुरु के लिये २। आध्यात्मिक गुरु [[रजनीश]] के लिये रजनीश 3517 33167 2006-11-02T14:31:10Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[आचार्य रजनीश]] #REDIRECT[[आचार्य रजनीश]] चित्र:250px-Oshojivan.jpg 3518 12229 2005-06-07T03:18:52Z Rajesh.gupta 196 हिन्दी कवि 3522 37064 2006-12-01T18:49:58Z Mitul0520 211 /* रीतिकाल(सन 1650 से 1850 तक) के प्रमुख कवि */ '''हिन्दी कविता''' परम्परा बहुत समृद्ध है। हिन्दी गीत फिल्म माध्यम द्वारा विश्व भर में लोकप्रिय हो गये हैं। ==वीरगाथा काल(सन 1000 से 1325 तक)== * [[दलपति विजय]], * [[चंद बरदाई]], * [[नरपति नाल्ह]], * [[जगपति]], * [[अमीर खुसरो]], * [[विद्यापति]] आदि हैं। ==भक्तिकाल(सन 1325 से 1650 तक) के प्रमुख कवि== * [[तुलसीदास]] * [[कबीर]]दास * [[सूरदास]] * [[रहीम]] * [[मीराबाई]] * [[ बिहारी (साहित्यकार)]] * [[मलिक मोहम्मद जायसी]] आदि हैं। ==रीतिकाल(सन 1650 से 1850 तक) के प्रमुख कवि== * [[बिहारी (साहित्यकार) |बिहारी ]] * [[केशव]] * [[भूषण]] * [[पद्माकर]] * [[देव]] * [[घनानंद]] * [[रत्नाकर]] * [[आचार्य कृपाराम]] * [[रसलीन]] * [[ठाकुर]] * [[आलम]] * [[बोधा]] आदि हैं। ==आधुनिककाल (सन 1850 से) के प्रमुख कवि== * [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]] (1850-1885) * [[अयोध्यासिंह उपाध्याय 'हरिऔध']] (1865-1941) * [[मैथिलीशरण गुप्त]] (1886-1964) * [[माखनलाल चतुर्वेदी]] (1889-1968) * [[जयशंकर प्रसाद]] (1890-1937) * [[निराला]] (1896-1961) * [[सुमित्रानन्दन पन्त]] (1900-1977) * [[सुभद्राकुमारी चौहान]](1904-1948) * [[महादेवी वर्मा]] (1907-1987) * [[हरिवंश राय बच्चन]](1907-2003) * [[रामधारी सिंह दिनकर]] (1909-1974) * [[अज्ञेय]] (1911-1987) * [[जगदीश गुप्त]] (1924-2001) * [[भवानी प्रसाद मिश्र]] (1914-1985) * [[शिवमंगल सिंह 'सुमन']] (1915-2003) * [[सर्वेश्वर दयाल सक्सेना]] (1927-1983) * [[गोपालदास नीरज]] (1926- ) * [[नागार्जुन]](1911-1998) * [[रामकुमार वर्मा]] * [[गोपालदास व्यास]] * [[कुँवर बेचैन (डा.)]](1942- ) * [[दुष्यंत कुमार]](1933-1975) * [[नरेश मेहता]] * [[भारतभूषण अग्रवाल]] * [[सुभाष काक]] (1947- ) * [[अशोक चक्रधर]](1951- ) * [[यश मालवीय]](1962- ) * [[सोम ठाकुर]] ==यह भी देखें== * [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] * [[हिन्दी गद्यकार]] ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] *[http://www.anubhuti-hindi.org/kavi.htm अनुभूति में हिंदी कवि] [[sa:हिन्दी कवि]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] Template:भारत का प्रान्त 3525 14942 2005-12-21T12:01:48Z राकेश 356 {| border="1" align="right" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 1px; border-bottom-width: 1px; background-color: aliceblue" ! colspan="2" style="background-color:#BBDEFD" | {| style="background: #BBDEFD" align="center" width="100%" | padding=15px| | style="background: #BBDEFD" align="center" width="100%" |<font size="4"> {{{नाम}}} | padding=15px| |} |- |colspan="2" height="203" align="center" |[[Image:{{{चित्र}}}|250px]] |- | '''[[राजधानी]]''' || align="center" |{{{राजधानी}}} |- | '''[[भारत की भाषाएँ|भाषाएँ]]''' || align="center" |{{{भाषा}}} |- | '''[[राज्यपाल]]''' || align="center" | {{{राज्यपाल}}} |- | '''[[मुख्य मंत्री]]''' || align="center" | {{{मुख्य मंत्री}}} |- | '''[[क्षेत्रफल]]''' || align="center"|{{{क्षेत्रफल}}} कि.मी.<sup>२</sup> |- | '''[[जनसंख्या]]'''<br/> :- कुल ({{{साल}}})<br/> :- घनत्व | align="center"| <br/> {{{जनसंख्या}}}<br/> {{{घनत्व}}}/कि.मी.<sup>२</sup> |- || '''[[साक्षरता]]'''<br/> :- कुल <br/> :- आदमी <br/> :- औरतें | align="center"|<br/> {{{साक्षरता}}} %<br/> {{{साक्षरता_आदमी}}} %<br/> {{{साक्षरता_औरतें}}} % |} वनस्पति विज्ञान 3527 38841 2006-12-18T16:19:31Z Wolf 886 {{placeholder}} [[Category:वनस्पति विज्ञान]] पुरातत्त्व 3531 38921 2006-12-18T18:53:02Z Wolf 886 {{placeholder}} [[Category:पुरातत्त्व]] राजनीति 3532 34508 2006-11-12T02:14:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शिल्पकला 3534 38880 2006-12-18T18:19:36Z Wolf 886 {{placeholder}} Indian handicrafts appear in its finery, providing a glimpse of a highly enriched cultural tradition with all its history and ethnicity. The domain of Indian crafts indeed appears to be too vast and diverse to comprehend. But what appears, as most striking is the ageless aesthetic appeal, which has lent to the continuing tradition of the crafts. The origin of the craft is not known due to the seemingly lack of an appreciation of, their cultural as well as the productive basis and the people who create them. It is not only that most people do not have any idea of the craft practices being pursued in far off rural and tribal regions of the country, they are also unaware of the crafts traditions of the areas to which they belong. In recent years, the arrival of the country's crafts in the globalised marketplace and unprecedented expansion of the domestic and foreign markets has resulted in many master crafts-persons being 'discovered' from their existence in their remote backward areas and brought to the centre stage. The illiterate/semi-literate crafts-person with his/her magic hands thus becomes the flagship of country's culture and an important agent for promoting foreign trade. [http://www.ethnicindiacrafts.com India Crafts] [[Category:शिल्पकला]] बागवानी 3536 38914 2006-12-18T18:49:23Z Wolf 886 {{placeholder}} [[Category:बागवानी]] सॉफ्टवेयर 3541 28548 2006-09-25T08:02:08Z 220.227.207.12 /* Software in operation */ <!--please leave top of page tidy--> '''Computer सोफ्टवेयर''' (or simply '''software''') refers to one or more [[computer programs]] held in the [[computer storage|storage]] of a [[computer]] for some purpose. [[Program|Program software]] performs the function of the program it implements, either by directly providing [[instruction]]s to the [[computer hardware]] or by serving as [[input]] to another piece of software. The term ''software'' was first used in this sense by [[John W. Tukey]] in [[1957]]; colloquially, the term is often used to mean [[application software]]. In [[computer science]] and [[software engineering]], '''computer software''' is all [[information]] processed by [[computer system]], [[Computer program|program]]s and [[data]]. Computer software is so called in contrast to [[computer hardware]], which is the physical substrate which stores and executes (or "runs") the software. For other uses of the word ''software'' see [[Software (disambiguation)]]. <!-- please leave it here, if you like you can make redirect from Software to Software (disambiguation)--> ==System and application software== [[Computer science]] divides software into two major classes: [[system software]] and [[application software]]. :'''[[System software]]''' helps run the [[computer hardware]] and [[computer system]]. It includes [[operating system]]s, [[device driver]]s, [[programming tool]]s, [[server]]s, [[windowing system]]s, utilities and more. :'''[[Application software]]''' allows a user to accomplish one or more specific [[task]]s. Typical applications include [[office suite]]s, [[business software]], [[educational software]], [[database]]s and [[computer games]]. Most application software has a [[graphical user interface]] (GUI). ==Users see three layers of software== Users often see things differently than programmers. People who use modern general purpose computers (as opposed to [[embedded system]]s) usually see three layers of software performing a variety of tasks: platform, application, and user software. ; Platform software : Platform includes the [[BIOS|basic input-output system]] (often described as ''[[firmware]]'' rather than ''software''), [[device driver]]s, an [[operating system]], and typically a graphical user interface which, in total, allow a user to interact with the computer and its [[peripheral]]s (associated equipment). Platform software often comes bundled with the computer, and users may not realize that it exists or that they have a choice to use different platform software. ; Application software : [[Application software|Applications]] are what most people think of when they think of software. Typical examples include office suites and video games. Application software is often purchased separately from computer hardware. Sometimes applications are bundled with the computer, but that does not change the fact that they run as independent applications. Applications are almost always independent programs from the operating system, though they are often tailored for specific platforms. Most users think of compilers, databases, and other "system software" as applications. ; User-written software : [[User software]] tailors systems to meet the users specific needs. User software include spreadsheet templates, word processor macros, scientific simulations, graphics and animation scripts. Even email filters are a kind of user software. Users create this software themselves and often overlook how important it is. See also: [[Three-tier (computing)|Three-tier application]], [[Software architecture]]. ==Software in operation== Computer software has to be "loaded" into the [[computer storage|computer's storage]] (also known as ''memory'' and ''[[RAM]]''). kjkjkjऌकखगघचछ-- moving [[data]], carrying out a [[computation]], or altering the flow of instructions. Kinds of software by operation: [[computer program]] as [[executable]], [[source code]] or [[script (computer programming)|script]], [[configuration]]. ==Software creation== Software is created with [[programming language]]s and related utilities, which may come in several of the above forms: single programs like script [[Interpreter (computing)|interpreter]]s, packages containing a [[compiler]], [[linker]], and other tools; and large suites (often called [[Integrated Development Environment]]s) that include [[editor]]s, [[debugger]]s, and other tools for multiple languages. * See also: [[Computer programming]], [[Software engineering]], [[Software architecture]] ==Software patents== The issue of [[software patent]]s is very controversial, since while [[patent]]s protect the ideas of "[[inventor]]s", they are widely believed to hinder [[software development]]. ==Related articles== * [[Computing]] * [[Computer programming]] ** [[Programming language]]s ** [[Text editor]]s ** [[Compiler]]s ** [[Algorithm]]s ** [[Color management]] ** [[Software development process]] ** [[Software development tools]] ** [[Software maintenance]] ** [[Software optimization]] ** [[Application programming interface|Application Programming Interface (API)]] ** [[Software brittleness]] * [[Software engineering]] *[[Software_license|Software licenses]] **[[Open_source|Open Source software]] **[[software piracy|Software piracy]] *[[Shovelware]] *[[Freeware]] *[[Postcardware]] *[[Shareware]] *[[List of computer term etymologies|Origins of computer terms]] *[[Uninstaller]] == See also == * [[Wetware]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[af:Sagteware]] [[bg:&#1057;&#1086;&#1092;&#1090;&#1091;&#1077;&#1088;]] [[ca:Programari]] [[cs:Software]] [[da:Computerprogram]] [[de:Software]] [[et:Tarkvara]] [[es:Programa informático]] [[eo:Programaro]] [[fa:&#1606;&#1585;&#1605;&#8204;&#1575;&#1601;&#1586;&#1575;&#1585;]] [[fr:Logiciel]] [[ko:&#49548;&#54532;&#53944;&#50920;&#50612;]] [[he:&#1514;&#1493;&#1499;&#1504;&#1492;]] [[hr:Softver]] [[it:Software]] [[ku:Nivîsbarî]] [[lv:Programmat&#363;ra]] [[lt:Programin&#279; &#303;ranga]] [[hu:Szoftver]] [[nl:Software]] [[nds:Software]] [[ja:&#12477;&#12501;&#12488;&#12454;&#12455;&#12450;]] [[no:Dataprogram]] [[no:Programvare]] [[pl:Oprogramowanie]] [[pt:Software]] [[ro:Software]] [[ru:&#1055;&#1088;&#1086;&#1075;&#1088;&#1072;&#1084;&#1084;&#1085;&#1086;&#1077; &#1086;&#1073;&#1077;&#1089;&#1087;&#1077;&#1095;&#1077;&#1085;&#1080;&#1077;]] [[simple:Software]] [[sl:Programska oprema]] [[sv:Programvara]] [[tt:Sanaq program&#305;]] [[th:&#3595;&#3629;&#3615;&#3605;&#3660;&#3649;&#3623;&#3619;&#3660;]] [[vi:Ph&#7847;n m&#7873;m]] [[zh:&#36719;&#20214;]] विकिपीडिया बंधु प्रकल्प 3543 12247 2005-06-14T17:00:25Z Spundun 73 substub {{substub}} विकिपीडिया के बंधु प्रकल्प विकिपीडिया विकिमीडिया फ़ाउँडेशन द्वारा संचालित है, जो दूसरे कई बहुभाषिक तथा उपयोग, परिवर्तन तथा पुन्रवितरण के लिये आज़ाद प्रकल्प चलाती है : टेलिविज़न 3548 38899 2006-12-18T18:41:34Z Wolf 886 '''टेलिविज़न''' परिदृश्य के सन्दर्भ में बात करें तो आप को दो स्पष्ट समूह मिलेंगे। एक ओर तो सरकारी टेलिविज़न [[दूरदर्शन]] है और दूसरी तरफ उपग्रह चैनलों का झुण्ड। दोनों की कार्यप्रणालियों में खासा अंतर है। दूरदर्शन पारंपरिक तौर से सत्तारूढ़ दल का सरकारी भोंपू बना रहा है। अगर इस बात को नज़रअंदाज़ कर सकें तो पायेंगे कि दूरदर्शन स्पष्टतः ऐसे कार्यक्रमों का भी निर्माण भी करता रहा है, जिनकी उपग्रह चैनलों के कार्यक्रम निर्माताओं से कभी अपेक्षा नहीं की जा सकती। उदाहरण के लिए, क्या आप उम्मीद रख सकते हैं कि [[ज़ी टीवी]] या [[स्टार प्लस]] कभी "कृषि दर्शन" या "नृत्य का अखिल भारतीय कार्यक्रम" जैसे कार्यक्रम या गुमनाम वृत्तचित्रों का प्रसारण करेगा? == [[यंत्र]] == [[टीवो]] :टीवो डिज़िटल वीडिओ रिकॉर्डर [[संयुक्त राज्य]] में सबसे प्रसिद्ध है। [[श्रेणी:टेलिविज़न]] वर्धा 3549 12250 2005-06-16T06:30:22Z 65.25.46.178 This was the city in which Mahatma Gandhi established his ashram at Sewagram which lies in Wardha District.This is also the place where the Bajaj family of India who own the automobile company with the same name used to live at the time of independence and had given mahatma gandhi the land to start his Ashram. Presently there a Medical and dental college has been established in this city. The famous American doctor, Dr.Yunus Langha had briefly offered his services at the dental college in this city before he went to pursue his further carrier and fame in America. वन्दे मातरम्‌ 3550 30959 2006-10-16T09:01:45Z Debashish 130 Redirecting to [[वन्दे मातरम्]] #Redirect [[वन्दे मातरम्]] अंबिकापुर 3553 12254 2005-06-19T16:29:23Z Rajesh.gupta 196 अम्बिकापुर [[भारत]] के [[छत्तीसगढ़]] राज्य उत्तर में स्थित है। यह [[सरगुजा]] ज़िले का मुख्यालय है। इसका नाम हिन्दुओं की देवी [[दुर्गा]] के एक रूप 'अम्बिका' के नाम से बना है। शहर की जनसंख्या लगभग १ लाख़ है। सरगुजा ज़िला की सीमाएं [[उड़ीसा]],[[झारखण्ड]],[[उत्तर प्रदेश]] और [[मध्य प्रदेश]] को छूती हैं। विकिपीडिया:सबस्टब 3554 12255 2005-06-19T18:15:02Z BernardM 159 link सबस्टब ऐसा लेख है जो [[विकिपीडिया:स्टब|स्टब]] से भी छोटा होता है। इसमें १० वाक्य से भी कम होते हैं। गीता 3556 12257 2005-06-20T09:41:35Z Murtasa 83 redirect #redirect [[भगवद्गीता]] विकिपीडिया:पाठशालाओं द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 3559 12259 2005-06-23T13:24:37Z 139.13.127.129 धनंयवाद श्रेणी:तकनीक 3563 27714 2006-09-21T09:54:34Z Mohitshukla1 712 <!-- Note: text and image will wrap when Image is listed before text --> [[Image:Cropscientist.jpg|right|thumb|[[कृषि]] [[विज्ञान और तकनीकी का इतिहास]] मे [[लेखन]] से पहले आता है.]] <!--Text section--> '''तकनीक''' मानव समस्याओ का समाधान करने मे मदद करने वाले [[औज़ारो]], [[मशीनो]], [[materials]] और [[processe|प्रक्रिया ]] का विकास और प्रयोग है । एक मानव क्रिया के रूप मे ये [[विज्ञान]] और [[अभियांत्रिकी]] से पुरातन है ।. {{catmore}} :''See also:'' [[List of technologies]], [[Current science and technology events]] <br style="clear:both;" /> {{Technology-footer}} ---- {{commonscat|Technology}} {{portal}} <!--Categories--> [[Category:Procedural knowledge]] [[Category:Applied sciences]] <!--Other languages--> [[ast:Category:Teunoloxía]] [[be:Category:&#1058;&#1101;&#1093;&#1085;&#1072;&#1083;&#1105;&#1075;&#1110;&#1110;]] [[bg:&#1050;&#1072;&#1090;&#1077;&#1075;&#1086;&#1088;&#1080;&#1103;:&#1058;&#1077;&#1093;&#1085;&#1086;&#1083;&#1086;&#1075;&#1080;&#1103;]] [[ca:Categoria:Tecnologia]] [[da:Kategori:Teknologi]] [[de:Kategorie:Technik]] [[el:&#922;&#945;&#964;&#951;&#947;&#959;&#961;&#943;&#945;:&#932;&#949;&#967;&#957;&#959;&#955;&#959;&#947;&#943;&#945;]] <!--[[en:Category:Technology]] --> [[es:Categoría:Tecnología]] [[eo:Kategorio:Teknologio]] [[fr:Cat&#233;gorie:Techniques et sciences appliqu&#233;]] [[io:Category:Teknologio]] [[ja:Category:&#25216;&#34899;]] [[lv:Category:Tehnisk&#257;s zin&#257;tnes]] [[nl:Categorie:Techniek]] [[no:Kategori:Teknologi]] [[pt:Categoria:Tecnologia]] [[ru:Category:&#1058;&#1077;&#1093;&#1085;&#1086;&#1083;&#1086;&#1075;&#1080;&#1103;]] [[tr:Category:Teknoloji]] [[vi:Category:K&#7929; thu&#7853;t]] [[zh:Category:&#24037;&#31243;&#25216;&#26415;]] इण्डिया 3583 12282 2005-06-25T19:11:50Z 202.159.204.219 #redirect[[भारत]] तृणमूल कांग्रेस 3585 24701 2006-08-14T09:39:07Z Soman 638 '''तृणमूल कांग्रेस''' मुख्यतः [[पश्चिम बंगाल]] में सक्रीय एक [[भारतीय राजनैतिक दल|क्षेत्रीय राजनैतिक दल]] है। इस दल का जन्म [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] से विघटन होकर हुआ। इस दल का नेता Mamanta Banerjee है । यह दल ''तृणमूल'' का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Tribamool Youth Congress है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को ८ ०४७ ७७१ मत (२.१%, २ सीटें) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Nationalist Trinamool Congress]] {{substub}} [[mr:तृणमुल काँग्रेस]] विकिपीडिया:बेबल 3586 27719 2006-09-21T10:00:33Z Mohitshukla1 712 '''From [[m:Meta:Babel templates]].''' इस पत्र का उद्देश्य सदस्यों को अपने सदस्य-पत्रों पर अपने भाषा-कौशल्य दिखाने में सहायता करना, है। इससे सदस्यों को एक-दूसरे के भाषाके ज्ञान के बारेमें कुछ जानकारी मीलती है और परस्पर संवाद में आसानी रहती है। ==Census in Babel== {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" width="25%" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:none;" |- |<center>Example of language skill box |- |{{user hi}} |- |{{user en-2}} |- |} Not everyone at the meta speaks the same language. To help with communication Users can categorize themselves into different language categories on their user page. Example language groups are: en for English, de for German, and so on. Additionally, users can specify their level of proficiency in the language. *1 stands for basic knowledge, i.e. the ability to understand and answer simple questions in the language. *2 stands for intermediate knowledge. *3 stands for advanced or fluent knowledge, i.e. the ability to correct spelling and grammar errors in the language. *Category without number stands for 1st language speakers (so-called mother tongue). For example, de-1 refers to a user with basic skills in German, and en-3 refers to a user with advanced skills in English. The two-letter language code is the two-letter code as described in [[Wikipedia:ISO 639|ISO 639]]. (See [[Complete list of language wikis available|Complete list of language wikis available]]). Here is a sample of template usage: see the example of language skill box on the above. If your language has templates already on Commons, you can copy them to meta. (See [[Commons:Commons:Babel]]). To draw the box above you write as the below: <pre> {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" width="25%" style="float:right; margin-left:1em; margin-bottom:0,5em; background:none;" |- |<center>Language skill box with [[Meta:Babel templates|Babel templates]]: </center> |- |{{User en}}{{User ja-1}} |- |} </pre> ==How to add your language level to your user page== *1: Select your language(s) and level, e.g. you speak english fluently (en-3) and basic spanish (es-1) *2: Add the matching templates <nowiki>{{user en-3}} and {{user es-1}}</nowiki> to the end of your user page. Your user page is now listed in the [[:Category:user en-3]] and [[:Category:user en]] for english, [[:Category:user es-1]] and [[:Category:user es]] for spanish, all of which are subcategories of [[:Category:Users]]. ===Code Languages=== :af ar ay bg br ca da de dsb el en eo es et fi fr fy he hi hr hsb id is it ja ko la lb lv mi ms nl no pl pt qu ro ru sk sl sq sr sv th uk zh zh-min-nan ===Categories and templates=== Here a sample list of categories and templates needed. The order of creation is important: # Create the main category, (noted 1) # Create the secondary categories (noted 2-4) # Create the templates (noted 5-8). Template for 1st language speaker is green. Others are blue. Current work... (Add your language [{{SERVER}}{{localurl:Template:Babel_list_of_languages|action=edit}} here] if it isn't in the next list) {{Babel list of languages}} [[Category:Meta-Wiki organisation|Babel templates]] [[Category: बहुभाशीय]] === Quarters of Babel === Babel templates are used on some other projects including *Wikipedia **ast: [[ast:Uiquipedia:Babel|Asturian Wikipedia]] **bg: [[bg:Уикипедия:Babel|Bulgarian Wikipedia]] **br: [[br:Wikipedia:Babel|Breton Wikipedia]] **ca: [[ca:Viquipèdia:Babel|Catalan-Valencian Wikipedia]] **cs: [[cs:Wikipedie:Babylón|Czech Wikipedia]] **de: [[de:Wikipedia:Babel|German Wikipedia]] **en: [[en:Wikipedia:Babel|English Wikipedia]] **eo: [[eo:Vikipedio:Babel|Esperanto Wikipedia]] **es: [[es:Wikipedia:Babel|Spanish Wikipedia]] **fr: [[fr:Wikipédia:Babel|French Wikipedia]] **ga: [[ga:Vicipéid:Baibéal|Irish Wikipedia]] **id: [[id:Wikipedia:Babel|Indonesian Wikipedia]] **it: [[it:Wikipedia:Babel|Italian Wikipedia]] **ja: [[ja:Wikipedia:バベル|Japanese Wikipedia]] **ko: [[ko:위키백과:바벨|Korean Wikipedia]] **li: [[li:Wikipedia:Babel|Limburgish Wikipedia]] (still to be developed) **mi: [[mi:Wikipedia:Babel|Maori Wikipedia]] **na: [[na:Wikipedia:Babel|Nauruan Wikipedia]] **nl: [[nl:Wikipedia:Babel|Dutch (Netherlands) Wikipedia]] **pl: [[pl:Wikipedia:Babel|Polish Wikipedia]] **pt: [[pt:Wikipedia:Babel|Portuguese Wikipedia]] **ru: [[ru:Википедия:Вавилон|Russian Wikipedia]] **simple: [[simple:Wikipedia:Babel|Simple English Wikipedia]] **sl: [[sl:Wikipedija:Babilon|Slovenian Wikipedia]] **sr: [[sr:Википедија:Језичке кутијице|Serbian Wikipedia]] **sv: [[sv:Wikipedia:Babel|Swedish Wikipedia]] **uk: [[uk:Вікіпедія:Вавілон|Ulrainian Wikipedia]] *Wikinews **n:fr: [[n:fr:Wikinews:Babel|French Wikinews]] *Commons: [[Commons:Commons:Babel|Wikimedia Commons]] Some new attempts are going on including * Project lang oriented **de: [[de:Wikipedia:Babel|German Wikipedia: '''Template for editors who are not capable of project lang''']] **it: [[it:Wikipedia:Babel/It-0|Italian Wikipedia: '''Template for editors who are not capable of project lang''']] **na: [[na:Wikipedia:Babel#na – Ekakairũ Naoero (Ekakairũ Naoero)|Nauruan Wikipedia: '''Template for editors who are not capable of project lang''']] **es: [[es:Wikipedia:Babel|Spanish Wikipedia '''Color separation for project lang''']] **pl: [[pl:Wikipedia:Babel|Polish Wikipedia: '''Template for editors who are not capable of project lang''']] * Improvement of usability **'''Template to put Babel templates''' **w:de: [[de:Wikipedia:Babel|German Wikipedia]] **w:en: [[en:Wikipedia:Babel|English Wikipedia]] **w:na: [[na:Wikipedia:Babel|Nauruan Wikipedia]] **w:es: [[es:Wikipedia:Babel|Spanish Wikipedia]] **w:fr: [[fr:Wikipedia:Babel|French Wikipedia]] **n:fr: [[n:fr:Wikinews:Babel|French Wikinews]] **w:pl: [[pl:Wikipedia:Babel|Polish Wikipedia]] **Commons: [[Commons:Commons:Babel|Wikimedia Commons]] **'''Color gradation''' (pale blue, light tarquois, blue) **w:en: [[en:Wikipedia:Babel|English Wikipedia]] विकिपीडिया:Babel 3587 24257 2006-08-05T05:12:00Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[विकिपीडिया:बेबल]] Broken/wikipedia:Babel 3588 24258 2006-08-05T05:12:07Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[विकिपीडिया:बेबल]] Template:Babel list of languages 3589 15407 2005-12-31T23:22:03Z Spundun 73 {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" style="font-size:95%;" class="plainlinks" |- style="text-align:center;background-color:#6EB4EB;" !Language !Categories !Templates |- |<font id="af" />af - Afrikaans | * [[:Category:user af|user af]] * [[:Category:user af-1|user af-1]] * [[:Category:user af-2|user af-2]] *[[:Category:user af-3|user af-3]]. |Gebruik die volgende template op jou gebruikersblad: * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User af-3|user af-3]]}} &ndash; Gebruikers wat Afrikaans vlot is. * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User af-2|user af-2]]}} &ndash; Gebruikers met 'n gemiddelde bemagtiging van Afrikaans. * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User af-1|user af-1]]}} &ndash; Gebruikers met 'n basiese begrip van Afrikaans. * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User af|user af]]}} &ndash; Gebruikers met 'n basiese begrip van Afrikaans. |- |ang - Englisc |[[:Category:user ang]], with subcategories [[:Category:user ang-1]], [[:Category:user ang-2]], [[:Category:user ang-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user ang-1}}</nowiki> ([[Template:user ang-1|view]]) *<nowiki>{{user ang-2}}</nowiki> ([[Template:user ang-2|view]]) *<nowiki>{{user ang-3}}</nowiki> ([[Template:user ang-3|view]]) *<nowiki>{{user ang}}</nowiki> ([[Template:user ang|view]]) |- |<font id="ar" />ar - عربي |<p dir="rtl" style="text-align:left;"> التصنيف [[:Category:user ar]] مع التصنيفات الفرعية التالية: *[[:Category:user ar-1]] *[[:Category:user ar-2]] *[[:Category:user ar-3]].</p> | أضف أحد المقالب الآتية لصفحة المستخدم الخاصة فيك: *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:user ar-1|user ar-1]]<nowiki>}}</nowiki> *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:user ar-2|user ar-2]]<nowiki>}}</nowiki> *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:user ar-3|user ar-3]]<nowiki>}}</nowiki> *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:user ar|user ar]]<nowiki>}}</nowiki> |- |<font id="ay" />ay - Aymar aru |[[:Category:user ay]], con las subcategorías [[:Category:user ay-1]], [[:Category:user ay-2]], [[:Category:user ay-3]] |Utiliza las siguientes plantillas en tu página de usuario: *<nowiki>{{user ay-1}}</nowiki> ([[Template:user ay-1|ver]]) *<nowiki>{{user ay-2}}</nowiki> ([[Template:user ay-2|ver]]) *<nowiki>{{user ay-3}}</nowiki> ([[Template:user ay-3|ver]]) *<nowiki>{{user ay}}</nowiki> ([[Template:user ay|ver]]) |- |<font id="be" />be - Беларуская |Катэгорыя [[:Category:user be|user be]], з падкатэгорыямі [[:Category:user be-1|user be-1]], [[:Category:user be-2|user be-2]], [[:Category:user be-3|user be-3]], [[:Category:user be-N|user be-N]]. |Ужывайце гэты шаблон каб дадаць вашыя зьвесткі на пэрсанальную старонку: * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User be-3|user be-3]]}} &ndash; удзельнікі і ўдзельніцы, якія выдатна ведаюць беларускую мову; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User be-2|user be-2]]}} &ndash; удзельнікі і ўдзельніцы, якія ведаюць беларускую мову на сярэднім узроўні; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User be-1|user be-1]]}} &ndash; удзельнікі і ўдзельніцы, якія ведаюць беларускую мову на пачатковым узроўні; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User be|user be]]}} &ndash; удзельнікі і ўдзельніцы, для якіх беларуская мова зьяўляецца роднай. |- |<font id="bg" />bg - Български |Категория [[:Category:user bg|user bg]], с подкатегории [[:Category:user bg-1|user bg-1]], [[:Category:user bg-2|user bg-2]], [[:Category:user bg-3|user bg-3]]. |Използвайте един от следните шаблони за категоризиране на потребителската си страница: * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User bg-3|user bg-3]]}} &ndash; потребители, имащи задълбочени познания по български; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User bg-2|user bg-2]]}} &ndash; потребители, имащи познания на средно ниво по български; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User bg-1|user bg-1]]}} &ndash; потребители, имащи основни познания по български; * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User bg|user bg]]}} &ndash; потребители, на които българският е роден език. |- |br - Brezhoneg |[[:Category:user br]], gant an isrummadoù [[:Category:user br-1]], [[:Category:user br-2]], [[:Category:user br-3]] |Ober gant ar patromoù da heul war ho pajenn implijer: *<nowiki>{{user br-1}}</nowiki> ([[Template:user br-1|view]]) *<nowiki>{{user br-2}}</nowiki> ([[Template:user br-2|view]]) *<nowiki>{{user br-3}}</nowiki> ([[Template:user br-3|view]]) *<nowiki>{{user br}}</nowiki> ([[Template:user br|view]]) |- |ca - Català |[[:Category:user ca]], amb les subcategories [[:Category:user ca-1]], [[:Category:user ca-2]], [[:Category:user ca-3]] |Feu servir les següents plantilles a la vostra pàgina d'usuari: *<nowiki>{{user ca-1}}</nowiki> ([[Template:user ca-1|view]]) *<nowiki>{{user ca-2}}</nowiki> ([[Template:user ca-2|view]]) *<nowiki>{{user ca-3}}</nowiki> ([[Template:user ca-3|view]]) *<nowiki>{{user ca}}</nowiki> ([[Template:user ca|view]]) |- |cs - Český |[[:Category:User cs]] s podkategoriemi: [[:Category:User cs-1]], [[:Category:User cs-2]], [[:Category:User cs-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user cs-1}}</nowiki> ([[Template:User cs-1|view]]) *<nowiki>{{user cs-2}}</nowiki> ([[Template:User cs-2|view]]) *<nowiki>{{user cs-3}}</nowiki> ([[Template:User cs-3|view]]) *<nowiki>{{user cs}}</nowiki> ([[Template:User cs|view]]) |- |da - Dansk |[[:Category:user da]], with subcategories [[:Category:user da-1]], [[:Category:user da-2]], [[:Category:user da-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user da-1}}</nowiki> ([[Template:user da-1|view]]) *<nowiki>{{user da-2}}</nowiki> ([[Template:user da-2|view]]) *<nowiki>{{user da-3}}</nowiki> ([[Template:user da-3|view]]) *<nowiki>{{user da}}</nowiki> ([[Template:user da|view]]) |- |de - Deutsch |[[:Category:user de]] mit den Unterkategorien [[:Category:user de-1]], [[:Category:user de-2]], [[:Category:user de-3]]. |Füge einen der folgende Bausteine auf deiner Benutzerseite ein: *<nowiki>{{user de-1}}</nowiki> [[Template:user de-1|ansehen]] *<nowiki>{{user de-2}}</nowiki> [[Template:user de-2|ansehen]] *<nowiki>{{user de-3}}</nowiki> [[Template:user de-3|ansehen]] *<nowiki>{{user de}}</nowiki> [[Template:user de|ansehen]] |- |dsb - Dolnoserbšćina |[[:Category:User dsb]] z podkategorijemi: [[:Category:User dsb-1]], [[:Category:User dsb-2]], [[:Category:User dsb-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user dsb-1}}</nowiki> ([[Template:User dsb-1|view]]) *<nowiki>{{user dsb-2}}</nowiki> ([[Template:User dsb-2|view]]) *<nowiki>{{user dsb-3}}</nowiki> ([[Template:User dsb-3|view]]) *<nowiki>{{user dsb}}</nowiki> ([[Template:User dsb|view]]) |- |el - Ελληνικά |[[:Category:user el]], με τις υποκατηγορίες [[:Category:user el-1]], [[:Category:user el-2]], [[:Category:user el-3]] |Επικέτες για χρήση στην σελίδα σας: * <nowiki>{{user el}}</nowiki> αν έχετε τα ελληνικά ως μητρική γλώσσα. * <nowiki>{{user el-1}}</nowiki> αν έχετε βασική κατανόηση. * <nowiki>{{user el-2}}</nowiki> αν έχετε μέτρια κατανόηση. * <nowiki>{{user el-3}}</nowiki> αν έχετε ανώτερη ή ευχερή κατανόηση. |- |en - English |[[:Category:सदस्य en]], with subcategories [[:Category:सदस्य en-1]], [[:Category:सदस्य en-2]], [[:Category:सदस्य en-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user en-1}}</nowiki> ([[Template:user en-1|view]]) *<nowiki>{{user en-2}}</nowiki> ([[Template:user en-2|view]]) *<nowiki>{{user en-3}}</nowiki> ([[Template:user en-3|view]]) *<nowiki>{{user en}}</nowiki> ([[Template:user en|view]]) |- |eo - Esperanto |[[:Category:user eo]] kaj subkategorioj [[:Category:user eo-1]], [[:Category:user eo-2]], [[:Category:user eo-3]] |Uzi tiujn ĉi ŝablonojn en via paĝo: *<nowiki>{{user eo-1}}</nowiki> ([[Template:user eo-1|vidu]]) *<nowiki>{{user eo-2}}</nowiki> ([[Template:user eo-2|vidu]]) *<nowiki>{{user eo-3}}</nowiki> ([[Template:user eo-3|vidu]]) *<nowiki>{{user eo}}</nowiki> ([[Template:user eo|vidu]]) <!-- Native speakers of Esperanto are real! / Denaskuloj ja ekzistas! --> |- |es - Español |[[:Category:user es]], con las subcategorías [[:Category:user es-1]], [[:Category:user es-2]], [[:Category:user es-3]] |Utiliza las siguientes plantillas en tu página de usuario: *<nowiki>{{user es-1}}</nowiki> ([[Template:user es-1|mostrar]]) *<nowiki>{{user es-2}}</nowiki> ([[Template:user es-2|mostrar]]) *<nowiki>{{user es-3}}</nowiki> ([[Template:user es-3|mostrar]]) *<nowiki>{{user es}}</nowiki> ([[Template:user es|mostrar]]) |- |fa - <span style="font-family:Tahoma, Arial, sans-serif;">فارسی</span> |<p dir="rtl" style="text-align:left;font-family:Tahoma, Arial, sans-serif; font-size:8pt;"> [[:Category:user fa]]، با زیرمجموعه های [[:Category:user fa-3]]، [[:Category:user fa-2]]، [[:Category:user fa-1]] | از بسته های زیر در صفحه کاربری خود استفاده کنید:</p> *<nowiki>{{user fa-1}}</nowiki> ([[Template:user fa-1|<span style="font-family:Tahoma, Arial, sans-serif; font-size:8pt;">نمونه را ببینید</span>]]) *<nowiki>{{user fa-2}}</nowiki> ([[Template:user fa-2|<span style="font-family:Tahoma, Arial, sans-serif; font-size:8pt;">نمونه را ببینید</span>]]) *<nowiki>{{user fa-3}}</nowiki> ([[Template:user fa-3|<span style="font-family:Tahoma, Arial, sans-serif; font-size:8pt;">نمونه را ببینید</span>]]) *<nowiki>{{user fa}}</nowiki> ([[Template:user fa|<span style="font-family:Tahoma, Arial, sans-serif; font-size:8pt;">نمونه را ببینید</span>]]) |- |fi - Suomi |[[:Category:user fi]], alakategorioiden kanssa [[:Category:user fi-1]], [[:Category:user fi-2]], [[:Category:user fi-3]] |Käytä seuraavia mallineita käyttäjäsivullasi: *<nowiki>{{user fi-1}}</nowiki> ([[Template:user fi-1|view]]) *<nowiki>{{user fi-2}}</nowiki> ([[Template:user fi-2|view]]) *<nowiki>{{user fi-3}}</nowiki> ([[Template:user fi-3|view]]) *<nowiki>{{user fi}}</nowiki> ([[Template:user fi|view]]) |- |fr - Français |[[:Category:सदस्य fr]], avec les sous-catégories [[:Category:सदस्य fr-1]], [[:Category:सदस्य fr-2]], [[:Category:सदस्य fr-3]] |Utilisez les modèles suivants sur votre page utilisateur : *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User fr-1|user fr-1]]}} begining french *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User fr-2|user fr-2]]}} good french *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User fr-3|user fr-3]]}} fluent french *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User fr|user fr]]}} natively french speaking |- |fy - Frysk |[[:Category:user fy]], met de sub-categorieën [[:Category:user fy-1]], [[:Category:user fy-2]], [[:Category:user fy-3]] |Gebruik de volgende sjablonen op je gebruikerspagina: *<nowiki>{{user fy-1}}</nowiki> ([[Template:user fy-1|view]]) *<nowiki>{{user fy-2}}</nowiki> ([[Template:user fy-2|view]]) *<nowiki>{{user fy-3}}</nowiki> ([[Template:user fy-3|view]]) *<nowiki>{{user fy}}</nowiki> ([[Template:user fy|view]]) |- |ga - Gaeilge |[[:Category:user ga]], leis fo-ranganna [[:Category:user ga-0]], [[:Category:user ga-1]], [[:Category:user ga-2]], [[:Category:user ga-3]] |Bain usaid as na munlai seo ar do leathanna usaideoir: *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User ga-1|user ga-0]]}} níl aon Gaeilge ann *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User ga-1|user ga-1]]}} bun-Ghaeilge *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User ga-2|user ga-2]]}} leibhéal meánach na Gaeilge *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User ga-3|user ga-3]]}} árd-Ghaeilge *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User ga|user ga]]}} Gaeilge líofa |- |gil - Kiribati |[[:Category:user gil]], aika i an te koraki [[:Category:user gil-1]], [[:Category:user gil-2]], [[:Category:user gil-3]] |Kabongana te kiriaria te bwai arei i aon am tia anga te mane n tangoaki ni karekea bakoana te iteraniba: *<nowiki>{{user gil-1}}</nowiki> ([[Template:user gil-1|matauakina]]) *<nowiki>{{user gil-2}}</nowiki> ([[Template:user gil-2|matauakina]]) *<nowiki>{{user gil-3}}</nowiki> ([[Template:user gil-3|matauakina]]) *<nowiki>{{user gil}}</nowiki> ([[Template:user gil|matauakina]]) |- |gu - ગુજરાતી |[[:Category:सदस्य gu]], જેના ઉપવિભાગો છે [[:Category:सदस्य gu-1]], [[:Category:सदस्य gu-2]], [[:Category:सदस्य gu-3]] |નીચે આપેલી templates નો તમારા સભ્ય પત્ર ઉપર ઉપયોગ કરો: *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User gu-1|user gu-1]]}} પ્રારંભિક ગુજરાતી *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User gu-2|user gu-2]]}} સારી ગુજરાતી *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User gu-3|user gu-3]]}} સરસ ગુજરાતી *<nowiki>{{</nowiki>[[Template:User gu|user gu]]}} માતૃભાષા ગુજરાતી |- |he - עברית |[[:Category:user he]], with subcategories [[:Category:user he-1]], [[:Category:user he-2]], [[:Category:user he-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user he-1}}</nowiki> ([[Template:user he-1|view]]) *<nowiki>{{user he-2}}</nowiki> ([[Template:user he-2|view]]) *<nowiki>{{user he-3}}</nowiki> ([[Template:user he-3|view]]) *<nowiki>{{user he}}</nowiki> ([[Template:user he|view]]) |- |hi - हिन्दी |[[:Category:सदस्य hi]], और इसके उपविभाग हैं [[:Category:सदस्य hi-1]], [[:Category:सदस्य hi-2]], [[:Category:सदस्य hi-3]]। |अपने सभ्यपत्र पर निम्न लिखित templates का उपयोग करें। * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User hi-1|user hi-1]]}} &ndash; प्रारंभिक हिन्दी * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User hi-2|user hi-2]]}} &ndash; अच्छी हिन्दी * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User hi-3|user hi-3]]}} &ndash; विशारद हिन्दी * <nowiki>{{</nowiki>[[Template:User hi|user hi]]}} &ndash; मातृभाषा हिन्दी |- |hsb - Hornjoserbšćina |[[:Category:User hsb]] z podkategorijemi: [[:Category:User hsb-1]], [[:Category:User hsb-2]], [[:Category:User hsb-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user hsb-1}}</nowiki> ([[Template:User hsb-1|view]]) *<nowiki>{{user hsb-2}}</nowiki> ([[Template:User hsb-2|view]]) *<nowiki>{{user hsb-3}}</nowiki> ([[Template:User hsb-3|view]]) *<nowiki>{{user hsb}}</nowiki> ([[Template:User hsb|view]]) |- |hr - Hrvatski |[[:Category:user hr]], s podkategorijama [[:Category:user hr-1]], [[:Category:user hr-2]], [[:Category:user hr-3]] |Koristite predloške na vašim korisničkim stranicama: *<nowiki>{{user hr-1}}</nowiki> ([[Template:user hr-1|view]]) *<nowiki>{{user hr-2}}</nowiki> ([[Template:user hr-2|view]]) *<nowiki>{{user hr-3}}</nowiki> ([[Template:user hr-3|view]]) *<nowiki>{{user hr}}</nowiki> ([[Template:user hr|view]]) |- |hu - Magyar |[[:Category:user hu]], és alkategóriájai [[:Category:user hu-1]], [[:Category:user hu-2]], [[:Category:user hu-3]] |Használd a következö sablonokat a felhasználói oldaladon: *<nowiki>{{user hu-1}}</nowiki> ([[Template:user hu-1|megnézni]]) *<nowiki>{{user hu-2}}</nowiki> ([[Template:user hu-2|megnézni]]) *<nowiki>{{user hu-3}}</nowiki> ([[Template:user hu-3|megnézni]]) *<nowiki>{{user hu}}</nowiki> ([[Template:user hu|megnézni]]) |- |id - Bahasa Indonesia |[[:Category:user id]], with subcategories [[:Category:user id-1]], [[:Category:user id-2]], [[:Category:user id-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user id-1}}</nowiki> ([[Template:user id-1|view]]) *<nowiki>{{user id-2}}</nowiki> ([[Template:user id-2|view]]) *<nowiki>{{user id-3}}</nowiki> ([[Template:user id-3|view]]) *<nowiki>{{user id}}</nowiki> ([[Template:user id|view]]) |- |is - Íslenska |[[:Category:user is]], with subcategories [[:Category:user is-1]], [[:Category:user is-2]], [[:Category:user is-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user is-1}}</nowiki> ([[Template:user is-1|view]]) *<nowiki>{{user is-2}}</nowiki> ([[Template:user is-2|view]]) *<nowiki>{{user is-3}}</nowiki> ([[Template:user is-3|view]]) *<nowiki>{{user is}}</nowiki> ([[Template:user is|view]]) |- |it - Italiano |[[:Category:user it]], con sottocategorie [[:Category:user it-1]], [[:Category:user it-2]], [[:Category:user it-3]] |Usa i seguenti template sulla tua pagina utente: *<nowiki>{{user it-1}}</nowiki> ([[Template:user it-1|view]]) *<nowiki>{{user it-2}}</nowiki> ([[Template:user it-2|view]]) *<nowiki>{{user it-3}}</nowiki> ([[Template:user it-3|view]]) *<nowiki>{{user it}}</nowiki> ([[Template:user it|view]]) |- |ja - 日本語 |[[:Category:user ja]]、およびそのサブカテゴリー[[:Category:user ja-1]]、[[:Category:user ja-2]]、[[:Category:user ja-3]] |以下のテンプレートをあなたの利用者ページに使ってください: *<nowiki>{{user ja-1}}</nowiki> ([[Template:user ja-1|view]]) *<nowiki>{{user ja-2}}</nowiki> ([[Template:user ja-2|view]]) *<nowiki>{{user ja-3}}</nowiki> ([[Template:user ja-3|view]]) *<nowiki>{{user ja}}</nowiki> ([[Template:user ja|view]]) |- |jv - Basa Jawa |[[:Category:user jv]], with subcategories [[:Category:user jv-1]], [[:Category:user jv-2]], [[:Category:user jv-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user jv-1}}</nowiki> ([[Template:user jv-1|view]]) *<nowiki>{{user jv-2}}</nowiki> ([[Template:user jv-2|view]]) *<nowiki>{{user jv-3}}</nowiki> ([[Template:user jv-3|view]]) *<nowiki>{{user jv}}</nowiki> ([[Template:user jv|view]]) |- |ko - 한국어 |서브분류인[[:Category:user ko-1]], [[:Category:user ko-2]], [[:Category:user ko-3]]과 함께, [[:Category:user ko]]이 사용됩니다. |당신의 페이지에서 다음 템플레이트를 사용하시기 바랍니다. *<nowiki>{{user ko-1}}</nowiki> ([[Template:user ko-1|보기]]) *<nowiki>{{user ko-2}}</nowiki> ([[Template:user ko-2|보기]]) *<nowiki>{{user ko-3}}</nowiki> ([[Template:user ko-3|보기]]) *<nowiki>{{user ko}}</nowiki> ([[Template:user ko|보기]]) |- |la - Latina |[[:Category:user la]], with subcategories [[:Category:user la-1]], [[:Category:user la-2]], [[:Category:user la-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user la-1}}</nowiki> ([[Template:user la-1|view]]) *<nowiki>{{user la-2}}</nowiki> ([[Template:user la-2|view]]) *<nowiki>{{user la-3}}</nowiki> ([[Template:user la-3|view]]) |- |lb - Lëtzebuergesch |[[:Category:user lb]], mat den Ënnerkategorien [[:Category:user lb-1]], [[:Category:user lb-2]], [[:Category:user lb-3]] |Benotzt folgend Templates op ärer Usersäit: *<nowiki>{{user lb-1}}</nowiki> ([[Template:user lb-1|ukucken]]) *<nowiki>{{user lb-2}}</nowiki> ([[Template:user lb-2|ukucken]]) *<nowiki>{{user lb-3}}</nowiki> ([[Template:user lb-3|ukucken]]) *<nowiki>{{user lb}}</nowiki> ([[Template:user lb|ukucken]]) |- |li - Limburgs |[[:Category:user li]], mèt de subkategorieë [[:Category:user li-1]], [[:Category:user li-2]], [[:Category:user li-3]] |Gebruuk de volgende sjablone op dien gebroekerspagina: *<nowiki>{{user li-1}}</nowiki> ([[Template:user li-1|bekiek]]) *<nowiki>{{user li-2}}</nowiki> ([[Template:user li-2|bekiek]]) *<nowiki>{{user li-3}}</nowiki> ([[Template:user li-3|bekiek]]) *<nowiki>{{user li}}</nowiki> ([[Template:user li|bekiek]]) |- |lv - Latviešu |[[:Category:user lv]] ar apakškategorijām [[:Category:user lv-1]], [[:Category:user lv-2]], [[:Category:user lv-3]] |Savā lietotāja lapā izmanto šādas veidnes: *<nowiki>{{user lv-1}}</nowiki> ([[Template:user lv-1|aplūkot]]) *<nowiki>{{user lv-2}}</nowiki> ([[Template:user lv-2|aplūkot]]) *<nowiki>{{user lv-3}}</nowiki> ([[Template:user lv-3|aplūkot]]) *<nowiki>{{user lv}}</nowiki> ([[Template:user lv|aplūkot]]) |- |lt - Lietuvių |[[:Category:user lt]] su subkategorijomis [[:Category:user lt-1]], [[:Category:user lt-2]], [[:Category:user lt-3]] |Vartotojo puslapyje patalpinkite šiuos šablonus: *<nowiki>{{user lt-1}}</nowiki> ([[Template:user lt-1|žiūrėti]]) *<nowiki>{{user lt-2}}</nowiki> ([[Template:user lt-2|žiūrėti]]) *<nowiki>{{user lt-3}}</nowiki> ([[Template:user lt-3|žiūrėti]]) *<nowiki>{{user lt}}</nowiki> ([[Template:user lt|žiūrėti]]) |- |nl - Nederlands |[[:Category:user nl]], met de sub-categorieën [[:Category:user nl-1]], [[:Category:user nl-2]], [[:Category:user nl-3]] |Gebruik de volgende sjablonen op je gebruikerspagina: *<nowiki>{{user nl-1}}</nowiki> ([[Template:user nl-1|view]]) *<nowiki>{{user nl-2}}</nowiki> ([[Template:user nl-2|view]]) *<nowiki>{{user nl-3}}</nowiki> ([[Template:user nl-3|view]]) *<nowiki>{{user nl}}</nowiki> ([[Template:user nl|view]]) |- |nds - Nedersaksisch |[[:Category:user nds]], mit de sübkategorieën [[:Category:user nds-1]], [[:Category:user nds-2]], [[:Category:user nds-3]] |Gebruuk de volgende sjablonen op joew gebrukerspagina: *<nowiki>{{user nds-1}}</nowiki> ([[Template:user nds-1|view]]) *<nowiki>{{user nds-2}}</nowiki> ([[Template:user nds-2|view]]) *<nowiki>{{user nds-3}}</nowiki> ([[Template:user nds-3|view]]) *<nowiki>{{user nds}}</nowiki> ([[Template:user nds|view]]) |- |nn - Norwegian nynorsk |[[:Category:user nn]], with subcategories [[:Category:user nn-1]], [[:Category:user nn-2]], [[:Category:user nn-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user nn-1}}</nowiki> ([[Template:user nn-1|view]]) *<nowiki>{{user nn-2}}</nowiki> ([[Template:user nn-2|view]]) *<nowiki>{{user nn-3}}</nowiki> ([[Template:user nn-3|view]]) *<nowiki>{{user nn}}</nowiki> ([[Template:user nn|view]]) |- |no - Norwegian |[[:Category:user no]], with subcategories [[:Category:user no-1]], [[:Category:user no-2]], [[:Category:user no-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user no-1}}</nowiki> ([[Template:user no-1|view]]) *<nowiki>{{user no-2}}</nowiki> ([[Template:user no-2|view]]) *<nowiki>{{user no-3}}</nowiki> ([[Template:user no-3|view]]) *<nowiki>{{user no}}</nowiki> ([[Template:user no|view]]) |- |pl - Polski |[[:Category:user pl]], z podkategoriami [[:Category:user pl-1]], [[:Category:user pl-2]], [[:Category:user pl-3]] |Na swojej stronie użytkownika zastosuj następujące szablony: *<nowiki>{{user pl-1}}</nowiki> ([[Template:user pl-1|zobacz]]) *<nowiki>{{user pl-2}}</nowiki> ([[Template:user pl-2|zobacz]]) *<nowiki>{{user pl-3}}</nowiki> ([[Template:user pl-3|zobacz]]) *<nowiki>{{user pl}}</nowiki> ([[Template:user pl|zobacz]]) |- |pt - Português |[[:Category:user pt]], com as subcategorias [[:Category:user pt-1]], [[:Category:user pt-2]], [[:Category:user pt-3]] |Use as seguintes predefinições em sua página de usuário: *<nowiki>{{user pt-1}}</nowiki> ([[Template:user pt-1|view]]) *<nowiki>{{user pt-2}}</nowiki> ([[Template:user pt-2|view]]) *<nowiki>{{user pt-3}}</nowiki> ([[Template:user pt-3|view]]) *<nowiki>{{user pt}}</nowiki> ([[Template:user pt|view]]) |- |qu - Runa Simi |[[:Category:user qu]], with subcategories [[:Category:user qu-1]], [[:Category:user qu-2]], [[:Category:user qu-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user qu-1}}</nowiki> ([[Template:user qu-1|view]]) *<nowiki>{{user qu-2}}</nowiki> ([[Template:user qu-2|view]]) *<nowiki>{{user qu-3}}</nowiki> ([[Template:user qu-3|view]]) *<nowiki>{{user qu}}</nowiki> ([[Template:user qu|view]]) |- |ro - Română== |[[:Category:user ro]], cu subcategoriile [[:Category:user ro-1]], [[:Category:user ro-2]], [[:Category:user ro-3]] |Foloseşte formatele următoare pe pagina ta de utilizator: *<nowiki>{{user ro-1}}</nowiki> ([[Template:user ro-1|vezi]]) *<nowiki>{{user ro-2}}</nowiki> ([[Template:user ro-2|vezi]]) *<nowiki>{{user ro-3}}</nowiki> ([[Template:user ro-3|vezi]]) *<nowiki>{{user ro}}</nowiki> ([[Template:user ro|vezi]]) |- |ru - Русский |[[:Category:user ru]] и подкатегории [[:Category:user ru-1]], [[:Category:user ru-2]], [[:Category:user ru-3]] |Воспользуйтесь этими шаблонами на вашей личной странице: *<nowiki>{{user ru-1}}</nowiki> ([[Template:user ru-1|просмотреть]]) *<nowiki>{{user ru-2}}</nowiki> ([[Template:user ru-2|просмотреть]]) *<nowiki>{{user ru-3}}</nowiki> ([[Template:user ru-3|просмотреть]]) *<nowiki>{{user ru}}</nowiki> ([[Template:user ru|просмотреть]]) |- |sk - Slovenčina |[[:Category:user sk]], with subcategories [[:Category:user sk-1]], [[:Category:user sk-2]], [[:Category:user sk-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user sk-1}}</nowiki> ([[Template:user sk-1|view]]) *<nowiki>{{user sk-2}}</nowiki> ([[Template:user sk-2|view]]) *<nowiki>{{user sk-3}}</nowiki> ([[Template:user sk-3|view]]) *<nowiki>{{user sk}}</nowiki> ([[Template:user sk|view]]) |- |sl - Slovenščina |[[:Category:user sl]], with subcategories [[:Category:user sl-1]], [[:Category:user sl-2]], [[:Category:user sl-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user sl-1}}</nowiki> ([[Template:user sl-1|view]]) *<nowiki>{{user sl-2}}</nowiki> ([[Template:user sl-2|view]]) *<nowiki>{{user sl-3}}</nowiki> ([[Template:user sl-3|view]]) *<nowiki>{{user sl}}</nowiki> ([[Template:user sl|view]]) |- |sv - Svenska |[[:Category:user sv]] [[:Category:user sv-1]], [[:Category:user sv-2]], [[:Category:user sv-3]] |Använd följande mallar på din användarsida: *<nowiki>{{user sv-1}}</nowiki> ([[Template:user sv-1|view]]) *<nowiki>{{user sv-2}}</nowiki> ([[Template:user sv-2|view]]) *<nowiki>{{user sv-3}}</nowiki> ([[Template:user sv-3|view]]) *<nowiki>{{user sv}}</nowiki> ([[Template:user sv|view]]) |- |th - Thai |[[:Category:user th]] และประเภทย่อย [[:Category:user th-1]], [[:Category:user th-2]], [[:Category:user th-3]] |โปรดวางแม่แบบต่อไปนี้ไว้บนหน้าผู้ใช้ของคุณ : *<nowiki>{{user th-1}}</nowiki> ([[Template:user th-1|ดู]]) *<nowiki>{{user th-2}}</nowiki> ([[Template:user th-2|ดู]]) *<nowiki>{{user th-3}}</nowiki> ([[Template:user th-3|ดู]]) *<nowiki>{{user th}}</nowiki> ([[Template:user th|ดู]]) |- |tr - Türkçe | *[[:Category:user tr]] (Anadili Türkçe olanlar) **[[:Category:user tr-1]] (Basit düzeyde Türkçe bilenler) **[[:Category:user tr-2]] (Orta düzeyde Türkçe bilenler) **[[:Category:user tr-3]] (İleri düzeyde Türkçe bilenler) |şablonlar: *<nowiki>{{user tr-1}}</nowiki> ([[Template:user tr-1|göster]]) *<nowiki>{{user tr-2}}</nowiki> ([[Template:user tr-2|göster]]) *<nowiki>{{user tr-3}}</nowiki> ([[Template:user tr-3|göster]]) *<nowiki>{{user tr}}</nowiki> ([[Template:user tr|göster]]) |- |uk - Українська |[[:Category:user uk]] та підкатегорії [[:Category:user uk-1]], [[:Category:user uk-2]], [[:Category:user uk-3]] |Використовуйте нижчеподані шаблони на своїй сторінці користувача: *<nowiki>{{user uk-1}}</nowiki> ([[Template:user uk-1|переглянути]]) *<nowiki>{{user uk-2}}</nowiki> ([[Template:user uk-2|переглянути]]) *<nowiki>{{user uk-3}}</nowiki> ([[Template:user uk-3|переглянути]]) *<nowiki>{{user uk}}</nowiki> ([[Template:user uk|переглянути]]) |- |vi - Tiếng Việt |[[:Category:user vi]], with subcategories [[:Category:user vi-1]], [[:Category:user vi-2]], [[:Category:user vi-3]] |Use the following templates on your user page: *<nowiki>{{user vi-1}}</nowiki> ([[Template:user vi-1|view]]) *<nowiki>{{user vi-2}}</nowiki> ([[Template:user vi-2|view]]) *<nowiki>{{user vi-3}}</nowiki> ([[Template:user vi-3|view]]) *<nowiki>{{user vi}}</nowiki> ([[Template:user vi|view]]) |- |wa - Walon |[[:Category:user wa]], avou les dzo-categoreyes [[:Category:user wa-1]], [[:Category:user wa-2]], [[:Category:user wa-3]] |Eployîz les modeles shuvants dins vosse pådje d'&nbsp;uzeu: *<nowiki>{{user wa-1}}</nowiki> ([[Template:user wa-1|view]]) *<nowiki>{{user wa-2}}</nowiki> ([[Template:user wa-2|view]]) *<nowiki>{{user wa-3}}</nowiki> ([[Template:user wa-3|view]]) *<nowiki>{{user wa}}</nowiki> ([[Template:user wa|view]]) |- |zh - 中文 |[[:Category:user zh]],子分类是[[:Category:user zh-1]], [[:Category:user zh-2]], [[:Category:user zh-3]] |请在你的用户页上使用下列模板: *<nowiki>{{user zh-1}}</nowiki> ([[Template:user zh-1|查看]]) *<nowiki>{{user zh-2}}</nowiki> ([[Template:user zh-2|查看]]) *<nowiki>{{user zh-3}}</nowiki> ([[Template:user zh-3|查看]]) *<nowiki>{{user zh}}</nowiki> ([[Template:user zh|查看]]) |- |zh-min-nan - Bân-lâm-gú |[[:Category:user zh-min-nan]] ū chia ê ē-lūi-pia̍t: [[:Category:user zh-min-nan-1]], [[:Category:user zh-min-nan-2]], [[:Category:user zh-min-nan-3]] |Chhiáⁿ tī lí ê iōng-chiá-ia̍h kòa ē-kha 1 ê pang-bô·: *<nowiki>{{user zh-min-nan-1}}</nowiki> ([[Template:user zh-min-nan-1|view]]) *<nowiki>{{user zh-min-nan-2}}</nowiki> ([[Template:user zh-min-nan-2|view]]) *<nowiki>{{user zh-min-nan-3}}</nowiki> ([[Template:user zh-min-nan-3|view]]) *<nowiki>{{user zh-min-nan}}</nowiki> ([[Template:user zh-min-nan|view]]) |} Template:User en-1 3590 15412 2005-12-31T23:30:11Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''en-1'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">This user is able to contribute with a '''[[:Category:सदस्य en-1|basic]]''' level of '''[[:Category:सदस्य en|English]]'''.[[Category:सदस्य en-1|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User en-2 3591 15413 2005-12-31T23:30:45Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''en-2'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">This user is able to contribute with an '''[[:Category:सदस्य en-2|intermediate]]''' level of '''[[:Category:सदस्य en|English]]'''.[[Category:सदस्य en-2|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User en-3 3592 15414 2005-12-31T23:31:12Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''en-3'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">This user is able to contribute with an '''[[:Category:सदस्य en-3|advanced]]''' level of '''[[:Category:सदस्य en|English]]'''.[[Category:सदस्य en-3|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User en 3593 22676 2006-07-13T16:48:23Z Saforrest 592 <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#C5FCDC"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#6EF7A7;text-align:center;font-size:14pt">'''[[अंग्रेज़ी|en]]'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">This user is a native '''[[:Category:सदस्य en|English speaker]]'''.[[Category:सदस्य en|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> <noinclude> [[en:Template:User en]] </noinclude> Template:User fr-1 3594 22726 2006-07-13T19:09:27Z Saforrest 592 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''[[फ़्रांसिसी भाषा|fr]]-1'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">Cette personne peut contribuer avec un niveau '''[[:Category:सदस्य fr-1|élémentaire]]''' de '''[[:Category:सदस्य fr|français]]'''.[[Category:सदस्य fr-1|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User fr-2 3595 22727 2006-07-13T19:09:39Z Saforrest 592 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''[[फ़्रांसिसी भाषा|fr]]-2'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">Cette personne peut contribuer avec un niveau '''[[:Category:सदस्य fr-2|intermédiaire]]''' de '''[[:Category:सदस्य fr|français]]'''.[[Category:सदस्य fr-2|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User fr-3 3596 22728 2006-07-13T19:09:49Z Saforrest 592 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''[[फ़्रांसिसी भाषा|fr]]-3'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">Cette personne peut contribuer avec un niveau '''[[:Category:सदस्य fr-3|avancé]]''' de '''[[:Category:सदस्य fr|français]]'''.[[Category:सदस्य fr-3|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User fr 3597 22725 2006-07-13T19:09:10Z Saforrest 592 [[फ़्रांसिसी भाषा|fr]] <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#C5FCDC"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#6EF7A7;text-align:center;font-size:14pt">'''[[फ़्रांसिसी भाषा|fr]]'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">Cette personne parle '''[[:Category:FR|français]] comme [[:Category:सदस्य fr|langue maternelle]]'''.[[Category:सदस्य fr|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User hi-1 3598 29768 2006-10-06T08:20:16Z Debashish 130 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''hi-1'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">यह सदस्य '''[[:Category:सदस्य hi|हिन्दी]]''' भाषा का '''[[:Category:सदस्य hi-1|प्रारंभिक]]''' स्तर का ज्ञान रखते हैं।[[Category:सदस्य hi-1|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User hi-2 3599 29771 2006-10-06T08:21:50Z Debashish 130 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''hi-2'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">यह सदस्य '''[[:Category:सदस्य hi|हिन्दी]]''' भाषा का '''[[:Category:सदस्य hi-2|मध्यम]]''' स्तर का ज्ञान रखते हैं।[[Category:सदस्य hi-2|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User hi-3 3600 29769 2006-10-06T08:20:51Z Debashish 130 <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''hi-3'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">यह सदस्य '''[[:Category:सदस्य hi|हिन्दी]]''' भाषा में '''[[:Category:सदस्य hi-3|प्रवीण]]''' है।[[Category:सदस्य hi-3|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User hi 3601 29770 2006-10-06T08:21:08Z Debashish 130 <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#C5FCDC"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#6EF7A7;text-align:center;font-size:14pt">'''hi'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">इस सदस्य की '''[[:Category:सदस्य hi|मातृभाषा]]''' '''[[:Category:सदस्य hi|हिन्दी]]''' है।[[Category:सदस्य hi|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User gu-1 3602 15420 2005-12-31T23:38:46Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''gu-1'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">આ સભ્ય '''[[:Category:सदस्य gu|ગુજરાતી]]''' ભાષામાં '''[[:Category:सदस्य gu-1|પ્રારંભિક]]''' કક્ષાનું પ્રદાન કરી શકે તેમ છે.[[Category:सदस्य gu-1|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User gu-2 3603 15421 2005-12-31T23:39:41Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''gu-2'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">આ સભ્ય '''[[:Category:सदस्य gu|ગુજરાતી]]''' ભાષામાં '''[[:Category:सदस्य gu-2|મધ્યમ]]''' કક્ષાનું પ્રદાન કરી શકે તેમ છે.[[Category:सदस्य gu-2|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User gu-3 3604 15422 2005-12-31T23:40:08Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt">'''gu-3'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">આ સભ્ય '''[[:Category:सदस्य gu|ગુજરાતી]]''' ભાષામાં '''[[:Category:सदस्य gu-3|પ્રવીણ]]''' છે.[[Category:सदस्य gu-3|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> Template:User gu 3605 15423 2005-12-31T23:40:32Z Spundun 73 user -> सदस्य <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> <table cellspacing="0" style="width:238px;background:#C5FCDC"><tr> <td style="width:45px;height:45px;background:#6EF7A7;text-align:center;font-size:14pt">'''gu'''</td> <td style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em">આ સભ્યની '''[[:Category:सदस्य gu|માતૃભાષા]] ગુજરાતી''' છે.[[Category:सदस्य gu|{{PAGENAME}}]]</td> </tr></table></div> साबूदाना 3608 12781 2005-07-03T17:38:12Z Harshalhayat 194 Marathi Wikipedia interwiki link changed साबूदाना एक खाद्य पदार्थ है। यह छोटे छोटे मोती की तरह सफ़ेद और गोल होते हैं। यह सैगो ([[Sago]]) पाम नामक पेड़ के तने के गूदे से बनता है। पकने के बाद यह अपारदर्शी से ह्ल्का पारदर्शी, नर्म और स्पंजी हो जाता है। भारत में इसका इस्तेमाल ज्यादा्तर पापड़, खीर और खिचडी बनाने में होता है। सूप और अन्य चीज़ों को गाढ़ा करने के लिये भी इसका इस्तेमाल होता है। भारत में साबूदाना का उत्पादन सबसे पहले तमिलनाडु में सेलम में हुआ था। लगभग १९४३-४४ में भारत में इसका उत्पादन एक कुटीर उद्योग के रूप में हुआ था। इसमें पहले टैपियाका (tapioca) की जड़ों को मसल कर उसके दूध को छानकर उसे जमने देते थे। फिर उसकी छोटी छोटी गोलियां बनाकर सेंक लेते थे। टैपियाका के उत्पादन में भारत अग्रिम देशों में है। लगभग ७०० इकाइयां सेलम में स्थित हैं। साबूदाना में कार्बोहाइड्रेट की प्रमुखता होती है और इसमें कुछ मात्रा में कैल्शियम व विटामिन सी भी होता है। [[mr:साबूदाणा]] ब्रम्हा 3609 12307 2005-07-02T18:41:23Z Rajesh.gupta 196 ब्रम्हा का नाम बदलकर ब्रह्मा कर दिया गया है #REDIRECT [[ब्रह्मा]] सु डोकु 4019 37080 2006-12-01T19:52:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fy:Sudoku]] [[Image:Sudoku.gif|thumb|right|300px|सु डोकु वर्ग पहेली]] सु डोकु [[Sudoku]] या [[Su Doku]] एक खेल है जो [[वर्ग पहेली]] या [[शतरंज]] की पहेलियों की तरह अखबार में छपता है। एक शाब्दिक वर्ग पहेली की तरह इस में एक वर्ग के अन्दर ९x९ के (या ६x६) खाने बने होते हैं। इस खेल का उद्देश्य होता है एक पंक्ति या स्तंभ (आड़ी या खड़ी लाइन) में १ से ९ तक के अंकों को इस तरह भरना कि कोई अंक एक पंक्ति में दुबारा ना आये और ना ही ३x३ के वर्ग में ही। जापानी में सु डोकु का अर्थ होता है "अकेला अंक"। इस खेल का आकर्षण यह है कि इस खेल के नियम बहुत आसान होने पर भी इसे पूरा करना मुश्किल होता है। आमतौर पर ९x९ के खानों में कुछ अंक पहले से ही दिये होते हैं। खेलने वाले का काम है बाकी खाली खानों को भरना, इस तरह से कि कोई अंक एक पंक्ति या ३x३ के खानों में दुबारा ना आये। सबसे पहले सु डोकु १९७० में न्यु यार्क में प्रकशित हुआ था। यह पहेली १९८४ में [[जापान]] में निकोली अखबार में शुरु हुई। २००५ में यह अन्तरराष्ट्रीय स्तर पर लोक्प्रिय हो गयी। भारत में भी कई अखबारों में इसका प्रकाशन शुरु हो गया है। ==बाहरी कडियाँ== [[af:Sudoku]] [[ar:سودوكو]] [[bg:Судоку]] [[br:Sudoku]] [[ca:Sudoku]] [[cs:Sudoku]] [[da:Sudoku]] [[de:Sudoku]] [[en:Sudoku]] [[eo:Sudoko]] [[es:Sudoku]] [[et:Sudoku]] [[eu:Sudoku]] [[fi:Sudoku]] [[fr:Sudoku]] [[fy:Sudoku]] [[ga:Sūdoku]] [[gl:Sudoku]] [[he:סודוקו]] [[hu:Sudoku]] [[ia:Sudoku]] [[id:Sudoku]] [[io:Sudoku]] [[it:Sudoku]] [[ja:数独]] [[ko:스도쿠]] [[lb:Sudoku-Spill]] [[lt:Sudoku]] [[mr:सुडोकू]] [[ms:Sudoku]] [[nds:Sudoku]] [[nl:Sudoku]] [[nn:Sudoku]] [[no:Sudoku]] [[pl:Sudoku]] [[pt:Sudoku]] [[ro:Sudoku]] [[ru:Судоку]] [[simple:Sudoku]] [[sk:Sudoku]] [[sl:Sudoku]] [[sr:Судоку]] [[sv:Sudoku]] [[ta:சுடோக்கு]] [[th:ซูโดะกุ]] [[tr:Sudoku]] [[uk:Судоку]] [[vi:Sudoku]] [[zh:數獨]] [[zh-min-nan:Sò͘-to̍k]] कन्नड़ भाषा 4027 45722 2007-01-24T14:51:24Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:कन्नड भाषा]] '''कन्नड़''' (&#3221;&#3240;&#3277;&#3240;&#3233;) [[भारत]] के [[कर्नाटक]] राज्य में बोले जानेवाली भाषा है और कर्नाटक की राजभाषा है । यह भारत के सबसे ज़्यादा इस्तेमाल करनेवाली भाषाओं में से एक है । ४.५० करोड़ लोग कन्नड भाषा इस्तेमाल करते हैं । ये [[द्रविड़ भाषा-परिवार]] में आती है पर इसमें [[संस्कृत]] से भी कई ऋण्शब्द हैं । कन्नड भाषा इस्तेमाल करनेवाले इसको विश्वास से 'सिरिगन्नड' बोलते हैं । ==भाषा== कन्नड भाषा कुछ २५०० साल से उपयोग में है । कन्नड लिपि कुछ १९०० साल से उपयोग में है । कन्नड अन्य द्रविड़ भाषाओं की तरह है । [[तेलुगु]], [[तमिल]] और [[मलयालम]] इस भाषा से मिलतेजुलते है । [[संस्कृत]] भाषा से बहुत प्रभावित हुई यह भाषा में संस्कृत में से बहुत सारे शब्द वही अर्थ से उपयोग किया जाता है । कन्नड भारत की 22 आधिकारिक भाषाओं में से एक है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[br:Kannadeg]] [[da:Kannada]] [[de:Kannada]] [[en:Kannada language]] [[eo:Kanara lingvo]] [[es:Canarés]] [[fa:کانارا]] [[fi:Kannada]] [[fr:Kannara]] [[ja:カンナダ語]] [[ka:კანადა (ენა)]] [[kn:ಕನ್ನಡ]] [[ko:칸나다어]] [[lt:Kanadų kalba]] [[ml:കന്നഡ]] [[mr:कन्नड भाषा]] [[ms:Bahasa Kannada]] [[new:कन्नड भाषा]] [[nl:Kannada]] [[nn:Kannada]] [[no:Kannada]] [[pl:Język kannada]] [[ru:Каннада]] [[simple:Kannada]] [[sk:Kannadčina]] [[sr:Канада језик]] [[sv:Kannada]] [[ta:கன்னடம்]] [[te:కన్నడ భాష]] [[zh:卡纳达语]] Template:4x4 type square/table 4028 12855 2005-07-14T09:02:45Z Gangleri 108 {| border="1" cellpadding="3" cellspacing="7" align="{{{ALIGN}}}" style="background:black; color:white" |- | align="center" | {| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" align="center" style="background:black; color:white" |- | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C00}}}"> {{{A00}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C01}}}"> {{{A01}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C02}}}"> {{{A02}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C03}}}"> {{{A03}}} </font> |- | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C10}}}"> {{{A10}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C11}}}"> {{{A11}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C12}}}"> {{{A12}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C13}}}"> {{{A13}}} </font> |- | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C20}}}"> {{{A20}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C21}}}"> {{{A21}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C22}}}"> {{{A22}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C23}}}"> {{{A23}}} </font> |- | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C30}}}"> {{{A30}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C31}}}"> {{{A31}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C32}}}"> {{{A32}}} </font> | align="center" width="{{{WIDTH}}}" | <font color="{{{C33}}}"> {{{A33}}} </font> |} |} Template:4x4 type square/colors 00 4029 12856 2005-07-14T09:11:02Z Gangleri 108 from meta {{4x4 type square/table|ALIGN={{{ALIGN}}}|WIDTH={{{WIDTH}}}|C00=white|A00={{{A00}}}|C01=yellow|A01={{{A01}}}|C02=white|A02={{{A02}}}|C03=white|A03={{{A03}}}|C10=green|A10={{{A10}}}|C11=blue|A11={{{A11}}}|C12=red|A12={{{A12}}}|C13=white|A13={{{A13}}}|C20=white|A20={{{A20}}}|C21=white|A21={{{A21}}}|C22=white|A22={{{A22}}}|C23=yellow|A23={{{A23}}}|C30=red|A30={{{A30}}}|C31=white|A31={{{A31}}}|C32=green|A32={{{A32}}}|C33=blue|A33={{{A33}}}}} Template:4x4 type square/ 4030 12857 2005-07-14T09:15:10Z Gangleri 108 from meta {{4x4 type square/colors {{{COLORS}}}|ALIGN={{{ALIGN}}}|WIDTH={{{WIDTH}}}|A00={{{A00}}}|A01={{{A01}}}|A02={{{A02}}}|A03={{{A03}}}|A10={{{A10}}}|A11={{{A11}}}|A12={{{A12}}}|A13={{{A13}}}|A20={{{A20}}}|A21={{{A21}}}|A22={{{A22}}}|A23={{{A23}}}|A30={{{A30}}}|A31={{{A31}}}|A32={{{A32}}}|A33={{{A33}}}}} Template:4x4 type square/method 4031 12858 2005-07-14T09:20:15Z Gangleri 108 from meta {{4x4 type square{{{METHOD}}}|COLORS={{{COLORS}}}|ALIGN={{{ALIGN}}}|WIDTH={{{WIDTH}}}|A00={{{A00}}}|A01={{{A01}}}|A02={{{A02}}}|A03={{{A03}}}|A10={{{A10}}}|A11={{{A11}}}|A12={{{A12}}}|A13={{{A13}}}|A20={{{A20}}}|A21={{{A21}}}|A22={{{A22}}}|A23={{{A23}}}|A30={{{A30}}}|A31={{{A31}}}|A32={{{A32}}}|A33={{{A33}}}}} Template:4x4 type square 4032 12859 2005-07-14T09:22:35Z Gangleri 108 from meta {{4x4 type square/method|METHOD={{{METHOD}}}|COLORS={{{COLORS}}}|ALIGN={{{ALIGN}}}|WIDTH={{{WIDTH}}}|A00={{{A00}}}|A01={{{A01}}}|A02={{{A02}}}|A03={{{A03}}}|A10={{{A10}}}|A11={{{A11}}}|A12={{{A12}}}|A13={{{A13}}}|A20={{{A20}}}|A21={{{A21}}}|A22={{{A22}}}|A23={{{A23}}}|A30={{{A30}}}|A31={{{A31}}}|A32={{{A32}}}|A33={{{A33}}}}} Template:4x4 type square/fractional rotate clockwise NE - SW 4033 12860 2005-07-14T09:25:54Z Gangleri 108 from meta {{4x4 type square/colors {{{COLORS}}}|ALIGN={{{ALIGN}}}|WIDTH={{{WIDTH}}}|A00={{{A10}}}|A01={{{A00}}}|A02={{{A03}}}|A03={{{A13}}}|A10={{{A11}}}|A11={{{A01}}}|A12={{{A02}}}|A13={{{A12}}}|A20={{{A21}}}|A21={{{A31}}}|A22={{{A32}}}|A23={{{A22}}}|A30={{{A20}}}|A31={{{A30}}}|A32={{{A33}}}|A33={{{A23}}}}} भारतीय संगीत 4035 34150 2006-11-09T06:11:01Z Gk awadhiya 602 वेदों को संगीत का मूल स्रोत माना जाता है। ऐसा मानना है कि ब्रह्मा ने नारद मुनि को संगीत वरदान में दिया था। वैदिक काल में सामवेद के मंत्रों का उच्चारण उस समय के वैदिक सप्तक या सामगान के अनुसार सातों स्वरों के प्रयोग के साथ किया जाता था। गुरू शिष्य परंपरा के अनुसार, शिष्य को गुरू से वेदों का ज्ञान मौखिक ही प्राप्त होता था व उन में किसी प्रकार के परिवर्तन की संभावना से मनाही थी। इस तरह प्राचीन समय में वेदों व संगीत का कोई लिखित रूप न होने के कारण उनका मूल स्वरूप लुप्त होता गया। ==संगीत के सात सुर== * षडज् (सा) * ऋषभ (रे) * गान्धार (ग) * मध्यम (म) * पंचम (प) * धैवत् (ध) * निषाद (नि) ==संगीत के प्रकार== भारतीय संगीत को सामान्यत: ३ भागों में बाँटा जा सकता है: * शास्त्रीय संगीत * उपशास्त्रीय संगीत * सुगम संगीत ==शास्त्रीय संगीत== भारतीय संगीत का अभिन्न अंग है भारतीय शास्त्रीय संगीत। [[भरतमुनि]] द्वारा रचित [[भरत नाटयशास्त्र]], भारतीय संगीत के इतिहास का प्रथम लिखित प्रमाण माना जाता है. इसकी रचना के समय के बारे में कई मतभेद हैं। आज के भारतीय शास्त्रीय संगीत के कई पहलुओं का उल्लेख इस प्राचीन ग्रंथ में मिलता है। भरतमुनि के नाटयशास्त्र के बाद शारंगदेव रचित संगीत रत्नाकर, ऐतिहासिक दृष्टि से सबसे महत्वपूर्ण ग्रंथ माना जाता है। बारहवीं सदी के पूर्वार्द्ध में लिखे सात अध्यायों वाले इस ग्रंथ में संगीत व नृत्य का विस्तार से वर्णन है। संगीत रत्नाकर में कई तालों का उल्लेख है व इस ग्रंथ से पता चलता है कि प्राचीन भारतीय पारंपरिक संगीत में बदलाव आने शुरू हो चुके थे व संगीत पहले से उदार होने लगा था मगर मूल तत्व एक ही रहे। 11वीं और 12वीं शताब्दी में मुस्लिम सभ्यता के प्रसार ने [[उत्तर भारतीय संगीत]] की दिशा को नया आयाम दिया। राजदरबार संगीत के प्रमुख संरक्षक बने और जहां अनेक शासकों ने प्राचीन भारतीय संगीत की समृद्ध परंपरा को प्रोत्साहन दिया वहीं अपनी आवश्यकता और रुचि के अनुसार उन्होंने इसमें अनेक परिवर्तन भी किए। इसी समय कुछ नई शैलियाँ भी प्रचलन में आईं जैसे खयाल, गज़ल आदि और भारतीय संगीत का कई नये वाद्यों से भी परिचय हुआ जैसे सरोद, सितार इत्यादि। उत्तर भारत में मुगल राज्य ज्यादा फैला हुआ था जिस कारण उत्तर भारतीय संगीत पर मुसलिम संस्कृति व [[इस्लाम]] का प्रभाव ज्यादा महसूस किया गया। जबकि दक्षिण भारत में प्रचलित संगीत किसी प्रकार के मुस्लिम प्रभाव से अछूता रहा। बाद में [[सूफी आंदोलन]] ने भी भारतीय संगीत पर अपना प्रभाव जमाया। आगे चलकर देश के विभिन्न हिस्सों में कई नई पद्धतियों व घरानों का जन्म हुआ। ब्रिटिश शासनकाल के दौरान कई नये वाद्य प्रचलन में आए पाश्चात्य संगीत से भी भारतीय संगीत का परिचय हुआ। आम जनता में लोकप्रिय आज का वाद्य हारमोनियम, उसी समय प्रचलन में आया। इस तरह भारतीय संगीत के उत्थान व उसमें परिवर्तन लाने में हर युग का अपना महत्वपूर्ण योगदान रहा। भारतीय शास्त्रीय संगीत की दो प्रमुख पद्धतियां हैं :[[हिन्दुस्तानी संगीत]] - जो उत्तर भारत में प्रचलित हुआ। :[[कर्नाटक संगीत]] - जो दक्षिण भारत में प्रचलित हुआ। हिन्दुस्तानी संगीत मुगल बादशाहों की छत्रछाया में विकसित हुआ और कर्नाटक संगीत दक्षिण के मन्दिरों में। इसी कारण दक्षिण भारतीय कृतियों में भक्ति रस अधिक मिलता है और हिन्दुस्तानी संगीत में श्रृंगार रस। ==उपशास्त्रीय संगीत== इसमें ठुमरी, टप्पा, होरा अदि आते हैं। ==सुगम संगीत== जनसाधारण में प्रचलित है जैसे * फ़िल्म संगीत, * ग़ज़ल, * पॉप (Pop) संगीत, और * [[लोक संगीत]] [[Category:भारतीय संगीत]] जन ग़ण मन 4036 17012 2006-03-06T00:14:02Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[जन गण मन]] विकिपीडिया:Why Wikipedia is not so great 4043 12923 2005-07-20T18:45:46Z 198.143.208.114 <math>Insert formula here[[Media:Example.ogg]][[Media:Example.ogg]]<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--~~~~ == Headline text == </--~~~~[http://www.example.com link title]math>[http://www.example.com link title]''Italic text''</math> अंगिका 4044 33065 2006-10-31T16:42:36Z मिश्रानुराग 682 [[अंगिका]] (Angika) मुख्य रूप से प्राचीन [[अंग]] (Anga or Ang) यानि भारत के उत्तर-पूर्वी एवं दक्षिण [[बिहार]], [[झारखंड]], [[बंगाल]], [[आसाम]], [[उङीसा]] और [[नेपाल]] के तराई के इलाक़ों मे बोली जानेवाली भाषा है। यह प्राचीन भाषा [[कम्बोडिया]], [[वियतनाम]], [[मलेशिया]] आदि देशों में भी प्राचीन समय से बोली जाती रही है। अंगिका [[भाषा]] आर्य-भाषा परिवार का सदस्य है और भाषाई तौर पर [[बांग्ला]], [[असमिया]], [[उड़िया]] और [[नेपाली]], [[ख्मेर]] भाषा से इसका काफी निकट का संबंध है। प्राचीन अंगिका के विकास के शुरूआती दौर को [[प्राकृत]] और [[अपभ्रंश]] के विकास से जोड़ा जाता है। लगभग 4 से 5 करोड़ लोग अंगिका को [[मातृ-भाषा]] के रुप में प्रयोग करते हैं और इसके प्रयोगकर्ता भारत के विभिन्न हिस्सों सहित विश्व के कई देशों मे फैले हैं। भारत की अंगिका को साहित्यिक भाषा का दर्जा हासिल है। अंगिका साहित्य का अपना समृद्ध इतिहास रहा है और आठवीं शताब्दी के कवि [[सरह]] या सरहपा को अंगिका साहित्य में सबसे ऊँचा दर्जा प्राप्त है। [[सरहपा]] को हिन्दी एवं अंगिका का आदि कवि माना जाता है। भारत सरकार द्वारा अंगिका को जल्द ही भारतीय संविधान की आठवीं अनुसूची में भी शामिल किया जाएगा। प्राचीन समय में अंगिका भाषा की अपनी एक अलग लिपि,[[अंग लिपि]] भी थी. ==''' बाहरी कङियाँ''' == # http://www.angika.com # http://www.google.com/intl/bh/ # http://www.angindia.com मुख्य भाषाएँ 4046 12955 2005-07-21T17:00:15Z 202.177.157.178 हिन्दी,मैथिली,भोजपुरी,मगही,अंगिका चित्र:Karahi-chicken.gif 4047 12963 2005-07-21T23:36:26Z Rajivanand 226 Karahi Chicken Karahi Chicken मांसाहारी 4048 15808 2006-01-16T20:50:06Z Deeptrivia 185 rv vandalism == कराही चिकन == == सामग्री == 1 पौंड चिकन<br> ¼ कप दही<br> 1 बरा चम्मच काजु के बुरादे<br> ¼ कप तेल<br> ½ छोटा चम्मच केसर<br> 4 बरा चम्मच क्रीम <br> [[चित्र:karahi-chicken.gif|right|कराही चिकन ]] ¼ चम्मच लाल रंग<br> 2 बरा चम्मच कस्तुरी मेथी<br> 4 लाल मिर्च<br> 1 चम्मच कलौंजी<br> 1 प्याज् (बरा)<br> 1 टमाटर<br> '''(मसाला पेस्ट)''' <br> 1 बरा प्याज्, 1 टमाटर, ½ बरा चम्मच मिर्च पाऊडर,<br> ¼ नमक, ½ बरा चम्मच गरम् मसाला, <br> ½ चम्मच लहसन्, <br> ½ चम्मच अद्रक, <br> 2 चम्मच धनीया पौडर, <br> 1 चम्मच जीरा पौडर, <br> और ¼ चम्मच हल्दी पौडर<br> == तरीका == <ol><li>सबसे पहले दही, काजु के बुरादे, केसर, रंग, कस्तुरी मेथी, और मिर्च पाऊडर को अच्छे से मीलायें.</li> <li>तेल गरम करें और कलौंजी और लाल मिर्च को तलें.</li> <li>मसाला डालें और तेल अलग होने तक भुनें</li> <li>अब इसमें चिकन डालीये और 5 मिनट तक भुनें. फिर इसमें 1/2 कप पानी डाल कर ढक दें. 5 मिनट और पकायें.</li> <li>दही का पेस्ट मीलायें.</li> <li>हल्के आंच पर रस गाढे होने तक पकायें. </li> <li>ऊबले हूए अन्डे और तले हुए मिर्च से सजायें</li> </ol> <p>by Rajiv Anand</p> [http://www.khanakhazana.com खाना-खज़ाना के सौजन्य से] फरीदाबाद 4050 44958 2007-01-22T21:40:45Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:ファリーダーバード]] '''फरीदाबाद''' [[भारत]] के उतरीय प्रांत [[हरियाणा]] प्रदेश का प्रमुख शहर है। यह फरीदाबाद जिले में आता है। इसे [[1607]] में [[शेख फरीद]], [[जहांगीर]] के खजांची ने बनवाया था। उनका मकसद यहां से गुजरने वाले राजमार्ग की रक्षा करना था। यह [[दिल्ली]] से 25 किलोमीटर दक्षिण मे स्थित है। 15 अगस्त 1979 में यह हरियाणा का 12वां जिला बना। आज फरीदाबाद अपने उधयोगों के लिए प्रसिद्ध है। [[Category:शहर]] [[de:Faridabad]] [[en:Faridabad]] [[fi:Faridabad]] [[ja:ファリーダーバード]] [[lt:Faridabadas]] [[mr:फरीदाबाद]] [[nl:Faridabad]] [[ro:Faridabad]] [[ru:Фаридабад]] [[sv:Faridabad]] कुंदन अमिताभ 4055 13004 2005-07-24T22:46:01Z 202.177.150.11 श्री कुन्दन अमिताभ हिन्दी एवं अंगिका भाषा के जाने-माने साहित्यकार हैं. कुन्दन अमिताभ (Kundan Amitabh) द्धारा वर्ष 2003 में अंगिका भाषा का अपना एक वेब साइट www.angika.com( http://www.angika.com )भी तैयार किया गया है। वर्ष 2004 में कुंदन अमिताभ के सहयोग से अंगिका भाषा का अपना एक सचॆ इंजन (Search Engine),Google-Angika(http://www.google.com/intl/bh/) भी तैयार किया गया है. कुन्दन अमिताभ 4057 13007 2005-07-24T22:48:18Z 202.177.150.11 श्री कुन्दन अमिताभ हिन्दी एवं अंगिका भाषा के जाने-माने साहित्यकार हैं. कुन्दन अमिताभ (Kundan Amitabh) द्धारा वर्ष 2003 में अंगिका भाषा का अपना एक वेब साइट www.angika.com( http://www.angika.com ) तैयार किया गया है। वर्ष 2004 में कुंदन अमिताभ के सहयोग से अंगिका भाषा का अपना एक सचॆ इंजन (Search Engine),Google-Angika(http://www.google.com/intl/bh/) भी तैयार किया गया है. जगजीत सिंह 4060 28173 2006-09-22T16:18:59Z Mitul0520 211 जगजीत सिंह एक बहुत लोकप्रिय गज़ल गायक है। उनका संगीत काफ़ी मधुर है, और उनकी आवाज़ संगीत के साथ खूबसूरती से विलय होती है। [[Category:संगीत]] Ghazal Albums Adaa (1993) An Evening with Jagjit and Chitra Singh Aye Mere Dil Best of Jagjit and Chitra Singh Same as "An Enchanting Hour with Jagjit and Chitra Singh" Beyond Time (1987) Chirag - Also known as Live in Trinidad (1993) Come Alive in Concert Cry for Cry (1995) Desires (1994) Echoes (1985) Ecstasies (1994) Emotions Same as The Gold Disc Encore (1993) Eternity (1997) Face to Face (1993) Geets and Ghazals from Films (1989) Gold Disc, The Hope (1991) In Harmony In Search (1992) Insight (1994) Jaam Uthaa (1996) Kahkashan (1991) Latest, The (1982) Live at Royal Albert Hall (1983) Live in Concert at Wembley (1981) Live in Concerts (1987) Live in Pakistan Live with Jagjit Singh (1993) Love is Blind (1997) Magic Moments with Jagjit & Chitra Singh Main Aur Meri Tanhayee (1981) Marasim (1999) Memorable Gazals of Jagjit and Chitra (1990) Milestone, A (1980) Mirage (1995) Mirza Ghalib (1988) Passions - Also known as "Black Magic" (1987) Playback Years, The (1998) Rare Gems (1992) Rishton Men Daraar Aayee Saher (2000) Sajda (1991) Selections from Films Silsilay (1998) Someone Somewhere (1990) Sound Affair, A (1985) Together (1999) Unforgettables, The (1976) Unforgettable Hits of Jagjit and Chitra, The (1987) Unique (1996) Visions (1992) Your Choice Punjabi Albums Birha Da Sultan - Ghazals by Shiv Kumar Batalvi ((1995) Ichhabal (Modern Punjabi Poetry) Ishq di Mala (with Asha Bhonsle) Jagjit Singh - Punjabi hits (1991 Man Jeetai Jagjeet (Gurbani) Satnam Wahe Guru Ehee Naam Hai Adhara The Greatest Punjabi Hits of Jagjit and Chitra Singh Devotional Albums Hare Krishna - Live Concert Hey Gobind Hey Gopal He Ram... He Ram.. Ram Dhun Krishna Bhajans Saanwara ==बहारी कडियाँ== [http://jagjitsingh.imess.net/ जगजीत सिंह की गज़ले] अंग लिपि 4085 16966 2006-03-05T19:21:58Z Magicalsaumy 423 लगभग 2500 बर्ष पूर्व लिखे गये प्रसिद्ध प्राचीन बौद्ध ग्रंथ "ललित विस्तर" में वर्णित64 लिपियों में "अंग लिपि" का स्थान चौथा है. [[श्रेणी:लिपि]] लखनऊ विश्वविद्यालय 4086 29360 2006-10-03T21:38:34Z 193.204.10.114 हाल ही मे इस विश्वविद्यालय का नाम बदला गया है. इस प्राचीन विश्वविद्यालय को "चन्द्र भानु गुप्त लखनऊ विश्वविद्यालय" नाम दिया गया है। मुस्लिम तुष्टीकरण 4088 17003 2006-03-06T00:00:09Z Magicalsaumy 423 कुछ लोगों का मानना है कि भारत में मुसलमान वोटरों को आकर्षित करने के लिए कतिपय राजनैतिक संगठनों (मुख्यतः [[कांग्रेस]]) ने आजादी से पहले अंग्रेजों के साथ समझौते कर के तथा बाद में सत्ता द्वारा प्रदत्त अधिकारों का दुरूपयोग कर के उन्हें संवौधानिक स्तर पर अलग सुविधाएं दीं और उनकी करोड़ों की जनसंख्या के बावजूद उन्हें अल्पसंख्यक घोषित किया। यही नीति मुस्लिम तुष्टीकरण मानी जाती है। [[श्रेणी:राजनीति]] जनता पार्टी 4089 13108 2005-07-31T15:17:19Z 61.2.185.148 प्रधानमंत्री [[इंदिरा गांधी]] द्वारा लागू [[आपातकाल]] (1975-1976) के बाद जनसंघ सहित [[भारत]] के प्रमुख राजनैतिक दलों का विलय कर के एक नए दल [[जनता पार्टी]] का गठन किया गया। जनता पार्टी ने 1977 से 1980 तक भारत सरकार का नेतृत्व किया। आंतरिक मतभेदों के कारण जनता पार्टी 1980 में टूट गयी। हिंदुत्व 4091 38889 2006-12-18T18:27:43Z Wolf 886 '''हिन्दुत्व''' ([[:en:Hindutva]]) हिन्दू धर्म के अनुयायियों को एक और अकेले राष्ट्र में देखने की अवधारणा है । हिन्दुत्ववादियों के अनुसार हिन्दुत्व कोई उपासना पद्धति नहीं, बल्कि हिन्दू लोगों द्वारा बना एक राष्ट्र है । [['''वीर सावरकर''']] ने हिन्दुत्व और '''हिन्दू'''शब्दों की एक परिभाषा दी थी जो हिन्दुत्ववादियों के लिये बहुत महत्त्वपूर्ण है | उन्होंने कहा कि हिन्दू वो व्यक्ति है जो [[भारत]] को अपनी पितृभूमि और अपनी पुण्यभूमि दोनो मानता है । हिन्दुत्व शब्द फ़ारसी शब्द '''हिन्दू''' और संस्कृत प्रत्यय '''-त्व''' से बना है । ==हिन्दुत्व की प्रशंसा और समर्थन== *हिन्दुत्ववादी कहते हैं कि '''हिन्दू''' शब्द के साथ जितनी भी भावनाएं और पद्धतियाँ, ऐतिहासिक तथ्य, सामाजिक आचार-विचार तथा वैज्ञानिक व आध्यात्मिक अन्वेषण जुड़े हैं, वे सभी '''हिन्दुत्व''' में समाहित हैं।हिन्दुत्व शब्द केवल मात्र हिन्दू जाति के कोरे धार्मिक और आध्यात्मिक इतिहास को ही अभिव्यक्त नहीं करता। हिन्दू जाति के लोग विभिन्न मत मतान्तरों का अनुसरण करते हैं। इन मत मतान्तरों व पंथों को सामूहिक रूप से '''हिन्दूमत''' अथवा '''हिन्दूवाद''' नाम दिया जा सकता है । आज भ्रान्तिवश हिन्दुत्व व हिन्दूवाद को एक दूसरे के पर्यायवाची शब्दों के रूप में प्रयोग किया जा रहा है। यह चेष्टा हिन्दुत्व शब्द का बहुत ही संकीर्ण प्रयोग है । *हिन्दुत्ववादियों के अनुसार हिन्दुत्व किसी भी धर्म या उपासना पद्धति के ख़िलाफ़ नहीं है । *वो तो भारत में सुदृढ़ राष्ट्रवाद और नवजागरण लाना चाहता है । उसके लिये हिन्दू संस्कृति वापिस लाना ज़रूरी है । *अगर समृद्ध हिन्दू संस्कृति का संरक्षण न किया गया तो विश्व से ये धरोहरें मिट जायेंगी । आज भोगवादी पश्चिमी संस्कृति से हिन्दू संस्कृति को बचाने की ज़रूरत है । *हिन्दुत्व और हिन्दू धर्म ''सर्वधर्म समभाव'' के सिद्धान्त में विश्मास रखता है । (ईसाई और मुसलमान ये नहीं मानते) *हिन्दुत्व गाय जैसे मातासमान पशु का संरक्षण करता है । *ईसाई और इस्लाम धर्म हिन्दू धर्म को पाप और शैतानी धर्म मानता है । इस्लाम के अनुसार हिन्दू लोग क़ाफ़िर हैं । *मुसलमान हिन्दू बहुल देशों में रहाना ही नहीं चाहते । वो एक वृहत्-इस्लामी उम्मा में विश्वास रखते हैं और भारत को दारुल-हर्ब (विधर्मियों का राज्य) मानते हैं । वो भारत को इस्लामी राज्य बनाना चाहते हैं । *मुसलमान हिंसा से और ईसाई लालच देकर हिन्दुओं (ख़ास तौर पर अनपढ़ दलितों को) अपने धर्म में धर्मान्तरित करने में लगे रहते हैं । *इतिहास गवाह है कि मुसलमान आक्रान्ताओं ने मध्य-युगों में भारत में भारी मार-काट मचायी थी । उन्होंने हज़ारों मन्दिर तोड़े और लाखों हिन्दुओं का नरसंहार किया था । हमें इतिहास से सीख लेनी चाहिये । *इस्लामी बहुमत पाकिस्तान (अखण्ड भारत का हिस्सा) भारत को कभी चैन से जीने नहीं देगा । आज सारी दुनिया को इस्लामी आतंकवाद से ख़तरा है । अगर आतंकवाद को न रोका गया तो पहले कश्मीर और फिर पूरा भारत पाकिस्तान के पास चला जायेगा । *कम्युनिस्ट इस देश के दुश्मन हैं । वो धर्म को अफ़ीम समझते हैं । उनके हिसाब से तो भारत एक राष्ट्र है ही नहीं, बल्कि कई राष्ट्रों की अजीब मिलावट है । रूस और चीन में सभी धर्मों पर भारी ज़ुल्मो-सितम ढहाने वाले अब भारत में इस्लाम के रक्षक होने का ढोंग करने के लिये प्रकट हुए हैं । *अयोध्या का राम मंदिर हिन्दुओं के लिये वैसा ही महत्त्व रखता है जैसे काबा शरीफ़ मुसलमानों के लिए या रोम और येरुशलम के चर्च ईसाइयों के लिये । फिर क्यों एक ऐसी बाबरी मस्जिद के पीछे मुसलमान पड़े हैं जहाँ नमाज़ तक नहीं पढ़ी जाती, और जो एक हिन्दू मन्दिर को तोड़ कर बनायी गयी है ? *भारत में मुसल्मन संगठित हैं--एक समुदाय के रूप में । हिन्दू जात-पात, साम्प्रदाय, भाषा आदि में बँटे हैं । हिन्दुत्व सभी हिन्दुओं को संगठित करता है । *आधुनिक भारत में नकली धर्मनिर्पेक्षता चल रही है । बाकी लोकतान्त्रिक देशों की तरह यहाँ सभी धर्मावलम्बियों के लिये समानाचार संहिता नहीं है । यहाँ मुसलमानों के अपने व्यक्तिगत कानून हैं जिसमें औरत के दोयम दर्ज़े, ज़बानी तलाक़, चार-चार शादियों जैसी घटिया चीज़ों जो कानूनी मान्यता दी गयी है । (देखिये [[शाहबानो]] केस) ==हिन्दुत्व की निन्दा== हिन्दुत्व की निन्दा अधिकतर भारतीय कम्युनिस्ट और वामपंथी करते हैं । *हिन्दुत्ववादियों के कहने के मुताबिक मुसलमान और ईसाई "बाहरी व्यक्ति" हैं और हिन्दुत्व में कभी समाहित नहीं हो सकते । *हिन्दुत्ववादी सभी मुसलमानों को ग़द्दार समझते हैं । वो चाहते हैं कि मुसलमान भारत छोड़ कर पाकिस्तान चले जायें । कुछेक मुसलमानों की ग़लतियों को अतिव्यापक बनाकर वो सभी मुसलमानों को ग़द्दार करार देते हैं । भारतीय संस्कृति (और हिन्दी भाषा) से ये लोग मुस्लिम और ईसाई हिस्से फ़ेक कर उसे "शुद्ध" करना चाहते हैं । *हिन्दुत्ववादी मुसलमानों और ईसाइयों के ख़िलाफ़ हिंसात्मक दंगे-फ़साद करते और कराते हैं जिसमें हज़ारों मुसलमान मारे जाते हैं । *हिन्दुत्व भारत की धर्मनिर्पेक्षता के ख़िलाफ है । और वो ब्राह्मण सर्वोच्चता और दलित उत्पीड़न पर आधारित है । *हिन्दुत्ववादियों को एक अजीब और बेबुनियाद "विदेशी भीति" है--यानि कि भारत से बाहर की हर विदेशी चीज़ से नफ़रत और डर । क्योंकि मुसलमानों और ईसाइयों का उद्गम स्थान मध्य-पूर्व है, इसलिये हिन्दुत्ववादी उनसे नफ़रत करते हैं । *हिन्दुत्ववादियों के मुताबिक नेपाल, बाली, सुरिनाम, मॉरिशस, वगैरह के अभारतीय हिन्दुओं की क्या हस्ती है, अगर वो हिन्दुत्व को भरतीयता के साथ की जोड़ते हैं ? *क्या हिन्दुत्ववादियों के मुताबिक कोई अभारतीय गैर-हिन्दू हिन्दू बन सकता है ? अगर नहीं, तो क्या ये हिन्दू धर्म की संकीर्णता और असर्वलौकिकता नहीं सिद्ध करता ? *हिन्दू धर्म का कोई भी अकेला चर्च या धर्मसंगठन नहीं है । तो फ़िर ये हिन्दुत्ववादी होते कौन हैं हिन्दुओं की झण्डाबरदारी करने वाले ? *हिन्दू धर्म के अनेक देवी-देवताओं से दूर हिन्दुत्ववादी विचारधारा [[राम]] के ईद-गिर्द ही घूमती रहती है । राममन्दिर के लिये वो मरने मारने को तैयार हैं । *हिन्दुत्ववादी हिन्दू धर्म को हमेशा दूसरों से ज़बरदस्ती अलग दिखाने की कोशिश करते हैं । वो इस बात पर कुछ ज़्यादा ही गर्व करते हैं कि हिन्दू धर्म एक बहुदेवतावादी धर्म है, क्योंकि ये उनको एकेश्वरवादी इब्राहिमी धर्मों से अलग करता है । इस बात को वो लोग शायद भूल ही गये हैं कि हिन्दू धर्म भी मूलतः एकेश्वरवादी धर्म ही है । हिन्दू भी एक ही परमेश्वर की सत्ता मानते हैं, पर उसे कई देवी-देवताओं के रूप में भक्ति के लिये पूजते हैं । हिन्दुत्ववादी परमेश्वर और देवता में फ़र्क नहीं कर पाते । और तो और, कई हिन्दुत्ववादी स्वयं नास्तिक होते हैं, और तब भी हिन्दुत्व का ढोल पीटते हैं ! इस वजह से कई धर्मभीरु हिन्दू ख़ुद हिन्दुत्ववादियों से पल्ला झाड़ लेते हैं । *हिन्दुत्ववादी हिट्लर के प्रशंसक हैं और फ़ासीवादी हैं । भगवद्गीता और हिन्दू धर्मग्रन्थों का उल्लेख करके ये लोग हिन्सा और मारकाट को सही ठहराते हैं । *कुछ हिन्दुत्ववादियों के दावे : **आर्य लोग भारत मध्य एशिया से नहीं आये थे । उनका मूलस्थान भारत ही है, और यहीं से वो यूरोप को प्रवास किये थे । (वैसे इस गर्म विषय पर शोध चल रहा है) **[[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] (आर्य) और [[द्रविड़ भाषा-परिवार]] एक ही है । संस्कृत ही सभी द्वविड़ भाषाओं की ही जननी है । संस्कृत दुनिया की सभी भाषाओं की जननी है । (ये बात भाषाविद बिलकुल नहीं मानते । हिन्द-यूरोपीय और द्रविड़ भाषा-परिवारों में बहुत ज़्यादा अन्तर है । और हिन्द-आर्य भाषा-परिवार की भाषाओं का मूल '''आदिम-हिन्द-यूरोपीय भाषा''' है । बेशक वो संस्कृत के काफ़ी करीब ज़रूर थी । अरबी, चीनी, जापानी जैसी भाषाओं का तो संस्कृत से दूर-दूर तक कोई सम्बन्ध नहीं है ।) **हिन्दुत्ववादी दुनिया के सारे बहुदेवतावादी और मूर्तिपूजक धर्मों को "हिन्दू धर्म" मानते हैं जिनपर इस्लाम और ईसाई धर्म ज़बरन हावी हो गया । उनके हिसाब से प्राचीन [[रोमन धर्म]], प्राचीन [[यूनानी धर्म]], प्राचीन अरबी धर्म, इत्यादि सब "हिन्दू धर्म" थे, सिर्फ़ इसलिये क्योंकि उनके कई देवी-देवता थे और वो मूर्तियों की पूजा करते थे । उनके हिसाब से मक्का के '''काबा''' का काला पत्थर "शिवलिंग" है । उनके मुताबिक मुहम्मद के पहले के अरबों के 360 देवी-देवता (जिनमें अल्लाह, उनकी तीन पौराणिक पुत्रियाँ अल्लत, मनात और अल-उज़्ज़ा, अशेराह, वगैरह शामिल हैं) "हिन्दू देवी-देवता" थे । **'''ताज माहल''' एक हिन्दू शैव मंदिर '''तेजो महालय''' था । उसके गुम्बज़ और मीनारें (जो कि इस्लामी कला हैं) हिन्दू मंदिर की कला के उदाहरण हैं । इन सब के ख़िलाफ़ हिन्दुत्ववादी आत्मरक्षा में अपने विश्वासों के तर्क देते हैं, और अन्य बातों को कम्म्युनिस्टों और कट्टरपंथी मुसलमानों द्वारा झूठा प्रचार करार देते हैं । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:हिंदुत्व]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[de:Hindutva]] [[en:Hindutva]] [[fr:Hindutva]] [[he:הינדוטבה]] [[nl:Hindutva]] [[sv:Hindutva]] सिनॆमा 4093 13139 2005-08-02T19:01:25Z Rahuja 236 सिनॆमा का नाम बदलकर सिनेमा कर दिया गया है: Correcting the "matra" #redirect [[सिनेमा]] मिशिगन 4096 46385 2007-01-26T08:47:16Z Escarbot 542 robot Adding: [[gd:Michigan]], [[ku:Michigan]] '''मिशिगन''' [[अमेरिका]] का एक प्रान्त है । [[चित्र:Map of USA highlighting Michigan.png|600px|right]] {{stub}} ==यह भी देखें == *[[मिशिगन झील]] [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Michigan]] [[ar:ميشيغان]] [[ast:Michigan]] [[bg:Мичиган]] [[bn:মিশিগান]] [[br:Michigan]] [[bs:Michigan]] [[ca:Michigan]] [[cs:Michigan]] [[da:Michigan]] [[de:Michigan]] [[en:Michigan]] [[eo:Miĉigano]] [[es:Michigan]] [[et:Michigan]] [[eu:Michigan]] [[fi:Michigan]] [[fr:Michigan]] [[ga:Michigan]] [[gd:Michigan]] [[gl:Michigan]] [[he:מישיגן]] [[hu:Michigan]] [[hy:Միչիգան]] [[id:Michigan]] [[io:Michigan]] [[is:Michigan]] [[it:Michigan]] [[ja:ミシガン州]] [[ka:მიჩიგანი (შტატი)]] [[ko:미시간 주]] [[ku:Michigan]] [[kw:Michigan]] [[la:Michigania]] [[lt:Mičiganas]] [[lv:Mičigana]] [[mk:Мичиген]] [[mr:मिशिगन]] [[ms:Michigan]] [[nds:Michigan]] [[nl:Michigan]] [[nn:Michigan]] [[no:Michigan]] [[oc:Michigan]] [[os:Мичиган]] [[pl:Michigan]] [[pt:Michigan]] [[ro:Michigan (stat SUA)]] [[ru:Мичиган]] [[simple:Michigan]] [[sk:Michigan]] [[sl:Michigan]] [[sq:Michigan]] [[sr:Мичиген (држава)]] [[sv:Michigan]] [[ta:மிச்சிகன்]] [[th:มลรัฐมิชิแกน]] [[tr:Michigan]] [[ug:مىچىگان]] [[uk:Мічиган (штат)]] [[ur:مشی گن]] [[vi:Michigan]] [[zh:密歇根州]] Google-Angika 4097 13168 2005-08-06T03:00:40Z 202.177.150.142 सर्च इंजन क्षेत्र की अग्रणीय कम्पनी गुगल द्वारा [[अंगिका]] एवं [[हिन्दी]] के साहित्यकार श्री [[कुन्दन अमिताभ]] के सहयोग से गुगल अंगिका(Google-Angika)(http://www.google.com/intl/bh/) [[सर्च इंजन]] की शुरूआत जनवरी 2004 में की गई. गुगल अंगिका (Google-Angika) सर्च इंजन के माध्यम से लगभग 8 अरब वेब पन्नों का अवलोकन किया जा सकता है. ऋग्वेद संहिता 4105 16960 2006-03-05T18:57:56Z Magicalsaumy 423 '''ऋग्‍वेद-संहिता''' को विश्‍व का प्राचीनतम ग्रन्‍थ माना जाता है । ये ऋग्वैदिक वांग्मय का मन्त्र-भाग है । इसमें १०१७ सूक्‍त हैं । विद्वानों के अनुसार ऋग्‍वेद 3500 वर्षों से भी अधिक प्राचीन है। ==बाह्य ग्रन्थ== * http://wikisource.org/wiki/ऋग्वेदः * [http://www.sacred-texts.com/hin/rigveda/index.htm ऋग्वेद: English translation ] * [http://www.intratext.com/ixt/SAN0010/_index.htm ऋग्वेद: मूलग्रन्थ: ITRANS encoding] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] यजुर्वेद संहिता 4106 44301 2007-01-18T23:39:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Yajurveda]] '''यजुर्वेद''' की निम्‍नांकित दो शाखाएं हैं- * [[कृष्ण यजुर्वेद]] (दक्षिण भारत) * [[शुक्ल यजुर्वेद ]] (उत्तर भारत) इसमे कर्मकाण्ड के कई यज्ञों का विवरण हैः *[[अग्निहोत्र]] *[[अश्वमेध]] *[[वाजपेय]] *[[सोमयज्ञ]] *[[राजसूय]] *[[अग्निचयन]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]][[श्रेणी:वेद]] [[de:Yajurveda]] [[en:Yajurveda]] [[es:Yajurveda]] [[fr:Yajur-Veda]] [[id:Yayurweda]] [[ja:ヤジュル・ヴェーダ]] [[la:Yajurveda]] [[pl:Jadźurweda]] [[pt:Yajur Veda]] [[ru:Яджурведа]] [[sa:यजुर्वेदः]] [[sk:Jadžurvéd]] [[sv:Yajurveda]] [[ta:யசுர் வேதம்]] [[tr:Yajurveda]] [[zh:耶柔吠陀]] सामवेद संहिता 4107 16136 2006-02-06T03:07:40Z Vavasthi 347 /* तृतीय दशति */ सामवेद की अधिकांश ऋचाएं ऋग्‍वेद से ही ली गयी हैं। यह वेद गीत-संगीत प्रधान है। प्राचीन आर्यों द्वारा साम-गान किया जाता था। सामवेद चारों वेदों में आकार की दृष्टि से सबसे छोटा है और इसके १८७५ मन्त्रों में से ६९ को छोड़ कर सभी ऋगवेद के हैं। केवल १७ मन्त्र अथर्ववेद और यजुर्वेद के पाये जाते हैं। फ़िर भी इसकी प्रतिष्ठा सर्वाधिक है। इसकी प्रतिस्ठा अधिक होने का एक कारण गीता में कृष्ण द्वारा 'वेदाना सामवेदोऽस्मि' कहना भी है। सामबेद यद्यपि छोटा है परन्तु एक तरह से यह सभी वेदों का सार रूप है और सभी वेदों के चुने हुए अंश इसमें शामिल किये गये है। == पूर्वार्चिकः == ===प्रथम प्रपाठक:=== ==== प्रथमोऽर्धः ==== ===== प्रथम दशति ===== अग्न आ याहि वीतये गुणानो हव्यदातये। नि होता सत्सि बर्हिषि।१<br/> त्बमने यज्ञानाँ होता विश्वेषाँ हितः। देवेभिर्मानुषे जने।२<br/> अग्निं दूतं वृणीमहे होतारं विश्ववेदसम। अस्य यज्ञस्य सुक्रतुम्।३<br/> अग्निवृर्त्राणि जंघनद द्रविणस्युर्विपन्यया। समिद्धः शुक्र आहुतः।४<br/> प्रेस्ठं वो अतिथिँस्तुषे मित्रमिव प्रियम्। अग्ने रथं न वेद्दम्।५<br/> त्वं नो अग्ने महोभिः पाहि विश्वस्या अरातेः। उत द्विषो मर्त्यस्य। ६<br/> एह्यू षु व्रवाणि तेऽग्न इत्थेतरा गिरः। एभिर्वर्धास इन्दुभिः।७<br/> आ ते वत्सो मनो यमत्परमाच्चित्सधस्थात्। अग्ने त्वां कामये गिरा।८<br/> त्वामग्ने पुष्करादध्यथर्वा निरमन्थत। मूर्घ्नो वोश्वस्य वाघतः।९<br/> अग्ने विवस्वदा भरास्मभ्यमूतये महे। देवो ह्यसि नो द्दशे।१०<br/> ===== द्वितीय दशति ===== नमस्ते अग्न ओजसे गृणन्ति देव कृष्टयः। अमैरमित्रमर्दय।१<br/> दूतं वो विश्ववेदसँ हव्यवाहममर्त्यम्। यहिष्ठमृञ्जसे गिरा।२<br/> उप त्वा जामयो गिरो देदिशतीर्हविष्कृतः। वायोरनीके अस्थिरन्।३<br/> उप त्वाग्ने दिवेदिवे दोषावस्तर्धिया वयम्। नमो भरन्त एमसि।४<br/> जराबोध तद्वितिड्‍ढि विशेविशे यज्ञियाय। स्तोमँ रुद्राय द्दशीकम्।५<br/> प्रति त्यं चारुमध्वरं गोपीथाय प्र हूयसे। मरुद्‍भिरग्न आ गहि।६<br/> अश्वं न त्वा वार्वन्तं वन्दध्या अग्निं नमोभिः। सम्राजन्तमध्वराणाम्।७<br/> और्वभृगुवच्छुचिमप्नवानवदा हुवे। अग्निँ समुद्रवाससम्।८<br/> अग्निमिन्धानो मनसा धियँ सचेत मर्त्यः। अग्निमिन्धे विवस्वभिः।९<br/> आदित् प्रत्नस्त्य रेतसो ज्योतिः पश्यन्ति वासरम्। परो यदिध्यते दिवि।१०<br/> ===== तृतीय दशति ===== अग्निं वो वृधन्तमध्वराणां पुरूतमम्। अच्छा नप्त्रे सहस्वते।१<br/> अग्निस्तिग्मेन शोचिषा यँ सदविश्वं न्यऽत्रिणम्। अग्निर्नो वँसते रयिम्।२<br/> अग्ने मृड महाँअस्यय आ देवयुं जनम्। इथेय बर्हिरासदम्।३<br/> अग्ने रक्षा णो अँहसः प्रति स्म देव रीषतः। तपिष्ठैरजरो दह।४<br/> अग्न युङ्क्ष्वा हि ये तपाश्वासो देव साधवः। अरं वहन्त्याशवः।५<br/> नि त्वा नक्ष्य विश्पते द्युमन्तं धीमहे वयम्। सुवीरमग्न आहुत।६<br/> अग्निमूर्द्धा दिवः ककुत्पतिः पृथिव्या अयम्। अपाँ रेताँसि जिन्वति।७<br/> इमम् षु त्वमस्माकँ सनि गायत्र्यं नव्याँसम्। अग्ने देवषु प्रवोचः।८<br/> तंत्वा गोपवनो गिरा जनिष्ठदग्ने अङ्गिरः। स पावक श्रुधी हवम्।९<br/> परि वाजपतिः कविरग्निर्हव्यान्यक्रमीत।दधद्रत्नानि दाशुषे।१०<br/> उदु त्यं जातवेदसं देवं वहन्ति केतवः। द्दशे विश्वाय सूर्यम्।११<br/> कविमग्निमुप स्तुहि सत्यधर्माणमध्वरे। देवममीवचातनम्।१२<br/> शं नो देवीरभिष्टये शं नो भवन्तु पीतये। शं योरभि स्त्रवन्तु नः।१३<br/> कस्य नूनं परीणसि धियो जिन्वसि सत्पते। गोषाता यस्य ते गिरः।१४<br/> ==== द्वितीयोऽर्धः ==== ===== तृतीय दशति ===== तद्वो गाय सुते सचा पुरुहूताय सत्वने। शं यद् गवे न् शकिने।१<br/> यस्ते नूनँ शतक्रतविन्द्र द्युम्नितमो मदः। तेन नूनं मदे मदेः।२<br/> गाव उप वदावटे मही यज्ञस्य रप्सुदा। उभा कर्णा हिरण्यया।३<br/> अरम्श्वाय गायत श्रुतकक्षारं गवे। अर्मिन्द्रस्य धाम्ने।४<br/> तमिन्द्र वाजयाममि महे वृत्राय हन्तवे। स वृषा वृषभो भुवत्।५<br/> त्वमिन्द्र बलादधि सहसो जात ओजसः। त्वँसन् वृषन् वृषेदसि।६<br/> यज्ञ इन्द्रमवधयद्यद्भूमिं व्यवर्तयत्। चक्राण ओपशं दिवि।७<br/> यदिन्द्राहं यथा त्वमीशीय वस्व एक इत्। स्तोता मे गोसखा स्यात्।८<br/> पन्यंपन्यमित् सोतार आ धावत् मद्याय। सोमं वीराय शूराय।९<br/> इदं वसो सुतमन्धः पिवा सुपूर्ण्मुदरम्। अनाभयिनरिमा ते।१०।<br/> जम्मू और कश्मीर 4113 38089 2006-12-12T19:59:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Dzsammu és Kasmír]], [[lt:Džamu ir Kašmyras]] Removing: [[zh:克什米尔]] '''जम्मू और कश्मीर''' [[भारत]] का सबसे उत्तरी राज्य है । [[पाकिस्तान]] इसका उत्तरी इलाका ("[[शिमाली इलाका]]") और तथाकथित "[[आज़ाद कश्मीर]]" हिस्सों पर क़ाबिज़ है और [[चीन]] ने [[अस्काई चिन]] के हिस्से पर कब्ज़ा किया हुआ है (भारत इन कब्ज़ों को ग़ैरक़ानूनी मानता है ) । पाकिस्तान भारतीय जम्मू और कश्मीर को एक विवादित क्षेत्र मनता है । राज्य की राजभाषा [[उर्दू]] है । ==हिस्से== भारतीय जम्मू और कश्मीर के तीन मुख्य ख़ित्ते हैं : [[जम्मू]] (हिन्दू बहुल), [[कश्मीर]] (मुस्लिम बहुल) और [[लद्दाख़]] (बौद्ध बहुल)। ग्रीष्मकालीन राजधानी [[श्रीनगर]] है और शीतकालीन राजधानी जम्मू-तावी । कश्मीर प्रदेश को दुनिया का स्वर्ग माना गया है । अधिकांश राज्य [[हिमालय]] पर्वत से ढका हुआ है । मुख्य नदिया. हैं [[सिन्धु]], [[झेलम]] और [[चेनाब]] । यहाँ कई ख़ूबसूरत झील है : [[डल]], [[वुलर]] और [[नागिन]] । ==अर्थव्यवस्था== ==इतिहास== प्राचीनकाल में कश्मीर (महर्षि [[कश्यप]] के नाम पर) हिन्दू और बौद्ध संस्कृतियों का पालना रहा है । मध्ययुग में मुस्लिम आक्रान्ता कश्मीर पर क़ाबिज़ हो गये । कुछ मुसल्मान शाह और राज्यपाल हिन्दुओं से अच्छा वयवहार करते थे पर कई ने वहाँ के मूल कश्मीरी हिन्दुओं को मुसल्मान बनने पर, या राज्य छोड़ने पर या मरने पर मजबूर कर दिया । कुछ सदियों में कश्मीर घाटी में मुस्लिम बहुमत हो गया । ==विवाद== भारत की स्वतन्त्रता के समय हिन्दू राजा हरि सिंह यहाँ के शासक थे (शायद वो स्वतन्त्र राज्य रखना चाहते थे) । [[शेख़ अब्दुल्ला]] के नेतृत्व में मुस्लिम कॉन्फ़्रेंस (बाद में नेश्नल कॉन्फ्रेंस) कश्मीर की मुख्य राजनैतिक पार्टी थी । कश्मीरी पंडित, शेख़ अब्दुल्ला और राज्य के ज़्यादातर मुसल्मान कश्मीर का भारत में ही विलय चाहते थे (क्योंकि भारत धर्मनिर्पेक्ष है) । पर पाकिस्तान को ये बर्दाश्त ही नहीं था कि कोई मुस्लिम-बहुमत प्रान्त भारत में रहे (इससे उसके दो-राष्ट्र सिद्धान्त को ठेस लगती थी) । सो 1947-48 में पाकिस्तान ने कबाइली और अपनी छद्म सेना से कश्मीर में आक्रमण करवाया और क़ाफ़ी हिस्सा हथिया लिया । उस समय प्रधानमन्त्री [[जवाहरलाल नेहरु]] ने [[मोहम्मद अली जिन्ना]] से विवाद जनमत-संग्रह से सुलझाने की पेशक़श की, जिसे जिन्ना ने उस समय ठुकरा दिया क्योंकि उनको अपनी सैनिक कार्रवाई पर पूरा भरोसा था । महाराजा ने शेख़ अब्दुल्ला की सहमति से भारत में कुछ शर्तों के तहत विलय कर दिया । जब भारतीय सेना ने राज्य का काफ़ी हिस्सा बचा लिया और (नेहरु की ग़लती से और ब्रिटिश बहकावे में आकर) विवाद संयुक्त राष्ट्र में ले गया तो संयुक्तराष्ट्र महासभा ने दो करारदाद (संकल्प) पारित किये : * पाकिस्तान तुरन्त अपनी सेना क़ाबिज़ हिस्से से खाली करे । * शान्ति होने के बाद दोनो देश कश्मीर के भविष्य का निर्धारण वहाँ की जनता की चाहत के हिसाब से करेंगे (बाद में कहा गया जनमत संग्रह से)। दोनो में से कोई भी संकल्प अभी तक लागू नही हो पाया है । ==भारतीय पक्ष== * पाकिस्तान के क़ाबिज़ हिस्सा खाली नहीं किया है, बल्कि वहाँ कबाइलियों को बसा दिया है । * जम्मू और कश्मीर की लोकतान्त्रिक और निर्वाचित संविधान-सभा ने 1957 में एकमत से महाराजा के विलय के काग़ज़ात को हामी दे दी और राज्य का ऐसा संविधान स्वीकार किया जिसमें कश्मीर के भारत में स्थायी विलय को मान्यता दी गयी थी । (पाकिस्तान में ख़ुद तो बहुत कम ही लोकतंत्र रहता है) * कई चुनावों में कश्मीरी जनता ने वोट डालकर भारत का साथ दिया है । मुख्य कश्मीरी राजनैतिक दल * भारत पाकिस्तान के दो-राष्ट्र सिद्धान्त को नहीं मानता । भारत स्वयं धर्मनिर्पेक्ष है । * कश्मीर का भारत में विलय ब्रिटिश "भारतीय स्वातन्त्र्य अधिनियम" के तहत क़ानूनी तौर पर सही था । * पाकिस्तान अपनी भूमि पर अतंकवादी शिविर चला रहा है (ख़ास तौर पर 1989 से) और कश्मीरी युवकों को भारत के ख़िलाफ़ भड़का रहा है । ज़्यादातर आतंकवादी स्वयं पाकिस्तानी नागरिक (या तालिबानी अफ़ग़ान) ही हैं । ये और कुछ कश्मीरी मिलकर इस्लाम के नाम पर भारत के ख़िलाफ़ [[जिहाद]] छेड़ रखे हैं। धर्म के नाम पर ये दरिन्दे मासूम कश्मीरी हिन्दुओं को और मुसल्मानों की भी निर्मम हत्या (और औरतों का बलात्कार) कर रहे हैं । लगभग सभी कश्मीरी पंडितों को आतंकवादियों ने वादी के बाहर निकाल दिया है । * राज्य को संविधान के अनुच्छेद 370 के तहत स्वयत्ता प्राप्त है । * कश्मीर के जाने के बाद उत्तर भारत सुरक्षित नहीं रहेगा । ==पाकिस्तानी पक्ष== * दो-राष्ट्र सिद्धांत के तहत कश्मीर मुस्लिम बहुल होने के नाते पाकिस्तान में जाना चाहिये था । विकल्प होने पर हर कश्मीरी पाकिस्तान ही चुनेगा। * भारत ने संयुक्त राज्य की नाफ़रमानी की है और डरता है कि अगर जनमत-संग्रह हुआ तो कश्मीरी जनता पाकिस्तान को ही चुनेगी । * भारत धर्मनिर्पेक्ष होने का ढोंग करता है । वहाँ हिन्दुओं की ही बात चलती है और मुसल्मानों पर अत्याचार होता है । * भारतीय सेना कश्मीरियों की आवाज़ दबाने के लिये उनपर बहुत ज़ुल्म करती है -- मासूमों की हत्या करती है और औरतों की इज़्जत लूटती है । * भारतीय सेना के ज़ुल्मो-सितम के ख़िलाफ़ और अपनी क़िस्मत चुनने के लिये ख़ुद कश्मीरियों ने मजबूर होकर हिंसा का रास्ता अपनाया है । पाकिस्तान तो सिर्फ़ उनको नैतिक समर्थन दे रहा है । जिहादियों को नाहक बदनाम किया जा रहा है । * भारत का लोकतन्त्र और कश्मीर में चुनाव कराना ढ़कोसला है । * पाकिस्तान की मुख्य नदियाँ कश्मीर से आती हैं, जिनको भारत कभी भी रोक सकता है । [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत के प्रान्त]] ==जिले== *[[अनन्तनाग जिला]] *[[उधमपुर जिला]] *[[कठुआ जिला]] *[[कारगिल जिला]] *[[कुपवाड़ा जिला]] *[[जम्मू जिला]] *[[डोडा जिला]] *[[पुंछ जिला]] *[[पुलवामा जिला]] *[[बड़गांव जिला]] *[[बारामूला जिला]] *[[लेह जिला]] *[[राजौरी जिला]] *[[श्रीनगर जिला]] {{India state infobox| state_name=Jammu and Kashmir| image_map=India_Jammu_and_Kashmir_locator_map.svg | capital=[[Jammu]] | latd = 34.08|longd=74.83| largest_city=[[Srinagar]]| abbreviation=IN-JK | official_languages=[[Kashmiri language|Kashmiri]], [[Urdu]]| legislature_type=Bicameral | legislature_strength=89 + 36 | governor_name=[[S.K. Sinha]] | chief_minister=[[Ghulam Nabi Azad]]| established_date=[[1947-10-26]] | area=222,236 | area_rank=? | area_magnitude=11 | population_year=2001 | population=10,069,917 | population_rank=18th | population_density=45.31 | districts=14 | website=jammukashmir.nic.in | seal= | footnotes = † [[Jammu]] is the winter capital| }} '''Jammu and Kashmir''' {{audio|JammuKashmir.ogg|pronunciation}} ([[International Phonetic Alphabet|IPA]]: {{IPA|/dʒəmmuː ənd kəʃmiːr/}}, [[Kashmiri]]: جۄم تٕہ کٔشِیر ज्वम त॒ कॅशीर, [[Urdu]]:جموں و کشمیر, [[Hindi]]:जम्मू और कश्मीर) (often abbreviated as Kashmir), is the northern-most [[States and territories of India|state]] of [[Republic of India]], lying mostly in the [[Himalaya]]n mountains. Jammu and Kashmir shares a border with [[Himachal Pradesh]] to the south, [[Pakistan]] to the west and [[People's Republic of China]] to the north and the east. Jammu and Kashmir consists of three divisions: [[Jammu]], the [[Vale of Kashmir]] and [[Ladakh]]. [[Srinagar]] is its summer capital, and [[Jammu]] its winter capital. The Vale of Kashmir, also known as Kashmir Valley, is famous for its beautiful mountainous landscape. Known as the "City of Temples", Jammu attracts tens of thousands of [[Hindu]] and [[Muslim]] piligrims every year. Ladakh, also known as "Little Tibet", is renowned for its remote mountain beauty and Buddhist culture which was established as early as the 2nd century. Though [[Islam]] is practiced by the majority of population, Jammu and Kashmir has large and vibrant communities of [[Hinduism|Hindu]]s, [[Buddhism|Buddhist]]s and [[Sikhism|Sikh]]s. Once a seat of the [[Dogra]] [[Rajput]] dynasty, Jammu came under the rule of Maharaja [[Ranjit Singh]] in the early 19-th century and became a part of the [[Sikh Kingdom]]. The Rajputs were however able to re-establish their control over Jammu under the command of [[Maharaja Gulab Singh]]. With the help of [[General Zorawar Singh]], Gulab Singh established the Kingdom of Jammu and Kashmir which extended beyond the Jammu region and the Kashmir Valley to the [[Tibet]]an Buddhist Kingdom of Ladakh and the Emirates of [[Hunza]], [[Gilgit]] and [[Nagar]]. The rule of Dogras over Jammu and Kashmir came to an end in [[1947]] when Maharaja [[Hari Singh]] signed the [[Instrument of Accession (Jammu and Kashmir)|Instrument of Accession]] making the princely state a part of the Union of India. Jammu and Kashmir lies at the heart of a bitter [[Kashmir dispute|territorial dispute]] between [[India]], [[Pakistan]] and the [[People's Republic of China]]. India has fought three wars with Pakistan in [[Indo-Pakistani War of 1947|1947]], [[Indo-Pakistani War of 1965|1965]] and [[Kargil War|1999]] and [[Sino-Indian War|one with China]] over Kashmir. India, which considers the entire state as its sovereign territory, has control of about half the area of Jammu and Kashmir. The territory under its control enjoys special provisions under [[Article 370]] of the [[Constitution of India|Indian Constitution]]. India's claim to the entire state is disputed by Pakistan, which controls a third of Kashmir. [[Aksai Chin]], an arid region in the east, and the [[Trans-Karakoram Tract]] are claimed by India but administered by China. Since the [[1990s]], the state has long been hit by the confrontation between militant [[separatists]] and [[Indian Armed Forces]], which has resulted in the deaths of thousands of people. The [[Indian army]] maintains a significant deployment of troops to maintain law and order and to act as a trip-wire for cross-border infiltraion by Kashmiri militants. == History == :''See Also'': [[History of Jammu and Kashmir]] [[Image:Dal Lake.jpg|right|thumb|250px|The famous [[Dal Lake]] in Srinagar. Tourism in Jammu and Kashmir was badly hit ever since insurgency intensified in 1989]] Jammu and Kashmir was a [[princely state]] with a [[Muslim]] majority ruled by a [[Hindu]] [[Maharaja]] [[Hari Singh]] until [[1947]]. In 1947, when the Indian subcontinent achieved independence from [[United Kingdom]], [[Maharaja|Hari Singh]] decided to join [[India]]. Soon after the independence on 27th October 1947, [[Pakistan]] sponsored the tribals of their north west region to attack and occupy [[Kashmir]]. The Indian government sent troops into the princely state after the Raja signed the agreement to vote for India. Ever since, a bitter enmity has developed between [[India]] and [[Pakistan]]. The two countries have been at war twice over Kashmir ([[Indo-Pakistani War of 1947|1947-1949]], [[1965]]), and clashed there again during the [[Kargil War|Kargil Conflict]] of [[1999]]. The region remains one of the most heavily militarized zones in the world. In [[1962]], [[China]] occupied the northeastern ([[Aksai Chin]]) part of the region which [[India]] continues to claim as its part. Also the northernmost eastern part of the Kashmir region under the control of [[Pakistan]] was given to [[China]] by the [[Pakistan]]i government for political reasons. == Government == [[Image:Jammu-Kashmir-flag.svg|thumb|250px|Flag of Jammu and Kashmir]] The [[Indian Constitution]] grants Jammu and Kashmir special [[Autonomous entity|autonomous]] status as a temporary provision ; however some Kashmiri [[political]] parties demand greater autonomy and sovereignty. [[Jammu]] and [[Kashmir]] has a multi party democratic system of governance. Main political parties include the ''[[Jammu & Kashmir National Conference|National Conference]]'',the ''[[Indian National Congress]] (INC)'' and the ''[[Jammu and Kashmir People's Democratic Party]] (PDP)''. Presently, [[Indian National Congress]] and its ally PDP hold the maximum number of seats in the Jammu and Kashmir state assembly. After [[Mufti Mohammed Sayeed]] of the PDP completed his third year as [[Chief Minister]], as per the power-sharing agreement between the PDP-Congress alliance reached in late 2002, Congress leader [[Ghulam Nabi Azad]] replaced Mufti on November 2005. {{sectstub}} ==Geography and climate== The region of Kashmir and Jammu includes dry climates in the southwest, a strip of humid temperate climate through the center of the region, and a humid cold climate in the north. {{sectstub}} manmohan ==Economy== [[Image:SrinagarLeh.jpg|thumb|right|250px|Highway connecting [[Srinagar]] to [[Leh]].]] ===Macro-economic trend=== This is a chart of trend of gross state domestic product of Jammu and Kashmir at market prices [http://mospi.nic.in/mospi_nad_main.htm estimated] by ''Ministry of Statistics and Programme Implementation'' with figures in millions of Indian Rupees. {| class="wikitable" |- ! Year || Gross State Domestic Product |- | 1980 || 11,860 |- | 1985 || 22,560 |- | 1990 || 36,140 |- | 1995 || 80,970 |- | 2000 || 147,500 |} Jammu and Kashmir's gross state domestic product for 2004 is estimated at $8 billion in current prices. Its economy is mostly dependent on farming and animal husbandry. Though small, the manufacturing and services sector is growing rapidly. In recent years, several [[consumer goods]] companies have opened manufacturing units in the region. Before insurgency intensified in [[1989]], [[tourism]] formed an important part of the Kashmiri economy. The tourism economy in the Kashmir Valley was worst hit. However, Jammu and Ladakh continue to remain as popular tourist destinations. Wood from Kashmir is also used to make high-quality [[cricket]] bats, popularly known as Kashmir Willow. Only one ''S&P CNX 500'' conglomerate has its corporate office in this troubled state ''viz.'' Jammu and Kashmir Bank. It reported a gross income of Rs.18,394 million for 2005. ==Culture== [[Image:Kashmir Ladakh women in local costume.jpg|thumb|right|250px|[[Ladakh]] women in local costumes]] Kashmiri lifestyle is essentially, irrespective of the differing religious beliefs, slow paced. Comprised of generally peace-loving people, the culture has been rich enough to reflect the religious diversity as tribes celebrate festivities that divert them from their otherwise monotonous way of life. Kashmiris are known to enjoy their music in its various local forms and the dress of both sexes are quite colorful. The Dumhal is a famous dance in Kashmir, performed by men of the Wattal region. The women perform the Rouff, another folk dance. Kashmir has been noted for its fine arts for centuries, including poetry and handicrafts. The practice of Islam in Kashmir has heavy Sufi influences, which makes it unique from orthodox Sunni and Shiite Islam in the rest of South Asia. Other religions practised in the state include Hinduism, Buddhism and Sikhism. {{sectstub}} ==Demographics== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; float: right;" | bgcolor="#ff2222 align="center" colspan="2" | '''Religious groups in [[Kashmir Valley]]''' |- |[[Muslims]] |95% |- |[[Hindus]], Others |4% |- | '''Religious groups in [[Jammu]]''' |- |[[Muslims]] |28% |- |[[Hindus]] |66% |- |[[Sikhs]], Others |4% |- | '''Religious groups in [[Ladakh]]''' |- |[[Muslims]] |44% |- |[[Buddhists]] |50% |- |[[Hindus]], Others |5% |} [[Image:Vaishno.JPG|thumb|left|250px|[[Hindus]] form the majority of the population in Jammu. Shown here is the [[Vaishno Devi]] shrine]] Jammu and Kashmir contain an approximately 70% Muslim majority. The rest of the population are [[Buddhist]], [[Hindu]], [[Sikh]], and others. The people of [[Ladakh]] are of [[Indo-Tibetan]] origin, while the southern area of [[Jammu]] includes many communities tracing their ancestry to the nearby Indian states of [[Haryana]] and [[Punjab, India|Punjab]], as well as the city of [[Delhi]]. In 1941 the Hindus represented 15% of the total Kashmiri population. But in 1990, the bulk of Kashmiri Hindus in the region were forced out due to anti-Hindu insurgency in Kashmir. Only some 5-15,000 Hindus live in the Kashmir valley today out of some 200,000 in [[1947]] (some scholars and community activists claim the Hindu population in the Valley was higher, with up to 450,000 - for the full historical debate see Alexander Evans's ‘A departure from history: Kashmiri Pandits, 1990-2001’ Contemporary South Asia, Vol 11, 1 2002 p19-37). According to an estimate by the [[Central Intelligence Agency]], most of the 500,000 Kashmiris, internally displaced due to the ongoing violence, are [[Hindus]]. <ref>[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/in.html]</ref>. While [[Jammu]] is a [[Hindu]] majority area, the [[Kashmir|Kashmir Valley]] is predominantly [[Muslim]] and [[Ladakh]] has a [[Buddhist]]-majority population. It is this complex demography of the region which has been disrupted by the ongoing [[Kashmir|Kashmir dispute]]. ==Districts== Jammu and Kashmir is divided into 14 districts. [[Anantnag]], [[Baramulla]], [[Budgam]], [[Doda]], [[Jammu]], [[Kargil]], [[Kathua]], [[Kupwara]], [[Leh]], [[Pulwama]], [[Poonch]], [[Rajouri]], [[Srinagar]], [[Udhampur]] ==Tourism== Because of the relatively tolerable climate on the higher planes of Jammu and Kashmir, and also because of its scenic beauty and bodies of water, Jammu and Kashmir are a tourist attraction. "Going to Kashmir" was synonymous till few years ago in India with going for honeymoon, or for a tour to a cold place during hot summers. {{sectstub}} ==See also== * [[History of Jammu and Kashmir]] * [[Terrorism in Kashmir]] * [[Kargil War]] * [[Indo-Pakistani Wars]] * [[Azad Kashmir]] * [[Sheikh Abdullah]] * [[2005 Kashmir earthquake]] * [[:Category:Indian political parties-Jammu and Kashmir|List of political parties in the state]] ==External links== * [http://www.dailyexcelsior.com Kashmir Newz, news and feature service from Jammu and Kashmir]* [http://www.routeservices.com/public_transport/jammu_kashmir_state_transport.aspx Jammu & Kashmir Transportation] * [http://www.kashmirherald.com Kashmir Herald] * [http://www.kashmirlive.com/ Jammu and Kashmir News] * [http://jammukashmir.nic.in/ Official website of government of Jammu and Kashmir] * [http://www.kashmirhouseboats.com/kashmir-picture-gallery-photos.html Kashmir Pictures Gallery] * [http://www.geocities.com/pk_pandita/anantnag.html Anantnag Kashmir] * [http://www.jammu-kashmir.com/ Website about Jammu and Kashmir] * [http://jammu-kashmir.tripod.com/districts.html Jammu Kashmir Ladakh Districts] * [http://www.koausa.org/Nature/maps.html Maps of Jammu and Kashmir] * [http://www.jktourism.org/ Jammu and Kashmir tourism department] * [http://news.google.com/news?hl=en&lr=&ie=UTF-8&oe=UTF-8&safe=off&q=Jammu+and+Kashmir&sa=N&tab=in Search for Jammu and Kashmir] on [[Google News]] * [http://www.outlookindia.com/fullprint.asp?choice=1&fodname=20051013&fname=madhu&sid=1 Opinion piece, 13 Oct 2005, on the policies of Chief Minister Mufti Muhammad Sayeed] * [http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr133.html Quickstep or Kadam Taal?: The Elusive Search for Peace in Jammu and Kashmir] [[U.S. Institute of Peace]] Report, March 2005 {{India}} [[Category:2005 Kashmir earthquake]] [[Category:Kashmir]] [[Category:States and territories of India]] [[Category:Jammu and Kashmir|*]] [[Category:Divided regions|Kashmir, Jammu and]] [[ca:Jammu i Caixmir]] [[cs:Džammú a Kašmír]] [[de:Jammu und Kashmir]] [[en:Jammu and Kashmir]] [[es:Jammu y Cachemira]] [[et:Jammu ja Kashmir]] [[fa:جامو و کشمیر]] [[fi:Jammu ja Kashmir]] [[fr:Jammu-et-Cachemire]] [[gu:જમ્મુ અને કાશ્મીર]] [[hu:Dzsammu és Kasmír]] [[it:Jammu e Kashmir]] [[ja:ジャンム・カシミール州]] [[ka:ჯამუ და ქაშმირი]] [[lt:Džamu ir Kašmyras]] [[mr:जम्मू आणि काश्मीर]] [[nl:Jammu en Kasjmir]] [[nn:Jammu og Kashmir]] [[pl:Dżammu i Kaszmir]] [[pt:Jammu e Caxemira]] [[ru:Джамму и Кашмир]] [[sv:Jammu och Kashmir]] [[tg:Ҷоммӯ ва Кашмӣр]] [[uk:Джамму й Кашмір]] [[ur:آزاد جموں کشمير]] फारसी भाषा 4117 13312 2005-08-17T21:46:09Z BernardM 159 फारसी भाषा का नाम बदलकर फ़ारसी भाषा कर दिया गया है: वर्तनी #redirect [[फ़ारसी भाषा]] मंगल पांडे 4131 22327 2006-07-06T00:55:45Z Taxman 345 rv test {{कोष्टक_जीवनी | subject_name=शहीद मंगल पांडे | image_name=Mangal_pandey.jpg| image_caption=''"पहले भारतीय क्रांतिकारी"'' &mdash; मंगल पांडे | date_of_birth= | place_of_birth=[[नागवा]] [[जील्लाह]] [[बलीया]], [[ऊतर प्रदेश्]], [[भारत]] | date_of_death=[[८ अप्रेल]], [[१८५७]] | place_of_death=[[बरकपुर]], [[कल्कता]], [[भारत]] }} ==हादसे== ==मोटीवेषन== चित्र:Mangal pandey.jpg 4132 13372 2005-08-21T15:58:15Z Dhavalhirdhav 250 ईसाई 4135 16955 2006-03-05T18:42:12Z Magicalsaumy 423 '''ईसाई''' वो व्यक्ति है जो [[ईसाई धर्म]] को मानता है । ईसाइयों कई साम्प्रदायों में बटे हैं, जैसे [[रोमन कैथोलिक]], [[प्रोटेस्टेंट]] और [[ऑर्थोडॉक्स]] । ''देखिये : [[ईसाई धर्म]]'' । {{substub}} [[en:Christian]] भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान खड़गपुर 4136 33668 2006-11-03T20:45:57Z 84.175.83.57 आई आई टी खड़गपुर ('''भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान खड़गपुर''') भारत क़ा सबसे पहला आई आई टी है । ये [[पश्चिम बंगाल]] में है । {{substub}} [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] [[de:Indian Institute of Technology Kharagpur]] [[en:Indian Institute of Technology, Kharagpur]] बेस्ट 4138 13392 2005-08-26T17:46:27Z 59.183.30.0 best '''बेस्ट''' बंम्बई की बिजली कंपनी है [[en:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[de:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[es:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[fr:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[gu:બૅસ્ટ]] [[it:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[mr:बेस्ट]] [[pt:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] [[sa:बेस्ट]] [[simple:Brihanmumbai Electric Supply and Transport]] ईसा मसीह सत्य गिरजाघर 4139 45529 2007-01-23T22:25:15Z Escarbot 542 robot Adding: [[co:Vera Chjesa di Ghjesù]] [[चित्र:TJC.jpg|right]] '''ईसा मसीह सत्य गिरजाघर''' एक स्वतंत्र गिरिजाघर है जो कि [[१९१७]] में [[बीजींग]], [[चीन]] में स्थापित किया गया था। [[प्रचारक]] युंग-जी लिन सत्य ईसा मसीह गिरजाघर के वर्तमान अध्यक्ष हैं। ये गिरिजाघर ईसाई [[समाज]] के रोमीय मत विरोधी (प्रोटेस्टेन्ट) शाखा से संबंधित है। [[भारत]] में इसकी स्थापना [[१९३२]] में हुई। इस गिरिजाघर में [[बड़ा दिन]] और [[शुभ शुक्रवार]] नहीं मनाए जाते। ==पांच मुख्य सिद्धांत== *१. '''[[पवित्र आत्मा]]''' "अपने जीभ से बोलती हुई पवित्र आत्माओं का स्वागत करना स्वर्गलोक में उत्तराधिकार प्राप्त करने की प्रतिभूति है।" *२. '''[[बप्तिस्मा]]''' "जल से शुद्धिकरण अपराधों से क्षमा तथा पुनर्जीवन के लिए है । शुद्धिकरण प्राकृतिक जल में ही होना चाहिए, जैसे कि नदी, सागर या झरने में । जिसका शुद्धिकरण जल तथा पवित्र आत्मा के साथ हो चुका है, यह संस्कार भगवान यीशु के नाम से करेगा । जिसका शुद्धिकरण हो रहा हो उसे जल में पूर्णतया समाना होगा तथा वह सामने की ओर नतमस्तक होगा ।" *३. '''[[चरण धुलाई]]''' "चरण धोने का संस्कार प्रभु ईशु से सम्बंधित होने की योग्यता प्रदान करती है। यह इस बात का स्मरण कराने का कार्य भी करती है कि हर किसी के पास प्रेम, पवित्रता, नम्रता, क्षमाशीलता तथा सेवाभाव के गुण होने चाहिये। उस प्रत्येक व्यक्ति को जिसे कि बपतिस्मा जल की प्राप्ति हुई हो प्रभु ईशु के नाम पर चरण अवश्य धोने चाहिये। दृढ़ संकल्प के साथ परस्पर चरण धोने का अभ्यास किया जा सकता है।" *४. '''[[ईश्वर से पवित्र संबंध]]''' "पवित्र समागम भगवान यीशु की मृत्यु की याद में मनाया जाता है । यह हमें अपने ईश्वर के अंग बनने की क्षमता प्रदान करता है, ताकि हमारा जीवन अनन्तकाल तक बना रहे और क़यामत के दिन हमारी आत्मा परलौकिक हो जाय । यह संस्कार जितनी अधिक आवृति के साथ संभव हो, होना चाहिए तथा केवल खमीररहित रोटी तथा अंगूर का रस ही प्रयुक्त होना चाहिए ।" *५. '''[[विश्राम दिवस]]''' "विश्राम दिवस, सप्ताह का सातवाँ दिन (शनिवार), पवित्र दिन होता है जिसे कि ईश्वर की पवित्रता तथा आशीर्वाद प्राप्त है। इस दिन को ईश्वर कृति (संसार) से मुक्ति पाने के लिये प्रभु के आशीर्वाद एवं जीवन में शाश्वत विश्राम प्राप्त करने की आशा के रूप में देखना चाहिये।" ==अन्य विश्वास== *१. '''ईसा मसीह''' "[[ईसा मसीह]], ईश्वरीय वचन, जो देह में प्रकट हुआ, पापियों के उद्धार के लिये क्रूस पर अपने प्राण दिये, और उसका तीसरे दिन पुनरुत्थान हुआ जिसके बाद वो स्वर्ग चला गया । वही मनव-मात्र का एकमात्र उद्धारकर्ता है, स्वर्ग और पृथिवी का सृष्टा है और एकमात्र सच्चा [[परमेश्वर]] है ।"<!-- "[[Jesus]] Christ, the Word who became flesh, died on the cross for the redemption of sinners, ressurrected on the third day and ascended to [[heaven]]. He is the only Saviour of mankind, the Creator of the heavens and earth, and the only True God". --> *२. '''[[बाईबल]] (धर्मग्रंथ)''' "पवित्र [[बाइबिल]], जो [[पुरातन टेस्टामेंट]] और [[नवीन टेस्टामेंट]] से बनी है, [[ईश्वर]] द्वारा प्रोत्साहित है, एकमात्र सत्य [[धर्मग्रन्थ]] है और ईसाई जीवन का मानक है ।"<!-- "The Holy [[Bible]], consisting of the [[Old Testament|Old]] and [[New Testament]]s, is inspired by God, the only scriptural truth, and the standard for [[Christian]] living". --> *३. '''मोक्ष''' "मोक्ष ईश्वर की कृपा द्वारा विश्वास करने से मिलता है । मानने वालों को पवित्र आत्मा पर भरोसा करना चाहिये जिससे कि वो पवित्रता, ईश्वर का आदर और मनवता से प्रेम की ओर अग्रसर रहें ।" <!-- "[[Salvation]] is given by the grace of [[God]] through [[faith]]. Believers must rely on the Holy Spirit to pursue holiness, to honour God, and to love humanity". --> *४. '''गिरजाघर''' "सत्य ईसा मसीह गिरिजाघर (धर्मसंघ), "लैटर रेन" के समय पवित्र आत्मा की मदद से प्रभु ईसा मसीह द्वारा स्थापित, ही पुनर्स्थापित सच्चा प्रेरित गिरिजाघर है ।" <!-- "The True Jesus Church, established by our Lord Jesus Christ, through the Holy Spirit during the time of the 'latter rain', is the restored True Church of the Apostolic time".--> *५. '''ईसा मसीह का पुनरागमन''' "प्रभु का पुनरागमन क़यामत के दिन होगा जब वो स्वर्ग से उतर कर यहाँ आयेंगे दुनिया पर फ़ैसला सुनाने : पुण्यात्माओं को अमर स्वर्गिक जीवन मिलेगा, और पापी सदा के लिये अभिशापित होंगे ।" <!-- "The Lord's [[Second Coming]] will take place on the Last Day when He descends from heaven to judge the world: the righteous will receive eternal life, while the wicked will be eternally condemned".--> [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[af:Ware Jesuskerk]] [[als:Wahre Kirche Jesu]] [[am:ዕውነተኛ ኢየሱስ ቤተ ክርስቲያን]] [[an:Berdadera Ilesia de Chesús]] [[ang:Sōþ Iesus Cirice]] [[ar:كنيسة يسوع الحقيقي]] [[arc:ܥܕܬܐ ܝܫܘܥ ܫܪܝܪܐ]] [[as:প্ৰকৃত যীশু গীৰ্জা]] [[ast:Verdadera Ilesia de Xesús]] [[az:Həqiqi İsa Kilsəsi]] [[bar:Wahre Jesus Kirchn]] [[bat-smg:Tėkruojė Jezaus bažninčė]] [[be:Праўдзівая Царква Ісуса]] [[bg:Истинска църква на Исус]] [[bn:সত্য যীশু গীর্জা]] [[bo:བདེན་པའི་ཡི་ཤུ་ཚོགས་པ།]] [[bpy:হায় যীশুর গীর্জাগ]] [[br:Iliz Gwir Jezuz]] [[bs:Prava Crkva Isusova]] [[ca:Veritable Església de Jesús]] [[cbk-zam:El Verdadero Iglesia de Jesus]] [[ceb:Matuod Simbahan ni Jesus]] [[chr:ᏗᎦᎳᏫᏍᏗ ᏥᏌᏯ]] [[co:Vera Chjesa di Ghjesù]] [[cs:Pravá církev Ježíšova]] [[csb:Prôwdzëwô Cerkwiô Jezësa]] [[cv:Иссусăн чăн чиркĕвĕ]] [[cy:Eglwys y Gwir Iesu]] [[da:Den Sande Jesus Kirke]] [[de:Wahre Kirche Jesu]] [[diq:Kiliseyê Gercek Hz. İsay]] [[dv:ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ]] [[el:Αληθινή Εκκλησία του Ιησού]] [[eml:Vera Césa ed Gesù]] [[en:True Jesus Church]] [[eo:Vera Eklezio de Jesuo]] [[es:La Verdadera Iglesia de Jesús]] [[et:Tõeline Jeesuse Kirik]] [[eu:Jesusen Egiazko Eliza]] [[fa:کلیسای حقیقی عیسی]] [[fi:Todellisen Jeesuksen Kirkko]] [[fiu-vro:Tõõlinõ Jeesusõ Kerik]] [[fj:Dina Jisu Lotu]] [[fo:Sannur Jesus Kirkja]] [[fr:Véritable Église de Jésus]] [[fur:Vere Glesie di Jesù]] [[fy:Wiere Jezustsjerke]] [[ga:Eaglais Fhíor Íosa]] [[gd:Eaglais Fhìor Ìosa]] [[gl:Verdadeira Igrexa de Xesús]] [[glk:Isǎ haqiqi kalisǎ]] [[got:𐍃𐌿𐌽𐌾𐌰 𐌰𐌹𐌺𐌺𐌻𐌴𐍃𐌾𐍉 𐌹𐌴𐍃𐌰𐌿𐍃]] [[gu:સત્ય ઈશુ મસીહ ઘર]] [[gv:Agglish Yeesey Firrinagh]] [[haw:Ka Ho'omana Iesū 'Oia'i'o]] [[he:הכנסייה האמיתית של ישו]] [[hr:Prava Crkva Isusova]] [[ht:Legliz de Vre Jezi]] [[hu:Igaz Jézus Egyház]] [[hy:Հիսուսի ճշմարիտ Եկեղեցի]] [[ia:Ver Ecclesia de Jesus]] [[id:Gereja Yesus Sejati]] [[ig:Ezigbo ulo uka Jesu]] [[ilo:Agpayso a Simbaan ni Jesus]] [[io:Vera Eklezio di Iesu]] [[is:Sanna Jesús kirkjan]] [[it:Vera Chiesa di Gesù]] [[ja:真イエス教会]] [[jbo:stace lijda befi la .iecuax]] [[jv:Gréja Yesus Sajati]] [[ka:ქრისტეს ჭეშმარიტი ეკლესია]] [[kg:Dibundu ya Kieleka ya Yesu]] [[kk:Исаның Нағыз Шіркеуі]] [[km:ព្រះវិហារយេស៊ូគ្រិស្គពិត]] [[kn:ಟ್ರೂ ಜೀಸಸ್ ಚರ್ಚ್]] [[ko:참예수교회]] [[ksh:Kirresh fum Woohre Jesu Krißti en Shiina]] [[ku:Klîsa ya Îsa yê rastîn]] [[kv:Истинная церковь Иисуса]] [[kw:Eglos Wir Yesu]] [[ky:Ыйсанын Нукура Чиркөөсү]] [[la:Vera Ecclesia Iesu]] [[lad:Verdadera Eglesia de Jesus]] [[lb:True Jesus Church]] [[li:Ware Zjezus Kèrk]] [[lmo:Vera gesa da Gesüü Criist]] [[lo:ນິກາຍ ໂບດທູຈຶຊັດ]] [[lt:Tikrojo Jėzaus bažnyčia]] [[lv:Patiesā Jēzus Baznīca]] [[map-bms:Gereja Yesus Sejati]] [[mg:Tena Fiangonan'i Jesoa]] [[mi:Hāhi Tika o Ihu]] [[mk:Вистинска црква на Исус]] [[ml:സത്യ യേശു സഭ]] [[mn:Үнэн Есүсийн Сүм]] [[mo:Бисeрикa Aдeвэрaтулуй Исус]] [[mr:सत्य येशू प्रार्थनास्थळ]] [[ms:Gereja Jesus Benar]] [[mt:Knisja Vera ta' Ġesù]] [[my:စစ္‌မ္ဟန္‌ေသာေယရ္ဟုဘုရား၏အသင္‌းေတာ္‌]] [[mzn:عیسی ره حقیقی کیلیسا]] [[nap:'A chiesa overa 'e Giesù]] [[nds:Wohre Jesuskark]] [[nds-nl:Waore Jezuskärke]] [[ne:साँचो यशु गिर्जाघर]] [[new:True Jesus Church]] [[nl:Ware Jezuskerk]] [[nn:Den sanne jesuskyrkja]] [[no:Sanne Jesus Kirke]] [[nov:Veri Jesu Eklesie]] [[nrm:Véthitabl'ye Églyise dé Jésû]] [[oc:Glèisa vertadièra de Jèsus]] [[os:Чырыстийы æцæг аргъуан]] [[pa:ਟਰੂ ਜੀਸਸ ਚਰਚ]] [[pam:Tutung Pisamban nang Jesus]] [[pap:E Misa Berdadero di Hesus]] [[pdc:True Jesus Church]] [[pl:Prawdziwy Kościół Jezusa]] [[pms:La Vera Cesa ëd Gesù]] [[ps:د مسيح حقيقي کليسا]] [[pt:Verdadeira Igreja de Jesus]] [[qu:Chiqap Jesuspa Inlisyan]] [[rm:Baselgia Vaira da Jesus]] [[rmy:I Khangeri le Chache Jesuseski]] [[ro:Biserica Adevăratului Isus]] [[roa-rup:Bisearica di Dealihea al Isus]] [[ru:Истинная церковь Иисуса]] [[ru-sib:Праведна церьква Христова]] [[rw:Idini Ryitwa Yezu Nyakuri]] [[sa:ट्रु जीसस चर्च]] [[scn:Vera Chiesa di Gesù]] [[sco:True Jesus Kirk]] [[sd:سَچِي يَسُو چَرچ]] [[sh:Prava Crkva Isusova]] [[si:සත්‍යයේ ජේසු සමිදාණන්ගේ සභාව]] [[simple:True Jesus Church]] [[sk:Pravá cirkev Ježišova]] [[sl:Prava Jezusova Cerkev]] [[sm:'O le Lotu a Iesu Moni]] [[so:Mida Rumeed Kaniisada Ciise]] [[sq:Kisha e Vërtetë e Jezusit]] [[sr:Права црква Исусова]] [[su:Gareja Yesus Sajati]] [[sv:The True Jesus Church]] [[sw:True Jesus Church]] [[ta:உண்மையான இயேசு தேவாலயம்]] [[te:నిజ ఏసుక్రీస్తు మండలి]] [[tg:Масчиди хаконии Исо]] [[th:โบสถ์ทรูจีซัส]] [[tk:Çyn Isa Serkowy]] [[tl:Totoong Simbahan ni Hesus]] [[to:Siasi moʻoni ʻa Sēsū]] [[tpi:Tru Jisas Lotu]] [[tr:Gerçek İsa Kilisesi]] [[tt:Ğaysanıñ Çın Çirkäwe]] [[ug:ئەمەلیي ئەيسا چەركوۋ]] [[uk:Істинна церква Ісуса]] [[ur:کلیساۓ عیسوی حقیقی]] [[uz:Chin Iso Cherkovi]] [[vec:Vera Ciesa de Gesù]] [[vi:Chân Giê-xu Giáo hội]] [[vls:Woare Jezuskerke]] [[wa:Vraiye Eglijhe da Djezus]] [[war:Tinuod Hesus Simbahan]] [[wuu:真耶稣教会]] [[yi:ישו'ס ריכטיגע קירכע]] [[yo:Ijo Jesu l’otito]] [[zh:真耶稣教会]] [[zh-min-nan:Chin Iâ-so͘ Kàu-hōe]] [[zh-yue:真耶穌教會]] [[zu:True Jesus Church]] नेपोलियन बोनापार्ट 4148 45589 2007-01-24T03:05:09Z किशोर 903 '''नेपोलियन बोनापार्ट''' (१५ अगस्त १७६९ - ५ मई १८२१) (जन्म नाम ''नेपोलियोनि दि बोनापार्टे'') [[फ्रान्स]] की क्रान्ति में सेनापति, ११ नवम्बर १७९९ से १८ मई १८०४ तक प्रथम कांसल के रूप में शासक, और १८ मई १८०४ से ६ अप्रैलल १८१४ तक नेपोलियन १ के नाम से सम्राट रहा। वह पुनः २० मार्च से २२ जून १८१५ मेङ सम्राट बना। वह यूरोप के अन्य कई क्षेत्रों का भी शासक था। इतिहास में नेपोलियन विश्व के सबसे महान सेनापतियों में गिना जाता है। उसने एक देश विधि ''कोड नेपोलियोन'' भी बनाई। वह इतिहास का सबसे महान विजेताओं में था। उसके सामने कोई रुक नहीं पा रहा था जब तक उसने १८१२ में [[रूस]] पर आक्रमण किया जहां सर्दी और वातावरण से उसकी सेना को बहुत क्षति पहुंची। १८१५ की पराजय के पश्चात अंग्रज़ों ने उसे [[सेंट हेलेना]], [[अन्ध महासागर]] के दूर द्वीप में बन्दी बना दिया। छः वर्षों के अन्त में उसकी वहां मृत्यु हो गई। इतिहासकारों के अनुसार अंग्रेज़ों ने उसे संखिया (आर्सीनिक) का विष देकर मार डाला। [[af:Napoléon Bonaparte]] [[ar:نابليون بونابرت]] [[ast:Napoleón Bonaparte]] [[be:Напалеон I Банапарт]] [[bg:Наполеон Бонапарт]] [[bs:Napoléon Bonaparte]] [[ca:Napoleó Bonaparte]] [[cs:Napoleon Bonaparte]] [[cy:Napoleon I o Ffrainc]] [[da:Napoleon 1. af Frankrig]] [[de:Napoléon Bonaparte]] [[el:Ναπολέων Βοναπάρτης]] [[en:Napoleon I of France]] [[eo:Napoléon Bonaparte]] [[es:Napoleón Bonaparte]] [[et:Napoleon I]] [[eu:Napoleon Bonaparte]] [[fa:ناپلئون بوناپارت]] [[fi:Napoleon I]] [[fr:Napoléon Ier]] [[fur:Napoleon Bonaparte]] [[fy:Napoleon Bonaparte]] [[ga:Napoléon Bonaparte]] [[gl:Napoleón I de Francia]] [[he:נפוליון בונפרטה]] [[hr:Napoleon Bonaparte]] [[hu:I. Napóleon]] [[id:Napoleon Bonaparte]] [[io:Napoléon 1ma]] [[is:Napoleon Bonaparte]] [[it:Napoleone Bonaparte]] [[ja:ナポレオン・ボナパルト]] [[jbo:napoleon]] [[ka:ბონაპარტი, ნაპოლეონ]] [[ko:나폴레옹 보나파르트]] [[ku:Napoléon Bonaparte]] [[la:Napoleo Bonaparte]] [[lb:Napoléon Bonaparte]] [[lmo:Napuleoon]] [[lt:Napoleonas Bonapartas]] [[lv:Napoleons Bonaparts]] [[mk:Наполеон Бонапарта]] [[nl:Napoleon Bonaparte]] [[nn:Napoléon Bonaparte]] [[no:Napoléon Bonaparte]] [[pl:Napoleon Bonaparte]] [[pt:Napoleão Bonaparte]] [[qu:Napoleón Bonaparte]] [[ro:Napoleon Bonaparte]] [[ru:Наполеон I Бонапарт]] [[scn:Napuliuni Bonaparti]] [[sh:Napoleon Bonaparte]] [[simple:Napoléon Bonaparte]] [[sk:Napoleon Bonaparte]] [[sl:Napoleon Bonaparte]] [[sr:Наполеон I Бонапарта]] [[sv:Napoleon I]] [[sw:Napoleon Bonaparte]] [[th:นโปเลียน โบนาปาร์ต]] [[tr:Napolyon Bonapart]] [[uk:Наполеон I Бонапарт]] [[ur:نپولین]] [[vi:Napoléon Bonaparte]] [[zh:拿破仑·波拿巴]] ऐन आर्बर 4149 43135 2007-01-14T19:41:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[simple:Ann Arbor, Michigan]] '''ऍन आर्बर्''' [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] की [[मिशिगन]] राज्य का [[शहर]] है । {{stub}} [[ast:Ann Arbor]] [[de:Ann Arbor]] [[en:Ann Arbor, Michigan]] [[eo:Ann Arbor (Miĉigano)]] [[es:Ann Arbor]] [[fi:Ann Arbor]] [[fr:Ann Arbor]] [[ja:アナーバー (ミシガン州)]] [[ms:Ann Arbor, Michigan]] [[nl:Ann Arbor]] [[no:Ann Arbor]] [[pl:Ann Arbor]] [[pt:Ann Arbor]] [[simple:Ann Arbor, Michigan]] [[sv:Ann Arbor]] [[tr:Ann Arbor]] [[zh:安娜堡]] अम्बाला 4176 39440 2006-12-22T21:24:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:আমবালা]], [[pl:Ambala]] अम्बाला या [[अंबाला]] शहर [[भारत]] के [[हरियाणा]] राज्य का एक मुख्य एवं ऐतिहासिक शहर है। यह भारत की राजधानी [[दिल्ली]] से 200 कि मी उत्तर की ओर स्थित है। अम्बाला छावनी (cantt) एक प्रमुख रेलवे जंकशन है। इस के अतिरिक्‍त यहां पर अम्‍बाला शहर तथा धूलकोट रेलवे स्‍टेशन भी है। अम्बाला नाम की उत्पत्ति शायद महाभारत की अम्बालिका के नाम से हुई होगी। आज के जमाने में अम्बाला अपने विज्ञान सामग्री उत्पादन व मिक्सी उद्योग के लिए प्रसिद्ध है। अम्‍बाला को विज्ञान नगरी कह कर भी पुकारा जाता है कयोंकि यहां वैज्ञानिक उपकरण उद्योग केंद्रित है। भारत के वैज्ञानिक उपकरणों का लगभग चालीस प्रतिशत उत्‍पादन अम्‍बाला में ही होतो है। एक अन्‍य मत यह भी है कि यहां पर आमों के बाग बगीचे बहुत थे। जिस से इस का नाम अम्‍बा वाला अर्थात अम्‍बाला पड़ गया। अम्‍बाला छावनी में एस डी कॉलेज, आर्य कन्‍या महाविद्यालय, गांधी मैमोरियल कॉलेज तथा राजकीय महाविद्यालय स्थित हैं। एस डी कॉलेज में कार्यालय प्रबंधन के अध्‍यापन की व्‍यवस्‍था बी ए, बी कॉम तथा डिप्‍लोमा स्‍तर पर उपलब्‍ध है। इस विष्‍ाय के अध्‍यापन की सुविधा मात्र एस डी कॉलेज, अम्‍बाला छावनी में ही है। इस का पूरा नाम सनातन धर्म कॉलेज है। अम्‍बाला शहर में एम डी एस डी गर्ल्‍ज कॉलेज, डी ए वी कॉलेज तथा आत्‍मा नन्‍द जैन कॉलेज स्थित हैं। अम्‍बाला में भारत की पश्चिमोत्‍तर सीमा पर भारत का प्रमुख वायु सेना मुख्‍यालय भी स्थित है। यहां पर पटेल पार्क, नेता जी सुभाष चंद्र पार्क, इन्दिरा पार्क तथा महावीर उद्यान स्थित हैं। इस पार्कों में स्‍थानीय नागरिक सुबह और शाम घूमने जाते हैं। मनोरंजन हेतु यहां पर निगार, कैपिटल, निशात तथा नावल्‍टी सिनेमाघर विद्यमान हैं। अम्‍बाला से वैसे तो अनेक लघु पत्रपत्रिकाएं प्रकाशित होती हैं। पश्चिमोत्‍तर भारत का एक प्रमुख हिन्‍दी दैनिक पंजाब केसरी भी अम्‍बाला से प्रकाशित होता है। अम्‍बाला छावनी, अम्‍बाला सदर तथा अम्‍बाला शहर तीन पृथक व स्‍तंत्रत स्‍थानीय निकाय यहां पर लोक प्रशासन हेतु स्‍थापित हैं। [[bpy:আমবালা]] [[en:Ambala]] [[fi:Ambala]] [[pl:Ambala]] [[sv:Ambala]] पर्यटन 4178 38902 2006-12-18T18:44:01Z Wolf 886 पर्यटन की परिभाषा के अनुसार पर्यटन मनोरन्जन के लिये यात्रा और इस कार्य के लिये प्रदान की गयी सेवाये है । विश्व पर्यटन सन्घठन के अनुसार पर्यटक वो व्यक्ति है जिसने कम से कम ५० किलोमीटर मनोरन्जन के लिये यात्रा की हो । अ == Headline text == {{stub}} [[मेट्रो कार्ड]] [[Category:पर्यटन]] [[ar:سياحة]] [[bg:Туризъм]] [[br:Tourism]] [[ca:Turisme]] [[cs:Turistika]] [[da:Turisme]] [[el:Τουρισμός]] [[en:Tourism]] [[es:Turismo]] [[fr:Tourisme]] [[gl:Turismo]] [[he:תיירות]] [[hu:Turizmus]] [[ia:Tourismo]] [[id:Pariwisata]] [[is:Ferðaþjónusta]] [[it:Turismo]] [[ja:旅行]] [[jv:Pariwisata]] [[ka:ტურიზმი]] [[ko:관광]] [[lb:Tourismus]] [[li:Toerisme]] [[lt:Turizmas]] [[mk:Туризам]] [[ms:Pelancongan]] [[nl:Toerisme]] [[nn:Turisme]] [[no:Turisme]] [[pl:Turystyka]] [[pt:Turismo]] [[ro:Turism]] [[simple:Tourism]] [[sl:Turizem]] [[sr:Туризам]] [[sv:Turism]] [[th:การท่องเที่ยว]] [[tr:Gezim]] [[vi:Du lịch]] [[wa:Tourisse]] [[zh:旅游]] राहुल द्रविड़ 4183 30498 2006-10-13T14:02:51Z Matra 768 [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] '''राहुल द्रविड़''' (जन्म: [[11 जनवरी]], [[1973]]) [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । वे दाहिने हाथ के बल्लेबाज हैं । द्रविड ने टेस्ट क्रिकेट में ७००० से अधिक रन बनाए है। {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] [[en:Rahul Dravid]] [[kn:ರಾಹುಲ್ ದ್ರಾವಿಡ್]] [[ta:ராகுல் திராவிட்]] बेलारूस 4189 45003 2007-01-22T23:43:46Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Běłoruska]] {{Infobox Country | native_name = Рэспубліка Беларусь<br /> Республика Беларусь<br /> Republic of Belarus | common_name = Belarus | image_flag = Flag_of_Belarus.svg | image_coat = Belarus coa.png | symbol_type=Emblem | national_motto = none | image_map = LocationBelarus.png | national_anthem = [[Belarusian language|Belarusian]]: Мы, беларусы<br>([[Transliteration]]: ''[[My Belarusy|My, Belarusy]]'')<br>([[Translation]]: "We Belarusians") | official_languages = [[Belarusian language|Belarusian]], [[Russian language|Russian]] | capital = [[Minsk]] |latd=53|latm=55|latNS=N|longd=27|longm=33|longEW=E| government_type = [[Republic]] | leader_titles = &nbsp;• [[President of Belarus|President]]<br>&nbsp;• [[Prime Minister of Belarus|Prime Minister]] | leader_names = [[Alexander Lukashenko]]<br /> [[Sergey Sidorsky]] | largest_city = [[Minsk]] | area = 207,600 | areami² = 80,155 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> area_rank = 93rd | area_magnitude = 1 E11 | percent_water = negligible (183&nbsp;km²)<ref>{{cite web| url=http://www.cci.by/En/Belarus/Tourism.html| publisher=Belarusian Chamber of Commerce and Industry. Information Site| title=Tourism| accessdate=2006-03-26}}</ref>| population_estimate = 10,300,483 | population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 65th | population_census = 10,045,200 | population_census_year = 1999 | population_density = 49 | population_densitymi² = 127 | <!-- Do not remove [[WP:MOSNUM]]--> population_density_rank = 142nd | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $79.13 billion | GDP_PPP_rank = 64th | GDP_PPP_per_capita = $7,700| GDP_PPP_per_capita_rank = 104th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.786 | HDI_rank = 67th | HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = &nbsp;• Declared<br /> &nbsp;• Established | established_dates = From the [[Soviet Union]]<br/ > [[July 27]] [[1990]]<br/ > [[August 25]] [[1991]] | currency = [[Belarusian rouble|rouble]] | currency_code = BYR | time_zone = [[EET]] | utc_offset = +2 | time_zone_DST = [[EEST]] | utc_offset_DST = +3 | cctld = [[.by]] | calling_code = 375 | footnotes= }} '''बेलारूस''' [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । राजधानी - [[मिन्‍स्‍क]], भाषा - [[रूसी]], [[बेलारूसी]] । {{CIS}} {{यूरोप}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[am:ቤላሩስ]] [[an:Belarrusia]] [[ang:Belarus]] [[ar:روسيا البيضاء]] [[arc:ܒܠܪܘܣ]] [[ast:Bielorrusia]] [[bat-smg:Baltarusėjė]] [[be:Беларусь]] [[bg:Беларус]] [[bn:বেলারুশ]] [[br:Byelarus]] [[bs:Bjelorusija]] [[ca:Bielorússia]] [[chr:ᏇᎳᎷᏒ]] [[cs:Bělorusko]] [[cu:Бѣла Рѹсь]] [[cv:Белоруси]] [[cy:Belarus]] [[da:Hviderusland]] [[de:Weißrussland]] [[el:Λευκορωσία]] [[en:Belarus]] [[eo:Belorusio]] [[es:Bielorrusia]] [[et:Valgevene]] [[eu:Bielorrusia]] [[fa:بلاروس]] [[fi:Valko-Venäjä]] [[fiu-vro:Valgõvinne]] [[fr:Biélorussie]] [[frp:Bièlorussie]] [[fy:Wyt-Ruslân]] [[ga:An Bhealarúis]] [[gl:Bielorrusia - Беларусь]] [[he:בלארוס]] [[hr:Bjelorusija]] [[hsb:Běłoruska]] [[ht:Byelorisi]] [[hu:Fehéroroszország]] [[hy:Բելառուս]] [[ia:Bielorussia]] [[id:Belarus]] [[ilo:Belarus]] [[io:Bielorusia]] [[is:Hvíta-Rússland]] [[it:Bielorussia]] [[ja:ベラルーシ]] [[ka:ბელარუსი]] [[kk:Беларус]] [[ko:벨라루스]] [[ku:Rûsya Sipî]] [[kw:Belarussi]] [[la:Ruthenia Alba]] [[lb:Wäissrussland]] [[li:Wit-Rusland]] [[lt:Baltarusija]] [[lv:Baltkrievija]] [[mk:Белорусија]] [[mo:Беларус]] [[mr:बेलारूस]] [[ms:Belarus]] [[na:Belarus]] [[nds:Wittrussland]] [[nds-nl:Wit-Ruslaand]] [[ne:बेलारुस]] [[new:बेलारुस]] [[nl:Wit-Rusland]] [[nn:Kviterussland]] [[no:Hviterussland]] [[oc:Bielorussia]] [[pam:Belarus]] [[pl:Białoruś]] [[pms:Bielorussia]] [[pt:Bielorrússia]] [[qu:Bilarus]] [[ro:Belarus]] [[roa-rup:Arusia albã]] [[ru:Белоруссия]] [[ru-sib:Беларусь]] [[sa:बेलारूस]] [[scn:Bielorussia]] [[sh:Belorusija]] [[simple:Belarus]] [[sk:Bielorusko]] [[sl:Belorusija]] [[sq:Bjellorusia]] [[sr:Белорусија]] [[sv:Vitryssland]] [[sw:Belarus]] [[ta:பெலாரஸ்]] [[tg:Беларус]] [[th:ประเทศเบลารุส]] [[tl:Belarus]] [[tr:Beyaz Rusya]] [[ug:بېلورۇسىيە]] [[uk:Білорусь]] [[ur:بیلارس]] [[vi:Belarus]] [[vo:Vieta-Rusän]] [[war:Bielorrusia]] [[yi:בעלאָרוסיע]] [[zh:白俄罗斯]] [[zh-min-nan:Belarus]] सीऐटल 4195 39682 2006-12-24T16:18:45Z Robbot 220 robot Adding: [[gl:Seattle, Washington]], [[nds:Seattle]] Removing: [[ca:Seattle]] '''सीऐटल''' (अंग्रेजी: ''Seattle'') [[चित्र:Hi-sea-kie1map.gif|right]] {{stub}} [[ar:سياتل]] [[bg:Сиатъл]] [[cs:Seattle]] [[da:Seattle]] [[de:Seattle]] [[en:Seattle, Washington]] [[eo:Seattle (Vaŝingtonio)]] [[es:Seattle]] [[fa:سیاتل]] [[fi:Seattle]] [[fr:Seattle]] [[gd:Seattle]] [[gl:Seattle, Washington]] [[he:סיאטל]] [[hu:Seattle]] [[id:Seattle]] [[io:Seattle]] [[is:Seattle]] [[it:Seattle]] [[ja:シアトル]] [[ko:시애틀]] [[la:Seattlum]] [[lt:Sietlas]] [[nds:Seattle]] [[nl:Seattle (stad)]] [[nn:Seattle]] [[no:Seattle]] [[oc:Seattle]] [[os:Сиэтл]] [[pl:Seattle]] [[pt:Seattle]] [[ro:Seattle, Washington]] [[ru:Сиэтл]] [[simple:Seattle, Washington]] [[sk:Seattle]] [[sl:Seattle]] [[sr:Сијетл]] [[sv:Seattle]] [[sw:Seattle (mji)]] [[tr:Seattle]] [[vi:Seattle, Washington]] [[yi:סיעטל]] [[zh:西雅圖]] चित्र:Hi-sea-kie1map.gif 4196 13557 2005-09-16T08:31:09Z लीलंड 273 I made this map in Paint several years ago and have been using it on my personal website. I consider it public domain. I don't know how to say that in Hindi. I also don't have a program at the moment to convert it to PNG format. If someone else wants to d I made this map in Paint several years ago and have been using it on my personal website. I consider it public domain. I don't know how to say that in Hindi. I also don't have a program at the moment to convert it to PNG format. If someone else wants to do so, have at it! विकिपीडिया:Policies and guidelines 4206 13603 2005-09-22T19:55:56Z 81.10.40.117 ءئنيجءيال भूकंप 4207 13611 2005-09-23T11:21:26Z 202.164.39.76 भूकंप यानि धरती में कंपन होना। अंग्रेज़ी में जिसे [http://en.wikipedia.org/wiki/Earthquake Earthquake] कहते हैं। नईलाइन 4208 14058 2005-10-11T12:40:51Z 61.247.230.252 मैं गौरव हूं.यहाँ पर बहुत अक्छर नही है। लेकिन यह बहुत धीमा है। ऐसा कुछ औजार होना चाहिए,जहॉ हम हिंदी को अंगरेजी अक्षरमाला में लिख सकें और यह हिंदी में दिखाई पड़े । रजरप्पा 4209 15680 2006-01-12T08:51:12Z Shashisingh 277 [[चित्र:Rajrappamandir.jpg]] रजरप्पा कोल इंडिया लिमिटेट की अनुषांगिक इकाइयों में से एक सेंट्रल कोलफील्ड लिमिटेड की महत्तवपूर्ण व सबसे बड़ी परियोजना में से एक है. आमतौर पर यह रजरप्पा प्रोजेक्ट के नाम से जाना जाता है, मगर इसकी प्रसिद्धि यहां से 8 किलोमीटर दूर दामोदर और भैरवी नदी के संगम पर स्थित सदियों पुरानी मां छिन्नमस्ता के मंदिर की वजह से है. Template:भारत में जीवन 4214 25020 2006-08-20T06:41:15Z Mitul0520 211 विनय से स्वामी 4215 45273 2007-01-23T13:13:51Z JAnDbot 752 robot Adding: ar, arc, bat-smg, bg, ca, chr, csb, cu, fi, fiu-vro, fj, fo, he, hr, hsb, hu, hy, io, ka, ku, li, lt, mk, my, nah, nds-nl, no, pag, pt, qu, ro, sk, sl, sq, sr, st, ta, uk Removing: vi Modifying: el, es, gd, got, id, mi, pl, roa-rup, th और् जब् टू प्रार्त्न करे, टो कपट्ट्यैएन् के समन् न् हो क्योनकि लोगोन् को डिखने के लिये सभओन् मेन् और् सड्कोन् के मोडोन् पर् ख्डे होकर् प्रार्त्न करन उन् को अच्च्ह लगट हाइ माइन् टुम् से सच् कहट हू, कि वे अपन प्रटिफ़ल् प चुके. परन्टु जब् टू प्रार्त्न करे, टो अपनी कोट्ट्री मेन् ज और् डर् बन्ड् कर् के अपने पिट से जो गुप्ट् मेन् हाइ प्रार्त्न कर और् टब् टेर पिट जो गुप्ट् मेन् डेख्ट हाइ, टुझे प्रटिफ़ल् डेग.प्रार्त्न करटे समय् अन्यजटियोन् की नै बक् बक् न् करो क्योन्कि वे समझ्टे हाइन् कि उनके बहुट् बोलने से उन् की सुनी जाएगी. सो टुम् उन् की नै न् बनो, क्योन्कि टुम्हर पिट टुम्हरे मन्गने से पाहिले ही जनट हाइ, कि टुम्हरी क्य क्य अवश्यक्ट हाइ. सो टुम् इस् रीअटि से प्रार्त्न किय करो हे हमरे पिट, टू जो स्वर्ग मेन् हाइन् टेर नम् पविट्र मन जाएः ''टेर रज्य् आए टेरी इच्च्ह जाइसी स्वर्ग मेन् पूरी होटी हाइ, वाइसे प्रत्वी पर् भी हो.'' ''हमरी डिन् भ्र् की रोट्टी अज् हमेन् डे.'' ''और् जिस् प्रकर् हम् ने अपने अपरादैयोन् को क्शम किय हाइ, वाइसे ही टू भी हमरे अपरदएन् को क्शम कर.'' ''और् हमेन् परीक्श मेन् न् ल, परन्टु बुरै से बच क्योनकि रज्य् और् परक्रम् और् माहिम सड टेरे ही हाइ. अमीन.'' इसलिये याडि टुम् मनुश्य् के अपरद क्शम करोगे, टो टुम्हर स्वर्गीय् पिट भी टुम्हेन् क्शम करेग. और् याडि टुम् मनुश्योन् के अपरद क्शम न् करोगे, टो टुम्हर पिट भी टुम्हरे अपरद क्शम न् करेग.. [[als:Vaterunser]] [[ang:Fæder ūre]] [[ar:الصلاة الربيّة]] [[arc:ܨܠܘܬܐ ܡܪܢܝܬܐ]] [[bat-smg:Tėve Mūsų]] [[be:Ойча наш]] [[bg:Отче наш]] [[ca:Parenostre]] [[chr:ᎣᎩᏙᏓ ᎦᎸᎳᏗ ᎮᎯ]] [[cs:Otčenáš]] [[csb:Òjcze Nasz]] [[cu:Lord's Prayer]] [[da:Fader vor]] [[de:Vaterunser]] [[el:Κυριακή προσευχή]] [[en:Lord's Prayer]] [[eo:Patro Nia]] [[es:Padre nuestro]] [[et:Meieisapalve]] [[fi:Isä meidän]] [[fiu-vro:Mi Esä]] [[fj:Na Masu]] [[fo:Faðir vár]] [[fr:Notre Père]] [[fur:Pari Nestri]] [[gd:Ùrnaigh an Tighearna]] [[gl:Noso Pai]] [[got:𐌰𐍄𐍄𐌰 𐌿𐌽𐍃𐌰𐍂/Atta Unsar]] [[he:תפילת האדון]] [[hr:Oče naš]] [[hsb:Wótčenaš]] [[hu:Miatyánk]] [[hy:Հայր Մեր]] [[id:Doa Bapa Kami]] [[io:Patro nia]] [[is:Faðir vor]] [[it:Padre Nostro]] [[ja:主の祈り]] [[jv:Kanjeng Rama]] [[ka:Lord's Prayer]] [[ko:주님의 기도]] [[ku:Bavê me]] [[kw:Pader]] [[la:Pater noster]] [[li:Oze vader]] [[lt:Tėve mūsų]] [[mi:Inoi a te Ariki]] [[mk:Оче наш]] [[my:Lord's Prayer]] [[nah:Totahtzin]] [[nds:Vadderunser]] [[nds-nl:Oenzevaoder]] [[nl:Onzevader]] [[no:Fader vår]] [[pag:Ama Mi]] [[pl:Ojcze nasz]] [[pt:Pai Nosso]] [[qu:Yayayku]] [[ro:Rugăciunea domnească]] [[roa-rup:Tatã a nostru]] [[ru:Отче Наш]] [[sk:Otčenáš]] [[sl:Očenaš]] [[sq:Ati ynë]] [[sr:Оче наш]] [[st:Lord's Prayer]] [[sv:Herrens bön]] [[ta:கிறிஸ்து கற்பித்த செபம்]] [[th:การอธิษฐานของศาสนาคริสต์]] [[tl:Ama Namin]] [[uk:Отче наш]] [[vo:Pleked Söla]] [[zh:主禱文]] धर्मोपदेश आगे पहाड 4217 41595 2007-01-07T11:41:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Discorso della Montagna]] टुम् प्रत्वी के नमक् हो परन्टु याडि नमक् क स्वड् बिगड् जा, टो वह् फ़िर् किस् वस्टु से नमकीन् किय जाएग? फ़िर् वह् किसी कम् क नही, केवल् इस् के कि बहर् फ़एन्क जाए और् मनुश्योन् के पाइरोन् टले रौन जाए. टुम् जगट् की ज्योटि हो जो नगर् पहड् पर् बस हुअ हाइ वह् च्ह्पै नहीन् सकट. और् लोग् डिय जलकर् पाइमने के नीचे नहीन् परन्टु डीवट्ट् पर् रख्टे हाइ, टब् उस् से घर् के सब् लोगोन् को प्रकश् पहुन्चट हाइ. उसी प्रकर् टुम्हर उजियल मनुश्योन् के सम्हने चमके कि वे टुम्हरे भ्ले कमोन् को डेख्कर् टुम्हरे पिट की, जो स्वर्ग मेन् हाइ, बडै करेन्.. *टुम् सुन् चुके हो, कि पूर्वकल् के लोगोन् से कह गय त कि हट्य न् करन, और् जो कोइ हट्य करेग वह् कचहरी मेन् डन्ड् के योग्य् होग. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हू, कि जो कोइ अपने भै पर् क्रोद करेग, वह् कचहरी मेन् डन्ड् के योग्य् होगः और् जो कोइ अपने भै को निकम्म कहेग वह् महसभ मेन् डन्ड् के योग्य् होग और् जो कोइ कहे अरे मूर्ख् वह् नरक् की अग् के डन्ड् के योग्य् होग. इसलिये याडि टू अपनी भेन्ट्ट् वेडी पर् ला, और् वहन् टू स्मरन् करे, कि मेरे भै के मन् मेन् मेरी ओर् से कुच्ह् विरोद हाइ, टो अपनी भेन्ट्ट् वहीन् वेडी के सम्हने च्होड् डे. और् जकर् पहिले अपने भै से मेल् मिलप् कर टब् अकर् अपनी भेन्ट्ट् चड्द. जब् टक् टू अपने मुइ के सत् मर्ग मेन् हाइ, उस् से झ्ट्ट्पट्ट् मेल् मिलप् कर् ले कहीन् अईस न् हो कि मुइ टुझे हकिम् को सौन्पे, और् हकिम् टुझे सिपही को सौन्प् डे और् टू बन्डीग्रह् मेन् डल् डिय जाए. माइन् टुम् से सच् कहट हून् कि जब् टक् टू कौडी कौडी भ्र् न् डे टब् टक् वहन् से चूट्ट्ने न् पाएग.. *टुम् सुन् चुके हो कि कह गय त, कि व्याभैचर् न् करन. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हू, कि जो कोइ किसी स्री पर् कुड्रश्ट्टि डले वह् अपने मन् मेन् उस् से व्यभैचर् कर् चुक. याडि टेरी डाहिनी अन्ख् टुझे ट्टोकर् खैला, टो उसे निकलकर् अपने पस् से फ़एन्क् डे क्योन्कि टेरे लिये यही भ्ल हाइ कि टेरे अन्गोन् मेन् से अएक् नश् हो जाए और् टेर सर शरीर् नरक् मेन् न् डल जाए. और् याडि टेर डाहिन हत् टुझे ट्टोकर् खैला, टो उस् को कट्ट्कर् अपने पस् से फ़एन्क् डे, क्योन्कि टेरे लिये यही भ्ल हाइ, कि टेरे अन्गोन् मेन् से अएक् नश् हो जाए और् टेर सर शरीर् नरक् मेन् न् डल जाए.. यह् भी कह गय त, कि जो कोइ अपनी पट्नी को ट्यग् डे टो उसे ट्यगपट्र डे. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हून् कि जो कोइ अपनी पट्नी को व्यभैचर् के सिव किसी और् करन् से च्होड् डे, टो वह् उस् से व्यभैचर् करवट हाइ और् जो कोइ उस् ट्यगी हुइ से ब्यह् करे, वह् व्यभैचर् करट हाइ.. फ़िर् टुम् सुन् चुके हो, कि पूर्वकल् के लोगोन् से कह गय त कि जूट्टी शपत् न् खन, परन्टु प्रभु के लिये अपनी शपत् को पूरी करन. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हू, कि कभी शपत् न् खन न् टो स्वर्ग की, क्योनकि वह् परमेश्वर् क सिन्हसन् हाइ. न् दरटी की, क्योन्कि वह् उसके पन्वोन् की चौकी हाइ न् यरूशलेम् की, क्योन्कि वह् महरज क नगर् हाइ. अपने सिर् की भी शपत् न् खन क्योनकि टू अएक् बल् को भी न् उजल, न् कल कर् सकट हाइ. परन्टु टुम्हरी बट् हन् की ह, य नहीन् की नहीन् हो क्योन्कि जो कुच्ह् इस् से अदैक् होट हाइ वह् बुरै से होट हाइ.. *टुम् सुन् चुके हो, कि कह गय त, कि अन्ख् के बडले अन्क्, और् डन्ट् के बडले डन्ट. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हू, कि बुरे क समन न् करट परन्टु जो कोइ टेरे डाहिने गल् पर् त्प्पड् मरे, उस् की ओर् डूसर भी फ़एर् डे. और् याडि कोइ टुझ् पर् नालिश् करके टेर कुरट लेन चहे, टो उसे डोहर् भी ले लेने डे. और् जो कोइ टुझे कोस् भ्र् बेगर् मेन् ले जाए टो उसके सत् डो कोस् चल ज. जो कोइ टुझ् से मन्गे, उसे डे और् जो टुझ् से उदार् लेन चहे, उस् से मुन्ह् न् मोड्.. टुम् सुन् चुके हो, कि कह गय त कि अपने पडोसी से प्रएम् रख्न, और् अपने बाइरी से बाइर. परन्टु माइन् टुम् से यह् कहट हू, कि अपने बाइअरियोन् से प्रएम् रखो और् अपने सटनेवलोन् के लिये प्रार्त्न करो. जिस् से टुम् अपने स्वर्गीय् पिट की सन्टन् ट्तरोगे क्योन्कि वह् भ्लोन् और् बुरोन् डोनो पर् अपन सूर्य उडय् करट हाइ, और् दार्मियोन् और् अदर्मियोन् डोनोन् पर् मेन्ह् बरसट हाइ. क्योनकि यडि टुम् अपने प्रएम् रख्नेवलोन् ही से प्रएम् रखो, टो टुम्हरे लिये क्य लभ् होग? क्य महसूल् लेनेवले भी अईस ही नहीन् करटे? और् याडि टुम् केवल् अपने भैयोन् की को नमस्कर् करो, टो कौन् स बड कम् करटे हो? क्य अन्यजाटि भी अईस नहीन् करटे? इसलिये चाहिये कि टुम् सिड्द् बनो, जाइस टुम्हर स्वर्गीय् पिट सिड्द् हाइ.. *सवदान् रहो! टुम् मनुश्योन् को डिखने के लिये अपने दर्म के कम् न् करो, नहीन् टो अपने स्वर्गीय् पिट से कुच्ह् भी फ़ल् न् पओगे. इसलिये जब् टू डन् करे, टो अपने अगे टुरही न् बजव, जाइस कपट्टी, सभओन् और् गलियोन् मेन् करटे हाइ, टकि लोग् उन् की बडै करे, माइन् टुम् से सच् कहट हू, कि वे अपन फ़ल् प चुके. परन्टु जब् टू डन् करे, टो जो टेर डहिन हत् करट हाइ, उसे टेर बन्य हत् न् जनने पाए. टाकि टेर डन् गुप्ट् रहे और् टब् टेर पिट जो गुप्ट् मेन् डेख्ट हाइ, टुझे प्रटिफ़ल् डेग.. *जब् टुम् उपसन करो, टो कपट्ट्यैएन् की नैन् टुम्हरे मुन्ह् पर् उडसी न् च्है रहे, क्योनकि वे अपन मुन्ह् बनाए रहटे हाइ, टकि लोग् उन्हेन् उपवसी जटेन् माइन् टुम् से सच् कहट हू, कि वे अपन प्रटिफ़ल् प चुके. परन्टु जब् टू उपवस् करे टो अपने सिर् पर् टेल् मल् और् मुन्ह् दए. टाकि लोग् नहीन् परन्टु टेर पिट जो गुप्ट् मेन् हाइ, टुझे उपवसी जने इस् डश मेन् टेर पिट जो गुप्ट् मेन् डेख्ट हाइ, टुझे प्रटिफ़ल् डेग.. अपने लिये प्रत्वी पर् दन् इकट्त न् करो जहन् कीड और् कै बिगड्टे हाइ, और् जहन् चोर् सेन्द लगटे और् चुरटे हाइन्. परन्टु अपने लिये स्वर्ग मेन् दन् इकट्त करो, जहन् न् टो कीड, और् न् कै बिगड्टे हाइ, और् जहन् चोर् न् सेन्द लगटे और् न् चुरटे हाइन्. क्योनकि जहन् टेर दन् हाइ वहन् टेर मन् भी लग रहेग. शरीर् क डिय अन्ख् हाइः इसलिये याडि टेरी अन्ख् निर्मल् हो, टो टेर सर शरीर् भी उजियल होग. परन्टु यडि टेरी अन्ख् बुरी हो, टो टेर सर शरीर् भी अन्दिअयर होग इस् करन् वह् उजियल जो टुझ् मेन् हाइ यडि अन्दकर् हो टो वह् अन्दकर् काइस बड होग. कोइ मनुश्य् डो स्वामियोन् की सेव नहीन् कर् सकट, क्योनकि वह् अएक् से बाइर् ओर् डूसरे से प्रएम् रखेग, व अएक् से मिल रहेग और् डूसरे को टुच्च्ह् जनेग टुम् परमेश्वर् और् दन् डोनो की सेव नहीन् कर् सकटे. *इसलिये माइन् टुम् से कहट हू, कि अपने प्रान् के लिये यह् चिन्ट न् करन कि हम् क्य खाएन्गे? और् क्य पीअएन्गे? और् न् अपने शरीर् के लिये कि क्य पाहिनेन्गे? क्य प्रान् भोजन् से, और् शरीर् वस्र् से बड्द्कर् नहीन्? अकश् के पाक्शिअयोन् को डेखो! वे न् बोटे हाइ, न् कट्ट्टे हाइ, और् न् ख्टोन् मेन् बट्टोरटे हाइन् टौभी टुम्हर स्वर्गीय् पिट उन् को खैलट हाइ क्य टुम् उन् से अदैक् मूल्य् नहीन् रख्टे. टुम् मेन् कौन् हाइ, जो चिन्ट करके अपनी अवस्त मेन् अएक् घडी भी बड्द सकट हाइ? और् वस्र् के लिये क्योन् चिन्ट करटे हो? जन्गली सोसनोन् पर् द्यन् करो, कि वाइ काइसे बड्द्टे हाइ, वे न् टो पारिश्रम् करटे हाइ, न् कटटे हाइन्. टौभी माइन् टुम् से कहट हू, कि सुलाइमन् भी, अपने सरे विभ्व् मेन् उन् मेन् से किसी के समन् वस्र् पाहिने हुअए न् त. इसलिये जब् परमेश्वर् माइडन् की घास् को, जो अज् हाइ, और् कल् भड् मेन् झोन्की जाएगी, अईस वस्र् पाहिनट हाइ, टो हे अल्पाविश्वसियो, टुम् को वह् क्योन्कर् न् पहिनाएग? इसलिये टुम् चिन्ट करके यह् न् कहन, कि हम् क्य खाएन्गे, य क्य पीअएन्गे, य क्य पहिनेन्गे? क्योनकि अन्यजाटि इन् सब् वस्टुओन् की खोज् मेन् रहटे हाइ, और् टुम्हर स्वर्गीय् पिट जनट हाइ, कि टुम्हेन् ये सब् वस्टुएन् चहिअए. इसलिये पाहिले टुम् उसे रज्य् और् दर्म की खोज् करो टो ये सब् वस्टुअएन् टुम्हेन् मिल् जाएन्गी. सो कल् के लिये चिन्ट न् करो, क्योकि कल् क डिन् अपनी चिन्ट अप् कर् लेग अज् के लिये अज् ही क डुख् बहुट् हाइ.. *डोश् मट् लगओ, कि टुम् पर् भी डोश् न् लगय जाए. क्योनकि जिस् प्रकर् टुम् डोश् लगटे हो, उसी प्रकर् टुम् पर् भी डोश् लगय जाएग और् जिस् नप् से टुम् नपटे हो, उसी से टुम्हरे लिये भी नप जाएग. टू क्योन् अपने भै की अन्ख् के टिनके को डेख्ट हाइ, और् अपनी अन्ख् क लट्त टुझे नहीन् सूझ्ट? और् जब् टेरी ही अन्ख् मे लट्त हाइ, टो टू अपने भै से क्योन्कर् कह् सकट हाइ, कि ल माइन् टेरी अन्ख् से टिनक निकल् डून्. हे कपट्टी, पहले अपनी अन्ख् मेन् से लट्त निकल् ले, टक् टू अपने भै की अन्ख् क टिनक भ्ली भन्टि डेख्कर् निकल् सकेग.. पाविट्र वस्टु कुटोन् को न् डो, और् अपने मोटी सूअरोन् के अगे मट् डलो अईस न् हो कि वे उन्हेन् पन्वोन् टले रौन्डेन् और् पलट्ट्कर् टुम् को फ़ाड् डलेन्.. *मोन्गो, टो टुम्हेन् डिय जाएग ड्डून्ड्दो, टो टुम् पओगे ख्ट्ट्ख्ट्टओ, टो टुम्हरे लिये खोल जाएग. क्योनकि जो कोइ मन्गट हाइ, उसे मिलट हाइ और् जो ड्डून्ड्द्ट हाइ, वह् पट हाइ? और् जो ख्ट्ट्ख्ट्टट हाइ, उसके लिये खोल जाएग. टुम् मेन् से अईस कौन् मनुश्य् हाइ, कि यडि उसक पुट्र उस् से रोट्टी मन्गे, टो वह् उसे पट्त्र् डे? व मच्ह्ली मन्गे, टो उसे सन्प् डे? सो जब् टुम् बुरे होकर्, अपने बच्चोन् को अच्च्ही वस्टुएन् डेन जनटे हो, टो टुम्हर स्वर्गीय् पिट अपने मन्गनेवलोन् को अच्च्ही वस्टुएन् क्योन् न् डेग? इस् करन् जो कुच्ह् टुम् चहटे हो, कि मनुश्य् टुम्हरे सत् करे, टुम् भी उन् के सत् वाइस ही करो क्योनकि व्यवस्त और् भ्विश्यड्व्क्टओन् की शैक्श यही हाइ.. सकेट् फ़ाट्ट्क् से प्रवेश् करो, क्योन्कि चौड हाइ वह् फ़ाट्ट्क् और् चकल् हाइ वह् मर्ग जो विनश् को पहुन्चट हाइ और् बहुटेरे हाइन् जो उस् से प्रवेश् करटे हाइन्. क्योनकि सकेट् हाइ वह् फ़ाट्ट्क् और् सकर हाइ वह् मर्ग जो जीवन् को पहुन्चट हाइ, और् तोडे हाइन् जो उसे पटे हाइन्. *इसलिये जो कोइ मेरी ये बटेन् सुनकर् उन्हेन् मनट हाइ वह् उस् बुडिमन् मनुश्य् की नै ट्तरेग जिस् ने अपन घर् चट्टन् पर् बनय. और् मेन्ह् बरस और् बड्देन् ऐ, और् अन्दिअयन् चली, और् उस् घर् पर् ट्ट्क्करेन् लगी, परन्टु वह् नहीन् गिर, क्योनकि उस् की नेव् चट्टन् पर् डली गै ती. परन्टु जो कोइ मेरी ये बटेन् सुनट हाइ और् उन् पर् नहीन् चलट वह् उस् निर्बुअड्द् इमनुश्य् की नैन् ट्तरेग जिस् ने अपन घर् बलू पर् बनय. और् मेन्ह् बरस, और् बड्देन् ऐ, और् अन्दिअयन् चली, और् उस् घर् पर् ट्ट्क्करेन् लगीन् और् वह् गिरकर् सट्यनश् हो गय.. [[ceb:Wali sa bukid]] [[da:Bjergprædikenen]] [[de:Bergpredigt]] [[en:Sermon on the Mount]] [[es:Sermón de la montaña]] [[fi:Vuorisaarna]] [[fj:Sa Vakatakila ko Jisu]] [[fr:Sermon sur la montagne]] [[he:הדרשה על ההר]] [[ia:Sermon sur le monte]] [[it:Discorso della Montagna]] [[ja:山上の垂訓]] [[ko:산상수훈]] [[mi:Kauhau i te Maunga]] [[my:Sermon on the Mount]] [[nl:Bergrede]] [[pl:Kazanie na górze]] [[pt:Sermão da Montanha]] [[ru:Нагорная проповедь]] [[sm:O le Lauga a Iesu i le Mauga]] [[sv:Bergspredikan]] [[th:เทศนาบนภูเขา]] [[vi:Bài giảng trên núi]] [[zh:山上寶訓]] [[zh-min-nan:San-siōng ê Kàu-hùn]] ब्रह्मगुप्त 4219 46131 2007-01-25T16:31:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Brahmagupta]] ब्रह्मगुप्त (५९८-६६८) एक भारतीय गणितज्ञ थे । वे उज्जैन की अन्तरिक्ष प्रयोगशाला के प्रमुख थे और इस दौरान उन्होने दो विशेष ग्रन्थ लिखे: [[ब्रह्मस्फुटसिद्धान्त]] (सन ६२८ में) और खन्डखड्यक (सन् ६६५ ई में) । ==गणितीय कार्य== ब्रह्मस्फुटसिद्धांत सबसे पहला ग्रन्थ माना जाता है जिसमें शून्य का एक विभिन्न अन्क के रूप में उल्लेख किया गया है । यही नहीं, बल्कि इस ग्रन्थ में ऋणात्मक (negative) अन्कों और शून्य पर गणित करने के सभी नियमों का वर्णन भी किया गया है । ये नियम आज की समझ के बहुत करीब हैं । हां, एक फ़र्क ज़रूर है कि ब्रह्मगुप्त शून्य से भाग करने का नियम सही नहीं दे पाये: ०/० = ० । ब्रह्मस्फुटसिद्धांत के साढ़े चार अध्याय मूलभूत गणित को समर्पित हैं । १२वां अध्याय, गणित, अंकगणितीय श्रृंखलाओं तथा ज्यामिति के बारे में है । १८वें अध्याय, कुट्टक ([[बीजगणित]]) में [[आर्यभट्ट]] के रैखिक अनिर्णयास्पद समीकरण(linear indeterminate equation, equations of the form ax − by = c) के हल की विधि की चर्चा है । ब्रह्मगुप्त ने द्विघातीय अनिर्णयास्पद समीकरणों (Nx<sup>2</sup> + 1 = y<sup>2</sup>) के हल की विधि भी खोज निकाली । गणित के सिद्धान्तों का ज्योतिष में प्रयोग करने वाला वह प्रथम व्यक्ति था । उसके ब्रह्मस्फुटसिद्धांत के द्वारा ही [[अरबों]] को भारतीय ज्योतिष का पता लगा । [[अब्बासिद]] [[ख़लीफ़ा]] [[अल-मंसूर]] (७१२-७७५ ईस्वी) ने [[बग़दाद]] की स्थापना की और इसे शिक्षा के केन्द्र के रूप में विकसित किया । उसने [[उज्जैन]] के [[कंकः]] को आमंत्रित किया जिसने ब्रह्मस्फुटसिद्धांत के सहारे भारतीय ज्योतिष की व्याख्या की । अब्बासिद के आदेश पर [[अल-फ़ज़री]] ने इसका [[अरबी भाषा]] में अनुवाद किया । ब्रह्मगुप्त ने चक्रीय चतुर्भुज के क्षेत्रफल निकालने की विधि भी निकाली । हेरोन का सूत्र, जो एक [[त्रिभुज]] के क्षेत्रफल निकालने का सुत्र है, इसका एक विशिष्ट रूप है । ब्रह्मगुप्त ने किसी [[वृत्त]] के क्षेत्रफल को एक समान क्षेत्रफल वाले वर्ग से स्थानान्तरित करने का भी यत्न किया । उसने पाई(pi)(३.१४१५९२६५) का मान १० के वर्गमूल(३.१६२२७७६६) के बराबर माना । उसने यह भी बताया कि चक्रीय चतुर्भुज के विकर्ण परस्पर लम्बवत होते हैं । ==ज्योतिष== *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] [[ca:Brahmagupta]] [[de:Brahmagupta]] [[en:Brahmagupta]] [[es:Brahmagupta]] [[fr:Brahmagupta]] [[it:Brahmagupta]] [[ja:ブラーマグプタ]] [[kn:ಬ್ರಹ್ಮಗುಪ್ತ]] [[lb:Brahmagupta]] [[pl:Brahmagupta]] [[pms:Brahmagupta]] [[sa:ब्रह्मगुप्त:]] [[sl:Brahmagupta]] [[sv:Brahmagupta]] डिमेन्शिया 4224 19854 2006-05-21T10:23:26Z DaGizza 338 Dimenshiyaa का नाम बदलकर डिमेन्शिया कर दिया गया है: in hindi स्मरणशक्ति की परेशानियाँ डिमेन्शिया क्या है\? कई कारण हैं जो स्मरणशक्ति\, वाक कौशल\, जजमेंट\, ओरियंटेशन और गणना में निपुणता को प्रभावित कर सकते हैं . यह ३० और ४० साल उम्र के लोगों तो भी हो सकता है लेकिन अधिकतर ६५ वर्ष से अधिक आयु वालों को ही होता है . डिमेन्शिया कितना काॅमन है\? ८५ वर्ष से अधिक आयु के करीबन आधे लोगों को डिमेन्शिया होता है. किस तरह की परेशानियाँ लोगों को संकेत करती हैं कि उन्हें डिमेन्शिया हो सकता है\? - स्मरणशक्ति खोना फोन नम्बर\, लोगों के नाम भूलना अपाॅइंटमेंट\, दवाई लेने के समय को भूलना अभी हुई घटनाओं को भूल जाना \(बीती हुई बातें याद रह सकती हैं \) बार बार वही प्रश्न करना या उसी बात को दोहराना - वाक शक्ति खोना सही शब्द या सही कहावत या मुहावरे के उपयोग में कठिनाई पढ़ाई लिखाई नही कर पाना किस तरह की परेशानियाँ लोगों को संकेत करती हैं कि उन्हें डिमेन्शिया हो सकता है\? - समय और दिशा ज्ञान खोना कन्फ्यूज़ हो जाना कि आज क्या तारीख है या हफ्ते का कौन सा दिन है भूल जाना कि वे कहाँ हैं और वह जगह किस लिये है गुम हो जाना और इधर उधर भटकना -गणना शक्ति खोना चीज़ें खरीदते समय जोड़\, बाकी न कर पाना पैसा सँभालने में मुश्किल होना - व्यक्तित्व और मूड में बदलाव भुलक्कड़पन\, स्मरणशक्ति की परेशानियोँ और डिमेन्शिया में क्या अन्तर है\? भुलक्कड़पन ः जब कोई आपको उस चीज़ की याद दिलाता है जो आप भूल गये हैं तो आपको आसानी से याद आ जाती है . यह सभी को होता है . स्मरणशक्ति की परेशानियाँ ः अगर कोई याद भी दिलाता है तो भी आपको याद नहीं आता . डिमेन्शिया ः इस में स्मरणशक्ति की परेशानियाँ शामिल हैं\, लेकिन आपको अन्य लक्षण भी हो सकते हैं जैसे कि दिशा भूलना\, निर्णय शक्ति\, और सोचने की योग्यता को खोना अगर आपको स्मरणशक्ति की परेशानियाँ हैं तो आपको डाॅक्टर से जळी से जळी मिलना चाहिये डिमेन्शिया होने के क्या कारण हैं\? आ?? आल्ज़हाइमर रोग \(३९ प्रतिशत\) आ?? खून की नाड़ी या दिल का रोग \(१४ प्रतिशत\) आ?? पार्किंसनस रोग \(८ प्रतिशत\) आ?? एक से अधिक कारण \(११ प्रतिशत\) आ?? शराब आ?? खराब आहार आ?? डिहाइड्रेशन आ?? दवाई\, विशेषतः यदि व्यक्ति कई तरह की ले रहा हो आ?? स्लीप एप्निया \(सोने में परेशानी\) आ?? मस्तिष्क में ट्यूमर आ?? डायबिटीज़ आ?? डिप्रेशन आल्ज़हाइमर रोग क्या है\? आ?? प्रेसिडेंट रीगन को यह रोग था . यह एक प्रकार का डिमेन्शिया है. आ?? शुरू की अवस्था में इसे पहचानना मुश्किल है . आ?? यह समय के साथ बढ़ता जाता है . आ?? दवाइयों से इसके लक्षणों पर काबू पाया जा सकता है . खून की नाड़ी और दिल से सम्बंधी डिमेन्शिया क्या है\? आ?? वे लोग जिन्हें हाइ ब्लड प्रेशर\, डायबिटीज़ है\, जो सिगरेट पीते हैं या जो ओवरवेट \(मोटे\) हैं और व्यायाम नहीं करते उन्हें डिमेन्शिया अधिक होता है आ?? यह स्मरणशक्ति की परेशानियों से शुरू होता है लेकिन दवाइयों से इसे मस्तिष्क में अधिक क्षति करने से रोका जा सकता है . क्या डिमेन्शिया के कारणों को पलटा या रोका जा सकता है \? थायरोइड में अव्यवस्था\, खराब आहार\, दवाइयों के साइड इफेक्ट स्मरणशक्ति परेशानियों के आम कारण हैं . अगर इन्हें शुरू की अवस्था में पहचान लिया जाये तो इन्हें पलटा या इन्हें बढ़ने से रोका जा सकता है . डिमेन्शिया की पहचान कैसे होती है \? डाॅक्टर टेस्ट करते हैं डिमेन्शिया के कारणों को ढ़ूँढ़ने के लिये जिन्हें ठीक किया जा सकता है अगर आपको पिछले स्लाइड्स में वर्णित लक्षण हैं तो डाॅक्टर से मिलिये . क्या डिमेन्शिया से बचा जा सकता है \? हाइ ब्लड प्रेशर\, डायबिटीज़\, हाइ कोलेस्ट्रोल\, दिल सम्बन्धी रोग\, डिप्रेशन और थायरोइड डिसओर्डर के लिये दवाई खाइये और इसे नियंत्रण में रखिये सिगरेट मत पीजिये\, संतुलित भोजन करिये\, और नियमित व्यायाम कीजिये . अपने मस्तिष्क का प्रयोग कीजिये पोज़िटिव एटीट्यूड रखिये चीजें जो डिमेन्शिया होने से बचा सकती हैं हरी चाय सफ़ेद या लाल वाइन करी कच्ची मछली \(सूशी\) टमाटर बोर्ड गेम बीच की उंगली को मालिश करना डिमेन्शिया ग्रसित लोगों के लिये प्रोग्राम और सेवाएँ डिमेन्शिया और क्या किया जा सकता है के बारे में शिक्षा सेफ रिटर्न कार्यक्रम होम केयर काॅउन्सेलिंग अडल्ट डे सर्विसेज़ रेस्पाइट सर्विसेज़ नर्सिंग होम सेफ रिटर्न कार्यक्रम एक नैशनल रगिस्ट्री उन लोगों की जो इधर उधर घूमते हैं और खो सकते हैं . ये खोए व्यक्ति को ढ़ूँढ़ने में मदद करती है . आप इस एजेंसी के द्वारा निःशुल्क रजिस्ट्रेशन कर सकते हैं . स्मरणशक्ति की परेशानियोँ वाले व्यक्ति की फोटो भेजें . आप स्मरणशक्ति की परेशानियोँ वाले लोगों की मदद कैसे कर सकते हैं \? ऐसा प्रश्न न पूछिये जिसका उत्तर उन्हें देना पड़े . अगर वे एक ही बात बार बार पूछें तो बेसब्र नहीं हो . उनका आदर करें\, ध्यान रखें और उनके साथ प्रेम का बर्ताव करें . मुस्कुराएँ और बहस न करें परिवार के लिये सीखें कि स्मरणशक्ति की परेशानियों वाले व्यक्ति की मदद कैसे करें स्मरणशक्ति की परेशानियों वाले व्यक्ति की देखभाल करने के लिये ज़रूरी सहायता माँगें अपना खयाल रखें सुझाव अगर व्यक्ति खो जाये तो स्मरणशक्ति की परेशानियों वाले व्यक्ति को घर से निकलने से रोकने के लिये ः दरवाज़े बन्द \(ताला लगा\) कर रखें दरवाज़े पर घंटी लगायें ताकि जब वे उसे खोल रहे हों तो आपको सुनाई पड़े यह पक्का करें कि उनके पास नाम और पते वाला आइडेन्टिफिकेशन है\, जैसे कि सेफ रिटर्न प्रोग्राम का ब्रेसलेट या माला शौचालय सम्बन्धी सुझाव अगर व्यक्ति को शौचालय जाने में मुश्किल हो रही हो तो ः शौचालय के दरवाज़े पर बड़ा चिन्ह या फोटो लगायें जिससे वे उसे पहचान सकें उन्हें हर दो घंटे पर शौचालय जाने के लिये प्रोत्साहित करें उन्हें आरामदायक वस्त्र पहनायें कैफीन एवं ऐसे अन्य पदार्थों को कम करें जिनके कारण शौच अधिक जाना पड़ता है खाने के बारे में सुझाव अगर खाना खिलाने में मुश्किल हो रही हो तो ः खाना शान्त स्थान पर खायें\, टी वी बंद कर दें एक समय एक तरह का खाना ही दें ऐसा खाना दें जो उँगलियों से खाया जा सकता है अगर व्यक्ति को गुस्सा आ जाये या वह खाना नहीं चाहता तो उसे मेज़ से ले जायें और कुछ देर बाद फिर खाने की कोशिश करें समय बताने और चीज़ें खोजने के लिये सुझाव स्मरणशक्ति खोने की प्रारम्भिक अवस्था के लोगों के लिये : ऐसी घड़ी का प्रयोग करें जिसके नम्बर बड़े और पढ़ने में आसान हों ड्राअर\, अलमारी\, कोठरी आदि पर चिन्ह या चित्र लगायें चश्मे जैसेए चीज़ें हमेशा एक ही स्थान पर रखें सोने के बारे में सुझाव जब व्यक्ति को सोने में परेशानी हो तो ः नैप का समय कम कर दें व्यक्ति से कहें कि वे दिन के समय व्ययाम करें डाॅक्टर से बात करें राम के समय की मुश्किलों के बारे में सुझाव अगर व्यक्ति रात को नहीं सो पाता है तो ः गिरने और चोट से बचाने के लिये बत्ती जलाये रखें व्यक्ति को दिन के समय व्यस्त रखें जिससे वे रात के समय थके हों शांत वातावरण रखें बातचीत के लिये सुझाव अगर व्यक्ति को बोलने सुनने में मुश्किल हो रहि है तो ः छोटे और सरल वाक्यों का प्रयोग करें जो कहा हो ठीक उसी को दोहरायें व्यक्ति को जवाब देने के लिये एक मिनट इन्तेज़ार करें ज़ोर से नहीं बोलें जब उनसे बात करें तो उन्हें छुयें उन्हें आपसे बात करने के लिये प्रोत्साहित करें व्यक्ति के काम को देखें गुस्से को सँभालने के लिये सुझाव अगर व्यक्ति गुस्सा हो जाये तो शान्त और कोमल आवाज़ में बोलें व्यक्ति को दूसरे कमरे में कुछ और करने के लिये ले जायें ऐसी अन्य स्थिति से दूर रहें जो व्यक्ति में क्रोध उत्पन्न करती है याद रखें कि जैसे समय बीतेगा क्रोध शान्त हो जायेगा व्यक्ति को शान्त करने के लिये सुझाव जब व्यक्ति बेचैन या उत्तेजित है उनसे धीरे से और शान्ति का बर्ताव करें उनकी पहचान का संगीत बजायेँ या जानी पहचानी फोटो देखें यह मालूम करने की कोशिश करें कि वे क्यों उत्तेजित हैं व्यक्ति को सैर के लिये ले जायें या उन्हें कोई काम दे दें डाॅक्टर से दवाई के बारे में बात करें सुझाव अगर व्यक्ति आप पर आरोप लगाये किसी पर चोरी या चोट लगाने का आरोप लगाना एक आम लक्षण है बहस नहीं करें उन्हें खोयी वस्तु ढ़ूढ़ने में मदद करें उनको अपने प्रेम का हौसला दें परिवारा को मदद सीखें कि स्मरणशक्ति की परेशानियाँ क्या हैं और उनके बारे में क्या किया जा सकता है परिवार के सदस्यों को मौका दें कि वे अपनी भावनाओं जैसे कि क्रोध\, दुःख\, निराशा\, गिल्ट को प्रकट कर सकें ऐसे अन्य व्यक्तियों से बात करें जो स्मरणशक्ति परेशानियों से ग्रसित लोगों की देखभाल कर रहे हैं परिवार के रूप में उन चीज़ों को करें जो आपको आनद देती थीं परिवारा को मदद\, जारी स्मरणशक्ति की परेशानियों वाले व्यक्ति की देखभाल में परिवार के अन्य सदस्यों की मदद लें अडल्ट डे सर्विसेज़ या होम केयर सर्विसेज़ का प्रयोग करें किसी को दोष नहीं दे - ये किसी की गलती नहीं है जब घर में व्यक्ति की देखभाल करना सम्भव नहीं है तो नर्सिंग होम के बारे में सोचें समाप्ति स्मरणशक्ति की परेशानियों वाले व्यक्ति की देखभाल करना आसान नहीं है . इसके लिये तपस्या और समर्पण चाहिये . यह आपके परिवार के छुपे हुए गुणों और निपुणताओं को खोजने और बढ़ाने का मौका देता है . Dimenshiyaa2 4225 13682 2005-09-30T14:34:32Z Shree 4 Dimenshiyaa - To be edited & wikified दादी माँ की स्मरण शक्ति \"भारत में इस प्रकार के रोग को गम्भीर चित्त विक्षेप कहते हैं . हमें इसके उपचार की आवश्यकता नहीं होती . फिर भी हमें इस प्रकार के रोगी का विशेष ध्यान रखना\, उनकी देखभाल करना\, उन्हें प्यार देना\, उनके जीवन को मधुर बनाना चाहिये . हमें उनको ताजी हवा से भरपूर सुरम्य\, स्फूर्तिदायक सुन्दर स्थानों पर मस्ती एवं आनन्द देने के लिये ले जाना चाहिये . यह डाॅक्टर के पास रोग के निदान\, उपचार या दवाई के लिये जाने से अधिक महत्वपूर्ण है .\" ये विचार एक ६८ वर्षीय महिला ने स्मरण शक्ति की समस्याओं तथा उनके इलाज के लिये क्या किया जाय के विषय में अध्ययन करने के बाद लिखे . यह बेइलाज है \- तुम कुछ नहीं कर सकते\, ऐसी धारणा वाली वह अकेली नहीं हैं . लेकिन अब यह सच नहीं रहा . आज कई ऐसे साधन उपलब्ध हैं जिनका प्रयोग किया जा सकता है . स्मरण शक्ति क्षीण करने वाले रोग होने के अनेक कारण हैं और इनमें से कुछ का इलाज या उपचार हो सकता है . उदाहरणतः पार्वती की दादी माँ को जिस प्रकार की स्मरणशक्ति एवं व्यवहार संबन्धी समस्याएँ हैं उनका इलाज है . कुछ जो बेइलाज रोग हैं विशेषतः उनका पता यदि उनकी आरम्भिक अवस्था में चल गया हो तो उन्हें बढ़ने से रोका जा सकता है . पार्वती जब अपनी दादी माँ को ग्रोसरी स्टोर ले कर जाती तो हर सप्ताह उसे शर्म महसूस होती क्योंकि दादी माँ पार्वती का नाम भूल जातीं\, तो कभी घर में दस पैकेट जीरा होते हुए भी दस और पैकेट खरीद लेतीं\, कभी घर जाते समय कार में बैठने से इन्कार कर देतीं . दादी माँ अकेले रहती हैं \, अतः पार्वती हर बार उन्हें घर छोड़ते समय चिन्तित रहती थी . यदि परिवार अभी भी भारत में होता तो दादी माँ की देखभाल करने की समस्या नहीं खड़ी होती . पार्वती उनकी सबसे नज़दीकी रिश्तेदार है जो सबर्ब में २० मील की दूरी पर रहती है . वह प्रतिदिन काम पर जाती है \, उसके तीन छोटे बच्चे हैं . वह कुछ ऐसी व्यवस्था करने के लिये बेचैन है जिससे वह आश्वस्त रहे कि दादी माँ सुरक्षित हैं . पार्वती की सहेली जो नर्स है\, उसने उसे ऐसी कई प्रकार की स्थितियों से अवगत कराया जिनके कारण स्मरण शक्ति एवं विचित्र व्यवहार की समस्याएँ उत्पन्न होती हैं . उसने उस क्लीनिक में जहाँ वह काम करती है\, कुछ टेस्ट कराने के लिये पार्वती की दादी माँ के आने की व्यवस्था की . किस कारण से यह समस्या है टैस्ट से ही पता चलेगा . वास्तव में टैस्ट से ज्ञात हुआ कि ब्लड शुगर तथा ब्लड सर्क्युलेशन के कारण दादी माँ को यह सम्स्याएँ होती हैं . यह थायरोइड के कारण भी हैं . इन स्थितियों के सम्मिश्रण के कारण वह अत्यन्त कन्फ्यूज़्ड तथा भुलक्कड़ हैं . अच्छी खबर यह है कि दादी माँ की सम्स्याओं को ठीक करने के लिये ऐसी दवाइयाँ उपलब्ध हैं जिनसे उनका भुलक्कड़पन तथा कन्फ्यूज़न खतम हो गया . इससे पार्वती आराम की साँस ले सकी तथा दादी माँ से मिलने जाने के अन्तराल में निश्चिन्त रह सकी . यदि टैस्ट से यह पता चलता कि दादी माँ के मस्तिष्क में असाध्य रोग है जिसके कारण यह समस्याएँ हैं तो क्या होता \? कन्फ्यूज़न यदि वास्तव में किसी विशेष प्रकार के चित्त विक्षेप के कारण होता तो ऐसी दवाइयाँ हैं जिनके द्वारा रोग के बढ़ने की गति को धीमा करके उन्हें लाभ पहुँचाया जाता . और यदि यह भी संभव नहीं होता तो दादी माँ की सुरक्षा में मदद के लिये एक असिस्टैन्ट दिया जाता . स्मरणीय महत्वपूर्ण तथ्य यह है कि स्मरण शक्ति की क्षीणता तथा विचित्र व्यवहार के लिये कई कारण उत्तरदायी हैं जिनमें से कुछ का इलाज हो सकता है . परन्तु जब तक उसका मेडिकल एसेस्मेन्ट किसी ऐसे डाॅक्टर से न कराया जाये\, जो स्मरणशक्ति एवं विचित्र व्यवहार के रोग के कारणों को जानने में दक्ष है\, विशेषज्ञ है और जो उचित ट्रीतमेन्ट के लिये सलाह न दे\, तब तक तुम्हें यह ज्ञात नहीं होगा . स्मरण शक्ति की समस्याएँ क्या किया जा सकता है \? १. नार्मल एजिंग क्या है \? एजिंग का प्रभाव मस्तिष्क की नयी सूचना सीखने या याद रखने की योग्यता पर पड़ सकता है . फिर भी\, नार्मल एजिंग में स्मरण शक्ति की सम्स्याएँ दिन प्रतिदिन की गतिविधियों में हस्तक्षेप नहीं करतीं . २. एजिंग कब नार्मल नहीं है \? जब स्मरण शक्ति की समस्याएँ निर्णय\, व्यवहार तथा बातचीत जैसे दैनिक कार्यों में हस्तक्षेप करती हैं और उस स्तर से बहुत नीचे कार्य करती हैं जिस पर वह सामन्यतः कार्य करता है तब वह नार्मल नहीं हैं . ऐसा व्यक्ति चित्त विक्षेप से पीड़ित है . ३. चित्त विक्षेप क्या है \? कुछ लक्षणों के समूह का नाम चित्त विक्षेप है . जब किसी को चित्त विक्षेप होता है तब उनके प्रतिदिन के कार्य व्यवहारों से जुड़ी सामाजिक योग्यता एवं सोचने की शक्ति का क्षय होने लगता है . इसके कई कारण हैं . चित्त विक्षेप का प्रथम लक्षण व्यक्ति व्यक्ति में अलग पाया जाता है . चित्त विक्षेप की प्रारम्भिक अवस्था में दिखने वाले कुछ लक्षण यहाँ व्यक्त हैं ः बार बार वही प्रश्न पूछना एवं एक ही बात दोहराना . हाल में हुई पारिवारिक घटनाएँ भूलना जैसे परिवार में विवाह . जाने बूझे स्थानों को भी भूल जाना . बिल अदा करना भूलना या उसी बिल का बार बार भुगतान करना . जाने बूझे भोजन को पकाना भूल जाना . अकारण ही मूड और व्यवहार में भयंकर परिवर्तन जैसे कि एकदम शान्त रहते रहते एकदम से आँसू बहाने लगना या क्रोध करना निरर्थक निर्णय उचित शब्द का प्रयोग करने में कठिनाई होना वाहन चलाने के तरीके में अन्तर असुरक्षित कार्य करना जैसे स्टोव खुला छोड़ देना\, जलती सिगरेट के बारे में भूल जाना या वहाँ से चले जाना\, अथवा दरवाज़े खुले छोड़ देना . ४. आल्ज़्हाइमर रोग क्या है \? आल्ज़्हाइमर रोग चित्त विक्षेप का सबसे सामान्य प्रारूप है . यह एक या अधिक सोचने की शक्तियों जैसे कि ओरियन्टेशन\, भाषा अथवा ध्यान देने में समस्याओं के द्वारा जाना जाता है . मस्तिष्क की सेल्ज़ में अन्दर और बाहर से फिज़िकल परिवर्तन होने लगते हैं जिनका असर मस्तिष्क की ठीक काम करने वाली योग्यता पर पड़ता है . इस रोग में समय के साथ स्मरणशक्ति की समस्याएँ बिगड़ती जाती हैं . ५. चित्त विक्षेप से मिलते जुलते लक्षण अन्य किन रोगों में होते हैं जो कि ठीक किये जा सकते हैं \? डायबिटीज़\, हार्ट डिज़ीज़\, हाई ब्लड प्रेशर\, स्ट्रोक\, डिप्रेशन\, असंतुलित थायरोइड\, नशे या दवाइयों से ये समान लक्षण हो सकते हैं . ६. आप कैसे जान सकते हैं कि किसी व्यक्ति को आल्ज़्हाइमर रोग है \? आल्ज़्हाइमर रोग का पक्का निदान मृत्यु के बाद मस्तिष्क की जाँच करके ही किया जाता है . फिर भी\, उन टैस्टों को जिनसे चित्त विक्षेप के कारणों का पता चले किया जा सकता है . यदि अन्य कोई कारण नहीं मिलता तो डाॅक्टर आल्ज़्हाइमर रोग की सम्भावना का निदान करते हैं . मेडिकल हिस्ट्री के साथ कई रोटीन टैस्ट कराये जाते हैं जैसे कि मानसिक स्थिति की परीक्षा\, न्यूरोलाॅजिकल परीक्षा\, लेबोरटरी में ब्लड टेस्ट\, एक्स रे तथा मस्तिष्क की तस्वीरें . ७. आल्ज़्हाइमर और चित्त विक्षेप रोग से कितने लोग पीड़ित हैं \? ६५ वर्षीय ५ से १० प्रतिशत लोग आल्ज़्हाइमर रोग से पीड़ित हैं . ८५ वर्ष या उससे अधिक उम्र पर यह ३० से ४० प्रतिशत तक पाया जाता है . ८. आल्ज़्हाइमर रोग के लिये क्या कोई ट्रीटमेन्ट है \? हाँ\, ऐसी दवाइयाँ हैं जिनसे इस रोग को बढ़ने से रोका जा सकता है तथा ऐसी दवाइयाँ भी हैं जो अनियंत्रित क्रोध\, भ्रांति\, मिथ्या विश्वास जैसे व्यवहारों को नियन्त्रण में रखती हैं . ये दवाइयाँ कम मात्रा में\, वह भी डाॅक्टर की देखभाल और निर्देशन में देनी चाहिये . ९. स्मरण शक्ति से पीड़ित व्यक्ति को क्या मदद मिल सकती है \? प्रारम्भिक अवस्थाओं में रोग में सुधार की कितनी उम्मीद की जाय यह जान कर वह और उसका परिवार योजना बनाने का लाभ पा सकता है . अंग्रेज़ी और अन्य कई भाषाओं में मुद्रित और दर्शनीय सामग्री प्राप्त है . कुछ लोगों को स्मरणशक्ति की समस्याओं से जूझते हुए अन्य लोगों से बात करके लाभ प्राप्त होता है . आरंभिक स्थिति में स्मरणशक्ति खोने की गति को धीमा करने में दवाइयाँ प्रभावशाली काम करती हैं . बाद की स्थिति में\, जैसे ही व्यक्ति की अधिकांश स्मरण शक्ति का क्षय हो जाता है\, वह अडल्ट डे प्रोग्राम में रहने का लाभ पा सकता है . वह नर्सिंग होम में रहने का लाभ पा सकता है जहाँ उसे अधिक प्रोफ़ेशनल केयर मिल सकती है . १०. परिवारों के लिये क्या मदद प्राप्य है \? परिवारों को जानना चाहिये कि रोग सुधार के बारे में कितनी आशा लगाएँ तथा विभिन्न प्रकार के व्यवहार का वे कैसे उत्तर दें . अंग्रेज़ी तथा अन्य कई भाषाओं में सूचनाएँ उपलब्ध हैं . मुद्रित\, दर्शनीय\, इन्टरनेट पर भी सूचनाएँ प्राप्य हैं . विशेषज्ञों से बात करने के अवसर प्राप्य हैं . ऐसे लोगों से बात करने के अवसर प्राप्य हैं जो कि अपने किसी सम्बन्धी के लिये समान परिस्थिति से गुज़र रहे हैं . स्मरणशक्ति की सम्स्याओं की चिन्ताजनक दशा में रोगी की देखभाल करने वाले पारिवारिक सदस्य को मानसिक और शारीरिक तनाव से विश्राम देने के लिये कुछ नियोजित प्रोग्राम भी हैं . जैसे कि अडल्ट डे प्रोग्राम जहाँ स्मरणशक्ति की समस्या वाला व्यक्ति सुरक्षित वातावरण में आधे या पूरे दिन रह सकता है . घर में सपोर्ट जहाँ कोई आपके घर आकर आपके काम में हाथ बँटाये\, आपके संबन्धी की वैयक्तिक देखभाल करे . ऐसे निवासस्थान भी हैं जहाँ स्मरणशक्ति की समस्या का रोगी रात भर या लम्बे समय तक आपको अवकाश देने के लिये रह सकता है . स्मरणशक्ति की सम्स्याओं का आकलन स्मरणशक्ति की सम्स्याओं को आँकने में सर्वप्रथम यह जानना है कि किसी व्यक्ति की भूलने की प्रवृत्ति के साथ मनोभाव तथा व्यवहार में क्या परिवर्तन होते हैं . स्मरण शक्ति खोने के कारण ठीक भी हो सकते हैं . आल्ज़्हाइमर रोग की बढ़त की गति को धीमा किया जा सकता है . वास्तव में जब तक यह सिद्ध न हो कि अन्य रोगों एवं दशाओं के कारण स्मरणशक्ति की सम्स्याएँ उत्पन्न हुई हैं\, कोई डाॅक्टर आल्ज़्हाइमर रोग का निदान नहीं कर सकता . डाॅक्टर के आॅफिस जाने के पहले डाॅक्टर के आॅफिस में समय की बचत होगी यदि कोई ऐसा व्यक्ति जो रोगी को जानता है उसके रोग के लक्षणों के विषय में जानकारी दे . अगले पृष्ठ पर चार्ट देखिये . मेडिकल एसेसमेन्ट के लिये नियुक्त दिन रोगी की स्मरणशक्ति की सम्स्याओं का चार्ट लायें . चश्मा\, सुनने की मशीन\, चलने में प्रयुक्त साधन\, ली जानेवाली दवाइयों की सूची\, अन्य व्यक्तिगत चीज़ें जिनकी मदद से रोगी की समस्या को समझने में मदद मिले\, आदि भी ले कर आयें . यदि आपके पास रोगी की मेडिकल हिस्ट्री (हाल में हुए फिज़िकल जाँच की रिपोर्ट\, पिछली सर्जरी की सूचनाएँ आदि)हों तो उन्हें अपाॅ_इन्टमेन्ट के दिन साथ लायें . डाॅक्टर रोगी की याद रखने\, समझने\, बात करने\, संक्षिप्त गणना करने की क्षमता को जाँचेगा . रोगी से किसी शब्द की स्पेलिंग को उल्टा बोलने को\, वाक्य लिखने को\, या डिज़ाइन उतारने को कहा जा सकता है . डाॅक्टर रोगी के खाना खाने की आदतों के बारे में पूछेगा . वह ब्लड प्रेशर और पल्स चेक करेगा . वह अन्य बीमारियोँ\, जैसे कि दिल या साँस के रोग\, जो स्मरणशक्ति की समस्या का कारण हो सकते हैं\, उनके बारे में भी मालूम करेगा . कभी कभी न्यूरोलोजिस्ट रोगी का परीक्षण करेगा\, यदि नहीं तो रेग्युलर डाॅक्टर ही मस्तिष्क और नर्वस सिस्टम की समस्याओं का परीक्षण करेगा . डाॅक्टर माँसपेशी\, आँख का हिलना डुलना\, स्पीच तथा सेन्सेशन के कोआर्डिनेशन की जाँच करेगा . डाॅक्टर घुटने को थपथपा के उसके असर को देखेगा\, हाथ और पैर की चेतना को महसूस करने की क्षमता को चैक करेगा और बोलने में परेशानी के लिये सुनेगा . फौलोअप टैस्ट डाॅक्टर ब्लड टैस्ट कराने की आअज्ञा दे सकता है . टैस्ट से अनीमिया\, इन्फेक्शन\, डायबिटीज़\, थायरोइड\, किडनी\, लिवर आदि में समस्या का पता चलता है फिर वह उसका इलाज करेगा . एक टैस्ट जिससे मस्तिष्क की कार्यरत लहरें अथवा मस्तिष्क की आकृति दिखती है\, ऐसे टैस्ट को कराने की आज्ञा डाॅक्टर दे सकता है . कभी कभी एक सायकियाट्रिस्ट भी उससे मिल सकता है यह मालूम करने के लिये कि कहीं व्यक्ति डिप्रेस्ड तो नहीं है . पद्यानुवाद 4228 13694 2005-09-30T15:16:29Z Shree 4 [[पद्य]] रूप में [[छन्द]] में [[अनुवाद]] पद्यानुवाद कहलाता है । यह [[गद्य]] से हो सकता है अथवा अन्य भाषाओं के [[पद्य]] से हो सकता है जैसे कि श्रीमद्‌[[भगवद्गीता]] के।[[श्लोकों]] का [[हिन्दी]] में [[श्रीहरिगीता]] में रूपान्तर . {{substub}} बॉम्बे 4230 24557 2006-08-12T02:41:54Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[मुम्बई]] बंबई 4231 24558 2006-08-12T02:41:59Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[मुम्बई]] विकिपीडिया:विकिपीडिया क्या नहीं है 4234 30791 2006-10-15T13:12:02Z Matra 768 made invisible few words [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not What Wikipedia is not] <!-- कया इसमे हिनदी शबदकोश मिल सकता है --> मुख्य मंत्री 4247 16464 2006-02-23T08:00:06Z Manoj k 427 कर्नाटक के मुख्य मन्त्री कुमारश्वामी हैं. मारवाड़ी भाषा 4251 32516 2006-10-26T13:51:15Z Soman 638 '''मारवाङी''' [[राजस्थान]] मे बोली जाने वाली एक क्षेत्रीय [[भाषा]] है। [[br:Marwareg]] [[en:Marwari language]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] Template:Translate 4264 14896 2005-12-21T02:39:10Z Spundun 73 [[Category:Translate]] [[Category:Translate]] कोयम्बतूर 4273 14907 2005-12-21T04:58:39Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} '''कोयम्बतूर''' दक्षिण [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] प्रान्त का एक जिला है। [[category:शहर]] स्वामी दयानन्द 4274 20942 2006-06-09T08:48:44Z YurikBot 240 robot Modifying: [[en:Swami Dayananda Saraswati]] '''महर्षी स्वामी दयानन्द सरस्वती''' (१८२४-१८८३) आधुनिक भारत के महान चिंतक, सुधारक, देशभक्त थे। स्वामी दयानन्द(१८२४-१८८३) का जन्म भारत के गुजरात प्राँत में हुआ था। उन्हों ने १८७५ में एक महान [[हिन्दू]] सुधारक सन्गठन - [[आर्य समाज]] की स्थापना की। वे एक सन्यासी तथा एक महान चिंतक थे। उन्हों ने [[वेदों]] की सत्ता को सदा सर्वोपरी माना। स्वामीजी ने [[कर्म सिद्धांत]], [[पुनर्जन्म]], ब्रह्मचर्य तथा सन्यास को अपने दर्शन के चार स्तम्भ बनाये। स्वामीजी प्रचलित धर्मों में व्याप्त बुराइयों का कड़ा खंडन करते थे फिर वह चाहे सनातन धर्म हो या [[इस्लाम]] हो या [[ईसाइ]] धर्म हो। अपने महा ग्रंथ [["सत्यार्थ प्रकाश"]] में स्वामीजी ने सभी मतों में व्याप्त बुराइयों का खण्डन किया है। उनके समकालीन सुधारकों से अलग, स्वामीजी का मत शिक्षित वर्ग तक ही सीमित नहीं था अपितु आर्य समाज ने भारत के साधारण जन मानस को भी अपनी ओर आकर्षित किया। {{stub}} [[de:Dayananda]] [[en:Swami Dayananda Saraswati]] [[sv:Swami Dayananda]] ईरोडु 4278 14905 2005-12-21T04:57:48Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} '''ईरोडु''' दक्षिण [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] प्रान्त का एक जिला है। [[category:तमिलनाडू]] [[category:शहर]] नेल्लूर् 4279 14904 2005-12-21T04:57:37Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} '''नेल्लूर्''' दक्षिण [[भारत]] के [[आंध्र प्रदेश]] प्रान्त का एक जिला है। [[Category: शहर]] ओन्गोल् 4280 14903 2005-12-21T04:57:14Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} '''प्रकाशम्''' दक्षिण [[भारत]] के [[आंध्र प्रदेश]] प्रान्त का एक जिला है। [[ओन्गोल्]] [[प्रकाशम्]] का राजदानि है। प्रकाशम् 4281 21451 2006-06-21T06:41:09Z Mitul0520 211 '''प्रकाशम्''' दक्षिण [[भारत]] के [[आंध्र प्रदेश]] प्रान्त का एक जिला है। [[ओन्गोल्]] प्रकाशम् का राजदानि है। {{stub}} गांधीनगर 4285 14901 2005-12-21T04:56:34Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} गांधीनगर भारत का दुसरा एसा शहर है जीसे पुरी तरह आयोजन से बसाया गया हे. एसे ग़ीन सीटी कहा जाता हे. सचीवालय ओर मंतीओ के नीवास भी यहा पर हे. सेलम् 4289 14900 2005-12-21T02:55:31Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} '''सेलम्''' दक्षिण [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] प्रान्त का एक जिला है। [[category:तमिलनाडू]] [[category:शहर]] ब्रजभाषा 4293 14899 2005-12-21T02:54:36Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} बृज भाषा का विकास हुआ है मुख्यत: पूर्वी उत्तरप्रदेश और उससे लगते राजस्थान व मध्यप्रदेश में. मथुरा,भरतपुर,आगरा,ग्वालियर आदि इलाकों में आज भी मुख्य सम्वाद की भाषा है. इस एक पूरे इलाके में बृज या तो मूल रूप में या हल्के से परिवर्तन के साथ विद्यमान है. इसीलिये इस इलाके के एक बड़े भाग को बृजांचल भी कहा जाता है. कई भक्त कवियों ने अपनी रचनाएं इसी भाषा में लिखी हैं जिनमें प्रमुख हैं सूरदास, रहीम इत्यादि. हिन्दी फिल्मों में भी, गीतों में बृज के शब्दों का प्रमुखता से प्रयोग किया गय है. विकिपीडिया:लेख जो अपने प्रारम्भिक अवस्था में हैं 4340 44626 2007-01-20T14:11:24Z 203.115.64.20 hindi indra gandi stupied hai तिरुवनन्तपुरम 4353 14412 2005-11-13T22:24:30Z 203.197.74.148 #REDIRECT[[त्रिवेन्द्रम]] जनकपुर 4357 20825 2006-06-09T06:19:45Z YurikBot 240 robot Adding: [[fr:Janakpur]] {{stub}} जनकपुर [[नेपाल]] का प्रसिद्ध धार्मिक स्थल है, जहां [[सीता]] माता का जन्म हुआ था। ये नगर प्राचीन काल में मिथिला की राजधानी माना जाता है। [[en:Janakpur]] [[fr:Janakpur]] [[pl:Janakpur]] [[sv:Janakpur]] शिव 4359 41140 2007-01-04T11:33:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[et:Šiva]] [[Image:Sivakempfort.jpg|thumb|120px|शिव की मूर्ति]] '''शिव''' [[ईश्वर]] का रूप हैं। [[हिन्दू]] धर्म के प्रमुख [[देवता]]ओं में से हैं । [[वेद]] में इनका नाम [[रुद्र]] है। यह व्यक्ति की चेतना के अन्तर्यामी हैं। इनकी अर्धाङ्गिनी ([[शक्ति]]) का नाम [[पार्वती]] है। इनके पुत्र [[स्कन्द]] और [[गणेश]] हैं। शिव के कुछ अन्य नाम है [[शंकर]], [[महादेव]], [[पशुपतिनाथ]], [[गंगाधर]], [[नटराज]], और [[त्रिनेत्र]] । शिव अधिक्तर चित्रों में [[योगी]] के रूप में देखे जाते हैं और उनकी [[पूजा]] [[लिंग]] के रूप में की जाती है । ==ज्योतिर्लिंग== ''(मुख्य लेख [[ज्योतिर्लिंग]])'' भगवान शिव के [[भारत]] में १२ ज्योतिर्लिंग है। यह सब [[तीर्थस्थान]] हैं। ==शिवरात्रि== ''(मुख्य लेख [[शिवरात्रि]])'' '''शिवरात्रि''' भगवान शिव का प्रमुख पर्व है। इसमे [[आत्मा]] और [[परमात्मा]] का मिलन, अथवा शिव और [[पार्वती]] का विवाह, मनाया जाता है। {{substub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[bg:Шива]] [[ca:Xiva]] [[cs:Šiva]] [[da:Shiva]] [[de:Shiva]] [[en:Shiva]] [[eo:Ŝivao]] [[es:Shiva]] [[et:Šiva]] [[fi:Shiva]] [[fr:Shiva]] [[he:שיווה]] [[id:Siwa]] [[it:Śiva]] [[ja:シヴァ]] [[jv:Siwah]] [[lt:Šyva]] [[ms:Siva]] [[nds:Schiwa]] [[nl:Shiva]] [[nn:Sjiva]] [[no:Shiva]] [[pl:Śiwa]] [[pt:Shiva]] [[ro:Shiva]] [[ru:Шива]] [[sh:Šiva]] [[simple:Shiva]] [[sk:Šiva]] [[sl:Šiva]] [[sv:Shiva]] [[ta:சிவன்]] [[tr:Şiva]] [[uk:Шива]] [[ur:شو]] [[zh:湿婆]] स्वामी विवेकानंद 4361 44335 2007-01-19T01:45:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ja:ヴィヴェーカーナンダ]] '''स्वामी विवेकानन्द''' (१२ जनवरी १८६३ से ४ जुलाई १९०२) का वास्तविक नाम नरेन्द्र नाथ दत्त था। वे [[वेदान्त]] के विख्यात और प्रभावशाली आध्यात्मिक गुरु थे। उन्होंने [[अमेरिका]] स्थित [[शिकागो]] नगर में सन् १८९३ में आयोजित [[विश्व धर्म महासम्मेलन]] में [[सनातन धर्म]] का प्रतिनिधित्व किया था । भारत का [[वेदान्त]] [[अमेरिका]] और [[यूरोप]] के हर एक देश में स्वामी विवेकानंद की वक्तृता के कारण ही पँहुचा । अपने मत से पूरे विश्व को हिला देने की शक्ति थी उनमें । उन्होंने [[रामकृष्ण मिशन]] की स्थापना की, जो आज भी अपना काम कर रहा है। वे श्री [[रामकृष्ण परमहंस]] जी के सुयोग्य शिष्य थे। रामकृष्ण जी बचपन से ही एक पहुँचे हुए सिद्ध पुरुष थे। स्वामी विवेकानंद मूलतः [[बंगाल]] के निवासी थे। [[श्रेणी:इतिहास]][[श्रेणी:भारत]][[श्रेणी:भारत का इतिहास]][[श्रेणी:हिन्दू धर्म]][[श्रेणी:दर्शन]][[श्रेणी:व्यक्तित्व]][[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bn:স্বামী বিবেকানন্দ]] [[de:Vivekananda]] [[en:Swami Vivekananda]] [[es:Swami Vivekananda]] [[fr:Vivekananda]] [[gl:Swami Vivekananda]] [[ja:ヴィヴェーカーナンダ]] [[kn:ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ]] [[ml:സ്വാമി വിവേകാനന്ദന്‍]] [[nl:Vivekananda]] [[no:Vivekananda]] [[pt:Swami Vivekananda]] [[ru:Вивекананда]] [[sa:स्वामी विवेकानन्द]] [[sk:Vivékánanda]] [[sv:Swami Vivekananda]] [[ta:சுவாமி விவேகானந்தர்]] [[tr:Vivekananda]] [[vi:Svāmī Vivekānanda]] Template:Wikivar 4365 16214 2006-02-10T09:32:53Z Gangleri 108 from [[en:template:wikivar]] <center><font id="top" /><span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[{{SERVER}}{{localurl:template:wikivar|action=purge}} purge] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|oldid={{REVISIONID}}}} rev-ID : {{REVISIONID}}] &nbsp; [[meta:template:wikivar|meta:]] [[commons:template:wikivar|commons:]] [[b:template:wikivar|b:]] [[n:template:wikivar|n:]] [[q:template:wikivar|q:]] [[s:template:wikivar|s:]] [[wikt:template:wikivar|wikt:]] [[<!--- w: --->template:wikivar|w:]]<br />[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/Language.php?view=markup $wgMagicWordsEn at CVS Language.php] &nbsp; [[meta:help:Variable|meta:help:Variable]], [[meta:Global variables|meta:Global variables]]</span></span></center> {| border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" align="center" width="80%" valign="top" height="38" !method a !method b !generates |- ! colspan="3" align="center" | <font id="common_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] common namespaces [-2 - 15] / used at all <span class="plainlinks">[http://www.mediawiki.org/ MediaWiki]</span> projects [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_-2" /><nowiki>{{ns:-2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Media}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-2}} |- | align="center" | <font id="ns_-1" /><nowiki>{{ns:-1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Special}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-1}} |- ! colspan="3" align="center" | <span dir="ltr" ><font id="ns_0" />[[#top|&uarr;]] (Main) &ndash; [[MediaWiki:Blanknamespace]] &ndash; {{DIRMARK}}<span dir="ltr" >'''{{MediaWiki:Blanknamespace}}'''</span> [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_1" /><nowiki>{{ns:1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:1}} |- | align="center" | <font id="ns_2" /><nowiki>{{ns:2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:2}} |- | align="center" | <font id="ns_3" /><nowiki>{{ns:3}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:3}} |- | align="center" | <font id="ns_4" /><nowiki>{{ns:4}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:4}} |- | align="center" | <font id="ns_5" /><nowiki>{{ns:5}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:5}} |- | align="center" | <font id="ns_6" /><nowiki>{{ns:6}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:6}} |- | align="center" | <font id="ns_7" /><nowiki>{{ns:7}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:7}} |- | align="center" | <font id="ns_8" /><nowiki>{{ns:8}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:8}} |- | align="center" | <font id="ns_9" /><nowiki>{{ns:9}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:9}} |- | align="center" | <font id="ns_10" /><nowiki>{{ns:10}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:10}} |- | align="center" | <font id="ns_11" /><nowiki>{{ns:11}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:11}} |- | align="center" | <font id="ns_12" /><nowiki>{{ns:12}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:12}} |- | align="center" | <font id="ns_13" /><nowiki>{{ns:13}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:13}} |- | align="center" | <font id="ns_14" /><nowiki>{{ns:14}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:14}} |- | align="center" | <font id="ns_15" /><nowiki>{{ns:15}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:15}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="reserved_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] reserved namespaces [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_16" /><nowiki>{{ns:16}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:16}} |- | align="center" | <font id="ns_17" /><nowiki>{{ns:17}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:17}} |- | align="center" | <font id="ns_98" /><nowiki>{{ns:98}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:98}} |- | align="center" | <font id="ns_99" /><nowiki>{{ns:99}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:99}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="custom_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] custom namespaces [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_100" /><nowiki>{{ns:100}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:100}} |- | align="center" | <font id="ns_101" /><nowiki>{{ns:101}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:101}} |- | align="center" | <font id="ns_102" /><nowiki>{{ns:102}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:102}} |- | align="center" | <font id="ns_103" /><nowiki>{{ns:103}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:103}} |- | align="center" | <font id="ns_104" /><nowiki>{{ns:104}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:104}} |- | align="center" | <font id="ns_105" /><nowiki>{{ns:105}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:105}} |- | align="center" | <font id="ns_106" /><nowiki>{{ns:106}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:106}} |- | align="center" | <font id="ns_107" /><nowiki>{{ns:107}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:107}} |- | align="center" | <font id="ns_121" /><nowiki>{{ns:121}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:121}} |- | align="center" | <font id="ns_122" /><nowiki>{{ns:122}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:122}} |- | align="center" | <font id="ns_127" /><nowiki>{{ns:127}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:127}} |- | align="center" | <font id="ns_128" /><nowiki>{{ns:128}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:128}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483646" /><nowiki>{{ns:2147483646}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483646}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483647" /><nowiki>{{ns:2147483647}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483647}} <!--- |- | align="center" | <font id="ns_2147483648" /><nowiki>{{ns:2147483648}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483648}} ---> |- ! colspan="3" align="center" | <font id="variables" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] variables [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY" /><nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY2" /><nowiki>{{CURRENTDAY2}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY2}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAYNAME" /><nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAYNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDOW" /><nowiki>{{CURRENTDOW}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDOW}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTH" /><nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTH}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHABBREV" /><nowiki>{{CURRENTMONTHABBREV}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHABBREV}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAME" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAMEGEN" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAMEGEN}} |- | align="center" | <font id="CURRENTTIME" /><nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTTIME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTWEEK" /><nowiki>{{CURRENTWEEK}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTWEEK}} |- | align="center" | <font id="CURRENTYEAR" /><nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTYEAR}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAME" /><nowiki>{{FULLPAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{FULLPAGENAME}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAMEE" /><nowiki>{{FULLPAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{FULLPAGENAMEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="NAMESPACE" /><nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NAMESPACE}} |- | align="center" | <font id="NAMESPACEE" /><nowiki>{{NAMESPACEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{NAMESPACEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="NUMBEROFARTICLES" /><nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFARTICLES}} |- | align="center" | <font id="NUMBEROFFILES" /><nowiki>{{NUMBEROFFILES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFFILES}} |- | align="center" | <font id="PAGENAME" /><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{PAGENAME}} |- | align="center" | <font id="PAGENAMEE" /><nowiki>{{PAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{PAGENAMEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="SCRIPTPATH" /><nowiki>{{SCRIPTPATH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{SCRIPTPATH}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="SERVER" /><nowiki>{{SERVER}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVER}} |- | align="center" | <font id="SERVERNAME" /><nowiki>{{SERVERNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVERNAME}} |- | align="center" | <font id="SITENAME" /><nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SITENAME}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="predefined_templates" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] predefined templates [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="FULLURL" /><nowiki>{{FULLURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="FULLURLE" /><nowiki>{{FULLURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="GRAMMAR" /><nowiki>{{GRAMMAR:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[[template:wikivar/GRAMMAR|GRAMMAR]] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/ CVS]&nbsp;[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/ /languages/]</span></span> |- | align="center" | <font id="INT" /><nowiki>{{INT:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LC" /><nowiki>{{LC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LCFIRST" /><nowiki>{{LCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURL" /><nowiki>{{LOCALURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURLE" /><nowiki>{{LOCALURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSG" /><nowiki>{{MSG:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSGNW" /><nowiki>{{MSGNW:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="NS" /><nowiki>{{NS:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="PLURAL" /><nowiki>{{PLURAL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="REVISIONID" /><nowiki>{{REVISIONID:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | '''<nowiki>{{REVISIONID}}</nowiki>''' | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{REVISIONID}} |- | align="center" | <font id="SUBST" /><nowiki>{{SUBST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UC" /><nowiki>{{UC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UCFIRST" /><nowiki>{{UCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | colspan="3" align="center" | <font id="1" /><span dir="ltr" ><sup><small>[[#1|1]]</small></sup> this documentation displays this value [[w:en:LTR|LTR]] (left to right)</span> |- | colspan="3" align="center" | <font id="index" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]]&nbsp;<nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#common namespaces|common]]&nbsp;[[#reserved_namespaces|reserved]]&nbsp;[[#custom namespaces|custom]]&nbsp;'''namespaces''' <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#variables|variables]] <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#predefined templates|predefined templates]] <nowiki>|</nowiki>&nbsp;[[#bottom|&darr;]]</span> |}<font id="bottom" /> Broken/wikipedia:Interlanguage links 4366 14446 2005-11-20T10:29:18Z Gangleri 108 Wikipedia:Interlanguage links का नाम बदलकर विकिपीडिया:Interlanguage links कर दिया गया है: This pag should probably be in the <nowiki>{{ns:project}}</nowiki> == {{ns:project}} namespace. Regards #REDIRECT [[विकिपीडिया:Interlanguage links]] मगध विश्वविद्यालय 4369 21782 2006-06-29T15:54:50Z Mitul0520 211 It is situated in Bodhgaya just 14 km south from the Gaya district headquarter .it has the destinctive past in rendering high quality education in allmost allfield .there are about 250 colleges are affliated with this university . surprisingly in patna all most all colleges of the town are affliated to magadh university except 8 which are under patna university {{translate}} [[category: भारत के विश्वविद्यालय]] एल-साल्वाडोर 4375 45773 2007-01-24T16:39:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Ël Salvador]] {{stub}} एल-साल्वाडोर [[अमेरिका]] का देश है। '''राजधानी''': [[सान-साल्वाडोर]] '''राष्ट्रपति''': [[तोनी साका]] '''एल-साल्वाडोर की भाषाएँ''': '''जनसंख्या''': ६,२३७,६६२ '''घनत्व''': २९६/Km² '''विस्तार''': २१,०४०Km² '''मुद्रा''': [[कोलोन]] '''एल-साल्वाडोर के प्रदेश''': *[[अहुअछापान]] *[[कभान्यास]] *[[छालातेनानगो]] *[[कूसकातलान]] *[[ला-लीभेरता]] *[[ला-पास]] *[[ला-उनिओन]] *[[मोरसान]] *[[नास-मीगोल]] *[[सान-साल्वाडोर]] *[[सानता-आना]] *[[सान-विसेनते]] *[[सोनसोनाते]] *[[उसुलुतान]] '''एल-साल्वाडोर की भाषाएँ''' [[an:El Salvador]] [[ar:إلسلفادور]] [[bg:Ел Салвадор]] [[bo:སར་ཝ་དོར]] [[bs:El Salvador]] [[ca:El Salvador]] [[cs:Salvador]] [[da:El Salvador]] [[de:El Salvador]] [[el:Ελ Σαλβαδόρ]] [[en:El Salvador]] [[eo:Salvadoro]] [[es:El Salvador]] [[et:El Salvador]] [[eu:El Salvador]] [[fa:السالوادور]] [[fi:El Salvador]] [[fr:Salvador]] [[frp:Salvador]] [[gl:O Salvador - El Salvador]] [[he:אל סלוודור]] [[hr:Salvador]] [[hu:Salvador]] [[ia:El Salvador]] [[id:El Salvador]] [[ilo:El Salvador]] [[io:Salvadoria]] [[is:El Salvador]] [[it:El Salvador]] [[ja:エルサルバドル]] [[ka:სალვადორი]] [[ko:엘살바도르]] [[ku:El Salvador]] [[kw:El Salvador]] [[la:Salvatoria]] [[lt:Salvadoras]] [[lv:Salvadora (valsts)]] [[mk:Ел Салвадор]] [[ms:El Salvador]] [[na:El Salvador]] [[nds:El Salvador]] [[nl:El Salvador]] [[nn:El Salvador]] [[no:El Salvador]] [[oc:El Salvador]] [[pam:El Salvador]] [[pl:Salwador]] [[pms:Ël Salvador]] [[ps:اېلسلوادور]] [[pt:El Salvador]] [[ro:El Salvador]] [[ru:Сальвадор]] [[sa:एल-साल्वाडोर]] [[sh:Salvador]] [[simple:El Salvador]] [[sk:Salvádor]] [[sl:Salvador]] [[sq:Salvadori]] [[sr:Салвадор]] [[sv:El Salvador]] [[sw:El Salvador]] [[th:ประเทศเอลซัลวาดอร์]] [[tl:El Salvador]] [[tr:El Salvador]] [[ug:سالۋادور]] [[uk:Сальвадор]] [[vi:El Salvador]] [[vo:Salvadorän]] [[zh:萨尔瓦多]] [[zh-min-nan:El Salvador]] सान-साल्वाडोर 4376 14894 2005-12-21T02:37:28Z Spundun 73 {{stub}} {{stub}} *सान-साल्वाडोर [[एल-साल्वाडोर]] का राजधानी है। '''जनसंख्या''': १ ७०० ००० *सान-साल्वाडोर [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': १ ९८५ ३०० विकिपीडिया:विकिपीडिया में नयी भाषा बनायें 4395 14529 2005-11-29T12:40:57Z 202.141.71.4 bnjihjljg MediaWiki:Edittools 4408 sysop 22825 2006-07-16T11:54:52Z Magicalsaumy 423 <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <br> <!-- Special characters, do add to them, used on de., es., fr., it. and is. --> <div id="editpage-specialchars" class="plainlinks" style="margin-top: 15px; border-width: 1px; border-style: solid; border-color: #aaaaaa; padding: 2px;"> [[metawikipedia:Help:Special_characters|Characters (Devanagari)]] : <charinsert>अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ अ अः ऋ ॠ ऌ ॡ</charinsert> — <font face="Arial Unicode MS, Mangal"><charinsert> ा ि ी ु ू े ै ो ौ ं ः ॅ ॉ ँ ् ृ ॄ ॢ ॣ </charinsert></font> — <charinsert> क ख ग घ ङ </charinsert> — <charinsert> च छ ज झ ञ </charinsert> — <charinsert> ट ठ ड ढ ण </charinsert> — <charinsert> त थ द ध न </charinsert> — <charinsert> प फ ब भ म </charinsert> — <charinsert> य र ल व श स ह ळ क्ष त्र ज्ञ </charinsert> <br> <charinsert>क़</charinsert> (/q/) <charinsert>ख़</charinsert> (/x/) <charinsert>ग़</charinsert> <font face="Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode">(/ɤ/)</font> <charinsert>ज़</charinsert> (/z/, old-system) <charinsert>ड़</charinsert> <charinsert>ढ़</charinsert> <charinsert>फ़</charinsert> (/f/) <charinsert>व़</charinsert> (/w/) <charinsert>स़</charinsert> (/z/, preferable) <charinsert>श़</charinsert> <font face="Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode">(/ʒ/)</font> <font face="Arial Unicode MS, Mangal"><charinsert>़</charinsert></font>(nukta) <br> <charinsert>। ० १ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९</charinsert> <br> [[:en:Punctuation|Punctuation]] : <charinsert>|</charinsert> (pipe-sign) <charinsert>/ \ { } [ ] {{}} [[]] ( ) ! ° # % @ . ; € $ £ ¥ ^ ~ ` ‘ “ ’ ” - – — _ …</charinsert><br> [[:en:English alphabet|English (Roman) script)]] : <charinsert>A a B b C c D d E e F f G g H h I i J j K k L l M m N n O o P p Q q R r S s T t U u V v W w X x Y y Z z</charinsert><br> <font face="Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode"> [[:en:Diacritic|Foreign characters]] : <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú À à È è Ì ì Ò ò Ù ù </charinsert> <charinsert> â Ê ê Î î Ô ô Û û Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü Ÿ ÿ ß Ã ã Ẽ ẽ Ĩ ĩ Ñ ñ Õ õ Ũ ũ Ỹ ỹ </charinsert> <charinsert>Ç ç Ǎ ǎ Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ǣ ǣ Æ æ Ø ø Å å Œ œ α β Γ γ Δ δ ε ζ η Θ θ ι κ Λ λ μ ν Ξ ξ ο Π π ρ Σ σ ς τ Υ υ Φ φ χ Ψ ψ Ω ω </charinsert><br> [[:en:International Phonetic Alphabet|IPA symbols]] : <charinsert>Ə ə ʈ ɖ ɟ ɡ ɢ ʡ ʔ ɸ ʃ ʒ ɕ ʑ ʂ ʐ ʝ ɣ ʁ ʕ ʜ ʢ ɦ ɱ ɳ ɲ ŋ ɴ ʋ ɹ ɻ ɰ ʙ ʀ ɾ ɽ ɫ ɬ ɮ ɺ ɭ ʎ ʟ ɥ ʍ ɧ ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ ɨ ʉ ɯ t̪ d̪ n̪ s̪ z̪ ɪ ʏ ʊ ɘ ɵ ð ɤ ɚ ɛ ɜ ɝ ɞ ʌ ɔ ɐ ɶ ɑ ɒ ʰ ʷ ʲ ˠ ˤ ⁿ ˡ ˈ ˌ ː ˑ </charinsert><br> [[:en:IAST|IAST symbols]] : <charinsert>ṛ Ṛ ṝ Ṝ ḷ Ḷ ḹ Ḹ ṃ Ṃ ḥ Ḥ ṭ Ṭ ḍ Ḍ ṇ Ṇ ṣ Ṣ ṅ Ṅ</charinsert></font> </div> <br> {|border="0" |width=50% valign="top"| <b>Your changes will be visible immediately.</b> If you would just like to test or practice editing, please do that in the [http://en.wikipedia.org/wiki/Sandbox sandbox]. You are encouraged to create, expand, and improve upon articles; however, bad edits to articles are watched for and will be quickly removed.<p> All contributions to Wikipedia are released under the GNU Free Documentation License (see the same for details). <b>If you do not want your writing to be edited mercilessly and redistributed at will, do not submit it.</b><p> By submitting your work you promise you wrote it yourself, or copied it from [http://en.wikipedia.org/wiki/Public_domain Public domain] resources; this does <b>not</b> include most web pages. <b>DO NOT SUBMIT COPYRIGHTED WORK WITHOUT PERMISSION!<p> <br> |width=50% valign="top"| '''आप के बदलाव तुरन्त नज़र आ जाएँगे ।''' अगर आपको सिर्फ़ एडिटिंग परखना या अभ्यास करना है, तो वो कृपया सैंडबॉक्स में करें । आपको लेख बनाने, बड़ा करने, और बेहतर करने को प्रोत्साहित किया जाता है । लेकिन ख़राब बदलावों पर नज़र रखी जाती है और उनको जल्द ही हटा दिया जाता है । <p> विकिपीडिया को दिये सभी सहियोग ''GNU Free Documentation License'' के तहत विमोचित किये जाते हैं । अगर आप अपनी लिखाई को क्रूरता से बदलाव होते या आज़ादी से वितरित होते नहीं देखना चाहते हैं, तो कृपया अपनी लिखाई जमा न करें । <p> अपना कार्य जमा कारते हुए आप ये वादा करते हैं कि आप मे इसे ख़ुद लिखा है, या किसी पब्लिक डोमेन से कॉपी किया है, जिसमें ज़्यादातर वेबपेज शामिल नहीं हैं । '''कॉपीराइट वाले कार्य बिना अनुमति के जमा न करें''' ! |} हिन्दी फिल्म अभिनेत्रियाँ 4412 14893 2005-12-21T02:35:53Z Spundun 73 added some actors... {{stub}} * [[काजोल]] * [[माधुरी दिक्षीत]] * [[ऐश्वर्या राय]] * [[श्रीदेवी]] * [[रेखा]] * [[नूतन]] * [[नरगीज़]] * [[हेमा मालिनी]] * [[आशा पारेख]] * [[रानी मुखर्जी]] * [[शिल्पा शेट्टी]] {{stub}} विकिपीडिया:लेख कैसे परिवर्तित करें 4413 42534 2007-01-12T06:27:50Z 59.176.7.116 /* कम्प्यूटर पर हिन्दी लिखना */ [[विकिपीडिया]] में आप किसी भी लेख को परिवर्तित कर सकते हैं । इसके लिये आप को पृष्ठ के ऊपर 'बद्लें' बटन को दबाऐं । आप लेख को बिना लॉग-इन हुए भी परिवर्तित् कर सकते हैं । देखें - [[लेख को कैसे बदलें]] विकिपीडिया ज्ञानकोष पाठकों के निरन्तर सहयोग से लिखा गया है। कई पाठक हज़ारों परिवर्तन करके निरंतर विकिपीडिया को सुधारतें है । सारे परिवर्तन लेख इतिहास ( पुराने अवतरण ) और नवीनतम बदलाव के रूप में संजोये जाते हैं । '''महत्त्वहीन नवीनतम परिवर्तन हटा दिये जाते हैं।''' == ''' मैं कैसे सहायता कर सकता हूं?''' == किसी भी लेख को '''परिवर्तित करने से मत डरिये''' — कोई भी बदलाव कर सकता है, और हम आपको प्रोत्साहित करेंगे की जहां भी आपको कुछ सुधारने लायक लगे (लेख, शब्द, व्याकरण, फॉर्मेट, आदि) उसे आप अवश्य सुधारें. (कृप्या बर्बरता का प्रयोग न करे) आप विकिपिडिया को बिगाड़ नहीं सकते। आपके किये हुए बदलावों से विकिपीडिया मे कुछ बिगडेगा नही । सब कुछ ठीक या उससे बेहतर किया जा सकता है। तो चलिए, एकाध लेख को सम्पादित करिये और विकिपिडिया को ज्ञान का सर्वश्रेष्ठ स्रोत्र बनाईए: :१. किसी भी लेख के ऊपर '''बदलें''' बटन को क्लिक करे, :२. अपना संदेश लिखे, (कृप्या बर्बरता से बचे, संगत जानकारिया ही लिखे) :३. संदेश सुरक्षित करने के लिए '''बदलाव संजोये''' को क्लिक करे या ... संदेश जांचने के लिए '''झलक दिखाये''' को क्लिक करे Next: Learn more about editing >>'' ध्यान दें, आप अंग्रेजी से हिन्दी अनुवाद के लिए ''English-Hindi online Dictionary'' [http://www.shabdkosh.com/ शब्दकोश] का उपयोग कर सकते हैं। इससे आपको सुविधा रहेगी। अगला: [[सम्पादन के बारे मे अधिक जानकारी]] [[विकिपीडिया सम्पादन|>>]] =कम्प्यूटर पर हिन्दी लिखना= कम्प्यूटर पर हिन्दी ([[यूनिकोड]] में) लिखना अब बहुत ही आसान है। आप कई ऑनलाइन या ऑफलाइन विकल्पो का प्रयोग कर सकते है। इनमे से कई मुफ़्त मे भी उपलब्ध है। अधिक जानकारी के लिये इस बाहरी कडी को देखें - [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi हिन्दी में टाइप कैसे करें] अगर आपके पास कोई ऐसा लेख है जो कि यूनिकोड मे न होने कि वजह से आप विकिपीडिया मे चिपका (पेस्ट) नही पा रहे है तो TBIL ([[टिबिल]]) नाम के टूल का प्रयोग कर के उसे यूनिकोड मे बदला जा सकता है । ==यह भी देखें== * [[:en:hw_to_edit_a_page | अंग्रेजी विकिपीडिया लेख बदलने के विषय में विस्तृत जानकारी]] * [[आईट्रांस]] * [[कम्प्यूटर और हिन्दी]] * [[:en:Wikipedia:Enabling complex text support for Indic scripts]] * [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi '''हिन्दी में टाइप कैसे करें'''] * [http://www.baraha.com/downloads.htm बरहा] * [http://www.aksharamala.com/products/download अक्षरमाला] * [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/IndicIME माइक्रोसाफ्ट का इण्डिक आइ-एम-ई] * माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन टूल - [[टिबिल]] (अतिउपयोगी) विकिपीडिया:कोपिराइट 4415 33087 2006-11-01T01:34:13Z Mitul0520 211 redirect to english wikipedia copyright #Redirect [[:en:Wikipedia:Copyrights]] मालवा 4417 23356 2006-07-27T18:58:42Z 61.2.165.174 मालवा ज्वालामुखी के उद्गार से बना पश्चिमी भारत का एक अंचल है। मध्य प्रदेश के पश्चिमी भाग तथा राजस्थान के दछिणी-पश्चिमी भाग से गठित यह छेत्र आर्यों के समय से ही एक स्वतंत्र राजनीतिक इकाई रहा है। मालवा का अधिकांश भाग चंबल नदी तथा इसकी शाखाओं द्वारा संचित है, पश्चिमी भाग माही नदी द्वारा संचित है। यद्धपि इसकी राजऩीतिक सीमायें समय समय पर थोड़ी परिवर्तित होती रही तथापि इस छेत्र में अपनी विशिष्ट सभ्यता, संस्कॄति एंव भाषा का विकाश हुआ है। मालवा के अधिकांश भाग का गठन जिस पठार द्वारा हुआ है उसका नाम भी इसी अंचल के नाम से मालवा का पठार है । इसे प्राचीनकाल में मालवा या मालव के नाम से जाना जाता था, वर्तमान में [[मध्यप्रदेश]] प्रांत के पश्चिमी भाग में २१#ं७' से २५#ं१' उत्तरी अक्षांस तथा ७३#ं४५' से ७९#ं१४' पूर्वी देशांतर के बीच स्थित है। समुद्र तल से इसकी औसत ऊँचाई ४९६ मी. है। मालवा का उक्त नाम "मालव' नामक जाति के आधार पर पड़ा इस जाति का उल्लेख सर्वप्रथम ई. पू. चौथी सदी में मिलता है, जब इस जाति की सेना ने सिकंदर से युद्ध में पराजित हुई थी। ये मालव प्रारंभ में पंजाब तथा राजपूताना क्षेत्रों के निवासी थी, लेकिन सिकंदर से पराजित होकर वे अवन्ति व उसके आस- पास के क्षेत्रों में बस गये। उन्होंने आकर (दशार्ण) तथा अवन्ति को अपनी राजनीतिक गतिविधियों का केंद्र बनाया। दशार्ण की राजधानी विदिशा थी तथा अवन्ति की राजधानी उज्जयिनी थी। कालांतर में यही दोनों प्रदेश मिलकर मालवा कहलाये। इस प्रकार एक भौगोलिक घटक के रुप में "मालवा' का नाम लगभग प्रथम ईस्वी सदी में मिलता है। [[Image:Mhow2 coolspark.jpg|left|250px|thumb| The [[Vindhya Range]] marks the southern boundary of the plateau, and is the source of many rivers of the region.]] ==संदर्भिका == * [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/mw.htm मालवा] [[en:Malwa]] [[fr:Mâlvâ]] [[ja:マールワ]] [[sv:Malwa]] विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें 4419 29206 2006-10-03T05:05:56Z Mitul0520 211 /* यह भी देखे */ ''विकिपीडिया पे नया पन्ना आरंभ करने से पहले खोज के पता कर ले कि कही लेख किसी अन्य शीर्षक के साथ पहले से तो मौजूद नही है!'' नया लेख प्रारंभ करने के लिए, लेख के शीर्षक को खोंजे। अगर शीर्षक पहले से विकिपीडिया पे नही है तो खोज के पन्ने के साथ आपको लाल रंग की शीर्षक की कड़ी मिलेगी। उसे क्लिक करे। नये पन्ने पे आपको लिखने के लिए खाली स्थान मिलेगा। उसके साथ कुछ बटन भी है, जो आपको फोरमेटिंग मे मदद करेगे। नया लेख लिखने के बाद, अपने बदलाव को सुरक्षित करने के लिए, ''बदलाव संजोयें'' बटन को क्लिक करे। बदलाव सुरक्षित करने से पहले आप उसकी झलक देखे। अगर कुछ और फेरबदल करनी है तो करे। ==यह भी देखे== * [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] *[[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्ने]] - परिवर्तन करने पर सहायता, नये लेख कैसे बनाये, और कई और विषय *[[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न|विकिपीडिया अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न]] - विकिपीडिया के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न *[[विकिपीडिया:शब्दकोष|शब्दकोष]] - विकिपीडिया में उपयोग किये गये शब्दों का शब्दकोष *[[विकिपीडिया:नीतिया तथा निर्देश|योगदानकर्ताओ के लिये नीतिया व निर्देश ]] {{stub}} महाकाल मंदिर 4429 17071 2006-03-06T18:10:34Z Magicalsaumy 423 '''महाकाल मंदिर''' : यह प्रसिद्ध मंदिर भारत के १२ ज्योतिलिंगों में से एक है। इसका निर्माण काल की निश्चित जानकारी नहीं मिलती। कहा जाता है कि गुप्त सम्राट विक्रमादित्य ने ही इसे बनवाया था। यहाँ प्रति वर्ष भारी संख्या मे श्रद्धालु आते हैं। सिंहस्थ मेला यहाँ १२ वर्ष में एक बार लगता है। पहले इस मंदिर का शिखर सोने का था, जो मीलों दूर से भी दिख जाता था। ११ वीं सदी में जब यह जीर्ण होने लगा, तब राजा भोज ने इसकी मरम्मत करवाई थी। लेकिन बाद में मंदिर ने कई बार मुस्लिम आक्रमणकारियों का सामना किया। सन् १२३५ में दिल्ली के सुल्तान शमसुद्दीन इल्तुतमिश ने मालवा जीतने के बाद इस मंदिर को तुड़वा डाला, महाकाल का लिंग पास के कोटि तीर्थ में फिकवा डाला तथा अनेक स्वर्ण- मूर्तियों को अपने साथ लेकर चला गया। ५०० वर्षों तक महाकाल का पता नहीं चला। इस मंदिर पर लोगों का विश्वास हमेशा बना रहा। प्राचीन मंदिर के खंडहर अब भी विद्यमान हैं। इसे "बूंदे महाकाल' के रुप में जाना जाता है। वर्तमान मंदिर जो १८ वीं सदी में बना है, मंदिर के ही पुराने स्थल के निकट ही स्थित इसे ग्वालियर राज्य के संस्थापक रानोजी सिंधिया के दिवान रामचंद्र बाबा ने बनवाया था। [[श्रेणी:मंदिर]] [[श्रेणी:स्मारक]] विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न 4430 41863 2007-01-08T12:06:57Z Wolf 886 * देवनागरी लिपी पढने या लिखने के लिए अंग्रेजी विकिपीडिया के [[:en:Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts|इस पन्ने]] पे विस्तृत जानकारी उपलब्ध है।<br>To read and write the Devanagari script, you can find detailed instructions at [[:en:Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts|this page]] on the English Wikipedia. अहुअछापान 4433 14963 2005-12-22T05:29:56Z 83.214.85.201 {{substub}} अहुअछापान [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ३१९ ८०० कभान्यास 4434 16022 2006-01-30T18:22:34Z 83.214.85.241 {{substub}} कभान्यास [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': १५२ ८०० छालातेनानगो 4435 16023 2006-01-30T18:23:10Z 83.214.85.241 {{substub}} छालातेनानगो [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': १९६ ६०० कूसकातलान 4436 16024 2006-01-30T18:23:56Z 83.214.85.241 {{substub}} कूसकातलान [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': २०३ ००० ला-लीभेरता 4437 16025 2006-01-30T18:25:04Z 83.214.85.241 {{substub}} ला-लीभेरता [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ६८२ १०० ला-पास 4438 16026 2006-01-30T18:25:29Z 83.214.85.241 {{substub}} ला-पास [[एल-साल्वाडोर]] का एक प्रदेश है। '''जनसंख्या''': २९२ ८०० ला-उनिओन 4439 14886 2005-12-21T02:22:55Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} ला-उनिओन [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': २८९ ००० मोरसान 4440 14885 2005-12-21T02:22:37Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} मोरसान [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': १७३ ५०० नास-मीगोल 4441 14884 2005-12-21T02:22:24Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} नास-मीगोल [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ४८० ००० सानता-आना 4442 14883 2005-12-21T02:22:13Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} सानता-आना [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ५५१ ३०० सान-विसेनते 4443 14882 2005-12-21T02:22:00Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} सान-विसेनते [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': १६१ ००० सोनसोनाते 4444 14881 2005-12-21T02:21:51Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} सोनसोनाते [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ४५० ००० उसुलुतान 4445 14880 2005-12-21T02:21:33Z Spundun 73 {{substub}} {{substub}} उसुलुतान [[एल-साल्वाडोर]] का प्रदेश है। '''जनसंख्या''': ३३८ ३०० श्रेणी:Translate 4453 14897 2005-12-21T02:39:38Z Spundun 73 Please help us by translating the english text on these pages. अभियांत्रिकी 4454 14911 2005-12-21T06:49:19Z Ashuvashu 353 [[अभियान्त्रिकी महाविद्यालय]] अभियान्त्रिकी महाविद्यालय 4456 38301 2006-12-15T07:47:53Z 203.199.10.30 Replacing page with '[[JMIT]]' [[JMIT]] युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च 4457 14950 2005-12-21T16:37:37Z Spundun 73 युनाइटेड कालेज आफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च का नाम बदलकर युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर� '''युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च''' गंगा और यमुना के तट पर इलाहाबाद के निकट नैनी नामक स्थान पर स्थित है । ==बहिर्गामी कडियाँ== * [http://www.unitedcollege.com युनाइटेड कालेज का वेब जाल क्षेत्र] {{substub}} लेख को कैसे परिवर्तित् 4458 24259 2006-08-05T05:12:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख कैसे परिवर्तित करें]] Hindi Computer Terminology 4459 14923 2005-12-21T07:46:49Z Spundun 73 Hindi Computer Terminology का नाम बदलकर विकिपीडिया:Hindi Computer Terminology कर दिया गया है: belongs in wikipedia namespace #REDIRECT [[विकिपीडिया:Hindi Computer Terminology]] यूनाइटेड कालेज आफ इंजीयरिंग एण्ड रिर्सच 4464 14952 2005-12-21T16:38:23Z Spundun 73 #REDIRECT [[युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च]] #REDIRECT [[युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च]] युनाइटेड कालेज आफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च 4465 14951 2005-12-21T16:37:37Z Spundun 73 युनाइटेड कालेज आफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च का नाम बदलकर युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर� #REDIRECT [[युनाइटेड कालेज ऑफ इंजीनियरिंग एण्ड रिसर्च]] Template:Wikisource 4467 14955 2005-12-21T23:04:36Z Spundun 73 wikisource template <div class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: left; float: right;"> <div style="float: left;">[[Image:150px-Wikisource vignette.jpg|50px|none|Wikisource]]</div> <div style="margin-left: 60px;">[[विकिसोर्स]] में इस लेखसे संबंधित मूल साहित्य है।: <div style="margin-left: 10px;">'''''[[oldwikisource:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|{{{2|{{PAGENAME}}}}}]]'''''</div> </div> </div> चित्तौड़गढ 4487 15546 2006-01-03T16:19:48Z Spundun 73 '''चित्तौड़गढ''' राजस्थान प्रान्त का एक शहर है। यहां का किला बहुत ही इतिहास को समेटे हुये है। इसके संस्थापक '''बप्पा रावल''' (1433-68) थे, जो कि '''सिसोदिया राजवंश''' के थे। 8वीं से 16वीं सदी तक बप्पा रावल के वंशजो ने अजेय शासन किया, और तभी से यह राज्य मेवाड के नाम से जाना जाता है। बुद्धि तथा सुन्दरता के लिये विख्यात '''महारानी पदमिनि''' भी यहीं की थी । कहा जाता है कि उसकी एक झलक पाने के लिये के सल्तनत दिल्ली के सुल्तान '''अल्लाउदीन खिलजी''' ने इस किले पर पूरी सेना के साथ के घेराबंदी की। रानी ने अपना चेहरे की परछाई को लोटस कुण्ड में दिखाया । इसके बाद उसकी ईच्छा रानी को ले जाने की हुयी । महारानी की पति महाराजा रतन सिंह और स्वयं महारानी पदमिनि को यह कैसे मंजूर होता । अल्लाउदीन खिलजी को यह पहले ही पता था अतः पूरी सेना के साथ आक्रमण कर दिया फिर भी यह संभव न हो सका । क्योंकि महारानी सहित सभी रानियों और सभी महिलाऐं एक एक कर जलती हुयी आग जिसे विख्यात '''चित्तौड़गढ का जौहर''' के नाम से जानते है, में कूद गयी, और अल्लाउदीन खिलजी की ईच्छा पूरी न हो सकी । मुख्य शासकों में बप्पा रावल (1433-68), '''राणा सांगा''' (1509-27) जिनके शरीर पर 80 घाव होने, एक टांग न (अपंग) होने, एक हाथ न होने के बावजूद भी शासन सामान्य रुप से चलाते थे बल्कि बाबर के खिलाफ लडाई में भी भाग लिया । और सबसे प्रमुख '''महाराणा प्रताप''' (1572-92) हुये जिन्होने मूल राजधानी (चित्तौड़गढ)के बिना राज्य करना स्वीकारा पर '''अकबर''' की अधीनता नहीं स्वीकारी । महाराणा प्रताप ने गोगून्दा को नई राजधानी बनाया । == यह भी देखें == *[[राजस्थान के शहर]] ऐन आबर् 4492 15149 2005-12-24T19:08:33Z Spundun 73 ऐन आबर् का नाम बदलकर ऍन आर्बर् कर दिया गया है #REDIRECT [[ऍन आर्बर्]] आशा भोसले 4503 15340 2005-12-29T20:58:27Z Spundun 73 #REDIRECT [[आशा भोंसले]] #REDIRECT [[आशा भोंसले]] सरदार पटेल विद्यालय 4504 18941 2006-04-16T09:25:10Z 203.101.5.167 {| id="toc" style="float: right; margin-left: 1em; width: 25em; font-size: 90%;" cellspacing="3" |- |colspan="2" style="font-weight: bold; text-align: center;"|सरदार पटेल विद्यालय |- |colspan="2" style="text-align:center;"| |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|Motto |विद्यैव धनमक्षयम |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|Established |अप्रैल 1, 1960 |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|प्रधानाचार्या |कुसुम लता वारिकू |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|स्थान |[[नई दिल्ली]], [[भारत]] |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|विद्यार्थी |करीब 1500 |- style="vertical-align:top;" |style="font-weight:bold"|वेबसाईट |http://www.sardarpatelvidyalaya.com |} सरदार पटेल विद्यालय दिल्ली का एक सुविख्यात विद्यलय है।<br> यहां नर्सरी से लेकर १२वीं तक पढ़ाया जाता है।<br> स्थानः लोधी एस्टेट,नई दिल्ली - 110003, भारत ==शिक्षा== पहली से पांचवीः *विग्यान *सामाजिक विग्यान *अन्ग्रेज़ी *हिन्दी *गणित ==प्रधानाचार्य== *डा. रघु नायक *डा. विभा पार्थसारथी *श्री मुकेश शैलठ *श्री मागो (अस्थायी) *श्रीमति कुसुम वारिकू ==जाने-माने पूर्व-छात्र== *दीप दास गुप्ता,भारतीय क्रिकेट टीम के सदस्य *अजय जड़ेजा,भारतीय क्रिकेट टीम के सदस्य *राहुल सिंघ्वी,भारतीय क्रिकेट टीम के सदस्य *गगन खोड़ा,भारतीय क्रिकेट टीम के सदस्य *नंदिता दास,अभिनेत्री *केतन मेहता *वत्सला कौल, सम्पादक [[en:Sardar Patel Vidyalaya]] आशा भोंषले 4508 15339 2005-12-29T20:57:42Z Spundun 73 आशा भोंषले का नाम बदलकर आशा भोंसले कर दिया गया है: आशा भोंसले #REDIRECT [[आशा भोंसले]] विकिपीडिया:बाबेल 4509 15349 2005-12-29T22:00:50Z Spundun 73 विकिपीडिया:बाबेल का नाम बदलकर विकिपीडिया:बेबल कर दिया गया है: विकिपीडिया:बेबल #REDIRECT [[विकिपीडिया:बेबल]] हिंदू साहित्य 4510 15357 2005-12-29T22:21:33Z Spundun 73 [[Category:हिन्दू धर्म]] '''हिन्दुओं के प्रमुख ग्रंथ''' ==[[वेद]] == वेद ४ हैं जो हिन्दुओं के सबसे प्राचीन और मूल ग्रंथ हैं। इन्हें विश्व के सबसे प्राचीन साहित्य होने का गौरव भी हासिल है। पूर्व समय में छपाई (Printing) की सुविधा ना होने के कारण गुरु अपने शिष्यों को बोल कर याद कराते थे। सुन कर याद रखना और अगली पीढ़ी को उसी प्रकार सुना कर उन्हें देने के कारण इनका नाम श्रुति भी है। ४ वेद इस प्रकार हैं:- १। ऋग्वेद २। यजुर्वेद ३। अथर्ववेद ४। सामवेद हिन्दुओं के लगभग सभी धार्मिक ग्रंथों की तरह ये [[संस्कृत]] में हैं। ये काव्य की तरह दो पंक्तियों में लिखे जाते हैं जिन्हें श्लोक कहते हैं। ऋग्वेद के श्लोकों को ऋचा कहा जाता है। ==[[उपनिषद]]== उपनिषदों को वेदों का अन्तिम भाग भी क्हते हैं और इसलिये इन्हें '''वेदान्त''' भी कहा जाता है। वेदान्त की मूल अवधारणा [[अद्वैतवाद]] है। उपनिषदों की संख्या १०८ कही जाती है और इनकी रचना अलग अलग समय में हुई थी। ==पुराण== पुराण का अर्थ होता है इतिहास। इनमें राजा, महाराजाओं और भगवान के विभिन्न अवतारों की कहानियां हैं। ==महाकाव्य== कुछ ऐसे ग्रंथ हैं जो पुराणों की तरह हैं। जैसे [[रामायण]] एवं [[महाभारत]] जो विश्व का सबसे बड़ा महाकाव्य है। ==[[गीता]]== गीता हिन्दुओं का सबसे मह्त्वपूर्ण ग्रन्थ माना जाता है। यह महाभारत का ही एक भाग है। विश्व की सभी महत्वपूर्ण भाषाओं में इसका अनुवाद हो चुका है। [[Category:हिन्दू धर्म]] मानसून 4511 15363 2005-12-29T22:49:07Z Spundun 73 मानसून का नाम बदलकर मॉनसून कर दिया गया है #REDIRECT [[मॉनसून]] श्रेणी:भारतीय भाषाएँ 4512 15368 2005-12-29T23:26:31Z Spundun 73 [[Category:भारत]] [[Category:भारत]] श्रेणी:सदस्य fr 4514 15375 2005-12-30T00:25:14Z Spundun 73 [[श्रेणी:सदस्य]] यह विकिपीडियाके वह सदस्य हैं जिनकी मातृभाषा फ्रेंच है। [[श्रेणी:सदस्य]] श्रेणी:सदस्य en 4515 15374 2005-12-29T23:37:13Z Spundun 73 This category lists meta users according to their ability in the english language. *1 stands for basic knowledge *2 stands for intermediate knowledge *3 stands for advanced or fluent knowledge *(none) stands for 1st language speakers (color:green) For a list of language specific tags see [[विकिपीडिया:बाबेल]]. [[Category:सदस्य|en]] श्रेणी:सदस्य hi 4516 31715 2006-10-21T05:58:40Z Escarbot 542 robot Adding: bs, fi, hu, lt, sk [[:Category:सदस्य hi]]: Users whose first language is Hindi<br/> [[:Category:सदस्य hi-3]]: Users with advanced and fluent level of Hindi<br/> [[:Category:सदस्य hi-2]]: Users with intermediate level of Hindi<br> [[:Category:सदस्य hi-1]]: Users with basic level of Hindi<br/> [[:Category:सदस्य hi-0]]: Users with who don't know hindi<br/> For a list of language specific tags see [[विकिपीडिया:बेबल]]. [[Category:सदस्य]] [[az:Kateqoriya:User hi]] [[br:Rummad:Implijer hi]] [[bs:Kategorija:User hi]] [[da:Kategori:Brugere hi]] [[de:Kategorie:User hi]] [[en:Category:User hi]] [[es:Categoría:Usuarios por idioma - Hindi]] [[fi:Luokka:User hi]] [[fr:Catégorie:Utilisateur hi]] [[hu:Kategória:User hi]] [[it:Categoria:Utenti hi]] [[ja:Category:User hi]] [[ko:분류:사용자 hi]] [[lad:Category:User hi]] [[lt:Kategorija:User hi]] [[no:Kategori:Bruker hi]] [[sk:Kategória:User hi]] [[sv:Kategori:Användare hi]] [[tr:Kategori:User hi]] [[wa:Categoreye:Uzeus hi]] [[zh:Category:Hi 使用者]] इंटरनेट 4517 44845 2007-01-22T01:21:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:इंटरनेट]], [[sq:Interneti]] {{substub}} '''इंटरनेट''' ([[:en:Internet]]), '''अन्तर्जाल''' या '''महाजाल''' [[संगणक| संगणको]] का एक विश्व व्यापक [[जाल]] है। इसमे कई संगठनो, विश्वविद्यालयो, सरकारिक और निजी संगणक जुडे हुए है। इंटरनेट से जुडे हुए संगणक आपस मे [[इंटरनेट प्रोटोकॉल]] ([[:en:Internet Protocol]]) के जरिए सुचना का आदान-प्रदान करते है। इंटरनेट के जरीए मिलने वाली सूचना और सेवाओ मे [[वेबपेज]], [[ईमेल]] और [[चैट]] प्रमुख है। इनके साथ-साथ [[फिल्म]], [[संगीत]], [[विडियो]] के इलेक्ट्रनिक स्वरुप का आदान-प्रदान भी इंटरनेट के जरीए होता है। == इतिहास == == आधुनिक रूप== == इंटरनेट २.० == ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[category:इंटरनेट]] [[category:संगणक]] [[श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी]] {{substub}} [[af:Internet]] [[am:ድረ ገጽ መረብ]] [[ar:إنترنت]] [[ast:Internet]] [[az:İnternet]] [[bat-smg:Internets]] [[be:Інтэрнэт]] [[bg:Интернет]] [[bn:ইন্টারনেট]] [[br:Internet]] [[bs:Internet]] [[ca:Internet]] [[cs:Internet]] [[csb:Internet]] [[cy:Rhyngrwyd]] [[da:Internet]] [[de:Internet]] [[el:Διαδίκτυο]] [[en:Internet]] [[eo:Interreto]] [[es:Internet]] [[et:Internet]] [[eu:Internet]] [[fa:اینترنت]] [[fi:Internet]] [[fiu-vro:Internet]] [[fo:Alnet]] [[fr:Internet]] [[fur:Internet]] [[fy:Ynternet]] [[ga:Idirlíon]] [[gl:Internet]] [[he:אינטרנט]] [[hr:Internet]] [[hu:Internet]] [[hy:Համացանց]] [[ia:Internet]] [[id:Internet]] [[ilo:Internet]] [[is:Internetið]] [[it:Internet]] [[iu:ᖃᕆᓴᐅᔭᒃᑯᑦ ᑎᑎᕋᖅᓯᒪᔪᑦ]] [[ja:インターネット]] [[ka:ინტერნეტი]] [[kn:ಅಂತರ್ಜಾಲ]] [[ko:인터넷]] [[ku:Înternet]] [[ky:Интернет]] [[la:Interrete]] [[lb:Internet]] [[li:Internet]] [[lmo:Internet]] [[lt:Internetas]] [[lv:Internets]] [[mg:Internet]] [[mk:Интернет]] [[mr:इंटरनेट]] [[ms:Internet]] [[nah:Cemtlālticpamātlatl]] [[nds:Internet]] [[nds-nl:Internet]] [[nl:Internet]] [[nn:Internett]] [[no:Internett]] [[nrm:Enternette]] [[os:Интернет]] [[pl:Internet]] [[pt:Internet]] [[rm:Internet]] [[ro:Internet]] [[ru:Интернет]] [[ru-sib:Межугимга]] [[sa:आन्तरजालम्]] [[scn:Internet]] [[sh:Internet]] [[simple:Internet]] [[sk:Internet]] [[sl:Internet]] [[so:Internet]] [[sq:Interneti]] [[sr:Интернет]] [[su:Internét]] [[sv:Internet]] [[sw:Intaneti]] [[ta:இணையம்]] [[th:อินเทอร์เน็ต]] [[tl:Internet]] [[tpi:Intanet]] [[tr:Internet (özel isim)]] [[tt:Päräwez]] [[ug:ئخەلقارالىق تور]] [[uk:Інтернет]] [[ur:شبکہ]] [[uz:Internet]] [[vi:Internet]] [[vls:Internet]] [[vo:Vüresod]] [[wa:Daegntoele]] [[yi:אינטערנעט]] [[zh:互联网]] [[zh-yue:互聯網]] कृष्ण बलदेव वैद 4518 36613 2006-11-29T03:36:41Z किशोर 903 '''कृष्ण बलदेव वैद''' (१९२७- ) अपने बेबाक उपन्‍यास विमल उर्फ जाएं तो जाएं कहॉं के लिए जाने जाते हैं। [[sa:कृष्ण बलदेव वैद]] {{substub}} श्रेणी:सदस्य 4522 15631 2006-01-09T06:48:13Z Spundun 73 [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] यह सदस्यों का, उनके भाषाकौषल्य के अनुसार वर्गीकरण है। आप भी अपने सदस्य पत्र पर [[विकिपीडिया:बेबल|बेबल टेम्पलेट]] डाल कर यहां अपना भाषाकौषल्य दर्ज कर सकते हैं। [[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] Template:User hi-0 4523 15431 2005-12-31T23:54:36Z Spundun 73 <div style="float:left;border:solid #FFB3B3 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#FFE0E8" | style="width:45px;height:45px;background:#FFB3B3;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[हिन्दी भाषा|hi]]-0''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | इस सदस्य को '''[[:Category:सदस्य hi|हिन्दी]] [[:Category:सदस्य hi-0|नहीं आती]]''' (यातो इनको हिन्दी समझने में बहुत मुश्किल होती है)। [[Category:सदस्य hi-0|{{PAGENAME}}]] |}</div> श्रेणी:सदस्य hi-0 4524 15433 2005-12-31T23:55:50Z Spundun 73 [[Category:सदस्य hi]] [[Category:सदस्य hi]] श्रेणी:संस्कृति 4525 15636 2006-01-09T06:53:26Z Spundun 73 interwiki यह श्रेणी संस्कृति से संबंधि. लेखों का वर्गीकरण करती है। [[ang:Category:Sidaþing]] [[ast:Category:Cultura]] [[be:Катэгорыя:Культура]] [[bg:Категория:Култура]] [[ca:Categoria:Cultura]] [[da:Kategori:Kultur]] [[de:Kategorie:Kultur]] [[el:Κατηγορία:Πολιτισμός]] [[en:Category:Culture]] [[eo:Kategorio:Kulturo]] [[es:Categoría:Cultura]] [[fi:Luokka:Kulttuuri]] [[fr:Catégorie:Culture]] [[fy:Kategory:Kultuer]] [[hu:Kategória:Kultúra]] [[io:Category:Kulturo]] [[is:Flokkur:Menning]] [[ja:Category:文化]] [[ko:분류:문화]] [[ku:Kategorî:Çand]] [[kw:Category:Cowethas]] [[nds:Kategorie:Kultur]] [[nl:Categorie:Cultuur]] [[nn:Kategori:Kultur]] [[no:Kategori:Kultur]] [[pl:Kategoria:Kultura]] [[pt:Categoria:Cultura]] [[ru:Категория:Культура]] [[sv:Kategori:Kultur]] [[tr:Kategori:Kültür]] [[vi:Category:Văn hóa]] [[zh:Category:文化]] Template:Placeholder 4526 15443 2006-01-01T02:09:17Z Spundun 73 <!-- Please do not remove or change this AfD message until the issue is settled --> <div class="boilerplate metadata" id="afd" style="margin: 0 5%; padding: 0 7px 7px 7px; background: #EDF1F1; border: 1px solid #999999; text-align: left; font-size:95%;"> '''This page is a place holder''' for an important article that has not been written yet. Its likely that this page is linked from the [[मुख्य पृष्ठ]]<br /> You are welcome to edit this article.<br/> <includeonly>[[Category:Placeholders]]</includeonly> </div> <!-- End of AfD message, feel free to edit beyond this point --><noinclude> <!-- TEMPLATE END. The below text has been <noinclude>'d and will not appear in the template when used on pages --> ---- {{main|Wikipedia:Articles for deletion}} This template is imported from [[:en:Template:VFD]] and needs to be organised/translated. This tag will categorise tagged articles into [[:Category:Pages for deletion]] but not this template itself. This [[Wikipedia:Template|template]] is a [[Wikipedia:Avoid self-references|self-reference]] and so is part of the Wikipedia project rather than the encyclopaedic content. This template should ''always'' be [[Wikipedia:Template substitution|subst]]-ed onto pages it appears on in order to avoid excessive server stress by reloading part of the template every time. ==See also== *[[Wikipedia:Articles for deletion]] *{{tl|Afdx}} (for re-nominations) *[[Wikipedia:Criteria_for_speedy_deletion#Deletion_templates|Speedy deletion templates]] [[Category:Wikipedia maintenance templates]] </noinclude> विकिपीडिया:रेफ़रन्स डेस्क 4527 15450 2006-01-01T12:02:30Z Spundun 73 {{placeholder}} {{placeholder}} विकिमीडिया फ़ाउँडेशन 4528 15451 2006-01-01T12:02:51Z Spundun 73 {{placeholder}} {{placeholder}} श्रेणी:स्टब 4537 43613 2007-01-16T04:34:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[uk:Категорія:Статті, які слід доробити]] चलिए इन स्टब लेखोंमें और जानकारी डालकर इनका परिपक्व लेखोंमें रुपांतर करें।[[Category:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ]] [[af:Kategorie:Saadjie]] [[als:Kategorie:Wikipedia:Überarbeiten]] [[am:Category:መዋቅሮች]] [[an:Categoría:Borradors]] [[ar:تصنيف:بذرة]] [[ast:Categoría:Entamos]] [[be:Катэгорыя:Накіды]] [[bg:Категория:Мъничета]] [[ca:Categoria:Esborranys]] [[cs:Kategorie:Pahýly]] [[csb:Kategòrëjô:Ùzémczi artiklów]] [[cy:Categori:Egin]] [[da:Kategori:Artikelstump]] [[de:Kategorie:Wikipedia:Überarbeiten]] [[el:Κατηγορία:Επέκταση]] [[en:Category:Stubs]] [[eo:Kategorio:Stumpo]] [[es:Categoría:Wikipedia:Esbozo]] [[eu:Kategoria:Zirriborroak]] [[fa:رده:مقاله‌های ناقص]] [[fi:Luokka:Tyngät]] [[fr:Catégorie:Wikipédia:ébauche]] [[ga:Catagóir:Stumpaí]] [[gl:Category:Wikipedia:En progreso]] [[he:קטגוריה:קצרמר]] [[hu:Kategória:Csonkok]] [[hy:Category:Stub]] [[ia:Categoria:Peciettas]] [[id:Kategori:Rintisan]] [[is:Flokkur:Stubbar]] [[it:Categoria:Stub]] [[ja:Category:スタブ]] [[ko:분류:토막글]] [[ku:Kategorî:Kurt]] [[la:Categoria:Stipulae]] [[lad:Category:Wikipedia:Esbozo]] [[lb:Category:Wikipedia:Skizzen]] [[li:Categorie:Sjtumpke]] [[lt:Kategorija:Nepilni]] [[mi:Category:Maramara]] [[ms:Kategori:Rencana ringkas (stub)]] [[mt:Category:Stub]] [[na:Category:Kadudu]] [[nah:Categoría:Tepoltik]] [[nl:Categorie:Beginnetje]] [[no:Kategori:Stubber]] [[os:Категори:Stub]] [[pl:Kategoria:Zalążki artykułów]] [[pt:Categoria:!Esboços]] [[ro:Categorie:Ciot]] [[ru:Категория:Незавершённые статьи]] [[scn:Category:Stub]] [[simple:Category:Stub]] [[sk:Kategória:Výhonky]] [[sq:Category:Cung]] [[sr:Категорија:Кратки текстови]] [[su:Kategori:Taratas]] [[sv:Kategori:Stubbar]] [[ta:பகுப்பு:குறுங்கட்டுரைகள்]] [[tl:Category:Stub]] [[tr:Kategori:Taslak]] [[tt:Törkem:Töpçek]] [[uk:Категорія:Статті, які слід доробити]] [[vec:Categoria:Stub]] [[vi:Thể loại:Stub]] [[zh:Category:小作品]] [[zh-classical:Category:殘章]] [[zh-yue:Category:楔位文章]] Template:Geo-stub 4539 15474 2006-01-02T00:19:34Z Spundun 73 copied from gu: <div class="boilerplate metadata" id="stub"><table cellpadding="0" cellspacing="0" style="background-color: transparent;"><tr ><td >[[Image:Geographylogo.png|40px| ]]</td ><td >''&nbsp;This [[भूगोल|geographical]] article is a [[:en:Wikipedia:Perfect stub article|stub]]. You can [[:en:Wikipedia:Find or fix a stub|help]] by [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} expanding it]''.</td ></tr ></table ></div >[[Category:भूगोल स्टब]] श्रेणी:भूगोल स्टब 4540 41179 2007-01-04T19:01:25Z Escarbot 542 robot Adding: bg, ca, eu, fi, ia, lv, nl, no, sr, sv, tr, zh, zh-yue [[Category:स्टब]] [[Category:भूगोल]] [[ar:تصنيف:بذرة جغرافيا]] [[bg:Категория:Географски мъничета]] [[ca:Categoria:Esborranys de geografia]] [[cs:Kategorie:Geografické pahýly]] [[de:Kategorie:Stub/Geografie]] [[en:Category:Geography stubs]] [[eo:Kategorio:Ĝermoj pri geografio]] [[es:Categoría:Wikipedia:Esbozo geografía]] [[eu:Kategoria:Geografia zirriborroak]] [[fi:Luokka:Maantiedetyngät]] [[fr:Catégorie:Wikipédia:ébauche géographie]] [[gu:Category:ભૂગોળ સ્ટબ]] [[he:קטגוריה:קצרמר גאוגרפיה]] [[hu:Kategória:Csonkok (földrajz)]] [[ia:Categoria:Peciettas de geographia]] [[it:Categoria:Stub geografia]] [[ja:Category:世界地理関連のスタブ項目]] [[lv:Kategorija:Nepabeigti raksti par ģeogrāfiju]] [[nl:Categorie:Beginnetje geografie]] [[no:Kategori:Geografistubber]] [[sk:Kategória:Geografické výhonky]] [[sl:Kategorija:Geografske škrbine]] [[sr:Категорија:Клице географија]] [[sv:Kategori:Geografistubbar]] [[tr:Kategori:Coğrafya taslakları]] [[zh:Category:地理小作品]] [[zh-yue:Category:地理楔類]] श्रेणी:बहुविकल्पी शब्द 4542 31931 2006-10-22T15:36:11Z Escarbot 542 robot Adding: [[cy:Categori:Gwahaniaethu]] '''[[Wikipedia:Disambiguation |Disambiguation]]''' in Wikipedia is the process of resolving ambiguity—meaning the conflicts that occur when articles about two or more different topics have the same "natural" title. Most of the pages in this category are ''disambiguation pages'' containing no article content, only links to other Wikipedia pages. Notes: * Do not include this category manually in articles; the [[Template:disambig|<nowiki>{{disambig}}</nowiki>]] template automatically does this. * Don't add articles to these sub-categories or create additional sub-categories until you read [[Wikipedia:Manual of Style (disambiguation pages) |Manual of Style (disambiguation pages)]]—most of the sub-categories don't comply with the MOS and will be removed. * There is rarely any need for links directly to disambiguation pages. Find and fix them at [[Wikipedia:Disambiguation pages with links|disambiguation pages with links]]. Lists of disambiguation pages: * [[Wikipedia:Links to disambiguating pages|Links to disambiguating pages]] * [[Wikipedia:Links to (disambiguation) pages|Links to (disambiguation) pages]] * [[Wikipedia:Multiple-place names|Multiple-place names]] {{CategoryTOC}} [[Category:Wikipedia administrative categories]] [[af:Kategorie:Dubbelsinnig]] [[als:Kategorie:Begriffsklärung]] [[an:Categoría:Desambigazión]] [[ang:Category:Scīrung]] [[ar:تصنيف:صفحات توضيح]] [[ast:Categoría:Uiquipedia:Dixebra]] [[az:Kateqoriya:Dəqiqləşdirmə]] [[be:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Неадназначнасьці]] [[bg:Категория:Пояснителни страници]] [[ca:Categoria:Viquipèdia:Registre de pàgines de desambiguació]] [[cs:Kategorie:Rozcestníky]] [[cy:Categori:Gwahaniaethu]] [[da:Kategori:Flertydig]] [[de:Kategorie:Begriffsklärung]] [[el:Κατηγορία:Αποσαφήνιση]] [[en:Category:Disambiguation]] [[eo:Kategorio:Apartigiloj]] [[es:Categoría:Wikipedia:Desambiguación]] [[et:Kategooria:Täpsustusleheküljed]] [[eu:Kategoria:Wikipediako argipen orriak]] [[fa:رده:صفحات ابهام‌زدایی]] [[fi:Luokka:Täsmennyssivut]] [[fr:Catégorie:Homonymie]] [[fy:Kategory:Trochferwiisside]] [[ga:Catagóir:Idirdhealáin]] [[gl:Category:Homónimos]] [[he:קטגוריה:פירושונים]] [[hr:Kategorija:Razdvojba]] [[hu:Kategória:Egyértelműsítő lapok]] [[ia:Categoria:Disambiguation]] [[id:Kategori:Disambiguasi]] [[io:Category:Homonimi]] [[is:Flokkur:Aðgreiningarsíður]] [[it:Categoria:Disambigua]] [[ja:Category:曖昧さ回避]] [[ka:კატეგორია:მრავალმნიშვნელოვანი]] [[ko:분류:동음이의어 문서]] [[ku:Kategorî:Rûpelên cudakirinê]] [[la:Categoria:Discretiva]] [[lb:Category:Homonymie]] [[li:Kategorie:Verdudelikingspazjena]] [[lt:Kategorija:Nuorodiniai straipsniai]] [[mo:Category:Дезамбигуйзаре]] [[ms:Kategori:Nyahkekaburan]] [[mt:Category:Diżambigwazzjoni]] [[nds:Kategorie:Mehrdüdig Begreep]] [[nl:Categorie:Wikipedia:Doorverwijspagina]] [[nn:Kategori:Fleirtydingssider]] [[no:Kategori:Pekere]] [[os:Категори:Disambig]] [[pl:Kategoria:Strony ujednoznaczniające]] [[pt:Categoria:Desambiguação]] [[rmy:Shopni:Dudalipen]] [[ro:Categorie:Dezambiguizare]] [[ru:Категория:Многозначные термины]] [[scn:Category:Disambigua]] [[sk:Kategória:Rozlišovacie stránky]] [[sl:Kategorija:Razločitev]] [[sq:Category:Kthjellime]] [[sr:Категорија:Вишезначна одредница]] [[su:Kategori:Disambiguasi]] [[sv:Kategori:Förgreningssidor]] [[th:หมวดหมู่:การแก้ความกำกวม]] [[tr:Kategori:Anlam ayrımı]] [[uk:Категорія:Багатозначні терміни]] [[vi:Thể loại:Trang định hướng]] [[wa:Categoreye:Omonimeye]] [[zh:Category:消歧义]] [[zh-min-nan:Category:Khu-pia̍t-ia̍h]] [[zh-yue:Category:分流]] Template:CategoryTOC 4543 15488 2006-01-02T07:10:48Z Spundun 73 {| border=0 class="toccolours plainlinks" | |- ! {{MediaWiki:Toc}}: | [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}}} Top] – [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=0}} 0–9] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=A}} A] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=B}} B] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=C}} C] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=D}} D] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=E}} E] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=F}} F] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=G}} G] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=H}} H] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=I}} I] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=J}} J] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=K}} K] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=L}} L] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=M}} M] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=N}} N] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=O}} O] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=P}} P] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=Q}} Q] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=R}} R] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=S}} S] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=T}} T] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=U}} U] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=V}} V] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=W}} W] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=X}} X] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=Y}} Y] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=Z}} Z] |- ! | [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=०}} ०–९] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=अ}} अ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=क}} क] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ख}} ख] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ग}} ग] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=घ}} घ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=च}} च] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=छ}} छ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ज}} ज] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=झ}} झ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ट}} ट] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ठ}} ठ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ड}} ड] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ढ}} ढ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ण}} ण] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=त}} त] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=थ}} थ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=द}} द] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ध}} ध] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=न}} न] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=प}} प] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=फ}} फ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ब}} ब] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=भ}} भ] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=म}} म] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=य}} य] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=र}} र] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ल}} ल] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=व}} व] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=श}} श] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ष}} ष] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=स}} स] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ह}} ह] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|from=ळ}} ळ] |}<noinclude> [[cs:Šablona:ObsahKategorie]] </noinclude> Template:Disambig 4544 25209 2006-08-23T18:07:58Z Mitul0520 211 Redirecting to [[Template:बहुविकल्पी शब्द]] #REDIRECT [[Template:बहुविकल्पी शब्द]] फ्राँस 4546 11932 2005-05-26T02:23:35Z Spundun 73 #REDIRECT[[फ़्राँस]] #REDIRECT[[फ़्राँस]] George fernandes 4547 15508 2006-01-02T10:33:11Z Spundun 73 George fernandes का नाम बदलकर ज्योर्ज फ़र्नान्डिस कर दिया गया है #REDIRECT [[ज्योर्ज फ़र्नान्डिस]] Motor cycles 4548 15510 2006-01-02T10:35:11Z Spundun 73 Motor cycles का नाम बदलकर मोटरसाइकल कर दिया गया है #REDIRECT [[मोटरसाइकल]] अमरीका के प्रान्त 4551 24249 2006-08-05T05:10:56Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] संयुक्त राज्य 4552 15520 2006-01-02T22:21:23Z Spundun 73 #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] संयुक्त राज्य अमेरीका 4553 15521 2006-01-02T22:21:38Z Spundun 73 #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] चित्र:Shashisingh.JPG 4556 15537 2006-01-03T06:49:29Z Shashisingh 277 Bombay 4561 24559 2006-08-12T02:42:03Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[मुम्बई]] Template:Demography 12col 4570 15609 2006-01-07T22:35:21Z Spundun 73 <noinclude> This template was created in french as [http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Demography_12col fr:Modèle:Demography 12col]. The project is to present the '''demographic evolution of a spot''' (city, shire,..) in a table of 12 columns. == Use == Use the template as follows with the size (instead of 510px), the years and datas of your own :</br> <nowiki>{{</nowiki>Demography 12col|510px|<nowiki>[[1900]]|[[1910]]|[[1920]]|[[1930]]|[[1940]]|[[1950]]|[[1960]]|[[1970]]|[[1981]]|[[1990]]|[[2000]]| [2005]]</nowiki> |111,539|125,057|141,175|158,724|193,731|218,375|249,738|243,759|288,631|322,911|357,166|409,810<nowiki>}}</nowiki> ==Declinaisons of the template== [[Template:Demography 4col]] | [[Template:Demography 5col]] | [[Template:Demography 6col]] | [[Template:Demography 7col]]<br/>[[Template:Demography 12col]] <--check for other language there [[ar:قالب:Demography 12col]] [[bg:Шаблон:Demography 12col]] [[ca:Template:Demography 12col]] [[cs:Šablona:Demography 12col]] [[da:Skabelon:Demography 12col]] [[de:Vorlage:Demography 12col]] [[en:Template:Demography 12col]] [[eo:Ŝablono:Demography 12col]] [[es:Plantilla:Demography 12col]] [[et:Mall:Demography 12col]] [[fi:Malline:Demography 12col]] [[fr:Modèle:Demography 12col]] [[gl:Template:Demography 12col]] [[he:תבנית:Demography 12col]] <!--[[hi:Template:Demography 12col]]--> [[hr:Predložak:Demography 12col]] [[hu:Sablon:Demography 12col]] [[id:Templat:Demography 12col]] [[io:Template:Demography 12col]] [[it:Template:Demography 12col]] [[ja:Template:Demography 12col]] [[ko:Template:Demography 12col]] [[lt:Šablonas:Demography 12col]] [[ms:Templat:Demography 12col]] [[nl:Sjabloon:Demography 12col]] [[nn:Mal:Demography 12col]] [[no:Mal:Demography 12col]] [[pl:Szablon:Demography 12col]] [[pt:Predefinição:Demography 12col]] [[ro:Format:Demography 12col]] [[ru:Шаблон:Demography 12col]] [[sk:Šablóna:Demography 12col]] [[sl:Predloga:Demography 12col]] [[sr:Шаблон:Demography 12col]] [[sv:Mall:Demography 12col]] [[tr:Şablon:Demography 12col]] [[uk:Шаблон:Demography 12col]] [[zh:Template:Demography 12col]] </noinclude> {| border="0" width={{{1}}} cellspacing="2" cellpadding="2" | colspan="12" bgcolor="#eeeeee" align="center" |<strong><span style="color:#0000D0;">{{FULLPAGENAME}}</span> की जनसंख्या की उत्क्रांति : समय - {{{2}}} से {{{13}}}</strong> |- bgcolor="#eeeeee" | align="center" |<strong>{{{2}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{3}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{4}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{5}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{6}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{7}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{8}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{9}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{10}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{11}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{12}}}</strong> | align="center" |<strong>{{{13}}}</strong> |- bgcolor="#eeeeee" | align="center" |{{{14}}} | align="center" |{{{15}}} | align="center" |{{{16}}} | align="center" |{{{17}}} | align="center" |{{{18}}} | align="center" |{{{19}}} | align="center" |{{{20}}} | align="center" |{{{21}}} | align="center" |{{{22}}} | align="center" |{{{23}}} | align="center" |{{{24}}} | align="center" |{{{25}}} |- |} विकिपीडिया:Bugzilla/03860 4572 15615 2006-01-08T17:12:00Z Gangleri 108 [[category:bugzilla|03860]] [[category:bugzilla/03860|03860]] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=purge}} ↺] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|oldid={{REVISIONID}}}} rev-ID : {{REVISIONID}}]<br /> <span dir="ltr" >'''Wiktionary:''' [[wikt:yi:project:bugzilla/03860|yi:]] </span><br /> [[bugzilla:03860]] &ndash; links generated with precombined characters show red despite the fact that the normalised links exist<br /> [[MediaWiki:Monobook.css]]<br /> [[MediaWiki:Monobook.js]] __TOC__ == ... == सेंट स्टीफेंस कालेज 4573 15647 2006-01-09T14:19:09Z Deeptrivia 185 rv pov सेंट स्‍टीफेंस कॉलेज दिल्‍ली का एक मुख्‍य कॉलेज है। आमिर खुसरो 4574 37719 2006-12-09T18:46:54Z 129.21.11.9 /* कविता */ '''अमीर ख़ुसरो''' खड़ीबोली हिंदी के प्रथम कवि हैं । वे अपनी पहेलियों और मुकरियों के लिए जाने जाते हैं । सबसे पहले उन्हीं ने हिन्दी भाषा ('''हिन्दवी''') का उल्लेख किया था । == उदाहरण == === दोहा === खुसरो दरिया प्रेम का, उलटी वा की धार,<br> जो उतरा सो डूब गया, जो डूबा सो पार.<br> ----- सेज वो सूनी देख के रोवुँ मैं दिन रैन,<br> पिया पिया मैं करत हूँ पहरों, पल भर सुख ना चैन.<br> === पद === छाप तिलक सब छीनी रे मोसे नैना मिलाइके<br> छाप तिलक सब छीनी रे मोसे नैना मिलाइके<br> प्रेम बटी का मदवा पिलाइके<br> मतवाली कर लीन्ही रे मोसे नैना मिलाइके<br> गोरी गोरी बईयाँ, हरी हरी चूड़ियाँ<br> बईयाँ पकड़ धर लीन्ही रे मोसे नैना मिलाइके<br> बल बल जाऊं मैं तोरे रंग रजवा<br> अपनी सी कर लीन्ही रे मोसे नैना मिलाइके<br> खुसरो निजाम के बल बल जाए<br> मोहे सुहागन कीन्ही रे मोसे नैना मिलाइके<br> छाप तिलक सब छीनी रे मोसे नैना मिलाइके<br> == बाहरी कडियाँ== *[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश: हिन्दी कविताओं का अकूत भंडार] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] [[de:Amir Khusro]] [[en:Amir Khusro]] श्रेणी:विकिपीडिया की नियंत्रण श्रेणीयाँ 4576 15634 2006-01-09T06:50:21Z Spundun 73 इस श्रेणी की छत्रछायामें विकिपीडिया के संचालन के लिये बनायी हुइ श्रेणीयोँ को रखें। श्रेणी:भाषा 4579 15639 2006-01-09T07:04:50Z Spundun 73 [[Category:संस्कृति]] [[Category:संस्कृति]] सरदार पटेल विद्यालया 4584 15664 2006-01-11T12:23:46Z Deeptrivia 185 सरदार पटेल विद्यालया का नाम बदलकर सरदार पटेल विद्यालय कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[सरदार पटेल विद्यालय]] चित्र:Rajrappamandir.jpg 4588 15679 2006-01-12T08:50:32Z Shashisingh 277 पानी 4589 44945 2007-01-22T19:43:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eml:Aqua]] प्राकृतिक रूप से पाए जाने वाले जल को [[पानी]] कहा जाता है । यह एक विशाल रूप से पाया जाने वाला प्राकृतिक संसाधन है जिसका वृहदतम भंडार समुद्रों में है । पर समुद्र का पानी खारा (नमकीन, लवणयुक्त) होता है, जिसे पीने तथा अन्य कई कामों के लिये प्रयुक्त नहीं किया जा सकता । नदियों, कुछ झीलों तथा भूगर्भ में स्थित जल का प्रयोग ही इन कामों के लिये किया जाता है । शुद्ध पानी को प्रायः [[जल]] कहना ज्यादा उपयुक्त होता है । सम्पूर्ण [[पृथ्वी]] का 97% भाग जल के रूप में है जिसमें से केवल 3% ही शुद्ध जल है जो कि उपयोग में आता है। 17% जल हिम (बर्फ) के रूप में है। [[als:Wasser]] [[an:Augua]] [[ar:ماء]] [[ast:Agua]] [[be:Вада]] [[bg:Вода]] [[bm:Ji]] [[bn:পানি]] [[bs:Voda]] [[ca:Aigua]] [[chr:ᎠᎹ]] [[cr:ᓃᐲᔾ]] [[cs:Voda]] [[cy:Dŵr]] [[da:Vand]] [[de:Wasser]] [[el:Νερό]] [[eml:Aqua]] [[en:Water]] [[eo:Akvo]] [[es:Agua]] [[et:Vesi]] [[eu:Ur]] [[fi:Vesi]] [[fr:Eau]] [[ga:Uisce]] [[gd:Uisge]] [[gl:Auga]] [[he:מים]] [[hr:Voda]] [[hu:Víz]] [[id:Air]] [[io:Aquo]] [[is:Vatn]] [[it:Acqua]] [[ja:水]] [[jbo:djacu]] [[ka:წყალი]] [[kn:ನೀರು]] [[ko:물]] [[ku:Av]] [[la:Aqua]] [[lad:Agua]] [[lb:Waasser]] [[ln:Mái]] [[lt:Vanduo]] [[lv:Ūdens]] [[mk:Вода]] [[ml:ജലം]] [[ms:Air]] [[nah:Ātl]] [[nds:Water]] [[nds-nl:Woater]] [[nl:Water]] [[nn:Vatn]] [[no:Vann]] [[nrm:Ieau]] [[oc:Aiga]] [[pdc:Wasser]] [[pl:Woda]] [[pt:Água]] [[qu:Yaku]] [[ro:Apă]] [[ru:Вода]] [[ru-sib:Волога]] [[sc:Aba]] [[scn:Acqua (vìppita)]] [[simple:Water]] [[sk:Voda]] [[sl:Voda]] [[sq:Uji]] [[sr:Вода]] [[su:Cai]] [[sv:Vatten]] [[ta:நீர்]] [[tg:Об]] [[th:น้ำ]] [[tl:Tubig]] [[tr:Su]] [[ug:سۇغارماق]] [[uk:Вода]] [[vi:Nước]] [[vls:Woater]] [[vo:Vat]] [[yi:וואסער]] [[zh:水]] [[zh-classical:水]] [[zh-min-nan:Chúi]] [[zh-yue:水]] अमरीका 4591 15690 2006-01-13T06:02:36Z Spundun 73 #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] Template:स्वागत 4592 15879 2006-01-20T13:15:03Z Deeptrivia 185 compress '''[[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों|स्वागत]], {{PAGENAME}}!''' '''विकिपीडिया''' एक मुक्त [[ज्ञानकोष]] है जो विश्वभर के योगदानकर्ताओ द्वारा लिखा जा रहा है । * सहायता करने का आरम्भ करने का एक सरल मार्ग है. जब आपको कोई समस्या दिखें - स्पेलिंग में गलती, शायद, या कोई अस्पष्ट वाक्य - तो "बदलें" कडी को क्लिक करें और समस्या का समाधान करें । [[विकिपीडिया:पन्नों को बदलने में संकोच न करें|पन्नों को बदलने में संकोच न करें]] * '''हिन्दी विकिपीडिया में लेख लिखने के लिये आप जैसे लोगों की आवश्यकता है । आप [[विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें | एक नया पन्ना आरम्भ कर सकतें है]] या आप किसी भी लेख को बदल सकतें है या बढा सकते है । अगर आप सोचते है कि आप किसी लेख को बिगाड देंगे, तो [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल |प्रयोगस्थल]] में जाकर जितना जी चाहें पन्ना बदलने का प्रयोग कर सकते है । ''' * कोई भी बदलाव कर सकता है, यह तो है, पर अकाउंट बनाने के [[विकिपीडिया:अकाउंट क्यूँ बनाये?|लाभ]] हैं अगर आपको नियमितता से योगदान देना है | अगर आपको जुडना है, तो [[Special:Userlogin|अकाउंट बनाए]] और [[विकिपीडिया:नये सदस्य लोग|नये सदस्य लोग]] में अपना परिचय दें (परिचय देना आवश्यक नहीं है) । अधिक जानकारी के लिये यह कुछ कडियाँ है: ; सहायता *[[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में|प्रोजेक्ट के बारे में]] *[[विकिपीडिया:सहायता|सहायता के पन्ने]] - परिवर्तन करने पर सहायता, नये लेख कैसे बनाये, और कई और विषय *[[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न|विकिपीडिया अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न]] - विकिपीडिया के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न *[[विकिपीडिया:शब्दकोष|शब्दकोष]] - विकिपीडिया में उपयोग किये गये शब्दों का शब्दकोष *[[wikipedia:नीतिया तथा निर्देश|योगदानकर्ताओ के लिये नीतिया व निर्देश ]] ;ट्युटोरियल विभाग *''[[विकिपीडिया:विकिक्वेट|विकिक्वेट]]'' *''[[विकिपीडिया:निष्पक्षता|निष्पक्षता]]'' *''[[विकिपीडिया:विकिपीडिया को योगदान देना|योगदान देना]]'' ; विकिपीडिया समाज *[[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें|हमसे सम्पर्क करें]] *[[विकिपीडिया:विकिपीडियन|विकिपीडियन]] हम आशा करते है कि विकिपीडिया को योगदान देने में आपको आनन्द आयेगा । See also: [[:en:Wikipedia:Welcome|Welcome]] आर्टिफीसियल इंटेलिजेंस 4625 15771 2006-01-15T07:07:25Z Deeptrivia 185 आर्टिफीसियल इंटेलिजेंस का नाम बदलकर आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस]] विकिपीडिया:संवाद पन्ना 4646 15895 2006-01-20T18:19:05Z Spundun 73 #REDIRECT [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]] #REDIRECT [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]] Template:कृपया इसे न बदलें 4648 15917 2006-01-21T04:41:03Z Spundun 73 <div style="text-align:center;"> <div style="float:left;width:32%;font-weight:bold;background-color:#ff9;color:#000;padding:.3em 0;border:2px solid #fc0;border-bottom:0;font-size:130%;-moz-border-radius-topright: 1em;-moz-border-radius-topleft: 1em;">1. [[विकिपीडिया:स्वागत|स्वागत]]</div> <div style="float:left;width:32.5%;padding:.3em 0;margin:2px 2px 0">2. [[विकिपीडिया:स्वागत २|लेख संपादन सीखिये]]</div> <div style="float:right;width:32.5%;padding:.3em 0;margin:2px 2px 0">3. [[विकिपीडिया:स्वागत 3|विकिपीडिया भ्रमण]]</div><div style="width:0;height:0;clear:both;overflow:hidden"></div> </div> __NOEDITSECTION__ <div style="border:3px solid #fc0;padding:.5em 1em 1em 1em;background-color:#fff;color:#000;-moz-border-radius-topright: 1em;-moz-border-radius-bottomright: 1em;-moz-border-radius-bottomleft: 1em;"> ==विकीपीडिया क्या है?== '''विकिपीडिया''' एक आज़ाद [[ज्ञानकोष]] है जो दुनिया भर के इसके योगदानकर्ताओ द्वारा लिखा जा रहा है । यह् स्थल एक [[विकिविकि]] है जिसका मतलब है कि कोई भी - आप भी - किसी भी लेख को ''इस पन्ने को बदलें'' कडी को क्लिक करके अभी बदल सकते हैं । ''इस पन्ने को बदलें'' कडी केवल कुछ सुरक्षित पन्नों को छोड़कर सभी लेखों में मौजूद है । यह् प्रोजेक्ट [[१५ जनवरी]], [[२००१]] को [[अंग्रेज़ी]] में शुरु किया गया था और अंग्रेज़ी विकिपीडिया में लोग दो लाख से ज़्यादा लेखों पर काम कर रहें हैं जबकि [[हिन्दी]] विकिपीडिया जिसकी शुरुआत जुलाई २००३ में हुई थी उसमें हम फिलहाल {{NUMBEROFARTICLES}} लेखों पर काम कर रहें हैं । [[विकिपीडिया:Multilingual coordination|अन्य भाषाओं]] को मिला दें तो सब मिलकर हम ५ लाख से ज़्यादा लेखों पर काम कर रहें हैं‍ । ‍ अंग्रेज़ी विकिपीडिया में हर रोज़ दुनिया भर से सैंकड़ों योगदानकर्ता हज़ारों बदलाव करतें ‍‍हैं और बहुत सारे नये लेख बनातें हैं । यही हिन्दी में भी हो सकता है, बस एक शुरुआत की ज़रूरत है । ==क्या आप भी जुडना चाहते हैं?== कोई भी बदलाव कर सकता है, यह तो है, पर अकाउंट बनाने के [[विकिपीडिया:अकाउंट क्यूँ बनाये?|लाभ]] हैं अगर आपको नियमितता से योगदान देना है | अगर आपको जुडना है, तो [[Special:Userlogin|अकाउंट बनाए]] और [[विकिपीडिया:नये सदस्य लोग|नये सदस्य लोग]] में अपना परिचय दें (परिचय देना आवश्यक नहीं है) । <div style="float: right; margin-top: -1.5em; background-color: #ff9; color: #000; padding: .2em .6em; font-size: 130%; border: 1px solid #fc0;-moz-border-radius-topright: 1em;-moz-border-radius-topleft: 1em; -moz-border-radius-bottomright: 1em;-moz-border-radius-bottomleft: 1em;">'''आगे''' [[विकिपीडिया:स्वागत २|'''सम्पादन के बारे में अधिक जानिये''' &gt;&gt;]]</div> </div> <div style="clear:both"></div> </div> __NOEDITSECTION__ __NOTOC__ <includeonly>[[Category:विकिपीडिया मदद|स्वागत]]</includeonly> [[ar:ويكيبيديا:ترحيب بالقادمين الجدد]] [[bg:Уикипедия:Въведение]] [[bs:Wikipedia:Dobrodošli]] [[ca:Viquipèdia:Introducció]] [[cs:Wikipedie:Vítejte ve Wikipedii]] [[cy:Wicipedia:Croeso, newydd-ddyfodiaid]] [[da:Wikipedia:Velkommen nybegynder]] [[de:Wikipedia:Willkommen]] [[en:Wikipedia:Introduction]] [[es:Wikipedia:Introducción]] [[eo:Vikipedio:Bonvenon al la Vikipedio]] [[fa:ویکی‌پدیا:تازه‌واردان، خوش آمدید]] [[fr:Aide:Premiers pas]] [[ga:Vicipéid:Fáilte, a núíosaigh]] [[gu:વિકિપીડિયી:સ્વાગત]] <!--- [[hi:विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों]] ---> [[ia:Wikipedia:Benvenite]] [[is:Wikipedia:Kynning]] [[he:ויקיפדיה:שער לחדשים]] [[ka:Wikipedia:კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება!]] [[lt:Wikipedia:Sveikas atvykęs, naujoke!]] [[lb:Wikipedia:Wëllkomm]] [[hu:Wikipédia:Üdvözlünk_látogató]] [[ms:Wikipedia:Selamat_Datang]] [[nl:Wikipedia:Welkom voor nieuwelingen]] [[ja:Wikipedia:新規参加者の方、ようこそ]] [[nds:Infos Fцr Niege]] [[pl:Wikipedia:Powitanie nowicjuszy]] [[pt:Wikipedia:Boas-vindas]] [[ro:Wikipedia:Bun venit]] [[sk:Wikipédia:Vitajte vo Wikipédií]] [[sl:Wikipedija:Dobrodošli, novinci]] [[sr:Википедија:Добродошли]] [[sv:Wikipedia:Välkommen]] [[th:วิกิพีเดีย:เริ่มต้น]] [[tt:Säläm, yaña kilgännär]] [[vi:Wikipedia:Ch%C3%A0o m%E1%BB%ABng ng%C6%B0%E1%BB%9Di m%E1%BB%9Bi %C4%91%E1%BA%BFn]] [[ur:%D8%AE%D9%88%D8%B4_%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%8A%D8%AF]] [[uk:Вікіпедія:Ласкаво просимо]] [[zh:Wikipedia:歡迎,新來者]] ==Test edits...== विकिपीडिया:स्वागत 4649 15916 2006-01-21T04:35:41Z Deeptrivia 185 future welcome page {{कृपया इसे न बदलें}} लेग स्पिन 4669 19942 2006-05-23T22:29:55Z DaGizza 338 delete {{Delete}} Leg spin is a bowling type in cricket. When in cricket a bowler bowls in the line of leg stump and the boll takes a turn towards the off stum after hitting the pitch is called 'leg spin'. One has to be very accurate in his line an length to make this type of bowling effective. In todays era (2006) there are few cricketers who actually have mastered this art. On the top of list, in relation to their wicket taking ablilities, there is Mr. Shane Worn of Australia, Mr. Anil Kumble of India, Mr. Dinesh Kaneria of Pakistan and formerly Venkapathy Raju of India Leg spin bowling is an art of using either your fingers or the wrist to give the revolutions to the boll in the air. This is a slow speed bowling. As a finger spinner -- He grips the boll in his fingers keeping his index finger away from the other three and holding the boll in between with the seem of the boll matching the middle of the fingers. He throws the boll towards the batsman by pulling index finger out and by which the boll get revolutions in the air after releasing from the hand. And as a Wrist Spinner -- He grips the boll in his all four fingers keeping together. He turns his wrist inside and while rotating his arm he releases the boll from the back of the wrist which further gives the rotations to the boll. For accuracy -- One has to pitch the boll in tows of the batsman and than should try to get a turn towards the offstump. There are few varaities of legspin bowling : leg break, googly, wrong-un, top spinner, flipper, faster one, low full-toss. सत्य के प्रयोग 4675 30104 2006-10-09T17:40:39Z Mitul0520 211 '''सत्य के प्रयोग''', [[महात्मा गांधी]] की [[आत्मकथा]] है। यह आत्मकथा उन्होने [[गुजराती]] मे लिखी थी। ==उक्तियां== यहां कुछ उक्तियां है जो गांधी जी ने अपनी आत्म कथा - सत्य के प्रयोग -- में कही हैं। ये उनके जीवन दर्शन को दर्शाती है। पिछले तीस सालों से जिस चीज को पाने के लिये लालायित हूं वो है स्व की पहचान ,भगवान से साक्षात्कार,और मोक्ष। इस लक्ष्य के पाने के लिये ही मैं जीवन व्यतीत करता हूं। मैं जो कुछ भी बोलता और लिखता हूं या फिर राजनिति में जो कुछ भी करता हू वो सब इन लक्ष्यो की प्राप्ति के लिये ही है। == यह भी देखें == == बाहरी कड़ियां == * [http://wikisource.org/wiki/सत्यके_प्रयोग_अथवा_आत्मकथा विकिसोर्स पे सत्यके प्रयोग] [[श्रेणी:पुस्तक]] [[en:The Story of My Experiments with Truth]] [[EO:Miaj eksperimentoj kun la vero]] [[kn:ಸತ್ಯದೊಂದಿಗೆ ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಗಳು]] विकिपीडिया:खोजना 4676 26879 2006-09-16T14:22:44Z Mitul0520 211 भारत क्रिकेट टीम 4677 32824 2006-10-27T17:30:12Z Mitul0520 211 भारतीय क्रिकेट का नाम बदलकर भारत क्रिकेट टीम कर दिया गया है: sp विनु माकंड भारत के सर्वकालिक श्रेस्ठ क्रिकेट खिलाडी थे. सचिन तेन्डुलकर एक महान बल्लेबाज है. {{cricket-substub}} विश्व कप क्रिकेट 4678 21197 2006-06-16T10:14:45Z 164.164.12.23 विश्व कप क्रिकेट प्रत्येक चार वर्शो मे खेले जाने वाली प्रतियोगिता है। {{cricket-substub}} हिन्दुस्तान (समाचारपत्र) 4679 30813 2006-10-15T16:48:42Z Matra 768 copyedit हिन्दुस्तान उत्तरी [[भारत]] में [[नयी दिल्ली]] सहित उत्तर भारत के बहुत से नगरों से प्रकाशित दैनिक [[समाचारपत्र]] है. ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://hindustandainik.com/ हिन्दुस्तान का आधिकारिक जालस्थल] {{stub}} मध्यकालीन 4680 16038 2006-01-31T17:15:49Z 198.234.202.130 hello adam.. how are you doing today? विकिपीडिया:समस्याओं के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 4681 32994 2006-10-30T06:45:46Z Mohitshukla1 712 '''कयी दूसरी वैब्साइट से लेख कॉपी करने पे मुझे कचरा अक्षर दिखायी देते हैं। इसका क्या कारण है और मैं क्या करूँ ?''' हिन्दी की ज़्यादातर वैब्साइट्स पे ऐसे फॉंटों का प्रयोग किया है जो कि कम्प्यूटर के अंतर-राश्ट्रीय मनकों के अनुसार नही बाये गये है । इसकी वजह से हर फॉंट मे एक ही अक्शर के लिये अलग अलग कोड का प्रयोग किया गया है। इसकी वजह से एक जगह से दूसरी जगह अक्शरों को कॉपी-पेस्ट करने पे कचरा अक्षर दिखायी देते हैं। पिछले कुछ सालों मे दुनिय के अग्रिणी कम्प्यूटर वैग्यानिकों ने और बडी कम्प्यूटर कम्प्नियों ने एक अंतर-राश्ट्रीय मानक का इजाद किया है जिसे [[यूनिकोड]] कहते है । भविष्य मे हिन्दी मे सभी काम यूनिकोड में ही होगा। नॉन-यूनिकोड फॉंट के लेखों को यूनिकोड मे बदलने के लिये कयी मुफ्त टूल्स मौजूद है। जैसे माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन (लिप्यंतरण) टूल - [[टिबिल]]। ज़्यादा जानकारी के लिये देखें - [[टिबिल]]। श्रेणी:विज्ञान 4684 19402 2006-05-06T18:22:35Z MrinalBose hindi 483 परमाणु विज्ञान [[लेसर विज्ञान]] त्वरक विज्ञान लेसर विज्ञान 4688 42717 2007-01-13T14:14:49Z Wolf 886 '''लेसर''', विज्ञान एंव प्रौधोगिकी की नवविकसित शाखा है. भारत में इस दिशा में [http://www.cat.ernet.in केट CAT] में अग्रणीय विकास किया गया है। == लेसर क्या होती है ? == लेसर एक प्रकाशिय स्त्रोत है, परन्तु इसकी कई विशेषताएं है जो इसे अन्य प्रकाश स्त्रोतौ से भिन्न बनाते है. '''संसक्त्:''' अथॉत किरणों का सुसंगत नियोजन में होना '''एकवणॅता:''' अथॉत किरणों में सिफॅ एक रंग का होना [[श्रेणी:विज्ञान]] [[af:Laser]] [[ar:ليزر]] [[bg:Лазер]] [[bs:Laser]] [[ca:Làser]] [[cs:Laser]] [[da:Laser]] [[de:Laser]] [[el:Λέιζερ]] [[en:Laser]] [[eo:Lasero]] [[es:Láser]] [[eu:Laser]] [[fa:لیزر]] [[fi:Laser]] [[fr:Laser]] [[gl:Láser]] [[he:לייזר]] [[hr:Laser]] [[hu:Lézer]] [[id:Laser]] [[it:Laser]] [[ja:レーザー]] [[ko:레이저]] [[lt:Lazeris]] [[mk:Ласер]] [[ms:Laser]] [[nl:Laser (licht)]] [[no:Laser]] [[pl:Laser]] [[pt:Laser]] [[ro:Laser]] [[ru:Лазер]] [[simple:Laser]] [[sk:Laser]] [[sl:Laser]] [[sq:Lazeri]] [[sr:Ласер]] [[sv:Laser]] [[tr:Lazer]] [[uk:Лазер]] [[vi:Laser]] [[zh:激光]] रेडियो 4690 40144 2006-12-28T15:28:32Z 202.78.174.3 /* वाह्य कड़ियाँ */ ==वाह्य कड़ियाँ== [http://radio.kaulonline.com/ इंटरनेट पर हिन्दी रेडियो स्टेशनों की सूची] [[Category:रेडियो]] 1-www.ragga.com 2-www.radioofindia.com 3-www.live365.com..............search for Bollywood songs छत्तीसगढी 4692 19746 2006-05-18T09:35:13Z 203.200.79.92 rojgar र जनसंख्या और भाषा छत्तीसगढी 2 करोड लोगों की मातृभाषा है । यह पूर्वी हिन्दी की प्रमुख बोली है । छत्तीसगढी छत्तीसगढ राज्य की प्रमुख भाषा है । राज्य की 82.56 प्रतिशत जनसंख्या ग्रामीण क्षेत्रों में तथा शहरी क्षेत्रों में केवल 17 प्रतिशत लोग रहते हैं । यह निर्विवाद सत्य है कि छत्तीसगढ का अधिकतर जीवन छत्तीसगढी के सहारे गतिमान है । यह अलग बात है कि गिने-चुने शहरों के कार्य-व्यापार राष्ट्रभाषा हिन्दी व उर्दू, पंजाबी, उडिया, मराठी, गुजराती, बाँग्ला, तेलुगु, सिन्धी आदि भाषा में एवं आदिवासी क्षेत्रों में हलबी, भतरी, मुरिया, माडिया, पहाडी कोरवा, उराँव आदि बोलियो के सहारे ही संपर्क होता है । इस सबके बावजूद छत्तीसगढी ही ऐसी भाषा है जो समूचे राज्य में बोली, व समझी जाती है । एक तरह से यह छत्तीसगढ राज्य की संपर्क भाषा है । वस्तुतः छत्तीसगढ राज्य के नामकरण के पीछे उसकी भाषिक विशेषता भी है । छत्तीसगढी की प्राचीनता सन् 875 ईस्वी में बिलासपुर जिले के रतनपुर में चेदिवंशीय राजा कल्लोल का राज्य था । तत्पश्चात एक सहस्त्र वर्ष तक यहाँ हैहयवंशी नरेशों का राजकाज आरंभ हुआ । कनिंघम (1885) के अनुसार उस समय का “दक्षिण कोसल” ही “महाकोसल” था और यही “बृहत् छत्तीसगढ” था, जिस में उडीसा, महाराष्ट्र और मध्यप्रदेश के कुछ जिले, अर्थात् सुन्दरगढ, संबलपुर, बलाँगीर, बौदफुलवनी, कालाहाँडी, कोरापुट, भंडारा, चंद्रपुर, शहडोल, मंडला, बालाघाट शामिल थे । हैहयवंशियों ने इस अंचल में अर्धमागधी से विकसित बोली का प्रचार कार्य प्रारंभ किया जो यहाँ कि पूर्ववर्ती स्थानीय द्रविड आदि बोलियों पर राजकीय प्रभुत्व वाली सिद्ध हुई । इससे वे बोलियाँ बिखर कर पहाडी एवं वन्यांचलों में सिमट कर रह गई और इन्हीं क्षेत्रों में छत्तीसगढी का प्राचीन रूप स्थिर होने लगा । छत्तीसगढी के प्रांरभिक लिखित रूप के बारे में कहा जाता है कि वह 1703 ईस्वी के दंतेवाडा के दंतेश्वरी मंदिर के मैथिल पंडित भगवान मिश्र द्वारा शिलालेख में है । (क्रमशः-जयप्रकाश मानस) हिजड़ा 4694 16078 2006-02-03T09:25:05Z 71.138.151.38 /* नर-नारी हिजड़े को दर्द देते है */ =हिजड़ा= एक सदस्य कि हिज्ड़े बिरादरी। ==धर्म== हिज्ड़े लोग दोनो मुसलमान धर्म और हिन्दू धर्म को आदर देते हैं। ==नर-नारी हिजड़े को दर्द देते है== * नर-नारी हिजड़े को मार जातॅ हैं। * नर-नारी हिजड़े को तंग देते हैं। * तो वह हमे में क्यों बहुत दिल्चास्प हैं? ==ना पुरुष ना इस्त्री भी है== आदमी और औरत हिजड़ए ज़िन्दा को नही आ सक्ते हैं। हिजड़े लोग आलग हैं। ==कैसे हिजड़ा को मिलेन्गे?== बच्चों बनाओ! कुरोव 4695 18536 2006-04-08T01:17:32Z YurikBot 240 robot Adding: [[sco:Kurów]] Modifying: [[csb:Kurów]] [[Image:Herb Kurowa.png|thumb|right|80px]] कुरोव दक्षिण-पूर्व [[पोलेण्ड]] में स्थित एक गाँव है। यहाँ 2811 निवासी हैं (2005 में)। {{stub}} [[af:Kurów]] [[als:Kurau]] [[am:ኩሩቭ]] [[an:Kurów]] [[ang:Kurów]] [[ar:كوروف]] [[arc:ܟܘܼܪܘܿܘ]] [[ast:Kurów]] [[be:Кураў]] [[bg:Куров]] [[bs:Kurov]] [[ca:Kurów]] [[ceb:Kurów]] [[co:Kurów]] [[cs:Kurów]] [[csb:Kurów]] [[cv:Куров]] [[cy:Kurów]] [[da:Kurów]] [[de:Kurów]] [[el:Κουρόβ]] [[en:Kurów]] [[eo:Kurów]] [[es:Kurów]] [[et:Kurów]] [[eu:Kurow]] [[fa:روستای کورو (لهستان)]] [[fi:Kurów]] [[fiu-vro:Kurów]] [[fr:Kurów]] [[fur:Kurów]] [[fy:Kurów]] [[ga:Kurów]] [[gl:Curóv - Kurów]] [[got:𐌺𐌿𐍂𐍉𐍅]] [[gv:Kurów]] [[he:קורוב]] [[hr:Kurów]] [[hu:Kurów]] [[hy:Կուռով]] [[ia:Kurów]] [[id:Kurów]] [[ilo:Kurów]] [[io:Kurów]] [[is:Kurów]] [[it:Kurów]] [[ja:クルフ]] [[jv:Kurów]] [[ka:კუროვი]] [[ko:쿠루프]] [[ku:Kurów]] [[kw:Kurów]] [[la:Curovia]] [[lad:Kurów]] [[lb:Kurów]] [[li:Kurów]] [[lmo:Kurów]] [[lt:Kuruvas]] [[lv:Kurova]] [[mg:Kurów]] [[mi:Kurów]] [[mk:Куров (село)]] [[ml:ക്യുറോ]] [[mo:Курув]] [[mr:कुरो, पोलंड]] [[ms:Kurów]] [[mt:Kurów]] [[na:Kurów]] [[nap:Kurów]] [[nds:Kurów]] [[nl:Kurów]] [[nn:Kurów]] [[no:Kurów]] [[oc:Kurów]] [[os:Курув]] [[pl:Kurów (powiat puławski)]] [[pt:Kurów]] [[ro:Kurów]] [[ru:Куров]] [[scn:Kurów]] [[sco:Kurów]] [[sh:Kurov]] [[simple:Kurów]] [[sk:Kurów]] [[sl:Kurów]] [[sq:Kurów]] [[sr:Куров (повјат пулавски)]] [[su:Kurów]] [[sv:Kurów]] [[te:కురోవ్]] [[th:กูรูฟ]] [[tl:Kurów]] [[tr:Kurów]] [[tt:Kurów]] [[udm:Курув]] [[uk:Курів]] [[vec:Kurów]] [[vi:Kurów]] [[vo:Kurów]] [[war:Kurów]] [[yi:קוראָב]] [[zh:库鲁夫市]] [[zh-min-nan:Kurów-chhī]] Template:Cricket-substub 4696 16115 2006-02-05T16:57:50Z Spundun 73 <div class="boilerplate metadata" id="stub"><table CELLPADDING=0 CELLSPACING=0 style="background-color: transparent;"><tr><td>[[Image:Cricketball.png|25px| ]]&nbsp;</td><td>''यह एक [[क्रिकेट]] से संबंधीत सबस्टब है. आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढा कर] विकिपीडिया की मदद कर सकते हैं।''.</td></tr></table></div> [[Category:संस्कृति सबस्टब]] श्रेणी:संस्कृति सबस्टब 4697 16116 2006-02-05T17:33:23Z Spundun 73 [[Category:सबस्टब]] [[Category:सबस्टब]] पॉण्डिचेरी 4698 23440 2006-07-28T06:34:27Z YurikBot 240 robot Adding: [[bn:পন্ডিচেরী]] [[Image:Pondicherry map.png|thumb|570px|Map of Pondicherry Region, Union Territory of Pondicherry, [[भारत]]]] [[bn:পন্ডিচেরী]] [[ca:Pondicherry]] [[de:Pondicherry]] [[en:Pondicherry]] [[eo:Pondiĉero]] [[es:Pondicherry]] [[fi:Pondicherry]] [[fr:Territoire de Pondichéry]] [[gu:પૉંડિચેરી]] [[id:Pondicherry]] [[ja:ポンディシェリ]] [[ka:პონდიშერი (შტატი)]] [[nl:Pondicherry (unieterritorium)]] [[no:Pondicherry]] [[pl:Pondicherry]] [[pt:Pondicherry]] [[ro:Pondicherry]] [[ru:Пондишери]] [[simple:Pondicherry]] [[sv:Pondicherry]] [[ta:பாண்டிச்சேரி]] [[uk:Пондішері]] [[zh:本地治里]] अणु 4712 16175 2006-02-07T05:43:20Z 203.101.104.119 अणु पद।थ के सबसे छोटे भाग को कहते हैं। इसमे कोई चारज नही होता है। खाटूश्यामजी 4718 19078 2006-04-25T10:03:04Z Satyapal 486 /* परिचय */ [[हिन्दू धर्म]] के अनुसार, खाटूश्यामजी कलियुग मे [[कृष्ण]] का अवतार है, जिन्होनें श्री कृष्ण से वरदान प्राप्त किया था कि वे कलियुग में उनके नाम से पूजे जायेंगे। कृष्ण बर्बरीक के महान बलिदान से काफ़ी प्रसन्न हुये और वरदान दिया कि जैसे जैसे कलियुग का अवतरण होगा, तुम श्याम के नाम से पूजे जाओगे। तुम्हारे भक्तों का केवल तुम्हारे नाम का सच्चे दिल से उच्चराण मात्र से ही उद्धार होगा। यदि वे तुम्हारी सच्चे मन और प्रेमभाव रखकर पूजा करेंगे तो उनकी सभी मनोकामना पूर्ण होगी और सभी कार्य सफ़ल होंगे। == परिचय == '''खाटूश्यामजी''' [[भारत]] [[देश]] के [[राजस्थान]] [[राज्य]] के सीकर जिले में एक प्रसिद्ध कस्बा है, जहाँ पर बाबा श्याम का जगविख्यात मन्दिर है। '''श्याम बाबा''' की अपूर्व कहानी मध्यकालीन महाभारत से आरम्भ होती है। वे पहले बर्बरीक के नाम से जाने जाते थे। वे महान पान्डव भीम के पुत्र घटोतकच्छ और नाग कन्या अहिलवती के पुत्र है। बाल्यकाल से ही वे बहुत वीर और महान यौद्धा थे। उन्होने युद्ध कला अपनी माँ से सीखी। भगवान शिव की घोर तपस्या करके उन्हें प्रसन्न किया और तीन अभेध्य बाण प्राप्त किये और तीन बाणधारी का प्रसिद्ध नाम प्राप्त किया। अग्नि देव ने प्रसन्न होकर उन्हें धनुष प्रदान किया, जो कि उन्हें तीनो लोकों में विजयी बनाने में समर्थ थे। महाभारत का युद्ध कौरवों और पाण्डवों के मध्य अपरिहार्य हो गया था, यह समाचार बर्बरीक को प्राप्त हुये तो उनकी भी युद्ध में सम्मिलित होने की इच्छा जाग्रत हुयी। जब वे अपनी माँ से आशीर्वाद प्राप्त करने पहुंचे तब माँ को हारे हुये पक्ष का साथ देने का वचन दिया। वे अपने लीले घोडे, जिसका रंग नीला था, पर तीन बाण और धनुष के साथ कुरूक्षेत्र की रणभुमि की और अग्रसर हुये। सर्वव्यापी कृष्ण ने ब्राह्मण वेश धारण कर बर्बरीक से परिचित होने के लिये उसे रोका और यह जानकर उनकी हंसी भी उडायी कि वह मात्र तीन बाण से युद्ध में सम्मिलित होने आया है। ऐसा सुनने पर बर्बरीक ने उत्तर दिया कि मात्र एक बाण शत्रु सेना को ध्वस्त करने के लिये पर्याप्त है और ऐसा करने के बाद बाण वापिस तरकस में ही आयेगा। यिद तीनो बाणों को प्रयोग में लिया गया तो तीनो लोकों में हाहाकार मच जायेगा। इस पर कृष्ण ने उन्हें चुनौती दी की इस पीपल के पेड के सभी पत्रों को छेद कर दिखलाओ, जिसके नीचे दोनो खडे थे। बर्बरीक ने चुनौती स्वीकार की और अपने तुणीर से एक बाण निकाला और इश्वर को स्मरण कर बाण पेड के पत्तो की और चलाया। तीर ने क्षण भर में पेड के सभी पत्तों को भेद दिया और कृष्ण के पैर के इर्द-गिर्द चक्कर लगाने लगा, क्योंकि एक पत्ता उन्होनें अपने पैर के नीचे छुपा लिया था, बर्बरीक ने कहा कि आप अपने पैर को हटा लीजिये वर्ना ये आपके पैर को चोट पहुंचा देगा। कृष्ण ने बालक बर्बरीक से पूछा कि वह युद्ध में किस और से सम्मिलित होगा तो बर्बरीक ने अपनी माँ को दिये वचन दोहराये कि वह युद्ध में जिस और से भाग लेगा जो कि निर्बल हो और हार की और अग्रसर हो। कृष्ण जानते थे कि युद्ध में हार तो कौरवों की ही निश्चित है, और इस पर अगर बर्बरीक ने उनका साथ दिया तो परिणाम उनके पक्ष में ही होगा। ब्राह्मण ने बालक से दान की अभिलाषा व्यक्त की, इस पर वीर बर्बरीक ने उन्हें वचन दिया कि अगर वो उनकी अभिलाषा पूर्ण करने में समर्थ होगा तो अवश्य करेगा. कृष्ण ने उनसे शीश का दान मांगा। बालक बर्बरीक क्षण भर के लिये चकरा गया, परन्तु उसने अपने वचन की द्डता जतायी। बालक बर्बरीक ने ब्राह्मण से अपने वास्तिवक रूप से अवगत कराने की प्रार्थना की और कृष्ण के बारे में सुन कर बालक ने उनके विराट रूप के दर्शन की अभिलाषा व्यक्त की, कृष्ण ने उन्हें अपना विराट रूप दिखाया। उन्होनें बर्बरीक को समझाया कि युद्ध आरम्भ होने से पहले युद्धभूमीं की पूजा के लिये एक वीर्यवीर क्षत्रिय के शीश के दान की आवश्यक्ता होती है, उन्होनें बर्बरीक को युद्ध में सबसे वीर की उपाधि से अलंकृत किया, अतैव उनका शीश दान में मांगा. बर्बरीक ने उनसे प्रार्थना की कि वह अंत तक युद्ध देखना चाहता है, श्री कृष्ण ने उनकी यह बात स्वीकार कर ली। फाल्गुन माह की द्वादशी को उन्होनें अपने शीश का दान दिया। उनका सिर युद्धभुमि के समीप ही एक पहाडी पर सुशोभित किया गया, जहां से बर्बरीक सम्पूर्ण युद्ध का जायजा ले सकते थे। युद्ध की समाप्ति पर पांडवों में ही आपसी खींचाव-तनाव हुआ कि युद्ध में विजय का श्रेय किसको जाता है, इस पर कृष्ण ने उन्हें सुझाव दिया कि बर्बरीक का शीश सम्पूर्ण युद्ध का साक्षी है अतैव उससे बेहतर निर्णायक भला कौन हो सकता है। सभी इस बात से सहमत हो गये। बर्बरीक के शीश ने उत्तर दिया कि कृष्ण ही युद्ध मे विजय प्राप्त कराने में सबसे महान पात्र हैं, उनकी शिक्षा, उनकी उपस्थिति, उनकी युद्धनीति ही निर्णायक थी। उन्हें युद्धभुमि में सिर्फ उनका सुदर्शन चक्र घूमता हुआ दिखायी दे रहा था जो कि शत्रु सेना को काट रहा था, महाकाली दुर्गा कृष्ण के आदेश पर शत्रु सेना के रक्त से भरे प्यालों का सेवन कर रही थीं। कृष्ण वीर बर्बरीक के महान बलिदान से काफी प्रसन्न हुये और वरदान दिया कि कलियुग में तुम श्याम नाम से जाने जाओगे, क्योंकि कलियुग में हारे हुये का साथ देने वाला ही श्याम नाम धारण करने में समर्थ है। उनका शीश खाटू में दफ़नाया गया। एक बार एक गाय उस स्थान पर आकर अपने स्तनों से दुग्ध की धारा स्वतः ही बहा रही थी, बाद में खुदायी के बाद वह शीश प्रगट हुआ, जिसे कुछ दिनों के लिये एक ब्राह्मण को सुपुर्द कर दिय गया। एक बार खाटू के राजा को स्वप्न में मन्दिर निर्माण के लिये और वह शीश मन्दिर में सुशोभित करने के लिये प्रेरित किया गया। तदन्तर उस स्थान पर मन्दिर का निर्माण किया गया और कार्तिक माह की एकादशी को शीश मन्दिर में सुशोभित किया गया, जिसे बाबा श्याम के जन्मदिन के रूप में मनाया जाता है। == कुछ प्रसिद्ध नाम == * बर्बरीक '''खाटूश्यामजी''' का बाल्यकाल में नाम बर्बरीक थ। उनकी माता, गुरुजन एवं रिश्तेदार उन्हें इसी नाम से जानते थे। खाटूश्यामजी नाम तो कृष्ण ने उन्हें दिया था। * शीश के दानी जब श्री कृष्ण ने उनसे उनके शीश की मांग की तो उन्होनें अपना शीश बिना किसी हिचकिचाहट के उनको अर्पित कर दिया और '''शीश के दानी''' के नाम से भक्त उन्हें पुकारने लगे। कृष्ण पान्डवों को युद्ध में विजयी बनाना चाहते थे, बर्बरीक पहले ही अपनी मा को हारे हुये का साथ देने क वचन दे चुके थे और युद्ध के पहले एक वीर पुरुष के सिर कि भेंट युद्ध भुमि को करनी थी अतैव कृष्ण ने उनसे शीश का दान मांगा। [[en:Khatushyamji]] == ये भी देखें == *[[श्री श्याम आरती]] *[[श्री श्याम विनती]] *[[श्री श्याम मन्त्र]] Template:DIRMARK 4722 16215 2006-02-10T09:34:02Z Gangleri 108 please protect this page against moves and edits - please read [[commons:Template talk:DIRMARK]] &lrm; रसायन शास्त्र 4723 46020 2007-01-25T10:26:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[dv:ކީމިއާއީ އިލްމު]] रसायन शास्त्र विज्ञान की वह शाखा है जिसमें पदार्थों की रासायनिक स्तिथियों और अभिक्रियाओं का अध्ययन किया जाता है। [[Category:रसायन शास्त्र]] [[af:Chemie]] [[als:Chemie]] [[am:የጥንተ፡ንጥር ጥናት (ኬሚስትሪ)]] [[an:Quimica]] [[ar:كيمياء]] [[ast:Química]] [[bg:Химия]] [[bn:রসায়ন]] [[br:Kimiezh]] [[bs:Hemija]] [[ca:Química]] [[co:Chimica]] [[cs:Chemie]] [[csb:Chemijô]] [[cv:Хими]] [[cy:Cemeg]] [[da:Kemi]] [[de:Chemie]] [[dv:ކީމިއާއީ އިލްމު]] [[el:Χημεία]] [[en:Chemistry]] [[eo:Kemio]] [[es:Química]] [[et:Keemia]] [[eu:Kimika]] [[fa:شیمی]] [[fi:Kemia]] [[fo:Evnafrøði]] [[fr:Chimie]] [[frp:Ch·imie]] [[fur:Chimiche]] [[fy:Skiekunde]] [[ga:Ceimic]] [[gd:Dùileòlachd]] [[gl:Química]] [[gv:Kemmig]] [[he:כימיה]] [[hr:Kemija]] [[ht:Chimi]] [[hu:Kémia]] [[hy:Քիմիա]] [[ia:Chimia]] [[id:Kimia]] [[ie:Chimie]] [[io:Kemio]] [[is:Efnafræði]] [[it:Chimica]] [[ja:化学]] [[jbo:xumske]] [[ka:ქიმია]] [[kn:ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ko:화학]] [[ku:Kîmya]] [[la:Chemia]] [[lad:Kemika]] [[lb:Chimie]] [[li:Sjemie]] [[lmo:Chímica]] [[ln:Kémi]] [[lt:Chemija]] [[lv:Ķīmija]] [[mi:Mātauranga matū]] [[mk:Хемија]] [[mn:Хими]] [[mr:रसायनशास्त्र]] [[ms:Kimia]] [[nds:Chemie]] [[nds-nl:Scheikunde]] [[nl:Scheikunde]] [[nn:Kjemi]] [[no:Kjemi]] [[nov:Kemie]] [[nrm:Chimie]] [[oc:Quimia]] [[os:Хими]] [[pa:ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ]] [[pl:Chemia]] [[pt:Química]] [[qu:Chaqllisinchi]] [[rm:Chemia]] [[ro:Chimie]] [[ru:Химия]] [[ru-sib:Химия]] [[sc:Chìmica]] [[scn:Chìmica]] [[sco:Chemistry]] [[sh:Kemija]] [[simple:Chemistry]] [[sk:Chémia]] [[sl:Kemija]] [[sq:Kimia]] [[sr:Хемија]] [[su:Kimia]] [[sv:Kemi]] [[sw:Kemia]] [[ta:வேதியியல்]] [[te:రసాయన శాస్త్రము]] [[th:เคมี]] [[tk:Kimya]] [[tl:Kimika]] [[tr:Kimya]] [[tt:Ximiä]] [[ug:خىمىيە]] [[uk:Хімія]] [[vec:Chimega]] [[vi:Hóa học]] [[vo:Kiemav]] [[war:Kímika]] [[xh:IKhemistri]] [[yi:כעמיע]] [[zh:化学]] [[zh-min-nan:Hòa-ha̍k]] [[zh-yue:化學]] इितहास 4724 16225 2006-02-10T21:47:57Z श्याम 415 इितहास का नाम बदलकर इतिहास कर दिया गया है: this is correct #REDIRECT [[इतिहास]] िहन्दू धर्म 4725 16227 2006-02-10T21:48:39Z श्याम 415 िहन्दू धर्म का नाम बदलकर हिन्दू धर्म कर दिया गया है: this is correct #REDIRECT [[हिन्दू धर्म]] विकिपीडिया:नया लेख कैसे बनायें 4726 18366 2006-04-04T17:34:32Z Nitin 468 अभी यहां पर उचित योगदान नही किया गया है । जनकपुरधाम 4728 16245 2006-02-11T18:23:28Z 202.52.242.123 हिन्दुओं के प्राचीन धर्मग्रंथ [[रामायण]] के अनुसार रामायण की मुख्य पात्रा [[सीता]] का जन्म प्राचीन [[मिथिला]] की इसी नगरी में हुआ था। ग्रन्थों के अनुसार प्राचीन मिथिला की राजधानी जनकपुरधाम ही थी । जनकपुरधाम नेपालमें स्थित है । जनकपुरधाम महत्वपूर्ण कुन्ड एवं सागरों के लिए प्रख्यात है । * '''जनकपुरधाम की प्रसिद्ध मन्दिर :''' जानकी मन्दिर, राम मन्दिर, संकटमोचन (हनुमान) मन्दिर, कुपेश्वरनाथ मन्दिर, कपिलेश्वरनाथ मन्दिर, विवाह मण्डप और अन्य छोटे बडे मन्दिर * '''प्रमुख धर्मशाला :''' गोपाल धर्मशाला * '''प्रमुख कुन्ड :''' धनुष सागर, गंगा सागर, अंगराज सर, मुरली सर, रत्न सागर, अग्नि कुण्ड, पापधौत सागर सुनील गावस्कर 4729 32839 2006-10-28T11:55:26Z Matra 768 '''सुनील गावस्कर''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] के पूर्व-खिलाड़ी हैं। {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] Template:क्रिकेटर सुचना तालिका 4730 16258 2006-02-12T10:40:25Z श्याम 415 {| class="सुचना तालिका bordered" cellpadding="4" style="font-size: 95%; width: 25em;" |- | colspan="3" style="font-size: larger" | [[Image:{{{flag}}}|right|80px|{{{nationality}}} Flag]]<big>'''{{{name}}}'''</big><br />'''[[{{{nationality}}} क्रिकेट दल|{{{country}}}]] ({{{country abbrev}}})''' |- | bgcolor="white" colspan="3" style="text-align: center;" | [[Image:{{{picture}}}|154px|{{{name}}}]] |- | '''[[Batsman|बल्लेबाजी का तरीका]]''' || colspan="2" | {{{batting style}}} |- | '''[[Types of bowlers in cricket|गेंदबाजी का तरीका]]''' || colspan="2" | {{{Bowling type}}} |- | | style="font-size: larger;" | '''[[Test cricket|टेस्ट]]''' | style="font-size: larger;" | '''[[One-day International|एकदिवसीय]]''' |- | '''मुकाबले''' || {{{tests}}} || {{{ODIs}}} |- | '''बनाये गये रन || {{{test runs}}} || {{{ODI runs}}} |- | '''[[बल्लेबाजी औसत]]''' || {{{test bat avg}}} || {{{ODI bat avg}}} |- | '''१००/५०''' || {{{test 100s/50s}}} || {{{ODI 100s/50s}}} |- | '''सर्वोच्च स्कोर''' || {{{test top score}}} || {{{ODI top score}}} |- |'''<span class{{{balls|}}}="hiddenStructure">[[Delivery (cricket)|Balls]]</span><span class{{{na{{{balls|}}}me|}}}="hiddenStructure">[[Over (cricket)|Overs]]</span> की गयी गेंदबाजी''' || {{{test overs}}} || {{{ODI overs}}} |- | '''[[Wicket|विकेट]]''' || {{{test wickets}}} || {{{ODI wickets}}} |- | '''[[गेंदबाजी औसत]]''' || {{{test bowl avg}}} || {{{ODI bowl avg}}} |- | '''[[innings|पारी]] में ५ [[Wicket|विकेट]]''' || {{{test 5s}}} || {{{ODI 5s}}} |- | '''मुकाबले में १० [[Wicket|विकेट]]''' || {{{test 10s}}} || N/A |- | '''सर्वोच्च गेंदबाजी''' || {{{test best bowling}}} || {{{ODI best bowling}}} |- | '''कैच/[[Stump (cricket)#Manner of dismissing a batsman|स्टंपिंग]]''' || {{{test catches/stumpings}}} || {{{ODI catches/stumpings}}} |- | colspan="3" style="text-align: right; font-size: smaller;" | [[{{{दिनांक}}}]], [[{{{वर्ष}}}]] के अनुसार<br /> स्रोत: [{{{source}}} Cricinfo.com] |}<noinclude> [[Category:सुचना तालिका templates|क्रिकेटर]] </noinclude> राहुल द्राविड 4731 16264 2006-02-12T11:04:44Z श्याम 415 {{क्रिकेटर सुचना तालिका | flag = India_flag_large.png | nationality = भारतीय | country = भारत | country abbrev = IND | name = राहुल द्रविड| picture = cricket no pic.png | batting style = दाहिने हाथ के बल्लेबाज | Bowling type = [[ऑफ स्पिन]](OB) | tests = 97 | test runs = 8244 | test top score = 270 | test 100s/50s = 22/39 | scoring rate = N/A | test overs = 20 | test wickets = 1 | test runs = 8244 | test bowl avg = 39.00 | test 5s = 0 | test 10s = 0 | test best bowling = 1/18 | test catches/stumpings = 131/0 | ODIs = 277 | ODI runs = 8917 | ODI bat avg = 40.16 | ODI 100s/50s = 11/66 | ODI top score = 153 | ODI overs = 31 | ODI wickets = 4 | ODI bowl avg = 42.50 | ODI 5s = 0 | ODI best bowling = 2/43 | ODI catches/stumpings = 164/14 | दिनांक = फ़रवरी १० | वर्ष = २००६ | source = http://www.cricinfo.com/db/PLAYERS/IND/T/TENDULKAR_SR_06001934/ }} Template:Babel-9 4742 16297 2006-02-15T14:21:05Z Gangleri 108 [[{{ns:project}}:Babel]] <table style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><center>'''[[{{ns:project}}:Babel]]'''</center></td></tr> <tr><td>{{User {{{1}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{2}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{3}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{4}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{5}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{6}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{7}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{8}}}}}</td></tr> <tr><td>{{User {{{9}}}}}</td></tr> </table> श्रेणी:छत्तीसगढ 4743 24602 2006-08-13T00:45:16Z पूर्णिमा वर्मन 607 /* यह भी देखें */ श्रेणी:दक्षिण एशिया 4747 22764 2006-07-13T22:40:40Z Saforrest 592 [[श्रेणी:एशिया]] [[bg:Категория:Южна Азия]] [[de:Kategorie:Südasien]] [[en:Category:South Asia]] [[es:Categoría:Asia meridional]] [[fa:Category:جنوب آسیا]] [[fr:Monde Indien]] [[ru:Южная Азия]] [[ja:Category:南アジア]] [[zh:category:南亞]] देसी 4748 40786 2007-01-01T21:51:53Z Thijs!bot 662 robot Removing: [[gu:દેસો]] '''देसी''' {{stub}} [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] देस का अर्थ है जन्मभूिम, अपना गावं । देसी का अर्थ होता है देस से सम्बंिधत । प्रचळित अर्थ है भारतीय । RB06 [[de:Desi]] [[en:Desi]] [[es:Desi]] [[fr:Desi]] [[nl:Desi]] [[pa:ਦੇਸੀ]] [[rmy:Desi]] [[zh:德西]] चित्र:Balmiki3.bmp.jpg 4749 16322 2006-02-17T16:38:37Z Gazadgazad 422 चित्र:Nari2.JPG 4750 16323 2006-02-17T16:48:17Z Gazadgazad 422 नारी के कर्तव्य नारी के कर्तव्य चित्र:स्वामी-file.jpg 4751 16325 2006-02-17T18:32:33Z Gazadgazad 422 स्वामी हर श्रर्दा आनन्द जी के साथ जी आजाद स्वामी हर श्रर्दा आनन्द जी के साथ जी आजाद चित्र:Imag1.jpg 4752 16326 2006-02-17T18:53:10Z Gazadgazad 422 आजाद इस मन को खाली कभी ना छोड् या तो सेवा करता रह या सुमिरण मे जोड् आजाद इस मन को खाली कभी ना छोड् या तो सेवा करता रह या सुमिरण मे जोड् काला नमक 4753 16327 2006-02-18T00:34:29Z Corby 376 [[en: black salt]] जीरा 4754 26455 2006-09-09T09:47:35Z 220.224.201.254 जीरा एक भारतीय खाद्य पदार्थो मे प्रयुक्त किया जाने वाला प्रचलित मसाला है। यह दिखने में सौंफ की तरह होता है। [[Category:मसाले]] [[en: Cumin]] बेटलशिप पोटेमकिन 4755 16332 2006-02-18T11:44:04Z 61.1.18.24 रूस के महान निदेशक आईजेनसटाईन की ऐक फिलम विकिपीडिया:क्या होता है विकिपीडिया का लेख 4757 16338 2006-02-18T17:17:50Z अम्बुज.सक्सेना 420 पूर्ण लेख विकीपीडिया का लेख एक ऐसा जालपृष्ठ है जो विश्वकोशीय मानकों का पालन करता है। यद्यपि विकीपीडिया के अन्तर्गत आने वाले अधिकांश जालपृष्ठ लेख हैं, परन्तु सभी नहीं। निम्नलिखित प्रकार के जालपृष्ठ, जो कि किसी अन्य कार्य के लिये रचित हैं, मान्य लेख नहीं हैं: * विकीपीडिया का [[मुख्य पृष्ठ]]। * विकीपीडिया कि बारे में जानकारी देने वाले पृष्ठ। * विकीपीडिया के किसी लेख पर चर्चा करने के लिये बनाए गये पृष्ठ। * विकीपीडिया के [[%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Specialpages|खास पन्नें]]। * विकीपीडिया के [[सदस्य पृष्ठ]] तथा उनके अंतर्गत आने वाले सदस्य संबंधी पृष्ठ। * [[चित्र]] तथा अन्य प्रकार की फाईलों की जानकारी-संबंधी पृष्ठ। * [[भ्रांति]] दूर करने वाले पृष्ठ। ज्ञानकोष 4758 30750 2006-10-15T05:34:11Z Bunty 713 '''ज्ञानकोष''' या इनसाईक्लोपीडिया ([[:en:Encyclopedia|Encyclopedia]]) एक ऐसी किताब, या सॉफ्टवेयर है जोकि हर एक घटना, इतिहास, भूगोल, गणित, आदि विषयों पर प्रकाश डालता है। ज्ञानकोष से हमें हर-एक चीज़ पर अपूर्व जानकारी मिलती है, और यह आम-जानकारी या विद्या के लिए अत्यंत लाभदायक है । {{stub}} चित्र:SUN KIRN SEEN.gif 4759 16340 2006-02-18T17:25:45Z Gazadgazad 422 आजाद सत्संग मे रहो दुख रहेगें दूर काल माया व्यापे नही सुख रहे भरपूर आजाद सत्संग मे रहो दुख रहेगें दूर काल माया व्यापे नही सुख रहे भरपूर श्रेणी:समाज 4760 36009 2006-11-23T06:34:48Z 164.100.255.90 :समाज जीवित प्राणियों का विकासशील समूह है। ::-अरस्तू समाज लोगों का ऐसा समूह होता है जो कि अपने अंदर के लोगों के मुकाबले अन्य समूहों से काफी कम मेलजोल रखता है। किसी समाज के अंतर्गत आने वाले व्यक्ति एक दूसरे के प्रति परस्पर स्नेह तथा सहृदयता का भाव रखते हैं। दुनिया के सभी समाज अपनी एक अलग पहचान बनाते हुए अलग-अलग रस्मों-रिवाज़ों का पालन करते हैं। ----------------------------------------------------------------- [['''बाहरी कड़ियाँ''']] * [http://srijanshilpi.com/?p=72 बदलाव की धुरी नहीं रहा मध्य वर्ग] श्रंखला भारत पाकिस्तान २००६ 4761 16346 2006-02-18T23:18:45Z 70.24.216.71 क्या श्रंखला थी यार !!!! हिन्द यूरोपीय 4764 24252 2006-08-05T05:11:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #redirect[[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] उर्दू भाषा 4765 45675 2007-01-24T13:15:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Urdušćina]] '''उर्दू भाषा''' [[हिन्द आर्य]] भाषा है । कई लोग इसे [[हिन्दी]] का एक रूप मानते हैं । उनके अनुसार यह हिन्दी का वो रूप है जिसमें आरबी और फ़ारसी के शब्द काफ़ी ज़्यादा हैं, और फ़ारसी-अरबी लिपि में लिखी जाती है । इसमें संस्कृत के (तत्सम्) शब्द कम हैं । ये मुख्यतः (दक्षिण एशिया के) मुसल्मानों द्वारा बोली जाती है, जो इसे अपनी तहज़ीब का ज़रूरी हिस्सा समझते हैं । इसके अलावा हिन्दी और उर्दू में कुछ ख़ास फ़र्क नहीं है । उर्दू [[फ़ारसी]] तथा [[अरबी]] के अतिरिक्त [[संस्कृत]] से भी जन्मी एक [[हिन्द आर्य]] भाषा है । ==लिपि== उर्दू ज़्यादातर नस्त'अलिक लिपि में लिखी जाती है, जो फ़ारसी-अरबी लिपि क एक रूप है । उर्दू दाएँ से बाएँ लिखी जाती है । हिन्दुस्तान में उर्दू [[देवनागरी]] में भी लिखी जाती है । इस सारिणी में नस्त'अलिक लिपि और उसका उच्चारण दिया गया है । <table border="2"> <tr> <th bgcolor="#999999">&#2310;&#2325;&#2381;&#2359;&#2352; (&#2309;&#2325;&#2375;&#2354;&#2366;)</th> <th bgcolor="#999999">Name of letter</th> <th bgcolor="#999999"> <p dir="ltr">&#2309;&#2325;&#2381;&#2359;&#2352; &#2325;&#2366; &#2344;&#2366;&#2350;</th> <th bgcolor="#999999"> &#2313;&#2330;&#2381;&#2330;&#2366;&#2352;&#2339;</th> <th bgcolor="#999999"> IPA &#2350;&#2375;&#2306; &#2313;&#2330;&#2381;&#2330;&#2366;&#2352;&#2339;</th> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1575;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>alif</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2309;&#2354;&#2367;&#2398; </td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">&#2309;, &#2310;</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#601;, &#593;:]</span> after a consonant;</td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1576;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>be</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA">&#2348;&#2375; </span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2348;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[b]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1662;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>pe</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA">&#2346;&#2375;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2346;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[p]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1578;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>te</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA">&#2340;&#2375;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"> <span class="IPA"><font face="Arial">&#2340;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"> <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">dental [t&#810;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1657;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ṭe</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA">&#2335;&#2375;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"> <span class="IPA"><font face="Arial">&#2335;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"> retroflex <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#648;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1579;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>se</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2360;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2360;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[s]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1580;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>jīm</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2332;&#2368;&#2350;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2332;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[d&#658;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1670;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ce</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2330;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2330;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[t&#643;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1581;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>baṛī he</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2348;&#2396;&#2368; &#2361;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2361;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[h]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1582;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>xe</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2393;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2393;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[x]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1583;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>dāl</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2342;&#2366;&#2354;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2342;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC">dental <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[d&#810;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1672;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ḍāl</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2337;&#2366;&#2354;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2337;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC">retroflex <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#598;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1584;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>zāl</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2395;&#2366;&#2354;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2395;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1585;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>re</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2352;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2352;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC">dental <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[r]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1681;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ṛe</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2396;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2396;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC">retroflex <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#637;] flap </span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1586;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ze</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2395;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2395;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1688;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ze</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2395;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2395;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#658;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1587;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>sīn</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2360;&#2368;&#2344;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2360;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[s]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1588;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>śīn</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2358;&#2368;&#2344;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2358;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#643;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1589;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>svād</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2360;&#2381;&#2357;&#2366;&#2342;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2360;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[s]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1590;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>zvād</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2395;&#2381;&#2357;&#2366;&#2342;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2395;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1591;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>to</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2340;&#2379;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2340;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[t]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1592;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>zo</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2395;&#2379;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2395;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1593;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>aen</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">'&#2309;&#2319;&#2344;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">'&#2309;</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#593;:]</span> after a consonant; <p>otherwise <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#660;]</span>, <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#601;]</span>, or silent.</td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1594;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>ġaen</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2394;&#2319;&#2344;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2394;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#611;]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1601;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>fe</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2398;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2398;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[f]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1602;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>qāf</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2392;&#2366;&#2398;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2392;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[q]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1705;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>kāf</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2325;&#2366;&#2398;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2325;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[k]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1711;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>gāf</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2327;&#2366;&#2398;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2327;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[g]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1604;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>lām</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2354;&#2366;&#2350;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2354;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[l]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1605;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>mīm</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2350;&#2368;&#2350;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2350;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[m]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1606;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>nūn</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2344;&#2370;&#2344;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">&#2344;</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[n]</span> or a nasal vowel</td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1608;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>vāo</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2357;&#2366;&#2323;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2357;, &#2313;, &#2314;, &#2323;, &#2324;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[v, u, &#650;, o,au]</span></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1729;, &#64425;, &#64424;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>choṭī he</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2331;&#2379;&#2335;&#2368; &#2361;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">&#2361;&#2381;, &#2309;&#2307;, (&#2310;)</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#593;]</span> at the end of a word, <p>otherwise <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[h]</span> or silent</td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1726;</span></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><i>do caśmī he</i></td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC">&#2342;&#2379; &#2330;&#2358;&#2381;&#2350;&#2368; &#2361;&#2375;</td> <td align="center" bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">-&#2361; (&#2347;, &#2341;, &#2336;, &#2331;, &#2349;, </font> <p><font face="Arial">&#2343;, &#2333;, &#2328; &#2348;&#2344;&#2366;&#2344;&#2375; &#2325;&#2375; &#2354;&#2367;&#2351;&#2375;)</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC">indicates that the preceding consonant is <p>aspirated (p, t, ch, k) or murmured (b, d, j, g).</td> </tr> <tr> <td bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1740;</span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><i>choṭī ye</i></td> <td bgcolor="#CCCCCC">&#2331;&#2379;&#2335;&#2368; &#2351;&#2375;</td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2351;, &#2312;, &#2319;, &#2320;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[j, i, e, &#603;]</span></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1746;</span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><i>baṛī ye</i></td> <td bgcolor="#CCCCCC">&#2348;&#2396;&#2368; &#2351;&#2375;</td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span class="IPA"><font face="Arial">&#2320;</font></span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[e&#720;]</span></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#CCCCCC"><span xml:lang="ur" lang="ur">&#1569;</span></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><i>hamzā</i></td> <td bgcolor="#CCCCCC">&#2361;&#2350;&#2381;&#2395;&#2366;</td> <td bgcolor="#CCCCCC"><font face="Arial">'&#2309;, -</font></td> <td bgcolor="#CCCCCC"><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#660;]</span> or silent</td> </tr> </table> ==यह भी देखें== *[[हिन्दी]] ==स्रोत== *[http://www.ebazm.com/dictionary.htm उर्दू-अंग्रेज़ी-हिन्दी शब्दकोश (ebazm.com)] {{stub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर]] [[श्रेणी: हिन्दी और इससे सम्बन्धित भाशाऐं]] [[ar:لغة أردية]] [[bg:Урду]] [[br:Ourdoueg]] [[bs:Urdu jezik]] [[ca:Urdú]] [[da:Urdu]] [[de:Urdu]] [[dv:އުރުދޫ]] [[en:Urdu]] [[eo:Urduo]] [[es:Urdu]] [[fa:زبان اردو]] [[fi:Urdu]] [[fr:Ourdou]] [[gl:Lingua urdú]] [[he:אורדו]] [[hsb:Urdušćina]] [[hu:Urdu nyelv]] [[id:Bahasa Urdu]] [[it:Lingua urdu]] [[ja:ウルドゥー語]] [[ka:ურდუ]] [[ko:우르두어]] [[ms:Bahasa Urdu]] [[nl:Urdu]] [[nn:Urdu]] [[no:Urdu språk]] [[pl:Język urdu]] [[pt:Língua urdu]] [[ru:Урду]] [[simple:Urdu]] [[sr:Урду]] [[sv:Urdu]] [[ta:உருது]] [[th:ภาษาอูรดู]] [[tr:Urduca]] [[ur:اردو]] [[zh:乌尔都语]] उर्दू 4767 16382 2006-02-20T10:50:30Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[उर्दू भाषा]] रीटा तूफाऩ 4768 16387 2006-02-20T11:48:54Z 59.92.147.40 हिन्द-आर्य भाषाएँ 4770 16532 2006-02-25T01:18:49Z Magicalsaumy 423 हिन्द आर्य का नाम बदलकर हिन्द-आर्य भाषाएँ कर दिया गया है '''हिन्द-आर्य''' (इण्डो-आर्यन) भाषाएँ [[हिन्द यूरोपीय]] भाषाओं की [[हिन्द ईरानी]] शाखा की एक उपशाखा हैं, जिसे इण्डिक उपशाखा भी कहा जाता है । ये सभी भाषाएँ [[संस्कृत]] से जन्मी हैं । इनमें आदि-हिन्द-यूरोपीय भाषा के व्यंजन : घ, ध और फ अच्छे से परिरक्षित हैं, जो अन्य सभी शाखाओं में लुप्त हो गये हैं । इस समूह में ये भाषाएँ आती हैं : [[संस्कृत]], [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[बांग्ला]], [[कश्मीरी]], [[सिन्धी]], [[पंजाबी]], [[नेपाली]], [[रोमानी]], [[असमिया]], [[गुजराती]], [[मराठी]], इत्यादि । {{stub}} [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] फ़ारसी 4771 16418 2006-02-20T21:58:04Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़ारसी भाषा]] हिन्द-ईरानी भाषाएँ 4772 22530 2006-07-09T15:38:11Z देसीफ्राल 586 '''हिन्द ईरानी''' शाखा [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की एक शाखा है । ये सातम वर्ग के अन्दर आती है । इसकी दो उपशाखाएँ हैं : * [[हिन्द आर्य]] उपशाखा : जो भाषाएँ [[संस्कृत]] से जन्मी हैं, जैसे [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[पंजाबी]], [[रोमानी]], [[मराठी]], [[कश्मीरी]], आदि । * ईरानी उपशाखा : इस उपशाखा की प्राचीनतम भाषाएँ हैं [[अवेस्तन]] ([[पारसी धर्म।पारसियों]] की धर्मभाषा) और प्राचीन फ़ारसी । इनसे जन्मी भाषाएँ हैं [[फ़ारसी]], [[बलोची]], [[दारी]], [[पाश्तो]], [[इत्यादि]] । {{stub}} [[श्रेणी:भाषा]] अरबी भाषा 4773 45258 2007-01-23T09:16:23Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:अरबी भाय]] '''अरबी''' भाषा [[सामी हामी]] परिवार की एक भाषा है । ये [[हिन्द यूरोपीय]] परिवार की भाषाओं से मुख़्तलिफ़ है, यहाँ तक कि [[फ़ारसी]] से भी । ये [[इब्रनी भाषा]] से सम्बन्धित है । अरबी [[इस्लाम धर्म]] की धर्मभाषा है, जिसमें क़ुरान-ए-शरीफ़ लिखी गयी है । ==देश== अरबी कई देशों की राजभाषा है, जैसे [[साउदी अरब]], [[लेबनोन]], [[शाम]] (सीरिया), [[यमन]], [[मिस्र]], [[यार्दन]] (जॉर्डन), [[इराक़]], [[अल्जीरिया]], [[लीबिया]], इत्यादि । ==लिपि== अरबी भाषा को अरबी लिपि में लिखा जाता है । ये दाएँ से बाएँ लिखी जाती है । इसकी कई ध्वनियाँ उर्दू की ध्वनियों से अलग हैं । हर एक स्वर या व्यंजन के लिये (जो अरबी भाषा में प्रयुक्त होता है) एक और सिर्फ़ एक ही अक्षर है । ह्रस्व स्वरों की मात्राएँ देना वैकल्पिक है । <table class="wikitable" border="2"> <tr> <th>&#2309;&#2325;&#2375;&#2354;&#2366;</th> <th>&#2358;&#2369;&#2352;&#2369;&#2310;&#2340;&#2368;</th> <th>&#2350;&#2343;&#2381;&#2351;</th> <th>&#2309;&#2344;&#2381;&#2340;&#2367;&#2350;</th> <th>&#2344;&#2366;&#2350;</th> <th>&#2354;&#2367;&#2346;&#2381;&#2351;&#2366;&#2344;&#2381;&#2340;&#2352;&#2339;</th> <th> <p dir="ltr">IPA &#2313;&#2330;&#2381;&#2330;&#2366;&#2352;&#2339;</th> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65165;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65166;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#702;</span> / <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#257;</span></td> <td>various, including <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[æ&#720;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65167;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65169;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65170;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65168;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> b</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[b]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65173;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65175;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65176;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65174;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> t</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[t]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65177;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65179;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65180;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65178;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7791;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#952;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65181;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65183;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65184;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65182;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#487;</span> (also j, g)</td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#676;]</span> / <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#658;]</span> / <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#609;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65185;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65187;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65188;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65186;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7717;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#295;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65189;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65191;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65192;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65190;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7723;</span> (also kh, x)</td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[x]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65193;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65194;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> d</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[d]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65195;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65196;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7695;</span> (also dh, ð)</td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[ð]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65197;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65198;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> r</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[r]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65199;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65200;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> z</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65201;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65203;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65204;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65202;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> s</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[s]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65205;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65207;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65208;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65206;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> š</span> (also sh)</td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#643;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65209;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65211;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65212;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65210;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7779;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[s&#705;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65213;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65215;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65216;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65214;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7693;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[d&#705;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65217;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65219;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65220;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65218;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7789;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[t&#705;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65221;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65223;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65224;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65222;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#7827;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[ð&#705;]</span> / <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[z&#705;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65225;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65227;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65228;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65226;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#703;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#661;]</span> / <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#660;&#705;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65229;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65231;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65232;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65230;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#289;</span> (also gh)</td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#611;]</span> / <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[&#641;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65233;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65235;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65236;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65234;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> f</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[f]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65237;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65239;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65240;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65238;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> q</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[q]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65241;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65243;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65244;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65242;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> k</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[k]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65245;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65247;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65248;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65246;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> l</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[l]</span>, <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[l&#705;]</span> (in <i>Allah</i> only)</td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65249;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65251;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65252;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65250;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> m</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[m]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65253;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65255;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65256;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65254;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> n</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[n]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65257;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65259;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65260;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65258;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> h</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[h]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65261;</span></font></td> <td colspan="2">—</td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65262;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> w</span> / <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#363;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[w]</span> , <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[u&#720;]</span></td> </tr> <tr align="center"> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65265;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65267;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65268;</span></font></td> <td><font size="5"> <span title="Arabic text" style="font-size: 1.3em;" class="spanAr" xml:lang="ar" dir="rtl" lang="ar"> &#65266;</span></font></td> <td> &nbsp;</td> <td> <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> y</span> / <span title="DIN 31635 Arabic transliteration" class="Arabic IPA" style="white-space: nowrap; text-decoration: none;" xml:lang="ar" lang="ar"> &#299;</span></td> <td><span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[j]</span> , <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">[i&#720;]</span></td> </tr> </table> * [http://lang.arabe.free.fr/index_uk.php Learn Arabic (in English)] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Arabies]] [[an:Idioma arabe]] [[ang:Arabisc sprǣc]] [[ar:لغة عربية]] [[arc:ܠܫܢܐ ܥܪܒܝܐ]] [[ast:Idioma Árabe]] [[bg:Арабски език]] [[bs:Arapski jezik]] [[ca:Llengua àrab]] [[cs:Arabština]] [[cy:Arabeg]] [[da:Arabisk (sprog)]] [[de:Arabische Sprache]] [[el:Αραβική γλώσσα]] [[en:Arabic language]] [[eo:Araba lingvo]] [[es:Idioma árabe]] [[et:Araabia keel]] [[eu:Arabiera]] [[fa:عربی]] [[fi:Arabian kieli]] [[fr:Arabe]] [[frp:Arabo]] [[fy:Arabysk]] [[ga:Araibis]] [[gl:Lingua árabe]] [[haw:ʻŌlelo ʻAlapia]] [[he:ערבית]] [[hr:Arapski jezik]] [[hsb:Arabšćina]] [[hu:Arab nyelv]] [[hy:Արաբերեն]] [[ia:Lingua arabe]] [[id:Bahasa Arab]] [[io:Arabiana linguo]] [[is:Arabíska]] [[it:Lingua araba]] [[ja:アラビア語]] [[ka:არაბული ენა]] [[kn:ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ]] [[ko:아랍어]] [[kw:Arabek]] [[la:Lingua Arabica]] [[li:Arabisch]] [[lt:Arabų kalba]] [[lv:Arābu valoda]] [[mk:Арапски јазик]] [[ms:Bahasa Arab]] [[nah:Arabitlahtōlli]] [[nds:Araabsche Spraak]] [[new:अरबी भाय]] [[nl:Arabisch]] [[nn:Arabisk språk]] [[no:Arabisk språk]] [[nrm:Arabe]] [[oc:Arabi]] [[pih:Arabik]] [[pl:Język arabski]] [[pt:Língua árabe]] [[ro:Limba arabă]] [[ru:Арабский язык]] [[scn:Lingua àrabba]] [[sh:Arapski jezik]] [[simple:Arabic language]] [[sk:Arabčina]] [[sl:Arabščina]] [[sq:Gjuha arabe]] [[sr:Арапски језик]] [[su:Basa Arab]] [[sv:Arabiska]] [[sw:Kiarabu]] [[ta:அரபு மொழி]] [[tg:Забони арабӣ]] [[th:ภาษาอาหรับ]] [[tl:Wikang Arabo]] [[tr:Arapça]] [[tt:Ğäräp tele]] [[ug:ئەرەب تىلى]] [[uk:Арабська мова]] [[ur:عربی]] [[vi:Tiếng Ả Rập]] [[wa:Arabe]] [[zh:阿拉伯语]] [[zh-min-nan:A-la-pek-gí]] अरबी 4774 16425 2006-02-21T08:42:50Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[अरबी भाषा]] चित्र:Arabic script.png 4775 16428 2006-02-21T08:51:54Z Magicalsaumy 423 अंग्रेज़ी विकि से ली गयी। अंग्रेज़ी विकि से ली गयी। गंगोत्री 4776 30817 2006-10-15T16:52:00Z Matra 768 spelling '''गंगोत्री''' गंगा नदी का उद्गगम स्थान है. {{substub}} भारतीय कानून 4778 32840 2006-10-28T11:57:11Z Matra 768 (This article is based on Law in India in English counterpart) == Headline text == भारतीय कानून ब्रितानी कानून पर आधारित है। अंग्रेज़ो ने इसे पहली बार अपने शासनकाल के दौरान लागू किया। अंग्रेज़ो द्वारा लागू किये कई acts और ordinances आज भी प्रभावशील हैं। भारतीय सविंधान के लेखन के दौरान इसमें आयरलैंड, संयुक्त राष्ट्र अमरीका, ब्रिटेन और फ्रांस के कानूनों को समाहित (synthesize) किया गया था। भारतीय कानून संयुक्त राष्ट्र के मानवाधिकार और वातावरण संम्बधी दिशानिर्देशों के अनुरूप है। इसमें कुछ अंतरराष्ट्रीय कानूनों, जैसे बौधिक अधिकारों आदि, को भारत में लागू किया गया है। भारतीय नागरिक कानून (Indian Civil Law) एक जटिल कानून है जिसमें प्रत्येक धर्म-विशेष के अपने कानून हैं। अधिकांश राज्यों में विवाह और तलाक के लिए पंजीकरण आवश्यक नहीं है। हिंदू, मुसलमान, ईसाई, सिक्ख व अन्य धर्मों के अपने कानून हैं। इसका अकेला अपवाद गोवा राज्य है जहां पुर्तगाली Uniform Civil Code प्रभावी है, और सभी धर्मों के लिए विवाह, तलाक, और (बच्चा) गोद लेने सम्बंधी एक जैसे कानून हैं। Jury trials were abolished by the government in 1960 on the grounds they would be susceptible to media and public influence. This decision was based on a 8:1 acquittal of Kawas Nanavati in K. M. Nanavati vs. State of Maharashtra, which was overturned by higher courts. Each state drafts it own laws, however all the states have more or less the same laws. Laws directed by the Central government and the Supreme Court of India are binding on all citizens of each state. Each state has its own labour laws and taxation rates. Capital Punishment is present in India and is invoked only in the ‘rarest of rare’ cases. The last execution was conducted in 2004, when Dhanonjoy Chatterjee was hanged for the rape and murder of a 14-year old girl. India’s most famous jail is the Tihar Jail. Dual nationality is prohibited under Indian nationality law. The courts of India have taken the view that no citizen shall carry the political burden of dual citizenship with its inevitable consequence of divided loyalties. The Indian Parliament passed on 7 January 2004 a law creating a new form of very limited dual nationality called Overseas citizenship of India. Overseas citizens of India will not enjoy any form of political rights or participation in the government of India. There are no plans to issue to Overseas citizens any form of Indian passport. After independence Indian laws have adapted to the changing world. The most recent being the Information Technology Act (2000), which recognises the validity of emails, digital ID’s and laws outlawing hacking, cracking and other malicious online works. [edit] See also Supreme Court of India Law enforcement in India Central Bureau of Investigations [edit] External links Indian Law — HelpLineLaw [edit] References News Brief on the execution of Dhanaonjoy Chatterjee. {{stub}} [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] कानून 4779 16452 2006-02-23T00:51:01Z Sangwal 426 कानून का नाम बदलकर भारतीय कानून कर दिया गया है #REDIRECT [[भारतीय कानून]] बीजगणित 4782 41711 2007-01-07T21:31:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ru-sib:Алгебра]] '''बीजगणित''' गणित की वह शाखा जिसमें अंको के स्थान पर चिन्हों का प्रयोग किया जाता है। बीजगणित चर तथा अचर राशियों के समीकरण को हल करने तथा चर राशियों के मान निकालने पर आधारित है । [[ष्रीधराचार्य रीति]] [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:बीजगणित]] [[af:Algebra]] [[ar:جبر]] [[ast:Álxebra]] [[ba:Алгебра]] [[bg:Алгебра]] [[bn:বীজগণিত]] [[ca:Àlgebra]] [[co:Algebra]] [[cs:Algebra]] [[cy:Algebra]] [[da:Algebra]] [[de:Algebra]] [[el:Άλγεβρα]] [[en:Algebra]] [[eo:Algebro]] [[es:Álgebra]] [[et:Algebra]] [[eu:Aljebra]] [[fa:جبر]] [[fi:Algebra]] [[fr:Algèbre]] [[gd:Ailseabra]] [[he:אלגברה]] [[ht:Aljèb]] [[hu:Algebra]] [[ia:Algebra]] [[id:Aljabar]] [[io:Algebro]] [[is:Algebra]] [[it:Algebra]] [[ja:代数学]] [[jbo:turki'icmaci]] [[ka:ალგებრა]] [[ko:대수학]] [[la:Algebra]] [[lij:Algebra]] [[lt:Algebra]] [[mk:Алгебра]] [[ms:Algebra]] [[nl:Algebra]] [[no:Algebra]] [[pl:Algebra]] [[pt:Álgebra]] [[ro:Algebră]] [[ru:Алгебра]] [[ru-sib:Алгебра]] [[scn:Àlgibbra]] [[sco:Algebra]] [[simple:Algebra]] [[sk:Algebra]] [[sl:Algebra]] [[sq:Algjebra]] [[sr:Алгебра]] [[sv:Algebra]] [[th:พีชคณิต]] [[tl:Aldyebra]] [[tr:Cebir]] [[uk:Алгебра]] [[vi:Đại số]] [[yi:אלגעברא]] [[zh:代数]] [[zh-classical:代數學]] [[zh-min-nan:Tāi-sò͘]] वाशिंगटन 4783 46163 2007-01-25T19:55:55Z Escarbot 542 robot Adding: [[ms:Washington]] '''वाशिंगटन''', [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] का सबसे उत्तर-पश्चीमीय प्रांत है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] {{substub}} [[ar:واشنطن]] [[bg:Вашингтон (щат)]] [[br:Washington (Stad)]] [[bs:Washington]] [[ca:Estat de Washington]] [[cs:Washington]] [[da:Washington]] [[de:Washington (Bundesstaat)]] [[en:Washington]] [[eo:Vaŝingtonio]] [[es:Washington (estado)]] [[et:Washingtoni osariik]] [[eu:Washington (estatua)]] [[fa:واشینگتن]] [[fi:Washington (osavaltio)]] [[fr:Washington (État)]] [[gd:Washington]] [[he:וושינגטון (מדינה)]] [[hu:Washington (állam)]] [[hy:Վաշինգտոն (նահանգ)]] [[id:Washington]] [[io:Washington (stato)]] [[is:Washington (fylki)]] [[it:Washington (stato)]] [[ja:ワシントン州]] [[ka:ვაშინგტონი (შტატი)]] [[ko:워싱턴 주]] [[kw:Stat Washington]] [[la:Vasingtonia]] [[lb:Washington (Bundesstaat)]] [[lt:Vašingtonas (valstija)]] [[lv:Vašingtona (štats)]] [[ms:Washington]] [[nl:Washington (staat)]] [[nn:Washington]] [[no:Washington]] [[oc:Washington (estat)]] [[os:Вашингтон (штат)]] [[pl:Waszyngton (stan w USA)]] [[pt:Washington]] [[ro:Washington (stat SUA)]] [[ru:Вашингтон (штат)]] [[simple:Washington]] [[sk:Washington (štát USA)]] [[sl:Washington (zvezna država)]] [[sq:Washington]] [[sr:Вашингтон (држава)]] [[sv:Washington (delstat)]] [[ta:வொஷிங்டன்]] [[th:มลรัฐวอชิงตัน]] [[ug:ۋاشىنگتون شىتاتى]] [[uk:Вашингтон (штат)]] [[ur:ریاست واشنگٹن]] [[vi:Tiểu bang Washington]] [[zh:华盛顿州]] श्रेणी:हिन्दू धर्म 4784 45672 2007-01-24T13:03:41Z Escarbot 542 robot Adding: [[mr:Category:हिंदू धर्म]] हिन्दू धर्म की श्रेणी में ये लेख हैं : [[श्रेणी:धर्म]] [[af:Kategorie:Hindoeïsme]] [[bg:Категория:Индуизъм]] [[bn:Category:হিন্দু ধর্ম]] [[ca:Categoria:Hinduisme]] [[cs:Kategorie:Hinduismus]] [[da:Kategori:Hinduisme]] [[de:Kategorie:Hinduismus]] [[el:Κατηγορία:Ινδουϊσμός]] [[en:Category:Hinduism]] [[eo:Kategorio:Hinduismo]] [[es:Categoría:Hinduismo]] [[et:Kategooria:Hinduism]] [[fi:Luokka:Hindulaisuus]] [[fr:Catégorie:Hindouisme]] [[he:קטגוריה:הינדואיזם]] [[ia:Categoria:Hinduismo]] [[id:Kategori:Hindu]] [[io:Category:Hinduismo]] [[it:Categoria:Induismo]] [[ja:Category:ヒンドゥー教]] [[ko:분류:힌두교]] [[la:Categoria:Induismus]] [[lb:Category:Hinduismus]] [[lv:Kategorija:Hinduisms]] [[mr:Category:हिंदू धर्म]] [[ms:Kategori:Hinduisme]] [[mt:Category:Induiżmu]] [[nds:Kategorie:Hinduismus]] [[nl:Categorie:Hindoeïsme]] [[nn:Kategori:Hinduisme]] [[no:Kategori:Hinduisme]] [[pl:Kategoria:Hinduizm]] [[pt:Categoria:Hinduísmo]] [[ru:Категория:Индуизм]] [[simple:Category:Hinduism]] [[sk:Kategória:Hinduizmus]] [[sl:Kategorija:Hinduizem]] [[sr:Категорија:Хиндуизам]] [[sv:Kategori:Hinduism]] [[th:หมวดหมู่:ศาสนาฮินดู]] [[tr:Kategori:Hinduizm]] [[uk:Категорія:Індуїзм]] [[vi:Thể loại:Ấn Độ giáo]] [[zh:Category:印度教]] श्रेणी:लिपि 4785 20230 2006-06-01T02:18:00Z DaGizza 338 +cat विश्व की प्रमुख लिपियाँ ये हैं : [[श्रेणी:भाषा]] भाषाई परिवार 4786 16489 2006-02-24T23:43:16Z Magicalsaumy 423 भाषाई परिवार का नाम बदलकर भारत के भाषाई परिवार कर दिया गया है: लेख वैश्विक नही है। #REDIRECT [[भारत के भाषाई परिवार]] श्रेणी:धर्म 4787 16491 2006-02-24T23:48:18Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी मे ये लेख हैं : श्रेणी:नदी 4788 32477 2006-10-26T12:13:38Z Soman 638 इस श्रेणी ([[नदी]]) मे ये लेख हैं : [[af:Kategorie:Rivier]] [[als:Kategorie:Fluss]] [[ar:تصنيف:جزر]] [[an:Categoría:Ríos]] [[bg:Категория:Реки]] [[be:Катэгорыя:Рэкі]] [[bs:Category:Rijeke]] [[ca:Categoria:Rius]] [[cv:Категори:Юханшывсем]] [[cs:Kategorie:Řeky]] [[cy:Category:Afonydd]] [[da:Kategori:Vandløb]] [[de:Kategorie:Fluss]] [[et:Kategooria:Jõed]] [[el:Κατηγορία:Ποταμοί]] [[en:Category:Rivers]] [[es:Categoría:Ríos]] [[eo:Kategorio:Riveroj]] [[eu:Kategoria:Ibaiak]] [[fa:Category:رودها]] [[fr:Catégorie:Cours d'eau]] [[gl:Category:Ríos]] [[ko:분류:강]] [[hr:Kategorija:Rijeke]] [[io:Category:Fluvii]] [[id:Kategori:Sungai]] [[is:Flokkur:Ár (landform)]] [[it:Categoria:Fiumi]] [[he:קטגוריה:נהרות]] [[ku:Kategorî:Çem]] [[la:Categoria:Flumina]] [[lv:Category:Upes]] [[lb:Category:Flëss]] [[lt:Kategorija:Upės]] [[hu:Kategória:Folyók]] [[ms:Kategori:Sungai]] [[nl:Categorie:Rivier]] [[nds:Kategorie:Fluss]] [[ja:Category:河川]] [[no:Kategori:Elver]] [[nn:Kategori:Elvar]] [[pl:Kategoria:Rzeki]] [[pt:Categoria:Rios]] [[ro:Categorie:Râuri]] [[ru:Категория:Реки]] [[sq:Category:Lumenj]] [[simple:Category:Rivers]] [[sk:Kategória:Rieky]] [[sl:Category:Reke]] [[sr:Категорија:Реке]] [[sh:Category:Rijeke]] [[fi:Luokka:Joet]] [[sv:Kategori:Floder]] [[tl:Category:Mga ilog]] [[ta:பகுப்பு:நதிகள்]] [[th:Category:แม่น้ำ]] [[vi:Thể loại:Sông]] [[tr:Kategori:Irmaklar]] [[uk:Категорія:Ріки]] [[vec:Categoria:Fiumi]] [[zh:Category:河流]] [[zh-yue:Category:河]] श्रेणी:जाति 4789 16495 2006-02-24T23:58:07Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[जाति]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:पाकिस्तान 4790 43610 2007-01-16T02:49:14Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sw:Category:Pakistan]] [[Image:Flag of Pakistan.svg|right|100px|पाकिस्तान]] इस श्रेणी ([[पाकिस्तान]]) में ये लेख हैं : [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[ar:تصنيف:باكستان]] [[ast:Categoría:Paquistán]] [[bg:Категория:Пакистан]] [[ca:Categoria:Pakistan]] [[cs:Kategorie:Pákistán]] [[da:Kategori:Pakistan]] [[de:Kategorie:Pakistan]] [[en:Category:Pakistan]] [[eo:Kategorio:Pakistano]] [[es:Categoría:Pakistán]] [[et:Kategooria:Pakistan]] [[eu:Kategoria:Pakistan]] [[fa:رده:پاکستان]] [[fi:Luokka:Pakistan]] [[fr:Catégorie:Pakistan]] [[gl:Category:Paquistán]] [[he:קטגוריה:פקיסטן]] [[hu:Kategória:Pakisztán]] [[id:Kategori:Pakistan]] [[io:Category:Pakistan]] [[is:Flokkur:Pakistan]] [[it:Categoria:Pakistan]] [[ja:Category:パキスタン]] [[ka:კატეგორია:პაკისტანი]] [[ko:분류:파키스탄]] [[kw:Category:Pakistan]] [[lb:Category:Pakistan]] [[lt:Kategorija:Pakistanas]] [[lv:Kategorija:Pakistāna]] [[mr:Category:पाकिस्तान]] [[nl:Categorie:Pakistan]] [[nn:Kategori:Pakistan]] [[no:Kategori:Pakistan]] [[os:Категори:Пакистан]] [[pl:Kategoria:Pakistan]] [[pt:Categoria:Paquistão]] [[ro:Categorie:Pakistan]] [[ru:Категория:Пакистан]] [[simple:Category:Pakistan]] [[sk:Kategória:Pakistan]] [[sl:Kategorija:Pakistan]] [[sr:Категорија:Пакистан]] [[sv:Kategori:Pakistan]] [[sw:Category:Pakistan]] [[ta:பகுப்பு:பாகிஸ்தான்]] [[tr:Kategori:Pakistan]] [[uk:Категорія:Пакистан]] [[ur:زمرہ:پاکستان]] [[vi:Thể loại:Pakistan]] [[vo:Category:Pakistän]] [[zh:Category:巴基斯坦]] श्रेणी:भारत सरकार 4791 37322 2006-12-04T18:24:21Z Taxman 345 श्रेणी इस श्रेणी ([[भारत सरकार]]) में ये लेख हैं : [[श्रेणी:राजनीति]] श्रेणी:भारत के शहर 4792 16498 2006-02-24T23:59:47Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[भारत के शहर]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:गणतंत्र 4793 16500 2006-02-25T00:02:50Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[गणतंत्र]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:राष्ट्रीय गीत 4794 16501 2006-02-25T00:04:37Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[राष्ट्रीय गीत]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:राष्ट्र्मंडल देश 4795 16502 2006-02-25T00:05:20Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[राष्ट्रमंडल देश]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:राजनीति 4796 16503 2006-02-25T00:05:36Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[राजनीति]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:राजतंत्र 4797 16504 2006-02-25T00:06:01Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[राजतंत्र]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:भारतीय व्यक्तित्व 4798 16505 2006-02-25T00:06:28Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[भारतीय व्यक्तित्व]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:भारतीय पोशाक 4799 38607 2006-12-16T07:25:16Z Escarbot 542 robot Adding: [[nl:Categorie:Kleding in India]] इस श्रेणी ([[भारतीय पोशाक]]) में ये लेख हैं : [[en:Category:Indian clothing]] [[nl:Categorie:Kleding in India]] [[nn:Kategori:Indiske klede]] [[sv:Kategori:Indisk klädedräkt]] श्रेणी:रोज़गार 4800 16508 2006-02-25T00:08:30Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[रोज़गार]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:भारत के प्रधान मंत्री 4801 16509 2006-02-25T00:09:46Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[भारत के प्रधान मंत्री]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:भारत के विश्वविद्यालय 4802 16510 2006-02-25T00:10:12Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[भारत के विश्वविद्यालय]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:साहित्य 4803 16512 2006-02-25T00:28:38Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[साहित्य]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:हिमालय 4804 16513 2006-02-25T00:28:54Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[हिमालय]]) में ये लेख हैं : श्रेणी:विमान सेवा 4805 16514 2006-02-25T00:29:08Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[विमान]]) में ये लेख हैं : हिंदी भाषा 4806 16515 2006-02-25T00:34:23Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[हिन्दी]] श्रेणी:भारत की भाषाएँ 4807 16519 2006-02-25T00:43:20Z Magicalsaumy 423 इस श्रेणी ([[भारत की भाषाएँ]]) में ये लेख हैं : हिन्दुस्तानी भाषा 4808 39523 2006-12-23T07:58:15Z 67.15.183.5 '''हिन्दुस्तानी''' भाषा [[हिन्दी]] और [[उर्दू]] का एकीकृत रूप है । ये हिन्दी और उर्दू, दोनो के बोलचाल की भाषा है । इसमें [[संस्कृत]] के तत्सम शब्द और [[अरबी]]-[[फ़ारसी]] के उधार लिये गये शब्द, दोनों कम होते हैं । यही हिन्दी क वह रूप है जो भारत की जनता रोज़मर्रा की ज़िन्दगी में उपयोग करती है, और [[हिन्दी सिनेमा]] इसी पर आधारित है । ये [[हिन्द यूरोपीय]] भाषा परिवार की [[हिन्द आर्य]] शाखा में आती है । ये [[देवनागरी]] या फ़ारसी-अरबी, किसी भी लिपि में लिखी जा सकती है । {{stub}} [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी: हिन्दी और इससे सम्बन्धित भाशाऐं]] [[bg:Хиндустани]] [[br:Hindoustaneg]] [[de:Hindustani]] [[en:Hindustani language]] [[es:Indostánico]] [[fr:Hindoustani]] [[ja:ヒンドゥスターニー語]] [[ko:힌두스탄어]] [[kw:Hindoustanek]] [[nds:Hindi-Urdu]] [[nn:Hindustani]] [[oc:Indostani]] [[pl:Język hindustani]] [[zh:印度斯坦语]] हिन्दी सिनेमा 4809 31640 2006-10-21T04:38:05Z Mitul0520 211 /* प्रमुख संगीतकार */ जोडा - जतिन-ललित '''हिन्दी सिनेमा''', जिसे [[बॉलिवुड]] के नाम से भी जाना जाता है, हिन्दी भाषा में फ़िल्म बनाने का उद्योग है । बॉलिवुड नाम अंग्रेज़ी सिनेमा उद्योग [[हॉलिवुड]] के तर्ज़ पर रखा गया है । हिन्दी फ़िल्म उद्योग मुख्यतः [[मुम्बई]] शहर में बसा है । ये फ़िल्में हिन्दुस्तान, [[पाकिस्तान]], और दुनिया के कई देशों लोगों के दिलों की धड़कन हैं । हर फ़िल्म में कई संगीतमय गाने होते हैं । इन फ़िल्मों में हिन्दी की "[[हिन्दुस्तानी]]" शैली का चलन है । हिन्दी और [[उर्दू]] (खड़ीबोली) के साथ साथ [[अवधी]], [[बम्बइया हिन्दी]], [[भोजपुरी]], [[राजस्थानी]] जैसी बोलियाँ भी संवाद और गानों मे उपयुक्त होते हैं । प्यार, देशभक्ति, परिवार, अपराध, भय, इत्यादि मुख्य विषय होते हैं । ज़्यादातर गाने उर्दू शायरी पर आधारित होते हैं । ==इतिहास== पहली फिल्म थी [[1913]] मे [[दादासाहेब फालके]] द्वारा बनाई गई '''राजा हरिशचंद्र'''। फिल्मे काफी जल्द ही भारत मे लोकप्रिय हो गई और वर्ष 1930 तक लगभग 200 फिल्मे प्रतिवर्ष बन रही थी। पहली बोलती फिल्म थी अरदेशिर ईरानी द्वारा बनाई गई '''आलम आरा'''। यह फिल्म काफी ज्यादा लोकप्रिय रही। जल्द ही सारी फिल्मे, बोलती फिल्मे थी। आने वाले वर्षो मे भारत मे स्वतंत्रता संग्राम, देश विभाजन जैसी ऎतिहासिक घटना हुई। उन दरमान बनी हिंदी फिल्मो मे इसका प्रभाव छाया रहा। 1950 के दशक मे हिंदी फिल्मे श्वेत-श्याम से रंगीन हो गई। फिल्मे का विषय मुख्यतः प्रेम होता था, और संगीत फिल्मो का मुख्य अंग होता था। 1960-70 के दशक की फिल्मो मे हिंसा का प्रभाव रहा। 1980 और 1990 के दशक से प्रेम आधारित फिल्मे वापस लोकप्रिय होने लगी। 1990-2000 के दशक मे समय की बनी फिल्मे भारत के बाहर भी काफी लोकप्रिय रही। प्रवासी भारतीयो की बढती संख्या भी इसका प्रमुख कारण थी। हिंदी फिल्मो मे प्रवासी भारतीयो के विषय लोकप्रिय रहे। ==प्रमुख हिट फ़िल्मे== कुछ हिट हिंदी फ़िल्मे हैं : महल (1949) , [[श्री 420]] (1955), [[मदर इंडिया]] (1957), [[मुग़ल-ए-आज़म]] (1960), [[गाइड]] (1965), [[पाकीज़ा]] (1972), बॉबी (1973), ज़ंजीर (1973), यादों की बारात (1973), दीवार (1975), शोले (1975), मिस्टर इंडिया (1987), [[क़यामत से क़यामत तक]] (1988), मैंने प्यार किया (1989), जो जीता वही सिकन्दर (1991), हम आपके हैं कौन (1994), दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे (1995), दिल तो पागल है (1997), कुछ कुछ होता है (1998), ताल (1999), कहो ना प्यार है (2000), [[लगान]] (2001), [[दिल चाहता है]] (2001), कभी ख़ुशी कभी ग़म (2001), देवदास (2002), साथिया (2002), मुन्ना भाई MBBS (2003), कल हो ना हो (2003), [[धूम]] (2004), वीर-ज़ारा (2004), [[स्वदेस]] (2004), सलाम नमस्ते (2005), [[रंग दे बसंती]] (2006) इत्यादि । ==प्रमुख कलाकार== ===प्रमुख अभिनेता=== [[अमिताभ बच्चन]] - [[अभिषेक बच्चन]] - [[अनिल कपूर ]] - [[अमरीश पुरी]] - [[अमोल पालेकर]] - [[आमिर ख़ान]] - [[ओम पुरी]] - [[दिलीप कुमार]] - [[देव आनन्द]] - [[नाना पाटेकर]] - [[नसीरुद्दीन शाह]] - [[राज कपूर]] - [[राजेश खन्ना]] - [[शम्मी कपूर]] - [[शशि कपूर]] - [[सुनील दत्त]] - [[संजय दत्त]] - [[संजीव कुमार]] - [[सतीश शाह]] - [[सलमान ख़ान]] - [[शाहरुख खान]] - ===प्रमुख अभिनेत्रियाँ=== [[मीना कुमारी]] - [[नूतन]] - [[मधुबाला]] - [[माधुरी दीक्षित]] - [[श्री देवी]] - [[प्रीती ज़िंटा]] - [[रानी मुख़र्जी]] - [[काज़ोल]] - [[स्मिता पाटिल]] - [[ऐश्वर्या राय]] - [[हेमा मालिनी]] - [[ईशा देओल]] - [[बिपाशा बसु]] - [[मल्लिका शेरावत]] - [[उर्मिला मातोंडकर]] - [[प्रियंका चोपड़ा]] - [[करीना कपूर]] - [[महिमा चौधरी]] - ===प्रमुख निर्देशक=== *[[यश चोपड़ा]] *[[सत्यजीत रे]] *[[बिमल राय]] *[[ऋषिकेश मुखर्जी]] *[[करण जौहर]] *[[श्याम बेनेगल]] ===प्रमुख गायक === *[[उदित नारायण]] *[[किशोर कुमार]] *[[कुमार शानू]] *[[कुन्दन लाल सहगल]] *[[मन्ना डे]] *[[मुकेश]] *[[येसूदास]] *[[रफी]] *[[सुरेश वाडेकर]] *[[सोनू निगम]] *[[हेमंत कुमार]] *[[अभिजीत]] ===प्रमुख गायिका === *[[लता मंगेशकर]] *[[आशा भोंसले]] *[[सुमन कल्यानपुर]] *[[अनुराधा पौडवाल]] *[[अलका याज्ञिक]] *[[कविता कृष्णमूर्ति]] *[[अनुराधा श्रीराम]] ===प्रमुख संगीतकार=== *[[शंकर-जयकिशन ]] *[[नौशाद अली ]] *[[मदन मोहन ]] *[[हेमंत कुमार ]] *[[ओंकार प्रसाद नैय्यर]] या [[ ओ पी नैय्यर ]] *[[सलिल चौधरी]] *[[लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल ]] *[[सचिन देव बर्मन]] *[[राहुल देव बर्मन ]] *[[बप्पी लाहिड़ी ]] *[[नदीम श्रवण ]] *[[विशाल भारद्वाज ]] *[[इस्माइल दरबार ]] *[[ए आर रहमान ]] *[[जतिन-ललित]] ===प्रमुख गीतकार=== *[[राजेन्द्र कृष्ण ]] *[[शाहिर लुधियानवी ]] *[[शैलेन्द्र ]] *[[हसरत जयपुरी ]] *[[जांनिसार अख्तर ]] *[[कैफी आजमी ]] *[[गुलजार ]] *[[मजरुह सुल्तानपुरी ]] *[[समीर ]] [[cs:Bollywood]] [[da:Bollywood]] [[de:Bollywood]] [[en:Bollywood]] [[es:Bollywood]] [[fr:Bollywood]] [[it:Bollywood]] [[he:בוליווד]] [[nl:Bollywood]] [[pl:Bollywood]] [[sq:Bollywood]] [[simple:Bollywood]] [[fi:Bollywood]] [[sv:Bollywood]] [[tr:Bollywood]] [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] श्रेणी:उत्तरी अमरीका 4810 40657 2007-01-01T03:19:15Z Escarbot 542 robot Modifying: [[li:Categorie:Noord-Amerika]] इस श्रेणी ([[उत्तरी अमरीका]]) में ये लेख हैं : [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Kategorie:Noord-Amerika]] [[ar:تصنيف:أمريكا الشمالية]] [[be:Катэгорыя:Паўночная Амэрыка]] [[bg:Категория:Северна Америка]] [[bs:Kategorija:Sjeverna Amerika]] [[ca:Categoria:Amèrica del Nord]] [[cs:Kategorie:Severní Amerika]] [[cy:Categori:Gogledd America]] [[da:Kategori:Nordamerika]] [[de:Kategorie:Nordamerika]] [[el:Κατηγορία:Βόρεια Αμερική]] [[en:Category:North America]] [[eo:Kategorio:Nordameriko]] [[es:Categoría:América del Norte]] [[fa:رده:امریکای شمالی]] [[fi:Luokka:Pohjois-Amerikka]] [[fo:Bólkur:Norðuramerika]] [[fr:Catégorie:Amérique du Nord]] [[fy:Kategory:Noard-Amearika]] [[ga:Catagóir:Meiriceá Thuaidh]] [[gd:Category:Aimearaga-a-Tuath]] [[gl:Category:América do Norte]] [[he:קטגוריה:אמריקה הצפונית]] [[hr:Kategorija:Sjeverna Amerika]] [[id:Kategori:Amerika Utara]] [[io:Category:Nord-Amerika]] [[it:Categoria:America settentrionale]] [[ja:Category:北アメリカ]] [[ka:კატეგორია:ჩრდილოეთი ამერიკა]] [[ko:분류:북아메리카]] [[la:Categoria:America Septentrionalis]] [[li:Categorie:Noord-Amerika]] [[lt:Kategorija:Šiaurės Amerika]] [[lv:Kategorija:Ziemeļamerika]] [[mk:Категорија:Северна Америка]] [[mr:Category:उत्तर अमेरिका]] [[nds:Kategorie:Noordamerika]] [[nl:Categorie:Noord-Amerika]] [[nn:Kategori:Nord-Amerika]] [[no:Kategori:Nord-Amerika]] [[oc:Categoria:America del Nòrd]] [[pl:Kategoria:Ameryka Północna]] [[pt:Categoria:América do Norte]] [[ro:Categorie:America de Nord]] [[ru:Категория:Северная Америка]] [[scn:Category:Amèrica sittintriunali]] [[sk:Kategória:Severná Amerika]] [[sq:Category:Amerikë Veriore]] [[sr:Категорија:Северна Америка]] [[sv:Kategori:Nordamerika]] [[sw:Category:Amerika ya Kaskazini]] [[ta:பகுப்பு:வட அமெரிக்கா]] [[tr:Kategori:Kuzey Amerika]] [[vi:Thể loại:Bắc Mỹ]] [[zh:Category:北美洲]] [[zh-yue:Category:北美洲]] हिंद यूरोपीय 4811 16527 2006-02-25T01:11:18Z Magicalsaumy 423 हिंद यूरोपीय का नाम बदलकर हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार कर दिया गया है #REDIRECT [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] हिन्द ईरानी 4812 16529 2006-02-25T01:15:09Z Magicalsaumy 423 हिन्द ईरानी का नाम बदलकर हिन्द-ईरानी भाषाएँ कर दिया गया है #REDIRECT [[हिन्द-ईरानी भाषाएँ]] हिन्द आर्य 4813 16533 2006-02-25T01:18:49Z Magicalsaumy 423 हिन्द आर्य का नाम बदलकर हिन्द-आर्य भाषाएँ कर दिया गया है #REDIRECT [[हिन्द-आर्य भाषाएँ]] श्रेणी:भाषा-परिवार 4814 40580 2006-12-31T13:29:34Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[el:Κατηγορία:Γλωσσικές οικογένειες]], [[th:หมวดหมู่:ตระกูลภาษา]] इस श्रेणी ([[भाषा-परिवार]]) में ये लेख हैं : [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[श्रेणी:भाषा]] [[ar:تصنيف:عائلات لغوية]] [[az:Kateqoriya:Dil ailələri]] [[cs:Kategorie:Jazykové rodiny]] [[da:Kategori:Sprogfamilier]] [[de:Kategorie:Sprachfamilie]] [[el:Κατηγορία:Γλωσσικές οικογένειες]] [[en:Category:Language families]] [[eo:Kategorio:Lingvaj familioj]] [[es:Categoría:Familias de lenguas]] [[et:Kategooria:Keelkonnad]] [[fi:Luokka:Kielikunnat]] [[fr:Catégorie:Famille de langues]] [[ga:Fine Teangacha]] [[hu:Kategória:Nyelvcsaládok]] [[it:Categoria:Famiglie linguistiche]] [[ja:Category:語族]] [[ko:분류:어족]] [[nn:Kategori:Språkfamiliar]] [[no:Kategori:Språkfamilier]] [[oc:Categoria:Familha de lengas]] [[rmy:Shopni:Chhibavipnaske familiye]] [[th:หมวดหมู่:ตระกูลภาษา]] [[tl:Category:Mga pamilya ng mga wika]] [[tr:Kategori:Dil Aileleri]] [[vi:Thể loại:Hệ ngôn ngữ]] [[zh:Category:語系]] श्रेणी:हिन्दी सिनेमा 4815 27414 2006-09-21T06:12:04Z Mohitshukla1 712 इस श्रेणी ([[हिन्दी सिनेमा]]) में हिन्दी फ़िल्में आती हैं । फ़िल्मी हस्तियाँ [[बॉलिवुड]] के अन्दर रखी गयी हैं । [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:हिन्दी]] श्रेणी:हिन्दी 4816 40609 2006-12-31T20:32:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds:Kategorie:Hindi]], [[rmy:Shopni:हिन्दीका]], [[th:หมวดหมู่:ภาษาฮินดี]] ---- <center>''हिंदी का विकिपोर्टल भी देखें: [[Portal:हिंदी]]''</center> ---- [[हिन्दी]] भाषा संबंधित लेखो की सुची। इस श्रेणी में ये लेख हैं : [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[en:Category:Hindi]] [[nds:Kategorie:Hindi]] [[nn:Kategori:Hindi]] [[rmy:Shopni:हिन्दीका]] [[th:หมวดหมู่:ภาษาฮินดี]] नाट्यकला 4817 38882 2006-12-18T18:20:58Z Wolf 886 कृपया ध्यान रहे कि विकिपीडिया को किये गये सभी योगदान GNU Free Documentation License की शर्तों के तहत् उपलब्ध किये हुए माने जायेंगे । (अधिक जानकारी के लिये विकिपीडिया:कोपिराइट देखें) । अगर आप अपनी लिखाई को बदलते और पुनः वितरित होते नहीं देखना चाहते हैं तो यहां योगदान नहीं करें । आप यह भी प्रमाणित कर रहे हैं कि यह आपने स्वयं लिखा है अथवा जनार्पीत या किसी अन्य मुक्त स्रोत से कॉपी किया है । कॉपीराइट वाले लेखों को, बिना अनुमति के, यहाँ नहीं डालिये ! [[Category:नाट्यकला]] इस्लाम धर्म 4818 45980 2007-01-25T00:27:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഇസ്‌ലാം മതം]], [[uz:Islom]] Modifying: [[gl:Islamismo]] '''इस्लाम धर्म''' (الإسلام) [[Image:Mecca skyline.jpg|200px|thumb|right| हरम शरीफ़, इस्लामी दुनीया की सबसे पवित्र मस्जिद. (मक्का, साउदी अरब)]] ईसाई धर्म के बाद अनुयाइयों के आधार पर दुनिया का दूसरा सब से बड़ा धर्म है। इस्लाम शब्द अरबी भाषा का शब्द है जिसका मूल शब्द सल्लमा है जिस की दो परिभाषाएं हैं (१) अमन और शांति (२) आत्मसमर्पण. इस्लाम धर्म का प्रमुख विश्वास यह है कि ईश्वर सिर्फ़ एक है और पूरी सृष्टि में सिर्फ़ वह ही महिमा (इबादत) के लायक है, और दूसरा यह कि सृष्टि में हर चीज़, ज़िंदा और बेजान, दृश्य और अदृश्य उसकी इच्छा के सामने आत्मसमर्पित और शांत है। इस्लाम धर्म की पवित्र पुस्तक का नाम [[क़ुरान]] है जिसका अरबी में मतलब “पढ़ाई” है। इसके अनुयाइयों को अरबी में मुस्लिम, और हिन्दी में [[मुसलमान]] कहा जाता है। मुसलमान यह विश्वास रखते है कि क़ुरान जिब्राईल (Gabriel) नामी एक [[फ़रिश्ते]] के द्वारा एक सन्देशवाहक (पैग़म्बर या रसूल) के दिल पर (एक पुस्तक की सूरत में ) उतरी, जिनका नाम [[मुहम्मद]] था। मुसलमानों के लिये मुहम्मद ईश्वर के अन्तिम दूत थे और क़ुरान मनुष्य जाति के लिये अन्तिम संदेश है। ==इस्लामी धर्म मत== एक मुसलमान होने के लिये छह चीज़ों को मानना ज़रूरी है: <br> '''<br>(१) एकेश्वरवाद: ईश्वर की एकता<br>''' मुसलमान एक ही ईश्वर को मानते हैं, जिसे वो [[अल्लाह]] (फ़ारसी: [[ख़ुदा]]) कहते हैं । एकेश्वरवाद को अरबी में "तौहीद" कहते हैं, जो शब्द “वाहिद”से आता है। एकेश्वरवाद पर कोई समझौता नहीं हो सकता । दूसरे देवताओं की पूजा करना महापाप माना जाता है । अल्लाह का कोई भी चित्र या मूर्ति बनाना या कोई अन्य चित्र या मूर्ति को पूजना भी महापाप है, क्योंकि सच्चे ईश्वर का रूप इंसान की समझ से बाहर है॥ <br><br> “कहो: है ईश्वर एक और अनुपम।<br> है ईश्वर सनातन, हमेशा से हमेशा तक जीने वाला।<br> उस्की न कोई औलाद है न वह खुद किसी की औलाद है।<br> और उस जैसा कोई और नहीं॥”<br> (कुरान, सूरत ११२, आयते १ - ४) [[Image:Masjid Nabawi. Medina, Saudi Arabia.jpg|200px|thumb|right|मस्जिद ए नबवी, इस्लामी दुनिया की दूसरी सब से पवित्र मस्जिद. (मदीना, सऊदी अरब)]] <br><br> '''(२) रसालत (भविष्यवाक्य)<br>''' इस्लाम कई नबियों (संदेशवाहकों) को मानता है, जिनमें [[मूसा]], [[इब्राहिम]], [[यशायाह]], [[ईसा मसीह|ईसा]], इत्यादि शामिल हैं । पर सबसे आख़िरी नबी (फ़ारसी: पैग़म्बर) हैं मुहम्मद । नबी ऐसा शख़्स होता है जिस को अल्लाह ने कोई भविष्यत्कथन दी हो, जेसे हारून, नूह, सुलेमान वगैरह सब इस्लाम में नबी हैं. रसूल वह चन्द नबी हैं जिन्हे कोई धर्म पुस्तक मिली हो जिस में इंसानों के लिये क़ानून हों; जैसे मूसा को तौरात, दाऊद को ज़बूर, ईसा को इन्जील और मुहम्मद को क़ुरान।<br> कुरान में यह बात भी कई बार आती है कि रसूल सिर्फ़ यहूदियों और अरबों को नहीं आए बल्कि हर देश और कौम को भेजे गए। इनमे से एक आयत (कड़ी) कहती है: <br><br>“हम ने बेशक़ हर क़ौम मे रसूल भेजा, [इस आदेश के साथ कि] ईश्वर का [अच्छा] काम करो और बुराई को छोड़ दो”<br>(कुरान, सूरत १६, आयत ३६)।<br><br> एक और जगह आता है कि <br><br>“हमने आप [मुहम्मद] से पहले और भी रसूल भेजे जिन में से कुछ के क़िस्से हमने [क़ुरान में] बयान किये हैं और कुछ के नहीं” <br>(कुरान, सूरत ४०, आयत ७८)॥ <br><br> '''कुरानी नबियों के नाम अरबी और अंग्रेज़ी में:''' <br>[[Image:Blaue moschee 6minarette.jpg|200px|thumb|right|मस्जिद ए नील. (इस्तमबुल, तुर्की)]] * आदम (آدَمُ - Adam) * इद्रीस (إدرٍِيس - Enoch) * नूह (نُوح - Noah) * हूद (هُوداً - Heber) * सौलिह (صَلِح - Shelah) * इब्राहीम(إبرَاهِيم - Abraham) * लूत (لوط - Lot) * इस्माईल (إسمَاعِيل - Ishmael) * इस्हाक़ (إسحَاق - Isaac) * याक़ूब (يَعقُب - Jacob) * यूसफ़(يُوسُف - Joseph) * अयूब(أيُوب - Job) * शूएब (شُعَيب - Jethro) * मूसा (مُوسى - Moses) * हारून (هَارُون - Aaron) * दाऊद (دَاوُد - David) * सुलेमान (سُلَيمان - Solomon) * इल्यास (إليَاس - Elijah) * अल्यसआ (اَليَسعَ - Elisha) * ज़ुल्किफ़्ल(ذُاالكِفل - Ezikiel) * यूनस (يُونُس - Jonah) * ज़िक्रीया (زَكَرِيَّا - Zachariah) * याह्या (يَحيى - John, the Baptist) * ईसा इब्न ए मरीयम (عِيسى بِن مَريم- Jesus, son of Mary) * मुहम्मद (مُحَمَّد - Mohammad) <br> <br><br> '''(३) धर्म पुस्तक <br>''' मुसलमान धर्म पुस्तकों को मानतें है जो फ़रिश्ते जिब्राईल के हाथों इश्वर से इन्सानों में चुने हूए रसूलों कों सलाह और हिदायत के तौर पर दीं गयीं । कुरान में चार ऐसी पुस्तकों का चर्चा है: सहूफ़ ए इब्राहीमी, तौरात, ज़बूर और इंजील॥ <br><br>[[Image:Badshahi Mosque July 1 2005 pic32 by Ali Imran.jpg|200px|thumb|right|बादशाही मस्जिद (लाहौर, पाकिस्तान)]] '''(४) फ़रिश्ता (अरबी: मलाइका)'''<br> फ़रिश्ते पवित्र और खालिस रोशनी (नूर) से बनीं हूई अमूर्त हस्तियों का नाम है जो समझदार और निर्दोष हैं पर इंसान की तरह ख़ुदा के अवज्ञा की स्वतन्त्रता नहीं रखतीं। कुरान सिवाए चंद चीज़ों के इन के बारे मे ज़्यादा नहीं बताता। इस्लाम मे फ़रिश्ते न मर्द हैं न औरत और इंसान से हर लिहाज़ से अलग हैं। यह रोशनी की रफ़्तार से चलते हैं और समय और जगह में क़ैद नहीं। <br> हालांकि अगणनीय फ़रिश्ते है चार फ़रिश्ते कुरान में प्रभाव रखते हैं:<br> (१) जिब्राईल (Gabriel): जो नबीयों और रसूलों को इश्वर का. संदेशा ला कर देता है ।<br> (२) इज़्राईल (Azrael): इश्वर के समादेश से मौत का फ़रिश्ता जो इन्सान की आत्मा ले जाता है।<br> (३) मीकाईल (Michael): इश्वर के समादेश पर मौसम बदलनेवाला फ़रिश्ता ।<br> (४) इस्राफ़ील (Raphael): इश्वर के समादेश पर कयामत के दिन की शुरूवात पर एक आवाज़ दे गा।<br> <br> [[Image:Dome of the rock distance.jpg|200px|thumb|right|गुमबत ए संग, मस्जिद ए अक़्सा के क़रीब जो रसूल ईसा की माँ मरियम की रिहाइश की जगह थी और मुसलभानों के लिये दुनिया की तीसरी सब से पवित्र मस्जिद है. (यरूशलम, इस्राईल और फ़िलस्तीन)]] '''(५) कयामत का दिन<br>''' मुसलमान यह मानते हैं कि मौत के बाद भी ज़िंदगी है जिसे आख़िरत कहा जाता है । दूनिया के ख़तम हो जाने के बाद कयामत का दिन आएगा जब इन्सानों के साथ साथ पूरे संसार के बुद्धिमान प्राणी को ज़िंदगी दे कर “मैदान ए हशर” मे जमा किया जाएगा और उसको उसकी ज़िंदगी दिखाई जाएगी और उसके पाप का हिसाब लिया जाएगा। दो तरह के पाप हों गे, ख़ुदा के खिलाफ़: जो वह माफ़ कर सकता है, और दूसरे प्राणियों के खिलाफ़ पाप जिन को माफ़ करने का अधिकार खुदा ने उन पापों के बलिदान को दिया है। वह एक पाप जो खुदा हरगिज़ माफ़ नहीं करेगा शिर्क है, यानी बहुदेववाद। लोगों के अच्छे कामों और नीयतों का भी हिसाब लिया जाएगा और उनको स्वर्ग में या नरक में भेज दिया जाएगा। इस्लाम में नरक का विचार दूसरे धर्मों से इस तरह अलग है कि इस्लाम में दोज़ख़ भेजा गया मुजरिम, बहुदेववादियों के अलावा, अपनी सज़ा काट कर दोज़ख़ से निकाल दिये जाएंगे॥ <br><br> '''(६) भाग्य या तक़दीर''' <br> मुसलमान होने के लिये तक़दीर को मानना ज़रूरी है : यह कि ईश्वर समय और जगह में क़ैद नहीं सो वह हर चीज़ के पिछले और अगले को जानता है और कोई भी चीज़ उसकी अनुमति बिना नहीं हो पाती है॥ [[Image:Mosque of Cordoba Spain.jpg|200px|thumb|right|मस्जिद ए क़ुर्तबा. (स्पेन)]]<br><BR> <br><br> ==इस्लाम के प्रमुख दस्तूर == <br> इस्लामी धर्म के पांच प्रमुख दस्तूर हैं जिन्हे इस्लाम के पांच स्तम्भ भी कहा जाता है । यह वह पांच काम हैं जिनका करना हर मुसलमान बालिग के लिये फ़र्ज़ यानी आवश्यक है । <br><br> (१) '''शहादाह''' यानी एकेश्वरवाद की गवाही देना: मुसलमान होने के लिये सिर्फ़ यह सात शब्द कहने होते हैं कि<br> “ﻻ ﺍﻟﻪ ﺍﻻﺍ ﷲ ﻣﺤﻤﺪﺍ ﻟﺮﺳﻮﻝﺍ ﷲ” -- ''ला इलाहा इल अल्लाह मुहम्मद उर्रसूल अल्लाह''<br> ईश्वर के सिवा और कोई देवता नहीं और मुहम्मद ईश्वर के दूत हैं ॥ <br><br> (२) '''सलाह''' यानी नमाज़<br> हर मुसलमान के लिये दिन की पांच नमाज़ें आवश्यक हैं । यह मक्का की ओर मुंह कर के पढ़ी जाती हैं। शुक्रवार के रोज़ दोपहर मे खास नमाज़ होती हैं । दिन की पांच नमाज़ों के नाम हैं :<br> • फ़जर: उषाकाल से पहले<br> • ज़ोहर: दोपहर के वक़्त<br> • अस्सर: शाम से पहले<br> • मग़्रिब: सूर्यास्त के बाद<br> • इशा: रात के वक़्त<br> <br> (३) '''सौम''' यानी रम्ज़ान के व्रत रखना:<br> يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ<br> “ हे ईमान वालो ! तम्हारे लिये रोज़े रखना उसी प्रकार ज़रूरी हैं जिस प्रकार तुमसे पहलों [ ईसाइयों और यहूदियों] पर रोज़े ज़रूरी ठहराए गए थे, ताकि तुम सुरक्षित रहो॥”<br> इस्लामी हिज्री पत्रा के नवे महीने रमज़ान में सब बालिग़ और तंदुरुस्त मुसलमान सूर्योदय से सूर्यास्त तक रोज़े रखते हैं जिन में वे खाने, पीने, मैथुन और धूम्रपान से परहेज़ करते हैं। रोज़ा रखने के कई उद्देश्य हैं जिन में से दो अहम उद्देश्य यह हैं कि दुनिया की बाक़ी रोनकों से ध्यान हटा कर ईश्वर की नज़दीकी महसूस की जाए और दूसरा यह कि ग़रीबों , फ़कीरों और भूखों की समस्याओं और मुश्किलों का एहसास हो॥<br><br> (४) ज़कात यानी सालाना दान<br> (५) हज यानी मक्का की यात्रा<br> ==यह भी देखिए== *[http://www.cennet.ws cennet] * [http://www.islam4real.blogspot.com Islam blog] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[af:Islam]] [[am:እስልምና]] [[an:Islam]] [[ar:إسلام]] [[ast:Islam]] [[az:İslam]] [[ba:Ислам]] [[bar:Islam]] [[be:Іслам]] [[bg:Ислям]] [[bm:Sìlàmɛya]] [[bn:ইসলাম ধর্ম]] [[br:Islam]] [[bs:Islam]] [[ca:Islam]] [[cs:Islám]] [[cv:Ислам]] [[cy:Islam]] [[da:Islam]] [[de:Islam]] [[el:Ισλάμ]] [[en:Islam]] [[eo:Islamo]] [[es:Islam]] [[et:Islam]] [[eu:Islam]] [[fa:اسلام]] [[fi:Islam]] [[fo:Islam]] [[fr:Islam]] [[frp:Islame]] [[fur:Islam]] [[ga:Ioslam]] [[gd:Islam]] [[gl:Islamismo]] [[haw:Hoʻomana Mohameka]] [[he:אסלאם]] [[hr:Islam]] [[hu:Iszlám]] [[ia:Islam]] [[id:Islam]] [[ilo:Islam]] [[io:Islamo]] [[is:Íslam]] [[it:Islam]] [[ja:イスラム教]] [[jbo:musyjda]] [[jv:Islam]] [[ka:ისლამი]] [[kk:Ислам]] [[kn:ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ]] [[ko:이슬람교]] [[ku:Îslam]] [[kw:Islam]] [[la:Religio Islamica]] [[lb:Islam]] [[li:Islam]] [[ln:Islamu]] [[lt:Islamas]] [[lv:Islāms]] [[mk:Ислам]] [[ml:ഇസ്‌ലാം മതം]] [[mo:Ислам]] [[ms:Islam]] [[nds:Islam]] [[nl:Islam]] [[nn:Islam]] [[no:Islam]] [[nrm:Islam]] [[pdc:Islaam]] [[pl:Islam]] [[ps:اسلام]] [[pt:Islão]] [[ro:Islam]] [[ru:Ислам]] [[ru-sib:Басурмансво]] [[scn:Islam]] [[sco:Islam]] [[sd:اسلام]] [[sh:Islam]] [[simple:Islam]] [[sk:Islam]] [[sl:Islam]] [[sq:Feja Islame]] [[sr:Ислам]] [[su:Islam]] [[sv:Islam]] [[sw:Uislamu]] [[ta:இஸ்லாம்]] [[th:ศาสนาอิสลาม]] [[tl:Islam]] [[tr:İslam]] [[tt:Íslam]] [[uk:Іслам]] [[ur:اسلام]] [[uz:Islom]] [[vi:Hồi giáo]] [[wa:Islam]] [[yi:איסלאם]] [[zh:伊斯兰教]] [[zh-classical:伊斯蘭教]] ईसाई धर्म 4819 37870 2006-12-11T14:21:27Z Magicalsaumy 423 /* '''ईसा मसीह''' */ rvv '''ईसाई धर्म''' (क्रिस्चन रिलिजन) दुनिया का सबसे बड़ा मज़हब है । ये [[ईसा मसीह]] के उपदेशों पर आधारित है । इसका धर्मग्रन्थ [[बाइबिल]] है । ==ईश्वर== ईसाई एक ही ईश्वर (अंग्रेज़ी : God) को मानते हैं । लेकिन वो ईश्वर को [[त्रीएक]] के रूप में समझते हैं -- परमपिता परमेश्वर, उनके पुत्र [[ईसा मसीह]] (यीशु मसीह) और पवित्र आत्मा । ==='''परमपिता'''=== परमपिता (God the Father) इस दुनिया के रचयिता हैं , और इसके शासक भी । ==='''ईसा मसीह'''=== ईसा (यीशु -- Jesus Christ) एक यहूदी थे जो [[इस्राइल]] के गाँव बेत्लहम में जन्मे थे (4 ईसापूर्व)। ईसाई मानते हैं की उनकी माता [[मारिया]] (मरियम) सदा-कुमारी (virgin) थीं । ईसा उनके गर्भ में परमपिता परमेश्वर की कृपा से चमत्कारिक रूप से आये थे । ईसा के बारे में यहूदी नबियों ने भविष्यवाणी की थी कि एक मसीहा (अर्थात "राजा" या तारनहार) जन्म लेगा । कुछ लोग ये मानते हैं कि ईसा [[हिन्दुस्तान]] भी आये थे । बाद में ईसा ने इस्राइल में यहूदियों के बीच प्रेम का संदेश सुनाया , और कहा कि वो ही ईश्वर के पुत्र हैं । इन बातों पर पुराणपंथी यहूदी धर्मगुरु भड़क उठे और उनके कहने पर इस्राइल के [[रोमन]] राज्यपाल ने ईसा को [[क्रूस]] पर चढ़ कर मरने का प्राणदण्ड दे दिया । ईसाई मानते हैं कि इसके तीन दिन बाद ईसा का पुनरुत्थान हुआ और ईसा मृतकों में से जी उठे । ईसा के उपदेश [[बाइबिल]] के नये नियम में उनके शिष्यों द्वारा लिखे गये हैं । ==='''पवित्र आत्मा'''=== पवित्र आत्मा ऐसी चीज़ है जिससे व्यक्ति को अपने अन्दर ईश्वर का अहसास होता है । ये ईसा के [[चर्च]] को निर्देशित करती है । ==बाइबिल== ईसाई धर्मग्रन्थ [[बाइबिल]] में दो भाग हैं । पहला भाग ([[पुराना नियम]]) और यहूदियों का धर्मग्रन्थ एक ही हैं । दूसरा भाग ([[नया नियम]]) ईसा के उपदेश, कारनमे और उनके शिष्यों के काम से रिश्ता रखता है । ==साम्प्रदाय== ईसाइयों के मुख्य साम्प्रदाय हैं : ==='''रोमन कैथोलिक'''=== [[रोमन कैथोलिक]] [[रोम]] के [[पोप]] को सर्वोच्च धर्मगुरु मानते हैं । ==='''प्रोटेस्टेंट'''=== [[प्रोटेस्टेंट]] किसी [[पोप]] को नहीं मानते और इसके बजाय बाइबिल में पूरी श्रद्धा रखते हैं । ==='''ऑर्थोडॉक्स'''=== [[ऑर्थोडॉक्स]] रोम के पोप को नहीं मानते, पर अपने-अपने राष्ट्रीय धर्मसंघ के [[पैट्रिआर्क]] को मानते हैं और परम्परावादी होते हैं । {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[af:Christendom]] [[als:Christentum]] [[an:Cristianismo]] [[ar:مسيحية]] [[az:Xristianlıq]] [[ba:Христианство]] [[bar:Christentum]] [[be:Хрысьціянства]] [[bg:Християнство]] [[bn:খ্রিস্ট ধর্ম]] [[br:Kristeniezh]] [[bs:Kršćanstvo]] [[ca:Cristianisme]] [[co:Cristianisimu]] [[cs:Křesťanství]] [[cv:Христианлăх]] [[cy:Cristnogaeth]] [[da:Kristendom]] [[de:Christentum]] [[diq:İsewitine]] [[dv:މަސީހީދީން]] [[el:Χριστιανισμός]] [[en:Christianity]] [[eo:Kristanismo]] [[es:Cristianismo]] [[et:Kristlus]] [[eu:Kristautasun]] [[fa:مسیحیت]] [[fi:Kristinusko]] [[fo:Kristindómur]] [[fr:Christianisme]] [[frp:Cristianismo]] [[fur:Cristianesim]] [[ga:Críostaíocht]] [[gl:Cristianismo]] [[he:נצרות]] [[ho:Keristani]] [[hr:Kršćanstvo]] [[hu:Kereszténység]] [[hy:Քրիստոնեություն]] [[ia:Christianismo]] [[id:Kristen]] [[ilo:Cristianidad]] [[io:Kristanismo]] [[is:Kristni]] [[it:Cristianesimo]] [[ja:キリスト教]] [[jbo:xi'ojda]] [[jv:Kristen]] [[ka:ქრისტიანობა]] [[kk:Христиандық]] [[kn:ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ]] [[ko:기독교]] [[ku:Xirîstiyanî]] [[kw:Kristoneth]] [[la:Religio Christiana]] [[lb:Chrëschtentum]] [[li:Christendóm]] [[ln:Boklísto]] [[lt:Krikščionybė]] [[lv:Kristietība]] [[mi:Whakapono Karaitiana]] [[mk:Христијанство]] [[ml:ക്രിസ്തുമതം]] [[mo:Крештинизм]] [[ms:Kristian]] [[mt:Kristjaneżmu]] [[my:ခရစ္‌ယာန္‌ဘာသာ]] [[nds:Christendom]] [[nds-nl:Christendom]] [[nl:Christendom]] [[nn:Kristendommen]] [[no:Kristendom]] [[nrm:Chrêtchienneté]] [[oc:Cristianisme]] [[om:Kristiyaanonni]] [[os:Чырыстон дин]] [[pa:ਈਸਾਈ ਦੀਨ]] [[pl:Chrześcijaństwo]] [[pms:Cristianésim]] [[ps:عيسويت]] [[pt:Cristianismo]] [[ro:Creştinism]] [[ru:Христианство]] [[ru-sib:Христьянсво]] [[rw:Kristendomu]] [[scn:Cristianèsimu]] [[sco:Christianity]] [[sh:Hrišćanstvo]] [[si:කිතු දහම]] [[simple:Christianity]] [[sk:Kresťanstvo]] [[sl:Krščanstvo]] [[sq:Religjioni Krishter]] [[sr:Хришћанство]] [[sv:Kristendom]] [[sw:Ukristo]] [[ta:கிறிஸ்தவம்]] [[tg:Дини Насронӣ]] [[th:คริสต์ศาสนา]] [[tl:Kristyanismo]] [[tpi:Kristen]] [[tr:Hristiyanlık]] [[tt:Xristianlıq]] [[ug:خرىستىئان دىنى]] [[uk:Християнство]] [[uz:Masihiylik]] [[vi:Kitô giáo]] [[vls:Christ'ndom]] [[wa:Crustinnisse]] [[yi:קריסטנטום]] [[yo:Kirisẹ́ńdọ̀mù]] [[zh:基督教]] [[zh-min-nan:Ki-tok-kàu]] [[zh-yue:基督敎]] [[zu:Ubukrestu]] सिख धर्म 4820 42997 2007-01-14T15:59:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:ศาสนาสิกข์]] '''सिख धर्म''': सिख एक ही ईश्वर को मानते हैं, पर उसके पास जाने के लिये दस गुरुओं की सहायता को महत्त्वपूर्ण समझते हैं । इनका धर्मग्रन्थ [[गुरु ग्रंथ साहिब]] है । अधिकांश सिख [[पंजाब]] ([[भारत]]) में रहते हैं । ==सिख गुरु== सिखों के दस गुरु हैं । प्रथम गुरु थे [[गुरु नानक]] और अन्तिम गुरु थे [[गुरु गोबिन्द सिंह]] । ==ईश्वर== सिख एक ही ईश्वर को मानते हैं, जिसे वे एक-ओंकार कहते हैं । उनका मानना है कि ईश्वर अकाल और निरंकार है । ==गुरु ग्रंथ साहिब== ==गुरु गोविन्द सिंह और औरंगज़ेब== ==कड़ियाँ== * [[:en:Sikh]] * [http://sikhiwiki.org/index.php?title=Main_Page सिख विकी] {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:सिख धर्म]] [[श्रेणी:पंजाब]] [[ar:سيخية]] [[bn:শিখ ধর্ম]] [[ca:Sikhisme]] [[cy:Siciaeth]] [[da:Sikhisme]] [[de:Sikhismus]] [[en:Sikhism]] [[eo:Sikismo]] [[es:Sikhismo]] [[et:Sikhism]] [[fa:سیک‌گرایی]] [[fi:Sikhiläisyys]] [[fr:Sikhisme]] [[frp:Siquismo]] [[fur:Sikhisim]] [[he:סיקהיזם]] [[hu:Szikhizmus]] [[id:Sikhisme]] [[is:Síkismi]] [[it:Sikhismo]] [[ja:シク教]] [[lt:Sikhizmas]] [[lv:Sikhisms]] [[nl:Sikhisme]] [[nn:Sikhismen]] [[no:Sikhisme]] [[pa:ਸਿੱਖੀ]] [[pl:Sikhizm]] [[pt:Sikhismo]] [[ru:Сикхизм]] [[sh:Sikizam]] [[simple:Sikhism]] [[sv:Sikhism]] [[ta:சீக்கியம்]] [[te:సిక్కుమతము]] [[th:ศาสนาสิกข์]] [[tr:Sihizm]] [[zh:锡克教]] इस्लाम 4821 16561 2006-02-25T20:00:27Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[इस्लाम धर्म]] पैगम्बर मुहम्मद 4822 16563 2006-02-25T20:01:56Z Magicalsaumy 423 पैगम्बर मुहम्मद का नाम बदलकर मुहम्मद कर दिया गया है #REDIRECT [[मुहम्मद]] बौद्ध धर्म 4823 44611 2007-01-20T10:42:11Z Wolf 886 {{Buddhism}} '''बौद्ध धर्म''' भारत की [[श्रमण परम्परा]] से निकला धर्म और दर्शन है । इसके प्रस्थापक महात्मा बुद्ध शाक्यमुनि ([[गौतम बुद्ध]]) थे । वे छठवीं से पाँचवीं शताब्दी ईसा पूर्व तक जीते थे । उनके गुज़रने के अगले पाँच शताबदियों में, बौद्ध धर्म पूरे भारतीय उपमहाद्वीप में फ़ैला, और अगले दो हज़ार सालों में मध्य, पूर्वी और दक्षिण-पूर्वी जम्बुमहाद्वीप में भी फ़ैल गया । आज, बौद्ध धर्म में तीन मुख्य साम्प्रदाय हैं: [[थेरावाद]], [[महायान]] और [[वाज्रयान]] । बौद्ध धर्म को पैंतीस करोड़ से अधिक लोग मानते हैं और यह दुनिया का चौथा सबसे बड़ा धर्म है । "बुद्ध" उनको भी कहलाते हैं, जिन्होने सालों के ध्यान के बाद यथार्थता का सत्य भाव पहचाना हो । इस पहचान को [[बोधि]] नाम दिया गया है । जो भी "अज्ञानता की नींद" से जागते हैं, वह "बुद्ध" कहलाते हैं । कहा जाता है कि बुद्ध शाक्यमुनि केवल एक बुद्ध हैं - उनके पहिले बहुत सारे थे और भविष्य में और होंगे । उनका कहना था कि कोई भी बुद्ध बन सकता है अगर वह उनके "धर्म" के अनुसार एक धार्मिक जीवन जीए और अपने बुद्धि को शुद्ध करे । बौद्ध धर्म का अन्तिम लक्ष्य है इस दुःख भरी स्थिति का अंथ । "मैं केवल एक ही पदार्थ सिखाता हूँ - दुःख और दुःख निरोध" (बुद्ध) । बौद्ध धर्म के अनुयायी [[आर्य अष्टांग मार्ग]] के अनुसार जीकर अज्ञानता और दुःख से मुक्ति और निर्वाण पाने की कोशिश करते हैं । ==गौतम बुद्ध== [[Image:Buddha_image_-_white_stone.jpg|thumb|left|बुद्ध की पत्थर की मूर्ती]] {{main|गौतम बुद्ध}} <p>बुद्ध गौतम गोत्र के थे और उनका सत्य नाम सिद्धार्थ था । उनका जन्म लुंबिनी, एक कपिलवस्तु (साक्य महाजनपद की राजधानी) की पास की जगह, में हुआ था । लुंबिनी के ठीक स्थान पर, जो दक्षिण मध्य नेपाल में है, महाराज अशोक ने तीसरी शताबदी ईसा पूर्व में एक स्तम्भ बनाया था, बुद्ध के जन्म के गुणगान में ।</p> <p>सिद्धार्थ के पिता शुद्धोदन थे, शाक्यों के राजा । परंपरागत कथा के अनुसार, सिद्धार्थ की माता उनके जन्म के कुछ देर बाद मर गयी थी । कहानी जाती है कि फ़िर एक ऋषि ने सिद्धार्थ से मिलकर कहा कि वे या तो एक महान राजा बनेंगे, या फ़िर एक महान साधु । इस भविष्य वाणी को सुनकर राजा शुद्धोदान ने अपनी योग्यता की हद तक सिद्धार्थ को दुःख से दूर रखने की कोशिश की । फ़िर भी, २९ वर्ष की उम्र पर, उनकी दृष्टि चार दृश्यों पर पड़ी (संस्कृत ः चतुर निमित्त) - एक बूढ़े अपाहिज आदमी, एक बीमार आदमी, एक मुरझाती हुई लाश, और एक साधु । इन चार दृश्यों को देखकर सिद्धार्थ समझ गये कि सब का जन्म होता है, सब का बुढ़ापा आता है, सब को बीमारी होती है, और एक दिन, सब की मौत होती है । उन्होने अपना धनवान जीवन, अपनी जाति, अपनी पत्नी, अपने बच्चे, सब को छोड़कर बहकते साधु का जीवन अपना लिया ताकी वे जन्म, बुढ़ापे, दर्द, बीमारी, और मौत के बारे में कोई उत्तर खोज पाएं ।</p> <p>सिद्धार्थ ने दो ब्राह्मणों के साथ अपने प्रश्नों के उत्तर ढूंढने शुरू किये । वे उचित ध्यान पा पएं, परंतू उन्हे उत्तर नहीं मिले । फ़िर उन्होने तपस्या करने की कोशिश की । वे इस कार्य में भी प्रवीण निकले, अपने दुरुओं से भी ज़्यादा, परंतू उन्हे अपने प्रश्नों के उत्तर फ़िर भी नहीं मिले । फ़िर उन्होने कुछ साथी इकठ्ठे किये और चल दिये अधिक कठोर तपस्या करने । ऐसे करते करते छः वर्ष बाद, भूक के कारण मरने के करीब-करीब से गुज़रकर, बिना अपने प्रश्नों के उत्तर पाएं, वे फ़िर कुछ और करने के बारे में सोचने लगे । इस समय, उन्हे अपने बचपन का एक पल याद आया जब उनके पिता खेत तयार करना शुरू कर रहे थे । उस समय वे एक आनंद भरे ध्यान में पड़ गये थे और उन्हे ऐसा महसूस हुआ कि समय स्थित हो गया है ।</p> <p>कठोर तपस्या छोड़कर उन्होने [[आर्य अष्टांग मार्ग]] ढूंढ निकाला, जो बीच का मार्ग भी कहलाता जाता है क्योंकि यह मार्ग दोनो तपस्या और असंयम की पाराकाष्टाओं के बीच में है । अपने बदन में कुछ शक्ति डालने के लिये, उन्होने एक बकरी-वाले से कुछ दूद ले लिया । वे एक पीपल के पेड़ (जो अब [[बोधि पेड़]] कहलाता है) के नीचे बैठ गये प्रतिज्ञा करके कि वे सत्य जाने बिना उठेंगे नहीं । ३५ की उम्र पर, उन्होने बोधि पाई और वे बुद्ध बन गये । उनका पहिला धर्मोपदेश वाराणसी के पास सरनाथ मे था । </p> <p>अपने बाकी के ४५ वर्ष के लिये, गौतम बुद्ध ने गंगा नदी के आस-पास अपना धर्मोपदेश दिया, धनवान और कंगाल लोगों दोनो को । उन्होने दो सन्यासियों के संघ की भी स्थापना जिन्होने बुद्ध के धर्मोपदेश को फ़ैलाना जारी रखा । [[Image:TrilogyDetail.JPG|thumb|251px|[[इन्द्र | इंद्र]] और [[ब्रह्मा]] [[गौतम बुद्ध]] को पूजते हुए, १२७ ई.प, ब्रिटिश म्यूज़ियम]] == सिद्धांत == गौतम बुद्ध के गुज़रने के बाद, बौद्ध धर्म के अलग-अलग संप्रदाय उपस्थित हो गये हैं, परंतू इन सब के कुछ सिद्धांत मिलते हैं । ===प्रतीत्यसमुत्पाद=== [[प्रतीत्यसमुत्पाद]] का सिद्धांत कहता है कि कोई भी घटना केवल दूसरी घटनाओं के कारण ही एक जटिल कारण-परिणाम के जाल में विद्यमान होती है । प्राणियों के लिये, इसका अर्थ है [[कर्म]] और [[विपाक]] (कर्म के परिणाम) के अनुसार अनंत [[संसार]] का चक्र । क्योंकि सब कुछ अनित्य और [[अनात्मं]] (बिना आत्मा के) होता है, कुछ भी सच में विद्यमान नहीं है । हर घटना मूलतः शुन्य होती है । परंतु, मानव, जिनके पास ज्ञान की शक्ति है, तृष्णा को, जो दुःख का कारण है, त्यागकर, तृष्णा में नष्ट की हुई शक्ति को ज्ञान और ध्यान में बदलकर, निर्वाण पा सकते हैं । ===चार आर्य सत्य=== १. दुःख : इस दुनिया में सब कुछ दुःख है । जन्म में, बूढे होने में, बीमारी में, मौत में, प्रियतम से दूर होने में, नापसंद चीज़ों के साथ में, चाहत को न पाने में, सब में दुःख है । <br> २. दुःख प्रारंभ : तृष्णा, या चाहत, दुःख का कारण है और फ़िर से सशरीर करके संसार को जारी रखती है । <br> ३. दुःख निरोध : तृष्णा से मुक्ति पाई जा सकती है ।<br> ४. दुःख निरोध का मार्ग : तृष्णा से मुक्ति [[आर्य अष्टांग मार्ग]] के अनुसार जीने से पाई जा सकती है । <br> <p>बुद्ध का पहिले धर्मोपदेश, जो उन्होने अपने साथ के कुछ साधुओं को दिया था, इन चार आर्य सत्यों के बारे में था ।</p> ===आर्य अष्टांग मार्ग=== <p>बौद्ध धर्म के अनुसार, चौथे आर्य स्त्य का आर्य अष्टाण्ग मार्ग है दुःख निरोध पाने का रास्ता । गौतम बुद्ध कहते थे कि चार आर्य सत्य की सत्यता का निश्चय करने के लिए इस मार्ग का अनुसरण करना चाहिए ः </p> १. शुद्ध दृष्टि : चार आर्य सत्य में विश्वास करना <br> २. शुद्ध संकल्प : मानसिक और नैतिक विकास की प्रतिज्ञा करना <br> ३. शुद्ध वाक : हानिकारक बातें और झूट न बोलना <br> ४. शुद्ध कर्म : हानिकारक कर्में न करना <br> ५. शुद्ध जीविका : कोई भी स्पष्टतः या अस्पष्टतः हानिकारक व्यापार न करना <br> ६. शुद्ध प्रयास : अपने आप सुधारने की कोशिश करना <br> ७. शुद्ध स्मृति : स्पष्ट ज्ञान से देखने की मानसिक योग्यता पाने की कोशिश करना <br> ८. शुद्ध समाधि : निर्वाण पाना और स्वयं का गायब होना <br> <p>कुछ लोग आर्य अष्टांग मार्ग को पथ की तरह समझते है, जिसमें आगे बढ़ने के लिए, पिछले के स्तर को पाना आवश्यक है । और लोगों को लगता है कि इस मार्ग के स्तर सब साथ-साथ पाए जाते है । मार्ग को तीन हिस्सों में वर्गीकृत किया जाता है : प्रज्ञा, शीला, और समाधि । </p> ===बोधि=== गौतम बुद्ध से पाई गई ज्ञानता को [[बोधि]] कहलाते है । माना जाता है कि बोधि पाने के बाद ही संसार से छुटकारा पाया जा सकता है । सारी पारमिताओं (पूर्णताओं) की निष्पत्ति, चार आर्य सत्यों की पूरी समझ, और कर्म के निरोध से ही बोधि पाई जा सकती है । इस समय, लोभ, दोष, मोह, अविद्या, तृष्णा, और आत्मां में विश्वास सब गायब हो जाते है । बोधि के तीन स्तर होते है ः [[श्रावकबुद्ध | श्रावकबोधि]], [[प्रत्येकबुद्ध | प्रत्येकबोधि]], और [[सम्यकसंबुद्ध | सम्यकसंबोधि]] । सम्यकसंबोधि बौध धर्म की सबसे उन्नत आदर्श मानी जाती है । ==दर्शन== ==='''क्षणिकवाद'''=== इस दुनिया में सब कुछ क्षणिक है और नश्वर है । कुछ भी स्थायी नहीं । ==='''अनात्मवाद'''=== आत्मा नाम की कोई स्थायी चीज़ नहीं । जिसे लोग [[आत्मा]] समझते हैं, वो चेतना का अविच्छिन्न प्रवाह है । ==='''अनीश्वरवाद'''=== बुद्ध [[ईश्वर]] की सत्ता नहीं मानते क्योंकि दुनिया प्रतीत्यसमुत्पाद के नियम पर चलती है । पर अन्य जगह बुद्ध ने सर्वोच्च सत्य को अवर्णनीय कहा है । कुछ देवताओं की सत्ता मानी गयी है, पर वो ज़्यादा शक्तिशाली नहीं हैं । ==साम्प्रदाय== बौद्ध धर्म में दो मुख्य साम्प्रदाय हैं: ===थेरवाद=== [[थेरवाद]] या [[हीनयान]] बुद्ध के मौलिक उपदेश ही मानता है । ===महायान=== [[महायान]] बुद्ध की पूजा करता है । ये थेरावादियों को "हीनयान" (छोटी गाड़ी ) कहते हैं । ==दार्शनिक मत== ===शून्यतावाद=== शून्यतावाद महायान बौद्ध संप्रदाय का प्रधान दर्शन है। ===विज्ञानवाद=== ===बाह्यानुमेयवाद=== ===बाह्य-प्रत्यक्षवाद=== {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:बौद्ध धर्म]] [[af:Boeddhisme]] [[als:Buddhismus]] [[ar:&#1576;&#1608;&#1584;&#1610;&#1577;]] [[bg:&#1041;&#1091;&#1076;&#1080;&#1079;&#1098;&#1084;]] [[bn:&#2476;&#2508;&#2470;&#2509;&#2471;&#2471;&#2480;&#2509;&#2478;]] [[br:Boudaegezh]] [[ca:Budisme]] [[cs:Buddhismus]] [[da:Buddhisme]] [[de:Buddhismus]] [[el:Βουδισμός]] [[en:Buddhism]] [[et:Budism]] [[es:Budismo]] [[eo:Budhismo]] [[fa:&#1576;&#1608;&#1583;&#1575;&#1711;&#1585;&#1575;&#1740;&#1740;]] [[fi:Buddhalaisuus]] [[fr:Bouddhisme]] [[he:&#1489;&#1493;&#1491;&#1492;&#1497;&#1494;&#1501;]] [[hr:Budizam]] [[ia:Buddhismo]] [[ilo:Budhismo]] [[io:Budhismo]] [[is:Búddismi]] [[it:Buddhismo]] [[ja:&#20175;&#25945;]] [[jbo:bu'ojda]] [[ko:&#48520;&#44368;]] [[la:Religio Buddhistica]] [[li:Boeddhisme]] [[lo:ພຸດທະສາດສະໜາ]] [[lv:Budisms]] [[hu:Buddhizmus]] [[mn:&#1041;&#1091;&#1076;&#1076;&#1080;&#1079;&#1084;]] [[ms:Agama Buddha]] [[nds:Buddhismus]] [[nl:Boeddhisme]] [[nn:buddhismen]] [[no:Buddhisme]] [[pl:Buddyzm]] [[pt:Budismo]] [[ro:Budism]] [[ru:&#1041;&#1091;&#1076;&#1076;&#1080;&#1079;&#1084;]] [[simple:Buddhism]] [[sl:Budizem]] [[sr:&#1041;&#1091;&#1176;&#1080;&#1079;&#1072;&#1084;]] [[sv:Buddhism]] [[ta:பௌத்த சமயம்]] [[th:&#3614;&#3619;&#3632;&#3614;&#3640;&#3607;&#3608;&#3624;&#3634;&#3626;&#3609;&#3634;]] [[tpi:Budisim]] [[tr:Budizm]] [[vi:Phật giáo]] [[uk:&#1041;&#1091;&#1076;&#1076;&#1080;&#1079;&#1084;]] [[yi:בודהיזם]] [[zh:&#20315;&#25945;]] [[zh-min-nan:Hu&#781;t-k&#224;u]] जैन धर्म 4824 45725 2007-01-24T15:18:17Z Escarbot 542 robot Adding: [[cs:Džinismus]], [[new:जैन धर्म]], [[ps:جاينيزم]] '''जैन धर्म''' भारत की श्रमण परम्परा से निकला धर्म और दर्शन है । ==तीर्थंकर== जैन धर्म मे 24 तीर्थंकरों को माना जाता है | {| |+ जैन धर्म मे 24 तीर्थंकरों को माना जाता है | |- |क्रमांक|| तीर्थंकर |- |1 |ऋषभदेव जी |- |2 |अजितनाथ जी |- |3 |सँभवनाथ जी |- |4 |अभिनंदन नाथ जी |- |5 |सुमितनाथ जी |- |6 |पदम प्रभु जी |- |7 |सुपाश्वॅनाथ जी |- |8 |चंदाप्रभु जी |- |9 |सुविधी नाथ जी |- |10 |शीतल नाथ जी |- |11 |श्रेंय़ास नाथ जी |- |12 |वासुपूज्य जी |- |13 |विमलनाथ जी |- |14 |अनंत नाथ जी |- |15 |धमॅनाथ जी |- |16 |शांतिनाथ जी |- |17 |कुंथुनाथ जी |- |18 |अऱह नाथ जी |- |19 |मल्लीनाथ जी |- |20 |मुनिसुव्रत जी |- |21 |नेमीनाथ जी |- |22 |अऱिष्टनेमी जी |- |23 |पारस नाथ जी |- |24 |महावीर स्वामी जी |} ==सम्प्रदाय== ==='''श्वेताम्बर'''=== [[श्वेताम्बर]] सन्यासी सफ़ेद वस्त्र पहनते हैं । ==='''दिगम्बर'''=== [[दिगम्बर]] मुनि(श्रमण) नग्न रहते हैं । ==धर्मग्रंथ== *[[श्वेताम्बर आगम]] *[[दिगम्बर आगम]] ==दर्शन== ==='''अनेकान्तवाद''=== ==='''स्यादवाद'''=== ==='''जीव और पुद्गल'''=== जैन आत्मा को मानते हैं । वो उसे "जीव" कहते हैं । अजीव को पुद्गल कहा जाता है । शरीर दोनो से बनता है । जीव दुख-सुख, दर्द, आदि का अनुभव करता है और पुनर्जन्म लेता है । ==='''मोक्ष'''=== जीवन व मरण के च्रक से मुक्ति को मोक्ष कहते हैं ==='''त्रिरत्न'''=== * [[सम्यक दर्शन]] * [[सम्यक ज्ञान]] * [[सम्यक चिरत्र]] ==='''ईश्वर'''=== जैन ईश्वर को मानते है। ==पंचमहाव्रत== सत्य, [[अंहिसा]], अस्तेय, ब्रह्मचर्य, अपरिग्रह । ==='''अहिंसा पर ज़ोर'''=== अहिंसा और जीव दया पर बहुत ज़ोर दिया जाता है । सभी जैन शाकाहरी होते हैं । {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:जैन धर्म]] [[ar:جينية]] [[ast:Xainismu]] [[ca:Jainisme]] [[cs:Džinismus]] [[da:Jainisme]] [[de:Jainismus]] [[el:Τζαϊνισμός]] [[en:Jainism]] [[eo:Ĝajnismo]] [[es:Jainismo]] [[fi:Jainalaisuus]] [[fr:Jaïnisme]] [[frp:J·ayinismo]] [[fur:Jainisim]] [[he:ג'ייניזם]] [[hu:Dzsainizmus]] [[it:Giainismo]] [[ja:ジャイナ教]] [[jbo:lijdrdjaina]] [[lb:Jainismus]] [[lt:Džainizmas]] [[ms:Jainisme]] [[nds:Dschainismus]] [[new:जैन धर्म]] [[nl:Jaïnisme]] [[nn:Djainismen]] [[no:Jainisme]] [[pl:Dżinizm]] [[ps:جاينيزم]] [[pt:Jainismo]] [[ro:Jainism]] [[ru:Джайнизм]] [[sco:Jainism]] [[sh:Džainizam]] [[simple:Jainism]] [[sk:Džinizmus]] [[sl:Džainizem]] [[sr:Džainizam]] [[sv:Jainism]] [[ta:சமணம்]] [[te:జైన మతము]] [[tr:Jainizm]] [[uk:Джайнізм]] [[ur:جین مت]] [[zh:耆那教]] श्रेणी:जैन धर्म 4825 16569 2006-02-25T22:00:35Z Magicalsaumy 423 ये श्रेणी [[जैन धर्म]] के लिये है । [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:बौद्ध धर्म 4826 16570 2006-02-25T22:00:56Z Magicalsaumy 423 ये श्रेणी [[बौद्ध धर्म]] के लिये है । [[श्रेणी:धर्म]] पारसी धर्म 4827 40605 2006-12-31T19:07:08Z 81.198.69.73 /* इतिहास */ '''पारसी धर्म''' [[ईरान]] क बहुत पुराना धर्म है । ये ज़न्द [[अवेस्ता]] नाम के धर्मग्रंथ पर आधारित है । इसके प्रस्थापक महात्मा [[ज़रथुस्त्र]] हैं, इसलिये इस धर्म को ज़रथुस्त्री धर्म (Zoroastrianism) भी कहते हैं । ==अवेस्ता== ज़न्द अवेस्ता के अब कुछ ही अंश मिलते हैं । इसके सबसे पुराने भाग [[ऋग्वेद]] के तुरन्त बाद के काल के हो सकते हैं । इसकी भाषा [[अवेस्तन भाषा]] है, जो [[संस्कृत भाषा]] से बहुत, बहुत मेल खाती है । ==विश्वास== ==='''अहुरा मज़्दा'''=== पारसी एक ईश्वर को मानते हैं, जिसे [[अहुरा मज़्दा]] (होरमज़्द) कहते हैं । उनका वर्णन वैदिक देवता [[वरुण]] से काफ़ी मेल खाता है । ==='''अग्नि'''=== [[अग्नि]] को ईश्वरपुत्र समान और अत्यन्त पवित्र माना जाता है । उसी के माध्यम से अहुरा मज़्दा की पूजा होती है । पारसी मंदिरों को [[आतिश बेहराम]] कहा जाता है । ==='''स्पेन्ता अमेशा'''=== [[स्पेन्ता अमेशा]] इनके सात (अथवा छः) [[फ़रिश्ता|.फ़रिश्ते]] हैं । ==='''शैतान'''=== पारसी विश्वास के मुताबिक अहुरा मज़्दा का दुश्मन दुष्ट [[अंगिरा मैन्यु]] (आहरीमान) है । ==इतिहास== एक ज़माने में पारसी धर्म [[ईरान]] का राजधर्म हुआ करता था । पर सस्सानी शाहों की मुसल्मानों के हाथ हार के बाद इसके अनुयाइयों का मुसल्मान शाहों द्वारा ज़बर्दस्त उत्पीड़न शुरू हो गया, और जो पारसी मुसल्मान नहीं बनना चाहते थे, उन्होंने [[हिन्दुस्तान]] में शरण ली । तबसे आज तक पारसियों ने भारत के उदय मे बहुत बड़ा योगदान दिया है । *Kulke, Eckehard: ''The Parsees in India: a minority as agent of social change.'' München: Weltforum-Verlag (= Studien zur Entwicklung und Politik 3), ISBN 3-8039-00700-0 *Ervad Sheriarji Dadabhai Bharucha: A Brief sketch of the Zoroastrian Religion and Customs *Dastur Khurshed S. Dabu: A Handbook on Information on Zoroastrianism *Dastur Khurshed S. Dabu: Zarathustra an his Teachings A Manual for Young Students *Jivanji Jamshedji Modi: The Religious System of the Parsis *R. P. Masani: The religion of the good life Zoroastrianism *P. P. Balsara: Highlights of Parsi History *Maneckji Nusservanji Dhalla: History of Zoroastrianism; dritte Auflage 1994, 525 p, K. R. Cama, Oriental Institute, Bombay *Dr. Ervad Dr. Ramiyar Parvez Karanjia: Zoroastrian Religion & Ancient Iranian Art *Adil F. Rangoonwalla: Five Niyaeshes, 2004, 341 p. *Aspandyar Sohrab Gotla: Guide to Zarthostrian Historical Places in Iran *J. C. Tavadia: The Zoroastrian Religion in the Avesta, 1999 *S. J. Bulsara: The Laws of the Ancient Persians as found in the "Matikan E Hazar Datastan" or "The Digest of a Thousand Points of Law", 1999 *M. N. Dhalla: Zoroastrian Civilization 2000 *Marazban J. Giara: Global Directory of Zoroastrian Fire Temples, 2. Auflage, 2002, 240 p, 1 *D. F. Karaka: History of The Parsis including their manners, customs, religion and present position, 350 p, illus. *Piloo Nanavatty: The Gathas of Zarathushtra, 1999, 73 p, (illus.) *Roshan Rivetna: The Legacy of Zarathushtra, 96 p, (illus.) *Dr. Sir Jivanji J. Modi: The Religious Ceremonies and Customs of The Parsees, 550 Seiten *Mani Kamerkar, Soonu Dhunjisha: From the Iranian Plateau to the Shores of Gujarat, 2002, 220 p *I.J.S. Taraporewala: The Religion of Zarathushtra, 357 p *Jivanji Jamshedji Modi: A Few Events in The Early History of the Parsis and Their Dates, 2004, 114 p *Dr. Irach J. S.Taraporewala: Zoroastrian Daily Prayers, 250 p *Adil F.Rangoonwalla: Zoroastrian Etiquette, 2003, 56 p *Rustom C Chothia: Zoroastrian Religion Most Frequently Asked Questions, 2002, 44 p * [http://www.unescoparzor.com/ UNESCO Parsi Zoroastrian Project] * [http://www.realdevil.info/1-1-1.htm Zoroastrian Influence Upon Jewish Conceptions Of Satan] * http://parsiana.com/ {{stub}} [[श्रेणी:पारसी धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[af:Zoroastrisme]] [[ar:زردشتية]] [[bg:Зороастризъм]] [[bs:Zoroastrijanizam]] [[ca:Zoroastrisme]] [[cs:Zoroastrismus]] [[cv:Зороастризм]] [[da:Zarathustrianisme]] [[de:Zoroastrismus]] [[en:Zoroastrianism]] [[eo:Zaratuŝtrismo]] [[es:Zoroastrismo]] [[eu:Zoroastrismo]] [[fa:زرتشتی‌گری]] [[fi:Zarathustralaisuus]] [[fr:Zoroastrisme]] [[ga:Sorastrachas]] [[he:זורואסטריות]] [[hr:Zoroastrizam]] [[ia:Zoroastrismo]] [[it:Zoroastrismo]] [[ja:ゾロアスター教]] [[ka:ზოროასტრიზმი]] [[ko:배화교]] [[ku:Zerdeştî]] [[lt:Zoroastrizmas]] [[lv:Zoroastrisms]] [[nds:Zoroastrismus]] [[nl:Zoroastrisme]] [[nn:Parsisme]] [[no:Zoroastrisme]] [[pl:Zaratusztrianizm]] [[pt:Zoroastrismo]] [[ru:Зороастризм]] [[simple:Zoroastrianism]] [[sk:Zoroastrizmus]] [[sl:Zoroastrstvo]] [[sr:Зороастризам]] [[sv:Zoroastrism]] [[th:ศาสนาโซโรอัสเตอร์]] [[tr:Zerdüştçülük]] [[zh:琐罗亚斯德教]] [[uk:Зороастризм]] यहूदी धर्म 4828 20316 2006-06-02T08:12:39Z YurikBot 240 robot Adding: [[hu:Izraelita vallás]] '''यहूदी धर्म''' [[इस्राइल]] का राजधर्म है और बहुत ही पुराना मज़हब है । इसी धर्म से [[इस्लाम]] और [[ईसाई धर्म]] की शुरुआत हुई । ==ईश्वर== यहूदी धर्म एक ही [[ईश्वर]] को मानता है, जिसे यहूदी [[याहवेह]] (YAHWEH / JEHOVAH) कहते हैं । मूर्तिपूजा और दूसरे देवताओं की पूजा को पाप समझा जाता है । ==धर्मग्रंथ== यहूदी धर्मग्रंथ [[इब्रानी भाषा]] में लिखा गया [[तनख़]] है, जो असल में ईसाइयों की [[बाइबल]] का ही [[पुराना नियम]] है । ==नबी== सन्देशवाहक : ==='''मूसा'''=== [[मूसा]] को ईश्वर द्वारा दस आदेश मिले थे । ==='''इब्राहिम'''=== [[इब्राहिम]] यहूदी, मुसल्मानी और ईसाई--तीनों धर्मों के पितामह माने जाहे हैं । ==='''नूह'''=== [[नूह]] ने ईश्वर के आदेश पर महाप्रलय के समय बहुत बड़ी क़िश्ती बनायी थी -- और उसमें सृष्टि को बचाया, जैसा कि राजा [[मनु]] ने किया था (हिन्दू मान्यतानुसार) । ==मत== यहूदी मृतु के बाद की दुनिया में उतना ध्यान नहीं देते । जो भी हो, उनके हिसाब से सभी मनुष्यों को यहूदी होना ज़रूरी नहीं है, बाकी धर्मावलम्बी भी [[क़यामत]] के बाद स्वर्ग जायेंगे । ==मज़हबी जद्दोजहद== दुर्भाग्यवश कुछ मुसल्मान और ईसाई लोग यहूदियों से नफ़रत करते हैं, इसके बावजूद कि वो तीनों एक ही ईश्वर को मानते हैं और तीनों का उद्गम एक ही है । [[हिट्लर]] ने लाखों यहूदियों को बर्बरतापूर्वक मरवा डाला । आज भी [[इस्राइल]] का नामो-निशान अरब देश मिटा देना चाहते हैं । कुछ् यहूदी भी ईसाइयों और मुसल्मानों से घृणा भाव रखते हैं । यहूदी [[ईसा मसीह]] को ईश्वर का पुत्र या मसीहा नहीं मानते । [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] {{stub}} [[af:Judaïsme]] [[ar:يهودية]] [[bg:Юдаизъм]] [[bn:ইহুদীধর্ম]] [[ca:Judaisme]] [[cs:Židovství]] [[cy:Iddewiaeth]] [[da:Jødedom]] [[de:Judentum]] [[en:Judaism]] [[eo:Judismo]] [[es:Judaísmo]] [[et:Judaism]] [[eu:Judaismo]] [[fa:یهودیت]] [[fi:Juutalaisuus]] [[fr:Judaïsme]] [[fur:Ebraisim]] [[ga:Giúdachas]] [[gl:Xudaísmo]] [[he:יהדות]] [[hu:Izraelita vallás]] [[ia:Judaismo]] [[id:Agama Yahudi]] [[is:Gyðingdómur]] [[it:Religione ebraica]] [[ja:ユダヤ教]] [[ka:იუდაიზმი]] [[ko:유대교]] [[ku:Cihûtî]] [[kw:Yedhoweth]] [[la:Religio Iudaica]] [[li:Jäödom]] [[ln:Boyúda]] [[lt:Judaizmas]] [[lv:Jūdaisms]] [[ms:Yahudi]] [[nl:Jodendom]] [[nn:Jødedommen]] [[no:Jødedom]] [[pl:Judaizm]] [[pt:Judaísmo]] [[ro:Iudaism]] [[ru:Иудаизм]] [[simple:Judaism]] [[sl:Judovstvo]] [[sr:Јудаизам]] [[sv:Judendom]] [[th:ยูได]] [[tl:Hudaismo]] [[tr:Musevilik]] [[tt:Yähüd dine]] [[ug:يةهذدعي دعنع]] [[yi:ייִדישקײט]] [[zh:犹太教]] [[zh-min-nan:Iû-thài-kàu]] भग्वद गीता 4829 16575 2006-02-25T23:10:53Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[भग्वद्गीता]] भगवद गीता 4830 16576 2006-02-25T23:12:18Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[भगवद्गीता]] MediaWiki:Youhavenewmessagesmulti 4858 sysop 33790 2006-11-04T08:17:53Z Mitul0520 211 आरंभ किया $1 पर आपके लिए नया संदेश है प्रधानमन्त्री 4859 16660 2006-02-26T07:29:52Z अम्बुज.सक्सेना 420 redirect #REDIRECT[[प्रधानमंत्री]] भारत के प्रधानमन्त्री 4860 41201 2007-01-05T01:35:52Z धवलगिरि 820 भारत के प्रधानमंत्री का नाम बदलकर भारत के प्रधानमन्त्री कर दिया गया है {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" |- align="center" ! bgcolor="#d3d3d3" | कुंजी: | bgcolor="#e4e8ff" | ''कांग्रेस'' <br /> [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | bgcolor="#ddffdd" | ''ज.प.'' <br /> [[जनता पार्टी]] | bgcolor="#ffcccc" | ''ज.द.'' <br /> [[जनता दल]] | bgcolor="#ffeecc" | ''भाजपा'' <br /> [[भारतीय जनता पार्टी]] |} {| border="0" cellpadding="4" cellspacing="2" |- bgcolor="#d3d3d3" ! क्रमांक ! नाम ! पद लेने का दिन ! पद त्यागने का दिन ! पार्टी |- bgcolor="#e4e8ff" | ०१ | [[जवाहरलाल नेहरू]] | [[१५ अगस्त]], [[१९४७]] | [[२७ मई]], [[१९६४]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#e4e8ff" | * | [[गुलज़ारी लाल नन्दा]] | [[२७ मई]], [[१९६४]] | [[९ जून]], [[१९६४]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#e4e8ff" | ०२ | [[लालबहादुर शास्त्री]] | [[९ जून]], [[१९६४]] | [[११ जनवरी]], [[१९६६]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#e4e8ff" | * | [[गुलज़ारी लाल नन्दा]] | [[११ जनवरी]], [[१९६६]] | [[२४ जनवरी]], [[१९६६]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#e4e8ff" | ०३ | [[इन्दिरा गान्धी]] | [[२४ जनवरी]], [[१९६६]] | [[२४ मार्च]], [[१९७७]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#ddffdd" | ०४ | [[मोरारजी देसाई]] | [[२४ मार्च]], [[१९७७]] | [[२८ जुलाई]], [[१९७९]] | जनता पार्टी |- bgcolor="#ddffdd" | ०५ | [[चौधरी चरण सिंह]] | [[२८ जुलाई]], [[१९७९]] | [[१४ जनवरी]], [[१९८०]] | जनता पार्टी |- bgcolor="#e4e8ff" | ** | [[इन्दिरा गान्धी]] | [[१४ जनवरी]], [[१९८०]] | [[३१ अक्टूबर]], [[१९८४]] | भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस |- bgcolor="#e4e8ff" | ०६ | [[राजीव गान्धी]] | [[३१ अक्टूबर]], [[१९८४]] | [[२ दिसंबर]], [[१९८९]] | कांग्रेस (आई)*** |- bgcolor="#ffcccc" | ०७ | [[वी. पी. सिंह|विश्वनाथ प्रताप सिंह]] | [[२ दिसंबर]], [[१९८९]] | [[१० नवंबर]], [[१९९०]] | जनता दल |- bgcolor="#ffcccc" | ०८ | [[चंद्रशेखर|चन्द्रशेखर]] | [[१० नवंबर]], [[१९९०]] | [[२१ जून]], [[१९९१]] | जनता दल |- bgcolor="#e4e8ff" | ०९ | [[नरसिंह राव|पी. वि. नरसिंह राव]] | [[२१ जून]], [[१९९१]] | [[१६ मई]], [[१९९६]] | कांग्रेस (आई) |- bgcolor="#ffeecc" | १० | [[अटल बिहारी वाजपेयी|अटल बिहारी वाजपेई]] | [[१६ मई]], [[१९९६]] | [[१ जून]], [[१९९६]] | भारतीय जनता पार्टी |- bgcolor="#ffcccc" | ११ | [[एच. डी. देवेगौडा]] | [[१ जून]], [[१९९६]] | [[२१ अप्रैल]], [[१९९७]] | जनता दल |- bgcolor="#ffcccc" | १२ | [[इंद्रकुमार गुज़राल|इन्द्र कुमार गुजराल]] | [[२१ अप्रैल]], [[१९९७]] | [[१९ मार्च]], [[१९९८]] | जनता दल |- bgcolor="#ffeecc" | ** | [[अटल बिहारी वाजपेयी|अटल बिहारी वाजपेई]] | [[१९ मार्च]], [[१९९८]] | [[२२ मई]], [[२००४]] | भारतीय जनता पार्टी |- bgcolor="#e4e8ff" | १३ | [[मनमोहन सिंह]] | [[२२ मई]], [[२००४]] | ''कार्यकाल जारी'' | कांग्रेस (आई) |} ''* कार्यकारी'' <br /> ''** पद पुनः प्राप्त किया''<br /> ''*** भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस, कांग्रेस (आई) बनी'' ==यह भी देखें== * [[प्रधानमंत्री]] प्रधानमंत्री 4861 30660 2006-10-14T11:46:30Z Amitprabhakar 683 {{stub}}] प्रधानमंत्री एक ऐसा राजनेता होता है जो कि [[सरकार]] की [[कार्यकारिणी]] शाखा का संचालन करता है। सामान्यतः, प्रधानमंत्री अपने देश की संसद का सदस्य होता है। ==यह भी देखें== * [[भारत के प्रधानमंत्री]] [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] जावास्क्रिप्ट 4862 21216 2006-06-17T00:51:01Z Mitul0520 211 जावास्क्रिप्ट एक कम्प्यूटर प्रोगरामिंग भाषा है। इसका उपयोगो में अंतर्जाल के पन्ने बनाना भी शामिल है। [[श्रेणी:जावा]] [[श्रेणी:साफ़्टवेयर]] रोमन धर्म 4863 41082 2007-01-03T16:19:48Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[pt:Religião na Roma Antiga]] '''रोमन धर्म''' प्राचीन [[रोम]] नगर और [[इटली]] देश का सबसे मुख्य- और राजधर्म था । ये एक मूर्तिपूजक और बहुदेवतावादी धर्म था । इसमें एक अदृश्य [[ईश्वर]] की अवधारणा नहीं थी । [[ईसाई धर्म]] के राजधर्म बनने के बाद ईसाइयों ने इसपर प्रतिबंध लगा दिया । इसके बाद ये लुप्त हो गया । इस धर्म के कई देवताओं के सम्तुल्य देवता प्राचीन [[यूनानी धर्म]] में मिलते हैं, और कुछ [[हिन्दू धर्म]] में भी । ''इस लेख में देवताओं के अंग्रेज़ी उच्चारण दिये गये हैं, मौलिक [[लैटिन भाषा|लैटिन]] नहीं।'' ==देवता== इस धर्म में कई देवता थे : [[जुपिटर]] (देवराज), [[बैक्कस]], [[अपोलो]], [[क्यूपिड]], [[मार्स]], [[मरक्युरी]], [[प्लूटो]], [[सैटर्न]], [[वुल्कन]], [[नेप्चून]], [[मिथ्रास]] ([[मित्र]]), इत्यादि । रोमन देवताओं में बाद के रोमन सम्राट भी शामिल थे । ==देवियाँ== प्रमुख देवियाँ थीं [[जूनो]], [[मिनर्वा]], [[सिरीस]], [[फ़्लोरा]], [[फ़ोर्तूना]], [[डायना]], [[वीनस]], इत्यादि । ==पूजा== पूजा मुख्यतः [[पशुबलि]] द्वारा होती थी ([[गाय]], [[सांड]], [[सूअर]], [[भेड़]], आदि) । इस धर्म में कुछ ख़ास आध्यात्मिकता नहीं थी । [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[da:Romersk religion]] [[de:Römische Religion]] [[en:Religion in ancient Rome]] [[hu:Római vallások]] [[it:Religione romana]] [[mk:Римска религија]] [[nl:Romeinse godsdienst]] [[no:Romersk religion]] [[pl:Religia starożytnego Rzymu]] [[pt:Religião na Roma Antiga]] [[sv:Romersk religion]] यूनानी धर्म 4864 36160 2006-11-24T20:45:21Z 88.9.38.204 '''प्राचीन यूनानी धर्म''' (अथवा प्राचीन ग्रीक धर्म) प्राचीन [[यूनान]] ([[ग्रीस]]) देश का सबसे मुख्य- और राजधर्म था । ये एक मूर्तिपूजक और बहुदेवतावादी धर्म था । इसमें एक अदृश्य [[ईश्वर]] की अवधारणा नहीं थी । [[ईसाई धर्म]] के राजधर्म बनने के बाद ईसाइयों ने इसपर प्रतिबंध लगा दिया और इसके देवी-देवताओं को शैतान करार दिया । इसके बाद ये लुप्त हो गया । इस धर्म के कई देवताओं के सम्तुल्य देवता प्राचीन [[रोमन धर्म]] में मिलते हैं, और कुछ [[हिन्दू धर्म]] में भी । ''इस लेख में देवताओं के अंग्रेज़ी उच्चारण दिये गये हैं, मौलिक यूनानी नहीं।'' ==देवता== इस धर्म में कई देवता थे : [[ज़्यूस]] (देवराज), [[डायोनाइसस]], [[अपोलो]], [[ईरोस]], [[एरीस]], [[हरमीस]], [[हेडीस]], [[क्रोनोस]], [[हैफ़ीस्टस]], [[पोसाइडन]], इत्यादि । लगभग सभी देवी-देवताओं के [[रोमन धर्म]] में समकक्ष देवतागण मिल सकते हैं । ==देवियाँ== प्रमुख देवियाँ थीं : [[हीरा (देवी)|हीरा]], [[ऐफ़्रोडाइटी]], [[अथीना]], [[आर्टेमिस]], [[डिमीटर]], [[हेस्टिया]], [[पर्सिफ़ोनी]], इत्यादि । ==पूजा== पूजा मुख्यतः [[पशुबलि]] द्वारा होती थी ([[गाय]], [[सांड]], [[सूअर]], [[भेड़]], [[बकरा]] आदि) । यूनानी लोगों ने देवताओं के लिये कई ख़ूबसूरत संगेमरमरी [[मंदिर]] बनाये थे । ==ओलम्पिक्स== यूनानी पुरुष देवताओं के सम्मान में ओलम्पिक खेल हर साल आयोजित करते थे । वो मानते थे कि उनके देवतागण '''ओलम्पिक पर्वत''' पर रहते हैं । बारह प्रमुख ओलम्पियन देवतागण थे : ज़्यूस, डायोनाइसस, हीरा, पोसाइडन, हेडीस, ऐफ़्रोडाइटी, अथीना, हेस्टिया, अथीना, अपोलो, आर्टेमिस, एरीस, हैफ़ीस्टस और हरमीस (इनमें से बारह कौन हैं, इसमें अन्तर्विरोध था) । [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[de:Griechische Mythologie]] [[el:Ελληνική Εθνική Θρησκεία]] [[es:Religión de Grecia Antigua]] [[fr:Religion grecque antique]] [[en:Ancient Greek religion]] [[nl:Oud-Griekse godsdienst]] यूनान 4865 16672 2006-02-26T21:28:58Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[ग्रीस]] श्रेणी:देवी-देवता 4866 16675 2006-02-26T21:51:16Z Magicalsaumy 423 इस लेख में सभी धर्मों के देवी-देवता सूचीबद्ध हैं । [[श्रेणी:धर्म]] ईश्वर 4867 40914 2007-01-02T13:02:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[gl:Deus]] '''ईश्वर''' (फ़ारसी : ख़ुदा, अंग्रेज़ी : [[:en:God|God]]) वो सर्वोच्च परालौकिक शक्ति है जिसे इस संसार का सृष्टा और शासक माना जाता है । हिन्दी में ईश्वर को [[भगवान]], [[परमात्मा]] या [[परमेश्वर]] भी कहते हैं । प्रत्येक संस्कृति में ईश्वर की परिकल्पना [[ब्रह्माण्ड]] की संरचना से जुडी हुई है। ''ये लेख [[देवता|देवताओं]] के बारे में नहीं है।'' ==धर्म और दर्शन में ईश्वर की अवधारणाएँ== ==='''[[हिन्दू धर्म]]'''=== [[वेद]] के अनुसार व्यक्ति के भीतर पुरुष ईश्वर ही है। ईश्वर एक ही है। वैदिक और पाश्चात्य मतों में ईश्वर की अवधारणा में यह गहरा अन्तर है कि वेद के अनुसार ईश्वर भीतर और परे दोनों है जबकि पाश्चात्य धर्मों के अनुसार ईश्वर केवल परे है। ईश्वर परब्रह्म का सगुण रूप है। वैष्णव लोग [[विष्णु]] को ही ईश्वर मानते है, तो शैव [[शिव]] को । ==='''[[इस्लाम धर्म]]'''=== वो ईश्वर को [[अल्लाह]] कहते हैं । ==='''[[ईसाई धर्म]]'''=== इनके मुताबिक ईश्वर एक में तीन है और साथ ही साथ तीन में एक है -- परमपिता, ईश्वरपुत्र [[ईसा मसीह]] और [[पवित्र आत्मा]] । ==नास्तिकता== [[नास्तिक]] लोग और नास्तिक दर्शन ईश्वर को झूठ मानते हैं । {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:ईश्वर]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[af:God]] [[an:Dios]] [[ar:الله]] [[be:Бог]] [[bg:Бог]] [[bn:ঈশ্বর]] [[br:Doue]] [[bs:Bog]] [[ca:Déu]] [[cs:Bůh]] [[cu:Богъ]] [[da:Gud]] [[de:Gott]] [[el:Θεός]] [[en:God]] [[eo:Dio]] [[es:Dios]] [[et:Jumal]] [[fa:خدا]] [[fi:Jumala]] [[fr:Dieu]] [[gd:Dia]] [[gl:Deus]] [[got:𐌲𐌿𐌸]] [[he:אלוהים]] [[hr:Bog]] [[hu:Isten]] [[ia:Deo]] [[id:Tuhan]] [[ig:Chineke]] [[is:Guð]] [[it:Dio]] [[ja:神]] [[ko:하느님]] [[ku:Xwedê]] [[kw:Dyw]] [[la:Deus]] [[lt:Dievas]] [[lv:Dievs]] [[mk:Бог]] [[ms:Tuhan]] [[na:Gott]] [[nds-nl:God]] [[nl:God]] [[nn:Gud]] [[no:Gud]] [[nrm:Dùu]] [[pl:Bóg]] [[pt:Deus]] [[qu:Dyus]] [[ro:Dumnezeu]] [[ru:Бог]] [[scn:Diu]] [[simple:God]] [[sk:Boh]] [[sl:Bog]] [[sq:Perëndia]] [[sr:Бог]] [[sv:Gud]] [[sw:Mungu]] [[tl:Diyos]] [[tr:Tanrı]] [[ug:خۇدا]] [[uk:Бог]] [[vi:Thiên Chúa]] [[vls:God]] [[yi:גאט]] [[zh:神]] [[zh-min-nan:Siōng-tè]] [[zu:UNkulunkulu]] श्रेणी:दर्शन 4868 16678 2006-02-26T22:20:53Z Magicalsaumy 423 [[दर्शन]] श्रेणी में धार्मिक और ग़ैर-धार्मिक दर्शन और विचारधाराएँ आती हैं । भगवान 4869 16682 2006-02-26T23:09:43Z Magicalsaumy 423 '''भगवान''' (संस्कृत : भगवत्) शब्द [[ईश्वर]] या किसी भी आदरणीय, दैवी या पूज्यनीय हस्ती या वस्तु के लिये प्रयुक्त होता है । ==संज्ञा== [[संज्ञा]] के रूप में '''भगवान्''' हिन्दी में लगभग हमेशा [[ईश्वर]] / [[परमेश्वर]] का मतलब रखता है । इस रूप में ये [[देवता]]ओं के लिये नहीं प्रयुक्त होता । ==विशेषण== [[विशेषण]] के रूप में '''भगवान्''' हिन्दी में [[ईश्वर]] / [[परमेश्वर]] का मतलब नहीं रखता । इस रूप में ये [[देवता]]ओं, [[विष्णु]] और उनके [[अवतार|अवतारों]] ([[राम]], [[कृष्ण]]), [[शिव]], आदरणीय महापुरुषों जैसे [[गौतम बुद्ध]], [[महावीर]], धर्मगुरुओं, [[गीता]], इत्यादि के लिये उपाधि है । इसका [[स्त्रीलिंग]] '''भगवती''' है । {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:बौद्ध धर्म]] [[श्रेणी:जैन धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] परमेश्वर 4870 16684 2006-02-26T23:11:38Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[ईश्वर]] परमात्मा 4871 29519 2006-10-04T08:17:50Z Anurag70 780 '''परमात्मा''' शब्द दो शब्दों ‘परम’ तथा `आत्मा’ की [[सन्धि]] से बना है। परम का अर्थ सर्वोच्च एवं [[आत्मा]] से अभिप्राय है चेतना, जिसे प्राण शक्ति भी कहा जाता है। [[ईश्वर]] । आधुनिक हिन्दी में ये शब्द [[ईश्वर]] का ही मतलब रखता है । [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] ब्रह्म 4872 38470 2006-12-15T20:44:40Z जूहोमि 935 '''ब्रह्म''' (संस्कृत : ब्रह्मन्) [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] (वेद परम्परा, [[वेदान्त]] और [[उपनिषद]]) दर्शन में इस सारे विश्व का परम सत्य है और जगत का सार है । वो दुनिया की [[आत्मा]] है । वो विश्व का कारण है, जिससे विश्व की उत्पत्ति होती है , जिसमें विश्व आधारित होता है और अन्त मे जिसमें विलीन हो जाता है । वो एक और अद्वितीय है । वो स्वयं ही परमज्ञान है, और प्रकाश-स्त्रोत की तरह रोशन है । वो निराकार, अनन्त, नित्य और शाश्वत है । ब्रह्म सर्वशक्तिमान और सर्वव्यापी है । '''ब्रम्ह''' हिन्दी में ब्रह्म का ग़लत उच्चारण और लिखावट है । ==परब्रह्म== परब्रह्म या परम-ब्रह्म ब्रह्म का वो रूप है, जो निर्गुण और असीम है । "नेति-नेति" करके इसके गुणों का खण्डन किया गया है, पर ये असल मे अनन्त सत्य, अनन्त चित और अनन्त आनन्द है । [[अद्वैत वेदान्त]] में उसे ही [[परमात्मा]] कहा गया है, ==अपरब्रह्म== अपरब्रह्म ब्रह्म का वो रूप है, जिसमें अनन्त शुभ गुण हैं । वो पूजा का विषय है, इसलिये उसे ही [[ईश्वर]] माना जाता है । [[अद्वैत वेदान्त]] के मुताबिक ब्रह्म को जब इंसान मन और बुद्धि से जानने की कोशिश करता है, तो ब्रह्म [[माया]] की वजह से ईश्वर हो जाता है । {{stub}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[da:Brahman]] [[de:Brahman (Philosophie)]] [[fr:Brahman]] [[en:Brahman]] [[io:Brahman]] [[it:Brahman]] [[he:ברהמן]] [[lt:Brahmanas]] [[nl:Brahmaan]] [[ja:ブラフマン]] [[pl:Brahman]] [[pt:Brahman]] [[ru:Брахман]] [[zh:婆罗门]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] ग्रीक धर्म 4873 16689 2006-02-27T00:04:11Z Magicalsaumy 423 ग्रीक धर्म का नाम बदलकर यूनानी धर्म कर दिया गया है #REDIRECT [[यूनानी धर्म]] इन्द्र 4874 44831 2007-01-22T00:08:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:इंद्र]] '''इन्द्र''' (या '''इंद्र''') [[हिन्दू धर्म]] मे सभी [[देवता]]ओं के [[राजा]] माने जाते हैं । [[वैदिक काल]] में इन्द्र सबसे ऊँचे देव थे, पर बाद में पौराणिक करानियों में उनका स्तर बहुत कम कर दिया गया । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[da:Indra]] [[de:Indra]] [[en:Indra]] [[es:Indra]] [[fr:Indra]] [[id:Indra]] [[it:Indra]] [[ja:インドラ]] [[lt:Indra]] [[mr:इंद्र]] [[nl:Indra]] [[nn:Indra]] [[oc:Indra]] [[pl:Indra]] [[ro:Indra]] [[ru:Индра]] [[simple:Indra]] [[sk:Indra]] [[sl:Indra]] [[sv:Indra]] [[ta:இந்திரன்]] [[tr:Indra]] [[uk:Індра]] [[zh:因陀羅]] अग्नि 4875 21433 2006-06-21T05:25:52Z Mitul0520 211 '''अग्नि''' [[हिन्दू धर्म]] में आग के देवता हैं । वो सभी [[देवता]]ओं के लिये [[यज्ञ]]-वस्तु भरण करने का माध्यम माने जाते हैं -- इसलिये उनकी उपाधि '''भारत''' है । [[वैदिक काल]] में अग्नि सबसे ऊँचे देवों में से थे, पर बाद में पौराणिक करानियों में उनका स्तर बहुत कम कर दिया गया । लेकिन अभी भी सारे हिन्दू यज्ञ, हवन और विवाहों में अग्नि द्वारा ही देवताओं की पूजा की जाती है । अग्नि भारत द्वारा स्वदेशीय निर्मित, सतह से सतह पर मार करने वाला प्रक्षेपास्त्र ([[:en:missile]]) का नाम भी है। {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] प्रजापति 4876 16692 2006-02-27T00:19:25Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[ब्रह्मा]] कृष्ण 4877 44876 2007-01-22T09:06:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:कृष्ण]] [[Image:Krishna radha.jpg|thumb|110px|कृष्ण और राधा]] '''कृष्ण''' [[हिन्दू धर्म]] में [[विष्णु]] के [[अवतार]] माने जाते हैं । कुछ हिन्दू कृष्ण को ही [[ईश्वर]] मानते हैं, और उअन्पर अपार श्रद्धा रखते हैं । कृष्ण ने ही [[अर्जुन]] को [[भगवद्गीता]] का सन्देश सुनाया था । उनकी कथा [[कृष्णावतार]] में मिलती है। [[यदुकुल]] के राजा। [[अचिन्त्य भेदाभेद]] [[दर्शन]] के अनुसार [[परब्रह्म]] का दूसरा नाम। [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[ca:Krishna]] [[cs:Kršna]] [[da:Krishna]] [[de:Krishna]] [[en:Krishna]] [[eo:Kriŝno]] [[es:Krishna]] [[fi:Krishna]] [[fr:Krishna]] [[he:קרישנה]] [[hu:Krisna]] [[it:Kṛṣṇa]] [[ja:クリシュナ]] [[kn:ಕೃಷ್ಣ]] [[mr:कृष्ण]] [[nl:Krishna]] [[nn:Krisjna]] [[no:Krishna]] [[pl:Kryszna (bóg)]] [[pt:Krishna]] [[ru:Кришна]] [[sa:कृष्णः]] [[sh:Krišna]] [[simple:Krishna]] [[sk:Kršna]] [[sl:Krišna]] [[sr:Кришна]] [[sv:Krishna]] [[ta:கிருஷ்ணர்]] [[uk:Крішна]] [[ur:کرشن]] मिस्र का धर्म 4879 41516 2007-01-06T18:45:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ia:Mythologia egyptian]] '''प्राचीन मिस्र का धर्म''' (अथवा प्राचीन इजिप्शन धर्म, [[:en:Egyptian mythology|Egyptian religion]]) प्राचीन [[मिस्र]] देश का सबसे मुख्य- और राजधर्म था । ये एक मूर्तिपूजक और बहुदेवतावादी धर्म था । एक छोटी अवधि के लिये इसमें एकेश्वरवाद की अवधारणा भी रही थी । ईसाई धर्म और बाद में इस्लाम के राजधर्म बनने के बाद ईसाइयों ने इसपर प्रतिबंध लगा दिया । इसके बाद ये लुप्त हो गया । ''इस लेख में देवताओं के अंग्रेज़ी उच्चारण दिये गये हैं, मौलिक इजिप्शन नहीं।'' ==देवता== इस धर्म में कई देवता थे : [[रा]] (सूर्यदेव), [[अतुम]], [[च्नुम]], [[अमुन]], [[प्ताह]], [[ओसिरिस]] (यमदेव), [[अनूबिस]], [[अतेन]] (सृष्टादेव), [[मिन]], [[थोथ]] (चन्द्रदेव), [[होरुस]] इत्यादि । सभी मिस्र के सम्राट ([[फ़राओ]]) भी जनता द्वारा जीवित देव्ताओं की तरह पूजे जाते हैं । ==देवियाँ== प्रमुख देवियाँ थीं : [[आइरिस]] (ओसिरिस की बहन और पत्नी), [[नेफ़्थिस]], [[बास्त]], [[नुइत]], [[मात]] इत्यादि । ==पूजा== पूजा मुख्यतः पशुबलि द्वारा होती थी (गाय, सांड, सूअर, भेड़, आदि) । यूनानी लोगों ने देवताओं के लिये कई ख़ूबसूरत मंदिर बनाये थे । ==ममी और पिरामिड== लगभग हर [[फ़राओ]] अपनी लिये मौत के बाद की ज़िन्दगी के लिये बहुत बड़े [[पिरामिड]] बनवाता था, जो आज दुनिया के सात आश्चर्यों में से एक है । [[श्रेणी: मिस्र का धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[bg:Египетска митология]] [[ca:Mitologia egípcia]] [[da:Ægyptisk religion]] [[de:Ägyptische Mythologie]] [[el:Αιγυπτιακή μυθολογία]] [[en:Ancient Egyptian religion]] [[eo:Egipta Mitologio]] [[es:Mitología egipcia]] [[et:Egiptuse jumalused]] [[fi:Muinaisen Egyptin mytologia]] [[fr:Mythologie égyptienne]] [[he:מיתולוגיה מצרית]] [[hu:Egyiptomi mitológia]] [[ia:Mythologia egyptian]] [[it:Mitologia egizia]] [[ja:エジプト神話]] [[ko:이집트 신화]] [[la:Religio Aegyptia]] [[lt:Egiptiečių mitologija]] [[nl:Egyptische mythologie]] [[no:Egyptisk mytologi]] [[pl:Mitologia egipska]] [[pt:Mitologia egípcia]] [[ro:Mitologie egipteană]] [[ru:Древнеегипетская мифология]] [[sh:Egipatska mitologija]] [[sr:Египатска митологија]] [[sv:Egyptisk religion]] [[th:ตำนานเทพเจ้าแห่งไอยคุปต์]] [[tr:Mısır mitolojisi]] [[zh:埃及神话]] कानपुर 4880 44874 2007-01-22T08:52:34Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:कानपुर]] {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = कानपुर | प्रकार = नगर | latd = 26.4 | longd=80.23 | प्रदेश = उत्तर प्रदेश | जिला = [[कानपुर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष-Badal Chaterjee]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 4,137,489 | घनत्व = 4,200 | क्षेत्रफल = 1040 | दूरभाष कोड = 0512| पिनकोड = | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = | unlocode = | वेबसाइट = http://kanpurnagar.nic.in | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''कानपुर''' [[भारतवर्ष]] के उत्तरी राज्य [[उत्तर प्रदेश]] का एक प्रमुख औद्योगिक नगर है। यह नगर [[गंगा]] नदी के दक्षिण तट पर बसा हुआ है। प्रदेश की राजधानी [[लख्ननऊ]] से 80 किलोमीटर दूरी पर स्थित यहाँ नगर प्रदेश की औद्योगिक राजधानी के नाम से भी जाना जाता है। ==शिक्षण संस्थान== [[आई आई टी कानपुर]] ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश]] [[श्रेणी:शहर]] {{substub}} [[bpy:কানপুর]] [[de:Kanpur]] [[en:Kanpur]] [[es:Kanpur]] [[fi:Kanpur]] [[fr:Kanpur]] [[he:קאנפור]] [[ja:カーンプル]] [[lt:Kanpuras]] [[mr:कानपुर]] [[nl:Kanpur]] [[pl:Kanpur]] [[pt:Kanpur]] [[ro:Kanpur]] [[simple:Kanpur]] [[sv:Kanpur]] [[ta:கான்பூர்]] इंडोनिशया 4881 16710 2006-03-01T08:07:07Z Magicalsaumy 423 इंडोनिशया का नाम बदलकर इंडोनेशिया कर दिया गया है: स्पेलिंग #REDIRECT [[इंडोनेशिया]] कीनिया 4882 16714 2006-03-01T08:10:46Z Magicalsaumy 423 कीनिया का नाम बदलकर केनिया कर दिया गया है: स्पेलिंग #REDIRECT [[केनिया]] उत्तर कोरिया 4883 16716 2006-03-01T08:11:07Z Magicalsaumy 423 उत्तर कोरिया का नाम बदलकर उत्तरी कोरिया कर दिया गया है #REDIRECT [[उत्तरी कोरिया]] तंजानिया 4884 24227 2006-08-05T05:08:15Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[तंस़ानिया]] न्यूजीलैंड 4885 24233 2006-08-05T05:09:04Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[न्यूस़ीलैंड]] ईराक 4886 16725 2006-03-01T08:17:31Z Magicalsaumy 423 ईराक का नाम बदलकर इराक़ कर दिया गया है: स्पेलिंग #REDIRECT [[इराक़]] फ़्रांस 4887 16727 2006-03-01T08:21:30Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़्राँस]] मारीशस 4888 16729 2006-03-01T08:21:52Z Magicalsaumy 423 मारीशस का नाम बदलकर मॉरिशस कर दिया गया है #REDIRECT [[मॉरिशस]] मोज़ाम्बीक 4889 24244 2006-08-05T05:10:21Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[मोस़ाम्बीक]] मोजाम्बिक 4890 24414 2006-08-08T13:33:25Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[मोस़ाम्बीक]] चित्र:800px-IE countries.png 4891 16747 2006-03-01T21:37:28Z Magicalsaumy 423 GNU Free Documentation License, Version 1.2 or any later version published by the Free Software Foundation; Taken from english wiki. GNU Free Documentation License, Version 1.2 or any later version published by the Free Software Foundation; Taken from english wiki. श्रेणी:मिस्र का धर्म 4892 17265 2006-03-09T11:06:26Z Magicalsaumy 423 मिस्र का धर्म -- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:यहूदी धर्म 4893 17264 2006-03-09T11:06:09Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:बॉलिवुड 4894 16979 2006-03-05T22:52:30Z Magicalsaumy 423 ये श्रेणी मुख्यतः हिन्दी सिनेमा के अभिनेता और अभिनेत्रियों (और अन्य हस्तियों) के लिये है । हिन्दी फ़िल्में [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] के अन्दर हैं । श्रेणी:सदस्य en-2 4895 16759 2006-03-01T23:57:18Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सदस्य hi-2 4896 16760 2006-03-01T23:57:53Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सदस्य hi-1 4897 16761 2006-03-01T23:58:00Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सदस्य hi-3 4898 16762 2006-03-01T23:58:14Z Magicalsaumy 423 ---- ज्यूरिख 4899 16765 2006-03-02T00:07:31Z Magicalsaumy 423 ज्यूरिख का नाम बदलकर ज़्यूरिख कर दिया गया है #REDIRECT [[ज़्यूरिख]] स्विट्स़रलैंड 4900 45275 2007-01-23T13:20:54Z JAnDbot 752 robot Adding: [[hsb:Šwicarska]] {{Infobox Country |common_name = Switzerland |native_name =<font size=3>Confœderatio Helvetica<br> <font size=3>Confédération suisse<br> <font size=3>Confederazione Svizzera<br> <font size=3>Confederaziun svizra<br> <font size=3>Schweizerische Eidgenossenschaft<br> <font size=3>Swiss Confederation</font size=3> |image_flag = Flag of Switzerland.svg|image_coat = Coat of Arms of Switzerland.svg | symbol_type=Coat of arms |image_map = Europe_location_CH.png |national_anthem = [[Swiss Psalm]] |national_motto= [[Latin]]: ''[[Unus pro omnibus, omnes pro uno]]''<!-- IF YOU FEEL TEMPTED TO REPLACE THIS WITH "none", PLEASE CHECK THE TALK PAGE AND ITS ARCHIVES FIRST, and also read the linked article! Thank you. --> (traditional)<ref>The motto is traditional; it does not have an official status that was defined by the Swiss constitution or a Swiss law. See [[Unus pro omnibus, omnes pro uno]] for more information.</ref><br>([[English language|English]]: "One for all, all for one") |official_languages = [[German language|German]], [[French language|French]], [[Italian language|Italian]], [[Romansh language|Romansh]] |capital = [[Bern]] (federal capital) |latd=46|latm=57|latNS=N|longd=7|longm=27|longEW=E |largest_city = [[Zürich]] |government_type = [[Direct democracy]], [[Federal republic]] |leader_titles = [[Swiss Federal Council|Federal Council]] |leader_names = <!-- ordered by seniority -->[[Moritz Leuenberger]] <small>([[President of the Confederation (Switzerland)|Pres. 06]])</small><br>[[Pascal Couchepin]]<br>[[Joseph Deiss]]<br>[[Samuel Schmid]]<br>[[Micheline Calmy-Rey]] <small>(V[[President of the Confederation (Switzerland)|P 06]])</small><br>[[Christoph Blocher]]<br>[[Hans-Rudolf Merz]] |area = 41,285 |areami²=15,940 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |area_rank=132nd|area_magnitude=1 E10|percent_water=4.2 |population_estimate = 7,252,000|population_estimate_year=July 2005|population_estimate_rank=95th |population_density = 182 |population_densitymi² =472 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank=44th |population_census = 7,288,010|population_census_year=2000 |GDP_PPP = $264.1 billion<!--CIA-->|GDP_PPP_year=2005|GDP_PPP_rank=37th |GDP_nominal = $309 billion|GDP_nominal_year=2003|GDP_nominal_rank=17th |GDP_PPP_per_capita = $35,300|GDP_PPP_per_capita_rank=10th |GDP_nominal_per_capita = $42,138|GDP_nominal_per_capita_rank=3rd |HDI_year=2003|HDI=0.947|HDI_rank=7th |HDI_category=<font color="#009900">high</font> |sovereignty_type =[[Independence]] |established_events =- Declared<br> - Recognised<br>Federal state |established_dates =[[Federal Charter of 1291|Federal Charter]]<br> [[August 1]], [[1291]]<br> [[October 24]], [[1648]]<br>[[1848]] |currency = [[Swiss franc]]|currency_code=CHF |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset=+1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST=+2 |cctld = [[.ch]] |calling_code = 41 |footnotes = }} '''स्विट्स़रलैंड''' (अंग्रेज़ी : ''Switzerland'', [[जर्मन]] : ''(die) Schweiz'' (डी) श्वाइत्स, [[फ़्रांसिसी]] : ''(la) Suisse'' (ला) सुईस, [[लैटिन]] : ''Helvetia'' हेल्वेतिया ) मध्य [[यूरोप]] का एक [[देश]] है । इसकी 60 % सरज़मीन [[ऐल्प्स]] पहाड़ों से ढकी हुई है, सो इस देश में बहुत ही ख़ूबसूरत पर्वत, गाँव, सरोवर (झील), और चारागाह हैं । स्विस लोगों का [[जीवनस्तर]] दुनिया में सबसे ऊँचे जीवनस्तरों में से एक है । स्विस घड़ियाँ, चीज़, [[चॉकलेट]], बहुत मशहूर हैं । इस देश की तीन राजभाषाएँ हैं : [[जर्मन]] (उत्तरी और मध्य भाग की मुख्य भाषा), [[फ़्रांसिसी]] (पश्चिमी भाग) और इतालवी (दक्षिणी भाग), और एक सह-राजभाषा है : रोमांश (पूर्वी भाग) । इसके [[प्रान्त]] [[कैण्टन]] कहे जाते हैं । स्विट्स़रलैण्ड एक [[लोकतन्त्र]] है जहाँ आज भी प्रत्यक्ष लोकतन्त्र देखने को मिल सकता है । यहाँ कई [[बॉलिवुड]] फ़िल्म के गानों की शूटिंग होती है । लगभग 20 % स्विस लोग विदेशी मूल के हैं । इसके मुख्य शहर और पर्यटक स्थल हैं : [[ज़्यूरिख]], [[जनीवा]], [[बर्न]] (राजधानी), [[बासल]], [[इंटरलाकेन]], [[लोज़ान]], [[लूत्सर्न]], इत्यादि । [[चित्र:Matterhorn Riffelsee 2005-06-11.jpg|300px|left|thumb|रिफ़ेल्से झील और मातेरहॉर्न की चोटी (स्विस ऐल्प्स)]] [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:स्विट्स़रलैंड]] [[श्रेणी:यूरोप]] {{यूरोप}} [ http://album.club-internet.fr/album/disp_serie.phtml?user=burdalet&cid=249795&id_album=21954 Pictures of Switzerland ] {{stub}} [[af:Switserland]] [[als:Schweiz]] [[am:ስዊዘርላንድ]] [[an:Suiza]] [[ang:Swissland]] [[ar:سويسرا]] [[arc:ܣܘܣܪܐ]] [[ast:Suiza]] [[az:İsveçrə]] [[be:Швайцарыя]] [[bg:Швейцария]] [[br:Suis]] [[bs:Švicarska]] [[ca:Suïssa]] [[cs:Švýcarsko]] [[cv:Швейцари]] [[cy:Y Swistir]] [[da:Schweiz]] [[de:Schweiz]] [[el:Ελβετία]] [[eml:Svézzra]] [[en:Switzerland]] [[eo:Svislando]] [[es:Suiza]] [[et:Šveits]] [[eu:Suitza]] [[fa:سوئیس]] [[fi:Sveitsi]] [[fo:Sveis]] [[fr:Suisse]] [[frp:Suisse]] [[fur:Svuizare]] [[fy:Switserlân]] [[ga:An Eilvéis]] [[gd:An Eilbheis]] [[gl:Suíza - Schweiz]] [[he:שווייץ]] [[hr:Švicarska]] [[hsb:Šwicarska]] [[ht:Swis]] [[hu:Svájc]] [[hy:Շվեյցարիա]] [[ia:Suissa]] [[id:Swiss]] [[ilo:Switzerland]] [[io:Suisia]] [[is:Sviss]] [[it:Svizzera]] [[ja:スイス]] [[jbo:elvet]] [[ka:შვეიცარია]] [[ko:스위스]] [[ku:Swîsre]] [[kw:Swistir]] [[la:Helvetia]] [[lb:Schwäiz]] [[li:Zwitserland]] [[lij:Svissëa]] [[lmo:Svízzera]] [[ln:Swisi]] [[lt:Šveicarija]] [[lv:Šveice]] [[mk:Швајцарија]] [[mr:स्वित्झर्लंड]] [[ms:Switzerland]] [[nap:Sguizzera]] [[nds:Swiez]] [[nds-nl:Zwitserlaand]] [[ne:स्वीट्जरल्याण्ड]] [[nl:Zwitserland]] [[nn:Sveits]] [[no:Sveits]] [[nrm:Suisse]] [[oc:Soïssa]] [[pam:Switzerland]] [[pdc:Schweiz]] [[pl:Szwajcaria]] [[pms:Svìssera]] [[ps:سويس]] [[pt:Suíça]] [[qu:Suysa]] [[rm:Svizra]] [[ro:Elveţia]] [[ru:Швейцария]] [[scn:Svìzzira]] [[simple:Switzerland]] [[sk:Švajčiarsko]] [[sl:Švica]] [[sq:Zvicra]] [[sr:Швајцарска]] [[sv:Schweiz]] [[sw:Uswisi]] [[ta:சுவிஸர்லாந்து]] [[tet:Suisa]] [[tg:Швейтсария]] [[th:ประเทศสวิตเซอร์แลนด์]] [[tl:Switzerland]] [[tr:İsviçre]] [[ug:شۋېتسارىيە]] [[uk:Швейцарія]] [[ur:سوئٹزرلینڈ]] [[vi:Thụy Sĩ]] [[vo:Jveizän]] [[war:Suiza]] [[wo:Suwis]] [[yi:שווייץ]] [[zh:瑞士]] [[zh-min-nan:Sūi-se]] [[zh-yue:瑞士]] श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड 4901 16767 2006-03-02T00:24:14Z Magicalsaumy 423 ---- जेनेवा 4902 16771 2006-03-02T00:29:29Z Magicalsaumy 423 जेनेवा का नाम बदलकर जनीवा कर दिया गया है #REDIRECT [[जनीवा]] कैण्टन 4903 16774 2006-03-02T00:42:57Z Magicalsaumy 423 '''कैंटन''' [[स्विट्ज़रलैंड]] देश का कई भी एक प्रान्त होता है । इसमें ज़्यादातर एक या दो बड़े शहर और कई कसबे और [[गाँव]] होते हैं । हर कैण्तन की अपनी एक या दो राजभाषा होती है । {{substub}} [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[श्रेणी:प्रान्त]] [[en:Canton]]] श्रेणी:धर्मग्रन्थ 4904 16776 2006-03-02T00:53:15Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:साहित्य]] सामवेद 4905 40638 2006-12-31T22:12:42Z जूहोमि 935 '''सामवेद''' (सामन् + वेद) [[हिन्दू धर्म]] का एक महत्त्वपूर्ण [[श्रुति]] [[धर्मग्रन्थ]] है । ये चार [[वेद|वेदों]] में से एक है । इसमें यज्ञ में गाने के लिये संगीतमय मन्त्र हैं । इसके ज़्यादातर मन्त्र ऋग्वेद के मन्त्रों के ही रूपन्तरण हैं । {{substub}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:वेद]] [[de:Samaveda]] [[en:Samaveda]] [[ja:サーマ・ヴェーダ]] [[pl:Samaweda]] [[pt:Sama Veda]] [[sv:Samaveda]] [[tr:Samaveda]] अथर्ववेद 4906 46037 2007-01-25T11:29:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sa:अथर्ववेद]] '''अथर्ववेद''' [[हिन्दू धर्म]] का एक महत्त्वपूर्ण [[श्रुति]] [[धर्मग्रन्थ]] है । ये चार [[वेद|वेदों]] में से एक है । काफ़ी वक़्त तक इसे "वेद-त्रयि" के बाहर रखा जाता था, पर बाद में इसे "वेद" की मान्यता मिल गयी । इसमें जादू, चमत्कार, बीमारी हटाने, यज्ञ में ग़लती आदि के लिये मन्त्र हैं । {{substub}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:वेद]] [[de:Atharvaveda]] [[en:Atharvaveda]] [[ja:アタルヴァ・ヴェーダ]] [[pl:Atharwaweda]] [[pt:Atharva Veda]] [[ru:Атхарваведа]] [[sa:अथर्ववेद]] [[sk:Atharvavéd]] [[sv:Atharvaveda]] [[tr:Atharvaveda]] [[zh:阿闼婆吠陀]] उपनिषद 4907 16784 2006-03-02T01:45:35Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[उपनिषद्]] बर्न 4908 46069 2007-01-25T14:06:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Bern]] '''बर्न''' शहर (अंग्रेज़ी : Bern ब:(र्)न, फ़्रांसिसी : Berne बॅर्न, जर्मन : Bern बॅर्न) [[स्विट्ज़रलैंड]] [[देश]] की राजधानी है । इसकी दो राजभाषाएँ हैं : [[जर्मन]] और [[फ़्रांसिसी]] । {{substub}} [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:शहर]] [[als:Bern]] [[am:ቤርን]] [[an:Berna]] [[ar:برن]] [[arc:ܒܪܢ]] [[az:Bern]] [[bg:Берн]] [[br:Bern]] [[bs:Bern]] [[ca:Berna]] [[cs:Bern]] [[da:Bern]] [[de:Bern]] [[el:Βέρνη]] [[en:Berne]] [[eo:Berno]] [[es:Berna]] [[et:Bern]] [[eu:Berna]] [[fi:Bern]] [[fr:Berne]] [[frp:Bèrna (vela)]] [[fur:Berna]] [[gd:Berne]] [[gl:Berna - Bern]] [[he:ברן]] [[hr:Bern]] [[hu:Bern]] [[hy:Բեռն]] [[id:Bern]] [[io:Bern]] [[it:Berna]] [[ja:ベルン]] [[ko:베른]] [[la:Berna (urbs)]] [[lb:Bern]] [[lmo:Berna]] [[lt:Bernas]] [[lv:Berne]] [[nl:Bern (stad)]] [[nn:Bern]] [[no:Bern]] [[pdc:Bann, Switzerland]] [[pl:Berno (miasto)]] [[pt:Berna]] [[qu:Bern]] [[rm:Berna]] [[ro:Berna]] [[ru:Берн]] [[scn:Berna]] [[sh:Bern]] [[simple:Bern]] [[sk:Bern]] [[sl:Bern]] [[sq:Berni]] [[sr:Берн]] [[sv:Bern]] [[tg:Берн]] [[tr:Bern (Şehir)]] [[ug:بېرن]] [[vo:Bern]] [[zh:伯恩]] धर्मग्रन्थ 4909 40520 2006-12-31T02:22:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು]], [[tr:Kutsal Metinler]] Modifying: [[es:Libro Sagrado]] '''धर्मग्रन्थ''' किसी भी धर्म का मुख्य साहित्य होता है । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] {{substub}} [[ar:كتاب مقدس]] [[de:Liste Heiliger Schriften]] [[en:Religious text]] [[es:Libro Sagrado]] [[fi:Pyhä kirjoitus]] [[fr:Texte sacré]] [[he:כתבי קודש]] [[it:Testi sacri]] [[ja:聖典]] [[kn:ಧಾರ್ಮಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು]] [[nl:Heilig boek]] [[no:Hellige bøker]] [[pl:Święte księgi]] [[ru:Священные писания]] [[sv:Helig skrift]] [[tr:Kutsal Metinler]] [[zh:經籍]] चित्र:Hi-Hind-Europiya bhaashaa parivaar part1.ogg 4910 16835 2006-03-02T21:20:32Z Magicalsaumy 423 {{Spoken article entry |title=हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार |time=00:15 IST |user_name=Magicalsaumy |date=[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6-%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE-%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0&diff=16744&oldid=16743 Mar 02, 2006 IST] |accent=Standard Khariboli |sex=Male |next_part=hi-Hind-Europiya_bhaashaa_parivaar_part2.ogg |}} {{GFDL}} [[श्रेणी:आवाज़-लेख]] श्रेणी:आवाज़-लेख 4911 16816 2006-03-02T19:17:55Z Magicalsaumy 423 ---- चित्र:Hi-Hind-Europiya bhaashaa parivaar part2.ogg 4912 16843 2006-03-02T21:31:54Z Magicalsaumy 423 {{Spoken article entry |title=हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार |time=00:15 IST |user_name=Magicalsaumy |date=[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6-%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE-%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0&diff=16744&oldid=16743 Mar 02, 2006 IST] |accent=Standard Khariboli |sex=Male |first_part=hi-Hind-Europiya_bhaashaa_parivaar_part1.ogg |}} {{GFDL}} [[श्रेणी:आवाज़-लेख]] Template:Spoken Wikipedia-2 4913 20441 2006-06-02T22:18:57Z Magicalsaumy 423 <blockquote style='border: 1px solid blue; padding: 2em;'> <div id="section_SpokenWikipedia" class="infobox sisterproject noprint"> <div style="text-align: center;">'''Listen to this article (2 parts) &middot; [[:Image:{{{2}}}|(info)]]'''</div> <div style="text-align: center; font-size: 90%; margin-bottom: .4em;">''[[Media:{{{2}}}|Part 1]] &middot; [[Media:{{{3}}}|Part 2]]''</div> {{Spoken Wikipedia boilerplate|{{{1}}}|{{{2}}} }}</blockquote> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Spoken article entry 4914 20442 2006-06-02T22:20:11Z Magicalsaumy 423 <div style='padding:0;border:1px solid black;margin:0 auto;'> <div style='padding:3px 10px;border-bottom:1px solid black;background:#d8d8ff' class="spokenMetadata">'''This is {{qif|test={{{first_part|}}} |then={{qif|test={{{next_part|}}} |then=part of |else=the last part of}} |else={{qif|test={{{next_part|}}} |then=the first part of}}}} a spoken word version of the article [[{{{title}}}]].'''<br /> <span class="audiolink">[[चित्र:{{PAGENAME}}|Listen to this {{qif|test={{boolor|{{{first_part|}}}|{{{next_part|}}}}}|then=part|else=article}}]]</span> <small>([[Wikipedia:Media help|audio help]])</small> {{qif|test={{{first_part|}}}|then=<br />[[:Image:{{{first_part}}}|Go to the first part]]}} {{qif|test={{{next_part|}}}|then=<br />[[:Image:{{{next_part}}}|Go to the next part]]}}</div> <div style='padding:3px 10px;'> *'''Duration:''' {{{time}}} *'''Created by:''' {{qif|test={{{user_name_link|}}}|then={{{user_name_link}}}|else=[[User:{{{user_name}}}|{{{user_name}}}]]}}<br/> *'''Date recorded:''' {{{date}}} <br/> *'''Accent:''' {{{accent}}} *'''Sex:''' {{{sex}}} <noinclude> [[Category:Templates]] [[श्रेणी:आवाज़-लेख]] </noinclude> Template:Qif 4915 16828 2006-03-02T21:04:49Z 203.199.81.148 {{{else{{{test|}}}|{{{test{{{test|}}}|{{{then|}}}}}}}}}<noinclude>{{esoteric}}</noinclude> [[Category:Templates]] श्रेणी:Templates 4916 16827 2006-03-02T21:03:55Z 202.68.145.230 ---- Template:Esoteric 4917 16829 2006-03-02T21:06:47Z 202.68.145.230 <div style="clear: both"></div> {| class="messagebox" |- |align="center"|[[Image:Exquisite-khelpcenter.png|50px|Comment]] |align="left" width="95%"|This template contains one or more '''''optional''''' parameters: see the [[Template talk:{{PAGENAME}}#Usage|talk page]] for details. ---- This template employs some extremely complicated and esoteric features of template syntax. Please do not attempt to alter it unless you are certain that you understand the setup '''and''' are prepared to repair any consequent collateral damage if the results are unexpected. Any experiments should be conducted in the [[Template:Template sandbox|template sandbox]] or your user space. |}<includeonly>[[Category:Esoteric templates|{{PAGENAME}}]]</includeonly> <noinclude> ---- {| class="messagebox" |- |align="center"|[[Image:Exquisite-khelpcenter.png|50px|Comment]] |align="left" width="95%"|Actually, ''this'' template uses very simple syntax. But templates that link to the above message do use esoteric syntax. |} This template is for templates with esoteric syntax. [[Category:Templates]] Template:Spoken Wikipedia boilerplate 4918 17993 2006-03-21T18:14:13Z Magicalsaumy 423 <div style="float: left; margin-left: 5px;">[[Image:Sound-icon.svg|45px|none|Spoken Wikipedia]]</div> <div style="font-size: xx-small; line-height: 1.6em; margin-left: 60px;">This is an audio file which was created from an article revision dated [[{{{1}}}]], and does not reflect subsequent edits to the article. ([[:en:Wikipedia:Media help|Audio help]]) <br>ये एक '''आवाज़-लेख''' है, जो इस लेख का [[{{{1}}}]] दिनांक को बना आवाज़ प्रतिरूप है । इसे आप सुन सकते हैं । </div> <div style="text-align: center; clear: both">'''[[:en:Category:Spoken articles|अंग्रेज़ी के और आवाज़-लेख]] [[:hi:Category:आवाज़-लेख|हिन्दी के और आवाज़-लेख]]'''</div> </div> <div style="position:absolute; z-index:100; right:10px; top:45px;" class="metadata" id="spoken-icon">{{titled-click|link=:Image:{{{2}}}|image=Sound-icon.svg|width=16px|height=12px|title=This is a spoken article. Click here for more information.}} </div> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Titled-click 4919 39257 2006-12-21T07:49:19Z Wolf 886 <div style="position: relative; width: {{{width}}}; height: {{{height}}}; overflow: hidden"> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3">[[{{{link}}}|<span title="{{{title}}}">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>]]</div> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2">[[Image:{{{image}}}|{{{width}}}|{{{title}}}]]</div> </div> <noinclude> ==See also== *{{tl|क्लिक}} [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> विकिपीडिया:Site support 4920 24173 2006-08-04T14:45:59Z Mitul0520 211 1 अगस्त 4926 28519 2006-09-25T06:37:13Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 213वॉ (लीप वर्ष मे 214 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 152 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Augustus]] [[an:1 d'agosto]] [[ar:1 أغسطس]] [[ast:1 d'agostu]] [[be:1 жніўня]] [[bg:1 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:1 Eost]] [[bs:1. august]] [[ca:1 d'agost]] [[ceb:Agosto 1]] [[co:1 d'aostu]] [[cs:1. srpen]] [[csb:1 zélnika]] [[cv:Çурла, 1]] [[cy:1 Awst]] [[da:1. august]] [[de:1. August]] [[el:1 Αυγούστου]] [[en:August 1]] [[eo:1-a de aŭgusto]] [[es:1 de agosto]] [[et:1. august]] [[eu:Abuztuaren 1]] [[fi:1. elokuuta]] [[fo:1. august]] [[fr:1 août]] [[frp:1 oût]] [[fur:1 di Avost]] [[fy:1 augustus]] [[ga:1 Lúnasa]] [[gl:1 de agosto]] [[he:1 באוגוסט]] [[hr:1. kolovoza]] [[hu:Augusztus 1]] [[ia:1 de augusto]] [[id:1 Agustus]] [[ie:1 august]] [[io:1 di agosto]] [[is:1. ágúst]] [[it:1 agosto]] [[ja:8月1日]] [[jv:1 Agustus]] [[ka:1 აგვისტო]] [[ko:8월 1일]] [[ku:1'ê gelawêjê]] [[la:1 Augusti]] [[lb:1. August]] [[li:1 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 1]] [[mk:1 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 1]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:1 Ogos]] [[nap:1 'e aùsto]] [[nl:1 augustus]] [[nn:1. august]] [[no:1. august]] [[oc:1 d'agost]] [[pam:Agostu 1]] [[pl:1 sierpnia]] [[pt:1 de Agosto]] [[ro:1 august]] [[ru:1 августа]] [[scn:1 di austu]] [[sco:1 August]] [[se:Borgemánu 1.]] [[simple:August 1]] [[sk:1. august]] [[sl:1. avgust]] [[sq:1 Gusht]] [[sr:1. август]] [[sv:1 augusti]] [[te:ఆగష్టు 1]] [[th:1 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 1]] [[tr:1 Ağustos]] [[tt:1. August]] [[uk:1 серпня]] [[vi:1 tháng 8]] [[wa:1 d' awousse]] [[war:Agosto 1]] [[zh:8月1日]] महल् 4927 44994 2007-01-22T23:37:09Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[th:ภาษามาห์ล]] Modifying: [[mr:महल् भाषा]] {{महल्}} '''महल्''' (މަހަލް) ही एक [[हिन्द-आर्य]] भाषा हैं. ==In English language== * [[:en:Mahl language|महल्]] [[Category:भारत]] [[Category:भारतीय भाषा]] [[Category:भाषा]] [[en:Mahl language]] [[mr:महल् भाषा]] [[th:ภาษามาห์ล]] Template:महल् 4928 16892 2006-03-04T19:31:07Z 202.174.132.250 <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin: 10px;"> <tr><th colspan="2" bgcolor=lawngreen><big>महल् (މަހަލް)</big></th></tr> <tr><td>Spoken<td>[[मलिकु]]([[भारत]]), [[मालदीव]], <tr><td>क्षेत्र<td>[[दक्षिण एशिया]] <tr><td>कुल बोलनेवाले<td> 300,000 <tr><td>[[स्थान]]<td> N/A सरा <tr><td valign=top>[[भाषाई परिवार]]<br>[[ भाषाई वर्गीकरण]] <td>[[हिन्द यूरोपीय]]<br> &nbsp;&nbsp; [[हिन्द ईरानी]]<br> &nbsp;&nbsp;&nbsp; [[हिन्द आर्य]]<br> <br> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''महल्''' <tr><th colspan=2 bgcolor=lawngreen>आधिकारिक स्थिति <tr><td>[[राजभाषा]]<td valign="top">[[मालदीव]] <tr><td valign=top>नियामक<td>- N/A <tr><th colspan=2 bgcolor=lawngreen>भाषा कूट <tr><td>[[ISO 639]]-1<td>dv <tr><td>ISO 639-2<td>div <tr><td>ISO/DIS 639-3<td>div </table> मलिक 4929 20916 2006-06-09T08:18:50Z YurikBot 240 robot Adding: [[pl:Minicoy]] [[Image:Minicoy.png|thumb|मलिक्]] '''मलिक्''' भारत का एक जज़ीरा हैं । अंग्रेज़ी मे Minicoy हैं । {{substub}} [[de:Minicoy]] [[dv:މަލިކު]] [[en:Minicoy Island]] [[pl:Minicoy]] चित्र:Minicoy.png 4930 16887 2006-03-04T19:20:02Z Deviathan 437 Taken from en:wikipedia. Taken from en:wikipedia. Minicoy 4931 17292 2006-03-11T06:46:45Z Deviathan 437 #REDIRECT: [[मलिक]] Mahl 4932 16889 2006-03-04T19:26:55Z 202.174.132.250 #REDIRECT: [[महल्]] Mahl language 4933 16890 2006-03-04T19:27:21Z 202.174.132.250 #REDIRECT: [[महल्]] श्रेणी:भारतीय भाषा 4934 16891 2006-03-04T19:28:46Z 202.174.132.250 भारतीय भाषा श्रेणी:ईसाई धर्म 4935 17259 2006-03-09T11:02:43Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:इस्लाम धर्म 4936 17258 2006-03-09T11:02:04Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:अंडमान और निकोबार द्वीप 4937 16905 2006-03-05T16:23:37Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:अभिनेता 4938 38417 2006-12-15T19:16:49Z Mitul0520 211 श्रेणी: सिनेमा ---- [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: सिनेमा]] श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश 4939 16907 2006-03-05T16:23:50Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:अर्थशास्त्र 4940 16908 2006-03-05T16:24:07Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:असम 4941 16909 2006-03-05T16:24:13Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:उड़ीसा 4942 16910 2006-03-05T16:25:03Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:उत्तरांचल 4943 16911 2006-03-05T16:25:08Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:कर्नाटक 4944 16912 2006-03-05T16:25:18Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:केंद्र के शासक 4945 16913 2006-03-05T16:25:35Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:केरल 4946 16914 2006-03-05T16:25:40Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:कॉमनवेल्थ के सदस्य 4947 16915 2006-03-05T16:25:55Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:गुजरात 4948 28676 2006-09-27T18:06:38Z Taxman 345 श्रेणी:भारत का भूगोल ---- [[श्रेणी:भारत का भूगोल]] [[en:Category:Gujarat]] [[fr:Catégorie:Gujarat]] [[gu:Category:ગુજરાત]] [[mr:Category:गुजरात]] [[sv:Kategori:Gujarat]] श्रेणी:गोआ 4949 16917 2006-03-05T16:26:32Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:ज़िम्बाब्वे 4950 16918 2006-03-05T16:26:47Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:जम्मू और कश्मीर 4951 16919 2006-03-05T16:26:57Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:झारखंड 4952 16920 2006-03-05T16:27:14Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:डहोमी 4953 16921 2006-03-05T16:27:32Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:तमिलनाडू 4954 16922 2006-03-05T16:27:37Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:त्रिपुरा 4955 16923 2006-03-05T16:28:25Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:दमन और दीव 4956 16924 2006-03-05T16:28:30Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:नागालैंड 4957 16925 2006-03-05T16:28:40Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:पंजाब 4958 16926 2006-03-05T16:28:45Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:पारसी धर्म 4959 16927 2006-03-05T16:28:52Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:प्रान्त 4960 16928 2006-03-05T16:28:59Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:बांग्लादेश 4961 45480 2007-01-23T19:53:34Z Escarbot 542 robot Adding: [[qu:Categoría:Bangladesh]] [[Image:Flag of Bangladesh.svg|right|100px|बांग्लादेश]] [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[ar:تصنيف:بنغلاديش]] [[be:Катэгорыя:Бангладэш]] [[bg:Категория:Бангладеш]] [[bn:Category:বাংলাদেশ]] [[bs:Kategorija:Bangladeš]] [[ca:Categoria:Bangla Desh]] [[cs:Kategorie:Bangladéš]] [[da:Kategori:Bangladesh]] [[de:Kategorie:Bangladesch]] [[en:Category:Bangladesh]] [[eo:Kategorio:Bangladeŝo]] [[es:Categoría:Bangladesh]] [[et:Kategooria:Bangladesh]] [[eu:Kategoria:Bangladesh]] [[fi:Luokka:Bangladesh]] [[fr:Catégorie:Bangladesh]] [[gl:Category:Bangladesh]] [[he:קטגוריה:בנגלדש]] [[id:Kategori:Bangladesh]] [[is:Flokkur:Bangladess]] [[it:Categoria:Bangladesh]] [[ja:Category:バングラデシュ]] [[ka:კატეგორია:ბანგლადეში]] [[ko:분류:방글라데시]] [[lt:Kategorija:Bangladešas]] [[mr:Category:बांग्लादेश]] [[na:Category:Bangladesh]] [[nl:Categorie:Bangladesh]] [[nn:Kategori:Bangladesh]] [[no:Kategori:Bangladesh]] [[oc:Categoria:Bangladèsh]] [[os:Категори:Бангладеш]] [[pl:Kategoria:Bangladesz]] [[pt:Categoria:Bangladesh]] [[qu:Categoría:Bangladesh]] [[ro:Categorie:Bangladesh]] [[ru:Категория:Бангладеш]] [[sk:Kategória:Bangladéš]] [[sl:Kategorija:Bangladeš]] [[sr:Категорија:Бангладеш]] [[sv:Kategori:Bangladesh]] [[tr:Kategori:Bangladeş]] [[vi:Thể loại:Bangladesh]] [[war:Category:Bangladesh]] [[zh:Category:孟加拉]] श्रेणी:भूटान 4962 43589 2007-01-15T21:37:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:Category:भूतान]], [[war:Category:Butan]] [[Image:Flag of Bhutan.svg|right|100px|भूटान]] [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[ast:Categoría:Bhutan]] [[ca:Categoria:Bhutan]] [[cs:Kategorie:Bhútán]] [[da:Kategori:Bhutan]] [[de:Kategorie:Bhutan]] [[en:Category:Bhutan]] [[eo:Kategorio:Butano]] [[es:Categoría:Bután]] [[et:Kategooria:Bhutan]] [[eu:Kategoria:Bhutan]] [[fi:Luokka:Bhutan]] [[fr:Catégorie:Bhoutan]] [[gl:Category:Bután]] [[he:קטגוריה:בהוטן]] [[hu:Kategória:Bhután]] [[id:Kategori:Bhutan]] [[io:Category:Bhutan]] [[is:Flokkur:Bútan]] [[it:Categoria:Bhutan]] [[ja:Category:ブータン]] [[ka:კატეგორია:ბუტანი]] [[ko:분류:부탄]] [[lt:Kategorija:Butanas]] [[lv:Kategorija:Butāna]] [[mr:Category:भूतान]] [[na:Category:Bhutan]] [[nl:Categorie:Bhutan]] [[no:Kategori:Bhutan]] [[oc:Categoria:Botan]] [[os:Категори:Бутан]] [[pl:Kategoria:Bhutan]] [[pt:Categoria:Butão]] [[ro:Categorie:Bhutan]] [[ru:Категория:Бутан]] [[sk:Kategória:Bhután]] [[sl:Kategorija:Butan (država)]] [[sr:Категорија:Бутан]] [[sv:Kategori:Bhutan]] [[ta:பகுப்பு:பூட்டான்]] [[vi:Thể loại:Bhutan]] [[war:Category:Butan]] [[zh:Category:不丹]] श्रेणी:मणिपुर 4963 16931 2006-03-05T16:30:07Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:मध्य प्रदेश 4964 16932 2006-03-05T16:30:12Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:महाराष्ट्र 4965 16933 2006-03-05T16:30:18Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:मिज़ोरम 4966 17230 2006-03-09T01:43:07Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:मेघालय 4967 16935 2006-03-05T16:30:29Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:राजस्थान 4968 16936 2006-03-05T16:30:34Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:लक्षद्वीप 4969 16937 2006-03-05T16:31:51Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:विकिपीडिया मदद 4970 16938 2006-03-05T16:31:57Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:शताब्दी 4971 16939 2006-03-05T16:32:03Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:संपादन 4972 16940 2006-03-05T16:32:11Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सिक्किम 4973 16941 2006-03-05T16:32:17Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सिक्ख धर्म 4974 16942 2006-03-05T16:32:22Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सुचना तालिका templates 4975 16943 2006-03-05T16:32:34Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:हरियाणा 4976 16944 2006-03-05T16:33:07Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:हिमाचल प्रदेश 4977 16945 2006-03-05T16:33:12Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:१९१५ 4978 16946 2006-03-05T16:33:19Z Magicalsaumy 423 ---- ईसा मसीह 4979 41282 2007-01-05T14:25:47Z JAnDbot 752 robot Adding: am, an, bxr, fa, kl, mg, mk, mt, na, ne, qu, te, tk, ve, zh-min-nan, zu Modifying: ar, arc, bg, bn, hy, ko '''ईसा मसीह''' (अथवा यीशु मसीहा या जीसस क्राइस्ट, [[:en:Jesus Christ]], इब्रानी : येशुआ') [[ईसाई धर्म]] के प्रवर्तक माने जाते हैं । ईसाई उनको परमपिता-[[ईश्वर]] का पुत्र मानते हैं और ईसाई [[त्रिमूर्ति]] का दूसरा सदस्य भी । ईसा की जीवनी और उपदेश [[बाइबिल]] के [[नया नियम|नये नियम]] (ख़ास तौर पर चार शुभसन्देश -- मत्ती , लूका, युहन्ना और मर्कुस) में दिये गये हैं । ==जन्म== [[चित्र:Gerard van Honthorst 002.jpg |thumb|300px|left| ईसा मसीह का जन्म]] माना जाता है कि ईसा का जन्म 4 ईसापूर्व में [[इस्राइल]] के नज़रथ प्रान्त के एक गाँव बत्लहम में बहुत कठिन परिस्थितियों में हुआ था । उनकी माता [[मारिया]] (मरियम) उनके जन्म के समय कुमारी थीं (नाम-मात्र के लिये उनकी युसुफ़ से शादी हो गयी थी) । [[बाइबिल]] के मुताबिक मारिया को ईश्वर द्वारा सन्देश मिला था कि उनके गर्भ से ईश्वरपुत्र जन्म लेगा । [[यहूदी धर्म]] के नबियों ने सदियों पहले एक उद्धारक या मुक्तिदाता (मसीहा) के आने की भविष्यवाणी की थी । ईसा और उनका परिवार जन्मजात यहूदी थे । ==धर्म-प्रचार== तीस साल की उम्र में ईसा ने इस्राइल की जनता को यहूदी धर्म का एक नया रूप प्रचारित करना शुरु कर दिया । उन्होंने कहा की ईश्वर (जो केवल एक ही है) साक्षात प्रेमरूप है और उस वक्त के वर्त्तमान यहूदी धर्म की पशुबलि और कर्मकाण्ड नहीं चाहता । यहूदी ईश्वर की परमप्रिय नस्ल नहीं है, ईश्वर सभी राष्ट्रों को प्यार करता है । इंसान को क्रोध में बदला नहीं लेना चाहिये और क्षमा सरना सीखना चाहिये । उन्होंने स्पष्ट रूप से कहा कि वो ही ईश्वर के पुत्र हैं, वो ही मसीहा (उद्धारक) हैं और स्वर्ग और मुक्ति का मार्ग हैं । यहूदी धर्म में [[क़यामत]] के दिन का कोई ख़ास उल्लेख या महत्त्व नहीं था, पर ईसा ने क़यामत के दिन पर ख़ास ज़ोर दिया -- क्योंकि उसी वक्त स्वर्ग या नरक इंसानी आत्मा को मिलेगा । ईसा ने कई चमत्कार भी किये । ==विरोध, मृत्यु और पुनरुत्थान== [[चित्र:Christ Carrying the Cross 1580.jpg|300px|right|thumb|ईसा अपना ही क्रूस उठाये हुए]] यहूदियों के कट्टरपन्थी रब्बियों (धर्मगुरुओं) ने ईसा का भारी विरोध किया । उन्हें ईसा में मसीहा जैसा कुछ ख़ास नहीं लगा । उन्हें अपने कर्मकाण्डों से प्रेम था । ख़ुद को ईश्वरपुत्र बताना उनके लिये भारी पाप था । इसलिये उन्होंने उस वक़्त के रोमन गवर्नर पिलातुस को इसकी शिकायत कर दी । रोमनों को हमेशा यहूदी क्रान्ति का डर रहता था । इसलिये कट्टरपन्थियों को प्रसन्न करने के लिये पिलातुस ने ईसा को क्रूस (सलीब) पर मृत्युदण्ड की दर्दनाक सज़ा सुनाई । ईसाइयों का मानना है कि क्रूस पर मरते समय ईसा मसीह ने सभी इंसानों के पाप स्वयं पर ले लिये थे और इसलिये जो भी ईसा में विश्वास करेगा, उसे ही स्वर्ग मिलेगा । मृत्यु के तीन दिन बाद ईसा वापिस जी उठे और 40 दिन बाद सीधे स्वर्ग चले गये । ईसा के 12 शिष्यों ने उनके नये धर्म को सभी जगह फैलाया । यही धर्म [[ईसाई धर्म]] कहलाया । ==इस्लाम और यहूदी मत== इस्लाम में ईसा को एक आदरणीय नबी (मसीहा) माना जाता है, पर ईश्वर-पुत्र या त्रिमूर्ति का सदस्य नहीं , और उनकी पूजा पर मनाही है । यहूदी ईसा को न तो मसीहा मानते हैं न ईश्वर-पुत्र । वो अपने मसीहा का आज भी इंतज़ार करते हैं । [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:धर्म]] [[af:Jesus Christus]] [[am:ኢየሱስ]] [[an:Chesús de Nazaret]] [[ang:Iesus Crist]] [[ar:يسوع]] [[arc:ܝܫܘܥ]] [[ast:Xesús]] [[az:İsa]] [[be:Езус Хрыстус]] [[bg:Иисус Христос]] [[bi:Jisas Kraes]] [[bm:Yesu Krista]] [[bn:যিশু]] [[bs:Isus]] [[bxr:Иисус Христос]] [[ca:Jesús de Natzaret]] [[cs:Ježíš Kristus]] [[cv:Иисус Христос]] [[cy:Iesu Grist]] [[da:Jesus fra Nazaret]] [[de:Jesus von Nazaret]] [[ee:Yesu Kristo]] [[el:Ιησούς Χριστός]] [[en:Jesus]] [[eo:Jesuo Kristo]] [[es:Jesús de Nazaret]] [[et:Jeesus]] [[fa:عیسی]] [[fi:Jeesus]] [[fj:Jisu Karisito]] [[fr:Jésus de Nazareth]] [[ga:Íosa Críost]] [[gd:Iosa Chrìosd]] [[he:ישו]] [[hr:Isus]] [[hu:Jézus]] [[hy:Հիսուս Քրիստոս]] [[hz:Jesus Kristus]] [[ia:Jesus Christo]] [[id:Yesus Kristus]] [[ilo:Jesus]] [[is:Jesús]] [[it:Gesù]] [[ja:イエス・キリスト]] [[ka:ქრისტე]] [[kg:Yesu]] [[kj:Jesus Kristus]] [[kk:Иса]] [[kl:Jesus Kristus]] [[kn:ಯೇಸು ಕ್ರಿಸ್ತ]] [[ko:예수]] [[ku:Îsa]] [[kv:Исус Христос]] [[kw:Yesu Krist]] [[la:Iesus]] [[lb:Jesus vun Nazaret]] [[lg:Jesu Kristo]] [[li:Zjezus Christus]] [[lt:Jėzus Kristus]] [[lv:Jēzus Kristus]] [[mg:Jesoa]] [[mi:Ihu Karaiti]] [[mk:Исус Христос]] [[ml:യേശു ക്രിസ്തു]] [[mn:Есүс Христ]] [[ms:Jesus Christ]] [[mt:Ġesù Kristu]] [[na:Jesu Kristo]] [[nds:Jesus Christus]] [[ne:यशु क्राइस्ट]] [[nl:Jezus (traditioneel-christelijk benaderd)]] [[nn:Jesus]] [[no:Jesus Kristus]] [[nrm:Jésus-Chrît]] [[ny:Yesu Kristu]] [[pa:ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] [[pdc:Yeesus Grischdus]] [[pl:Jezus Chrystus]] [[pt:Jesus]] [[qu:Jesus]] [[rm:Gesu da Nazaret]] [[ro:Isus din Nazaret]] [[ru:Иисус Христос]] [[scn:Gesù Cristu]] [[sh:Isus]] [[simple:Jesus]] [[sk:Ježiš Kristus]] [[sl:Jezus Kristus]] [[sm:Iesu Keriso]] [[sq:Jezu Krishti]] [[sr:Исус Христос]] [[sv:Jesus]] [[sw:Yesu]] [[ta:இயேசு கிறிஸ்து]] [[te:యేసుక్రీస్తు]] [[tg:Исо]] [[th:พระเยซู]] [[tk:Isa Pygamber]] [[tl:Hesus]] [[tpi:Jisas]] [[tr:İsa]] [[ts:Yesu Kreste]] [[tt:Ğaysa]] [[tw:Yesu Kristo]] [[ty:Iesu Mesia]] [[ug:ئەيسا پەيغەمبەر]] [[uk:Ісус Христос]] [[uz:Iso Masih]] [[ve:Yesu Kristo]] [[vi:Giê-su]] [[yi:ישוע]] [[zh:耶稣]] [[zh-min-nan:Iâ-so͘]] [[zh-yue:耶穌]] [[zu:UJesu Krestu]] इस्राइल 4980 35601 2006-11-20T20:13:36Z 24.7.31.202 '''इस्राइल''' (अथवा इज़्राइल]) [[जंबुद्वीप]] महाद्वीप के मध्य-पूर्व खण्ड में स्थित एक देश है । इसका राजधर्म [[यहूदी धर्म]] है और राजभाषा [[इब्रानी]] है । इसकी राजधानी [[येरुशलम]] है । ये प्रदेश ही [[यहूदी धर्म]] और [[ईसाई धर्म]] का उद्गम स्थान है , और दोनो की पवित्र भूमि भी । इसके आस-पास का क्षेत्र [[फ़िलिस्तीन]] कहलाता है जहाँ [[मुसल्मान]] बहुमत में हैं । दुर्भाग्यवश आज इस्राइल पड़ोसी देशों और आन्तरिक इस्लामी आतंकवादियों से जूझता रहता है । {{stub}} [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[af:Israel]] [[an:Israel]] [[ang:Israhēl]] [[ar:إسرائيل]] [[ast:Israel]] [[be:Ізраіль]] [[bg:Израел]] [[br:Israel]] [[ca:Israel]] [[cs:Izrael]] [[cy:Israel]] [[da:Israel]] [[de:Israel]] [[el:Ισραήλ]] [[en:Israel]] [[eo:Israelo]] [[es:Israel]] [[et:Iisrael]] [[eu:Israel]] [[fa:اسرائیل]] [[fi:Israel]] [[fr:Israël]] [[fy:Israel]] [[ga:Iosrael]] [[gd:Israel]] [[gl:Israel - ישראל]] [[got:𐌹𐍃𐍂𐌰𐌴𐌻/Israel]] [[he:ישראל]] [[hr:Izrael]] [[hu:Izrael]] [[ia:Israel]] [[id:Israel]] [[io:Israel]] [[is:Ísrael]] [[it:Israele]] [[ja:イスラエル]] [[ko:이스라엘]] [[ku:Îsraîl]] [[kw:Ysrael]] [[la:Israel (civitas)]] [[lad:Medinat Yisrael]] [[lb:Israel]] [[li:Israël]] [[lt:Izraelis]] [[lv:Izraēla]] [[mk:Израел]] [[ms:Israel]] [[na:Israel]] [[nds:Israel]] [[nl:Israël]] [[nn:Israel]] [[no:Israel]] [[pl:Izrael]] [[pt:Israel]] [[ro:Israel]] [[ru:Израиль]] [[scn:Israeli]] [[sh:Izrael]] [[simple:Israel]] [[sk:Izrael]] [[sl:Izrael]] [[sq:Izraeli]] [[sr:Израел]] [[sv:Israel]] [[th:ประเทศอิสราเอล]] [[tl:Israel]] [[tr:İsrail]] [[uk:Ізраїль]] [[ur:اسرائیل]] [[vi:Israel]] [[yi:ישראל]] [[zh:以色列]] [[zh-min-nan:Í-sek-lia̍t-kok]] मुसलमान 4981 29336 2006-10-03T12:51:07Z Oldbasara 776 '''मुसलमान''' (मुस्लिम) वो व्यक्ति है जो [[इस्लाम धर्म]] को मानता है । मुसलमान दो मुख्य साम्प्रदायों में बँटे हैं : [[शिया]] और [[सुन्नी]] । [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] {{substub}} [[ar:مسلم]] [[cs:Muslimové]] [[da:Muslim]] [[de:Muslim]] [[el:Μουσουλμάνος]] [[en:Muslim]] [[es:Musulmán]] [[he:מוסלמי]] [[nl:Moslim]] [[sv:Muslim]] [[tr:Müslüman]] येरुशलम 4982 37730 2006-12-10T00:20:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[als:Jerusalem]] '''येरुशलम''' (इब्रानी : येरुशलयिम, अरबी : अल-क़ुद्स, [[:en:Jerusalem]]) [[इस्राइल]] देश की राजधानी है, जो कुछ देशों द्वारा विवादित है । ये [[यहूदी धर्म]], [[ईसाई धर्म]] और [[इस्लाम धर्म]], तीनों की पवित्र नगरी है । इतिहास गवाह है कि येरुशलम प्राजीन यहूदी राज्य का केन्द्र और राजधानी रहा है । यहीं यहूदियों का परमपवित्र [[सुलैमानी मन्दिर]] हुआ करता था, जिसे रोमनों ने नष्ट कर दिया था । ये शहर [[ईसा मसीह]] की कर्मभूमि रहा है । यहीं से हज़रत [[मुहम्मद]] स्वर्ग थे । {{stub}} [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:पवित्र शहर]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[cu:Їерѹсалимъ]] [[af:Jerusalem]] [[als:Jerusalem]] [[am:እየሩሳሌም]] [[an:Cherusalén]] [[ar:القدس]] [[arc:ܐܘܪܫܠܡ]] [[ast:Xerusalén]] [[be:Ерусалім]] [[bg:Йерусалим]] [[bn:জেরুসালেম]] [[bs:Jerusalem]] [[ca:Jerusalem]] [[cs:Jeruzalém]] [[cy:Jeriwsalem]] [[da:Jerusalem]] [[de:Jerusalem]] [[el:Ιερουσαλήμ]] [[en:Jerusalem]] [[eo:Jerusalemo]] [[es:Jerusalén]] [[et:Jeruusalemm]] [[eu:Jerusalem]] [[fa:اورشلیم]] [[fi:Jerusalem]] [[fj:Jerusalemi]] [[fr:Jérusalem]] [[ga:Iarúsailéim]] [[gd:Ierusalem]] [[gl:Xerusalén]] [[got:𐌹𐌰𐌹𐍂𐌿𐍃𐌰𐌿𐌻𐍅𐌼𐌰]] [[he:ירושלים]] [[hr:Jeruzalem]] [[hu:Jeruzsálem]] [[id:Yerusalem]] [[io:Jerusalem]] [[it:Gerusalemme]] [[ja:エルサレム]] [[jv:Yerusalem]] [[ka:იერუსალიმი]] [[ko:예루살렘]] [[la:Hierosolyma]] [[lad:Yerushalayim]] [[lb:Jerusalem]] [[lt:Jeruzalė]] [[lv:Jeruzāleme]] [[ms:Baitulmuqaddis]] [[nl:Jeruzalem]] [[nn:Jerusalem]] [[no:Jerusalem]] [[nrm:Jérusalem]] [[pl:Jerozolima]] [[pt:Jerusalém]] [[rm:Jerusalem]] [[ro:Ierusalim]] [[ru:Иерусалим]] [[scn:Girusalemmi]] [[sh:Jeruzalem]] [[simple:Jerusalem]] [[sk:Jeruzalem]] [[sl:Jeruzalem]] [[sm:Ierusalema]] [[sq:Jeruzalemi]] [[sr:Јерусалим]] [[sv:Jerusalem]] [[tg:Иерусалим]] [[th:เยรูซาเลม]] [[tl:Lungsod ng Jerusalem]] [[tpi:Yerusalem]] [[tr:Kudüs]] [[ug:يېرۇسالېم]] [[uk:Єрусалим]] [[ur:بیت المقدس]] [[vi:Jerusalem]] [[vo:Hierusalem]] [[wa:Djeruzalem]] [[yi:ירושלים]] [[yo:Jerúsálẹ́mù]] [[zh:耶路撒冷]] यहूदी 4983 40153 2006-12-28T15:59:58Z TXiKiBoT 975 robot Adding: an, ceb, ka, nrm Modifying: el, sv, tr '''यहूदी''' ([[:en:Jew]]) वो व्यक्ति है जो [[यहूदी धर्म]] को मानता है । अधिकांश यहूदी दुनिया के चाहे किसी भी देश में क्यों न रहें, वो ख़ुद को एक ही क़ौम मानते हैं । {{substub}} [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[af:Jood]] [[an:Chodigo]] [[ar:يهود]] [[bg:Евреи]] [[bs:Jevreji]] [[ca:Jueu]] [[ceb:Juif]] [[cs:Židé]] [[cy:Iddew]] [[da:Jøde]] [[de:Juden]] [[el:Εβραίοι]] [[en:Jew]] [[eo:Judoj]] [[es:Judío]] [[et:Juudid]] [[eu:Judu]] [[fi:Juutalaiset]] [[fr:Juif]] [[he:יהודים]] [[hr:Židovi]] [[ia:Judeo]] [[id:Yahudi]] [[is:Gyðingar]] [[it:Ebrei]] [[ja:ユダヤ人]] [[ka:ებრაელები]] [[ko:유대인]] [[la:Populus Iudaicus]] [[lt:Žydai]] [[mk:Евреи]] [[nl:Joden]] [[nn:Jødar]] [[no:Jøder]] [[nrm:Juis]] [[pl:Żydzi (naród)]] [[pt:Judeu]] [[ro:Evrei]] [[ru:Евреи]] [[scn:Abbreu]] [[sh:Židovi]] [[simple:Jew]] [[sl:Judje]] [[sr:Јевреји]] [[sv:Judar]] [[th:ยิว]] [[tl:Hudyo]] [[tr:Musevi]] [[uk:Юдеї]] [[yi:ייד]] [[zh:犹太人]] इस्राएल 4984 16958 2006-03-05T18:49:16Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[इस्राइल]] Template:IPA 4985 22861 2006-07-16T21:21:12Z Magicalsaumy 423 <span title="Pronunciation in IPA" class="IPA">{{{1}}}</span> <noinclude> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> श्रेणी:विश्वविद्यालय 4987 40902 2007-01-02T09:31:57Z Sawtantar 983 [[श्रेणी:शिक्षा ]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] श्रेणी:पश्चिम बंगाल 4988 16984 2006-03-05T23:18:47Z Magicalsaumy 423 ---- आई आई टी खड़गपुर 4989 16986 2006-03-05T23:19:36Z Magicalsaumy 423 आई आई टी खड़गपुर का नाम बदलकर भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान खड़गपुर कर दिया गया है #REDIRECT [[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान खड़गपुर]] आई आई टी मुंबई 4990 16987 2006-03-05T23:20:31Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान मुम्बई]] भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान मुम्बई 4991 28801 2006-09-30T18:22:57Z Amitprabhakar 683 '''भरतीय प्रौद्योगिकी संस्थान मुम्बई''' (आई आई टी बॉम्बे) [[भारत]] क एक अग्रणी इंजिनियरिंग विश्वविद्यालय है । ये [[मुम्बई]] शहर के उत्तर पश्चिम में [[पवई]] झील के किनारे स्थित है । [[श्रेणी:महाराष्ट्र]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] [[en:Indian Institute of Technology, Bombay]] कयामत से कयामत तक 4992 17000 2006-03-05T23:53:46Z Magicalsaumy 423 कयामत से कयामत तक का नाम बदलकर क़यामत से क़यामत तक कर दिया गया है #REDIRECT [[क़यामत से क़यामत तक]] अंग्रेजी 4993 17002 2006-03-05T23:57:44Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[अंग्रेज़ी]] Brahmagupta 4994 17006 2006-03-06T00:04:31Z Magicalsaumy 423 Brahmagupta का नाम बदलकर ब्रह्मगुप्त कर दिया गया है #REDIRECT [[ब्रह्मगुप्त]] श्रेणी:उत्तर प्रदेश 4995 17016 2006-03-06T00:19:30Z Magicalsaumy 423 ---- भारतवर्ष 4996 17017 2006-03-06T00:19:59Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[भारत]] हिन्दुस्तान 4997 17816 2006-03-18T04:52:54Z YurikBot 240 robot Adding: cv, ru '''हिन्दुस्तान''' (अथवा ''हिन्दोस्तान'' या ''हिन्द'') [[भारत]] देश का कई भाषाओं में अनाधिकारिक लेकिन विख्यात नाम है , जैसे, [[उर्दू]], [[हिन्दी]], [[अरबी]], [[फ़ारसी]] इत्यादि । [[ऋग्वेद]] में सिन्धु नदी समेत सात नदियों का उल्लेख है, और उस भूभाग का नाम जहाँ आर्य रहते थे "सप्त-सिन्धु" पड़ा । ये नाम फ़ारसी भाषा में "हप्त-हिन्दु" हो गया, क्योंकि संस्कृत का व्यंजन "स्" लगभग सदैव ईरानी भाषाओं में "ह्" में बदल जाता है । इसलिये सिन्धु नदी के पूर्व रहने वालों को ईरानियों और अरबों ने "हिन्दु" कहा और भारत देश को "हिन्दुस्तान" । आजकल अरब देशों और ईरान में हिन्दुस्तान शब्द '''भारतीय उपमहाद्वीप''' के लिये प्रयुक्त होता है और भारत गणराज्य को '''हिन्द''' (अरबी : ''अल-हिन्द'') कहा जाता है । [[श्रेणी:भारत]] [[cv:Индостан]] [[en:Hindustan]] [[ru:Индостан]] श्रेणी:खेल 4998 17025 2006-03-06T00:39:18Z Magicalsaumy 423 ---- Template:स्टब 4999 41791 2007-01-08T09:10:47Z Wolf 886 <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>ये लेख अपनी [[विकिपीडिया:लेख जो अपने प्रारम्भिक अवस्था में हैं|प्रारम्भिक अवस्था]] में है, यानि कि एक [[स्टब]] है । आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढाकर] विकिपीडिया की मदद कर सकते है । [[Image:Fairytale waring.png|30px]]</small><br> </div> [[Category:स्टब]] <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:सबस्टब 5000 42697 2007-01-13T13:16:57Z Wolf 886 <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>यह लेख एक [[विकिपीडिया:सबस्टब|सबस्टब]] है । सबस्टब एक साधारण [[विकिपीडिया:स्टब|स्टब]] से भी छोटा होता है । इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढाकर] आप विकिपीडिया की मदद कर सकतें हैं । [[Image:Fairytale waring.png|30px]]</small><br> </div> [[Category:सबस्टब]] <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> कश्मीर 5001 37500 2006-12-06T21:40:49Z 128.101.171.149 /* विवाद */ ''ये लेख कश्मीर की वादी के बारे में है । इस राज्य का लेख देखने के लिये यहाँ जायें : [[जम्मू और कश्मीर]] ।'' [[चित्र:Market_boats_on_Mar_Canal_Srinigar.jpg|right|thumb|400px| Edward Molyneux द्वारा बनाया श्रीनगर का दृश्य]] '''कश्मीर''' ([[:en:Kashmir]], कश्मीरी : ''कोशूर'') [[भारत]] के '''[[जम्मू और कश्मीर]]''' प्रान्त का एक खण्ड है । [[पाकिस्तान]] इसपर भारत का अधिकार नहीं मानता और इसे अधिकृत करना चाहता है । कश्मीर एक '''मुस्लिम''' बहुल प्रदेश है । आज ये '''[[आतंकवाद]]''' से जूझ रहा है । इसकी मुख्य भाषा [[कश्मीरी]] है । जम्मू और कश्मीर के बाकी दो खण्ड हैं [[जम्मू]] और [[लद्दाख़]] । पाकिस्तान के कब्ज़े में राज्य के दो अन्य खण्ड हैं : [[शिमाली इलाके]] और तथाकथित [[आज़ाद कश्मीर]] । चीन के कब्ज़े में लद्दाख़ का [[अक्साई चिन]] इलाका आता है । ==भूगोल== [[चित्र:Srinagar.jpg|left|thumb|1000px| कश्मीर की झेलम घाटी का नज़ारा]] ये ख़ूबसूरत भूभाग मुख्यतः झेलम नदी की घाटी (वादी) में बसा है । भारतीय कश्मीर ख़ित्ते में छः ज़िले हैं : श्रीनगर, बड़ग़ाम, अनन्तनाग, पुलवामा, बारामुला और कुपवाड़ा । कश्मीर हिमालय पर्वती क्षेत्र का भाग है । जम्मू खण्ड से और पाकिस्तान से इसे पीर-पांजाल पर्वत-श्रेणी अलग करती है । यहाँ कई सुन्दर सरोवर हैं, जैसे डल, वुलर और नागिन । यहाँ का मौसम गर्मियों में सुहावना और सर्दियों में बर्फ़ीला होता है । इस प्रदेश को धरती का स्वर्ग कहा गया है । एक नहीं कई कवियों ने बार बार कहा है : :''गर फ़िर्दौस बर रुए ज़मीन अस्त, हमीं अस्त, हमीं अस्त ।'' (फ़ारसी में मुग़ल बादशाह जहाँगीर के शब्द) :''अगर इस धरती पर कहीं स्वर्ग है, (तो वो) यहीं है, यहीं है ।'' (हिन्दी अनुवाद) <br /> ==श्रीनगर== '''[[श्रीनगर]]''' जम्मू और कश्मीर राज्य की ग्रीष्मकालीन राजधानी है । ये शहर और उसके आस-पार के क्षेत्र एक ज़माने में दुनिया के सबसे ख़ूबसूरत पर्यटन स्थल माने जाते थे -- जैसे '''डल झील''', '''शालिमार और निशात बाग़, गुलमर्ग, पहलग़ाम, चश्मे-शाही,''' आदि । यहाँ [[हिन्दी सिनेमा]] की कई फ़िल्मों की शूटिंग हुआ करती थी । श्रीनगर की '''हज़रत बल मस्जिद''' में माना जाता है कि वहाँ हजरत [[मुहम्मद]] की दाढ़ी का एक बाल रखा है । श्रीनगर में ही '''शंकराचार्य पर्वत''' है जहाँ विख्यात हिन्दू धर्मसुधारक और [[अद्वैत वेदान्त]] के प्रतिपादक '''[[आदि शंकराचार्य]]''' सर्वज्ञानपीठ के आसन पर विराजमान हुए थे । डल झील और झेलम नदी (संस्कृत : वितस्ता, कश्मीरी : व्यथ) में आने जाने, घूमने और बाज़ार और ख़रीददारी का ज़रिया ख़ास तौर पर '''शिकारा''' नाम की नावें हैं । कमल के फूलों से सजी रहने वाली डल झील पर कई ख़ूबसूरत नावों पर तैरते घर भी हैं जिनको हाउसबोट कहा जाता है । इतिहासकार मानते हैं कि श्रीनगर मौर्य सम्राट [[अशोक]] द्वारा बसाया गया था । [[चित्र:Kashmir_Dal_lake_boat.jpg|right|thumb|400px| डल झील में एक शिकारा]] श्रीनगर से कुछ दूर एक बहुत पुराना '''मार्तण्ड (सूर्य) मन्दिर''' है । कुछ और दूर अनन्तनाग ज़िले में शिव को समर्पित [[अमरनाथ]] की गुफ़ा है जहाँ हज़ारों तीर्थयात्री जाते हैं । श्रीनगर से तीस किलोमीटर दूर मुस्लिम सूफ़ी संत '''शेख़ नूरुद्दिन वली''' की दरगाह '''चरार-ए-शरीफ़''' है, जिसे कुछ वर्ष पहले इस्लामी आतंकवादियों ने ही जला दिया था , पर बाद में इसकी वापिस मरम्मत हुई । ==कुछ फ़िल्में जिनकी शूटिंग कश्मीर में हुई थी== * [[आरज़ू]] * [[कश्मीर की कली]] * [[मिशन कश्मीर]] * [[जंगली]] * [[बॉबी]] ==इतिहास== प्राचीनकाल में कश्मीर हिन्दू और बौद्ध संस्कृतियों का पालना रहा है । माना जाता है कि यहाँ पर भगवान [[शिव]] की पहली पत्नी देवी '''सती''' रहा करती थीं, और उस समय ये वादी पूरी पानी से ढकी हुई थी । यहाँ एक राक्षस नाग भी रहता था, जिसे वैदिक '''ऋषि कश्यप''' और देवी सती ने मिलकर हरा दिया और ज़्यादातर पानी झेलम नदी के रास्ते बहा दिया । इस तरह इस जगह का नाम '''सतीसर''' से '''कश्मीर''' पड़ा । कश्मीर का अच्छा-ख़ासा इतिहास हिन्दू लेखक '''कल्हण''' (और बाद के अन्य लेखकों) के ग्रंथ '''राजतरंगिणी''' से मिलता है । प्राचीन काल में यहाँ हिन्दू आर्य राजाओं का राज था । मौर्य सम्राट '''अशोक''' और कुषाण सम्राट '''कनिष्क''' के समय कश्मीर बौद्ध धर्म और संस्कृति का मुख्य केन्द्र बन गया । पूर्व-मध्ययुग में यहाँ के चक्रवर्ती हिन्दू सम्राट '''ललितादित्य''' ने एक विशाल साम्राज्य क़ायम कर लिया था । मध्ययुग में मुस्लिम आक्रान्ता कश्मीर पर क़ाबिज़ हो गये । कुछ मुसल्मान शाह और राज्यपाल (जैसे शाह ज़ैन-उल-अबिदीन) हिन्दुओं से अच्छा वयवहार करते थे पर कई (जैसे सुल्तान सिकन्दर बुतशिकन) ने यहाँ के मूल कश्मीरी हिन्दुओं को मुसल्मान बनने पर, या राज्य छोड़ने पर या मरने पर मजबूर कर दिया । कुछ ही सदियों में कश्मीर घाटी में मुस्लिम बहुमत हो गया । मुसल्मान शाहों में ये बारी बारी से अफ़ग़ान, कश्मीरी मुसल्मान, मुग़ल आदि वंशों के पास गया । मुग़ल सल्तनत गिरने के बाद से सिख महाराजा रणजीत सिंह के राज्य में शामिल हो गया । कुछ समय बाद जम्मू के हिन्दू डोगरा राजा गुलाब सिंह डोगरा ने ब्रिटिश लोगों के साथ सन्धि करके जम्मू के साथ साथ कश्मीर पर भी अधिकार कर लिया (जिसे कुछ लोग कहते हैं कि कश्मीर को ख़रीद लिया ) । डोगरा वंश भारत की आज़ादी तक कायम रहा । ==कश्मीरी लोग== भारत की आज़ादी के समय कश्मीर की वादी में लगभग 15 % हिन्दू थे और बाकी मुसल्मान । आतंकवाद शुरु होने के बाद आज कश्मीर में सिर्फ़ 4 % हिन्दू बाकी रह गये हैं, यानि कि वादी में 96 % मुस्लिम बहुमत है । ज़्यादातर मुसल्मानों और हिन्दुओं का आपसी बर्ताव भाईचारे वाला ही होता है । कश्मीरी लोग ख़ुद काफ़ी ख़ूबसूरत माने जाते हैं : लम्बा कद, गोरी त्वचा और नीली आँखें । कश्मीरी लोग अपनी मेहमाननवाज़ी के लिये भी मशहूर हैं । ==संस्कृति== यहाँ की सूफ़ी-परम्परा बहुत विख्यात है, जो कश्मीरी इस्लाम को परम्परागत शिया और सुन्नी इस्लाम से थोड़ा अलग और हिन्दुओं के प्रति सहिष्णु बना देती है । कश्मीरी हिन्दुओं को कश्मीरी पंडित कहा जाता है और वो सभी [[ब्राह्मण]] माने जाते हैं । सभी कश्मीरियों को कश्मीर की संस्कृति, यानि कि '''कश्मीरियत''' पर बहुत नाज़ है । वादी-ए-कश्मीर अपने चिनार के पेड़ों, कश्मीरी सेब, केसर (ज़ाफ़रान, जिसे संस्कृत में '''काश्मीरम्''' भी कहा जाता है), पश्मीना ऊन और शॉलों पर की गयी कढ़ाई, गलीचों और देसी चाय (कहवा) के लिये दुनिया भर में मशहूर है । यहाँ का सन्तूर भी बहुत प्रसिद्ध है । आतंकवाद से बशक इन सभी को और कश्मीरियों की खुशहाली को बहद धक्का लगा है । कश्मीरी व्यंजन भारत भर में बहुत ही लज़ीज़ माने जाते हैं । नोट करें कि ज़्यादातर कश्मीरी पंडित मांस खाते हैं । कश्मीरी पंडितों के मांसाहारी व्यंजन हैं : नेनी (बकरे के ग़ोश्त का) क़लिया, नेनी रोग़न जोश, नेनी यख़ियन (यख़नी), मच्छ (मछली), इत्यादि । कश्मीरी पंडितों के शाकाहारी व्यंजन हैं : चमनी क़लिया, वेथ चमन, दम ओलुव (आलू दम), राज़्मा गोआग्जी, चोएक वंगन (बैंगन), इत्यादि । कश्मीरी मुसल्मानों के (मांसाहारी) व्यंजन हैं : कई तरह के कबाब और कोफ़्ते, रिश्ताबा, गोश्ताबा, इत्यादि । परम्परागत कश्मीरी दावत को '''वाज़वान''' कहा जाता है । कहते हैं कि हर कश्मीरी की ये ख़्वाहिश होती है कि ज़िन्दगी में एक बार, कम से कम, अपने दोस्तों के लिये वो वाज़वान परोसे । कुल मिलाकर कहा जये तो कश्मीर हिन्दू और मुस्लिम संस्कृतियों का अनूठा मिश्रण है । ==विवाद== भारत की स्वतन्त्रता के समय हिन्दू राजा हरि सिंह यहाँ के शासक थे । [[शेख़ अब्दुल्ला]] के नेतृत्व में मुस्लिम कॉन्फ़्रेंस (बाद में नेश्नल कॉन्फ्रेंस) उस समय कश्मीर की मुख्य राजनैतिक पार्टी थी । कश्मीरी पंडित, शेख़ अब्दुल्ला और राज्य के ज़्यादातर मुसल्मान कश्मीर का भारत में ही विलय चाहते थे। पर पाकिस्तान को ये बर्दाश्त ही नहीं था कि कोई मुस्लिम-बहुमत प्रान्त भारत में रहे (इससे उसके दो-राष्ट्र सिद्धान्त को ठेस लगती थी) । सो 1947-48 में पाकिस्तान ने कबाइली और अपनी छद्म सेना से कश्मीर में आक्रमण करवाया और क़ाफ़ी हिस्सा हथिया लिया । उस समय प्रधानमन्त्री [[जवाहरलाल नेहरु]] ने [[मोहम्मद अली जिन्ना]] से विवाद जनमत-संग्रह से सुलझाने की पेशक़श की, जिसे जिन्ना ने उस समय ठुकरा दिया क्योंकि उनको अपनी सैनिक कार्रवाई पर पूरा भरोसा था । महाराजा ने शेख़ अब्दुल्ला की सहमति से भारत में कुछ शर्तों के तहत विलय कर दिया । जब भारतीय सेना ने राज्य का काफ़ी हिस्सा बचा लिया और ये विवाद संयुक्त राष्ट्र में ले जाया गया तो संयुक्तराष्ट्र महासभा ने दो क़रारदाद (संकल्प) पारित किये : * पाकिस्तान तुरन्त अपनी सेना क़ाबिज़ हिस्से से खाली करे । * शान्ति होने के बाद दोनो देश कश्मीर के भविष्य का निर्धारण वहाँ की जनता की चाहत के हिसाब से करेंगे (बाद में कहा गया जनमत संग्रह से)। दोनो में से कोई भी संकल्प अभी तक लागू नही हो पाया है । ==भारतीय पक्ष== * जम्मू और कश्मीर की लोकतान्त्रिक और निर्वाचित संविधान-सभा ने 1957 में एकमत से महाराजा के विलय के काग़ज़ात को हामी दे दी और राज्य का ऐसा संविधान स्वीकार किया जिसमें कश्मीर के भारत में स्थायी विलय को मान्यता दी गयी थी । * कई चुनावों में कश्मीरी जनता ने वोट डालकर भारत का साथ दिया है । भारतीय फ़ौज की नये सिपाहियों के भर्ती अभियान में हज़ारों कश्मीरी नवयुवक आते हैं । * भारत पाकिस्तान के दो-राष्ट्र सिद्धान्त को नहीं मानता । भारत स्वयं धर्मनिर्पेक्ष है । * कश्मीर का भारत में विलय ब्रिटिश "भारतीय स्वातन्त्र्य अधिनियम" के तहत क़ानूनी तौर पर सही था । * पाकिस्तान अपनी भूमि पर अतंकवादी शिविर चला रहा है (ख़ास तौर पर 1989 से) और कश्मीरी युवकों को भारत के ख़िलाफ़ भड़का रहा है । ज़्यादातर आतंकवादी स्वयं पाकिस्तानी नागरिक (या तालिबानी अफ़ग़ान) ही हैं । ये और कुछ कश्मीरी मिलकर इस्लाम के नाम पर भारत के ख़िलाफ़ [[जिहाद]] छेड़ रखे हैं। लगभग सभी कश्मीरी पंडितों को आतंकवादियों ने वादी के बाहर निकाल दिया है, और वो शरणार्थी शिविरों में रह रहे हैं । * राज्य को संविधान के अनुच्छेद 370 के तहत स्वायत्ता प्राप्त है । कोई ग़ैर-कश्मीरी यहाँ ज़मीन नहीं ख़रीद सकता । ==पाकिस्तानी पक्ष== * दो-राष्ट्र सिद्धांत के तहत कश्मीर मुस्लिम बहुल होने के नाते पाकिस्तान में जाना चाहिये था । विकल्प होने पर हर कश्मीरी पाकिस्तान ही चुनेगा, क्योंकि वो भारत से नफ़रत करता है । * भारत ने संयुक्त राज्य की नाफ़रमानी की है और डरता है कि अगर जनमत-संग्रह हुआ तो कश्मीरी जनता पाकिस्तान को ही चुनेगी । * कानूनी तौर पर कश्मीर के महाराजा द्वारा भारत में विलय ग़लत था क्योंकि महाराजा ने ये विलय परेशानी की स्थिति में किया था । * भारत धर्मनिर्पेक्ष होने का ढोंग करता है । वहाँ हिन्दुओं की ही बात चलती है और मुसल्मानों पर अत्याचार होता है । * भारतीय सेना कश्मीरियों की आवाज़ दबाने के लिये उनपर बहुत ज़ुल्म करती है -- मासूमों की हत्या करती है और औरतों की इज़्जत लूटती है । * भारतीय सेना के ज़ुल्मो-सितम के ख़िलाफ़ और अपनी क़िस्मत चुनने के लिये ख़ुद कश्मीरियों ने मजबूर होकर हिंसा का रास्ता अपनाया है । पाकिस्तान तो सिर्फ़ उनको नैतिक समर्थन दे रहा है । जिहादियों को नाहक बदनाम किया जा रहा है -- वो तो सिर्फ़ सैनिकों को मारते हैं । * भारत का लोकतन्त्र और कश्मीर में चुनाव कराना ढ़कोसला है । * पाकिस्तान की मुख्य नदियाँ कश्मीर से आती हैं, जिनको भारत कभी भी रोक सकता है । ==आतंकवाद== जो भी हो, कश्मीरी जनता आज भी पाकिस्तान द्वारा चलाये जा रहे भयानक आतंकवाद से जूझ रही है । भारतीय फ़ौज द्वारा चलाये जा रहे आतंकवाद-विरोधी अभियान ने भी कश्मीरियों को तोहफ़े में कई मानवाधिकार हनन ही दिये हैं (भारतीय फ़ौज इसपर अपनी मजबूरी ज़ाहिर करते हुए कहती है कि आतंकवाद विरोधी कार्रवाई में शहरी जनता कभी कभी पिस ही जाती है ) । सन 2002 में वादी में लोकतांत्रिक ढंग से चुनाव हुए थे । नयी सरकारें क्या क्य कर पाती हैं, ये तो वक़्त ही बतायेगा । ==स्त्रोत== *[http://en.wikipedia.org/wiki/Kashmir विकिपीडिया पर अंग्रेज़ी में कश्मीर पर लेख] *[http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Kashmir विकिपीडिया पर अंग्रेज़ी में कश्मीर के इतिहास पर लेख] *[http://www.ikashmir.org कश्मीरी पंडितों की वेबसाईट] ==बाहरी कड़ियाँ== {{Spoken Wikipedia|Hi-Kashmir.ogg|2006-03-21}} [[श्रेणी:कश्मीर]] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[cs:Kašmír]] [[da:Kashmir]] [[de:Kaschmir]] [[en:Kashmir]] [[eo:Kaŝmiro]] [[es:Cachemira]] [[fr:Jammu-Kashmir]] [[gu:કાશ્મીર]] [[ja:カシミール]] [[ks:कश्‍मीर]] [[nl:Kashmir]] [[pt:Cachemira]] [[sa:कश्‍मीर]] [[sd:कश्‍मीर]] [[sv:Jammu och Kashmir]] [[zh:克什米尔]] श्रेणी:कश्मीर 5002 17034 2006-03-06T02:29:25Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:भाषा-विज्ञान 5003 40687 2007-01-01T11:32:21Z Escarbot 542 robot Adding: af, ar, eu, gl, hsb, ia, ie, ilo, lb, lv, nah, rmy, wa, zh-yue Modifying: sk [[:en:Linguistics]] ---- [[श्रेणी:भाषा]] [[af:Kategorie:Taalkunde]] [[als:Kategorie:Sprochwüsseschaft]] [[an:Categoría:Lingüistica]] [[ar:تصنيف:لسانيات]] [[ast:Categoría:Llingüística]] [[be:Катэгорыя:Мовазнаўства]] [[bg:Категория:Лингвистика]] [[bs:Kategorija:Lingvistika]] [[ca:Categoria:Lingüística]] [[cs:Kategorie:Lingvistika]] [[csb:Kategòrëjô:Lingwistika]] [[cy:Categori:Ieithyddiaeth]] [[da:Kategori:Sprogforskning]] [[de:Kategorie:Linguistik]] [[el:Κατηγορία:Γλωσσολογία]] [[en:Category:Linguistics]] [[eo:Kategorio:Lingvistiko]] [[es:Categoría:Lingüística]] [[eu:Kategoria:Hizkuntzalaritza]] [[fi:Luokka:Kielitiede]] [[fiu-vro:Category:Keeletiidüs]] [[fr:Catégorie:Linguistique]] [[fy:Kategory:Taalkunde]] [[ga:Catagóir:Teangeolaíocht]] [[gl:Category:Lingüística]] [[he:קטגוריה:בלשנות]] [[hr:Kategorija:Jezikoslovlje]] [[hsb:Kategorija:Rěčespyt]] [[hu:Kategória:Nyelvészet]] [[ia:Categoria:Linguistica]] [[id:Kategori:Linguistik]] [[ie:Category:Linguistica]] [[ilo:Category:Linguistica]] [[io:Category:Linguistiko]] [[is:Flokkur:Málvísindi]] [[it:Categoria:Linguistica]] [[ja:Category:言語学]] [[ka:კატეგორია:ენათმეცნიერება]] [[ko:분류:언어학]] [[la:Categoria:Linguistica]] [[lad:Category:Linguistika]] [[lb:Category:Sproochwëssenschaft]] [[lmo:Category:Linguística]] [[lt:Kategorija:Kalbotyra]] [[lv:Kategorija:Valodniecība]] [[mk:Категорија:Лингвистика]] [[mo:Category:Лнгвистикэ]] [[mt:Category:Lingwistika]] [[nah:Categoría:Tlahtolmatiliztli]] [[nds:Kategorie:Spraakwetenschop]] [[nl:Categorie:Taalkunde]] [[nn:Kategori:Lingvistikk]] [[no:Kategori:Lingvistikk]] [[oc:Categoria:Lingüistica]] [[os:Категори:Æвзагзонынад]] [[pl:Kategoria:Językoznawstwo]] [[pt:Categoria:Linguística]] [[rm:Category:Linguistica]] [[rmy:Shopni:Chhibavipen]] [[ro:Categorie:Lingvistică]] [[ru:Категория:Лингвистика]] [[sh:Category:Lingvistika]] [[simple:Category:Linguistics]] [[sk:Kategória:Jazykoveda]] [[sl:Kategorija:Jezikoslovje]] [[sq:Category:Gjuhësi]] [[sr:Категорија:Лингвистика]] [[sv:Kategori:Lingvistik]] [[th:หมวดหมู่:ภาษาศาสตร์]] [[tl:Category:Linggwistika]] [[tr:Kategori:Dil bilimi]] [[uk:Категорія:Мовознавство]] [[vi:Thể loại:Ngôn ngữ học]] [[wa:Categoreye:Linwince]] [[zh:Category:语言学]] [[zh-min-nan:Category:Gí-giân-ha̍k]] [[zh-yue:Category:語言學]] महाकाल 5004 17070 2006-03-06T18:09:43Z Magicalsaumy 423 महाकाल का नाम बदलकर महाकाल मंदिर कर दिया गया है #REDIRECT [[महाकाल मंदिर]] श्रेणी:मंदिर 5005 17072 2006-03-06T18:10:49Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:स्मारक 5006 17073 2006-03-06T18:10:56Z Magicalsaumy 423 ---- सांड 5007 29956 2006-10-08T03:50:47Z Matra 768 [[Image:Bull Oostvaardersplassen 2.JPG|thumb|225px|right]] [[Image:Bull Oostvaardersplassen 2.JPG|thumb|225px|right|साँड़]] '''सांड''' या '''साँड़''' [[गाय]] का नर पशु होता है. <!-- जिसे भगवान के नाम पर खुला छोड़ दिया गया हो, और वह अपनी मर्ज़ी से कहीं भी भटक सकता है ।--> {{सबस्टब}} [[श्रेणी:जानवर]] भारतीय इतिहास 5008 41823 2007-01-08T10:35:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Historia Indica]] भारत में मानव जीवन का प्राचीनतम प्रमाण १००,००० से ८०,००० वर्ष पूर्व का है।। [[पाषाण युग]] ([[भीमबेटका]], [[मध्य प्रदेश]]) के चट्टानों पर चित्रों का कालक्रम ४०,००० ई पू से ९००० ई पू माना जाता है। प्रथम स्थायी बस्तियां ने ९००० वर्ष पूर्व स्वरुप लिया । उत्तर पश्चिम में [[सिन्धु घाटी सभ्यता]] ७००० ई पू विकसित हुई , जो [[२६वीं शताब्दी ईसा पूर्व | २६०० ईसवी]] और [[२०वीं शताब्दी ईसा पूर्व | १९०० ईसवी]] के मध्य अपने चरम पर थी | [[वैदिक सभ्यता]] का कालक्रम भी ज्योतिष के विश्लेषण से ४००० ई पू तक जाता है। ==प्राचीन भारत == १००० ई पू के पश्चात १६ जनपद उत्तर भारत में मिलते हैं। [[५वीं शताब्दी ईसा | ५०० ईसवी]] पूर्व कॆ बाद, कई स्वतंत्र राज्य बन गए| उत्तर में [[मौर्य ]] वंश, जिसमें [[चन्द्रगुप्त मौर्य]] और [[अशोक]] सम्मिलित थे, ने भारत के सांस्कृतिक पटल पर उल्लेखनीय छाप छोडी | [[१८० ईसवी]] के आरम्भ से, [[मध्य एशिया]] से कई आक्रमण हुए, जिनके परिणामस्वरूप उत्तरी भारतीय उपमहाद्वीप में [[इंडो-ग्रीक]], [[इंडो-स्किथिअन]], [[इंडो-पार्थियन]] और अंततः [[कुषाण]] राजवंश स्थापित हुए | [[तीसरी शताब्दी]] के आगे का समय जब भारत पर [[गुप्त वंश]] का शासन था, भारत का "स्वर्णिम काल" कहलाया | [[Image:Sanchi2.jpg|thumb|270px| तीसरी शताब्दी में सम्राट [[अशोक]] द्वारा बनाया गया [[मध्य प्रदेश]] में [[साँची का स्तूप]] ]] [[दक्षिण भारत]] में भिन्न-भिन्न समयकाल में कई राजवंश [[चालुक्य]], [[चेर]], [[चोल]], [[कदम्ब]], [[पल्लव]] तथा [[पांड्य]] चले | [[प्राचीन भारतीय विज्ञान तथा तकनीक|विज्ञान]], [[भारतीय कला|कला]], [[भारतीय साहित्य|साहित्य]], [[भारतीय गणित|गणित]], [[खगोल शास्त्र]], [[प्राचीन प्रौद्योगिकी]], [[धर्म]], तथा [[दर्शन]] इन्हीं राजाओं के शासनकाल में फ़ले-फ़ूले | ==मध्यकालीन भारत == 12वीं शताब्दी के प्रारंभ में, भारत पर [[इस्लामी आक्रमणों]] के पश्चात, उत्तरी व केन्द्रीय भारत का अधिकांश भाग [[दिल्ली सल्तनत]] के शासनाधीन हो गया; और बाद में, अधिकांश उपमहाद्वीप [[मुगल]] वंश के अधीन। दक्षिण भारत में [[विजयनगर साम्राज्य]] शक्तिशाली निकला । हालांकि, विशेषतः तुलनात्मक रूप से, संरक्षित दक्षिण में, अनेक राज्य शेष रहे अथवा अस्तित्व में आये । 17वीं शताब्दी के मध्यकाल में [[पुर्तगाल]], [[डच]], [[फ्रांस]], [[ब्रिटेन]] सहित अनेकों युरोपीय देशों, जो कि भारत से व्यापार करने के इच्छुक थे, उन्होनें देश में स्थापित शासित प्रदेश, जो कि आपस में युद्ध करने में व्यस्त थे, का लाभ प्राप्त किया। अंग्रेज दुसरे देशों से व्यापार के इच्छुक लोगों को रोकने में सफल रहे और [[१८४०]] तक लगभग संपूर्ण देश पर शासन करने में सफल हुए। [[१८५७]] में ब्रिटिश इस्ट इंडिया कम्पनी के विरुद्ध असफल विद्रोह, जो कि [[भारतीय स्वतन्त्रता का प्रथम संग्राम|भारतीय स्वतन्त्रता के प्रथम संग्राम]] से जाना जाता है, के बाद भारत का अधिकांश भाग सीधे [[अंग्रेजी शासन]] के प्रशासनिक नियंत्रण में आ गया। ==आधुनिक भारत== बीसवीं शताब्दी के प्रारंभ में एक लम्बे समय के लिये स्वतंत्रता प्राप्ति के लिये विशाल अहिंसावादी संघर्ष चला, जिसका नेतृत्‍व [[महात्मा गांधी]], जो कि आधिकारिक रुप से आधुनिक भारत के राष्ट्रपिता से संबोधित किये जाते हैं, ने किया। यह् पथ-भ्रष्ट संघर्ष [[1947-08-15 ]] को सफल हुआ जब भारत ने [[अंग्रेजी शासन]] से पूर्णतः स्वतंत्रता प्राप्त की। तदुपरान्त [[1950-01-26]] को भारत एक [[गणराज्य]] बना। [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[ar:تاريخ الهند]] [[de:Geschichte Indiens]] [[en:History of India]] [[es:Historia de la India]] [[fi:Intian historia]] [[fr:Histoire de l'Inde]] [[he:היסטוריה של הודו]] [[kn:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ]] [[la:Historia Indica]] [[lt:Indijos istorija]] [[nl:Geschiedenis van India]] [[pl:Historia Indii]] [[pt:História da Índia]] [[ru:История Индии]] [[simple:History of India]] [[sv:Indiens historia]] [[te:భారతదేశ చరిత్ర]] [[uk:Історія Індії]] [[zh:印度历史]] क़ुरान 5009 44686 2007-01-21T04:50:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[jv:Al-Qur'an]] '''क़ुरान''' (अरबी : क़ुर्'आन) [[इस्लाम धर्म]] की पवित्रतम किताब है और इस्लाम की नीव है । मुसल्मान मानते हैं कि इसे परमेश्वर ([[अल्लाह]]) ने फ़रिश्ते जिब्राएल द्वारा हज़रत [[मुहम्मद]] को सुनाया था । मुसल्मान मानते हैं कि क़ुरान ही अल्लाह की भेजी अन्तिम और सर्वोच्च किताब है । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[af:Koran]] [[ar:قرآن]] [[ast:Corán]] [[az:Quran]] [[bg:Коран]] [[bn:কুরআন শরীফ]] [[bs:Kur'an]] [[ca:Alcorà]] [[cs:Korán]] [[cv:Коран]] [[da:Koran]] [[de:Koran]] [[el:Κοράνιο]] [[en:Qur'an]] [[eo:Korano]] [[es:Corán]] [[et:Koraan]] [[eu:Koran]] [[fa:قرآن]] [[fi:Koraani]] [[fr:Coran]] [[frp:Alcoran]] [[ga:An Córan]] [[gl:Corán]] [[he:הקוראן]] [[hr:Kur'an]] [[hu:Korán]] [[ia:Koran]] [[id:Al-Qur'an]] [[ilo:Koran]] [[is:Kóraninn]] [[it:Corano]] [[ja:クルアーン]] [[jv:Al-Qur'an]] [[kk:Құран]] [[ko:꾸란]] [[ku:Qur'an]] [[la:Alcoranum]] [[lb:Koran]] [[lt:Koranas]] [[lv:Korāns]] [[ms:Al-Quran]] [[nl:Koran]] [[nn:Koranen]] [[no:Koranen]] [[pl:Koran]] [[pt:Alcorão]] [[ro:Coran]] [[ru:Коран]] [[scn:Curanu]] [[sh:Kuran]] [[simple:Qur'an]] [[sk:Korán]] [[sl:Koran]] [[sq:Kur'ani]] [[sr:Куран]] [[su:Qur'an]] [[sv:Koranen]] [[sw:Qurani]] [[ta:திருக்குர்ஆன்]] [[th:อัลกุรอาน]] [[tr:Kur'an]] [[tt:Qör'än]] [[uk:Коран]] [[ur:قرآن]] [[zh:古兰经]] [[zh-classical:古蘭經]] अल्लह 5010 17094 2006-03-07T08:26:56Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[अल्लाह]] अल्लाह 5011 39626 2006-12-24T02:16:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ಅಲ್ಲಾಹ]] '''अल्लाह''' (अरबी : अल्लाह्, الله) [[अरबी]] भाषा में [[ईश्वर]] के लिये शब्द है । ज़्यादातर इसे मुसलमान अपने एकमात्र परमेश्वर के लिये प्रयुक्त करते हैं । उर्दू और फ़ारसी में अल्लाह को [[ख़ुदा]] भी कहा जाता है । ==व्युत्पत्ति== मुसलमान मानते हैं कि अल्लाह शब्द का अर्थ होता है "द गॉड", यानि कि "ईश्वर" । इस शब्द का कोई लिंग नहीं होता न ही कोई बहुवचन । ==मान्यता== इस्लाम में मान्यता है कि अल्लाह अदृश्य पराशक्ति है । उसका कोई रूप (मानव-समान या कोई अन्य) नहीं, कोई रंग, अंग, लिंग (पुरुष या स्त्री), मान, इत्यादि नहीं । उसका कोई पिता-माता या पुत्र-पुत्री नहीं । उसकी मूर्ति या चित्र बनाने पर सख़्त मनाही है । सिर्फ़ वही पूजा योग्य है । वो सर्वशक्तिमान, सर्वज्ञ और सर्वव्यापक है । क़ुरान में अल्लाह के और कई नाम भी दिये गये हैं । अल्लाह की ख़िदमत में कई [[फ़रिश्ता|फ़रिश्ते]] भी हैं । उसीने [[मुहम्मद]] को [[क़ुरान]] सुनवाया । [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[af:Allah]] [[ar:الله (إسلام)]] [[bs:Allah]] [[ca:Al·là]] [[cs:Alláh]] [[da:Allah]] [[de:Allah]] [[en:Allah]] [[es:Alá]] [[et:Allah]] [[fa:الله]] [[fi:Allah]] [[fr:Allah]] [[he:אללה]] [[hu:Allah]] [[id:Allah]] [[is:Allāh]] [[it:Allah]] [[ja:アッラーフ]] [[kn:ಅಲ್ಲಾಹ]] [[ko:알라]] [[ku:Allah]] [[ms:Allah]] [[nl:Allah]] [[nn:Allah]] [[no:Allah]] [[pl:Allah]] [[pt:Alá]] [[ru:Аллах]] [[ru-sib:Аллах]] [[simple:Allah]] [[sq:Allahu]] [[sr:Алах]] [[sv:Allah]] [[tr:Allah]] [[tt:Allah]] [[uk:Аллах]] [[ur:اللہ]] [[zh:安拉]] बाइबिल 5012 40710 2007-01-01T14:09:19Z Thijs!bot 662 robot Removing: [[ru-sib:Библия]] [[Image:Gbible.jpg|thumbnail|400px|right|]] '''बाइबिल''' (अथवा बाइबल, [[:en:Bible]], अर्थात "किताब") [[ईसाई धर्म]] की आधारशिला है और ईसाइयों का पवित्रतम [[धर्मग्रन्थ]] है । इसके दो भाग हैं : पुराना नियम और नया नियम । ईसाइयों के अनुसार प्राचीनकाल के कई नबियों और [[ईसा मसीह]] के शिष्यों द्वारा [[पवित्र आत्मा]] (ईश्वर का तीसरा व्यक्तित्व) से प्रेरित होकर लिखी गयी थी । हर नियम के कई खंड (उप-किताब) हैं । ==[[पुराना नियम]]== इसमें प्राचीन यहूदी धर्म और यहूदी लोगों की गाथाएँ, पौराणिक कहानियाँ, मिथक (ख़ास तौर पर सृष्टि) आदि का वर्णन है । इसकी मूलभाषा [[इब्रानी]] और [[अरामी]] थी । ==[[नया नियम]]== ये [[ईसा मसीह]] के बाद की है , जिसे ईसा के शिष्यों ने लिखा था । इसमें ईसा (यीशु) की जीवनी, उपदेश और शिष्यों के कार्य लिखे गये हैं । इसकी मूलभाषा कुछ [[अरामी]] और अधिकतर बोलचाल की प्राचीन [[ग्रीक]] थी । इसमें ख़ास तौर पर चार [[शुभसंदेश]] (सुसमाचार) हैं जो ईसा की जीवनी का उनके चार शिष्यों द्वारा वर्णन है : मत्ती, लूका, युहन्ना और मरकुस । ==यहूदी बाइबिल== [[यहूदी धर्म]] की धर्मपुस्तक भी बाइबिल (इब्रानी : ''तनख़'') ही है, पर उसमें सिर्फ़ [[पुराना नियम]] शामिल है । [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[af:Bybel]] [[ar:الكتاب المقدس]] [[ast:Biblia]] [[az:Müqəddəs Kitab]] [[ba:Библия]] [[bg:Библия]] [[bi:Baebol]] [[bm:Bibulu]] [[bn:বাইবেল]] [[br:Bibl]] [[bs:Biblija]] [[bxr:Библи]] [[ca:Bíblia]] [[cs:Bible]] [[cv:Библи]] [[cy:Y Beibl]] [[da:Bibelen]] [[de:Bibel]] [[diq:İncile]] [[ee:Biblia]] [[el:Αγία Γραφή]] [[en:Bible]] [[eo:Biblio]] [[es:Biblia]] [[et:Piibel]] [[eu:Biblia]] [[fa:انجیل]] [[fi:Raamattu]] [[fj:Ai Vola Tabu]] [[fr:Bible]] [[fur:Biblie]] [[ga:An Bíobla]] [[gd:Bìoball]] [[gl:Biblia]] [[ha:Baibûl]] [[he:תנ"ך]] [[ho:Baibel]] [[hr:Biblija]] [[ht:Bib]] [[hu:Biblia]] [[hy:Աստվածաշունչ]] [[hz:Ombeibela]] [[ia:Biblia]] [[id:Alkitab]] [[ig:Bible]] [[ilo:Biblia]] [[io:Biblo]] [[is:Biblían]] [[it:Bibbia]] [[ja:聖書]] [[ka:ბიბლია]] [[kg:Biblia]] [[ki:Biblia]] [[kj:Ombibeli]] [[kk:Таурат және Інжіл]] [[kl:Biibili]] [[ko:성서]] [[ku:Încîl]] [[kw:Bibel]] [[la:Biblia]] [[lad:Biblia]] [[lb:Bibel]] [[lg:Baibuli]] [[li:Biebel]] [[ln:Biblíya]] [[lt:Biblija]] [[lv:Bībele]] [[mg:Baiboly]] [[mk:Библија]] [[ml:ബൈബിള്‍]] [[mn:Библи Судар]] [[ms:Bible]] [[mt:Bibbja]] [[na:Bibel]] [[nds:Bibel]] [[nds-nl:Biebel]] [[ne:पवित्र बाइबल]] [[ng:Ombimbeli]] [[nl:Bijbel (christendom)]] [[nn:Bibelen]] [[no:Bibelen]] [[nrm:Bibl'ye]] [[ny:Baibulo]] [[om:Kitaaba]] [[pa:ਬਾਈਬਲ]] [[pap:Beibel]] [[pdc:Biwwel]] [[pl:Biblia]] [[pt:Bíblia]] [[qu:Dyuspa Simin Qillqa]] [[rn:Bibiliya]] [[ro:Biblia]] [[ru:Библия]] [[rw:Bibiliya]] [[scn:Bibbia cristiana]] [[sg:Bible]] [[sh:Biblija]] [[simple:Bible]] [[sk:Biblia]] [[sl:Sveto pismo]] [[sm:Ole Tusipala]] [[sn:Bhaibheri]] [[sq:Bibla]] [[sr:Свето Писмо]] [[st:Bibele]] [[su:Alkitab]] [[sv:Bibeln]] [[ta:விவிலியம்]] [[te:బైబిల్]] [[tg:Таврот ва Инҷил]] [[th:คัมภีร์ไบเบิล]] [[tk:Injil]] [[tl:Bibliya]] [[to:Tohitapu]] [[tpi:Baibel]] [[tr:Kitab-ı Mukaddes]] [[ts:Bibele]] [[tt:İzge yazu]] [[tw:Twere Kronkron]] [[ty:Bibilia]] [[uk:Біблія]] [[ur:بائبل]] [[uz:Muqaddas Kitob]] [[ve:Bivhili]] [[vi:Kinh Thánh]] [[wo:Biibël]] [[xh:IBhayibhile]] [[yi:תנ"ך]] [[yo:Bíbélì Mimọ]] [[zh:聖經]] [[zh-min-nan:Sèng-keng]] [[zu:IBhayibheli]] बाइबल 5013 17099 2006-03-07T09:36:32Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[बाइबिल]] फ़रिश्ता 5014 42170 2007-01-10T16:28:32Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[qu:Killki]] '''फ़रिश्ता''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Angel]], अरबी : मलाक, फ़ारसी : फ़रिश्तः ) एक परालौकिक हस्ती होती है, जिसे ईशदूत (देवदूत) कहा जा सकता है । [[इब्राहीमी धर्म]]ो ([[ईसाई धर्म]], [[इस्लाम धर्म]], [[यहूदी धर्म]]) में फ़रिश्ते को [[परमेश्वर]] का दूत समझा जाता है , जो ईश्वर की ख़िदमत करते हैं और इंसानों को ईश्वर का संदेश पहुँचाते हैं । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[ang:Engel]] [[ar:ملاك]] [[bg:Ангел (религия)]] [[br:Ael]] [[bs:Anđel]] [[ca:Àngel]] [[chr:ᎠᏂᏓᏪᎯ]] [[cs:Anděl]] [[da:Engel]] [[de:Engel]] [[en:Angel]] [[eo:Anĝelo]] [[es:Ángel]] [[et:Ingel]] [[fi:Enkeli]] [[fr:Ange]] [[gd:Aingeal]] [[he:מלאך]] [[hu:Angyal]] [[id:Malaikat]] [[it:Angelo]] [[ja:天使]] [[la:Angelus]] [[lt:Angelas]] [[ms:Malaikat]] [[nl:Engel]] [[no:Engel]] [[pl:Anioł]] [[pt:Anjo]] [[qu:Killki]] [[ro:Înger]] [[ru:Ангел]] [[simple:Angel]] [[sk:Anjel]] [[sq:Engjëlli]] [[sv:Ängel]] [[th:เทวดา]] [[tr:Melek]] [[uk:Ангел]] [[vi:Thiên sứ]] [[zh:天使]] [[zu:Ingelosi]] इब्राहीमी धर्म 5015 44591 2007-01-20T09:14:07Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[no:Abrahamittisk religion]] '''इब्राहीमी धर्म''' उन धर्मों को कहते हैं जो हज़रत इब्राहीम (इब्राहिम अथवा अब्राहम) के पूजित ईश्वर को मानते हैं । इनमें [[ईसाई धर्म]], [[इस्लाम धर्म]] और [[यहूदी धर्म]] शामिल हैं , और ये अपने आप को [[बाइबिल]] में वर्णित नबी इब्राहीम का वंशज मानते हैं । ये तीनों धर्म मध्य पूर्व के रेगिस्तान में पनपे थे और बिलकुल एकेश्वरवादी हैं । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:धर्म]] [[bg:Авраамически религии]] [[bs:Ibrahimske religije]] [[da:Abrahamitiske religioner]] [[de:Abrahamitische Religion]] [[en:Abrahamic religion]] [[eo:Abrahama religio]] [[es:Religión abrahámica]] [[et:Aabrahamlik religioon]] [[fa:دین‌های ابراهیمی]] [[fi:Abrahamilainen uskonto]] [[fr:Religion abrahamique]] [[hr:Abrahamske religije]] [[is:Abrahamísk trúarbrögð]] [[ja:アブラハムの宗教]] [[ko:아브라함 계통의 종교들]] [[nl:Abrahamitische religie]] [[nn:Abrahamittiske religionar]] [[no:Abrahamittisk religion]] [[pl:Religie abrahamowe]] [[pt:Religião abraâmica]] [[ru:Авраамические религии]] [[simple:Abrahamic religion]] [[sl:Abrahamska religija]] [[sr:Аврамске религије]] [[sv:Abrahamitisk religion]] [[tr:Semavî dinler]] [[vi:Các tôn giáo khởi nguồn từ Abraham]] [[zh:亞伯拉罕諸教]] कन्नड 5016 17110 2006-03-07T12:32:41Z Magicalsaumy 423 कन्नड का नाम बदलकर कन्नड़ भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[कन्नड़ भाषा]] गुजराती 5017 17112 2006-03-07T12:33:02Z Magicalsaumy 423 गुजराती का नाम बदलकर गुजराती भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[गुजराती भाषा]] डोगरी 5018 17114 2006-03-07T12:34:17Z Magicalsaumy 423 डोगरी का नाम बदलकर डोगरी भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[डोगरी भाषा]] तमिल 5019 26491 2006-09-10T04:28:18Z Amitprabhakar 683 तमिल एक मानवीय प्रजातीय मूल है, जिनका मुख्य निवास [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] तथा उत्तरी [[श्री लंका]] में है । तमिल समुदाय से जुङी चीजों को भी तमिल कहते हैं । जैसै, [[तमिळ भाषा]] तथा [[तमिलनाडू]] के वासियों को भी तमिल कहा जाता है । द्रविड़ भाषा परिवार 5020 17118 2006-03-07T12:35:22Z Magicalsaumy 423 द्रविड़ भाषा परिवार का नाम बदलकर द्रविड़ भाषा-परिवार कर दिया गया है #REDIRECT [[द्रविड़ भाषा-परिवार]] श्रेणी:नेपाल 5021 46368 2007-01-26T03:42:08Z Escarbot 542 robot Adding: [[qu:Categoría:Nepal]] [[Image:Flag of Nepal.svg|right|100px|नेपाल]] [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[ast:Categoría:Nepal]] [[be:Катэгорыя:Нэпал]] [[bg:Категория:Непал]] [[ca:Categoria:Nepal]] [[cs:Kategorie:Nepál]] [[da:Kategori:Nepal]] [[de:Kategorie:Nepal]] [[el:Κατηγορία:Νεπάλ]] [[en:Category:Nepal]] [[eo:Kategorio:Nepalo]] [[es:Categoría:Nepal]] [[et:Kategooria:Nepal]] [[eu:Kategoria:Nepal]] [[fi:Luokka:Nepal]] [[fr:Catégorie:Népal]] [[gl:Category:Nepal]] [[he:קטגוריה:נפאל]] [[id:Kategori:Nepal]] [[io:Category:Nepal]] [[is:Flokkur:Nepal]] [[it:Categoria:Nepal]] [[ja:Category:ネパール]] [[ko:분류:네팔]] [[lb:Category:Nepal]] [[lt:Kategorija:Nepalas]] [[lv:Kategorija:Nepāla]] [[mr:Category:नेपाळ]] [[ne:Category:नेपाल]] [[nl:Categorie:Nepal]] [[nn:Kategori:Nepal]] [[no:Kategori:Nepal]] [[oc:Categoria:Nepal]] [[os:Категори:Непал]] [[pl:Kategoria:Nepal]] [[pt:Categoria:Nepal]] [[qu:Categoría:Nepal]] [[rmy:Shopni:नेपाल]] [[ro:Categorie:Nepal]] [[ru:Категория:Непал]] [[simple:Category:Nepal]] [[sk:Kategória:Nepál]] [[sl:Kategorija:Nepal]] [[sr:Категорија:Непал]] [[sv:Kategori:Nepal]] [[ta:பகுப்பு:நேபாளம்]] [[zh:Category:尼泊爾]] पंजाबी 5022 17125 2006-03-07T12:52:13Z Magicalsaumy 423 पंजाबी का नाम बदलकर पंजाबी भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[पंजाबी भाषा]] बिहारी 5023 37056 2006-12-01T18:42:23Z Mitul0520 211 {{बहुविकल्पी शब्द}} * [[बिहारी भाषा]]: [[भारत]] के [[बिहार]] प्रांत मे बोली जाने वाली [[भाषा]] * [[बिहारी (साहित्यकार)]] : [[हिंदी]] के प्रमुख [[साहित्यकार]] मराठी 5024 17130 2006-03-07T12:55:09Z Magicalsaumy 423 मराठी का नाम बदलकर मराठी भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[मराठी भाषा]] हिन्दुस्तानी 5025 17132 2006-03-07T12:55:29Z Magicalsaumy 423 हिन्दुस्तानी का नाम बदलकर हिन्दुस्तानी भाषा कर दिया गया है #REDIRECT [[हिन्दुस्तानी भाषा]] तेलुगू भाषा 5026 39498 2006-12-23T01:21:30Z Escarbot 542 robot Adding: [[el:Τελούγκου γλώσσα]], [[no:Telugu]] '''तेलुगू भाषा''' [[भारत]] के [[आंध्र प्रदेश]] राज्य की मुख्य- और राजभाषा है । ये [[द्रविड़ भाषा-परिवार]] के अंदर आती है । {{substub}} [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[ast:Telugu]] [[br:Skritur telougouek]] [[ca:Telugu]] [[da:Telugu]] [[de:Telugu]] [[el:Τελούγκου γλώσσα]] [[en:Telugu language]] [[eo:Telugua lingvo]] [[es:Idioma telugú]] [[fi:Telugu]] [[fr:Télougou]] [[gl:Lingua telugúa]] [[id:Bahasa Telugu]] [[it:Lingua telugu]] [[ja:テルグ語]] [[ka:ტელუგუ (ენა)]] [[ko:텔루구어]] [[ms:Bahasa Telugu]] [[nl:Telugu]] [[nn:Telugu]] [[no:Telugu]] [[pl:Język telugu]] [[pt:Língua telugu]] [[ru:Телугу (язык)]] [[sh:Telugu jezik]] [[simple:Telugu]] [[sr:Телугу језик]] [[sv:Telugu]] [[ta:தெலுங்கு]] [[te:తెలుగు]] [[th:ภาษาเตลูกู]] [[zh:泰卢固语]] कन्नड़ 5027 17134 2006-03-07T12:58:59Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[कन्नड़ भाषा]] श्रेणी:आंध्र प्रदेश 5028 38261 2006-12-14T20:30:49Z Escarbot 542 robot Adding: [[cs:Kategorie:Ándhrapradéš]] ---- [[cs:Kategorie:Ándhrapradéš]] [[en:Category:Andhra Pradesh]] [[fr:Catégorie:Andhra Pradesh]] [[ko:분류:안드라프라데시 주]] [[mr:Category:आंध्र प्रदेश]] [[sv:Kategori:Andhra Pradesh]] [[ta:பகுப்பு:ஆந்திரப் பிரதேசம்]] नेपाली 5029 24232 2006-08-05T05:08:55Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[नेपाल भाषा]] फ़्रांसिसी 5030 17139 2006-03-07T13:04:06Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़्रांसिसी भाषा]] जर्मन 5031 17140 2006-03-07T13:04:36Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[जर्मन भाषा]] रूसी 5032 17141 2006-03-07T13:05:08Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[रूसी भाषा]] पुर्तगाली 5033 17142 2006-03-07T13:05:39Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[पुर्तगाली भाषा]] फ़्रांसिसी भाषा 5034 45847 2007-01-24T18:55:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nah:Franztlahtōlli]] '''फ़्रांसिसी भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:French language]] ''फ़्रॅन्च'', फ़्रांसिसी : français ''फ़्राँसे'') एक विख्यात यूरोपीय भाषा है । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की [[रोमांस भाषाएँ|रोमांस भाषाओं]] के अंदर आती है । इसकी उत्पत्ति [[लैटिन]] भाषा से हुई है । ये कई देशों की मुख्य- और/या राजभाषा है, जैसे [[फ़्रांस]], [[स्विट्ज़रलैंड]], [[कनाडा]], कई अफ़्रीकी देश, [[बेल्जियम]], आदि । ये [[रोमन लिपि]] में कुछ अतिरिक्त चिन्हों के साथ लिखी जाती है । सारे [[यूरोप]] में इसे प्यार और उच्च साहित्य की भाषा माना जाता है । [[image:Map-Francophone World.png|thumb|right|250px|'''La langue française dans le monde''' '''''Légende:''''' <br />Bleu foncé: langue maternelle ;<br /> Bleu: langue administrative ;<br /> Bleu clair: langue de culture ;<br /> vert: minorités francophones.]] ==ध्वनियाँ== फ़्रांसिसी में कई ऐसी ध्वनियाँ हैं जो अंग्रेज़ी या हिन्दी में नहीं होतीं, और इसलिये इनको देवनागरी लिपि में नहीं लिखा जा सकता । ==उच्चारण== लिखी हुई फ़्रांसिसी में अगर शब्द के अंत में अगर ये व्यंजन आते हैं : s, t, f, c, q, (r), x, p, n, m, तो साधारणतया इनका उच्चारण नहीं होता । इसलिये अगर स्पेलिंग है français, तो उसका उच्चारण होगा ''फ़्राँसे'', न कि ''फ़्रान्सेस्'' । "न" और "म" स्वरों को नासिक्य बना सकते हैं । अन्य व्यंजन जब शब्द के अंत में आते हैं तो ज़्यादातर उनका उच्चारण होता है । पर अगर कोई फ़्रांसिसी के अपने उच्चारण नियमों को अच्छी तरह समझ जाये तो वो मान जायेगा कि इसमें [[अंग्रेज़ी]] से बेहतर नियमबद्धता है । {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[af:Franse taal]] [[als:Französische Sprache]] [[am:ፈረንሳይኛ]] [[an:Idioma franzés]] [[ang:Frencisc sprǣc]] [[ar:لغة فرنسية]] [[ast:Francés]] [[be:Француская мова]] [[bg:Френски език]] [[bm:Faransikan]] [[bn:ফরাসি ভাষা]] [[br:Galleg]] [[bs:Francuski jezik]] [[ca:Francès]] [[cr:ᐅᐱᔥᑎᑯᔮᐅᐊᔨᒧᐎᓐ]] [[cs:Francouzština]] [[cu:Франкїискъ ѩзыкъ]] [[cv:Франци чĕлхи]] [[cy:Ffrangeg]] [[da:Fransk]] [[de:Französische Sprache]] [[el:Γαλλική γλώσσα]] [[en:French language]] [[eo:Franca lingvo]] [[es:Idioma francés]] [[et:Prantsuse keel]] [[eu:Frantses]] [[fa:زبان فرانسوی]] [[fi:Ranskan kieli]] [[fr:Français]] [[frp:Francês]] [[fy:Frânsk]] [[ga:Fraincis]] [[gd:Fraingis]] [[gl:Lingua francesa]] [[he:צרפתית]] [[hr:Francuski jezik]] [[hsb:Francošćina]] [[ht:Lang franse]] [[hu:Francia nyelv]] [[hy:Ֆրանսերեն]] [[ia:Lingua francese]] [[id:Bahasa Perancis]] [[ilo:Pagsasao a Frances]] [[io:Franciana linguo]] [[is:Franska]] [[it:Lingua francese]] [[iu:ᐅᐃᕖᑎᑐᑦ]] [[ja:フランス語]] [[jbo:fasybau]] [[ka:ფრანგული ენა]] [[kg:Kifalanse]] [[ko:프랑스어]] [[ku:Zimanê fransî]] [[kw:Frynkek]] [[la:Lingua Francogallica]] [[lb:Franséisch]] [[li:Frans]] [[ln:Falansé]] [[lt:Prancūzų kalba]] [[lv:Franču valoda]] [[mg:Fiteny frantsay]] [[mk:Француски јазик]] [[ms:Bahasa Perancis]] [[nah:Franztlahtōlli]] [[nds:Franzöösche Spraak]] [[nds-nl:Frans]] [[nl:Frans]] [[nn:Fransk språk]] [[no:Fransk språk]] [[nrm:Fraunceis]] [[oc:Francés]] [[os:Францусаг æвзаг]] [[pl:Język francuski]] [[pt:Língua francesa]] [[qu:Fransiya simi]] [[rm:Lingua franzosa]] [[ro:Limba franceză]] [[ru:Французский язык]] [[sc:Limba frantzesa]] [[scn:Lingua francisa]] [[sco:French leid]] [[se:Fránskkagiella]] [[sh:Francuski jezik]] [[simple:French language]] [[sk:Francúzština]] [[sl:Francoščina]] [[sq:Gjuha frënge]] [[sr:Француски језик]] [[sv:Franska]] [[sw:Kifaransa]] [[ta:பிரெஞ்சு மொழி]] [[tg:Забони фаронсавӣ]] [[th:ภาษาฝรั่งเศส]] [[tl:Wikang Pranses]] [[tr:Fransızca]] [[ty:Reo farāni]] [[ug:فرانسۇز تىل]] [[uk:Французька мова]] [[vi:Tiếng Pháp]] [[wa:Francès]] [[wuu:法文]] [[zh:法语]] [[zh-min-nan:Hoat-gí]] [[zh-yue:法語]] [[zu:SiFulentshi]] फ्रांसिसी 5035 17151 2006-03-07T13:34:11Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़्रांसिसी भाषा]] फ़्रेंच 5036 17152 2006-03-07T13:34:52Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़्रांसिसी भाषा]] फ्रेंच 5037 17153 2006-03-07T13:35:37Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[फ़्रांसिसी भाषा]] जर्मन भाषा 5038 25452 2006-08-27T18:54:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[tet:Lia-alemaun]], [[zu:IsiJalimani]] '''जर्मन भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:German language]], जर्मन : Deutsch ''दॉइच'') [[यूरोप]] की एक मुख्य भाषा है । ये [[जर्मनी]], [[स्विट्ज़रलैंड]] और [[ऑस्ट्रिया]] की मुख्य- और राजभाषा है । ये [[रोमन लिपि]] में लिखी जाती है (अतिरिक्त चिन्हों के साथ) । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] में [[जर्मनिक भाषाएँ|जर्मनिक शाखा]] में आती है । अंग्रेज़ी से इसका करीबी रिश्ता है । लेकिन रोमन लिपि के अक्षरों का इसकी ध्वनियों के साथ मेल अंग्रेज़ी के मुक़ाबले कहीं बेहतर है । आधुनिक मानकीकृत जर्मन को उच्च जर्मन कहते हैं । {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] [[af:Duits (taal)]] [[als:Deutsche Sprache]] [[ang:Þēodisc sprǣc]] [[ar:لغة ألمانية]] [[ast:Alemán]] [[be:Нямецкая мова]] [[br:Alamaneg]] [[bs:Njemački jezik]] [[ca:Alemany]] [[cs:Němčina]] [[cv:Нимĕç чĕлхи]] [[cy:Almaeneg]] [[da:Tysk (sprog)]] [[de:Deutsche Sprache]] [[el:Γερμανική γλώσσα]] [[en:German language]] [[eo:Germana lingvo]] [[es:Idioma alemán]] [[et:Saksa keel]] [[eu:Alemaniera]] [[fa:زبان آلمانی]] [[fi:Saksan kieli]] [[fo:Týskt mál]] [[fr:Allemand]] [[fur:Lenghe todescje]] [[ga:Gearmáinis]] [[gd:Gearmailtis]] [[gl:Lingua alemá]] [[he:גרמנית]] [[hr:Njemački jezik]] [[hu:Német nyelv]] [[hy:Գերմաներեն]] [[ia:Lingua german]] [[id:Bahasa Jerman]] [[ilo:Pagsasao nga Aleman]] [[io:Germaniana linguo]] [[is:Þýska]] [[it:Lingua tedesca]] [[ja:ドイツ語]] [[jbo:dotybau]] [[ko:독일어]] [[kw:Almaynek]] [[la:Lingua Theodisca]] [[lb:Däitsch]] [[li:Duits]] [[ln:Lialémani]] [[lt:Vokiečių kalba]] [[lv:Vācu valoda]] [[mk:Германски јазик]] [[ms:Bahasa Jerman]] [[nds:Düütsche Spraak]] [[nds-nl:Duuts]] [[nl:Duits]] [[nn:Tysk språk]] [[no:Tysk språk]] [[oc:Alemand]] [[pdc:Modern Hochdeitsch]] [[pl:Język niemiecki]] [[pt:Língua alemã]] [[rm:Lingua tudestga]] [[ro:Limba germană]] [[ru:Немецкий язык]] [[scn:Lingua tudisca]] [[se:Duiskkagiella]] [[sh:Nemački jezik]] [[simple:German language]] [[sk:Nemčina]] [[sl:Nemščina]] [[sq:Gjuha Gjermane]] [[sr:Немачки језик]] [[sv:Tyska]] [[tet:Lia-alemaun]] [[th:ภาษาเยอรมัน]] [[tl:Wikang Aleman]] [[tr:Almanca]] [[tt:Alman tele]] [[ug:نېمىس تىلى]] [[vi:Tiếng Đức]] [[zh:德语]] [[zh-min-nan:Tek-gí]] [[zu:IsiJalimani]] रूसी भाषा 5039 42518 2007-01-12T05:28:48Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[cu:Рѹсьскъ ѩзыкъ]] '''रूसी भाषा''' (Русский язык) (अंग्रेज़ी : [[:en:Russian language]] ''रशियन''; रूसी : ''रुस्की'') [[रूस]] की मुख्य और राजभाषा है । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की [[स्लाव भाषाएँ|स्लाव शाखा]] में आती है । इसकी अपनी अलग लिपि होती है : [[सिरिलिक लिपि]] । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] {{सबस्टब}} [[af:Russies]] [[an:Idioma ruso]] [[ang:Russisc sprǣc]] [[ar:لغة روسية]] [[ast:Rusu]] [[av:ГIурус мацI]] [[be:Руская мова]] [[bg:Руски език]] [[bs:Ruski jezik]] [[ca:Rus]] [[cs:Ruština]] [[cu:Рѹсьскъ ѩзыкъ]] [[cv:Вырăс чĕлхи]] [[cy:Rwsieg]] [[da:Russisk (sprog)]] [[de:Russische Sprache]] [[el:Ρωσική γλώσσα]] [[en:Russian language]] [[eo:Rusa lingvo]] [[es:Idioma ruso]] [[et:Vene keel]] [[eu:Errusiera]] [[fa:زبان روسی]] [[fi:Venäjän kieli]] [[fr:Russe]] [[frp:Russo]] [[ga:Rúisis]] [[gd:Ruiseis]] [[gl:Lingua rusa]] [[got:𐍂𐌿𐍃𐌰𐍂𐌰𐌶𐌳𐌰]] [[he:רוסית]] [[hr:Ruski jezik]] [[hsb:Rušćina]] [[hu:Orosz nyelv]] [[hy:Ռուսերեն]] [[id:Bahasa Rusia]] [[io:Rusiana linguo]] [[it:Lingua russa]] [[ja:ロシア語]] [[ka:რუსული ენა]] [[kk:Орыс тілі]] [[ko:러시아어]] [[ku:Zimanê rûsî]] [[kw:Russek]] [[la:Lingua Russica]] [[lb:Russesch]] [[li:Rössisch]] [[lij:Lengua russa]] [[lt:Rusų kalba]] [[lv:Krievu valoda]] [[mk:Руски јазик]] [[mn:Орос хэл]] [[mo:Лимба русэ]] [[ms:Bahasa Rusia]] [[nds:Russ'sche Spraak]] [[nds-nl:Russisch]] [[nl:Russisch]] [[nn:Russisk språk]] [[no:Russisk språk]] [[nrm:Russe]] [[oc:Rus]] [[os:Уырыссаг æвзаг]] [[pl:Język rosyjski]] [[pt:Língua russa]] [[ro:Limba rusă]] [[ru:Русский язык]] [[se:Ruoššagiella]] [[sh:Ruski jezik]] [[simple:Russian language]] [[sk:Ruština]] [[sl:Ruščina]] [[sr:Руски језик]] [[sv:Ryska]] [[ta:ரஷ்ய மொழி]] [[tg:Забони Русӣ]] [[th:ภาษารัสเซีย]] [[tk:Rusça]] [[tr:Rusça]] [[tt:Urıs tele]] [[ug:رۇس تىلى]] [[uk:Російська мова]] [[uz:Rus tili]] [[vi:Tiếng Nga]] [[yi:רוסיש]] [[zh:俄语]] [[zu:IsiRashiya]] पुर्तगाली भाषा 5040 40777 2007-01-01T21:24:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: an, be, qu, zu Modifying: hy '''पुर्तगाली भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Portuguese language]] ''पॉर्चुगीज़''; पुर्तगाली : ''पोर्तुगेस'') एक यूरोपीय भाषा है । ये मूल रूप से [[पुर्तगाल]] देश की भाषा है जो इसके कई पूर्वी उपनिवेशों में भी बहुमत भाषा है, जैसे [[ब्राज़ील]] । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की [[रोमांस भाषाएँ|रोमांस शाखा]] में आती है । इसकी लिपि [[रोमन लिपि]] है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] {{सबस्टब}} [[af:Portugees]] [[an:Idioma portugués]] [[ar:لغة برتغالية]] [[ast:Portugués]] [[bat-smg:Portugalū kalba]] [[be:Партугальская мова]] [[bg:Португалски език]] [[br:Portugaleg]] [[ca:Portuguès]] [[cs:Portugalština]] [[cy:Portiwgaleg]] [[da:Portugisisk (sprog)]] [[de:Portugiesische Sprache]] [[el:Πορτογαλική γλώσσα]] [[en:Portuguese language]] [[eo:Portugala lingvo]] [[es:Idioma portugués]] [[et:Portugali keel]] [[eu:Portugalera]] [[fa:ادبیات پرتغال]] [[fi:Portugalin kieli]] [[fr:Portugais]] [[gl:Lingua portuguesa]] [[he:פורטוגזית]] [[hr:Portugalski jezik]] [[hu:Portugál nyelv]] [[hy:Պորտուգալերեն]] [[ia:Lingua portugese]] [[id:Bahasa Portugis]] [[is:Portúgalska]] [[it:Lingua portoghese]] [[ja:ポルトガル語]] [[ka:პორტუგალიური ენა]] [[ko:포르투갈어]] [[kw:Portyngalek]] [[la:Lingua Lusitana]] [[li:Portugees]] [[lt:Portugalų kalba]] [[lv:Portugāļu valoda]] [[mk:Португалски јазик]] [[ms:Bahasa Portugis]] [[nds:Portugeesche Spraak]] [[nds-nl:Portugees]] [[nl:Portugees]] [[nn:Portugisisk språk]] [[no:Portugisisk språk]] [[oc:Portugués]] [[pl:Język portugalski]] [[pt:Língua portuguesa]] [[qu:Purtuyis simi]] [[rm:Lingua portugaisa]] [[ro:Limba portugheză]] [[ru:Португальский язык]] [[sh:Portugalski jezik]] [[simple:Portuguese language]] [[sk:Portugalčina]] [[sl:Portugalščina]] [[sq:Gjuha Portugeze]] [[sr:Португалски језик]] [[sv:Portugisiska]] [[sw:Kireno]] [[tet:Lia-portugés]] [[th:ภาษาโปรตุเกส]] [[tr:Portekizce]] [[ug:پورتۇگال تىلى]] [[uk:Португальська мова]] [[vi:Tiếng Bồ Đào Nha]] [[zh:葡萄牙語]] [[zh-min-nan:Portugal-gú]] [[zu:IsiPutukezi]] चीनी भाषा 5041 40787 2007-01-01T22:11:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ca, da, eml, es, fa, hsb, ia, pt, ro, ru, simple, th, tr, vi Removing: fr Modifying: de, en, he, id, ja, pl, sv, zh [[Image:Shodo.jpg|thumb|right|200px|चीनी भाषा के अक्षर]] '''चीनी भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Chinese language]] ''चाइनीज़'', चीनी : ''हुआ-यू'' अथवा .शोंग-वॅन) [[चीन]] देश की मुख्य और राजभाषा है । ये [[चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार]] में आती है और असल में कई भाषाओं और बोलियों का समूह है । मानकीकृत चीनी असल में मन्दारिन भाषा है । इसमें एकाक्षरी शब्द या शब्द भाग ही होते हैं, और ये चित्र-लिपि में लिखी जाती है : परम्परागत [[चीनी लिपि]] और सरलीकृत [[चीनी लिपि]] । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] {{सबस्टब}} [[bg:Мандарин]] [[ca:Mandarí]] [[da:Mandarin (sprog)]] [[de:Nordchinesische Dialekte]] [[eml:Cinês mandarèin]] [[en:Mandarin (linguistics)]] [[es:Chino mandarín]] [[fa:ماندارین استاندارد]] [[he:מנדרינית]] [[hsb:Chinšćina]] [[hu:Mandarin nyelv]] [[ia:Lingua chinese mandarin]] [[id:Bahasa Mandarin]] [[it:Lingua cinese mandarino]] [[ja:中国官話]] [[la:Lingua Sinensis Mandarinica]] [[ms:Bahasa Mandarin Baku]] [[nl:Mandarijn (taal)]] [[pl:Języki mandaryńskie]] [[pt:Mandarim (dialeto)]] [[ro:Limba mandarină]] [[ru:Северные диалекты китайского языка]] [[simple:Mandarin language]] [[sv:Mandarin (språk)]] [[th:ภาษาจีนกลาง]] [[tr:Mandarin]] [[vi:Quan thoại]] [[zh:官话]] भाषा परिवार 5042 17174 2006-03-08T08:49:00Z Magicalsaumy 423 भाषा परिवार का नाम बदलकर भाषा-परिवार कर दिया गया है #REDIRECT [[भाषा-परिवार]] श्रेणी:स्वास्थ्य 5043 17178 2006-03-08T19:45:55Z 202.68.145.230 ---- श्रेणी:रोमन धर्म 5044 17262 2006-03-09T11:04:50Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:यूनानी धर्म 5045 17263 2006-03-09T11:05:07Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] श्रेणी:नदियाँ 5046 30271 2006-10-11T15:37:11Z Mitul0520 211 merged with category नदी ज़्यूस 5047 44946 2007-01-22T19:44:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:झ्यूस]] '''ज़्यूस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Zeus]], यूनानी : ''द्ज़ेउस'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) के सर्वोच्च देवता थे । वो सभी देवताओं के राजा थे । भाषाविद् मानते हैं कि ज़्यूस का नाम आदिम-हिन्द-यूरोपीय (आदिम आर्य) लोगों के प्रमुख देवता ''द्येउस'' के नाम का रूपन्तरण है -- जो देवता ''द्यौस्'' के नाम से [[ऋग्वेद]] में सभी देवताओं के पिता माने गये हैं । देवराज ज़्यूस की पत्नी [[हीरा]] थीं । ज़्यूस बादल, कड़कती बिजली और वज्र के देवता थे । वो [[इन्द्र]] की तरह वज्र लियी रहते थे । उनके लिये प्राचीन [[यूनान]] (ग्रीस) में कई ख़ूबसूरत मंदिर थे , जहाँ उनके नाम पर पशुबलि चढ़ाई जाती थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[जुपिटर]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[als:Zeus]] [[ar:زيوس]] [[ast:Zeus]] [[bar:Zeus]] [[bg:Зевс]] [[bn:জিউস]] [[bs:Zeus]] [[ca:Zeus]] [[cs:Zeus]] [[cy:Iau (duw)]] [[da:Zeus]] [[de:Zeus]] [[el:Δίας (μυθολογία)]] [[en:Zeus]] [[eo:Zeŭso]] [[es:Zeus]] [[et:Zeus]] [[eu:Zeus]] [[fa:زئوس]] [[fi:Zeus]] [[fr:Zeus]] [[gl:Zeus]] [[he:זאוס]] [[hr:Zeus]] [[hu:Zeusz]] [[id:Zeus (mitologi)]] [[it:Zeus]] [[ja:ゼウス]] [[ka:ზევსი]] [[ko:제우스]] [[la:Zeus]] [[lb:Zeus]] [[lt:Dzeusas]] [[lv:Zevs]] [[mk:Зевс]] [[mr:झ्यूस]] [[nds:Zeus]] [[nl:Zeus]] [[nn:Zevs]] [[no:Zevs]] [[pl:Zeus]] [[pt:Zeus]] [[ro:Zeus]] [[ru:Зевс]] [[sh:Zeus]] [[simple:Zeus]] [[sk:Zeus]] [[sl:Zevs]] [[sr:Зевс]] [[sv:Zeus]] [[tl:Zeus]] [[tr:Zeus]] [[uk:Зевс]] [[vi:Zeus]] [[yi:זעאוס]] [[zh:宙斯]] डायोनाइसस 5048 45621 2007-01-24T03:29:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[lv:Dionīss]] '''डायोनाइसस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Dionysus]], यूनानी : ''दियोनूसोस्'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) के एक प्रमुख देवता थे । वो मदिरा (शराब) और मौज-मस्ती के देवता थे । उनकी पूजा मंदिरों में [[लिंग]] द्वारा होती थी । उनको पशुबलि और अंगूरी [[शराब]] चढ़ाई जाती थी । उनके समतुल्य देवता प्राचीन [[रोमन धर्म]] में [[बैक्कस]] थे । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bg:Дионис]] [[bs:Dionis]] [[ca:Dionís]] [[cs:Dionýsos]] [[da:Dionysos]] [[de:Dionysos]] [[el:Διόνυσος]] [[en:Dionysus]] [[eo:Dionizo]] [[es:Dioniso]] [[fi:Dionysos]] [[fr:Dionysos]] [[gl:Dionisio]] [[he:דיוניסוס]] [[hr:Dioniz]] [[hu:Dionüszosz]] [[id:Dionysus]] [[it:Dioniso]] [[ja:ディオニュソス]] [[ka:დიონისე]] [[ko:디오니소스]] [[lb:Dionysos]] [[lt:Dionisas]] [[lv:Dionīss]] [[nl:Dionysus]] [[nn:Dionysos]] [[no:Dionysos]] [[pl:Dionizos]] [[pt:Dionísio]] [[ro:Dionis]] [[ru:Дионис]] [[simple:Dionysus]] [[sk:Dionýzos]] [[sr:Дионис]] [[sv:Dionysos]] [[tr:Dionysos]] [[uk:Діоніс]] [[wa:Diyonizosse]] [[zh:狄俄尼索斯]] अपोलो 5049 43674 2007-01-16T13:52:54Z Escarbot 542 robot Adding: [[ru-sib:Аполлон]] '''अपोलो''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Apollo]]; यूनानी : ''Aπollων अप्पोलोन'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) और प्राचीन [[रोमन धर्म]] के सर्वोच्च देवताओं में से एक थे । उनके लिये प्राचीन [[यूनान]] (ग्रीस) और [[इटली]] में कई ख़ूबसूरत मंदिर थे , जहाँ उनके नाम पर पशुबलि चढ़ाई जाती थे । वो प्रकाश, कविता, नृत्य, संगीत, चिकित्सा, भविष्यवाणी और खेल के देवता थे । वो आदर्श पुरुष-सौन्दर्य और यौवन का प्रतिनिधित्व करते थे । मूर्तियों में उनके अत्यधिक ख़ूबसूरत (नग्न) युवा के समान दिखाया जाता था । उनके कई पुरुष-प्रेमी (यूनानी मिथकों के अनुसार) भी थे । वो ख़ास तौर पर व्यायामशाला में युवाओं के इष्टदेव थे और [[डेल्फ़ी की देववाणी]] उन्हीं को समर्पित थी । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:أبولو (إله إغريقي)]] [[bg:Аполон]] [[bn:আপোল্লো]] [[bs:Apolon]] [[ca:Apol·lo]] [[cs:Apollón]] [[da:Apollon]] [[de:Apollon]] [[el:Απόλλων]] [[en:Apollo]] [[eo:Apolono]] [[es:Apolo]] [[et:Apollon]] [[fa:آپولو (اساطیر یونان)]] [[fi:Apollon]] [[fr:Apollon]] [[gl:Apolo]] [[he:אפולו]] [[hr:Apolon]] [[hu:Apollón]] [[id:Apollo (mitologi)]] [[it:Apollo (divinità)]] [[ja:アポロン]] [[ka:აპოლონი]] [[ko:아폴론]] [[kw:Appolyn]] [[la:Apollo]] [[lt:Apolonas]] [[lv:Apollons]] [[mk:Аполон]] [[nds:Apollon]] [[nl:Apollo (god)]] [[nn:Apollon]] [[no:Apollon]] [[pl:Apollo (mitologia)]] [[pt:Apolo]] [[ro:Apollo (mitologie)]] [[ru:Аполлон]] [[ru-sib:Аполлон]] [[simple:Apollo]] [[sk:Apolón]] [[sl:Apolon]] [[sr:Аполон]] [[sv:Apollon]] [[tr:Apollon]] [[uk:Аполлон]] [[ur:اپالو]] [[vi:Apollo (thần thoại)]] [[zh:阿波罗]] [[zh-yue:阿波羅]] हीरा (देवी) 5050 40526 2006-12-31T03:11:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Hera]] '''हीरा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Hera|Hera]], यूनानी : ''हैरा'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) के सर्वोच्च देवता [[ज़्यूस]] की पत्नी थीं । वो सभी देवताओं की रानी थीं । वो [[शादी]] और महिलाओं की देवी थीं । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवी थीं [[जूनो]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:هيرا]] [[bg:Хера]] [[bs:Hera]] [[ca:Hera]] [[cs:Héra]] [[da:Hera]] [[de:Hera]] [[el:Ήρα (μυθολογία)]] [[en:Hera]] [[eo:Hera]] [[es:Hera]] [[et:Hera]] [[eu:Hera]] [[fa:هرا (همسر زئوس)]] [[fi:Hera (mytologia)]] [[fr:Héra]] [[gl:Hera]] [[he:הרה]] [[hr:Hera]] [[hu:Héra]] [[id:Hera]] [[it:Era (mitologia)]] [[ja:ヘラ]] [[ko:헤라]] [[la:Hera]] [[lb:Hera]] [[lt:Hera]] [[lv:Hēra]] [[nl:Hera]] [[no:Hera]] [[pl:Hera]] [[pt:Hera]] [[ro:Hera]] [[ru:Гера (мифология)]] [[simple:Hera]] [[sk:Héra]] [[sl:Hera]] [[sr:Хера]] [[sv:Hera]] [[tr:Hera]] [[uk:Гера]] [[vi:Hera (thần thoại)]] [[zh:赫拉]] एरीस 5051 39994 2006-12-28T02:13:13Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ceb:Arès]] एरीस (अंग्रेज़ी : [[:en:Ares]], यूनानी : ''आरैस'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो युद्ध के देवता थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[मार्स]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:آرس]] [[bg:Арес]] [[bn:অ্যারিস]] [[bs:Ares]] [[ca:Ares]] [[ceb:Arès]] [[cs:Áres]] [[da:Ares]] [[de:Ares]] [[el:Άρης (μυθολογία)]] [[en:Ares]] [[eo:Areso]] [[es:Ares]] [[fi:Ares]] [[fr:Arès]] [[gl:Ares (deus)]] [[he:ארס (מיתולוגיה)]] [[hr:Ares]] [[hu:Arész]] [[ia:Ares]] [[is:Ares]] [[it:Ares]] [[ja:アレス]] [[ka:არესი]] [[ko:아레스]] [[lb:Ares (Mythologie)]] [[lt:Arėjas]] [[lv:Arejs]] [[mk:Арес]] [[nds:Ares]] [[nl:Ares (mythologie)]] [[no:Ares]] [[pl:Ares]] [[pt:Ares]] [[ro:Ares]] [[ru:Арес]] [[simple:Ares]] [[sk:Ares (boh)]] [[sl:Ares]] [[sr:Ареј]] [[sv:Ares]] [[tr:Ares]] [[uk:Арес]] [[zh:阿瑞斯]] हरमीस 5052 46478 2007-01-26T16:45:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Hermes (Mythologie)]] ''हरमीस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Hermes]], यूनानी : ''हेर्मैस '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो यात्री, विज्ञान और खोज, चरवाहों, साहित्य, कविता, भाषण, बुद्धि और चालाकी के देवता थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[मरक्युरी]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bg:Хермес]] [[bs:Hermes]] [[ca:Hermes]] [[cs:Hermés]] [[da:Hermes]] [[de:Hermes (Mythologie)]] [[el:Ερμής (μυθολογία)]] [[en:Hermes]] [[eo:Hermeso]] [[es:Hermes]] [[et:Hermes]] [[fa:هرمس]] [[fi:Hermes]] [[fr:Hermès]] [[gl:Hermes]] [[he:הרמס]] [[hr:Hermes]] [[hu:Hermész]] [[id:Hermes]] [[it:Ermes]] [[ja:ヘルメス]] [[ko:헤르메스]] [[lb:Hermes]] [[lt:Hermis]] [[lv:Hermejs]] [[mk:Хермес]] [[nds:Hermes (Mythologie)]] [[nl:Hermes (mythologie)]] [[no:Hermes]] [[pl:Hermes]] [[pt:Hermes]] [[ro:Hermes]] [[ru:Гермес]] [[simple:Hermes]] [[sk:Hermes (boh)]] [[sr:Хермес]] [[sv:Hermes]] [[tr:Hermes]] [[uk:Гермес]] [[zh:赫耳墨斯]] हेडीस 5053 38195 2006-12-14T02:39:48Z Escarbot 542 robot Adding: [[bar:Hades]] '''हेडीस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Hades]], यूनानी : ''हादैस '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो मृत्यु और यमलोक के देवता थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[प्लूटो]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bar:Hades]] [[bg:Хадес]] [[ca:Hades]] [[cs:Hádés]] [[da:Hades]] [[de:Hades]] [[el:Άδης]] [[en:Hades]] [[eo:Hadeso]] [[es:Hades]] [[et:Hades]] [[eu:Hades]] [[fi:Haades]] [[fr:Hadès]] [[he:האדס]] [[hr:Had (podzemni svijet)]] [[hu:Hadész]] [[id:Hades]] [[it:Ade]] [[ja:ハデス]] [[ka:ჰადესი]] [[ko:하데스]] [[lb:Hades]] [[lt:Hadas]] [[lv:Aīds]] [[nds:Hades (Gott)]] [[nl:Hades]] [[no:Hades]] [[pl:Hades]] [[pt:Hades]] [[ro:Hades]] [[ru:Аид]] [[sh:Had]] [[simple:Hades]] [[sk:Hádes]] [[sl:Had]] [[sr:Хад]] [[sv:Hades]] [[tr:Hades]] [[uk:Аїд]] [[zh:哈底斯]] क्रोनोस 5054 40791 2007-01-01T23:00:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Kron]], [[ko:크로노스]] '''क्रोनोस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Cronos]], यूनानी : '' क्रोनोस'') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो खेती-बाड़ी के देवता थे और [[ज़्यूस]] आदि के पिता भी । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[सैटर्न]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ast:Cronos]] [[bg:Хронос]] [[bs:Kron]] [[ca:Cronos]] [[cs:Kronos]] [[da:Kronos]] [[de:Kronos]] [[el:Κρόνος (μυθολογία)]] [[en:Cronus]] [[eo:Krono (dio)]] [[es:Crono]] [[eu:Kronos]] [[fi:Kronos]] [[fr:Cronos]] [[he:כרונוס]] [[it:Crono]] [[ja:クロノス]] [[ko:크로노스]] [[lt:Kronas]] [[nl:Kronos]] [[nn:Kronos]] [[no:Kronos]] [[pl:Kronos]] [[pt:Cronos]] [[ru:Кронос]] [[simple:Kronos]] [[sl:Kronos]] [[sr:Хрон]] [[sv:Kronos]] [[tr:Kronos]] [[uk:Хронос]] [[zh:克洛诺斯]] ईरोस 5055 40268 2006-12-29T03:54:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Eros]], [[ia:Eros]] '''ईरोस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Eros (mythology)]], यूनानी : ''एरोस '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो प्यार, कामना, वासना और संभोग के देवता थे । कुछ इतिहासकारों के मुताबिक वो पुरुष-पुरुष प्रेम का ख़ास तौर पर प्रतिनिधित्व करते थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[क्यूपिड]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:ايروس]] [[bg:Ерос]] [[bs:Eros]] [[ca:Eros (déu)]] [[cs:Erós]] [[da:Eros (gud)]] [[de:Eros (Mythologie)]] [[el:Έρως]] [[en:Eros (mythology)]] [[eo:Eroso]] [[es:Eros]] [[fi:Eros]] [[fr:Éros]] [[gl:Eros]] [[he:ארוס]] [[hr:Eros]] [[hu:Erósz]] [[ia:Eros]] [[it:Eros (mitologia)]] [[ja:エロス]] [[ka:ეროსი (ღვთაება)]] [[lb:Eros (Mythologie)]] [[lt:Erotas]] [[nl:Eros (god)]] [[no:Eros]] [[pl:Eros]] [[pt:Eros]] [[ro:Eros]] [[ru:Эрот]] [[simple:Eros (mythology)]] [[sk:Eros (mytológia)]] [[sl:Eros]] [[sr:Ерос]] [[sv:Eros (gud)]] [[tr:Eros]] [[uk:Ерос]] [[zh:厄洛斯]] पोसाइडन 5056 17199 2006-03-08T22:45:47Z Magicalsaumy 423 '''पोसाइडन''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Poseidon]], यूनानी : ''पोसेइदोन '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो समन्दर, घोड़ों और भूकम्प के देवता थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[नेप्चून]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[en:Poseidon]] अथीना 5057 41336 2007-01-06T04:35:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:อะธีนา]] '''अथीना''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Athena]], यूनानी : ''अथैना '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो बुद्धि, हुनर और युद्ध की देवी थीं । वो [[अथेन्स]] सहर की इष्टदेवी थीं, जहाँ उनका बहुत ब.दा मंदिर था । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[मिनर्वा]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:آثينا]] [[bg:Атина (митология)]] [[bn:অ্যাথিনা]] [[bs:Atena (mitologija)]] [[ca:Atena]] [[cs:Athéna]] [[cy:Athena]] [[da:Athene]] [[de:Athene]] [[el:Αθηνά (μυθολογία)]] [[en:Athena]] [[eo:Atena]] [[es:Atenea]] [[et:Athena]] [[fa:آتنا]] [[fi:Pallas Athene]] [[fr:Athéna]] [[gl:Atenea]] [[he:אתנה]] [[hr:Atena (mitologija)]] [[hu:Athéné]] [[id:Dewi Athena]] [[it:Atena (mitologia)]] [[ja:アテナ]] [[ka:ათენა]] [[ko:아테나]] [[la:Athena]] [[lb:Athene]] [[lt:Atėnė]] [[lv:Atēna]] [[mk:Атена]] [[nds:Athene (Mythologie)]] [[nl:Pallas Athene]] [[nn:Atene]] [[no:Athene]] [[pl:Atena]] [[pt:Atena]] [[ro:Atena (zeiţă)]] [[ru:Афина]] [[sh:Atena (mitologija)]] [[simple:Athena]] [[sl:Atena]] [[sr:Атина (митологија)]] [[sv:Athena]] [[th:อะธีนา]] [[tl:Athena]] [[tr:Athena]] [[uk:Афіна]] [[ur:ایتھنے]] [[vi:Athena (thần thoại)]] [[zh:雅典娜]] आर्टेमिस 5058 41614 2007-01-07T13:28:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Artemis]] '''आर्टेमिस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Artemis]], यूनानी : ''अर्तेमिस '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो कुमारित्व, शिकार, जंगली जानवर और (बाद में) चांद की देवी थीं । उनको सदाकुमारी माना जाता था । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[डायना]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[als:Artemis (Mythologie)]] [[ast:Artemisa]] [[bg:Артемида]] [[bn:আর্টেমিস]] [[bs:Artemida]] [[ca:Àrtemis]] [[cs:Artemis]] [[da:Artemis]] [[de:Artemis (Mythologie)]] [[el:Άρτεμις (μυθολογία)]] [[en:Artemis]] [[eo:Artemiso]] [[es:Artemisa]] [[fi:Artemis]] [[fr:Artémis]] [[he:ארטמיס]] [[hr:Artemida]] [[hu:Artemisz (mitológia)]] [[it:Artemide]] [[ja:アルテミス]] [[ka:არტემიდა]] [[ko:아르테미스]] [[la:Artemis]] [[lb:Artemis (Mythologie)]] [[lt:Artemidė]] [[lv:Artemīda]] [[mk:Артемида]] [[nds:Artemis (Mythologie)]] [[nl:Artemis (godin)]] [[no:Artemis]] [[pl:Artemida]] [[pt:Ártemis]] [[ro:Artemis]] [[ru:Артемида]] [[simple:Artemis]] [[sk:Artemis]] [[sl:Artemida (mitologija)]] [[sr:Артемида]] [[sv:Artemis]] [[tr:Artemis]] [[uk:Артеміда]] [[zh:阿尔忒弥斯]] डिमीटर 5059 41293 2007-01-05T15:03:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Demeter]], [[nds:Demeter (Mythologie)]] '''डिमीटर''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Demeter]], यूनानी : ''दैमैतैर '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो हरी धरती, कृषि, चारागाह, शादी और पवित्र कानून की देवी थीं । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[सिरीस]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bg:Деметра]] [[ca:Demèter]] [[cs:Démétér]] [[de:Demeter]] [[el:Δήμητρα (μυθολογία)]] [[en:Demeter]] [[eo:Demetra]] [[es:Deméter]] [[fi:Demeter]] [[fr:Déméter]] [[hr:Demetra]] [[hu:Démétér]] [[it:Demetra]] [[ja:デメテル]] [[ko:데메테르]] [[la:Demeter]] [[lb:Demeter (Mythologie)]] [[lt:Demetra]] [[lv:Dēmetra]] [[nds:Demeter (Mythologie)]] [[nl:Demeter (mythologie)]] [[no:Demeter]] [[pl:Demeter]] [[pt:Deméter]] [[ro:Demetra]] [[ru:Деметра]] [[simple:Demeter]] [[sl:Demetra]] [[sr:Деметра]] [[sv:Demeter]] [[tr:Demeter]] [[uk:Деметра]] [[zh:得墨忒尔]] पर्सिफ़ोनी 5060 41052 2007-01-03T06:48:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Perzefona]], [[no:Persefone]] '''पर्सिफ़ोनी''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Persephone]], यूनानी : ''पैर्सेफोनै '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवियों में से एक थीं । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[प्रोसर्पीन]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bg:Персефона]] [[bs:Perzefona]] [[ca:Persèfone]] [[cs:Persefona]] [[da:Persefone]] [[de:Persephone (Mythologie)]] [[el:Περσεφόνη]] [[en:Persephone]] [[eo:Persefono]] [[es:Perséfone]] [[fi:Persefone]] [[fr:Perséphone]] [[he:פרספונה]] [[hu:Perszephoné]] [[it:Persefone (mitologia)]] [[ja:ペルセポネ]] [[ko:페르세포네]] [[lb:Persephone]] [[lt:Persefonė]] [[nl:Persephone]] [[no:Persefone]] [[pl:Persefona]] [[pt:Perséfone]] [[ro:Persefona]] [[ru:Персефона]] [[simple:Persephone]] [[sr:Персефона]] [[sv:Persefone]] [[tr:Persephone]] [[uk:Персефона]] [[zh:珀耳塞福涅]] हेस्टिया 5061 46482 2007-01-26T16:53:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Hestia]], [[uk:Гестія]] '''हेस्टिया''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Hestia], यूनानी : ''हेस्तिआ '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो परिवार, चूल्हे और घरेलू अग्नि की देवी थीं । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[वेस्टा]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ast:Hestia]] [[bg:Хестия]] [[bs:Hestija]] [[ca:Hestia]] [[cs:Hestiá]] [[da:Hestia]] [[de:Hestia]] [[el:Εστία (μυθολογία)]] [[en:Hestia]] [[eo:Hestia]] [[es:Hestia]] [[fa:هستیا]] [[fi:Hestia]] [[fr:Hestia]] [[gl:Hestia (deusa)]] [[he:הסטיה]] [[hr:Hestija]] [[hu:Hesztia]] [[it:Estia]] [[ja:ヘスティア]] [[ko:헤스티아]] [[lb:Hestia]] [[lt:Hestija]] [[nds:Hestia]] [[nl:Hestia]] [[no:Hestia]] [[pl:Hestia]] [[pt:Héstia]] [[ro:Hestia]] [[ru:Гестия]] [[simple:Hestia]] [[sk:Hestia]] [[sr:Хестија]] [[sv:Hestia]] [[tr:Hestia]] [[uk:Гестія]] [[zh:維斯塔]] हैफ़ीस्टस 5062 42385 2007-01-11T10:19:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Hephaistos (Mythologie)]] '''हैफ़ीस्टस''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Hephaestus]], यूनानी : ''हैफाइस्तोस '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो अग्नि, लोहारो, धातुकी और कारख़ानों के देवता थे । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनके समतुल्य देवता थे [[वुल्कन]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[bg:Хефест]] [[bs:Hefest]] [[ca:Hefest]] [[cs:Héfaistos]] [[da:Hefaistos]] [[de:Hephaistos]] [[el:Ήφαιστος (μυθολογία)]] [[en:Hephaestus]] [[eo:Hefesto]] [[es:Hefesto]] [[eu:Hefesto]] [[fi:Hefaistos]] [[fr:Héphaïstos]] [[he:הפייסטוס]] [[hr:Hefest]] [[hu:Héphaisztosz]] [[id:Hefestus (mitologi)]] [[it:Efesto]] [[ja:ヘパイストス]] [[ko:헤파이스토스]] [[lb:Hephaistos]] [[lt:Hefaistas]] [[lv:Hēfaists]] [[nds:Hephaistos (Mythologie)]] [[nl:Hephaistos]] [[no:Hefaistos]] [[pl:Hefajstos]] [[pt:Hefesto]] [[ro:Hefaistos]] [[ru:Гефест]] [[simple:Hephaestus]] [[sk:Hefaistos]] [[sr:Хефест]] [[sv:Hefaistos]] [[tr:Hephaistos]] [[zh:赫斐斯托斯]] ऐफ़्रोडाइटी 5063 41245 2007-01-05T10:46:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[tr:Afrodit]] '''ऐफ़्रोडाइटी''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Aphrodite]], यूनानी : ''आफ्रोदितै '') प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो प्रेम, ख़ूबसूरती और संभोग की देवी थीं । उनको बेहद ख़ूबसूरत माना जाता था, और मिथकों के अनुसार उनकी उत्पत्ति युवतीरूप में ही समुद्र से हुई थी । प्राचीन [[रोमन धर्म]] में उनकी समतुल्य देवी थीं [[वीनस]] । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[ar:أفروديت]] [[be:Афрадыта]] [[bg:Афродита]] [[bn:আফ্রোদিতি]] [[bs:Afrodita]] [[ca:Afrodita]] [[cs:Afrodíté]] [[da:Afrodite]] [[de:Aphrodite]] [[el:Αφροδίτη (μυθολογία)]] [[en:Aphrodite]] [[eo:Afrodito (diino)]] [[es:Afrodita]] [[et:Aphrodite]] [[fi:Afrodite]] [[fr:Aphrodite]] [[gl:Afrodita]] [[he:אפרודיטה]] [[hr:Afrodita]] [[hu:Aphrodité]] [[ia:Aphrodite]] [[id:Aphrodite]] [[is:Afródíta]] [[it:Afrodite]] [[ja:アプロディテ]] [[ko:아프로디테]] [[la:Aphrodite]] [[lb:Aphrodite]] [[lt:Afroditė]] [[lv:Afrodīte]] [[mk:Афродита]] [[nds:Aphrodite]] [[nl:Aphrodite]] [[no:Afrodite]] [[pl:Afrodyta]] [[pt:Afrodite]] [[ro:Afrodita]] [[ru:Афродита]] [[simple:Aphrodite]] [[sk:Afrodita]] [[sl:Afrodita]] [[sr:Афродита]] [[sv:Afrodite]] [[tl:Aphrodite]] [[tr:Afrodit]] [[uk:Афродіта]] [[ur:ایفرودیت]] [[vi:Aphrodite (thần thoại)]] [[zh:阿佛羅狄忒]] जूनो 5064 38302 2006-12-15T07:53:18Z Escarbot 542 robot Adding: [[bn:ইউনো]] '''जूनो ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Juno]], लातिनी : IVNO ''यूनो '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] में देवराज [[जुपिटर]] की पत्नी और प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो देवताओं की रानी और स्त्रियों और विवाहों की देवी थीं । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवी थीं [[हीरा (देवी)]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[bg:Юнона]] [[bn:ইউনো]] [[ca:Juno]] [[da:Juno]] [[de:Iuno (Mythologie)]] [[el:Γιούνο]] [[en:Juno (mythology)]] [[eo:Juno]] [[es:Juno (mitología)]] [[fi:Juno]] [[fr:Junon]] [[he:יונו]] [[hr:Junona]] [[it:Giunone]] [[ja:ユノ]] [[la:Iuno (mythologia)]] [[lt:Junona]] [[mt:Ġunone]] [[nl:Juno (godin)]] [[no:Juno]] [[pl:Junona]] [[pt:Juno]] [[ro:Iuno (mitologie)]] [[simple:Juno]] [[sv:Juno]] [[uk:Юнона]] [[ur:جونو]] [[zh:朱諾 (神話)]] मिनर्वा 5065 36406 2006-11-27T03:34:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sk:Minerva]] '''मिनर्वा ''' या मीनरवा (अंग्रेज़ी : [[:en:Minerva]], लातिनी : Minerva ''मिनेर्वा '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो बुद्धि, संगीत, चिकित्सा, कविता, हुनर और वाणिज्य की देवी थीं । वो सदाकुमारी थीं । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवी थीं [[अथीना]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[ang:Minerva]] [[bg:Минерва]] [[ca:Minerva]] [[da:Minerva]] [[de:Minerva]] [[el:Μινέρβα]] [[en:Minerva]] [[eo:Minerva]] [[es:Minerva]] [[fi:Minerva]] [[fr:Minerve (mythologie)]] [[he:מינרווה]] [[hu:Minerva]] [[it:Minerva]] [[ja:ミネルウァ]] [[ko:미네르바]] [[kw:Minerva]] [[la:Minerva]] [[lt:Minerva]] [[nl:Minerva (godin)]] [[no:Minerva]] [[pl:Minerwa]] [[pt:Minerva]] [[ro:Minerva]] [[ru:Минерва]] [[simple:Minerva]] [[sk:Minerva]] [[sr:Минерва]] [[sv:Minerva]] [[zh:米诺娃]] डायना 5066 46241 2007-01-26T00:51:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[uk:Діана]] '''डायना''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Diana]], लातिनी : Diana ''दिआना '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो शिकार, जंगल, वन्यपशु और (बाद में) चांद की देवी थीं । उन्हें सदाकुमारी माना जाता था । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवी थीं [[आर्टेमिस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[als:Diana (Vorname)]] [[bg:Диана (богиня)]] [[ca:Diana]] [[da:Diana (gudinde)]] [[de:Diana (Mythologie)]] [[el:Ντιάνα]] [[en:Diana (mythology)]] [[eo:Diana]] [[es:Diana (mitología)]] [[fa:دیانا]] [[fi:Diana]] [[fr:Diane (mythologie)]] [[he:דיאנה (מיתולוגיה)]] [[it:Diana (divinità)]] [[ja:ディアナ]] [[la:Diana]] [[lt:Diana]] [[nl:Diana (godin)]] [[pl:Diana (bogini)]] [[pt:Diana (mitologia)]] [[ro:Diana (zeiţă)]] [[ru:Диана (богиня)]] [[sl:Diana]] [[sr:Дијана]] [[sv:Diana]] [[tr:Diana (mitoloji)]] [[uk:Діана]] [[ur:ڈائنا (دیوی)]] [[zh:狄安娜]] फ़ोर्तूना 5067 17215 2006-03-09T00:39:10Z Magicalsaumy 423 '''फ़ोर्तूना ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Fortuna]] ''फ़ोर्चूना'', लातिनी : Fortuna ''फ़ोर्तूना '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो भाग्य और दुनिया के छलावे की देवी थीं । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवी थीं [[टाइकी]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[en:Fortuna]] फ़्लोरा 5068 40571 2006-12-31T12:00:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Flora (mitologia)]] '''फ़्लोरा ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Flora]], लातिनी : Flora ''फ़्लोरा '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] की देवियों में से एक थीं । वो वनों, पेड़-पौधों और फूलों की देवी थीं । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[da:Flora (gud)]] [[de:Flora (Mythologie)]] [[en:Flora (mythology)]] [[es:Flora (mitología)]] [[it:Flora (divinità)]] [[ja:フロラ]] [[ka:ფლორა (ქალღმერთი)]] [[lt:Flora]] [[mk:Флора (божица)]] [[nl:Flora (godin)]] [[nn:Gudinna Flora]] [[pl:Flora (bogini)]] [[pt:Flora (mitologia)]] [[sl:Flora]] [[sr:Флора (богиња)]] वीनस 5069 45717 2007-01-24T14:27:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Ch'aska]] '''वीनस ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Venus]], लातिनी : Venus ''वेनुस '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक थीं । वो प्यार, काम-वासना और ख़ूबसूरती की देवी थीं । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] की देवी थीं [[ऐफ़्रोडाइटी]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[af:Venus (planeet)]] [[ang:Venus]] [[ar:الزهرة]] [[ast:Venus (planeta)]] [[bg:Венера (планета)]] [[br:Gwener (planedenn)]] [[bs:Venera]] [[ca:Venus (planeta)]] [[cs:Venuše (planeta)]] [[cy:Gwener (planed)]] [[da:Venus (planet)]] [[de:Venus (Planet)]] [[el:Αφροδίτη (πλανήτης)]] [[en:Venus]] [[eo:Venuso]] [[es:Venus (planeta)]] [[et:Veenus]] [[eu:Artizar]] [[fa:ناهید (سیاره)]] [[fi:Venus]] [[fo:Venus]] [[fr:Vénus (planète)]] [[frp:Vènus (planèta)]] [[fy:Fenus]] [[ga:Véineas (pláinéad)]] [[gd:Ribhinn (planaid)]] [[gl:Venus (planeta)]] [[gu:શુક્ર (ગ્રહ)]] [[he:נוגה]] [[hr:Venera (planet)]] [[hu:Vénusz (bolygó)]] [[ilo:Venus (planeta)]] [[io:Venero]] [[is:Venus (reikistjarna)]] [[it:Venere (astronomia)]] [[ja:金星]] [[ka:ვენერა (პლანეტა)]] [[ko:금성]] [[ku:Gelawêj (gerstêrk)]] [[kw:Gwener (planet)]] [[la:Venus (planeta)]] [[lb:Venus (Planéit)]] [[lt:Venera (planeta)]] [[lv:Venēra (planēta)]] [[mk:Венера]] [[ml:ശുക്രന്‍ (ഗ്രഹം)]] [[ms:Zuhrah]] [[mt:Venere (pjaneta)]] [[nah:Citlālpōl]] [[ne:शुक्रग्रह]] [[nl:Venus (planeet)]] [[nn:Planeten Venus]] [[no:Venus]] [[os:Венерæ (планетæ)]] [[pam:Venus]] [[pl:Wenus]] [[pt:Vénus]] [[qu:Ch'aska]] [[ro:Venus (planetă)]] [[ru:Венера (планета)]] [[scn:Vèniri]] [[simple:Venus (planet)]] [[sk:Venuša]] [[sl:Venera]] [[sq:Venusi]] [[sr:Венера (планета)]] [[sv:Venus]] [[sw:Zuhura]] [[ta:வெள்ளி (கோள்)]] [[th:ดาวศุกร์]] [[tl:Venus (planeta)]] [[tr:Venüs (gezegen)]] [[uk:Венера (планета)]] [[vi:Sao Kim]] [[zh:金星]] [[zh-yue:金星]] मार्स 5070 45879 2007-01-24T20:23:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Mart (dieu)]] '''मार्स ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Mars]], लातिनी : Mars ''मार्स '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो युद्ध के देवता थे, और देवी [[वीनस]] के पति माने जाते थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[एरीस]] । मार्स के नाम पर ही माच महीने का नाम पड़ा है । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[bg:Марс (бог)]] [[ca:Mart (mitologia)]] [[da:Mars (gud)]] [[de:Mars (Mythologie)]] [[el:Μαρς]] [[en:Mars (mythology)]] [[eo:Marso (dio)]] [[es:Marte (mitología)]] [[fi:Mars (jumala)]] [[fr:Mars (mythologie)]] [[gl:Marte (deus)]] [[he:מרס (מיתולוגיה)]] [[it:Marte (divinità)]] [[ja:マルス]] [[kw:Meurth (dyw)]] [[la:Mars (deus)]] [[lt:Marsas (mitologija)]] [[mk:Марс (бог)]] [[nl:Mars (god)]] [[nn:Guden Mars]] [[oc:Mart (dieu)]] [[pl:Mars (mitologia)]] [[pt:Marte (mitologia)]] [[ru:Марс (мифология)]] [[simple:Mars (god)]] [[sk:Mars (boh)]] [[sl:Mars (bog)]] [[sr:Марс (митологија)]] [[sv:Mars (mytologi)]] [[zh:玛尔斯]] मरक्युरी 5071 40921 2007-01-02T13:31:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ca, da, de, eo, es, et, fi, fr, he, it, ja, ko, kw, la, lb, lt, nl, nn, pl, pt, ro, sl, sr, sv, uk, zh '''मरक्युरी ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Mercury (mythology)]], लातिनी : Mercurius ''मेर्कूरिउस '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो वाणिज्य और व्यापार के देवता थे । वो अन्य देवताओं के देवदूत भीथे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[हरमीस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[bg:Меркурий (митология)]] [[ca:Mercuri (mitologia)]] [[da:Merkur (gud)]] [[de:Merkur (Mythologie)]] [[en:Mercury (mythology)]] [[eo:Merkuro (dio)]] [[es:Mercurio (mitología)]] [[et:Mercurius]] [[fi:Merkurius (mytologia)]] [[fr:Mercure (mythologie)]] [[he:מרקורי (מיתולוגיה)]] [[it:Mercurio (divinità)]] [[ja:メルクリウス]] [[ko:메르쿠리우스]] [[kw:Mergher (dyw)]] [[la:Mercurius (deus)]] [[lb:Merkur (Mythologie)]] [[lt:Merkurijus (mitologija)]] [[nl:Mercurius (god)]] [[nn:Guden Merkur]] [[pl:Merkury (bóg)]] [[pt:Mercúrio (mitologia)]] [[ro:Mercur (zeu)]] [[sl:Merkur (mitologija)]] [[sr:Меркур (митологија)]] [[sv:Mercurius]] [[uk:Меркурій (міфологія)]] [[zh:墨丘利]] प्लूटो 5072 40384 2006-12-30T05:18:26Z Mitul0520 211 {{बहुविकल्पी शब्द}} '''प्लूटो ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Pluto (mythology)]], लातिनी : Pluto ''प्लूतो '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो मृत्यु और यमलोक के देवता थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[हेडीस]] । प्लूटो [[सौर मण्डल]] मे सब्से बहरी [[ग्रह]] है । प्लूटो [[वाल्ट डिज़्नी]] का एक कार्टून पात्र है । प्लूटो [[मिकी माउस]] का दोस्त एक [[कुत्ता]] है । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[ca:Plutó (mitologia)]] [[da:Pluton]] [[de:Pluto (Mythologie)]] [[en:Pluto (mythology)]] [[eo:Plutono (dio)]] [[es:Plutón (mitología)]] [[fr:Pluton (mythologie)]] [[it:Plutone (mitologia)]] [[ja:プルート]] [[la:Pluto (deus)]] [[lt:Plutonas (mitologija)]] [[mt:Plutone (mitoloġija)]] [[nl:Pluto (godheid)]] [[no:Pluto]] [[pl:Pluton (bóg)]] [[pt:Plutão (mitologia)]] [[simple:Pluto (god)]] [[sk:Pluto (boh)]] [[sr:Плутон (митологија)]] [[sv:Pluto (mytologi)]] [[uk:Плутон (бог)]] [[zh:普鲁通]] वुल्कन 5073 42666 2007-01-13T07:58:26Z Robbot 220 robot Adding: [[la:Volcanus]] Removing: [[scn:Vurcanu (gioluggìa)]] Modifying: [[it:Vulcano (divinità)]] '''वुल्कन ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Vulcan]], लातिनी : Vulcan ''उल्कान '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो अग्नि, ज्वालामुखी और धातुकी के देवता थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[हैफ़ीस्टस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[ca:Vulcà]] [[da:Vulcanus]] [[de:Vulcanus]] [[el:Βούλκαν]] [[en:Vulcan]] [[eo:Vulkano (dio)]] [[es:Vulcano (mitología)]] [[fr:Vulcain (mythologie)]] [[it:Vulcano (divinità)]] [[ja:ウルカヌス]] [[la:Volcanus]] [[lt:Vulkanas (mitologija)]] [[nl:Vulcanus (godheid)]] [[pl:Wulkan (bóg)]] [[pt:Vulcano (mitologia)]] [[ro:Vulcan (zeu)]] [[ru:Вулкан (мифология)]] [[simple:Vulcan]] [[sr:Вулкан (митологија)]] [[sv:Vulcanus]] [[tr:Vulcanus]] [[zh:乌尔肯]] नेप्चून 5074 42933 2007-01-14T10:19:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Poseidon]], [[th:โพไซดอน]] '''नेप्चून ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Neptune]], लातिनी : Neptunus ''नेप्तूनुस '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे । वो समुद्र के देवता थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[पोसाइडन]] । उनके नाम पर ही हमारे सौर मंडल के आठवें ग्रह का नाम पड़ा है नेप्चून । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[ar:بوسيدون]] [[bg:Посейдон]] [[bs:Posejdon]] [[ca:Posidó]] [[cs:Poseidón]] [[da:Poseidon]] [[de:Poseidon]] [[el:Ποσειδώνας (μυθολογία)]] [[en:Poseidon]] [[eo:Pozidono]] [[es:Poseidón]] [[et:Poseidon]] [[eu:Poseidon]] [[fi:Poseidon]] [[fr:Poséidon]] [[gl:Poseidón]] [[he:פוסידון]] [[hu:Poszeidón]] [[id:Poseidon]] [[it:Poseidone]] [[ja:ポセイドン]] [[ka:პოსეიდონი]] [[ko:포세이돈]] [[la:Posidon]] [[lb:Poseidon]] [[lt:Poseidonas]] [[lv:Poseidons]] [[nds:Poseidon]] [[nl:Poseidon (god)]] [[nn:Poseidon]] [[no:Poseidon]] [[pl:Posejdon]] [[pt:Posídon]] [[ro:Poseidon]] [[ru:Посейдон]] [[simple:Poseidon]] [[sk:Poseidón]] [[sl:Pozejdon]] [[sr:Посејдон]] [[sv:Poseidon]] [[th:โพไซดอน]] [[tr:Poseidon (mitoloji)]] [[uk:Посейдон]] [[zh:波塞冬]] क्यूपिड 5075 17224 2006-03-09T01:15:09Z Magicalsaumy 423 ''' ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Cupid]], लातिनी : Cupidus ''कूपिदुस '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के देवताओं में से एक थे । वो प्यार और काम-वासना के देवता थे । उनको एक पंख लगे बाक के समान चित्रित किया जाता है । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[ईरोस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[en:Cupid]] बैक्कस 5076 46048 2007-01-25T12:18:45Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[nl:Bacchus (god)]] '''बैक्कस ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Bacchus]], लातिनी : Bacchus ''बाक्खुस '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के देवताओं में से एक थे । वो शराब और अंगूर के देवता थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[डायोनाइसस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[da:Bakkus]] [[de:Bakchos]] [[en:Bacchus]] [[eo:Bakĥo]] [[fr:Bacchus]] [[it:Bacco]] [[ja:バックス (ローマ神話)]] [[ko:바쿠스]] [[la:Bacchus]] [[nl:Bacchus (god)]] [[ro:Bacchus]] [[sr:Бах (митологија)]] [[sv:Bacchus]] जुपिटर 5077 17226 2006-03-09T01:21:05Z Magicalsaumy 423 '''जुपिटर ''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Jupiter (mythology)]], लातिनी : Iupiter ''युपितेर '') प्राचीन [[रोमन धर्म]] के प्रमुख देवताओं में से एक थे और देवताओं के राजा थे । वो बारिश, बिजली और पौरुषत्व के देवता थे । उनके समतुल्य प्राचीन [[यूनानी धर्म]] के देवता थे [[ज़्यूस]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[en:Jupiter (mythology)]] सिरीस 5078 45247 2007-01-23T07:40:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Ceres (bohyně)]] asfdasfd [[easfd [[bg:Церера (митология)]] [[cs:Ceres (bohyně)]] [[da:Ceres (gudinde)]] [[de:Ceres (Mythologie)]] [[el:Κέρες]] [[en:Ceres (mythology)]] [[es:Ceres (mitología)]] [[fr:Cérès (mythologie)]] [[he:דמטר]] [[hr:Cerera (mitologija)]] [[hu:Ceres]] [[it:Cerere (divinità)]] [[ja:ケレス]] [[ko:케레스]] [[la:Ceres (dea)]] [[lt:Cerera]] [[nl:Ceres (godin)]] [[pl:Ceres (mitologia)]] [[pt:Ceres (mitologia)]] [[ro:Ceres (zeiţă)]] [[ru:Церера (мифология)]] [[simple:Ceres]] [[sl:Ceres]] [[sv:Ceres (mytologi)]] [[tr:Ceres (mitoloji)]] [[uk:Керера]] [[zh:赛尔斯]] श्रेणी:जानवर 5079 17229 2006-03-09T01:42:49Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:व्यक्तित्व 5080 17231 2006-03-09T01:43:19Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:हिन्दू 5081 17232 2006-03-09T01:43:47Z Magicalsaumy 423 ---- संहिता 5082 17733 2006-03-18T03:40:18Z YurikBot 240 robot Adding: de, sv '''संहिता''' [[हिन्दू धर्म]] के पवित्रतम और सर्वोच्च धर्मग्रन्थ [[वेदों]] का मन्त्र वाला खण्ड है । ये वैदिक वांग्मय का पहला हिस्सा है जिसमें काव्य रूप में देवताओं की यज्ञ के लिये स्तुति की गयी है । इनकी भाषा वैदिक [[संस्कृत]] है । चार वेद होने की वजह से चार संहिताएँ हैं (हर संहिता की अपनी अलग अलग शाखा है): *[[ऋग्वेद संहिता]] *[[सामवेद संहिता]] *[[यजुर्वेद संहिता]] (शुक्ल और कृष्ण) *[[अथर्ववेद संहिता]] भाषाविद और इतिहासकार [[ऋग्वेद संहिता]] को पूरी दुनिया कि सर्वप्रथम ग्रन्थों में से एक मानते हैं । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[de:Samhita]] [[en:Samhita]] [[sv:Samhita]] वेदों 5083 17234 2006-03-09T01:57:49Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[वेद]] उपनिषदों 5084 17235 2006-03-09T01:58:49Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[उपनिषद्]] पुराणों 5085 17236 2006-03-09T01:59:49Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[पुराण]] ब्राह्मण-ग्रन्थ 5086 41634 2007-01-07T15:06:43Z 74.230.200.121 ''ब्राह्मण जाति या वर्ण के लिये ये देखें : [[ब्राह्मण]] ।'' '''ब्राह्मण''' [[हिन्दू धर्म]] के पवित्रतम और सर्वोच्च धर्मग्रन्थ [[वेदों]] का गद्य में व्याख्या वाला खण्ड है । ये वैदिक वांग्मय का दूसरा हिस्सा है जिसमें गद्य रूप में देवताओं की यज्ञ के कर्मकाण्डों की व्याख्या की गयी है और मन्त्रों पर भाष्य दिया गया है । इनकी भाषा वैदिक [[संस्कृत]] है । हर वेद का एक या एक से अधिक ब्राह्मण है (हर वेद की अपनी अलग अलग शाखा है) । आज ये ही ब्राह्मण उपलब्ध हैं :- *[[ऋग्वेद]] : **ऐतरेय ब्राह्मण (शाकल शाखा) **कौषीतकि (या शांखायन) ब्राह्मण (बाष्कल शाखा) *[[सामवेद]] : **प्रौढ (या पंचविंश) ब्राह्मण **षडविंश ब्राह्मण **आर्षेय ब्राह्मण **मन्त्र (या छान्दिग्य) ब्राह्मण **जैमिनीय (या तावलकर) ब्राह्मण *[[यजुर्वेद]] **शुक्ल यजुर्वेद : ***शतपथ ब्राह्मण (माध्यन्दिनि शाखा) ***शतपथ ब्राह्मण (काण्व शाखा) **कृष्ण यजुर्वेद : ***तैत्तिरीय ब्राह्मण ***मैत्रायणी ब्राह्मण ***कठ ब्राह्मण ***कपिष्ठल ब्राह्मण *[[अथर्ववेद]] : **गोपथ ब्राह्मण [[श्रेणी:वेद]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[en:Brahmana]] आरण्यक 5087 41629 2007-01-07T15:04:03Z 74.230.200.121 '''आरण्यक''' [[हिन्दू धर्म]] के पवित्रतम और सर्वोच्च धर्मग्रन्थ [[वेदों]] का गद्य वाला खण्ड है । ये वैदिक वांग्मय का तीसरा हिस्सा है और वैदिक संहिताओं पर दिये भाष्य का दूसरा स्तर है । इनमें दर्शन और ज्ञान की बातें लिखी हुई हैं, कर्मकाण्द के बारे में ये चुप हैं । इनकी भाषा वैदिक [[संस्कृत]] है । हर वेद का एक या अधिक आरण्यक होता है : *[[ऋग्वेद]] **ऐतरेय आरण्यक **शांखायन आरण्यक *[[सामवेद]] **तावलकर (या जैमिनीयोपनिषद्)आरण्यक **छान्दोग्य आरण्यक *[[यजुर्वेद]] **शुक्ल ***वृहदारण्यक **कृष्ण ***तैत्तिरीय आरण्यक ***मैत्रायणी आरण्यक *[[अथर्ववेद]] **(कोई उपलब्ध नहीं) [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:वेद]] [[en:Aranyaka]] अथर्ववेद संहिता 5088 41635 2007-01-07T15:07:26Z 74.230.200.121 '''अथर्ववेद संहिता''' [[हिन्दू धर्म]] के पवित्रतम और सर्वोच्च धर्मग्रन्थ [[वेदों]] में से चौथे वेद [[अथर्ववेद]] की [[संहिता]] अर्थात मन्त्र भाग है । इसमें देवताओं की स्तुति के साथ जादू, चमत्कार, चिकित्सा, विज्ञान और दर्शन के भी मन्त्र हैं । [[श्रेणी:वेद]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] श्रुति 5089 36524 2006-11-28T11:08:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Śruti]] '''श्रुति''' [[हिन्दू धर्म]] के सर्वोच्च और सर्वोपरि धर्मग्रन्थों का समूह है । इसमें चार वेद आते हैं : [[ऋग्वेद]], [[सामवेद]], [[यजुर्वेद]] और [[अथर्ववेद]] । हर वेद के चार भाग होते हैं : [[संहिता]], [[ब्राह्मण-ग्रन्थ]], [[आरण्यक]] और [[उपनिषद्]] । इनके अलावा बाकी सभी हिन्दू धर्मग्रन्थ [[स्मृति]] के अन्तर्गत आते हैं । श्रुति और स्मृति में कोई भी विवाद होने पर श्रुति को ही मान्यता मिलती है, स्मृति को नहीं । वेदों को श्रुति दो वजह से कहा जाता है : #इनको परम्-[[ब्रह्म]] परमात्मा ने प्राचीन [[ऋषि|ऋषियों]] को उनके अन्तर्मन में सुनाया था जब वे ध्यानमग्न थे । अर्थात श्रुति ईश्वर-रचित हैं । #वेदों को पहले लिखा नहीं जाता था, इनको गुरु अपने शिष्यों को सुनाकर याद करवा देते थे और इसी तरह परम्परा चलती थी । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[de:Shruti]] [[en:Śruti]] [[fr:Shruti]] [[id:Śruti]] [[nl:Shruti]] [[nn:Sjruti]] [[pt:Shruti]] [[sv:Shruti]] स्मृति 5090 37965 2006-12-12T02:58:03Z जूहोमि 935 '''स्मृति''' [[हिन्दू धर्म]] के उन धर्मग्रन्थों का समूह है जिनकी मान्यता श्रुति से नीची श्रेणी की हैं और जो मानवों द्वारा उत्पन्न थे । इनमें वेद नहीं आते । मुख्य स्मृतियाँ : *[[धर्मशास्त्र]] *18 [[पुराण]] *[[रामायण]] *[[महाभारत]] (और [[भगवद्गीता]]) *[[वेदों]] की सहायक किताबें और सूत्र *[[धर्मसूत्र]] *[[गृह्यसूत्र]] *[[मनुस्मृति]] *[[योगसूत्र]] और अन्य दर्शनों के सूत्र *[[आगम]] शास्त्र और अन्य शास्त्र उल्लेखनीय है कि हालाकि स्मृति को वेदों से निचला दर्ज़ा हासिल है लेकिन वो (रामायण, महाभारत, गीता, पुराण) अधिकांश हिन्दुओं द्वारा पढ़ी जाती हैं , क्योंकि वेदों को समझना बहुत कठिन है और स्मृतियों में आसान कहानियाँ और नैतिक उपदेश हैं । {{stub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[en:Smriti]] श्रेणी:GFDL images 5091 17250 2006-03-09T03:01:25Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सदस्य fr-3 5092 17251 2006-03-09T03:01:34Z Magicalsaumy 423 ---- श्रेणी:सिख धर्म 5093 17257 2006-03-09T11:00:45Z Magicalsaumy 423 ---- [[श्रेणी:धर्म]] राजेन्द्र यादव 5094 36607 2006-11-29T03:32:48Z किशोर 903 '''राजेन्द्र यादव''' हँस के संपादक हैं भूतपूर्व कहानीकार व उपन्‍यासकार भी हैं। अब बेबाक संपादकीय के लिए जाने जाते हैं और गोष्ठियों पर पलते हैं। {{substub}} [[sa:राजेन्द्र यादव]] पाताल 5095 30454 2006-10-12T22:37:44Z Mitul0520 211 changed from delete to stub {{stub}} याहवेह 5096 17274 2006-03-10T01:12:58Z 59.163.25.48 #REDIRECT[[यहोवा]] यहोवा 5097 17278 2006-03-10T01:43:33Z Magicalsaumy 423 '''यहोवा''' ([[:en:Yahweh]]) [[यहूदी धर्म]] में और [[इब्रानी]] भाषा में [[परमेश्वर]] का नाम है । यहूदी मानते हैं कि सबसे पहले ये नाम परमेश्वर ने हज़रत [[मूसा]] को सुनाया था । ये शब्द ईसाईयों और यहूदियों के धर्मग्रन्थ [[बाइबिल]] के [[पुराना नियम|पुराने नियम]] में कई बार आता है । ==उच्चारण== नोट करें कि यहूदियों की धर्मभाषा [[इब्रानी]] (हिब्रू) की लिपि [[इब्रानी लिपि]] में कवल [[व्यंजन]] लिखे जा सकते हैं, और ह्रस्व [[स्वर]] तो बिलकुल ही नहीं । सो ये शब्द चार व्यंजनों से बना हुआ है : י (योद) ה (हे) ו (वाओ) ה (हे) , ''या'' יהוה यानि कि य-ह-व-ह । इसमें लोग विभिन्न स्वर घुसाकर इसे विभिना उच्चारण देते हैं , जैसे यहोवा, याहवेह, याहवेः, जेहोवा, आदि (क्योंकि प्राचीन इब्रानी भाषा लुप्त हो चुकी है) । यहूदि लोग बेकार में ईश्वर (यहोवा) का नाम लेना पाप मानते थे , इसलिये इस शब्द को कम ही बोला जाता था । ज़्यादा मशहूर शब्द था "अदोनाइ" (अर्थात ''मेरे प्रभु'') । [[बाइबिल]] के [[पुराना नियम|पुराने नियम]] में "एल" और "एलोहीम" शब्द भी परमेश्वर के लिये प्रयुक्त हुए हैं, पर हैरत की बात ये है कि यहूदी कहते हैं कि वो एक हि ईश्वर को मानते हैं , पर "एलोहीम" शब्द वहुवचन है ! ==अर्थ== यहूदी और ईसाई मानते हैं कि यहोवा का शब्दिक अर्थ होता है : "मैं हूँ जो मैं हूँ" -- अर्थात स्वयंभू परमेश्वर । कुछ इतिहासकार मानते हैं कि यहोवा प्राचीन [[इस्राएल]] और मध्य-पूर्व के कई देवताओं में से एक थे और वो तूफ़ान और ज्वालामुखी के देवता थे । [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[en:Tetragrammaton]] पुराना नियम 5098 44297 2007-01-18T23:17:37Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[sm:'O le Feagaiga Tuai]] '''पुराना नियम''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Old Testament]] ईसाइयों के धर्मग्रन्थ [[बाइबल]] का प्रथम खण्ड है । इसे [[यहूदी धर्म]] भी अपना धर्मग्रन्थ मानता है । इसमें [[परमेश्वर]] द्वारा विश्व की उत्पत्ति, यहूदी राष्ट्र और ईश्वर से उनका सम्बन्ध, आदि का कहानियों द्वारा वर्णन है । इसमें कई काण्ड हैं : *उत्पत्ति ''ये भाग अधूरा है'' {{स्टब}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[ar:عهد قديم]] [[bg:Стар завет]] [[bs:Stari Zavjet]] [[ca:Antic Testament]] [[cs:Starý zákon]] [[da:Det Gamle Testamente]] [[de:Altes Testament]] [[el:Παλαιά Διαθήκη]] [[en:Old Testament]] [[eo:Malnova testamento]] [[es:Antiguo Testamento]] [[et:Vana Testament]] [[fi:Vanha testamentti]] [[fj:Na Veiyalayalati Makawa]] [[fr:Ancien Testament]] [[gd:Seann Tiomnadh]] [[he:הברית הישנה]] [[hr:Stari zavjet]] [[ht:Ansyen Testaman]] [[hu:Ószövetség]] [[hy:ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆ]] [[ia:Vetere Testamento]] [[id:Perjanjian Lama]] [[it:Antico Testamento]] [[ja:旧約聖書]] [[ko:구약성서]] [[la:Vetus Testamentum]] [[lt:Senasis Testamentas]] [[mg:Testamenta Taloha]] [[mi:Kawenata Tawhito]] [[ml:പഴയ നിയമം]] [[my:ဓမ္မဟောင္‌း‌က္ယမ္‌း]] [[nds-nl:Oolde Testement]] [[nl:Oude Testament]] [[nn:Det gamle testamentet]] [[no:Det gamle testamente]] [[nrm:Vuus testament]] [[pl:Stary Testament]] [[pt:Antigo Testamento]] [[ru:Ветхий Завет]] [[scn:Anticu Tistamentu]] [[sg:Fini Testament]] [[sh:Stari zavjet]] [[simple:Old Testament]] [[sk:Starý zákon]] [[sm:'O le Feagaiga Tuai]] [[sq:Besëlidhja e Vjetër]] [[sr:Стари завет]] [[sv:Gamla Testamentet]] [[sw:Agano la Kale]] [[ta:பழைய ஏற்பாடு]] [[th:รายชื่อคัมภีร์ของศาสนาคริสต์]] [[tpi:Olpela Testamen]] [[tr:Eski Ahit]] [[uk:Старий Заповіт]] [[vi:Cựu Ước]] [[zh:旧约圣经]] [[zh-min-nan:Kū-iok Sèng-keng]] नया नियम 5099 45716 2007-01-24T14:19:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[uk:Новий Заповіт]] Modifying: [[sm:'O le Feagaiga Fou]] [[Image:Codex sinaticus.jpg|thumb|right]] '''नया नियम''' (अंग्रेज़ी : [[:en:New Testament]] ईसाइयों के धर्मग्रन्थ [[बाइबल]] का दूसरा खण्ड है । इसे [[यहूदी धर्म]] अपना धर्मग्रन्थ '''नहीं''' मानता है । इसमें [[ईसा मसीह]] का जन्म, जीवनी, [[क्रूस]] पर मृत्यु और उनके शिष्यों द्वारा धर्मप्रचार शामिल हैं । इसमें कई काण्ड हैं, जिनमें सबसे ज़रूरी ईसा के शिष्यों मत्ती, मरकुस, लूका और युहन्ना द्वारा लिखी ईसा की जीवनी है जिनको चार शुभसन्देश कहा जाता है : *[[मत्ती]] *[[मरकुस]] *[[लूका]] *[[युहन्ना]] ''ये भाग अभी अधूरा है'' ''ये भाग अधूरा है'' {{स्टब}} [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[ang:Nīwu Gecȳþnes]] [[ar:عهد جديد]] [[ast:Nuevu Testamentu]] [[bg:Нов завет]] [[bs:Novi Zavjet]] [[ca:Nou Testament]] [[cs:Nový zákon]] [[da:Det Nye Testamente]] [[de:Neues Testament]] [[el:Καινή Διαθήκη]] [[en:New Testament]] [[eo:Nova testamento]] [[es:Nuevo Testamento]] [[et:Uus Testament]] [[eu:Itun Berria]] [[fi:Uusi testamentti]] [[fj:Na Veiyalayalati Vou]] [[fr:Nouveau Testament]] [[fur:Gnûf testament]] [[he:הברית החדשה]] [[hr:Novi zavjet]] [[ht:Nouvo Testaman]] [[hy:Նոր Կտակարան]] [[ia:Nove Testamento]] [[id:Perjanjian Baru]] [[it:Nuovo Testamento]] [[ja:新約聖書]] [[lt:Naujasis Testamentas]] [[mg:Testamenta Vaovao]] [[mi:Kawenata Hou]] [[my:ဓမ္မသစ္‌က္ယမ္‌း]] [[nds:Nieg Testament]] [[nds-nl:Ni'je Testement]] [[nl:Nieuwe Testament]] [[nn:Det nye testamentet]] [[no:Det nye testamente]] [[nrm:Nouvé testament]] [[pl:Nowy Testament]] [[pt:Novo Testamento]] [[ru:Новый Завет]] [[scn:Novu Tistamentu]] [[se:Ođđa Testameanta]] [[sg:Ngbele Testament]] [[sh:Novi zavjet]] [[simple:New Testament]] [[sk:Nový zákon]] [[sm:'O le Feagaiga Fou]] [[sq:Besëlidhja e Re]] [[sr:Нови завет]] [[sv:Nya Testamentet]] [[ta:புதிய ஏற்பாடு]] [[th:คำพยากรณ์ในคัมภีร์ไบเบิลใหม่]] [[tpi:Nupela Testamen]] [[tr:Yeni Ahit]] [[tw:Apam Foforo]] [[ug:ئىنجىل]] [[uk:Новий Заповіт]] [[vi:Tân Ước]] [[yi:ברית החדשה]] [[zh:新約聖經]] [[zh-min-nan:Sin-iok Sèng-keng]] मलिकु 5101 17291 2006-03-11T06:45:38Z Deviathan 437 मलिकु का नाम बदलकर मलिक कर दिया गया है: Correct spelling #REDIRECT [[मलिक]] इब्रानी 5102 45944 2007-01-24T21:23:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Hebrejšćina]] '''इब्रानी''' अथवा हिब्रू भाषा (अंग्रेज़ी : [[:en:Hebrew]], इब्रानी : עִבְרִית '' 'इव्रित'') [[सामी-हामी भाषा-परिवार]] की सामी शाखा में आने वाली एक भाषा है । ये [[इस्राइल]] की मुख्य- और राष्ट्रभाषा है । इसका पुरातन रूप '''बिब्लिकल इब्रानी''' [[यहूदी धर्म]] की धर्मभाषा है और [[बाइबिल]] का [[पुराना नियम]] इसी में लिखा गया था । ये [[इब्रानी लिपि]] में लिखी जाती है ये दायें से बायें पढ़ी और लिखी जाती है । {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[af:Hebreeus]] [[ang:Hebrēisc sprǣc]] [[ar:لغة عبرية]] [[arc:ܠܫܢܐ ܥܒܪܝܐ]] [[be:Іўрыт]] [[bg:Иврит]] [[br:Hebraeg]] [[bs:Hebrejski jezik]] [[ca:Hebreu]] [[cs:Hebrejština]] [[cy:Hebraeg]] [[da:Hebraisk (sprog)]] [[de:Hebräische Sprache]] [[el:Εβραϊκή γλώσσα]] [[en:Hebrew language]] [[eo:Hebrea lingvo]] [[es:Idioma hebreo]] [[et:Heebrea keel]] [[eu:Hebreera]] [[fa:عبری]] [[fi:Heprea]] [[fr:Hébreu]] [[frp:Hèbrèo]] [[ga:Eabhrais]] [[gd:Eabhra]] [[gl:Lingua hebrea]] [[he:עברית]] [[hsb:Hebrejšćina]] [[hu:Héber nyelv]] [[hy:Եբրայերեն]] [[id:Bahasa Ibrani]] [[it:Lingua ebraica]] [[ja:ヘブライ語]] [[ko:히브리어]] [[kw:Ebrow]] [[la:Lingua Hebraica]] [[lad:Idioma ebreo]] [[li:Hebreeuws]] [[ln:Liébeleo]] [[lt:Hebrajų kalba]] [[ms:Bahasa Ibrani]] [[nds:Hebrääsche Spraak]] [[nl:Hebreeuws]] [[nn:Hebraisk språk]] [[no:Hebraisk språk]] [[pl:Język hebrajski]] [[pt:Língua hebraica]] [[ro:Limba ebraică]] [[ru:Иврит]] [[sh:Hebrejski jezik]] [[simple:Hebrew language]] [[sk:Hebrejčina]] [[sl:Hebrejščina]] [[sq:Gjuha Hebraike]] [[sr:Хебрејски језик]] [[sv:Hebreiska]] [[ta:எபிரேய மொழி]] [[th:ภาษาฮีบรู]] [[tl:Wikang Ebreo]] [[tr:İbranice]] [[ug:ئىبرانى تىلى]] [[uk:Гебрейська мова]] [[yi:העברעיש]] [[zh:希伯来语]] हिब्रू 5103 17296 2006-03-11T12:21:31Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[इब्रानी]] बहासा इण्डोनेशिया 5104 17297 2006-03-11T12:26:08Z Magicalsaumy 423 '''बहासा इण्डोनेशिया''' अथवा भाषा इण्डोनेशिया [[इण्डोनेशिया]] देश की मुख्य और राजभाषा है । ये असल में [[मलय भाषा]] की एक बोली है । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[en:Bahasa Indonesia]] इण्डोनेशिया 5105 17298 2006-03-11T12:28:09Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[इंडोनेशिया]] स्पेनी भाषा 5106 46022 2007-01-25T10:29:58Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[nds-nl:Spaans]] '''स्पेनी भाषा''' या '''कास्तिलानो''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Spanish language|Spanish]], स्पैनिश : español ''एस्पान्योल'' या castellano ''कास्तिलानो'') [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की रोमांस शाखा में आने वाली एक भाषा है । ये विश्व की सर्वाधिक बोली जाने वाली भाषाओं में से एक है । ये इन सभी देशों की मुख्य- और राजभाषा है : [[स्पेन]], [[अर्जेन्टीना]], [[चिली]], [[बोलिविया]], [[पनामा]], [[परागुवे]], [[पेरु]], [[मेक्सिको]], [[कोस्टा रीका]], [[एल सैलवाडोर]], [[क्यूबा]], [[युरोगुवे]], [[वेनुज़्वेला]], आदि । {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Spaans]] [[als:Spanische Sprache]] [[an:Idioma español]] [[ang:Spēonic sprǣc]] [[ar:لغة إسبانية]] [[ast:Castellanu]] [[be:Гішпанская мова]] [[bg:Испански език]] [[bn:স্পেনীয় ভাষা]] [[br:Spagnoleg]] [[bs:Španski jezik]] [[ca:Castellà]] [[cs:Španělština]] [[cy:Sbaeneg]] [[da:Spansk (sprog)]] [[de:Spanische Sprache]] [[el:Ισπανική γλώσσα]] [[eml:Spagnôl]] [[en:Spanish language]] [[eo:Hispana lingvo]] [[es:Idioma español]] [[et:Hispaania keel]] [[eu:Gaztelania]] [[fa:زبان اسپانیایی]] [[fi:Espanjan kieli]] [[fr:Espagnol]] [[frp:Castilyan]] [[ga:Spáinnis]] [[gl:Lingua castelá]] [[he:ספרדית]] [[hr:Španjolski jezik]] [[hsb:Španišćina]] [[hu:Spanyol nyelv]] [[hy:Իսպաներեն]] [[ia:Lingua espaniol]] [[id:Bahasa Spanyol]] [[ilo:Pagsasao nga Espaniol]] [[io:Hispaniana linguo]] [[it:Lingua spagnola]] [[ja:スペイン語]] [[jbo:sanbau]] [[ka:ესპანური ენა]] [[ko:에스파냐어]] [[ku:Zimanê spanî]] [[kw:Spaynek]] [[la:Lingua Hispanica]] [[lad:Espanyol]] [[lb:Spuenesch]] [[li:Castiliaans]] [[lt:Ispanų kalba]] [[lv:Spāņu valoda]] [[mg:Fiteny espaniola]] [[mk:Шпански јазик]] [[ms:Bahasa Sepanyol]] [[nah:Caxtiltlahtōlli]] [[nds:Spaansche Spraak]] [[nds-nl:Spaans]] [[nl:Spaans]] [[nn:Spansk språk]] [[no:Spansk språk]] [[nv:Naakai bizaad]] [[oc:Castelhan]] [[pl:Język hiszpański]] [[pt:Língua castelhana]] [[qu:Kastilla simi]] [[rm:Lingua spagnola]] [[ro:Limba castiliană]] [[ru:Испанский язык]] [[scn:Lingua spagnola]] [[se:Spánskagiella]] [[sh:Španski jezik]] [[simple:Spanish language]] [[sk:Španielčina]] [[sl:Španščina]] [[sq:Gjuha spanjolle]] [[sr:Шпански језик]] [[sv:Spanska]] [[sw:Kihispania]] [[ta:ஸ்பானிய மொழி]] [[th:ภาษาสเปน]] [[tl:Wikang Kastila]] [[tr:İspanyolca]] [[ug:ئىسپان تىلى]] [[uk:Іспанська мова]] [[vi:Tiếng Tây Ban Nha]] [[war:Kinatsila nga yinaknan]] [[wuu:西班牙文]] [[zh:西班牙语]] [[zh-min-nan:Se-pan-gâ-gí]] [[zh-yue:西班牙話]] [[zu:IsiSpanish]] एस्परान्तो 5107 23024 2006-07-21T19:20:42Z 38.115.151.134 link languages '''[[एस्पेरान्तो]]''' '''एस्परान्तो''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Esperanto|Esperanto]]) एक आसान और कृत्रिम भाषा है जिसे एक पोलिश डॉक्टर लुडोविक लज़ारस .जामेन्हॉफ़ ने आविष्कृत किया था । उनकी चाहत थी कि एस्परान्तो एक वैश्विक भाषा बने । ये [[रोमन लिपि]] के एक रूप में लिखी जाती है जिसमें 28 अक्षर हैं । लिपि जैसे पढ़ी जाती है, भाषा का वैसे ही उच्चारण होता है । इसके अक्षर हैं : a b c ĉ d e f g ĝ h ĥ i j ĵ k l m n o p r s ŝ t u ŭ v z. {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Esperanto]] [[als:Esperanto]] [[am:ኤስፔራንቶ]] [[ar:إسبرانتو]] [[frp:Èsperanto]] [[ast:Esperantu]] [[zh-min-nan:Sè-kài-gí]] [[be:Эспэранта]] [[br:Esperanteg]] [[bg:Есперанто]] [[ca:Esperanto]] [[cv:Эсперанто]] [[cs:Esperanto]] [[cy:Esperanto]] [[da:Esperanto]] [[de:Esperanto]] [[en:Esperanto]] [[et:Esperanto]] [[el:Εσπεράντο]] [[es:Esperanto]] [[eo:Esperanto]] [[eu:Esperanto]] [[fa:اسپرانتو]] [[fr:Espéranto]] [[fy:Esperanto]] [[ga:Esperanto]] [[gl:Esperanto]] [[ko:에스페란토]] [[hr:Esperanto]] [[io:Esperanto]] [[id:Bahasa Esperanto]] [[ia:Esperanto]] [[os:Эсперанто]] [[is:Esperantó]] [[it:Esperanto]] [[he:אספרנטו]] [[csb:Esperanto]] [[sw:Kiesperanto]] [[ku:Esperanto]] [[la:Esperanto]] [[lv:Esperanto]] [[lt:Esperanto]] [[li:Esperanto]] [[jbo:esperant]] [[hu:Eszperantó nyelv]] [[ms:Bahasa Esperanto]] [[nl:Esperanto]] [[ja:エスペラント]] [[no:Esperanto]] [[nn:Esperanto]] [[oc:Esperanto]] [[nds:Esperanto]] [[pl:Esperanto]] [[pt:Esperanto]] [[ro:Esperanto]] [[ru:Эсперанто]] [[sco:Esperanto]] [[sq:Gjuha Esperanto]] [[simple:Esperanto]] [[sk:Esperanto]] [[sl:Esperanto]] [[sr:Есперанто]] [[sh:Esperanto]] [[fi:Esperanto]] [[sv:Esperanto]] [[th:ภาษาเอสเปอรันโต]] [[vi:Quốc Tế Ngữ]] [[tr:Esperanto]] [[uk:Есперанто]] [[uz:Esperanto]] [[vo:Sperantapük]] [[wa:Esperanto]] लैटिन 5108 17301 2006-03-11T12:52:39Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[लातिनी]] लातिनी 5109 46047 2007-01-25T12:09:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bn:লাতিন ভাষা]], [[nah:Latintlahtōlli]] '''लातिनी''' अथवा लैटिन (लातिनी : Latina ''लातीना'') प्राचीन [[रोमन साम्राज्य]] और प्राचीन [[रोमन धर्म]] की राजभाषा थी । आज ये एक मृत भाषा है, लेकिन फिर भी [[रोमन कैथोलिक चर्च]] की धर्मभाषा और [[वैटिकन सिटी]] शहर की राजभाषा है । ये एक शास्त्रीय भाषा है, [[संस्कृत]] की ही तरह, जिससे ये बहुत ज़्यादा मेल खाती है । लातिनी [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की रोमांस शाखा में आती है । इसी से [[फ़्रांसिसी]], [[इतालवी]], [[स्पैनिश]], [[रोमानियाई]] और [[पुर्तगाली]] भाषाओं का उद्गम हुआ है (पर अंग्रेज़ी का नहीं) । [[यूरोप]] में [[ईसाई धर्म]] के प्रभुत्व की वजह से लातिनी मध्ययुगीन और पूर्व-आधुनिक कालों में लगभग सारे यूरोप की अंतर्राष्ट्रीय भाषा थी, जिसमें समस्त धर्म, विज्ञान, उच्च साहित्य, दर्शन और गणित की किताबें लिखी जाती थीं । ==लिपि== लातिनी कि लिपि [[रोमन लिपि]] है । असल में रोमन लिपि लातिनी के लिये ही बनी है, यानी कि लातिनी की '''अपनी''' लिपि है । इसलिये इसका हरेक अक्षर लगभग हमेशा एक ही उच्चारण देता है (अंग्रेज़ी की तरह गड़बड़-घोटाला नहीं होता) । अति-प्राचीन रोमन लिपि ये थी {|border="2" |- |'''अक्षर''' :|| A || B || C || D || E || F || G || H || I || L || M || N || O || P || Q || R || S || T || V || X |- |'''उच्चारण''' : ||अ (आ) || ब || क || द || ए (ऍ) || फ़ || ग || ह || इ (ई, य) || ल || म || न || ओ (ऑ) || प || क्व || र || स || त || उ (ऊ, उअ) || क्स |-} स्वर के ऊपर समतल रेखा (Macron) का अर्थ होता था कि स्वर दीर्घ है , पर इसे लिखना ज़रूरी नहीं माना जाता था । बाद में यूनानी भाषा के उधार के शब्द लाने के लिये [[यूनानी लिपि]] से ये अक्षर लिये गये : K (क), Y (इयु), Z (ज़) । [[व्यंजन]] उअ के लिये V प्रयुक्त किया जाने लगा और स्वर उ के लिये U । इसके भी कुछ बाद J (य) और W (व) जुड़े । छोटे अक्षरों के रुप (a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z) मध्ययुग में आये । पश्चिम और मध्य [[यूरोप]] की सारी भाषाओं ने लिखावट के लिये [[रोमन लिपि]] अपना ली । ==शब्दावली== लातिनी की अधिकांश शब्दावली संस्कृत से मिलती है, क्योंकि दोनो बहिन भाषाएँ हैं और एक ही मूल [[आदिम-हिन्द-यूरोपीय भाषा]] से निकली हैं । यही सम्बन्ध इसका यूनानी भाषा से भी है, लेकिन [[प्राचीन यूनानी भाषा]] से इसने कई शब्द सीधे उधार लिये थे । बाग में अंग्रेज़ी ने लातीनी से भारी मात्रा में शब्द उधार लिये । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Latyn]] [[als:Latein]] [[an:Latín]] [[ang:Læden]] [[ar:لغة لاتينية]] [[ast:Llatín]] [[be:Лацінская мова]] [[bg:Латински език]] [[bn:লাতিন ভাষা]] [[br:Latin]] [[bs:Latinski jezik]] [[ca:Llatí]] [[cs:Latina]] [[cu:Латиньскъ ѩзыкъ]] [[cy:Lladin]] [[da:Latin]] [[de:Latein]] [[el:Λατινική γλώσσα]] [[en:Latin]] [[eo:Latina lingvo]] [[es:Latín]] [[et:Ladina keel]] [[eu:Latin]] [[fa:زبان لاتین]] [[fi:Latina]] [[fr:Latin]] [[frp:Latin]] [[fur:Lenghe latine]] [[fy:Latynsk]] [[ga:Laidin]] [[gd:Laideann]] [[gl:Lingua latina]] [[gv:Ladjyn]] [[he:לטינית]] [[hr:Latinski jezik]] [[hu:Latin nyelv]] [[hy:Լատիներեն]] [[ia:Lingua latin]] [[id:Bahasa Latin]] [[is:Latína]] [[it:Lingua latina]] [[ja:ラテン語]] [[ka:ლათინური ენა]] [[ko:라틴어]] [[ku:Latînî]] [[kw:Latin]] [[la:Lingua Latina]] [[lb:Latäin]] [[li:Latien]] [[lt:Lotynų kalba]] [[lv:Latīņu valoda]] [[mk:Латински јазик]] [[ms:Bahasa Latin]] [[nah:Latintlahtōlli]] [[nds:Latiensche Spraak]] [[nds-nl:Latien]] [[nl:Latijn]] [[nn:Latin]] [[no:Latin]] [[nov:Latinum]] [[nrm:Latîn]] [[oc:Latin]] [[os:Латинаг æвзаг]] [[pl:Łacina]] [[pt:Latim]] [[qu:Latin simi]] [[ro:Limba latină]] [[ru:Латинский язык]] [[sc:Limba latina]] [[scn:Lingua latina]] [[sh:Latinski jezik]] [[simple:Latin language]] [[sk:Latinčina]] [[sl:Latinščina]] [[sq:Gjuha latine]] [[sr:Латински језик]] [[su:Basa Latin]] [[sv:Latin]] [[sw:Kilatini]] [[th:ภาษาละติน]] [[tl:Wikang Latin]] [[tpi:Tok Latin]] [[tr:Latince]] [[uk:Латинська мова]] [[vec:Lengoa latina]] [[vi:Latinh]] [[yi:לאטיין]] [[zh:拉丁语]] [[zh-min-nan:Latin-gí]] [[zh-yue:拉丁語]] रोमन लिपि 5110 20229 2006-06-01T02:09:05Z DaGizza 338 sorry '''रोमन लिपि''' लिखावट का वो तरीका है जिसमें [[अंग्रेज़ी]] भाषा लिखी जाती है । इसमें अंग्रेज़ी के साथ साथ पश्चिमी और मध्य यूरोप की सारी भाषाएँ लिखी जाती हैं, जैसे [[जर्मन]], [[फ़्रांसिसी]], [[स्पैनिश]], [[पुर्तगाली]], [[इतालवी]], [[डच]], [[नॉर्वेजियन]], [[स्वीडिश]], [[रोमानियाई]], इत्यादि । ये आज के कम्प्यूटर युग की भी मुख्य लिपि है । ये बायें से दायें लिखी और पढ़ी जाती है । अंग्रेज़ी के अलावा लगभग सारी यूरोपीय भाषाएँ रोमन लिपि के कुछ अक्षरों पर अतिरिक्त चिन्ह भी प्रयुक्त करते हैं । ==इतिहास== असल में रोमन लिपि [[लातिनी]] भाषा के लिये ही बनी थी, यानी कि लातिनी की '''अपनी''' लिपि है । इसलिये इसका हरेक अक्षर लगभग हमेशा एक ही उच्चारण देता है (अंग्रेज़ी की तरह गड़बड़-घोटाला नहीं होता) । अति-प्राचीन रोमन लिपि ये थी {|border="2" |- |'''अक्षर''' :|| A || B || C || D || E || F || G || H || I || L || M || N || O || P || Q || R || S || T || V || X |- |'''उच्चारण (लातिनी)''' : ||अ (आ) || ब || क || द || ए (ऍ) || फ़ || ग || ह || इ (ई, य) || ल || म || न || ओ (ऑ) || प || क्व || र || स || त || उ (ऊ, उअ) || क्स |-} स्वर के ऊपर समतल रेखा (Macron) का अर्थ होता था कि स्वर दीर्घ है , पर इसे लिखना ज़रूरी नहीं माना जाता था । बाद में यूनानी भाषा के उधार के शब्द लाने के लिये [[यूनानी लिपि]] से ये अक्षर लिये गये : K (क), Y (इयु), Z (ज़) । [[व्यंजन]] "उअ" के लिये V प्रयुक्त किया जाने लगा और स्वर "उ" के लिये U । इसके भी कुछ बाद J (य) और W (व) जुड़े । छोटे अक्षरों के रुप (a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z) मध्ययुग में आये । पश्चिम और मध्य [[यूरोप]] की सारी भाषाओं ने लिखावट के लिये [[रोमन लिपि]] अपना ली । ==अंग्रेज़ी== रोमन लिपि में लिखी हुई अंग्रेज़ी और उसके उच्चारण में बहुत ज़्यादा गड़बड़ घोटाला है । इसकी वजह है : *रोमन लिपि को प्राचीन अंग्रेज़ों ने उधार लिया था अपनी भाषा लिखने के लिये । ये अंग्रेज़ी की अपनी लिपि नहीं है । *मध्ययुग में अंग्रेज़ी भाषा में [[महा स्वर समारोपण]] ([[:en:Great vowel shift]]) हुआ । इस वजह से ज़्यागातर मध्ययुगीन अंग्रेज़ी के शब्दों में विवृत स्वर उटकर संवृत स्वर में बदल गये । संवृत स्वर नीचे गिरकर द्विमात्रिक स्वरों में बदल गये । पर उन शब्दों की स्पेलिंग वैसी की वैसी ही रहीं । *अंग्रेज़ी का मानकीकरण होने के बाद स्पेलिंग परिवर्तन और भी मुश्किल हो गया । अन्य यूरोपीय भाषाओं में लिखावट और उच्चारण में उतना भेद नहीं है, और अगर है भी तो उसके अच्छे ख़ासे नियम कनून होते हैं । [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भाषा]] [[af:Latynse alfabet]] [[als:Lateinisches Alphabet]] [[ar:كتابة لاتينية]] [[ast:Alfabetu llatinu]] [[be:Лацінскі альфабэт]] [[bg:Латинска азбука]] [[bs:Latinica]] [[ca:Alfabet llatí]] [[cs:Latinka]] [[de:Lateinisches Alphabet]] [[el:Λατινικό αλφάβητο]] [[en:Latin alphabet]] [[eo:Latina alfabeto]] [[es:Alfabeto latino]] [[fa:الفبای لاتین]] [[fi:Latinalaiset aakkoset]] [[fr:Alphabet latin]] [[fur:Alfabet latin]] [[gl:Alfabeto latino]] [[he:אלפבית לטיני]] [[hr:Latinica]] [[hu:Latin írás]] [[id:Abjad Latin]] [[io:Latinal alfabeto]] [[is:Latneskt stafróf]] [[it:Alfabeto latino]] [[ja:ラテン文字]] [[ko:로마자]] [[lv:Latīņu alfabēts]] [[nl:Latijns alfabet]] [[nn:Det latinske alfabetet]] [[no:Det latinske alfabetet]] [[nrm:Alphabet latin]] [[pl:Alfabet łaciński]] [[pt:Alfabeto latino]] [[ro:Alfabetul latin]] [[ru:Латинский алфавит]] [[sh:Latinica]] [[simple:Roman alphabet]] [[sl:Latinica]] [[sq:Alfabeti latin]] [[sr:Латиница]] [[sv:Latinska alfabetet]] [[th:อักษรละติน]] [[tl:Alpabetong Latin]] [[tr:Latin abecesi]] [[tt:Latín älifba]] [[uk:Латинська абетка]] [[zh:拉丁字母]] [[zh-min-nan:Lô-má-jī]] काका हाथरसी 5111 35355 2006-11-19T18:44:21Z Yann 2 Reverted edits by [[Special:Contributions/80.193.211.68|80.193.211.68]] ([[User_talk:80.193.211.68|Talk]]); changed back to last version by [[User:Soman|Soman]] (निम्नलिखित जानकारी [http://www.india-world.net/entertainment/humor/hindi/kaka/index.html इंडिया वर्ल्ड ऑन दि नेट] के सौजन्य से: सन १९०६ में हाथरस में जन्मे काका हाथरसी ( असली नाम: प्रभुनाथ गर्ग) हिंदी व्यंग्य के मूर्धण्य कवि थे। उनकी शैली की छाप उनकी पीढ़ी के अन्य कवियों पर तो पड़ी ही, आज भी अनेकों लेखक और व्यंग्य कवि काका की रचनाओं की शैली अपनाकर लाखों श्रोताओं और पाठकों का मनोरंजन कर रहे हैं। व्यंग्य का मूल उद्देश्य लेकिन मनोरंजन नहीं बल्कि समाज में व्याप्त दोषों, कुरीतियों, भ्रष्टाचार और राजनीतिक कुशासन की ओर ध्यान आकृष्ट करना है। ताकि पाठक इनको पढ़कर बौखलाये और इनका समर्थन रोके। इस तरह से व्यंग्य लेखक सामाजिक दोषों के ख़िलाफ़ जनमत तैयार करता है और समाज सुधार की प्रक्रिया में एक अमूल्य सहयोग देता है। इस विधा के निपुण विद्वान थे काका हाथरसी, जिनकी पैनी नज़र छोटी से छोटी अव्यवस्थाओं को भी पकड़ लेती थी और बहुत ही गहरे कटाक्ष के साथ प्रस्तुत करती थी। उदाहरण के लिये देखिये अनुशासनहीनता और भ्रष्टाचार पर काका के दो व्यंग्य : * बिना टिकिट के ट्रेन में चले पुत्र बलवीर * जहाँ ‘मूड’ आया वहीं, खींच लई ज़ंजीर * खींच लई ज़ंजीर, बने गुंडों के नक्कू * पकड़ें टी.टी., गार्ड, उन्हें दिखलाते चक्कू * गुंडागर्दी, भ्रष्टाचार बढ़ा दिन-दूना * प्रजातंत्र की स्वतंत्रता का देख नमूना या फिर: * राशन की दुकान पर, देख भयंकर भीर * ‘क्यू’ में धक्का मारकर, पहुँच गये बलवीर * पहुँच गये बलवीर, ले लिया नंबर पहिला * खड़े रह गये निर्बल, बूढ़े, बच्चे, महिला * कहँ ‘काका' कवि, करके बंद धरम का काँटा * लाला बोले - भागो , खत्म हो गया आटा काका हाथरसी का अविस्मरणीय योगदान उनकी सदा याद दिलायेगा। == अतिरिक्त जानकारी एवं कवितायें == * संक्षिप्त जीवनी [http://hathrasonline.com/whoswho/person.html Hathras Online] * संक्षिप्त परिचय एवं कविताओं का संग्रह [http://www.india-world.net/entertainment/humor/hindi/kaka/index.html IndiaWorld on the Net] * संक्षिप्त परिचय एवं कुछ कवितायें [http://www.anubhuti-hindi.org/hasya/kakahathrasi.htm Anubhuti Hindi] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[en:Kaka Hathrasi]] पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज 5113 31143 2006-10-17T15:22:04Z Taxman 345 rv <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin: 10px;"> <tr><th colspan="2" bgcolor=lightblue><big>पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज</big></th></tr> <tr><td>आदर्श<td>तमसो मा ज्योतिर्गमय ([[संस्कृत]])<br>अंधकार से प्रकाश की ओर ले चलो ([[हिन्दी]])<br>''Lead Us From Darkness to Light'' ([[अंग्रेजी]]) <tr><td>स्थापन<td>[[१९२१]]-[[१९४७]] [[लाहौर]]<br>[[१९४७]]-[[१९५४]] [[रुड़की]]<br>[[१९५४]]-वर्तमान [[चंडीगढ]] <tr><td>प्रकार<td>[[सार्वजनिक संस्थान |सार्वजनिक]] <tr><td>संचालक<td>डॉक्टर विजय गुप्ता <tr><td>स्थान<td>[[चंडीगढ]], [[भारत]] <tr><td>परिसर<td>१४६ [[एकड़]] (०.६ km&sup2;), [[शहरी क्षेत्र|शहरी]] <tr><td>पूर्वस्नातक<td>१५०० <tr><td>वेबसाइट<td>[http://www.pec.ac.in pec.ac.in] </table> '''पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज''', या '''पेक''' [[चंडीगढ]] स्थित एक प्रमुख अभियांत्रिकी एवं तकनिकी महाविद्यालय हैं। यह [[१९२१]] से [[१९४७]] तक [[लाहौर]] में स्थपित था। [[भारत]] के विभाजन के बाद [[१९४७]] से [[१९५४]] तक [[रुड़की]] में स्थापना कि गई। [[१९५४]] से वर्तमान तक कॉलेज [[चंडीगढ]] में स्थित हैं। [[२००४]] तक [[पंजाब विश्वविद्यालय]] से सम्बद्ध के बाद कॉलेज स्नातक एवं अन्य उच्च उपाधियाँ प्रदान कर सकता है। ==इतिहास== कॉलेज कि स्थापना [[१९२१]] में लाहौर में कि गई। विभाजन के पूर्व यह मैकलैगन इंजिनियरिंग कॉलेज के नाम से जाना जाता था। दिसम्बर [[१९४७]] से [[रुड़की]] में "पूर्वी पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज" के नाम से थॉमसन इंजिनियरिंग कॉलेज (अब [[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान रुड़की]]) के परिसर में कार्य शुरू किया। [[१९५०]] में उपसर्ग "पूर्वी" हटा दिया गया। [[१९५४]] में [[चंडीगढ]] में स्थापना हुई। ==स्थान== ==परिसर== ===छात्रावास=== ==शैक्षिक== ==प्रवेश सूचना== ==छात्र संगठन== ==प्रसिद्ध भूतपूर्व छात्र== * स्वर्गीय [[कल्पना चावला]], अन्तरिक्ष यात्री * [[जस्पाल भट्टी]], हंसानेवाला, निंदक, अभिनेता ==भूतपूर्व छात्र संघ== * [http://www.pals.org पैल्स] - पेक भूतपूर्व छात्र संप्रदाय * [http://in.groups.yahoo.com/group/PECOBA/ पैकोबा] - पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज पुराने लड़कों (एवमेव) का संघ, इलेक्ट्रॉनिक मेल सूची * [http://www.pecosa.org पैकोसा] - पंजाब इंजिनियरिंग कॉलेज पुराने छात्रों का संघ ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.pec.ac.in pec.ac.in] - आधिकारिक वेबसाइट ==ताज़ा समाचार== [[श्रेणी:चंडीगढ]] [[श्रेणी:भारत के अभियांत्रिकी महाविद्यालय]] [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[en:Punjab Engineering College]] चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार 5114 45658 2007-01-24T11:19:33Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[zh-yue:漢藏語系]] '''चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार''' (अथवा चीनी भाषा-परिवार, अंग्रेज़ी : [[:en:Sino-Tibetan family]]) पूर्वी [[एशिया]] के कई देशों में फ़ैला हुआ सम्बन्धित भाषाओं का एक समूह है । इसमें [[चीनी भाषा]], [[तिब्बती भाषा]], [[स्यामी भाषा]], [[बर्मी भाषा]], [[मेतै]], [[गारो]], [[नागा]], इत्यादि शामिल हैं । इस परिवार की लगभग सभी भाषाओं में प्रायः एक ही अक्षर होते हैं । [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] जैसे व्याकरण का प्रायः अभाव होता है । हर शब्ग आज़ाद होता है, जिसकी वाक्य में जगह बदलने से मतलब बदल जाता है । [[नेपाल भाषा]] एक मात्र एसा चीनी-तिब्बती भाषा है जो ऐतिहासिक काल से देवनागरी लिपि मै लिखा जाता है। {{स्टब}} [[श्रेणी:भाषा-परिवार]] ग् [[ast:Llinguas sino-tibetanas]] [[br:Yezhoù sinek-tibetek]] [[ca:Llengües sinotibetanes]] [[cs:Sinotibetské jazyky]] [[de:Sino-Tibetische Sprachen]] [[el:Σινοθιβετικές γλώσσες]] [[en:Sino-Tibetan languages]] [[es:Lenguas sino-tibetanas]] [[eu:Sino-tibetar hizkuntzak]] [[fa:زبان‌های سینی-تبتی]] [[fi:Sinotiibetiläiset kielet]] [[fr:Langues sino-tibétaines]] [[hu:Sino-tibeti nyelvcsalád]] [[id:Bahasa Sino-Tibet]] [[it:Lingue sinotibetane]] [[ja:シナ・チベット語族]] [[ko:중국티베트어족]] [[lt:Kinų-tibetiečių kalbų šeima]] [[nl:Sino-Tibetaanse talen]] [[nn:Sinotibetanske språk]] [[pl:Języki chińsko-tybetańskie]] [[pt:Línguas sino-tibetanas]] [[ru:Сино-тибетские языки]] [[sk:Sinotibetské jazyky]] [[sv:Sinotibetanska språk]] [[vi:Hệ ngôn ngữ Hán-Tạng]] [[zh:汉藏语系]] [[zh-min-nan:Hàn-Chōng gí-hē]] [[zh-yue:漢藏語系]] सामी-हामी भाषा-परिवार 5115 44446 2007-01-19T20:24:48Z Robbot 220 robot Adding: [[ru-sib:Афроазиятски говоры]] Removing: [[ka:კატეგორია:ქუშიტური ენები]] '''सामी-हामी''' (अथवा अफ़्रो-एशियाई) '''भाषा-परिवार''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Afro-Asiatic languages]]) मध्य-पूर्व (एशिया) और उत्तरी अफ़्रीका की कई सम्बन्धित भाषाओं का समूह है । इस परिवार की '''सामी शाखा''' [[साउदी अरब]], [[फ़िलिस्तीन]], [[इस्राइल]], [[इराक़]], [[सीरिया]] ([[शाम]]), [[मिस्र]], [[यार्दन]], [[इथियोपिया]], [[तुनीसिया]], [[अल्जीरिया]], [[मोरोक्को]], इत्यादि में और '''हामी शाखा ''' [[लीबिया]], [[सोमालीलैंड]], [[मिस्र]] और [[इथियोपिया]] में फ़ैली हुई हैं । इसकी शामी शाखा में [[इब्रानी]], [[अरबी]], [[अरामी]], प्राचीन सुमेरियाई शामिल हैं, और हामी शाखा में प्राचीन मिस्री, कॉप्टिक, सोमाली, गल्ला, नामा, आदि भाषाएँ आती हैं । इस वर्ग की भाषाएँ अन्तर्मुखी श्लिष्ट-योगातमक होती हैं । उदाहरण के तौर पर [[अरबी]] में क्-त्-ल् (मारना) धातु से बीच में स्वर घुसाने पर कई नये शब्द बनते हैं , जैसे : कत्ल (हत्या), कातिल (हत्यारा), कित्ल (दुश्मन), और यक्तुल (वो मारता है) । [[श्रेणी:भाषा-परिवार]] [[af:Afro-Asiatiese tale]] [[an:Luengas afro-asiaticas]] [[ar:لغات أفروآسيوية]] [[bg:Афро-азиатски езици]] [[br:Yezhoù afrez-aziatek]] [[bs:Afroazijski jezici]] [[ca:Llengües afroasiàtiques]] [[cs:Afroasijské jazyky]] [[de:Afroasiatische Sprachen]] [[el:Αφροασιατικές γλώσσες]] [[en:Afro-Asiatic languages]] [[eo:Afrikazia lingvaro]] [[es:Lenguas afroasiáticas]] [[eu:Afroasiar hizkuntzak]] [[fa:زبان‌های آفریقایی-آسیایی]] [[fi:Afroaasialaiset kielet]] [[fr:Langues afro-asiatiques]] [[ga:Teangacha Afráiseacha]] [[he:שפות אפרו-אסיאתיות]] [[hr:Afroazijski jezici]] [[hu:Afroázsiai nyelvcsalád]] [[ia:Linguas afro-asiatic]] [[id:Bahasa Afro-Asia]] [[ilo:Pagsasao nga Afro-Asiatica]] [[it:Lingue afro-asiatiche]] [[ja:アフロ・アジア語族]] [[ko:아프리카아시아어족]] [[lt:Semitų-chamitų kalbos]] [[nl:Afro-Aziatische talen]] [[nn:Afroasiatiske språk]] [[no:Afroasiatiske språk]] [[oc:Lengas afroasiaticas]] [[pl:Języki afroazjatyckie]] [[pt:Línguas afro-asiáticas]] [[ru:Афразийские языки]] [[ru-sib:Афроазиятски говоры]] [[sk:Semitsko-hamitské jazyky]] [[sl:Afroazijski jeziki]] [[sr:Афроазијски језици]] [[sv:Afroasiatiska språk]] [[ta:ஆபிரிக்க-ஆசிய மொழிகள்]] [[zh:闪含语系]] वरुण 5116 41231 2007-01-05T06:06:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:伐楼拿]] '''वरुण''' [[हिन्दू धर्म]] के एक प्रमुख [[देवता]] हैं । प्राचीन वैदिक धर्म में उनका स्थान बहुत ही महत्त्वपूर्ण था । उनको "[[असुर]]" की उपाधी दी गयी थी, मतलब की वो "देव" देवताओं के समूह से अलग थे । उनके पास जादुई शक्ति मानी जाती थी, जिसका नाम था [[माया]] । उनको ऋत का रखवाला और विश्व का सम्राट कहा जाता था । इतिहासकार मानते हैं कि असुर वरुण ही [[पारसी धर्म]] में "अहुरा मज़्दा" का नाम ले लिये । बाद की पौराणिक कथाओं में वरुण जो मामूली जल-देव बना दिया गया । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[de:Varuna (Gottheit)]] [[en:Varuna]] [[es:Varuna]] [[fr:Varuna]] [[it:Varuna]] [[ja:ヴァルナ]] [[lt:Varuna]] [[nl:Varuna (god)]] [[pl:Waruna]] [[pt:Varuna (mitologia)]] [[ru:Варуна]] [[sl:Varuna]] [[sv:Varuna]] [[zh:伐楼拿]] सरस्वती 5117 35685 2006-11-21T14:56:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Saraswati]], [[ro:Saraswati]] {{बहुविकल्पी शब्द}} * [[सरस्वती देवी]]: [[हिन्दू धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक। * [[सरस्वती नदी]] * [[सरस्वती पत्रिका]]: मासिक पत्रिका [[da:Sarasvati]] [[de:Saraswati]] [[en:Saraswati]] [[es:Sarasvati]] [[fi:Sarasvati]] [[fr:Sarasvatî (déesse)]] [[id:Saraswati]] [[ja:サラスヴァティー]] [[nl:Sarasvati (godin)]] [[nn:Sarasvati]] [[no:Sarasvati]] [[pl:Saraswati]] [[pt:Sarasvati]] [[ro:Saraswati]] [[ru:Сарасвати]] [[simple:Sarasvati]] [[sl:Sarasvati]] [[sv:Sarasvati]] [[ta:சரஸ்வதி]] [[tr:Saraswati]] [[zh:辯才天]] वेदांत 5118 17349 2006-03-13T13:37:14Z Magicalsaumy 423 वेदांत का नाम बदलकर वेदान्त कर दिया गया है #REDIRECT [[वेदान्त]] ग्रीक भाषा 5119 17353 2006-03-13T13:57:55Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[यूनानी भाषा]] यूनानी भाषा 5120 17371 2006-03-14T12:00:09Z Magicalsaumy 423 {{अनेकार्थक}} यूनानी भाषा के दो ख़ास मतलब हो सकते हैं : *[[प्राचीन यूनानी भाषा]], जिसे एक शास्त्रीय भाषा माना जाता है । *[[आधुनिक यूनानी भाषा]], जो [[यूनान]] की राजभाषा है । Template:अनेकार्थक 5121 17357 2006-03-14T02:35:57Z 59.163.25.48 <div class="notice metadata" id="disambig">''ये एक [[:en:Wikipedia:disambiguation|अनेकार्थकता-निराकरण]] पन्ना है -- यानि कि ऐसे कई लेखों की सूची जो एक ही नाम से सम्बन्धित हैं । ''</div> <noinclude> [[श्रेणी:अनेकार्थक विषय]] </noinclude> श्रेणी:अनेकार्थक विषय 5122 17358 2006-03-14T02:37:25Z 59.163.25.48 List of disambiguated article names : स्वामी विवेकानन्द 5124 17364 2006-03-14T08:09:57Z 59.163.25.48 #REDIRECT[[स्वामी विवेकानंद]] दुर्गा 5125 38473 2006-12-15T21:12:40Z जूहोमि 935 '''दुर्गा''' [[पार्वती]] का दूसरा नाम है। हिन्दुओं के [[शाक्त]] साम्प्रदाय में भगवती दुर्गा को ही दुनिया की पराशक्ति और सर्वोच्च देवता माना जाता है (शाक्त साम्प्रदाय [[ईश्वर]] को देवी के रूप में मानता है) । [[वेद|वेदों]] में तो दुर्गा का कोई ज़िक्र नहीं है, मगर [[उपनिषद]] में देवी "उमा हैमवती" (उमा, हिमालय की पुत्री) का वर्णन है । [[पुराण]] में दुर्गा को आदिशक्ति माना गया है । दुर्गा असल में [[शिव]] की पत्नी [[पार्वती]] का एक रूप हैं, जिसकी उत्पत्ति राक्षसों का नाश करने के लिये देवताओं की प्रार्थना पर पार्वती ने लिया था -- इस तरह दुर्गा युद्ध की देवी हैं । देवी दुर्गा के स्वयं कई रूप हैं । मुख्य रूप उनका "गौरी" है, अर्थात शान्तमय, सुन्दर और गोरा रूप । उनका सबसे भयानक रूप [[काली]] है, अर्थात काला रूप । विभिन्न रूपों में दुर्गा [[भारत]] और [[नेपाल]] के कई मन्दिरों और तीर्थस्थानों में पूजी जाती हैं । कुछ दुर्गा मन्दिरों में [[पशुबलि]] भी चढ़ती है । भगवती दुर्गा की सवारी शेर है । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[bn:দুর্গা]] [[de:Durga]] [[en:Durga]] [[fi:Durga]] [[fr:Durgā]] [[id:Durga]] [[it:Durga]] [[ja:ドゥルガー]] [[pl:Durga]] [[ro:Durga]] [[ru:Дурга]] [[simple:Durga]] [[sv:Durga]] [[tr:Durga]] [[ur:درگا]] मूसा 5126 38743 2006-12-17T18:13:03Z Escarbot 542 robot Adding: [[br:Moizez]] '''मूसा''' ( अंग्रेज़ी : [[:en:Moses|Moses]] ''मोसिस'', इब्रानी : מֹשֶׁה ''मोशे'') सभी इब्राहिमी धर्मों में एक प्रमुख [[नबी]] (ईश्वरीय सन्देशवाहक) माने जाते हैं । ख़ास तौर पर वो [[यहूदी धर्म]] के संस्थापक माने जाते हैं । [[बाइबल]] में हज़रत मूसा की कहानी दी गयी है, जिसके मुताबिक [[मिस्र]] के फ़राओ के ज़माने में जन्मे मूसा यहूदी माता-पिता के की औलाद थे पर मौत के डर से उनको उनकी माँ ने नील नदी में बहा दिया । उनको फिर फ़राओ की पत्नी ने पाला और मूसा एक मिस्री राजकुमार बने । बाद में मूसा को मालूम हुआ कि वो यहूदी हैं और उनका यहूदी राष्ट्र (जिसको फरओ ने [[ग़ुलाम]] बना लिया था ) अत्याचार सह रहा है । मूसा का एक पहाड़ पर [[परमेश्वर]] से साक्षात्कार हुआ और परमेश्वर की मदद से उन्होंने फ़राओ को हराकर यहूदियों को आज़ाद कराया और मिस्र से एक नयी भूमि [[इस्राइल]] पहुँचाया । इसके बाद मूसा ने इस्राइल को ईश्वर द्वारा मिले "दस आदेश" दिये जो आज भी यहूदी धर्म का प्रमुख स्तम्भ है । [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[ar:موسى]] [[br:Moizez]] [[ca:Moisès]] [[cs:Mojžíš]] [[da:Moses]] [[de:Mose]] [[el:Μωυσής]] [[en:Moses]] [[eo:Moseo]] [[es:Moisés]] [[et:Mooses]] [[fi:Mooses]] [[fr:Moïse]] [[gd:Maois]] [[he:משה]] [[hr:Mojsije]] [[hu:Mózes]] [[id:Musa]] [[it:Mosè]] [[ja:モーセ]] [[ka:მოსე]] [[ko:모세]] [[ku:Mûsa]] [[la:Moyses]] [[lt:Mozė]] [[ms:Nabi Musa a.s.]] [[nl:Mozes]] [[no:Moses]] [[pl:Mojżesz]] [[pt:Moisés]] [[ru:Моисей]] [[sh:Mojsije]] [[simple:Moses]] [[sk:Mojžiš]] [[sr:Мојсије]] [[sv:Mose]] [[ta:மோசே]] [[tr:Musa]] [[uk:Мойсей]] [[yi:משה רבינו]] [[yo:Mósè]] [[zh:摩西]] जापानी भाषा 5127 45982 2007-01-25T00:49:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nah:Xapontlahtōlli]] '''जापानी भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Japanese language]], जापानी : 日本語 ''नीहोंगो'')[[जापान]] देश की मुख्य- और राजभाषा है । भाषाविद इसे अश्लिष्ट-योगात्मक भाषा मानते हैं । जापानी भाषा [[चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार]] में '''नहीं''' आती -- भाषाविद इसे ख़ुद की [[जापानी भाषा-परिवार]] में रखते हैं (कुछ इसे '''जापानी-कोरियाई भाषा-परिवार''' में मानते हैं ) । ये दो लिपियों के मिश्रण में लिखी जाती हैं : [[कांजी लिपि]] (चीन की चित्र-लिपि) और [[काना लिपि]] (अक्षरी लिपि जो स्वयं चीनी लिपिपर आधारित है) । इस भाषा में आदर-सूचक शब्दों का एक बड़ा तंत्र है और बोलने में "पिच-सिस्टम" ज़रूरी होता है । इसमें कई शब्द [[चीनी भाषा]] से लिये गये हैं । *[http://brng.jp/50renshuu.pdf जापानी भाषा वर्णमाला परिश्रम (PDF)] {{stub}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[an:Idioma chaponés]] [[ar:لغة يابانية]] [[ast:Xaponés]] [[az:Yapon dili]] [[bg:Японски език]] [[br:Japaneg]] [[bs:Japanski jezik]] [[ca:Japonès]] [[cs:Japonština]] [[cy:Japaneg]] [[da:Japansk (sprog)]] [[de:Japanische Sprache]] [[en:Japanese language]] [[eo:Japana lingvo]] [[es:Idioma japonés]] [[et:Jaapani keel]] [[eu:Japoniera]] [[fa:زبان ژاپنی]] [[fi:Japanin kieli]] [[fr:Japonais]] [[ga:Seapáinis]] [[gl:Lingua xaponesa]] [[he:יפנית]] [[hr:Japanski jezik]] [[hsb:Japanšćina]] [[hu:Japán nyelv]] [[hy:Ճապոներեն]] [[ia:Lingua japonese]] [[id:Bahasa Jepang]] [[io:Japoniana linguo]] [[is:Japanska]] [[it:Lingua giapponese]] [[ja:日本語]] [[jbo:ponbau]] [[ka:იაპონური ენა]] [[ko:일본어]] [[ku:Zimanê japonî]] [[kw:Nihonek]] [[la:Lingua Iaponica]] [[lad:Idioma japonezo]] [[li:Japans]] [[lt:Japonų kalba]] [[lv:Japāņu valoda]] [[mk:Јапонски јазик]] [[ms:Bahasa Jepun]] [[nah:Xapontlahtōlli]] [[nl:Japans]] [[nn:Japansk språk]] [[no:Japansk språk]] [[pl:Język japoński]] [[pt:Língua japonesa]] [[ro:Limba japoneză]] [[ru:Японский язык]] [[ru-sib:Японской говор]] [[scn:Lingua giappunisa]] [[se:Japánagiella]] [[sh:Japanski jezik]] [[simple:Japanese language]] [[sk:Japončina]] [[sl:Japonščina]] [[sq:Gjuha japoneze]] [[sr:Јапански језик]] [[su:Basa Jepang]] [[sv:Japanska]] [[ta:ஜப்பானிய மொழி]] [[th:ภาษาญี่ปุ่น]] [[tr:Japonca]] [[tt:Yapon tele]] [[ug:ياپون تىلى]] [[uk:Японська мова]] [[vi:Tiếng Nhật Bản]] [[zh:日语]] [[zh-classical:日本語]] [[zh-min-nan:Ji̍t-pún-oē]] [[zh-yue:日語]] [[zu:IsiJaphani]] ज़रथुश्त्र 5128 44304 2007-01-18T23:47:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Zoroaster]] '''ज़रथुश्त्र''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Zoroaster]] ''ज़ोरोआस्टर'', फ़ारसी : زرتشت ''ज़रतोश्त'', अवेस्तन : ''ज़र.थुश्त्र'') [[पारसी धर्म]] के संस्थापक माने जाते हैं । उनके जन्म और मरण के काल के बारे में इतिहासकारों में मतभेद है । पर ऐसा माना जाता है कि [[ईसा]] के जन्म के सदियों पहले हज़रत ज़रथुश्त्र ने [[ईरान]] में जन्म लिया था । उनके पहले वहाँ के लोग बड़े अधर्मी थे । ज़रथुश्त्र परमेश्वर ([[अहुरा मज़्दा]]) के सन्देशवाहक थे । उन्होंने सर्वप्रथम दाएवों (बुरी और शैतानी आत्माओं) की निन्दा की और [[अहुरा मज़्दा]] को एक, अकेला और सच्चा ईश्वर माना । उन्होंने एक नये धर्म "ज़रथुश्त्री धर्म" (पारसी धर्म) की शुरुआत की और पारसी धर्मग्रन्थ [[अवेस्ता]] में पहले के कई काण्ड (गाथाएँ) लिखे । [[श्रेणी:पारसी धर्म]] [[श्रेणी:स्टब]] [[ar:زرادشت]] [[bg:Зороастър]] [[ca:Zaratustra]] [[cs:Zarathuštra]] [[da:Zarathustra]] [[de:Zarathustra]] [[en:Zoroaster]] [[eo:Zaratuŝtro]] [[es:Zoroastro]] [[fa:زرتشت]] [[fi:Zarathustra]] [[fr:Zoroastre]] [[he:זרתוסטרה]] [[ia:Zoroastro]] [[id:Zarathustra]] [[it:Zoroastro]] [[ja:ザラスシュトラ]] [[ka:ზარათუშტრა]] [[ko:자라투스트라]] [[ku:Zerdeşt]] [[la:Zoroaster]] [[nds:Zarathustra]] [[nl:Zarathustra]] [[no:Zarathustra]] [[pl:Zaratusztra]] [[pt:Zaratustra]] [[ru:Заратустра]] [[scn:Zoroastru]] [[sh:Zaratustra]] [[simple:Zoroaster]] [[sk:Zaratustra]] [[sr:Заратустра]] [[sv:Zarathustra]] [[tl:Zoroaster]] [[tr:Zerdüşt]] [[ur:زرتشت]] [[zh:琐罗亚斯德]] ईसा 5129 17376 2006-03-14T15:38:12Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[ईसा मसीह]] अहुरा मज़्दा 5130 41248 2007-01-05T11:29:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:พระเจ้าอาหุรมาสดา]] '''अहुरा मज़्दा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Ahura Mazda]], अवेस्तन : ''अहुरा मज़्दा'', पहलवी : ''ओर्मज़्द'') अवेस्तन भाषा और [[पारसी धर्म]] में [[परमेश्वर]] का नाम है । "अहुरा" शब्द संस्कृत "असुर" से सम्बन्धित है और "मज़्दा" शब्द संस्कृत "मेधा" से । [ऋग्वेद]] में वरुण और कई देवताओं को "असुर" की उपाधि दी गयी है (वैसे भी अहुरा मज़्दा के कई नामों में से एक है "वरुन्") । इससे पता चलता है कि प्राचीन ईरानी लोग "असुरों" की पूजा करते थे (जिनमें शायद कुछेक देव भी शामिल थे), और हिन्दुस्तानी आर्य लोग देवों की पूजा करते थे (जिनमें कुछेक असुर भी शामिल थे) । अहुरा मज़्दा ईरानी धर्म में अच्छाई के सर्वोच्च देवता (ईश्वर) बन गये । उनके ख़िलाफ़ शैतानी दाएवों (देवों) का अध्यक्ष है [[अंगिरा मैन्यु]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:पारसी धर्म]] [[de:Ahura Mazda]] [[en:Ahura Mazda]] [[eo:Ahura Mazda]] [[es:Ahura Mazda]] [[fa:اهورامزدا]] [[fi:Ahura Mazda]] [[fr:Ahura Mazda]] [[he:אהורה מאזדה]] [[it:Ahura Mazda]] [[ja:アフラ・マズダー]] [[ku:Ahûra Mazda]] [[nl:Ahura Mazda]] [[pl:Ormuzd]] [[pt:Aúra-Masda]] [[ro:Ahura Mazda]] [[ru:Ахура-Мазда]] [[sl:Ahura Mazda]] [[sr:Ахура Мазда]] [[sv:Hormuz]] [[th:พระเจ้าอาหุรมาสดา]] [[tr:Ahura mazda]] [[ur:اہرمزد]] माइक्रोसॉफ़्ट विन्डोज़ 5131 37799 2006-12-10T14:17:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Microsoft Windows]] Modifying: [[ar:Microsoft Windows]] [[ar:Microsoft Windows]] [[ast:Microsoft Windows]] [[bg:Microsoft Windows]] [[bs:Microsoft Windows]] [[ca:Microsoft Windows]] [[cs:Microsoft Windows]] [[da:Microsoft Windows]] [[de:Microsoft Windows]] [[el:Microsoft Windows]] [[en:Microsoft Windows]] [[eo:Vindozo]] [[es:Microsoft Windows]] [[et:Microsoft Windows]] [[eu:Microsoft Windows]] [[fa:ویندوز]] [[fi:Microsoft Windows]] [[fr:Microsoft Windows]] [[gl:Windows]] [[he:חלונות]] [[hr:Microsoft Windows]] [[hu:Microsoft Windows]] [[ia:Microsoft Windows]] [[id:Windows]] [[is:Microsoft Windows]] [[it:Microsoft Windows]] [[ja:Microsoft Windows]] [[jbo:uindoz]] [[ko:마이크로소프트 윈도]] [[ku:Microsoft Windows]] [[la:Microsoft Windows]] [[lb:Microsoft Windows]] [[lt:Microsoft Windows]] [[lv:Microsoft Windows]] [[mk:Microsoft Windows]] [[ms:Microsoft Windows]] [[nds:Microsoft Windows]] [[nl:Microsoft Windows]] [[nn:Microsoft Windows]] [[no:Microsoft Windows]] [[pl:Microsoft Windows]] [[pt:Microsoft Windows]] [[ro:Microsoft Windows]] [[ru:Windows]] [[sh:Microsoft Windows]] [[simple:Microsoft Windows]] [[sk:Microsoft Windows]] [[sl:Microsoft Windows]] [[sr:Мајкрософт Виндоус]] [[sv:Microsoft Windows]] [[ta:வின்டோஸ்]] [[th:ไมโครซอฟท์ วินโดวส์]] [[tr:Microsoft Windows]] [[uk:Microsoft Windows]] [[uz:Microsoft Windows]] [[vi:Microsoft Windows]] [[zh:Microsoft Windows]] [[zh-min-nan:Microsoft Windows]] [[zh-yue:Microsoft Windows]] शैतानी धर्म 5132 24991 2006-08-19T04:15:01Z Readerscafe 646 '''शैतानी धर्म''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Satanism|Satanism]]) कई अर्ध-धार्मिक साम्प्रदायों का नाम है जो एक अच्छे [[ईश्वर]] के बजाय दुष्ट [[शैतान]] को मानते हैं । इनमें से कुछ शैतान को एक देवता मानकर उसकी सही में पूजा करते हैं, पर कुछ अन्य [[नास्तिक]] होते हैं और "शैतान" शब्द का अर्थ इस दुनिया की काम-वासना और लालच के लिये लगाते हैं । ये शैतानवादी असल में परम्परागत धर्मों की खिल्ली उड़ाने के लिये ही दुष्टता के प्रतीक की पूजा करते हैं । इनकी पूजा पद्धतियों में ज़्यादातर [[पशुबलि]], [[नरबलि]], हत्या और [[आत्महत्या]] जैसी गन्दी चीज़ें होती हैं । परम्परागत शैतानवादी काला जादू भी करते हैं । [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:अपराध]] [[af:Satanisme]] [[bg:Сатанизъм]] [[ca:Satanisme]] [[cs:Satanismus]] [[da:Satanisme]] [[de:Satanismus]] [[en:Satanism]] [[es:Satanismo]] [[et:Satanism]] [[fa:شیطان‌پرستی]] [[fi:Satanismi]] [[fr:Satanisme]] [[he:שטניזם]] [[hr:Sotonizam]] [[hu:Sátánizmus]] [[io:Satanismo]] [[it:Satanismo]] [[ja:サタニズム]] [[lt:Satanizmas]] [[nl:Satanisme]] [[no:Satanisme]] [[pl:Satanizm]] [[pt:Satanismo]] [[ru:Сатанизм]] [[simple:Satanism]] [[sk:Satanizmus]] [[sq:Satanizmi]] [[sr:Сатанизам]] [[sv:Satanism]] [[tr:Satanizm]] श्रेणी:अपराध 5133 17382 2006-03-14T16:52:31Z Magicalsaumy 423 ---- शैतान 5134 17384 2006-03-14T17:44:34Z Magicalsaumy 423 '''शैतान''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Satan]] ''सेटन'' या [[:en:Devil]] ''डेविल'', इब्रानी :שָׂטָן ''शातान'', अरबी :شيطان ''शैतान'' । शाब्दिक अर्थ : दुश्मन, विरोधी या अभियोगी) इब्राहिमी धर्मों में सबसे दुष्ट हस्ती का नाम है, जो दुनिया की सारी बुराई का प्रतीक है । इन धर्मों में [[ईश्वर]] को सारी अच्छाई प्रदान की जाती है और बुराई शैतान को । [[हिन्दू धर्म]] में शैतान जैसी चीज़ का कोई अस्तित्व नहीं है, क्योंकि दुनिया में पाप और दुख इंसान ख़ुद अपने कर्मो और अपने अज्ञान द्वारा उत्पन्न करता है । ईसाई, मुसल्मानी और यहूदी धर्मों के मुताबिक शैतान पहले ईश्वर का एक [[फ़रिश्ता]] था, जिसने ईश्वर से ग़द्दारी की और इसके बदले ईश्वर ने उसे [[स्वर्ग]] से निकाल दिया । शैतान पृथ्वी पर मानवों को पाप के लिये उकसाता है । कई उसे [[नरक]] का राजा भी मानते हैं । शैतान शब्द अन्य दुष्ट भूत्-प्रेतों और दुष्ट देवों के लिये भी प्रयुक्त होता है । [[शैतानी धर्म]] में शैतान की पूजा की जाती है । ''देखिये : [[चुड़ैल]]'' {{स्टब}} [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:यहूदी धर्म]] [[en:Satan]] चुड़ैल 5135 22142 2006-07-02T18:56:26Z 84.165.102.62 '''चुड़ैल''' (चुड़ैल = संस्कृत ''चूड़ा'' + ''ऐल'' -प्रत्यय, डायन = संस्कृत ''डाकिनी'', अंग्रेज़ी : [[:en:Witch]]) लोक-कहानियों मे मुताबिक एक (औरत) जादूगरनी होती है । ज़्यादातर चुड़ैल और '''डायन''' शब्द दुष्ट जादूगरनियों के लिये ही प्रयुक्त होते हैं -- वो औरतें जो काला जादू करती हैं । [[ईसाई धर्म]] के मुताबिक चुड़ैलें [[शैतान]] के साथ सम्भोग करती हैं और उसीकी दासी होती हैं । [[श्रेणी:मिथक]] [[en:Witch]] [[de:Hexe]] [[es:Bruja]] [[fr:Sorcière]] श्रेणी:मिथक 5136 17386 2006-03-14T17:52:31Z Magicalsaumy 423 ---- डायन 5137 17387 2006-03-14T17:53:23Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[चुड़ैल]] प्राचीन यूनानी भाषा 5138 25456 2006-08-27T20:45:22Z 24.24.251.230 '''प्राचीन यूनानी भाषा''' (अथवा प्राचीन ग्रीक, अंग्रेज़ी : [[:en:Ancient Greek|Ancient Greek]], यूनानी : ''हेल्लेनिकी'') प्राचीन काल के [[यूनान]] देश और उसके आस-पास के क्षेत्रों की मुख्य भाषा थी । इसे [[संस्कृत]] की बहिन भाषा माना जा सकता है । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की [[यूनानी भाषाएँ|यूनानी शाखा]] में आती है । इसे एक शास्त्रीय भाषा माना जाता है, जिसमें काफ़ी ज़्यादा और उच्क कोटि का साहित्य रचा गया था, जिसमें सबसे ख़ास [[होमर]] के दो महाकाव्य [[इलियाड]] और [[ओडेस्सी]] हैं । इसका व्याकरण, शब्दावली, ध्वनि-तन्त्र और संगीतमय बोली इसे संस्कृत के काफ़ी करीब रख देती है । इसकी बोलभाल कि बोली '''कोइनै ग्रीक''' में ही [[बाइबल]] का लगभग सारा [[नया नियम]] लिखा गया था । ==लिपि== ये भाषा [[यूनानी लिपि]] में लिखी जाती थी, जिसके अक्षर आज भी गणित में प्रयुक्त होते हैं । प्राचीन यूनानी लिपि पहले बायें से दायें लिखी जाती थी, फिर अगली पंक्ति में दायें से बायें । यही नहीं, अगली पंक्ति मे सभी अक्षरों के आइने वाले प्रतिबिम्ब लिखने होते थे ! लगभाग दूसरी सदी ईसापूर्व से यूनानियों ने लिखावट हमेशा बायें से दायें लिखना शुरु कर दिया । अक्षर कुछ प्रान्तीय भिन्नता भी रखते थे । ==धवनि-तन्त्र== संस्कृत को छोड़ प्राचीन यूनानी शायद अकेली ऐसी भाषा है (हिन्द-यूरोपीय परिवार में), जिसमें शुद्ध महाप्राण ध्वनियाँ मिल सकती हैं : फ, थ और ख । ==शब्द रूप== संस्कृत की ही तरह प्राचीन यूनानी भी बहिर्मुखी श्लिष्ट-योगात्मक भाषा थी । मतलब कि उसमें भी शब्दों के अन्त में प्रत्यय लगाकर संज्ञा और क्रिया के रूप और विभक्तियाँ बनायी जाती थीं । संस्कृत को छोड़कर प्राचीन यूनानी हि ऐसी भाषा है जिसमें संज्ञा और क्रिया में "द्विवचन" होता है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[bg:Старогръцки език]] [[de:Altgriechische Sprache]] [[el:Αρχαία ελληνική γλώσσα]] [[en:Ancient Greek]] [[es:Griego clásico]] [[fi:Muinaiskreikka]] [[fr:Grec ancien]] [[gl:Grego antigo]] [[hr:Starogrčki jezik]] [[hu:Ógörög nyelv]] [[ko:고대 그리스어]] [[la:Lingua Graeca Antiqua]] [[li:Aajdgrieks]] [[nl:Grieks#Oud-Grieks]] [[no:Gammelgresk]] [[pt:Língua grega antiga]] [[ru:Древнегреческий язык]] [[simple:Ancient Greek]] [[sv:Klassisk grekiska]] प्राचीन यूनानी 5139 17390 2006-03-15T04:18:02Z Magicalsaumy 423 #REDIRECT[[प्राचीन यूनानी भाषा]] प्राचीन ग्रीक 5140 17391 2006-03-15T04:19:06Z Magicalsaumy 423 #redirect[[प्राचीन यूनानी भाषा]] आधुनिक यूनानी भाषा 5141 17392 2006-03-15T04:24:11Z Magicalsaumy 423 '''आधुनिक यूनानी भाषा''' (आधुनिक ग्रीक भाषा) आज के [[यूनान]] देश की मुख्य और राजभाषा है । इसका जन्म [[प्राचीन यूनानी भाषा]] से हुआ है । ये प्राचीन यूनानी से सरल है, और [[यूनानी लिपि]] में लिखी जाती है । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[en:Modern Greek]] काली 5142 38475 2006-12-15T21:15:49Z जूहोमि 935 '''काली''' [[हिन्दू धर्म]] की एक प्रमुख देवी हैं । वो असल में सुन्दरीरूप भगवती [[दुर्गा]] का काला और डरावना रूप हैं, जिसकी उत्पत्ति राक्षसों को मारने के लिये हुई थी । उनको ख़ासतौर पर [[बंगाल]] और [[असम]] में पूजा जाता है । काली की व्युत्पत्ति ''[[काल]]'' अथवा ''[[समय]]'' से है जो सबको ग्रास कर लेता है। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[en:Kali]] हिन्दुत्व 5143 17395 2006-03-15T04:41:36Z Magicalsaumy 423 #redirect[[हिंदुत्व]] जे. के. रोलिंग 5144 44703 2007-01-21T15:08:05Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eu:Joanne Katherine Rowling]] '''जे. के. रोलिंग''' ([[:en:J. K. Rowling]], Joanne Rowling ''जोन रोलिंग'', उर्फ़ Joanne Kathleen Rowling ''जोन कैथलीन रोलिंग'') आज के ज़माने की सबसे मशहूर लेखिकाओं में से एक हैं । अंग्रेज़ी में लिखा उनका उपन्यास-क्रम [[हैरी पॉटर]] इक्कीसवी सदी की शायद सबसे मशहूर उपन्यास है । ==व्यक्तिगत जीवन== ==उपन्यास== जे. के. रोलिंग ने मिथक और कल्पना कि एक नयी और अनोखी दुनिया बनायी है, जिसका मुख्य पात्र '''[[हैरी पॉटर]]''' है । ये दुनिया [[जादू]] और चमत्कार से भरी पड़ी है । हैरी पॉटर ख़ुद एक (अनाथ) [[जादूगर]] है और वो तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] जाता है । कहानी हैरी की एक आतंकवादी और शैतानी जादूगर [[वोल्डेमॉर्ट]] से दुश्मनी के बीच घूमती रहती है । इस सिल्सिले में कुल सात उपन्यास हैं : #[[हैरी पॉटर और पारस पत्थर]] #[[हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना]] #[[हैरी पॉटर और अज़्कबान का क़ैदी]] #[[हैरी पॉटर और आग का प्याला]] #[[हैरी पॉटर और फ़ीनिक्स की श्रेणी]] #[[हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार]] # (नाम अभी तक निकला नहीं है) पहली चार उपन्यासों पर [[वार्नर ब्रदर्स]] ने फ़िल्में भी बनायी हैं, जो सुपरहिट रही हैं और उन्होंने [[ऑस्कर]] भी जीते हैं । पहली दो किताबों के हिन्दी संस्करण उपलब्ध हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ar:جيه.كيه. رولنج]] [[ast:Joanne Kathleen Rowling]] [[bg:Джоан Роулинг]] [[bs:Joanne Kathleen Rowling]] [[ca:Joanne Kathleen Rowling]] [[cs:Joanne Rowlingová]] [[cy:J. K. Rowling]] [[da:J.K. Rowling]] [[de:Joanne K. Rowling]] [[el:Τζ. Κ. Ρόουλινγκ]] [[en:J. K. Rowling]] [[eo:J. K. Rowling]] [[es:J. K. Rowling]] [[et:J. K. Rowling]] [[eu:Joanne Katherine Rowling]] [[fa:جوآن رولینگ‌]] [[fi:J. K. Rowling]] [[fr:Joanne Kathleen Rowling]] [[ga:J. K. Rowling]] [[gl:J.K. Rowling]] [[he:ג'יי קיי רולינג]] [[hr:Joanne Kathleen Rowling]] [[hu:Joanne Kathleen Rowling]] [[id:J.K. Rowling]] [[it:Joanne Kathleen Rowling]] [[ja:J・K・ローリング]] [[ka:როულინგი, ჯოან]] [[ko:조앤 롤링]] [[la:Ioanna Rowling]] [[lt:J. K. Rowling]] [[ms:Joanne Kathleen Rowling]] [[nl:Joanne Rowling]] [[nn:J.K. Rowling]] [[no:J.K. Rowling]] [[pl:Joanne Kathleen Rowling]] [[pt:Joanne Rowling]] [[ro:Joanne Kathleen Rowling]] [[ru:Дж. К. Роулинг]] [[scn:J. K. Rowling]] [[sh:J. K. Rowling]] [[simple:J. K. Rowling]] [[sk:Joanne Rowlingová]] [[sl:J. K. Rowling]] [[sq:Joanne K. Rowling]] [[sr:Џоан Кетлин Роулинг]] [[sv:J.K. Rowling]] [[ta:ஜே. கே. ரௌலிங்]] [[th:เจ. เค. โรว์ลิ่ง]] [[tr:J. K. Rowling]] [[vi:J. K. Rowling]] [[zh:乔安·罗琳]] [[zh-min-nan:J. K. Rowling]] श्रेणी:हैरी पॉटर 5145 17409 2006-03-15T06:17:21Z Magicalsaumy 423 ---- जे. के. रॉलिंग 5146 17413 2006-03-15T06:25:21Z Magicalsaumy 423 जे. के. रॉलिंग का नाम बदलकर जे. के. रोलिंग कर दिया गया है #REDIRECT [[जे. के. रोलिंग]] हैरी पॉटर 5147 38198 2006-12-14T04:09:22Z Escarbot 542 robot Adding: [[ast:Harry Potter]] ''इस लेख में हैरी पॉटर पात्र (व्यक्ति) का वर्णन है । इसी नाम के उपन्यास क्रम के लिये यहाँ जायें : [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] ।'' '''हैरी पॉटर''' ([[:en:Harry Potter]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित एक दुनियाभर में मशहूर उपन्यास क्रम का प्रमुख पात्र है । वो [[ब्रिटेन]] में रहने वाला एक किशोर है जो एक आम इंसान नहीं, एक [[जादूगर]] है । उसके माँ-बाप की तभी हत्या हो गयी थी जब वो एक साल का था । हैरी पॉटर की सारी कहानियाँ काल्पनिक हैं । {{spoiler}} =हैरी का जीवन = ==बचपन== '''हैरी-जेम्स पॉटर''' के माता-पिता दोनो ही [[जादूगर]] थे । उसकी माँ का नाम था लिली पॉटर (जन्म : लिली ईवान्स) और पिता का नाम [[जेम्स पॉटर]] । दोनो ही जादूगर पुलिस ([[ऑरर]]) के सदस्य थे और उनका ख़ास दुश्मन था एक दुष्ट आतंकवादी जादूगर : लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] । जब हैरी एक साल का था, तब [[वॉल्डेमॉर्ट]] ने [[अवादा केदाव्रा]] अभिशाप से लिली और जेम्स की हत्या कर दी और हैरी पर भी यही अभिशाप पढ़ा । लेकिन हैरी के मरने के बजाय वोल्डेमॉर्ट को उसी का अभिशाप पलट कर लग गया । हैरी सिर्फ़ माथे पर बिजली जैसे निशान के साथ बच गया । वोल्डेमॉर्ट ख़ुद अपना जिस्म खोकर एक प्रेतात्मा जैसा बनकर रह गया । ऐल्बस [[डम्बल्डोर]] ने हैरी को उसके अकेले रिश्तेदार के पास छोड़ दिया : उसकी मौसी (उसकी माँ की बहन) [[पेटूनिया डर्सली]], मौसा [[वर्नन डर्सली]] और मौसेरा भाई [[डड्ली डर्सली]] । उसके तीनों रिश्तेदार आम इंसान थे और किसी भी तरह के जादू या जादू से जुड़ी चीज़ से सख़्त नफ़रत करते थे । वो बड़ी ही छिछली मानसिकता वाले लोग थे । तीनों ने हैरी को सारे बचपन बिलकुल जीना हराम कर दिया था, उसे प्यार देना तो दूर की बात है । हैरी को उसके ख़ून में बसे जादू और उसके माँ बाप की मौत का कुछ पता नहीं था । लेकिन एक दिन सब बदल गया और वो जादू की दुनिया में वापस आ गया । ==दोस्त== [[Image:Hogwarts by Koehne.jpg|thumb|300px|right|किसी कलाकार के द्वारा का चित्रण [[हॉग्वाट्स]] ]] [[हॉग्वाट्स]] में हैरी को कई दोस्त मिले, पर उनमें से सबसे ख़ास हैं [[हर्माइनी ग्रेंजर]] और [[रॉन वीज़्ली]]। ये तीनों हमेशा साथ रहते हैं। = उपन्यास की कडियाँ = ==पहली कड़ी== उपन्यास की पहली कड़ी [[हैरी पॉटर और पारस पत्थर]] में जब हैरी 11 साल का था, तब उसे तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] का रखवाला बताता है कि वो एक जादूगर है और उसे उसे हॉग्वार्ट्स के प्रधामाचार्य [[डम्बल्डोर]] ने वहीं पढ़ने का न्योता दिया है । इस तरह हैरी पहली बार जादुई दुनिया से परिचित होता है और हॉग्वार्ट्स में दाख़िला ले लेता है । काफ़ी रोमांचक ज़िन्दगी के बाद उसने अमरता देने वाले पारस पत्थर को प्रोफ़ेसर [[क्विरल]] के सिर में घुसे वोल्डेमॉर्ट के हाथों से बचाया । (उपन्यास की हर कड़ी एक-एक साल लम्बी है) । ==दूसरी कड़ी== उपन्यास की दूसरी कड़ी [[हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना]] में हैरी को हॉग्वार्ट्स में लार्ड वोल्डेमॉर्ट की पुरानी डायरी मिलती है । इसके माध्यम से उसका प्रेत वापिस आना चाहता था । रॉन की बहन [[जिन्नी वीज़्ली]] को फ़ुसलाकर लार्ड वोल्डेमॉर्ट् ने [[रहस्यमयी तहख़ाना]] खुलवा दिया, जिससे कि वो अशुद्ध ख़ून वाले जादूगर छात्रों को (जिनके पूर्वजों या माँ-बाप में से कोई भी मगलू है) एक विशाल नाग ([[बैसिलिस्क]]) द्वारा मरवा डाले । हैरी ने उसकी ये योजना भी चौपट कर दी । ==तीसरी कड़ी== उपन्यास की तीसरी कड़ी [[हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी]] की कहानी में जादूगरों की जेल [[अज़्काबान]] से एक क़ैदी [[सिरियस ब्लैक]] भाग निकलता है अपना बदला लेने के लिये । सिरियस जेम्स पॉटर का दोस्त हुआ करता था । पहले हैरी ने सोचा की सिरियस बदमाश है और उसीने उसके माँ-बाप को धोखा देकर उनकी हत्या करायी थी । पर भाद में पता चलता है कि सिरियस मासूम था और हत्या जेम्स के एक अन्य दोस्त [[पीटर पेटिग्रू]] (वर्मटेल) ने करायी थी । हैरी और हर्माइनी की मदद से सिरियस कानून की पहुँच से बाहर भाग जाता है । ==चौथी कड़ी== उपन्यास की चौथी कड़ी [[हैरी पॉटर और आग का प्याला]] में हैरी को हॉग्वार्ट्स में ज़बरन [[तीन-जादूगर प्रतियोगिता]] में भाग लेना पड़ता है जिसके तीन चरण हैं । पहले चरण में हैरी [[ड्रैगन]] से लड़ता है, दूसरे चरण में झील के पानी के नीचे संघर्ष करता है और तीसरे चरण में उसे भूल-भुलैया में से ट्रॉफ़ी लेनी होती है । उलटे वो और उसका सह-प्रतिद्वन्दी (सॅड्रिक डिगरी) ट्रॉफ़ी छूते ही लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट के पास पहुँच जाते हैं, जहाँ वर्मटेल सॅड्रिक का कत्ल कर देता है और हैरी के ख़ून की मदद से वो लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट को जिस्मो-जान समेत ज़िन्दा कर देता है । मगर हैरी वोल्डेमॉर्ट की पकड़ से इस बार भी भाग निकलता है । वोल्डेमॉर्ट के वापिस ज़िन्दा हो कर आने की बात को [[ब्रिटेन]] का जादूमन्त्री [[कॉर्नेलियस फ़ज]] झूठ करार देता है । ==पाँचवी कड़ी== उपन्यस की पाँचवी कड़ी [[हैरी पॉटर और फ़ीनिक्स की श्रेणी]] में सबसे पहले हैरी को जादू की अदालत में हाज़िरी देनी पड़ती है । उसपर ग़लत तरीके से एक मुक़दमा दायर किया जाता है, एक ऐसे छोटे से अपराध के लिये जिसमें वो बेगुनाह था । पर मुक़दमे में उसे बेगुनाह साबित कर दिया जाता है । इसके बाद वापिस हॉग्वार्ट्स में जादूमन्त्री [[कॉर्नेलियस फ़ज]] की बेबुनियाद दख़लंदाज़ी शुरु हो जाती है । [[काली कलाओं से आत्मरक्षा]] विषय के लिये मिन्त्रालय से जादूमन्त्री की सचिव [[डोलोरिस अम्ब्रिज]] आती हैं जो सरे आम हैरी को झूठा करार देने पर तुली रहती हैं । बाद में अम्ब्रिज विद्यालय की प्रधानाचार्या भी बन जाती है । अंत के दिनों में सिरियस को बचाने के लिये हैरी और उसके कई दोस्त जादूमन्त्रालय के रहस्य विभाग पहुँचते हैं जहाँ वोल्डेमॉर्ट भी आ जाता है । हैरी तो इस बार डम्बल्डोर की वजह से बच जाता है, पर सिरियस मारा जाता है । ==छठी कड़ी== उपन्यास की छठी कड़ी [[हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार]] में हैरी को डम्बल्डोर की यादों के द्वारा वोल्डेमॉर्ट ([[टॉम मार्वोलो रिडल]]) की पहले की ज़िन्दगी के बारे में काफ़ी कुछ पता चलता है । उधर हैरी को [[जादुई काढ़े]] की क्लास में एक अजीब और बेनाम किताब से बहुत मदद मिलती है, जिसका मालिक ख़ुद को आधा-ख़ून राजकुमार कहता था । उसी साल एक नया जादूमन्त्री बनता है : [[रूफ़स स्क्रिमेजर]] । हैरी और डम्बल्डोर ऐसा मान्कर चलते हैं कि वोल्डेमॉर्ट ने ख़ुद को अमर करने के लिये अपनी [[आत्मा]] को छः या सात टुकड़ों में फाड़ा था और हरेक को एक [[होर्क्रक्स]] में डाल दिया था । हैरी और डम्बल्डोर एक होर्क्रक्स को नष्ट करने एक गुफ़ा में जाते हैं लेकिन उनके निराशा ही हाथ लगती है, क्योंकि होर्क्रक्स नकली निकला । इसके बाद हैरी का सबसे कम पसंदीदा अध्यापक प्रोफ़ेसर [[स्नेप]] [[अवादा केदाव्रा]] अभिशाप से डम्बल्डोर को मार डालता है । {{spoilerends}} ==सातवी कड़ी== उपन्यास की सातवी कड़ी का अभी तक नाम भी नहीं निकला है ! =हैरी का चरित्र विवरण= हैरी एक सीधा-साधा और अच्छा लड़का है जिसे अपने माता-पिता बहुत याद आते हैं । उसे कभी माँ-बाप का प्यार नहीं मिला और हॉग्वार्ट्स के पहले तो डर्स्ली उसे दब्बू बनाकर रखते थे । हैरी में इंसानी कमियाँ भी हैं : उसे कई बातों पर बहुत [[ग़ुस्सा]] आता है, जैसे वोल्डेमॉर्ट और उसके अपराध, उसके माँ-बाप को गाली देना, उसकी अपनी बातों को झुठलाया जाना, उसपर हुई नाइंसाफ़ी, आदि । हैरी एक अच्छा दोस्त और अच्छा [[क्विडिच]] ख़िलाड़ी है । पढ़ाई में भी वो ठीक-ठाक है । वोल्डेमॉर्ट और हैरी एक दूसरे के जानी दुश्मन हैं । वैसे हैरी को स्कूल के नियमों की कम ही परवाह है । वो बहुत बहादुर है, इसीलिये उसका हाउस [[गरुणद्वार]] है । पहली चार कड़ियों पर फ़िल्में भी बन चुकी हैं जिसमें हैरी पॉटर का किरदार [[डैनियल रैड्क्लिफ़]] ने अदा किया है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[af:Harry Potter]] [[ar:هاري بوتر (سلسلة)]] [[ast:Harry Potter]] [[bg:Хари Потър]] [[bn:হ্যারি পটার]] [[bs:Harry Potter]] [[ca:Harry Potter]] [[cs:Harry Potter]] [[cy:Harri Potter]] [[da:Harry Potter]] [[de:Harry Potter]] [[el:Χάρι Πότερ]] [[en:Harry Potter]] [[eo:Harry Potter]] [[es:Harry Potter]] [[et:Harry Potter (romaanisari)]] [[eu:Harry Potter]] [[fa:هری جیمز پاتر]] [[fi:Harry Potter]] [[fo:Harry Potter]] [[fr:Harry Potter]] [[ga:Harry Potter]] [[gl:Harry Potter]] [[he:הארי פוטר]] [[hr:Harry Potter]] [[hu:Harry Potter]] [[id:Harry Potter]] [[io:Harry Potter]] [[is:Harry Potter]] [[it:Harry Potter]] [[ja:ハリー・ポッター]] [[ko:해리 포터]] [[la:Harrius Potter]] [[lb:Harry Potter]] [[li:Harry Potter]] [[lt:Haris Poteris]] [[lv:Harijs Poters]] [[ms:Harry Potter]] [[nds:Harry Potter]] [[nl:Harry Potter]] [[nn:Harry Potter]] [[no:Harry Potter]] [[pl:Harry Potter]] [[pt:Harry Potter (série)]] [[ro:Harry Potter]] [[ru:Гарри Поттер (серия романов)]] [[scn:Harry Potter]] [[sco:Harry Potter]] [[simple:Harry Potter]] [[sk:Harry Potter]] [[sl:Harry Potter]] [[sq:Harry Potter]] [[sr:Хари Потер]] [[sv:Harry Potter]] [[ta:ஹரி போட்டர்]] [[th:แฮร์รี่ พอตเตอร์]] [[tl:Harry Potter]] [[tr:Harry Potter Serisi (kitap)]] [[vi:Harry Potter]] [[yi:הערי פאטער]] [[zh:哈利·波特]] [[zh-min-nan:Há-lih Phá-thò]] विकिपीडिया:द्वार्थ हटायें 5148 29200 2006-10-03T05:01:20Z Mitul0520 211 {{stub}} Template:Spoiler 5149 30160 2006-10-10T11:26:31Z Debashish 130 <div class="notice metadata spoiler" id="spoiler" style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em;">'''[[:en: Wikipedia:Spoiler warning|Spoiler चेतावनी]]:''कथानक और / या अन्त का विवरण नीचे दिया गया है'''''</div> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Spoilerends 5150 30161 2006-10-10T11:29:07Z Debashish 130 Removed excess padding/spacing <div class="notice metadata spoiler" id="spoiler" style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em;">'''[[:en: Wikipedia:Spoiler warning|Spoiler चेतावनी समाप्त]]:''कथानक और/या अन्त के विवरण ख़त्म हुए'''''</div> </blockquote> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> हॉग्वार्ट्स 5151 45952 2007-01-24T21:58:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry]] '''हॉग्वार्ट्स''' ([[:en:Hogwarts]], ''Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry'') एक काल्पनिक विद्यालय का नाम है । ये विद्यालय [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] में उल्लेखित तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने का विद्यालय है जहाँ छोटे जादूगरों और जादूगरनियों को जादू सिखाया जाता है । ये [[ब्रिटेन]] में स्थित एक किला है । हैरी पॉटर और उसके दोस्त यहीं पढ़ते हैं । ==कक्षाएँ== हॉग्वार्ट्स में बालक तब आता है (चाहे वो शुद्ध जादूगरी रक्त का हो या उसके माँ-बाप [[मगलू]] हों) जब वो लगभग 11 साल का हो और उसमें जादुई रक्त होता हो । हॉग्वार्ट्स में सात वर्ष की स्कूली शिक्षा दी जाती है । पाँचवे और सातवे वर्ष में "बोर्ड परीक्षाएँ" होती हैं । ==विषय== हॉग्वार्ट्स में कई विषय पढ़ाएजाते हैं, कुछ लेने ज़रूरी होते हैं और कुछ ग़ैर-ज़रूरी । *[[जादुई काढ़े]] *[[काली कलाओं से आत्मरक्षा]] *[[चार्म्स]] *[[ट्रान्स्फ़िगरेशन्स]] *[[जादू का इतिहास]] *[[ज्योतिष]] *[[प्राचीन रून्स]] *[[जड़ीबूटी-शास्त्र]] *[[जादुई जीवों की देखभाल]] ==अध्यापक== इस स्कूल के अध्यापकों को प्रोफ़ेसर (प्राध्यापक) की उपाधि दी जाती है । स्कूल के प्रधानाचार्य हैं ऐल्बस [[डम्बल्डोर]] (उपन्यास 6 के अन्त तक) । अन्य प्रोफ़ेसर हैं (या कभी रहे थे) : *[[मिनर्वा मैक्गोनगल]] *सेवेरस [[स्नेप]] *[[फ़्लिट्विक]] *[[बिन्स]] *[[रूबियस हैग्रिड]] *[[ग्रबीप्लैंक]] *[[डोलोरिस अम्ब्रिज]] *अश्वमानव [[फ़िरॅन्ज़]] *[[सिबिला ट्रिलॉनी]] *[[क्विरल]] *[[रीमस लूपिन]] *[[मैड-आइ मूडी]] *[[होरेस स्लगहॉर्न]] *[[गिल्डरॉय लॉकहार्ट]] ==दल== हॉग्वार्ट्स में के चार दल यानि हाउस है, और हर पहले साल के विद्यार्थी का चुनाव किसी एक दल में होता है । छात्र को किस घार में जाना चाहिये, ये [[बोलती टोपी ]](या सोर्टिंग हैट ([[:en:Sorting Hat|Sorting Hat]]) बताती है : *[[गरूडद्वार]] ([[:en:Gryffindor|Gryffindor]]) *[[मेहनतकश]] ([[:en:Hufflepuff|Hufflepuff]]) *[[चीलघात]] ([[:en:Ravenclaw|Ravenclaw]] *[[नागशक्ति]] ([[:en:Slytherin|Slytherin]]) ==खेल== मुख्य खेल [[क्विडिच]] है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:هوغوورتس]] [[bg:Хогуортс]] [[bs:Hogwarts]] [[ca:Hogwarts]] [[cs:Škola čar a kouzel v Bradavicích]] [[da:Hogwarts]] [[de:Handlungsorte der Harry-Potter-Romane#Hogwarts]] [[en:Hogwarts]] [[eo:Hogwarts]] [[es:Colegio Hogwarts de Magia y Hechicería]] [[et:Sigatüügas]] [[eu:Hogwarts]] [[fa:هاگوارتس]] [[fi:Tylypahka]] [[fr:Poudlard]] [[he:הוגוורטס]] [[hr:Hogwarts]] [[id:Hogwarts]] [[is:Hogwarts]] [[it:Hogwarts]] [[ja:ホグワーツ魔法魔術学校]] [[la:Schola Hogvarts Artium Magicarum et Fascinationis]] [[lb:Hogwarts]] [[ms:Hogwarts]] [[nl:Zweinstein]] [[nn:Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry]] [[no:Galtvort høyere skole for hekseri og trolldom]] [[pl:Hogwart]] [[pt:Escola de Magia e Bruxaria de Hogwarts]] [[ro:Hogwarts]] [[ru:Хогвартс]] [[sk:Rokfort]] [[sl:Bradavičarka]] [[sr:Хогвортс]] [[sv:Hogwarts]] [[th:โรงเรียนคาถาพ่อมดแม่มดและเวทมนตร์ศาสตร์ฮอกวอตส์]] [[tr:Hogwarts Cadılık ve Büyücülük Okulu]] [[vi:Hogwarts]] [[zh:霍格華茲魔法與巫術學院]] विकिपीडिया:लेखाधिकार 5152 30084 2006-10-09T16:29:18Z Mitul0520 211 {{stub}} हॉग्वाट्स 5154 17425 2006-03-15T13:46:40Z 202.68.145.230 #redirect[[हॉग्वार्ट्स]] हैरी पॉटर और पारस पत्थर 5155 40513 2006-12-31T01:41:20Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[eo:Hari Poter kaj la Ŝtono de la Saĝuloj]] '''हैरी पॉटर और पारस पत्थर''' ([[:en:Harry Potter and the Philosopher's Stone|(Harry Potter and the Philosopher's Stone)]] [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की पहली कड़ी है । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्रों से हमें सबसे पहले परिचय कराया जाता है । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन चुकी है (अंग्रेज़ी संस्करण में नाम कुछ अलग है -- [[:en:Harry Potter and the Sorceror's Stone|Harry Potter and the Sorcerer's Stone]]) । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण भी उपलब्ध है । [[चित्र:Paras Pathar.jpg|thumb|250 px|'''हैरी पॉटर और पारस पत्थर''' ]] {{spoiler}} ==उपन्यास== उपन्यास की इस पहली कड़ी में जब हैरी 11 साल का था, तब उसे तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] का रखवाला बताता है कि वो एक जादूगर है और उसे उसे हॉग्वार्ट्स के प्रधामाचार्य [[डम्बल्डोर]] ने वहीं पढ़ने का न्योता दिया है । इस तरह हैरी पहली बार जादुई दुनिया से परिचित होता है और हॉग्वार्ट्स में दाख़िला ले लेता है । काफ़ी रोमांचक ज़िन्दगी के बाद उसने अमरता देने वाले पारस पत्थर को प्रोफ़ेसर [[क्विरल]] के सिर में घुसे [[वोल्डेमॉर्ट]] के हाथों से बचाया । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== हैरी पॉटर और पारस पत्थर (हिन्दी डब्ड) (''अंग्रेज़ी''[[:en:Harry Potter and the Sorceror's Stone|Harry Potter and the Sorcerer's Stone]]) नाम की [[हॉलिवुड]] फ़िल्म, जो इस उपन्यास पर आधारित थी, एक सुपरहिट फ़िल्म साबित हुई और उसे तीन [[ऑस्कर्स]] के नामांकन मिले । हैरी पॉटर का किरदार [[डैनियल रैड्क्लिफ़]] ने निभाया था, [[हर्माइनी]] का [[ऍमा वॉट्सन]] ने और [[रॉन वीज़्ली]] का [[रुपर्ट ग्रिंट]] ने । फ़िल्मके निदेशक थे क्रिस कोलम्बस और निर्माता डेविड हेमन । सारी श्रंखला के डिस्ट्रिब्यूटर है [[वार्नर ब्रदर्स]] । [[ब्रिटेन]] में इसे [[:en:Harry Potter and the Philosopher's Stone]] के नाम से रिलीज़ किया गया था । [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر وحجر الفيلسوف]] [[bs:Harry Potter i Kamen mudraca]] [[ca:Harry Potter i la pedra filosofal]] [[cs:Harry Potter a Kámen mudrců]] [[da:Harry Potter og De Vises Sten]] [[de:Harry Potter und der Stein der Weisen]] [[en:Harry Potter and the Philosopher's Stone]] [[eo:Hari Poter kaj la Ŝtono de la Saĝuloj]] [[es:Harry Potter y la piedra filosofal]] [[et:Harry Potter ja tarkade kivi]] [[eu:Harry Potter eta Sorgin Harria]] [[fa:مجموعه داستان‌های هری پاتر]] [[fi:Harry Potter ja viisasten kivi]] [[fr:Harry Potter à l'école des sorciers]] [[he:הארי פוטר ואבן החכמים]] [[hr:Harry Potter i Kamen mudraca]] [[hu:Harry Potter és a bölcsek köve]] [[id:Harry Potter dan Batu Bertuah]] [[is:Harry Potter og viskusteinninn]] [[it:Harry Potter e la pietra filosofale]] [[ja:ハリー・ポッターと賢者の石]] [[la:Harrius Potter et Philosophi Lapis]] [[lt:Haris Poteris ir Išminties akmuo]] [[ms:Harry Potter dengan Batu Hikmat]] [[nl:Harry Potter en de Steen der Wijzen]] [[nn:Harry Potter and the Philosopher's Stone]] [[no:Harry Potter og De vises stein]] [[pl:Harry Potter i Kamień Filozoficzny]] [[pt:Harry Potter e a Pedra Filosofal]] [[ro:Harry Potter şi piatra filozofală]] [[ru:Гарри Поттер и философский камень]] [[simple:Harry Potter and the Philosopher's Stone]] [[sl:Harry Potter in kamen modrosti]] [[sr:Хари Потер и Камен мудрости]] [[sv:Harry Potter och de vises sten]] [[tr:Harry Potter ve Felsefe Taşı (kitap)]] [[vi:Harry Potter và hòn đá phù thủy]] [[zh:哈利·波特与魔法石]] श्रेणी:हॉलिवुड 5156 17427 2006-03-15T14:17:44Z Magicalsaumy 423 ---- हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना 5157 40650 2007-01-01T01:12:50Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hu:Harry Potter és a Titkok Kamrája]] '''हैरी पॉटर और और रहस्यमयी तहख़ाना''' ([[:en:Harry Potter and the Chamber of Sectets|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की दूसरी कड़ी है । [[चित्र:Harry_Potter_2_Hindi.jpg|thumb|250 px|हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना]]इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्रों [[हॉग्वार्ट्स]] में वापस आते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन चुकी है (अंग्रेज़ी संस्करण में नाम है -- [[:en:Harry Potter and the Chamber of Secrets|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]) । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण भी उपलब्ध है । {{spoiler}} ==उपन्यास== हैरी को अपने दूसरे साल में हॉगवर्ट्स में जाने से पहले अंकल वर्नन के घर एक घरेलू जिन्न''([[:en:House-Elf|House Elf]]),'' डॉबी मिलता है। वो हैरी से हॉगवर्ट्स न जाने को कहता है। डॉबी हैरी से यह कहता है कि हॉगवर्ट्स में इस साल भयानक घटनाएं घटेंगी । लेकिन हैरी डॉबी की चेतावनी को नज़रंदाज़ करते हुए हॉगवर्ट्स पहुंच जाता है । वहां वो अपने पुराने दोस्तों (रोन, हरमायनी, निविल,आदि) से मिलता है । मैलफॉय से हैरी की दुश्मनी बढती है, वही वो अपने नए गुप्त-कलाओं से रक्षा ''([[:en: Defense Against the Dark Arts|DADA]])'' के नए टीचर, एक-दम बेवकूफ गिलड्रॉय लॉकहार्ट से मिलता है । स्कूल में कुछ ही दिनों में अजीबो-गरीब घटनाएं होने लगनी हैं । कुछ बच्चे बे-जान पाए जाते है । इसी बीच हैरी को अजीब सी आवाज़ें डाराने लगती हैं । कुछ आगे चलकर पता चलता है कि किले में एक रहस्यमयी तखाना है, जिसको नागेश-नागशक्ती ([[:en:Salazar Slytherin|Salazar Slytherin]])ने बनाया था ताकि वो मग्लू ''([[:en:Muggle|Muggle]])''बच्चों को मार सके क्योंकि नागेश नागशक्ती चाहता था कि जादूगरों की विद्या केवल जादूगरों के पास रहनी चाहिए (यानि शुद्ध-खून''([[:en:Pure Blood|Pure Blood]])'') । केवल नागशक्ती का वारिस की रहस्यमयी तखाने को खोल कर उस भायानक जीव को बद्ज़ात बच्चों पर छोड सकता था । हैरी को सबसे पहले मैलफॉय पर शक होता है कि वो नाग-शक्ती का वारिस है । लेकिन बाद में शक का निशान हैरी पर आता है जब हैरी सबके सामने सर्प-भाषा बोलता है (क्योंकि नागेश-नागशक्ती भी सांपों की भाषा बोल सकता था) । फरवरी के महीने में हैरी को मायूस-मीना''([[:en:Moaning Myrtle|Moaning Myrtle]])'' (एक आत्मा, जोकि लडकियों के बाथरूम में रहती है) के रहने की जगह (लडकियों का बाथरूम) से एक बे-नाम डायरी मिलती है । उस डायरी पर कुछ नही लिखा था, सिवाय 'टॉम मरवोलो रिडिल' के । फिर बाद में हैरी इसी डायरी के द्वारा देखाता है कि पचास साल पहले हॉगवर्ट्स में टॉम रिडिल नामक एक छात्र पढता था । हैरी देखता है कि कोई किसी मरी हुई लडकी को ले जा रहे हैं । फिर टॉम हैग्रिड के पास जाता है और कहता है, "भयानक जानवर पालतू नहीं होते । मरी हुई लडकी के मां बाप कम से कम यह तो चाहेंगे कि मुजरिम को सख्त से सख्त सज़ा मिले । तुम्हारी छ्डी ज़ब्त हो जाएगी और तुम स्कूल से निकाले जाओगे ।" बस यह देख हैरी को हैग्रिड पर शक होता है । बद्ज़ात बच्चों पर हमले बढ जाते हैं । इसी बीच, हरमायनी भी बे-जान हो जाती है । हैरी और रोन को पता चलता है कि वो जानवर काल-द्रष्टी ''([[:en:Basilisk|Basilisk]])''है और उसकी आंखों में देखने से मौत हो जाती है । अंत में रोन की बहन, जिनी को काल-द्रष्टी रहस्यमयी तहखाने के अंदर ले जाता है । हैरी, रोन और गिलड्रॉय लॉकहार्ट के साथ जिनी को छुडाने मायूस-मीना के पास जाते हैं । उन्हे यह मीना से पता चलता है कि वो बाथरूम में मरी थी, बडी पीली आंखें देखने से । रहस्य थोडा सुलझता है, और उन्हें तहखाने का रास्ता पता चल जाता है । तहखाने के अंदर नाग-शक्ती का वारिस होता है टॉम रिडिल, जिसने जिनी को वश में करके यह खेल रचा था । टॉम लोर्ड-वोल्डेमोर्ट का एक स्वरूप होता है । आखिर कार हैरी काल-द्रिष्ट से युद्ध करता है और टॉम को खाक कर देता है । फिर सब कुछ सामान्य हो जाता है और हैरी पॉटर का दूसरा साल यही खत्म होता है । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== हैरी पॉटर और रहस्यमयी तखाना (हिन्दी डब्ड) (eng: [[:en:Harry Potter and the Chamber of Secrets (film)|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]) नामक हॉलीवुड फिल्म जो भारत में १४ नवंबर २००२ में रीलीज़ हुई थी, को काफी सफलता हासिल हुई । इस फिल्म का निर्देशन क्रिस कोमंबस ([[:en: Chris Columbus|Chris Columbus]])ने किया था । निर्माता थे डेविड हेमन ([[:en:David Heyman|David Heyman]] और पटकथा (स्कीनप्ले) थी स्टीव क्लोवस ([[:en:Steve Kloves|Steve Kloves]]) की । इस फिल्म में हैरी पॉटर का किरदार निभाया था डेनियल रैडकिल्फ [[:en:Daniel Radcliffe|Daniel Radcliffe]]) ने, हरमायनी थी एम्मा वॉटसन ([[:en:Emma Watson|Emma Watson]])और रोन थे रूपर्ट ग्रिंट([[:en:Rupert Grint|Rupert Grint]]) । भारत में इस फिल्म को रीलीज़ किया था सा. रे. गा. मा. ने । भारत में इस फिल्म का प्रीमियर बडी धूम-धाम से किया गया था । == यादगार वचन == * '''डॉबी''': हैरी पॉटर! मैं कितना खुशकिस्मत हूँ । * '''हैरी''' ''(डॉबी को देखते हुए)'' : कौन हो तुम? * '''डॉबी''': डॉबी सर, डॉबी, एक घरेलू जिन्न । ---- ''हैरी लूसियस मैलफॉय को देखता है।'' * '''लूसियस''': मि. पॉटर ... आज मौलाकात हो ही गई । माफ कीजिए, आपका निशान मश्हूर है, और वो जादूगर भी जिसने ये दिया । ---- * '''हरमायनी''': ''(दीवार पर पढती हुए)''- रहस्यमयी तखाना खुल चुका है । वारिस के दुश्मन, खबरदार! ---- * '''हैरी''': वो हैग्रिड था... हैग्रिड ने ५० साल पहले रहस्यमयी तहखाना खोला था । * '''हरमायनी''': हग्रिड नही हो सकता । वो.... नहीं हो सकता । == यह भी देखें == * [http://www.harrypotter.com/ हैरी पॉटर की आधीकारिक वेब साइट]* * [[मन्जुल प्रकाशन]] ---- [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر وحجرة الأسرار]] [[bs:Harry Potter i Odaja tajni]] [[ca:Harry Potter i la cambra secreta]] [[cs:Harry Potter a Tajemná komnata]] [[da:Harry Potter og Hemmelighedernes Kammer]] [[de:Harry Potter und die Kammer des Schreckens]] [[en:Harry Potter and the Chamber of Secrets]] [[eo:Hari Poter kaj la Ĉambro de Sekretoj]] [[es:Harry Potter y la Cámara Secreta]] [[et:Harry Potter ja saladuste kamber]] [[eu:Harry Potter eta Sekretuen Ganbara]] [[fi:Harry Potter ja salaisuuksien kammio]] [[fr:Harry Potter et la chambre des secrets]] [[he:הארי פוטר וחדר הסודות]] [[hr:Harry Potter i Odaja tajni]] [[hu:Harry Potter és a Titkok Kamrája]] [[is:Harry Potter og leyniklefinn]] [[it:Harry Potter e la camera dei segreti]] [[ja:ハリー・ポッターと秘密の部屋]] [[la:Harrius Potter et Camera Secretorum]] [[lt:Haris Poteris ir Paslapčių kambarys]] [[ms:Harry Potter dan Bilik Rahsia]] [[nl:Harry Potter en de Geheime Kamer]] [[no:Harry Potter og Mysteriekammeret]] [[pl:Harry Potter i Komnata Tajemnic]] [[pt:Harry Potter e a Câmara Secreta]] [[ro:Harry Potter şi camera secretelor]] [[ru:Гарри Поттер и тайная комната]] [[simple:Harry Potter and the Chamber of Secrets]] [[sl:Harry Potter in dvorana skrivnosti]] [[sv:Harry Potter och hemligheternas kammare]] [[th:แฮร์รี่ พอตเตอร์กับห้องแห่งความลับ]] [[tr:Harry Potter ve Sırlar Odası (kitap)]] [[zh:哈利·波特与密室]] हैरी पॉटर (उपन्यास) 5158 37205 2006-12-03T09:17:01Z 59.144.193.192 '''हैरी पॉटर''' ([[:en:Harry Potter|Harry Potter]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित एक उपन्यास क्रम है । इसमें एक नयी जादुई दुनिया का वर्णन है जिसमें अच्छे और बुरे जादूगर, जादू का विद्यालय, झाड़ू पर उड़ान और मिथकीय जानवर हैं । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] (इसका मुख्य किरदार) और अन्य पात्र [[हॉग्वार्ट्स]] नाम के विद्यालय में जादू पढ़ते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इन उपन्यासों में से पहले चार पर इन्हीं नामों की हॉलिवुड फ़िल्में भी बन चुकी हैं । [[चित्र:Paras_Pathar.jpg|thumb|250 px|[[मन्जुल प्रकाशन]] द्वारा पहली हैरी पौटर पुस्तक, हैरी पौटर और पारस पत्थर ]]उपन्यासों के हिन्दी संस्करण भी उपलब्ध हैं । सारी कहानी [[ब्रिटेन]] देश में घटित होती है, और सब काल्पनिक है । ये उपन्यास इक्कीसवीं सदी की शायद सबसे मशहूर उपन्यास है । ==कहानी== इस उपन्यास शृंखला की कहानी [[हैरी पॉटर]] नाम के किशोर (बालक) के ईद-गिर्द घूमती है, जो अनाथ है । बचपन में हैरी को ये नहीं पता था कि वो एक जादूगर है । जब उसे ये पता चलता है कि वो एक जादूगर है, तो वो तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय हॉग्वार्ट्स में दाख़िला ले लेता है । इस तरह शुरु होती है हैरी और उसके दोस्तों ([[हर्माइनी ग्रेंजर]] और [[रॉन वीज़्ली]]) की रोमांचक ज़िन्दगी । कई बार उन्हें उनके ख़ूंख़ार दुश्मन दुष्ट और आतंकवादी जादूगर लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] का सामना करना पड़ता है । कहानी में अच्छा और बुरा जादू हर जगह मिलता है । ==मुख्य पात्र== ===हैरी पॉटर=== ---- '''''मुख्य लेख:[[हैरी पॉटर]]''''' ---- [[चित्र:HPGOFHINDI.jpg|thumb|हैरी पॉटर और आग का प्याला]] कहानी का मुख्य पात्र. हैरी पॉटर एक किशोर बालक है, जिसके मां-बाप, लिली एवं जेम्स पॉटर को एक दुष्ट जादूगर, लॉर्ड वोल्डेमोर्ट ने मार डाला था. हैरी पॉटर जादूगरों की दुनिया में काफी मशहूर है, और हैरी का नाम हर कोई जानता है, क्योंकि वही एकमात्र इनसान है जो कि त्तसमरनस: श्राप ([[माफ न किए जाने वाले श्राप#अवाडा कडाव्रा|अवाडा कडाव्रा]]) ([[:en:Avada Kedavra|Avada Kedavra]]) से बचा है. कहानी के अनुसार हैरी अत्यंत बुद्धीमान नही है.हैरी की छ्डी में लॉर्ड वोल्डेमोर्ट की छ्डी वाला फीनिक्स का पंख है. हैरी का एक पालतू पक्षी भी है, जिसका नाम हेडविग है और वो एक उल्लू है. हैरी गरूडद्वार का है. हैरी को सेवरस स्नेप एवं ड्रेको मेलफॉय बिल्कुल पसंद नही है. हैरी के कई मित्र है जिनमे रॉन, हर्मायनी, निविल, सीमस एवं फ्रेड-जोर्ज शामिल है. हैरी की अब तक दो गर्ल-फ्रेंड रह चुकी है, चो-चांग और रोन वीस्ली की बहन जिनी वीज़्ली. हैरी, हालांकि प्रेम में खासा अच्छा साबित नही हुआ है. [[चित्र:HPPOAHINDI.jpg|thumb|हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी]] ===हरमॉयनी ग्रेंजर=== ---- '''''मुख्य लेख:[[हर्माइनी ग्रेंजर]]''''' ---- :''हरमॉयनी को '''हरमाईनी''' या '''हरमायनी''' से भी पुकारा जाता है.'' हरमॉयनी ग्रेंजर हॉग्वर्ट्स की सबसे बुद्धीमान छात्रा है. हरमॉयनी एक मग्लू परिवार से है और हरमायनी हैरी और रोन की सबसे अच्छी दोस्त है. हैरी और रॉन जब भी मुसीबत में होते है, तो हरमॉयनी उनकी मदद करती है. सभी अध्यापक हरमॉयनी को पसंद करते है. हरमायनी को भी प्रो. स्नेप अच्छे नही लगते. हरमॉयनी ड्रेको को एक दुष्ट और घमंडी लडका मानती है. हरमायनी की एक पालतू बिल्ली है जिसका नाम क्रुक-शैंक्स है. हरमायनी के कई दोस्त है जिनमें हैरी, रॉन, जिनी, निविल आदि शामिल है. ===रॉनल्ड वीज़्ली=== ---- '''''मुख्य लेख:[[रॉन वीज़्ली]]''''' ---- रॉनल्ड वीज़्ली या सिर्फ रॉन कहानी का तीसरा मुख्य पात्र है. रॉन खानदानी शुद्ध-खून है. रॉन आर्थर विज़्ली एवं मॉली विज़्ली का छ्ठा बेटा है. रॉन के ५ भाई(चार्ली, बिल, पर्सी, फेड, जोर्ज) और एक बहन (जिनी) है. रॉन थोडा डरपोक है और पढाई में कमज़ोर है. रॉन एक क्विड्डिच कैप्टन है और गरूडद्वार का प्रीफेक्ट भी. रॉन और हैरी काफी अच्छे दोस्त है. रॉन का एक पालतू चूहा था, जिसका नाम स्केबर्स था. रोन को चौथे साल में फ्लूअर डेलाकोर से प्रेम हुआ था. ==उपन्यास शृंखला== इस शृंखला में कुल सात उपन्यास हैं : #[[हैरी पॉटर और पारस पत्थर]] #[[हैरी पॉटर और रहस्यमयी तहख़ाना]] #[[हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी]] #[[हैरी पॉटर और आग का प्याला]] #[[हैरी पॉटर और फ़ीनिक्स की श्रेणी]] #[[हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार]] #इस उपन्यास का अभी तक नाम भी रिलीस नहीं हुआ है । इस अभी तक रोलिंग लिख रही हैं । ये इस क्रम की आखिरी उपन्यास होगी । == यह भी देखें == [[मन्जुल प्रकाशन]], जिसने हैरी पौटर की चार किताबों को हिन्दी में अनुवाद किया है| [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:Harry Potter]] हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी 5159 43621 2007-01-16T10:20:39Z JAnDbot 752 robot Adding: cs, lt Modifying: ar, es '''[[हैरी पौटर और अस्कबान का कैदी]]''' '''हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी''' ([[:en:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की दूसरी कड़ी है । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्रों [[हॉग्वार्ट्स]] में वापस आते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन चुकी है (अंग्रेज़ी संस्करण में नाम है -- [[:en:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]) । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण भी उपलब्ध है । [[चित्र:HPPOAHINDI.jpg|thumb|250 px|हैरी पौटर और अस्कबान का कैदी]] {{spoiler}} ==उपन्यास== उपन्यास की इस तीसरी कड़ी की कहानी में जादूगरों की जेल [[अज़्काबान]] से एक क़ैदी [[सिरियस ब्लैक]] भाग निकलता है, अपना "बदला" लेने के लिये । सिरियस जेम्स पॉटर का दोस्त हुआ करता था । पहले हैरी ने सोचा की सिरियस बदमाश और लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] का अनुयायी है और उसीने उसके माँ-बाप को धोखा देकर उनकी हत्या करायी थी । पर भाद में पता चलता है कि सिरियस मासूम था और हत्या जेम्स के एक अन्य दोस्त [[पीटर पेटिग्रू]] (वर्मटेल) ने करायी थी । हैरी और हर्माइनी की मदद से सिरियस कानून की पहुँच से बाहर भाग जाता है (पर वर्मटेल भी फ़रार होकर वोल्डेमॉर्ट से मिल जाता है) । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== [[:en:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]] (हिन्दी डब्ड : ''हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी'') नाम की [[हॉलिवुड]] फ़िल्म, जो इस उपन्यास पर आधारित थी, एक सुपरहिट फ़िल्म साबित हुई । हैरी पॉटर का किरदार पिछली फ़िल्म की तरह [[डैनियल रैड्क्लिफ़]] ने निभाया था, [[हर्माइनी]] का [[ऍमा वॉट्सन]] ने और [[रॉन वीज़्ली]] का [[रुपर्ट ग्रिंट]] ने । फ़िल्म के निदेशक थे अल्फ़ान्सो कुआरोन और निर्माता डेविड हेमन, क्रिस कोलम्बस और मार्क रैड्क्लिफ़ । सारी श्रंखला के डिस्ट्रिब्यूटर हैं [[वार्नर ब्रदर्स]] । [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر وسجين أزكابان]] [[bs:Harry Potter i zatočenik Azkabana]] [[cs:Harry Potter a vězeň z Azkabanu]] [[de:Harry Potter und der Gefangene von Askaban]] [[el:Ο Χάρι Πότερ και ο Αιχμάλωτος του Αζκαμπάν]] [[en:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]] [[es:Harry Potter y el Prisionero de Azkaban]] [[eu:Harry Potter eta Azkabango presoa]] [[fi:Harry Potter ja Azkabanin vanki]] [[fr:Harry Potter et le prisonnier d'Azkaban]] [[he:הארי פוטר והאסיר מאזקבאן]] [[hr:Harry Potter i zatočenik Azkabana]] [[it:Harry Potter e il prigioniero di Azkaban]] [[ja:ハリー・ポッターとアズカバンの囚人]] [[la:Harrius Potter et Captivus Azkabani]] [[lt:Haris Poteris ir Azkabano kalinys]] [[ms:Harry Potter dengan Banduan Azkaban]] [[nl:Harry Potter en de Gevangene van Azkaban]] [[pl:Harry Potter i więzień Azkabanu]] [[pt:Harry Potter e o Prisioneiro de Azkaban]] [[ru:Гарри Поттер и узник Азкабана]] [[simple:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]] [[sv:Harry Potter och fången från Azkaban]] [[vi:Harry Potter và tên tù nhân ngục Azkaban]] हैरी पॉटर और आग का प्याला 5160 41802 2007-01-08T09:45:57Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[es:Harry Potter y el Cáliz de Fuego]] '''हैरी पॉटर और और आग का प्याला''' ([[:en:Harry Potter and the Goblet of Fire]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की चौथी कड़ी है । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्र [[हॉग्वार्ट्स]] में वापस आते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन चुकी है (अंग्रेज़ी संस्करण में नाम है -- [[:en:Harry Potter and the Goblet of Fire]]) । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण उपलब्ध है । [[चित्र:HPGOFHINDI.jpg|thumb|250 px|हैरी पॉटर और और आग का प्याला]] {{spoiler}} ==उपन्यास== उपन्यास की इस चौथी कड़ी में हैरी को [[हॉग्वार्ट्स]] में ज़बरन [[तीन-जादूगर प्रतियोगिता]] में भाग लेना पड़ता है जिसके तीन चरण हैं और जिसमें तीन जादू-विद्यालय भाग लेते हैं । पहले चरण में हैरी [[ड्रैगन]] से लड़ता है, दूसरे चरण में झील के पानी के नीचे संघर्ष करता है और तीसरे चरण में उसे भूल-भुलैया में से ट्रॉफ़ी लेनी होती है । उलटे वो और उसका सह-प्रतिद्वन्दी (सॅड्रिक डिगरी) ट्रॉफ़ी छूते ही लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट के पास पहुँच जाते हैं, जहाँ [[वर्मटेल]] सॅड्रिक का कत्ल कर देता है और हैरी के ख़ून की मदद से वो लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] को जिस्मो-जान समेत ज़िन्दा कर देता है । मगर हैरी वोल्डेमॉर्ट की पकड़ से इस बार भी भाग निकलता है । वोल्डेमॉर्ट के वापिस ज़िन्दा हो कर आने की बात को [[ब्रिटेन]] का जादूमन्त्री [[कॉर्नेलियस फ़ज]] झूठ करार देता है । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== [[:en:Harry Potter and the Goblet of Fire]] (हिन्दी डब्ड : ''हैरी पॉटर और आग का प्याला'') नाम की [[हॉलिवुड]] फ़िल्म, जो इस उपन्यास पर आधारित थी, एक सुपरहिट फ़िल्म साबित हुई । हैरी पॉटर का किरदार पिछली फ़िल्म की तरह [[डैनियल रैड्क्लिफ़]] ने निभाया था, [[हर्माइनी]] का [[ऍमा वॉट्सन]] ने और [[रॉन वीज़्ली]] का [[रुपर्ट ग्रिंट]] ने । फ़िल्म के निदेशक थे माइक न्यूवॅल और निर्माता डेविड हेमन । सारी शृंखला के डिस्ट्रिब्यूटर हैं [[वार्नर ब्रदर्स]] । भारत में इस फिल्म को रीलीज़ किया था सा. रे. गा. मा. ने । भारत में इस फिल्म का प्रीमियर बडी धूम-धाम से किया गया था । [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر وكأس النار]] [[bs:Harry Potter i Plameni pehar]] [[cs:Harry Potter a Ohnivý pohár]] [[da:Harry Potter og Flammernes Pokal]] [[de:Harry Potter und der Feuerkelch]] [[en:Harry Potter and the Goblet of Fire]] [[es:Harry Potter y el Cáliz de Fuego]] [[eu:Harry Potter eta Suaren Kopa]] [[fa:هری پاتر و جام آتش]] [[fi:Harry Potter ja liekehtivä pikari]] [[fr:Harry Potter et la coupe de feu]] [[he:הארי פוטר וגביע האש]] [[hr:Harry Potter i Plameni pehar]] [[hu:Harry Potter és a Tűz Serlege]] [[it:Harry Potter e il calice di fuoco]] [[ja:ハリー・ポッターと炎のゴブレット]] [[la:Harrius Potter et Ignis Calix]] [[lt:Haris Poteris ir Ugnies taurė]] [[ms:Harry Potter dalam Piala Api]] [[nl:Harry Potter en de Vuurbeker]] [[no:Harry Potter og Ildbegeret]] [[pl:Czara Ognia]] [[pt:Harry Potter e o Cálice de Fogo]] [[ru:Гарри Поттер и Кубок Огня]] [[simple:Harry Potter and the Goblet of Fire]] [[sl:Harry Potter in ognjeni kelih]] [[sv:Harry Potter och den flammande bägaren]] [[th:แฮร์รี่ พอตเตอร์กับถ้วยอัคนี]] [[vi:Harry Potter và chiếc cốc lửa]] [[zh:哈利·波特与火焰杯]] हैरी पॉटर और फ़ीनिक्स की श्रेणी 5161 41590 2007-01-07T11:15:04Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ar:هاري بوتر وجماعة العنقاء]] '''हैरी पॉटर और और फ़ीनिक्स की श्रेणी''' ([[:en:Harry Potter and the Order of the Phoenix]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की पाँचवी कड़ी है । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्र [[हॉग्वार्ट्स]] में वापस आते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन रही है (अंग्रेज़ी संस्करण में नाम है -- [[:en:Harry Potter and the Order of the Phoenix]]) । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण उपलब्ध नहीं है । {{spoiler}} ==उपन्यास== कहानी की शुरूआत में प्राईवेट ड्राईव में एक तमपिशाच ([[:en:Dementor|Dementor]]) आता है। वो डडली पर खेल के मैदान में हमला कर देता है, लेकिन हैरी डडली को पित्रीकर्म ([[:en:Patronus Charm]]) के द्वारा बचा लेता है । फिर एक साथ कई चिठ्ठीयां आती है और हैरी को नाबालिग जादूगरी के नियमों का उल्लंघन करने पर हैरी की जादू के मंत्रालय की अदालत में पेशी के बार में एक खत भी आता है। फिर हैरी को अदालत में हाज़िरी देनी पड़ती है । उसपर एक मुक़दमा दायर किया जाता है, एक ऐसे छोटे से अपराध के लिये जिसमें वो बेगुनाह था । पर मुक़दमे में उसे बेगुनाह साबित कर दिया जाता है । इसके बाद वापिस [[हॉग्वार्ट्स]] में [[जादूमन्त्री]] [[कॉर्नेलियस फ़ज]] की बेबुनियाद दख़लंदाज़ी शुरु हो जाती है । [[काली कलाओं से आत्मरक्षा]] विषय के लिये मिन्त्रालय से जादूमन्त्री की सचिव [[डोलोरिस अम्ब्रिज]] आती हैं जो सरे आम हैरी को झूठा करार देने पर तुली रहती हैं । बाद में अम्ब्रिज विद्यालय की प्रधानाचार्या भी बन जाती है । अंत के दिनों में सिरियस को बचाने के लिये हैरी और उसके कई दोस्त जादूमन्त्रालय के रहस्य विभाग पहुँचते हैं जहाँ वोल्डेमॉर्ट भी आ जाता है । हैरी तो इस बार डम्बल्डोर की वजह से बच जाता है, पर सिरियस मारा जाता है । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== इस उपन्यास पर आधारित इसी नाम की एक फ़िल्म भी बन रही है । फिल्म के निर्देशक होंगें डेविड येट्स और निर्माता होगें स्टीव क्लोव्स । पटकथा होगी माईकल गोल्डनबर्ग की और बाकी सभी अभिनेता एवं अभिनेत्रीयां वही होंगी (हैरी पॉटर हैं डेनियल रैडकिल्फ, रोन वीज़्ली है रूपर्ट ग्रिंट और हरमाईनी ग्रेंजर है एमा वॉटसन)। डोलोरस अम्ब्रिज का किरदार निभाएंगी ईमेल्डा सॉटन । [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر وجماعة العنقاء]] [[bs:Harry Potter i Red feniksa]] [[cs:Harry Potter a Fénixův řád]] [[da:Harry Potter og Fønixordenen]] [[de:Harry Potter und der Orden des Phönix]] [[en:Harry Potter and the Order of the Phoenix]] [[es:Harry Potter y la Orden del Fénix]] [[eu:Harry Potter eta Fenixaren Taldea]] [[fi:Harry Potter ja Feeniksin kilta]] [[fr:Harry Potter et l'Ordre du phénix]] [[he:הארי פוטר ומסדר עוף החול]] [[hr:Harry Potter i Red feniksa]] [[hu:Harry Potter és a Főnix Rendje]] [[it:Harry Potter e l'ordine della fenice]] [[ja:ハリー・ポッターと不死鳥の騎士団]] [[lt:Haris Poteris ir Fenikso brolija]] [[ms:Harry Potter dalam Kumpulan Phoenix]] [[nl:Harry Potter en de Orde van de Feniks]] [[no:Harry Potter og Føniksordenen]] [[pl:Harry Potter i Zakon Feniksa]] [[pt:Harry Potter e a Ordem da Fênix]] [[ru:Гарри Поттер и Орден Феникса]] [[simple:Harry Potter and the Order of the Phoenix]] [[sl:Harry Potter in feniksov red]] [[sv:Harry Potter och Fenixorden]] [[tr:Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı (kitap)]] [[vi:Harry Potter và hội phượng hoàng]] [[zh:哈利·波特与凤凰社]] हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार 5162 41591 2007-01-07T11:16:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:هاري بوتر والأمير الخليط]] '''हैरी पॉटर और आधा-ख़ून राजकुमार''' ([[:en:Harry Potter and the Half-Blood Prince]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] क्रम की छठी कड़ी है । इस उपन्यास में [[हैरी पॉटर]] और अन्य पात्र [[हॉग्वार्ट्स]] में वापस आते हैं और नये रोमांचक कारनामों का सामना करते हैं । इसपर इसी नाम की एक फ़िल्म भी बनेगी । इस उपन्यास का हिन्दी संस्करण उपलब्ध नहीं है । {{spoiler}} ==उपन्यास== उपन्यस की इस छठी कड़ी में हैरी को [[डम्बल्डोर]] की यादों के द्वारा वोल्डेमॉर्ट ([[टॉम मार्वोलो रिडल]]) की पहले की ज़िन्दगी के बारे में काफ़ी कुछ पता चलता है । उसी साल एक नया जादूमन्त्री बनता है : [[रूफ़स स्क्रिमेजर]] । उधर हैरी को [[जादुई काढ़े]] की क्लास में एक अजीब और बेनाम किताब से बहुत मदद मिलती है, जिसका मालिक ख़ुद को आधा-ख़ून राजकुमार कहता था । हैरी और डम्बल्डोर ऐसा मानकर चलते हैं कि वोल्डेमॉर्ट ने ख़ुद को अमर करने के लिये अपनी [[आत्मा]] को छः या सात टुकड़ों में फाड़ा था और हरेक को एक [[होर्क्रक्स]] में डाल दिया था । हैरी और डम्बल्डोर एक होर्क्रक्स को नष्ट करने एक गुफ़ा में जाते हैं लेकिन उनके निराशा ही हाथ लगती है, क्योंकि होर्क्रक्स नकली निकला । इसके बाद हैरी का सबसे कम पसंदीदा अध्यापक प्रोफ़ेसर [[स्नेप]] [[अवादा केदाव्रा]] अभिशाप से डम्बल्डोर को मार डालता है । {{spoilerends}} ==फ़िल्म== इस उपन्यास पर आधारित इसी नाम की एक [[फ़िल्म]] भी बनेगी । [[श्रेणी:हॉलिवुड]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[ar:هاري بوتر والأمير الخليط]] [[bg:Хари Потър и Нечистокръвния принц]] [[bs:Harry Potter i Princ miješane krvi]] [[ca:Harry Potter i el misteri del príncep]] [[cs:Harry Potter a princ dvojí krve]] [[da:Harry Potter og Halvblodsprinsen]] [[de:Harry Potter und der Halbblutprinz]] [[el:Ο Χάρι Πότερ και ο Ημίαιμος Πρίγκηψ]] [[en:Harry Potter and the Half-Blood Prince]] [[es:Harry Potter y el Misterio del Príncipe]] [[eu:Harry Potter eta Printze Misteriotsua]] [[fa:هری پاتر و شاهزاده دورگه]] [[fi:Harry Potter ja puoliverinen prinssi]] [[fr:Harry Potter et le Prince de sang-mêlé]] [[he:הארי פוטר והנסיך חצוי-הדם]] [[hr:Harry Potter i Princ miješane krvi]] [[hu:Harry Potter és a Félvér Herceg]] [[ia:Harry Potter e le Prince Mesticio]] [[io:Harry Potter e la mi-sango princo]] [[it:Harry Potter e il principe mezzosangue]] [[ja:ハリー・ポッターと謎のプリンス]] [[lt:Haris Poteris ir Netikras princas]] [[ms:Harry Potter dengan Putera Berdarah Kacukan]] [[nl:Harry Potter en de Halfbloed Prins]] [[nn:Harry Potter and the Half-Blood Prince]] [[no:Harry Potter og Halvblodsprinsen]] [[pl:Harry Potter i Książę Półkrwi]] [[pt:Harry Potter e o Enigma do Príncipe]] [[ro:Harry Potter şi prinţul semipur]] [[ru:Гарри Поттер и Принц-полукровка]] [[simple:Harry Potter and the Half-Blood Prince]] [[sk:Harry Potter a polovičný princ]] [[sl:Harry Potter in Polkrvni princ]] [[sr:Хари Потер и полукрвни принц]] [[sv:Harry Potter och halvblodsprinsen]] [[tr:Harry Potter ve Melez Prens (kitap)]] [[vi:Harry Potter và hoàng tử lai]] [[zh:哈利·波特与混血王子]] श्रेणी:चंडीगढ 5163 17447 2006-03-16T17:26:57Z 202.68.145.230 ---- गायत्री 5165 41394 2007-01-06T13:58:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: es, fi, fr, he, kn, pt, sv, tr Modifying: de गायत्री को भारतीय संस्कृति की जननी कहा गया है । वेदों से लेकर धर्मशास्त्रों तक समस्त दिव्य ज्ञान गायत्री के बीजाक्षरों का ही विस्तार है । इस मंत्र के चौबीस अक्षर चौबीस शक्तियों-सिद्धियों के प्रतीक हैं । ==[[गायत्री महामंत्र]]== ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् । ==अर्थ / भावार्थ == भावार्थ उस प्राणस्वरूप, दुःखनाशक, सुखस्वरूप, श्रेष्ठ, तेजस्वी, पापनाशक, देवस्वरूप परमात्मा को हम अन्तःकरण में धारण करें । वह परमात्मा हमारी बुद्धि को सन्मार्ग में प्रेरित करे । ==गायत्री उपासना== ===गायत्री उपासना क्या है=== गायत्री उपासना करने वाले की सभी मनोकामनाएँ पूरी होती हैं, ऐसा ऋषिगणों का अभिमत है । गायत्री वेदमाता हैं एवं मानव मात्र का पाप नाश करने की शक्ति उनमें है । गायत्री से आयु, प्राण, प्रजा, पशु,कीर्ति, धन एवं ब्रह्मवर्चस के सात प्रतिफल अथर्ववेद में बताए गए हैं, जो विधिपूर्वक उपासना करने वाले हर साधक को निश्चित ही प्राप्त होते हैं । भारतीय संस्कृति में आस्था रखने वाले हर प्राणी को नित्य-नियमित गायत्री उपासना करनी चाहिए । विधिपूर्वक की गयी उपासना साधक के चारों ओर एक रक्षा कवच का निर्माण करती है व विभिन्न विपत्तियों, आसन्न विभीषिकाओं से उसकी रक्षा करती है । प्रस्तुत समय संधिकाल का है । आगामी वर्षों में पूरे विश्व में तेजी से परिवर्तन होगा । इस विशिष्ट समय में की गयी गायत्री उपासना के प्रतिफल भी विशिष्ट होंगे । युगऋषि, वेदमूर्ति, तपोनिष्ठ पं० श्रीराम शर्मा आचार्य जी ने गायत्री के तत्त्वदर्शन को जन-जन तक पहुँचाया व उसे जनसुलभ बनाया है । प्रत्यक्ष कामधेनु की तरह इसका हर कोई पयपान कर सकता है । जाति, मत, लिंग भेद से परे गायत्री सार्वजनीन है । सबके लिए उसकी साधना करने व लाभ उठाने का मार्ग खुला हुआ है । ===गायत्री उपासना का विधि-विधान=== गायत्री उपासना कभी भी, किसी भी स्थिति में की जा सकती है । हर स्थिति में यह लाभदायी है, परन्तु विधिपूर्वक भावना से जुड़े न्यूनतम कर्मकाण्डों के साथ की गयी उपासना अति फलदायी मानी गयी है । तीन माला गायत्री मंत्र का जप आवश्यक माना गया है । शौच-स्नान से निवृत्त होकर नियत स्थान, नियत समय पर, सुखासन में बैठकर नित्य गायत्री उपासना की जानी चाहिए । उपासना का विधि-विधान इस प्रकार है ====ब्रह्म सन्ध्या ==== * जो शरीर व मन को पवित्र बनाने के लिए की जाती है । इसके अंतर्गत पाँच कृत्य करने होते हैं । ==== देवपूजन ==== (क)गायत्री उपासना का आधार केन्द्र महाप्रज्ञा-ऋतम्भरा गायत्री है । उनका प्रतीक चित्र सुसज्जित पूजा की वेदी पर स्थापित कर उनका निम्न मंत्र के माध्यम से आवाहन करें । भावना करें कि साधक की प्रार्थना के अनुरूप माँ गायत्री की शक्ति वहाँ अवतरित हो, स्थापित हो रही है । ॐ आयातु वरदे देवि त्र्यक्षरे ब्रह्मवादिनि । गायत्रिच्छन्दसां मातः! ब्रह्मयोने नमोऽस्तु ते॥ ॐ श्री गायत्र्यै नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि, ततो नमस्कारं करोमि । (ख) गुरु - गुरु परमात्मा की दिव्य चेतना का अंश है, जो साधक का मार्गदर्शन करता है । सद्गुरु के रूप में पूज्य गुरुदेव एवं वंदनीया माताजी का अभिवंदन करते हुए उपासना की सफलता हेतु गुरु आवाहन निम्न मंत्रोच्चारण के साथ करें । ॐ गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः, गुरुरेव महेश्वरः । गुरुरेव परब्रह्म, तस्मै श्रीगुरवे नमः॥ अखण्डमंडलाकारं, व्याप्तं येन चराचरम् । तत्पदं दर्शितं येन, तस्मै श्रीगुरवे नमः॥ ॐ श्रीगुरवे नमः, आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि । (ग) माँ गायत्री व गुरु सत्ता के आवाहन व नमन के पश्चात् देवपूजन में घनिष्ठता स्थापित करने हेतु पंचोपचार द्वारा पूजन किया जाता है । इन्हें विधिवत् संपन्न करें । जल, अक्षत, पुष्प, धूप-दीप तथा नैवेद्य प्रतीक के रूप में आराध्य के समक्ष प्रस्तुत किये जाते हैं । एक-एक करके छोटी तश्तरी में इन पाँचों को समर्पित करते चलें । जल का अर्थ है - नम्रता-सहृदयता । अक्षत का अर्थ है - समयदान अंशदान । पुष्प का अर्थ है - प्रसन्नता-आंतरिक उल्लास । धूप-दीप का अर्थ है - सुगंध व प्रकाश का वितरण, पुण्य-परमार्थ तथा नैवेद्य का अर्थ है - स्वभाव व व्यवहार में मधुरता-शालीनता का समावेश । ये पाँचों उपचार व्यक्तित्व को सत्प्रवृत्तियों से संपन्न करने के लिए किये जाते हैं । कर्मकाण्ड के पीछे भावना महत्त्वपूर्ण है । ====जप==== *गायत्री मंत्र का जप न्यूनतम तीन माला अर्थात् घड़ी से प्रायः पंद्रह मिनट नियमित रूप से किया जाए । अधिक बन पड़े, तो अधिक उत्तम । होठ हिलते रहें, किन्तु आवाज इतनी मंद हो कि पास बैठे व्यक्ति भी सुन न सकें । जप प्रक्रिया कषाय-कल्मषों-कुसंस्कारों को धोने के लिए की जाती है । *ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् । *इस प्रकार मंत्र का उच्चारण करते हुए माला की जाय एवं भावना की जाय कि हम निरन्तर पवित्र हो रहे हैं । दुर्बुद्धि की जगह सद्बुद्धि की स्थापना हो रही है । ====ध्यान==== *जप तो अंग-अवयव करते हैं, मन को ध्यान में नियोजित करना होता है । साकार ध्यान में गायत्री माता के अंचल की छाया में बैठने तथा उनका दुलार भरा प्यार अनवरत रूप से प्राप्त होने की भावना की जाती है । निराकार ध्यान में गायत्री के देवता सविता की प्रभातकालीन स्वर्णिम किरणों को शरीर पर बरसने व शरीर में श्रद्धा-प्रज्ञा-निष्ठा रूपी अनुदान उतरने की भावना की जाती है, जप और ध्यान के समन्वय से ही चित्त एकाग्र होता है और आत्मसत्ता पर उस क्रिया का महत्त्वपूर्ण प्रभाव भी पड़ता है । ====सूर्यार्घ्यदान==== *विसर्जन-जप समाप्ति के पश्चात् पूजा वेदी पर रखे छोटे कलश का जल सूर्य की दिशा में र्अघ्य रूप में निम्न मंत्र के उच्चारण के साथ चढ़ाया जाता है । *ॐ सूर्यदेव! सहस्रांशो, तेजोराशे जगत्पते । अनुकम्पय मां भक्त्या गृहाणार्घ्यं दिवाकर॥ ॐ सूर्याय नमः, आदित्याय नमः, भास्कराय नमः॥ *भावना यह करें कि जल आत्म सत्ता का प्रतीक है एवं सूर्य विराट् ब्रह्म का तथा हमारी सत्ता-सम्पदा समष्टि के लिए समर्पित-विसर्जित हो रही है । *इतना सब करने के बाद पूजा स्थल पर देवताओं को करबद्ध नतमस्तक हो नमस्कार किया जाए व सब वस्तुओं को समेटकर यथास्थान रख दिया जाए । जप के लिए माला तुलसी या चंदन की ही लेनी चाहिए । *सूर्योदय से दो घण्टे पूर्व से सूर्यास्त के एक घंटे बाद तक कभी भी गायत्री उपासना की जा सकती है । मौन-मानसिक जप चौबीस घण्टे किया जा सकता है । माला जपते समय तर्जनी उंगली का उपयोग न करें तथा सुमेरु का उल्लंघन न करें । ==गायत्री यज्ञ== *यज्ञ का तात्पर्य है-त्याग, बलिदान, शुभ कर्म । अपने प्रिय खाद्य पदार्थों एवं मूल्यवान् सुगंधित पौष्टिक द्रव्यों को अग्नि एवं वायु के माध्यम से समस्त संसार के कल्याण के लिए यज्ञ द्वारा वितरित किया जाता है । वायु शोधन से सबको आरोग्यवर्धक साँस लेने का अवसर मिलता है । हवन हुए पदार्थ् वायुभूत होकर प्राणिमात्र को प्राप्त होते हैं और उनके स्वास्थ्यवर्धन, रोग निवारण में सहायक होते हैं । यज्ञ काल में उच्चरित वेद मंत्रों की पुनीत शब्द ध्वनि आकाश में व्याप्त होकर लोगों के अंतःकरण को सात्विक एवं शुद्ध बनाती है । इस प्रकार थोड़े ही खर्च एवं प्रयतन से यज्ञकर्ताओं द्वारा संसार की बड़ी सेवा बन पड़ती है । ==गायत्री स्तोत्र== :सुकल्याणीं वाणीं सुरमुनिवरैः पूजितपदाम :शिवाम आद्यां वंद्याम त्रिभुवन मयीं वेदजननीं :परां शक्तिं स्रष्टुं विविध विध रूपां गुण मयीं ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :विशुद्धां सत्त्वस्थाम अखिल दुरवस्थादिहरणीम् :निराकारां सारां सुविमल तपो मुर्तिं अतुलां :जगत् ज्येष्ठां श्रेष्ठां सुर असुर पूज्यां श्रुतिनुतां ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :तपो निष्ठां अभिष्टां स्वजनमन संताप शमनीम :दयामूर्तिं स्फूर्तिं यतितति प्रसादैक सुलभां :वरेण्यां पुण्यां तां निखिल भवबन्धाप हरणीं ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :सदा आराध्यां साध्यां सुमति मति विस्तारकरणीं :विशोकां आलोकां ह्रदयगत मोहान्धहरणीं :परां दिव्यां भव्यां अगम भव सिन्ध्वेक तरणीं ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :अजां द्वैतां त्रेतां विविध गुणरूपां सुविमलां :तमो हन्त्रीं तन्त्रीं श्रुति मधुरनादां रसमयीं :महामान्यां धन्यां सततकरूणाशील विभवां ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :जगत् धात्रीं पात्रीं सकल भव संहारकरणीं :सुवीरां धीरां तां सुविमलतपो राशि सरणीं :अनैकां ऐकां वै त्रयजगत् अधिष्ठान् पदवीं ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :प्रबुद्धां बुद्धां तां स्वजनयति जाड्यापहरणीं :हिरण्यां गुण्यां तां सुकविजन गीतां सुनिपुणीं :सुविद्यां निरवद्याममल गुणगाथां भगवतीं ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :अनन्तां शान्तां यां भजति वुध वृन्दः श्रुतिमयीम :सुगेयां ध्येयां यां स्मरति ह्रदि नित्यं सुरपतिः :सदा भक्त्या शक्त्या प्रणतमतिभिः प्रितिवशगां ::भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम :::शुद्ध चितः पठेद्यस्तु गायत्र्या अष्टकं शुभम् :::अहो भाग्यो भवेल्लोके तस्मिन् माता प्रसीदति :''श्रीराम शर्मा आचार्य विरचित गायत्री महाविज्ञान से'' ==External Links== *[http://www.vatikashaktipeeth.com/hindi/ गायत्री परिवार जयपुर] *[http://www.vatikashaktipeeth.com/ Gayatri Pariwar] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[de:Gayatri (Mantra)]] [[en:Gayatri]] [[es:Gayatri]] [[fi:Gayatri]] [[fr:Gayatri]] [[he:גאיטרי]] [[kn:ಗಾಯತ್ರಿ]] [[pt:Gayatri]] [[sv:Gayatri]] [[tr:Gayatri]] ब्रिटेन 5166 22590 2006-07-11T20:54:34Z Magicalsaumy 423 '''ब्रिटेन''' ([[:en:Britain]]) अथवा '''ग्रेट् ब्रिटेन''' ([[:en:Great Britain]]) यूरोप में स्थित [[संयुक्त राजशाही]] ([[:en:United Kingdom]]) देश का सबसे बड़ा हिस्सा है । इसमें [[इंग्लैंड]], [[स्कॉट्लैंड]] और [[वेल्स]] प्रांत शामिल हैं । ये एक द्वीप पर बसा है । [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:यूरोप]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[en:Britain]] जादूगर 5167 17474 2006-03-17T12:46:55Z Magicalsaumy 423 '''जादूगर''' ([[:en:Magician]] या [[:en:Wizard]] या [[:en:Sorceror]]) वो आदमी होता है जिसे [[जादू]] (परालौकिक या परावैज्ञानिक शक्ति) का ज्ञान हो और उसका उपयोग कर सकता हो । ऐसा ज्ञान रखने और उपयोग करने वाली औरत को [[जादूगरनी]] ([[:en:Witch]] या [[:en:Sorceress]]) कहते हैं । दुष्ट जादूगरनियों को [[डायन]] या [[चुड़ैल]] भी कहा जाता है । ज़्यादातर लोग जादूगरों और जादूगरनियों को मिथक और काल्पनिक मानते हैं । आधुनिक युग में छोटे-मोटे जादू-जैसे खेल दिखाने वाले को भी जादूगर कहते हैं । [[जे. के. रोलिंग]] रचित काल्पनिक उपन्यास शृंखला [[हैरी पॉटर (उपन्यास)|हैरी पॉटर]] का मुख्य किरदार [[हैरी पॉटर]] शायग 21 वीं सदी का सबसे मशहूर जादूगर है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[श्रेणी:मिथक]] [[en:Wizard]] जादूगरनी 5168 17475 2006-03-17T12:47:43Z Magicalsaumy 423 #redirect[[जादूगर]] जादू 5169 17476 2006-03-17T13:01:35Z Magicalsaumy 423 '''जादू''' या चमत्कार, इन्द्रजाल, अभिचार, टोना या तन्त्र-मन्त्र ([[:en:Magic]]) का मतलब है मन्त्र, पराविद्या या कर्मकाण्ड के प्रयोग से दुनिया के सामान्य प्राकृतिक और वैज्ञानिक नियमों को असामान्य रूप से बदलना या उनपर नियंत्रण करना, अथवा ऐसा करने की कोशिश या ढ़ोंग करना । ज्यादातर लोग जादू को काल्पनिक और झूठ मानते हैं, क्योंकि उनके मुताबिक विज्ञान के नियम-कानूनों को बदलना नामुमकिन है । कुछ लोग, जो जादू को सच मानते भी हैं, इसे अधर्म और पाप मानते हैं । अधिकांश लोग धार्मिक कर्मकांड और मन्त्रों को जादू नहीं मानते, बल्कि उनको "प्रार्थना और ईश्वर की शक्ति" मानते हैं । जादू जानने और करने वाले को [[जादूगर]] कहते हैं । [[श्रेणी:मिथक]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[en:Magic]] हर्माइनी ग्रेंजर 5170 41818 2007-01-08T10:09:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Hermione Granger]] '''हर्माइनी ग्रेंजर''' ([[:en:Hermione Granger]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में एक [[जादूगरनी]] है । वो इसके प्रमुख किरदार [[हैरी पॉटर]] की ख़ास दोस्त है । वो भी तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] में पढ़ती है । उसके माँ-बाप दोनो ही सामान्य [[मगलू]] (ग़ैर-जादूगर) हैं । इसके बावजूद भी हर्माइनी हर विषय में अपनी क्लास में अव्वल आती है (वो एक पढ़ाकू लड़की है) । उस सभी मन्त्र और जादूगरी हमेशा याद रहती है, कई ऐसी चीज़ें भी जो पहले से नहीं पढ़ाई गयी हैं । दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] से लड़ने में हर्माइनी (और रॉन) ने हैरी की कई बार मदद की है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:هرمايني غرينجر]] [[bs:Hermione Granger]] [[ca:Hermione Granger]] [[cs:Hermiona Grangerová]] [[da:Hermione Granger]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Hermine Granger]] [[el:Ερμιόνη Γκρέιντζερ]] [[en:Hermione Granger]] [[es:Hermione Granger]] [[et:Hermione Granger]] [[eu:Hermione Granger]] [[fa:هرماینی گرنجر]] [[fi:Hermione Granger]] [[fr:Hermione Granger]] [[ga:Hermione Granger]] [[he:הרמיוני גריינג'ר]] [[hr:Hermiona Granger]] [[hu:Hermione Granger]] [[id:Hermione Granger]] [[is:Hermione Granger]] [[it:Hermione Granger]] [[ja:ハーマイオニー・グレンジャー]] [[ko:헤르미온느 그레인저]] [[la:Hermione Granger]] [[ms:Hermione Granger]] [[nl:Hermelien Griffel]] [[nn:Hermione Granger]] [[no:Hermine Grang]] [[pl:Hermiona Granger]] [[pt:Hermione Jane Granger]] [[ru:Гермиона Грейнджер]] [[sl:Hermiona Granger]] [[sv:Hermione Granger]] [[th:เฮอร์ไมโอนี่ เกรนเจอร์]] [[tr:Hermione Granger]] [[vi:Hermione Granger]] [[zh:妙麗·格蘭傑]] [[zh-min-nan:Hō-mái-o-nì Gu-lián-chioh]] हर्माइनी 5171 17516 2006-03-17T15:37:14Z Magicalsaumy 423 #redirect[[हर्माइनी ग्रेंजर]] रॉन वीज़्ली 5172 46470 2007-01-26T16:21:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Ron Weasley]] '''रॉन वीज़्ली''' ([[:en:Ron Weasley]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में एक [[जादूगर]] है । वो इसके प्रमुख किरदार [[हैरी पॉटर]] का ख़ास दोस्त है । वो भी तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] में पढ़ता है । उसके माँ-बाप (श्रीमती [[मॉली वीज़्ली]] और श्री [[आर्थर वीज़्ली]]) दोनो ही [[जादूगर]] हैं -- रॉन एक [[शुद्ध रक्त]] जादूगरी ख़ानदान से है । अन्य जादूगरी ख़ानदानों के मुक़ाबले उनका परिवार ग़रीब है, मगर वो लोग दिल के बड़े अच्छे हैं । उसके परिवार में उसको मिलाकर सात भाई बहन हैं । पढ़ाई में रॉन ठीक-ठाक है । दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] से लड़ने में हर्माइनी (और रॉन) ने हैरी की कई बार मदद की है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:رون ويزلي]] [[bs:Ron Weasley]] [[ca:Ronald Bilius Weasley]] [[cs:Ron Weasley]] [[da:Ron Weasley]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Ron_Weasley]] [[el:Ρον Γούεσλι]] [[en:Ron Weasley]] [[es:Ron Weasley]] [[et:Ron Weasley]] [[fa:رون ویزلی]] [[fi:Ron Weasley]] [[fr:Ron Weasley]] [[he:רון ויזלי]] [[hr:Ron Weasley]] [[id:Ron Weasley]] [[is:Ron Weasley]] [[it:Ron Weasley]] [[ja:ロン・ウィーズリー]] [[ko:론 위즐리]] [[la:Ronaldus Vislius]] [[ms:Ron Weasley]] [[nl:Ron Wemel]] [[nn:Ron Weasley]] [[no:Ronny Wiltersen]] [[pl:Ronald Weasley]] [[pt:Ronald Bilius Weasley]] [[ru:Рон Уизли]] [[sl:Ron Weasley]] [[sv:Ron Weasley]] [[th:รอน วีสลีย์]] [[tr:Ron Weasley]] [[vi:Ronald Weasley]] [[zh:榮恩·衛斯理]] [[zh-min-nan:Loán Úi-su-lì]] वोल्डेमॉर्ट 5173 41833 2007-01-08T11:01:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:ลอร์ดโวลเดอมอร์]] '''लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट''' ([[:en:Lord Voldemort]], फ़्रांसिसी ''Vol-de-mort= मौत की उड़ान'') [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में एक दुष्ट और आतंकवादी [[जादूगर]] है । वो इस उपन्यास के प्रमुख किरदार [[हैरी पॉटर]] का जानी दुश्मन है । वोल्डेमॉर्ट का असली नाम '''टॉम (मार्वोलो) रिडल''' है । वो भी तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] से शिक्षित है । उसका पिता [[टॉम रिडल सीनियर]] सामान्य [[मगलू]] (ग़ैर-जादूगर) था । उसकी माँ '''[[मेरोपी]] रिडल''' (जन्म : मेरोपी गॉण्ट) [[सलाज़ार स्लिदरन]] से निकले [[शुद्ध रक्त]] वाले ख़ानदान से थी । बालक टॉम रिडल अनाथालय में जन्मा और पला-बढ़ा । जल्द ही उसे मगलू इंसानों और अशुद्ध रक्त (मगलुओं की पैदाइश) वाले जादूगरों से सख़्त नफ़रत होते लगी, और साथ ही साथ काले जादू में उसका उत्साह बढ़ता गया । धीरे धीरे उसने अपनी तरह सोचने वाले बहुत से जादूगर इकठ्ठे किये और उनका सरदार बन गया (लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट के नाम से) । जो भी उसका विरोध करता, वो और उसका गिरोह ([[डॅथ ईटर्स]]) उसका कत्ल कर देते । उसने हैरी पॉटर के माता पिता दोनो का ही [[अवादा केदाव्रा]] अभिशाप से कत्ल कर दिया । एक वर्षीय हैरी पर भी उसने यही अभिशाप चलाया । पर हैरी के मरने के बजाय अभिशाप पलट कर ख़ुद वोल्डेमॉर्ट को ही लग गया । हैरी बच निकला, पर वोल्डेमॉर्ट आधा-ज़िदा प्रेतात्मा बन कर रह गया । बाद में वोल्डेमॉर्ट जिस्मो-जान समेत वापस आ जाता है । उसके पास एक पालतू सर्पिनी [[नागिनी]] है, और वोल्डेमॉर्ट ख़ुद सर्पभाषा जानता है । वोल्डेमॉर्ट आज के ज़माने में [[नस्लवाद]] का प्रतीक है । वो ऐसे लोगों का प्रतिनिधित्व करता है, जो सोचते हैं कि गोरी चमड़ी वालों के अलावा बाकी सभी घटिया ज़ाद के हैं (यही विषय इस उपन्यास में शुद्ध रक्त और अशुद्ध रक्त वाले जादूगरों का रूप ले लेता है) । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:لورد فولدمورت]] [[bg:Лорд Волдемор]] [[bs:Lord Voldemort]] [[ca:Lord Voldemort]] [[cs:Lord Voldemort]] [[da:Lord Voldemort]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Lord Voldemort]] [[en:Lord Voldemort]] [[es:Lord Voldemort]] [[et:Voldemort]] [[eu:Lord Voldemort]] [[fa:لرد ولدمورت]] [[fi:Lordi Voldemort]] [[fr:Voldemort]] [[he:לורד וולדמורט]] [[hr:Lord Voldemort]] [[hu:Voldemort]] [[id:Lord Voldemort]] [[it:Lord Voldemort]] [[ja:ヴォルデモート]] [[la:Voldemort]] [[lt:Valdovas Voldemortas]] [[ms:Lord Voldemort]] [[nl:Heer Voldemort]] [[nn:Lord Voldemort]] [[no:Voldemort]] [[pl:Lord Voldemort]] [[pt:Voldemort]] [[ru:Волан-де-Морт]] [[sk:Lord Voldemort]] [[sv:Lord Voldemort]] [[th:ลอร์ดโวลเดอมอร์]] [[tr:Lord Voldemort]] [[vi:Voldemort]] [[zh:伏地魔]] वॉल्डेमॉर्ट 5174 17519 2006-03-17T16:23:36Z Magicalsaumy 423 #redirect[[वोल्डेमॉर्ट]] लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट 5175 17521 2006-03-17T16:34:53Z Magicalsaumy 423 #redirect[[वोल्डेमॉर्ट]] डम्बल्डोर 5176 44811 2007-01-21T22:41:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[el:Άλμπους Ντάμπλντορ]], [[ko:알버스 덤블도어]] '''ऐल्बस डम्बल्डोर''' ([[:en:Albus Dumbledore]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में एक [[जादूगर]] है । वो इसके प्रमुख किरदार [[हैरी पॉटर]] की दोस्त और शुभचिन्तक है । वो तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] का प्रधानाचार्य है । एसे सामान्य [[मगलू]] (ग़ैर-जादूगर) इंसानों से प्रेम और सहानुभूति हैं । दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] से लड़ने में डम्बल्डोर ने हैरी की कई बार मदद की है । ज़्यादातर जादूगर डम्बल्डोर को दुनिया का सबसे महान और शक्तिशाली जादूगर मानते हैं । यहाँ तक कि ख़ुद लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट भी उनसे डरता है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:ألباس دمبلدور]] [[bs:Albus Dumbledore]] [[ca:Albus Dumbledore]] [[cs:Albus Brumbál]] [[da:Albus Dumbledore]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Albus Dumbledore]] [[el:Άλμπους Ντάμπλντορ]] [[en:Albus Dumbledore]] [[es:Albus Dumbledore]] [[et:Albus Dumbledore]] [[eu:Albus Dumbledore]] [[fa:آلبوس دامبلدور]] [[fi:Albus Dumbledore]] [[fr:Albus Dumbledore]] [[he:אלבוס דמבלדור]] [[hr:Albus Dumbledore]] [[hu:Albus Dumbledore]] [[id:Albus Dumbledore]] [[is:Albus Dumbledore]] [[it:Albus Silente]] [[ja:アルバス・ダンブルドア]] [[ko:알버스 덤블도어]] [[ms:Albus Dumbledore]] [[nl:Albus Perkamentus]] [[no:Albus Humlesnurr]] [[pl:Albus Dumbledore]] [[pt:Albus Dumbledore]] [[ru:Альбус Дамблдор]] [[sk:Albus Dumbledore]] [[sl:Albus Dumbledore]] [[sv:Albus Dumbledore]] [[tr:Albus Dumbledore]] [[vi:Albus Dumbledore]] [[zh:阿不思·鄧不利多]] मगलू 5177 29187 2006-10-03T03:19:56Z Thijs!bot 662 robot Adding: bs, ca, cs, da, hr, ms, ru Modifying: zh '''मगलू''' ([[:en:Muggle]]) शब्द [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा रचित काल्पनिक [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में उन इंसानों के लिये प्रयुक्त होता है जो सामान्य होते हैं और उनमें जादुई ख़ून या जादुई शक्ति नहीं होती । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[bs:Bezjak]] [[ca:Muggle]] [[cs:Mudla]] [[da:Muggler]] [[de:Begriffe der Harry-Potter-Romane#Muggel]] [[en:Muggle]] [[eo:Muggle]] [[es:Muggle]] [[fa:مشنگ (هری پاتر)]] [[fi:Luettelo Harry Potter -käsitteistä]] [[fr:Moldu]] [[hr:Bezjak (Harry Potter)]] [[is:Muggi]] [[it:Glossario di Harry Potter#B]] [[ja:マグル]] [[lb:Muggle]] [[ms:Muggle]] [[nl:Dreuzel]] [[no:Gomp]] [[pl:Mugol]] [[pt:Muggle]] [[ru:Магл]] [[sl:Bunkelj]] [[sv:Mugglare]] [[tr:Muggle]] [[yi:מאגעל]] [[zh:麻瓜]] हैरी पॉटर और अज़्कबान का क़ैदी 5178 17534 2006-03-17T17:14:23Z Magicalsaumy 423 हैरी पॉटर और अज़्कबान का क़ैदी का नाम बदलकर हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी कर दिया गया है #REDIRECT [[हैरी पॉटर और अज़्काबान का क़ैदी]] टॉम मार्वोलो रिडल 5179 17537 2006-03-17T17:27:55Z Magicalsaumy 423 #redirect[[वोल्डेमॉर्ट]] सेवेरस स्नेप 5180 36515 2006-11-28T10:32:10Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[fa:سوِروس اسنیپ]] '''सेवेरस स्नेप''' ''([[:en:Severus Snape|Severus Snape]])'' [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला का एक मुख्य पात्र है । वो तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय में प्रोफ़ेसर है । वैसे तो वो [[जादुई काढ़े]] का विषय पढ़ता था, लेकिन उपन्यास की छठी कड़ी में वो [[काली कलाओं से आत्मरक्षा]] का अध्यापक बन गया । उपन्यास की कहानी में स्नेप का किरदार बहुत विवादास्पद है । वो [[हैरी पॉटर]] से बहुत चिढ़ता है और उसको हमेशा तंग करता रहता है । वो पहले दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] के गिरोह का सदस्य था, पर बादमें ([[डम्बल्डोर]] के अनुसार) अपनी जान पर खेलकर वोल्डेमॉर्ट के ख़िलाफ हो गया और डम्बल्डोर के साथ हो लिया । डम्बल्डोर उअस्पर बहुत अधिक भरोसा करता है, लेकिन स्नेप वोल्डेमॉर्ट और उसके साथियों के सम्पर्क में भी है । उपन्यास की छठी कड़ी में स्नेप डम्बल्डोर का कत्ल कर देता है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:سيفروس سنيب]] [[bs:Severus Snape]] [[cs:Severus Snape]] [[da:Severus Snape]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Severus Snape]] [[en:Severus Snape]] [[es:Severus Snape]] [[et:Severus Snape]] [[eu:Severus Snape]] [[fa:سوِروس اسنیپ]] [[fi:Severus Kalkaros]] [[fr:Severus Rogue]] [[he:סוורוס סנייפ]] [[hr:Severus Snape]] [[hu:Perselus Piton]] [[id:Severus Snape]] [[it:Severus Piton]] [[ja:セブルス・スネイプ]] [[ms:Severus Snape]] [[nl:Severus Sneep]] [[no:Severus Slur]] [[pl:Severus Snape]] [[pt:Severo Snape]] [[ru:Северус Снегг]] [[sv:Severus Snape]] [[tr:Severus Snape]] [[zh:赛佛勒斯·石内卜]] होर्क्रक्स 5181 40406 2006-12-30T09:15:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Horcrux]], [[ru:Крестраж]] Modifying: [[sv:Horrokrux]] '''होर्क्रक्स''' ([[:en:Horcrux]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में जिक्र हुआ एक तरह का अनैतिक काला जादू है । होर्क्रक्स की मदद से कोई भी शक्तिशाली जादूगर अपनी आत्मा को दो या अधिक टुकड़ों में फ़ाड़ सकता है और उसे किसी आम वस्तु (होर्क्रक्स) में संचित कर सकता है, जिससे कि अगर उसकी मौत हो तो भी उसकी जान का कुछ हिस्सा होर्क्रक्स के द्वारा सुरक्षित रह सके (जब तक होर्क्रक्स स्वयं ही जष्ट न कर दिया जाये) । होर्क्रस बनाने के लिये हत्या करनी पड़ती है । इस तरह से काले जादूगर अमरत्व हासिल करना चाहते हैं । माना जाता है कि दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] ने छः या सात होर्क्रक्स बनाये थे । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:هوركروكسات]] [[bs:Horkruksi]] [[da:Horcrux]] [[en:Horcrux]] [[es:Horrocrux]] [[fi:Hirnyrkki]] [[fr:Horcruxe]] [[hr:Horkruks]] [[hu:Horcrux]] [[id:Horcrux]] [[nl:Gruzielement]] [[no:Malacrux]] [[pl:Horkruks]] [[pt:Horcrux]] [[ru:Крестраж]] [[sv:Horrokrux]] [[zh:魂器]] रूफ़स स्क्रिमजर 5182 22278 2006-07-05T05:13:51Z YurikBot 240 robot Adding: [[pt:Rufus Scrimgeour]] '''रूफ़स स्क्रिमजर''' ([[:en:Rufus Scrimgeour]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला का एक पात्र है । वो उपन्यास की छठी कड़ी में नवनिर्वाचित [[जादूमन्त्री]] है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[da:Rufus Scrimgeour]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Rufus Scrimgeour]] [[en:Rufus Scrimgeour]] [[es:Rufus Scrimgeour]] [[fr:Rufus Scrimgeour]] [[he:רופוס סקרימג'ר]] [[it:Rufus Scrimgeour]] [[nl:Rufus Schobbejak]] [[no:Rufus Grimst]] [[pl:Rufus Scrimgeour]] [[pt:Rufus Scrimgeour]] जादुई काढ़े 5183 27025 2006-09-18T06:53:02Z Bunty 713 '''जादुई काढ़े''' ''([[:en:Potions|Potions]])'' [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में ज़िक्र तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] में पढ़ाया जाने वाला एक विषय है । इस विषय में जादूई काढे, दवाईयां आदि बनाना सिखाया जाता है । हैरी के सालो में इस विषय को [[सेवेरस स्नेप]] ''([[:en: Severus Snape|Severus Snape]])'' पढाते थे । कहा जाता है कि यही हॉगवर्ट्स के विषयों में सबसे कठिन है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[en:Potions]] क्विडिच 5184 44069 2007-01-17T21:55:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[lv:Kalambols]] '''क्विडिच''' ([[:en:Quidditch|Quidditch]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में ज़िक्र एक जादुई खेल है । इसे दो टीमें झाड़ुओं पर उड़ते हुए खेलती हैं । [[हैरी पॉटर]] ख़ुद एक अच्छा क्विडिच खिलाड़ी है । == भूमिका == इसका [[हैरी पॉटर]] की लगभग हरेक पुस्तक में वर्णन है । हैरी अपने पहले साल में क्विडिच का खोजी बन गया था । [[रोन]] एक क्विडिच खिलाडी बनने की तमन्ना रखता है । == खेलने के नियम == हर टीम में सात खिलाडी होते है । तीन धावक, दो मारक, एक रक्षक और एक खोजी । तीन तरह की गेंदें होतीं हैं । एक होता है तूफान ''([[:en:Quaffle|Quaffle]])'' और पहलवान ''([[:en:Bludgers|Bludgers]])'', और मारक कोशिश करता है कि तूफान या पहलवान, किसी एक को तीन गोलों में से किसी एक में डाल सके । रक्षक उन्हें गोलों में डलने से रोकता है । खोजी [[सुनहरी गेंद]] ''([[:en:Golden Snitch|Golden Snitch]])'' को पकड कर खेल खत्म करता है । हैरी एक खोजी है । हैरी [[गरुडद्वार]] के किए खेलता है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:كويدتش]] [[bg:Куидич]] [[bs:Metloboj]] [[ca:Quidditch]] [[da:Quidditch]] [[de:Begriffe der Harry-Potter-Romane#Quidditch]] [[en:Quidditch]] [[es:Quidditch]] [[fa:کوییدیچ]] [[fi:Huispaus]] [[fr:Quidditch]] [[gd:Quidditch]] [[he:קווידיץ']] [[hr:Metloboj]] [[hu:Kviddics]] [[id:Quidditch]] [[is:Quidditch]] [[it:Quidditch]] [[ja:クィディッチ]] [[lt:Kvidičas]] [[lv:Kalambols]] [[ms:Quidditch]] [[nl:Zwerkbal]] [[no:Rumpeldunk]] [[pl:Quidditch]] [[pt:Quidditch]] [[ru:Квиддич]] [[sl:Quidditch]] [[sr:Квидич]] [[sv:Quidditch]] [[tr:Quidditch]] [[zh:魁地奇]] रूफ़स स्क्रिमेजर 5185 17544 2006-03-17T18:04:20Z Magicalsaumy 423 रूफ़स स्क्रिमेजर का नाम बदलकर रूफ़स स्क्रिमजर कर दिया गया है #REDIRECT [[रूफ़स स्क्रिमजर]] गुप्त-कलाओं से रक्षा 5186 39246 2006-12-21T06:49:25Z Escarbot 542 robot Adding: [[bs:Školski predmeti u Hogwartsu]], [[nl:Categorie:Schoolvak uit Harry Potter]] '''गुप्त-कलाओं से रक्षा''' ([[:en:Defence Against the Dark Arts|Defense Against the Dark Arts]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में ज़िक्र तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] में पढ़ाया जाने वाला एक विषय है । इसमें अनैतिक काले जादू, ख़ूँख़ार जीवों और काले जादूगरों से अपनी अत्मरक्षा करना सिखाया जाता है । हैरी के पहले साल में गुप्त-कलाओं के अध्यापक थे- प्र क्वीरिल| दूसरे साल में थे- गिलड्रोय लौक-हार्ट, तीसरे साल में थे- आर जे ल्यूपिन, चौथे साल में थे एलेस्टर 'मैड-आई' मूडी और पांचवें साल में थीं डोलेरस अमब्रिज| == यह भी देखें == [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[bs:Školski predmeti u Hogwartsu]] [[en:Hogwarts subjects]] [[es:Asignaturas de Hogwarts]] [[fr:Matières étudiées au collège Poudlard]] [[hr:Školski predmeti u Hogwartsu]] [[ms:Mata pelajaran Hogwarts]] [[nl:Categorie:Schoolvak uit Harry Potter]] [[no:Fag ved Galtvort]] [[sr:Хогвортски предмети]] [[vi:Các môn học tại trường Hogwarts]] [[zh:霍格華茲科目]] सिरियस ब्लैक 5187 26983 2006-09-17T10:01:01Z Escarbot 542 robot Adding: [[bs:Sirius Black]], [[ru:Сириус Блэк]] '''सिरियस ब्लैक''' ([[:en:Sirius Black]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला का एक मुख्य पात्र है । वो [[हैरी पॉटर]] का धर्म-पिता है और उसके पिता [[जेम्स पॉटर]] का जिगरी दोस्त था । एक ग़लत इल्ज़ाम के चलते उसे जादूगरों के जेल [[अज़्काबान]] में डाल दिया गया था, जिससे वो बाद में भाग निकला । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[ar:سيرياس بلاك]] [[bs:Sirius Black]] [[da:Sirius Black]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Sirius Black]] [[en:Sirius Black]] [[es:Sirius Black]] [[eu:Sirius Black]] [[fa:سیریوس بلک]] [[fr:Sirius Black]] [[he:סיריוס בלק]] [[hr:Sirius Black]] [[id:Sirius Black]] [[it:Sirius Black]] [[ja:シリウス・ブラック]] [[ms:Sirius Black]] [[nl:Sirius Zwarts]] [[no:Sirius Svaart]] [[pl:Syriusz Black]] [[pt:Sirius Black]] [[ru:Сириус Блэк]] [[sl:Sirius Black]] [[sv:Sirius Black]] [[tr:Sirius Black]] [[vi:Sirius Black]] [[zh:天狼星·布萊克]] कॉर्नेलियस फ़ज 5188 29137 2006-10-02T15:47:51Z Matra 768 {{substub}} '''कॉर्नेलियस फ़ज''' ([[:en:Cornelius Fudge]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला का एक काल्पनिक पात्र है । वो [[ब्रिटेन]] का [[जादूमन्त्री]] है, जो जादुई दुनिया में किसी भी देश का सबसे ऊँचा पद होता है । पहले तो वो [[डम्बल्डोर]] का भरोसेमन्द दोस्त था, लेकिन जब [[हैरी पॉटर]] ने सबको ये बताया कि दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] जिस्मो जान के साथ वापस आ गया है, तो फ़ज ने हैरी का विश्वास नहीं किया । उसके बाद से वो हमेशा हैरी और डम्बल्डोर को झूठा और भरोसे के नाक़ाबिल साबित करने पर तुला रहता था । उपन्यास की पाँचवी कड़ी में उसने [[हॉग्वार्ट्स]] स्कूल में बेबुनियाद दख़लन्दाज़ी शुरु कर दी । उपन्यास की छठी कड़ी में उसे जादूमन्त्री के पद से हाथ धोना पड़ा । उसका उत्तराधिकारी बना [[रूफ़स स्क्रिमजर]] । {{substub}} [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[da:Cornelius Fudge]] [[de:Figuren der Harry-Potter-Romane#Cornelius Fudge]] [[en:Cornelius Fudge]] [[es:Cornelius Fudge]] [[fr:Cornelius Fudge]] [[he:קורנליוס פאדג']] [[it:Cornelius Caramell]] [[ja:コーネリウス・ファッジ]] [[nl:Cornelis Droebel]] [[no:Kornelius Bloeuf]] [[pl:Korneliusz Knot]] [[pt:Cornélio Fudge]] [[sv:Cornelius Fudge]] [[tr:Cornelius Fudge]] डोलोरिस अम्ब्रिज 5189 17548 2006-03-17T18:41:38Z Magicalsaumy 423 '''डोलोरिस अम्ब्रिज''' ([[:en:Dolores Umbridge]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला की एक काल्पनिक पात्र है । वो पहले जादूमन्त्री [[कॉर्नेलियस फ़ज]] की वरिष्ठ सचिव थी, पर उपन्यास की पाँचवी कड़ी में तन्त्र-मन्त्र और जादू-टोने के विद्यालय [[हॉग्वार्ट्स]] में [[काली कलाओं से आत्मरक्षा]] का विषय पढ़ाने आ जाती है (फ़ज के निर्देश पर, जिससे कि जादू-मन्त्रालय स्कूल में अपनी मनचाही दख़लन्दाज़ी कर सके) । वहाँ आकर वो [[हैरी पॉटर]] का जीना मुश्किल कर देती है, और हमेशा साबित करने पर तुली रहती है कि हैरी दुष्ट लॉर्ड [[वोल्डेमॉर्ट]] के वापस आने की ख़बर के बारे में झूठ बोल रहा है । बाद में वो मन्त्रालय की तरफ़ से स्कूल की उच्च निरीक्षिका और उसके बाद कुछ समय के लिये प्रधानाचार्या भी बन जाती है । उसे एक बहुत ही मोटी और नाटी (मेंढक समान) औरत के रूप में दर्शाया गया है जो हमेशा मींठी बोली बोलने का ढ़ोंग करती रहती है । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[en:Dolores Umbridge]] अज़्काबान 5190 37203 2006-12-03T09:10:24Z 59.144.193.192 '''अज़्काबान''' ([[:en:Azkaban]]) [[जे. के. रोलिंग]] द्वारा अंग्रेज़ी में रचित [[हैरी पॉटर (उपन्यास)]] शृंखला में ज़िक्र एक कारागार (जेल) है, जिसमें अपराधी जादूगरों को क़ैद किया जाता है । इसपर रहस्यमयी और शैतानी [[तमपिशाच]] ([[डिमेंटर]]) पहरेदारी करते हैं, जो क़ैदियों की ख़ुशियाँ और अच्छी भावनाएँ चूसते रहते है (मौका मिलने पर वो क़ैदियों की आत्मा भी चूस सकते हैं) । [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] [[en:Azkaban]] स्नेप 5191 17551 2006-03-17T18:52:15Z Magicalsaumy 423 स्नेप का नाम बदलकर सेवेरस स्नेप कर दिया गया है #REDIRECT [[सेवेरस स्नेप]] गौतम बुद्ध 5193 38605 2006-12-16T06:46:44Z Eukesh 928 /* जन्म */ '''गौतम बुद्ध''' [[बौद्ध धर्म]] के प्रवर्तक थे । राजकिमार सिद्धार्थ के रूप में उनका जन्म 563 ईस्वी पूर्व तथा मृत्यु 483 ईस्वी पूर्व हुई थी । उनको इस दुनिया के सबसे महान व्यक्तियों में से एक माना जाता है । ==जीवनी== ===जन्म=== बुद्ध गौतम गोत्र के थे और उनका सत्य नाम ''सिद्धार्थ गौतम'' था । उनका जन्म [[लुंबिनी]], [[कपिलवस्तु]] ([[शाक्य]] [[महाजनपद]] की राजधानी) की पास की जगह, में हुआ था । लुंबिनी के ठीक स्थान पर, जो दक्षिण मध्य नेपाल में है, महाराज [[अशोक]] ने तीसरी शताबदी ईसा पूर्व में एक स्तम्भ बनाया था, बुद्ध के जन्म के गुणगान में । ===बाल्यकाल === सिद्धार्थ के पिता शुद्धोदन थे, शाक्यों के राजा । परंपरागत कथा के अनुसार, सिद्धार्थ की माता उनके जन्म के कुछ देर बाद मर गयी थी । कहानी जाती है कि फ़िर एक [[ऋषि]] ने सिद्धार्थ से मिलकर कहा कि वे या तो एक महान राजा बनेंगे, या फ़िर एक महान साधु । इस [[भविष्यवाणी]] को सुनकर राजा शुद्धोदान ने अपनी योग्यता की हद तक सिद्धार्थ को दुःख से दूर रखने की कोशिश की । फ़िर भी, २९ वर्ष की उम्र पर, उनकी दृष्टि चार दृश्यों पर पड़ी (संस्कृत - चतुर निमित्त) - एक बूढ़े अपाहिज आदमी, एक बीमार आदमी, एक मुरझाती हुई लाश, और एक साधु । इन चार दृश्यों को देखकर सिद्धार्थ समझ गये कि सब का जन्म होता है, सब का बुढ़ापा आता है, सब को बीमारी होती है, और एक दिन, सब की मौत होती है । उन्होने अपना धनवान जीवन, अपनी जाति, अपनी पतनी, अपने बच्चे, सब को छोड़कर बहकते साधु का जीवन अपना लिया ताकी वे जन्म, बुढ़ापे, दर्द, बीमारी, और मौत के बारे में कोई उत्तर खोज पाएं । ===सत्य की खोज=== <p>सिद्धार्थ ने दो ब्राह्मणों के साथ अपने प्रश्नों के उत्तर ढूंढने शुरू किये । वे उचित ध्यान पा पएं, परंतू उन्हे उत्तर नहीं मिले । फ़िर उन्होने तपस्या करने की कोशिश की । वे इस कार्य में भी प्रवीण निकले, अपने दुरुओं से भी ज़्यादा, परंतु उन्हे अपने प्रश्नों के उत्तर फ़िर भी नहीं मिले । फ़िर उन्होने कुछ साथी इकठ्ठे किये और चल दिये अधिक कठोर तपस्या करने । ऐसे करते करते छः वर्ष बाद, भूख के कारण मरने के करीब-करीब से गुज़रकर, बिना अपने प्रश्नों के उत्तर पाएं, वे फ़िर कुछ और करने के बारे में सोचने लगे । इस समय, उन्हे अपने बचपन का एक पल याद आया जब उनके पिता खेत तयार करना शुरू कर रहे थे । उस समय वे एक आनंद भरे ध्यान में पड़ गये थे और उन्हे ऐसा महसूस हुआ कि समय स्थित हो गया है ।</p> ===ज्ञान प्राप्ति === <p>कठोर तपस्या छोड़कर उन्होने [[आर्य अष्टांग मार्ग]] ढूंढ निकाला, जो बीच का मार्ग भी कहलाता जाता है क्योंकि यह मार्ग दोनो तपस्या और असंयम की पाराकाष्टाओं के बीच में है । अपने बदन में कुछ शक्ति डालने के लिये, उन्होने एक बकरी-वाले से कुछ दूध ले लिया । वे एक [[पीपल]] के पेड़ (जो अब [[बोधि पेड़]] कहलाता है) के नीचे बैठ गये प्रतिज्ञा करके कि वे सत्य जाने बिना उठेंगे नहीं । ३५ की उम्र पर, उन्होने बोधि पाई और वे बुद्ध बन गये । उनका पहिला धर्मोपदेश वाराणसी के पास सरनाथ मे था । </p> ==हिन्दू धर्म में बुद्ध== [[हिन्दू धर्म]] में बाद में बुद्ध को [[विष्णु]] का एक अवतार माना गया है । लेकिन इसे इस तरीके से पेश किया गया है जिसे ज़्यादातर बौद्ध अस्वीकार्य और बेहद अप्रिय मानते हैं । कुछ पुराणों में ऐसा कहा गया है कि भगवान [[विष्णु]] ने बुद्ध अवतार इसलिये लिया था जिससे कि वो "झूठे उपदेश" फैलाकर "असुरों" को सच्चे वैदिक धर्म से दूर कर सकें, जिससे देवता उनपर जीत हासिल कर सकें । इसका मतलब है कि बुद्ध तो "देवता" हैं, लेकिन उनके उपदेश झूठे और ढ़ोंग हैं । ये बौद्धों के विश्वास से एकदम उल्टा है : बौद्ध लोग गौतम बुद्ध को कोई अवतार या देवता नहीं मानते, लेकिन उनके उपदेशों को सत्य मानते हैं । कुछ हिन्दू लेखकों (जैसे [[जयदेव]]) ने बाद में ये भी कहा है कि बुद्ध विष्णु के अवतार तो हैं, लेकिन विष्णु ने ये अवतार झूठ का प्रचार करते के लिये नहीं बल्कि अन्धाधुन्ध कर्मकाण्ड और वैदिक पशुबलि रोकने के लिये किया था । ==शिक्षा == बुद्ध के उपदेशों का सार इस प्रकार है - *सम्यक ज्ञान *सम्यक *सम्यक *सम्यक *सम्यक ==गौतम बुद्ध - अन्य धर्मों की नज़र में== {{स्टब}} [[श्रेणी:बौद्ध धर्म]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bn:গৌতম বুদ্ধ]] [[ca:Siddharta Gautama]] [[cs:Gautama Buddha]] [[da:Siddharta Gautama]] [[de:Siddhartha Gautama]] [[en:Gautama Buddha]] [[eo:Budho]] [[et:Siddhartha Gautama]] [[eu:Siddhartha Gautama]] [[fa:سیدارتا گوتاما]] [[fr:Gautama Bouddha]] [[gl:Siddharta Gautama]] [[he:גאוטמה בודהא]] [[id:Siddhartha Gautama]] [[it:Buddha]] [[ja:釈迦]] [[jbo:sidartas gautamas]] [[ko:석가모니]] [[lt:Buda]] [[lv:Sidhārta Gautama]] [[ms:Gautama Buddha]] [[nl:Gautama Boeddha]] [[no:Siddharta Gautama]] [[pl:Budda]] [[pt:Siddhartha Gautama]] [[ro:Gautama Siddhartha]] [[ru:Будда Гаутама]] [[simple:Gautama Buddha]] [[sv:Buddha]] [[tpi:Sidarta]] [[vi:Thích Ca Mầu Ni]] [[uk:Будда Готама]] [[zh:释迦牟尼]] [[zh-classical:釋迦牟尼]] बुद्ध 5194 17863 2006-03-18T09:30:36Z Magicalsaumy 423 #redirect[[गौतम बुद्ध]] देवता 5195 38511 2006-12-16T01:09:51Z जूहोमि 935 '''देवता''' ''दिव्'' धातु जिसका अर्थ प्रकाशमान होना है से निकलता है। अर्थ है कोई भी परालौकिक शक्ति का पात्र, जो अमर और पराप्राकृतिक है और इसलिये पूज्यनीय है । देवता अथवा देव इस तरक के पुरुषों के लिये प्रयुक्त होता है, और देवी इस तरह की स्त्रियों के लिये। [[हिन्दू धर्म]] में देवताओं को या तो [[परमेश्वर]] ([[ब्रह्म]]) का लौकिक रूप माना जाता है, या तो उन्हें ईश्वर का सगुण रूप माना जाता है। [[बृहदारण्य उपनिषद]] में एक बहुत सुन्दर संवाद है जिसमें यह प्रश्न है कि कितने देव हैं। उत्तर यह है कि वास्तव में केवल एक है जिसके कई रूप हैं। पहला उत्तर है ३३ करोड, और पूछने पर ३३३९ और पूछने पर ३३, और पूछने पर ३, और अन्त में डेढ और फिर केवल एक। [[वेद]] मन्त्रों के विभिन्न देवता हैं। प्रत्येक मन्त्र का [[ऋषि]], [[कीलक]], और देवता होता है। शुद्ध बहुईश्वरवादी धर्मों में देवताओं को पूरी तरह स्वतन्त्र माना जाता है । ==वेद परम्परा के प्रमुख देवता== * [[गणेश]] * [[लक्ष्मी]] * [[विष्णु]] * [[शंकर]] * [[कृष्ण]] * [[सरस्वती]] * [[दुर्गा]] * [[इन्द्र]] * [[सूर्य]] ==अन्य धर्मों के देवता== देखिये : [[ईश्वर]] । {{स्टब}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[श्रेणी:मिस्र का धर्म]] [[de:Deva (Gott)]] [[en:Deva (Hinduism)]] [[fa:دیو]] [[fr:Deva (dieu)]] [[he:דאוואס]] [[it:Deva]] [[nl:Deva (godheid)]] [[pt:Deva]] [[ro:Daevas]] देव 5196 17865 2006-03-18T09:55:07Z Magicalsaumy 423 #redirect[[देवता]] देवी 5197 41294 2007-01-05T15:07:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fr:Déesse]] '''देवी''' (ग़लत अनुवाद : [[:en:Goddess]]) किसी भी देवता को कहते हैं जो स्त्री हो या जिसे स्त्री रूप में माना जाता हो । [[हिन्दू धर्म]] में कई देवियाँ हैं, जैसे [[दुर्गा]], [[काली]], [[सरस्वती देवी|सरस्वती]], [[गंगा]], [[लक्ष्मी]], और उनके अवतार जैसे [[सीता]], [[राधा]], आदि । देखिये : [[देवता]] । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:रोमन धर्म]] [[श्रेणी:यूनानी धर्म]] [[श्रेणी:मिस्त्र का धर्म]] [[de:Göttin]] [[en:Goddess]] [[eo:Diino]] [[es:Diosa]] [[fr:Déesse]] [[he:אלה (מיתולוגיה)]] [[ja:女神]] [[la:Dea]] [[nl:Godin]] [[nrm:Déêsse]] [[pt:Deusa]] [[sl:Boginja]] [[sv:Gudinna]] [[tr:Tanrıça]] श्रेणी:मिस्त्र का धर्म 5198 17867 2006-03-18T10:01:00Z Magicalsaumy 423 ---- लक्ष्मी 5199 19851 2006-05-21T10:17:22Z YurikBot 240 robot Adding: [[simple:Lakshmi]] '''लक्ष्मी''' ([[:en:Laksmi]]) [[हिन्दू धर्म]] की एक प्रमुख देवी हैं । वो भगवान [[विष्णु]] की पत्नी हैं और धन, सम्पदा, शान्ति और समृद्धि की देवी मानी जाती हैं । [[दीपावली]] के त्योहार में उनकी [[गणेश]] सहित पूजा की जाती है । {{stub}} [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[da:Lakshmi]] [[de:Lakshmi]] [[en:Lakshmi]] [[fr:Lakshmi]] [[ja:ラクシュミ]] [[nn:Laksjmi]] [[no:Lakshmi]] [[pl:Lakszmi]] [[ru:Лакшми]] [[simple:Lakshmi]] [[sv:Lakshmi]] [[ta:லட்சுமி]] [[tr:Lakşmi]] आत्मा (देवता) 5200 17869 2006-03-18T10:18:19Z Magicalsaumy 423 ''आध्यात्मिक अंतरात्मा के लिये [[आत्मा]] पर जायें ।'' '''आत्मा''' ([[:en:Spirits]]) शब्द का एक बहुविकल्पी रूप में अर्थ होता है कोई मी परालौकिक आत्मा- या प्रेत जैसी हस्ती, अच्छी या बुरी, जिसके पास कुछ परालौकिक या पराप्राकृतिक शक्ति होती हो । इस तरह की आत्माओं को देवताओं का अस्पष्ट रूप माना जा सकता है । अधिकांश कबाइली धर्म आत्माओं की पूजा करते हैं । इस तरह के धर्म को [[:en:Animism|Animism]] कहते हैं । [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[en:Spirits]] शिन्तो धर्म 5201 41139 2007-01-04T11:20:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mk:Шинтоизам]], [[ro:Şintoism]] '''शिन्तो धर्म''' ([[:en:Shinto]], जापानी : 神道, ''शिन्-तो'', अर्थात कामियों का मार्ग) [[जापान]] देश का एक प्रमुख और मूल धर्म है । इसमें कई देवी-देवता हैं, जिनको '''कामी''' कहा जाता है । हर कामी किसी न किसी प्राकृतिक शक्ति का प्रतिनिधित्व करता है । [[बौद्ध धर्म]] के साथ इसका काफ़ी मेल मिलाप हुआ है और इसमें बौद्ध धर्म के कई सिद्धान्त जुड़ गये हैं । एक ज़माने में शिन्तो धर्म जापान का राजधर्म हुआ करता था । [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:जापान]] [[an:Xintoísmo]] [[ar:شنتو]] [[ca:Xintoisme]] [[cs:Šintoismus]] [[da:Shinto]] [[de:Shintō]] [[en:Shinto]] [[eo:Ŝintoismo]] [[es:Shinto]] [[et:Šintoism]] [[fi:Šintolaisuus]] [[fr:Shintoïsme]] [[gd:Shinto]] [[he:שינטו]] [[hr:Šintoizam]] [[id:Shinto]] [[it:Shintoismo]] [[ja:神道]] [[ko:신토]] [[lb:Schintoismus]] [[lt:Šintoizmas]] [[lv:Sintoisms]] [[mk:Шинтоизам]] [[ms:Shinto]] [[nds:Schintoismus]] [[nl:Shintoïsme]] [[no:Shinto]] [[pl:Shintō]] [[pt:Xintoísmo]] [[ro:Şintoism]] [[ru:Синтоизм]] [[scn:Shintuismu]] [[sh:Šintoizam]] [[simple:Shinto]] [[sk:Šintoizmus]] [[sl:Šintoizem]] [[sv:Shinto]] [[th:ชินโต]] [[tr:Şinto]] [[uk:Синто]] [[ur:زمرہ:شنتو]] [[zh:神道教]] श्रेणी:जापान 5202 17872 2006-03-18T10:28:49Z Magicalsaumy 423 ---- ताओ धर्म 5203 35749 2006-11-22T01:20:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: el, lt, th, ur '''ताओ धर्म''' ([[:en:Taoism]], चीनी : 道教, दाओ-ज्याओ) [[चीन]] का एक मूल धर्म और दर्शन है । असल में पहले ताओ एक धर्म नहीं बल्कि एक दर्शन और जीवनशैली थी । बाद में [[बौद्ध धर्म]] के चीन पहुँचने के बाद ताओ ने बौद्धों से कई धारणाएँ उधार लीं और एक "धर्म" बन गया । बौद्ध धर्म और ताओ धर्म में आपस में समय समय पर अहिंसात्मक संघर्ष भी होता रहा है । ताओ धर्म और दर्शन, दोनो का स्त्रोत दार्शनिक [[लाओ-त्सी]] द्वारा रचित ग्रन्थ [[दाओ-दे-चिंग]] और [[ज़ुआंग-ज़ी]] है । ==ताओ धर्म== ताओ धर्म में कई देवी-देवता हैं, और ये प्रेतात्माओं में भी विश्वास रखता है । ये एक बहुईश्वरवादी धर्म है । सर्वोच्च देवी और देवता '''[[यिन]]''' और '''[[यांग]]''' हैं । देवताओं की पूजा के लिये कर्मकाण्ड किये जाते हैं और पशुओं और अन्य चीज़ों की बलि दी जाती है । चीन से निकली ज़्यादातर चीज़ें, जैसे चीनी व्यंजन, चीनी रसायनविद्या, चीनी कुंग-फ़ू, [[फ़ेंग-शुई]], चीनी दवाएँ, आदि किसी न किसी रूप से ताओ धर्म से सम्बन्धित रही हैं । क्योंकि ताओ धर्म एक संगठित धर्म नहीं है, इसलिये इसके अनुयायियों की संख्या पता करना मुश्किल है । ==ताओ दर्शन== {{स्टब}} [[श्रेणी:ताओ धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:चीन]] [[ar:طاوية]] [[bg:Даоизъм]] [[ca:Taoisme]] [[cs:Taoismus]] [[da:Taoisme]] [[de:Daoismus]] [[el:Ταοϊσμός]] [[en:Taoism]] [[eo:Taoismo]] [[es:Taoísmo]] [[et:Taoism]] [[eu:Taoismo]] [[fi:Taolaisuus]] [[fr:Taoïsme]] [[gl:Taoísmo]] [[he:טאואיזם]] [[hu:Taoizmus]] [[ia:Taoismo]] [[id:Taoisme]] [[ilo:Taoismo]] [[it:Taoismo]] [[ja:道教]] [[ko:도교]] [[lt:Daoizmas]] [[lv:Daoisms]] [[mk:Таоизам]] [[ms:Taoisme]] [[nds:Taoismus]] [[nl:Taoïsme]] [[no:Taoisme]] [[pl:Taoizm]] [[pt:Taoísmo]] [[ro:Taoism]] [[ru:Даосизм]] [[sh:Taoizam]] [[simple:Taoism]] [[sk:Taoizmus]] [[sl:Taoizem]] [[sv:Taoism]] [[th:ลัทธิเต๋า]] [[tr:Taoizm]] [[ur:تاؤ ازم]] [[vi:Đạo giáo]] [[zh:道教]] [[zh-min-nan:Tō-kàu]] कुन्फ़्युशियसी धर्म 5204 17874 2006-03-18T11:02:46Z Magicalsaumy 423 #redirect[[कुन्फ़्यूशियसी धर्म]] कुन्फ़्यूशियसी धर्म 5205 39827 2006-12-26T17:44:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[an:Confuzianismo]] '''कुन्फ़्यूशियसी धर्म''' ([[:en:Confucianism]], चीनी : 儒學, अर्थात विद्वानों का आश्रम) [[चीन]] का एक प्राचीन और मूल धर्म, दर्शन और सदाचार की विचारधारा है । इसके प्रवर्तक थे चीनी दार्शनिक [[कुन्फ़्यूशियस]] ([[:en:Confucius]], चीनी : कुंग-फ़ू-त्सू) , जिनका जन्म 551 ईसापूर्व और मरण 479 ईसापूर्व माना जाता है । ये धर्म मुख्यतः सदाचार और दर्शन की बातें करता है, देवताओं और ईश्वर के बारे में ज़्यादा कुछ नहीं कहता । इसलिये इसे धर्म कहना ग़लत प्रतीत होता है, इसे जीवनशैली कहना अधिक उचित है । ये धार्मिक प्रणाली कभी चीनी साम्राज्य का राजधर्म हुआ करती थी । {{स्टब}} [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[an:Confuzianismo]] [[ar:كونفشيوسية]] [[bg:Конфуцианство]] [[ca:Confucianisme]] [[cs:Konfucianismus]] [[de:Konfuzianismus]] [[en:Confucianism]] [[eo:Konfuceismo]] [[es:Confucianismo]] [[et:Konfutsianism]] [[fi:Kungfutselaisuus]] [[fr:Confucianisme]] [[gl:Confucionismo]] [[he:קונפוציאניזם]] [[hu:Konfucianizmus]] [[id:Agama Khonghucu]] [[it:Confucianesimo]] [[ja:儒教]] [[ko:유교]] [[ky:Конфуцийчилик]] [[lt:Konfucianizmas]] [[lv:Konfūcisms]] [[ms:Konfusianisme]] [[nds:Konfuzianismus]] [[nl:Confucianisme]] [[nn:Konfusianisme]] [[no:Konfusianisme]] [[pl:Konfucjanizm]] [[pt:Confucionismo]] [[ru:Конфуцианство]] [[scn:Cunfucianismu]] [[simple:Confucianism]] [[sk:Konfucianizmus]] [[sl:Konfucionizem]] [[sr:Конфучијанизам]] [[sv:Konfucianism]] [[vi:Nho giáo]] [[zh:儒家]] श्रेणी:चीन 5206 22763 2006-07-13T22:34:41Z Saforrest 592 [[en:Category:China]] ---- [[श्रेणी:एशिया]] [[en:Category:China]] स्पैनिश भाषा 5207 24251 2006-08-05T05:11:07Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #redirect[[स्पेनी भाषा]] सरल अंग्रेज़ी 5208 17878 2006-03-18T11:58:08Z Magicalsaumy 423 '''सरल अंग्रेज़ी''' ([[:en:Simple English]]) [[अंग्रेज़ी]] भाषा का सरलीकृत रूप है । ये भी [[रोमन लिपि]] में लिखी जाती है लेकिन इसमें कठिन शब्द नहीं होते -- वोलचाल के शब्द ज़्यादा होते हैं । ये ख़ास तौर पर बच्चों और आधे-पढ़े-लिखे लोगों के लिये बनायी गयी है । इसकी स्पेलिंग अंग्रेज़ी की सामान्य स्पेलिंग ही होती है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[en:Simple English]] इतालवी भाषा 5209 46019 2007-01-25T10:25:59Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[ja:イタリア語]] '''इतालवी''' (अथवा '''इटैलियन''') भाषा (Italiano ''ईतानियानो'') [[इटली]] की मुख्य और राजभाषा है । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की रोमांस शाखा में आती है । इसकी जननी [[लातिनी]] है । इसकी लिपि [[रोमन लिपि]] है । ये [[स्विट्ज़रलैंड]] के दो [[कैण्टन]] की भी राजभाषा है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Italiaans]] [[als:Italienische Sprache]] [[an:Idioma italiano]] [[ar:لغة إيطالية]] [[bat-smg:Italu kalba]] [[be:Італьянская мова]] [[bg:Италиански език]] [[br:Italianeg]] [[bs:Talijanski jezik]] [[ca:Italià]] [[cs:Italština]] [[cy:Eidaleg]] [[da:Italiensk (sprog)]] [[de:Italienische Sprache]] [[el:Ιταλική γλώσσα]] [[eml:Itagliàn]] [[en:Italian language]] [[eo:Itala lingvo]] [[es:Idioma italiano]] [[et:Itaalia keel]] [[eu:Italiera]] [[fa:زبان ایتالیایی]] [[fi:Italian kieli]] [[fr:Italien]] [[frp:Étalien]] [[fur:Lenghe taliane]] [[gl:Lingua italiana]] [[he:איטלקית]] [[hr:Talijanski jezik]] [[hsb:Italšćina]] [[hu:Olasz nyelv]] [[hy:Իտալերեն]] [[id:Bahasa Italia]] [[io:Italiana linguo]] [[it:Lingua italiana]] [[ja:イタリア語]] [[ka:იტალიური ენა]] [[ko:이탈리아어]] [[ku:Îtalyanî]] [[kw:Italek]] [[la:Lingua Italica]] [[li:Italiaans]] [[lt:Italų kalba]] [[lv:Itāliešu valoda]] [[mk:Италијански јазик]] [[ms:Bahasa Itali]] [[mt:Lingwa Taljana]] [[nah:Itallātlahtōlli]] [[nds-nl:Italiaons]] [[nl:Italiaans (taal)]] [[nn:Italiensk språk]] [[no:Italiensk språk]] [[oc:Italian]] [[or:Itilanoni]] [[pl:Język włoski]] [[pt:Língua italiana]] [[qu:Italya simi]] [[rm:Lingua taliana]] [[ro:Limba italiană]] [[ru:Итальянский язык]] [[sc:Limba italiana]] [[scn:Lingua taliana]] [[sh:Italijanski jezik]] [[simple:Italian language]] [[sk:Taliančina]] [[sl:Italijanščina]] [[sr:Италијански језик]] [[su:Basa Itali]] [[sv:Italienska]] [[tg:Забони итолиёвӣ]] [[th:ภาษาอิตาลี]] [[tl:Wikang Italyano]] [[tr:İtalyanca]] [[ug:ئىتاليان تىلى]] [[uk:Італійська мова]] [[vec:Łengoa tałiana]] [[vi:Tiếng Ý]] [[zh:意大利语]] [[zu:IsItalian]] इटैलियन 5210 17880 2006-03-18T12:04:07Z Magicalsaumy 423 #redirect[[इतालवी भाषा]] इतालवी 5211 17881 2006-03-18T12:04:55Z Magicalsaumy 423 #redirect[[इतालवी भाषा]] डच भाषा 5212 26028 2006-09-03T20:41:01Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zu:IsiHolandi]] '''डच भाषा''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Dutch language]], डच : Nederlands ''नेडेर्लाण्ड्स'') [[नीदरलैंड्स]] देश की मुख्य और राजभाषा है । ये [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] की जर्मनिक शाखा में आती है । क्योंकि ये एक निम्न जर्मनिक भाषा है, इसलिये ये [[अंग्रेज़ी]] से काफ़ी मेल खाती है । इसकी लिपि [[रोमन लिपि]] है । {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Nederlands (taal)]] [[als:Niederländisch]] [[ang:Niðerlandisc sprǣc]] [[ar:لغة هولندية]] [[bg:Нидерландски език]] [[br:Nederlandeg]] [[ca:Neerlandès]] [[cs:Nizozemština]] [[cy:Iseldireg]] [[da:Nederlandsk (sprog)]] [[de:Niederländische Sprache]] [[en:Dutch language]] [[eo:Nederlanda lingvo]] [[es:Idioma neerlandés]] [[et:Hollandi keel]] [[eu:Nederlandera]] [[fa:زبان هلندی]] [[fi:Hollannin kieli]] [[fr:Néerlandais]] [[fy:Nederlânsk]] [[ga:Ollainnis]] [[he:הולנדית]] [[hr:Nizozemski jezik]] [[hu:Holland nyelv]] [[hy:Հոլանդերեն]] [[ia:Lingua nederlandese]] [[id:Bahasa Belanda]] [[it:Lingua olandese]] [[ja:オランダ語]] [[ko:네덜란드어]] [[ku:Zimanê holandî]] [[kw:Iseldiryek]] [[la:Lingua Batava]] [[li:Nederlands]] [[lv:Nīderlandiešu valoda]] [[ms:Bahasa Belanda]] [[nds:Nedderlandsche Spraak]] [[nds-nl:Nederlaands]] [[nl:Nederlands]] [[nn:Nederlandsk språk]] [[no:Nederlandsk språk]] [[oc:Neerlandés]] [[pap:Idioma hulandes]] [[pl:Język niderlandzki]] [[pt:Língua neerlandesa]] [[ro:Limba neerlandeză]] [[ru:Нидерландский язык]] [[sco:Dutch leid]] [[se:Hollánddagiella]] [[sk:Holandčina]] [[sl:Nizozemščina]] [[sr:Холандски језик]] [[sv:Nederländska]] [[th:ภาษาดัตช์]] [[tl:Wikang Olandes]] [[tr:Flemenkçe]] [[ug:گوللاندىيە تىلى]] [[uk:Нідерландська мова]] [[zh:荷蘭語]] [[zu:IsiHolandi]] बंगाली 5213 41956 2007-01-08T18:33:03Z Wolf 886 Redirecting to [[बांग्ला भाषा]] #redirect[[बांग्ला भाषा]] नास्तिकता 5214 40590 2006-12-31T16:12:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[az:Ateizm]] [[Image:Karl Marx.jpg|thumb|right|200px|कार्ल मार्क्स|]] '''नास्तिकता''' अथवा नास्तिकवाद ([[:en:Atheism]]) वो विचारधारा है जो [[ईश्वर]] के अस्तित्व का खंडन करती है । नास्तिक लोग [[ईश्वर]] ([[भगवान]]) को झूठ करार देते हैं । अधिकांश नास्तिक किसी भी देवी देवता, परालौकिक शक्ति, धर्म और आत्मा को नहीं मानते । हिन्दू दर्शन में नास्तिक शब्द उनके लिये भी प्रयुक्त होता है जो वेदों को मान्यता नहीं देते । ==नास्तिक दर्शन== *[[बौद्ध धर्म]] *[[जैन धर्म]] *[[चार्वाक]] दर्शन *[[साम्यवाद]] (कम्युनिस्ट दर्शन) ==नास्तिकता के पक्ष में तर्क== #ईश्वर के अस्तित्व का कोई सबूत नहीं है । उसे देखा, सुना, महसूस किया नहीं जा सकता । #प्रकृति के सारे नियम कानून विज्ञान से समझे जा सकते हैं । जगत और जीवन का उद्भव भी विज्ञान अमझा सकता है । #धर्मग्रन्थों में बकवास लिखी गयी है । उनकी कहानियाँ परीकथाएँ लगती हैं, जिनका ऐतिहासिक प्रमाण नहीं है । #यदि ईश्वर है, तो इस दुनिया में इतना पाप्, दुख और दर्द क्यों है ? ==नास्तिकता के विरोध में तर्क== {{स्टब}} [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:दर्शन]] [[श्रेणी:विचारधारा]] [[श्रेणी:नास्तिकता]] [[af:Ateïsme]] [[ar:إلحاد]] [[az:Ateizm]] [[be:Атэізм]] [[bg:Атеизъм]] [[bn:নাস্তিকবাদ]] [[br:Dizoueegezh]] [[bs:Ateizam]] [[ca:Ateisme]] [[co:Ateisimu]] [[cs:Ateismus]] [[da:Ateisme]] [[de:Atheismus]] [[en:Atheism]] [[eo:Ateismo]] [[es:Ateísmo]] [[eu:Ateismo]] [[fa:بیخدایی]] [[fi:Ateismi]] [[fr:Athéisme]] [[fur:Ateisim]] [[gd:Neo-dhiadhaireachd]] [[he:אתאיזם]] [[hu:Ateizmus]] [[ia:Atheismo]] [[id:Ateisme]] [[it:Ateismo]] [[ja:無神論]] [[jv:Ateisme]] [[ko:무신론]] [[la:Atheismus]] [[lb:Atheismus]] [[li:Atheïsme]] [[lmo:Ateismu]] [[lt:Ateizmas]] [[lv:Ateisms]] [[mk:Атеизам]] [[ms:Ateisme]] [[mt:Ateiżmu]] [[nl:Atheïsme]] [[nn:Ateisme]] [[no:Ateisme]] [[pl:Ateizm]] [[pt:Ateísmo]] [[ro:Ateism]] [[ru:Атеизм]] [[scn:Ateismu]] [[sco:Atheism]] [[simple:Atheism]] [[sk:Ateizmus]] [[sl:Ateizem]] [[sr:Атеизам]] [[sv:Ateism]] [[tr:Ateizm]] [[uk:Атеїзм]] [[ur:دہریت]] [[vi:Thuyết vô thần]] [[yi:אטעאיזם]] [[zh:无神论]] नास्तिक 5215 17886 2006-03-18T12:27:32Z Magicalsaumy 423 #redirect[[नास्तिकता]] श्रेणी:विचारधारा 5216 17887 2006-03-18T12:27:41Z Magicalsaumy 423 ---- चर्च 5217 17941 2006-03-20T11:53:38Z Magicalsaumy 423 '''चर्च''' ([[:en:Church]], लातिनी : Ecclesia ''एक्क्लेसिया'') अथवा गिरिजाघर शब्द के कम से कम दो मतलब हो सकते हैं : एक, [[ईसाई धर्म]] में [[ईश्वर]] की पूजा-प्रार्थना करने का धर्मस्थल या भवन, और दूसरा, [[ईसाई धर्म]] के अन्तर्गत आने वाला कोई भी धार्मिक संगठन या साम्प्रदाय । ==ईसाई साम्प्रदाय== ईसाइयों के मुख्य साम्प्रदाय हैं : ==='''रोमन कैथोलिक'''=== [[रोमन कैथोलिक]] [[रोम]] के [[पोप]] को सर्वोच्च धर्मगुरु मानते हैं । ये स्वयं ही एक चर्च है । ==='''प्रोटेस्टेंट'''=== [[प्रोटेस्टेंट]] किसी [[पोप]] को नहीं मानते और इसके बजाय बाइबिल में पूरी श्रद्धा रखते हैं । इस साम्प्रदाय में कई चर्च आते हैं । ==='''ऑर्थोडॉक्स'''=== [[ऑर्थोडॉक्स]] रोम के पोप को नहीं मानते, पर अपने-अपने राष्ट्रीय धर्मसंघ के [[पैट्रिआर्क]] को मानते हैं और परम्परावादी होते हैं । हर राष्ट्र का सामान्यतः अपना अलग ही चर्च होता है । [[श्रेणी:ईसाई धर्म]] [[श्रेणी:धर्म]] [[en:Church]] अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि 5219 41869 2007-01-08T12:27:54Z Wolf 886 अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि का नाम बदलकर अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि कर दिया गया है: � '''अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि''' ([[:en:International Phonetic Alphabet]] / IPA) एक ऐसी [[लिपि]] है , जिसमें कि विश्व की सारी भाषाओं की ध्वनियाँ लिखी जा सकती हैं । इसके हर अक्षर और उसकी ध्वनि का एक से एक सम्बन्ध होता है । इसके ज़्यादातर चिन्ह [[रोमन लिपि]] से लिये गये हैं, पर कई [[यूनानी लिपि]] के और कई मौजूदा चिन्हों का बदलाव कर के इसमें जोड़े गये हैं । इस प्रणाली के ध्वन्यात्मक [[प्रतिलेखन]] में '''सूक्ष्म प्रतिलेखन''' [ ] में और '''स्थूल प्रतिलेखन''' / / के अन्दर लिखे जाते हैं । इसकी नियामक '''अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक संघ''' ([[:en:International Phonetic Association]]) है । ये प्रणाली किसी भी भाषा को ध्वनि के लिहाज़ से लिखने के लिये सबसे वैज्ञानिक ढंग है (इसके बाद देवनागरी का नम्बर आता है) । :उदाहरण : ([[अंग्रेज़ी]]) This is a webpage of wikipedia. I am writing it. :IPA लिप्यान्तरण : {{IPA|/'δis iz ə 'wɛbpeidʒ ɔf wiki'piːdiə . 'ai əm 'raitiŋ it./}} ==स्वर== [[स्वर|स्वरों]] को कई तरह से वर्गीकृत किया जा सकता है : #जिह्वा की ऊँचाई की दृष्टि से : ## विवृत (खुला हुआ, यानि कि जीभ नीचे गिरी हुई है) / Open ## अर्धविवृत / half-open ## बीच का ## अर्धसंवृत / half-closed ## संवृत (अत्यन्त संकीर्ण, यानि कि जीभ मुँह की छत तक उठी हुई है) / closed #जिह्वा का कौन हिस्सा उठा हुआ है : ## [[अग्रस्वर]] / front vowel ## [[मध्यस्वर]] / mid vowel ## [[पश्वस्वर]] / back vowel #होंठों की स्थिति से : ## प्रसृत (खुले होंठ) / unrounded ## वर्तुल (गोलाकार होंठ) / rounded ## अर्ध-वर्तुल / semi-rounded #मात्रा की दृष्टि से : ## ह्रस्व / short ## दीर्घ / long ## प्लुत / very long नीचे दी गयी तालिका में सभी भाषाओं के स्वरों का वैज्ञानिक वर्गीकरण और उनके '''IPA वर्णाक्षर''' दिये गये हैं : {| border="2" | rowspan="2" | &nbsp; ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | अग्रस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | लगभग अग्रस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | मध्यस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | लगभग पश्वस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | पश्वस्वर |- style="text-align:center" | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | संवृत | title="Unicode-Code: U+0069 (i)" style="text-align:center" | {{IPA|i}} | title="Unicode-Code: U+0079 (y)" style="text-align:center" | {{IPA|y}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0268" style="text-align:center" | {{IPA|ɨ}} | title="Unicode-Code: U+0289" style="text-align:center" | {{IPA|ʉ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+026F" style="text-align:center" | {{IPA|ɯ}} | title="Unicode-Code: U+0075 (u)" style="text-align:center" | {{IPA|u}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | लगभग संवृत | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+026A" style="text-align:center" | {{IPA|ɪ}} | title="Unicode-Code: U+028F" style="text-align:center" | {{IPA|ʏ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+028A" style="text-align:center" | {{IPA|ʊ}} | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | अर्धसंवृत | title="Unicode-Code: U+0065 (e)" style="text-align:center" | {{IPA|e}} | title="Unicode-Code: U+00F8" style="text-align:center" |{{IPA|ø}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0258" style="text-align:center" | {{IPA|ɘ}} | title="Unicode-Code: U+0275" style="text-align:center" | {{IPA|ɵ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0264" style="text-align:center" | {{IPA|ɤ}} | title="Unicode-Code: U+006F (o)" style="text-align:center" | {{IPA|o}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |बीच का | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | colspan="2" title="Unicode-Code: U+0259" style="text-align:center" | ''Schwa:'' {{IPA|ə}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |अर्धविवृत | title="Unicode-Code: U+025B" style="text-align:center" | {{IPA|ɛ}} | title="Unicode-Code: U+0153" style="text-align:center" | {{IPA|œ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+025C" style="text-align:center" | {{IPA|ɜ}} | title="Unicode-Code: U+025E" style="text-align:center" | {{IPA|ɞ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+028C" style="text-align:center" | {{IPA|ʌ}} | title="Unicode-Code: U+0254" style="text-align:center" | {{IPA|ɔ}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |लगभग विवृत | title="Unicode-Code: U+00E6" style="text-align:center" | {{IPA|æ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | colspan="2" title="Unicode-Code: U+0250" style="text-align:center" | {{IPA|ɐ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |विवृत | title="Unicode-Code: U+0061 (a)" style="text-align:center" | {{IPA|a}} | title="Unicode-Code: U+0276" style="text-align:center" | {{IPA|ɶ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0251" style="text-align:center" | {{IPA|ɑ}} | title="Unicode-Code: U+0252" style="text-align:center" | {{IPA|ɒ}} |} जिस स्वर पर बलाघात लगता है, उसके शब्दांश के पहले एक << ' >> का निशान लगा दिया जाता है । जिस स्वर में [[नासिकीकरण]] होता है, उसके ऊपर टिल्ड << ~ >> का निशान लगा दिया जाता है । दीर्घ स्वरों के बाद {{IPA|ː}} का निशान लगाया जाता है । ==व्यंजन== इस तालिका में सभी भाषाओं के [[व्यंजन]] गिये गये हैं, उनके '''IPA वर्णाक्षरों''' के साथ । {|border="2" ! || ओष्ठ्य <br>(Bilabial) || दन्त्यौष्ठ्य <br>(Labio-dental) || दन्त्य <br>(Dental) || वर्त्स्य <br>(Alveolar) || पश्वर्त्स्य <br>(Post-alveolar) || मूर्धन्य <br>(Retroflex) || तालव्य <br>(Palatal) || कण्ठ्य <br>(Velar) || अलिजिह्वीय <br>(Uvular) || उपालिजिह्वीय <br>(Pharyngeal) || कण्ठच्छदीय <br>(Epiglottal) || काकलीय <br>(Glottal) |-align="center" |'''स्पर्श <br>(Plosive)''' || p&nbsp;&nbsp;&nbsp;b || &nbsp;&nbsp;&nbsp; || colspan="3"|t&nbsp;&nbsp;&nbsp;d || {{IPA|ʈ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɖ}} || c&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɟ}} || k&nbsp;&nbsp;&nbsp;g || q&nbsp;&nbsp;&nbsp;G || &nbsp;&nbsp;&nbsp; || {{IPA|ʡ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; || {{IPA|ʔ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; |-align="center" |'''नासिक्य <br>(Nasal)''' || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;m || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɱ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;n || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɳ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɲ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ŋ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɴ}} || || || |-align="center" |'''लुण्ठित <br>(Trill)''' || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;B || || colspan="3"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;r || || || || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʀ}} || || || |-align="center" |'''उत्क्षिप्त <br>(Tap/Flap)''' || || || colspan="3"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɾ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɽ}} || || || || || || |-align="center" |'''संघर्षी <br>(Fricative)''' || {{IPA|ɸ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|β}} || {{IPA|f}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|v}} || {{IPA|θ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ð}} || s&nbsp;&nbsp;&nbsp;z || {{IPA|ʃ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʒ}} || {{IPA|ʂ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʐ}} || {{IPA|ç}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʝ}} || {{IPA|x}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɣ}} || {{IPA|χ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʁ}} || {{IPA|ħ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʕ}} || {{IPA|ʜ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʢ}} || h&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɦ}} |-align="center" |'''पार्श्विक संघर्षी <br>(Lateral fricative)''' || || || colspan="3"|{{IPA|ɬ}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɮ}} || || || || || || || |-align="center" |'''अन्तस्थ <br>(Approximant)''' || || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʋ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɹ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɻ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;j || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɰ}} || || || || |-align="center" |'''पार्श्विक अन्तस्थ <br>(Lateral approximant)''' || || || colspan="3"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;l || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɭ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʎ}} || &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʟ}} || || || || |} इस पेज में ध्वन्यात्मक चिन्ह दिये गये हैं जो कुछ ब्राउसर पर शायद ठीक से न दिखें । [[:en:International Phonetic Alphabet#Technical note|(सहायता)]]<br>जहाँ भी चिन्ह जोड़ी में गिये गये हैं, वहाँ दाहिने का चिन्ह [[:en:voiced consonant / घोष व्यंजन]] के लिये है और बाएँ का अघोष के लिये। शेडेड क्षेत्र उन ध्वनियों के लिये हैं जो असम्भव मानी जाती हैं । ध्यान दें कि महाप्राण ध्वनियों, जैसे ख, घ, फ, ध, आदि के लिये उसके अल्पप्राण चिन्ह के बाद superscript में '''h''' का निशान लगाया जाता है , जैसे : *ख / {{IPA|kʰ}} / *भ / {{IPA|bʰ}} / दन्त्य व्यंजन वर्त्स्य व्यंजनों से अलग दिखाने के लिये ऐसे लिखे जा सकते हैं : *त / {{IPA|t̪}} / *द / {{IPA|d̪}} / [[चित्र:Ipa-chart-all-1000px.png|frame|अंग्रेज़ी में IPA की तालिका]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:लिपि]] [[als:IPA]] [[ar:ألفبائية صوتية دولية]] [[bg:Международна фонетична азбука]] [[bn:আন্তর্জাতিক ধ্বনিমূলক বর্ণমালা]] [[br:Lizherenneg Fonetikel Etrebroadel]] [[ca:Alfabet fonètic internacional]] [[cs:Mezinárodní fonetická abeceda]] [[cv:Тĕнче Фонетикăллă Алфавичĕ]] [[da:Det internationale fonetiske alfabet]] [[de:Internationales Phonetisches Alphabet]] [[el:Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο]] [[en:International Phonetic Alphabet]] [[eo:Internacia Fonetika Alfabeto]] [[es:Alfabeto Fonético Internacional]] [[et:IPA]] [[eu:Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa]] [[fi:Kansainvälinen foneettinen aakkosto]] [[fr:Alphabet phonétique international]] [[gd:Aibidil Eadar-nàiseanta Fogharach]] [[gl:Alfabeto Fonético Internacional]] [[he:אלפבית פונטי בינלאומי]] [[hu:IPA]] [[hy:Միջազգային Հնչյունական Այբուբեն]] [[is:Alþjóðlega hljóðstafrófið]] [[it:Alfabeto fonetico internazionale]] [[ja:国際音声記号]] [[kg:API]] [[kk:IPA]] [[ko:국제 음성 기호]] [[ksh:Ingernazzjonaal Foneetisch Allfabeet]] [[nl:Internationaal Fonetisch Alfabet]] [[nn:Det internasjonale fonetiske alfabetet]] [[no:Det internasjonale fonetiske alfabetet]] [[nrm:API]] [[pl:Międzynarodowy alfabet fonetyczny]] [[pt:Alfabeto fonético internacional]] [[ro:Alfabetul Fonetic Internaţional]] [[ru:Международный фонетический алфавит]] [[sk:Medzinárodná fonetická abeceda]] [[sq:Alfabeti Fonetik Ndërkombëtar]] [[sv:Internationella fonetiska alfabetet]] [[th:สัทอักษรสากล]] [[tr:Uluslararası Fonetik Alfabesi]] [[tt:Xalıqara Yañğırış Älifbası]] [[uk:Міжнародний фонетичний алфавіт]] [[vi:IPA]] [[wa:Alfabet fonetike eternåcionå]] [[zh:國際音標]] [[zh-min-nan:Kok-chè Im-phiau]] [[zh-yue:萬國音標]] लिपि 5220 20231 2006-06-01T02:18:37Z DaGizza 338 /* चित्र लिपि */ '''लिपि''' का अर्थ होता है किसी भी भाषा की लिखावट या लिखने की प्रणाली । लिपि और भाषा दो अलग अलग चीज़ें होती हैं । भाषा वो चीज़ होती है जो बोली जाती है, लिखने को तो उसे किसी भी लिपि में लिख सकते हैं । किसी एक भाषा को उसकी सामान्य लिपि से दूसरी लिपि में लिखना , इस तरह कि वास्तविक अनुवाद न हुआ हो, इसे [[लिप्यान्तरण]] कहते हैं । ==Alphabetic लिपियाँ== इसमें स्वर अपने पूरे अक्षर का रूप लिये व्यंजन के बाद आते हैं । *[[रोमन लिपि]] -- अंग्रेज़ी, फ्रांसिसी, जर्मन, कम्प्यूटर प्रोग्रामिंग और पश्चिमी और मध्य यूरोप की सारी भाषाएँ *[[यूनानी लिपि]] -- यूनानी भाषा, कुछ गणितीय चिन्ह *[[अरबी लिपि]] -- अरबी, उर्दू, फ़ारसी, कश्मीरी *[[इब्रानी लिपि]] -- इब्रानी *[[रूसी लिपि]] -- रूसी, सवियत संघ की ज़्यादातर भाषाएँ ==Alphasyllabic लिपियाँ== इसकी हरेक इकाई में अगर एक या अधिक व्यंजन होता है और उसपर स्वर की मात्रा का चिन्ह लगाया जाता है । अगर इकाई में व्यंजन नहीं होता तो स्वर का पूरा चिन्ह लिखा जाता है । *[[देवनागरी लिपि]] -- हिन्दी, उर्दू, संस्कृत, मराठी *[[ब्राह्मी लिपि]] -- प्राचीन काल में संस्कृत और पाली *[[गुरुमुखी लिपि]] -- पंजाबी *[[तमिल लिपि]] -- तमिल *[[गुजराती लिपि]] -- गुजराती *[[बंगाली लिपि]] -- बांगला *भारत की अन्य लिपियाँ *[[कानो लिपि]] -- जापानी ==चित्र लिपि== ये सरलीकृत चित्र होते हैं । *[[प्राचीन मिस्री लिपि]] -- प्राचीन मिस्री *[[चीनी लिपि]] -- चीनी (मंदारिन, कैण्टोनी) *[[कांजी लिपि]] -- जापानी [[श्रेणी:लिपि|*]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] IPA 5221 24215 2006-08-05T05:02:16Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #redirect[[अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]] पंजाब विश्वविद्यालय 5223 34864 2006-11-15T03:35:37Z Ashishvashisht 445 '''पंजाब विश्वविद्यालय''' ([[अंग्रेजी]]: Panjab University) [[चंडीगढ]] स्थित [[भारत]] का एक प्रमुख विश्वविद्यालय हैं। ==प्रसिद्ध भूतपूर्व छात्र== * डा. [[मनमोहन सिंह]] - [[भारत]] के चौदहवें [[प्रधानमंत्री]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.pu.ac.in/ pu.ac.in] - आधिकारिक वेबसाइट [[श्रेणी:चंडीगढ]] [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[de:Panjab University]] [[en:Panjab University, Chandigarh]] गान्धी 5224 17940 2006-03-20T10:52:55Z Magicalsaumy 423 page already exists--deleted #redirect[[महात्मा गांधी]] हिन्दी गद्यकार 5225 28618 2006-09-25T20:28:58Z 59.95.129.188 /* यह भी देखें */ *[[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]][1864-1938] *[[प्रेमचन्द]] [1880-1898] *[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] [1884-1940] *[[यशपाल]] [1903-1976] *[[हजारी प्रसाद द्विवेदी]] [1907-1979] *[[फणीश्वर नाथ 'रेणु']] [1921-1977] *[[हरिशंकर परसाई]] [1924-1995] *[[मोहन राकेश]] [1925-1972] *[[कृष्णा सोबती]] [1925-] *[[श्रीलाल शुक्ल]] [1925-] *[[धर्मवीर भारती]] [1926-1997] *[[निर्मल वर्मा]] [1929-2005] *[[राजेन्द्र यादव]] [1929-] *[[शरद जोशी]] [1931-1991] *[[मन्नू भंडारी]] [1931-] *[[कमलेश्वर]] [1932-] *[[से.रा.यात्री]] [1933-] *[[मैत्रेयी पुष्पा]] [1944-] *[[कृष्ण बलदेव वैद]] [1927-] == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन ==बाहरी कड़याँ== [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/index.htm अभिव्यक्ति में हिंदी लेखक] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] तलत महमूद 5227 18232 2006-03-29T16:42:12Z Bkbirla 453 [[चित्र:Talatmahmood.jpg]] तलत मह्मूद भर्तिय गायन के एक बदे स्तम्भ ह.ै उन्को गजल की दुनिया का राजा भी कहा जाता है. उनका जनम24 फरवरी 1924 को लखनउ मै हुआ था. चित्र:Market boats on Mar Canal Srinigar.jpg 5229 17974 2006-03-21T13:02:23Z Magicalsaumy 423 From English Wikip--public domain From English Wikip--public domain Template:Spoken Wikipedia 5230 20443 2006-06-02T22:22:12Z Magicalsaumy 423 <blockquote style='border: 1px solid blue; padding: 2em;'> <div id="section_SpokenWikipedia" class="infobox sisterproject noprint"> <div style="text-align: center">'''[[:Media:{{{1}}}|Listen to this article]] &middot; [[:Image:{{{1}}}|(info)]]'''</div> {{Spoken Wikipedia boilerplate|{{{2}}}|{{{1}}} }} </blockquote> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Unicode 5231 17999 2006-03-21T18:35:44Z Magicalsaumy 423 <span class="Unicode">{{{1}}}</span><noinclude>[[vi:Tiêu bản:Unicode]][[zh:Template:Unicode]][[ru:Шаблон:Unicode]][[श्रेणी:Templates]]</noinclude> जलंधर 5232 20999 2006-06-10T06:03:01Z DaGizza 338 wikified '''जलंधर''' [[भारत]] के [[पंजाब]] प्रांत का एक शहर है । {{stub}} [[श्रेणी:शहर]] पटियाला 5233 18006 2006-03-21T21:19:12Z Sangwal 426 '''पटियाला''' [[भारत]] के [[पंजाब]] प्रांत का एक शहर है। गुरुमुखी 5234 18007 2006-03-21T21:23:38Z Sangwal 426 वह लिपि जिसमें [[पंजाबी]] भाषा लिखी जाती है। सौरमण्डल 5236 18013 2006-03-21T22:17:28Z 209.232.148.110 उफञ आणचवड़ डओ४क़ टढअल सठ१ौ. हिन्द महासागर 5237 45715 2007-01-24T14:13:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:بحر ہند]], [[wo:Géejpeek u Indian]] '''हिन्द महासागर''' ([[:en:Indian Ocean]]) [[भारत]] देश और एशियाई मुख्यभूमि के दक्षिण में स्थित एक महासागर है । क्षेत्रफल की दृष्टि से ये दुनिया का तीसरा सबसे बड़ा महासागर है । इसका नाम [[हिन्दुस्तान]] (भारत देश) से पड़ा है । {{substub}} [[श्रेणी:सागर]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[af:Indiese Oseaan]] [[an:Ozián Indico]] [[ar:محيط هندي]] [[ast:Océanu Índicu]] [[be:Індыйскі акіян]] [[bg:Индийски океан]] [[bn:ভারত মহাসাগর]] [[br:Meurvor Indez]] [[bs:Indijski okean]] [[ca:Oceà Índic]] [[cs:Indický oceán]] [[cv:Инди океанĕ]] [[cy:Cefnfor India]] [[da:Indiske Ocean]] [[de:Indischer Ozean]] [[el:Ινδικός Ωκεανός]] [[en:Indian Ocean]] [[eo:Hinda Oceano]] [[es:Océano Índico]] [[et:India ookean]] [[eu:Indiako Ozeanoa]] [[fa:اقیانوس هند]] [[fi:Intian valtameri]] [[fr:Océan Indien]] [[frp:Ocèan Endien]] [[gd:Cuan Innseanach]] [[gl:Océano Índico]] [[he:האוקיינוס ההודי]] [[hr:Indijski ocean]] [[hu:Indiai-óceán]] [[ia:Oceano Indian]] [[id:Samudra Hindia]] [[io:Indiana Oceano]] [[is:Indlandshaf]] [[it:Oceano Indiano]] [[ja:インド洋]] [[ka:ინდოეთის ოკეანე]] [[kn:ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ]] [[ko:인도양]] [[ku:Okyanûsa Hindê]] [[la:Oceanus Indicus]] [[lt:Indijos vandenynas]] [[nl:Indische Oceaan]] [[nn:Det indiske havet]] [[no:Indiahavet]] [[pl:Ocean Indyjski]] [[pt:Oceano Índico]] [[ro:Oceanul Indian]] [[ru:Индийский океан]] [[sa:सिन्धु महासागर]] [[simple:Indian Ocean]] [[sk:Indický oceán]] [[sl:Indijski ocean]] [[sr:Индијски океан]] [[sv:Indiska oceanen]] [[sw:Bahari ya Hindi]] [[ta:இந்து சமுத்திரம்]] [[tg:Уқёнуси Ҳинд]] [[th:มหาสมุทรอินเดีย]] [[tr:Hint Okyanusu]] [[uk:Індійський океан]] [[ur:بحر ہند]] [[vi:Ấn Độ Dương]] [[wa:Oceyan Indyin]] [[wo:Géejpeek u Indian]] [[zh:印度洋]] [[zh-min-nan:Ìn-tō͘-iûⁿ]] [[zh-yue:印度洋]] युनाइटेड किंग्डम 5239 22679 2006-07-13T17:55:02Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[संयुक्त राजशाही]] #redirect[[संयुक्त राजशाही]] नूतन 5241 22896 2006-07-18T04:16:02Z Mitul0520 211 [[चित्र:Nutan.jpg|framepx100|right|thumb|नूतन]] नूतन (24 जून 1936 - फ़रवरी 1991) सामर्थ हिन्दी सिनेमा की सबसे प्रसिद्ध अदाकाराओं में से एक रही हैं। नूतन का जन्म २४ जून १९३६ को एक पढे लिखे और सभ्रांत परिवार में हुआ था। इनकी माता का नाम श्रीमती शोभना सामर्थ और पिता का नाम श्री कुमारसेन सामर्थ था। नूतन ने अपने फ़िल्मी जीवन की शुरुआत १९५० में की थी जबकी वह स्कूल में ही पढती थीं। नूतन के सौन्दर्य को मिस इंडिया पुरस्कार से सम्मानित किया गया। वह इस पुरस्कार को पाने वाली पहली व्यक्ति थीं। नूतन ने ५० से भी अधिक फ़िल्मों में काम किया और उन्हे बहुत से अन्य पुरस्कारों के अलावा ६ बार फ़िल्मफ़ेयर पुरस्कार मिला (जो कि अभी तक किसी भी दूसरी अभिनेत्री से अधिक है)। जिन फ़िल्मों के लिये नूतन को फ़िल्मफ़ेयर पुरस्कार मिले, उनकी सूची इस प्रकार है: * सन १९५५ : सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री : सीमा * सन १९५९ : सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री : सुजाता * सन १९६३ : सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री : बंदिनी * सन १९६७ : सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री : मिलन * सन १९७८ : सर्वश्रेष्ठ अभिनेत्री : मैं तुलसी तेरे आंगन की * सन १९५९ : सर्वश्रेष्ठ सहायक अभिनेत्री : मेरी जंग ११ अक्तुबर १९५९ को नूतन ने लेफ़्टिनेंट कमांडर रजनीश बहल से विवाह कर लिया। नूतन के पुत्र मोहनीश बहल भी हिन्दी फ़िल्मों में अभिनय करते हैं। नूतन की बहन तनुजा और भतीजी काजोल भी हिन्दी सिनेमा की प्रसिद्ध अभिनेत्रियों में शामिल हैं। नूतन के अभिनय को हिन्दी फ़िल्म उद्दोग के सभी बडे नामों ने सराहा है और वह आज भी बहुत सी अदाकाराओं का आदर्श बनी हुई हैं। नूतन का देहांत फ़रवरी १९९१ को कैंसर की बीमारी के कारण हुआ। == बाहरी कडियां == [http://www.geocities.com/nutan_samarth नूतन आनलाइन : नूतन जी के बारे में विस्तृत जानकारी] [[de:Nutan]] [[en:Nutan]] [[category: अभिनेत्री]] चित्र:Nutan.jpg 5242 18045 2006-03-23T08:28:35Z ललित कुमार 456 चित्र:FaithMoon.jpg 5244 18064 2006-03-24T06:05:05Z ललित कुमार 456 चित्र:Lalit Kumar.jpg 5245 18065 2006-03-24T06:09:23Z ललित कुमार 456 Representative photograph of Lalit Kumar Representative photograph of Lalit Kumar फारसी 5250 24234 2006-08-05T05:09:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #redirect[[फ़ारसी भाषा]] गंगानगर 5251 23612 2006-07-30T15:17:00Z YurikBot 240 robot Adding: [[sv:Ganganagar]] '''गंगानगर''' [[राजस्थान]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Ganganagar]] [[sv:Ganganagar]] हनुमानगढ़ 5252 18138 2006-03-26T09:48:05Z Murtasa 83 '''हनुमानगढ़''' [[राजस्थान]] [[प्रांत]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[en:Hanumangarh]] [[sv:Hanumangarh]] अबोहर 5253 39441 2006-12-22T21:24:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:আবোহার]] '''अबोहर''' [[पंजाब]] [[प्रान्त]] का एक शहर है। {{substub}} [[Category:शहर]] [[bpy:আবোহার]] [[en:Abohar]] भारत का विभाजन 5254 46133 2007-01-25T16:37:19Z Mitul0520 211 श्रेणी 1947 में जब ब्रिटिश भारत को स्वतंत्रता मिली तो साथ ही '''भारत का विभाजन''' करके 14 अगस्त को ''पाकिस्तानी डोमिनियन'' (बाद में [[पाकिस्तान|इस्लामी जम्हूरिया ए पाकिस्तान]]) और 15 अगस्त को ''भारतीय यूनियन'' (बाद में [[भारत|भारत गणराज्य]]) की संस्थापना की गई। इस घटनाक्रम में मुख्यतः ब्रिटिश भारत के बंगाल प्रांत को पूर्वी पाकिस्तान और भारत के [[पश्चिम बंगाल]] राज्य में बाँट दिया गया और इसी तरह ब्रिटिश भारत के पंजाब प्रांत को पश्चिमी पाकिस्तान के पंजाब प्रांत और भारत के [[पंजाब]] राज्य में बाँट दिया गया। इसी दौरान ब्रिटिश भारत में से सीलोन (अब [[श्रीलंका]]) और बर्मा (अब [[म्यांमार]]) को भी अलग किया गया, लेकिन इसे भारत के विभाजन में नहीं शामिल किया जाता है। इसी तरह 1971 में पाकिस्तान के विभाजन और बांग्लादेश की स्थापना को भी इस घटनाक्रम में नहीं गिना जाता है। ([[नेपाल]] और [[भूटान]] इस दौरान भी स्वतंत्र राज्य थे और इस बंटवारे से प्रभावित नहीं हुए।) 15 अगस्त 1947 की आधी रात को भारत और पाकिस्तान कानूनी तौर पर दो स्वतंत्र राष्ट्र बने। लेकिन पाकिस्तान की सत्ता परिवर्तन की रस्में 14 अगस्त को [[कराची]] में की गईं ताकि आखिरी ब्रिटिश वाइसराय [[लुइस माउंटबैटन]] कराची और [[नई दिल्ली]] दोनों जगह की रस्मों में हिस्सा ले सके। इसलिए पाकिस्तान में स्वतंत्रता दिवस 14 अगस्त और भारत में 15 अगस्त को मनाया जाता है। ==पृष्ठभूमि== भारत के ब्रिटिश शासकों ने हमेशा ही भारत में "फूट डालो और राज्य करो" की नीति का अनुसरण किया। उन्होंने भारत के नागरिकों को संप्रदाय के अनुसार अलग-अलग समूहों में बाँट कर रखा। उनकी कुछ नीतियाँ हिन्दुओं के प्रति भेदभाव करती थीं तो कुछ मुसलमानों के प्रति। 20वीं सदी आते-आते मुसलमान हिन्दुओं के बहुमत से डरने लगे और हिन्दुओं को लगने लगा कि ब्रिटिश सरकार और भारतीय नेता मुसलमानों को विशेषाधिकार देने और हिन्दुओं के प्रति भेदभाव करने में लगे हैं। इसलिए भारत में जब आज़ादी की भावना उभरने लगी तो [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम|आज़ादी की लड़ाई]] को नियंत्रित करने में दोनों संप्रदायों के नेताओं में होड़ रहने लगी। हिन्दू बहुमत वाली [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] को शक़ की निगाह से देखने वाले मुस्लिम नेताओं ने 1906 में [[ढाका]] में [[मुस्लिम लीग]] की स्थापना की। मुस्लिम लीग ने अलग-अलग समय पर अलग-अलग मांगें रखीं। 1930 में मुस्लिम लीग के सम्मेलन में प्रसिद्ध उर्दू कवि [[मुहम्मद इक़बाल]] ने एक भाषण में पहली बार मुसलमानों के लिए एक अलग राज्य की माँग उठाई। 1935 में [[सिंध]] प्रांत की विधान सभा ने भी यही मांग उठाई। इक़बाल और [[मौलाना मुहम्मद अली जौहर]] ने [[मुहम्मद अली जिन्ना]] को इस मांग का समर्थन करने को कहा। इस समय तक जिन्ना हिन्दू-मुस्लिम एकता के पक्ष में थे, लेकिन धीरे-धीरे उन्हें लगने लगा कि कांग्रेसी नेता मुसलमानों के हितों पर ध्यान नहीं दे रहे। [[लाहौर]] में 1940 के मुस्लिम लीग सम्मेलन में जिन्ना ने साफ़ तौर पर कहा कि वह दो अलग-अलग राष्ट्र चाहते हैं: "हिन्दुओं और मुसलमानों के धर्म, विचारधाराएँ, रीति-रिवाज़ और साहित्य बिलकुल अलग-अलग हैं।.. एक राष्ट्र बहुमत में और दूसरा अल्पमत में, ऐसे दो राष्ट्रों को साथ बाँध कर रखने से असंतोष बढ़ कर रहेगा और अंत में ऐसे राज्य की बनावट का विनाश हो कर रहेगा।" हिन्दू महासभा जैसे हिन्दू संगठन भारत के बंटवारे के पक्ष में नहीं थे, लेकिन मानते थे कि हिन्दुओं और मुसलमानों में मतभेद हैं। 1937 में [[अलाहाबाद]] में हिन्दू महासभा के सम्मेलन में एक भाषण में [[वीर सावरकर]] ने कहा, "आज के दिन भारत एक राष्ट्र नहीं है, यहाँ पर दो राष्ट्र हैं-हिन्दू और मुसलमान।" {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[da:Indiens deling]] [[en:Partition of India]] [[fr:Partition des Indes]] [[he:חלוקת הודו]] [[kn:ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ]] [[simple:Partition of India]] [[sr:Подела Индије]] [[vi:Sự chia cắt Ấn Độ]] रोपड़ 5256 19551 2006-05-13T02:33:54Z DaGizza 338 substub '''रोपड़''' [[पंजाब]] [[प्रांत]] का एक शहर है। {{substub}} [[en:Rupnagar]] होशियारपुर 5257 18851 2006-04-13T09:38:55Z YurikBot 240 robot Modifying: [[en:Hoshiarpur]] '''होशियारपुर''' [[पंजाब]] [[प्रांत]] का एक शहर है। [[en:Hoshiarpur]] मैगी 5260 26383 2006-09-09T06:50:45Z DaGizza 338 from talk page '''मैगी''' एक कम्पनी के उत्पाद का विपणन नाम है एवं यह पारंपरिक व्यंजन नही। इस तर्क से इसे यहाँ रखना उचित नही लगता। परन्तु अनेक लोग इसके साथ प्रयोग कर के विभिन्न व्यंजन बनाते है। निश्चित ही ऐसी नयी विधियां अन्य लोगो के लिये रोचक हो सकती है। {{stub}} विकिपीडिया:खाता दर्ज करने के फायदे 5261 24676 2006-08-14T07:39:52Z Mitul0520 211 * आप अपने योगदान को देख सकते है। * खाता आपको गुमनामी के अंधेरे से निकालता है। * संपादन में मदद करता है। * अन्य लेखकों से संवाद में सहायता करता है। * अपनी ध्यानसूची बना सकते है। जगदीश चन्द्र वसु 5295 44881 2007-01-22T09:18:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:जगदीश चंद्र बोस]] '''डा जगदीश चन्द्र बोस''' ([[30 नवंबर]], [[1858]] – [[23 नवंबर]], [[1937]]) भारत के एक प्रसिद्ध वैज्ञानिक थे। उनका सबसे बड़ा योगदान था, वनस्पतियों में जीवन सिद्ध करना। [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: वैज्ञानिक]] [[bn:জগদীশ চন্দ্র বসু]] [[de:Jagadish Chandra Bose]] [[en:Jagdish Chandra Bose]] [[fr:Jagadish Chandra Bose]] [[gu:જગદીશચંદ્ર બોઝ]] [[mr:जगदीश चंद्र बोस]] [[sa:जगदीश चन्द्र बोस]] [[sv:Jagdish Chandra Bose]] पवई 5296 18227 2006-03-29T08:45:53Z 59.182.89.196 पवई [[मुम्बई]] के उत्तर में स्थित एक उपनगर है। यह मुख्यतह पवई झील एवम्‌ [[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान मुम्बई]] के लिए विख्यात है। पिछले कुछ वर्षों से [[हीरानन्दानी गार्ड़न्स]] नामक एक आधुनिक वसाहत के निर्माण से इस क्षेत्र का व्यावसायिक विकास भी हुआ है। मरीना बीच 5297 22888 2006-07-17T20:56:29Z Mitul0520 211 '''मरीना बीच''' दक्षिण [[भारत]] का [[चेन्नै]] [[महानगर]] में एक बीच है। ये बीच विश्व के सबसे लम्बे तट (बीच) में से एक है। ==यह भी देखें== *[[:en:Marina Beach | अंग्रेजी विकिपीडिया मे]] [[श्रेणी:भारतीय तट]] [[श्रेणी:तमिलनाडू]] [[en:Marina Beach]] चित्र:Talatmahmood.jpg 5298 18230 2006-03-29T16:33:17Z Bkbirla 453 Photo of Talat Mahmood Photo of Talat Mahmood Template:देश सुचना तालिका 5299 29921 2006-10-07T22:33:55Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् <div style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; width: auto; text-align: center; font-size: 90%; line-height: 1.4em;"> <!-- start of floated right section --> <div style="border:1px solid #ccd2d9; width:24.5em; background:#f9f9f9; text-align:left; padding:0.5em 1em 0.5em 1em; text-align:center;"> <!-- start of slate grey box --> {| style="background:transparent; text-align:left; table-layout:auto; border-collapse:collapse; padding:0; font-size:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0" |+ style="margin-left:inherit; font-size:135%; padding-bottom:0.5em; line-height:1.1em;"| '''{{{उत्पन्न_नाम}}}'''{{#if:{{{conventional_long_name|}}}|<br />'''{{{conventional_long_name|}}}'''}} |- style="border-top-style:hidden;" |colspan="2"| {| width=100% style="text-align:center; margin:0 auto; background:none;" |- |width=50% style="border:0; vertical-align:middle;"| <span style="border:1px solid #bbbbbb; display:table-cell;">[[चित्र:{{{चित्र_ध्वजा}}}|125px|{{{सामान्य_नाम}}} की ध्वजा]]</span> |width=50% style="border:0; vertical-align:middle;"| [[चित्र:{{{चित्र_प्रतीक}}}|110px|{{{सामान्य_नाम}}} का प्रतीक]] |- style="font-size: 95%;" |style="border:0; text-align:center;"| [[{{{सामान्य_नाम}}} की ध्वजा|राष्ट्रीय ध्वजा]] |style="border:0; text-align:center;"| [[{{{सामान्य_नाम}}} का प्रतीक|राष्ट्रीय प्रतीक]] |} {{#if: {{{{सूत्र|}}} | {{!}}- <!----- सूत्र -----> {{!}} colspan="2" style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:center; font-size:95%;" {{!}} [[राष्ट्रीय सूत्रों की सूची|सूत्र]]: {{{सूत्र}}} }} |- <!----- राष्ट्रीय_गीत -----> |colspan="2" style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:center; font-size:95%;"| [[राष्ट्रीय_गीत]]: {{{राष्ट्रीय_गीत}}} |- <!----- मानचित्र -----> |colspan="2" style="border-top:solid 1px #ccd2d9; vertical-align:top; text-align:center; font-size:95%;"| <br>[[चित्र:{{{मानचित्र}}}|250px|{{{सामान्य_नाम}}} का सीमा निर्धारण्]]<br><br> |- <!----- राजधानी -----> |width=50% style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| '''[[राजधानी]]''' |width=50% style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| {{{राजधानी}}}{{#if: {{{latd|}}}|<br /> <small>{{coor dm|{{{latd}}}|{{{latm}}}|{{{latNS}}}|{{{longd}}}|{{{longm}}}|{{{longEW}}}|type:country({{{area}}})}}</small>}} |- <!----- विशालतम_शहर-----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[{{{सामान्य_नाम}}} का विवेचन|विशालतम&nbsp;शहर]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| {{{विशालतम_शहर}}} |- <!----- आधिकारिक भाषा(यें) -----> |style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[आधिकारिक भाषा|आधिकारिक&nbsp;भाषा(यें)]]''' |style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| {{{आधिकारिक_भाषायें}}} |- <!----- शासन -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[राष्ट्रीय शासन पद्धति की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|शासन]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top;"| {{{नेता_नामलेख}}} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.4em 0; text-align:left;" {{!}} {{{शासन_प्रकार}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.4em 0; text-align:left;" {{!}} {{{नेता_नाम}}} }} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार१|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{शासन_प्रकार१}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} {{{नेता_नाम१}}} }} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार२|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{शासन_प्रकार२}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} {{{नेता_नाम२}}} }} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार३|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{शासन_प्रकार३}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} {{{नेता_नाम३}}} }} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार४|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{शासन_प्रकार४}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} {{{नेता_नाम४}}} }} |- {{#if:{{{शासन_प्रकार५|}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{शासन_प्रकार५}}} {{!}} style="padding:0 1em 0.2em 0; text-align:left; vertical-align:top" {{!}} {{{नेता_नाम५}}} }} |- <!----- आधिपत्य_प्रकार, घटनायें -----> {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_note|}}} | {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;" {{!}} '''{{{आधिपत्य_प्रकार}}}''' {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top;" {{!}} {{{आधिपत्य_प्रकार|}}}&nbsp; {{!}}- | {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;" {{!}} '''{{{आधिपत्य_प्रकार}}}'''<br />{{{स्थिर_घटनायें}}} {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top;" {{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ}}} {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें१|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें१}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ१|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें२|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें२}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ२|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें३|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनाय३}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ३|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें४|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें४}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ४|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें५|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें५}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ५|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें६|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनाय६}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ६|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें७|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें७}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँ७|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{स्थिर_घटनायें८|}}} | {{!}} style="padding:0em 1em 0.2em 0; vertical-align:top" {{!}} &nbsp;- {{{स्थिर_घटनायें८}}} {{!}}{{!}} {{{स्थिर_तिथियाँें८|}}}&nbsp; {{!}}- }} {{#if: {{{यूयूपदग्रहणतिथी|}}} | {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;" {{!}} '''[[यूरोपीयन यूनियन|यूयू पदग्रहण]]''' {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top;" {{!}} {{{यूयूपदग्रहणतिथी|}}} }} |- <!----- क्षेत्रफल -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[क्षेत्रफल की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|क्षेत्रफल]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0;"| &nbsp; |- style="padding:0 1em 0 0; text-align:left;" | &nbsp;- कुल{{{foot4|}}} || [[{{{क्षेत्रफल_परिमाण}}} m²|{{{क्षेत्रफल}}}&nbsp;km²]]&nbsp;{{#if: {{{क्षेत्रफल_स्थान|}}}|([[क्षेत्रफल की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{क्षेत्रफल_स्थान}}}]])}} |- style="padding:0 1em 0 0; text-align:left;" | &nbsp; || ({{{क्षेत्रफलi²}}}&nbsp;sq&nbsp;mi)&nbsp; |- {{#if: {{{जल_प्रतिशत|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- जल (%) {{!}} {{{जल_प्रतिशत}}} }} |- {{#if: {{{महानगरीय_क्षेत्रफल|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- {{{महानगर}}} {{!}} [[{{{महानगरीय_क्षेत्रफल_परिमाण}}} m²|{{{महानगरीय_क्षेत्रफल}}}&nbsp;km²]] {{{पद२}}}&nbsp;([[क्षेत्रफल की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{महानगरीय_क्षेत्रफल_स्थान}}}]]) {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{!}} ({{{महानगरीय_क्षेत्रफलi²}}}&nbsp;sq&nbsp;mi)&nbsp; {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{!}} [[{{{स्थल_क्षेत्रफल_परिमाण}}} m²|{{{स्थल_क्षेत्रफल}}}&nbsp;km²]] {{{पद३}}}&nbsp;([[क्षेत्रफल की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{स्थल_क्षेत्रफल_स्थान}}}]]) {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{!}} ({{{स्थल_क्षेत्रफलi²}}}&nbsp;sq&nbsp;mi)&nbsp; }} |- <!----- जनसंख्या -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[जनसंख्या की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|जनसंख्या]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;"| &nbsp; |- {{#if: {{{जनसंख्या_अनुमानित_वर्ष|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- {{{जनसंख्या_अनुमानित_वर्ष}}} अनु. {{!}} {{{जनसंख्या_अनुमानित}}}&nbsp;([[जनसंख्या की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{जनसंख्या_अनुमानित_स्थान}}}]]) }} |- {{#if: {{{जनगणना|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- {{{जनगणना_वर्ष}}} जनगणना {{!}} {{{जनगणना}}} }} |- {{#if: {{{महानगरीय_जनसंख्या|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{{कुल_जनसंख्या_अनुमानित_वर्ष}}} {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- कुल{{{पद}}} {{!}} {{{कुल_जनसंख्या_अनुमानित}}}&nbsp;([[List of countries by population|{{{कुल_जनसंख्या_अनुमानित_स्थान}}}]]) {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- {{{महानगर}}} {{!}} {{{महानगरीय_जनसंख्या}}}&nbsp;([[जनसंख्या की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{महानगरीय_जनसंख्या_अनुमानित_स्थान}}}]]) }} |- |style="padding:0 1em 0.4em 0; text-align:left; vertical-align:top;"| &nbsp;- [[जनसंख्या घनत्व|घनत्व]]{{{पद५|}}} |style="padding:0 1em 0.4em 0; text-align:left; vertical-align:top;"| {{{जनसंख्या_घनत्व}}}/km²&nbsp;([[जनसंख्या घनत्व की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{जनसंख्या_घनत्व_स्थान}}}]])<br />({{{जनसंख्या_घनत्वmi²}}}/sq&nbsp;mi)&nbsp; |- <!----- कुघउ -----> {{#if: {{{कुघउ_क्रक्षस|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top; text-align:left;" {{!}} '''[[कुल घरेलू उत्पादन|कुघउ]]''' ([[क्रय क्षमता समता|क्रक्षस]]) {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0 0; vertical-align:top" {{!}} {{{कुघउ_क्रक्षस_वर्ष}}} अनुमानित {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- कुल {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{{कुघउ_क्रक्षस}}}&nbsp;([[कुल घरेलू उत्पादन (क्रक्षस) की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{कुघउ_क्रक्षस_स्थान}}}]]) {{!}}- {{!}} style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} &nbsp;- प्रति व्यक्ति {{!}}style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{!}} {{{कुघउ_क्रक्षस_प्रति_व्यक्ति}}}&nbsp;([[प्रति व्यक्ति कुल घरेलू उत्पादन (क्रक्षस) की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{प्रति_व्यक्ति_कुघउ_क्रक्षस_स्थान}}}]]) }} |- <!----- माविता -----> {{#if: {{{माविता|<noinclude>-</noinclude>}}} | {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;" {{!}} '''[[मानव विकास तालिका|माविता]]''' ({{{माविता_वर्ष}}}) {{!}} style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top" {{!}} {{{माविता}}}&nbsp;([[मानव विकास तालिका की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|{{{माविता_स्थान}}}]])&nbsp;–&nbsp;{{{माविता_श्रेणी}}} }} |- <!----- मुद्रा -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[मुद्रा]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top;"| {{{मुद्रा}}} (<code>[[अमास ४२१७|{{{मुद्रा_संकेत}}}]]</code>) |- <!----- समय क्षेत्र -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[समय क्षेत्र]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| {{{समय क्षेत्र}}} ([[समकक्षीय सार्वभौमिक समय|ससास]]{{{ससास_क्षतिपूर्ति}}}) |- style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{#if: {{{ससास_क्षतिपूर्ति_प्रसस|}}} | {{!}}&nbsp;- ग्रीष्म&nbsp;([[प्रभात समन्वय समय|DST]]) {{!}}{{{DST|{{{समय क्षेत्र_प्रसस}}} ([[समकक्षीय सार्वभौमिक समय|ससास]]{{{ससास_क्षतिपूर्ति_प्रसस}}})}}}}} |- style="padding:0 1em 0 0; text-align:left; vertical-align:top;" {{#if:{{{प्रसस_संकेत|}}} | {{!}}&nbsp; {{!}}{{!}} {{{प्रसस_संकेत}}}}} |- <!----- अन्तरजाल उस्तक्ष -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[अन्तरजालीय उच्च-स्तरीय क्षेत्र की सूची|अन्तरजाल उस्तक्ष]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| {{{उस्तक्ष}}} |- <!----- दूरभाष संकेत -----> |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top; text-align:left;"| '''[[दूरभाष संकेत की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची|दूरभाष संकेत]]''' |style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top"| <code>+{{{दूरभाष_संकेत}}}</code> |- <!----- पदचाप -----> {{#if: {{{पदचाप|}}} | {{!}} colspan="2" style="border-top:solid 1px #ccd2d9; padding:0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align:top" {{!}} <small>{{{पदचाप|}}}</small> }} |}</div> <!-- end of slate grey box --> </div><noinclude> [[af:Sjabloon:Landtabel-mini-nl]] [[an:Template:Infobox País]] [[ar:Template:Infobox Country]] [[bg:Шаблон:Държава]] [[ca:Template:Taula d'estat]] [[cs:Šablona:Infobox stát]] [[cy:Nodyn:Gwybodlen Gwlad]] [[da:Skabelon:Infoboks land]] [[de:Vorlage:Infobox Staat]] [[el:Πρότυπο:Πληροφορίες Χώρας]] [[en:Template:Infobox Country]] [[es:Plantilla:Infobox País]] [[fi:Malline:Valtion tiedot]] [[fiu-vro:Template:Country Infobox]] [[fr:Modèle:Pays]] [[he:תבנית:מדינה]] [[it:Template:Stato]] [[ja:Template:基礎情報 国]] [[ka:თარგი:ქვეყანა]] [[kn:ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Infobox ದೇಶ]] [[ko:Template:나라 정보]] [[ln:Template:Infobox Esé]] [[nl:Sjabloon:Landtabel]] [[nn:Mal:Infoboks land2]] [[no:Mal:Infoboks land]] [[pl:Szablon:PaństwoX]] [[pt:Predefinição:Info País]] [[ro:Format:CutieŢări]] [[rmy:Format:MoxtonThema]] [[ru:Шаблон:Страна]] [[sr:Шаблон:Кутијица за државе]] [[th:Template:Infobox Country]] [[tr:Şablon:Ülkeler]] [[vi:Tiêu bản:Tóm tắt về quốc gia]] [[zh:Template:Infobox Country]] </noinclude> राष्ट्रीय सूत्रों की सूची 5300 18239 2006-03-29T23:05:49Z श्याम 415 समय की कमी की वजह से अभी कार्य आङग्ल भाषा में है। यह प्र्ष्ट विश्व के स्वतन्त्र राष्ट्रों एवं उनकी शाखाओं की सूची है। *'''[[अल्जीरिया]]''': '' من الشعب و للشعب ([[अरबी]], "जनता के द्वारा और जनता के लिये क्रान्ति") *'''[[अन्डोर्रा]]''': ''Virtus Unita Fortior'' ([[Latin]], "संयुक्त शक्ति अधिक ताकतवर है") *'''[[Antigua and Barbuda]]''': ''Each endeavouring, all achieving'' *'''[[Argentina]]''': ''En Unión y Libertad'' ([[Spanish language|Spanish]], "In Union and Liberty") **[[Corrientes Province]]: ''Patria, Libertad, Constitución'' ([[Spanish language|Spanish]], "Motherland, Liberty, Constitution") **[[Entre Ríos Province]]: ''Federación, Libertad, Fuerza'' ([[Spanish language|Spanish]], "Federation, Liberty, Strength") *'''[[Armenia]]''': ''Remembrance of the past, strength for the future'' *'''[[Aruba]]''' : "Aruba One Happy Island ([[Papiamento]], ''Un isla feliz'') *'''[[Australia]]''': none **[[Australian Capital Territory]]: "For the Queen, the law and the people" **[[New South Wales]]: ''Orta recens quam pura nites'' ([[Latin]], "Newly risen, how brightly you shine") **[[Northern Territory]]: none **[[Queensland]]: ''Audax at fidelis'' ([[Latin]], "Bold but faithful") **[[South Australia]]: ''United for the common wealth'' **[[Tasmania]]: ''Ubertas et fidelitas'' ([[Latin]], "Fertility and faithfulness") **[[Victoria (Australia)|Victoria]]: ''Peace and Prosperity'' **[[Western Australia]]: ''Cygnis Insignis'' ([[Latin]], "Distinguished by its swans") *'''[[Austria]]''': ''Austria est in orbit ultima'' ([[Latin]], "Austria will be the last to perish") *'''[[Austria-Hungary]]''': ''Indivisibiliter ac Inseparabiliter'' ([[Latin]], "Indivisible and inseperable"; the union broke up into several independent states in [[1918]]) *'''[[Azerbaijan]]''': ''Land of The Eternal Fire'' *'''[[Bahamas]]''': ''Forward upward onward together'' *'''[[Barbados]]''': ''Pride and Industry'' *'''[[Belgium]]''': ''L'union fait la force'', ''Eendracht maakt macht'' and ''Einigkeit gibt Stärke'' ([[French language|French]], [[Dutch language|Dutch]] and [[German language|German]], "Strength lies in unity") **[[Wallonia]]: ''Walon todi!'' ([[Walloon language|Walloon]], "Walloon forever!") *'''[[Belize]]''': ''Sub umbra floreo'' ([[Latin]], "Under the shade I flourish") *'''[[Bolivia]]''': ''La Unión es la Fuerza'' ([[Spanish language|Spanish]], "The Union is the Strength") *'''[[Brazil]]''': ''Ordem e progresso'' ([[Portuguese language|Portuguese]], "Order and progress") **[[São Paulo (state)|São Paulo State]]: ''Pro Brasilia fiant eximia'' ([[Latin]], "For Brazil do the best") **[[São Paulo|São Paulo City]]: ''Non ducor duco'' ([[Latin]], "I am not conduced, I conduce") **[[Minas Gerais]] : ''Libertas quæ sera tamen'' ([[Latin]], "Liberty even when it comes late") *'''[[Brunei]]''': ''Brunei darussalam'' ([[Malay language|Malay]], "Brunei, the abode of peace") *'''[[Bulgaria]]''': ''Съединението прави силата'' ([[Bulgarian language|Bulgarian]], "Union is strength") *'''[[Cambodia]]''': ''Nation, Religion, King'' *'''[[Canada]]''': ''A mari usque ad mare'' ([[Latin]], "From sea to sea") **[[Alberta]]: ''Fortis et liber'' ([[Latin]], "Strong and free") **[[British Columbia]]: ''Splendor sine occasu'' ([[Latin]], "Splendour without diminishment") **[[Manitoba]]: ''Gloriosus et liber'' ([[Latin]], "Glorious and free") **[[New Brunswick]]: ''Spem reduxit'' ([[Latin]], "Hope was restored") **[[Newfoundland and Labrador]]: ''Quaerite primum regnum dei'' ([[Latin]], "Seek ye first the kingdom of God") **[[Northwest Territories]]: None; ''One people, many voices'' is inscribed in several languages on the [[ceremonial mace]] of the [[Northwest Territories Legislature]] **[[Nova Scotia]]: ''Munit haec et altera vincit'' ([[Latin]], "One defends and the other conquers") **[[Nunavut]]: ''Nunavut sanginivut'' ([[Inuktitut]], "Nunavut our strength" or "Our land, our strength") **[[Ontario]]: ''Ut incepit fidelis sic permanet'' ([[Latin]], "Loyal she began, loyal she remains") **[[Prince Edward Island]]: ''Parva sub ingenti'' ([[Latin]], "The small under the protection of the great") **[[Quebec]]: ''[[Je me souviens]]'' ([[French language|French]], "I remember") **[[Saskatchewan]]: ''Multis e gentibus vires'' ([[Latin]], "From many peoples, strength") **[[Yukon]]: None *'''[[Chile]]''': ''Por la razón o la fuerza'' ([[Spanish language|Spanish]], "By reason or by strength") **''Post Tenebras Lux'' ([[Latin]], "After darkness, Light") (Old one) **''Aut concilio, aut ense'' ([[Latin]], "By the reason or by the sword") (Old one) *'''[[Colombia]]''': ''Libertad y orden'' ([[Spanish language|Spanish]], "Freedom and order") *'''[[Costa Rica]]''': ''¡Pura vida!'' ([[Spanish language|Spanish]], "Pure life!") *'''[[Cuba]]''': ''Patria y Libertad'' ([[Spanish language|Spanish]], "Homeland and Liberty") *'''[[Croatia]]''': ''Za Dom Spremni'' ([[Croatian language|Croatian]],"For Homeland Ready") *'''[[Czech Republic]]''': ''Pravda vítězí!'' ([[Czech language|Czech]], "Truth prevails!") *'''[[Denmark]]''': Royal motto: ''Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke'' ([[Danish language|Danish]]: "God's help, the love of the people, Denmark's strength") *'''[[Dominican Republic]]''': ''Dios, Patria, Libertad'' ([[Spanish language|Spanish]], "God, Country, Liberty") *'''[[East Timor]]''': ''Honra, pátria e povo'' ([[Portuguese language|Portuguese]], "Honour, country and people") *'''[[Ecuador]]''': ''Ecuador ha sido, es y será un país amazónico'' ([[Spanish language|Spanish]], "Ecuador has been, is and will be an amazonic country") *'''[[El Salvador]]''': ''Dios, Unión, Libertad'' ([[Spanish language|Spanish]], "God, Union, Liberty") *'''[[Equatorial Guinea]]''': ''Unidad, Paz, Justicia'' ([[Spanish language|Spanish]], "Unity, Peace, Justice") *'''[[European Union]]''': ''In varietate concordia'' (''United in diversity'', ''Unie dans la diversité'', etc. (Translated into the languages of the member states of the EU)) *'''[[Fiji]]''': ''Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui'' ("Fear God and honour the Queen") *'''[[France]]''': ''[[Liberté, égalité, fraternité]]'' ([[French language|French]], "Liberty, equality, brotherhood") *'''[[Georgia (country)|Georgia]]''': ''ძალა ერთობაშია!'' ''([[Dzala ertobashia]])'', ([[Georgian language|Georgian]], "Strength is in Unity") *'''[[Germany]]''': ''Einigkeit und Recht und Freiheit'' ([[German language|German]], "Unity and justice and freedom") **[[Schleswig-Holstein]]: ''Up ewig ungedeelt'' ([[Low German]], "Forever undivided") *'''[[Greece]]''': ''Ελευθερια η θανατος'' (transliterated as "[[Eleutheria i thanatos]]") ([[Greek language|Greek]], "Liberty or death") *'''[[Guyana]]''': ''One people, one nation, one destiny'' *'''[[Haiti]]''': ''L'union fait la force'' ([[French language|French]], "Unity is strength") *'''[[Honduras]]''': ''Libre, Soberana E Independiente''([[Spanish language|Spanish]], "Free, sovereign and independent") *'''[[Hungary]]''': none, formerly ''Regnum Mariae Patrona Hungariae'' ([[Latin]], "Kingdom of Mary, the Patron of Hungary") *'''[[India]]''': सत्यमेव जयते ''([[Satyameva Jayate]])'' ([[Sanskrit]], "Truth alone triumphs") *'''[[Indonesia]]''': ''[[Bhinneka Tunggal Ika]]'' (Old [[Javanese]], "Unity in diversity") *'''[[Iran]]''': ''Esteghlâl, Azâdi, Jomhouri-ye Islâmi'' ([[Persian language|Persian]], "Independence, Freedom, Islamic Republic") *'''[[Ireland]]''': none *'''[[Israel]]''': none *'''[[Italy]]''': none *'''[[Jamaica]]''': ''Out of many, one people'' *'''[[Kenya]]''': ''[[Harambee]]'' ([[Swahili]], "Let's work together") *'''[[Kiribati]]''': ''Te mauri, te raoi ao te tabomoa'' ([[Gilbertese language|Kiribati]], "Health, Peace and Prosperity") *'''[[North Korea|Korea, North]]''': 강성대국(强盛大國) ([[Korean language|Korean]], "Prosperous and great country") *'''[[South Korea|Korea, South]]''': 홍익인간(弘益人間) or 널리 인간을 이롭게 하라 ([[Korean language|Korean]], "Broadly bring benefit to humanity") *'''[[Laos]]''': ''Peace, independence, democracy, unity and prosperity'' *'''[[Latvia]]''': ''Tēvzemei un Brīvībai'' ([[Latvian language|Latvian]], "For Fatherland and Freedom") *'''[[Lebanon]]''': ''Koullouna Lil Watan, Lil Oula wal'Allam'' ([[Arabic language|Arabic]], "Us all! For our Nation, for our Emblem and Glory!") *'''[[Lithuania]]''': ''Vienybė težydi'' ([[Lithuanian language|Lithuanian]], ''Let unity bloom'') *'''[[Luxembourg]]''': ''Mir wëlle bleiwe wat mir sin'' ([[Luxembourgish language|Luxembourgeois]], "We want to stay what we are") *'''[[Malaysia]]''': ''Bersekutu Bertambah Mutu'' ([[Malay language|Malay]], "Unity increases Strength") *'''[[Mauritius]]''': ''Stella clavisque Maris Indici'' ([[Latin]], "Star and key of the Indian Ocean") *'''[[Mexico]]''': ''El respeto al derecho ajeno es la paz'' ([[Spanish language|Spanish]], "Respect for the rights of others is peace"). Also: ''Sufragio efectivo, no reelección'' ([[Spanish language|Spanish]], "Effective suffrage, not re-election)", is at present in the signature of some official documents. *'''[[Monaco]]''': ''Deo juvante'' ([[Latin]], "With God's help") *'''[[Morocco]]''': ''God, the Country, the King'' *'''[[Namibia]]''': ''Unity, liberty, justice'' *'''[[Nauru]]''': ''God's will first'' *'''[[Nepal]]''': ''जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरियसि'' ([[Sanskrit]], "Mother and motherland are greater than heaven") *'''[[Netherlands]]''': ''Je maintiendrai'', ''Ik zal handhaven'' ([[French language|French]] / [[Dutch language|Dutch]]: "I will maintain") *'''[[Netherlands Antilles]]''': ''Libertate unanimus'' ([[Latin]], "Unified by freedom") *'''[[Nigeria]]''': ''Unity and Faith, Peace and Progress'' *'''[[Norway]]''': Royal motto: ''Alt for Norge'' ([[Norwegian language|Norwegian]], "Everything for Norway") *'''[[Pakistan]]''': ''Yaqeen - mukkam , ittihad , nazm '' ([[Urdu]]: "Faith (self confidence), unity, discipline") *'''[[Panama]]''': ''Pro mundi beneficio'' ([[Latin]], "For the benefit of the world") *'''[[Paraguay]]''': ''Paz y justicia'' ([[Spanish language|Spanish]], "Peace and justice") *'''[[Philippines]]''': ''Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan at Makabansa'' ([[Filipino language|Filipino]], "God, People, Nature and Country") **Former: ''Isang bansa, isang diwa'' ([[Filipino language|Filipino]]: "One nation, one spirit") *'''[[Peru]]''': ''Firme y feliz por la Unión'' ([[Spanish language|Spanish]]: "Steady and happy for the union") *'''[[Poland]]''': none Unofficial: ''Bóg, Honor, Ojczyzna'' ([[Polish language|Polish]], "God, Honour, Fatherland") *'''[[Puerto Rico]]:''' Joannes Est Nomen Eius ([[Latin]], "John is his name") *'''[[Republic of Macedonia|F.Y.R. Macedonia]]''': ''Sloboda ili smrt'' ([[Macedonian language|Macedonian]], "Liberty or death") *'''[[Rhodesia]]''': ''Nomine digna'' ([[Latin]], "May she be worthy of the name") *'''[[Romania]]''': ''Desteapta-te romane'' ([[Romanian language|Romanian]], "Wake up, romanian") *'''[[Saint Lucia]]''': ''The land, the people, the light'' *'''[[San Marino]]''': ''Libertas'' ([[Latin]], "Liberty") *'''[[Senegal]]''': ''Un peuple, un but, une foi'' ([[French language|French]], "One people, one goal, one faith") *'''[[Serbia]]''': ''Samo Sloga Srbina Spasava'' ([[Serbian language|Serbian]], "Only solidarity will save the Serbs") *'''[[Seychelles]]''': ''Finis coronat opus'' ([[Latin]], "The end crowns the work") *'''[[Sierra Leone]]''': ''Unity, freedom, justice'' *'''[[Singapore]]''': ''Majulah Singapura'' ([[Malay language|Malay]], "Onward Singapore") *'''[[South Africa]]''' ([[&#47;Xam language|/Xam]]): ''!ke e: /xarra //ke'' ("Diverse people unite" or "Unity in Diversity") **Former ([[Latin language|Latin]]): ''Ex Unitate Vires'' ("From unity, strength", under [[apartheid]]) *'''[[Spain]]''' ([[Latin]]): ''Plus ultra'' ("Further beyond") **Former ([[Spanish language|Spanish]]): ''Una, grande y libre'' ("One, great and free", under [[Francisco Franco|Franco's regime]]) **[[Andalusia]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Andalucía por sí, para España y la Humanidad'' ("Andalusia for herself, for Spain, and for Humanity") **[[Catalonia]] ([[Catalan language|Catalan]]): ''Som i serem'' ("We are and will be") **[[Asturias]] ([[Latin]]): ''Hoc signo tuetur pius, Hoc signo vincitur inimicus'' ("This sign defends the pious, this sign defeats the enemy") **[[Madrid]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''De Madrid al cielo'' ("From Madrid to heaven") *'''[[Solomon Islands]]:''' ''To Lead is to serve'' *'''[[Soviet Union]]''' ([[Russian language|Russian]]): ''Пролетарии всех стран, соединяйтесь!'' ("Workers of the world, unite!") *'''[[Suriname]]''' ([[Latin]]): ''Justitia, pietas, fides'' ("Justice, piety, loyalty") *'''[[Swaziland]]''' ([[Swati]]): ''Siyinquaba'' ("We are the fortress") *'''[[Sweden]]''' ([[Swedish (language)|Swedish]]): ''För Sverige i tiden'' ("For Sweden, with the times") ([[Royal mottos of Swedish monarchs|See all royal mottos]]) *'''[[Switzerland]]''' ([[Latin]]): ''[[Unus pro omnibus, omnes pro uno]]'' ("One for all, all for one", traditional, but not official) *'''[[Togo]]''' ([[French language|French]]): ''Travail, Liberté, Patrie'' ("Work, liberty, homeland") *'''[[Turkey]]''' ([[Turkish language|Turkish]]): ''Yurtta Sulh, Cihanda Sulh'' ("Peace at home, peace in the world") *'''[[Tuvalu]]''' ([[Tuvaluan language|Tuvaluan]]): ''Tuvalu mo te Atua'' ("Tuvalu for the Almighty") *'''[[Ukraine]]''' ([[Ukrainian Language|Ukrainian]]): ''Воля, злагода, добро'' ("Freedom, Concord, Kindness") *'''[[United Kingdom]]''' Royal motto ([[French language|French]]): ''[[Dieu et mon droit]]'' ("God and my right") **[[Scotland]] ([[Latin]]): ''[[Nemo me impune lacessit]]'' ("No one provokes me with impunity") **[[Wales]] ([[German language|German]]): ''[[Ich Dien]]'' ("I serve" - Prince's motto), ([[Welsh language|Welsh]]) ''Y ddraig goch ddyry cychwyn'' ("The red dragon inspires action"), ([[Welsh language|Welsh]]) ''Cymru am byth'' ("Wales for ever" - unofficial) **[[Isle of Man]] ([[Latin]]): ''Quocunque jeceris stabit'' ("Whithersoever you throw it, it will stand") **[[Cayman Islands]]: ''He hath founded it upon the seas'' **[[Falkland Islands]]: ''Desire the right'' **[[Gibraltar]] ([[Latin]]): ''Nulli expugnabilis hosti'' ("Conquered by no enemy") *'''[[United States]]''' (Latin): ''[[E pluribus unum]]'' ("Out of many, one") and ''[[In God We Trust]]'' **There is a separate [[list of U.S. state mottos]] *'''[[Uruguay]]''': none *'''[[Venezuela]]''': none **[[Amazonas State (Venezuela)|Amazonas]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Honor y Lealtad'' ("Honor and Loyalty") **[[Anzoátegui State|Anzoátegui]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Tumba de sus tiranos'' ("Tomb of its tyrants") **[[Barinas State|Barinas]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Dios y Federación'' ("God and Federation") **[[Carabobo State|Carabobo]] ([[Latin]]): ''Ocassus servitutis'' ("Decline of the servitude") **[[Cojedes State|Cojedes]] ([[Latin]]): ''Ad Sum'' ("I am here") **[[Delta Amacuro State|Delta Amacuro]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''La Paz en la Federación'' ("The Peace in the Federation") **[[Falcón State|Falcón]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Dios y Federación'' ("God and Federation") **[[Guárico State|Guárico]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Si amas la libertad, ven a mis pampas'' ("If you love liberty, come to my plains") **[[Monagas State|Monagas]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Resistió con valor'' ("It resisted with courage") **[[Portuguesa State|Portuguesa]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Honor y Gloria'' (Honor and Glory) **[[Vargas State|Vargas]] ([[Spanish language|Spanish]]): ''Igualdad, Libertad, Propiedad y Seguridad'' (Equality, Liberty, Property and Security) *'''[[Vietnam]]''' ([[Vietnamese language|Vietnamese]]): ''Ðộc lập, tự do, hạnh phúc'' ("Independence, liberty, and happiness") * '''[[Virgin Islands_(US)|Virgin Islands (US)]]''': ''United in Pride and Hope'' *'''[[Western Sahara]] ([[Sahrawi Arab Democratic Republic|SADR]])''': ''حرية ديمقراطية وحدة'' ([[Hassaniya|Ḥassānīya]] [[Arabic language|Arabic]], "Liberty, Democracy, Unity") जे. आर. आर. टोल्किन 5302 45976 2007-01-24T23:58:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:जे.आर.आर. टॉल्कीन]] '''जॉन रोनल्ड राउल टोल्किन''' ([[:en:J. R. R. Tolkien|John Ronald Reuel Tolkien]], जनवरी 3, 1882--सितम्बर 2, 1973) अंग्रेज़ी भाषा के एक मशहूर लेखक और कहानीकार थे । वो एक रोमन कैथोलोक ब्रिटिश थे । उनके सबसे प्रसिद्ध कार्य उनका उपन्यास समूह है, जिसमें [[द हॉबिट]] (The Hobbit), [[द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स]] (The Lord of the Rings), और [[द सिल्मैरिलॉन]] (The Silmarillon) शामिल हैं । हॉलिवुड की अब तक की सबसे मशहूर फ़िल्मों में से एक फ़िल्मी शृंखला '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स''' उन्हीं के उपन्यास का फ़िल्मांकन है । टोल्किन जर्मनिक, ऐंग्लो सैक्सन और नॉर्स मिथकों से बहुत प्रभावित थे और वो ब्रिटिश लोगों के लिये एक अच्छी पौराणिक कहानी लिखना चाहते थे । अपनी जवानी में वो प्रथम विश्वयुद्ध में ब्रिटिश सिपाही बन कर लड़े थे, और उनको अपने कई दोस्तों के युद्ध में मौत का दुख सहना पड़ा था । इन बातों की झलक टोल्किन के कार्यों में भी दिखती है । युद्ध के बाद उन्होंने एक वृहत काल्पनिक कहानी लिखना शुरु किया, जिसने सबसे पहले '''द हॉबिट''' नाम के उपन्यास का रूप लिया । उसका सिलसिला '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स''' में जारी रहा । उनकी मौत के बाद उनके पुत्र क्रिस्टोफ़र टोल्किन ने सिलसिला जारी रखते हुए कुछ अन्यौपन्यास भी प्रकाशित किये । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:LOTR]] [[af:J.R.R. Tolkien]] [[an:J.R.R. Tolkien]] [[ang:J. R. R. Tolkien]] [[ast:John Ronald Reuel Tolkien]] [[be:Джон Рональд Руэл Толкін]] [[bg:Джон Роналд Руел Толкин]] [[br:John Ronald Reuel Tolkien]] [[bs:J. R. R. Tolkien]] [[ca:John R.R. Tolkien]] [[cs:John Ronald Reuel Tolkien]] [[cv:Джон Рональд Руэл Толкин]] [[da:J.R.R. Tolkien]] [[de:J. R. R. Tolkien]] [[el:Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν]] [[en:J. R. R. Tolkien]] [[eo:J.R.R. Tolkien]] [[es:John Ronald Reuel Tolkien]] [[et:J. R. R. Tolkien]] [[eu:John Ronald Reuel Tolkien]] [[fa:جان رونالد روئل تالکین]] [[fi:J. R. R. Tolkien]] [[fr:John Ronald Reuel Tolkien]] [[fy:J.R.R. Tolkien]] [[ga:J. R. R. Tolkien]] [[gl:J.R.R. Tolkien]] [[he:ג'ון רונלד רעואל טולקין]] [[hr:J. R. R. Tolkien]] [[hu:J. R. R. Tolkien]] [[ia:J. R. R. Tolkien]] [[id:J. R. R. Tolkien]] [[ilo:J. R. R. Tolkien]] [[is:J. R. R. Tolkien]] [[it:John Ronald Reuel Tolkien]] [[ja:J・R・R・トールキン]] [[jbo:tolkien]] [[ko:존 로널드 류엘 톨킨]] [[ku:J. R. R. Tolkien]] [[la:Iohannes Ronaldus Reuel Tolkien]] [[lb:J. R. R. Tolkien]] [[li:J.R.R. Tolkien]] [[lt:Tolkinas]] [[lv:Džons Ronalds Rūels Tolkīns]] [[mi:Tolkien]] [[mk:Џ.Р.Р. Толкин]] [[mr:जे.आर.आर. टॉल्कीन]] [[nl:J.R.R. Tolkien]] [[nn:J.R.R. Tolkien]] [[no:J.R.R. Tolkien]] [[pl:John Ronald Reuel Tolkien]] [[pt:John Ronald Reuel Tolkien]] [[ro:J.R.R. Tolkien]] [[ru:Толкин, Джон Рональд Руэл]] [[scn:John Ronald Reuel Tolkien]] [[simple:J. R. R. Tolkien]] [[sk:John Ronald Reuel Tolkien]] [[sl:John Ronald Reuel Tolkien]] [[sq:J. R. R. Tolkien]] [[sr:Џ.Р.Р. Толкин]] [[sv:J.R.R. Tolkien]] [[th:เจ. อาร์. อาร์. โทลคีน]] [[tr:John Ronald Reuel Tolkien]] [[uk:Толкін Джон Роналд Руел]] [[vi:J. R. R. Tolkien]] [[zh:约翰·罗纳德·瑞尔·托尔金]] अंगूठियों का मालिक 5304 18712 2006-04-09T05:49:35Z Magicalsaumy 423 [[चित्र:Tolkien_ring.jpg|400px|right|thumb|वो शैतानी अंगूठी : एक कलाकार की छवि]] '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स''' ([[:en:The Lord of the Rings]], मतलब '''अंगूठियों का मालिक''') अंग्रेज़ी में रचित एक उपन्यास है जिसके (ब्रिटिश) लेखक [[जे. आर. आर. टोल्किन]] हैं । ये उपन्यास असल में तीन किताबों का सिलसिला है , जो ख़ुद की टोल्किन के एक पिछले कार्य [[द हॉबिट]] की एक कड़ी की तरह है । इन उपन्यासों का 2001, 2002 और 2003 में तीन हॉलिवुड फ़िल्मों में फ़िल्मांकन हुआ था, जिसके निदेशक [[पीटर जैक्सन]] हैं । तीनों फ़िल्में हॉलिवुड में धूम-धाम से हिट रहीं और इन्होंने कई [[ऑस्कर]] इनाम भी जीते । इस उपन्यास की कहानी काल्पनिक है । {{spoiler}} ==मध्य धरती== मध्य धरती ([[:en:Middle Earth]]) इस उपन्यास में ज़िक्र एक काल्पनिक महाद्वीप है जो चारों तरफ़ से समन्दरों से घिरा हुआ है । इसके पश्चिम में एक और महाद्वीप है, जिसका नाम '''वालिनोर''' ([[:en:valinor]]) है । वालिनोर [[देवता]]ओं की भूमि है जहाँ इंसान नहीं जा सकते । कहानी शुरू होती है मध्य धरती में एक शैतान काले राक्षस से, जिसका नाम था '''सौरॉन''' ([[:en:Sauron]]) और जो काले जादू में माहिर था । प्रथम युग के अन्त में सौरॉन अपने शैतानी मालिक [[मोर्गोथ]] मेल्कॉर की देवताओं द्वारा हार से बच निकलता है । दूसरे युग में सौरॉन दुनिया का बादशाह बनने के सपने संजोने लगता है । इसके लिये वो तोहफ़ों के मालिक '''अन्नतर''' () का सुन्दर भेस बनाकर गन्धर्वों ([[:en:Elf (Middle-earth)|elves]]) के पास गया और उनके लोहारों के मुखिया केलेब्रिम्बोर ([[:en:Celebrimbor]]) और दूसरे लोहारों को धोखे से फुसलाकर उनसे कई जादुई अंगूठियाँ बनवाईं । लेकिन रहस्यमयी और गुप्त तरीके से उसने स्वर्ण की एक और अंगूठी स्वयं बनायी : '''वो एक अंगूठी''' ([[:en:One Ring|The One Ring]]) । इसमें उसने दुनिया की सारी शैतानियत और जादुई ताकत भर दी । '''वो एक अंगूठी''' बाकी सभी अंगूठियों की स्वामिनी थी, और उसको पहनने वाला बकी सभी अंगूठी पहनने वालों को अपना ग़ुलाम बना सकता था । ये योजना नाकामयाब होती है जब गन्धर्वों को इस धोखे का पता चलता है और वो अपने लिये बनायी तीन अंगूठियों को उतार देते हैं । सौरॉन गन्धर्वों ये युद्ध करने बाकी सारी अंगूठियाँ छीन लेता है । सात अंगूठियाँ सौरॉन ने बौनों के सरदारों को दीं, और नौ इंसानों के सरदारों को । गन्धर्वों ने अपनी तीन अंगूठियाँ बचा कर छुपा लीं । बौने अपने आन्तरिक जादू की वजह से अंगूठियों से ख़ास प्रभावित नहीं हुए, पर इंसान प्रभावित हुए । अंगूठी पहनने वाले नौ इंसान कुछ ही सालों में शैतानी प्रेत ([[:en:Nazgul]]) बन गये, और अन्त तक सौरॉन के वफ़ादार नौकर बने रहे । [[नूमेनोर]] ([[:en:Numenor]]) द्वीप का राजा (इंसान) '''आर-फ़राजौन''' ([[:en:Ar-Pharazôn]]) मध्य धरती पर कब्ज़ा करने आता है और सौरोन को बन्दी बनाकर नूमेनोर ले जाता है । उल्टे वहाँ सौरॉन राजा को फुसलाकर उसे दुष्टता के रास्ते ले जाता है और नूमेनोर द्वीप और लगभग सभी नूमेनोरवासियों का सर्वनाश करा देता है । कुछेक अच्छे नूमेनोरी इंसान मध्य भूमि तक बचकर पहुँच जाते हैं और वहाँ एक नयी सभ्यता बसाते हैं : [[गॉन्दोर]] ([[:en:Gondor]]) का राज्य । इधर अमर सौरॉन एक दूसरा रूप लेकर वापिस मध्य भूमि पहुँचता है, बाकी नूमेनोरियों को ख़त्म करने । इस समय गन्धर्व और इंसान एक मैत्री संगठन बनाते हैं और मिलकर सौरॉन और उसकी दैत्यों ([[:en:Orc (Middle-earth)|orcs]]) की सेना को हरा देते हैं । नूमेनोरियों का युवराज इसील्दूर एलेन्दिल ([[:en:isildur|Isildur Elendil]]) अपने मृत पिता की टूटी हुई तल्वार '''नार्सिल''' से सौरॉन की उंगली काटकर उससे वो एक अंगूठी छीन लेता है और सौरॉन का जिस्मानी वजूद ख़त्म कर देता है । सौरॉन की प्रेतात्मा कहीं और भाग जाती है । इस तरह तीसरे युग की शुरुआत होती है । अब नूमेनोरोयों के नये राजा इसील्दूर का कर्त्तव्य बनता था कि वो उस एक अंगूठी को विनाश के पर्वत ([[:en:Mount Doom]] or Orodruin), जो एक ज्वालामुखी था, में जलते हुए लावे में डाल दे, क्योंकि इस दुष्ट अंगूठी और इसके स्वामी के सर्वनाश का कोई और तरीका नहीं था । लेकिन उस एक अंगूठी की अपनी एक जादुई चाहत थी, किसी तरह अपने स्वामी सौरॉन के पास वापिस जाने की । उस जादुई अंगूठी के प्रभाव से इसील्दूर ने उसे नष्ट नहीं किया बल्कि अपने पास रख लिया । बाद में कुछ दैत्यों ने उसे मार डाला और उसका शव नदी में गिरा दिया । इस तरह वो शैतानी अंगूठी पानी में गुम हो गयी, एक पूरे युग के लिये । ये सारी कहानी ज़्यादातर [[द सिल्मैरिल्यॉन]] उपन्यास में ज़िक्र है । [[द हॉबिट]] उपन्यास में एक इंसान-जैसी नस्ल का वर्णन है, जो '''हॉबिट''' ([[:en:Hobbit]]) कहे जाते थे । हॉबिट शान्तिप्रिय नन्हें इंसान होते थे, लगभग बौनों के कद जितने । गोल्लुम ([[:en:Gollum]], जन्म : स्मीगोल ''Smeagol'') नाम के एक बहिष्कृत हॉबिट के हाथों एक बार वो एक अंगूठी लग जाती है । गोल्लुम को वो शैतानी अंगूठी एक पागल, भद्दे, और दुष्ट जानवर-नुमा जीव में तबदील कर देती है । एक हॉबिट '''बिल्बो बैगिन्स''' ([[:en:Bilbo Baggins]]) को अपनी रोमांचक यात्रा के दौरान किसी तरह (धोखा करके) गोल्लुम से वो शैतानी अंगूठी मिल जाती है । बिल्बो के बुढ़ापे से '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स''' उपन्यास की कहानी शुरू होती है । ==शैतानी अंगूठी== वो शैतानी अंगूठी कोई जड़ या अचेतन वस्तु नहीं थी, बल्कि उसमें अपनी ख़ुद की एक चाहत, एक इच्छा थी । अंगूठी अपना अल्पकालिक स्वामी ख़ुद ही चुनती थी, जिससे कि वो अपने सही मालिक सौरॉन के पास वापिस पहुँच सके । अगर कोई भी उस अंगूठी को अपनी उंगली में पहने, तो वो दुनिया की नज़र से ग़ायब हो जाता था (तब तक के लिये, जब तक उसने अंगूठी पहनी हुई हो) । कुछ वक़्त बाद सौरॉन प्रेतात्मा के रूप में वापिस '''मॉर्डोर''' की शैतानी मीनार बारद-दूर में वापिस आ गया । उसने एक विशाल आँख का रूप ले लिया, जो आग से घिरी रहती थी और हमेशा वो अंगूठी ढूंढती रहती थी । अगर कोई व्यक्ति वो एक अंगूठी पहने तो ये तलाश तेज़ हो जाती थी और पहनेवाले का अता-पता सौरॉन को कुछ-कुछ महसूस होने लगता था । अगर उस वक़्त आस-पास कोई '''नाज़्गुल''' हो तो उसे तुरन्त अंगूठी पहननेवाले का पता लग जाता था । अंगूठी को पहनने वाला तो जैसे उसे पहनकर किसी दूसरी ही धुन्धली दुनिया में पहुँच जाता था । उस व्यक्ति को धुन्धला दिखायी देने लगता था, लेकिन सुनने की शक्ति ख़ूब तेज़ हो जाती थी । कभी कभी ऐसे हालात में सौरॉन और पहननेवाले को एक दूसरे की झलक भी दिख जाती थी । और तो और, अंगूठीवाहक को इस अंगूठी की '''लत''' लग जाती थी और उसे इस अंगूठी से एक अजीब बन्धन हो जाता था । वो अंगूठी शुद्ध सोने की बनी थी, और उसमें कोई रत्न नहीं जुड़ा था । उसके अन्दर के विलय में मॉर्डोर की शैतानी भाषा में लिखा था : :Ash nazg durbatulûk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatulûk agh burzum-ishi krimpatul. :अश नज़्ग दूर्बातूलूक, अश नज़्ग गिम्बातूल, अश नज़्ग थ्राकातूलूक अग़ बुर्ज़ुम-ईशी क्रिम्पातुल । :एक अंगूठी, सब पर शासन करने के लिये, एक अंगूठी, सब को पाने के लिये, एल अंगूठी सब को लाने के लिये, और उनको अन्धेरे में बान्धनेके लिये । ==उपन्यास की कहानी== ==='''पहली कड़ी : द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फ़ॅलोशिप ऑफ़ द रिंग'''=== '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फ़ॅलोशिप ऑफ़ द रिंग''' (''The Lord of the Rings--The Fellowship of the Ring,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--अंगूठी की मैत्री''') इस सिलसिले की पहली कड़ी थी । इस पूरी शृंखला का नायक है '''शायर''' नाम के एक छोटे से गाँव का एक हॉबिट '''फ़्रोडो बैगिन्स''' ([[:en:Frodo Baggins]]) । फ़्रोडो बिल्बो बैगिन्स का भतीजा था । नोट करें कि अपने जीनियस का परिचय देते हुए टोल्किन ने न केवल एक पूरी पौराणिक गाथा की रचना की, बल्कि उसमें कम से कम दो नयी क्रित्रिम भाषाएँ भी बनायीं : ख़ास तौर पर गन्धर्वों की शास्त्रीय भाषा '''क्वेन्या''' ([[:en:Quenya]]) और उनकी लोकभाषा '''सिन्दारिन''' ([[:en:Sindarin]]) । दोनो भाषाओं के कई शब्द और वक्य पूरे उपन्यास में अंग्रेज़ी के बीच छितरे हुए हैं । 1. '''पहला अध्याय ''' जब बिल्बो ने अपनी 111वीं सालगिरह पर सन्यास लेने की ठानी, तो वो एक अंगूठी उसने फ़्रोडो को बाकी ज़ायदाद के साथ विसासत में दे दी । उस समय कई जादूगरों ([[:en:Maiar|Wizards or Maiar]]) में से एक वृद्ध जादूगर गैंडैल्फ़ ([[:en:Gandalf]], बिल्बो का दोस्त) को शक हुआ कि वो सोने की अंगूठी कहीं वो खोई हुई शैतानी अंगूठी तो नहीं । गैंडैल्फ़ का शक सही निकला । उसी समय गोल्लुम से सौरॉन को खबर लगी कि अंगूठी शायर में है । सौरॉन ने तुरन्त नौ भयानक नाज़्गुल शायर को रवाना किये । उधर गैंडैल्फ़ ने फ़्रोडो और उसके दोस्त '''सैम गैम्जी''' ([[:en:Samwise Gamgee]]) को शायर से अंगूठी निकालकर रिवेन्डेल ([[:en:Rivendell]]) पहुँचाने की जिम्मेदारी दी, जहाँ गन्धर्वों के एक कौम का राजा '''एलरॉन्ड''' ([[:en:Elrond]]) रहता था । रास्ते में फ़्रोडो और सैम को उनके रिश्तेदार '''मेरियाडॉक ब्रैन्डीबक''' ([[:en:Meriadoc Brandybuck]], मॅरी) और '''पेरेग्रिन टुक''' ([[:en:Peregrin Took]], पिप्पिन) भी उनके साथ हो लिये । गैन्डैल्फ़ उनको पास के शहर में नहीं मिला, जैसा कि उसने वादा किया था । पर वहाँ फ़्रोडो को बचे-खुचे नूमेनोरियों का सरदार '''आरागॉर्न''' ([[:en:Aragorn]]) ज़रूर मिला, जिसने उनकी काफ़ी मदद की । रिवेन्डेल के रास्ते में वेदरटॉप पहाड़ी पर नाज़्गुलों ने फ़्रोडो पर हमला किया और अंगूठी न देने पर नाज़्गुल सरदार '''अंग्मार के डायनराज''' ([[:en:Witch-king of Angmar]]) ने फ़्रोडो को एक ज़हरीली जादुई तल्वार से ज़ख्मी कर दिया । एक अन्य गन्धर्व की मदद से फ़्रोडो रिवेन्देल पहुँचा जहाँ उसका इलाज हुआ । 2. '''दूसरा अध्याय''' उधर गैन्डैल्फ़ जादूगरों के सरदार '''सारुमान द ह्वाइट''' ([[:en:Saruman]] the White) से अंगूठी के बारे में सलाह लेने इसेनगार्ड में ऑर्थैंक ([[:en:Orthanc]]) की मीनार में गया । उसके अपने भोलेपन में सारुमान को सब सच सच बता दिया । लेकिन सारुमान के दिल में शैतानियत और लालच भर चुकी थी । उसने गैन्डैफ़ को मीनार के ऊपर कैद कर लिया और दैत्यों की एक अपनी सेना बनाने लगा -- '''उरुक हाइ''', जिनपर दिन के उजाले का कुप्रभाव नहीं पड़ता । गैन्डैफ़ ऑर्थैंक से भाग निकल कर रिवेन्डेल पहुँचा । रिवेन्डेल में एल्रॉन्ड ने एक परिषद आहूत किया, जिसमें मध्य धरती की सभी आज़ाद नस्लों के प्रतिनिधि शामिल थे । वहाँ फ़्रोडो की शुरुआत पर ये फ़ैसला सुनाया गया कि फ्रोडो अंगूठीवाहक बनेगा और एस एक अंगूठी को मॉर्डोर जाकर क़यामत के पहाड़ में लावे के दरिये में फेंक देगा, जिससे अंगूठी और सौरॉन नेस्तानाबूद हो जायें । इन सब के लिये '''अंगूठी की मैत्री''' बनायी गयी, जिनमें थे : फ़्रोडो, सैम, मेरी, पिप्पिन, गैन्डैफ़, आरागॉर्न, बोरोमीर (गोन्डोर के कार्यवाहक शासनाधिकारी का बड़ा बेटा), लेगोलास (गन्धर्व) और गिम्ली (बौना) । मैत्री ने '''कराध्रास''' ([[:en:Caradhras]]) पर्वत शिखर के दर्रे से मॉर्डोर की तरफ़ निकलने की कोशिश की, लेकिन चेतनायुक्त कराध्रास ने उनको रास्ता नहीं दिया (फ़िल्म में ये हिस्सा सारुमान के काले जादू की वजह से था, जहाँ सारुमान ने कराध्रास को जगाया था) । मैत्री के पास और कोई राह न होते हुए उसको रास्ता बदलकर मोरिया की खदान (the mines of [[:en:Moria]]) से ग़ुजरना पड़ा । वहाँ एक काले अग्निदानव '''बालरोग''' ([[:en:Balrog]]) से लड़ते हुए गैन्डैफ़ खान की गहाराइयों में गिर गया । वहाँ से ये मैत्री गयी गन्धर्वों के एक दूसरे शहर में : '''लोथलोरियन''' ([[:en:Lothlorien]]), जहाँ फ़्रोडो ने गन्धर्वरानी गालाद्रियल ([[:en:Galadriel]]) के आइने में अपने कठिन भविष्य की कुछ झलकें देखीं । इसके बाद महानदी अन्दुइन में नावों के ज़रिये ये लोग गोन्डोर की सीमा में चले गये । वहाँ सारुमान के उरुक-हाइयों से उनका एक भयानक युद्ध हुआ जिसमें बोरोमीर मारा गया । फ़्रोडो ने ख़ुद से ये तय किया कि अब वही इस अंगूठी को मॉर्डोर तक ले जा सकता है, और उसे ये राह अकेले ही चलनी होगी । लेकिन सैम की मन्नत पर फ़्रोडो और सैम दोनो ही मॉर्डोर की ओर निकल पड़े । ==='''दूसरी कड़ी : द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स'''=== 1. '''पहला अध्याय : ईसेनगार्ड की ग़द्दारी''' '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स''' (''The Lord of the Rings--The Two Towers,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--दो मीनरें''') इस सिलसिले की दूसरी कड़ी है । सिलसिले की मध्य कड़ी होने की वजह से इसकी कहानी एकाएक ही शुरु होती है, बिना किसी चीज़ की जान-पहचान दिये, और एकाएक ही ख़त्म भी हो जाती है । इसकी कहानी सौरॉन की काली मीनार '''बाराद-दूर''' और सारूमान की काली मीनार '''ऑर्थैंक''' के बीच की मैत्री के ईद-गिर्द घूमती है । दैत्यों द्वारा पकड़े गये दोनो हॉबिट मेरी और पिप्पिन सभी दैत्यों में हुई एक झड़प का फ़ायदा उठाकर फ़ैंगोर्न जंगल के अन्दर भाग जाते हैं । वहाँ उनको इंसाननुमा पेड़ '''एन्ट''' मिलते हैं । एन्ट पेड़ों के चरवाहे थे और उनको इस बात का बहुत रोष था कि सारुमान पेड़ों को काटकर अपनी भट्टियों के लिये इन्धन का बन्दोबस्त कर रहा है । मेरी और पिप्पिन एन्टों के सरदार ट्रीबियर्ड और बाकी एन्टों को मना लेते हैं कि उन्हें भी सारुमान के ख़िलाफ़ लड़ाई में मदद करनी चाहिये । आरागॉर्न, गिम्ली बौना और गन्धर्व लेगोलास मेरी और पिप्पिन की खोज करते-करते रोहान के सल्तनत में पहुँचते हैं, जहाँ रोहान के घुड़सवार उनको बताते हैं कि उनहोंने पिछली रात दैत्यों के एक समूह से युद्ध किया था और किसी को भी ज़िन्दा नहीं बख़्शा । पर आरागॉर्न मेरी और पिप्पिन की खोज जारी रखते हुए फ़ैंगोर्न जंगल में चले जाते हैं । वहाँ उनको एक जादूगर मिलता है, जिसे पहले तो वो लोग सारुमान समझते हैं, पर बाद में उन्हें ज्ञान होता है कि वो गैन्डैल्फ़ है, जो कि मोरिया की खदान से बालरोग को हराकर और फिर पुनर्जीवित होकर वापिस आया है । वहाँ से चारों रोहान की सल्तनत की राजधानी की ओर रवाना होते हैं । रोहान के आधे-पागल हो चुके राजा थेओडन को गैन्डैल्फ़ ठीक करता है और उसके दुष्ट सलाहकार ग्रीमा केंचुआज़बान को देश निकाला दे दिया जाता है (ग्रीमा सारुमान के पास शरण लेता है) । गैन्डैल्फ़ थेओडन को समझाता है कि उसके राज्य पर सारूमान की बुरी नज़र लगी हुई है । उधर सारुमान ने रोहान पर अपनी उरुक-हाइ सेना द्वारा चढ़ाई कर दी । हेल्म की घाटी में उरुक-हाइ और रोहानवासियों के बीच भयानक युद्ध होता है । उस समय गैन्डैल्फ़ एओमर की आदमियों को इकट्ठा करने पहाड़ियों पर चला जाता है । सुबह होते होते गैन्डैफ़ उन सभी आदमियों के साथ वापिस आता है, जो दैत्यों को परास्त कर देते हैं । भागते हुए दैत्य एक नये वन में शरण लेते हैं, जो असल में एन्टों द्वारा लाये गये हूओर्न (आधे-पेड़, आधे एन्ट) थे । वहाँ सभी दत्य हूओर्न द्वारा मारे जाते हैं । इसके बाद बदला लेने थेओडन और अन्य लोग एक सेना लेकर ऑर्थैंक जाते हैं । ऑर्थैंक को, मीनार को छोड़, तबतक एन्टों ने अपने कब्ज़े में ले लिया था और पार की नदी का बान्ध तोड़कर उसे जलमग्न कर दिया था । सारुमान की दुष्टता बरकरार रहने की वजह से गैन्डैल्फ़ ने उसकी जादुई छड़ी तोड़ दी और उसे जादूगर श्रेणी से निकाल दिया । सारुमान ने ग़लती से उन लोगों की तरफ़ एक पालान्तीर दे मारा, जिसे पिप्पिन ने पकड़ा । जिज्ञासु हॉबिट पिप्पिन ने जादुई पालान्तीर का उपयोग करते हुए उसमें चुपके से नज़र गड़ाई । वहाँ उसे सौरॉन और उसकी अगली चाल की भनक मिली । इसके बाद गैन्डैल्फ़ और पिप्पिन गोन्डोर की सल्तनत की ओर रवाना हो गये । 2. '''दूसरा अध्याय : मोर्डोर तक का सफ़र''' फ़्रोडो और सैम मोर्डोर का रास्ता कोहरे की वजह से नहीं ढूँढ पाते हैं । राह में उनको गोल्लुम मिलता है, जो सारे रास्ते उनका पीछ कर रहा था । अंगूठी के पीछे पागल गोल्लुम उनसे अंगूठी छीनने की कोशिश करता है, लेकिन फ़्रोडो और सैम उसे पकड़ लेते हैं । सैम उसे मार डालना चाहता है, पर फ़्रोडो उस पर तरस खाकर उसे अपना मार्गदर्शक बना देता है, इस शर्त पर कि गोल्लुम उनको मोर्डोर के द्वार तक ले जायेगा और अंगूठी छीनने की कोशिश नहीं करेगा । कुछ समय तक ऐसा प्रतीत होता है कि गोल्लुम सही में उनका सच्चा साथी बन गया है । उधर फ़्रोडो के दिलोदिमाग़ पर अंगूठी और उसे पहनने की चाहत भयानक रूप से भारी पड़ती जा रही थी । वो उन लोगों को मोर्डोर के मुख्य फाटक (मोरान्नोन की काली घाटी) तक ले जाता है, पर उसके पहरे को पार कर पाना नामुम्किन सा था । गोल्लुम फ़्रोडो से कहता है कि वो उनको एक दूसरे गुप्त रास्ते से मोर्डोर के अन्दर ले जा सकता है । इसपर वो तीनों किरीथ उंगोल () की सीढियों के लिए '''मीनास मोर्गुल''' (अंग्मार के डायनराज का किला) की तरफ़ चल पड़े । इथीलियन में उनको बोरोमीर के छोटे भाई फ़ारामीर ने पकड़ लिया, लेकिन फ़्रोडो का मक़सद जानने के बाद उनको छोड़ दिया । लेकिन किरीथ उंगोल पहुँच कर गोल्लुम अपनी शैतानियत से बाज़ नहीं आया और उसने फ़्रोडो को वहाँ की गुफ़ा में रहने वाली एक दानवाकार विशाल मकड़ी '''शेलोब''' () के हवाले कर दिया (अंगूठी चुराने के लिये) । शेलोब ने फ़्रोडो को अपने ज़हर से डँस लिया । सैम ने फ़्रोडो को मरा हुआ समझ उससे अंगूठी ले ली और फ़्रोडो का काम ख़ुद पर ले लिया । वहाँ आये कुछ दैत्यों ने फ़्रोडो का जिस्म अपने कब्ज़े में ले लिया, और उसी समय उनकी बातचीत से सैम को पता चलता है कि फ़्रोडो अभी ज़िन्दा है । ==='''तीसरी कड़ी : द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग'''=== '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग''' (''The Lord of the Rings--The Return of the King,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--राजा की वापसी''') इस सिलसिले की तीसरी कड़ी है । 1. '''पहला अध्याय : अंगूठी की जंग''' गैन्डैल्फ़ और पिप्पिन पहुँचते हैं गोन्डोर के शासनाध्यक्ष डेनेथोर के दरबार में, जहाँ गैन्डैल्फ़ डेनेथोर को समझाता है कि सौरॉन उनपर तुरन्त युद्ध छेड़ने वाला है । गोन्डोर ने रोहान से मदद पहले से ही मांगी हुई थी । पिप्पिन डेनेथोर की ख़िदमत में चला जाता है । रोहान में आरागॉर्न को टूटी हुई नूमेनोरी तल्वार नार्सिल गन्धर्वों द्वारा पुनर्निर्मित मिल जाती है । आरागॉर्न, गिम्ली और लेगोलास एक पुराने अभिशाप को अपने पाले में करने के लिये '''मृतकों की राह''' पर चले जाते हैं । वहाँ नूमेनोरियों का राजा-समान आरागॉर्न मृतक प्रेतात्माओं से युद्ध में अपनी ओर से लड़ने का भरोसा ले लेता है । सौरॉन, जैसा कि अनुमान था, दैत्य सेना द्वारा गोन्डोर की राजधानी मीनास तिरिथ पर चढ़ाई कर देता है । डेनेथोर पागल हो जाता है और आत्महत्या कर लेता है । पेलेन्नोर के मैदानों में गोन्डोर और रोहान की सेनाओं और मोर्डोर के दैत्यों के बीच भयानक जंग होती है । थेओडन की भांजी एओवेन (जो भेस बदलकर लड़ रही थी) और पिप्पिन के हाथों मोर्डोर के सिपहसलार अंग्मार के डायनराज का स्वाहा हो जाता है । इससे और प्रेतात्माओं की सेना के आ जाने से मीनास तिरिथ बच जाता है । आरागॉर्न एक योजना बनाता है कि अगर उनकी बची-खुची सेना मोर्डोर जाकर युद्ध करे, तो शायद फ़्रोडो को अंगूठी नष्ट करने का समय मिल सकता है । आरागॉर्न अपनी सेना लेकर मोर्डोर में मोरन्नोन के फाटक तक पहुँचता है । 2. '''दूसरा अध्याय : तीसये युग का अन्त''' फ़्रोडो को नंगा करके और बान्धकर दैत्य कैद कर लेते हैं, पर ज़ाहिर है कि उनको अंगूठी नहीं मिली । सैम कुछ वक़्त तक अंगूठीवाहक बनकर उस कैदख़ाने में पहुँचता है, जहाँ उसकी चालाकी से और दैत्यों की अपनी झगड़ालू प्रवृत्ति की वजह से लगभग सभी दैत्य आपस में ही लड़ मरते हैं । फ़्रोडो अंगूठी वापिस लेकर सैम के साथ विनाश की ज्वालामुखी को निकल पड़ता है । अंगूठी के शैतानी जादू ने अबतक फ़्रोडो और सैम को लगभग बेहोश और अधमरा कर दिया था । उधर मोरान्नोन में इन्सानों और दैत्यों के बीच भीषण जंग चल रही थी । फ़्रोडो जब किसी तरह लावा उगलती ज्वालामुखी की गुफ़ा में पहुँचता है, तो अंगूठी के जादू उसपर हावी हो जाता है और फ़्रोडो अंगूठी पहल लेता है । इससे सौरॉन को तुरन्त अंगूठी का पता लग जाता है । लेकिन उसी वक़्त गोल्लुम गुफ़ा में पहुँचता है और अंगूठी छीनने के लिये फ़्रोडो की पूरी उंगली ही दाँत से काट लेता है । अंगूठी पाकर गोल्लुम ख़ुशी से झूम उठता है और ग़लती से नीचे लावे में अंगूठी लिये गिर जाता है । इस तरह गोल्लुम और शैतानी अंगूठी दोनो ही लावे में स्वाहा हो जाते हैं और सौरॉन का वजूद प्रेतात्मा समेत ख़त्म हो जाता है । उसकी दैत्य सेना भी नष्ट कर दी जाती है । फ़्रोडो और सैम को भीषण रूप से आग उगलते ज्वालामुखी से विशाल गरुड़ बचाकर लाते हैं । गोन्डोर में नये राजा आरागॉर्न की ताजपोशी होती है और जल्द ही उसकी प्रेमिका आर्वेन से शादी भी । तीसरे युग का अन्त होता है और मध्य धरती पर शान्ति और ख़ुशहाली वापिस लौटती है । होबिट वापिस शायर लौटते हैं, जहाँ उनको मालूम होता है की कोई दुष्ट शार्की (जो असल में सारुमान था) हॉबिटॉन पर कब्ज़ा जमाये हुए है । पिप्पिन और मेरी के नेतृत्व में सारुमान और ग्रीमा का अन्त होता है । शायर में ख़ुशहाली वापिस आती है । लेकिन फ़्रोडो को '''अंग्मार के डायनराज''' का दिया पुराना जादुई घाव सालों तक तड़पाता रहता है । इसलिये फ़्रोडो कुछ समय बाद बिल्बो, एल्रोन्ड, और गैन्डैल्फ़ के साथ समन्दर पार देवताओं की भूमि वालिनोर चला जाता है । 3. '''परिशिष्ट''' परिशिष्टों में बहुत ही ख़ूबसूरत तरीके से कई चीज़ें दी गयी हैं, जैसे : #राजाओं और शासकों के काल #वर्षों की दास्तान (पश्चिमी धरती की गाथा) #हॉबिटों के परिवार #सम्वत्सर #लेखन और अक्षरी ##उच्चारण ##लेखन #मध्य-भूमि की भाषाएँ {{spoilerends}} [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:मिथक]] [[श्रेणी:LOTR]] [[en:The Lord of the Rings]] श्रेणी:LOTR 5305 18253 2006-03-30T15:13:27Z 59.163.25.48 The Lord of the Rings, by J. R. R. Tolkien . [[श्रेणी:साहित्य]] दूरदर्शन 5309 36786 2006-11-30T04:23:42Z Mitul0520 211 [[चित्र:Doordarshan.png|right]] '''दूरदर्शन''' [[भारत]] का सरकारी [[टीवी]] चैलन है। यह [[प्रसार भारती]] के अंतरगत चलाया जाता है। दूरदर्शन के प्रसारण की शुरूआत भारत में [[दिल्ली]] सितंबर 1959 को हुआ। ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.ddindia.com दूरदर्शन का आधिकारिक जालक्षेत्र] {{stub}} [[श्रेणी:टीवी]] [[en:DoorDarshan]] [[de:Durdarshan]] रोमन साम्राज्य 5311 18299 2006-04-01T17:59:10Z 59.144.250.14 <nowiki>--~~~~Insert non-formatted text here ---- <math>[[Media:Inskoioiii[ p[[[[[[[[[[[[[[[ rt formula here]][[चित्र:Example.jpg]]</math></nowiki> द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स 5314 18318 2006-04-03T01:30:37Z Magicalsaumy 423 द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स का नाम बदलकर अंगूठियों का मालिक कर दिया गया है #REDIRECT [[अंगूठियों का मालिक]] मनोहर श्याम जोशी 5316 27518 2006-09-21T07:23:45Z Mohitshukla1 712 '''मनोहर श्याम जोशी''' (देहांत: मार्च ३०, २००६) हिन्दी भाषा के एक प्रसिद्ध लेखक थे। उनके लिखे हुए नाटक "हम लोग" और "बुनियाद" हिन्दी टेलिविज़न पर सीरियल के रूप में दिखाये गये और बेहद लोकप्रिय हुए। १९८२ में जब पहला नाटक "हम लोग" प्रसारित होना आरम्भ हुआ तब अधिकतर भारतीयों के लिये टेलिविज़न एक विलास की वस्तु के जैसा था। मनोहर श्याम जोशी ने यह नाटक एक आम भारतीय की रोज़मर्रा की ज़िन्दगी को छूते हुए लिखा था -इस लिये लोग इससे अपने को जुडा हुआ अनुभव करने लगे। इस नाटक के किरदार जैसे कि लाजो जी, बडकी, छुटकी, बसेसर राम का नाम तो जन-जन की ज़ुबान पर था। == साहित्यिक रचानायें == * कसप * नेताजी कहिन * कुरु कुरु स्वाहा * हरिया हरक्युलिस की हैरानी * बातों बातों में * मंदिर घाट की पौडियां * एक दुर्लभ व्यक्तित्व * टा टा प्रोफ़ेसर * कयाप * हमज़ाद == टेलिविज़न सीरियल== * हम लोग * बुनियाद * कक्का जी कहिन * मुंगेरी लाल के हसीन सपनें * हमराही * ज़मीन आसमान * गाथा == हिन्दी फ़िल्में == * हे राम * पापा कहते हैं * अप्पू राजा * भ्रष्टाचार {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] क़ुतुब मीनार 5318 40496 2006-12-31T01:01:19Z जूहोमि 935 [[Image:Qminar.jpg|thumb|right|300px|क़ुतुब मीनार]] '''कुतुब मीनार''' पत्थर से बनी हुई एक मीनार है जिसे कुतुबुद्दीन ऐबक ने बनवाया था। यह दक्षिण दिल्ली के महरौली क्षेत्र में स्तिथ है। कुतुब मीनार की ऊंचाई ७२.५ मीटर है और इसमें ३७९ सीढीयां हैं। इसका आधार १४.३ मीटर व्यास का है जो ऊपरी सिरे तक जाकर २.७ मीटर रह जाता है। इस स्मारक को यूनेस्को ने विश्व धरोहर घोषित किया हुआ है। इस स्थल पर हिन्दू और जैन मन्दिरों के अवशेष हैं। [[ar:قطب منار]] [[de:Qutb Minar]] [[en:Qutub Minar]] [[es:Qutab Minar]] [[fr:Qûtb Minâr]] [[ja:クトゥブ・ミナール]] [[nl:Qutb Minar]] [[pl:Kutb Minar]] [[sv:Qutab Minar]] आई आई टी दिल्ली 5319 28804 2006-09-30T18:23:45Z Amitprabhakar 683 आई आई टी दिल्ली (भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान दिल्ली) [[भारत]] और [[विश्व]] का प्रमुख तकनीकी शिक्षा संस्थान हैं। [[श्रेणी:दिल्ली]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] [[en:Indian Institute of Technology, Delhi]] [[fr:Institut indien de technologie de Delhi]] आई. आई. टी. मद्रास 5320 28803 2006-09-30T18:23:39Z Amitprabhakar 683 आई आई टी चेन्नई (भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान चेन्नई) [[भारत]] और [[विश्व]] का प्रमुख तकनीकी शिक्षा संस्थान हैं। [[en:Indian Institute of Technology, Madras|IIT Madras]] [[श्रेणी:चेन्नई]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] आई आई टी कानपुर 5321 36478 2006-11-28T03:40:35Z 59.144.139.114 {{substub}} [[चित्र:iitk-logo.jpg]] आई आई टी कानपुर (भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान कानपुर) [[भारत]] और [[विश्व]] का प्रमुख तकनीकी शिक्षा संस्थान हैं। [[en:Indian Institute of Technology, Kanpur|IIT Kanpur]] [[de:Indian Institute of Technology Kanpur]] [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] [[श्रेणी: प्रोद्योगिकी]] ((de:kanpur)) आई आई टी गुवाहाटी 5322 28805 2006-09-30T18:23:50Z Amitprabhakar 683 आई आई टी गुवाहाटी (भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान गुवाहाटी) [[भारत]] और [[विश्व]] का प्रमुख तकनीकी शिक्षा संस्थान हैं। [[en:Indian Institute of Technology, Guwahati|IIT Guwahati]] [[श्रेणी:असम]] [[श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] [[श्रेणी:आई. आई. टी. ]] चित्र:Iitk-logo.jpg 5323 18354 2006-04-04T06:45:34Z Bkbirla 453 IIT Kanpur Logo IIT Kanpur Logo आई आई टी चेन्नई 5325 18372 2006-04-04T22:01:15Z Magicalsaumy 423 आई आई टी चेन्नई का नाम बदलकर आई. आई. टी. मद्रास कर दिया गया है: corrected name #REDIRECT [[आई. आई. टी. मद्रास]] युरोप 5326 18377 2006-04-04T22:47:58Z Magicalsaumy 423 #redirect[[यूरोप]] श्रेणी:सागर 5327 18381 2006-04-04T23:00:28Z Magicalsaumy 423 सागर और महासागर : ---- आईट्रान्स ट्रान्सलिटरेशन स्कीम 5328 18384 2006-04-04T23:02:25Z Magicalsaumy 423 आईट्रान्स ट्रान्सलिटरेशन स्कीम का नाम बदलकर ITRANS कर दिया गया है #REDIRECT [[ITRANS]] अरब 5329 18392 2006-04-05T07:13:37Z Lalit Kumar 464 अरब = (संख्या) सौ करोड अरब = (देश) अमिरात देशों को साधारणत: "अरब देशों" के नाम से भी संबोधित किया जाता है। गणराज्य 5330 39004 2006-12-19T14:59:50Z Wolf 886 गणराज्य ([[:en:Republic|Republic]], [[लातिन भाषा]] से: Res Publica - जनता का राज्य) एक ऐसा देश होता है जहां के शासनतन्त्र में सैद्धान्तिक रूप से देश का सर्वोच्च पद पर आम जनता में से कोई भी व्यक्ति पदासीन हो सकता है । इस तरह के शासनतन्त्र को '''गणतन्त्र''' कहा जाता है । "[[लोकतंत्र]]" या "प्रजातंत्र" इससे अलग होता है । '''लोकतन्त्र''' ([[:en:Democracy]]) वो शासनतन्त्र होता है जहाँ '''हक़ीकत''' में आम जनता या उसके बहुमत की मर्ज़ी से शासन चलता है । आज की दुनिया के अधिकान्श देश गणराज्य हैं, और इसके साथ-साथ लोकतान्त्रिक भी । भारत ख़ुद एक लोकतान्त्रिक गणराज्य है । ==गणराज्य जो लोकतन्त्र नहीं हैं== हर गणराज्य का लोकतान्त्रिक होना ज़रूरी नहीं है । तानाशाही, जैसे [[हिट्लर]] का नाज़ीवाद, मुसोलीनी का फ़ासीवाद, पाकिस्तान और कई अन्य देशों में फ़ौजी तानाशाही, चीन, सोवियत संघ में साम्यवादी तानाशाही, इत्यादि गणतन्त्र हैं, क्योंकि उनका राष्ट्राध्यक्ष एक आम व्यक्ति है या था । लेकिन इन राज्यों में लोकतान्त्रिक चुनाव नहीं होते, जनता और विपक्ष को दबाया जाता है और जनता की मर्ज़ी से शासन नहीं चलता । ऐसे कुछ देश हैं : *इतिहास में कइ दफ़ा [[पाकिस्तान]] *[[चीन]] *[[अफ़्रीका]] के ज़्यादातर देश *[[ईरान]] *[[बर्मा]] *[[दक्षिणी अमरीका]] के कई देश ==लोकतन्त्र जो गणराज्य नहीं हैं== हर लोकतन्त्र का गणराज्य होना ज़रूरी नहीं है । संवैधानिक राजतन्त्र, जहाँ राष्ट्राध्यक्ष एक वंशानुगत राजा होता है , लेकिन असली शासन जन्ता द्वारा निर्वाचित संसद चलाती है, इस श्रेणी में आते हैं । ऐसे कुछ देश हैं : *[[ब्रिटेन]] और उसके डोमिनियन : **[[कनाडा]] **[[ऑस्ट्रेलिया]] *[[स्पेन]] *[[बेल्जियम]] *[[नेदरलैंड्स]] *[[स्वीडन]] *[[नॉर्वे]] *[[डेनमार्क]] *[[जापान]] *[[कम्बोडिया]] *[[लाओस]] *[[दक्षिणी कोरिया]] [[en:Republic]] [[श्रेणी:राजनीति]] मुगल 5331 43064 2007-01-14T17:12:08Z Mitul0520 211 {{stub}} {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[en:Mughal Empire]] हावरक्राफ्ट 5335 18472 2006-04-06T18:37:08Z 15.243.233.68 यह एक प्रकार का विमान है जो ज़मीन और पानी दोनों पर चल सकता है। इस में एक बड़े पंखे से हवा की एक गद्दी तैयार की जाती है जिस पर यह हावरक्राफ्ट तैरता है। अमरावती 5336 32938 2006-10-29T10:13:43Z Matra 768 [[Category:शहर]] '''अमरावती''' महाराष्ट्र प्रान्त का एक शहर है। {{stub}} {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} [[Category:शहर]] प्लेग 5337 38672 2006-12-16T17:53:29Z Robbot 220 robot Adding: bg, ca, cs, da, de, en, eo, es, et, fr, he, hr, hu, it, lt, nl, nn, no, pl, ru, simple, sl, sr, sv, uk, vi Arlot et bott [[bg:Чума]] [[ca:Pesta]] [[cs:Mor]] [[da:Byldepest]] [[de:Pest]] [[en:Bubonic plague]] [[eo:Pesto]] [[es:Peste]] [[et:Katk]] [[fr:Peste]] [[he:דבר]] [[hr:Kuga]] [[hu:Pestis]] [[it:Peste]] [[lt:Maras]] [[nl:Pest (ziekte)]] [[nn:Pest]] [[no:Pest]] [[pl:Dżuma]] [[ru:Чума]] [[simple:Bubonic plague]] [[sl:Kuga]] [[sr:Куга]] [[sv:Pest]] [[uk:Чума]] [[vi:Dịch hạch]] सत्य ईसा मसीह गिरजाघर 5338 18558 2006-04-08T04:36:36Z Jose77 469 सत्य ईसा मसीह गिरजाघर का नाम बदलकर ईसा मसीह सत्य गिरजाघर कर दिया गया है: Moved title from "True Church of Jesus" to "Church of True Jesus". #REDIRECT [[ईसा मसीह सत्य गिरजाघर]] चित्र:TJC.jpg 5340 18561 2006-04-08T04:39:14Z Jose77 469 [[ईसा मसीह सत्य गिरजाघर]]. [[ईसा मसीह सत्य गिरजाघर]]. हॉलीवुड 5342 18661 2006-04-08T20:29:11Z 143.166.255.18 ज़ पाणिनी 5343 18670 2006-04-08T23:28:08Z Deeptrivia 185 पाणिनी का नाम बदलकर पाणिनि कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[पाणिनि]] अंगूठी की मैत्री 5344 18733 2006-04-09T16:23:45Z Magicalsaumy 423 /* अगली कड़ियाँ */ '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फॅलोशिप ऑफ़ द रिंग''' ([[:en:The Fellowship of the Ring|The Lord of the Rings--The Fellowship of the Ring]], मतलब '''अंगूठियों का मालिक--अंगूठी की मैत्री''') अंग्रेज़ी में रचित उपन्यास सिलसिले '''[[अंगूठियों का मालिक]]''' की पहली कड़ी है जिसके (ब्रिटिश) लेखक [[जे. आर. आर. टोल्किन]] हैं । इसपर 2001 में एक हॉलिवुड फ़िल्म भी बनी है जिसने कई ऑस्कर भी जीते । {{spoiler}} ==उपन्यास की कहानी== '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फ़ॅलोशिप ऑफ़ द रिंग''' (''The Lord of the Rings--The Fellowship of the Ring,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--अंगूठी की मैत्री''') इस सिलसिले की पहली कड़ी थी । इस पूरी शृंखला का नायक है '''शायर''' नाम के एक छोटे से गाँव का एक हॉबिट '''फ़्रोडो बैगिन्स''' ([[:en:Frodo Baggins]]) । फ़्रोडो बिल्बो बैगिन्स का भतीजा था । ===1. '''पहला अध्याय '''=== जब बिल्बो ने अपनी 111वीं सालगिरह पर सन्यास लेने की ठानी, तो वो एक अंगूठी उसने फ़्रोडो को बाकी ज़ायदाद के साथ विसासत में दे दी । उस समय कई जादूगरों ([[:en:Maiar|Wizards or Maiar]]) में से एक वृद्ध जादूगर गैंडैल्फ़ ([[:en:Gandalf]], बिल्बो का दोस्त) को शक हुआ कि वो सोने की अंगूठी कहीं वो खोई हुई शैतानी अंगूठी तो नहीं । गैंडैल्फ़ का शक सही निकला । उसी समय गोल्लुम से सौरॉन को खबर लगी कि अंगूठी शायर में है । सौरॉन ने तुरन्त नौ भयानक नाज़्गुल शायर को रवाना किये । उधर गैंडैल्फ़ ने फ़्रोडो और उसके दोस्त '''सैम गैम्जी''' ([[:en:Samwise Gamgee]]) को शायर से अंगूठी निकालकर रिवेन्डेल ([[:en:Rivendell]]) पहुँचाने की जिम्मेदारी दी, जहाँ गन्धर्वों के एक कौम का राजा '''एलरॉन्ड''' ([[:en:Elrond]]) रहता था । रास्ते में फ़्रोडो और सैम को उनके रिश्तेदार '''मेरियाडॉक ब्रैन्डीबक''' ([[:en:Meriadoc Brandybuck]], मॅरी) और '''पेरेग्रिन टुक''' ([[:en:Peregrin Took]], पिप्पिन) भी उनके साथ हो लिये । गैन्डैल्फ़ उनको पास के शहर में नहीं मिला, जैसा कि उसने वादा किया था । पर वहाँ फ़्रोडो को बचे-खुचे नूमेनोरियों का सरदार '''आरागॉर्न''' ([[:en:Aragorn]]) ज़रूर मिला, जिसने उनकी काफ़ी मदद की । रिवेन्डेल के रास्ते में वेदरटॉप पहाड़ी पर नाज़्गुलों ने फ़्रोडो पर हमला किया और अंगूठी न देने पर नाज़्गुल सरदार '''अंग्मार के डायनराज''' ([[:en:Witch-king of Angmar]]) ने फ़्रोडो को एक ज़हरीली जादुई तल्वार से ज़ख्मी कर दिया । एक अन्य गन्धर्व की मदद से फ़्रोडो रिवेन्देल पहुँचा जहाँ उसका इलाज हुआ । ===2. '''दूसरा अध्याय'''=== उधर गैन्डैल्फ़ जादूगरों के सरदार '''सारुमान द ह्वाइट''' ([[:en:Saruman]] the White) से अंगूठी के बारे में सलाह लेने इसेनगार्ड में ऑर्थैंक ([[:en:Orthanc]]) की मीनार में गया । उसके अपने भोलेपन में सारुमान को सब सच सच बता दिया । लेकिन सारुमान के दिल में शैतानियत और लालच भर चुकी थी । उसने गैन्डैफ़ को मीनार के ऊपर कैद कर लिया और दैत्यों की एक अपनी सेना बनाने लगा -- '''उरुक हाइ''', जिनपर दिन के उजाले का कुप्रभाव नहीं पड़ता । गैन्डैफ़ ऑर्थैंक से भाग निकल कर रिवेन्डेल पहुँचा । रिवेन्डेल में एल्रॉन्ड ने एक परिषद आहूत किया, जिसमें मध्य धरती की सभी आज़ाद नस्लों के प्रतिनिधि शामिल थे । वहाँ फ़्रोडो की शुरुआत पर ये फ़ैसला सुनाया गया कि फ्रोडो अंगूठीवाहक बनेगा और एस एक अंगूठी को मॉर्डोर जाकर क़यामत के पहाड़ में लावे के दरिये में फेंक देगा, जिससे अंगूठी और सौरॉन नेस्तानाबूद हो जायें । इन सब के लिये '''अंगूठी की मैत्री''' बनायी गयी, जिनमें थे : फ़्रोडो, सैम, मेरी, पिप्पिन, गैन्डैफ़, आरागॉर्न, बोरोमीर (गोन्डोर के कार्यवाहक शासनाधिकारी का बड़ा बेटा), लेगोलास (गन्धर्व) और गिम्ली (बौना) । मैत्री ने '''कराध्रास''' ([[:en:Caradhras]]) पर्वत शिखर के दर्रे से मॉर्डोर की तरफ़ निकलने की कोशिश की, लेकिन चेतनायुक्त कराध्रास ने उनको रास्ता नहीं दिया (फ़िल्म में ये हिस्सा सारुमान के काले जादू की वजह से था, जहाँ सारुमान ने कराध्रास को जगाया था) । मैत्री के पास और कोई राह न होते हुए उसको रास्ता बदलकर मोरिया की खदान (the mines of [[:en:Moria]]) से ग़ुजरना पड़ा । वहाँ एक काले अग्निदानव '''बालरोग''' ([[:en:Balrog]]) से लड़ते हुए गैन्डैफ़ खान की गहाराइयों में गिर गया । वहाँ से ये मैत्री गयी गन्धर्वों के एक दूसरे शहर में : '''लोथलोरियन''' ([[:en:Lothlorien]]), जहाँ फ़्रोडो ने गन्धर्वरानी गालाद्रियल ([[:en:Galadriel]]) के आइने में अपने कठिन भविष्य की कुछ झलकें देखीं । इसके बाद महानदी अन्दुइन में नावों के ज़रिये ये लोग गोन्डोर की सीमा में चले गये । वहाँ सारुमान के उरुक-हाइयों से उनका एक भयानक युद्ध हुआ जिसमें बोरोमीर मारा गया । फ़्रोडो ने ख़ुद से ये तय किया कि अब वही इस अंगूठी को मॉर्डोर तक ले जा सकता है, और उसे ये राह अकेले ही चलनी होगी । लेकिन सैम की मन्नत पर फ़्रोडो और सैम दोनो ही मॉर्डोर की ओर निकल पड़े । {{spoilerends}} ==अगली कड़ियाँ== बाकी की कहानी सिलसिले की दूसरी और तीसरी कड़ियों में जारी है । देखिये : *(2) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स ([[:en:The Two Towers|The Lord of the Rings--The Two Towers]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[दो मीनारें]]''') *(3) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग ([[:en:The Two Towers|The Lord of the Rings--The Return of the King]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[राजा की वापसी]]''') [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:मिथक]] [[श्रेणी:LOTR]] [[en:The Fellowship of the Ring]] योगसूत्र 5345 18754 2006-04-10T11:57:21Z 210.212.95.2 Maharshi pattanjalli ne kuch yog sutro ki vayavkha di hai दो मीनारें 5346 18758 2006-04-11T00:45:58Z Magicalsaumy 423 /* पिछली और अगली कड़ियाँ */ '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स''' ([[:en:The Fellowship of the Ring|The Lord of the Rings--The Two Towers]], मतलब '''अंगूठियों का मालिक--अंगूठी की मैत्री''') अंग्रेज़ी में रचित उपन्यास सिलसिले '''[[अंगूठियों का मालिक]]''' की दूसरी कड़ी है जिसके (ब्रिटिश) लेखक [[जे. आर. आर. टोल्किन]] हैं । इसपर 2002 में एक हॉलिवुड फ़िल्म भी बनी है जिसने ऑस्कर भी जीते । {{spoiler}} =='''दूसरी कड़ी : द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स'''== '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स''' (''The Lord of the Rings--The Two Towers,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--दो मीनरें''') इस सिलसिले की दूसरी कड़ी है । सिलसिले की मध्य कड़ी होने की वजह से इसकी कहानी एकाएक ही शुरु होती है, बिना किसी चीज़ की जान-पहचान दिये, और एकाएक ही ख़त्म भी हो जाती है । इसकी कहानी सौरॉन की काली मीनार '''बाराद-दूर''' और सारूमान की काली मीनार '''ऑर्थैंक''' के बीच की मैत्री के ईद-गिर्द घूमती है । ===1. '''पहला अध्याय : ईसेनगार्ड की ग़द्दारी'''=== दैत्यों द्वारा पकड़े गये दोनो हॉबिट मेरी और पिप्पिन सभी दैत्यों में हुई एक झड़प का फ़ायदा उठाकर फ़ैंगोर्न जंगल के अन्दर भाग जाते हैं । वहाँ उनको इंसाननुमा पेड़ '''एन्ट''' मिलते हैं । एन्ट पेड़ों के चरवाहे थे और उनको इस बात का बहुत रोष था कि सारुमान पेड़ों को काटकर अपनी भट्टियों के लिये इन्धन का बन्दोबस्त कर रहा है । मेरी और पिप्पिन एन्टों के सरदार ट्रीबियर्ड और बाकी एन्टों को मना लेते हैं कि उन्हें भी सारुमान के ख़िलाफ़ लड़ाई में मदद करनी चाहिये । आरागॉर्न, गिम्ली बौना और गन्धर्व लेगोलास मेरी और पिप्पिन की खोज करते-करते रोहान के सल्तनत में पहुँचते हैं, जहाँ रोहान के घुड़सवार उनको बताते हैं कि उनहोंने पिछली रात दैत्यों के एक समूह से युद्ध किया था और किसी को भी ज़िन्दा नहीं बख़्शा । पर आरागॉर्न मेरी और पिप्पिन की खोज जारी रखते हुए फ़ैंगोर्न जंगल में चले जाते हैं । वहाँ उनको एक जादूगर मिलता है, जिसे पहले तो वो लोग सारुमान समझते हैं, पर बाद में उन्हें ज्ञान होता है कि वो गैन्डैल्फ़ है, जो कि मोरिया की खदान से बालरोग को हराकर और फिर पुनर्जीवित होकर वापिस आया है । वहाँ से चारों रोहान की सल्तनत की राजधानी की ओर रवाना होते हैं । रोहान के आधे-पागल हो चुके राजा थेओडन को गैन्डैल्फ़ ठीक करता है और उसके दुष्ट सलाहकार ग्रीमा केंचुआज़बान को देश निकाला दे दिया जाता है (ग्रीमा सारुमान के पास शरण लेता है) । गैन्डैल्फ़ थेओडन को समझाता है कि उसके राज्य पर सारूमान की बुरी नज़र लगी हुई है । उधर सारुमान ने रोहान पर अपनी उरुक-हाइ सेना द्वारा चढ़ाई कर दी । हेल्म की घाटी में उरुक-हाइ और रोहानवासियों के बीच भयानक युद्ध होता है । उस समय गैन्डैल्फ़ एओमर की आदमियों को इकट्ठा करने पहाड़ियों पर चला जाता है । सुबह होते होते गैन्डैफ़ उन सभी आदमियों के साथ वापिस आता है, जो दैत्यों को परास्त कर देते हैं । भागते हुए दैत्य एक नये वन में शरण लेते हैं, जो असल में एन्टों द्वारा लाये गये हूओर्न (आधे-पेड़, आधे एन्ट) थे । वहाँ सभी दत्य हूओर्न द्वारा मारे जाते हैं । इसके बाद बदला लेने थेओडन और अन्य लोग एक सेना लेकर ऑर्थैंक जाते हैं । ऑर्थैंक को, मीनार को छोड़, तबतक एन्टों ने अपने कब्ज़े में ले लिया था और पार की नदी का बान्ध तोड़कर उसे जलमग्न कर दिया था । सारुमान की दुष्टता बरकरार रहने की वजह से गैन्डैल्फ़ ने उसकी जादुई छड़ी तोड़ दी और उसे जादूगर श्रेणी से निकाल दिया । सारुमान ने ग़लती से उन लोगों की तरफ़ एक पालान्तीर दे मारा, जिसे पिप्पिन ने पकड़ा । जिज्ञासु हॉबिट पिप्पिन ने जादुई पालान्तीर का उपयोग करते हुए उसमें चुपके से नज़र गड़ाई । वहाँ उसे सौरॉन और उसकी अगली चाल की भनक मिली । इसके बाद गैन्डैल्फ़ और पिप्पिन गोन्डोर की सल्तनत की ओर रवाना हो गये । ===2. '''दूसरा अध्याय : मोर्डोर तक का सफ़र'''=== फ़्रोडो और सैम मोर्डोर का रास्ता कोहरे की वजह से नहीं ढूँढ पाते हैं । राह में उनको गोल्लुम मिलता है, जो सारे रास्ते उनका पीछ कर रहा था । अंगूठी के पीछे पागल गोल्लुम उनसे अंगूठी छीनने की कोशिश करता है, लेकिन फ़्रोडो और सैम उसे पकड़ लेते हैं । सैम उसे मार डालना चाहता है, पर फ़्रोडो उस पर तरस खाकर उसे अपना मार्गदर्शक बना देता है, इस शर्त पर कि गोल्लुम उनको मोर्डोर के द्वार तक ले जायेगा और अंगूठी छीनने की कोशिश नहीं करेगा । कुछ समय तक ऐसा प्रतीत होता है कि गोल्लुम सही में उनका सच्चा साथी बन गया है । उधर फ़्रोडो के दिलोदिमाग़ पर अंगूठी और उसे पहनने की चाहत भयानक रूप से भारी पड़ती जा रही थी । वो उन लोगों को मोर्डोर के मुख्य फाटक (मोरान्नोन की काली घाटी) तक ले जाता है, पर उसके पहरे को पार कर पाना नामुम्किन सा था । गोल्लुम फ़्रोडो से कहता है कि वो उनको एक दूसरे गुप्त रास्ते से मोर्डोर के अन्दर ले जा सकता है । इसपर वो तीनों किरीथ उंगोल () की सीढियों के लिए '''मीनास मोर्गुल''' (अंग्मार के डायनराज का किला) की तरफ़ चल पड़े । इथीलियन में उनको बोरोमीर के छोटे भाई फ़ारामीर ने पकड़ लिया, लेकिन फ़्रोडो का मक़सद जानने के बाद उनको छोड़ दिया । लेकिन किरीथ उंगोल पहुँच कर गोल्लुम अपनी शैतानियत से बाज़ नहीं आया और उसने फ़्रोडो को वहाँ की गुफ़ा में रहने वाली एक दानवाकार विशाल मकड़ी '''शेलोब''' () के हवाले कर दिया (अंगूठी चुराने के लिये) । शेलोब ने फ़्रोडो को अपने ज़हर से डँस लिया । सैम ने फ़्रोडो को मरा हुआ समझ उससे अंगूठी ले ली और फ़्रोडो का काम ख़ुद पर ले लिया । वहाँ आये कुछ दैत्यों ने फ़्रोडो का जिस्म अपने कब्ज़े में ले लिया, और उसी समय उनकी बातचीत से सैम को पता चलता है कि फ़्रोडो अभी ज़िन्दा है । {{spoilerends}} ==पिछली और अगली कड़ियाँ== इस दूसरी कड़ी की कहानी पहली कड़ी से जारी है और बाकी की कहानी सिलसिले की तीसरी कड़ी में जारी है । देखिये : *(1) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फ़ॅलोशिप ऑफ़ द रिंग ([[:en:The Fellowship of the Ring|The Lord of the Rings--The Fellowship of the Ring]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[अंगूठी की मैत्री]]''') *(3) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग ([[:en:The Two Towers|The Lord of the Rings--The Return of the King]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[राजा की वापसी]]''') [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:मिथक]] [[श्रेणी:LOTR]] [[en:The Fellowship of the Ring]] राजा की वापसी 5347 18757 2006-04-11T00:44:50Z Magicalsaumy 423 '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग''' ([[:en:The Return of the King|The Lord of the Rings--The Return of the King]], मतलब '''अंगूठियों का मालिक--राजा की वापसी''') अंग्रेज़ी में रचित उपन्यास सिलसिले '''[[अंगूठियों का मालिक]]''' की तीसरी कड़ी है जिसके (ब्रिटिश) लेखक [[जे. आर. आर. टोल्किन]] हैं । इसपर 2003 में एक हॉलिवुड फ़िल्म भी बनी है जिसने कई ऑस्कर भी जीते । {{spoiler}} ==उपन्यास की कहानी== '''द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द रिटर्न ऑफ़ द किंग''' (''The Lord of the Rings--The Return of the King,'' यानि, '''अंगूठियों का मालिक--राजा की वापसी''') इस सिलसिले की तीसरी और आख़िरी कड़ी है । ===1. '''पहला अध्याय : अंगूठी की जंग'''=== गैन्डैल्फ़ और पिप्पिन पहुँचते हैं गोन्डोर के शासनाध्यक्ष डेनेथोर के दरबार में, जहाँ गैन्डैल्फ़ डेनेथोर को समझाता है कि सौरॉन उनपर तुरन्त युद्ध छेड़ने वाला है । गोन्डोर ने रोहान से मदद पहले से ही मांगी हुई थी । पिप्पिन डेनेथोर की ख़िदमत में चला जाता है । रोहान में आरागॉर्न को टूटी हुई नूमेनोरी तल्वार नार्सिल गन्धर्वों द्वारा पुनर्निर्मित मिल जाती है । आरागॉर्न, गिम्ली और लेगोलास एक पुराने अभिशाप को अपने पाले में करने के लिये '''मृतकों की राह''' पर चले जाते हैं । वहाँ नूमेनोरियों का राजा-समान आरागॉर्न मृतक प्रेतात्माओं से युद्ध में अपनी ओर से लड़ने का भरोसा ले लेता है । सौरॉन, जैसा कि अनुमान था, दैत्य सेना द्वारा गोन्डोर की राजधानी मीनास तिरिथ पर चढ़ाई कर देता है । डेनेथोर पागल हो जाता है और आत्महत्या कर लेता है । पेलेन्नोर के मैदानों में गोन्डोर और रोहान की सेनाओं और मोर्डोर के दैत्यों के बीच भयानक जंग होती है । थेओडन की भांजी एओवेन (जो भेस बदलकर लड़ रही थी) और पिप्पिन के हाथों मोर्डोर के सिपहसलार अंग्मार के डायनराज का स्वाहा हो जाता है । इससे और प्रेतात्माओं की सेना के आ जाने से मीनास तिरिथ बच जाता है । आरागॉर्न एक योजना बनाता है कि अगर उनकी बची-खुची सेना मोर्डोर जाकर युद्ध करे, तो शायद फ़्रोडो को अंगूठी नष्ट करने का समय मिल सकता है । आरागॉर्न अपनी सेना लेकर मोर्डोर में मोरन्नोन के फाटक तक पहुँचता है । ===2. '''दूसरा अध्याय : तीसये युग का अन्त'''=== फ़्रोडो को नंगा करके और बान्धकर दैत्य कैद कर लेते हैं, पर ज़ाहिर है कि उनको अंगूठी नहीं मिली । सैम कुछ वक़्त तक अंगूठीवाहक बनकर उस कैदख़ाने में पहुँचता है, जहाँ उसकी चालाकी से और दैत्यों की अपनी झगड़ालू प्रवृत्ति की वजह से लगभग सभी दैत्य आपस में ही लड़ मरते हैं । फ़्रोडो अंगूठी वापिस लेकर सैम के साथ विनाश की ज्वालामुखी को निकल पड़ता है । अंगूठी के शैतानी जादू ने अबतक फ़्रोडो और सैम को लगभग बेहोश और अधमरा कर दिया था । उधर मोरान्नोन में इन्सानों और दैत्यों के बीच भीषण जंग चल रही थी । फ़्रोडो जब किसी तरह लावा उगलती ज्वालामुखी की गुफ़ा में पहुँचता है, तो अंगूठी के जादू उसपर हावी हो जाता है और फ़्रोडो अंगूठी पहल लेता है । इससे सौरॉन को तुरन्त अंगूठी का पता लग जाता है । लेकिन उसी वक़्त गोल्लुम गुफ़ा में पहुँचता है और अंगूठी छीनने के लिये फ़्रोडो की पूरी उंगली ही दाँत से काट लेता है । अंगूठी पाकर गोल्लुम ख़ुशी से झूम उठता है और ग़लती से नीचे लावे में अंगूठी लिये गिर जाता है । इस तरह गोल्लुम और शैतानी अंगूठी दोनो ही लावे में स्वाहा हो जाते हैं और सौरॉन का वजूद प्रेतात्मा समेत ख़त्म हो जाता है । उसकी दैत्य सेना भी नष्ट कर दी जाती है । फ़्रोडो और सैम को भीषण रूप से आग उगलते ज्वालामुखी से विशाल गरुड़ बचाकर लाते हैं । गोन्डोर में नये राजा आरागॉर्न की ताजपोशी होती है और जल्द ही उसकी प्रेमिका आर्वेन से शादी भी । तीसरे युग का अन्त होता है और मध्य धरती पर शान्ति और ख़ुशहाली वापिस लौटती है । होबिट वापिस शायर लौटते हैं, जहाँ उनको मालूम होता है की कोई दुष्ट शार्की (जो असल में सारुमान था) हॉबिटॉन पर कब्ज़ा जमाये हुए है । पिप्पिन और मेरी के नेतृत्व में सारुमान और ग्रीमा का अन्त होता है । शायर में ख़ुशहाली वापिस आती है । लेकिन फ़्रोडो को '''अंग्मार के डायनराज''' का दिया पुराना जादुई घाव सालों तक तड़पाता रहता है । इसलिये फ़्रोडो कुछ समय बाद बिल्बो, एल्रोन्ड, और गैन्डैल्फ़ के साथ समन्दर पार देवताओं की भूमि वालिनोर चला जाता है । ===3. '''परिशिष्ट'''=== इस कड़ी के अन्त में कई परिशिष्ट हैं । इन परिशिष्टों में बहुत ही ख़ूबसूरत तरीके से कई चीज़ें दी गयी हैं, जैसे : #राजाओं और शासकों के काल #वर्षों की दास्तान (पश्चिमी धरती की गाथा) #हॉबिटों के परिवार #सम्वत्सर #लेखन और अक्षरी ##उच्चारण ##लेखन #मध्य-भूमि की भाषाएँ {{spoilerends}} ==पिछली कड़ियाँ== बाकी की कहानी सिलसिले की पहली और दूसरी कड़ियों से जारी है । देखिये : *(1) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द फ़ॅलोशिप ऑफ़ द रिंग ([[:en:The Two Towers|The Lord of the Rings--The Fellowship of the Ring]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[अंगूठी की मैत्री]]''') *(2) द लॉर्ड ऑफ़ द रिंग्स--द टू टावर्स ([[:en:The Two Towers|The Lord of the Rings--The Two Towers]], यानी '''अंगूठियों का मालिक--[[दो मीनारें]]''') [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:मिथक]] [[श्रेणी:LOTR]] [[en:The Fellowship of the Ring]] विकिपीडिया:Overview FAQ 5348 25448 2006-08-27T17:27:16Z Unmukt 604 जिमी वेल्स वीकिपीडिया के संस्थापक हैं। अगस्त के आखरी सप्ताह भारत आये हुऐ थे। २७ अगस्त को उनका साक्षात्कार इकोनोमिक्स टाइम्स में [http://economictimes.indiatimes.com/articleshow/1929638.cms यहां] छपा है इसमें आापको सवालों के जवाब मिल जायेंगे। विकिपीडिया:Administrator 5349 18831 2006-04-12T19:47:03Z Yann 2 #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] विकिपीडिया:Administrators 5350 18832 2006-04-12T19:47:23Z Yann 2 #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] #REDIRECT [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] बम्बइया हिन्दी 5356 35373 2006-11-19T21:37:18Z Walker563 822 /* कुछ उदाहरण */ ज्यादतर इस तरह की हिन्दी लोग फिल्मों से सीख जाते हैं | उदाहरण के लिये, अपुन के पास अभी टाइम नहीं है | मेरी तो वाट ल गई | == कुछ उदाहरण == * {| border="1" class="wikitable" !वाक्य!!अर्थ |- |बस क्या ?||मुझे कम मत समझो । |- |रापचिक||बहौत अच्छा !! |- |चिकनी||ऐक सुंदर लडकी। |- |खोपचे मे दूं क्या, खर्चापानी ?|| किसी व्यक्ति को पीटने की धमकी देना। |- |छप्पन टिकली || एक व्यक्ति जिसके चेहरे पर बहुत फोडों, या फूंसी के दाग हो । |- |घोडा || पिस्तौल या एक छोटी बंदूक। |- |पेटी||ऐक लाख रुपऐ। |- |खोका (खोख)||ऐक करोड रुपऐ। |} काजोल देवगन 5357 44060 2007-01-17T21:32:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bn:কাজল দেবগন]] काजोल [[अभिनेत्री]] का जन्म ५ अगस्त १९७५ को हुआ था। उनकी [[माँ]], तनूजा और [[नानी]], शोभना सामर्थ्, भी अभिनेत्री थीं। उनकी छोटी बहिन, तनिषा, भी अब फिल्मों मैं काम कर रही हैं। उनके पिता का नाम शोमू [[मुखर्जी]] है। वे फिल्में बनाते थे। काजोल ने अपना फिल्मी [[सफ़र]] [[फिल्म]] बेख़ुदी से शुरू किया जिसमें उनके पात्र का नाम [[राधिका]] था। वह फिल्म तो नीं चली पर उनकी बाद की फिल्में बहुत प्रसिद्ध हुईं। जैसे कि बाज़ीगर और दिल वाले दुल्हनिया ले जायेंगे। उहोंने अपने [[सहकर्मी]] और [[प्रेमी]], [[अजय देवगन]] से २४ फ़रवरी १९९९ को [[विवाह]] किया था। उनकी एक छोटी [[बेटी]] है जिसका नाम न्यसा है। ==फ़िल्म== [[फ़ना]] *[http://www.imdb.com/name/nm0004418/ IMDB (अंग्रेज़ी में)] [[ba:কাজল দেবগন]] [[bn:কাজল দেবগন]] [[de:Kajol]] [[en:Kajol]] [[fr:Kajol]] [[gu:કાજોલ]] [[he:קאג'ול]] [[pl:Kajol]] [[sq:Kajol]] [[sv:Kajol]] [[ur:کجول دیوگن]] विकिपीडिया:आनंद 5358 18894 2006-04-14T15:00:19Z Sir Nicholas de Mimsy-Porpington 466 विकिपीडिया पर लिखना कभी कभी मुशकिल काम भी हो सकता है. हर रोज़ अनेक प्रकार कि समस्याऎ खडी हो जाती हैं और सुलझाई भी जाती हैं. लेखकों में किसी करण से मुतभेड भी हो जाती हैं. हम चहाएनगे की आप सकुशल विकिएडिटिंग करें. दुसरों की भी बातें ध्यानपूर्वक सुनें. विकिपीडिया का मुकाम एक आज़ाद ग्यानकोष बनाना है. आप ईधर सिर्फ़ आत्म आनंद प्रप्त करने के लिये काम करते हैं, इस बात को अपने मन में ज़रूर रखें. विकिपीडिया को एक बोझ न बननें दें. ध्यान रखें: #उचित तौर-तरीकों के साथ सम्वाद करें. #अगर आपको अधिक परेशानी है तो अडमिनिस्ट्रेटर्स को बताएं. आप विकिछुट्टी पर भी जा सकते हैं. #ये सिर्फ़ इन्टरनेट हि है, आराम से काम करें. कमल 5359 35871 2006-11-22T11:27:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: th, zh Modifying: de, en, es, fr, hu, it, ja, nl, pl, sv कमल ([[:en:Lotus]]) वनस्पति जगत का एक पौधा है जिसमें बड़े और ख़ूबसूरत [[फूल]] खिलते हैं । विश्व में सही कमलों की दो ही प्रजातियाँ हैं : एशियाई कमल ''Nelumbo nucifera'', और अमरीकी कमल ''Nelumbo lutea'' । इनके अलावा कई जलीय लिलियों को भी भारत में अज्ञानवश कमल कहा जाता है । कमल का पौधा धीमे बहने वाले या रुके हुए पानी में उगता है । ये दलदली पौधा है जिसकी जड़ें कम ऑक्सीजन वाली मिट्टी में ही उग सकती हैं । इसमें और जलीय लिलियों में ख़ासा फ़र्क होता है कि इसकी पत्तियों पर पानी की एक बून्द भी नहीं रुकती, और इसकी बड़ी पत्तियाँ पानी की सतह से ऊपर भी उठी रहती हैं । एशियाई कमल का रंग हमेशा गुलाबी होता है । नीले, पीले, सफ़ेग और लाल "कमल्" असल में जलीय लिलि होते हैं । कमल भारत का राष्ट्रीय पुष्प है । हिन्दू, बौद्ध और जैन धर्मों में इसकी ख़ासी धार्मिक और सांस्कृतिक महत्ता है । [[श्रेणी:वनस्पति]] [[श्रेणी:जीव विज्ञान]] [[da:Lotus]] [[de:Lotus Software]] [[en:Lotus Software]] [[es:Lotus (software)]] [[fi:Lotus]] [[fr:Lotus Software]] [[hu:Lotus (szoftver)]] [[it:Lotus Software]] [[ja:ロータス (ソフトウェア)]] [[nl:Lotus (software)]] [[no:Lotus]] [[pl:Lotus Development Corporation]] [[sa:कमलं]] [[sv:Lotus Software]] [[th:บัว]] [[zh:Lotus Software]] राष्ट्रीय फल 5360 18997 2006-04-18T22:17:04Z Taxman 345 केवल u6u6hh {{delete}} u6u6hh विकिपीडिया:योगदानकर्ता द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 5361 32993 2006-10-30T06:43:25Z Mohitshukla1 712 '''[[मै नया लेख कैसे दूं?]]'''<br> इसके लिये आपको wikipedia का सदसय बनना होगा.आप सदसय बनॉ के बाद लौग इऩ कऱें और अपना नया लेख wikipedia पर डालें। '''क्या मैं यहाँ पे किसी दूसरी वैब्साइट या अन्य किसी स्त्रोत से लेख कॉपी कर सकता हूं?''' हाँ आप किसी भी अन्य स्त्रोत से लेख कॉपी कर सकते है । इस सन्दर्भ में विकिपीडिया के कॉपीरैट्स के बारे में भी पढें। '''कयी दूसरी वैब्साइट से लेख कॉपी करने पे मुझे कचरा अक्षर दिखायी देते हैं। इसका क्या कारण है और मैं क्या करूँ ?''' हिन्दी की ज़्यादातर वैब्साइट्स पे ऐसे फॉंटों का प्रयोग किया है जो कि कम्प्यूटर के अंतर-राश्ट्रीय मनकों के अनुसार नही बाये गये है । इसकी वजह से हर फॉंट मे एक ही अक्शर के लिये अलग अलग कोड का प्रयोग किया गया है। इसकी वजह से एक जगह से दूसरी जगह अक्शरों को कॉपी-पेस्ट करने पे कचरा अक्षर दिखायी देते हैं। पिछले कुछ सालों मे दुनिय के अग्रिणी कम्प्यूटर वैग्यानिकों ने और बडी कम्प्यूटर कम्प्नियों ने एक अंतर-राश्ट्रीय मानक का इजाद किया है जिसे [[यूनिकोड]] कहते है । भविष्य मे हिन्दी मे सभी काम यूनिकोड में ही होगा। नॉन-यूनिकोड फॉंट के लेखों को यूनिकोड मे बदलने के लिये कयी मुफ्त टूल्स मौजूद है। जैसे माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन (लिप्यंतरण) टूल - [[टिबिल]]। ज़्यादा जानकारी के लिये देखें - [[टिबिल]]। सूचना प्रौद्योगिकी 5363 33865 2006-11-04T19:43:07Z अभिषेकपाण्डेय 794 वर्तनी '''सूचना प्रौद्योगिकी''' ([[:en:information technology]]) के अंतर्गत वो विषय और उद्योग आते है तो सूचना (इन्फौर्मेशन) के आदान प्रदान मे मदद करते है। मस्लन [[दूर संचार सेवा]] , [[कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर]], [[ब्रौड्बैंड]], [[इंटर्नेट]], [[केबल टीवी]] - ये सब सूचना प्रौद्योगिकी के अंतर्गत आते है। एक उद्योग के तौर पे ये एक उभरता हुआ क्षेत्र है। ==सूचना प्रौद्योगिकी के फायदे== * ये संचार माध्यम सूचना और ज्ञान को बांटने मे मदद करते है। * भारत मे पिछले वर्षों मे इस क्षेत्र ने लाखों रो‍जगार उपलब्ध कराये हैं । ==भारत मे सूचना प्रौद्योगिकी== (मुख्य लेख: [[भारत मे सूचना प्रौद्योगिकी]]) [[भारत मे सूचना प्रौद्योगिकी]] का विकास पिछ्ले वर्षो मे बडी तेज़ी से हुआ है। सूचना प्रौद्योगिकी के क्षेत्र मे [[भारत]] मे कई मल्टि-नैश्नल कंपनियाँ है । उनमे से प्रमुख है - * [[इंटेल]] ([[:en:Intel]]) * [[माइक्रोसौफ्ट]] ([[:en:Microsoft]]) * [[टी आई]] ([[:en:Texas Instruments]]) * [[गूगल]] ([[:en:Google]]) * [[याहू]] ([[:en:Yahoo]]) * [[सैप लैब्स इंडिआ]] ([[SAP Labs India]]). [[सैप लैब्स इंडिआ]] की parent company [[ऍसऐपी ऐजी]] [[SAP AG]] है जो कि [[जर्मनी]] मे स्थित है। * [[औरक्ल]] ([[:en:Oracle Corporation]]) इस क्षेत्र की प्रमुख भारतीय कम्पनियोँ के नाम है - * [[इंफोसिस]] ([[:en:Infosys]]) * [[टी सी एस]] ([[:en:Tata Consultancy Services]]) * [[विप्रो]] ([[:en:WIPRO]]) * [[सत्यम]] ([[:en:Satyam]]) {{substub}} [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[en:Information technology]] काजोल 5364 18939 2006-04-16T08:23:17Z सौरभ मंगल 475 काजोल का नाम बदलकर काजोल देवगन कर दिया गया है: यह उनका शादी के बाद का नाम है #REDIRECT [[काजोल देवगन]] श्री श्याम आरती 5365 18989 2006-04-18T08:20:07Z श्याम 415 आरती लिखी ॐ जय श्री श्याम हरे॰ जय श्री श्याम हरे। निज भक्तों के तुमने॰ पूरण काम किये॥ॐ जय़॰॰॰ रतन जिड़त सिंहासन ऱाजत॰ सेवक भक्ति करे। तन केसिरया बागो॰ कुण्डल श्रवण पड़े॥ॐ जय़॰॰॰ गल पुष्पों की माला॰ सिर पर मुकूट धरै। ख़ेवत धूप अग्नि पर॰ दीपक ज्योति जले॥ॐ जय़॰॰॰ मोदक खीर चूरमा॰ सुवरण थाल भरे। सेवक भोग लगावत॰ सेवा नित्य करे॥ॐ जय़॰॰॰ झांझ कटोरा और घडियावल॰ शंख मृदंग बजे। भक्त आरती गावै॰ जय जयकार करे॥ॐ जय़॰॰॰ जो ध्यावै फल पावै॰ सब दुःख से उबरे। सेवक जन निज मुख से॰ श्री श्याम उचऱै॥ॐ जय़॰॰॰ श्यामबिहारीजी की आरती॰ जो कोई नर गावै। कहत "आलूसिंह" स्वामी॰ मनवाछित फ़ल पावै॥ॐ जय़॰॰॰ तन मन धन॰ सब कुछ है तेरा। तेरा तुछको अर्पण॰ क्या लागे मेरा॥ॐ जय़॰॰॰ ॐ जय़ श्री श्याम हरे॰ जय श्री श्याम हरे। खाटू धाम विराजत॰ अनुपम रूप धरे॥ॐ जय़॰॰॰ [[en:Shri Shyam Aarati]] श्री श्याम विनती 5366 18992 2006-04-18T08:28:46Z श्याम 415 विनती लिखी हाथ जोड़ विनती करू सुणज्यो चित्त लगाय। दास आ गयो शरण में रखियो इसकी लाज॥ धन्य ढूंढारो देस हे खाटू नगर सूजान। अनुपम छवि श्री श्याम की दरशन से कल्याण॥ श्याम श्याम तॊ मैं रटूं श्याम है जीवन प्राण। श्याम भक्त जग में बडे उनको करूं प्रणाम॥ खाटू नगर के बीच में बण्यो आपको धाम। फागूण शुक्ला मेला भरे जय जय बाबा श्याम॥ फागूण शुक्ला द्वादशी उत्सव भारी होय। बाबा के दरबार से खाली जाय न कोय॥ उमापति लक्ष्मीपति सीतापति श्रीराम। लज्जा सब की राखियो खाटू के बाबा श्याम॥ पान सुपारी इलायची इतर सुगंध भरपूर। सब भक्तों की विनती दरशन देऒ हुजूऱ॥ आलसिंह तो प्रेम से धरे श्याम का ध्यान। श्याम भक्त पावे सदा श्री श्याम कृपा से मान॥ [[en:Shri Shyam Vinati]] श्री श्याम मन्त्र 5367 18993 2006-04-18T08:48:41Z श्याम 415 मन्त्र लिखे * ॐ श्री श्याम देवाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भद्राय नमः॥ * ॐ श्री श्याम चन्डाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम नाथाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम बर्बरीकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम घटोत्कच्छपुत्राय नमः॥ * ॐ श्री श्याम मौरवाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम हिडिंबाप्रपौत्राय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भ़ीमप्रपौत्राय नमः॥ * ॐ श्री श्याम दीप्तकीर्तये नमः॥ * ॐ श्री श्याम धर्मात्माय नमः॥ * ॐ श्री श्याम रक्षेशाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भीमवशंयाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पाडुंवशंजाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भूतेशाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कामजिताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सत्यवाकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भुवनेश्वराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम शुचवे नमः॥ * ॐ श्री श्याम चंडाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम दीप्तवर्णाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम शुभाननाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम अमोघाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम अनघाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम रौद्रये नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रियाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम चन्द्राननाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम दीप्तशक्तये नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रशान्तात्माय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भद्रक्रिताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पवित्रायनमः॥ * ॐ श्री श्याम मात्रवत्सलाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम विभक्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रभवे नमः॥ * ॐ श्री श्याम शुद्धुस्वराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सुव्रताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम ललिताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम खेचराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम ब्रह्मचाराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सुराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रियक्रताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम क्षेत्रग्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम क्षेत्रपालाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम विराटाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सिद्धिदाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सिद्धिसेविताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पिंगललोचनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम दिव्यनेत्राय नमः॥ * ॐ श्री श्याम शूलपाणये नमः॥ * ॐ श्री श्याम खडगपाणये नमः॥ * ॐ श्री श्याम भैरवाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम धुम्रलोचनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम धनदायकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम धनवानाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रतिभावनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम व्योमकेशाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कालाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कमनियाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सन्हारकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम स्रिजकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम शिरोमणये नमः॥ * ॐ श्री श्याम महिपालाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम वेदग्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम धरणिपालायनमः॥ * ॐ श्री श्याम धन्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पुन्डरीकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम शुभाननाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सनातनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भूपतये नमः॥ * ॐ श्री श्याम शास्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रशास्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम उदारकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम दीनवत्सलाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम क्षमाकराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम क्रिष्णाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कमलपत्राक्षाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कमललोचनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रियकारकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पीपलक्रितये नमः॥ * ॐ श्री श्याम शत्रुहन्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम कालहन्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम अच्युताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम केशवाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम विष्णवे नमः॥ * ॐ श्री श्याम रामाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम हरये नमः॥ * ॐ श्री श्याम सत्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम जनार्दनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम हन्साय नमः॥ * ॐ श्री श्याम नारायनाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम लीलाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भक्तिपरायणाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम विघ्नहन्ताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम महाबाहवे नमः॥ * ॐ श्री श्याम वीरबाहवे नमः॥ * ॐ श्री श्याम पारावाराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम प्रतिग्यापरिपालकाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम क्रिपाकराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम धनुर्धराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पर्वताय नमः॥ * ॐ श्री श्याम पर्वताकराय नमः॥ * ॐ श्री श्याम द्विजप्रियाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम सर्वप्रियाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भव्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम भहापहाय नमः॥ * ॐ श्री श्याम महाविग्याय नमः॥ * ॐ श्री श्याम मुनये नमः॥ * ॐ श्री श्याम सर्वविग्याय नमः॥ [[en:Shri Shyam mantras]] अफ्रीका 5369 22651 2006-07-12T21:57:04Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[अफ़्रीका]] #redirect[[अफ़्रीका]] क्षेत्रफल के अनुसार देशों की सूची 5370 19000 2006-04-19T04:43:14Z 24.10.129.151 रूस, कनाडा, अमेरिका, चीन, बाजील, आसटेलिया, भारत, अजेनटीना, कजखसतान, एवं सूडान। विस्तार के क्रम में देशों की सूची 5371 19001 2006-04-19T04:55:47Z 24.10.129.151 रूस, कनाडा, अमेरिका, चीन, बाजील, आसटेलिया, भारत, अजेनटीना, कजखसतान, एवं सूडान। नेपाल भाषा 5372 31799 2006-10-22T02:11:42Z Amitprabhakar 683 <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin: 10px;"> <tr><th colspan="2" bgcolor=tomato><big>नेपाल भाषा</big></th></tr> <tr><td>Spoken<td> [[नेपाल]], [[भारत]] <tr><td>क्षेत्र<td>[[दक्षिण एशिया]] <tr><td>कुल बोलनेवाले<td> १० लाख <tr><td valign=top>[[भाषाई परिवार]]<br>[[ भाषाई वर्गीकरण]] <td>[[चीनी-तिब्बती]]<br> &nbsp;&nbsp; [[तिब्बती-बर्मेली]]<br> &nbsp;&nbsp;&nbsp; [[हिमाली]]<br> <br> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''नेपाल भाषा ''' <tr><th colspan=2 bgcolor=tomato>भाषा कोड <tr><td>[[ISO 639]]-1<td>new </table> '''नेपाल भाषा''' (नेवारी अथवा नेपाल भाय्) [[नेपाल]] का एक प्रमुख [[भाषा]] है | यह भाषा [[चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार]] के अन्तर्गत [[तिब्बती-बर्मेली]] समुह मे संयोजित है| [[देवनागरी लिपि]] मे भी लिख्ने वाली चिनी-तिब्बती भाषा यही एक मात्र है| == वर्गिकरण == यह भाषा चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समुह मे संयोजित है| == लिपि == नेपाल भाषा बहुत ज्यादा लिपियौं मे लिखी जाती है| उन मे से प्रमुख लिपि रन्जना, प्रचलित, ब्राह्मि, भूजिँगोल, देवनागरी आदि है| यह सभी लिपि बायै से दायै तरफ लिखी जाती है| यह सब लिपि मे स्वरमाला और व्यंजनमाला कर के दो प्रकार के अक्षर होते है| == विकासक्रम == नेपाल भाषा [[काठमाडौं]] का मौलिक भाषा है| इस का उत्पत्ति काठमाडौं मे हुआ था| काठमाडौं मे [[किरांत]] शासण के समय मे इस भाषा मे किरांती भाषा का प्रभाव पडा| [[तिब्बत]] से शताव्दीयौं का व्यापार के कारण इस भाषा मे तिब्बती भाषा का भी उल्लेख्य प्रभाव दिख्ता है| [[लिच्छवी]] काल और [[मल्ल]] काल मे [[संस्कृत]] तथा [[शाहकाल]] मे [[नेपाली]] भाषा का प्रभाव यह भाषा मे दिख्ने लगा| तिब्बती-बर्मेली भाषा परिवार का भाषा होने के बावजूद वर्षो तक [[भारोपेली]] भाषा के सम्बन्ध ने नेपाल भाषा का स्वरूप विशेष रूप से [[नामपद]] थोडा भारोपेली जैसा बना दिया है| नेपाली मिडिया मे निजि क्षत्र का संलग्नता से इस भाषा का विकास मे सुधार हुवा है| == साहित्य == नेपाल भाषा [[साहित्य]] का सुरुवात का कोही ऐतिहासिक प्रमाण नहीं है| इस का विकास और विस्तार लिच्छवी तथा मल्ल काल मे होने के तथ्य को उस समय मे रचित विभिन्न नाटक, गीत, काव्य तथा तत्कालीन शिलालेख पुष्टि करते है| नेपाल भाषा का महाकवि [[सिध्दिदास महाजु]] है| === साहित्यकार === *[[जयन्त वर्मा]] *[[लुन्तभद्र बज्राचार्य]] *[[जय प्रकाश मल्ल]] *[[सिद्धिदास महाजु]] *[[सिद्धिचरण श्रेष्ठ]] *[[शुक्रराज जोशी शास्त्री]] *[[चित्तधर "हृदय"]] *[[धूस्वां सायमी]] *[[बासु पासा]] == कुच शव्द तथा वाक्य == {| class="wikitable" |- ! नेपाल भाषा ! हिन्दी |- |ज्वजलपा |नमस्ते |- |छिगु नां छु ख? |आप का नाम क्या है? |- |जिगु नां _____ ख |मेरा नाम ______ है |- |न्हुगु दं या भिन्तुना ! |नव वर्ष का शुभकामना! |- |यमा |मां |- |अबु |पिता |- |अजी |दादी, नानी |- |अजा |दादा, नाना |- |पासा |मित्र, दोस्त |- |गुठी |संस्था |- |छें |घर |- |मनु |आदमी |- |वास |औषधी |- |बुखं |समाचार |- |प्याखं |नृत्य |- |दबली |स्टेज |- |लायकू |दरबार |- |ज्यास: |कार्यालय |- |पस:/ पसल |दोकान |- |चूक |चौक |- |न्हेपू |दिमाग |- |नूग |मन |- |ल / ना |पानी |} == वाह्य लिंक == *http://www.jwajalapa.com *http://www.layalama.com [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:नेपाल]] [[af:Nepal Taal]] [[bh:नेपाल भाषा]] [[br:Nepal Bhasa]] [[de:Nepal Bhasa]] [[el:Νεβάρι]] [[en:Nepal Bhasa]] [[eo:Nepal Bhasa]] [[es:Nepal Bhasa]] [[fr:Nepâlbhâsa]] [[id:Bahasa Nepal]] [[it:Lingua Nepal]] [[mr:नेपाळ भाषा]] [[ms:Bahasa Nepal]] [[ne:नेपाल भाषा]] [[nl:Nepalbhasa]] [[no:Nepal Bhasa]] [[pt:Língua bhasa de Nepal]] [[ru:Непали]] [[sa:नेपाल भाषा]] [[sco:Nepal leid]] [[simple:Nepal Bhasa]] काठमाण्डौ 5373 20200 2006-05-31T17:12:27Z युकेश 478 '''[[काठमांडू]]''' काठमाण्डौ नेपाल का राजधानी तथा सब से बढा शहर है| [[श्रेणी:नेपाल]] एलेक्झेंड्रिया का पुस्तकालय 5376 19019 2006-04-21T18:34:42Z 69.73.18.84 '''Bold text''' == Headline text == <math>Insert formula here</math><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>ङघभsdfgfdgsfgsd--[[सदस्य:69.73.18.84|69.73.18.84]] 18:34, २१ अप्रैल २००६ (UTC) ----<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki> == Headline text ==[[Link title]] बाघ 5377 30419 2006-10-12T15:32:01Z Matra 768 added an image from the commons [[Image:Panthera tigris tigris.jpg|thumb|225px|right|बाघ]] '''बाघ''' एक जन्तु है । बाघ जंगल में रहते हैं । {{substub}} [[Category:जन्तु]] बाढ़ के लिये तैयारी 5384 19190 2006-04-29T03:07:49Z MrinalBose hindi 483 ==अपने परिवेश को जाने== *नये इलाके मे आने पर निचलि जगहों का पता लगाये । *पहले से हि स्थानिय ऊंची इलाके की और भागने का रस्ता सोच के रखें।कुछ रास्ते बन्ध हो सकते है,क्रपया एकाधिक रस्ता सोच के रखें। *आपातकालीन सेवायें - पुलिस,हस्पताल और फैयार ब्रिगेड (दमकल विभाग) का फोन नम्बरअपने पास रखे और घरवालों के पास भी रखे। ==कुछ सामान घर पे इक्ठटा रखें== १) अगर आप ऐसे इलाके में रहते है जहां बाढ़ की सम्भावना होतो पहले से आपातकालीन निर्मान वस्तुओ को इक्ठटा करें। *जैसे : **प्लावुड **प्लास्टिक/टार्पौलिन **काठ **कीला **हतोढ़ा **आरी **बेलचा/खुरपा, **बाली से भरा बोरा, इत्यादि। २) आपातकालीन स्तिथिओं के लिये कुछ सामान अपने पास थैलि में रखें *जैसे : **टोर्च और अतिरिक्त बैटरियां (सेल) **बैटरि-चालित रैडियो/ट्रान्सिस्टर और अतिरिक्त बैटरियां (सेल) **बैन्डेज़,गौज़,कटने-जलने की दवा **पेट खराब,बुखार,दर्द इत्यादि कि दवा (और जो दवा घर के कोइ सदस्य को नियमित लेना पड़ता है) **पीने की पानी का बोतल (हर आदमी तथा औरत को हर दिन तीन लीटर पानी लगता है) **खाने का समान **पैसे ३) अपने ज़रूरी कागज़ात इक्ठटा रखे। ४) घर के बाढ़ बीमा करवायें और बीमा के कागज़ भी साथ रखें। ५) घर के कीमति सामान (फ्रीज़,टीवी) के सुची बनाये और उनके तस्वीरे भी खीचके रखें। ==अपने घर को सुरक्षित बनाये== *घर के पहली मंज़िल के दीवारों में सूजन से बचने के लिये उन्हे जल रोधक केमिकल से सील करे। *घर के गन्दे पानी की ड्रेन में वाल्व लग्वाये ताकि बाढ़ की पानी वहां से घर में न घुसे। आपातकालीन स्थिथि में आप रबर कि गेंद इस्तमाल कर सकते है। *घर के गीसर, फर्नेस और स्विच/प्लग पायन्ट कमरे के ऊपरी हिस्से में लगवाये। ==अपने परिवारवालों को आपातकालीन स्थिथि के लिये तैयार करे== * आफ़त आने पर यह सम्भव है की आप और आपके घरवालेदफ्तर/कर्मस्थल/पाठशाला में फस जायें। * इस स्थिथी में दूसरे शहर में रहने वाले दोस्त/रिश्तेदार को पहले से 'सम्पर्क-व्यक्ति'निर्णय कर के रखें। ** आपातकालीन स्तिथि में अक्सर दूर की टेलिफोन (एस.टी.डी)लायने काम करती है,पर स्थानिय(लोकल) फोन नही चलते। ** यह ज़रूर जाचं ले की घर में सबको इस व्यक्ति का नाम,पता और टेलिफोन नम्बर पता है। * बिजली,पानी और गैस के लायने बन्ध करना सीखे और घर में सबको सीखाये।बाढ़ में इन्हे बन्ध करना आवश्यक हो सक्ता है। ==पंचमेल== * गाढ़ी की टैन्क में पेट्रोल तथा डीसेल हमेशा भर के रखने की कोशिश करे। बाढ़ के समय अक्सर पम्प बन्ध रहते है। ==और पड़े== *[[बाढ़ के वक्त सावधानी]] *[[ बाढ़ के बाद करनीय ]] *[http://www.redcross.org/services/disaster/0,1082,0_585_,00.html अम्रीकी रेड क्रास बाढ़ जानकारी] == अग्रेज़ी स्रोत== *[http://www.ag.ndsu.nodak.edu/flood/prepadhb.htm नार्थ डाकोटा स्टोट यूनिवर्सिटी, संयुक्त राष्ट्र, क्रषि विभाग] *[http://www.fema.gov/areyouready/flood.shtm फेडेरल इमर्जन्सि मैनेजमेन्ट एजंसी, संयुक्त राष्ट्र] [[Category: बाढ़]] विकिपीडिया:मैलिंग लिस्ट 5386 19045 2006-04-23T11:36:16Z 210.212.142.71 want to open new sindhi section namdev@dotscoms.com बाढ़ से बचाव 5387 19052 2006-04-23T16:38:34Z MrinalBose hindi 483 बाढ़ से बचाव का नाम बदलकर बाढ़ के लिये तैयारी कर दिया गया है #REDIRECT [[बाढ़ के लिये तैयारी]] बाढ़ के वक्त सावधानी 5388 19194 2006-04-29T03:58:37Z MrinalBose hindi 483 ==अगर बाढ़ आने तक कुछ वक्त है== * बिजली का मैन स्विच बन्द कर दे। * (अगर सम्भव है) पानी और गैस कि लाइने बन्द कर दे। * घर के कीमती वस्तुयें तथा कागज़ात अपने पास रखें या ऊपरि मंज़िल में ले जायें। * घर के प्लास्टिक बोतलें पानी से भर ले। * घर के टब/सिंक/बाल्टि ब्लीच से धोये, फिर पानी से धोये, फिर उस में पीने का पानी भर ले। * बगीचा के सामान घर में ले आये या कस के किसि पेढ़ या इमारत से बांध के रखे। * अपने पढ़ोसियों के साथ मिलके घर के बाहरी दीवारों के चारो और बाली के बोरियां लगाये। * अधिकारीयों की सूचना के लिये रेडियो सुनते रहे। ==जब बाढ़ आ चुका ह== * बहते पानी में पैदल न चले। ६ इन्च (आधा फुट) पानी में आप गिर के बेह जा सकते है। * पानी में डूबा रास्ते में गाड़ी न चलाये। कोइ दूसरा रास्ता ढुडें। एक फुट पानी में आप गाड़ी पे नियन्त्रन खो सकते है। * बढ़ते पानी में आपकी गाड़ी अगर रुक जाये तो तुरंत गाड़ी छोड़ के ऊंचे इलाके की और जाये। * गिरे हुए बिजली के तार से बहुत सावधान रहे। अगर यह पानी में गिर जायें तो उस पानी में हर वय्क्ति मौत का शिकार हो सकता है। घर में डूबे हुये बिजली के तार से भी यह खतरा है। * सांप तथा अन्य जानवर आपके घर में घुस सकता है, उनसे सावधान रहे। * आस-पास के बृधकों, बच्चों और विकलांगो की मदत करे। ==जब आप बाढ़ में फस चुके है== * अगर आप घर के बाहर है तो ऊंची इलाके में चड़ने की कोशिश करे। * अगर आप घर में है तो उपरी मंज़िल तथा छत की और चले। ** साथ में आपातकालीन स्तिथिओं के लिये कुछ सामान अपने पास थैलि में रखें। ** सूखे कपड़े भी रखे। * राहतकारीयों की इन्तज़ार करे, तैर के भागने की कोशिश न करे। == अग्रेज़ी स्रोत== *[http://www.ag.ndsu.nodak.edu/flood/prepadhb.htm नार्थ डाकोटा स्टोट यूनिवर्सिटी, संयुक्त राष्ट्र, क्रषि विभाग] *[http://www.fema.gov/areyouready/flood.shtm फेडेरल इमर्जन्सि मैनेजमेन्ट एजंसी, संयुक्त राष्ट्र] ==और पड़े== *[[बाढ़ के लिये तैयारी]] *[[ बाढ़ के बाद करनीय ]] *[http://www.redcross.org/services/disaster/0,1082,0_585_,00.html अम्रीकी रेड क्रास बाढ़ जानकारी] [[श्रेणी:बाढ़]] राजभाषा 5389 19564 2006-05-13T05:53:00Z DaGizza 338 delete {{delete}} िशवानी भट हेमा मालिनी 5390 35662 2006-11-21T05:55:04Z 203.101.9.24 हेमा मालिनी हिन्दी फ़िल्मजगत की प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं। she has started her carrier in the movie sapno ka soudager with raj kapoor. in 1981 she got marry with film actor Dharmender , who is also a evergreen star of indian film industry. {{substub}} शाकाहारी 5391 31846 2006-10-22T05:28:23Z Walker563 822 /* पनीर */ == पर्दाथ सूची == अहमदनगर 5393 39446 2006-12-22T21:50:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: bpy, ta Modifying: da, fr, pl {| cellspacing="0" border="1" style="margin-left:10px solid;" cellpadding="2" align="right" width="200px" | colspan="2" align="center"| <center>[[Image:IndiaMaharashtra.png|250px]] </center><br/> |- |विभाग |[[महाराष्ट्र|महाराष्ट्र राज्य]] |- |[[देश]] |[[भारत]] |- |[[प्रदेश]] |[[महाराष्ट्र]] |- |[[जिला]] |[[अहमदनगर जिला]] |- |[[भाषा]] |[[मराठी]], [[हिन्दी]], और [[अंग्रेज़ी भाषा |अंग्रेज़ी]] एवं अन्य भारतीय भाषायें |- |[[समय क्षेत्र]] |[[जी एम टी]]+५:३० |- |महत्व |[[महाराष्ट्र]] का सबसे बडा [[जिला]] |- |[[जन्संख्या]]<br> -कुल<br> - [[घनत्व]]<br> - [[लिंग का अनुपात]] |<br> ???? ([[2001]])[http://www.censusindia.net]<br> ????/[[प्रति वर्ग/कि मी|km<sup>2</sup>]]<br> ??? |- |[[साक्षरता दर]]<br> - कुल <br> - [[पुरुष]]<br> - [[महिला]] |<br> ???%[http://www.censusindia.net]<br> ???%<br> ???% |- |[[क्षेत्रफल]] |1??? [[प्रति वर्ग कि मी|km<sup>2</sup>]] |- |[[डाक क्षेत्र सँख्या|पिन]] |414 xxx |} ==परिचय== '''अहमदनगर''' एक शहर महाराष्ट्र में है. अहमदनगर [[महाराष्ट्र]] का सबसे बडा जिला है. ==इतिहास== ==भूगोल और मौसम== ==अर्थतंत्र== ==संस्थायें== अहमदनगर की शिक्षा संस्थाओं में विद्यार्थी सभी भागो से आते हैं । यहां कई सरकारी एवं प्राइवेट सन्स्थान हैं जो कला ,विज्ञान, प्रोद्योगिकी, आयुरविग्यान, कानून और मैनेजमेंट शिक्षा संस्थायें हैं '''विद्यालय''' ==दर्शनीय स्थल == * अहमदनगर किला ==प्रसिद्ध लोग== * [[साई बाबा]] ==साहित्य/संदर्भ== *अहमदनगर का इतिहास (मराठी मे) - डा. सुरेश जोशी द्वारा ==बाहरी कड़ियाँ== [[Category:अहमदनगर]] [[Category:महाराष्ट्र के शहर]] [[Category:महाराष्ट्र]] [[Category:भारत के शहर]] [[Category:भारत]] [[bpy:আহমেদনগর]] [[da:Ahmadnagar]] [[en:Ahmednagar]] [[fr:Ahmadnâgar]] [[mr:अहमदनगर]] [[pl:Ahmadnagar]] [[sv:Ahmednagar]] [[ta:அஹ்மத்நகர்]] [[ur:احمد نگر]] Complexity 5395 19088 2006-04-26T04:25:30Z Ak6128 490 '''कोम्प्लेकित्य्''' हलकि एक सवल क ज़वब हुम निर्धरित समय मेइन निकाल सक्ते है| लेकिन इस सवल के जवब निकल्ने के लिये बहुत सारे जहग कि आब्शक्तय रहगी| तो हुम इस सवल क जवब कैसे निकली? इसे निकल्ने के लिये हुम्मे समय बुधि और कै सारे ऐसे समन क प्रयोग कर्न पदेग| इन सारे समनो मेइन समय और जहग सब्से जद प्रयोग कर्ते है| ऐसे बहुत सारे सवल है इस दुनिय मेइन निर्धरित समय मेइन्, समय और जगह क इस्तेसेमल कर्के उत्तर निकल्न मुश्किल हि नही नमुम्किम है| बाढ़ के बाद करनीय 5402 32658 2006-10-27T04:51:22Z 71.199.33.214 /* बिजली चलित सामग्री */ ==बाढ़ ग्रस्त घर में सावधानी== बाढ़ ग्रस्त मकान में काफी खतरा रहता है। बाढ़ के बाद ऐसे घर तथा इमारत में अन्दर आने से पहले सावधान रहे।थके हालत में या जल्दबाज़ी में ऐसे घर में न घुसने की कोशिश करे। जलति बिजली के तार, गैस लीक, सीढ़ी और फर्श में पिसलन, गिरती हुई दीवार और छत, घर में घुसे जानवर तथा साँप से आपको सावधान रहना चाहिये। ===बिजली === * सब से पहले ये जांच करे की घर के बिजली की लाइन बन्ध है। गीला फर्श या दीवार छूने से भी आप बिजली से मौत के शिकार हो सकते है। * मैन स्विच बन्ध कर दे। * अगर फर्श गीला है तो सूखे लकड़ी/प्लास्टिक के स्टूल/कुर्सि पे खड़े रहके स्विच बन्द करे। * पानी मैं खड़ै रहकर मैन स्विच बन्ध करने की कोशिश कभी न करे ! * सूखे लकड़ी से तथा रबर का दस्ताना पहने भी आप स्विच बन्द कर सकते है। * कोइ बिजली चलित सामग्री चलाने की कोशिश फिलहाल न करे। ===गैस=== * गैस की रेगुलेटर बन्ध कर दे। * माचिस न जलाये। * बीड़ी तथा सिगरेट धुम्रपान न करे। * टार्च बार-बार आन-आफ न करे। जलाये है तो जला के रखे। ==क्षति निवारण == ===इमारत में क्षति=== ====पहली मंजिल /भूतल मंजिल ==== * अगर पानी घर मैं घुस गया हो तो उसे पम्प से निकाला जा सकता है। * घर के बिजली की लाइन से पम्प न चलाये। डीसेल तथा पेट्रोल से चालित पम्प उपयोग करे। * घर मैं जमे पानी बाहर के भीगे मिट्टी के दबाव से दीवार को बचाता है। अगर ये पानी वक्त से पहले तता ज़ादा जल्दबाज़ी से निकाला जाय तो दीवार टूट सकता है। फर्श भी ऊपर के की तरफ टूट सकती है। डूबा हुआ सामान को और डूबे रहने से ज़ादा खतरा नही है। * हर दिन जमे पानी के एक-तिहाइ से ज़ादा बाहर पम्प न करे। * पम्प किया हुआ पानी घर से दूर फेंके। * बाहर पानी चले जाने के बाद ही पम्प करे। * पानी निकालने के बाद कचरा ओर कीचड़ भीगे रहते ही निकाल फेंके। * दीवार सूखने के पहले साफ पानी से धोए। * तीन लीटर पानी मैं एक कप ब्लीचिंग पाउडर मिला कर फर्श और दीवार रगड़ के धोए। * खिड़की और दरवाजा खोल के घर को सूखने दे। ===सामग्री में क्षति=== ====बिजली चलित सामग्री==== * अगर स्विच/प्लग/फ्यूज़ में पानी तथा कीचड़ घुस गया हो तो खोल के सूखने दे। * जो बिजली चलित सामान पानी में दूबा रहा था उन्हे फिर चलाने से पहले मिस्त्री से जांच करवाये। * सामान के बाहरी हिस्सा गरम पानी और बर्तन साफ करने की पाऊडर से धोये। * फिर एक लीटर पानी में दो [[चम्मच]] ब्लीचिगं पाऊडर मिला के धोये। * सामान से कीचड़ साफ करते वक्त कपड़े बार-बार धोये ताकि धातु या सेरामिक पर खरोच ना पड़े। * फ्रिज के अन्दर तथा गैस्केट उपर लिखे नीयमो के अनुसार साफ करे। फिर सूखने दे। * अगर दुर्गन्ध नहीं गया हो तो एक लीटर गरम पानी में एक चम्मच सोडा से धोये। * वाशिंग मशीन साफ करने के लिये खाली मशीन में ब्लीच डाल के १५ मिनट सबसे गरम सेटिगं पे चलाये। * यह सब काम करते रबर के दस्ताना पहने। ====कपड़े==== * ठंडे पानी से धो कर कीचड़ निकाले। * दाग निकलने के बाद ही गरम पानी से धोये ताकि दाग बस न जाये। * ब्लीच / फिनाईल/ गरम प्रेस/ ड्राई क्लीन से कपड़े को दूशन से मुक्त करे। ====बर्तन==== * जो बर्तन टुकड़ों में खुल सकता है उसे खोल दे। * गरम पानी और डिटर्जटं से धोये। * कांच, पोर्सिलेन, सक्त प्लास्टिक के लिये : २ लीटर गरम पानी में १ चम्मच ब्लीचिगं पाऊडर घोले। १० मिनट भीगोये। * एलुमिनियम, स्टील, तामा और चाँदी के बर्तन के लिये : १० मिनट उबलते पानी में रखे। * नरम प्लास्टिक और काठ के बर्तन फेक दे। ==और पढ़ें == *[[बाढ़ के वक्त सावधानी]] *[[ बाढ़ के लिये तैयारी ]] *[http://www.redcross.org/services/disaster/0,1082,0_585_,00.html अमरीकी रेड क्रास बाढ़ जानकारी] == अग्रेज़ी स्रोत== *[http://www.ag.ndsu.nodak.edu/flood/prepadhb.htm नार्थ डाकोटा स्टोट यूनिवर्सिटी, संयुक्त राष्ट्र, कृषी विभाग] *[http://www.fema.gov/areyouready/flood.shtm फेडेरल इमर्जन्सि मैनेजमेन्ट एजंसी, संयुक्त राष्ट्र] *[http://www.gsdma.org/pdf/flood_.pdf गुजरात दुर्घटना शासन अधिकार्य] == गुजराती स्रोत == *[http://www.gsdma.org/pdf/flood_guj.pdf गुजरात दुर्घटना शासन अधिकार्य] [[श्रेणी:बाढ़]] श्रेणी:बाढ़ 5403 19404 2006-05-06T18:30:29Z MrinalBose hindi 483 {{substub}} [[simple:Flood]] [[en:Flood]] [[ Category: प्रकृति]] गायत्री चालीसा 5405 19215 2006-04-29T09:15:38Z Rupaheli 369 गायत्री परिवार जयपुर की वेबसाइट से == श्री गायत्री चालीसा == ह्रीं श्रीं क्लीं मेधा प्रभा जीवन ज्योति प्रचण्ड ॥ शान्ति कान्ति जागृत प्रगति रचना शक्ति अखण्ड ॥ १॥ जगत जननी मङ्गल करनि गायत्री सुखधाम । प्रणवों सावित्री स्वधा स्वाहा पूरन काम ॥ २॥ भूर्भुवः स्वः ॐ युत जननी । गायत्री नित कलिमल दहनी ॥॥ अक्षर चौविस परम पुनीता । इनमें बसें शास्त्र श्रुति गीता ॥॥ शाश्वत सतोगुणी सत रूपा । सत्य सनातन सुधा अनूपा ॥॥ हंसारूढ सितंबर धारी । स्वर्ण कान्ति शुचि गगन- बिहारी ॥॥ पुस्तक पुष्प कमण्डलु माला । शुभ्र वर्ण तनु नयन विशाला ॥॥ ध्यान धरत पुलकित हित होई । सुख उपजत दुःख दुर्मति खोई ॥॥ कामधेनु तुम सुर तरु छाया । निराकार की अद्भुत माया ॥॥ तुम्हरी शरण गहै जो कोई । तरै सकल संकट सों सोई ॥॥ सरस्वती लक्ष्मी तुम काली । दिपै तुम्हारी ज्योति निराली ॥॥ तुम्हरी महिमा पार न पावैं । जो शारद शत मुख गुन गावैं ॥॥ चार वेद की मात पुनीता । तुम ब्रह्माणी गौरी सीता ॥॥ महामन्त्र जितने जग माहीं । कोउ गायत्री सम नाहीं ॥॥ सुमिरत हिय में ज्ञान प्रकासै । आलस पाप अविद्या नासै ॥॥ सृष्टि बीज जग जननि भवानी । कालरात्रि वरदा कल्याणी ॥॥ ब्रह्मा विष्णु रुद्र सुर जेते । तुम सों पावें सुरता तेते ॥॥ तुम भक्तन की भक्त तुम्हारे । जननिहिं पुत्र प्राण ते प्यारे ॥॥ महिमा अपरम्पार तुम्हारी । जय जय जय त्रिपदा भयहारी ॥॥ पूरित सकल ज्ञान विज्ञाना । तुम सम अधिक न जगमे आना ॥॥ तुमहिं जानि कछु रहै न शेषा । तुमहिं पाय कछु रहै न क्लेसा ॥॥ जानत तुमहिं तुमहिं व्है जाई । पारस परसि कुधातु सुहाई ॥॥ तुम्हरी शक्ति दिपै सब ठाई । माता तुम सब ठौर समाई ॥॥ ग्रह नक्षत्र ब्रह्माण्ड घनेरे । सब गतिवान तुम्हारे प्रेरे ॥॥ सकल सृष्टि की प्राण विधाता । पालक पोषक नाशक त्राता ॥॥ मातेश्वरी दया व्रत धारी । तुम सन तरे पातकी भारी ॥॥ जापर कृपा तुम्हारी होई । तापर कृपा करें सब कोई ॥॥ मंद बुद्धि ते बुधि बल पावें । रोगी रोग रहित हो जावें ॥॥ दरिद्र मिटै कटै सब पीरा । नाशै दुःख हरै भव भीरा ॥॥ गृह क्लेश चित चिन्ता भारी । नासै गायत्री भय हारी ॥॥ सन्तति हीन सुसन्तति पावें । सुख संपति युत मोद मनावें ॥॥ भूत पिशाच सबै भय खावें । यम के दूत निकट नहिं आवें ॥॥ जो सधवा सुमिरें चित लाई । अछत सुहाग सदा सुखदाई ॥॥ घर वर सुख प्रद लहैं कुमारी । विधवा रहें सत्य व्रत धारी ॥॥ जयति जयति जगदंब भवानी । तुम सम ओर दयालु न दानी ॥॥ जो सतगुरु सो दीक्षा पावे । सो साधन को सफल बनावे ॥॥ सुमिरन करे सुरूचि बडभागी । लहै मनोरथ गृही विरागी ॥॥ अष्ट सिद्धि नवनिधि की दाता । सब समर्थ गायत्री माता ॥॥ ऋषि मुनि यती तपस्वी योगी । आरत अर्थी चिन्तित भोगी ॥॥ जो जो शरण तुम्हारी आवें । सो सो मन वांछित फल पावें ॥॥ बल बुधि विद्या शील स्वभाउ । धन वैभव यश तेज उछाउ ॥॥ सकल बढें उपजें सुख नाना । जे यह पाठ करै धरि ध्याना ॥ यह चालीसा भक्ति युत पाठ करै जो कोई । तापर कृपा प्रसन्नता गायत्री की होय ॥ -------श्रीराम शर्मा आचार्य ==External Links== *[http://www.vatikashaktipeeth.com/ Gayatri Pariwar गायत्री परिवार] सावित्री बाई खानोलकर 5408 29148 2006-10-02T16:58:56Z Mitul0520 211 हंगरियन पिता और रशियन माता की स्विस पुत्री इवा का जन्म २० जुलाई १९१३ को स्विटज़रलेन्ड में हुआ. इवा के जन्म के तुरन्त बाद इवा की माँ का देहान्त हो गया. 15-16 वर्ष की उम्र में इवा को माँ की कमी खलने लगी ओर ठीक उन्ही दिनों ( सन 1929 ) ब्रिटेन की सेन्डहर्स्ट मिलिटरी कॉलेज के एक भारतीय छात्र विक्रम खानोलकर ऑल्पस के पहाड़ों पर छुट्टी मनाने ओर स्कीइंग करने पहुँचे. जैसा होता आया है, विक्रम ओर इवा का परिचय हुआ, विक्रम ने इवा को भारतीय संस्कृति की बातें बताई, विक्रम ओर इवा किसी को सपने में भी ख़्याल नहीं था कि नियती उन के साथ क्या खेलने वाली है! छुट्टियां पुरी होने पर दोनों अपने अपने घर लौट गए. ---- पढ़ाई पुरी करने के बाद विक्रम भारत लौटे ओर भारतीय सेना की 5/11सिख बटालियन से जुड़ गये. अब उनका नाम था कैप्टन विक्रम खानोलकर. ---- उनकी सबसे पहली पोस्टिंग ओरंगाबाद में हुई. इवा के साथ उनका पत्राचार अभी तक जारी था, एक दिन भारत आ पहुँची. इवा ने भारत आते ही विक्रम को अपना निर्णय बता दिया कि वह उन्हीं से शादी करेगी. घर वालों के थोड़े विरोध के बाद सभी ने इवा को अपना लिया और 1932 में महाराष्ट्रियन रिवाजों के साथ इवा ओर विक्रम का विवाह हो गया. विवाह के बाद इवा का नया नाम रखा गया सावित्री, ओर इन्हीं सावित्री ने सावित्री बाई खानोलकर के नाम से भारतीय सैन्य इतिहास की एक तारीख रच दी. ---- विवाह के बाद सावित्री बाई ने पुर्ण रुप से भारतीय संस्कृति को अपना लिया, हिन्दु धर्म अपनाया, महाराष्ट्र के गाँव-देहात में पहने जाने वाली 9 वारी साड़ी पहनना शुरु कर दिया ओर 1-2 वर्ष में तो सावित्री बाई शुद्ध मराठी ओर हिन्दी भाषा बोलने लगी; मानों उनका जन्म भारत में ही हुआ हो. ---- कैप्टन विक्रम जब मेजर बने और उनका तबादला पटना हो गया ओर सावित्री बाई के जीवन को एक नयी दिशा मिली, उन्होने पटना विश्वविध्यालय में संस्कृत नाटक, वेदांत, उपनिषद और हिन्दु धर्म पर गहन अध्ययन किया. इन विषयों पर उनकी पकड़ इतनी मज़बूत हो गयी कि उन्होने स्वामी राम कृष्ण मिशन में इन विषयों पर प्रवचन देने लगीं, सावित्री बाई चित्रकला और पैन्सिल रेखाचित्र बनाने भी माहिर थी तथा भारत के पौराणिक प्रसंगों पर चित्र बनाना उनके प्रिय शौक थे. उन्होने पं. उदय शंकर ( पं. रवि शंकर के बड़े भाई )से नृत्य सीखा, यानि एक आम भारतीय से ज्यादा भारतीय बन चुकी थी. उन्होने [[Saint of Maharashtra]] एवं sanskrit Dictonery of Names नामक दो पुस्तकें भी लिखी. ---- मेजर विक्रम अब लेफ़्टिनेन्ट कर्नल बन चुके थे, भारत की आज़ादी के बाद 1947 में भारत पाकिस्तान युद्ध में शहीद हुए बहादुर सैनिकों को सम्मनित करने के लिये पदक की आवश्यकता महसूस हुई.मेजर जनरल हीरा लाल अट्टल ने पदकों के नाम पसन्द कर लिये थे परमवीर चक्र, महावीर चक्र ओर वीर चक्र. बस अब उनकी डिजाईन करने की देरी थी, मेजर जनरल अट्टल को इस के लिये सावित्री बाई सबसे योग्य लगी, क्यों कि सावित्री बाई को भारत के पौराणिक प्रसंगों की अच्छी जानकारी थी, ओर अट्टल भारतीय गौरव को प्रदर्शित करता हो ऐसा पदक चाहते थे, सावित्री बाई ने उन्हें निराश नही किया और ऐसा पदक बना कर दिया जो भारतीय सैनिकों के त्याग और समर्पण को दर्शाता है. ---- सावित्री बाई को पदक की डिजाईन के लिये इन्द्र का वज्र सबसे योग्य लगा क्यों कि वज्र बना था महर्षि दधीची की अस्थियों से, वज्र के लिये महर्षि दधीची को अपने प्राणों तथा देह का त्याग करना पडा़. महर्षि दधीची की अस्थियों से बने शस्त्र वज्र को धारण कर इन्द्र वज्रपाणी कहलाये ओर वृत्रासुर का संहार किया. ---- पदक बनाया गया 3.5 से.मी का कांस्य धातु से और संयोग देखिये सबसे पहले पदक मिला किसे? सावित्री बाई की पुत्री के देवर मेजर सोमनाथ शर्मा को जो वीरता पुर्वक लड़ते हुए 3 नवंबर 1947 को शहीद हुए. उक्त युद्ध में मेजर सोमनाथ शर्मा की टुकड़ी ने 300 पकिस्तानी सैनिकों का सफ़ाया किया, भारत के लगभग 22 सैनिक शहीद हुए और श्रीनगर हवाई अड्डे तथा कश्मीर को बचाया. ---- मेजर सोमनाथ शर्मा को उनकी शहादत के लगभग 3 वर्ष बाद 26 जनवरी 1950 को यह पदक प्रदान किया गया. मेजर जनरल विक्रम खानोलकर के 1952 में देहांत हो जाने के बाद सावित्री बाई ने अपने जीवन को अध्यात्म की तरफ़ मोड लिया, वे दार्जिलिंग के राम कृष्ण मिशन में चली गयी. सावित्री बाई ने अपनी जिन्दगी के अन्तिम वर्ष अपनी पुत्री मृणालिनी के साथ गुजारे ओर 26 नवम्बर 1990 को उनका देहान्त हुआ. ---- [[en:Savitri Khanolankar]] ठाणे 5410 19351 2006-05-02T18:33:16Z 213.42.2.11 Thane is almost considered as part of Bombay (or Mumbai). Almost all the habitats of Thane, largely depend on economic activities in Mumbai राजेन्द्र केशवलाल शाह 5411 20904 2006-06-09T08:08:45Z YurikBot 240 robot Modifying: [[eo:Rajendra Keshavlal Shah]] '''राजेन्द्र केशवलाल शाह''' (जन्म: २८ जनवरी १९१३, कपाड़वनज, [[गुजरात]], [[भारत]]) एक कवि हैं। उन्होंने गुजराती में २० से अधिक काव्य और गीतों के संकलन रचे हैं, ज़्यादातर प्रकृति की सुंदरता और जनजाति और मछुआरों की रोज़मर्रा की ज़िन्दगी के विषयों पर। संस्कृत छंदों में रची उनकी कविताओं पर [[रविन्द्रनाथ _टगोर|रविन्द्रनाथ टगोर]] की कृतियों का गहरा असर रहा है। उनके अनेक पेशों में उन्होंने [[बम्बई]] में प्रिंटिंग प्रेस भी चलाया है, जहाँ से उन्होंने <i>कविलोक</i> नाम की कविता पत्रिका छापी। हर रविवार सुबह उनके प्रेस में कवि आया करते थे, जो अपने आप में एक अहम प्रथा बन गयी। काव्यों के अलावा, शाह ने गुजराती में कई अनुवाद भी किए हैं, जिनमें से कुछ हैं: टगोर का कविता संकलन <i>बलाक</i>, जयदेव का गीत-गोविंद, अंग्रेज़ी कवि कोलरिज, और इटली के दाँते की प्रसिद्ध कृतियाँ। राजेन्द्र केशवलाल शाह को वर्ष २००१ के लिए [[ज्ञानपीठ]] पुरस्कार से सम्मानित किया गया। निर्णायकों का कहना था, "इनके जज़बातों की तीव्रता, और इनके काव्यों के रूप और अभिव्यक्ति में नयापन इन्हें एक ख़ास और मह्त्वपूर्ण कवि बतलाता है। इनकी कविता की आद्यात्मिकता [[संत_कबीर|कबीर]] और नरसिंह मेहता जैसे मध्यकालीन महान कवियों की परम्परा में है।" ===बाहरी कड़ियाँ=== * http://www.hinduonnet.com/fline/fl2016/stories/20030815000807900.htm अंग्रेज़ी लेख राजेन्द्र केशवलाल शाह की ज़िन्दगी और कृतियों पर * http://www.hinduonnet.com/2003/07/18/stories/2003071803681200.htm एक अंग्रेज़ी रिपोर्ट जो उनकी रचनाओं की सूची देता है * http://www.outlookindia.com/full.asp?fodname=20030725&fname=jnanpith&sid=1&pn=1 एक भेंटवार्ता, शाह के साथ [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Rajendra Keshavlal Shah]] [[eo:Rajendra Keshavlal Shah]] सौरव गाँगुली 5413 19385 2006-05-05T12:12:37Z DaGizza 338 wikified '''सौरव गाँगुली''' [[भारत]] [[क़िकट]] तीम का पुव कपतान थौ । {{substub}} परशुराम 5415 43531 2007-01-15T17:03:29Z Ash.shri 916 '''परशुराम''' रामायण काल के दौरान के मुनी थे। पूर्वकाल में [[कन्नौज]] नामक नगर में गाधि नामक राजा राज्य करते थे। उनकी सत्यवती नाम की एक अत्यन्त रूपवती कन्या थी। राजा गाधि ने सत्यवती का विवाह [[भृगुनन्दन]] ऋषीक के साथ कर दिया। सत्यवती के विवाह के पश्‍चात् वहाँ [[भृगु]] जी ने आकर अपने पुत्रवधू को आशीर्वाद दिया और उससे वर माँगने के लिये कहा। इस पर सत्यवती ने श्‍वसुर को प्रसन्न देखकर उनसे अपनी माता के लिये एक पुत्र की याचना की। सत्यवती की याचना पर भृगु ऋषि ने उसे दो चरु पात्र देते हुये कहा कि जब तुम और तुम्हारी माता ऋतु स्नान कर चुकी हो तब तुम्हारी माँ पुत्र की इच्छा लेकर पीपल का आलिंगन करें और तुम उसी कामना को लेकर गूलर का आलिंगन करना। फिर मेरे द्वारा दिये गये इन चरुओं का सावधानी के साथ अलग अलग सेवन कर लेना। "इधर जब सत्यवती की माँ ने देखा कि भृगु जी ने अपने पुत्रवधू को उत्तम सन्तान होने का चरु दिया है तो अपने चरु को अपनी पुत्री के चरु के साथ बदल दिया। इस प्रकार सत्यवती ने अपनी माता वाले चरु का सेवन कर लिया। योगशक्‍ति से भृगु जी को इस बात का ज्ञान हो गया और वे अपनी पुत्रवधू के पास आकर बोले कि पुत्री! तुम्हारी माता ने तुम्हारे साथ छल करके तुम्हारे चरु का सेवन कर लिया है। इसलिये अब तुम्हारी सन्तान ब्राह्मण होते हुये भी क्षत्रिय जैसा आचरण करेगी और तुम्हारी माता की सन्तान क्षत्रिय होकर भी ब्राह्मण जैसा आचरण करेगा। इस पर सत्यवती ने भृगु जी से विनती की कि आप आशीर्वाद दें कि मेरा पुत्र ब्राह्मण का ही आचरण करे, भले ही मेरा पौत्र क्षत्रिय जैसा आचरण करे। भृगु जी ने प्रसन्न होकर उसकी विनती स्वीकार कर ली। "समय आने पर सत्यवती के गर्भ से [[जमदग्नि]] का जन्म हुआ। जमदग्नि अत्यन्त तेजस्वी थे। बड़े होने पर उनका विवाह [[प्रसेनजित]] की कन्या [[रेणुका]] से हुआ। रेणुका से उनके पाँच पुत्र हुये जिनके नाम थे रुक्मवान, सुखेण, वसु, विश्‍वानस और परशुराम। एक बार रेणुका सरितास्नान के लिये गई। दैवयोग से चित्ररथ भी वहाँ पर जल-क्रीड़ा कर रहा था। [[चित्ररथ]] को देख कर रेणुका का चित्त चंचल हो उठा। इधर जमदग्नि को अपने दिव्य ज्ञान से इस बात का पता चल गया। इससे क्रोधित होकर उन्होंने बारी-बारी से अपने पुत्रों को अपनी माँ का वध कर देने की आज्ञा दी। रुक्मवान, सुखेण, वसु और विश्‍वानस ने माता के मोहवश अपने पिता की आज्ञा नहीं मानी, किन्तु परशुराम ने पिता की आज्ञा मानते हुये अपनी माँ का सिर काट डाला। अपनी आज्ञा की अवहेलना से क्रोधित होकर जमदग्नि ने अपने चारों पुत्रों को जड़ हो जाने का शाप दे दिया और परशुराम से प्रसन्न होकर वर माँगने के लिये कहा। इस पर परशुराम बोले कि हे पिताजी! मेरी माता जीवित हो जाये और उन्हें अपने मरने की घटना का स्मरण न रहे। परशुराम जी ने यह वर भी माँगा कि मेरे अन्य चारों भाई भी पुनः चेतन हो जायें और मैं युद्ध में किसी से परास्त न होता हुआ दीर्घजीवी रहूँ। जमदग्नि जी ने परशुराम को उनके माँगे वर दे दिये। "इस घटना के कुछ काल पश्‍चात् एक दिन जमदग्नि ऋषि के आश्रम में [[कार्त्तवीर्य]] अर्जुन आये। जमदग्नि मुनि ने कामधेनु गौ की सहायता से कार्त्तवीर्य अर्जुन का बहुत आदर सत्कार किया। कामधेनु गौ की विशेषतायें देखकर कार्त्तवीर्य अर्जुन ने जमदग्नि से [[कामधेनु]] गौ की माँग की किन्तु जमदग्नि ने उन्हें कामधेनु गौ को देना स्वीकार नहीं किया। इस पर कार्त्तवीर्य अर्जुन ने क्रोध में आकर जमदग्नि ऋषि का वध कर दिया और कामधेनु गौ को अपने साथ ले जाने लगा। किन्तु कामधेनु गौ तत्काल कार्त्तवीर्य अर्जुन के हाथ से छूट कर स्वर्ग चली गई और कार्त्तवीर्य अर्जुन को बिना कामधेनु गौ के वापस लौटना पड़ा। "उपरोक्‍त घटना के समय वहाँ पर परशुराम उपस्थित नहीं थे। जब परशुराम वहाँ आये तो उनकी माता छाती पीट-पीट कर विलाप कर रही थीं। अपने पिता के आश्रम की दुर्दशा देखकर और अपनी माता के दुःख भरे विलाप सुन कर परशुराम जी ने इस पृथ्वी पर से क्षत्रियों के संहार करने की शपथ ले ली। पिता का अन्तिम संस्कार करने के पश्‍चात् परशुराम ने कार्त्तवीर्य अर्जुन से युद्ध करके उसका वध कर दिया। इसके बाद उन्होंने इस पृथ्वी को इक्कीस बार क्षत्रियों से रहित कर दिया और उनके रक्‍त से समन्तपंचक क्षेत्र में पाँच सरोवर भर दिये। अन्त में महर्षि ऋचीक ने प्रकट होकर परशुराम को ऐसा घोर कृत्य करने से रोक दिया। अब परशुराम ब्राह्मणों को सारी पृथ्वी का दान कर महेन्द्र पर्वत पर तप करने हेतु चले आये हैं। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] संस्कृति 5417 30438 2006-10-12T17:31:09Z Taxman 345 don't delete, just re-write [[an:Cultura]] [[ar:ثقافة]] [[ast:Cultura]] [[be:Культура]] [[bn:সংস্কৃতি]] [[bs:Kultura]] [[ca:Cultura]] [[cs:Kultura]] [[csb:Kùltura]] [[da:Kultur]] [[de:Kultur]] [[el:Πολιτισμός]] [[en:Culture]] [[eo:Kulturo]] [[es:Cultura]] [[eu:Kultura]] [[fi:Kulttuuri]] [[fr:Culture]] [[fur:Culture]] [[fy:Kultuer]] [[he:תרבות]] [[hr:Kultura]] [[hu:Kultúra]] [[ia:Cultura]] [[io:Kulturo]] [[is:Menning]] [[it:Cultura]] [[ja:文化]] [[jbo:kulnu]] [[ko:문화]] [[ku:Çand]] [[lad:Kultura]] [[lt:Kultūra]] [[mk:Култура]] [[ml:സംസ്കാരം]] [[mo:Културэ]] [[nah:Cultura]] [[nds:Kultur]] [[ng:Hastangi]] [[nl:Cultuur]] [[nn:Kultur]] [[no:Kultur]] [[pap:Kultura]] [[pl:Kultura]] [[pt:Cultura]] [[ro:Cultură]] [[ru:Культура]] [[scn:Cultura]] [[simple:Culture]] [[sk:Kultúra (spoločenské vedy)]] [[sl:Kultura]] [[sq:Kultura]] [[sr:Култура]] [[sv:Kultur]] [[ta:பண்பாடு]] [[tl:Kultura]] [[tr:Kültür]] [[tt:Mädäniät]] [[ug:مەدەنىيەت]] [[uk:Культура]] [[ur:ثقافت]] [[vi:Văn hóa]] [[zh:文化]] [[zh-min-nan:Bûn-hoà]] [[zh-yue:文化]] भारतीय साहित्य 5419 34570 2006-11-12T11:38:43Z Iitkgp.prashant 814 भारत की साहित्यिक परंपरा अत्यंत प्राचीन है। सबसे पुराना जीवित साहित्य [[ऋग्वेद]] है जो [[संस्कृत]] भाषा में लिखा गया है। [[संस्कृत]],[[पाली]], [[प्राकृत]] और [[अपभ्रंश]] आदि अनेक भाषाओं से गुज़रते हुए आज हम भारतीय साहित्य के आधुनिक युग तक पहुंचे हैं। भारत मे ३० से भी ज्यादा मुख्य भाषाए है और १०० से भी अधिक क्षेत्रीय भाषाए है, लगभग हर भाषा मे साहित्य का प्रचुर विकास हुआ है। भारतीय भाषाओ के साहित्य मे लिखित और मौखिक दोनो ही महत्वपूर्ण है। प्राचीन भारतीय साहित्य मे हिन्दू धार्मिक ग्रंथो की अहम भूमीका रही। [[वेद|वेदो]] के साथ-साथ [[रामायण]] और [[महाभारत]] जैसे महाग्रंथ प्राचीन भारत मे रचे गए। अन्य प्राचीन ग्रंथो मे [[वास्तू शास्त्र]], [[कौतुल्य अर्थ-शास्त्र]], [[पंचतंत्र]], [[हितोपदेश]] आदी प्रमुख है। प्राचीन भारत के लेखको मे [[कवि कालीदास]] का खास वर्णन होता है,उनकी रचनाए संस्क्रत मे है। इनमे प्रमुख है - [[अभिज्ञान शाकुंतलम]], [[मेघदूत]], [[ऋतुसंहार]], [[रघुवंशम]] और [[कुमारसंभवम]]। भारत मे [[हिंदी]] के साथ ही अनेक भारतीय भाषाओं में गंभीर और उच्चस्तरीय साहित्य की रचना हुई है। [[बांग्ला]] और [[मराठी]] साहित्य नाटक के क्षेत्र में बहुत समृद्ध है। आधुनिक भारतीय साहित्य मे अंग्रेजी जैसी विदेशी भाषाए भी शामिल है। [[भारतीय अंग्रेजी साहित्य]] मे [[राजा राव]], [[आर के नारायन]], [[अमिताभ घोष]] और [[अरुंधती रॉय]] जैसे लेखको का यो्गदान रहा है। ==यह भी देखें== * [http://great-hindi-poets.blogspot.com/2006/09/renowned-hindi-poets.html हिन्दी कवी एवं उनकी रचनाएँ] * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] [[हिंदी साहित्य]] [[बांग्ला साहित्य]] [[मराठी साहित्य]] {{substub}} [[श्रेणी: साहित्य]] [[en:Indian literature]] भारत नाम की उत्पत्ति 5420 19503 2006-05-11T02:28:04Z Vikasduhan 504 दुष्यंत और शकुन्तला के पुत्र का नाम भरत था । बचपन में वे शेरों के साथ खेलते थे । बाद में वे एक चकर्वर्ति सम्राट बने। सम्राट भरत एक योग्य शासक थे । वे अपनी प्रजा को पुत्र समझते थे । उनके 9 पुत्र थे पर उनमें से किसी को भी उन्हओंने राजा बनने के योग्य नहीं समझा और एक पुत्र को गोद लेकर राजा बनाया । भारत का नाम राजा भरत के नाम से लिया गया है । श्रेणी:प्रक्रिति 5421 19398 2006-05-06T18:15:45Z MrinalBose hindi 483 [[बाढ़]] श्रेणी:प्रकृति 5422 19403 2006-05-06T18:26:06Z MrinalBose hindi 483 [[श्रेणी:विज्ञान]] अिमताभ बच्चन की िफल्में 5424 19424 2006-05-07T11:25:05Z 213.42.2.21 बज्जिका 5426 30947 2006-10-16T08:22:33Z Debashish 130 removed author name बज्जिका मुख्यतः बिहार के वैशाली जिले में बोली जाती है। क्षेत्रफल 5428 19436 2006-05-08T21:15:04Z Sangwal 426 कोई वस्तु जितना स्थान घेरती है उस वस्तु का '''क्षेत्रफल''' कहलाती है। इसे प्राय: m<sup>2</sup> (वर्ग मीटर) में मापा जाता है। {{substub}} हरयाणा 5434 19460 2006-05-10T23:36:19Z Magicalsaumy 423 #redirect[[हरियाणा]] आन्ध्र प्रदेश 5435 19461 2006-05-10T23:37:02Z Magicalsaumy 423 #redirect[[आंध्र प्रदेश]] झारखण्ड 5436 19462 2006-05-10T23:37:29Z Magicalsaumy 423 #redirect[[झारखंड]] अंडमान और निकोबार द्वीप 5437 19464 2006-05-10T23:38:17Z Magicalsaumy 423 अंडमान और निकोबार द्वीप का नाम बदलकर अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह कर दिया गया है #REDIRECT [[अंडमान और नोकोबार द्वीप समूह]] पाण्डिचेरी 5438 19465 2006-05-10T23:39:10Z Magicalsaumy 423 #redirect[[पॉण्डिचेरी]] तमिलनाडू 5439 19467 2006-05-10T23:39:51Z Magicalsaumy 423 तमिलनाडू का नाम बदलकर तमिल नाडु कर दिया गया है #REDIRECT [[तमिल नाडु]] चण्डीगढ़ 5441 19470 2006-05-10T23:40:38Z Magicalsaumy 423 #redirect[[चंडीगढ़]] दादरा और नागर हवेली 5442 37807 2006-12-10T15:03:33Z Matra 768 {{substub}} '''दादरा और नागर हवेली''' [[भारत]] का एक केन्द्र-शासित प्रदेश है, जिसकी राजधानी सिल्वस्सा है । ये एक छोटा सा कबीलाई प्रदेश है । {{substub}} दाद्रा और नगर हवेली 5443 19473 2006-05-10T23:43:21Z Magicalsaumy 423 #redirect[[दादरा और नागर हवेली]] Template:यूरोप 5444 39028 2006-12-19T17:55:40Z 125.22.43.174 formating change <div style="clear:both;" class="NavFrame" class="toccolours"> <div class="NavHead" align="center" style="background-color:lightsteelblue;"> '''[[यूरोप]]''' के [[:en:Countries of the world|देश]] और भूभाग (हिन्दी और अंग्रेज़ी नाम)</div> <div class="NavContent" style="font-size:90%;"> [[अल्बानिया]] ''[[:en:Albania]]'' | [[अन्डोरा]] ''[[:en:Andorra]]'' | [[आर्मीनिया]] ''[[:en:Armenia]]''<sup>2</sup> | [[ऑस्ट्रिया]] ''[[:en:Austria]]'' | [[अज़रबैजान]] ''[[:en:Azerbaijan]]''<sup>1</sup> | [[बेलारूस]] ''[[:en:Belarus]]'' | [[बेल्जियम]] ''[[:en:Belgium]]'' | [[बॉस्निया और हर्ज़ेगोविना]] ''[[:en:Bosnia and Herzegovina]]'' | [[बुल्गारिया]] ''[[:en:Bulgaria]]'' | [[क्रोएशिया]] ''[[:en:Croatia]]'' | [[साइप्रस]] ''[[:en:Cyprus]]''<sup>2</sup> | [[चेक गणराज्य]] ''[[:en:Czech Republic]]'' | [[डेनमार्क]] ''[[:en:Denmark]]'' | [[एस्टोनिया]] ''[[:en:Estonia]]'' | [[फ़िनलैंड]] ''[[:en:Finland]]'' | [[फ़्रांस]] ''[[:en:France]]'' | [[जोर्जिया]] ''[[:en:Georgia (country)|Georgia]]''<sup>1</sup> | [[जर्मनी]] ''[[:en:Germany]]'' | [[यूनान]] ''[[:en:Greece]]'' | [[हंगरी]] ''[[:en:Hungary]]'' | [[आइस्लैंड]] ''[[:en:Iceland]]'' | [[आयरलैंड]] ''[[:en:Republic of Ireland|Ireland]]'' | [[इटली]] ''[[:en:Italy]]'' | [[कज़ाख़िस्तान]] ''[[:en:Kazakhstan]]''<sup>1</sup> | [[लातविया]] ''[[:en:Latvia]]'' | [[लीख़्टेन्स्टाइन]] ''[[:en:Liechtenstein]]'' | [[लिथुआनिया]] ''[[:en:Lithuania]]'' | [[लक्सेम्बर्ग]] ''[[:en:Luxembourg]]'' | [[मैसिडोनिया]] ''[[:en:Republic of Macedonia|Macedonia]]'' | [[माल्टा]] ''[[:en:Malta]]'' | [[मोल्दाविया]] ''[[:en:Republic of Moldova|Moldova]]'' | [[मोनैको]] ''[[:en:Monaco]]'' | [[नीदरलैंड]] ''[[:en:Netherlands]]'' | [[नॉर्वे]] ''[[:en:Norway]]'' | [[पोलैंड]] ''[[:en:Poland]]'' | [[पुर्तगाल]] ''[[:en:Portugal]]'' | [[रोमानिया]] ''[[:en:Romania]]'' | [[रूस]] ''[[:en:Russia]]''<sup>1</sup> | [[सान मारिनो]] ''[[:en:San Marino]]'' | [[सर्बिया और मोंटेनीग्रो]] ''[[:en:Serbia and Montenegro]]'' | [[स्लोवाकिया]] ''[[:en:Slovakia]]'' | [[स्लोवेनिया]] ''[[:en:Slovenia]]'' | [[स्पेन]] ''[[:en:Spain]]'' | [[स्वीडेन]] ''[[:en:Sweden]]'' | [[स्विट्ज़रलैंड]] ''[[:en:Switzerland]]'' | [[तुर्की]] ''[[:en:Turkey]]''<sup>1</sup> | [[युक्रेन]] ''[[:en:Ukraine]]'' | [[ब्रिटेन|संयुक्त राजशाही]] ''[[:en:United Kingdom]]'' | [[वैटिकन शहर]] ''[[:en:Vatican City]]'' </div> <div class="NavHead" align="center" style="background-color:lightsteelblue;"> '''[[यूरोप]]''' के '''[[:en:List of dependent territories|अन्य भूभाग]]''' (हिन्दी और अंग्रेज़ी नाम)</div> <div class="NavContent" style="font-size:90%;"> [[अक्रोतिरी और देकेलिया]] ''[[:en:Akrotiri and Dhekelia]]''<sup>2</sup> | [[फ़रो द्वीप]] ''[[:en:Faroe Islands]]'' | [[जिब्राल्टर]] ''[[:en:Gibraltar]]'' | [[गेर्नसी]] ''[[:en:Guernsey]]'' | [[यान मायेन]] ''[[:en:Jan Mayen]]'' | [[जर्सी]] ''[[:en:Jersey]]'' | [[मैन द्वीप]] ''[[:en:Isle of Man]]'' | [[स्वालबार्ड]] ''[[:en:Svalbard]]'' </div> <div class="NavHead" align="center" style="background-color:lightsteelblue;"> '''[[यूरोप]]''' के '''[[:en:List of unrecognized countries|अमान्य देश]]''' (हिन्दी और अंग्रेज़ी नाम)</div> <div class="NavContent" style="font-size:90%;"> [[आबख़ाज़िया]] ''[[:en:Abkhazia]]'' | [[नागारो-काराबाख़]] ''[[:en:Nagorno-Karabakh]]''<sup>2</sup> | [[दक्षिणी ओस्सेतिया]] ''[[:en:South Ossetia]]'' | [[ट्रान्सनिस्ट्रिया]] ''[[:en:Transnistria]]'' | [[उत्तरी साइप्रस का तुर्की गणराज्य]] ''[[:en:Turkish Republic of Northern Cyprus]]''<sup>2</sup> </div> </p> <p style="font-size:85%;">Geographical notes: (1) [[:en:Transcontinental nation|Partly]] in Asia; (2) Entirely in [[:en:Asia|Asia]] but having sociopolitical connections with Europe.</p></div></div><includeonly> </includeonly> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> बॉस्निया और हर्ज़ेगोविना 5447 42645 2007-01-13T01:32:58Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[qu:Busna-Hirsiquwina]] {{Infobox_Country |native_name = ''Bosna i Hercegovina<br />Босна и Херцеговина'' |conventional_long_name = Bosnia and Herzegovina |common_name = Bosnia and Herzegovina |image_flag = Flag of Bosnia and Herzegovina.svg |image_coat = Bosnia and Herzegovina Coats of Arms.svg |image_map = LocationBosniaAndHerzegovina.png |national_motto = none |national_anthem = ''[[Intermeco]]'' |official_languages = [[Bosniak language|Bosnian]], [[Croatian language|Croatian]], [[Serbian language|Serbian]] |capital = [[Sarajevo]] |latd=43 |latm=52 |latNS=N |longd=18 |longm=25 |longEW=E |largest_city = [[Sarajevo]] |government_type = [[Republic]] |leader_titles = &nbsp;• [[Presidency of Bosnia and Herzegovina|Presidency members]]<br><br><br>[[Council of Ministers of Bosnia and Herzegovina|Chairman of the Council of Ministers]]<br> |leader_names =[[Sulejman Tihić]]<sup>1 ([[Bosniak]])</sup><br>[[Borislav Paravac]] <sup>([[Serb]])</sup><br>[[Ivo Miro Jović]] <sup>([[Croat]])</sup><br>[[Adnan Terzic]] |area_rank = 124th |area_magnitude = 1_E12 |area= 51,129 |areami²= 19,741 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = Negligible |population_estimate = 4,025,476<sup>2</sup> |population_estimate_rank = 120th |population_estimate_year = July 2005 |population_census = 4,354,911 |population_census_year = 1991 |population_density =79 |population_densitymi² =205 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 90th |GDP_PPP = $28.26 billion |GDP_PPP_rank = 98th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $6,800 |GDP_PPP_per_capita_rank = 83rd |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events = &nbsp;• Declared |established_dates = From [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]]<br>[[5 April]] [[1992]] |HDI = 0.786 |HDI_rank = 68th |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> |currency = [[Convertible Mark]] |currency_code = BAM |country_code = |time_zone = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +1 |cctld = [[.ba]] |calling_code = 387 |footnotes = <sup>1</sup>Current chairman of three-member rotating presidency.<br><sup>2</sup>Population estimates vary greatly as no official census has been taken since 1991. }} '''बॉस्निया और हर्ज़ेगोविना''' ([[:en:Bosnia and Herzegovina]]) [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[सारजेवो]] ([[:en:Sarjevo]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं बॉस्नियाई, सर्बियाई और क्रोएशियाई । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[als:Bosnien-Herzegowina]] [[an:Bosnia y Erzegobina]] [[ar:البوسنة و الهرسك]] [[arc:ܒܘܣܢܐ ܘܗܪܣܟ]] [[ast:Bosnia-Herzegovina]] [[be:Босьнія і Герцагавіна]] [[bg:Босна и Херцеговина]] [[bn:বসনিয়া ও হার্জেগোভিনা]] [[br:Bosnia-ha-Herzegovina]] [[bs:Bosna i Hercegovina]] [[ca:Bòsnia i Hercegovina]] [[chr:ᏉᏍᏂᏯ]] [[cs:Bosna a Hercegovina]] [[cu:Босна]] [[cy:Bosna a Hercegovina]] [[da:Bosnien-Hercegovina]] [[de:Bosnien und Herzegowina]] [[el:Βοσνία και Ερζεγοβίνη]] [[en:Bosnia and Herzegovina]] [[eo:Bosnio kaj Hercegovino]] [[es:Bosnia y Herzegovina]] [[et:Bosnia ja Hertsegoviina]] [[eu:Bosnia-Herzegovina]] [[fa:بوسنی هرزگووین]] [[fi:Bosnia ja Hertsegovina]] [[fiu-vro:Bosnia ja Hertsegoviina]] [[fr:Bosnie-Herzégovine]] [[frp:Bosnie-Hèrzègovena]] [[fy:Bosnje]] [[gl:Bosnia - Hercegovina - Босна и Херцеговина]] [[he:בוסניה והרצגובינה]] [[hr:Bosna i Hercegovina]] [[hsb:Bosniska]] [[hu:Bosznia-Hercegovina]] [[hy:Բոսնիա և Հերցոգովինա]] [[id:Bosnia-Herzegovina]] [[io:Bosnia e Herzegovina]] [[is:Bosnía og Hersegóvína]] [[it:Bosnia-Erzegovina]] [[ja:ボスニア・ヘルツェゴビナ]] [[ka:ბოსნია და ჰერცეგოვინა]] [[ko:보스니아 헤르체고비나]] [[ks:बास्निया]] [[ku:Bosna Hersek]] [[kw:Bosni–Hertsegovina]] [[la:Bosnia et Herzegovina]] [[lb:Bosnien-Herzegowina]] [[li:Bosnië en Hercegovina]] [[lt:Bosnija ir Hercegovina]] [[lv:Bosnija un Hercegovina]] [[mk:Босна и Херцеговина]] [[ms:Bosnia dan Herzegovina]] [[na:Bosnia me Herzegowina]] [[nds:Bosnien-Herzegowina]] [[ne:बोस्निया र हर्जगोविना]] [[nl:Bosnië en Herzegovina]] [[nn:Bosnia-Hercegovina]] [[no:Bosnia-Hercegovina]] [[oc:Bòsnia e Ercegovina]] [[pam:Bosnia and Herzegovina]] [[pl:Bośnia i Hercegowina]] [[pms:Bòsnia ed Erzegòvina]] [[pt:Bósnia-Herzegovina]] [[qu:Busna-Hirsiquwina]] [[ro:Bosnia şi Herţegovina]] [[roa-rup:Bosna shi Hertsegovina]] [[ru:Босния и Герцеговина]] [[sa:बास्निया]] [[scn:Bosnia-Erzegovina]] [[se:Bosnia-Hercegovina]] [[sh:Bosna i Hercegovina]] [[simple:Bosnia and Herzegovina]] [[sk:Bosna a Hercegovina]] [[sl:Bosna in Hercegovina]] [[sq:Bosnja dhe Hercegovina]] [[sr:Босна и Херцеговина]] [[sv:Bosnien och Hercegovina]] [[sw:Bosnia na Herzegovina]] [[ta:பொசுனியாவும் எர்செகோவினாவும்]] [[tg:Босния ва Ҳерсеговина]] [[th:ประเทศบอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา]] [[tl:Bosnia at Herzegovina]] [[tr:Bosna-Hersek]] [[ug:بوسنىيە]] [[uk:Боснія і Герцеґовина]] [[vi:Bosna và Hercegovina]] [[vo:Bosnän e Härzegovän]] [[war:Bosnia ngan Herzegovina]] [[zh:波斯尼亚和黑塞哥维那]] [[zh-min-nan:Bosna kap Hercegovina]] साइप्रस 5448 35611 2006-11-20T20:23:37Z Aevynn 577 {{Infobox Country |native_name = Κυπριακή Δημοκρατία<br>''Kypriakí Dimokratía'''''&nbsp;<small>([[Greek language|Greek]])</small><br>''Kıbrıs Cumhuriyeti''&nbsp;<small>([[Turkish language|Turkish]])</small> |conventional_long_name = Republic of Cyprus |common_name = Cyprus |image_flag = Flag of Cyprus.svg |image_coat = Cyprus Coat of Arms.png |image_map = LocationCyprus.png |national_motto = None |national_anthem = Ύμνος εις την Ελευθερίαν<br>[[Transliteration]]:''[[Hymn to Freedom|Ymnos is tin Eleutherian]]'' <br>(English: ''Hymn to Freedom'')<sup>1</sup> |official_languages = [[Greek language|Greek]] and [[Turkish language|Turkish]] |capital = [[Nicosia]] |latd=35|latm=08|latNS=N|longd=33|longm=28|longEW=E |largest_city = [[Nicosia]] |government_type= [[Republic]] |leader_titles = [[Presidents of Cyprus|President]] |leader_names = [[Tassos Papadopoulos]] <sup>2</sup> |accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] |area_rank = 161st &nbsp;<sup>4<sup> |area_magnitude = 1_E9 |area= 9,250 |areami² = 3,571<sup>4<sup> <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = Negligible |population_estimate = 818,200 <sup>5</sup> |population_estimate_year = 2003 |population_estimate_rank = 157th |population_census= 689,565 <sup>6</sup> |population_census_year= 2001 |population_density = 84 |population_densitymi² = 218 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 111 |GDP_PPP_year = n/a |GDP_PPP = $ 16,745 |GDP_PPP_rank = n/a |GDP_PPP_per_capita = $ 20,669 |GDP_PPP_per_capita_rank = n/a |HDI_year = 2003 |HDI = 0.891 |HDI_rank = 29th |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events = Declared<br/>Recognised |established_dates = From the [[United Kingdom|UK]]<br/>[[16 August]] [[1960]]<br/>[[16 August]] [[1960]] <sup>3</sup> |currency = [[Cyprus Pound]] |currency_code = CYP |time_zone= [[EET]] |utc_offset= +2 |time_zone_DST= [[EEST]] |utc_offset_DST= +3 |cctld= [[.cy]] |country_code = CY (ISO 3166) |calling_code = 357 <sup>7</sup> |footnotes =1. "Ymnos pros tin Eleutherian" is also used as the national anthem of Greece.<br/> 2. The [[Turkish Republic of Northern Cyprus]] has a separate president ([[Mehmet Ali Talat]]). <br/> 3. Not recognised by [[Turkey]], which instead recognises the [[Turkish Republic of Northern Cyprus|TRNC]]. The TRNC is only recognised by Turkey<br/> 4. Of which 5,895 km&sup2; (2,276&nbsp;mi²) is in the south and 3,355 km&sup2; (1,295&nbsp;mi²) in the north<br/> 5. Number includes Turkish North Cypriots but not Turkish settlers and soldiers from the mainland<br/> 6. Number does not include any [[Turkish Republic of Northern Cyprus|TRNC]] inhabitants<br/> 7. +90-392 (a Turkish access number) is used in the north }} '''साइप्रस''' एक देश है । इसकी राजधानी है [[निकोसिया]] । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं ग्रीक और तुर्की । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Ciprus]] [[an:Chipre]] [[ar:قبرص]] [[arc:ܩܒܪܨ]] [[ast:Chipre]] [[az:Cənubi Kipr]] [[be:Кіпр]] [[bg:Кипър]] [[bn:সাইপ্রাস]] [[br:Republik Kiprenez]] [[bs:Kipar]] [[ca:Xipre]] [[cs:Kypr]] [[cy:Cyprus]] [[da:Cypern]] [[de:Republik Zypern]] [[el:Κύπρος]] [[en:Cyprus]] [[eo:Kipro]] [[es:Chipre]] [[et:Küpros]] [[eu:Zipre]] [[fa:قبرس]] [[fi:Kyproksen tasavalta]] [[fiu-vro:Küprüs]] [[fo:Kýpros]] [[fr:Chypre (pays)]] [[fy:Syprus]] [[ga:An Chipir]] [[gl:Chipre - Κύπρος]] [[he:קפריסין]] [[ht:Chip]] [[hu:Ciprus]] [[hy:Կիպրոս]] [[id:Siprus]] [[ilo:Kyprus]] [[io:Chipro]] [[is:Kýpur]] [[it:Cipro]] [[ja:キプロス]] [[ko:키프로스]] [[ku:Qubris]] [[kw:Kyproes]] [[la:Cyprus]] [[lb:Zypern]] [[lmo:Cipru]] [[lt:Kipras]] [[lv:Kipra]] [[mk:Кипар]] [[ms:Cyprus]] [[na:Cyprus]] [[nds:Zypern]] [[nl:Cyprus]] [[nn:Republikken Kypros]] [[no:Kypros]] [[nrm:Chypre]] [[oc:Chipre]] [[os:Кипр]] [[pam:Cyprus]] [[pl:Cypr (państwo)]] [[pt:Chipre]] [[ro:Cipru]] [[roa-rup:Chipro]] [[ru:Кипр]] [[scn:Cipru]] [[sh:Cipar]] [[simple:Cyprus]] [[sk:Cyprus (štát)]] [[sl:Ciper]] [[sq:Qipro]] [[sr:Кипар]] [[sv:Cypern]] [[tet:Xipre]] [[tg:Кипр]] [[th:ประเทศไซปรัส]] [[tr:Güney Kıbrıs Rum Kesimi]] [[uk:Кіпр]] [[vi:Kypros]] [[zh:賽普勒斯]] [[zh-min-nan:Ku-pí-lō͘]] [[zh-yue:塞浦路斯]] चेक गणराज्य 5449 43175 2007-01-14T23:05:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vo:Tsyegän]] {{Infobox_Country| native_name = ''Česká republika'' | conventional_long_name = Czech Republic | common_name = Czech Republic | image_flag = Flag of the Czech Republic.svg | image_coat = Coat of arms of the Czech Republic.svg| image_map = LocationCzechRepublic.png | national_motto = [[Czech language|Czech]]: ''Pravda vítězí''<br>([[English language|English]]: "Truth prevails")| national_anthem = ''[[Kde domov můj]]'' | official_languages = [[Czech language|Czech]] | capital = [[Prague]] | latd=50|latm=05|latNS=N|longd=14|longm=28|longEW=E| largest_city = [[Prague]] | government_type= [[Republic]] | leader_titles = [[President of the Czech Republic|President]]<br />[[List of Prime Ministers of the Czech Republic|Prime Minister]] | leader_names = [[Václav Klaus]]<br />[[Jiří Paroubek]] | accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] | area_rank = 114th | area_magnitude = 1_E10 | area=78,866 | areami² = 30,450 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> percent_water = 2.0% | population_estimate = 10,241,138 | population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 79th | population_census= 10,230,060 | population_census_year= 2001 | population_density = 130 | population_densitymi² = 337 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> population_density_rank=58th | religion = [[Roman Catholic Church|Catholicism]], [[atheism]] | GDP_PPP_year=2005 | GDP_PPP = $198,976 million | GDP_PPP_rank = 41st | GDP_PPP_per_capita = $19,488 | GDP_PPP_per_capita_rank = 39th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.874 | HDI_rank = 31st | HDI_category = <font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Formation]]<br />[[Independence]] | established_events = &nbsp;•&nbsp;Regained<br />&nbsp;•&nbsp;[[Velvet Divorce|Dissolution]] | established_dates = [[9th century]]<br /><br />[[October 28]], [[1918]]<br />[[January 1]], [[1993]] | currency = [[Czech koruna]] | currency_code = CZK | time_zone= [[Central European Time|CET]] | utc_offset= +1 | time_zone_DST= [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST= +2 | cctld= [[.cz]] | calling_code = 420<sup>1</sup> | footnotes = <sup>1</sup> Shared code 42 with [[Slovakia]] until [[1997]] }} '''चेक गणराज्य''' ([[:en:Czech Republic]], चेक : ''Česká republika'' or ''Česko'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[प्राग]] ([[:en:Prague]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[चेक भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Tsjeggië]] [[am:ቼክ ሪፑብሊክ]] [[an:Republica Checa]] [[ang:Cecland]] [[ar:تشيك]] [[arc:ܬܫܝܟ]] [[ast:República Checa]] [[az:Çex Respublikası]] [[be:Чэхія]] [[bg:Чехия]] [[bn:চেক প্রজাতন্ত্র]] [[bo:ཅེ་ཁེ]] [[br:Republik Tchek]] [[bs:Češka]] [[ca:República Txeca]] [[co:Ripublica Cecca]] [[cs:Česko]] [[csb:Czeskô Repùblika]] [[cu:Чешьско]] [[cy:Gweriniaeth Tsiec]] [[da:Tjekkiet]] [[de:Tschechien]] [[el:Τσεχία]] [[en:Czech Republic]] [[eo:Ĉeĥio]] [[es:República Checa]] [[et:Tšehhi]] [[eu:Txekiar Errepublika]] [[fa:جمهوری چک]] [[fi:Tšekki]] [[fiu-vro:Tsehhi Vabariik']] [[fr:République tchèque]] [[frp:Rèpublica tch·èca]] [[fur:Republiche Ceche]] [[fy:Tsjechje]] [[ga:An tSeic]] [[gl:Chequia - Česko]] [[gv:Yn Pobblaght Sheckagh]] [[he:צ'כיה]] [[hr:Češka]] [[hsb:Čěska republika]] [[hu:Csehország]] [[hy:Չեխիայի Հանրապետություն]] [[ia:Republica Chec]] [[id:Ceko]] [[io:Chekia]] [[is:Tékkland]] [[it:Repubblica Ceca]] [[ja:チェコ]] [[ka:ჩეხეთი]] [[ko:체코]] [[ku:Komara Çêkiyayê]] [[la:Res publica Bohemica]] [[lb:Tschechesch Republik]] [[li:Tsjechië]] [[lij:Repubbrica Ceca]] [[lt:Čekija]] [[lv:Čehija]] [[mk:Чешка]] [[mr:चेक प्रजासत्ताक]] [[ms:Republik Czech]] [[na:Republik Czechia]] [[nds:Tschechien]] [[nds-nl:Tsjechie]] [[ne:चेक रिपब्लिक]] [[nl:Tsjechië]] [[nn:Tsjekkia]] [[no:Tsjekkia]] [[nrm:Républyique Tchèque]] [[oc:Republica Chèca]] [[os:Чехи]] [[pam:Czech Republic]] [[pl:Czechy]] [[pms:Repùblica Ceca]] [[ps:چېک جمهوريت]] [[pt:República Checa]] [[qu:Chik Suyu]] [[rmy:Chexiya]] [[ro:Republica Cehă]] [[roa-rup:Cehia]] [[ru:Чехия]] [[ru-sib:Чехия]] [[scn:Ripùbblica Ceca]] [[se:Čeahkka]] [[sh:Češka Republika]] [[simple:Czech Republic]] [[sk:Česko]] [[sl:Češka]] [[sq:Republika Çeke]] [[sr:Чешка Република]] [[sv:Tjeckien]] [[sw:Ucheki]] [[tg:Чехия]] [[th:สาธารณรัฐเช็ก]] [[tl:Czechia]] [[tr:Çek Cumhuriyeti]] [[uk:Чехія]] [[vi:Cộng hòa Séc]] [[vo:Tsyegän]] [[war:Republika Czeka]] [[yi:טשעכיע]] [[zh:捷克]] [[zh-min-nan:Česko]] [[zh-yue:捷克]] एस्टोनिया 5450 44680 2007-01-21T00:56:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sw:Estonia]] Modifying: [[tt:Estonia]] '''एस्टोनिया''' ([[:en:Estonia]], एस्टोनियाई : ''Eesti Vabariik'' or ''Eesti'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[तालिन्न]] ([[:en:Talinn]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[एस्टोनियाई भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Estland]] [[am:ኤስቶኒያ]] [[an:Estonia]] [[ang:Ēastland]] [[ar:إستونيا]] [[arc:ܐܣܬܘܢܝܐ]] [[ast:Estonia]] [[bat-smg:Estėjė]] [[be:Эстонія]] [[bg:Естония]] [[br:Estonia]] [[bs:Estonija]] [[ca:Estònia]] [[cs:Estonsko]] [[cv:Эстони]] [[cy:Estonia]] [[da:Estland]] [[de:Estland]] [[el:Εσθονία]] [[en:Estonia]] [[eo:Estonio]] [[es:Estonia]] [[et:Eesti]] [[eu:Estonia]] [[fa:استونی]] [[fi:Viro]] [[fiu-vro:Eesti]] [[fo:Estland]] [[fr:Estonie]] [[frp:Èstonie]] [[fy:Estlân]] [[ga:An Eastóin]] [[gl:Estonia - Eesti]] [[he:אסטוניה]] [[hr:Estonija]] [[hsb:Estiska]] [[ht:Estoni]] [[hu:Észtország]] [[hy:Էստոնիա]] [[ia:Estonia]] [[id:Estonia]] [[ilo:Estonia]] [[io:Estonia]] [[is:Eistland]] [[it:Estonia]] [[ja:エストニア]] [[jbo:gugrxesti]] [[ka:ესტონეთი]] [[ko:에스토니아]] [[ku:Estonya]] [[kw:Estoni]] [[la:Estonia]] [[lb:Estland]] [[li:Esland]] [[lt:Estija]] [[lv:Igaunija]] [[mk:Естонија]] [[mr:एस्टोनिया]] [[ms:Estonia]] [[na:Estonia]] [[nds:Estland]] [[nds-nl:Estlaand]] [[ne:इस्टोनिया]] [[nl:Estland]] [[nn:Estland]] [[no:Estland]] [[nrm:Estonnie]] [[oc:Estònia]] [[os:Эстони]] [[pam:Estonia]] [[pl:Estonia]] [[pms:Estònia]] [[ps:اېسټونيا]] [[pt:Estónia]] [[qu:Istunya]] [[rmy:Estoniya]] [[ro:Estonia]] [[roa-rup:Estonia]] [[ru:Эстония]] [[ru-sib:Естоння]] [[sa:एस्टोनिया]] [[sc:Estonija]] [[scn:Estonia]] [[sco:Estonia]] [[se:Estlánda]] [[sh:Estonija]] [[simple:Estonia]] [[sk:Estónsko]] [[sl:Estonija]] [[sq:Estonia]] [[sr:Естонија]] [[ss:Estonia]] [[sv:Estland]] [[sw:Estonia]] [[tet:Estónia]] [[tg:Эстония]] [[th:ประเทศเอสโตเนีย]] [[tl:Estonia]] [[tpi:Estonia]] [[tr:Estonya]] [[tt:Estonia]] [[udm:Эстония]] [[uk:Естонія]] [[vi:Estonia]] [[vo:Lestiyän]] [[war:Estonia]] [[zh:爱沙尼亚]] [[zh-min-nan:Eesti]] [[zh-yue:愛沙尼亞]] फ़िनलैंड 5451 44681 2007-01-21T01:01:32Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[qu:Finlandya]] '''फ़िनलैंड''' ([[फ़िनिश]]: Suomen tasavalta ''सुओमेन तासावाल्ता'' या Suomi ''सुओमी'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[हेल्सिन्की]] ([[:en:Helsinki]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं [[फ़िन्निश भाषा]] और [[स्वीडिश भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Finland]] [[als:Finnland]] [[am:ፊንላንድ]] [[an:Finlandia]] [[ar:فنلندا]] [[arc:ܦܢܠܢܕܐ]] [[ast:Finlandia]] [[bar:Finnlånd]] [[be:Фінляндыя]] [[bg:Финландия]] [[br:Finland]] [[bs:Finska]] [[ca:Finlàndia]] [[cs:Finsko]] [[csb:Fińskô]] [[cv:Финлянди]] [[cy:Y Ffindir]] [[da:Finland]] [[de:Finnland]] [[ee:Finland]] [[el:Φινλανδία]] [[en:Finland]] [[eo:Finnlando]] [[es:Finlandia]] [[et:Soome]] [[eu:Finlandia]] [[fa:فنلاند]] [[fi:Suomi]] [[fiu-vro:Soomõ]] [[fo:Finnland]] [[fr:Finlande]] [[frp:Finlande]] [[fy:Finlân]] [[ga:An Fhionlainn]] [[gd:Suòmaidh]] [[gl:Finlandia - Suomi]] [[got:𐍆𐌹𐌽𐌽𐌰𐌻𐌰𐌽𐌳]] [[gv:Fynlann]] [[haw:Pinilana]] [[he:פינלנד]] [[hr:Finska]] [[hsb:Finska]] [[ht:Fenlann]] [[hu:Finnország]] [[hy:Ֆինլանդիա]] [[ia:Finlandia]] [[id:Finlandia]] [[ilo:Finlandia]] [[io:Finlando]] [[is:Finnland]] [[it:Finlandia]] [[ja:フィンランド]] [[ka:ფინეთი]] [[ko:핀란드]] [[ku:Fînlanda]] [[kw:Pow Finn]] [[la:Finnia]] [[lb:Finnland]] [[li:Finland]] [[lt:Suomija]] [[lv:Somija]] [[mk:Финска]] [[ms:Finland]] [[na:Finland]] [[nds:Finnland]] [[nds-nl:Finlaand]] [[ne:फिनल्याण्ड]] [[nl:Finland]] [[nn:Finland]] [[no:Finland]] [[nrm:Fînlande]] [[oc:Finlàndia]] [[os:Финлянди]] [[pam:Finland]] [[pl:Finlandia]] [[pms:Finlandia]] [[ps:فېنلانډ]] [[pt:Finlândia]] [[qu:Finlandya]] [[rmy:Finland]] [[ro:Finlanda]] [[roa-rup:Finlanda]] [[ru:Финляндия]] [[ru-sib:Финляндия]] [[scn:Finlandia]] [[se:Suopma]] [[sh:Finska]] [[simple:Finland]] [[sk:Fínsko]] [[sl:Finska]] [[sq:Finlanda]] [[sr:Финска]] [[sv:Finland]] [[sw:Ufini]] [[ta:பின்லாந்து]] [[tet:Finlándia]] [[tg:Финланд]] [[th:ประเทศฟินแลนด์]] [[tl:Finland]] [[tpi:Finlan]] [[tr:Finlandiya]] [[tt:Finlândiä]] [[udm:Финляндия]] [[ug:فىنلاندىيە]] [[uk:Фінляндія]] [[vi:Phần Lan]] [[vo:Suomiyän]] [[wa:Finlande]] [[war:Finlandya]] [[yi:פינלאנד]] [[zh:芬兰]] [[zh-min-nan:Suomi]] [[zh-yue:芬蘭]] आइसलैंड 5452 43669 2007-01-16T13:41:12Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[qu:Islandya]] {{Infobox_Country |native_name = ''Lýðveldið Ísland'' |conventional_long_name = Republic of Iceland |common_name = Iceland |image_flag = Flag of Iceland.svg |image_coat = Coat of Arms of Iceland.png |image_map = LocationIceland.png |national_motto =<small>none</small> |national_anthem = [[Lofsöngur]] |official_languages = [[Icelandic language|Icelandic]] |capital = [[Reykjavík]] |latd=64 |latm=08 |latNS=N |longd=21 |longm=56 |longEW=W |largest_city = [[Reykjavík]] |government_type = <small>Constitutional republic</small> |leader_title1 = [[List of Presidents of Iceland|President]] |leader_title2 = [[List of Prime Ministers of Iceland|Prime Minister]] |leader_name1 =[[Ólafur Ragnar Grímsson]] |leader_name2 = [[Geir Hilmar Haarde]] <!-- Halldór resigned yesterday --> |area_rank = 107th |area_magnitude = 1 E11 |area=103,000 |areami²= 39,768.5 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 2.7 |population_estimate = 297,139 <!--UN Common Database 2006 estimate--> |population_estimate_rank = 178th |population_estimate_year = July 2006 |population_census = 204,930 |population_census_year = December 1970 |population_density =2.89 |population_densitymi² = 7.46 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 222nd |GDP_PPP = $10.531 billion |GDP_PPP_rank = 135th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $35,586 (2005) |GDP_PPP_per_capita_rank = 5th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = From [[Denmark]] |established_event1 = Sovereignty |established_event2 = Republic |established_date1 = [[1 December]] [[1918]] |established_date2 = [[17 June]] [[1944]] |HDI = 0.956 |HDI_rank = 2nd |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Icelandic króna]] |currency_code = ISK |country_code = |time_zone = [[Greenwich Mean Time|GMT]] |utc_offset = +0 |time_zone_DST = None |utc_offset_DST = |cctld = [[.is]] |calling_code = 354 |footnotes = }} '''आइस्लैंड''' ([[:en:Iceland]], आइस्लैंडिक : ''Ísland'' or ''Lýðveldið Ísland'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये मुख्य भूमि से दूर आइस्लैंड द्वीप पर स्थित है । इसकी राजधानी है [[रेक्याविक]] ([[:en:Reykjavík]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[आइस्लैंडिक भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Ysland]] [[als:Island]] [[am:አይስላንድ]] [[an:Islandia]] [[ang:Īsland]] [[ar:آيسلندا]] [[ast:Islandia]] [[az:İslandiya]] [[bar:Ísland]] [[be:Ісьляндыя]] [[bg:Исландия]] [[bn:আইসল্যান্ড]] [[br:Island]] [[bs:Island]] [[ca:Islàndia]] [[cs:Island]] [[cv:Исланди]] [[cy:Gwlad yr Iâ]] [[da:Island]] [[de:Island]] [[dv:އައިސްލަންޑަން]] [[el:Ισλανδία]] [[en:Iceland]] [[eo:Islando]] [[es:Islandia]] [[et:Island]] [[eu:Islandia]] [[fa:ایسلند]] [[fi:Islanti]] [[fiu-vro:Island']] [[fo:Ísland]] [[fr:Islande]] [[frp:Islande]] [[fy:Yslân]] [[ga:An Íoslainn]] [[gd:Innis Tile]] [[gl:Islandia - Ísland]] [[gu:આઇસલૅન્ડ]] [[he:איסלנד]] [[hr:Island]] [[hsb:Islandska]] [[hu:Izland]] [[hy:Իսլանդիա]] [[id:Islandia]] [[ilo:Icelandia]] [[io:Islando]] [[is:Ísland]] [[it:Islanda]] [[ja:アイスランド]] [[ka:ისლანდია]] [[kk:Исландия]] [[ko:아이슬란드]] [[ku:Îslanda]] [[kw:Island]] [[la:Islandia]] [[lb:Island]] [[lg:Isilandi]] [[li:Iesland]] [[lmo:Islànda]] [[lt:Islandija]] [[lv:Islande]] [[mk:Исланд]] [[ms:Iceland]] [[na:Iceland]] [[nds:Iesland]] [[nds-nl:Ieslaand]] [[ne:आइसल्याण्ड]] [[nl:IJsland]] [[nn:Island]] [[no:Island]] [[oc:Islàndia]] [[pam:Iceland]] [[pl:Islandia]] [[pms:Islanda]] [[ps:آيسلېنډ]] [[pt:Islândia]] [[qu:Islandya]] [[ro:Islanda]] [[ru:Исландия]] [[sa:आइसलैंड]] [[sc:Islanda]] [[scn:Islandia]] [[se:Islánda]] [[sg:Islande]] [[sh:Island]] [[simple:Iceland]] [[sl:Islandija]] [[sq:Islanda]] [[sr:Исланд]] [[sv:Island]] [[sw:Iceland]] [[ta:ஐஸ்லாந்து]] [[tg:Исландия]] [[th:ประเทศไอซ์แลนด์]] [[tl:Iceland]] [[tpi:Aislan]] [[tr:İzlanda]] [[ug:ئىسلاندىيە]] [[uk:Ісландія]] [[ur:آئس لینڈ]] [[vi:Iceland]] [[vo:Lisladeän]] [[war:Islandya]] [[yi:איסלאנד]] [[zh:冰岛]] [[zh-min-nan:Peng-tē]] [[zh-yue:冰島]] कस़ाख़िस्तान 5453 46014 2007-01-25T10:05:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Kazachstan]] {{Infobox_Country |native_name = Қазақстан Республикасы<br>''Qazaqstan Respublïkası''<br>Республика Казахстан<br>''Respublika Kazakhstan'' |conventional_long_name = Republic of Kazakhstan |common_name = Kazakhstan |national_motto = none |image_flag = Flag of Kazakhstan.svg |image_coat = Kazakh coa.png |image_map = LocationKazakhstan.png |national_anthem = [[My Kazakhstan]] |official_languages = [[Kazakh language|Kazakh]] (state language), [[Russian language|Russian]] |capital = [[Astana]] |latd=51 |latm=10 |latNS=N |longd=71 |longm=30 |longEW=E | |largest_city = [[Almaty]] |government_type = Authoritarian [[Republic]] |leader_title1 = [[President of Kazakhstan|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Kazakhstan|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Nursultan Nazarbayev]] |leader_name2 = [[Daniyal Akhmetov]] |area_rank = 9th |area_magnitude = 1 E7 |area = 2,717,300 |areami²= 1,049,155<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 1.7% |population_estimate = 14,825,000 |population_estimate_year = 2005 |population_estimate_rank = 62nd |population_census = |population_census_year = |population_density = 5.6 |population_densitymi² =14.5 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 215th |GDP_PPP_year= 2005 <!--cia.gov--> |GDP_PPP = $132.7 billion |GDP_PPP_rank = 56th |GDP_PPP_per_capita = $8,700 |GDP_PPP_per_capita_rank = 70th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = From the [[Soviet Union]] |established_event1 = [[History of Kazakhstan#Sovereignty and Independence|Declared]] |established_date1 = [[December 16]], [[1991]] |HDI_year = 2003 |HDI = 0.761 |HDI_rank = 80th |HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> |currency = [[Kazakhstani tenge|Tenge]] |currency_code = KZT |country_code = KAZ |time_zone = |utc_offset = +5 to +6 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = +5 to +6 |cctld = [[.kz]] |calling_code = 7 |footnotes = }} '''कस़ाख़िस्तान''' ([[:en:Kazakhstan]], कज़ाख़ : ''Қазақстан / Qazaqstan'') [[यूरेशिया]] में स्थित एक देश है । क्षेत्रफल के हिसाब से ये दुनिया का नवाँ सबसे बड़ा देश है । इसकी राजधानी है [[अल्माती]] ([[:en:Almaty]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं [[कज़ाख़ भाषा]] और [[रूसी भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] {{जंबुद्वीप}} [[an:Kasajstán]] [[ang:Casacstan]] [[ar:كازاخستان]] [[ast:Kazakhistán]] [[az:Qazaxıstan]] [[be:Казахстан]] [[bg:Казахстан]] [[br:Kazac'hstan]] [[bs:Kazahstan]] [[ca:Kazakhstan]] [[cs:Kazachstán]] [[cv:Казахстан]] [[cy:Kazakstan]] [[da:Kasakhstan]] [[de:Kasachstan]] [[el:Καζακστάν]] [[en:Kazakhstan]] [[eo:Kazaĥio]] [[es:Kazajstán]] [[et:Kasahstan]] [[eu:Kazakhstan]] [[fa:قزاقستان]] [[fi:Kazakstan]] [[fr:Kazakhstan]] [[frp:Kazacstan]] [[fy:Kazakstan]] [[ga:An Chasacstáin]] [[gd:Kazakhstan]] [[gl:Casaquistán - Қазақстан]] [[he:קזחסטן]] [[hr:Kazahstan]] [[hsb:Kazachstan]] [[ht:Kazakstan]] [[hu:Kazahsztán]] [[hy:Ղազախստան]] [[id:Kazakhstan]] [[ilo:Kazakstan]] [[io:Kazakstan]] [[is:Kasakstan]] [[it:Kazakistan]] [[ja:カザフスタン]] [[ka:ყაზახეთი]] [[kk:Қазақстан]] [[ko:카자흐스탄]] [[ku:Qezexistan]] [[kw:Pow Kasagh]] [[ky:Казакстан Республикасы]] [[la:Casachia]] [[lb:Kasachstan]] [[li:Kazachstan]] [[lt:Kazachija]] [[lv:Kazahstāna]] [[mk:Казахстан]] [[mo:Казахстан]] [[ms:Kazakhstan]] [[na:Kazakhstan]] [[nds:Kasachstan]] [[nl:Kazachstan]] [[nn:Kasakhstan]] [[no:Kasakhstan]] [[oc:Cazacstan]] [[os:Хъазахстан]] [[pam:Kazakhstan]] [[pl:Kazachstan]] [[pt:Cazaquistão]] [[ro:Kazahstan]] [[ru:Казахстан]] [[sa:कजाकस्थान]] [[scn:Kazakistan]] [[sh:Kazahstan]] [[simple:Kazakhstan]] [[sk:Kazachstan]] [[sl:Kazahstan]] [[sq:Kazakistani]] [[sr:Казахстан]] [[sv:Kazakstan]] [[sw:Kazakhstan]] [[te:కజకిస్తాన్]] [[tg:Қазоқистон]] [[th:ประเทศคาซัคสถาน]] [[tk:Gazagystan]] [[tl:Kazakhstan]] [[tr:Kazakistan]] [[tt:Qazaqstan]] [[ug:قازاقسىتان]] [[uk:Казахстан]] [[ur:قازقستان]] [[uz:Qozogʻiston]] [[vi:Kazakhstan]] [[vo:Kasakistän]] [[war:Kasahistan]] [[yi:קאַזאַקסטאַן]] [[zh:哈萨克斯坦]] [[zh-min-nan:Kazakhstan]] लातविया 5454 45152 2007-01-23T02:13:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Letiska]] {{Infobox_Country |native_name = ''Latvijas Republika'' |conventional_long_name = Republic of Latvia |common_name = Latvia |image_flag = Flag of Latvia.svg |image_coat = Latvijas lielais gerbonis.png |image_map = LocationLatvia.png |national_motto = [[Latvian language|Latvian]]: ''Tēvzemei un Brīvībai''<br>([[English language|English]]: "For Fatherland and Freedom") |national_anthem = ''[[Dievs, svētī Latviju!]]'' |official_languages = [[Latvian language|Latvian]] |capital = [[Riga]] |latd=56 |latm=57 |latNS=N |longd=24 |longm=6 |longEW=E |largest_city = [[Riga]] |government_type = [[Parliamentary democracy]] |leader_title1 = [[List of Presidents of Latvia|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Latvia|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Vaira Vīķe-Freiberga]] |leader_name2 = [[Aigars Kalvītis]] |accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] |area_rank = 124th |area_magnitude = 1 E10 |area= 64,589 |areami²= 24,931<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 1.5% |population_estimate = 2,307,000 <!--UN WPP --> |population_estimate_rank = 141st |population_estimate_year = July 2005 |population_census = |population_census_year = |population_density = 35 |population_densitymi² = 92 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 166th |GDP_PPP = $29.42 billion<!--cia.gov--> |GDP_PPP_rank = 95th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $12,800 |GDP_PPP_per_capita_rank = 53rd |sovereignty_type = [[History of Latvia|Independence]] |sovereignty_note = ''Latvia considers itself continuous with the first republic'' |established_event1 = Declared (from [[Russia]]) |established_date1 = [[November 1]], [[1918]] |established_event2 = Recognized |established_date2 = [[January 26]], [[1921]] |established_event3 = Proclaimed (begin secession from [[Soviet Union]])</small> |established_date3 = [[May 4]], [[1990]] |established_event4 = Completed</small> |established_date4 = [[August 21]], [[1991]] |HDI = 0.836 |HDI_rank = 48th |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Latvian lats|Lats]] (Ls) |currency_code = LVL |country_code = LVA |time_zone = [[Eastern European Time|EET]] |utc_offset = +2 |time_zone_DST = [[Eastern European Summer Time|EEST]] |utc_offset_DST = +3 |cctld = [[.lv]] |calling_code = 371 |footnotes = }} '''लातविया''' ([[:en:Latvia]], लातवियाई : ''Latvijas Republika'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[रीगा]] ([[:en:Riga]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[लातवियाई भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Letland]] [[am:ላትቪያ]] [[an:Letonia]] [[ang:Latvia]] [[ar:لاتفيا]] [[arc:ܠܬܦܝܐ]] [[ast:Letonia]] [[az:Latviya]] [[bat-smg:Latvėjė]] [[be:Латвія]] [[bg:Латвия]] [[br:Latvia]] [[bs:Latvija]] [[ca:Letònia]] [[co:Lettonia]] [[cs:Lotyšsko]] [[cv:Латви]] [[cy:Latfia]] [[da:Letland]] [[de:Lettland]] [[el:Λεττονία]] [[en:Latvia]] [[eo:Latvio]] [[es:Letonia]] [[et:Läti]] [[eu:Letonia]] [[fa:لاتویا]] [[fi:Latvia]] [[fiu-vro:Läti]] [[fr:Lettonie]] [[frp:Lètonie]] [[fy:Letlân]] [[ga:An Laitvia]] [[gd:Laitbhia]] [[gl:Letonia - Latvija]] [[he:לטביה]] [[hr:Letonija]] [[hsb:Letiska]] [[ht:Letoni]] [[hu:Lettország]] [[ia:Latvia]] [[id:Latvia]] [[ilo:Latvia]] [[io:Latvia]] [[is:Lettland]] [[it:Lettonia]] [[ja:ラトビア]] [[ka:ლატვია]] [[ko:라트비아]] [[ku:Letonya]] [[kw:Latvi]] [[la:Lettonia]] [[lb:Lettland]] [[li:Letland]] [[lt:Latvija]] [[lv:Latvija]] [[mk:Латвија]] [[mo:Летония]] [[mr:लात्व्हिया]] [[ms:Latvia]] [[nds:Lettland]] [[nds-nl:Letlaand]] [[ne:लात्भिया]] [[nl:Letland]] [[nn:Latvia]] [[no:Latvia]] [[nrm:Lettonnie]] [[oc:Letònia]] [[os:Латви]] [[pam:Latvia]] [[pl:Łotwa]] [[pms:Letònia]] [[pt:Letónia]] [[qu:Litunya]] [[rm:Lettonia]] [[rmy:Latviya]] [[ro:Letonia]] [[roa-rup:Letonia]] [[ru:Латвия]] [[ru-sib:Латвия]] [[sc:Latvia]] [[sco:Latvia]] [[se:Látvia]] [[sh:Letonija]] [[simple:Latvia]] [[sk:Lotyšsko]] [[sl:Latvija]] [[sq:Letonia]] [[sr:Летонија]] [[sv:Lettland]] [[sw:Latvia]] [[tg:Латвия]] [[th:ประเทศลัตเวีย]] [[tl:Latvia]] [[tpi:Latvia]] [[tr:Letonya]] [[tt:Latvia]] [[ug:لاتۋىيە]] [[uk:Латвія]] [[vi:Latvia]] [[vo:Latviyän]] [[war:Letonia]] [[yi:לעטלאנד]] [[zh:拉脫維亞]] [[zh-min-nan:Latvia]] [[zh-yue:拉脫維亞]] लीख़्टेन्स्टाइन 5455 46055 2007-01-25T12:35:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Liechtenstein]], [[hy:Լիխտենշտեյն]] {{Infobox_Country| common_name = Liechtenstein| native_name = ''Fürstentum Liechtenstein'' | conventional_long_name = Principality of Liechtenstein | image_flag = Flag of Liechtenstein.svg| image_coat = Liechtenstein_coa.png| image_map = LocationLiechtenstein.png| national_motto = none| national_anthem = ''[[Oben am jungen Rhein]]''<br>("High Above the Young Rhine")| official_languages = [[German language|German]]| capital = [[Vaduz]] |latd=47|latm=08|latNS=N|longd=9|longm=30|longEW=E| largest_city = [[Schaan]] | government_type = [[Constitutional monarchy]] ([[Principality]]) | leader_title1 = [[Prince of Liechtenstein|Prince]] | leader_title2 = [[Regent]] | leader_title3 = [[Head of Government of Liechtenstein|Head of Government]]| leader_name1 = [[Hans-Adam II of Liechtenstein|Hans-Adam II]] | leader_name2 = [[Prince Alois of Liechtenstein|Alois]] | leader_name3 = [[Otmar Hasler]]| area = 160| areami²= 62<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| area_rank=215th| area_magnitude=1 E8| percent_water=negligible| population_estimate = 33 987| population_estimate_year=July 2006| population_estimate_rank=211th| population_density = 210| population_densitymi² =544 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank=52nd | population_census = 33,307| population_census_year=2000| GDP_PPP = $825 million| GDP_PPP_year=1999| GDP_PPP_rank=179th| GDP_PPP_per_capita = $25,000| GDP_PPP_per_capita_rank=26th| HDI_year = 2003 | HDI = NA | HDI_rank = unranked | HDI_category = <font color=gray>NA</font> | sovereignty_type = [[Independence]]| established_event1 = Date| established_date1=[[1806]]| currency = [[Swiss franc]]|currency_code=CHF| time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset=+1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST=+2 | cctld = [[.li]] | calling_code = 423<sup><small>1<small></sup>| footnotes = <small>1. Used [[Switzerland|Swiss]] area code 41 75 until [[1999]]</small>| }} '''लीख़्टेन्स्टाइन''' ([[:en:Liechtenstein]], जर्मन : ''Fürstentum Liechtenstein'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये दुनिया के सबसे छोटे देशों में से एक है, और इसका शासक एक राजकुमार होता है । इसकी राजधानी है [[वादुत्स]] ([[:en:Vaduz]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[जर्मन भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Liechtenstein]] [[als:Liechtenstein]] [[an:Liechtenstein]] [[ar:ليختنشتاين]] [[arc:ܠܝܚܬܢܫܬܝܢ]] [[ast:Liechtenstein]] [[bar:Liechtnstââ]] [[be:Ліхтэнштайн]] [[bg:Лихтенщайн]] [[br:Liechtenstein]] [[bs:Lihtenštajn]] [[ca:Liechtenstein]] [[cs:Lichtenštejnsko]] [[cy:Liechtenstein]] [[da:Liechtenstein]] [[de:Liechtenstein]] [[el:Λιχτενστάιν]] [[en:Liechtenstein]] [[eo:Liĥtenŝtejno]] [[es:Liechtenstein]] [[et:Liechtenstein]] [[eu:Liechtestein]] [[fa:لیختنشتاین]] [[fi:Liechtenstein]] [[fiu-vro:Liechtenstein]] [[fr:Liechtenstein]] [[frp:Liechtenstein]] [[fy:Lychtenstein]] [[gl:Liechtenstein]] [[he:ליכטנשטיין]] [[hr:Lihtenštajn]] [[hsb:Liechtenstein]] [[ht:Lichtènstayn]] [[hu:Liechtenstein]] [[hy:Լիխտենշտեյն]] [[id:Liechtenstein]] [[io:Liechtenstein]] [[is:Liechtenstein]] [[it:Liechtenstein]] [[ja:リヒテンシュタイン]] [[ka:ლიხტენშტაინი]] [[ko:리히텐슈타인]] [[ku:Liechtenstein]] [[kw:Liechtenstein]] [[la:Lichtenstenum]] [[lb:Liechtenstein]] [[li:Liechtenstein]] [[lij:Liechtenstein]] [[lt:Lichtenšteinas]] [[lv:Lihtenšteina]] [[mk:Лихтенштајн]] [[ms:Liechtenstein]] [[nds:Liechtensteen]] [[nds-nl:Liechtenstein]] [[ne:लीश्टेनस्टाईन]] [[nl:Liechtenstein]] [[nn:Liechtenstein]] [[no:Liechtenstein]] [[oc:Liechtenstein]] [[pam:Liechtenstein]] [[pl:Liechtenstein]] [[pms:Lichtenstàin]] [[pt:Liechtenstein]] [[qu:Liechtenstein]] [[rm:Liechtenstein]] [[ro:Liechtenstein]] [[ru:Лихтенштейн]] [[scn:Liechtenstein]] [[sh:Lihtenštajn]] [[simple:Liechtenstein]] [[sk:Lichtenštajnsko]] [[sl:Lihtenštajn]] [[sq:Lihtenshtajni]] [[sr:Лихтенштајн]] [[sv:Liechtenstein]] [[tet:Listenstaina]] [[th:ประเทศลิกเตนสไตน์]] [[tl:Liechtenstein]] [[tr:Lihtenştayn]] [[ug:لىچتېنشتېين]] [[uk:Ліхтенштейн]] [[uz:Lixtenshteyn]] [[vi:Liechtenstein]] [[vo:Liktenstän]] [[war:Lestenstin]] [[zh:列支敦斯登]] [[zh-min-nan:Liechtenstein]] [[zh-yue:列支敦士登]] लक्सेम्बर्ग 5456 46033 2007-01-25T11:18:13Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Luxemburgska]] {{infobox country| |common_name=Luxembourg |native_name=''Grand-Duché de Luxembourg<br />Grossherzogtum Luxemburg<br />Groussherzogtum Lëtzebuerg'' |conventional_long_name = Grand Duchy of Luxembourg |image_flag=Flag of Luxembourg.svg |image_coat=Luxarmslarge.jpg |national_motto= [[Luxembourgish language|Luxembourgish]]: ''Mir wëlle bleiwe wat mir sinn''<br>([[English language|English]]: "We wish to remain what we are") |national_anthem=''[[Ons Hémécht]]''<br>("Our Homeland") |image_map=LocationLuxembourg.png |capital=[[Luxembourg (city)|Luxembourg]] |latd=49|latm=36|latNS=N |longd=6|longm=7|longEW=E |largest_city=[[Luxembourg (city)|Luxembourg]] |official_languages=[[French language|French]], [[German language|German]], [[Luxembourgish language|Luxembourgish]]<br>([[de jure]] since 1984) |government_type=[[Grand duchy]] |leader_title1=[[Grand Ducal Family of Luxembourg|Grand Duke]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Luxembourg|Prime minister]] |leader_name1=[[Grand Duke Henri of Luxembourg|Grand Duke Henri]] <small>([[List of Grand Dukes of Luxembourg|List]])</small> |leader_name2 = [[Jean-Claude Juncker]] <small>([[List of Prime Ministers of Luxembourg|List]])</small> |sovereignty_type = [[Independence]] |established_event1 = Declared |established_event2 = Confirmed |established_date1 = [[1815]] |established_date2 = [[1839]] & [[1867]] |accessionEUdate = [[March 25]], [[1957]] |area=2,586 |areami²= 998 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |area_magnitude=1 E9 |area_rank=176th |percent_water=Negligible |population_estimate=465,000 |population_estimate_year=2005 |population_census=439,539 |population_census_year=2001 |population_estimate_rank=168th |population_density=171 |population_densitymi² =469 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank=59th |GDP_PPP_year=2005 |GDP_PPP=$29.37 billion |GDP_PPP_rank=92nd |GDP_PPP_per_capita=$75,130 (2005) |GDP_PPP_per_capita_rank=1st |HDI=0.957 |HDI_year=2003 |HDI_rank=4th |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Euro]] <sup>1</sup> | |currency_code = € EUR | |country_code = LUX |time_zone=[[Central European Time|CET]] |utc_offset= +1 |time_zone_DST= [[Central European Summer Time|CEST]] | |utc_offset_DST= +2 |cctld= [[.lu]] |calling_code = 352 |footnotes = <sup>1</sup> Prior to [[1999]]: [[Franc|Luxembourg franc]]. }} '''लक्सेम्बर्ग''' ([[:en:Luxembourg]], लक्सेम्बर्गी : ''Groussherzogtum Lëtzebuerg'', फ़्राँसिसी : ''Grand-Duché de Luxembourg'', जर्मन : ''Großherzogtum Luxemburg'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[लक्सेम्बर्ग शहर]] । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं [[जर्मन भाषा]], [[फ़्राँसिसी भाषा]] और [[लक्सेम्बर्गी भाषा]] । इसके शासक एक राजा-समान ''ग्रैंड ड्यूक'' हैं । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Luxemburg]] [[als:Luxemburg]] [[an:Lusemburgo]] [[ang:Letseburh]] [[ar:لوكسمبورغ]] [[arc:ܠܘܟܣܡܒܘܪܓ]] [[ast:Luxemburgu]] [[be:Люксэмбург]] [[bg:Люксембург]] [[br:Luksembourg (bro)]] [[ca:Luxemburg]] [[cs:Lucembursko]] [[csb:Luksembùrskô]] [[cy:Lwcsembwrg]] [[da:Luxembourg]] [[de:Luxemburg]] [[dv:ލަޒަންބާ]] [[el:Λουξεμβούργο]] [[eml:Lussembûrg]] [[en:Luxembourg]] [[eo:Luksemburgio]] [[es:Luxemburgo]] [[et:Luksemburg]] [[eu:Luxenburgo]] [[fa:لوکزامبورگ]] [[fi:Luxemburg]] [[fr:Luxembourg (pays)]] [[frp:Luxembôrg (payis)]] [[fy:Lúksemboarch]] [[ga:Lucsamburg]] [[gd:Lucsamburg]] [[gl:Luxemburgo - Lëtzebuerg]] [[he:לוקסמבורג]] [[hr:Luksemburg]] [[hsb:Luxemburgska]] [[hu:Luxemburg]] [[ia:Luxemburg]] [[id:Luxemburg]] [[io:Luxemburgia]] [[is:Lúxemborg]] [[it:Lussemburgo]] [[ja:ルクセンブルク]] [[ka:ლუქსემბურგი (ქვეყანა)]] [[ko:룩셈부르크]] [[ku:Luksemburg]] [[kw:Lushaborg]] [[la:Luxemburgum]] [[lb:Lëtzebuerg (Land)]] [[li:Luxemburg (land)]] [[lij:Luxemburgo (Naçioin d'Euròpa)]] [[lt:Liuksemburgas]] [[lv:Luksemburga (valsts)]] [[mk:Луксембург]] [[ms:Luxembourg]] [[nds:Luxemborg]] [[nds-nl:Luxemburg (laand)]] [[ne:लक्जेम्बर्ग]] [[nl:Luxemburg (land)]] [[nn:Luxembourg]] [[no:Luxembourg]] [[nrm:Luxembourg]] [[oc:Luxemborg (estat)]] [[os:Люксембург (паддзахад)]] [[pam:Luxembourg]] [[pl:Luksemburg (państwo)]] [[pms:Lussemborgh]] [[pt:Luxemburgo]] [[qu:Luksimbur]] [[rm:Luxemburg]] [[ro:Luxemburg]] [[roa-rup:Luxemburg]] [[ru:Люксембург]] [[sc:Lussemburgu]] [[sh:Luksemburg]] [[simple:Luxembourg]] [[sk:Luxembursko]] [[sl:Luksemburg]] [[sq:Luksemburgu]] [[sr:Луксембург]] [[sv:Luxemburg]] [[sw:Luxemburg]] [[tg:Люксембург]] [[th:ประเทศลักเซมเบิร์ก]] [[tl:Luxembourg]] [[tr:Lüksemburg]] [[ug:ليۇكسېمبۇرگ]] [[uk:Люксембург]] [[vi:Luxembourg]] [[vo:Luxämburgän]] [[wa:Grande-Dutcheye do Lussimbork]] [[war:Luxemburg]] [[zh:卢森堡]] [[zh-min-nan:Luxembourg]] [[zh-yue:盧森堡]] मैसिडोनिया 5457 22582 2006-07-11T20:41:16Z Magicalsaumy 423 {{Infobox_Country| |native_name = {{lang|mk|''Република Македонија<br>Republika Makedonija''}} |conventional_long_name = Republic of Macedonia |common_name = the Republic of Macedonia |image_flag = Flag of Macedonia.svg |image_coat = Grb.gif |image_map = LocationMacedonia.png |national_motto = {{lang|mk|Слобода или смрт}}<br>({{lang-en|Liberty or death}}) |national_anthem = {{lang|mk|Денес Над Македонија}}<br>([[Transliteration]]: {{lang|mk|''Denes Nad Makedonija''}})<br>({{lang-en|[[Today over Macedonia]]}}) |official_languages = [[Macedonian language|Macedonian]] <sup>1</sup> |capital = [[Skopje]] [[Image:MMCA(Skopje).png|25px]] | |latd=42 |latm=0 |latNS=N |longd=21 |longm=26 |longEW=E | |largest_city = [[Skopje]] |government_type = [[Parliamentary democracy|Parliamentary]] [[republic]] |leader_title1 = [[President of the Republic of Macedonia|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of the Republic of Macedonia|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Branko Crvenkovski]] |leader_name2 = [[Nikola Gruevski]] |area_rank = 149th |area_magnitude = 1 E10 |area= 25,333 |areami²=9,779 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 1.9% |population_estimate = 2,034,000 |population_estimate_year = 2005 |population_estimate_rank = 143rd |population_census = |population_census_year = |population_density = 80 |population_densitymi² = 209 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 110th |GDP_PPP_year= 2004 |GDP_PPP = $14.914 billion |GDP_PPP_rank = 121st |GDP_PPP_per_capita = $7,237 |GDP_PPP_per_capita_rank = 80th |sovereignty_type = [[History of the Republic of Macedonia#1990s|Independence]] |sovereignty_note = From [[Yugoslavia]] |established_event1 = Declared |established_date1 = [[September 8]], [[1991]] |HDI_year = 2003 |HDI = 0.797 |HDI_rank = 59th |HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> |currency = [[Macedonian denar]] |currency_code = MKD |country_code = |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.mk]] |calling_code = 389 |footnotes = <sup>1</sup>[[Macedonian language|Macedonian]] is designated as the primary official language. As of June 2002, any language spoken by at least 20% of the population is also an official language - at present, only [[Albanian language|Albanian]] fulfils this requirement - but it can only be used as prescribed by law (e.g., issuing official documents, when communicating with government offices, in municipal self-government) and always in addition to Macedonian in [[Cyrillic alphabet|Cyrillic]]. In communities where over 20% of the population speak another language, that language can be used as a municipal official language along with Macedonian and any other official languages; such languages include [[Turkish language|Turkish]], [[Serbian language|Serbian]], [[Romany language|Romany]] and [[Aromanian language|Aromanian]]. }} '''मैसिडोनिया गणराज्य''' ([[:en:Republic of Macedonia]], मैसिडोनियाई : ''Република Македонија'', अल्बानियई : ''Republika e Maqedonisë'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[स्कोप्ये]] ([[:en:Skopje]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं [[मैसिडोनियाई भाषा]] और [[अल्बानियाई भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[en:Republic of Macedonia]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} मोल्दाविया 5458 41155 2007-01-04T13:36:38Z JAnDbot 752 robot Modifying: [[yi:מאלדאוויע]] {{Infobox Country| native_name = ''Republica Moldova'' | conventional_long_name = Republic of Moldova | common_name = Moldova | national_motto = none | national_anthem = ''[[Limba noastră]]''<br>([[Romanian language|Romanian]]: "Our Language") | <!--The national anthem of Moldova source: http://moldrpcv.tripod.com/id26.html --> image_flag = Moldova flag large.gif | image_coat = Moldova gerb large.gif | image_map = LocationMoldova.png | capital = [[Chişinău]] |latd=47|latm=0|latNS=N|longd=28|longm=55|longEW=E| largest_city = [[Chişinău]] | official_languages = [[Moldovan language|Moldovan]]<sup>1</sup><br>([[Romanian Language|Romanian]]) | government_type = [[Parliamentary system|Parliamentary Republic]] | leader_title1 = [[President of Moldova|President]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Moldova|Prime Minister]] | leader_name1 = [[Vladimir Voronin]] | leader_name2 = [[Vasile Tarlev]] | sovereignty_type = [[Collapse of the Soviet Union|Independence]] | sovereignty_note = From the [[Soviet Union]] | established_event1 = Date | established_date1 = [[August 27]], [[1991]] | area = 33,843 | areami²=13,067 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| area_rank = 139th | area_magnitude = 1 E10 | percent_water = 1.4% | population_estimate = 3,395,600<sup>2</sup> | population_estimate_year = Jan 2006 | population_estimate_rank = 121st <sup>3</sup>| population_census = 3,383,332<sup>2</sup> | population_census_year = 2004 | population_density = 111 | population_densitymi² =339<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | population_density_rank = 81st | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $9,367 million | GDP_PPP_rank = 141st | GDP_PPP_per_capita = $2,374| GDP_PPP_per_capita_rank = 135th | HDI_year = 2005 | HDI = 0.671 | HDI_rank = 115th | HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> | currency = [[Leu]] | currency_code = MDL | time_zone = [[Eastern European Time|EET]] | utc_offset = +2 | time_zone_DST = [[Eastern European Summer Time|EEST]] | utc_offset_DST = +3 | cctld = [[.md]] | calling_code = 373 | <!-- do not edit the official language section, see the discussion page first --> footnotes =<sup>1</sup> [[Moldovan language|Moldovan]] is commonly considered another name for [[Romanian language|Romanian]]. ([[Gagauz language|Gagauz]] and [[Russian language|Russian]] are also official in the [[Gagauzia|Gagauz Autonomous Region]])<br><sup>2</sup>2004 census and 2006 estimate from [http://www.statistica.md/recensamint.php?lang=ro National Bureau of Statistics]. Figures do not include [[Transnistria]] and [[Tighina]].<br><sup>3</sup>Ranking based on 2005 UN figure including Transnistria <!-- do not edit the official language section, see the discussion page first --> }} '''मोल्दाविया''' अथवा मोल्दोवा ([[:en:Republic of Moldova]], रोमानियाई : ''Republica Moldova'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[चिशिनाउ]] ([[:en:Chişinău]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[रोमानियाई भाषा]], जिसे वहाँ की सरकार मोल्दावियाई भाषा का नाम दिये हुए है । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Moldawië]] [[als:Moldawien]] [[am:ሞልዶቫ]] [[an:Moldabia]] [[ar:مولدافيا]] [[arc:ܡܘܠܕܦܝܐ]] [[ast:Moldavia]] [[az:Moldova]] [[be:Малдова]] [[bg:Молдова]] [[br:Moldova]] [[bs:Moldavija]] [[ca:República de Moldàvia]] [[chr:ᎼᎸᏙᏩ]] [[cs:Moldavsko]] [[cv:Молдави]] [[cy:Moldofa]] [[da:Moldavien]] [[de:Moldawien]] [[el:Μολδαβία]] [[en:Moldova]] [[eo:Moldava Respubliko]] [[es:Moldavia]] [[et:Moldova Vabariik]] [[eu:Moldavia]] [[fa:مولداوی]] [[fi:Moldova]] [[fiu-vro:Moldova]] [[fr:République de Moldavie]] [[frp:Moldavie (payis)]] [[fy:Moldaavje]] [[ga:An Mholdóiv]] [[gl:Moldova]] [[he:מולדובה]] [[hr:Moldavija]] [[ht:Moldavi]] [[hu:Moldova]] [[hy:Մոլդովա]] [[id:Moldavia]] [[io:Moldova]] [[is:Moldóva]] [[it:Moldavia]] [[ja:モルドバ]] [[ka:მოლდოვა]] [[kk:Молдова]] [[ko:몰도바]] [[kw:Moldova]] [[la:Moldavia]] [[lb:Moldawien]] [[li:Moldavië]] [[lt:Moldavija]] [[lv:Moldova]] [[mk:Молдавија]] [[mo:Молдова]] [[mt:Moldovja]] [[nds:Moldawien]] [[nds-nl:Moldavië (laand)]] [[ne:मोल्दोवा]] [[nl:Moldavië (land)]] [[nn:Moldova]] [[no:Moldova]] [[oc:Moldàvia]] [[pam:Republic of Moldova]] [[pl:Mołdawia]] [[pms:Moldavia]] [[pt:Moldávia]] [[rm:Moldavia]] [[ro:Republica Moldova]] [[roa-rup:Moldova]] [[ru:Молдавия]] [[sa:मोल्दोवा]] [[se:Moldávia]] [[sh:Moldavija]] [[simple:Moldova]] [[sk:Moldavsko]] [[sl:Moldavija]] [[sq:Moldavia]] [[sr:Молдавија]] [[sv:Moldavien]] [[th:ประเทศมอลโดวา]] [[tl:Moldova]] [[tr:Moldova]] [[ug:مولدوۋا]] [[uk:Республіка Молдова]] [[war:Moldavia]] [[yi:מאלדאוויע]] [[zh:摩尔多瓦]] [[zh-min-nan:Moldova]] [[zh-yue:摩爾多瓦]] रोमानिया 5459 46471 2007-01-26T16:22:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[br:Roumania]], [[hsb:Rumunska]] {{Infobox_Country |native_name = ''România'' |conventional_long_name = Romania |common_name = Romania |image_flag = Flag of Romania.svg |image_coat = Coa_romania.png |image_map = LocationRomania.png |national_motto = none |national_anthem = ''[[Deşteaptă-te, române!]]'') |official_languages = [[Romanian language|Romanian]]<sup>1</sup> |government_type = [[Parliamentary democracy]] |capital = [[Bucharest]] |latd=44|latm=25|latNS=N|longd=26|longm=06|longEW=E |largest_city = [[Bucharest]] |leader_titles = [[President of Romania|President]] <br> [[Prime Minister of Romania|Prime Minister]] |leader_names = [[Traian Băsescu]] <br> [[Călin Popescu-Tăriceanu]] |area_rank = 81st |area_magnitude = 1_E11 |area = 238,391 |areami²= 92,043<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 3% |population_estimate_year = July 2006 |population_estimate = 22,303,552 <!--CIA Factbook estimate for 2006--> |population_estimate_rank = 50th <!--CIA Factbook ranking--> |population_census_year = 2002 |population_census = 21,680,974 |population_density = 93.7 |population_densitymi² = 242.6<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 79th |GDP_PPP_year= 2006 |GDP_PPP = $253.4 billion{{fact}} <!-- from EU report on ROMANIA, regular annual report--> <!--Please put link to source since it is not consistent with the data used in the countries list--> |GDP_PPP_rank = 43rd |GDP_PPP_per_capita = 11,551{{fact}} <!-- from EU report on ROMANIA, regular annual report --> |GDP_PPP_per_capita_rank = 67th |HDI_year = 2005 | |HDI = 0.792 | |HDI_rank = 64th | |HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font> | |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events = - Declared<br /> - Recognised |established_dates = [[10 May]], [[1877]] <sup>2</sup><br>[[13 July]], [[1878]] <sup>3</sup> |currency = [[Romanian leu|Leu]] |currency_code = RON |time_zone= [[Eastern European Time|EET]] |utc_offset= +2 |time_zone_DST= [[Eastern European Summer Time|EEST]] |utc_offset_DST= +3 |cctld= [[.ro]] |calling_code = 40 |footnotes= <sup>1<sup>Other languages, such as [[Hungarian language|Hungarian]], [[रोमानी]], [[Ukrainian language|Ukrainian]] and [[Serbian language|Serbian]], are co-official at various local levels.<br /> <sup>2</sup> [[Romanian War of Independence]]<br /> <sup>3</sup> [[Treaty of Berlin, 1878|Treaty of Berlin]] }} '''रोमानिया''' ([[:en:Romania]], रोमानियाई : ''România'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[बुख़ारेस्त]] ([[:en:Bucharest]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[रोमानियाई भाषा]] । कुख़्यात वैम्पायर [[ड्रैकुला]] ([[ब्रैम स्टोकर]] कृत उपन्यास का पात्र) की मातृभूमि स्टोकर ने यहीं बतायी है । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Roemenië]] [[als:Rumänien]] [[am:ሮማንያ]] [[an:Rumanía]] [[ar:رومانيا]] [[arc:ܪܘܡܢܝܐ]] [[ast:Rumanía]] [[be:Румынія]] [[bg:Румъния]] [[bn:রোমানিয়া]] [[br:Roumania]] [[bs:Rumunija]] [[ca:Romania]] [[chr:ᎶᎹᏂᏯ]] [[cs:Rumunsko]] [[cy:Rwmania]] [[da:Rumænien]] [[de:Rumänien]] [[el:Ρουμανία]] [[en:Romania]] [[eo:Rumanio]] [[es:Rumania]] [[et:Rumeenia]] [[eu:Errumania]] [[fa:رومانی]] [[fi:Romania]] [[fiu-vro:Romaania]] [[fr:Roumanie]] [[frp:Roumanie]] [[fy:Roemeenje]] [[ga:An Rómáin]] [[gd:Romàinia]] [[gl:Romanía - România]] [[he:רומניה]] [[hr:Rumunjska]] [[hsb:Rumunska]] [[ht:Woumani]] [[hu:Románia]] [[hy:Ռումինիա]] [[ia:Romania]] [[id:Rumania]] [[io:Rumania]] [[is:Rúmenía]] [[it:Romania]] [[ja:ルーマニア]] [[jbo:romanis]] [[ka:რუმინეთი]] [[ko:루마니아]] [[ks:रोमानिया]] [[ku:Romanya]] [[kw:Roumani]] [[la:Romania]] [[lad:Rumania]] [[lb:Rumänien]] [[li:Roemenië]] [[lt:Rumunija]] [[lv:Rumānija]] [[mk:Романија]] [[mo:Ромыния]] [[ms:Romania]] [[mt:Rumanija]] [[na:Romania]] [[nds:Rumänien]] [[nds-nl:Roemenië]] [[ne:रोमानिया]] [[nl:Roemenië]] [[nn:Romania]] [[no:Romania]] [[nrm:Roumanie]] [[oc:Romania]] [[pam:Romania]] [[pl:Rumunia]] [[pms:Romanìa]] [[pt:Roménia]] [[qu:Rumanya]] [[rm:Rumenia]] [[rmy:Rumuniya]] [[ro:România]] [[roa-rup:Romãnia]] [[ru:Румыния]] [[sa:रोमानिया]] [[scn:Rumanìa]] [[sh:Rumunija]] [[simple:Romania]] [[sk:Rumunsko]] [[sl:Romunija]] [[sq:Rumania]] [[sr:Румунија]] [[sv:Rumänien]] [[sw:Romania]] [[ta:ருமேனியா]] [[tet:Roménia]] [[tg:Руминия]] [[th:ประเทศโรมาเนีย]] [[tl:Romania]] [[tr:Romanya]] [[ug:رومىنىيە]] [[uk:Румунія]] [[vi:Romania]] [[vo:Rumän]] [[wa:Roumaneye]] [[war:Rumania]] [[yi:ראמעניע]] [[zh:羅馬尼亞]] [[zh-min-nan:Lô-má-nî-a]] [[zh-yue:羅馬尼亞]] रूस 5460 35522 2006-11-20T10:36:24Z Aevynn 577 {{Infobox Country |native_name = Российская Федерация<br />Rossiyskaya Federatsiya<br />Russian Federation |common_name = Russia |national_motto = none |national_anthem = [[National Anthem of Russia|Hymn of the Russian Federation]] |image_flag = Flag of Russia.svg |image_coat = Russia coa.svg |image_map = LocationRussia.png |capital = [[Moscow]] |latd=55|latm=45|latNS=N|longd=37|longm=37|longEW=E |largest_city = [[Moscow]] |official_languages = [[Russian language|Russian]], [[List of official languages in Russia|many others]] in component republics |government_type = [[Semi-presidential system|Semi-presidential]] [[federation]] |leader_titles = [[President of Russia|President]]<br>[[Prime Minister of Russia|Prime Minister]] |leader_names = [[Vladimir Putin]]<br />[[Mikhail Fradkov]] |sovereignty_type = [[Collapse of the Soviet Union|Independence]] |established_events = &nbsp;- Declared ([[Russia Day]])<br />&nbsp;- Finalized |established_dates = From the [[Soviet Union]]<br />[[June 12]], [[1990]]<br />[[December 26]], [[1991]] |area = 17,075,200 |areami² = 6,592,745 |area_rank = 1st |area_magnitude = 1 E12 |percent_water = 0.5 |population_estimate = 143,202,000 |population_estimate_year = 2005 |population_estimate_rank = 7th |population_census = 145,513,037 |population_census_year = 2002 |population_density = 8.4 |population_densitymi² = 21.7 |population_density_rank = 178th |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP = $1.778 trillion |GDP_PPP_rank = 7-9th |GDP_PPP_per_capita = $12,254 |GDP_PPP_per_capita_rank = 54th |HDI_year = 2003 |HDI = 0.795 |HDI_rank = 62nd |HDI_category = <font color="#ffcc00">medium</font> |currency = [[Russian ruble|Ruble]] |currency_code = RUB |time_zone = |utc_offset = +2 to +12 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = +3 to +13 |cctld = [[.ru]], [[.su]] reserved |calling_code = 7 |footnotes = }} '''रूस''' ([[:en:Russia]], रूसी : ''Росси́йская Федера́ция / Rossijskaja Federatsija'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[मॉस्को]] ([[:en:Moscow]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[रूसी भाषा]] । क्षेत्रफल के हिसाब से ये दुनिया का सबसे विशाल देश है । पहले ये [[सोवियत संघ]] का सबसे बड़ा हिस्सा था । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[en:Russia]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] स्वीडेन 5461 44817 2007-01-21T23:25:36Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[bar:Schweden]] {{Infobox_Country |native_name = ''Konungariket Sverige''<br>''कूनुङारीकेत स्वेरिये'' |conventional_long_name = स्वीडेन राज्य |common_name = Sweden |image_flag = Flag of Sweden.svg |image_coat = Sweden greater arms.png |symbol_type = Coat of arms |image_map = LocationSweden.png |national_motto = ''För Sverige i tiden''<sup>1</sup><br>फ़र स्वेरिये इ तीदेन<br />([[English language|English]]: "For Sweden, with the times") |national_anthem = ''[[Du gamla, du fria]]''<br>दु गाम्ला, दु फ़्रीया<br />("Thou ancient, thou free") |official_languages = None<br/>[[स्वीडिश भाषा|स्वीडिश]] de facto<sup>2</sup> |capital = [[स्टॉकहोल्म]] |latd=59|latm=21|latNS=N|longd=18|longm=4|longEW=E |largest_city = [[स्टॉकहोल्म]] |government_type=[[राजशाही]] |leader_titles = राजा <br> प्रधानमन्त्री |leader_names = [[Carl XVI Gustaf of Sweden|Carl XVI Gustaf]] <br> [[फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट]] |accessionEUdate = [[January 1]], [[1995]] |area_rank = 55th |area_magnitude = 1 E11 |area = 449,964 |areami² = 173,732 |percent_water = 8.67% |population_estimate = 9 072 269 (April 30 2006) [http://www.scb.se/default____2154.asp] |population_estimate_rank = 85th |population_estimate_year = 2005 |population_census = 8,587,353 |population_census_year = 1990 |population_density = 20 |population_densitymi² = 51 |population_density_rank = 185th |GDP_PPP = $268,3 billion |GDP_PPP_rank = 35th |GDP_PPP_year = 2005 |GDP_PPP_per_capita = $29,898 |GDP_PPP_per_capita_rank = 19th |sovereignty_type = [[Consolidation of Sweden|Consolidation]] |sovereignty_note = Prehistoric |HDI = 0.949 |HDI_rank = 6th |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Swedish krona]] |currency_code = SEK |country_code = SWE |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.se]] |calling_code = 46 |footnotes = <sup>1</sup> ''För Sverige i tiden'' is adopted by Carl XVI Gustaf as his personal motto in his role as Swedish monarch. Former king Gustaf VI Adolf's motto was: "Plikten framför allt": "The duty above all"<br> <sup>2</sup> The [[Swedish language]] is the ''de facto'' national language. Five languages are [[minority languages in Sweden|officially recognized as minority languages]]. }} '''स्वीडेन''' ([[स्वीडिश भाषा|स्वीडिश]]: ''Konungariket Sverige'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[स्टॉकहोल्म]] । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[स्वीडिश भाषा]] । ये एक संवैधानिक और लोकतान्त्रिक राजतन्त्र है । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Swede]] [[als:Schweden]] [[am:ስዊድን]] [[an:Suezia]] [[ang:Swēoland]] [[ar:سويد]] [[arc:ܣܘܝܕ]] [[ast:Suecia]] [[az:İsveç]] [[bar:Schweden]] [[bat-smg:Švedėjė]] [[be:Швэцыя]] [[bg:Швеция]] [[bn:সুইডেন]] [[br:Sveden]] [[bs:Švedska]] [[ca:Suècia]] [[co:Svezia]] [[cs:Švédsko]] [[csb:Szwedzkô]] [[cv:Швеци]] [[cy:Sweden]] [[da:Sverige]] [[de:Schweden]] [[ee:Sweden]] [[el:Σουηδία]] [[en:Sweden]] [[eo:Svedio]] [[es:Suecia]] [[et:Rootsi]] [[eu:Suedia]] [[fa:سوئد]] [[fi:Ruotsi]] [[fiu-vro:Roodsi]] [[fo:Svøríki]] [[fr:Suède]] [[frp:Suède]] [[fy:Sweden]] [[ga:An tSualainn]] [[gl:Suecia - Sverige]] [[got:𐍃𐍅𐌴𐌰𐍂𐌴𐌹𐌺𐌹]] [[he:שבדיה]] [[hr:Švedska]] [[hsb:Šwedska]] [[ht:Syèd]] [[hu:Svédország]] [[hy:Շվեդիա]] [[ia:Svedia]] [[id:Swedia]] [[ie:Svedia]] [[ilo:Sweden]] [[io:Suedia]] [[is:Svíþjóð]] [[it:Svezia]] [[ja:スウェーデン]] [[ka:შვედეთი]] [[kk:Швеция]] [[ko:스웨덴]] [[ku:Swêd]] [[kw:Swedherwyk]] [[la:Suecia]] [[lb:Schweden]] [[li:Zwaede]] [[lt:Švedija]] [[lv:Zviedrija]] [[mk:Шведска]] [[ms:Sweden]] [[mt:Svezja]] [[na:Sweden]] [[nds:Sweden]] [[nds-nl:Sveden]] [[ne:स्वीडेन]] [[nl:Zweden]] [[nn:Sverige]] [[no:Sverige]] [[nrm:Suède]] [[oc:Suècia]] [[os:Швеци]] [[pam:Sweden]] [[pl:Szwecja]] [[pms:Svessia]] [[ps:سويډن]] [[pt:Suécia]] [[qu:Suysya]] [[ro:Suedia]] [[ru:Швеция]] [[sc:Isvetzia]] [[scn:Svezzia]] [[sco:Swaden]] [[se:Ruoŧŧa]] [[sh:Švedska]] [[simple:Sweden]] [[sk:Švédsko]] [[sl:Švedska]] [[sq:Suedia]] [[sr:Шведска]] [[sv:Sverige]] [[sw:Uswidi]] [[ta:ஸ்வீடன்]] [[tg:Шветсия]] [[th:ประเทศสวีเดน]] [[tl:Sweden]] [[tpi:Swidan]] [[tr:İsveç]] [[uk:Швеція]] [[vec:Svezsia]] [[vi:Thụy Điển]] [[vo:Svedän]] [[war:Suecia]] [[yi:שוועד]] [[zh:瑞典]] [[zh-min-nan:Sverige]] [[zh-yue:瑞典]] वैटिकन शहर 5462 41143 2007-01-04T12:19:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Vatikanske město]] {{Infobox Country| | native_name = ''Status Civitatis Vaticanae&nbsp;'''''<small>(Latin)</small><br>'''''Stato della Città del Vaticano&nbsp;'''''<small>(Italian)</small><br>'''State of the Vatican City'' | common_name = Vatican City | image_flag = Flag_of_the_Vatican_City.svg | image_coat = Holysee-arms.png | image_map = LocationVaticanCity.png | national_motto = none | national_anthem = ''[[Inno e Marcia Pontificale]]'' | official_languages = [[Latin]]<sup>2</sup>, [[Italian]] | capital = Vatican City<sup>1</sup> ola frankie saludos | latd=41 |latm=54 |latNS=N |longd=12 |longm=27 |longEW=E | largest_city = Vatican City<sup>1</sup> | government_type = [[Ecclesiastical]] | leader_titles = [[Pope]]<br>[[Cardinal Secretary of State | Secretary of State]]<br>[[Governor of Vatican City | Governor]] | leader_names =[[Pope Benedict XVI | Benedict XVI]]<br>[[Angelo Cardinal Sodano]]<br>[[Edmund Cardinal Szoka]] | area_rank = 234th | area_magnitude = 1 E5 | area=0.44 | areami²= 0.17 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | areaacres = 108.7<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | percent_water = 0 | population_estimate = 783 | population_estimate_rank = 228th | population_estimate_year = July 2005 | population_census = | population_census_year = | population_density =2,093 | population_densitymi² = 5,418 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> | population_density_rank = 6th | Economy = <small>unique noncommercial economy<sup>3</sup></small> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = [[Lateran treaties]] | established_dates = [[11 February]] [[1929]] | HDI = deleted | HDI_rank = deleted | HDI_year = deleted | HDI_category = deleted | currency = [[Euro]] <sup>4</sup> | currency_code = EUR | country_code = | time_zone = [[Central European Time | CET]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time | CEST]] | utc_offset_DST = +2 | cctld = [[.va]] | calling_code = 39 | footnotes = <small><sup>1</sup>&nbsp;Vatican City is a [[city-state]].<br><sup>2</sup>&nbsp;Used for official purposes. De facto used languages are [[Italian language | Italian]], [[German language | German]], [[English language | English]], [[Spanish language | Spanish]], [[French language | French]] and [[Portuguese language | Portuguese]], with Italian being most commonly used. The language of the [[Papal Swiss Guard]] is German.<br><sup>3</sup>&nbsp;See [[#Economy | Economy section]] for more details.<br><sup>4</sup>&nbsp;Prior to 2002: [[Lira | Vatican Lira]] (on par with Italian lira).</small> }} '''वैटिकन शहर''' ([[:en:Vatican City]], इतालवी : ''Stato della Città del Vaticano'', लातिनी : ''Status Civitatis Vaticanae'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये दुनिया का सबसे छोटा देश है और [[इटली]] के शहर [[रोम]] के अन्दर स्थित है । इसकी राजभाषा है [[लातिनी]] । [[ईसाई धर्म]] के प्रमुख साम्प्रदाय [[रोमन कैथोलोक चर्च]] का यही केन्द्र है, और इस साम्प्रदाय के सर्विच्च धर्मगुरु [[पोप]] का यही निवास है । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Vatikaanstad]] [[als:Vatikan]] [[an:Ziudá d'o Baticano]] [[ar:الفاتيكان]] [[arc:ܦܬܝܟܢ]] [[ast:Vaticano]] [[bat-smg:Vatikans]] [[be:Ватыкан]] [[bg:Ватикан]] [[br:Keoded ar Vatikan]] [[bs:Vatikan]] [[ca:Ciutat del Vaticà]] [[cs:Vatikán]] [[cv:Ватикан]] [[cy:Y Fatican]] [[da:Vatikanstaten]] [[de:Vatikanstadt]] [[el:Βατικανό]] [[en:Vatican City]] [[eo:Vatikanurbo]] [[es:Ciudad del Vaticano]] [[et:Vatikan]] [[eu:Vatikano Hiria]] [[fa:واتیکان]] [[fi:Vatikaanivaltio]] [[fo:Vatikanið]] [[fr:Vatican]] [[frp:Vatican]] [[fy:Fatikaanstêd]] [[ga:Cathair na Vatacáine]] [[gl:Cidade do Vaticano - Civitas Vaticana]] [[he:קריית הוותיקן]] [[hr:Vatikan]] [[hsb:Vatikanske město]] [[hu:Vatikán]] [[ia:Citate Vatican]] [[id:Vatikan]] [[io:Vatikano]] [[is:Vatíkanið]] [[it:Città del Vaticano]] [[ja:バチカン]] [[ka:ვატიკანი]] [[kk:Ватикан]] [[kn:ವ್ಯಾಟಿಕನ್ ನಗರ]] [[ko:바티칸 시국]] [[ku:Vatîkan]] [[kw:Sita an Vatikan]] [[la:Civitas Vaticana]] [[lb:Vatikanstad]] [[li:Vaticaanstad]] [[lt:Vatikanas]] [[lv:Vatikāns]] [[mk:Ватикан]] [[ms:Kota Vatican]] [[nds:Vatikaan]] [[nds-nl:Vaticaanstad]] [[ne:भेटिकन सिटी]] [[nl:Vaticaanstad]] [[nn:Vatikanstaten]] [[no:Vatikanstaten]] [[nrm:Vatican]] [[oc:Vatican]] [[pam:Syudad Vatican]] [[pl:Watykan]] [[pms:Vatican]] [[pt:Vaticano]] [[qu:Batikanu]] [[ro:Vatican]] [[ru:Ватикан]] [[scn:Cità dû Vaticanu]] [[se:Vatikána]] [[sh:Vatikan]] [[simple:Vatican City]] [[sk:Vatikán]] [[sl:Vatikan]] [[sq:Vatikani]] [[sr:Ватикан]] [[sv:Vatikanstaten]] [[ta:வத்திக்கான் நகர்]] [[tg:Вотикон]] [[th:นครรัฐวาติกัน]] [[tl:Lungsod ng Vatican]] [[tr:Vatikan]] [[udm:Ватикан]] [[ug:ۋاتىكان]] [[uk:Ватикан]] [[vec:Zsità del Vatican]] [[vi:Thành Vatican]] [[vo:Vatikän]] [[war:Syudad han Vaticano]] [[yi:וואטיקאן]] [[zh:梵蒂冈]] [[zh-min-nan:Vaticano]] [[zh-yue:梵蒂岡]] Template:एशिया 5463 35449 2006-11-20T09:37:19Z Aevynn 577 Redirecting to [[Template:जंबूद्वीप]] #REDIRECT [[Template:जंबूद्वीप]] अफगानिस्तान 5464 19541 2006-05-12T22:23:38Z Magicalsaumy 423 अफगानिस्तान का नाम बदलकर अफ़्ग़ानिस्तान कर दिया गया है #REDIRECT [[अफ़्ग़ानिस्तान]] जार्डन 5465 19543 2006-05-12T22:33:18Z Magicalsaumy 423 जार्डन का नाम बदलकर यार्दन कर दिया गया है #REDIRECT [[यार्दन]] शब्द 5466 30105 2006-10-09T17:45:20Z Mitul0520 211 '''शब्द''' कुछ [[अक्षरों]] और उनकी मात्राओं को को जोड़ कर बनाया जाता है। जैसे क+ल = कल, क+ा+म = [[काम]], कल और काम [[दो]] शब्द हुए। [[अंग्रेज़ी]] में इसका अनुवाद है [[:en:word|word]]. {{stub}} [[bg:Дума]] [[ca:Paraula]] [[cs:Slovo (lingvistika)]] [[da:Ord]] [[de:Wort]] [[en:word]] [[et:Sõna]] [[es:Palabra]] [[eo:Vorto]] [[fa:واژه]] [[fr:Mot]] [[he:מלה]] [[io:Vorto]] [[it:Parola]] [[ia:Vocabulo]] [[mk:Збор]] [[nl:Woord]] [[ja:語]] [[no:Ord]] [[nn:Ord]] [[oc:Paraula]] [[pl:Wyraz]] [[pt:Palavra]] [[ro:Cuvînt]] [[ru:Слово]] [[simple:Word]] [[sl:Beseda]] [[sk:Slovo (lingvistika)]] [[fi:Sana]] [[sv:Ord]] [[tr:Sözcük]] [[uk:Слово]] [[yi:װאָרט]] [[zh:词语]] शिक्षा 5469 26830 2006-09-15T17:04:37Z Mohitshukla1 712 '''शिक्षा''' ([[:en:Education]]) लोगों को विद्या और ज्ञान देने और सिखाने को कहते हैं । यह भी देखे - [[भारत मे शिक्षा]] {{substub}} [[श्रेणी:शिक्षा]] [[en:Education]] चित्र:2698519.JPG 5470 19661 2006-05-14T13:25:30Z Adityakt 506 aditya kumar tiwari aditya kumar tiwari Template:Infobox University 5471 19662 2006-05-14T13:30:07Z Adityakt 506 {{ |नाम = पण्डित दीनदयाल उपाध्याय सनातन धर्म विद्यालय |स्थापना वर्ष = १९७० |संस्था = [[शिक्षा संस्थान]] |नगर = कानपुर |प्रान्त = उत्तर प्रदेश |country = भारत |staff = ३० (लगभग) |website = निर्माणाधीन }} पण्डित दीनदयाल उपाध्याय सनातन धर्म विद्यालय 5472 19781 2006-05-21T01:29:22Z 65.9.6.206 interwiki == [[पण्डित दीनदयाल उपाध्याय सनातन धर्म विद्यालय]] == {{Infobox_University |नाम = [[पण्डित दीनदयाल उपाध्याय सनातन धर्म विद्यालय]] |स्थापना वर्ष = १९७० |संस्था = [[शिक्षा संस्थान]] |नगर = [[कानपुर]] |प्रान्त = [[उत्तर प्रदेश]] |देश = [[भारत]] }} [[Image:2698519.JPG|thumb|left|मुख्य भवन का छायाचित्र]] [[पण्डित दीनदयाल उपाध्याय सनातन धर्म विद्यालय]] कानपुर महानगर के सर्वश्रेष्ठ शिक्षा संस्थानों में से एक है। == प्रधानाचार्य - श्री ओमशंकर त्रिपाठी == [[Image:269851.JPG|thumb|left|विशाल कक्ष ]] == सर्वाधिकार सुरक्षित == [[आदित्य कुमार तिवारी]]([[Aditya Kumar Tiwari]]) [[en:Pt. Deen Dayal Upadhyaya Sanatan Dharma Vidyalaya]] चित्र:269851.JPG 5473 19668 2006-05-14T13:36:48Z Adityakt 506 aditya kumar tiwari aditya kumar tiwari Template:Babel-3 5475 30187 2006-10-10T17:08:50Z Taxman 345 fix link {| name="userboxes" id="userboxes" style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1ex; width: 242px; border: 1px solid #99B3FF; clear: right" |- ! [[विकिपीडिया:बेबल]] |- | {{User {{{1}}}}} |- | {{User {{{2}}}}} |- | {{User {{{3}}}}} |- | style="text-align: center" | [[:Category:User languages|Search user languages]] |}<noinclude> [[af:Sjabloon:Babel-3]] [[an:Template:Babel-3]] [[bo:Template:Babel-3]] [[en:Template:Babel-3]] [[gd:Template:Babel-3]] [[ia:Template:Babel-3]] [[ja:Template:Babel-3]] [[kw:Template:Babel-3]] [[mo:Template:Babel-3]] [[se:Template:Babel-3]] [[sm:Template:Babel-3]] [[to:Template:Babel-3]] [[tt:Ürnäk:Babel-3]] [[vi:Tiêu_bản:Babel-3]] [[xh:Template:Babel-3]] </noinclude> Template:User ja 5476 19722 2006-05-15T13:57:57Z Shikai shaw 137 Template:सदस्य ja का नाम बदलकर Template:User ja कर दिया गया है <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#c5fcdc;" ! style="width:45px;height:45px;background:#6ef7a7;text-align:center;font-size:14pt" | <span lang="en">[[जापानी भाषा|ja]]</span> | style="text-align:left;vertical-align:middle;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" lang="ja" dir="ltr" | この利用者は'''[[:Category:सदस्य ja|日本語]]'''を'''[[:Category:सदस्य ja-N|母語]]'''としています。[[Category:सदस्य ja|{{PAGENAME}}]] [[Category:सदस्य ja-N|{{PAGENAME}}]] |} </div><noinclude> [[af:Sjabloon:Gebruiker_ja]] [[an:Template:User_ja]] [[ast:Plantilla:Usuarios_por_idioma_(ja)]] [[bo:Template:User_ja]] [[cy:Nodyn:User_ja]] [[en:Template:User_ja]] [[eo:Ŝablono:Vikipediisto_ja]] [[es:Plantilla:·Usuarios_por_idioma_(ja)]] [[eu:Txantiloi:·Hizkuntza_(ja)]] [[fa:الگو:User_ja]] [[fy:Berjocht:Meidogger/Taal_ja]] [[gd:Template:User_ja]] [[gl:Template:User_ja]] [[he:תבנית:User_ja]] [[ia:Template:Usator_ja]] [[io:Template:User_ja]] [[ja:Template:User_ja]] [[jv:Template:User_ja]] [[ka:თარგი:User_ja]] [[ku:Şablon:User_ja]] [[kw:Template:User_ja]] [[mk:Шаблон:Корисник_ja]] [[mo:Template:User_ja]] [[ms:Templat:Pengguna_ja]] [[nds:Vörlaag:User_ja]] [[os:Шаблон:User_ja]] [[scn:Template:User_ja]] [[sco:Template:User_ja]] [[se:Template:User_ja]] [[sh:Template:User_ja]] [[sm:Template:User_ja]] [[to:Template:User_ja]] [[tt:Ürnäk:Äğzä_ja]] [[xh:Template:User_ja]] [[zh-min-nan:Template:User_ja]] [[zh-yue:Template:User ja]] </noinclude> Template:सदस्य ja 5478 19723 2006-05-15T13:57:57Z Shikai shaw 137 Template:सदस्य ja का नाम बदलकर Template:User ja कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:User ja]] हास्य रस गोष्ठी 5479 19732 2006-05-16T09:42:11Z 193.188.163.17 w2 --[[सदस्य:193.188.163.17|193.188.163.17]] ०९:४२, १६ मई २००६ (UTC) विकिपीडिया:तकलीफ़ भगाना 5480 29207 2006-10-03T05:06:54Z Mitul0520 211 {{stub}} पेरिस 5483 19766 2006-05-19T11:53:46Z DaGizza 338 stub '''पेरिस''' ([[:en:Paris]], अंग्रेज़ी उच्चारण ''पैरिस'', फ़्रांसिसी उच्चारण : ''पारी'') [[फ़्रांस]] देश का सबसे बड़ा शहर और उसकी राजधानी है । यही नहीं, इसे दुनिया के सबसे ख़ूबसूरत शहरों में से एक और दुनिया की फ़ैशन और ग्लैमर राजधानी माना जाता है । यहीं पर दुनिया की सबसे मशहूर मीनार [[आइफ़िल टावर]] (फ़्रांसिसी : तूर एफ़ील) स्थित है । {{stub}} [[श्रेणी:फ्रांस]] [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:Paris]] श्रेणी:फ्रांस 5484 19752 2006-05-18T21:27:13Z Magicalsaumy 423 ---- माल्टा 5485 46066 2007-01-25T13:54:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Malta]] {{Infobox_Country| native_name = ''Repubblika ta' Malta'' | conventional_long_name = Republic of Malta | common_name = Malta | image_flag = Flag of Malta.svg | image_coat = Coat of arms of Malta.png | image_map = LocationMalta.png | national_motto = Virtute et Constantia (by valour and firmness)| national_anthem = ''[[L-Innu Malti]]'' | official_languages = [[Maltese language|Maltese]], [[English language|English]] | capital = [[Valletta]] | latd=35|latm=48|lats=39|latNS=N|longd=14|longm=28|longs=45|longEW=E| largest_city = [[Birkirkara]]| other_cities = [[Sliema]] | government_type = [[Republic]] | leader_title1 = [[President of Malta]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Malta|Prime Minister]] | leader_name1 = [[Eddie Fenech Adami|Edward Fenech Adami]] | leader_name2 = [[Lawrence Gonzi]] | accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] | area_rank = 185th <!--rank based on sovereign states only-->| area_magnitude = 1 E8 | area = 315 | areami²= 121 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| percent_water = 0.001 | <!-- the following estimate fields are equivalent to the census figures at the moment--> population_estimate_year = November 2005 | population_estimate = 404,039 | population_estimate_rank = 166th <!--rank based on sovereign states only-->| population_census = 404,039 ¹ | population_census_year = 2005 | population_density = 1,282 <!-- census 2005 --> | population_densitymi² =3,339 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank = 4th <!--rank based on sovereign states only-->| GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $7.574 billion | GDP_PPP_rank = 144th | GDP_PPP_per_capita = $19,302 | GDP_PPP_per_capita_rank = 37th | HDI_year = 2005 | HDI = 0.867 ² | HDI_rank = 32nd | HDI_category=<font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_event1 = From [[United Kingdom]]| established_date1 = [[September 21]], [[1964]] | currency = [[Maltese lira]] (Lm) | currency_code = MTL | country_code = MLT | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST = +2 | cctld= [[.mt]] | calling_code = 356 | GDP_nominal_year = 2005 | GDP_nominal = US$5.369 billion (Lm1.936 billion) | GDP_nominal_rank = 120th | GDP_nominal_per_capita = $13,683 (Lm4,927) | GDP_nominal_per_capita_rank = 35th | *Other* religion = [[Roman Catholicism]] | percent_religion = 96.7 | national_bird = [[Blue rock thrush]] | national_plant = [[Maltese rock centaury]] | national_tree = [[Tetraclinis|Tetraclinis Articulata]] | national_poet = [[Dun Karm]] | footnotes = <sup>1</sup> Total population includes foreign residents. Maltese residents population estimate at end 2004 was 389,769. All official population data provided by the NSO [http://www.nso.gov.mt/statdoc/document_file.aspx?id=1653].<br><sup>2</sup> Official data by the United Nations Development Programme [http://hdr.undp.org/reports/global/2005/pdf/HDR05_complete.pdf]. | }} '''माल्टा''' ([[:en:Malta]], माल्टीस : ''Repubblika ta' Malta(Republic of Malta)'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये एक द्वीप में स्थित है । इसकी राजधानी है [[वलेत्ता]] ([[:en:Valetta]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषाएँ हैं [[माल्टीस भाषा]] और [[अंग्रेज़ी भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Malta]] [[als:Malta]] [[am:ማልታ]] [[an:Malta]] [[ar:مالطا]] [[arc:ܡܠܛܐ]] [[ast:Malta]] [[be:Мальта]] [[bg:Малта]] [[br:Malta]] [[bs:Malta]] [[ca:Malta]] [[cs:Malta]] [[cy:Malta]] [[da:Malta]] [[de:Malta]] [[el:Μάλτα]] [[en:Malta]] [[eo:Malto (lando)]] [[es:Malta]] [[et:Malta]] [[eu:Malta]] [[fa:مالت (کشور)]] [[fi:Malta]] [[fiu-vro:Malta]] [[fr:Malte]] [[frp:Malta]] [[fy:Malta]] [[ga:Málta]] [[gl:Malta]] [[he:מלטה]] [[hr:Malta]] [[hsb:Malta]] [[ht:Malt]] [[hu:Málta]] [[ia:Malta]] [[id:Malta]] [[ilo:Malta]] [[io:Malta]] [[is:Malta]] [[it:Malta]] [[ja:マルタ]] [[ka:მალტა]] [[ko:몰타]] [[ku:Malta]] [[kw:Malta]] [[la:Melitta]] [[lb:Malta]] [[li:Malta]] [[lt:Malta]] [[lv:Malta]] [[mk:Малта]] [[ms:Malta]] [[mt:Malta]] [[nds:Malta]] [[nds-nl:Malta (laand)]] [[ne:माल्टा]] [[nl:Malta (land)]] [[nn:Malta]] [[no:Malta]] [[nrm:Malte]] [[oc:Malta]] [[os:Мальтæ (паддзахад)]] [[pam:Malta]] [[pl:Malta]] [[pms:Malta]] [[pt:Malta]] [[ro:Malta]] [[ru:Мальта (государство)]] [[scn:Malta]] [[se:Málta]] [[sh:Malta]] [[simple:Malta]] [[sk:Malta]] [[sl:Malta]] [[sq:Malta]] [[sr:Малта]] [[sv:Malta]] [[sw:Malta]] [[tet:Malta]] [[tg:Малта]] [[th:ประเทศมอลตา]] [[tl:Malta]] [[tr:Malta]] [[ug:مالتا]] [[uk:Мальта]] [[vi:Malta]] [[vo:Malteän]] [[wa:Male]] [[war:Malta]] [[zh:马耳他]] [[zh-min-nan:Malta]] मोनैको 5486 46114 2007-01-25T15:49:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[vec:Prinzsipato de Mònaco]] {{Infobox_Country| common_name = Monaco | native_name = ''Principauté de Monaco<br />Principatu de Munegu'' | conventional_long_name = Principality of Monaco | image_flag = Flag of Monaco.svg | image_coat = Monaco coa.png | image_map = LocationMonaco.png | national_motto = Deo Juvante<br>([[Latin]]: With God's Help)| national_anthem = [[Hymne Monégasque]] | official_languages = [[French language|French]] | capital = Monaco<sup>1</sup> |latd=43|latm=44|latNS=N|longd=7|longm=24|longEW=E| |largest_settlement_type= Most&nbsp;populated&nbsp;''quartier'' |largest_city = [[Monte Carlo]] | government_type = [[Constitutional monarchy]]<br>([[Principality]]) | leader_titles = <br>[[Sovereign Prince of Monaco|Prince]]<br>[[Minister of State (Monaco)|Minister of State]] | leader_names = [[Albert II, Prince of Monaco|Albert II]]<br>[[Jean-Paul Proust]]| area = 1.95| areami² = 0.75<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| area_rank=193rd|area_magnitude=1 E6|percent_water=0.0%| population_estimate = 35,656|population_estimate_year= 2006 |population_estimate_rank= 210th |<!--UN--> population_density = 18,285 | population_densitymi² = 47,358 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank='''1st''' | population_census = 32,020|population_census_year=2000| GDP_PPP = $870 million|<!--cia.gov--> GDP_PPP_year=2000|GDP_PPP_rank=177th| GDP_PPP_per_capita = $27,000|GDP_PPP_per_capita_rank=24th| HDI_year = 2003 | HDI = NA | HDI_rank = unranked | HDI_category = <font color=gray>NA</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = -beginning of rule<br>by [[House of Grimaldi]]| established_dates = &nbsp;<br>[[1419]]| currency = [[Euro]]|currency_code=EUR| time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset=+1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST=+2 | cctld = [[.mc]] | calling_code = 377| footnotes = <sup>1</sup>Monaco is a [[city-state]].| }} '''मोनैको की राजकुमारशाही''' ([[:en:Monaco]], .फ़्रांसिसी: ''Principauté de Monaco'', मोनेगास्क : ''Principatu de Munegu'', अंग्रेज़ी : Principality of Monaco) [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । फ़्रांस और इटली के बीच स्थित मोनैको दुनिया का दूसरा सबसे छोटा देश है । इसका मुख्य कस्बा है [[मॉन्टे कार्लो]] ([[:en:Monte Carlo]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[फ़्रांसिसी भाषा]] । यहाँ दुनिया के किसी भी देश से ज़्यादा प्रतिव्यक्ति करोड़पति हैं । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Monaco]] [[am:ሞናኮ]] [[an:Monaco]] [[ar:موناكو]] [[arc:ܡܘܢܟܘ]] [[ast:Mónaco]] [[bg:Монако]] [[br:Monaco]] [[bs:Monako]] [[ca:Mònaco]] [[cs:Monako]] [[cy:Monaco]] [[da:Monaco]] [[de:Monaco]] [[el:Μονακό]] [[en:Monaco]] [[eo:Monako]] [[es:Mónaco]] [[et:Monaco]] [[eu:Monako]] [[fa:موناکو]] [[fi:Monaco]] [[fiu-vro:Monaco]] [[fo:Monako]] [[fr:Monaco]] [[frp:Monacô]] [[fy:Monako]] [[ga:Monacó]] [[gl:Mónaco - Monaco]] [[he:מונאקו]] [[hr:Monako]] [[hsb:Monaco]] [[hu:Monaco]] [[ia:Monaco]] [[id:Monako]] [[ilo:Monaco]] [[io:Monako]] [[is:Mónakó]] [[it:Principato di Monaco]] [[ja:モナコ]] [[ka:მონაკო]] [[ko:모나코]] [[kw:Monako]] [[la:Monoecus]] [[lad:Monako]] [[lb:Monaco]] [[li:Monaco]] [[lij:Principâ de Monego]] [[lt:Monakas]] [[lv:Monako]] [[mk:Монако]] [[ms:Monaco]] [[na:Monaco]] [[nds:Monaco]] [[nds-nl:Monaco]] [[ne:मोनाको]] [[nl:Monaco]] [[nn:Monaco]] [[no:Monaco]] [[oc:Mónegue]] [[pam:Monaco]] [[pl:Monako]] [[pms:Mònaco]] [[pt:Mónaco]] [[qu:Munaku]] [[ro:Monaco]] [[ru:Монако]] [[sh:Monako]] [[simple:Monaco]] [[sk:Monako]] [[sl:Monako]] [[sq:Monako]] [[sr:Монако]] [[sv:Monaco]] [[sw:Monako]] [[ta:மொனாகோ]] [[tg:Монако]] [[th:ประเทศโมนาโก]] [[tl:Monaco]] [[tr:Monako]] [[ug:موناكو]] [[uk:Монако]] [[ur:موناکو]] [[vec:Prinzsipato de Mònaco]] [[vo:Monakän]] [[war:Monaco]] [[zh:摩纳哥]] [[zh-min-nan:Monaco]] [[zh-yue:摩納哥]] Template:इंफ़ोबॉक्स देश 5487 42999 2007-01-14T15:59:55Z Wolf 886 <noinclude>{{esoteric}} How to use: <nowiki>{{इंफ़ोबॉक्स देश| native_name = | conventional_long_name = | common_name = | image_flag = | image_coat = | image_map = | national_motto = | national_anthem = | official_languages = | capital = | latd = 28|latm=34|latNS=N|longd=77|longm=12|longEW=E| largest_city = | government_type= | leader_titles = | leader_names = | area_rank = | area_magnitude = | area= | areami² = | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> percent_water = | population_estimate = | population_estimate_year = | population_estimate_rank = | population_census = | population_census_year = | population_density = | population_densitymi² = | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> population_density_rank = | GDP_PPP_year= | GDP_PPP = | GDP_PPP_rank = 4th| GDP_PPP_per_capita = $3,320 | GDP_PPP_per_capita_rank = 122nd|[ HDI_year = 2004| HDI = 0.611| HDI_rank = 126th| HDI_category = | sovereignty_type = | established_dates = | currency = | currency_code = | time_zone= | utc_offset= | time_zone_DST= | utc_offset_DST= | cctld= | calling_code = | footnotes= | }}</nowiki></noinclude> <div style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; width: auto; text-align: center; font-size: 90%; font-family: lucida grande, sans-serif; line-height: 1.4em;"> <!-- start of floated right section --> <div style="border: 1px solid #ccd2d9; width: 24em; background: #f9f9f9; text-align: left; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; text-align: center;"> <!-- start of slate grey box --> {| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0" |+ style="margin-left: inherit; font-size: 135%; padding-bottom: 0.5em; line-height: 1.1em;" | '''{{{native_name}}}'''{{#if:{{{conventional_long_name|}}}|<br />'''{{{conventional_long_name|}}}'''}} |- | colspan="2" | {| style="text-align: center; margin: 0 auto; background: none;" |- | style="border: 0; vertical-align: middle;" | <span style="border: 1px solid #bbbbbb; display: table-cell;">[[Image:{{{image_flag}}}|125px|Flag of {{{common_name}}}]]</span> | style="border: 0; vertical-align: middle;" | [[Image:{{{image_coat}}}|110px|{{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name}}}]] |- style="font-size: 95%;" | style="border: 0;" | [[{{{common_name}}} का ध्वज|ध्वज]] | style="border: 0;" | [[{{{common_name}}} का {{{symbol_type_article|{{{symbol_type|कुलचिह्न}}}}}}|{{{symbol_type|कुलचिह्न}}}]] |} |- | colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: center; font-size: 95%;" | राष्ट्रवाक्य: {{{national_motto}}} |- | colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: center; font-size: 95%;" | [[राष्ट्रगान]]: {{{national_anthem}}} |- | colspan="2" style="background: #fff; border-top: solid 1px #ccd2d9; vertical-align: top; text-align: center; font-size: 95%;" | [[Image:{{{image_map}}}|250px|center|{{{common_name}}} की स्थिति]] |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''[[राजधानी]]''' | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{capital}}}<br /> <small>{{coor dm|{{{latd}}}|{{{latm}}}|{{{latNS}}}|{{{longd}}}|{{{longm}}}|{{{longEW}}}|type:country({{{area}}})}}</small> |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | [[सबसे बड़ा शहर]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{largest_settlement|{{{largest_city}}}}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''[[राजभाषा|राजभाषा(एँ)]]''' | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{official_languages}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''सरकार''' <div style="text-align: left;">{{{leader_titles}}}</div> | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;" | {{{government_type}}}<br />{{{leader_names}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''{{{sovereignty_type}}}'''<br /> | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;" | {{{established_dates}}} {{#if:{{{accessionEUdate|}}}|<tr><td style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;"> '''[[यूरोपीय संघ|यूरोपीय संघ की सदस्यता]]'''</td>|}}{{#if:{{{accessionEUdate|}}}|<td style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;">{{{accessionEUdate|}}}</td></tr>|}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''क्षेत्रफल'''<br />&nbsp;- कुल<br />&nbsp;<br />&nbsp;- जलीय (%) | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | &nbsp;<br />[[{{{area_magnitude}}} m²|{{{area}}}&nbsp;km&sup2;]]&nbsp;([[List of countries and outlying territories by area|{{{area_rank}}}]])<br />{{{areami²}}}&nbsp;sq&nbsp;mi&nbsp;<br />{{{percent_water}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''जनसंख्या'''<br />&nbsp;- [[{{{population_estimate_year}}}]] गणना (est.){{#if:{{{population_census|}}}|<br />&nbsp;- [[{{{population_census_year}}}|{{{population_census_year}}}]] जनगणना (census)}}<br />&nbsp;- जनसंख्या का घनत्व | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | &nbsp;<br />{{{population_estimate}}}&nbsp;([[:en:List of countries by population|{{{population_estimate_rank}}}]]){{#if:{{{population_census|}}}|<br />{{{population_census}}}|}}<br />{{{population_density}}}/km&sup2;&nbsp;([[:en:List of countries by population density|{{{population_density_rank}}}]])<br />{{{population_densitymi²}}}/sq&nbsp;mi&nbsp; |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''[[सकल घरेलू उत्पाद|सकल घरेलू उत्पाद (जीडीपी)]]''' (पीपीपी)<br />&nbsp;- कुल <br />&nbsp;- प्रतिव्यत्ति | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[As of {{{GDP_PPP_year}}}|{{{GDP_PPP_year}}}]] estimate<br />{{{GDP_PPP}}}&nbsp;([[:en:List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])<br />{{{GDP_PPP_per_capita}}}&nbsp;([[:en:List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]]) |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''मानव विकास संकेतांक (एइचडीआइ)''' | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{HDI}}}&nbsp;([[:en:List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])&nbsp;–&nbsp;{{{HDI_category}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''मुद्रा''' |style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" |{{{currency}}} (<code>{{{currency_code}}}</code>) |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''समय मण्डल'''<br />&nbsp;- ग्रीष्म ऋतु&nbsp;(डेलाइट सेविंग टाइम) | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{time_zone}}} ([[:en:Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}})<br />{{{DST|{{{time_zone_DST}}} ([[:en:Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}})}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''[[इंटरनेट]] टॉप लेवेल डोमेन''' | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{cctld}}} |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | '''दूरभाष कोड''' | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | <code>+{{{calling_code}}}</code> {{#if:{{{footnotes|}}}|<tr><td colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"><small>{{{footnotes|}}}</small></td></tr>|}} |} </div> <!-- end of slate grey box --> </div> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> नॉर्वे 5488 45568 2007-01-24T01:12:23Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hsb:Norwegska]] {{Infobox Country| native_name = ''Kongeriket Norge<br>Kongeriket Noreg'' | conventional_long_name = Kingdom of Norway | common_name = Norway | image_flag = Flag of Norway.svg | image_coat = Norway coa.png | image_map = LocationNorway.png | national_motto = Royal Motto: Alt for Norge (All&nbsp;for&nbsp;Norway) <br> [[1814]] [[Constitution of Norway|Eidsvoll]] oath: Enig og tro til Dovre faller (United and Loyal until the Dovre Mountains fall) | national_anthem = ''[[Ja, vi elsker dette landet]]'' | official_languages = [[Norwegian language|Norwegian]]¹ | capital = [[Oslo]] | latd=59|latm=56|latNS=N|longd=10|longm=41|longEW=E|CCTLD=no| largest_city = [[Oslo]] | government_type = [[Constitutional monarchy]] | leader_titles = [[List of Norwegian monarchs|King]]<br>[[List of Norwegian Prime Ministers|Prime Minister]] | leader_names = [[Harald V of Norway|Harald V]]<br>[[Jens Stoltenberg]] | area_rank = 68th&nbsp;² | area_magnitude = 1 E11 | area = 324,220 | areami²= 125,149 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| percent_water = 6.0% | population_estimate_year = February 2006 | population_estimate = 4,641,500 | population_estimate_rank = 114th | population_census = 4,520,947 | population_census_year = 2001 | population_density = 14 | population_densitymi² =37 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank = 166th&nbsp;² | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $194.7 billion<!--cia.gov--> | GDP_PPP_rank = 42nd | GDP_PPP_per_capita = $42,400 | GDP_PPP_per_capita_rank = 2nd | HDI_year = 2003 | HDI = 0.963 | HDI_rank = 1st | HDI_category = <font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Constitution]] <br> [[Independence]] | established_events = &nbsp;-&nbsp;Declared <br> &nbsp;-&nbsp;Recognised | established_dates = [[17 May]] [[1814]]<br>From union with [[Sweden]]<br>[[7 June]] [[1905]]<br>[[26 October]] [[1905]] | currency = [[Norwegian krone]] | currency_code = NOK | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST = +2 | cctld= [[.no]]&nbsp;³ | calling_code = 47 | HDI=0.963 | HDI_rank=1st | footnotes = <sup>1</sup>Official national language is Norwegian [[bokmål]] and [[nynorsk]]. Additionally [[Sami languages|Sami]] is co-official language of six municipalities and [[Finnish language|Finnish]] of one municipality.<br><sup>2</sup> Excluding [[Svalbard]] and [[Jan Mayen]] <br> <sup>3</sup> Two more TLDs assigned, but not used: [[.sj]] for Svalbard and Jan Mayen; [[.bv]] for [[Bouvet Island]] }} '''नॉर्वे''' (बूकमॉल [[नॉर्वेजियन भाषा|नॉर्वेजियन]]: [[:no:Norge|Kongeriket Norge]] ''कुङेरिकेत नोर्ये'', नी-[[नॉर्वेजियन भाषा|नॉर्वेजियन]]: [[:nn:Kongeriket Noreg|Kongeriket Noreg]] ''कुङेरिकेत नुरेग'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी है [[ओस्लो]] ([[:en:Oslo]]) । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[नॉर्वेजियन भाषा]] । [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{सबस्टब}} {{यूरोप}} [[af:Noorweë]] [[als:Norwegen]] [[am:ኖርዌይ]] [[an:Noruega]] [[ang:Norþweg]] [[ar:نرويج]] [[arc:ܢܪܘܝܓ]] [[ast:Noruega]] [[az:Norveç]] [[be:Нарвегія]] [[bg:Норвегия]] [[bo:ནོར་ཝེ]] [[br:Norvegia]] [[bs:Norveška]] [[ca:Noruega]] [[co:Norvegia]] [[cs:Norsko]] [[csb:Norweskô]] [[cv:Норвеги]] [[cy:Norwy]] [[da:Norge]] [[de:Norwegen]] [[dv:ނޯވޭ]] [[el:Νορβηγία]] [[en:Norway]] [[eo:Norvegio]] [[es:Noruega]] [[et:Norra]] [[eu:Norvegia]] [[fa:نروژ]] [[fi:Norja]] [[fo:Noreg]] [[fr:Norvège]] [[frp:Norvèg·e]] [[fy:Noarwegen]] [[ga:An Iorua]] [[gd:Nirribhidh]] [[gl:Noruega - Noreg]] [[got:𐌽𐌰𐌿𐍂𐍅𐌹𐌲𐍃]] [[haw:Noloweke]] [[he:נורבגיה]] [[hr:Norveška]] [[hsb:Norwegska]] [[ht:Nòvèj]] [[hu:Norvégia]] [[hy:Նորվեգիա]] [[ia:Norvegia]] [[id:Norwegia]] [[ilo:Norway]] [[io:Norvegia]] [[is:Noregur]] [[it:Norvegia]] [[ja:ノルウェー]] [[jbo:noreg]] [[ka:ნორვეგია]] [[kk:Норвегия]] [[kn:ನಾರ್ವೇ]] [[ko:노르웨이]] [[ks:नार्वे]] [[ku:Norwec]] [[kw:Norgagh]] [[la:Norvegia]] [[lad:Noruega]] [[lb:Norwegen]] [[li:Noorwege]] [[lt:Norvegija]] [[lv:Norvēģija]] [[mg:Norvezy]] [[mk:Норвешка]] [[ms:Norway]] [[na:Norwei]] [[nah:Noruecān]] [[nds:Norwegen]] [[nds-nl:Noorwegen]] [[ne:नर्वे]] [[nl:Noorwegen]] [[nn:Noreg]] [[no:Norge]] [[nrm:Norouague]] [[oc:Norvègia]] [[pam:Norway]] [[pl:Norwegia]] [[pms:Norvegia]] [[pt:Noruega]] [[qu:Nurwiga]] [[rm:Norvegia]] [[ro:Norvegia]] [[ru:Норвегия]] [[sa:नार्वे]] [[scn:Norveggia]] [[sco:Norrowey]] [[se:Norga]] [[sh:Norveška]] [[simple:Norway]] [[sk:Nórsko]] [[sl:Norveška]] [[sq:Norvegjia]] [[sr:Норвешка]] [[sv:Norge]] [[sw:Norwei]] [[ta:நோர்வே]] [[tg:Норвегия]] [[th:ประเทศนอร์เวย์]] [[tl:Norway]] [[tr:Norveç]] [[ug:نورۋېگىيە]] [[uk:Норвегія]] [[vi:Na Uy]] [[vo:Norgän]] [[wa:Norvedje]] [[war:Noruega]] [[wo:Norweej]] [[yi:נארוועגיע]] [[zh:挪威]] [[zh-min-nan:Norge]] [[zh-yue:挪威]] घोड़ा 5491 19824 2006-05-21T07:09:51Z DaGizza 338 naya panne '''घोड़ा''' एक जन्तु है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] वियतनाम युद्ध 5492 36492 2006-11-28T05:32:27Z Amitprabhakar 683 '''वियतनाम युद्ध''' एक [[युद्ध]] था १९६१ से १९७५ तक [[वियतनाम]] में लड़ा गया था । इसे द्वितीय [[हिन्दचीन युद्ध]] भी कहते हैं । इसे [[शीतयुद्ध]] के दौरान साम्यवादी और -- विचारधारा के मध्य एक प्रतीकात्मक युद्ध के रूप में देखा जाता है । युद्ध के कारण [[प्रथम हिन्दचीन युद्ध]] और [[फ्रांस]] से स्वतंत्रता के संघर्ष में वियतनामी राष्ट्रवादियों को दक्षिणी वियतनाम में मिली असफलता इस युद्ध का प्रमुख कारण था । {{substub}} [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[श्रेणी:वियतनाम]] [[ar:حرب فيتنام]] [[bs:Vijetnamski rat]] [[bg:Виетнамска война]] [[ca:Guerra del Vietnam]] [[cs:Válka ve Vietnamu]] [[da:Vietnamkrigen]] [[de:Vietnamkrieg]] [[en:Vietnam War]] [[et:Vietnami sõda]] [[el:Πόλεμος του Βιετνάμ]] [[es:Guerra de Vietnam]] [[eo:Vjetnama milito]] [[eu:Vietnamgo gerra]] [[fa:جنگ ویتنام]] [[fr:Guerre du Viêt Nam]] [[ga:Cogadh Vítneam]] [[ko:베트남 전쟁]] [[hr:Vijetnamski rat]] [[io:Vietnam-milito]] [[id:Perang Vietnam]] [[it:Guerra del Vietnam]] [[he:מלחמת וייטנאם]] [[lt:Vietnamo karas]] [[hu:Vietnami háború]] [[mk:Виетнамска војна]] [[ms:Perang Vietnam]] [[nl:Vietnamoorlog]] [[ja:ベトナム戦争]] [[no:Vietnamkrigen]] [[nn:Vietnamkrigen]] [[nds:Vietnamkrieg]] [[pl:Wojna wietnamska]] [[pt:Guerra do Vietnã]] [[ru:Война во Вьетнаме]] [[scn:Guerra dû Vietnam]] [[simple:Vietnam War]] [[sk:Vietnamská vojna]] [[sl:Vietnamska vojna]] [[sr:Вијетнамски рат]] [[sh:Vijetnamski rat]] [[fi:Vietnamin sota]] [[sv:Vietnamkriget]] [[th:สงครามเวียดนาม]] [[vi:Chiến tranh Việt Nam]] [[tr:Vietnam Savaşı]] [[uk:Війна у В'єтнамі]] [[zh:越南战争]] मेलबोर्न 5493 38701 2006-12-17T07:01:40Z Escarbot 542 robot Adding: [[lv:Melburna]] '''मेलबोर्न''' [[आस्ट्रेलिया]] का दूसरा बड़ा और दूसरा पुराना [[शहर]] है । {{stub}} [[Category:आस्ट्रेलिया]] [[Category:शहर]] [[af:Melbourne]] [[ar:ملبورن]] [[bg:Мелбърн]] [[bo:མེར་བུན]] [[bs:Melbourne]] [[ca:Melbourne]] [[cs:Melbourne]] [[cy:Melbourne]] [[da:Melbourne]] [[de:Melbourne]] [[en:Melbourne]] [[eo:Melburno]] [[es:Melbourne]] [[et:Melbourne]] [[fa:ملبورن]] [[fi:Melbourne]] [[fr:Melbourne]] [[he:מלבורן]] [[hr:Melbourne]] [[hu:Melbourne]] [[id:Melbourne]] [[is:Melbourne]] [[it:Melbourne]] [[ja:メルボルン]] [[ko:멜버른]] [[la:Melbournum]] [[lb:Melbourne (Australien)]] [[lt:Melburnas]] [[lv:Melburna]] [[ms:Melbourne]] [[nl:Melbourne]] [[nn:Melbourne]] [[no:Melbourne]] [[pl:Melbourne]] [[pt:Melbourne]] [[ro:Melbourne]] [[ru:Мельбурн]] [[scn:Melbourne]] [[sh:Melbourne]] [[simple:Melbourne]] [[sk:Melbourne]] [[sl:Melbourne]] [[sr:Мелбурн]] [[sv:Melbourne]] [[ta:மெல்போர்ன்]] [[th:เมลเบิร์น]] [[ty:Melbourne]] [[ug:مېلبۇرن]] [[vi:Melbourne]] [[zh:墨尔本]] [[zh-yue:墨爾本]] ताजिकिस्तान 5494 35507 2006-11-20T10:25:26Z Aevynn 577 '''ताजिकिस्तान''' [[मध्य जंबुद्वीप]] मे स्थित एक [[देश]] है जो पहले [[सोवियत संघ]] का हिस्सा था। {{substub}} {{CIS}} [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] Dimenshiyaa 5495 19855 2006-05-21T10:23:26Z DaGizza 338 Dimenshiyaa का नाम बदलकर डिमेन्शिया कर दिया गया है: in hindi #REDIRECT [[डिमेन्शिया]] सोना 5498 38165 2006-12-13T20:25:46Z 131.204.13.191 '''सोना''' एक [[धातु]] है । सोना का [[रंग]] [[पीला]] है । यह धातु बहुत कीमती है| {{substub}} [[Category:धातु]] [[af:Goud]] [[ar:ذهب]] [[ast:Oru]] [[ay:Quri]] [[bg:Злато]] [[bs:Zlato]] [[ca:Or]] [[chr:ᎠᏕᎸ ᏓᎶᏂᎨ]] [[co:Oru]] [[cs:Zlato]] [[cy:Aur]] [[da:Guld]] [[de:Gold]] [[el:Χρυσός]] [[en:Gold]] [[eo:Oro]] [[es:Oro]] [[et:Kuld]] [[eu:Urre]] [[fa:طلا]] [[fi:Kulta]] [[fr:Or]] [[gd:Òr]] [[gl:Ouro (elemento)]] [[he:זהב]] [[hr:Zlato]] [[hu:Arany]] [[hy:Ոսկի]] [[id:Emas]] [[io:Oro]] [[is:Gull]] [[it:Oro]] [[ja:金]] [[jbo:solji]] [[ko:금]] [[ku:Zêr]] [[la:Aurum]] [[lb:Gold]] [[li:Goud]] [[lt:Auksas]] [[lv:Zelts]] [[mk:Злато]] [[ms:Emas]] [[nl:Goud]] [[nn:Gull]] [[no:Gull]] [[nrm:Or]] [[oc:Aur]] [[pl:Złoto]] [[pt:Ouro]] [[qu:Quri]] [[ro:Aur]] [[ru:Золото]] [[scn:Oru]] [[sh:Zlato]] [[simple:Gold]] [[sk:Zlato]] [[sl:Zlato]] [[sr:Злато]] [[sv:Guld]] [[ta:தங்கம்]] [[th:ทองคำ]] [[tl:Ginto]] [[tr:Altın]] [[ug:ئالتۇن]] [[uk:Золото]] [[vi:Vàng]] [[zh:金]] [[zh-min-nan:Au (goân-sò͘)]] [[zh-yue:金]] पीला 5499 19912 2006-05-22T04:56:55Z DaGizza 338 पीले चीज़ '''पीला''' एक [[रंग]] है। ==पीले चीज़== *[[सोना]] *[[नीबू]] *[[केला]] {{substub}} [[Category:रंग]] येरेवान 5500 19919 2006-05-22T08:07:30Z DaGizza 338 new page '''येरेवान''' [[आर्मीनिया]] का [[राजधानी]] है। {{substub}} [[Category:शहर]] सेब 5501 40455 2006-12-30T16:52:22Z Matra 768 add image [[Image:Red Delicious.jpg|thumb|right|300px|लाल सेब]] '''सेब''' एक [[फल]] है। सेब का [[रंग]] [[लाल]] या [[हरा]] होता है। {{substub}} [[Category:फल]] [[en:Apple]] [[Simple:Apple]] महेंद्र सिंह धोनी 5502 39766 2006-12-25T17:30:27Z 61.0.9.215 '''महेंद्र सिंह धोनी''' (जुलाई ७, १९८१) [[भारत]] के एक [[क्रिकेट]] खिलाड़ी हैं । ये आजकल भारतीय टीम के [[विकेट कीपर]] हैं और साथ ही एक भरोसेमन्द बल्लेबाज भी हैं । इनका जन्म [[झारखंड]] प्रदेश के [[रांची]] शहर में हुआ था ।प्राय: इन्हें सिर्फ़ धोनी नाम से बुलाया जाता है । बहुत से नवयुवकों के लिये धोनी एक आदर्श हैं । इनके बाल संवारने का एक खास तरीका देश भर के नौजवानों के बीच बहुत लोकप्रिय है । इन्होने दिसंबर २३, २००४ को [[चटगांव]] में [[बांग्लादेश]] के खिलाफ अपना एकदिनी कैरियर और दिसंबर २, २००५ को [[चेन्नई]] में [[श्रीलंका]] के खिलाफ अपना टेस्ट कैरियर शुरू किया था । इनका सर्वश्रेष्ढ प्रर्दशन 183 रन है जो कि [[श्रीलंका]] के खिलाफ [[जयपुर]] के सवाई मान सिंह स्टेडियम में बनाया था | उस पारी ने इन्हे काफी प्रसिद्धि दिलायी | उस मैच को [[भारत]] ने आसानी से जीता था | ये इनका [[एकदिवसीय क्रिकेट]] मे दूसरा शतक था | इनका पहला शतक [[पाकिस्तान]] के खिलाफ 147 रन था | ये धुँआधार [[बल्लेबाजी]] के लिये प्रसिद्ध है | आमतौर पर धोनी मध्यक्रम के बल्लेबाज है | 2006 मे हुये भारतीय टीम के पाकिस्तान दौरे मे धोनी की अहम भूमिका थी| {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] [[en:Mahendra Singh Dhoni]] [[ta:மகேந்திர சிங் தோனி]] आम 5503 36349 2006-11-26T03:16:14Z Amitprabhakar 683 {{बहुविकल्पी शब्द}} आम के दो अर्थ होते हैं - *एक फल - [[आम (फल)]] *साधारण {{substub}} [[Category:फल]] [[Category:शब्दार्थ]] अंगूर 5504 30479 2006-10-13T09:21:41Z Matra 768 विकिफाई [[Image:Ripe grapes.jpg|thumb|225px|अंगूर]] '''अंगूर''' ([[संस्कृत]]/शुद्ध हिन्दी : ''द्राक्षा'') एक [[फल]] है । ये अंगूर की बेलों पर बड़े-बड़े गुच्छों में उगता है । अंगूर सीधे खाया भी जा सकता है, या फिर उससे अंगूरी [[शराब]] भी बनायी जा सकती है, जिसे अंग्रेज़ी में [[:en:wine]] कहते हैं । Wine अंगूर के रस का [[ख़मीरीकरण]] करके बनायी जाती है । {{substub}} [[Category:फल]] युवराज सिंह 5505 36409 2006-11-27T07:24:40Z DaGizza 338 rv '''युवराज सिंह''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] [[en:Yuvraj Singh]] अनिल कुंबले 5506 34564 2006-11-12T07:36:57Z DaGizza 338 en: '''अनिल कुंबले''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाड़ी हैं । यह [[जिम लेकर]] के बाद विश्व के पहले ऐसे खिलाड़ी हैं जिन्होने टेस्ट [[क्रिकेट]] में एक पारी में 10 विकेट लिए हैं। अनिल [[कर्नाटक]] प्रदेश के [[बंगलोर]] नगर के निवासी हैं । इनके सम्मान मे इस नगर के एक सबसे मुख्य चौराहे को '''अनिल कुंबले चौराहा''' (Anil Kumble Circle) का नाम दिया गया है । {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] [[en:Anil Kumble]] इरफ़ान पठान 5507 39282 2006-12-21T09:11:15Z Wolf 886 '''I am reverting this page after terrible vandalism. मैं यह पृष्ठ रिवर्ट करता हूँ भयानक बर्बरता के बाद में.''' '''इरफ़ान पठान''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] हरभजन सिंह 5508 19960 2006-05-24T00:48:27Z DaGizza 338 naya panne '''हरभजन सिंह''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] चाचा 5509 19961 2006-05-24T01:03:06Z DaGizza 338 naya panne '''चाचा''' पिता का छोटा भाई है । {{substub}} [[Category:परिवार]] गोरामानिसह 5510 19982 2006-05-24T21:40:24Z DaGizza 338 rv '''गोरामानिसह''' एक छोटा सा [[गाव]] हौ जो [[दरभगा]] जिला के अधीन आता हौ । {{stub}} िविकपीिडया 5511 19973 2006-05-24T13:24:56Z DaGizza 338 िविकपीिडया का नाम बदलकर विकिपीडिया कर दिया गया है: errors #REDIRECT [[विकिपीडिया]] Template:उत्तरी अमरीका 5513 22638 2006-07-12T21:12:55Z Magicalsaumy 423 {{NavigationBox | Title = [[उत्तरी अमरीका]] के देश और भूभाग | Image = | Color = #c8d8FF | List = [[अंटीगुआ और बारबूडा]] ''[[:en:Antigua and Barbuda]]'' • [[बहामास]] ''[[:en:Bahamas]]'' • [[बारबाडोस]] ''[[:en:Barbados]]'' • [[बेलिज़े]] ''[[:en:Belize]]'' • [[कनाडा]] ''[[:en:Canada]]'' • [[कोस्टा रीका]] ''[[:en:Costa Rica]]'' • [[क्यूबा]] ''[[:en:Cuba]]'' • [[डोमिनिका]] ''[[:en:Dominica]]'' • [[डोमिनिकन गणराज्य]] ''[[:en:Dominican Republic]]'' • [[एल सालावाडोर]] ''[[:en:El Salvador]]'' • [[ग्रेनाडा]] ''[[:en:Grenada]]'' • [[गुआटेमाला]] ''[[:en:Guatemala]]'' • [[हेती]] ''[[:en:Haiti]]'' • [[हॉण्डुरास]] ''[[:en:Honduras]]'' • [[जमैका]] ''[[:en:Jamaica]]'' • [[मेक्सिको]] ''[[:en:Mexico]]'' • [[निकारागुआ]] ''[[:en:Nicaragua]]'' • [[पनामा]] ''[[:en:Panama]]'' • [[सेंट किट्स और नेविस]] ''[[:en:Saint Kitts and Nevis]]'' • [[सेंट लूसिया]] ''[[:en:Saint Lucia]]'' • [[सेंट विन्सेंट और ग्रेनाडीन्स]] ''[[:en:Saint Vincent and the Grenadines]]'' • [[ट्रिनिडाड और टोबागो]] ''[[:en:Trinidad and Tobago]]'' • [[संयुक्त राज्य अमरीका]] ''[[:en:United States of America]]''<br>'''[[:en:List of dependent territories|उपनिवेश]]''': [[डेनमार्क]] : [[ग्रीनलैंड]] ''[[:en:Denmark]]:''&nbsp;''[[:en:Greenland]]'' • [[फ्रांस]] : [[गुआदेलूप]], [[मार्तिनीक]], [[साँ-प्येर और मीकेलों]] ''[[:en:France]]:''&nbsp;''[[:en:Guadeloupe]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Martinique]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Saint-Pierre and Miquelon|Saint-Pierre&nbsp;and&nbsp;Miquelon]]'' • [[नीदरलैंड]] : [[अरूबा]], [[नीदरलैंड्स ऐंटाइल्स]] ''[[:en:Netherlands]]:''&nbsp;''[[:en:Aruba]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Netherlands Antilles|:en:Netherlands&nbsp;Antilles]]'' • [[संयुक्त राजशाही]] : [[ऐंगुइला]], [[बरमूडा]], [[ब्रिटिश वर्जिन द्वीप-समूह]], [[केमान द्वीप-समूह]], [[मोंट्सेराट]], [[टर्क्स और केकोस द्वीप-समूह]] ''[[:en:United Kingdom|UK]]:''&nbsp;''[[:en:Anguilla]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Bermuda]]''&nbsp;∙ ''[[:en:British Virgin Islands|British&nbsp;Virgin&nbsp;Islands]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Cayman Islands|Cayman&nbsp;Islands]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Montserrat]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Turks and Caicos Islands|Turks&nbsp;and&nbsp;Caicos&nbsp;Islands]]'' • [[संयुक्त राज्य अमरीका]] : [[नावासा द्वीप]], [[पुएर्टो रीको]], [[सं. रा. वर्जिन द्वीप-समूह]] ''[[:en:United States|U.S.]]:''&nbsp;''[[:en:Navassa Island|Navassa&nbsp;Island]]''&nbsp;∙ ''[[:en:Puerto Rico|Puerto&nbsp;Rico]]''&nbsp;∙ ''[[:en:United States Virgin Islands|U.S.&nbsp;Virgin&nbsp;Islands]]'' }} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:NavigationBox 5514 20435 2006-06-02T22:12:34Z Magicalsaumy 423 {| summary="Navigation box {{ #if: {{{Summary|}}} | - {{{Summary}}} }}" class=toccolours style="clear: both; width: 94%; margin-top: 0.5em; margin-left: 3%; margin-bottom: 0.5em; text-align: center; padding:0em 0em 0em 0em" | style="padding-top: 0.2em; padding-bottom: 0.2em; font-weight: bold; {{ #if: {{{Color|}}} | background:{{{Color}}} | background: #ccccff }};" | {{{Title}}} {{ #if: {{{Image|}}} | <td style="vertical-align: middle; width:1px" rowspan=2> {{{Image}}} </td>}} |- | style="font-size: 90%; padding: 0.5em 1.5em 0.5em 1.5em" | {{{List}}} |} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> शोले 5515 26391 2006-09-09T07:32:09Z 220.224.201.254 '''शोले''' एक [[हिंदी]] [[चलचित्र]] है । [[अमिताभ बच्चन]] ने इस फिल्म से प्रसिद्धी प्राप्त की। इस फिल्म के प्रमुख कलाकार है- अमिताभ बच्चन, धर्मेन्द्र, हेमामालिनी, जया भादुडी(बच्चन), अमज़द खान, संजीव कुमार, ए के हंगल। {{substub}} [[Category:चलचित्र]] कश्मीरी 5516 30961 2006-10-16T09:23:48Z Debashish 130 कश्मीरी का अर्थ हो सकता हैः * [[कश्मीरी भाषा]] जो कि [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] की एक प्रमुख [[भाषा]] है । * [[कश्मीरी लोग]] यानि भारतीय उपमहाद्वीप के जम्मू कश्मीर राज्य के रहवासी {{disambig}} केला 5517 30477 2006-10-13T09:12:39Z Matra 768 + एक चित्र [[Image:Banana.arp.750pix.jpg|thumb|225px|केला]] '''केला''' एक [[फल]] है । केला का [[रंग]] [[पीला]] है । {{substub}} [[श्रेणी:फल]] गोरामानसिंह् 5519 20235 2006-06-01T05:32:10Z 59.144.51.33 [[चित्र:naukavihar.jpg|thumb|right|बाढ के दिनों मे नौका यात्रा करते लोग]]<br> '''गोरमानसिंह''' एक छोटा गांव है जो [[बिहार]] प्रान्त के [[दरभंगा]] जिलान्तर्गत आता है। यह गांव जिला मुख्यालय से लगभग ६० कि.मी. दूर कमला-बलान नदी के किनारे बसा है । प्रत्येक वर्ष कमला बलान के उमड्ने से प्रायः जुलाई में यंहा बाढ आ जाती है। बाढग्रसित क्षेत्र से पानी निर्गत होने में काफी समय लगता है जिससे जानमाल, फसल एवं द्रव्य की काफी क्षति होती है। नियमित बाढ आगमन से इस क्षेत्र में अभी तक पक्की सड्क एवं बिजली का अभाव है। इस क्षेत्र के लोगों का मुख्य व्यवसाय [[कृषि]] है । यहां का मुख्य व्यवसायिक केन्द्र '''सुपौल बाजार''' है जहां दूर-दूर से लोग पैदल या नौका यात्रा करके अपने सामानों की खरीद-विक्री के लिये आते हैं। ==अनुमंडल== * बिरौल ==प्रखंड== * गोराबौराम इस प्रखंड का नाम दो गांवो गोरामानसिंह एवं बौराम से आया है । ==गोराबौराम प्रखंड के अंतर्गत स्थित गांव== * गोरामानसिंह * लक्ष्मीपुर * बौराम * अखतवाडा * रौता * नदई * सरौनी ==पंचायत== गोरामानसिंह ==प्रखंड अध्यक्ष== मनोज कुमार यादव ==गांव का नामकरण== गांव का नाम मुलतः दो शब्दों '''गोरा''' एवं '''मानसिंह''' से आया है। ऐसा कहा जाता है कि मानसिंह यहां के सर्वप्रथम पूर्वज थे जो लगभग १६वीं सदी पूर्व शीतलपुर, प्रतापगढ , यु० पी० से आकर एक विशाल भूमि पर अपनी सत्ता कायम की। '''गोरा''' शब्द यहां के स्थानीय भाषा '''गोडा गाड्ना''' से आया है, जिसका अर्थ है किसी जगह को सदा के लिए अपना लेना। चूंकि मानसिंह इस क्षेत्र में सर्वप्रथम कदम रखने वाले पुरूष थे जिन्होंने यहां से अपनी स्वतंत्र जमींदारी प्रथा प्रारंभ की इसलिये इस क्षेत्र का नाम गोरामानसिंह रखा गया। एक दुसरा मत यह भी है कि 'गोरा' शब्द मानसिंह के पत्नी 'गौरी' से आया है। ==जातियां== गांव में मुख्यतः राजपूत जाति के लोगों की संख्या अधिक है।ये अपनी सज्जनता, भोलेपन एवं अतिथी-सत्कार के लिये प्रसिद्ध हैं। इसके अतिरिक्त अन्य जाति के लोग जैसे: कायस्थ, मुस्लिम, धोबी, नाई, बढई, खतबे, धानुक, मोची, मल्लाह, इत्यादि भी हैं । ==भाषा एवं संस्कृति== * [[मैथिली]] यद्यपि मैथिली पुरे मिथिलांचल की भाषा है ।चूंकि, गोरामानसिंह मिथिलांचल क्षेत्र के अंतर्गत आता है ।अतः यहां के ग्रामीणवासी मैथिली को अपने मातृभाषा के रूप में प्रयोग करते हैं । मुंडन, उपनयन(यग्योपवीत) और विवाह संस्कार यहां की मुख्य संस्कृति रही है। इसके अतिरिक्त कन्याओं के विवाह के अवसर पर वर पक्ष से आये बारातियों का भव्य स्वागत, समय-समय पर कीर्त्तन, भजन एवं नृत्य का आयोजन ,महिलायें द्वारा अनेक शुभ अवसरों पर विभिन्न प्रकार के मधुर मैथिली गीत जैसे: सोहर, बटगबनी, कुमार-गीत, भगवती-गीत आदि का गाया जाना जैसी अनेक संस्कृतियां प्रचलित है। २००५ 5524 42122 2007-01-10T00:27:26Z TXiKiBoT 975 robot Removing: [[sm:2005]] वर्ष '''२००५''' शनिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००२ | yp2=२००३ | yp3=२००४ | year=२००५ | ya1=२००६ | ya2=२००७ | ya3=२००८ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <div align="center"> [[जनवरी २००५ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००५ | फरवरी]] | [[मार्च २००५ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००५ | अप्रैल]] | [[मई २००५ | मई]] | [[जून २००५ | जून ]] | [[जुलाई २००५ | जुलाई]] | [[अगस्त २००५ | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००५ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००५ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००५ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००५ | दिसम्बर ]] </div> ---- == घटनाएँ == == जन्म == * == मृत्यु == * [[af:2005]] [[am:2005 እ.ኤ.አ.]] [[an:2005]] [[ang:2005]] [[ar:2005]] [[ast:2005]] [[av:2005]] [[az:2005]] [[bat-smg:2005]] [[be:2005]] [[bg:2005]] [[bn:২০০৫]] [[bpy:মারি ২০০৫]] [[br:2005]] [[bs:2005]] [[bug:2005]] [[ca:2005]] [[cbk-zam:2005]] [[ceb:2005]] [[cho:2005]] [[cr:2005]] [[cs:2005]] [[csb:2005]] [[cv:2005]] [[cy:2005]] [[da:2005]] [[de:2005]] [[el:2005]] [[en:2005]] [[eo:2005]] [[es:2005]] [[et:2005]] [[eu:2005]] [[fi:2005]] [[fiu-vro:2005]] [[fo:2005]] [[fr:2005]] [[frp:2005]] [[fur:2005]] [[fy:2005]] [[ga:2005]] [[gd:2005]] [[gl:2005]] [[haw:2005]] [[he:2005]] [[ho:2005]] [[hr:2005]] [[ht:2005 (almanak gregoryen)]] [[hu:2005]] [[hy:2005]] [[ia:2005]] [[id:2005]] [[ilo:2005]] [[io:2005]] [[is:2005]] [[it:2005]] [[ja:2005年]] [[ka:2005]] [[kn:೨೦೦೫]] [[ko:2005년]] [[ksh:Joohr 2005]] [[ku:2005]] [[kw:2005]] [[la:2005]] [[lb:2005]] [[lg:2005]] [[li:2005]] [[lmo:2005]] [[ln:2005]] [[lt:2005]] [[mi:2005]] [[mk:2005]] [[ml:2005]] [[mo:2005]] [[mr:ई.स. २००५]] [[ms:2005]] [[nah:2005]] [[nap:2005]] [[nds:2005]] [[nds-nl:2005]] [[nl:2005]] [[nn:2005]] [[no:2005]] [[nov:2005]] [[nrm:2005]] [[oc:2005]] [[os:2005]] [[pam:2005]] [[pdc:2005]] [[pl:2005]] [[pms:2005]] [[pt:2005]] [[qu:2005]] [[ro:2005]] [[ru:2005 год]] [[ru-sib:2005]] [[scn:2005]] [[sco:2005]] [[se:2005]] [[sh:2005]] [[simple:2005]] [[sk:2005]] [[sl:2005]] [[sq:2005]] [[sr:2005]] [[su:2005]] [[sv:2005]] [[sw:2005]] [[ta:2005]] [[te:2005]] [[tet:2005]] [[th:พ.ศ. 2548]] [[tk:2005]] [[tl:2005]] [[tpi:2005]] [[tr:2005]] [[tt:2005]] [[udm:2005]] [[uk:2005]] [[uz:2005]] [[vec:2005]] [[vi:2005]] [[wa:2005]] [[war:2005]] [[yi:2005]] [[zh:2005年]] [[zh-min-nan:2005 nî]] [[zh-yue:2005年]] वाल्मिकी 5530 23061 2006-07-22T07:49:47Z 195.229.242.89 '''वाल्मिकी''' हिंदु शास्त्र [[रामायण]] का संलेखक है । {{substub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] श्रेणी:Applied sciences 5533 20044 2006-05-27T14:23:36Z Bhaskarshodh 527 राजनीति के इतिहास में वोट का हक आया, तो एक क्रांति हुई। इसको लाने में रूसो जैसे विद्वानों की भूमिका तो थी, किन्तु उस समय के व्यापारियों की भूमिका कम नही थी। कारखाने लगने लगे थे, पैदावार बढ़ने लगी थी, पड़ोसी देश के व्यापारी को माल बेचने से अकूत मुनाफाखोरी का रास्ता खुल गया था। लेकिन एक देश के व्यापारी को दूसरे देश के व्यापारी से मिलने का रास्ता बन्द था। देशों की सीमाओं पर राजा के सिपाहियों का चुस्त पहरा था। यह पहरा व्यापारी की मुनाफाखोरी में बाधक बन रहा था। इसी अवस्था में रूसो की सोशल कॉन्ट्रैक्ट नामक पुस्तक आई, जिसने राज्य के बारे में एक नई अवधारणा को जन्म दिया। 'राजा पैदा होता है, लेकिन जरूरी नही कि राजा के घर में पैदा हो'। इस विचार ने राजदरबाारियों को यह सपना दिखाया कि उनके घर में पैदा हुआ बच्चा राजा हो सकता है। इस विचार ने व्यापारियों को यह सपना दिखाया कि व्यापारियों को परादेशीय सीधा सम्बन्ध बनाने की स्वतंत्रता देने वाले किसी भी व्यक्ति को राजा बनाया जा सकता है। उसे चुनाव लड़ाकर जितवाया जा सकता है और यह प्रचारित किया जा सकता है कि चुनाव जीतने वाला सर्वाधिक लोकप्रिय व्यक्ति है, जनता के हितों का वास्तविक प्रवक्ता है.....यही व्यक्ति जन्मजात राजा है। क्रांति और शाजिस के इस मिश्रित घटना से राजशाही का अंत हो गया। दो देशों के व्यापारियों का आपसी मेल-जोल आसान हो गया। चुनावी लोकतंत्र आ गया। प्रजा के बेटे को राजा बनने का रास्ता खुल गया । राजनैतिक सत्ता वंशवाद से मुक्त हो गई, वे लोग आजाद हो गए, जो चुनाव लड़ सकते थे, या जो किसी दूसरे को चुनाव लड़वाकर उसे सत्ता की आभासी बागडोर सौंप सकते थे और सत्ता की वास्तविक बागडोर अपने हाथ में रख सकते थे। यह घटना अठ्ठारहवीं शताब्दी के उत्तरार्ध्द की है। लगभग 200 साल बाद, बीसवीं सदी के अंतिम दशक में भी कुछ ऐसा ही घटा। जिसे लोग विश्व व्यापार समझौता कहते हैं, वास्तव में यह एक तरह का इतिहास का दोहराव था। इस नई व्यवस्था में दो देशों के व्यापारी ही इकट्ठा नही हुए, कुछ अमीर उपभोक्ता भी इस गठबंधन में शामिल हो गए। इस बार दो देशों के व्यापारियों की सहज मुलाकात की मांग ही नही की गई, इस बार यह मांग भी की गई कि विदेश का व्यापारी चार लाख रूपये में कार बेचने के लिए देश में आया है, देश का एक उपभोक्ता उस कार को खरीदने के लिए तैयार है। ऐसी स्थिति में आयात व निर्यात कर लगाकर चार लाख की कार को पांच लाख की बनाने वाली सरकार कौन होती ह? देशी उपभोक्ता व विदेशी व्यापारी जब मियां-बीबी की तरह राजी हो गए तो सरकार काजी की तरह दुबक गई। राज्य की प्रभुसत्ता का बड़ा हिस्सा विश्व व्यापार संगठन जैसे वैश्विक संगठनों के पास स्थानांतरित हो गया। यह व्यापारियों व उपभोक्ताओं का परादेशीय गठबंधन है, जिसके सामने सरकार असहाय है। इसके बाद शुरू हुआ विश्व बाजार का, विश्व अर्थव्यवस्था का, विश्व उपभोग का और विश्व आय अर्जित करने का एक नया सिलसिला। इसी घटना के साथ बहुराष्ट्रीय कम्पनियों के नाम से एक नई सत्ता प्रकाश में आई और शासन की आर्थिक नीतियां तय करने का अधिकार इन कम्पनियों ने अपने हाथ में ले लिया। यद्यपि इसमें हाथ की सफाई का पूरा ध्यान दिया गया। इस बात का ध्यान रखा गया कि आम जनता को यही लगना चाहिए कि देश में पहले की तरह ही चुनाव जीतने वाले जनप्रतिनिधि ही शासन कर रहे हैं और वही लोग नीतियां बना रहे हैं। इससे बहुराष्ट्रीय कम्पनियों के संचालकों को बड़ी सुरक्षा हो गई, क्योंकि जब रोजगार देने का श्रेय लेना होगा तो यह श्रेय कम्पनी चलाने वालों को मिलेगा, और जब बेरोजगारी की जिम्मेदारी लेनी होगी, तो इस पाप को नेताओं के कंधे पर डाल कर हटा जा सकता है। जनता अपनी आर्थिक तकलीफ के लिए अपने देश के नेताओं से लड़ती रहेगी और चुनाव में पार्टियों का तख्ता पलट करके अपना गुस्सा उतारती रहेगी। बहुराष्ट्रीय कम्पनियों का लाभ उठाने वाले विश्वव्यापारी व विश्वउपभोक्ता दूर बैठ कर यह तमाशा देखते रहेंगे। गरीबी, बेरोजगारी, अशिक्षा, बीमारी, कुपोषण से छटपठाते लोगों को देख कर मजा लेने वाले लोग इस बात पर पूरी नजर रखे हुए हैें कि जिस तरह व्यापारियों व अमीर उपभोक्ताओं ने विश्वव्यापी संगठन बना लिया, उसी प्रकार कहीं सभी देशों के पीड़ित लोग देशों की सीमाएं तोड़ कर कोई वैश्विक पार्टी न बना लें। इन्हें डर है कि अगर व्यापारियों के वैश्विक संगठन के सामने विश्व भर के पीडिताेंे की विश्वव्यापी पार्टी बन गई तो- नेताओं को पैसे की ताकत से कठपुतली बना कर नचाना सम्भव नही रह जाएगा, मनमानी मुनाफाखोरी सम्भव नही हो पाएगी, विश्व व्यापार व्यवस्था के कारण गरीबों की हुई क्षति की भरपाई करने के लिए विश्वव्यापारियों को भी अपने मुनाफे में से विश्व स्तरीय कर देना पड़ेगा ... सबसे बड़ी बात यह है कि विश्व व्यापारियों पर भी कानून का शासन लागू हो जाएगा। मशीन की मेहनत से छप रही नोट का मतदाताओं के बीच समान वितरण देशी कम्पनियों का बहुराष्ट्रीय कम्पनियों से एक ही अखाड़े में मुकाबला हो जाने के कारण देशी कम्पनियों के लिए यह जरूरी हो गया है कि बहुराष्ट्रीय कम्पनियों की तरह ही उनके सामान की गुणवत्ता बहुत अच्छी होनी चाहिए और कीमतें बहुत कम होनी चाहिए। ऐसा तभी हो सकता है जब कम्पनी में पैदावार पूरी तरह ऑटोमैटिक प्लांट से हो, चाहे भले ही यह ऑटोमैटिक प्लांट खरीद कर कम्पनी में ले आना पड़े। विश्व अर्थव्यवस्था के दबाव में हो रहे इस मशीनीकरण व ऑटोमेशन से सकल घरेलू उत्पाद बढता जा रहा है, किंतु इस उत्पादन के बदले छपने वाले करैंसी नोट लोगों के परिवारों में जाने की बजाय बैंकों में जाम हो रहे हैं। बैंकों में नोट का टीला बढ़ते जाने के कारण बैंक चलाने वालों में छटपटाहट बढ़ गई है, वे औने-पौने रेट पर कर्ज ले जाने के लिए गली-गली घूम कर आवाज लगा रहे हैं। लोग कर्ज लेकर कोई कम्पनी इसलिए नही लगा रहे है, कि सूई से लेकर हवाई जहाज तक - सभी कुछ तो बहुराष्ट्रीय कम्पनियां बना रही है। इसलिए छोटी पूंजी से उद्योग शुरू करने से लोगों को दिवालिया होने का डर लगा रहता है। वे सोंचते है कि उद्योग तो चलेगा नही, उल्टे बैंक के कर्ज में डूब जाने का खतरा जरूर पैदा हो जाएगा। कर्ज न लेने के कारण बैंकों में ब्याज दरें नीचे गिर रही है। इन परिस्थितियों के विश्लेषण से स्पष्ट है कि मानव समाज एक ऐसे युग में प्रवेश कर गया है कि जहां 80 प्रतिशत जी0डी0पी0 मशीन के परिश्रम से पैदा हो रही है और इंसान का हिस्सा 20 प्रतिशत भी नही रह गया है। यानी अगर अधिकांश लोग बेरोजगार हो जाएं, या काम करना ही न चाहें, तो भी उत्पादन का वर्तमान स्तर बरकरार रखा जा सकता है। जी0डी0पी0 का अधिकांश सम्बन्ध मशीन से जुड़ जाने के कारण देश की अमीरी बढ़ रही है और देश के अधिकांश परिवारों में गरीबी बढ़ रही है। एक तरफ उत्पादन से गोदाम भरे पड़े हैं, दूसरी तरफ भूख और आर्थिक तंगी से लोग आत्महत्या कर रहे हैं। ऐसी विकट परिस्थिति में वोटरशिप के नाम से एक प्रस्ताव कुछ संवेदनशील सांसदों ने लोकसभा में पेश किया है। इस प्रस्ताव के माध्यम से यह कहा जा रहा है कि अब सभी नागरिकों को पारम्परिक अर्थों में काम देने का इंतजार करने के बजाय सबको सीधा पैसा दिया जाना चाहिए, और बदलते युग में काम की परिभाषा भी बदलनी चाहिए। इस प्रस्ताव में स्पष्ट किया गया है कि काम अधिकांशत: मशीनों से करवाया जा रहा है, इसलिए मजदूरी करने वालों में आपस में ही गला काट प्रतियोगिता हो गई है। मजदूर किसी भी दर पर काम करने को तैयार हो गए हैं और भूख के कारण ब्लेकमेल हो रहे हैं। परिस्थितियां ऐसी हो गई है कि खुद मजदूर ही श्रम कानूनों का उल्लंघन कर रहा है। प्राण रक्षा की आपदा में इंसान को दूर का लाभ दिखना बंद हो जाता है। विश्वअर्थव्यवस्था के वर्तमान युग में मजदूर को बाजार की दर से मिली मजदूरी बैल को मिले भूंसे के समान है, मशीनों की मेहनत से अर्थव्यवस्था में जो नोट रूपी गेहूं पैदा हो रहा है, अब इस गेहूं को भी मजदूरों में बांटने के नियम-कानून बनने चाहिए। इस याचिका में अनेक आयामों से परिस्थितियों का विश्लेषण करते हुए यह प्रस्ताव रखा गया है कि मशीन की मेहनत से जो नोट छप रही है, मतदाताओं के बीच उसका साम्यवादी वितरण होना चाहिए और इंसानों की मेहनत से छपी नोटों का वितरण पूंजीवादी मूल्यों के अनुसार किया जाना चाहिए। मशीन की मेहनत से छपी नोट का समान वितरण कर देने से लोगों को साझे धन में हिस्सा मिल जाएगा और उनकी हैसियत खेत में काम करने वाले बैल की बजाय परिवार के एक सदस्य की हो जाएगी। यह एक ऐसी स्थिति होगी जिसमें बैल को भूंसा भले ही न मिल सका हो, लेकिन उसे गेहूं में हिस्सेदारी मिल जाएगी। सकल घरेलू मशीनी उत्पाद, सकल घरेलू ब्याज, सकल घरेलू किराया, सकल घरेलू उत्तराधिकार की रकम को इस याचिका में साझे धन के रूप में मान्यता दिया गया है। यह भी भविष्यवाणी की गई है कि देश की सरकार का वश विश्व स्तर पर नही चलता, इसलिए पारम्परिक अर्थों में सभी लोगों को काम देना अब भविष्य में कभी भी न पूरा होने वाला सपना है। इस याचिका की सबसे बड़ी खासियत यह है कि यह सबको पैसा मिलना सम्भव बताती है, और सबको काम मिलना असम्भव। मतदाताओं को पहचान पत्र के बजाय ए0 टी0 एम0 कैश कार्ड याचिका में यह प्रस्ताव नही है कि मशीन व विरासत की रकम में अपना हिस्सा लोगों को मिले, इसके लिए नेताओं व अधिकारियों को अधिकृत किया जाए। प्रस्ताव यह है कि रिजर्व बैंक सभी मतदाताओं का खाता खोले और प्रति व्यक्ति औसत उत्पादन की आधी रकम (लगभग 1750 रूपया) प्रति मतदाता प्रतिमाह हर महीने उसके खाते में भेजे। यह रकम भ्रष्टाचार की शिकार न हो इसके लिए सभी मतदाताओं को पहचान पत्र के बजाय ए0टी0एम0 कैश कार्ड जारी करने का प्रस्ताव है। याचिका द्वारा सभी डाकघरों में ए0टी0एम0 मशीन लगाने की मांग की गई है। जहां जाकर स्थानीय मतदाता अपने हिस्से की रकम हर महीने निकाल सकें। वोटरशिप की अर्थव्यवस्था दूर तक संभालने के लिए एक परादेशीय संगठन, परादेशीय-साझी सरकार, साझी संसद व साझी अदालत की आवश्यकता होगी। इनका खर्च निकालने के लिए भी इस याचिका में जी0 डी0 पी0 की नकद रकम का एक हिस्सा अलग करने का प्रस्ताव है। इस प्रकार प्रति व्यक्ति औसत उत्पादन की रकम का एक हिस्सा मतदाता की ओर जाएगा, दूसरा परादेशीय साझे संगठन व साझी सरकार की ओर जाएगा और तीसरा हिस्सा जनप्रतिनिधियों के लिए चंदे के रूप में उनके निजी खाते की ओर प्रेषित करने का प्रस्ताव है। राजनैतिक वित्त की वैज्ञानिक व्यवस्था इस प्रस्ताव के लागू होने पर जनप्रतिनिधि को मतदाताओं की ओर से केवल वोट ही नही मिलेंगे, अपितु वोट के अनुपात में चंदे के रूप में नोट भी प्राप्त होंगे। राजनैतिक वित्त की इस वैज्ञानिक व्यवस्था से जनप्रतिनिधि व चुनाव लड़ने वाले प्रत्यासी जनता के प्रति जवाबदेह हो जाएंगे। यह जवाबदेही वे जितनी बढ़ाते जाएंगे, उनका चंदा व उनकी सम्पन्नता उसी अनुपात में बढ़ती जाएगी। यदि एक मतदाता को एक महीने में 1750 रूपये देने का प्रावधान किया जाए, तो राजनैतिक चंदे की इस व्यवस्था से एक हजार वोट पाने वाले प्रत्यासी को 17.5 लाख रूपये वार्षिक चंदे के रूप में प्राप्त हो सकते हैं, एक लाख वोट पाने वाले को 17.5 करोड़ रूपये मिल सकते हैं। इस रकम से जनप्रतिनिधि व प्रत्यासी सौ-पचास लोगों को रोजगार दे सकते हैं, व अपना सचिवालय बना सकते हैं। राजनैतिक वित्त की इस व्यवस्था से चंदा देने वालों के चंगुल से लोकतंत्र मुक्त हो जाएगा और जनता के साथ ईमानदारी से जुड़ जाएगा। समाजसेवियों के लिए इस व्यवस्था में पर्याप्त खर्च मिल जाएगा, इस धन से वे सामाजिक शोधों का काम आगे बढ़ा सकेंगे। मतदाताओं का जन्मसिध्द आर्थिक अधिकार उन्हें दे देने से भारत की अंतर्राष्ट्रीय छवि सुधरेगी व भारत की आवाज अविकसित व विकासशील देशों को अपनी आवाज लगने लगेगी। इसके कई कारण हैं - एक तो य坙 कि विश्व के अन्य देशों में भी आर्थिक लोकतंत्र की प्यास जग जाएगी। जिसके लिए पूरा विश्व भारत की संसद का एहसान मानेगा। दूसरा यह कि मिलेनियम डेवलपमेंट गोल (एम0 डी0 जी0) के नाम पर विकसित देशों को जो धन अपने कर्तव्य के तौर पर अविकसित व विकासशील देशों को देना था, उसे देने में अब वे हीला हवाली नही कर पाएंगे। अब वे यह भी नही कह पाएंगे कि गरीब देशों के नेता व नौकरशाह भ्रष्ट हैं, इसलिए उनकी रकम जरूरतमंद लोगों तक नही पहुंच पाएगी। चूंकि अब सभी मतदाताओं का बैंक में खाता होगा, इसलिए विकसित देश स्वयं यह आसानी से देख सकेंगे कि उनके द्वारा दिया गया धन गरीब नागरिकों के बैंक खातों में जा रहा है, या नही? इस व्यवस्था के लागू हो जाने के बाद आज जो धन विदेशों से कर्ज के रूप में आता है, कल वह टैक्स के रूप में आने लगेगा। और भारत सरकार कर्ज के जाल से मुक्त हो जाएगी। बिना मेहनत के पैसा? वोटरशिप के खिलाफ सबसे बड़ा तर्क यह दिया जाता है कि बिना मेहनत के पैसा किसी भी व्यक्ति को क्यों मिलना चाहिए और अगर मिलेगा तो यह पैसा उसे निकम्मा बनाएगा? इस प्रश्न पर याचिका में दो टूक जबाब देते हुए यह कहा गया है कि चूकि उत्तराधिकार में, ब्याज में व किराये में प्राप्त पैसा अपनी मेहनत का पैसा नही होता फिर भी यह पैसा कुछ लोगों को दिलाने के लिए संसद ने कानून बना रखे हैं। इसलिए वोटरशिप का पैसा लोगों को मिले, ऐसा कानून बनाना कोई नया कदम नही होगा। केवल इतना होगा कि इससे बिना मेहनत के प्राप्त होने वाले स्रोतों में एक और नया स्रोत जुड़ जाएगा। वोटरशिप के प्रस्तावित कानून से बिना मेहनत के पैसा प्राप्त करने वालों की केवल संख्या में ही बढ़ोत्तरी होगी। पहले कम लोगों को मिलता था, अब ज्यादा लोगों को मिलेगा। जो संसद अमीरों के बेटों को उत्तराधिकार का कानून बना कर अरबों-खरबों रूपया पहले से देती रही है, वह संसद राष्ट्रपिता की संतानों को उत्तराधिकार में कुछ नकद रकम देने से मना नही कर सकती। जहां तक प्रश्न इस पैसे को प्राप्त होने के बाद निकम्मापन बढ़ने की है, तो इस विषय में याचिका में स्पष्ट निर्णय दिया गया है कि यदि बेरोजगारी और निकम्मापन दोनों में से किसी एक को चुनने का ही विकल्प हो, तो निकम्मापन राष्ट्र के हित में है। क्योंकि बेरोजगारी की अवस्था में नागरिकों का हाथ और दिमाग दोनों निष्क्रिय हो जाता है, जबकि निकम्मेपन की अवस्था में केवल हाथ निष्क्रिय रहता है, दिमाग काम करता रहता है। कुछ लोगों को यह असम्भव काम इसलिए लगता है कि सरकार इतना पैसा लाएगी कहां से? इस विषय में स्पष्टीकरण देते हुए याचिका में कहा गया है कि यदि अधिक रकम सरकार नही दे सकती, तो कुछ कम रकम देकर सभी नागरिकों का खाता बैंक में बड़ी आसानी से खोल सकती है। इन खातों के नम्बर विकसित देशों व बहुराष्ट्रीय निगमों के सामने लेकर जाया जा सकता है और अपना वादा निभाने के लिए उन पर दबाव बनाया जा सकता है। चूंकि इस तरह की विश्व राजनीति का साथ विश्व जनमत का बड़ा हिस्सा देगा, इसलिए विकसित देशों को अपना आर्थिकर् कत्तव्य करने के सिवा कोई मार्ग नही बचेगा। यह भी नही समझ लेना चाहिए कि जब वोटरशिप का प्रस्ताव लागू होने ही जा रहा है, तो इसके लागू करने के लिए कोई प्रयास क्यों किया जाए? वास्तव में इस याचिका के मुद्दे पर जनजागरण, गोष्ठियां, जनसभाएं, धरना-प्रदर्शन, रैलियां, हस्ताक्षर अभियान, चुनावों में पार्टियों और वोटों का ध्रुवीकरण कराने.... जैसे काम किये जाएं तो कल घटने वाली यह घटना आज ही घट सकती है। मतदातावृत्ति या वोटरशिप के नाम से प्रस्तुत यह पुस्तक वास्तव में कई दर्जन संवेदनशील सांसदों द्वारा लोकसभा में प्रस्तुत याचिका की प्रति है। समर्थक सांसदों की संख्या कम रह जाने के कारण शायद यह जीवनदायिनी याचिका की प्रार्थना तत्काल कानून की शक्ल नही ले सकेगी और यदि वर्तमान संसद की संवेदनशीलता बहुत कम हुई तो संसद में बैठ कर यह याचिका जनआंदोलनों व जनादेश का इंतजार करेगी। इस याचिका के प्रमुख याचिकाकर्ता व इन पंक्तियों के लेखक पाठकों से अपील करते हैं कि इस पुनीत कार्य में तन-मन-धन से सहयोग करके आर्थिक यातना में घुट-घुट कर जी रहे करोड़ों लोगों को यातना मुक्त करें और उन लोगों की जान बचा लें, जो आर्थिक तंगी के कारण आने वाले दिनों में आत्महत्या करने के लिए विवश किये जाने वाले हैं। भरत गांधी 01 जनवरी, 2006 नई दिल्ली श्रेणी:Procedural knowledge 5534 20046 2006-05-27T14:29:08Z Bhaskarshodh 527 राजनीति के इतिहास में वोट का हक आया, तो एक क्रांति हुई। इसको लाने में रूसो जैसे विद्वानों की भूमिका तो थी, किन्तु उस समय के व्यापारियों की भूमिका कम नही थी। कारखाने लगने लगे थे, पैदावार बढ़ने लगी थी, पड़ोसी देश के व्यापारी को माल बेचने से अकूत मुनाफाखोरी का रास्ता खुल गया था। लेकिन एक देश के व्यापारी को दूसरे देश के व्यापारी से मिलने का रास्ता बन्द था। देशों की सीमाओं पर राजा के सिपाहियों का चुस्त पहरा था। यह पहरा व्यापारी की मुनाफाखोरी में बाधक बन रहा था। इसी अवस्था में रूसो की सोशल कॉन्ट्रैक्ट नामक पुस्तक आई, जिसने राज्य के बारे में एक नई अवधारणा को जन्म दिया। 'राजा पैदा होता है, लेकिन जरूरी नही कि राजा के घर में पैदा हो'। इस विचार ने राजदरबाारियों को यह सपना दिखाया कि उनके घर में पैदा हुआ बच्चा राजा हो सकता है। इस विचार ने व्यापारियों को यह सपना दिखाया कि व्यापारियों को परादेशीय सीधा सम्बन्ध बनाने की स्वतंत्रता देने वाले किसी भी व्यक्ति को राजा बनाया जा सकता है। उसे चुनाव लड़ाकर जितवाया जा सकता है और यह प्रचारित किया जा सकता है कि चुनाव जीतने वाला सर्वाधिक लोकप्रिय व्यक्ति है, जनता के हितों का वास्तविक प्रवक्ता है.....यही व्यक्ति जन्मजात राजा है। क्रांति और शाजिस के इस मिश्रित घटना से राजशाही का अंत हो गया। दो देशों के व्यापारियों का आपसी मेल-जोल आसान हो गया। चुनावी लोकतंत्र आ गया। प्रजा के बेटे को राजा बनने का रास्ता खुल गया । राजनैतिक सत्ता वंशवाद से मुक्त हो गई, वे लोग आजाद हो गए, जो चुनाव लड़ सकते थे, या जो किसी दूसरे को चुनाव लड़वाकर उसे सत्ता की आभासी बागडोर सौंप सकते थे और सत्ता की वास्तविक बागडोर अपने हाथ में रख सकते थे। यह घटना अठ्ठारहवीं शताब्दी के उत्तरार्ध्द की है। लगभग 200 साल बाद, बीसवीं सदी के अंतिम दशक में भी कुछ ऐसा ही घटा। जिसे लोग विश्व व्यापार समझौता कहते हैं, वास्तव में यह एक तरह का इतिहास का दोहराव था। इस नई व्यवस्था में दो देशों के व्यापारी ही इकट्ठा नही हुए, कुछ अमीर उपभोक्ता भी इस गठबंधन में शामिल हो गए। इस बार दो देशों के व्यापारियों की सहज मुलाकात की मांग ही नही की गई, इस बार यह मांग भी की गई कि विदेश का व्यापारी चार लाख रूपये में कार बेचने के लिए देश में आया है, देश का एक उपभोक्ता उस कार को खरीदने के लिए तैयार है। ऐसी स्थिति में आयात व निर्यात कर लगाकर चार लाख की कार को पांच लाख की बनाने वाली सरकार कौन होती ह? देशी उपभोक्ता व विदेशी व्यापारी जब मियां-बीबी की तरह राजी हो गए तो सरकार काजी की तरह दुबक गई। राज्य की प्रभुसत्ता का बड़ा हिस्सा विश्व व्यापार संगठन जैसे वैश्विक संगठनों के पास स्थानांतरित हो गया। यह व्यापारियों व उपभोक्ताओं का परादेशीय गठबंधन है, जिसके सामने सरकार असहाय है। इसके बाद शुरू हुआ विश्व बाजार का, विश्व अर्थव्यवस्था का, विश्व उपभोग का और विश्व आय अर्जित करने का एक नया सिलसिला। इसी घटना के साथ बहुराष्ट्रीय कम्पनियों के नाम से एक नई सत्ता प्रकाश में आई और शासन की आर्थिक नीतियां तय करने का अधिकार इन कम्पनियों ने अपने हाथ में ले लिया। यद्यपि इसमें हाथ की सफाई का पूरा ध्यान दिया गया। इस बात का ध्यान रखा गया कि आम जनता को यही लगना चाहिए कि देश में पहले की तरह ही चुनाव जीतने वाले जनप्रतिनिधि ही शासन कर रहे हैं और वही लोग नीतियां बना रहे हैं। इससे बहुराष्ट्रीय कम्पनियों के संचालकों को बड़ी सुरक्षा हो गई, क्योंकि जब रोजगार देने का श्रेय लेना होगा तो यह श्रेय कम्पनी चलाने वालों को मिलेगा, और जब बेरोजगारी की जिम्मेदारी लेनी होगी, तो इस पाप को नेताओं के कंधे पर डाल कर हटा जा सकता है। जनता अपनी आर्थिक तकलीफ के लिए अपने देश के नेताओं से लड़ती रहेगी और चुनाव में पार्टियों का तख्ता पलट करके अपना गुस्सा उतारती रहेगी। बहुराष्ट्रीय कम्पनियों का लाभ उठाने वाले विश्वव्यापारी व विश्वउपभोक्ता दूर बैठ कर यह तमाशा देखते रहेंगे। गरीबी, बेरोजगारी, अशिक्षा, बीमारी, कुपोषण से छटपठाते लोगों को देख कर मजा लेने वाले लोग इस बात पर पूरी नजर रखे हुए हैें कि जिस तरह व्यापारियों व अमीर उपभोक्ताओं ने विश्वव्यापी संगठन बना लिया, उसी प्रकार कहीं सभी देशों के पीड़ित लोग देशों की सीमाएं तोड़ कर कोई वैश्विक पार्टी न बना लें। इन्हें डर है कि अगर व्यापारियों के वैश्विक संगठन के सामने विश्व भर के पीडिताेंे की विश्वव्यापी पार्टी बन गई तो- नेताओं को पैसे की ताकत से कठपुतली बना कर नचाना सम्भव नही रह जाएगा, मनमानी मुनाफाखोरी सम्भव नही हो पाएगी, विश्व व्यापार व्यवस्था के कारण गरीबों की हुई क्षति की भरपाई करने के लिए विश्वव्यापारियों को भी अपने मुनाफे में से विश्व स्तरीय कर देना पड़ेगा ... सबसे बड़ी बात यह है कि विश्व व्यापारियों पर भी कानून का शासन लागू हो जाएगा। मशीन की मेहनत से छप रही नोट का मतदाताओं के बीच समान वितरण देशी कम्पनियों का बहुराष्ट्रीय कम्पनियों से एक ही अखाड़े में मुकाबला हो जाने के कारण देशी कम्पनियों के लिए यह जरूरी हो गया है कि बहुराष्ट्रीय कम्पनियों की तरह ही उनके सामान की गुणवत्ता बहुत अच्छी होनी चाहिए और कीमतें बहुत कम होनी चाहिए। ऐसा तभी हो सकता है जब कम्पनी में पैदावार पूरी तरह ऑटोमैटिक प्लांट से हो, चाहे भले ही यह ऑटोमैटिक प्लांट खरीद कर कम्पनी में ले आना पड़े। विश्व अर्थव्यवस्था के दबाव में हो रहे इस मशीनीकरण व ऑटोमेशन से सकल घरेलू उत्पाद बढता जा रहा है, किंतु इस उत्पादन के बदले छपने वाले करैंसी नोट लोगों के परिवारों में जाने की बजाय बैंकों में जाम हो रहे हैं। बैंकों में नोट का टीला बढ़ते जाने के कारण बैंक चलाने वालों में छटपटाहट बढ़ गई है, वे औने-पौने रेट पर कर्ज ले जाने के लिए गली-गली घूम कर आवाज लगा रहे हैं। लोग कर्ज लेकर कोई कम्पनी इसलिए नही लगा रहे है, कि सूई से लेकर हवाई जहाज तक - सभी कुछ तो बहुराष्ट्रीय कम्पनियां बना रही है। इसलिए छोटी पूंजी से उद्योग शुरू करने से लोगों को दिवालिया होने का डर लगा रहता है। वे सोंचते है कि उद्योग तो चलेगा नही, उल्टे बैंक के कर्ज में डूब जाने का खतरा जरूर पैदा हो जाएगा। कर्ज न लेने के कारण बैंकों में ब्याज दरें नीचे गिर रही है। इन परिस्थितियों के विश्लेषण से स्पष्ट है कि मानव समाज एक ऐसे युग में प्रवेश कर गया है कि जहां 80 प्रतिशत जी0डी0पी0 मशीन के परिश्रम से पैदा हो रही है और इंसान का हिस्सा 20 प्रतिशत भी नही रह गया है। यानी अगर अधिकांश लोग बेरोजगार हो जाएं, या काम करना ही न चाहें, तो भी उत्पादन का वर्तमान स्तर बरकरार रखा जा सकता है। जी0डी0पी0 का अधिकांश सम्बन्ध मशीन से जुड़ जाने के कारण देश की अमीरी बढ़ रही है और देश के अधिकांश परिवारों में गरीबी बढ़ रही है। एक तरफ उत्पादन से गोदाम भरे पड़े हैं, दूसरी तरफ भूख और आर्थिक तंगी से लोग आत्महत्या कर रहे हैं। ऐसी विकट परिस्थिति में वोटरशिप के नाम से एक प्रस्ताव कुछ संवेदनशील सांसदों ने लोकसभा में पेश किया है। इस प्रस्ताव के माध्यम से यह कहा जा रहा है कि अब सभी नागरिकों को पारम्परिक अर्थों में काम देने का इंतजार करने के बजाय सबको सीधा पैसा दिया जाना चाहिए, और बदलते युग में काम की परिभाषा भी बदलनी चाहिए। इस प्रस्ताव में स्पष्ट किया गया है कि काम अधिकांशत: मशीनों से करवाया जा रहा है, इसलिए मजदूरी करने वालों में आपस में ही गला काट प्रतियोगिता हो गई है। मजदूर किसी भी दर पर काम करने को तैयार हो गए हैं और भूख के कारण ब्लेकमेल हो रहे हैं। परिस्थितियां ऐसी हो गई है कि खुद मजदूर ही श्रम कानूनों का उल्लंघन कर रहा है। प्राण रक्षा की आपदा में इंसान को दूर का लाभ दिखना बंद हो जाता है। विश्वअर्थव्यवस्था के वर्तमान युग में मजदूर को बाजार की दर से मिली मजदूरी बैल को मिले भूंसे के समान है, मशीनों की मेहनत से अर्थव्यवस्था में जो नोट रूपी गेहूं पैदा हो रहा है, अब इस गेहूं को भी मजदूरों में बांटने के नियम-कानून बनने चाहिए। इस याचिका में अनेक आयामों से परिस्थितियों का विश्लेषण करते हुए यह प्रस्ताव रखा गया है कि मशीन की मेहनत से जो नोट छप रही है, मतदाताओं के बीच उसका साम्यवादी वितरण होना चाहिए और इंसानों की मेहनत से छपी नोटों का वितरण पूंजीवादी मूल्यों के अनुसार किया जाना चाहिए। मशीन की मेहनत से छपी नोट का समान वितरण कर देने से लोगों को साझे धन में हिस्सा मिल जाएगा और उनकी हैसियत खेत में काम करने वाले बैल की बजाय परिवार के एक सदस्य की हो जाएगी। यह एक ऐसी स्थिति होगी जिसमें बैल को भूंसा भले ही न मिल सका हो, लेकिन उसे गेहूं में हिस्सेदारी मिल जाएगी। सकल घरेलू मशीनी उत्पाद, सकल घरेलू ब्याज, सकल घरेलू किराया, सकल घरेलू उत्तराधिकार की रकम को इस याचिका में साझे धन के रूप में मान्यता दिया गया है। यह भी भविष्यवाणी की गई है कि देश की सरकार का वश विश्व स्तर पर नही चलता, इसलिए पारम्परिक अर्थों में सभी लोगों को काम देना अब भविष्य में कभी भी न पूरा होने वाला सपना है। इस याचिका की सबसे बड़ी खासियत यह है कि यह सबको पैसा मिलना सम्भव बताती है, और सबको काम मिलना असम्भव। मतदाताओं को पहचान पत्र के बजाय ए0 टी0 एम0 कैश कार्ड याचिका में यह प्रस्ताव नही है कि मशीन व विरासत की रकम में अपना हिस्सा लोगों को मिले, इसके लिए नेताओं व अधिकारियों को अधिकृत किया जाए। प्रस्ताव यह है कि रिजर्व बैंक सभी मतदाताओं का खाता खोले और प्रति व्यक्ति औसत उत्पादन की आधी रकम (लगभग 1750 रूपया) प्रति मतदाता प्रतिमाह हर महीने उसके खाते में भेजे। यह रकम भ्रष्टाचार की शिकार न हो इसके लिए सभी मतदाताओं को पहचान पत्र के बजाय ए0टी0एम0 कैश कार्ड जारी करने का प्रस्ताव है। याचिका द्वारा सभी डाकघरों में ए0टी0एम0 मशीन लगाने की मांग की गई है। जहां जाकर स्थानीय मतदाता अपने हिस्से की रकम हर महीने निकाल सकें। वोटरशिप की अर्थव्यवस्था दूर तक संभालने के लिए एक परादेशीय संगठन, परादेशीय-साझी सरकार, साझी संसद व साझी अदालत की आवश्यकता होगी। इनका खर्च निकालने के लिए भी इस याचिका में जी0 डी0 पी0 की नकद रकम का एक हिस्सा अलग करने का प्रस्ताव है। इस प्रकार प्रति व्यक्ति औसत उत्पादन की रकम का एक हिस्सा मतदाता की ओर जाएगा, दूसरा परादेशीय साझे संगठन व साझी सरकार की ओर जाएगा और तीसरा हिस्सा जनप्रतिनिधियों के लिए चंदे के रूप में उनके निजी खाते की ओर प्रेषित करने का प्रस्ताव है। राजनैतिक वित्त की वैज्ञानिक व्यवस्था इस प्रस्ताव के लागू होने पर जनप्रतिनिधि को मतदाताओं की ओर से केवल वोट ही नही मिलेंगे, अपितु वोट के अनुपात में चंदे के रूप में नोट भी प्राप्त होंगे। राजनैतिक वित्त की इस वैज्ञानिक व्यवस्था से जनप्रतिनिधि व चुनाव लड़ने वाले प्रत्यासी जनता के प्रति जवाबदेह हो जाएंगे। यह जवाबदेही वे जितनी बढ़ाते जाएंगे, उनका चंदा व उनकी सम्पन्नता उसी अनुपात में बढ़ती जाएगी। यदि एक मतदाता को एक महीने में 1750 रूपये देने का प्रावधान किया जाए, तो राजनैतिक चंदे की इस व्यवस्था से एक हजार वोट पाने वाले प्रत्यासी को 17.5 लाख रूपये वार्षिक चंदे के रूप में प्राप्त हो सकते हैं, एक लाख वोट पाने वाले को 17.5 करोड़ रूपये मिल सकते हैं। इस रकम से जनप्रतिनिधि व प्रत्यासी सौ-पचास लोगों को रोजगार दे सकते हैं, व अपना सचिवालय बना सकते हैं। राजनैतिक वित्त की इस व्यवस्था से चंदा देने वालों के चंगुल से लोकतंत्र मुक्त हो जाएगा और जनता के साथ ईमानदारी से जुड़ जाएगा। समाजसेवियों के लिए इस व्यवस्था में पर्याप्त खर्च मिल जाएगा, इस धन से वे सामाजिक शोधों का काम आगे बढ़ा सकेंगे। मतदाताओं का जन्मसिध्द आर्थिक अधिकार उन्हें दे देने से भारत की अंतर्राष्ट्रीय छवि सुधरेगी व भारत की आवाज अविकसित व विकासशील देशों को अपनी आवाज लगने लगेगी। इसके कई कारण हैं - एक तो य坙 कि विश्व के अन्य देशों में भी आर्थिक लोकतंत्र की प्यास जग जाएगी। जिसके लिए पूरा विश्व भारत की संसद का एहसान मानेगा। दूसरा यह कि मिलेनियम डेवलपमेंट गोल (एम0 डी0 जी0) के नाम पर विकसित देशों को जो धन अपने कर्तव्य के तौर पर अविकसित व विकासशील देशों को देना था, उसे देने में अब वे हीला हवाली नही कर पाएंगे। अब वे यह भी नही कह पाएंगे कि गरीब देशों के नेता व नौकरशाह भ्रष्ट हैं, इसलिए उनकी रकम जरूरतमंद लोगों तक नही पहुंच पाएगी। चूंकि अब सभी मतदाताओं का बैंक में खाता होगा, इसलिए विकसित देश स्वयं यह आसानी से देख सकेंगे कि उनके द्वारा दिया गया धन गरीब नागरिकों के बैंक खातों में जा रहा है, या नही? इस व्यवस्था के लागू हो जाने के बाद आज जो धन विदेशों से कर्ज के रूप में आता है, कल वह टैक्स के रूप में आने लगेगा। और भारत सरकार कर्ज के जाल से मुक्त हो जाएगी। बिना मेहनत के पैसा? वोटरशिप के खिलाफ सबसे बड़ा तर्क यह दिया जाता है कि बिना मेहनत के पैसा किसी भी व्यक्ति को क्यों मिलना चाहिए और अगर मिलेगा तो यह पैसा उसे निकम्मा बनाएगा? इस प्रश्न पर याचिका में दो टूक जबाब देते हुए यह कहा गया है कि चूकि उत्तराधिकार में, ब्याज में व किराये में प्राप्त पैसा अपनी मेहनत का पैसा नही होता फिर भी यह पैसा कुछ लोगों को दिलाने के लिए संसद ने कानून बना रखे हैं। इसलिए वोटरशिप का पैसा लोगों को मिले, ऐसा कानून बनाना कोई नया कदम नही होगा। केवल इतना होगा कि इससे बिना मेहनत के प्राप्त होने वाले स्रोतों में एक और नया स्रोत जुड़ जाएगा। वोटरशिप के प्रस्तावित कानून से बिना मेहनत के पैसा प्राप्त करने वालों की केवल संख्या में ही बढ़ोत्तरी होगी। पहले कम लोगों को मिलता था, अब ज्यादा लोगों को मिलेगा। जो संसद अमीरों के बेटों को उत्तराधिकार का कानून बना कर अरबों-खरबों रूपया पहले से देती रही है, वह संसद राष्ट्रपिता की संतानों को उत्तराधिकार में कुछ नकद रकम देने से मना नही कर सकती। जहां तक प्रश्न इस पैसे को प्राप्त होने के बाद निकम्मापन बढ़ने की है, तो इस विषय में याचिका में स्पष्ट निर्णय दिया गया है कि यदि बेरोजगारी और निकम्मापन दोनों में से किसी एक को चुनने का ही विकल्प हो, तो निकम्मापन राष्ट्र के हित में है। क्योंकि बेरोजगारी की अवस्था में नागरिकों का हाथ और दिमाग दोनों निष्क्रिय हो जाता है, जबकि निकम्मेपन की अवस्था में केवल हाथ निष्क्रिय रहता है, दिमाग काम करता रहता है। कुछ लोगों को यह असम्भव काम इसलिए लगता है कि सरकार इतना पैसा लाएगी कहां से? इस विषय में स्पष्टीकरण देते हुए याचिका में कहा गया है कि यदि अधिक रकम सरकार नही दे सकती, तो कुछ कम रकम देकर सभी नागरिकों का खाता बैंक में बड़ी आसानी से खोल सकती है। इन खातों के नम्बर विकसित देशों व बहुराष्ट्रीय निगमों के सामने लेकर जाया जा सकता है और अपना वादा निभाने के लिए उन पर दबाव बनाया जा सकता है। चूंकि इस तरह की विश्व राजनीति का साथ विश्व जनमत का बड़ा हिस्सा देगा, इसलिए विकसित देशों को अपना आर्थिकर् कत्तव्य करने के सिवा कोई मार्ग नही बचेगा। यह भी नही समझ लेना चाहिए कि जब वोटरशिप का प्रस्ताव लागू होने ही जा रहा है, तो इसके लागू करने के लिए कोई प्रयास क्यों किया जाए? वास्तव में इस याचिका के मुद्दे पर जनजागरण, गोष्ठियां, जनसभाएं, धरना-प्रदर्शन, रैलियां, हस्ताक्षर अभियान, चुनावों में पार्टियों और वोटों का ध्रुवीकरण कराने.... जैसे काम किये जाएं तो कल घटने वाली यह घटना आज ही घट सकती है। मतदातावृत्ति या वोटरशिप के नाम से प्रस्तुत यह पुस्तक वास्तव में कई दर्जन संवेदनशील सांसदों द्वारा लोकसभा में प्रस्तुत याचिका की प्रति है। समर्थक सांसदों की संख्या कम रह जाने के कारण शायद यह जीवनदायिनी याचिका की प्रार्थना तत्काल कानून की शक्ल नही ले सकेगी और यदि वर्तमान संसद की संवेदनशीलता बहुत कम हुई तो संसद में बैठ कर यह याचिका जनआंदोलनों व जनादेश का इंतजार करेगी। इस याचिका के प्रमुख याचिकाकर्ता व इन पंक्तियों के लेखक पाठकों से अपील करते हैं कि इस पुनीत कार्य में तन-मन-धन से सहयोग करके आर्थिक यातना में घुट-घुट कर जी रहे करोड़ों लोगों को यातना मुक्त करें और उन लोगों की जान बचा लें, जो आर्थिक तंगी के कारण आने वाले दिनों में आत्महत्या करने के लिए विवश किये जाने वाले हैं। भरत गांधी 01 जनवरी, 2006 इंग्लैंड 5538 45790 2007-01-24T17:03:48Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Jendźelska]] Modifying: [[th:อังกฤษ]] '''इंग्लैंड''' ([[अंग्रेज़ी]]: England ''इङ्ग्लन्ड्'') [[संयुक्त राजशाही]] यानि युनाईटिड किंग्डम का सबसे बड़ा निर्वाचक देश है। इंग्लैंड के अलावा [[स्कॉटलैंड]], [[वेल्स]] और [[उत्तर आयरलैंड]] भी संयुक्त राजशाही में शामिल हैं। {{सबस्टब}} [[श्रेणी:ब्रिटेन]] [[af:Engeland]] [[als:England]] [[ang:Englaland]] [[ar:إنجلترا]] [[ast:Inglaterra]] [[az:İngiltərə]] [[be:Англія]] [[bg:Англия]] [[br:Bro-Saoz]] [[bs:Engleska]] [[ca:Anglaterra]] [[cs:Anglie]] [[cy:Lloegr]] [[da:England]] [[de:England]] [[el:Αγγλία]] [[en:England]] [[eo:Anglio]] [[es:Inglaterra]] [[et:Inglismaa]] [[eu:Ingalaterra]] [[fa:انگلستان]] [[fi:Englanti]] [[fr:Angleterre]] [[fy:Ingelân]] [[ga:Sasana]] [[gd:Sasainn]] [[gl:Inglaterra - England]] [[gn:Ingyaterra]] [[gv:Sostyn]] [[he:אנגליה]] [[hr:Engleska]] [[hsb:Jendźelska]] [[hu:Anglia]] [[ia:Anglaterra]] [[id:Inggris]] [[io:Anglia]] [[is:England]] [[it:Inghilterra]] [[ja:イングランド]] [[ka:ინგლისი]] [[ko:잉글랜드]] [[ku:Ingilîstan]] [[kw:Pow Sows]] [[la:Anglia]] [[lb:England]] [[li:Ingeland]] [[ln:Ingɛlandi]] [[lt:Anglija]] [[lv:Anglija]] [[mk:Англија]] [[ms:England]] [[nds:England]] [[nds-nl:Engelaand (regio)]] [[nl:Engeland]] [[nn:England]] [[no:England]] [[nrm:Angliétèrre]] [[oc:Anglatèrra]] [[pl:Anglia]] [[pms:Anghiltèra]] [[pt:Inglaterra]] [[rm:Engalterra]] [[ro:Anglia]] [[roa-rup:Anglia]] [[ru:Англия]] [[sco:Ingland]] [[sh:Engleska]] [[simple:England]] [[sk:Anglicko]] [[sl:Anglija]] [[sr:Енглеска]] [[st:Engelane]] [[sv:England]] [[sw:Uingereza (nchi)]] [[ta:இங்கிலாந்து]] [[tg:Англия]] [[th:อังกฤษ]] [[tpi:Inglan]] [[tr:İngiltere]] [[uk:Англія]] [[ur:انگلستان]] [[uz:Angliya]] [[vi:Anh]] [[vo:Linglän]] [[zh:英格兰]] [[zh-classical:英格蘭]] [[zh-min-nan:Eng-tē]] [[zu:INgilandi]] चित्र:Shadow.gif 5539 20068 2006-05-28T19:56:37Z Pramodgarg11 529 ghthnyhmyujm ghthnyhmyujm चित्र:Flood.jpg.jpg 5540 20069 2006-05-28T20:32:04Z संतोषसिंह 522 बाढग्रसित क्षेत्र बाढग्रसित क्षेत्र चित्र:Naukavihar.jpg 5543 20090 2006-05-29T10:10:12Z संतोषसिंह 522 Boat is only people's transportation medium during flood period. Boat is only people's transportation medium during flood period. गोरामानसिंह 5544 20333 2006-06-02T10:37:57Z 125.22.43.193 '''गोरमानसिंह''' एक छोटा गांव है जो [[बिहार]] प्रान्त के [[दरभंगा]] जिलान्तर्गत आता है। यह गांव जिला मुख्यालय से लगभग ६० कि.मी. दूर कमला-बलान नदी के किनारे बसा है । प्रत्येक वर्ष कमला बलान के उमड्ने से प्रायः जुलाई में यंहा बाढ आ जाती है। बाढग्रसित क्षेत्र से पानी निर्गत होने में काफी समय लगता है जिससे जानमाल, फसल एवं द्रव्य की काफी क्षति होती है। नियमित बाढ आगमन से इस क्षेत्र में अभी तक पक्की सड्क एवं बिजली का अभाव है। इस क्षेत्र के लोगों का मुख्य व्यवसाय [[कृषि]] है । यहां का मुख्य व्यवसायिक केन्द्र '''सुपौल बाजार''' है जहां दूर-दूर से लोग पैदल या नौका यात्रा करके अपने सामानों की खरीद-विक्री के लिये आते हैं। दिसंबर से मार्च महीने तक लगातार जल-जमाव रहने से इस गांव के चौर क्षेत्र में विभिन्न देशों से कुछ प्रवासी पक्षी भी आतें हैं । प्रवासी पक्षीयों में लालसर, दिघौंच, सिल्ली, अधनी, चाहा, नक्ता, मैल, हरियाल , कारन, रतवा, इत्यादि प्रमुख है । ये पक्षीयां मुलतः नेपाल, तिब्बत, भुटान, चीन, पाकिस्तान, मंगोलिया, साइबेरिया इत्यादि देशों से आतें है । [[चित्र:paddy_crop.jpg|thumb|right|बाढ के पानी में डुबी हुई धान की फसलें]]<br> [[चित्र:naukavihar.jpg|thumb|right|बाढ के दिनों मे नौका यात्रा करते लोग]]<br> [[चित्र:mbird.jpg|thumb|right|प्रवासी पक्षीयां]]<br> ==अनुमंडल== * बिरौल बिरौल अनुमंडल [[दरभंगा]] शहर से करीब 45 कि०मी० पुर्व दिशा में स्थित है। इस अनुमंडल के अंतर्गत बिरौल, घनश्यामपुर, कुशेश्वरस्थान, कुशश्वरस्थान(पुर्वी), गौराबौराम एवं किरतपुर कुल 6 प्रखंड है। 2001 की जनगणना के अनुसार इसकी कुल जनसंख्या 7,55,871 है। ==प्रखंड== * '''गौराबौराम''' प्रखंड का नाम दो गांवो गोरामानसिंह एवं बौराम से आया है । गौराबौराम प्रखंड के अंतर्गत कुल 51 गांव एवं 13 पंचायत है। 2001 की जनगणना के अनुसार इसकी कुल जनसंख्या 1,22,315 है। ==गोराबौराम प्रखंड के अंतर्गत स्थित गांव== * गोरामानसिंह * लक्ष्मीपुर * बौराम * अखतवाडा * रौता * नदई * सरौनी * परशरमा, इत्यादि। ==पंचायत== गोरामानसिंह ==प्रखंड अध्यक्ष== मनोज कुमार यादव ==गांव का नामकरण== गांव का नाम मुलतः दो शब्दों '''गोरा''' एवं '''मानसिंह''' से आया है। ऐसा कहा जाता है कि मानसिंह यहां के सर्वप्रथम पूर्वज थे जो लगभग १६वीं सदी पूर्व शीतलपुर, प्रतापगढ , यु० पी० से आकर एक विशाल भूमि पर अपनी सत्ता कायम की। '''गोरा''' शब्द यहां के स्थानीय भाषा '''गोडा गाड्ना''' से आया है, जिसका अर्थ है किसी जगह को सदा के लिए अपना लेना। चूंकि मानसिंह इस क्षेत्र में सर्वप्रथम कदम रखने वाले पुरूष थे जिन्होंने यहां से अपनी स्वतंत्र जमींदारी प्रथा प्रारंभ की इसलिये इस क्षेत्र का नाम गोरामानसिंह रखा गया। एक दुसरा मत यह भी है कि 'गोरा' शब्द मानसिंह के पत्नी 'गौरी' से आया है। ==जातियां== गांव में मुख्यतः राजपूत जाति के लोगों की संख्या अधिक है।ये अपनी सज्जनता, भोलेपन एवं अतिथी-सत्कार के लिये प्रसिद्ध हैं। इसके अतिरिक्त अन्य जाति के लोग जैसे: कायस्थ, मुस्लिम, धोबी, नाई, बढई, खतबे, धानुक, मोची, मल्लाह, इत्यादि भी हैं । ==भाषा एवं संस्कृति== * [[मैथिली]] यद्यपि मैथिली पुरे मिथिलांचल की भाषा है । चूंकि, गोरामानसिंह मिथिलांचल क्षेत्र के अंतर्गत आता है । अतः यहां के ग्रामीणवासी मैथिली को अपने मातृभाषा के रूप में प्रयोग करते हैं । मुंडन, उपनयन(यग्योपवीत) और विवाह संस्कार यहां की मुख्य संस्कृति रही है । इसके अतिरिक्त कन्याओं के विवाह के अवसर पर वर पक्ष से आये बारातियों का भव्य स्वागत, समय-समय पर कीर्त्तन, भजन एवं नृत्य का आयोजन ,महिलायें द्वारा अनेक शुभ अवसरों पर विभिन्न प्रकार के मधुर मैथिली गीत जैसे: सोहर, बटगबनी, कुमार-गीत, भगवती-गीत आदि का गाया जाना जैसी अनेक संस्कृतियां प्रचलित है । [[Category:बिहार राज्य के गांव]] Template:आज की टिप्पणी 5545 24917 2006-08-18T04:25:58Z Mitul0520 211 हिंदी विकिपीडिया का विकास अंतर्जाल पर हिंदी उपयोग का मापदंड है। श्रेणी:Software 5552 20194 2006-05-31T15:01:27Z 59.92.41.114 कंटर महाकाव्य 5553 20195 2006-05-31T16:50:31Z 61.17.92.169 भारत के महाकाव्यों में वाल्मीिक रामायण, तुलसीदास रचित रामचरित मानस, व्यास द्वैपान रचित महाभारत आदि गर्ंथ परमुख हैं. -कल्याण कुमार सिन्हा, नागपुर. चित्र:Paddy crops.jpg 5554 20204 2006-05-31T19:31:05Z संतोषसिंह 522 submerged paddy crop submerged paddy crop चित्र:Paddy crop.jpg 5555 20205 2006-05-31T19:34:50Z संतोषसिंह 522 paddy crop paddy crop देवनागरी लिपि 5556 20216 2006-05-31T22:16:07Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[देवनागरी]] #redirect[[देवनागरी]] देवी-देवता 5557 20227 2006-05-31T22:43:22Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[देवता]] #redirect[[देवता]] यूनानी लिपि 5558 20233 2006-06-01T02:26:50Z DaGizza 338 naya panna '''यूनानी लिपि''' लिखावट का वो तरीका है जिसमें सभी [[यूनानी भाषा]]एँ लिखी जाती है । ==इतिहास== असल में रोमन लिपि प्राचीन यूनानी भाषा के लिये ही बनी थी, यानी कि प्राचीन यूनानी की अपनी लिपि है । {{stub}} [[श्रेणी:लिपि]] चित्र:Mbird.jpg 5559 20236 2006-06-01T05:42:02Z संतोषसिंह 522 प्रवासी पक्षीयां प्रवासी पक्षीयां मानवशास्त्र 5562 38918 2006-12-18T18:52:16Z Wolf 886 '''मानवशास्त्र''' ([[:en:Anthropology]] < यूनानी : Anthropos ''मानव'') इंसान, उसके जेनेटिक्स, संस्कृति और समाज की वैज्ञानिक और समाजशास्त्रीय दृष्टिकोण से अध्ययन है । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:समाजशास्त्र]] [[en:Anthropology]] [[ श्रेणी:मानवशास्त्र]] दर्शनशास्त्र 5563 20253 2006-06-01T21:54:34Z Magicalsaumy 423 दर्शनशास्त्र का नाम बदलकर दर्शन कर दिया गया है #REDIRECT [[दर्शन]] पर्वत 5564 46042 2007-01-25T11:46:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eml:Muntâgna]] '''पर्वत''' या पहाड़ ([[:en:Mountain]]) पृथ्वी की भू-सतह पर प्राकृतिक रूप से ऊँचा उठा हुआ हिस्सा होता है, जो ज़्यादातर आकस्मिक तरीके से उभरा होता है और पहाड़ी से बड़ा होता है । पर्वत ज़्यादातर एक लगातार समूह में होते हैं । ==प्रकार== चार ख़ास तरह के पर्वत होते हैं : ===तह पर्वत=== [[चित्र:करोकराम.jpg|thumb|right|400px|करोकराम र्पवत।]] दुनिया के लगभग सभी बड़े और ऊँचे पर्वत युवा तह पर्वत ([[:en:Young fold mountain]]) हैं । ये तब बनते हैं जब पृथ्वी की टेक्टॉनिक चट्टानेण एक दूसरे से टकराती या सिकोड़ती हैं, जिस्से पृथ्वी की सतह में उभार आ जाता है । [[हिमालय]], यूरोपीय [[ऐल्प्स]], उत्तरी अमरीकी [[रॉकीस]], दक्षिणी अमरीकी [[ऐंडीस]], वगैरह सभी युवा (अर्थात नये) तह पर्वत हैं । ===खण्ड पर्वत=== [[:en:Block mountain]] ===दरार पर्वत === [[:en:Rift mountain]] ===ज्वालामुखी पर्वत=== {{substub}} [[श्रेणी:पर्वत]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Montaña]] [[ar:جبل]] [[ast:Monte]] [[be:Гара]] [[bg:Планина]] [[bn:পর্বত]] [[bs:Planina]] [[ca:Muntanya]] [[cs:Hora]] [[cy:Mynydd]] [[da:Bjerg]] [[de:Berg]] [[eml:Muntâgna]] [[en:Mountain]] [[eo:Monto]] [[es:Montaña]] [[et:Mägi]] [[fi:Vuori]] [[fr:Montagne]] [[ga:Sliabh]] [[gd:Beinn]] [[he:הר]] [[hr:Planine]] [[hu:Hegy]] [[id:Gunung]] [[ii:ꁧ]] [[is:Fjall]] [[it:Montagna]] [[ja:山]] [[jbo:cmana]] [[ko:산]] [[la:Mons]] [[lb:Bierg]] [[lt:Kalnas]] [[mk:Планина]] [[ms:Gunung]] [[nah:Tepētl]] [[nds:Barg]] [[nl:Berg (geografie)]] [[nn:Fjell]] [[no:Fjell]] [[nrm:Montangne]] [[pl:Góra (geografia)]] [[pt:Montanha]] [[qu:Urqu]] [[ro:Munte]] [[ru:Горы]] [[simple:Mountain]] [[sl:Gora]] [[sr:Планина]] [[sv:Berg]] [[tg:Кӯҳ]] [[th:ภูเขา]] [[tr:Dağ]] [[uk:Гора]] [[vi:Núi]] [[zh:山]] Template:ज्ञानकोश विषय 5567 23599 2006-07-29T22:24:13Z 61.1.210.119 <!--Refrain from modifying. This template is for the main page--> {|width="100%" border="0" cellspacing="0" cellpadding="5" |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|jaune}} {| |[[Image:Edu_science.png|80px]] |'''प्राकृतिक और निगमनात्मक विज्ञान''' <br> [[विज्ञान]] — [[जीव विज्ञान]] — [[वनस्पति विज्ञान]] — [[पशु विज्ञान]] — [[आयुर्विज्ञान]] — [[भौतिकी]] — [[रसायन शास्त्र]] — [[जैवरसायनिकी]] — [[ज्योतिष]] — [[गणित]] — [[अंकगणित]] — [[बीजगणित]] — [[रेखागणित]] — [[कलन]]<br> |} {{Fin cadre}} |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|gris}} {| |[[Image:Aileron_roll.gif|80px]] |'''प्रौद्योगिकी और अभियान्त्रिकी''' <br> [[तकनीकी]] — [[जैवप्रौद्योगिकी]] — [[नैनोतकनीकी]] — [[अभियान्त्रिकी]] — [[रासायनिक अभियान्त्रिकी]] — [[वैमानिक अभियान्त्रिकी]] — [[अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] — [[संगणक]] — [[संगणक अभियान्त्रिकी]] — [[सिविल अभियान्त्रिकी]] — [[विद्युतीय अभियान्त्रिकी]] — [[इलेक्ट्रॉनिक्स]] — [[यान्त्रिकी]] |} {{Fin cadre}} |- |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|violet}} {| |[[Image:Globo_terraqueo_2.gif|80px]] |'''भूगोल''' <br> [[भूगोल]] — [[महाद्वीप]] — [[देश]] — [[शहर]] — [[पर्वत]] — [[सागर]] — [[पृथ्वी]] — [[खगोल शास्त्र]] — [[सौर मंडल]]<br> |} {{Fin cadre}} |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|bleufoncé}} {| |[[Image:Lady_justice_standing.png|50px]] |'''सामाजिक विज्ञान और दर्शन''' <br> [[पुरातत्त्व]] — [[मानवशास्त्र]] — [[अर्थशास्त्र]] — [[इतिहास]] — [[दर्शन]] — [[शिक्षा]] — [[कानून]] — [[समाजशास्त्र]] — [[राजनीति]] — [[भाषा]] — [[भाषा-परिवार]] — [[भाषाविज्ञान]] |} {{Fin cadre}} |- |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|bleu}} {| |[[Image:Animaux.cathedrale.Laon.png|70px]] |'''ललितकला और संस्कृति''' <br> [[नृत्य]] — [[साहित्य]] — [[संगीत]] — [[चित्रकला]] — [[कार्टून]] — [[कविता]] — [[शिल्पकला]] — [[नाट्यकला]] — [[फलज्योतिष]] — [[संस्कृति]]<br> |} {{Fin cadre}} |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|orange}} {| |[[Image:AnimECHECS-Gambit-du-Roi1.gif|80px]] |'''मनोरंजन''' <br> [[मनोरंजन]] — [[खेल]] — [[क्रिकेट]] — [[कॉमिक्स]] — [[टेलिविज़न]] — [[पर्यटन]] — [[रसोई]] — [[बागवानी]] — [[इंटरनेट]] — [[रेडियो]] — [[सिनेमा]] |} {{Fin cadre}} |- |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|écarlate}} {| |[[Image:Religious symbols.svg|80px]] |'''धर्म''' <br> [[धर्म]] — [[हिन्दू धर्म]] — [[इस्लाम धर्म]] — [[ईसाई धर्म]] — [[अय्यावलि]] — [[रोमन धर्म]] — [[बौद्ध धर्म]] — [[जैन धर्म]] — [[यहूदी धर्म]] — [[ईश्वर]] — [[देवी-देवता]] — [[नास्तिकता]] — [[हिन्दुत्व]] |} {{Fin cadre}} |width="50%" align="left" style="font-size:110%"| {{Début cadre|vertmoyen}} {| |[[Image:Emblem of India.svg|50px]] |'''अन्य''' <br> [[जीवनियाँ]] — [[भारत]] — [[हिन्दी]]<br> |} {{Fin cadre}} |- |} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> सागर 5568 34761 2006-11-14T08:52:52Z 194.158.204.133 + belarusian link '''सागर''' या [[समुद्र]] ([[:en:Sea]]) नमकीन पानी का विशाल और लगातार क्षेत्र होता है, जो पृथ्वी का ज़्यादातर हिस्सा ढके हुए है । इस सन्दर्भ में इसे महासागर भी कहा जा सकता है । एक सागर विशेष कोई भी बड़ा नमकीन जलाशय होता है, जो पूरे या आंशिक रूप से ज़मीन से घिरा रहता है । [[सागर]] के अन्य [[पर्यायवाची]] शब्द हैं : [[जलनिधि]], [[नीरनिधि]], [[उदधि]], [[पयोधि]], [[नदीश]], [[तोयनिधि]], [[कम्पती]], [[वारीश]], [[अर्णव]] प्रमुख [[महासागर]] निम्नलिखित हैं : १ [[प्रशान्त]] [[महासागर]] ([[:en:Pacific Ocean]]) २ [[अटलान्टिक]] [[महासागर]] ([[:en:Atlantic Ocean]]) ३ [[आर्कटिक]] [[महासागर]] ([[:en:Arctic Ocean]]) ४ [[हिन्द]] [[महासागर]] ([[:en:Indian Ocean]]) ५ [[एन्टार्कटिक]] [[महासागर]] ([[:en:Antarctic Ocean]]) {{substub}} [[श्रेणी:सागर]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Mar]] [[ar:بحر]] [[be:Мора]] [[bg:Море]] [[br:Mor]] [[bs:More (voda)]] [[ca:Mar]] [[cs:Moře]] [[cy:Moroedd]] [[da:Hav]] [[de:Meer]] [[el:Θάλασσα]] [[en:Sea]] [[eo:Maro]] [[es:Mar]] [[et:Meri]] [[eu:Itsaso]] [[fa:دریا]] [[fi:Meri]] [[fr:Mer]] [[gl:Mar]] [[he:ים]] [[hr:More]] [[hu:Tenger]] [[id:Laut]] [[it:Mare]] [[ja:海]] [[jbo:xamsi]] [[ka:ზღვა]] [[kg:Kalunga]] [[ko:바다]] [[la:Mare]] [[lad:Mar]] [[lb:Mier]] [[lt:Jūra (geografija)]] [[lv:Jūra]] [[mk:Море]] [[ms:Laut]] [[nds:Meer]] [[nds-nl:Zee]] [[nl:Zee]] [[no:Sjø]] [[nrm:Mé]] [[pl:Morze]] [[pt:Mar]] [[ro:Mare]] [[ru:Море]] [[sh:More]] [[simple:Sea]] [[sk:More]] [[sl:Morje]] [[sr:Море]] [[su:Sagara]] [[sv:Hav]] [[ta:கடல்]] [[tg:Баҳр]] [[tk:Deňiz]] [[tl:Dagat]] [[tr:Deniz]] [[ug:دېڭىز]] [[uk:Море]] [[vi:Biển]] [[wa:Mer]] [[yi:ים]] [[zh:海]] [[zh-min-nan:Hái]] सौर मंडल 5569 28691 2006-09-28T15:00:27Z Mitul0520 211 [[Image:Solar sys.jpg|right|350px|thumb|सौर मंडल का मुख्य रुप (नाप के अनुसार नही)। 8 [[ग्रह]], 1 [[बौना ग्रह]], asteroid belt और [[धूमकेतू]] को दर्शाता हुआ।]] '''सौर मंडल''' ([[:en:Solar System]]) सूर्य और उसके ईर्द-गिर्द घूमने वाले आठ [[ग्रह|ग्रहों]], 1 [[बौना ग्रह]] और अन्य खगोल पिंडों का समूह है । इसके आठ [[ग्रह]] और 1 बौना ग्रह हैं : # [[बुध]] # [[शुक्र]] # [[पृथ्वी]] # [[मंगल]] # [[बृहस्पति]] # [[शनि]] # [[युरेनस]] # [[नेप्चून]] बौना ग्रह # [[प्लूटो]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:खगोल-शास्त्र]] [[श्रेणी: सौर मंडल]] [[en:Solar system]] श्रेणी:खगोल-शास्त्र 5570 20278 2006-06-02T01:01:25Z Magicalsaumy 423 ---- कॉमिक्स 5572 20280 2006-06-02T01:13:27Z Magicalsaumy 423 '''कॉमिक्स''' ([[:en:Comics]]) एक पुस्तिका होती है जिसमें [[कार्टून|कार्टूनों]] की एक शृंखला चित्रित की हुई होती है, जो एक मज़ाकिया या रोमांचक कहानी पेश करते हैं । ऐसी पुस्तिका मनोरंजन के लिये पढ़ी जाती है । कई बार इन कॉमिक्स पर टीवी सीरियल भी बनते हैं, या फ़िर टीवी सीरियल या मिथकों पर ही कॉमिक्स बना दिये जाते हैं । ==पाश्चात्य जगत की कुछ मशहूर कॉमिक्स== *[[जेम्स बॉन्ड]] *[[ही-मैन]] *[[स्पाइडर-मैन]] *[[सूपर-मैन]] *[[फ़ैण्टम]] *[[डिस्नी कॉमिक्स]] ==जापानी कॉमिक्स== देखिये : [[मांगा]] ([[:en:Manga]]) ==हिन्दुस्तानी कॉमिक्स== ==='''राज कॉमिक्स'''=== *[[बांकेलाल]] *[[सूपरकमाण्डो ध्रुव]] *[[नागराज]] *[[डोगा]] *[[भोकाल]] ==='''डायमण्ड कॉमिक्स'''=== *[[चाचा चौधरी]] *[[बिल्लू]] *[[पिंकी]] *[[रमन]] [[श्रेणी:मनोरंजन]] [[श्रेणी:कॉमिक्स]] [[en:Comics]] कार्टून 5573 46015 2007-01-25T10:05:20Z 125.23.168.124 '''कार्टून''' ([[:en:Cartoon]]) का अर्थ है कोई भी हास्य या मनोरंजक चित्र । कार्टून फ़िल्म एक चलचित्र (सिनेमा, या उसका हिस्सा) होता है, जो एक कार्टून-चित्रों के सिलसिले को लगातार फ़ोटोग्राफ़ी करके बनाया जाता है । हर चित्र अपने पिछले वाले से थोड़ा अलग हरकत या चाल चित्रित करता है, जिससे कि हमारी आँखों को ये चित्र चलते-फ़िरते नज़र आते हैं, जब उनको इसी सिलसिले में प्रोजेक्ट किया जाता है । कार्टून फ़िल्में मनोरंजन का अच्छा साधन हैं, ख़ास तौर पर बच्चों के लिये । कुछ टीवी चैनल सिर्फ़ कार्टूनों के लिये ही बने हैं, जैसे [[कार्टून नेटवर्क]] । ==पाश्चात्य कार्टून शृंखलाएँ== *[[बग्स बनी]] *[[डिस्नी कार्टून]] **[[मिकी माउस]] **[[डोनल्ड डक]] **[[स्क्रूज मैक्डक]] ([[डकटेल्स]]) **[[टेलस्पिन]] **[[नन्ही जलपरी]] **[[मोग्ली]] *[[ग्लो फ़्रॅन्ड्स]] *[[माइ लिटिल पौनी]] *[[टॉम और जेरी]] *[[ही-मैन]] *[[सूपर-मैन]] ==भारतीय कार्टून== *[[चाचा चौधरी]] *[[dheeraj ]] ==जापानी कार्टून== देखिये : [[ऐनिमे]] ([[:en:Anime]]) । [[श्रेणी:कार्टून]] [[श्रेणी:मनोरंजन]] [[en:Cartoon]] श्रेणी:कार्टून 5574 20282 2006-06-02T01:31:56Z Magicalsaumy 423 ---- जीव विज्ञान 5575 41868 2007-01-08T12:20:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nrm:Biologie]] '''जीव विज्ञान''' ([[:en:Biology]]) [[प्राकृतिक विज्ञान]] की तीन विशाल शाखाओं में से एक है । ये वो [[विज्ञान]] है जो पेड़-पौधों और जानवरों के अभ्युदय, इतिहास, भौतिक गुण, जैविक प्रक्रम, [[कोशिका]], आदत, वगैरह से सम्बन्धित है । इसकी दो मुख्य शाखाएँ हैं : ==[[वनस्पति विज्ञान]]== [[वनस्पति विज्ञान]] ([[:en:Botany]]) में पेड़-पौधों का अध्ययन होता है । microbiolgy study of microorganism ==[[प्राणी विज्ञान]]== [[प्राणी विज्ञान]] ([[:en:Zoology]]) में जानवरों का अध्ययन होता है । {{स्टब}} [[श्रेणी:विज्ञान]] [[श्रेणी:जीव विज्ञान]] [[af:Biologie]] [[als:Biologie]] [[an:Biolochía]] [[ar:علم الأحياء]] [[ast:Bioloxía]] [[bar:Biologie]] [[bat-smg:Bioluogėj]] [[be:Біялёгія]] [[bg:Биология]] [[bn:জীববিজ্ঞান]] [[br:Bevoniezh]] [[bs:Biologija]] [[ca:Biologia]] [[co:Biologia]] [[cs:Biologie]] [[csb:Biologijô]] [[cv:Биологи]] [[cy:Bioleg]] [[da:Biologi]] [[de:Biologie]] [[dv:ދިރުމާބެހޭ އިލްމު]] [[el:Βιολογία]] [[en:Biology]] [[eo:Biologio]] [[es:Biología]] [[et:Bioloogia]] [[eu:Biologia]] [[fa:زیست‌شناسی]] [[fi:Biologia]] [[fo:Lívfrøði]] [[fr:Biologie]] [[frp:Biologia]] [[fur:Biologjie]] [[fy:Biology]] [[ga:Bitheolaíocht]] [[gd:Bith-eòlas]] [[gl:Bioloxía]] [[gv:Bea-oaylleeaght]] [[he:ביולוגיה]] [[hr:Biologija]] [[hsb:Biologija]] [[ht:Biyoloji]] [[hu:Biológia]] [[ia:Biologia]] [[id:Biologi]] [[ie:Biologie]] [[io:Biologio]] [[is:Líffræði]] [[it:Biologia]] [[iu:ᐆᒪᔅᓱᓯᖃᕐᑐᓕᕆᓂᖅ]] [[ja:生物学]] [[jbo:mivyske]] [[jv:Biologi]] [[ka:ბიოლოგია]] [[km:ជីវវិទ្យា]] [[kn:ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ]] [[ko:생물학]] [[kw:Bywonieth]] [[ky:Биология]] [[la:Biologica]] [[lad:Biolojiya]] [[lb:Biologie]] [[li:Biologie]] [[lt:Biologija]] [[lv:Bioloģija]] [[mk:Биологија]] [[mn:Биологи]] [[ms:Biologi]] [[nah:Yolizmatiliztli]] [[nap:Biologgia]] [[nds:Biologie]] [[nds-nl:Biologie]] [[ne:जीवशास्त्र]] [[nl:Biologie]] [[nn:Biologi]] [[no:Biologi]] [[nov:Biologia]] [[nrm:Biologie]] [[oc:Biologia]] [[os:Биологи]] [[pam:Biologia]] [[pih:Biiolojie]] [[pl:Biologia]] [[ps:ژواکپېژندنه]] [[pt:Biologia]] [[qu:Kawsayyachay]] [[ro:Biologie]] [[ru:Биология]] [[sa:जीवशास्त्रं]] [[sc:Biologia]] [[scn:Bioluggìa]] [[sco:Biologie]] [[sh:Biologija]] [[simple:Biology]] [[sk:Biológia]] [[sl:Biologija]] [[sq:Biologjia]] [[sr:Биологија]] [[su:Biologi]] [[sv:Biologi]] [[sw:Biolojia]] [[ta:உயிரியல்]] [[th:ชีววิทยา]] [[tl:Biyolohiya]] [[tr:Biyoloji]] [[tt:Biologí]] [[ug:بىئولوگىيە]] [[uk:Біологія]] [[ur:حیاتیات]] [[vec:Biołogia]] [[vi:Sinh học]] [[vo:Lifav]] [[war:Biyolohiya]] [[xh:IBayoloji]] [[zh:生物学]] [[zh-min-nan:Seng-bu̍t-ha̍k]] [[zh-yue:生物學]] प्राणी विज्ञान 5576 41160 2007-01-04T14:44:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[frp:Zoologia]], [[fur:Zoologjie]], [[ru-sib:Амитанознайсво]] '''प्राणी विज्ञान''' या पशु विज्ञान ([[:en:Zoology]]) वो [[विज्ञान]] ([[जीव विज्ञान]] की शाखा) है जो जानवरों और उनके जीवन, जिस्म, विकास और [[वर्गीकरण]] (classification) से सम्बन्धित होती है । {{substub}} [[श्रेणी:जीव विज्ञान]] [[Category:पशु विज्ञान]] [[af:Dierkunde]] [[an:Zoolochía]] [[ar:علم الحيوان]] [[bg:Зоология]] [[bn:প্রাণিবিজ্ঞান]] [[br:Loenoniezh]] [[ca:Zoologia]] [[cs:Zoologie]] [[da:Zoologi]] [[de:Zoologie]] [[el:Ζωολογία]] [[en:Zoology]] [[eo:Zoologio]] [[es:Zoología]] [[eu:Zoologia]] [[fa:جانورشناسی]] [[fi:Eläintiede]] [[fr:Zoologie]] [[frp:Zoologia]] [[fur:Zoologjie]] [[fy:Soölogy]] [[gl:Zooloxía]] [[he:זואולוגיה]] [[hr:Zoologija]] [[hu:Zoológia]] [[ia:Zoologia]] [[id:Zoologi]] [[io:Zoologio]] [[is:Dýrafræði]] [[it:Zoologia]] [[ja:動物学]] [[ko:동물학]] [[la:Zoologia]] [[lad:Zoolojia]] [[lb:Zoologie]] [[lt:Zoologija]] [[lv:Zooloģija]] [[mk:Зоологија]] [[ms:Zoologi]] [[nds:Zoologie]] [[nl:Zoölogie]] [[nn:Zoologi]] [[no:Zoologi]] [[nrm:Zoologie]] [[oc:Zoologia]] [[os:Зоологи]] [[pl:Zoologia]] [[pt:Zoologia]] [[ro:Zoologie]] [[ru:Зоология]] [[ru-sib:Амитанознайсво]] [[scn:Zuoluggìa]] [[sco:Zoologie]] [[sh:Zoologija]] [[simple:Zoology]] [[sk:Zoológia]] [[sl:Zoologija]] [[sr:Зоологија]] [[sv:Zoologi]] [[ta:விலங்கியல்]] [[tet:Zoolojia]] [[th:สัตววิทยา]] [[tr:Zooloji]] [[uk:Зоологія]] [[ur:حیوانیات]] [[vi:Động vật học]] [[vo:Nimav]] [[zh:动物学]] पशु विज्ञान 5577 20286 2006-06-02T01:54:25Z Magicalsaumy 423 पशु विज्ञान का नाम बदलकर प्राणी विज्ञान कर दिया गया है #REDIRECT [[प्राणी विज्ञान]] जैवरसायनिकी 5578 39762 2006-12-25T16:44:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ast:Bioquímica]] Modifying: [[uk:Біохімія]] '''जैवरासायनिकी''' या जैवरसायनिकी ([[:en:Biochemistry]]) [[रसायन शास्त्र]] की वो शाखा है जो पेड़-पौधों और जानवरों और उनके जैविक प्रकमों से सम्बन्धित है । {{substub}} [[श्रेणी:रसायन शास्त्र]] [[श्रेणी:विज्ञान]] [[Category:जैवरसायनिकी]] [[af:Biochemie]] [[ar:كيمياء حيوية]] [[ast:Bioquímica]] [[bg:Биохимия]] [[bs:Biohemija]] [[ca:Bioquímica]] [[cs:Biochemie]] [[cy:Biocemeg]] [[da:Biokemi]] [[de:Biochemie]] [[el:Βιοχημεία]] [[en:Biochemistry]] [[eo:Biokemio]] [[es:Bioquímica]] [[et:Biokeemia]] [[eu:Biokimika]] [[fa:زیست‌شیمی]] [[fi:Biokemia]] [[fo:Lívevnafrøði]] [[fr:Biochimie]] [[fy:Biogemy]] [[gl:Bioquímica]] [[he:ביוכימיה]] [[hr:Biokemija]] [[hu:Biokémia]] [[id:Biokimia]] [[io:Biokemio]] [[is:Lífefnafræði]] [[it:Biochimica]] [[ja:生化学]] [[ko:생화학]] [[lb:Biochimie]] [[lt:Biochemija]] [[lv:Bioķīmija]] [[mk:Биохемија]] [[mn:Биохими]] [[ms:Biokimia]] [[nl:Biochemie]] [[no:Biokjemi]] [[oc:Bioquimia]] [[pl:Biochemia]] [[pt:Bioquímica]] [[ro:Biochimie]] [[ru:Биохимия]] [[sh:Biohemija]] [[simple:Biochemistry]] [[sk:Biochémia]] [[sl:Biokemija]] [[sr:Биохемија]] [[su:Biokimia]] [[sv:Biokemi]] [[th:ชีวเคมี]] [[tl:Biyokimika]] [[tr:Biyokimya]] [[uk:Біохімія]] [[ur:حیاتی کیمیاء]] [[vi:Hóa sinh]] [[zh:生物化學]] [[zh-min-nan:Seng-hoà-ha̍k]] श्रेणी:जीव-विज्ञान 5579 38840 2006-12-18T16:14:24Z Wolf 886 Removing all content from page अंकगणित 5580 45528 2007-01-23T22:19:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:حساب]] '''अंकगणित''' ([[:en:Arithmetic]]) [[गणित]] की तीन बड़ी शाखाओं में से एक है । अंकों तथा संख्याओं की गणनाओं से सम्बंधित गणित की शाखा को अंकगणित कहा जाता हैं। यह गणित की मौलिक शाखा है तथा इसी से गणित की प्रारम्भिक शिक्षा का आरम्भ होता है। प्रत्येक मनुष्य अपने दैनिक जीवन में प्रायः अंकगणित का उपयोग करता है। अंकगणित के अन्तर्गत [[जोड़]], [[घटाना]], [[गुणा]], [[भाग]], [[भिन्न]], [[दशमलव]] आदि प्रक्रियाएँ आती हैं। ==इतिहास== मनुष्य आरम्भ से ही सामाजिक प्राणी रहा है तथा अपने प्रारम्भिक काल में [[कबीला]] बना कर रहा करता था। जब कबीले के सदस्यों में वृद्धि होने पर उनकी गिनती करने के लिये अंकों की आवश्यकता पड़ी। [[अंक]] बनाने के लिये मनुष्य की [[अंगुलियाँ]] आधार बनीं। अंको के इतिहास के विषय में बहुत कम जानकारियाँ उपलब्ध हैं। कहा जाता है कि ईसा पूर्व 1850 में बेबीलोन के निवासी गणित की प्रारम्भिक प्रक्रियाओं से अच्छी तरह से परिचित थे। [[भारत]] में अंकगणित का ज्ञान अत्यन्त प्राचीनकाल से रहा है तथा वेदों में गणितीय प्रक्रियाओं का उल्लेख है। [[शून्य]] भी भारत की ही देन है। ==अंक== शून्य से लेकर नौ को प्रदर्शित करने वाले संकेतों को अंक कहते हैं। अंक ही गणित का मूल है। दैनिक जीवन के अधिकांश कार्य में अंकों का प्रयोग होता है। ==संख्या== एक से अधिक अंकों को एक के पास एक रखने से संख्या बनती है। अंक केवल दस होते हैं किन्तु संख्याएँ अनन्त हैं। ==अंकगणित की मूल प्रक्रियाएँ== अंकगणित की मुख्य चार मूल प्रक्रियाएँ होती हैं * जोड़ * घटाना * गुणा * भाग ===जोड़=== जब किसी संख्या या अंक में एक या एक से अधिक संख्या या अंक को मिलाया जाता है तो उसे जोड़ कहते हैं। जोड़ को + चिह्न से प्रदर्शित किया जाता है। उदाहरणः<br> 14 + 6 = 20 ===घटाना=== जोड़ने की प्रक्रिया के विरुद्ध प्रक्रिया को घटाना कहा जाता है। जब किसी संख्या अथवा अंक से किसी दूसरी संख्या या अंक को कम किया जाता है तो उसे घटाना कहा जाता है। घटाने को - चिह्न से प्रदर्शित किया जाता है। उदाहरणः<br> 14 - 6 = 8 ===गुणा=== जब किसी संख्या अथवा अंक में उसी संख्या अथवा अंक को एक या एक से अधिक बार जोड़ा जाता है तो उसे गुणा कहते हैं। संख्या अथवा अंक को जितनी बार जोड़ा जाता है वह उतनी ही बार गुणा होता है। गुणा को x चिह्न से प्रदर्शित किया जाता है। उदाहरणः<br> 2 x 4 = 8 ===भाग=== गुणा करने की प्रक्रिया के विरुद्ध प्रक्रिया को भाग कहा जाता है। जब किसी संख्या अथवा अंक में किसी संख्या अथवा अंक को एक से अधिक बार घटाया जाता है तो उसे भाग कहते हैं। संख्या अथवा अंक को जितनी बार घटाया जाता है, उतनी ही बार भाग देना होता है। भाग को / चिह्न से प्रदर्शित किया जाता है। उदाहरणः<br> 4 / 2 = 2 [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:अंकगणित]] [[ar:حساب]] [[bn:পাটীগণিত]] [[br:Aritmetik]] [[ca:Aritmètica]] [[cs:Aritmetika]] [[da:Aritmetik]] [[de:Arithmetik]] [[en:Arithmetic]] [[eo:Aritmetiko]] [[es:Aritmética]] [[fa:حساب]] [[fi:Aritmetiikka]] [[fr:Arithmétique]] [[gl:Aritmética]] [[he:אריתמטיקה]] [[hr:Aritmetika]] [[ia:Arithmetica]] [[id:Aritmatika]] [[io:Aritmetiko]] [[it:Aritmetica]] [[ja:算数]] [[jbo:sapme'ocmaci]] [[ka:არითმეტიკა]] [[la:Arithmetica]] [[lt:Aritmetika]] [[mk:Аритметика]] [[nl:Rekenen]] [[no:Aritmetikk]] [[pl:Arytmetyka]] [[pt:Aritmética]] [[qu:Yupa hap'ichiy]] [[ro:Aritmetică]] [[ru:Арифметика]] [[sc:Aritmètica]] [[simple:Arithmetic]] [[sk:Aritmetika]] [[sr:Аритметика]] [[sv:Aritmetik]] [[sw:Hesabu]] [[ta:எண்கணிதம்]] [[th:เลขคณิต]] [[tl:Aritmetika]] [[tr:Aritmetik]] [[uk:Арифметика]] [[ur:حساب]] [[yi:חשבון]] [[zh:算术]] [[zh-classical:算術]] रेखागणित 5581 29855 2006-10-07T10:20:27Z 210.211.230.115 '''रेखागणित''' ([[:en:Geometry]]) [[गणित]] की तीन विशाल शाखाओं में से एक है । इसमें बिन्दुओं, रेखाओं, समतलों, और ठोस चीज़ों के गुणस्वभाव, मापन और उनके अन्तरिक्ष में आपसी रिश्तों का अध्ययन होता है । {{substub}} [[श्रेणी:गणित]] *[[प्रमेय]] *[[निर्मेय]] *[[बिंदु]] *[[रेखा]] *[[त्रिभुज]] *[[चतुर्भुज]] *[[वृत्त]] [[ar:هندسة رياضية]] [[ast:Xeometría]] [[bg:Геометрия]] [[bn:জ্যামিতি]] [[br:Geometriezh]] [[ca:Geometria]] [[cs:Geometrie]] [[da:Geometri]] [[de:Geometrie]] [[el:Γεωμετρία]] [[en:Geometry]] [[eo:Geometrio]] [[es:Geometría]] [[et:Geomeetria]] [[fa:هندسه]] [[fi:Geometria]] [[fr:Géométrie]] [[gu:ભૂમિતિ]] [[he:גאומטריה]] [[hr:Geometrija]] [[ht:Jewometri]] [[hu:Geometria]] [[id:Geometri]] [[io:Geometrio]] [[it:Geometria]] [[ja:幾何学]] [[ko:기하학]] [[la:Geometria]] [[lb:Geometrie]] [[lt:Geometrija]] [[mk:Геометрија]] [[mt:Ġometrija]] [[nds:Geometrie]] [[nl:Meetkunde]] [[nn:Geometri]] [[no:Geometri]] [[pa:ਜੁਮੈਟਰੀ]] [[pl:Geometria]] [[pt:Geometria]] [[ro:Geometrie]] [[ru:Геометрия]] [[sco:Geometry]] [[simple:Geometry]] [[sk:Geometria]] [[sl:Geometrija]] [[sr:Геометрија]] [[sv:Geometri]] [[th:เรขาคณิต]] [[tl:Heometriya]] [[tr:Geometri]] [[uk:Геометрія]] [[vi:Hình học]] [[war:Heyometriya]] [[zh:几何学]] [[zh-min-nan:Kí-hô-ha̍k]] कलन 5582 38862 2006-12-18T17:03:52Z Wolf 886 '''कलन''' ([[:en:Calculus|Calculus]]) [[गणित]] का बहुत ही ख़ास क्षेत्र है, जो [[बीजगणित]] और [[अंकगणित]] से विकसित हुआ है । ये दो भागों का आपसी मिलन है : [[समाकलन]] और [[अवकलन]] । दोनो भागों में एक ख़ास विषय रहता है : अनन्त और अतिसूक्ष्म राशियों की मदद से गणना करना । ==समाकलन== [[समाकलन]] ([[:en:Integral|Intergral Calculus]]) यह एक विशेष प्रकार की योग क्रिया है जिसमें अति-सूक्ष्म मान वाली (किन्तु गिनती में अत्यधिक, अनन्त) संख्याओं को जोड़ा जाता है। किसी वक्र तथा x-अक्ष के बीच का क्षेत्रफल निकालने के लिये समाकलन का प्रयोग करना पडता है। ==अवकलन== [[अवकलन]] ([[:en:Derivative|Differential Calculus]]) किसी मात्रा के किसी और मात्रा के सम्बन्ध में तत्कालिक बदलाव के दर का अध्ययन करता है । इस दर को अवकलज ([[:en:Derivative]]) कहते हैं ।<br/> किसी फलन के किसी चर रासि के साथ बढ़ने की दर को मापता है। जैसे यदि कोई फलन y किसी चर रासि x पर निर्भर है और x का मान x1 से x2 करने पर y का मान y1 से y2 हो जाता है तो (y2-y1)/(x2-x1) को y का x के सन्दर्भ में अवकलज कहते हैं। इसे dy/dx से निरूपित किया जाता है। ध्यान रहे कि परिवर्तन (x2-x1) सूष्म से सूक्ष्मतम (tend to zero) होना चाहिये। इसी लिये सीमा (limit) का अवकलन में बहुत महत्वपूर्ण स्थान है। किसी वक्र(curve) का किसी बिन्दु पर प्रवणता (slope) जानने के लिये उस बिन्दु पर अवकलज की गणना करनी पड़ती है। <br/><br/> समाकलन और अवकलन एक दूसरे के व्युत्क्रम क्रियायें(inverse operations) हैं। <br/> {{स्टब}} [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:कलन]] [[en:Calculus]] विज्ञान 5583 29781 2006-10-06T10:45:14Z 202.56.233.210 /* प्राकृतिक विज्ञान */ '''विज्ञान''' ([[:en:Science]]) वो व्यवस्थित [[ज्ञान]] या [[विद्या]] है जो विचार, अवलोकन, अध्ययन, और प्रयोग से मिलती है, जो कि किसी अध्ययन के विषय की प्रकृति या सिद्धान्तों को जानने के लिये किये जाते हैं । विज्ञान शब्द का प्रयोग ज्ञान की ऐसी शाखा के लिये भी करते हैं, जो तथ्य, सिद्धान्त और तरीकों को प्रयोग और परिकल्पना से स्थापित और व्यवस्थित करती है । इस तरह विज्ञान के कई क्षेत्र हो जाते हैं : ==प्राकृतिक विज्ञान== '''[[प्राकृतिक विज्ञान]]''' ([[:en:Natural science]]) प्रकृति और भौतिक दुनिया का व्यवस्थित ज्ञान होता है, या फ़िर इसका अध्ययन करने वाली इसकी कोई शाखा । असल में '''विज्ञान''' शब्द का उपयोग लगभग हमेशा प्राकृतिक विज्ञानों के लिये ही किया जाता है । इसकी तीन मुख्य शाखाएँ हैं : [[भौतिकी]], [[रसायन शास्त्र]] और [[जीव विज्ञान]] ।sundeep kumar ==सामाजिक विज्ञान== '''[[सामाजिक विज्ञान]]''' ([[:en:Social Science]]) मानव समाज की बनावट और इसके सदस्यों के क्रियाकलापों से सम्बन्धित अध्ययन है । इसमें [[इतिहास]], [[अर्थशास्त्र]], [[समाजशास्त्र]], वगैरह शामिल हैं । ==निगमनात्मक प्रणाली== '''[[निगमनात्मक प्रणाली]]''' (Deductive [[:en:Methodology|methodology]]) कुछ ऐसी विद्याओं का समूह है जो दर्शन और विज्ञान के विषयों पर तर्क और गणना के सिद्धान्त का अनुप्रयोग करते हैं । इसमें [[गणित]] और [[तर्क]] शामिल हैं । ज़्यादातर सामाजिक विज्ञान और निगमनात्मक प्रणालियों को विज्ञान नहीं माना जाता। [[श्रेणी:विज्ञान]] [[en:Science]] प्राकृतिक विज्ञान 5584 20295 2006-06-02T03:02:21Z Magicalsaumy 423 '''[[प्राकृतिक विज्ञान]]''' ([[:en:Natural science]]) प्रकृति और भौतिक दुनिया का व्यवस्थित ज्ञान होता है, या फ़िर इसका अध्ययन करने वाली इसकी कोई शाखा । असल में '''विज्ञान''' शब्द का उपयोग लगभग हमेशा प्रकृतिक विज्ञानों के लिये ही किया जाता है । इसकी तीन मुख्य शाखाएँ हैं : [[भौतिकी]], [[रसायन शास्त्र]] और [[जीव विज्ञान]] । {{substub}} [[श्रेणी:विज्ञान]] [[en:Natural science]] पुस्तक 5585 24386 2006-08-07T19:34:18Z Mitul0520 211 Template:ख़ास तसवीर 5586 22137 2006-07-02T16:36:58Z Magicalsaumy 423 <!-- Start of Featured Picture of this week--> {|style="border=0" |<h2>इस हफ़्ते की ख़ास तसवीर</h2> |- |style="color:#000"|[[चित्र:Windbuchencom.jpg|450px|center|thumb|बर्फ़ से ढके विन्डबीच के पेड़ — शाउइन्स्लांड, ब्लैक फ़ॉरेस्ट, जर्मनी ; ''Windbeech trees covered with snow — Schauinsland, Black Forest, Germany'']] |- |ब्लैक फ़ॉरेस्ट (यानि कि काला जंगल) [[जर्मनी]] के दक्षिण-पश्चिमी हिस्से में स्थित एक पहाड़ी जगह है । इसके चीड़ और देवदार के पेड़ अपने गहरे रंग की वजह से इसे ऐसा नाम दिये । ये इलाका अपनी प्राकृतिक ख़ूबसूरती के लिये मशहूर है । |} <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> तकनीकी 5587 38924 2006-12-18T18:56:44Z Wolf 886 '''तकनीकी''' या '''प्रौद्योगिकी''' ([[:en:Technology]]) व्यावहारिक और औद्योगिक कलाओं और प्रयुक्त विज्ञानों से सम्बन्धित अध्ययन या विज्ञान का समूह है । कई लोग तकनीकी और [[अभियान्त्रिकी]] ([[:en:Engineering]]) शब्द एक दूसरे के लिये प्रयुक्त करते हैं । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी]] [[en:Technology]] श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी 5588 32020 2006-10-23T13:18:02Z A.garg.98 825 ---- अभियान्त्रिकी 5589 42938 2007-01-14T12:42:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[bat-smg:Inžėnerėjė]] '''अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Engineering]]) वो [[विज्ञान]] है जो वैज्ञानिक विद्याओं को व्यावहारिक ज़रूरतों में डालता है । इसकी कई शाखाएँ हैं, जैसे : *[[रासायनिक अभियान्त्रिकी]] *[[वैमानिक अभियान्त्रिकी]] और [[अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] *[[संगणक अभियान्त्रिकी]] *[[सिविल अभियान्त्रिकी]] *[[विद्युतीय अभियान्त्रिकी]] *[[यान्त्रिकी]], वगैरह । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[af:Ingenieurswese]] [[ar:هندسة تطبيقية]] [[ast:Inxeniería]] [[bat-smg:Inžėnerėjė]] [[bg:Инженерство]] [[bn:প্রকৌশলবিদ্যা]] [[br:Ijinerezh]] [[bs:Inženjering]] [[ca:Enginyeria]] [[cs:Inženýrství]] [[da:Ingeniørfag]] [[de:Ingenieurwissenschaft]] [[en:Engineering]] [[eo:Inĝenierarto]] [[es:Ingeniería]] [[eu:Ingeniaritza]] [[fa:مهندسی]] [[fi:Insinööritiede]] [[fr:Ingénierie]] [[fur:Inzegnerie]] [[fy:Technyk]] [[gd:Innleadaireachd]] [[gl:Enxeñaría]] [[he:הנדסה]] [[hr:Strojarstvo]] [[hu:Mérnöki tudomány]] [[ia:Ingenieria]] [[id:Teknik]] [[io:Injenior-arto]] [[it:Ingegneria]] [[iu:ᑎᑎᕋᐅᔭᖅ]] [[ja:工学]] [[ka:საინჟინრო მეცნიერება]] [[ko:공학]] [[lad:Enjenyeriya]] [[li:Techniek]] [[lt:Inžinerija]] [[mk:Инженерство]] [[ms:Kejuruteraan]] [[nl:Techniek]] [[pl:Inżynieria]] [[pt:Engenharia]] [[ro:Inginerie]] [[ru:Инженерное дело]] [[scn:Ncignirìa]] [[simple:Engineering]] [[sl:Tehnika]] [[sr:Инжењеринг]] [[sw:Uhandisi]] [[ta:பொறியியல்]] [[th:วิศวกรรมศาสตร์]] [[tl:Inhinyeriya]] [[tr:Mühendislik]] [[ug:ئىنژېنېرلىق ئىلمى]] [[uk:Інженерія]] [[ur:ہندسیات]] [[vec:Engegneria]] [[zh:工程学]] प्रौद्योगिकी 5590 20363 2006-06-02T16:48:54Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[तकनीकी]] #redirect[[तकनीकी]] जैवप्रौद्योगिकी 5591 38930 2006-12-18T19:00:09Z Wolf 886 '''जैवप्रौद्योगिकी''' या जैवतकनीकी ([[:en:Biotechnology]]) तकनीकी का वो विषय है जो अभियान्त्रिकी और तकनीकी के डाटा और तरीकों को जीवों और जीवन तन्त्रों से सम्बन्धित अध्ययन और समस्या के समाधान के लिये उपयोग करता है । जिन विश्वविद्यालयों में ये अलग निकाय नहीं होता, वहाँ इसे [[रासायनिक अभियान्त्रिकी]], [[रसायन शास्त्र]] या [[जीव विज्ञान]] निकाय में रख दिया जाता है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:जैवप्रौद्योगिकी]] [[ar:تقانة حيوية]] [[bn:জৈবপ্রযুক্তি]] [[bs:Biotehnologija]] [[ca:Biotecnologia]] [[cs:Biotechnologie]] [[da:Bioteknologi]] [[de:Biotechnologie]] [[el:Βιοτεχνολογία]] [[en:Biotechnology]] [[eo:Biotekniko]] [[es:Biotecnología]] [[fi:Biotekniikka]] [[fr:Biotechnologie]] [[he:ביוטכנולוגיה]] [[hr:Biotehnologija]] [[hu:Biotechnológia]] [[id:Bioteknologi]] [[it:Biotecnologia]] [[ja:バイオテクノロジー]] [[la:Biotechnologia]] [[lt:Biotechnologija]] [[nl:Biotechnologie]] [[nn:Bioteknologi]] [[no:Bioteknologi]] [[pl:Biotechnologia]] [[pt:Biotecnologia]] [[ru:Биотехнология]] [[simple:Biotechnology]] [[sl:Biotehnologija]] [[sr:Биотехнологија]] [[su:Biotéhnologi]] [[sv:Bioteknik]] [[ta:உயிரித் தொழில்நுட்பம்]] [[th:เทคโนโลยีชีวภาพ]] [[tr:Biyoteknoloji]] [[uk:Біотехнологія]] [[vi:Công nghệ sinh học]] [[zh:生物工程学]] रासायनिक अभियान्त्रिकी 5592 38934 2006-12-18T19:06:06Z Wolf 886 '''रासायनिक अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Chemical Engineering]]) [[रसायन शास्त्र]], [[भौतिकी]], [[अर्थशास्त्र]] वगैरह और उनके सिद्धान्तों को औद्योगिक उपयोगों में प्रयुक्त कराने वाला विज्ञान या व्यवसाय है । इसका मुख्य हिस्सा '''प्रक्रम अभियान्त्रिकी''' कहलाता है, जिसमें भारी मात्रा में निर्मित रसायनों को औद्योगिक स्तर पर सहज तरीके से बनाने का अध्ययन किया जाता है । लेकिन आज रासायनिक अभियान्त्रिकी सिर्फ़ इसी तक सीमित नहीं है । आज रासायनिक अभियन्ता [[जैवप्रौद्योगिकी]] ([[जेनेटिक्स]], [[ख़मीरीकरण]] आदि) विषयों पर काम और शोध करते हैं, और [[विमान]], [[अन्तरिक्ष यान]], [[खाद्य पदार्थ]], [[जैवमेडिकल संयन्त्र]], [[सिलिकॉन तकनीकी]]. [[नैनोतकनीकी]], [[इलेक्ट्रॉनिक्स]] वगैरह के क्षेत्रों में नये और उच्च कोटि के पदार्थों का निर्माण भी सहज तरीके से करते हैं । {{stub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:रासायनिक अभियान्त्रिकी]] [[af:Chemiese ingenieurswese]] [[ar:هندسة كيمائية]] [[de:Chemieingenieurwesen]] [[en:Chemical engineering]] [[eo:Kemia inĝenierarto]] [[es:Ingeniería química]] [[fi:Kemiantekniikka]] [[fr:Génie des procédés]] [[gl:Enxeñaría química]] [[he:הנדסת כימיה]] [[ja:化学工学]] [[ms:Kejuruteraan kimia]] [[nl:Chemische technologie]] [[pl:Inżynieria chemiczna]] [[pt:Engenharia química]] [[sk:Chemické inžinierstvo]] [[sv:Kemiteknik]] [[th:วิศวกรรมเคมี]] [[tr:Kimya mühendisliği]] [[zh:化学工程]] नैनोतकनीकी 5593 46392 2007-01-26T10:43:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Nanotechnológia]] '''नैनोतकनीक''' या नैनोप्रौद्योगिकी ([[:en:Nanotechnology]]) नैनो, अर्थात 10<sup>-9</sup> m के स्केल में प्रक्युक्त और अध्ययन की जाने वाली सभी [[तकनीकी|तकनीकों]] और सम्बन्धित विज्ञान का समूह है । == नैनोप्रौद्योगिकी का उपयोग == * [[चिकित्सा क्षेत्र]] में [[जैव तकनीक]] : नैनोतकनीक की मदद से कई सारी ऐसी बीमारियों का निदान संभव हो सकता है जो कि अभी काफ़ी मुश्किल है। उदाहरण के लिए नैनोतकनीक से बने शुक्ष्म संयंत्र को मनुष्य के शरीर के अंदर स्थापित करके मनुष्य की बीमारी की स्थिति की बराबर निगरानी रखी जा सकती है। {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[ar:تقانة نانوية]] [[bn:ন্যানোপ্রযুক্তি]] [[cs:Nanotechnologie]] [[da:Nanoteknologi]] [[de:Nanotechnologie]] [[el:Νανοτεχνολογία]] [[en:Nanotechnology]] [[eo:Nanoteknologio]] [[es:Nanotecnología]] [[fa:فناوری نانو]] [[fi:Nanoteknologia]] [[fr:Nanotechnologie]] [[gl:Nanotecnoloxía]] [[he:ננוטכנולוגיה]] [[hu:Nanotechnológia]] [[id:Nanoteknologi]] [[it:Nanotecnologia]] [[ja:ナノテクノロジー]] [[ko:나노 과학]] [[lt:Nanotechnologija]] [[ms:Nanoteknologi]] [[nl:Nanotechnologie]] [[nn:Nanoteknologi]] [[no:Nanoteknologi]] [[pl:Nanotechnologia]] [[pt:Nanotecnologia]] [[ro:Nanotehnologie]] [[ru:Нанотехнология]] [[sl:Nanotehnologija]] [[sq:Nanoteknologjia]] [[su:Nanotéhnologi]] [[sv:Nanoteknik]] [[ta:நனோ தொழில்நுட்பம்]] [[th:นาโนเทคโนโลยี]] [[tr:Nanoteknoloji]] [[ur:قزمہ طرزیات]] [[vi:Công nghệ nano]] [[zh:纳米科技]] [[zh-min-nan:Nano ki-su̍t]] वैमानिक अभियान्त्रिकी 5594 38936 2006-12-18T19:07:00Z Wolf 886 '''वैमानिक अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Aeronautical engineering]]) [[विमान|विमानों]] ([[:en:Aircraft]]s) की अभिकल्पना, निर्माण और प्रचालन करने का विज्ञान, कला और कार्य है । ये [[वैमानिक और अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] ([[:en:Aerospace engineering]]) के दो मुख्य हिस्सों में से एक है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:वैमानिक अभियान्त्रिकी]] [[en:Aeronautical engineering]] टेनिस 5595 45729 2007-01-24T15:25:39Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:ടെന്നീസ്]] '''टेनिस''' खेल 2 खिलाडियो के बीच (एकल मुकाबला) या 2 खिलाडियो वाली 2 टीमो के बीच (युगल मुकाबला) खेला जाता है। टेनिस के बल्ले को टेनिस रैकट और मैदान को टेनिस कोर्ट कहते है। खिलाडी टेनिस रैकट के द्वारा टेनिस गेंद को जाल के उपर से विरोधी के कोर्ट मे फेकते है। टेनिस की शुरूआत फ्रांस मे मध्य काल मे हुई मानी जाती है। उस समय यह खेल इन-डोर हुआ करता था। इंगलैड मे 19वी शताब्दी के अंतिम वर्षो मे लान टेनिस का जन्म हुआ, और बाद मे सारे विश्व मे लोकप्रिय हुआ। आज यह खेल [[ओलंपिक]] मे शामिल है, और विश्व के सभी प्रमुख देशो मे करोडो लोगो मे काफी लोकप्रिय है। ==नियम== ==प्रमुख प्रतियोगीताए== टेनिस की 4 प्रमुख वार्षिक प्रतियोगीता को ग्रैंड स्लैम कहते है। 1 [[आस्ट्रेलियन ओपन]] 2 [[यूएस ओपन]] 3 [[विबंलडन]] 4 [[फ्रेंच ओपन]] ==प्रमुख पुरूष खिलाडी== ==प्रमुख महीला खिलाडी== 1 [[जस्टिन हेनिन हडेन]] 2 [[मारिया शारापोवा]] 3 [[एमेली मरस्‍मो]] 4 [[स्‍वेतलाना कुत्‍जेनेत्‍सेवा]] 5 [[नाडिया पेट्रोवा]] 6 [[किम क्लिस्‍टर्स]] 7 [[मार्टीना हिंगिस]] 8 [[एलीना डिमिन्‍टीवा]] ==यह भी देखिए == ==बहारी कडियाँ== [[category: खेल]] [[ar:كرة المضرب]] [[bg:Тенис]] [[bn:টেনিস]] [[bs:Tenis]] [[ca:Tennis]] [[cs:Tenis]] [[da:Tennis]] [[de:Tennis]] [[el:Αντισφαίριση]] [[en:Tennis]] [[eo:Teniso]] [[es:Tenis]] [[et:Tennis]] [[eu:Tenis]] [[fa:تنیس]] [[fi:Tennis]] [[fr:Tennis]] [[fy:Tennis]] [[ga:Leadóg]] [[he:טניס]] [[hr:Tenis]] [[id:Tenis]] [[io:Teniso]] [[it:Tennis]] [[ja:テニス]] [[kn:ಟೆನ್ನಿಸ್]] [[ko:테니스]] [[lb:Tennis]] [[lt:Tenisas]] [[mk:Тенис]] [[ml:ടെന്നീസ്]] [[ms:Tenis]] [[nl:Tennis]] [[no:Tennis]] [[pl:Tenis]] [[pt:Ténis]] [[ro:Tenis de câmp]] [[ru:Теннис]] [[scn:Tennis]] [[sh:Tenis]] [[simple:Tennis]] [[sk:Tenis]] [[sl:Tenis]] [[sq:Tenisi]] [[sr:Тенис]] [[sv:Tennis]] [[ta:டென்னிஸ்]] [[tg:Теннис]] [[th:เทนนิส]] [[tr:Tenis]] [[ug:چويلا توپ]] [[uk:Теніс]] [[vi:Quần vợt]] [[zh:網球]] अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी 5596 38938 2006-12-18T19:07:51Z Wolf 886 '''अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी''' या अन्तरिक्षीय तकनीकी ([[:en:Astronautical engineering]] or [[:en:Space technology]]) बाहरी अन्तरिक्ष से जुड़ी हुई तमाम तकनीकियों का समूह है, जिसमें अन्तरिक्ष यात्रा, अन्तरिक्ष यान और उनकी बनावट और चाल, वगैरह शामिल हैं । ये [[वैमानिक और अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] ([[:en:Aerospace engineering]] के दो बड़े हिस्सों में से एक है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] [[bn:মহাশূণ্য প্রযুক্তি]] [[en:Space technology]] [[fi:Avaruustekniikka]] वैमानिक और अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी 5597 20374 2006-06-02T18:17:27Z Magicalsaumy 423 '''वैमानिक और अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Aerospace engineering]]) विमानों और अन्तरिक्ष यानों की रूपरेखा, निर्माण और चालन में प्रयुक्त होने वले विज्ञान और तकनीकी का अध्ययन और कार्य है । इसके दो ख़ास हिस्से हैं : [[वैमानिक अभियान्त्रिकी]] और [[अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[en:Aerospace engineering]] संगणक अभियान्त्रिकी 5598 24165 2006-08-04T14:31:46Z Mitul0520 211 '''संगणक (विज्ञान और) अभियान्त्रिकी''' या कम्प्यूटर अभियान्त्रिकी ([[:en:Computer engineering]]) [[संगणक]] ([[:en:Computer]]), उसके [[हार्डवेयर]] और उसके [[सॉफ़्टवेयर]] और उनके विभिन्न प्रयोगों का अध्ययन और उनके निर्माण का कार्य है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[en:Computer engineering]] संगणक 5599 41270 2007-01-05T12:44:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nap:Computer]] '''संगणक''' या कम्प्यूटर ([[:en:Computer]]) एक इलेट्रॉनिक यन्त्र होता है जो रखे हुए अद्देशों और सूचनाओं की मदद से तेज़ और कठिन गणनाएँ करता है या फ़िर डाटा संकलित, सहसम्बन्धित और चुनावित करता है । ज़्यादातर संगणक डिजिटल होते हैं । एक पूरे कम्प्यूटर तन्त्र में इनपुट-आउटपुट यन्त्र, संग्रहण यन्त्र और प्रक्रम यन्त्र होते हैं । कम्प्यूटर एक ऐसी मशीन है जो हमारे बहुत से काम आसान कर देती है । ये एक इलेक्ट्रौनिक उप्करण है जिस्से हम कफी सरे काम कर सकते है । भारत मे कम्प्यूटरोँ का प्रयोग अभी एक सीमित वर्ग ही कर अता है । पर इसका सही फायेदा तो तब होगा जब इस्का प्रयोग देश के कोने कोने तक पहुंच जायेगा । इस सन्दर्भ मे कयी लोग और कयी कम्पनिया काम कर रही है । [[हिन्दी]] मे [[विकिपीडिया]] इस तरफ उठा हुआ एक अभूत्पूर्व कदम है । इससे वह सारी जानकारी आम लोगो तक पहुंच सकेगी । कम्प्यूटरो का प्रयोग आम लोग तब शुरू करेंगे जब इस्मे लिखी हुई जांकारी उंकी अपनी भाशा मे हो । जितने ज़्यादा लोग [[इंटर्नेट]] पे ज़्यादा से ज़्यादा जांकारी हिन्दी और अन्य प्रचलित भाशाओँ मे लिखेंगे उत्नी हि जल्दी ये मुकाम हांसिल किया जा सकेगा । ये लेख देखे - [[कम्प्यूटर और हिन्दी]] [[Image:Stevemannwristcomp.jpg|thumb|right|225px| गडि का संगणक.]] =मुख्य पार्ट्स= * [[मौनिटर]] * [[हार्ड डिस्क]] * [[माउस]] * [[कीबोर्ड]] * [[सीपीयू]] =दूसरे काम आने वाले कम्पोनैंट्स = *[[यूऐसबी]] *[[लैन पोर्ट]] =इस्तेमाल= ==घरैलू इस्तेमाल== *मनोरंजन *[[ईमेल]] *जानकारी ==दफ्तरोँ मे इस्तेमाल== *[[ईमेल]] *[[कोलैबोरशन]] *जानकारी संजोना [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[af:Rekenaar]] [[an:Ordinador]] [[ang:Circolwyrde]] [[ar:حاسوب]] [[ast:Computadora]] [[az:Bilgisayar]] [[bg:Компютър]] [[bn:কম্পিউটার]] [[bpy:কম্পিউটার]] [[br:Urzhiataer]] [[bs:Računar]] [[ca:Ordinador]] [[cs:Počítač]] [[cu:Съмѣтател҄ь]] [[cy:Cyfrifiadur]] [[da:Computer]] [[de:Computer]] [[en:Computer]] [[eo:Komputilo]] [[es:Computadora]] [[et:Arvuti]] [[fa:رایانه]] [[fi:Tietokone]] [[fo:Telda]] [[fr:Ordinateur]] [[fur:Ordenadôr]] [[fy:Kompjûter]] [[gd:Coimpiutaireachd]] [[gl:Ordenador]] [[got:𐍅𐌹𐍄𐌹𐍂𐌰𐌷𐌽𐌾𐌰𐌽𐌳𐍃]] [[he:מחשב]] [[hu:Számítógép]] [[ia:Computator]] [[id:Komputer]] [[io:Ordinatro]] [[is:Tölva]] [[it:Computer]] [[iu:ᖃᕋᓴᐅᔭᖅ]] [[ja:コンピュータ]] [[kn:ಗಣಕಯಂತ್ರ]] [[ko:컴퓨터]] [[ku:Komputer]] [[la:Computatrum]] [[lb:Computer]] [[li:Computer]] [[ln:Esálela]] [[lo:ຄອມພິວເຕີ]] [[lt:Kompiuteris]] [[lv:Dators]] [[mg:Mpikajy]] [[ml:കമ്പ്യൂട്ടര്‍]] [[ms:Komputer]] [[mt:Kompjuter]] [[my:က္ဝန္‌ပ္ရူတာ]] [[nap:Computer]] [[nds:Reekner]] [[nds-nl:Komputer]] [[nl:Computer]] [[nn:Datamaskin]] [[no:Datamaskin]] [[nv:Béésh bee ak'e'elchíhí t'áá bí nitsékeesígíí]] [[pa:ਕੰਪਿਊਟਰ]] [[pl:Komputer]] [[pt:Computador]] [[ro:Computer]] [[ru:Компьютер]] [[scn:Computer]] [[simple:Computer]] [[sk:Počítač]] [[sl:Računalnik]] [[so:Kumbuyuutar]] [[sq:Kompjuteri]] [[sr:Рачунар]] [[sv:Dator]] [[sw:Tarakishi]] [[ta:கணினி]] [[te:కంప్యూటరు]] [[th:คอมพิวเตอร์]] [[tl:Kompyuter]] [[tr:Bilgisayar]] [[uk:Комп'ютер]] [[ur:شمارندہ]] [[uz:Kompyuter]] [[vi:Máy tính]] [[wa:Copiutrece]] [[yi:קאמפיוטער]] [[zh:電子計算機]] [[zh-min-nan:Tiān-náu]] [[zh-yue:電腦]] सिविल अभियान्त्रिकी 5600 38940 2006-12-18T19:08:38Z Wolf 886 '''सिविल अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Civil engineering]]) अभियान्त्रिकी की वो शाखा है जो सड़क, राजमार्ग, पुल, सुरंग, जलीय कार्य, भवन आदि के रेखांकन और निर्माण से सम्बन्धित है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:सिविल अभियान्त्रिकी]] [[en:Civil engineering]] विद्युतीय अभियान्त्रिकी 5601 38941 2006-12-18T19:10:37Z Wolf 886 '''विद्युतीय अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Electrical engineering|Electrical engineering]]) विद्युत और विद्युतीय तरंग, उनके उपयोग और उनसे जुड़ी तमाम [[तकनीकी]] और [[विज्ञान]] का अध्ययन और कार्य है । ज़्यादातर जगह इसमें [[इलेक्ट्रॉनिक्स]] भी शामिल रहता है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:विद्युतीय अभियान्त्रिकी]] [[en:Electrical engineering]] इलेक्ट्रॉनिक्स 5602 38943 2006-12-18T19:11:44Z Wolf 886 '''इलेक्ट्रॉनिक्स''' ([[:en:Electronics|Electronics]]) वो विज्ञान और तकनीकी है जो निर्वात, गैस और अन्य पदार्थों में इलेक्ट्रॉन के प्रवाह के बर्ताव और नियन्त्रण से सम्बन्धित है, और इलेक्ट्रॉन ट्यूब, फ़ोटेविद्युतीय सेल, ट्रान्सिस्टर और डायोड के उपयोगों का अध्ययन और निर्माण करती है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:इलेक्ट्रॉनिक्स]] [[af:Elektroniese ingenieurswese]] [[an:Eleutronica]] [[bg:Електроника]] [[bn:ইলেকট্রনিক্স]] [[bs:Elektronika]] [[ca:Electrònica]] [[cs:Elektronika]] [[da:Elektronik]] [[de:Elektronik]] [[el:Ηλεκτρονική]] [[en:Electronics]] [[eo:Elektrotekniko kaj Elektroniko]] [[es:Electrónica]] [[et:Elektroonika]] [[fa:الکترونیک]] [[fi:Elektroniikka]] [[fr:Électronique]] [[fur:Eletroniche]] [[fy:Elektroanika]] [[gl:Electrónica]] [[he:אלקטרוניקה]] [[hr:Elektronika]] [[hu:Elektronika]] [[id:Elektronika]] [[io:Elektroniko]] [[is:Rafeindatækni]] [[it:Elettronica]] [[ja:電子工学]] [[ko:전자공학]] [[la:Electronica]] [[lt:Elektronika]] [[ms:Elektronik]] [[my:အီလက္‌ထရ္ဝန္‌းနစ္‌]] [[nds:Elektronik]] [[nl:Elektronica]] [[nn:Elektronikk]] [[no:Elektronikk]] [[pl:Elektronika]] [[pt:Eletrônica]] [[ro:Electronică]] [[ru:Электроника]] [[scn:Alittrònica]] [[sh:Elektronika]] [[simple:Electronics]] [[sk:Elektronika]] [[sl:Elektronika]] [[sr:Електроника]] [[sv:Elektronik]] [[th:อิเล็กทรอนิกส์]] [[tl:Elektronika]] [[uk:Електроніка]] [[vi:Điện tử học]] [[zh:电子学]] यान्त्रिकी 5603 41266 2007-01-05T12:13:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Mašinski inženjering]], [[simple:Mechanical engineering]] '''यान्त्रिकी''' या यान्त्रिकीय अभियान्त्रिकी ([[:en:Mechanical engineering|Mechanical engineering]]) तरह-तरह की मशीनों की बनावट, निर्माण, चालन वगैरह का सैद्धान्तिक और व्यावहारिक ज्ञान है । {{substub}} [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:यान्त्रिकी]] [[ar:هندسة ميكانيكية]] [[bg:Машиностроене]] [[bs:Mašinski inženjering]] [[ca:Enginyeria mecànica]] [[de:Maschinenbau]] [[en:Mechanical engineering]] [[es:Ingeniería mecánica]] [[et:Masinaehitus]] [[fa:مهندسی مکانیک]] [[fi:Konetekniikka]] [[fr:Génie mécanique]] [[he:הנדסת מכונות]] [[it:Ingegneria meccanica]] [[ja:機械工学]] [[ko:기계공학]] [[lb:Maschinnebau]] [[ms:Kejuruteraan mekanik]] [[nds:Maschinenbu]] [[nl:Werktuigbouwkunde]] [[pl:Inżynieria mechaniczna]] [[pt:Engenharia mecânica]] [[ru:Машиностроение]] [[simple:Mechanical engineering]] [[sl:Strojništvo]] [[sv:Maskinteknik]] [[th:วิศวกรรมเครื่องกล]] [[tl:Mechanical engineering]] [[tr:Makine mühendisliği]] [[vi:Kĩ thuật cơ khí]] [[zh:机械工程]] Template:जानते हैं 5604 20525 2006-06-03T23:12:08Z Magicalsaumy 423 <!--Did you know. Should be updated every few days, as often as possible. Recommended: take the data from the English wikipedia did you know section. Please do not make unnecessary links here, because Hindi wiki does not have articles corresponding to them--> ==क्या आप ये जानते थे :== *कि काली-गर्दन वाली ''स्टिल्ट'' (Black-necked stilt, तसवीर देखें) पक्षी को देखकर ऐसा लगता है कि उसने काला कोट-पैंट पहना हुआ हो, और उसके चूज़े अंडे से निकलने के दो घंटे बाद ही तैर सकते हैं ? [[चित्र:Bnstiltsolorazorback.jpg|100px|right]] *कि कोलकाता का राजभवन, जो ब्रिटिश राज के समय गवर्नर-जनरल का मुख्यालय था, डर्बीशायर (ब्रिटेन) के केड्लेस्टन हॉल की तर्ज़ पर बना था ? *कि 21 जनवरी 2006 को इलाम हलीमी, एक फ़्रांसिसी यहूदी, को एक मुसल्मान युवकों के गिरोह ने अगुआ कर लिया और बाद में तड़पाकर मार डाला, शायद पैसों या यहूदी-विरोध की वजह से ? *कि बिसान्तियम के सम्राट अपने जीवन का आख़िरी समय कुन्स्तान्तिनिया के सबसे बड़े आश्रम में सन्यासी बनकर गुज़ारते थे ? <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Début cadre 5605 edit=sysop:move=sysop 20453 2006-06-02T23:00:38Z Magicalsaumy 423 <!--This template is used in the Main Page. It has been copied form french wiki. It has been protected from editing.--> <includeonly><div style="height:16px; -moz-border-radius: 10px; border:1px solid #{{#switch:{{{1|}}}| bleu=8898BF|vert=97BF87|jaune=AAAA66|orange=AA8833| violet=7755AA|saumon=AA8866|sable=AA9955|vertmoyen=88BB55| bleufoncé=1144AA|rouge=AA8866|#default=AAAAAA }};background:#{{#switch:{{{1|}}}| bleu=C8D8FF|vert=D7FFC7|jaune=FFFFB9|orange=FFDD88| violet=C9AEF1|saumon=FBDFBE|sable=F1E2AE|vertmoyen=99CC66| bleufoncé=003399|rouge=FFDAB9|écarlate=FF3333|#default=E0E0E0 }};font-size:1px;"></div> <div style="font-size:small;margin-bottom:1.5em;border:1px solid #{{#switch:{{{1|}}}| bleu=8898BF|vert=97BF87|jaune=AAAA66|orange=AA8833| violet=7755AA|saumon=AA8866|sable=AA9955|vertmoyen=88BB55| bleufoncé=1144AA|rouge=AA8866|écarlate=AAAAAA|#default=AAAAAA }};border-top:0;background:{{{fond|transparent}}};padding:5px"></includeonly><noinclude>{{Documentation modèle}} Ce modèle dessine un cadre avec une bordure colorée. Il doit impérativement être utilisé avec le modèle {{m|Fin cadre}}. Le premier paramètre (optionnel) peut être : vert, bleu, jaune, orange, rouge, écarlate, violet, sable, saumon et, par défaut, gris (paramètre non obligatoire) ---- {|width="100%" cellspacing="8" cellpadding="0" |- |width="25%"|{{Début cadre|bleu}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|bleu}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|vert}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|vert}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|jaune}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|jaune}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|orange}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|orange}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |- |width="25%"|{{Début cadre|violet}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|violet}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|saumon}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|saumon}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|sable}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|sable}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|vertmoyen}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|vertmoyen}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |- |width="25%"|{{Début cadre|bleufoncé}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|bleufoncé}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|rouge}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|rouge}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|gris}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|gris}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |} D’autre part, la couleur du fond, par défaut "transparent", peut être variée en utilisant l’argument fond=''couleur''. Exemple&nbsp;: {|width="100%" cellspacing="8" cellpadding="0" |- |width="25%"|{{Début cadre|violet|fond=lightblue}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|violet|fond=lightblue}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|bleufoncé|fond=yellow}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|bleufoncé|fond=yellow}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|rouge|fond=#CCFFFF}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|rouge|fond=#CCFFFF}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |width="25%"|{{Début cadre|gris|fond=transparent}}<nowiki>{{</nowiki>Début cadre|gris|fond=transparent}}<br>...<br><nowiki>{{</nowiki>Fin cadre}}{{Fin cadre}} |} [[Category:Templates]] </noinclude> Template:Debut cadre 5606 20402 2006-06-02T20:48:51Z Magicalsaumy 423 Template:Debut cadre का नाम बदलकर Template:Début cadre कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:Début cadre]] Template:Fin cadre 5607 20426 2006-06-02T22:02:23Z Magicalsaumy 423 <includeonly></div></includeonly><noinclude>{{Documentation modèle}} Ce modèle ferme le modèle {{m|Début cadre}}. [[Category:Templates]] </noinclude> चित्र:Bnstiltsolorazorback.jpg 5610 20467 2006-06-03T11:53:34Z Magicalsaumy 423 Taken from English Wiki. No copyright. Taken from English Wiki. No copyright. सान मारिनो 5611 43794 2007-01-17T00:16:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:San Marino]] {{otheruses}} {{Infobox_Country |native_name = ''Serenissima Repubblica di San Marino'' |conventional_long_name = Most Serene Republic of San Marino |common_name = San Marino |image_flag = Flag of San Marino.svg |image_coat = Smarino.jpg |image_map = LocationSanMarino.png |national_motto = [[Latin]]: ''Libertas''<br>([[English language|English]]: "Liberty") |national_anthem = ''[[Inno Nazionale della Repubblica]]'' (no words) |official_languages = [[Italian language|Italian]] |capital = [[San Marino, San Marino|San Marino]] |latd=43 |latm=56 |latNS=N |longd=12 |longm=27 |longEW=E |largest_city = [[Serravalle, San Marino|Serravalle]] |government_type = Republic |leader_titles = [[List of Captains Regent of San Marino|Captains Regent]] |leader_names = [[Gianfranco Terenzi]]<br> and [[Loris Francini]] |area_rank = 190th |area_magnitude = 1 E 7 |area=61 |areami²= 23.5<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = Negligible |population_estimate = 28,117 |population_estimate_rank = 212th|population_estimate_year = January 2005 |population_census =|population_census_year = |population_density = 481 |population_densitymi² = 1,225 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 13th |GDP_PPP_year = 2001 |GDP_PPP = $904 million |GDP_PPP_rank = 195th |GDP_PPP_per_capita = $34,600 |GDP_PPP_per_capita_rank = 12th |sovereignty_type = Independence |established_events = Foundation |established_dates = [[September 3]], [[301]] |HDI = NA |HDI_rank = NA |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color=gray>unranked</font> |currency = [[Euro]] (&euro;) |currency_code = EUR |country_code = sm |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.sm]] |calling_code = 378 (0549 from [[Italy]]) }} '''सान मारिनो का श्रेष्ठतम गणराज्य''' ([[:en:San Marino]], इतालवी : ''सान मारीनो'') [[यूरोप]] में स्थित एक देश है । इसे यूरोप का सबसे पुराना गणराज्य माना जाता है । ये दुनिया के सबसे छोटे देशों में से एक है । [[श्रेणी:यूरोप]] {{यूरोप}} [[am:ሳን ማሪኖ (ከተማ)]] [[an:San Marino]] [[ar:سان مارينو]] [[arc:ܣܢ ܡܪܝܢܘ]] [[ast:San Marino]] [[bg:Сан Марино]] [[bs:San Marino]] [[ca:San Marino]] [[cs:San Marino]] [[cy:San Marino]] [[da:San Marino]] [[de:San Marino]] [[el:Άγιος Μαρίνος]] [[eml:San Marein]] [[en:San Marino]] [[eo:San-Marino]] [[es:San Marino]] [[et:San Marino]] [[eu:San Marino]] [[fa:سان مارینو]] [[fi:San Marino]] [[fr:Saint-Marin]] [[fy:San Marino]] [[ga:San Mairíne]] [[gl:San Mariño - San Marino]] [[he:סן מרינו]] [[hr:San Marino]] [[hsb:San Marino]] [[hu:San Marino]] [[id:San Marino]] [[io:San Marino]] [[is:San Marínó]] [[it:San Marino]] [[ja:サンマリノ]] [[ka:სან-მარინო]] [[kk:Сан-Марино]] [[ko:산마리노]] [[kw:Sen Marin]] [[la:Res publica Sancti Marini]] [[li:San Marino]] [[lt:San Marinas]] [[lv:Sanmarīno]] [[mk:Сан Марино]] [[ms:San Marino]] [[nds:San Marino]] [[ne:सान मरिनो]] [[nl:San Marino]] [[nn:San Marino]] [[no:San Marino]] [[nrm:Saint Mathîn]] [[oc:Sant Marin]] [[pam:San Marino]] [[pl:San Marino]] [[pms:San Marin]] [[pt:San Marino]] [[qu:San Marino]] [[ro:San Marino]] [[ru:Сан-Марино]] [[sa:सान मरीनो]] [[scn:San Marinu]] [[simple:San Marino]] [[sk:San Maríno (štát)]] [[sl:San Marino]] [[sq:San Marino]] [[sr:Сан Марино]] [[sv:San Marino]] [[sw:San Marino]] [[th:ประเทศซานมารีโน]] [[tl:San Marino]] [[tr:San Marino]] [[udm:Сан-Марино]] [[ug:سان مارىنو]] [[uk:Сан-Марино]] [[vec:Repùblica de San Marin]] [[vi:San Marino]] [[vo:Saluda-Marinän]] [[war:San Marino]] [[zh:圣马力诺]] [[zh-min-nan:San Marino]] सर्बिया और मोंटेनीग्रो 5612 25731 2006-08-31T07:27:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hy:Սերբիա և Մոնտենեգրո]], [[pam:Serbia and Montenegro]] Modifying: [[sr:Србија и Црна Гора]] {{Infobox_Country |native_name = Србија и Црна Гора |conventional_long_name = Serbia and Montenegro |common_name = Serbia and Montenegro |image_flag = Flag of Serbia and Montenegro.svg |image_coat = Coat of arms of Serbia and Montenegro.png |image_map = LocationSerbiaAndMontenegro.png |national_motto = none |national_anthem = [[Hej Sloveni]] |official_languages = [[Serbian language|Serbian]]<sup><small>1</small></sup> |capital = [[Belgrade]] (Executive and Legislative)<br><small>{{coor d|44.48|N|20.28|E|region:Europe}}</small><br>[[Podgorica]] (Judicial) |latd= 42|latm=47 |latNS= N|longd= 19|longm= 28|longEW= E |largest_city = [[Belgrade]] |government_type = |leader_titles = [[President of Serbia and Montenegro|President]] |leader_names = [[Svetozar Marović]] |area_rank = 105th |area_magnitude = 1 E10 |area= 102,350 |areami²= 39,518 |percent_water = 0.25% |population_estimate = 10,829,175 |population_estimate_rank = 75th |population_estimate_year = 2005 |population_census = |population_census_year = |population_density = 105 |population_densitymi² =272 |population_density_rank = 70th |GDP_PPP = $40.52 billion |GDP_PPP_rank = 79th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $4,858 |GDP_PPP_per_capita_rank = 100th |sovereignty_type = [[Independence]] |established_events = From [[SFRJ|Yugoslavia]] |established_dates = [[April 28]], [[1992]] |HDI = n/a |HDI_rank = n/a |HDI_year = n/a |HDI_category = unranked |currency = [[Serbian Dinar]]<small> ([[CSD]])</small>, [[Euro]] |currency_code = EUR<sup><small>2</small></sup> |country_code = |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.yu]] |calling_code = 381 |footnotes = <sup>1</sup>Other languages are in official use at various local levels<br><sup>2</sup>The [[Euro]] is used in [[Montenegro]] and in the [[Serbia]]n province of [[Kosovo-Metohia]] }} '''सर्बिया और मोंटेनीग्रो''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Serbia and Montenegro]]; सर्बियाई : ''Србија и Црна Гора'') यूरोप में स्थित एक देश है / था । ये पुराने [[यूगोस्लाविया]] क एक हिस्सा हुआ करता था । मई 2006 में हुए एक [[जनमत संग्रह]] में मॉटेनीग्रो हिस्से ने एक हल्के बहुमत से इस संघ से आलग देश बनने का फ़ैसला कर लिया । जल्द ही आशा की जाती है कि [[सर्बिया]] और [[मोंटेनीग्रो]] अलग देश बन जायेंगे । {{स्टब}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] {{यूरोप}} [[als:Serbien-Montenegro]] [[an:Serbia y Montenegro]] [[ar:صربيا والجبل الأسود]] [[ast:Serbia y Montenegru]] [[be:Сэрбія і Чарнагорыя]] [[bg:Сърбия и Черна гора]] [[bs:Srbija i Crna Gora]] [[ca:Sèrbia i Montenegro]] [[cs:Srbsko a Černá Hora]] [[cy:Serbia a Montenegro]] [[da:Serbien og Montenegro]] [[de:Serbien und Montenegro]] [[el:Σερβία και Μαυροβούνιο]] [[en:Serbia and Montenegro]] [[eo:Serbio kaj Montenegro]] [[es:Serbia y Montenegro]] [[et:Serbia ja Montenegro]] [[eu:Serbia eta Montenegro]] [[fa:صربستان و مونته‌نگرو]] [[fi:Serbia ja Montenegro]] [[fr:Serbie-et-Monténégro]] [[fy:Servje en Montenegro]] [[gl:Serbia e Montenegro - Србија и Црна Гора]] [[he:סרביה ומונטנגרו]] [[hr:Srbija i Crna Gora]] [[ht:Sèbi]] [[hu:Szerbia és Montenegró]] [[hy:Սերբիա և Մոնտենեգրո]] [[id:Serbia dan Montenegro]] [[io:Serbia e Montenegro]] [[is:Serbía og Svartfjallaland]] [[it:Serbia e Montenegro]] [[ja:セルビア・モンテネグロ]] [[ka:სერბია და მონტენეგრო]] [[ko:세르비아 몬테네그로]] [[kw:Serbi ha Montenegro]] [[li:Servië-Montenegro]] [[lt:Serbija ir Juodkalnija]] [[lv:Serbija un Melnkalne]] [[mk:Србија и Црна Гора]] [[ms:Serbia dan Montenegro]] [[mt:Serbja u Montenegro]] [[nds:Serbien un Montenegro]] [[nds-nl:Servië-Montenegro]] [[nl:Servië en Montenegro]] [[nn:Serbia og Montenegro]] [[no:Serbia og Montenegro]] [[oc:Serbia e Montenegro]] [[pam:Serbia and Montenegro]] [[pl:Serbia i Czarnogóra]] [[pt:Sérvia e Montenegro]] [[ro:Serbia şi Muntenegru]] [[ru:Сербия и Черногория]] [[scn:Serbia e Montenegru]] [[se:Serbia ja Montenegro]] [[sh:Srbija i Crna Gora]] [[sk:Srbsko a Čierna Hora]] [[sl:Srbija in Črna gora]] [[sq:Ish Konfederata Sërbia dhe Mali i Zi]] [[sr:Србија и Црна Гора]] [[sv:Serbien och Montenegro]] [[th:ประเทศเซอร์เบียและมอนเตเนโกร]] [[tl:Serbia at Montenegro]] [[tr:Sırbistan-Karadağ]] [[uk:Сербія і Чорногорія]] [[zh:塞爾維亞與蒙特尼哥羅]] [[zh-min-nan:Srbija kap O͘-soaⁿ]] स्लोवेनिया 5613 43001 2007-01-14T16:00:42Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[qu:Isluwinya]] {{Infobox Country| <!-- begin infobox --> native_name = ''Republika Slovenija'' | conventional_long_name = Republic of Slovenia | common_name = Slovenia | image_flag = Flag of Slovenia.svg | image_coat = Coat of Arms of Slovenia.svg | image_map = SVN_highlighted_map.png | national_motto = None | national_anthem = [[Zdravljica]] | official_languages = [[Slovenian language|Slovenian]], [[Italian language|Italian]]<sup>1</sup>, [[Hungarian language|Hungarian]]<sup>1</sup> | capital = [[Ljubljana]] | latd=46|latm=03|latNS=N|longd=14|longm=30|longEW=E| largest_city = [[Ljubljana]] | government_type = [[Parliamentary system|Parliamentary]] [[republic]] | leader_titles = [[List of Presidents of Slovenia|President]]<br>[[Prime Minister of Slovenia|Prime Minister]] | leader_names = [[Janez Drnovšek]]<br>[[Janez Janša]] | accessionEUdate = [[May 1]], [[2004]] | area_rank = 151st | area_magnitude = 1_E10 | area=20,273 | areami²= 7,827<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| percent_water = 0.6% | population_estimate = 1,967,000 | population_estimate_year = July 2005 | population_estimate_rank = 145th | population_census = 1,964,036 | population_census_year = 2002| population_density = 99 | population_densitymi² = 256<!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank = 77th | GDP_PPP_year=2005 | GDP_PPP = $42.09 billion<!--CIA--> | GDP_PPP_rank = 84th | GDP_PPP_per_capita = $20,900 | GDP_PPP_per_capita_rank = 31st | HDI_year = 2003 | HDI = 0.904 | HDI_rank = 26th | HDI_category = <font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | established_events = &nbsp;• Declared<br>&nbsp;• Recognized | established_dates = From [[Socialist Federal Republic of Yugoslavia|Yugoslavia]]<br>[[June 25]], [[1991]]<br>1992 | currency = [[Tolar]]<sup>2</sup> | currency_code = SIT | time_zone= [[Central European Time|CET]] | utc_offset= +1 | time_zone_DST= [[Central European Summer Time|CEST]] | utc_offset_DST= +2 | cctld= [[.si]] | calling_code = 386 | ISBN_code = 961, 86 | footnotes=<sup>1</sup> In the residential municipalities of Italian or Hungarian national community.<br> <sup>2</sup> Will be replaced by the [[euro]] (EUR) on 1 January 2007. }} '''स्लोवेनिया''' ([[:en:Slovenia]]; स्लोवेनियाई : ''Slovenija'') [[यूरोप]] में स्थित एक देश है । ये पुराने [[यूगोस्लाविया]] का एक हिस्सा था । इसकी राजधानी है ल्युबल्याना । इसकी मुख्य- और राजभाषा है [[स्लोवेनियाई भाषा]] (सर्बियाई और इतालवी को भी मान्यता है) । {{स्टब}} [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Slowenië]] [[als:Slowenien]] [[am:ስሎቬኒያ]] [[an:Eslobenia]] [[ar:سلوفينيا]] [[arc:ܣܠܘܦܝܢܝܐ]] [[ast:Eslovenia]] [[bar:Slowenien]] [[be:Славенія]] [[bg:Словения]] [[bn:স্লোভেনিয়া]] [[bs:Slovenija]] [[ca:Eslovènia]] [[cs:Slovinsko]] [[cy:Slofenia]] [[da:Slovenien]] [[de:Slowenien]] [[el:Σλοβενία]] [[en:Slovenia]] [[eo:Slovenio]] [[es:Eslovenia]] [[et:Sloveenia]] [[eu:Eslovenia]] [[fa:اسلوونی]] [[fi:Slovenia]] [[fiu-vro:Sloveeniä]] [[fo:Slovenia]] [[fr:Slovénie]] [[frp:Slovènie]] [[fur:Slovenie]] [[fy:Sloveenje]] [[gl:Eslovenia - Slovenija]] [[he:סלובניה]] [[hr:Slovenija]] [[hsb:Słowjenska]] [[hu:Szlovénia]] [[hy:Սլովենիա]] [[ia:Slovenia]] [[id:Slovenia]] [[ilo:Slovenia]] [[io:Slovenia]] [[is:Slóvenía]] [[it:Slovenia]] [[ja:スロベニア]] [[ka:სლოვენია]] [[ko:슬로베니아]] [[ku:Slovenya]] [[kw:Sloveni]] [[la:Slovenia]] [[lb:Slowenien]] [[li:Slovenië]] [[lt:Slovėnija]] [[lv:Slovēnija]] [[mk:Словенија]] [[ms:Slovenia]] [[mt:Slovenja]] [[nds:Slowenien]] [[nds-nl:Sloveniën]] [[ne:स्लोभेनिया]] [[nl:Slovenië]] [[nn:Slovenia]] [[no:Slovenia]] [[nrm:Slovénie]] [[oc:Eslovènia]] [[os:Словени]] [[pam:Slovenia]] [[pl:Słowenia]] [[pms:Slovenia]] [[pt:Eslovénia]] [[qu:Isluwinya]] [[ro:Slovenia]] [[ru:Словения]] [[sh:Slovenija]] [[simple:Slovenia]] [[sk:Slovinsko]] [[sl:Slovenija]] [[sq:Sllovenia]] [[sr:Словенија]] [[sv:Slovenien]] [[sw:Slovenia]] [[tet:Eslovénia]] [[tg:Словения]] [[th:ประเทศสโลวีเนีย]] [[tl:Slovenia]] [[tr:Slovenya]] [[ug:سلوۋېنىيە]] [[uk:Словенія]] [[vo:Slovenän]] [[war:Eslovenia]] [[zh:斯洛文尼亚]] [[zh-min-nan:Slovenia]] तुर्की 5614 46175 2007-01-25T20:40:09Z 85.101.233.100 {{Infobox Country| native_name = <big>''Türkiye Cumhuriyeti''</big>| conventional_long_name = <big>Republic of Turkey</big>| common_name = Turkey| national_motto = [[Turkish language|Turkish]]: ''Yurtta Sulh, Cihanda Sulh''<br>([[English language|English]]: "Peace at Home, Peace in the World")| national_anthem = ''[[İstiklâl Marşı]]''| image_flag = Flag of Turkey.svg| image_coat = Türkiye arması.svg| symbol_type=Coat of arms| image_map = LocationTurkey.png| capital = [[Ankara]]|latd=52|latm=31|latNS=N|longd=13|longm=24|longEW=E| largest_city = [[Istanbul]]|latd=41|latm=1|latNS=N|longd=28|longm=57|longEW=E| official_languages = [[Turkish language|Turkish]]| government_type = [[Republic]]| leader_titles = [[President of Turkey|President]]<br>[[List of Prime Ministers of Turkey|Prime Minister]]| leader_names = [[Ahmet Necdet Sezer]]<br>[[Recep Tayyip Erdoğan]]| sovereignty_type = [[National Day]]s| established_events = &nbsp;- Formation of Parliament<br>&nbsp;- Start of War of Independence<br>&nbsp;- Victory Day<br>&nbsp;- Declaration of Republic| established_dates = <br>[[23 April]] [[1920]]<br>[[19 May]] [[1919]]<br>[[30 August]] [[1922]]<br>[[29 October]] [[1923]]| area = 780,580| areami²= 301,384 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| area_rank = 36th| area_magnitude = 1 E11| percent_water = 1.3| population_estimate = 73,193,000<!--UN WPP-->| population_estimate_year = 2005| population_estimate_rank = 17th <sup>1</sup>| population_census = 67,844,903| population_census_year = 2000| population_density = 90| population_densitymi² = 230 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank = 82nd <sup>1</sup>| GDP_PPP_year = 2006| GDP_PPP = 611.6 billion<!--2006 IMF-->| GDP_PPP_rank = 18th| GDP_PPP_per_capita = 8,393<!--2006 IMF-->| GDP_PPP_per_capita_rank =73rd| HDI_year = 2003| HDI = 0.750| HDI_rank = 94th| HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font>| currency = [[Turkish new lira|New Turkish Lira]]<sup>2</sup>| currency_code = TRY| time_zone = EET| utc_offset = +2| time_zone_DST = CEST| utc_offset_DST = +3| cctld = [[.tr]]| calling_code = 90| footnotes = 1.&nbsp;Population & Density ranks based on 2005 figures.<br>2.&nbsp;Since [[1 January]] [[2005]], the [[New Turkish Lira]] (''Yeni Türk Lirası'') replaced the old [[Turkish Lira]]. }} '''तुर्की''' या तुर्किस्तान ([[:en:Turkey]], तुर्की : ''तुर्किया'') [[यूरेशिया]] में स्थित एक देश है । इसकी राजधानी [[अंकारा]] है । इसकी मुख्य- और राजभाषा [[तुर्की भाषा]] है । ये दुनिया का अकेला मुस्लिम बहुमत वाला देश है जो कि धर्मनिर्पेक्ष है । ये एक लोकतान्त्रिक गणराज्य है । इसके एशियाई हिस्से को [[अनातोलिया]] और यूरोपीय हिस्से को [[थ्रेस]] कहते हैं । {{स्टब}} [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:यूरोप]] {{यूरोप}} == Dictionary == * [http://www.iyisozluk.com/ Multi Language Turkish Dictionary]''English German Russian French Spanish Italian Japanese Korean Arabic Chinese'' [[an:Turquía]] [[ar:تركيا]] [[arc:ܬܘܪܟܝܐ]] [[ast:Turquía]] [[az:Türkiyə Respublikası]] [[be:Турцыя]] [[bg:Турция]] [[br:Turkia]] [[bs:Turska]] [[ca:Turquia]] [[cs:Turecko]] [[cv:Турци]] [[cy:Twrci]] [[da:Tyrkiet]] [[de:Türkei]] [[diq:Tırkiya]] [[el:Τουρκία]] [[en:Turkey]] [[eo:Turkio]] [[es:Turquía]] [[et:Türgi]] [[eu:Turkia]] [[fa:ترکیه]] [[fi:Turkki]] [[fr:Turquie]] [[fy:Turkije]] [[ga:An Tuirc]] [[gd:An Tuirc]] [[gl:Turquía - Türkiye]] [[he:תורכיה]] [[hr:Turska]] [[hsb:Turkowska]] [[hu:Törökország]] [[hy:Թուրքիա]] [[ia:Turchia]] [[id:Turki]] [[io:Turkia]] [[is:Tyrkland]] [[it:Turchia]] [[ja:トルコ]] [[ka:თურქეთი]] [[kk:Түркия]] [[ko:터키]] [[ks:तुर्किये]] [[ku:Komara Tirkiyê]] [[kw:Turki]] [[la:Turcia]] [[lb:Tierkei]] [[li:Turkije]] [[lt:Turkija]] [[lv:Turcija]] [[mk:Турција]] [[ms:Turki]] [[nap:Turchia]] [[nds:Törkie]] [[nds-nl:Turkije]] [[nl:Turkije]] [[nn:Tyrkia]] [[no:Tyrkia]] [[nrm:Turtchie]] [[oc:Turquia]] [[os:Турк]] [[pam:Turkey]] [[pdc:Turkie]] [[pl:Turcja]] [[pt:Turquia]] [[qu:Turkya]] [[rmy:Turkiya]] [[ro:Turcia]] [[ru:Турция]] [[sa:तुर्किये]] [[scn:Turchìa]] [[sco:Turkey]] [[se:Durka]] [[sh:Turska]] [[simple:Turkey]] [[sk:Turecko]] [[sl:Turčija]] [[so:Turkki]] [[sq:Turqia]] [[sr:Турска]] [[sv:Turkiet]] [[sw:Uturuki]] [[ta:துருக்கி]] [[th:ประเทศตุรกี]] [[tk:Türkiýe Jumhuriyäti]] [[tl:Turkiya]] [[tr:Türkiye]] [[tt:Törkiä]] [[ug:تۇركىيە]] [[uk:Туреччина]] [[ur:ترکی]] [[uz:Turkiya]] [[vi:Thổ Nhĩ Kỳ]] [[vo:Türkän]] [[yi:טערקיי]] [[zh:土耳其]] [[zh-min-nan:Türkiye]] स्विट्ज़रलैंड 5615 20505 2006-06-03T18:57:27Z Magicalsaumy 423 स्विट्ज़रलैंड का नाम बदलकर स्विट्स़रलैंड कर दिया गया है: Phonetic correction of spelling #REDIRECT [[स्विट्स़रलैंड]] श्रेणी:स्विट्स़रलैंड 5616 20506 2006-06-03T18:59:14Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] #redirect[[श्रेणी:स्विट्ज़रलैंड]] विकिपीडिया:Guidelines for writing in Hindi 5617 22768 2006-07-13T22:59:28Z Magicalsaumy 423 British Eng. '''Hindi wikipedia invites and welcomes Wikipedians to contribute for the cause of spreading knowledge and the Hindi language.''' This page contains guidelines for writing a wiki-article on any topic at the Hindi Wikipedia, with special recommendations for writing in Hindi (Note: The script/font-family for Hindi is '''Devanāgari'''; the script/font-system for English is '''Roman''' script, also, the Hindi spelling system is not completely standardized). This article is yet in English language (mostly), in order to encourage even non-native/foreign people who have learnt/are learning Hindi to contribute to the Hindi wikipedia, and native Hindi speakers who normally write in English. The examples given below are only for explanation. Recommendations: #Firstly for proper viewing, it is recommended to keep all links NOT-UNDERLINED. Otherwise the मात्रा below the Hindi alphabets might get partly hidden behind the underlines. For this, please go to My Preferences (मेरी पसंद) at the top of the page, then click Misc., and then choose "underline links -> Never". Save your settings. Also, do not click yes for "justify paragraphs", otherwise on some browsers, the devanagari script will appear highly distorted. #All users are requested and encouraged to contribute articles here, especially, to create new articles on general topics. They are also encouraged to expand the existing articles, and improve upon them. A non-user can also do the same; it is recommended but not required to register yourself as a wikipedian user at the Hindi wikipedia. As far as possible, each article should be written with a Neutral Point of View (NPOV)—no nationalistic or partiality or hatred based articles are welcome. The articles should be based on ''facts''—and appropriate references should be provided as and where needed. See the English wiki's [[:en:Help:Contents/Editing_Wikipedia|help page for editing in general]]. Almost all the general wiki-features are available for editing on Hindi wiki too. Guidelines for the content matter is mostly the same as given in English wiki. #Since the Hindi wiki is at its initial stages, users are welcome to take introduction and basic points from the English (or another) wikipedia's corresponding article and translate them for small articles. An in-page link to the English wiki's article will be deemed sufficient for references (a template might be created stating this). For longer articles, it is recommended to mention the references separately. #Since most computer users in India and elsewhere have the standard Western-type keyboard, it is best recommended (but not necessarily required) to use the virtual (software) keyboard like the one of [http://malayalamkeyboard.com/hindimozhi.htm Hindimozhi] or [http://bangla.name/isis/ of ISIS (Tavultesoft Keyman)]—which are freewares. These are advantageous because the contemporary Hindi-speakers in India often write messages/chat using Hindi words but written in Roman (English) script, and the layout of these keyboards is quite the same that such people use. For example, using the "normal" keyboard with this software, typing ''ga'' would give ग and ''ghaa'' would give घा. #Create the article with its name written in Hindi (devanagari script). Always take care to include the nukta (dot below) for foreign / Urdu loanwords wherever it occurs in the standard spelling. For non-Indian names, use that spelling (for article name and other words) which is commonly encountered in Hindi newspapers, G.K.-books, Hindi-dubbed TV documentaries and Hollywood films and magazines. e.g., America-अमरीका (या अमेरिका), China-चीन, French-फ़्रांसिसी. For English acronyms/short-forms, use the initials in Roman script, and again create a full form in Hindi and redirect it to the short form. e.g. [[:en:International Phonetic Alphabet|IPA]] (अन्तर्राष्ट्रीय ध्वनि वर्णाक्षर); [[:en:United Nations Organization|UNO]] (संयुक्त राष्ट्र संघ). Doing the opposite is also fine. But creating the article with the Hindi short form, as सं०रा०सं०, is not recommended. Also, the article proper must be written with the proper nukta, as फ़ारसी, and then, a non-nukta (mis-)spelt version फारसी should preferably be created to redirect to the correct spelling. #Hindi wikipedia strongly recommends the users to write articles in everyday common Hindi in the खड़ीबोली dialect (Hindustani or Hindi-Urdu, i.e., बोलचाल वाली हिन्दी, which may include many loanwords from Persian and Arabic). The use of शुद्ध संस्कृतनिष्ठ हिन्दी is in general neither required nor recommended. E.g., use: वजह instead of कारण, ख़ास instead of विशेष, वगैरह instead of इत्यादि, लेकिन instead of परन्तु etc. However, for ''technical'' and ''specialized'' vocabulary, the use of शुद्ध संस्कृतनिष्ठ हिन्दी is recommended and usually mandatory. Thus: ''upper House of Parliament''—संसद का उच्च सदन, but not Urdu—मजिलिस का ऐवान-ए-बाला ; ''Foreign Minister''—विदेशमन्त्री, but not Urdu—वज़ीर-ए-ख़ारिजा ; ''knowledge/science''—ज्ञान/विज्ञान, but not इल्म. Use spoken Hindi's ये and वो instead of यह and वह / वे. Do not use the title of respect जी after names, it is unencyclopedic. Thus: कृष्ण / श्री कृष्ण but not कृष्ण जी. Use the आप form and its corresponding 3rd person verbal conjugation for writing about respectable persons. Thus: श्री वाजपेयी मध्य प्रदेश में जन्मे थे. But not: वाजपेयी मध्य प्रदेश में जन्मा था. But do not use the pronoun "आप" itself in-text in biographies. #English should be used sparingly, only when required; i.e., if the corresponding शुद्ध हिन्दी word is too "difficult and not generally encountered", or if it is a proper name of non-Indian person/place/terminology/title, or if the user is highly unsure of the proper translation. Use British English and its approximate pronunciation for transliteration. It is recommended (but not required) for English-to-Hindi translation while writing articles, the [http://www.shabdkosh.com Shabdkosh online dictionary] should be used. For each English word, that alternative should be used which is generally encountered in everyday spoken Hindi, and also fits well into the context. Use of intelligent guesses for newly encountered words is also allowed, and so are translations encountered in Hindi-dubbed TV documentaries, Hollywood films, Hindi-translated books, etc. e.g., दमपिशाच for [[:en:Dementor]] (used in dubbed HP films). #If used, it is recommended to use the English words within the articles using the English (Roman) alphabets rather than devanagari (or better, the devanagari transliteration should be used in the sentence, followed by the English word in Roman alphabet in parentheses). Such words should be italicized and not put in quotation marks. Preferably, there should be an in-page interwiki link (like :en:) on the word to the English wikipedia. If the word comes as an integral part of a sentence, so as not to break the continuity, the ''en:'' prefix should be hidden by writing the word again after the pipe sign (piped link). Thus, recommended: <code><nowiki>हैरी पॉटर ने ''[[:en:Pensieve|Pensieve]]'' के अन्दर ''[[:en:Little Hangleton|Little Hangleton]]'' गाँव में लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट की माँ ''[[:en:Merope Gaunt|Merope Gaunt]]'' को देखा. ''[[:en:Resplendent Quetzal|Resplendent Quetzal]]'' पक्षी के ऊपर एक मेक्सिकन पादरी डा० ''[[:en:Pablo de la Llave|Pablo de la Llave]]'' ने काफ़ी शोध किया था.</nowiki></code> Whence, #*हैरी पॉटर ने ''[[:en:Pensieve|Pensieve]]'' के अन्दर ''[[:en:Little Hangleton|Little Hangleton]]'' गाँव में लॉर्ड वोल्डेमॉर्ट की माँ ''[[:en:Merope Gaunt|Merope Gaunt]]'' को देखा #*''[[:en:Resplendent Quetzal|Resplendent Quetzal]]'' पक्षी के ऊपर एक मेक्सिकन पादरी डा० ''[[:en:Pablo de la Llave|Pablo de la Llave]]'' ने काफ़ी शोध किया था #Always start the first 1 or 2 lines of the article giving its definition (from any standard dictionary/other wiki) or suitable introduction. Thus, recommended: '''ललिता सहस्रनामन''' हिन्दू धर्मसुधारक [[आदि शंकराचार्य]] द्वारा रचित देवी [[:hi:दुर्गा|दुर्गा]] को समर्पित एक पूजा-मन्त्र है, जिसे कई हिन्दू रोज़ श्रद्धा से जपते हैं । But not: '''ललिता सहस्रनामन''' मन्त्र जपने के लिये लड्डू-पेड़ा, ताम्बुल, सिन्दूर, लाल चुनरी के साथ नित्य इस मन्त्र का पाठ करें, तो जल्द ही गड़ा हुआ ख़जाना मिलेगा । Recommended: '''वैमानिक अभियान्त्रिकी''' ([[:en:Aeronautical engineering]]) [[:hi:विमान|विमानों]] ([[:en:Aircraft]]s) की अभिकल्पना, निर्माण और प्रचालन करने का विज्ञान, कला और कार्य है । (''translated from Eng. Webster's New World Dictionary''). But not: आजकल वैमानिक अभियान्त्रिकी के लिये देशभर में कई कॉलेज खुल गये हैं, जिनमें अग्रणी स्थान यूटोपिया स्थित लालू-यादव टेक्लिनक कॉलेज का है । #For names of countries, cities, places, languages, people, books, films, technical vocabulary, mythology, etc, start the article like this: #* 1. <code><nowiki>The name in bold ('''अपोलो''') </nowiki></code> #* 2. <code><nowiki>starting parenthesis, then English name in Roman script, in-page interwiki-linked to English wiki ff. by semicolon ((अंग्रेज़ी : [[:en:Apollo]];) </nowiki></code> #* 3. <code><nowiki>The native name(s) if applicable in the italicized native script, preferably followed either by its italicized approximate Hindi pronunciation or non-italicized </nowiki></code>[[:en:Phonetic transcription|phonological transcription]]<code><nowiki> within / /, ff. by closed parenthesis (यूनानी : ''Aπollων अपोल्लोन'')) </nowiki></code> #* 4. <code><nowiki>the rest of the definition or introduction (प्राचीन [[यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) और प्राचीन [[रोमन धर्म]] के सर्वोच्च देवता थे ।)</nowiki></code> For country names, only the standard short form of the name is needed in the first line. If there is a common name for a difficult word in Hindustani, also mention it. Whence: '''अपोलो''' (अंग्रेज़ी : [[:en:Apollo]]; यूनानी : ''Aπollων अपोल्लोन'') प्राचीन [[:hi:यूनानी धर्म|यूनानी धर्म]] (ग्रीक धर्म) और प्राचीन [[:hi:रोमन धर्म|रोमन धर्म]] के सर्वोच्च देवता थे । If you don't give the interwiki English/another language link (which would be deemed to be the default reference), then you MUST provide an appropriate reference. #Please leave no article without an appropriate category. See the list of created categories [[:hi:%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Categories|here]]; you can also make a new category (pref. in Hindi). Please leave no article without at least '''ONE''' off page (like en:) interwiki link. E.g., the user can check the article name (say Apollo) on the finally redirected English page and append to the Hindi article (<code><nowiki>[[en:Appolo]])</nowiki></code>). These interlanguage links will help a bot to update all interwiki links for that article in all wikipedias. The category and the aforementioned link should be typed at the end of the article. If the article is very small, mention it as a stub/substub. #Use of templates is welcome. See the list of templates [[:hi:%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:Templates|here]]. If creating a template, name it pref. in Hindi. #Use पूर्णविराम ( । ) instead of a period (.) for ending statements. The पूर्णविराम, semicolon, colon and dash (but not comma) must come after one space after the word to prevent ambiguity. Use the international form of the Hindu-Arabic numerals (1,2,3 instead of १,२,३), as used by the Constitution and the Government of India (even for Hindi). There is no need to use the हलन्त at the end of Sanskrit words wherever it occurs. Hence, prefer: संसद over संसद्; अथर्वन over अथर्वन्. Use the proper quotation marks “” from the Insert toolbox, not "". Write dates as 2 मई 2006 (ईसवी or ईसापूर्व). Write time as 3:45 pm. Separate common suffix-words like शास्त्र, विज्ञान, ज्ञान with a hyphen. Thus: रसायन-शास्त्र. For most others, leave both the words of the noun-cluster free. Combine them into one word only if it is very common to do so. Thus: सामवेद. #The use of '''ज़''' for the [[:en:voiced alveolar fricative]] (/z/, as in '''z'''oo, ro'''s'''e) is fundamentally wrong. Its nearest counterpart is the [[:en:voiceless alveolar fricative]] /s/ (as in '''s'''ea), and not Hindi ज ([[:en:voiced palatal plosive]]). Hence, it is suggested and recommended that for the sound /z/, whether it comes in English (etc.) spellings (z) for while pronunciation otherwise, should be transcribed as '''स़''' (स with a dot below, available in the Insert toolbox). Hence: Reason '''रीस़न''', not रीज़न ; Roses '''रोस़ेस़''', not रोज़ेज़. But common Hindi words borrowed from Persian/Arabic (so-called Urdu words) are allowed to continue with ज़ spelling. Thus: ज़रा, नज़र, तर्ज़. The [[:en:voiced postalveolar fricative]] (/ʒ/ as in trea'''s'''ure), inexistent in Hindi, can similarly be transcribed with '''श़'''. Thus: treasure '''ट्रॅश़र'''. The nukta (dot) available in the Insert toolbox can be combined with various consonants to suggest a more exact phonetic devanagari rendering of foreign sounds. E.g., since phonetically, English Think and this are not equal to थिंक and दिस, a better transcription could be '''थ़िंक''' and '''द़िस'''. '''Please take care of the dot below in so-called Urdu words, otherwise the Hindi spelling is deemed incorrect'''. #For the following English vowels m'''e'''t, m'''a'''te, m'''a'''t, transcribe as मॅट (short vowel), मेट (not मेइट), मैट (not मॅट, as popular in Marathi). However in contemporary Hindi and here, it is acceptable to use ए instead of ऍ. Thus: अमेरिका is more popular than अमॅरिका. For c'''o'''t, c'''oa'''t, c'''au'''ght, transcribe as कॉट, कोट, कॉट (not कौट). Transcribe English /t/ and /d/ as ट and ड. #Use half-न before त, थ, द, ध, न, instead of anuswaar अं. Use half-म before प, फ, ब, भ, म. Use the anuswaar before all the rest of the consonants (not half-ङ, ञ, ण). If the मात्रा is not above the alphabet, use chandra-bindu, but only for '''nasalization'''. Thus: अन्दर, not अंदर ; अन्त, not अंत ; हिन्दी, not हिंदी ; सम्भव, not संभव ; पंचमी, not पञ्चमी ; अंडा, not अण्डा ; कंठ, not कण्ठ ; लैंड, not लैण्ड ; आँख, not आंख. However, both forms are acceptable in contemporary Hindi as well as here; the prec. are just recommendations. #When proceded by another vowel, use the pure vowels instead of य (unless the य is clearly articulated while pronouncing). Thus : जाएँ, not जायें (not जावें) ; आएगा, not आयेगा . However, both forms are acceptable in contemporary Hindi as well as here. #Please pay careful attention to the masculine/feminine gender (and singular/plural) in adjectives and verbs, else the sentence becomes ungrammatical. For more information/suggestions/criticisms, please contact any one of the administrators of Hindi wiki [[:hi:%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:Administrators|here]], preferably [[:en:User:Magicalsaumy]]. मगही बोलनेवालों की संख्या 5619 20575 2006-06-05T10:09:45Z 210.212.167.137 [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mag मगही बोलनेवालों की संख्या ] बाईबल 5620 20579 2006-06-05T22:55:40Z 132.181.7.1 #REDIRECT [[बाइबिल]] #REDIRECT [[बाइबिल]] धर्मग्रंथ 5621 20580 2006-06-05T22:55:50Z 132.181.7.1 #REDIRECT [[बाइबिल]] #REDIRECT [[बाइबिल]] नवीन टेस्टामेंट 5622 20583 2006-06-05T22:59:10Z 132.181.7.1 #REDIRECT [[नया नियम]] #REDIRECT [[नया नियम]] ईसाइयत 5623 20585 2006-06-05T23:02:04Z 132.181.7.1 #REDIRECT [[ईसाई धर्म]] #REDIRECT [[ईसाई धर्म]] विनोबा भावे विश्वविद्यालय 5672 30742 2006-10-14T22:02:58Z Matra 768 wikify '''विनोबा भावे विश्वविद्यालय''' [[झारखण्ड]] राज्य का एक विश्वविद्यालय है. {{substub}} <!-- Binoba Bhave University is situated in Hazaribagh.Colleges of Hazaribagh,Dhanbad, Koderma and Chatra districts falls into this university.Before the establishment of this university students had to rush to Ranchi University which is far away from Hazaribagh town. --> [[Category:भारत के विश्वविद्यालय]] विकिपीडिया:शब्दकोष 5691 38392 2006-12-15T17:39:31Z Mahitgar 734 interwiki marathi [[mr:विकिसंज्ञा]] [[विकिपीडिया]] मैं [[विकिपीडिया:नया_पन्ना_कैसे_आरम्भ_करें|नया पन्ना]] बनाने के लिए या पुराने पन्ने पे बदलाव करने के लिए आप [http://en.wikipedia.org अंग्रेजी विकिपीडिया] से या [http://simple.wikipedia.org सरल अंग्रेजी विकिपीडिया] पन्नों का अनुवाद कर सकते हैं। कठिन शब्दों के अनुवाद करने के लिए या समानार्थक शब्दों खोजने के लिए आप शब्दकोष का प्रयोग कर सकते हैं। यह शब्दकोष बाहरी वेबसाइट (external website) पे स्थित हैं। * अंग्रेजी-हिंदी (English-Hindi) - [[http://www.shabdkosh.com http://www.shabdkosh.com]] * हिंदी-अंग्रेजी (Hindi-English) - अगर आप किसी हिंदी शब्द का मतलब पता करना चाहते हैं तो भी आप शब्दकोष का प्रयोग कर सकते हैं। [http://www.shabdkosh.com शब्दकोष] के मुख्य पृष्ठ पे हिंदी शब्द खोजने पर आपको उसके अंग्रेजी अनुवाद मिल सकता है। हिंदी शब्द का निवेश आप हिंदी यूनिकोड में दे इस बात को ध्यान दीजिए। टिप्पणी: copy-paste अनुवाद करने के बाद आप हिंदी शब्द को उस पन्ने से विकिपीडिया के पन्ने में सिलेक्ट-कापी-पेस्ट (select-copy-paste) कर सकते हैं। शब्द को माउस (mouse) से सिलेक्ट करके Ctrl-C दबायें फिर दूसरे पन्ने पर Ctrl-V दबाने से आप कम समय में लंबे शब्द लिख सकते हो। [[mr:विकिसंज्ञा]] चित्र:Devanagari-qwerty-layout.jpg 5695 20766 2006-06-07T18:33:57Z तेजस 541 चित्र:Devanagari-qwerty-layout-option.jpg 5696 20767 2006-06-07T18:34:21Z तेजस 541 हिंद महासागर 5706 20991 2006-06-09T23:17:04Z तेजस 541 Redirecting to [[हिन्द महासागर]] #REDIRECT [[हिन्द महासागर]] स्पैनिश 5707 20993 2006-06-10T01:11:47Z Deeptrivia 185 स्पैनिश का नाम बदलकर स्पेनी भाषा कर दिया गया है: स्पैनिश isn't Hindi. More encycolpedic to use proper grammar, ("-ish" is the English to make adjectives). #REDIRECT [[स्पेनी भाषा]] जालंधर 5708 20998 2006-06-10T06:01:02Z DaGizza 338 जालंधर का नाम बदलकर जलंधर कर दिया गया है: spelling mistake #REDIRECT [[जलंधर]] मोर 5709 39076 2006-12-20T13:05:35Z Escarbot 542 robot Adding: [[kn:ನವಿಲು]] [[Image:Pfau imponierend.jpg|right|400px|thumb|नीला मोर]] '''मोर''' ([[:en:Peafowl]] or [[:en:Peacock]]) genus ''Pavo'' का पक्षी होता है, जिसका मूलस्थान दक्षिणी और दक्षिणपूर्वी एशिया में है, और जो ज़्यादातर खुले वनों में वन्यपक्षी की तरह रहते हैं । नीला मोर ([[:en:Indian Peafowl]]) भारत और श्रीलंका का राष्ट्रीय पक्षी है । नर की एक ख़ूबसूरत और रंग-बिरंगी परों से बनी पूँछ होती है, जिसे वो खोलकर प्रणय निवेदन के लिये नाचता है, ख़ास तौर पर बसन्त और बारिश के मौसम में । मोर की मादा मोरनी कहलाती है । जावाई मोर हरे रंग का होता है । [[श्रेणी:पक्षी]] [[ar:طاووس]] [[de:Asiatische Pfauen]] [[en:Peafowl]] [[eo:Pavo]] [[es:Pavo real]] [[fi:Riikinkukot]] [[fr:Paon]] [[he:טווס]] [[hu:Páva]] [[id:Merak]] [[io:Pavono]] [[ja:クジャク]] [[ka:ფარშავანგი (ფრინველი)]] [[kn:ನವಿಲು]] [[ko:공작 (동물)]] [[lt:Povas]] [[nl:Pauw (vogel)]] [[no:Påfugl]] [[oc:Pavon]] [[pt:Pavão]] [[ru:Павлин]] [[simple:Peafowl]] [[sv:Påfåglar]] [[te:నెమలి]] [[vi:Công (chim)]] [[zh:孔雀]] श्रेणी:पक्षी 5710 21042 2006-06-11T05:47:07Z Magicalsaumy 423 ---- तेलगु 5712 21055 2006-06-11T19:40:45Z Vadakkan 544 तेलगु का नाम बदलकर तेलुगू कर दिया गया है: भारत का संविधान के अनुसार भाषा का नाम "तेलुगू" है। [http://lawmin.nic.i #REDIRECT [[तेलुगू]] तेलुगु 5713 21058 2006-06-11T19:49:39Z Vadakkan 544 #REDIRECT [[तेलुगू]] #REDIRECT [[तेलुगू]] Namibia 5719 21113 2006-06-14T08:26:38Z DaGizza 338 रीदाइरेक्त #REDIRECT [[नमिबिया]] ब्रिज 5723 21102 2006-06-13T20:12:56Z Samar 547 yeh Brij bhasa na hokar Bruj hona chahiye jaise ki angreji bhasa men"But" men 'u' laga kar utcharit kiya jata hai महेंद 5726 21130 2006-06-14T16:55:54Z Mitul0520 211 महेंद का नाम बदलकर महेंद्र सिंह धोनी कर दिया गया है: full name #REDIRECT [[महेंद्र सिंह धोनी]] ज़ाकिर हुसैन 5727 31035 2006-10-16T22:24:36Z Mitul0520 211 {{stub}} टेक्सास 5729 44115 2007-01-18T02:01:29Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[tr:Teksas (eyalet)]] टेक्सास [[अमेरिका]] का एक दक्षिणी प्रान्त है। प्रमुख शहर: १. [[ह्युस्टन]] २. [[औस्टिन]] ३. [[डालास]] [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Texas]] [[ar:تكساس]] [[ast:Texas]] [[bg:Тексас]] [[bn:টেক্সাস]] [[br:Texas]] [[bs:Texas]] [[ca:Texas]] [[cs:Texas]] [[cy:Texas]] [[da:Texas]] [[de:Texas]] [[el:Τέξας]] [[en:Texas]] [[eo:Teksaso]] [[es:Texas]] [[et:Texas]] [[eu:Texas]] [[fa:تگزاس]] [[fi:Texas]] [[fr:Texas]] [[frp:Tèxas]] [[ga:Texas]] [[gd:Texas]] [[gl:Texas]] [[he:טקסס]] [[hr:Teksas]] [[hu:Texas]] [[hy:Տեխաս]] [[id:Texas]] [[io:Texas]] [[is:Texas]] [[it:Texas]] [[ja:テキサス州]] [[ka:ტეხასი]] [[ko:텍사스 주]] [[ku:Texas]] [[kw:Teksas]] [[la:Texia]] [[lb:Texas]] [[lt:Teksasas]] [[lv:Teksasa]] [[mk:Тексас]] [[ms:Texas]] [[nds:Texas]] [[nl:Texas (staat)]] [[nn:Texas]] [[no:Texas]] [[oc:Tèxas]] [[os:Техас]] [[pl:Teksas]] [[pt:Texas]] [[ro:Texas (stat SUA)]] [[ru:Техас]] [[scn:Texas]] [[sh:Texas]] [[simple:Texas]] [[sk:Texas]] [[sl:Teksas]] [[sq:Texas]] [[sr:Тексас]] [[sv:Texas]] [[ta:ரெக்சாஸ்]] [[tg:Техас]] [[th:มลรัฐเทกซัส]] [[tr:Teksas (eyalet)]] [[tt:Texas]] [[ug:تېكساس]] [[uk:Техас]] [[vi:Texas]] [[zh:德克萨斯州]] किलोमीटर 5738 42152 2007-01-10T07:39:59Z 24.17.63.81 किलोमीटर दूरी की एक इकाई है । 1 किलोमीटर = 1000 मीटर in old age, KOSS was used to measure the distance. some othes units are following 10 milimeter = 1 Centemeter 100 centemeter = 1 meter 1000 meter = 1 kilometer दैनिक जागरण 5739 28759 2006-09-30T14:19:12Z 220.227.170.66 '''दैनिक जागरण''' उत्तर भारत का एक लोकप्रिय अखबार है। यह निम्न 31 केन्द्रो से प्रकाशीत होता है: *[[आगरा ]] *[[ इलाहाबाद ]] *[[ अलीगढ ]] *[[ अमृतसर ]] *[[ बरेली ]] *[[ भागलपुर ]] *[[ भोपाल ]] *[[ दिल्ली ]] *[[ देहरादून ]] *[[ धनबाद ]] *[[ धर्मशाला ]] *[[ गोरखपुर ]] *[[ जमशेदपुर ]] *[[ जालंधर ]] *[[ हल्द्वानी ]] *[[ हिसार ]] *[[ इंदौर ]] *[[ जम्मू ]] *[[ झांसी ]] *[[ कानपुर ]] *[[ लखनऊ ]] *[[ लुधियाना ]] *[[ मेरठ ]] *[[ मुरादाबाद ]] *[[ मुजफ्फरपुर ]] *[[ पानीपत ]] *[[ पटना ]] *[[ रांची ]] *[[ रीवा ]] *[[ सिलीगुडी ]] *[[ बनारस ]] == कड़ियाँ == * [http://www.jagran.com दैनिक जागरण का मुख्य पृष्ठ] * [http://epaper.jagran.com दैनिक जागरण ई-पेपर] [[category: समाचारपत्र]] [[category: हिन्दी समाचारपत्र]] रवि शास्त्री 5742 35151 2006-11-17T22:51:36Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/213.228.92.18|213.228.92.18]] ([[User_talk:213.228.92.18|Talk]]); changed back to last version by [[User:Matra|Matra]] '''रवि शास्त्री''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} फुटबाल 5744 22185 2006-07-03T22:13:25Z Murtasa 83 interwiki '''फ़ुटबॉल''', गोल गेंद और पैरो के साथ खेले जाने वाला एक रोचक खेल है। इसमे २ टीमे हिस्सा लेती है, प्रत्येक टीम मे ११ खिलाड़ी होते है। ==इतिहास== ==नियम== ==प्रमुख प्रतियोगिताएँ== [[फ़ीफ़ा विश्व कप]] == क्लब/टीम == * [[मोहन बागान]] * [[ईस्ट बंगाल]] * [[मोहम्मडन स्पोर्टिंग]] ==प्रमुख खिलाड़ी== * [[बाइचुंग भूटिया]] * [[पेले]] * [[रोनाल्डो]] * [[डिएगो माराडोना]] ==रोचक तथ्य== * दुनिया के ६० फ़ीसदी फ़ुटबॉल [[पाकिस्तान]] के [[सियालकोट]] में बनते है। ==कड़िया== *[[:en:Football|अँगरेज़ी विकीपिडिया पे फुटबाल की कड़ी]] *[http://www.fifa.com फ़ीफ़ा] [[category:खेल]] [[af:Sokker]] [[als:Fussball]] [[ar:كرة قدم]] [[be:Футбол]] [[bg:Футбол]] [[bn:এসোসিয়েশন ফুটবল]] [[bs:Nogomet]] [[ca:Futbol]] [[cs:Fotbal]] [[cy:Pêl-droed]] [[da:Fodbold]] [[de:Fußball]] [[el:Ποδόσφαιρο]] [[en:Football (soccer)]] [[eo:Futbalo]] [[es:Fútbol]] [[et:Jalgpall]] [[fa:فوتبال]] [[fi:Jalkapallo]] [[fr:Football]] [[fy:Fuotbal]] [[gd:Ball-coise]] [[gl:Fútbol]] [[he:כדורגל]] [[hr:Nogomet]] [[ia:Football]] [[id:Sepak bola]] [[io:Futbolo]] [[it:Calcio (sport)]] [[ja:サッカー]] [[ko:축구]] [[la:Pediludium]] [[lb:Foussball]] [[li:Vootbal]] [[lt:Futbolas]] [[lv:Futbols]] [[ml:ഫുട്ബോള്‍]] [[ms:Bola sepak]] [[nds:Football]] [[nl:Voetbal]] [[nn:Fotball]] [[no:Fotball]] [[pl:Piłka nożna]] [[pt:Futebol]] [[ro:Fotbal]] [[ru:Футбол]] [[sco:Fitbaa]] [[simple:Soccer football]] [[sl:Nogomet]] [[sq:Futbolli]] [[sr:Фудбал]] [[sv:Fotboll]] [[th:ฟุตบอล]] [[tr:Futbol]] [[wa:Fotbale]] [[zh:足球]] [[zh-min-nan:Kha-kiû]] क्षत्रीय 5746 21273 2006-06-18T12:01:18Z DaGizza 338 '''क्षत्रीय''' ([[:en:varna]]) [[हिन्दु धर्म]] की एक [[जाती]]/[[वर्ण]] है । {{स्टब}} खगोल शास्त्र से जुडे विषय 5748 21256 2006-06-18T10:56:19Z Sangwal 426 खगोल शास्त्र से जुडे विषय का नाम बदलकर खगोल शास्त्र से जुड़े विषय कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[खगोल शास्त्र से जुड़े विषय]] शतरंज 5749 21266 2006-06-18T11:29:02Z Sangwal 426 '''शतरंज''' ==इतिहास== ==नियम== फील्ड हाकी 5750 21275 2006-06-18T12:10:45Z DaGizza 338 फील्ड हाकी का नाम बदलकर फील्ड हॉकी कर दिया गया है: per guidelines #REDIRECT [[फील्ड हॉकी]] अन्तर्जाल 5752 21287 2006-06-18T15:42:38Z Deeptrivia 185 redir #REDIRECT [[इंटरनेट]] टुनिशिया 5753 24811 2006-08-15T08:39:26Z Escarbot 542 robot Adding: an, ang, ga, kw, mk, oc, pam, scn, sh, ug, wa Modifying: bs, gl, sq {{Infobox_Country |native_name = &#1575;&#1604;&#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577; &#1575;&#1604;&#1578;&#1608;&#1606;&#1587;&#1610;&#1577;<br>''République Tunisienne'' |conventional_long_name = तूनिसय गणराज्य |common_name = Tunisia |image_flag = Flag of Tunisia.svg |image_coat = Tunisia coa.gif |symbol_type = कुलचिह् |image_map = LocationTunisia.png |national_motto = शान्ति, स्वतन्त्रता और न्याय |national_anthem = ''हिमात अल्हिमा'' |official_languages = [[अरबी भाषा]] |capital = [[तूनिस]] |latd=36 |latm=50 |latNS=N |longd=10 |longm=9 |longEW=E |largest_city = [[तूनिस]] |government_type = गणराज्य |government_type = Republic |leader_title1 = [[राष्ट्रपति|President]] |leader_title2 = [[प्रधान मंत्री|Prime Minister]] |leader_name1 = [[ज़ीन अलआबदीन बिन अली]] |leader_name2 = [[मुहम्मद ग़नूशी]] |area_rank = 89 |area_magnitude = 1 E11 |area= 163,610 |areami²= 63,170 |percent_water = 5.0 |population_estimate = 10,102,000 |population_estimate_rank = 79th |population_estimate_year =July 2005 |population_census = 8,785,711 |population_census_year = 1994 |population_density = 65.5 <!--pop est 2006 / land area =65.49--> |population_densitymi² = 169.6 |population_density_rank = 108th<sup>*</sup> |GDP_PPP = $ 76.91 billion |GDP_PPP_rank = 63rd |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = $7,400 |GDP_PPP_per_capita_rank =105th |HDI = 0.753 |HDI_rank = 89th |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> |currency = दीनार |currency_code = TND |country_code = |time_zone = [[Central European Time|CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.tn]] |calling_code = 216 |footnotes = *&nbsp;Rank in 2005 }} '''टूनीशीया''' उत्तरी अफ़्रीक़ा महाद्वीप में एक अरब राष्ट्र है जिस का [[अरबी भाषा]] में नाम '''अल्जम्हूरीयाह अत्तूनिसीयाह''' (الجمهرية التونسية) या '''तूनिस''' ह.यह [[भूमध्यसागर]] के किनारे स्थित है, इस्के पूर्व में [[लिब्बया]] और पश्चिम मे [[अल्जीरिया]] के देश हैं. देश की पैंतालीस प्रतिशत ज़मीन [[सहारा रेगिस्तान]] में है जबकि बाक़ी तटीय जमीन खेती बारी के लीये इस्तमाल होती है. रोमीय इतिहास मे तूनिस का शहर कारथिज एक आवश्यक जगह रखता है, और इस प्रान्त को बाद में रोमीय राज्य का एक प्रदेश बना दीया गया जिस का नाम [[अफ़्रीक़ा]] यानी गरम प्रान्त रखा गया जो अब पूरे महाद्वीप का नाम है. [[af:Tunisië]] [[an:Tunizia]] [[ang:Tunisia]] [[ar:تونس]] [[bg:Тунис]] [[bs:Republika Tunis]] [[ca:Tunísia]] [[cs:Tunisko]] [[da:Tunesien]] [[de:Tunesien]] [[el:Τυνησία]] [[en:Tunisia]] [[eo:Tunizio]] [[es:Túnez]] [[et:Tuneesia]] [[eu:Tunisia]] [[fa:تونس]] [[fi:Tunisia]] [[fr:Tunisie]] [[ga:An Túinéis]] [[gl:Tunisia - تونس]] [[haw:Tunisia]] [[he:תוניסיה]] [[hr:Tunis]] [[hu:Tunézia]] [[id:Tunisia]] [[io:Tunizia]] [[is:Túnis]] [[it:Tunisia]] [[ja:チュニジア]] [[ka:ტუნისი]] [[ko:튀니지]] [[ks:टुनिशिया]] [[kw:Tunisi]] [[la:Tunesia]] [[lt:Tunisas]] [[lv:Tunisija]] [[mk:Тунис]] [[ms:Tunisia]] [[nds:Tunesien]] [[nl:Tunesië]] [[nn:Tunisia]] [[no:Tunisia]] [[oc:Tunisia]] [[pam:Tunisia]] [[pl:Tunezja]] [[pt:Tunísia]] [[rm:Tunesia]] [[ro:Tunisia]] [[ru:Тунис]] [[sa:टुनिशिया]] [[scn:Tunisìa]] [[sh:Tunis]] [[simple:Tunisia]] [[sk:Tunisko]] [[sl:Tunizija]] [[sq:Tunizia]] [[sr:Тунис]] [[sv:Tunisien]] [[th:ประเทศตูนิเซีย]] [[tl:Tunisia]] [[ug:تۇنىزىيە]] [[uk:Туніс]] [[wa:Tunizeye]] [[zh:突尼西亞]] [[zh-min-nan:Tunisia]] १९६९ 5759 23705 2006-07-31T09:18:30Z 61.246.14.227 {{translate}} speaker of Bihar Vidhan Sabha Padmabhushan Vindhyeshwari Prasad Varma (Binda Babu)dies in his native place Manpura Goraul Vaishali. He left his eldest son Dr Ramchandra Prasad Varma and eldest grandson Mr Ishwar Chandra Varma behind. {{stub}} अंटार्कटिका 5763 46036 2007-01-25T11:28:39Z TXiKiBoT 975 robot Adding: af, an, ar, arc, ast, ba, be, bg, bn, bo, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fo, fr, frp, ga, gl, gu, he, hr, hsb, hu, ia, id, io, is, it, ja, ka, kn, ko, ksh, ku, la, li, lt, lv, mr, ms, nds, nl, nn, no, oc, pl, pt, q '''अंटार्कटिका''' [[विश्व]] का दक्षिणी ध्रुविय महाद्वीप है। [[श्रेणी:महाद्वीप]] {{सबस्टब}} [[af:Antarktika]] [[an:Antartida]] [[ar:أنتاركتيكا]] [[arc:ܐܢܬܪܟܬܝܟܐ]] [[ast:Antártida]] [[ba:Антарктика]] [[be:Антарктыда]] [[bg:Антарктида]] [[bn:অ্যান্টার্কটিকা]] [[bo:ལྷོ་མཐའི་གླིང་]] [[bs:Antarktik]] [[ca:Antàrtida]] [[cs:Antarktida]] [[cy:Yr Antarctig]] [[da:Antarktis]] [[de:Antarktis]] [[el:Ανταρκτική]] [[en:Antarctica]] [[eo:Antarkto]] [[es:Antártida]] [[et:Antarktis]] [[eu:Antarktika]] [[fa:جنوبگان]] [[fi:Etelämanner]] [[fo:Antarktis]] [[fr:Antarctique]] [[frp:Antartica]] [[ga:Antartaice]] [[gl:Antártida]] [[gu:ઍન્ટાર્કટિકા]] [[he:אנטארקטיקה]] [[hr:Antarktika]] [[hsb:Antarktis]] [[hu:Antarktisz]] [[ia:Antarctica]] [[id:Antarktika]] [[io:Antarktika]] [[is:Suðurskautslandið]] [[it:Antartide]] [[ja:南極大陸]] [[ka:ანტარქტიდა]] [[kn:ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ]] [[ko:남극]] [[ksh:Süüdpool]] [[ku:Antarktîka]] [[la:Antarctica]] [[li:Antarctica]] [[lt:Antarktida]] [[lv:Antarktīda]] [[mr:अंटार्क्टिका]] [[ms:Antartika]] [[nds:Antarktis]] [[nl:Antarctica]] [[nn:Antarktis]] [[no:Antarktika]] [[oc:Antartida]] [[pl:Antarktyda]] [[pt:Antártica]] [[qu:Antartika]] [[ro:Antarctica]] [[ru:Антарктида]] [[scn:Antàrtidi]] [[se:Antárktis]] [[simple:Antarctica]] [[sl:Antarktika]] [[so:Antiarktis]] [[sr:Антарктик]] [[sv:Antarktis]] [[sw:Bara la Antaktika]] [[ta:அண்டார்டிக்கா]] [[th:ทวีปแอนตาร์กติกา]] [[tl:Antarctica]] [[tr:Antarktika]] [[ug:ئانتاراكتىكا]] [[uk:Антарктида]] [[ur:انٹارکٹیکا]] [[vi:Châu Nam Cực]] [[wa:Antartike]] [[yi:אַנטאַרקטיקע]] [[zh:南极洲]] [[zh-min-nan:Lâm-ke̍k Tāi-lio̍k]] [[zh-yue:南極洲]] व्हेल 5764 21379 2006-06-19T23:20:54Z Mitul0520 211 '''व्हेल''' [[मछली]] की एक जाती है। व्हेल [[अटलांटिक]] [[महासागर]] में पाई जाती हैं। [[श्रेणी:मछली]] [[en:Whale]] {{सबस्टब}} अन्टार्टिका 5766 21384 2006-06-20T01:05:37Z Mitul0520 211 Redirecting to [[अंटार्कटिका]] #REDIRECT [[अंटार्कटिका]] एन्टार्टिका 5767 21385 2006-06-20T01:07:02Z Mitul0520 211 Redirecting to [[अंटार्कटिका]] #REDIRECT [[अंटार्कटिका]] एन आर नारायणमूर्ति 5768 21388 2006-06-20T03:29:28Z Mitul0520 211 '''एन आर नारायणमूर्ति''' [[भारत]] की मशहूर सॉफ़्टवेयर कंपनी [[इन्फोसिस टेक्नोलॉजीज]] के संस्थापक और प्रसिद्ध उद्योगपति है। उनका जन्म अगस्त २०, १९४६ को [[मैसुर]] मे हुआ। {{substub}} [[Category:भारतीय व्यक्तित्व]] [[Category:उद्योगपति]] [[en: N.R. Narayana Murthy]] प्रक्षेपास्त्र 5771 25318 2006-08-25T18:47:53Z YurikBot 240 robot Adding: [[simple:Missile]] Modifying: [[de:Lenkflugkörper]] '''प्रक्षेपास्त्र''' या '''मिसाइल''' युद्ध मे लक्ष्य की तरफ़ फ़ेके जाने वाला हथियार होता है। == भारत के प्रक्षेपास्त्र == * [[नाग प्रक्षेपास्त्र]] - टैंक भेदी * [[पृथ्वी प्रक्षेपास्त्र]] - ज़मीन से ज़मीन * [[आकाश प्रक्षेपास्त्र]] - ज़मीन से हवा, निकट दूरी * [[त्रिशूल प्रक्षेपास्त्र]] - ज़मीन से हवा, मध्यम दूरी * [[अग्नि प्रक्षेपास्त्र]] - सतह से सतह, मध्यम दूरी {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] [[da:Bomber og missiler]] [[de:Lenkflugkörper]] [[en:Missile]] [[es:Misil]] [[fa:موشک]] [[fi:Ohjus]] [[fr:Missile]] [[gl:Mísil]] [[he:טיל]] [[id:Misil]] [[it:Missile]] [[ja:ミサイル]] [[ko:미사일]] [[pt:Míssil]] [[rm:Missil]] [[ru:Ракетное оружие]] [[simple:Missile]] [[sl:Izstrelek]] [[sv:Robot (vapen)]] [[tr:Füze]] [[zh:导弹]] [[zh-min-nan:Tō-tôaⁿ]] मिसाइल 5772 21440 2006-06-21T05:48:13Z Mitul0520 211 Redirecting to [[प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[प्रक्षेपास्त्र]] अग्नि प्रक्षेपास्त्र 5773 21441 2006-06-21T05:57:59Z Mitul0520 211 '''अग्नि प्रक्षेपास्त्र''' [[भारत]] द्वारा स्वदेशीय निर्मित, सतह से सतह पर मार करने वाला [[प्रक्षेपास्त्र]] है। {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] अग्नि मिसाइल 5774 21442 2006-06-21T05:58:38Z Mitul0520 211 Redirecting to [[अग्नि प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[अग्नि प्रक्षेपास्त्र]] पृथ्वी प्रक्षेपास्त्र 5775 21443 2006-06-21T06:00:38Z Mitul0520 211 '''पृथ्वी प्रक्षेपास्त्र''' [[भारत]] द्वारा स्वदेशीय निर्मित, ज़मीन से ज़मीन पर मार करने वाला [[प्रक्षेपास्त्र]] है। {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] पृथ्वी मिसाइल 5776 21444 2006-06-21T06:01:30Z Mitul0520 211 Redirecting to [[पृथ्वी प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[पृथ्वी प्रक्षेपास्त्र]] नाग प्रक्षेपास्त्र 5777 21445 2006-06-21T06:02:12Z Mitul0520 211 '''नाग प्रक्षेपास्त्र''' [[भारत]] द्वारा स्वदेशीय निर्मित, टैंक भेदी [[प्रक्षेपास्त्र]] है। {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] नाग मिसाइल 5778 21446 2006-06-21T06:03:07Z Mitul0520 211 Redirecting to [[नाग प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[नाग प्रक्षेपास्त्र]] त्रिशूल प्रक्षेपास्त्र 5779 21447 2006-06-21T06:04:19Z Mitul0520 211 '''त्रिशूल प्रक्षेपास्त्र''' [[भारत]] द्वारा स्वदेशीय निर्मित, ज़मीन से हवा में मध्यम दूरी तक मार करने वाला [[प्रक्षेपास्त्र]] है। {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] त्रिशूल मिसाइल 5780 21448 2006-06-21T06:05:11Z Mitul0520 211 Redirecting to [[त्रिशूल प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[त्रिशूल प्रक्षेपास्त्र]] आकाश प्रक्षेपास्त्र 5781 21449 2006-06-21T06:07:53Z Mitul0520 211 '''आकाश प्रक्षेपास्त्र''' [[भारत]] द्वारा स्वदेशीय निर्मित, ज़मीन से हवा में निकट दूरी पर मार करने वाला [[प्रक्षेपास्त्र]] है। {{substub}} [[Category:युद्ध]] [[Category:हथियार]] आकाश मिसाइल 5782 21450 2006-06-21T06:08:45Z Mitul0520 211 Redirecting to [[आकाश प्रक्षेपास्त्र]] #REDIRECT [[आकाश प्रक्षेपास्त्र]] मकबूल फ़िदा हुसैन 5783 21454 2006-06-21T06:43:01Z Mitul0520 211 Redirecting to [[एम एफ़ हुसैन]] #REDIRECT [[एम एफ़ हुसैन]] मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स 5784 35985 2006-11-23T02:37:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:March of the Penguins]] Modifying: [[pt:La Marche de l'Empereur]] [[Image:Marchofthepenguins bigposter.jpg|thumb|200px|right|मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स]] '''मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स''' ([[:en:March of the Penguins]]) [[लूक जेकट]] कृत [[अकादमी पुरुस्कार]] से सम्मानित [[वृत्तचित्र]] है, जिसमे [[एंपरर पैंग्विंस]] की दुर्गम यात्रा का वृत्तांत सुनाया है। [[नेशनल ज्याग्राफ़िक सोसाईटी]] और [[वार्नर इन्डिपेंडेन्ट पिक्चर्स]] इसके सह निर्माता हैं। यह फ़िल्म [[एम्परर पेंग्विंस]] की सालाना [[अन्टार्कटिक]] यात्रा का चित्रण है। [[पतझड]] में पांच या अधिक वर्ष की आयू के सभी वयस्क [[पेंग्विंन्स]] अपने पैतृक प्रजनन स्थल की ओर पैदल चल पडने के लिए, अपने सामान्य निवासस्थल समुद्र से निकल सतह पर आ जाते हैं। फ़्रांस के वैज्ञानिक अड्डे के आस-पास किए गए इस फ़िल्म के चित्रण में एक वर्ष का समय लगा। फ़िल्म के अंग्रेजी भाषा के संस्करण में कथा [[अमरीकी]] [[अभिनेता]] [[मॉर्गन फ़्रीमन]] ने कही थी। [[अमिताभ बच्चन]] इस कथा के हिंदी संस्करण में अपनी आवाज़ का जादू बिखेरेंगे। वृत्तचित्र के [[तमिल]] और [[तेलुगु]] संस्करण भी बन रहे हैं। लूक जेकट की यह कृति व्यावसायिक रूप से सर्वाधिक सफ़ल वृत्तचित्रों मे से एक है और इसने दर्शकों को बहुत प्रभावित किया है। भारत में हिंदी संस्करण के अधिकार [[सुनील दोषी]] की [[हेंड्मेड फ़िल्म्स]] के पास होंगे। अमरीकी बाक्स आफ़िस पर फ़िल्म नें $७७,४१३,०१७ का व्यवसाय किया है। {{spoiler}} ==कथा== एम्परर पेंग्विन के प्रजनन स्थल के फ़ायदे हैं. ये कठोर बर्फ़ पर है, इसलिए बर्फ़ के इतना नर्म होने का खतरा नहीं की झुंड को सहारा ना दे सके या चूजे जलरोधी आवरण विकसित करने से पहले ही पानी मे गिर जाएं। यह ३०० किमी प्रति घंटे तक की तेज की गति से बहने वाली बर्फ़ीली हवाओं से बचे हुए संरक्षित क्षेत्र में है। अंटार्कटिक [[ग्रीष्म]] के प्रारंभ में प्रजनन स्थल पानी से मात्र कुछ [[मीटर]] की दूरी पर होता है, जहां पेंग्विंन्स खा पी सकते हैं. लेकिन ग्रीष्म के अंत तक प्रजनन स्थल पानी और [[लेपर्ड सील]] जैसे शिकारीयों से से १०० किमी दूर हो जाता है. फ़िर भी, संतानोत्पत्ती की प्रक्रिया में हिस्सा ले सकने वाले सारे पेंग्विंन अधिकतर चलते हुए और कभी कभी फ़िलसते हुए अपने प्रजनन स्थल पर पहुंचने का प्रयास करते हैं। पेंग्विंन्स गंभीर किस्म के एक पत्निक जीव हैं मतलब एक साल के दौरान एक पत्निक. यह व्यव्हारिक है - मादा एकमात्र अंडा देती है और चूजे के बचने के लिए दोनो अभिभावकों का सहयोग जरूरी होता है। अंडा देने के बाद मादा को उसे जमीन से छुआए बिना नर को देना होता है। यदी अंडा कुछ पल भी खुले में रह जाए तो भीषण ठंड उसको नष्ट कर देगी। नर को अंडे की देखभाल करना होती है ताकी मादा वापस समुद्र (जो और दूर हो चुका है) में जा कर खा पी सके और वापस लौटते अपने चूजे के लिए अतिरिक्त भोजन भी ला सके। मादा ने दो माह से कुछ खाया नही होता और जब तक वो संतती स्थल छोडती है अपने भार का एक तिहाई गंवा चुकी होती है। और दो महीनों के लिए, नर अपने अमूल्य अंडे पैरों पर उठाए एक साथ गोलबंद हो रहते हैं; उसे एक बार भी गिरने नही देते। इस समय ये -६२ डिग्री सेल्सियस (-८० डिग्री फ़े.) के तापमान का सामना करते हैं और उनके जल का एक मात्र साधन संतती स्थल पर गिरने वाला पाला होता है। जब चूजे निकलते हैं तब नर के पास उन्हें खिलाने के लिए बहुत थोडा सा भोजन होता है और यदी मादा शीघ्र ना लौटें तो उन्हें अपने चूजे को छोड कर स्वयं कुछ खाने समुद्र तक जाना होता है। मादाओं के लौटने तक नर अपने वजन के आधे रह जाते हैं और चार माह से उन्होंने कुछ नही खाया होता। किसी चूजे की मौत बहुत दुखान्तक घटना होती है लेकिन फ़िर उसके अभिभावक भोजन की खोज में बचे हुए प्रजनन के मौसम में वापस समुद्र की ओर चल पडते हैं। कभी कभी एक अभिभावक बच्चे को छोड कर जा चुकता है और अब बच्चा पूरी तरह से समुद्र से दूसरे अभिभावक के लौटने पर निर्भर हो जाता है, जो उसे उसकी अनूठी आवाज़ से पहचान लेता है. बहुत से अभिभावक अपनी यात्रा के दौरान शिकारी पशुओं के हाथ मारे जाते हैं और संतती स्थल पर उनका चूजा संकट में आ जाता है। अभिभावकों को अपने चूजे की चार माह तक देखभाल करनी होती है, लगातार समुद्र से आते जाते ताकी वे अपने नन्हे को भोजन ला कर देते रह सकें। जैसे जैसे [[बसंत]] आता है यात्रा सुगम होती जाती है तब अंतत: अभिभावक चूजे को उसके अपने भोजन का प्रबंध स्वयं करने के लिए छोड देते हैं. {{Spoilerends}} ==यह भी देखें== * [[:en:Farce of the Penguins]] अँगरेज़ी विकीपिडिया पे फ़ार्स आफ़ द पेंग्विंस ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://wip.warnerbros.com/marchofthepenguins आधिकारिक वेबपेज] [[Category:वृत्तचित्र]] [[Category:फ़िल्म]] [[de:Die Reise der Pinguine]] [[en:March of the Penguins]] [[es:La Marche de l'empereur]] [[et:Pingviinide marss]] [[fr:La Marche de l'empereur (documentaire)]] [[id:March of the Penguins]] [[it:La marcia dei pinguini]] [[ja:皇帝ペンギン]] [[nl:March of the Penguins]] [[no:Pingvinenes marsj]] [[pl:Marsz pingwinów]] [[pt:La Marche de l'Empereur]] सांख्य 5787 41508 2007-01-06T18:26:18Z जूहोमि 935 '''[[साङ्ख्य]]''' '''सांख्य''' ([[:en:Samkhya]]) दर्शन दो मूल तत्त्वों प्रकृति एवं पुरुष को स्वीकार करता है। यह [[अद्वैत]] [[वेदान्त]] से सर्वथा विपरीत मान्यताएँ रखने वाला [[दर्शन]] है। इसकी स्थापना करने वाले मूल व्यक्ति [[कपिल]] कहे जाते हैं। सांख्य के अनुसार २५ तत्व हैं और [[कश्मीर शैवदर्शन]] के अनुसार ३६ तत्व हैं। [[en:Samkhya]] चार्वाक 5788 31849 2006-10-22T06:23:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: en, fi, fr, it, no, sk '''चार्वाक''' एक भौतिक वादी दर्शन है। यह मात्र प्रत्यक्ष प्रमाण को मानता है। पारलौकिक सत्ताओं को यह सिद्धांत स्वीकार नहीं करता। {{substub}} [[en:Carvaka]] [[fi:Carvaka]] [[fr:Chârvâka]] [[it:Chârvâka]] [[nl:Charvaka]] [[no:Charvakaer]] [[sk:Lókájata]] सदी 5789 30453 2006-10-12T22:37:03Z Mitul0520 211 changed from delete to stub {{stub}} सोफ्टवेयर 5790 21514 2006-06-22T21:02:33Z Sangwal 426 सोफ्टवेयर का नाम बदलकर सॉफ्टवेयर कर दिया गया है: spelling correction (?) #REDIRECT [[सॉफ्टवेयर]] लन्दन 5791 21516 2006-06-22T21:32:42Z Mitul0520 211 Redirecting to [[लंदन]] #REDIRECT [[लंदन]] मनोज बाजपेयी 5792 21521 2006-06-22T22:01:42Z Mitul0520 211 '''मनोज बाजपेयी''' एक हिंदी फ़िल्म [[अभिनेता]] है। == फ़िल्मे == * [[सत्या]] * [[अक्स]] * [[शूल]] * [[रोड]] * [[पिंजर]] * [[बैंडिट क्वीन]] {{substub}} बेरी जॉन 5793 21523 2006-06-22T22:05:20Z Mitul0520 211 will find more about him and write. He is teacher of Shahrukh Khan, Manoj Bajpai. {{substub}} साबु दस्तगीर 5794 21524 2006-06-22T22:19:51Z Mitul0520 211 started, will add more later. '''साबु दस्तगीर''' ([[जनुवरी २७]], [[ई.स. १९२४]]:[[मैसुर]] - [[डिसेंबर २]], [[ई.स. १९६३]]:[[चॅट्सवर्थ, कॅलिफोर्निया]]) [[हॉलिवुड]] मे सफल हुए पहले भारतीय [[अभिनेता]] है। == फ़िल्मे == * [[जंगलबुक]] * [[मॅन ईटर्स ऑफ कुमाउ]] * [[द थीफ ऑफ बगदाद]] == कडिया == * http://www.imdb.com/name/nm0754942/ [[Category:भारत]] [[Category:अभिनेता]] अमिताभ बच्चन की फिल्में 5795 37900 2006-12-11T18:04:01Z Mitul0520 211 formatting [[अमिताभ बच्चन]] ने १०० से भी ज़्यादा हिंदी फ़िल्मों में काम किया है। {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" ! फिल्म ! वर्ष/तारीख ! पात्र का नाम ! निर्देशक ! निर्माता ! सह-कलाकार ! टिप्प्णी |- ||[[बाबुल]]|| || || || || || |- ||[[कभी अलविदा ना कहना]]|| || || || || || |- ||[[बंटी और बबली]]|| || || || || || |- ||[[सरकार]]|| || || || || || |- ||[[ब्लैक]]|| || || || || || |- ||[[देव]]|| || || || || || |- ||[[अक्स]]|| || || || || || |- ||[[ख़ाकी]]|| || || || || || |- ||[[आँखे]]|| || || || || || |- ||[[अग्निपथ]]|| || || || || || |- ||[[सत्ते पे सत्ता]]|| || || || || || |- ||[[नमक हलाल]]|| || || || || || |- ||[[अमर अकबर एंथनी]]|| || || || || || |- ||[[अभिमान]]|| || || || || || |- ||[[सौदागर]]|| || || || || || |- ||[[ज़ंजीर]]|| || || || || || |- ||[[सात हिन्दुस्तानी]]|| [[1969]] || अलवर अली खान || || || || अमिताभ की पहली फिल्म |- |} ==यह भी देखे== * [[दिलीप कुमार की फिल्मे]] भरत मुनि 5797 42872 2007-01-14T02:00:47Z अरविन्दन् 996 '''भरत मुनि''' ने [[नाट्य शास्त्र]] लिखा। इनका काल ४०० ईपू के निकट माना जाता है। [[en:Bharata Muni]] [[sa:भरत मुनि]] मार्च आफ़ द पेंग्विन् 5798 21540 2006-06-23T14:44:00Z Mitul0520 211 मार्च आफ़ द पेंग्विन् का नाम बदलकर मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स कर दिया गया है: correct spelling #REDIRECT [[मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स]] मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन 5799 21542 2006-06-23T14:46:10Z Mitul0520 211 Redirecting to [[मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स]] #Redirect [[मार्च ऑफ़ द पेंग्विंन्स]] पलाश सेन 5801 21548 2006-06-23T21:44:20Z 15.235.153.105 '''पलाश सेन''' [[युफ़ोरीया]] नामक बॅन्ड के मुख्य गायक है। व्यवसाय से डॉक्टर पलाश सेन ने फिल्म [[फिलहाल]] मे नायक की भुमिका भी अदा की है। [[Category:गायक]] [[Category: संगीतकार]] [[Category:अभिनेता]] [[Category:पार्श्वगायक]] [[mr:पलाश सेन]] शिवनेरी 5802 21550 2006-06-23T21:52:07Z 15.235.153.105 '''शिवनेरी''' [[भारत]] के [[महाराष्ट्र]] राज्य के [[जुन्नर]] गांव के पास स्थित एक प्राचीन किला है। शिवनेरी छत्रपती श्री [[शिवाजी]] महाराज का जन्मस्थान है। [[Category: भारत]] जुन्नर 5803 21551 2006-06-23T21:54:03Z 15.235.153.105 '''जुन्नर''' [[पुणे]] जिले का एक [[तालुका]] है। ताजमहल 5804 41719 2007-01-07T22:38:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Taj Mahal]] [[Image:Tajmahal01.jpg|none|thumb|300px|right|ताजमहल ]] '''ताजमहल''' दुनिया के ७ आश्चर्यो मे से एक है। शहंशाह [[शाहजहाँ]] ने अपनी बेगम [[मुमताज महल]] के प्रेम की अभिव्यक्ति की ख़ातिर इस खूबसूरत स्मारक का निर्माण करवाया था। यह [[उत्तर प्रदेश]] के [[आगरा]] शहर मे स्थित है। ताजमहल के निर्माण में १७ साल लगे और २०,००० मज़दूरों ने काम किया, जिनमें [[भारत]] के अलावा [[फ़ारस]] और [[तुर्की]] के मज़दूर भी थे। [[category: भारत]] [[ar:تاج محل]] [[bg:Тадж Махал]] [[bn:তাজ মহল]] [[bs:Tadž Mahal]] [[ca:Taj Mahal]] [[co:Taj Mahal]] [[cs:Tádž Mahal]] [[da:Taj Mahal]] [[de:Taj Mahal (Indien)]] [[dv:ތާޖް މަޙަލް]] [[en:Taj Mahal]] [[eo:Taĝ-Mahalo]] [[es:Taj Mahal]] [[et:Tadž Mahal]] [[eu:Taj Mahal]] [[fa:تاج‌محل]] [[fi:Taj Mahal]] [[fr:Taj Mahal]] [[ga:Taj Mahal]] [[he:טאג' מאהל]] [[hr:Tadž Mahal]] [[hu:Tádzs Mahal]] [[id:Taj Mahal]] [[ilo:Taj Mahal]] [[is:Taj Mahal]] [[it:Taj Mahal]] [[ja:タージ・マハル]] [[ka:თაჯ-მაჰალი]] [[kn:ತಾಜ್ ಮಹಲ್]] [[ko:타지마할]] [[lt:Tadžmahalas]] [[ms:Taj Mahal]] [[nl:Taj Mahal]] [[nn:Taj Mahal]] [[no:Taj Mahal]] [[oc:Taj Mahal]] [[pl:Tadź Mahal]] [[pt:Taj Mahal]] [[ro:Taj Mahal]] [[ru:Тадж-Махал]] [[scn:Taj Mahal]] [[sh:Taj Mahal]] [[simple:Taj Mahal]] [[sk:Tádžmahal]] [[sl:Tadž Mahal]] [[sr:Таџ Махал]] [[sv:Taj Mahal]] [[ta:தாஜ் மஹால்]] [[th:ทัชมาฮาล]] [[tl:Tāj Mahal]] [[tr:Tac Mahal]] [[uk:Тадж Махал]] [[ur:تاج محل]] [[vi:Taj Mahal]] [[zh:泰姬瑪哈]] इंदु शर्मा सम्मान 5807 21810 2006-06-30T03:25:48Z Mitul0520 211 '''इंदु शर्मा सम्मान''' [[कथा (युके)]] की तरफ से [[लन्दन]] मे दिया जाने वाला अंतरराष्ट्रीय साहित्य सम्मान है। यह पुरस्कार प्रतिवर्ष ब्रिटेन से बाहर के किसी साहित्यकार की कृति पर दिया जाता है। == सम्मनित लेखक और कृतिया == * २००६ - [[असग़र वजाहत]], उपन्यास 'कैसी आगी लगाई' * २००५ - [[प्रमोद कुमार तिवारी]], उपन्यास 'डर हमारी जेबों में' * २००४ - [[विभूति नारायण राय]], उपन्यास 'तबादला' * २००३ - [[एस. आर. हरनोट]], उपन्यास 'दारोश' * २००२ - [[डॉक्टर ज्ञान चतुर्वेदी]], उपन्यास 'बारामासी' * २००१ - [[संजीव]], उपन्यास 'जुन्गले जहान शुरु होता है' * २००० - [[चित्रा मुदगल]], उपन्यास 'आह्वान' [[category:सम्मान]] इन्दु शर्मा पुरस्कार 5808 21581 2006-06-24T20:00:19Z Mitul0520 211 इन्दु शर्मा पुरस्कार का नाम बदलकर इंदु शर्मा सम्मान कर दिया गया है: spelling change #REDIRECT [[इंदु शर्मा सम्मान]] कंप्यूटर 5809 21585 2006-06-24T20:39:06Z Mitul0520 211 Redirecting to [[संगणक]] #Redirect [[संगणक]] अमीर खुसरो 5811 21600 2006-06-25T06:15:29Z Deeptrivia 185 अमीर खुसरो का नाम बदलकर आमिर खुसरो कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[आमिर खुसरो]] काला 5812 21618 2006-06-25T13:22:09Z DaGizza 338 नया पन्ना '''काला''' एक [[रंग]] है । {{सबस्टब}} [[श्रेणी:रंग]] विकिपीडिया:लेख को कैसे परिवर्तित् करें 5818 21651 2006-06-26T04:03:53Z Magicalsaumy 423 विकिपीडिया:लेख को कैसे परिवर्तित् करें का नाम बदलकर विकिपीडिया:लेख कैसे परिवर्तित करें कर दिया � #REDIRECT [[विकिपीडिया:लेख कैसे परिवर्तित करें]] कस्तूरबा गाँधी 5820 21668 2006-06-26T12:35:15Z DaGizza 338 कस्तूरबा का नाम बदलकर कस्तूरबा गाँधी कर दिया गया है: need surname '''कस्तूरबा गाँधी''' [[महात्मा गाँधी]] की पत्नी थी। कस्तूरबा 5821 21669 2006-06-26T12:35:15Z DaGizza 338 कस्तूरबा का नाम बदलकर कस्तूरबा गाँधी कर दिया गया है: need surname #REDIRECT [[कस्तूरबा गाँधी]] हाकी 5822 21677 2006-06-26T17:17:14Z Mitul0520 211 हाकी का नाम बदलकर हॉकी कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[हॉकी]] कुआलालामपुर 5823 21682 2006-06-26T17:22:32Z Mitul0520 211 कुआलालामपुर का नाम बदलकर कुआलालम्पुर कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[कुआलालम्पुर]] हिंदी विकीपीडीया सुधारने के लिये सुझाव 5824 21685 2006-06-26T19:59:31Z Mitul0520 211 started the page ==some broad suggestions== * add a link to top of hindi wikipedia main page (infact every page on hindi wikipedia) that says - would you like to contribute? look at top of marathi wikipedia - they do this, so every user that visits the page learns how to (read and) write and contribute. and make TWO (one in english, one in hindi) very detailed FAQ pages for this, including information for users with all operating systems, browsers and relevant translation softwares * add a mini help section that tells people ** which articles they can help with ** dictionary for example here's one: [http://sanskrit.gde.to/hindi/dict/eng-hin-itrans.html http://sanskrit.gde.to/hindi/dict/eng-hin-itrans.html] * as is done, copy from english onto pages and leave for someone to translate if possible and give guidelines for this too * main editors should set up templates and categories so that smaller users can expand on stubs quickly, ideally they should get this information from english wikipedia main editors on how to structure such a process. for example i use keyboard input from mac, some information about it on my [http://en.wikipedia.org/wiki/User:Tejas81 english wikipedia userpage] [[सदस्य:तेजस|तेजस]] ०२:३७, ७ जून २००६ (UTC). Current events 5825 22563 2006-07-11T15:05:25Z Mitul0520 211 Redirecting to [[ताज़ी घटनाएँ]] #REDIRECT [[ताज़ी घटनाएँ]] ताजा घटनाए 5827 24230 2006-08-05T05:08:39Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[ताज़ी घटनाएँ]] हालैंड 5829 21699 2006-06-26T22:04:16Z Mitul0520 211 Redirecting to [[नीदरलैंड]] #Redirect [[नीदरलैंड]] अमरनाथ 5832 30948 2006-10-16T08:24:04Z Debashish 130 Added paragraphs [[चित्र:Amarnath.jpg|none|thumb|300px|right|अमरनाथ गुफा में बर्फ से बना प्रकृतिक शिवलिंग]] '''अमरनाथ''' हिन्दुओ का एक प्रमुख तीर्थस्थल है। यह [[कश्मीर]] राज्य के शहर [[श्रीनगर]] के उत्तर-पूर्व में १३५ किलोमीटर दूर समुद्रतल से १३,६०० फुट की ऊंचाई पर स्थित है। अमरनाथ गुफा भगवान शिव के प्रमुख तीर्थ स्थलों में से एक है। यहां की प्रमुख विशेषता पवित्र गुफा में बर्फ से प्रकृतिक शिवलिंग का निर्मित होना है। [[आषाढ़ पूर्णिमा]] से शुरू होकर [[रक्षा बंधन]] तक पूरे [[सावन]] महीने में होने वाले पवित्र हिमलिंग दर्शन के लिए लाखो लोग यहां आते है। गुफा की परिधि अंदाजन डेढ़ सौ फुट होगी। भीतर का स्थान कमोबेश चालीस फुट में फैला है और इसमें ऊपर से बर्फ के पानी की बूंदे जगह-जगह टपकती रहती हैं। यहीं पर एक ऐसी जगह है, जिसमें टपकने वाली हिम बूंदों से लगभग दस फुट लंबा शिवलिंग बनता है। [[चन्द्रमा]] के घटने-बढ़ने के साथ-साथ इस बर्फ का आकार भी घटता-बढ़ता रहता है। [[श्रावण पूर्णिमा]] को यह अपने पूरे आकार में आ जाता है और [[अमावस्या]] तक धीरे-धीरे छोटा होता जाता है। आश्चर्य की बात यही है कि यह शिवलिंग ठोस बर्फ का बना होता है, जबकि गुफा में आमतौर पर कच्ची बर्फ ही होती है जो हाथ में लेते ही भुरभुरा जाए। मूल अमरनाथ शिवलिंग से कई फुट दूर-दूर गणेश, भैरव और पार्वती के वैसे ही हिमखंड हैं। जनश्रुति प्रचलित है कि इसी गुफा में माता [[पार्वती]] को भगवान शिव ने अमरकथा सुनाई थी, जिसे सुनकर सद्योजात [[शुक-शिशु]] [[शुकदेव]] ऋषि के रूप में अमर हो गया था। गुफा में आज भी श्रद्धालुओं को कबूतरों का एक जोड़ा दिखाई दे जाता है, जिन्हें श्रद्धालु अमर पक्षी बताते हैं। वे भी अमरकथा सुनकर अमर हुए हैं। ऐसी मान्यता भी है कि जिन श्रद्धालुओं को कबूतरों को जोड़ा दिखाई देता है, उन्हें शिव पार्वती अपने प्रत्यक्ष दर्शनों से निहाल करके उस प्राणी को मुक्ति प्रदान करते हैं। यह भी माना जाता है कि भगवान शिव ने अद्र्धागिनी पार्वती को इस गुफा में एक ऐसी कथा सुनाई थी, जिसमें अमरनाथ की यात्रा और उसके मार्ग में आने वाले अनेक स्थलों का वर्णन था। यह कथा कालांतर में अमरकथा नाम से विख्यात हुई। कुछ विद्वानों का मत है कि भगवान शंकर जब पार्वती को अमर कथा सुनाने ले जा रहे थे, तो उन्होंने छोटे-छोटे अनंत नागों को [[अनंतनाग]] में छोड़ा, माथे के [[चंदन]] को [[चंदनबाड़ी]] में उतारा, अन्य [[पिस्सुओं]] को [[पिस्सू टॉप]] पर और गले के [[शेषनाग]] को [[शेषनाग]] नामक स्थल पर छोड़ा था। ये तमाम स्थल अब भी अमरनाथ यात्रा में आते हैं। अमरनाथ गुफा का सबसे पहले पता सोलहवीं शताब्दी के पूर्वाध में एक मुसलमान गडरिए को चला था। आज भी चौथाई चढ़ावा उस मुसलमान गडरिए के वंशजों को मिलता है। आश्चर्य की बात यह है कि अमरनाथ गुफा एक नहीं है। अमरावती नदी के पथ पर आगे बढ़ते समय और भी कई छोटी-बड़ी गुफाएं दिखती हैं। वे सभी बर्फ से ढकी हैं। ==अमर नाथ यात्रा== अमर नाथ यात्रा पर जाने के भी दो रास्ते हैं। एक [[पहलगाम]] होकर और दूसरा [[सोनमर्ग]] [[बालटाल]] से, लेकिन सुविधाजनक रास्ता पहलगाम का ही है। पहलगाम एक विख्यात पर्यटन स्थल भी है और यहां का नैसर्गिक सौंदर्य देखते ही बनता है। पहलगाम के बाद पहला पड़ाव चंदनबाड़ी है, जो पहलगाम से आठ किलोमीटर की दूरी पर है। लिद्दर नदी के किनारे-किनारे पहले चरण की यह यात्रा ज्यादा कठिन नहीं है। चंदनबाड़ी से आगे इसी नदी पर बर्फ का यह पुल सलामत रहता है। चंदनबाड़ी से 14 किलोमीटर दूर शेषनाग में अगला पड़ाव है। यह मार्ग खड़ी चढ़ाई वाला और खतरनाक है। यहीं पर पिस्सू घाटी के दर्शन होते हैं। अमरनाथ यात्रा में पिस्सू घाटी काफी जोखिम भरा स्थल है। पिस्सू घाटी समुद्रतल से ११,१२० फुट की ऊंचाई पर है। यात्री शेषनाग पहुंच कर ताजादम होते हैं। यहां पर्वतमालाओं के बीच नीले पानी की खूबसूरत झील है। इस झील में झांककर यह भ्रम हो उठता है कि कहीं आसमान तो इस झील में नहीं उतर आया। यह झील करीब डेढ़ किलोमीटर लम्बाई में फैली है। किंवदंतियों के मुताबिक इस झील में शेषनाग का वास है और चौबीस घंटों के अंदर शेषनाग एक बार झील के बाहर दर्शन देते हैं, लेकिन यह दर्शन खुशनसीबों को ही नसीब होते हैं। शेषनाग से पंचतरणी आठ मील के फासले पर है। मार्ग में बैववैल टॉप और महागुणास टॉप पार करने पड़ते हैं, जिनकी समुद्रतल से ऊंचाई क्रमश: १३,५०० फुट व १४,५०० फुट है। महागुणास चोटी से पंचतरणी तक का सारा रास्ता उतराई का है। यहां पांच छोटी-छोटी सरिताएं बहने के कारण ही इस स्थल का नाम पंचतरणी पड़ा है। यह स्थान चारों तरफ से पहाड़ों की ऊंची-ऊंची चोटियों से ढका है। अमरनाथ की गुफा यहां से केवल आठ किलोमीटर दूर रह जाती हैं और रास्ते में बर्फ ही बर्फ जमी रहती है। यह रास्ता काफी कठिन है, लेकिन अमरनाथ की पवित्र गुफा में पहुंचते ही सफर की सारी थकान पल भर में छू-मंतर हो जाती है और अद्भुत आत्मिक आनंद की अनुभूति होती है। == लेख स्त्रोत == # [http://epaper.jagran.com/main.aspx?edate=6/27/2006&editioncode=40&pageno=12# श्रद्धा व रोमांच से भरपूर अमरनाथ यात्रा, दैनिक ज़ागरण, जून २७, २००६ ] लेखक: बेदी [[en:Amarnath]] फायरफॉक्स 5833 42573 2007-01-12T14:46:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:फायरफॉक्स]] '''फॉयरफॉक्स''' एक मुक्त-सोर्स [[ब्राउजर]] है। == इतिहास == ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.mozilla.com/firefox/ फॉयरफॉक्स] * [http://akshargram.com/nirantar/node/3 आईए फायरफॉक्स अपनाएं] * [http://akshargram.com/nirantar/0405/nidhi फॉयरफाक्स अपनाएं 2 - कड़ियाँ गरमा-गरम] * [http://akshargram.com/nirantar/0705/nidhi/02 फॉयरफाक्स अपनाएं ३ - शक्तिसर्च] [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[af:Mozilla Firefox]] [[als:Mozilla Firefox]] [[ar:موزيلا فايرفوكس]] [[be:Mozilla Firefox]] [[bg:Mozilla Firefox]] [[bn:মোজিলা ফায়ারফক্স]] [[bs:Mozilla Firefox]] [[ca:Mozilla Firefox]] [[cs:Mozilla Firefox]] [[csb:Mozilla Firefox]] [[cv:Mozilla Firefox]] [[da:Mozilla Firefox]] [[de:Mozilla Firefox]] [[el:Mozilla Firefox]] [[en:Mozilla Firefox]] [[eo:Mozila Fajrfokso]] [[es:Mozilla Firefox]] [[et:Mozilla Firefox]] [[eu:Mozilla Firefox]] [[fa:موزیلا فایرفاکس]] [[fi:Mozilla Firefox]] [[fr:Mozilla Firefox]] [[fur:Mozilla Firefox]] [[ga:Mozilla Firefox]] [[gl:Mozilla Firefox]] [[he:מוזילה פיירפוקס]] [[hr:Mozilla Firefox]] [[hu:Mozilla Firefox]] [[id:Mozilla Firefox]] [[ilo:Mozilla Firefox]] [[is:Mozilla Firefox]] [[it:Mozilla Firefox]] [[ja:Mozilla Firefox]] [[ka:Mozilla Firefox]] [[ko:모질라 파이어폭스]] [[ku:Mozilla Firefox]] [[lb:Mozilla Firefox]] [[lt:Firefox]] [[mk:Mozilla Firefox]] [[ml:മോസില്ല ഫയര്‍ഫോക്സ്]] [[mr:फायरफॉक्स]] [[nl:Mozilla Firefox]] [[nn:Mozilla Firefox]] [[no:Mozilla Firefox]] [[pl:Mozilla Firefox]] [[pt:Mozilla Firefox]] [[ro:Mozilla Firefox]] [[ru:Mozilla Firefox]] [[sh:Mozilla Firefox]] [[simple:Mozilla Firefox]] [[sk:Mozilla Firefox]] [[sl:Mozilla Firefox]] [[sq:Mozilla Firefox]] [[sr:Mozilla Firefox]] [[sv:Mozilla Firefox]] [[ta:ஃபயர் ஃபாக்ஸ்]] [[th:มอซิลลา ไฟร์ฟอกซ์]] [[tl:Mozilla Firefox]] [[tr:Mozilla Firefox]] [[uk:Mozilla Firefox]] [[vi:Mozilla Firefox]] [[yi:Firefox]] [[zh:Mozilla Firefox]] [[zh-min-nan:Mozilla Firefox]] [[zh-yue:Mozilla Firefox]] फॉयरफॉक्स 5835 21719 2006-06-28T02:55:43Z DaGizza 338 फॉयरफॉक्स का नाम बदलकर फायरफॉक्स कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[फायरफॉक्स]] पूर्णिमा वर्मन 5839 45644 2007-01-24T07:04:02Z Debashish 130 '''पूर्णिमा वर्मन''' (जन्म २७ जून, १९५५, [[पीलीभीत]] , [[उत्तर प्रदेश]]), [[जाल-पत्रिका]] [[अभिव्यक्ति]] और [[अनुभूति]] की सम्पादिका है। पूर्णिमा [[हिंदी]] का लोकप्रिय साहित्य [[इंटरनेट]] पर लाने के लिये प्रयासरत रही हैं। संप्रति [[शारजाह]], [[संयुक्त अरब अमीरात]] में निवास। ==यह भी देखें== * [http://abhivyakti-hindi.org/ अभिव्यक्ति] * [http://abhivyakti-hindi.org/ अनुभूति] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.anubhuti-hindi.org/kavi/purnima/index.htm पूर्णिमा वर्मन] परिचय, [[अनुभूति]] पर * [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/purnimavarman.htm पूर्णिमा वर्मन] परिचय, [[अभिव्यक्ति]] पर * [http://hindini.com/fursatiya/?p=150 पूर्णिमा वर्मन से बातचीत] [[अनूप शुक्ला]] से साक्षात्कार * [http://blog.360.yahoo.com/abhivyakti_net अभिव्यक्ति की दुनिया] पूर्णिमा का [[हिंदी चिट्ठे|ब्लॉग]] [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी: साहित्य]] [[श्रेणी: हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{हिंदी साहित्यकार}} इन्टरनेट 5841 21738 2006-06-28T18:32:51Z Mitul0520 211 Redirecting to [[इंटरनेट]] #Redirect [[इंटरनेट]] ह्युस्टन 5842 40544 2006-12-31T05:22:54Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[pl:Houston]] '''ह्युस्टन''' [[अमरीका]] के [[टेक्सास]] प्रान्त का शहर है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:शहर]] [[af:Houston]] [[bg:Хюстън]] [[bs:Houston]] [[ca:Houston]] [[cs:Houston]] [[da:Houston]] [[de:Houston]] [[el:Χιούστον]] [[en:Houston, Texas]] [[eo:Houston (Teksaso)]] [[es:Houston]] [[et:Houston]] [[eu:Houston]] [[fi:Houston]] [[fr:Houston]] [[gl:Houston]] [[he:יוסטון]] [[id:Houston, Texas]] [[is:Houston]] [[it:Houston]] [[ja:ヒューストン]] [[la:Hustonia]] [[nl:Houston]] [[no:Houston]] [[pl:Houston]] [[pt:Houston]] [[ro:Houston, Texas]] [[ru:Хьюстон]] [[simple:Houston, Texas]] [[sk:Houston]] [[sv:Houston]] [[th:ฮิวสตัน]] [[tr:Houston]] [[ug:ھيۇستون]] [[vi:Houston, Texas]] [[zh:休斯敦]] औस्टिन 5843 39706 2006-12-25T02:13:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ro:Austin, Texas]] '''औस्टिन''' [[अमरीका]] के [[टेक्सास]] प्रान्त का शहर है। यह इस प्रान्त की [[राजधानी]] भी है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:शहर]] [[bg:Остин]] [[cs:Austin]] [[da:Austin (Texas)]] [[de:Austin (Texas)]] [[el:Ώστιν]] [[en:Austin, Texas]] [[eo:Aŭstino]] [[es:Austin]] [[et:Austin]] [[eu:Austin]] [[fi:Austin]] [[fr:Austin (Texas)]] [[he:אוסטין]] [[ia:Austin, Texas]] [[id:Austin, Texas]] [[io:Austin, Texas]] [[is:Austin (Texas)]] [[it:Austin (Texas)]] [[ja:オースティン]] [[nl:Austin (Texas)]] [[no:Austin (Texas)]] [[oc:Austin]] [[pl:Austin (Teksas)]] [[pt:Austin]] [[ro:Austin, Texas]] [[ru:Остин (Техас)]] [[simple:Austin, Texas]] [[sk:Austin (Texas)]] [[sv:Austin, Texas]] [[tr:Austin, Teksas]] [[vi:Austin, Texas]] [[zh:奧斯汀]] डालास 5844 36557 2006-11-28T18:53:39Z Escarbot 542 robot Adding: [[eu:Dallas]] '''डालास''' [[अमरीका]] के [[टेक्सास]] प्रान्त का शहर है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:शहर]] [[ar:دالاس]] [[bg:Далас]] [[bs:Dallas]] [[ca:Dallas]] [[cs:Dallas]] [[da:Dallas]] [[de:Dallas]] [[el:Ντάλας]] [[en:Dallas, Texas]] [[eo:Dallas (Teksaso)]] [[es:Dallas]] [[et:Dallas]] [[eu:Dallas]] [[fa:دالاس]] [[fi:Dallas]] [[fr:Dallas]] [[gl:Dallas]] [[he:דאלאס]] [[id:Dallas]] [[is:Dallas]] [[it:Dallas]] [[ja:ダラス]] [[nl:Dallas (Texas)]] [[no:Dallas]] [[pl:Dallas]] [[pt:Dallas]] [[ro:Dallas, Texas]] [[ru:Даллас]] [[simple:Dallas, Texas]] [[sk:Dallas]] [[sq:Dallas]] [[sr:Далас]] [[sv:Dallas]] [[tr:Dallas]] [[ug:داللاس]] [[vi:Dallas, Texas]] [[zh:達拉斯]] अमेरिका 5845 22737 2006-07-13T21:33:04Z Saforrest 592 Redirecting to [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] श्रेणी:भारत के अभियांत्रिकी महाविद्यालय 5846 21772 2006-06-29T09:11:59Z 203.197.200.21 /* द */ == ग == ग्राफिक एरा ईन्स्टिट्यूट ओफ टेक्नोलोजी, देहरादून काशी हिन्दू विश्वविद्यालय 5847 26476 2006-09-09T13:03:03Z 84.175.110.48 '''काशी हिन्दू विश्वविद्यालय''' या '''बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय''' [[वाराणसी]] मे स्थित एक [[विश्वविद्यालय]] है। इसके संस्थापक '''महामना पंडित [[मदन मोहन मालवीय]]''' है। काशी हिन्दू विश्वविद्यालय की स्थापना सन् १९१६ में [[वसंत पंचमी]] के पुनीत दिवस पर हुई थी। इस विश्वविद्यालय के मूल में डा. [[एनी बेसेन्ट]] द्वारा स्थापित और संचालित [[सेन्ट्रल हिन्दू कालेज]] प्रमुख था। ==बहारी कड़ियाँ== [http://www.bhu.ac.in काशी हिन्दू विश्वविद्यालय का आधिकारिक जालस्थल] [[category: भारत के विश्वविद्यालय]] [[de:Banaras Hindu University]] [[en: Banaras Hindu University]] पुणे विद्यापीठ 5849 21787 2006-06-29T16:09:12Z Mitul0520 211 started the article '''पुणे विद्यापीठ''' [[पुणे]] मे स्थित एक [[विश्वविद्यालय]] है। [[category: भारत के विश्वविद्यालय]] [[en: University of Pune]] पुणे विश्वविद्यालय 5850 21788 2006-06-29T16:09:36Z Mitul0520 211 Redirecting to [[पुणे विद्यापीठ]] #Redirect [[पुणे विद्यापीठ]] चित्र:GhatsVaranasi.jpg 5851 21789 2006-06-29T16:26:42Z Mitul0520 211 Ghats of Varanasi. Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. Ghats of Varanasi. Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. चित्र:Tajmahal01.jpg 5852 21791 2006-06-29T16:47:39Z Mitul0520 211 Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. बनारस हिन्दू युनिवर्सिटी 5853 24225 2006-08-05T05:08:02Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #Redirect [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] चित्र:Sarnath01.jpg 5854 21796 2006-06-29T16:57:48Z Mitul0520 211 Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. Taken from flickr with permission from user searingblue/ Jeremy Martin. भारत रत्न 5855 30607 2006-10-14T04:28:51Z Amitprabhakar 683 [[Image:Bratnal.jpg|none|thumb|300px|right|भारत रत्न पदक ]] '''भारत रत्न''' [[भारत]] का सर्वोच्च नागरिक सम्मान है। यह सम्मान राष्ट्रीय सेवा के लिए दिया जाता है। इन सेवाओ मे कला, साहित्य, विज्ञान या सार्वजनिक सेवा शामिल है। इस सम्मान की स्थापना [[2 जनवरी]] [[1954]] में तत भारत के [[राष्ट्रपति]] श्री [[राजेंद्र प्रसाद]] द्वारा की गई थी। इससे सम्मानित व्यक्ति नाम के आगे कोई पदवी नही लगाते। शु्रूआत मे इसमे मरणोपरांत देने का प्रावधान नही था (शायद इसलिए महात्मा गांधी को यह सम्मान कभी नही दिया गया), यह प्रावधान [[1955]] मे बाद मे जोडा गया। बाद मे यह 10 व्यक्तियो को मरणोपरांत प्रदान किया गया। अन्य प्रतिष्ठित पुरस्कारों में [[पद्मश्री]], [[पद्म विभूषण]] और [[पद्म भूषण]] का नाम लिया जा सकता है । ==मैडल== मूल रूप मे इस सम्मान के मैडल का डिजाइन 35 मीमी गोलाकार स्वर्ण मैडल था। जिसमे सामने सुर्य बना था, उपर हिन्दी मे भारत रत्न लिखा था, और नीचे पुष्प हार था। और पीछे की तरफ राष्ट्रीय चिन्ह और मोटो था। फिर इस मैडल के डिजाइन को बदल कर तांबे के बने पीपल के पत्ते पर प्लैटिनम का चमकता सूर्य बना दिया गया। जिसके नीचे चाँदी में लिखा रहता है भारत रत्न, और यह सफेद रीबन से गले पर पहना जाता है। == सम्मानित व्यक्तित्व == 1. 1954 - डॉक्टर [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] ([[5 सितेम्बर]], [[1888]] – [[17 अप्रेल]], [[1975]]) 2. 1954 - [[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] ([[10 दिसेम्बर]], [[1878]] - [[25 दिसेम्बर]], [[1972]]) 3. 1954 - डॉक्टर [[चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण]] ([[7 नवंवर]], [[1888]] - [[21 नवंबर]], [[1970]]) 4. 1955 - डॉक्टर [[भगवान दास]] ([[12 जनवरी]], [[1869]] - [[18 सितेम्बर]], [[1958]]) 5. 1955 - सर डॉ. [[मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या]] ([[15 सितेम्बर]], [[1860]] - [[12 अप्रेल]], [[1962]]) 6. 1955 - पं. [[जवाहर लाल नेहरु]] ([[14 नवंबर]], [[1889]] - [[27 मई]], [[1964]]) 7. 1957 - [[गोविंद वल्लभ पंत]] ([[10 सितेम्बर]], [[1887]] - [[7 मार्च]], [[1961]]) 8. 1958 - डॉ. [[धोंडो केशव कर्वे]] ([[18 अप्रेल]] , [[1858]] - [[नवंबर 9]], [[1962]]) 9. 1961 - डॉ. [[बिधन चंद्र रॉय]] ([[1 जुलाई]], [[1882]] - [[1 जुलाई]], [[1962]]) 10. 1961 - [[पुरूषोत्तम दास टंडन]] ([[1 अगस्त]], [[1882]] - [[1 जुलाई]], [[1962]]) 11. 1962 - डॉ. [[राजेंद्र प्रसाद]] ([[3 दिसंबर]], [[1884]] - [[28 फरवरी]], [[1963]]) 12. 1963 - डॉ. [[जाकिर हुसैन]] ([[8 फरवरी]], [[1897]] - [[3 मई]], [[1969]]) 13. 1963 - डॉ. [[पांडुरंग वामन काणे]]([[1880]]-[[1972]]) 14. 1966 - [[लाल बहादूर शास्त्री]] ([[2 अक्टोबर]], [[1904]] - [[11 जनवरी]], [[1966]]), मरणोपरान्त 15. 1971 - [[इंदिरा गाँधी]] ([[19 नवंबर]], [[1917]] - [[31 अक्टूबर]], [[1984]]) 16. 1975 - [[वराहगिरी वेंकट गिरी]] ([[10अगस्त]], [[1894]] - [[23 जून]], [[1980]]) 17. 1976 - [[के. कामराज]] ([[15 जुलाई]], [[1903]] - [[1975]]), मरणोपरान्त 18. 1980 - [[मदर टेरेसा]] ([[27 अगस्त]], [[1910]] - [[5 सितेम्बर]], [[1997]]) 19. 1983 - आचार्य [[विनोबा भावे]] ([[11 सितेम्बर]], [[1895]] - [[15 नवंबर]], [[1982]]), मरणोपरान्त 20. 1987 - [[खान अब्दुल गफ्फार खान]] ([[1890]] - [[20 जनवरी]], [[1988]]), प्रथम गैर-भारतीय 21. 1988 - [[मरुदुर गोपाला रामचन्द्रन | एम जी आर]] ([[17 जनवरी]], [[1917]] - [[24 दिसेम्बर]], [[1987]]), मरणोपरान्त 22. 1990 - डॉ. [[भीमराव रामजी आंबेडकर]] ([[14 अप्रेल]], [[1981]] - [[6 दिसेम्बर]], [[1956]]), मरणोपरान्त 23. 1990 - [[नेल्सन मंडेला]] ([[18 जुलाई]], [[1918]]), द्वितीय गैर-भारतीय 24. 1991 - [[राजीव गाँधी]] ([[20 अगस्त]], [[1944]] - [[21 मई]], [[1991]]), मरणोपरान्त 25. 1991 - [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] ([[31 अक्टोबर]], [[1875]] - [[15 दिसंबर]], [[1950]]), मरणोपरान्त 26. 1991 - [[मोरारजी देसाई]] ([[29 फरवरी]], [[1896]] - [[10 अप्रेल]], [[1995]]) 27. 1992 - [[मौलाना अबुल कलाम आज़ाद]] ([[11 नवंबर]], [[1888]] - [[22 फरवरी]], [[1958]]), मरणोपरान्त 28. 1992 - [[जहांगीर रतनजी दादाभाई टाटा | जे आर डी टाटा]] ([[29 जुलाई 29]], [[1904]] - [[29 नवंबर]], [[1993]]) 29. 1992 - [[सत्यजीत रे]] ([[2 मई]], [[1921]] - [[23 अप्रेल]], [[1992]]) 30. 1997 - [[अब्दुल कलाम]] ([[15 अक्टोबर]], [[1931]]) 31. 1997 - [[गुलजारी लाल नंदा]] ([[4 जुलाई]], [[1898]] - [[15 जनवरी]], [[1998]]) 32. 1997 - [[अरुणा असाफ़ अली]] ([[16 जुलाई]], [[1909]] - [[29 जुलाई]], [[1996]]), मरणोपरान्त 33. 1998 - [[एम एस सुब्बुलक्ष्मी]] ([[16 सितेम्बर]], [[1916]] - [[11 दिसंबर]], [[2004]]) 34. 1998 - [[सी सुब्रामनीयम]] ([[30 जनवरी]], [[1910]] - [[7 नवंबर]], [[2000]]) 35. 1998 - [[जयप्रकाश नारायण]] ([[11 अक्टोबर]], [[1902]] - [[8 अक्टोबर]], [[1979]]), मरणोपरान्त 36. 1999 - पं. [[रवि शंकर]] ([[7 अप्रेल]], [[1920]]) 37. 1999 - [[अमृत्य सेन]] ([[3 नवबंर]], [[1933]]) 38. 1999 - [[गोपीनाथ बोरदोलोई]] ([[1890]]-[[1950]]) , मरणोपरान्त 39. 2001 - [[लता मंगेशकर]] ([[28 सितेम्बर]], [[1929]]) 40. 2001 - [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां]] ([[21 मार्च]], [[1916]] - [[21 अगस्त]], [[2006]]) [[category:सम्मान]] [[de:Bharat Ratna]] [[en:Bharat Ratna]] [[es:Bharat Ratna]] [[fa:بهارات راتنا]] [[fr:Bhârat Ratna]] [[kn:ಭಾರತ ರತ್ನ]] [[lb:Bharat Ratna]] [[mr:भारतरत्न]] [[sv:Bharat Ratna]] [[ta:பாரத ரத்னா]] [[te:భారతరత్న]] उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां 5856 42405 2007-01-11T12:10:09Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:ഉസ്താദ് ബിസ്മില്ലാ ഖാന്‍]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:bkhan.jpg|200px|]] |- ! जन्मतिथि: | ([[21 मार्च]], [[1916]] |- ! निधन: | [[21 अगस्त]], [[2006]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | संगीतज्ञ, शहनाई वादक |- ! जन्मस्थान: | [[डुमराँव]], [[बिहार]] |- |} '''उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ान''' ([[21 मार्च]], [[1916]] - [[21 अगस्त]], [[2006]]) प्रख्यात [[शहनाई]] वादक थे । उनका जन्म [[डुमराँव]], [[बिहार]] मे हुआ था। उन्हे सन [[2001]] मे [[भारत]] के सर्वोच्च सम्मान [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया था । ==यह भी देखें== *[[भारतीय संगीत]] *[[हिंदुस्तानी संगीत]] ==बाहरी कड़ियां== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/sakshatkar/shraddhanjalibk.htm श्रद्धांजलि] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/sakshatkar/bismillah_khan2.htm परिचय] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/sakshatkar/bismillah_khan.htm साक्षात्कार] [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Bismillah Khan]] [[en:Bismillah Khan]] [[eo:Bismillah Ĥan]] [[fa:بسم‌الله خان]] [[he:ביסמילה חאן]] [[kn:ಉಸ್ತಾದ್ ಬಿಸ್ಮಿಲ್ಲಾ ಖಾನ್]] [[ml:ഉസ്താദ് ബിസ്മില്ലാ ഖാന്‍]] [[ta:பிஸ்மில்லா கான்]] बिस्मिल्लाह ख़ान 5857 24413 2006-08-08T13:33:19Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #Redirect [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां]] Template:Buddhism 5858 21897 2006-07-01T07:08:13Z 24.7.31.202 {| class="toccolours" cellpadding="1" width="160px" style=" background:#F9F9F9; float: right; margin: 0 0 0.5em 1em; text-align:center; border: 1px solid #AAAAAA; font-size: 80%;clear:right;" |<span style="font-size: 140%">'''[[बौद्ध धर्म]]'''</span><br> <small>की [[:Category:बौद्ध धर्म|श्रेणी]] का हिस्सा</small><br /> [[Image:Dharma wheel 1.png|Dharma wheel]]<br> |- | [[बौद्ध धर्म का इतिहास]] &middot; [[बौद्ध धर्म का कालक्रम]] &middot; [[बौद्ध संस्कृति]] |-style="background: #EBDFDF;" | बुनियादी मनोभाव |- | [[चार आर्य सत्य]] &middot; [[आर्य अष्टांग मार्ग]] &middot; [[निर्वाण]] &middot; [[त्रिरत्न]] &middot; [[पँचशील]] |-style="background: #EBDFDF;" | अहम व्यक्ति |- | [[गौतम बुद्ध]] &middot; [[शाक्यमुनि बुध]] &middot; [[बोधिसत्त्व]] |-style="background: #EBDFDF;" | क्षेत्र के अनुसार बौद्ध धर्म |- | [[दक्षिण-पूर्वी बौद्ध दर्म]] &middot; [[चीनी बौद्ध धर्म]] &middot; [[तिब्बती बौद्ध धर्म]] &middot; [[पश्चिमी बौद्ध धर्म]] |-style="background: #EBDFDF;" | बौद्ध साम्प्रदाय |- | [[थेरावाद]] &middot; [[महायान]] &middot; [[वज्रयान]] |-style="background: #EBDFDF;" | बौद्ध साहित्य |- | [[त्रिपतक]] &middot; [[पाऴि धर्मग्रंथ-संग्रह]] &middot; [[विनय]] &middot; [[पाऴि सूत्र]] &middot; [[महायान सूत्र]] &middot; [[अभिधर्म]] &middot; [[बौद्ध तंत्र]] |} <noinclude> [[Category:Religion navigational boxes|{{PAGENAME}}]] [[ru:Шаблон:Буддизм]] </noinclude> चित्र:Buddha image - white stone.jpg 5859 21807 2006-06-30T03:13:15Z Aevynn 577 बुद्ध की मूर्ती बुद्ध की मूर्ती चित्र:Bratnal.jpg 5860 21808 2006-06-30T03:17:00Z Mitul0520 211 from english wikipedia. from english wikipedia. Template:Main 5861 46451 2007-01-26T15:43:10Z Wolf 886 <includeonly><div style="margin-bottom:0.7em;margin-left:2em;border-top:1px solid #CCCCCC;border-bottom:1px solid #CCCCCC;background:#F9F9F9;padding:2px;font-size:95%;text-align:left" width=80%> {{#if:{{{contenu|}}}|[[Image:Searchtool.svg|15px]] {{{contenu}}}|{{#if:{{{1|}}}|[[Image:Searchtool.svg|15px]] मुख्य लेख: [[{{{1}}}]]|<div style="background:#FFDDDD">[[Image:Fairytale_waring.png|33px]] Cette page contient une erreur de syntaxe. (Premier paramètre absent dans le modèle <nowiki>{{Loupe}}</nowiki>.) Si vous le pouvez, modifiez cette partie selon [[Modèle:Loupe|la bonne syntaxe]]. Merci.[[Catégorie:Page utilisant une syntaxe erronnée du Modèle Loupe]]</div> }}}}</div></includeonly><noinclude><!-- n'ajouter aucune espace ni saut de ligne ci-avant --> {{Documentation modèle en sous-page}} {{Loupe/Documentation}} {{Modèle utilisant les ParserFunctions}} [[Catégorie:Modèle lien interne|{{PAGENAME}}]] [[it:Template:Vedi anche]] </noinclude> हनुमान चालीसा 5862 42587 2007-01-12T18:51:12Z 61.246.20.148 ==हनुमान चालीसा के बोल== श्रीगुरु चरण सरोज रज, निज मनु मुकुर सुधारि, </br> बरनउ रघुवर बिमल जसु, जो दायकु फल चारि ॥1॥ बुद्धिहीन तनु जानिके, सुमिरौं पवन कुमार,</br> बल बुधि विद्या देहु मोहि, हरहु कलेश विकार ॥2॥ जय हनुमान ज्ञान गुन सागर,</br> जय कपीस तिहुँ लोक उजागर ॥3॥ राम दूत अतुलित बल धामा,</br> अंजनि पुत्र पवनसुत नामा ॥4॥ महाबीर बिक्रम बजरंगी,</br> कुमति निवार सुमति के संगी ॥5॥ कंचन बरन बिराज सुबेसा,</br> कानन कुंडल कुँचित केसा ॥6॥ हाथ बज्र अरु ध्वजा बिराजे,</br> काँधे मूँज जनेऊ साजे ॥7॥ शंकर सुवन केसरी नंदन,</br> तेज प्रताप महा जगवंदन ॥8॥ विद्यावान गुनी अति चातुर,</br> राम काज करिबे को आतुर ॥9॥ प्रभु चरित्र सुनिबे को रसिया,</br> राम लखन सीता मनबसिया ॥10॥ सूक्ष्म रूप धरि सियहि दिखावा,</br> विकट रूप धरि लंक जरावा ॥11॥ भीम रूप धरि असुर सँहारे,</br> रामचंद्र के काज सवाँरे ॥12॥ लाय सजीवन लखन जियाए,</br> श्री रघुबीर हरषि उर लाए ॥13॥ रघुपति कीन्ही बहुत बड़ाई,</br> तुम मम प्रिय भरत-हि सम भाई ॥14॥ सहस बदन तुम्हरो जस गावै,</br> अस कहि श्रीपति कंठ लगावै ॥15॥ सनकादिक ब्रम्हादि मुनीसा,</br> नारद सारद सहित अहीसा ॥16॥ जम कुबेर दिगपाल जहाँ ते,</br> कवि कोविद कहि सके कहाँ ते ॥17॥ तुम उपकार सुग्रीवहि कीन्हा,</br> राम मिलाय राज पद दीन्हा ॥18॥ तुम्हरो मंत्र बिभीषण माना,</br> लंकेश्वर भये सब जग जाना ॥19॥ जुग सहस्त्र जोजन पर भानू,</br> लिल्यो ताहि मधुर फ़ल जानू ॥20॥ प्रभु मुद्रिका मेलि मुख माही,</br> जलधि लाँघि गए अचरज नाही ॥21॥ दुर्गम काज जगत के जेते,</br> सुगम अनुग्रह तुम्हरे तेते ॥22॥ राम दुआरे तुम रखवारे,</br> होत ना आज्ञा बिनु पैसारे ॥23॥ सब सुख लहैं तुम्हारी सरना,</br> तुम रक्षक काहु को डरना ॥24॥ आपन तेज सम्हारो आपै,</br> तीनों लोक हाँक तै कापै ॥25॥ भूत पिशाच निकट नहि आवै,</br> महावीर जब नाम सुनावै ॥26॥ नासै रोग हरे सब पीरा,</br> जपत निरंतर हनुमत बीरा ॥27॥ संकट तै हनुमान छुडावै,</br> मन क्रम वचन ध्यान जो लावै ॥28॥ सब पर राम तपस्वी राजा,</br> तिनके काज सकल तुम साजा ॥29॥ और मनोरथ जो कोई लावै,</br> सोहि अमित जीवन फल पावै ॥30॥ चारों जुग परताप तुम्हारा,</br> है परसिद्ध जगत उजियारा ॥31॥ साधु संत के तुम रखवारे,</br> असुर निकंदन राम दुलारे ॥32॥ अष्ट सिद्धि नौ निधि के दाता,</br> अस बर दीन जानकी माता ॥33॥ राम रसायन तुम्हरे पासा,</br> सदा रहो रघुपति के दासा ॥34॥ तुम्हरे भजन राम को पावै,</br> जनम जनम के दुख बिसरावै ॥35॥ अंतकाल रघुवरपुर जाई,</br> जहाँ जन्म हरिभक्त कहाई ॥36॥ और देवता चित्त ना धरई,</br> हनुमत सेहि सर्व सुख करई ॥37॥ संकट कटै मिटै सब पीरा,</br> जो सुमिरै हनुमत बलबीरा ॥38॥ जै जै जै हनुमान गुसाईँ,</br> कृपा करहु गुरु देव की नाई ॥39॥ जो सत बार पाठ कर कोई,</br> छूटहि बंदि महा सुख होई ॥40॥ जो यह पढे हनुमान चालीसा,</br> होय सिद्ध साखी गौरिसा, तुलसीदास सदा हरि चेरा,</br> कीजै नाथ हृदय मह डेरा, पवन तनय संकट हरन, मंगल मूरति रूप ॥</br> राम लखन सीता सहित, हृदय बसहु सुर भूप ॥ ==बहारी कडियाँ== # [http://vijaywadnere.blogspot.com/2006/02/blog-post.html ब्लॉग कुलबुलाहट पर हनुमान चालीसा] व्याकरण 5863 42564 2007-01-12T11:34:36Z 59.176.28.95 /* शब्द-भेद */ '''व्याकरण''' वह विद्या है जिसके द्वारा किसी [[भाषा]] का शुद्ध बोलना, शुद्ध पढ़ना और शुद्ध लिखना आता है उसे व्याकरण कहते हैं। किसी भी विकसित भाषा के लिखने, पढ़ने और बोलने के निश्चित नियम होते हैं भाषा की शुद्धता व सुंदरता को बनाए रखने के लिए इन नियमों का पालन करना आवश्यक होता है। ये नियम भी व्याकरण के अंतर्गत आते हैं। व्याकरण भाषा के अध्ययन का महत्वपूर्ण हिस्सा है। जिसे [[भाषा विज्ञान]] कहते हैं। भाषा विज्ञान के तीन महत्वपूर्ण भाग होते हैं: * वर्ण विभाग- इसमें अक्षरों या वर्णों से संबंधित नियमों का ज्ञान होता है। * शब्द विभाग- इसमें शब्दों के भेद आदि बताए जाते हैं। * वाक्य विभाग- इसमें वाक्य रचना के नियमों का वर्णन होता है। ==वर्ण विभाग== ==शब्द विभाग== ===शब्द=== अक्षरों के समूह को, जिसका कि कोई अर्थ निकलता है, शब्द कहते हैं। उदाहरण - :क, म तथा ल के मेल से 'कमल' बनता है तथा इसका अर्थ भी निकलता है अतः 'कमल' एक शब्द है किन्तु 'लकम' भी इन्हीं तीनों अक्षरों के मेल से बनता है पर उसका कुछ भी अर्थ नहीं निकलने के कारण वह शब्द नहीं है। ===शब्द-भेद=== शब्दों के आठ भेद होते हैं - * संज्ञा - किसी भी नाम बताने वाले शब्द को संज्ञा कहते हैं। उदाहरण - :राम, भारत, हिमालय, गंगा, मेज, कुर्सी, बिस्तर, चादर, शेर, भालू, साँप, बिच्छू आदि। * सर्वनाम - संज्ञा के बदले में आने वाले शब्द को सर्वनाम कहते हैं। उदाहरण - :मैं, तू, तुम, आप, वह, वे आदि। * विशेषण - संज्ञा या सर्वनाम की विशेषता बताने वाले शब्द को विशेषण कहते हैं। उदाहरण - :'हिमालय एक विशाल पर्वत है।' यहाँ "विशाल" शब्द "हिमालय" की विशेषता बताता है इसलिये वह विशेषण है। * क्रिया - कार्य का बोध कराने वाले शब्द को क्रिया कहते हैं। उदाहरण - :आना, जाना, होना, पढ़ना, लिखना, रोना, हसना, गाना आदि। * क्रिया विशेषण - किसी भी क्रिया, विशेषण या क्रिया विशेषण की विशेषता बताने वाले शब्द को क्रिया विशेषण कहते हैं। उदाहरण - :'मोहन मुरली की अपेक्षा कम पढ़ता है।' यहाँ "कम" शब्द "पढ़ने" (क्रिया) की विशेषता बताता है इसलिये वह क्रिया विशेषण है। :'मोहन बहुत अच्छा विद्यार्थी है।' यहाँ "बहुत" शब्द "अच्छा" (विशेषण) की विशेषता बताता है इसलिये वह क्रिया विशेषण है। :'मोहन मुरली की अपेक्षा बहुत कम पढ़ता है।' यहाँ "बहुत" शब्द "कम" (क्रिया विशेषण) की विशेषता बताता है इसलिये वह क्रिया विशेषण है। * सम्बंधकारक - दो वस्तुओं के मध्य सम्बंध बताने वाले शब्द को सम्बंधकारक कहते हैं। उदाहरण - :'यह मोहन की पुस्तक है।' यहाँ "की" शब्द "मोहन" और "पुस्तक" में सम्बंध बताता है इसलिये यह सम्बंधकारक है। * संयोजक - दो वस्तुओं को जोड़ने वाले शब्द को संयोजक कहते हैं। उदाहरण - :'मोहन और सोहन एक ही शाला में पढ़ते हैं।' यहाँ "और" शब्द "मोहन" तथा "सोहन" को आपस में जोड़ता है इसलिये यह संयोजक है। :'मोहन या सोहन में से कोई एक ही कक्षा कप्तान बनेगा।' यहाँ "या" शब्द "मोहन" तथा "सोहन" को आपस में जोड़ता है इसलिये यह संयोजक है। * विस्मायदिबोधक - विस्मय प्रकट करने वाले शब्द को विस्मायादिबोधक कहते हैं। उदाहरण - :अरे! मैं तो भूल ही गया था कि आज मेरा जन्म दिन है। यहाँ "अरे" शब्द से विस्मय का बोध होता है अतः यह विस्मयादिबोधक है। ==वाक्य विभाग== ===वाक्य=== शब्दों के समूह को जिसका पूरा पूरा अर्थ निकलता है, वाक्य कहते हैं। उदाहरण - :'सत्य की विजय होती है।' एक वाक्य है क्योंकि इसका पूरा पूरा अर्थ निकलता है किन्तु 'सत्य विजय होती।' वाक्य नहीं है क्योकि इसका अर्थ नहीं निकलता। ===वाक्यांश=== शब्दों के ऐसे समूह को जिसका अर्थ तो निकलता है किन्तु पूरा पूरा अर्थ नहीं निकलता, वाक्यांश कहते हैं। उदाहरण - :'दरवाजे पर', 'कोने में', 'वृक्ष के नीचे' आदि का अर्थ तो निकलता है किन्तु पूरा पूरा अर्थ नहीं निकलता इसलिये ये वाक्यांश हैं। ===वाक्य के प्रकार=== वाक्य चार प्रकार के होते हैं - * विधिसूचक वाक्य - वह वाक्य जिससे किसी प्रकार की जानकारी प्राप्त होती है, विधिसूचक वाक्य कहलाता है। उदाहरण - :भारत एक देश है। :राम के पिता का नाम दशरथ है। :दशरथ अयोध्या के राजा हैं। * प्रश्नवाचक वाक्य - वह वाक्य जिसके द्वारा किसी प्रकार प्रश्न किया जाता है, प्रश्नवाचक वाक्य कहलाता है। उदाहरण - :भारत क्या है? :राम के पिता कौन है? :दशरथ कहाँ के राजा है? * आज्ञासूचक वाक्य - वह वाक्य जिसके द्वारा किसी प्रकार की आज्ञा दी जाती है या प्रार्थना किया जाता है, विधिसूचक वाक्य कहलाता है। उदाहरण - :बैठ जावो। :बैठिये। :कृपया बैठ जाइये। :शांत रहो। :कृपया शांति बनाये रखें। * विस्मयादिबोधक वाक्य - वह वाक्य जिससे किसी प्रकार की गहरी अनुभूति का प्रदर्शन किया जाता है, विस्मयादिबोधक वाक्य कहलाता है। उदाहरण - :अहा! कितना सुन्दर उपवन है। :ओह! कितनी ठंडी रात है। :बल्ले! हम जीत गये। ===वाक्य के भाग=== वाक्य के दो भाग होते हैं - * उद्देश्य - वाक्य का वह भाग जिससे पता चलता है किसके विषय में कुछ बताया जा रहा है, उद्देश्य कहलाता है। * विधेय - वाक्य का वह भाग जिससे पता चलता है किसीके विषय में क्या बताया जा रहा है, विधेय कहलाता है। उदाहरण - :'भारत एक देश है।' वाक्य में भारत के विषय में बताया जा रहा है कि वह एक देश है। अतः इस वाक्य में 'भारत' उद्देश्य और 'एक देश है' विधेय है। :'राम के पिता का नाम दशरथ है।' वाक्य में राम के विषय में बताया जा रहा है कि उनके पिता दशरथ हैं। अतः इस वाक्य में 'राम' उद्देश्य और 'के पिता का नाम दशरथ है' विधेय है। ===उपवाक्य=== ऐसे शब्द समूह को जो किसी वाक्य का अंश होता है तथा जिसमें उद्देश्य और विधेय भी होते हैं, वाक्यांश कहा जाता है। उदाहरण - :'मोहन के पास एक अँगूठी है जो सोने की बनी है।' इस वाक्य में "जो सोने की बनी है" उपवाक्य है। :'मैं समझता हूँ कि तुमने एक गलती की है।' इस वाक्य में "तुमने एक गलती की है" उपवाक्य है। == यह भी देखे == * [[हिन्दी व्याकरण]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[en:Grammar]] [[mr:व्याकरण]] [[ne:व्याकरण]] [[sa:व्याकरण]] महावीर 5864 21847 2006-06-30T15:36:10Z Mitul0520 211 Redirecting to [[भगवान महावीर]] #Redirect [[भगवान महावीर]] चित्र:Mahavira.jpg 5865 21849 2006-06-30T15:41:38Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia आज़ादी 5868 21934 2006-07-01T15:53:31Z Mitul0520 211 definition, translated from english wikipedia '''आज़ादी''' के कई मतलब है। मुख्यत किसी भी बहारी दबाव के बिना निर्णय अथवा काम करने की क्षमता को आज़ादी कहते है। [[en:freedom]] अमरीकी डोलर 5869 22173 2006-07-03T14:54:50Z Taxman 345 ठीक करने #REDIRECT [[अमरीकी डॉलर]] यूनाइटेड स्टेटस्‌ ऑफ अमेरिका 5871 21927 2006-07-01T15:38:16Z Mitul0520 211 Redirecting to [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #Redirect [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] अमरीकी डालर 5872 21929 2006-07-01T15:39:51Z Mitul0520 211 अमरीकी डालर का नाम बदलकर अमरीकी डॉलर कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[अमरीकी डॉलर]] डॉलर 5874 21932 2006-07-01T15:40:37Z Mitul0520 211 Redirecting to [[अमरीकी डॉलर]] #Redirect [[अमरीकी डॉलर]] MediaWiki:Common.css 5875 31542 2006-10-20T18:57:28Z Mitul0520 211 from english wikipedia /* '''Common [[Cascading Style Sheets|CSS]] for all skins''' '''Notice to Administrators!''' Any changes to [[Mediawiki:Monobook.css|Monobook.css]] or [[MediaWiki:Common.css|Common.css]] should be first proposed to [[Wikipedia:Village Pump]]. Always check with the [http://jigsaw.w3.org/css-validator/validator?uri=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DMediaWiki%3ACommon.css%26action%3Draw%26ctype%3Dtext%2Fcss&usermedium=all W3C CSS Validation Service] after any changes. Thank you. (In [[Mozilla]] and [[Opera (web browser)|Opera]], you can test style changes dynamically with the [http://www.squarefree.com/bookmarklets/webdevel.html test styles] bookmarklet from squarefree.com. It pops up a window for adding style rules, and updates the page as you type.) See also the [[Wikipedia:Catalogue of CSS classes|catalogue of CSS classes]]. {{interwiki-all}} <pre><nowiki>*/ /* make the list of references look smaller */ ol.references { font-size: 100%; } .references-small { font-size: 90%;} /* VALIDATOR NOTICE: the following is correct, but the W3C validator doesn't accept it */ /* -moz-* is a vendor-specific extension (CSS 2.1 4.1.2.1) */ /* column-count is from the CSS3 module "CSS Multi-column Layout" */ /* Please ignore any validator errors caused by these two lines */ .references-2column { font-size: 90%; -moz-column-count:2; column-count:2; } .same-bg { background: none } /* wikitable/prettytable class for skinning normal tables */ table.wikitable, table.prettytable { margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; } table.wikitable th, table.wikitable td, table.prettytable th, table.prettytable td { border: 1px #aaaaaa solid; padding: 0.2em; } table.wikitable th, table.prettytable th { background: #f2f2f2; text-align: center; } table.wikitable caption, table.prettytable caption { margin-left: inherit; margin-right: inherit; font-weight: bold; } /* Style for "notices" */ .notice { margin: 1em; padding: 0.2em; } #disambig { border-top: 1px solid #cccccc; border-bottom: 1px solid #cccccc; } #spoiler { border-top: 2px solid #ddd; border-bottom:2px solid #ddd; } /* Standard talk template style */ .Talk-Notice { border: 1px solid #C0C090; background-color: #F8EABA; margin-bottom: 3px; width: 85%; border-spacing: 3px; margin-left: auto; margin-right: auto; } .Talk-Notice:after { content: "The CSS for this template should be changed. See [[Wikipedia:Template Standardisation]]."; } /* Make template background appear correctly on all browsers */ .Talk-Notice td { background: inherit; } /* Metadata */ table.metadata { border: 1px solid #aaaaaa; display: none; speak: none; } .metadata-label { color: #aaaaaa; } /* Makes redirects appear in italics on [[Special:Allpages]] */ .allpagesredirect { font-style: italic; } /* Choose whether to have AD/BC dates or CE/BCE dates*/ /* First, the default : display both : See templates ADCE and BCEBC for how these are used*/ .Use_Default_Date_Convention { display: inline; } .Use_AD_and_BC { display: none; } .Use_BCE_and_CE { display: none; } /* If you want to display AD and BC add the following to User:You/monobook.css page */ /* .Use_Default_Date_Convention { display: none; } .Use_AD_and_BC { display:inline; } .Use_BCE_and_CE { display:none; } */ /*If you want to display CE and BCE add the following to User:You/monobook.css page */ /* .Use_Default_Date_Convention { display: none; } .Use_AD_and_BC { display:none; } .Use_BCE_and_CE {display:inline; } */ /* Class for links with loudspeaker icon next to them */ .audiolink a{ background: url("http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Loudspeaker.svg/11px-Loudspeaker.svg.png") center left no-repeat !important; padding-left: 16px !important; padding-right: 0 !important; } /* Icons for medialist templates [[Template:Listen]], [[Template:Multi-listen_start]], [[Template:Video]], [[Template:Multi-video_start]] */ div.listenlist { background: url("http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Gnome-speakernotes.png/30px-Gnome-speakernotes.png"); padding-left: 40px; } div.videolist, div.multivideolist { background: url("http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/2/20/Tango-video-x-generic.png/40px-Tango-video-x-generic.png"); padding-left: 50px; } /* Style rules for media list templates */ div.medialist { min-height: 50px; margin: 1em; background-position: top left; background-repeat: no-repeat; } div.medialist ul { list-style-type: none; list-style-image: none; margin: 0; } div.medialist ul li { padding-bottom: 0.5em; } div.medialist ul li li { font-size: 91%; padding-bottom: 0; } /* Change the external link icon to an Adobe icon for all PDF files */ /* (in browsers that support these CSS selectors, like Mozilla and Opera) */ #bodyContent a[href$=".pdf"].external, #bodyContent a[href*=".pdf?"].external, #bodyContent a[href*=".pdf#"].external, #bodyContent a[href$=".PDF"].external, #bodyContent a[href*=".PDF?"].external, #bodyContent a[href*=".PDF#"].external { background: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Icons-mini-file_acrobat.gif/15px-Icons-mini-file_acrobat.gif) center right no-repeat; padding-right: 16px; } /* Change the external link icon to an Adobe icon anywhere the PDFlink class */ /* is used (notably Template:PDFlink). This works in IE, unlike the above. */ span.PDFlink a { background: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Icons-mini-file_acrobat.gif/15px-Icons-mini-file_acrobat.gif) center right no-repeat !important; padding-right: 17px !important; } /* Content in columns with CSS instead of tables [[Template:Columns]] */ div.columns-2 div.column { float: left; width: 50%; min-width: 300px; } div.columns-3 div.column { float: left; width: 33.3%; min-width: 200px; } div.columns-4 div.column { float: left; width: 25%; min-width: 150px; } div.columns-5 div.column { float: left; width: 20%; min-width: 120px; } /*Add formatting to make sure that "external references" from [[Template:Ref]] do not get URL expansion, not even when printed. The mechanism up to MediaWiki 1.4 was that the HTML code contained a SPAN following the anchor A; this SPAN had the class "urlexpansion", which was not displayed on screen, but was shown when the medium was "print". The rules below ensure (a) that there is no extra padding to the right of the anchor (displayed as "[<number>]"), (b) that there is no "external link arrow" for the link, and (c) that this SPAN of class "urlexpansion" is never shown. ~~~~ */ .plainlinksneverexpand { background: none ! important; padding: 0 ! important; } .plainlinksneverexpand .urlexpansion { display: none ! important; } /* Make sure that ext links displayed within "plainlinksneverexpand" don't get the arrow... */ .plainlinksneverexpand a { background: none !important; padding: 0 !important; } /* With MediaWiki 1.5, the mechanism has changed: instead of a SPAN of class "urlexpansion" following the anchor A, the anchor itself now has class "external autonumber" and the expansion is inserted when printing (see the common printing style sheet at http://en.wikipedia.org/skins-1.5/common/commonPrint.css) using the ":after" pseudo- element of CSS. We have to switch this off for links due to Template:Ref! ~~~~ */ .plainlinksneverexpand a.external.text:after { display: none !important; } .plainlinksneverexpand a.external.autonumber:after { display: none !important; } /* Messagebox templates */ .messagebox { border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; width: 80%; margin: 0 auto 1em auto; padding: .2em; } .messagebox.merge { border: 1px solid #c0b8cc; background-color: #f0e5ff; text-align: center; } .messagebox.cleanup { border: 1px solid #9f9fff; background-color: #efefff; text-align: center; } .messagebox.standard-talk { border: 1px solid #c0c090; background-color: #f8eaba; } /* Infobox template style */ .infobox { border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; color: black; margin-bottom: 0.5em; margin-left: 1em; padding: 0.2em; float: right; clear: right; } .infobox td, .infobox th { vertical-align: top; } .infobox caption { font-size: larger; margin-left: inherit; } .infobox.bordered { border-collapse: collapse; } .infobox.bordered td, .infobox.bordered th { border: 1px solid #aaaaaa; } .infobox.bordered .borderless td, .infobox.bordered .borderless th { border: 0; } .infobox.sisterproject { width: 20em; font-size: 90%; } /* styles for bordered infobox with merged rows */ .infobox.bordered .mergedtoprow td, .infobox.bordered .mergedtoprow th { border: 0; border-top: 1px solid #aaaaaa; border-right: 1px solid #aaaaaa; } .infobox.bordered .mergedrow td, .infobox.bordered .mergedrow th { border: 0; border-right: 1px solid #aaaaaa; } /* styles for geography infoboxes, e.g. countries, national subdivisions, cities, etc. */ .infobox.geography { border: 1px solid #ccd2d9; text-align: left; border-collapse: collapse; line-height: 1.2em; font-size: 90%; } .infobox.geography td, .infobox.geography th { border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 0.2em 0.4em 0.8em; } .infobox.geography .mergedtoprow td, .infobox.geography .mergedtoprow th { border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 0.2em 0.2em 0.8em; } .infobox.geography .mergedrow td, .infobox.geography .mergedrow th { border: 0; padding: 0 0.2em 0.2em 0.8em; } .infobox.geography .mergedbottomrow td, .infobox.geography .mergedbottomrow th { border-top: 0; border-bottom: solid 1px #ccd2d9; padding: 0 0.2em 0.4em 0.8em; } .infobox.geography .maptable td, .infobox.geography .maptable th { border: 0; padding: 0 0 0 0; } /* Put a checker background at the image description page only visible if the image has transparent background */ #file img {background: url("http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Checker-16x16.png") repeat;} /* Support for Template:IPA, Template:Unicode and Template:Polytonic. The inherit declaration resets the font for all browsers except MSIE6. The empty comment must remain. Please copy any changes to [[Template:IPA fonts]] and [[Template:Unicode fonts]]. */ .IPA { font-family: Chrysanthi Unicode, Doulos SIL, Gentium, GentiumAlt, Code2000, TITUS Cyberbit Basic, DejaVu Sans, Bitstream Cyberbit, Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Hiragino Kaku Gothic Pro, Matrix Unicode; font-family /**/:inherit; } .Unicode { font-family: Code2000, TITUS Cyberbit Basic, Doulos SIL, Chrysanthi Unicode, Bitstream Cyberbit, Bitstream CyberBase, Thryomanes, Gentium, GentiumAlt, Visual Geez Unicode, Lucida Grande, Arial Unicode MS, Microsoft Sans Serif, Lucida Sans Unicode; font-family /**/:inherit; } .latinx { font-family: Code2000, TITUS Cyberbit Basic, Microsoft Sans Serif; font-family /**/:inherit; } .polytonic { font-family: Athena, Gentium, Palatino Linotype, Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, Code2000; font-family /**/:inherit; } .mufi { font-family: Alphabetum, Cardo, LeedsUni, Junicode, TITUS Cyberbit Basic, ALPHA-Demo; } #wpSave { font-weight: bold; } /* class hiddenStructure is defunct. See [[Wikipedia:hiddenStructure]] */ .hiddenStructure { display: inline ! important; color: #f00; background-color: #0f0; } /* Removes underlines from links */ .nounderlines a { text-decoration: none; } /* Remove underline from IPA links */ .IPA a:link, .IPA a:visited { text-decoration: none; } /* Removes useless links from printout */ @media print { #privacy, #about, #disclaimer {display:none;} } #EnWpMpBook { background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/7/7e/MP-open-book.png); } #EnWpMpSearch { background: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/a/ae/MP-magnifying-glass.png) no-repeat top right; } #EnWpMpSearchInner { float: right; width: 20em; text-align: center; } /*</nowiki></pre>*/ MediaWiki:Accountcreated 5876 33786 2006-11-04T08:10:50Z Mitul0520 211 आरंभ किया खाता दर्ज़ किया MediaWiki:Accountcreatedtext 5877 33787 2006-11-04T08:11:39Z Mitul0520 211 आरंभ किया $1 का खाता दर्ज़ कर लिया गया। चित्र:Marchofthepenguins bigposter.jpg 5979 22147 2006-07-02T20:12:53Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia विकीकारिता 5980 22150 2006-07-02T20:49:15Z Mitul0520 211 '''विकीकारिता''' पद का अर्थ [[इंटरनेट]] मे [[विकिपीडिया]] का इस्तेमाल करना, किसी भी शब्द की जानकारी प्राप्त करना या जानकारी बांटना है। [[en:wikism]] विकिपीडिया:Eng-hin 5981 22162 2006-07-03T05:31:31Z 203.92.36.18 MEDIA AND COMMUNICATION हार्डवेयर 5982 30452 2006-10-12T22:36:11Z Mitul0520 211 changed from delete to stub {{stub}} दादा साहब फाल्के सम्मान 5987 22447 2006-07-08T22:24:17Z YurikBot 240 robot Adding: de, fr, ta, te '''दादा साहब फाल्के सम्मान''' सिनेमा के क्षेत्र में महत्वपूर्ण योगदान के लिए भारत सरकार द्वारा दिया जाने वाला वार्षिक सम्मान है। इसकी स्थापना वर्ष १९६९ मे की गई थी। == सम्मानित व्यक्तित्व == # १९६९, देविका रानी [[category: सम्मान]] [[de:Dadasaheb Phalke Award]] [[en:Dadasaheb Phalke Award]] [[fr:Prix Dadasaheb Phalke]] [[ta:தாதாசாஹெப் பால்கே விருது]] [[te:దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు]] दादा साहब फाल्के पुरस्कार 5988 22191 2006-07-03T23:37:23Z Mitul0520 211 Redirecting to [[दादा साहब फाल्के सम्मान]] #Redirect [[दादा साहब फाल्के सम्मान]] चित्र:SRadhakrishnan.jpg 5989 22241 2006-07-04T17:48:52Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन 5990 45155 2007-01-23T02:45:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ro:Sarvepalli Radhakrishnan]] Modifying: [[de:S. Radhakrishnan]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:SRadhakrishnan.jpg|डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] |- ! जन्म तारीख: | [[सितेम्बर ५]], [[१८८८]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[अप्रेल १७]], [[१९७५]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के राष्ट्रपति]] |- ! प्रणाली क्रम: | द्वितीय राष्ट्रपति |- ! कार्यकाल आरम्भ: | [[मई १३]], [[१९६२]] |- ! कार्यकाल समाप्त: | [[मई १३]], [[१९६७]] |- ! पूर्व कार्याधीकारी: | डाक्टर [[राजेन्द्र प्रसाद]] |- ! क्रमानुयायी: | डाक्टर [[ज़ाकिर हुसैन]] |} '''डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन''' (सितेम्बर ५,१८८८ – अप्रेल १७, १९७५) [[भारत]] के प्रथम उप-राष्ट्रपति और द्वितीय राष्ट्रपति थे। उनका जन्म दक्षिण भा्रत के [[तिरुत्तनि]] स्थान मे हुआ था, यह [[चेन्नई]] से ६४ किमी उत्तर-पुर्व मे है। ==शिक्षा== ==जीवन== ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.cs.memphis.edu/~ramamurt/srk_phil.html सर्वपल्ली राधाकृष्णन - जीवन और लेख (अंग्रेजी मे)] [[श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती]] [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[de:S. Radhakrishnan]] [[en:Sarvepalli Radhakrishnan]] [[fr:Sarvepalli Radhakrishnan]] [[mr:सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] [[pl:Sarvepalli Radhakrishnan]] [[ro:Sarvepalli Radhakrishnan]] [[ru:Радхакришнан, Сарвепалли]] [[sa:सर्वपल्ली राधाकृष्णन्]] [[sk:Sarvapalli Rádhakrišnan]] [[sv:Sarvepalli Radhakrishnan]] [[ta:சர்வபள்ளி ராதாகிருஷ்ணன்]] [[te:సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్]] सर्वपल्ली राधाकृष्णन 5991 22249 2006-07-04T19:19:43Z Mitul0520 211 सर्वपल्ली राधाकृष्णन का नाम बदलकर डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन कर दिया गया है: added degree in name #REDIRECT [[डॉक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन]] चित्र:CRajagopalchari.jpg 5992 22251 2006-07-04T19:45:21Z Mitul0520 211 from press information bureau website (http://pib.nic.in/archive/50yrs/50phto/50b/frnr5.jpg) from press information bureau website (http://pib.nic.in/archive/50yrs/50phto/50b/frnr5.jpg) चक्रवर्ती राजगोपालाचारी 5993 36943 2006-11-30T18:47:13Z Rahulsahgal 788 Added Template {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''चक्रवर्ती राजगोपालाचारी''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:CRajagopalchari.jpg|चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] |- ! जन्म तारीख: | [[डिसेम्बर १०]], [[१८७८]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[डिसेम्बर २५]], [[१९७२]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | आजाद भारत के द्वितीय गवर्नर जनरल |- ! उपलब्धिया: | प्रथम भारतीय [[गवर्नर जनरल]], <br>[[मद्रास प्रांत]] के द्वितीय मुख्यमंत्री |} '''चक्रवर्ती राजगोपालाचारी''' (तमिल: சக்ரவர்தி ராஜகோபாலாச்சாரி) (डिसेम्बर १०, १८७८ - डिसेम्बर २५, १९७२), राजाजी नाम से भी जाने जाते है। वे [[वकील]], [[लेखक]], [[राजनीतिज्ञ]] और [[दार्शनिक]] थे। आजाद भारत के वे द्वितीय गवर्नर जनरल और प्रथम भारतीय गवर्नर जनरल थे। १० अप्रेल १९५२ से १३ अप्रेल १९५४ तक वे [[मद्रास प्रांत]] के मुख्यमंत्री थे। उनका जन्म दक्षिण भारत के सलेम जिले मे थोरापल्ली नामक गांव मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५४ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[de:C. Rajagopalachari]] [[en:C. Rajagopalachari]] [[fr:Chakravarti Râjagopâlâchâri]] [[mr:चक्रवर्ती राजगोपालचारी]] [[sv:Rajaji]] [[zh:查克拉瓦尔蒂·拉贾戈巴拉查理]] श्रेणी:सम्मान 5994 22256 2006-07-04T20:42:22Z Mitul0520 211 विश्व और भारत के प्रसिद्ध सम्मानो की श्रेणी। चंद्रशेखर वेंकटरमण 5995 36177 2006-11-25T04:01:33Z 74.230.201.151 Replacing page with '#REDIRECT[[चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]]' #REDIRECT[[चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] चंद्रशेखर वेंकट रामन् 5996 22258 2006-07-04T20:56:07Z Mitul0520 211 Redirecting to [[चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण]] #Redirect [[चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण]] चित्र:Bhagwan Das.jpg 5997 22259 2006-07-04T20:59:21Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia भगवान दास 5998 22491 2006-07-09T05:14:49Z YurikBot 240 robot Adding: [[de:Bhagavan Das]], [[mr:डॉ. भगवान दास]], [[sv:Bhagwan Das]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डॉक्टर भगवान दास''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Bhagwan Das.jpg|डॉक्टर भगवान दास]] |- ! जन्म तारीख: | [[जनवरी १२]], [[१८६९]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[सितेम्बर १८]], [[१९५८]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | दार्शनिक |- ! उपलब्धिया: | भारत रत्न से सम्मनित |} '''डॉक्टर भगवान दास''' (जनवरी १२, १८६९ - सितेम्बर १८, १९५८), एक विख्यात भारतीय दार्शनिक थे। उनका जन्म [[उत्तर प्रदेश]] प्रांत मे [[वाराणसी]] मे हुआ था। वे वाराणसी के समृद्ध साह परिवार के सदस्य थे। उन्होने डॉक्टर [[एनी बेसेन्ट]] के साथ व्यवसायी सहयोग किया, जो बाद मे [[सेन्ट्रल हिन्दू कालेज]] की स्थापना का प्रमुख कारण बना। सेन्ट्रल हिन्दू कालेज, [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] की स्थापना का मूल है। बाद मे उन्होने काशी विघापीठ की स्थापना की और वहा वे प्रमुख अध्यापक भी थे। डॉक्टर भगवान दास ने हिन्दी और संस्क्रत मे ३० से भी अधिक पुस्तको का लेखन किया है। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५५ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[de:Bhagavan Das]] [[en:Bhagwan Das]] [[mr:डॉ. भगवान दास]] [[sv:Bhagwan Das]] चित्र:Visvesvarayya.jpg 5999 22265 2006-07-04T21:50:06Z Mitul0520 211 from: http://www.hindu.com/thehindu/mag/2003/08/31/images/2003083100210302.jpg from: http://www.hindu.com/thehindu/mag/2003/08/31/images/2003083100210302.jpg मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या 6000 45156 2007-01-23T02:59:11Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[kn:ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डॉक्टर विश्वेश्वरय्या''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Visvesvarayya.jpg|डॉक्टर विश्वेश्वरय्या]] |- ! जन्म तारीख: | [[सितेम्बर १५]], [[१८६०]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[अप्रेल १२]], [[१९६२]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | आधुनिक भारत के इंजीनियर |- ! उपलब्धिया: | भारत रत्न से सम्मनित |} '''सर डॉक्टर मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या''' (सितेम्बर १५, १८६० - अप्रेल १२, १९६२) प्रतिष्ठित भारतीय इंजीनीयर थे। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५५ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[de:Mokshagundam Visvesvarayya]] [[en:Mokshagundam Visvesvarayya]] [[kn:ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ]] [[mr:सर डॉ. मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या]] [[sv:Mokshagundam Visvesvarayya]] [[te:మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య]] चित्र:JLNehru.jpg 6001 22267 2006-07-04T22:06:16Z Mitul0520 211 from http://pmindia.nic.in/former.htm from http://pmindia.nic.in/former.htm श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित 6002 31648 2006-10-21T04:49:28Z Mitul0520 211 श्रेणी जोडी भारत रत्न से सम्मानित व्यक्तियो की सुची [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय 6003 22291 2006-07-05T10:40:14Z Magicalsaumy 423 बनारस हिन्दू विश्वविद्यालय का नाम बदलकर काशी हिन्दू विश्वविद्यालय कर दिया गया है: corrected official name #REDIRECT [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] दलाईलामा 6005 38870 2006-12-18T18:05:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Dalai Lama]], [[tr:Dalai Lama]] Modifying: [[eo:Dalai-lamao]] '''दलाईलामा ''' तिब्बतियों के आध्यात्मिक धर्मगुरु है। वर्तमान दलाईलामा १४वे दलाईलामा है। [[af:Dalai Lama]] [[cs:Dalajláma]] [[da:Dalai Lama]] [[de:Dalai Lama]] [[en:Dalai Lama]] [[eo:Dalai-lamao]] [[es:Dalái Lama]] [[et:Dalai-laama]] [[fi:Dalai-lama]] [[fr:Dalaï lama]] [[gd:Dalai Lama]] [[he:דלאי לאמה]] [[hu:Dalai láma]] [[is:Dalai Lama]] [[it:Dalai Lama]] [[ja:ダライ・ラマ]] [[ko:달라이 라마]] [[nl:Dalai Lama]] [[nn:Dalai Lama]] [[no:Dalai Lama]] [[pl:Dalajlama]] [[pt:Dalai Lama]] [[ru:Далай-лама]] [[sq:Dalai Lama]] [[sv:Dalai lama]] [[tr:Dalai Lama]] [[uk:Далай-лама]] [[ur:دلائی لاما]] [[vi:Đạt-lại Lạt-ma]] [[zh:达赖喇嘛]] दलाई लामा 6006 22351 2006-07-06T19:24:05Z Mitul0520 211 Redirecting to [[दलाईलामा]] #Redirect [[दलाईलामा]] लक्ष्मी मित्तल 6007 40797 2007-01-02T00:20:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Lakshmi Mittal]], [[ta:லக்ஸ்மி மிட்டால்]], [[tr:Lakshmi Mittal]] [[Image:Lakshmimittal22082006.jpg|thumb|<center>'''लक्ष्मी नारायण मित्तल''']] '''लक्ष्मी नारायण मित्तल''' (जन्म: जून १५, १९५०) [[लंदन]] मे बसे भारतीय मूल के उद्योगपति है। उनका जन्म [[राजस्थान]] के [[चुरु]] जीले के [[सादुलपुर]] नामक स्थान मे हुआ है। वे दुनीया के सबसे धनी भारतीय, [[ब्रिटेन]] के सबसे धनी एशियाई और विश्व के ५वे सबसे धनी व्यक्ती है। मित्तल एल एन एम नामक उद्योग समूह के मालिक हैं। इस समूह का सबसे बड़ा व्यवसाय इस्पात क्षेत्र में है। अब भी उन्होंने अपनी भारतीय नागरिकता नहीं छोड़ी है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Lakshmi Mittal]] [[en:Lakshmi Mittal]] [[es:Lakshmi Mittal]] [[fi:Lakshmi Mittal]] [[fr:Lakshmi Mittal]] [[id:Lakshmi Mittal]] [[lb:Lakshmi Mittal]] [[nl:Lakshmi Mittal]] [[pl:Lakshmi Mittal]] [[pt:Lakshmi Mittal]] [[ru:Миттал, Лакшми]] [[sv:Lakshmi Mittal]] [[ta:லக்ஸ்மி மிட்டால்]] [[tr:Lakshmi Mittal]] [[uk:Міттал Лакшмі]] [[zh:拉克希米·米塔尔]] चित्र:Mittal.jpg 6008 22353 2006-07-06T19:43:01Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia नाथूला दर्रा 6011 38058 2006-12-12T17:32:47Z Mitul0520 211 श्रेणी '''नाथूला दर्रा''' भारत के [[सिक्किम]] और [[दक्षिण तिब्बत]] को जोड़ता है। यह १४ हजार २०० फीट की ऊंचाई पर है। [[भारत]] और [[चीन]] के बीच [[१९६२]] में हुए युद्ध के बाद इसे बंद कर दिया गया था। इसे वापस [[जूलाई ५]], [[२००६]] को व्यापार के लिए खोल दिया गया है। बीसवीं सदी की शुरुआत में भारत और चीन के होनेवाले व्यापार का ८० प्रतिशत हिस्सा नाथू ला दर्रे के ज़रिए ही होता था। यह दर्रा प्राचीन [[सिल्क रुट]] का भी हिस्सा रहा है। ==स्रोत्र== * [[:en:Nathula]] * [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2006/07/060706_nathu_ceremony.shtml चार दशक बाद खुला नाथू ला दर्रा] * [http://us.jagran.com/newssite/details.asp?storyid=2511788&editionid=0 भारत-चीन मैत्री मार्ग पर नई मंजिल बना ‘नाथुला’] [[श्रेणी: भूगोल]] [[da:Nathu La]] [[de:Nathu La]] [[en:Nathu La]] [[eo:Nathula]] [[fr:Nathu La]] [[id:Nathu La]] [[simple:Nathula]] [[zh:乃堆拉山口]] नाथुला 6012 22361 2006-07-06T22:12:07Z Mitul0520 211 नाथुला का नाम बदलकर नाथूला दर्रा कर दिया गया है: this looks like right spelling #REDIRECT [[नाथूला दर्रा]] कारगिल युद्ध 6013 46426 2007-01-26T14:15:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Guerra de Kargil]], [[simple:Kargil War]] {{substub}} ] [[de:Kargil-Krieg]] [[en:Kargil War]] [[es:Guerra de Kargil]] [[fr:Conflit de Kargil]] [[simple:Kargil War]] कारगिल युद् 6014 22365 2006-07-06T22:34:02Z Mitul0520 211 कारगिल युद् का नाम बदलकर कारगिल युद्ध कर दिया गया है #REDIRECT [[कारगिल युद्ध]] जवाहर लाल नेहरु 6015 22368 2006-07-07T00:33:48Z Mitul0520 211 Redirecting to [[जवाहरलाल नेहरू]] #Redirect [[जवाहरलाल नेहरू]] चित्र:GBPant.jpg 6016 22369 2006-07-07T00:42:37Z Mitul0520 211 from http://mud.mm-a4.yimg.com/image/1237439662 from http://mud.mm-a4.yimg.com/image/1237439662 गोविंद वल्लभ पंत 6017 22461 2006-07-09T02:44:54Z YurikBot 240 robot Adding: [[mr:गोविंद वल्लभ पंत]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''गोविंद वल्लभ पंत''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:GBPant.jpg|गोविंद वल्लभ पंत]] |- ! जन्म तारीख: | [[सितेम्बर १०]], [[१८८७]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[मई ७]], [[१९६१]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | उत्तर प्रदेश के प्रथम मुख्यमंत्री |- ! कार्यकाल: | अगस्त १५, १९४७ - <br>मई २७, १९६४ |} '''गोविंद वल्लभ पंत''' (सितेम्बर १०, १८८७ - मार्च ७, १९६१) प्रसिद्ध स्वतन्त्रता सेनानी और [[उत्तर प्रदेश]] के प्रथम मुख्यमंत्री थे। अपने संकल्प और साहस के मशहूर पंतजी का जन्म अलमोडा जिले के खोत नामक स्थान मे हुआ था। सरदार [[वल्लभ भाई पटेल]] के निधन के बाद वे भारत के ग्रहमंत्री बने। हिन्दी को राष्ट्रभाषा का दर्जा दिलाने और जमीनदारी प्रथा को खत्म कराने मे उनका महत्वपूर्ण योगदान था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५७ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[en:Govind Ballabh Pant]] [[mr:गोविंद वल्लभ पंत]] अलबामा 6018 39951 2006-12-28T00:17:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:الاباما]] '''अलबामा''' [[अमरीका]] का एक दक्षिणी प्रान्त है। प्रमुख शहर: १. [[बर्मिन्घम]] २. [[मोबील]] ==यह भी देखें== * [[:en:Alabama]] [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Alabama]] [[ar:ألاباما]] [[ast:Alabama]] [[bg:Алабама]] [[bn:আলাবামা]] [[bs:Alabama]] [[ca:Alabama]] [[co:Alabama]] [[cs:Alabama]] [[cy:Alabama]] [[da:Alabama]] [[de:Alabama]] [[en:Alabama]] [[eo:Alabamo]] [[es:Alabama]] [[et:Alabama]] [[eu:Alabama]] [[fa:آلاباما]] [[fi:Alabama]] [[fr:Alabama]] [[frp:Alabama]] [[ga:Alabama]] [[gd:Alabama]] [[gl:Alabama]] [[he:אלבמה]] [[hr:Alabama]] [[hu:Alabama]] [[hy:Ալաբամա]] [[id:Alabama]] [[io:Alabama]] [[is:Alabama]] [[it:Alabama]] [[ja:アラバマ州]] [[jbo:.alybamys.]] [[ka:ალაბამა (შტატი)]] [[ko:앨라배마 주]] [[ku:Alabama]] [[kw:Alabama]] [[la:Alabama]] [[lb:Alabama (Bundesstaat)]] [[lt:Alabama]] [[lv:Alabama]] [[mk:Алабама]] [[ms:Alabama]] [[nds:Alabama]] [[nl:Alabama]] [[nn:Alabama]] [[no:Alabama]] [[oc:Alabama]] [[os:Алабамæ (штат)]] [[pl:Alabama]] [[pt:Alabama]] [[ro:Alabama (stat SUA)]] [[ru:Алабама (штат)]] [[sh:Alabama]] [[simple:Alabama]] [[sk:Alabama]] [[sl:Alabama]] [[sq:Alabama]] [[sr:Алабама]] [[sv:Alabama]] [[ta:அலபாமா]] [[th:มลรัฐแอละแบมา]] [[tr:Alabama]] [[ug:ئالاباما شىتاتى]] [[uk:Алабама (штат)]] [[ur:الاباما]] [[vi:Alabama]] [[zh:亚拉巴马州]] [[zh-min-nan:Alabama]] चित्र:DKKarve.jpg 6019 22373 2006-07-07T03:40:49Z Mitul0520 211 वल्लभ भाई पटेल 6020 22374 2006-07-07T04:02:29Z Mitul0520 211 Redirecting to [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] #Redirect [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे 6021 22489 2006-07-09T05:14:42Z YurikBot 240 robot Adding: [[mr:डॉ. धोंडो केशव कर्वे]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:DKKarve.jpg|महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे]] |- ! जन्म तारीख: | [[अप्रेल १८]], [[१८५८]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[नवंबर ९]], [[१९६२]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | प्रोफेसर और समाज सुधारक |- |} '''महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे''' (अप्रेल १८, १८५८ - नवंबर ९, १९६२) प्रसिद्ध समाज सुधारक थे। उनका जन्म [[शेरावाली]] (जिला [[रत्नागिरी]]), [[महाराष्ट्र]] मे हुआ था। उन्होने अपना जीवन महिला उत्थान को सम्र्पित कर दिया। उन्होने महिला शिक्षा और विधवा विवाह मे महत्वपुर्ण योगदान किया। उनके द्वारा [[मुम्बई]] मे स्थापित [[एस एन डी टी महिला विश्वविघालय]] भारत का प्रथम महिला विश्वविघालय है। वे वर्ष १८९१ से वर्ष १९१४ तक [[पुणे]] के [[फरगुस्सन कालेज]] मे [[गणित]] के अध्यापक थे। VOTEZ UMP ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९५८ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== [[:en:Dhondo Keshav Karve]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[en:Dhondo Keshav Karve]] [[mr:डॉ. धोंडो केशव कर्वे]] धोंडो केशव कर्वे 6022 22378 2006-07-07T04:22:08Z Mitul0520 211 धोंडो केशव कर्वे का नाम बदलकर महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे कर दिया गया है #REDIRECT [[महर्षी डॉ. धोंडो केशव कर्वे]] डॉ. बिधन चंद्र रॉय 6023 22389 2006-07-07T05:23:13Z Mitul0520 211 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डॉ. बिधन चंद्र रॉय''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Bcroy.jpg|डॉ. बिधन चंद्र रॉय]] |- ! जन्म तारीख: | [[जुलाई १]], [[१८८२]] |- ! म्रुत्यु तारीख: | [[जुलाई १]], [[१९६२]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | प. बंगाल के द्वितीय मुख्यमंत्री |- ! कार्यकाल: | जनवरी १४, १९४८ -<br> जुलाई १, १९६२ |} '''डॉ. बिधन चंद्र रॉय''' (जुलाई १, १८८२ - जुलाई १, १९६२) चिकित्सक, स्वतंत्रता सेनानी थे। वे [[प. बंगाल]] के द्वितीय मुख्यमंत्री थे, जनवरी १४ १९४८ से उनकी म्रत्यु तक १४ वर्ष तक वे इस पद पे थे। उनका जन्म [[बन्कीपुर]], [[बिहार]] मे हुआ था। उन्होने [[कलकत्ता विश्वविघालय]] के [[कलकत्ता मेडिकल कॉलेज]] से शीक्षा प्राप्त की। उनके जन्मदिन १ जुलाई को भारत मे चिकित्सक दिवस के रुप मे मनाया जाता है। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९६१ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:B. C. Roy]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[en:B. C. Roy]] बिधन चंद्र रॉय 6024 22383 2006-07-07T04:50:46Z Mitul0520 211 बिधन चंद्र रॉय का नाम बदलकर डॉ. बिधन चंद्र रॉय कर दिया गया है #REDIRECT [[डॉ. बिधन चंद्र रॉय]] चित्र:PDTandon.jpg 6025 22390 2006-07-07T05:38:30Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से पुरूषोत्तम दास टंडन 6026 36944 2006-11-30T18:48:03Z Rahulsahgal 788 Added Template {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''पुरूषोत्तम दास टंडन''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:PDTandon.jpg|पुरूषोत्तम दास टंडन]] |- ! जन्म: | [[अगस्त १]], [[१८४८]] |- ! म्रुत्यु: | [[जुलाई १]], [[१९६२]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | स्वतन्त्रता सेनानी |- |} '''पुरूषोत्तम दास टंडन''' (अगस्त १, १८८२ - जुलाई १, १९६२) [[भारत]] के स्वतन्त्रता सेनानी थे। उनका जन्म [[उत्तर प्रदेश]] के [[इलाहाबाद]] मे हुआ था। उन्हे भारत के स्वतन्त्रता संग्राम के योगदान और हिन्दी को भारत की आधीकारिक भाषा का दर्जा बनाने के योगदान के लिए जाना जाता है। उन्होने हिन्दु और मुस्लिम समाज की समा्नताओ की ओर जोर दिया। वर्ष १९५० मे वे भारतीय कांग्रेस के अध्यक्ष बने। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष १९६१ मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:Purushottam Das Tandon]] ==बाहरी कड़ियाँ== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[en:Purushottam Das Tandon]] [[mr:पुरूषोत्तम दास टंडन]] राजेंद्र प्रसाद 6027 22605 2006-07-12T01:51:52Z Mitul0520 211 Redirecting to [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] #Redirect [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] विद्युतचुंबकत्व 6029 30894 2006-10-15T20:09:30Z अभिषेकपाण्डेय 794 विषय का एक बहुत सामान्य परिचय डाला विद्युतचुंबकत्व [[भौतिकी]] की एक शाखा है । इसमे विद्युत और चुंबकीय, दोनो क्षेत्रों की उपस्थिति मे, पदार्थ तथा वस्तुओं के व्यवहार इत्यादि का अध्ययन किया जाता है । जूलाई ७ २००५ के लंदन बम धमाके 6030 22413 2006-07-07T22:30:21Z Mitul0520 211 initiated जुलाई ७ २००५ को लंदन मे तीन भूमिगत रेलगाड़ियों और एक बस मे धमाकों में ५२ लोग मारे गए थे और लगभग ७०० घायल हुए थे। धमाके सुबह के समय हुए जब ज़्यादातर लोग दिन का काम शुरू करने के लिए जा रहे होते हैं। पहला विस्फोट [[लिवरपूल स्ट्रीट स्टेशन]] पर स्थानीय समयानुसार सुबह ८ बजकर ४९ मिनट पर हुआ जिसमें सात लोग मारे गए। दूसरा विस्फोट [[रसेल स्क्वायर स्टेशन]] पर सुबह ८ बजकर ५६ मिनट पर हुआ जिसमें २१ लोग मारे गए। तीसरा विस्फोट [[एजवेयर रोड]] स्टेशन पर हुआ जहाँ पाँच लोग मारे गए। चौथा [[टैविस्टॉक स्क्वायर]] के पास एक बस में भी विस्फोट हुआ, दोमंज़िला बस का ऊपर का हिस्सा पूरी तरह उड़ गया। ==जांच== ==बहारी कड़ियाँ== [http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/uk/2005/london_explosions/default.stm बीबीसी की विवरण अंग्रेजी मे] अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान 6031 34763 2006-11-14T08:57:12Z 61.17.126.232 may i help you '''अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान''' ([[:en:All India Institute of Medical Sciences]]) या एम्स (AIIMS) [[दिल्ली]] स्थित भारत का बेहतरीन अस्पताल है। इसकी स्थापना वर्ष १९५६ मे हुई थी। Dinesh Sood ==उपलब्धियाँ== ==२००६ मे हडताल== ==खबरों में== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.aiims.edu/ अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान का आधिकारिक जालस्थल] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] [[bn:অখিল ভারতীয় আয়ুর্বিজ্ঞান সংস্থান]] [[en:All India Institute of Medical Sciences]] [[ja:全インド医科大学]] चित्र:755px-Map Kashmir Standoff 2003.png 6032 22420 2006-07-08T07:29:28Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia रविन्द्रनाथ टगोर 6033 22426 2006-07-08T08:19:57Z Mitul0520 211 रविन्द्रनाथ टगोर का नाम बदलकर रवींद्रनाथ टैगोर कर दिया गया है: spelling correction #REDIRECT [[रवींद्रनाथ टैगोर]] गीतांजली 6034 36436 2006-11-27T15:48:49Z 74.230.202.54 '''गीताञ्जलि''' [[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] की कविताओ का संग्रह है, जिनके लिए उन्हे [[नोबेल पुरस्कार]] मिला था। इस रचना का मूल संस्करण [[बंगला]] मे था, जिसका बाद मे अनेक भाषाओ मे अनुवाद हुआ। ==यह भी देखे== [http://www.sacred-texts.com/hin/tagore/gitnjali.htm गीताञ्जलि अंग्रेजी जालस्थल पे] [[en:geetanjali]] सियाचीन 6035 22441 2006-07-08T18:54:39Z Murtasa 83 + de [[चित्र:755px-Map Kashmir Standoff 2003.png|none|thumb|300px|right|सियाचिन ग्लेशियर]] '''सियाचिन ग्लेशियर''' या '''सियाचिन हिमनद''' ([[:en:Siachen Glacier]]) [[हिमालय]] के काराकोरम रेंज के पूर्वी भाग मे स्थित है, (लगभग देशान्तर:७७.० पूर्व, अक्षांश: ३५.५ उत्तर )। यह काराकोरम के पांच सबसे बडे [[हिमनद]] मे से एक है। समुद्र तल से इसकी उचाई स्रोत्र इंदिरि पास के पास लगभग १८,८७५ [[फुट]] और चीन की सीमा के पास उसकी टोंटी पे ११,८७५ फुट है। यह लगभग ७० [[किमी]] लम्बा है। सामरिक रुप से यह [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] के लिए बहुत महत्वपूर्ण माना जाता है। यह विश्व का सबसे ऊंचा युद्ध क्षेत्र है। इस पर सेनाएँ तैनात रखना दोनों ही देशों के लिए महंगा सौदा साबित हो रहा है। सूत्रों का कहना है कि सियाचिन में भारत के १० हजार सैनिक तैनात हैं और इनके रखरखाव पर प्रतिदिन ५ करोड़ रुपये का खर्च आता है। ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2004/08/040805_siachen_talks.shtml बीबीसी - लंबा विवाद है सियाचिन का] [[de:Siachen]] [[en:Siachen Glacier]] पान 6036 22449 2006-07-09T01:12:26Z Mitul0520 211 [[चित्र:Paan.jpg|none|thumb|300px|right|पान के पौधे]] '''पान''' भारत के इतिहास एवं परंपराओं से गहरे से जुड़ा है। इसका उद्भव स्थल [[मलाया द्वीप]] है। पान विभिन्न भारतीय भाषाओं में अलग-अलग नामों से जाना जाता है जैसे ताम्बूल ([[संस्कृत]]), पक्कू ([[तेलुगू]]), वेटिलाई ([[तमिल]] और [[मलयालम]]) और नागुरवेल ([[गुजराती]]) आदि। पान का प्रयोग [[हिन्दु संस्कार]] से जुड़ा है, जैसे [[नामकरण]], [[यज्ञोपवीत]] आदि। [[वेद |वेदों]] में भी पान के सेवन की पवित्रता का वर्णन है। वैज्ञानिक दृष्टि से पान एक महत्वपूर्ण [[वनस्पति]] है। पान [[दक्षिण भारत]] और [[उत्तर पूर्वी भारत]] में खुली जगह उगाया जाता है, क्योंकि पान के लिए अधिक नमी व कम धूप की आवश्यकता होती है। उत्तर और पूर्वी प्रांतों में पान विशेष प्रकार की संरक्षणशालाओं में उगाया जाता है। इन्हें भीट या बरोज कहते हैं। पान की विभिन्न किस्मों को वैज्ञानिक आधार पर पांच प्रमुख प्रजातियों बंगला, सांची, देशावरी, कपूरी और मीठी पत्ती के नाम से जाना जाता है। यह वर्गीकरण पत्तों की संरचना तथा रासायनिक गुणों के आधार पर किया गया है। रासायनिक गुणों में वाष्पशील तेल का मुख्य योगदान रहता है। पान में वाष्पशील तेलों के अतिरिक्त [[अमीनो अम्ल]], [[कार्बोहाइड्रेट]] और कुछ [[विटामिन]] प्रचुर मात्रा में होते हैं। पान के औषधीय गुणों का वर्णन [[चरक संहिता]] में भी किया गया है। ग्रामीण अंचलों में पान के पत्तों का प्रयोग लोग फोड़े-फुंसी उपचार में पुल्टिस के रूप में करते हैं। [[हितोपदेश]] के अनुसार पान के औषधीय गुण हैं बलगम हटाना, मुख शुद्धि, अपच, श्वांस संबंधी बीमारियों का निदान। पान की पत्तियों में विटामिन ए प्रचुर मात्रा में होता है। प्रात:काल नाश्ते के उपरांत कालीमिर्च के साथ पान के सेवन से भूख ठीक से लगती है। ऐसा यूजीनॉल अवयव के कारण होता है। सोने से थोड़ा पहले पान को नमक और अजवायन के साथ मुंह में रखने से नींद अच्छी आती है। यही नहीं पान सूखी खांसी में भी लाभकारी होता है। == स्रोत्र == * [http://epaper.jagran.com/main.aspx?edate=7/8/2006&editioncode=40&pageno=12# दैनिक जागरण, जूलाई ०८, २००६ - बडे काम का है पान ] चित्र:Paan.jpg 6038 22448 2006-07-09T01:00:07Z Mitul0520 211 from flickr with permission from user 'dublinemma' (http://www.flickr.com/photos/dublinemma/84637201/in/photostream/) from flickr with permission from user 'dublinemma' (http://www.flickr.com/photos/dublinemma/84637201/in/photostream/) रोमानी भाषा 6040 39304 2006-12-21T11:34:08Z Wolf 886 रोमानी का नाम बदलकर रोमानी भाषा कर दिया गया है: Many things may be Romany, but there is only one language. <table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300" style="margin: 10px;"> <tr><th colspan="2" bgcolor=lawngreen><big>रोमानी</big></th></tr> <tr><td>क्षेत्र<td>[[यूरोप]], [[अमरीका]], [[एशिया]] <tr><td>कुल बोलनेवाले<td> ४८ लाख <tr><td valign=top>[[भाषाई परिवार]] <td>[[हिन्द यूरोपीय]]<br> &nbsp;&nbsp; [[हिन्द ईरानी]]<br> &nbsp;&nbsp;&nbsp; [[हिन्द आर्य]]<br> <br> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''रोमानी''' <tr><th colspan=2 bgcolor=lawngreen>भाषा कूट <tr><td>[[ISO 639]]-1<td>_ <tr><td>ISO 639-2<td>rom </table> '''रोमानी''' भाषा [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार|हिन्द यूरोपीय]] भाषाई परिवार के अन्दर आती है । ये [[हिन्द ईरानी]] शाखा के [[हिन्द आर्य]] उपशाखा के अन्तर्गत वर्गीकृत है । हिन्द-आर्य भाषाएँ वो भाषाएँ हैं जो संस्कृत से उत्पन्न हुई हैं । [[हिन्दी]], [[उर्दू]], [[कश्मीरी]], [[बंगाली]], [[उड़िया]], [[पंजाबी]], [[मराठी]] जैसी भाषाएँ हिन्द-आर्य भषाएँ हैं । रोमानी यूरोप के बंजारों (रोमा लोग, जिनको अंग्रेज़ी में जिप्सी भी कहा जाता है) द्वारा बोली जाती है । ये भारी मात्रा में अन्य यूरोपीय भाषाओं से मिश्रित है । [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[ast:Romaní]] [[br:Romeg]] [[ca:Romaní (llengua)]] [[cs:Romština]] [[da:Romani]] [[de:Romani]] [[en:Romani language]] [[eo:Cigana lingvo]] [[es:Romaní]] [[fi:Romanin kieli]] [[fr:Rromani]] [[hr:Romski jezik]] [[ja:ロマ語]] [[ko:롬어]] [[mr:रोमानी]] [[nds:Romani]] [[ne:रोमानी]] [[nl:Romani]] [[nn:Romanés]] [[no:Romani]] [[pl:Język romski]] [[pt:Romani]] [[rmy:Romani chhib]] [[ro:Limba romani]] [[ru:Цыганский язык]] [[sr:Ромски језик]] [[sv:Romani]] [[tr:Çingene Dili]] [[zh:罗姆语]] गूगल 6041 39292 2006-12-21T09:53:37Z Wolf 886 '''गुगल''' ([[अंग्रेज़ी]]: [[:en:Google|Google]]) [[इंटरनेट]] [[खोज सयंत्र]] मे विशेषता रखने वाली एक कंपनी है। इसका मुख्यालय [[माउन्टेन विय्वु]], [[कैलिफोर्निया]], [[अमरीका]] मे है। ==इतिहास== ==सेवाएँ== गूगल की ज़्यादातर सेवाऐं [[युनिकोड]] ऐनेबल होने के कारण [[हिन्दी]] में बखूबी काम करती हैं । देखें - [[कम्प्यूटर और हिन्दी]] । आप [[आईट्रांस]] की मदद से आसानी से किसी भी गूगल सेवा को मुफ्त मे प्रयोग कर सकते हैं । गूगल की कुछ लोकप्रिय सेवाऐं हैं: * [http://www.google.com गुगल खोज सयंत्र] * [http://mail.google.com जी-मेल, गुगल का ई-मेल] * [http://pages.google.com/ गूगल पजेज़] ये [[गूगल]] का फ्री टूल है । =हिन्दी मे जालपृष्ठ (webpages)= हिन्दी मे इंटर्नेट पे आसानी से वेब्पेजेज़ बनाने के लिये आ कयी मुफ्त टूल हैं । * [http://pages.google.com/ गूगल पजेज़] ये [[गूगल]] का फ्री टूल है । ==यह भी देखें== * [[जीमेल]] * [[:श्रेणी:गूगल सेवाएँ]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.google.co.in/ गूगल का हिंदी जालपृष्ठ] * [http://www.google.com गुगल का आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी:गूगल]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी]] ऋतिक रोशन 6042 42401 2007-01-11T11:45:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Hrithik Roshan]] '''ऋतिक रोशन''' (जन्म: जनवरी १०, १९७४) एक [[हिन्दी]] [[फिल्म]] [[अभिनेता]] है। ==जीवन== ==फिल्मे== * २००६ - [[कृष]] * मैं प्रेम की दीवानी * कोई मिल गया * कहो ना प्यार है ==यह भी देखे== ==बहारी कड़ियाँ== [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:अभिनेता]] [[de:Hrithik Roshan]] [[en:Hrithik Roshan]] [[fr:Hrithik Roshan]] [[hu:Hrithik Roshan]] [[nl:Hrithik Roshan]] [[pl:Hrithik Roshan]] ताजा घटनाएँ 6044 22555 2006-07-11T10:09:30Z Magicalsaumy 423 ताजा घटनाएँ का नाम बदलकर ताज़ी घटनाएँ कर दिया गया है: घटना is feminine #REDIRECT [[ताज़ी घटनाएँ]] 11 जुलाई 2006 मुम्बई विस्फोट 6049 31550 2006-10-20T20:46:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cy:Ffrwydradau trenau Mumbai 11 Gorffennaf 2006]] '''जूलाई ११ २००६ मुम्बई विस्फोट''', मंगलवार की शाम लोकल ट्रेनों मे हुए ७ विस्फोटो मे १३५ से अधिक लोग मारे गए। विस्फोट माटुंगा, माहिम, खार, सांताक्रुज़, जोगीशवरी, बोरीवली, मीरारोड और भाइंगर क्षेत्रों में [[लोकल ट्रेन | लोकल ट्रेनों]] में हुए। ==विस्त्रित जानकारी== [[चित्र:190px-11 July 2006 Mumbai bombings - map showing locations.png|thumb|190px|मानचित्र पे मुम्बई विस्फोट]] {|{{prettyinfobox}} |- | colspan="5" align="center" cellspacing="0" | '''जूलाई ११ २००६ मुम्बई विस्फोट'''<br/>संख्याए |- | align=center style="background: #E9E9E9;" | '''जगह''' | align=center style="background: #E9E9E9;" | '''समय (शाम के)''' | align=center style="background: #E9E9E9;" | '''मौत''' | align=center style="background: #E9E9E9;" | '''घायल''' | align=center style="background: #E9E9E9;" | '''स्रोत्र''' |- | [[माहिम]] | ६:३०|| ३०|| २७|| <small></small> |- | [[बोरेविली]] | ६:२६|| ३० || १२ || <small><small> |- | [[जोगीशवरी]] | ६:२५|| ३० || १६ || <small></small> |- | [[खार रोड]] | ६:२४|| २९ || १४|| <small></small> |- | [[माटुंगा रोड]] | ६:३०|| २५ || २३|| <small></small> |- | [[मीरारोड]] | ६:२९|| १० || - || <small></small> |- | [[सांताक्रुज़]] | || २९ || ३९|| <small></small> |- | कुल | || १८३ ||१३१ || <small></small> |} <br><br> ==स्रोत्र== * [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2006/07/060711_mumbai_blast.shtml बीबीसी - मुंबई में सात धमाके, 174 मौतें, सैकड़ों घायल] * [http://www.cnn.com/2006/WORLD/asiapcf/07/11/mumbai.blasts/index.html सीएनएन - अंग्रेजी मे] ==बाहरी कड़ियाँ== [[category: भारत पे आतंकवाद]] [[cy:Ffrwydradau trenau Mumbai 11 Gorffennaf 2006]] [[da:Terrorangrebet i Mumbai 2006]] [[de:Bombenattentat in Mumbai 2006]] [[en:11 July 2006 Mumbai train bombings]] [[es:Atentados del 11 de julio de 2006 en Mumbai]] [[fr:Attentats du 11 juillet 2006 à Mumbai]] [[ja:2006年7月11日におけるムンバイでの列車爆破事件]] [[mr:११ जुलै २००६ चा मुंबईवरील बॉम्बहल्ला]] [[ms:Letupan Mumbai 2006]] [[nl:Bomaanslagen in Bombay van 11 juli 2006]] [[no:Terrorangrepet i Mumbai juli 2006]] [[ta:11 ஜூலை 2006 மும்பை இரயில் குண்டுவெடிப்புகள்]] [[zh:2006年7月11日孟買火車連環爆炸案]] चित्र:190px-11 July 2006 Mumbai bombings - map showing locations.png 6050 22566 2006-07-11T18:02:51Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia जूलाई ११ २००६ मुम्बई विस्फोट 6051 22570 2006-07-11T20:23:58Z Magicalsaumy 423 जूलाई ११ २००६ मुम्बई विस्फोट का नाम बदलकर 11 जुलाई 2006 मुम्बई विस्फोट कर दिया गया है #REDIRECT [[11 जुलाई 2006 मुम्बई विस्फोट]] संयुक्त राजशाही 6052 45270 2007-01-23T12:02:21Z JAnDbot 752 robot Adding: am, lij, ty Modifying: arc, la {{Infobox_Country| native_name = The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland<sup>1</sup><br><small>''द यूनाइटद किंग्डम अव ग्रेट ब्रिटन ऐंड नोर्दर्न आयरलैंड''</small><br>ग्रेट ब्रिटेन और उत्तरी आयरलैंड की संयुक्त राजशाही | common_name = the United Kingdom | image_flag = Flag of the United Kingdom.svg | image_coat = UK_Royal_Coat_of_Arms.png | image_map = Location-UnitedKingdom.PNG| symbol_type = Coat of arms | national_motto = ''[[Dieu et mon droit]]''<br />(Royal motto; [[French language|French]] for "God and my right") <sup>3</sup> | national_anthem = [[God Save the Queen]] <sup>4</sup>''<!-- Please do not change this without reading the 'symbols' section-->| official_languages = सरकारी लेवेल में कोइ नहीं हैं । [[अंग्रेज़ी|अंग्रेज़ी]] (''[[डी फ़ैक्टो]]'' <sup>5</sup>) | other_languages = [[वेल्श भाषा]], [[स्कॉटिश गेलिक]], [[आयरिश]], [[कॉर्निश]], [[स्कॉट्स भाषा|स्कॉट्स]], [[ब्रिटिश साइन लैंगुवेज]], [[रोमानी]] <sup>5</sup> | capital = [[लन्दन]] | latd=51|latm=30|latNS=N|longd=0|longm=7|longEW=W| largest_settlement_type = Most populous conurbation| largest_city = [[लन्दन]]| other_cities = [[बर्मिंगहैम]] [[लीड्स]] [[ग्लासगो]] [[मैनचेस्टर]] [[न्यूकासल अपॉन टाइन]]| government_type = [[Constitutional monarchy|Constitutional&nbsp;monarchy]] | leader_title1 = [[British monarchy|Queen]] | leader_title2 = [[Prime Minister of the United Kingdom|Prime Minister]] | leader_name1 = [[Elizabeth II of the United Kingdom|HM Queen Elizabeth II]] | leader_name2 = [[The Right Honourable|The&nbsp;Rt&nbsp;Hon]]&nbsp;[[Tony Blair|Tony&nbsp;Blair]]&nbsp;[[Parliament of the United Kingdom|MP]]| accessionEUdate = [[जनवरी 1]], [[1973]]| area_rank = 78th | area_magnitude = 1 E11 | area = 244,820 | areami²= 94,526 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| percent_water = 1.34% | population_estimate_year = 2004 | population_estimate = 59,834,300 <sup>7</sup>| population_estimate_rank = 21st | population_census = 58,789,194 | population_census_year = 2001 | population_density = 243 | population_densitymi² =629 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->| population_density_rank = 48th | GDP_PPP_year = 2005 | GDP_PPP = $1.867 trillion<!--CIA--> | GDP_PPP_rank = 6th | GDP_PPP_per_capita = $30,900 | GDP_PPP_per_capita_rank = 18th | HDI_year=2003 | HDI=0.939 | HDI_rank=15th | HDI_category=<font color="#009900">high</font> | sovereignty_type = [[Act of Union 1800|Establishment]] | sovereignty_note = [[जनवरी 1]], [[1801]] <sup>6</sup> | currency = [[पाउंड स्टर्लिंग]] (£) | currency_code = जीबीपी (GBP) | country_code = जीबीआर (GBR) | time_zone = [[ग्रीनविच मीन टाइम|जीएमटी]] | utc_offset = +0 | time_zone_DST = [[British Summer Time|BST]] | utc_offset_DST = +1 | cctld= .यूके<sup>8</sup> | calling_code = 44 | footnotes = <sup>1</sup> In the UK, [[Languages in the United Kingdom|some other language]]s have been officially recognised as legitimate [[autochthonous language|autochthonous]] [[regional language|(regional) languages]] under the [[European Charter for Regional or Minority Languages]]. In each of these, the UK's official name is as follows: *[[Welsh language|Welsh]]: ''Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon'' *<small>[[Scottish Gaelic language|Scottish Gaelic]]: ''An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn a Tuath'' *<small>[[Irish language|Irish]]: ''Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Tuaisceart na hÉireann'' *<small>[[Scots language|Scots]]: ''Unitit Kinrick o Great Bretain an Northren Ireland'' *<small>[[Cornish language|Cornish]]: ''An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh'' <small><sup>2</sup> There is also a variant for use in Scotland, see [[Royal Coat of Arms of the United Kingdom]] for details.<br> <sup>3</sup> The Royal motto used in Scotland is ''[[Nemo Me Impune Lacessit]]'' ([[Latin]] for "No-one provokes me with impunity").<br> <sup>4</sup> See 'symbols' section.<br> <sup>5</sup> [[Languages in the United Kingdom|Officially recognised languages]]: In addition to English (whose use is established by precedent), [[Welsh language|Welsh]] (in Wales) and [[Scottish Gaelic language|Scottish Gaelic]] (in Scotland) are recognised since 2005 Act. <br> <sup>6</sup> Formed as ''United Kingdom of Great Britain and Ireland''. Name changed to the ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'' in 1927.<br><sup>7</sup> Official estimate provided by the UK [[Office for National Statistics]] [http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?ID=6].<br><sup>8</sup> [[ISO 3166-1]] is [[Great Britain|GB]], but [[.gb]] is unused }} '''ग्रेट ब्रिटेन और उत्तरी आयरलैंड की संयुक्त राजशाही''' ([[अंग्रेज़ी भाषा]]: [[:en:United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland|United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland]] ''यूनाइटड् किङ्डम् अव् ग्रेट् ब्रिटन् ऐन्ड् नोर्द़र्न् अयर्लैन्ड्'') [[यूरोप]] महाद्वीप में स्थित एक देश है । ये ब्रिटिश द्वीपों पर स्थित है । इसकी राजधानी है [[लन्दन]] । इसकी मुख्य- और वास्तविक राजभाषा है [[अंग्रेज़ी]] । संयुक्त राजशाही में तीन '''गृहदेश''' हैं : [[इंग्लैंड]], [[स्कॉट्लैंड]] और [[वेल्स]], और एक प्रान्त है : [[उत्तरी आयरलैंड]] । तीनों गृहदेश मिलकर '''ग्रेट [[ब्रिटेन]]''' बनाते हैं । संयुक्त राजशाही में संवैधानिक राजतन्त्र है । {{यूरोप}} [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:यूरोप]] [[af:Verenigde Koninkryk]] [[als:Grossbritannien und Nordirland]] [[am:ዩናይትድ ኪንግደም]] [[an:Reino Unito]] [[ang:Geānlǣht Cynerīce]] [[ar:المملكة المتحدة]] [[arc:ܡܠܟܘܬܐ ܚܕܝܬܐ]] [[ast:Reinu Xuníu]] [[az:Böyük Britaniya]] [[bar:Großbritannien]] [[be:Вялікабрытанія]] [[bg:Обединено кралство Великобритания и Северна Ирландия]] [[bn:যুক্তরাজ্য]] [[br:Rouantelezh Unanet Breizh-Veur ha Norzhiwerzhon]] [[bs:Ujedinjeno Kraljevstvo]] [[ca:Regne Unit de la Gran Bretanya i Irlanda del Nord]] [[co:Regnu Unitu]] [[cs:Spojené království]] [[cy:Y Deyrnas Unedig]] [[da:Det Forenede Kongerige Storbritannien og Nordirland]] [[de:Vereinigtes Königreich]] [[el:Ηνωμένο Βασίλειο]] [[en:United Kingdom]] [[eo:Unuiĝinta Reĝlando]] [[es:Reino Unido]] [[et:Suurbritannia]] [[eu:Erresuma Batua]] [[fa:پادشاهی متحده]] [[fi:Yhdistynyt kuningaskunta]] [[fo:Stóra Bretland]] [[fr:Royaume-Uni]] [[frp:Royômo-Uni]] [[fy:Grut-Brittanje]] [[ga:An Ríocht Aontaithe]] [[gd:An Rìoghachd Aonaichte]] [[gl:Reino Unido - United Kingdom]] [[gv:Reeriaght Unnaneyssit]] [[he:הממלכה המאוחדת]] [[hr:Ujedinjeno Kraljevstvo]] [[hsb:Wulkobritaniska]] [[ht:Wayòm Ini]] [[hu:Egyesült Királyság]] [[hy:Միավորված Թագավորություն]] [[ia:Regno Unite]] [[id:Britania Raya]] [[ilo:Pagarian ti Britania ken Umamianan nga Irlandia]] [[io:Unionita Rejio]] [[is:Bretland]] [[it:Regno Unito]] [[ja:イギリス]] [[ka:გაერთიანებული სამეფო]] [[ko:영국]] [[ku:Keyatiya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Îrlanda]] [[kw:Rywvaneth Unys]] [[la:Britanniarum Regnum]] [[lb:Groussbritannien an Nordirland]] [[li:Vereineg Keuninkriek]] [[lij:Regno Unïo]] [[lt:Jungtinė Karalystė]] [[lv:Apvienotā Karaliste]] [[mi:Kīngitanga Kotahi]] [[mk:Обединетото Кралство]] [[ms:United Kingdom]] [[mt:Renju Unit]] [[nds:Grootbritannien un Noordirland]] [[nds-nl:Verienigd Keuninkriek]] [[nl:Verenigd Koninkrijk]] [[nn:Storbritannia]] [[no:Det forente kongerike Storbritannia og Nord-Irland]] [[nrm:Rouoyaume Unni]] [[oc:Reialme Unit]] [[os:Стыр Британи]] [[pam:United Kingdom]] [[pl:Wielka Brytania]] [[pms:Regn Unì]] [[ps:برطانيه]] [[pt:Reino Unido]] [[qu:Hukllachasqa Qhapaq Suyu]] [[rm:Reginavel Unì da la Gronda Britannia ed Irlanda dal Nord]] [[rmy:Phandlo Thagaripen la Bare Britaniyako thai le Nordutne Irlandesko]] [[ro:Regatul Unit]] [[roa-rup:Britania Mare]] [[ru:Великобритания]] [[scn:Regnu Unitu]] [[sco:Unitit Kinrick]] [[sh:Ujedinjeno Kraljevstvo]] [[simple:United Kingdom]] [[sk:Spojené kráľovstvo]] [[sl:Združeno kraljestvo Velike Britanije in Severne Irske]] [[sq:Britania e Madhe]] [[sr:Уједињено Краљевство]] [[sv:Storbritannien]] [[ta:ஐக்கிய இராச்சியம்]] [[tet:Reinu Naklibur]] [[tg:Подшоҳии Муттаҳида]] [[th:สหราชอาณาจักร]] [[tl:Nagkakaisang Kaharain]] [[tr:Birleşik Krallık]] [[ty:Paratāne]] [[ug:برىتانىيە]] [[uk:Велика Британія]] [[ur:برطانیہ]] [[vi:Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland]] [[yi:בריטאניע]] [[zh:英国]] [[zh-classical:英國]] [[zh-min-nan:Liân-ha̍p Ông-kok]] [[zh-yue:英國]] यूरेशिया 6053 45714 2007-01-24T14:11:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:أوراسيا]], [[nn:Det eurasiske kontinentet]], [[ur:یوریشیا]] '''यूरेशिया''' ([[:en:Eurasia]]) एक भौगोलिक भूखंड है जो [[यूरोप]] और [[एशिया]] महाद्वीप को मिलाकर नामित है । {{substub}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[af:Eurasië]] [[als:Eurasien]] [[an:Eurasia]] [[ar:أوراسيا]] [[ast:Eurasia]] [[be:Эўразія]] [[bg:Евразия]] [[br:Eurazia]] [[ca:Euràsia]] [[cs:Eurasie]] [[cy:Ewrasia]] [[da:Eurasien]] [[de:Eurasien]] [[el:Ευρασία]] [[en:Eurasia]] [[eo:Eŭrazio]] [[es:Eurasia]] [[et:Euraasia]] [[eu:Eurasia]] [[fi:Euraasia]] [[fr:Eurasie]] [[frp:Erasia]] [[fy:Jeraazje]] [[gl:Eurasia]] [[he:אירואסיה]] [[hr:Euroazija]] [[hu:Eurázsia]] [[id:Eurasia]] [[is:Evrasía]] [[it:Eurasia]] [[ja:ユーラシア大陸]] [[ka:ევრაზია]] [[ko:유라시아]] [[la:Eurasia]] [[lt:Eurazija]] [[lv:Eirāzija]] [[mo:Еурасия]] [[nds:Eurasien]] [[nl:Eurazië]] [[nn:Det eurasiske kontinentet]] [[no:Eurasia]] [[pl:Eurazja]] [[pt:Eurásia]] [[rmy:Eurasiya]] [[ro:Eurasia]] [[ru:Евразия]] [[sh:Eurazija]] [[simple:Eurasia]] [[sk:Eurázia]] [[sl:Evrazija]] [[sr:Евроазија]] [[su:Eurasia]] [[sv:Eurasien]] [[th:ทวีปยูเรเชีย]] [[tr:Avrasya]] [[uk:Євразія]] [[ur:یوریشیا]] [[vi:Đại lục Á-Âu]] [[zh:歐亞大陸]] बहरीन 6054 45563 2007-01-24T00:34:56Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[be:Бахрэйн]] {{Infobox_Country |native_name = مملكة البحرين<br>Mamlakat al-Bahrayn |conventional_long_name =Kingdom of Bahrain |common_name = Bahrain |image_flag = Flag of Bahrain.svg |image_coat = Bahrain coa.png |symbol_type = Emblem |image_map = LocationBahrain.png |national_motto = ''[[Bahrainona]]'' بحريننا |national_anthem = [[Bahrainona]] (Our Bahrain) |official_languages = [[Arabic language|Arabic]], [[English language|English]] |capital = [[Manama]] |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= |largest_city = [[Manama]] |government_type = |leader_title1 = [[King of Bahrain|King]] |leader_name1 = [[Hamad ibn Isa Al Khalifah|Hamad ibn Isa]] |leader_title2 = [[Prime Minister of Bahrain|Prime Minister]] |leader_name2 = [[Khalifah ibn Sulman Al Khalifah|Khalifah ibn Sulman]] |leader_title3 = [[Crown Prince]] |leader_name3 = [[Salman bin Hamad bin Isa Al Khalifa|Salman ibn Hamad]] |area_rank = 189th |area_magnitude = |area=665 |areami²=253 |percent_water = 0% |population_estimate = 727,000 <sup>[1]</sup> |population_estimate_rank = 163rd |population_estimate_year = 2005 |population_census = |population_census_year = |population_density = 987 |population_densitymi² = 2,556 |population_density_rank = 10th |GDP_PPP = $ 14.08 billion |GDP_PPP_rank = 120th |GDP_PPP_year= |GDP_PPP_per_capita = $ 20,500 |GDP_PPP_per_capita_rank = 35th |sovereignty_type = [[Independence]] |sovereignty_note = From the [[United Kingdom]] |established_event1 = Date |established_date1 = [[15 August]] [[1971]] |HDI = 0.846 |HDI_rank = 43rd |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Bahraini Dinar]] |currency_code = BHD |country_code = |time_zone = |utc_offset = +3 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = [[.bh]] |calling_code = 973 |footnotes = <sup>[1]</sup>includes 235,108 non-nationals (July 2005 est.) }} '''बहरीन''' (अरबी : مملكة البحرين ''मुम्लिकत अल-बहरईन'') [[जंबुद्वीप]] में स्थित एक देश है । इसकी राजधानीहै [[मनामा]] । ये अरब जगत का एक हिस्सा है जो एक द्वीप पर बसा हुआ है । {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:देश]] [[af:Bahrein]] [[an:Bahrein]] [[ar:البحرين]] [[arc:ܒܚܪܝܢ]] [[ast:Bahrein]] [[be:Бахрэйн]] [[bg:Бахрейн]] [[bn:বাহরাইন]] [[bs:Bahrein]] [[ca:Bahrain]] [[cs:Bahrajn]] [[cy:Bahrain]] [[da:Bahrain]] [[de:Bahrain]] [[el:Μπαχρέιν]] [[en:Bahrain]] [[eo:Barejno]] [[es:Bahréin]] [[et:Bahrein]] [[eu:Bahrain]] [[fa:بحرین]] [[fi:Bahrain]] [[fr:Bahreïn]] [[frp:Bahreyin]] [[fy:De Barein]] [[gd:Bahrain]] [[gl:Bahrain - البحرين]] [[he:בחריין]] [[hr:Bahrein]] [[hsb:Bahrain]] [[hu:Bahrein]] [[hy:Բահրեյն]] [[ia:Bahrein]] [[id:Bahrain]] [[ilo:Bahrayn]] [[io:Bahrain]] [[is:Barein]] [[it:Bahrain]] [[ja:バーレーン]] [[ko:바레인]] [[ks:बहरैन]] [[ku:Behreyn]] [[kw:Bahreyn]] [[la:Bachrania]] [[li:Bahrein]] [[lt:Bahreinas]] [[lv:Bahreina]] [[mk:Бахрaин]] [[ml:ബഹറിന്‍]] [[ms:Bahrain]] [[na:Bahrain]] [[nds:Bahrain]] [[nl:Bahrein]] [[nn:Bahrain]] [[no:Bahrain]] [[oc:Bahrayn]] [[os:Бахрейн]] [[pam:Bahrain]] [[pl:Bahrajn]] [[ps:بحرين]] [[pt:Bahrein]] [[qu:Bahrayn]] [[ro:Bahrain]] [[ru:Бахрейн]] [[sa:बहरैन]] [[scn:Bahrain]] [[se:Bahrain]] [[sh:Bahrein]] [[simple:Bahrain]] [[sk:Bahrajn]] [[sl:Bahrajn]] [[sq:Bahraini]] [[sr:Бахреин]] [[sv:Bahrain]] [[sw:Bahrain]] [[ta:பஹ்ரேய்ன்]] [[tg:Баҳрайн]] [[th:ประเทศบาห์เรน]] [[tl:Bahrain]] [[tr:Bahreyn]] [[udm:Бахрейн]] [[ug:بەھرەين]] [[uk:Бахрейн]] [[vi:Bahrain]] [[vo:Bahruäns]] [[war:Barein]] [[zh:巴林]] [[zh-min-nan:Bahrain]] [[zh-yue:巴林]] ब्रूनेई 6055 35515 2006-11-20T10:31:00Z Aevynn 577 {{Infobox_Country| |native_name = برني دارالسلام<br/>''Negara Brunei Darussalam'' |conventional_long_name = Negara Brunei Darusalam |common_name = Brunei Darussalam |image_flag = Flag of Brunei.svg |image_coat = bx-coat.gif |image_map = LocationBrunei.png |national_motto = (translation): Always in service with God's guidance |national_anthem = [[Allah Peliharakan Sultan]] (God Bless the Sultan) |official_languages = [[Malay language|Malay]] |capital = [[Bandar Seri Begawan]] |latd=4 |latm=55 |latNS=N|longd=114 |longm=55 |longEW=E |largest_city = [[Bandar Seri Begawan]] |government_type = [[Absolute monarchy]] |leader_title1 = [[Sultan of Brunei|Sultan]] |leader_name1 =[[Hassanal Bolkiah]] |area_rank = 171st |area_magnitude = 1 E9 |area= 5,765 |areami²= 2,226 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 8.6 |population_estimate = 374,000 |population_estimate_rank = 173rd |population_estimate_year = 2005 |population_census = 332,844 |population_census_year = 2001 |population_density = 65 |population_densitymi² = 168 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |population_density_rank = 126th |GDP_PPP = $9,009 million <!--http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2007&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&OS=C&DD=0&OUT=1&C=516&S=PPPWGT-PPPPC&RequestTimeout=120&CMP=0&x=99&y=10--> |GDP_PPP_rank = 138th |GDP_PPP_year= 2005 |GDP_PPP_per_capita = 24,826 |GDP_PPP_per_capita_rank = 26th |sovereignty_type = [[Independence]] |established_event1 = From British protectorate |established_date1 = [[January 1]], [[1984]] |HDI = 0.866 |HDI_rank = 33rd |HDI_year = 2003 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[Brunei dollar|Brunei Ringgit]] |currency_code = BND |country_code = |time_zone = |utc_offset = + 8 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = [[.bn]] |calling_code = 673 <sup><small>1<small></sup> |footnotes = <small>1: also 080 from [[Malaysia]]</small> }} '''ब्रूनेई''' (मलय : برني دارالسلام ''नेगारा ब्रुनेई दारुस्सलाम'') जंबुद्वीप में स्थित एक देश है । ये [[इंडोनेशिया]] के पास स्थित है । ये एक राजतन्त्र (सल्तनत) है । {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:देश]] [[en:Brunei]] राजेन्द्र प्रसाद 6057 22601 2006-07-12T01:27:13Z Mitul0520 211 राजेन्द्र प्रसाद का नाम बदलकर डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद कर दिया गया है #REDIRECT [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] डाक्टर ज़ाकिर हुसैन 6058 44940 2007-01-22T19:11:44Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fr:Zakir Hussain (politicien)]], [[sv:Zakir Husain]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डाक्टर ज़ाकीर हुसैन''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:DrZakirHusain.jpg|डाक्टर ज़ाकीर हुसैन]] |- ! जन्मतिथी: | [[8 फरवरी]], [[1848]] |- ! निधन: | [[3 मई]], [[1969]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के तीसरे राष्ट्रपती |- ! जन्मस्थान: | [[हैदराबाद]], [[आंध्र प्रदेश]] |- ! राष्ट्रप्ति क्रम: | तीसरे राष्ट्रपति |- ! पदभार ग्रहण: | [[13 मई]] [[1962]] |- ! सेवामुक्त: | [[3 मई]] [[1969]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[सर्वपल्ली राधाकृष्णन]], |- ! उत्तराधिकारी: | [[वराहगिरी वेंकट गिरी]] |} '''डाक्टर ज़ाकिर हुसैन''' (8 फरवरी, 1848 - 3 मई, 1969) [[भारत]] के तीसरे राष्ट्रपती थे। उनका जन्म [[हैदराबाद]], [[आंध्र प्रदेश]] मे हुआ था। उनके पिता [[उत्तर प्रदेश]] से प्रवासित हुए थे। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1963 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:Zakir Hussain (politician)]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती]] [[de:Zakir Hussain (Politiker)]] [[en:Zakir Hussain (politician)]] [[fr:Zakir Hussain (politicien)]] [[kn:ಜಾಕಿರ್ ಹುಸೇನ್]] [[mr:डॉ. झाकिर हुसेन]] [[sa:जाकिर हुसेन]] [[sv:Zakir Husain]] जाकिर हुसैन 6059 22604 2006-07-12T01:50:50Z Mitul0520 211 जाकिर हुसैन का नाम बदलकर डाक्टर ज़ाकिर हुसैन कर दिया गया है #REDIRECT [[डाक्टर ज़ाकिर हुसैन]] श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती 6060 22607 2006-07-12T01:53:25Z Mitul0520 211 भारत के राष्ट्रपतियो की सुची विकिपीडिया:बातचीत के पन्ऩों का उपयोग कैसे करें 6061 22610 2006-07-12T08:26:00Z 71.200.73.65 red पांडुरंग वामन काणे 6065 22623 2006-07-12T19:18:32Z Mitul0520 211 initiated {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डाक्टर पांडुरंग वामन काणे''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:DrPVKane.jpg|डाक्टर पांडुरंग वामन काणे]] |- ! जन्मतिथी: | [[1880]] |- ! निधन: | [[1972]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | इतिहासकार और संस्क्रत के विद्वान |- ! जन्मस्थान: | [[रत्नागिरी]] |} '''डाक्टर पांडुरंग वामन काणे''' (1880-1972) [[भारत]] के प्रसिद्ध इतिहासकार और संस्क्रत के विद्वान थे। उनका जन्म [[महाराष्ट्र]] के [[रत्नागिरी]] जिले मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1963 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:Pandurang Vaman Kane]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Pandurang Vaman Kane]] लाल बहादूर शास्त्री 6066 22641 2006-07-12T21:29:43Z Mitul0520 211 Redirecting to [[लालबहादुर शास्त्री]] #Redirect [[लालबहादुर शास्त्री]] श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री 6067 36217 2006-11-25T04:43:35Z धवलगिरि 820 भारत के प्रधानमन्त्रियों की सूची [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] Template:दक्षिणी अमरीका 6068 22654 2006-07-12T22:08:21Z Magicalsaumy 423 {{NavigationBox | |Title=[[दक्षिणी अमरीका]] के देश और भूभाग |Image = | List = [[अर्जेन्टीना]] ''[[:en:Argentina]]'' · [[बोलीविया]] ''[[:en:Bolivia]]'' · [[ब्रास़ील]] ''[[:en:Brazil]]'' · [[चिली]] ''[[:en:Chile]]'' · [[कोलंबिया]] ''[[:en:Colombia]]'' · [[एकुआडोर]] ''[[:en:Ecuador]]'' · [[गुयाना]] ''[[:en:Guyana]]'' · [[पनामा]] ''[[:en:Panama]]''<sup>*</sup> · [[पारागुए]] ''[[:en:Paraguay]]'' · [[पेरू]] ''[[:en:Peru]]'' · [[सूरिनाम]] ''[[:en:Suriname]]'' · [[ट्रिनिडाड और टोबागो]] ''[[:en:Trinidad and Tobago]]''<sup>*</sup> · [[उरुगुए]] ''[[:en:Uruguay]]'' · [[वेनेस़ुएला]] ''[[:en:Venezuela]]''<br> '''[[:en:Dependent area|उपनिवेश]]''': [[अरूबा]] ''[[:en:Aruba]]'' ([[नीदरलैंड]] ''[[:en:Netherlands]]'')<sup>*</sup> · [[फ़ाकलैंड द्वीप-समूह]] ''[[:en:Falkland Islands]]'' ([[संयुक्त राजशाही]] ''[[:en:United Kingdom|UK]]'') · [[फ़्रेंच गियाना]] ''[[:en:French Guiana]]'' · [[नीदरलैंड्स ऐंटाइल्स]] ''[[:en:Netherlands Antilles]]''<sup>*</sup> · [[दक्षिणी जॉर्जिया और दक्षिणी सैंडविच द्वीप-समूह]] ''[[:en:South Georgia and the South Sandwich Islands]]'' ([[संयुक्त राजशाही]] ''[[:en:United Kingdom|UK]]'')<br> <small><sup>*</sup>वो प्रदेश जो बाकी अमरीका में भी भौगोलिक रूप से शामिल हैं.</small> }}<noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> दक्षिणी अमरीका 6069 36504 2006-11-28T09:24:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ]] Modifying: [[qu:Uralan Abya Yala]] '''दक्षिणी अमरीका''' ([[:en:South America]]) पृथ्वी का एक [[महाद्वीप]] है । ये [[उत्तरी अमरीका]] के दक्षिण में है । ये और [[उत्तरी अमरीका]] दोनो मिलकर [[अमरीका]] बनाते हैं । {{दक्षिणी अमरीका}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:दक्षिणी अमरीका| ]] [[af:Suid-Amerika]] [[an:America d'o Sur]] [[ar:أمريكا الجنوبية]] [[arc:ܐܡܪܝܟܐ ܬܝܡܢܐ]] [[ast:América del Sur]] [[be:Паўднёвая Амэрыка]] [[bg:Южна Америка]] [[bn:দক্ষিণ আমেরিকা]] [[bs:Južna Amerika]] [[ca:Amèrica del Sud]] [[cs:Jižní Amerika]] [[cv:Кăнтăр Америка]] [[cy:De America]] [[da:Sydamerika]] [[de:Südamerika]] [[el:Νότια Αμερική]] [[en:South America]] [[eo:Sudameriko]] [[es:América del Sur]] [[et:Lõuna-Ameerika manner]] [[eu:Hego Amerika]] [[fa:آمریکای جنوبی]] [[fi:Etelä-Amerikka]] [[fo:Suðuramerika]] [[fr:Amérique du Sud]] [[fy:Súd-Amearika]] [[ga:Meiriceá Theas]] [[gl:América do Sur]] [[gu:દક્ષીણ અમેરિકા]] [[haw:ʻAmelika Hema]] [[he:אמריקה הדרומית]] [[hr:Južna Amerika]] [[hu:Dél-Amerika]] [[ia:America del Sud]] [[id:Amerika Selatan]] [[is:Suður-Ameríka]] [[it:America meridionale]] [[ja:南アメリカ]] [[kn:ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೇರಿಕ]] [[ko:남아메리카]] [[ksh:Süüd Ammärrika]] [[ku:Emerîkaya Başûr]] [[la:America Meridionalis]] [[lb:Südamerika]] [[li:Zuud-Amerika]] [[lt:Pietų Amerika]] [[mk:Јужна Америка]] [[mr:दक्षिण अमेरिका]] [[ms:Amerika Selatan]] [[nds:Süüdamerika]] [[nl:Zuid-Amerika]] [[nn:Sør-Amerika]] [[no:Sør-Amerika]] [[nrm:Améthique du Sud]] [[oc:America del Sud]] [[os:Хуссар Америкæ]] [[pam:Mauling America]] [[pap:Sur Amérika]] [[pl:Ameryka Południowa]] [[pt:América do Sul]] [[qu:Uralan Abya Yala]] [[ro:America de Sud]] [[ru:Южная Америка]] [[scn:Amèrica dû Sud]] [[se:Lulli-Amerihkká]] [[sh:Južna Amerika]] [[simple:South America]] [[sk:Južná Amerika]] [[sl:Južna Amerika]] [[sq:Amerika Jugore]] [[sr:Јужна Америка]] [[sv:Sydamerika]] [[sw:Amerika ya Kusini]] [[ta:தென் அமெரிக்கா]] [[th:ทวีปอเมริกาใต้]] [[tl:Timog Amerika]] [[tr:Güney Amerika]] [[uk:Південна Америка]] [[vi:Nam Mỹ]] [[yi:דרום אמעריקע]] [[zh:南美洲]] [[zh-min-nan:Lâm Bí-chiu]] श्रेणी:महाद्वीप 6070 42354 2007-01-11T07:26:32Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[vls:Categorie:Continent]] ---- [[af:Kategorie:Kontinente]] [[an:Categoría:Continén]] [[ang:Category:Worulddǣl]] [[ar:تصنيف:قارات]] [[ast:Categoría:Continentes]] [[az:Kateqoriya:Qitələr]] [[bar:Kategorie:Kontinent]] [[be:Катэгорыя:Кантыненты]] [[bg:Категория:Континенти]] [[bpy:Category:মহাদেশ]] [[bs:Kategorija:Kontinenti]] [[ca:Categoria:Continents]] [[cs:Kategorie:Kontinenty]] [[cv:Категори:Континентсем]] [[cy:Categori:Cyfandiroedd]] [[da:Kategori:Verdensdele]] [[de:Kategorie:Kontinent]] [[en:Category:Continents]] [[eo:Kategorio:Kontinentoj]] [[es:Categoría:Continentes]] [[eu:Kategoria:Kontinenteak]] [[fi:Luokka:Maanosat]] [[fo:Bólkur:Heimspartar]] [[fr:Catégorie:Continent]] [[frp:Category:Continent]] [[fur:Categorie:Continents]] [[fy:Kategory:Wrâlddiel]] [[ga:Catagóir:Mór-ranna]] [[he:קטגוריה:יבשות]] [[hr:Kategorija:Kontinenti]] [[ht:Category:Kontinan]] [[ia:Categoria:Continente]] [[id:Kategori:Benua]] [[io:Category:Kontinenti]] [[it:Categoria:Continenti]] [[ja:Category:大陸]] [[ko:분류:대륙]] [[ku:Kategorî:Parzemîn]] [[la:Categoria:Orbis terrarum pars]] [[lb:Category:Kontinenter]] [[lt:Kategorija:Žemynai]] [[lv:Kategorija:Kontinenti]] [[mk:Категорија:Континенти]] [[mo:Category:Континенте]] [[ms:Kategori:Benua]] [[mt:Category:Kontinenti]] [[na:Category:Eb mi imin memak ean]] [[nds-nl:Kattegerie:Continent]] [[nl:Categorie:Continent]] [[nn:Kategori:Verdsdelar]] [[no:Kategori:Kontinenter]] [[os:Категори:Континенттæ]] [[pl:Kategoria:Kontynenty]] [[pt:Categoria:Continentes]] [[rmy:Shopni:Kontinenturya]] [[ro:Categorie:Continente]] [[ru:Категория:Континенты]] [[scn:Category:Cuntinenti]] [[simple:Category:Continents]] [[sk:Kategória:Svetadiely]] [[sl:Kategorija:Celine]] [[sq:Category:Kontinente]] [[sr:Категорија:Континенти]] [[sv:Kategori:Världsdelar]] [[ta:பகுப்பு:கண்டங்கள்]] [[th:หมวดหมู่:ทวีป]] [[tl:Category:Mga kontinente]] [[tr:Kategori:Kıtalar]] [[uk:Категорія:Континенти]] [[vec:Categoria:Continenti]] [[vi:Thể loại:Lục địa]] [[vls:Categorie:Continent]] [[war:Category:Kontinente]] [[zh:Category:大洲]] [[zh-min-nan:Category:Tāi-lio̍k]] [[zh-yue:Category:大洲]] उत्तरी अमरीका 6071 22717 2006-07-13T18:55:27Z Saforrest 592 '''उत्तरी अमरीका''' ([[:en:North America]]) पृथ्वी का एक [[महाद्वीप]] है । ये [[दक्षिणी अमरीका]] के उत्तर में स्थित है । {{उत्तरी अमरीका}} [[श्रेणी:उत्तरी अमरीका| ]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[af:Noord-Amerika]] [[an:America d'o Norte]] [[ang:Norðamerica]] [[ar:أمريكا الشمالية]] [[ast:Norteamérica]] [[az:Şimali Amerika]] [[bg:Северна Америка]] [[bn:উত্তর আমেরিকা]] [[br:Norzhamerika]] [[bs:Sjeverna Amerika]] [[ca:Amèrica del Nord]] [[cs:Severní Amerika]] [[cv:Çӳрçěр Америка]] [[cy:Gogledd America]] [[da:Nordamerika]] [[de:Nordamerika]] [[eo:Nordameriko]] [[es:América del Norte]] [[et:Põhja-Ameerika manner]] [[en:North America]] [[eu:Ipar Amerika]] [[fa:آمریکای شمالی]] [[fi:Pohjois-Amerikka]] [[fo:Norðuramerika]] [[fr:Amérique du Nord]] [[fy:Noard-Amearika]] [[ga:Meiriceá Thuaidh]] [[gl:América do Norte]] [[gu:ઉત્તર અમેરિકા]] [[haw:ʻAmelika ʻĀkau]] [[he:אמריקה הצפונית]] [[hr:Sjeverna Amerika]] [[ht:Amerik dinò]] [[hu:Észak-Amerika]] [[id:Amerika Utara]] [[is:Norður-Ameríka]] [[it:America settentrionale]] [[ja:北アメリカ]] [[ko:북아메리카]] [[la:America Septentrionalis]] [[lb:Nord- a Mëttelamerika]] [[li:Noord-Amerika]] [[lt:Šiaurės Amerika]] [[lv:Ziemeļamerika]] [[mk:Северна Америка]] [[mr:उत्तर अमेरिका]] [[nds:Noordamerika]] [[nl:Noord-Amerika]] [[nn:Nord-Amerika]] [[no:Nord-Amerika]] [[nrm:Améthique du Nord]] [[pl:Ameryka Północna]] [[pt:América do Norte]] [[ro:America de Nord]] [[ru:Северная Америка]] [[scn:Amèrica dû Nord]] [[se:Davvi-Amerihkká]] [[sh:Severna Amerika]] [[simple:North America]] [[sk:Severná Amerika]] [[sl:Severna Amerika]] [[sr:Северна Америка]] [[sv:Nordamerika]] [[ta:வட அமெரிக்கா]] [[th:ทวีปอเมริกาเหนือ]] [[tl:Hilagang Amerika]] [[tr:Kuzey Amerika]] [[uk:Північна Америка]] [[vi:Bắc Mỹ]] [[zh:北美洲]] [[zh-min-nan:Pak Bí-chiu]] [[zh-yue:北美洲]] अफ़्रीका 6072 45282 2007-01-23T14:32:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ആഫ്രിക്ക]] [[Image:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|260px|अफ़्रीका]] '''अफ़्रीका''' ([[:en:Africa]] ''ऍफ़्रिका'') पृथ्वी का एक [[महाद्वीप]] है । {{अफ़्रीका}} [[श्रेणी:अफ़्रीका| ]] [[af:Afrika]] [[als:Afrika]] [[am:አፍሪቃ]] [[an:Africa]] [[ang:Africa]] [[ar:أفريقيا]] [[arc:ܐܦܪܝܩܐ]] [[ast:África]] [[az:Afrika]] [[bar:Afrika]] [[bat-smg:Afrėka]] [[be:Афрыка]] [[bg:Африка]] [[bm:Afiriki]] [[bn:আফ্রিকা]] [[bo:ཧྥི་ཀྲོའུ་གླིང་]] [[br:Afrika]] [[bs:Afrika]] [[ca:Àfrica]] [[cs:Afrika]] [[cy:Affrica]] [[da:Afrika]] [[de:Afrika]] [[el:Αφρική]] [[en:Africa]] [[eo:Afriko]] [[es:África]] [[et:Aafrika]] [[eu:Afrika]] [[fa:افریقا]] [[ff:Afirik]] [[fi:Afrikka]] [[fo:Afrika]] [[fr:Afrique]] [[frp:Africa]] [[fur:Afriche]] [[fy:Afrika]] [[ga:An Afraic]] [[gd:Afraga]] [[gl:África]] [[gu:આફ્રિકા]] [[he:אפריקה]] [[hr:Afrika]] [[hsb:Afrika]] [[ht:Afrik]] [[hu:Afrika]] [[ia:Africa]] [[id:Afrika]] [[io:Afrika]] [[is:Afríka]] [[it:Africa]] [[ja:アフリカ]] [[jbo:frikytu'a]] [[jv:Afrika]] [[ka:აფრიკა]] [[kg:Afelika]] [[kn:ಆಫ್ರಿಕಾ]] [[ko:아프리카]] [[ksh:Affrika]] [[ku:Efrîqa]] [[kw:Afrika]] [[la:Africa]] [[lad:Afrika]] [[lb:Afrika]] [[li:Afrika]] [[lij:Stati de l'Africa]] [[lo:ອາຟຣິກກາ]] [[lt:Afrika]] [[lv:Āfrika]] [[mg:Afrika]] [[mk:Африка]] [[ml:ആഫ്രിക്ക]] [[ms:Afrika]] [[mt:Afrika]] [[my:အာဖရိက]] [[nds:Afrika]] [[nds-nl:Afrika]] [[ne:अफ्रीका]] [[nl:Afrika]] [[nn:Afrika]] [[no:Afrika]] [[nov:Afrika]] [[nrm:Afrique]] [[pdc:Afrikaa]] [[pih:Afreka]] [[pl:Afryka]] [[pt:África]] [[qu:Afrika]] [[ro:Africa]] [[ru:Африка]] [[rw:Afurika]] [[sa:अफ्रीका]] [[scn:Àfrica]] [[se:Afrihkká]] [[sh:Afrika]] [[simple:Africa]] [[sk:Afrika]] [[sl:Afrika]] [[sm:Aferika]] [[so:Afrika]] [[sq:Afrika]] [[sr:Африка]] [[sv:Afrika]] [[sw:Afrika]] [[ta:ஆப்பிரிக்கா]] [[tg:Африқо]] [[th:ทวีปแอฟริกา]] [[tk:Afrika]] [[tl:Aprika]] [[tr:Afrika]] [[ug:ئافرىقا]] [[uk:Африка]] [[ur:افریقہ]] [[vi:Châu Phi]] [[wa:Afrike]] [[wo:Afrik]] [[yi:אפריקע]] [[zh:非洲]] [[zh-classical:阿非利加洲]] [[zh-min-nan:Hui-chiu]] [[zh-yue:非洲]] दक्षिण अमरीका 6073 22655 2006-07-12T22:08:59Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[दक्षिणी अमरीका]] #redirect[[दक्षिणी अमरीका]] उत्तर अमरीका 6074 22656 2006-07-12T22:09:18Z Magicalsaumy 423 Redirecting to [[उत्तरी अमरीका]] #redirect[[उत्तरी अमरीका]] वराहगिरी वेंकट गिरी 6075 22659 2006-07-13T04:53:30Z Mitul0520 211 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''वराहगिरी वेंकट गिरी''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:VVGiri.jpg|वराहगिरी वेंकट गिरी]] |- ! जन्मतिथी: | [[10 अगस्त]], [[1894]] |- ! निधन: | [[23 जून]], [[1980]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के चौथे राष्ट्रपती |- ! जन्मस्थान: | [[बेरहमपुर]], [[उडीसा]] |- ! राष्ट्रप्ति क्रम: | चौथे राष्ट्रपति |- ! colspan="2" style="border-top: 1px solid" | प्रथम कार्यकाल |- ! पदभार ग्रहण: | [[3 मई]] [[1969]] |- ! सेवामुक्त: | [[20 जुलाई]] [[1969]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[डाक्टर ज़ाकिर हुसैन]], |- ! उत्तराधिकारी: | [[मुहम्मद हिदयातुल्लाह]] |- ! colspan="2" style="border-top: 1px solid" | द्वितीय कार्यकाल |- ! पदभार ग्रहण: | [[24 अगस्त]] [[1969]] |- ! सेवामुक्त: | [[24 अगस्त]] [[1974]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[मुहम्मद हिदयातुल्लाह]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[फकरुद्दिन अली अहमद]] |} '''वराहगिरी वेंकट गिरी''' या '''वी वी गिरी''' (10 अगस्त, 1894 - 23 जून 1980) [[भारत]] के चौथे राष्ट्रपती थे। उनका जन्म [[बेरहमपुर]], [[उडीसा]] मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1975 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:V. V. Giri]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के राष्ट्रपती]] [[en:V. V. Giri]] [[de:V. V. Giri]] [[fr:Varahagiri Venkatagiri]] [[mr:वराहगिरी वेंकट गिरी]] [[sa:वराहगिरि वेङ्कट गिरि]] [[sv:Varahagiri Venkata Giri]] चित्र:Kamaraj.JPG 6076 22661 2006-07-13T05:00:35Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia के. कामराज 6077 22662 2006-07-13T05:17:39Z Mitul0520 211 initiated {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''के. कामराज''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Kamaraj.JPG|के. कामराज]] |- ! जन्मतिथी: | [[15 जुलाई]], [[1903]] |- ! निधन: | [[2 आक्टोबर]], [[1975]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | प्रसिद्ध राजनीतिज्ञ |- ! जन्मस्थान: | [[विरुधुनगर]],[[मदुरै]], [[तमिलनाडु]] |} '''के. कामराज''' या '''कुमारास्वामी कामराज''' (15 जुलाई, 1903 - 2 आक्टोबर, 1975 ) [[भारत]] के प्रसिद्ध राजनीतिज्ञ थे। उनका जन्म [[विरुधुनगर]],[[मदुरै]], [[तमिलनाडु]] मे हुआ था। भारत के २ प्रधानमंत्रियो [[लालबहादुर शास्त्री]] और [[इंदिरा गांधी]] के चुनावो मे उनका महत्वपुर्ण योगदान था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष [[1976]] मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== * [[:en:K. Kamaraj]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:K. Kamaraj]] डाक्टर कन्हैयालाल नंदन 6078 35351 2006-11-19T18:44:14Z Yann 2 Reverted edits by [[Special:Contributions/80.193.211.68|80.193.211.68]] ([[User_talk:80.193.211.68|Talk]]); changed back to last version by [[User:Mohitshukla1|Mohitshukla1]] '''डाक्टर कन्हैयालाल नंदन''' (1 जुलाई, 1933) [[हिन्दी]] के प्रसिद्ध कवि और रचनाकार है। उनका जन्म [[उत्तर प्रदेश]] के [[फतेहपुर]] जिले के एक गांव [[परसदेपुर]] में हुआ। ==शिक्षा== उन्होने [[डी.ए.वी.कालेज]], [[कानपुर]] से बी.ए, [[प्रयाग विश्वविद्यालय]], [[इलाहाबाद]] से एम.ए और [[भावनगर युनिवर्सिटी]] से पीएच.डी.की है। ==जीवन== वे चार वर्षों तक [[बंबई विश्वविद्यालय]], [[बंबई]] से संलग्न कालेजों में हिंदी-अध्यापन के बाद 1961 से 1972 तक टाइम्स आफ इंडिया प्रकाशन समूह के ‘[[धर्मयुग]]’ में सहायक संपादक रहे। 1972 से [[दिल्ली]] में क्रमश:’[[पराग]]’,'[[सारिका]]’ और [[दिनमान]] के संपादक रहे। तीन वर्ष दैनिक [[नवभारत टाइम्स]] में फीचर सम्पादन किया। छ: वर्ष तक हिंदी ‘[[संडे मेल]]’ में प्रधान संपादक रह चुकने के बाद 1995 से ‘इंडसइंड मीडिया’ में डायरेक्टर रहे। ==रचनाए== उनकी डेढ़ दर्जन से अधिक पुस्तकें प्रकाशित जिनमें ‘लुकुआ का शाहनामा’,'घाट-घाट का पानी’,'अंतरंग’,नाट्य-परिवेश’,'आग के रंग’,'अमृता शेरगिल,’समय की दहलीज’,'ज़रिया-नजरिया’ और ‘गीत संचयन’ बहुचर्चित और प्रशंसित है। ==सम्मान== डाक्टर कन्हैयालाल नंदन अनेकानेक पुरस्कारों के साथ साहित्य में अवदान के लिये ‘परिवार-पुरस्कार’ से पुरस्कृत,’[[पद्मश्री]]’ से अलंकृत और [[नेहरू फेलोशिप]] से सम्मानित है। ==स्रोत्र== * [http://hindini.com/fursatiya/?p=151 कन्हैयालाल नंदन- मेरे बंबई वाले मामा] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:लेखक]] इन्फोसिस 6079 34737 2006-11-13T19:38:10Z Mitul0520 211 श्रेणी '''इन्फोसिस''' ([[:en:Infosys]])भारत की एक प्रमुख साफ्टवेयर कंपनी है। इसकी शुरुआत [[2 जुलाई]], [[1981]] में [[पुणे]] मे हुई थी। इसका वर्तमान मुख्य कार्यालय [[बंगलौर]] मे है। आज भारत मे इसकी 9 शाखाए है और विश्व के 20 देशो मे 30 कार्यालय। इसे [[नैसडैक]] ([[:en:NASDAQ]]) मे सुचीबद्ध होने वाली पहली भारतीय कंपनी होने का भी सम्मान प्राप्त है। ==इतिहास== इन्फोसिस की आधार रखने मे 7 लोगो की अहम भुमिका रही: 1. [[एन आर नारायणमूर्ति]] 2. [[नंदन एम. नीलेकणि]] 3. [[एन एस राघवन]] 4. [[एस गोपालकृष्णन]] 5. [[एस डी शीबुलाल]] 6. [[के दिनेश]] 7. [[अशोक अरोरा]] ==स्रोत्र== ==यह भी देखें== [[:en:infosys]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.infosys.com/ आधिकारिक जालक्षेत्र] *[http://www.dqindia.com/content/special/2005/105091201.asp नारायण मूर्ति, इन्फोसिस की 25वी वर्षगांठ पे (अंग्रेजी मे)] [[श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी]] [[de:Infosys Technologies Ltd.]] [[en:Infosys]] [[kn:ಇನ್ಫೋಸಿಸ್]] [[sv:Infosys]] विश्व व्यापी वेब संघ 6080 45886 2007-01-24T20:35:12Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[hr:W3C]] '''विश्व व्यापी वेब संघ''' या '''डब्ल्यू.3.सी.''' ([[:en:W3C]]) की स्थापना कॉमन प्रोटोकॉल (Protocol) के विकास द्वारा [[इंटरनेट|वेब]] की संपूर्ण क्षमता के उपयोग की दिशा में अग्रणी करने, इसके विकास को प्रोत्साहित करने एवं अंर्तसंचलनीयता (interoperability) सुनिश्चित करने के लिए की गई। यह एक अंतर्राष्ट्रीय उद्योग संघ है जो [[अमेरिका]] (यू.एस.ए. USA) में MIT Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory (MIT CSAIL) , [[फ्रांस]] में European Research Consortium for Informatics and Mathematics (ERCIM) मुख्यालय एवं [[जापान]] में [[कीओ विश्वविद्यालय]](Keio University) के संयुक्त तत्वावधान में कार्य करता है। . संघ द्वारा जो सेवाऍं मुहैया कराई जानी हैं वह विकासकों एवं प्रयोक्ताओं को विश्व व्यापी वेब के बारे में सूचना का संग्रह, नई तकनीकों के उपयोग के प्रदर्शन हेतु आदिप्रयोग (prototype) एवं नमूना अनुप्रयोग (sample applications) प्राप्त कराती है। आजतक करीब 400 संगठन संघ के सदस्य हैं। ==बाहरी कड़िया== *[http://www.w3.org/ आधिकारिक जालक्षेत्र] ==स्रोत्र== [http://www.w3cindia.in/2005/11/pr/xslt-xquery-xpath-cr-pressrelease-hi.html विश्व व्यापी वेब संघ द्वारा एक्स.एस.एल.टी. (XSLT) 2.0, एक्सपाथ (XPath) 2.0 एवं एक्सक्वेरी (XQuery) 1.0 के लिए प्रत्याशी संस्तुति जारी] [[ar:منظمة W3C]] [[ast:World Wide Web Consortium]] [[br:World Wide Web Consortium]] [[bs:World Wide Web Consortium]] [[ca:World Wide Web Consortium]] [[cs:World Wide Web Consortium]] [[da:World Wide Web Consortium]] [[de:World Wide Web Consortium]] [[en:World Wide Web Consortium]] [[eo:W3C]] [[es:World Wide Web Consortium]] [[eu:World Wide Web Consortium]] [[fa:شرکت جهان وبی]] [[fi:World Wide Web Consortium]] [[fr:World Wide Web Consortium]] [[gl:World Wide Web Consortium]] [[he:World Wide Web Consortium]] [[hr:W3C]] [[hu:World Wide Web Consortium]] [[ia:World Wide Web Consortium]] [[id:World Wide Web Consortium]] [[is:World Wide Web Consortium]] [[it:World Wide Web Consortium]] [[ja:World Wide Web Consortium]] [[ko:W3C]] [[lt:W3C]] [[lv:Globālā Tīmekļa Konsorcijs]] [[nl:World Wide Web Consortium]] [[nn:World Wide Web Consortium]] [[no:World Wide Web Consortium]] [[pl:World Wide Web Consortium]] [[pt:W3C]] [[ro:World Wide Web Consortium]] [[ru:W3C]] [[simple:World Wide Web Consortium]] [[sk:World Wide Web Consortium]] [[sl:World Wide Web Consortium]] [[sr:W3C]] [[sv:W3C]] [[th:World Wide Web Consortium]] [[tr:Dünya Çapında Ağ Birliği]] [[uk:W3C]] [[vi:W3C]] [[zh:万维网联盟]] श्वेताम्बर 6081 22668 2006-07-13T08:58:26Z 202.63.167.218 Jain philosophy is based upon eternal, universal truths. Over a period of time, these truths may lapse among humanity and then reappear through the teachings of enlightened humans, those who have reached enlightenment or total knowledge (Keval Gnan). Traditionally, in our universe and in our time, Lord Rishabha (ऋषभ or रिषभ) is regarded as the first to realize the truth, ultimately followed by Lord Parshva (877-777 BCE) and Lord Vardhaman Mahavira (महावीर) (599-527 BCE). Jainism teaches that every human is responsible for his/her actions and all living beings have an eternal soul, jīva. It insists that we live, think and act respectfully and honor the spiritual nature of all life. Jains view God as the unchanging traits of the pure soul of each living being, chiefly described as Infinite Knowledge, Perception, Consciousness, and Happiness (Anant Gyän, Anant Darshan, Anant Chäritra, and Anant Sukh). Jainism does not include a belief in an omnipotent supreme being or creator, but rather in an eternal universe governed by natural laws, and the interplay of its attributes (gunas) of matter (dravys). Jain scriptures were written over a long period and the most cited is the Tattvartha Sutra, or Book of Reality written by Umasvati (or Umasvami),the monk-scholar, more than 18 centuries ago. The primary figures in Jainism are Tirthankars. Jainism has two main divisions: Digambar and Shvetambar and both believe in ahimsa (or ahinsā), asceticism, karma, sansar, and jiva. Compassion for all life, human and non human, is central to Jainism. Human life is valued as a unique, rare opportunity to reach enlightenment and to kill any person, no matter what crime he may have committed, is unimaginably abhorrent. It is the only religion that requires monks and laity, from all its sects and traditions, to be vegetarian. Some Indian regions have been strongly influenced by Jains and often, the majority of the local non Jain population has also become vegetarian. History suggests that various strains of Hinduism became vegetarian due to strong Jain influences. In many towns, Jains run animal shelters, e.g. Delhi has a bird hospital run by a Jain temple. Svetambara Jain worshipping at the temple at Ranakpur. The cloth over his face is to prevent spit, mucus, or bacteria from the mouth or nose from landing on holy images, books or the idols of the Tirtankars Enlarge Svetambara Jain worshipping at the temple at Ranakpur. The cloth over his face is to prevent spit, mucus, or bacteria from the mouth or nose from landing on holy images, books or the idols of the Tirtankars Jainism's stance on nonviolence goes beyond vegetarianism. Jains refuse food obtained with unnecessary cruelty. Many are vegan due to the violence of modern dairy farms.The orthodox Jain diet excludes most root vegetables, as they believe this destroys life unnecessarily. Another reason for refusing root vegetables is to avoid destroying entire plants. If you eat apples, you do not destroy whole trees, but for root vegetables, whole plants are uprooted. Garlic and onions are avoided as these are seen as creating passion, meaning anger, hatred, jealousy. Observant Jains do not eat, drink, or travel after sunset (which is called Chauvihar) and always rise before sunrise. Anekantavada, a foundation of Jain philosophy literally meaning "Nonsingular Conclusivity", or equivalently, "Non-one-endedness". Anekantavad consists of tools for overcoming inherent biases in any one perspective on a topic, object, process, state, or on reality in general. Another tool is The Doctrine of Postulation, Syādvāda. Anekantavad is defined as a multiplicity of views for it stresses looking at things from another's perspective. Jains are remarkably welcoming and friendly toward other faiths. Several non-Jain temples in India are administered by Jains. The Jain Heggade family has run the Hindu institutions of Dharmasthala, including the Sri Manjunath Temple, for eight centuries. Jains willingly donate money to churches and mosques and usually help with interfaith functions. Jain monks, like Acharya Tulsi and Acharya Sushil Kumar, actively promoted harmony among rival faiths to defuse tension. Jains have been a palpable presence in Indian culture, contributing to Indian philosophy, art, architecture, sciences, and to Mohandas Gandhi's politics, which led to the mainly non-violent movement for Indian independence. Template:Babel-4 6084 22671 2006-07-13T16:40:48Z Saforrest 592 {| name="userboxes" id="userboxes" style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1ex; width: 242px; border: 1px solid #99B3FF; clear: right" |- ! [[Wikipedia:Babel]] |- | {{User {{{1}}}}} |- | {{User {{{2}}}}} |- | {{User {{{3}}}}} |- | {{User {{{4}}}}} |- | style="text-align: center" | [[:Category:User languages|Search user languages]] |} <noinclude> [[de:Template:Babel-4]] [[en:Template:Babel-4]] [[eu:Txantiloi:Babel-4]] [[ja:Template:Babel-4]] [[lv:Template:Babel-4]] [[vi:Tiêu bản:Babel-4]] </noinclude> Template:User de-1 6085 22673 2006-07-13T16:45:29Z Saforrest 592 <div style="float:left;border:solid #C0C8FF 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#F0F8FF" | style="width:45px;height:45px;background:#C0C8FF;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[जर्मन भाषा|de]]-1''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | Dieser Benutzer hat '''[[:Category:सदस्य de-1|grundlegende]] [[:Category:सदस्य de|Deutschkenntnisse]]'''. [[Category:सदस्य de|{{PAGENAME}}]] [[Category:सदस्य de-1|{{PAGENAME}}]] |} </div> <noinclude> [[en:Template:User de-1]] [[eu:Txantiloi:·Hizkuntza (de-1)]] </noinclude> Template:अफ़्रीका 6087 22784 2006-07-14T18:35:39Z Magicalsaumy 423 <br style="clear:both;line-height:0.5em;"/> {|width="90%" align="center" border="1px" cellspacing="0" cellpadding="2" style="border-collapse:collapse;margin-bottom:1em;border:1px solid #999999;background:#CCCCCC;" |- bgcolor="#c8d8FF" | align="center" colspan="4" | '''[[अफ़्रीका]] के देशों और भूभागों की सूची''' <small>([[संयुक्त राष्ट्र]] के उपभागों के हिसाब से)</small> |-align="center" style="background:#FFFFFF;font-size:90%;" | width="15%" | '''उत्तरी अफ़्रीका'''<br />[[Image:LocationNorthernAfrica.png|50px]] | width="35%" | [[अल्जीरिया]] ''[[:en:Algeria]]''&nbsp;· [[मिस्र]] ''[[:en:Egypt]]''&nbsp;· [[लीबिया]] ''[[:en:Libya]]''&nbsp;· [[मोरोक्को]] ''[[:en:Morocco]]''&nbsp;· [[सूडान]] ''[[:en:Sudan]]''&nbsp;· [[ट्यूनीशिया]] ''[[:en:Tunisia]]''&nbsp;· [[पश्चिमी सहारा]] ''[[:en:Western Sahara]]'' ([[सहारवी अरब लोकतान्त्रिक गणराज्य]] ''[[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|SADR]]'') | width="15%" | '''पश्चिमी अफ़्रीका'''<br />[[Image:LocationWesternAfrica.png|50px]] | width="35%" | [[बेनिन]] ''[[:en:Benin]]''&nbsp;· [[बुरकीना फ़ासो]] ''[[:en:Burkina Faso]]''&nbsp;· [[केप वर्दे]] ''[[:en:Cape Verde]]''&nbsp;· [[कोत द्'ईवोआर]] ''[[:en:Côte d'Ivoire]]''&nbsp;· [[गाम्बिया]] ''[[:en:The Gambia|Gambia]]''&nbsp;· [[घाना]] ''[[:en:Ghana]]''&nbsp;· [[गिनी]] ''[[:en:Guinea]]''&nbsp;· [[गिनी-बिसाऊ]] ''[[:en:Guinea-Bissau]]''&nbsp;· [[लाइबेरिया]] ''[[:en:Liberia]]''&nbsp;· [[माली]] ''[[:en:Mali]]''&nbsp;· [[मॉरीतानिया]] ''[[:en:Mauritania]]''&nbsp;· [[नाइजर]] ''[[:en:Niger]]''&nbsp;· [[नाइजीरिया]] ''[[:en:Nigeria]]''&nbsp;· [[सेनेगल]] ''[[:en:Senegal]]''&nbsp;· [[सियेरा लियोन]] ''[[:en:Sierra Leone]]''&nbsp;· [[टोगो]] ''[[:en:Togo]]'' |-align="center" style="background:#FFFFFF;font-size:90%;" |'''मध्य अफ़्रीका'''<br />[[Image:LocationCentralMiddleAfrica.png|50px]] |[[अंगोला]] ''[[:en:Angola]]''&nbsp;· [[कैमरून]] ''[[:en:Cameroon]]''&nbsp;· [[सेंट्रल अफ़्रीकी गणराज्य]] ''[[:en:Central African Republic]]''&nbsp;· [[चाद]] ''[[:en:Chad]]''&nbsp;· [[कांगो लोकतान्त्रिक गणराज्य]] ''[[:en:Democratic Republic of the Congo]]''&nbsp;· [[इक्वेटोरियल गिनी]] ''[[:en:Equatorial Guinea]]''&nbsp;· [[गबोन]] ''[[:en:Gabon]]''&nbsp;· [[कांगो गणराज्य]] ''[[:en:Republic of the Congo]]''&nbsp;· [[साओ तोमे और प्रिन्सीप]] ''[[:en:São Tomé and Príncipe]]'' |'''पूर्वी अफ़्रीका'''<br />[[Image:LocationEasternAfrica.png|50px]] |[[बुरुन्डी]] ''[[:en:Burundi]]''&nbsp;· [[कोमोरोस]] ''[[:en:Comoros]]''&nbsp;· [[जिबूती]] ''[[:en:Djibouti]]''&nbsp;· [[इरीट्रिया]] ''[[:en:Eritrea]]''&nbsp;· [[इथियोपिया]] ''[[:en:Ethiopia]]''&nbsp;· [[केन्या]] ''[[:en:Kenya]]''&nbsp;· [[मेडागास्कर]] ''[[:en:Madagascar]]''&nbsp;· [[मलावी]] ''[[:en:Malawi]]''&nbsp;· [[मॉरीशस]] ''[[:en:Mauritius]]''&nbsp;· [[मोसाम्बीक]] ''[[:en:Mozambique]]''&nbsp;· [[रवांडा]] ''[[:en:Rwanda]]''&nbsp;· [[सेशल्स]] ''[[:en:Seychelles]]''&nbsp;· [[सोमालिया]] ''[[:en:Somalia]]''&nbsp;· [[तन्स़ानिया]] ''[[:en:Tanzania]]''&nbsp;· [[युगांडा]] ''[[:en:Uganda]]''&nbsp;· [[स़ाम्बिया]] ''[[:en:Zambia]]''&nbsp;· [[स़िम्बाब्वे]] ''[[:en:Zimbabwe]]'' |-align="center" style="background:#FFFFFF;font-size:90%;" |'''दक्षिणी अफ़्रीका'''<br />[[Image:LocationSouthernAfrica.png|50px]] |[[बोत्वाना]] ''[[:en:Botswana]]''&nbsp;· [[लेसोथो]] ''[[:en:Lesotho]]''&nbsp;· [[नामीबिया]] ''[[:en:Namibia]]''&nbsp;· [[दक्षिण अफ़्रीका]] ''[[:en:South Africa]]''&nbsp;· [[स्वास़ीलैंड]] ''[[:en:Swaziland]]'' |'''उपनिवेश और अन्य प्रदेश'''br /> | | '''[[संयुक्त राजशाही]]''' '''''[[:en:United Kingdom|UK]]''''': [[हिन्द महासागर प्रदेश]] ''[[:en:British Indian Ocean Territory|Indian Ocean Territory]]''&nbsp;· [[सेंट हेलेना]] ''[[:en:Saint Helena|St. Helena]]''&nbsp; <small>([[ऐसेंशन द्वीप]] ''[[:en:Ascension Island]]'' [[त्रिस्तान दा कून्हा]] ''[[:en:Tristan da Cunha]]'')</small>· '''[[फ़्रांस]]''' '''''[[:en:France]]''''': [[मायोत]] ''[[:en:Mayotte]]''&nbsp;· [[रेयूनियों]] ''[[:en:Réunion]]''&nbsp;· '''[[पुर्तगाल]]''' '''''[[:en:Portugal]]''''': [[मदेरा द्वीप-समूह]] ''[[:en:Madeira Islands|Madeira]]''&nbsp;· '''[[स्पेन]]''' '''''[[:en:Spain]]''''': [[कैनरी द्वीप-समूह]] ''[[:en:Canary Islands]]''&nbsp;· [[प्लास़ा दे सोबेरानिया]] ''[[:en:Plaza de soberanía|Plazas de soberanía]]'' |} <noinclude> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> मोज़्जाम्बीक 6088 22683 2006-07-13T17:58:33Z Magicalsaumy 423 मोज़्जाम्बीक का नाम बदलकर मोस़ाम्बीक कर दिया गया है #REDIRECT [[मोस़ाम्बीक]] कज़ाख़िस्तान 6090 22690 2006-07-13T18:01:32Z Magicalsaumy 423 कज़ाख़िस्तान का नाम बदलकर कस़ाख़िस्तान कर दिया गया है #REDIRECT [[कस़ाख़िस्तान]] तंज़ानिया 6092 22696 2006-07-13T18:05:04Z Magicalsaumy 423 तंज़ानिया का नाम बदलकर तंस़ानिया कर दिया गया है #REDIRECT [[तंस़ानिया]] अज़रबैजान 6093 22698 2006-07-13T18:05:23Z Magicalsaumy 423 अज़रबैजान का नाम बदलकर अस़रबैजान कर दिया गया है #REDIRECT [[अस़रबैजान]] ब्राज़ील 6094 22702 2006-07-13T18:10:13Z Magicalsaumy 423 ब्राज़ील का नाम बदलकर ब्रास़ील कर दिया गया है #REDIRECT [[ब्रास़ील]] श्रेणी:दक्षिणी अमरीका 6095 22718 2006-07-13T18:58:32Z Saforrest 592 श्रेणी:दक्षिणी अमरीका [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Kategorie:Suid-Amerika]] [[ar:تصنيف:أمريكا الجنوبية]] [[be:Катэгорыя:Паўднёвая Амэрыка]] [[bg:Категория:Южна Америка]] [[ca:Categoria:Amèrica del Sud]] [[cs:Kategorie:Jižní Amerika]] [[da:Kategori:Sydamerika]] [[de:Kategorie:Südamerika]] [[et:Kategooria:Lõuna-Ameerika]] [[en:Category:South America]] [[es:Categoría:América del Sur]] [[eo:Kategorio:Sudameriko]] [[fa:رده:آمریکای جنوبی]] [[fo:Bólkur:Suðuramerika]] [[fr:Catégorie:Amérique du Sud]] [[fy:Kategory:Súd-Amearika]] [[gl:Category:América do sur]] [[ko:분류:남아메리카]] [[he:קטגוריה:אמריקה הדרומית]] [[hr:Kategorija:Južna Amerika]] [[io:Category:Sud-Amerika]] [[id:Kategori:Amerika Selatan]] [[it:Categoria:America meridionale]] [[ka:კატეგორია:სამხრეთი ამერიკა]] [[la:Categoria:America Meridionalis]] [[lv:Category:Dienvidamerika]] [[li:Kategorie:Zuud-Amerika]] [[mk:Категорија:Јужна Америка]] [[nl:Categorie:Zuid-Amerika]] [[ja:Category:南アメリカ]] [[no:Kategori:Sør-Amerika]] [[nn:Kategori:Sør-Amerika]] [[nds:Kategorie:Süüdamerika]] [[os:Категори:Хуссар Америкæ]] [[pl:Kategoria:Ameryka Południowa]] [[pt:Categoria:América do Sul]] [[ro:Categorie:America de Sud]] [[ru:Категория:Южная Америка]] [[sk:Kategória:Južná Amerika]] [[sl:Kategorija:Južna Amerika]] [[sr:Категорија:Јужна Америка]] [[fi:Luokka:Etelä-Amerikka]] [[sv:Kategori:Sydamerika]] [[tr:Kategori:Güney Amerika]] [[uk:Категорія:Південна Америка]] [[zh-yue:Category:南美洲]] [[zh:Category:南美洲]] संयुक्त राष्ट्र अमरीका 6097 22738 2006-07-13T21:36:13Z Saforrest 592 Redirecting to [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] #REDIRECT: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] श्रेणी:श्रीलंका 6098 43612 2007-01-16T03:29:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lv:Kategorija:Šrilanka]] [[Image:Flag of Sri Lanka.svg|right|100px|श्रीलंका]] [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] [[ar:تصنيف:سريلانكا]] [[be:Катэгорыя:Шры Лянка]] [[bg:Категория:Шри Ланка]] [[bs:Kategorija:Šri Lanka]] [[ca:Categoria:Sri Lanka]] [[cs:Kategorie:Šrí Lanka]] [[da:Kategori:Sri Lanka]] [[de:Kategorie:Sri Lanka]] [[el:Κατηγορία:Σρι Λάνκα]] [[en:Category:Sri Lanka]] [[eo:Kategorio:Sri-Lanko]] [[es:Categoría:Sri Lanka]] [[et:Kategooria:Sri Lanka]] [[eu:Kategoria:Sri Lanka]] [[fi:Luokka:Sri Lanka]] [[fr:Catégorie:Sri Lanka]] [[gl:Category:Sri Lanka]] [[he:קטגוריה:סרי לנקה]] [[hu:Kategória:Srí Lanka]] [[id:Kategori:Sri Lanka]] [[io:Category:Sri Lanka]] [[is:Flokkur:Srí Lanka]] [[it:Categoria:Sri Lanka]] [[ja:Category:スリランカ]] [[ka:კატეგორია:შრი-ლანკა]] [[ko:분류:스리랑카]] [[lt:Kategorija:Šri Lanka]] [[lv:Kategorija:Šrilanka]] [[mr:Category:श्रीलंका]] [[nl:Categorie:Sri Lanka]] [[nn:Kategori:Sri Lanka]] [[no:Kategori:Sri Lanka]] [[oc:Categoria:Sri Lanka]] [[os:Категори:Шри-Ланка]] [[pl:Kategoria:Sri Lanka]] [[pt:Categoria:Sri Lanka]] [[ro:Categorie:Sri Lanka]] [[ru:Категория:Шри-Ланка]] [[sk:Kategória:Srí Lanka]] [[sl:Kategorija:Šrilanka]] [[sr:Категорија:Шри Ланка]] [[sv:Kategori:Sri Lanka]] [[ta:பகுப்பு:இலங்கை]] [[tr:Kategori:Sri Lanka]] [[vi:Thể loại:Sri Lanka]] [[zh:Category:斯里蘭卡]] जलगाँव 6099 22778 2006-07-14T15:27:19Z Mitul0520 211 जलगाँव ऊत्तरी [[महाराष्ट्र]] का एक शहर है| यह केला, कपास तथा गन्ने के लिए प्रसिध्द है| जगप्रसिध्द अजंता गुंफा यहा से करीब 60 किमी दक्षिण मे है| [[Category:शहर]] [[category:भारत]] {{Template:महाराष्ट्र के जिले}} [[en:Jalgaon]] जळगाव 6100 22777 2006-07-14T15:22:01Z Mitul0520 211 जळगाव का नाम बदलकर जलगाँव कर दिया गया है #REDIRECT [[जलगाँव]] चित्र:DrZakirHusain.jpg 6101 22779 2006-07-14T15:56:31Z Mitul0520 211 Taken with permission from http://www.preetlari.com/~preetadmin/up/Presidents_of_India1056032464dr.zakirhusain.jpg Taken with permission from http://www.preetlari.com/~preetadmin/up/Presidents_of_India1056032464dr.zakirhusain.jpg चित्र:Scan0130.jpg 6104 22790 2006-07-14T23:04:55Z Krishna 594 Operation Green Programme at Manhan Village of kheri district inaugated by Mr R P Singh IFS Mukhya Prabandh Nidesak Van Nigam, Uttar Pradesh Operation Green Programme at Manhan Village of kheri district inaugated by Mr R P Singh IFS Mukhya Prabandh Nidesak Van Nigam, Uttar Pradesh वेब 6105 22792 2006-07-15T04:49:37Z Mitul0520 211 Redirecting to [[इंटरनेट]] #Redirect [[इंटरनेट]] कोशिका 6108 23101 2006-07-23T17:06:45Z Munita Prasad 599 कोषिका सजीवॊ़ के शरीर की रचऩात्मक और कृयात्मक इकाई है। [[Image:Epithelial-cells.jpg|right|thumb|160px|Cells in culture, [[staining (biology)|stain]]ed for [[keratin]] (red) and [[DNA]] (green).]] कोशिका दो प्रकार की होती है । 1.[[प्रोकैरियोटिक कोशिका]] (Prokaryotic cell) तथा 2.[[यूकैरियोटिक कोशिका]] (Eukaryotic cell)। कुछ सजीव जैसे जवाणुओं के शरीर एक ही कोशिका से बने होते हैं, उन्हें एककोशकीय कहते हैं जबकि कुछ सजीव जैसे [[मनुष्य]] का शरीर अनेक कोशिकाओं से मिलकर बना होता है उन्हें बहकोशकीय सजीव कहते हैं।१९३९ ई० में [[Schleiden]] तथा [[Schwann]] द्वारा प्रस्तुत किये गये कोशिका सिद्धान्त ([[ Cell theory]]) के अनुशार सभी सजीवों का शरीर एक या एकाधिक कोशिकाओं से मिलकर बना होता है। सभी कोशिकाओं की उत्पत्ति पहले से विद्धमान किसी कोशिका से ही होती है। सजीवों की सभी जैविक कृयायें कोशिकाओं के भीतर होती हैं। कोशिकाओं के भीतर हीं आवश्यक आनुवांशिक सुचनाएं होती हैं जिनसे कोशिका के कार्यों का नियंत्रण होता है तथा सुचनाएं अगली पीढ़ी की कोशिकाओं में स्थानान्तरित होती हैं। कोशिका का अंग्रॆजी शब्द शॆल (Cell) लैटीन भाषा के शेलुला शब्द से लिया गया है जिसका अर्थ एक छोटा कमरा है। [[Image:celltypes.png|thumbnail|300px|The cells of eukaryotes (left) and prokaryotes (right).]] चित्र:R001-030.jpg 6116 22827 2006-07-16T12:15:57Z Krishna 594 मकबरा मोहम्मदी के राजाओ के क्रिष्न कुमार मकबरा मोहम्मदी के राजाओ के क्रिष्न कुमार चित्र:160px-Epithelial-cells.jpg 6118 22831 2006-07-16T14:42:25Z Munita Prasad 599 प्रोकैरियोटिक कोशिका 6120 23004 2006-07-20T18:11:48Z Munita Prasad 599 [[Image:Prokaryote cell diagram.svg|thumb|right|'''A typical [[prokaryotic]] cell''']] प्रॊकैरियोटीक कोशिका में कोई स्पष्ट [[केन्द्रक]] नहीं होता है। केन्द्रकीय पदार्थ [[कोशिका द्रव]] (Cytoplasm) में बिखरे होते हैं। इस प्रकार की कोशिका [[जीवाणु]] (Bacteria) तथा नीली हरी सैवाल (Blue green algae) में पायी जाती है। यूकैरियोटिक कोशिका 6121 22844 2006-07-16T17:59:35Z Munita Prasad 599 [[Image:Biological_cell.png|thumb|right|'''A typical [[eukaryotic]] cell''']] कोशिकाएँ 6122 22847 2006-07-16T18:04:01Z Munita Prasad 599 अंतर्राष्ट्रीय ध्वनि वर्णाक्षर 6124 22856 2006-07-16T20:56:03Z Magicalsaumy 423 अंतर्राष्ट्रीय ध्वनि वर्णाक्षर का नाम बदलकर अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि कर दिया गया है #REDIRECT [[अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]] दक्षिण अफ़्रीका 6125 22968 2006-07-19T15:38:23Z Murtasa 83 Redirecting to [[दक्षिण अफ्रीका]] #redirect [[दक्षिण अफ्रीका]] '''दक्षिण अफ़्रीका गंणतंत्र''', [[अफ़्रीका|अफ़्रीका महाद्विप]] के सबसे दक्षिण मे स्थित देश है। ==यह भी देखिए== * [[:en:South Africa | अंग्रेजी विकिपीडिया पे दक्षिण अफ़्रीका]] [[श्रेणी:देश]] [[en:South Africa]] फलज्योतिष 6126 44482 2007-01-19T20:53:04Z जूहोमि 935 '''फलज्योतिष''' ''astrology'' का [[भारत]] की परम्परा में नाम है। [[Category:फलज्योतिष]] 17 जुलाई 2006 जावा भुकंप 6127 22884 2006-07-17T18:45:05Z Mitul0520 211 initiated '''17 जुलाई 2006 जावा भुकंप''' 7.7 तिव्रता वाला भुकंप था, यह [[जावा]], [[इंडोनेशिया]] के तटीय इलाको मे आया था। इस्का सही समय 17 जुलाई, 2006 08:24 UTC है। इस भुकंप के द्वारा 3 मीटर ऊची [[सुनामी]] लहरे पैदा हुई, जिनसे जावा के दक्षिणीय तटों मे कम से कम 80 लोग मारे गए और वहा स्थित घरो और संपत्तियो का भारी नुकसान हुआ। ==स्रोत्र== * [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2006/07/060717_indonesia_quake.shtml बीबीसी - इंडोनेशिया में सूनामी का क़हर, 80 लोगों की मौत] ==यह भी देखे== *[[:en:July 2006 Java earthquake |अंग्रेजी विकिपीडिया की कडी]] *[[:en:2004 Indian Ocean earthquake |अंग्रेजी विकिपीडिया पे 2004 भारतीय महासागर का भुकंप]] [[en:July 2006 Java earthquake]] Template:Endspoiler 6128 22891 2006-07-17T22:51:37Z Mitul0520 211 <blockquote style='border: 1px solid blue; padding: 2em;'> <div class="notice metadata" id="spoiler">'''चेतावनी समाप्त'''</div> </blockquote> <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> चित्र:Amarnath.jpg 6130 22897 2006-07-18T04:45:15Z Mitul0520 211 From english wikipedia From english wikipedia रवीन्द्रनाथ टैगोर 6132 26891 2006-09-16T15:58:45Z Mitul0520 211 Redirecting to [[रवींद्रनाथ टैगोर]] #Redirect [[रवींद्रनाथ टैगोर]] श्रेणी:कनाडा 6133 40565 2006-12-31T10:43:24Z Escarbot 542 robot Adding: [[ia:Categoria:Canada]] Modifying: [[nds-nl:Kattegerie:Kannede]] [[Image:Flag of Canada.svg|right|100px|कनाडा]] [[श्रेणी:उत्तरी अमरीका]] [[af:Kategorie:Kanada]] [[ang:Category:Canada]] [[ar:تصنيف:كندا]] [[ast:Categoría:Canadá]] [[bg:Категория:Канада]] [[bs:Kategorija:Kanada]] [[ca:Categoria:Canadà]] [[cs:Kategorie:Kanada]] [[da:Kategori:Canada]] [[de:Kategorie:Kanada]] [[el:Κατηγορία:Καναδάς]] [[en:Category:Canada]] [[eo:Kategorio:Kanado]] [[es:Categoría:Canadá]] [[et:Kategooria:Kanada]] [[eu:Kategoria:Kanada]] [[fa:رده:کانادا]] [[fi:Luokka:Kanada]] [[fr:Catégorie:Canada]] [[fy:Kategory:Kanada]] [[ga:Catagóir:Ceanada]] [[gd:Category:Canada]] [[gl:Category:Canadá]] [[he:קטגוריה:קנדה]] [[hr:Kategorija:Kanada]] [[hu:Kategória:Kanada]] [[ia:Categoria:Canada]] [[id:Kategori:Kanada]] [[io:Category:Kanada]] [[is:Flokkur:Kanada]] [[it:Categoria:Canada]] [[ja:Category:カナダ]] [[ka:კატეგორია:კანადა]] [[ko:분류:캐나다]] [[kw:Category:Kanada]] [[la:Categoria:Canada]] [[lt:Kategorija:Kanada]] [[lv:Kategorija:Kanāda]] [[mr:Category:कॅनडा]] [[na:Category:Canada]] [[nds:Kategorie:Kanada]] [[nds-nl:Kattegerie:Kannede]] [[nl:Categorie:Canada]] [[nn:Kategori:Canada]] [[no:Kategori:Canada]] [[oc:Categoria:Canadà]] [[os:Категори:Канадæ]] [[pdc:Category:Kanadaa]] [[pl:Kategoria:Kanada]] [[pt:Categoria:Canadá]] [[ro:Categorie:Canada]] [[ru:Категория:Канада]] [[sh:Category:Kanada]] [[simple:Category:Canada]] [[sk:Kategória:Kanada]] [[sl:Kategorija:Kanada]] [[sr:Категорија:Канада]] [[sv:Kategori:Kanada]] [[ta:பகுப்பு:கனடா]] [[tr:Kategori:Kanada]] [[uk:Категорія:Канада]] [[vi:Thể loại:Canada]] [[zh:Category:加拿大]] [[zh-min-nan:Category:Canada]] [[zh-yue:Category:加拿大]] हिरोशिमा और नागासाकी परमाणु बमबारी 6134 22969 2006-07-19T15:40:26Z Murtasa 83 + de [[6 अगस्त]], [[1945]] की सुबह [[अमरीकी वायु सेना]] ने [[जापान]] के [[हिरोशिमा]] पर [[परमाणु बम]] "लिटिल बॉय" गिराया था। तीन दिनों बाद अमरीका ने [[नागासाकी]] शहर पर "फ़ैट मैन" परमाणु बम गिराया। हिरोशिमा पर गिराए गए परमाणु बम को [[अमेरीका]] पूर्व राष्ट्रपति [[रुज़वेल्ट]] के सन्दर्भ में "लिटिल ब्वाय" और नागासाकी के बम को [[विस्टन चर्चिल]] के सन्दर्भ में "फ़ैट मैन" कहा गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== ==स्रोत्र== [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/cluster/2005/08/050805_hiroshima_60.shtml बीबीसी-हिरोशिमा त्रासदी के 60 वर्ष] [[de:Atombombenabwürfe auf Hiroshima und Nagasaki]] [[en:Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki]] [[श्रेणी:द्वितीय विश्वयुद्ध]] चित्र:Mother-teresa-03.jpg 6135 22921 2006-07-18T23:42:26Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia मदर टेरेसा 6136 44996 2007-01-22T23:40:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:मदर तेरेसा]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''मदर टेरेसा''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Mother-teresa-03.jpg|मदर टेरेसा]] |- ! जन्मतिथी: | [[अगस्त 27]], [[1910]] |- ! निधन: | [[सितेम्बर 5]], [[1997]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | मदर टेरेसा (अगनेस गोंजे बोयाजियू) |- ! जन्मस्थान: | [[स्कोपये]], [[मैसिडोनिया]] |- |} '''मदर टेरेसा''' (अगस्त 27, 1910 - सितेम्बर 5, 1997) का जन्म का नाम अगनेस गोंजे बोयाजियू था। वह वर्तमान [[मैसिडोनिया]] के [[स्कोपजे]] शहर मे पैदा हुई थी। वह एक एलबैनी [[नन]] थी, उन्होंने अपना जीवन [[कोलकाता]] की गंदी बस्तियों में निराश्रितों और बीमारों की सेवा में लगा दिया था । उन्होंने [[मिशनरीज ऑफ चेरिटी]] की स्थापना की थी जो आज भी गरीबों की सेवा में लगी हुई हैं । ==शिक्षा== ==जीवन== 1979 में उन्हें [[नोबेल शांति पुरस्कार]] दिया गया और वर्ष 1980 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेता}} [[ar:الأم تريزا]] [[bg:Майка Тереза]] [[bn:মাদার তেরেসা]] [[ca:Mare Teresa de Calcuta]] [[cs:Matka Tereza]] [[da:Moder Teresa]] [[de:Mutter Teresa]] [[en:Mother Teresa]] [[eo:Patrino Teresa]] [[es:Teresa de Calcuta]] [[eu:Kalkutako Teresa]] [[fa:مادر ترزا]] [[fi:Äiti Teresa]] [[fr:Mère Teresa]] [[he:האם תרזה]] [[hu:Kalkuttai Teréz anya]] [[id:Bunda Teresa]] [[it:Madre Teresa di Calcutta]] [[ja:マザー・テレサ]] [[ko:테레사 수녀]] [[la:Mater Teresa]] [[lb:Mutter Teresa]] [[lt:Motina Teresė]] [[lv:Māte Terēze]] [[mk:Мајка Тереза]] [[mr:मदर तेरेसा]] [[ms:Agnes Gonxha Bojaxhiu]] [[nl:Moeder Teresa]] [[no:Moder Teresa]] [[pl:Matka Teresa z Kalkuty]] [[pt:Madre Teresa de Calcutá]] [[ro:Maica Tereza]] [[roa-rup:Dada Thereza]] [[ru:Мать Тереза]] [[sk:Matka Tereza]] [[sl:Mati Tereza]] [[sq:Nënë Tereza]] [[sv:Moder Teresa]] [[ta:அன்னை தெரேசா]] [[vi:Mẹ Teresa]] [[zh:德蕾莎修女]] [[zh-min-nan:Teresa Siu-lú]] [[zh-yue:德蘭修女]] विनोबा भावे 6137 26270 2006-09-07T14:17:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fr:Vinoba Bhave]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''विनोबा भावे''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:VinobaBhave.jpg|विनोबा भावे]] |- ! जन्मतिथी: | [[11 सितेम्बर]], [[1895]] |- ! निधन: | [[15 नवंबर]], [[1982]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | विनोबा भावे |- ! जन्मस्थान: | [[गागोडे]], [[महाराष्ट्र]] |- |} '''आचार्य विनोबा भावे''' (11 सितेम्बर, 1895 - 15 नवंबर, 1982) के जन्म का नाम विनायक नरहरी भावे था। उनका जन्म [[गागोडे]], [[महाराष्ट्र]] मे हुआ था। उन्हे भारत का राष्ट्रीय आध्यापक और [[महात्मा गांधी]] का आध्यातमिक उत्तराधीकारी समझा जाता है। उन्होने अपने जीवन के आखरी वर्ष [[पुनार]], [[महाराष्ट्र]] के आश्रम मे गुजारे। [[इंदिरा गांधी]] द्वारा घोषित आपातकाल को अनुशासन पर्व कहने के कारण वे वि्वाद मे भी थे। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हें वर्ष 1983 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vinoba Bhave]] [[fr:Vinoba Bhave]] [[mr:विनोबा भावे]] [[sv:Vinoba Bhave]] चित्र:KhanAbdulGaffarKhan.jpg 6138 22926 2006-07-19T00:30:15Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia खान अब्दुल गफ्फार खान 6139 22928 2006-07-19T01:03:27Z Mitul0520 211 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''खान अब्दुल गफ्फार खान''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:KhanAbdulGaffarKhan.jpg|250px|खान अब्दुल गफ्फार खान]] |- ! जन्मतिथी: | [[1890]] |- ! निधन: | [[20 जनवरी ]], [[1988]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | सीमांत गांधी |- ! जन्मस्थान: | [[पेशावर]], [[पाकिस्तान]] |- |} '''खान अब्दुल गफ्फार खान''' (1890 - 20 जनवरी 1988) का जन्म [[पेशावर]], [[पाकिस्तान]] मे हुआ था। वे भारतीय उपमहाद्वीप मे अंग्रेज शासन के विरुद्ध अहिंसा के प्रयोग के लिए जाने जाते है। उन्हे बाद्शाह खान, बच्चा खान और सीमांत गांधी के नामो से भी जाना जाता है। एक समय उनका लक्ष्य संयुक्त, स्वतन्त्र और धर्मनिरपेक्ष भारत था। इसके लिये उन्होने 1920 मे [[खुदाई खिदमतगार]] नाम के संग्ठन की स्थापना की। यह सुर्ख पोश के नाम से भी जाने जाता है ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हें वर्ष 1987 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== *[[:en:Khudai Khidmatgar|अंग्रेजी विकिपीडिया पे खुदाई खिदमतगर]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Khan Abdul Ghaffar Khan]] भारतीय थलसेना 6142 27717 2006-09-21T09:57:44Z Mohitshukla1 712 :''यह लेख आधुनिक भारतीय सेना से सम्बन्धित है । [[भारत की स्वतन्त्रता]] से पहले के सैन्य इतिहास के लिए, जिसमें ब्रिटिश-भारतीय सैन्य इतिहास सम्मिलित है, देखें [[ ब्रिटिश-भारतीय सैन्य इतिहास]] । '' ---- == यह लेख निर्माणाधीन है । == --[[सदस्य:Landoflakes|Landoflakes]] १०:३७, १९ जुलाई २००६ (UTC) ---- == भारतीय थलसेना == '''भारतीय थलसेना''' भारत की सशस्त्र सेनाओं की थल इकाई है और इसका प्रमुख दायित्व थल आधारित युद्ध है । यह विश्व की तीसरी सबसे बड़ी सक्रिय सेना है । यह एक अत्यंत निपुण,प्रशिक्षित तथा आधुनिक अस्त्र-शस्त्र से सुसज्जित सेना है । इसकी सदस्य संख्या दस लाख से अधिक है । यह एक पूर्णतया स्वैच्छिक सेवा है; भारत में अनिवार्य सैन्य सेवा (Conscription) कभी कार्यान्वित नहीं की गई । भारतीय सेना को देश की भौगोलिक विभिन्नताओं के चलते अलग- अलग भौगोलिक क्षेत्रों में युद्ध का बहुमूल्य अनुभव है, और साथ ही [[संयुक्त राष्ट्र]] शान्ति सेनाओं में उत्कृष्ट योगदान के लिए जानी जाती है । भारतीय थलसेना के प्रमुख थलसेनाध्यक्ष होते हैं - जनरल जे.जे.सिंह (जोगिन्दर जसवंत सिंह ) वर्तमान थलसेनाध्यक्ष हैं । (the next chief is due to be Lt Gen Deepak Kapoor, currently the Northern Army Commander). The highest rank in the Indian Army is [[Field Marshal]], but it is a largely ceremonial rank and appointments are made by the [[President of India]], on the advice of the Union Cabinet of Ministers, only in exceptional circumstances. (See [[Field Marshal (India)]]). General [[Sam Manekshaw|S.H.F.J. Manekshaw]] and the late General [[Field Marshal Kodandera Madappa Cariappa|K.M. Cariappa]] are the only two officers who have attained this rank. [[Image:In Army.gif|250px|right]] [[Image:India.Military.02.jpg|240px|thumb|right|Indian soldiers are known as [[Jawan]]s in [[Hindi]]. Shown here are Indian [[Jawan]]s of the [[Madras Regiment]] during the annual Republic Day Military Parade in 2004]] == History == {{Military of India}} ''See the [[British Indian Army]] for the pre-independence '''Indian Army'''.'' Upon British India gaining independence in 1947, the [[British Indian Army]] was divided into two parts to serve the newly created nations of [[Union of India]] and [[Islamic Republic of Pakistan]]. Most units went to India, and the rest to Pakistan. Some [[Gurkha]] units from the force were also retained in the [[British Army]]. ===[[Indo-Pakistani War of 1947]]=== Almost immediately after independence, tensions between India and Pakistan began to boil over. And the first of three full-scale wars between the two nations broke out over the then [[princely state]] of [[Kashmir]]. Upon the Maharaja of Kashmir's reluctance to accede to either India or Pakistan, an impatient Pakistan sponsored a tribal invasion of parts of Kashmir. The men are alleged by India to have also included Pakistan army regulars. Soon after, Pakistan sent in its troops to annex the state. The Maharaja, Hari Singh, appealed to India, and to Lord Mountbatten -- the Governor General -- for help, but it was pointed out to him that India saw no reason to do so. He signed the Instrument of Accession and Kashmir unilaterally acceded to India (a decision ratified by the former colonial masters but never accepted by Pakistan). Immediately after, Indian troops were airlifted into Srinagar and, in a famous operation, repelled the invaders. An intense war was waged across the state and former comrades found themselves fighting each other. Both sides made some territorial gains and also suffered significant losses, but the Indian Army is generally believed to have had the upper hand when hostilities ceased in 1948. An uneasy [[UN]] sponsored peace returned by the end of 1948 with Indian and Pakistani soldiers facing each other directly on the [[Line of Control]], which has since divided Indian from Pakistani-held Kashmir. Tensions between India and Pakistan, largely over Kashmir, have never since been entirely eliminated. ===Indian Army participation in [[UN]] [[Peacekeeping|peace-keeping]] Operations=== [[India]] is currently the largest troop contributor to the [[UN]]. Presently, the Indian army has dedicated one brigade of troops to the [[UN]]'s standby arrangements. Through its large, sustained troop commitments India has come in for much praise for taking part in difficult operations for prolonged periods. The Indian Army has participated in several UN peace-keeping operations, including the ones in [[Cyprus]], [[Lebanon]], [[Democratic Republic of the Congo|Congo]], [[Angola]], [[Cambodia]], [[Vietnam]], [[Namibia]], [[El Salvador]], [[Liberia]], [[Mozambique]] & [[Somalia]]. The army also provided a paramedical unit to facilitate the withdrawal of the sick and wounded in [[Korean War|Korea]]. ===[[Operation Polo]] (1948)=== <!-- Image with unknown copyright status removed: [[Image:Cs1a.jpg|thumb|right|250px|The Indian Army has actively contributed to various [[UN]]-led peace-keeping missions. Shown here is a reconnaissance patrol led by a [[BRDM-2]] armoured car of the [[Indian Peace Keeping Force]] deployed in [[Eritrea]].]] --> After the partition of [[India]], the [[Hyderabad State|State of Hyderabad]], a princely-state under the rule of a [[Nizam]], chose to remain independent. The [[Nizam of Hyderabad|Nizam]] refused to accede his state to the Union of India, although Hyderabad had an overwhelmingly large [[Hindu]] population. The following stand-off between the [[Government of India]] and the Nizam ended on [[12 September]] [[1948]] when India's then deputy-[[Prime Minister]] [[Sardar Vallabhai Patel]] ordered Indian troops to secure the [[Hyderabad State|state]]. Within 5 days of intense fighting, the Indian Army, backed by the [[Indian Air Force]], successfully defeated Hyderabad State forces. The following day, the [[Hyderabad State|State of Hyderabad]] was proclaimed as a part of the [[Union of India]]. ===[[Goa]], [[Daman and Diu]] Operation (1961)=== Even though the [[United Kingdom|British]] and [[France|French]] vacated all their colonial possessions in the [[Indian subcontinent]], [[Goa]], [[Daman and Diu]] remained under [[Portugal|Portuguese]] control. In 1961, after repeated Portuguese refusals to negotiate towards leaving, [[New Delhi]] ordered a small contingent of its troops to invade the Portuguese territories and secure them. It was called [[Operation Vijay]]. Unable to withstand the assault, Portugal signed a truce with [[India]] and gave up its control over the small territories, which formally became part of the Indian Union. ===[[Sino-Indian War]] (1962)=== Since 1959 Indian Police posts had been pushed forward into territory claimed by the [[People's Republic of China|Chinese Government]]. Small scale clashes broke out as India insisted the border ran along the "traditional" watershed, in effect the British [[McMahon Line]], which China disputed. In 1962 Indian soldiers were ordered to occupy the [[Thagla ridge]] near the border between Bhutan and [[Arunachal Pradesh]], which formed part of the watershed, but was some three miles to the north of the McMahon line. Tensions rose further when [[New Delhi]] discovered that the Chinese had constructed a road through Aksai Chin which India claimed. In September 1962 [[People's Liberation Army|Chinese]] troops expelled the Indian soldiers from the ridge. On October 12, Nehru gave orders for the Chinese to be expelled from Aksai Chin. On October 20, Chinese soldiers attacked India in both the North-West and North-East parts of the border, entering the disputed Aksai Chin region along with [[Arunachal Pradesh]] in numbers. China then called on the Indian government to negotiate. With no peaceful agreement between the two counties, [[China]] unilaterally withdrew their troops from the territory they had occupied. The reasons for the withdrawal are disputed with India claiming logistical problems and diplomatic support from the US and China stating that it was returning to the borders that it had staked its diplomatic claim. The dividing line between the Indian and Chinese forces was christened the [[Line of Actual Control]]. A review committee was soon set up by the Indian government to determine the causes for India's defeat. The report apparently faulted much of India's armed forces command and especially the executive government for failures on several fronts. Despite frequent calls for its release this Henderson-Brooks Committee report still remains classified. ===[[Indo-Pakistani War of 1965]]=== [[Image:Asaluttar.jpg|thumb|250px|right|Pakistani Patton M-48 tanks, captured during the Battle of Asal Uttar, on display near Bhilwand]] A second confrontation with Pakistan happened in 1965, largely over [[Kashmir]]. Pakistani dictator General [[Ayub Khan]] launched [[Operation Gibraltar]] in August 1965, believing an Indian leadership still recovering from the [[Sino-Indian War|1962 war with China]] to be unable to effectively deal with such a military thrust. It proved to be a serious miscalculation for Ayub, who had also banked on the intelligence report claiming that the people of [[Kashmir]] would aid the Pakistani war effort. No such [[rebellion]] occurred and India responded almost immediately with armoured regiments being deployed to both counter enemy intrusions and strike across the border. Initially, the Indian Army met with considerable success in the northern sector. After launching prolonged artillery barrages against Pakistan, India was able to capture three important mountain positions in Kashmir. However, by the end of the month both sides were on even footing as Pakistan had made progress in areas such as Tithwal, Uri and Punch and India had gains in [[POK|Pakistan Occupied Kashmir]], having captured the Haji Pir Pass eight kilometers inside Pakistani territory. Pakistan launched [[Operation Grand Slam]] on September 1, invading the Chamb-Jurian sector. In retaliation, the Indian Army's 15th Infantry Division crossed the International Border on the Western Front on September 6, and attempted to head to [[Lahore]]. After suffering some initial reverses, the force managed to cross the Ichhogil canal and come within striking distance of [[Lahore]]. Stiff resistance meant the force could go no further and had to later withdraw. The Indian Army had made significant territorial gains on both the Northern and Western fronts. The [[Indian Air Force]], while suffering losses, had also managed to thwart the [[Pakistani Air Force]] and provide support to Indian Army movements. Pakistani territory gained by the Indian army was estimated to be between 1500-2000 square kilometers. Much of the success enjoyed by the Indian Army has been attributed to divisional commanders and their innovative leadership. One such famous instance was the foiling of what was probably the most important Pakistani armoured thrust, towards [[Amritsar]] in Khem Karan. The brigade commander, Brig. Theogaraj, flooded the sugarcane fields, trapped the superior Pakistani Patton tanks and then proceeded to decimate them, with some help from the [[Indian Air Force|IAF]] (see [[Battle of Asal Uttar]]). Objective details are sketchy but the Pakistani Army appears to have suffered considerable losses after some initial success. It is estimated by neutral observers that [[Pakistan]] lost over 250 main battle tanks and nearly 4000 personnel. Equivalent figures for India put its army's losses at over 100 tanks and nearly 3000 personnel. Strategically, the war proved to be a stalemate and the ceasefire on [[September 23]] was followed by talks in [[Tashkent]] (brokered by the [[Soviet Union]]), where Indian Prime Minister [[Lal Bahadur Shastri]] and Ayub Khan agreed to withdraw to virtually all pre-war positions. <!-- [[Image:Laungewala.jpg|thumb|right|250px|During the [[Battle of Longewala]], more than 52 [[Pakistan]]i tanks were either destroyed or captured. Shown here, is a [[Pakistan]]i [[T-55]] tank captured by the Indian army during the battle.]] --> ===[[Indo-Pakistani War of 1971]]=== {{seealso|Battle of Longewala|Battle of Hilli|Battle of Basantar}} In 1971, rebellion broke out in [[East Pakistan]], and [[India]] was forced to intervene as an estimated 10 million [[Bangladeshi]] [[refugees]] fled to [[India]]. War again came, but this time decisive change was effected. [[East Pakistan]] broke away with Indian intervention and became the independent state of [[Bangladesh]]. This was of great help to India, since it no longer had to worry about a two-front war and could concentrate its combat firepower against what had been West Pakistan and the PRC. Under the command of Lt. General J.S. Arora, the Indian army achieved a decisive victory over Pakistan in 1971, taking over 90,000 prisoners of war (38,000 Armed forces personnel and 52,000 civilians of West Pakistani origin) in the Bangladesh liberation war. Even on the western front, the Indian Army was successful in blocking Pakistan's invasion attempts (see [[Battle of Longewala]]) and counter attacked capturing more than 12,000 sq. km of enemy territory. After 1971, tensions between India and Pakistan simmered, periodically threatening to break out into full-scale war, most notably in 1999 and 2002 in recent years. The 1998 tests of Indian and Pakistani [[nuclear weapon]]s are seen by many commentators as acting as a restraining influence on both sides. Now that each can destroy the other in a war, according to the theory of deterrence, they are less likely to let tensions escalate. ===Counter-insurgency activities=== The Indian Army has played a crucial role in the past in fighting [[insurgent]]s and [[terrorism|terrorists]] in the nation. The army launched [[Operation Bluestar]] and Operation Woodrose in 1980s to combat [[Sikh]] insurgents. The army, alongwith [[Indian Paramilitary Forces]], has the prime responsibility of maintaining [[law and order (politics)|law and order]] in the troubled [[Jammu and Kashmir]] region. ===[[Kargil War|The Kargil Operation in 1999]]=== {{See also|Kargil War}} In mid 1999, [[Kashmiri insurgents]] and [[Military of Pakistan|Pakistan military personnel]] took control of some deserted, but strategic, Himalayan heights in [[Jammu and Kashmir|Indian-administered Kashmir]]. These had either been vacated by the Indian army during the onset of inhospitable weather conditions, or not occupied on the presumption that it would be foolhardy, for either side, to risk men in such a manner. The intruders took control of several key areas such as the heights overlooking the vital [[Srinagar]]-[[Leh]] highway, Batalik, Dras and the strategic ''Tiger Hill''. India, however, quickly responded to the intrusion by launching an assult with a strength of 20,000 troops. Backed by the [[Indian Air Force]], the Indian army managed to regain occupied positions within 40 days of intense fighting. The army launched a major operation, [[Operation Vijay]], which first involved blocking the intruder's supply routes and then attacking the holed intruders from one point to the other. During the intense, often bloody, operation, 532 Indian soldiers, NCOs and junior officers lost their lives in frontal attacks reminiscient of classic infantry slogs of the great wars. Around 4000 Pakistani military personnel and insurgents were killed during the conflict. It was proved on the basis of identity cards and other items recovered from the dead Pakistanis, that they were from 5th Northern Light Infantry. The resultant Kargil Review Committee set up by the Indian Government, and headed by strategic analyst [[K. Subrahmanyam]], faulted a serious intelligence failure in not detecting the intrusions in time and its report has led to several large-scale changes in the national security set-up. [[Image:110189349 1dab516cbd b.jpg|right|thumb|250px|A combat team composed of [[T-72]]M MBTs, [[T-90]]S MBTs and [[BMP-2]] IFVs forming up for a training assault on an enemy held position.]] ===Major Exercises=== ====Operation Parakaram==== After the [[December 13]] [[2001]] attack on the [[Indian Parliament]], Operation Parakaram was launched under which tens of thousands of Indian troops were deployed along the Indo-Pakistan border. It was carried out in retaliation to the involvemement of Pakistan-backed Kashmiri insurgents in the attack on the Parliament annexe. The operation was the largest military exercise carried out by any Asian country. The operation's prime objective was to prepare the army for any future [[nuclear conflict]] with the Islamic Republic of Pakistan which seemed increasingly possible after the December attack on the Indian parliament. ====[[Operation Sanghe Shakti]]==== The main goal of this exercise was to validate mobilisation strategies of the [[Ambala]]-based ''II Strike'' Corps. Air support was a part of this exercise, and an entire batallion of paratroops was paradropped during the conduct of the war games, with allied equipment. Some 20,000 jawans took part in the exercise. ==Structure of the Indian Army== Initially, the army's main objective was to defend the nation's frontiers. However, over the years, the army has also taken up the responsibility of providing internal security, especially in insurgent-hit [[Kashmir]] and [[Assam|north-east]]. The army has a strength of about a million troops and fields 34 divisions. Its headquarters is located in the Indian capital [[New Delhi]] and it is under the overall command of the [[Chief of Army Staff of the Indian Army|Chief of Army Staff]] (COAS), currently General [[Joginder Jaswant Singh]]. ===Commands=== The army operates 6 tactical commands and one training command known as ARTRAC. Each command is headed by General Officer Commanding-in-Chief with the rank of [[Lieutenant General]]. Each command is directly affiliated to the Army HQ in [[New Delhi]]. These commands are given below in their correct order of raising, location (city) and their commanders. {| border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width:95%; margin:0 auto;" |- !bgcolor="#CCCCCC" |Command !bgcolor="#CCCCCC"|Location !bgcolor="#CCCCCC"|GOC-in-C |- |- |Southern Command || [[Pune]] || Lt Gen Aditya Singh |- |Eastern Command || [[Kolkata]] || Lt Gen Arvind Sharma |- |Central Command || [[Lucknow]] || Lt Gen O P Nandrajog |- |Western Command || [[Chandigarh]] || Lt Gen Daljit Singh |- |Northern Command || [[Udhampur]] || Lt Gen Deepak Kapoor |- |ARTRAC || [[Shimla]] ||Lt Gen K S Jamwal |- |South Western Command || [[Jaipur]] || Lt Gen K Nagaraj |- |} Note: Certain information is not given as they are a restricted form of information and are not to be displayed to the public. ===Corps=== A [[Corps]] is an army field formation responsible for a sector within a Command. There are 3 types of Corps in the Indian Army: Strike, Holding & Mixed. A Command generally consists of 2 or more Corps. A corps has many more army divisions under its control. The Corps HQ is the highest field formation in the army. In addition to this (not to be confused with the Field Corps mentioned above) are the Corps (Departmental) of the Indian Army. The corps mentioned below are the functional divisions entrusted with specific pan-Army tasks. {| align="center" cellpadding="10" | style="font-size: 90%;" |'''Combat and Support Arms''' #Corps of Signals #Corps of Engineers #Regiment of Artillery #The Infantry Regiments #Anti Air Defence #Mechanised Infantry #Army Aviation Corps #Armoured Corps '''Services''' #Army Dental Corps #Army Education Corps #Army Medical Corps #Army Ordnance Corps | style="font-size: 90%;" | <ol start=5> <li>Army Physical Training Corps <li>Army Postal Service Corps <li>Army Service Corps <li>Corps of Electrical and Mechanical Engineers <li>Corps of Military Police <li>Defence Security Corps <li>Intelligence Corps <li>Judge Advocate General Department <li>Military Farms Service <li>Military Nursing Service <li>Remount and Veterinary Corps </ol> |} ===Other Field Formations=== :*[[Division (military)|Division]]: An army Division is an intermediate between a corps and a Brigade. It is the largest striking force in the army. Each Division is headed by General Officer Commanding (GOC) with the rank of [[Major General]]. It usually consists 15,000 combat troops and 8,000 support elements. Currently, 34 Divisions including 4 Rapid Action Divisions, 18 Infantry Divisions, 10 Mountain Divisions, 3 Armoured Divisions and 2 Artillery Divisions make up the Indian Army. Each Division composes of several [[Regiments]] and [[Brigades]]. :*[[Brigade]]: The Brigade is smaller than the Division and is roughly of the same size as that of a Regiment. A Brigade generally consists of 3 Infantry Battalions along with elements of various Combat & Support Arms & Services and is headed by a [[Brigadier]] equivalent to a [[Brigadier General]]. The Indian Army also has 5 Independent Armoured Brigades, 15 Independent Artillery Brigades, 7 Independent Infantry Brigades, 1 Independent Parachute Brigade,3 Independent Air Defence Brigades, 2 Independent Air Defence Groups and 4 Independent Engineer Brigades. These Independent Brigades operate directly under the Corps Commander (GOC Corps). :*[[Battalion]]: A Battalion is commanded by a [[Colonel]] and is the Infantry's main fighting unit. It consists of more than 900 personnel. :*[[Company (military unit)|Company]]: Headed by the [[Major]], a Company comprises of 120 soldiers. :*[[Platoon]]: An intermediate between a Company and Section, a Platoon is headed by a [[Lieutenant]] or depending on the availability of Commissioned Officers, a Junior Commissioned Officer, with the rank of Subedar or Naib-Subedar. It has a total strength of about 36 troops. :*[[Section]]: Smallest military outfit with a strength of 11 personnel. Commanded by a Non-Commissioned Officer of the rank of Havaldar or [[Sergeant]]. ===Regiments=== ''See [[List of regiments of the Indian Army]]'' ====Infantry Regiments==== {{Expandsect}} ====Armoured Regiments==== {{Expandsect}} ====Artillery Regiments==== {{Expandsect}} ==Indian Army Staff== ===Strength=== [[Image:Dhruv side.jpg|thumb|right|250px|During a conflict, the air-arm of the Indian army plays a crucial role in providing essential supplies and air cover to the ground forces. Shown here is the Indian Army's [[HAL Dhruv]].]] {| border=1 style="border-collapse: collapse;" | bgcolor="#ff2222 align="center" colspan="2" | '''Indian Army statistics''' |- | [[Active duty|Active Troops]] | 1,400,000 |- | [[Military reserves|Reserve Troops]] | 900,000* |- | [[Territorial Army]] | 200,000** |- | [[Main Battle Tank]]s |5600 |- | [[Artillery]] | 3800 |- | [[Aircraft]] | 9 [[squadrons]] of helicopters |- | [[Surface-to-air missile]]s | 900 |} <small><nowiki>* includes 300,000 1st line troops and 500,000 2nd line troops </nowiki></small> <small><nowiki>** includes 40,000 1st line troops and 160,000 2nd line troops </nowiki></small> ===Rank Structure=== : ''See: [[Army ranks and insignia of India]]'' The various rank of personnel are listed below in descending order: *[[Field Marshal]]* (applicable only when a state of national emergency is declared) *[[General]] (the rank held by [[Chief of Army Staff of the Indian Army|Chief of Army Staff]]) *[[Lieutenant-General]] *[[Major-General]] *[[Brigadier]] *[[Colonel]] *[[Lieutenant-Colonel]] *[[Major]] *[[Captain]] *[[Lieutenant]] <small>Note: Not listed are Indian Army's Junior Commissioned Officers (JCOs). They rank below Commissioned officers & above Non-Commissioned Officers (NCOs).</small> <small> *So far, there have been only two officers conferred the rank: Field Marshal K M Cariappa &ndash; the first Indian Commander-in-Chief (a post since abolished) &ndash; and Field Marshal S H F J Manekshaw, a distinguished former Army Chief who led the Army in the 1971 war with Pakistan. (See [[Field Marshal (India)]]) </small> == Combat Doctrine == The current combat doctrine of the Indian Army is based on effectively utilizing holding formations and strike formations. In the case of an attack, the holding formations would contain the enemy and strike formations would counterattack to neutralize enemy forces. In the case of an Indian attack, the holding formations would pin enemy forces down whilst the strike formations attack at a point of Indian choosing. The Indian Army is large enough to devote several corps to the strike role. Currently, the army is also looking at enhancing its [[special forces]] capabilities. == Equipment == Most of the army equipment is imported, but efforts are being made to manufacture indigenous equipment. {{update}} === Light Weapons === * [[CGG Assault Rifle 7.62mm]] with [[1.5x Optical Scope]] * [[Browning Hi-Power FN 35]] and [[GLOCK 17]] 9 mm pistols * [[Heckler & Koch MP5]] 9mm carbines and the Carbine 1A 9 mm sub-machine guns * [[INSAS 5.56 mm]] [[TAR-21]](for special forces currently 3000 have been purchased from IMI) [[assault rifle]]s replacing the [[FN FAL|FN FAL, 1A1, 1C]], [[AK-47|AKM and V.58]] 7.62 mm assault rifles * [[INSAS 5.56 mm]] light machine guns replacing the 7.62 mm [[FN MAG]], [[Bren|Bren L4]] and the .50 cal [[M2 machine gun|Browning M2HB]] machine guns * [[Dragunov]], [[Mauser]] SP66 and [[HK MSG-90|Heckler & Koch MSG-90]] 7.62 mm sniper rifles * AGS-17 Plamya 30 mm automatic grenade launcher * M40 RCL 106 mm and [[Carl Gustav recoilless rifle|Carl Gustav]] 84 mm recoilless rifles * [[Igla|Igla-19K310 / SA-16 Gimlet]] replacing the [[SA-7|Strela-2M /SA-7b Grail]] - portable SAM === Combat vehicles === [[Image:Indian Army T-90.jpg|right|thumb|250px|A [[T-90]] tank on display.]] [[Image:Arjunmk1-2.jpg|right|thumb|250px|A [[Arjun]] tank on display. This a tank developed indigenously and is considered similar to western tanks in terms of design and capability.]] * [[T-90]]S Bhishma - main battle tanks (2000) over 2200 more T-90S to be manufactured in India * [[Arjun]] Mk1 - main battle tanks (124). The Army has ordered production of this tank and the first batch has already rolled out of the Avadi factory and are currently being put through trials to check the quality control of the production process. The remaining tanks will follow thereafter. * [[T-72]] M1 Ajeya - main battle tanks (1,900+). 250 T72M1 are being upgraded by the DRDO, India's R&D organization. While requests for proposal for upgrading approximately 1000 other T-72's have been sent to various firms in Israel, Russia, Poland and France. * [[Vijayanta]] (1,200) and [[T-55]] (700) main battle tanks. Vijayanta have been phased out while the T-55 are in the process of being phased out. Some of these tanks will be attached to infantry brigades and battalions, since despite their vintage, the 105mm L7 gun has substantial firepower. * [[PT-76]] (amphibious) and [[AMX-13]] light tanks have been phased out over 20 years ago. * Ferret armoured cars * [[BRDM-2]] amphibious reconnaissance vehicles * [[BMP-1]] (700) and [[BMP-2]] (900+)Sarath - mechanised infantry combat vehicles relegated the OT-62/64 to mortar carriers. The BMP-2 are now being modernized with TISAS (thermal imaging stand alone sights), better fire control, and more modern ATGM armament (Konkurs M). * An indigenous AFV called Abhay is under development. *[[Postwar Sherman Tanks|M4 Sherman tanks]] - sometimes upgraded versions of the US WWII medium tank (no longer in service). === Artillery === * [[Agni missile|Agni]] medium-range ballistic missiles that can attack China and Pakistan and beyond. * [[Prithvi missile|SS-150/Prithvi-1 and SS-250/Prithvi-III]] - short-range ballistic missiles * GRAD MBRL Smerch 9K58 - 300 mm multiple rocket launch system * Pinaka - 214 mm multiple rocket launch system replacing the 122 mm BM-21 * Abbot (105 mm) and M-46 Catapult (130 mm) to be replaced by 4000 new 155 mm self-propelled howitzers. On the short list is the Denel LIW T6 turreted Arjun and the Celsius (Bofors) FH-77AD * [[Bofors]] FH-77B, upgraded Soltam M-46 155 mm towed howitzers * [[Bhim]] Initial reports that the Arjun hull might be used with a 155 mm self-propelled howitzer by fitting the [[South African]] T6 turret which has the [[G5 howitzer]] fitted, proved to be misfounded. The SPH would be integrated at Bharat Earth Movers Ltd, which would manufacture additional Arjun chassis & hulls for the purpose. At present, the Bhim SPH program is in limbo, since Denel has been temporarily blacklisted by the Indian Ministry of Defence, while corruption charges are being investigated. * Soltam M-46 130 mm field guns replacing the 105 mm IFG Mk1/2/3 * D-30 122 mm towed howitzers * Tunguska M1 - low level air defense system * Upgraded [[ZSU-23-4]]M Shilka self-propelled air defence guns (48) * Upgraded [[Bofors 40 mm gun|Bofors L40/70]] 40 mm AA guns replacing the L40/60 * ZSU-23-2 twin 23 mm AA guns * Due to delays in the Akash missile program the ZRK-SD Kvadrat / [[SA-6 Gainful|SA-6a Gainful]] air defence systems is being upgraded (100) * Due to delays in the Trshul missile program the [[SA-8 Gecko|OSA-AKM]] / [[SA-8 Gecko|SA-8b Gecko]] air defence systems is being upgraded (50) * [[SA-10 Grumble|S-300V / SA-10 Grumble]] * [[SA-13 Gopher|Strela-10M3]] / [[SA-13 Gopher]] - short-range, low altitude SAM === Non-combat vehicles === * Bridge Layer Tank using a T-72 chassis and Kartik Armoured Bridgelayer on a Vijayanta chassis - armoured vehicle-launched bridges * Multi-Hop and Extended Span Assault Bridges on T-72 chassis * Sarvatra - 8x8 truck-mounted bridging system * VT-72B ARV (200+) and WZT-3 ARV (124, 228 to be delivered by 2007) - armoured recovery vehicle replacing the Vijayanta ARV * BMP-2 Armoured Amphibious Dozer and Engineer Reconnaissance Vehicle (ERV) * [[Casspir]] - mine protected vehicles (165) * Tata LPTA 1621 TC - 6x6 truck * Mahindra - light multi-role 4x4 * Rampar - amphibious 4x4 === Aircraft === <!--This article is on the Indian army. So please do not include aircraft of the Indian Air Force.--> :''This is a list of aircraft of the Indian Army. For the list of aircraft of the [[Indian Air Force]], see [[List of aircraft of the Indian Air Force]].'' * [[Dornier Do 228]]-101 - light transport aircraft * [[HAL Dhruv]] multi-role helicopter * [[Aérospatiale Alouette III|HAL Chetak]] * [[Aérospatiale Alouette II|HAL Cheetah]] * SA 315B Lama * Searcher UAV * Searcher II UAV * Heron II UAV * Harpy UAV * Nishant UAV ===Missiles=== * [[Agni missile|Agni]] 1, 2 and 3 &mdash; intermediate ballistic missile * [[BrahMos]] &mdash; supersonic cruise missile * [[Prithvi missile|Prithvi]] 1 and 3 ([[Prithvi]] 2 with the [[Indian Air Force|IAF]]) &mdash; short-range ballistic missile * [[Akash missile|Akash]] &mdash; surface to air missile * [[Astra missile|Astra]] &mdash; air to air missile == War Heroes == * Lt. [[Nawang Kapadia]] * [http://navneet.nawang.com Major Navneet Vats] * [http://www.india-today.com/itoday/28061999/rajesh.html Major Rajesh Singh Adhikari, MVC] == See also == * [[Military of India]] * [[British Indian Army]] == External links == * [http://www.defenceindia.com/ A repository of information on Defence Matters in India] * [http://indianarmy.nic.in/ Official website] * [http://www.bharat-rakshak.com/LAND-FORCES/Army/ Informative site] * [http://www.globalsecurity.org/military/world/india/index.html Indian military guide] {{Military_of_India2}} [[Category: भरतीय सेना]] Indian army 6143 24242 2006-08-05T05:10:06Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[भारतीय थलसेना]] Indian Army 6144 22961 2006-07-19T15:12:43Z Landoflakes 591 Indian Army का नाम बदलकर भारतीय थलसेना कर दिया गया है: Already भारतीय सेना article exists. #REDIRECT [[भारतीय थलसेना]] विकिपीडिया:कैसे बदलें लेख 6145 22971 2006-07-19T20:46:58Z Mitul0520 211 Delhi Transport Department {{delete}} दिल्ली शहर 6146 22977 2006-07-19T22:56:48Z Mitul0520 211 replaced gibbrish writing #Redirect [[दिल्ली]] सुमित्रानंदन पंत 6147 31230 2006-10-18T06:04:36Z Iitkgp.prashant 814 [[चित्र:Sumitran pant.jpg|thumb|300px|right|सुमित्रानंदन पंत]] सुमित्रानंदन पंत ([[मई 20]] [[1900]] - [[1977]]) [[हिंदी]] में [[छायावाद युग]] के चार प्रमुख स्तंभों में से एक हैं। उनका जन्म [[अल्मोड़ा]] ज़िले के [[कौसानी]] नामक ग्राम में [[मई 20]] 1900 को हुआ। उनके जीवनकाल में उनकी २८ पुस्तकें प्रकाशित हुईं, जिनमें कविताएं, पद्य-नाटक और निबंध शामिल हैं। हिंदी साहित्य की इस अनवरत सेवा के लिए उन्हें [[पद्मभूषण]]([[1961]]), [[ज्ञानपीठ]]([[1968]]), [[साहित्य अकादमी]] तथा [[सोवियत लैंड नेहरू पुरस्कार]] जैसे उच्च श्रेणी के सम्मानों से अलंकृत किया गया। श्री सुमित्रानंदन पंत अपने विस्तृत वाङमय में एक विचारक, दार्शनिक और मानवतावादी के रूप में सामने आते हैं किंतु उनकी सबसे कलात्मक कविताएं 'पल्लव' में संकलित हैं, जो 1918 से 1925 तक लिखी गई ३२ कविताओं का संग्रह है। उनका रचा हुआ संपूर्ण साहित्य 'सत्यम शिवम सुंदरम' के संपूर्ण आदर्शों से प्रभावित होते हुए भी समय के साथ निरंतर बदलता रहा है। जहां प्रारंभिक कविताओं में प्रकृति और सौंदर्य के रमणीय चित्र मिलते हैं वहीं दूसरे चरण की कविताओं में छायावाद की सूक्ष्म कल्पनाओं व कोमल भावनाओं के और अंतिम चरण की कविताओं में प्रगतिवाद और विचारशीलता के। उनकी सबसे बाद की कविताएं अरविंद दर्शन और मानव कल्याण की भावनाओं सो ओतप्रोत हैं। उनका देहांत [[1977]] में हुआ। आधी शताब्दी से भी लंबे उनके रचनाकर्म में आधुनिक हिंदी कविता का पूरा एक युग समाया हुआ है। ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य]] * [[छायावादी युग]] * [[हिन्दी कवि]] * [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] * [[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/sumitranandan-pant_27.html सुमित्रानंदन पंत की रचनायें] * [http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A4%82%E0%A4%A4 सुमित्रानंदन पंत (कविता कोश)] * [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/snp/index.htm सुमित्रानंदन पंत (अनुभूति)] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: लेखक]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Sumitranandan Pant]] केन्द्रक 6149 23002 2006-07-20T18:04:00Z Munita Prasad 599 [[Image:Diagram human cell nucleus.svg|thumb|255px|left]] जीवाणु 6150 23005 2006-07-20T18:14:47Z Munita Prasad 599 [[Image:Prokaryote cell diagram.svg|thumb|320px|left|[[prokaryote]] cell structure]] जी एस एम मोबाइल फोन 6151 23016 2006-07-21T07:42:01Z Mitul0520 211 {{substub}} भारत का 6वा केंद्रीय वेतन आयोग 6152 30798 2006-10-15T15:40:52Z Mitul0520 211 link '''भारत का 6वा केंद्रीय वेतन आयोग''' [[केंद्रीय मंत्रिमंडल]] द्वारा [[20 जुलाई]] [[2006]] को मंजुर किया गया। आयोग गठन की तारीख़ से 18 महीने के भीतर अपनी सिफ़ारिशें देगा। आयोग मे राज्यमंत्री स्तर के चेयरमैन, एक सदस्य सेक्रेट्री और एक पार्ट टाइम सदस्य होगे । यह फैसला मंत्रिमंडल की एक बैठक मे किया गया। जिसकी अध्यक्षता प्रधानमंत्री [[मनमोहन सिंह]] ने की। ==स्रोत्र== * [http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2006/07/060720_paycomm_cabinet.shtml बीबीसी - छठे वेतन आयोग के गठन को मंज़ूरी] * [http://navbharattimes.indiatimes.com/articleshow/1784035.cms नवभारत - छठे पे कमिशन को मंजूरी] चौरानेवाँ स्थान 6153 23020 2006-07-21T15:01:45Z Mitul0520 211 added delete tag मन यम {{delete}} चित्र:Sumitran pant.jpg 6154 23030 2006-07-22T00:27:51Z Mitul0520 211 got from Purnima Varman got from Purnima Varman सम्यक दर्शन 6155 23066 2006-07-22T12:07:05Z 59.161.13.126 जीव ओर पुद्गगल के भेद को समझना व अनुभव करना ही सम्यक दर्शन है गुरु नानक 6156 42204 2007-01-10T19:32:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:คุรุนานักเทพ]] Modifying: [[simple:Guru Nanak Dev]] गुरू नानक [[सिख धर्म]] के प्रथम गुरु है। [[श्रेणी:सिख धर्म]] [[ar:ناناك]] [[ca:Nanak]] [[de:Guru Nanak]] [[en:Guru Nanak Dev]] [[eo:Guru Nanak]] [[es:Guru Nanak]] [[fi:Guru Nānak]] [[fr:Gurû Nanak]] [[ia:Guru Nanak]] [[ja:グル・ナーナク]] [[lv:Guru Nānaks Dēvs]] [[nds:Nanak]] [[nl:Goeroe Nanak]] [[nn:Guru Nának]] [[no:Guru Nának]] [[pl:Nanak]] [[pt:Guru Nanak]] [[ru:Нанак]] [[sh:Nanak]] [[simple:Guru Nanak Dev]] [[sv:Guru Nanak]] [[th:คุรุนานักเทพ]] [[zh:拿那克]] लिनक्स 6158 28046 2006-09-22T06:21:30Z Mohitshukla1 712 /* यह भी देखिए */ '''लिनेक्स''' [[यूनिक्स]] जैसा एक [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] है। यह [[ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर]] का सबसे कामयाब तथा सबसे लोकप्रिय सौफ्टवेयर है। यह जीपीएल्ड ([[:en:GPL]]) है और यूनिक्स से बनाया गया है । यूनिक्स का विकास, 1960 के दशक में [[ऐ.टी.&टी.]] की [[बेल प्रयोगशाला]]([[:en:Bell Labs]]) के द्वारा किया गया। उस समय ऐ.टी.&टी. कम्पनी एक नियंत्रित इजारेदारी (Regulated monopoly) थी इसलिये वह [[कमप्यूटर]] का सौफ्टवेयर नही बेंच सकती थी। उसने इसे, सोर्स कोड के साथ, बिना शर्त, सरकार तथा विश्वविद्यालयों को दे दिया, वे चाहे तो उसमें फेरबदल कर सकते हैं। 1980 के दशक के आते आते यूनिक्स सबसे लोकप्रिय, शक्ति शाली, एवं स्थिर औपरेटिंग सिस्टम बन गया हालांकि उस समय तक उसके कई रूपान्तर आ चुके थे। यूनिक्स में एक कमी थी इसको समझना तथा चलाना मुश्किल है | [[एन्डी टेनेबौम]], [[ऐमस्टरडैम]] में [[कमप्यूटर विज्ञान]] के [[प्रोफेसर]] हैं| उन्होंने इसकी सहायता के लिये [[मिनिक्स]] नाम का प्रोग्राम लिखा। इसमें भी कुछ कमियां थीं। [[लिनूस टोरवाल्ड]] [[फिनलैण्ड]] के [[हेलसिन्की विश्‍वविद्यालय]] में कमप्यूटर विज्ञान के छात्र थे। उन्होंने मिनिक्स की कमी को दूर करने के लिये एक प्रोग्राम लिखा जो कि बाद मे ‘लिनूस का यूनिक्स’ या छोटे में लिनेक्स कहलाया । इसका सबसे पहला कोर या [[करनल]] ([[:en:Kernel]]) उन्होने 1991 में इन्टरनेट में पोस्ट किया । तब तक [[रिचर्ड स्‍टालमेन]] का घन्यू ([[:en:GNU]]) प्रोजेक्ट शुरू हो चुका था। लिनूस टोरवाल्ड ने इससे बहुत सारे प्रोग्राम अपने लिनेक्स में लिये। इसलिये रिचर्ड स्टालमेन का कहना है कि इसे घन्यू-लिनेक्स कहना चाहिये| पर यह नाम, शायद लम्बा रहने के कारण चल नहीं पाया। पर इसका अर्थ यह नहीं हैं कि लिनेक्स की सफलता में घन्यू प्रोजेक्ट का हाथ नहीं है। घन्यू प्रोजेक्ट के बिना लिनेक्स सम्भव नहीं था। ==इतिहास== [[लिनक्स का इतिहास]] ==करनल, डिस्ट्रीब्यूशन, डेस्कटौप== लिनेक्स का कोई भी आफिस नहीं है, कोई भी कम्पनी या व्यक्ति इसका मालिक नहीं है पर दुनियां भर के प्रोग्रामर इसमें अपना योगदान देते हैं । दुनियां के इतिहास में इससे बडा, इस प्रकार का आन्दोलन, कभी नहीं हुआ । वह भी जो एक [[अमेरिका]] से बाहर के विश्वविद्यालय के छात्र ने शुरू किया| क्योंकि कमप्यूटर विज्ञान में नयी दिशायें दिखाने का वर्चस्व तो केवल अमेरीका का था । लिनेक्स के सौफ्टवेयर के लिये पैसा नहीं लिया जा सकता पर इसका मतलब यह नहीं है कि इससे पैसा नहीं कमाया जा सकता। बहुत सारी कम्पनियां इस पर सर्विस देकर पैसा कमा रही हैं और चल रही हैं। [[रेड हैट]] तथा [[सूसे]] (नौवल) इनमें मुख्य हैं । लिनेक्स के तीन स्तर हैं । * करनल (Kernel) या कोर: करनल से सीधे कमप्यूटर नहीं चलाया जा सकता उसे चलाने से पहले कमपाईल करना पड़ता है| लिनेक्स करनल को लिनूस टोरवाल्डस देखते हैं। * डेस्कटौप: आपके कमप्यूटर मे औपरेटिंग सिस्टम किस प्रकार से दिखे उसमें अलग अलग काम करने वाले सौफटवेयर किस प्रकार से चले यह डेस्कटौप पर निर्भर करता है कई तरह के डेस्कटौप हैं पर नोम ([[:en:Gnome]]) तथा के.डी.ई. ([[:en:KDE]]) मुख्य हैं । * डिस्ट्रीब्यूशन: किसी करनल से कमप्यूटर चलाने के लिये पहले उसे कमपाईल करना पड़ता है तब वह चलता है । यह कार्य डिस्‍ट्रीब्‍यूशन करते हैं इस तरह के लगभग 100 डिस्ट्रीब्‍यूशन हैं जिसमें रेड हैट, सूसे ( नौवल ) तथा [[मैनड्रिवा]] मुख्य हैं। हर डिस्‍ट्रीब्‍यूशन मे कम से कम नोम तथा के.डी.ई. दोनो डेस्कटौप रहते हैं | यदि आप दस मुख्य डिस्ट्रीब्‍यूशन के बारे मे जानना चाहते हों तो यहां देखें| ==यूनिक्स पर चला मुकदमा== ए.टी.&टी. ने [[कैलिफोर्निया विश्वविद्यालय]], [[बरकले]] को यूनिक्स का सोर्स कोड शुरू में दिया था। इस विश्वविद्यालय ने उस पर कार्य किया तथा इसे काफी आगे बढाया। विश्वविद्यालय ने इसका अपना रूप भी निकाला जो कि [[बरकले सौफटवेर डिस्ट्रीब्यूशन]]([[:en:BSD]]) के नाम से प्रसिद्ध है। यह ओपेन सोर्स है। ए.टी.&टी. कम्पनी [[1984]] में टूट गयी तथा इसके एक हिस्से के पास कमप्यूटर का काम आया जिसे कमप्यूटर के व्यापार करने की स्वतंत्रता थी। ए.टी.&टी. के इस अलग घटक ने अपना व्यापारिक यूनिक्स निकाला| इस व्यापारिक यूनिक्स तथा विश्वविद्यालय के बी.एस.डी. यूनिक्स में होड़ होने लगी तब ए.टी.&टी. ने विश्वविद्यालय पर एक मुकदमा दायर किया कि केवल ए.टी.&टी. यूनिक्स के बौद्धिक सम्पदा अधिकार की मालिक है । विश्वविद्यालय का कहना था कि उसे बी.एस.डी. यूनिक्स वितरण करने का हक है क्योंकि इस पर उसने भी बहुत काम किया है। 1993 में ए.टी.&टी. के इस घटक ने [[नौवल]] ([[:en:Novell]]) को यूनिक्स का व्यापार बेच दिया तथा 1995 में नौवल तथा विश्वविद्यालय के बीच मुकदमें में सुलह हो गयी। लेकिन उसकी क्या शर्ते हैं यह किसी को मालुम नहीं है। ==लिनेक्स - मुकदमे== इस समय लिनेक्स से सम्बन्धित मुख्य रूप से पांच मुकदमे चल रहे हैं| यह मुकदमें क्यों चल रहे हैं, इसके बारे में कई अटकलें ईन्टरनेट पर हैं। 1. एस.सी.ओ.([[:en:SCO Group|SCO]]) बनाम आई.बी.एम.([[:en:SCO Group|IBM]]): कैलडरा कम्पनी, पहले इसी नाम से लिनेक्स का एक डिस्ट्रीब्यूशन निकालती थी यह बहुत सफल नहीं था - कम से कम रेड हैट, सूसे (नौवल) तथा मैनड्रिवा के जितना तो नहीं| कैलडरा बाद मे सैन्टा क्रूज औपरेशन (एस.सी.ओ.) हो गयी| एस.सी.ओ. का कहना है कि उसने नौवल से यूनिक्स के बौद्धिक सम्पदा अधिकार खरीद लिये हैं तथा उसने यूनिक्स का एक्स (AIX) नाम का रूपान्तर निकालने लगी जिसे उसने आई.बी.एम. को दिया है। एस.सी.ओ. ने 2003 में एक मुकदमा आई.बी.एम. पर यह कहते हुये दायर किया कि * आई.बी.एम. ने एस.सी.ओ. के ट्रेड सीक्रेट का हनन किया है । * आई.बी.एम. ने ऐक्स यूनिक्‍स का सोर्स कोड लिनेक्स में मिला दिया है । * आई.बी.एम. ने एस.सी.ओ. के साथ ऐक्‍स के बारे में हुयी संविदा का उल्लंघन किया है । आई.बी.एम. ने इस मुकदमें में अपना उल्टा क्लेम दाखिल किया है कि * आई.बी.एम. ने ऐक्स का कोई सोर्स कोड लिनेक्स में नहीं मिलाया है । * उसने एस.सी.ओ. की संविदा को नहीं तोडा है । * संविदा तो एस.सी.ओ. ने तोडी है । 2. एस.सी.ओ. बनाम नौवल: यह स्पष्ट नहीं है कि नौवल ने एस.सी.ओ. को क्या बेचा क्योंकि नौवल के अनुसार उसने एस.सी.ओ. को यूनिक्स के बौद्धिक सम्पदा अधिकार नहीं बेचे हैं। उसने एस.सी.ओ. को केवल यूनिक्स का विकास करने तथा दूसरे को लाइसेंस देने का अधिकार दिया था। इस पर एस. सी. ओ. ने एक मुकदमा नौवल पर चलाया है कि, * नौवल गलत कह रहा है कि एस.सी.ओ. यूनिक्स के बौद्धिक सम्‍पदा अधिकार का मालिक नहीं है; * नौवल का यह कहना कि नौवल यूनिक्स के बौद्धिक सम्पदा अधिकारों का मालिक है एस.सी.ओ. के व्यापार में रूकावट डाल रहा है उसे रोका जाय; * इस बात कि घोषणा की जाय कि एस.सी.ओ. यूनिक्स के बौद्धिक सम्पपदा अधिकार का मालिक है न कि नौवल; * उसे नौवल से हर्जाना दिलवाया जाय| 3-4. एस.सी.ओ. बनाम [[ओटोजोन]] तथा [[डैमलर क्राईसलर]]: एस.सी.ओ. ने १५०० कम्पनियों को नोटिस भेजा है कि, * वे लिनेक्स प्रयोग करने से पहले उससे लाइसेंस ले लें; और * वह देखें कि यूनिक्स का कोड ओपेन सोर्स सौफटवेर से न मिल जाय। उसने ओटोजोन तथा डैमलर क्राईसलर के खिलाफ अलग अलग मुकदमे अपने अधिकार के उल्लंघन के बारे में दायर किये हैं । डैमलर काईसलर के खिलाफ मुकदमा, अंशत: [[9 अगस्त]] 2004 को खारिज हो गया| फिर मुकदमा [[21 दिसंबर]] 2004 को यह कहते हुये खारिज हो गया कि वह पुन: दूसरा मुकदमा तब तक नहीं ला सकते हैं जब तक डैमलर क्राईसलर के पहले मुकदमे का सारा खर्चा न अदा कर दें | एस.सी.ओ. ने इसके खिलाफ अपील प्रस्‍तुत कर रखी है । 5 रेड हैट बनाम एस.सी.ओ.: रेड हैट लिनेक्स डिस्ट्रीब्यूशन कम्पनी है। इसने एक मुकदमा इसलिये दायर किया है कि घोषणा की जाय कि उसने लिनेक्स को वितरण करने में एस.सी.ओ. के किसी भी अधिकार का अतिक्रमण नहीं किया है| यह कहना मुश्किल है कि इन मुकदमों में क्या होगा। यह इन पर आयी गवाही पर निर्भर करेगा| सारे मुकदमे एस.सी.ओ . बनाम आई.बी.एम. के मुकदमे के निर्णय पर निर्भर करेंगे। बहुत सी प्रमुख कम्पनियां लिनेक्स को अपना रही हैं। इनमें आई.बी.एम., रेड हैट, तथा [[एच.पी.]] मुख्य हैं इन्होने इन मुकदमो को मद्दे नज़र रखते हुये, अपने खरीदारों को कहा है कि यदि यह पाया जाता है कि उनके कोई भी सौफ्टवेर किसी के बौद्धिक सम्‍पदा अधिकारों का अतिक्रमण कर रहे हैं तो वे न ही उसके पूरे हर्जाने की क्षतिपूर्ति करेंगे पर उन्हें नया सौफ्टवेर बना कर देगें| ==लिनेक्स ट्रेडमार्क – मुकदमा== लिनेक्स, लिनूस टोरवाल्ड का ट्रेडमार्क है और इस समय लिनूस टोरवाल्ड की तरफ से, [[लिनेक्स मार्क इंस्टिट्यूट]] (एल.एम.आई.) इस नाम के प्रबन्ध का कार्य देखते हैं | 1994 मे डेला क्रोस नामक व्यक्ति ने लिनेक्स नाम पर अमेरिका मे ट्रेडमार्क ले लिया| उसने लिनेक्स बेचने वाली कम्पनियों को नोटिस भेजने शुरू किये कि वे उससे लाईसेन्स ले लें| लिनूस टोरवाल्ड और लिनेक्स से सम्बन्ध रखने वाली कम्पनियों ने उस पर एक मुक्दमा चलाया| 1997 मे, इस मुकदमे मे एक सम्झौते के अनुसार, लिनेक्स नाम का ट्रेडमार्क लिनूस टोरवाल्ड को दे दिया गया| उसके पश्चात, लिनेक्स नाम का गलत प्रयोग न हो इसके लिये लिनूस टोरवाल्ड ने इस नाम के प्रबन्ध करने के कार्य की जिम्मेवारी एल.एम.आई. को दे दी| एल.एम.आई. लिनेक्स नाम का प्रयोग करने के लिये लाईसेन्स देती है| लिनूस टोरवाल्ड ने इस बारे मे एक ब्यान भी जारी किया है जो कि यहां पर देखा जा सकता है| ==यह भी देखिए== * लिनूस टोरवाल की आत्म कहानी Just for fun: The story of an Accidental Revolutionary ([[:en:Just for Fun]]) यह बहुत अच्छी तथा प्रेरणादायक पुस्तक है। इसमें कुछ चैप्टर बौद्धिक सम्पदा अधिकारों के बारे में हैं। यह कुछ हमारे पुरातन विचारो से मेल खाते हैं और पश्चिम के समाज पर जिस तरह से इन अधिकारों की परिभाषा तथा व्याख्या की जाती है उस पर नयी तरह से प्रकाश डालती है। *[http://www.informationweek.com/news/showArticle.jhtml?articleID=188701144 इन्फो्रमेशन वीक - Six Things You Didn't Know About Linux: A Beginners' Guide] *अधिक जानकारी: [http://geocities.com/linuxparichay/index.html लिनक्स से परिचय] ==स्रोत्र== * [http://unmukth.wordpress.com/2006/06/03/linux उन्मुक्त - लिनेक्स की कहानी] [[category:लिनक्स]] [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[af:Linux]] [[als:Linux]] [[ar:لينكس]] [[ast:Linux]] [[bn:লিনাক্স]] [[zh-min-nan:Linux]] [[bs:Linux]] [[bg:ГНУ/Линукс]] [[ca:Linux]] [[cs:Linux]] [[cy:Linux]] [[da:Linux]] [[de:Linux]] [[et:Linux]] [[el:Linux]] [[en:Linux]] [[es:Linux]] [[eo:Linukso]] [[eu:Linux]] [[fa:لینوکس]] [[fr:Linux]] [[gl:Linux]] [[ko:리눅스]] [[hr:Linux]] [[ilo:GNU/Linux]] [[id:Linux]] [[ia:Linux]] [[is:Linux]] [[it:Linux]] [[he:לינוקס]] [[ka:ლინუქსი]] [[ku:Linux]] [[la:Linux]] [[lv:GNU/Linux]] [[lb:Linux]] [[lt:Linux]] [[li:Linux]] [[hu:Linux]] [[mk:Линукс]] [[mg:Linux]] [[mr:लिनक्स]] [[ms:Linux]] [[nl:GNU/Linux]] [[ja:Linux]] [[no:Linux]] [[nn:Linux]] [[pa:ਲੀਨਕਸ]] [[nds:Linux]] [[pl:Linux]] [[pt:Linux]] [[ro:Linux]] [[qu:Linux]] [[ru:GNU/Linux]] [[scn:Linux]] [[simple:Linux]] [[sk:Linux]] [[sl:Linux]] [[sr:Линукс]] [[sh:Linux]] [[fi:GNU/Linux]] [[sv:GNU/Linux]] [[tl:GNU/Linux]] [[ta:லினக்ஸ்]] [[th:ลินุกซ์]] [[vi:Linux]] [[tr:Linux]] [[zh:Linux]] [[zh-yue:Linux]] रंग दे बसंती 6161 30997 2006-10-16T16:52:53Z Mitul0520 211 {{Infobox Film | name = रंग दे बसंती | image = Rangdebasanti.jpg | image_size = 200px | caption = रंग दे बसंती का पोस्टर | director = [[राकेश ओमप्रकाश मेहरा]] | producer = [[राकेश ओमप्रकाश मेहरा]], [[रोनी स्क्रूवाला]], [[देवेन खोटे]] | writer = [[रेंजील डीसूज़ा]], [[राकेश ओमप्रकाश मेहरा]] | starring = [[आमिर खान]], [[सोहा अली खान]],[[सरमन जोशी]], [[महादेवन]], [[कुणाल कपूर]] | music = [[ए आर रहमान]] | cinematography = [[बिनोद प्रधान]] | editing = | distributor = यू टीवी मोशन पिक्चर्स | released = [[26 जनवरी]], [[2006]] | runtime = | country = [[भारत]] | award = | language = [[हिन्दी]] | budget = | imdb_id = 0405508 }} '''रंग दे बसंती''' हिन्दी फिल्म है। [[26 जनवरी]] [[2006]] को यह फिल्म रिलीज़ हुई थी। इस फिल्म के निर्देशक [[राकेश ओमप्रकाश मेहरा]] एवं फ़िल्म के मुख्य अभिनेता [[आमिर ख़ान]] हैं। [[26 सितंबर]], [[2006]] को इसे भारत की तरफ से सर्वश्रेष्ठ विदेशी फ़िल्म की श्रेणी में [[ऑस्कर]] एवार्ड के लिए नामित किया गया। <ref>{{cite news|title=ऑस्कर के लिए जाएगी 'रंग दे बसंती'|url=http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/09/060925_basnti_oscar.shtml|date=26 सितंबर, 2006|publisher=बीबीसी हिंदी}}</ref> ==सारांश== {{spoiler}} फिल्म '''रंग दे बसंती''' का मुख्य भाव है जागृति। यह फिल्म अपनी मान्यताओं के बारे में सोचने और उठ खड़े होने के बारे में है और हमें यह इशारा करती है कि क्रांति की ज़रूरत शायद आज भी है। फिल्म का कथानक एक युवा ब्रिटिश फिल्मकार सू की है जो भारत में बरतानी सेना में काम कर चुके अपने दादा की डायरी पढ़ कर [[भारत]] आती है, भारत के क्रांतिकारियों के बारे में एक वृत्तचित्र के निर्माण का इरादा लिये। उसका उद्देश्य है [[भगत सिंह]], [[चन्द्रशेखर आज़ाद]] और उनके साथियों के [[ब्रिटिश तानाशाही]] के खिलाफ हुए संघर्श के बारे मे एक डॉक्युमेंट्री बनाना। चूँकि उसके पास बहुत पैसे नहीं है इस लिये वह चाह्ती है कि [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] के कुछ छात्र उसकी इस फिल्म में अभिनय करें। यहाँ उसकी मुलाकात डीजे ([[आमिर ख़ान]]) से होती है। डीजे को [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] से अपनी पढाई पूरी किये हुए पांच साल हो चुके हैं। पर डीजे को ऐसा लगता है कि बाहर की दुनिया में उसके लिये कुछ नहीं रखा है। डीजे के दोस्त हैं करण ([[सिद्धार्थ]]), असलम ([[कुनाल कपूर]]) और सुखी ([[शर्मन जोशी]]) । करण- राजनाथ सिंघानिया नाम के एक उद्योगपति का बेटा है और उसकी अपने पिता से नहीं पटती। असलम [[जामा मस्जिद]] के पास की गलियों में रहने वाले एक मध्यम वर्गीय [[मुस्लिम]] घर से है। वह इन दोस्तों के बीच का [[शायर]] है। सुखी इनमें सबसे छोटा है और सबकी आंखों का तारा है। सब उसे गुट के बच्चे की तरह प्यार करते हैं। इन दोस्तों से अलग है लक्ष्मण पान्डेय ([[अतुल कुल्कर्णी]])। लक्ष्मण एक हिन्दुत्ववादी है जिसे राजनीति पर काफी भरोसा है और वह यह मानता है कि राजनीति से देश और समाज में सुधार लाया जा सकता है। लक्ष्मण की डीजे और उसके साथियों से नहीं बनती है और उनमें अक्सर झगडा होता रहता है। डीजे और साथियों की एक दोस्त है सोनिया ([[सोहा अली ख़ान]]) - इस दल की अकेली लडकी। सोनिया की अजय ([[माधवन]]) से शादी होने वाली है। अजय एक चुस्त फाइटर पाइलट है जो कि [[भारतीय वायु सेना]] में [[मिग]] लड़ाकू विमान उडा़ता है। ये सभी युवा बाकी के आम युवाओं की तरह अपनी ज़िन्दगियों और मौज मस्तियों मे मस्त हैं। इनकी मौज-मस्ती से भरी ज़िन्दगी में देशभक्ति इतिहास की किताबों मे वर्णित कहानियों से ज़्यादा कुछ भी नहीं है। अपनी फिल्म के माध्यम से सू दुनिया को भारतीय क्रांतिकारियों के स्वतंत्रता संग्राम में बलिदान की महानता को दर्शाना चाहती है। Then Ajay, Sonia's fiancé,(Madhavan) an Indian air-force pilot, is killed when his plane crashes. The government proclaims that the crash was caused by pilot error. Sonia and her friends know that Ajay was an ace pilot and don't accept the official explanation. Instead, they claim that he sacrificed his life to save thousands of other lives, which would have been lost had he ejected from the aircraft safely, leaving his the aircraft to crash in an overcrowded area. They investigate and learn that the crash was due to a corrupt defence minister (Mohan Agashe), who had signed a contract for cheap, spurious MiG aircraft spare parts in return for a large kickback. Not content to accept this as "just the way things are done", the group decide to protest peacefully. Police forcefully break up their protest. The young men then decide that they must emulate the early freedom fighters and resort to violence. Tragedy and a shocking ending follow. {{translate}} = विवाद तथा समाज पर प्रभाव = *इस फिल्म के बार में मीडिया पर काफी चर्चा हुई और कहा जाता है कि भारतीय समाज पर इसकी अभूतपूर्व छाप पड़ी है {{तथ्य}}। फिल्म का उपशीर्षक है - अ जनरेशन अवेकन्स। इस फिल्म के प्रदर्शन के बाद से भारतीय युवाओं ने कई मोर्चों पर सार्थक प्रदर्शन किये। रंग दे बसंती की तरह [[इंडिया गेट]] पर मोमबत्ती जला के लोगों ने [[प्रियदर्शिनी मट्टू]] और [[जेसिका लाल]] के केसों में [[अदालत]] के फैसलों के खिलाफ मोर्चा निकाला और शायद स्वतंत्र भारत के इतिहास में पहली बार इस तरह से शांतिप्रिय जुलूस निकाल के उच्च न्यायालय को और सरकार को ये मुकदमे फिर से खोलने पर मजबूर कर दिया। {{तथ्य}} *जानवरों के प्रति नर्मी बरतने की पक्षधर संसद सदस्या मेनका गाँधी की आपत्ति पर फिल्म से जानवरों के जुड़े दृश्य जैसा की उपरोक्त पोस्टर में दर्शित है सेंसर बोर्ड द्वारा हटा दिये थे।<ref>{{cite news|title=समाचार|url=http://ia.rediff.com/movies/2006/jan/16rangde.htm|date=16 जनवरी, 2006|publisher=रीडिफ}}</ref> *चुंकि फिल्म रक्षा सेवा और मंत्रालय में व्याप्त भ्रष्टाचार के मामले पर केंद्रित थी अतः निर्माताओं ने इनके लिये फिल्म का खास प्रदर्शन भि रखा, शायद वे फिल्म के सेंसर की कैंची के पार जाने के प्रति आशंकित थे। यह जानकारी आम नहीं है कि इसका क्या नतीजा निकला।<ref>{{cite news|title=सुपर सेंसर ने पास की फिल्म: अंग्रेज़ी समाचार|url=http://in.news.yahoo.com/060111/139/61yjl.html|date=11 जनवरी, 2006|publisher=याहू}}</ref> ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.rangdebasanti.net/ अधिकारिक जालस्थल] ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> [[श्रेणी: हिन्दी फिल्म]] [[श्रेणी: फ़िल्म]] [[cs:Rang de basanti]] [[de:Rang De Basanti – Die Farbe Safran]] [[en:Rang De Basanti]] [[fr:Rang De Basanti]] रंगदे बसंती 6162 23109 2006-07-23T19:24:21Z Mitul0520 211 रंगदे बसंती का नाम बदलकर रंग दे बसंती कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[रंग दे बसंती]] चित्र:Mgr.jpg 6163 23113 2006-07-24T00:30:57Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia मरुदुर गोपाला रामचन्द्रन 6164 23115 2006-07-24T00:48:05Z Mitul0520 211 initiated {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''एम जी आर''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Mgr.jpg|200px|मरुदुर गोपाला रामचन्द्रन]] |- ! जन्मतिथी: | [[17 जनवरी]], [[1917]] |- ! निधन: | [[24 दिसेम्बर]], [[1987]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | तमिल अभिनेता और मुख्यमंत्री |- ! जन्मस्थान: | [[कैन्डी]],[[श्रीलंका]] |} '''मरुदुर गोपाला रामचन्द्रन''' ([[17 जनवरी]], [[1917]] - [[24 दिसेम्बर]], [[1987]]) '''एम जी आर''' के नाम से भी लोकप्रिय थे। वे तमिल फिल्मों के अभिनेता थे और वर्ष 1977 से उनके निधन तक वे [[भारत]] के [[तमिलनाडू]] राज्य के मुख्यमंत्री थे। उनका जन्म [[कैन्डी]],[[श्रीलंका]] मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1988 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:M. G. Ramachandran]] चित्र:Gurudwara pilibhit.jpg 6165 23122 2006-07-24T07:27:15Z Pearl 606 सिख गुरुद्वारा पीलीभीत सिख गुरुद्वारा पीलीभीत सुमित्रानन्दन पन्त 6167 23138 2006-07-24T14:27:56Z Mitul0520 211 Redirecting to [[सुमित्रानंदन पंत]] #Redirect [[सुमित्रानंदन पंत]] गढ़वाली 6168 37897 2006-12-11T17:33:48Z Imz 418 merge 2 articles! {{merge|गढवाली}} '''गढ़वाली''' [[गढ़वाल]] इलाके मे बोली जाने वाली भाषा है। [[श्रेणी:भाषा]] टुअर डी फ्रांस 6169 44627 2007-01-20T14:37:41Z Escarbot 542 robot Adding: [[hr:Tour de France]] [[image:Logo_Tour_de_France_2005_.JPG|thumb|300px|टुअर डी फ्रांस का लोगो]] '''टुअर डी फ्रांस''' विश्व की सबसे लोकप्रिय और प्रतिष्ठित साइकिल प्रतियोगीता है। प्रतिवर्ष जुलाई के महीने मे इसका आयोजन होता है। 1903 मे इसकी शुरुआत हुई थी और प्रथम और द्वितीय विश्व युद्धो के दौरान इसका आयोजन नही हुआ था। यह प्रतियोगिता फ्रांस और उसके पडोसी राष्ट्रो से हो कर गुजरती है। लंबी दूरी की इस प्रतियोगिता को पुरे होने मे लगभग 3 हफ्तो का समय लगता है। सबसे कम कुल समय लेने वाला खिलाडी प्रतियोगिता का विजयी होता है। ==इतिहास== ==यह भी देखिए== ==बाहरी कडियाँ== [[category:खेल]] [[bg:Обиколка на Франция]] [[ca:Tour de França]] [[cs:Tour de France]] [[da:Tour de France]] [[de:Tour de France]] [[en:Tour de France]] [[eo:Tour de France]] [[es:Tour de Francia]] [[et:Tour de France]] [[eu:Frantziako Tourra]] [[fi:Ranskan ympäriajo]] [[fr:Tour de France (cycliste)]] [[fy:Omgong fan Frankryk]] [[gl:Tour de Francia]] [[he:טור דה פראנס]] [[hr:Tour de France]] [[id:Tour de France]] [[io:Tour de France]] [[it:Tour de France]] [[ja:ツール・ド・フランス]] [[ka:ტურ დე ფრანსი]] [[ko:투르 드 프랑스]] [[la:Circuitus Franciae]] [[lb:Tour de France]] [[lv:Tour de France]] [[nl:Ronde van Frankrijk]] [[nn:Frankrike rundt]] [[no:Tour de France]] [[pl:Tour de France]] [[pt:Tour de France]] [[ru:Тур де Франс]] [[scn:Tour de France]] [[simple:Tour de France]] [[sk:Tour de France]] [[sl:Tour de France]] [[sr:Тур де Франс]] [[sv:Tour de France]] [[th:ทูร์ เดอ ฟรองซ์]] [[tr:Fransa Bisiklet Turu]] [[vi:Tour de France]] [[vls:Roende van Vrankriek]] [[yi:טור דע פרענס]] [[zh:环法自行车赛]] फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट 6170 44005 2007-01-17T14:48:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:פלויד לאנדיס]] [[image:Floyd-landis-toctt.jpg|thumb|right|250px|फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट]] '''फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट''' (जन्म: 14 अक्टोबर, 1975) [[अमेरिका]] के पेशेवर साइकिल-खिलाड़ी है। वर्ष 2006 मे वे [[टुअर डी फ्रांस]] के विजेता रहे। टुअर डी फ्रांस जितने वाले वे तीसरे अमेरिकी है। ==सकरात्मक ड्रग टेस्ट== फ्लोयड-लैनडिस एक ड्रग टेस्ट मे हारमोन टेस्टोस्टरोन मे सकारत्मक पाए गए। <ref>{{cite news|title=Landis gives positive drugs test|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/other_sports/cycling/5221122.stm|date=27 जुलाई, 2006|publisher=BBC News}}</ref> यह टेस्ट [[2006]] [[टुअर डी फ्रांस]] के 17 वे दौर के बाद किये गए थे। उन्हे एक और टेस्ट - ''टेस्ट बी'', के परिणाम तक के लिये निलम्बित कर दिया गया। ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> [[श्रेणी:खिलाड़ी]] [[bg:Флойд Ландис]] [[br:Floyd Landis]] [[ca:Floyd Landis]] [[da:Floyd Landis]] [[de:Floyd Landis]] [[en:Floyd Landis]] [[eo:Floyd Landis]] [[es:Floyd Landis]] [[et:Floyd Landis]] [[fi:Floyd Landis]] [[fr:Floyd Landis]] [[he:פלויד לאנדיס]] [[id:Floyd Landis]] [[it:Floyd Landis]] [[ja:フロイド・ランディス]] [[nl:Floyd Landis]] [[no:Floyd Landis]] [[pl:Floyd Landis]] [[pt:Floyd Landis]] [[scn:Floyd Landis]] [[sv:Floyd Landis]] [[th:ฟลอยด์ แลนดิส]] [[zh:弗洛伊德·兰迪斯]] माइकल मधुसुदन दत्त 6173 35914 2006-11-22T15:50:43Z Wolf 886 [[Image:MichaelMadhusudanDatta.jpg|right|frame|माइकल मधुसुदन दत्त]] '''माइकल मधुसुदन दत्त''' ([[बांग्ला भाषा|बांग्ला]]: মাইকেল মধুসূদন দত্ত ''माइकेल मॉधुसूदॉन दॉत्तॉ'') ([[1824]]-[[29 जून]],[[1873]]) जन्म से मधुसुदन दत्त, 19वी शताब्दी के मशहूर कवि और नाटककार थे। उनका जन्म बंगाल के जेस्सोर जीले के सागादरी नाम के गाँव मे हुआ था। अब यह जगह [[बांग्लादेश]] मे है। नाटक रचना के क्षेत्र मे वे प्रमुख अगुआई थे। उनकी प्रमुख रचनाओ मे मेघनाथ बोध काव्य प्रमुख है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[en:Michael Madhusudan Dutt]] [[bn:মাইকেল মধুসূদন দত্ত]] चित्र:DrAmbedkar.jpg 6174 23157 2006-07-24T23:47:06Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia भीमराव रामजी आंबेडकर 6175 44943 2007-01-22T19:34:59Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[es:B.R. Ambedkar]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''डाक्टर भीमराव रामजी आंबेडकर''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:DrAmbedkar.jpg|250px|डाक्टर भीमराव रामजी आंबेडकर]] |- ! जन्मतिथी: | [[14 अप्रैल]], [[1881]] |- ! निधन: | [[6 दिसेम्बर]], [[1956]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के संविधान रचयिता |- ! जन्मस्थान: | [[मऊ]], [[मध्य प्रदेश]] |} '''डाक्टर भीमराव रामजी आंबेडकर''' ([[14 अप्रैल]], [[1881]] - [[6 दिसेम्बर]], [[1956]]) [[भारत]] के संविधान रचयिता है। उनका जन्म [[मऊ]], [[मध्य प्रदेश]] मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1990 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Bhimrao Ramji Ambedkar]] [[en:B. R. Ambedkar]] [[es:B.R. Ambedkar]] [[fr:Bhimrao Ramji Ambedkar]] [[ja:ビームラーオ・アンベードカル]] [[kn:ಬಿ.ಆರ್.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್]] [[mr:डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर]] [[sv:Bhimrao Ramji Ambedkar]] चित्र:SardarPatel.jpg 6176 23160 2006-07-24T23:54:58Z Mitul0520 211 from http://mha.nic.in/pic01.jpg from http://mha.nic.in/pic01.jpg कुँवर बेचैन (डा.) 6177 31502 2006-10-20T15:48:52Z Amitprabhakar 683 == बाहरी कडियाँ == * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी कविताओं का खज़ाना] *[http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/10/061012_kavita_kunwar.shtml|कुँअर बेचैन के कुछ दोहे - बीबीसी हिन्दी पर] {{स्टब}} छायावादी युग 6179 42664 2007-01-13T07:00:48Z Iitkgp.prashant 814 /* बाहरी कड़ियाँ */ १९२० के आसपास हिंदी में कल्पनापूर्ण, स्वच्छंद और भावुक एक लहर उमड़ी। [[भाषा]], [[भाव]], [[शैली]], [[छंद]], [[अलंकार]] सब दृष्टियों से पुरानी [[कविता]] से इसका कोई मेल न था। आलोचकों ने इसे छायावादी कविता का नाम दिया। आधुनिक हिंदी कविता की सर्वश्रेष्ठ उपलब्धि इस काल की कविता में मिलती है। लाक्षणिकता, चित्रमयता, नूतन प्रतीक विधान, व्यंग्यात्मकता, मधुरता, सरसता आदि गुणों के कारण छायावादी कविता ने धीरे-धीरे अपना प्रशंसक वर्ग उत्पन्न कर लिया। शब्द चयन और कोमल कांत पदावली के कारण इतिवृत्तात्मक (महाकाव्य और प्रबंध काव्य जिनमें किसी कथा का वर्णन होता है) युग की खुरदरी खड़ी बोली सौंदर्य, प्रेम और वेदना के गहन भावों को वहन करने योग्य बनी। हिंदी कविता के अंतरंग और बहिरंग में एकदम परिवर्तन हो गया। वस्तु निरूपण के स्थान पर अनुभूति निरूपण को प्रमुखता मिली। प्रकृति का प्राणमय प्रदेश कविता में आया। जयशंकर प्रसाद, सूर्यकांत त्रिपाठी निराला, सुमित्रानंदन पंत और महादेवी वर्मा इस युग के प्रमुख कवि हैं। [[रामकुमार वर्मा]], [[माखनलाल चतुर्वेदी]], [[हरिवंशराय बच्चन]] और [[रामधारी सिंह दिनकर]] को भी छायावाद ने प्रभावित किया। किंतु रामकुमार वर्मा आगे चलकर नाटककार के रूप में प्रसिद्ध हुए, माखनलाल चतुर्वेदी राष्ट्रवादी धारा की ओर रहे, बच्चन ने प्रेम के राग को मुखर किया और दिनकर ने विद्रोह की आग को आवाज़ दी। '''छायावाद के प्रमुख कवि''' [[महादेवी वर्मा]], [[जयशंकर प्रसाद]], [[सूर्यकांत त्रिपाठी निराला]], [[सुमित्रानंदन पंत]] ==यह भी देखे== *[[हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://great-hindi-poets.blogspot.com/2006/09/renowned-hindi-poets.html हिन्दी काव्य के उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संग्रह़] चित्र:Mahadeviverma.jpg 6180 23197 2006-07-25T13:18:18Z पूर्णिमा वर्मन 607 महादेवी वर्मा महादेवी वर्मा चित्र:Mahadevi2.jpg 6181 23203 2006-07-25T14:03:34Z पूर्णिमा वर्मन 607 महादेवीः युवावस्था का एक चित्र महादेवीः युवावस्था का एक चित्र प्रवासी हिंदी साहित्य 6182 27597 2006-09-21T08:01:41Z Mohitshukla1 712 अनेक भारतीय ऐसे हैं जो भारत से इतर देशों में हिंदी रचना व विकास के काम में लगे हुए हैं। इनमें दूतावास के अधिकारी और विदेशी विश्वविद्यालयों के प्राध्यापक तो हैं ही, अनेक सामान्य जन भी हैं जो नियमित लेखन व अध्यापन से विदेश में हिंदी को लोकप्रिय बनाने के काम में लगे हैं। विदेश में रहने वाले हिंदी साहित्यकारों का महत्व इसलिए बढ़ जाता है क्यों कि उनकी रचनाओं में अलग-अलग देशों की विभिन्न परिस्थितियों को विकास मिलता है और इस प्रकार हिंदी साहित्य का अंतर्राष्ट्रीय विकास होता है और समस्त विश्व हिंदी भाषा में विस्तार पाता है। बीसवीं शती के मध्य से भारत छोड़ कर विदेश जा बसने वाले लोगों की संख्या में काफी वृद्धि हुई। इनमें से अनेक लोग हिंदी के विद्वान थे और भारत छोड़ने से पहले ही लेखन में लगे हुए थे। ऐसे लेखक अपने अपने देश में चुपचाप लेखन में लगे थे पर उनमें से कुछ भारत में धर्मयुग जैसी पत्रिकाओं में प्रकाशित होकर काफी लोकप्रिय हुए, जिनका लोहा [[भारतीय साहित्य]] संसार में भी माना गया। ऐसे साहित्यकारों में [[उषा प्रियंवदा]] और [[सोमावीरा]] के नाम सबसे पहले आते हैं। बीसवीं सदी का अंत होते होते लगभग १०० प्रवासी भारतीय अलग अलग देशों में अलग अलग विधाओं में साहित्य रचना कर रहे थे। इक्कीसवीं सदी के प्रारंभ होने तक पचास से भी अधिक साहित्यकार भारत में अपनी पुस्तकें प्रकाशित करवा चुके थे। वेब पत्रिकाओं का विकास हुआ तो ऐसे साहित्यकारों को एक खुला मंच मिल गया और विश्वव्यापी पाठकों तक पहुंचने का सीधा रास्ता भी। [[अभिव्यक्ति]] पत्रिका में ऐसे साहित्यकारों की सूची देखी जा सकती है जिसमें ११ देशों के ३३ लेखकों की लगभग १०० कहानियों को रखा गया है। १० जनवरी २००३ को प्रवासी दिवस मनाए जाने के साथ ही दिल्ली में प्रवासी हिंदी उत्सव का श्रीगणेश हुआ। [[प्रवासी हिंदी उत्सव]] में ऐसे लोगों को रेखांकित करने और प्रोत्साहित करने के काम की ओर भारत की केंद्रीय और प्रादेशिक सरकारों तथा व्यक्तिगत संस्थाओं ने रुचि ली, जो विदेश में रहते हुए हिंदी में साहित्य रच रहे थे। भारत की प्रमुख पत्रिकाओं जैसे वागर्थ, भाषा और वर्तमान साहित्य ने भी प्रवासी विशेषांक प्रकाशित कर के इन साहित्यकारों को भारतीय साहित्य की प्रमुख धारा से जोड़ने का काम किया। इस तरह इक्कीसवीं सदी के प्रारंभ में आधुनिक साहित्य के अंतर्गत [[प्रवासी हिंदी साहित्य]] के नाम से एक नए युग का प्रारंभ हुआ। ==यह भी देखें== *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] [[श्रेणी: हिन्दी साहित्य]] आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास 6184 25066 2006-08-20T22:22:56Z पूर्णिमा वर्मन 607 /* स्रोतः */ ==अंतर्राष्ट्रीय जगत में हिंदी== बीसवीं शती के अंतिम दो दशकों में हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास बहुत तेजी से हुआ है. वेब, विज्ञापन, [[संगीत]], [[सिनेमा]] और बाजार के क्षेत्र में हिंदी की मांग जिस तेजी से बढी है वैसी किसी और भाषा में नहीं. विश्व के लगभग 150 विश्वविद्यालयों तथा सैंकडों छोटे-बडे क़ेंद्रों में विश्वविद्यालय स्तर से लेकर शोध स्तर तक हिंदी के अध्ययन-अध्यापन की व्यवस्था हुई है. विदेशों से 25 से अधिक पत्र-पत्रिकाएं लगभग नियमित रूप से हिंदी में प्रकाशित हो रही हैं. यू ए ई क़े 'हम एफ एम' सहित अनेक देश हिंदी कार्यक्रम प्रसारित कर रहे हैं जिनमें [[बी बी सी]], [[वायस ऑफ अमेरिका]] और [[जर्मनी]] के [[रेडियो कोलोन]] की हिंदी सेवा विशेष रूप से उल्लेखनीय हैं. ==विश्व में हिंदी की स्थिति== विश्व में हिंदी की स्थिति पर चर्चा करते हुए यह जान लेना भी आवश्यक है कि प्रयोक्ताओं की संख्या के आधार पर 1952 में हिंदी विश्व में पांचवे स्थान पर थी. 1980 के आसपास वह चीनी और अंग्रेजी क़े बाद तीसरे स्थान पर आ गई. 1991 की जनगणना में हिंदी को मातृभाषा घोषित करने वालों की संख्या के आधार पर पाया गया कि यह पूरे विश्व में अंग्रेजी भाषियों की संख्या से अधिक है. इतना ही नहीं, डॉ जयंती प्रसाद नौटियाल ने निरंतर 20 वर्ष तक भारत तथा विश्व में भाषाओं संबंधी आंकडों का विश्लेषण करके सिद्ध किया है कि विश्व में हिंदी प्रयोग करने वालों की संख्या चीनी से भी अधिक है और हिंदी अब प्रथम स्थान पर है. उसने विश्व की अंग्र्रेजी समेत अन्य सभी भाषाओं को पीछे छोड़ दिया है. ==हिंदी की आवश्यकता== हिंदी भाषा और इसमें निहित भारत की सांस्कृतिक धरोहर इतनी सुदृढ अौर समृद्ध है कि इस ओर अधिक प्रयत्न न किए जाने पर भी विकास की गति बहुत तेज है. [[ध्यान]], [[योग आसन]] और [[आयुर्वेद]] विषयों के साथ-साथ इनसे संबंधित हिंदी शब्दों का भी विश्व की दूसरी भाषाओं में विलय हो रहा है. [[भारतीय संगीत]] (चाहे वह शास्त्रीय हो या आधुनिक) [[हस्तकला]], भोजन और वस्त्रों की विदेशी मांग जैसी आज है पहले कभी नहीं थी. लगभग हर देश में योग, ध्यान और आयुर्वेद के केन्द्र खुल गए हैं जो दुनिया भर के लोगों को [[भारतीय संस्कृति]] की ओर आकर्षित करते हैं. ऐसी संस्कृति जिसे पाने के लिए हिंदी के रास्ते से ही पहुंचा जा सकता है. ==विज्ञापन और मुनाफ़े की भाषा== 1980 और 1990 के दशक में भारत में उदारीकरण, वैश्वीकरण तथा औद्योगीकरण की प्रक्रिया तीव्र हुई. इसके परिणामस्वरूप अनेक विदेशी बहुराष्ट्रीय कंपनियां भारत में आईं तो हिंदी के लिए एक खतरा दिखाई दिया था, क्योंकि वे अपने साथ अंग्रेजी लेकर आई थीं. मीडिया महारथी [[रुपर्ट मरडोक]] स्टार चैनल लेकर आए. वह अंग्रेजी में बडी धूमधाम से शुरू हुआ था. इसी तर्ज पर सोनी, वगैरह दूसरे चैनल भी अंग्रेजी में अपने कार्यक्रम लेकर भारत में आए. मगर इन सबको विवश होकर हिंदी की ओर मुड़ना पडा, क्योंकि इन्हें अपनी दर्शक संख्या बढानी थी, अपना व्यापार, अपना लाभ बढाना था. आज टी वी चैनलों एवं मनोरंजन की दुनिया में हिंदी सबसे अधिक मुनाफ़े की भाषा है. कुल विज्ञापनों का लगभग 75 प्रतिशत हिंदी माध्यम में है. ==लोकप्रियता की मिसाल== 'कौन बनेगा करोडपति' की लोकप्रियता ने मीडिया के क्षेत्र में हिंदी के झंडे गाड दिए, कमाई तथा प्रसिद्धि के अनेक कीर्तिमान भंग कर दिए तथा आने वाले समय में हिंदी के सुखद भविष्य के सपने जगा दिए हैं. आज सभी चैनल तथा फ़िल्म निर्माता अंग्रेजी क़ार्यक्रमों और फ़िल्मों को हिंदी में डब करके प्रस्तुत करने लगे हैं. जुरासिक पार्क जैसी अति प्रसिध्द फ़िल्म को भी अधिक मुनाफ़े के लिए हिंदी में डब किया जाना जरूरी हो गया. इसके हिंदी संस्करण ने भारत में इतने पैसे कमाए जितने अंग्रेजी संस्करण ने पूरे विश्व में नहीं कमाए थे. आज भारत में सर्वाधिक पत्र-पत्रिकाएं तथा उनके पाठक हिंदी में हैं. सर्वाधिक फ़िल्में हिंदी में बनती हैं. ==हिंदी की शक्ति एवं सामर्थ्य== हिंदी भारत की नहीं, पूरे विश्व में एक विशाल क्षेत्र की भाषा है. यह विशाल क्षेत्र अधिकतर मध्यम वर्ग को अपने में समेटे है. इस मध्यम वर्ग की क्रय-शक्ति पिछले कुछ वर्षों में बहुत बढी है. खाडी देशों का मजदूर वर्ग जो भारत पाकिस्तान बंगलादेश आदि देशों से आता है सबसे अधिक सहजता हिंदी बोलने में समझता हैं. वह यहां सादा जीवन जीता है लेकिन अपनी आमदनी का एक बडा हिस्सा अंतर्राष्ट्रीय उत्पादों की खरीद में व्यय करता है. आज अपने माल के प्रचार-प्रसार, पैकिंग, गुणवत्ता आदि के लिए हिंदी को अपनाना बहुराष्ट्रीय कंपनियों की विवशता है और उनकी यही विवशता हिंदी की शक्ति एवं सामर्थ्य की द्योतक है. ==हिंदी के प्रति गंभीर दुनिया== भारतीयों ने अपनी कडी मेहनत, प्रतिभा और कुशाग्र बुध्दि से आज विश्व के तमाम देशों की उन्नति में जो सहायता की है उससे प्रभावित होकर अनेक देशों के शासक वर्ग और व्यापारी वर्ग की दृष्टि में भारतीय संस्कृति और भाषा के प्रति रुचि, आकर्षण और श्रध्दा की भावना भर दी है. वे समझ गए हैं कि भारतीयों से अच्छे संबंध बनाने के लिए हिंदी सीखना कितना जरूरी है. हाल ही में अमरीकी राष्ट्रपति जॉर्ज बुश ने 114 मिलियन डॉलर की एक विशेष राशि अमरीका में हिंदी, चीनी और अरबी भाषाएं सीखाने के लिए स्वीकृत की है. इससे स्पष्ट होता है कि हिंदी के महत्व को विश्व में कितनी गंभीरता से अनुभव किया जा रहा है. ==सहयोग की आवश्यकता== आज हिंदी ने कंप्यूटर के क्षेत्र में अंग्रेजी का वर्चस्व तोड डाला है और हिंदीभाषी करोड़ों की आबादी कंप्यूटर का प्रयोग अपनी भाषा में कर सकती हैं. आवश्यकता इस बात की है, कि हिंदी के प्राध्यापक, साहित्यकार, संपादक एवं प्रकाशक कंप्यूटर पर हिंदी का प्रयोग करें और इसके सर्वांगीण विकास के लिए कदम बढाएं. प्रवासी भारतीयों में हजारों लोग हिंदी के विकास में संलग्न हैं. जिसमें से तीन सौ से अधिक से आप वेब पर संपर्क स्थापित कर सकते हैं. धैर्य के साथ इनसे संपर्क बनाते हुए बहुत कुछ सीखा जा सकता है. ==स्रोत== *पत्रिका विदाउट रिजर्व पृष्ठ-11, दैनिक हिंदुस्तान, 25 अप्रैल 2005, राजभाषा भारती, स्वर्ण जयंती अंक: 1999-2000, आजकल मई 2005 लेख कंप्यूटर और हिंदी _अखिलेश झा, आजकल सितंबर 2005 लेख हिंदी ही क्यों _ रवि शर्मा ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] हिन्दू पंचांग 6186 40530 2006-12-31T03:59:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: eo, es, fr, it, nl, pt, zh '''हिन्दू पंचांग''' हिन्दू समाज द्वारा माने जाने वाला कैलेंडर है। इसके भिन्न भिन्न रूप मे यह लगभग पूरे [[भारत]] मे माना जाता है। पंचांग नाम पांच प्रमुख भागो से बने होने के कारण है, यह है: पक्ष, तिथी, वार, योग और कर्ण। एक साल मे १२ महीने होते है। हर महिने मे १५ दिन के दो पक्ष होते है, शुक्ल और कृष्ण। [[श्रेणी:पंचांग]] [[en:Hindu calendar]] [[eo:Hinda kalendaro]] [[es:Calendario hindú]] [[fr:Calendrier sayana]] [[it:Calendario induista]] [[nl:Hindoekalender]] [[pt:Calendário hindu]] [[zh:印度曆]] आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास 6187 42663 2007-01-13T06:56:29Z Iitkgp.prashant 814 हिंदी साहित्य का आधुनिक काल भारत के इतिहास के बदलते हुए स्वरूप से प्रभावित था। [[स्वतंत्रता संग्राम]] और राष्ट्रीयता की भावना का प्रभाव साहित्य में भी आया। भारत में औद्योगीकरण का प्रारंभ होने लगा था। आवागमन के साधनों का विकास हुआ। अंग्रेजी और पाश्चात्य शिक्षा का प्रभाव बढा और जीवन में बदलाव आने लगा। ईश्वर के साथ साथ मानव को समान महत्व दिया गया। भावना के साथ-साथ विचारों को पर्याप्त प्रधानता मिली. पद्य के साथ-साथ गद्य का भी विकास हुआ और छापेखाने के आते ही साहित्य के संसार में एक नई क्रांति हुई. आधुनिक हिन्दी गद्य का विकास केवल हिन्दी भाषी क्षेत्रों तक ही सीमित नहीं रहा. पूरे देश में और हर प्रदेश में हिन्दी की लोकप्रियता फैली और अनेक अन्य भाषी लेखकों ने हिन्दी में साहित्य रचना करके इसके विकास में महत्त्वपूर्ण योगदान किया. हिन्दी गद्य के विकास को विभिन्न सोपानों में विभक्त किया जा सकता है. *1 भारतेंदु पूर्व युग 1800 ईस्वी से 1850 ईस्वी तक *2 भारतेंदु युग 1850 ईस्वी से 1900 ईस्वी तक *3 द्विवेदी युग 1900 ईस्वी से 1920 ईस्वी तक *4 रामचंद्र शुक्ल व प्रेमचंद युग 1920 ईस्वी से 1936 ईस्वी तक *5 अद्यतन युग 1936 ईस्वी से आज तक ==भारतेंदु पूर्व युग== हिन्दी में गद्य का विकास 19वीं शताब्दी के आसपास हुआ. इस विकास में कलकत्ता के फोर्ट विलियम कॉलेज की महत्वपूर्ण भूमिका रही. इस कॉलेज के दो विद्वानों लल्लूलाल जी तथा सदल मिश्र ने गिलक्राइस्ट के निर्देशन में क्रमशः प्रेमसागर तथा नासिकेतोपाख्यान नामक पुस्तकें तैयार कीं. इसी समय सदासुखलाल ने सुखसागर तथा मुंशी इंशा अल्ला खां ने [['रानी केतकी की कहानी']] की रचना की इन सभी ग्रंथों की भाषा में उस समय प्रयोग में आनेवाली खडी बोली को स्थान मिला. ये सभी कृतियाँ सन् 1803 में रची गयी थीं. आधुनिक खडी बोली के गद्य के विकास में विभिन्न धर्मों की परिचयात्मक पुस्तकों का खूब सहयोग रहा जिसमें ईसाई धर्म का भी योगदान रहा. बंगाल के [[राजा राम मोहन राय]] ने 1815 ईस्वी में [[वेदांतसूत्र]] का हिन्दी अनुवाद प्रकाशित करवाया. इसके बाद उन्होंने 1829 में बंगदूत नामक पत्र हिन्दी में निकाला. इसके पहले ही 1826 में कानपुर के पं जुगल किशोर ने हिन्दी का पहला समाचार पत्र उदंतमार्तंड कलकत्ता से निकाला. इसी समय गुजराती भाषी [[आर्यसमाज]] संस्थापक [[स्वामी दयानंद]] ने अपना प्रसिध्द ग्रंथ सत्यार्थ प्रकाश हिन्दी में लिखा. ==भारतेंदु युग== [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]] (1850-1885) को हिन्दी-साहित्य के आधुनिक युग का प्रतिनिधि माना जाता है. उन्होंने कविवचन सुधा, हरिश्चन्द्र मैगजीन और हरिश्चंद्र पत्रिका निकाली. साथ ही अनेक नाटकों की रचना की. उनके प्रसिध्द नाटक हैं- चंद्रावली, भारत दुर्दशा, अंधेर नगरी. ये नाटक रंगमंच पर भी बहुत लोकप्रिय हुए. इस काल में निबंध नाटक उपन्यास तथा कहानियों की रचना हुई. इस काल के लेखकों में [[बालकृष्ण भट्ट]], [[प्रताप नारायण मिश्र]], [[राधा चरण गोस्वामी]], [[उपाध्याय बदरीनाथ चौधरी प्रेमघन]], [[लाला श्रीनिवास दास]], [[बाबू देवकी नंदन खत्री]], और [[किशोरी लाल गोस्वामी]] आदि उल्लेखनीय हैं. इनमें से अधिकांश लेखक होने के साथ साथ पत्रकार भी थे. श्रीनिवासदास के उपन्यास परीक्षागुरू को हिन्दी का पहला उपन्यास कहा जाता है. कुछ विद्वान श्रद्धाराम फुल्लौरी के उपन्यास भाग्यवती को हिन्दी का पहला उपन्यास मानते हैं. बाबू [[देवकीनंदन खत्री]] का चंद्रकांता तथा चंद्रकांता संतति आदि इस युग के प्रमुख उपन्यास हैं. ये उपन्यास इतने लोकप्रिय हुए कि इनको पढने के लिये बहुत से अहिंदी भाषियों ने हिंदी सीखी. इस युग की कहानियों में शिवप्रसाद सितारे हिन्द की राजा भोज का सपना महत्त्वपूर्ण है. ==द्विवेदी युग== आचार्य महावीरप्रसाद द्विवेदी के नाम पर ही इस युग का नाम द्विवेदी युग रखा गया. सन 1903 ईस्वी में द्विवेदी जी ने सरस्वती पत्रिका के संपादन का भार संभाला. उन्होंने खडी बोली गद्य के स्वरूप को स्थिर किया और पत्रिका के माध्यम से रचनाकारों के एक बडे समुदाय को खडी बोली में लिखने को प्रेरित किया. इस काल में निबंध, उपन्यास, कहानी, नाटक एवं समालोचना का अच्छा विकास हुआ. इस युग के निबंधकारों में [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]], [[माधव प्रसाद मिश्र]], [[श्याम सुंदर दास]], [[चंद्रधर शर्मा गुलेरी]], [[बाल मुकंद गुप्त]] और [[अध्यापक पूर्ण सिंह]] आदि उल्लेखनीय हैं. इनके निबंध गंभीर, ललित एवं विचारात्मक हैं. [[किशोरीलाल गोस्वामी]] और बाबू गोपाल राम गहमरी के उपन्यासों में मनोरंजन और घटनाओं की रोचकता है. हिंदी कहानी का वास्तविक विकास द्विवेदी युग से ही शुरू हुआ. किशोरी लाल गोस्वामी की इंदुमती कहानी को कुछ विद्वान हिंदी की पहली कहानी मानते हैं. अन्य कहानियों में बंग महिला की दुलाई वाली, शुक्ल जी की ग्यारह वर्ष का समय, प्रसाद जी की ग्राम और चंद्रधर शर्मा गुलेरी की उसने कहा था महत्त्वपूर्ण हैं. समालोचना के क्षेत्र में पद्मसिंह शर्मा उल्लेखनीय हैं. ''हरिऔध'', शिवनंदन सहाय तथा राय देवीप्रसाद पूर्ण द्वारा कुछ नाटक लिखे गए. ==रामचंद्र शुक्ल एवं प्रेमचंद युग== गद्य के विकास में इस युग का विशेष महत्त्व है.पं रामचंद्र शुक्ल (1884-1941) ने निबंध, हिन्दी साहित्य के इतिहास और समालोचना के क्षेत्र में गंभीर लेखन किया. उन्होंने मनोविकारों पर हिंदी में पहली बार निबंध लेखन किया. साहित्य समीक्षा से संबंधित निबंधों की भी रचना की. उनके निबंधों में भाव और विचार अर्थात् बुद्धि और हृदय दोनों का समन्वय है. हिंदी शब्दसागर की भूमिका के रूप में लिखा गया उनका इतिहास आज भी अपनी सार्थकता बनाए हुए है. [[जायसी]], [[तुलसीदास]] और [[सूरदास]] पर लिखी गयी उनकी आलोचनाओं ने भावी आलोचकों का मार्गदर्शन किया. इस काल के अन्य निबंधकारों में [[जैनेन्द्र कुमार जैन]], [[सियारामशरण गुप्त]], [[पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी]] और जयशंकर प्रसाद आदि उल्लेखनीय हैं. [[कथा साहित्य]] के क्षेत्र में [[प्रेमचंद]] ने क्रांति ही कर डाली. अब कथा साहित्य केवल मनोरंजन, कौतूहल और नीति का विषय ही नहीं रहा बल्कि सीधे जीवन की समस्याओं से जुड ग़या.उन्होंने सेवा सदन, रंगभूमि, निर्मला, गबन एवं गोदान आदि उपन्यासों की रचना की. उनकी तीन सौ से अधिक कहानियां मानसरोवर के आठ भागों में तथा गुप्तधन के दो भागों में संग्रहित हैं. पूस की रात, कफन, शतरंज के खिलाडी, पंच परमेश्वर, नमक का दरोगा तथा ईदगाह आदि उनकी कहानियां खूब लोकप्रिय हुयीं. इसकाल के अन्य कथाकारों में [[विश्वंभर शर्मा कौशिक]], [[वृंदावनलाल वर्मा]], [[राहुल सांकृत्यायन]], [[पांडेय बेचन शर्मा उग्र]], [[उपेन्द्रनाथ अश्क]], [[जयशंकर प्रसाद]], [[भगवतीचरण वर्मा]] आदि के नाम उल्लेखनीय हैं. नाटक के क्षेत्र में जयशंकर प्रसाद का विशेष स्थान है. इनके चंद्रगुप्त, स्कंदगुप्त, ध्रुवस्वामिनी जैसे ऐतिहासिक नाटकों में इतिहास और कल्पना तथा भारतीय और पाश्चात्य नाटय पद्यतियों का समन्वय हुआ है. [[लक्ष्मीनारायण मिश्र]], [[हरिकृष्ण प्रेमी]], [[जगदीशचंद्र माथुर]] आदि इस काल के उल्लेखनीय नाटककार हैं. ==अद्यतन काल== इस काल में गद्य का चहुंमुखी विकास हुआ. पं हजारी प्रसाद द्विवेदी, जैनेन्द्र, अज्ञेय, यशपाल, नंददुलारे वाजपेयी, नगेंद्र, रामवृक्ष बेनीपुरी तथा डा रामविलास शर्मा आदि ने विचारात्मक निबंधों की रचना की है. हजारी प्रसाद द्विवेदी, विद्यानिवास मिश्र, कन्हैयालाल मिश्र प्रभाकर, विवेकी राय, और कुबेरनाथ राय ने ललित निबंधों की रचना की है. हरिशंकर परसांई, शरद जोशी, श्रीलाल शुक्ल, रवींन्द्रनाथ त्यागी, तथा के पी सक्सेना, के व्यंग्य आज के जीवन की विद्रूपताओं के उद्धाटन में सफल हुए हैं. जैनेन्द्र, अज्ञेय, यशपाल, इलाचंद्र जोशी, अमृतलाल नागर, रांगेय राघव और भगवती चरण वर्मा ने उल्लेखनीय उपन्यासों की रचना की. नागार्जुन, फणीश्वर नाथ रेणु, अमृतराय, तथा राही मासूम रजा ने लोकप्रिय आंचलिक उपन्यास लिखे हैं. मोहन राकेश, राजेन्द्र यादव, मन्नू भंडारी, कमलेश्वर, भीष्म साहनी, भैरव प्रसाद गुप्त, आदि ने आधुनिक भाव बोध वाले अनेक उपन्यासों और कहानियों की रचना की है. अमरकांत, निर्मल वर्मा तथा ज्ञानरंजन आदि भी नए कथा साहित्य के महत्वपूर्ण स्तंभ हैं. प्रसादोत्तर नाटकों के क्षेत्र में [[लक्ष्मीनारायण लाल]], [[लक्ष्मीकांत वर्मा]], तथा [[मोहन राकेश]] के नाम उल्लेखनीय हैं. कन्हैयालाल मिश्र प्रभाकर, रामवृक्ष बेनीपुरी तथा बनारसीदास चतुर्वेदी आदि ने संस्मरण रेखाचित्र व जीवनी आदि की रचना की है. शुक्ल जी के बाद पं हजारी प्रसाद द्विवेदी, नंद दुलारे वाजपेयी, नगेन्द्र, रामविलास शर्मा तथा नामवर सिंह ने हिंदी समालोचना को समृध्द किया. आज गद्य की अनेक नयी विधाओं जैसे यात्रा वृत्तांत, रिपोर्ताज, रेडियो रूपक, आलेख आदि में विपुल साहित्य की रचना हो रही है और गद्य की विधाएं एक दूसरे से मिल रही हैं. ==इसे भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://great-hindi-poets.blogspot.com/2006/09/renowned-hindi-poets.html हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवी एवं उनकी रचनायें] हिन्दू पँचांग 6191 23274 2006-07-26T14:47:38Z Mitul0520 211 हिन्दू पँचांग का नाम बदलकर हिन्दू पंचांग कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[हिन्दू पंचांग]] मई २००० 6196 23297 2006-07-27T01:03:22Z Mitul0520 211 added delete tag Hallo {{delete}} चित्र:DON.jpg 6197 23295 2006-07-26T22:42:06Z Sony1118 611 हरिशंकर परसाई 6198 36603 2006-11-29T03:30:21Z किशोर 903 /* बाहरी कड़ियाँ */ [[चित्र:HarishankerParsai.jpg|thumb|right|300px|हरिशंकर परसाईं]] '''हरिशंकर परसाईं''' (जन्म: [[22 अगस्त]]¸ [[1924]]-[[1995]]) हिंदी के प्रसिद्ध कवि और लेखक थे। उनका जन्म जमानी¸ [[होशंगाबाद]]¸ [[मध्य प्रदेश]] मे हुआ था। वे हिंदी के पहले रचनाकार है¸ जिन्होंने व्यंग्य को विधा का दरजा दिलाया और उसे हल्के–फुल्के मनोरंजन की परंपरागत परिधि से उबारकर समाज के व्यापक प्रश्नों से जोड़ा है। उनकी व्यंग्य रचनाएँ हमारे मन में गुदगुदी पैदा नहीं करतीं¸ बल्कि हमें उन सामाजिक वास्तविकताओं के आमने–सामने खड़ा करती है¸ जिनसे किसी भी व्यक्ति का अलग रह पाना लगभग असंभव है। लगातार खोखली होती जा रही हमारी सामाजिक और राजनीतिक व्यवस्था में पिसते मध्यमवर्गीय मन की सच्चाइयों को उन्होंने बहुत ही निकटता से पकड़ा है। सामाजिक पाखंड और रूढ़िवादी जीवन–मूल्यों की खिल्ली उड़ाते हुए उन्होंने सदैव विवेक और विज्ञान–सम्मत दृष्टि को सकारात्मक रूप में प्रस्तुत किया है। उनकी भाषा–शैली में खास किस्म का अपनापा है¸ जिससे पाठक यह महसूस करता है कि लेखक उसके सामने ही बैठा है। ==शिक्षा== उन्होने नागपुर विश्वविद्यालय से हिन्दी में एम•ए• किया। ==जीवन== 18 वर्ष की उम्र में जंगल विभाग में नौकरी। [[खण्डवा]] में 6 महीने अध्यापक। दो वर्ष (1941–43 में) [[जबलपुर]] में स्पेस ट्रेनिंग कालिज में शिक्षण कार्य का अध्ययन। 1943 से वहीं माडल हाई स्कूल में अध्यापक। 1952 में यह सरकारी नौकरी छोड़ी। 1953 से 1957 तक प्राइवेट स्कूलों में नौकरी। 1957 में नौकरी छोड़कर स्वतन्त्र लेखन की शुरूआत। जबलपुर से 'वसुधा' नाम की साहित्यिक मासिकी निकाली¸ नई दुनिया में 'सुनो भइ साधो'¸ नयी कहानियों में 'पाँचवाँ कालम'¸ और 'उलझी–उलझी' तथा कल्पना में 'और अन्त में' इत्यादि। कहानियाँ¸ उपन्यास एवं निबन्ध–लेखन के बावजूद मुख्यत: व्यंग्यकार के रूप में विख्यात। ==पूछिये परसाई से== परसाई जी जबलपुर रायपुर से निकलने वाले अखबार देशबंधु में पाठकों के प्रश्नों के उत्तर देते थे। स्तम्भ का नाम था-'''पूछिये परसाई से'''। पहले हल्के इश्किया और फिल्मी सवाल पूछे जाते थे । धीरे-धीरे परसाईजी ने लोगों को गम्भीर सामाजिक-राजनैतिक प्रश्नों की ओर प्रवृत्त किया। दायरा अंतर्राष्ट्रीय हो गया। यह सहज जन शिक्षा थी।लोग उनके सवाल-जवाब पढ़ने के लिये अखबार का इंतजार करते थे। ==प्रमुख रचनाएं== ''कहानी–संग्रह'': हँसते हैं रोते हैं¸ जैसे उनके दिन फिरे। ''उपन्यास'': रानी नागफनी की कहानी¸ तट की खोज। ''लेख संग्रह'': तब की बात और थी¸ भूत के पाँव पीछे¸ बेइमानी की परत¸ वैष्णव की फिसलन¸ पगडण्डियों का जमाना¸ शिकायत मुझे भी है¸ सदाचार का ताबीज¸ विकलांग श्रद्धा का दौर¸ तुलसीदास चंदन घिसैं¸ हम एक उम्र से वाकिफ हैं। ==सम्मान== 'विकलांग श्रद्धा का दौर' के लिए [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]] से सम्मानित। ==यह भी देखे== * [[हिंदी साहित्य]] *[[हिन्दी गद्यकार]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/h/harishankerp.htm अभिव्यक्ति पे हरिशंकर परसाई] * [http://hindini.com/fursatiya/?p=172 फ़ुरसतिया पे परसाई जी का लेख - ‘गर्दिश के दिन’ ] * [http://hindini.com/fursatiya/?p=174 फ़ुरसतिया पे परसाई जी का लेख - 'सदाचार का ताबीज’] * [http://hindini.com/fursatiya/?p=177 फ़ुरसतिया पे हरिशंकर परसाई- विनम्र श्रद्धांजलि] * [http://srijanshilpi.com/?p=69 व्यंग्य के प्रतिमान और परसाई] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[en:Harishankar Parsai]] [[sa:हरिशंकर परसाई]] {{हिंदी साहित्यकार}} चित्र:HarishankerParsai.jpg 6199 23299 2006-07-27T01:17:05Z Mitul0520 211 from abhivyakti-hindi.org from abhivyakti-hindi.org चित्र:MaulanaAzad.jpg 6200 23301 2006-07-27T04:24:12Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia मौलाना अबुल कलाम आज़ाद 6201 37718 2006-12-09T18:44:52Z Rahulsahgal 788 Added Infobox {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = मौलाना अबुल कलाम आज़ाद |जीवनकाल = [[11 नवंबर]] [[1888]] &ndash; [[22 फरवरी]] [[1958]] |चित्र = [[Image:MaulanaAzad.jpg|180px]] |शीर्षक = मौलाना आज़ाद |उपनाम = |जन्मस्थल = [[मक्का]],[[साउदी अरब]] |मृत्युस्थल = [[दिल्ली]],[[भारत]] |आन्दोलन = [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] |संगठन = [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] }} '''मौलाना अबुल कलाम आज़ाद''' या '''अबुल कलाम गुलाम मुहियुद्दीन''' ([[11 नवंबर]], [[1888]] - [[22 फरवरी]], [[1958]]) प्रसिद्ध कवि, लेखक, पत्रकार और भारतीय स्वतंत्रता सेनानी थे। [[भारत]] की आजादी के वाद वे एक महत्वपूर्ण राजनीतिक रहे। वे महात्मा गांधी के सिद्धांतो मे अमन करते थे। [[खिलाफत आंदोलन]] मे उनकी महत्वपूर्ण भूमिका रही। [[1923]] मे वे भारतीय नेशनल काग्रेंस के सबसे कम उम्र के प्रेसीडेंट बने। वे [[1940]] और [[1945]] के बीच काग्रेंस के प्रेसीडेंट रहे। हिंदू-मुस्लिम एकता के लिए कार्य करने वाले नेताओ मे वे प्रमुख थे, अलग मुस्लिम राष्ट्र के विरूद्ध पक्ष मे रहने वाले मुस्लिम नेताओ मे से थे। आजादी के वाद वे भारत के सांसद चुने गए और वे भारत के पहले शिक्षा मंत्री बने। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1992 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Maulana Abul Kalam Azad]] चित्र:JRDTata.gif 6202 23304 2006-07-27T05:00:06Z Mitul0520 211 from: http://www.iisc.ernet.in/geninfo/heritage.shtml from: http://www.iisc.ernet.in/geninfo/heritage.shtml जहांगीर रतनजी दादाभाई टाटा 6203 45508 2007-01-23T20:44:05Z Mitul0520 211 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''जे आर डी टाटा ''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:JRDTata.gif|200px|जे आर डी टाटा ]] |- ! जन्मतिथी: | [[29 जूलाई]], [[1904]] |- ! निधन: | [[29 नवंबर]], [[1993]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | उद्योगपति |- ! जन्मस्थान: | [[पेरिस]], [[फ्रांस]] |- |} '''जहांगीर रतनजी दादाभाई टाटा''' या '''जे आर डी टाटा''' ([[29 जूलाई]], [[1904]] - [[29 नवंबर]], [[1993]]) [[भारत]] के वायुयान उद्योग और अन्य उद्योगो के अग्रणी थे। वे [[रतनजी दादाभाई टाटा]] और उनकी फ्रांसीसी पत्नी सुज़ेन्न ब्रीरे ([[:en:Suzanne Briere]]) के पांच संतानो मे से दुसरे थे। वे दशको तक टाटा ग्रुप के निर्देशक रहे, और इस्पात, इंजीनीयरींग, होट्ल, वायुयान और अन्य उद्योगो का भारत मे विकास किया। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1957 मे पद्म विभुशण और 1992 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Jehangir Ratanji Dadabhoy Tata]] [[en:J. R. D. Tata]] अभिव्यक्ति 6204 45732 2007-01-24T15:28:46Z Mitul0520 211 श्रेणी:जाल-पत्रिका अभिव्यक्ति हिंदी में प्रकाशित होने वाली [[जाल-पत्रिका]] है। इसका पहला अंक 15 अगस्त 2000 को प्रकाशित हुआ। उस समय यह मासिक पत्रिक थी। मई 2002 से यह माह में चार बार पहली, 9वीं, 16वीं और 24वीं तारीख़ को प्रकाशित होती है। इसके संपादक मंडल में पूर्णिमा वर्मन, प्रो. अश्विन गांधी और दीपिका जोशी 'संध्या' हैं। इसके अतिरिक्त 200 अन्य सदस्य भी अलग अलग देशों से इस काम में सहयोग करते हैं। पत्रिका में कहानी, उपन्यास, संस्मरण, बालजगत, घर परिवार, विज्ञान, प्रौद्योगिकी, चित्रकला, प्रकृति, पर्यटन, लेखकों के परिचय, रसोई आदि 30 से अधिक विषयों को शामिल किया गया है। पुराने अंकों को पुरालेखों में देखा जा सकता है। [[अनुभूति]] इसकी सहयोगी पत्रिका है जो कविता की विभिन्न विधाओं को प्रकाशित करती है। इस दोनों पत्रिकाओं के लिए [[पूर्णिमा वर्मन]] को [['भारतीय सांस्कृतिक संबंध परिषद']], [[साहित्य अकादमी]] और [[अक्षरम]] की ओर से 2006 के [[प्रवासी मीडिया सम्मान]] से अलंकृत किया गया है।] ==यह भी देखें== * [[जाल पत्रिकायें|जाल पत्रिकाओं की सूची]] * [[अंतर्जाल (internet) का इतिहास]] * [[इलेक्ट्रानिक पत्रिका]] * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[category:इंटरनेट]] [[श्रेणी:जाल-पत्रिका]] जाल-पत्रिका 6205 45731 2007-01-24T15:28:19Z Mitul0520 211 श्रेणी:जाल-पत्रिका जाल-पत्रिका छापेखाने में परंपरागत रूप से कागज़ पर छापे जाने की बजाय अंतर्जाल (world wide web) पर प्रौद्योगिक (इलेक्ट्रानिक) माध्यम से स्थापित की जाती है। अंतर्जाल पर स्थित होने के कारण इसको दुनिया के किसी भी कोने से अपने कंप्यूटर पर पढ़ा जा सकता है। इसमें आलेख और चित्रों के साथ-साथ ध्वनि और चलचित्रों का भी समावेश किया जा सकता है। इसकी देखभाल के लिए एक संपादक मंडल भी होता है। इसके प्रकाशन का समय निर्धारित होता है जैसे साप्ताहिक, पाक्षिक, मासिक या द्विमासिक। [[हिंदी चिट्ठे (blogs)|चिट्ठे (blog)]] और जालपत्रिका में विशेष अंतर यही है कि चिट्ठों के प्रकाशन का समय निर्धारित नहीं होता <ref>{{cite news|title=बातों बातों में|url=http://www.shabdanjali.com/interview/debaashish.htm|date=01 अक्टुबर, 2005|publisher=शब्दांजलि}}</ref>। [[निरंतर]] नामक जाल पत्रिका के उदय के पश्चात [http://en.wiktionary.org/wiki/blogzine ब्लॉगज़ीन] शब्दावली का भी प्रयोग होने लगा है जिसका आशय है पत्रिका और ब्लॉग के तत्वों, जैसे पाठक का किसी लेख पर फार्म का उपयोग कर टिप्पणी कर पाना, का मिलाप <ref>{{cite news|title=परिचय|url=http://www.nirantar.org/content/view/48/31/|publisher=निरंतर}}</ref>। कुछ जाल पत्रिकाएं परंपरागत रूप से मुद्रित भी होती हैं, जैसे [[हंस]] और [[वागार्थ]], यानि इनका प्रिंट एडीशन या अंक भी निकलता है। कई पत्रिकायें अपने अंतर्जाल और छपे अंकों की सामग्री में फर्क भी रखती हैं क्योंकि दोनों माध्यमों के पाठकों के पठन का ढंग अलग होता है <ref>{{cite news|title=Differences Between Print Design and Web Design|url=http://www.useit.com/alertbox/990124.html|date=24 जनवरी, 1999|publisher=Alertbox}}</ref>। माईक्रोसॉफ्ट फ्रंटपेज जैसे वेब पब्लिशिंग के औजारों के अलावा अंतर्जाल पत्रिकाएं प्रकाशित करने के लिये संप्रति ड्रीम वीवर और [http://www.joomla.com/ जूमला] या [http://drupal.org ड्रूपल] जैसे [http://en.wikipedia.org/wiki/Content_management_system सी.एम.एस] भी बाज़ार में उपलब्ध हैं। ==यह भी देखें == * [[अंतर्जाल (internet) का इतिहास]] * [[इलेक्ट्रानिक पत्रिका]] * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] * [[जाल पत्रिकायें|जाल पत्रिकाओं की सूची]] ==उद्धरण== <div class="references-small"><references/></div> [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[श्रेणी:जाल-पत्रिका]] अनुभूति 6207 45743 2007-01-24T15:32:05Z Mitul0520 211 श्रेणी:जाल-पत्रिका अनुभूति कविताओं की एकमात्र हिंदी [[जाल-पत्रिका]] है। इसका पहला अंक १ जनवरी २००१ को प्रकाशित हुआ था। महीने में इसके चार अंक पहली, ९वीं, १६वीं और २४वीं तारीख को प्रकाशित होते हैं। इसमें प्राचीन कवियों की कविताओं के स्तंभ का नाम 'गौरवग्राम' है और उभरते हुए कवियों की कविताओं को 'नई हवा' में रखा गया है। इसमें दोहे, ग‌ज़ल, हाइकु, मुक्तक आदि विधाओं के लिए अलग स्तंभ तो हैं ही, प्रवासी कवियों के लिए दिशांतर नाम का भी एक स्तंभ है। विभिन्न विषयों पर कविताओं को संकलित करने का भी काम यहां किया गया है जिसे संकलन के अंतर्गत रखा गया है। पत्रिका से संबंधित 'अनुभूति हिंदी' नाम का एक याहू गुट है जहां कविताओं की कार्यशालाओं में कोई भी भाग ले सकता है। यह [[अभिव्यक्ति]] की सहयोगी पत्रिका है. [http://www.anubhuti-hindi.org 'अनुभूति' को यहाँ पढ़ा जा सकता है।] ==यह भी देखें == * [[जाल पत्रिकायें|जाल पत्रिकाओं की सूची]] * [[अंतर्जाल (internet) का इतिहास]] * [[इलेक्ट्रानिक पत्रिका]] * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[category:इंटरनेट]] [[श्रेणी:जाल-पत्रिका]] बिहारी (साहित्यकार) 6208 37071 2006-12-01T18:57:19Z Mitul0520 211 बाहरी कडियाँ [[हिंदी साहित्य]] के [[रीति काल]] के कवियों में बिहारी का नाम महत्वपूर्ण है। ==जीवन परिचय== महाकवि बिहारीलाल का जन्म जन्म 1603 के लगभग ग्वालियर में हुआ। वे जाति के माथुर चौबे थे। उनके पिता का नाम केशवराय था। उनका बचपन बुंदेल खंड में कटा और युवावस्था ससुराल मथुरा में व्यतीत हुई, जैसे की निम्न दोहे से प्रकट है - जनम ग्वालियर जानिये खंड बुंदेले बाल। तरुनाई आई सुघर मथुरा बसि ससुराल।। जयपुर-नरेश मिर्जा राजा जयसिंह अपनी नयी रानी के प्रेम में इतने डूबे रहते थे कि वे महल से बाहर भी नहीं निकलते थे और राज-काज की ओर कोई ध्यान नहीं देते थे। मंत्री आदि लोग इससे बड़े चिंतित थे, किंतु राजा से कुछ कहने को शक्ति किसी में न थी। बिहारी ने यह कार्य अपने ऊपर लिया। उन्होंने निम्नलिखित दोहा किसी प्रकार राजा के पास पहुंचाया - नहिं पराग नहिं मधुर मधु, नहिं विकास यहि काल। अली कली ही सा बिंध्यों, आगे कौन हवाल।। इस दोहे ने राजा पर मंत्र जैसा कार्य किया। वे रानी के प्रेम-पाश से मुक्त होकर पुनः अपना राज-काज संभालने लगे। वे बिहारी की काव्य कुशलता से इतने प्रभावित हुए कि उन्होंने बिहारी से और भी दोहे रचने के लिए कहा और प्रति दोहे पर एक अशर्फ़ी देने का वचन दिया। बिहारी जयपुर नरेश के दरबार में रहकर काव्य-रचना करने लगे, वहां उन्हें पर्याप्त धन और यश मिला। 1664 में उनकी मृत्यु हो गई। ==कृतियाँ== बिहारी की एकमात्र रचना सतसई है। यह मुक्तक काव्य है। इसमें 719 दोहे संकलित हैं। ''[[बिहारी सतसई]]'' श्रृंगार रस की अत्यंत प्रसिद्ध और अनूठी कृति है। इसका एक-एक दोहा हिंदी साहित्य का एक-एक अनमोल रत्न माना जाता है। ==काव्यगत विशेषताएं== ====वर्ण्य विषय==== बिहारी की कविता का मुख्य विषय श्रृंगार है। उन्होंने श्रृंगार के संयोग और वियोग दोनों ही पक्षों का वर्णन किया है। संयोग पक्ष में बिहारी ने हावभाव और अनुभवों का बड़ा ही सूक्ष्म चित्रण किया हैं। उसमें बड़ी मार्मिकता है। संयोग का एक उदाहरण देखिए - बतरस लालच लाल की मुरली धरी लुकाय। सोह करे, भौंहनु हंसे दैन कहे, नटि जाय।। बिहारी का वियोग, वर्णन बड़ा अतिशयोक्ति पूर्ण है। यही कारण है कि उसमें स्वाभाविकता नहीं है, विरह में व्याकुल नायिका की दुर्बलता का चित्रण करते हुए उसे घड़ी के पेंडुलम जैसा बना दिया गया है - इति आवत चली जात उत, चली, छेसातक हाथ। चढी हिंडोरे सी रहे, लगी उसासनु साथ।। सूफी कवियों की अहात्मक पद्धति का भी बिहारी पर पर्याप्त प्रभाव पड़ा है। वियोग की आग से नायिका का शरीर इतना गर्म है कि उस पर डाला गया गुलाब जल बीच में ही सूख जाता है - औंधाई सीसी सुलखि, बिरह विथा विलसात। बीचहिं सूखि गुलाब गो, छीटों छुयो न गात।। ====भक्ति-भावना==== बिहारी मूलतः श्रृंगारी कवि हैं। उनकी भक्ति-भावना राधा-कृष्ण के प्रति है और वह जहां तहां ही प्रकट हुई है। सतसई के आरंभ में मंगला-चरण का यह दोहा राधा के प्रति उनके भक्ति-भाव का ही परिचायक है - मेरी भव बाधा हरो, राधा नागरि सोय। जा तन की झाई परे, स्याम हरित दुति होय। बिहारी ने नीति और ज्ञान के भी दोहे लिखे हैं, किंतु उनकी संख्या बहुत थोड़ी है। धन-संग्रह के संबंध में एक दोहा देखिए - मति न नीति गलीत यह, जो धन धरिये ज़ोर। खाये खर्चे जो बचे तो ज़ोरिये करोर।। ====प्रकृति-चित्रण==== प्रकृति-चित्रण में बिहारी किसी से पीछे नहीं रहे हैं। षट ॠतुओं का उन्होंने बड़ा ही सुंदर वर्णन किया है। ग्रीष्म ॠतु का चित्र देखिए - कहलाने एकत बसत अहि मयूर मृग बाघ। जगत तपोतन से कियो, दरिघ दाघ निदाघ।। ====बहुज्ञता==== बिहारी को ज्योतिष, वैद्यक, गणित, विज्ञान आदि विविध विषयों का बड़ा ज्ञान था। अतः उन्होंने अपने दोहों में उसका खूब उपयोग किया है। गणित संबंधी तथ्य से परिपूर्ण यह दोहा देखिए - कहत सवै वेदीं दिये आंगु दस गुनो होतु। तिय लिलार बेंदी दियैं अगिनतु बढत उदोतु।। ==भाषा== बिहारी की भाषा साहित्यिक ब्रजभाषा है। इसमें सूर की चलती ब्रज भाषा का विकसित रूप मिलता है। पूर्वी हिंदी, बुंदेलखंडी, उर्दू, फ़ारसै आदि के शब्द भी उसमें आए हैं, किंतु वे लटकते नहीं हैं। बिहारी का शब्द चयन बड़ा सुंदर और सार्थक है। शब्दों का प्रयोग भावों के अनुकूल ही हुआ है और उनमें एक भी शब्द भारती का प्रतीत नहीं होता। बिहारी ने अपनी भाषा में कहीं-कहीं मुहावरों का भी सुंदर प्रयोग किया है। जैसे - मूड चढाऐऊ रहै फरयौ पीठि कच-भारु। रहै गिरैं परि, राखिबौ तऊ हियैं पर हारु।। ==शैली== विषय के अनुसार बिहारी की शैली तीन प्रकार की है - * 1 - माधुर्य पूर्ण व्यंजना प्रधानशैली - श्रृंगार के दोहों में। * 2 - प्रसादगुण से युक्त सरस शैली - भक्ति तथा नीति के दोहों में। * 3 - चमत्कार पूर्ण शैली - दर्शन, ज्योतिष, गणित आदि विषयक दोहों में। ==रस== यद्यपि बिहारी के काव्य में शांत, हास्य, करुण आदि रसों के भी उदाहरण मिल जाते हैं, किंतु मुख्य रस श्रृंगार ही है। ==छंद== बिहारी ने केवल दो ही छंद अपनाए हैं। दोहा और सोरठा। दोहा छंद की प्रधानता है। बिहारी के दोहे समास-शैली के उत्कृष्ट नमूने हैं। दोहे जैसे छोटे छंद में कई-कई भाव भर देना बिहारी जैसे कवि का ही काम था। ==अलंकार== अलंकारों की कारीगरी दिखाने में बिहारी बड़े पटु हैं। उनके प्रत्येक दोहे में कोई न कोई अलंकार अवश्य आ गया है। किसी-किसी दोहे में तो एक साथ कई-कई अलंकारों को स्थान मिला है। अतिशयोक्ति, अन्योक्ति और सांगरूपक बिहारी के विशेष प्रिय अलंकार हैं अन्योक्ति अलंकार का एक उदाहरण देखिए - स्वारथ सुकृत न श्रम वृथा दैख विहंग विचार। बाज पराये पानि पर तू पच्छीनु न मारि।। ==साहित्य में स्थान== किसी कवि का यश उसके द्वारा रचित ग्रंथों के परिमाण पर नहीं, गुण पर निर्भर होता है। बिहारी के साथ भी यही बात है। अकेले सतसई ग्रंथ ने उन्हें हिंदी साहित्य में अमर कर दिया। श्रृंगार रस के ग्रंथों में बिहारी सतसई के समान ख्याति किसी को नहीं मिली। इस ग्रंथ की अनेक टीकाएं हुईं और अनेक कवियों ने इसके दोहों को आधार बना कर कवित्त, छप्पय, सवैया आदि छंदों की रचना की। बिहारी सतसई आज भी रसिक जनों का काव्य-हार बनी हुई है। कल्पना की समाहार शक्ति और भाषा की समास शक्ति के कारण सतसई के दोहे गागर में सागर भरे जाने की उक्ति चरितार्थ करते हैं। उनके विषय में ठीक ही कहा गया है - सतसैया के दोहरे ज्यों नावक के तीर। देखन में छोटे लगैं, घाव करैं गंभीर।। अपने काव्य गुणों के कारण ही बिहारी महाकाव्य की रचना न करने पर भी महाकवियों की श्रेणी में गिने जाते हैं। उनके संबंध में स्वर्गीय राधाकृष्णदास जी की यह संपत्ति बड़ी सार्थक है - यदि सूर सूर हैं, तुलसी शशी और उडगन केशवदास हैं तो बिहारी उस पीयूष वर्षी मेघ के समान हैं जिसके उदय होते ही सबका प्रकाश आछन्न हो जाता है। ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य ]] * [[रीति काल ]] * [[केशव]] * [[भूषण]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://kavyakala.blogspot.com/2006/07/1595-1664.html बिहारी पर लक्ष्मी गुप्त जी का लिखा लेख] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[sa:बिहारी (साहित्यकार)]] हिंदी चिट्ठे 6209 45246 2007-01-23T07:10:10Z Debashish 130 /* बाहरी कडियाँ */ '''हिंदी चिट्ठे''' हिंदी मे लिखे [[ब्लॉग]] या 'चिट्ठे' है। चिट्ठे एक प्रकार के व्यक्तिगत [[जालघर]] (website) होते हैं जिन्हें डायरी की तरह लिखा जाता है। हर चिट्ठे में कुछ लेख, फोटो और बाहरी [[कड़ियां]] होती हैं। इनके विषय सामान्य भी हो सकते हैं और विशेष भी। हिंदी में कुछ चिट्ठे केवल कविताओं पर केन्द्रित हैं, कुछ [[संगीत शास्त्र]], [[ज्योतिष]], यात्राओं और [[फ़ोटोग्राफी]] पर भी हैं। कुछ चिट्ठों पर संगीत सुना भी जा सकता है और [[फ्लैश चलचित्र]] भी देखे जा सकते हैं।हिन्दी रचनाकारों के लिए तो यह सर्वोत्तम माध्यम है। अपनी कविता, कहानी, उपन्यास, व्यंग्य और ललित निबंध सब इस पर निरंतर लिखते हैं और लगातार प्रकाशित करते हैं, यानी [[चिट्ठकारो]] की अपनी पत्रिका। ==हिन्दी ब्लॉग== हिन्दी ब्लॉग उन साहित्य एवं साहित्यकारों की रचनात्मकता को वैश्विक धरातल प्रदान कराते है जो अंतरजाल मे हिन्दी की अनिवार्यता एवं खास तकनीक में दक्षता के बगैर अपनी अभिव्यक्ति कौशल के बावजूद बौने जैसे रह गये थे। इसके माध्यम से अब वे रचनाकार जो इंटरनेट पर अपनी रचनाओं का प्रकाशन करना चाहते हैं वे इसका फायदा उठाते हैं। ब्लॉगिंग विधा विभिन्न तकनलाजियों का भी मेल है, जैसे: * [[photoblog|फोटोब्लॉग]], * [[audblog|आडियो ब्लॉग]], * [[moblog|मोब्लॉग]] और * [[vblog|वीडिओ ब्लॉग]] '''चिट्ठे के विभिन्न तत्व''' * [[प्रविष्टियाँ]] * [[क्रम]] * [[टिप्पणियाँ (ब्लॉग)|टिप्पणियाँ]] * [[श्रेणियाँ]] * [[स्थाई कड़ियाँ]] (permalinks) * [[कड़ियाँ]] (blogroll) * [[विपरीत पथ]] (trackbacks) * [[क्षमल फीड]] (RSS or ATOM) * [[अभिकल्प]] ==अपना हिंदी ब्लॉग कैसे शुरु करें?== ब्लॉग लिखने के लिये सबसे अच्छी चीज यह है कि इसके लिये आपको खास तकनीकी ज्ञान की जरूरत नही है और ना ही किसी तरह के पैसा खर्च करने की। बस जरूरत है तो इच्छा शक्ति की, विचारों के प्रवाह की और थोड़े से समय की। शुरुवाती ब्लॉगर के लिये ब्लॉग लिखने के लिये सुगम और सरल साधन [http://www.blogger.com ब्लॉगस्पॉट] तथा [http://www.wordpress.com वर्डप्रेस] हो सकते हैं। चिट्ठों से संबंधित किसी मदद के आप [http://groups-beta.google.com/group/Chithakar चिट्ठाकार] गूगल समूह या [http://www.akshargram.com/paricharcha/ परिचर्चा] फोरम के सदस्य बन सकते हैं। [http://www.tarakash.com/new2 तरकश] पर [http://www.tarakash.com/new2/index.php?option=com_content&task=view&id=56&Itemid=47 "ई- शिक्षक"] स्तंभ के अंतर्गत एक एनीमेटेड शैक्षणिक आलेख से क्रमानुसार बताया गया है कि आप अपना चिठ्ठा कैसे शुरू कर सकते है। ==ब्लॉग शुरू करने के लिए जरूरी सामान== आप [http://www.unicode.org यूनिकोड] हिन्दी का प्रयोग कर सकते है। यूनिकोड के प्रयोग से न केवल आपका ब्लॉग फाँट के उपर निर्भरता से दूर होता है बल्कि गूगल जैसे खोज इंजनों से आपके ब्लॉग की सामग्री भी आसानी से खोजी जा सकती है। फाँट के उपर निर्भरता दूर होने का कारण यह है कि आपके पाठक के कंप्यूटर पर बस एक अदद यूनिकोड फाँट की दरकार होती है, यह नहीं कि हर जालस्थल को पढ़ने के लिये अलग अलग फाँट डाउनलोड करना पड़े। आजकल कई यूनिकोड हिन्दी फाँट उपलब्ध हैं, अगर आप [[विंडोज एक्सपी]] पर हैं तो कोई दिक्कत ही नहीं, क्योंकि यहाँ मंगल नामक यूनिकोड हिन्दी फाँट मौजूद होता है। बेहतर हो कि आप के पास हो विंडोज एक्सपी या नवीनतम [[लिनक्स]] तथा ब्राउज़र हो [[इंटरनेट एक्सप्लोरर]] 6 या [[फॉयरफाक्स]]। अधिक और सटीक जानकारी के लिये आप [http://devanaagarii.net देवनागरी डॉट नेट] पर जायें। एक बार यूनिकोड हिन्दी के लिए मशीन सेटअप हो जाने के उपरांत तो ब्लॉग लिखना ईमेल लिखने जितना ही आसान है। ==हिन्दी टाइप कैसे करें== * आई.एम.ई संस्करण 5 इस्तेमाल करें। इसमें गोदरेज से लेकर रेमिंगटन, इनस्क्रिप्ट, फ़ोनेटिक सभी तरह के कुंजी पट हैं। * [http://www.geocities.com/hanu_man_ji तख्ती] बेहद आसान और फोनेटिक तंत्रांश है। (डेस्कटॉप तंत्रांश) * [http://kalusa.org/hindi/uninagari/ यूनिनागरी] * मैथ्यू ब्लैकवेल का [http://www.geocities.com/matthewblackwell/hindiEditor.html जाल आधारित तंत्रांश] * [http://www.chhahari.com/unicode/ छाहरीः] जाल आधारित तंत्रांश * [http://hindini.com/tool/hug2.html हग-2] जाल आधारित तंत्रांश * [http://girish.co.in/projects/dev/dev_sandbox.html d-board] जाल आधारित तंत्रांश * हिन्दी के आई.एम.ई संस्करण 5 पर काम कैसे करें इसके लिये पोर्टल [http://www.tarakash.com/new2 तरकश] पर एक [http://i53.photobucket.com/albums/g64/pbengani/hindi_skin.swf ट्युटोरियल एनीमेटेड साइट] बनायी गई है जिसको देख कर और उसके बताये तरीकों को देख कर आप आई.एम.ई संस्करण 5 अपने कम्प्यूटर पर इन्स्टाल कर हिन्दी में टाईप कर सकते हैं। फाईल की साईज थोड़ी बड़ी होने की वजह से यह साईट आपके कम्प्यूटर पर लोड होने में थोड़ा समय लग सकता है। * अपने मेल खाते के hindihelp@gmail.com को कोई विषय या संदेश लिखे बिना मेल करें, इसके जवाब में आपको एक मेल प्राप्त होगी जिसमें हिन्दी मे टाईप करने के सभी नये और आधुनिक औजारों और तरीकों का वर्णन होगा। ==यह भी देखें == * [[जाल-पत्रिका]] * [[इंटरनेट का इतिहास]] * [[इलेक्ट्रानिक पत्रिका]] * [[इंटरनेट]] * [[नारद वेबसाईट]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/Making_a_Hindi_blog हिन्दी में ब्लॉग कैसे बनायें] [[en:Blog]] [[category: इंटरनेट]] [[category: संगणक]] [[category: संगणक और हिन्दी]] इलेक्ट्रानिक पत्रिका 6210 45233 2007-01-23T06:50:39Z Debashish 130 जो [[पत्रिका]] [[कंप्यूटर]] पर लिखी जाए और कंप्यूटर पर ही पढ़ी जाए उसको [[इलेक्ट्रानिक]] पत्रिका (e-zine) कह सकते हैं। इस दृष्टि से [[जाल-पत्रिका]] को भी इलेक्ट्रानिक पत्रिका कहा जा सकता है। लेकिन हर इलेक्ट्रानिक पत्रिका जाल-पत्रिका हो वह ज़रूरी नहीं है। बहुत सी इलेक्ट्रानिक पत्रिकाएं [[पीडीएफ]] प्रारूप में तैयार की जाती हैं और बहुत सी [[एम एस वर्ड]] में। ये [[ई-मेल]] से पाठकों के पास भेजी जाती हैं या फिर [[डाउनलोड]] के लिए भी उपलब्ध होती हैं। बहुत सी कंपनियां अपने न्यूज़-लेटर इलेक्ट्रानिक-पत्रिका के रूप में प्रकाशित करती हैं। इनके प्रकाशन की तिथि निश्चित होती है और इनका संपादक मंडल भी होता है। ==यह भी देखें== * [[जाल-पत्रिका]] * [[जाल पत्रिकायें]] * [[अंतर्जाल (internet) का इतिहास]] * [[इंटरनेट]] * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] ==बाहरी कड़ियां== [http://www.kshitiz.net/hindi/hindi-mainpage.html हिंदी की इलेक्ट्रानिक पत्रिका 'क्षितिज'] [[category:इंटरनेट]] [[श्रेणी: संगणक और हिन्दी]] Template:Cite news 6211 23346 2006-07-27T15:37:35Z Mitul0520 211 <includeonly>{{#if: {{{title|}}} |{{#if: {{{first|}}}{{{last|}}} |{{#if: {{{last|}}} |{{{last}}},&nbsp; }}{{{first|}}}{{#if: {{{coauthors|}}}| <nowiki>;</nowiki>&#32;{{{coauthors}}} }},&nbsp; |{{#if: {{{author|}}} |{{{author|}}}{{#if: {{{coauthors|}}}| <nowiki>;</nowiki>&#32;{{{coauthors}}} }}.&nbsp; }} }}{{#if: {{{curly|}}}|“|"}}{{#if: {{{url|}}} |[{{{url}}} {{{title}}}] |{{{title}}} }}{{#if: {{{curly|}}}|”|"}}{{#if: {{{work|}}} |, &#32;''{{{work}}}''}}{{#if: {{{publisher|}}} |, ''{{{publisher}}}'' }}{{#if: {{{date|}}} |, {{{date}}} }}{{#if: {{{pages|}}} |, pp. {{{pages}}} |{{#if: {{{page|}}} |, p. {{{page}}} }} }}{{#if: {{{accessdate|}}} |.&#32;Retrieved on [[{{{accessdate}}}]] }}.{{#if: {{{language|}}} |&#32;(written in {{{language|}}}) }}|Template error: argument '''title''' is required.}}</includeonly><noinclude> __NOTOC__ This template is used to [[WP:CITE|cite sources]] in Wikipedia. It is specifically for news sources. == Usage == <pre> {{cite news |first = |last = |author = |coauthors = |url = |title = |work = |publisher = |pages = |page = |date = |accessdate = |language = }} </pre> <pre> {{cite news | first = | last = | author = | coauthors =| url = | title = | work = | publisher = | pages = | page = | date = | accessdate = | language = }} </pre> *'''title''' is required, rest is optional. * '''author''': Author ** '''last''' works with '''first''' to produce <code>last, first</code> ** '''coauthors''' allows additional authors * '''publisher''': Publisher, if any. * '''date''': date of publication. [[ISO 8601]] YYYY-MM-DD format recommended. If the whole date is known it should be [[m:Help:Preferences#Date_format|wikilinked]] to enable [http://en.wikipedia.org/wiki/Special:Preferences#prefsection-4 date user preferences]. * '''accessdate''': Date when item was accessed. Use [[ISO 8601]] YYYY-MM-DD format. Do not wikilink the date. * '''work''': If this item is part of a larger work, name of that work. * '''pages''' overrides '''page''' * '''language''': the language the source is written in __NOEDITSECTION__ {{esoteric}} ==See also== * [[Wikipedia:Cite sources]]: Style guide * [[Wikipedia:Template messages/Sources of articles/Generic citations]]: Related templates * [[Wikipedia:WikiProject Wikicite]] * [[Template:Cite web]] * [[Template:Cite book]] [[Category:Citation templates|{{PAGENAME}}]] [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] [[cs:Šablona:Citace novin]] [[pl:Szablon:Cytuj news]] [[vi:Tiêu bản:Chú thích báo]] [[zh:Cite news]] </noinclude> मीरा बाई 6212 36920 2006-11-30T17:23:55Z किशोर 903 /* बाहरी लिंक */ [[चित्र:meerabai.jpg|right]]मीराबाई [[कृष्ण-भक्ति शाखा]] की प्रमुख कवयित्री हैं। उनका जन्म 1504 ईस्वी में [[जोधपुर]] के ग्राम चौकड़ी में हुआ था। उनके पिता का नाम राणा रत्नसिंह था। उनके पति कुमार भोजराज उदयपुर के महाराणा थे। विवाह के कुछ समय बाद ही उनके पति का देहांत हो गया। पति की मृत्यु के बाद वे संसार की ओर से विरक्त हो गयीं और साधु-संतों की संगति में हरिकीर्तन करते हुए अपना समय व्यतीत करने लगीं। कुछ समय बाद उन्होंने घर का त्याग कर दिया और तीर्थाटन को निकल गईं। वे बहुत दिनों तक [[वृंदावन]] में रहीं और फिर [[द्वारिका]] चली गईं। जहाँ संवत 1560 ईस्वी में उनका देहांत हुआ। मीराबाई ने कृष्ण-भक्ति के स्फुट पदों की रचना की है। ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/meerabai.html मीराबाई की श्रेष्ठ रचनायें] {{हिंदी साहित्यकार}} [[sa:मीराबाई]] {{stub}} भक्ति काल 6213 27539 2006-09-21T07:36:11Z Mohitshukla1 712 [[हिंदी साहित्य]] का [[भक्ति काल]] 1375 वि0 से 1700 वि0 तक माना जाता है। यह युग भक्तिकाल के नाम से प्रख्यात है। यह हिंदी साहित्य का श्रेष्ठ युग है। समस्त हिंदी साहित्य के श्रेष्ठ कवि और उत्तम रचनाएं इस युग में प्राप्त होती हैं। दक्षिण में [[आलवार बंधु]] नाम से प्रख्यात भक्त हो गए। इनमें से कई तथाकथित नीची जातियों से आए थे। वे बहुत पढे-लिखे नहीं थे परंतु अनुभवी थे। आलवारों के पश्चात दक्षिण में आचार्यों की एक परंपरा चली जिसमें [[रामानुजाचार्य प्रमुख]] थे। रामानुजाचार्य की परंपरा में [[रामानंद]] हुए। आपका व्यक्तित्व असाधारण था। वे उस समय के सबसे बड़े आचार्य थे। उन्होंने भक्ति के क्षेत्र में ऊंच-नीच का भेद तोड़ दिया। सभी जातियों के अधिकारी व्यक्तियों को आपने शिष्य बनाया। उस समय का सूत्र हो गयाः ''जाति-पांति पूछे नहिं कोई। हरि को भजै सो हरि का होई।।'' रामानंद ने विष्णु के अवतार राम की उपासना पर बल दिया। रामानंद ने और उनकी शिष्य-मंडली ने दक्षिण की भक्तिगंगा का उत्तर में प्रवाह किया। समस्त उत्तर-भारत इस पुण्य-प्रवाह में बहने लगा। भारत भर में उस समय पहुंचे हुए संत और महात्मा भक्तों का आविर्भाव हुआ। महाप्रभु [[वल्लभाचार्य]] ने पुष्टि-मार्ग की स्थापना की और विष्णु के कृष्णावतार की उपासना करने का प्रचार किया। आपके द्वारा जिस लीला-गान का उपदेश हुआ उसने देशभर को प्रभावित किया। अष्टछाप के सुप्रसिध्द कवियों ने आपके उपदेशों को मधुर कविता में प्रतिबिंबित किया। इसके उपरांत माध्व तथा निंबार्क संप्रदायों का भी जन-समाज पर प्रभाव पड़ा है। साधना-क्षेत्र में दो अन्य संप्रदाय भी उस समय विद्यमान थे। नाथों के योग-मार्ग से प्रभावित संत संप्रदाय चला जिसमें प्रमुख व्यक्तित्व संत कबीरदास का है। मुसलमान कवियों का सूफीवाद हिंदुओं के विशिष्टाद्वैतवाद से बहुत भिन्न नहीं है। कुछ भावुक मुसलमान कवियों द्वारा सूफीवाद से रंगी हुई उत्तम रचनाएं लिखी गईं। संक्षेप में भक्ति-युग की चार प्रमुख काव्य-धाराएं मिलती हैं : [[ज्ञानाश्रयी शाखा]], [प्रेमाश्रयी शाखा]], [[कृष्णाश्रयी शाखा]] और [[रामाश्रयी शाखा]], प्रथम दोनों धाराएं निर्गुण मत के अंतर्गत आती हैं, शेष दोनों सगुण मत के। ==ज्ञानाश्रयी शाखा== इस शाखा के भक्त-कवि निर्गुणवादी थे और नाम की उपासना करते थे। गुरु को वे बहुत सम्मान देते थे और जाति-पाति के भेदों को अस्वीकार करते थे। वैयक्तिक साधना पर वे बल देते थे। मिथ्या आडंबरों और रूढियों का वे विरोध करते थे। लगभग सब संत अपढ़ थे परंतु अनुभव की दृष्टि से समृध्द थे। प्रायः सब सत्संगी थे और उनकी भाषा में कई बोलियों का मिश्रण पाया जाता है इसलिए इस भाषा को 'सधुक्कड़ी' कहा गया है। साधारण जनता पर इन संतों की वाणी का ज़बरदस्त प्रभाव पड़ा है। इन संतों में प्रमुख [[कबीरदास]] थे। अन्य मुख्य संत-कवियों के नाम हैं - [[नानक]], रैदास, दादूदयाल, सुंदरदास तथा मलूकदास। ==प्रेमाश्रयी शाखा== मुसलमान [[सूफी]] कवियों की इस समय की काव्य-धारा को प्रेममार्गी माना गया है क्योंकि प्रेम से ईश्वर प्राप्त होते हैं ऐसी उनकी मान्यता थी। ईश्वर की तरह प्रेम भी सर्वव्यापी तत्व है और ईश्वर का जीव के साथ प्रेम का ही संबंध हो सकता है, यह उनकी रचनाओं का मूल तत्व है। उन्होंने प्रेमगाथाएं लिखी हैं। ये प्रेमगाथाएं [[फारसी]] की मसनवियों की शैली पर रची गई हैं। इन गाथाओं की भाषा [[अवधी]] है और इनमें दोहा-चौपाई छंदों का प्रयोग हुआ है। मुसलमान होते हुए भी उन्होंने हिंदू-जीवन से संबंधित कथाएं लिखी हैं। खंडन-मंडन में न पड़कर इन फकीर कवियों ने भौतिक प्रेम के माध्यम से ईश्वरीय प्रेम का वर्णन किया है। ईश्वर को माशूक माना गया है और प्रायः प्रत्येक गाथा में कोई राजकुमार किसी राजकुमारी को प्राप्त करने के लिए नानाविध कष्टों का सामना करता है, विविध कसौटियों से पार होता है और तब जाकर माशूक को प्राप्त कर सकता है। इन कवियों में [[मलिक मुहम्मद जायसी]] प्रमुख हैं। आपका 'पद्मावत' महाकाव्य इस शैली की सर्वश्रेष्ठ रचना है। अन्य कवियों में प्रमुख हैं - मंझन, कुतुबन और उसमान। ==कृष्णाश्रयी शाखा== इस गुण की इस शाखा का सर्वाधिक प्रचार हुआ है। विभिन्न संप्रदायों के अंतर्गत उच्च कोटि के कवि हुए हैं। इनमें वल्लभाचार्य के पुष्टि-संप्रदाय के अंतर्गत [[सूरदास]] जैसे महान कवि हुए हैं। वात्सल्य एवं श्रृंगार के सर्वोत्तम भक्त-कवि सूरदास के पदों का परवर्ती हिंदी साहित्य पर सर्वाधिक प्रभाव पड़ा है। इस शाखा के कवियों ने प्रायः मुक्तक काव्य ही लिखा है। भगवान [[श्रीकृष्ण]] का बाल एवं किशोर रूप ही इन कवियों को आकर्षित कर पाया है इसलिए इनके काव्यों में श्रीकृष्ण के ऐश्वर्य की अपेक्षा माधुर्य का ही प्राधान्य रहा है। प्रायः सब कवि गायक थे इसलिए कविता और संगीत का अद्भुत सुंदर समन्वय इन कवियों की रचनाओं में मिलता है। [[गीति-काव्य]] की जो परंपरा [[जयदेव]] और [[विद्यापति]] द्वारा पल्लवित हुई थी उसका चरम-विकास इन कवियों द्वारा हुआ है। नर-नारी की साधारण प्रेम-लीलाओं को राधा-कृष्ण की अलौकिक प्रेमलीला द्वारा व्यंजित करके उन्होंने जन-मानस को रसाप्लावित कर दिया। आनंद की एक लहर देश भर में दौड ग़ई। इस शाखा के प्रमुख कवि थे [[सूरदास]], नंददास, [[मीरा बाई]], हितहरिवंश, हरिदास, रसखान, [[नरोत्तमदास]] वगैरह। [[रहीम]] भी इसी समय हुए। ==रामाश्रयी शाखा== कृष्णभक्ति शाखा के अंतर्गत लीला-पुरुषोत्तम का गान रहा तो रामभक्ति शाखा के प्रमुख कवि तुलसीदास ने मर्यादा-पुरुषोत्तम का ध्यान करना चाहा। इसलिए आपने रामचंद्र को आराध्य माना और 'रामचरित मानस' द्वारा राम-कथा को घर-घर में पहुंचा दिया। तुलसीदास हिंदी साहित्य के श्रेष्ठ कवि माने जाते हैं। समन्वयवादी तुलसीदास में लोकनायक के सब गुण मौजूद थे। आपकी पावन और मधुर वाणी ने जनता के तमाम स्तरों को राममय कर दिया। उस समय प्रचलित तमाम भाषाओं और छंदों में आपने रामकथा लिख दी। जन-समाज के उत्थान में आपने सर्वाधिक महत्वपूर्ण कार्य किया है। इस शाखा में अन्य कोई विशेष उल्लेखनीय कवि नहीं हुआ है। ==यह भी देखें== :[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] :[[हिन्दी साहित्य]] :[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[आदिकाल]] :[[रीति काल]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] मलिक मोहम्मद जायसी 6218 35354 2006-11-19T18:44:18Z Yann 2 Reverted edits by [[Special:Contributions/80.193.211.68|80.193.211.68]] ([[User_talk:80.193.211.68|Talk]]); changed back to last version by [[User:Mohitshukla1|Mohitshukla1]] जायसी [[भक्ति काल]] की [[निर्गुण प्रेमाश्रयी धारा]] के कवि है। वे अत्यंत उच्चकोटि के सरल और उदार सूफ़ी महात्मा थे। ==जन्म व प्रारंभिक जीवन== जायसी का जन्म सन १५०० के आसपास माना जाता है। वे उत्तर प्रदेश के जायस नामक स्थान के रहनेवाले थे। उनके नाम में जायसी शब्द का प्रयोग, उनके उपनाम की भांति, किया जाता है। यह भी इस बात को सूचित करता है कि वे जायस नगर के निवासी थे। इस संबंध में उनका स्वयं भी कहना है, ''जायस नगर मोर अस्थानू। नगरक नांव आदि उदयानू। तहां देवस दस पहुने आएऊं। भा वैराग बहुत सुख पाएऊं।।'' (आखिरी कलाम 10)। इससे यह पता चलता है कि उस नगर का प्राचीन नाम उदयान था, वहां वे एक पहुने जैसे दस दिनों के लिए आए थे, अर्थात उन्होंने अपना नश्वर जीवन प्रारंभ किया था अथवा जन्म लिया था और फिर वैराग्य हो जाने पर वहां उन्हें बहुत सुख मिला था। जायस नाम का एक नगर उत्तर प्रदेश के रायबरेली जिले में आज भी वर्तमान है, जिसका एक पुराना नाम उद्याननगर 'उद्यानगर या उज्जालिक नगर' बतलाया जाता है तथा उसके कंचाना खुर्द नामक मुहल्ले में मलिक मुहम्मद जायसी का जन्म-स्थान होना भी कहा जाता है। कुछ लोगों की धारणा कि जायसी की किसी उपलब्ध रचना के अंतर्गत उसकी निश्चित जन्म-तिथि अथवा जन्म-संवत का कोई स्पष्ट उल्लेख नहीं पाया जाता। एक स्थल पर वे कहते हैं, ''भा अवतार मोर नौ सदी। तीस बरिख ऊपर कवि बदी'' (आखिरी कलाम 4)। जिसके आधार पर केवल इतना ही अनुमान किया जा सकता है कि उनका जन्म संभवतः 800 हि एवं 900 हि. के मध्य, अर्थात सन 1397 ई और 1494 ई के बीच किसी समय हुआ होगा तथा तीस वर्ष की अवस्था पा चुकने पर उन्होंने काव्य-रचना का प्रारंभ किया होगा। पद्मावत का रचनाकाल उन्होंने 947 हि (''सन नौ से सैंतालीस अहै''- पद्मावत 24)। अर्थात 1540 ई बतलाया है। पद्मावत के अंतिम अंश(653) के आधार पर यह भी कहा जा सकता है कि उसे लिखते समय तक वे वृद्ध हो चुके थे। उनके पिता का नाम मलिक राजे अशरफ़ बताया जाता है और कहा जाता है कि वे मामूली ज़मींदार थे और खेती करते थे। स्वयं जायसी का भी खेती करके जीविका-निर्वाह करना प्रसिद्ध है। जायसी ने अपनी कुछ रचनाओं में अपनी गुरु-परंपरा का भी उल्लेख किया है। उनका कहना है, ''सैयद अशरफ़, जो एक प्रिय संत थे मेरे लिए उज्ज्वल पंथ के प्रदर्शक बने और उन्होंने प्रेम का दीपक जलाकर मेरा हृदय निर्मल कर दिया।'' इस बात के भी प्रमाण मिलते हैं कि अमेठी नरेश इनके संरक्षक थे। ==कृतियाँ== उनकी २१ रचनाओं के उल्लेख मिलते हैं जिसमें पद्मावत, अखरावट, आख़िरी कलाम, कहरनामा, चित्ररेखा आदि प्रमुख हैं पर उनकी ख्याति का आधार पद्मावत ग्रंथ ही है। इसमें पद्मावती की प्रेम कथा का रोचक वर्णन हुआ है। रत्नसेन की पहली पत्नी नागमती के वियोग का अनूठा वर्णन है। इसकी भाषा अवधी है और इसकी रचना शैली पर आदिकाल के जैन कवियों की दोहा चौपाई पद्धति का प्रभाव पड़ा है। उनका देहांत १५५८ में हुआ। ==यह भी देखें== :[[भक्ति काल]] :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[हिंदी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] नरोत्तमदास 6219 37684 2006-12-09T04:19:52Z 129.21.11.16 '''नरोत्तमदास''' [[हिन्दी]] के प्रमुख [[साहित्यकार]] थे। जन्म संवत व स्थान - १५५० के लगभग ज़िला [[सीतापुर]] मृत्यु - संवत १६०५ के लगभग रचनाएं - सुदामा चरित, ध्रुव चरित, विचार माला वर्ण्य विषय - कृष्ण और सुदामा की आदर्श मित्रता, दरिद्रता और भावुकता का सफल चित्रण भाषा - प्रवाहपूर्ण सरस ब्रज भाषा शैली - काव्यात्मक नाट्य शैली छंद - दोहा, कवित्त, सवैया, कुंडली ==जीवन== इनका जन्म सम्वत् १५५० विक्रम (तदनुसार १४९३ ईसवी) के लगभग वर्तमान [[उत्तरप्रदेश]] के [[सीतापुर]] जिले में हुआ और मृत्यु सम्वत् १६०५ (तदनुसार १५४२ ईसवी) में हुई। इनकी भाषा [[ब्रज]] है। [[सुदामा चरित]] इनका मुख्य ग्रन्थ है। ==कृतियाँ== * [[सुदामा चरित]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://kavyakala.blogspot.com/2006/11/blog-post_28.html नरोत्तमदास पर अन्तर्जाल पर प्रकाशित एक लेख] ==यह भी देखें== :[[भक्ति काल]] :[[भक्त कवियों की सूची]] :[[हिंदी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} यशपाल 6221 36598 2006-11-29T03:26:38Z किशोर 903 /* यह भी देखें */ ==जीवन परिचय== '''जन्म''' ३ दिसंबर १९०३, फ़िरोज़पुर छावनी पंजाब में. प्रेमचंदोत्तर हिंदी कहानीकारों में प्रमुख '''देहावसान''' २६ दिसंबर १९७६ ==रचनाएं== '''उपन्यास''' *दिव्या *देशद्रोही *झूठा सच *दादा कामरेड *अनीता *मनुष्य के रूप *तेरी मेरी उसकी बात '''कहानी संग्रह''' *पिंजरे की उड़ान *फूलों का कुर्ता *धर्मयुद्ध *सच बोलने की भूल *भस्मावृत चिंगारी '''व्यंग्य संग्रह''' *चक्कर क्लब ==बाहरी कड़ियां== [http://www.viplava.com/ विप्लव प्रकाशन ] [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/y/yashpal.htm अभिव्यक्ति में यशपाल] ==यह भी देखें== *[[हिंदी साहित्य]] *[[हिन्दी गद्यकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[sa:यशपाल]] यशपाल (हिन्दी साहित्यकार 6222 24245 2006-08-05T05:10:29Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[यशपाल]] चंद बरदाई 6223 27545 2006-09-21T07:38:48Z Mohitshukla1 712 ११६५ से ११९२ के बीच जब [[पृथ्वीराज चौहान]] का राज्य [[अजमेर]] से [[दिल्ली]] तक फैला हुआ था, उसके राज कवि चंद बरदाई ने पृथ्वीराज रासो की रचना की। यह हिन्दी का प्रथम महाकाव्य माना जा सकता है। इस महाकाव्य में पृथ्वीराज चौहान के जीवन और चरित्र का वर्णन किया गया है। चंद बरदाई पृथ्वीराज के बचपन के मित्र थे और उनकी युद्ध यात्राओं के समय वीर रस की कविताओं से सेना को प्रोत्साहित भी करते थे। ==यह भी देखें== {{हिंदी साहित्यकार}} [[आदिकाल]] [[हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] ष्रीधराचार्य रीति 6224 23560 2006-07-29T01:23:40Z 68.58.19.206 ष्रीधराचार्य ने 11वी षताब्दी मे यह तरीका निकाला था । प्रमेय 6225 33877 2006-11-05T01:08:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंगोला 6226 44679 2007-01-21T00:37:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:अँगोला]], [[sw:Angola]] {{Infobox Country | native_name = ''República de Angola'' | conventional_long_name = Republic of Angola | common_name = Angola | image_flag = Flag of Angola.svg | image_coat = Angola coa.png | national_motto = Virtus Unita Fortior (English: "United virtue is stronger") | image_map = LocationAngola.png | national_anthem = ''[[Angola Avante|Angola Avante!]]''<br>([[Portuguese language|Portuguese]]: "Forward Angola!") | official_languages = [[Angolan Portuguese|Portuguese]] | capital = [[Luanda]] | latd=8|latm=50|latNS=S|longd=13|longm=20|longEW=E| government_type = [[Multi-party]] [[democracy]] | leader_title1 = [[President of Angola|President]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Angola|Prime Minister]]| leader_name1 = [[José Eduardo dos Santos]] | leader_name2 = [[Fernando da Piedade Dias dos Santos|Fernando da Piedade <br> Dias dos Santos]]| largest_city = [[Luanda]] | area = 1,246,700 | areami² = ४८१,३५४ | <!--Do not remove --> area_rank = २३वीं | area_magnitude = 1 E12 | percent_water = Negligible | population_estimate = 15,941,000 | population_estimate_year = 2005 | population_estimate_rank = 61st | population_census = 5,646,166 | population_census_year = 1970 | population_density = 13 | population_densitymi² = 34 | <!--Do not remove --> population_density_rank = 199th | GDP_PPP_year = 2003 | GDP_PPP = $43,362 million<!--<sup>1</sup>--> | GDP_PPP_rank = 82nd | GDP_PPP_per_capita = $2,813 | GDP_PPP_per_capita_rank = 126th | HDI_year = 2003 | HDI = 0.445 | HDI_rank = 160th | HDI_category = <font color="#E0584E">low</font> | sovereignty_type = [[Independence]] | sovereignty_note = From [[Portugal]] | established_event1 = Date | established_date1 = [[November 11]] [[1975]] | currency = [[Kwanza]] | currency_code = AOA | time_zone = [[Central European Time|CET]] | utc_offset = +1 | time_zone_DST = not observed | utc_offset_DST = +1 | cctld = [[.ao]] | calling_code = 244 | footnotes = <!--<sup>1</sup> Estimate is based on regression; other PPP figures are extrapolated from the latest International Comparison Programme benchmark estimates.--> }} '''अंगोला''' दक्षिणी पश्चिमी अफ्रीका मे एक देश है । यह [[नामीबिया]], [[कांगो]] और [[जाम्बिया]] से लगा हुआ है । ==नाम का स्रोत एवं इतिहास== '''अंगोला''' नाम N’gola बन्तु भाषा (जो कि पुर्तगाली से निकली है) भाषा मे मुबुन्दु के राजा को कहा जाता है । ==इतिहास== ''Main article: [[History of Angola]]'' [[af:Angola]] [[am:አንጎላ]] [[an:Angola]] [[ar:أنغولا]] [[ast:Angola]] [[be:Анґола]] [[bg:Ангола]] [[bn:অ্যাঙ্গোলা]] [[bs:Angola]] [[ca:Angola]] [[cs:Angola]] [[cv:Ангола]] [[cy:Angola]] [[da:Angola]] [[de:Angola]] [[el:Αγκόλα]] [[en:Angola]] [[eo:Angolo]] [[es:Angola]] [[et:Angola]] [[eu:Angola]] [[fa:آنگولا]] [[fi:Angola]] [[fr:Angola]] [[gd:Angola]] [[gl:Angola]] [[he:אנגולה]] [[hr:Angola]] [[ht:Angola]] [[hu:Angola]] [[ia:Angola]] [[id:Angola]] [[io:Angola]] [[is:Angóla]] [[it:Angola]] [[ja:アンゴラ]] [[jv:Angola]] [[ka:ანგოლა]] [[kg:Ngola]] [[km:អាង់កូឡា]] [[ko:앙골라]] [[ku:Angola]] [[kw:Angola]] [[la:Angolia]] [[lb:Angola]] [[li:Angola]] [[lt:Angola]] [[lv:Angola]] [[mg:Angola]] [[mk:Ангола]] [[ml:അംഗോള]] [[mr:अँगोला]] [[ms:Angola]] [[na:Angola]] [[nds:Angola]] [[nl:Angola]] [[nn:Angola]] [[no:Angola]] [[oc:Angòla]] [[pam:Angola]] [[pl:Angola]] [[pms:Angòla]] [[ps:آنګولا]] [[pt:Angola]] [[ro:Angola]] [[ru:Ангола]] [[ru-sib:Ангола]] [[sa:अंगोला]] [[scn:Angola]] [[se:Angola]] [[sh:Angola]] [[simple:Angola]] [[sk:Angola]] [[sl:Angola]] [[sq:Angola]] [[sr:Ангола]] [[sv:Angola]] [[sw:Angola]] [[tet:Angola]] [[tg:Ангола]] [[th:ประเทศแองโกลา]] [[tl:Angola]] [[tr:Angola]] [[ug:ئانگولا]] [[uk:Анґола]] [[vi:Angola]] [[vo:Langolän]] [[zh:安哥拉]] [[zh-min-nan:Angola]] ISO 639 6229 23595 2006-07-29T18:19:55Z 24.117.55.150 sukhwinder अय्यावलि 6231 40198 2006-12-28T18:57:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ja:アイヤーヴァリ]] [[Image:The golden light Lotus.png|thumb|अय्यावालि धार्मिक चिह्न्]] [[अय्यावलि]] ( [[तमिळ भाषा|तमिळ]]: <small>[[:ta:அய்யாவழி|அய்யாவழி]] )</small> एक [[धर्म]] है जो [[दक्षिण भारत]] में और उन्नीसवां शताब्दी से शुरू हुआ । [[अखिलत्तिरट्टु अम्मानै]] कहता है कि [[अय्या वैगुण्डर्]] [[भगवान]] का [[अवतर]] था । अय्यावलि में अय्या वैकुन्दर अकेला ही भगवान है । [[अखिलत्तिरट्टु अम्मानै]] और [[अरुळ् नूल्]] अय्यावलि का सुत्र हैं । {{स्टब}} [[श्रेणी:धर्म]] ==Reference== *[[:en:Ayyavazhi|English wikipedia article]] [[af:Ayyavazhi]] [[ar:يافالي]] [[bg:Аъявали]] [[chr:Ayyavazhi]] [[de:Ayyavali]] [[el:Αγιαβαζί]] [[en:Ayyavazhi]] [[es:Ayyavazhi]] [[fr:Ayyavazhi]] [[it:Ayyavazhi]] [[ja:アイヤーヴァリ]] [[la:Ayyavazhi]] [[ml:അയ്യാവഴി]] [[nn:Ajjávaḷi]] [[no:Ayyavazhi]] [[pt:Ayyavazhi]] [[ro:Ayyavazhi]] [[simple:Ayyavazhi]] [[sv:Ayyavazhi]] [[ta:அய்யாவழி]] ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर 6233 30096 2006-10-09T17:12:19Z मिश्रानुराग 682 ओपेन सोर्स सॉफ्टवेयर == इस लेख को क्यों पढ़ें == इक्कीसवीं शताब्दी में बौधिक सम्पदा अधिकारों की महत्वपूण भूमिका रहेगी| ओपेन सोर्स [[सॉफ्टवेयर]] का [[बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] से अलग तरह का रिश्ता है इसीलिये इसके महत्व को नकारा नहीं जा सकता, हो सकता है कि आने वाले कल में, सूचना प्रोद्योगिकी की दिशा इसी पर निर्भर करे| इसीलिये ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर को जानना, इसके महत्व को समझना, तथा इसके एवं बौधिक सम्पदा अधिकार के साथ रिश्ते को आत्मसात करना नितान्त आवश्यक है| == ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर के बारे में गलतफ़हमी == आप यह भी न सोंचे कि ओपेन सोर्स [[सौफ्टवेयर]] केवल [[कम्प्यूटर]] वैज्ञानिकों के लिये है पर आम व्यक्ति के लिये नहीं है| यह कुछ साल पहले ठीक हो सकता था, पर आज नहीं| मैं कोई [[कम्प्यूटर]] वैज्ञानिक नहीं हूं पर मेरे [[कम्प्यूटर]] मे कोई भी मालिकाना (Proprietary) सौफ्टवेयर नही है| आज की तारीख में ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर में औफिस में होने वाले सारे कार्य करना, लिखना, इन्टरनेट पर जाना, तरह तरह के पावरपाइंट Presentation देना, गाने सुनना, DVD देखना, ब्लौग करना, या और कुछ जो कि हम सब करना चाहते हैं उतना ही सरल है जितना कि मालिकाना सौफ्टवेयर में| सबसे अच्छी बात है यह है कि बौधिक सम्पदा अधिकारों (Intellectual Property Rights) की कोई झन्झट नहीं तथा इसमें काम करने से आम व्यक्ति को पैसे खर्चा करने से मुक्ति और सौफ्टवेयर की चोरी का कोई सवाल नही| इस लेख को समझने के लिये कमप्यूटर ज्ञान की आवश्यकता नहीं है यह लेख वास्तव में आम व्यक्ति के लिये है| यह ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर के साथ, उससे जुड़े कानूनी मुद्दों की तरफ आपका ध्यान आकर्षित करना चाहता है जिसके बारे में हम ध्यान नहीं दे रहें हैं कहीं ऐसा न हो कि जब हम ध्यान देने की बात सोंचे तब बहुत देर हो जाय| इसलिये यदि आप [[कम्प्यूटर]] विज्ञान से सम्बधं नहीं रखते हों तो आप यह न सोंचे कि यह लेख आपके लिये नही है| आप यह भी न सोंचे कि यह आपके समझ मे नहीं आयेगा| मैं [[कम्प्यूटर]] पर काम तो करता हूं पर [[कम्प्यूटर]] वैज्ञानिक नही हूं, न ही मुझे [[कम्प्यूटर]] के बारे में कोई जानकारी है| इस लेख में कोई भी ऐसी बात नहीं है जो एक आम व्यक्ति न समझ सके| == सौफ्टवेयर क्या है और कैसे सुरक्षित होता है == यह यहां [[http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%89%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B0#.E0.A4.B8.E0.A5.8C.E0.A4.AB.E0.A5.8D.E0.A4.9F.E0.A4.B5.E0.A5.87.E0.A4.B0_.E0.A4.95.E0.A5.88.E0.A4.B8.E0.A5.87_.E0.A4.B8.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A4.95.E0.A5.8D.E0.A4.B7.E0.A4.BF.E0.A4.A4_.E0.A4.B9.E0.A5.8B.E0.A4.A4.E0.A4.BE_.E0.A4.B9.E0.A5.88]] देखें == फ्री या कॉपीलेफ्टेड या जीपीएल्ड सॉफ्टवेर क्या होता है == यह यहां [[http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A5%89%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B0]] देखें। == ओपेन सोर्स सॉफ्टवेयर क्या है == फ्री सॉफ्टवेयर के लिये पैसा नहीं लिया जा सकता है। यदि सौफ्टवेयर के लिये पैसा नहीं मिलेगा तो काम कैसे चलेगा| तब व्यापारी वर्ग को ऐसा लगा कि फ्री सौफ्टवेयर बेकार है और उन्‍होंने इसे अपने से बहुत दूर रखा| हालांकि फ्री सौफ्टवेयर से भी पैसा कमाया जा सकता है लेकिन उसका तरीका कुछ अलग है, परन्तु फ्री सौफ्टवेयर पर कुछ ऐसा ठप्पा लग गया कि व्यापारी वर्ग उन दूसरे तरीकों को भी अपनाने से दूर रहने लगे| 1997 में फ्री सौफ्टवेयर में उत्साही लोगों ने सैन-फ्रांसिस्को में एक मीटिंग की तथा ओपेन सोर्स ईनिशियेटिव (Open Source Initiative) (OSI) (ओ.एस.आई.) नाम की सार्वजनिक कारपोरेशन बनायी| इसमें १० मार्ग दर्शक सिद्धां‍त बनाये गये| और यदि सौफ्टवेयर का लाइसेंस उन १० शर्तो को सन्तुष्ट करता हो तो ऐसे सौफ्टवेयर को उन्होंने ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर की संज्ञा दी| इन १० मार्ग दर्शक सिद्धांतो में मुख्य ३ निम्न हैं: *सौफ्टवेयर का सोर्सकोड प्रकाशित होना चाहिये; *सौफ्टवेयर के लिये कोई भी रायल्टी नहीं ली जा सकती है; *सोर्सकोड को संशोधित करने की सभी को स्वतंत्रता रहेगी| ओ.एस.आई. ने अपने मार्ग दर्शक सिद्धां‍तों के अंतर्गत तरह-तरह के लाइसेंसों का मुआयना किया और करीब ५८ लाइसेंसो के लिये कहा कि वह 10 मार्ग दर्शक सिद्धां‍तों को सन्तुष्ट करते हैं जो भी सौफ्टवेयर इन लाइसेंसो के अंतर्गत प्रकाशित किये जाते हैं उन्हें ही ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर कहा जाता है| ओ.एस.आई. के द्धारा‍‍ चिन्हित लाइसेन्सों के एक छोर पर जीपीएल्ड लाइसेंस है जो किसी भी सौफ्टवेयर को सबसे ज्यादा कापीलेफ्ट करता है| ओपेन सोर्स सौफ्टवेर लाइसेन्सों में यह सबसे लोकप्रिय भी है| दूसरे छोर पर बरकले सौफ्टवेयर डिस्ट्रीब्यूशन (Berkeley Software Distribution) (बी.एस.डी.) है| जिसके अंतर्गत प्रकाशित किये हुये सौफ्टवेयर को आप संशोधित कर, अपने स्वामित्व में ले सकते हैं| बाकी सारे चिन्हित किये गये लाइसेंस में इन दो किनारों के बीच में हैं तथा अलग-अलग स्तर तक सौफ्टवेयरों को कौपीलेफ्ट करते हैं| केवल सोर्सकोड प्रकाशित किये जाने पर सौफ्टवेयर को ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर नहीं कहा जा सकता जब तक कि उस सौफ्टवेयर का लाइसेंस ओ.एस.आई. की दसों मार्ग दर्शक सिद्धांतो को भी न सन्तुष्ट करे| इसका अपना लोगो भी है जिन सौफ्टवेयर में ओ.एस.आई. का लोगो लगा होता है इसका अर्थ है कि वह ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर है| == लोकप्रिय - ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर == कुछ लोकप्रिय ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर निम्न हैं| १. आपरेटिंग सिस्टम वह साफटवेयर होता है जो किसी कमप्यूटर के हार्डवेयर में समंव्य लाता है तथा कम्प्यूटर को चलाता है मुख्यत: तीन तरह के आपरेटिंग सिस्टम हैं विन्डोज़ की तरह के: यह दुनिया में सबसे ज्यादा लोकप्रिय है यूनिक्स की तरह के: इसमें कई तरह के आपरेटिंग सिस्टम हैं इनमें सबसे ज्यादा लोकप्रिय लिनेक्स (Linux) [[http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8]] है| इसका ग्राफिकल इन्टरफेस विन्डोज़ की तरह का है परन्तु दोनों में तकनीक की भिन्नता है| मैं खुद लिनक्स के कमप्यूटर पर काम करता हूं और मैं नहीं समझता कि इसमें काम करने में विन्डोज़ से ज्यादा मुश्किल होती है| मैक/ औ.एस. की तरह के: परसनल कम‍प्यूटर की शुरूआत इन्हीं से हुई थी तथा चलाने में यह सबसे आसान हैं| अपने देश में तो नहीं, पर बाहर के देशों में ज्यादा लोकप्रिय है| बरक्ले यूनिक्स, यूनिक्स का ही रूप है| मैक सिस्टम में बरक्ले यूनिक्स का काफी योगदान है| ओ.एस.-२, आई.बी.एम. के द्वारा निकाला हुआ आपरेटिंग सिस्टम था पर अब यह नही चल रहा है| यह भी अपने में विचारणीय प्रश्न है कि ओ.एस.-२ बहुत अच्छा आपरेटिंग सिस्टम होने के बाद क्यों नही चला तथा मैक भी इतना आसान आपरेटिंग सिस्टम होने के बाद भी विन्डोज़ की तरह क्यों नहीं लोकप्रिय है | इसकी वृस्तित चर्चा तो फिर कभी करेंगे पर अभी तो केवल इतना ही कि यूनिक्स के अधिकतर रूप ओपेन सोर्स साफटवेयर हैं| लिनेक्स ओपेन सोर्स साफटवेयर है और जी.पी.एल. के अन्दर प्रकाशित है| सोलैरिस भी यूनिक्स पर आधारित आपरेटिंग सिस्टम है| यह पहले सन माईक्रो-सिस्टम का मालिकाना साफ्टवेर था पर जनवरी २००५ से यह ओपेन सोर्स साफटवेयर हो गया है और CDDL के अन्दरगत प्रकाशित किया गया है| २. फायरफौक्स(Firefox), थन्डरबर्ड(Thunderbird) तथा सनबर्ड (Sunbird) मौज़िला फाउन्डेशन के साफटवेयर हैं | यह मौज़िला प्बलिक लाईसेंस के अन्दर प्रकाशित है| यह लिनेक्स तथा विन्डोज़ दोनों पर चलते हैं फायरफौक्स, इन्टरनेट एक्सप्लोरर की तरह वेब ब्राउजर है| थन्डरबर्ड, आउटलुक एक्सप्रेस की तरह ई-मेल भेजने व पाने के लिये साफटवेयर है| सनबर्ड, माइक्रोसौफ्ट आउटलुक की तरह का ई-मैनेजर है| ३. जिम्प (GIMP): यह फोटो ठीक करने का फोटोशौप की तरह का सौफ्टवेयर है| यह जी.पी.एल. के अन्दर प्रकाशित है| यह लिनक्स एवं विन्डोज़ दोनों पर चलता है| ४. ओपेन आफिस डाट ओर्ग (OpenOffice.Org): यह एल.जी.पी.एल. के अन्दर प्रकाशित है| यह माइक्रोसौफ्ट औफिस की तरह का सौफ्टवेयर है तथा आफिस में कार्य आने वाले सारे कार्य कर सकता है| यह विन्डोज़ तथा लिनेक्स दोनों पर चलता है| यह माइक्रोसॉफ्ट औफिस में बनाये गये अलग-अलग तरह के फौरमेट (Format) के दस्तावेजों, प्रस्तुतीकरण को खोल सकता है तथा उसी फौरमेट में सुरक्षित कर सकता है| ५. एपाचे (Apache): यह वेब सरवर के लिये सबसे ज्यादा लोकप्रिय साफटवेयर है| यदि आप विन्डोज़ में काम करते हैं तथा लिनेक्स पर जाने की बात सोचते हैं तो आप ओपेन आफिस डाट और्ग, फायरफौक्स, थन्डरबर्ड,सनबर्ड और जिम्प पर काम करके देखें| == ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर: परिवर्णी शब्द ( acronym) == जब हम लोग ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर की बात कर रहे हैं तो उन तीन परिवर्णी शब्द ( acronym) की बात कर ली जाय जो इस सम्बन्ध में प्रयोग किये जाते हैं FOSS FLOSS LAMP FOSS/ FLOSS: फ्री सौफ्टवेर, ओपेन सोर्स सौफ्टवेर है पर हर ओपेन सोर्स सौफ्टवेर, फ्री सौफ्टवेर नहीं है| फ्री सौफ्टवेर के लिये उसे जी.पी.एल. लाइसेंस के अन्दर प्रकाशित होना होगा पर ओपेन सोर्स सौफ्टवेर कई अन्य तरह के लाइसेंस के अन्दर भी प्रकाशित हो सकता है| दोनों में अन्तर तो है पर सम्बन्ध भी गहरा है| फ्री सौफ्टवेर से ही यह सब शुरू हुआ है इसलिये ऐसे सौफ्टवेर को Free Open Source Software या छोटे में FOSS कहा जाता है| यहां फ्री शब्द का अर्थ स्वतंत्रता से है पर फ्री शब्द का अर्थ बिना पैसे के भी होता है इसलिये फ्री शब्द का प्रयोग कुछ चक्कर में डाल देता है| फ्रेंच भाषा में दो अलग-अलग शब्द हैं Gratis जिसका अर्थ बिना पैसे के होता है Libre जिसका अर्थ स्वतंत्रता से होता है इसलिये लोग अक्सर Free/Libre Open Source Software या FLOSS का प्रयोग करते हैं LAMP: ओपेन सोर्स सौफ्टवेर के चार मुख्य स्तम्भ हैं: Linux Appache MySQL Python, Perl, PHP इत्यादि लिनेक्स तथा एपैचे के बारे में पहिले चर्चा हो चुकी है| MySQL एक डाटा-बेस प्रबंध करने का प्रोग्राम है| Python, Perl, PHP इत्यादि स्क्रिप्टिंग तथा प्रोग्राम लिखने की कमप्यूटर भाषायें हैं इन्हीं के पहले अक्षर को छोटा कर के LAMP शब्द बना है| आने वाला कल हो सकता है कि इसी LAMP से उज्जवलित हो इसलिये ओपेन सोर्स सौफ्टवेर को किनारे न कीजिये, ध्यान में रखिये| == ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर: महत्व == १. बौद्धिक सम्पदा अधिकार नहीं: ओपेन सोर्स सौफ्टवेर की सबसे महत्वपूर्ण बात इनका बौद्धिक सम्पदा अधिकार के साथ रिशता है| इसको लिखने वाले इनमे कोई भी बौद्धिक संपदा अधिकार क्लेम नहीं करते हैं यह बात इस तरह से स्पष्ट है कि इसे लिखने वाले स्वयं कहते हैं कि जो चाहे तो इसका प्रयोग कर सकता है, वितरित कर सकता है तथा संशोधित कर सकता है| यह सच है कि इस शताब्दी में लड़ाईयां पानी तथा तेल पर होंगी पर बहुत सी लड़ाईयां बौद्धिक संपदा अधिकारों को लेकर होंगी| ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर का प्रयोग करने से बौद्धिक संपदा अधिकार के झगडों से बचा जा सकता है| २. बौद्धिक सम्पदा अधिकार: जब कोई व्यक्ति मालिकाना सौफ्टवेयर पर काम करता है तो वह मालिकाना सौफ्टवेयर के बौद्धिक संपदा अधिकारों को बढ़ाता करता है, पर जब वह ओपेन सोर्स सौफ्टवेर पर काम करता है तब वह अपने बौद्धिक सम्पदा अधिकारों को बढ़ाता है या कम से कम किसी और के नहीं| वह अपने बौद्धिक सम्पदा अधिकारों को बढ़ा रहा है या किसी के भी नहीं बढ़ा रहा है, यह उस ओपेन सोर्स सौफ्टवेर की लाईसेंस की शर्तों के ऊपर निर्भर करता है| हमारा देश दुनिया के सारे देशों में सौफ्टवेर के मामले में आगे हैं और यह विचारणीय प्रश्न है कि किसके बौद्धिक सम्पदा अधिकारो को मजबूत किया जाना चाहिये| ३. कापीराइट का कोई अतिक्रमण नहीं: ओपेन सोर्स साफटवेयर में किसी को भी कापीराइट का अधिकार नहीं होता है, इसलिये उसको प्रयोग करने से किसी के भी कापीराइट का अतिक्रमण नहीं होता है| अक्सर जब आप किसी के मालिकाना साफटवेयर को बिना पैसा दिये प्रयोग करते हैं या एक कापी लेकर एक से अधिक कमप्यूटर में प्रयोग करते हैं तो आप उसके कापीराइट अधिकार का उल्लंघन करते हैं| यह कानूनी तौर पर गलत है इसमे जेल भी हो सकती है और हर्जाना देना पड़ सकता है| यदि ओपेन सोर्स सौफ्टवेर का प्रयोग किया जाता है तो कभी कानून का उल्लंघन नहीं होता है| इसका प्रयोग बिना किसी अपराध भावना के किया जा सकता है| ४. व्यय में कमी: ओपेन सोर्स सौफ्टवेर के लिये कोई भी रायल्टी नहीं ली जा सकती है| इसलिये इसका प्रयोग करने से हमेशा खर्च कम होता है| यदि कोई योजना शुरू की जाय तो ओपेन सोर्स सोर्स सौफ्टवेर प्रयोग करने से उसका खर्च हमेशा कम रहेगा| ५. सौफ्टवेर के दाम में कमी: चूंकि ओपेन सोर्स सौफ्टवेर के लिये कोई भी रायल्टी नहीं ली जा सकती है तथा इसके प्रयोग करने से खर्च कम होता है इसलिये बहुत से मालिकाना सौफ्टवेर के मालिकों ने भी अपने दाम कम किये हैं| ६. मनपसंद किया जा सकता है: ओपेन सोर्स सौफ्टवेर को हमेशा संशो‍धित किया जा सकता है इसलिये आप इसे हमेंशा मनपसन्द बना सकते हैं| यह मालिकाना सौफ्टवेर में तब तक सम्भव नहीं है जब तक कि मालिकाना सौफ्टवेर का मालिक स्वयं न चाहे| ओपेन सोर्स सौफ्टवेर को आप जिस भाषा में चाहे उसमें प्रयोग कर सकते हैं| हमारे देश की बहुत कम जनसंख्या अंग्रेजी जानती है| ज्यादातर लोग मार्तभाषा का प्रयोग करते हैं यदि हम लोगों को मार्तभाषा में कमप्यूटर दे सके तो सूचना प्रौद्योगिकी को जन-जन तक ले जाया जा सकता हैं और यह सूचना प्रौद्योगिकी को तेजी से ऊंचाई तक ले जाने में हमारी सहायक हो सकती है| इसी लिये इस समय कई मालिकाना सौफ्टवेरों ने भी हिन्दीमय होने का फैसला किया है| ७. वायरस नहीं: वायरस एक तरह का कमप्यूटर प्रोग्राम होता है जो कि दूसरे कमप्यूटर या कमप्यूटर के डाटा को प्रभावित करता है| ओपेन सोर्स सौफ्टवेर में भी वायरस हो सकता है परन्तु यह मालिकाना सौफ्टवेर के मुकाबिले नगण्य है| कमप्यूटर वैज्ञनिकों के अनुसार चूंकि ओपेन सोर्स सौफ्टवेर खुला है इसलिये ज्यादा स्थायी है परन्तु मैं इसके बारे में इससे अधिक कहना ठीक नहीं समझता क्योंकि यह तकनीक का विषय है और कम‍प्यूटर तकनीक से सम्बन्धित लोग इस बारे में ज्यादा अच्छा बता सकते हैं| == लिनूस टोरवाल्डस तथा बिल गेट्स के विचार == लिनूस टोरवाल्डस, जो लिनेक्स के जन्मदाता हैं, ने अपनी जीवनी डेविड डाईमन्ड के साथ लिखी है| इसका नाम है 'Just for Fun: the Story of an Accidental Revolutionary’| यह बहुत अच्छी पुस्तक है तथा इसे पढने से जीवन में आगे बढने की प्रेरणा मिलती है वह इस पुस्तक मे ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर के बारे में कहते हैं, <blockquote>‘The GPL and open source model allows for the creation of the best technology. … It also prevents the hoarding of technology and ensures that anyone with interest won’t be excluded from its development. … So open source would rather use the legal weapon of copyright as an invitation to join in the fun, rather than as a weapon against others. It’s still the same old mantra: Make Love, Not War, except on a slightly more abstract level. … Imagine an intellectual property law that actually took other people’s rights into account, too. Imagine IP laws that encouraged openness and sharing. Laws that say sure, you can still have your secrets, whether they be technological or religious, but that doesn’t mandate legal protection for such secrecy.’</blockquote> जब हम लोग बात ओपेन सौफ्टवेयर में कुछ फायदे के बारे में कर रहे है तो बहुत अच्छा होगा कि कुछ दूसरा पक्ष भी देखें| बिल गेट्स, विन्डोज़ के जन्मदाता हैं| उन्होंने ‘The Road Ahead’ पुस्तक लिखी है| यह पुस्तक भी बहुत अच्छी है| अपने नाम के मुताबिक यह बताती है कि सूचना प्रद्योगिकी भविष्य में किस तरफ जायेगी| इसमें कई मुश्किल सवालों को बहुत आसानी से समझाया गया है| इसमें वे फ्री सौफ्टवेयर की कमियों को इस तरह से वर्णन करते हैं, <blockquote>'In addition to free information, there's a lot of free software on the Internet today, some of it quite useful. Sometimes it's commercial software given away as part of a marketing campaign. Other times the software has been written as a graduate student project or at a government-funded lab. But I think consumer desire for quality, support, and comprehensiveness in important software applications means that the demand for commercial software will continue to grow. Already many of the students and faculty members who wrote free software at their universities are busy writing business plans for start-up companies that will provide commercial versions of their software with more features, not to mention customer support and maintenance.'</blockquote> यह तो कहना मुश्किल है कि सौफ्टवेयर उद्योग किस तरफ जायेगा परन्तु दुनिया के बहुत सारे देश तथा व्यापार घराने ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर को अपना हिस्सा बना रहे हैं | हम इस समय एक दोराहे पर खड़े हैं और एक ऐसी स्थिति मे हैं कि सूचना प्रद्योगिकी को नया मोड़ दे सकते हैं| हमारी अंग्रेजी अच्छी है, गणित मे तो हम हमेशा से अच्छे थे| सूचना प्रद्योगिकी के इन्जीनियरों की हमारे पास कमी नहीं है| यदि हम ओपेन सोर्स सौफ्टवेयर की शक्ति को समझ सके, उसको साज़ कर सके, तो शक नहीं कि हम इस गाने के <center>''सुनो गौर से दुनिया वालों,'' ''बुरी नजर न हमपर डालो|'' ''चाहे जितना जोर लगा लो,'' ''सबसे आगे होंगे हिंदुस्तानी|''</center> दूसरे आखरी शब्द 'होंगे' को 'हैं' मे बदल सकेंगे == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/06/01/oss उन्मुक्त - ओपेन सोर्स सौफ्टवेर] [[category:सॉफ्टवेयर]] [[category:कानून]] [[ar:مصدر مفتوح]] [[bg:Отворен код]] [[bs:Otvoreni softver]] [[cs:Open source software]] [[da:Open source]] [[de:Open Source]] [[en:Open-source software]] [[et:Avatud lähtekood]] [[es:Código abierto]] [[eo:Malfermita kodo]] [[fr:Open Source]] [[ko:오픈소스]] [[id:Perangkat lunak sumber terbuka]] [[is:Opinn hugbúnaður]] [[it:opensource]] [[he:קוד פתוח]] [[kn:ಮುಕ್ತ ತ೦ತ್ರಾ೦ಶ]] [[lt:Atvirojo kodo programa]] [[hu:Nyílt forráskód]] [[ms:Kandungan terbuka]] [[nl:Open-source software]] [[ja:オープンソース]] [[pl:Otwarte oprogramowanie]] [[pt:Software livre]] [[ru:Открытое программное обеспечение]] [[simple:Open source]] [[sk:open source]] [[fi:Avoin lähdekoodi]] [[sv:Öppen källkod]] [[th:โอเพนซอร์ส]] [[vi:Phần mềm nguồn mở]] [[zh:开放源代码软件]] यशपाल (हिन्दी साहित्यकार) 6234 23665 2006-07-31T04:52:00Z पूर्णिमा वर्मन 607 यशपाल (हिन्दी साहित्यकार) का नाम बदलकर यशपाल कर दिया गया है: अन्य पृष्ठों के साथ ठीक से लिंक होने क� #REDIRECT [[यशपाल]] आदिकाल 6235 25723 2006-08-31T06:02:23Z 203.124.151.82 '''आदिकाल सन 1000 से 1325 तक''' [[हिंदी साहित्य]] के इस युग को [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] ने वीर-गाथा काल नाम दिया है। इसका चारण-काल, सिद्ध-सामंत काल और अन्य नाम से भी उल्लेख किया जाता है। इस समय का साहित्य मुख्यतः चार रूपों में मिलता है : * सिध्द-साहित्य तथा नाथ-साहित्य, * जैन साहित्य, * चारणी-साहित्य, * प्रकीर्णक साहित्य। ==सिद्ध और नाथ साहित्य== यह साहित्य उस समय लिखा गया जब हिंदी अपभ्रंश से आधुनिक हिंदी की ओर विकसित हो रही थी। सिद्ध धर्म की वज्रयान शाखा के अनुयायी उस समय सिद्ध कहलाते थे। इनकी संख्या चौरासी मानी गई है। सरहपा (सरोजपाद अथवा सरोजभद्र) प्रथम सिद्ध माने गए हैं। उनकी सहजिया प्रवृत्ति मनुष्य की स्वाभाविक वृत्ति को केंद्र में रखकर निर्धारित हुई थी। इस प्रवृत्ति ने एक प्रकार की स्वच्छंदता को जन्म दिया जिसकी प्रतिक्रिया में नाथ संप्रदाय शुरू हुआ। नाथ-साधु हठयोग पर विशेष बल देते थे। वे योग मार्गी थे। वे निर्गुण निराकार ईश्वर को मानते थे। तथाकथित नीची जातियों के लोगों में से कई पहुंचे हुए सिद्ध एवं नाथ हुए हैं। नाथ-संप्रदाय में गोरखनाथ सबसे महत्वपूर्ण थे। आपकी कई रचनाएं प्राप्त होती हैं। इस समय की रचनाएं साधारणतः दोहों अथवा पदों में प्राप्त होती हैं, कभी-कभी चौपाई का भी प्रयोग मिलता है। परवर्ती संत-साहित्य पर सिध्दों और विशेषकर नाथों का गहरा प्रभाव पड़ा है। ==जैन साहित्य== अपभ्रंश की जैन-साहित्य परंपरा हिंदी में भी विकसित हुई है। बड़े-बड़े प्रबंधकाव्यों के उपरांत लघु खंड-काव्य तथा मुक्तक रचनाएं भी जैन-साहित्य के अंतर्गत आती हैं। स्वयंभू का पउम-चरिउ वास्तव में राम-कथा ही है। स्वयंभू, पुष्पदंत, धनपाल आदि उस समय के प्रख्यात कवि हैं। गुजरात के प्रसिध्द जैनाचार्य हेमचंद्र भी लगभग इसी समय के हैं। जैनों का संबंध राजस्थान तथा गुजरात से विशेष रहा है, इसीलिए अनेक जैन कवियों की भाषा प्राचीन राजस्थानी रही है, जिससे अर्वाचीन राजस्थानी एवं गुजराती का विकास हुआ है। सूरियों के लिखे राम-ग्रंथ भी इसी भाषा में उपलब्ध हैं। ==चारणी-साहित्य== इसके अंतर्गत चारण के उपरांत ब्रह्मभट्ट और अन्य बंदीजन कवि भी आते हैं। सौराष्ट्र, गुजरात और पश्चिमी राजस्थान में चारणों का, तथा ब्रज-प्रदेश, दिल्ली तथा पूर्वी राजस्थान में भट्टों का प्राधान्य रहा था। चारणों की भाषा साधारणतः राजस्थानी रही है और भट्टों की ब्रज। इन भाषाओं को डिंगल और पिंगल नाम भी मिले हैं। ये कवि प्रायः राजाओं के दरबारों में रहकर उनकी प्रशस्ती किया करते थे। अपने आश्रयदाता राजाओं की अतिरंजित प्रशंसा करते थे। श्रृंगार और वीर उनके मुख्य रस थे। इस समय की प्रख्यात रचनाओं में चंद कृत पृथ्वीराज रासो, दलपति कृत खुमाण-रासो, नरपति-नाल्ह कृत बीसलदेव रासो, जगनिक कृत आल्ह खंड वगैरह मुख्य हैं। इनमें सर्वाधिक महत्वपूर्ण पृथ्वीराज रासो है। इन सब ग्रंथों के बारे में आज यह सिध्द हुआ है कि उनके कई अंश क्षेपक हैं। ==प्रकीर्णक साहित्य== खड़ी बोली का आदि-कवि अमीर खुसरो इसी समय हो गया है। खुसरो की पहेलियां और मुकरियां प्रख्यात हैं। मैथिल-कोकिल विद्यापति भी इसी समय के अंतर्गत हुए हैं। आपके मधुर पदों के कारण आपको 'अभिनव जयदेव' भी कहा जाता है। मैथिली और अवहट्ट में आपकी रचनाएं मिलती हैं। आपकी पदावली का मुख्य रस श्रृंगार माना गया है। अब्दुल रहमान कृत 'संदेश रासक' भी इसी समय की एक सुंदर रचना है। इस छोटे से प्रेम-संदेश-काव्य की भाषा अपभ्रंश से अत्यधिक प्रभावित होने से कुछ विद्वान इसको हिंदी की रचना न मानकर अपभ्रंश की रचना मानते हैं। आश्रयदाताओं की अतिरंजित प्रशंसाएं, युध्दों का सुंदर वर्णन, श्रृंगार-मिश्रित वीररस का आलेखन वगैरह इस साहित्य की प्रमुख विशेषताएं हैं। इस्लाम का भारत में प्रवेश हो चुका था। देशी रजवाड़े परस्पर कलह में व्यस्त थे। सब एक साथ मिलकर मुसलमानों के साथ लड़ने के लिए तैयार नहीं थे। परिणाम यह हुआ कि अलग-अलग सबको हराकर मुसलमान यहीं स्थिर हो गए। दिल्ली की गद्दी उन्होंने प्राप्त कर ली और क्रमशः उनके राज्य का विस्तार बढ़ने लगा। तत्कालीन कविता पर इस स्थिति का प्रभाव देखा जा सकता है। ==यह भी देखें== :[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] :[[भक्ति काल]] :[[रीति काल]] :[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास 6236 37055 2006-12-01T18:37:00Z Mitul0520 211 /* यह भी देखें */ '''आधुनिक काल 1850 से''' [[हिंदी साहित्य]] के इस युग को में भारत में राष्ट्रीयता के बीज अंकुरित होने लगे थे। [[स्वतंत्रता संग्राम]] लड़ा और जीता गया। छापेखाने का आविष्कार हुआ, आवागमन के साधन आम आदमी के जीवन का हिस्सा बने, जन संचार के विभिन्न साधनों का विकास हुआ, रेडिओ, टी वी व समाचार पत्र हर घर का हिस्सा बने और शिक्षा हर व्यक्ति का मौलिक अधिकार। इन सब परिस्थितियों का प्रभाव हिंदी साहित्य पर अनिवार्यतः पड़ा। आधुनिक काल का हिंदी पद्य साहित्य पिछली सदी में विकास के अनेक पड़ावों से गुज़रा। जिसमें अनेक विचार धाराओं का बहुत तेज़ी से विकास हुआ। जहां काव्य में इसे [[छायावादी युग]], [[प्रगतिवादी युग]], [[प्रयोगवादी युग]] और [[यथार्थवादी युग]] इन चार नामों से जाना गया, छायावाद से पहले के पद्य को [[भारतेंदु हरिश्चंद्र युग]] और [[महावीर प्रसाद द्विवेदी]] युग के दो और युगों में बांटा गया। इसके विशेष कारण भी हैं। ==भारतेंदु हरिश्चंद्र युग की कविता (1850-1900)== ईस्वी सन 1850 से 1900 तक की कविताओं पर [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]] का गहरा प्रभाव पड़ा है। वे ही आधुनिक हिंदी साहित्य के पितामह हैं। उन्होंने भाषा को एक चलता हुआ रूप देने की कोशिश की। आपके काव्य-साहित्य में प्राचीन एवं नवीन का मेल लक्षित होता है। भक्तिकालीन, रीतिकालीन परंपराएं आपके काव्य में देखी जा सकती हैं तो आधुनिक नूतन विचार और भाव भी आपकी कविताओं में पाए जाते हैं। आपने भक्ति-प्रधान, श्रृंगार-प्रधान, देश-प्रेम-प्रधान तथा सामाजिक-समस्या-प्रधान कविताएं की हैं। आपने ब्रजभाषा से खड़ीबोली की ओर हिंदी-कविता को ले जाने का प्रयास किया। आपके युग में अन्य कई महानुभाव ऐसे हैं जिन्होंने विविध प्रकार हिंदी साहित्य को समृध्द किया। ==पं महावीर प्रसाद द्विवेदी युग की कविता (1900-1920)== सन 1900 के बाद दो दशकों पर [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]] का पूरा प्रभाव पड़ा। इस युग को इसीलिए द्विवेदी-युग कहते हैं। [['सरस्वती']] पत्रिका के संपादक के रूप में आप उस समय पूरे हिंदी साहित्य पर छाए रहे। आपकी प्रेरणा से ब्रज-भाषा हिंदी कविता से हटती गई और खड़ी बोली ने उसका स्थान ले लिया। भाषा को स्थिर, परिष्कृत एवं व्याकरण-सम्मत बनाने में आपने बहुत परिश्रम किया। कविता की दृष्टि से वह इतिवृत्तात्मक युग था। आदर्शवाद का बोलबाला रहा। भारत का उज्ज्वल अतीत, देश-भक्ति, सामाजिक सुधार, स्वभाषा-प्रेम वगैरह कविता के मुख्य विषय थे। नीतिवादी विचारधारा के कारण श्रृंगार का वर्णन मर्यादित हो गया। कथा-काव्य का विकास इस युग की विशेषता है। भाषा खुरदरी और सरल रही। मधुरता एवं सरलता के गुण अभी खड़ी-बोली में आ नहीं पाए थे। सर्वश्री [[मैथिलीशरण गुप्त]], [[अयोध्यासिंह उपाध्याय 'हरिऔध']], [[श्रीधर पाठक]], [[रामनरेश त्रिपाठी]] आदि इस युग के यशस्वी कवि हैं। [[जगन्नाथदास 'रत्नाकर']] ने इसी युग में ब्रज भाषा में सरस रचनाएं प्रस्तुत कीं। ==छायावादी युग की कविता (1920-)== सन 1920 के आसपास हिंदी में कल्पनापूर्ण स्वछंद और भावुक कविताओं की एक बाढ़ आई। यह यूरोप के रोमांटिसिज़्म से प्रभावित थी। भाव, शैली, छंद, अलंकार सब दृष्टियों से इसमें नयापन था। भारत की राजनीतिक स्वतंत्रता के बाद लोकप्रिय हुई इस कविता को आलोचकों ने [[छायावादी युग]] का नाम दिया। छायावादी कवियों की उस समय भारी कटु आलोचना हुई परंतु आज यह निर्विवाद तथ्य है कि आधुनिक हिंदी कविता की सर्वश्रेष्ठ उपलब्धि इसी समय के कवियों द्वारा हुई। [[जयशंकर प्रसाद]], [[निराला]], [[सुमित्रानंदन पंत]], [[महादेवी वर्मा]] इस युग के प्रधान कवि हैं। ==प्रगतिवादी युग की कविता (1930-)== छायावादी काव्य बुद्धिजीवियों के मध्य ही रहा। जन-जन की वाणी यह नहीं बन सका। सामाजिक एवं राजनैतिक आंदोलनों का सीधा प्रभाव इस युग की कविता पर सामान्यतः नहीं पड़ा। संसार में समाजवादी विचारधारा तेज़ी से फैल रही थी। सर्वहारा वर्ग के शोषण के विरुध्द जनमत तैयार होने लगा। इसकी प्रतिच्छाया हिंदी कविता पर भी पड़ी और हिंदी साहित्य के [[प्रगतिवादी युग]] का जन्म हुआ। 1930 क़े बाद की हिंदी कविता ऐसी प्रगतिशील विचारधारा से प्रभावित है। ==प्रयोगवादी युग की कविता== दूसरे विश्वयुध्द के पश्चात संसार भर में घोर निराशा तथा अवसाद की लहर फैल गई। साहित्य पर भी इसका प्रभाव पड़ा। 'अज्ञेय' के संपादन में 'तार सप्तक' का प्रकाशन हुआ। तब से हिंदी कविता में [[प्रयोगवादी युग]] का जन्म हुआ ऐसी मान्यता है। इसी का विकसित रूप 'नयी कविता' कहलाता है। दुर्बोधता, निराशा, कुंठा, वैयक्तिकता, छंदहीनता के आक्षेप इस कविता पर भी किए गए हैं। वास्तव में नयी कविता नयी रुचि का प्रतिबिंब है। [[अज्ञेय]], [[गिरिजाकुमार माथुर]], [[मुक्तिबोध]], [[धर्मवीर भारती]], कुंवर नारायण, [[सर्वेश्वर दयाल सक्सेना]], [[जगदीश गुप्त]] इस धारा के मुख्य कवि हैं। इस प्रकार आधुनिक हिंदी खड़ी बोली कविता ने भी अल्प समय में उपलब्धि के उच्च शिखर सर किए हैं। क्या प्रबंध काव्य, क्या मुक्तक काव्य, दोनों में हिंदी कविता ने सुंदर रचनाएं प्राप्त की हैं। गीति-काव्य के क्षेत्र में भी कई सुंदर रचनाएं हिंदी को मिली हैं। आकार और प्रकार का वैविध्य बरबस हमारा ध्यान आकर्षित करता है। संगीत-रूपक, गीत-नाटय वगैरह क्षेत्रों में भी प्रशंसनीय कार्य हुआ है। कविता के बाह्य एवं अंतरंग रूपों में युगानुरूप जो नये-नये प्रयोग नित्य-प्रति होते रहते हैं, वे हिंदी कविता की जीवनी-शक्ति एवं स्फूर्ति के परिचायक हैं। ==यह भी देखें== *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आदिकाल]] *[[भक्ति काल]] *[[रीति काल]] *[[हिंदी साहित्य]] *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] Template:Infobox Indian Jurisdiction 6238 24787 2006-08-14T11:57:28Z Kumar Appaiah 620 {| class="infobox" cellpadding="4" style="width: 250px; empty-cells:show; background-color: #f8fafd; line-height: 1.4em; border: 1px solid #ccd2d9; font-size: 85%;float:right;clear: right; margin-bottom: 0.5em; margin-left: 1em; padding: 0.2em;" |- | colspan="2" style="margin-left: inherit; color: #f8fafd; background-color: {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|{{{प्रकार|}}}}}; font-size: 1.5em; text-align: center" | '''{{{नगर का नाम}}}''' |- <!-- ###### Skyline --> {{#if:{{{skyline|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;" {{!}} [[Image:{{{skyline|}}}|{{#if:{{{skyline_size|}}}|{{{skyline_size}}}|250px}}|none|{{{image_caption| {{{नगर का नाम|}}} की एक झलक}}}]]{{#if:{{{skyline_caption|}}}|<small>{{{skyline_caption|}}}</small>}}}} |- <!-- ###### Locator map (drawn using [[Template:Superimpose]]) --> {{#if: {{{base_map|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;" {{!}} <div>{{Superimpose| base = {{{base_map|}}} | base_width = 230px | base_caption = {{{caption|}}} | float = {{{locator|}}} | float_width = 6px | x = {{{locator_x}}} | y = {{{locator_y}}} }}</div>}} |- <!-- ###### Locator map (auto-drawn using [[Template:Location map]]) --> {{#if:{{{latd|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;" {{!}}<div><div style="width:240px; background:transparent"> <div style="position:relative; width:240px">[[Image:India-locator-map-blank.svg|240px]]<br/><div style="position:absolute;z-index:200; top:{{#expr:100*(38.4-{{{latd}}}) / (38.4-6.6) round 1}}%; left:{{#expr:100*({{{longd}}}-67.3) / (97.1-67.3) round 1}}%; height:0; width:0; margin:0; padding:0;"> <div style="position:relative; top:-4px; left:-4px; width:8px; text-align:center; z-index:201">[[Image:Red_pog.svg|8x8px]]</div> {{#switch:{{#if:{{{locator_position|}}}|{{{locator_position}}}|right}} |right=<div style="font-size:90%; line-height:110%; position:relative; top:-1.5em; left:0.5em; text-align:left; width:6em; z-index:202;"> |left=<div style="font-size:90%; line-height:110%; position:relative; top:-1.5em; left:-6.5em; width:6em; text-align:right; z-index:202;"> }}<span style="padding:1px;background:none">{{{नगर का नाम}}}</span> </div> </div> </div> </div>}} |- <!-- ###### Coordinates (using {{CoorHeader}}) --> {{#if: {{{lat_d|}}}| {{CoorHeader|{{{lat_d}}}|{{{lat_m}}}|{{{lat_s}}}|{{{lat_NS}}}|{{{long_d}}}|{{{long_m}}}|{{{long_s}}}|{{{long_EW}}}|type:city}} }} |- <!-- ###### Location (home state/territory, districts, etc) --> {{#if: {{{प्रदेश|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: solid 3px {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|{{{type|}}}}};" width="110px" {{!}} '''[[भारत के राज्य|प्रदेश]]'''{{#if: {{{जिला|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;जिलाएँ}} {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 3px solid {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|{{{type|}}}}};" {{!}} [[{{{प्रदेश}}}]]{{#if: {{{जिला|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{जिला}}}}}}} |- {{#if: {{{शासन केन्द्र|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[शासन केन्द्र]]''' {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} {{{शासन केन्द्र}}}}} |- <!-- ###### Coordinates (using {{Coor d}}) --> {{#if: {{{latd|}}}| {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[स्थान]]''' {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} {{Coor d|{{{latd}}}|N|{{{longd}}}|E|type:city}}}} |- <!-- ###### Geography (area, elevation, etc) --> | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" | '''[[क्षेत्रफल]]'''{{#if: {{{ऊँचाई|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;[[समुद्र तल से ऊँचाई]]}}{{#if: {{{क्षेत्रफल|}}}|}} | style="white-space: nowrap; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" | {{{क्षेत्रफल}}}&nbsp; स.की.मी ;{{#if: {{{ऊँचाई|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{ऊँचाई}}}&nbsp;[[मीटर]]}}{{#if: {{{ऊँचाई_फुट|}}}|&nbsp;({{{ऊँचाई_फुट}}}&nbsp;[[फुट]])}} |- <!-- ###### Geography (area, elevation, etc) --> || '''[[समय मण्डल]]''' || [[भारतीय नियत समय|IST]] ([[UTC+5:30]]) |- <!-- ###### Demographics (population, density, ranks, etc) --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em" | '''[[जनसंख्या]]''' {{#if:{{{जनगणना का वर्ष|}}}|([[as of {{{जनगणना का वर्ष}}}|{{{जनगणना का वर्ष}}}]])}}<br>&nbsp;-&nbsp;[[घनत्व]]{{#if: {{{population_metro|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;[[Metropolitan area|Agglomeration]]&nbsp;([[as of {{{population_metro_as_of}}}|{{{population_metro_as_of}}}]])}} | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em" | {{{जनसंख्या}}}{{#if: {{{जनगणना स्तर|}}}|&nbsp;([[List of most populous cities in India|{{{जनगणना स्तर|}}}]])}}<br>&nbsp;-&nbsp;{{{घनत्व}}}/स.कि.मी.{{#if: {{{जनगणना_नगर|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{जनगणना_नगर|}}}}}{{#if: {{{जनगणना_नगर_स्तर|}}}|&nbsp;([[List of most populous metropolitan areas in India|{{{जनगणना_नगर_स्तर|}}}]])}} |- <!-- ###### शासक पद (1st) --> {{#if: {{{शासक पद|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} '''{{{शासक पद|}}}''' {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{शासक का नाम}}}}} |- <!-- ###### शासक पद (2nd) --> {{#if: {{{शासक पद 2|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''{{{शासक पद 2|}}}''' {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} {{{शासक का नाम 2}}}}} |- <!-- ###### शासक पद (3rd) --> {{#if: {{{शासक पद 3|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''{{{शासक पद 3|}}}''' {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} {{{शासक का नाम 3}}}}} |- <!-- ###### संकेतक --> {{#if: {{{पिनकोड|}}}| {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; border-bottom: solid 1px #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''संकेतक'''<br>&nbsp;-&nbsp;[[डाक]]<br>&nbsp;-&nbsp;दूरभाष<br>&nbsp;-&nbsp;[[वाहन]] {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; border-bottom: solid 1px #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} &nbsp;<br>&nbsp;-&nbsp;{{{पिनकोड}}}<br>&nbsp;-&nbsp;+{{{दूरभाष कोड}}}<br>&nbsp;-&nbsp;{{{वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड}}}}} |- {{#if: {{{संक्षेपण|}}}| {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; border-bottom: solid 1px #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-bottom: solid 1px #ccddee;" {{!}} '''[[भारत के राज्य|संक्षेपण]]''' [[ISO 3166-2|(ISO)]] {{!}} style="border-top: 1px solid #ccddee; border-bottom: solid 1px #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-bottom: solid 1px #ccddee;" {{!}} [[ISO 3166-2:IN|{{{संक्षेपण}}}]]}} |- <!-- ###### Website --> {{#if: {{{वेबसाइट|}}}| {{!}} colspan="2" align="center" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[वेबसाइट]]''': [http://{{{वेबसाइट}}} {{#if:{{{वेबसाइट_शीर्षक|}}}|{{{वेबसाइट_शीर्षक}}}|{{{वेबसाइट}}}}}]}} |- <!-- ###### Seal --> {{#if: {{{seal|}}}| {{!}} colspan="2" align="center" {{!}} {{{seal}}}<br>Seal of {{{native_name}}}}} |- <!-- ###### टिप्पणियाँ --> {{#if: {{{टिप्पणियाँ|}}}| {{!}} colspan=2 style="border-top: 1px solid #ccddee" {{!}} <small>{{{टिप्पणियाँ}}}</small>}} |} <noinclude> {{esoteric}} == Usage == {{Infobox Indian Jurisdiction | नगर का नाम = बंगलोर | प्रकार = महानगर | latd = 12.58 | longd = 77.35 | प्रदेश = कर्नाटक | जिला = [[बंगलोर नगर]] | शासक पद = महापौर | शासक का नाम = [[आर. नारायणस्वामी]] | ऊँचाई = 920 | जनगणना का वर्ष = 2006 | जनगणना_नगर = 5,104,047 | जनगणना स्तर = 5वाँ | जनसंख्या = 6,158,677 | घनत्व = 22,719 | क्षेत्रफल = 476.66 | दूरभाष कोड = 91 (0)80 | पिनकोड = 560 0xx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = KA-01 से KA-05 और KA-41 | unlocode = IN BLR | टिप्पणियाँ = }} <pre> {{Infobox Indian Jurisdiction | नगर का नाम = बंगलोर | प्रकार = महानगर | latd = 12.58 | longd = 77.35 | प्रदेश = कर्नाटक | जिला = [[बंगलोर नगर]] | शासक पद = महापौर | शासक का नाम = [[आर. नारायणस्वामी]] | ऊँचाई = 920 | जनगणना का वर्ष = 2006 | जनगणना_नगर = 5,104,047 | जनगणना स्तर = 5th | जनसंख्या = 6,158,677 | घनत्व = 22,719 | क्षेत्रफल = 476.66 | दूरभाष कोड = 91 (0)80 | पिनकोड = 560 0xx | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = KA-01 से KA-05 और KA-41 | unlocode = IN BLR | टिप्पणियाँ = }} </pre> == Header bar color-coding == The {{tl|Infobox Indian Jurisdiction/urban-type}} subtemplate color-codes this template's header based on the type of jurisdiction. You can [[WP:BOLD|be bold]] and [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Infobox_Indian_Jurisdiction/urban-type&action=edit edit the colors and categories]. Below is a listing of the current settings: {| cellpadding="4" border="0" style="float: left; margin: 0em 1em 1em 0em; width: 500px; border: 1px #bbbbbb solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;" |- bgcolor=#AAAAFF | colspan="3" align="center" style="color:#f8fafd;" | '''Indian city color codes''' |- bgcolor=#f8fafd align="center" | style="width:100px; height:10px; background:{{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|महानगर}}; text-align: center; color: #f8fafd; font-size: 1.5em;" | '''मुम्बई''' || width=100px | {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|महानगर}} || &nbsp;→&nbsp; महानगर |- bgcolor=#f8fafd align="center" | style="width:100px; height:10px; background:{{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|राजधानी}}; text-align: center; color: #f8fafd; font-size: 1.5em;" | '''पट्ना''' || {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|राजधानी}} || &nbsp;→&nbsp; राजधानी |- bgcolor=#f8fafd align="center" | style="width:100px; height:10px; background:{{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|नगर}}; text-align: center; color: #f8fafd; font-size: 1.5em;" | '''कोच्चि''' || {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|नगर}} || &nbsp;→&nbsp; नगर (general) |- bgcolor=#f8fafd align="center" | style="width:100px; height:10px; background:{{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|जिला}}; text-align: center; color: #f8fafd; font-size: 1.5em;" | '''पूर्व सियांग''' || {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|जिला}} || &nbsp;→&nbsp; जिला (urban or rural) |- bgcolor=#f8fafd align="center" | style="width:100px; height:10px; background:{{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|}}; text-align: center; color: #f8fafd; font-size: 1.5em;" | '''अहमदाबाद''' || {{Infobox Indian Jurisdiction/urban-type|}} || &nbsp;→&nbsp; Default (if no other valid type explicitly selected) |} [[Category:Coordinates templates|Infobox Indian Jurisdiction]] [[Category:Geography infobox templates|Infobox Indian Jurisdiction]] [[en:Template:Infobox Indian Jurisdiction]] </noinclude> Template:! 6239 29601 2006-10-04T20:33:11Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया से लिया गया |<noinclude>{{!/doc}}</noinclude> Template:Tl 6240 23702 2006-07-31T09:09:42Z 59.183.61.212 {{[[Template:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}<noinclude>[[vi:Tiêu bản:Tl]][[fr:Modèle:M]][[pl:Szablon:S]][[Category:Internal link templates|Tl]]</noinclude> Template:Infobox Indian Jurisdiction/urban-type 6242 23706 2006-07-31T09:20:07Z 59.183.61.212 <noinclude> This template color-codes headers for the {{[[Template:Infobox Indian Jurisdiction|Infobox Indian Jurisdiction]]}} template based on jurisdiction type. Feel free to [[WP:BOLD|be bold]] and [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Infobox_Indian_Jurisdiction/urban-type&action=edit edit] the colors/categories.[[en:Template:Infobox Indian Jurisdiction/urban-type]]</noinclude><includeonly>{{ #switch:{{{1|}}} | महानगर = <nowiki>#3F84BD</nowiki> | राजधानी = <nowiki>#4F94CD</nowiki> | नगर = <nowiki>#98AFC7</nowiki> | जिला = <nowiki>#7171C6</nowiki> | प्रदेश = <nowiki>#ccddff</nowiki> | केन्द्रशासित प्रान्त = <nowiki>#ddcccc</nowiki> | #default = <nowiki>#98AFC7</nowiki> }}</includeonly> चिशिनाउ 6243 46407 2007-01-26T11:59:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Chişinău]] '''चिशिनाउ''' [[मोल्दाविया]] का [[राजधानी]] है । {{स्टब}} [[श्रेणी:शहर]] [[am:ኪሺንው]] [[ar:كيشيناو]] [[be:Кішынёў]] [[bg:Кишинев]] [[bs:Kišinjev]] [[ca:Chişinău]] [[cs:Kišiněv]] [[da:Chişinău]] [[de:Chişinău]] [[el:Κισινάου]] [[en:Chişinău]] [[eo:Kiŝinevo]] [[es:Chişinău]] [[et:Chişinău]] [[eu:Chisinau]] [[fi:Chişinău]] [[fr:Chişinău]] [[gl:Chisinau - Chişinău]] [[he:קישינאו]] [[hr:Kišinjev]] [[hu:Kisinyov]] [[hy:Կիշինյով]] [[id:Kishinev]] [[io:Chisinau]] [[it:Chişinău]] [[ja:キシナウ]] [[ka:კიშინიოვი]] [[ko:키시너우]] [[lt:Kišiniovas]] [[lv:Kišiņeva]] [[mo:Кишинэу]] [[nl:Chisinau]] [[no:Chişinău]] [[pl:Kiszyniów]] [[pt:Chişinău]] [[qu:Chişinău]] [[rm:Chisinau]] [[ro:Chişinău]] [[ru:Кишинёв]] [[sa:चिशिनौ]] [[sh:Kišinjev]] [[simple:Chişinău]] [[sk:Kišiňov]] [[sq:Chişinău]] [[sr:Кишињев]] [[sv:Chişinău]] [[tr:Kişinev]] [[zh:基希讷乌]] Template:Coor d 6244 23717 2006-07-31T09:49:33Z 59.183.61.212 [http://kvaleberg.com/extensions/mapsources/index.php?params={{{1}}}_{{{2}}}_{{{3}}}_{{{4}}}_{{{5}}} {{{1}}}°&nbsp;{{{2}}} {{{3}}}°&nbsp;{{{4}}}] Template:CoorHeader 6245 23727 2006-07-31T10:44:14Z 59.183.61.212 <span id="coordinates" class="plainlinksneverexpand">[[Geographic coordinate system|Coordinates]]: {{coor dms|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}|{{{4}}}|{{{5}}}|{{{6}}}|{{{7}}}|{{{8}}}|{{{9}}}}}</span><noinclude> ---- This template places the coordinates in the upper-right of the article, just below the horizontal rule running under the article's title. [[Category:Coordinates templates|{{PAGENAME}}]] [[Category:Title templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> Template:Superimpose 6246 23728 2006-07-31T10:44:51Z 59.183.61.212 <div style="position: relative;"><div class{{{x|}}}="hiddenStructure" style="position: absolute; left: {{{x|0}}}px; top: {{{y|0}}}px; padding: 0;">[[Image:{{{float}}}|{{{float_width}}}|{{{float_caption}}}]]</div>[[Image:{{{base}}}|{{{base_width}}}|{{{base_caption}}}]]</div><noinclude> [[es:Plantilla:Sobrepuesto]] [[fr:Modèle:Superpose]] [[nl:Sjabloon:Superimpose]] </noinclude> आधुनिक काल 6249 36914 2006-11-30T17:01:22Z किशोर 903 /* यह भी देखें */ '''हिंदी साहित्य का आधुनिक काल''' तत्कालीन राजनैतिक गतिविधियों से प्रभावित हुआ। इसको हिंदी साहित्य का सर्वश्रेष्ठ युग माना जा सकता है, जिसमें पद्य के साथ-साथ गद्य, समालोचना, कहानी, नाटक व पत्रकारिता का भी विकास हुआ। सं 1800 वि. के उपरांत भारत में अनेक यूरोपीय जातियां व्यापार के लिए आईं। उनके संपर्क से यहां पाश्चात्य सभ्यता का प्रभाव पड़ना प्रारंभ हुआ। विदेशियों ने यहां के देशी राजाओं की पारस्परिक फूट से लाभ उठाकर अपने पैर जमाने में सफलता प्राप्त की। जिसके परिणाम-स्वरूप यहां पर [[ब्रिटिश साम्राज्य]] की स्थापना हुई। अंग्रेजों ने यहां अपने शासन कार्य को सुचारु रूप से चलाने एवं अपने धर्म-प्रचार के लिए जन-साधारण की भाषा को अपनाया। इस कार्य के लिए गद्य ही अधिक उपयुक्त होती है। इस कारण आधुनिक युग की मुख्य विशेषता गद्य की प्रधानता रही। इस काल में होने वाले [[मुद्रण कला]] के आविष्कार ने भाषा-विकास में महान योगदान दिया। [[स्वामी दयानंद]] ने भी [[आर्य समाज]] के ग्रंथों की रचना राष्ट्रभाषा हिंदी में की और अंग्रेज़ मिशनरियों ने भी अपनी प्रचार पुस्तकें हिंदी गद्य में ही छपवाईं। इस तरह विभिन्न मतों के प्रचार कार्य से भी हिंदी गद्य का समुचित विकास हुआ। इस काल में राष्ट्रीय भावना का भी विकास हुआ। इसके लिए श्रृंगारी [[ब्रजभाषा]] की अपेक्षा खड़ी बोली उपयुक्त समझी गई। समय की प्रगति के साथ गद्य और पद्य दोनों रूपों में खड़ी बोली का पर्याप्त विकास हुआ। [[भारतेंदु हरिश्चंद|भारतेंदु बाबू हरिश्चंद्र]] ने खड़ी बोली के दोनों रूपों को सुधारने में महान प्रयत्न किया। उन्होंने अपनी सर्वतोन्मुखी प्रतिभा द्वारा हिंदी साहित्य की सम्यक संवर्धना की। इस काल के आरंभ में [[राजा लक्ष्मण सिंह]], [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]], [[जगन्नाथ दास रत्नाकर]], [[श्रीधर पाठक]], [[रामचंद्र शुक्ल]] आदि ने ब्रजभाषा में काव्य रचना की। इनके उपरांत भारतेंदु जी ने गद्य का समुचित विकास किया और आचार्य [[महावीर प्रसाद द्विवेदी]] ने इसी गद्य को प्रांजल रूप प्रदान किया। इसकी सत्प्रेरणाओं से अन्य लेखकों और कवियों ने भी अनेक भांति की काव्य रचना की। इनमें [[मैथिलीशरण गुप्त]], [[रामचरित उपाध्याय]], [[नाथूराम शर्मा शंकर]], ला. [[भगवान दीन]], [[रामनरेश त्रिपाठी]], [[जयशंकर प्रसाद]], [[गोपाल शरण सिंह]], [[माखन लाल चतुर्वेदी]], [[अनूप शर्मा]], [[रामकुमार वर्मा]], [[श्याम नारायण पांडेय]], [[दिनकर]], [[सुभद्रा कुमारी चौहान]], [[महादेवी वर्मा]] आदि का नाम विशेष रूप से उल्लेखनीय है। भारत की स्वतंत्रता प्राप्ति के प्रभाव से हिंदी-[[काव्य]] में भी स्वच्छंद (अतुकांत) छंदों का प्रचलन हुआ। इस काल में गद्य-निबंध, नाटक-उपन्यास, कहानी, समालोचना, तुलनात्मक आलोचना, साहित्य आदि सभी रूपों का समुचित विकास हुआ। इस युग के प्रमुख साहित्यकार निम्नलिखित हैं- ===समालोचक=== [[आचार्य द्विवेदी]] जी, [[पद्म सिंह शर्मा]], [[विश्वनाथ प्रसाद मिश्र]], आचार्य [[रामचंद्र शुक्ल]], डाक्टर [[रामकुमार वर्मा]], [[श्यामसुंदर दास]] आदि हैं। ===कहानी लेखक=== [[प्रेमचंद]], [[विनोद शंकर व्यास]], [[प्रसाद, पंत]], [[गुलेरी]], [[निराला]], [[कौशिक]], [[सुदर्शन]], [[जैनेंद्र]], [[हृदयेश]] आदि। ===उपन्यासकार=== [[प्रेमचंद]], [[प्रतापनारायण श्रीवास्तव]], [[प्रसाद]], [[उग्र]], [[हृदयेश]], [[जैनेंद्र]], [[भगवतीचरण वर्मा]], [[वृंदावन लाल वर्मा]], [[गुरुदत्त]] आदि। ===नाटककार=== [[प्रसाद]], [[सेठ गोविंद दास]], [[गोविंद वल्लभ पंत]], [[लक्ष्मी नारायण मिश्र]], [[उदय शंकर भट्ट]], [[रामकुमार वर्मा]] आदि हैं। ===निबंध लेखक=== [[आचार्य द्विवेदी]], [[माधव प्रसाद शुक्ल]], [[रामचंद्र शुक्ल]], [[बाबू श्यामसुंदर दास]], [[पद्म सिंह]], [[अध्यापक पूर्णसिंह]] आदि हैं। '''इस युग का क्षेत्र अत्यधिक विस्तृत होने के कारण इसे अलग अलग अनेक लेखों में विभाजित किया गया है-''' ==यह भी देखें== *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी कहानी का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी नाटक का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पत्रकारिता का विकास]] *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[जाल-पत्रिका]] *[[आदिकाल]] *[[भक्ति काल]] *[[रीति काल]] *[[नव्योत्तर काल]] *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] रीति काल 6252 36622 2006-11-29T04:29:46Z किशोर 903 /* यह भी देखें */ '''रीति काल सन 1650 से 1850 तक''' इस युग को रीतिकाल इसलिए कहते हैं, क्योंकि इसमें काव्य-रीति पर अधिक विचार हुआ है। इस काल में कई कवि ऐसे हुए हैं जो आचार्य भी थे और जिन्होंने विविध काव्यांगों के लक्षण देने वाले ग्रंथ भी लिखे। इस युग में श्रृंगार की प्रधानता रही। यह युग मुक्तक-रचना का युग रहा। मुख्यतया कवित्त, सवैये और दोहे इस युग में लिखे गए। कवि राजाश्रित होते थे इसलिए इस युग की कविता अधिकतर दरबारी रही जिसके फलस्वरूप इसमें चमत्कारपूर्ण व्यंजना की विशेष मात्रा तो मिलती है परंतु कविता साधारण जनता से विमुख भी हो गई। ऐहलौकिकता, श्रृंगारिकता, नायिकाभेद और अलंकार-प्रियता इस युग की प्रमुख विशेषताएं हैं। प्रायः सब कवियों ने ब्रज-भाषा को अपनाया है। स्वतंत्र कविता कम लिखी गई, रस, अलंकार वगैरह काव्यांगों के लक्षण लिखते समय उदाहरण के रूप में - विशेषकर श्रृंगार के आलंबनों एवं उद्दीपनों के उदाहरण के रूप में - सरस रचनाएं इस युग में लिखी गईं। भूषण कवि ने वीर रस की रचनाएं भी दीं। भाव-पक्ष की अपेक्षा कला-पक्ष अधिक समृद्ध रहा। शब्द-शक्ति पर विशेष ध्यान नहीं दिया गया, न नाटयशास्त्र का विवेचन किया गया। विषयों का संकोच हो गया और मौलिकता का र्हास होने लगा। इस समय अनेक कवि हुए— केशवदास, चिंतामणि, देव, बिहारी, मतिराम, भूषण, धनानंद, पद्माकर आदि। इनमें से [[केशव]], [[बिहारी (साहित्यकार)|बिहारी]] और [[भूषण]] को इस युग का प्रतिनिधि कवि माना जा सकता है। बिहारी ने दोहों की संभावनाओं को पूर्ण रूप से विकसित कर दिया। आपको रीति-काल का प्रतिनिधि कवि माना जा सकता है। इस युग में रीतिबद्ध कवियों के उपरांत कुछ रीतिमुक्त कवि भी हुए हैं। ==यह भी देखें== :[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] :[[हिन्दी साहित्य]] :[[आदिकाल]] :[[भक्ति काल]] :[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[sa:रीति काल]] पेटेंट एवं कमप्यूटर सॉफ्टवेर 6254 30976 2006-10-16T15:35:47Z Unmukt 604 /* स्रोत्र */ == भूमिका == यह विवादास्पद विषय है कि कंप्यूटर सॉफ्टवेर/प्रोग्राम पेटेंट कराया जा सकता है कि नहीं। इस बारे में अलग-अलग देशों के नियम भी भिन्न हैं। इसमें कराये जाने के तरीके पर भी विवाद है इसको समझने के लिये इस विषय को तीन भागों में बांटना उचित होगा, *अलग-अलग देशों में क्या नियम हैं? *यदि कं‍प्यूटर प्रोग्राम पेटेंट हो सकते हैं तो उसकी क्या कालावधि होनी चाहिये? *कं‍प्यूटर प्रोग्राम को पेटेंट कराने का क्या तरीका होना चाहिये ? पहला भाग भी अपने में बहुत बड़ा है इसे भी कुछ कड़ियों में करना होगा। *अमेरिका में पेटेंट का कानून *अमेरिका में पेटेंट का कानून यदि कं‍प्यूटर प्रोग्राम औद्योगिक प्रक्रिया के साथ हो *अमेरिका में पेटेंट का कानून यदि कं‍प्यूटर प्रोग्राम व्यापार के तरीके के साथ हो *अमेरिका में कं‍प्यूटर प्रोग्राम से जुड़े पेटेंट के कुछ उदाहरण *यूरोप में पेटेंट का कानून *भारतवर्ष में पेटेंट का कानून === अमेरिका में पेटेंट का कानून === पेटें‍ट आविष्कार के लिये दिये जा सकते हैं। भारतीय पेटेंट अधिनियम की धारा 3 बताती है कि क्या आविष्कार नहीं है और जो आविष्कार नहीं है उसका पेटें‍ट नहीं कराया जा सकता है। अमेरिका के पेटेंट कानून में ऐसी कोई सीमा नहीं है। अमेरिकी उच्चतम न्यायालय ने चक्रवर्ती केस (Diamond Vs. Chakravarty 447,45303:65 LED 2d 144) में पेटेंट कानून की व्याख्या की है। न्यायालय ने कहा कि अमेरिकी काग्रेंस, उन सब का पेटें‍ट करने का आशय रखती है जो कि मनुष्य द्वारा निर्मित की जाती हैं पर यह भी स्पष्ट किया कि, *इसका यह अर्थ नहीं है कि पेटें‍ट कानून की कोई सीमाएं नहीं हैं और प्रत्येक खोजों को पेटें‍ट कराया जा सकता है; *प्रकति के नियम, भौतिक घटनाए, तथा विचारों को पेटेंट नहीं कराया जा सकता है; *भूमि में खोजा गया नवीन खनिज या जंगल में पाया गया नवीन पौधा को पेटेंट नहीं कराया जा सकता है; *न तो आइं‍स्टाइन अपने प्रसिद्ध नियम ई=एमxसी^२ को पेटें‍ट नहीं कर सकते थे और न ही न्यूटन गुरूत्वकर्षन के नियम को पेटें‍ट करा सकते थे; *ऐसी खोजें, प्रकृति की अभिव्यक्तियां हैं, ये सभी व्यक्तियों के लिए स्वतंत्र हैं तथा किसी के भी लिए अनन्य रूप से आरक्षित नहीं हैं। पार्कर केस (Parker vs Flook) 437, US. 504 : 57 L.Ed 2d 451) में अमेरिकी उच्चतम न्यायालय ने कहा कि गणितीय सूत्र का पेटेंट नहीं कराया जा सकता है। अमेरिकी पेटेंट अधिनियम न तो कंप्यूटर प्रोग्राम और न ही व्यापार करने के तरीकों के बारे में अलग से जिक्र करता है। गॉटसचाल्क केस (Gottschalk vs Benson 40 US 63= 34 L.Ed 2d 273) में, अमेरिका के उच्चतम न्यायालय ने यह तय किया कि डेसीमल नम्बरो को शुद्ध बाइनरी नम्बरों में बदलने वाले कं‍प्यूटर प्रोग्राम को पेटेंट नहीं किया जा सकता है। यह इसलिये क्योंकि इसे मंजूर करने का परिणाम एक विचार के लिए अनुचित रूप से पेटेंट जारी करना होगा। संक्षेप में अमेरिका में, न तो एलगोरथिम (Algorithm) को पेटेंट कराया जा सकता है, न ही कं‍प्यूटर प्रोग्राम यदि वह अकेले में हो। लेकिन यदि कं‍प्यूटर प्रोग्राम, औद्योगिक प्रक्रिया या व्यापार तरीके का एक हिस्सा हो तो क्या यही स्थिति रहेगी? चलिये इसके बारे में चर्चा करें। ==== कं‍प्यूटर प्रोग्राम - औद्योगिक प्रक्रिया के साथ ==== कं‍प्यूटर प्रोग्राम, औद्योगिक प्रक्रिया के साथ हो तो उसे पेटेंट कराया जा सकता है कि नहीं, इस सम्बन्ध में सबसे चर्चित और शायद सबसे विवादित मुकदमा डार्ह केस (Diamond Vs. Diehr, (1981) 450 U.S.. 175: 67 L.E.D. 2d घ/55) है। इस मुकदमे में जिस आविष्कार को पेटंट कराया जा रहा था उसमें कं‍प्यूटर प्रोग्राम को रबर साफ करने की एक प्रक्रिया के साथ प्रयोग किया गया था। रबर को साफ करने के लिये उसे गर्म किया जाता है उसे कितनी देर गर्म किया जाय यह उसके तापमान पर निर्भर है तापमान ज्यादा तो कम समय के लिये गर्म किया जायेगा यदि तापमान कम तो ज्यादा समय के लिये गर्म किया जायेगा यह आर्हेनियस नियम के अनुसार निश्चित होता है। जिस ढांचे के अन्दर रबर को गर्म किया जाता था उसके अन्दर के तापमान को कंप्यूटर में डाला जाता था जो आर्हेनियस नियम के अनुसार समय की गणना करता था और ठीक समय ढांचे को खोल देता था ताकि रबर बाहर आ जाये। सवाल यह था कि क्या यह आविष्कार था जिसका पेटें‍ट कराया जा सकता है। अमेरिकी उच्चतम न्यायालय ने चार के मुकाबले पांच से अपना फैसला सुनाया कि, *यह पेटेंट कराया जा सकता है; और *पेटेंट होने योग्य दावा मात्र केवल इस बात से पेटेंट करने के लिये अयोग्य नहीं हो जाता है कि उसमें गणितीय फार्मूला, या कं‍प्यूटर प्रोग्राम, या कं‍प्यूटर का प्रयोग हुआ है। संक्षेप में, एक कं‍प्यूटर प्रोग्राम यदि किसी एक औद्योगिक प्रक्रिया का हिस्सा है तो उसके साथ में पेटें‍ट हो सकता है। यहीं से शुरु हुआ कं‍प्यूटर प्रोग्राम का, अमेरिकी पेटेंट कानून के साथ सफर। ऐसा सफर जो कि कईयों के मुताबिक एक खतरनाक मोड़ पर आ पहुंचा है। ==== कं‍प्यूटर प्रोग्राम - व्यापार के तरीके के साथ==== परम्परागत तौर पर, मात्र प्रौद्योगिकी से सम्बन्धित प्रक्रियाओं को ही पेटेंट किया जा सकता था। अनेक दूसरे कार्यकलाप जिनके अन्तर्गत व्यापार के ढंग या आंकड़ा विश्लेषण जो कि प्रक्रियाएं कही जा सकती है, को पेटेंट नहीं किया जाता था। पर र्डाह केस के बनाय अमेरिका में पेटें‍ट देने की प्रक्रिया में बदलाव आया है। यू.एस. पेटेंट एन्ड ट्रेड आफिस (यू.एस.पी.टी.ओ.) ने पेटेंट करने के मार्गदर्शन की मैन्युवल में परिवर्तन किया है। इसकी कं‍प्यूटर प्रोग्राम के लिए व्यापार के तरीकों से सम्बन्धित पूर्वतर पॉलिसी जो { (पैराग्राफ 706.03 (क) } निम्नलिखित थी। <blockquote>‘Though seemingly within the category of a process or method, a method of doing business can be rejected as not being within the statutory classes.’</blockquote> इसे बदल कर निम्न कर इस प्रकार कर दिया गया है। <blockquote>'Office personnel have had difficulty in properly treating claims directed to methods of doing business. Claims should not be categorized as methods of doing business. Instead such claims should be treated like any other process claims’.</blockquote> उर्पयुक्त परिवर्तन को मद्देनजर रखते हुये स्टेट स्ट्रीट केस (State Stree Bank vs Signature Finencial Group 149 F3d ,1352) में अमेरिका के एक अपीली न्यायालय ने कहा कि कोई प्रक्रिया पेटेंट करने योग्य है या नहीं, यह इस पर नहीं तय होना चाहिए कि प्रक्रिया व्यापार करती है पर यह देखना चाहिये कि, पेटेंट की जाने वाली प्रक्रिया एक उपयोगी तरीके से प्रयोग की जा रही है अथवा नहीं। अमेरिका में व्यापार के तरीकों के के लिए दिये पेटेंट के कुछ उदाहरण निम्न है : *सामान खरीदने की स्वीकृत देने के लिये एक क्लिक का प्रयोग करना; *लेखा लिखने की एक आन-लाइन पद्धति; *आन-लाइन पारिश्रमिक प्रोत्साहन पद्धति; *आन-लाइन बारम्बार क्रेता कार्यक्रम; और *उपभोक्ता को अपने दिये गये दाम पर सर्विस की सूचना प्राप्त करने की सुविधा। संक्षेप में, अमेरिका में विचार पेटें‍ट नहीं कराये जा सकते पर जब विचार व्यावहारिक तौर पर एक उपयोगी, कंक्रीट तथा मूर्त परिणाम देते हैं तो उन्हें पेटें‍ट कराया जा सकता है। आजकल अमेरिका में यू.एस.पी.टी.ओ. के मैन्युवल में व्यापार के तरीके के पेटें‍ट के ऊपर एक अध्याय है और उपयोगी व्यापार के तरीके तथा आंकड़ा विश्लेषण के लिए कंप्यूटर प्रोग्राम के पेटें‍ट मंजूर हो रहे हैं। ऑस्ट्रेलिया और जापान ने भी अमेरिका का अनुसरण किया है। अमेरिका में व्यापार करने के तरीको सुधार लाने के लिये Business Patent Improvement Act 2000 लाया गया था पर यह अभी तक पारित नहीं किया गया है और शायद यह कभी भी पारित नहीं हो। === यूरोप में पेटेंट का कानून === यूरोपियन पेटें‍ट कनवेशंन १९७३ (ई.पी.सी.) का अनुच्छेद ५२(२) कहता है कि मानसिक कार्य करने की प्रक्रिया, खेल खेलने के तरीके, व्यापार तरीके, और कं‍प्यूटर प्रोग्राम आविष्कार नहीं माने जायेगें। यानी कि, कं‍प्यूटर प्रोग्राम और व्यापार तरीकों को पेटेंट नहीं किया जा सकता। यही ई.पी.सी. के सदस्य देशों का भी कानून है। किन्तु व्यवहार में, यह नियम बदल गया है। इस तरह के पेटेंटों के लिए यदि आवेदन पत्र - कंप्यूटर प्रोग्राम या व्यापार के तरीकों की जगह - तकनीकी में बढ़ोत्तरी की तरह प्रस्तुत किये जांय तो उन पर विचार किया जा रहा है। यूरोप के भिन्न भिन्न देशों अलग अलग नियम है और यूरोपियन कमीशन उसमें समानता लाने का वह प्रयास कर रहा है। वह इसमें सफल होगा कि नहीं यह तो भविष्य ही बतायेगा। === भारतवर्ष में पेटेंट का कानून === भारतवर्ष में पेटें‍ट अधिनियम की धारा ३ को २००२ संशोधन के द्वारा संशोधित किया गया है। इसने पेटेंट अधिनियम में धारा ३ (K) को प्रतिस्थापित किया है। इसमें गणित, व्यापार के तरीकों, कं‍प्यूटर प्रोग्राम अकेले में (Computer Programme per se), अल्गोरिथम को अविष्कार नहीं माना गया है। यानि कि यह पेटेंट नहीं हो सकते हैं। यहां ‘कं‍प्यूटर प्रोग्राम’ को per se के द्वारा प्रतिबन्धित किया गया है। Per se का अर्थ अकेले में या अपने आप में है। इसका अर्थ यह हुआ कि कंप्यूटर प्रोग्राम अपने आप में अविष्कार नहीं है पर इसका यह भी अर्थ हुआ कि यदि वह अकेले में न हो तो अविष्कार माने जा सकते हैं और उसका पेटेंट भी हो सकता है। आगे न्यायालय इसका क्या मतलब निकालेगें - क्या हम अमेरिका की राह जायेंगे या यूरोप की - यह तो केवल भविष्य ही बता सकता है। == कं‍प्यूटर प्रोग्राम के पेटेंट की कालावधि == पुरानी तकनीक में प्रशिक्षणा‍र्थियों को प्रशिक्षण देने में लगभग सात वर्ष लगते थे तथा प्रशिक्षणार्थियों की दो पीढ़ियों को प्रशिक्षित करने में चौदह वर्ष लगते थे इसलिए पहले पेटेंट को चौदह वर्षो के लिए दिया जाता था। इंगलैण्ड में बीसवीं शताब्दी के शुरू में इसे बढ़ा कर सोलह साल कर दिया गया। हमने भी इसी का अनुसरण किया और पेटेंट १६ साल के लिए दिया जाने लगा किया गया । पेटेंट अधिनियम में इसे पुन १४ साल कर दी गयी। हांलाकि कुछ श्रेणियों के लिए पांच या सात साल ही रही। ट्रिप्स पेटेंट के लिए बीस वर्षो के लिए पेटेंट को संरक्षण करने को कहता है । हमने भी २००२ संशोधन द्वारा यही किया किया है। सूचना प्रौद्योगिकी के क्षेत्र में प्रगति ज्यामितीय ढ़ंग से गतिशील है। अनेक लोग यह कहते हैं कि, *यदि कं‍प्यूटर प्रोग्राम या इन्टरनेट पर व्यापार करने के तरीके के लिये पेटें‍ट दिया जाय तो उसके लिये 20 वर्षो की कालावधि अत्यधिक लम्बी है; *कंप्यूटर प्रोग्राम हर दो साल में बदल जाता है; *दो साल से ज्यादा समय के लिये पेटें‍ट की कालावधि बेकार है। पर यह तब तक नहीं किया जा सकता जब तक ट्रिप्स में बदलाव न किया जाय। == कं‍प्यूटर प्रोग्राम को पेटेंट कराने तरीका == जब कंप्यूटर प्रोग्राम से सम्बन्धित किसी प्रक्रिया या उत्पाद का पेटें‍ट कराया जाता है तब कंप्यूटर प्रोग्राम का सोर्स कोड नहीं बताया जाता है उसे केवल फ्लो चार्ट के द्वारा दिखाया जाता है। यह भी विचारणीय प्रश्न है कि, क्या यह‍ सही है? क्या यह उस प्रक्रिया या उत्पाद की पूरी जानकारी देता है? आशा है कि इस प्रश्न का भी उत्तर जल्दी मिलेगा। == निष्कर्ष == कंप्यूटर प्रोग्राम पेटें‍ट हो सकता है कि नहीं, के बारे में कानून स्पष्ट नहीं है। फिर भी, यदि सब किसी न किसी तरह से कंप्यूटर प्रोग्राम पेटें‍ट करा रहे हैं तो हमें भी पीछे नहीं रहना चाहिये - यदि कंप्यूटर प्रोग्राम पेटें‍ट हो सकता है तो उसे पेटेंट कराना चाहिये। यदि यह समय या खर्च के कारण पेटें‍ट नहीं कराया जा सकता है तो इसको वेबसाइट पर प्रकाशित करना चाहिये। इस कारण यह पूर्व कला के रूप में रहेगा और कम से कम दूसरे लोग इसको पेटेंट कराने में समर्थ नहीं होंगे। == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/10/16/patent-computer-programme/ उन्मुक्त - पेटेंट और कंप्यूटर प्रोग्राम ] [[category:सॉफ्टवेयर]] [[category:कानून]] [[category:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[category:कंप्यूटर प्रोग्राम]] देखें 6255 31718 2006-10-21T06:32:09Z Mitul0520 211 wrong redirection removed {{delete}} लिनेक्स 6258 23822 2006-08-01T05:27:58Z Kumar Appaiah 620 लिनेक्स का नाम बदलकर लिनक्स कर दिया गया है: लिनक्स (Linux) ही सही उच्चारण है। #REDIRECT [[लिनक्स]] चित्र:Shakuntala.jpg 6260 23824 2006-08-01T06:06:21Z पूर्णिमा वर्मन 607 राजा रविवर्मा की कलाकृति-शकुंतला पीछे मुड़ कर देखती हुई राजा रविवर्मा की कलाकृति-शकुंतला पीछे मुड़ कर देखती हुई सिन्गापुर 6262 23916 2006-08-01T22:53:07Z Murtasa 83 Redirecting to [[सिंगापुर]] #redirect [[सिंगापुर]] बुन्देलखन्ड 6263 23856 2006-08-01T09:53:25Z 202.42.40.110 बुन्देलखन्ड उत्तरप्रदेश, भारत का एक भाग है बाँदा 6264 30386 2006-10-12T09:23:15Z Debashish 130 बाँदा, बुन्देल्ख्नन्ड (भारत) के उत्तर प्रदेश प्रान्त का एक जिला है। यहाँ से "चित्रकूट" काफ़ी निकट है। यहाँ की [[केन नदी]] का "शजर" पत्थर बहुत मशहूर है। केन नदी 6266 30385 2006-10-12T09:23:03Z Debashish 130 बाँदा corrected '''केन''' [[यमुना]] की एक [[उपनदी]] या सहायक नदी है जो [[बुन्देलखंड]] क्षेत्र से गुजरती है। दरअसल [[मंदाकिनी]] तथा केन यमुना की अंतिम उपनदियाँ हैं क्योंकि इस के बाद यमुना [[गंगा]] से जा मिलती है। केन नदी [[जबलपुर]], [[मध्यप्रदेश]] से प्रारंभ होती है, [[पन्ना]] में इससे कई धारायें आ जुड़ती हैं और फिर [[बाँदा]], [[उत्तरप्रदेश]] में इसका यमुना से संगम होता है। इस नदी का "शजर" पत्थर मशहूर है। {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] जावा 6267 23860 2006-08-01T11:28:27Z राहुल 622 जावा एक कमप्यूटर प्रोग्रामिंग भाषा है। जावा एक दक्षिणी एशिया के इन्डॊनेशिया का छॊटा सा द्वीप भी है। एच.टी.एम.एल. 6268 46437 2007-01-26T15:10:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:وراۓمتن زبان تدوین]] एच.टी.एम.एल. (HTML) एक [[क्म्प्यूटर भाषा]] है, जिसे प्रमुख रूप से [[इंटरनेट]] के [[वेबपेज]](पन्ने) बनाने के लिए प्रयॊग में लाया जाता है। [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[af:HTML]] [[als:HTML]] [[ar:لغة تأشير النص الفائق]] [[bat-smg:HTML]] [[bg:HTML]] [[br:HTML]] [[bs:HTML]] [[ca:HTML]] [[cs:HTML]] [[da:Hypertext Markup Language]] [[de:Hypertext Markup Language]] [[el:HTML]] [[en:HTML]] [[eo:HTML]] [[es:HTML]] [[et:HTML]] [[eu:HTML]] [[fa:اچ‌تی‌ام‌ال]] [[fi:HTML]] [[fr:Hypertext Markup Language]] [[fy:HTML]] [[ga:HTML]] [[gl:HTML]] [[he:HTML]] [[hr:HTML]] [[hu:HTML]] [[ia:HTML]] [[id:HTML]] [[is:HTML]] [[it:HTML]] [[ja:HyperText Markup Language]] [[ka:ჰიპერტექსტური მარკირების ენა]] [[kk:HTML]] [[ko:HTML]] [[lt:HTML]] [[lv:HTML]] [[nl:HyperText Markup Language]] [[no:HTML]] [[pl:HTML]] [[pt:HTML]] [[ro:HyperText Markup Language]] [[ru:HTML]] [[sh:HTML]] [[simple:HTML]] [[sk:Hypertext markup language]] [[sl:HTML]] [[sr:HTML]] [[sv:HTML]] [[th:HTML]] [[tl:HTML]] [[tr:Hiper Metin İşaret Dili]] [[uk:HTML]] [[ur:وراۓمتن زبان تدوین]] [[uz:HTML]] [[vi:HTML]] [[yi:HTML]] [[zh:HTML]] एच टी एम एल 6269 23862 2006-08-01T12:25:40Z राहुल 622 Redirecting to [[एच.टी.एम.एल.]] #REDIRECT [[एच.टी.एम.एल.]] You will be redirected soon. विकिपीडिया:Redirect 6270 23864 2006-08-01T12:38:57Z राहुल 622 दूसरे पन्ने पर भेजने के लिए इस ''टैग''(TAG) का उपयॊग, लेख की प्रथम पंक्ति पर कीजिए: <nowiki>#REDIRECT [[नये लेख का पाथ/रास्ता]] You will be redirected soon.</nowiki> '''उदाहण :''' यदि आप "इंडिया" को "भारत" लेख पर भेजना चाहते हैं, तो इस तरह लिखें- <nowiki> #REDIRECT [[भारत]] You will be redirected soon.</nowiki> चित्र:PunchCard.jpg 6271 23874 2006-08-01T15:45:39Z Unmukt 604 यह पंच कार्ड है यह पंच कार्ड है श्रेणी:साफ़्टवेयर 6272 23882 2006-08-01T16:34:45Z Unmukt 604 ओ *[[ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर]] हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य 6273 37066 2006-12-01T18:51:26Z Mitul0520 211 /* हिंदी प्रदेशों की हिंदी बोलियां */ आधुनिक हिंदी जो, [[भारत]] में [[साहित्य]], [[संस्कृति]] और पत्र-पत्रिकाओं की भाषा है, वह लगभग समस्त भारत में लिखी पढ़ी और बोली जाती है। बम्बइया फ़िल्मों में भी इसी भाषा का प्रयोग होता है। इसका विकास [[अपभ्रंश]] से माना गया है। ऐसा समझा जाता है कि इसका विकास मूल रूप से पश्चिमी [[उत्तर प्रदेश]] में दिल्ली के आसपास हुआ। इसको बोलने और समझने वाले पूरे भारतीय उपमहाद्वीप और अरब देशों में हैं। इसकी अनेक बोलियां हैं जिनमें से कुछ में अत्यंत उच्च श्रेणी के साहित्य की रचना हुई है। ऐसी बोलियों में ब्रज भाषा और अवधी प्रमुख हैं। हिंदी की प्रमुख बोलियां ये हैं: ==हिंदी प्रदेशों की हिंदी बोलियां== '''1- [[पश्चिमी हिंदी]]''' * [[खड़ी बोली]] * [[बृजभाषा]] * [[हरियाणवी]] * [[बुंदेली]] * [[कन्नौजी]] : उत्तर प्रदेश के [[इटावा]], [[फर्रुखाबाद]], [[शाहजहांपुर]], [[कानपुर]], हरदोई, और पीलीभीत, जिलों के ग्रामीणांचल में बहुतायत से बोली जाती है। कन्नौजी भाषा और उसके लोक साहित्य पर जो शोध कार्य हुए हैं उनमें सन्त राम अनिल, डॉ॰ सुरेश चन्द्र त्रिपाठी और डॉ॰ जगदीश व्योम द्वारा किए गए महत्वपूर्ण कार्य है। कन्नौजी पर डॉ॰ जगदीश व्योम का महत्वपूर्ण कार्य है 'कन्नौजी लोकगाथाओं का सर्वेक्षण और विश्लेषण" यह ग्रन्थ प्रकाशित है। डॉ॰ जगदीश व्योम तथा डॉ॰ राजकुमार सिंह ने कन्नौजी का लोकोक्ति एवं मुहवरा कोश भी तैयार करके प्रकाशित कराया है जो कि काफी चर्चित रहा है। '''2- [[पूर्वी हिंदी]]''' * [[अवधी]] * [[बघेली]] * [[छत्तीसगढ़ी]] '''3- राजस्थानी''' * [[मारवाड़ी]] * [[जयपुरी]] * [[मेवाती]] * [[मालवी]] '''4- [[पहाड़ी]]''' * पूर्वी पहाड़ी जिसमें [[नेपाली]] आती है * मध्यवर्ती पहाड़ी जिसमें [[कुमाऊंनी]] और [[गढ़वाली]] आती है। * पश्चिमी पहाड़ी जिसमें हिमांचल प्रदेश की अनेक बोलियां आती हैं। '''5- [[बिहारी भाषा]]''' * [[भोजपुरी]] * [[मैथिली]] * [[मगही]] ==हिंदीतर प्रदेशों की हिंदी बोलियां== * बंबइया हिंदी * कलकतिया हिंदी * दक्खिनी ==विदेशों में बोली जाने वाली हिंदी बोलियां== * उजबेकिस्तान * मारिशस * फिजी * सूरीनाम * मध्यपूर्व * त्रीनीदाद और टोबैगो * दक्षिण अफ्रीका ==यह भी देखें== :[[हिंदी]] :[[हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी: हिन्दी और इससे सम्बन्धित भाशाऐं]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] हिंदी की विभिन्न बोलियों का साहित्य 6274 23907 2006-08-01T20:30:36Z पूर्णिमा वर्मन 607 हिंदी की विभिन्न बोलियों का साहित्य का नाम बदलकर हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य कर दिय� #REDIRECT [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] तंजावूर बृंदा 6275 29502 2006-10-04T07:43:30Z Matra 768 link exists शास्त्रीय [[संगीत]]कार श्रीमती '''तंजावूर बृंदा''' ([[1912]]-[[1996]]) [[कर्णाटक संगीत]] के वीणा धन्नम्माल शैली की सर्वश्रेष्ठ प्रतिनिधि मानी जाती हैं। आप न केवल गायन, बल्कि [[वीणा]] वादन में भी निपुण थीं। आपके प्रशंसक आपको आदर से 'बृंदम्मा' पुकारते थे। श्रीमती बृंदा अपने परिवार सदस्यों द्वारा वीणा धन्नम्माल गायन शैली में शिक्षित हुईं। आपके शिक्षक थे आपकी माता कामाक्षी, मौसी लक्ष्मीरत्नम, और स्वयं आपकी विख्यात दादी वीणा धन्नम्माल। इसके पश्चात आपने कांचीपुरम नैना पिल्लै के निरीक्षण में संगीत का अध्ययन किया। आपने वीणा धन्नम्माल शैली के मंद, मोहनीय, और [[गमक]]युक्त संगीत तथा नैना पिल्लै के स्फूर्तिमान और लयपूर्वक संगीत को सराहनीय ढंग से अपने गायन में सम्मिश्रित किया। संगीतकार एवं संगीत प्रेमी श्रीमती बृंदा के पाण्डित्य को आज भी सराहते हैं। आपके संगीत कार्यक्रमों में गमकपूर्ण राग (उदाहरणतया बेगडा, मुखारि, सुरुटि, सहाना, वराली) हमेशा शामिल रहते थे [[Media:1-Sarasijaaksha.ogg|(सुनें)]] [[Media:T_Brinda_Sahaana_Raaga.ogg|(सुनें)]]। कर्णाटक संगीत के कई प्रसिद्ध गायक, जैसे [[शेम्मंगुडी श्रीनिवास अय्यर]], [[एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी]], [[आर. के. श्रीकंठन]], [[राम्नाड कृष्णन]], [[अरुणा साईराम]] और [[चित्रवीणा रविकिरण]] ने आपसे गायन सीखा। श्रीमती बृंदा ने कई सम्मान प्राप्त किए जिन्में अग्रगण्य है [[संगीत कलानिधि]] (कर्णाटक संगीत का सर्वश्रेष्ठ पुरस्कार), जो आपने [[1976]] में हासिल किया। ==बाहरी कडियां== *[http://www.hindu.com/mag/2004/04/18/stories/2004041800310500.htm किरणावली विद्याशंकर (श्रीमती बृंदा की छात्रा) द्वारा लिखित अंग्रेज़ी लेख] *[http://aris.ss.uci.edu/rgarfias/kiosk/brinda.html श्रीमती बृंदा के गायन के नमूने यहां उपलब्ध हैं] *[http://itc.uci.edu/~rgarfias/kiosk/media.html श्रीमती बृंदा के कुछ विडियो रेकौर्डिंग इस पन्ने पर उपलब्ध हैं] [[Category:कर्णाटक संगीत]] [[Category:भारतीय संगीत]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en: T. Brinda]] भारत का संगीत 6277 23964 2006-08-02T09:18:29Z पूर्णिमा वर्मन 607 भारत का संगीत का नाम बदलकर भारतीय संगीत कर दिया गया है #REDIRECT [[भारतीय संगीत]] पद्य 6279 23996 2006-08-02T17:49:05Z Mitul0520 211 Redirecting to [[काव्य]] #Redirect [[काव्य]] उदात्त 6280 24009 2006-08-02T22:11:02Z Murtasa 83 delete igor rodrigues guimaraes {{delete}} समलैङ्गिक 6281 24059 2006-08-03T15:56:26Z Kkhere 625 '''समलैङ्गिक''' या '''समलैंगिक''' शब्द का प्रयोग ऐसे व्यक्तियों के लिए किया जाता है जो अपने ही लिंग के अन्य व्यक्तियों की ओर शारीरिक आकर्षण का अनुभव करते हैं। कई लोग इन्हें [[हिजड़ा]] समझते है, हालांकि ये बहुत आम और ज्यादातर सामान्य स्त्री पुरुष ही होते हैं। इनमें से अधिकतर एक सामान्य जीवन व्यतीत करते हैं और [[विवाह]] भी करते हैं। [[भारत]] में इस विषय पर बहुत कम लोगों को ठीक जानकारी है, क्योंकि [[यौन]] संबधित सभी विषयों की तरह यह भी एक वर्जित विषय है। [[आय.पी.सी.]] की [[धारा ३७७]] के तहत '''समलैङ्गिक''' शारीरिक संबंध स्थापित करना एक अपराध है। [[ar:مثلية]] [[bg:Хомосексуалност]] [[ca:Homosexualitat]] [[de:Homosexualität]] [[en:Homosexuality]] [[eo:Samseksemo]] [[es:Homosexualidad]] [[fa:همجنسگرای]] [[fr:Homosexualité]] [[gd:Co-sheòrsachd]] [[gl:Homosexualidade]] [[he:הומוסקסואליות]] [[hr:Homoseksualnost]] [[id:Homoseksualitas]] [[is:Samkynhneigð]] [[it:Omosessualità]] [[ja:性的指向]] [[la:Homosexualitas]] [[nl:Homoseksualiteit]] [[no:Homofili]] [[pl:Homoseksualizm]] [[pt:Homossexualidade]] [[ro:Homosexualitate]] [[ru:Гомосексуализм]] [[sl:Homoseksualnost]] [[sv:Homosexualitet]] [[vi:Đồng tính luyến ái]] [[zh:同性戀]] समलैंगिक 6282 24048 2006-08-03T13:15:09Z Kkhere 625 Redirecting to [[समलैङ्गिक]] #REDIRECT [[समलैङ्गिक]] नाटक 6283 36675 2006-11-29T14:17:58Z 68.155.65.24 /* नुक्कड़ नाटक */ जो रचना श्रवण द्वारा ही नहीं अपितु दृष्टि द्वारा भी दर्शकों के हृदय में रसानुभूति कराती है उसे नाटक या दृश्य-काव्य कहते हैं। नाटक में श्रव्य काव्य से अधिक रमणीयता होती है। श्रव्य काव्य होने के कारण यह लोक चेतना से अपेक्षाकृत अधिक घनिष्ठ रूप से संबद्ध है। नाट्यशास्त्र में लोक चेतना को नाटक के लेखन और मंचन की मूल प्रेरणा माना गया है। ==नाटक के प्रमुख तत्व== * कथावस्तु :नाटक की कथावस्तु पौराणिक, ऐतिहासिक, काल्पनिक या सामाजिक हो सकती है। * पात्र :पात्रों का सजीव और प्रभावशाली चरित्र ही नाटक की जान होता है। कथावस्तु के अनुरूप नायक धीरोदात्त, धीर ललित, धीर शांत या धीरोद्धत हो सकता है। * रस :नाटक में नवरसों में से आठ का ही परिपाक होता है। शांत रस नाटक के लिए निषिद्ध माना गया है। वीर या श्रृंगार में से कोई एक नाटक का प्रधान रस होता है। * अभिनय :अभिनय भी नाटक का प्रमुख तत्व है। इसकी श्रेष्ठता पात्रों के वाक्चातुर्य और अभिनय कला पर निर्भर है। ==नाटक का इतिहास== हिंदी में नाटकों का प्रारंभ [[भारतेन्दु हरिश्चंद्र]] से माना जाता है। उस काल के भारतेन्दु तथा उनके समकालीन नाटककारों ने लोक चेतना के विकास के लिए नाटकों की रचना की इसलिए उस समय की सामाजिक समस्याओं को नाटकों में अभिव्यत होने का अच्छा अवसर मिला। भारतेन्दु के नाटक लिखने की शुरूआत बंगला के विद्यासुंदर (१८६७) नाटक के अनुवाद से होती है। यद्यपि नाटक उनके पहले भी लिखे जाते रहे किंतु नियमित रूप से खड़ीबोली में अनेक नाटक लिखकर भारतेन्दु ने ही हिंदी नाटक की नींव को सुदृढ़ बनाया। भारतेन्दु के पूर्ववर्ती नाटककारों में रींवा नरेश विश्वनाथ सिंह (१८४६-१९११) के बृजभाषा में लिखे गए नाटक 'आनंद रघुनंदन' और गोपालचंद्र के 'नहुष' (१८४१) को अनेक विद्वान हिंदी का प्रथम नाटक मानते हैं। यहां यह जानना रोचक हो सकता है कि गोपालचंद्र, भारतेन्दु हरिश्चंद्र के पिता थे। ==आधुनिक नाटक== ==नुक्कड़ नाटक== [[en:Drama]] हलदवानी 6284 28178 2006-09-22T18:06:04Z Mitul0520 211 Haldwani का नाम बदलकर हलदवानी कर दिया गया है: हिंदी शीर्षक [[Image:Hldwnigmap.jpg|thumb|500px| Haldwani on [[Google]] [[Maps]]]] '''हलदवानी''' [[उतरांचल|Uttaranchal]] के नैनीताल जिले में आता है तथा ये हरिद्वार के बाद सबसे ज्यादा आबादी वाला शहर है| हलदवानी को '''कुमायूँ क्षेत्र का प्रवेश द्वार''' भी कहा जाता है| हलदवानी नाम का मूल हल्दु नामक वृक्ष को माना जाता है, जो यहाँ एक समय बहुतायत संख्या में पाए जाते थे, जोकि वनों की अंदाधुंध कटाई के कारण काफि कम रह गए हैं| ==एक नज़र में== ===रहन-सहन=== ==अतीत के पन्नों मैं== ===हल्दुआनी से हल्दवानी=== ===परिवर्तन=== ==आज का हलदवानी== ===शिक्षा-दिक्षा=== चित्र:Meerabai.jpg 6286 24093 2006-08-03T20:32:27Z पूर्णिमा वर्मन 607 मीरा बाई मीरा बाई चित्र:Kabirdas.jpg 6287 24096 2006-08-03T21:05:53Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Tulsidas2.jpg 6288 24106 2006-08-03T21:25:34Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Surdas.jpg 6289 24109 2006-08-03T21:30:38Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Jaishanker prasad.jpg 6290 24114 2006-08-03T22:02:35Z पूर्णिमा वर्मन 607 सत्यजीत रे 6291 36174 2006-11-25T03:57:18Z 74.230.201.151 Replacing page with '#REDIRECT[[सत्यजित राय]]' #REDIRECT[[सत्यजित राय]] सबवर्ज़न 6292 29842 2006-10-06T23:40:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ca:Subversion]], [[sv:Subversion]] सबवर्ज़न अवतरण बदलने/संभालने का एक [[ओपन सोर्स]] (open source) प्रोग्राम है. इसको svn नाम से भी जाना जाता है. सबवर्ज़न को CVS का आधुनिक (नवीन) रूप भी कहा जाता है| [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[ca:Subversion]] [[cs:Subversion]] [[da:Subversion]] [[de:Subversion (Software)]] [[en:Subversion]] [[es:Subversion]] [[fr:Subversion (logiciel)]] [[it:Subversion]] [[ja:Subversion]] [[ko:서브버전]] [[lt:Subversion]] [[nl:Subversion]] [[no:Subversion]] [[pl:Subversion]] [[pt:Subversion]] [[ru:Subversion]] [[sk:Subversion]] [[sr:Subversion]] [[sv:Subversion]] [[vi:Subversion]] [[zh:Subversion]] ओपन सोर्स 6293 24170 2006-08-04T14:41:00Z Mitul0520 211 ओपन सोर्स [[उत्पादन]], [[विस्तार]] एवं [[विकास]] की वह [[प्रक्रिया]] है जिसमें उत्पादन की प्रक्रिया और [[श्रोत]] को [[प्रकाशित]] एवं बढावा दिया जाता है |कई लोग इसे [[फिलोसौफी]] मानते हैं और कई इसे [[हस्तक्षेप]]| [[इंटरनेट]] के आने के बाद ओपन सोर्स की प्रसिद्धि में काफी उभार आया है और साथ ही ओपन सोर्स [[सॉफ्टवेयर]] ओपन सोर्स का प्रमुख चेहरा बनकर उभरा| [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[ar:مصدر مفتوح]] [[bg:Отворен код]] [[da:Open source]] [[de:Open Source]] [[en:Open source]] [[et:Avatud lähtekood]] [[es:Código abierto]] [[eo:Malfermita kodo]] [[fi:Avoin lähdekoodi]] [[fr:Open Source]] [[he:קוד פתוח]] [[hu:Nyílt forráskód]] [[it:opensource]] [[is:Opinn hugbúnaður]] [[ja:オープンソース]] [[ko:오픈 소스]] [[kn:ಮುಕ್ತ ತ೦ತ್ರಾ೦ಶ]] [[lt:Atvirojo kodo programa]] [[ms:Kandungan terbuka]] [[nl:Open-source software]] [[pt:Open Source]] [[pl:Otwarte Oprogramowanie]] [[ru:Open Source]] [[simple:Open source]] [[sv:Öppen källkod]] [[ta:திறந்த மூலநிரல்]] [[th:โอเพนซอร์ส]] [[tr:Açık kaynak]] [[zh:开放源代码]] महापुरूष 6294 24161 2006-08-04T10:49:53Z DaGizza 338 delete {{delete}} The great man of BIHAR...........Padmabhushan Vindheshwari Prasad Varma served as a Speaker of Bihar Vidhan Sabha continueously for 16 years. He resigned on health ground. Though he was offered post of Governer of Bihar, but he preferrred to rest in peace in his native place Manpura, Goraul, Vaishali. He was conferred PADMABHUSHAN by Dr Rajendra Prasad in 1961. He breathed his last in 1969 in his village. He left befind his eldest son Dr Ramchandra Prasad Varma and eldest grand son Mr Ishwar Chandra Varma behind. श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी 6295 24168 2006-08-04T14:38:11Z Mitul0520 211 '''श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी''' मे संगणक, उसके हार्डवेयर, सॉफ़्टवेयर, इंटरनेट से जुडे लेख है। चित्र:Arundhati roy.jpg 6296 24189 2006-08-04T20:31:56Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia मार्टिन गार्डनर 6297 25585 2006-08-29T16:50:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Martin Gardner]] नवीन युग में गणित को लोकप्रिय बनाने में जितना काम मार्टिन गार्डनर ने किया शायद उतना किसी और ने नही किया। इन्होने साईंटिफिक अमेरिकन नामक मैगज़ीन में मनोरंजनात्मक गणित पर एक स्तम्भ लिखना शुरू किया। इन लेखों मे बहुत सारे लेख [[http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82 पहेलियों]] के बारे में होते थे। यह बहुत ज्ञानवर्धक और मनोरंजक थे। मार्टिन गार्डनर ने आगे चल कर कई पुस्तकें भी लिखीं जिसमें कई पहेलियों के बारे में थीं। इनमे से अच्छी पुस्तकें निम्न हैं। *Mathematical puzzles and diversions; *More mathematical puzzles and diversions; *Further mathematical diversions; *mathematical carnival; *Mathematics magic and mystery; *Entertaining mathematical rules; *Science fiction, puzzle tales; *Aha! gotcha, paradoxes to puzzle and delight. मार्टिन गार्डनर ने न केवल पहेलियों के बारे में किताबें लिखीं पर विज्ञान के कुछ पहलुवों के बारे में भी लिखा है। इनमे से कुछ किताबें अलग अलग नाम से प्रकाशित की गयीं हैं। मैं नही कह सकता कि ऐसा क्यों किया गया पर इसके कारण कुछ भ्रम अवश्य पैदा होता है। इस तरह की कुछ अच्छी पुस्तकें हैं, *The Ambidextrous Universe. *Science: Good, Bad, and Bogus यह Fads and Fallacies in the Name of Science नामक किताब का नया रूपान्तर है। इसमें ये ESP और UFO के अन्धविश्वास को दूर करते हैं। *The Relativity Explosion. यह Relativity for the Million नामक किताब का नया रूपान्तर है। मार्टिन गार्डनर की पहेलियों पर तथा विज्ञान पर लिखीं पुस्तकें बहुत आसान भाषा में, सरल तरीके से लिखी गयी हैं और पढ़ने लायक हैं। पर उनकी कुछ और किताबें जो कि दर्शन पर लिखी गयीं हैं, उनके बारे में यह नहीं कहा जा सकता है। इनमे से कुछ पुस्तकें निम्न हैं, *The whys of a Philosophical Scrivener; और *The Night is Large. == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/07/11/puzzles-martin-gardner/ उन्मुक्त - पहेलियां और मार्टिन गार्डनर] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[category:गणित]] [[category:पहेली]] [[de:Martin Gardner]] [[en:Martin Gardner]] [[eo:Martin Gardner]] [[es:Martin Gardner]] [[fr:Martin Gardner]] [[he:מרטין גארדנר]] [[it:Martin Gardner]] [[ja:マーティン・ガードナー]] [[ko:마틴 가드너]] [[nl:Martin Gardner]] [[pl:Martin Gardner]] [[pt:Martin Gardner]] [[ru:Гарднер, Мартин]] [[zh:马丁·加德纳]] पहेली 6298 24317 2006-08-06T18:49:25Z Mitul0520 211 '''पहेली''' व्यक्ति के चातुरता को चुनौती देने वाले सवाल होते है। जिस तरह से गणित के महत्व को नकारा नहीं जा सकता, उसी तरह से पहेलियों को भी नज़रअन्दाज नहीं किया जा सकता। पहेलियां आदि काल से व्यक्तित्व का हिस्सा रहीं हैं और रहेंगी। वे न केवल मनोरंजन करती हैं पर दिमाग को चुस्त एवं तरो-ताजा भी रखती हैं। [[मार्टिन गार्डनर]] ने अपनी एक किताब की भूमिका मे पहेलियों के महत्व को इस प्रकार से समझाया है, <blockquote>'In one of L. Frank Baum's funniest fantasies, 'The Emerald City of Oz', Dorothy (together with the wizard and her uncle and aunt) visit the city of Fuddlecumjig in the quadling section of Oz. Its remarkable inhabitants, the fuddles, are made of pieces of painted wood cleverly fitted together like three dimensional jigsaw puzzles. As soon as an outsider approaches they scatter in a heap of disconnected pieces on the floor so that the visitor will have the pleasure of putting them together again. As Dorothy's party leaves the city, aunt Em remarks: “Those are certainly strange people, but I really can't see what use they are, at all.” “Why, they amused us for several hours,” replies the wizard. “That is being of use to us, I am sure.” “I think they're more fun than playing solitaire or mumbletypeg,” uncle Henry adds. “For my part, I'm glad we visited the fuddles.”</blockquote> [[द विन्ची कोड]] वर्ष २००६ की सबसे बहुचर्चित पहेली, एक ज़ज साहब के द्वारा एक फैसला देते समय पूछी गयी। यह फैसला 'द विन्ची कोड' नामक पुस्तक के बौधिक सम्पदा अधिकार से सम्बन्धित मुकदमे मे दिया गया है। इस फैसले के तथ्य इस प्रकार हैं। [[डैन ब्राउन]] ने 'द विन्ची कोड' (da vinci code) नाम की पुस्तक लिखी है तथा इसे रैन्डम हाउस ने छापी है। यह काल्पनिक कहानी है। लेखक के शब्दों में यह [http://www.danbrown.com/novels/davinci_code/plot.html यहां] है। इसकी कहानी कुछ इस तरह की है कि यीशू मसीह ने शादी की थी तथा उनके वंशज भी हैं यह बात वेटिकन ने छिपा कर रखी है। एक संग्रहाध्यक्ष को यह मालुम थी। उसकी हत्या हो जाती है। वह मरते समय लियोनार्दो द विन्ची के एक चित्र की आकृति बनाते हुये, फिबोनाकी सिरीस के नम्बरो के साथ, संकेत के रूप में छोड़ जाता है। आगे क्या होता है यह जानने के लिये तो किताब पढ़नी पड़ेगी पर रैन्डम हाऊस के उपर इस किताब के पीछे एक मुकदमा दायर हो गया और हमें तो इसके फैसले से मतलब है। कुछ साल एक और किताब 'द होली ब्लड ऐन्ड होली ग्रेल' तीन लेखकों ने छापी थी उसमें से दो ने रैन्डम हाउस के उपर एक मुकदमा यह कहते हुऐ दायर किया कि द विन्ची कोड की पुस्तक में उनकी किताब का सार ले लिया है; इससे उनके बौधिक सम्पदा अधिकारों का हनन हुआ है। यह मुकदमा इंगलैंड मैं चला तथा न्यायमूर्ती पीटर स्मिथ ने इसे ७ अप्रैल २००६ को खारिज कर दिया। यह फैसला इस जगह [http://www.hmcourts-service.gov.uk/images/judgment-files/baigent_v_rhg_0406.pdf यहां] है। इस मुकदमे मे कुछ शब्दों का एक अक्षर तिरछे (italics) में टाईप है। यह कुछ अजीब बात है। फैसले मे पूरे, पूरे शब्द तो अकसर तिरछे रहते हैं पर किसी शब्द का एक अक्षर कभी तिरछा नहीं रहता। पहले तो लोगों ने यह समझा कि यह गलती है पर बाद मे यह लगा कि इसमे भी कोई रहस्य हो। पहले नौ तिरछे अक्षरों को देखें तो वे smithcode हैं, या इन्हे ठीक से रखें तो यह हो जाता है smith code. जज़ साहब का नाम भी smith है। इससे लगा कि वह भी 'द विन्ची कोड' की तरह रहस्यमयी बात कहना चाहते हैं। लेकिन बाद के तिरछे अक्षरों का कोई मतलब नहीं निकल रहा था। जज़ साहब ने पहले तो अपने फैसले के बारे में कोई टिप्पणी करने से मना कर दिया पर बाद में ईमेल से पुष्टि की यह एक पहेली है। उन्होने किताब के उस पेज नम्बर पर इशारा किया जहां पर [[फिबोनाकी सिरीस]] का जिक्र है। इन नम्बरों की सहायता से तिरछे अक्षरों का [http://www.nytimes.com/2006/04/28/arts/28code.htmlरहस्य खुला]। वे सौ साल पहले, नेवी के एडमिरल जैकी फिशर के बारे मे लोगों का ध्यान आर्कषित करना चाह रहे थे। शायद पहले कभी किसी जज़ ने इस तरह से अपने फैसले मे पहेली नहीं बूझी है। नवीन युग में गणित को लोकप्रिय बनाने में जितना काम [[मार्टिन गार्डनर]]ने किया शायद उतना किसी और ने नही किया। इन्होने साईंटिफिक अमेरिकन में बहुत सारे लेख पहेलियों के बारे में लिखेे। यह बहुत ज्ञानवर्धक और मनोरंजक थे। मार्टिन गार्डनर ने आगे चल कर कई [[मार्टिन गार्डनर की पुस्तकें||पुस्तकें]] भी लिखीं जिसमें कई पहेलियों के बारे में थीं। मार्टिन गार्डनर की पुस्तकों के अलावा पहेलियों की अन्य अच्छी पुस्तकें निम्न हैं, #Vicious circle and infinity: an anthology of paradoxes by Patrick Hughes & George Brecht; #The lady orthe tiger? and other logical puzzles by Raymond Smullyan; #What is the name of the book? The riddle of Dracula and other logical puzzles by Raymond Smullyan; #The Moscow Puzzles by Boris A. Kordemsky; #Which way did the bicycle go? ... and other intriguing mathmatical mystries by Joseph De Konhauser, Dan Velleman, Stan Wagon; और हिन्दी में #गणित की पहेलियां लेखक गुणाकर मुले। यह सब बहुत अच्छी हैं। इसमे से पहली चार पेंग्विन ने तथा पांचवीं Mathematical Association of America Dolciani Mathematical Exposition no. 18 ने छापी है। इसमे से पांचवीं पुस्तक का स्तर ऊंचा है, थोड़ी गणित ज्यादा है। == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/07/11/puzzles-martin-gardner/ उन्मुक्त - पहेलियां और मार्टिन गार्डनर] [[category:गणित]] [[category:पहेली]] [[de:Geduldsspiel]] [[en:Puzzle]] [[eo:Enigmo]] [[es:Rompecabezas]] [[fr:Casse-tête]] [[ga:Dúcheist]] [[he:חידה]] [[id:Tebakan]] [[io:Puzlo]] [[it:Rompicapo]] [[ja:パズル]] [[nl:Puzzel]] [[pt:Quebra-cabeça]] [[ru:Головоломка]] [[vi:Trò chơi đố]] [[zh:趣題]] फिबोनाकी सिरीस 6299 24204 2006-08-05T03:03:13Z DaGizza 338 got rid of hinglish '''फिबोनाकी सिरीस''' १ अंक से शुरू होती है बाद के अंक पिछले दो अंक का जोड़ होते हैं। यानि कि सिरीस में अंक १, (०+१) =१, (१+१)=२, (१+२)=३, (२+३)=५, (३+५)=८, इत्यादि होते हैं। इनका प्रकृति से अपना सम्बन्ध है इसके बारे मे जानने के लिये [http://www.mcs.surrey.ac.uk/personal/r.knott/fibonacci/fibnat.html यहां] देखें। {{stub}} [[category:गणित]] लेख 6301 24296 2006-08-06T03:08:46Z DaGizza 338 delete {{Delete}} SDJDDHQLKDHQKLDHKLDKLQ2DJKL;1 एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी 6302 46059 2007-01-25T13:27:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, kn, ml, nn, pl, ta, te Modifying: en श्रीमती '''मदुरै षण्मुखवडिवु सुब्बुलक्ष्मी''' ([[16 सितंबर]], [[1916]]-[[2004]]) [[कर्णाटक संगीत]] की मशहूर संगीतकार थीं। आप शास्तीय संगीत की दुनिया में '''एम. एस.''' अक्षरों से जानी जाती हैं। [[चित्र:MS_Subbulakshmi.jpg|thumb|left|एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी]] श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी का जन्म [[16 सितंबर]] [[1916]] को [[तमिलनाडू]] के [[मदुरै]] शहर में हुआ। आप ने छोटी आयु से संगीत का सिक्षण आरंभ किया, और दस साल की उम्र में ही अपना पहला डिस्क रेकौर्ड किया। इसके बाद आपने [[शेम्मंगुडी श्रीनिवास अय्यर]] से [[कर्णाटक संगीत]] में, तथा [[पंडित नारायणराव व्यास]] से [[हिंदुस्तानी संगीत]] में उच्च शिक्षा प्राप्त की। आपने सत्रह साल की आयु में [[चेन्नै]] की विख्यात 'म्यूज़िक अकैडेमी' में संगीत कार्यक्रम पेश किया। इसके बाद आपने मलयालम से लेकर पंजाबी तक भारत की अनेक भाषाओं में गीत रेकौर्ड किये। श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी ने कई फ़िल्मों में भी अभिनय किया। इनमें सबसे यादगार है [[1945]] के [[मीरा]] फ़िल्म में आपकी मुख्य भूमिका। यह फ़िल्म [[तमिल]] तथा [[हिन्दी]] में बनाई गई थी, और इसमें आपने कई प्रसिद्ध [[मीरा भजन]] गाए। अनेक मशहूर संगीतकारों ने श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी की कला की तारीफ़ की है। [[लता मंगेशकर]] ने आपको 'तपस्विनी' कहा, [[उस्ताद बडे ग़ुलाम अली ख़ां]] ने आपको 'सुस्वरलक्ष्मी' पुकारा, तथा [[किशोरी आमोनकर]] ने आपको 'आठ्वां सुर' कहा, जो संगीत के सात सुरों से ऊंचा है। भारत के कई माननीय नेता, जैसे [[महात्मा गांधी]] और [[पंडित नेहरु]] भी आपके संगीत के प्रशंसक थे। एक अवसर पर महात्मा गांधी ने कहा कि अगर श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी 'हरि, तुम हरो जन की भीर' इस मीरा भजन को गाने के बजाय बोल भी दें, तब भी उनको वह भजन किसी और के गाने से अधिक सुरीला लगेगा। आप पहली भारतीय हैं जिन्होंने [[संयुक्त राष्ट्र संघ]] ([[:en:United Nations]]) की सभा में संगीत कार्यक्रम प्रस्तुत किया, तथा आप पहली स्त्री हैं जिनको कर्णाटक संगीत का सर्वोत्तम पुरस्कार, [[संगीत कलानिधि]] प्राप्त हुआ। [[1998]]में आपको भारत का सर्वोत्तम नागरिक पुरस्कार, [[भारत रत्न]] प्रदान किया गया। श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी का देहांत [[2004]] में चेन्नै में हुआ। ==बाहरी कडियां== अंग्रेज़ी में श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी के बारे में जालस्थल। यहां श्रीमती सुब्बुलक्ष्मी के अनेक चित्र उपलब्ध हैं: [http://sun.science.wayne.edu/~vhari/ms/] [[Category:कर्णाटक संगीत]] [[Category:भारतीय संगीत]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[de:M. S. Subbulakshmi]] [[en:M. S. Subbulakshmi]] [[kn:ಎಂ.ಎಸ್.ಸುಬ್ಬುಲಕ್ಷ್ಮಿ]] [[ml:എം.എസ്‌. സുബലക്ഷ്മി]] [[nn:M.S. Subbulakshmi]] [[pl:M.S. Subbulakshmi]] [[ta:எம். எஸ். சுப்புலட்சுமி]] [[te:ఎం.ఎస్.సుబ్బలక్ష్మి]] चित्र:MS Subbulakshmi.jpg 6303 24293 2006-08-05T23:37:57Z गजमुखु 93 चित्र:1-Sarasijaaksha.ogg 6304 24301 2006-08-06T05:19:02Z गजमुखु 93 तंजावूर बृंदा द्वारा गाया हुआ नायकी राग में एक वर्णम्‌। यह रुद्रपट्टनम्‌ वेंकटरामैय्या की रचना है, और तेलुगु भाषा में है। श्रीमती बृंदा की कोई भी रेकौर्डिंग कॉपीराइटेड नहीं है, और मैं समझ्ता हूं कि विकिपीडिया जैसे माध्यम के लिए यह उचित रहेगा। मोंक 6305 24322 2006-08-06T19:04:31Z Mitul0520 211 '''मोंक''' ([[:en:Monk]]) एक प्रसिद्ध टेलीविज़न प्रोग्राम है जिसमें [[टोनी शलूब]] ने एक बाध्यकर एवं धुनी जाशूस का काम किया है। [[de:Monk (Fernsehserie)]] [[en:Monk (TV series)]] [[fr:Monk]] [[it:Detective Monk]] [[ja:名探偵モンク]] [[pl:Detektyw Monk]] [[pt:Monk]] [[fi:Monk (televisiosarja)]] [[zh:神探阿蒙]] एम एस सुब्बुलक्ष्मी 6306 24304 2006-08-06T08:39:39Z गजमुखु 93 Redirecting to [[एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी]] #REDIRECT [[एम. एस. सुब्बुलक्ष्मी]] उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ान 6308 24308 2006-08-06T18:26:52Z Mitul0520 211 उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ान का नाम बदलकर उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां कर दिया गया है #REDIRECT [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां]] पहेलियां 6309 24314 2006-08-06T18:36:18Z Mitul0520 211 पहेलियां का नाम बदलकर पहेली कर दिया गया है: singular #REDIRECT [[पहेली]] मार्टिन गार्डनर की पुस्तकें 6310 24316 2006-08-06T18:45:45Z Mitul0520 211 initiated {{substub}} श्रेणी:हिंदुस्तानी संगीत 6311 24318 2006-08-06T18:49:31Z गजमुखु 93 उत्तर भारतीय संगीत शैली [[श्रेणी:भारतीय संगीत]] द विन्ची कोड 6312 39904 2006-12-27T20:31:03Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ar:شيفرة دافنتشي]] '''द विन्ची कोड''' [[डैन ब्राउन]] द्वारा लिखी गई पुस्तक है। इसपे [[2006]] मे एक फिल्म भी बनी है। {{substub}} [[ar:شيفرة دافنتشي]] [[bg:Шифърът на Леонардо]] [[bs:Da Vinčijev kod]] [[ca:El codi Da Vinci]] [[cs:Šifra mistra Leonarda]] [[da:Da Vinci Mysteriet]] [[de:Sakrileg (Roman)]] [[en:The Da Vinci Code]] [[es:El código Da Vinci]] [[fa:رمز داوینچی]] [[fi:Da Vinci -koodi]] [[fr:Da Vinci Code]] [[ga:The Da Vinci Code]] [[gl:O código Da Vinci]] [[he:צופן דה וינצ'י]] [[hr:Da Vincijev kod]] [[hu:A da Vinci-kód]] [[id:The Da Vinci Code]] [[ilo:Ti Kodigo a Da Vinci (novela)]] [[it:Il codice da Vinci (romanzo)]] [[ja:ダ・ヴィンチ・コード]] [[ko:다빈치 코드]] [[lb:The Da Vinci Code (Roman)]] [[lt:Da Vinčio kodas]] [[ms:Kod Da Vinci]] [[nl:De Da Vinci Code (boek)]] [[nn:The Da Vinci Code]] [[no:Da Vinci-koden]] [[pl:Kod Leonarda da Vinci]] [[pt:O Código Da Vinci]] [[ro:Codul lui Da Vinci]] [[ru:Код да Винчи]] [[simple:The Da Vinci Code]] [[sk:Da Vinciho kód (kniha)]] [[sl:Da Vincijeva šifra (knjiga)]] [[sq:Kodi i Da Vinçit]] [[sr:Да Винчијев код]] [[sv:Da Vincikoden]] [[th:รหัสลับดาวินชี]] [[tl:The Da Vinci Code]] [[tr:Da Vinci Şifresi (kitap)]] [[vi:Mật mã Da Vinci]] [[zh:達文西密碼]] चित्र:Sudoku.gif 6313 24323 2006-08-06T19:06:20Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:T Brinda Sahaana Raaga.ogg 6314 24395 2006-08-08T05:05:12Z गजमुखु 93 तंजावूर बृंदा द्वारा गाया हुआ सहाना राग का आलाप। श्रीमती बृंदा के कोई रेकौर्डिंग कॉपीराइटेड नहीं हैं, इसिलिए मैं समझता हूं कि विकिपीडिया के लिए यह फ़ाईल योग्य होगा। चित्र:Gulzarilal Nanda.jpg 6315 24330 2006-08-06T23:02:49Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia गुलजारी लाल नंदा 6316 36211 2006-11-25T04:37:53Z धवलगिरि 820 #REDIRECT[[गुलजारीलाल नन्दा]] रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन 6318 36382 2006-11-26T16:42:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, eu, gl, sh, tg Modifying: sr '''रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन''' ([[11 मई]], [[1918]] – [[ 15 फरवरी]], [[1988]]) बीसवी शताब्दी के अन्तिम भाग के सबसे चर्चित वैज्ञानिक थे। वे [[1966]] मे नोबेल पुरुस्कार से सम्मानित हुए। बीसवीं शताब्दी के बीच मे अच्छे विश्वविद्यालयों मे [[भौतिक शास्त्र]] को पढ़ाये जाने के तरीके पर विवाद चल रहा था। *क्या भौतिक शास्त्र मे उसी तरह से उन्ही विषयों के साथ पढ़ाया जाय जैसे अभी तक पढ़ाया जा रहा था; या *फिर नये तरह से नये विषयों के साथ पढ़ाया जाय। इस विवाद को फाइनमेन जैसा ही व्यक्ति अन्जाम दे सकता था। उनका रुतबा सब मानते थे। उनका सम्मान इसलिये नहीं था कि वह [[कैल टेक]] मे थे पर कैल टेक दुनिया का सबसे अचछा भौतिक शास्त्र का विश्वविद्यालय इसलिये माना जाता था क्योंकि फाइनमेन वहां थे। फाइनमेन ने १९६१-६३ मे कैल-टेक मे स्नातक के विद्यार्थियों को भौतिक शास्त्र पढ़ाया। इन तीन साल ने भौतिक शास्त्र को पढ़ाने की नयी दिशा दी और भौतिक शास्त्र नयी तरह से नये विषयों के साथ पढ़ाया जाने लगा। इन लेक्चरों को तीन किताबों ने बदला गया। यह लाल बाईंडिंग मे थीं और 'Lectures on Physics by Richard P Feynman के नाम से मशहूर हुईं। ==जीवन== रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन, का जन्म ११ मई १९१८ में हुआ था और मृत्यु १९८८ में कैंसर से हो गयी। छुटपन में फाइनमेन अक्सर सोचा करते थे कि वह बडे होकर क्या बनें: विदूषक या वैज्ञानिक। बडे होकर उन्होंने इन दोनो भूमिकाओं को एक साथ बाखूबी निभाया। लोग कहते हैं कि वह इतने मशहूर क्यों हुये पर उनके बारे में वैज्ञानिक ठीक ही कहते हैं: <blockquote>' फाइनमेन तो ऐतिहासिक व्यक्ति हैं उनको जितना सम्मान मिला वे उस सब के अधिकारी हैं।'</blockquote> == फाईनमेन का बचपन == फाइनमेन के पिता का बातों को बताने का अपना ही ढंग था। एक बार का किस्सा है कि पिता और पुत्र पार्क मे घूम रहे थे पिता ने एक चिड़िया की तरफ वह इशारा करके बताया कि यह चिड़िया दुनिया में अलग-अलग नामो से जानी जाती है। यह जरूरी नहीं है कि आप उन सब नामो को जाने, न ही महत्वपूर्ण है। पर महत्वपूर्ण यह है कि वह क्या और कैसे करती है। वे बच्चे के मन मे जिज्ञासा जगाने की कोशिश करते थे यह बताने की जरूरत नहीं है कि फाइनमेन बचपन से जिज्ञासु तथा कुतुहली थे। ==शिक्षा== स्कूल में वह गणित में सबसे अच्छे और गणित टीम के हीरो थे। पर उन्होंने गणित को छोड़ दिया। उन्हे लगा कि गणित मे उच्च शिक्षा प्राप्त करके वे दूसरों को गणित पढ़ाने के अलावा और कुछ नहीं कर सकते। वह कुछ व्यवहारिक करने का सोच कर, पहले इलेक्ट्रिकल इन्जीनियरिंग की तरफ गये पर बाद में भौतिक शास्त्र की पढ़ाई की। फाइनमेन ने स्नातक की शिक्षा [[मैसाचुसेट इं‍स्टिट्यूट आफ टेक्नोलोजी]] से पूरी की। वह वहीं पर शोध कार्य करना चाहते थे पर फिर [[प्रिंक्सटन]] मे शोध कार्य करने के लिये चले गये। बाद में वे कहा करते थे, <blockquote>'यह ठीक ही था। मैने वहां जाना कि दुनिया बहुत बड़ी है और काम करने के लिये बहुत सी अच्छी जगहें हैं।'</blockquote> ==व्हीलर और घड़ी== प्रिंक्सटन मे युवा फाइनमेन को [[व्हीलर]] के साथ शोध करने का मौका मिला। उस समय तक व्हीलर को नोबेल पुरूस्कार तो नहीं मिला था पर वे वह काम कर चुके थे जिस पर उन्हे बाद मे नोबेल पुरूस्कार मिला। वे कुछ आडम्बर प्रिय थे कुछ अपनी अहमियत भी जताते थे। उन्होंने फाइनमेन को सप्ताह में एक दिन का कुछ निश्चित समय मिलने का दिया । पहले दिन मुलाकात के समय वह सूट पहने थे उन्होंने अपनी जेब से अपनी सोने की विराम घडी निकाल कर मेज पर रख दी ताकि फाइनमेन को पता चल सके कि कब उसका समय समाप्त हो गया है। फाइनमेन उस समय विद्यार्थी थे। उन्होंने एक बाजार से एक सस्ती विराम घड़ी खरीदी - उनके पास मंहगी घड़ी खरीदने के लिये पैसे नहीं थे। अगली मीटिंग पर उन्होंने अपनी सस्ती घड़ी उस सोने की घड़ी के पास रख दी। व्हीलर को भी पता चलना चाहिये कि उनका समय भी महत्वपूर्ण है। व्हीलर को मजाक समझ में आया और दोनो दिल खोल कर हंसे। दोनों ने घड़ियां हटा ली। उनका रिश्ता औपचारिक नहीं रहा, वे मित्र बन गये, उनकी बातें हंसी मजाक में बदल गयीं, और हंसी-मजाक नये मौलिक विचारों मे। ==लॉस एलमॉस== इसी बीच [[दूसरा महायुद्ध]] शुरू हो गया। [[जर्मनी]] मे [[परमाणु बम]] बनाने का काम हो रहा था, यदि पहले वहां बन जाता तो [[हिटलर]] अजेय था। [[अमेरिका]] की [[लॉस एलमॉस लेबॉरेटरी]] मे दुनिया के वैज्ञानिक इक्कठा होकर परमाणु बम बनाने के लिये एकजुट हो गये। फाइनमेन को भी वहां बुलाया गया और उन्होने वहां काम किया। लॉस एलमॉस मे सुरक्षा का जिम्मा सेना का था जिनके अपने नियम अपने कानून थे। यह नियम फाइनमेन को अक्सर समझ मे नहीं आते थे। फाइनमेन ताले खोलने मे माहिर थे। वे सेना के अधिकारियों को तंग करने के लिये की लेबोरेटरी की तिजोरियों खोल कर उसमे कागज पर guess who लिख कर छोड़ देते थे पर तिजोरियों से कुछ निकालते नहीं थे। यह वह केवल, सेना के अधिकारियों को बताने के लिये करते थे कि उनकी सुरक्षा प्रणाली कितनी गलत है। == अरलीन == स्कूल के दिनों में फाइनमेन का अपनी सहपाठिनी अरलीन से प्रेम हो गया। उन्होने शादी तब करने की सोची जब फाइनमेन को कोई नौकरी मिल जाय। जब फाइनमेन शोध कार्य कर रहे थे तब अरलीन को टी.बी. हो गयी उसके पास केवल चन्द सालों का समय था। उन दिनों टी.बी. का कोई इलाज नहीं था। अरलीन को टी.बी. हो जाने के कारण, फाइनमेन उसे चूम भी नहीं सकते थे। उन्हे मालुम था कि अरलीन के साथ उसके सम्बन्ध केवल अध्यात्मिक (Platonic) ही रहेगें। इन सब के बावजूद, फाइनमेन अरलीन से शादी करना चाहते थे। उनके परिवार वाले और मित्र इस शादी के खिलाफ थे। इस बारे मे उनकी अपने पिता से अनबन भी हो गयी। इसके बावजूद फाइनमेन ने अरलीन के साथ शादी की। फाइनमेन, जब लॉस एलमॉस में काम कर रहे थे तो वहां के निदेशक [[रौबर्ट ओपेन्हाईमर]] ने अरलीन को पास ही के सैनीटेरियम में भरती करवा दिया ताकि फाइनमेन उससे मिल सके| फाइनमेन के लॉस एलमॉस रहने के दौरान ही अरलीन की मृत्यु हो गयी। इस घटना चक्र पर एक पिक्चर भी बनी है जिसका नाम [[इंफिनिटी]] ([[:en:Infinity (film)]]) है इसे [[मैथयू बौरडविक]] ([[:en:Matthew Broderick]]) ने निर्देशित किया है। == कौरनल विश्वविद्यालय == फाइनमेन जीवन्त थे और अक्सर मौज मस्ती के लिये काम करते थे। मौज मस्ती मे ही उन्होने उस विषय पर काम किया जिस पर उन्हे नोबेल पुरुस्कार मिला। यह भी एक रोचक किस्सा है। दूसरे महायुद्ध के दौरान लॉस एलमॉस लेबॉरेटरी में फाइनमेन की मित्रता [[बेथ]] से हुई जिनसे उनकी काफी पटती थी। बेथ [[कौरनल]] में थे, इसलिये फाइनमेन भी कौरनल चले गये। एक दिन वे कौरनल के अल्पाहार गृह में बैठे थे। वहां एक विद्यार्थी ने एक प्लेट को फेंका। प्लेट सफेद रंग की थी और उसमें बीच में कौरनल का लाल रंग का चिन्ह था। प्लेट डगमगा भी रही थी और घूम भी रही थी। यह अजीब नज़ारा था। फाइनमेन इसके डगमगाने और घूमने और के बीच में सम्बन्ध ढ़ूढ़ने लगे। इसमे काफी मुश्किल गणित के समीकरण लगते थे। इसमे उनका बहुत समय लगा। उन्होंने पाया कि दोनो मे 2:1 का सम्बन्ध है। उनके साथियों ने उनसे कहा कि वह इसमे समय क्यों बेकार कर रहे हैं। उनका जवाब था, <blockquote>'इसका कोई महत्व नहीं है मैं यह सब मौज मस्ती के लिये कर रहा हूं।' </blockquote> पर वह इसके महत्व के बारे मे ठीक नहीं थे। वे जब एलेक्ट्रौन के घूमने के बारे में शोध करने लगे तो उन्हें कौरनल की डगमगाती और घूमती प्लेट में लगी गणित फिर से याद आने लगी। इसी ने उस सिद्धान्त को जन्म दिया जिसके कारण उन्हें नोबेल पुरूस्कार मिला। सच है जीवन में बहुत कुछ वह भी आवश्यक है जो केवल मौज मस्ती के लिये हो, चाहे उसका कोई और महत्व हो या न हो - मौज मस्ती ही अपने आप मे एक महत्व की बात है। यदि आप मौज मस्ती में ही अपनी जीविका ढ़ूढ सके तो क्या बात है, यदि यह नहीं हो सकता तो शायद जीविका में ही मौज मस्ती ढ़ूढ पाना दूसरी अच्छी बात है। == कैल-टेक == फाइनमेन न ही एक महान वैज्ञानिक थे पर एक महान अध्यापक भी थे। उन्हे मालुम था कि अपनी बात दूसरे तक कैसे पहुंचायी जाय। व्याख्यानशाला उनके लिये रंगशाला थी, जिसमें नाटक भी था और आतिशबाजी भी। फाइनमेन के द्वारा भौतिक शास्त्र पर [[कैल-टेक]] के लेक्चरों का जिक्र मैने इस लेख को शुरूवात मे किया है। इन लेक्चरों को उन्होने सितम्बर 1961-मई 1963 मे दिया था। यह लेक्चर खास थे इसलिये इन्हें हमेशा के लिये सुरक्षित रखा गया और बाद मे ये तीन लाल किताबों के रूप में छापे गये। फाइनमेन सप्ताह में केवल दो लेक्चर देते थे बाकी समय वह इन लेक्चरों को तैयार करने में लगाते थे। लेक्चर की हर लाइन, हर मजाक को (जो वह लेक्चरों के दौरान करते थे) पहले से सोच विचार कर रखते थे। कभी भी उनके साथ लेक्चर के नोटस नहीं होते थे। बस केवल एक छोटा सा कागज रहता था जिसमें आगे बताने के लिये कुछ खास शब्द केवल संकेत देने के लिये रहते थे। यह तीन साल, संसार मे किसी भी विश्वविद्यालय के, किसी भी विषय पर के लेक्चरों मे अद्वितीय हैं। न कभी ऐसे हुये न शायद फिर कभी होंगे। क्योंकि मालुम नहीं कि फिर कभी ऐसा व्यक्ति आयेगा कि नहीं। फाइनमेन के लिये अंग्रेजी - बेकार, और दर्शन शास्त्र - तिरस्कृत विषय था। Religion से उनका कोई वास्ता नहीं था। चक्करों पर बात करना उनकी फिज़ा में नहीं था। वह हमेशा सीधी बात करते थे। उनका मतलब वही होता था जो वे कहते थे। वे इस बात से भ्रमित हो जाते थे यदि उनकी सीधी बात दूसरे को परेशान कर देती थी। == चैलेंजर दुर्घटना जांच कमीशन == फाइनमेन को लोग अलग अलग तरह से याद रखते हैं - कुछ लोग, *उस लडके की तरह जो केवल सोच कर रेडियो ठीक करता था; *उस वैज्ञानिक की तरह से जो भौतिक शास्त्र की गणना टौपलेस रेस्तराँ में करना पसन्द करता था; *उस चंचल युवा के रूप में याद रखते हैं जो लौस एलमौस की लेबॉरेटरी के तिजोरियों को खोल कर अलग अलग तरह के नोट लिखे कागज को रख कर, सेना के अधिकारियों को तंग करता था; *उन्हें बोंगों बजाने वाले की तरह याद करते हैं। सम्भवत: सबसे ज्यादा लोग उन्हें उस व्यक्ति की तरह से याद करते हैं जिसने टीवी के सामने सार्वजनिक रूप से बताया कि [[चैलेंजर-दुर्घटना]] क्यों हुई। [[28 जनवरी]] [[1986]] में चैलेंजर स्पेसशिप का विस्फोट आकाश में हो गया था, इसकी जांच करने के लिये एक कमीशन बैठा। फाइनमेन उसमें वैज्ञानिक की हैसियत से थे। यह विस्फोट, स्पेसशिप में कुछ घटिया किस्म का सामान लगाने के कारण हुआ था। [[नासा]] का प्रशासन (जिस पर सेना का जोर है) इसे दबाना चाहता था पर वैज्ञानिक इसे उजागर करना चाहते थे। कमीशन ने अपने निष्कर्ष को टीवी के सामने सीधे प्रसारण मे बताना शुरू किया (इसमें घटिया किस्म के सामान लगाने की बात स्पष्ट नहीं थी )। उस समय टीवी पर ही, सबके सामने फाइनमेन ने एकदम ठन्डे पानी के अन्दर घटिया सामान को डाल कर दिखाया कि वास्तव में विस्फोट क्यों हुआ था। यह सीधा प्रसारण था इसलिये फाइनमेन का प्रदर्शन रोका नहीं जा सका और यह दो मिनट की क्लिप कुछ घन्टो के अन्दर दुनिया की टीवी पर सबसे ज्यादा दिखायी जाने वाली न्यूस क्लिप बन गयी। == टौपलेस परिवेषिकायें == फाइनमेन [[पैसाडीना]] में अक्सर वहीं के एक रेस्तराँ मे जाते थे, जहां पर टौपलेस परिवेषिकायें ( Waitress) रहती थीं। उस रेस्तराँ में वे उसके मालिक को भौतिक शास्त्र बताते थे और वह उन्हे चित्रकारी। एक बार पुलिस वालों को लगा कि उस रेस्तराँ में कुछ गड़बड़- सड़बड़ होता है और रेस्तराँ के मालिक पर अश्लीलता का मुकदमा चलाया। वास्तव में वहां पर इस तरह का कोई कार्य नहीं होता था। उस रेस्तराँ में कई प्रतिष्ठित व्यक्ति आते थे रेस्तराँ के मालिक ने उन सबसे गवाही देने की प्रार्थना की| सबने चुप्पे से कन्नी काट ली, पर फाइनमेन ने नहीं। उन्होंने रेस्तराँ मालिक के पक्ष में गवाही दी और अगले दिन अखबारों के पहले पन्ने पर सबसे मुख्य खबर के रूप में छपी। <blockquote>'Caltech's Feynman tells lewd case jury, he watched the girls while doing his equations' </blockquote> ==फाइनमेन पर किताबें== #Surely You’re Joking, Mr. Feynman! by Richard Feynman & Ralph Leighton; #What Do You Care What Other People Think? by Richard Feynman & Ralph Leighton; #Richard Feynman-A life in Science’ by John Gribbin & Mary Gribbin; #Tuva or Bust! by Ralph Leighton; #No Ordinary Genius: The Illustrated Richard Feynman; edited by Christopher Sykes; #Most of the Good stuff; edited by Laurie Brown & John Rigden; #Genius: Richard Feynman and Modern Physics by James Gleik; #The Beat of The Different Drum; by Jagdish Mehra. यह सब पढ़ने यो‍ग्य हैं। ==सोत्र== [http://unmukth.wordpress.com/2006/08/01/fynman/ उन्मुक्त - रिचर्ड फिलिप्स फाइनमेन] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: नोबेल पुरस्कार सम्मनित]] [[ar:ريتشارد فاينمان]] [[bg:Ричард Файнман]] [[bn:রিচার্ড ফাইনম্যান]] [[ca:Richard Feynman]] [[cs:Richard Feynman]] [[da:Richard Feynman]] [[de:Richard Feynman]] [[el:Ρίτσαρντ Φάινμαν]] [[en:Richard Feynman]] [[eo:Richard Feynman]] [[es:Richard Feynman]] [[eu:Richard Feynman]] [[fa:ریچارد فاینمن]] [[fi:Richard Feynman]] [[fr:Richard Feynman]] [[gl:Richard Feynman]] [[he:ריצ'רד פיינמן]] [[hr:Richard Feynman]] [[hu:Richard Feynman]] [[id:Richard Feynman]] [[is:Richard Feynman]] [[it:Richard Feynman]] [[ja:リチャード・P・ファインマン]] [[jv:Richard Feynman]] [[ka:ფეინმანი, რიჩარდ]] [[ko:리처드 파인먼]] [[lt:Ričardas Feinmanas]] [[ms:Richard Feynman]] [[nl:Richard Feynman]] [[no:Richard Feynman]] [[pl:Richard Feynman]] [[pt:Richard Feynman]] [[ro:Richard Feynman]] [[ru:Фейнман, Ричард Филлипс]] [[sco:Richard Feynman]] [[sh:Richard Feynman]] [[sk:Richard Feynman]] [[sl:Richard Phillips Feynman]] [[sr:Ричард Филип Фајнман]] [[sv:Richard P. Feynman]] [[tg:Ричард Фейнман]] [[th:ริชาร์ด ไฟน์แมน]] [[tr:Richard Feynman]] [[vi:Richard Feynman]] [[zh:理查德·費曼]] पं महावीर प्रसाद द्विवेदी 6320 36596 2006-11-29T03:24:15Z किशोर 903 [[चित्र:Maharvir-prasad-dwivedi.jpg|right|thumb]] ==जीवन परिचय== [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]] का जन्म राय वरेली जिले के दौलतापुर गांव में सं 1921 में हुआ था। इनके पिता का नाम पं. रायसहाय दुबे था। ये कान्य कुब्ज ब्राह्मण थे। धनाभाव के कारण इनकी शिक्षा का क्रम अधिक समय तक न चल सका। इन्हें जी आई पी रेलवे में नौकरी मिल गई। इन्होंने बड़ी लगन और परिश्रम से काम किया तथा उन्नति करते-करते एक महत्वपूर्ण पद पर पहुंच गए। किंतु स्वाभिमान के कारण इन्हें अपनी नौकरी से इस्तीफ़ा देना पड़ा। नौकरी के साथ-साथ द्विवेदी अध्ययन में भी जुटे रहे और हिंदी के अतिरिक्त मराठी, गुजराती, संस्कृत आदि का अच्छा ज्ञान प्राप्त कर लिया। सं 1956 में द्विवेदी जी ने [[सरस्वती पत्रिका|सरस्वती]] मासिक पत्रिका के संपादन का कार्यभार संभाला और उसे सत्रह वर्ष तक कुशलतापूर्वक निभाया। संपादन-कार्य से अवकाश प्राप्त कर द्विवेदी जी अपने गांव चले आए। और वही सं 1995 में इनका स्वर्गवास हो गया। ==प्रकाशित कृतियां== द्विवेदी जी ने विस्तृत रूप में साहित्य रचना की। इनके छोटे-बड़े ग्रंथों की संख्या कुल मिलाकर 81 है। पद्य के मौलिक-ग्रंथों में काव्य-मंजूषा, कविता कलाप, देवी-स्तुति, शतक आदि प्रमुख है। गंगा लहरी, ॠतु तरंगिणी, कुमार संभव सार आदि इनके अनूदित पद्य ग्रंथ हैं। पद्य के मौलिक ग्रंथों में तरुणोपदेश नैषध चरित्र चर्चा, हिंदी कालीदास की समालोचना, नाटय शास्त्र, हिंदी भाषा की उत्पत्ति, कालीदास की निरंकुशता आदि विशेष रूप से उल्लेखनीय हैं। अनुवादों में वेकन विंचार, रत्नावली, हिंदी महाभारत वेणी संसार आदि प्रमुख हैं। ==वर्ण्य विषय== हिंदी भाषा के प्रसार, पाठकों के रुचि परिष्कार और ज्ञानवर्धन के लिए द्विवेदी जी ने विविध विषयों पर अनेक निबंध लिखे। विषय की दृष्टि से द्विवेदी जी निबंध आठ भागों में विभाजित किए जा सकते हैं - साहित्य, जीवन चरित्र, विज्ञान, इतिहास, भूगोल, उद्योग, शिल्प भाषा, अध्यात्म। द्विवेदी जी ने आलोचनात्मक निबंधों की भी रचना की। उन्होंने आलोचना के क्षेत्र में संस्कृत टीकाकारों की भांति कृतियों का गुण-दोष विवेचन किया और खंडन-मंडन की शास्त्रार्थ पध्दति को ही अपनाया। ==भाषा== द्विवेदी जी सरल और सुबोध भाषा लिखने के पक्षपाती थे। उन्होंने स्वयं सरल और प्रचलित भाषा को अपनाया। उनकी भाषा में न तो संस्कृत के तत्सम शब्दों की अधिकता है और न उर्दू-फारसी के अप्रचलित शब्दों की भरमार है वे गृह के स्थान पर घर और उच्च के स्थान पर ऊंचा लिखना अधिक पसंद करते थे। द्विवेदी जी ने अपनी भाषा में उर्दू और फारसी के शब्दों का निस्संकोच प्रयोग किया, किंतु इस प्रयोग में उन्होंने केवल प्रचलित शब्दों को ही अपनाया। द्विवेदी जी की भाषा का रूप पूर्णतः स्थित है। वह शुध्द परिष्कृत और व्याकरण के नियमों से बंधी हुई है। उनका वाक्य-विन्यास हिंदी को प्रकृति के अनुरूप है कहीं भी वह अंग्रेज़ी या उर्दू के ढंग का नहीं। ==शैली== द्विवेदी जी की शैली के मुख्यतः तीन रूप दृष्टिगत होते हैं- '''1- परिचयात्मक शैली''' - द्विवेदी जी ने नये-नये विषयों पर लेखनी चलाई। विषय नये और प्रारंभिक होने के कारण द्विवेदी जी ने उनका परिचय सरल और सुबोध शैली में कराया। ऐसे विषयों पर लेख लिखते समय द्विवेदी जी ने एक शिक्षक की भांति एक बात को कई बार दुहराया है ताकि पाठकों की समझ में वह भली प्रकार आ जाए। इस प्रकार लेखों की शैली परिचयात्मक शैली है। '''2 - आलोचनात्मक शैली''' - हिंदी भाषा के प्रचलित दोषों को दूर करने के लिए द्विवेदी जी इस शैली में लिखते थे। इस शैली में लिखकर उन्होंने विरोधियों को मुंह-तोड़ उत्तर दिया। यह शैली ओजपूर्ण है। इसमें प्रवाह है और इसकी भाषा गंभीर है। कहीं-कहीं यह शैली ओजपूर्ण न होकर व्यंग्यात्मक हो जाती है। ऐसे स्थलों पर शब्दों में चुलबुलाहट और वाक्यों में सरलता रहती है। 'इस म्यूनिसिपाल्टी के चेयरमैन(जिसे अब कुछ लोग कुर्सी मैन भी कहने लगे हैं) श्रीमान बूचा शाह हैं। बाप दादे की कमाई का लाखों रुपया आपके घर भरा हैं। पढ़े-लिखे आप राम का नाम हैं। चेयरमैन आप सिर्फ़ इसलिए हुए हैं कि अपनी कार गुज़ारी गवर्नमेंट को दिखाकर आप राय बहादुर बन जाएं और खुशामदियों से आठ पहर चौंसठ घर-घिरे रहें।' '''3 - विचारात्मक अथवा गवेषणात्मक शैली''' - गंभीर साहित्यिक विषयों के विवेचन में द्विवेदी जी ने इस शैली को अपनाया है। इस शैली के भी दो रूप मिलते हैं। पहला रूप उन लेखों में मिलता है जो किसी विवादग्रस्त विषय को लेकर जनसाधारण को समझाने के लिए लिखे गए हैं। इसमें वाक्य छोटे-छोटे हैं। भाषा सरल है। दूसरा रूप उन लेखों में पाया जाता है जो विद्वानों को संबोधित कर लिखे गए हैं। इसमें वाक्य अपेक्षाकृत लंबे हैं। भाषा कुछ क्लिष्ट है। उदाहरण के लिए - अप्समार और विक्षप्तता मानसिक विकार या रोग है। उसका संबंध केवल मन और मस्तिष्क से है। प्रतिभा भी एक प्रकार का मनोविकार ही है। इन विकारों की परस्पर इतनी संलग्नता है कि प्रतिभा को अप्समार और विक्षिप्तता से अलग करना और प्रत्येक परिणाम समझ लेना बहुत ही कठिन है। ==महत्वपूर्ण कार्य== हिंदी साहित्य की सेवा करने वालों में द्विवेदी जी का विशेष स्थान है। द्विवेदी जी की अनुपम साहित्य-सेवाओं के कारण ही उनके समय को [[द्विवेदी युग]] के नाम से पुकारा जाता है। * [[भारतेंदु युग]] में लेखकों की दृष्टि की शुध्दता की ओर नहीं रही। भाषा में व्याकरण के नियमों तथा विराम-चिह्नों आदि की कोई परवाह नहीं की जाती थी। भाषा में आशा किया, इच्छा किया जैसे प्रयोग दिखाई पड़ते थे। द्विवेदी जी ने भाषा के इस स्वरूप को देखा और शुध्द करने का संकल्प किया। उन्होंने इन अशुध्दियों की ओर आकर्षित किया और लेखकों को शुध्द तथा परिमार्जित भाषा लिखने की प्रेरणा दी। * द्विवेदी जी ने [[खड़ी बोली]] को कविता के लिए विकास का कार्य किया। उन्होंने स्वयं भी खड़ी बोली में कविताएं लिखीं और अन्य कवियों को भी उत्साहित किया। श्री मैथिली शरण गुप्त, अयोध्या सिंह उपाध्याय जैसे खड़ी बोली के श्रेष्ठ कवि उन्हीं के प्रयत्नों के परिणाम हैं। * द्विवेदी जी ने नये-नये विषयों से हिंदी साहित्य को संपन्न बनाया। उन्हीं के प्रयासों से हिंदी में अन्य भाषाओं के ग्रंथों के अनुवाद हुए तथा हिंदी-संस्कृत के कवियों पर आलोचनात्मक निबंध लिखे गए। ==यह भी देखें== :[[हिंदी साहित्य]] :[[हिन्दी गद्यकार]] :[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियां== [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/m/mahavir_prasad_dwivedi.htm अभिव्यक्ति में महावीर प्रसाद द्विवेदी] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[sa:महावीर प्रसाद द्विवेदी]] इन्दॊर 6321 24388 2006-08-07T19:39:43Z Murtasa 83 Redirecting to [[इंदौर]] #redirect [[इंदौर]] इन्दॊर मध्य प्रदेश की व्यावसायिक राजधानी है इन्दौर 6322 24368 2006-08-07T14:11:42Z Mitul0520 211 merged with इंदौर #Redirect [[इंदौर]] चित्र:Maharvir-prasad-dwivedi.jpg 6323 24353 2006-08-07T12:33:01Z पूर्णिमा वर्मन 607 हजारी प्रसाद द्विवेदी 6324 46455 2007-01-26T15:51:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Hazari Prasad Dwivedi]], [[es:Hazariprasad Dwivedi]] [[चित्र:Hpd.jpg|right]] ==जीवन परिचय== आधुनिक युग के मौलिक निबंधकार और उत्कृष्ट समालोचक आचार्य हज़ारी प्रसाद द्विवेदी का जन्म 19 अगस्त 1907 में बलिया जिले के छपरा नामक ग्राम में हुआ था। उनका परिवार ज्योतिष विद्या के लिए प्रसिध्द था। उनके पिता पं. अनमोल द्विवेदी संस्कृत के प्रकांड पंडित थे। द्विवेदी जी की प्रारंभिक शिक्षा गांव के स्कूल में ही हुई और वहीं से उन्होंने मिडिल की परीक्षा पास की। इसके पश्चात उन्होंने इंटर की परीक्षा और ज्योतिष विषय लेकर आचार्य की परीक्षा उत्तीर्ण की। शिक्षा प्राप्ति के पश्चात द्विवेदी जी शांति निकेतन चले गए और कई वर्षों तक वहां हिंदी विभाग में कार्य करते रहे। शांति-निकेतन में रवींद्रनाथ ठाकुर तथा आचार्य क्षिति मोहन सेन के प्रभाव से साहित्य का गहन अध्ययन और उसकी रचना प्रारंभ की। द्विवेदी जी का व्यक्तित्व बड़ा प्रभावशाली और उनका स्वभाव बड़ा सरल और उदार था। वे हिंदी अंग्रेज़ी, संस्कृत और बंगला भाषाओं के विद्वान थे। भक्तिकालीन साहित्य का उन्हें अच्छा ज्ञान था। लखनऊ विश्वविद्यालय ने उन्हें डी.लिट. की उपाधि देकर उनका विशेष सम्मान किया था। ==वर्ण्य विषय== द्विवेदी जी के निबंधों के विषय भारतीय [[संस्कृति]], [[इतिहास]], [[ज्योतिष]], [[साहित्य]] विविध धर्मों और संप्रदायों का विवेचन आदि है। वर्गीकरण की दृष्टि से द्विवेदी जी के निबंध दो भागों में विभाजित किए जा सकते हैं - विचारात्मक और आलोचनात्मक। विचारात्मक निबंधों की दो श्रेणियां हैं। प्रथम श्रेणी के निबंधों में दार्शनिक तत्वों की प्रधानता रहती है। द्वितीय श्रेणी के निबंध सामाजिक जीवन संबंधी होते हैं। आलोचनात्मक निबंध भी दो श्रेणियों में बांटें जा सकते हैं। प्रथम श्रेणी में ऐसे निबंध हैं जिनमें साहित्य के विभिन्न अंगों का शास्त्रीय दृष्टि से विवेचन किया गया है और द्वितीय श्रेणी में वे निबंध आते हैं जिनमें साहित्यकारों की कृतियों पर आलोचनात्मक दृष्टि से विचार हुआ है। द्विवेदी जी के इन निबंधों में विचारों की गहनता, निरीक्षण की नवीनता और विश्लेषण की सूक्ष्मता रहती है। ==भाषा== द्विवेदी जी की भाषा शुध्द साहित्यिक खड़ी बोली है। उन्होंने भाव और विषय के अनुसार ही भाषा का प्रयोग किया है। उनकी भाषा के दो रूप दिखलाई पड़ते हैं - (1) सरल साहित्यिक भाषा, (2) संस्कृत गर्भित क्लिष्ट भाषा। प्रथम रूप द्विवेदी जी के सामान्य निबंधों में मिलता है। इस प्रकार की भाषा में उर्दू और अंग्रेज़ी के शब्दों का भी समावेश हुआ है। सर्वत्र ही स्वाभाविक और प्रवाहमयता मिलती है। द्विवेदी जी की भाषा का दूसरा रूप उनकी आलोचनात्मक रचनाओं में मिलता है। इनमें संस्कृत के तत्सम शब्दों की प्रधानता है। यह भाषा अधिक संयत और प्रांजल है। इस भाषा में भी कहीं कृत्रिमता या चमत्कार प्रदर्शन नहीं है और वह स्वाभाविक और प्रवाहपूर्ण है। ==शैली== द्विवेदी जी की रचनाओं में उनकी शैली के निम्नलिखित रूप मिलते हैं - '''(1) गवेषणात्मक शैली''' द्विवेदी जी के विचारात्मक तथा आलोचनात्मक निबंध इस शैली में लिखे गए हैं। यह शैली द्विवेदी जी की प्रतिनिधि शैली है। इस शैली की भाषा संस्कृत प्रधान और अधिक प्रांजल है। वाक्य कुछ बड़े-बड़े हैं। इस शैली का एक उदाहरण देखिए - लोक और शास्त्र का समन्वय, ग्राहस्थ और वैराग्य का समन्वय, भक्ति और ज्ञान का समन्वय, भाषा और संस्कृति का समन्वय, निर्गुण और सगुण का समन्वय, कथा और तत्व ज्ञान का समन्वय, ब्राह्मण और चांडाल का समन्वय, पांडित्य और अपांडित्य का समन्वय, राम चरित मानस शुरू से आखिर तक समन्वय का काव्य है। '''(2) वर्णनात्मक शैली''' द्विवेदी जी की वर्णनात्मक शैली अत्यंत स्वाभाविक एवं रोचक है। इस शैली में हिंदी के शब्दों की प्रधानता है, साथ ही संस्कृत के तत्सम और उर्दू के प्रचलित शब्दों का भी प्रयोग हुआ है। वाक्य अपेक्षाकृत बड़े हैं। '''(3) व्यंग्यात्मक शैली''' द्विवेदी जी के निबंधों में व्यंग्यात्मक शैली का बहुत ही सफल और सुंदर प्रयोग हुआ है। इस शैली में भाषा चलती हुई तथा उर्दू, फारसी आदि के शब्दों का प्रयोग मिलता है। '''(4) व्यास शैली''' द्विवेदी जी ने जहां अपने विषय को विस्तारपूर्वक समझाया है, वहां उन्होंने व्यास शैली को अपनाया है। इस शैली के अंतर्गत वे विषय का प्रतिपादन व्याख्यात्मक ढंग से करते हैं और अंत में उसका सार दे देते हैं। ==रचनाएं== द्विवेदी जी की रचनाएं दो प्रकार की हैं, मौलिक और अनूदित। उनकी मौलिक रचनाओं में सूर साहित्य हिंदी साहित्य की भूमिका, कबीर, विचार और वितर्क अशोक के फूल, वाण भट्ट की आत्म-कथा आदि मुख्य हैं। प्रबंध चिंतामणी, पुरातन प्रबंध-संग्रह, विश्व परिचय, लाल कनेर आदि द्विवेदी जी की अनूदित रचनाएं हैं। इनके अतिरिक्त द्विवेदी जी ने अनेक स्वतंत्र निबंधों की रचना की है जो विभिन्न पत्र-पत्रिकाओं में प्रकाशित हुए हैं। ==महत्वपूर्ण कार्य== द्विवेदी जी का हिंदी निबंध और आलोचनात्मक क्षेत्र में महत्वपूर्ण स्थान है। वे उच्च कोटि के निबंधकार और सफल आलोचक हैं। उन्होंने सूर, कबीर, तुलसी आदि पर जो विद्वत्तापूर्ण आलोचनाएं लिखी हैं, वे हिंदी में पहले नहीं लिखी गईं। उनका निबंध-साहित्य हिंदी की स्थाई निधि है। उनकी समस्त कृतियों पर उनके गहन विचारों और मौलिक चिंतन की छाप है। विश्व-भारती आदि के द्वारा द्विवेदी जी ने संपादन के क्षेत्र में पर्याप्त सफलता प्राप्त की है। ==यह भी देखें== :[[हिंदी साहित्य]] :[[हिन्दी गद्यकार]] :[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियां== [http://www.abhivyakti-hindi.org/sansmaran/2001/hpd.htm 'अभिव्यक्ति' में हज़ारी प्रसाद द्विवेदी] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Hazari Prasad Dwivedi]] [[es:Hazariprasad Dwivedi]] [[sa:हजारी प्रसाद द्विवेदी]] वर्मांट 6327 46393 2007-01-26T10:47:20Z Escarbot 542 robot Adding: [[ku:Vermont]], [[ms:Vermont]] वर्मांट संयुक्त राज्य अमेरिका ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[af:Vermont]] [[ar:فيرمونت]] [[bg:Върмънт]] [[bn:ভার্মন্ট]] [[br:Vermont]] [[bs:Vermont]] [[ca:Vermont]] [[ceb:Vermont]] [[cs:Vermont]] [[da:Vermont]] [[de:Vermont]] [[en:Vermont]] [[eo:Vermonto]] [[es:Vermont]] [[et:Vermont]] [[eu:Vermont]] [[fi:Vermont]] [[fr:Vermont]] [[frp:Vèrmont]] [[ga:Vermont]] [[gd:Vermont]] [[gl:Vermont]] [[he:ורמונט]] [[hr:Vermont]] [[hu:Vermont]] [[hy:Վերմոնտ]] [[id:Vermont]] [[io:Vermont]] [[is:Vermont]] [[it:Vermont]] [[ja:バーモント州]] [[ka:ვერმონტი]] [[ko:버몬트 주]] [[ku:Vermont]] [[kw:Vermont]] [[la:Mons Viridis]] [[lt:Vermontas]] [[lv:Vērmonta]] [[mk:Вермонт]] [[ms:Vermont]] [[nds:Vermont]] [[nl:Vermont]] [[nn:Vermont]] [[no:Vermont]] [[oc:Vermont]] [[os:Вермонт]] [[pl:Vermont]] [[pt:Vermont]] [[ro:Vermont (stat SUA)]] [[ru:Вермонт]] [[sa:वर्मांट]] [[sh:Vermont]] [[simple:Vermont]] [[sk:Vermont]] [[sl:Vermont]] [[sq:Vermont]] [[sr:Вермонт]] [[sv:Vermont]] [[ta:வேர்மொன்ற்]] [[th:มลรัฐเวอร์มอนต์]] [[tr:Vermont]] [[ug:ۋېرمونت]] [[uk:Вермонт]] [[ur:ورمونٹ]] [[vi:Vermont]] [[zh:佛蒙特州]] भीमबेटका 6328 46071 2007-01-25T14:27:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Bhimbetka]] Modifying: [[fr:Bhimbetka]] {{substub}} [[Image:Bhimbetka_rock_paintng1.jpg|400px|भीमबेटका चित्र]] [[de:Bhimbetka]] [[en:Bhimbetka]] [[fr:Bhimbetka]] [[pl:Bhimbetka]] [[sv:Bhimbetka]] भारत का संविधान 6331 25984 2006-09-02T14:48:44Z 59.176.6.200 {{substub}} http://lawmin.nic.in/coi/contents.htm [[en:Indian law]] लठमार होली 6332 24406 2006-08-08T11:37:53Z 61.246.85.229 वैसे तो [[होली]] पूरे [[भारत]] में मनाई जाती है लेकिन ब्रज की होली ख़ास मस्ती भरी होती है. वजह ये कि इसे कृष्ण और राधा के प्रेम से जोड़ कर देखा जाता है. होता ये है कि होली की टोलियों में [[नंदगाँव]] के पुरूष होते हैं क्योंकि [[कृष्ण]] यहीं के थे और बरसाने की महिलाएं क्योंकि [[राधा]] बरसाने की थीं. दिलचस्प बात ये होती है कि ये [[होली]] बाकी [[भारत]] में खेली जाने वाली होली से पहले खेली जाती है. दिन शुरू होते ही नंदगाँव के हुरियारों की टोलियाँ बरसाने पहुँचने लगती हैं. साथ ही पहुँचने लगती हैं [[कीर्तन]] मंडलियाँ. इस दौरान [[भाँग]]-[[ठंढई]] का ख़ूब इंतज़ाम होता है. ब्रजवासी लोगों की चिरौंटा जैसी आखों को देखकर भाँग ठंढई की व्यवस्था का अंदाज़ लगा लेते हैं. बरसाने में टेसू के फूलों के भगोने तैयार रहते हैं. दोपहर तक घमासान लठमार होली का समाँ बंध चुका होता है. चित्र:Bhimbetka1.JPG 6335 24420 2006-08-08T14:52:32Z Mitul0520 211 From english wikipedia From english wikipedia चित्र:Hpd.jpg 6336 24428 2006-08-08T22:37:43Z पूर्णिमा वर्मन 607 भारतेंदु हरिश्चंद्र 6337 35356 2006-11-19T18:44:22Z Yann 2 Reverted edits by [[Special:Contributions/80.193.211.68|80.193.211.68]] ([[User_talk:80.193.211.68|Talk]]); changed back to last version by [[User:धवलगिरि|धवलगिरि]] भारतेन्दु ([[1850]]-[[1882]]) आधुनिक [[हिंदी साहित्य]] के पितामह कहे जाते हैं। वे [[बनारस]] के सुंघनी साहू परिवार में जन्मे थे जो [[तंबाकू]] के प्रसिद्ध व्यापारी थे। भारतेन्दु बहुमुखी प्रतिभा के धनी थे। हिंदी [[पत्रकारिता]], [[नाटक]] और [[काव्य]] के क्षेत्र में उनका बहुमूल्य योगदान रहा। उन्होंने 'हरिश्चंद्र पत्रिका', 'कविवचन सुधा' और 'बाल विबोधिनी' पत्रिकाओं का संपादन भी किया। ==जीवन परिचय== भारतेंदु हरिश्चंद्र का जन्म 1850 में काशी के एक प्रतिष्ठित वैश्य परिवार में हुआ। उनके पिता गोपाल चंद्र एक अच्छे कवि थे और गिरधर दास उपनाम से कविता लिखा करते थे। भारतेंदु जी की अल्पावस्था में ही उनके माता-पिता का देहांत हो गया था अतः स्कूली शिक्षा प्राप्त करने में भारतेंदु जी असमर्थ रहे। घर पर रह कर [[हिंदी]], [[मराठी]], [[बंगला]], [[उर्दू]] तथा [[अंग्रेज़ी]] का अच्छा ज्ञान प्राप्त कर लिया। भारतेंदु जी को काव्य-प्रतिभा अपने पिता से विरासत के रूप में मिली थी। उन्होंने पांच वर्ष की अवस्था में ही निम्नलिखित दोहा बनाकर अपने पिता को सुनाया और सुकवि होने का आशीर्वाद प्राप्त किया- :लै ब्योढ़ा ठाढ़े भए श्री अनिरुध्द सुजान। :वाणा सुर की सेन को हनन लगे भगवान।। पंद्रह वर्ष की अवस्था से ही भारतेंदु ने साहित्य सेवा प्रारंभ कर दी थी, अठारह वर्ष की अवस्था में उन्होंने कवि वचन-सुधा नामक पत्र निकाला जिसमें उस समय के बड़े-बड़े विद्वानों की रचनाएं छपती थीं। साहित्य सेवा के साथ-साथ भारतेंदु जी की समाज सेवा भी चलती थी। उन्होंने कई समस्याओं की स्थापना में अपना योग दिया। दीन-दुखियों, साहित्यिकों तथा मित्रों की सहायता करना वे अपना कर्तव्य समझते थे। धन के अत्यधिक व्यय से भारतेंदु जी ॠणी बन गए और दुश्चिंताओं के कारण उनका शरीर शिथिल होता गया। परिणाम स्वरूप सं. 1885 में अल्पायु में ही मृत्यु ने उन्हें ग्रस लिया। ==रचनाएं== भारतेंदु कृत काव्य -ग्रंथों में दान-लीला, प्रेम तरंग, प्रेम प्रलाप, कृष्ण चरित्र आदि उनके भक्ति संबंधी काव्य हैं। सतसई श्रृंगार, होली मधु मुकुल आदि श्रृंगार-प्रधान रचनाएं हैं। भारत वीरत्व, विजय-बैजयंती सुमनांजलि आदि उनकी राष्ट्रीय कवियों के संग्रह हैं। बंदर-सभा, बकरी का विलाप, हास्य-व्यंग्य प्रधान काव्य कृतियां हैं। ==वर्ण्य विषय== भारतेंदु जी की यह विशेषता रही कि जहां उन्होंने ईश्वर भक्ति आदि प्राचीन विषयों पर कविता लिखी वहां उन्होंने समाज सुधार, राष्ट्र प्रेम आदि नवीन विषयों को भी अपनाया। अतः विषय के अनुसार उनकी कविता श्रृंगार-प्रधान, भक्ति-प्रधान, सामाजिक समस्या प्रधान तथा राष्ट्र प्रेम प्रधान हैं। '''श्रृंगार रस प्रधान''' भारतेंदु जी ने श्रृंगार के संयोग और वियोग दोनों ही पक्षों का सुंदर चित्रण किया है। वियोगावस्था का एक चित्र देखिए- :देख्यो एक बारहूं न नैन भरि तोहि याते :जौन जौन लोक जैहें तही पछतायगी। :बिना प्रान प्यारे भए दरसे तिहारे हाय, :देखि लीजो आंखें ये खुली ही रह जायगी। '''भक्ति प्रधान''' भारतेंदु जी कृष्ण के भक्त थे और पुष्टि मार्ग के मानने वाले थे। उनको कविता में सच्ची भक्ति भावना के दर्शन होते हैं। वे कामना करते हैं - :बोल्यों करै नूपुर स्त्रीननि के निकट सदा :पद तल मांहि मन मेरी बिहरयौ करै। :बाज्यौ करै बंसी धुनि पूरि रोम-रोम, :मुख मन मुस्कानि मंद मनही हास्यौ करै। '''सामाजिक समस्या प्रधान''' भारतेंदु जी ने अपने काव्य में अनेक सामाजिक समस्याओं का चित्रण किया। उन्होंने समाज में व्याप्त कुरीतियों पर तीखे व्यंग्य किए। महाजनों और रिश्वत लेने वालों को भी उन्होंने नहीं छोड़ा- :चूरन अमले जो सब खाते, :दूनी रिश्वत तुरत पचावें। :चूरन सभी महाजन खाते, :जिससे जमा हजम कर जाते। '''राष्ट्र-प्रेम प्रधान''' भारतेंदु जी के काव्य में राष्ट्र-प्रेम भी भावना स्पष्ट दृष्टिगोचर होती है। भारत के प्राचीन गौरव की झांकी वे इन शब्दों में प्रस्तुत करते हैं - :भारत के भुज बल जग रच्छित, :भारत विद्या लहि जग सिच्छित। :भारत तेज जगत विस्तारा, :भारत भय कंपिथ संसारा। '''प्राकृतिक चित्रण''' प्रकृति चित्रण में भारतेंदु जी को अधिक सफलता नहीं मिली, क्योंकि वे मानव-प्रकृति के शिल्पी थे, बाह्य प्रकृति में उनका मर्मपूर्ण रूपेण नहीं रम पाया। अतः उनके अधिकांश प्रकृति चित्रण में मानव हृदय को आकर्षित करने की शक्ति का अभाव है। चंद्रावली नाटिका के यमुना-वर्णन में अवश्य सजीवता है तथा उसकी उपमाएं और उत्प्रेक्षाएं नवीनता लिए हुए हैं- :कै पिय पद उपमान जान यह निज उर धारत, :कै मुख कर बहु भृंगन मिस अस्तुति उच्चारत। :कै ब्रज तियगन बदन कमल की झलकत झांईं, :कै ब्रज हरिपद परस हेतु कमला बहु आईं। ==भाषा== भारतेंदु जी के काव्य की भाषा प्रधानतः ब्रज भाषा है। उन्होंने ब्रज भाषा के अप्रचलित शब्दों को छोड़ कर उसके परिकृष्ट रूप को अपनाया। उनकी भाषा में जहां-तहां उर्दू और अंग्रेज़ी के प्रचलित शब्द भी जाते हैं। भारतेंदु जी की भाषा में कहीं-कहीं व्याकरण संबंधी अशुध्दियां भी देखने को मिल जाती हैं। मुहावरों का प्रयोग कुशलतापूर्वक हुआ है। भारतेंदु जी की भाषा सरल और व्यवहारिक है। ==शैली== भारतेंदु जी के काव्य में निम्नलिखित शैलियों के दर्शन होते हैं - '''1. रीति कालीन रसपूर्ण अलंकार शैली''' - श्रृंगारिक कविताओं में। '''2. भावात्मक शैली''' - भक्ति के पदों में। '''3. व्यंग्यात्मक शैली''' - समाज-सुधार की रचनाओं में। '''4. उद्बोधन शैली''' - देश-प्रेम की कविताओं में। ==रस== भारतेंदु जी ने लगभग सभी रसों में कविता की है। श्रृंगार और शांत की प्रधानता है। श्रृंगार के दोनों पक्षों का भारतेंदु जी ने सुंदर वर्णन किया है। उनके काव्य में हास्य रस की भी उत्कृष्ट योजना मिलती है। ==छंद== भारतेंदु जी ने अपने समय में प्रचलित प्रायः सभी छंदों को अपनाया है। उन्होंने केवल हिंदी के ही नहीं उर्दू, संस्कृत, बंगला भाषा के छंदों को भी स्थान दिया है। उनके काव्य में संस्कृत के बसंत तिलका, शार्दूल, विक्रीड़ित, शालिनी आदि हिंदी के चौपाई, छप्पय, रोला, सोरठा, कुंडलियां कवित्त, सवैया घनाछरी आदि, बंगला के पयार तथा उर्दू के रेखता, ग़ज़ल छंदों का प्रयोग हुआ है। इनके अतिरिक्त भारतेंदु जी कजली, ठुमरी, लावनी, मल्हार, चैती आदि लोक छंदों को भी व्यवहार में लाए हैं। ==अलंकार== अलंकारों का प्रयोग भारतेंदु जी के काव्य में सहज रूप से हुआ है। उपमा, उत्प्रेक्षा, रूपक और संदेह अलंकारों के प्रति भारतेंदु जी की अधिक रुचि है। शब्दालंकारों को भी स्थान मिला है। निम्न पंक्तियों में उत्प्रेक्षा और अनुप्रास अलंकार की योजना देखिए- तरनि तनूजा तट तमाल तरुवर बहु छाए। झुके कूल सों जल परसन हित मनहु सुहाए।। ==महत्वपूर्ण कार्य== आधुनिक हिंदी साहित्य में भारतेंदु जी का अत्यंत महत्वपूर्ण स्थान है। भारतेंदु बहूमुखी प्रतिभा के स्वामी थे। कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, निबंध आदि सभी क्षेत्रों में उनकी देन अपूर्व है। भारतेंदु जी हिंदी में नव जागरण का संदेश लेकर अवतरित हुए। उन्होंने हिंदी के सर्वांगीण विकास में महत्वपूर्ण कार्य किया। भाव, भाषा और शैली में नवीनता तथा मौलिकता का समावेश करके उन्हें आधुनिक काल के अनुरूप बनाया। आधुनिक हिंदी के वे जन्मदाता माने जाते हैं। हिंदी के नाटकों का सूत्रपात भी उन्हीं के द्वारा हुआ। भारतेंदु जी अपने समय के साहित्यिक नेता थे। उनसे कितने ही प्रतिभाशाली लेखकों को जन्म मिला। मातृ-भाषा की सेवा में उन्होंने अपना जीवन ही नहीं संपूर्ण धन भी अर्पित कर दिया। हिंदी भाषा की उन्नति उनका मूलमंत्र था - निज भाषा उन्नति लहै सब उन्नति को मूल। बिन निज भाषा ज्ञान के मिटे न हिय को शूल।। अपनी इन्हीं विशेषताओं के कारण भारतेंदु हिंदी साहित्याकाश के एक दैदिप्यमान नक्षत्र बन गए और उनका युग भारतेंदु युग के नाम से प्रसिध्द हुआ। ==यह भी देखें== *[[हिंदी]] *[[हिन्दी साहित्य]] *[[हिन्दी कवि]] ==बाहरी कड़ियां== [http://www.anubhuti-hindi.org/dohe/bhartendu.htm भारतेंदु हरिश्चंद्र अनुभूति में] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Bharatendu Harishchandra]] [[sa:भारतेन्दु हरिश्चन्द्र]] Template:Coor dms 6340 26265 2006-09-07T13:45:07Z 69.140.15.191 interwiki <noinclude>{{protected template}}</noinclude><span class="plainlinksneverexpand">[http://kvaleberg.com/extensions/mapsources/index.php?params={{{1}}}_{{{2}}}_{{{3}}}_{{{4}}}_{{{5}}}_{{{6}}}_{{{7}}}_{{{8}}}_{{{9}}} <span style="white-space:nowrap">{{{1}}}°{{{2}}}′{{{3}}}″{{{4}}}</span>, <span style="white-space:nowrap">{{{5}}}°{{{6}}}′{{{7}}}″{{{8}}}</span>]</span><noinclude>[[als:Vorlage:Coor dms]] [[bg:Шаблон:Coor dms]] [[br:Patrom:Dave douar.]] [[ca:Plantilla:Coor dms]] [[cs:Šablona:Coor dms]] [[da:Skabelon:Coor dms]] [[el:Πρότυπο:Coor dms]] [[en:Template:Coor dms]] [[eo:Ŝablono:Coor dms]] [[es:plantilla:Coor dms]] [[fi:Malline:Coor dms]] [[fo:Fyrimynd:Coor dms]] [[fr:Modèle:Coor dms]] [[hr:Predložak:Coor dms]] [[hu:Sablon:Coor dms]] [[id:Templat:Coor dms]] [[is:Snið:Coor dms]] [[it:Template:Coor dms]] [[ka:თარგი:Coor dms]] [[kk:Template:Coor dms]] [[kn:Template:Coor dms]] [[la:Formula:Coor dms]] [[lt:Šablonas:Coor dms]] [[mk:Шаблон:Coor dms]] [[nl:sjabloon:Coor dms]] [[nn:Mal:Coor dms]] [[pl:Szablon:Coor dms]] [[pt:Predefinição:Coor dms]] [[ro:Format:Coor dms]] [[ru:Шаблон:Coor dms]] [[sh:Template:Coor dms]] [[sk:Šablóna:Coor dms]] [[sl:Predloga:Coor dms]] [[sq:Stampa:Coor dms]] [[sr:аблон:Coor dms]] [[tl:Template:Coor dms]] [[vi:Tiêu bản:Coor dms]] [[zh:Template:Coor dms]][[Category:Coordinates templates|{{PAGENAME}}]]</noinclude> नीकोला बूरबाकी 6341 24814 2006-08-15T09:45:43Z Murtasa 83 + fr + १९३० के दशक मे नीकोला बूरबाकी (Nicolas Bourbaki) के नाम से गणित पर बहुत सारी फ्रांसीसी किताबें आयीं। इस तरह की २० किताबें (३००० पन्ने) थीं और इन किताबों ने गणित को नयी दिशा दी। नीकोला बूरबाकी नाम का कोई भी व्यक्ति नहीं था। कुछ फ्रांसीसी गणितज्ञों ने मिल कर यह कार्य किया। किताबों मे लेखक का नाम देना जरूरी होता है [[चार्ल्स डेनिस बूरबाकी]] फ्रांसीसी सेना के एक प्रसिद्ध अधिकारी थे। फ्रांसीसी गणितज्ञों ने, बस उसी के नाम पर एक काल्पनिक नाम नीकोला बूरबाकी चुन लिया और लगे लिखने गणित पर किताबें। किताबें इतनी अच्छी थीं कि उसने गणित को नयी दिशा ही दे दी। न ही उसमे किसी ने अपने नाम के बारे मे सोचा, न ही किसी ने कॉपीराईट के बारे मे - गणित को आगे बढ़ाना ही उनका ध्येय था। बूरबाकी के बारे मे एक अच्छा लेख [[साईंटिफिक अमेरिकन]] के मई १९५७ के अंक मे छपा है। इस लेख को [[पौल हेलमौस]] ने लिखा है जो कि स्वयं एक जाने माने गणितज्ञ हैं। ==सोत्र== [http://unmukt-hindi.blogspot.com/2006/06/blog-post_22.html/ उन्मुक्त - शून्य, जीरो, और बूरबाकी] [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Nicolas Bourbaki]] [[en:Nicolas Bourbaki]] [[et:Nicolas Bourbaki]] [[es:Nicolas Bourbaki]] [[fr:Association Bourbaki]] [[he:ניקולה בורבאקי]] [[is:Nicholas Bourbaki]] [[it:Nicolas Bourbaki]] [[nl:Nicolas Bourbaki]] [[ja:ニコラ・ブルバキ]] [[pl:Nicolas Bourbaki]] [[ru:Бурбаки, Николя]] [[fi:Nicolas Bourbaki]] [[zh:尼古拉·布尔巴基]] अरुणा असाफ़ अली 6342 24464 2006-08-09T16:41:29Z Mitul0520 211 आरम्भ किया {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''अरुणा असाफ़ अली''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:aaali.jpg|अरुणा असाफ़ अली]] |- ! जन्मतिथी: | [[16 जुलाई]], [[1909]] |- ! निधन: | [[29 जुलाई]], [[1996]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | स्वतंत्रता सेनानी |- ! जन्मस्थान: | [[कालका]], [[हरियाणा]] |- |} '''अरुणा असाफ़ अली''' ([[16 जुलाई]], [[1909]] - [[29 जुलाई]], [[1996]]) (जन्म का नाम: अरूणा गांगुली) प्रसिद्ध भारतीय स्वतंत्रता सेनानी थी। उन्हे [[1942]] मे [[भारत छोडो आंदोलन]] के दौरान, [[मुंबई]] के [[गोवालीया मैदान]] मे [[कांग्रेस]] का [[झंडा]] फ्हराने के लिये हमेशा याद किया जाता है। ==शिक्षा== ==जीवन== [[1997]] में उन्हें [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Aruna Asaf Ali]] चित्र:Harivanshrai.jpg 6343 24469 2006-08-09T22:26:01Z Mitul0520 211 From (http://hi.literature.wikia.com/images/a/a7/Harivanshrai.jpg) From (http://hi.literature.wikia.com/images/a/a7/Harivanshrai.jpg) चित्र:Maithilisharangupt.jpg 6344 24471 2006-08-09T22:29:53Z Mitul0520 211 from: http://hi.literature.wikia.com/images/f/ff/Maithilisharangupt.jpg from: http://hi.literature.wikia.com/images/f/ff/Maithilisharangupt.jpg सी सुब्रामनीयम 6345 36183 2006-11-25T04:06:05Z 74.230.201.151 Replacing page with '#REDIRECT[[चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्]]' #REDIRECT[[चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्]] चित्र:JayaprakashNarayanLakshminarayanLal.jpg 6346 24490 2006-08-10T06:01:05Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia जयप्रकाश नारायण 6347 26244 2006-09-07T11:39:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Jayaprakash Narayan]], [[mr:जयप्रकाश नारायण]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''जयप्रकाश नारायण''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:JayaprakashNarayanLakshminarayanLal.jpg|thumb|center|जयप्रकाश नारायण, डा. लक्ष्मीनारायण लाल के द्वारा लिखी गई किताब के मुखपृष्ठ से]] |- ! जन्मतिथि: | [[11 अक्टोबर]], [[1902]] |- ! निधन: | [[8 अक्टोबर]], [[1979]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारतीय राजनेता |- ! जन्मस्थान: | [[सिताबदीरा]], [[बलिया]],[[उत्तर प्रदेश]] |- |} '''जयप्रकाश नारायण''' ([[11 अक्टोबर]], [[1902]] - [[8 अक्टोबर]], [[1979]]) भारतीय स्वतंत्रता सेनानी और राजनेता थे। वे जेपी के नाम से भी जाने जाते है। उन्हें [[1970]] में [[इंदिरा गांधी]] के खिलाफ विपक्ष का नेतृत्व के लिए जाना जाता है। वे समाज-सेवक थे और लोकनायक भी कहलाए जाते थे। ==शिक्षा== [[पटना]] मे अपने विद्यार्थी जीवन में जयप्रकाश नारायण ने स्वतंत्रता संग्राम मे हिस्सा लिया। 1922 मे वे उच्च शिक्षा के लिए [[अमेरिका]] गए, जहाँ उन्होंने 1922-1929 के बीच [[कैलिफोर्निया विश्वविद्यालय]]-[[बरकली]], [[विसकांसन विश्वविद्यालय]] में समाज-शास्त्र का अध्यन किया। पढ़ाई के महंगे खर्चे को वहन करने के लिए उन्होंने खेतों, कंपनियों, रेस्टोरेन्टों मे काम किया। वे मार्क्स के समाजवाद से प्रभावित हुए। उन्होने एम.ए. की डिग्री हासिल की। उनकी माताजी की तबियत ठीक न होने की वजह से वे भारत वापस आ गए और पी.एच.डी पूरी न कर सके। ==जीवन== उनका विवाह [[बिहार]] के मशहूर गांधीवादी [[बृज किशोर प्रसाद]] की पुत्री प्रभावती के साथ अक्टोबर 1920 मे हुआ। प्रभावती विवाह के उपरांत [[कस्तुरबा गांधी]] के साथ गांधी आश्रम मे रहीं। १९२९ में जब वे अमेरिका सो लौटे, भारतीय स्वतंत्रता संग्राम तेज़ी पर था। उनका संपर्क गाधी जी के साथ काम कर रहे जवाहर लाल नेहरु से हुआ। वे भारतीय स्वतंत्रता संग्राम के हिस्सा बने। [[1932]] मे गांधी, नेहरु और अन्य महत्वपूर्ण कांग्रेसी नेताओ के जेल जाने के बाद, उन्होने भारत मे अलग-अलग हिस्सों मे संग्राम का नेतृत्व किया। अन्ततः उन्हें भी [[मद्रास]] में सितंबर 1932 मे गिरफ्तार कर लिया गया और [[नासिक]] के जेल में भेज दिया गया। यहाँ उनकी मुलाकात [[एम. आर. मासानी]], [[अच्युत पटवर्धन]], [[एन. सी. गोरे]], [[अशोक मेहता]], [[एम. एच. दांतवाला]], [[चार्ल्स मास्कारेन्हास]] और [[सी. के. नारायणस्वामी]] जैसे उत्साही कांग्रेसी नेताओं से हुई। जेल मे इनके द्वारा की गई चर्चाओं ने [[कांग्रेस सोसलिस्ट पार्टी]] (सी.एस.पी) को जन्म दिया। सी.एस.पी समाजवाद में विश्वास रखती थी। जब कांग्रेस ने 1934 मे चुनाव मे हिस्सा लेने का फैसला किया तो जेपी और सी.एस.पी ने इसका विरोध किया। 1939 मे उन्होंने द्वितीय विश्वयुद्ध के दौरान, अंग्रेज सरकार के खिलाफ लोक आंदोलन का नेतृत्व किया। उन्होंने सरकार को किराया और राजस्व रोकने के अभियान चलाए। [[टाटा स्टील कंपनी]] में हड़ताल करा के यह प्रयास किया कि अंग्रेज़ों को इस्पात न पहुंचे। उन्हें गिरफ्तार कर लिया गया और 9 महिने की कैद की सज़ा सुनाई गई। जेल से छूटने के बाद उन्होने गांधी और सुभाष चंद्र बोस के बीच सुलह का प्रयास किया। उन्हे बंदी बना कर मुंबई की आर्थर जेल और दिल्ली की कैंप जेल मे रखा गया। 1942 भारत छोडो आंदोलन के दौरान वे आर्थर जेल से फरार हो गए। उन्होंने स्वतंत्रता संग्राम के दौरान हथियारों के उपयोग को सही समझा। उन्होंने नेपाल जा कर [[आज़ाद दस्ते]] का गठन किया और उसे प्रशिक्षण दिया। उन्हें एक बार फिर [[पंजाब]] में चलती ट्रेन में सितंबर 1943 मे गिरफ्तार कर लिया गया। 16 महिने बाद जनवरी 1945 में उन्हें आगरा जेल मे स्थांतरित कर दिया गया। इसके उपरांत गांधी जी ने यह साफ कर दिया था कि [[डा. लोहिया]] और जेपी की रिहाई के बिना अंग्रेज सरकार से कोई समझौता नामुमकिन है। दोनो को अप्रेल 1946 को आजाद कर दिया गया। 1948 मे उन्होंने कांग्रेस के समाजवादी दल का नेतृत्व किया, और बाद में गांधीवादी दल के साथ मिल कर [[समाजवादी सोशलिस्ट पार्टी]] की स्थापना की। [[19 अप्रेल]], [[1954]] में [[गया]], [[बिहार]] मे उन्होंने [[विनोबा भावे]] के [[सर्वोदय आंदोलन]] के लिए जीवन समर्पित करने की घोषणा की। [[1957]] में उन्होंने लोकनिति के पक्ष मे राजनिति छोड़ने का निर्णय लिया। 1960 के दशक के अंतिम भाग में वे राजनिति में पुनः सक्रिय रहे। [[1974]] में किसानों के [[बिहार आंदोलन]] में उन्होंने तत्कालीन राज्य सरकार से इस्तीफे की मांग की। वे इंदिरा गांधी की प्रशासनिक नीतियों के विरुद्ध थे। गिरते स्वास्थ्य के बावजूद उन्होंने बिहार में सरकारी भ्रष्टाचार के खिलाफ आंदोलन किया। उनके नेतृत्व में पीपुल्स फ्रंट ने [[गुजरात]] राज्य का चुनाव जीता। [[1975]] में इंदिरा गांधी ने आपात्काल की घोषणा की जिसके अंतर्गत जेपी सहित ६०० से भी अधिक विरोधी नेताओं को बंदी बनाया गया और प्रेस पर सेंसरशिप लगा दी गई। जेल मे जेपी की तबीयत और भी खराब हुई। ७ महिने बाद उनको मुक्त कर दिया गया। [[1977]] जेपी के प्रयासों से एकजुट विरोध पक्ष ने इंदिरा गांधी को चुनाव में हरा दिया। जयप्रकाश नारायण का निधन उनके निवास स्थान पटना मे 8 अक्टूबर 1979 को हृदय की बीमारी और मधुमेह के कारण हुआ। उनके सम्मान मे तत्कालीन प्रधानमंत्री चरण सिंह ने ७ दिन के राष्ट्रीय शोक का ऐलान किया, उनके सम्मान मे कई हजार लोग उनकी शोक यात्रा मे शामिल हुए। '''[[1998]] में उन्हें [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया।''' ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.mkgandhi-sarvodaya.org/jpnarayan/index.htm लोकनायक जयप्रकाश नरायण पे अंग्रेजी लेख] *[http://www.bookrags.com/biography-jayaprakash-narayan/index.html जयप्रकाश नरायण की जीवनी - अंग्रेजी मे] *[http://www.mkgandhi.org/jpnarayan/index.htm लोकनायक जयप्रकाश नरायण पे अंग्रेजी लेख] [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Jayaprakash Narayan]] [[en:Jayaprakash Narayan]] [[mr:जयप्रकाश नारायण]] चित्र:Kishoriamonkar.gif 6348 24495 2006-08-10T10:21:36Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Kishoriamonkar.jpg 6349 24496 2006-08-10T10:30:18Z पूर्णिमा वर्मन 607 आधुनिक संस्कृत लेखक 6350 24535 2006-08-11T06:31:12Z 213.42.2.11 दुनियाँ की सबसे प्राचीन भाषा संस्कृत का प्राचीन साहित्य तो सर्वाधिक समृद्ध है ही किन्तु वर्तमान आधुनिक काल में भी संस्कृत कवियों , लेखकों की कमी नहीं है। जहाँ एक ओर [[संस्कृत]] पत्र पत्रिकायें, दैनिक समाचार पत्र प्रकाशित हो रहे हैं वहीं दूसरी ओर हजारों कवि, लेखक निरन्तर कविता , नाटक , कहानी , उपन्यास आदि लिखकर संस्कृत को मृतभाषा कहने वालों को चुनौती दे रहे हैं। वर्तमान समय में भारत के सभी प्रदेशों में समान रूप से संस्कृत के ग्रन्थ लिखे और पढे जा रहे हैं। संस्कृत के आधुनिक साहित्यकारों द्वारा लिखित सभी पुस्तकों का परिचय यहां देना संभव नहीं है पर उनकी बहु चर्चित कृतियों की जानकारी निम्नानुसार है। '''क्रमांक''' '''साहित्यकार का नाम''' '''कृति का नाम''' :१ - श्री के०एल० रंगीलादास - व्यंगात्मक काँग्रेस गीता :२ - श्री के० कल्याणी - भारती विलाप :३ - श्री एम०के०ताताचार्य - भारती मनोरथम् :४ - श्री जी०वी पद्मनाभाचार्य - पवनदूतम् :५ - श्री गणपति शास्त्री - ध्रुव चरितम् ,ताटका परिणयम् , तिरगशतकम् :६ - श्री विजयराघव - सुरभिसंदेशम् :७ - श्री त्रिशूरनारायण मूष - कपोत संदेशम् :८ - श्री रंगाचारी - पिकसंदेशम् :९ - श्री सी० सुगन्नि नायर - सीताहरणम् :१० - श्री रवि वर्मा तम्बूरान - पद्मपेटिका :११ - श्री सुन्दर राजन - सुरश्मिकाशमीरम् ,अभाणभारम् :१२ - श्री सूर्यमणि रथ - समस्यापूर्ति शतकम् :१३ - श्री केशवचन्द्रदास - ईशा :१४ - श्री के० रामावतार शर्मा - मुद्गर दूतम् :१५ - श्री तापेश्वर सिंह तपस्वी - पुनर्मिलनम्, हरप्रिया :१६ - श्री वनेश्वर पाठक - प्लवंगदूतम्, हीरोचरितम् :१७ - श्री रामाशीष पाण्डेय - मयूखदूतम्, काव्यकादम्बकम् :१८ - श्री अभिराज राजेन्द्र - आर्यान्योक्तिशतकम्, नवाष्टकमल्लिका, चौरशतकम् :१९ - श्री पी०के०नारायण पिल्लई - मयूरदूतम् :२० - श्री कृष्णमूर्ति - मत्कुणाष्टकम् :२१ - श्री राजगोपाल चक्रवर्ति - मधुकरदूतम् :२२ - श्री के०एस०राजगोपालाचार्य - शुकसंदेशम् :२३ - श्री आसुरि अनन्ताचार्य - सम्मार्जनीशतकम् :२४ - श्री श्री निवासाचार्य जालिहाल - श्री तीर्थक्षेत्र विलसकाव्यम् :२५ - श्री प्रमथनाथ तर्क - कोकिलदूतम् :२६ - श्री विधुशेखर भट्टाचार्य - यौवन विलास :२७ - श्री म०क०कोच नरसिंहाचार्य - पिकसंदेशम् ,गरुडसंदेशम् :२८ - श्री बी०सुब्बाराव - दक्षिणात्य मेघसंदेशम् :२९ - श्री जगन्नाथ पाठक - कपिशायिनी, पिपासा :३० - श्री रामकृष्ण - ताराचरितम् , चण्डदेवचरितम् , :३१ - श्री शुकदेव शास्त्री - जितमल चरितम् ,स्वच्छन्दत्रिवेणी :३२ - श्री वेदकुमारी घई - उर्मिः :३३ - श्री पुष्करनाथ शास्त्री - वासन्ती :३४ - श्री श्रीकृष्णराम व्यास - स्मरणशतकम् :३५ - श्री नित्यानन्द शास्त्री - हनुमद्दूतम् :३६ - श्री अभिनवभर्तृहरि - वैराग्यशतकम् , नीतिशतकम् :३७ - श्री शिवराम शास्त्री - हर्याणीयम् :३८ - श्री सत्यदेव बशिष्ठ - सत्याग्रहनीतिशतकम् :३९ - श्री मूलशंकर याज्ञिक - विजय लहरी :४० - श्री हर्षदेव माथुर - रथ्यासु , जम्बूवर्णानां शिराणाम् :४१ - श्री अप्पाशास्त्री सशिवडेकर - मल्लिका कुसुमम् , पंजरबद्धः शुकः :४२ - श्री रमानाथ भट्ट - सुमनो मनोरंजनम् :४३ - श्री प्रज्ञाचक्षु गुलाबराय - प्रियप्रेमोन्मादः :४४ - श्री पण्डित क्षमाराव - सत्याग्रह गीता, मीरालहरी :४५ - श्री रामचन्द्र शाण्डिल्य - कामदूतम् :४६ - श्री बलभद्र शर्मा - लीलारविन्द काव्यम् :४७ - श्री शालिग्राम शास्त्री - सुरभारती संदेशः :४८ - श्री नारायण शास्त्री - खिस्ते दक्षाध्वरध्वंसम् :४९ - श्री वटुकनाथ शर्मा - बल्लदूतम् :५० - श्री मधुसूदन मिश्र - प्रबुद्ध राष्ट्रम् :५१ - श्री रामकृष्ण शर्मा - पाथेय शतकम् :५२ - श्री रमाकान्त शुक्ल - भाति मे भारतम् :५३ - श्री हरिदत्त शर्मा - गीतकन्दलिकर , उत्कलिका :५४ - श्री चन्द्रभानु त्रिपाठी - गीताली ,मंगल्या :५५ - श्री शिवकुमार मिश्र - दयानन्दसूक्तिसप्तशती :५६ - श्री उमाकान्त शुक्ल - कूहा :५७ - श्री वागीश शास्त्री - नर्मसप्तशती :५८ - श्री इच्छाराम द्विवेदी - मित्रदूतम् :५९ - श्री प्रशस्यमित्र शास्त्री - कोमलकण्टकावलिः :६० - श्री वनमाली विश्वाल - संगमनेनाभिरामः :६१ - श्री रघुपति शास्त्री - सहायमाधवः , कौमुदीकुसुमम् :६२ - श्री रामचन्द्र राय - गानाचार्यमाला :६३ - श्री प्रीतमलाल कच्छी - आराधनाशतकम् :६४ - श्री गजानन करमलकार - लोमान्यालंकार :६५ - श्री बच्चूलाल अवस्थी - अगतिकगतिकम् ,प्रतानिनी :६६ - श्री श्यामगोपाल रावले - मुग्धा , कालिदासाष्टकम् :६७ - श्री मूंगाराम त्रिपाठी - संस्कृतिः संस्कृतम् :६८ - श्री प्रेमनारायण द्विवेदी - सौन्दर्य सप्तशती :६९ - श्री रुद्रदेव त्रिपाठी - पत्रदूतम् पादत्राणदूतम् :७० - श्री शिवचरण शर्मा - जागरणम् :७१ - श्री प्रभाकर नारायण कवठेकर - राजयोगिनी , धन्यो ग्रामः :७२ - श्री कृष्णकान्त चतुर्वेदी - श्रृंगार गर्भ मुक्तक संग्रहः :७३ - श्री भास्कराचार्य त्रिपाठी - मृत्कूटम्, लघु-रघु :७४ - श्रीमती पुष्पा दीक्षित - अग्निशिखा :७५ - श्री भगवतीलाल राजप्रोहित - भग्ना सभा :७६ - श्री रहसविहारी द्विवेदी - श्रीकृष्णस्य स्वस्ति संदेशः :७७ - श्री कामता प्रसाद त्रिपाठी - गाण्डिवम् ,सर्वगन्धा :७८ - श्री राधावल्लभ त्रिपाठी - लहरीदशकम् गीतधीवरम् :७९ - श्री केदारनारायण जोशी - अर्वाचीन संस्कृतम् :८० - श्री शान्तप्रकाश सत्यदास - अशआर-रसधारः :८१ - श्री शास्त्री नित्यगोपाल कटारे - पंचगव्यम्, नेतामहाभारतम् :८२ - श्री विन्ध्येश्वरी प्रसाद मिश्र - सारस्वतसनुन्मेषः :८३ - श्री बालकृष्ण शर्मा - संस्कृत मुक्तकम् :८४ - श्री सुधाकर शुक्ल - देवदूतम् :८५ - श्री काले अक्षर सनातन - शतपत्रम् ,श्रीरेवाभद्रपीठम् :८६ - श्री रेवाप्रसाद द्विवेदी - खण्डकाव्यम् :८७ - श्री श्रीनिवास रथ - तदेवगमनं सैव धरा :८८ - श्री प्रभुदयाल अग्निहोत्री - विहरति शिवा भवानी :८९ - श्री आर०के० सराफ - रक्षणीयाऽस्माकं संस्कृतिः :९० - श्री गणपति शंकर शुक्ल - भूदान यज्ञ गाथा :९१ - श्री श्रीनिवास चक्रवर्ति - श्रीनिवास सहस्रनाम :९२ - श्री सदाशिव मुसलगाँवकर - शिन्दे विलासवम्पू :९३ - श्री ब्रजनन्दन त्रिपाठी - श्रीरामस्तोत्रम् :९४ - श्री सूर्यनारायण व्यास - भव्य विभूतयः :९५ - श्री तारानाथव्यास - श्रीमत्प्रतिज्ञात्म नीराजनम् :९६ - श्री श्रीधर भास्कर वर्णेकर - मातृभूलहरी :९७ - श्री भगवान दत्त शास्त्री - कृष्णमंगलस्वः :९८ - श्री लोकनाथ शास्त्री - गणेशाष्टकम् :९९ - श्री रामस्वरूप शास्त्री - भावमाला शतकम् मसाला 6352 24502 2006-08-10T14:55:54Z Mitul0520 211 {{substub}} [[en:Masala]] श्रमण परम्परा 6354 24512 2006-08-10T19:06:29Z Mitul0520 211 added delete tag {{delete}} विकिपीडिया:कैसे 6355 35948 2006-11-22T18:17:27Z Mitul0520 211 redirect #Redirect [[विकिपीडिया:योगदान]] बम्बई 6357 24524 2006-08-11T05:29:38Z गजमुखु 93 बम्बई का नाम बदलकर मुम्बई कर दिया गया है: इस महानगर का अधिकारिक नाम मुम्बई है, तथा संवाद पन्ने पर न� #REDIRECT [[मुम्बई]] चित्र:RShankar.jpg 6359 24536 2006-08-11T07:09:12Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia अभिषेक बच्चन 6360 31568 2006-10-21T02:18:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[अभिषेक बच्चन]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Abhishek Bachchan]] [[en:Abhishek Bachchan]] [[fr:Abhishek Bachchan]] [[pl:Abhishek Bachchan]] रवि शंकर 6361 24541 2006-08-11T07:29:07Z Mitul0520 211 initiated {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''पंडित रवि शंकर''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:RShankar.jpg|200px|पंडित रवि शंकर ]] |- ! जन्मतिथी: | [[7 अप्रेल]], [[1920]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | संगीतज्ञ, सितार वादक |- ! जन्मस्थान: | [[बनारस]], [[उत्तर प्रदेश]] |- |} '''पंडित रवि शंकर''' (जन्म: [[7 अप्रेल]], [[1920]]) सितार वादक और संगीतज्ञ है। उन्होने भारतीय शास्त्रीय संगीत की शिक्षा [[उस्ताद अल्लाऊद्दीन खाँ]] से प्राप्त की। वे भारत ही नही सारे विश्व मे प्रसिद्ध है। उन्होने विश्व के कई मह्त्वपूर्ण संगीत उत्सवो मे हिस्सा लिया है। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष [[1999]] मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bn:রবি শংকর]] [[da:Ravi Shankar]] [[de:Ravi Shankar]] [[en:Ravi Shankar]] [[es:Ravi Shankar]] [[eo:Ravi Shankar]] [[fr:Ravi Shankar]] [[it:Ravi Shankar]] [[he:ראווי שנקר]] [[mr:रवी शंकर]] [[nl:Ravi Shankar]] [[ja:ラヴィ・シャンカール]] [[no:Ravi Shankar]] [[pl:Ravi Shankar]] [[pt:Ravi Shankar]] [[simple:Ravi Shankar]] [[fi:Ravi Shankar]] [[sv:Ravi Shankar]] [[ta:ரவி சங்கர்]] हैरी पौटर और अस्कबान का कैदी 6362 34113 2006-11-08T07:30:49Z Bunty 713 हैरी पौटर और अस्कबान का कैदी, हिन्दी मे सन्वादित हैरी पौटर की चौथी किताब है. यह किताब मन्जुल प्रकाशान द्वारा २००५ मे बज़ारो मे उतारी गई थी. यह किताब जे.के. रोलिन्ग द्वारा लिखी गई थी. इस किताब मे हैरी पौटर के तीसरे साल के बारे मे बताया गया है. [[चित्र:HPPOAHINDI.jpg|thumb| 250 px]] == कहानी का मुख्य विवरण == {{spoiler}} हैरी अपने अन्कल के घर दोबारा वापिस जाता है. वहा उसके अन्कल की बहन, आन्ट मार्ज, हैरी के मा-बाप के बारे मे बुरा-भला कहती है. हैरी नाराज़ होकर मार्ज को फुला देता है. हैरी फिर रिसती कढाई जाता है, जहा उसे सीरियस ब्लैक के बारे मैन पता चलता है, जो-कि अस्कबान जेल से भागा हुआ है. वही हैरी को रोन और हरमायनी से मिलता है. आगे जाकर उन्हे तम-पिशाच, अपने गुप्त कलाओ के नये टीचर, प्रोफेसर ल्यूपिन, हैग्रिड के जानवर बग-बीक, आदि के बारे मैन पता चलता है. पूरी कहानी सीरियस और सीरियस की सच्चाई के इर्द-गिर्द घूमती है. अन्त मे हैरी हरमायनी के साथ सीरियस को घुद ही अस्काबान से छुडवा लेता है, क्योकि हैरी को सच्चाई का पता चल जाता है. {{Spoilerends}} == फिल्म == हैरी पौटर की इसी नाम से एक फिल्म भी है, जो कि हिन्दी मे डब थी. यह फिल्म वार्नर ब्रदर्स की थी और इसके निर्देशक एल्फोन्सो कौल्रोन थे. यह फिल्म भारत मे सा रे गा मा द्वारा रीलीज़ की गई थी. यह फिल्म को इसके अन्ग्रेज़ी रूप से थोडी कम सफलता मिली थी. यह फिल्म भारत मे वी. सी. डी. का कारोबार बडा अच्छा कर रही है. इस फिल्म की सी.डी करीब २०० रूपये मे उपल्ब्ध है. [[category:हैरी पौटर]] 2006 भारत मे बाढ़ 6363 24550 2006-08-11T18:23:23Z Mitul0520 211 initiated अगस्त [[2006]] मे भारी वर्षा के कारण भारत के कई हिस्सो मे बाढ आई। ==बाढ से प्रभावित प्रमुख नदियॉ== [[गोदावरी]] [[कृष्णा]] [[कोयना]] [[नर्मदा]] ==बाढ से प्रभावित प्रमुख स्थान== ===गुजरात=== १ [[सुरत]] ===महाराष्ट्र=== १ [[मुम्बई]] ===आंध्र प्रदेश=== ===मध्यप्रदेश=== ==बाढ़ से नुकसान== ==सरकारी मदद== ==यह भी देखे== ==बहारी कडियॉ== ==स्रोत्र== [[श्रेणी: भारत]] जुलाई 2006 6364 37183 2006-12-03T05:13:52Z 164.107.252.198 {{जुलाई कैलंडर२००६}} ==घटनाएँ== ===[[27 जुलाई]], [[2006]] === [[2006]]-[[टुअर डी फ्रांस]] के विजेता [[फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट]], [[ड्र्ग टेस्ट]] पास न कर सके। ===[[24 जुलाई]], [[2006]] === [[image:Floyd-landis-toctt.jpg|thumb|right|250px|फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट]] [[अमेरिका]] के [[फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट]] ने [[2006]] की [[टुअर डी फ्रांस]] जीती। ===[[20 जुलाई]], [[2006]] === [[भारत]] के [[भारत का 6वा केंद्रीय वेतन आयोग| 6वे केंद्रीय वेतन आयोग]] को [[केंद्रीय मंत्रिमंडल]] की मंजूरी। ===[[17 जुलाई]], [[2006]] === [[जावा]], [[इंडोनेशिया]] में आए [[17 जुलाई 2006 जावा भुकंप|7.7 तीव्रता वाले भूकंप]] के कारण आई [[सूनामी]] लहरे। ===[[11 जुलाई]], [[2006]] === [[भारत]] के [[मुम्बई]] शहर मे [[लोकल ट्रेन| लोकल ट्रेनो]] मे हुए [[11 जुलाई 2006 मुम्बई विस्फोट|७ विस्फोटो]] मे करीब 200 लोग मारे गए। ===[[10 जुलाई]], [[2006]] === [[भारत]] द्वारा स्वदेश मे निर्मित [[प्रक्षेपण यान]] [[जीएसएलवी]] का प्रक्षेपण असफल हो गया। इसे [[आँध्र प्रदेश]] के [[श्रीहरिकोटा]] स्थित [[सतीश धवन अंतरिक्ष केंद्र]] से संचार भारतीय समयानुसार शाम के ५:३७ को छोड़ा गया था। ===[[9 जुलाई]], [[2006]] === [[भारत]] की सतह से सतह पर मध्यम दूरी तक मार करने [[मिसाइल]] [[अग्नि-३]] का परीक्षण विफल हो गया।<br><br> [[फुटबॉल]] के [[फीफा विश्व कप]] के फाइलन मे [[इटली]] ने [[फ़्रांस]] को पेनल्टी शूटआउट में ५-३ से हराया। इस से पहले इटली ने विश्व कप फ़ुटबॉल १९३४, १९३८ और १९८२ मे जीता था। ===[[5 जुलाई]], [[2006]] === ४४ साल बाद [[नाथुला]] दर्रा [[भारत]] और [[चीन]] के व्यापार के लिए खुला। ===[[4 जुलाई]], [[2006]] === अमरीकी अंतरिक्ष केंद्र [[नासा]] ने अंतरिक्ष यान [[डिस्कवरी]] को [[फ्लोरिडा]] के अंतरिक्ष केंद्र से अंतरिक्ष मे भेजा। इसमे सात अंतरिक्ष यात्री हैं जिनमें पांच पुरुष और दो महिलाएँ है। डिस्कवरी यान दो हफ़्ते से भी कम समय के लिए अंतरिक्ष मे रहेगा। ===[[1 जुलाई]], [[2006]] === [[आंद्रे आगासी]] ने अपना आखरी [[विंबलडन]] सिंगल्स [[टेनिस]] मैच खेला । विंबलडन के तीसरे दौर मे वे [[राफ़ेल नडाल]] से ७-६ (७-५), ६-२, ६-४ से हार गए। [[श्रेणी: जुलाई]] [[श्रेणी: 2006]] [[cs:Červenec 2006]] [[de:Juli 2006]] [[en:July 2006]] [[eo:Julio de 2006]] [[es:Julio de 2006]] [[et:Juuli 2006]] [[fr:Juillet 2006]] [[ja:最近の出来事 2006年7月]] [[ko:2006년 7월]] [[nl:Juli 2006]] [[pl:Lipiec 2006]] [[ro:Iulie 2006]] [[scn:Giugnettu 2006]] [[sk:Júl 2006]] [[sv:Juli 2006]] [[th:กรกฎาคม พ.ศ. 2549]] [[tl:Hulyo 2006]] [[vi:Tháng 7 năm 2006]] [[zh:2006年7月]] [[zh-min-nan:2006 nî 7 goe̍h]] [[zh-yue:2006年7月]] अटलांटिक महासागर 6366 44860 2007-01-22T03:18:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Atlantiski ocean]] '''अटलांटिक महासागर''' [[क्षेत्रफल]] और विस्तार में दुनिया का दूसरे नंबर का महासागर है जिसने [[प्रथ्वी]] का 1/5 क्षेत्र घेर रखा है | <br> इस महासागर का नाम [[ग्रीक]] संस्क्रिति से लिया गया है जिसमें इसे [नक्शे का समुद्र] भी बोला जाता है| [[af:Atlantiese Oseaan]] [[als:Atlantik]] [[an:Ozián Atlantico]] [[ar:محيط أطلسي]] [[ast:Océanu Atlánticu]] [[az:Atlantik Okeanı]] [[bat-smg:Atlanto vandenynas]] [[be:Атлянтычны акіян]] [[bg:Атлантически океан]] [[bn:আটলান্টিক মহাসাগর]] [[br:Meurvor Atlantel]] [[bs:Atlantski okean]] [[ca:Oceà Atlàntic]] [[cs:Atlantský oceán]] [[cv:Атлантика океанĕ]] [[cy:Cefnfor Iwerydd]] [[da:Atlanterhavet]] [[de:Atlantischer Ozean]] [[el:Ατλαντικός Ωκεανός]] [[en:Atlantic Ocean]] [[eo:Atlantika Oceano]] [[es:Océano Atlántico]] [[et:Atlandi ookean]] [[eu:Ozeano Atlantikoa]] [[fa:اقیانوس اطلس]] [[fi:Atlantin valtameri]] [[fr:Océan Atlantique]] [[frp:Ocèan Atlantico]] [[fy:Atlantyske Oseaan]] [[ga:An tAigéan Atlantach]] [[gd:Cuan Siar]] [[gl:Océano Atlántico]] [[he:האוקיינוס האטלנטי]] [[hr:Atlantski ocean]] [[hsb:Atlantiski ocean]] [[hu:Atlanti-óceán]] [[ia:Oceano Atlantic]] [[id:Samudra Atlantik]] [[io:Oceano Atlantiko]] [[is:Atlantshaf]] [[it:Oceano Atlantico]] [[ja:大西洋]] [[ka:ატლანტის ოკეანე]] [[kn:ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್ ಮಹಾಸಾಗರ]] [[ko:대서양]] [[ku:Okyanûsa Atlantîk]] [[kw:Keynvor Iwerydh]] [[la:Oceanus Atlanticus]] [[lb:Atlanteschen Ozean]] [[li:Atlantische Oceaan]] [[lt:Atlanto vandenynas]] [[mk:Атлантски Океан]] [[mn:Атлантын далай]] [[nds:Atlantik]] [[nl:Atlantische Oceaan]] [[nn:Atlanterhavet]] [[no:Atlanterhavet]] [[pl:Ocean Atlantycki]] [[pt:Oceano Atlântico]] [[ro:Oceanul Atlantic]] [[ru:Атлантический океан]] [[scn:Ocèanu Atlànticu]] [[sh:Atlantik]] [[simple:Atlantic Ocean]] [[sk:Atlantický oceán]] [[sl:Atlantski ocean]] [[sq:Oqeani Atlantik]] [[sr:Атлантски океан]] [[sv:Atlanten]] [[sw:Atlantiki]] [[ta:அட்லாண்டிக் பெருங்கடல்]] [[tg:Уқёнуси Атлантик]] [[th:มหาสมุทรแอตแลนติก]] [[tl:Karagatang Atlantiko]] [[tr:Atlas Okyanusu]] [[ug:ئاتلانتىك ئوكيان]] [[uk:Атлантичний океан]] [[ur:بحر اوقیانوس]] [[vi:Đại Tây Dương]] [[wa:Oceyan Atlantike]] [[zh:大西洋]] [[zh-min-nan:Tāi-se-iûⁿ]] [[zh-yue:大西洋]] छत्तीसगढ के प्रमुख साहित्यकार 6368 39801 2006-12-26T10:57:51Z 59.144.201.29 /* बाहरी कड़ियां */ ==साहित्यिक परम्परा== [[छत्तीसगढ़]] साहित्यिक परम्परा के परिप्रेक्ष्य में अति समृद्ध प्रदेश है। इस जनपद का लेखन [[हिन्दी साहित्य]] के सुनहरे पृष्ठों को पुरातन समय से सजाता-संवारता रहा है। हिन्दीभाषी प्रदेशों में छत्तीसगढ़ का बौद्धिक हस्तक्षेप सदा ही दूसरों के लिए आश्चर्य का विषय बना है कि विभिन्न प्रसंगों में पिछड़े प्रतीत होने वाले इस अंचल की सांस्कृतिक ऊर्जा का स्रोत आखिर क्या है? दरअसल यह विरोधाभास भी इस प्रदेश की साहित्यिक दक्षता, योग्यता और ऊर्जा की प्रेरणा है। छत्तीसगढ़ की असली पहचान उसकी सांस्कृतिक अस्मिता है। छत्तीसगढ़ का मतलब लोक-संस्कृति से आलोकित जन-संकुल। भौतिक संसाधन, कृषि संपदा आदि के कारण किसी प्रदेश की पहचान और वैचारिक, बौद्धिक, सांस्कृतिक शक्ति के नाम से किसी प्रदेश की पहचान का आशय एक नहीं हो सकता, छत्तीसगढ दोनों ही चरित्रों के बल पर समूचे देश में अपनी विशिष्ट पहचान बनाता है। ==पांडुवंशीय काल== पांडुवंशीय काल में भास्कर भट्ट, ईशान कवि और सुमंगलकवि की छवि उभर आती है। कलचुरियों का समय छत्तीसगढ़ का समृद्ध समय माना जाता है। इस काल में नारायण, कीर्तिघर, वत्सराज, धर्मराज कुमार पाल, त्रिभुवनपाल, रत्नसिंह और भाभे आदि कवियों ने छत्तीसगढ़ को साहित्यिक गरिमा प्रदान की। गोंड राज में मंडला के दीक्षित वंश, महेश ठाकुर का वंश और जयगोविन्द कवि को साहित्यकार के रूप में हम जान सकते हैं। यह छत्तीसगढ़ की ऊंचाई का प्रमाण है कि पुष्टिमार्ग के प्रवर्तक वल्लभाचार्य ने पूर्व मीमांसा, भाषा उत्तर मीमांसा या ब्रज सूत्र भाषा, सुबोधिनी, सूक्ष्मटीका, तत्वदीप निबंध तथा सोलह प्रकरण की रचना की, जो रायपुर जिले के चम्पारण(राजिम के समीप) में अवतरित हुए थे। अष्टछाप के संस्थापक विट्ठलाचार्य उनके पुत्र थे। वल्लभाचार्य के पौत्र गोकुलनाथ ने चौरासी वैष्णव की वार्त्ता और दो सौ बावन वैष्णव वार्त्ता लिखकर साहित्य को संपुष्ट किया। रामानंदी आंदोलन की अनुगूंज भी छत्तीसगढ़ को प्रभावित करती है, शायद यही कारण है कि यहां बैरागी और दस नामो सन्यासी के छंद गूंजते रहे। ==मुक्तक काव्य परम्परा== मुक्तक काव्य परम्परा में खैरागढ़ राज्य के चौथे राजा कमलनारायण ने राजकाज के साथ अपनी काव्य प्रतिभा का भी परिचय दिया था – विनोद कमल, कमल नारायण, नारायण प्रहर्ष, कमल नारायण रागमाला, शीतला यश मालिका आदि ग्रंथ रचकर। गोपाल कवि रचित जैमिनी अश्वमेघ को संपादिक कर मुंबई से प्रकाशित कराने का श्रेय उन्हें ही दिया जाता है। श्रीमद् भागवत का पद्यानुवाद (अपूर्ण) भी कमलनारायण ने किया था। राजा चक्रधर सिंह तो छत्तीसगढ़ के गौरव पुरुष हैं। उनके जैसा संस्कृति संरक्षक राजा विरले ही हुए हैं । वे हिन्दी साहित्य के युग प्रणेता [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]] का जीवनपर्यन्त नियमित आर्थिक सहयोग करते रहे। रम्यरास, जोश-ए-फरहत, बैरागढ़िया राजकुमार, अलकापुरी, रत्नहार, काव्यकानन, माया चक्र, निकारे-फरहत, प्रेम के तीर आदि उनकी ऐतिहासिक महत्व की कृतियां हैं। उनकी कई कृतियाँ 50 किलो से अधिक वजन की हैं । पंडित बालशास्त्री झा ने धर्मवंश एवं लाल प्रद्युम्न सिंह नागवंश ग्रंथ का प्रणयन किया। भक्तिकालीन रचनाकारों में हमारे सम्मुख गोपाल मिश्र, माखन मिश्र, बाबू रेवाराम, उमराव बख्शी का नाम आता है। ==भारतेन्दु युग== [[भारतेन्दु युग]] का जिक्र करते ही ठाकुर जगमोहन सिंह का नाम हमें चकित करता है, जिनकी कर्मभूमि छत्तीसगढ़ ही रहा और जिन्होंने श्यामा स्वपन जैसी नई भावभूमि की औपन्यासिक कृति हिन्दी संसार के लिए रचा। वे भारतेन्दु मंडल के अग्रगण्य सदस्य थे। महामहोपाध्याय जगन्नाथ भानु ने गद्य एवं पद्य दोनों में कालविज्ञान, श्रीकाल प्रबोध, अंक विलास, तुलसी तत्व प्रकाश, तुलसी भाव प्रकाश, श्रीरामायण वर्णमाला, रामायण प्रश्नोत्तरीमाला तथा पद्य कृतियों में छंद प्रभाकर, काव्य प्रभाकर, काव्यालंकार, छंद सारावली, रस रत्नाकर, नायिका भेद, शब्दावली, काव्य कुसुमांजलि, जयहरि चालीसा और तुम्हीं तो हो उल्लेखनीय हैं। इस युग की प्रवृत्तियां मेदिनी प्रसाद पांडेय के काव्य में दृष्टव्य हैं जिन्होंने श्रृंगार सुधार संग्रह, गणेशोत्वस दर्पण, पद्य प्रसून, सतसंग विलास आदि ग्रंथों की सर्जना की। यह दुःखद प्रसंग है कि उनका काव्य आज भी प्रकाशन की बाट जोह रहा है। ठाकुर मालिक राम त्रिवेदी को रामराज्य वियोग, प्रबोध चंद्रोदय नाटक के लिए हम चर्चा की परिधि में रख सकते हैं। इस क्रम में अनंतराम पांडेय (कपटीमुनि नाटक), जहावसिंह वैद्य, पुत्तीलाल सुक्ल (बिलासपुर विभूति), राजनांदावं के राजा कृष्ण किशोर दास (श्रीराधाकृष्ण चंद्रिका, सुपुत्री रानी सूर्यमुखी बाई), कन्हई (चित्रकाव्य), रघुवरदयाल, दशरथलाल (श्री कृष्ण लीलामृत), बालमुकुन्द हेमराव (सीता प्रसाद स्वयंवर), कवि वनमाली (मातृवंदना), सुखलाल प्रसाद पांडेय (बाल शिक्षक, पहेली, बाल गीत, पद्य-पंचामृत, मैथिली मंगल), सैय्यद अमीर अली मीर (ललित काव्य) आदि रचनाकार विशेष स्मरणीय हैं। यहां सुखलाल प्रसाद पांडेय का विशेष उल्लेख करना समीचीन होगा कि उन्होंने शेक्सपियर के नाटक कॉमेडी ऑफ एरर्स का गद्यानुवाद किया, जिसे भूलभुलैया के नाम से जाना जाता है। ==द्विवेदी युग== [[द्विवेदी युग]] में भी छत्तीसगढ़ की धरती ने अनेक साहित्य मनीषियों की लेखनी के चमत्कार से अपनी ओजस्विता को सिद्ध किया। इस ओजस्विता को चरितार्थ करने वालों में लोचन प्रसाद पांडेय का नाम अग्रिम पंक्ति में है। आपकी प्रमुख रचनाएं हैं – माधव मंजरी, मेवाड़गाथा, नीति कविता, कविता कुसुम माला, साहित्य सेवा, चरित माला, बाल विनोद, रघुवंश सार, कृषक बाल सखा, जंगली रानी, प्रवासी तथा जीवन ज्योति। दो मित्र आपका उपन्यास है। पंडित मुकुटधर पांडेय, लोचन प्रसाद के लघु भ्राता थे जिन्होंने छायावाद काव्यधारा का सूत्रपात किया। वे पद्मश्री से सम्मानित होने वाले छत्तीसगढ़ के प्रथम मनीषी हैं। अन्य रचनाकारों हलालुराम सौरी (राजगोंड वंशज बालरवि), देवदत्त सिरोतिया राघवशरण (अंधे की लाठी), शिवदास पांडेय (प्रिय मिलन), भीष्मकाल मिश्र (प्रेम पीयूष), गजराज बाबू (रामायाष्टक), लाल प्रद्युम्न सिंह (धर्म रहस्य), बाबा शंभुगिरि एवं पंडित जयगोविन्द महत्वपूर्ण हैं। [[पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी]] की झलमला को हिन्दी की पहली लघुकथा मानी जाती है। इन्होंने ग्राम गौरव, हिन्दी साहित्य विमर्श, प्रदीप आदि कृति रचकर हिन्दी साहित्य में अतुलनीय योगदान दिया। छत्तीसगढ़ के शलाका पुरुष बख्शी जी विषय में इतना ही कहना पर्याप्त होगा कि उन्होंने सरस्वती जैसी महत्वपूर्ण पत्रिका का सम्पादन किया। रामकाव्य के अमर रचनाकार डॉ. बलदेव प्रसाद मिश्र ने कौशल किशोर, साकेत संत, रामराज्य जैसे ग्रंथ लिखकर चमत्कृत किया। मावली प्रसाद श्रीवास्तव का कवित्व छत्तीसगढ़ की संचेतना को प्रमाणित करती है। इंग्लैंड का इतिहास और भारत का इतिहास उनकी चर्चित कृतियाँ हैं। श्यामाचरण सिंह, उदय प्रसाद उदय, झुमुकलाल दीन, रामचरण गुप्त, शिशुपाल, बलदेव यादव, पतिराम साव, राम प्रसाद कसार को हम इस अनुक्रम में याद कर सकते हैं। प्यारेलाल गुप्त छत्तीसगढ़ के वरिष्ठ रचनाकारों में एक हैं जिन्होंने सुधी कुटुम्ब (उपन्यास) आदि उल्लेखनीय कृतियाँ हमें सौंपी। द्वरिका प्रसाद तिवारी विप्र की किताब गांधी गीत, क्रांति प्रवेश, शिव स्मृति, सुराज गीत (छत्तीसगढ़ी) हमारा मार्ग आज भी प्रशस्त करती हैं। काशीनाथ पांडेय, धनसहाय विदेह, शेषनाथ शर्मा शील, यदुनंदन प्रसाद श्रीवास्तव, पंडित देवनारायण, महादेव प्रसाद अजीत, शुक्लाम्बर प्रसाद पांडेय, पंडित गंगाधर सामंत, गंभीरनाथ पाणिग्रही, रामकृष्ण अग्रवाल भी हमारे साहित्यिक पितृ-पुरुष हैं। टोकरी भर मिट्टी का नाम लेते ही एक विशेषण याद आता है और वह है – हिन्दी की पहली कहानी। इस ऐतिहासिक रचना के सर्जक हैं – [[माधव राव सप्रे]]। पंडित रविशंकर शुक्ल हमारे मध्यप्रदेश के पहले मुख्यमंत्री मात्र राजनीति ही नहीं थे, उन्होंने आयरलैण्ड का इतिहास भी लिखा था। पंडित राम दयाल तिवारी एक योग्य समीक्षक के रूप में प्रतिष्ठित होते हैं। शिवप्रसाद काशीनाथ पांडेय का कहानीकार आज भी छत्तीसगढ़ को याद आता है। [[गजानंद माधव मुक्तिबोध]] को न केवल छत्तीसगढ़ अपितु सारा देश कभी भी नहीं भूल सकता। वे बहुआयामी व्यक्तित्व के धनी साहित्यकार हैं। वे हिन्दी साहित्य में सर्वाधिक चर्चा के केन्द्र में रहने वाले कवि हैं। वे कहानीकार भी थे और समीक्षक भी। उनकी विश्व प्रसिद्ध कृतियाँ हैं – चांद का मुँह टेढा़ है, अंधेरे में, एक साहित्यिक की डायरी। छत्तीसगढ़ में बहुत से ऐसे कवि हुए हैं जिनका नाम बुहुश्रूत नहीं है, किन्तु उन्होंने अपनी सर्जनात्मकता से हिन्दी का मान बढ़ाने में सदैव स्वयं को लगाए रखा। घनश्याम सिंह गुप्त, बैरिस्टर छेदीलाल, वनमाली प्रसाद शुक्ल, विश्वनाथ वैशम्पायन, दाउ गोवर्धन दास, कविराज शीतल प्रसाद, परमानंद सुहाने, दुलीचंद जैन, मुकुदीलाल, श्रीवास्तव, राजू लाल मधुकर, बाबूलाल मयाशंकर दुबे, भगवान दास सिरोठिया, राजा लक्ष्मण दास, पंडित कुशल राम, पंडित सियाराम, पंडित गोपीनाथ दादूराम, चतुरानन दास, धानूलाल श्रीवास्तव, भीमसेन, लाला मधुमन दास, मनमोहन किशोरीदास, शिवचरण राय, दीनदयाल, दीवान गंगा प्रसाद अग्निहोत्री, काजी अशरफ महमूद, सुरेन्द्र नाथ मुंशी, उजियारे लाल सक्सेना, कमलावती, प्रेमदास वैष्णव, मेहनवान सिंह, शिवनाथ मिश्र, शंकर प्रसाद तमेर, भूषणजी, वनमाली शुक्ल, श्यालमलाल पोतदार, नरेश ललित कुमार, आनंद मोहन बाजपेयी, रामप्रसाद सिंह चौहान, विचारदार शास्त्रई, ज्वाला प्रसाद मिश्र, डॉ. गोविन्द प्रसाद अम्बिकेश, रघुवीर पसाद, पंडित केदारनाथ ठाकुर, पंडित द्वारिकानाथ तिवारी, पंडित राधिकारमण दुबे, फूलचंद शर्मा, लक्ष्मण प्रसाद यादव, कविराज तीरथराम कुलिमत्र, युगलानंद तिवारी पथिक आदि को हम ऐसी सूची में रेखांकित कर सकते हैं। ==आधुनिक काल== हिन्दी के आधुनिक काल में श्रीकांत वर्मा राष्ट्रीय क्षितिज पर प्रतिष्ठित कवि की छवि रखते हैं, जिनकी प्रमुख कृतियाँ माया दर्पण, दिनारम्भ, छायालोक, संवाद, झाठी, जिरह, प्रसंग, अपोलो का रथ आदि हैं। इधर विनोद कुमार शुक्ल का शिल्प काव्य के नए शिल्प के रूप में माना जा रहा है। आपकी प्रमुख कृतियां है- नौकर की कमीज, खिलेगा तो देखेंगे। हरि ठाकुर सच्चे मायनों में छत्तीसगढ़ के जन-जन के मन में बसने वाले कवियों में अपनी पृथक पहचान के साथ उभरते हैं। जिनका सम्मान वस्तुतः छत्तीसगढ़ राज्य निर्माण के संघर्ष का सम्मान है। इनके समग्र मूल्यांकन के सम्मान को मैं पद्मश्री जैसे राष्ट्रीय अलंकरण से कतई कम नहीं मानता हूँ। उन्होंने कविता, जीवनी, शोध निबंध, गीत तथा इतिहास विषयक लगभग दो दर्जन कृतियों के माध्यम से इस प्रदेश की तंद्रालस गरिमा को जगाया है। उनकी प्रमुख कृतियाँ हैं – गीतों के शिलालेख, लोहे का नगर, अंधेरे के खिलाफ, हंसी एक नाव सी। गुरुदेव काश्यप, बच्चू जांजगीरी, नारायणलाल परमार, हरि ठाकुर के समकालीन कवि हैं। ==समकालीन हिन्दी कविता== समकालीन हिन्दी कविता में अपनी सतत् उपस्थिति से छत्तीसगढ़ प्रदेश को पहचान देने वाले कवियों में डॉ. बलदेव, प्रभात त्रिपाठी, एकांत श्रीवास्तव, नासिर अहमद सिकंदर, माझी अनंत, बसंत त्रिपाठी, परितोष चक्रवर्ती, रामकुमार तिवारी, वंदना केंगरानी, डॉ. प्रेम दुबे, भगत सिंह सोनी, रजत कृष्ण, विजय सिंह, ललित सुरजन, डॉ. राजेन्द्र सोनी, अशोक सिंघई, संजीव बख्शी, विद्या गुप्ता, मंगला देवरस आदि प्रमुख हैं। इधर शीलकांत पाठक, जयप्रकाश मानस, त्रिजुगी कौशिक, राजेश गनोदवाले, सुधीर सोनी, पुष्पा तिवारी आदि संभावना से पूर्ण कवि के रूप में सामने आ रहे हैं। छत्तीसगढ़ के अन्य महत्वपूर्ण कवियों में विश्वेन्द्र ठाकुर, डॉ. सालिकराम शलभ, डॉ. अरूण कुमार शर्मा, सुभाष त्रिपाठी, हरकिशोर, कंदर्प कर्ष, ईश्वर शरण पांडेय, ठाकुर जीवन सिंह हैं। ==गीतकार== हिन्दी गीत रचकर अपनी विशिष्ट पहचान बनाने वालों में आनंदी सहाय शुक्ल, नारायणलाल परमार, डॉ. राजेन्द्र प्रसाद शुक्ल, नरेन्द्र श्रीवास्तव, विद्याभूषण मिश्र, रामप्रताप विमल, बच्चू जांजगीरी, मुस्तफा हुसैन, चम्पा मावले, अनिरुद्ध नीरव, रामेश्वर वैष्णव, डॉ. श्यामसुन्दर त्रिपाठी, रामअधीर, स्वर्गीय रवीन्द्र कंचन, श्याम कश्यप बेचैन, जीवन यदु राही, संतोष झांझी, त्रिभुवन पांडेय, दानेश्वर शर्मा, विमल पाठक, डॉ. चितरंजन कर, श्रीधर आचार्य शील, मुकुंद कौशल, डॉ. राजन यादव, संतोष रंजन शुक्ल, रामगोपाल शुक्ला प्रमुख हस्तियां हैं। ==ग़ज़लकार== छत्तीसगढ़ प्रदेश के ग़ज़लकारों के सार्थक हस्तक्षेपों का यहां जिक्र करना लाज़िमी है। मौलाना अब्दुल रउफ महवी रायपुरी, लाला जगदलपुरी, स्व. बंदे अली फातमी, स्व. मुकीम भारती, स्व. मुस्तफा हुसैन मुश्फिक, शौक जालंधरी, रजा हैदरी, काविश हैदरी, अमीर अली अमीर, शाद भंडारवी, तवंगर हुसैन, अलियार साबरी, अनवार आलम, रामेश्वर वैष्णव, मोहसिन अली सुहैल, मुकुन्द कौशल, मंजूर अली राही, अब्दुल कलाम कौसर, असगर अमजद, हनुमंत नायडू, राज मलकापुरी, गिरीश पंकज, सुखनवर हुसैन, अली सज्जाद रुसवा ईरानी, रशीद रायपुरी, रऊफ परवेज, विजय राठौर, स्व. रवीन्द्र कंचन, नवाब तालिब, हसन जफर, मुमताज, नीलू मेघ, डॉ. महेन्द्र ठाकुर, अजीत रफीक, डॉ. देवधर महंत, हफीज कुरैशी, डॉ. चितरंजन कर, जयप्रकाश मानस, प्रफुल्ल पटनायक, जयशंकर डनसेना, सतीश सिंह ठाकुर आदि इस परिप्रेक्ष्य में समादृत किए जा सकते हैं। ==व्यंग्यकार== अब छत्तीसगढ़ प्रदेश व्यंग्य प्रदेश के रूप में चर्चित होने लगा है। शब्दों के बम से वार करने वाले ऐसे सेनापतियों को हम प्रदेश के प्रथम व्यंग्यकार शरद कोठारी (दास्तान दो जमूरों की, चित्र और चरित्र), तीस से अधिक व्यंग्य संग्रहों के रचनाकार लतीफ घोंघी, विनोद शंकर शुक्ल (मेरी श्रेष्ठ व्यंग्य रचनाएं, कबिरा खड़ा चुनाव में), प्रभाकर चौबे (विज्ञापन के बहाने), त्रिभुवन पांडेय (पम्पापुर की कथा), रामेश्वर वैष्णव (अस्पताप बीमार है), प्रदीप मेहता (बड़े साहब का वसंत पर्व), रमेश नैय्यर (बुक ऑफ चारा रिकॉर्ड), अश्विनी कुमार दुबे (घूँघट के पट खोल), गिरीश पंकज (भ्रष्टाचार विकास प्राधिकरण एवं मिठलबरा की आत्मकथा), ईश्वर शर्मा (सुकुल जी की भैंस), महावीर अग्रवाल (गधे पर सवार इक्कीसवीं सदी), गजेन्द्र तिवारी, विनोद साव (मेरा मध्यप्रदेशीय हृदय), शिवानंद कामड़े (इंटरव्यू के चोचले), रमेश चंद्र मेहरोत्रा (टेढ़ी-मेढ़ी बात), स्नेहलता पाठक (द्रोपदी का सफरनामा), अख्तर अली, पी.के.श्रीवास्तव, रवि श्रीवास्तव, चेतन आर्य, गुलबीर भाटिया, अन्तर्यामी प्रधान, डॉ. महेन्द्र ठाकुर, पुरुषोत्तम अनाशक्त, काशीपुरी कुंदन, डॉ. राजेन्द्र सोनी, जी.एस. रामपल्लीवार, प्रभंजन शास्त्री आदि के नाम से जानते हैं। स्व. रवीन्द्र कंचन के व्यंग्य लेखन ने जो जोखिम उठाया वह कम लोगों को ज्ञात है। उनके एक व्यंग्य पर (सूचक, इंदौर में प्रकाशित) घरघोड़ा में इतनी हाय तौबा मची कि उन्हें प्राण बचाने के लिए महीनों घर छोड़कर अंडरग्राउंड रहना पड़ा। यह अलग बात है कि उनकी व्यंग्य रचनाओं का संग्रह अब तक अप्रकाशित है। ==कथाकार== छत्तीसगढ़ में कहानी लेखन का स्वर्णिम इतिहास रहा है। टोकरी भर मिट्टी (सप्रेजी), देश की पहली कहानी मानी जाती है। लाल मोहम्मद रिजवी पुरानी पीढ़ी के कहानीकार हैं। एक लम्बे अंतराल के बाद छत्तीसगढ़ के दैदीप्यमान नक्षत्र कवि विनोद कुमार शुक्ल अपना कलावादी कहानियों के लिए ख्याति प्राप्त कर रहे हैं। कथा लेखन की परम्परा में आगे श्रीकांत वर्मा, बच्चू जांजगीरी, लाला जगदलपुरी, महरुन्निसा परवेज, गुलशेर अहमद शानी, स्व. दामोदर सदन, विभु खरे, सतीश जायसवाल, परितोष चक्रवर्ती, माताचरण मिश्र, विनोद मिश्र, एस. अहमद, तपन त्रिपाठी, लोक बाबू, जया जादवानी, परदेशी राम वर्मा, कैलाश वनवासी, महेश गुप्त, स्नेहलता मोहनीश, दुर्गा हाकरे, आनंद हर्षुल, शिवशंकर पटनायक, भावसिंह हिरवानी, हरिहर वैष्णव तथा हिम्मत लाल ठक्कर अपनी चर्चित कहानियों के लिए जाने जा रहे हैं। इतर विधाओ के साथ छुटपुट रूप से कहानी लिखने वाले कहानीकारों में प्रभात त्रिपाठी, जयप्रकाश साव, रामकुमार तिवारी, रमेश शर्मा परिधि का नाम लिया जा सकता है। ==आलोचक-समीक्षक== प्रमोद वर्मा, डॉ. बलदेव, नंद किशोर तिवारी, राजेन्द्र मिश्र, विभु खरे, प्रभात त्रिपाठी, रमेश अनुपम, डॉ. प्रेम दुबे, जयप्रकाश, डॉ. सुधीर शर्मा, तथा रवीन्द्र गिन्नौरे आलोचक-समीक्षक के रूप में ख्यात हैं। ==ललित निबंधकार== छत्तीसगढ़ में ललित निबंधकारों की सघन उपस्थिति का अभाव खलता है। सप्रे, बख्शी जी के बाद याहं इस दिशा में नीरवता नजर आती है। किन्तु राजेन्द्र प्रसाद शुक्ल के संस्कृतिका प्रवाह, डॉ. शोभाकांत झा के स्मृतिगंध, मन न भये दस बीस, रावनु रथी विरथ रघुवीरा, समूचे के कवि तुलसी, विजय कुमार दुबे के पलाश से नया विश्वास उभरता है। डॉ. शोभाकांत झा देश के समकालीन ललित निबंधकारों में प्रमुख हैं, जिनका समग्र मूल्यांकन अभी शेष है। डॉ. पालेश्वर शर्मा के निबंधों में लालित्य का साम्राज्य है। इधर जयप्रकाश मानस के काम के भाग, ग्राम के प्रथम शुभचिंतक, घर आंगन के रचयिता, देवरास, जामुन का पेड़ आदि ललित निबंधों ने भी ध्यान आकृष्ट किए हैं। अभी हाल ही में उनका पहला ललित निबंध संग्रह-दोपहर गाँव सारे हिन्दी जगत का ध्यान आकृष्ट कर रहा है । यह समूचे छत्तीसगढ से अब तक प्रकाशित पहली किताब है जो संपूर्णतः अंतरजाल पर उपलब्ध है । नर्मदा मिश्र नरम भी ललित निबंधकार हैं। अभी हाल ही में शिवशंकर पटनायक का निबंध संकलन आप मरना क्यों नहीं चाहते हैं प्रकाशित हुआ है। पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी, गजानंद माधव मुक्तिबोध, विनोद कुमार शुक्ल, गणेश खरे, स्व. विश्वेन्द्र ठाकुर, त्रिभुवन पांडेय, परदेशीराम वर्मा, गिरीश पंकज, महेश गुप्त, विनोद साव, दु्र्गा हाकरे, स्नेह मोहनीश, गिरीश पंकज आदि हमारे प्रदेश के प्रमुख उपन्यासकार हैं। इधर नौकर की कमीज जैसे महत्वपूर्ण उपन्यास लिखकर विनोद कुमार शुक्ल ने अंतर्राष्ट्रीय ख्याति अर्जित की है। संतोष रंजन द्वारा ब्रिटिश उपन्यासकार मेरी कोरेली की चर्चित उपन्यास द सोल आफ लिलिथ का अनुवाद किया जा रहा है जो स्वर्ग से उतरा गुलाब के नाम से प्रकाशित होने वाला है । ==लघुकथाकार== हिन्दी लघुकथा को विधा के रूप में प्रतिष्ठा मिले यद्यपि अभी ज्यादा दिन नहीं हुए हैं, तथापि डॉ. विभु खरे, सरोज द्विवेदी, डॉ. राजेन्द्र सोनी, रवीन्द्र कंचन, डॉ. महेन्द्र ठाकुर, गिरीश पंकज, महेश राजा, जयप्रकाश मानस तथा हेमंत चावड़ा आदि आठवें दशक के लघुकथाकारों के रूप में जाने जाते है। रवि श्रीवास्तव, विनोद शंकर शुक्ल, डॉ. रविकांत झा, आनंद हर्षुल, श्रीराम पटवा, संजय बहिदार, सनत, भरतलाल नायक, अल्का राठी, सुधीर सोनी, आलोक सातपुते, महेश राजा, उदयप्रकाश, डॉ. अरुण कुमार शर्मा, डॉ. आभा झा, डॉ. जे. आर. सोनी का सशक्त लघुकथा लेखन पाठकों को पर्याप्त ध्यान आकृष्ट करता है। पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी की झलमला को हिन्दी की पहली लघुकथा मानी जाती है। अब तक इस विधा में प्रदेश के वरिष्ठ कथाकार डॉ. राजेन्द्र सोनी के संयोजन में डॉ. अंजली शर्मा (लघुकथा का विकास यात्रा), डॉ. आभा झा (लघुकथा का उदभव, विकास एवं संभावनाएं) ने लघुकथा के शोध की दिशा में उल्लेखनीय कार्य किया है। विभिन्न विधाओं में रचने वाले साहित्यकारों में केशव प्रसाद वर्मा, राजेश्वर गुरु, स्वराज प्रसाद त्रिवेदी, पं. श्यामलाल चतुर्वेदी, कुमार साहू, बबन प्रसाद मिश्र, गोविन्दलाल वोरा, विष्णु सिन्हा, सरयूकांत झा, बालचन्द्र कछवाहा, केयूर भूषण, डॉ. मन्नूलाल चदु, डॉ. रमेन्द्रनाथ मिश्र, प्रो. देवी सिंह चौहान, नर्मदा प्रसाद राठौर, हरि प्रसाद अवधिया, मनोज कुमार शुक्ल मनोज, लालता प्रसाद सिंह, सुरेन्द्र मिश्र, विश्वनाथ जोशी, रूपनारायण वर्मा वेणु, डॉ. सुरेशचन्द्र शुक्ल, ईश्वरशरण पांडेय, डॉ. रामकुमार बेहार, शेषनाथ शर्मा शील, डॉ. जगमोहन सिंह, मदन लाल गुप्त, स्व नंदूलाल चोटिया, स्व. कुंजबिहारी चौबे, स्व. भवानी प्रसाद षड़ंगी, स्व. किशोरी मोहन त्रिपाठी, स्व. शंकर शेष, स्व. कृष्ण किशोर श्रीवास्तव, भगवती सेन, नेदकिशोर तिवारी, अमृतलाल दुबे, डॉ. बिहारी लाल साहू, अमीचंद डालमिया, प्रो. राम नारायण शुक्ल, ललित मोहन श्रीवास्तव, प्रो. बाँके बिहारी शुक्ल, श्रीपति बाजपेयी, डॉ. अरविन्द शर्मा, टिकेन्द्र टिकरिहा, जमना प्रसाद कसार, डॉ. विनय कुमार पाठक, ब्रजभूषण सिंह आदर्श, डॉ. विजय सिन्हा, मैथ्यू जहानी जर्जर, डॉ. गिरधर शर्मा, नित्यानंद पांडेय, ईश्वरी प्रसाद यादव, कनक तिवारी, केदारचन्द्र झा, विश्वनाथ मिश्र, जयनारायण सोनी निर्झर, डॉ. सरोज मिश्रा, जी.एल. जोशी, मन्नीलाल कटकवार, डॉ. अश्विनी केशरवानी, उपेन्द्रधर दीवान, डॉ. डी.डी. मिश्र, स्व. प्रद्युम्नदास वैष्णव, भूपेन्द्र कसार, बसंत देशमुख, गेंदराम सागर, अजीत जोगी, डॉ. सुशील त्रिवेदी, डॉ. इंदिरा मिश्र, बी.के.एस.रे, चितरंजन खेतान, बी.एल.तिवारी, सुभाष मिश्र, एच.एस.ठाकुर आदि हैं। जिन रचनाकारों का उल्लेख नहीं हो पाया है उनकी रचनात्मकता एवं योगदान को भी मैं विनम्रता से स्वीकारता हूँ। ==बाल साहित्य== छत्तीसगढ़ में बाल साहित्य की दीर्घ परम्परा न होते हुए भी आश्चर्य है कि पिछले एक-दो दशक से यह प्रदेश बाल साहित्य लेखन प्रक्षेत्र के रूप में चमका है। देश के श्रेष्ठ बालकवि नारायणलाल परमार की बाल लेखन परम्परा में इंदिरा परमार, रचना परमार, लक्ष्मी नारायण पयोधि, अनवार आलम, शंभूलाल शर्मा वसंत, गिरीश पंकज, चम्पा मावले, डॉ. शकुंतला चौधरी, इंदरमन साहू, जयप्रकाश मानस, अक्षय मिश्र, ठाकुर जीवन सिंह, डॉ. श्यामसुन्दर त्रिपाठी, एस.आर.शर्मा, डॉ. शोभाकांत झा, स्वराज्य करुण, देवेन्द्र शर्मा पुष्प, इन्द्रपाल पटनायक आदि ऐसे रचनाकार हैं जिनकी एक या एक से अधिक कृतियाँ प्रकाशित होकर चर्चित भी हो चुकी हैं। अश्विनीकुमार सोनी, हरिप्रकाश वत्स, आनंद तिवारी पौराणिक, भारती राजा, गजानंद प्रसाद देवांगन, सनत, राधिका दुबे, प्रदीप कुमार शर्मा की रचनाएं उत्कृष्ट बालसाहित्य की कड़ी को आगे बढ़ा रही हैं। ==महिला लेखन== यदि हम महिला लेखन जैसे विशेषण से छत्तीसगढ़ के रचनाकारों को स्मरण करें तो मेहरून्निसा परवेज, डॉ. कुन्तल गोयल, श्रीमती शांति यदु, हेमलता आंजनेयलु, डॉ. स्नेहलता पाठक, डॉ. कल्याणी वर्मा, स्नेह मोहनीश, दुर्गा हाकरे, डॉ. शकुन्तला वर्मा, इंदिरा परमार, प्रभा सरस, डॉ. सुमन वर्मा, संतोष झांझी, जया जादवानी, नीलू मेघ, पुष्पा तिवारी, चम्पा मावले, डॉ. निरुपमा शर्मा, डॉ. उर्मिला शुक्ला, डॉ. सत्यभामा आडिल, डॉ.अर्चना पाठक, डॉ. मृणालिका ओझा, आशा मानव, साधना कसार, वसुन्धरा गुप्ता, मंगला देवरस, उषा तिवारी, उषा जोशी, शशि तिवारी, डॉ. आभा झा, वंदना केंगरानी, फातिमा बेगम हिना, आशा श्रीवास्तव, डॉ. रत्ना वर्मा, लतिका भावे, शशि मिश्रा, चन्द्रकला त्रिपाठी, रजनी शुक्ला, विपुला पांडेय, युक्ता राजश्री झा, डॉ. तृषा शर्मा, निर्मला बेहार, शशि परगनिहा, सविता शुक्ला, शकुन्तला तरार, मनीषा पाडेय, स्व. गीता पटनायक, सरल जैन, वसुन्धरा गुप्ता, समिधा भट्टाचार्य, डॉ. प्रतिभा गुर्जर, अलका राठी, डॉ. दमयंती ठाकुर, डॉ. शोभा निगम, उज्मा अख्तर, विद्या केडिया, कल्पना नायक, हेमप्रभा, रजनी पाठक, मीना अवधिया, पुष्पा दीक्षित, माधुरी कर, गोधुलि वर्मा, डॉ. अंजलि शर्मा, नमिता जिंदल, सिन्धु देवी रथ, कल्पना श्रीवास्तव, गोमती अग्रवाल, डॉ. अनुसूइया अग्रवाल, वीणा मिश्र, चन्द्रकला सिंह भाटिया, सुशीला कुजूर, पूर्णिमा पंडा, अंजु पांडेय, सुभदा तामस्कर, भारती त्रिपाठी, विभा मिश्रा, भारती चौहान, भाग्यश्री पांडेय आदि की रचनाएं विविध भाव-भंगिमाओं को अभिव्यक्त करती हैं। इनमें शांति यदु, डॉ. कुन्तल गोयल, मेहरुन्निसा परवेज, डॉ. शकुन्तला वर्मा, शशि तिवारी, डॉ. स्नेह मोहनीश आदि की रचनाएं राष्ट्रीय स्तर की पत्रिकाओं (यथा ज्ञानोदय, कल्पना, धर्मयुग, सारिका, साप्ताहिक हिन्दुस्तान, छाया आदि) में प्रकाशित होती रही हैं। ==साहित्यिक पत्रकारिता== लघु पत्रिकाओं के अभाव में साहित्य का विस्तार एवं मूल्यांकन कार्य कठिन हो जाता है। छत्तीसगढ़ का वर्तान इस दिशा में ज्यादा सतर्क दिखता है। क्यों न दिखे? छत्तीसगढ़ में हिन्दी की साहित्यिक पत्रकारिता के जनक माधवराव सप्रे व पं. रामराव चिंचोलकर ने जो लौ छत्तीसगढ़ मित्र प्रकाशित कर लगाई थी उसकी अनुप्रेरणा आज भी छत्तीसगढ़ में विद्यमान है। इसमें संज्ञा (हरि ठाकुर), हस्ताक्षर (विभु खरे), जारी (भगतसिंह सोनी) आदि प्रमुख हैं। पत्रिकाओं के अलावा प्रसारिका (बच्चू जांजगीरी), ऋचा शक्ति (शांति यदु), छत्तीसगढ़ की अस्मिता (डॉ. मन्नु यदु), साम्य (विजय गुप्त), पहचान यात्रा (डा. राजेन्द्र सोनी), सापेक्ष (महावीर अग्रवाल), सदभावना दर्पण (गिरीश पंकज), बहुमत (विनोद मिश्र), सूत्र (विजय सिंह), कार्टून वाच (त्र्यंबक शर्मा), अक्षर पर्व (आलोक प्रकाश पुतुल), संगत (बहादुरलाल तिवारी), नारी का संबल (शकुन्तला तरार), छत्तीसगढ़ परिक्रमा (अर्चना पाठक), छत्तीसगढ़ टुडे (जगदीश यादव), सर्वहारा (पंचराम सोनी), बालमितान (इंदरमन साहू), बालबोध (जयप्रकाश मानस), छत्तीसगढ़ी हिन्दी मानस धारा (पं. राजेन्द्र प्रसाद शुक्ल), संप्रेषण (डॉ. चितरंजन कर, साहित्य वैभव(डॉ. सुधीर शर्मा), शोध उपक्रम (डॉ. रामकुमार बेहार), छत्तीसगढ़ विवेक (आर.पी.मिश्रा), बिहनिया (संस्कृति विभाग) इतवारी ख़बर (सुनील कुमार)लघु पत्रिका के संपूर्ण कर्त्तव्यों का निर्वहन कर रही हैं। आलोक प्रकाश पुतुल के संपादन में निकले अक्षर पर्व ने देश भर में अपनी ख्याति पाई। सापेक्ष और कार्टून वॉच भी बेहद लोकप्रिय हुए। ==छत्तीसगढ़ी साहित्य== हिन्दी के साथ हम छत्तीसगढ़ी भाषा जो हिन्दी को ही पुष्ट करती है, के रचनाकारों का स्मरण न करें तो यह अस्पृश्य भावना का परिचायक होगा। कबीर दास के शिष्य और उनके समकालीन (संवत 1520) धनी धर्मदास को छत्तीसगढ़ी के आदि कवि का दर्जा प्राप्त है, जिनके पदों का संकलन व प्रकाशन हरि ठाकुर जी ने किया है। बाबू रेवाराम के भजनों ने छत्तीसगढ़ी की इस शुरुआत को बल दिया। छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन '''पद्य साहित्य''' :छत्तीसगढ़ी के उत्कर्ष को नया आयाम दिया – पं. सुन्दरलाल शर्मा, लोचन प्रसाद पांडेय, मुकुटधर पांडेय, नरसिंह दास वैष्णव, बंशीधर पांडेय, शुकलाल पांडेय ने। कुंजबिहारी चौबे, गिरिवरदास वैष्णव ने राष्ट्रीय आंदोलन के दौर में अपनी कवितीओं की अग्नि को साबित कर दिखाया। इस क्रम में पुरुषोत्तम दास एवं कपिलनाथ मिश्र का उल्लेख भी आवश्यक होगा। 70 के दशक में पं. द्वारिका प्रसाद तिवारी, बाबू प्यारेलाल गुप्त, कोदूराम दलित, हरि ठाकुर, श्यामलाल चतुर्वेदी, कपिलनाथ कश्यप, बद्रीविशाल परमानंद, नरेन्द्र देव वर्मा, हेमनाथ यदु, भगवती सेन, नारायणलाल परमार, डॉ. विमल कुमार पाठक, लाला जगदलपुरी, केयूर भूषण, बृजलाल शुक्ल आदि ने छत्तीसगढ़ी साहित्य की विषय विविधता को सिद्ध कर दिखाया। छत्तसीगढ़ी भाषा और रचनाओं को लोकप्रिय बनाने में दानेश्वर शर्मा, पवन दीवान, लक्ष्मण मस्तुरिहा, रामेश्वर वैष्णव, और विमल पाठक ने न केवल कवि सम्मेलनों के मंचों में अपना लोहा मनवाया अपितु उन्होंने सार्थक एवं अकादमिक लेखन भी किया है, जो इस प्रदेश के जन-जन के मन में रमे हैं। इधर डॉ. सुरेन्द्र दुबे ने देश-विदेश के मंचों में कविता पढ़कर छत्तीसगढ़ी का मान बढ़ाया है। छत्तीसगढ़ी के विकास में विद्याभूषण मिश्र, मुकुन्द कौशल, हेमनाथ वर्मा विकल, मन्नीलाल कटकवार, बिसंभर यादव, माखनलाल तंबोली, रघुवर अग्रवाल पथिक, ललित मोहन श्रीवास्तव, डॉ. पालेश्वर शर्मा, बाबूलाल सीरिया, नंदकिशोर तिवारी, मुरली चंद्राकर, प्रभंजन शास्त्री, रामकैलाश तिवारी का विशेष योगदान रहा है। डॉ. हीरालाल शुक्ल, डॉ. बलदेव, डॉ. मन्नूलाल यदु, डॉ. बिहारीलाल साहू, डॉ. चितरंजन कर, डॉ. सुधीर शर्मा, डॉ. व्यासनारायण दुबे, डॉ. केशरीलाल वर्मा, डॉ. निरुपमा शर्मा, मृणालिका ओझा, डॉ. विनय पाठक ने भाषा एवं शोध के क्षेत्र में जो कार्य किया है वह मील का पत्थर है। '''गद्य साहित्य''' :छत्तीसगढ़ी का गद्य साहित्य भी निरन्तर पुष्ट हो रहा है। इसके प्रमाण में हम हीरू के कहिनी, (पं. वंशीधर शर्मा), दियना के अंजोर (शिवशंकर शुक्ला), चंदा अमरित बगराईस (लखनलाल गुप्त), कुल के मरजाद (केयूर भूषण), छेरछेरा (कृष्णकुमार शर्मा), प्रस्थान (परदेशीराम वर्मा), को प्रस्तुत कर सकते हैं जो उपन्यास कृतियाँ हैं। खूबचंद बघेल, टिकेन्द्र टिकरिहा, रामगोपाल कश्यप, नरेन्द्रदेव वर्मा, विश्वेन्द्र ठाकुर सुकलाल पांडेय, कपिलनाथ कश्यप, नंदकिशोर तिवारी के नाटक, शायमलाल चतुर्वेदी, नारायणलाल परमार, डॉ. पालेश्वर शर्मा, परदेशीराम वर्मा, डॉ. बिहारी लाल साहू की कहानियों, जी.एस. रामपल्लीवार, परमानंद वर्मा, जयप्रकाश मानस, सुशील यदु एवं राजेन्द्र सोनी के गद्य व्यंग्यों को भी इसी श्रृंखला में रखा जा सकता है। जयप्रकाश मानस द्वारा लिखित कलादास के कलाकारी को प्रसिद्ध विद्वान स्व. हरि ठाकुर ने छत्तीसगढी भाषा का प्रथम व्यंग्य संग्रह माना है । स्व. रवीन्द्र कंचन की छत्तीसगढ़ी रचनाएं देश की विभिन्न पत्रिकाओं में साग्रह छापी जाती रही हैं। यह छत्तीसगढ़ी की संप्रेषणीयता एवं प्रभाव का ही प्रतीक है। समरथ गंवइहा, रामलाल निषाद, जीवन यदु, गौरव रेणु नाविक, डॉ. पी.सी. लाल यादव, नारायण बरेठ, राम प्रसाद कोसरिया, हफीज कुरैशी, ठाकुर जीवन सिंह, शिवकुमार यदु, चेतन भारती, पंचराम सोनी, शत्रुहनसिंह राजपूत, मिथलेश चौहान, रमेश विश्वहार, परमेश्वर वैष्णव, देवधर महंत, डॉ. सीताराम साहू, डुमनलाल ध्रुव, पुनुराम साहू, भरतलाल नायक, राजेश तिवारी, रुपेश तिवारी, तीरथराम गढ़ेवाल, राजेश चौहान आदि छत्तीसगढ़ी के समर्थ रचनाकार हैं। यहां डॉ. राजेन्द्र सोनी के बहुआयामी लेखन का जिक्र करना उचित होगा, जिन्हें छत्तीसगढ़ी में प्रथम लघुकथा संग्रह (खोरबहरा तोला गांधी बनाबो), प्रथम क्षणिका संग्रह (दूब्बर ला दू असाढ़), प्रथम हाइकू संग्रह (चोर ले जादा मोटरा उतिअइल) रचने का गौरव प्राप्त है। == प्रमुख पत्रकार == माधव राव सप्रे, वारेन बेनर्जी,किशोरी मोहन त्रिपीठी, गुरुदेव काश्यप चौबै, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ,रमेश नैय्यर, बबन मिश्र, राज नारायण मिश्र, ललित सुरजन, गोविन्द लाल वोरा, अनल शुक्ल, गिरीश पंकज, सुनील कुमार, आसिफ इकबाल, सुभाष त्रिपाठी,अनुपम दास गुप्ता, गोपाल वोरा, दिवाकर मुक्तिबोध, संजय द्विवेदी, रुचिर गर्ग. ==पत्रिकाएं== छत्तसीगढ़ी पत्रिकाओं में छत्तीसगढ़ी मासिक (दयाशंकर शुक्ल), छत्तीसगढ़ी सेवक (जागेश्वर प्रसाद), भोजली (डॉ. विनय पाठक), मयारू माटी (सुशील वर्मा), छत्तीसगढ़ लोक (दुर्गा प्रसाद पारकर), छत्तीसगढ़ी लोकाक्षर (नंदकिशोर तिवारी) आदि का विशिष्ट योगदान रेखांकित करने योग्य है। आलोक प्रकाश पुतुल के संपादन में निकले अक्षर पर्व ने देश भर में अपनी ख्याति पाई। सापेक्ष और कार्टून वॉच भी बेहद लोकप्रिय हुए। नए राज्य के रूप में छत्तीसगढ़ का उदय होने के पश्चात [[छत्तीसगढ़ी]] भाषा एवं साहित्य के अनुष्ठानिक माहौल का साफ संकेत है कि अब इस भाषा की वास्तविक प्रतिष्ठा होकर रहेगी। ==यह भी देखें== *[[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिन्दी कवि]] ==बाहरी कड़ियां== * [http://www.srijangatha.com/ सृजनगाथा-छत्तीसगढ की एकमात्र साहित्यिक वेब-पत्रिका] * [http://www.lokakshar.com/ छत्तीसगढी भाषा की पत्रिका-लोकाक्षर] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/m/mrsapray.htm माधवराव सप्रे अभिव्यक्ति में] * [http://www.cgnet.in/Cult/ छत्तीसगढ की जन वेबसाइट का संस्कृति पन्ना] * [http://www.abhivyakti-hindi.org/gauravgatha/2002/tokri/tokri.htm एक टोकरीभर मिट्टी] [[Category:छत्तीसगढ़]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] श्रेणी:छत्तीसगढ़ 6370 24604 2006-08-13T06:38:46Z 213.42.2.23 छत्तीसगढ़ भारत का एक राज्य है और इससे संबंधित साहित्य, संस्कृति, कला, वाणिज्य भूगोल व इतिहास आदि अनेक विषयों के विभिन्न लेखों की सूची इस पृष्ठ पर स्थित है। विकिपीडिया:Mailing lists 6371 24620 2006-08-13T14:33:15Z Mitul0520 211 added delete tag {{delete}} क्षिप्रा 6372 30379 2006-10-12T08:59:28Z Debashish 130 ''''''क्षिप्रा'''''' मध्यप्रदेश में बहने वाली एक प्रसिद्ध और ऐतिहासिक नदी है। यह भारत की पवित्र नदियों में एक है। उज्जैन में कुम्भ का मेला इसी नदी के किनारे लगता है।द्वादश ज्योतिर्लिंगों में से एक ज्योतिर्लिंग महाकालेश्वरम् भी यहां ही है। {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Shipra River]] श्रेणी:भारत की नदियाँ 6373 39210 2006-12-21T04:41:06Z Escarbot 542 robot Adding: [[vi:Thể loại:Sông Ấn Độ]] भारत की नदियो की श्रेणी [[श्रेणी:नदी]] [[bg:Категория:Реки в Индия]] [[cs:Kategorie:Řeky v Indii]] [[de:Kategorie:Fluss in Indien]] [[en:Category:Rivers of India]] [[es:Categoría:Ríos de la India]] [[fi:Luokka:Intian joet]] [[fr:Catégorie:Cours d'eau d'Inde]] [[id:Kategori:Sungai di India]] [[it:Categoria:Fiumi dell'India]] [[ja:Category:インドの河川]] [[ko:분류:인도의 강]] [[mr:Category:भारतातील नद्या]] [[nl:Categorie:Rivier in India]] [[ru:Категория:Реки Индии]] [[sk:Kategória:Rieky v Indii]] [[sv:Kategori:Indiens floder och vattendrag]] [[vi:Thể loại:Sông Ấn Độ]] [[zh:Category:印度河流]] चित्र:Sen-amartya.jpg 6374 24666 2006-08-14T06:12:16Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia कौरव 6375 44688 2007-01-21T04:53:24Z Gk awadhiya 602 /* कौरवों का जन्म */ कौरव [[महाभारत]] के विशिष्ट पात्र हैं। कौरवों की संख्या 100 थी तथा वे सभी सहोदर थे। ==कौरवों के माता पिता== कौरवों के माता पिता का नाम [[गान्धारी]] तथा [[धृतराष्ट्र]] था। ==कौरवों का जन्म== <p align="justify">[[कुन्ती]] के पुत्र [[युधिष्ठिर]] के जन्म होने पर धृतराष्ट्र की पत्नी गान्धारी के हृदय में भी पुत्रवती होने की लालसा जागी। गान्धारी ने [[वेद व्यास]] जी से पुत्रवती होने का वरदान प्राप्त कर लिया। गर्भ धारण के पश्चात् दो वर्ष व्यतीत हो जाने पर भी जब पुत्र का जन्म नही हुआ तो क्षोभवश गान्धारी ने अपने पेट में मुक्का मार कर अपना गर्भ गिरा दिया। योगबल से वेद व्यास को इस घटना को तत्काल जान लिया। वे गान्धारी के पास आकर बोले, "गान्धारी तूने बहुत गलत किया। मेरा दिया हुआ वर कभी मिथ्या नहीं जाता। अब तुम शीघ्र सौ कुण्ड तैयार कर के उनमें घृत भरवा दो।" गान्धारी ने उनकी आज्ञानुसार सौ कुण्ड बनवा दिये। वेदव्यास ने गान्धारी के गर्भ से निकले मांसपिण्ड पर अभिमन्त्रित जल छिड़का जिसे उस पिण्ड के अँगूठे के पोरुये के बराबर सौ टुकड़े हो गये। वेदव्यास ने उन टुकड़ों को गान्धारी के बनवाये सौ कुण्डों में रखवा दिया और उन कुण्डों को दो वर्ष पश्चात् खोलने का आदेश दे अपने आश्रम चले गये। दो वर्ष बाद सबसे पहले कुण्ड से [[दुर्योधन]] की उत्पत्ति हुई। दुर्योधन के जन्म के दिन ही कुन्ती का पुत्र [[भीम]] का भी जन्म हुआ। दुर्योधन जन्म लेते ही गधे की तरह रेंकने लगा। ज्योतिषियों से इसका लक्षण पूछे जाने पर उन लोगों ने धृतराष्ट्र को बताया, "राजन्! आपका यह पुत्र कुल का नाश करने वाला होगा। इसे त्याग देना ही उचित है। किन्तु पुत्रमोह के कारण धृतराष्ट्र उसका त्याग नहीं कर सके। फिर उन कुण्डों से धृतराष्ट्र के शेष 99 पुत्र एवं [[दुश्शला]] नामक एक कन्या का जन्म हुआ। गान्धारी गर्भ के समय धृतराष्ट्र की सेवा में असमर्थ हो गयी थी अतएव उनकी सेवा के लिये एक दासी रखी गई। धृतराष्ट्र के सहवास से उस दासी का भी युयुत्स नामक एक पुत्र हुआ। युवा होने पर सभी राजकुमारों का विवाह यथायोग्य कन्याओं से कर दिया गया। दुश्शला का विवाह [[जयद्रथ]] के साथ हुआ।</p> [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] अमर्त्य सेन 6376 41566 2007-01-07T06:36:26Z 125.22.35.6 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''अमर्त्य सेन''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Sen-amartya.jpg|200px|अमर्त्य सेन]] |- ! जन्मतिथि: | [[3 नवबंर]], [[1933]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | अर्थशास्त्री |- ! जन्मस्थान: | [[कोलकाता]], [[पश्चिम बंगाल]] |- |} '''अमर्त्य सेन''' (जन्म: [[3 नवबंर]], [[1933]]) अर्थशास्त्री है, उन्हे [[1998]] मे [[अर्थशास्त्र]] का विश्व मे सबसे बड़ा सम्मान बैंक ऑफ स्वीडन अर्थशास्त्र सम्मान (अर्थशास्त्र का [[नोबेल पुरस्कार।नोबेल सम्मान]]) मिला। वर्तमान मे वे [[हार्वर्ड विश्वविघालय]] मे प्रोफेसर है। वे [[जादवपूर विश्वविघालय]], [[दिल्ली स्कूल ऑफ इकोनोमिक्स]] और [[ऑक्सफोर्ड विश्वविघालय]] मे भी शिक्षक रहे है। उन्होने [[एम. आई. टी]], [[स्टैनफोर्ड]], [[बरकली]] और [[कॉरनेल]] विश्वविघालयो मे अतिथि अध्यापक के रुप मे भी काम किया है ==शिक्षा== कोलकाता मे शांतीनिकेतन और प्रेसीडेंसी कॉलेज मे पढ़ाई करने के बाद उन्होने [[कैम्ब्रिज]] के [[ट्रिनीटी कॉलेज]] से शिक्षा प्राप्त की। ==जीवन== उनका जन्म [[कोलकाता]] मे [[शांतीनिकेतन]] मे हुआ था, जहाँ उन्के नाना (क्षिति मोहन सेन) शिक्षक थे। उन्के पिता आशुतोष सेन ढाका विश्वविघालय मे रसायन शास्त्र पढ़ाते थे। उन्हे वर्ष [[1998]] मे अर्थशास्त्र का नोबेल सम्मान मिला और [[1999]] मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/1998/sen-autobio.html अंग्रेजी मे आत्मकथा]] [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: नोबेल पुरस्कार सम्मनित]] {{भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेता}} [[en:Amartya Sen]] गोपीनाथ बोरदोलोई 6377 24672 2006-08-14T07:06:34Z Mitul0520 211 शुरु किया {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''गोपीनाथ बोरदोलोई''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:gnbordoli.jpg|200px|गोपीनाथ बोरदोलोई]] |- ! जन्मतिथी: | [[1890]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | |- ! जन्मस्थान: | |- |} '''गोपीनाथ बोरदोलोई''' ([[1890]]-[[1950]]) स्वतंत्रता सेनानी और [[असम]] के प्रथम मुख्यमंत्री थे। भारत की स्वतंत्रता के वाद उन्होने [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] के साथ नजदीक से कार्य किया। उनके योगदानो के कारण असम [[चीन]] और [[पूर्व पाकिस्तान]] से बच के भारत का हिस्सा बन पाया। वे [[19 सितंबर]], [[1938]] से [[17 नवंबर]], [[1939]] तक असम के मुख्यमंत्री रहे। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे [[1999]] मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Gopinath Bordoloi]] राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा 6378 42077 2007-01-09T14:23:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:جبهة التحرير الوطني]] '''राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा''' (''Front de Liberation Nationale''/جبهة التحرير الوطني) [[अल्जीरिया]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९५४ में हुई थी । इस दल का युवा संगठन Union Nationale de la Jeunesse Algérienne है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ ६१८ ००३ मत (३५.३%, १९९ सीटें) मिले । २००४ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, Ali Benflis , को ६५३ ९५१ वोट (६.४%) मिले । ==लिंक== *[http://www.pfln.org.dz/ दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[श्रेणी:अल्जीरिया]] [[ar:جبهة التحرير الوطني]] [[da:FLN]] [[de:Front de Libération Nationale]] [[en:National Liberation Front (Algeria)]] [[es:Frente de Liberación Nacional (Argelia)]] [[fa:جبهه آزادیبخش میهنی (الجزایر)]] [[fi:Front de Liberation Nationale]] [[fr:Front de libération nationale (Algérie)]] [[nl:Front de Libération Nationale]] [[pl:Front Wyzwolenia Narodowego]] [[pms:FLN]] [[pt:Frente de Libertação Nacional (Argélia)]] [[ro:Frontul de Eliberare Naţională (Algeria)]] [[ru:Фронт национального освобождения]] [[sv:Fronten för nationell frihet]] [[ta:FLN]] [[tr:Milli Kurtuluş Cephesi]] लोकतांत्रिक राष्ट्रीय एकता 6379 24796 2006-08-14T14:31:59Z Mitul0520 211 '''लोकतांत्रिक राष्ट्रीय एकता''' (''Rassemblement National Démocratique'') [[अल्जीरिया]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल का नेता [[Ahmed Ouyahia]] है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ६१० ४६१ मत (८.२%, ४७ सीटें) मिले । २००४ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, [[Abdelaziz Bouteflika]] , ८ ६५१ ७२३ वोट (८५%) पा कर विजयी हुआ । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[श्रेणी:अल्जीरिया]] [[en:National Rally for Democracy]] अंगोला मुक्ति जनता अंदोलन - श्रम दल 6380 44350 2007-01-19T02:31:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:MPLA]] [[Image:Bandeira do MPLA.svg|thumb]] '''अंगोला मुक्ति जनता अंदोलन - श्रम दल''' (''Movimento Popular de Libertação de Angola - Partido do Trabalho'') [[अंगोला]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९५६ में हुई थी । यह दल ''EME'' का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन ''Juventude do Movimento Popular da Libertação de Angola'' है । १९९२ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, [[जोसे एदुअर्दो दोस सान्तोस]], १ ९५३ ३३५ वोट (४९.५७%) पा कर विजयी हुआ । १९९२ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ १२४ १२६ मत (५३.७४%, १२९ सीटें) मिले । यह दल सोशलिस्ट इन्टरनैशनल से सम्बद्ध है । ==लिंक== *[http://www२.ebonet.net/MPLA/ दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:অ্যাঙ্গোলার গণমুক্তিআন্দোলন - শ্রম পার্টি‎]] [[cs:MPLA]] [[da:MPLA]] [[de:Movimento Popular de Libertação de Angola]] [[en:Popular Movement for the Liberation of Angola]] [[es:Movimiento Popular de Liberación de Angola]] [[fa:جنبش خلق برای آزادی آنگولا-حزب کار]] [[fi:MPLA]] [[fr:Mouvement populaire de libération de l'Angola]] [[gl:MPLA]] [[ja:アンゴラ解放人民運動]] [[lt:Angolos liaudies judėjimas už išsivadavimą]] [[nl:Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola]] [[pl:Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli - Partia Pracy]] [[pms:MPLA]] [[pt:Movimento Popular de Libertação de Angola]] [[ro:Mişcarea Populară de Eliberare a Angolei - Partidul Muncii]] [[sv:MPLA]] [[ta:MPLA]] [[tr:Angola Halk Kurtuluş Hareketi - Emek Partisi]] अंगोला पूर्ण स्वतंत्रता राष्ट्रीय संघ 6381 44294 2007-01-18T22:05:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:UNITA]] '''अंगोला पूर्ण स्वतंत्रता राष्ट्रीय संघ''' (''União Nacional para a Independência Total de Angola'') [[अंगोला]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९६६ में हुई थी । [[जोनास साविम्बि]] नें इस दल की स्थापना की । १९९२ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, जोनास साविम्बि, को १ ५७९ २९८ वोट (४०.०७%) मिले । १९९२ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ ३४७ ६३६ मत (३४.१०%, ७० सीटें) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ইউনিটা]] [[cs:UNITA]] [[da:UNITA]] [[de:União Nacional para a Independência Total de Angola]] [[en:UNITA]] [[es:Unión Nacional para la Independencia Total de Angola]] [[fa:یونیتا]] [[fi:UNITA]] [[fr:União Nacional para a Independência Total de Angola]] [[he:UNITA]] [[id:Uni Nasional untuk Kemerdekaan Penuh Angola]] [[it:Unione Nazionale per l'Indipendenza Totale dell'Angola]] [[ja:アンゴラ全面独立民族同盟]] [[lb:UNITA]] [[nl:UNITA]] [[pl:Narodowy Związek na rzecz Całkowitego Wyzwolenia Angoli]] [[pms:UNITA]] [[pt:União Nacional para a Independência Total de Angola]] [[ro:Uniunea Naţională pentru Independenţa Totală a Angolei]] [[ru:УНИТА]] [[sv:UNITA]] [[ta:UNITA]] [[tr:UNITA]] मानव अधिकार और लोकतन्त्र अंदोलन 6382 42403 2007-01-11T11:55:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Ruch na rzecz Praw Człowieka i Demokracji]] '''मानव अधिकार और लोकतन्त्र अंदोलन''' (''Human Rights and Democracy Movement'') [[तोंगा]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल का नेता उलिटि उअटा है । २००५ के संसदीय चुनाव में इस दल को ७ सीटें मिले । ==लिंक== *[http://www.planet-tonga.com/HRDMT/ दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[da:Human Rights and Democracy Movement]] [[en:Human Rights and Democracy Movement]] [[fa:جنبش حقوق بشر و مردم‌سالاری (حزب)]] [[nl:Human Rights and Democracy Movement]] [[pl:Ruch na rzecz Praw Człowieka i Demokracji]] [[pms:HRDM]] [[ro:Human Rights and Democracy Movement]] [[tr:İnsan Hakları ve Demokrasi Hareketi]] मानव अधिकार रक्षा पार्टी 6383 32467 2006-10-26T11:44:47Z Soman 638 '''मानव अधिकार रक्षा पार्टी''' (''Human Rights Protection Party'') [[सामोअ]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल का नेता [[Tuila'epa Sailele Malielegaoi]] है । २००१ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३० सीटें मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Human Rights Protection Party]] ब्राज़ील की कम्युनिस्ट पार्टी 6384 39821 2006-12-26T16:47:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:PCdoB]], [[ta:பிரேசில் கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]], [[tr:Brezilya Komünist Partisi]] '''ब्राज़ील की कम्युनिस्ट पार्टी''' (''Partido Comunista do Brasil'') [[ब्राज़ील]] साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९६२ में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष José Renato Rabelo है । यह दल Vermelho का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन União da Juventude Socialista है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ ९६७ ८३३ मत (२.२%, १२ सीटें) मिले । ==लिंक== *[http://www.pcdob.org.br दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ব্রাজিলের কমিউনিস্ট পার্টি]] [[da:Brasiliens Kommunistiske Parti]] [[de:Partido Comunista do Brasil]] [[en:Communist Party of Brazil]] [[es:Partido Comunista del Brasil]] [[fa:حزب کمونیست برزیل]] [[fi:Brasilian kommunistinen puolue]] [[fr:Partido Comunista do Brasil]] [[nl:Communistische Partij van Brazilië]] [[pl:Komunistyczna Partia Brazylii]] [[pms:PCdoB]] [[pt:Partido Comunista do Brasil]] [[ro:Partidul Comunist al Braziliei]] [[ta:பிரேசில் கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] [[tr:Brezilya Komünist Partisi]] चिली की कम्युनिस्ट पार्टी 6385 45552 2007-01-23T23:18:53Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[de:Partido Comunista de Chile]] '''चिली की कम्युनिस्ट पार्टी''' (''Partido Comunista de Chile'') [[चिली]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९१२ में हुई थी । लुइस एमिलिओ रेकाबार्रेन नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता गुइजेर्मो तेल्लेर है । यह दल ''El Siglo'' का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन ''Juventudes Comunistas'' है । इस दल नें २००५ के संसदीय चुनाव में भाग लिया (५.१३%) , पर कोई सीट नहीं जीत पाई । ==लिंक== *[http://www.pcchile.cl/ दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:চিলির কমিউনিস্ট পার্টি]] [[da:Chiles Kommunistiske Parti]] [[de:Partido Comunista de Chile]] [[en:Communist Party of Chile]] [[es:Partido Comunista de Chile]] [[fa:حزب کمونیست شیلی]] [[fi:Chilen kommunistinen puolue]] [[fr:Parti communiste du Chili]] [[it:Partito Comunista Cileno]] [[ja:チリ共産党]] [[ko:칠레 공산당]] [[nl:Communistische Partij van Chili]] [[pl:Komunistyczna Partia Chile]] [[pms:Partì Comunista dë Cile]] [[pt:Partido Comunista do Chile]] [[ro:Partidul Comunist din Chile]] [[sv:Chiles kommunistiska parti]] [[ta:சிலி கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] [[tr:Şili Komünist Partisi]] PCCh 6386 24688 2006-08-14T09:27:50Z Soman 638 PCCh का नाम बदलकर चिली की कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[चिली की कम्युनिस्ट पार्टी]] PCdoB 6387 24690 2006-08-14T09:28:07Z Soman 638 PCdoB का नाम बदलकर ब्राज़ील की कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[ब्राज़ील की कम्युनिस्ट पार्टी]] वेनेज़ुएला की कम्युनिस्ट पार्टी 6388 41739 2007-01-08T00:17:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Comunista da Venezuela]] '''वेनेज़ुएला की कम्युनिस्ट पार्टी''' (''Partido Comunista de Venezuela'') [[वेनेज़ुएला]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९३१ में हुई थी । इस दल का नेता Pedro Ortega है । यह दल Tribuna Popular का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Juventud Comunista de Venezuela है । २००५ के संसदीय चुनाव में इस दल को १३३ ६८६ मत (८ सीटें) मिले । ==लिंक== *[http://www.tribuna-popular.org/ दल] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ভেনেজুয়েলার কমিউনিস্ট পার্টি]] [[da:Venezuelas Kommunistiske Parti]] [[en:Communist Party of Venezuela]] [[es:Partido Comunista de Venezuela]] [[fa:حزب کمونیست ونزوئلا]] [[id:Partai Komunis Venezuela]] [[nl:Communistische Partij van Venezuela]] [[pl:Komunistyczna Partia Wenezueli]] [[pms:PCV]] [[pt:Partido Comunista da Venezuela]] [[ro:Partidul Comunist al Venezuelei]] [[ta:வெனீசூலா கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] [[tr:Venezuela Komünist Partisi]] तेलुगु देशम पार्टी 6389 44113 2007-01-18T01:41:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[te:తెలుగుదేశం పార్టీ]] '''तेलुगु देशम पार्टी‎''' [[भारत]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९८२ में हुई थी । N.T. Rama Rao नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता [[N. Chandrababu Naidu]] है । इस दल का युवा संगठन Telugu Yuvatha है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को ११ ८४४ ८११ मत (३.०%, ५ सीटें) मिले । ==लिंक== *[http://www.telugudesamparty.org/ TDP] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[ca:Telegu Desam]] [[en:Telugu Desam Party]] [[es:Telegu Desam]] [[fa:حزب تلوگو دسام]] [[fi:Telugu Desam Party]] [[id:Partai Negeri Telugu]] [[nl:Telugu Desam Party]] [[pl:Telugu Desam Party]] [[pms:TDP]] [[ro:Telugu Desam Party]] [[sv:Telugu Desam]] [[ta:தெலுங்கு தேசம் கட்சி]] [[te:తెలుగుదేశం పార్టీ]] [[tr:Telugu Desam Party]] आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम 6390 41279 2007-01-05T13:59:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] '''आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम''' या '''अन्ना द्रमुक''' [[तमिलनाडु]], [[भारत]] का एक राजनीतिक दल है। इसकी स्थापना सन् 1972 में पूर्व अभिनेता व राजनीतिज्ञ एमजी रामचंद्रन ([[एमजीआर]]) ने की थी। वर्तमान में इस दल का नेता [[जयललिता|जे जयललिता]] हैं। एमजीआर के साथ जयललिता ने कई हिट फ़िल्मों में अभिनय भी किया है। एमजीआर 1980 में उन्हें राजनीति में लेकर आए और उन्हें पार्टी का प्रचार मंत्री बनाया गया। 1987 में एमजीआर की मृत्यु के बाद जयललिता ने राज्यसभा की सदस्यता छोड़ दी और एक तरह के अज्ञातवास में चली गई। लेकिन जल्दी ही एमजीआर की विधवा जानकी रामचंद्रन से एमजीआर की विरासत को लेकर उन्होंने लड़ाई छेड़ दी। जब एमजीआर की मृत्यु के बाद जानकी रामचंद्रन मुख्यमंत्री बनीं तो एआइएडीएमके का विभाजन हो गया। <ref>{{cite news|title=जयललिता: सिनेमा, सत्ता और विवाद|url=http://www.bbc.co.uk/hindi/news/011204_jayalalitha_profile_as.shtml|date=1 दिसंबर, 2001|publisher=बीबीसी हिन्दी}}</ref> == समब्द्ध घटनायें== * 2004 के संसदीय चुनाव में इस दल को ८ ५४७ ०१४ मत (2.2%) मिले। पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा। ==यह भी देखें== *[http://www.aiadmkindia.org/ दल का आधिकारिक जालस्थल] ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:এআইএডিএমকে]] [[ca:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[de:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[en:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[fa:آنا دراویدا مونترا کاژاگام سراسری هند (حزب)]] [[fi:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[id:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[ja:全インド・アンナー・ドラーヴィダ進歩党]] [[mr:अखिल भारतीय अण्णा द्रविड मुन्नेत्र कळघम]] [[nl:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[pl:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[pms:AIADMK]] [[pt:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[ro:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[ru:АИАДМК]] [[sv:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[ta:அனைத்திந்திய அண்ணா திராவிட முன்னேற்றக் கழகம்]] [[tl:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] [[tr:All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]] AIADMK 6391 24697 2006-08-14T09:36:14Z Soman 638 AIADMK का नाम बदलकर आल इंडिया अना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम कर दिया गया है #REDIRECT [[आल इंडिया अना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम]] जनता दल (यूनाइटेड) 6392 24699 2006-08-14T09:37:17Z Soman 638 JD(U) का नाम बदलकर जनता दल (यूनाइटेड) कर दिया गया है '''जनता दल (यूनाइटेड)''' [[भारत]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल का नेता Nitish Kumar है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को ९ ९२४ २०९ मत (२.६%, ८ सीटें) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Janata Dal (United)]] JD(U) 6393 24700 2006-08-14T09:37:17Z Soman 638 JD(U) का नाम बदलकर जनता दल (यूनाइटेड) कर दिया गया है #REDIRECT [[जनता दल (यूनाइटेड)]] भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस 6394 45556 2007-01-23T23:38:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[te:భారత జాతీయ కాంగ్రెసు]], [[ur:کانگریس پارٹی]] Modifying: [[kn:ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] [[Image: INC-flag.svg|thumb]]'''भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस''' [[भारत]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १८८५ में हुई थी । A.O. Hume नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता [[Sonia Gandhi]] है । यह दल Congress Sandesh का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Indian Youth Congress है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को १०३ ४०५ २७२ मत (२६.७%, १४५ सीटें) मिले । ==लिंक== *[[:commons:Indian National Congress|Commons]] *[http://www.congress.org.in/ www.congress.org.in/] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bg:Индийски национален конгрес]] [[cs:Indický národní kongres]] [[de:Indischer Nationalkongress]] [[en:Indian National Congress]] [[es:Congreso Nacional Indio]] [[fa:کنگره ملی هند]] [[fi:Indian National Congress]] [[fr:Parti du Congrès]] [[he:הקונגרס הלאומי ההודי]] [[hr:Indijski nacionalni kongres]] [[id:Kongres Nasional India]] [[ja:インド国民会議]] [[kn:ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] [[nl:Congrespartij]] [[no:Indias Nasjonale Kongress]] [[pms:INC]] [[pt:Partido do Congresso Nacional Indiano]] [[ro:Indian National Congress]] [[ru:Индийский национальный конгресс]] [[sh:Indijski nacionalni kongres]] [[sv:Kongresspartiet]] [[ta:இந்திய தேசிய காங்கிரஸ்]] [[te:భారత జాతీయ కాంగ్రెసు]] [[tr:Hindistan Ulusal Kongresi]] [[ur:کانگریس پارٹی]] [[zh:印度国民大会党]] ऑल इंडिया फार्वर्ड ब्लाक 6395 41390 2007-01-06T13:21:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:फॉरवर्ड ब्लॉक]] [[Image:Forwardbloc291.jpg|thumb]]'''ऑल इंडिया फार्वर्ड ब्लाक''' [[भारत]] का एक राष्ट्रवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९३९ में हुई थी । Subhas Chandra Bose नें इस दल की स्थापना की । इस दल का महासचिव Debrata Biswas है । इस दल का युवा संगठन All India Youth League है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ ३६५ ०५५ मत (०.२%, ३ सीटें) मिले । ==लिंक== *[[:commons:All India Forward Bloc|commons]] *[http://www.forwardbloc.org www.forwardbloc.org] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:All India Forward Bloc]] [[es:Bloque de Avance de la India]] [[fa:بلوک پیشرو سراسری هند]] [[fi:All India Forward Bloc]] [[id:All India Forward Bloc]] [[ja:全インド進歩連合]] [[mr:फॉरवर्ड ब्लॉक]] [[nl:All India Forward Bloc]] [[pl:All India Forward Bloc]] [[pms:AIFB]] [[pt:All India Forward Bloc]] [[ro:All India Forward Bloc]] [[sv:All India Forward Bloc]] [[ta:அனைத்திந்திய பார்வார்டு ப்ளாக்]] [[tl:All India Forward Bloc]] [[tr:Birleşik Hindistan Cephesi Bloğu]] रिवोल्यूशनरी सोशलिस्ट पार्टी 6396 24710 2006-08-14T09:44:50Z Soman 638 [[Image:RSP-flag.svg|thumb|[[:commons:Revolutionary Socialist Party|Commons]]]]'''रिवोल्यूशनरी सोशलिस्ट पार्टी''' [[भारत]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९४० में हुई थी । इस दल का महासचिव K. Pankajakshan है । इस दल का युवा संगठन Revolutionary Youth Front है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ ७१७ २२८ मत (०.४%, ३ सीटें) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Revolutionary Socialist Party (India)]] भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी 6398 45001 2007-01-22T23:42:29Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[cs:Komunistická strana Indie]] [[Image:CPI-banner.svg|thumb|[[:commons:Communist Party of India|Commons]]]]'''भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी''' [[भारत]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९२० में हुई थी । इस दल का महासचिव [[ए.बी. बोर्धन]] है । यह दल New Age का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन All India Youth Federation है । २००४ के संसदीय चुनाव में इस दल को ५ ४३४ ७३८ मत (१.४%, १० सीटें) मिले । ==लिंक== *[http://www.cpindia.org/ CPI] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ভারতীয় কমিউনিষ্ট পার্টি]] [[ca:Partit Comunista de l'Índia]] [[cs:Komunistická strana Indie]] [[en:Communist Party of India]] [[es:Partido Comunista de la India]] [[fa:حزب کمونیست هند]] [[fi:Intian kommunistinen puolue]] [[id:Partai Komunis India]] [[ja:インド共産党]] [[ko:인도공산당]] [[mr:भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष]] [[nl:Communistische Partij van India]] [[pl:Komunistyczna Partia Indii]] [[pms:CPI]] [[pt:Partido Comunista da Índia]] [[ro:Partidul Comunist din India]] [[ru:Коммунистическая партия Индии]] [[sv:Communist Party of India]] [[ta:இந்திய கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] [[tr:Hindistan Komünist Partisi]] CPI 6399 24714 2006-08-14T09:46:03Z Soman 638 CPI का नाम बदलकर भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी]] मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पार्टी 6400 24720 2006-08-14T09:49:16Z Soman 638 मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पार्टी का नाम बदलकर भारत की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी) कर दिया गया � #REDIRECT [[भारत की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी)]] वेस्ट बंगाल सोशलिस्ट पार्टी 6401 24724 2006-08-14T09:50:46Z Soman 638 [[Image:Kolkatajoshi (100).JPG|thumb|[[:commons:West Bengal Socialist Party|Commons]]]]'''वेस्ट बंगाल सोशलिस्ट पार्टी''' [[भारत]] का एक समाजवादी राजनीतिक है । इस दल का नेता Kiranmoy Nanda है । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:West Bengal Socialist Party]] इस्तिक़्लाल पार्टी 6403 41046 2007-01-03T05:23:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Parti Istiqlal]], [[pt:Partido Istiqlal]] [[Image:Istiqlal (111).JPG|thumb|[[:commons:Istiqlal Party|Commons]]]]'''इस्तिक़्लाल पार्टी''' (''Parti Istiqlal''/حزب الإستقلال) [[मोरोक्को]] का एक राष्ट्रवादी राजनीतिक दल है । इस दल का युवा संगठन Jeunesse du Parti Istiqlal है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४८ सीटें मिले । ==लिंक== *[http://www.istiqlal.ma/ Parti Istiqlal] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ইশ্‌তিকলাল পার্টি]] [[en:Istiqlal Party]] [[es:Partido Istiqlal]] [[fi:Istiqlalpuolue]] [[fr:Parti Istiqlal]] [[id:Partai Istiqlal]] [[it:Istiqlal]] [[nl:Parti Istiqlal]] [[pl:Partia Istiqlal]] [[pms:Parti Istiqlal]] [[pt:Partido Istiqlal]] [[ro:Parti Istiqlal]] [[ta:இச்டிக்லல் கட்சி]] [[tr:İstiklal Partisi]] LD-MPT 6404 24726 2006-08-14T09:52:52Z Soman 638 Ligue Démocratique-Mouvement pour le Parti du Travail [[सेनेगाल]] का एक समाजवादी राजनीतिक है । इस दल की स्थापना १९७५ में हुई थी । इस दल का महासचिव Abdoulaye Bathily है । इस दल का युवा संगठन Mouvement de Jeunesse Démocratique है । इस दल नें २००१ के संसदीय चुनाव में भाग लिया [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Democratic League - Movement for the Labour Party]] स्वतंत्रता और श्रम दल 6405 41045 2007-01-03T05:22:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido da Independência e do Trabalho]] '''स्वतंत्रता और श्रम दल''' (''Parti de l'Indépendence et du Travail'') [[सेनेगाल]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९५७ में हुई थी । इस दल का महासचिव Amath Dansokho है । यह दल Daan Doole का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Union de la Jeunesse Démocratique Alboury Ndiaye है । २००१ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ सीटें मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:স্বতন্ত্র এবং শ্রম পার্টি‎]] [[en:Party of Independence and Labour]] [[fa:حزب استقلال و کار]] [[fi:Itsenäisyys- ja työväenpuolue]] [[nl:Parti de l'Indépendence et du Travail]] [[pl:Partia Niezależności i Pracy]] [[pms:PIT]] [[pt:Partido da Independência e do Trabalho]] [[ro:Parti de l'Indépendence et du Travail]] [[ta:விடுதலைக்கும் தொழிலுக்குமான கட்சி]] [[tr:İstiklal ve Emek Partisi]] आस्ट्रिया जनता पार्टी 6406 38830 2006-12-18T15:51:10Z Soman 638 '''आस्ट्रिया जनता पार्टी''' (''Österreichische Volkspartei'') [[आस्ट्रिया]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९४५ में हुई थी । इस दल का नेता [[वोल्फ़्गांग शिस्सेल]] है । इस दल का युवा संगठन ''Junge Volkspartei'' है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ ०७६ ८३३ मत (४२.३०%, ७९ सीटें) मिले । २००४ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, बेनिता फ़ेर्रेरो-वाल्द्नेर, को १ ९६९ ३२६ वोट (४७.६%) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास ६ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.oevp.at/ ÖVP] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en: Austrian People's Party]] आस्ट्रिया की समाजिक जनवादी पार्टी 6407 38829 2006-12-18T15:48:39Z Soman 638 '''आस्ट्रिया की समाजिक जनवादी पार्टी''' (''Sozialdemokratische Partei Österreichs'') [[आस्ट्रिया]] का एक समाजिक जनवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १८८८ में हुई थी । इस दल का नेता [[अल्फ़्रेद गूसेन्बौएर]] है । इस दल का युवा संगठन ''Sozialistische Jugend Österreich'' है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को १ ७९२ ४९९ मत (३६.५१%, ६९ सीटें) मिले । २००४ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, [[हैन्ज़ फ़िशेर]], २ १६६ ६९० वोट (५२.४%) पा कर विजयी हुआ । यूरोपीय संसद में इस दल के पास ७ सीटें हैं । यह दल सोशलिस्ट इन्टरनैशनल से सम्बद्ध है । ==लिंक== *[http://www.spoe.at/ SPÖ] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Social Democratic Party of Austria]] आस्ट्रिया की अज़ादी पार्टी 6408 44354 2007-01-19T02:53:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bar:FPÖ]] '''आस्ट्रिया की अज़ादी पार्टी''' (''Freiheitliche Partei Österreichs'') [[आस्ट्रिया]] का एक राष्ट्रवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९५६ में हुई थी । इस दल का नेता हैन्ज़-क्रिस्तिअन स्त्रात्चे है । इस दल का युवा संगठन ''Ring Freiheitlicher Jugend Österreich'' है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४९१ ३२८ मत (१०.१%, १८ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास १ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.fpoe.at/ FPÖ] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bar:FPÖ]] [[bn:অস্ট্রিয়ার ফ্রীডম পার্টি]] [[de:Freiheitliche Partei Österreichs]] [[en:Freedom Party of Austria]] [[es:Partido de la Libertad de Austria]] [[fa:حزب آزادی اتریش]] [[fr:Parti autrichien de la liberté]] [[it:Partito della Libertà austriaco]] [[nl:Vrijheidspartij van Oostenrijk]] [[no:Freiheitliche Partei Österreichs]] [[pl:Austriacka Partia Wolnościowa]] [[pms:FPÖ]] [[pt:Partido Libertário da Áustria]] [[ru:Австрийская партия свободы]] [[sv:Freiheitliche Partei Österreichs]] [[ta:ஆஸ்திரிய சுதந்திரக் கட்சி]] [[tr:Freiheitliche Partei Österreichs]] [[zh:奥地利自由党]] हरयालीओं - हरा विकल्प 6409 32422 2006-10-26T09:58:36Z Soman 638 '''हरयालीओं - हरा विकल्प''' (''Die Grünen - Die Grüne Alternative'') [[आस्ट्रिया]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९८६ में हुई थी । इस दल का नेता Alexander Van der Bellen है । यह दल Planet का प्रकाशन करता है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४६४ ९८० मत (९.४७%, १७ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.gruene.at/ www.gruene.at] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Austrian Green Party]] उदार मंच 6410 40849 2007-01-02T02:39:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:LIF]] '''उदार मंच''' (''Liberales Forum'') [[आस्ट्रिया]] का एक उदार पंथी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९९३ में हुई थी । Heide Schmidt नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता Alexander Zach है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४८ ०८३मत (०.९८%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । यूरोपीय संसद में इस दल के पास १ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.liberale.at/ www.liberale.at] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Liberales Forum]] [[en:Liberal Forum]] [[fa:فوروم لیبرال (اتریش)]] [[fr:Forum libéral (Autriche)]] [[nl:Liberales Forum]] [[pms:LIF]] [[ta:தாராண்மைவாத நீதிமன்றம்]] [[tr:Liberal Forum]] आस्ट्रिया की कम्युनिस्ट पार्टी 6411 41381 2007-01-06T11:26:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Komunistyczna Partia Austrii]], [[pt:Partido Comunista da Áustria]] [[Image:KPÖ election poster 2006 013.jpg|thumb|२००६ के संसदीय चुनाव]]'''आस्ट्रिया की कम्युनिस्ट पार्टी''' [[आस्ट्रिया]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९१८ में हुई थी । यह दल ''Argument'' का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन ''Kommunistische Jugend Österreichs - Junge Linke'' है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को २७ ५६८ मत (०.५६%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । ==लिंक== *[http://www.kpoe.at/ KPÖ] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:অস্ট্রিয়ার কমিউনিস্ট পার্টি]] [[de:Kommunistische Partei Österreichs]] [[en:Communist Party of Austria]] [[es:Partido Comunista de Austria]] [[fa:حزب کمونیست اتریش]] [[fr:Parti communiste autrichien]] [[id:Partai Komunis Austria]] [[nl:Communistische Partij van Oostenrijk]] [[pl:Komunistyczna Partia Austrii]] [[pms:Partì Comunista dl’Àustria]] [[pt:Partido Comunista da Áustria]] [[ru:Коммунистическая партия Австрии]] [[ta:ஆஸ்திரியா கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] [[tr:Avusturya Komünist Partisi]] समाजवादी बामपंथी पार्टी 6412 41162 2007-01-04T15:15:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:SLP]], [[pt:Partido Socialista da Esquerda]] '''समाजवादी बामपंथी पार्टी''' (''Sozialistische LinksPartei'') [[आस्ट्रिया]] का एक समाजवादी राजनीतिक है । इस दल की स्थापना २००० में हुई थी । इस दल का नेता Sonja Grusch है । यह दल Vorwärts का प्रकाशन करता है । २००२ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३ ९०६ मत (०.०८%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । ==लिंक== *[http://www.slp.at/ SLP] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:সমাজবাদী বাম দল (অস্ট্রিয়া)]] [[de:Sozialistische Linkspartei]] [[en:Socialist Left Party (Austria)]] [[fa:حزب چپگرای سوسیالیستی (اتریش)]] [[id:Partai Kiri Sosialis]] [[nl:Sozialistische LinksPartei]] [[pl:Socjalistyczna Partia Lewicy]] [[pms:SLP]] [[pt:Partido Socialista da Esquerda]] [[tr:Sosyalist Sol Partisi]] AKEL 6413 44589 2007-01-20T08:46:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Fortschrittspartei des werktätigen Volkes]], [[pl:Postępowa Partia Ludzi Pracy]] Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού [[साइप्रस]] का एक साम्यवादी दल है । इस दल की स्थापना १९२६ में हुई थी । इस दल का महासचिव Dimitris Christofias (Δημήτρης Χριστόφιας) है । यह दल Haravghi का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन EDON है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को १३१ ०६६ मत (३१.१%, १८ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.akel.org.cy www.akel.org.cy] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:শ্রমজীবি উন্নয়ন দল (সাইপ্রাস)]] [[de:Fortschrittspartei des werktätigen Volkes]] [[el:Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού]] [[en:Progressive Party of Working People]] [[et:Töörahva Progressiivne Partei]] [[fa:حزب مترقی خلق کارگر]] [[fr:Parti progressiste des travailleurs]] [[nl:AKEL]] [[pl:Postępowa Partia Ludzi Pracy]] [[pms:AKEL]] [[pt:Partido Progressista do Povo Trabalhador]] [[sv:Arbetande folkets progressiva parti]] [[tl:AKEL]] लोकतान्त्रिक एकता 6414 41804 2007-01-08T09:48:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Koalicja Demokratyczna (Cypr)]], [[pms:DISY]], [[tl:DISY]] '''लोकतान्त्रिक एकता''' (Δημοκρατικός Συναγερμός) [[साइप्रस]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९७६ में हुई थी । [[Glafkos Klerides]] (Greek: Γλαύκος Κληρίδης) नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता Nikos Anastasiadhis है । इस दल का युवा संगठन NEDISY है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को १२७ ७७६ मत (३०.३%, १८ सीटें) मिले । २००२ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, Glafkos Klerides , को १६० ७२४ वोट (३८.८%) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.disy.org.cy/ www.disy.org.cy] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:গণতান্ত্রিক একতা]] [[en:Democratic Rally]] [[fa:ائتلاف دموکراتیک]] [[fr:Rassemblement démocratique (Chypre)]] [[nl:DISY]] [[pl:Koalicja Demokratyczna (Cypr)]] [[pms:DISY]] [[tl:DISY]] लोकतान्त्रिक पार्टी 6415 41805 2007-01-08T09:48:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:DIKO]], [[pt:Partido Democrata (Chipre)]], [[tl:DIKO]] '''लोकतान्त्रिक पार्टी''' (Δημοκρατικό Κόμμα) [[साइप्रस]] का एक उदार पंथी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९७६ में हुई थी । [[Spyros Kyprianou]] नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता [[Tassos Papadopoulos]] है । २००२ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, Tassos Papadopoulos , २१३ ३५३ वोट (५१.५%) पा कर विजयी हुआ । इस दल का युवा संगठन ΝΕΔΗΚ है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ७५ ४५८ मत (१७.९%, ११ सीट) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास १ सीटें हैं । ==लिंक== *[http://www.diko.org.cy www.diko.org.cy] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:গণতন্ত্রী দল]] [[en:Democratic Party (Cyprus)]] [[fa:حزب دموکرات (قبرس)]] [[fr:Parti démocratique (Chypre)]] [[nl:DIKO]] [[pl:Partia Demokratyczna (Cypr)]] [[pms:DIKO]] [[pt:Partido Democrata (Chipre)]] [[tl:DIKO]] EDEK 6416 40012 2006-12-28T04:58:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:EDEK]], [[ta:சமூக ஜனநாயகத்துக்கான இயக்கம்]] Κινήμα Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ [[साइप्रस]] का एक समाजिक जनवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९७० में हुई थी । Vasos Lyssaridis नें इस दल की स्थापना की । इस दल का नेता Yannakis Omirou है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३७ ५३३ मत (८.९%, ५ सीटें) मिले । यह दल सोशलिस्ट इन्टरनैशनल से सम्बद्ध है । ==लिंक== *[http://www.edek.org.cy/ www.edek.org.cy] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:সামাজিক গণতন্ত্র আন্দোলন - এদেক]] [[en:Movement for Social Democracy]] [[fa:جنبش مردم‌سالاری سوسیال]] [[fr:Mouvement pour la démocratie sociale (Chypre)]] [[lt:Kipro socialdemokratų judėjimas]] [[nl:EDEK]] [[pl:Ruch na rzecz Socjaldemokracji - EDEK]] [[pms:EDEK]] [[ta:சமூக ஜனநாயகத்துக்கான இயக்கம்]] यूरोपीय पार्टी 6417 42071 2007-01-09T11:00:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Europeu]] '''यूरोपीय पार्टी''' ([[आधुनिक यूनानी भाषा|यूनानी]]: Ευρωπαϊκό Κόμμα) [[साइप्रस]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना २००५ में हुई थी । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को २४ १९६ मत (५.८%, ३ सीटें) मिले । इस दल का युवा संगठन Νεολαία Ευρωπαϊκό Κόμμα है । ==लिंक== *[http://www.europaikokomma.org www.europaikokomma.org] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:ইউরোপীয় দল]] [[el:Ευρωπαϊκό Κόμμα]] [[en:European Party (Cyprus)]] [[fa:حزب اروپایی (قبرس)]] [[fr:Parti européen (Chypre)]] [[nl:Europese Partij (Cyprus)]] [[pl:Partia Europejska]] [[pms:EK]] [[pt:Partido Europeu]] [[ta:ஐரோப்பிய கட்சி]] इनोमेनी डेमोकैर्टस 6418 32974 2006-10-29T17:23:40Z Mitul0520 211 ED का नाम बदलकर इनोमेनी डेमोकैर्टस कर दिया गया है '''इनोमेनी डेमोकैर्टस''' (Ενωμένοι Δημοκρατές) या संयुक्त प्रजातंत्रीय दल (United Democrats) [[साइप्रस]] का एक उदार पंथी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९९६ में हुई थी । इस दल का नेता George Vasiliou है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ६५६७ मत (१.६%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । ==लिंक== *[http://www.edi.org.cy www.edi.org.cy] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:সংযুক্ত গণতন্ত্রী দল (সাইপ্রাস)]] [[en:United Democrats]] [[fa:دموکرات‌های متحد(قبرس)]] [[fr:Démocrates unis (Chypre)]] [[id:Persatuan Demokrat (Siprus)]] [[nl:ED (Cyprus)]] KPÖ 6420 24749 2006-08-14T10:06:39Z Soman 638 KPÖ का नाम बदलकर आस्ट्रिया की कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[आस्ट्रिया की कम्युनिस्ट पार्टी]] PCV 6423 24759 2006-08-14T10:18:48Z Soman 638 PCV का नाम बदलकर वेनेज़ुएला की कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[वेनेज़ुएला की कम्युनिस्ट पार्टी]] FLN 6424 24763 2006-08-14T10:21:33Z Soman 638 FLN का नाम बदलकर राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा कर दिया गया है #REDIRECT [[राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा]] MPLA 6425 24766 2006-08-14T10:25:14Z Soman 638 MPLA का नाम बदलकर अंगोला मुक्ति जनता अंदोलन - श्रम दल कर दिया गया है #REDIRECT [[अंगोला मुक्ति जनता अंदोलन - श्रम दल]] PIT 6426 24769 2006-08-14T10:26:50Z Soman 638 PIT का नाम बदलकर स्वतंत्रता और श्रम दल कर दिया गया है #REDIRECT [[स्वतंत्रता और श्रम दल]] Parti Istiqlal 6428 24776 2006-08-14T10:32:28Z Soman 638 Parti Istiqlal का नाम बदलकर इस्तिक़्लाल पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[इस्तिक़्लाल पार्टी]] FPÖ 6431 24794 2006-08-14T13:48:48Z Soman 638 FPÖ का नाम बदलकर आस्ट्रिया की अज़ादी पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[आस्ट्रिया की अज़ादी पार्टी]] रामकृष्ण मिशन 6432 30810 2006-10-15T16:45:55Z Matra 768 {{substub}} '''रामकृष्ण मिशन''' की स्थापना [[स्वामी विवेकानंद]] ने की । {{substub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[de:Ramakrishna-Mission]] [[en:Ramakrishna Mission]] रामकृष्ण परमहंस 6433 36285 2006-11-25T16:54:39Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:ラーマクリシュナ]] यह [[भारत]] के एक महान संत थे । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]][[श्रेणी:दर्शन]][[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Ramakrishna]] [[en:Ramakrishna]] [[es:Ramakrishna]] [[fr:Râmakrishna]] [[ja:ラーマクリシュナ]] [[kn:ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹ೦ಸ]] [[nl:Ramakrishna]] [[no:Ramakrishna]] [[pt:Ramakrishna]] [[ru:Рамакришна]] [[sa:रामकृष्‍ण परमहंस]] [[sk:Rámakrišna]] [[sv:Ramakrishna]] [[ta:ஸ்ரீ ராமகிருஷ்ணர்]] [[tr:Sri Ramakrishna]] जेम्स बॉन्ड 6434 40327 2006-12-29T18:51:18Z Escarbot 542 robot Adding: [[cy:James Bond]], [[ta:ஜேம்ஸ் பாண்ட்]] {{substub}} [[ar:جيمس بوند]] [[az:Ceyms Bond]] [[bat-smg:James Bond]] [[ca:James Bond]] [[cs:James Bond]] [[cy:James Bond]] [[da:James Bond]] [[de:James Bond]] [[en:James Bond]] [[eo:James Bond (fikcia universo)]] [[es:James Bond]] [[fa:جیمز باند]] [[fi:James Bond]] [[fr:James Bond]] [[he:ג'יימס בונד]] [[hr:James Bond]] [[hu:James Bond]] [[id:James Bond]] [[is:James Bond]] [[it:James Bond]] [[ja:ジェームズ・ボンド]] [[ku:James Bond]] [[lb:James Bond]] [[lt:James Bond]] [[nl:James Bond]] [[nn:James Bond]] [[no:James Bond]] [[pl:James Bond]] [[pt:James Bond]] [[ro:James Bond]] [[ru:Джеймс Бонд]] [[sh:Džejms Bond]] [[simple:James Bond]] [[sq:James Bond]] [[sr:Џејмс Бонд]] [[sv:James Bond]] [[ta:ஜேம்ஸ் பாண்ட்]] [[th:เจมส์ บอนด์]] [[tl:James Bond]] [[tr:James Bond]] [[uk:Джеймс Бонд]] [[zh:占士邦]] आचार्य रामचंद्र शुक्ल 6439 36597 2006-11-29T03:25:47Z किशोर 903 /* यह भी देखें */ '''आचार्य रामचंद्र शुक्ल''' ([[1884]]-[[1940]]) बीसवीं शताब्दी के [[हिन्दी]] के प्रमुख [[साहित्यकार]] थे। उनका जन्म [[बस्ती]], [[उत्तर प्रदेश]] मे हुआ था। उनकी द्वारा लिखी गई पुस्तको मे प्रमुख है '''हिन्दी साहित्य का इतिहास''', जिसका हिन्दी पाठ्यक्रम को निर्धारित करने मे प्रमुख स्थान है। शुक्ल जी हिंदी साहित्य के कीर्ति स्तंभ हैं। हिंदी में वैज्ञानिक आलोचना का सूत्रपात उन्हीं के द्वारा हुआ| हिन्दी निबंध के क्षेत्र में शुक्ल जी का स्थान बहुत ऊंचा है। वे श्रेष्ठ और मौलिक निबंधकार थे। उन्होंने जिस रूप में भावों और मनोविकारों पर वे सर्वथा अभिनव और अनूठे हैं। ==जीवन परिचय== आचार्य रामचंद्र शुक्ल का जन्म सं. [[1884]] में [[बस्ती]] जिले के [[अगोना]] नामक गांव में हुआ था। उनके पिता पं. चंद्रबली शुक्ल की नियुक्ति सदर कानूनगो के पद पर [[मिर्ज़ापुर]] में हुई तो सारा परिवार भी मिर्ज़ापुर में आकर रहने लगा। जिस समय शुक्ल जी की अवस्था नौ वर्ष की थी, उनकी माता का देहांत हो गया। माता के दुख के अभाव के साथ-साथ उन्हें विमाता से मिलने वाले दुःख को भी सहना पड़ा, इससे उनका व्यक्तित्व बड़ा गंभीर बन गया। पढ़ने की लगन शुक्ल जी में बचपन से ही थी। किंतु इसके लिए उन्हें अनुकूल वातावरण न मिल सका। किसी तरह उन्होंने एंट्रंस और एफ. ए. की परीक्षाएं उत्तीर्ण कीं। उनके पिता की इच्छा थी कि शुक्ल जी कचहरी में जाकर दफ्तर का काम सीखे, किंतु शुक्ल जी उच्च शिक्षा प्राप्त करना चाहते थे। अंत में पिता जी ने उन्हें वकालत पढ़ने के लिए इलाहाबाद भेजा पर उनकी रुचि वकालत में न होकर [[हिंदी साहित्य|साहित्य]] में थी। अतः परिणाम यह हुआ कि वे उसमें अनुत्तीर्ण रहे। शुक्ल जी के पिताजी ने उन्हें नायब तहसीलदारी की जगह दिलाने का प्रयास किया, किंतु उनकी स्वाभिमानी प्रकृति के कारण यह संभव न हो सका। शुक्ल जी मिर्ज़ापुर के मिशन स्कूल में अध्यापक हो गए। इसी समय से उनके लेख पत्र-पत्रिकाओं में छपने लगे। और धीरे-धीरे उनकी विद्वत्ता का यश चारों ओर फैल गया। उनकी योग्यता से प्रभावित होकर [[काशी नागरी प्रचारिणी सभा]] ने उन्हें हिंदी शब्द सागर के सहायक संपादक का कार्य-भार सौंपा, जिसे उन्होंने सफलतापूर्वक पूरा किया। वे नागरी प्रचारिणी पत्रिका के भी संपादक रहे। अंत में शुक्ल जी ने [[काशी हिंदू विश्वविद्यालय]] में हिंदी अध्यापन का कार्य किया। [[बाबू श्याम सुंदर दास]] की मृत्यु के बाद वे वहां हिंदी विभाग के अध्यक्ष नियुक्त हुए। [[1940]] में हृदय की गति रुक जाने से शुक्ल जी का देहांत हो गया। ==कृतियाँ== शुक्ल जी की कृतियाँ तीन प्रकार के हैं। * '''मौलिक कृतियाँ''' तीन प्रकार की हैं-- आलोचनात्मक ग्रंथ : [[सूर]], [[तुलसी]], [[जायसी]] पर की गई आलोचनाएं, काव्य में रहस्यवाद, काव्य में अभिव्यंजनावाद, रस मीमांसा आदि शुक्ल जी की आलोचनात्मक रचनाएं हैं। निबंधात्मक ग्रंथ उनके निबंध चिंतामणि नामक ग्रंथ के दो भागों में संग्रहीत हैं। ऐतिहासिक ग्रंथ : हिंदी साहित्य का इतिहास उनका अनूठा ऐतिहासिक ग्रंथ है। *'''अनूदित कृतियां''' शुक्ल जी की अनूदित कृतियां कई हैं। शशांक उनका बंगला से अनुवादित उपन्यास है। इसके अतिरिक्त उन्होंने अंग्रेज़ी से विश्व-प्रबंध, आदर्श जीवन, मेगस्थनीज का भारतवर्षीय वर्णन, कल्पना का आनंद आदि रचनाओं का अनुवाद किया। *'''संपादित कृतियां''' संपादित ग्रंथों में हिंदी शब्द सागर, नागरी प्रचारिणी पत्रिका, भ्रमर गीत सार, सूर, तुलसी जायसी ग्रंथावली उल्लेखनीय है। ==वर्ण्य विषय== शुक्ल जी ने प्रायः साहित्यिक और मनोवैज्ञानिक निबंध लिखे हैं। साहित्यिक निबंधों के 3 भाग किए जा सकते हैं - *'''1 सैध्दांतिक आलोचनात्मक निबंध''' :कविता क्या है। काव्य में लोक मंगल की साधनावस्था, साधारणीकरण और व्यक्ति वैचियवाद, आदि निबंध सैध्दांतिक आलोचना के अंतर्गत आते हैं। आलोचना के साथ-साथ अन्वेषण और गवेषणा करने की प्रवृत्ति भी शुक्ल जी में पर्याप्त मात्रा में है। हिंदी साहित्य का इतिहास उनकी इसी प्रवृत्ति का परिणाम है। *'''2 व्यवहारिक आलोचनात्मक निबंध''' :भारतेंदु हरिश्चंद्र, तुलसी का भक्ति मार्ग, मानस की धर्म भूमि आदि निबंध व्यावहारिक आलोचना के अंतर्गत आते हैं । *'''3 मनोवैज्ञानिक निबंध''' :मनोवैज्ञानिक निबंधों में करुणा, श्रध्दा, भक्ति, लज्जा, ग्लानि, क्रोध, लोभ, प्रीति आदि भावों तथा मनोविकारों पर लिखे गए निबंध आते हैं। शुक्ल जी के ये मनोवैज्ञानिक निबंध सर्वथा मौलिक हैं। उनकी भांति किसी भी अन्य लेखक ने उपर्युक्त विषयों पर इतनी प्रौढ़ता के साथ नहीं लिखा। शुक्ल जी के निबंधों में उनकी अभिरुचि, विचार धारा अध्ययन आदि का पूरा-पूरा समावेश है। वे लोकादर्श के पक्के समर्थक थे। इस समर्थन की छाप उनकी रचनाओं में सर्वत्र मिलती है। ==भाषा== शुक्ल जी के गद्य-साहित्य की भाषा खड़ी बोली है और उसके प्रायः दो रूप मिलते हैं - *'''1 क्लिष्ट और जटिल''' :गंभीर विषयों के वर्णन तथा आलोचनात्मक निबंधों के भाषा का क्लिष्ट रूप मिलता है। विषय की गंभीरता के कारण ऐसा होना स्वाभाविक भी है। गंभीर विषयों को व्यक्त करने के लिए जिस संयम और शक्ति की आवश्यकता होती है, वह पूर्णतः विद्यमान है। अतः इस प्रकार को भाषा क्लिष्ट और जटिल होते हुए भी स्पष्ट है। उसमें संस्कृत के तत्सम शब्दों की अधिकता है। *'''2 सरल और व्यवहारिक''' :भाषा का सरल और व्यवहारिक रूप शुक्ल जी के मनोवैज्ञानिक निबंधों में मिलता है। इसमें हिंदी के प्रचलित शब्दों को ही अधिक ग्रहण किया गया है यथा स्थान उर्दू और अंग्रेज़ी के अतिप्रचलित शब्दों का भी प्रयोग हुआ है। भाषा को अधिक सरल और व्यवहारिक बनाने के लिए शुक्ल जी ने तड़क-भड़क अटकल-पच्चू आदि ग्रामीण बोलचाल के शब्दों को भी अपनाया है। तथा नौ दिन चले अढ़ाई कोस, जिसकी लाठी उसकी भैंस, पेट फूलना, काटों पर चलना आदि कहावतों व मुहावरों का भी प्रयोग निस्संकोच होकर किया है। शुक्ल जी का दोनों प्रकार की भाषा पर पूर्ण अधिकार था। वह अत्यंत संभत, परिमार्जित, प्रौढ़ और व्याकरण की दृष्टि से पूर्ण निर्दोष है। उसमें रंचमात्र भी शिथिलता नहीं। शब्द मोतियों की भांति वाक्यों के सूत्र में गुंथे हुए हैं। एक भी शब्द निरर्थक नहीं, प्रत्येक शब्द का अपना पूर्ण महत्व है। ==शैली== शुक्ल जी की शैली पर उनके व्यक्तित्व की पूरी-पूरी छाप है। यही कारण है कि प्रत्येक वाक्य पुकार कर कह देता है कि वह उनका है। सामान्य रूप से शुक्ल जी की शैली अत्यंत प्रौढ़ और मौलिक है। उसमें गागर में सागर पूर्ण रूप से विद्यमान है। शुक्ल जी की शैली के मुख्यतः तीन रूप हैं - *'''1. आलोचनात्मक शैली''' :शुक्ल जी ने अपने आलोचनात्मक निबंध इसी शैली में लिखे हैं। इस शैली की भाषा गंभीर है। उनमें संस्कृत के तत्सम शब्दों की अधिकता है। वाक्य छोटे-छोटे, संयत और मार्मिक हैं। भावों की अभिव्यक्ति इस प्रकार हुई है कि उनको समझने में किसी प्रकार की कठिनाई नहीं होती। *'''2. गवेषणात्मक शैली''' :इस शैली में शुक्ल जी ने नवीन खोजपूर्ण निबंधों की रचना की है। आलोचनात्मक शैली की अपेक्षा यह शैली अधिक गंभीर और दुरूह है। इसमें भाषा क्लिष्ट है। वाक्य बड़े-बड़े हैं और मुहावरों का नितांत अभाव है। *'''3. भावात्मक शैली''' :शुक्ल जी के मनोवैज्ञानिक निबंध भावात्मक शैली में लिखे गए हैं। यह शैली गद्य-काव्य का सा आनंद देती है। इस शैली की भाषा व्यवहारिक है। भावों की आवश्यकतानुसार छोटे और बड़े दोनों ही प्रकार के वाक्यों को अपनाया गया है। बहुत से वाक्य तो सूक्ति रूप में प्रयुक्त हुए हैं। जैसे - बैर क्रोध का अचार या मुरब्बा है। इनके अतिरिक्त शुक्ल जी के निबंधों में निगमन पध्दति, अलंकार योजना, तुकदार शब्द, हास्य-व्यंग्य, मूर्तिमत्ता आदि अन्य शैलीगत विशेषताएं भी मिलती हैं। ==साहित्य में स्थान== शुक्ल जी हिंदी साहित्य के कीर्ति स्तंभ हैं। हिंदी में वैज्ञानिक आलोचना का सूत्रपात उन्हीं के द्वारा हुआ। तुलसी, सूर और जायसी की जैसी निष्पक्ष, मौलिक और विद्वत्तापूर्ण आलोचनाएं उन्होंने प्रस्तुत की वैसी अभी तक कोई नहीं कर सका। शुक्ल जी की ये आलोचनाएं हिंदी साहित्य की अनुपम विधियां हैं। निबंध के क्षेत्र में शुक्ल जी का स्थान बहुत ऊंचा है। वे श्रेष्ठ और मौलिक निबंधकार थे। उन्होंने जिस रूप में भावों और मनोविकारों पर वे सर्वथा अभिनव और अनूठे हैं। ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Acharya Ram Chandra Shukla]] [[sa:रामचन्द्र शुक्ल]] फणीश्वर नाथ 'रेणु' 6440 35308 2006-11-19T03:25:10Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[फणीश्वर नाथ रेणु]] #REDIRECT[[फणीश्वर नाथ रेणु]] काशी हिंदू विश्वविद्यालय 6442 24857 2006-08-16T17:25:18Z Murtasa 83 Redirecting to [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] #redirect [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] आधुनिक हिंदी नाटक का इतिहास 6444 24875 2006-08-17T09:11:45Z 195.229.242.89 Redirecting to [[नाटक]] #REDIRECT [[नाटक]] वीर कुँवर सिंह विश्वविद्यालय 6447 24895 2006-08-17T16:57:57Z Mitul0520 211 rv vandalism {{delete}} 2006 इसराइल लेबनान संघर्ष 6448 36165 2006-11-24T23:57:26Z 146.171.254.66 '''2006 इसराइल लेबनान संघर्ष''' [[इसराइल]] और [[लेबनान]] के बिच हुआ सैन्य संघर्ष है, मुख्यत: इसराइल और [[हिज़्बुल्ला]] के बीच लडाई है। यह [[12 जुलाई]], [[2006]] को आरंभ हुआ, युद्ध-विराम [[14 अगस्त]], [[2006]] को लागु हुआ। [[en: 2006 Israel-Lebanon conflict]] 2006 भारत अमेरिका परमाणु समझौता 6449 24903 2006-08-17T19:05:40Z Mitul0520 211 '''2006 भारत अमेरिका परमाणु समझौता''' [[18 जुलाई]] [[2006]] को [[भारत]] और [[अमेरिका]] के बीच हुआ [[परमाणु]] समझौता है। भारत के प्रधानमंत्री [[मनमोहन सिंह]] और अमेरिका के राष्ट्रपती [[जार्ज बुश]] ने इस समझौते पे हस्ताक्षर किये। ==यह भी देखे== ==स्रोत्र== मुम्बई के सात छोटे द्वीप 6451 24912 2006-08-17T23:18:00Z तेजस 541 [[मुंबई]] के सात छोटे द्वीप बंबई द्वीप, कोलाबा, छोटा कोलाबा, माहिम, मजगाँव, परेल और वर्ळी हैं। Template:हिंदी साहित्यकार 6452 34597 2006-11-12T20:23:39Z अभिषेकपाण्डेय 794 नरेन्द्र कोहली को जोड़ा <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#f96" align="center" width="100%" | '''हिंदी के प्रमुख साहित्यकार''' |- |align="center"| [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] | [[आमिर खुसरो]] | [[अशोक चक्रधर]] | [[डाक्टर कन्हैयालाल नंदन]] | [[काका हाथरसी]] | [[चंद बरदाई]] | [[जयशंकर प्रसाद]] | [[दण्डपाणी जयकान्तन]] | [[धर्मवीर भारती]] । [[नरोत्तमदास]] । [[नागार्जुन]] । [[निर्मल वर्मा]] । [[नरेन्द्र कोहली]] | [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]] | [[प्रेमचंद]] | [[फणीश्वर नाथ रेणु]] | [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]] | [[भीष्म साहनी]] । [[मनोहर श्याम जोशी]] । [[मलिक मोहम्मद जायसी]] । [[महादेवी वर्मा]] | [[मीरा बाई]]। [[मृदुला गर्ग]] । [[मैथिलीशरण गुप्त]] | [[रहीम]] । [[संत कबीर]] । [[सुभाष काक]] । [[सुमित्रानंदन पंत]] । [[सूरदास]] । [[सूर्यकांत त्रिपाठी निराला]] | [[हजारी प्रसाद द्विवेदी]]| [[हरिशंकर परसाई ]] | [[श्रीलाल शुक्ल]] | |} Template:अगस्त कैलंडर२००६स्रोत्र 6454 25940 2006-09-01T21:19:12Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}जुलाई {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}अगस्त {{{3}}}|{{{2}}} अगस्त {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}सितंबर {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="2"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 अगस्त{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 अगस्त{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 अगस्त{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 अगस्त{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 अगस्त{{{4}}}|5]] |- | [[{{{1}}}6 अगस्त{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 अगस्त{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 अगस्त{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 अगस्त{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 अगस्त{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 अगस्त{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 अगस्त{{{4}}}|12]] |- | [[{{{1}}}13 अगस्त{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 अगस्त{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 अगस्त{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 अगस्त{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 अगस्त{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 अगस्त{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 अगस्त{{{4}}}|19]] |- | [[{{{1}}}20 अगस्त{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 अगस्त{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 अगस्त{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 अगस्त{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 अगस्त{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 अगस्त{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 अगस्त{{{4}}}|26]] |- | [[{{{1}}}27 अगस्त{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 अगस्त{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 अगस्त{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 अगस्त{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 अगस्त{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} अगस्त कैलंडर२००६ 6455 24950 2006-08-18T06:37:04Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:अगस्त कैलंडर२००६ 6456 24951 2006-08-18T07:00:06Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> 15 अगस्त 6457 43410 2007-01-15T13:36:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अगस्ट १५]] {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 227वॉ (लीप वर्ष मे 228 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 138 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== *[[1947]] [[भारत]] को [[भारत की स्वतंत्रता | अंग्रेजो से स्वतंत्रता]]। ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/15 बीबीसी पे यह दिन] * [http://www.clockcrew.net/clockopedia/clock_day इंटरनेट क्लॉक डे] [[af:15 Augustus]] [[an:15 d'agosto]] [[ar:15 أغسطس]] [[ast:15 d'agostu]] [[be:15 жніўня]] [[bg:15 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[bpy:আগষ্ট ১৫]] [[br:15 Eost]] [[bs:15. august]] [[ca:15 d'agost]] [[ceb:Agosto 15]] [[co:15 d'aostu]] [[cs:15. srpen]] [[csb:15 zélnika]] [[cv:Çурла, 15]] [[cy:15 Awst]] [[da:15. august]] [[de:15. August]] [[el:15 Αυγούστου]] [[en:August 15]] [[eo:15-a de aŭgusto]] [[es:15 de agosto]] [[et:15. august]] [[eu:Abuztuaren 15]] [[fi:15. elokuuta]] [[fo:15. august]] [[fr:15 août]] [[frp:15 oût]] [[fur:15 di Avost]] [[fy:15 augustus]] [[ga:15 Lúnasa]] [[gl:15 de agosto]] [[he:15 באוגוסט]] [[hr:15. kolovoza]] [[hu:Augusztus 15]] [[ia:15 de augusto]] [[id:15 Agustus]] [[ie:15 august]] [[io:15 di agosto]] [[is:15. ágúst]] [[it:15 agosto]] [[ja:8月15日]] [[jv:15 Agustus]] [[ka:15 აგვისტო]] [[kn:ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫]] [[ko:8월 15일]] [[ksh:15. Aujußß]] [[ku:15'ê gelawêjê]] [[la:15 Augusti]] [[lb:15. August]] [[li:15 augustus]] [[lmo:15 08]] [[lt:Rugpjūčio 15]] [[mk:15 август]] [[ml:ഓഗസ്റ്റ് 15]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:15 Ogos]] [[nap:15 'e aùsto]] [[nds-nl:15 augustus]] [[new:अगस्ट १५]] [[nl:15 augustus]] [[nn:15. august]] [[no:15. august]] [[nov:15 de auguste]] [[nrm:15 Août]] [[oc:15 d'agost]] [[pam:Agostu 15]] [[pl:15 sierpnia]] [[pt:15 de Agosto]] [[ro:15 august]] [[ru:15 августа]] [[ru-sib:15 жніўня]] [[scn:15 di austu]] [[sco:15 August]] [[se:Borgemánu 15.]] [[simple:August 15]] [[sk:15. august]] [[sl:15. avgust]] [[sq:15 Gusht]] [[sr:15. август]] [[su:15 Agustus]] [[sv:15 augusti]] [[sw:15 Agosti]] [[te:ఆగష్టు 15]] [[th:15 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 15]] [[tr:15 Ağustos]] [[tt:15. August]] [[uk:15 серпня]] [[vec:15 de agosto]] [[vi:15 tháng 8]] [[vls:15 ogustus]] [[wa:15 d' awousse]] [[war:Agosto 15]] [[zh:8月15日]] भारत की स्वतंत्रता 6458 36065 2006-11-23T15:37:11Z Amitprabhakar 683 /* =यह भी देखें */ '''भारत की स्वतंत्रता''' [[15 अगस्त]], [[1947]] को अंग्रेजो के भारत छोडने को कहा जाता है। इस दिन [[दिल्ली]] के [[लाल किला | लाल किले]] पर भारत के पहले प्रधानमंत्री [[जवाहर लाल नेहरु]] ने [[भारत का राष्ट्रीय ध्वज]] फराहा के स्वाधीनता का ऐलान किया। भारत के स्वाधीनता संग्राम की शुरुआत [[1857]] मे हुए [[1857 भारत सिपाही विद्रोह | सिपाही विद्रोह]] को माना जाता है। स्वाधीनता के लिए हजारो लोगो ने जान की बली दी। भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ने [[1830 कांग्रेस अधिवेशन]] मे अंग्रेजो से [[पूर्ण स्वराज]] की मांग की थी। ==भारत का विभाजन== ==भारत के पहले राज्य== ==भारत के पहले पदाधिकारी== * प्रधानमंत्री, external affairs, Commonwealth Relations, वैज्ञानिक शोध मंत्री - [[जवाहर लाल नेहरु]] * खाद्य और कृषी मंत्री - [[डॉ राजेन्द्र प्रसाद]] * न्याय मंत्री - [[डॉ भीमराव रामजी अंबेडकर]] * मंत्री - [[सर गोपाल स्वामी अय्यंगर]] * शिक्षा मंत्री - [[डॉ मौलाना कलाम अज़ाद]] * वाणिज्य मंत्री - [[कुंवरजी होरमुसजी भाभा]] * finance मंत्री - [[सर आर. के. शन्मुखम चेट्टी]] * खाद्य और कृषी मंत्री - [[जयराम दास दौलताराम]] * कार्य, खादान और उर्जा मंत्री - [[नाहर विष्णु गाडगील]] * स्वास्थ मंत्री - [[राजकुमारी अमृत कौर]] * संचार मंत्री - [[रफी अहमद कीडवाई]] * रेल और यातायात मंत्री - [[डॉ जॉन मत्थाई]] * उधोग और आपूर्ती मंत्री - [[डॉ श्यामा प्रसाद मुखर्जी]] * रेफ्यूजी और बहाली मंत्री - [[क्षीतीज चंद्र नीयोगी]] * गृह, सुचना और प्रसारण, राज्य और उप-प्रधानमंत्री - [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] * श्रम मंत्री - [[जगजीवन राम]] * रक्षा मंत्री - [[सरदार बलदेव सिंह]] ==यह भी देखें== *[[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] *[[स्वतंत्रता सेनानी]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00routesdata/1900_1999/partition/news/news1.jpg 15 अगस्त 1947 के अंग्रेजी अखबार मॉरनिंग न्यूज अखबार का चित्र] * [http://video.google.com/videoplay?docid=3849009066486907479 15 अगस्त 1947 का ऐतिहासिक विडियो] [[श्रेणी:भारत]] [[en:Indian Independence movement]] [[es:Movimiento de Independencia indio]] [[fa:جنبش استقلال هند]] [[id:Gerakan Kemerdekaan India]] [[simple:Indian independence movement]] डॉ राजेन्द्र प्रसाद 6459 24955 2006-08-18T07:26:09Z Mitul0520 211 Redirecting to [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] #Redirect [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] श्रेणी:हिन्दी साहित्य 6461 27526 2006-09-21T07:31:53Z Mohitshukla1 712 [[हिन्दी साहित्य]] से जुडे व्यक्तित्वों और लेखो की श्रेणी। [[श्रेणी:हिन्दी ]] ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य 6466 26341 2006-09-08T17:20:27Z Mitul0520 211 पिछले एक दशक में [[युनाइटेड किंगडम]] में हिन्दी साहित्य में सृजन का विस्फोट हुआ है तो वह है। [[कविता]], [[कहानी]], [[उपन्यास]], [[लेख]], [[रेडियो नाटक]] सभी विधाओं में प्रवासी साहित्य की रचना [[इंग्लैण्ड]] में हुई है। इसी काल में यहां [[लंदन]] में [[विश्व हिन्दी सम्मेलन]], [[अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी सम्मेलन]] एवं [[यूरोपीय हिन्दी सम्मेलन]] का भी आयोजन किया गया। ==विभिन्न संस्थाओं का योगदान== एक लम्बे अर्से से हिन्दी की बहुत सी संस्थाएं युनाइटेड किंगडम में रचनात्मक कार्य करने में जुटी हैं। [[लंदन]] में [[यू. के. हिन्दी समिति]], एवं [[कथा (यू.के.)]], [[बर्मिंघम]] में गीतांजलि बहुभाषी समुदाय एवं [[कृति (यू.के.)]], [[मैन्चेस्टर]] में हिन्दी भाषा समिति, [[यॉर्क]] में भारतीय भाषा संगम एवं नॉटिंघम में गीतांजलि. ये संस्थाएं देश भर में ये प्रमुख कार्य करती हैं- * हिन्दी की परीक्षाएं आयोजित करती हैं, *[[`पुरवाई']] नाम की पत्रिका प्रकाशित करती हैं, * अंतर्राष्ट्रीय एवं राष्ट्रीय सम्मानों का आयोजन करती हैं, * अंतर्राष्ट्रीय एवं राष्ट्रीय कवि सम्मेलन देश के भिन्न शहरों में किये जाते हैं, * कहानी कार्यशाला, कथा गोष्ठियां एवं काव्य गोष्ठियां निरंतर चलती रहती हैं। ==पुरस्कृत साहित्यकार== श्री [[नरेश भारतीय]], [[डॉ. पद्मेश गुप्त]], [[तितिक्षा शाह]], [[उषा राजे सक्सेना]], [[डॉ. महेन्द्र वर्मा]], [[उषा वर्मा]], [[शैल अग्रवाल]], एवं [[डॉ. कृष्ण कुमार]] आदि को हिन्दी भाषा एवं हिन्दी साहित्य की सेवाओं के लिए भारत से विभिन्न पुरस्कारों से सम्मानित किया गया है। यानी कि बहुत कुछ ऐसा हो रहा है जिसकी गूंज कानों को प्रिय लगती है। ==भारतीय उच्चायोग की भूमिका== [[भारतीय उच्चायोग]] की भी ब्रिटेन में हिन्दी साहित्य के प्रचार-प्रसार में एक विशेष भूमिका रही है। डॉ. लक्ष्मीमल सिंघवी जब उच्चायुक्त थे तभी यह काम शुरू हुआ था। उन्होंने हिन्दी संस्थाओं एवं कवि सम्मेलनों के विकास में सक्रिय सहयोग दिया। उनके सचिव सुरेन्द्र अरोड़ा स्वयं एक प्रतिष्ठित कहानीकार थे। श्री नरेश्वर दयाल के कार्यकाल में भी हिन्दी की गतिविधियां भारतीय उच्चायोग से सहयोग पाती रहीं। हिन्दी एवं संस्कृति अधिकारी अनिल शर्मा ने अपने कार्यकाल में हिन्दी भाषा के प्रचार प्रसार के लिये एक बहुत ही सक्रिय भूमिका निभाई। उनके उत्तराधिकारी श्री राकेश दुबे ने इस काम को नये आयाम प्रदान किये हैं। भारतीय उच्चायोग के पूर्व मंत्री समन्वय श्री पी. सी. हलदर की सक्रिय भूमिका ने तो हिन्दी एवं हिन्दी से जुड़े सभी लेखकों एवं संस्थाओं लिए भारतीय उच्चायोग के द्वार खोल दिए थे वहीं वर्तमान मंत्री समन्वय श्री रजत बाग़ची ने अपनेपन एवं रचनात्मक रिश्तों को एक नई परिभाषा दी है। ==स्रोत्र== * लंदन से तेजेन्द्र शर्मा का लेख उनकी अनुमति से प्रस्तुत ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] [[श्रेणी:हिन्दी]] ‎ [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] प्रधान मंत्री 6467 25039 2006-08-20T16:25:19Z 208.110.27.226 [http://en.wikipedia.org/wiki/Girija_Prasad_Koirala गिरिजा प्रसाद कोइराला] ज्ञनेन्द्र बीर बिक्रम शाह देव 6468 25071 2006-08-21T03:46:34Z Mitul0520 211 {{substub}} <br> Source: http://www.nepalmonarchy.gov.np, Posted by: help_np06@yahoo.com ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक 6469 25114 2006-08-21T06:08:41Z Mitul0520 211 Redirecting to [[श्रेणी:ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] #Redirect [[श्रेणी:ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] अचला शर्मा 6471 27428 2006-09-21T06:28:35Z Mohitshukla1 712 [[चित्र:Achla_sharma.jpg|thumb|right|अचला शर्मा]]'''अचला शर्मा''' [[लंदन]] मे रहने वाली भारतीय मूल की हिंदी लेखक है। [[भारत]] में ही कहानीकार एवं कवि के रूप में स्थापित हो गई थीं। रेडियो से भी वे भारत में ही जुड़ चुकी थीं। लंदन में [[बीबीसी । बी.बी.सी.]] रेडियो हिन्दी सेवा में जुड़ने के पश्र्चात उनके व्यस्त जीवन में कहानी और कविता थोड़े पीछे छूटते गये, वहीं हर वर्ष एक रेडियो नाटक लिखना उनके रोज़मर्रा के जीवन का हिस्सा बन गया। इन रेडियो नाटकों के संकलन की जोड़ी `पासपोर्ट' एवं `जड़ें' के लिए उन्हें वर्ष २००४ के [[पद्मानंद साहित्य सम्मान]] से सम्मानित किया गया। सुरीनाम विश्व हिन्दी सम्मेलन में अचला शर्मा को ब्रिटेन के हिन्दी साहित्य में उत्कृष्ट योगदान के लिए सम्मानित किया गया। अचला शर्मा के लेखन की विशेषता है स्थितियों की सही समझ, चरित्रों की सही मानसिकता की पकड़ और एक ऐसी भाषा का प्रयोग जो चरित्रों और स्थितियों के अनुकूल होती है। उनके रेडियो नाटकों में प्रवासी भारतीयों की दूसरी एवं तीसरी पीढ़ी की मानसिकता एवं संघर्ष का भी सटीक चित्रण देखने को मिलता है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] Template:ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक 6472 25133 2006-08-21T08:04:48Z पूर्णिमा वर्मन 607 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#f96" align="center" width="100%" | '''ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक''' |- |align="center"| [[अचला शर्मा]] । [[उषा राजे सक्सेना]] । [[उषा वर्मा]] । [[कादंबरी मेहरा]] । [[डॉ. कृष्ण कुमार]] । [[कैलाश बुधवार]] । [[गोविन्द शर्मा]] । [[गौतम सचदेव]] । [[तितिक्षा शाह]] । [[तेजेंद्र शर्मा]] । [[तोषी अमृता]] । [[दिव्या माथुर]] । [[नरेश भारतीय]] । [[निखिल कौशिक]] । [[डॉ. पद्मेश गुप्त]] । [[प्रतिभा डावर]] । [[प्राण शर्मा]] । [[भारतेन्दु विमल]] । [[डॉ. महेन्द्र वर्मा]] । [[मोहन राणा]] । [[रमेश पटेल]] । [[शैल अग्रवाल]] । [[सत्येन्द्र श्रीवास्तव]] । [[सोहन राही]] |} उषा राजे सक्सेना 6473 27595 2006-09-21T08:00:27Z Mohitshukla1 712 '''उषा राजे सक्सेना''' [[युनाइटेड किंगडम]] मे बसी भारतीय मूल की लेखक है। वे भारत में भी काफी लोकप्रिय है। लक्ष्मीमल सिंघवी, कमलेश्वर, शिवमंगल सिंह `सुमन', रामदरश मिश्र, हिमांशु जोशी, अशोक चक्रधर, चित्रा मुद्गल एवं हरीश नवल जैसे साहित्यकारों ने समय-समय पर उषा राजे के साहित्य की सराहना की है। कहानी, कविता, लेख जैसी विधाओं में उषा राजे ने अपनी एक शैली विकसित की है। उनकी कहानियों की एक पहचान है कि उन्हें यात्रा में कोई चरित्र मिलता है जो उन्हें या तो अपनी कहानी सुनाता है या वो कुछ ऐसा कर जाता है जिससे उषा राजे को कहानी मिल जाती है। उषा राजे ने अपनी कहानियों के लिए एक नई भाषा विकसित की है जिसमें हिन्दी, उर्दू एवं अंग्रेजी के शब्दों की छौंक महसूस की जा सकती है। उनके अब तक दो कहानी संग्रह एवं दो कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं। '''मिट्टी की सुगंध''' नामक कहानी संग्रह संपादित कर उषा राजे सक्सेना ने युनाइटेड किंगडम के कथाकारों को पहली बार एक संगठित मंच प्रदान किया। वे [[`पुरवाई']] पत्रिका की सह-संपादिका हैं। उषा राजे सक्सेना के साहित्य पर भारत में एम. फिल. की जा चुकी है। उषा राजे सक्सेना की नवीनतम पुस्तक ब्रिटेन में हिन्दी ने पहली बार यू.के. में हिन्दी भाषा और साहित्य को एक ऐतिहासिक परिपेक्ष्य में रखने का प्रयास किया है। उनकी इस पुस्तक का भारत एवं ब्रिटेन में समान स्वागत हुआ है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Rv01.pdf 6474 25078 2006-08-21T05:21:52Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद १ ऋ़ग़वेद १ चित्र:Rv02.pdf 6475 25079 2006-08-21T05:22:35Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद २ ऋ़ग़वेद २ चित्र:Rv03.pdf 6476 25080 2006-08-21T05:23:04Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ३ ऋ़ग़वेद ३ उषा वर्मा 6477 27594 2006-09-21T07:59:59Z Mohitshukla1 712 '''उषा वर्मा''' [[ब्रिटेन]] मे बसी भारतीय मूल की लेखक है। राजधानी [[लंदन]] की चहल-पहल से दूर [[यॉर्क]] जैसे छोटे शहर में रहते हुए साहित्य साधना में लगी हुई उषा वर्मा का रचना संसार छोटा है, पर वह मानव मनोविज्ञान से सुपरिचित एक सिद्धार्थ लेखिका हैं। उनकी सिद्धि का आधार मानवीय करुणा और अन्याय के प्रति तीका विरोध का भाव है। उनकी कविताएं तथा कहानियां सजीव और सस्पंद हैं, जिनमें प्रश्न है, पीड़ा है और एक ईमानदार पारदर्शी अभिव्यक्ति है। साहित्य अमृत, समकालीन भारतीय साहित्य, आजकल, कथन, कादम्बिनी आदि पत्रिकाओं में आपकी कविताएं तथा कहानियां छपती रहती हैं। आप [[`पुरवाई']] में समीक्षा कॉलम लिखती हैं। उनके द्वारा संपादित कहानी संग्रह सांझी कथा यात्रा की काफ़ी चर्चा रही है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Rv04.pdf 6478 25082 2006-08-21T05:24:01Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ४ ऋ़ग़वेद ४ चित्र:Rv05.pdf 6479 25083 2006-08-21T05:24:27Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ५ ऋ़ग़वेद ५ चित्र:Rv06.pdf 6480 25084 2006-08-21T05:24:52Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ६ ऋ़ग़वेद ६ चित्र:Rv07.pdf 6481 25085 2006-08-21T05:25:20Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ७ ऋ़ग़वेद ७ चित्र:Rv08.pdf 6482 25086 2006-08-21T05:25:54Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ८ ऋ़ग़वेद ८ चित्र:Rv09.pdf 6483 25087 2006-08-21T05:26:23Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद ९ ऋ़ग़वेद ९ डॉ. कृष्ण कुमार 6484 28059 2006-09-22T06:45:17Z Mohitshukla1 712 '''डॉ. कृष्ण कुमार''' [[बर्मिंघम]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। में डॉ. कृष्ण कुमार एक लम्बे अर्से से भारतीय भाषाओं की ज्योति [[`गीतांजलि बहुभाषी समाज']] के माध्यम से जगाये हुए हैं। गीतांजलि ब्रिटेन की एकमात्र ऐसी संस्था है जो भारत की तमाम भाषाओं को साथ लेकर चलने का प्रयास करती है। डॉ. कुमार [[1999]] के [[विश्व हिन्दी सम्मेलन]], लंदन के अध्यक्ष भी थे। डॉ. कुमार की कविताएं गहराई और अर्थ का संगीतमय मिश्रण होती हैं। विचार उनकी कविताओं पर हावी रहता है। उन्हें एक अर्थ में यदि कवियों का कवि कहा जाय तो शायद गलत न होगा क्योंकि गीतांजलि के माध्यम से वे बर्मिंघम के कवियों कवयित्रियों को एक नई राह भी दिखा रहे हैं। उनके अब तक दो कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं। '''गीतांजलि के सदस्यों में विभिन्न भारतीय भाषाओं के कवि''' शामिल हैं। अजय त्रिपाठी, स्वर्ण तलवार, रमा जोशी, चंचल जैन, विभा केल आदि काफी अर्से से कविता लिख रहे हैं। प्रियंवदा देवी मिश्र की रचनाओं में महादेवी वर्मा का प्रभाव साफ महसूस किया जा सकता है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Rv10.pdf 6485 25089 2006-08-21T05:27:06Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद १० ऋ़ग़वेद १० कैलाश बुधवार 6486 25139 2006-08-21T08:08:49Z पूर्णिमा वर्मन 607 /* यह भी देखें */ '''कैलाश बुधवार''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। अब तक के एकमात्र भारतीय हैं जो बी.बी.सी. रेडियों में [[हिन्दी]] एवं [[तमिल]] विभागों के अध्यक्ष रह चुके हैं। एक लम्बे अर्से तक बी.बी.सी. रेडियो में काम करने के पश्र्चात आजकल सक्रिय अवकाश प्राप्त जीवन जी रहे हैं। लंदन का शायद ही कोई ऐसा कार्यक्रम होगा जिसमें शिरकत या अध्यक्षता कैलाशजी न कर चुके हों। हिन्दी के यह कर्मठ सिपाही कविता भी लिखते हैं और मंच पर कवि सम्मेलनों का संचालन भी करते हैं। मंच से उनका रिश्ता पृथ्वी थियेटर के दिनों से है। पापाजी पृथ्वीराज कपूर का असर उनके रेडियो प्रसारण एवं नाटक दोनों ही क्षेत्रों में महसूस किया जा सकता है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] चित्र:Rvfinder.pdf 6487 25091 2006-08-21T05:29:13Z Harishppande 653 ऋ़ग़वेद खोजें ऋ़ग़वेद खोजें गोविन्द शर्मा 6488 27527 2006-09-21T07:32:51Z Mohitshukla1 712 '''गोविन्द शर्मा''' [[लंदन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। श्री गोविन्द शर्मा को हाल ही में लंदन के [[हाउस ऑफ़ लार्डस]] में उनकी फ़िल्मी पटकथा पर लिखी गई पुस्तक के लिये [[पद्मानंद साहित्य सम्मान]] [[2006]] से सम्मानित किया गया। गोविन्द शर्मा ने हिन्दी फ़िल्मों पर लिखे अपने लेखों को साहित्यक स्तर प्रदान करने का भरपूर एवं सफल प्रयास किया है। उनका मानना है कि [[बॉलीवुड]] का पटकथा लेखन हॉलीवुड से एकदम भिन्न है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] गौतम सचदेव 6489 27528 2006-09-21T07:33:21Z Mohitshukla1 712 '''गौतम सचदेव''' [[ब्रिटेन]]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। गौतम सचदेव ब्रिटेन में बसने से पहले [[बाल साहित्य]] में भारतीय राष्ट्रपति से सम्मान पा चुके थे। [[प्रेमचन्द]] की कहानियों पर उनकी डॉक्टरेट की थीसिस पुस्तक रूप में प्रकाशित हो चुकी थी। गौतम सचदेव ने हिन्दी साहित्य की प्रत्येक विधा में अपना हाथ आजमाया है। कविता, ग़ज़ल, लेख, कहानी, व्यंग्य, आलोचना सभी विधाओं में समान रूप से लिखते हैं, और इन सभी विधाओं में उनके संकलन भी प्रकाशित हो चुके हैं। उनकी बहुत सी कहानियों में विभाजन की पीड़ा, त्रासदी, दुख, टूटन देखे जा सकते हैं। उनके व्यंग्य आमतौर पर राजनीतिक, सामाजिक स्थितियों पर टिप्पणियां करते हैं। व्यंग्य लेखन में वे पात्रों एवं घटनाओं का इस्तेमाल नहीं करते। [[बी.बी.सी.]] रेडियो हिन्दी सेवा से वर्षों से जुड़े रहे गौतम सचदेव के लेखन में भाषा की पकड़, स्थितियों की समझ, कथानक का विकास, शिल्प के प्रयोग सभी उच्च श्रेणी के हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] तितिक्षा शाह 6490 27442 2006-09-21T06:38:05Z Mohitshukla1 712 '''तितिक्षा शाह''' ब्रिटेन मे बसी भारतीय मूल की [[हिंदी]] लेखक है। [[गुजराती]] भाषी तितिक्षा शाह का अभी कोई कविता संग्रह तो प्रकाशित नहीं हुआ लेकिन वे बहुत तेज़ी से ब्रिटेन के हिन्दी साहित्यिक परिदृश्य पर उभर कर आ रही हैं। उनकी कविताओं से प्रभावित होकर दिल्ली के एक प्रतिष्ठित प्रकाशक ने उनकी आने वाली पुस्तक को प्रकाशित करने की जिम्मेदारी अपने ऊपर ले ली है। तितिक्षा का कविताओं में समकालीन विषय, शृंगार रस एवं व्यंग्य के पुट देखने को मिलते हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] तोषी अमृता 6491 27460 2006-09-21T06:42:16Z Mohitshukla1 712 '''तोषी अमृता''' [[ब्रिटेन]] मे बसी भारतीय मूल की [[हिंदी]] लेखक है। तोषी अमृता शृंगार रस की कवयित्री हैं। उनके गीतों में प्रेम एवं शृंगार मुखर रूप से दिखाई देते हैं। उनकी भाषा सरल, पठनीय एवं सुरीली होती है। वैसे उन्होंने कुछ छुटपुट कहानियां भी लिखी हैं लेकिन मूलत: वे गीतकार हैं और हिन्दी साहित्य को कुछ सुन्दर से प्रेमगीत देने की तैयारी में हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] दिव्या माथुर 6492 27498 2006-09-21T07:14:15Z Mohitshukla1 712 '''दिव्या माथुर''' [[ब्रिटेन]] मे बसी भारतीय मूल की [[हिंदी]] लेखक है। कविता और कहानी समान रूप से लिखती रही हैं। उनके कहानी संग्रह `आक्रोश' के लिए उन्हें वर्ष [[2001]] का [[पद्मानंद साहित्य सम्मान]] प्राप्त हो चुका है। उनकी कविताओं में जहां तीखा क्षोभ है, वहीं मार्मिकता भी है, संवेदनशील बुनावट है तो भावात्मक कसावट भी है। उनके कहानी संग्रह में संग्रहित अधिकतर रिश्तों और स्थितियों में पिस रही औरत की कहानियां हैं। उनके रचना संसार में सास और पति आमतौर पर ज़ुल्म का प्रतीक बनकर उभरते हैं। उनकी कहानियों का अनुवाद कई भाषाओं में हुआ है। उनकी कहानियों एवं कविताओं को भी कई संकलनों में शामिल किया गया है। उनके अब तक चार कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं। भारत में उनके रचना संसार पर एम. फिल. भी की जा चुकी है। साहित्य रचने के अतिरिक्त दिव्या माथुर `वातायन' संस्था की अध्यक्षा, `यू. के. हिन्दी समिति' की उपाध्यक्षा एवं `नेहरू केन्द्र' की कार्यक्रम अधिकारी हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] नरेश भारतीय 6493 27500 2006-09-21T07:15:06Z Mohitshukla1 712 '''नरेश भारतीय''' (नरेश अरोड़ा) [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। एक लम्बे अर्से से [[बी.बी.सी.]] रेडिया हिन्दी सेवा से जुड़े रहे। उनके लेख भारत की प्रमुख पत्रिकाओं में प्रकाशित होते रहे हैं। पुस्तक रूप में उनके लेख संग्रह `उस पार इस पार' के लिए उन्हें [[पद्मानंद साहित्य सम्मान]] ([[2002]]) प्राप्त हो चुका है। उनके इस संकलन की विशेषता यह है कि उनके जो लेख पहले पत्रिकाओं में प्रकाशित हो चुके थे उन्होंने संकलन में आवश्यक बदलाव करने में कोई गुरेज़ नहीं किया। हिन्दी लेखकों के लिए यह एक अनुकरणीय कदम है। वर्ष [[2003]] में आतंकवाद पर उनकी पुस्तक `आतंकवाद' प्रकाशित हुई है। नरेश भारतीय कविता भी लिखते हैं किन्तु लेख उनकी प्रिय विधा है। नरेशजी किसी भी प्रकार की साहित्यिक राजनीति से दूर निरंतर लेखन में व्यस्त रहते हैं। उनके पहले उपन्यास का विमोचन भारत की राजधानी दिल्ली में किया गया। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] निखिल कौशिक 6494 27502 2006-09-21T07:15:55Z Mohitshukla1 712 '''निखिल कौशिक''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। [[वेल्स]] निवासी निखिल कौशिक पेशे से [[डॉक्टर]] हैं लेकिन उनका व्यक्तित्व कवितामय ही है। उनके अब तक दो कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं। उनकी कविताओं में नॉस्टेलजिया मौजूद है तो इस देश की समस्याओं की पूरी पकड़ भी। उनकी कविताओं में व्यंग्य की एक पैनी धार महसूस की जा सकती है। निखिल कवि सम्मेलनों में अपनी कविताओं को अपनी सुरीली आवाज़ में गाकर भी सुनाते हैं। निखिल सिनेमा को भी साहित्य की एक धारा ही मानते हैं। हाल ही में उन्होंने एक चलचित्र का निर्माण भी किया है जिसके वे निर्माता, निर्देशक, लेखक, गीतकार सभी कुछ हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] डॉ. पद्मेश गुप्त 6495 28060 2006-09-22T06:45:44Z Mohitshukla1 712 '''डॉ. पद्मेश गुप्त''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। डॉ. पद्मेश गुप्त ने यू.के. हिन्दी समिति एवं [[`पुरवाई']] पत्रिका के माध्यम से हिन्दी को इस देश में प्रतिष्ठित करने में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाई है। वे स्वयं मूलत: कवि हैं लेकिन बीच-बीच में कहानियां भी लिख लेते हैं। कथा यू.के. की कथा गोष्ठी में कहानी पाठ भी कर चुके हैं। कृति यू.के. द्वारा आयोजित एक प्रतियोगिता में (जिसके निर्णायक भारत और अमरीका से थे) डॉ. पद्मेश गुप्त को कविता में प्रथम एवं कहानी में द्वितीय स्थान मिला। पद्मेश की कविताओं की विशेषता यह है कि वे पढ़ने में भी उतना ही प्रभावित करती हैं जितनी कि सुनने में। उनकी कविताएं समकालीन विषयों को उठाती हैं और बहुत से नए बिम्ब भी प्रस्तुत करती हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] प्रतिभा डावर 6496 25148 2006-08-21T08:13:33Z पूर्णिमा वर्मन 607 /* यह भी देखें */ '''प्रतिभा डावर''' [[ब्रिटेन]] मे बसी भारतीय मूल की [[हिंदी]] लेखक है। लंदन में प्रतिभा डावर ने दो उपन्यासों की रचना की है : `वह मेरा चांद' एवं `दो चम्मच चीनी के'। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] प्राण शर्मा 6497 27550 2006-09-21T07:41:21Z Mohitshukla1 712 '''प्राण शर्मा''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। [[कॉवेन्टरी]] के प्राण शर्मा ब्रिटेन में हिन्दी ग़ज़ल के उस्ताद शायर हैं। प्राणजी बहुत शिद्दत के साथ ब्रिटेन के ग़ज़ल लिखने वालों की ग़ज़लों को पढ़कर उन्हें दुरुस्त करने में सहायता करते हैं। हिन्दी ग़ज़ल पर उनका एक लंबा लेख चार-पांच किश्तों में [[`पुरवाई']] में प्रकाशित हो चुका है। कुछ लोगों का कहना है कि ब्रिटेन में पहली हिन्दी कहानी शायद प्राण शर्मा ने ही लिखी थी। भारत के साहित्य से पत्रिकाओं के जरिए रिश्ता बनाए रखने वाले प्राण शर्मा अपने मित्र एवं सहयोगी श्री रामकिशन के साथ कॉवेन्टरी में कवि सम्मेलन एवं मुशायरा भी आयोजित करते हैं। उन्हें कविता, कहानी और उपन्यास की गहरी समझ है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] भारतेन्दु विमल 6498 27516 2006-09-21T07:23:03Z Mohitshukla1 712 '''भारतेन्दु विमल''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। उपन्यास `सोन मछली' के लेखक भारतेन्दु विमल [[बी.बी.सी.]] रेडियो से जुड़े हैं। कमलेश्वरजी ने इस उपन्यास को गटर गंगा की संज्ञा देते हुए इस उपन्यास की भूमिका में इसकी भूरि-भूरि प्रशंसा की है। भारतेन्दु विमल ग़ज़ल एवं कविता भी लिखते हैं। मुंबई के फिल्म जगत से जुड़े विमलजी को वर्ष [[2003]] के लिए अपने उपन्यास `सोन मछली' के लिए [[पद्मानंद साहित्य सम्मान]] प्राप्त हो चुका है। वे किसी भी गुटबाज़ी या वाद-विवाद का हिस्सा नहीं बनते और किसी शांत कोने में आराम से अपना काम करते रहते हैं। विमलजी ब्रिटेन भर के बहुत से कवि सम्मेलनों का कुशल संचालन भी कर चुके हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] डॉ. महेन्द्र वर्मा 6499 27511 2006-09-21T07:20:58Z Mohitshukla1 712 '''डॉ. महेन्द्र वर्मा''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। [[यॉर्क विश्वविद्यालय]] में [[डॉ. महेन्द्र वर्मा]] हिन्दी का बीड़ा उठाए हुए हैं। [[1999]] के [[विश्व हिन्दी सम्मेलन]] के कर्णधारों में से एक महेन्द्र वर्मा कविता भी करते हैं। वे ब्रिटेन के एकमात्र ऐसे प्राध्यापक हैं जिन्होंने विश्वविद्यालय में हिन्दी के कथाकारों को निमंत्रित करके वहां कार्यशालाएं करवाई हैं। स्थानीय हिन्दी लेखक एवं विद्यार्थियों के बीच यह एक अनूठा अनुभव पैदा करता है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] मोहन राणा 6500 27563 2006-09-21T07:47:31Z Mohitshukla1 712 '''मोहन राणा''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। [[बाथ]] (ब्रिटेन का एक रोमन शहर) निवासी मोहन राणा एक ऐसे युवा कवि हैं जिन्होंने भारत में भी अपनी उपस्थिति दर्ज करवा ली है। उनकी कविताओं में जीवन के सूक्ष्म अनुभव महसूस किये जा सकते हैं। बाज़ार संस्कृति की शक्तियों के विरुद्ध उनकी सोच भी कविता में उभरकर सामने आती है। उनकी कविताएं स्थितियों पर तात्कालिक प्रतिक्रिया मात्र नहीं होती हैं। वे पहले अपने भीतर के कवि और कविता के विषय में एक तटस्थ दूरी पैदा कर लेते हैं। फिर होता है सशक्त भावनाओं का नैसर्गिक विस्फोट। उनकी कविता पढ़कर महसूस होता है कि जैसे वे एक निरंतर यात्रा कर रहे हों। उन्हें शाश्वत सत्य की तलाश रहती है। उनके अब तक पांच कविता संग्रह प्रकाशित हो चुके हैं ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] रमेश पटेल 6501 27596 2006-09-21T08:00:52Z Mohitshukla1 712 '''रमेश पटेल''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। वर्ष [[2006]] में अपने जीवन के 70 वर्ष पूरे करने वाले रमेश पटेल प्रेमोर्मी ब्रिटेन में भारतीय संगीत और कला के सच्चे राजदूत माने जा सकते हैं। `नव कला' नामक संस्था की स्थापना कर लंदन में भारतीय कलाकारों को अपनी कला का प्रदर्शन करने का मौका दे चुके हैं। उनका रचित काव्य संग्रह `हृदय गंगा' नौ भाषाओं में प्रकाशित हो चुका है। उसके अतिरिक्त उनका एक गीत संग्रह भी प्रकाशित हुआ है। रमेश पटेल के गीतों में प्रेम एवं भक्ति रस की प्रधानता है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] शैल अग्रवाल 6502 27507 2006-09-21T07:18:35Z Mohitshukla1 712 [[चित्र:Shail_agrawal.jpg|right|thumb शैल अग्रवाल]]'''शैल अग्रवाल''' [[ब्रिटेन]] मे बसी भारतीय मूल की [[हिंदी]] लेखक है। शैल अग्रवाल गद्य एवं पद्य दोनों विधाओं में समान अधिकार रखती हैं। उनके लेखन का कैनवस अत्यंत विस्तृत है। [[जाल-पत्रिका]] [[अभिव्यक्ति]] में उनका स्तंभ लंदनपाती बहुत लोकप्रिय हुआ था। । उनकी कहानियां मानव मन की सूक्ष्म अभिव्यंजना प्रस्तुत करती हैं तो कविताएं अपनी एक विशेष छाप छोड़ती हैं। उनके लेखन में बनारस की ताज़गी और ब्रिटेन की समझ दोनों की झलक देखी जा सकती है। उनका एक कहानी संग्रह 'ध्रुवतारा' और एक कविता संग्रह 'समिधा' प्रकाशित हो चुका है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/s/shail_agrawal.htm शैल अग्रवाल अभिव्यक्ति में] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] सत्येन्द्र श्रीवास्तव 6503 27512 2006-09-21T07:21:19Z Mohitshukla1 712 '''सत्येन्द्र श्रीवास्तव''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। युनाइटेड किंगडम में हिन्दी के वरिष्ठतम लेखक हैं। कविता, नाटक एवं लेख उनकी प्रिय विधाएं हैं। हिन्दी के अतिरिक्त उनके तीन कविता संग्रह [[अंग्रेजी]] भाषा में भी प्रकाशित हो चुके हैं। सत्येन्द्र श्रीवास्तव ने [[टोरोंटो]] एवं [[लंदन]] विश्वविद्यालयों में अध्यापन के बाद पच्चीस वर्षों तक [[केम्ब्रिज विश्वविद्यालय]] में [[हिन्दी साहित्य]] पढ़ाया है। केम्ब्रिज विश्वविद्यालय से सेवा निवृत्ति के पश्र्चात सत्येन्द्र श्रीवास्तव ने [[दक्षिण अफ्रीका]], [[जापान]], [[केन्या]], [[जाम्बिया]] आदि देशों की यात्रा करते हुए वहां व्याख्यान दिये हैं व कविता पाठ किये हैं। सत्येन्द्र श्रीवास्तव के लेखन की एक विशेषता यह भी है कि उनका लेखन केवल नॉस्टेलजिक साहित्य नहीं है। वे केवल भारत के साथ भावनात्मक रिश्तों को ही नहीं भुनाते, वे युनाइटेड किंगडम की राजनीतिक, सामाजिक और सांस्कृतिक समस्याओं पर भी गहरी नज़र रखते हैं। उन्हें अपनी पुस्तक '''टेम्स में बहती गंगा की धार''' के लिए पहले पद्मानंद साहित्य सम्मान से अलंकृत किया गया। सत्येन्द्र श्रीवास्तव की कविताओं में गहराई है तो लेखों में विषय की पकड़ एवं भाषा का निर्वाह। मिसेज जोन्स और वह गली एवं विन्सटन चर्चिल मेरी मां को जानते थे जैसे उदाहरण इस बात का सबूत है कि सत्येन्द्र श्रीवास्तव सही मायने में ब्रिटिश हिन्दी साहित्य का प्रतिनिधित्व करते हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] सोहन राही 6504 27522 2006-09-21T07:25:44Z Mohitshukla1 712 '''सोहन राही''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। [[सर्रे]] निवासी सोहन राही [[इंगलैण्ड]] में गीत और ग़ज़ल विधा के बेहतरीन कलाकार हैं। वे इस देश के पहले साहित्यकार हैं जिनकी ग़ज़लों एवं गीतों के कैसेट एवं सी. डी. तैयार हुए। इंग्लैण्ड के कई गायक एवं गायिकाएं उनके गीत एवं ग़ज़लों को मंच से भी गा चुके हैं। सोहन राही के अनुसार गीत विधा साहित्य की सबसे कठिन एवं श्रेष्ठ विधा है। उनका कहना है कि जब तक कोई कवि गीत नहीं रच लेता तब तक उसका सृजनात्मक विकास पूर्ण नहीं माना जा सकता। सोहन राही मंच से अपने गीत एवं ग़ज़लों का स्वयं भी सुर में पाठ करते हैं। उर्दू के अतिरिक्त उनके ग़ज़ल एवं गीतों का एक संग्रह हिन्दी में भी प्रकाशित हो चुका है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] श्रेणी:ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक 6505 27529 2006-09-21T07:33:43Z Mohitshukla1 712 [[ब्रिटेन]] मे बसे [[हिंदी]] लेखको की सूची। [[श्रेणी: लेखक]] तेजेंद्र शर्मा 6507 27443 2006-09-21T06:38:55Z Mohitshukla1 712 [[चित्र:Tejindersharma.jpg|right|thumb|तेजेंद्र शर्मा]]'''तेजेंद्र शर्मा''' [[ब्रिटेन]] मे बसे भारतीय मूल के [[हिंदी]] लेखक है। '''काला सागर''', '''ढिबरी टाइट''', '''देह की कीमत''' एवं '''ये क्या हो गया''' जैसे कहानी-संग्रहों के लेखक तेजेंद्र शर्मा के लेखन पर डॉ [[धर्मवीर भारती]] से लेकर [[धीरेंद्र अस्थाना]] तक की पीढ़ी ने अपने विचार प्रकट किए हैं। जगदंबा प्रसाद दीक्षित के अनुसार, 'तेजेंद्र के लेखन के संबंध में सबसे ज़्यादा महत्वपूर्ण बात है- जीवन के कटु और भयावह सत्यों का सामना करने की लेखक की प्रवृत्ति और क्षमता। निश्चय ही तेजेंद्र के पास एक ऐसा अनुभव संसार है जो दूसरे लेखकों को सहज उपलब्ध नहीं है। अपने अनुभव संसार से ऐसे प्रसंगों को चुना है जो कहीं न कहीं पाठक को झकझोर जाते हैं। डिबरी टाइट का कथ्य इसका अच्छा उदाहरण हैं। कथाकार सुभाष पंत के अनुसार, 'तेजेंद्र की कहानियों की सहजता और ताज़गी और साथ ही भाषा की सादगी और प्रभाव इन्हें आम कहानियों से अलग खड़ा करती हैं। इन कहानियों में मानवीय रिश्तों की तलाश बहुत व्यावहारिक स्तर पर की गई है। जैसे कोई कलाकार अपने ब्रश से किसी नाजुक कलाकृति के एक-एक रेशे को बहुत कोमलता से छू रहा हो। व्यंग्यकार प्रेम जनमेजय के अनुसार, 'तेजेंद्र की कहानियां आपको सोचने तथा कहने के लिए बाध्य करती हैं। एक नये अनुभव जगत् में ले जाती हैं तथा एक उपलब्धि का अहसास करवाती हैं।' और कथाकार धीरेंद्र अस्थाना का कहना है, 'परकाया प्रवेश में तेजेंद्र को दक्षता हासिल है।' तेजेंद्र शर्मा ब्रिटेन के एकमात्र कथाकार हैं जिनके संकलन नेपाली (पासपोर्ट का रंगहरू), पंजाबी (ढिम्बरी टाईट) एवं उर्दू (ईंटों का जंगल) में अनूदित हो कर प्रकाशित हो चुके हैं। उनका पहला कविता संग्रह प्रकाशन के लिए तैयार है। तेजेंद्र शर्मा नाटक, फ़िल्म एवं अन्य साहित्यिक गतिविधियों से जुड़े रहते हैं। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] Template:Web reference 6510 25162 2006-08-21T14:58:06Z 61.246.84.183 '''Bold text''' Join the mamber larg & larg ज़िम्बाबवे 6511 44582 2007-01-20T02:03:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cv:Зимбабве]] '''ज़िम्बाबवे''' दक्षिणी [[अफ्रीका]] में एक देश है. {{स्टब}} {{अफ़्रीका}} [[af:Zimbabwe]] [[am:ዚምባብዌ]] [[an:Zimbabue]] [[ar:زمبابوي]] [[ast:Zimbabue]] [[az:Zimbabve]] [[bg:Зимбабве]] [[bn:জিম্বাবুয়ে]] [[bs:Zimbabve]] [[ca:Zimbabwe]] [[cs:Zimbabwe]] [[cv:Зимбабве]] [[cy:Zimbabwe]] [[da:Zimbabwe]] [[de:Simbabwe]] [[el:Ζιμπάμπουε]] [[en:Zimbabwe]] [[eo:Zimbabvo]] [[es:Zimbabwe]] [[et:Zimbabwe]] [[eu:Zimbawe]] [[fa:زیمبابوه]] [[fi:Zimbabwe]] [[fr:Zimbabwe]] [[frp:Zimbaboue]] [[ga:An tSiombáib]] [[gd:Zimbabwe]] [[gl:Cimbabue - Zimbabwe]] [[he:זימבבואה]] [[hr:Zimbabve]] [[hu:Zimbabwe]] [[id:Zimbabwe]] [[io:Zimbabwe]] [[is:Simbabve]] [[it:Zimbabwe]] [[ja:ジンバブエ]] [[ka:ზიმბაბვე]] [[ko:짐바브웨]] [[ks:जिम्बाबवे]] [[kw:Simbabwe]] [[la:Zimbabuia]] [[lt:Zimbabvė]] [[lv:Zimbabve]] [[mk:Зимбабве]] [[ms:Zimbabwe]] [[nds:Simbabwe]] [[nl:Zimbabwe]] [[nn:Zimbabwe]] [[no:Zimbabwe]] [[oc:Zimbabwe]] [[pam:Zimbabwe]] [[pl:Zimbabwe]] [[ps:زېمبابوې]] [[pt:Zimbabwe]] [[ro:Zimbabwe]] [[ru:Зимбабве]] [[sa:जिम्बाबवे]] [[scn:Zimbabbui]] [[sh:Zimbabve]] [[simple:Zimbabwe]] [[sk:Zimbabwe]] [[sl:Zimbabve]] [[sq:Zimbabveja]] [[sr:Зимбабве]] [[sv:Zimbabwe]] [[sw:Zimbabwe]] [[ta:சிம்பாப்வே]] [[tg:Зимбабве]] [[th:ประเทศซิมบับเว]] [[tl:Zimbabwe]] [[tr:Zimbabve]] [[ts:Zimbabwe]] [[ug:زىمبابى]] [[uk:Зімбабве]] [[vo:Simbabvän]] [[zh:辛巴威]] [[zh-min-nan:Zimbabwe]] 22 अगस्त 6513 43555 2007-01-15T18:52:20Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अगस्ट २२]] {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 234वॉ (लीप वर्ष मे 235 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 131 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== * [[1924]]: [[हरिशंकर परसाई]] ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Augustus]] [[an:22 d'agosto]] [[ar:22 أغسطس]] [[ast:22 d'agostu]] [[be:22 жніўня]] [[bg:22 август]] [[bn:আগস্ট ২২]] [[bpy:আগষ্ট ২২]] [[br:22 Eost]] [[bs:22. august]] [[ca:22 d'agost]] [[ceb:Agosto 22]] [[co:22 d'aostu]] [[cs:22. srpen]] [[csb:22 zélnika]] [[cv:Çурла, 22]] [[cy:22 Awst]] [[da:22. august]] [[de:22. August]] [[el:22 Αυγούστου]] [[en:August 22]] [[eo:22-a de aŭgusto]] [[es:22 de agosto]] [[et:22. august]] [[eu:Abuztuaren 22]] [[fi:22. elokuuta]] [[fo:22. august]] [[fr:22 août]] [[frp:22 oût]] [[fur:22 di Avost]] [[fy:22 augustus]] [[ga:22 Lúnasa]] [[gl:22 de agosto]] [[he:22 באוגוסט]] [[hr:22. kolovoza]] [[hu:Augusztus 22]] [[ia:22 de augusto]] [[id:22 Agustus]] [[ie:22 august]] [[ilo:Agosto 22]] [[io:22 di agosto]] [[is:22. ágúst]] [[it:22 agosto]] [[ja:8月22日]] [[jv:22 Agustus]] [[ka:22 აგვისტო]] [[ko:8월 22일]] [[ksh:22. Aujußß]] [[ku:22'ê gelawêjê]] [[la:22 Augusti]] [[lb:22. August]] [[li:22 augustus]] [[lmo:22 08]] [[lt:Rugpjūčio 22]] [[mk:22 август]] [[ms:22 Ogos]] [[nap:22 'e aùsto]] [[nds-nl:22 augustus]] [[new:अगस्ट २२]] [[nl:22 augustus]] [[nn:22. august]] [[no:22. august]] [[nov:22 de auguste]] [[nrm:22 Août]] [[oc:22 d'agost]] [[pam:Agostu 22]] [[pl:22 sierpnia]] [[pt:22 de Agosto]] [[ro:22 august]] [[ru:22 августа]] [[scn:22 di austu]] [[sco:22 August]] [[sh:22.8.]] [[simple:August 22]] [[sk:22. august]] [[sl:22. avgust]] [[sq:22 Gusht]] [[sr:22. август]] [[su:22 Agustus]] [[sv:22 augusti]] [[sw:22 Agosti]] [[ta:ஆகஸ்டு 22]] [[te:ఆగష్టు 22]] [[th:22 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 22]] [[tr:22 Ağustos]] [[tt:22. August]] [[uk:22 серпня]] [[vec:22 de agosto]] [[vi:22 tháng 8]] [[wa:22 d' awousse]] [[war:Agosto 22]] [[zh:8月22日]] चित्र:Shail agrawal.jpg 6515 25186 2006-08-22T18:35:59Z पूर्णिमा वर्मन 607 हिन्दी की लघु-पत्रिकायें 6516 28227 2006-09-23T09:50:21Z 220.227.97.99 /* कथाक्रम */ हिन्दी की लघु पत्रिकाएँ (मासिक, द्वैमासिक, त्रैमासिक एवं अनियतकालीन) अ == अतएव- == श्री हरीश नारायण सिंह राजर्षि पुरुषोत्तमदास टण्डन हिन्दी भवन, 6, महात्मा गाँधी मार्ग, लखनऊ, उत्तरप्रदेश == अमिधा == श्री अशोक गुप्त राजेन्द्रपुरी, मुजफ्फरपुर, उत्तरप्रदेश- 842001 == अपना बचपन- == श्री महेश सक्सेना जे-9, कस्तूरबा स्कूल के पीछे, जवाहर चौक, भोपाल मध्यप्रदेश-462003 == अपूर्वा == श्री यू. एस. आनन्द तेलीवाड़ा मार्ग, दुमका, बिहार == अट्टहास == सुश्री शिल्पा श्रीवास्तव 10, गुलिस्ता कॉलोनी, लखनऊ, उत्तरप्रदेश-226001 == अब == श्री शंकर, अभय, नर्मदेश्वर 74, इ, गोरक्षिणी पथ सासाराम, बिहार-821115 == अक्षरगंधा == डॉ. हरिवंश तरूण आनन्द भवन, बहादुरपुर समस्तीपुर, बिहार == अक्षर पर्व- == श्री ललित सुरजन देशबन्धु परिसर, रायपुर छत्तीसगढ़ == अकार == (त्रैमासिक)- श्री गिरिराज किशोर 11/210-ए, सूटरगंज, कानपुर (उत्तरप्रदेश)-208001 == अंचल भारती- == श्री जयनाथ मणि देवरिया, रामनाथ, देवरिया उत्तरप्रदेश-274001 == अंतदृष्टि == श्री विनोद दास बी-3/8, नाबार्ड कॉलोनी, जगतपुर रोड़ मालवीय नगर, जयपुर, राजस्थान == अनुभूति के फूल == श्री नीरज शर्मा शुभम ओशो अनुभूति, रामबाग कालोनी रामघाट रोड, अलीगढ़, उत्तरप्रदेश == अलाव == श्री राम कुमार कृषक नागार्जुन नगर, सादतपुर,दिल्ली == अभिनव प्रसंगवश == डॉ. वेदप्रकाश अमिताभ द्वारिकापुरी, अलीगढ़, उत्तरप्रदेश-281001 == अभिव्यक्ति- == श्री शिवराम 4 पी-46, तलवंडी, कोटा, राजस्थान == अभिव्यक्ति सृजन == श्री गोपाल कौशल 20, कौशल पान सदन, बस स्टेंड ग्राम माकनी, पो.नागदा, जिला-धार, मध्यप्रदेश == अविरल मंथन == श्री राजेन्द्र वर्मा 3/29, विकास नगर, लखनऊ उत्तरप्रदेश == अक्षर == डॉ.सुकुन पासवान ‘प्रजाचक्षु’ भारतीय साहित्य परिषद दलसिंह सराय, समस्तीपुर-848114 == अक्षर खबर == श्री सुरेश जांगिड डी.सी.निवास के सामने,करनाल रोड कैंथल, हरियाणा-136027 == अक्षरा == श्री विजय हिन्दी भवन, श्यामला हिल्स, भोपाल मध्यप्रदेश- 462002 == अक्षर शिल्पी == राजूरकर राज एल-18, श्रद्धाराम काम्पलेक्स, जोन-1 महाराणा प्रताप नगर, भोपाल (मध्यप्रदेश) == अरावली उद्घोष == पथिक टीचर्स कालोनी, उदयपुर, राजस्थान == अनन्त अविराम == श्री ओमप्रकाश दीप अघोरेश्वर कृपाकेन्द्र, राघौगढ, मध्यप्रदेश == अनुभूति == श्री नीरज शर्मा रामघाट रोड़ अलीगढ़, उत्तरप्रदेश == अनुरोध == अनुरोध सम्पादक : दुर्गेश गुप्त "राज" एलआईजी एएस-१६, गणपति एन्क्लेव, कोलार रोड, भोपाल-४६२०४२ (म.प्र.) www.anurodh.com e-mail : anurodh55@yahoo.com == अवध अर्चना == श्री विजयरंजन अवध अर्चना प्रकाशन फैजाबाद, उत्तरप्रदेश == असुविधा == श्री रामनाथ शिवेन्द्र ग्राम-खडुई, पो.आ.-पन्नूगंज जिला-सोनभद्र, उत्तरप्रदेश-231213 आ == आकंठ == श्री हरिशंकर अग्रवाल इंदिरा वार्ड, पिपरिया, मध्यप्रदेश == आकार == श्री बसन्त कुमार परिहार 1/1, पत्रकार कॉलोनी, नारायण पुरा, अहमदाबाद, गुजरात-380013 == आकार == श्री अशोक विश्वनोई सागर तरंग प्रकाशन 29-ए, गाँधीनगर, मुरादाबाद उत्तरप्रदेश-244000 == आचार्य कुल == डॉ. गुरूशरण 68, सिंधी कॉलोनी, ग्वालियर, मध्यप्रदेश == आदर्श कौमुदी == श्री मेघासिंह चौहान निकट रेलवे स्टेशन, नजीवाबाद बिजनौर, उत्तरप्रदेश == आभा == श्री धन्नूलाल डावर ‘उत्पल’ बजरंग कॉलोनी, पाथाखेड़ा बैतूल, मध्यप्रदेश == आनंद भारती == श्री बलभद्र कल्याण आनन्द शास्त्री, राष्ट्रीय हिन्दी विकास संस्थान बी-116, बुद्ध कॉलोनी पटना, बिहार-1 == आनन्दरेखा == आचार्य परेशानन्द अवधूत आनन्दमार्ग प्रचारक संघ 527, वी.आई.पी.नगर, तिलजला कोलकाता, पश्चिम बंगाल-700039 == आधारशिला == श्री दिवाकर भट्ट बड़ी भुखानी, हल्द्वानी, नैनीताल, उत्तरांचल == आलोचना == == आजकल == श्री बलदेव सिंह मदान प्रकाशन विभाग, पटियाला हाउस, दिल्ली- 110001 दूरभाष- 23387876 ई-मेल- indiapub@nda.vsnl.net.in == आवेग == श्री प्रसन्न ओझा 47/2, महात्मा गाँधी मार्ग, सोनासपा मार्केट दूसरी मंज़िल, इन्दौर, मध्यप्रदेश == आश्वस्त == सुश्री तारा परमार 8 बी, इन्द्रपुरी, सेठीनगर उज्जैन, मध्यप्रदेश-456016 इ == इस बार == श्री मधुकर सिंह धरहरा, आरा, बिहार ई उ == उद्भावना == श्री अजेय कुमार एच-55, सेक्टर-23, राजनगर गाजियाबाद, उत्तरप्रदेश == उन्नयन == श्री प्रकाश मिश्र 406, त्रिवेणी रोड़, कीटगंज, इलाहाबाद, उत्तरप्रदेश == उत्तरा == संपादक परिक्रमा, तल्लीताल, नैनीताल उत्तरप्रदेश – 263002, फोन- 236191 E-mail: uttara@hotmail.com ऊ ए ऐ औ अं अः ऋ क == कंचनलता == डॉ. भरत मिश्र प्राची डी-8, सेक्टर-3 ए, खेतड़ी नगर, राजस्थान == कल के लिए == श्री जयनारायण अनुभूति, प्लानिंग कॉलोनी के पीछे सिविल लाइन्स, बहराइच उत्तरप्रदेश- 271801 == कला == श्री कलाधर आदर्श नगर, नया टोला, लाइन बाजार पूर्णिया, बिहार-825301 == कृति ओर == श्री विजेन्द्र सी-133, वैशाली नगर, जयपुर, राजस्थान-302021 == काव्यम् == श्री प्रभात पांडेय 31, सर हरी राम गोयन का स्ट्रीट, कोलकाता (प. बं.) == कथन == श्री रमेश उपाध्याय 107, साक्षरा अपार्टमेंट, ए-3 पश्चिम विहार, नई दिल्ली == कथा == श्री मार्कण्डेय ए डी-2, एकांकी कुंज, 24, म्योर रोड़ इलाहाबाद, उत्तरप्रदेश211001 '''Bold text'''''' '''Bold text'''== कथाक्रम == श्री शैलन्द्र सागर 4, ट्राजिंट होस्टल, वायरलेस चौराहे के पास लखनऊ, उत्तरप्रदेश- 226006'''== कथाक्रम == श्री शैलन्द्र सागर 4, ट्राजिंट होस्टल, वायरलेस चौराहे के पास लखनऊ, उत्तरप्रदेश- 226006 == कथा चक्र == श्री अखिलेश शुक्ल सुचेता प्रकाशन, 63, तिरूपति नगर इटारसी, मध्यप्रदेश- 461111 दूरभाष- 0752-243090 ई-मेल- akilsu@sancharnet.in == कथाबिम्ब == डॉ. माधव सक्सेना ए-10, बसेरा आफ दिनक्वारी रोड, देवनार, मुंबई == कथादेश == श्री हरिनारायण सहयात्रा प्रकाशन प्रा. लि. सी-52, जेड़-3, दिलशाद गार्डन, दिल्ली == कथासागर == डॉ. तारिक असलम ‘तस्नीम’ लेखनी प्रकाशन, 6/2, हारुन नगर फुलवारीशरीफ पटना, बिहार -801509 फोन- 0612-252979 श्री जयप्रकाश धूमकेतु 223, प्रकाश निकुंज, पावर हाउस रोड़ निजामुद्दीन पुरा, मउनाथ भंजन, मउ बिहार- 275101 == कर्मनिष्ठा == डॉ. मोहन तिवारी ‘आनंद’ 50, महावली नगर, कोलार रोड़, भोपाल, मध्यप्रदेश, 462042 == कलमदंश == श्री योगेन्द्र मौदगिल 2393-94, न्यू हाउसिंग बोर्ड कॉलोनी सेक्टर-12, पानीपत, हरियाणा-132103 फोन-098962-02929 == कविता श्री == श्री नलिनीकांत अण्डाल, पश्चिम बंगाल-713321 ख == खनन भारती == श्री राजेन्द्र पटेरिया वेस्टर्न कोलफील्ड्स लिमिटेड कोल इस्टेट, सिविल लाइन्स नागपुर, महाराष्ट्र-440001 ग == गीतकार == पद्मश्री गोपालदास नीरज(प्र.संपादक) 933/2, तंवर मार्ग नजफ़गढ़ रोड़, नई दिल्ली-100015 == गीतान्तर == प्रो. रामस्वरूप सिन्दूर 4/ 113, विवेक खंड, गोमती नगर, लखनऊ, उत्तरप्रदेश == गोलकोण्डा दर्पण == श्री गोविन्द अक्षय, 13-6-411/2, रामसिंहपुरा, कारवान हैदराबाद (आन्ध्रप्रदेश) 50067 घ च == चलकर राह बनाती हम == संपादक आस्था प्रशिक्षम केन्द्र सुखदेवी नगर, बेदला, उदयपुर, राजस्थान-313011 फोन-0294-2440130 E-mail: astha39@sancharnet.in == चेतना == श्री दिवाकर गोयल राजभाषा कार्यान्वयन समिति भारतीय विमानपत्तन प्राधिकरण नेताजी अन्तर्राष्ट्रीय विमानपत्तन कोलकाता, पश्चिम बंगाल-700052 == चेतना स्त्रोत == श्री कृष्ण मुरारी ‘विकल’ ई-11, पाण्डेय का तालाब कॉलोनी लखनऊ, उत्तरप्रदेश-226004 == चैतन्य प्रकाश == श्री राजकुमार सोनी अमृत प्रकाशन एफ-18, प्रथम तल, देशपाण्डे काम्प्लेक्स, गुजरात रोड़,नया बाज़ार, ग्वालियर (मध्यप्रदेश) छ ज == जगमग दीप ज्याति == श्री महावीर मार्ग, अलवर, राजस्थान -301101 == जन-आधार == श्री महेश कुमार दीप शीतल गली,राघौगढ, गुना, मध्यप्रदेश == जाह्ववी == श्री भारत भूषण चढ्ढा डब्ल्यू जेड़-41, दसघरा, निकट टोडापुर इन्द्रपुरी, नयी दिल्ली झ == झंकृति == डॉ. शशिप्रभा सिन्हा मनोरम, राजेन्द्र पथ, धनबाद, बिहार ट == टॉलिक समाचार == श्री राजीव सारस्वत मुंबई उपक्रम, न.रा.का.स. पेट्रोलियम हाऊस, मुंबई, महाराष्ट्र-40020 E-mail: rsarswat@hpcl.co.in ठ ड ढ ण त तद्भव श्री अखिलेश 18/271, इंदिरा नगर, लखनऊ उत्तरप्रदेश- 16 तनाव श्री वंशी माहेश्वरी 57, मंगलवारा, पिपरिया होशंगाबाद, मध्यप्रदेश-461775 तटस्थ डॉ. कृष्ण बिहारी सहल पुलिस लाइन के पीछे, सीकर, राजस्थान तीर्थराज त्रिवेणी संपादक भारतीय संस्कृति सेवा प्रतिष्ठान वृन्दावन, प्रतिष्ठान मार्ग, अहमदनगर महाराष्ट्र तुलसी मानस भारती श्री अंबाप्रसाद श्रीवास्तव मानस भवन, श्यामला हिल्स, भोपाल मध्यप्रदेश- 462002 त्रिवेणी श्री कुंवर वीर सिंह मार्तण्ड डी-28, मंदिर साइड, क्वाटर्स, बिड़लापुर दक्षिण 24 परगना, पश्चिम बंगाल थ द दस्तक श्री राघव आलोक साराजहाँ, मकदमपुर, पो.-टाटानगर जमशेदपुर, झारखंड-831002 दस्तावेज श्री विश्वनाथ तिवारी पो. बेतियाहाता, गोरखपुर, उत्तरप्रदेश दायित्वबोध श्री विश्वनाथ मिश्र ने.पी.जी.कॉलेज, बड़हलगंज गोरखपुर उत्तरप्रदेश दिव्ययुग श्री जगदीश दुर्गेश जोशी 62, मिश्र नगर, अन्नपूर्णा मार्ग इन्दौर, मध्यप्रदेश-9 दिव्यालोक श्री जगदीश किंजल्क साहित्य सदन, सी-5, आकाशवाणी कॉलोनी सिविल लाइन्स, सागर, मध्यप्रदेश फोन-07582-220114 द्वीप लहरी श्री बलराम अग्रवाल हिन्दी साहित्य कला परिषद अण्डमान निकोबार द्वीप समूह, पोर्टब्लेयर-744101 ध न नवलेखन संपादक 2621, आवास विकास कॉलोनी सैक्टर 11-12, फेस-2, पानीपत हरियाणा नई ग़ज़ल डॉ. महेन्द्र अग्रवाल रामेश्वरम, सदर बाज़ार, शिवपुरी मध्यप्रदेश-473551 नई गुदगुदी श्री विश्वम्भर मोदी अनुकम्पा, शिवाजी नगर, सिविल लाइन्स जयपुर, राजस्थान-302006 नया ज्ञानोदय डॉ. प्रभाकर क्षोत्रिय 18, इन्स्टीट्यूशनल एरिया, लोदी रोड़ नई दिल्ली-110003 नया पथ श्री राजेश जोशी/राम प्रकाश त्रिपाठी एम. आई. जी.-99, सरस्वती नगर भोपाल, मध्यप्रदेश-462003 नवोदित स्वर डॉ. गिरिजाशंकर त्रिवेदी 42, इन्दौर रोड, देहरादून उत्तरांचल नटरंग श्री अशोक बाजपेयी-रश्मि बाजपेयी बी-31, स्वास्थ्य विहार, विकास मार्ग दिल्ली- 110092 नागरी संगम डॉ. परमानंद पांचाल नागरी लिपि परिषद, 19, गाँधी स्मारक निधि राजघाट, दिल्ली-110002 नारी अस्मिता डॉ. रचना निगम 15, गोया गेट सोसायटी, शक्ति अपार्टमेंट, बी ब्लाक द्वितीय तल, एस / 3, प्रतापनगर, बड़ोदरा, गुजरात नारी का संबल श्रीमती शकुंतला तरार एकता नगर, सेक्टर 2, गुढ़ियारी रायपुर, छत्तीसगढ़-492009 मो.-98261-28151 निमित्त श्री श्याम सुन्दर निगम 1415, पूर्णिया रतनताल नगर कानपुर, उत्तरप्रदेश निष्कर्ष श्री गिरीश चन्द्र श्रीवास्तव 59, खेराबाद, सुल्तानपुर नैणसी श्री अशोक ढेडिया मैसर्स इन्सटेण्ट प्रिन्टर्स, 3 अरविन्द सरणी, कोलकाता पश्चिम बंगाल-700005 प पहल श्री ज्ञानरंजन राम नगर, आधारताल, जबलपुर, मध्यप्रदेश पहचान यात्रा डॉ. राजेन्द्र सोनी पहचान-प्रकाशन (त्रैमासिक) कुशालपुर, रायपुर (छत्तीसगढ)492001 फोन, न. 0771-2243589 पहाड़ श्री शेखर पाठक परिक्रमा, तल्ला डांडा, तल्लीताल नैनीताल, उत्तरांचल-263002 पल प्रतिपल देश निर्मोही आधार प्रकाशन प्रा. लिमिटेड, एस.सी.एफ. 267, सेक्टर-16 पंचकूला (हरियाणा) 134113 पनघट श्री जवाहर बेकस रूपांकन, पो. बा. 203, पटना, बिहार पंजाबी संस्कृति डॉ. राम आहूजा 9/20, ओल्ड कैम्पस, सी.सी.एस.एच.ए.यू हिसार, हरियाणा-125001 परिचय श्री प्रकाश शुक्ल बड़ महादेवा कॉलोनी पीरनगर, गाजीपुर उत्तरप्रदेश- 233001 परिधि श्री नरेन्द्र नवीन महेन्द्रू, पटना, बिहार- 800006 परिधि डॉ. अनिल कुमार जैन सचिव, हिन्दी-उर्दू मज़लिस पोष्ट आफिस के पास, बड़ा बाज़ार सागर, मध्यप्रदेश-460002 पुरूष श्री विजयकांत निरालानगर, गोशाला रोड, मुजफ्फरपुर उत्तरप्रदेश- 842002 पूर्वग्रह श्री मदन सोनी सी-2/43, शाहजहाँ रोड, नयी दिल्ली पृथ्वी और पर्यावरण श्री महेश अनघ टाईप-3/38, शास्त्री नगर, ग्वालियर, मध्यप्रदेश प्रकाशन समाचार श्री अशोक माहेश्वरी राजकमल प्रकाशन प्रायव्हेट लिमिटेड 1-बी नेताजी सुभाष मार्ग, दरियागंज नई दिल्ली- 110002 फोन- 23274463 प्रतिमान श्री अनिल कुमार झा अनुराग प्रकाशन, विद्यापति नगर गोड्डा- 814133 प्रयास श्री अशोक अंजुम संवेदना, एफ-23, नई कालोनी, कासिमपुर (पा.हा.) अलीगढ, उत्तरप्रदेश प्रस्ताव श्री कैलाश बाजपेयी 128/862, वाई ब्लाक, किदवई नगर कानपुर, उत्तरप्रदेश- 208011 प्रोत्साहन श्री जीवित राम सेतपाल 205/31, बेसमेंट, सिन्धु शीव (पूर्व) मुंबई, महाराष्ट्र-400022 प्रिय संपादक श्री मोहन थपलियाल सुलेखन, एल-5/185, एल, अलीगंज लखनऊ, उत्तरप्रदेश-226024 फ ब बहुमत श्री विनोद मिश्र क्वा.2 ए, सड़क-13, सेक्टर-10 भिलाई, छत्तीसगढ़-490006 फोन- 0788-220068 बात सामयिकी डॉ. सन्हैयालाल ओझा चौथा तल, सिटी सेंटर 19, सिनेगॉग स्ट्रीट कोलकाता, पश्चिम बंगाल-700001 बालवाणी- संपादक- शंकर सुल्तानपुरी उत्तरप्रदेश हिन्दी संस्थान राजर्षि पुरूषोत्तम टंडन हिन्दी भवन 6, महात्मा गाँधी मार्ग, लखनऊ भ भारती श्री दत्तात्रय भि.गुजर मुंबई हिन्दी विद्यापीठ, उद्योग मंदिर धर्मवीर संभाजीराजे मार्ग, माहिम मुंबई, महाराष्ट्र- 16 भारत-एशियाई साहित्य श्री अशोक खन्ना भारत-एशियाई साहित्य अकादमी ई-1070, सरस्वती विहार, नई दिल्ली-110034 भारत वाणी डॉ. चंदूलाल दुबे द.भा.हिंदी प्रचार सभा, कर्नाटक शाखा पो.बा.न.-42, डासी कम्पाउण्ड धारवाड़, कर्नाटक- 1 भारतीय लेखक श्री भीमसेन त्यागी डी-180, सेक्टर-10, नोएड़ा उत्तरप्रदेश भाषा-भारती संवाद श्री नृपेन्द्रनाथ गुप्त अ.भा.भाषा साहित्य सम्मेलन बिहार श्री उदित आयतन, शेखपुरा, पटना बिहार-800014 भाषा स्पंदन डॉ. मंगल प्रसाद कर्नाटक हिन्दी अकादमी विनायक, 127 एमआईजी / केएचबी, 5वाँ ब्लाक कोरमंगला, बेंगलूर (कर्नाटक)-95 भाषा और साहित्य डॉ. सुरेश आचार्य एवं बद्री प्रसाद हिन्दी एवं भाषा विज्ञान विभाग डॉ.हरीसिंह गौर विश्वविद्यालय सागर, मध्यप्रदेश भोजपुरी लोक डॉ. राजेश्वरी शांडिल्य ए 14, माल एवेन्यू कॉलोनी लखनऊ, उत्तरप्रदेश- 226001 म मकरंद श्री राम सहाय वर्मा मकरंद प्रकाशन, बी-14, सेक्टर-15 नोएडा, उत्तरप्रदेश-201301 मड़ई डॉ. कालीचरण यादव बनियापारा, जूना बिलासपुर (छत्तीसगढ़) 495001 E-mail: bas_madai@yahoo.co.in माध्यम श्री सत्यप्रकाश मिश्र सम्मेलन मार्ग, प्रयाग, इलाहाबाद, उत्तरप्रदेश मार्गदीप श्री मंजूर फ़ाखिर 160, रोशनी घर, खुसरो बाग, रामपुर उत्तरप्रदेश-244901 मानस चन्दन डॉ. गणेश दत्त सारस्वत सारस्वत सदन, सिविल लाइन्स सीतापुर, उत्तरप्रदेश- 261001 मिलाप राजभाषा पत्रिका श्री विनय वीर 5-4-674, कट्टलमंडी, हैदराबाद आन्ध्रप्रदेश—1 मित्र मिथिलेश्वर महराजा हाता, कतिरा, आरा (बिहार) 802301 दूरभाष- 06182-232220, मोबाईल- 094316-83936 मित्र संगम श्री प्रेम बोहरा 35-बी, पुरानी बस्ती कालोनी, दिल्ली- 110009 मसि कागद डॉ.श्याम सखा ‘श्याम’ पलाश, 12, विकास नगर, रोहतक हरियाणा-124001 फोन-01262-24293 E-mail-msikagad@yahoo.co.in मैकलसुता श्री कृष्णस्वरूप शर्मा ‘मैथिलेन्द्र’ गीतांजलि भवन, म.आ.व.-08 आवासीय मंडल, उपनिवेशिका, नर्मदापुरम होशंगाबाद, मध्यप्रदेश मैसूर हिन्दी प्रचारक पत्रिका डॉ. वि. राम संजीवैया 58, वेस्ट आफ, कार्ड रोड, राजाजी नगर, बैगलोर कर्नाटक- 10 मुक्त कथन श्री जनार्दन प्रसाद सिंह रूपछाया प्रेस, बेगूसराय, बिहार य यू. एस. एम, पत्रिका श्री उमाशंकर मिश्र ए-32, अशोक नगर, गाजियाबाद, उत्तरप्रदेश युद्धरत आम आदमी सुश्री रमणिका गुप्ता रमणिका फाउन्डेशन, मेन रोड, ए-21, डिफेंस कालोनी नई दिल्ली युमशकैश फु.गोकुलानन्द शर्मा ब्रह्मपुर, पैलेस रोड, इम्फाल मणिपुर- 795001 र रंगायन श्री पीयूष दईया भारतीय लोककला मंडल उदयपुर, राजस्थान रंग प्रसंग श्री प्रयाग शुक्ल नेशनल स्कूल आफ ड्रामा, बहावलपुर हाउस भगवानदास रोड़, नई दिल्ली रंग संवाद श्री राजकमल नायक अभिव्यक्ति राज्य संसाधन केन्द्र ई-8/195, त्रिलंगा, भोपाल, मध्यप्रदेश-462039 मेल- abhivyaktisrc@hotmail.com रवीन्द्र ज्योति डॉ. केवल कृष्ण पाठक 527/ 17, आनंद निवास, गीता कॉलोनी जीन्द, हरियाणा-126102 रसमुग्धा डॉ. ओमप्रकाश पचरंगिया रसमुग्धा प्रकाशन, पचरंगिया भवन चिड़ावा, राजस्थान-333026 रश्मिरथी श्री अरूण कुमार आर्य वार्ड न. 7, मुसाफिर खाना, सुल्तानपुर उत्तरप्रदेश-227813 राग भोपाली संपादक अभिरूचि अपार्टमेंट, 27 बी, लालघाटी भोपाल, मध्यप्रदेश-462001 राजभाषा किरण श्री अनन्त कमार साहू पो.बा.न.-11298, चर्चगेट मुंबई, महाराष्ट्र- 400020 राष्ट्रभाषा श्री अनन्त राम त्रिपाठी राष्ट्रभाषा प्रचार समिति वर्धा, महाराष्ट्र- 3 रैन बसेरा डॉ. जय सिंह ‘व्यथित’ गुजरात हिन्दी विद्यापीठ, कमलेश पार्क महेश्वरी नगर, ओढव, अहमदाबाद गुजरात ल लफ़्ज श्री तुफैल चतुर्वेदी फ़्लैट नं.-25 मानवस्थली एपार्टमेंट, वसुन्धरा एन्क्लेव दिल्ली-110096 ललित लालिमा श्री ललित कुमार ‘ललित’ आर. के. पुरम, राठी अस्पताल के पीछे आगरा रोड़, अलीगढ़, उत्तरप्रदेश लोकयज्ञ पो. सोनवणे राजेन्द्र ‘अक्षत’ सिन्धु पुष्प, प्राध्यापक कॉलोनी, आदर्श नगर पांगरी रोड, बीड, महाराष्ट्र लोकवार्ता डॉ. अर्जुनदास केसरी सचिव, लोकवार्ता शोध संस्थान सोनभद्र, उत्तरप्रदेश लोकशिक्षक डॉ. सत्येन्द्र चतुर्वेदी के.-14, अशोक मार्ग, सी-स्कीम जयपुर, राजस्थान-1 लोकाक्षर (छत्तीसगढी) श्री नंद किशोर तिवारी विप्र सहकारी मुद्रणालय मर्यादित कुदुदण्ड, बिलासपुर (छत्तीसगढ) लोर्का सुश्री प्रभाती नौटियाल फुंदासिओन, इस्पानिका 3050, बी-4, अरुणा आसफ अली मार्ग, वसंत कुंज नई दिल्ली-110070 ई-मेलः lorcapatrica@hotmail.com व वर्तिका श्री संजय कुमार सिन्हा मधुवनी, पूर्णिया, बिहार-854301 वर्तमान संदर्भ संगीता आनंद देवकी धाम, माधव ब्लाक, फ्लैट न. ए.-3 वेस्ट बोरिंग कैनाल रोड, पटना- (बिहार)-1 वंदेभारती श्री ओंकारनाथ त्रिपाठी अकबरपुर, अंबेडकरनगर, उत्तरप्रदेश वसुधा श्री कमला प्रसाद 7-1/बी, गुरूकृपा, अपार्टमेंट्स प्रोफेसर्स कॉलोनी, भोपाल मध्यप्रदेश-462002 वीणा डॉ. श्यामसुन्दर व्यास 11, रविन्द्रनाथ टैगोर मार्ग, इन्दौर मध्यप्रदेश- 452001 विचार कविता श्री बलदेव बंशी ए-3/283, पश्चिम विहार नई दिल्ली-110063 विषयवस्तु श्री धर्मेन्द्र गुप्त 271, राजधानी एनक्लेव, शकुर बस्ती, दिल्ली-110341 विदूषक श्री अरविंद विद्रोही ई डब्ल्यू. एस 13 / 8, छोटा गोविन्दपुर जमशेदपुर, झारखंड- 831015 विपक्ष श्री भारत यायावर हिन्दी विभाग, चास कॉलेज बोकारो, बिहार विपाशा संपादक भाषा एवं संस्कृति विभाग त्रिशूल, शिमला, हिमाचल प्रदेश-171003 वेदप्रकाश श्री अजयकुमार गोविन्दराम हासानंद 4408, नई सड़क, दिल्ली-110006 वर्तमान जनगाथा श्री किशन चन्द शर्मा भजनपुरा, दिल्ली वागर्थ श्री रवीन्द्र कालिया भारतीय भाषा परिषद, 36-ए, शेक्सपियर सरणी कोलकाता, पश्चिम बंगाल- 700017 स संकल्प रथ श्री राम अधीर 108/1, शिवाजी नगर, भोपाल (मध्यप्रदेश) 462016 संग्रथन डॉ. एम. एस. विनयचंद्रन हिन्दीविद्यापीठ, केरल माञञालिक्कुलम् रोड़, तिरूवनन्तपुरम केरल-995001 संभवा श्री ध्रुवनारायण गुप्त केंद्रीय क्षेत्र उत्तर गाँधी मैदान पटना, बिहार संवेद श्री कसन कालजयी बड़ी केशोपुर, जमालपुर-811214 सतयुग की वापसी श्री मुरारीलाल अग्रवाल 34, मधुवन, अलवर, राजस्थान-1 सातवाँ सोपान श्री राजीव सारस्वत हिंदुस्तान पेट्रोलियम कार्पो.लि.मुंबई रिफाइनरी बी.डी.पाटिल मार्ग, चेंबूर, मुंबई महाराष्ट्र-400074 फोन- 25650271 E-mail: rsaraswat@hpcl.co.in सबके दावेदार श्री पंकज गौतम लालसा लाल तरंग मु.-सीताराम, आजमगढ़, उत्तरप्रदेश सद्भावना दर्पण श्री गिरीश पंकज जी-31, नया पंचशील नगर, रायपुर, छत्तीसगढ मोबाईल- 94252-12720 ई-मेल- girishpnkj@yahoo.co.in सदी से सरोकार श्रीमती किरम माथुर 34/3, ओल्ड सुभाष नगर, भोपाल मध्यप्रदेश, 462003 सदीनामा श्री जितेन्द्र जितांशु गवर्नमेंट क्वाटर्स, बजबज कोलकाता, पश्चिम बंगाल- 137 सनद मंजू मल्लिक मनु सनद प्रकाशन, 840 ए न्यू कालोनी शिवमंदिर के पास, खगौल, पटना, बिहार संबोधन कमर मेवाड़ी चाँदपोल, कांकरोली (राजस्थान) 313324 फोन- 02952-223221, मोबाइल- 98292-88570 संवेद वाराणासी श्री अनिल मिश्र बी-105, न्यू इनकमटैक्स कॉलोनी, फिल्म सिटी रोड गोरेगाँव, ईस्ट, मुंबई सम्यक श्री मदन मोहन उपेन्द्र ए-10, शान्ति नगर (संजय नगर) मथुरा (उत्तरप्रदेश) 281001 दूरभाष- 0565-2460514 समकालीन भारतीय साहित्य श्री अरूण प्रकाश रवीन्द्र भवन, 35, फिरोजशाह मार्ग दिल्ली- 110001 समकालीन साहित्य समाचार श्री सत्यव्रत किताबघर प्रकाशन पो. बा. -7240, नई दिल्ली- 110002 E-mail: kitabghar_prk@yahoo.com समकालीन सृजन श्री शंभुनाथ 20, बालमुकंद मक्कर रोड़ कोलकाता, पश्चिम बंगाल-700007 समय माजरा श्री हेतु भारद्वाज राष्ट्रभाषा प्रचार समिति, हिन्दी भवन आगरा रोड, जयपुर (राजस्थान) 302003 समय-सुरभि श्री नरेन्द्र कुमार सिंह शिवपुरी(नया जेल से पश्चिम) पो.व जिला- बेगूसराय बिहार- 851101 समयान्तर श्री पंकज विष्ट 79-ए, दिलशाद गार्डन, दिल्ली समांतर श्री इसाक अश्क तराना, जिला उज्जैन, मध्यप्रदेश समरलोक पद्मश्री मेहरून्निसा परवेज ई-7/ 837, शाहपुरा, भोपाल समवेत घोष प्रो. रमेश तिवारी ‘विराम’ उमेश स्मृति भवन, मकरंद नगर, कन्नौज उत्तरप्रदेश- 209726 संप्रेषण डॉ. चन्द्रभानु भारद्वाज 119, श्री जी नगर, दुर्गापुरा, जयपुर, राजस्थान सरल चेतना श्री हेमन्त रिछारिया कोठी बाजार, होशंगाबाद, मध्यप्रदेश सरस-सुबोध श्री एन. आई. सिद्दीकी 12/913, दाउद सराय, निकट-मस्ज़िद, तीरग्रान सहारनपुर, उत्तरप्रदेश-247001 सरोकार सदानंद सुमन रानीगंज, पो.आ. मेरीगंज जिला- अररिया बिहार- 8854334 सर्वनाम श्री विष्णुचंद्र शर्मा ई-11, सादतपुर, दिल्ली-110094 सहकार भानुदत्त त्रिपाठी ‘मधुरेश’ हिन्दी सहकार संस्थान 362, सिविल लाइन्स(कल्याणी) उन्नाव, उत्तरप्रदेश-209801 साम्य श्री विजय गुप्त शीतला वार्ड, ब्रह्मपथ, अंबिकापुर छत्तीसगढ़ सापेक्ष श्री महावीर अग्रवाल ए-14, आदर्श नगर, दुर्ग छत्तीसगढ़- 491003 सारस्वत जगत श्री पी. आर. ओझा ललकार डाकघर के पीछे, सारस्वत मार्ग, गंगाशहर रोड़ बीकानेर, राजस्थान-334001 साक्षात्कार डॉ.देवेन्द्र दीपक साहित्य अकादमी, म.प्र. संस्कृति परिषद संस्कृति भवन, वाणगंगा, भोपाल, मध्यप्रदेश-462003 साहित्य अमृत श्री लक्ष्मीमल्ल सिंघवी 4/19, अरूणा आसफ अली रोड़, नई दिल्ली-110002 साहित्य कल्याण परिषद श्री रामचन्द्र शुक्ल कल्याण परिषद, अवंतिका हाथी पार्क, रायबरेली, उत्तरप्रदेश साहित्य क्रांति अनिरूद्ध सिंह सेंगर आकाश, भार्गव कालोनी, गुना, मध्यप्रदेश साहित्य भारती श्रीमती विद्याविन्दु सिंह उत्तरप्रदेश हिन्दी संस्थान, लखनऊ उत्तरप्रदेश साहित्य वैभव डॉ. सुधीर शर्मा शिवा इलेक्ट्रीकल के पास, अमीनपारा रायपुर, छत्तीसगढ़ साहित्य सागर श्री कमलकान्त सक्सेना 103/ए, नीलकमल काम्प्लेक्स, 205 जोन-1, महाराणा प्रतापनगर, भोपाल, मध्यप्रदेश-462011 साहित्य सागर (बाल-पत्रिका) डॉ. मुनिलाल ‘सरस’ सरस साहित्य कुटीर नगर बाजार, बस्ती, उत्तरप्रदेश सामान्य जन संदेश लोहिया अध्ययन केन्द्र 441, सुभाष रोड़, नागपुर, महाराष्ट्र-18 सीधी बात (सा.) श्री अशोक मंगल चौक, अजमेरा पिंपरी, पुणे, महाराष्ट्र-18 सौगात श्री श्याम अकुर हठीला भैरुजी की टेक, मंडोलावार्ड बारां, राजस्थान सौपान श्री स्वरूप सैलानी सौपान साहित्यिक मंच 154, लायर्स चैम्बर्स, डिस्ट्रिक्ट कोर्ट हिसार, हरियाणा सुमन सागर श्री कमलरंजन हिमशैल, विनीता भवन, काजीचक, बाढ़ पटना, बिहार-803213 सुरसरि श्री रामदेव सिंह गोपालपुर, विद्यापतिनगर, समस्तीपुर बिहार सूरज चाँद श्री राजेन्द्र राजन सुचियातन, चाणक्यनगर बेगूसराय, बिहार सृजन-गाथा श्री जयप्रकाश मानस सृजन-सम्मान, एफ-3, आवासीय कॉलोनी छ.ग. माध्यमिक शिक्षा मंडल, रायपुर छत्तीसगढ़- 492001 E-mail- srijangatha@gmail.com सृजन पथ सुश्री रंजना श्रीवास्तव ‘रंजू’ श्री पल्ली, गली न.2, तीन बत्ती मोड़ के पास पो.आ. सिलीगुडी बाजार जिला- जलपाईगुड़ी, पश्चिम बंगाल-734405 स्वातिपथ श्री कृष्ण मनु बी ।।। /35, मुनीडीह, धनबाद बिहार-828129 श शिवम् श्री विनोद तिवारी 462, ए, सेक्टर, शाहपुरा, भोपाल मध्यप्रदेश-456039 शेष हसन जमाल पन्ना निवास(साईकिल मार्केट) के पास लोहारपुरा, जोधपुर(राजस्थान) 342002 शुभ तारिका श्री उर्मिकृष्ण ए-47, शास्त्री कालोनी, अम्बाला छावनी, अम्बाला, चंडीगढ़ शब्द श्री आर. सी. यादव सी-1104 इन्दिरा नगर, लखनउ, उत्तरप्रदेश शब्दलोक श्री शशांक प्रभाकर 14, सरस्वती नगर, बल्केश्वर, आगरा उत्तरप्रदेश- 282004 शब्दशिखर डॉ.आनन्दप्रकाश त्रिपाठी ‘कथायन’ यादव कॉलोनी, पटेल का बगीचा सागर, मध्यप्रदेश- फोन-05278-26199 शब्द शिल्पियों के आसपास श्री राजुरकर राज एच-3, वल्लभदास मेहता, नेहरूनगर भोपाल, मध्यप्रदेश-462003 ष ह हरसिंगार श्री भगवती प्रसाद देवपुरा साहित्य मंडल, नाथद्वारा राजस्थान-313301 हम साथ-साथ हैं श्री किशोर श्रीवास्तव प्लाट न.-175, आनंदपुरधाम, कराला दिल्ली- 110081 हंस श्री राजेन्द्र यादव अक्षर प्रकाशन प्रायव्हेट लिमिटेड़ 2/36, दरियागंज, दिल्ली-110002 हाइकु दर्पण डॉ.जगदीश व्योम केन्द्रीय विद्यालय परिसर होशंगाबाद (मध्यप्रदेश) -461005 हाइकु भारती श्री भगवत शरण अग्रवाल 396, सरस्वती नगर, अहमदाबाद, गुजरात हिन्दी प्रचारक पत्रिका श्री विजय प्रकाश बेरी सी- 21 / 30, पिशाचमोचन, वाराणसी उत्तर प्रदेश (पत्रिकाओं का नाम सतत् जोडा जा रहा है । कृपया आप पत्रिकाओं का नाम सुझा सकते हैं । जयप्रकाश मानस By-www.srijangatha.com सरस्वती नदी 6520 30384 2006-10-12T09:20:54Z Debashish 130 कई भू-विज्ञानी मानते हैं, और ऋग्वेद में भी उल्लेखित है, कि हज़ारों साल पहले [[सतलुज]] (जो [[सिन्धु नदी]] की सहायक नदी है) और [[यमुना]] (जो [[गंगा]] की सहायक नदी है) के बीच एक विशाल नदी बहती थी जो हिलामय से लेकर अरब सागर तक जाती थी । आज ये भूगर्भी बदलाव की वजह से सूख गयी है । [[ऋग्वेद]] में वर्णित प्राचीन [[वैदिक काल]] में इस नदी सरस्वती को नदीतमा की उपाधि दी गयी है । उनकी सभ्यता में सरस्वती ही सबसे बड़ी और मुख्य नदी थी, [[गंगा]] नहीं । नोट करें कि इस सरस्वती का इलाहाबाद (प्रयाग) से कोई सम्बन्ध नहीं था -- ये बातें बाद के समय के मिथक हैं । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Sarasvati River]] सरस्वती देवी 6521 25213 2006-08-23T18:30:10Z Mitul0520 211 '''सरस्वती''' [[हिन्दू धर्म]] की प्रमुख देवियों में से एक हैं । [[ऋग्वेद]] में देवी सरस्वती नदी की देवी थीं । इस नदी विशेष को भी [[सरस्वती नदी]] कहा जाता है । सरस्वती को वेदों में देवी कहा गया है और बहने की वजह से इसे वाक्-देवी माना गया । इस तरह सरस्वती बहते हुए शुद्ध जल के माफ़िक वाणी, ज्ञान, बुद्धि, विज्ञान और संगीत की देवी हो गयीं । बाद की पौराणिक कहानियों में इनको [[ब्रह्मा]] की बेटी मान लिया गया । [[ब्रह्मा]] द्वारा व्यभिचार किये जाने के कारण बाद में वह [[ब्रह्मा]] की पत्नी बन गयी। इनका वाहन [[हंस]] माना जाता है और इनके हाथों में [[वीणा]], [[वेद]] और [[माला]] होती है । हिन्दू कोई भी पाठ्यकर्म के पहले इनकी पूजा करते हैं । [[श्रेणी:देवी-देवता]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[da:Sarasvati]] [[de:Saraswati]] [[en:Saraswati]] [[fi:Sarasvati]] [[fr:Sarasvatî (déesse)]] [[ja:サラスヴァティー]] [[nl:Sarasvati (godin)]] [[nn:Sarasvati]] [[no:Sarasvati]] [[pt:Sarasvati]] [[ru:Сарасвати]] [[simple:Sarasvati]] [[sl:Sarasvati]] [[sv:Sarasvati]] [[ta:சரஸ்வதி]] [[tr:Saraswati]] [[zh:辯才天]] भूषण 6522 44575 2007-01-20T01:19:45Z किशोर 903 '''भूषण''' (1613-1705) रीतिकाल के तीन प्रमुख कवियों [[बिहारी (साहित्यकार) |बिहारी ]], [[केशव]] और [[भूषण]] में से एक हैं। [[रीति काल]] में जब सब कवि [[श्रृंगार रस]] में रचना कर रहे थे, [[वीर रस]] में प्रमुखता से रचना कर के भूषण ने अपने को सबसे अलग साबित किया। ==जीवन परिचय== कविवर भूषण का जीवन विवरण अभी तक संदिग्धावस्था में ही है। उनके जन्म मृत्यु, परिवार आदि के विषय में कुछ भी निश्चित रूप से नहीं कहा जा सकता। [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] के अनुसार भूषण का जन्म संवत 1670 तदनुसार ईस्वी 1613 में हुआ। उनका जन्म स्थान कानपुर जिले में तिकवांपुर नाम का ग्राम बताया जाता है। उनके पिता का नाम रत्नाकर त्रिपाठी था। वे काव्यकुब्ज ब्राह्मण थे। भूषण के वास्तविक नाम का ठीक पता नहीं चलता। शिवराज भूषण ग्रंथ के निम्न दोहे के अनुसार भूषण उनकी उपाधि है जो उन्हें चित्रकूट के राज हृदयराम के पुत्र रुद्रशाह ने दी थी - कुल सुलंकि चित्रकूट-पति साहस सील-समुद्र। कवि भूषण पदवी दई, हृदय राम सुत रुद्र।। कहा जाता है कि भूषण कवि मतिराम और चिंतामणी के भाई थे। एक दिन भाभी के ताना देने पर उन्होंने घर छोड़ दिया और कई आश्रम में गए। यहां आश्रय प्राप्त करने के बाद शिवाजी के आश्रम में चले गए और अंत तक वहीं रहे। पन्ना नरेश छत्रसाल से भी भूषण का संबंध रहा। वास्तव में भूषण केवल शिवाजी और छत्रसाल इन दो राजाओं के ही सच्चे प्रशंसक थे। उन्होंने स्वयं ही स्वीकार किया है- और राव राजा एक मन में न ल्याऊं अब। साहू को सराहों कै सराहौं छत्रसाल को।। संवत 1772 तदनुसार ईस्वी 1705 में भूषण परलोकवासी हो गए। ==रचनाएं== * शिवराज भूषण, * शिवा बावनी और * छत्रसाल दर्शक - ये तीन भूषण के प्रसिध्द काव्य ग्रंथ हैं। शिवराज भूषण में रीति कालीन प्रवृत्ति के अनुसार अलंकारों का विवेचन किया गया है। शिवा बावनी में शिवाजी के तथा छत्रसाल दशक में छत्रसाल के वीरतापूर्ण कार्यों का वर्णन है। ==काव्यगत विशेषताएं== ====वर्ण्य विषय==== यद्यपि अपने काव्य जीवन के प्रारंभ में कुछ श्रृंगारिक कविताओं की रचना भी की, किंतु मुख्य रूप से भूषण की कविता का विषय वीर वर शिवाजी और छत्रसाल का यशोगान ही था। शिवाजी भूषण के काव्य के वीर नायक हैं। उनमें शौर्य पराक्रम, औरंगजेब के नृशंस अत्याचारों के प्रतिरोध का उत्साह, हिंदुत्व प्रेम, पीड़ित जनसमाज के उध्दार की आदर्श भावना पूर्ण रूप से विद्यमान है। ====राष्ट्रीय भावना==== रीति कालीन कवियों में राष्ट्रीय भावना का नितांत अभाव रहा किंतु भूषण ने रीतिकाल की इस प्रवृत्ति से अपने को मुक्त किया और राष्ट्रीय भावना से ओत-प्रोत काव्य की रचना की। भूषण का युग औरंगजेब के क्रूर शासन का युग था। निरीह हिंदू जनता अत्याचारों से पिड़ित थी। भूषण ने इस अत्याचार के विरुध्द आवाज़ उठाई तथा निराश हिंदू जन समुदाय को आशा का संबल प्रदान कर उसे संघर्ष के लिए उत्साहित किया। ====युध्दों का सजीव चित्र==== भूषण का युध्द वर्णन बड़ा ही सजीव और स्वाभाविक है। युध्द के उत्साह से मुक्त सेवाओं का रण प्रस्थान युध्द के बाजों का घोर गर्जन, रण भूमि में हथियारों का घात-प्रतिघात, शूर वीरों का पराक्रम और कायरों की भयपूर्ण स्थिति आदि दृश्यों का चित्रण अत्यंत प्रभावशाली ढंग से प्रस्तुत किया गया है। शिवाजी की सेना का रण के लिए प्रस्थान करते समय का एक चित्र देखिए - साजि चतुरंग वीर रंग में तुरंग चढ़ि। सरजा सिवाजी जंग जीवन चलत है।। भूषन भनत नाद विहद नगारन के। नदी नद मद गैबरन के रलत हैं।। ऐल फैल खैल भैल खलक में गैल गैल, गाजन की ठेल-पेल सैल उसलत हैं। तारा सों तरनि घूरि धरा में लगत जिम, धारा पर पारा पारावार ज्यों हलत हैं। ====भाषा==== भूषण ने अपने काव्य की रचना ब्रज भाषा में की। वे सर्वप्रथम कवि हैं जिन्होंने ब्रज भाषा को वीर रस की कविता के लिए अपनाया। वीर रस के अनुकूल उनकी ब्रज भाषा में सर्वत्र ही आज के दर्शन होते हैं। भूषण की ब्रज भाषा में उर्दू, अरबी, फ़ारसी आदि भाषाओं के शब्दों की भरमार है। जंग, आफ़ताब, फ़ौज आदि शब्दों का खुल कर प्रयोग हुआ है। शब्दों का चयन वीर रस के अनुकूल है। मुहावरों और लोकोक्तियों का प्रयोग सुंदरता से हुआ है। व्याकरण की अव्यवस्था, शब्दों को तोड़-मरोड़, वाक्य विन्यास की गड़बड़ी आदि के होते हुए भी भूषण की भाषा बड़ी सशक्त और प्रवाहमयी है। हां, प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द प्रयुक्त होने से वह कुछ क्लिष्ट अवश्य हो गई है। ====शैली==== भूषण की शैली अपने विषय के अनुकूल है। वह ओजपूर्ण है और वीर रस की व्यंजना के लिए सर्वथा उपयुक्त है। अतः उनकी शैली को वीर रस की ओज पूर्ण शैली कहा जा सकता है। प्रभावोत्पादकता, चित्रोपमता, और सरसता भूषण की शैली की मुख्य विशेषताएं हैं। ====रस==== भूषण की कविता की वीर रस के वर्णन में भूषण हिंदी साहित्य में अद्वितीय कवि हैं। वीर के साथ रौद्र भयानक-वीभत्स आदि रसों को भी स्थान मिला है। भूषण ने श्रृंगार रस की भी कुछ कविताएं लिखी हैं, किंतु श्रृंगार रस के वर्णन ने भी उनकी वीर रस की एवं रुचि का स्पष्ट प्रभाव दीख पड़ता है - न करु निरादर पिया सौ मिल सादर ये आए वीर बादर बहादुर मदन के ====छंद==== भूषण की छंद योजना रस के अनुकूल है। दोहा, कवित्ता, सवैया, छप्पय आदि उनके प्रमुख छंद हैं। ====अलंकार==== रीति कालीन कवियों की भांति भूषण ने अलंकारों को अत्यधिक महत्व दिया है। उनकी कविता में प्रायः सभी अलंकार पाए जाते हैं। अर्थालंकारों की उपेक्षा शब्दालंकारों को प्रधानता मिली है। यमक अलंकार का एक उदाहरण देखिए- ऊंचे घोर मंदर के अंदर रहन वारी, ऊंचे घोर मंदर के अंदर रहती है। ==साहित्य में स्थान== भूषण का हिंदी साहित्य में एक विशिष्ट स्थान हैं। वे वीर रस के अद्वितीय कवि थे। रीति कालीन कवियों में वे पहले कवि थे जिन्होंने हास-विलास की अपेक्षा राष्ट्रीय-भावना को प्रमुखता प्रदान की। उन्होंने अपने काव्य द्वारा तत्कालीन असहाय हिंदू समाज की वीरता का पाठ पढ़ाया और उसके समक्ष रक्षा के लिए एक आदर्श प्रस्तुत किया। वे निस्संदेह राष्ट्र की अमर धरोहर हैं। ==सारांश== * जन्म संवत तथा स्थान - 1670 तिकवांपुर जिला कानपुर। * पिता - रत्नाकर त्रिपाठी। * मृत्यु - संवत 1772। * ग्रंथ - शिवराज भूषण, शिवा बावनी, छत्रसाल दशक। * वर्ण्य विषय - शिवाजी तथा छत्रसाल के वीरतापूर्ण कार्यों का वर्णन। * भाषा - ब्रज भाषा जिसमें अरबी, फ़ारसी, तुर्की बुंदेलखंडी और खड़ी बोली के शब्द मिले हुए हैं। व्याकरण की अशुध्दियां हैं और शब्द बिगड़ गए हैं। * शैली - वीर रस की ओजपूर्ण शैली। * छंद - कवित्त, सवैया। * रस - प्रधानता वीर, भयानक, वीभत्स, रौद्र और श्रृंगार भी है। * अलंकार - प्रायः सभी अलंकार हैं। ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य ]] * [[रीति काल ]] * [[बिहारी (साहित्यकार) |बिहारी ]] * [[केशव]] [[sa:भूषण]] ==बाहरी कड़ियां== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] केशव 6523 37068 2006-12-01T18:53:42Z Mitul0520 211 /* यह भी देखें */ श्रेणीयाँ केशव रीतिकाल की कवि-त्रयी के एक प्रमुख स्तंभ हैं। ==जीवन परिचय== आचार्य केशवदास का जन्म 1546 ईस्वी में ओरछा में हुआ था। वे सनाढय ब्राह्मण थे। उनके पिता का नाम पं क़ाशीनाथ था। ओरछा के राजदरबार में उनके परिवार का बड़ा मान था। केशवदास स्वयं ओरछा नरेश महाराज रामसिंह के भाई इंद्रजीत सिंह के दरबारी कवि, मंत्री और गुरु थे। इंद्रजीत सिंह की ओर से इन्हें इक्कीस गांव मिले हुए थे। वे आत्मसम्मान के साथ विलासमय जीवन व्यतीत करते थे। केशवदास संस्कृत के उद्भट विद्वान थे। उनके कुल में भी संस्कृत का ही प्रचार था। नौकर-चाकर भी संस्कृत बोलते थे। उनके कुल में भी संस्कृत छोड़ हिंदी भाषा में कविता करना उन्हें कुछ अपमानजनक-सा लगा - भाषा बोल न जानहीं, जिनके कुल के दास। तिन भाषा कविता करी, जडमति केशव दास।। केशव बड़े भावुक और रसिक व्यक्ति थे। कहा जाता कि एक बार वृध्दावस्था में वे किसी कुएं पर बैठे थे। वहां पानी भरने के लिए आई हुई कुछ स्त्रियों ने उन्हें बाबा कहकर संबोधन किया। इस पर उन्होंने निम्न दोहा कहा - केशव केसनि असि करी, बैरिहु जस न कराहिं चंद्रवदन मृगलोचनी बाबा कहि कहि जाहिं। संवत 1608 के लगभग जहांगीर ने ओरछा का राज्य वीर सिंह देव को दे दिया। केशव कुछ समय तक वीर सिंह के दरबार में रहे, फिर गंगातट पर चले गए और वहीं रहने लगे। 1618 ईस्वी में उनका देहावसान हो गया। ==रचनाएं== केशव दास जी द्वारा रचित सात ग्रंथ प्रसिद्ध हैं - * कवि प्रिया, * रसिक प्रिया, * राम चंद्रिका, * वीरसिंह देव चरित, * विज्ञान गीता, * रतन बाबिनी और * जहांगिर जस चंद्रिका। राम चंद्रिका केशव का सर्वाधिक प्रसिद्ध ग्रंथ है और यह महाकाव्य की श्रेणी में आता है। इसमें राम-कथा का वर्णन है। ==काव्यगत विशेषताएं== ====वर्ण्य विषय==== केशव दरबारी कवि थे। अन्य दरबारी कवियों की भांति उन्होंने भी अपने आश्रयदाता राजाओं का यशोगान किया है। वीर सिंह देव चरित और जहांगीर जस चंद्रिका उनकी ऐसी ही रचनाएं हैं। केशव का दूसरा रूप आचार्य का है। कवि-प्रिया और रसिक-प्रिया में इन्होंने संस्कृत के लक्षण, ग्रंथों का अनुवाद किया और उदाहरण स्वरूप अपनी कविताओं की रचना की। राम चंद्रिका का विषय राम-भक्ति है किंतु केशव कवि पहले थे, कवि बाद में। अतः उनमें भक्ति-भावना की अपेक्षा काव्य-चमत्कार के प्रदर्शन की भावना अधिक है। विज्ञान गीता में केशव ने वैराग्य से संबंधित भावनाओं को व्यक्त किया है। ====प्रकृति चित्रण==== राजदरबारों की साज-सज्जा के बीच रहने के कारण केशव की प्रवृत्ति प्रकृति में नहीं रही। उनका प्रकृति-चित्रण दोष-पूर्ण है। उसमें परंपरा का निर्वाद अधिक है, मौलिकता और नवीनता कम। वर्णन करने में कहीं-कहीं केशव ने काल और स्थान का भी ध्यान नहीं रखा है। अलंकारों के बोझ से दबी प्रकृति अपना सहन सौंदर्य खो बैठी है। प्रकृति के संबंध में केशव की कल्पनाएं कहीं-कहीं पर बड़ी असंगत और अरुचिकर हो गई हैं। अरुण सूर्य को कापालिक काल का रक्त से भरा कपाल बना देना कसे का चकर प्रतीत होगा - कै सोनित कलित कपाल यह, किल कपालिक काल को। ====संवाद योजना==== दरबारी कवि होने के कारण केशव में राजदरबारों की वाक्पटुता वर्तमान थी। अतः संवादों की योजना में उन्हें असाधारण सफलता मिली। उनके संवाद अत्यंत आकर्षक हैं। उनमें राजदरबारों जैसी हाज़िर-जवाबी और शिष्टता है। उनके द्वारा चरित्रों का उद्धाटन सुंदर ढंग से हुआ है। जनक-विश्वामित्र संवाद, लव-कुश संवाद, सीता-हनुमान संवाद इसी प्रकार के संवाद हैं। अंगद - रावण-संवाद के अंतर्गत एक उत्तर-प्रत्युत्तर देखिए _ रावण - गेंद करेउं मैं खैल की, हर-गिरि केशोदास। सीस चढाए आपने, कमल समान सहास।। अंगद - जैसो तुम कहत उठायो एक गिरिवर, ऐसे कोटि कपिल के बालक उठावहीं। काटे जो कहत सीस काटन घनेरे घाघ, मगर के खेले कहा भट-पद पावहीं।। ====पांडित्य-प्रदर्शन==== आचार्य केशवदास उच्चकोटि के विद्वान थे। अतः उनके काव्य में कल्पना और मस्तिष्क को योग अधिक है। उनका ध्यान जितना पांडित्य-प्रदर्शन की ओर था उतना भाव-प्रदर्शन की ओर नहीं। पांडित्य-प्रदर्शन की इसी प्रवृत्ति के कारण कुछ आलोचकों ने केशव को हृदय-हीन कवि कहा है, किंतु यह आरोप पूर्णतः सत्य नहीं, क्योंकि पांडित्य प्रदर्शन के साथ-साथ केशव के काव्य में ऐसे अनेकानेक स्थल हैं जहां उनकी भावुकता और सहृदयतापूर्ण साकार हो उठी है। अशोक वाटिका में हनुमान जी सीता जी को रामचंद्र जी की मुद्रिका देते हैं। मुद्रिका के प्रति सीता जी का कथन कितना भावपूर्ण है- श्री पुर में बन मध्य है, तू मग करी अनीति। कहि मुंदरी अब तियन की, को करि हैं परतीति।। == भाषा== केशव ने अपने काव्य का माध्यम ब्रजभाषा को बनाया, परंतु ब्रजभाषा का जो ढला हुआ रूप सूर आदि अष्ट छाप के कवियों में मिलता है वह केशव की कविता में नहीं। केशव संस्कृत के प्रकांड़ पंडित थे, अतः उनकी भाषा संस्कृत से अत्यधिक प्रभावित है। उन्होंने संस्कृत के तत्सम शब्दों को ही नहीं, संस्कृत की विभक्तियों को भी अपनाया है, कहीं-कहीं तो उनके छंदों की भाषा संस्कृत ही जान पड़ती है- रामचंद्र पद पद्मं वृंदारक वृंदाभिवंदनीयम्। केशवमति भूतनया लोचनं चंचरीकायते।। केशव की भाषा में बुंदेलखंडी भाषा का भी काफ़ी मिश्रण मिलता है। खारक(छोहारा), थोरिला(खूंटी), दुगई(दालान), गौरमदाइन(इंद्रधनुष) आदि जैसे बुंदेली शब्दों का प्रयोग बराबर उनके काव्य में हुआ। अवधि भाषा के शब्दों का भी प्रयोग मिलता है। जैसे - इहां, उहां, दिखाउ, रिझाउ आदि। केशव ने कहीं-कहीं तो शब्दों को गढ लिया है। जैसे - चाप से चापकीय। अप्रचलित शब्दों के प्रयोग में भी उन्होंने पूरी तरह स्वच्छंदता से काम लिया। जैसे - आलोक(कलंक), लांच(रिश्वत), नारी(समूह) आदि। जल के अर्थ में विष शब्द का प्रयोग केशव की भाषा में ही मिलता है - विषमय यह गोदावरी, अमृतन को फल देति। केशव जीवन हार को, दुख अशेष हर लेति।। संस्कृत और बुंदेलखंडी के अत्यधिक प्रभाव, लंबी-लंबी शब्द-योजना अप्रचलित शब्दों के प्रयोग आदि के कारण केशव की भाषा में कहीं-कहीं अत्यंत विलष्टता आ गई है। केशव की भाषा का सामान्य रूप अपेक्षाकृत सुगम है। उसमें कहावतों और मुहावरों का भी यथा-स्थान प्रयोग हुआ है। लाज मरना कहावत का एक प्रयोग देखिए - कहि केशव आपनि जांघ उघारि के, आपहि लाजन की मरिई। ==शैली== केशव की शैली पर उनके व्यक्तित्व की छाप स्पष्ट दृष्टिगोचर होती है इस संबंध में उन्होंने अपने किसी पूर्व कवि का अनुसरण नहीं किया। अनेक कवियों की कविताओं के बीच उनकी कविता को सरलता से पहिचाना जा सकता है। संक्षेप में केशव की शैली प्रौढ़ और गंभीर है। पांडित्य-प्रदर्शन के कारण वह कुछ दुरूह हो गई है। ==रस== केशव दास जी ने अपने काव्य में अनेक स्थलों पर विविध रसों की उत्कृष्ट व्यंजना की है, किंतु मुख्यतः वे श्रृंगार और वीर रस के कवि हैं। श्रृंगार के दोनों पक्षों को उन्होंने अपनाया है। वीरोचित उत्साह के मार्मिक वर्णन में तो वे अपनी सानी नहीं रखते। शत्रुघ्न के बाणों से मूर्छित लव के लिए विलाप करती हुई सीता के प्रति कुश का कथन कितना उत्साहपूर्ण है _ रिपुहिं मारि संहारिदल यम ते लेहुं छुडाय। लवहिं मिलै हों देखिहों माता तेरे पाय।। ==छंद== छंदों के विषय केशव का ज्ञान अपार था। जितने प्रकार के छंदों का प्रयोग उन्होंने किया हिंदी साहित्य में किसी ने नहीं किया। रामचंद्रिका में तो छंदों की विविधता इस सीमा तक पहुंच गई है कि विद्वानों ने उसे शब्दों का अजायबघर कह दिया है। केशव ने स्वतः लिखा है - रामचंद्र की चंद्रिका बरनति हौं बहु छंद। केशव की छंद योजना संस्कृत साहित्य की छंद योजना है। उन्होंने कविता, सवैया, दोहा आदि छंदों का भी सफलतापूर्वक उपयोग किया है। अलंकार - केशव को अलंकारों से विशेष मोह था उनके अनुसार - जदपि सुजाति सुलच्छनी, सुबरन सरस सुवृत्त भूषन विन न विराजहीं कविता बनिता भित्त।। अतः उनकी कविता में विभिन्न अलंकारों का प्रयोग सर्वत्र दिखाई देता है। अलंकारों के बोझ से कविता के भाव दब से गए हैं और पाठक को केवल चमत्कार हाथ लगता है। जहां अलंकार-योजना प्रति केशव को कठोर आग्रह नहीं है, वहां उनकी कविता अत्यंत हृदयग्राही और सरस हैं। उपमा-अलंकार का एक उदाहरण देखिए- दशरथ-मरण के उपरांत भरत जब महल में प्रवेश करते हैं तो वे माताओं को वृक्ष विहीन लताओं के समान पाते हैं। मंदिर मातु विलोक अकेली। ज्यों बिनु वृक्ष विराजत बेली।। ==साहित्य में स्थान== केशव दासजी हिंदी साहित्य के प्रथम आचार्य हैं। हिंदी में सर्व प्रथम उन्होंने ही काव्य के विभिन्न अंगों का शास्त्रीय पद्धति से विवेचन किया। यह ठीक है कि उनके काव्य में भाव पक्ष की अपेक्षा कला पक्ष की प्रधानता है और पांडित्य प्रदर्शन के कारण उन्हें कठिन काव्य के प्रेत कह कर पुकारा जाता है किंतु उनका महत्व बिल्कुल समाप्त नहीं हो जाता। आचार्य रामचंद्र शुक्ल के शब्दों में केशव की रचना में सुर, तुलसी आदि की सी सरलता और तन्मयता चाहे न हो पर काव्यांगों का विस्तृत परिचय करा कर उन्होंने आगे के लिए मार्ग खोला। केशवदास जी वस्तुतः एक श्रेष्ठ कवि थे। सुर और तुलसी के पश्चात हिंदी-काव्य-जगत में उन्हीं की ही गणना की जाती है- सूर सूर तुलसी ससी उड्डगन केशवदास। अबके कवि खद्योत सम जह-तह करत प्रकाश।। ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य ]] * [[रीति काल ]] * [[बिहारी (साहित्यकार) |बिहारी ]] * [[भूषण]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिएं 6525 29550 2006-10-04T11:22:30Z Nitinbagla 773 /* भुगोल */ == जीवनी == ==इतिहास== ==भूगोल== ==समाज== ==सभ्यता== ==विज्ञान== ==गणित== श्रेणी:दिल्ली 6526 25253 2006-08-24T17:52:15Z Mitul0520 211 आरंभ किया दिल्ली शहर से जुडे लेख श्रेणी:अभिनेत्री 6527 38416 2006-12-15T19:16:10Z Mitul0520 211 श्रेणी: सिनेमा अभिनेत्रियों की श्रेणी: [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: सिनेमा]] कादंबरी मेहरा 6528 27544 2006-09-21T07:37:32Z Mohitshukla1 712 [[चित्र:Kadambari_mehra.jpg|thumb|right|कादंबरी मेहरा]]'''कादंबरी मेहरा''' का नाम [[ब्रिटेन]] के उन प्रवासी कथाकारों के साथ लिया जाता हैं जिन्होंने पिछले दशक में अपनी उपस्थिति से समस्त हिंदी साहित्यकारों का ध्यान अपनी ओर खींच। उनके लेखन की शुरुआत [[वाराणसी]] के '[[आज]]' अखबार से हुई और बाद में वे स्कूल व कॉलेज की साहित्यिक गतिविधियों से जुडी रहीं। अंग्रेजी साहित्य से स्नातकोत्तर उपाधि लेने के बाद वे लंदन चली गयीं जहां अध्यापन को अपना कार्यक्षेत्र बनाया और 25 वर्षों तक इससे जुडी रहीं। अवकाश प्राप्ति के बाद अब फिर से कहानी और उपन्यास की दुनिया में प्रवेश किया है। 'कुछ जग की' शीर्षक से उनका एक कहानी संग्रह भी प्रकाशित हुआ है। ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] *[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.abhivyakti-hindi.org/kahaniyan/vatan_se_door/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कथाकार व उनकी रचनाएं] *[http://www.anubhuti-hindi.org/dishantar/index.htm लोकप्रिय प्रवासी कवि व उनकी कविताएँ] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/snibandh/2004/britain_hindi/britain_hindi1.htm यू के में हिंदी:उद्भव और विकास] {{ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक}} [[श्रेणी: ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] दिलीप कुमार की फिल्मे 6529 43607 2007-01-16T02:27:18Z Rjhanji 1009 वे फिल्में जिनमें '''[[दिलीप कुमार]]''' ने अभिनय किया: * कीला (1998) * सौदागर (1991) * आग का दरिया (1990) * इज्जतदार (1990) * कानून अपना अपना (1988) * कर्मा (1986) * धर्म अधीकारी (1986) * मशाल (1984) * दुनिया (1984) * मज़दूर (1983) * शक्ति (1982) * विधाता (1982) * क्रांती (1981) * बैराग (1976) * फिर कब मिलोगी (1974) * सगीना (1974) * अनोखा मिलन (1972) * दास्तान (1972) * कोशिश (1972) * गोपी (1970) * सगीना महातो (1970) * आदमी (1968) * साधु और शैतान (1968) * संघर्ष(1968) * राम और श्याम (1967) * दिल दिया दर्द लिया (1966) * लीडर (1964) * गंगा जमुना (1961) * मुगल-ए-आज़म (1960) * कोहिनूर (1960) * पैगाम (1959) * मधुमती (1958) * यहुदी (1958) * मुसाफिर (1957) * नया दौर (1957) * आजाद (1955) * देवदास (1955) * इंसानियत (1955) * उडन खटोला (1955) * अमर (1954) * फुटपाथ (1953) * शिक्स्त (1953) * आन (1952) * दाग (1952) * संगदिल (1952) * दिदार (1951) * हलचल (1951) * तराना (1951) * आरजू (1950) * बाबुल (1950) * जोगन (1950) * अंदाज (1949) * शबनम (1949) * अनोखा प्यार (1948) * घर की इज्जत (1948) * मेला (1948) * नदिया के पार (1948) * शहीद (1948) * जुगनू (1947) * नौका डूबी (1947) * प्रतिमा (1945) * ज्वार भाटा (1944) लोक संगीत 6530 29505 2006-10-04T07:46:42Z Matra 768 विकिफाई वैदिक ॠचाओं की तरह '''लोक संगीत''' या '''लोकगीत''' अत्यंत प्राचीन एवं मानवीय संवेदनाओं के सहजतम उद्गार हैं। ये लेखनी द्वारा नहीं बल्कि लोक-जिह्वा का सहारा लेकर जन-मानस से निःसृत होकर आज तक जीवित रहे। राष्ट्रपिता [[महात्मा गांधी]] ने कहा था कि लोकगीतों में धरती गाती है, पर्वत गाते हैं, नदियां गाती हैं, फसलें गाती हैं। उत्सव, मेले और अन्य अवसरों पर मधुर कंठों में लोक समूह लोकगीत गाते हैं। स्व० [[रामनरेश त्रिपाठी]] के शब्दों में जैसे कोई नदी किसी घोर अंधकारमयी गुफ़ा में से बहकर आती हो और किसी को उसके उद्गम का पता न हो, ठीक यही दशा लोकगीतों के बारे में विद्वान मनीषियों ने स्वीकारी है। [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] इस प्रभाव को स्वीकृति देते हुए कहते हैं जब-जब शिष्टों का काव्य पंडितों द्वारा बंधकर निश्चेष्ट और संकुचित होगा तब-तब उसे सजीव और चेतन प्रसार देश के सामान्य जनता के बीच स्वच्छंद बहती हुई प्राकृतिक भाव धारा से जीवन तत्व ग्रहण करने से ही प्राप्त होगा। लोकगीत तो प्रकृति के उद्गार हैं। साहित्य की छंदबद्धता एवं अलंकारों से मुक्त रहकर ये मानवीय संवेदनाओं के संवाहक के रूप में माधुर्य प्रवाहित कर हमें तन्मयता के लोक में पहुंचा देते हैं। लोकगीतों के विषय, सामान्य मानव की सहज संवेदना से जुडे हुए हैं। इन गीतों में प्राकृतिक सौंदर्य, सुख-दुःख और विभिन्न संस्कारों और जन्म-मृत्यु को बड़े ही हृदयस्पर्शी ढंग से प्रस्तुत किया गया है। संगीतमयी प्रकृति जब गुनगुना उठती है लोकगीतों का स्फुरण हो उठना स्वाभाविक ही है। विभिन्न ॠतुओं के सहजतम प्रभाव से अनुप्राणित ये लोकगीत प्रकृति रस में लीन हो उठते हैं। बारह मासा, छैमासा तथा चौमासा गीत इस सत्यता को रेखांकित करने वाले सिद्ध होते हैं। पावसी संवेदनाओं ने तो इन गीतों में जादुई प्रभाव भर दिया है। पावस ॠतु में गाए जाने वाले कजरी, झूला, हिंडोला, आल्हा आदि इसके प्रमाण हैं। [[Category:भारतीय संगीत]] सान मारिनो की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी) 6531 38788 2006-12-18T01:29:32Z Thijs!bot 662 robot Removing: [[hu:Partito Marxista-Leninista]] Modifying: [[ro:Partidul Comunist (Marxist-Leninist) al San Marino-ului]] '''सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी)''' (''Partito Comunista (Marxista-Leninista) di San Marino'') [[सान मारिनो]] का एक साम्यवादी राजनीतिक दल था । ''सान मारिनो का मार्क्सवादी-लेनिनवादी आंदोलन'' नें १९६८ में इस दल की स्थापना की । इस दल नें १९६९ के संसदीय चुनाव में भाग लिया (१.२४%), पर कोई सीट नहीं जीत पाई । इस दल नें १९७४ के संसदीय चुनाव में भाग लिया (०.८%), पर कोई सीट नहीं जीत पाई । [http://www.geocities.com/francesco.chirico/country/smr.htm] [[Category: राजनैतिक दल]] [[bn:সান মারিনোর কমিউনিস্ট পার্টি (মার্কসবাদী-লেনিনবাদী)]] [[cy:Plaid Gomiwnyddol (Marcsaidd-Leninaidd) San Marino]] [[da:San Marinos kommunistiske parti (marxist-leninistisk)]] [[en:Communist Party (Marxist-Leninist) of San Marino]] [[fa:حزب کمونیست (مارکسیست-لنینیست) سان مارینو]] [[fi:Partito Comunista (Marxista-Leninista) di San Marino]] [[id:Partai Komunis (Marxis-Leninis) di San Marino]] [[ja:サンマリノ共産党 (マルクス・レーニン主義)]] [[nap:Partito Comunista (Marxista-Leninista) di San Marino]] [[nl:Communistische Partij (Marxistisch-Leninistisch) van San Marino]] [[nn:San Marinos kommunistiske parti (marxist-leninistisk)]] [[no:San Marinos kommunistiske parti (marxist-leninistisk)]] [[pl:Komunistyczna Partia (Marksistowska-Leninistowska) San Marino]] [[pms:Partito Comunista (Marxista-Leninista) di San Marino]] [[pt:Partido Comunista (Marxista-Leninista) de San Marino]] [[ro:Partidul Comunist (Marxist-Leninist) al San Marino-ului]] [[tg:Ҳизби коммунист (Марксист-ленинист) Сан-Марино]] [[tr:San Marino Komünist Partisi (Marksist-Leninist)]] Partito Marxista-Leninista 6532 26033 2006-09-04T07:49:14Z YurikBot 240 Robot: Fixing double redirect #REDIRECT [[सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी)]] दिलीप कुमार की फि़ल्मे 6535 25303 2006-08-25T14:54:20Z Mitul0520 211 दिलीप कुमार की फि़ल्मे का नाम बदलकर दिलीप कुमार की फिल्मे कर दिया गया है #REDIRECT [[दिलीप कुमार की फिल्मे]] चित्र:800px-Solar sys.jpg 6536 25310 2006-08-25T17:34:14Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Bkhan.jpg 6538 25334 2006-08-26T03:17:25Z पूर्णिमा वर्मन 607 मिस्र 6539 25346 2006-08-26T15:51:31Z Mitul0520 211 {{substub}} आयुर्विज्ञान 6546 38849 2006-12-18T16:23:55Z Wolf 886 मनुष्य के [[स्वास्थ्य]] और स्वास्थ्य से सम्बन्धित विज्ञान को '''आर्युविज्ञान''' कहते हे| आर्युविज्ञान के अन्तर्गत [[चिकित्साशास्त्र]] मे अस्वस्थ व्यक्ति को स्वस्थ्य बनाने कि प्रयत्न किया जाता है| आर्युविज्ञान शब्द का उत्पति संस्कृत से हुआ है| संस्कृत मे ईस का अर्थ जीवन बढाने का ज्ञान होता है| {{चिकित्सा}} [[Category:आयुर्विज्ञान]] ब्राह्मण 6547 45164 2007-01-23T04:16:22Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[et:Braahman]] ब्राह्मण ('''विप्र,द्विज,द्विजोत्तम,भूसुर''' ) [[हिन्दू]] समाज की एक जाति है | ब्राह्मण को विद्वान, सभ्य और शिष्ट माना जाता है | एतिहासिक रूप से हिन्दू समाज में, व्यवसाय-आधारित चार [[वर्ण]] होते हैं | '''ब्राह्मण''' ( आध्यात्मिकता के लिए उत्तरदाई ), '''[[क्षत्रिय]]''' (धर्म रक्षक),'''[[वैश्य]]''' (व्यापारी व कॄषक वर्ग) तथा '''[[शूद्र]]''' (शिल्पी,श्रमिक समाज) | व्यक्ति की विशेषता,आचरण एवं स्वभाव से उसकी जाति निर्धारित होती थी | विद्वान, शिक्षक, पंडित, बुद्धिजीवी, वैज्ञानिक तथा ज्ञान-अण्वेषी ब्राह्मणों की श्रेणी में आते थे | यस्क मुनि की निरुक्त के अनुसार - ''ब्रह्मम् जानति इति ब्राह्मणम्'' -- ब्राह्मण वह है जो ब्रह्म ( अंतिम सत्य,ईश्वर या परम ज्ञान ) को जानता है | अतः ब्राह्मण का अर्थ है - "ईश्वर ज्ञाता" | किन्तु हिन्दू समाज में एतिहासिक स्थिति यह रही है कि पारंपरिक पुजारी तथा पंडित ही ब्राह्मण होते हैं | किन्तु आजकल बहुत सारे ब्राह्मण धर्म-निरपेक्ष व्यवसाय करते हैं और उनकी धार्मिक परंपराएं उनके जीवन से लुप्त होती जा रही हैं | यद्यपि भारतीय जनसंख्या में ब्राह्मणों का प्रतिशत कम है, संस्कॄति ज्ञान तथा उद्यम के क्षेत्र में इनका येगदान अपरिमित है | ==इतिहास== ब्राह्मण समाज का इतिहास प्राचीन भारत के [[वैदिक]] धर्म से आरंभ होता है| मनु स्मॄति के अनुसार आर्यवर्त वैदिक लोगों की भूमि है | ब्राह्मण व्यवहार का मुख्य स्रोत वेद हैं | ब्राह्मणों के सभी सम्प्रदाय वेदों से प्रेरणा लेते हैं | पारंपरिक तौर पे यह विश्वास है कि वेद ''अपौरुषेय'' ( किसी मानव/देवता ने नहीं लिखे ) तथा ''अनादि'' हैं, बल्कि अनादि सत्य का प्राकट्य है जिनकी वैधता शाश्वत है | वेदों को श्रुति माना जाता है ( ''श्रवण हेतु'' , जो मौखिक परंपरा का द्योतक है ) | धार्मिक व सांस्कॄतिक रीतियों एवम् व्यवहार में विवधताओं के कारण और विभिन्न [[वैदिक]] विद्यालयों के उनके संबन्ध के चलते, ब्राह्मण समाज विभिन्न उपजातियों में विभाजित है | सूत्र काल में, लगभग १००० ई.पू से २०० ई.पू ,वैदिक अंगीकरण के आधार पर, ब्राह्मण विभिन्न [[शाखाओं]] में बटने लगे | प्रतिष्ठित विद्वानों के नेतॄत्व में, एक ही वेद की विभिन्न नामों की पृथक-पृथक शाखाएं बनने लगीं | इन प्रतिष्ठित ऋषियों की शिक्षाओं को [[सूत्र]] कहा जाता है | प्रत्येक [[वेद]] का अपना सूत्र है | सामाजिक, नैतिक तथा शास्त्रानुकूल नियमों वाले सूत्रों को [[धर्म सूत्र]] कहते हैं , आनुष्ठानिक वालों को [[श्रौत सूत्र]] तथा घरेलू विधिशास्त्रों की व्याख्या करने वालों को [[गॄह् सूत्र]] कहा जाता है | सूत्र सामान्यतया पद्य या मिश्रित गद्य-पद्य में लिखे हुए हैं | ब्राह्मण शास्त्रज्ञों में प्रमुख हैं [[अग्निरस]] , [[अपस्तम्भ]] , [[अत्रि]] , [[बॄहस्पति]] , [[बौधायन]] , [[दक्ष]] , [[गौतम]] , [[हरित]] , [[कात्यायन]] , [[लिखित]] , [[मनु]] , [[पाराशर]] , [[समवर्त]] , [[शंख]] , [[शत्तप]] , [[ऊषानस]] , [[वशिष्ठ]] , [[विष्णु]] , [[व्यास]] , [[यज्ञवल्क्य]] तथा [[यम]] | ये इक्कीस ऋषि [[स्मॄतियों]] के रचयिता थे | स्मॄतियां में सबसे प्राचीन हैं अपस्तम्भ , बौधायन , गौतम तथा वशिष्ठ | ==ब्राह्मण का स्वभाव== ''समोदमस्तपः शौचम् क्षांतिरार्जवमेव च |'' ''ज्ञानम् विज्ञानमास्तिक्यम् ब्रह्मकर्म स्वभावजम् ||'' चित्त पर नियन्त्रण, इन्द्रियों पर नियन्त्रण, शुचिता, धैर्य, सरलता, एकाग्रता तथा ज्ञान-विज्ञान में विश्वास | ==ब्राह्मण के कर्त्तव्य== निम्न श्लोकानुसार एक ब्राह्मण के छह कर्त्तव्य इस प्रकार हैं ''अध्यायपानम् अधययनम् यज्ञम् यज्ञानम् तथा |'' , ''दानम् प्रतिग्रहम् चैव ब्राह्मणानामकल्पयात ||'' शिक्षण, अध्ययन, यज्ञ करना , यज्ञ कराना , दान लेना तथा दान देना ब्राह्मण के छह कर्त्तव्य हैं | ==ब्राह्मण का व्यवहार== ब्राह्मण हिन्दू धर्म के नियमों का पालन करते हैं जैसे वेदों का आज्ञापालन , यह विश्वास कि मोक्ष तथा अन्तिम सत्य की प्राप्ति के अनेक माध्यम हैं , यह कि ईश्वर एक है किन्तु उनके गुणगान तथा पूजन हेतु अनगिनत नाम तथा स्वरूप हैं जिनका कारण है हमारे अनुभव, संस्कॄति तथा भाषाओं में विविधताए | ब्राह्मण ''सर्वेजनासुखिनो भवन्तु'' ( सभी जन सुखी तथा समॄद्ध हों ) एवम् ''वसुधैव कुटुम्बकम'' ( सारी वसुधा एक परिवार है ) में विश्वास रखते हैं | कुछ ब्राह्मण केवल शाकाहारी होते हैं ([[बंगाली ब्राह्मण ]] तथा [[कश्मीरी पन्डित]] इसके अपवाद हैं | ==दिनचर्या== हिन्दू ब्राह्मण अपनी धारणाओं से अधिक [[धर्माचरण]] को महत्व देते हैं | यह धार्मिक पन्थों की विशेषता है | धर्माचरण में मुख्यतया है यज्ञ करना | दिनचर्या इस प्रकार है - स्नान , [[सन्ध्यावन्दनम्]] [[, जप]] , [[उपासना]] , तथा [[अग्निहोत्र]] | अन्तिम दो यज्ञ अब केवल कुछ ही परिवारों में होते हैं | [[ब्रह्मचारी]] अग्निहोत्र यज्ञ के स्थान पर [[अग्निकार्यम्]] करते हैं | अन्य रीतियां हैं [[अमावस्य तर्पण]] तथा [[श्राद्ध]] | ''देखें'' : [[नित्य कर्म]] तथा [[काम्य कर्म]] ==संस्कार== मुख्य लेख : [[संस्कार]] ब्राह्मण अपने जीवनकाल में सोलह प्रमुख संस्कार करते हैं | जन्म से पूर्व [[गर्भधारण]] , [[पुन्सवन]] (गर्भ में नर बालक को ईश्वर को समर्पित करना ) , [[सिमन्तोणणयन]] ( गर्भिणी स्ज्ञी का केश-मुण्डन ) | बाल्यकाल में [[जातकर्म]] ( जन्मानुष्ठान ) , [[नामकरण]] , [[निष्क्रमण]] , [[अन्नप्रसन]] , [[चूडकर्ण]] , [[कर्णवेध]] | बालक के शिक्षण-काल में [[विद्यारम्भ]] , [[उपनयन]] , [[वेदारम्भ]] , [[केशान्त]] अथवा गोदान , तथा [[समवर्तनम्]] या स्नान ( शिक्षा-काल का अन्त ) | वयस्क होने पर [[विवाह]] तथा अन्त्येष्टि प्रमुख संस्कार हैं | ==सम्प्रदाय== [[दक्षिण भारत]] में ब्राह्मणों के तीन सम्प्रदाय हैं - [[स्मर्त सम्प्रदाय]] , [[श्रीवैष्णव सम्प्रदाय]] तथा [[माधव सम्प्रदाय]] | ==ब्राह्मणों की वर्तमान स्थिति== आधुनिक भारत के निर्माण के विभिन्न क्षेत्रों , जैसे [[साहित्य]] , विज्ञान एवम् प्रौद्यौगिकी , [[राजनीति]] , [[संस्कॄति]] , पाण्डित्य ,[[ धर्म]] में ब्राह्मणों का अपरिमित योगदान है | [[श्रेणी:जाति]] [[da:Brahmin]] [[de:Brahmane]] [[en:Brahmin]] [[es:Brahmán (casta)]] [[et:Braahman]] [[fr:Brahmane]] [[is:Brahmani]] [[it:Brahmana]] [[ja:バラモン]] [[lt:Brahmanas]] [[new:ब्राह्मण]] [[nl:Brahmaan]] [[pl:Bramin]] [[pt:Brâmane]] [[ru:Брахманы (варна)]] [[sv:Brahmin]] [[ur:برہمن]] [[vi:Bà-la-môn]] [[zh:婆罗门]] 21 अगस्त 6548 25362 2006-08-26T20:23:21Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 233वॉ (लीप वर्ष मे 234 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 132 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== * [[2006]]: [[शहनाई]] वादक [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ान]] (जन्म: [[21 मार्च]], [[1916]]) को [[वाराणसी]] में ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Augustus]] [[an:21 d'agosto]] [[ar:21 أغسطس]] [[ast:21 d'agostu]] [[be:21 жніўня]] [[bg:21 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:21 Eost]] [[bs:21. august]] [[ca:21 d'agost]] [[ceb:Agosto 21]] [[co:21 d'aostu]] [[cs:21. srpen]] [[csb:21 zélnika]] [[cv:Çурла, 21]] [[cy:21 Awst]] [[da:21. august]] [[de:21. August]] [[el:21 Αυγούστου]] [[en:August 21]] [[eo:21-a de aŭgusto]] [[es:21 de agosto]] [[et:21. august]] [[eu:Abuztuaren 21]] [[fi:21. elokuuta]] [[fo:21. august]] [[fr:21 août]] [[frp:21 oût]] [[fur:21 di Avost]] [[fy:21 augustus]] [[ga:21 Lúnasa]] [[gl:21 de agosto]] [[he:21 באוגוסט]] [[hr:21. kolovoza]] [[hu:Augusztus 21]] [[ia:21 de augusto]] [[id:21 Agustus]] [[ie:21 august]] [[io:21 di agosto]] [[is:21. ágúst]] [[it:21 agosto]] [[ja:8月21日]] [[jv:21 Agustus]] [[ka:21 აგვისტო]] [[kn:ಆಗಸ್ತ ೧೫]] [[ko:8월 21일]] [[ku:21'ê gelawêjê]] [[la:21 Augusti]] [[lb:21. August]] [[li:21 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 21]] [[mk:21 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 21]] [[ms:21 Ogos]] [[nap:21 'e aùsto]] [[nl:21 augustus]] [[nn:21. august]] [[no:21. august]] [[oc:21 d'agost]] [[pam:Agostu 21]] [[pl:21 sierpnia]] [[pt:21 de Agosto]] [[ro:21 august]] [[ru:21 августа]] [[scn:21 di austu]] [[sco:21 August]] [[se:Borgemánu 21.]] [[simple:August 21]] [[sk:21. august]] [[sl:21. avgust]] [[sq:21 Gusht]] [[sr:21. август]] [[sv:21 augusti]] [[te:ఆగష్టు 21]] [[th:21 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 21]] [[tr:21 Ağustos]] [[tt:21. August]] [[uk:21 серпня]] [[vi:21 tháng 8]] [[wa:21 d' awousse]] [[war:Agosto 21]] [[zh:8月21日]] चित्र:Tejindersharma.jpg 6549 25408 2006-08-27T06:10:42Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Kadambari mehra.jpg 6550 25411 2006-08-27T06:16:08Z पूर्णिमा वर्मन 607 चित्र:Achla sharma.jpg 6551 25415 2006-08-27T06:53:08Z पूर्णिमा वर्मन 607 1993 6552 25662 2006-08-30T05:25:44Z Mitul0520 211 {{substub}} विकिपीडिया:बदलाव करने के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 6553 34688 2006-11-13T13:13:15Z Amitprabhakar 683 /* विकिपीडिया पर कौन लेख लिख सकता है? */ == विकिपीडिया पर कौन लेख लिख सकता है? == यहाँ पर कोई भी लेख लिख सकता है और किसी भी लेख को सही कर सकता है। लेख बदलने के लिए सदस्य बननॆ की जरूरत भी नही है, मगर सदस्य बनने के काफी फायदे है। आप सदस्य बनें और लेख लिखना शुरू करें। विकि पन्नों को बदलना बहुत आसान है । किसी भी पन्ने को बदलने के लिये इस पन्ने को '''''बदलें''''' कड़ी को क्लिक करके । यह आपको एक नये पन्ने पर ले जायेगा जहां आप एक टेक्स्ट बॉक्स में उस विकी पेज के लेख को बदल सकेंगे । उसमें टाइप कर के बदलाव करिये, एडिट बाक्स के नीचे सारांश (summary) में अपने बदलाव का छोटे में सार लिखिये और '''''बदलाव सुरक्षित करें''''' (save) बटन को दबाइये । आप बदलाव सुरक्षित करने के पहले अपने परिवर्तनों की झलक देखने के लिये 'झलक दिखा' (preview) बटन का उपयोग भी कर सके हैं । == क्या इसके अलावा कुछ और करना चाहिये? == हां - यह भी समझ लें कि वहां फॉरमैटिंग कैसे की जाती है। हिन्दी वीकिपीडिया में इसके बारे में अच्छी सूचना नहीं है पर अंग्रेजी वीकिपीडिया में है जो कि [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:How_to_edit_a_page यहां] है इसे भी देखें। यदि समझ में न आये तो कोई बात नहीं है। हिन्दी वीकिपीडिया के उस लेख को देखें जिसकी फॉरमैटिंग अच्छी हो उसके 'बदलें' वाला बटन दबायें और देखें कि क्या टाईप है उस तरह की फॉरमैटिंग करने के लिये वही टाईप कर दें। == किस तरह के लेख डालें? == ब्लौगिंग की शुरूवात इन्टरनेट पर व्यक्तिगत डायरी लिखने की तरह से शुरू हुआ। अंग्रेजी चिट्ठों में काफी विविधिता, विभिन्नता , और परिपक्वता आ गयी है पर हिन्दी चिट्ठों में अभी समय लगेगा। यहां पर अधिकतर चिट्ठे व्यक्तिगत हैं। वीकिपीडिया, ज्ञान कोश है, इसमें व्यक्तिगत लेख नहीं होने जाने चाहिये। इसमें उस तरह के लेख होने चाहिये जैसे कि एक encyclopedia में होते हैं। == लिखने का तरीका कैसा होना चाहिये? == ज्ञान कोश के लिये लेख तृतीय पुरुष (third person) में होने चाहिये। प्रथम पुरुष (first person) के लेख उसे व्यक्तिगत बना देते हैं पर बहुत से लोग हमेशा प्रथम पुरुष में लिखते हैं। इसका कारण यह है कि प्रथम पुरुष में लिखे लेख को समझना ज़्यादा आसान होता है। पर यह ज्ञान कोश के लिये ठीक नहीं है। पर इसकी चिन्ता छोड़ दें। यह बात दूसरा व्यक्ति अच्छी तरह से पकड़ सकता है और वह ठीक कर देगा। == लिखने में क्या मुश्किलें आती हैं? == हिन्दी में दूसरी भाषा के शब्द प्रयोग किये जांय या नहीं - यह विवाद अपनी जगह अलग है। पर अक्सर दूसरी भाषा के शब्द प्रयोग करने पड़ते हैं। मुश्किल यह आती है कि दूसरी भाषा के शब्दों को कैसे लिखें। उनकी कोई मानक वर्तनी नहीं है। अब software को ही लें इसके लिये हिन्दी में नया शब्द निकालना बेकार है इस अंग्रेजी शब्द को ही हिन्दी में ले लिया जाना चाहिये पर इसे लिखा कैसे जाय। यह इस बात पर निर्भर करेगा कि आप इसका उच्चारण कैसे करते हैं। इसे हिन्दी (देवनागरी) में सॉफ्टवेर, सॉफटवेर, सॉफ़टवेर, सौफ्टवेर, सौफटवेर, सौफ़टवेर साफ्टवेर, साफटवेर, साफ़टवेर की तरह लिखते देखा गया है। इन शब्दों का कोई मानक हिज्जे होना चाहिये पर इस बारे में [http://www.shabdkosh.com/ यह शब्दकोश] सहायक है। == स्रोत्र == * [http://unmukts.wordpress.com/2006/08/18/wikipedia-2/ उन्मुक्त - हिन्दी वीकिपीडिया-२] विकिपीडिया:सुरक्षित पन्ने 6554 42676 2007-01-13T11:41:31Z Wolf 886 कुछ विकिपीडिया लेखों के पन्नें सुरक्षित हैं, वैंडलिज़म ([[:en:Vandilism|Vandalism]]) के कारण । इन पन्नों को सिर्फ विकिपीडिया एडमिनिस्ट्रेटर ही बदल सकता है । कुछ पन्ने अर्ध-सुरक्षित हैं, जिसको सिर्फ विकिपीडिया के रेगुलर यूज़र बदल सकते है। अन्य जानकारी के लिए अंग्रेज़ी विकिपीडिया देखें। ट्रिप्स 6555 25689 2006-08-30T14:12:10Z SaorhGumpaetx 673 /* यह भी देखें */ +iw '''ट्रिप्स''' ([[:en:TRIPs]]: Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) विश्व व्यापार संगठन ([[:en:WTO]]) द्वारा संचालित अन्तर्राष्ट्रीय संधि है, जिसमे बौद्धिक सम्पत्ति के अधिकारों के न्यूनतम मानकों को तय किया गया है। 1994 मे [[गैट]] ([[:en:GATT]] - General Agreement of Trade and Tariff) के आंठवें चक्र (उरूगुए चक्र) के अंत मे इसे तय किया गया। यह विश्व व्यापार संगठन के समय किये गए कई समझौते से एक है। ट्रिप्स सात प्रकार की बौद्धिक संपत्ति अधिकारों की चर्चा करता है: #प्रतिलिपि प्राप्त करने तथा उससे सम्बन्धित अधिकार (कौपीराईट एवं रिलेटेड राईटस) (Copyright and Related Rights) #ट्रेड मार्क ([[:en:Trade Mark]]) #भौगोलिक उपदर्शन (Geographical Indication) #औद्योगिक डिज़ाईन (Industrial Design) #[[पेटेंट]] ([[:en:Patents]]) #इन्टीग्रेटेड सर्किट की डिज़ाईन (Layout- designs (Topography ) of Integrated Circuit) #अप्रकाशि‍त सूचना का संरक्षण या Trade Secret ट्रेड सीक्रेट (Protection of undisclosed Information) ट्रिप्स, डब्लू. टी. ओ. सदस्य देशों को बौद्धिक सम्पत्ति के अधिकारों के अनुपालन के लिए बाध्य करता है, जिसमे भारत भी शामिल है। इसीलिये भारत ने बौद्धिक संपदा अधिकार से सम्बन्धित कानूनों को संशोधित किया है। यह संशोधन करने के लिये अलग अलग तरह के देशों के लिये अलग समय की सीमा है। भारत की यह सिमा 31 दिसंबर, 2004 थी। भारतवर्ष की सरकार के अनुसार या तो कानून बना लिये गये हैं या फिर कानून में परिवर्तन कर दिया गया है। ==यह भी देखें== [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[श्रेणी:विश्व व्यापार संगठन]] [[bg:Споразумение относно свързаните с търговията аспекти на правата на интелектуалната собственост (ТРИПС)]] [[de:Übereinkommen über handelsbezogene Aspekte der Rechte des geistigen Eigentums]] [[el:Συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου]] [[en:Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights]] [[es:Acuerdo sobre los Aspectos de los Derechos de Propiedad Intelectual relacionados con el Comercio]] [[fr:Aspects des droits de propriété intellectuelle qui touchent au commerce]] [[ja:知的所有権の貿易関連の側面に関する協定]] [[nl:TRIPs]] [[pl:TRIPS]] [[pt:Acordo TRIPs]] [[sv:TRIPS]] पेटेंट 6556 44957 2007-01-22T21:33:08Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:बौद्धिक संपत्तिच्या मालकी बद्दलचे नियम]] == भूमिका == [[बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] मस्तिष्क की उपज हैं और इनमे सबसे महत्वपूर्ण हैं - पेटेंट। पेटेंटी, पेटेंट का उल्लंघन करने वाले तरीके या उत्पाद के निर्माण को न्यायालय द्वारा रूकवा सकता है। बहुत से लोग यह कहते हैं कि पेटेंट तकनीक को आगे बढाता हैं पर बहुत से लोग यह भी कहते हैं कि इस युग में पेटेंट तकनीक की प्रगति पर बाधा पहुंचा रहा है। इसलिये य‍ह जरूरी है कि हम पेटेंट को समझें और देखें कि वह हमारे देश की उन्नति में बाधा न बने। == इतिहास की दृष्टि में == ‘पेटेंट’ का शब्द, लैटिन के शब्द Lilterae Patents से आया है। पेटेंट का अर्थ है ‘खुला’, और Lilterae Patents का शाब्दिक अर्थ है ( Letters patents) या खुले पत्र। पुराने जमाने में शासको या सरकारों के द्वारा पदवी‚ हक‚ विशेष अधिकार पत्र के द्वारा दिया जाता है। यह शासकीय दस्तावेज होता था और इन्हे चूंकि सार्वजनिक रूप से दिया जाता था, इसलिए यह हमेशा ‘खुले’ रहते थे। यूरोप में 6वीं शताब्‍दी में से इस तरह के पत्र दिये जाते थे। यह शासक की ओर से विदेशी भूमि की खोज तथा उस पर विजय के लिये जारी किये जाते थे। आजकल पेटेंट शब्द का प्रयोग आविष्कारों के संबंध में होता है। इस तरह का प्रयोग पहली बार 15वीं शताब्दी के आस-पास आया। सर्वप्रथम, पेटेंट कानून जैसा इसे आज समझा जाता हैं, 14 मार्च, 1474 को वियाना सिनेट (Venetian Senate) के द्वारा को पारित किया गया। पेटेंट‚ आविष्कारकों को अनन्य (Exclusive) अधिकार देता है । यह बहुत जल्दी इटली से यूरोप के अन्य देशों तक फैल गया। जिन देशों के पास प्रौद्योगिकी नहीं थी, उन्होंने प्रौद्योगिकी को स्थापित करने के लिए विदेशी आविष्कारकों को पेटेंट देना शुरू कर दिया। इंगलैंड में पहले इसकी अवधि नहीं थी पर ब्रिटिश संसद ने 1623 में नया कानून बनाकर इसे 14 वर्षो तक सीमित कर दिया। अमेरिका के संविधान के अनुच्छेद 1 अनुभाग 8 के अन्तर्गत अमेरिकी कॉग्रेस को विज्ञान और कलाओं की प्रगति के लिये कानून बनाने का अधिकार है। इस परिप्रेक्ष्य में कांग्रेस ने 1790 में पहला पेटेंट कानून पारित किया। फ्रान्स ने इसके अगले वर्ष पेटेंट कानून बनाया। 19वीं शताब्दी के अंत तक अनेक देशों ने अपना (जिसमें भारतवर्ष भी सम्मिलित है ) पेटेंट कानून बनाया। भारतवर्ष में पेटेंट कानून का इतिहास भारतवर्ष में पहला पेटेंट सम्बन्धित कानून, १८५६ में पारित अधिनियम था। इसे २५ फरवरी‚ १८५६ को गवर्नर जनरल की अनुमति प्राप्त हो गयी थी पर यह कानून १८५७ में अधिनियम सं. ९ के द्वारा इसलिये खारिज कर दिया गया कि इसे बनाने के पूर्व इंगलैंड की महारानी की मंजूरी नहीं प्राप्त की गयी थी। नये अविष्कार के उत्पादकों को प्रोत्साहित करने के लिये १८५९ में, अधिनियम सं. १५ पारित किया। बाद में यह Inventions and Designs Act 1888 के द्वारा प्रतिस्थपित कर दिया गया। इसके बाद १९११ में Indian Patents and Designs Act १९११ आया। 1967 में भारत सरकार ने पार्लियामेंट में पेटैंट बिल पेश किया जो Patent Act १९७० (पेटेंट अधिनियम ) के रूप में पास हुआ। पेटेंट अधिनियम को तीन बार संशोधित किया गया है। कुछ संशोधन तो [[ट्रिप्स]] के मुताबिक कानून बनाने के लिये किये गये और कुछ अपने अधिकारों (जैसे परम्परागत सूचना) को सुरक्षित करने के लिये किये गये। यह संशोधन निम्न हैं, *संशोधन अधिनियम सं. १७, १९९९ (१९९९ संशोधन); *संशोधन अधिनियम सं. ३८,२००२ (२००२ का संशोधन); *संशोधन अधिनियम सं. १५, २००५ (२००५ का संशोधन)। == पेटेंट प्राप्त करने की प्रक्रिया का सरलीकरण == प्रत्येक देश का अपना पेटेंट कानून है। साधारण तौर पर आविष्कारको को प्रत्येक देश में पेटेंट के लिए आवेदन देना आवश्यक है, जहां वे अपने आविष्कारों का प्रयोग करना चाहते हैं। हर देश में अलग अलग आवेदन पत्र देना कठिन कार्य है। इस प्रक्रिया को आसान बनाने के लिए निम्न अन्तर्राष्ट्रीय प्रयास किये गये हैं। *देशों में पेटेंट संबंधी अन्तरों को कम करने का पहला प्रयास International Convention for the protection of Industrial Property था। इसे पेरिस में 1883 में अंगीकार किया गया है। इसे अनेक बार संशोधित किया गया। इसने आविष्कारकों को किसी एक सदस्य देश में आवेदन पत्र प्रस्तुत करने की प्रथम तारीख का लाभ अन्य सदस्य राज्यों में आवेदन पत्र दाखिल करने की तिथि के लिये दिया । *Patent Cooperation Treaty 1970 (P.C.T. या पी.सी.टी.) पेटेंट के लिये आवेदन पत्र प्रस्तुत करने की प्रक्रिया में सुविधा प्रदान करती है। यह पेटेंट के लिये आवेदन पत्र का मानकीकृत फॉरमैट बताती है और इसके साथ उन्हे दाखिल करने की केन्द्रीयकृत सुविधा भी देती है। हमने इसके अनुच्छेद 64 के उप अनुच्छेद 5 के अलावा‚ इसे7-12-98 को स्वीकार किया है। *European patent Convention, 1977 में लागू हुआ। इसके द्वारा एक यूरोपियन पेटेंट कार्यालय की स्थापना हुई। इसके द्वारा दिया गया पेटेंट, आवेदक द्वारा नामित सदस्य देशों में पेटेंट का कार्य करता है। *World Intellectual Property Organisation WIPO (वाईपो) ने Patent Law Treaty (PLT) (पी.एल.टी.) बनायी है। यह 1 जून 2000 को अंगीकार कर ली गयी है। हमने इस पर अभी तक हस्ताक्षर नहीं किये हैं। पी.एल.टी., पी.सी.टी. के अधीन है और विभिन्न देशों में पेटेंटो को प्राप्त करने की प्रक्रिया को और सरल बनाती है। यह पेटेंट के Substantive Law को प्रभावित नहीं करती है। *Substantive Patent Law को एक लय में लाने के लिए वाईपो, Substantive Patent Law Treaty (SPLT) (एस.पी.एल.टी.) का आयोजन कर रही है । भारतवर्ष इसमें भाग नहीं ले रहा है। हमें इसमें भाग लेकर अपनी बात कहनी चाहिये। == आविष्कार == पेटेंट आविष्कारों के लिए दिया जाता है। ‘आविष्कार’ का अर्थ उस प्रक्रिया या उत्पाद से है, जो कि औद्योगिक उपयोजन (Industrial application) के योग्य है। अविष्कार नवीन एवं उपयोगी होना चाहिये तथा इसको उस समय की तकनीक की जानकारी में अगला कदम होना चाहिए। यह आविष्कार उस कला में कुशल व्यक्ति के लिए स्पष्ट (Obvious) भी नहीं होना चाहिये। आविष्कार को पेटेंट अधिनियम की धारा 3 के प्रकाश में भी देखा जाना चाहिये । यह धारा परिभाषित करती है कि क्या आविष्कार नहीं होते हैं । किसी बात को आविष्कार तब तक नहीं कहा जा सकता है जब तक वह नवीन न हो । यदि किसी बात का पूर्वानुमान किसी प्रकाशित दस्तावेज के द्वारा किया जा सकता था या पेटेंट आवेदन के प्रस्तुत करने के पूर्व विश्व में और कहीं प्रयोग किया जा सकता था तो इसे नवीन नहीं कहा जा सकता। यदि कोई बात सार्वजनिक क्षेत्र में है या पूर्व कला के भाग की तरह उपलब्ध है तो उसे भी आविष्कार नहीं कहा जा सकता। हमारे देश में परमाणु उर्जा से सम्बन्धित आविष्कारों का पेटें‍ट नहीं कराया जा सकता है। == पेटेंटी के अधिकार एवं दायित्व == पेटेंट एक सम्पत्ति है जो कि विरासत में प्राप्त की जा सकती है। पेटेंटी उसे किसी और को दे (assign) सकता है, या बन्धक रख सकता है। यदि दूसरे लोगों ने यदि पेटें‍टी से लाइसेंस न लिया हो तो, पेटेंटी उन्हें अपने पेटेंट का प्रयोग करने से या उसका विक्रय करने से रोक सकता है। उसे अधिकार है कि वह लाइसेंस के द्वारा दूसरे लोगों को यह कार्य करने के लिये अनुमति दे और इसके लिये वह रॉयल्टी भी ले सकता है। यदि कोई व्यक्ति, पेटेंटी से बिना लाइसेंस लिए या उसके पेटेंट का अनाधिकृत प्रयोग करता है तो पेटेंटी उस पर हर्जाने का मुकदमा या injunction का मुकदमा दायर कर उचित अनुतोष प्राप्त कर सकता है। ट्रिप्स, ट्रेड मार्क या कॉपीराईट के उल्लंघन के मामलों में दाण्डिक प्रक्रियाओं एवं शास्तियों का प्रावधान बनाने के लिए सदस्यों को कहता है लेकिन पेटेंट के उल्लंघन के लिए नहीं। हमने भी पेटेंट का उल्लंघन करने वाले के लिये दाण्डिक अभियोजन का उपबन्ध नहीं किया है। हां झूठ बोलकर पेटेंट प्राप्त करने पर दाण्डिक अभियोजन की बात अवश्य है। पेटेंट से जुड़े कुछ मुद्दे विवादस्पद हैं इनमे से कुछ निम्नलिखित हैं। #[[पेटेंट एवं कमप्यूटर सॉफ्टवेर]] == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/08/28/patent/ उन्मुक्त - पेटेंट] [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[mr:बौद्धिक संपत्तिच्या मालकी बद्दलचे नियम]] शुक्ल यजुर्वेद 6557 40632 2006-12-31T21:30:29Z जूहोमि 935 '''शुक्ल यजुर्वेद''', [[यजुर्वेद]] की एक शाखा है। इसका वर्णन अथवा निरूपन व्यवस्थित है। इसके ४० अध्याय हैं जिसमे ४०वां [[ईशावास्य उपनिषद्]] है। {{stub}} सहारनपुर 6558 29316 2006-10-03T10:57:51Z Matra 768 यह भी देखें '''सहारनपुर''' [[भारतवर्ष]] के उत्तरी राज्य [[उत्तर प्रदेश]] का एक नगर है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] {{substub}} गुरु ग्रंथ साहिब 6561 33013 2006-10-31T00:08:49Z 82.44.254.195 '''गुरु ग्रंथ साहिब''' [[सिख धर्म]] का प्रमुख धर्मग्रन्थ है। इसका संपादन सिख धर्म के पांचवें गुरु श्री [[गुरु अर्जुन देव]] जी ने किया। गुरु ग्रन्थ साहिब जी का पहला प्रकाश [[16 अगस्त]] [[1604]] को [[हरिमंदिर साहिब]] [[अमृतसर]] में हुआ। [[1705]] में दमदमा साहिब में दशमेश पिता [[गुरु गोविंद सिंह]] जी ने [[गुरु तेगबहादुर]] जी के 116 शब्द जोड़कर इसको पूर्ण किया, इसमे कुल 1430 पृष्ठ है। गुरुग्रन्थ साहिब में मात्र सिख गुरुओं के ही उपदेश नहीं है, वरन् 30 अन्य हिन्दू और मुस्लिम भक्तों की वाणी भी सम्मिलित है। इसमे जहां जयदेवजी और परमानंदजी जैसे ब्राह्मण भक्तों की वाणी है, वहीं जाति-पांति के आत्महंता भेदभाव से ग्रस्त तत्कालीन समाज में हेय समझे जाने वाली जातियों के प्रतिनिधि दिव्य आत्माओं जैसे [[कबीर]], [[रविदास]], [[नामदेव]], सैण जी, सघना जी, छीवाजी, धन्ना की वाणी भी सम्मिलित है। पांचों वक्त नमाज पढ़ने में विश्वास रखने वाले शेख फरीद के श्लोक भी गुरु ग्रंथ साहिब में दर्ज हैं। अपनी भाषायी अभिव्यक्ति, दार्शनिकता, संदेश की दृष्टि से गुरु ग्रन्थ साहिब अद्वितीय है। इसकी भाषा की सरलता, सुबोधता, सटीकता जहां जनमानस को आकर्षित करती है। वहीं संगीत के सुरों व 31 रागों के प्रयोग ने आत्मविषयक गूढ़ आध्यात्मिक उपदेशों को भी मधुर व सारग्राही बना दिया है। गुरु ग्रन्थ साहिब में उल्लेखित दार्शनिकता कर्मवाद को मान्यता देती है। गुरुवाणी के अनुसार व्यक्ति अपने कर्मो के अनुसार ही महत्व पाता है। समाज की मुख्य धारा से कटकर संन्यास में ईश्वर प्राप्ति का साधन ढूंढ रहे साधकों को गुरुग्रन्थ साहिब सबक देता है। हालांकि गुरु ग्रन्थ साहिब में आत्मनिरीक्षण, ध्यान का महत्व स्वीकारा गया है, मगर साधना के नाम पर परित्याग, अकर्मण्यता, निश्चेष्टता का गुरुवाणी विरोध करती है। गुरुवाणी के अनुसार ईश्वर को प्राप्त करने के लिए सामाजिक उत्तरदायित्व से विमुख होकर जंगलों में भटकने की आवश्यकता नहीं है। ईश्वर हमारे हृदय में ही है, उसे अपने आन्तरिक हृदय में ही खोजने व अनुभव करने की आवश्यकता है। गुरुवाणी ब्रह्मज्ञान से उपजी आत्मिक शक्ति को लोककल्याण के लिए प्रयोग करने की प्रेरणा देती है। मधुर व्यवहार और विनम्र शब्दों के प्रयोग द्वारा हर हृदय को जीतने की सीख दी गई है। ==स्रोत्र== * [http://www.epaper.jagran.com/main.aspx?edate=8/29/2006&editioncode=40&pageno=11# दैनिक जागरण, 29 अगस्त 2006, पृष्ठ 11] ==यह भी देखे== ==बहारी कडियाँ== * [http://www.srigurugranthsahib.org/ श्री गुरु ग्रंथ साहिब (अंग्रेजी जालपृष्ठ)] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:सिख धर्म]] [[de:Adi Granth]] [[en:Guru Granth Sahib]] [[is:Guru Granth Sahib]] [[nl:Goeroe Granth Sahib]] [[no:Guru Granth Sahib]] [[nn:Guru Granth Sáhib]] [[pt:Guru Granth Sahib]] [[simple:Guru Granth Sahib]] [[sv:Guru Granth Sahib]] [[tr:Guru Granth Sahib]] बौद्धिक सम्पदा अधिकार 6562 25624 2006-08-30T00:48:14Z Unmukt 604 बौधिक सम्पदा अधिकार (Intellectual Property Rights) == बौद्धिक सम्पदा अधिकारों मस्तिष्क की उपज हैं| दुनिया के देश, कई सदियों से अपने-अपने कानून बना कर इन्हे सुरक्षित करते चले आ रहें हैं | सन १९९५ में विश्व व्यापार संगठन (World Trade Organisation) बना| Agreement on the Trade related aspect of intellectual property rights (TRIPS) या ट्रिप्स, इस संगठन का एक समझौता है| सारे देश जो विश्व व्यापार संगठन के सदस्य हैं, उन्हे इसे मानना है तथा अपने कानून इसी के मुताबिक बनाने हैं| हम भी बौधिक सम्पदा अधिकार से सम्बन्धित कानूनों को इसी के कारण बदल रहे हैं ताकि वह ट्रिप्स मुताबिक हो जाये| कई लोगों का इसी लिये कहना है कि हम लोग कानून इसलिये नही बदल रहें हैं कि हमें उनकी आवश्यकता है पर इस लिये कि ट्रिप्स कहता है तथा विश्व व्यापार संगठन एवं ट्रिप्स के कारण हमने अपनी प्रभुत्ता खो दी है| खैर यह विवाद अलग है हमें तो ओपेन सोर्स सौफ्टवेर के बारे में बात करनी है तथा केवल इसी सम्बन्ध में बौधिक सम्पदा अधिकारों के बारे में थोड़ी बहुत जानकारी कर रहें हैं| [[ट्रिप्स]] में सात तरह के बौधिक सम्पदा अधिकार के बारे में चर्चा की गयी है। भारतवर्ष मे निम्न आठ अधिनियम के अन्दर बौद्धिक सम्पदा अधिकार सुरक्षित किये गये हैं #The Biological Diversity Act, 2002 #The Copyright Act, 1957 ([[कॉपीराइट]]) #The Design Act, 2000. #The Geographical Indications of Goods (Registration and Protection) Act, 1999. #The Patents Act, 1970. #The Protection of Plant Varieties and Farmers' Rights Act, 2001. #The semiconductor Integrated circuits Layout design Act, 2000. #The Trade Marks Act, 1999. इनके अलावा दो और क्षेत्र निम्न क्षेत्र हैं जिनके अन्दर बौद्धिक सम्पदा अधिकारों को सुरक्षित किया जाता है, वह हैं #[[ट्रेड सीक्रेट]] #सविंदा कानून (Contract Act) [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] कॉपीराइट 6563 25625 2006-08-30T00:49:45Z Unmukt 604 कॉपीराइट किसी चीज के वर्णन में हैं। यदि आप कोई अच्छी कहानी लिखें, या कोई गाना संगीत-बद्ध करें, या पेन्टिंग करे तो यह किसी चीज़ का वर्णन होगा| उसमें आपका कापीराइट होगा| यदि उसे प्रकाशित करें तो कोई और उसे आपकी अनुमति के बिना प्रयोग नही कर सकता है| भारतवर्ष में कॉपीराइट के बारे में The Copyright Act, 1957 कानून है। [[कॉपीलेफ्ट]] भी एक तरह का कॉपीराइट है। [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] ट्रेड सीक्रेट 6564 25615 2006-08-30T00:28:27Z Unmukt 604 जैसा कि इसका नाम कहता है केवल उसी को मालुम होता है जो उसे निकालता या ढ़ूढता है| कोका-कोला का नुस्खा, दुनिया का सबसे अचछा ट्रेड सीक्रेट है| उसे केवल कोका-कोला के मालिक ही जानते हैं| कोका-कोला का मिश्रण गाढ़े रूप में आता है और लोग तो केवल उसमें पानी मिलाते हैं और बोतलों में भरते हैं| ट्रेड सीक्रेट को सुरक्षित करने के लिये दुनिया के कई देशों में अलग कानून है पर अपने देश में नहीं| इसके लिये तो संविदा तोड़ने या विश्वास तोड़ने का मुकदमा ही ठोका जा सकता है| हांलाकि ट्रिप्स इस तरह का कानून बनाने को कहता है पर हमने नहीं बनाया | हमारे हिसाब से संविदा या विश्वास तोड़ने का मुकदमा दायर करना, ट्रिप्स की शर्तों को पूरा करता है| चलिये जब विश्व व्यापार संगठन में कोई यह मुद्दा उठायेगा तो देखेंगे, हम तो यह देखें कि सौफ्टवेर कैसे सुरक्षित किया जाता है| [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] कॉपीलेफ्ट 6565 25652 2006-08-30T01:48:14Z Unmukt 604 कॉपीलेफ्ट भी एक तरह का कॉपीराइट है। जिसके द्वारा लोग न तो वे स्वयं कोई भी अधिकार रखतेें हैं न ही कोई और व्यक्ति उनके द्वारा बनाये गये कॉपीराइट पर कोई भी अधिकार रख सकता है। यह शब्द कं‍प्यूटर प्रोग्राम के सन्दर्भ में सबसे पहले इस प्रकार से प्रयोग होना शुरु हुआ। यहां [[http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A5%89%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B0]] देखें। [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] फ्री सॉफ्टवेर 6566 26041 2006-09-04T11:24:15Z Unmukt 604 फ्री, या जीपीएल्ड, या कॉपीलेफ्टेड सौफ्टवेर पर्यायवाची शब्द हैं। कं‍प्यूटर प्रोग्राम कॉपीरािइट के द्वारा सुरक्षित किया जा रहा है पर सब लोग कॉपीराइट के द्वारा कं‍प्यूटर प्रोग्राम को सुरक्षित नहीं कर रहे हैं। कुछ लोग ऐसे भी हैं जो कॉपीराइट का प्रयोग इस प्रकार से कर रहे हैं कि न तो वे स्वयं उस पर कोई भी अधिकार रख रहें हैं, न ही कोई और व्यक्ति उनके द्वारा बनाये गये कम‍प्यूटर प्रोग्राम पर कोई भी अधिकार रख सकता है। उदाहरणार्थ, यदि मैं कोई कम‍प्यूटर प्रोग्राम लिखूं और उसका सोर्स कोड और औबजेक्ट कोड में इस तरह की घोषणा तथा शर्त लगाते हुये प्रकाशित करूं कि यह मैने लिखा है; और इसमें मेरा कॉपीराइट है; और मैं हर व्यक्ति को इस कम‍प्यूटर प्रोग्राम (सोर्सकोड और औबजेक्ट कोड) की कापी करने, वितरण करने, तथा संशोधन करने का अधिकार देता हूं इसके लिये उन्हें मुझे कोई रौयलटी नहीं देनी होगी; पर इसकी शर्त यह है कि— यदि वह व्यक्ति कम‍प्यूटर प्रोग्राम का संशोधित करके या बिना संशोधित किये वितरित करता हैं तो उसे भी सोर्सकोड और औबजेक्ट कोड प्रकाशित करना होगा; और अन्य लोगों को वही स्वतंत्रता देनी होगी जैसी कि मैंने उसे दी है| अब इस घोषणा और शर्त के कारण न तो मैं स्वयं न और कोई अन्य व्यक्ति इस कम‍प्यूटर प्रोग्राम का कौपीराइट करा सकता है| इस तरह की घोषणा के द्वारा मैने सुनिश्चित कर दिया है कि कोई अन्य व्यक्ति भी कभी इस पर किसी प्रकार का कौपीराइट न जमा सके| कौपीराइट का प्रयोग करते हुये ठीक इसका उल्टा काम हुआ| कौपीराइट का यदि कोई उल्टा शब्द हो सकता है तो वह है कौपीलेफ्ट| यह एक नया शब्द है और अभी तक अंग्रेजी के शब्द कोश में नहीं आया है हालांकि कमप्यूटर शब्दकोश में यह एक प्रचलित शब्द है| जिस कम‍प्यूटर प्रोग्राम के लाईसेंस में इस तरह की घोषणा और शर्त होती है उसे कौपीलेफ्टेड सौफ्टवेयर कहा जाता है| इस तरह का सौफ्टवेयर फ्री सौफ्टवेयर भी कहलाता है| कौपीलेफ्ट शब्द का प्रयोग होने के पहले और अब भी ऐसे सौफ्टवेयरों के लिये फ्री शब्द प्रयोग किया जाता है| फ्री शब्द का प्रयोग करना रिचर्ड स्टालमेन ने शुरू किया और यह आन्दोलन भी उनका ही शुरू किया गया है| वे 1980 के दशक में मैसाचुसेट इस्टिंट्यूट आफ टेक्नौलोजी में पढ़ाते थे । उनके मुताबिक पहले कम‍प्यूटर प्रोग्रामर सौफ्टवेयर में कापीराइट क्लेम नहीं करते थे और बहुत आसानी से एक दूसरे को अपना प्रोग्राम दे देते थे लेकिन बाद में कमप्यूटर प्रोग्रामरों ने अपना प्रोग्राम एक दूसरे को देना बन्द कर दिया और किसी और को उनके प्रोग्राम में संशोधन करने का अधिकार भी समाप्त कर दिया । स्टालमेन को लगा कि इस तरह से कम‍प्यूटर सौफ्टवेयर कुछ खास लोगों के पास रह जायेगा और उसका सर्वांगीण विकास नहीं हो पायेगा । इसलिये उन्‍होंने अपना इन्‍स्‍टीटयूट को छोड कर घन्यू प्रोजेक्‍ट (GNU project), फ्री सौर्स फाउण्डेशन (Free Source Foundation) के अंतर्गत शुरू किया| इसमें उस तरह के सौफ्टवेयर लिखने शुरु किये जो कि कौपीलेफ्टेड हों| उन्होंने इस तरह के साफ्टवेयर को फ्री-सौफ्टवेयर का नाम दिया| यह इसलिये, क्यों कि उनके मुताबिक इसमें लोगों को कम‍प्यूटर प्रोग्राम या सौफ्टवेयर को संशोधन करने की स्वतंत्रता है उनका कहना है कि फ्री को ऐसे मत सोचो जैसा फ्री बीयर में है पर ऐसे देखो जैसा कि फ्रीडम आफ स्पीच में है| फ्री सौर्स फाउण्डेशन की वेबसाईट के मुताबिक, उन्ही के शब्दों में 'Free software' is a matter of liberty, not price. To understand the concept, you should think of 'free' as in 'free speech', not as in 'free beer'. == फ्री तथा जीपीएल्ड (GPLed) सौफ्टवेर की शर्तें == फ्री या कापीलेफटेड सौफ्टवेयर में निम्न बातें मुख्य हैं - इसमें सोर्स कोड हमेशा प्रकाशित किया जाता है इस तरह के सौफ्टवेयर के लिये कोई पैसा या रौयल्टी नहीं देनी पड़ती है पर यदि उसके सम्बन्ध में यदि आप कोई सर्विस दे रहें है तो सर्विस देने का पैसा ले सकते हैं| इस तरह के सौफ्टवेयर को कोई भी संशोधित कर सकता है इस तरह के सौफ्टवेयर को संशोधन करने के बाद प्रकाशित करने या बाटंने की कोई आवश्यकता नही है| आप उसे बिना प्रकाशित या बाटें अपने संगठन में प्रयोग कर सकते हैं| पर यदि इस तरह के सौफ्टवेयर को बिना संशोधन किये या संशोधित करने के बाद बांटा जाता है तो उसमें वही शर्तें रहेंगीं जो कि पहले थीं यानी कि सोर्सकोड प्रकाशित करना पडेगा; अन्य लोगों को संशोधन करने की स्वतंत्रता देनी होगी; तथा सौफ्टवेयर के लिये कोई पैसा या रौयल्टी नहीं ली जा सकती है| स्टालमेन ने कुछ वकीलों की मदद से जनरल पब्लिक लाइसेंस (General Public License) (GPL) लिखा, जिसमें इस तरह की घोषणा एवं शर्त है जो किसी भी साफटवेयर को कौपीलेफ्ट करता है| इसलिये इस तरह के सौफ्टवेर को जीपीएल्ड (GPLed) सौफ्टवेर भी कहा जता है| यानि कि फ्री सौफ्टवेर या कौपीलेफ्टेड सौफ्टवेर या गीपीएल्ड सौफ्टवेर एक ही तरह के सौफ्टवेर के पर्यायवाची शब्द हैं| [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[श्रेणी:सॉफ्टवेर]] जीपीएल्ड सॉफ्टवेर 6567 25639 2006-08-30T01:14:45Z Unmukt 604 गीपीएल्ड सौफ्टवेर या कॉपीलेफ्टेड सौफ्टवेर या फ्री सॉफ्टवेर पर्यायवाची शब्द हैं| इसे [[फ्री सॉफ्टवेर]] में देखें। [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[श्रेणी:सॉफ्टवेर]] कॉपीलेफ्टेड सौफ्टवेर 6568 25640 2006-08-30T01:15:57Z Unmukt 604 कॉपीलेफ्टेड सौफ्टवेर या गीपीएल्ड सॉफ्टवेर या फ्री सॉफ्टवेर या पर्यायवाची शब्द हैं| इसे [[फ्री सॉफ्टवेर]] में देखें। [[श्रेणी:कानून]] [[श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] [[श्रेणी:सॉफ्टवेर]] सॉफ्टवेर 6569 25644 2006-08-30T01:26:03Z Unmukt 604 /* सौफ्टवेर कैसे सुरक्षित होता है */ तकनीकी दृष्टि से सौफ्टवेयर के दो हिस्से होते हैं । (१) सोर्स कोड (source code); और (२) औबजेक्ट कोड (object code)| इन दोनों को समझने के लिये थोड़ा सौफ्टवेयर के इतिहास को जानना होगा| सोर्स कोड: कम्प‍यूटर हम लोगो की भाषा नहीं समझते हैं| वे केवल हां या ना, अथवा 1 अथवा 0 की भाषा समझते हैं| हमारे लिये इस भाषा में प्रोग्राम लिखना बहुत मुश्किल है| पहले प्रोग्राम इसी तरह से लिखे जाते थे एक पंच-कार्ड होता था जिसे छेद किया जाता था कार्ड में छेद का मतलब हां और यदि छेद नहीं है तो मतलब ना| [[चित्र:PunchCard.jpg|400px|right|पंच कार्ड]] जब कमप्यूटर विज्ञान का विकास हुआ तो ऊचें स्तर की कमप्यूटर भाषाओं (high level languages), जैसे कि बेसिक, कोबोल , सी ++ इत्यादि, का भी ईजाद किया गया| इन भाषाओं में ख़ास सुविधा यह है कि प्रोग्राम अंग्रेजी भाषा के शब्दों एवं वर्णमाला का प्रयोग करते हुये लिखा जा सकता है| जब इस तरह से प्रोग्राम लिख लिया जाता है तो उसे हम सोर्स कोड कहते हैं| अब इसे कमप्यूटर के समझने की भाषा में बदला जाता है| औबजेक्ट कोड: ऊचें स्तर की कमप्यूटर भाषाओं में एक प्रोग्राम होता है जिसे कम्पाइलर (complier) कहते हैं| कम्पाइलर के द्वारा सोर्स कोड को जब कम्पाइल किया जाता है तो सोर्स कोड कम्प‍यूटर की भाषा, यानी 1 या 0 की भाषा में, बदल जाता है| इसको औबजेक्ट कोड या मशीन कोड भी कहते हैं| सौफ्टवेर कानून में [[बौद्धिक सम्पदा अधिकार]] के अन्दर सुरक्षित होता है| == सौफ्टवेर कैसे सुरक्षित होता है == [[ट्रिप्स]] में सात तरह के बौधिक सम्पदा अधिकार के बारे में चर्चा की गयी है इसमें तीन तरह के अधिकार, यानी की [[कॉपीराइट]] (Copyright), [[ट्रेड सीक्रेट]] (Trade Secret), तथा [[पेटेंट]] (Patent), कमप्यूटर सौफ्टवेर को प्रभावित करते हैं। सौफ्टवेर को पेटेंट कराने का मुद्दा विवादास्पद है तथा कुछ कठिन भी। इसकी चर्चा हम अलग से [[पेटेंट एवं कमप्यूटर सॉफ्टवेर]] के अन्दर करेंगे। १. कॉपीराइट की तरह: 'सोर्स कोड और औबजेक्ट कोड' शीर्षक के अन्दर पर चर्चा की थी कि आजकल सोर्सकोड ऊचें स्तर की कमप्यूटर भाषाओं (high level languages) में अंग्रेजी भाषा के शब्दों एवं वर्णमाला का प्रयोग करते हुये लिखा जाता है| यह उस सौफ्टवेर के कार्य करने के तरीके को बताता है तथा यह एक तरह का वर्णन है यदि इसे प्रकाशित किया जाता है तो उस सौफ्टवेर के मालिक या जिसने उसे लिखा है उसका कौपीराइट होता है| औबजेक्ट कोड कम्प‍यूटर को चलाता है और यह हमेशा प्रकाशित होता है परन्तु क्या यह किसी चीज का वर्णन है अथवा नहीं इस बारे में शक था| ट्रिप्स के समझौते के अन्दर यह कहा गया कि कमप्यूटर प्रोग्राम को कौपीराइट की तरह सुरक्षित किया जाय। इसलिये औबजेक्ट कोड हमारे देश में तथा संसार के देशों में इसी प्रकार से सुरक्षित किया गया है| कमप्यूटर प्रोग्राम के औबजेक्ट कोड तो प्रकाशित होतें हैं पर सबके सोर्स कोड प्रकाशित नहीं किये जाते हैं| जिन कमप्यूटर प्रोग्राम के सोर्स कोड प्रकाशित किये जाते हैं उनमें तो वे कौपीराईट से सुरक्षित होते हैं। पर जिन कमप्यूटर प्रोग्राम के सोर्स कोड प्रकाशित नहीं किये जाते हैं वे ट्रेड सीक्रेट की तरह सुरक्षित होते हैं| २. ट्रेड सीक्रेट की तरह: मालिकाना कमप्यूटर प्रोग्राम में समान्यत: सोर्स कोड प्रकाशित नहीं नही किया जाता है तथा वे सोर्स कोड को ट्रेड सीक्रेट की तरह ही सुरक्षित करते हैं| यह भी सोचने की बात है कि ये सोर्स कोड क्यों नही प्रकाशित करते हैं? सोर्स कोड से औबजेक्ट कोड कम्पाईल करना आसान है; यह हमेशा किया जाता है और इसी तरह प्रोग्राम लिखा जाता है| पर इसका उलटा यानि कि औबजेक्ट कोड से सोर्स कोड मालुम करना असम्भ्व तो नहीं पर बहुत मुश्किल तथा महंगा और इस पर रिवर्स इन्जीनियरिंग का कानून भी लागू होता है| इसी लिये सोर्स कोड प्रकाशित नहीं किया जाता है सीक्रेट रख कर ज्यादा आसानी से सुरक्षित किया जा सकता है| रिवर्स इन्जीनियरिंग भी बड़ा मजेदार विषय है, इसके बारे पर फिर कभी| ३. पेटेन्ट की तरह: 'बौधिक सम्पदा अधिकार (Intellectual Property Rights)' शीर्षक में चर्चा हुई थी कि सौफ्टवेर को पेटेन्ट के द्वारा भी सुरक्षित करने के भी तरीके हैं कई मालिकाना साफटवेयर इस तरह से भी सुरक्षित हैं पर यह न केवल विवादास्पद हैं, पर कुछ कठिन भी हैं| इसके बारे में [[पेटेंट एवं कमप्यूटर सॉफ्टवेर]] लेख को देखें| ४. सविंदा कानून के द्वारा: सविंदा कानून(Contract Act) भी सौफ्टवेर की सुरक्षा में महत्वपूण भूमिका निभाता है| आप इस धोखे में न रहें कि आप कोई सौफ्टवेर खरीदते हैं| आप तो केवल उसको प्रयोग करने के लिये लाइसेंस लेते हैंl आप उसे किस तरह से प्रयोग कर सकते हैं यह उसकी शर्तों पर निर्भर करता है और यह सविंदा कानून के अन्दर आता है| लाइसेंस की शर्तें महत्वपूण हैं| यही किसी सौफ्टवेर को ओपेन सोर्स सौफ्टवेर भी बनाती हैं| इसके बारे में आगे चर्चा होगी| ओपेन सोर्स सौफ्टवेर में सोर्स कोड हमेशा प्रकाशित होता है| इसके लिखने वाले इस पर अपना कौपीराइट का अधिकार जमाते हैं कि नहीं, यह लाइसेंसों की शर्तों पर निर्भर करेगा, जिनके अन्तर्गत इनको प्रकाशित किया जाता है। कुछ लोग इसे [[कॉपीलेफ्ट]] (Copyleft) कर रहें हैं। इसे [[फ्री सॉफ्टवेर]] या [[जीपीएल्ड सॉफ्टवेर]] (GPLed) भी कहा जाता है। वशिष्ठ नारायण सिंह 6571 25656 2006-08-30T02:34:06Z Mitul0520 211 '''डाक्टर वशिष्ठ नारायण सिंह''' (जन्म: [[2 अप्रैल]], [[1942]]) [[गणित]] के विद्वान माने जाते है। उनका जन्म [[बिहार]] के [[भोजपुर]] जिला मे बसंतपुर नाम के गॉंव मे हुआ। वे बसंतपुर मे रहते है और मानसिक बिमारी से पीडित है। उन्होने बरकली के कैलीफोर्नीया विश्वविघालय से [[1969]] मे गणित मे पी.एच.डी की डिग्री प्राप्त की। ==शिक्षा== 1962 मे उन्होने बिहार मे मैट्रिक की परिक्षा उत्तीर्ण की। पटना सायंस कॉलेज मे पढते हुए उनकी मुलाकात अमेरिका से पटना आए प्रोफेसर कैली से हुई। उनकी प्रतिभा से प्रभावित हो कर प्रोफेसर कैली ने उन्हे बरकली आ कर शोध करने का निमंत्रण दिया। 1963 मे वे कैलीफोर्निया विश्वविघालय मे शोध के लिए गए। 1969 मे उन्होने कैलीफोर्निया विश्वविघालय मे पी.एच.डी. प्राप्त की। ''साइकिल वेक्टर स्पेश थ्योरी'' (Cycle Vector Space Theory) पर किये गए उनके शोध कार्य ने उन्हे भारत और विश्व मे प्रसिद्ध कर दिया। ==जीवन== अपनी पढाई खत्म करने के बाद कुछ समय के लिए वे कुछ समय के लिए भारत आए, मगर जल्द ही वे अमेरिका वापस चले गए। इस बार उन्होने वाशींगटन मे गणित के प्रोफेसर के पद पर काम किया। 1971 मे डाक्टर वशिष्ठ भारत वापस आ गए। उन्होने भारतीय प्रौघोगिकी संस्थान, कानपूर और भारतीय सांख्यकीय संस्थान, कलकत्ता मे काम किया। 1973 मे उनका विवाह वन्दना रानी के साथ हुआ। 1974 मे उन्हे मानसिक दौरे आने लगे। उनका राँची मे इलाज हुआ। फिलहाल वे अपने गाँव बसंतपुर मे रहते है। ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.bhojpuria.com/people/vnsinghbhj.htm भोजपुरिया मे: महान गणितज्ञ डॉ. वशिष्ट नारायण सिंह] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vashist Narayan Singh]] पार्तीतो मार्क्सीस्ता-लेनीनीस्ता 6573 25673 2006-08-30T09:38:35Z Soman 638 पार्तीतो मार्क्सीस्ता-लेनीनीस्ता का नाम बदलकर सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-ले� #REDIRECT [[सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी)]] हिन्दुस्तानी संगीत 6576 25686 2006-08-30T12:03:52Z पूर्णिमा वर्मन 607 11वीं और 12वीं शताब्दी में मुस्लिम सभ्यता के प्रसार ने भारतीय संगीत की दिशा को नया आयाम दिया। राजदरबार संगीत के प्रमुख संरक्षक बने और जहां अनेक शासकों ने प्राचीन भारतीय संगीत की समृद्ध परंपरा को प्रोत्साहन दिया वहीं अपनी आवश्यकता और रुचि के अनुसार उन्होंने इसमें अनेक परिवर्तन भी किए। हिंदुस्तानी संगीत केवल उत्तर भारत का ही नहीं। बांगलादेश और पाकिस्तान का भी शास्त्रीय संगीत है। ==हिंदुस्तानी संगीत की विशेषताएँ== श्रेणी:Placeholders 6578 25692 2006-08-30T15:55:25Z 221.135.196.31 dasgdfg dfhgfh fhdhdjhdtghjghgjjhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhjtfyujdhgdjstgfh पेन्सिलवेनिया 6580 46391 2007-01-26T10:25:04Z Escarbot 542 robot Adding: [[ku:Pennsylvania]] '''पेन्सिलवेनिया''' राज्य [[अमेरिका]] के पूर्वोत्तर में स्थित है। ---- '''प्रमुख तथ्य'''<br/> राजधानीः हैरिसबर्ग<br/> प्रमुख शहरः पीट्सबर्ग, फिलाडेल्फिया<br/> क्षेत्रफलः 46,058 वर्ग मील<br/> जनसंख्याः वर्ष २००० की जनगणना के अनुसार<br/> मुख्य उद्योगः स्टील, कृषि भुट्टा, सोयाबीन,मशरूम खनन , इलेक्ट्रानिक उत्पाद एवं औषधियाँ<br/> मुख्य नदियाँ: एलगेनी, सक्शीना, डेलावेयर, ओहायो एवं स्कूकिल<br/> ---- यह राज्य '''कीस्टोन''' राज्य के नाम से भी मशहूर है।<br/> [[चित्र:Pennsylvania.jpg|पेन्सिलवेनिया का भौगोलिक मानचित्र]] [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Pennsylvania]] [[ar:بنسيلفانيا]] [[bg:Пенсилвания]] [[bn:পেন্সিল্‌ভেনিয়া]] [[br:Pennsylvania]] [[bs:Pennsylvania]] [[ca:Pennsilvània]] [[cs:Pensylvánie]] [[cy:Pennsylvania]] [[da:Pennsylvania]] [[de:Pennsylvania]] [[en:Pennsylvania]] [[eo:Pensilvanio]] [[es:Pensilvania]] [[et:Pennsylvania]] [[eu:Pensilvania]] [[fi:Pennsylvania]] [[fr:Pennsylvanie]] [[ga:Pennsylvania]] [[gd:Pennsylvania]] [[gl:Pensilvania - Pennsylvania]] [[he:פנסילבניה]] [[hr:Pennsylvania]] [[hu:Pennsylvania]] [[hy:Պենսիլվանիա]] [[id:Pennsylvania]] [[io:Pensilvania]] [[is:Pennsylvanía]] [[it:Pennsylvania]] [[ja:ペンシルバニア州]] [[ka:პენსილვანია]] [[ko:펜실베이니아 주]] [[ku:Pennsylvania]] [[kw:Pennsylvani]] [[la:Pennsilvania]] [[lt:Pensilvanija]] [[lv:Pensilvānija]] [[mk:Пенсилванија]] [[ms:Pennsylvania]] [[nds:Pennsylvania]] [[nl:Pennsylvania]] [[nn:Pennsylvania]] [[no:Pennsylvania]] [[oc:Pensilvània]] [[os:Пенсильвани]] [[pdc:Pennsilfaani]] [[pl:Pensylwania]] [[pt:Pensilvânia]] [[ro:Pennsylvania (stat SUA)]] [[ru:Пенсильвания]] [[simple:Pennsylvania]] [[sk:Pensylvánia]] [[sl:Pensilvanija]] [[sq:Pennsylvania]] [[sr:Пенсилванија]] [[sv:Pennsylvania]] [[ta:பென்சில்வேனியா]] [[th:มลรัฐเพนซิลเวเนีย]] [[tr:Pennsylvania]] [[ug:پېنسىلۋانىيە]] [[uk:Пенсільванія]] [[ur:پنسلوانیا]] [[vi:Pennsylvania]] [[zh:宾夕法尼亚州]] चित्र:Pennsylvania.jpg 6581 25771 2006-08-31T15:44:53Z Atularora 678 पेन्सिलवेनिया का भौगोलिक मानचित्र पेन्सिलवेनिया का भौगोलिक मानचित्र श्रेणी:अमेरिका 6583 25783 2006-08-31T17:45:23Z Mitul0520 211 [[Category:भूगोल]] [[श्रेणी: देश]] श्रेणी:अमेरिका के प्रांत 6584 25781 2006-08-31T17:42:33Z Mitul0520 211 [[अमेरिका]] के प्रांतो की सुची [[श्रेणी:अमेरिका]] न्यूयॉर्क (बहुविकल्पी) 6585 25792 2006-08-31T18:02:10Z Mitul0520 211 {{बहुविकल्पी शब्द}} * [[न्यूयॉर्क]]: [[अमेरिका]] का प्रांत * [[न्यूयॉर्क शहर]]: [[अमेरिका]] के न्यूयॉर्क प्रांत का शहर न्यूयॉर्क शहर 6586 25795 2006-08-31T18:07:49Z Mitul0520 211 initiated ''न्यूयॉर्क के अन्य विकल्प के लिए देखे [[न्यूयॉर्क (बहुविकल्पी)]]'' '''न्यू यार्क''' [[अमेरिका]] का एक प्रमुख नगर है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[en:New York City]] निशि 6660 33876 2006-11-05T01:06:44Z Amitprabhakar 683 निशि - रात,रात्रि, night ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] Template:जुलाई कैलंडर२००६स्रोत्र 6661 25935 2006-09-01T21:06:03Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}जून{{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}जुलाई {{{3}}}|{{{2}}} जुलाई {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}अगस्त {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="6"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 जुलाई{{{4}}}|1]] |- | [[{{{1}}}2 जुलाई{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 जुलाई{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 जुलाई{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 जुलाई{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 जुलाई{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 जुलाई{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 जुलाई{{{4}}}|8]] |- | [[{{{1}}}9 जुलाई{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 जुलाई{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 जुलाई{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 जुलाई{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 जुलाई{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 जुलाई{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 जुलाई{{{4}}}|15]] |- | [[{{{1}}}16 जुलाई{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 जुलाई{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 जुलाई{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 जुलाई{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 जुलाई{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 जुलाई{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 जुलाई{{{4}}}|22]] |- | [[{{{1}}}23 जुलाई{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 जुलाई{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 जुलाई{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 जुलाई{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 जुलाई{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 जुलाई{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 जुलाई{{{4}}}|29]] |- | [[{{{1}}}30 जुलाई{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 जुलाई{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:जुलाई कैलंडर२००६ 6662 25933 2006-09-01T21:02:33Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> अगस्त 6663 26118 2006-09-05T18:06:40Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} जुलाई 6664 26117 2006-09-05T18:06:23Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} Template:सितंबर कैलंडर२००६स्रोत्र 6665 25942 2006-09-01T21:23:03Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}अगस्त {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}सितंबर {{{3}}}|{{{2}}} सितंबर {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}अक्तूबर {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="5"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 सितंबर{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 सितंबर{{{4}}}|2]] |- | [[{{{1}}}3 सितंबर{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 सितंबर{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 सितंबर{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 सितंबर{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 सितंबर{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 सितंबर{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 सितंबर{{{4}}}|9]] |- | [[{{{1}}}10 सितंबर{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 सितंबर{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 सितंबर{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 सितंबर{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 सितंबर{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 सितंबर{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 सितंबर{{{4}}}|16]] |- | [[{{{1}}}17 सितंबर{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 सितंबर{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 सितंबर{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 सितंबर{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 सितंबर{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 सितंबर{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 सितंबर{{{4}}}|23]] |- | [[{{{1}}}24 सितंबर{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 सितंबर{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 सितंबर{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 सितंबर{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 सितंबर{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 सितंबर{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 सितंबर{{{4}}}|30]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} सितंबर कैलंडर२००६ 6666 25941 2006-09-01T21:20:09Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> सितंबर 6667 26119 2006-09-05T18:07:02Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} Template:सितंबर कैलंडर२००६ 6668 25944 2006-09-01T21:25:06Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:जनवरी कैलंडर२००६स्रोत्र 6669 25947 2006-09-02T00:08:52Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float: {{{float}}}; margin-left: 1em; text-align: center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background: {{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}दिसंबर {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}जनवरी {{{3}}}|{{{2}}} जनवरी {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}फरवरी {{{3}}}| >> ]] |- style="background: {{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- | [[{{{1}}}1 जनवरी{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 जनवरी{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 जनवरी{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 जनवरी{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 जनवरी{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 जनवरी{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 जनवरी{{{4}}}|7]] |- | [[{{{1}}}8 जनवरी{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 जनवरी{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 जनवरी{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 जनवरी{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 जनवरी{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 जनवरी{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 जनवरी{{{4}}}|14]] |- | [[{{{1}}}15 जनवरी{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 जनवरी{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 जनवरी{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 जनवरी{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 जनवरी{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 जनवरी{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 जनवरी{{{4}}}|21]] |- | [[{{{1}}}22 जनवरी{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 जनवरी{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 जनवरी{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 जनवरी{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 जनवरी{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 जनवरी{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 जनवरी{{{4}}}|28]] |- | [[{{{1}}}29 जनवरी{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 जनवरी{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 जनवरी{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}};" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:फरवरी कैलंडर२००६स्रोत्र 6670 25948 2006-09-02T00:13:09Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}जनवरी {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}फरवरी {{{3}}}|{{{2}}} फरवरी {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}मार्च {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="3"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 फरवरी{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 फरवरी{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 फरवरी{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 फरवरी{{{4}}}|4]] |- | [[{{{1}}}5 फरवरी{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 फरवरी{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 फरवरी{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 फरवरी{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 फरवरी{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 फरवरी{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 फरवरी{{{4}}}|11]] |- | [[{{{1}}}12 फरवरी{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 फरवरी{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 फरवरी{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 फरवरी{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 फरवरी{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 फरवरी{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 फरवरी{{{4}}}|18]] |- | [[{{{1}}}19 फरवरी{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 फरवरी{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 फरवरी{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 फरवरी{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 फरवरी{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 फरवरी{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 फरवरी{{{4}}}|25]] |- | [[{{{1}}}26 फरवरी{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 फरवरी{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 फरवरी{{{4}}}|28]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:मार्च कैलंडर२००६स्रोत्र 6671 25949 2006-09-02T00:16:36Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}फरवरी {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}मार्च {{{3}}}|{{{2}}} मार्च {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}अप्रैल {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="3"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 मार्च{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 मार्च{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 मार्च{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 मार्च{{{4}}}|4]] |- | [[{{{1}}}5 मार्च{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 मार्च{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 मार्च{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 मार्च{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 मार्च{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 मार्च{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 मार्च{{{4}}}|11]] |- | [[{{{1}}}12 मार्च{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 मार्च{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 मार्च{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 मार्च{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 मार्च{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 मार्च{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 मार्च{{{4}}}|18]] |- | [[{{{1}}}19 मार्च{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 मार्च{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 मार्च{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 मार्च{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 मार्च{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 मार्च{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 मार्च{{{4}}}|25]] |- | [[{{{1}}}26 मार्च{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 मार्च{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 मार्च{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 मार्च{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 मार्च{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 मार्च{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:अप्रैल कैलंडर२००६स्रोत्र 6672 25950 2006-09-02T00:22:31Z Mitul0520 211 {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}मार्च {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}अप्रैल {{{3}}}|{{{2}}} अप्रैल {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}मई {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="6"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 अप्रैल{{{4}}}|1]] |- | [[{{{1}}}2 अप्रैल{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 अप्रैल{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 अप्रैल{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 अप्रैल{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 अप्रैल{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 अप्रैल{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 अप्रैल{{{4}}}|8]] |- | [[{{{1}}}9 अप्रैल{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 अप्रैल{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 अप्रैल{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 अप्रैल{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 अप्रैल{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 अप्रैल{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 अप्रैल{{{4}}}|15]] |- | [[{{{1}}}16 अप्रैल{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 अप्रैल{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 अप्रैल{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 अप्रैल{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 अप्रैल{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 अप्रैल{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 अप्रैल{{{4}}}|22]] |- | [[{{{1}}}23 अप्रैल{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 अप्रैल{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 अप्रैल{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 अप्रैल{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 अप्रैल{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 अप्रैल{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 अप्रैल{{{4}}}|29]] |- | [[{{{1}}}30 अप्रैल{{{4}}}|30]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} मिस्त्र 6673 25985 2006-09-02T15:40:18Z Mitul0520 211 rv gibberish नीमच 6682 26157 2006-09-06T08:48:24Z 128.178.70.24 नीमच मध्य प्रदेश का एक मशहूर जिला है। MCA21 6683 37491 2006-12-06T16:14:25Z Taxman 345 नहीं, ऐसा चीज़ लेख में नहीं चाहिये क्योंकी वह MCA21 के बारे में नहीं है '''MCA21''' एक [[भारत सरकार]] ई‍-गवर्नेंस कार्यक्रम है. इस वेब आधारित ई‍-गवर्नेंस कार्यक्रम से आप कम्पनी कार्य मंत्रालय द्वारा संचालित रजिस्ट्रार आफ कम्पनीज़ के साथ होने वाले अधिकतर कार्य अपने कम्प्यूटर से दफ्तर से या घर बैठे ही कर पायेंगे | प्रधानमत्री द्वारा इस कार्यक्रम को एक मिशन मोड कार्यक्रम का दर्जा दिया गया है | अब आपको अपनी कम्पनी की सालाना रिटर्न (Annual Return) फाइल करने के लिये केवल कम्प्यूटर, इंटरनेट कनेक्शन और डिजिटल सिगनेचर सर्टिफिकेट (DSC) की आवश्यकता होगी | http://www.mca.gov.in से फार्म डाउनलोड करें, कम्प्यूटर पर भरें, अपने डिजिटल सिगनेचर लगायें और वापस अपलोड कर दें | फीस के लिये आपको एक चालान भरना होगा और कम्पनी कार्य मंत्रालय द्वारा अधिसूचित बैंक में जमा कराना होगा | आप क्रेडिट कार्ड द्वारा भी फीस भर सकते हैं | इस कार्यक्रम के लिये सरकार ने UTITSL को Project Manager बनाया है | [[श्रेणी:भारत सरकार]] [[en:MCA 21 Project]] चिट्ठा 6684 26057 2006-09-05T00:54:43Z Mitul0520 211 पर्याय #Redirect [[ब्लॉग]] Template:मई कैलंडर२००६स्रोत्र 6685 26059 2006-09-05T04:01:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}अप्रैल {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}मई {{{3}}}|{{{2}}} मई {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}जून {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- | &nbsp; | [[{{{1}}}1 मई{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 मई{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 मई{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 मई{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 मई{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 मई{{{4}}}|6]] |- | [[{{{1}}}7 मई{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 मई{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 मई{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 मई{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 मई{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 मई{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 मई{{{4}}}|13]] |- | [[{{{1}}}14 मई{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 मई{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 मई{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 मई{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 मई{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 मई{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 मई{{{4}}}|20]] |- | [[{{{1}}}21 मई{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 मई{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 मई{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 मई{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 मई{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 मई{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 मई{{{4}}}|27]] |- | [[{{{1}}}28 मई{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 मई{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 मई{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 मई{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:जून कैलंडर२००६स्रोत्र 6686 26060 2006-09-05T04:04:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}मई {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}जून {{{3}}}|{{{2}}} जून {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}जुलाई {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="4"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 जून{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 जून{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 जून{{{4}}}|3]] |- | [[{{{1}}}4 जून{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 जून{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 जून{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 जून{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 जून{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 जून{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 जून{{{4}}}|10]] |- | [[{{{1}}}11 जून{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 जून{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 जून{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 जून{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 जून{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 जून{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 जून{{{4}}}|17]] |- | [[{{{1}}}18 जून{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 जून{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 जून{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 जून{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 जून{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 जून{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 जून{{{4}}}|24]] |- | [[{{{1}}}25 जून{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 जून{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 जून{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 जून{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 जून{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 जून{{{4}}}|30]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:अक्तूबर कैलंडर२००६स्रोत्र 6687 26061 2006-09-05T04:07:50Z Mitul0520 211 आरंभ किया {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}सितंबर {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}अक्तूबर {{{3}}}|{{{2}}} अक्तूबर {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}नवंबर {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- | [[{{{1}}}1 अक्तूबर{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 अक्तूबर{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 अक्तूबर{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 अक्तूबर{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 अक्तूबर{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 अक्तूबर{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 अक्तूबर{{{4}}}|7]] |- | [[{{{1}}}8 अक्तूबर{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 अक्तूबर{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 अक्तूबर{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 अक्तूबर{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 अक्तूबर{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 अक्तूबर{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 अक्तूबर{{{4}}}|14]] |- | [[{{{1}}}15 अक्तूबर{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 अक्तूबर{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 अक्तूबर{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 अक्तूबर{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 अक्तूबर{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 अक्तूबर{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 अक्तूबर{{{4}}}|21]] |- | [[{{{1}}}22 अक्तूबर{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 अक्तूबर{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 अक्तूबर{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 अक्तूबर{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 अक्तूबर{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 अक्तूबर{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 अक्तूबर{{{4}}}|28]] |- | [[{{{1}}}29 अक्तूबर{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 अक्तूबर{{{4}}}|30]] | [[{{{1}}}31 अक्तूबर{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:नवंबर कैलंडर२००६स्रोत्र 6688 26062 2006-09-05T04:12:13Z Mitul0520 211 आरंभ किया {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}अक्तूबर {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}नवंबर {{{3}}}|{{{2}}} नवंबर {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}दिसंबर {{{3}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="3"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 नवंबर{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 नवंबर{{{4}}}|2]] | [[{{{1}}}3 नवंबर{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 नवंबर{{{4}}}|4]] |- | [[{{{1}}}5 नवंबर{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 नवंबर{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 नवंबर{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 नवंबर{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 नवंबर{{{4}}}|9]] | [[{{{1}}}10 नवंबर{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 नवंबर{{{4}}}|11]] |- | [[{{{1}}}12 नवंबर{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 नवंबर{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 नवंबर{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 नवंबर{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 नवंबर{{{4}}}|16]] | [[{{{1}}}17 नवंबर{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 नवंबर{{{4}}}|18]] |- | [[{{{1}}}19 नवंबर{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 नवंबर{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 नवंबर{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 नवंबर{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 नवंबर{{{4}}}|23]] | [[{{{1}}}24 नवंबर{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 नवंबर{{{4}}}|25]] |- | [[{{{1}}}26 नवंबर{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 नवंबर{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 नवंबर{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 नवंबर{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 नवंबर{{{4}}}|30]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:दिसंबर कैलंडर२००६स्रोत्र 6689 26063 2006-09-05T04:15:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {| class="toccolours" style="float:{{{float}}}; margin-left: 1em; text-align:center;" cellpadding=2 cellspacing=0 |- style="background:{{{color}}};" |align=center| [[{{{1a}}}नवंबर {{{3}}}| << ]] |colspan="5"|'''[[{{{1a}}}दिसंबर {{{3}}}|{{{2}}} दिसंबर {{{3}}}]]''' |align=center| [[{{{1a}}}जनवरी {{{5}}}| >> ]] |- style="background:{{{color2}}};" |width="14%"| रवि |width="14%"| सोम |width="14%"| मंगल |width="14%"| बुध |width="14%"| गुरू |width="14%"| शुक |width="14%"| शनि |- |colspan="5"| &nbsp; | [[{{{1}}}1 दिसंबर{{{4}}}|1]] | [[{{{1}}}2 दिसंबर{{{4}}}|2]] |- | [[{{{1}}}3 दिसंबर{{{4}}}|3]] | [[{{{1}}}4 दिसंबर{{{4}}}|4]] | [[{{{1}}}5 दिसंबर{{{4}}}|5]] | [[{{{1}}}6 दिसंबर{{{4}}}|6]] | [[{{{1}}}7 दिसंबर{{{4}}}|7]] | [[{{{1}}}8 दिसंबर{{{4}}}|8]] | [[{{{1}}}9 दिसंबर{{{4}}}|9]] |- | [[{{{1}}}10 दिसंबर{{{4}}}|10]] | [[{{{1}}}11 दिसंबर{{{4}}}|11]] | [[{{{1}}}12 दिसंबर{{{4}}}|12]] | [[{{{1}}}13 दिसंबर{{{4}}}|13]] | [[{{{1}}}14 दिसंबर{{{4}}}|14]] | [[{{{1}}}15 दिसंबर{{{4}}}|15]] | [[{{{1}}}16 दिसंबर{{{4}}}|16]] |- | [[{{{1}}}17 दिसंबर{{{4}}}|17]] | [[{{{1}}}18 दिसंबर{{{4}}}|18]] | [[{{{1}}}19 दिसंबर{{{4}}}|19]] | [[{{{1}}}20 दिसंबर{{{4}}}|20]] | [[{{{1}}}21 दिसंबर{{{4}}}|21]] | [[{{{1}}}22 दिसंबर{{{4}}}|22]] | [[{{{1}}}23 दिसंबर{{{4}}}|23]] |- | [[{{{1}}}24 दिसंबर{{{4}}}|24]] | [[{{{1}}}25 दिसंबर{{{4}}}|25]] | [[{{{1}}}26 दिसंबर{{{4}}}|26]] | [[{{{1}}}27 दिसंबर{{{4}}}|27]] | [[{{{1}}}28 दिसंबर{{{4}}}|28]] | [[{{{1}}}29 दिसंबर{{{4}}}|29]] | [[{{{1}}}30 दिसंबर{{{4}}}|30]] |- | [[{{{1}}}31 दिसंबर{{{4}}}|31]] |- style="background: {{{color2}}}" |colspan="7"| {{{EndNote}}} |} Template:जनवरी कैलंडर२००६ 6690 26076 2006-09-05T04:31:00Z Mitul0520 211 जनवरी कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:जनवरी कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{जनवरी कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:फरवरी कैलंडर२००६ 6691 26078 2006-09-05T04:31:18Z Mitul0520 211 फरवरी कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:फरवरी कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{फरवरी कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:मार्च कैलंडर२००६ 6692 26080 2006-09-05T04:31:34Z Mitul0520 211 मार्च कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:मार्च कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{मार्च कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:अप्रैल कैलंडर२००६ 6693 26084 2006-09-05T04:33:55Z Mitul0520 211 अप्रैल कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:अप्रैल कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{अप्रैल कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:मई कैलंडर२००६ 6694 26082 2006-09-05T04:32:57Z Mitul0520 211 मई कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:मई कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{मई कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:जून कैलंडर२००६ 6695 26074 2006-09-05T04:30:14Z Mitul0520 211 जून कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:जून कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{जून कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:अक्तूबर कैलंडर२००६ 6696 26096 2006-09-05T04:36:57Z Mitul0520 211 अक्तूबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:अक्तूबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{अक्तूबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:नवंबर कैलंडर२००६ 6697 26094 2006-09-05T04:36:47Z Mitul0520 211 नवंबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:नवंबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{नवंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> Template:दिसंबर कैलंडर२००६ 6698 26092 2006-09-05T04:36:39Z Mitul0520 211 दिसंबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:दिसंबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है {{दिसंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2006]]}} <noinclude>[[eu:Txantiloi:Abuztu2006]], आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> जून 6699 43119 2007-01-14T18:41:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lad:Junio]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} [[af:Junie]] [[als:Juni]] [[an:Chunio]] [[ang:Sēremōnaþ]] [[ar:يونيو]] [[ast:Xunu]] [[az:İyun]] [[bat-smg:Biržielis]] [[be:Чэрвень]] [[bg:Юни]] [[br:Mezheven]] [[bs:Juni]] [[ca:Juny]] [[co:Ghjugnu]] [[cs:Červen]] [[csb:Czerwińc]] [[cv:Çĕртме]] [[cy:Mehefin]] [[da:Juni]] [[de:Juni]] [[el:Ιούνιος]] [[en:June]] [[eo:Junio]] [[es:Junio]] [[et:Juuni]] [[eu:Ekain]] [[fa:ژوئن]] [[fi:Kesäkuu]] [[fo:Juni]] [[fr:Juin]] [[frp:Jouen]] [[fur:Zugn]] [[fy:Juny]] [[ga:Meitheamh]] [[gd:An t-Og-mhios]] [[gl:Xuño]] [[he:יוני]] [[hr:Lipanj]] [[hu:Június]] [[hy:Հունիս]] [[ia:Junio]] [[id:Juni]] [[ie:Junio]] [[ilo:Junio]] [[io:Junio]] [[is:Júní]] [[it:Giugno]] [[ja:6月]] [[jv:Juni]] [[ka:ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್]] [[ko:6월]] [[ku:Pûşper]] [[kw:Mys Metheven]] [[la:Iunius]] [[lad:Junio]] [[lb:Juni]] [[li:Juni]] [[lt:Birželis]] [[lv:Jūnijs]] [[mg:Jiona]] [[mi:Pipiri]] [[ml:ജൂണ്‍]] [[mr:जून]] [[ms:Jun]] [[nap:Giùgno]] [[nds:Juni]] [[nds-nl:Juni]] [[nl:Juni]] [[nn:Juni]] [[no:Juni]] [[nov:June]] [[nrm:Juîn]] [[oc:Junh]] [[pl:Czerwiec]] [[pt:Junho]] [[qu:Inti raymi killa]] [[ro:Iunie]] [[ru:Июнь]] [[scn:Giugnu]] [[sco:Juin]] [[se:Geassemánnu]] [[simple:June]] [[sk:Jún]] [[sl:Junij]] [[so:Juun]] [[sq:Qershori]] [[sr:Јун]] [[su:Juni]] [[sv:Juni]] [[sw:Juni]] [[ta:ஜூன்]] [[te:జూన్]] [[tg:Июн]] [[th:มิถุนายน]] [[tl:Hunyo]] [[tpi:Jun]] [[tr:Haziran]] [[tt:Yün]] [[uk:Червень]] [[ur:جون]] [[vi:Tháng sáu]] [[vls:Juni]] [[vo:Yunul]] [[wa:Djun]] [[war:Hunyo]] [[zh:6月]] [[zh-yue:6月]] जून कैलंडर२००६ 6700 26075 2006-09-05T04:30:14Z Mitul0520 211 जून कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:जून कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:जून कैलंडर२००६]] जनवरी कैलंडर२००६ 6701 26077 2006-09-05T04:31:00Z Mitul0520 211 जनवरी कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:जनवरी कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:जनवरी कैलंडर२००६]] फरवरी कैलंडर२००६ 6702 26079 2006-09-05T04:31:18Z Mitul0520 211 फरवरी कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:फरवरी कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:फरवरी कैलंडर२००६]] मार्च कैलंडर२००६ 6703 26081 2006-09-05T04:31:34Z Mitul0520 211 मार्च कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:मार्च कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मार्च कैलंडर२००६]] मई कैलंडर२००६ 6704 26083 2006-09-05T04:32:57Z Mitul0520 211 मई कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:मई कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मई कैलंडर२००६]] अप्रैल कैलंडर२००६ 6705 26085 2006-09-05T04:33:55Z Mitul0520 211 अप्रैल कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:अप्रैल कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:अप्रैल कैलंडर२००६]] अप्रैल 6706 31081 2006-10-17T01:53:27Z Mitul0520 211 {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} मार्च 6707 26114 2006-09-05T18:05:03Z Mitul0520 211 {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} फरवरी 6708 26113 2006-09-05T18:04:40Z Mitul0520 211 {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} जनवरी 6709 26112 2006-09-05T18:04:21Z Mitul0520 211 {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} दिसंबर 6710 26123 2006-09-05T18:07:55Z Mitul0520 211 {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} दिसंबर कैलंडर२००६ 6711 26093 2006-09-05T04:36:39Z Mitul0520 211 दिसंबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:दिसंबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:दिसंबर कैलंडर२००६]] नवंबर कैलंडर२००६ 6712 26095 2006-09-05T04:36:47Z Mitul0520 211 नवंबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:नवंबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:नवंबर कैलंडर२००६]] अक्तूबर कैलंडर२००६ 6713 26097 2006-09-05T04:36:57Z Mitul0520 211 अक्तूबर कैलंडर२००६ का नाम बदलकर Template:अक्तूबर कैलंडर२००६ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:अक्तूबर कैलंडर२००६]] नवंबर 6714 26122 2006-09-05T18:07:36Z Mitul0520 211 {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} अक्तूबर 6715 26121 2006-09-05T18:07:20Z Mitul0520 211 {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} {{महिने}} Template:महिने 6717 26111 2006-09-05T18:03:44Z Mitul0520 211 {| border="0" class="toccolours" style="margin: 0 auto" align="center" |align="center"| [[जनवरी]] | [[फरवरी]] | [[मार्च]] | [[अप्रैल]] | [[मई]] | [[जून]] | [[जुलाई]] | [[अगस्त]] | [[सितंबर]] | [[अक्तूबर]] | [[नवंबर]] | [[दिसंबर]] |}<noinclude> आभार: अंग्रेजी विकिपीडिया </noinclude> जम्बुद्वीप 6718 43054 2007-01-14T16:53:19Z अरविन्दन् 996 '''जम्बुद्वीप''' एक [[महाद्वीप]] है । इस महाद्वीप में अनेक देश हैं । [[भारतवर्ष]] इसी महाद्वीप का एक देश है । {{स्टब}} [[en:Jambudvipa]] 30 मई 6719 42443 2007-01-11T14:29:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:30 meie]] {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 150वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 151 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 215 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== *[[1987]] [[गोवा]] को [[भारत]] के राज्य का दर्जा मिला। गोवा भारत का 26 वाँ राज्य बना ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Mei]] [[an:30 de mayo]] [[ar:30 مايو]] [[ast:30 de mayu]] [[av:30абилеб май]] [[be:30 траўня]] [[bg:30 май]] [[bs:30. maj]] [[ca:30 de maig]] [[ceb:Mayo 30]] [[co:30 di maghju]] [[cs:30. květen]] [[csb:30 môja]] [[cv:Çу, 30]] [[cy:30 Mai]] [[da:30. maj]] [[de:30. Mai]] [[el:30 Μαΐου]] [[en:May 30]] [[eo:30-a de majo]] [[es:30 de mayo]] [[et:30. mai]] [[eu:Maiatzaren 30]] [[fi:30. toukokuuta]] [[fo:30. mai]] [[fr:30 mai]] [[frp:30 mê]] [[fur:30 di Mai]] [[fy:30 maaie]] [[ga:30 Bealtaine]] [[gd:30 an Cèitean]] [[gl:30 de maio]] [[he:30 במאי]] [[hr:30. svibnja]] [[hu:Május 30]] [[ia:30 de maio]] [[id:30 Mei]] [[ie:30 may]] [[ilo:Mayo 30]] [[io:30 di mayo]] [[is:30. maí]] [[it:30 maggio]] [[ja:5月30日]] [[jv:30 Mei]] [[ka:30 მაისი]] [[ko:5월 30일]] [[ksh:30. Meij]] [[ku:30'ê gulanê]] [[la:30 Maii]] [[lb:30. Mee]] [[li:30 mei]] [[lmo:30 05]] [[lt:Gegužės 30]] [[mk:30 мај]] [[mr:मे ३०]] [[ms:30 Mei]] [[nap:30 'e maggio]] [[nds:30. Mai]] [[nds-nl:30 meie]] [[nl:30 mei]] [[nn:30. mai]] [[no:30. mai]] [[nrm:30 Mai]] [[oc:30 de mai]] [[os:30 майы]] [[pam:Mayu 30]] [[pl:30 maja]] [[pt:30 de Maio]] [[ro:30 mai]] [[ru:30 мая]] [[scn:30 di maiu]] [[sco:30 Mey]] [[se:Miessemánu 30.]] [[simple:May 30]] [[sk:30. máj]] [[sl:30. maj]] [[sq:30 Maj]] [[sr:30. мај]] [[sv:30 maj]] [[sw:30 Mei]] [[te:మే 30]] [[th:30 พฤษภาคม]] [[tl:Mayo 30]] [[tr:30 Mayıs]] [[tt:30. May]] [[uk:30 травня]] [[ur:30 مئی]] [[vec:30 de majo]] [[vi:30 tháng 5]] [[wa:30 di may]] [[war:Mayo 30]] [[zh:5月30日]] Portal:हिंदी 6720 26782 2006-09-14T15:23:33Z Mitul0520 211 <!-- Until development of browsebar template used CategoryBrowseBar, {{browsebar}}--> <!--{{Categorybrowsebar}}--> <div style="float:right; width:100%"> {{Portal:हिंदी/box-header|''हिंदी पोर्टल''|Template:Portal:हिंदी/प्रस्तावना|}} {{Portal:हिंदी/प्रस्तावना}} {{Portal:हिंदी/box-footer|}} </div> <div style="float:left; width:57%;"> <!-- This width add to the the margin below to equal 99%--> {{Portal:हिंदी/box-header|''हिंदी साहित्य''|Template:Portal:हिंदी/साहित्य|}} {{Portal:हिंदी/साहित्य}} <div style="text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;">'''[[हिंदी साहित्य |हिंदी साहित्य के बारे मे अधिक जानकारी...]]''' </div > {{Portal:हिंदी/box-footer|}} {{Portal:हिंदी/box-header|''महिने ({{CURRENTMONTHNAME}}) का चुनिंदा लेख...''|Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}|}} {{Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}}} <div style="text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;">'''[[Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख|पुरालेख]]''' | '''[[Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सुझाव#सुझाव उम्मीदवार|लेख सुझावें...]]'''</div > {{Portal:हिंदी/box-footer|}} {{Portal:हिंदी/box-header|''हिंदी की श्रेणियाँ''|Template:Portal:हिंदी/श्रेणियाँ|}} {{Portal:हिंदी/श्रेणियाँ}} {{Portal:हिंदी/box-footer|}} {{Portal:हिंदी/box-header|''आप मदद कर सकते है''|Template:Portal:हिंदी/खुले काम|}} {{Portal:हिंदी/खुले काम}} {{Portal:हिंदी/box-footer|}} {{Portal:हिंदी/box-header|''इंटरनेट पे हिंदी के प्रमुख कडियाँ''|Template:Portal:हिंदी/कडियाँ|}} {{Portal:हिंदी/कडियाँ}} {{Portal:हिंदी/box-footer|}} </div> <div style="float:right; width:42%"> <!-- This margin should be right of the above --> {{Portal:हिंदी/box-header|''प्रमुख लेख''|Template:Portal:हिंदी/लेख|}} {{Portal:हिंदी/लेख}} {{Portal:हिंदी/box-footer|}} </div> <div style="float:right; width:100%"> <h3 id="sister">विकिपीडिया के बंधु प्रकल्प</h3> {{विकिपीडिया बंधु प्रकल्प}} </div> [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी: विकिपोर्टल]] Template:/box-header 6721 26169 2006-09-06T17:38:23Z Mitul0520 211 <!-- --> Template:/box-footer 6722 26170 2006-09-06T17:39:36Z Mitul0520 211 <!-- --> Template:Portal:हिंदी/box-header 6723 26177 2006-09-06T18:13:29Z Mitul0520 211 Portal:हिंदी/box-header का नाम बदलकर Template:Portal:हिंदी/box-header कर दिया गया है {{Portal:Box-header | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#aaaaaa <!-- This is the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=white <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#aaccff <!-- This is the color of the Box Section Title Bar --> |background=#f9f9ff <!-- This is the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> Template:Portal:हिंदी/box-footer 6724 26179 2006-09-06T18:13:59Z Mitul0520 211 Portal:हिंदी/box-footer का नाम बदलकर Template:Portal:हिंदी/box-footer कर दिया गया है {{Portal:box-footer | {{{1}}} }} Portal:Box-header 6725 26183 2006-09-06T18:48:55Z Mitul0520 211 <div style="clear: both;"></div> <div style="position: relative;<!-- -->border: 1px solid {{{titleborder|{{{border|#ababab}}}}}};<!-- -->background: {{{titlebackground|#bcbcbc}}};<!-- -->color: {{{titleforeground|#000000}}};<!-- -->padding: .1em;<!-- -->text-align: center;<!-- -->font-weight: bold;<!-- -->font-size: 100%;<!-- -->margin-bottom: 0px;<!-- -->border-bottom: none;"><!-- --><span class="plainlinks" <!-- -->style="position: absolute;<!-- -->top: 1px;<!-- -->right: 1px;<!-- -->background: transparent;<!-- -->border: 0px;<!-- -->margin-bottom:.1em;<!-- -->font-size:80%;<!-- -->font-weight: normal;<!-- -->color: {{{titleforeground|#000000}}};"><!-- -->[{{fullurl:{{{editpage|/}}}|action=edit}} <span style="color: {{{titleforeground|#000000}}}">बदलें</span>]{{{top| }}}&nbsp;<!-- --></span ><!-- --><h2 style="font-size:100%;font-weight:bold;border: none; margin: 0; padding:0; padding-bottom:.1em; color:{{{titleforeground|#000000}}}">{{{title}}}</h2><!-- --></div> <div style="display: block;<!-- -->border: {{{border-width|1}}}px solid {{{border|#ababab}}};<!-- -->vertical-align: top;<!-- -->background: {{{background|#fefeef}}};<!-- -->color: {{{foreground|#000000}}};<!-- -->margin-bottom: 10px;<!-- -->padding: 1em;<!-- -->margin-top: 0em;<!-- -->padding-top: .3em;"><!-- -->__NOTOC__ __NOEDITSECTION__<noinclude></noinclude> Portal:/box-footer 6726 26174 2006-09-06T18:07:05Z Mitul0520 211 <div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em;"><b>{{{1|}}}</b></div><div style="clear:both;"></div></div><noinclude></noinclude> Template:Portal:Box-header 6727 26185 2006-09-06T18:51:11Z Mitul0520 211 <div style="clear: both;"></div> <div style="position: relative;<!-- -->border: 1px solid {{{titleborder|{{{border|#ababab}}}}}};<!-- -->background: {{{titlebackground|#bcbcbc}}};<!-- -->color: {{{titleforeground|#000000}}};<!-- -->padding: .1em;<!-- -->text-align: center;<!-- -->font-weight: bold;<!-- -->font-size: 100%;<!-- -->margin-bottom: 0px;<!-- -->border-bottom: none;"><!-- --><span class="plainlinks" <!-- -->style="position: absolute;<!-- -->top: 1px;<!-- -->right: 1px;<!-- -->background: transparent;<!-- -->border: 0px;<!-- -->margin-bottom:.1em;<!-- -->font-size:80%;<!-- -->font-weight: normal;<!-- -->color: {{{titleforeground|#000000}}};"><!-- -->[{{fullurl:{{{editpage|/}}}|action=edit}} <span style="color: {{{titleforeground|#000000}}}">बदलें</span>]{{{top| }}}&nbsp;<!-- --></span ><!-- --><h2 style="font-size:100%;font-weight:bold;border: none; margin: 0; padding:0; padding-bottom:.1em; color:{{{titleforeground|#000000}}}">{{{title}}}</h2><!-- --></div> <div style="display: block;<!-- -->border: {{{border-width|1}}}px solid {{{border|#ababab}}};<!-- -->vertical-align: top;<!-- -->background: {{{background|#fefeef}}};<!-- -->color: {{{foreground|#000000}}};<!-- -->margin-bottom: 10px;<!-- -->padding: 1em;<!-- -->margin-top: 0em;<!-- -->padding-top: .3em;"><!-- -->__NOTOC__ __NOEDITSECTION__<noinclude></noinclude> Template:Portal:box-footer 6728 26176 2006-09-06T18:10:49Z Mitul0520 211 <div class="noprint" style="text-align:right; margin:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em; padding:0.3em 0.2em 0.2em 0.3em;"><b>{{{1|}}}</b></div><div style="clear:both;"></div></div><noinclude></noinclude> Portal:हिंदी/box-header 6729 26178 2006-09-06T18:13:29Z Mitul0520 211 Portal:हिंदी/box-header का नाम बदलकर Template:Portal:हिंदी/box-header कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:Portal:हिंदी/box-header]] Portal:हिंदी/box-footer 6730 26180 2006-09-06T18:13:59Z Mitul0520 211 Portal:हिंदी/box-footer का नाम बदलकर Template:Portal:हिंदी/box-footer कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:Portal:हिंदी/box-footer]] Template:Portal:हिंदी/प्रस्तावना 6731 26182 2006-09-06T18:45:39Z Mitul0520 211 <center>'''हिंदी भाषा के विकिपोर्टल मे आपका स्वागत है!'''</center> [[हिन्दी भाषा | हिन्दी]] [[भारत का संविधान|सांवैधानिक]] तौर पर [[भारत]] की प्रथम [[राजभाषा]] है और सबसे ज्यादा बोली और समझी जानेवाली [[भाषा]] है। हिन्दी और इसकी बोलियाँ उत्तर एवं मध्य भारत के विविध प्रांतों में बोली जाती हैं । [[२६ जनवरी]] [[१९६५]] को हिन्दी को भारत की आधिकारिक भाषा का दर्जा दिया गया । [[चीनी भाषा | चीनी]] के बाद हिन्दी विश्व में सबसे ज़्यादा बोली जाने वाली भाषा है । भारत और विदेश में ६० करोड़ (६०० मिलियन) से अधिक लोग हिन्दी बोलते, पढ़ते और लिखते हैं । [[फ़िजी]], [[मॉरिशस]], [[गयाना]], [[सूरीनाम]] और [[नेपाल]] की अधिकतर जनता हिन्दी बोलती है । <div style="text-align:right;margin-right:10px;margin-bottom:4px;">'''[[हिन्दी|हिंदी के बारे मे अधिक जानकारी...]]'''</div > श्रेणी:निर्माणाधीन पोर्टल 6733 26201 2006-09-07T04:56:05Z Mitul0520 211 विकि पोर्टल, जिनपे काम जारी है। Portal:हिंदी/साहित्य 6734 26204 2006-09-07T05:08:04Z Mitul0520 211 Template:Portal:हिंदी/साहित्य का नाम बदलकर Portal:हिंदी/साहित्य कर दिया गया है '''हिंदी''' जो [[भारत]] और विश्व में सर्वाधिक बोली जाने वाली भाषाओं में से एक है, उसकी जड़े प्राचीन भारत की [[संस्कृत]] भाषा में तलाशी जा सकती है। परंतु हिन्दी साहित्य की जड़े मध्युगीन भारत की [[ब्रजभाषा]], [[अवधी]], [[मैथिली]] और [[मारवाड़ी]] जैसी भाषाओं के [[साहित्य]] में पाई जाती हैं। हिंदी में [[गद्य]] का विकास बहुत बाद में हुआ और इसने अपनी शुरुआत [[कविता]] के माध्यम से की जो ज्यादातर [[लोकभाषा]] के साथ प्रयोग कर विकसित की गई। हालांकि इस बारे में विवाद कायम है लेकिन ज़्यादातर साहित्यकार [[देवकीनंदन खत्री]] द्वारा लिखे गये उपन्यास चंद्रकांता को हिन्दी की पहली प्रामाणिक गद्य रचना मानते हैं। Template:Portal:हिंदी/साहित्य 6735 26205 2006-09-07T05:08:04Z Mitul0520 211 Template:Portal:हिंदी/साहित्य का नाम बदलकर Portal:हिंदी/साहित्य कर दिया गया है #REDIRECT [[Portal:हिंदी/साहित्य]] Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६ 6736 26206 2006-09-07T05:28:23Z Mitul0520 211 '''आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास''' - बीसवीं शती के अंतिम दो दशकों में हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास बहुत तेजी से हुआ है. वेब, विज्ञापन, [[संगीत]], [[सिनेमा]] और बाजार के क्षेत्र में हिंदी की मांग जिस तेजी से बढी है वैसी किसी और भाषा में नहीं. विश्व के लगभग 150 विश्वविद्यालयों तथा सैंकडों छोटे-बडे क़ेंद्रों में विश्वविद्यालय स्तर से लेकर शोध स्तर तक हिंदी के अध्ययन-अध्यापन की व्यवस्था हुई है. विदेशों से 25 से अधिक पत्र-पत्रिकाएं लगभग नियमित रूप से हिंदी में प्रकाशित हो रही हैं. यू ए ई क़े 'हम एफ एम' सहित अनेक देश हिंदी कार्यक्रम प्रसारित कर रहे हैं जिनमें [[बी बी सी]], [[वायस ऑफ अमेरिका]] और [[जर्मनी]] के [[रेडियो कोलोन]] की हिंदी सेवा विशेष रूप से उल्लेखनीय हैं. '''[[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास|अधिक जाने...]]''' Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख 6737 45760 2007-01-24T15:53:42Z Mitul0520 211 ==चुनिंदा लेखो का पुरालेख== यह हिंदी के चुनिंदा लेखो का पुरालेख है। नए चुनिंदा लेखो के सुझाव के लिए [[Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सुझाव|सुझाव पृष्ठ]] का इस्तेमाल करे। ==[[Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/जनवरी २००७|जनवरी २००७]]== {{Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/जनवरी २००७}} ==[[Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६|सितम्बर २००६]]== {{Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६}} Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/सुझाव 6738 45759 2007-01-24T15:51:42Z Mitul0520 211 ==सुझाए गए चुनिंदा लेख== ===Guideline=== * कृपया उन लेखो को सुझावें, जो आप चुनिंदा लेखो के योग्य समझते हो। * लेख अपने आप मे संपूर्ण हो। * लेख मे अगर चित्र हो तो अच्छा है, मगर यह जरूरी नही। * लेख के साथ सुझाव के साथ अगर १-२ पंक्तियो मे लेख के बारे मे आपके विचार हो तो अच्छा है। ===उम्मीदवार=== ====जनवरी २००७==== * [[निरंतर]] ====नवंबर २००६==== * [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] ====अक्तोबर २००६==== * [[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] Template:Portal:हिंदी/श्रेणियाँ 6739 26214 2006-09-07T06:20:28Z Mitul0520 211 [[:श्रेणी:हिन्दी]] ‎ :[[:श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] ‎ :[[:श्रेणी:हिंदी कवि]] :[[:श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] ‎ Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख 6740 26218 2006-09-07T06:24:54Z Mitul0520 211 Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख का नाम बदलकर Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख]] Template:Portal:हिंदी/खुले काम 6741 42565 2007-01-12T11:37:02Z 59.176.28.95 {| align=right | [[Image:Evolution-tasks.png|right|<nowiki></nowiki>]]<br /> |} यह कुछ काम है, जिनमे आप मदद कर सकते है: इन लेखो कि शुरूआत करे: :[[देवकीनंदन खत्री]], [[बाल साहित्य]] इन लेखो को बढाएँ: :[[हिन्दी सिनेमा]], [[व्याकरण]] इन लेखो को सुधारें: : Template:Portal:हिंदी/कडियाँ 6742 46050 2007-01-25T12:23:19Z Debashish 130 * [http://www.srijangatha.com सृजनगाथा (हिंदी साहित्य की वेब मैगजीन)] * [http://www.abhivyakti-hindi.org अभिव्यक्ति (हिंदी की वेब मैगजीन)] * [http://www.anubhuti-hindi.org अनुभूति (विश्वजाल पर हिंदी की पद्य पत्रिका)] * [http://www.akshargram.com हिन्दी चिट्ठाकारों की चपल चौपाल] * [http://www.nirantar.org/ निरंतर] - विश्व की पहली हिन्दी ब्लॉगज़ीन * [http://vagarth.com/ वागर्थ - साहित्य पत्रिका] * [http://hi.literature.wikia.com कविता कोश - हिन्दी काव्य का अकूत खज़ाना] * [http://narad.akshargram.com/ नारद - हिन्दी चिट्ठों को देखना का एकमात्र स्थान] Template:Portal:हिंदी/लेख 6743 45214 2007-01-23T05:58:49Z Debashish 130 /* हिंदी जाल-पत्रिकाएं */ ==हिंदी साहित्य== [[आदिकाल]] | [[आधुनिक काल]] | [[आधुनिक हिंदी का अंतर्राष्ट्रीय विकास]] | [[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] | [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] | [[छत्तीसगढ के प्रमुख साहित्यकार]] | [[छायावादी युग]] | [[प्रवासी हिंदी साहित्य]] | [[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] । [[भक्ति काल]] । [[हिंदी साहित्य]] | [[हिन्दी गद्यकार]] | [[आधुनिक काल]] | [[रीति काल]] । [[विद्यापति]] । [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] । [[हिंदी साहित्य]] । [[हिन्दी गद्यकार]] । [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] | ==हिंदी के प्रमुख साहित्यकार== [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] | [[आमिर खुसरो]] | [[अशोक चक्रधर]] | [[डाक्टर कन्हैयालाल नंदन]] | [[काका हाथरसी]] | [[चंद बरदाई]] | [[जयशंकर प्रसाद]] | [[दण्डपाणी जयकान्तन]] | [[धर्मवीर भारती]] । [[नरोत्तमदास]] । [[नागार्जुन]] । [[निर्मल वर्मा]] । [[पं महावीर प्रसाद द्विवेदी]] | [[प्रेमचंद]] | [[फणीश्वर नाथ रेणु]] | [[भारतेंदु हरिश्चंद्र]] | [[भीष्म साहनी]] । [[मनोहर श्याम जोशी]] । [[मलिक मोहम्मद जायसी]] । [[महादेवी वर्मा]] | [[मीरा बाई]]। [[मृदुला गर्ग]] । [[मैथिलीशरण गुप्त]] | [[रहीम]] । [[संत कबीर]] । [[सुभाष काक]] । [[सुमित्रानंदन पंत]] । [[सूरदास]] । [[सूर्यकांत त्रिपाठी निराला]] | [[हजारी प्रसाद द्विवेदी]]| [[हरिशंकर परसाई ]] | ==ब्रिटेन के प्रवासी हिंदी लेखक== [[अचला शर्मा]] । [[उषा राजे सक्सेना]] । [[उषा वर्मा]] । [[कादंबरी मेहरा]] । [[डॉ. कृष्ण कुमार]] । [[कैलाश बुधवार]] । [[गोविन्द शर्मा]] । [[गौतम सचदेव]] । [[तितिक्षा शाह]] । [[तेजेंद्र शर्मा]] । [[तोषी अमृता]] । [[दिव्या माथुर]] । [[नरेश भारतीय]] । [[निखिल कौशिक]] । [[डॉ. पद्मेश गुप्त]] । [[प्रतिभा डावर]] । [[प्राण शर्मा]] । [[भारतेन्दु विमल]] । [[डॉ. महेन्द्र वर्मा]] । [[मोहन राणा]] । [[रमेश पटेल]] । [[शैल अग्रवाल]] । [[सत्येन्द्र श्रीवास्तव]] । [[सोहन राही]] । ==हिंदी से जुडी अन्य भाषाएँ== [[उर्दू भाषा]] | [[बिहारी भाषा]] । [[हिन्दुस्तानी भाषा]] । ==हिंदी जाल-पत्रिकाएं== [[अभिव्यक्ति]] । [[अनुभूति]] । [http://www.srijangatha.com सृजनगाथा] । [[निरंतर]] ==हिंदी सिनेमा== [[हिन्दी सिनेमा]] । ==अन्य== [[देवनागरी]] । [[दैनिक जागरण]] । [[व्याकरण]] त्योहार 6748 34687 2006-11-13T13:07:43Z Matra 768 * [[दिवाली]] * [[रमजान]] * [[होली]] * [[क्रिसमस]] * [[गुरुपुर्णिमा]] कृष्णगिरि जिला 6750 42275 2007-01-11T02:59:21Z Amitprabhakar 683 '''कृष्णगिरि''' या '''कृष्णागिरि''' [[भारत]] के राज्य [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । इसे पहले '''अरियालुर''' के नाम से जाना जाता था । *क्षेत्रफल - 5,143 कि.मी.*कि.मी *जनसंख्या - 6,95,524 (2001 जनगनणा) [[अंग्रेजी]] का शब्द मॆंगो (यानि [[आम]]) [[तमिल भाषा]] से अवतरित है, और कृष्णगिरि वो जगह है, जहां शायद दुनिया के सबसे स्वादिष्ट आम मिलते हैं । {{ तमिलनाडु के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en : Krishnagiri District]] [[ja:クリシュナギリ県]] कन्याकुमारी जिला 6751 42274 2007-01-11T02:57:14Z Amitprabhakar 683 '''कन्याकुमारी''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । कन्याकुमारी [[भारत]] की मुख्य भूमि का सबसे दक्षिणी जिला है । समुद्र तट पर स्थित इस जिले का निस्सीम प्राकृतिक सौंदर्य पर्यटकों को बहुत आकर्षित करता है । जिले का मुख्यालय नागरकोइल शहर है । {{तमिलनाडु के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en: Kanyakumari District]] [[ja:カンニヤークマリ県]] [[ta:கன்னியாகுமரி மாவட்டம்]] कोयम्बटूर जिला 6752 30778 2006-10-15T12:31:03Z Matra 768 {{stub}} कोयम्बटूर [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । कोयम्बटूर जिले का मुख्यालय कोयम्बटूर नगर है जो तमिलनाडु का दूसरा सबसे बङा नगर है । जनसंख्या - 42,71,856 (2001) {{ तमिलनाडु के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en: Coimbatore District]] [[ja:コーヤンブットゥール県]] कांचीपुरम् जिला 6753 27667 2006-09-21T08:43:16Z Amitprabhakar 683 कांचीपुरम् [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । इसे कांची तथा कांजीवरम के नाम से भी जाना जाता है । इसका मुख्यालय कांचीपुरम् है । यहां मुख्यतः वन्नियार समुदाय के लोग रहते हैं । [[हिंदू ]] धर्म के चार प्रसिद्ध पीठों में से एक कांचीपुरम् का पीठ है । जनसंख्या - 28,77,468 (2001) [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en: Kanchipuram District ]] [[ja:カーンチプラム県]] [[nn:Kanchipuram]] [[sv:Kanchipuram]] तिरुचिरापल्ली जिला 6754 42266 2007-01-11T02:46:49Z Amitprabhakar 683 तिरुचिरापल्ली [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है ।जिले का मुख्यालय [[तिरुचिरापल्ली]] नगर है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Tiruchirapalli District]] [[ja:ティルッチラーッパッリ県]] तिरूनेलवेली जिला 6755 27666 2006-09-21T08:43:12Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''तिरूनेलवेली''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल -6,824 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 27,23,988 (2001 जनगणना) [[en:Tirunelveli District]] [[ja:ティルネルヴェーリ県]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} तंजावुर जिला 6756 42285 2007-01-11T03:12:31Z Amitprabhakar 683 तंजावुर [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 22,16,138 (2001 जनगणना) [[en:Thanjavur District]] [[ja:タンジャーヴール県]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} धर्मपुरी जिला 6757 40375 2006-12-30T03:57:34Z Amitprabhakar 683 धर्मपुरी [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । यह उत्तर में [[धर्मपुरी जिला]], दक्षिण में[[सलेम जिला]] तथा पूर्व में [[तिरुवनामलई जिला]] तथा [[विलुप्पुरम जिला]] तथा पश्चिम में [[कर्नाटक]] के चिकमगलूर जिले से घिरा हुआ है । कुख्यात चन्दन तस्कर [[वीरप्पन]] धर्मपुरी के जंगलों में भी छुपा करता था । [[होसूर]] इस जिले का प्रमुख औद्योगिक केन्द्र है । क्षेत्रफल -9,622 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 28,56,300 (2001 जनगणना) [[en: Dharmapuri District]] [[ja:ダルマプリ県]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} नागापट्टनम् जिला 6758 42288 2007-01-11T03:19:08Z Amitprabhakar 683 '''नागापट्टनम्''' या ''नागपट्टनम्'' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । वर्ष 2005 में आई [[सूनामी]] के कारण यहां बहुत क्षति हुई थी । जनसंख्या - 1,488,839 (2001 जनगणना ) [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Nagapattinam District]] [[ja:ナーガッパッティナム県]] तिरूवनामलई जिला 6759 42279 2007-01-11T03:07:18Z Amitprabhakar 683 '''तिरूवनामलई''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Tiruvannamalai District]] [[ja:ティルヴァンナーマライ県]] मदुरई जिला 6760 27677 2006-09-21T08:45:45Z Amitprabhakar 683 मदुरई [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । मदुरई अपने प्राचीन [[हिंदू]] मंदिरों के लिये विश्व प्रसिद्ध है । [[क्षेत्रफल]] - वर्ग कि.मी. [[जनसंख्या]] - 25,78,201 (2001 [[जनगणना]]) [[en: Madurai District]] [[ja:マドゥライ県]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} पेराम्बुर जिला 6761 42293 2007-01-11T03:23:55Z Amitprabhakar 683 '''पेराम्बुर''' या '''पेराम्बलुर''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[क्षेत्रफल]] -1752 वर्ग कि.मी. [[जनसंख्या]] - 4,93,646 (2001 [[जनगणना]]) [[en:Perambalur District]] [[ja:ペランバルール県]] [[sv:Perambalur]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} पुडुकोट्टई जिला 6762 42292 2007-01-11T03:21:59Z Amitprabhakar 683 पुडुकोट्टई [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Pudukkottai District]] [[ja:プドゥッコーッタイ県]] [[ta:புதுக்கோட்டை]] रामनाथपुरम् जिला 6763 42260 2007-01-11T02:33:04Z Amitprabhakar 683 रामानाथपुरम् जिला का नाम बदलकर रामनाथपुरम् जिला कर दिया गया है रामानाथपुरम् [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[क्षेत्रफल]] - 4123 वर्ग कि.मी. [[जनसंख्या]] - 11,87,604 (2001 [[जनगणना]]) == प्रसिद्ध व्यक्ति == *राष्ट्रपति अवुल पकिर जैनुलाअबदीन [[अब्दुल कलाम]] *[[कमल हसन]] *विक्रम (तमिल अभिनेता ) [[en:Ramanathapuram District]] [[ja:ラーマナータプラム県]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} वेल्लोर जिला 6764 42295 2007-01-11T03:27:22Z Amitprabhakar 683 वेल्लोर [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Vellore District]] सलेम जिला 6765 42297 2007-01-11T03:29:44Z Amitprabhakar 683 सलेम [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Salem District]] शिवगंगा जिला 6766 42299 2007-01-11T03:30:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} शिवगंगा [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Sivaganga District]] कुड्डलोर जिला 6767 30777 2006-10-15T12:30:41Z Matra 768 bold '''कुड्डलोर''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । {{तमिलनाडु के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] चेन्नई जिला 6768 42276 2007-01-11T03:02:26Z Amitprabhakar 683 '''चेन्नई''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । ==यह भी देखें== *[[चेन्नई]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Chennai district]] तिरूवरुर जिला 6769 42280 2007-01-11T03:08:14Z Amitprabhakar 683 तिरूवरुर [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Tiruvannamalai District]] [[ja:ティルヴァールール県]] तिरूवल्लुर जिला 6770 42284 2007-01-11T03:11:43Z Amitprabhakar 683 तिरूवल्लुर [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Tiruvallur District]] [[ja:ティルヴァッルール県]] नीलगिरि जिला 6771 42265 2007-01-11T02:43:20Z Amitprabhakar 683 नीलगिरि [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । इसी नाम से एक पर्वत श्रेणी यहं पर है जो पर्यटकों को बहुत आकर्षित करती है । [[नीलगिरि]] का सर्वोच्च शिखर [[दोदाबेट्टा]] है जो 2637 मीटर ऊंचा है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:The Nilgiris District]] [[fr:Nîlgîri (Tamil Nadu)]] [[ja:ニーラギリ県]] [[sv:Nilgiribergen]] [[ta:நீலகிரி]] [[zh:尼尔吉里丘陵]] तूतूकुड़ी जिला 6772 42270 2007-01-11T02:51:06Z Amitprabhakar 683 तूतूकड़ी जिला का नाम बदलकर तूतूकुड़ी जिला कर दिया गया है: वर्तनी तूतुकड़ी ([[तमिल]] - தூத்துக்குடி ) [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । इसे [[तूतीकोरिन]] के नाम से भी जानते हैं । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Thoothukudi District]] [[ja:トゥーットゥックディ県]] त्रिचि 6773 26418 2006-09-09T08:06:08Z Amitprabhakar 683 त्रिचि तिरुचिरापल्ली का संक्शिप्त नाम है । तूतीकोरिन 6774 26424 2006-09-09T08:18:38Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तूतूकुङी जिला]] #REDIRECT [[तूतूकुङी जिला]] तुतुकुङी जिला 6775 26426 2006-09-09T08:19:37Z Amitprabhakar 683 तुतुकुङी जिला का नाम बदलकर तूतूकुङी जिला कर दिया गया है: spelling error #REDIRECT [[तूतूकुङी जिला]] श्री लंका 6776 42974 2007-01-14T15:35:29Z Wolf 886 Redirecting to [[श्रीलंका]] #REDIRECT[[श्रीलंका]] श्रेणी:मसाले 6778 26469 2006-09-09T10:02:48Z 220.224.201.254 लाल मिर्च 6779 26458 2006-09-09T09:58:50Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] काली मिर्च 6780 26459 2006-09-09T09:59:13Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] लौंग 6781 26460 2006-09-09T09:59:27Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] हलदी 6782 26462 2006-09-09T10:00:28Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] [[Category:औषधि]] नमक 6783 26463 2006-09-09T10:00:46Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] तेजपान 6784 26464 2006-09-09T10:01:04Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] काला नमक/सेंधा नमक 6785 26465 2006-09-09T10:01:21Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] हिंग 6786 26466 2006-09-09T10:01:44Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] राई 6787 26468 2006-09-09T10:02:34Z 220.224.201.254 [[Category:मसाले]] श्रेणी:संगीत 6788 31357 2006-10-18T22:41:22Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:मनोरंजन]] [[श्रेणी:संस्कृति]] भारतीय सुगम संगीत 6789 26473 2006-09-09T10:47:09Z 220.224.201.254 [[Category:संगीत]] नारंगी 6790 41767 2007-01-08T07:20:12Z 137.132.3.11 {{बहुविकल्पी शब्द}} '''नारंगी''' एक फल, उसके पेङ तथा सम्बंधित रंग को कहते हैं । *[[नारंगी (रंग)]] *[[नारंगी (फल)]] == शब्दमूल == इसके शब्दमूल का सटीक पता तो नही चला है, पर इतना तय है कि ये शब्द भारतीय मूल का है । [[संस्कृत]] में इसे नारंगः कहते थे । बाद में [[फारसी]] (''नारंग'') के जरिये यह [[अरबी]] (नारंज), [[स्पॆनिश]] (''नारंजा''), देर-[[लैटिन]] (''आरंजिया ''), [[[[am:ብርቱካን (ፍሬ)]] [[be:Апельсін]] [[bs:Narandža]] [[ca:Taronja]] [[cs:Pomeranč]] [[cy:Oren]] [[da:Appelsin]] [[de:Orange (Frucht)]] [[en:Orange]] [[es:Naranja (fruto)]] [[fi:Appelsiini]] [[fr:Orange]] [[he:תפוז]] [[hu:Narancs]] [[id:Jeruk]] [[is:Appelsína]] [[it:Citrus sinensis]] [[ja:オレンジ]] [[lt:Apelsinas]] [[nl:Sinaasappel]] [[nn:Appelsin]] [[no:Appelsin]] [[ug:قىزغۇچ سېرىق]] [[pl:Pomarańcza]] [[pt:Laranja]] [[ru:Апельсин]] [[simple:Orange]] [[sl:pomaranča]] [[sq:Portokalli]] [[sr:Наранџа]] [[sv:Apelsin]] [[th:ส้ม (ผลไม้)]] [[tr:Portakal]] [[vi:Cam]] [[zh:橙]] [[zh-yue:橙]] महादेव 6791 26549 2006-09-11T11:31:17Z DaGizza 338 रीडाइरेक्ट् #redirect[[शिव]] विकिपीडिया:समाज/box-header 6792 26539 2006-09-11T04:33:05Z Mitul0520 211 {{Portal:Box-header | title={{{1}}} |editpage={{{2}}} |border=#aaaaaa <!-- This is the color of the borders around Box Sections --> |titleforeground=white <!-- This is the color of the Box Section Title Bar text --> |titlebackground=#aaccff <!-- This is the color of the Box Section Title Bar --> |background=#f9f9ff <!-- This is the color of the Box Section background --> |foreground=black}} <!-- This is the color of the Box Section text --> विकिपीडिया:समाज/box-footer 6793 26540 2006-09-11T04:34:27Z Mitul0520 211 {{Portal:box-footer | {{{1}}} }} विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना 6794 26542 2006-09-11T04:54:22Z Mitul0520 211 Template:विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना का नाम बदलकर विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना कर दिया गया है [[विकिपीडिया]] एक [[विश्वकोष]] भी है और एक [[विकी]] समाज भी । विकिपीडिया पर आप अभी लेखों को [[विकिपीडिया:कैसे बदलें लेख|बदल]] सकते हैं या नये लेख [[विकिपीडिया:नये लेख शुरु करना|बना]] भी सकते हैं । आप [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] में प्रयोग करके देख सकते हैं । <div style="float:left; width:70%;"> ज़्यादा जानकारी के लिये, '''[[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव के पम्प]]''' पर अपने विचार प्रकट करें, मदद के पन्ने तथा हमारी नीतियां पढें, अन्य विकिपीडयन से सम्पर्क करें और क्या चल रहा है उसका ख्याल रक्खें । अगर आपने पहले ही नहीं बनाया हो तो आप शायद खाता बनाना चाहें । ([[विकिपीडिया:खाता दर्ज करने के फायदे|क्यूं?]]) </div> <div style="float:right; width:28%"> <div valign="top" style="border-left: 1px solid #ccc; padding-left: 1em;"> <small>[[#जुड जायें|'''जुड़ जायें''']]</small><br/> <small>[[#विकिपीडिया के बारे में|'''डिरेक्टरी''']]</small><br/> <small>[[#अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|'''अक्सर पूछे जाने वाले सवाल''']]</small><br/> </div> </div> Template:विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना 6795 26543 2006-09-11T04:54:22Z Mitul0520 211 Template:विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना का नाम बदलकर विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना कर दिया गया है #REDIRECT [[विकिपीडिया:समाज/प्रस्तावना]] रोडरनर 6797 26555 2006-09-11T18:10:20Z Mitul0520 211 interwiki [[कंप्यूटर]] बनाने वाली शीर्ष कंपनी [[आईबीएम]] दुनिया का सबसे तेज़ सुपर कंप्यूटर बना रही है जो प्रति सेकेंड में 1.6 हज़ार खरब तक गणना करने में सक्षम होगा. कंपनी ने इसका नाम 'रोडरनर' रखा है और इसे अमरीकी शहर [[न्यू मेक्सिको]] की लॉस अलामोस [[प्रयोगशाला]] में तैयार किया जाएगा. यह नया [[सुपर कंप्यूटर]] मौजूदा सबसे शक्तिशाली सुपरकंप्यूटर [[ब्लूजीन]]/एल से चार गुना अधिक शक्तिशाली होगा. ग़ौरतलब है कि ब्लूजीन/एल को भी आईबीएम ने ही बनाया है. नए कंप्यूटर में पारंपरिक सुपर कंप्यूटर प्रोसेसर और [[सोनी प्ले स्टेशन-3]] के लिए तैयार किए गए सेल चीप [[प्रोसेसर]] का प्रयोग किया जाएगा. यह प्रयोगशाला अमरीकी [[ऊर्जा]] विभाग की है. ऊर्जा विभाग ने जारी बयान में कहा, "इस मशीन का प्रयोग यह सुनिश्चित करने में किया जाएगा कि अमरीकी [[परमाणु हथियार]] सुरक्षित और विश्वस्त हैं. [[आईबीएम]] ने कहा है कि सुपर कंप्यूटर 'पेटाफ्लॉप स्पीड' हासिल कर सकेगा. एक[[ पेटाफ्लॉप]] का अर्थ है प्रति सेकेंड एक हज़ार खरब गणना की क्षमता. हालांकि जब इसकी गति चरम पर होगी तो यह एक सेकेंड में 1.6 हज़ार[[ खरब]] तक गणना करने में सक्षम होगा. मौजूदा सुपर कंप्यूटर ब्लूजीन/एल की क्षमता 'टेरफ्लॉप स्पीड' की ही है. यानी यह प्रति सेकेंड 100 [[अरब]] की गणना करने में सक्षम है. [[en:Roadrunner (supercomputer)]] बर्ड फ्लू 6798 26554 2006-09-11T18:09:15Z Mitul0520 211 interwiki [[एड्स]] , सार्स,[[ तपेदिक]], इबोला जन [[स्वास्थ्य]] के लिए कुछ ऐसे खतरे हैं, जो आज आधुनिक उच्च गति [[परिवहन]] के युग में पहले के मुकाबले कहीं ज्यादा तेजी से फैल सकते हैं । हाल ही में एवियन फ्लू मानव स्वास्थ्य के लिए एक संभावित खतरे की तरह उभरा है । [[en:Avian flu]] विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६ 6800 26561 2006-09-12T04:04:02Z Mitul0520 211 Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६ का नाम बदलकर विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २� *[[Portal:हिंदी|हिंदी का विकिपोर्टल]] Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६ 6801 26562 2006-09-12T04:04:02Z Mitul0520 211 Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६ का नाम बदलकर विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २� #REDIRECT [[विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६]] विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख 6802 26563 2006-09-12T04:08:30Z Mitul0520 211 ==चुनिंदा लेखो का पुरालेख== यह विकिपीडिया के चुनिंदा लेखो का पुरालेख है। नए चुनिंदा लेखो के सुझाव के लिए [[विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सुझाव||सुझाव पृष्ठ]] का इस्तेमाल करे। ==[[विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६|सितम्बर २००६]]== {{विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सितम्बर २००६}} विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/सुझाव 6803 37538 2006-12-07T02:26:22Z Amitprabhakar 683 /* दिसंबर २००६ */ ==सुझाए गए चुनिंदा लेख== ===Guideline=== * कृपया उन लेखो को सुझावें, जो आप चुनिंदा लेखो के योग्य समझते हो। * लेख अपने आप मे संपूर्ण हो। * लेख मे अगर चित्र हो तो अच्छा है, मगर यह जरूरी नही। * लेख के साथ सुझाव के साथ अगर १-२ पंक्तियो मे लेख के बारे मे आपके विचार हो तो अच्छा है। ===उम्मीदवार=== ====दिसंबर २००६==== * [[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]] *[[कश्मीर]] ====नवंबर २००६==== * [[रामायण]] * [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] ====अक्तोबर २००६==== * [[लिनक्स]] इन्फ़ोसिस 6805 26587 2006-09-12T15:33:12Z Mitul0520 211 duplicate article, redirect #Redirect [[इन्फोसिस]] भारतीय रिजर्व बैंक 6806 28651 2006-09-26T18:27:22Z Mitul0520 211 '''भारतीय रिजर्व बैंक''' [[भारत]] का केन्द्रीय बैंक है। यह [[भारत]] के सभी बैंको का संचालक है। रिजर्व बैक भारत की अर्थव्यवस्था को नियंत्रित करता है। ==यह भी देखे== * [[फैडरल रिसर्व बैंक]] - अमेरिका का रिसर्व बैंक [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:बैंक]] [[श्रेणी:अर्थशास्त्र]] [[en:Reserve Bank of India]] श्रेणी:खिलाडी 6807 26594 2006-09-12T15:42:59Z Mitul0520 211 विभिन्न खेलो के खिलाडियों की सूची मुज़फ़्फ़र नगर 6809 40241 2006-12-28T21:10:22Z 128.205.60.76 {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = मुज़फ़्फ़र नगर | प्रकार = नगर | latd = 29.11 | longd=78.00 | प्रदेश = उत्तर प्रदेश | जिला = [[मुज़फ़्फ़र नगर जिला]] | शासक पद = [[महापौर]] | शासक का नाम = | शासक पद 2 = [[नगर पालिका अध्यक्ष]] | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 35,43,360 | घनत्व = 31,600 | क्षेत्रफल = 4049 | दूरभाष कोड = | पिनकोड = | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = | unlocode = | वेबसाइट = http://muzaffarnagar.nic.in/ | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''मुज़फ़्फ़र नगर''' [[:en:Muzaffar Nagar]] [[भारत]] (India) के राज्य [[उत्तर प्रदेश]] (Uttar Pradesh) का एक जनपद (जिला) (District) है। == भौगोलिक तथ्य (Geographic Information) == ''यह समुद्र तल से 237-245 मीटर ऊपर, दिल्ली से लगभग 116 किमी दूर, उत्तर प्रदेश के उत्तर में उत्तरी अक्षांश 29º 11' 30'' से 29º 45' 15" तक और पूर्वी रेखांश 77º 3' 45" से 78º 7' तक स्थित है। यह राष्ट्रीय राज मार्ग 58 पर मेरठ मण्डल के अंतर्गत गंगा और यमुना के दोआब में, दक्षिण में मेरठ और उत्तर में सहारनपुर जिलों के बीच स्थित है। पश्चिम में यमुना नदी मुज़फ़्फ़र नगर को हरियाणा के पानीपत और करनाल से और पूर्व में गंगा नदी उत्तर प्रदेश के बिजनोर जिले से अलग करती है। मुज़फ़्फ़र नगर का क्षेत्रफल (वर्ष 2000 में) 4049 वर्ग किलोमीटर (19,63,662 एकड़) है। मुजफ़्फ़र नगर में पहली जनसंख्या 1847 में हुई और तब मुजफ़्फ़र नगर की जनसंख्या 537,594 थी। 2001 की जनसंख्या के अनुसार मुज़फ़्फ़र नगर जिले की आबादी 35,43,360 (18,93,830 पुरूष और 16,49,530 महिला, 26,39,480 ग्रामीण और 9,03,880 शहरी, 17,80,380 साक्षर, 4,78,320 अनुसूचित जाति और लगभग 90 अनुसूचित जनजाति) है और औसत 31,600 व्यक्ति प्रतिवर्ग किलोमीटर में रहते हैं। मुज़फ़्फ़र नगर जिले में 2 लोक सभा, 9 विधान सभा, 5 तहसिल, 14 खण्ड (ब्लोक), 5 नगर पालिकाएं, 20 टाऊन एरिया, 1027 गांव (2003-04 में केवल 886 गाँवों में बिजली थी), 28 पुलिस स्टेशन, 15 रेलवे स्टेशन (उत्तरी रेलवे, 1869 में रेलमार्ग आरम्भ हुआ) हैं। 2001 में 557 औघोगिक कम्पनियाँ और 30,792 स्माल स्केल कम्पनियाँ थी।'' == इतिहास (History) == इतिहास और राजस्व प्रमाणों के अनुसार दिल्ली के बादशाह, शाहजहाँ, ने सरवट (SARVAT) नाम के परगना को अपने एक सरदार सैयद मुजफ़्फ़र खान को जागीर में दिया था जहाँ पर 1633 में उसने और उसके बाद उसके बेटे मुनव्वर लश्कर खान ने मुजफ़्फ़र नगर नाम का यह शहर बसाया। परन्तु इस स्थान का इतिहास बहुत पुराना है। काली नदी के किनारे सदर तहसिल के मंडी नाम के गाँव में हड़प्पा कालीन सभ्यता के पुख्ता अवशेष मिले हैं। अधिक जानकारी के लिये भारतीय सर्वेक्षण विभाग वहां पर खुदाई कार्य करवा रहा है। सोने की अंगूठी जैसे आभूषण और बहुमूल्य रत्नों का मिलना यह दर्शाता है कि यह स्थान प्राचीन समय में व्यापार का केन्द्र था। महाभारत कालीन हस्तिनापुर और कुरूक्षेत्र नगरों से निकटता इस तथ्य को बल देती है। तैमूर आक्रमण के समय के फारसी इतिहास में भी इस स्थान का वर्णन मिलता है। 1399 में गंगा के किनारे भोकड़ हेड़ी स्थान पर बड़ी संख्या में हिन्दुओं ने तैमूर की सेना का सामना किया था परन्तु सुव्यवस्थित न होने के कारण पराजित हो गये। लम्बे समय तक मुगल आधिपत्य में रहने के बाद ईस्ट इण्डिया कम्पनी ने 1826 में मुज़फ़्फ़र नगर को जिला बना दिया। 1857 के स्वतंत्रता संग्राम में शामली के मोहर सिंह और थानाभवन के सैयद-पठानों ने अंगेजों को हरा कर शामली तहसिल पर कब्जा कर लिया था परन्तु अंग्रेजों ने क्रूरता से विद्रोह का दमन कर शामली को वापिस हासिल कर लिया। 6 अप्रैल 1919 को डा0 बाबू राम गर्ग, उगर सेन, केशव गुप्त आदि के नेतृत्व में इण्डियन नेशनल कांगेस का कार्यालय खोला गया और पण्डित मदन मोहन मालवीय, महात्मा गांधी, मोती लाल नेहरू, जवाहर लाल नेहरू, सरोजनी नायडू, सुभाष चन्द्र बोस आदि नेताओं ने समय-समय पर मुज़फ़्फ़र नगर का भ्रमण किया। खतौली के पण्डित सुन्दर लाल, लाला हरदयाल, शान्ति नारायण आदि बुद्धिजीवियों ने स्वतंत्रता आन्दोलन में बढ़-चढ़ कर भाग लिया। 15 अगस्त 1947 को आजादी मिलने पर केशव गुप्त के निवास पर तिरंगा फ़हराने का कार्यक्रम रखा गया। == कुछ रोचक तथ्य (Some Interesting Facts) == मुज़फ़्फ़र नगर से जुड़ी एक और खास बात है, पाकिस्तान के प्रथम प्रधानमंत्री लियाकत अली ख़ान मुज़फ़्फ़र नगर के निवासी थे। मुजफ़्फ़र नगर जिले के भोपा के पास यूसूफ़पुर गांव के रमेश चन्द धीमान ने 3.12 मिली मीटर की कैंची और 4.50 मिली मीटर का रेजर बना कर गिनीज बुक और लिमका बुक में अपना नाम लिखा मुजफ़्फ़र नगर या। 1952 में मुजफ़्फ़र नगर में पहली बार स्वतंत्र गणतंत्र के चुनाव हुए और उत्तरी मुजफ़्फ़र नगर से कांग्रेस के अजीत प्रसाद जैन और दक्षिणी मुजफ़्फ़र नगर से कांग्रेस के हीरा बल्लभ त्रीपाठी चुने गये। == '''सन्दर्भ (Reference)''' == http://muzaffarnagar.nic.in/ [[en:Muzaffarnagar District]],mm त्रिविकर्णिक आव्यूह कलनविधि 6810 27223 2006-09-20T17:38:13Z Amitprabhakar 683 '''त्रिविकर्णिक आव्यूह कलनविधि''', (अंग्रेजी - Tridiagonal Matrix Algorithm (TDMA)) जिसे [[थॊमस कलनविधि]] (Thomas Algorithm) के नाम से भी जाना जाता है, ''गॊस निरसन'' (Gauss elimination) का सरलीकृत रूप है जिसका उपयोग [[त्रिविकर्णिक आव्यूह]] के समुच्चय को हल करने के लिये किया जाता है । एक त्रिविकर्णिक आव्यूहों के समुच्चय को इस तरह व्यक्त किया जा सकता है - :<math> a_i x_{i - 1} + b_i x_i + c_i x_{i + 1} = d_i , \,\!</math>, जहां, <math> a_1 = 0\, </math> और <math> c_n = 0\, </math> । आव्यूह स्वरूप में - <math> \left[ \begin{matrix} {b_1} & {c_1} & { } & { } & { 0 } \\ {a_2} & {b_2} & {c_2} & { } & { } \\ { } & {a_3} & {b_3} & \cdot & { } \\ { } & { } & \cdot & \cdot & {c_{n-1}}\\ { 0 } & { } & { } & {a_n} & {b_n}\\ \end{matrix} \right] \left[ \begin{matrix} {x_1 } \\ {x_2 } \\ \cdot \\ \cdot \\ {x_n } \\ \end{matrix} \right] = \left[ \begin{matrix} {d_1 } \\ {d_2 } \\ \cdot \\ \cdot \\ {d_n } \\ \end{matrix} \right]. </math> ऎसे तंत्र का हल O(n^3) की अपेक्षा O(n) में ही हो जाता है । == विधि == Forward elimination phase : <math>b'_1 = b_1 \,\!</math> : <math>d'_1 = d_1\,\!</math> : for ''k'' = 2 step 1 until ''n'' do :: <math>m = {{a_k } \over {b'_{k - 1} }} \,\!</math> :: <math> b'_k = b_k - mc_{k - 1} \,\!</math> :: <math> d'_k = d_k - md'_{k - 1} \,\!</math> : end loop (''k'') Backward substitution phase : <math> x_n = {{d'_n } \over {b'_n }} \,\!</math> : for ''k'' = ''n''−1 step −1 until 1 do :: <math> x_k = {{d'_k - c_k x_{k + 1} } \over {b'_k }} \,\!</math> : end loop (''k'') == विविध-रूप == कुछ स्थितियों में, खासकर तब जब आवर्ती सीमा-दशा (periodic boundary conditions) का योग हो, एक थोङा अलग स्वरूप प्रयुक्त होता है - :<math> a_1 x_{n} + b_1 x_1 + c_1 x_2 = d_1, \,\! </math> :<math> a_i x_{i - 1} + b_i x_i + c_i x_{i + 1} = d_i,\quad\quad i = 2,\ldots,n-1 \,\! </math> :<math> a_n x_{n-1} + b_n x_n + c_n x_1 = d_n. \,\! </math> इस स्थिति में, शेरमॆन-मॊरिसन सूत्र ( [[Sherman-Morrison formula]]) का प्रयोग गॊस की विधि के अतिरिक्त अभिकलन से बचने पर साथ ही साथ ''थॊमस अल्गोरिद्म'' के प्रयोग के लिये किया जाता है । अन्य दशाओं में, जब तंत्र '''block tridiagonal''' हो, जिसमें छोटे अनुव्यूह (submatrices) उपरोक्त आव्यूह में एक-एक अवयव individual elements के रूप में सजे हों (उदाहरनार्थ - the 2D [[Poisson equation discretized into block tridiagonal|Poisson problem]]). ऎसी स्थितियों के लिये गॊस की निरसन विधि (Gaussian elimination) के सरलीकृत रूप विकसित किये गये हैं । == संदर्भ == *{{cite book|author=Conte, S.D., and deBoor, C.|year=1972|title=Elementary Numerical Analysis|publisher= McGraw-Hill, New York.}} *{{CFDWiki|name=Tridiagonal matrix algorithm - TDMA (Thomas algorithm)}} [[en:Tridiagonal matrix algorithm]] [[श्रेणी:बीजगणित]] [[श्रेणी:गणित]] Template:Cite book 6811 26585 2006-09-12T15:30:18Z Taxman 345 hopefully this fixes it, links are different here <includeonly><cite class="book" style="font-style:normal" {{ #if: {{{ref|}}} |{{#ifeq:{{{ref}}}|none||id="{{{ref}}}"}} |{{#if:{{{last|}}} | {{#if:{{{year|}}} | id="Reference-{{{last}}}-{{{year}}}" }} }} }}>{{ #if: {{{author|{{{last|}}}}}} | {{ #if: {{{authorlink|}}} | [[{{{authorlink}}}|{{ #if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{ #if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }}]] | {{ #if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{ #if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }} }} }}{{ #if: {{{author|{{{last|}}}}}} | {{ #if: {{{coauthors|}}} | <nowiki>;</nowiki>&#32;{{{coauthors}}} }} }}{{ #if: {{{origdate|}}} | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origdate}}}] | {{ #if: {{{origyear|}}} | {{ #if: {{{origmonth|}}} | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origmonth}}} {{{origyear}}}] | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origyear}}}] }} }} }}{{ #if: {{{date|}}} | &#32;({{{date}}}) | {{ #if: {{{year|}}} | {{ #if: {{{month|}}} | &#32;({{{month}}} {{{year}}}) | &#32;({{{year}}}) }} }} }}{{ #if: {{{author|{{{last|}}}}}} | . }}{{ #if: {{{chapter|}}} | &#32;“{{ #if: {{{chapterurl|}}} | [{{{chapterurl}}} {{{chapter}}}] | {{{chapter}}} }}”,}}{{ #if: {{{editor|}}} | &#32;{{{editor}}} }} ''{{ #if: {{{url|}}} | [{{{url}}} {{{title}}}] | {{{title}}} }}''{{ #if: {{{format|}}} | &#32;({{{format}}}) }}{{ #if: {{{others|}}} | , {{{others}}} }}{{ #if: {{{edition|}}} | , {{{edition}}} }}{{ #if: {{{language|}}} | &#32;(in {{{language}}}) }}{{ #if: {{{publisher|}}} | {{#if: {{{format|}}}{{{others|}}}{{{edition|}}} | ,&#32; | .&#32; }}{{ #if: {{{location|}}} | {{{location}}}:&#32; }}{{{publisher}}} }}{{ #if: {{{pages|}}} | ,&#32;{{{pages}}} }}{{ #if: {{{doi|}}} | . [[Digital object identifier|DOI]]:[http://dx.doi.org/{{{doi}}} {{{doi}}}] }}{{ #if: {{{id|}}} | . {{{id}}} }}{{ #if: {{{accessdate|}}} | . Retrieved on [[{{{accessdate}}}]] | {{ #if: {{{accessyear|}}} | . Retrieved {{ #if: {{{accessmonth|}}} | on [[{{{accessmonth}}} {{{accessyear}}}]] | during [[{{{accessyear}}}]] }} }} }}.{{ #if: {{{quote|}}} | &nbsp;“{{{quote}}}” }}</cite></includeonly><noinclude> {{Cite book/doc}} </noinclude> Template:Cite book/doc 6812 26583 2006-09-12T15:25:43Z Taxman 345 importing from en.wiki. Feel free to replace with a translated version <includeonly>:''This template documentation is [[Wikipedia:Template doc page pattern|transcluded]] from [[{{FULLPAGENAME}}/doc]]'' [<span class="plainlinks">[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}/doc|action=edit}} edit]</span>]</includeonly> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> This template is used to [[WP:CITE|cite sources]] in Wikipedia. It is specifically for books. This template replaces the deprecated {{tl|book reference}}. __NOTOC__ == Usage == All fields '''''must''''' be [[lowercase]]. Copy a blank version to use. Remember that the "|" character must be between each field, the fields must be in lowercase, please delete all the fields that are not being used to clear clutter in the edit window, and ISBN should be in the id field and separated from the number with a space. See also the complete [[#Description of fields|description of fields]]. {| class="wikitable" cellpadding="6" ! colspan="3" | Full version (copy and paste text below and delete parameters you don't need) |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" | colspan="3" | :<span style="font-family:Courier; "><nowiki>{{cite book |last= |first= |authorlink= |coauthors= |editor= |others= |title= |origdate= |origyear= |origmonth= |url= |format= |accessdate= |accessyear= |accessmonth= |edition= |date= |year= |month= |publisher= |location= |language= |id= |doi = |pages= |chapter= |chapterurl= |quote = }}</nowiki></span> |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" ! colspan="3" | Most commonly used fields (or you can use this and not have to delete as much) |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" | colspan="3" | :<span style="font-family:Courier; "><nowiki>{{cite book |last= |first= |authorlink= |coauthors= |title= |year= |publisher= |location= |id= }}</nowiki></span> |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" ! Example 1 | style="vertical-align: top;" | <span style="font-family:Courier; "><nowiki>{{cite book |last= Cordell |first= Bruce R. |coauthors= Jeff Grubb, David Yu |title= [[Manual of the Planes]] |publisher= [[Wizards of the Coast]] |year= 2001 |month= September |id= ISBN 0-7869-1850-8 }}</nowiki></span> | style="vertical-align: top;" | {{cite book |last= Cordell |first= Bruce R. |coauthors= Jeff Grubb, David Yu |title= [[Manual of the Planes]] |publisher= [[Wizards of the Coast]] |year= 2001 |month= September |id= ISBN 0-7869-1850-8 }} |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" ! Example 2 | style="vertical-align: top;" |<pre> {{cite book | last = Mumford | first = David | authorlink = David Mumford | title = The Red Book of Varieties and Schemes | publisher = [[Springer-Verlag]] | year = 1999 | doi = 10.1007/b62130 | id = ISBN 354063293X }}</pre> | style="vertical-align: top;" | {{cite book | last = Mumford | first = David | authorlink = David Mumford | title = The Red Book of Varieties and Schemes | publisher = [[Springer-Verlag]] | year = 1999 | doi = 10.1007/b62130 | id = ISBN 354063293X }} |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" ! Vertical list !! Prerequisites and Brief Instructions | rowspan="2" width="100%" | &nbsp; |- width="50%" valign="top" style="vertical-align:top;" | style="vertical-align:top;padding:1ex;" |<pre> &nbsp; &nbsp; {{cite book | last = | first = | authorlink = | coauthors = | editor = | others = | title = | origdate = | origyear = | origmonth = | url = | format = | accessdate = | accessyear = | accessmonth = | edition = | date = | year = | month = | publisher = | location = | language = | id = | doi = | pages = | chapter = | chapterurl = | quote = }}</pre> | style="vertical-align:top;padding:1ex;" |<pre> Prerequisites* Brief Instructions -------------- ----------------------- &nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;(no wikilink) last&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; (no wikilink) last last &nbsp; &nbsp; REQUIRED** &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;†preferred (no wikilink) &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to origdate &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to origdate &nbsp; url url&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;†preferred (no wikilink) &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to accessdate &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to accessdate &nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;†preferred (no wikilink) &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to date &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;alternative to date &nbsp; publisher &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;(no wikilink)&Dagger; chapter &nbsp; &nbsp;</pre> |} {| style="background:none;" |- valign="top" | style="text-align:right;" | &lowast; || The field listed below is a prerequisite for the field to the left. For example '''last''' is a prerequisite to '''first''' meaning '''first''' will NOT be displayed even if it has a value unless '''last''' also has a value. |- valign="top" | style="text-align:right;" | &lowast;&lowast; || Wikilinks '''''must''''' link to an existing article, and cannot be used if '''url''' is used below. |- valign="top" | style="text-align:right;" | † || This is the preferred field with its alternates listed below. |- valign="top" | style="text-align:right;" | &Dagger; || If '''chapterurl''' is provided then '''chapter''' can not have wikilinks. |} == Fields == ===Wikilinks=== Most fields can be wikilinked (ie. ''title'' = <nowiki>[[book article|book title]]</nowiki>), but should generally only be linked to an existing Wikipedia article. Any wikilinked field '''must not''' contain any brackets apart from normal round brackets <code>()</code> &mdash; don't use <code><nowiki><>[]{}</nowiki></code>. ===Description of fields=== ====<small>Syntax (for the technical-minded)</small>==== <div style="font-size: 90%;"> Nested fields either rely on their parent fields, or replace them: *''parent'' **''child'' &mdash; may be used '''with''' ''parent'' (and is ignored if ''parent'' is not used) **OR: ''child2'' &mdash; may be used '''instead''' of ''parent'' (and is ignored if ''parent'' is used) </div> ====Description==== * '''last''': Surname of author. Don't wikilink (use ''authorlink'' instead). ** '''first''': First name(s) of author, including title(s) (eg. ''Firstname Middlename'' or ''Firstname M.'' or ''Dr. Firstname M., Snr.''). Don't wikilink (use ''authorlink'' instead). *** The `last' and `first' fields are poorly named for the case of an author whose surname is usually written first (e.g. as in Chinese). They also have the problem of only communicating which is the surname, not communicating where the surname is usually written. Consider deprecating first,last fields, and reinstating author field, using the notation "Smith, John" or "Hu Ke Jie" as appropriate (i.e. always writing surname first, and using comma or not depending on whether the name is usually written surname last or first). ** '''authorlink''': Title of Wikipedia article about author. Article should already exist. Must not be wikilinked itself. Do not use this on its own, but along with "author" or "first" and "last". ** '''coauthors''': Full name of additional author or authors, surname last, separated by ", " (eg. ''Joe Bloggs, John F. Kennedy, H. R. Dent''). *** Someone please confirm that surname is to go last even for people whose name is usually written surname first. Consider rethinking this field, e.g. using ''Bloggs, Joe and Kennedy, John F. and Dent, H. R. and Hu Ke Jie''. ** OR: '''author''': Full name of author, preferably surname first. * '''editor''': Name of editor/editors. No text is added, so labels such as "(ed.)" have to be supplied by the user. * '''others''': For uses such as "illustrated by Smith" or "trans. Smith". * '''title''': Title of book. '''''This is the only required parameter.''''' Can be wikilinked '''only''' to an existing Wikipedia article. Do not use italics. * '''url''': URL of an online book. Cannot be used if you wikilinked ''title''. ** '''format''': Format, e.g. PDF. HTML implied if not specified. ** '''accessdate''': Full date when item was accessed, in [[ISO 8601]] YYYY-MM-DD format, eg. ''2006-02-17''. '''Required when ''url'' field is used.''' Must not be wikilinked. *** OR: '''accessyear''': Year when item was accessed, and '''accessmonth''': Month when item was accessed. If you also have the day, use ''accessdate'' instead. Must not be wikilinked. * '''edition''': When the book has more than one edition. ''eg:'' "2nd edition". * '''origdate''': Full date of publication of original edition, in [[ISO 8601]] YYYY-MM-DD format, eg. ''2004-06-27''. Must not be wikilinked. ** OR: '''origyear''': Year of publication of original edition, and '''origmonth''': Month of publication of original edition. If you also have the day, use ''date'' instead. Must not be wikilinked. * '''date''': Full date of publication, in [[ISO 8601]] YYYY-MM-DD format, eg. ''2006-02-17''. Must not be wikilinked. ** OR: '''year''': Year of publication, and '''month''': Name of the month of publication. If you also have the day, use ''date'' instead. Must not be wikilinked. * '''publisher''': Publisher should not include corporate designation such is "Ltd" or "Inc". ** '''location''': Place of publication. * '''language''': The language the book is written in, if it is not English. * '''id''': Identifier such as ''<nowiki>ISBN 1-111-22222-9</nowiki>'', ''<nowiki>{{</nowiki>[[:Template:LCC|LCC]]|Z253.U69}}'' or ''<nowiki>{{</nowiki>[[:Template:OCLC|OCLC]]|123456789}}''. Remember, you '''must''' specify the kind of identifier, not just give a number. * '''doi''': [[digital object identifier]]. See also {{tl|doi}} * '''pages''': ''<nowiki>5&ndash;7</nowiki>'': first page and optional last page. This is for listing the pages relevant to the citation, not the total number of pages in the book. * '''chapter''': The chapter of the book, written in full. Punctuation other than quotes should be included in the value passed to the parameter, eg. ''chapter = Meet Dick and Jane.'' produces "Meet Dick and Jane." ahead of ''title''. ** '''chapterurl''': URL of an individual chapter of online book. Should be at the same site as ''url'', if any. * '''quote''': Relevant quote from the book. </onlyinclude> ==Examples== ;Just a title: :<code><nowiki>* {{cite book | title=Mysterious book }}</nowiki></code> :* {{cite book | title = Mysterious book }} ;Year and title: :<code><nowiki>* {{cite book | title=Mysterious book | year=1901 }}</nowiki></code> :* {{cite book | title = Mysterious book | year = 1901 }} ;Basic usage: :<code><nowiki>* {{cite book | first=Joe | last=Bloggs | authorlink=Joe Bloggs | year=1974 | title=Book of Bloggs }}</nowiki></code> :* {{cite book | first=Joe | last=Bloggs | authorlink=Joe Bloggs | year=1974 | title=Book of Bloggs }} ;Basic usage with url: :<code><nowiki>* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | authorlink=Joe Bloggs | year=1974 | title=Book of Bloggs | edition=1st Edition | url=http://en.wikipedia.org/ | accessdate=2006-02-17 }}</nowiki></code> :* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | authorlink=Joe Bloggs | year=1974 | title=Book of Bloggs | edition=1st Edition | url=http://en.wikipedia.org/ | accessdate=2006-02-17 }} ;Three authors, title with a piped wikilink, edition :<code><nowiki>* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | authorlink=Joe Bloggs | coauthors=John Smith, Jim Smythe | title=[[A Thousand Acres|1000 Acres]] | edition=2nd Edition }}</nowiki></code> :* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | authorlink=Joe Bloggs | coauthors=John Smith, Jim Smythe | title=[[A Thousand Acres|1000 Acres]] | edition=2nd Edition }} ;Date without day, wikilinked title and publisher, id, pages, location :<code><nowiki>* {{cite book | last=Cordell | first=Bruce R. | coauthors=Jeff Grubb, David Noonan | year=2001 | month=September | title=[[Manual of the Planes]] | publisher=[[Wizards of the Coast]] | location=Timbuktu | id=ISBN 0-7869-1850-8 | pages=pp. 134-137 }}</nowiki></code> :* {{cite book | last=Cordell | first=Bruce R. | coauthors=Jeff Grubb, David Noonan | year=2001 | month=September | title=[[Manual of the Planes]] | publisher=[[Wizards of the Coast]] | location=Timbuktu | id=ISBN 0-7869-1850-8 | pages=pp. 134-137 }} ;Date of first edition, other language, illustrator :<code><nowiki>* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | origyear=1463 | year=1974 | title=Book of Bloggs | edition=1st Edition | others=illustrated by Smith | language=German | url=http://en.wikipedia.org/ | accessdate=2006-02-17 }}</nowiki></code> :* {{cite book | last=Bloggs | first=Joe | origyear=1463 | year=1974 | title=Book of Bloggs | edition=1st Edition | others=illustrated by Smith | language=German | url=http://en.wikipedia.org/ | accessdate=2006-02-17 }} ;Using a [[Digital object identifier|DOI]] :<code><nowiki>*{{cite book | last=Mumford | first=David | authorlink=David Mumford | year=1999 | title=The Red Book of Varieties and Schemes: Includes the Michigan Lectures (1974) on Curves and Their Jacobians | edition=2nd ed. | publisher=[[Springer-Verlag]] | doi=10.1007/b62130 | id=ISBN 354063293X }}</nowiki></code> :*{{cite book | last=Mumford | first=David | authorlink=David Mumford | year=1999 | title=The Red Book of Varieties and Schemes: Includes the Michigan Lectures (1974) on Curves and Their Jacobians | edition=2nd ed. | publisher=[[Springer-Verlag]] | doi=10.1007/b62130 | id=ISBN 354063293X }} ==Testing== See [[Template:cite book/regression tests]]. ==Note== Note the extra full-stop when the last author ends with an initial, and there is no date: *{{cite book | last = Invisible | first = M. | title = Mysterious book }} We don't know of a practical solution to this &mdash; unless there is a way to test the characters of a field? ==Citation styles== Established citation styles for coauthors: ;[http://owl.english.purdue.edu/handouts/research/r_mla.html MLA style]: Last, First and First Last. "If there are more than three authors, you may list only the first author followed by the phrase ''et al''." ;[http://www.liunet.edu/cwis/cwp/library/workshop/citapa.htm APA style]: Last, F. & Last, F. ;[http://www.liunet.edu/cwis/cwp/library/workshop/citchi.htm Chicago Manual of Style]: Last, First, and First Last. ;[http://www.liunet.edu/cwis/cwp/library/workshop/cittur.htm Turabian]: same as Chicago Reference List, above. ;[http://www.library.uq.edu.au/training/citation/harvard.html Harvard]: Last, F., Last, F. & Last, F. ==See also== * [[Wikipedia:Cite sources]]: Style guide * [[Wikipedia:Citation templates]]: Related templates * [[Wikipedia:WikiProject Wikicite]] * [[:Category:Citation templates]] <includeonly> <!-- ADD CATEGORIES BELOW THIS LINE --> [[Category:Citation templates|{{PAGENAME}}]] [[Category:Book templates|{{PAGENAME}}]] [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] <!-- ADD INTERWIKIS BELOW THIS LINE --> [[cs:Šablona:Citace knihy]] [[es:Plantilla:Ref-libro]] [[eu:Txantiloi:Liburu erreferentzia]] [[ja:Template:Cite book]] [[it:Template:Cita libro]] [[mk:Шаблон:Книга]] [[no:mal:Kilde bok]] [[pl:Szablon:Cytuj książkę]] [[ro:Format:Cite_book]] [[ru:Шаблон:Книга]] [[sk:Šablóna:Cite book]] [[sl:Predloga:Cite book]] [[sv:Mall:Bokref]] [[vi:Tiêu bản:Chú thích sách]] [[zh:Template:Cite book]] [[pms:Template:Cité un lìber]] </includeonly> Template:CFDWiki 6813 26586 2006-09-12T15:32:34Z Taxman 345 template from en.wiki This article incorporates text from the article [http://www.cfd-online.com/Wiki/{{{name}}} {{{name}}}] on [http://www.cfd-online.com/Wiki/Main_Page CFD-Wiki] that is under the [[GFDL]] license. <noinclude> [[Category:External link templates|CFDwiki]] </noinclude> त्रिविकर्णिक आव्यूह 6814 40476 2006-12-30T21:41:45Z 85.140.38.202 ''त्रिविकर्णिक आव्यूह'' (अंग्रेजी - Tridiagonal matrix) एक ऎसा आव्यूह (Matrics) होता है, जो निम्नवत स्वरूप में रहता है - <math>\begin{pmatrix} 1 & 4 & 0 & 0 \\ 3 & 4 & 1 & 0 \\ 0 & 2 & 3 & 4 \\ 0 & 0 & 1 & 3 \\ \end{pmatrix}</math> यहां प्रत्येक [[पंक्ति]] (Row) में विकर्णिक तथा उसके अगल-बगल के [[स्तंभ]] (Column) भरे रहते हैं, तथा शेष स्तंभ शून्य होते हैं । [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:बीजगणित]] [[en:Tridiagonal Matrix]] [[ru:Трёхдиагональная матрица]] I love you 6815 26848 2006-09-15T18:38:27Z Sachinbhavsar 704 I love you आई लव यू । ये शायद एक ऐसा वाक्य है जिस्का अर्थ भारत मे करीब करीब सभी लोग जांते होंगे। चहे वे अंग्रेज़ी जांते हो या नही। न जाने कितनी बार ये सिनेमा मे और गीतो मे इस्तेमाल किया गया होगा । यहाँ तक कि 80' के दशक मे तो ईलू-ईलु नाम का एक फिल्मी गीत बहुत ही प्रसिद्ध हुआ । {{delete}} Help:Editing 6816 26612 2006-09-12T17:13:28Z Mitul0520 211 कृप्या हिन्दी मे और लेख लिख कर या अन्य भाषाओ मे लिखे हुवे लेखोँ को अनुवदित कर के अपना योग्दान दे । इस साइट पे सभी लोग कोई भी लेख बदल सकते है। अगर आप हिन्दी मे लिखना चाह्ते है तो फिर शुरू हो जाइये । हिन्दी मे टाइप करना बहुत ही आसान है । इस लिंक पे जा के देखिये कि अपने computer पे हिन्दी टाइपिंग कैसे चालू कर सकते हैँ - http://akshargram.com/sarvagya/index.php/IndicIME. बंगाली भाषा 6817 41957 2007-01-08T18:33:23Z Wolf 886 Redirecting to [[बांग्ला भाषा]] #Redirect [[बांग्ला भाषा]] बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज 6819 26737 2006-09-13T18:19:30Z Mitul0520 211 '''[[बॉम्बे]] स्टॉक एक्सचेंज''' [[भारत]] और [[एशिया]] का सबसे पुराना [[स्टॉक एक्सचेंज]] है। इस्की स्थापना [[1875]] मे हुई थी । इस एक्सचेंज की पहुंच 417 शहरो मे है । बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज भारतीय [[शेयर बाज़ार]] के दो प्रमुख स्टॉक एक्सचेंजोँ मे से एक है । दूसरा एक्सचेंज [[नैशनल स्टॉक एक्सचेंज]] है । ==यह भी देखे== * [[नैशनल स्टॉक एक्सचेंज]] ==बहारी कडियाँ== * [http://www.bseindia.com/ आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] [[en:Bombay Stock Exchange]] शेयर बाज़ार 6820 30259 2006-10-11T15:22:32Z Taxman 345 /* विश्व के प्रमुख शेयर बाज़ार */ अन्य भाषायें '''शेयर बाज़ार''' एक ऐसा बाज़ार होता है जहाँ पे कम्पनियो के [[शेयर]] बेचे और खरीदे जा सकते है। किसी भी दूसरे बाज़ार की तरह शेयर बाज़ार एक ऐसी जगह होती है जहाँ खरीदने और बेचने वाले व्यापारी एक दूसरे से मिलते है और मोल भाव कर के सौदा पक्का करते है। इस तरह शेयर बाज़ार और सब्ज़ी मन्डी कफी कुछ एक से ही होते है। शेयर व्यापारी मौखिक बोलियाँ लगाते है और जिन्हे बेचना होता है वे भी मुह-जबानी सौदा करते है। एक प्रकार से देखे तो यहा पे शेयरो की नीलामी होती है। अगर किसी को बेंचना होता है तो सबसे ऊंची बोली लगाने वाले को ये शेयर बेंच दिया जाता है। या अगर कोई शेयर खरीदना चाह्ता है तो बेचने वालो मे से जो सबसे कम कीमत पे तैयार होता है उससे शेयर खरीद लिया जता है। शेयर मन्डी (जैसे [[बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज]] या [[नैशनल स्टॉक एक्सचेंज]] इस तरह कि बोलियाँ लगाने के लिये ज़रूरी सभी तरह कि सुविधाये मुहैया कराते है। सोचिये, एक दिन मे करोडोँ शेयरोँ का आदान-प्रदान होता है। कित्ना मुश्किल हो जाये अगर सभी कारोबरियोँ को चिल्ला चिल्ला के ही खरीद्ने और बेंच्ने वलोन को ढूंढ्ना हो। अगर ऐसा हो तो शेयर खरीद्ना और बेंच्ना कमोबेश असम्भव हो जायेगा। शेयर मन्डियाँ इस काम को सरल और सही ढंग से कर्ने का मूल्भूत ढांचा प्रदान कर्ती है। कयी प्रकार के नियम, कम्प्यूटर की मदत, [[शेयर ब्रोकर]], [[इंटेर्नेट]] के मध्यम से ये मूल्भूत ढांचा दिया जाता है। असल मे शेयर बाज़ार एक बहुत ही सुविधाजनक सब्ज़ी मंडी से ज़्यादा कुछ भी नही है। कुछ साल पहले तक [[बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज]] मे सीधे खरीद फरोख्त कर्नी पद्ती थी। पिछ्ले कुछ सालोन से कोम्प्यूटरो और इंटर्नेट के माध्यम से कोई भी घर बैठे शयर खरीद और बेंच सक्ता है। सूच्ना क्रांति का ये एक उत्क्रिश्ट नमीना है। जो काम पहले कुछ पैसे वले लोग ही कर सक्ते थे अब वोह सब एक आम आदमी भी कर सक्ता है। आज्कल सभी शेयर [[डीमटीरिअलाइज़्ड]] होते है। शेयरो के अलावा निवेशक [[भारतीय म्यूचुअल फंड]] मे भी पैसा लगा सक्ते है। आम ग्राहक को किसी डीमैट सर्विस देने वले बैंक मे अप्ना खाता खोल्ना पडता है। आज्कल कयी बैंक जैसे आइसीआइसीआइ, एच डी एफ सी, भार्तीय स्टटे बैंक, इत्यादि डीमैट सर्विस देते है। इस तरह के खते की सालाना फीस 500-800 रु तक होती है। शेयर बाज़ार किसी भी विकसित देश की अर्थ्व्यवस्था का एक महत्वपूर्ण हिस्सा होते है। जिस तरह से किसी देश, गाँव या शहर के विकास के लिये सडकेँ, रेल यातायात, बिज्ली, पानी सब्से ज़रूरी होते है, वैसे हि देश के उद्योगोन के विकास के लिये शेयर बाज़ार ज़रूरी है। उद्योग धन्दोँ को चलाने के लिये कैपिटल चहिये होता है। ये उन्हे शेयर बाज़ार से मिल्ता ह ऐ। शेयर बाज़ार क ए माध्यम से हर आम आदमी बडे से बडे उद्योग मे अप्नि भागिदारी कर सक्ता है। इस तरह की भागिदारी से वोह बडे उद्योगोन मे होने वाले मुनाफे मे बराबर का हिस्सेदार बन सक्त है। मान लीजिये, अगर किसी भी नाग्रिक को ये लग्ता है कि आने वाले समय मे रिलायंस या इंफोसिस भारी मुनाफा कमाने वाली है, तो वह इस कम्पनियोन के शेयर खरीद के इस मुनाफेय मे भागईदार बन सक्ता है। और ऐसा कर्ने के लिये तो व्यवस्था चहिये वोह शेयर बाज़ार प्रदान कर्ता है। एक अछा शेयर बाज़ार इस बात का ख्याल रख्ता है कि किसी भी निवेशक को बराबर का मौका मिले। ==विश्व के प्रमुख शेयर बाज़ार== # [[न्यूयॉर्क स्टॉक एक्सचेंज]] # [[बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज]] # [[नैशनल स्टॉक एक्सचेंज]] # [[chennai stock Exhchage]] [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] <!-- interwiki --> [[de:Aktienmarkt]] [[en:Stock market]] [[ja:証券市場]] [[ru:Фондовый рынок]] [[sr:Берза]] [[uk:Фондовий ринок]] [[zh:股票市场]] [[fr:Marché boursier]] श्रेणी:स्टॉक 6822 26756 2006-09-14T05:54:59Z Mitul0520 211 [[शेयर]] या [[स्टॉक]] से संबंधित लेखो की सूची [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] विकिपीडिया:समाज/विकिपीडिया 6824 42920 2007-01-14T06:01:01Z 68.196.228.123 ===नये सदस्यों की जानकारी के लिये=== [[विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों|स्वागत है!]] &ndash; [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] &ndash; [[विकिपीडिया:मदद|मदद]] &ndash; [[विकिपीडिया:नये सदस्यों का लोग|नये सदस्यों का लॉग]] ===अक्सर पूछे जाने वाले सवाल=== [[विकिपीडिया:अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|अक्सर पूछे जाने वाले सवालों की सूची]] &ndash; <!-- [[विकिपीडिया:प्रबन्धन के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|प्रबन्धन]] &ndash; --> [[विकिपीडिया:योगदान देने के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|योगदान देना]] &ndash; [[विकिपीडिया:बदलाव करने के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|बदलाव करना]] &ndash; <!-- [[विकिपीडिया:पाठशालाओं द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|पाठशाला]] &ndash; --> <!-- [[विकिपीडिया:PHP स्क्रिप्ट के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|PHP स्क्रिप्ट]] &ndash; --> [[विकिपीडिया:समस्याओं के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|समस्याएं]] &ndash; <!-- [[विकिपीडिया:पाठकों द्वारा अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|पाठक]] &ndash; --> <!-- [[विकिपीडिया:तकनीकी मामलों के बारे में अक्सर पूछे जाने वाले सवाल|तकनीक]] &ndash; --> [[विकिपीडिया:शब्दकोष|शब्दकोष]] &ndash; [[विकिपीडिया:विकिपीडियाक्या नहीं है|विकिपीडिया क्या नहीं है]] ===संवाद=== [[विकिपीडिया:हमें सम्पर्क करें|सम्पर्क करना]] &ndash; '''[[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव का पम्प]]''' &ndash; [[विकिपीडिया:संवाद पन्ना|संवाद पन्ना]] &ndash; <!--[[विकिपीडिया:मैलिंग लिस्ट|मेलिंग लिस्ट]] &ndash;--> '''[[विकिपीडिया:गूगल ग्रुप|गूगल ग्रुप]]'''(''नया'') &ndash; [[m:IRC channels|IRC पर बातचीत]] &ndash; [[Wikipedia:Instant Messaging Wikipedians|Instant Messaging]] &ndash; [[विकिपीडिया:प्रत्यक्ष मिलना|प्रत्यक्ष मिलना]] &ndash; [[विकिपीडिया:सदस्य पन्ना|सदस्य पन्नें]] ===समाज की जानकारी=== [[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में|विकिपीडिया के बारे में]] &ndash; [[विकिमीडिया|विकि'''मीडिया''' के बारे में]] &ndash; [[विकिपीडिया:विकिपीडियन|विकिपीडियन]] &ndash; [[विकिपीडिया:विकिपीडिया के मित्र|विकिपीडिया के मित्र]] &ndash; [http://wikimediafoundation.org/fundraising दान] ===Wikipedia highlights=== [[विकिपीडिया:सबसे अछे लेख|सबसे अछे लेख]] और [[विकिपीडिया:सबसे अछे चित्र|चित्र]] &ndash; [[विकिपीडिया:इस हफ़्ते का सहकार|इस हफ़्ते का सहकार]] &ndash; [[विकिपीडिया:घोषना|घोषनाएं]] और अन्य '''[[विकिपीडिया:विकिपीडिया पर क्या चल रहा है|विकिपीडिया पर क्या चल रहा है]]''' &ndash; [[विकिपीडिया:विकिपीडिया मीडिया में|विकिपीडिया मीडिया में]] और [[विकिपीडिया:प्रेस रिलीज़|प्रेस रिलीज़]] &ndash; [[विकिपीडिया:आंकडें|आंकडें]] &ndash; [[m:Milestones|माइलस्टोन]] ===सामान्य प्रक्रियाएं=== [[विकिपीडिया:हटाने के लिये मत|पन्ने को हटायें]] (<small>[[विकिपीडिया:हटाने की नीती|पूर्ण नीती]]</small>) &ndash; [[विकिपीडिया:पन्ने को सुरक्षित करने की बिनतियां|पन्ने को सुरक्षित करना]] (<small>[[विकिपीडिया:सुरक्षित करने की नीती|पूर्ण नीती]]</small>) &ndash; [[विकिपीडिया:किसी पन्ने के पुराने अवतरण को पुनः स्थापित किस प्रकार से करें|बदलाव को हटाना]] &ndash; [[विकिपीडिया:प्रबन्धक बनने की बिनतियां|प्रबन्धक बनें]] ===मेटा-विकि से जुडी मदद=== [[m:MediaWiki_User%27s_Guide|User's Guide]] &ndash; [[m:Help:Table|टेबल]] &ndash; [[m:Help:Formula|टेक्स गणित इत्यादी]] &ndash; [[m:Help:Images_and_other_uploaded_files|चित्र]] ===Account maintenance=== [[विकिपीडिया:खाता दर्ज करने के फायदे|खाता बनाने के फ़ायदें]] &ndash; सदस्य नाम [[विकिपीडिया:सदस्य नाम|चुनना]] तथा [[विकिपीडिया:सदस्य नाम बदलना|सदस्य नाम बदलना]] &ndash; [[m:MediaWiki User's Guide: Logging-in|Logging in]] &ndash; [[m:MediaWiki User's Guide: Setting preferences|User preferences]] &ndash; [[Wikipedia:Changing attribution for an edit|Changing attribution for edits]] &ndash; [[विकिपीडिया:खाता हटाना|खाता हटाना]] ===Downloads=== [http://download.wikimedia.org/ Wikipedia database download] [[Special:Export]] भारतीय म्यूचुअल फंड 6825 26753 2006-09-14T05:52:31Z Mitul0520 211 '''भारतीय म्यूचुअल फंड''' [[भारत]] का [[म्यूच्युअल फंड]] उद्योग है। इसकी शुरूआत भारत मे [[1964]] मे भारत सरकार द्वारा [[यूनिट ट्रस्ट ऑफ इंडिया]] की स्थापना से हुई। [[यूनिट ट्रस्ट ऑफ इंडिया]] अभी भी भारत का एक अग्रिणी म्यूच्युअल फंड है। इसका नियंत्रण एक खास कानून, यूनिट ट्रस्ट ऑफ इंडिया एक्ट, 1963 के जरीए होता है। इस उद्योग को [[1987]] मे सरकारी बैंको और बीमा कम्पनियो के लिये खोला गया। तक से 6 सरकारी बैंको ने अपने म्यूच्युअल फंड शुरू किये है। दो इंश्योरैंस कोम्पनियो ने, [[एलआईसी]] (LIC) और [[जीआईसी]] (GIC) ने भी अपने फंड शुरू किये है। [[भारतीय प्रतिभूति और विनिमय बोर्ड]] (SEBI) ने Mutual Fund (Regulation) 1993, के तहत भारत मे पहली बार म्यूच्युअल फंड उद्योग के लिये एक comprehensive regulatory framework बनाया। तब से अब तक काफी सारे निजी और सरकारी म्यूच्युअल फंडोँ की स्थापना हो चुकी है। ==म्यूच्युअल फंड== ''(मुख्य लेख:[[म्यूचुअल फंड]])'' सभी विकसित देशो की तरह भारत मे भी म्यूच्युअल फंड मे निवेश ज़ोर पकड्ता जा रहा है। इसके कई कारण है। म्यूच्युअल फंड निवेशको को शेयर बाज़ार मे निवेश का एक सस्ता और आसान तरीका प्रदान करते है। म्यूच्युअल फंड के माध्यम से आम निवेशकोँ को विविधीकरण (diversification) और वित्तीय नियंत्रण (money management) का फायदा आसानी से मिल जाता है। इस तरह की सुविधा पहले केवल उन ही लोगोँ को मिल पाती थी जिनके पास या तो बहुत सम्पत्ती होती थी या उन्हे पूंजी बज़ार की तकनिकी जानकारी होती थी। ==उद्योग के दौर== भारतीय म्यूच्युअल फंड उद्योग तीन दौरो से गुज़र चुका है। ===1964 से 1987=== पहला दौर था 1964 से 1987 का जब [[यूनिट ट्रस्ट औफ इंडिया]] ही बाज़ार मे अकेला खिलाडी था। 1988 के अंत तक इसके पास रु 6,700 करोड की सम्पत्ती थी। ===1987 से 1993=== दूसरा दौर था 1987 से 1993 तक, इसमे 8 फंडो की स्थापना की गयी। इनमे से 6 फंड बैंकोँ के थे और एक-एक LIC और GIC । इससे कुल म्यूच्युअल फंड सम्पत्ती (assets under management) 1994 के अंत तक बढ कर रु 61,028 करोड हो गयी । इस समय भारत मे 176 म्यूच्युअल फंड स्कीम हो चुकी थी। ===1993 से अबतक=== तीसरे दौऱ की शुरुआत 1993 मे निजी और विदेशी बैंकोँ के आने से हुई। [[भारतीय प्रतिभूति और विनिमय बोर्ड]] ( Securities and Exchange Board of India - SEBI) ने 1993 मे भारत मे पहली बार Mutual Fund and Asset Management Companies के लिये ढाचा परिभाषित किया। कई निजी म्यूच्युअल फंड की स्थापना 1993 और 1994 मे हुई। तब से बाज़ार मे निजी म्यूच्युअल फंडोँ मे काफी बढत हुई है। [[कोठारी पायोनियर म्यूच्युअल फंड]] निजी क्षेत्र का पहला फंड था। इसके बाद से भारत मे म्यूच्युअल फंड उद्योग ने काफी तरक्की की। सन 2000 के अंत तक 32 फंड रु 1,13,005 करोड का प्रनबन्धन कर रहे थे। अभी (2006 मे) भारत मे 34 म्यूच्युअल फंड संस्थान है। ==यह भी देखे== ==बहारी कडियाँ== [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] [[श्रेणी: स्टॉक]] नैशनल स्टॉक एक्सचेंज 6826 26736 2006-09-13T18:19:03Z Mitul0520 211 [[चित्र:NSE Logo.gif|right]] '''नैशनल स्टॉक एक्सचेंज''' [[भारत]] का सबसे बडा और तकनीकी रूप से अग्रणी [[स्टॉक एक्सचेंज]] है। यह [[मुंबई]] मे स्थित है। इसकी स्थापना 1992 मे हुई थी। Number of Transaction के अनुसार यह विश्व का तीसरा सबसे बडा स्टॉक एक्सचेंज है। इसके वीसैट (VSAT) टर्मिनल [[भारत]] के 320 शहरो मे है। ==यह भी देखे== * [[बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज]] ==बहारी कडियाँ== * [http://www.nse-india.com/ आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] [[en:National Stock Exchange of India]] शेयर ब्रोकर 6827 27375 2006-09-21T05:47:51Z Mohitshukla1 712 शेयर ब्रोकेर एक ऐसा व्यक्ती या [[कम्पनी]] या संस्थान होता है जो दूसरोँ के लिये [[शेयर]] खरीदता या बेंच्ता है। इस तरह के व्यापार के लिये शेयर ब्रोकेर [[कमीशन]] लेता है। {{substub}} [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] शेयर 6828 34733 2006-11-13T19:21:46Z Mitul0520 211 शेयर का मतलब किसी [[कम्पनी]] मे हिस्सा होता है। {{stub}} [[en:Share (finance)]] [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] इंटेर्नेट 6829 26708 2006-09-13T15:15:33Z Mitul0520 211 Redirecting to [[इंटरनेट]] #Redirect [[इंटरनेट]] डीमटीरिअलाइज़्ड 6830 27372 2006-09-21T05:46:44Z Mohitshukla1 712 डीमटीरिअलाइज़्ड [[शेयर]] वोह [[शेयर]] होते है जिंका मालिक तो कोइ होता है पर वे रह्ते किसी और के पास है। ऐसे [[शेयर]] आम तौर पे किसी [[बैंक]] के पास रह्ते है। [[शेयर]] का मालिक अपनी मरज़ी के अनुसार जब चाहे इन्हेँ बेंच सक्ता है। ऐसी कम्पनियाँ जो निवेशकोँ के लिये ये [[शेयर]] धारण कर्ती है उन्हे [[डिपौज़िटरी पार्टिसिपैंट]] कह्ते है। भारत मे कयी ऐसी [[डिपौज़िटरी पार्टिसिपैंट]] कम्पनियाँ है। भारत की ऐसी सब्से बडी कम्पनी है [[आइसीआइसीआइ]] या [[आइसीआइसीआइ डाइरेक्ट]] '''ये लेख शुरुआती अवस्था मे है। कृप्या इसे बदल के इसमे और योग्दान करेँ।''' [[श्रेणी: स्टॉक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] संयुक्त अरब अमीरात 6831 45692 2007-01-24T13:46:31Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Zjednoćene Arabske Emiraty]] Modifying: [[arc:ܐܡܝܪܘܬܐ ܥܪܒܝܬܐ ܚܕܝܬܐ]] संयुक्त अरब अमीरात मध्यपूर्व मे स्थित एक देश है। {{substub}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Verenigde Arabiese Emirate]] [[an:Emiratos Arabes Unitos]] [[ar:الإمارات العربية المتحدة]] [[arc:ܐܡܝܪܘܬܐ ܥܪܒܝܬܐ ܚܕܝܬܐ]] [[bg:Обединени арабски емирства]] [[bs:Ujedinjeni Arapski Emirati]] [[ca:Emirats Àrabs Units]] [[cs:Spojené arabské emiráty]] [[da:Forenede Arabiske Emirater]] [[de:Vereinigte Arabische Emirate]] [[el:Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα]] [[en:United Arab Emirates]] [[eo:Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj]] [[es:Emiratos Árabes Unidos]] [[et:Araabia Ühendemiraadid]] [[eu:Arabiar Emirerri Batuak]] [[fa:امارات متحده عربی]] [[fi:Arabiemiirikunnat]] [[fr:Émirats arabes unis]] [[frp:Èmirats arabos unis]] [[fy:Feriene Arabyske Emiraten]] [[ga:Aontas na nÉimíríochtaí Arabacha]] [[gl:Emiratos Árabes Unidos - الإمارات العربيّة المتّحدة]] [[he:איחוד האמירויות הערביות]] [[hr:Ujedinjeni Arapski Emirati]] [[hsb:Zjednoćene Arabske Emiraty]] [[ht:Emira Arab Ini]] [[hu:Egyesült Arab Emírségek]] [[ia:Emiratos Arabe Unite]] [[id:Uni Emirat Arab]] [[io:Unionita Araba Emirati]] [[is:Sameinuðu arabísku furstadæmin]] [[it:Emirati Arabi Uniti]] [[ja:アラブ首長国連邦]] [[ka:არაბეთის გაერთიანებული საამიროები]] [[ko:아랍에미리트]] [[ku:Mîrnişînên Erebî yên Yekbûyî]] [[kw:Pennternasedh Unys Arabek]] [[la:Emiratus Arabi Uniti]] [[lb:Vereenegt Arabesch Emirater]] [[li:Vereinegde Arabische Emirate]] [[lt:Jungtiniai Arabų Emyratai]] [[lv:Apvienotie Arābu Emirāti]] [[mk:Обединети Арапски Емирати]] [[ml:ഐക്യ അറബ് എമിരേറ്റുകള്‍‌]] [[ms:Emiriah Arab Bersatu]] [[nds:Vereenigte Araabsche Emiraten]] [[nl:Verenigde Arabische Emiraten]] [[nn:Dei sameinte arabiske emirata]] [[no:De forente arabiske emirater]] [[oc:Emirats Arabis Units]] [[pam:United Arab Emirates]] [[pl:Zjednoczone Emiraty Arabskie]] [[ps:متحده عرب امارات]] [[pt:Emiratos Árabes Unidos]] [[ro:Emiratele Arabe Unite]] [[ru:Объединённые Арабские Эмираты]] [[simple:United Arab Emirates]] [[sk:Spojené arabské emiráty]] [[sl:Združeni arabski emirati]] [[sq:Emiratet e Bashkuara Arabe]] [[sr:Уједињени Арапски Емирати]] [[sv:Förenade arabemiraten]] [[sw:Falme za Kiarabu]] [[ta:ஐக்கிய அரபு அமீரகம்]] [[tg:Имороти Муттаҳидаи Араб]] [[th:สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์]] [[tl:United Arab Emirates]] [[tr:Birleşik Arap Emirlikleri]] [[ug:ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى]] [[uk:Об'єднані Арабські Емірати]] [[uz:Birlashgan Arab Amirliglar]] [[vi:Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất]] [[vo:Lemiräns Pebalöl Larabänik]] [[zh:阿拉伯联合酋长国]] [[zh-min-nan:A-la-pek Liân-ha̍p Thâu-lâng-kok]] मन्जुल प्रकाशन 6832 26772 2006-09-14T11:03:31Z Bunty 713 '''मन्जुल प्रकाशन''' एक जाना माना प्रकाशक है, जो हैरी पौटर की पुस्तको को भारत में प्रकाशित करता है. यह प्रकाशन भवन [[भोपाल]] में है. यह हैरी पौटर उपन्यासों को हिन्दी में प्रकाशित करता है. मन्जुल प्रकाशन द्वारा पहली हैरी पौटर पुस्तक, हैरी पौटर और पारस पत्थर ने भारत में एक रिकार्ड कायम किया. हैरी पौटर और पारस पत्थर की पहले हफ़ते ही १६ हज़ार प्रतियां बिकीं. मार्च २००३ के लदंन बुक फ़ेयर के दौरान जे. के. रोलिंग ने अपने साहित्यिक एजेंट करिस्टोफर लिटिल से पुस्तक के अनुवादों को एरेंज करने को कहा और इस कारण करीब २० प्राशकों को बुलाया गया. मन्जुल प्रकाशन की बेहतरीन अनुवाद के कारण उन्हे यह सौदा मिल गया. पहले यह अटकलें लगाई जा रहीं थी कि [[अमिताभ बच्चन]] हैरी पौटर और पारस पत्थर का विमोचन करेंगे, पर यह सिर्फ एक अफवाह थी. == मुख्य प्रकाशित पुस्तके एवं उपन्यास == * '''हैरी पौटर और पारस पत्थर ([[२००२]], [[नवंबर]])'''---''अंग्रेज़ी'' [[:en:Harry Potter and the Sorcerer's Stone|Harry Potter and the Sorcerer's Stone]] * '''हैरी पौटर और रहस्यमय तहखाना ([[२००५]], [[जुलाई]])'''---''अंग्रेज़ी'' [[:en:Harry Potter and the Chamber of Secrets|Harry Potter and the Chamber of Secrets]] * '''हैरी पौटर और अज़्कबान का कैदी ([[२००६]], [[फरवरी]])'''---''अंग्रेज़ी'' [[:en:Harry Potter and the Prisoner of Azkaban|Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]] * '''हैरी पौटर और आग का प्याला ([[२००६]], [[जुलाई]])'''---''अंग्रेज़ी'' [[:en:Harry Potter and the Goblet of Fire|Harry Potter and the Goblet of Fire]] * डिक्शनरी औफ फिलासफी * द विसडम औफ गांधी * द औडाईसी औफ एनलाईटमेंट * वल्ड-वाईड लाऔस औफ लाईफ '''आनेवालीं हैरी पौटर की पुस्तकें''' * हैरी पौटर और फीनिक्स का क्र्म (शुरूआती २००७) * ''शीर्षकरहित पुस्तक न. ६'' (अगस्त-नवंबर, २००७) ---- मंजुल प्रकाशन ने हैरी पौटर एंड सोरसर्र स्टोन (पारस पत्थर) को गुजराती, बंगाली, माराठी एवं मलायालम में भी अनुवादित किया है. [[en:Manjul Publications]] [[श्रेणी:हैरी पॉटर]] काली कलाओं से आत्मरक्षा 6833 26677 2006-09-13T09:42:35Z Bunty 713 काली कलाओं से आत्मरक्षा का नाम बदलकर गुप्त-कलाओं से रक्षा कर दिया गया है: Not correct title #REDIRECT [[गुप्त-कलाओं से रक्षा]] चित्र:Paras Pathar.jpg 6834 33824 2006-11-04T09:15:17Z Bunty 713 Paras Pathar Book Cover : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling चित्र:Harry Potter 2 Hindi.jpg 6835 33826 2006-11-04T09:18:18Z Bunty 713 Harry Potter aur Rehsymay Tehkhana Book Cover : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling वित्तीय संस्थान 6837 26809 2006-09-15T15:23:56Z Mohitshukla1 712 /* भारत के प्रमुख वित्तीय संस्थान */ '''वित्तीय संस्थान''' [[ बैंक । बैंकिंग ]], [[इंश्योरैंस]], [[भारतीय म्यूचुअल फंड]], [[शेयर बाज़ार]], [[ग़ृह ऋण]], दूसरे [[ ऋण]], [[ क्रेडिट कार्ड । क्रेडिट कार्ड्ज़ ]] के क्षेत्रो मे काम करते है। किसी भी देश की प्रगति मे वित्तीय संस्थानोँ की अहम भूमिका होती है। वित्तीय संस्थानोँ का मुख्य काम देश मे मुद्रा के प्रवाह को नियंत्रित करना होता है। उद्योग धन्दोँ को चलाने मे पूंजी की ज़रूरत होती है। ये उन्है वित्तीय संस्थान प्रदान करते है। स्वस्थ्य उद्योग जंता को रोज़्गार मुहैया कराते है। वित्तीय संस्थानोँ की मदद से आम लोग उद्योगो मे अपनी पूंजी लगा के एक तरफ मुनाफा कमाते है तो दूसरी तरफ देश के विकास मे योगदान देते है। ये संस्थान लोगो को उनकी ज़रूरतों को पूरा करने के लिये तरह तरह के ऋण देते है। जैसे घर खरीदने के लिये [[ग़ृह ऋण]], उच्च शीक्षा के लिये [[शीक्षा ऋण]], कार और मोटरसाइकल के लिये [[ऑटोमोबाइल ऋण]] और दूसरी ज़रूरतोँ के लिये [[परसनल ऋण]]। बैंकोँ मे लोग बचत खाते खोल के अपना पैसा जमा करते है। इसके अलावा लोग [[इंश्योरैंस]] या [[बीमा]] मे भी निवेश करते है। [[शेयर बाज़ार]] और [[म्यूचुअल फंड]] मे पूंजी निवेश मे भी आजकल वित्तीय संस्थान लोगो के लिये [[शेयर दलाल]] की भूमिका अदा करते है। लोगो से इक्कट्ठा किया हुआ पैसा उद्योगो और देश के विकास मे लगाया जाता है। वित्तीय संस्थान न सिर्फ निजी कम्पनियोँ को बल्कि राज्यो और केन्द्र सरकार को भी तरक्की के कामो के लिये पूंजी मुहैया कराते है। ==भारत के प्रमुख वित्तीय संस्थान== पिछ्ले वर्षो मे भारत मे वित्तीय संस्थानो ने विकास मे बडी भूमिका निभायी है। भारत के प्रमुख वित्तीय संस्थान निम्न है: * [[भारतीय स्टेट बैंक]]- ये भारत का सबसे बडा [[बैंक]] है * [[जीवन बीमा निगम]] * [[यू टी आई]] * [[आइसीआइसीआइ बैंक]] * [[आइसीआइसीआइ डैरेक्ट]] * [[ऐच डी एफ सी]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[en:Financial institution]] वित्तीय संस्थानो 6838 26713 2006-09-13T15:39:55Z Mohitshukla1 712 वित्तीय संस्थानो का नाम बदलकर वित्तीय संस्थान कर दिया गया है #REDIRECT [[वित्तीय संस्थान]] सिन्धु सरस्वती सभ्यता 6839 41210 2007-01-05T01:57:02Z धवलगिरि 820 सिन्धु घाटी सभ्यता [[भारत]] की एक प्राचीनतम [[सभ्यता]] है। [[श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी: भारत]] [[en:Indus Sarasavati Civilization]] ग़ृह ऋण 6840 27367 2006-09-21T05:44:09Z Mohitshukla1 712 {{substub}} घर या ज़मीन खरीद्ने के लिये लिये गये ऋण को गृह ऋण कह्ते है। [[भारत]] मे इस तरह का [[ऋण]] किसी भी [[वित्तीय संस्थान]] से लिय जा सक्ता है। ऋण शुक आने कि अवधि 1 साल से ले के 20 साल तक की हो सक्ती है। [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर 6841 33804 2006-11-04T08:34:21Z Mitul0520 211 sp कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर == कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर के प्रकार == *[[ई आर पी]] ( Enterprise Resource Planning ) - जैसे [[SAP]], [[औरक्ल ऐप्स]], [[फिनैक्ल]] *[[डेटाबेस]] - जैसे [[औरक्ल डेटाबेस]], [[माइक्रोसौफ्ट एस क्यू एल]], [[माई सीक्वेल]] *[[डेस्क टौप सौफ्ट्वेयर]] - जैसे [[माइक्रोसौफ्ट औफिस]], [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] ई आर पी 6842 40264 2006-12-29T02:51:59Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[es:Planificación de recursos empresariales]] {{substub}} एंटरप्राइज़ रीसोर्स प्लैनिंग ([[अंग्रेज़ी भाषा|अंग्रेज़ी]]: [[:en:Enterprise Resource Planning|Enterprise Resource Planning]]) एक ऐसा कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर होता है जो कि किसी भी उद्योग या संस्थान मे होने वाले करीब करीब किसी भी काम को कर्ने मे मदद कर्ता है। संस्था चाहे सरकारी हो या निजी, चाहे कोइ स्कूल हो, या बैंक हो या कार बनाने की फैक्ट्री या टैलिफोन कम्पनी या [[भारतीय रेल सेवा]] या [[पुलिस सेवा]] या कोइ भी दूसरी संस्था, ऐसे बहुत सारे काम होते है जो अगर कम्प्यूटर की मदद से किये जाये तो बझ्त हि जल्दि हो जाते है। ने सिर्फ जल्दी होते है बल्कि गल्तिया भी नही होती है। =ई आर पी कम्पनिया= इस क्शेत्र की विश्व की सब्से बडी कम्पनी है [[SAP]]। कयी दूस्री भारतीय और अंतर राष्ट्रीय कम्पनियँ है - * [[SAP]] * [[औरक्ल]] * [[इंफोसिस]] * [[आई फ्लेक्स]] * [[टैली]] * [[माइक्रोसोफ्ट]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[cs:Enterprise resource planning]] [[da:Enterprise resource planning]] [[de:Enterprise Resource Planning]] [[en:Enterprise resource planning]] [[es:Planificación de recursos empresariales]] [[fi:ERP]] [[fr:Progiciel de gestion intégré]] [[gl:Sistema de planificación de recursos da empresa]] [[he:Enterprise resource planning]] [[hu:Vállalatirányítási információs rendszerek]] [[id:Enterprise Resource Planning]] [[it:Enterprise Resource Planning]] [[nl:Enterprise Resource Planning]] [[no:Enterprise resource planning]] [[pl:Planowanie zasobów przedsiębiorstwa]] [[pt:ERP]] [[ru:ERP]] [[sv:ERP]] [[th:การบริหารทรัพยากรขององค์กร]] [[tr:Kurumsal kaynak planlaması]] [[uk:Планування ресурсів підприємства]] [[vi:Hoạch định tài nguyên doanh nghiệp]] [[zh:企业资源计划]] विश्व बैंक 6843 44387 2007-01-19T08:00:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:عالمی بینک]] विश्व बैंक समूह पांच अन्तर राष्ट्रीय संगठनो का एक ऐसा समूह है जो देशो को वित्त और [[वित्तीय सलह]] देता है। इस्के उद्देश्य निम्न है - * विश्व को आर्थिक तरक्की के रास्ते पे ले जाना * विश्व मे गरीबी को कम करना * [[अंतरराष्ट्रीय निवेश]] को बढावा देना विश्व बैंक समूह के मुख्यालय [[वाशिंग्टन डीसी]] मे है। {{substub}} [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[ar:بنك دولي]] [[bat-smg:Pasaulė Banks]] [[be:Сусьветны банк]] [[bg:Световна банка]] [[bn:বিশ্ব ব্যাংক]] [[ca:Banc Mundial]] [[cs:Skupina Světové banky]] [[da:Verdensbanken]] [[de:Weltbank]] [[en:World Bank Group]] [[eo:Monda Banko]] [[es:Banco Mundial]] [[et:Maailmapank]] [[fi:Maailmanpankki]] [[fr:Banque mondiale]] [[fur:Bancje Mondiâl]] [[he:הבנק העולמי]] [[hu:Világbank]] [[id:Bank Dunia]] [[it:Banca Internazionale per la Ricostruzione e lo Sviluppo]] [[ja:世界銀行]] [[ka:მსოფლიო ბანკი]] [[ko:세계은행 그룹]] [[la:Argentaria Mundana]] [[lb:Weltbank]] [[lt:Pasaulio Bankas]] [[mk:Светска Банка]] [[nl:Wereldbank]] [[nn:Verdsbanken]] [[no:Verdensbanken]] [[pl:Bank Światowy]] [[pt:Banco Mundial]] [[ru:Всемирный банк]] [[sh:Svjetska banka]] [[simple:World Bank Group]] [[sr:Светска банка]] [[sv:Världsbanken]] [[ta:உலக வங்கி]] [[th:ธนาคารโลก]] [[tr:Dünya Bankası]] [[uk:Міжнародний банк реконструкції та розвитку]] [[ur:عالمی بینک]] [[vi:Nhóm Ngân hàng Thế giới]] [[zh:世界银行]] [[zh-min-nan:Sè-kài Gûn-hâng]] सकल घरेलू उत्पाद 6844 29619 2006-10-04T22:38:02Z 69.250.59.45 {{substub}} किसी इलाके का सकल घरेलू उत्पाद उस इलाके की अर्थव्यवस्था को मापने का एक तरीक है। एक देश का सकल घरेलू उत्पाद उस देश मे बनये गये सारे प्रौडक्ट्स और सेवाओँ की बाज़ार मे कीमत के बराबर होता है। [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[en:Gross domestic product]] म्यूचुअल फंड 6845 26734 2006-09-13T18:04:35Z Mitul0520 211 '''म्यूचुअल फंड''' ([[:en:mutual fund]]) एक प्रकार का सामुहिक निवेश होता है। निवेशको के समुह मिल कर [[स्टॉक]], अल्प अविधि के निवेश या अन्य सेक्यूरीटीज मे निवेश करते है। म्यूचुअल फंड मे एक फंड मैनेजर होता है जो फंड के निवेशो को निर्धारित करता है, और फायदे और नुकसान का हिसाब रखता है। इस प्रकार हुए फायदे-नुकसान को निवेशको मे बाँट दिया जाता है। म्यूचुअल फंड के शेयर की किमत नेट ऐस्ट वाल्यू (net asset value) या एनएवी (NAV) कहलाती है। इसकी गणना के लिए फंड के कुल मोल को निवेशको द्वारा खरीदे गए कुल शेयरो की संख्या से भाग दिया जाता है। ==यह भी देखे== [[भारतीय म्यूचुअल फंड]] ==बहारी कडियाँ== [[श्रेणी:स्टॉक]] [[en:mutual fund]] चित्र:NSE Logo.gif 6846 26735 2006-09-13T18:08:43Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia श्रेणी:सॉफ्टवेयर 6848 26748 2006-09-14T05:09:44Z Mitul0520 211 [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] स्टॉक 6850 26755 2006-09-14T05:54:27Z Mitul0520 211 Redirecting to [[शेयर]] #Redirect [[शेयर]] नारंगी (रंग) 6851 41038 2007-01-03T03:23:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hr:Narančasta]], [[ko:주황색]] Modifying: [[arc:ܦܪܛܩܠܐ]] '''नारंगी''' एक पारिभाषित तथा दैनिक जीवन में प्रयुक्त रंग है, जो [[नारंगी (फल)]] के छिलके के वर्ण जैसा दिखता है । {{substub}} [[an:Narancha]] [[arc:ܦܪܛܩܠܐ]] [[bg:Оранжев цвят]] [[ca:Color taronja]] [[cs:Oranžová]] [[da:Orange]] [[de:Orange (Farbe)]] [[el:Πορτοκαλί]] [[en:Orange (colour)]] [[eo:Oranĝkolora]] [[es:Naranja (color)]] [[eu:Laranja (kolorea)]] [[fa:نارنجی]] [[fi:Oranssi]] [[fr:Orange (couleur)]] [[he:כתום]] [[hr:Narančasta]] [[id:Oranye]] [[it:Arancione]] [[ja:オレンジ色]] [[ko:주황색]] [[nah:Chīlcōztic]] [[nl:Oranje (kleur)]] [[no:Oransje]] [[pl:Barwa pomarańczowa]] [[pt:Laranja (cor)]] [[ru:Оранжевый цвет]] [[scn:Aranciuni]] [[sk:Oranžová]] [[sv:Orange]] [[tr:Turuncu]] [[ug:جۈزە]] [[uk:Помаранчевий колір]] [[vi:Da cam]] [[zh:橙色]] नारंगी (फल) 6852 29512 2006-10-04T08:05:43Z Matra 768 {{substub}} नारंगी एक [[फल]] है । इसके छिलके का रंग नारंगी होता है । यह लगभग [[गोल]] और इसका [[आकार]] [[क्रिकेट]] के [[गेंद]] के बराबर होता है । == कुछ अन्य भाषाओं में == *सामान्य हिन्दी - [[संतरा]] *[[मैथिली]] - संतोला या समतोला *[[बांग्ला]] - कॊमॊला लेबू (बांगला - কমলা লেবু ) *[[तमिल]] - आरंजु (तमिळ भाषा - ஆரந்சு (तमिळ हिज्जा अशुद्ध हो सकता है)) {{substub}} [[ar:برتقال]] [[af:Lemoen]] [[am:ብርቱካን (ፍሬ)]] [[be:Апельсін]] [[bs:Narandža]] [[ca:Taronja]] [[cs:Pomeranč]] [[cy:Oren]] [[da:Appelsin]] [[de:Orange (Frucht)]] [[en:Orange (fruit)]] [[es:Naranja (fruto)]] [[fi:Appelsiini]] [[fr:Orange]] [[he:תפוז]] [[hu:Narancs]] [[id:Jeruk]] [[is:Appelsína]] [[it:Citrus sinensis]] [[ja:オレンジ]] [[lt:Apelsinas]] [[nl:Sinaasappel]] [[nn:Appelsin]] [[no:Appelsin]] [[ug:قىزغۇچ سېرىق]] [[pl:Pomarańcza]] [[pt:Laranja]] [[ru:Апельсин]] [[simple:Orange]] [[sl:pomaranča]] [[sq:Portokalli]] [[sr:Наранџа]] [[sv:Apelsin]] [[th:ส้ม (ผลไม้)]] [[tr:Portakal]] [[vi:Cam]] [[zh:橙]] [[zh-yue:橙]] आर्थिक सुधार 6854 28073 2006-09-22T07:08:57Z Mohitshukla1 712 भारत मे आर्थिक सुधारोँ की शुरूआत सन 1990 से शुरू हुई । 1990 के पहले भारत मे आर्थिक विकास बहुत ही धीमी गति से हो रहा था। [[भारतीय अर्थव्यवस्था]] में विकास काफी धीमा था । = भारत का आर्थिक इतिहास = मुख्य लेख - [[ भारत का आर्थिक इतिहास]] भारत एक समय मे सोने की चिडिया कहलाता था। भारत की अर्थ्व्यवस्था को मोटे तौर पो तीन भागोन मे बांटा जा सकता है । * ब्रिटिश वक़्त से पहले * ब्रिटिश वक़्त मे * आज़ादी के बाद ==आधुनिक विश्व का आर्थिक इतिहास== द्वितीय विश्व युद्ध के बाद अमरीका और सोवियत रूस मे [[शीत युद्ध]] छिड गया । ये कोइ युद्ध नही था पर इस्से सारा विश्व दो केन्द्रोँ मे बट गया । शीत युद्ध के दौरान अमरीका, एंग्लैंड, जर्मनी (पश्चिम), औस्ट्एलिया, [ [फ्रांस]], [[कनाडा]], [[स्पेन]] एक तरफ थे । ये सभी देश लोक्तंत्रिक थे और यहा पे [[खुली अर्थव्यवस्था]] की नीति को अप्नाया गया । लोगो को व्यापार कर्ने की खुली छूट थी। शयर बाज़ार मे पैसा लगाने की छूट थी । इन देशो मे काफी सरी बडी-बडी कम्पनिया बनी । इन कम्पनियो मे नयी नयी रिसर्च होती थी । [[विश्वविद्यालय]] , [[सूचना प्रौद्योगिकी]], [[इंजिनेअरिंग उद्योग]], [[बैंक]] आदि स अभी खेत्रोँ मे जम के तरक्की हुई । ये सभी देश एक दूस्रे देशोँ से व्यापार को बढावा देते थे । 1945 के बाद से इन सभी देशोँ ने खूब तरक्की की । दूसरी तरफ [ [रूस]], [[चीन]], [[म्यन्मार]], [[पूर्वी जर्मनी]] समेत कयी और देश थे। ये वे देश थे जहा पे समाजवाद की अर्थ नीति अप्नायी गयी । यहान पे ज़्यादातर उद्योगो पे कडा सरकारी नियंत्रण होता था। उद्योगो से होने वाले मुनाफे पे सर्कारी हक होता था। आम तौ पे ये देश दूस्रे लोक्तंत्रिक देशो के साथ ज़्यादा व्यापर नही कर्ते थे । इस तरह की अर्थ नीति के कारण यहा के उद्योगो मे ज़्यादा प्रतिस्पर्धा नही होती थी । आम लोगो को भी मुनाफा कमाने क कोइ इंसेंटिव नही होता था । इन करणो से इन देशो मे बहुत ज़्यादा त्तरकी नही हुई । सन 3-अक्टूबर-1990 मे पूर्व जर्मनी और पश्चिम जर्मनी का विलय हुआ । सन्युक्त जर्मनी ने तरकीशुदा पश्चिमी जर्मनी की तरह [[खुली अर्थव्यवस्था]] और लोक्तंत्र को अप्नाया । फिर 1991 मे सोवियत रूस का विखंडन हुआ । रूस समेत 15 देशो का जन्म हुआ । रूस ने भी समाजवाद को छोड के खुली अर्थ्व्यवस्था को अपनाया । चीन ने समाजवाद को पूरी तरह तो नही छोडा पर 1970 के अंत से उदार नीतियो को अपनाया और अगले 3 सालोन मे बेशुमार तरकी की । चेकोसलोवाकिआ भी समाजवादी देश था । 1-जंवरी-1993 को इस्का [[चेक रिपब्लिक]] और [[स्लोवाकिया]] मे विखंडन हुआ । इ स देशो ने भी समाज्वाद छोड के लोक्तंत्र और शुली aर्थ्व्यवस्था को अपनाया । ==1990 के बाद से भारत का आर्थिक इतिहास== आज़ादी के बाद भारत के तत्कलीन प्रधान मंत्री [[पँ जवाहर लाल]] ने [[नौन अलाइंड मूव्मेंट]] को भारत की प्रमुख [[विदेश नीति]] बनाया । इस दौरान भारत ने [[सोवियत रूस]] से दोस्ती बढयी । सोवियत रूस मे [[समाजवाद]] था । यूँ तो भारत ने [[समाज वाद]] को पूरी तरह से नही अप्नाया पर भारत की आर्थिक नीति मे समाज वाद के लक्शण साफ देखेय जा सक्ते थे । भारत मे ज्यादा तर उद्योगो को सरकारी नियंत्रण के अंतर्गत रक्खे जाने के लिये कयी तरह के मियम बनये गये। इस तरनह की नीति को कयी अर्थ्शास्त्रियोँ ने लाइसेंस राज और इंस्पेक्ट अर रज का नाम दिया । बिजली , सडकेँ, पानी, टेलीफोन, रेल यातायात, हवई यातायात, होटल, एन सभी पे सरकारी नियंत्रण था । या तो निजी क्शेत्र को इन उद्योगो मे पूंजी निवेश की अनुमती नही थी या फिर बहुत ही नियंत्रित अनुमती थी । दूसअरे कयी उद्योगो मे (जैसे खिलौने बनाना, रीटेल, वगैरह ) बडी निजी कम्पनियो को पूंजी निवेश की अनुमती नही थी । बैंको को भे सरकारी नियंत्रण मे रखा जाता था । 1951 से 1979 तक भारतीय आर्थिक विकास दर 3.1 प्रतिशत थी । पर कैपिटा विकास दर 1.0% थी । विश्व मे इसे [[हिन्दू ग्रोथ रेट]] के नाम से जाना जाता था । भारतीय उद्योगो का विकास दर 5.4 प्रतिशत था । कृषि विकास दर 3.0 प्रतिशत था । कयी कारणो से भारत की आर्थिक विकास बहुत कम था। मुख्य कारण थे * क़ृषि उद्योग मे संस्थागत कमियाँ * देश मे कम तक्नीकी विकास * भारत की अर्थ्व्यवस्था का विश्व के दूसरे तर्क्की शुदा देशो से इंटिग्रेटेड न होना * चीन और पकिस्तान से हुए चार युद्ध * बंग्लादेशी रिफ्यूजियो की देश मे बाड * 1965, 1966, 1971, और 1972 पडे हुए चार सूखे * देश के [[वित्तीय संस्थानो]] का पिछ्डा हुआ होना * विदेशी पूंजी निवेश पे सरकारी रोक * [[शेयर बाज़ार]] मे अनेक बडे और छोटे घपले * कम शिक्शा दर * कम पढी लिखी भारी जंसंक्या भारत मे सन 1985 से [[बैलैंस औफ पेमेंट]] की सम्स या शुरू हुई । 1991 मे [[चन्द्रशेखर]] सरकार के शासन के दौरान भारत मे [[बैलैंस औफ पेमेंट]] की समस्या ने विकराल रूप धारण किया और भारत की पहले से चर्मरायी हुई अर्थ्व्यवस्था घुट्नो पे आ गयी । [[भारत मे विदेशी मुद्रा]] का भंडार केवल तीन हफ्ते के आयातो के बराबर रह गया। ये एक बहुत ही गम्भीर समस्या थी । [[नर्सिम्हा राओ ]] के नेत्रत्व वाली भारतीय सरकार ने भारत मे बडे पैमाने मे आर्थिक सुधार कर्ने क फैस्ला किया । [[उदारीकरण]] कह्लाने वाले इन सुधारो के आर्किटेक्ट थे [[मन्मोहन सिन्ह]] । मन्मोहन सिन्ह ने आने वाले समय मे भारत की अर्थ्नीति को पूरी तरह से बदल्ने की शुरुआत की । उंके किये हुए आर्थिक सुधार मेंली तीन क्श्रेणियो मे आते है * उदारीकरण (लिब्रलाइज़ेशन) * वैश्वीकरण (ग्लोबलाइज़ेशन) * निजीकरण (प्राइवेटाइज़ेशन) 1996 से 1998 तक पी चिदम्ब्रम भारत के वित्त मंत्री हुए और उन्होने मन्मोहन सिन्ह की नीतियो को आगे बढाया । 1998 से 2004 तक देश मे भार्तीय जंता पार्टी की सर्कार ने और भी ज़्यादा उदारीकरण और निजीकरण किया। इस्के बाद 2004 मे आधुनिक भारत की अर्थ्नीति के रचयिता मन्मोहन सिन्ह भारत के प्रधान्मंत्री बने और पी चिदम्ब्रम वित्त मंत्री । इन सभी सालो मे भारत ने कफी तेज़ तरक्की की । अर्थ्व्यवस्था मे आमूल-चूल परिवर्तन हुए और भारत ने विश्व अर्थ्व्यवस्था मे अपना स्थान बनाना शुरू किया। [[en: Economic_history_of_India]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] श्रेणी:विकिपोर्टल 6856 26783 2006-09-14T15:26:15Z Mitul0520 211 यह सूची हिंदी विकिपीडिया मे बनाए गए [[विकिपोर्टल।विकिपोर्टलों]] की है। जब तक विकिपोर्टलो की एक डायरेक्टरी नही बनती, यह अस्थायी डायरेक्टरी का काम करेगी। बैंक 6857 44899 2007-01-22T14:46:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hr:Banka]] '''बैंक''' उन [[वित्तीय संस्थान।वित्तीय संस्थानो]] को कह्ते है जो लोगो के और उद्योगो के पैसे का प्रबन्धन कर्ते है। भारत मे पिछ्ले वर्शो मे बैंकिंग उद्योग मे काफी कंसौलिडेशन हो रहा है। भार्तीय बैंको ने विदेशो मे भी कयी बैंक एक्वायर कर लिये है । बैंको द्वारा दी जने वाली प्रमुख सेवाये इस प्रकार है ==निजी (पर्स्नल) बैंकिंग == *बचत खाते *ऋण *निवेश सेवाये *कार्ड्स (क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड, इत्यादि) *बीमा (इंश्योरंस) *औंलाइन सर्विसेज़ ==औद्योगिक बैंकिंग== *औद्योगिक इंटरनेट बैंकिंग *कैश प्रबन्धन *ट्रेड सेवाये *फौरेक्स सेवाये =भारत के प्रमुख बैंक= *[[भारतीय स्टेट बैंक]] - ये भारत का सबसे बडा बैंक है *[[आइसीआइसीआइ बैंक]] *[[ऐच डी एफ सी बैंक]] *[[ओरिएंटल बैंक]] =भारत मे प्रमुख बैंक अंतर्रष्ट्रीय बैंक = * [[सिटी बैंक]] * [[ऐच ऐस बी सी बैंक]] [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[ar:بنك]] [[be:Банк]] [[bg:Банка]] [[bs:Banka]] [[ca:Banc (empresa)]] [[cs:Banka]] [[da:Bank]] [[de:Kreditinstitut]] [[el:Τράπεζα]] [[en:Bank]] [[eo:Banko]] [[es:Banco]] [[fa:بانک]] [[fi:Pankki]] [[fr:Banque]] [[gd:Banca]] [[he:בנק]] [[hr:Banka]] [[hu:Bank]] [[id:Bank]] [[it:Banca]] [[ja:銀行]] [[ko:은행]] [[lt:Bankas]] [[lv:Banka]] [[ms:Bank]] [[nl:Bank (financiële instelling)]] [[no:Bank]] [[pl:Bank]] [[pt:Banco]] [[ru:Банк]] [[simple:Bank]] [[sk:Banka (inštitúcia)]] [[sr:Банка]] [[sv:Bank]] [[ta:வங்கி]] [[th:ธนาคาร]] [[tl:Bangko]] [[to:Pangike]] [[tr:Banka]] [[uk:Банк]] [[vi:Ngân hàng]] [[zh:银行]] [[zh-yue:銀行]] भारतीय स्टेट बैंक 6858 26833 2006-09-15T17:07:19Z Mitul0520 211 भारतीय स्टेट बैंक ये भारत का सबसे बडा और सब्से पुराना [[बैंक]] है । ये एक सरकारी बैंक है । {{भारतीय बैंक}} [[en: State Bank Of India]] आइसीआइसीआइ बैंक 6859 26832 2006-09-15T17:06:38Z Mitul0520 211 आइसीआइसीआइ बैंक भारत का दूसरा सबसे बडा [[बैंक]] है । {{भारतीय बैंक}} विदेशी पूँजी निवेश 6860 27358 2006-09-21T05:37:56Z Mohitshukla1 712 जब कोइ विदेशी कम्पनी भारत की किसी कम्पनी मे पूंजी निवेश करती है तो उसे वेदेशी पूंजी निवेश कहा जाता है । वेदेशी पूंजी निवेश दो पप्र्कर का होता है - * [[फौरेन डाइरेक्ट इंवेस्ट्मेंट]] * [[फौरेन इंस्टिट्यूश्नल इंवेस्ट्मेंट]] पिछ्ले वर्शो मे भारत मे विदेशी पूंजी निवेश मे काफी बढोत्तरी हुई है । [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] Template:भारतीय बैंक 6861 26831 2006-09-15T17:06:22Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#f96" align="center" width="100%" | '''भारत के प्रमुख बैंक''' |- |align="center"| [[भारतीय स्टेट बैंक]] | [[आइसीआइसीआइ बैंक]] | [[ऐच डी एफ सी बैंक]] | [[ओरिएंटल बैंक]] | |- ! style="background:#f96" align="center" width="100%" | '''भारत के प्रमुख अन्तर्राष्ट्रीय बैंक''' |- |align="center"| [[सिटी बैंक]] | [[ऐच ऐस बी सी बैंक]] | |} [[श्रेणी:बैंक]] [[श्रेणी:अर्थशास्त्र]] कम्प्यूटर और हिन्दी 6862 36883 2006-11-30T10:23:25Z 202.141.70.190 /* हिन्दी मे टाइप */ भारत मे कम्प्यूटरोँ का प्रयोग अभी एक सीमित वर्ग ही कर अता है । पर इसका सही फायेदा तो तब होगा जब इस्का प्रयोग देश के कोने कोने तक पहुंच जायेगा । इस सन्दर्भ मे कयी लोग और कयी कम्पनिया काम कर रही है । [[हिन्दी]] मे [[विकिपीडिया]] इस तरफ उठा हुआ एक अभूत्पूर्व कदम है । इससे वह सारी जानकारी आम लोगो तक पहुंच सकेगी । कम्प्यूटरो का प्रयोग आम लोग तब शुरू करेंगे जब इस्मे लिखी हुई जांकारी उंकी अपनी भाशा मे हो । जितने ज़्यादा लोग [[इंटर्नेट]] पे ज़्यादा से ज़्यादा जांकारी हिन्दी और अन्य प्रचलित भाशाओँ मे लिखेंगे उत्नी हि जल्दी ये मुकाम हांसिल किया जा सकेगा । =हिन्दी मे टाइप= कम्प्यूटर पे हिन्दी मे टाइप करना बहुत ही आसान है । इस्के लिये आप्को [[माइक्रोसौफ्ट]] की वेब्साइट से [[इंडिक आईएमी]] डाउनलोड कर्ना पदेगा । अधिक जांकारी के लिये इस कडी पे जायें - [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/IndicIME '''कम्प्यूटर पे हिन्दी चालू करने की विधि''' ] ऐसा करने के बाद आप अपने कम्प्यूटर पे बिना कोइ नया [[फौंट]] इंस्टॉल किये हिन्दी मे आसानी से टाइप कर्ना शुरू कर सकते है । ये पन्ने ज़रूर देखें - *'''[[आईट्रांस]]''' <br> *[http://www.t6labs.com/keytrans/ '''कीट्रांस से हिंदी लिखना बहुत आसान है''' ] =TBIL - टिबिल = TBIL या TBIL Data Converter [[माइक्रोसॉफ्ट]] का बनाया हुआ एक ऐसा सॉफ्ट्वेयर है जो कि भारतीय भाशाओं मे लिखे हुए लेखों को एक फॉंट से दूसरे फॉंट मे बदल देता है। इस टूल का एक महत्वपूर्ण प्रयोग तरह-तरह के नॉन-यूनिकोड फॉंट्स मे लिखे हुए लेखो को [[यूनिकोड]] मे बदलने में मदद करना है । इस प्रकार इंटर्नैट पे मिलने वाल तमाम हिन्दी टैक्स्ट जो कि सीधे विकिपीडिया पे कॉपी नहीं किया जा सकता है, उसे TBIL से यूनिकोड में बदल के विकिपीडिया पे कॉपी कर सकते हैं। * देखें - [http://bhashaindia.com/Downloadsv2/Category.aspx?ID=4 | माइक्रोसॉफ्ट पे टिबिल ] * देखें - माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन टूल - [[टिबिल]] (अतिउपयोगी) =माइक्रोसौफ्ट इंडिक आईएमी के फायदे= अपने कम्प्यूटर पे इंडिक आईएमी इंस्टॉल करने के बाद आप लगभग वे सारे काम हिन्दी मे कर सकते है जो अंग्रेज़ी मे हो सकते है । मसलन आप * आउट्लूक, जीमेल, याहू, रीडिफ से ईमेल भेज सकते है * वर्ड, ऐक्सेल, पावर पॉइंट, नोट्पैड, सरीखे किसी भी सॉफ्ट्वेयर मे लिख सकते है * गूगल, याहू इत्यादि इंटर्नेट सर्च इंजन पे सर्च कर सकते हैं * किसी भी ब्लॉगिंग साइट पे ब्लॉग लिख सकते है ==यह भी देखें== * [[:en:hw_to_edit_a_page | अंग्रेजी विकिपीडिया मे विस्तृत जानकारी]] * [http://akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi '''हिन्दी में टाइप कैसे करें'''] * [[:mr:संगणक टंक |संगणक टंक ]] (मराठी) * [http://devanaagarii.net/hi/ देवनागरी परियोजनाएँ ] =ऑपरेटिंग सिस्टम के स्तर पे = Windows XP Professional में ऑपरेटिंग सिस्टम के अंदर ही बहुभाषी सपोर्ट निर्मित की गई है. Windows XP की सहायता से आप कई भाषाओं में डेटा देख सकते हैं,उसे प्रविष्ट और संपादित कर सकते हैं,लेकिन बहुभाषी उपयोगकर्ता इंटरफ़ेस पैक (MUI) और Windows XP Professional के अंग्रेज़ी संस्करण के ऐड-ऑन इन्स्टॉल करके आप केवल मीनू और संवाद बॉक्स में प्रयुक्‍त भाषा को ही बदल सकते हैं. Windows XP की सहायता से आप कई भाषाओं में ई-मेल और [[वेबपेज]] भेजने के अलावा, दस्तावेज़ का प्रदर्शन, प्रविष्टि, संपादन और मुद्रण भी कर सकते हैं.आप Windows XP के अंतर्गत क्षेत्रीय विकल्पों में [[फ़ॉन्ट]], [[कुंजीपटल लेआउट]], सॉर्ट ऑर्डर, दिनांक फ़ॉर्मेट और प्रविष्टि के तरीकों को निर्दिष्ट कर सकते हैं. Windows XP लोक संस्करण नाम से प्रचलित अंग्रेज़ी सहित अलग-अलग 24 भाषाओं में उपलब्ध है. Windows द्वारा बहुभाषी कंप्यूटिंग के लिए अपनाई गई प्रौद्योगिकी [[युनिकोड]] है. यदि सपोर्ट की गई किसी भाषा में आपका अनुप्रयोग युनिकोड अनुप्रयोग है तो वह अंग्रेज़ी और Windows XP के लोक संस्करण – दोनों पर ही चलेगा.आप उपयोगकर्ता इंटरफ़ेस की भाषाओं में परस्पर तभी स्विच कर सकते हैं, जब आपने बहुभाषी उपयोगकर्ता इंटरफ़ेस पैक (MUI) इन्स्टॉल कर लिया हो. =ईमेल= [[हिन्दी मे ईमेल]] लिख्नना आज कल बहुत ही असान हो गया है । एक बार आप्के [[कम्प्यूटर]] मे [[आईट्रांस]] चालू हो जाता है फिर आप किसी भी साधारण [[ईमेल सौफ्ट्वेयर]] से [[हिन्दी]] मे [[ईमेल]] लिझ सक्ते है । जैसे [[माइक्रोसोफ्ट आउट्लुक]], [[जीमेल]], [[याहू]] इत्यादि । =हिन्दी मे जालपृष्ठ (webpages)= हिन्दी मे इंटर्नेट पे आसानी से वेब्पेजेज़ बनाने के लिये आ कयी मुफ्त टूल हैं । * [http://pages.google.com/ गूगल पजेज़] ये [[गूगल]] का फ्री टूल है । हिन्दी में वैब साइट्स की एक अच्छी सूची देखने के लिये यहाँ क्लिक करें - [[हिन्दी में वैब साइट्स की एक सूची]] [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: संगणक और हिन्दी]] भेड़ाघाट 6864 33163 2006-11-02T14:27:21Z Amitprabhakar 683 भेङाघाट का नाम बदलकर भेड़ाघाट कर दिया गया है: Spelling mistake भेङाघाट- भारतीय [[राज्य]] [[मध्य प्रदेश]] के [[जबलपुर जिला]] में स्थित एक रमणीय पर्यटन स्थल है । भारतीय पुरातत्व विभाग द्वारा संरक्षित चौसठ योगिनी मंदिर इसके समीप स्थित है । धुआंधार जलप्रपात, भेङाघाट के निकट एक आकर्षक पर्यटन स्थल है । [[en:Bhedaghat]] सत्यजित राय 6865 39385 2006-12-22T15:18:10Z Rahulsahgal 788 Added Infobox {{Infobox जीवनी | नाम = सत्यजित राय | चित्र = SatyaJitRay.jpg | आकार = | शीर्षक = सत्यजित राय | जन्मतिथि = [[2 मई ]], [[1921]] | जन्मस्थान = [[कोलकाता]] | मृत्युतिथि = [[23 अप्रेल]], [[1992]] | मृत्युस्थान = | कारोबार = [[फ़िल्मनिर्देशक]],[[लेखक]] | जीवनसाथी = बिजोय राय | जनक = सुकुमार राय | सन्तान = सन्दीप राय }} '''सत्यजित राय''' ([[2 मई]], [[1921]] - [[23 अप्रेल]], [[1992]]) [[भारत]] के प्रसिद्ध सिनेमाकार थे। उन्का जन्म [[कोलकाता]] मे हुआ था। उन्होने 37 फिल्मो का निर्देशन किया। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष 1958 में [[पद्मश्री]] , 1965 मे [[पद्म विभूषण]], और 1992 मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। 1992 मे उन्हे लाइफ़-टाइम अचीवमेंट([[:en:Lifetime Achievement]]) का आस्कर सम्मान मिला। ==यह भी देखें== *[[सत्यजित राय के सम्मान]] *[[सत्यजित राय की फिल्में]] *[[अपु ट्रीलोजी]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:सिनेमा]] [[ar:ساتياجيت راي]] [[bn:সত্যজিৎ রায়]] [[ca:Satyajit Ray]] [[de:Satyajit Ray]] [[en:Satyajit Ray]] [[eo:Satyajit Ray]] [[es:Satyajit Ray]] [[fi:Satyajit Ray]] [[fr:Satyajit Ray]] [[id:Satyajit Ray]] [[ja:サタジット・レイ]] [[kn:ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ]] [[sa:सत्यजित राय]] [[sv:Satyajit Ray]] [[ta:சத்யஜித் ராய்]] रवीन्द्र नाथ ठाकुर 6866 26852 2006-09-16T05:55:30Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रवींद्रनाथ टैगोर]] #REDIRECT[[रवींद्रनाथ टैगोर]] फोल्डर 6867 39954 2006-12-28T00:34:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: cs, de, es, eu, fi, fr, it, ja, nl, pl, pt, sk, sv, uk Modifying: en '''फोल्डर''' (folder) या '''डैरेक्टरी''' (directory) संगणक पर अन्य फाईलो और फोल्डर के समुह को कहा जाता है। एक फोल्डर के अन्दर एक या उससे ज़्यादा [[कम्प्यूटर फाइल | फाइल]] या फोल्डर होते है । [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[cs:Adresář]] [[de:Verzeichnis]] [[en:File directory]] [[es:Directorio]] [[eu:Direktorio]] [[fi:Hakemisto]] [[fr:Répertoire (informatique)]] [[it:Directory]] [[ja:ディレクトリ]] [[nl:Directory]] [[pl:Katalog (system plików)]] [[pt:Diretório (informática)]] [[sk:Adresár]] [[sv:Katalog]] [[uk:Директорія (інформаційні технології)]] हिन्दी मे ईमेल 6868 36890 2006-11-30T11:03:22Z 202.141.70.190 /* हिंदी में मेल भेजने का आसान तरीका */ =हिन्दी ईमेल की पुरानी समस्याऐ = यूं तो हिन्दी में [[ई-मेल]] के लिए आजकल दर्जनों साधन उपलब्ध हैं, परंतु प्राय: उन सबमें कुछ न कुछ खामियाँ हैं. ई-मेल के लिए प्रमुख रूप से दो क़िस्मों के औज़ार हमारे काम आते हैं, एक तो [[ई-मेल क्लाएंट]] तथा दूसरा [[वेब आधारित ई-मेल सेवा]]. हिन्दी में ई-मेल के लिए इन्हें आगे और दो क़िस्मों में बांटा जा सकता है. [[ऑस्की फ़ॉन्ट]] आधारित तथा [[यूनिकोड]] हिन्दी आधारित. दो-एक साल पहले तक ऑस्की फ़ॉन्ट आधारित सेवाएँ ही हमारे लिए एक मात्र विकल्प के रूप में मौज़ूद थी, जिनमें हम [[शुषा]] से लेकर [[वेबदुनिया]] तक के भिन्न भिन्न फ़ॉन्ट का उपयोग कर खुश हो लेते थे कि हम हिन्दी में ई-मेल कर ले रहे हैं. परंतु इन [[ई-मेल के हेडर]], [[विषय पंक्ति]] इत्यादि के लिए अंग्रेजी अनिवार्य होता है. यह भी अनिवार्य होता है कि जिसको ई-मेल प्रेषित किया जा रहा है, उसके कम्प्यूटर में वह [[फ़ॉन्ट]] संस्थापित हो. भूले भटके कभी आपको किसी दूसरे कम्प्यूटर पर कहीँ और से हिन्दी में ई-मेल करने या उसे देखने की नौबत आती है या हिन्दी ई-मेल को किसी अन्य को, आगे अग्रेषित करना होता है, तो फिर वही फ़ॉन्ट संबंधी समस्याएँ उठ खड़ी होती हैं. इसके अलावा हिन्दी शब्दों के आधार पर अपने आवश्यक ई-मेल को ढूंढने और सहेजने में भी समस्याएँ आती हैं, चूंकि वास्तव में आप अंग्रेजी के अक्षरों के जरिए हिन्दी में काम कर रहे होते हैं. इस तरह की समस्याएँ [[ई-मेल क्लाएंट]] जैसे कि [[आउटलुक एक्सप्रेस]] तथा [[वेब आधारित ई-मेल सेवा]] जैसे कि [[वेब- दुनिया]] या [[रेडिफ़ मेल]] दोनों में ही समान रूप से आती हैं. इस बीच भिन्न उपयोक्ताओं के भिन्न [[डिफ़ॉल्ट विन्यास]] के कारण यदि [[भाषा एनकोडिंग]] परिभाषा बदल जाती है, तो फिर लिखे गए पाठ को पढ़ पाना मुश्किल हो जाता है. [[याहू]] जैसे लोकप्रिय ई-मेल सेवा में भी यह समस्या आती रहती है. =समस्याओं का समाधान= इन समस्याओं का समाधान [[यूनिकोड]] हिन्दी आधारित ई-मेल के जरिए संभव है. परन्तु यहाँ आपको दूसरी तरह की समस्याओं से दो-चार होना पड़ता है. आपके पास यदि पुराना [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] है, तो वह [[यूनिकोड]] को समर्थन नहीं करेगा और आप यूनिकोड हिन्दी में कार्य करने में असमर्थ होंगे. यदि आपका ऑपरेटिंग सिस्टम यूनिकोड का समर्थन करता भी है तो आपका [[ई-मेल क्लाएँट]] और आपका [[ब्राउज़र]] भी यूनिकोड हिन्दी समर्थन प्रदान करने वाला होना चाहिए. कुछ हालातों में, जैसे कि [[विंडोज98]] में ऑपरेटिंग सिस्टम स्तर पर यूनिकोड हिन्दी समर्थन उपलब्ध नहीं है, परंतु इस पर [[इंटरनेट एक्सप्लोरर 6]] का संपूर्ण पैकेज संस्थापित कर इसे यूनिकोड हिन्दी के आंशिक उपयोग लायक बनाया जा सकता है. [[विंडोज 2000]] तथा इसके बाद के संस्करणों में तथा वर्ष 2002 के बाद के जारी [[लिनक्स]] के प्राय: सभी लोकप्रिय संस्करणों में डिफ़ॉल्ट रूप से हिन्दी यूनिकोड के समर्थन की सुविधा उपयोक्ताओं को ऑपरेटिंस सिस्टम स्तर पर ही उपलब्ध होती है. और इनमें ई-मेल क्लाएंट तथा ब्राउज़र भी शामिल होते हैं. आजकल [[जावा]] आधारित कुछ ऐसे औज़ार भी जारी किए जा चुके हैं जिन्हें चलाने के लिए आपके कम्प्यूटर पर किसी प्रकार के यूनिकोड समर्थन की आवश्यकता नहीं है, परंतु [[जावा-वर्चुअल मशीन]] संस्थापित होना आवश्यक है. =हिन्दी जी-मेल= हिन्दी में ई-मेल आदान-प्रदान के अनुभवों में यह पाया गया है कि हाल फिलहाल, वेब आधारित जी-मेल सेवा जो कि आपको आपके ई-मेल क्लाएंट पर [[एसएसएल 3]] [[सुरक्षित पॉप3]] और [[एसएमटीपी]] मेल सेवा भी प्रदान करती है, सर्वोत्तम है. प्रमुखत: वेब आधारित [[जीमेल]] (www.gmail.com) [[आउटलुक एक्सप्रेस 6]] पर भी उतनी ही आसानी से काम करता है जितना कि [[लिनक्स]] के के-मेल पर. ई-मेल क्लाइंट को जी-मेल समर्थित बनाने के लिए बस आपको ई-मेल क्लाएंट के पॉप/एसएमटीपी सर्वर को क्रमश: pop.gmail.com तथा smtp.gmail.com पर सेट करना होगा और एसएसएल सुरक्षा सहित पोर्ट क्रमश: 465 तथा 995 पारिभाषित करना होगा. अगर ये सेटिंग आपको कठिन प्रतीत होते हैं तो इसके लिए विस्तृत दिशानिर्देश तो हैं ही, एक संस्थापना योग्य फ़ाइल भी है जिसे चलाकर इन विन्यास को (सिर्फ आउटलुक एक्सप्रेस के लिए) आप स्वचालित रूप से सेट कर सकते हैं. जी-मेल की अन्य सुविधाएँ ये हैं जो इसे किसी भी अन्य ई-मेल सेवा से बेहतर बनाते हैं: 1. प्रमुखत: वेब आधारित यह ई-मेल सेवा आपको [[पॉप3]] तथा [[एसएमटीपी]] सुविधा भी देती है. यानी आप किसी ब्राउज़र से भी ई-मेल कर सकते हैं तथा ई-मेल क्लाएंट जैसे कि आउटलुक एक्सप्रेस या के-मेल से भी. [[जीमेल]] आम उपयोग के लिए मुफ़्त है. हालाकि अभी यह कुछ सीमित उपयोक्ताओं के लिए ही जारी किया गया है. 2. इसमें आपको 2 [[जीबी]] भंडारण सुविधा मिलती है, साथ ही 10 [[एमबी]] फ़ाइल अटेचमेंट की सुविधा भी. 3. यूनिकोड हिन्दी ई-मेल के विषय फ़ील्ड भी हिन्दी में दिए जा सकते हैं तथा ई-मेल के आदान-प्रदान में [[याहू]] की तरह भाषा एनकोडिंग खंडित नहीं होता और ई-मेल बरकरार रहता है. 4. इसमें [[ऑस्की]] आधारित हिन्दी जैसे कि शुषा या वेब-दुनिया फ़ॉन्ट में भी काम कर सकते हैं. 5. सुरक्षा के लिए [[जी-मेल]] [[एसएसएल]] का उपयोग करता है जिसे आप जीपीजी के जरिए और बढ़ा सकते हैं. इसमें अंतर्निर्मित [[स्पॉम]] फ़िल्टर भी है जो आपको अवांछित मेल से दूर रखता है. 6. ई-मेल के भीतर ही [[गूगल खोज]] की सुविधा मिलती है, जो जाहिर है गूगल खोज की तरह त्वरित और समुचित होता है. 7. इसमें एक बिलकुल नई विचारधारा युक्त ई-मेल को फ्लैग करने की सुविधा दी गई है जिससे ई-मेल को मिटाया न जाकर हमेशा के लिए अपने डाक-डिब्बे में रखे रह कर बढ़िया उपयोग में लिया जा सकता है. 8. यह एटॅम तथा आरएसएस फ़ीड्स का भी समर्थन करता है जो आपके ई-मेल में इंटरनेट के ताज़ातरीन खबरों तथा अन्य आंकड़ों को स्वचालित एकत्र करता है. 9. जी-मेल के जरिए किसी भी कम्प्यूटर से कहीं से भी हिन्दी यूनिकोड में काम किया जा सकता है. उदाहरण के लिए ब्राउजर आधारित छहारी जैसे ऑनलाइन यूनिकोड संपादक के जरिए काट/चिपका कर हिन्दी यूनिकोड में काम किया जा सकता है. 10. अभी जी-मेल का बीटा संस्करण जारी किया गया है, जो नित्य प्रति निखार पर है. संभव है इसके पूर्ण संस्करण में हमें और भी अच्छे फ़ीचर मिलें. जी-मेल की एक खामी है कि यह [[जावास्क्रिप्ट]] पर चलता है अत: इसके लिए आपके मशीन में [[जावा]] संस्थापित होना आवश्यक तो है ही आपका ब्राउज़र जावा स्क्रिप्ट चलाने लायक होना भी आवश्यक है. उदाहरण के लिए वेब आधारित ई-मेल के लिए लिनक्स सिस्टम में [[मोजिला]] और [[फ़ायरफॉक्स]] से तो आप इसे चला सकते हैं, परंतु कॉन्करर ब्राउजर से नहीं, जिसमें जावा का कुछ सीमित समर्थन है. परंतु यह ब्राउज़र की खामी है न कि जी-मेल की. विंडोज़ सिस्टम में ऐसी कोई समस्या नहीं है चूँकि प्राय: सभी नए ब्राउजर जावास्क्रिप्ट का समर्थन करते हैं. जावास्क्रिप्ट पर आधारित होने के कारण उपयोक्ता को जी-मेल के नए संस्करणों को अलग से डाउनलोड करने की आवश्यकता नहीं होती. जब भी आप जी-मेल का उपयोग करते हैं, यह नवीनतम संस्करण ही रहता है. तथा एक बार प्रारंभ में स्क्रिप्ट के चलने में थोड़ा समय लेने के पश्चात् बाद के उपयोग में यह अत्यंत तीव्र होता है चूँकि फिर यह सिर्फ पाठ को ही डाउनलोड करता है, जो मात्र कुछ बाइटों के होते हैं. जी-मेल हालाकि आम उपयोग के लिए मुफ़्त जारी किया गया है, परंतु इसकी सदस्यता को आमजनों के लिए अभी खोला नहीं गया है. इस हेतु आपको किसी मौज़ूदा जी-मेल उपयोक्ता द्वारा आमंत्रित किया जाना आवश्यक है. हालाकि इंटरनेट पर ऐसे कई साइट हैं जहाँ से आपको जी-मेल के एकाउन्ट मुफ़्त में मिल जाएँगे. कुल मिलाकर जी-मेल सेवा हिन्दी ई-मेल के लिए एक धाँसू औज़ार है, जो यह तय है कि अभी और भी निखरेगा. =हिंदी में मेल भेजने का आसान तरीका= भारतीय प्राद्यौगिकी संस्था, दिल्ली स्थित Tensor Technologies Pvt. Ltd. ने भाषा प्रौद्योगिकी ईजाद की है जो हिंदी और अन्य इंडियन भाषाओं में लिखना बहुत आसान बना देती है .इसके इस्तेमाल से मेल भी भेजी जा सकती है . इसके इस्तेमाल में कोइ नियम नही अपनाना पड़ता बल्कि बिल्कुल ऐसे ही लिखते है जैसे आप बोलते हैं .यह ना सिर्फ सामान्य शब्द तब्दील कर देता है बल्कि नाम और अंग्रेज़ी के शब्द भी तब्दील करता है | इसमें एक उत्तम स्पेलचेक भी है इसका इस्तेमाल इस एड्रेस पे जाके करें *[http://www.t6labs.com/keytrans/ कीट्रांस(KeyTrans)] [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: ईमेल]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[श्रेणी: संगणक और हिन्दी]] विकिपीडिया talk:खोजना 6869 26880 2006-09-16T14:23:43Z Mitul0520 211 चित्र:Tagore.jpg 6870 26883 2006-09-16T15:36:45Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia जीमेल 6871 31177 2006-10-17T20:04:37Z Mitul0520 211 /* बहारी कडियाँ */ श्रेणी '''जीमेल''' [[गूगल]] द्वारा प्रदान की गई एक मुफ्त [[ईमेल]] सेवा है, यह एक [[वेब ईमेल]] सिस्टम है । इस्का [[यूआरएल]] है - [[www.gmail.com]] विश्व की अन्य कई भाषाओँ के साथ इसमे हिन्दी मे भी आसानी से ईमेल भेजने की सुविधा है । [[यूनिकोड]] आधारित होने की वजह से इसमे लिखी हुई हिन्दी की मेल किसी भी दूसरे कम्प्यूटर पे बिना कोइ नए [[सॉफ्टवेयर]] के लिख और पढ सकते है । अभी जी-मेल का बीटा संस्करण जारी किया गया है, अभी यह कुछ सीमित उपयोक्ताओं के लिए ही जारी किया गया है. =जीमेल पे नया खाता (अकाउंट)= जीमेल पे नया खाता अंग्रेज़ी मे ही खोल्ना पडेगा । पर एक बार खाता आप्ने खोल लिया फिर आप हिन्दी मे ईमेल लिख सक्ते है । आशा है कि जीमेल कुछ ही समय में खाता खोल्ने की प्रक्रिया को भी हिन्दी मे शुरू कर देंगे । == खाता खोलने का तरीका== जीमेल हालाकि आम उपयोग के लिए मुफ़्त जारी किया गया है, परंतु इसकी सदस्यता को आमजनों के लिए अभी खोला नहीं गया है| इस हेतु भारत मे किसी मौज़ूदा जी-मेल उपयोक्ता द्वारा आमंत्रित किया जाना आवश्यक है| हालाकि [[इंटरनेट]] पर ऐसे कई साइट हैं जहाँ से आपको जी-मेल के एकाउन्ट मुफ़्त में मिल जाएँगे। ==जी-मेल की अन्य सुविधाएँ== जी-मेल मे ईमेल के अलावा निम्न अन्य सुविधाएँ है: * प्रमुखत: वेब आधारित यह ई-मेल सेवा आपको पॉप3 तथा एसएमटीपी ([[:en:smtp]]) सुविधा भी देती है। यानी किसी वेब ब्राउज़र से भी ई-मेल कर सकते हैं तथा ई-मेल क्लाएंट जैसे कि आउटलुक एक्सप्रेस या के-मेल से भी। * इसमें 2 जीबी (GB) भंडारण सुविधा मिलती है, साथ ही 10 एमबी फ़ाइल अटेचमेंट की सुविधा भी। * यूनिकोड हिन्दी ई-मेल के विषय फ़ील्ड भी हिन्दी में दिए जा सकते हैं। * इसमें ऑस्की आधारित हिन्दी जैसे कि शुषा या वेब-दुनिया फ़ॉन्ट में भी काम कर सकते हैं। * सुरक्षा के लिए जी-मेल एसएसएल का उपयोग करता है जिसे आप जीपीजी के जरिए और बढ़ा सकते हैं। इसमें अंतर्निर्मित स्पॉम फ़िल्टर भी है जो आपको अवांछित मेल से दूर रखता है। * ई-मेल के भीतर ही गूगल खोज की सुविधा मिलती है। * इसमें ई-मेल को फ्लैग करने की सुविधा दी गई है, जिससे ई-मेल को मिटाए बिना, हमेशा के लिए अपने डाक-डिब्बे में रखे रह कर बढ़िया उपयोग में लिया जा सकता है। * यह एटॅम ([[:en:Atom (standard)]]) तथा आरएसएस ([[:en:RSS (file format)]]) फ़ीड्स का भी समर्थन करता है जो ई-मेल में इंटरनेट के ताज़ातरीन खबरों तथा अन्य आंकड़ों को स्वचालित एकत्र करता है| * जी-मेल के जरिए किसी भी कम्प्यूटर से कहीं से भी हिन्दी यूनिकोड में काम किया जा सकता है| उदाहरण के लिए ब्राउजर आधारित छहारी जैसे ऑनलाइन यूनिकोड संपादक के जरिए काट/चिपका कर हिन्दी यूनिकोड में काम किया जा सकता है| ==जी-मेल की एक कमी== *जी-मेल की एक कमी है कि यह [[जावास्क्रिप्ट]] पर चलता है अत: इसके लिए आपके मशीन में [[जावा]] संस्थापित होना आवश्यक तो है ही आपका [[ब्राउज़र]] [[जावा स्क्रिप्ट]]चलाने लायक होना भी आवश्यक है| उदाहरण के लिए वेब आधारित ई-मेल के लिए [[लिनक्स]] सिस्टम में [[मोजिला]] और [[फ़ायरफॉक्स]] से तो आप इसे चला सकते हैं, परंतु [[कॉन्करर]] ब्राउजर से नहीं, जिसमें जावा का कुछ सीमित समर्थन है| परंतु यह ब्राउज़र की खामी है न कि जी-मेल की| विंडोज़ सिस्टम में ऐसी कोई समस्या नहीं है चूँकि प्राय: सभी नए ब्राउजर जावास्क्रिप्ट का समर्थन करते हैं| जावास्क्रिप्ट पर आधारित होने के कारण उपयोक्ता को जी-मेल के नए संस्करणों को अलग से डाउनलोड करने की आवश्यकता नहीं होती| जब भी आप जी-मेल का उपयोग करते हैं, यह नवीनतम संस्करण ही रहता है| तथा एक बार प्रारंभ में स्क्रिप्ट के चलने में थोड़ा समय लेने के पश्चात् बाद के उपयोग में यह अत्यंत तीव्र होता है चूँकि फिर यह सिर्फ पाठ को ही डाउनलोड करता है, जो मात्र कुछ [[बाइट|बाइटों]] के होते हैं| * जी-मेल हालाकि आम उपयोग के लिए मुफ़्त जारी किया गया है, परंतु इसकी सदस्यता को आमजनों के लिए अभी खोला नहीं गया है| इस हेतु [[भारत]] मे किसी मौज़ूदा जी-मेल उपयोक्ता द्वारा आमंत्रित किया जाना आवश्यक है| हालाकि [[इंटरनेट]] पर ऐसे कई साइट हैं जहाँ से आपको जी-मेल के एकाउन्ट मुफ़्त में मिल जाएँगे। ==गूगल टॉक == जीमेल मे गूगल का [[चैट कक्लाइएंट]] गूगल टॉक संकलित होता है । इसकी मदद से आप हिन्दी मे टाइप कर के [[चैट]] भी कर सकते है । ==बहारी कडियाँ== * [https://mail.google.com आधिकारिक जालपृष्ठ] [[श्रेणी:ईमेल]] [[श्रेणी:गूगल]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[ar:Gmail]] [[bs:GMail]] [[bg:Gmail]] [[ca:Gmail]] [[cs:Gmail]] [[da:Gmail]] [[de:Gmail]] [[en:Gmail]] [[eo:GMail]] [[es:Gmail]] [[et:Gmail]] [[fa:جی‌میل]] [[fr:Gmail]] [[ko:Gmail]] [[hr:Google mail]] [[id:Gmail]] [[it:Gmail]] [[he:Gmail]] [[lt:Gmail]] [[hu:Gmail]] [[nl:Gmail]] [[ja:Gmail]] [[no:Gmail]] [[nn:Gmail]] [[pl:Gmail]] [[pt:Gmail]] [[ru:Gmail]] [[sco:Gmail]] [[simple:Gmail]] [[sr:Гмејл]] [[fi:Gmail]] [[sv:Gmail]] [[ta:ஜிமெயில்]] [[th:จีเมล]] [[tr:Gmail]] [[zh:Gmail]] गूगल टौक 6872 33812 2006-11-04T08:39:29Z Mitul0520 211 sp =गूगल टौक = जीमेल का [[गूगल टौक]] नाम का एक [[चैट क्लाइएंट]] भी होता है । इस्की मदद से आप हिन्दी मे टाइप कर के [[चैट]] भी कर सक्ते है । [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: ईमेल]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] मोजिला 6873 33808 2006-11-04T08:37:14Z Mitul0520 211 sp '''मोजिला''' एक [[ब्राउज़र]] है । [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] फ़ायरफॉक्स 6874 31236 2006-10-18T06:18:57Z Mitul0520 211 redirect #Redirect [[फायरफॉक्स]] बाइट 6875 27053 2006-09-18T10:21:19Z Murtasa 83 + en + बाइट [[कम्प्यूटर मेमोरी]] मे एक अक्षर की जगह को कह्ते है । ये [[कम्प्यूटर मेमोरी]] का सब्से छोटा यूनिट होता है । 1 बाइट = 8 [[बिट]] ये भी देंखेँ - [[किलोबाइट]], [[मैगाबाइट]], [[गिगाबाइट]] {{substub}} [[ar:بايت]] [[ast:Byte]] [[bg:Байт]] [[ca:Byte]] [[cs:Byte]] [[da:Byte]] [[de:Byte]] [[en:Byte]] [[eo:Bitoko]] [[es:Byte]] [[et:Bait]] [[eu:Byte]] [[fa:بایت]] [[fi:Tavu (tietotekniikka)]] [[fr:Byte]] [[gl:Byte]] [[he:בית (מחשב)]] [[hr:Bajt]] [[hu:Bájt]] [[ia:Byte]] [[id:Byte]] [[it:Byte]] [[ja:バイト (情報)]] [[ko:바이트]] [[lt:Baitas]] [[ms:Bait]] [[nl:Byte]] [[no:Byte]] [[pl:Bajt (informatyka)]] [[pt:Byte]] [[ro:Octet]] [[ru:Байт]] [[simple:Byte]] [[sk:Bajt]] [[sl:Bajt]] [[sr:Бајт]] [[sv:Byte (enhet)]] [[th:ไบต์]] [[tr:Bayt]] [[uk:Байт]] [[vi:Byte]] [[zh:字节]] किलोबाइट 6876 27351 2006-09-21T05:34:37Z Mohitshukla1 712 1 किलोबाइट = 1024 [[बाइट]] करीब 1000 [[बाइट]] इसे KB भी लिख्ते है । ये भी देंखेँ - [[बाइट]], [[मैगाबाइट]], [[गिगाबाइट]] {{substub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] बाइटों 6877 26911 2006-09-16T18:22:25Z Mohitshukla1 712 बाइटों का नाम बदलकर बाइट कर दिया गया है #REDIRECT [[बाइट]] मैगाबाइट 6878 27350 2006-09-21T05:34:20Z Mohitshukla1 712 1 मैगाबाइट = 1024 [[बाइट]] X 1024 [[बाइट]] = 1024 [[किलोबाइट]] करीब 1000, 000 [[बाइट]] इसे MB भी लिख्ते है । ये भी देंखेँ - [[बाइट]], [[किलोबाइट]], [[गिगाबाइट]] {{substub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] गिगाबाइट 6879 27352 2006-09-21T05:34:52Z Mohitshukla1 712 1 गिगाबाइट = 1024 [[बाइट]] X 1024 [[बाइट]] X 1024 [[बाइट]] = 1024 [[मैगाबाइट]] करीब 1000, 000, 000 [[बाइट]] इसे GB भी लिख्ते है । ये भी देंखेँ - [[बाइट]], [[किलोबाइट]], [[मैगाबाइट]] {{substub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] इंटर्नेट 6880 26927 2006-09-16T19:08:47Z Mitul0520 211 Redirecting to [[इंटरनेट]] #Redirect [[इंटरनेट]] गुगल 6884 26953 2006-09-17T05:57:12Z Mitul0520 211 गुगल का नाम बदलकर गूगल कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[गूगल]] कम्प्यूटर 6885 27012 2006-09-17T19:22:05Z Mitul0520 211 Redirecting to [[संगणक]] #Redirect [[संगणक]] । माइक्रोसौफ्ट 6886 27013 2006-09-17T19:22:28Z Mitul0520 211 Redirecting to [[माईक्रोसॉफ्ट]] #Redirect [[माईक्रोसॉफ्ट]] आईट्रांस 6887 27010 2006-09-17T19:20:58Z Mitul0520 211 Redirecting to [[ITRANS]] #Redirect [[ITRANS]] भागीरथी 6888 46073 2007-01-25T14:28:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Bhagirathi]], [[sv:Bhagirathi]] Modifying: [[en:Bhagirathi River]] '''भागीरथी''' (बांग्ला - ভাগীরথী) [[भारत]] की एक नदी है । {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[de:Bhagirathi]] [[en:Bhagirathi River]] [[sv:Bhagirathi]] हुगली 6889 41547 2007-01-07T00:58:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: cs, de, et, fr, sv Modifying: en {{substub}} '''हुगली''' ([[बांग्ला]] - হুগলী) [[भारत]] की एक नदी है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[cs:Hugli]] [[de:Hugli (Fluss)]] [[en:Hooghly River]] [[et:Hugli]] [[fr:Hûghlî]] [[sv:Hugli]] महानंदा 6890 26993 2006-09-17T14:44:58Z Amitprabhakar 683 महानंदा (बांग्ला - মহানন্দা ) एक [[नदी]] है । {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Mahananda]] पद्मा 6891 26997 2006-09-17T14:51:16Z Amitprabhakar 683 पद्मा(बांग्ला - পদ্মা) एक [[नदी]] है । {{substub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Padma]] [[bn:পদ্মা নদী]] [[et:Padma]] [[hi:पद्मा]] मिकी माउस 6892 27346 2006-09-21T05:30:22Z Mohitshukla1 712 {{substub}} मिकी माउस [[वाल्ट डिज़्नी]] का एक कार्टून पात्र है । मिकी माउस एक चूहा है । एक [[प्लूटो]] नाम का एक कुत्ता उसका दोस्त है । मिकी वाल्ट डिज़्नी का बनाया हुआ सब्से पहला और सबसे फेमस कार्टून है । [[श्रेणी: कार्टून]] एंपेडोक्लीज़ 6893 45771 2007-01-24T16:38:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Empédocle]] Modifying: [[ru:Эмпедокл Акрагантский]] [[Image:Empedokles.jpeg|right|thumb|200px|अकग्रास का एंपेडोक्लीज़]] '''एंपेडोक्लीज़''' (लगभग ४९० ई.पू. से ४३० ई.पू. ) एक प्राचीन [[यूनानी]] विचारक था । ==दर्शनशास्त्र== एंपेडोक्लीज़ का सोचना था कि विश्व में सब कुछ छः तत्वों से बना है । इन में से चार है निष्क्रिय ः [[पृथ्वी]], [[जल]], [[वायु]], [[अग्नि]] । यह चारों तत्व हमेशा से हैं और हमेशा तक ही रहेंगे । न तो इनका उत्पादन होता है न ध्वंस । दूसरे दो समान्य ढंग के तत्व तो नहीं है पर तत्त्विक शक्तियां है ः प्रेम और विवाद । इन दो शक्तियों के कारण चार निष्क्रिय तत्व सम्मिलित और अलग होते है । [[bg:Емпедокъл]] [[bn:এমপেডোক্লিস]] [[bs:Empedoklo]] [[ca:Empèdocles]] [[cs:Empedoklés]] [[da:Empedokles]] [[de:Empedokles]] [[el:Εμπεδοκλής]] [[en:Empedocles]] [[eo:Empedoklo]] [[es:Empédocles]] [[et:Empedokles]] [[eu:Empedokles]] [[fa:امپدوکل]] [[fi:Empedokles]] [[fr:Empédocle d'Agrigente]] [[gl:Empédocles]] [[he:אמפדוקלס]] [[hr:Empedoklo]] [[hu:Empedoklész]] [[id:Empedokles]] [[it:Empedocle]] [[ja:エンペドクレス]] [[la:Empedocles]] [[nl:Empedocles]] [[nn:Empedokles]] [[no:Empedokles]] [[pl:Empedokles]] [[pms:Empédocle]] [[pt:Empédocles]] [[ro:Empedocle]] [[ru:Эмпедокл Акрагантский]] [[scn:Empedocli]] [[sk:Empedokles]] [[sl:Empedoklej]] [[sv:Empedokles]] [[tr:Empedokles]] [[uk:Емпедокл]] [[ur:امپی دوکلیز]] [[zh:恩培多克勒]] चित्र:407px-Lage raho munna bhai.JPG 6894 27016 2006-09-18T03:38:47Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia लगे रहो मुन्नाभाई 6895 31109 2006-10-17T08:27:19Z Debashish 130 /* गांधीगिरी का उद्गम */ {{Infobox Film | name = लगे रहो मुन्नाभाई | image = 407px-Lage raho munna bhai.JPG | image_size = 200px | caption = लगे रहो मुन्नाभाई का पोस्टर | director = [[राजकुमार हिरानी]] | producer = [[विधु विनोद चोपडा]] | writer = राजकुमार हिरानी, अभिजात जोशी, विधु विनोद चोपडा | starring = [[संजय दत्त]], [[अरशद वारसी]], [[विद्या बालन]], [[दिया मिर्जा]], [[बोमन ईरानी]] | music = [[शांतनु मोइत्रा]] | cinematography = मुरलीधरन सीके | editing = [[राजकुमार हिरानी]] | distributor = [[विधु विनोद चोपडा]] | released = [[1 सितंबर]], [[2006]] | runtime = 130 मिनट | country = [[भारत]] | award = | language = [[हिन्दी]] | budget = | imdb_id = 0456144 }} लगे रहो मुन्ना भाई [[2006]] में बनी हिन्दी फिल्म है। यह [[2003]] में बनी हिंदी फिल्म [[मुन्ना भाई एमबीबीएस]] का [http://en.wikipedia.org/wiki/Sequel सीक्वल] यानि दूसरा भाग है। इस फिल्म के निर्माता [[विधु विनोद चोपडा]] है, मुख्य कलाकार है - [[संजय दत्त]], [[अरशद वारसी]], [[विघा बालन]], [[दिया मिर्ज़ा]] और [[बोमन ईरानी]]। दूसरा भाग होने के उपरांत भी लगे रहो... की कहानी किसी भी तरह से पिछ्ली फिल्म से संबंधित नहीं है। इस फिल्म के मुख्य किरदारों के नाम मुन्ना और सर्किट है जो इसके प्रथम भाग [[मुन्नाभाई एमबीबीएस]] में भी थे। ==सारांश== 'लगे रहो मुन्नाभाई' आगे की 21वी सदी के शुरूआत के भारतीयो के सोच से जुड़ी हुई कहानी है। इसमें हँसी के फव्वारे के साथ दिल को छू लेने वाला संदेश देने की कोशिश की गई है। मुन्ना (संजय दत्त) एक गुंडा है और प्रसिद्ध रेडियो जॉकी जाह्नवी (विद्या बालन) की आवाज का दीवाना है। मुन्ना की जिंदगी खूबसूरत हो गई है। उसका दादागिरी का धंधा अच्छा चल रहा है और वह रोज घंटों रेडियो सुनता है..जाह्नवी के साथ शादी के सपने देखता है। इस बीच बस एक छोटी सी समस्या आ गई है। जाह्नवी मुन्ना को इतिहास का प्रोफेसर समझती है और एक दिन भोलेपन में मुन्ना को अपने परिवार में इतिहास का व्याख्यान देने के लिए भी बुला बैठती है। अब बेचारा मुन्ना क्या करे? बस इसके अलावा सब कुछ ठीक चल रहा है अब मुन्ना को इस बात का हल चाहिए। सर्किट एक नए आइडिया के साथ आता है और फिर मुन्ना के जीवन में अनोखी घटना घटती है। {{spoiler}} वह महात्मा गाँधी से प्रत्यक्ष रूप से मिलता है। हालांकि बाद में यह पता चलता है कि मुन्ना को यह आभास मात्र होता है। {{Spoilerends}} बोमन ईरानी का पात्र एक चालाक व्यक्ति हैं जो जाह्नवी के भवन को हड़पना चाहता है। == गांधीगिरी का उद्गम == इस फिल्म ने हिन्दी भाषा को एक नया शब्द [[गांधीगिरी]] प्रदान किया है जो आजकल हर आम और खास की जुबान पर है। वैसे तो इस शब्द को लेकर खासा विवाद भी हुआ है और यह स्वाभाविक भी है क्योंकि गिरी प्रत्यय की व्यंजना प्रीतिकर नहीं होती। पर गांधी विचार जैसे अतिशय गंभीर विषय को इसमें बड़े ही हल्के-फुल्के अंदा और मनोरंजक शैली में प्रस्तुत किया गया है, और वह भी विषय की गंभीरता को किंचित मात्र भी कम किये बगैर, यह इसकी बहुत बड़ी विशेषता है।<ref>{{cite news|title=गांधीगिरी !|url=http://www.taptilok.com/2006/01-10-2006/sampadakiya_gandigiri.html|date=1 अक्टुबर, 2006|author=घनश्यामप्रसाद सनाढय}}</ref> ==अन्य जानकारियाँ== फिल्म में [[अभिषेक बच्चन]] एक अतिथि भूमिका में है। महात्मा का पात्र निभाया है [[दिलीप प्रभावालकर]] ने। अन्य भूमिकाओं में है: [[जिमी शेरगिल]], [[दिया मिर्ज़ा]], [[कुलभूषण खरबंदा]], [[परीक्षित साहनी]] और [[सौरभ शुक्ला]]। फिल्म का संगीत दिया है, [[शांतनु मोइत्रा]] ने। फिल्म के गीत है: # 'समझो हो ही गया' # 'बोले तो बोले कैसी होगी हाय' # 'पल-पल हर पल' [[मुरलीधरन सीके]] ने फिल्म का चित्रांकन की है। ==यह भी देखें== * [http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/09/060902_komal_munnabhai.shtml मन मोहने वाली लगे रहो मुन्नाभाई] : फिल्म पत्रकार कोमल नाहटा की समीक्षा ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.lagerahomunnabhai.com/ फिल्म का आधिकारिक जालस्थल] ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> [[श्रेणी: हिन्दी फिल्म]] [[श्रेणी:फ़िल्म]] [[en:Lage Raho Munna Bhai]] श्रेणी:हिन्दी फिल्म 6896 38421 2006-12-15T19:20:43Z Mitul0520 211 श्रेणी: फ़िल्म हिंदी फिल्मो की सूची [[श्रेणी: फ़िल्म]] चित्र:Rangdebasanti.jpg 6897 27019 2006-09-18T04:10:15Z Mitul0520 211 ईमेल 6898 33801 2006-11-04T08:32:20Z Mitul0520 211 sp [[कम्प्यूटर]] के माध्यम से [[पत्र]] भेज्ने का एक तरीका । आमतौर पे [[इंटर्नेट]] पे ऐसी कयी सारी मुफ्त सेवाऐ उप्लब्ध हैं । कुछ लोकप्रिय ईमेल वैब्साइट: * www.gmail.com * www.yahoo.com [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी:ईमेल]] याहू 6899 44302 2007-01-18T23:41:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[az:Yahoo!]] [[इंटर्नेट]] पे मौजूद एक [[पोर्टल]] । याहू पे कयी सरी सेवयें उप्लब्ध हैं: *[[सर्च इंजन]] *[[ईमेल]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[श्रेणी: ईमेल]] [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[am:ያሁ]] [[ar:ياهو!]] [[az:Yahoo!]] [[bn:ইয়াহু!]] [[ca:Yahoo!]] [[cs:Yahoo!]] [[da:Yahoo!]] [[de:Yahoo!]] [[el:Yahoo!]] [[en:Yahoo!]] [[eo:Yahoo!]] [[es:Yahoo!]] [[fa:یاهو]] [[fi:Yahoo!]] [[fr:Yahoo!]] [[he:יאהו!]] [[hu:Yahoo!]] [[id:Yahoo!]] [[it:Yahoo!]] [[ja:Yahoo!]] [[ko:야후!]] [[la:Yahoo!]] [[lt:Yahoo!]] [[ms:Yahoo!]] [[nl:Yahoo!]] [[nn:Yahoo!]] [[no:Yahoo!]] [[pl:Yahoo!]] [[pt:Yahoo!]] [[ro:Yahoo!]] [[ru:Yahoo!]] [[simple:Yahoo!]] [[sk:Yahoo!]] [[sv:Yahoo]] [[ta:யாகூ!]] [[th:ยาฮู!]] [[tl:Yahoo!]] [[tr:Yahoo!]] [[uz:Yahoo]] [[vi:Yahoo!]] [[yi:יאהו]] [[zh:雅虎]] [[zh-yue:Yahoo!]] डी एल एल 6900 33816 2006-11-04T08:42:04Z Mitul0520 211 sp डी एल एल (DLL) = डय्नामिक लिंक लाइब्एरी (Dynamic Link Library) [[विंडोज़ ऑपरेटिंग सिस्टम]] पे इस्तेमाल होने वाली एक प्रकार की [[कम्प्यूटर फाइल]] जिस्में कम्प्यूटर [[प्रोग्राम]] होता है । इस प्रकार की फाइल के नाम के अंत मे .dll होता है । [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[bg:DLL]] [[ca:DLL]] [[de:Dynamic Link Library]] [[en:Dynamic-link library]] [[es:DLL]] [[he:Dynamic-Link Library]] [[hu:Dinamikus csatolású könyvtár]] [[it:Dynamic-link library]] [[ja:ダイナミックリンクライブラリ]] [[ko:동적 링크 라이브러리]] [[nl:Dynamically Linked Library]] [[pl:DLL]] [[pt:DLL]] [[ru:DLL]] [[sk:Dynamic-link library]] [[sv:DLL]] [[vi:DLL]] [[zh:动态链接库]] चित्र:RSS.jpg 6903 27067 2006-09-18T14:02:41Z Unmukt 604 चित्र:RSS-icon.jpg 6904 27068 2006-09-18T14:03:27Z Unmukt 604 चित्र:Xml.jpg 6905 27069 2006-09-18T14:03:52Z Unmukt 604 ई-मेल 6906 27082 2006-09-18T17:04:08Z Mitul0520 211 Redirecting to [[ईमेल]] #Redirect [[ईमेल]] Template:तथ्य 6907 27083 2006-09-18T17:16:05Z Mitul0520 211 <sup title="इन वाक्यों के समर्थन करने के लिए तथ्य चाहिए।" class="noprint">&#91;[[:en:Wikipedia:Citing sources|''तथ्य&nbsp;चाहिए'']]&#93;</sup>{{#if: {{NAMESPACE}} || [[श्रेणी: लेख जिनमे बिना स्रोत्र के वाक्य है]] }}<noinclude> {{/doc}} </noinclude> टेम्स 6908 44134 2007-01-18T02:35:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sr:Темза]] टेम्स एक [[नदी]] है । [[Image:Thamesboatsferriesgetty203.jpg‎]] दुनिया के सभी प्रमुख शहरों की तरह [[लंदन]] भी एक नदी किनारे बसा है. इस नदी को टेम्स कहा जाता है. टेस्म कभी व्यस्त जलमार्ग हुआ करता था । यह चैल्थनम में सेवेन स्प्रिंग्स से निकलती है और [[ऑक्सफ़र्ड]], [[रैडिंग]], [[मेडनहैड]], [[विंड्सर]], [[ईटन]], [[लंदन]] जैसे शहरों से होती हुई 346 किलोमीटर की यात्रा पूरी करके [[इंगलिश चैनल]] में जा गिरती है. अठ्ठारहवीं शताब्दी में यह दुनिया का सबसे व्यस्त जल मार्ग हुआ करता था, यहाँ तक कि इसमें जहाज़ तक चला करते थे । अधिकांश विद्वानों का मानना है कि टेम्स शब्द ''कैल्टिक भाषा'' के '''तमस''' शब्द से बना जिसका अर्थ है ''काला'' या ''अंधकारमय'' । [[संस्कृत]] में भी [[तमस]] का यही अर्थ है । स्रोत - बीबीसी हिन्दी.कॉम [[श्रेणी:नदी]] [[als:Themse]] [[bg:Темза]] [[bn:টেম্‌স্‌ নদী]] [[cs:Temže]] [[cy:Afon Tafwys]] [[da:Themsen]] [[de:Themse]] [[en:River Thames]] [[eo:Tamizo]] [[es:Támesis]] [[et:Thames]] [[eu:Thames ibaia]] [[fi:Thames]] [[fr:Tamise]] [[he:תמזה]] [[hu:Temze]] [[id:Sungai Thames]] [[it:Tamigi]] [[ja:テムズ川]] [[ka:ტემზა]] [[la:Thamesis]] [[lt:Temzė]] [[nds:Thems]] [[nl:Theems]] [[no:Themsen]] [[nrm:Riviéthe dé Londres]] [[pl:Tamiza]] [[pt:Rio Tâmisa]] [[ro:Tamisa]] [[ru:Темза (река)]] [[simple:River Thames]] [[sk:Temža]] [[sr:Темза]] [[sv:Themsen]] [[ur:دریائے ٹیمز]] [[zh:泰晤士河]] चित्र:Thamesboatsferriesgetty203.jpg 6909 27091 2006-09-19T03:31:50Z Amitprabhakar 683 Tames Load3ed with ferries Tames Load3ed with ferries तमस 6910 29692 2006-10-05T20:22:27Z Debashish 130 शब्दार्थ: [[काला]] या [[अंधकार]] ''तमस'' [[भीष्म साहनी]] के लिखे एक उपन्यास का भी नाम है। '''रोचक तथ्यः''' विद्वानों का मानना है कि टेम्स एक नदी जिसके किनारे लंदन बसा है शब्द कैल्टिक भाषा के तमस शब्द से बना जिसका अर्थ है काला या अंधकारमय। संस्कृत में भी तमस का यही अर्थ है। (स्रोतः [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2006/09/060918_london_diary.shtml बीबीसी]) {{substub}} निर्धनता रेखा 6911 27318 2006-09-21T05:16:17Z Mohitshukla1 712 {{substub}} गरीबी रेखा या निर्धनता रेखा उस श्रेणी को कहते है जिससे कम [[आमदनी]] होने पे इंसान अपनी भौतिक ज़रूरतों को पूरा करने मे असमर्थ होता है । गरीबी रेखा अलग अलग देशों मे अलग अलग होती है । उदहारण के लिये [[अमरीका]] मे निर्धनता रेखा [[भारत]] मे मान्य निर्धनता रेखा से काफी ऊपर है । [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] खुली अर्थव्यवस्था 6912 27742 2006-09-21T11:07:50Z Mohitshukla1 712 खुली अर्थव्यवस्था एक [[अर्थव्यवस्था]] का [[दर्शन]] (philosophy) है । खुली अर्थव्यवस्था को अगर उसके शाब्दिक अर्थ से समझें तो इसका मतलब होता है एक ऐसा [[देश]] या [[समाज]] जहाँ किसी को किसी से भी [[व्यापार]] करने की छूट होती है। ऐसा नही कि इस व्यापार पे कोइ सरकारी अंकुश या नियंत्रण नही होता। पर सर्कार ऐसी नीतियाँ बनाती है जिससे आम लोग उद्योग और अन्य प्रकार के व्यापार आसानी से शुरू कर सकें। ऐसी अर्थव्यवस्था मे व्यापारों को आज़ाद रूप से फलने-फूलने दिया जाता है। सरकारी नियंत्रण ऐसे बनाये जातें है जिनमें व्यापारों को किसी भी प्रकार की [[बेईमानी]] से तो रोका जाता है पर नियंत्रण को इत्ना भी कडा नही किया जाता है कि ईमान्दार व्यापार मे असुविधा हो । खुली अर्थव्यवस्था न केवल उस समाज य देश के अंतरूनी व्यापार के लिये होती है बल्कि बाहरी व्यापार को भी उसी द्रिश्टि से देखा जाता है। =भारतीय इतिहास= ==ब्रिटिश राज से पहले== खुली अर्थव्यवस्था का विचार भारत मे कोइ नया नही है । इतिहास को ध्यान से पढ्ने पे पता है कि आदि काल से भारत मे व्यापार के लिये खुली अर्थव्यवस्था की नीति थी। [[सम्राट चंर्द्रगुप्त मौर्य]] के समय मे भारत मे [[चीन]] से और [[यूरोप]] से व्यापार के बारे मे पढ्ने को मिल्ता है। [[सिल्क रूट]] अंतर्राश्ट्रीय व्यापार मे भारत के योग्दान का एक उदाहरण है। [[सम्राट चंर्द्रगुप्त मौर्य]] और [[सम्राट अशोक]] के समय मे काश्ठ (लकडी) का व्यापार होता था। [[अकबर]] से समय में भारत मे व्यापार काफी फलता-फूलता था। अंग्रेज़ भी भारत मे व्यापार करने आये थे । मतलब 1700-1800 मे भी भारत मे विदेशी मूल के व्यापाअरियों से व्यापार होता था। सम्भव्तह [[ईस्ट इंडिया कम्पनी]] के व्यापारियों से साशक बनने से भारतीय समाज में व्यापार को ले के एक ऐसी धारणा बन गयी कि बाद मे 1947 मे भारत के आज़ाद होने पे भारत मे खुली अर्थव्यवस्था का सपोर्ट ज़्यादा नेताओं ने नही किया । भारत के पहले प्रधाअन्मंत्री पं नेहरू रूसी [[समाजवाद]] से काफी प्रभावित थे । आज़ादी के बाद नेहरू के भारत मे समाज्वाद की स्थापना करने का प्रयत्न किया । शायद ये भारत की अर्थव्यवस्था के क्शेत्र मे सब्से बडी भूल थी । ==आज़ादी के बाद से 1990 तक== 1947 से 1990 तक भारत मे खुली अर्थव्यवस्था नही थी। भारत ने [[आयात]] और [[निर्यात]] पे कयी तरह के [[कर]] लगाये जाते थे । आयात पे होने वले करों की वजह से भारतीय उद्योग यहा बनाया हुआ माल [[अंतर-राश्ट्रीय बाज़ार]] मे सस्ता नही बेंच पाते थे । अंतर-राश्ट्रीय बाज़ार की प्रतिस्पर्धा मे भारतीय उद्योगों के ना टिक पाने से भारत पीछे रह गया । इस दौरान [[जापान]], [[चीन]], [[कोरिया]], [[ताइवान]] जैसे देशो ने अंतर-राश्ट्रीय बाज़ार मे अपना दब्दबा बनाया । भारत मे [[निर्यात]] पर भी काफी कर लगाये जाते थे । इस कारण से विदेशी उद्योग भारत मे अपना सामान बेचने मे दिक्कत कह्सूस कर्ते थे । विदेशों बने समान भारत मे बहुत महंगे होने की वजह से भारत मे ज़्यादा लोग खरीद नही पाते थे । जो तक्नीक भारत के बाहर जन्म लेती थी वे आसानी से भारत के लोगों तक नही पहुंच पाती थीं । इस्से एक तरफ तो भारत के नागरिक 1947 से 1980'ज़ तक [[कम्प्यूटर]] , आधुनिक [[घडी | घडियों]] , आधुनिक [[टेलीफोन]], [[कार | कारों]], इत्यादि से वंचित रह गये तो दूसरी तरफ भारतीय उद्योगों को ज़रूरी तक्नीकें नही मिल पयी । अंतर-राश्ट्रीय तरीको और तक्नीकों से अपने उत्पाद न बना पाने की वजह से भारत के कयी उद्योग जैसे [[टैक्स्टाइल]], [[कृशि]], [[एवियेशन]], [[मन्युफैक्चरिंग]], इत्यादि अंतर-राश्ट्रीय मानकों से पीछे रह गये । भारत का [[ग्रोथ रेट]] करीब 3.0% रह गया और इसे विश्व मे [[हिन्दू ग्रोथ रेट]] से जाना जाने लगा । भारत के उद्योगों के विकसित ना हो पाने की वजह से भारत के तमाम लोग [[गरीबी रेखा]] से नीचे रह गये । इस दौरान भारत के [[मूल्भूत धांचे]] (इंफ्रास्ट्रकक्चर) का बहुत धीमि गति से विकास हुआ । भारत का बिजली, पानी, सडके, सूच्ना तंत्र इत्याअदि कफी खराब होता चला गया । [[मुद्रास्फीति]] की दर बहुत ज़्यादा होने से महंगाई कफी बढ्ती चली गयी पर उद्योगों की बीमार हालत के चलते लोगो की आमदनी मुद्रास्फीति दर के बराबर न बढ सकी । भारत मे सन 1985 से [[बैलैंस औफ पेमेंट]] की सम्सया शुरू हुई । 1991 मे [[चन्द्रशेखर सरकार]] के शासन के दौरान भारत मे बैलैंस औफ पेमेंट की समस्या ने विकराल रूप धारण किया और भारत की पहले से चर्मरायी हुई अर्थव्यवस्था घुट्नो पे आ गयी । भारत मे विदेशी मुद्रा का भंडार केवल तीन हफ्ते के आयातो के बराबर रह गया। ये एक बहुत ही गम्भीर समस्या थी । इस दौरान समस्या इत्नी गम्भीर हो चुकी थी कि भारत के पास देश को चलाने के लिये जरूरी धन खतम हो गया था। भारत सरकार ने अपने स्वर्ण भन्डार से सोना बैंक ओफ इंग्लैंड के पास गिरवी रखने की तैयारियां शुरू कर दी थी । [[नर्सिम्हा राओ]] के नेत्रत्व वाली भारतीय सरकार ने भारत मे बडे पैमाने मे [[आर्थिक सुधार]] कर्ने क फैस्ला किया । [[उदारीकरण]] कह्लाने वाले इन सुधारो के आर्किटेक्ट थे [[मनमोहन सिंह]] । [[मनमोहन सिंह]] ने आने वाले समय मे भारत की अर्थ्नीति को पूरी तरह से बदल्ने की शुरुआत की । ये वोह समय था जबकि भारत ने अपनी अर्थव्यवस्था को खुला करने की शुरुआत की । ज़्यादातर लोगों के नज़रिये से 1990 से अबक किये गये आर्थिक सुधारों ने ही भारत को दुनिया में एक सशक्त आर्थिक देश का दर्ज़ा दिलाया । ==1990 के बाद== 1990 से 1996 तक [[मनमोहन सिंह]] भारत के [[वित्त मंत्री]] थे । उस समय [[नर्सिम्हा राओ]] भारत के प्रधान मंत्री थे। [[मनमोहन सिंह]] का साथ देने वाले कयी कयी और लोग सरकार मे थे । [[सी. रंगराजन]], [[मौंटैक सिन्ह अहलूवालिया]], [[शंकर आचार्या]], [[वाई. वेणुगोपाल रेड्डी]] इस्में से प्रमुख थे । 1996 से 1998 तक [[पी चिदम्ब्रम]] भारत के वित्त मंत्री हुए और उन्होने [[मनमोहन सिंह]] की नीतियो को आगे बढाया । 1998 से 2004 तक देश मे [[भारतीय जनता पार्टी]] की सर्कार ने और भी ज़्यादा [[उदारीकरण]] और [[निजीकरण]] किया। इस्के बाद 2004 मे आधुनिक भारत की अर्थ्नीति के रचयिता [[मनमोहन सिंह]] भारत के प्रधान्मंत्री बने और [[पी चिदम्ब्रम]] वित्त मंत्री । इन सभी सालो मे भारत ने काफी तेज़ तरक्की की । अर्थव्यवस्था मे आमूल-चूल परिवर्तन हुए और भारत ने विश्व अर्थव्यवस्था मे अपना स्थान बनाना शुरू किया। =खुली अर्थव्यवस्था के फायदे= खुली अर्थव्यवस्था का सबसे बडा फय्दा है आज़ादी । आज़ादी मुक्त रूप से व्यापार करने की, उन्नति करने की, पैसा कमाने की। चूकि खुली अर्थव्यवस्था मूल रूप से उद्योगों और व्यापार को बढावा देती है, तो ऐसे समाज मे नागरिकों को एक ही उत्पाद खरीगदने के कयी ऑप्शंस होते है । ऐसे मे हर उद्योग पे अपने उत्पादों को और बेह्तर और सस्ता बनाने का एक प्रकृतिक दबाव होता है। इस्से उद्योग नयी से नयी तक्नीक का इस्तेमाल करते है । जिस्से उत्पादों की गुणवत्ता बेह्तर होती है । चूकि ऐसी अर्थव्यवस्था मे उद्योगों को बढावा दिया जाता है तो ज़्यादा से ज़्यादा कार्खानें और दफ्तर खुल्ते है । इस्से लोगों को ज़्यादा रोज़्गार के साधन मिल्ते है । बाज़ार मे होने वाली प्रतिस्तपर्धा का सबको फयदा होता है। नये उत्पाद बनते है। पुराने उत्पादों की गुणवत्ता बेह्तर बनती है। लोगों को रोज़्गार मिल्ता है। उद्योगों पे कर्म्चारियों की मांग बढ्ने से इस्मे भी प्रतिस्पर्धा पनप्ती है। और सभी उद्योग अपने कर्म्चरियों को ज़्यादा तंख्वाह दे के विरोधी कम्पनी मे जाने से रोकते है । ऐसा होने से लोगो की पर्चेज़िंग पावर बढती है । लोगो के पास ज़्यादा पैसा आने से उनका रहन सहन बेह्तर होता है। वे बडे घर मे रह सकते है । अपने बच्चों को बेह्तर स्कूल भेज सकते है और अपनी पारिवारिक और सामाजिक ज़िम्मेवारियों का बेहरती से वहन कर सकते है। खुली अर्थव्यवस्था मे बहुत सारी चीज़ों पे से सरकार का नियंत्रण कम होता है । इसको [[निजीकरण]] भी कह्ते है। मस्लन अब काफी व्यापार पे [[बैंक]] और अन्य [[वित्तीय संस्थानों]] की नज़र होती है। जब कोइ वित्तीय संस्थान किसी उद्योग में पूंजी निवेश कर्ता है तो वोह ये देखने को बाध्य होता है कि यह उद्योग थीक से काम करे । वित्तीय संस्थान ये भी देख्ता है के उद्योग ऐसा कुछ ना करे जिस्से कि उसपे किसी तरह का लीगल प्रौब्लम हो । खुली अर्थव्यवस्था मे बाज़ार स्वतह ही ऐसे काम कर्ता है जिसकी की लोगों को ज़रूरत है । अगर कोइ उत्पाद या सेवा ऐसी है जिसकी लोगों को ज़रूरत है तो पुराने उद्योग्पति या कोइ नया आंत्रप्रेन्यौर उस तरह के उत्पाद या सेवा को लोगो तक पहुंचाने लग्ता है । आखिर इस्मे उत्पादक और उत्भोग्ता - दोनो का ही फयदा है । अगर कोइ उत्पाद या सेवा ऐसी है जिसकी लोगों को अब ज़रूरत नही है तो वह धीरे धीरे बन्द हो जाती है। अगर लोग खरीदेने नही तो कम्पनी को घाटा होगा और वह या तो अपना उत्पाद वक्त के साथ बदलेगी या उसे बनाना बन्द कर देगी । खुली अर्थव्यवस्था से नयी तक्नीकों का विकास होता है। बाज़ार मे होने वाली प्रतिस्पर्धा उद्योगो को नयी तक्नीकों के विकास को बाध्य कर्ती है। =विभिन्न उद्योगों का भारत मे विकास= 1990 के बाद से भारत मे काफी सारे उद्योगों का तेज़ी से विकास हुआ है। ज़्यादातर लोगों के नज़रिये से 1990 से अबक किये गये [[आर्थिक सुधार | आर्थिक सुधारों]] ने ही भारत को दुनिया में एक सशक्त आर्थिक देश का दर्ज़ा दिलाया। [[विभिन्न उद्योगों का भारत में विकास]] अभूत्पूर्व है। [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] विभिन्न उद्योगों का भारत में विकास 6913 46041 2007-01-25T11:45:54Z Rajiv13 403 /* [[विमानन]] */ =विभिन्न उद्योगों का भारत मे विकास= 1990 के बाद से भारत मे काफी सारे उद्योगों का तेज़ी से विकास हुआ है। ज़्यादातर लोगों के नज़रिये से 1990 से अबक किये गये [[आर्थिक सुधार । आर्थिक सुधारों]] ने ही भारत को दुनिया में एक सशक्त आर्थिक देश का दर्ज़ा दिलाया। विभिन्न उद्योगों का भारत मे विकास अभूत्पूर्व है। ==सॉफ्ट्वेयर== [[सॉफ्ट्वेयर]] के क्शेत्र मे भारत मे '70 के दशक से विकास शुरू हुआ । ये वोह समय था जब [[इंफोसिस]], [[विप्रो]], [[सत्यम]], आदि भारतीय कम्पनियों की स्थापना हुई। '80 के दशक मे भारत के तत्कालीन [[प्रधान्मंत्री]] श्री [[राजीव गान्धी]] ने भारत मे [[कम्प्यूटर]] के प्रयोग को पहली बार सरकारी रूप से प्रोत्साहन दिया । हालाकि उस समय सॉफ्ट्वेयर उद्योग ने ज़्यादा तरक्की नही की पर ये इस उद्योग की नींव थी । 1990 के बाद भारत मे [[सॉफ्ट्वेयर]] और [[हार्ड्वेयर]] पे लगने वाले [[शुल्क]] और [[कर । करों]] को कम करना शुरू कर दिया । देश भर मे [[सॉफ्ट्वेयर पार्क्स]] बनाये गये । बैंगलोर मे बहुत सारी सॉफ्ट्वेयर कम्पनियों ने तरक्की की । धीरे धीरे भारत का सॉफ्ट्वेयर [[निर्यात]] बढ्ता चला गया । भारतीय सॉफ्ट्वेयर कम्पनियो ने विश्व भर मे काफी नाम कमाया । बहुत सारे कौलेजों से निकले हुए छत्रों को इन कम्पनियों ने नौक्री दी। शुरू मे भारत विश्व को सस्ता सॉफ्ट्वेयर देने के लिये मश्हूर हुआ। धीरे धीरे अंतर-राश्ट्रीय प्रतिस्पर्धा के चलते इन कम्पनियों की गुण्वत्ता मे भी सुधार आया और इन्हे पह्ले से भी ज़्यादा बिज़्नेस मिलने लगा । गलत नही होगा अगर ये कहा जाये कि सॉफ्ट्वेयर उद्योग ही वह उद्द्योग है जिसकी सफल्ता बाद मे दूसरे उद्योगों मे भी दिखने लगी । '90 के दशक मे भारत मे बहुत सारी मल्टि-नैशनल कम्पनियों ने भी अपने दफ्तर शुरू किये । जैसे [[आईबीएम]], [[इंटेल]], [[माइक्रोसॉफ्ट]], [[सैप]], [[ऑर्क्ल]]। और [[बंगलोर]], और फिर सरा भारत, एक सॉफ्ट्वेयर केन्द्र के रूप मे जाना जाने लगा । ==[[बीपीओ]]== सॉफ्ट्वेयर के बाद अगला उद्योग जिसने भारत के मध्यम वर्गीय युवा वर्ग को पह्चान दिलायी । इस उद्योग की शुरुआत '90 के दशक मे हुई । ==[[बैंकिंग]]== पहले भारत मे सिर्फ सर्कारी बैंक होते थे । [[स्टेट बैंक]] और उसकी दूसरी बैंकों का वर्चस्व होता था। ये बैंक काफी इनैफिशियैंट होते थे । इन्मे [[बाबूगीरी]] और [[लाल फीताशाही]] क बोल्बाला था। नयी तक्नीकों से, जैसे [[कम्प्यूटर]], [[एटीएम]], [[इंटर्नेट]], से इनका कोइ वास्ता नही था। उस समय बैंक उपभोगताओं का खाता खोल के उनपे एह्सान करते थे । बैंको से [[ऋण]] लेना काफी मुश्किल होता था। ऋण लेने जैसे साधारण कामों के लिये [[रिश्वत]] देना आम बात थी । 1990 के बाद निजी क्शेत्रों के बैंक जैसे [[आईसीआईसीआई बैंक]], [[ऐचडीऐफसी बैंक]], [[यूटीआई बैंक]], आये । बाद मे कयी अंतर-राश्ट्रीय बैंको को भी बाज़ार मे [[खुली अर्थव्यवस्था]] के अंतर्गत आने का मौका मिला । [[स्टेट बैंक ]] और कयी अन्य बैंकों का अंशिक [[निजीकरण]] हुआ और इनके [[शेयर]] [[शेयर बाज़ार]] मे उतारे गये । बाज़ार मे इस तरह की प्रतिस्पर्धा के कयी फयदे हुए । उपभोगताओं को बेह्तर सेवा मिलने लगी । बाबूगीरी और लाल फीताशाही से सरकारी बैंकों को निजात मिली । रिश्वत के कारोबार का सरकारी बैंकों से बोरिया बिस्तर गोल हो गया। '00 के दशक मे और भी कयी परिवर्तन हुए । [[भारतीय रिसर्व बैंक]] ने अपनी ज़िम्मेदारियों को ठीक से निभाना शुरू किया । अब [[बाज़ारवाद]] के चलते [[ब्याज दर । ब्याज दरें]] घटने लगी । [[गृह ऋण]] की ब्याज दर जो '90 के शुरुआती सालों मे 17%-20% तक हुआ करती थी, वह घट के 2005 मे 7.5-8% पे आ गयी। हालाकि 2006 मे ये फिर से बढ के 8.5-9% के करीब आगयी है । [[ब्याज दर । ब्याज दरों]] में आयी गिरावट और बैंकों मे पार्दर्शिता के बढ्ने से लोगो को अपनी ज़रूरतों के लिये आसानी से और बिना [[रिश्वत]] दिये ऋण मिलने लगा । इससे कफी सारे नये उद्योग-धन्दों को बढावा मिला । [[अचल सम्पत्ति]] के बाज़ार मे जम के उछाल आया । 1990 के पहले जहान घर खरीदना बुढापे का काम होता था वही अब इत्ना आसान हो गया कि बहुत लोग 25-30 साल की उम्र मे ही घर खरीदने लगे । ==[[रीटेल]]== रीटेल उद्योग को '00 के दशक से बढावा मिल्ना शुरू हुआ । अभी ये उद्योग प्रारम्भिक अवस्था मे है । पर यहाँ तरक्की के निशान पूत के पाँव पालने मे ही दिख रहे है। इस उद्योग ने 2004-2006 के दौरान हज़ारों लोगो के लिये रोज़्गार के द्वार खोल दिये है । बडे शहरों मे ऑलरेडी कयी [[मॉल]] खुल चुके है। [[फूड्वर्ल्ड]], [[मंडे टु संडे]], [[बिग बाज़ार]], [[पैंटालून]], [[विवेक्स]], [[पाई इलैक्ट्रिकल्स]], [[शॉपर्स स्टॉप]], [[ईज़ोन]] जैसे बडे रीटेल स्टॉप भारत के प्रमुख शह्रों मे आम हो गये है। [[विशाल मैगामार्ट]] जैसे रीटेल दुकानें मंझोले शहरों मे बढ रहे है । हाल ही मे [[रिलायंस]] ने बडे पैमाने पे [[रीटेल]] मे उतरने का ऐलान कर के देश भर मे सैक्डों स्टोर खोलने का मन बना लिया है। इस उद्योग मे काफी उत्साह दिखायी देता है। अगर ऐसे ही चला तो शीघ्र ही ये उद्योग बहुत तरक्की कर लेगा। ==[[विमानन]]== 90 के शुरुआती वर्शो तक इस उद्योग मे सरकारी कम्पनियों - [[इंडियन एयर्लाइंस]] और [[एयर इंडिया]] का [[एकाधिकार]] था । फिर मैदान मे आये [[सहारा]] और [[जैट]] । [[सरकारी एकाधिकार]] टूटा और भारत मे पह्ली बार इस उद्योग मे कोइ प्रतिस्पर्धा देखने को मिली । ये वोह समय था जब कि विमान मे उडान भरना रहीसी का प्रतीक और [[मध्यम वर्ग]] का सपना था। '00 के दशक मे [[डेक्कन एयर्वेज़]], [[स्पाइस जैट]], [[किंगफिशर एयरलाईन्स]], [[गो एयर्वेज़]], [[इंडिगो]], जैसी कयी कम्पनियाँ शुरू हुई । दूसरे उद्योगो की तरह यहाँ भी प्रतिस्पर्धा के बढने से किराये मे भारी गिरावट आयी । [[बैंगलोर]] से दिल्ली का किराया जहान 2001 मे 9000 रुपये से ले के 13,000 रुपये तक होता था, वही 2006 मे सस्ती विमान सेवाओं मे ये 3000 रुपये रह गया। इस उद्योग मे बहुत सारे नये रोज़्गार बने । 4 साल मे विमान यात्रा करने वलों की संख्या इस कदर बढ गयी कि हवायीअड्डों पे जगह की कमी पड गयी। आज्कल बैंगलोर और [[हैदराबाद]] समेत कयी दूसरे शहरों मे नये हवायी अड्डों का निर्माण चल रहा है। '''भारत के दूसरे उद्योगों के बारे मे लिख के इस लेख को बढाने में विकिपीडिया की मदद करें''' [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[श्रेणी: भारत]] सितम्बर २००५ 6915 27118 2006-09-19T16:40:16Z 60.254.122.68 {{delete}} भारतीय स्वतन्त्रता का प्रथम संग्राम 6916 28948 2006-10-01T17:00:46Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:इतिहास]] हिन्दी की गिनती 6917 35772 2006-11-22T05:23:22Z धवलगिरि 820 ० - [[शून्य]] १ - एक २ - दो ३ - तीन ४ - चार ५ - पाँच ६ - छ: / छै ७ - सात ८ - आठ ९ - नौ १० - दस ११ - ग्यारह १२ - बारह १३ - तेरह १४ - चौदह १५ - पन्द्रह १६ - सोलह १७ - सत्रह १८ - अट्ठारह १९ - उन्नीस २० - बीस २१ - इक्कीस २२ - बाइस २३ - तेइस २४ - चौबीस २५ - पच्चीस २६ - छब्बीस २७ - सत्ताइस २८ - अट्ठाइस २९ - उनतीस ३० - तीस ३१ - इकत्तीस ३२ - बत्तीस ३३ - तैंतीस ३४ - चौंतीस ३५ - पैंतीस ३६ - छत्तीस ३७ - सैंतीस ३८ - अड़तीस ३९ - उन्तालीस ४० - चालीस ४१ - इकतालीस ४२ - बयालीस ४३ - तिरालीस/तैंतालीस ४४ - चवालीस ४५ - पैंतालीस ४६ - छियालीस ४७ - सैंतालीस ४८ - अड़तालीस ४९ - उन्चास ५० - पचास ५१ - इक्यावन ५२ - बावन ५३ - तिरपन ५४ - चौवन ५५ - पचपन ५६ - छप्पन ५७ - सत्तावन ५८ - अट्ठावन ५९ - उनसठ ६० - साठ ६१ - इकसठ ६२ - बासठ ६३ - तिरसठ ६४ - चौंसठ ६५ - पैंसठ ६६ - छाछठ/छियासठ ६७ - सढ़सठ ६८ - अड़सठ ६९ - उन्हत्तर ७० - सत्तर ७१ - इकहत्तर ७२ - बहत्तर ७३ - तिहत्तर ७४ - चौहत्तर ७५ - पचहत्तर ७६ - छिहत्तर ७७ - सतहत्तर ७८ - अठहत्तर ७९ - उन्यासी ८० - अस्सी ८१ - इक्यासी ८२ - बयासी ८३ - तिरासी ८४ - चौरासी ८५ - पचासी/पिच्यासी ८६ - छियासी ८७ - सतासी ८८ - अठासी ८९ - नवासी ९० - नब्बे ९१ - इक्यानबे ९२ - बानबे ९३ - तिरानबे ९४ - चौरानबे ९५ - पनचानबे/पिच्यानबे ९६ - छियानबे ९७ - सनतानबे/सत्तानबे ९८ - अट्ठानबे ९९ - निन्यान्बे १०० - सौ ( एक सौ ) १२० - एक सौ बीस १००० - एक हजार १३४० - एक हजार तीन सौ चालीस १०००० - दस हजार १००००० - एक लाख १०००००० - दस लाख १००००००० - एक करोड १०००००००० - दस करोड १००००००००० - एक अरब १०००००००००० - दस अरब १००००००००००० - एक खरब १०००००००००००० - दस खरब १००००००००००००० - एक नील १०००००००००००००० - दस नील १००००००००००००००० - एक पदम १०००००००००००००००० - दस पदम १००००००००००००००००० - एक संख १०००००००००००००००००० - दस संख [[अनन्त]] - infinite , infinty [[असंख्य]] , [[अनगिनत]] - innuberable , uncountable [[नगण्य]] - negligible १/२ - एक बटा दो ; आधा १/३ - एक बटा तीन ; तिहाई ; एक तिहाई १/४ - एक बटा चार ; चौथाई ; एक चौथाई ; एक पाव ३/४ - तीन बटा चार ; तीन चौथाई ; पौन क/ख - क बटा ख १०% - दस [[प्रतिशत]] १+१/४ - सवा (सवा एक, नहीं) १+१/२ - डेढ ( साढे एक, नहीं ) १+३/४ - पौने दो २+१/४ - सवा दो २+१/२ - ढाई ( साढे दो, नहीं ) ३+१/२ - साढे (सार्ध) तीन ४+१/२ - सार्ध चार [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी:गणित]] प्रथमोअध्यायः 6918 29589 2006-10-04T17:08:29Z Anurag70 780 ૐ श्रीपरमात्मने नमः श्रीमद्भगवत[[गीता]] अथ प्रथमोध्यायः श्रीमद्भगवद्गीता की पृष्ठभूमि [[महाभारत]] का युद्घ है। जिस प्रकार एक सामान्य मनुष्य अपने जीवन की समस्याओं में उलझकर किंकर्तव्यविमूढ़ हो जाता है और उसके पश्चात् जीवन के समरांगण से पलायन करने का मन बना लेता है। उसी प्रकार [[अर्जुन]] जो कि महाभारत का महानायक है अपने सामने आने वाली समस्याओं से भयभीत होकर जीवन और कर्मक्षेत्र से निराश हो गया है। [[अर्जुन]] की तरह ही हम सभी कभी-कभी अनिश्चय की स्थिति में या तो हताश हो जाते हैं और या फिर अपनी समस्याओं से उद्विग्न होकर कर्तव्य विमुख हो जाते हैं। भारत वर्ष के ऋषियों नें गहन विचार के पश्चात् जिस ज्ञान को आत्मसात् किया उसे उन्होंने वेदों का नाम दिया। इन्हीं वेदों का अंतिम भाग [[उपनिषद]] कहलाता है। मानव जीवन की विशेषता मानव को प्राप्त बौद्धिक शक्ति है और उपनिषदों में निहित ज्ञान मानव की बौद्धिकता की उच्चतम अवस्था तो है ही, अपितु बुद्धि की सीमाओं के परे मनुष्य क्या अनुभव कर सकता है यह हमारे [[उपनिषद्]] एक झलक दिखा देते हैं। उसी औपनिषदीय ज्ञान को महर्षि [[वेदव्यास]] ने सामान्य जनों के लिए [[गीता]] में संक्षिप्त रूप में प्रस्तुत किया है। [[वेदव्यास]] की महानता ही है, जो कि 11 उपनिषदों के ज्ञान को एक पुस्तक में बाँध सके और मानवता को एक आसान युक्ति से परमात्म ज्ञान का दर्शन करा सके। [[धृतराष्ट्र]] उवाच धर्मक्षेत्रे कुरूक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः। मामकाः पाण्डवाच्चैव किमकुर्वत संजय।। [[धृतराष्ट्र]] बोले- हे [[संजय]] ! धर्मभूमि [[कुरूक्षेत्र]] में एकत्रित, युद्ध की इच्छा वाले मेरे और पाण्डुके पुत्रों ने क्या किया ? ।। 1।। [[संजय]] उवाच दृष्ट्रा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा। आचार्यमुपसडग्म्य राजा वचनमब्रवीत्।। [[संजय]] बोले- उस समय राजा [[दुर्योधन]] ने व्यूहरचनायुक्त पाण्डवों की सेना को देखकर और [[द्रोणाचार्य]] के पास जाकर यह वचन कहा ।। 2।। पश्यैतां पाण्डुपुत्राणामाचार्य महतीं चमूस्। व्यूढ़ां द्रुपदपुत्रेण तव शिष्येण धीमता।। हे आचार्य ! आपके बुद्धिमान शिष्य [[द्रुपद]]पुत्र [[धृष्टद्युम्र]] द्वारा व्यूहाकार खड़ी की हुई [[पाण्डु]] पुत्रों की इस बड़ी भारी सेना को देखिये।। 3।। अत्र शूरा महेष्वासा भीमार्जुनसमा युधि। युयुधानो विराटच्श्र द्रुपदच्श्र महारथः।। धृष्टकेतुच्श्रेकितानः काशिराजच्श्र वीर्यवान्। पुरूजित्कुन्तिभोजच्श्र शैब्यच्श्र नरपुग्ङवः।। युधामन्युच्श्र विक्रान्त उत्तमौजाच्श्र वीर्यवान्। सौभद्रो द्रौपदेयाच्श्र सर्व एव महारथाः।। इस सेना में बड़े-बड़े धनुषोंवाले तथा युद्ध में [[भीम]] और [[अर्जुन]] के समान शूरवीर [[सात्यिक]] और [[विराट]] तथा महारथी राजा [[द्रुपद]], [[धृष्टकेतु]] और [[चेकितान]] तथा बलवान् [[काशिराज]], [[पुरूजित्]], कुन्तिभोज और मनुष्यों में श्रेष्ठ [[शैब्य]], पराक्रमी [[युधामन्यु]] तथा बलवान् [[उत्तमौजा]], [[सुभद्रा]]पुत्र [[अभिमन्यु]] एवं [[द्रौपदी]] के पाँचों पुत्र- ये सभी महारथी हैं।। 4-6।। अस्माकं तु विशिष्टा ये तान्निबोध द्विजोत्तम। नायका मम सैन्यस्य सज्ज्ञार्थ तान् ब्रवीमि ते।। हे ब्राह्मण श्रेष्ठ ! अपने पक्ष में जो भी प्रधान हैं, उनको आप समझ लीजिए। आपकी जानकारी के लिए मेरी सेना के जो-जो सेनापति हैं, उनको बतलाता हूँ।। 7।। भवान् भीष्मच्श्र कर्णच्श्र कृपच्श्र समितिज्जयः। अश्वत्थामा विकर्णच्श्र सौमदत्तिस्तथैव च।। आप- [[द्रोणाचार्य]] और पितामह [[भीष्म]] तथा [[कर्ण]] और संग्रामविजयी [[कृपाचार्य]] तथा वैसे ही [[अश्वत्थामा]], [[विकर्ण]] और [[सोमदत्त]] का पुत्र [[भूरिश्रवा]]।। 8।। अन्ये च बहवः शूरा मदर्थे त्यत्तजीविताः। नानाशस्त्रप्रहरणाः सर्वे युद्धविशारदाः।। और भी मेरे लिए जीवन की आशा त्याग देने वाले बहुत-से शूरवीर अनेक प्रकार के शास्त्रों से सुसज्जित और सब-के-सब युद्ध में चतुर हैं।। 9।। अपर्याप्तं तदस्माकं बलं भीष्माभिरक्षितम्। प्रर्याप्तं त्विदमेतेषां बलं भीमाबिरक्षितम्।। [[भीष्म]] पितामह द्वारा रक्षित हमारी वह सेना सब प्रकार से अजेय है और [[भीम]] द्वारा रक्षित इन लोगों की यह सेना जीतने में सुगम है।। 10।। अयनेषु च सर्वेषु यथाभागमवस्थिताः। भीष्ममेवाभिरक्षन्तु भवन्तः सर्व एव हि।। इसलिए सब मोर्चों पर अपनी-अपनी जगह स्थित रहते हुए आपलोग सभी निःसन्देह [[भीष्म]] पितामह की ही सब ओर से रक्षा करें।। 11।। तस्य सज्जनयन् हर्ष कुरूवृद्धः पितामहः। सिंहनादं विनद्योच्चैः शंख्ङ दध्मौ प्रतापवान्।। [[कौरवों]] में वृद्ध बड़े प्रतापी पितामह [[भीष्म]] ने उस [[दुर्योधन]] के ह्रदय में हर्ष उत्पन्न करते हुए उच्च स्वर से सिंह की दहाड़के समान गरजकर शंख बजाया।। 12।। ततः शंखाच्श्र भेर्यच्श्र पणवानकगोमुखाः। सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्दस्तुमुलोऽभवत्।। इसके पश्चात् शंख और नगाडे़ तथा ढोल, मृदग्ङ और नरसिंघे आदि बाजे एक साथ ही बज उठे। उनका वह शब्द बड़ा भयंकर हुआ।। 13।। ततः श्र्वेतैर्हयैर्युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ। माधवः पाण्डवच्श्रैव दिव्यौ शन्खौं प्रदध्मतुः।। इसके अन्तर सफेद घोड़ों से युक्त उत्तम रथ में बैठे हुए [[श्रीकृष्ण]] महाराज और [[अर्जुन]] ने भी अलौकिक शंख बजाये।। 14।। पाच्ञजन्यं ह्वषीकेसो देवदत्तं धनज्जयः। पौण्ड्रं दध्मौ महाशंख्ङौ भीमकर्मा वृकोदरः।। [[श्रीकृष्ण]] महाराज ने [[पाच्ञजन्य]]-नामक, [[अर्जुन]] ने [[देवदत्त]] नामक और भयानक कर्मवाले [[भीमसेन]] ने [[पौण्ड्र]]-नामक महाशंख्ङ बजाया।। 15।। अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः। नकुलः सहदेवश्र्च सुघोषमणिपुष्पकौ।। [[कुन्ती]]पुत्र राजा [[युधिष्ठिर]] ने [[अनन्तविजय]]-नामक और [[नकुल]] तथा [[सहदेव]] ने [[सुघोष]] और [[मणिपुष्पक]]-नामक शंख्ङ बजाये।। 16।। काश्यश्र्च परमेष्वासः शिखण्डी च महारथः। धृष्टद्युम्रो विराटश्र्च सात्यकिच्श्रापराजितः।। द्रुपदो द्रौपदेयाश्र्च सर्वशः पृथिवीपते। सौभद्रश्र्च महाबाहुः शंखन्दध्मुः पृथक्पृथक्।। श्रेष्ट धनुष वाले [[काशिराज]] और महारथी [[शिखण्डी]] एवं [[धृष्टद्युम्न]] तथा राजा [[विराट]] और अजेय [[सात्यिक]], राजा [[द्रुपद]] एवं [[द्रौपदी]] के पाँचों पुत्र और बड़ी भुजावाले [[सुभद्रा]]पुत्र [[अभिमन्यु]]- इन सभी ने, हे राजन् ! सब ओर से अलग-अलग शंख्ङ बजाये।। 17-18।। स घोषो धार्तराष्ट्राणां ह्रदयानि व्यदारयत्। नभश्र्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन्।। और उस भयानक शब्द ने आकाश और पृथ्वी को भी गुँजाते हुए धार्तराष्ट्रों के अर्थात् आपके पक्षवालों के ह्रदय विदीर्ण कर दिये।। 19।। अथ व्यस्थितान्दृष्ट्रा धार्तराष्ट्रान् कपिध्वजः। प्रवृत्ते शस्रसम्पाते धनुरूद्यम्य पाण्डवः।। ह्रषीकेशं तदा वाक्यमिदमाह महीपते। [[अर्जुन]] उवाच सेनयोरूभयोर्मध्ये रथं स्थापय मेऽच्युत।। हे राजन् ! इसके बाद [[कपिध्वज]] [[अर्जुन]] ने मोर्चा बाँधकर डटे हुए [[धृतराष्ट्र]]-सम्बन्धियों को देखकर, उस शस्त्र चलने की तैयारी के समय धनुष उठाकर [[ह्रषीकेश]] [[श्रीकृष्ण]] महाराज से यह वचन कहा- हे [[अच्युत]] ! मेरे रथ को दोनों सेनाओं के बीचमें खड़ा कीजिये।। 20-21।। यावदेतान्निरीक्षेऽहं योद्दाकामानवस्थितान्। कैर्मया सह योद्धव्यमस्मिन् रणसमुद्यमे।। और जब तक कि मैं युद्धक्षेत्र में डटे हुए युद्ध के अभिलाषी इन विपक्षी योद्धाओं को भली प्रकार देख लूँ कि इस युद्धरूप व्यापार में मुझे किन-किन के साथ युद्ध करना योग्य है, तब तक उसे खड़ा रखिये।। 22।। योत्स्यमानानवेक्षेऽहं य एतेऽत्र समागताः। धार्तराष्ट्रस्य दुर्बुद्धेर्युद्धे प्रियचिकीर्षवः।। दुर्बुद्धि [[दुर्योधन]] का युद्ध में हित चाहनेवाले जो-जो ये राजा लोग इस सेना में आये है, इन युद्ध करनेवालों को देखूँगा।। 23।। [[संजय]] उवाच एवमुक्तो ह्रषीकेशो गुडाकेशेन भारत। सेनयोरूभयोर्मध्ये स्थापयित्वा रथोत्तमम्।। भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम्। उवाच पार्थ पश्यैतान् समवेतान् कुरूनिति।। [[संजय]] बोले- हे [[धृतराष्ट्र]] ! [[अर्जुन]]द्वारा इस प्रकार कहने पर, महाराज [[श्रीकृष्ण]]चन्द्र ने दोनों सेनाओं के बीच में [[भीष्म]] और [[द्रोणाचार्य]] के सामने तथा सम्पूर्ण राजाओं के सामने उत्तम रथ को खड़ा करके इस प्रकार कहा कि हे [[पार्थ]] ! युद्ध के लिये जुटे हुए इन [[कौरवों]] को देख।। 24-25।। तत्रापश्यत्स्थितान् पार्थः पितृनथ पितामहान्। आचार्यान्मातुलान्भ्रातृन्पुत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा।। श्र्वशुरान् सुह्रदश्र्चैव सेनयोरूभयोरपि। इसके बाद [[पृथा]]पुत्र [[अर्जुन]] ने उन दोनों ही सेनाओं में स्थित ताऊ-चाचाको, दादों-परदादोंको, गुरूओंको, मामाओंको, भाइयोंको, पुत्रोको, पौत्रोंको तथा मित्रोंको, ससुरोंको और सुह्रदोंको भी देखा।। 26।। और 27 वें का पूर्वार्ध।। तान् समीक्ष्य स कौन्तेयःसर्वान् बन्धूनवस्थितान्।। कृपया परयाविष्टो विषीदन्निदमब्रवीत्। उन उपस्थित सम्पूर्ण बन्धुओं को देखकर वे [[कुन्ती]]पुत्र [[अर्जुन]] अत्यन्त करूणा से युक्त होकर शोक करते हुए यह वचन बोले।। 27वेंका उत्तरार्ध और 28वेंका पूर्वार्ध।। [[अर्जुन]] उवाच दृष्टेमं स्वजनं कृष्ण युयुत्सुं समुपस्थितम्।। सीदन्ति मम गात्राणि मुखं च परिशुष्यति। वेपथुश्र्च शरीरे में रोमहर्षश्र्च जायते।। [[अर्जुन]] बोले- हे [[कृष्ण]] ! युद्धक्षेत्र में डटे हुए युद्ध के अभिलाषी इस स्वजनसमुदाय को देखकर मेरे अग्ङ शिथिल हुए जा रहे हैं और मुख सूखा जा रहा है तथा मेरे शरीर में कम्प एवं रोमान्च हो रहा है।। 28 वेंका उत्तरार्ध और 29।। गाण्डीवं स्रंसते हस्तात्त्वक्चैव परिदह्मते। न च शक्रोम्यवस्थातुं भ्रमतीव च में मनः।। हाथसे [[गाण्डीव]] धनुष गिर रहा है और त्वचा भी बहुत जल रही है तथा मेरा मन भ्रमित सा हो रहा है, इसलिए मै खड़ा रहने को भी समर्थ नहीं हूँ।। 30।। निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानि केशव। न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे।। हे [[केशव]] ! मैं लक्षणों को भी विपरीत ही देख रहा हूँ तथा युद्ध में स्वजन-समुदायको मारकर कल्याण भी नहीं देखता।। 31।। न काङक्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च। किं नो राज्येन गोविन्द किं भोगैर्जीवितेन वा ।। हे [[कृष्ण]] ! मै न तो विजय चाहता हूँ और न राज्य तथा सुखोंको ही। हे [[गोविन्द]] ! हमें ऐसे राज्य से क्या प्रयोजन है अथवा ऐसे भोगों से और जीवन से भी क्या लाभ है ? ।। 32।। येषामर्थे काङिक्षतं नो राज्यं भोगाः सुखानि च। त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च।। हमें जिनके लिए राज्य, भोग और सुखादि अभीष्ट है, वे ही ये सब धन और जीवनकी आशाको त्यागकर युद्धमें खड़े हैं।। 33।। आचार्याः पितरः पुत्रास्तथैव च पितामहाः। मातुलाः श्र्चशुराः पौत्राः श्यालाः सम्बन्धिनस्तथा।। गुरूजन, ताऊ-चाचे, लड़के और उसी प्रकार दादे, मामे, ससुर, पौत्र, साले तथा और भी संबंधी लोग है।। 34।। एतान्न हन्तुमिच्छामि घ्रतोऽपि मधुसूदन। अपि त्रैलोक्यराज्यस्य हेतोः किं नु महीकृते।। हे [[मधुसूदन]] ! मुझे मारने पर भी अथवा तीनों लोकों के राज्य के लिए भी मैं इन सबको मारना नहीं चाहता, फिर पृथ्वी के लिए कहना ही क्या है ? ।। 35।। निहत्य धार्तराष्ट्रान्नः का प्रीतिः स्याज्जनार्दन। पापमेवाश्रयेदस्मान् हत्वैतानाततायिनः।। हे [[जनार्दन]] ! [[धृतराष्ट्र]] के पुत्रोंको मारकर हमें क्या प्रसन्नता होगी ? इन आततायियों को मारकर तो हमें पाप ही लगेगा।। 36।। तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्। स्वजनं हि कथं हत्वा सुखिनः स्याम माधव।। अतएव हे [[माधव]] ! अपने ही बान्धव [[धृतराष्ट्र]] के पुत्रों को मारने के लिए हम योग्य नहीं हैं, क्योकिं अपने ही कुटुम्ब को मारकर हम कैसे सुखी होंगे ? ।। 37।। यद्यप्येते न पश्यन्ति लोभोपहतचेतसः। कुलक्षयकृतं दोषं मित्रद्रोहे च पातकम्।। कथं न ज्ञेयमस्माभिः पापादस्मान्निवर्तितुम्। कुलक्षयकृतं दोषं प्रपश्यद्धिर्जनार्दन।। यद्यपि लोभ से भ्रष्टचित्त हुए ये लोग कुल के नाश से उत्पन्न दोषको और मित्रों से विरोध करने में पाप को नहीं देखते, तो भी हे [[जनार्दन]] ! कुल के नाशसे उत्पन्न दोष को जानने वाले हम लोगों को इस पाप से हटने के लिये क्यों नहीं विचार करना चाहिए ? ।। 38-39।। कुलक्षये प्रणश्यन्ति कुलधर्माः सनातनाः। धर्मे नष्टे कुलं कृत्स्रमधर्मोऽभिभवत्यतु।। कुल के नाश से सनातन कुल-धर्म नष्ट हो जाते हैं, धर्म के नाश हो जाने पर सम्पूर्ण कुल में पाप भी बहुत फैल जाता है।। 40।। अधर्माभिभवात्कृष्ण प्रदुष्यति कुलस्रियः। स्रीषु दुष्टासु वार्ष्णेय जायते वर्णसंक्ङरः।। हे [[कृष्ण]] ! पाप के अधिक बढ़ जाने से कुल की स्त्रियाँ अत्यन्त दूषित हो जाती हैं और हे वार्ष्णेय ! स्त्रियों के दूषित हो जाने पर वर्णसंक्ङर उत्पन्न होता है।। 41। संक्ङरो नरकायैव कुलघ्रानां कुलस्य च । पतन्ति पितरो ह्वोषां लुप्तपिण्डोदकक्रियाः।। वर्णसंक्ङर कुलघातियों को कुल को नरक में ले जाने के लिए हीहोता है। लुप्त हुई पिण्ड और जल की क्रिया वाले अर्थात् श्राद्ध और तर्पणसे वञ्चित इनके पितरलोग भी अधोगति को प्राप्त होते हैं।। 42।। दोषैरेतैः कुलघ्रानां वर्णसंक्ङरकारकैः। उत्साद्यन्ते जातिधर्माः कुलधर्माश्र्च शाश्र्वताः।। इन वर्णसंक्ङरकारक दोषों से कुलघातियों के सनातन कुल-धर्म और जाति-धर्म नष्ट हो जाते हैं।। 43।। उत्सन्नकुलधर्माणां मनुष्यणां जनार्दन। नरकेऽनियतं वासो भवतीत्यनुशुश्रुम।। हे [[जनार्दन]] ! जिनका कुल धर्म नष्ट हो गया है, ऐसे मनुष्यों का अनिश्चित कालतक नरक में वास होता है, ऐसा हम सुनते आये हैं।। 44।। अहो बत महत्पापं कर्तु व्यवसिता वयम्। यद्राज्यसुखलोभेन हन्तुं स्वजनमुद्यताः।। हा ! शोक ! हमलोग बुद्धिमान होकर भी महान् पाप करने को तैयार हो गया हैं, जो राज्य और सुख के भोग से स्वजनों को मारने के लिए उद्यत हो गये हैं।। 45।। यदि मामप्रतीकारमशस्त्रं शस्त्रपाणयः। धार्तराष्टा रणे हन्युस्तन्मे क्षेमतरं भवेत्।। यदि मुझ शस्त्ररहति एवं सामना न करने वाले को [[धृतराष्ट्र]] के पुत्र रण में मार डालें तो वह मारना भी मेरे लिए अधिक कल्याणकारक होगा।। 46।। [[संजय]] उवाच एवमुक्त्वार्जुनः सड़्ख्ये रथोपस्थ उपाविशत्। विसृज्य सशरं चापं शोकसंविग्रमानसः।। [[संजय]] बोले- रणभूमि में शोक से उद्विग्र मनवाले [[अर्जुन]] इस प्रकार कहकर, बाणसहित धनुष को त्यागकर रथ के पिछले भाग में बैठ गये।। 47।। ૐ तत्सदिति श्रीमद्भगवतगीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुन संवादेऽर्जुनविषादयोगो नाम प्रथमोअध्यायः।। 1।। खुली अर्थ्व्यवस्था 6919 27138 2006-09-19T21:58:13Z Mitul0520 211 खुली अर्थ्व्यवस्था का नाम बदलकर खुली अर्थव्यवस्था कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[खुली अर्थव्यवस्था]] ब्रम्हपुत्र 6920 27146 2006-09-20T11:44:38Z Amitprabhakar 683 ब्रम्हपुत्र का नाम बदलकर ब्रह्मपुत्र कर दिया गया है: spelling error #REDIRECT [[ब्रह्मपुत्र]] कोशी 6922 38498 2006-12-16T00:07:17Z Escarbot 542 robot Adding: [[pl:Szkoła (oświata)]] '''कोशी''' [[नेपाल]] तथा उत्तरी [[बिहार]] में बहनेवाली एक सदानीरा [[नदी]] है । 1934 में आए एक विनाशकारी [[भूकंप]] में नदी ने अपना मार्ग बदला था । इसके नाम पर [[बिहार]] के एक [[प्रमण्डल]] का नाम भी रखा गया है । इसमें प्रतिवर्ष आनेवाले भयानक [[बाढ]] का कारण इसे '''बिहार का शोक''' भी कहा जाता था, पर अब बांध बन जाने के कारण स्थिति में थोङा सुधार आया है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[bat-smg:Muokīkla]] [[bg:Училище]] [[ca:Escola]] [[cs:Škola]] [[cv:Шкул]] [[cy:Ysgol (addysg)]] [[da:Skole]] [[de:Schule]] [[en:School]] [[eo:Lernejo]] [[es:Escuela]] [[et:Kool]] [[fi:Koulu]] [[fr:École]] [[he:בית ספר]] [[is:Skóli]] [[it:Scuola]] [[ja:学校]] [[ko:학교]] [[la:Schola]] [[lt:Mokykla]] [[ms:Sekolah]] [[nds:School]] [[nl:Schoolgebouw]] [[no:Skole]] [[pl:Szkoła (oświata)]] [[pt:Escola]] [[qu:Yachay wasi]] [[ru:Школа (учебное заведение)]] [[scn:Scola]] [[simple:School]] [[sl:Šola]] [[sr:Школа]] [[sv:Skola]] [[ta:பாடசாலை]] [[th:โรงเรียน]] [[tr:Okul]] [[vls:Schole]] [[yi:שולע]] [[zh:学校]] कावेरी 6923 43301 2007-01-15T07:45:39Z Wolf 886 '''कावेरी''' [[कर्नाटक]] तथा उत्तरी [[तमिलनाडु]] में बहनेवाली एक सदानीरा [[नदी]] है। इसे ''दक्षिण की [[गंगा]]'' भी कहा जाता है । इसके पानी को लेकर दोनो राज्यों में विवाद है। इस विवाद को लोग [[कावेरी जल विवाद]] कहते हैं। {{भारत की नदियाँ}} {{सबस्टब}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[da:Kaveri]] [[de:Kaveri]] [[en:Kaveri River]] [[kn:ಕಾವೇರಿ ನದಿ]] [[ja:カーヴィリ川]] [[ml:കാവേരി നദി]] [[ta:காவிரி ஆறு]] [[fr:Kâverî]] [[sv:Kaveri]] हिमालय 6924 40531 2006-12-31T04:01:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sw:Himalaya]] '''हिमालय''' एक [[पर्वत]] श्रृंखला है जो भारतीय उपमहाद्वीप और [[तिब्बत]] को अलग करता है । यह अपनी ऊची चोटियों के लिये प्रसिद्ध है । विश्व का सर्वोच्च शिखर [[माउंट ऎवरेस्ट]] [[हिमालय]] की ही एक चोटी है । विश्व के 100 सर्वोच्च शिखरों में कई हिमालय की चोटियां हैं । अन्य पर्वतों की अपेक्षा यह काफी नया है । == नामाकरण == हिमालय [[संस्कृत]] के ''हिम'' तथा ''आलय'' से मिल कर बना है जिसका शब्दार्थ ''बर्फ का घर'' होता है । ==महत्व== वर्षों से ये विदेशी आक्रमणों से [[भारत]] की रक्षा करता आ रहा है । प्राचीन काल से ही इसे '''भारत का गौरव''' जैसी संज्ञा दी जाती है । भारतीय योगियों तथा ऋषियों की तपोभुमि रहा यह क्षेत्र आजकल पर्वतारोहियों को बहुत आकर्षित करता है । {{भारत के पर्वत}} {{विश्व के पर्वत}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Himalaya]] [[ar:هيمالايا]] [[ast:Himalaya]] [[be:Гімалаі]] [[bg:Хималаи]] [[bn:হিমালয় পর্বতমালা]] [[bs:Himalaji]] [[ca:Himàlaia]] [[cs:Himálaj]] [[da:Himalaya]] [[de:Himalaya]] [[en:Himalayas]] [[eo:Himalajo]] [[es:Himalaya]] [[et:Himaalaja]] [[eu:Himalaia]] [[fa:هیمالیا]] [[fi:Himalaja]] [[fr:Himalaya]] [[gl:Himalaia]] [[he:הימלאיה]] [[hr:Himalaja]] [[hu:Himalája]] [[id:Himalaya]] [[io:Himalaia]] [[is:Himalajafjöll]] [[it:Himalaya]] [[ja:ヒマラヤ山脈]] [[kn:ಹಿಮಾಲಯ]] [[ko:히말라야 산맥]] [[la:Himalaia]] [[lt:Himalajai]] [[mk:Хималаи]] [[ml:ഹിമാലയ പര്‍വ്വതം]] [[ms:Himalaya]] [[ne:हिमालय]] [[nl:Himalaya]] [[nn:Himalaya]] [[no:Himalaya]] [[pl:Himalaje]] [[pt:Himalaia]] [[ru:Гималаи]] [[sa:हिमालय]] [[simple:Himalaya]] [[sk:Himaláje]] [[sl:Himalaja]] [[sr:Хималаји]] [[sv:Himalaya]] [[sw:Himalaya]] [[ta:இமயமலை]] [[tg:Ҳимолой]] [[th:เทือกเขาหิมาลัย]] [[tr:Himalaya Dağları]] [[ug:ھىمالايا تاغ تىزمىسى]] [[uk:Гімалаї]] [[vi:Himalaya]] [[zh:喜马拉雅山脉]] हिमनद 6925 44900 2007-01-22T14:59:15Z 85.108.45.13 [[tr:Buzul]] '''हिमनद''' एक जलस्रोत है । प्रायः यह [[पर्वत]] के उपर निर्मित एक हिमखंड होता है जो पिघलने पर [[जल]] देता है । {{stub}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[ca:Glacera]] [[cs:Ledovec]] [[da:Gletsjer]] [[de:Gletscher]] [[es:Glaciar]] [[en:Glacier]] [[eo:Glaciejo]] [[fr:Glacier]] [[io:Glaciero]] [[id:Gletser]] [[it:Ghiacciaio]] [[he:קרחון]] [[nl:Gletsjer]] [[ja:氷河]] [[no:Isbre]] [[nn:Isbre]] [[ug:مذزلذق]] [[pl:Lodowiec]] [[pt:Geleira]] [[ru:Ледник]] [[sk:Ľadovec]] [[sl:Ledenik]] [[fi:Jäätikkö]] [[sv:Glaciär]] [[tr:Buzul]] [[wa:Glaecî]] [[zh:冰川]] झील 6926 45977 2007-01-25T00:01:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eml:Lèg]], [[ml:തടാകം‍]], [[nah:Ātezcatl]] {{stub}} '''झील''' एक जलाशय है जो भूमि से घिरा तथा विशालाकार होता है । [[श्रेणी:भूगोल]] [[ar:بحيرة]] [[ast:Llagu]] [[be:Возера]] [[bg:Езеро]] [[br:Lenn (dour)]] [[ca:Llac]] [[cr:Sákahikan]] [[cs:Jezero]] [[cv:Кӳлĕ]] [[da:Sø]] [[de:See (Gewässer)]] [[el:Λίμνη]] [[eml:Lèg]] [[en:Lake]] [[eo:Lago]] [[es:Lago]] [[et:Järv]] [[eu:Laku]] [[fa:دریاچه]] [[fi:Järvi]] [[fr:Lac]] [[gl:Lago]] [[he:אגם]] [[hr:Jezero]] [[hu:Tó]] [[id:Danau]] [[io:Lago]] [[it:Lago]] [[ja:湖]] [[jbo:lalxu]] [[ka:ტბა]] [[ko:호수]] [[lt:Ežeras]] [[lv:Ezers]] [[mk:Езеро]] [[ml:തടാകം‍]] [[nah:Ātezcatl]] [[nl:Meer (water)]] [[nn:Innsjø]] [[no:Innsjø]] [[pl:Jezioro]] [[pt:Lago]] [[ro:Lac]] [[ru:Озеро]] [[sh:Jezero]] [[simple:Lake]] [[sk:Jazero]] [[sl:Jezero]] [[sr:Језеро]] [[su:Situ]] [[sv:Insjö]] [[ta:ஏரி]] [[th:ทะเลสาบ]] [[tr:Göl]] [[ug:كۆل]] [[uk:Озеро]] [[vi:Hồ]] [[zh:湖泊]] झरना 6927 27308 2006-09-21T05:04:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} यह लेख भौगोलिक तथा प्राकृतिक झरने पर है, यदि आप '''झरना (काव्य)'' देखना चाहते हैं तो यहां जांय - [[झरना (काव्य)]] । '''झरना''' एक जलस्रोत है । प्राकृतिक झरने कई नदियों के उद्गम हैं । [[श्रेणी:भूगोल]] [[ar:ينبوع]] [[cs:Pramen]] [[da:Kilde (vand)]] [[de:Quelle (Gewässer)]] [[en:spring]] [[es:Nacente]] [[et:Allikas]] [[fa:چشمه]] [[fr:Source (eau)]] [[ko:샘]] [[he:מעיין]] [[ku:Kanî]] [[nl:Bron (water)]] [[ja:湧水]] [[pt:Nascente]] [[ro:Izvor]] [[ru:Исток]] [[fi:Lähde]] [[sv:Vattenkälla]] [[uk:Витік ріки]] बंगाल की खाड़ी 6928 46065 2007-01-25T13:53:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ബംഗാള്‍ ഉള്‍ക്കടല്‍]] {{stub}} '''बंगाल की खाड़ी''' एक सागर है जो [[हिन्द महासागर]] के उत्तर में है। [[भारत]], [[बांग्लादेश]], [[म्यांमार]] आदि इससे लगे हैं। [[गंगा]], [[ब्रह्मपुत्र]], [[कावेरी]], [[गोदावरी]],[[स्वर्णरेखा]] आदि नदियां इसी में अपना जल विसर्जित करती हैं। [[श्रेणी:सागर]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[bn:বঙ্গোপসাগর]] [[ca:Golf de Bengala]] [[da:Bengalske Bugt]] [[de:Golf von Bengalen]] [[en:Bay of Bengal]] [[es:Golfo de Bengala]] [[et:Bengali laht]] [[fi:Bengalinlahti]] [[fr:Golfe du Bengale]] [[he:מפרץ בנגל]] [[id:Teluk Benggala]] [[is:Bengalflói]] [[it:Golfo del Bengala]] [[ja:ベンガル湾]] [[ko:벵골 만]] [[ml:ബംഗാള്‍ ഉള്‍ക്കടല്‍]] [[nl:Golf van Bengalen]] [[no:Bengalbukta]] [[pl:Zatoka Bengalska]] [[pt:Baía de Bengala]] [[ru:Бенгальский залив]] [[simple:Bay of Bengal]] [[sr:Бенгалски залив]] [[sv:Bengaliska bukten]] [[sw:Ghuba ya Bengali]] [[ta:வங்காள விரிகுடா]] [[tr:Bengal Körfezi]] [[vi:Vịnh Bengal]] [[zh:孟加拉灣]] सोन 6929 27194 2006-09-20T16:27:55Z Amitprabhakar 683 '''सोन''' एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Son River]] सरयू 6930 27195 2006-09-20T16:29:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सरयू''' एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] रावी 6931 45560 2007-01-24T00:14:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Ravi]] {{stub}} '''रावी''' उत्तरी [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[de:Ravi]] [[en:Ravi River]] [[es:Ravi]] [[fr:Ravi (rivière)]] [[ko:라비 강]] [[nl:Ravi]] [[pa:ਰਾਵੀ]] [[sv:Ravi]] सतलुज 6932 45651 2007-01-24T09:20:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Sutlej]] {{stub}} '''सतलुज''' उत्तरी [[भारत]] में बहनेवाली एक सदानीरा [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[de:Satluj]] [[en:Sutlej]] [[es:Sutlej]] [[et:Sutlej]] [[fr:Sutlej]] [[nl:Sutlej]] [[pa:ਸਤਲੁਜ]] [[pl:Satledź]] [[sv:Sutlej]] [[zh:象泉河]] फल्गू 6933 27200 2006-09-20T16:38:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फल्गू''' [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] कालिंदी 6934 27201 2006-09-20T16:39:10Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कालिंदी''' [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] घाघरा 6935 27202 2006-09-20T16:39:12Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कालिंदी''' [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[en:Ghaghara River]] महानदी 6936 35761 2006-11-22T03:29:38Z Gk awadhiya 602 /* सहायक नदियाँ */ '''महानदी''' [[छत्तीसगढ़]] तथा [[उड़ीसा]] अंचल की सबसे बड़ी नदी है। प्राचीनकाल में महानदी का नाम चित्रोत्पला था। महानन्दा एवं नीलोत्पला भी महानदी के ही नाम हैं। महानदी का उद्गम [[रायपुर]] जिले के [[धमतरी]] तहसील में स्थित [[सिहावा]] नामक [[पर्वत श्रेणी]] से हुआ है। महानदी का प्रवाह दक्षिण से उत्तर की तरफ है। [[सिहावा]] से निकलकर [[बंगाल की खाड़ी]] में गिरने तक महानदी लगभग 885 कि.मी. की दूरी तय करती है। ==तटवर्ती स्थान== छत्तीसगढ़ में महानदी के तट पर [[धमतरी]], [[कांकेर]], [[चारामा]], [[राजिम]], [[चम्पारन]], [[आरंग]], [[सिरपुर]], [[शिवरी नारायण]] और [[उड़ीसा]] में [[सम्बलपुर]], [[बलांगी]]र, [[कटक]] आदि स्थान हैं। ==सहायक नदियाँ== [[पैरी]], [[सोंढुर]], [[शिवनाथ]], [[हसदेव]],[[अरपा]], [[जोंक]], [[तेल]] आदि महानदी की प्रमुख सहायक नदियाँ हैं। ==प्रमुख बाँध== [[रुद्री]], [[गंगरेल]] तथा [[हीराकुंड]] ==डेल्टा== महानदी का डेल्टा [[कटक]] नगर से लगभग सात मील पहले से शुरू होता है। यहाँ से यह कई धाराओं में विभक्त हो जाती है तथा [[बंगाल की खाड़ी]] में मिल जाती है। ==पौराणिक प्रसंग== निम्नलिखित श्लोकों से ज्ञात होता है कि [[महाभारत]], [[मत्स्यपुराण]] तथा [[ब्रह्मपुराण]] में महानदी का उल्लेख चित्रोत्पला के नाम से हुआ हैः “चित्रोत्पला चित्ररथां मंजुलां वाहिनी तथा।<br> मन्दाकिनीं वैतरणीं कोषां चापि महानदीम्।।”<br> ([[महाभारत]] – भीष्मपर्व – 9/34) “मन्दाकिनीदशार्णा च चित्रकूटा तथैव च।<br> तमसा पिप्पलीश्येनी तथा चित्रोत्पलापि च।।”<br> ([[मत्स्यपुराण]] – [[भारतवर्ष]] वर्णन प्रकरण – 50/25) “चित्रोत्पला वेत्रवपी करमोदा पिशाचिका।<br> तथान्यातिलघुश्रोणी विपाया शेवला नदी।।”<br> ([[ब्रह्मपुराण]] – [[भारतवर्ष]] वर्णन प्रकरण – 19/31) {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] [[en:Mahanadi]] चम्बल 6937 46403 2007-01-26T11:15:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Čambal]] {{stub}} '''चम्बल''' [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[cs:Čambal]] [[de:Chambal]] [[en:Chambal River]] [[sv:Chambal]] कृष्णा 6938 34260 2006-11-10T12:57:26Z Matra 768 '''कृष्णा''' [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{stub}} {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[da:Krishna (flod)]] [[de:Krishna (Fluss)]] [[en:Krishna River]] [[es:Río Krishna]] [[ja:クリシュナ川]] [[kn:ಕೃಷ್ಣಾ_ನದಿ]] [[nl:Krishna (rivier)]] [[sv:Krishnafloden]] [[ta:கிருஷ்ணா நதி]] [[te:కృష్ణా నది]] झेलम 6939 44988 2007-01-22T23:03:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:झेलम नदी]], [[nl:Jhelum (rivier)]], [[pl:Dźhelam (rzeka)]] {{stub}} '''झेलम''' उत्तरी [[भारत]] में बहनेवाली एक [[नदी]] है । {{भारत की नदियाँ}} [[श्रेणी:भारत की नदियाँ]] [[de:Jhelam (Fluss)]] [[en:Jhelum River]] [[mr:झेलम नदी]] [[nl:Jhelum (rivier)]] [[pa:ਜੇਹਲਮ]] [[pl:Dźhelam (rzeka)]] [[ur:دریائے جہلم]] त्रिविकर्णिक आव्यूह विधि 6940 27221 2006-09-20T17:28:50Z Amitprabhakar 683 त्रिविकर्णिक आव्यूह विधि का नाम बदलकर त्रिविकर्णिक आव्यूह कलनविधि कर दिया गया है: त्रिविकर्णिक #REDIRECT [[त्रिविकर्णिक आव्यूह कलनविधि]] श्रेणी:बीजगणित 6941 27224 2006-09-20T17:38:46Z Amitprabhakar 683 बीजगणित गणित की एक शाखा है जो चर तथा अचर राशियों के समीकरण को हल करने तथा चर रासियों के मान निकालने पर आधारित है । फणीश्वर नाथ रेणु 6943 39194 2006-12-21T03:27:04Z Amitprabhakar 683 /* लेखन-शैली */ [[चित्र:Phanishwarnathrenu.jpg |thumb|right| फणीश्वर नाथ रेणु]] '''फणीश्वर नाथ रेणु''' (1921-1977) एक [[हिन्दी]] [[साहित्यकार]] थे । ==जीवनी== इनका जन्म जन्म [[बिहार]] के [[अररिया]] जिले के [[फॉरबिसगंज]] के निकट ''औराही हिंगना'' ग्राम में हुआ था । प्रारंभिक शिक्षा फॉरबिसगंज तथा अररिया में पूरी करने के बाद इन्होने मैट्रिक [[नेपाल]] के [[विराटनगर]] के ''विराटनगर आदर्श विद्यालय'' से '''कोईराला परिवार''' में रहकर की । इन्होने इन्टरमीडिएट [[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]] से 1942 में की जिसके बाद वे स्वतंत्रता संग्राम में कूद पङे । बाद में 1950 में उन्होने नेपाली क्रांतिकारी आन्दोलन में भी हिस्सा लिया जिसके परिणामस्वरुप नेपाल में जनतंत्र की स्थापना हुई । उन्होने हिन्दी में [[आंचलिक कथा]] की नींव रखी । [[सच्चिदानन्द हीरानन्द वात्स्यायन]] अज्ञेय, एक समकालीन [[कवि]], उनके परम मित्र थे । इनकी कई रचनाओं में [[कटिहार]] के रेलवे स्टेशन का उल्लेख मिलता है । ==लेखन-शैली== इनकी लेखन-शैली वर्णणात्मक थी जिसमें पात्र के प्रत्येक मनोवैज्ञानिक सोच का विवरण लुभावने तरीके से किया होता था । पात्रों का चरित्र-निर्माण काफी तेजी से होता था क्योंकि पात्र एक सामान्य-सरल मानव मन (प्रायः) के अतिरिक्त और कुछ नहीं होता था । इनकी लगभग हर कहानी में पात्रों की सोच घटनाओं से प्रधान होती थी । [[एक आदिम रात्रि की महक]] इसका एक सुंदर उदाहरण है । इनकी लेखन-शैली [[प्रेमचंद]] से काफी मिलती थी और इन्हें ''आजादी के बाद का प्रेमचंद'' की संज्ञा भी दी जाती है । अपनी कृतियों में उन्होने आंचलिक पदों का बहुत प्रयोग किया है । अगर आप उनके क्षेत्र से हैं (कोशी), तो ऐसे शब्द, जो आप निहायत ही ठेठ या देहाती समझते हैं, भी देखने को मिल सकते हैं आपको इनकी रचनाओं में । ==साहित्यिक कृतियां== ===उपन्यास=== *[[मैला आंचल]] *[[परती परिकथा]] *[[जूलूस (उपन्यास)|जूलूस]] *[[दीर्घतपा]] *[[कितने चौराहे]] *[[पलटू बाबू रोड]] ===कथा-संग्रह=== *[[एक आदिम रात्रि की महक]] *[[ठुमरी]] *[[अग्निखोर]] *[[अच्छे आदमी]] ===रिपोर्ताज=== *[[ऋणजल-धनजल]] *[[नेपाली क्रांतिकथा]] *[[वनतुलसी की गंध]] *[[श्रुत अश्रुत पूर्वे]] ===प्रसिद्ध कहानियां=== *[[मारे गये गुलफाम]] ([[तीसरी कसम]]) *[[एक आदिम रात्रि की महक]] *[[लाल पान की बेगम]] *[[पंचलाइट]] *[[तबे एकला चलो रे]] *[[ठेस]] *[[संवदिया]] ==सम्मान== अपने प्रथम उपन्यास मैला आंचल के लिये उन्हें [[पद्मश्री]] से सम्मानित किया गया । ==पुस्तक== फणीश्वर नाथ रेणु का कथा शिल्प, published under UGC Grant ( 1990 ), लेखक : डॉ. रेणु शाह ( Associate Proffessor, J.N.V. University, Jodhpur ) ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिंदी साहित्य]] ==बाहरी कङियां== * [http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/p/phanishwaarnr.htm Phanishwar Nath Renu at Abhivyakti] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en:Phanishwar Nath 'Renu']] [[sa:फणीश्वर नाथ रेणु]] [[new:फणीश्वर नाथ रेणु]] उपन्यास 6944 27237 2006-09-21T03:20:08Z 203.110.243.21 '''उपन्यास''' [[हिन्दी]] की एक गद्य लेखन विधा है । [[श्रेणी:उपन्यास]] [[en:Novel]] मैला आंचल 6945 27555 2006-09-21T07:43:20Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''मैला आंचल''' एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] [[श्रेणी:पद्य]] परती परिकथा 6946 27240 2006-09-21T03:21:07Z 203.110.243.21 {{stub}} '''परती परिकथा''' एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] जूलूस 6947 29049 2006-10-02T03:18:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} जूलूस एक जनसमूह या भीड़ को कहते हैं जिसका उद्येश्य प्रायः प्रदर्शन करना होता है । '''जूलूस''' नाम का एक [[उपन्यास]] भी है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं - [[जूलूस (उपन्यास)]]। दीर्घतपा 6948 27242 2006-09-21T03:21:12Z 203.110.243.21 {{stub}} '''दीर्घतपा''' एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] कितने चौराहे 6949 27243 2006-09-21T03:21:15Z 203.110.243.21 {{stub}} '''दीर्घतपा''' एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] पलटू बाबू रोड 6950 27244 2006-09-21T03:21:18Z 203.110.243.21 {{stub}} '''पलटू बाबू रोड''' एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] एक आदिम रात्रि की महक 6951 27615 2006-09-21T08:06:20Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''एक आदिम रात्रि की महक''' एक [[कथा-संग्रह]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:कथा-संग्रह]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] ठुमरी 6952 27305 2006-09-21T04:58:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''ठुमरी''' एक [[कथा-संग्रह]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कथा-संग्रह]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] अग्निखोर 6953 27427 2006-09-21T06:27:43Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''अग्निखोर''' एक [[कथा-संग्रह]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:कथा-संग्रह]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] अच्छे आदमी 6954 27307 2006-09-21T04:59:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अच्छे आदमी''' एक [[कथा-संग्रह]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कथा-संग्रह]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] ऋणजल-धनजल 6955 27258 2006-09-21T03:31:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ऋणजल-धनजल''' एक [[रिपोर्ताज]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:रिपोर्ताज]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] नेपाली क्रांतिकथा 6956 31479 2006-10-20T09:13:35Z Matra 768 ''' नेपाली क्रांतिकथा''' एक [[रिपोर्ताज]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । {{stub}} [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] वनतुलसी की गंध 6957 27256 2006-09-21T03:31:07Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' वनतुलसी की गंध''' एक [[रिपोर्ताज]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:रिपोर्ताज]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] श्रुत अश्रुत पूर्वे 6958 27255 2006-09-21T03:31:04Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''श्रुत अश्रुत पूर्वे ''' एक [[रिपोर्ताज]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:रिपोर्ताज]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] रिपोर्ताज 6959 27261 2006-09-21T03:34:57Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रिपोर्ताज''' [[हिन्दी]] की एक [[गद्य]] लेखन विधा है । [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:रिपोर्ताज]] [[श्रेणी:गद्य]] गद्य 6960 42961 2007-01-14T14:43:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:პროზა]], [[sk:Próza]] {{stub}} गद्य [[हिन्दी]] की एक लेखन विधा है जो [[पद्य]] से भिन्न होती है । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी: गद्य]] [[bs:Proza]] [[cs:Próza]] [[cy:Rhyddiaith]] [[da:Prosa (skriveform)]] [[de:Prosa]] [[en:Prose]] [[eo:Prozo]] [[es:Prosa]] [[fa:نثر]] [[fi:Proosa]] [[fr:Prose]] [[gl:Prosa]] [[he:פרוזה]] [[id:Prosa]] [[it:Prosa]] [[ja:散文]] [[ka:პროზა]] [[lt:Proza]] [[lv:Proza]] [[mk:Проза]] [[nl:Proza]] [[no:Prosa]] [[pl:Proza]] [[pt:Prosa]] [[ru:Проза]] [[sk:Próza]] [[sr:Проза]] [[sv:Prosa]] [[wa:Prôze]] [[zh:散文]] [[zh-yue:散文]] लाल पान की बेगम 6961 27589 2006-09-21T07:56:46Z Mohitshukla1 712 {{stub}} ''' लाल पान की बेगम''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] पंचलाइट 6962 27599 2006-09-21T08:02:00Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''पंचलाइट ''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] तबे एकला चलो रे 6963 27269 2006-09-21T03:44:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' तबे एकला चलो रे''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] ठेस 6964 27270 2006-09-21T03:44:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''ठेस ''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] संवदिया 6965 27271 2006-09-21T03:44:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' संवदिया ''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] मारे गये गुलफाम 6966 27530 2006-09-21T07:34:38Z Mohitshukla1 712 {{stub}} ''' मारे गये गुलफाम ''' एक [[कहानी]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । इसपर हिन्दी में एक फिल्म [[तीसरी कसम]] बनाई गई है । [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] कहानी 6967 27275 2006-09-21T03:50:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कहानी''' [[हिन्दी]] में [[गद्य]] लेखन की एक विधा है । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:कहानी]] [[श्रेणी:गद्य]] [[en:story]] श्रेणी:कहानी 6968 27523 2006-09-21T07:28:23Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:गद्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] सच्चिदानन्द हीरानन्द वात्स्यायन 6969 33094 2006-11-01T03:30:23Z धवलगिरि 820 Redirecting to [[अज्ञेय]] #REDIRECT [[अज्ञेय]] '''सच्चिदानन्द हीरानन्द वात्स्यायन''' (१९११-१९८७) हिंदी के श्रेष्ठ लेखकों में से एक थे । आप ''अज्ञेय'' उपनाम लगाते थे । उन्हें ज्ञानपीठ पुरस्कार १९७८ में मिला। == ग्रन्थ== ==यह भी देखें== :[[हिंदी]] :[[हिन्दी साहित्य]] :[[हिन्दी कवि]] ==बाह्य कडियां== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/agyeya.html कविता] *[http://www.abhivyakti-hindi.org/lekhak/a/agyeya.htm अज्ञेय अभिव्यक्ति पर] *[http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/agyeya/index.htm अज्ञेय अनुभुति पर ] *[http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A5%87%E0%A4%AF अज्ञेय कविता कोश पर] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] [[en:Sachchidananda Hirananda Vatsyayana]] विकिपीडिया:समाज/लेखन 6970 27282 2006-09-21T04:08:18Z Mitul0520 211 ==नीतियां== [[Wikipedia:Policies and guidelines|Overview of policies]] &ndash; [[Wikipedia:Neutral point of view|Neutral point of view ('''NPOV''')]] &ndash; [[Wikipedia:Copyrights|Copyright]] &ndash; [[Wikipedia:Editing policy|Editing]] &ndash; [[Wikipedia:Manual of Style|Manual of Style]] (<small>[[Wikipedia:Guide to Layout|Layout]], [[Wikipedia:Naming conventions|Naming conventions]], [[Wikipedia:Disambiguation|Disambiguation]], [[Wikipedia:Captions|Captions]]</small>) &ndash; [[Wikipedia:Image use policy|Image use]] ==सभ्यतालक्षी मार्गदर्शन== [[Wikipedia:Wikiquette|Wikipedia etiquette]] &ndash; [[Wikipedia:Be bold in updating pages|Be bold!]] but [[Wikipedia:Staying cool when the editing gets hot|Stay cool!]] &ndash; [[Wikipedia:Please do not bite the newcomers|Be nice to newcomers]] &ndash; [[Wikipedia:Dispute resolution|Dispute resolution]] &ndash; [[Wikipedia:Arbitration policy|Arbitration policy]] &ndash; [[Wikipedia:Association of Members' Advocates|Association of Members' Advocates]] ==स्रोत== [[Wikipedia:Help desk|Help desk]] &ndash; [[Wikipedia:Reference desk|Reference desk]] &ndash; [[Special:Specialpages|Special pages]] &ndash; [[Wikipedia:Utilities|Utilities]] &ndash; [[Wikipedia:Basic topics|Basic topics]] &ndash; [[Wikipedia:Contributing to Wikipedia|Contributing]] &ndash; [[Wikipedia:Guide to improving articles|Improving articles]] &ndash; [[Wikipedia:How to write a great article|Writing a great article]] &ndash; [[Wikipedia:Public domain resources|Public domain]] and other [[Wikipedia:Research resources|research resources]] &ndash; [[Wikipedia:Boilerplate text|Boilerplate text]] &ndash; [[Wikipedia:Boilerplate request for permission|Boilerplate permission to copy]] &ndash; [[Wikipedia:MediaWiki custom messages|Custom messages]] &ndash; [[Wikipedia:List of images|Image list]] ==Projects== [[Wikipedia:WikiProject|WikiProjects]] &ndash; [[Wikipedia:Requested articles|Requested articles]] and [[Wikipedia:Requested pictures|pictures]] &ndash; [[Wikipedia:Article series|Article series]] &ndash; [[Wikipedia:Infobox|Infoboxes]] &ndash; [[Wikipedia:WikiProject Writing Captions|Captions]] &ndash; [[Wikipedia:WikiMoney|WikiMoney]] &ndash; [[Wikipedia:Wikipedia maintenance|Maintenance]] (<small>[[Wikipedia:Pages needing attention|Pages needing attention]], [[Wikipedia:Cleanup|Cleanup]], [[Wikipedia:Requests for page expansion|Expansion]], [[Wikipedia:Categorization|Categorization]]</small>) &ndash; [[Wikipedia:Transwiki log|Transwiki]] &ndash; [[Wikipedia:Regional notice boards|Regional notice boards]] ==तकनीकी जानकारियाँ== [[Wikipedia:MediaWiki|The MediaWiki software]] &ndash; [[m:MediaWiki feature request and bug report discussion|Requests and bug reports]] &ndash; [[Wikipedia:Browser notes|Browser notes]] &ndash; [[m:User_styles|User styles (customizing your display with CSS)]] &ndash; [[Wikipedia:Multimedia|Multimedia]] &ndash; [[Wikipedia:Bots|Bots]] &ndash; [[Wikipedia:Database download|SQL dumps]] (<font size="-1">[[Wikipedia:TomeRaider database|TomeRaider format]]</font>) विकिपीडिया:समाज/अन्य 6971 27284 2006-09-21T04:16:00Z Mitul0520 211 * [[विकिपीडिया:प्रबन्धक]] ([[Project:Administrators]]) * [[विकिपीडिया:बाबेल]] * [[WIkipedia:Request for adminship|Request for Adminship]] * [[Wikipedia:TODO List|TODO List]] * [[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|गाँव का पम्प]] (Village Pump) * [[विकिपीडिया:विभागों की सूची|विभागों की सूची]] * [[Wikipedia:Alphabetical index]] * [[Wikipedia:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] नीहार 6972 27553 2006-09-21T07:42:51Z Mohitshukla1 712 {{stub}} ''' नीहार ''' एक [[कविता-संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] रश्मि (कविता-संग्रह) 6973 29057 2006-10-02T03:25:43Z Amitprabhakar 683 रश्मि का नाम बदलकर रश्मि (कविता-संग्रह) कर दिया गया है {{stub}} ''' रश्मि ''' एक [[कविता-संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] सांध्यगीत (कविता-संग्रह) 6974 29059 2006-10-02T03:26:04Z Amitprabhakar 683 सांध्यगीत का नाम बदलकर सांध्यगीत (कविता-संग्रह) कर दिया गया है {{stub}} ''' सांध्यगीत ''' एक [[कविता-संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] यामा 6975 27590 2006-09-21T07:57:19Z Mohitshukla1 712 {{stub}} ''' यामा ''' एक [[कविता-संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] दीपशिखा (कविता-संग्रह) 6976 29055 2006-10-02T03:25:36Z Amitprabhakar 683 दीपशिखा का नाम बदलकर दीपशिखा (कविता-संग्रह) कर दिया गया है {{stub}} '''दीपशिखाा ''' एक [[कविता-संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] श्रेणी:पद्य 6977 27524 2006-09-21T07:30:15Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] श्रेणी:महादेवी वर्मा 6978 27510 2006-09-21T07:20:22Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] कविता-संग्रह 6979 27294 2006-09-21T04:35:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} कविता-संग्रह [[हिन्दी]] में [[पद्य]] लेखन की एक विधा है । [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:पद्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] स्मृति की रेखाएं 6980 27593 2006-09-21T07:59:26Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''स्मृति की रेखाएं''' एक [[संस्मरण -संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:गद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] अतीत के चलचित्र 6981 27434 2006-09-21T06:32:51Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''अतीत के चलचित्र''' एक [[संस्मरण -संग्रह]] है जिसकी रचायिता [[महादेवी वर्मा]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:गद्य]] [[श्रेणी:महादेवी वर्मा]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] कहानी संग्रह 6982 27302 2006-09-21T04:54:25Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[कथा-संग्रह]] #REDIRECT[[कथा-संग्रह ]] कथा-संग्रह 6983 27303 2006-09-21T04:57:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''कथा-संग्रह'' [[हिन्दी]] में एक [[गद्य]] लेखन तथा प्रकाशन विधा है । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:गद्य]] 11 सितंबर 6984 42244 2007-01-11T01:41:59Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:11 september]] {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 254वॉ (लीप वर्ष मे 255 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 111 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== *[[1896]] प्रथम [[विश्व धर्म सम्मेलन]] [[शिकागो]], [[अमेरिका]] मे हुआ। *[[1906]] [[महात्मा गाँधी]] ने [[दक्षिण अफ़्रीका]] मे [[सत्याग्रह आन्दोलन]] आरंभ किया। *[[2001]] [[अमरीका]] मे हुए आतंकवादी हमले हुए। यात्री हवाई विमानो के इस्तेमाल से [[न्यू यार्क]] के [[वर्ड ट्रेड टावर]] की दो इमारते, [[वर्जिन्या]] स्थित [[पेंटागन]] की दक्षिणी दिवार विध्वंस हुए। एक यात्री विमान [[पेन्सिलवेनिया]] मे गीरा। कुल लगभग ३,००० लोग मारे गए। ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 September]] [[an:11 de setiembre]] [[ar:11 سبتمبر]] [[ast:11 de setiembre]] [[az:11 Sentyabr]] [[be:11 верасьня]] [[bg:11 септември]] [[bpy:সেপ্টেম্বর ১১]] [[br:11 Gwengolo]] [[bs:11. septembar]] [[ca:11 de setembre]] [[ceb:Septiyembre 11]] [[co:11 di settembre]] [[cs:11. září]] [[csb:11 séwnika]] [[cv:Авăн, 11]] [[cy:11 Medi]] [[da:11. september]] [[de:11. September]] [[el:11 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 11]] [[eo:11-a de septembro]] [[es:11 de septiembre]] [[et:11. september]] [[eu:Irailaren 11]] [[fi:11. syyskuuta]] [[fiu-vro:11. süküskuu päiv]] [[fo:11. september]] [[fr:11 septembre]] [[frp:11 septembro]] [[fur:11 di Setembar]] [[fy:11 septimber]] [[ga:11 Meán Fómhair]] [[gl:11 de setembro]] [[he:11 בספטמבר]] [[hr:11. rujna]] [[hu:Szeptember 11]] [[ia:11 de septembre]] [[id:11 September]] [[io:11 di septembro]] [[is:11. september]] [[it:11 settembre]] [[ja:9月11日]] [[jv:11 September]] [[ka:11 სექტემბერი]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ko:9월 11일]] [[ksh:11. Sepptämmber]] [[ku:11'ê rezberê]] [[la:11 Septembris]] [[lb:11. September]] [[li:11 september]] [[lmo:11 09]] [[lt:Rugsėjo 11]] [[mk:11 септември]] [[ms:11 September]] [[nap:11 'e settembre]] [[nds-nl:11 september]] [[nl:11 september]] [[nn:11. september]] [[no:11. september]] [[nov:11 de septembre]] [[nrm:11 Septembre]] [[oc:11 de setembre]] [[pam:Septiembri 11]] [[pl:11 września]] [[pt:11 de Setembro]] [[ro:11 septembrie]] [[ru:11 сентября]] [[scn:11 di sittèmmiru]] [[sco:11 September]] [[se:Čakčamánu 11.]] [[simple:September 11]] [[sk:11. september]] [[sl:11. september]] [[sq:11 Shtator]] [[sr:11. септембар]] [[su:11 Séptémber]] [[sv:11 september]] [[sw:11 Septemba]] [[ta:செப்டம்பர் 11]] [[te:సెప్టెంబర్ 11]] [[th:11 กันยายน]] [[tl:Setyembre 11]] [[tr:11 Eylül]] [[tt:11. Sentäber]] [[uk:11 вересня]] [[uz:11 sentabr]] [[vec:11 de setenbre]] [[vi:11 tháng 9]] [[vls:11 september]] [[wa:11 di setimbe]] [[war:Septyembre 11]] [[zh:9月11日]] झरना (काव्य) 6985 27311 2006-09-21T05:07:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''झरना''' (काव्य) के रचायिता [[जयशंकर प्रसाद]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:काव्य]] [[श्रेणी:जयशंकर प्रसाद]] कामायनी 6986 27314 2006-09-21T05:13:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कामायनी''' [[हिंदी]] के महानतम [[महाकाव्य|महाकाव्यों]] में से है । इसके रचायिता [[जयशंकर प्रसाद]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:काव्य]] [[श्रेणी:महाकाव्य]] [[श्रेणी:जयशंकर प्रसाद]] उत्तर 24 परगना जिला 6987 27687 2006-09-21T08:48:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उत्तर 24 परगना ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} उत्तर दिनाजपुर जिला 6988 27688 2006-09-21T08:49:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उत्तर दिनाजपुर ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} कूचबिहार जिला 6989 27691 2006-09-21T08:49:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कूचबिहार ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} कोलकाता जिला 6990 27689 2006-09-21T08:49:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कोलकाता ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} जलपाईगुङी जिला 6991 27690 2006-09-21T08:49:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' जलपाईगुङी ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} दार्जिलिंग जिला 6992 27693 2006-09-21T08:50:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' दार्जिलिंग ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} नादिया जिला 6993 27692 2006-09-21T08:49:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' नादिया''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} पश्चिम मेदिनीपुर जिला 6994 27694 2006-09-21T08:50:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पश्चिम मेदिनीपुर ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} पुरूलिया जिला 6995 27695 2006-09-21T08:51:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पुरूलिया ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} पूर्व मेदिनीपुर जिला 6996 27697 2006-09-21T08:53:07Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पूर्व मेदिनीपुर ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} बांकुङा जिला 6997 27698 2006-09-21T08:53:12Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बांकुङा ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} बीरभूम जिला 6998 27699 2006-09-21T08:53:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बीरभूम ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} मालदह जिला 6999 27700 2006-09-21T08:53:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' मालदह ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} हुगली जिला 7000 27704 2006-09-21T08:54:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' हुगली ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} हावङा जिला 7001 27703 2006-09-21T08:53:55Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' हावङा ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} वर्धमान जिला 7002 27702 2006-09-21T08:53:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' वर्धमान ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} मुर्शिदाबाद जिला 7003 27701 2006-09-21T08:53:37Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' मुर्शिदाबाद ''' भारतीय [[राज्य]] [[पश्चिम बंगाल]] का एक प्रशासकीय [[जिला]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले]] {{पश्चिम बंगाल के जिले}} श्रेणी:प्रोद्योगिकी 7004 27363 2006-09-21T05:41:42Z Mohitshukla1 712 प्रोद्योगिकी मतलब Engineering Template:पश्चिम बंगाल के जिले 7005 27722 2006-09-21T10:25:12Z Mohitshukla1 712 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[पश्चिम बंगाल]] के जिले''' |- |align="center"| [[उत्तर 24 परगना जिला]] | [[उत्तर दिनाजपुर जिला]] | [[कूचबिहार जिला]] | [[कोलकाता जिला]] | [[ जलपाईगुङी जिला]] | [[दार्जिलिंग जिला]] | [[नादिया जिला]] | [[पश्चिम मेदिनीपुर जिला]] | [[पुरूलिया जिला]] | [[पूर्व मेदिनीपुर जिला]] | [[बांकुङा जिला]] | [[बीरभूम जिला]] | [[मालदह जिला]] | [[मुर्शिदाबाद जिला]] | [[वर्धमान जिला]] | [[हावङा जिला]] | [[हुगली जिला]] | |} [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल]] ईरोड जिला 7007 42300 2007-01-11T03:31:00Z Amitprabhakar 683 '''ईरोड''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । {{ तमिलनाडु के जिले}} {{substub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en:Erode District]] करुङ जिला 7008 42273 2007-01-11T02:55:02Z Amitprabhakar 683 '''करुङ''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । {{तमिलनाडु के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en:arur District]] [[ja:カルール県]] डिंडिगुल जिला 7009 42268 2007-01-11T02:48:10Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''डिंडिगुल''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Dindigul District]] [[ja:ティンドゥッカル県]] तेनी जिला 7010 42283 2007-01-11T03:10:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''तेनी ''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Theni District]] [[ja:テーニ県]] नमक्कल जिला 7011 42290 2007-01-11T03:20:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नमक्कल''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Namakkal District]] विलुप्पुरम् जिला 7012 42294 2007-01-11T03:26:37Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''विलुप्पुरम्''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Viluppuram District]] विरुधुनगर जिला 7013 42296 2007-01-11T03:29:03Z Amitprabhakar 683 '''विरुधुनगर''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} {{ तमिलनाडु के जिले}} [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] [[en:Virudhunagar District]] श्रेणी:संगणक और हिन्दी 7014 33119 2006-11-01T06:42:21Z Mitul0520 211 श्रेणी [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:संगणक]] Template:तमिलनाडु के जिले 7015 42272 2007-01-11T02:52:01Z Amitprabhakar 683 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[तमिलनाडु]] के जिले''' |- |align="center"| [[ईरोड जिला]] | [[कृष्णगिरि जिला]] | [[कन्याकुमारी जिला]] | [[करुड़ जिला]] | [[कोयम्बटूर जिला]] | [[कुड्डलोर जिला]] | [[कांचीपुरम् जिला]] | [[चेन्नई जिला]] | [[डिंडिगुल जिला]] | [[तिरुचिरापल्ली जिला]] | [[तिरूनेलवेली जिला]] | [[तिरूवनामलई जिला]] | [[तिरूवरुर जिला]] | [[तिरूवल्लुर जिला]] | [[तूतूकुड़ी जिला]] | [[तेनी जिला]] | [[तंजावुर जिला]] | [[धर्मपुरी जिला]] | [[ नागापट्टनम् जिला]] | [[नीलगिरि जिला]] | [[नमक्कल जिला]] | [[मदुरई जिला]] | [[पेराम्बुर जिला]] | [[पुडुकोट्टई जिला]] | [[रामनाथपुरम् जिला]] | [[वेल्लोर जिला]] | [[विलुप्पुरम् जिला]] | [[विरुधुनगर जिला]] | [[सलेम जिला]] | [[शिवगंगा जिला]] | |} [[श्रेणी:तमिलनाडु]] [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] श्रेणी:हिन्दी समाचारपत्र 7016 27423 2006-09-21T06:23:06Z Mohitshukla1 712 इस श्रेणी मे हिन्दी के समाचार पत्रों के बारे मे जानकारी है । [[category: हिन्दी]] बंगाल की खाङी 7017 27425 2006-09-21T06:24:53Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बंगाल की खाड़ी]] #REDIRECT[[बंगाल की खाड़ी]] श्रेणी:हिन्दी साहित्यकार 7018 27431 2006-09-21T06:31:46Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] मुंगेर 7019 27583 2006-09-21T07:54:40Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मुंगेर''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} श्रेणी:लेखक 7020 31645 2006-10-21T04:43:46Z Mitul0520 211 श्रेणी जोडी [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] 12 सितंबर 7021 27444 2006-09-21T06:40:21Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 255वॉ (लीप वर्ष मे 256 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 110 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 September]] [[ar:12 سبتمبر]] [[an:12 de setiembre]] [[frp:12 septembro]] [[ast:12 de setiembre]] [[az:12 Sentyabr]] [[be:12 верасьня]] [[bs:12. septembar]] [[br:12 Gwengolo]] [[bg:12 септември]] [[ca:12 de setembre]] [[cv:Авăн, 12]] [[ceb:Septiyembre 12]] [[cs:12. září]] [[co:12 di settembre]] [[cy:12 Medi]] [[da:12. september]] [[de:12. September]] [[et:12. september]] [[el:12 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 12]] [[eo:12-a de septembro]] [[es:12 de septiembre]] [[eu:Irailaren 12]] [[fo:12. september]] [[fr:12 septembre]] [[fy:12 septimber]] [[fur:12 di Setembar]] [[ga:12 Meán Fómhair]] [[gl:12 de setembro]] [[ko:9월 12일]] [[hr:12. rujna]] [[io:12 di septembro]] [[id:12 September]] [[ia:12 de septembre]] [[is:12. september]] [[it:12 settembre]] [[he:12 בספטמבר]] [[jv:12 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:12 სექტემბერი]] [[csb:12 séwnika]] [[ku:12'ê rezberê]] [[la:12 Septembris]] [[lb:12. September]] [[lt:Rugsėjo 12]] [[hu:Szeptember 12]] [[mk:12 септември]] [[ms:12 September]] [[nl:12 september]] [[ja:9月12日]] [[nap:12 'e settembre]] [[no:12. september]] [[nn:12. september]] [[oc:12 de setembre]] [[pam:Septiembri 12]] [[pl:12 września]] [[pt:12 de Setembro]] [[ro:12 septembrie]] [[ru:12 сентября]] [[war:Septyembre 12]] [[se:Čakčamánu 12.]] [[sco:12 September]] [[sq:12 Shtator]] [[scn:12 di sittèmmiru]] [[simple:September 12]] [[sk:12. september]] [[sl:12. september]] [[sr:12. септембар]] [[fi:12. syyskuuta]] [[sv:12 september]] [[tl:Setyembre 12]] [[tt:12. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 12]] [[th:12 กันยายน]] [[vi:12 tháng 9]] [[tr:12 Eylül]] [[uk:12 вересня]] [[uz:12 sentabr]] [[wa:12 di setimbe]] [[zh:9月12日]] 13 सितंबर 7022 27445 2006-09-21T06:41:13Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 256वॉ (लीप वर्ष मे 257 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 109 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 September]] [[ar:13 سبتمبر]] [[an:13 de setiembre]] [[frp:13 septembro]] [[ast:13 de setiembre]] [[az:13 Sentyabr]] [[be:13 верасьня]] [[bs:13. septembar]] [[br:13 Gwengolo]] [[bg:13 септември]] [[ca:13 de setembre]] [[cv:Авăн, 13]] [[ceb:Septiyembre 13]] [[cs:13. září]] [[co:13 di settembre]] [[cy:13 Medi]] [[da:13. september]] [[de:13. September]] [[et:13. september]] [[el:13 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 13]] [[eo:13-a de septembro]] [[es:13 de septiembre]] [[eu:Irailaren 13]] [[fo:13. september]] [[fr:13 septembre]] [[fy:13 septimber]] [[fur:13 di Setembar]] [[ga:13 Meán Fómhair]] [[gl:13 de setembro]] [[ko:9월 13일]] [[hr:13. rujna]] [[io:13 di septembro]] [[id:13 September]] [[ia:13 de septembre]] [[is:13. september]] [[it:13 settembre]] [[he:13 בספטמבר]] [[jv:13 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:13 სექტემბერი]] [[csb:13 séwnika]] [[ku:13'ê rezberê]] [[la:13 Septembris]] [[lb:13. September]] [[lt:Rugsėjo 13]] [[hu:Szeptember 13]] [[mk:13 септември]] [[ms:13 September]] [[nl:13 september]] [[ja:9月13日]] [[nap:13 'e settembre]] [[no:13. september]] [[nn:13. september]] [[oc:13 de setembre]] [[pam:Septiembri 13]] [[pl:13 września]] [[pt:13 de Setembro]] [[ro:13 septembrie]] [[ru:13 сентября]] [[war:Septyembre 13]] [[se:Čakčamánu 13.]] [[sco:13 September]] [[sq:13 Shtator]] [[scn:13 di sittèmmiru]] [[simple:September 13]] [[sk:13. september]] [[sl:13. september]] [[sr:13. септембар]] [[fi:13. syyskuuta]] [[sv:13 september]] [[tl:Setyembre 13]] [[tt:13. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 13]] [[th:13 กันยายน]] [[vi:13 tháng 9]] [[tr:13 Eylül]] [[uk:13 вересня]] [[uz:13 sentabr]] [[wa:13 di setimbe]] [[zh:9月13日]] शेखपुरा 7023 27448 2006-09-21T06:41:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मुंगेर''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} औरंगाबाद बिहार 7024 27629 2006-09-21T08:22:02Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''औरंगाबाद''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{बिहार के जिले}} शिवहर 7025 27453 2006-09-21T06:41:45Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मुंगेर''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} बाँका 7026 28551 2006-09-25T08:13:22Z 203.110.243.30 {{stub}} '''बाँका''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] 14 सितंबर 7027 27455 2006-09-21T06:41:54Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 257वॉ (लीप वर्ष मे 258 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 108 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 September]] [[ar:14 سبتمبر]] [[an:14 de setiembre]] [[frp:14 septembro]] [[ast:14 de setiembre]] [[az:14 Sentyabr]] [[be:14 верасьня]] [[bs:14. septembar]] [[br:14 Gwengolo]] [[bg:14 септември]] [[ca:14 de setembre]] [[cv:Авăн, 14]] [[ceb:Septiyembre 14]] [[cs:14. září]] [[co:14 di settembre]] [[cy:14 Medi]] [[da:14. september]] [[de:14. September]] [[et:14. september]] [[el:14 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 14]] [[eo:14-a de septembro]] [[es:14 de septiembre]] [[eu:Irailaren 14]] [[fo:14. september]] [[fr:14 septembre]] [[fy:14 septimber]] [[fur:14 di Setembar]] [[ga:14 Meán Fómhair]] [[gl:14 de setembro]] [[ko:9월 14일]] [[hr:14. rujna]] [[io:14 di septembro]] [[id:14 September]] [[ia:14 de septembre]] [[is:14. september]] [[it:14 settembre]] [[he:14 בספטמבר]] [[jv:14 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:14 სექტემბერი]] [[csb:14 séwnika]] [[ku:14'ê rezberê]] [[la:14 Septembris]] [[lb:14. September]] [[lt:Rugsėjo 14]] [[hu:Szeptember 14]] [[mk:14 септември]] [[ms:14 September]] [[nl:14 september]] [[ja:9月14日]] [[nap:14 'e settembre]] [[no:14. september]] [[nn:14. september]] [[oc:14 de setembre]] [[pam:Septiembri 14]] [[pl:14 września]] [[pt:14 de Setembro]] [[ro:14 septembrie]] [[ru:14 сентября]] [[war:Septyembre 14]] [[se:Čakčamánu 14.]] [[sco:14 September]] [[sq:14 Shtator]] [[scn:14 di sittèmmiru]] [[simple:September 14]] [[sk:14. september]] [[sl:14. september]] [[sr:14. септембар]] [[fi:14. syyskuuta]] [[sv:14 september]] [[tl:Setyembre 14]] [[tt:14. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 14]] [[th:14 กันยายน]] [[vi:14 tháng 9]] [[tr:14 Eylül]] [[uk:14 вересня]] [[uz:14 sentabr]] [[wa:14 di setimbe]] [[zh:9月14日]] जमुई 7028 27634 2006-09-21T08:23:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जमुई''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} अररिया जिला 7029 27642 2006-09-21T08:25:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' अररिया''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{बिहार के जिले}} Template:बिहार के जिले 7030 27726 2006-09-21T10:33:36Z Mohitshukla1 712 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[बिहार]] के जिले''' |- |align="center"| [[अररिया जिला]] | [[गया जिला]] | [[मुंगेर जिला]] | [[शेखपुरा जिला]] | [[औरंगाबाद बिहार| औरंगाबाद जिला]] | [[गोपालगंज जिला]] | [[मुजफ्फरपुर जिला]] | [[शिवहर जिला]] | [[बाँका जिला]] | [[जमुई जिला]] | [[नालंदा जिला]] | [[सीतामढी जिला]] | [[बेगूसराय जिला]] | [[जहानाबाद जिला]] | [[नवादा जिला]] | [[सीवान जिला]] | [[भभुआ जिला]] | [[कटिहार जिला]] | [[पटना जिला]] | [[सुपौल जिला]] | [[भागलपुर जिला]] | [[खगड़िया जिला]] | [[पूर्णिया जिला]] | [[वैशाली जिला]] | [[भोजपुर जिला]] | [[किशनगंज जिला]] | [[रोहतास| सासाराम जिला]] | [[पश्चिम चंपारण जिला]] | [[बक्सर जिला]] | [[लखीसराय जिला]] | [[सहरसा जिला]] | [[अरवल जिला]] | [[दरभंगा जिला]] | [[मधेपुरा जिला]] | [[समस्तीपुर जिला]] | [[पूर्वी चंपारण जिला]] | [[मधुबनी जिला]] | [[छपरा जिला]] | |} [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] अररिया 7031 27467 2006-09-21T06:58:28Z Mitul0520 211 अररिया का नाम बदलकर अररिया जिला कर दिया गया है #REDIRECT [[अररिया जिला]] किशनगंज जिला 7032 27469 2006-09-21T07:00:20Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[किशनगंज]] #REDIRECT[[किशनगंज]] कटिहार जिला 7033 27470 2006-09-21T07:00:21Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[कटिहार]] #REDIRECT[[कटिहार]] खगड़िया जिला 7034 27479 2006-09-21T07:02:51Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[खगड़िया]] #REDIRECT[[खगड़िया]] गया जिला 7035 27480 2006-09-21T07:02:51Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गया]] #REDIRECT[[गया]] गोपालगंज जिला 7036 27473 2006-09-21T07:00:41Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गोपालगंज]] #REDIRECT[[गोपालगंज]] छपरा जिला 7037 27474 2006-09-21T07:00:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गोपालगंज]] #REDIRECT[[गोपालगंज]] अरवल जिला 7038 27475 2006-09-21T07:01:17Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[अरवल]] #REDIRECT[[अरवल ]] 15 सितंबर 7039 27476 2006-09-21T07:01:50Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 258वॉ (लीप वर्ष मे 259 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 107 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 September]] [[ar:15 سبتمبر]] [[an:15 de setiembre]] [[frp:15 septembro]] [[ast:15 de setiembre]] [[az:15 Sentyabr]] [[be:15 верасьня]] [[bs:15. septembar]] [[br:15 Gwengolo]] [[bg:15 септември]] [[ca:15 de setembre]] [[cv:Авăн, 15]] [[ceb:Septiyembre 15]] [[cs:15. září]] [[co:15 di settembre]] [[cy:15 Medi]] [[da:15. september]] [[de:15. September]] [[et:15. september]] [[el:15 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 15]] [[eo:15-a de septembro]] [[es:15 de septiembre]] [[eu:Irailaren 15]] [[fo:15. september]] [[fr:15 septembre]] [[fy:15 septimber]] [[fur:15 di Setembar]] [[ga:15 Meán Fómhair]] [[gl:15 de setembro]] [[ko:9월 15일]] [[hr:15. rujna]] [[io:15 di septembro]] [[id:15 September]] [[ia:15 de septembre]] [[is:15. september]] [[it:15 settembre]] [[he:15 בספטמבר]] [[jv:15 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:15 სექტემბერი]] [[csb:15 séwnika]] [[ku:15'ê rezberê]] [[la:15 Septembris]] [[lb:15. September]] [[lt:Rugsėjo 15]] [[hu:Szeptember 15]] [[mk:15 септември]] [[ms:15 September]] [[nl:15 september]] [[ja:9月15日]] [[nap:15 'e settembre]] [[no:15. september]] [[nn:15. september]] [[oc:15 de setembre]] [[pam:Septiembri 15]] [[pl:15 września]] [[pt:15 de Setembro]] [[ro:15 septembrie]] [[ru:15 сентября]] [[war:Septyembre 15]] [[se:Čakčamánu 15.]] [[sco:15 September]] [[sq:15 Shtator]] [[scn:15 di sittèmmiru]] [[simple:September 15]] [[sk:15. september]] [[sl:15. september]] [[sr:15. септембар]] [[fi:15. syyskuuta]] [[sv:15 september]] [[tl:Setyembre 15]] [[tt:15. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 15]] [[th:15 กันยายน]] [[vi:15 tháng 9]] [[tr:15 Eylül]] [[uk:15 вересня]] [[uz:15 sentabr]] [[wa:15 di setimbe]] [[zh:9月15日]] 16 सितंबर 7040 27477 2006-09-21T07:02:30Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 259वॉ (लीप वर्ष मे 260 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 106 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 September]] [[ar:16 سبتمبر]] [[an:16 de setiembre]] [[frp:16 septembro]] [[ast:16 de setiembre]] [[az:16 Sentyabr]] [[be:16 верасьня]] [[bs:16. septembar]] [[br:16 Gwengolo]] [[bg:16 септември]] [[ca:16 de setembre]] [[cv:Авăн, 16]] [[ceb:Septiyembre 16]] [[cs:16. září]] [[co:16 di settembre]] [[cy:16 Medi]] [[da:16. september]] [[de:16. September]] [[et:16. september]] [[el:16 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 16]] [[eo:16-a de septembro]] [[es:16 de septiembre]] [[eu:Irailaren 16]] [[fo:16. september]] [[fr:16 septembre]] [[fy:16 septimber]] [[fur:16 di Setembar]] [[ga:16 Meán Fómhair]] [[gl:16 de setembro]] [[ko:9월 16일]] [[hr:16. rujna]] [[io:16 di septembro]] [[id:16 September]] [[ia:16 de septembre]] [[is:16. september]] [[it:16 settembre]] [[he:16 בספטמבר]] [[jv:16 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:16 სექტემბერი]] [[csb:16 séwnika]] [[ku:16'ê rezberê]] [[la:16 Septembris]] [[lb:16. September]] [[lt:Rugsėjo 16]] [[hu:Szeptember 16]] [[mk:16 септември]] [[ms:16 September]] [[nl:16 september]] [[ja:9月16日]] [[nap:16 'e settembre]] [[no:16. september]] [[nn:16. september]] [[oc:16 de setembre]] [[pam:Septiembri 16]] [[pl:16 września]] [[pt:16 de Setembro]] [[ro:16 septembrie]] [[ru:16 сентября]] [[war:Septyembre 16]] [[se:Čakčamánu 16.]] [[sco:16 September]] [[sq:16 Shtator]] [[scn:16 di sittèmmiru]] [[simple:September 16]] [[sk:16. september]] [[sl:16. september]] [[sr:16. септембар]] [[fi:16. syyskuuta]] [[sv:16 september]] [[tl:Setyembre 16]] [[tt:16. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 16]] [[th:16 กันยายน]] [[vi:16 tháng 9]] [[tr:16 Eylül]] [[uk:16 вересня]] [[uz:16 sentabr]] [[wa:16 di setimbe]] [[zh:9月16日]] किशनगंज 7041 27630 2006-09-21T08:22:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''किशनगंज'' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले ]] [[श्रेणी:शहर ]] 17 सितंबर 7042 27481 2006-09-21T07:03:12Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 260वॉ (लीप वर्ष मे 261 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 105 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 September]] [[ar:17 سبتمبر]] [[an:17 de setiembre]] [[frp:17 septembro]] [[ast:17 de setiembre]] [[az:17 Sentyabr]] [[be:17 верасьня]] [[bs:17. septembar]] [[br:17 Gwengolo]] [[bg:17 септември]] [[ca:17 de setembre]] [[cv:Авăн, 17]] [[ceb:Septiyembre 17]] [[cs:17. září]] [[co:17 di settembre]] [[cy:17 Medi]] [[da:17. september]] [[de:17. September]] [[et:17. september]] [[el:17 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 17]] [[eo:17-a de septembro]] [[es:17 de septiembre]] [[eu:Irailaren 17]] [[fo:17. september]] [[fr:17 septembre]] [[fy:17 septimber]] [[fur:17 di Setembar]] [[ga:17 Meán Fómhair]] [[gl:17 de setembro]] [[ko:9월 17일]] [[hr:17. rujna]] [[io:17 di septembro]] [[id:17 September]] [[ia:17 de septembre]] [[is:17. september]] [[it:17 settembre]] [[he:17 בספטמבר]] [[jv:17 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:17 სექტემბერი]] [[csb:17 séwnika]] [[ku:17'ê rezberê]] [[la:17 Septembris]] [[lb:17. September]] [[lt:Rugsėjo 17]] [[hu:Szeptember 17]] [[mk:17 септември]] [[ms:17 September]] [[nl:17 september]] [[ja:9月17日]] [[nap:17 'e settembre]] [[no:17. september]] [[nn:17. september]] [[oc:17 de setembre]] [[pam:Septiembri 17]] [[pl:17 września]] [[pt:17 de Setembro]] [[ro:17 septembrie]] [[ru:17 сентября]] [[war:Septyembre 17]] [[se:Čakčamánu 17.]] [[sco:17 September]] [[sq:17 Shtator]] [[scn:17 di sittèmmiru]] [[simple:September 17]] [[sk:17. september]] [[sl:17. september]] [[sr:17. септембар]] [[fi:17. syyskuuta]] [[sv:17 september]] [[tl:Setyembre 17]] [[tt:17. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 17]] [[th:17 กันยายน]] [[vi:17 tháng 9]] [[tr:17 Eylül]] [[uk:17 вересня]] [[uz:17 sentabr]] [[wa:17 di setimbe]] [[zh:9月17日]] खगड़िया 7043 28669 2006-09-27T16:41:30Z Taxman 345 stub notice to bottom, formatting '''खगड़िया''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} {{बिहार के जिले}} [[श्रेणी:बिहार के जिले ]] [[श्रेणी:शहर]] अरवल 7044 27643 2006-09-21T08:25:30Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''अरवल'' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार के जिले ]] [[श्रेणी:शहर]] {{बिहार के जिले}} 18 सितंबर 7045 27489 2006-09-21T07:07:44Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 261वॉ (लीप वर्ष मे 262 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 104 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 September]] [[ar:18 سبتمبر]] [[an:18 de setiembre]] [[frp:18 septembro]] [[ast:18 de setiembre]] [[az:18 Sentyabr]] [[be:18 верасьня]] [[bs:18. septembar]] [[br:18 Gwengolo]] [[bg:18 септември]] [[ca:18 de setembre]] [[cv:Авăн, 18]] [[ceb:Septiyembre 18]] [[cs:18. září]] [[co:18 di settembre]] [[cy:18 Medi]] [[da:18. september]] [[de:18. September]] [[et:18. september]] [[el:18 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 18]] [[eo:18-a de septembro]] [[es:18 de septiembre]] [[eu:Irailaren 18]] [[fo:18. september]] [[fr:18 septembre]] [[fy:18 septimber]] [[fur:18 di Setembar]] [[ga:18 Meán Fómhair]] [[gl:18 de setembro]] [[ko:9월 18일]] [[hr:18. rujna]] [[io:18 di septembro]] [[id:18 September]] [[ia:18 de septembre]] [[is:18. september]] [[it:18 settembre]] [[he:18 בספטמבר]] [[jv:18 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:18 სექტემბერი]] [[csb:18 séwnika]] [[ku:18'ê rezberê]] [[la:18 Septembris]] [[lb:18. September]] [[lt:Rugsėjo 18]] [[hu:Szeptember 18]] [[mk:18 септември]] [[ms:18 September]] [[nl:18 september]] [[ja:9月18日]] [[nap:18 'e settembre]] [[no:18. september]] [[nn:18. september]] [[oc:18 de setembre]] [[pam:Septiembri 18]] [[pl:18 września]] [[pt:18 de Setembro]] [[ro:18 septembrie]] [[ru:18 сентября]] [[war:Septyembre 18]] [[se:Čakčamánu 18.]] [[sco:18 September]] [[sq:18 Shtator]] [[scn:18 di sittèmmiru]] [[simple:September 18]] [[sk:18. september]] [[sl:18. september]] [[sr:18. септембар]] [[fi:18. syyskuuta]] [[sv:18 september]] [[tl:Setyembre 18]] [[tt:18. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 18]] [[th:18 กันยายน]] [[vi:18 tháng 9]] [[tr:18 Eylül]] [[uk:18 вересня]] [[uz:18 sentabr]] [[wa:18 di setimbe]] [[zh:9月18日]] 19 सितंबर 7046 27491 2006-09-21T07:09:12Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 262वॉ (लीप वर्ष मे 263 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 103 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 September]] [[ar:19 سبتمبر]] [[an:19 de setiembre]] [[frp:19 septembro]] [[ast:19 de setiembre]] [[az:19 Sentyabr]] [[be:19 верасьня]] [[bs:19. septembar]] [[br:19 Gwengolo]] [[bg:19 септември]] [[ca:19 de setembre]] [[cv:Авăн, 19]] [[ceb:Septiyembre 19]] [[cs:19. září]] [[co:19 di settembre]] [[cy:19 Medi]] [[da:19. september]] [[de:19. September]] [[et:19. september]] [[el:19 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 19]] [[eo:19-a de septembro]] [[es:19 de septiembre]] [[eu:Irailaren 19]] [[fo:19. september]] [[fr:19 septembre]] [[fy:19 septimber]] [[fur:19 di Setembar]] [[ga:19 Meán Fómhair]] [[gl:19 de setembro]] [[ko:9월 19일]] [[hr:19. rujna]] [[io:19 di septembro]] [[id:19 September]] [[ia:19 de septembre]] [[is:19. september]] [[it:19 settembre]] [[he:19 בספטמבר]] [[jv:19 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:19 სექტემბერი]] [[csb:19 séwnika]] [[ku:19'ê rezberê]] [[la:19 Septembris]] [[lb:19. September]] [[lt:Rugsėjo 19]] [[hu:Szeptember 19]] [[mk:19 септември]] [[ms:19 September]] [[nl:19 september]] [[ja:9月19日]] [[nap:19 'e settembre]] [[no:19. september]] [[nn:19. september]] [[oc:19 de setembre]] [[pam:Septiembri 19]] [[pl:19 września]] [[pt:19 de Setembro]] [[ro:19 septembrie]] [[ru:19 сентября]] [[war:Septyembre 19]] [[se:Čakčamánu 19.]] [[sco:19 September]] [[sq:19 Shtator]] [[scn:19 di sittèmmiru]] [[simple:September 19]] [[sk:19. september]] [[sl:19. september]] [[sr:19. септембар]] [[fi:19. syyskuuta]] [[sv:19 september]] [[tl:Setyembre 19]] [[tt:19. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 19]] [[th:19 กันยายน]] [[vi:19 tháng 9]] [[tr:19 Eylül]] [[uk:19 вересня]] [[uz:19 sentabr]] [[wa:19 di setimbe]] [[zh:9月19日]] 20 सितंबर 7047 27492 2006-09-21T07:09:51Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 263वॉ (लीप वर्ष मे 264 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 102 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 September]] [[ar:20 سبتمبر]] [[an:20 de setiembre]] [[frp:20 septembro]] [[ast:20 de setiembre]] [[az:20 Sentyabr]] [[be:20 верасьня]] [[bs:20. septembar]] [[br:20 Gwengolo]] [[bg:20 септември]] [[ca:20 de setembre]] [[cv:Авăн, 20]] [[ceb:Septiyembre 20]] [[cs:20. září]] [[co:20 di settembre]] [[cy:20 Medi]] [[da:20. september]] [[de:20. September]] [[et:20. september]] [[el:20 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 20]] [[eo:20-a de septembro]] [[es:20 de septiembre]] [[eu:Irailaren 20]] [[fo:20. september]] [[fr:20 septembre]] [[fy:20 septimber]] [[fur:20 di Setembar]] [[ga:20 Meán Fómhair]] [[gl:20 de setembro]] [[ko:9월 20일]] [[hr:20. rujna]] [[io:20 di septembro]] [[id:20 September]] [[ia:20 de septembre]] [[is:20. september]] [[it:20 settembre]] [[he:20 בספטמבר]] [[jv:20 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:20 სექტემბერი]] [[csb:20 séwnika]] [[ku:20'ê rezberê]] [[la:20 Septembris]] [[lb:20. September]] [[lt:Rugsėjo 20]] [[hu:Szeptember 20]] [[mk:20 септември]] [[ms:20 September]] [[nl:20 september]] [[ja:9月20日]] [[nap:20 'e settembre]] [[no:20. september]] [[nn:20. september]] [[oc:20 de setembre]] [[pam:Septiembri 20]] [[pl:20 września]] [[pt:20 de Setembro]] [[ro:20 septembrie]] [[ru:20 сентября]] [[war:Septyembre 20]] [[se:Čakčamánu 20.]] [[sco:20 September]] [[sq:20 Shtator]] [[scn:20 di sittèmmiru]] [[simple:September 20]] [[sk:20. september]] [[sl:20. september]] [[sr:20. септембар]] [[fi:20. syyskuuta]] [[sv:20 september]] [[tl:Setyembre 20]] [[tt:20. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 20]] [[th:20 กันยายน]] [[vi:20 tháng 9]] [[tr:20 Eylül]] [[uk:20 вересня]] [[uz:20 sentabr]] [[wa:20 di setimbe]] [[zh:9月20日]] 21 सितंबर 7048 27493 2006-09-21T07:10:36Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 264वॉ (लीप वर्ष मे 265 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 101 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 September]] [[ar:21 سبتمبر]] [[an:21 de setiembre]] [[frp:21 septembro]] [[ast:21 de setiembre]] [[az:21 Sentyabr]] [[be:21 верасьня]] [[bs:21. septembar]] [[br:21 Gwengolo]] [[bg:21 септември]] [[ca:21 de setembre]] [[cv:Авăн, 21]] [[ceb:Septiyembre 21]] [[cs:21. září]] [[co:21 di settembre]] [[cy:21 Medi]] [[da:21. september]] [[de:21. September]] [[et:21. september]] [[el:21 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 21]] [[eo:21-a de septembro]] [[es:21 de septiembre]] [[eu:Irailaren 21]] [[fo:21. september]] [[fr:21 septembre]] [[fy:21 septimber]] [[fur:21 di Setembar]] [[ga:21 Meán Fómhair]] [[gl:21 de setembro]] [[ko:9월 21일]] [[hr:21. rujna]] [[io:21 di septembro]] [[id:21 September]] [[ia:21 de septembre]] [[is:21. september]] [[it:21 settembre]] [[he:21 בספטמבר]] [[jv:21 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:21 სექტემბერი]] [[csb:21 séwnika]] [[ku:21'ê rezberê]] [[la:21 Septembris]] [[lb:21. September]] [[lt:Rugsėjo 21]] [[hu:Szeptember 21]] [[mk:21 септември]] [[ms:21 September]] [[nl:21 september]] [[ja:9月21日]] [[nap:21 'e settembre]] [[no:21. september]] [[nn:21. september]] [[oc:21 de setembre]] [[pam:Septiembri 21]] [[pl:21 września]] [[pt:21 de Setembro]] [[ro:21 septembrie]] [[ru:21 сентября]] [[war:Septyembre 21]] [[se:Čakčamánu 21.]] [[sco:21 September]] [[sq:21 Shtator]] [[scn:21 di sittèmmiru]] [[simple:September 21]] [[sk:21. september]] [[sl:21. september]] [[sr:21. септембар]] [[fi:21. syyskuuta]] [[sv:21 september]] [[tl:Setyembre 21]] [[tt:21. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 21]] [[th:21 กันยายน]] [[vi:21 tháng 9]] [[tr:21 Eylül]] [[uk:21 вересня]] [[uz:21 sentabr]] [[wa:21 di setimbe]] [[zh:9月21日]] 22 सितंबर 7049 28585 2006-09-25T13:49:01Z 59.95.99.230 /* प्रमुख घटनाएँ */ {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 265वॉ (लीप वर्ष मे 266 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 100 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 September]] [[ar:22 سبتمبر]] [[an:22 de setiembre]] [[frp:22 septembro]] [[ast:22 de setiembre]] [[az:22 Sentyabr]] [[be:22 верасьня]] [[bs:22. septembar]] [[br:22 Gwengolo]] [[bg:22 септември]] [[ca:22 de setembre]] [[cv:Авăн, 22]] [[ceb:Septiyembre 22]] [[cs:22. září]] [[co:22 di settembre]] [[cy:22 Medi]] [[da:22. september]] [[de:22. September]] [[et:22. september]] [[el:22 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 22]] [[eo:22-a de septembro]] [[es:22 de septiembre]] [[eu:Irailaren 22]] [[fo:22. september]] [[fr:22 septembre]] [[fy:22 septimber]] [[fur:22 di Setembar]] [[ga:22 Meán Fómhair]] [[gl:22 de setembro]] [[ko:9월 22일]] [[hr:22. rujna]] [[io:22 di septembro]] [[id:22 September]] [[ia:22 de septembre]] [[is:22. september]] [[it:22 settembre]] [[he:22 בספטמבר]] [[jv:22 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:22 სექტემბერი]] [[csb:22 séwnika]] [[ku:22'ê rezberê]] [[la:22 Septembris]] [[lb:22. September]] [[lt:Rugsėjo 22]] [[hu:Szeptember 22]] [[mk:22 септември]] [[ms:22 September]] [[nl:22 september]] [[ja:9月22日]] [[nap:22 'e settembre]] [[no:22. september]] [[nn:22. september]] [[oc:22 de setembre]] [[pam:Septiembri 22]] [[pl:22 września]] [[pt:22 de Setembro]] [[ro:22 septembrie]] [[ru:22 сентября]] [[war:Septyembre 22]] [[se:Čakčamánu 22.]] [[sco:22 September]] [[sq:22 Shtator]] [[scn:22 di sittèmmiru]] [[simple:September 22]] [[sk:22. september]] [[sl:22. september]] [[sr:22. септембар]] [[fi:22. syyskuuta]] [[sv:22 september]] [[tl:Setyembre 22]] [[tt:22. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 22]] [[th:22 กันยายน]] [[vi:22 tháng 9]] [[tr:22 Eylül]] [[uk:22 вересня]] [[uz:22 sentabr]] [[wa:22 di setimbe]] [[zh:9月22日]] 23 सितंबर 7050 27497 2006-09-21T07:13:58Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 266वॉ (लीप वर्ष मे 267 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 99 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 September]] [[ar:23 سبتمبر]] [[an:23 de setiembre]] [[frp:23 septembro]] [[ast:23 de setiembre]] [[az:23 Sentyabr]] [[be:23 верасьня]] [[bs:23. septembar]] [[br:23 Gwengolo]] [[bg:23 септември]] [[ca:23 de setembre]] [[cv:Авăн, 23]] [[ceb:Septiyembre 23]] [[cs:23. září]] [[co:23 di settembre]] [[cy:23 Medi]] [[da:23. september]] [[de:23. September]] [[et:23. september]] [[el:23 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 23]] [[eo:23-a de septembro]] [[es:23 de septiembre]] [[eu:Irailaren 23]] [[fo:23. september]] [[fr:23 septembre]] [[fy:23 septimber]] [[fur:23 di Setembar]] [[ga:23 Meán Fómhair]] [[gl:23 de setembro]] [[ko:9월 23일]] [[hr:23. rujna]] [[io:23 di septembro]] [[id:23 September]] [[ia:23 de septembre]] [[is:23. september]] [[it:23 settembre]] [[he:23 בספטמבר]] [[jv:23 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:23 სექტემბერი]] [[csb:23 séwnika]] [[ku:23'ê rezberê]] [[la:23 Septembris]] [[lb:23. September]] [[lt:Rugsėjo 23]] [[hu:Szeptember 23]] [[mk:23 септември]] [[ms:23 September]] [[nl:23 september]] [[ja:9月23日]] [[nap:23 'e settembre]] [[no:23. september]] [[nn:23. september]] [[oc:23 de setembre]] [[pam:Septiembri 23]] [[pl:23 września]] [[pt:23 de Setembro]] [[ro:23 septembrie]] [[ru:23 сентября]] [[war:Septyembre 23]] [[se:Čakčamánu 23.]] [[sco:23 September]] [[sq:23 Shtator]] [[scn:23 di sittèmmiru]] [[simple:September 23]] [[sk:23. september]] [[sl:23. september]] [[sr:23. септембар]] [[fi:23. syyskuuta]] [[sv:23 september]] [[tl:Setyembre 23]] [[tt:23. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 23]] [[th:23 กันยายน]] [[vi:23 tháng 9]] [[tr:23 Eylül]] [[uk:23 вересня]] [[uz:23 sentabr]] [[wa:23 di setimbe]] [[zh:9月23日]] जमुई जिला 7051 27531 2006-09-21T07:35:02Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[जमुई]] #REDIRECT [[जमुई ]] जहानाबाद जिला 7052 27532 2006-09-21T07:35:08Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[जहानाबाद]] #REDIRECT [[जहानाबाद ]] दरभंगा जिला 7053 27533 2006-09-21T07:35:16Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[दरभंगा]] #REDIRECT [[दरभंगा ]] नवादा जिला 7054 27534 2006-09-21T07:35:24Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[नवादा]] #REDIRECT [[नवादा ]] नालंदा जिला 7055 27535 2006-09-21T07:35:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[नालंदा]] #REDIRECT [[ नालंदा]] पटना जिला 7056 27536 2006-09-21T07:35:45Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पटना]] #REDIRECT [[पटना]] पश्चिम चंपारण जिला 7057 27537 2006-09-21T07:35:57Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पश्चिम चंपारण]] #REDIRECT [[पश्चिम चंपारण]] पूर्णियां जिला 7058 27542 2006-09-21T07:37:16Z Amitprabhakar 683 पूर्णिया जिला का नाम बदलकर पूर्णियां जिला कर दिया गया है: Spelling #REDIRECT [[पूर्णिया ]] पूर्वी चंपारण जिला 7059 27540 2006-09-21T07:36:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पूर्वी चंपारण]] #REDIRECT [[ पूर्वी चंपारण ]] पूर्णिया जिला 7060 27543 2006-09-21T07:37:16Z Amitprabhakar 683 पूर्णिया जिला का नाम बदलकर पूर्णियां जिला कर दिया गया है: Spelling #REDIRECT [[पूर्णियां जिला]] जहानाबाद 7061 27636 2006-09-21T08:24:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जहानाबाद''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} श्रेणी:उपन्यास 7062 27557 2006-09-21T07:43:49Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] नवादा 7063 27638 2006-09-21T08:24:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नवादा ''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} पश्चिम चंपारण 7064 28550 2006-09-25T08:13:06Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' पश्चिम चंपारण''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] पूर्वी चंपारण 7065 28554 2006-09-25T08:13:45Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' पूर्वी चंपारण ''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] बक्सर जिला 7066 27624 2006-09-21T08:14:40Z Amitprabhakar 683 #REDIRECT[[बक्सर]] बाँका जिला 7067 27570 2006-09-21T07:50:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बाँका]] #REDIRECT [[बाँका]] बेगूसराय जिला 7068 27571 2006-09-21T07:50:57Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बेगूसराय]] #REDIRECT [[बेगूसराय ]] भभुआ जिला 7069 27572 2006-09-21T07:51:05Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भभुआ]] #REDIRECT [[भभुआ ]] भोजपुर जिला 7070 27573 2006-09-21T07:51:15Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भोजपुर]] #REDIRECT [[भोजपुर ]] भागलपुर जिला 7071 27574 2006-09-21T07:51:20Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भागलपुर]] #REDIRECT [[भागलपुर ]] मधेपुरा जिला 7072 27575 2006-09-21T07:51:27Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मधेपुरा]] #REDIRECT [[मधेपुरा ]] मुंगेर जिला 7073 27576 2006-09-21T07:51:37Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मुंगेर]] #REDIRECT [[मुंगेर ]] मुजफ्फरपुर जिला 7074 27577 2006-09-21T07:51:45Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मुजफ्फरपुर]] #REDIRECT [[ मुजफ्फरपुर]] मधुबनी जिला 7075 27578 2006-09-21T07:51:53Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मधुबनी]] #REDIRECT [[मधुबनी ]] भभुआ 7076 28553 2006-09-25T08:13:33Z 203.110.243.30 {{stub}} '''भभुआ ''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:बिहार के शहर]] भोजपुर 7077 28549 2006-09-25T08:10:29Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' भोजपुर''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] {{बिहार के जिले}} श्रेणी:हिन्दी और इससे सम्बन्धित भाशाऐं 7078 27582 2006-09-21T07:54:26Z Mohitshukla1 712 वे सभी भाशाऐं जो किसी प्रकार से हिन्दी से सम्बन्धित हैं वे इस श्रेणी मे हैं । हिन्दी की बोलियां भी इसमे सम्मिलित हैं । [[श्रेणी:हिन्दी ]] लखीसराय जिला 7079 27605 2006-09-21T08:03:55Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[लखीसराय]] #REDIRECT [[ लखीसराय]] वैशाली जिला 7080 27606 2006-09-21T08:04:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[वैशाली]] #REDIRECT [[वैशाली ]] सहरसा जिला 7081 27607 2006-09-21T08:04:10Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सहरसा]] #REDIRECT [[सहरसा ]] समस्तीपुर जिला 7082 27608 2006-09-21T08:04:20Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[समस्तीपुर]] #REDIRECT [[समस्तीपुर ]] सीतामढी जिला 7083 27609 2006-09-21T08:04:26Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सीतामढी]] #REDIRECT [[सीतामढी ]] सीवान जिला 7084 27610 2006-09-21T08:04:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सीवान]] #REDIRECT [[सीवान ]] सुपौल जिला 7085 27611 2006-09-21T08:04:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सुपौल]] #REDIRECT [[सुपौल ]] शिवहर जिला 7086 27612 2006-09-21T08:04:47Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शिवहर]] #REDIRECT [[शिवहर ]] शेखपुरा जिला 7087 27613 2006-09-21T08:04:54Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शेखपुरा]] #REDIRECT [[शेखपुरा ]] श्रेणी:कथा-संग्रह 7088 27614 2006-09-21T08:06:04Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] रोहतास 7089 27616 2006-09-21T08:06:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' रोहतास''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} समस्तीपुर 7090 27727 2006-09-21T10:34:51Z Mohitshukla1 712 {{stub}} '''समस्तीपुर ''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] {{बिहार के जिले}} लखीसराय 7091 27618 2006-09-21T08:07:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लखीसराय ''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} सुपौल 7092 27619 2006-09-21T08:07:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' सुपौल''' [[बिहार]] का एक [[जिला]] है । [[Category:शहर]] [[श्रेणी:बिहार]] [[श्रेणी:बिहार के जिले]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] {{बिहार के जिले}} श्रेणी:बिहार के जिले 7094 27705 2006-09-21T09:00:21Z 203.110.243.30 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:बिहार]] श्रेणी:भारत का भूगोल 7095 27633 2006-09-21T08:23:48Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:भूगोल]] श्रेणी:भारत के जिले 7096 27723 2006-09-21T10:31:06Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी: भारत का भूगोल]] श्रेणी:तमिलनाडु के जिले 7097 27659 2006-09-21T08:40:20Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:तमिलनाडु]] श्रेणी:पश्चिम बंगाल के जिले 7098 27696 2006-09-21T08:51:44Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल]] श्रेणी:संगणक 7100 33793 2006-11-04T08:26:56Z Mitul0520 211 sp [[कम्प्यूटर]] को [[हिन्दी]] में [[संगणक]] कहते हैं । [[श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी]] साउदी अरब 7101 45481 2007-01-23T19:55:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Saudi-Arabska]], [[ml:സൌദി അറേബ്യ]], [[qu:Sawud Arabsuyu]] साउदी अरब [[मध्यपूर्व]] मे स्थित एक [[मुस्लिम]] देश है । [[श्रेणी:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप]] [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Saudi-Arabië]] [[an:Arabia Saudí]] [[ang:Saudi Arabia]] [[ar:السعودية]] [[arc:ܣܥܘܕܝ]] [[ast:Arabia Saudina]] [[az:Səudiyyə Ərəbistanı]] [[bg:Саудитска Арабия]] [[bn:সৌদি আরব]] [[br:Arabia Saoudat]] [[bs:Saudijska Arabija]] [[ca:Aràbia Saudita]] [[cs:Saúdská Arábie]] [[cy:Saudi Arabia]] [[da:Saudi-Arabien]] [[de:Saudi-Arabien]] [[el:Σαουδική Αραβία]] [[en:Saudi Arabia]] [[eo:Saŭda Arabio]] [[es:Arabia Saudita]] [[et:Saudi Araabia]] [[eu:Saudi Arabia]] [[fa:عربستان سعودی]] [[fi:Saudi-Arabia]] [[fr:Arabie saoudite]] [[frp:Arabie saoudita]] [[fy:Saûdy-Araabje]] [[ga:An Araib Shádach]] [[gl:Arabia Saudí - العربية السعودية]] [[he:ערב הסעודית]] [[hr:Saudijska Arabija]] [[hsb:Saudi-Arabska]] [[ht:Arabi Sawoudit]] [[hu:Szaúd-Arábia]] [[ia:Arabia Saudi]] [[id:Arab Saudi]] [[io:Saudia Arabia]] [[is:Sádí-Arabía]] [[it:Arabia Saudita]] [[ja:サウジアラビア]] [[ka:საუდის არაბეთი]] [[ko:사우디아라비아]] [[ku:Erebistana Siyûdî]] [[kw:Arabi Saoudek]] [[la:Arabia Saudiana]] [[lb:Saudi-Arabien]] [[li:Saoedi-Arabië]] [[lt:Saudo Arabija]] [[lv:Saūda Arābija]] [[ml:സൌദി അറേബ്യ]] [[ms:Arab Saudi]] [[nds:Saudi-Arabien]] [[nl:Saoedi-Arabië]] [[nn:Saudi-Arabia]] [[no:Saudi-Arabia]] [[oc:Arabia Saudita]] [[pam:Saudi Arabia]] [[pl:Arabia Saudyjska]] [[pt:Arábia Saudita]] [[qu:Sawud Arabsuyu]] [[ro:Arabia Saudită]] [[ru:Саудовская Аравия]] [[scn:Arabbia Saudita]] [[sh:Saudijska Arabija]] [[simple:Saudi Arabia]] [[sk:Saudská Arábia]] [[sl:Saudova Arabija]] [[sq:Arabia Saudite]] [[sr:Саудијска Арабија]] [[su:Saudi Arabia]] [[sv:Saudiarabien]] [[ta:சவூதி அரேபியா]] [[tg:Арабистони Саудӣ]] [[th:ประเทศซาอุดีอาระเบีย]] [[tl:Saudi Arabia]] [[tr:Suudi Arabistan]] [[ug:سەئۇدى ئەرەبىستان]] [[uk:Саудівська Аравія]] [[ur:سعودی عرب]] [[vi:Ả Rập Saudi]] [[vo:Sauda-Larabän]] [[war:Arabya Saudi]] [[zh:沙特阿拉伯]] [[zh-min-nan:Saud ê A-la-pek]] [[zh-yue:沙地阿剌伯]] आयात 7102 27737 2006-09-21T10:57:25Z Mohitshukla1 712 किसी भी तरह के उत्पादों या सेवओं को बाहर के किसी देश से खरीदने को आयात कहते है । आयात का उल्टा होता है [[निर्यात]]। [[श्रेणी: अर्थशास्त्र ]] निर्यात 7103 27738 2006-09-21T10:58:12Z Mohitshukla1 712 किसी भी तरह के उत्पादों या सेवओं को बाहर के किसी देश को बेंचनें निर्यात को कहते है । आयात का उल्टा होता है [[आयात ]]। [[श्रेणी: अर्थशास्त्र ]] चन्द्रशेखर सरकार 7104 27740 2006-09-21T11:01:04Z Mohitshukla1 712 [[चन्द्रशेखर]] के [[प्रधानमनत्री]] काल के दौरान लोकतंत्रिक रूप से चुनी हुई [[भारत की सरकार]]। अलप्पुझा जिला 7105 42335 2007-01-11T06:22:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[Image:Location of Alappuzha Kerala.png|thumb|align=right|200px|अलप्पुझा जिले की स्थिति]] ''' अलप्पुझा ''' भारतीय राज्य [[केरल]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Alappuzha district]] [[de:Alappuzha]] अर्नाकुलम जिला 7106 42337 2007-01-11T06:25:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अर्नाकुलम ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । इसका मुख्यालय [[एर्नाकुलम]] या अर्नाकुलम है । *क्षेत्रफल - 2407 वर्ग कि.मी. *जनसंख्या - 31,05,798 (2001 जनगणना) यह देश में सबसे ज्यादा साक्षर जिला है जहाँ साक्षरता दर शत प्रतिशत है। [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[sv:Ernakulam]] [[en:Ernakulam district]] इदुक्की जिला 7107 42408 2007-01-11T12:11:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fi:Idukkin piirikunta]], [[ml:ഇടുക്കി ജില്ല]] {{stub}} [[Image:Location_of_Idukki_Kerala.png|thumb|align=right|150px|इदुक्की जिला तथा शहर की स्थिति]] ''' इदुक्की ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । *क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. *जनसंख्या - 11,29,221 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Idukki district]] [[fi:Idukkin piirikunta]] [[ml:ഇടുക്കി ജില്ല]] [[sv:Idukki]] कन्नूर जिला 7108 40752 2007-01-01T19:24:39Z Kingram 866 {{stub}} '''कन्नूर ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 2996 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 22,51,727 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Kannur district]] [[fr:Cannanore]] [[ml:കണ്ണൂര്‍ ജില്ല]] [[sv:Cannanore]] कसारागोड जिला 7109 42342 2007-01-11T06:32:26Z Amitprabhakar 683 ''' कसारागोड''' या ''कासरगोड'' या ''कासरगोडे'' या ''कासरकोडे'' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 1992 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 12,04,078 (2001 जनगणना) {{केरल के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[en:Kasaragod district]] कोट्टायम जिला 7110 40757 2007-01-01T19:25:58Z Kingram 866 {{stub}} ''' कोट्टायम''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 2203 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 19,53,646 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Kottayam district]] [[fr:Kottayam]] [[ml:േകാട്ടയം ജില്ല]] कोल्लम जिला 7111 40758 2007-01-01T19:26:11Z Kingram 866 {{stub}} '''कोल्लम''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 2491 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 25,85,208 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Kollam district]] त्रिसूर जिला 7112 40761 2007-01-01T19:27:16Z Kingram 866 {{stub}} '''त्रिसूर ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 3032 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 29,75,440 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Thrissur district]] कोझीकोड जिला 7113 40756 2007-01-01T19:25:45Z Kingram 866 {{stub}} '''कोझीकोड ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । पहले इसे '''कालीकट''' कहते थे । क्षेत्रफल - 2344 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 28,79,131 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Kozhikode district]] तिरुवनन्थपूरम जिला 7114 40764 2007-01-01T19:28:06Z Kingram 866 {{stub}} '''तिरुअनन्तपुरम ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । इसका मुख्यालय तिरुअनन्तपुरम या [[त्रिवेन्द्रम]] है जो [[केरल]] की [[राजधानी]] भी है । क्षेत्रफल - 2192 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 32,34,356 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Thiruvananthapuram district]] [[id:Distrik Thiruvananthapuram]] वायानद जिला 7115 40766 2007-01-01T19:31:09Z Kingram 866 {{stub}} '''वायानद ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 2131 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 7,80,619 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Wayanad District]] पलक्कड जिला 7116 40765 2007-01-01T19:29:53Z Kingram 866 {{stub}} '''पलक्कड ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 4480 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 26,17,482 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[ta:பாலக்காடு]] [[en:Palakkad district]] मालप्पुरम जिला 7117 40767 2007-01-01T19:31:16Z Kingram 866 {{stub}} '''मालप्पुरम ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 3550 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 36,25,471 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Malappuram district]] पतनमतिट्टा जिला 7118 40760 2007-01-01T19:27:08Z Kingram 866 {{stub}} '''पतनमतिट्टा ''' भारतीय राज्य[[ केरल]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 2642 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 12,34,016 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:केरला के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{केरल के जिले}} [[en:Pathanamthitta district]] [[fr:Pathanamthitta]] [[de:Pathanamthitta (Distrikt)]] श्रेणी:केरल के जिले 7119 40768 2007-01-01T19:31:49Z Kingram 866 {{delete|keralaa is how its pronounced not kerala}} Template:केरला के जिले 7120 40771 2007-01-01T19:33:44Z Kingram 866 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[केरला]]''' के जिले |- |align="center"|[[अलप्पुझा जिला]] | [[एर्नाकुलम]] | [[इदुक्की जिला]] | [[कन्नूर जिला]] | [[कसारागोड जिला]] | [[कोल्लम जिला]] | [[कोट्टायम जिला]] | [[कोझीकोड जिला ]](कालीकट) | [[तिरुअनन्तपुरम जिला]] (त्रिवेन्द्रम, तिरुवनन्तपुरम) | [[त्रिसूर जिला]] | [[पतनमतिट्टा जिला]] | [[पलक्कड जिला ]](पालघाट) | [[मालप्पुरम जिला]] | [[वायानद जिला]] | |} विश्व धर्म महासम्मेलन 7121 31326 2006-10-18T19:13:28Z Mitul0520 211 from delete to stub. As topic could be develop as full article {{stub}} कडापा जिला 7122 27769 2006-09-21T13:43:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कडापा ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 26,01,797 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Kadapa district]] [[sv:Cuddapah]] [[ta:கடப்பா]] [[te:కడప]] करीमनगर जिला 7123 27770 2006-09-21T13:44:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''करीमनगर ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 11,823 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 34,914,822 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Karimnagar district]] [[ta:கரீம்நகர்]] [[te:కరీంనగర్]] अनन्तपुर जिला 7124 39426 2006-12-22T19:18:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:অনন্তপুর]] Removing: [[pl:Anantapur]] {{stub}} '''अनन्तपुर ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[bpy:অনন্তপুর]] [[en:Anantapur]] [[pt:Anantapur]] [[ta:அனந்தபூர்]] [[te:అనంతపురం]] अदिलाबाद जिला 7125 27772 2006-09-21T13:47:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अदिलाबाद ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 24,88,003 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Adilabad district]] गुन्टूर जिला 7126 27773 2006-09-21T13:50:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 11,391 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 44,65,144 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Guntur district ]] [[ja:グントゥール県]] [[pt:Guntur]] [[sv:Guntur]] [[ta:குண்டூர்]] [[te:గుంటూరు]] खम्मम जिला 7127 27774 2006-09-21T13:52:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 25,78,927 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Khammam district]] कृष्णा जिला 7128 27776 2006-09-21T13:56:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कृष्णा ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 41,87,841 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Krishna district]] [[ta:கிருஷ்ணா மாவட்டம்]] [[te:కృష్ణా జిల్లా]] चित्तूर जिला 7129 37101 2006-12-02T06:50:06Z Niteshnandy 890 {{stub}} '''चित्तूर ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 15,369 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 37,45,875 (2001 जनगणना) ==प्रसिद्ध स्थल== *[[तिरुपति वेन्कटेश्वर मन्दिर]] [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Chittoor district]] [[ta:சித்தூர்]] कुर्नूल जिला 7130 27778 2006-09-21T13:58:00Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कुर्नूल''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 35,29,494 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Kurnool district]] पूर्व गोदावरी जिला 7131 27780 2006-09-21T14:02:10Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पूर्व गोदावरी''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:East Godavari ]] [[fr:East Godavari]] [[sv:East Godavari]] [[ta:கிழக்கு கோதாவரி]] [[te:తూర్పు గోదావరి]] पश्चिम गोदावरी जिला 7132 27781 2006-09-21T14:03:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम गोदावरी ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 38,03,517 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: West Godavari]] [[sv:West Godavari]] [[te:పశ్చిమ గోదావరి]] मेदक जिला 7133 27782 2006-09-21T14:04:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' मेदक''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Medak ]] [[pt:Medak]] [[sv:Medak]] [[ta:மேதக்]] [[te:మెదక్]] नालगोंडा जिला 7134 27784 2006-09-21T14:07:48Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नालगोंडा ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Nalgonda ]] [[pt:Nalgonda]] [[sv:Nalgonda]] [[ta:நல்கொண்டா]] [[te:నల్గొండ]] महबूबनगर जिला 7135 27785 2006-09-21T14:08:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' महबूबनगर''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 35,13,634 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Mahbubnagar district ]] प्रकासम जिला 7136 27786 2006-09-21T14:10:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''प्रकासम ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 17,626 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 30,59,423 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Prakasam district ]] [[sv:Prakasam]] [[ta:பிரகாசம்]] नेल्लोर जिला 7137 44858 2007-01-22T03:12:18Z 84.179.114.156 {{stub}} ''' नेल्लोर''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 13,076 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,668,564 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Nellore district]] निजामाबाद जिला 7138 27788 2006-09-21T14:13:42Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''निजामाबाद ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Nizamabad]] [[pt:Nizamabad]] [[sv:Nizamabad]] वारंगल जिला 7139 27789 2006-09-21T14:15:03Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''वारंगल ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 12,846 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 32,46,004 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Warangal district ]] हैदराबाद जिला 7140 27790 2006-09-21T14:18:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हैदराबाद ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 38,29,753 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Hyderabad district (India)]] रंगारेड्डी जिला 7141 27792 2006-09-21T14:21:00Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रंगारेड्डी ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - 7,493 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 35,75,064 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Rangareddi district]] [[ta:ரங்காரெட்டி]] श्रीकाकुलम जिला 7142 27793 2006-09-21T14:22:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' श्रीकाकुलम''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Srikakulam ]] [[de:Srikakulam]] [[pt:Srikakulam]] [[sv:Srikakulam]] [[ta:ஸ்ரீகாகுளம்]] विजयनगरम जिला 7143 27796 2006-09-21T14:25:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' विजयनगरम''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 22,49,254 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en:Vizianagaram district]] विशाखापत्तनम जिला 7144 27795 2006-09-21T14:24:03Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''विशाखापत्तनम ''' भारतीय राज्य [[आंध्र प्रदेश]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 38,32,336 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{आंध्र प्रदेश के जिले}} [[en: Visakhapatnam district]] Template:आंध्र प्रदेश के जिले 7145 28466 2006-09-24T07:16:59Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[आंध्र प्रदेश]]''' के जिले |- |align="center"| [[अदिलाबाद जिला]] | [[अनन्तपुर जिला]] | [[कडापा जिला]] | [[करीमनगर जिला]] | [[गुन्टूर जिला]] | [[खम्मम जिला]] | [[कृष्णा जिला]] | [[चित्तूर जिला]] | [[कुर्नूल जिला]] | [[पश्चिम गोदावरी जिला]] | [[पूर्व गोदावरी जिला]] | [[महबूबनगर जिला]] | [[मेदक जिला]] | [[नालगोंडा जिला]] | [[नेल्लोर जिला]] | [[निजामाबाद जिला]] | [[प्रकासम जिला]] | [[वारंगल जिला]] | [[विशाखापत्तनम जिला]] | [[विजयनगरम जिला]] | [[रंगारेड्डी जिला]] | [[श्रीकाकुलम जिला]] | [[हैदराबाद जिला]] |} श्रेणी:आंध्र प्रदेश के जिले 7146 27799 2006-09-21T14:30:36Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश]] श्री राम चरित मानस 7147 33189 2006-11-02T15:24:26Z Amitprabhakar 683 '''श्री राम चरित मानस''' [[अवधी]] भाषा में [[तुलसीदास | गोस्वामी तुलसीदास]] द्वारा 16-वीं सदी में रचा एक महाकाव्य है। श्री रामचरित मानस [[भारतीय संस्कृति]] मे एक विशेष स्थान रखती है। [[उत्तर भारत]] में [[रामायण]] के रूप में कई लोगों द्वारा प्रतिदिन पढ़ा जाता है । <br/> श्री राम चरित मानस में [[राम | श्री राम]] को [[विष्णु|भगवान विष्णु]] के अवतार के रूप में दर्शाया गया है जब कि [[वाल्मीकि|महर्षि वाल्मीकि]] कृत [[रामायण]] में [[राम|श्री राम]] को एक [[मानव]] के रूप में दिखाया गया है | <br/> [[तुलसीदास|तुलसी]] के प्रभु [[राम]] [[सर्वशक्तिमान्‌]] होते हुए भी [[मर्यादापुरुषोत्तम|मर्यादा पुरुषोत्तम]] हैं । <br/> [[शरद ]] [[नवरात्रि]] में इस के [[श्री रामचरित मानस-सुन्दर काण्ड | सुन्दर काण्ड]] का पाठ पूरे नौ दिन किया जाता है । रामचरित मानस 15वीं शताब्दी के कवि गोस्वामी [[तुलसीदास]] जी के द्वारा लिखा गया [[महाकाव्य]] है| जैसा कि [[तुलसीदास]] जी ने रामचरित मानस के [[बालकाण्ड]] में स्वयं लिखा है कि उन्होंने रामचरित मानस की रचना का आरंभ [[अयोध्यापुरी]] में [[विक्रम संवत्]] 1631 (1574 AD) के [[रामनवमी]], जो कि मंगलवार था, को किया था| [[गीताप्रेस]] गोरखपुर के श्री हनुमान प्रसाद पोद्दार के अनुसार रामचरितमानस को लिखने में गोस्वामी तुलसीदास जी को 2 वर्ष 7 माह 26 दिन का समय लगा था और संवत् 1633 (1576 AD) के मार्गशीर्ष शुक्लपक्ष में [[रामविवाह]] के दिन उसे पूर्ण किया था. इस महाकाव्य की भाषा [[अवधी]] है जो कि [[हिंदी]] की ही एक शाखा है| रामचरितमानस को [[हिंदी साहित्य]] की एक महान कृति माना जाता है| रामचरितमानस को सामान्यतः 'तुलसी रामायण' या 'तुलसी कृत रामायण' भी कहा जाता है| रामचरितमानस में गोस्वामी [[तुलसीदास]] ने श्री रामचन्द्र, जिन्हें कि केवल [[राम]] भी कहा जाता है, के निर्मल एवं विशद् चरित्र का वर्णन किया है| महर्षि [[वाल्मीकि]] रचित संस्कृत रचना [[रामायण]] को रामचरितमानस का आधार माना जाता है| यद्यपि [[रामायण]] और रामचरितमानस दोनों में ही [[राम]] के चरित्र का वर्णन है परंतु दोनों ही महाकाव्यों के रचने वाले कवियों की वर्णन शैली में उल्लेखनीय अंतर है| जहाँ वाल्मीकि ने रामायण में [[राम]] को केवल एक सांसारिक व्यक्ति के रूप में दर्शाया है वहीं तुलसीदास ने रामचरितमानस में राम को भगवान [[विष्णु]] का [[अवतार]] माना है| रामचरितमानस को तुलसीदास ने सात काण्डों में विभक्त किया है| इन सात काण्डों के नाम हैं - [[बालकाण्ड]], [[अयोध्याकाण्ड]], [[अरणयकाण्ड]], [[किष्किन्धाकाण्ड]], [[सुन्दरकाण्ड]], [[लंकाकाण्ड]] और [[उत्तरकाण्ड]]| छन्दों की संख्या के अनुसार [[अयोध्याकाण्ड]] और [[सुन्दरकाण्ड]] क्रमशः सबसे बड़े और छोटे काण्ड हैं| [[तुलसीदास]] जी ने रामचरितमानस में हिंदी के अलंकारों का बहुत सुन्दर प्रयोग किया है विशेषकर [[अनुप्रास]] [[अलंकार]] का| रामचरितमानस पर प्रत्येक [[हिंदू]] के अनन्य आस्था है और इसे हिंदुओं का पवित्र ग्रंथ माना जाता है| ==अध्याय== १.[[श्री रामचरित मानस-बालकाण्ड | बालकाण्ड]] <br> २.[[श्री रामचरित मानस-अयोध्या काण्ड | अयोध्या काण्ड]] <br> ३.[[श्री रामचरित मानस-अरण्य काण्ड | अरण्य काण्ड]] <br> ४.[[श्री रामचरित मानस-किष्किन्धा काण्ड | किष्किन्धा काण्ड]] <br> ५.[[श्री रामचरित मानस-सुन्दर काण्ड | सुन्दर काण्ड]] <br> ६.[[श्री रामचरित मानस-लंका काण्ड | लंका काण्ड]] <br> ७.[[श्री रामचरित मानस-उत्तर कांड | उत्तर कांड]] <br> ==यह भी देखे== == बाहरी कड़ियाँ == * [http://ramayan.wordpress.com/ श्री रामचरित मानस] * [http://wikisource.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A रामचरितमानस - विकिसोर्स पे ] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[श्रेणी: रामायण]] [[en:Ramacharitamanasa]] चामाराजानगर जिला 7148 27807 2006-09-21T15:16:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चामाराजानगर''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक[[ जिला]] है । यह [[बंगलोर]] के दक्षिण में स्थित है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 9,65,462 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en: Chamarajanagar district]] [[zh:查马拉贾纳加尔]] [[kn:ಚಾಮರಾಜನಗರ]] श्रेणी:कर्नाटक के जिले 7149 27808 2006-09-21T15:17:54Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:कर्नाटक]] श्री रामचरित मानस-बालकाण्ड 7150 37243 2006-12-03T20:17:55Z 68.85.147.10 {{श्री राम चरित मानस}} '''।।श्री गणेशाय नमः ।।'''<br /> श्रीजानकीवल्लभो विजयते<br /> '''श्री रामचरित मानस'''<br /> प्रथम सोपान<br /> ('''बालकाण्ड''')<br /> श्लोक<br /> वर्णानामर्थसंघानां रसानां छन्दसामपि।<br /> मङ्गलानां च कर्त्तारौ वन्दे वाणीविनायकौ।।1।।<br /> भवानीशङ्करौ वन्दे श्रद्धाविश्वासरूपिणौ।<br /> याभ्यां विना न पश्यन्ति सिद्धाःस्वान्तःस्थमीश्वरम्।।2।।<br /> वन्दे बोधमयं नित्यं गुरुं शङ्कररूपिणम्।<br /> यमाश्रितो हि वक्रोऽपि चन्द्रः सर्वत्र वन्द्यते।।3।।<br /> सीतारामगुणग्रामपुण्यारण्यविहारिणौ।<br /> वन्दे विशुद्धविज्ञानौ कबीश्वरकपीश्वरौ।।4।।<br /> उद्भवस्थितिसंहारकारिणीं क्लेशहारिणीम्।<br /> सर्वश्रेयस्करीं सीतां नतोऽहं रामवल्लभाम्।।5।।<br /> यन्मायावशवर्तिं विश्वमखिलं ब्रह्मादिदेवासुरा<br /> यत्सत्वादमृषैव भाति सकलं रज्जौ यथाहेर्भ्रमः।<br /> यत्पादप्लवमेकमेव हि भवाम्भोधेस्तितीर्षावतां<br /> वन्देऽहं तमशेषकारणपरं रामाख्यमीशं हरिम्।।6।।<br /> नानापुराणनिगमागमसम्मतं यद्<br /> रामायणे निगदितं क्वचिदन्यतोऽपि।<br /> स्वान्तःसुखाय तुलसी रघुनाथगाथा-<br /> भाषानिबन्धमतिमञ्जुलमातनोति।।7।।<br /> सो0-जो सुमिरत सिधि होइ गन नायक करिबर बदन।<br /> करउ अनुग्रह सोइ बुद्धि रासि सुभ गुन सदन।।1।।<br /> मूक होइ बाचाल पंगु चढइ गिरिबर गहन।<br /> जासु कृपाँ सो दयाल द्रवउ सकल कलि मल दहन।।2।।<br /> नील सरोरुह स्याम तरुन अरुन बारिज नयन।<br /> करउ सो मम उर धाम सदा छीरसागर सयन।।3।।<br /> कुंद इंदु सम देह उमा रमन करुना अयन।<br /> जाहि दीन पर नेह करउ कृपा मर्दन मयन।।4।।<br /> बंदउ गुरु पद कंज कृपा सिंधु नररूप हरि।<br /> महामोह तम पुंज जासु बचन रबि कर निकर।।5।।<br /> बंदउ गुरु पद पदुम परागा। सुरुचि सुबास सरस अनुरागा।।<br /> अमिय मूरिमय चूरन चारू। समन सकल भव रुज परिवारू।।<br /> सुकृति संभु तन बिमल बिभूती। मंजुल मंगल मोद प्रसूती।।<br /> जन मन मंजु मुकुर मल हरनी। किएँ तिलक गुन गन बस करनी।।<br /> श्रीगुर पद नख मनि गन जोती। सुमिरत दिब्य द्रृष्टि हियँ होती।।<br /> दलन मोह तम सो सप्रकासू। बड़े भाग उर आवइ जासू।।<br /> उघरहिं बिमल बिलोचन ही के। मिटहिं दोष दुख भव रजनी के।।<br /> सूझहिं राम चरित मनि मानिक। गुपुत प्रगट जहँ जो जेहि खानिक।।<br /> दो0-जथा सुअंजन अंजि दृग साधक सिद्ध सुजान।<br /> कौतुक देखत सैल बन भूतल भूरि निधान।।1।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि महँ रघुपति नाम उदारा। अति पावन पुरान श्रुति सारा।।<br /> मंगल भवन अमंगल हारी। उमा सहित जेहि जपत पुरारी।।<br /> भनिति बिचित्र सुकबि कृत जोऊ। राम नाम बिनु सोह न सोऊ।।<br /> बिधुबदनी सब भाँति सँवारी। सोन न बसन बिना बर नारी।।<br /> सब गुन रहित कुकबि कृत बानी। राम नाम जस अंकित जानी।।<br /> सादर कहहिं सुनहिं बुध ताही। मधुकर सरिस संत गुनग्राही।।<br /> जदपि कबित रस एकउ नाही। राम प्रताप प्रकट एहि माहीं।।<br /> सोइ भरोस मोरें मन आवा। केहिं न सुसंग बडप्पनु पावा।।<br /> धूमउ तजइ सहज करुआई। अगरु प्रसंग सुगंध बसाई।।<br /> भनिति भदेस बस्तु भलि बरनी। राम कथा जग मंगल करनी।।<br /> छं0-मंगल करनि कलि मल हरनि तुलसी कथा रघुनाथ की।।<br /> गति कूर कबिता सरित की ज्यों सरित पावन पाथ की।।<br /> प्रभु सुजस संगति भनिति भलि होइहि सुजन मन भावनी।।<br /> भव अंग भूति मसान की सुमिरत सुहावनि पावनी।।<br /> दो0-प्रिय लागिहि अति सबहि मम भनिति राम जस संग।<br /> दारु बिचारु कि करइ कोउ बंदिअ मलय प्रसंग।।10(क)।।<br /> स्याम सुरभि पय बिसद अति गुनद करहिं सब पान।<br /> गिरा ग्राम्य सिय राम जस गावहिं सुनहिं सुजान।।10(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुरु पद रज मृदु मंजुल अंजन। नयन अमिअ दृग दोष बिभंजन।।<br /> तेहिं करि बिमल बिबेक बिलोचन। बरनउँ राम चरित भव मोचन।।<br /> बंदउँ प्रथम महीसुर चरना। मोह जनित संसय सब हरना।।<br /> सुजन समाज सकल गुन खानी। करउँ प्रनाम सप्रेम सुबानी।।<br /> साधु चरित सुभ चरित कपासू। निरस बिसद गुनमय फल जासू।।<br /> जो सहि दुख परछिद्र दुरावा। बंदनीय जेहिं जग जस पावा।।<br /> मुद मंगलमय संत समाजू। जो जग जंगम तीरथराजू।।<br /> राम भक्ति जहँ सुरसरि धारा। सरसइ ब्रह्म बिचार प्रचारा।।<br /> बिधि निषेधमय कलि मल हरनी। करम कथा रबिनंदनि बरनी।।<br /> हरि हर कथा बिराजति बेनी। सुनत सकल मुद मंगल देनी।।<br /> बटु बिस्वास अचल निज धरमा। तीरथराज समाज सुकरमा।।<br /> सबहिं सुलभ सब दिन सब देसा। सेवत सादर समन कलेसा।।<br /> अकथ अलौकिक तीरथराऊ। देइ सद्य फल प्रगट प्रभाऊ।।<br /> दो0-सुनि समुझहिं जन मुदित मन मज्जहिं अति अनुराग।<br /> लहहिं चारि फल अछत तनु साधु समाज प्रयाग।।2।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मज्जन फल पेखिअ ततकाला। काक होहिं पिक बकउ मराला।।<br /> सुनि आचरज करै जनि कोई। सतसंगति महिमा नहिं गोई।।<br /> बालमीक नारद घटजोनी। निज निज मुखनि कही निज होनी।।<br /> जलचर थलचर नभचर नाना। जे जड़ चेतन जीव जहाना।।<br /> मति कीरति गति भूति भलाई। जब जेहिं जतन जहाँ जेहिं पाई।।<br /> सो जानब सतसंग प्रभाऊ। लोकहुँ बेद न आन उपाऊ।।<br /> बिनु सतसंग बिबेक न होई। राम कृपा बिनु सुलभ न सोई।।<br /> सतसंगत मुद मंगल मूला। सोइ फल सिधि सब साधन फूला।।<br /> सठ सुधरहिं सतसंगति पाई। पारस परस कुधात सुहाई।।<br /> बिधि बस सुजन कुसंगत परहीं। फनि मनि सम निज गुन अनुसरहीं।।<br /> बिधि हरि हर कबि कोबिद बानी। कहत साधु महिमा सकुचानी।।<br /> सो मो सन कहि जात न कैसें। साक बनिक मनि गुन गन जैसें।।<br /> दो0-बंदउँ संत समान चित हित अनहित नहिं कोइ।<br /> अंजलि गत सुभ सुमन जिमि सम सुगंध कर दोइ।।3(क)।।<br /> संत सरल चित जगत हित जानि सुभाउ सनेहु।<br /> बालबिनय सुनि करि कृपा राम चरन रति देहु।।3(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बहुरि बंदि खल गन सतिभाएँ। जे बिनु काज दाहिनेहु बाएँ।।<br /> पर हित हानि लाभ जिन्ह केरें। उजरें हरष बिषाद बसेरें।।<br /> हरि हर जस राकेस राहु से। पर अकाज भट सहसबाहु से।।<br /> जे पर दोष लखहिं सहसाखी। पर हित घृत जिन्ह के मन माखी।।<br /> तेज कृसानु रोष महिषेसा। अघ अवगुन धन धनी धनेसा।।<br /> उदय केत सम हित सबही के। कुंभकरन सम सोवत नीके।।<br /> पर अकाजु लगि तनु परिहरहीं। जिमि हिम उपल कृषी दलि गरहीं।।<br /> बंदउँ खल जस सेष सरोषा। सहस बदन बरनइ पर दोषा।।<br /> पुनि प्रनवउँ पृथुराज समाना। पर अघ सुनइ सहस दस काना।।<br /> बहुरि सक्र सम बिनवउँ तेही। संतत सुरानीक हित जेही।।<br /> बचन बज्र जेहि सदा पिआरा। सहस नयन पर दोष निहारा।।<br /> दो0-उदासीन अरि मीत हित सुनत जरहिं खल रीति।<br /> जानि पानि जुग जोरि जन बिनती करइ सप्रीति।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं अपनी दिसि कीन्ह निहोरा। तिन्ह निज ओर न लाउब भोरा।।<br /> बायस पलिअहिं अति अनुरागा। होहिं निरामिष कबहुँ कि कागा।।<br /> बंदउँ संत असज्जन चरना। दुखप्रद उभय बीच कछु बरना।।<br /> बिछुरत एक प्रान हरि लेहीं। मिलत एक दुख दारुन देहीं।।<br /> उपजहिं एक संग जग माहीं। जलज जोंक जिमि गुन बिलगाहीं।।<br /> सुधा सुरा सम साधू असाधू। जनक एक जग जलधि अगाधू।।<br /> भल अनभल निज निज करतूती। लहत सुजस अपलोक बिभूती।।<br /> सुधा सुधाकर सुरसरि साधू। गरल अनल कलिमल सरि ब्याधू।।<br /> गुन अवगुन जानत सब कोई। जो जेहि भाव नीक तेहि सोई।।<br /> दो0-भलो भलाइहि पै लहइ लहइ निचाइहि नीचु।<br /> सुधा सराहिअ अमरताँ गरल सराहिअ मीचु।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> खल अघ अगुन साधू गुन गाहा। उभय अपार उदधि अवगाहा।।<br /> तेहि तें कछु गुन दोष बखाने। संग्रह त्याग न बिनु पहिचाने।।<br /> भलेउ पोच सब बिधि उपजाए। गनि गुन दोष बेद बिलगाए।।<br /> कहहिं बेद इतिहास पुराना। बिधि प्रपंचु गुन अवगुन साना।।<br /> दुख सुख पाप पुन्य दिन राती। साधु असाधु सुजाति कुजाती।।<br /> दानव देव ऊँच अरु नीचू। अमिअ सुजीवनु माहुरु मीचू।।<br /> माया ब्रह्म जीव जगदीसा। लच्छि अलच्छि रंक अवनीसा।।<br /> कासी मग सुरसरि क्रमनासा। मरु मारव महिदेव गवासा।।<br /> सरग नरक अनुराग बिरागा। निगमागम गुन दोष बिभागा।।<br /> दो0-जड़ चेतन गुन दोषमय बिस्व कीन्ह करतार।<br /> संत हंस गुन गहहिं पय परिहरि बारि बिकार।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस बिबेक जब देइ बिधाता। तब तजि दोष गुनहिं मनु राता।।<br /> काल सुभाउ करम बरिआई। भलेउ प्रकृति बस चुकइ भलाई।।<br /> सो सुधारि हरिजन जिमि लेहीं। दलि दुख दोष बिमल जसु देहीं।।<br /> खलउ करहिं भल पाइ सुसंगू। मिटइ न मलिन सुभाउ अभंगू।।<br /> लखि सुबेष जग बंचक जेऊ। बेष प्रताप पूजिअहिं तेऊ।।<br /> उधरहिं अंत न होइ निबाहू। कालनेमि जिमि रावन राहू।।<br /> किएहुँ कुबेष साधु सनमानू। जिमि जग जामवंत हनुमानू।।<br /> हानि कुसंग सुसंगति लाहू। लोकहुँ बेद बिदित सब काहू।।<br /> गगन चढ़इ रज पवन प्रसंगा। कीचहिं मिलइ नीच जल संगा।।<br /> साधु असाधु सदन सुक सारीं। सुमिरहिं राम देहिं गनि गारी।।<br /> धूम कुसंगति कारिख होई। लिखिअ पुरान मंजु मसि सोई।।<br /> सोइ जल अनल अनिल संघाता। होइ जलद जग जीवन दाता।।<br /> दो0-ग्रह भेषज जल पवन पट पाइ कुजोग सुजोग।<br /> होहि कुबस्तु सुबस्तु जग लखहिं सुलच्छन लोग।।7(क)।।<br /> सम प्रकास तम पाख दुहुँ नाम भेद बिधि कीन्ह।<br /> ससि सोषक पोषक समुझि जग जस अपजस दीन्ह।।7(ख)।।<br /> जड़ चेतन जग जीव जत सकल राममय जानि।<br /> बंदउँ सब के पद कमल सदा जोरि जुग पानि।।7(ग)।।<br /> देव दनुज नर नाग खग प्रेत पितर गंधर्ब।<br /> बंदउँ किंनर रजनिचर कृपा करहु अब सर्ब।।7(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आकर चारि लाख चौरासी। जाति जीव जल थल नभ बासी।।<br /> सीय राममय सब जग जानी। करउँ प्रनाम जोरि जुग पानी।।<br /> जानि कृपाकर किंकर मोहू। सब मिलि करहु छाड़ि छल छोहू।।<br /> निज बुधि बल भरोस मोहि नाहीं। तातें बिनय करउँ सब पाही।।<br /> करन चहउँ रघुपति गुन गाहा। लघु मति मोरि चरित अवगाहा।।<br /> सूझ न एकउ अंग उपाऊ। मन मति रंक मनोरथ राऊ।।<br /> मति अति नीच ऊँचि रुचि आछी। चहिअ अमिअ जग जुरइ न छाछी।।<br /> छमिहहिं सज्जन मोरि ढिठाई। सुनिहहिं बालबचन मन लाई।।<br /> जौ बालक कह तोतरि बाता। सुनहिं मुदित मन पितु अरु माता।।<br /> हँसिहहि कूर कुटिल कुबिचारी। जे पर दूषन भूषनधारी।।<br /> निज कवित केहि लाग न नीका। सरस होउ अथवा अति फीका।।<br /> जे पर भनिति सुनत हरषाही। ते बर पुरुष बहुत जग नाहीं।।<br /> जग बहु नर सर सरि सम भाई। जे निज बाढ़ि बढ़हिं जल पाई।।<br /> सज्जन सकृत सिंधु सम कोई। देखि पूर बिधु बाढ़इ जोई।।<br /> दो0-भाग छोट अभिलाषु बड़ करउँ एक बिस्वास।<br /> पैहहिं सुख सुनि सुजन सब खल करहहिं उपहास।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> खल परिहास होइ हित मोरा। काक कहहिं कलकंठ कठोरा।।<br /> हंसहि बक दादुर चातकही। हँसहिं मलिन खल बिमल बतकही।।<br /> कबित रसिक न राम पद नेहू। तिन्ह कहँ सुखद हास रस एहू।।<br /> भाषा भनिति भोरि मति मोरी। हँसिबे जोग हँसें नहिं खोरी।।<br /> प्रभु पद प्रीति न सामुझि नीकी। तिन्हहि कथा सुनि लागहि फीकी।।<br /> हरि हर पद रति मति न कुतरकी। तिन्ह कहुँ मधुर कथा रघुवर की।।<br /> राम भगति भूषित जियँ जानी। सुनिहहिं सुजन सराहि सुबानी।।<br /> कबि न होउँ नहिं बचन प्रबीनू। सकल कला सब बिद्या हीनू।।<br /> आखर अरथ अलंकृति नाना। छंद प्रबंध अनेक बिधाना।।<br /> भाव भेद रस भेद अपारा। कबित दोष गुन बिबिध प्रकारा।।<br /> कबित बिबेक एक नहिं मोरें। सत्य कहउँ लिखि कागद कोरे।।<br /> दो0-भनिति मोरि सब गुन रहित बिस्व बिदित गुन एक।<br /> सो बिचारि सुनिहहिं सुमति जिन्ह कें बिमल बिवेक।।9।।</p> <p> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>मनि मानिक मुकुता छबि जैसी। अहि गिरि गज सिर सोह न तैसी।।<br /> नृप किरीट तरुनी तनु पाई। लहहिं सकल सोभा अधिकाई।।<br /> तैसेहिं सुकबि कबित बुध कहहीं। उपजहिं अनत अनत छबि लहहीं।।<br /> भगति हेतु बिधि भवन बिहाई। सुमिरत सारद आवति धाई।।<br /> राम चरित सर बिनु अन्हवाएँ। सो श्रम जाइ न कोटि उपाएँ।।<br /> कबि कोबिद अस हृदयँ बिचारी। गावहिं हरि जस कलि मल हारी।।<br /> कीन्हें प्राकृत जन गुन गाना। सिर धुनि गिरा लगत पछिताना।।<br /> हृदय सिंधु मति सीप समाना। स्वाति सारदा कहहिं सुजाना।।<br /> जौं बरषइ बर बारि बिचारू। होहिं कबित मुकुतामनि चारू।।<br /> दो0-जुगुति बेधि पुनि पोहिअहिं रामचरित बर ताग।<br /> पहिरहिं सज्जन बिमल उर सोभा अति अनुराग।।11।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे जनमे कलिकाल कराला। करतब बायस बेष मराला।।<br /> चलत कुपंथ बेद मग छाँड़े। कपट कलेवर कलि मल भाँड़ें।।<br /> बंचक भगत कहाइ राम के। किंकर कंचन कोह काम के।।<br /> तिन्ह महँ प्रथम रेख जग मोरी। धींग धरमध्वज धंधक धोरी।।<br /> जौं अपने अवगुन सब कहऊँ। बाढ़इ कथा पार नहिं लहऊँ।।<br /> ताते मैं अति अलप बखाने। थोरे महुँ जानिहहिं सयाने।।<br /> समुझि बिबिधि बिधि बिनती मोरी। कोउ न कथा सुनि देइहि खोरी।।<br /> एतेहु पर करिहहिं जे असंका। मोहि ते अधिक ते जड़ मति रंका।।<br /> कबि न होउँ नहिं चतुर कहावउँ। मति अनुरूप राम गुन गावउँ।।<br /> कहँ रघुपति के चरित अपारा। कहँ मति मोरि निरत संसारा।।<br /> जेहिं मारुत गिरि मेरु उड़ाहीं। कहहु तूल केहि लेखे माहीं।।<br /> समुझत अमित राम प्रभुताई। करत कथा मन अति कदराई।।<br /> दो0-सारद सेस महेस बिधि आगम निगम पुरान।<br /> नेति नेति कहि जासु गुन करहिं निरंतर गान।।12।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सब जानत प्रभु प्रभुता सोई। तदपि कहें बिनु रहा न कोई।।<br /> तहाँ बेद अस कारन राखा। भजन प्रभाउ भाँति बहु भाषा।।<br /> एक अनीह अरूप अनामा। अज सच्चिदानंद पर धामा।।<br /> ब्यापक बिस्वरूप भगवाना। तेहिं धरि देह चरित कृत नाना।।<br /> सो केवल भगतन हित लागी। परम कृपाल प्रनत अनुरागी।।<br /> जेहि जन पर ममता अति छोहू। जेहिं करुना करि कीन्ह न कोहू।।<br /> गई बहोर गरीब नेवाजू। सरल सबल साहिब रघुराजू।।<br /> बुध बरनहिं हरि जस अस जानी। करहि पुनीत सुफल निज बानी।।<br /> तेहिं बल मैं रघुपति गुन गाथा। कहिहउँ नाइ राम पद माथा।।<br /> मुनिन्ह प्रथम हरि कीरति गाई। तेहिं मग चलत सुगम मोहि भाई।।</p> <p>दो0-अति अपार जे सरित बर जौं नृप सेतु कराहिं।<br /> चढि पिपीलिकउ परम लघु बिनु श्रम पारहि जाहिं।।13।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि प्रकार बल मनहि देखाई। करिहउँ रघुपति कथा सुहाई।।<br /> ब्यास आदि कबि पुंगव नाना। जिन्ह सादर हरि सुजस बखाना।।<br /> चरन कमल बंदउँ तिन्ह केरे। पुरवहुँ सकल मनोरथ मेरे।।<br /> कलि के कबिन्ह करउँ परनामा। जिन्ह बरने रघुपति गुन ग्रामा।।<br /> जे प्राकृत कबि परम सयाने। भाषाँ जिन्ह हरि चरित बखाने।।<br /> भए जे अहहिं जे होइहहिं आगें। प्रनवउँ सबहिं कपट सब त्यागें।।<br /> होहु प्रसन्न देहु बरदानू। साधु समाज भनिति सनमानू।।<br /> जो प्रबंध बुध नहिं आदरहीं। सो श्रम बादि बाल कबि करहीं।।<br /> कीरति भनिति भूति भलि सोई। सुरसरि सम सब कहँ हित होई।।<br /> राम सुकीरति भनिति भदेसा। असमंजस अस मोहि अँदेसा।।<br /> तुम्हरी कृपा सुलभ सोउ मोरे। सिअनि सुहावनि टाट पटोरे।।<br /> दो0-सरल कबित कीरति बिमल सोइ आदरहिं सुजान।<br /> सहज बयर बिसराइ रिपु जो सुनि करहिं बखान।।14(क)।।<br /> सो न होइ बिनु बिमल मति मोहि मति बल अति थोर।<br /> करहु कृपा हरि जस कहउँ पुनि पुनि करउँ निहोर।।14(ख)।।<br /> कबि कोबिद रघुबर चरित मानस मंजु मराल।<br /> बाल बिनय सुनि सुरुचि लखि मोपर होहु कृपाल।।14(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो0-बंदउँ मुनि पद कंजु रामायन जेहिं निरमयउ।<br /> सखर सुकोमल मंजु दोष रहित दूषन सहित।।14(घ)।।<br /> बंदउँ चारिउ बेद भव बारिधि बोहित सरिस।<br /> जिन्हहि न सपनेहुँ खेद बरनत रघुबर बिसद जसु।।14(ङ)।।<br /> बंदउँ बिधि पद रेनु भव सागर जेहि कीन्ह जहँ।<br /> संत सुधा ससि धेनु प्रगटे खल बिष बारुनी।।14(च)।।<br /> दो0-बिबुध बिप्र बुध ग्रह चरन बंदि कहउँ कर जोरि।<br /> होइ प्रसन्न पुरवहु सकल मंजु मनोरथ मोरि।।14(छ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि बंदउँ सारद सुरसरिता। जुगल पुनीत मनोहर चरिता।।<br /> मज्जन पान पाप हर एका। कहत सुनत एक हर अबिबेका।।<br /> गुर पितु मातु महेस भवानी। प्रनवउँ दीनबंधु दिन दानी।।<br /> सेवक स्वामि सखा सिय पी के। हित निरुपधि सब बिधि तुलसीके।।<br /> कलि बिलोकि जग हित हर गिरिजा। साबर मंत्र जाल जिन्ह सिरिजा।।<br /> अनमिल आखर अरथ न जापू। प्रगट प्रभाउ महेस प्रतापू।।<br /> सो उमेस मोहि पर अनुकूला। करिहिं कथा मुद मंगल मूला।।<br /> सुमिरि सिवा सिव पाइ पसाऊ। बरनउँ रामचरित चित चाऊ।।<br /> भनिति मोरि सिव कृपाँ बिभाती। ससि समाज मिलि मनहुँ सुराती।।<br /> जे एहि कथहि सनेह समेता। कहिहहिं सुनिहहिं समुझि सचेता।।<br /> होइहहिं राम चरन अनुरागी। कलि मल रहित सुमंगल भागी।।<br /> दो0-सपनेहुँ साचेहुँ मोहि पर जौं हर गौरि पसाउ।<br /> तौ फुर होउ जो कहेउँ सब भाषा भनिति प्रभाउ।।15।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बंदउँ अवध पुरी अति पावनि। सरजू सरि कलि कलुष नसावनि।।<br /> प्रनवउँ पुर नर नारि बहोरी। ममता जिन्ह पर प्रभुहि न थोरी।।<br /> सिय निंदक अघ ओघ नसाए। लोक बिसोक बनाइ बसाए।।<br /> बंदउँ कौसल्या दिसि प्राची। कीरति जासु सकल जग माची।।<br /> प्रगटेउ जहँ रघुपति ससि चारू। बिस्व सुखद खल कमल तुसारू।।<br /> दसरथ राउ सहित सब रानी। सुकृत सुमंगल मूरति मानी।।<br /> करउँ प्रनाम करम मन बानी। करहु कृपा सुत सेवक जानी।।<br /> जिन्हहि बिरचि बड़ भयउ बिधाता। महिमा अवधि राम पितु माता।।<br /> सो0-बंदउँ अवध भुआल सत्य प्रेम जेहि राम पद।<br /> बिछुरत दीनदयाल प्रिय तनु तृन इव परिहरेउ।।16।।<br /> प्रनवउँ परिजन सहित बिदेहू। जाहि राम पद गूढ़ सनेहू।।<br /> जोग भोग महँ राखेउ गोई। राम बिलोकत प्रगटेउ सोई।।<br /> प्रनवउँ प्रथम भरत के चरना। जासु नेम ब्रत जाइ न बरना।।<br /> राम चरन पंकज मन जासू। लुबुध मधुप इव तजइ न पासू।।<br /> बंदउँ लछिमन पद जलजाता। सीतल सुभग भगत सुख दाता।।<br /> रघुपति कीरति बिमल पताका। दंड समान भयउ जस जाका।।<br /> सेष सहस्त्रसीस जग कारन। जो अवतरेउ भूमि भय टारन।।<br /> सदा सो सानुकूल रह मो पर। कृपासिंधु सौमित्रि गुनाकर।।<br /> रिपुसूदन पद कमल नमामी। सूर सुसील भरत अनुगामी।।<br /> महावीर बिनवउँ हनुमाना। राम जासु जस आप बखाना।।<br /> सो0-प्रनवउँ पवनकुमार खल बन पावक ग्यानधन।<br /> जासु हृदय आगार बसहिं राम सर चाप धर।।17।।<br /> कपिपति रीछ निसाचर राजा। अंगदादि जे कीस समाजा।।<br /> बंदउँ सब के चरन सुहाए। अधम सरीर राम जिन्ह पाए।।<br /> रघुपति चरन उपासक जेते। खग मृग सुर नर असुर समेते।।<br /> बंदउँ पद सरोज सब केरे। जे बिनु काम राम के चेरे।।<br /> सुक सनकादि भगत मुनि नारद। जे मुनिबर बिग्यान बिसारद।।<br /> प्रनवउँ सबहिं धरनि धरि सीसा। करहु कृपा जन जानि मुनीसा।।<br /> जनकसुता जग जननि जानकी। अतिसय प्रिय करुना निधान की।।<br /> ताके जुग पद कमल मनावउँ। जासु कृपाँ निरमल मति पावउँ।।<br /> पुनि मन बचन कर्म रघुनायक। चरन कमल बंदउँ सब लायक।।<br /> राजिवनयन धरें धनु सायक। भगत बिपति भंजन सुख दायक।।<br /> दो0-गिरा अरथ जल बीचि सम कहिअत भिन्न न भिन्न।<br /> बदउँ सीता राम पद जिन्हहि परम प्रिय खिन्न।।18।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बंदउँ नाम राम रघुवर को। हेतु कृसानु भानु हिमकर को।।<br /> बिधि हरि हरमय बेद प्रान सो। अगुन अनूपम गुन निधान सो।।<br /> महामंत्र जोइ जपत महेसू। कासीं मुकुति हेतु उपदेसू।।<br /> महिमा जासु जान गनराउ। प्रथम पूजिअत नाम प्रभाऊ।।<br /> जान आदिकबि नाम प्रतापू। भयउ सुद्ध करि उलटा जापू।।<br /> सहस नाम सम सुनि सिव बानी। जपि जेई पिय संग भवानी।।<br /> हरषे हेतु हेरि हर ही को। किय भूषन तिय भूषन ती को।।<br /> नाम प्रभाउ जान सिव नीको। कालकूट फलु दीन्ह अमी को।।<br /> दो0-बरषा रितु रघुपति भगति तुलसी सालि सुदास।।<br /> राम नाम बर बरन जुग सावन भादव मास।।19।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आखर मधुर मनोहर दोऊ। बरन बिलोचन जन जिय जोऊ।।<br /> सुमिरत सुलभ सुखद सब काहू। लोक लाहु परलोक निबाहू।।<br /> कहत सुनत सुमिरत सुठि नीके। राम लखन सम प्रिय तुलसी के।।<br /> बरनत बरन प्रीति बिलगाती। ब्रह्म जीव सम सहज सँघाती।।<br /> नर नारायन सरिस सुभ्राता। जग पालक बिसेषि जन त्राता।।<br /> भगति सुतिय कल करन बिभूषन। जग हित हेतु बिमल बिधु पूषन ।<br /> स्वाद तोष सम सुगति सुधा के। कमठ सेष सम धर बसुधा के।।<br /> जन मन मंजु कंज मधुकर से। जीह जसोमति हरि हलधर से।।<br /> दो0-एकु छत्रु एकु मुकुटमनि सब बरननि पर जोउ।<br /> तुलसी रघुबर नाम के बरन बिराजत दोउ।।20।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> समुझत सरिस नाम अरु नामी। प्रीति परसपर प्रभु अनुगामी।।<br /> नाम रूप दुइ ईस उपाधी। अकथ अनादि सुसामुझि साधी।।<br /> को बड़ छोट कहत अपराधू। सुनि गुन भेद समुझिहहिं साधू।।<br /> देखिअहिं रूप नाम आधीना। रूप ग्यान नहिं नाम बिहीना।।<br /> रूप बिसेष नाम बिनु जानें। करतल गत न परहिं पहिचानें।।<br /> सुमिरिअ नाम रूप बिनु देखें। आवत हृदयँ सनेह बिसेषें।।<br /> नाम रूप गति अकथ कहानी। समुझत सुखद न परति बखानी।।<br /> अगुन सगुन बिच नाम सुसाखी। उभय प्रबोधक चतुर दुभाषी।।<br /> दो0-राम नाम मनिदीप धरु जीह देहरी द्वार।<br /> तुलसी भीतर बाहेरहुँ जौं चाहसि उजिआर।।21।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाम जीहँ जपि जागहिं जोगी। बिरति बिरंचि प्रपंच बियोगी।।<br /> ब्रह्मसुखहि अनुभवहिं अनूपा। अकथ अनामय नाम न रूपा।।<br /> जाना चहहिं गूढ़ गति जेऊ। नाम जीहँ जपि जानहिं तेऊ।।<br /> साधक नाम जपहिं लय लाएँ। होहिं सिद्ध अनिमादिक पाएँ।।<br /> जपहिं नामु जन आरत भारी। मिटहिं कुसंकट होहिं सुखारी।।<br /> राम भगत जग चारि प्रकारा। सुकृती चारिउ अनघ उदारा।।<br /> चहू चतुर कहुँ नाम अधारा। ग्यानी प्रभुहि बिसेषि पिआरा।।<br /> चहुँ जुग चहुँ श्रुति ना प्रभाऊ। कलि बिसेषि नहिं आन उपाऊ।।<br /> दो0-सकल कामना हीन जे राम भगति रस लीन।<br /> नाम सुप्रेम पियूष हद तिन्हहुँ किए मन मीन।।22।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अगुन सगुन दुइ ब्रह्म सरूपा। अकथ अगाध अनादि अनूपा।।<br /> मोरें मत बड़ नामु दुहू तें। किए जेहिं जुग निज बस निज बूतें।।<br /> प्रोढ़ि सुजन जनि जानहिं जन की। कहउँ प्रतीति प्रीति रुचि मन की।।<br /> एकु दारुगत देखिअ एकू। पावक सम जुग ब्रह्म बिबेकू।।<br /> उभय अगम जुग सुगम नाम तें। कहेउँ नामु बड़ ब्रह्म राम तें।।<br /> ब्यापकु एकु ब्रह्म अबिनासी। सत चेतन धन आनँद रासी।।<br /> अस प्रभु हृदयँ अछत अबिकारी। सकल जीव जग दीन दुखारी।।<br /> नाम निरूपन नाम जतन तें। सोउ प्रगटत जिमि मोल रतन तें।।<br /> दो0-निरगुन तें एहि भाँति बड़ नाम प्रभाउ अपार।<br /> कहउँ नामु बड़ राम तें निज बिचार अनुसार।।23।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम भगत हित नर तनु धारी। सहि संकट किए साधु सुखारी।।<br /> नामु सप्रेम जपत अनयासा। भगत होहिं मुद मंगल बासा।।<br /> राम एक तापस तिय तारी। नाम कोटि खल कुमति सुधारी।।<br /> रिषि हित राम सुकेतुसुता की। सहित सेन सुत कीन्ह बिबाकी।।<br /> सहित दोष दुख दास दुरासा। दलइ नामु जिमि रबि निसि नासा।।<br /> भंजेउ राम आपु भव चापू। भव भय भंजन नाम प्रतापू।।<br /> दंडक बनु प्रभु कीन्ह सुहावन। जन मन अमित नाम किए पावन।।।<br /> निसिचर निकर दले रघुनंदन। नामु सकल कलि कलुष निकंदन।।<br /> दो0-सबरी गीध सुसेवकनि सुगति दीन्हि रघुनाथ।<br /> नाम उधारे अमित खल बेद बिदित गुन गाथ।।24।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम सुकंठ बिभीषन दोऊ। राखे सरन जान सबु कोऊ।।<br /> नाम गरीब अनेक नेवाजे। लोक बेद बर बिरिद बिराजे।।<br /> राम भालु कपि कटकु बटोरा। सेतु हेतु श्रमु कीन्ह न थोरा।।<br /> नामु लेत भवसिंधु सुखाहीं। करहु बिचारु सुजन मन माहीं।।<br /> राम सकुल रन रावनु मारा। सीय सहित निज पुर पगु धारा।।<br /> राजा रामु अवध रजधानी। गावत गुन सुर मुनि बर बानी।।<br /> सेवक सुमिरत नामु सप्रीती। बिनु श्रम प्रबल मोह दलु जीती।।<br /> फिरत सनेहँ मगन सुख अपनें। नाम प्रसाद सोच नहिं सपनें।।<br /> दो0-ब्रह्म राम तें नामु बड़ बर दायक बर दानि।<br /> रामचरित सत कोटि महँ लिय महेस जियँ जानि।।25।।<br /> मासपारायण, पहला विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाम प्रसाद संभु अबिनासी। साजु अमंगल मंगल रासी।।<br /> सुक सनकादि सिद्ध मुनि जोगी। नाम प्रसाद ब्रह्मसुख भोगी।।<br /> नारद जानेउ नाम प्रतापू। जग प्रिय हरि हरि हर प्रिय आपू।।<br /> नामु जपत प्रभु कीन्ह प्रसादू। भगत सिरोमनि भे प्रहलादू।।<br /> ध्रुवँ सगलानि जपेउ हरि नाऊँ। पायउ अचल अनूपम ठाऊँ।।<br /> सुमिरि पवनसुत पावन नामू। अपने बस करि राखे रामू।।<br /> अपतु अजामिलु गजु गनिकाऊ। भए मुकुत हरि नाम प्रभाऊ।।<br /> कहौं कहाँ लगि नाम बड़ाई। रामु न सकहिं नाम गुन गाई।।<br /> दो0-नामु राम को कलपतरु कलि कल्यान निवासु।<br /> जो सुमिरत भयो भाँग तें तुलसी तुलसीदासु।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चहुँ जुग तीनि काल तिहुँ लोका। भए नाम जपि जीव बिसोका।।<br /> बेद पुरान संत मत एहू। सकल सुकृत फल राम सनेहू।।<br /> ध्यानु प्रथम जुग मखबिधि दूजें। द्वापर परितोषत प्रभु पूजें।।<br /> कलि केवल मल मूल मलीना। पाप पयोनिधि जन जन मीना।।<br /> नाम कामतरु काल कराला। सुमिरत समन सकल जग जाला।।<br /> राम नाम कलि अभिमत दाता। हित परलोक लोक पितु माता।।<br /> नहिं कलि करम न भगति बिबेकू। राम नाम अवलंबन एकू।।<br /> कालनेमि कलि कपट निधानू। नाम सुमति समरथ हनुमानू।।<br /> दो0-राम नाम नरकेसरी कनककसिपु कलिकाल।<br /> जापक जन प्रहलाद जिमि पालिहि दलि सुरसाल।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भायँ कुभायँ अनख आलसहूँ। नाम जपत मंगल दिसि दसहूँ।।<br /> सुमिरि सो नाम राम गुन गाथा। करउँ नाइ रघुनाथहि माथा।।<br /> मोरि सुधारिहि सो सब भाँती। जासु कृपा नहिं कृपाँ अघाती।।<br /> राम सुस्वामि कुसेवकु मोसो। निज दिसि दैखि दयानिधि पोसो।।<br /> लोकहुँ बेद सुसाहिब रीतीं। बिनय सुनत पहिचानत प्रीती।।<br /> गनी गरीब ग्रामनर नागर। पंडित मूढ़ मलीन उजागर।।<br /> सुकबि कुकबि निज मति अनुहारी। नृपहि सराहत सब नर नारी।।<br /> साधु सुजान सुसील नृपाला। ईस अंस भव परम कृपाला।।<br /> सुनि सनमानहिं सबहि सुबानी। भनिति भगति नति गति पहिचानी।।<br /> यह प्राकृत महिपाल सुभाऊ। जान सिरोमनि कोसलराऊ।।<br /> रीझत राम सनेह निसोतें। को जग मंद मलिनमति मोतें।।<br /> दो0-सठ सेवक की प्रीति रुचि रखिहहिं राम कृपालु।<br /> उपल किए जलजान जेहिं सचिव सुमति कपि भालु।।28(क)।।<br /> हौहु कहावत सबु कहत राम सहत उपहास।<br /> साहिब सीतानाथ सो सेवक तुलसीदास।।28(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अति बड़ि मोरि ढिठाई खोरी। सुनि अघ नरकहुँ नाक सकोरी।।<br /> समुझि सहम मोहि अपडर अपनें। सो सुधि राम कीन्हि नहिं सपनें।।<br /> सुनि अवलोकि सुचित चख चाही। भगति मोरि मति स्वामि सराही।।<br /> कहत नसाइ होइ हियँ नीकी। रीझत राम जानि जन जी की।।<br /> रहति न प्रभु चित चूक किए की। करत सुरति सय बार हिए की।।<br /> जेहिं अघ बधेउ ब्याध जिमि बाली। फिरि सुकंठ सोइ कीन्ह कुचाली।।<br /> सोइ करतूति बिभीषन केरी। सपनेहुँ सो न राम हियँ हेरी।।<br /> ते भरतहि भेंटत सनमाने। राजसभाँ रघुबीर बखाने।।<br /> दो0-प्रभु तरु तर कपि डार पर ते किए आपु समान।।<br /> तुलसी कहूँ न राम से साहिब सीलनिधान।।29(क)।।<br /> राम निकाईं रावरी है सबही को नीक।<br /> जों यह साँची है सदा तौ नीको तुलसीक।।29(ख)।।<br /> एहि बिधि निज गुन दोष कहि सबहि बहुरि सिरु नाइ।<br /> बरनउँ रघुबर बिसद जसु सुनि कलि कलुष नसाइ।।29(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जागबलिक जो कथा सुहाई। भरद्वाज मुनिबरहि सुनाई।।<br /> कहिहउँ सोइ संबाद बखानी। सुनहुँ सकल सज्जन सुखु मानी।।<br /> संभु कीन्ह यह चरित सुहावा। बहुरि कृपा करि उमहि सुनावा।।<br /> सोइ सिव कागभुसुंडिहि दीन्हा। राम भगत अधिकारी चीन्हा।।<br /> तेहि सन जागबलिक पुनि पावा। तिन्ह पुनि भरद्वाज प्रति गावा।।<br /> ते श्रोता बकता समसीला। सवँदरसी जानहिं हरिलीला।।<br /> जानहिं तीनि काल निज ग्याना। करतल गत आमलक समाना।।<br /> औरउ जे हरिभगत सुजाना। कहहिं सुनहिं समुझहिं बिधि नाना।।<br /> दो0-मै पुनि निज गुर सन सुनी कथा सो सूकरखेत।<br /> समुझी नहि तसि बालपन तब अति रहेउँ अचेत।।30(क)।।<br /> श्रोता बकता ग्याननिधि कथा राम कै गूढ़।<br /> किमि समुझौं मै जीव जड़ कलि मल ग्रसित बिमूढ़।।30(ख)<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तदपि कही गुर बारहिं बारा। समुझि परी कछु मति अनुसारा।।<br /> भाषाबद्ध करबि मैं सोई। मोरें मन प्रबोध जेहिं होई।।<br /> जस कछु बुधि बिबेक बल मेरें। तस कहिहउँ हियँ हरि के प्रेरें।।<br /> निज संदेह मोह भ्रम हरनी। करउँ कथा भव सरिता तरनी।।<br /> बुध बिश्राम सकल जन रंजनि। रामकथा कलि कलुष बिभंजनि।।<br /> रामकथा कलि पंनग भरनी। पुनि बिबेक पावक कहुँ अरनी।।<br /> रामकथा कलि कामद गाई। सुजन सजीवनि मूरि सुहाई।।<br /> सोइ बसुधातल सुधा तरंगिनि। भय भंजनि भ्रम भेक भुअंगिनि।।<br /> असुर सेन सम नरक निकंदिनि। साधु बिबुध कुल हित गिरिनंदिनि।।<br /> संत समाज पयोधि रमा सी। बिस्व भार भर अचल छमा सी।।<br /> जम गन मुहँ मसि जग जमुना सी। जीवन मुकुति हेतु जनु कासी।।<br /> रामहि प्रिय पावनि तुलसी सी। तुलसिदास हित हियँ हुलसी सी।।<br /> सिवप्रय मेकल सैल सुता सी। सकल सिद्धि सुख संपति रासी।।<br /> सदगुन सुरगन अंब अदिति सी। रघुबर भगति प्रेम परमिति सी।।<br /> दो0- राम कथा मंदाकिनी चित्रकूट चित चारु।<br /> तुलसी सुभग सनेह बन सिय रघुबीर बिहारु।।31।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम चरित चिंतामनि चारू। संत सुमति तिय सुभग सिंगारू।।<br /> जग मंगल गुन ग्राम राम के। दानि मुकुति धन धरम धाम के।।<br /> सदगुर ग्यान बिराग जोग के। बिबुध बैद भव भीम रोग के।।<br /> जननि जनक सिय राम प्रेम के। बीज सकल ब्रत धरम नेम के।।<br /> समन पाप संताप सोक के। प्रिय पालक परलोक लोक के।।<br /> सचिव सुभट भूपति बिचार के। कुंभज लोभ उदधि अपार के।।<br /> काम कोह कलिमल करिगन के। केहरि सावक जन मन बन के।।<br /> अतिथि पूज्य प्रियतम पुरारि के। कामद घन दारिद दवारि के।।<br /> मंत्र महामनि बिषय ब्याल के। मेटत कठिन कुअंक भाल के।।<br /> हरन मोह तम दिनकर कर से। सेवक सालि पाल जलधर से।।<br /> अभिमत दानि देवतरु बर से। सेवत सुलभ सुखद हरि हर से।।<br /> सुकबि सरद नभ मन उडगन से। रामभगत जन जीवन धन से।।<br /> सकल सुकृत फल भूरि भोग से। जग हित निरुपधि साधु लोग से।।<br /> सेवक मन मानस मराल से। पावक गंग तंरग माल से।।<br /> दो0-कुपथ कुतरक कुचालि कलि कपट दंभ पाषंड।<br /> दहन राम गुन ग्राम जिमि इंधन अनल प्रचंड।।32(क)।।<br /> रामचरित राकेस कर सरिस सुखद सब काहु।<br /> सज्जन कुमुद चकोर चित हित बिसेषि बड़ लाहु।।32(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीन्हि प्रस्न जेहि भाँति भवानी। जेहि बिधि संकर कहा बखानी।।<br /> सो सब हेतु कहब मैं गाई। कथाप्रबंध बिचित्र बनाई।।<br /> जेहि यह कथा सुनी नहिं होई। जनि आचरजु करैं सुनि सोई।।<br /> कथा अलौकिक सुनहिं जे ग्यानी। नहिं आचरजु करहिं अस जानी।।<br /> रामकथा कै मिति जग नाहीं। असि प्रतीति तिन्ह के मन माहीं।।<br /> नाना भाँति राम अवतारा। रामायन सत कोटि अपारा।।<br /> कलपभेद हरिचरित सुहाए। भाँति अनेक मुनीसन्ह गाए।।<br /> करिअ न संसय अस उर आनी। सुनिअ कथा सारद रति मानी।।<br /> दो0-राम अनंत अनंत गुन अमित कथा बिस्तार।<br /> सुनि आचरजु न मानिहहिं जिन्ह कें बिमल बिचार।।33।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि सब संसय करि दूरी। सिर धरि गुर पद पंकज धूरी।।<br /> पुनि सबही बिनवउँ कर जोरी। करत कथा जेहिं लाग न खोरी।।<br /> सादर सिवहि नाइ अब माथा। बरनउँ बिसद राम गुन गाथा।।<br /> संबत सोरह सै एकतीसा। करउँ कथा हरि पद धरि सीसा।।<br /> नौमी भौम बार मधु मासा। अवधपुरीं यह चरित प्रकासा।।<br /> जेहि दिन राम जनम श्रुति गावहिं। तीरथ सकल तहाँ चलि आवहिं।।<br /> असुर नाग खग नर मुनि देवा। आइ करहिं रघुनायक सेवा।।<br /> जन्म महोत्सव रचहिं सुजाना। करहिं राम कल कीरति गाना।।<br /> दो0-मज्जहि सज्जन बृंद बहु पावन सरजू नीर।<br /> जपहिं राम धरि ध्यान उर सुंदर स्याम सरीर।।34।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दरस परस मज्जन अरु पाना। हरइ पाप कह बेद पुराना।।<br /> नदी पुनीत अमित महिमा अति। कहि न सकइ सारद बिमलमति।।<br /> राम धामदा पुरी सुहावनि। लोक समस्त बिदित अति पावनि।।<br /> चारि खानि जग जीव अपारा। अवध तजे तनु नहि संसारा।।<br /> सब बिधि पुरी मनोहर जानी। सकल सिद्धिप्रद मंगल खानी।।<br /> बिमल कथा कर कीन्ह अरंभा। सुनत नसाहिं काम मद दंभा।।<br /> रामचरितमानस एहि नामा। सुनत श्रवन पाइअ बिश्रामा।।<br /> मन करि विषय अनल बन जरई। होइ सुखी जौ एहिं सर परई।।<br /> रामचरितमानस मुनि भावन। बिरचेउ संभु सुहावन पावन।।<br /> त्रिबिध दोष दुख दारिद दावन। कलि कुचालि कुलि कलुष नसावन।।<br /> रचि महेस निज मानस राखा। पाइ सुसमउ सिवा सन भाषा।।<br /> तातें रामचरितमानस बर। धरेउ नाम हियँ हेरि हरषि हर।।<br /> कहउँ कथा सोइ सुखद सुहाई। सादर सुनहु सुजन मन लाई।।<br /> दो0-जस मानस जेहि बिधि भयउ जग प्रचार जेहि हेतु।<br /> अब सोइ कहउँ प्रसंग सब सुमिरि उमा बृषकेतु।।35।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> संभु प्रसाद सुमति हियँ हुलसी। रामचरितमानस कबि तुलसी।।<br /> करइ मनोहर मति अनुहारी। सुजन सुचित सुनि लेहु सुधारी।।<br /> सुमति भूमि थल हृदय अगाधू। बेद पुरान उदधि घन साधू।।<br /> बरषहिं राम सुजस बर बारी। मधुर मनोहर मंगलकारी।।<br /> लीला सगुन जो कहहिं बखानी। सोइ स्वच्छता करइ मल हानी।।<br /> प्रेम भगति जो बरनि न जाई। सोइ मधुरता सुसीतलताई।।<br /> सो जल सुकृत सालि हित होई। राम भगत जन जीवन सोई।।<br /> मेधा महि गत सो जल पावन। सकिलि श्रवन मग चलेउ सुहावन।।<br /> भरेउ सुमानस सुथल थिराना। सुखद सीत रुचि चारु चिराना।।<br /> दो0-सुठि सुंदर संबाद बर बिरचे बुद्धि बिचारि।<br /> तेइ एहि पावन सुभग सर घाट मनोहर चारि।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सप्त प्रबन्ध सुभग सोपाना। ग्यान नयन निरखत मन माना।।<br /> रघुपति महिमा अगुन अबाधा। बरनब सोइ बर बारि अगाधा।।<br /> राम सीय जस सलिल सुधासम। उपमा बीचि बिलास मनोरम।।<br /> पुरइनि सघन चारु चौपाई। जुगुति मंजु मनि सीप सुहाई।।<br /> छंद सोरठा सुंदर दोहा। सोइ बहुरंग कमल कुल सोहा।।<br /> अरथ अनूप सुमाव सुभासा। सोइ पराग मकरंद सुबासा।।<br /> सुकृत पुंज मंजुल अलि माला। ग्यान बिराग बिचार मराला।।<br /> धुनि अवरेब कबित गुन जाती। मीन मनोहर ते बहुभाँती।।<br /> अरथ धरम कामादिक चारी। कहब ग्यान बिग्यान बिचारी।।<br /> नव रस जप तप जोग बिरागा। ते सब जलचर चारु तड़ागा।।<br /> सुकृती साधु नाम गुन गाना। ते बिचित्र जल बिहग समाना।।<br /> संतसभा चहुँ दिसि अवँराई। श्रद्धा रितु बसंत सम गाई।।<br /> भगति निरुपन बिबिध बिधाना। छमा दया दम लता बिताना।।<br /> सम जम नियम फूल फल ग्याना। हरि पत रति रस बेद बखाना।।<br /> औरउ कथा अनेक प्रसंगा। तेइ सुक पिक बहुबरन बिहंगा।।<br /> दो0-पुलक बाटिका बाग बन सुख सुबिहंग बिहारु।<br /> माली सुमन सनेह जल सींचत लोचन चारु।।37।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे गावहिं यह चरित सँभारे। तेइ एहि ताल चतुर रखवारे।।<br /> सदा सुनहिं सादर नर नारी। तेइ सुरबर मानस अधिकारी।।<br /> अति खल जे बिषई बग कागा। एहिं सर निकट न जाहिं अभागा।।<br /> संबुक भेक सेवार समाना। इहाँ न बिषय कथा रस नाना।।<br /> तेहि कारन आवत हियँ हारे। कामी काक बलाक बिचारे।।<br /> आवत एहिं सर अति कठिनाई। राम कृपा बिनु आइ न जाई।।<br /> कठिन कुसंग कुपंथ कराला। तिन्ह के बचन बाघ हरि ब्याला।।<br /> गृह कारज नाना जंजाला। ते अति दुर्गम सैल बिसाला।।<br /> बन बहु बिषम मोह मद माना। नदीं कुतर्क भयंकर नाना।।<br /> दो0-जे श्रद्धा संबल रहित नहि संतन्ह कर साथ।<br /> तिन्ह कहुँ मानस अगम अति जिन्हहि न प्रिय रघुनाथ।।38।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं करि कष्ट जाइ पुनि कोई। जातहिं नींद जुड़ाई होई।।<br /> जड़ता जाड़ बिषम उर लागा। गएहुँ न मज्जन पाव अभागा।।<br /> करि न जाइ सर मज्जन पाना। फिरि आवइ समेत अभिमाना।।<br /> जौं बहोरि कोउ पूछन आवा। सर निंदा करि ताहि बुझावा।।<br /> सकल बिघ्न ब्यापहि नहिं तेही। राम सुकृपाँ बिलोकहिं जेही।।<br /> सोइ सादर सर मज्जनु करई। महा घोर त्रयताप न जरई।।<br /> ते नर यह सर तजहिं न काऊ। जिन्ह के राम चरन भल भाऊ।।<br /> जो नहाइ चह एहिं सर भाई। सो सतसंग करउ मन लाई।।<br /> अस मानस मानस चख चाही। भइ कबि बुद्धि बिमल अवगाही।।<br /> भयउ हृदयँ आनंद उछाहू। उमगेउ प्रेम प्रमोद प्रबाहू।।<br /> चली सुभग कबिता सरिता सो। राम बिमल जस जल भरिता सो।।<br /> सरजू नाम सुमंगल मूला। लोक बेद मत मंजुल कूला।।<br /> नदी पुनीत सुमानस नंदिनि। कलिमल तृन तरु मूल निकंदिनि।।<br /> दो0-श्रोता त्रिबिध समाज पुर ग्राम नगर दुहुँ कूल।<br /> संतसभा अनुपम अवध सकल सुमंगल मूल।।39।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रामभगति सुरसरितहि जाई। मिली सुकीरति सरजु सुहाई।।<br /> सानुज राम समर जसु पावन। मिलेउ महानदु सोन सुहावन।।<br /> जुग बिच भगति देवधुनि धारा। सोहति सहित सुबिरति बिचारा।।<br /> त्रिबिध ताप त्रासक तिमुहानी। राम सरुप सिंधु समुहानी।।<br /> मानस मूल मिली सुरसरिही। सुनत सुजन मन पावन करिही।।<br /> बिच बिच कथा बिचित्र बिभागा। जनु सरि तीर तीर बन बागा।।<br /> उमा महेस बिबाह बराती। ते जलचर अगनित बहुभाँती।।<br /> रघुबर जनम अनंद बधाई। भवँर तरंग मनोहरताई।।<br /> दो0-बालचरित चहु बंधु के बनज बिपुल बहुरंग।<br /> नृप रानी परिजन सुकृत मधुकर बारिबिहंग।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीय स्वयंबर कथा सुहाई। सरित सुहावनि सो छबि छाई।।<br /> नदी नाव पटु प्रस्न अनेका। केवट कुसल उतर सबिबेका।।<br /> सुनि अनुकथन परस्पर होई। पथिक समाज सोह सरि सोई।।<br /> घोर धार भृगुनाथ रिसानी। घाट सुबद्ध राम बर बानी।।<br /> सानुज राम बिबाह उछाहू। सो सुभ उमग सुखद सब काहू।।<br /> कहत सुनत हरषहिं पुलकाहीं। ते सुकृती मन मुदित नहाहीं।।<br /> राम तिलक हित मंगल साजा। परब जोग जनु जुरे समाजा।।<br /> काई कुमति केकई केरी। परी जासु फल बिपति घनेरी।।<br /> दो0-समन अमित उतपात सब भरतचरित जपजाग।<br /> कलि अघ खल अवगुन कथन ते जलमल बग काग।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीरति सरित छहूँ रितु रूरी। समय सुहावनि पावनि भूरी।।<br /> हिम हिमसैलसुता सिव ब्याहू। सिसिर सुखद प्रभु जनम उछाहू।।<br /> बरनब राम बिबाह समाजू। सो मुद मंगलमय रितुराजू।।<br /> ग्रीषम दुसह राम बनगवनू। पंथकथा खर आतप पवनू।।<br /> बरषा घोर निसाचर रारी। सुरकुल सालि सुमंगलकारी।।<br /> राम राज सुख बिनय बड़ाई। बिसद सुखद सोइ सरद सुहाई।।<br /> सती सिरोमनि सिय गुनगाथा। सोइ गुन अमल अनूपम पाथा।।<br /> भरत सुभाउ सुसीतलताई। सदा एकरस बरनि न जाई।।<br /> दो0- अवलोकनि बोलनि मिलनि प्रीति परसपर हास।<br /> भायप भलि चहु बंधु की जल माधुरी सुबास।।42।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आरति बिनय दीनता मोरी। लघुता ललित सुबारि न थोरी।।<br /> अदभुत सलिल सुनत गुनकारी। आस पिआस मनोमल हारी।।<br /> राम सुप्रेमहि पोषत पानी। हरत सकल कलि कलुष गलानौ।।<br /> भव श्रम सोषक तोषक तोषा। समन दुरित दुख दारिद दोषा।।<br /> काम कोह मद मोह नसावन। बिमल बिबेक बिराग बढ़ावन।।<br /> सादर मज्जन पान किए तें। मिटहिं पाप परिताप हिए तें।।<br /> जिन्ह एहि बारि न मानस धोए। ते कायर कलिकाल बिगोए।।<br /> तृषित निरखि रबि कर भव बारी। फिरिहहि मृग जिमि जीव दुखारी।।<br /> दो0-मति अनुहारि सुबारि गुन गनि मन अन्हवाइ।<br /> सुमिरि भवानी संकरहि कह कबि कथा सुहाइ।।43(क)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अब रघुपति पद पंकरुह हियँ धरि पाइ प्रसाद ।<br /> कहउँ जुगल मुनिबर्ज कर मिलन सुभग संबाद।।43(ख)।।<br /> भरद्वाज मुनि बसहिं प्रयागा। तिन्हहि राम पद अति अनुरागा।।<br /> तापस सम दम दया निधाना। परमारथ पथ परम सुजाना।।<br /> माघ मकरगत रबि जब होई। तीरथपतिहिं आव सब कोई।।<br /> देव दनुज किंनर नर श्रेनी। सादर मज्जहिं सकल त्रिबेनीं।।<br /> पूजहि माधव पद जलजाता। परसि अखय बटु हरषहिं गाता।।<br /> भरद्वाज आश्रम अति पावन। परम रम्य मुनिबर मन भावन।।<br /> तहाँ होइ मुनि रिषय समाजा। जाहिं जे मज्जन तीरथराजा।।<br /> मज्जहिं प्रात समेत उछाहा। कहहिं परसपर हरि गुन गाहा।।<br /> दो0-ब्रह्म निरूपम धरम बिधि बरनहिं तत्त्व बिभाग।</p> <p>कहहिं भगति भगवंत कै संजुत ग्यान बिराग।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि प्रकार भरि माघ नहाहीं। पुनि सब निज निज आश्रम जाहीं।।<br /> प्रति संबत अति होइ अनंदा। मकर मज्जि गवनहिं मुनिबृंदा।।<br /> एक बार भरि मकर नहाए। सब मुनीस आश्रमन्ह सिधाए।।<br /> जगबालिक मुनि परम बिबेकी। भरव्दाज राखे पद टेकी।।<br /> सादर चरन सरोज पखारे। अति पुनीत आसन बैठारे।।<br /> करि पूजा मुनि सुजस बखानी। बोले अति पुनीत मृदु बानी।।<br /> नाथ एक संसउ बड़ मोरें। करगत बेदतत्व सबु तोरें।।<br /> कहत सो मोहि लागत भय लाजा। जौ न कहउँ बड़ होइ अकाजा।।<br /> दो0-संत कहहि असि नीति प्रभु श्रुति पुरान मुनि गाव।<br /> होइ न बिमल बिबेक उर गुर सन किएँ दुराव।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस बिचारि प्रगटउँ निज मोहू। हरहु नाथ करि जन पर छोहू।।<br /> रास नाम कर अमित प्रभावा। संत पुरान उपनिषद गावा।।<br /> संतत जपत संभु अबिनासी। सिव भगवान ग्यान गुन रासी।।<br /> आकर चारि जीव जग अहहीं। कासीं मरत परम पद लहहीं।।<br /> सोपि राम महिमा मुनिराया। सिव उपदेसु करत करि दाया।।<br /> रामु कवन प्रभु पूछउँ तोही। कहिअ बुझाइ कृपानिधि मोही।।<br /> एक राम अवधेस कुमारा। तिन्ह कर चरित बिदित संसारा।।<br /> नारि बिरहँ दुखु लहेउ अपारा। भयहु रोषु रन रावनु मारा।।<br /> दो0-प्रभु सोइ राम कि अपर कोउ जाहि जपत त्रिपुरारि।<br /> सत्यधाम सर्बग्य तुम्ह कहहु बिबेकु बिचारि।।46।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जैसे मिटै मोर भ्रम भारी। कहहु सो कथा नाथ बिस्तारी।।<br /> जागबलिक बोले मुसुकाई। तुम्हहि बिदित रघुपति प्रभुताई।।<br /> राममगत तुम्ह मन क्रम बानी। चतुराई तुम्हारी मैं जानी।।<br /> चाहहु सुनै राम गुन गूढ़ा। कीन्हिहु प्रस्न मनहुँ अति मूढ़ा।।<br /> तात सुनहु सादर मनु लाई। कहउँ राम कै कथा सुहाई।।<br /> महामोहु महिषेसु बिसाला। रामकथा कालिका कराला।।<br /> रामकथा ससि किरन समाना। संत चकोर करहिं जेहि पाना।।<br /> ऐसेइ संसय कीन्ह भवानी। महादेव तब कहा बखानी।।<br /> दो0-कहउँ सो मति अनुहारि अब उमा संभु संबाद।<br /> भयउ समय जेहि हेतु जेहि सुनु मुनि मिटिहि बिषाद।।47।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक बार त्रेता जुग माहीं। संभु गए कुंभज रिषि पाहीं।।<br /> संग सती जगजननि भवानी। पूजे रिषि अखिलेस्वर जानी।।<br /> रामकथा मुनीबर्ज बखानी। सुनी महेस परम सुखु मानी।।<br /> रिषि पूछी हरिभगति सुहाई। कही संभु अधिकारी पाई।।<br /> कहत सुनत रघुपति गुन गाथा। कछु दिन तहाँ रहे गिरिनाथा।।<br /> मुनि सन बिदा मागि त्रिपुरारी। चले भवन सँग दच्छकुमारी।।<br /> तेहि अवसर भंजन महिभारा। हरि रघुबंस लीन्ह अवतारा।।<br /> पिता बचन तजि राजु उदासी। दंडक बन बिचरत अबिनासी।।<br /> दो0-ह्दयँ बिचारत जात हर केहि बिधि दरसनु होइ।<br /> गुप्त रुप अवतरेउ प्रभु गएँ जान सबु कोइ।।48(क)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो0-संकर उर अति छोभु सती न जानहिं मरमु सोइ।।<br /> तुलसी दरसन लोभु मन डरु लोचन लालची।।48(ख)।।<br /> रावन मरन मनुज कर जाचा। प्रभु बिधि बचनु कीन्ह चह साचा।।<br /> जौं नहिं जाउँ रहइ पछितावा। करत बिचारु न बनत बनावा।।<br /> एहि बिधि भए सोचबस ईसा। तेहि समय जाइ दससीसा।।<br /> लीन्ह नीच मारीचहि संगा। भयउ तुरत सोइ कपट कुरंगा।।<br /> करि छलु मूढ़ हरी बैदेही। प्रभु प्रभाउ तस बिदित न तेही।।<br /> मृग बधि बन्धु सहित हरि आए। आश्रमु देखि नयन जल छाए।।<br /> बिरह बिकल नर इव रघुराई। खोजत बिपिन फिरत दोउ भाई।।<br /> कबहूँ जोग बियोग न जाकें। देखा प्रगट बिरह दुख ताकें।।<br /> दो0-अति विचित्र रघुपति चरित जानहिं परम सुजान।<br /> जे मतिमंद बिमोह बस हृदयँ धरहिं कछु आन।।49।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> संभु समय तेहि रामहि देखा। उपजा हियँ अति हरपु बिसेषा।।<br /> भरि लोचन छबिसिंधु निहारी। कुसमय जानिन कीन्हि चिन्हारी।।<br /> जय सच्चिदानंद जग पावन। अस कहि चलेउ मनोज नसावन।।<br /> चले जात सिव सती समेता। पुनि पुनि पुलकत कृपानिकेता।।<br /> सतीं सो दसा संभु कै देखी। उर उपजा संदेहु बिसेषी।।<br /> संकरु जगतबंद्य जगदीसा। सुर नर मुनि सब नावत सीसा।।<br /> तिन्ह नृपसुतहि नह परनामा। कहि सच्चिदानंद परधमा।।<br /> भए मगन छबि तासु बिलोकी। अजहुँ प्रीति उर रहति न रोकी।।<br /> दो0-ब्रह्म जो व्यापक बिरज अज अकल अनीह अभेद। </p> <p>सो कि देह धरि होइ नर जाहि न जानत वेद।। 50।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिष्नु जो सुर हित नरतनु धारी। सोउ सर्बग्य जथा त्रिपुरारी।।<br /> खोजइ सो कि अग्य इव नारी। ग्यानधाम श्रीपति असुरारी।।<br /> संभुगिरा पुनि मृषा न होई। सिव सर्बग्य जान सबु कोई।।<br /> अस संसय मन भयउ अपारा। होई न हृदयँ प्रबोध प्रचारा।।<br /> जद्यपि प्रगट न कहेउ भवानी। हर अंतरजामी सब जानी।।<br /> सुनहि सती तव नारि सुभाऊ। संसय अस न धरिअ उर काऊ।।<br /> जासु कथा कुभंज रिषि गाई। भगति जासु मैं मुनिहि सुनाई।।<br /> सोउ मम इष्टदेव रघुबीरा। सेवत जाहि सदा मुनि धीरा।।<br /> छं0-मुनि धीर जोगी सिद्ध संतत बिमल मन जेहि ध्यावहीं।<br /> कहि नेति निगम पुरान आगम जासु कीरति गावहीं।।<br /> सोइ रामु ब्यापक ब्रह्म भुवन निकाय पति माया धनी।<br /> अवतरेउ अपने भगत हित निजतंत्र नित रघुकुलमनि।।<br /> सो0-लाग न उर उपदेसु जदपि कहेउ सिवँ बार बहु।<br /> बोले बिहसि महेसु हरिमाया बलु जानि जियँ।।51।।<br /> जौं तुम्हरें मन अति संदेहू। तौ किन जाइ परीछा लेहू।।<br /> तब लगि बैठ अहउँ बटछाहिं। जब लगि तुम्ह ऐहहु मोहि पाही।।<br /> जैसें जाइ मोह भ्रम भारी। करेहु सो जतनु बिबेक बिचारी।।<br /> चलीं सती सिव आयसु पाई। करहिं बिचारु करौं का भाई।।<br /> इहाँ संभु अस मन अनुमाना। दच्छसुता कहुँ नहिं कल्याना।।<br /> मोरेहु कहें न संसय जाहीं। बिधी बिपरीत भलाई नाहीं।।<br /> होइहि सोइ जो राम रचि राखा। को करि तर्क बढ़ावै साखा।।<br /> अस कहि लगे जपन हरिनामा। गई सती जहँ प्रभु सुखधामा।।<br /> दो0-पुनि पुनि हृदयँ विचारु करि धरि सीता कर रुप।<br /> आगें होइ चलि पंथ तेहि जेहिं आवत नरभूप।।52।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लछिमन दीख उमाकृत बेषा चकित भए भ्रम हृदयँ बिसेषा।।<br /> कहि न सकत कछु अति गंभीरा। प्रभु प्रभाउ जानत मतिधीरा।।<br /> सती कपटु जानेउ सुरस्वामी। सबदरसी सब अंतरजामी।।<br /> सुमिरत जाहि मिटइ अग्याना। सोइ सरबग्य रामु भगवाना।।<br /> सती कीन्ह चह तहँहुँ दुराऊ। देखहु नारि सुभाव प्रभाऊ।।<br /> निज माया बलु हृदयँ बखानी। बोले बिहसि रामु मृदु बानी।।<br /> जोरि पानि प्रभु कीन्ह प्रनामू। पिता समेत लीन्ह निज नामू।।<br /> कहेउ बहोरि कहाँ बृषकेतू। बिपिन अकेलि फिरहु केहि हेतू।।<br /> दो0-राम बचन मृदु गूढ़ सुनि उपजा अति संकोचु।<br /> सती सभीत महेस पहिं चलीं हृदयँ बड़ सोचु।।53।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं संकर कर कहा न माना। निज अग्यानु राम पर आना।।<br /> जाइ उतरु अब देहउँ काहा। उर उपजा अति दारुन दाहा।।<br /> जाना राम सतीं दुखु पावा। निज प्रभाउ कछु प्रगटि जनावा।।<br /> सतीं दीख कौतुकु मग जाता। आगें रामु सहित श्री भ्राता।।<br /> फिरि चितवा पाछें प्रभु देखा। सहित बंधु सिय सुंदर वेषा।।<br /> जहँ चितवहिं तहँ प्रभु आसीना। सेवहिं सिद्ध मुनीस प्रबीना।।<br /> देखे सिव बिधि बिष्नु अनेका। अमित प्रभाउ एक तें एका।।<br /> बंदत चरन करत प्रभु सेवा। बिबिध बेष देखे सब देवा।।<br /> दो0-सती बिधात्री इंदिरा देखीं अमित अनूप।<br /> जेहिं जेहिं बेष अजादि सुर तेहि तेहि तन अनुरूप।।54।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखे जहँ तहँ रघुपति जेते। सक्तिन्ह सहित सकल सुर तेते।।<br /> जीव चराचर जो संसारा। देखे सकल अनेक प्रकारा।।<br /> पूजहिं प्रभुहि देव बहु बेषा। राम रूप दूसर नहिं देखा।।<br /> अवलोके रघुपति बहुतेरे। सीता सहित न बेष घनेरे।।<br /> सोइ रघुबर सोइ लछिमनु सीता। देखि सती अति भई सभीता।।<br /> हृदय कंप तन सुधि कछु नाहीं। नयन मूदि बैठीं मग माहीं।।<br /> बहुरि बिलोकेउ नयन उघारी। कछु न दीख तहँ दच्छकुमारी।।<br /> पुनि पुनि नाइ राम पद सीसा। चलीं तहाँ जहँ रहे गिरीसा।।<br /> दो0-गई समीप महेस तब हँसि पूछी कुसलात।<br /> लीन्ही परीछा कवन बिधि कहहु सत्य सब बात।।55।।<br /> मासपारायण, दूसरा विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सतीं समुझि रघुबीर प्रभाऊ। भय बस सिव सन कीन्ह दुराऊ।।<br /> कछु न परीछा लीन्हि गोसाई। कीन्ह प्रनामु तुम्हारिहि नाई।।<br /> जो तुम्ह कहा सो मृषा न होई। मोरें मन प्रतीति अति सोई।।<br /> तब संकर देखेउ धरि ध्याना। सतीं जो कीन्ह चरित सब जाना।।<br /> बहुरि राममायहि सिरु नावा। प्रेरि सतिहि जेहिं झूँठ कहावा।।<br /> हरि इच्छा भावी बलवाना। हृदयँ बिचारत संभु सुजाना।।<br /> सतीं कीन्ह सीता कर बेषा। सिव उर भयउ बिषाद बिसेषा।।<br /> जौं अब करउँ सती सन प्रीती। मिटइ भगति पथु होइ अनीती।।<br /> दो0-परम पुनीत न जाइ तजि किएँ प्रेम बड़ पापु।<br /> प्रगटि न कहत महेसु कछु हृदयँ अधिक संतापु।।56।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब संकर प्रभु पद सिरु नावा। सुमिरत रामु हृदयँ अस आवा।।<br /> एहिं तन सतिहि भेट मोहि नाहीं। सिव संकल्पु कीन्ह मन माहीं।।<br /> अस बिचारि संकरु मतिधीरा। चले भवन सुमिरत रघुबीरा।।<br /> चलत गगन भै गिरा सुहाई। जय महेस भलि भगति दृढ़ाई।।<br /> अस पन तुम्ह बिनु करइ को आना। रामभगत समरथ भगवाना।।<br /> सुनि नभगिरा सती उर सोचा। पूछा सिवहि समेत सकोचा।।<br /> कीन्ह कवन पन कहहु कृपाला। सत्यधाम प्रभु दीनदयाला।।<br /> जदपि सतीं पूछा बहु भाँती। तदपि न कहेउ त्रिपुर आराती।।<br /> दो0-सतीं हृदय अनुमान किय सबु जानेउ सर्बग्य।<br /> कीन्ह कपटु मैं संभु सन नारि सहज जड़ अग्य।।57क।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हृदयँ सोचु समुझत निज करनी। चिंता अमित जाइ नहि बरनी।।<br /> कृपासिंधु सिव परम अगाधा। प्रगट न कहेउ मोर अपराधा।।<br /> संकर रुख अवलोकि भवानी। प्रभु मोहि तजेउ हृदयँ अकुलानी।।<br /> निज अघ समुझि न कछु कहि जाई। तपइ अवाँ इव उर अधिकाई।।<br /> सतिहि ससोच जानि बृषकेतू। कहीं कथा सुंदर सुख हेतू।।<br /> बरनत पंथ बिबिध इतिहासा। बिस्वनाथ पहुँचे कैलासा।।<br /> तहँ पुनि संभु समुझि पन आपन। बैठे बट तर करि कमलासन।।<br /> संकर सहज सरुप सम्हारा। लागि समाधि अखंड अपारा।।<br /> दो0-सती बसहि कैलास तब अधिक सोचु मन माहिं।<br /> मरमु न कोऊ जान कछु जुग सम दिवस सिराहिं।।58।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नित नव सोचु सतीं उर भारा। कब जैहउँ दुख सागर पारा।।<br /> मैं जो कीन्ह रघुपति अपमाना। पुनिपति बचनु मृषा करि जाना।।<br /> सो फलु मोहि बिधाताँ दीन्हा। जो कछु उचित रहा सोइ कीन्हा।।<br /> अब बिधि अस बूझिअ नहि तोही। संकर बिमुख जिआवसि मोही।।<br /> कहि न जाई कछु हृदय गलानी। मन महुँ रामाहि सुमिर सयानी।।<br /> जौ प्रभु दीनदयालु कहावा। आरती हरन बेद जसु गावा।।<br /> तौ मैं बिनय करउँ कर जोरी। छूटउ बेगि देह यह मोरी।।<br /> जौं मोरे सिव चरन सनेहू। मन क्रम बचन सत्य ब्रतु एहू।।<br /> दो0- तौ सबदरसी सुनिअ प्रभु करउ सो बेगि उपाइ।<br /> होइ मरनु जेही बिनहिं श्रम दुसह बिपत्ति बिहाइ।।59।।<br /> सो0-जलु पय सरिस बिकाइ देखहु प्रीति कि रीति भलि।<br /> बिलग होइ रसु जाइ कपट खटाई परत पुनि।।57ख।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि दुखित प्रजेसकुमारी। अकथनीय दारुन दुखु भारी।।<br /> बीतें संबत सहस सतासी। तजी समाधि संभु अबिनासी।।<br /> राम नाम सिव सुमिरन लागे। जानेउ सतीं जगतपति जागे।।<br /> जाइ संभु पद बंदनु कीन्ही। सनमुख संकर आसनु दीन्हा।।<br /> लगे कहन हरिकथा रसाला। दच्छ प्रजेस भए तेहि काला।।<br /> देखा बिधि बिचारि सब लायक। दच्छहि कीन्ह प्रजापति नायक।।<br /> बड़ अधिकार दच्छ जब पावा। अति अभिमानु हृदयँ तब आवा।।<br /> नहिं कोउ अस जनमा जग माहीं। प्रभुता पाइ जाहि मद नाहीं।।<br /> दो0- दच्छ लिए मुनि बोलि सब करन लगे बड़ जाग।<br /> नेवते सादर सकल सुर जे पावत मख भाग।।60।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>किंनर नाग सिद्ध गंधर्बा। बधुन्ह समेत चले सुर सर्बा।।<br /> बिष्नु बिरंचि महेसु बिहाई। चले सकल सुर जान बनाई।।<br /> सतीं बिलोके ब्योम बिमाना। जात चले सुंदर बिधि नाना।।<br /> सुर सुंदरी करहिं कल गाना। सुनत श्रवन छूटहिं मुनि ध्याना।।<br /> पूछेउ तब सिवँ कहेउ बखानी। पिता जग्य सुनि कछु हरषानी।।<br /> जौं महेसु मोहि आयसु देहीं। कुछ दिन जाइ रहौं मिस एहीं।।<br /> पति परित्याग हृदय दुखु भारी। कहइ न निज अपराध बिचारी।।<br /> बोली सती मनोहर बानी। भय संकोच प्रेम रस सानी।।<br /> दो0-पिता भवन उत्सव परम जौं प्रभु आयसु होइ।<br /> तौ मै जाउँ कृपायतन सादर देखन सोइ।।61।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहेहु नीक मोरेहुँ मन भावा। यह अनुचित नहिं नेवत पठावा।।<br /> दच्छ सकल निज सुता बोलाई। हमरें बयर तुम्हउ बिसराई।।<br /> ब्रह्मसभाँ हम सन दुखु माना। तेहि तें अजहुँ करहिं अपमाना।।<br /> जौं बिनु बोलें जाहु भवानी। रहइ न सीलु सनेहु न कानी।।<br /> जदपि मित्र प्रभु पितु गुर गेहा। जाइअ बिनु बोलेहुँ न सँदेहा।।<br /> तदपि बिरोध मान जहँ कोई। तहाँ गएँ कल्यानु न होई।।<br /> भाँति अनेक संभु समुझावा। भावी बस न ग्यानु उर आवा।।<br /> कह प्रभु जाहु जो बिनहिं बोलाएँ। नहिं भलि बात हमारे भाएँ।।<br /> दो0-कहि देखा हर जतन बहु रहइ न दच्छकुमारि।<br /> दिए मुख्य गन संग तब बिदा कीन्ह त्रिपुरारि।।62।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पिता भवन जब गई भवानी। दच्छ त्रास काहुँ न सनमानी।।<br /> सादर भलेहिं मिली एक माता। भगिनीं मिलीं बहुत मुसुकाता।।<br /> दच्छ न कछु पूछी कुसलाता। सतिहि बिलोकि जरे सब गाता।।<br /> सतीं जाइ देखेउ तब जागा। कतहुँ न दीख संभु कर भागा।।<br /> तब चित चढ़ेउ जो संकर कहेऊ। प्रभु अपमानु समुझि उर दहेऊ।।<br /> पाछिल दुखु न हृदयँ अस ब्यापा। जस यह भयउ महा परितापा।।<br /> जद्यपि जग दारुन दुख नाना। सब तें कठिन जाति अवमाना।।<br /> समुझि सो सतिहि भयउ अति क्रोधा। बहु बिधि जननीं कीन्ह प्रबोधा।।<br /> दो0-सिव अपमानु न जाइ सहि हृदयँ न होइ प्रबोध।<br /> सकल सभहि हठि हटकि तब बोलीं बचन सक्रोध।।63।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु सभासद सकल मुनिंदा। कही सुनी जिन्ह संकर निंदा।।<br /> सो फलु तुरत लहब सब काहूँ। भली भाँति पछिताब पिताहूँ।।<br /> संत संभु श्रीपति अपबादा। सुनिअ जहाँ तहँ असि मरजादा।।<br /> काटिअ तासु जीभ जो बसाई। श्रवन मूदि न त चलिअ पराई।।<br /> जगदातमा महेसु पुरारी। जगत जनक सब के हितकारी।।<br /> पिता मंदमति निंदत तेही। दच्छ सुक्र संभव यह देही।।<br /> तजिहउँ तुरत देह तेहि हेतू। उर धरि चंद्रमौलि बृषकेतू।।<br /> अस कहि जोग अगिनि तनु जारा। भयउ सकल मख हाहाकारा।।<br /> दो0-सती मरनु सुनि संभु गन लगे करन मख खीस।<br /> जग्य बिधंस बिलोकि भृगु रच्छा कीन्हि मुनीस।।64।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> समाचार सब संकर पाए। बीरभद्रु करि कोप पठाए।।<br /> जग्य बिधंस जाइ तिन्ह कीन्हा। सकल सुरन्ह बिधिवत फलु दीन्हा।।<br /> भे जगबिदित दच्छ गति सोई। जसि कछु संभु बिमुख कै होई।।<br /> यह इतिहास सकल जग जानी। ताते मैं संछेप बखानी।।<br /> सतीं मरत हरि सन बरु मागा। जनम जनम सिव पद अनुरागा।।<br /> तेहि कारन हिमगिरि गृह जाई। जनमीं पारबती तनु पाई।।<br /> जब तें उमा सैल गृह जाईं। सकल सिद्धि संपति तहँ छाई।।<br /> जहँ तहँ मुनिन्ह सुआश्रम कीन्हे। उचित बास हिम भूधर दीन्हे।।<br /> दो0-सदा सुमन फल सहित सब द्रुम नव नाना जाति। </p> <p> प्रगटीं सुंदर सैल पर मनि आकर बहु भाँति।।65।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सरिता सब पुनित जलु बहहीं। खग मृग मधुप सुखी सब रहहीं।।<br /> सहज बयरु सब जीवन्ह त्यागा। गिरि पर सकल करहिं अनुरागा।।<br /> सोह सैल गिरिजा गृह आएँ। जिमि जनु रामभगति के पाएँ।।<br /> नित नूतन मंगल गृह तासू। ब्रह्मादिक गावहिं जसु जासू।।<br /> नारद समाचार सब पाए। कौतुकहीं गिरि गेह सिधाए।।<br /> सैलराज बड़ आदर कीन्हा। पद पखारि बर आसनु दीन्हा।।<br /> नारि सहित मुनि पद सिरु नावा। चरन सलिल सबु भवनु सिंचावा।।<br /> निज सौभाग्य बहुत गिरि बरना। सुता बोलि मेली मुनि चरना।।<br /> दो0-त्रिकालग्य सर्बग्य तुम्ह गति सर्बत्र तुम्हारि।।<br /> कहहु सुता के दोष गुन मुनिबर हृदयँ बिचारि।।66।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कह मुनि बिहसि गूढ़ मृदु बानी। सुता तुम्हारि सकल गुन खानी।।<br /> सुंदर सहज सुसील सयानी। नाम उमा अंबिका भवानी।।<br /> सब लच्छन संपन्न कुमारी। होइहि संतत पियहि पिआरी।।<br /> सदा अचल एहि कर अहिवाता। एहि तें जसु पैहहिं पितु माता।।<br /> होइहि पूज्य सकल जग माहीं। एहि सेवत कछु दुर्लभ नाहीं।।<br /> एहि कर नामु सुमिरि संसारा। त्रिय चढ़हहिँ पतिब्रत असिधारा।।<br /> सैल सुलच्छन सुता तुम्हारी। सुनहु जे अब अवगुन दुइ चारी।।<br /> अगुन अमान मातु पितु हीना। उदासीन सब संसय छीना।।<br /> दो0-जोगी जटिल अकाम मन नगन अमंगल बेष।।<br /> अस स्वामी एहि कहँ मिलिहि परी हस्त असि रेख।।67।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि गिरा सत्य जियँ जानी। दुख दंपतिहि उमा हरषानी।।<br /> नारदहुँ यह भेदु न जाना। दसा एक समुझब बिलगाना।।<br /> सकल सखीं गिरिजा गिरि मैना। पुलक सरीर भरे जल नैना।।<br /> होइ न मृषा देवरिषि भाषा। उमा सो बचनु हृदयँ धरि राखा।।<br /> उपजेउ सिव पद कमल सनेहू। मिलन कठिन मन भा संदेहू।।<br /> जानि कुअवसरु प्रीति दुराई। सखी उछँग बैठी पुनि जाई।।<br /> झूठि न होइ देवरिषि बानी। सोचहि दंपति सखीं सयानी।।<br /> उर धरि धीर कहइ गिरिराऊ। कहहु नाथ का करिअ उपाऊ।।<br /> दो0-कह मुनीस हिमवंत सुनु जो बिधि लिखा लिलार।<br /> देव दनुज नर नाग मुनि कोउ न मेटनिहार।।68।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तदपि एक मैं कहउँ उपाई। होइ करै जौं दैउ सहाई।।<br /> जस बरु मैं बरनेउँ तुम्ह पाहीं। मिलहि उमहि तस संसय नाहीं।।<br /> जे जे बर के दोष बखाने। ते सब सिव पहि मैं अनुमाने।।<br /> जौं बिबाहु संकर सन होई। दोषउ गुन सम कह सबु कोई।।<br /> जौं अहि सेज सयन हरि करहीं। बुध कछु तिन्ह कर दोषु न धरहीं।।<br /> भानु कृसानु सर्ब रस खाहीं। तिन्ह कहँ मंद कहत कोउ नाहीं।।<br /> सुभ अरु असुभ सलिल सब बहई। सुरसरि कोउ अपुनीत न कहई।।<br /> समरथ कहुँ नहिं दोषु गोसाई। रबि पावक सुरसरि की नाई।।<br /> दो0-जौं अस हिसिषा करहिं नर जड़ि बिबेक अभिमान।<br /> परहिं कलप भरि नरक महुँ जीव कि ईस समान।।69।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुरसरि जल कृत बारुनि जाना। कबहुँ न संत करहिं तेहि पाना।।<br /> सुरसरि मिलें सो पावन जैसें। ईस अनीसहि अंतरु तैसें।।<br /> संभु सहज समरथ भगवाना। एहि बिबाहँ सब बिधि कल्याना।।<br /> दुराराध्य पै अहहिं महेसू। आसुतोष पुनि किएँ कलेसू।।<br /> जौं तपु करै कुमारि तुम्हारी। भाविउ मेटि सकहिं त्रिपुरारी।।<br /> जद्यपि बर अनेक जग माहीं। एहि कहँ सिव तजि दूसर नाहीं।।<br /> बर दायक प्रनतारति भंजन। कृपासिंधु सेवक मन रंजन।।<br /> इच्छित फल बिनु सिव अवराधे। लहिअ न कोटि जोग जप साधें।।<br /> दो0-अस कहि नारद सुमिरि हरि गिरिजहि दीन्हि असीस।<br /> होइहि यह कल्यान अब संसय तजहु गिरीस।।70।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहि अस ब्रह्मभवन मुनि गयऊ। आगिल चरित सुनहु जस भयऊ।।<br /> पतिहि एकांत पाइ कह मैना। नाथ न मैं समुझे मुनि बैना।।<br /> जौं घरु बरु कुलु होइ अनूपा। करिअ बिबाहु सुता अनुरुपा।।<br /> न त कन्या बरु रहउ कुआरी। कंत उमा मम प्रानपिआरी।।<br /> जौं न मिलहि बरु गिरिजहि जोगू। गिरि जड़ सहज कहिहि सबु लोगू।।<br /> सोइ बिचारि पति करेहु बिबाहू। जेहिं न बहोरि होइ उर दाहू।।<br /> अस कहि परि चरन धरि सीसा। बोले सहित सनेह गिरीसा।।<br /> बरु पावक प्रगटै ससि माहीं। नारद बचनु अन्यथा नाहीं।।<br /> दो0-प्रिया सोचु परिहरहु सबु सुमिरहु श्रीभगवान।<br /> पारबतिहि निरमयउ जेहिं सोइ करिहि कल्यान।।71।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अब जौ तुम्हहि सुता पर नेहू। तौ अस जाइ सिखावन देहू।।<br /> करै सो तपु जेहिं मिलहिं महेसू। आन उपायँ न मिटहि कलेसू।।<br /> नारद बचन सगर्भ सहेतू। सुंदर सब गुन निधि बृषकेतू।।<br /> अस बिचारि तुम्ह तजहु असंका। सबहि भाँति संकरु अकलंका।।<br /> सुनि पति बचन हरषि मन माहीं। गई तुरत उठि गिरिजा पाहीं।।<br /> उमहि बिलोकि नयन भरे बारी। सहित सनेह गोद बैठारी।।<br /> बारहिं बार लेति उर लाई। गदगद कंठ न कछु कहि जाई।।<br /> जगत मातु सर्बग्य भवानी। मातु सुखद बोलीं मृदु बानी।।<br /> दो0-सुनहि मातु मैं दीख अस सपन सुनावउँ तोहि।<br /> सुंदर गौर सुबिप्रबर अस उपदेसेउ मोहि।।72।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> करहि जाइ तपु सैलकुमारी। नारद कहा सो सत्य बिचारी।।<br /> मातु पितहि पुनि यह मत भावा। तपु सुखप्रद दुख दोष नसावा।।<br /> तपबल रचइ प्रपंच बिधाता। तपबल बिष्नु सकल जग त्राता।।<br /> तपबल संभु करहिं संघारा। तपबल सेषु धरइ महिभारा।।<br /> तप अधार सब सृष्टि भवानी। करहि जाइ तपु अस जियँ जानी।।<br /> सुनत बचन बिसमित महतारी। सपन सुनायउ गिरिहि हँकारी।।<br /> मातु पितुहि बहुबिधि समुझाई। चलीं उमा तप हित हरषाई।।<br /> प्रिय परिवार पिता अरु माता। भए बिकल मुख आव न बाता।।<br /> दो0-बेदसिरा मुनि आइ तब सबहि कहा समुझाइ।।<br /> पारबती महिमा सुनत रहे प्रबोधहि पाइ।।73।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उर धरि उमा प्रानपति चरना। जाइ बिपिन लागीं तपु करना।।<br /> अति सुकुमार न तनु तप जोगू। पति पद सुमिरि तजेउ सबु भोगू।।<br /> नित नव चरन उपज अनुरागा। बिसरी देह तपहिं मनु लागा।।<br /> संबत सहस मूल फल खाए। सागु खाइ सत बरष गवाँए।।<br /> कछु दिन भोजनु बारि बतासा। किए कठिन कछु दिन उपबासा।।<br /> बेल पाती महि परइ सुखाई। तीनि सहस संबत सोई खाई।।<br /> पुनि परिहरे सुखानेउ परना। उमहि नाम तब भयउ अपरना।।<br /> देखि उमहि तप खीन सरीरा। ब्रह्मगिरा भै गगन गभीरा।।<br /> दो0-भयउ मनोरथ सुफल तव सुनु गिरिजाकुमारि।<br /> परिहरु दुसह कलेस सब अब मिलिहहिं त्रिपुरारि।।74।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस तपु काहुँ न कीन्ह भवानी। भउ अनेक धीर मुनि ग्यानी।।<br /> अब उर धरहु ब्रह्म बर बानी। सत्य सदा संतत सुचि जानी।।<br /> आवै पिता बोलावन जबहीं। हठ परिहरि घर जाएहु तबहीं।।<br /> मिलहिं तुम्हहि जब सप्त रिषीसा। जानेहु तब प्रमान बागीसा।।<br /> सुनत गिरा बिधि गगन बखानी। पुलक गात गिरिजा हरषानी।।<br /> उमा चरित सुंदर मैं गावा। सुनहु संभु कर चरित सुहावा।।<br /> जब तें सती जाइ तनु त्यागा। तब सें सिव मन भयउ बिरागा।।<br /> जपहिं सदा रघुनायक नामा। जहँ तहँ सुनहिं राम गुन ग्रामा।।<br /> दो0-चिदानन्द सुखधाम सिव बिगत मोह मद काम।<br /> बिचरहिं महि धरि हृदयँ हरि सकल लोक अभिराम।।75।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कतहुँ मुनिन्ह उपदेसहिं ग्याना। कतहुँ राम गुन करहिं बखाना।।<br /> जदपि अकाम तदपि भगवाना। भगत बिरह दुख दुखित सुजाना।।<br /> एहि बिधि गयउ कालु बहु बीती। नित नै होइ राम पद प्रीती।।<br /> नैमु प्रेमु संकर कर देखा। अबिचल हृदयँ भगति कै रेखा।।<br /> प्रगटै रामु कृतग्य कृपाला। रूप सील निधि तेज बिसाला।।<br /> बहु प्रकार संकरहि सराहा। तुम्ह बिनु अस ब्रतु को निरबाहा।।<br /> बहुबिधि राम सिवहि समुझावा। पारबती कर जन्मु सुनावा।।<br /> अति पुनीत गिरिजा कै करनी। बिस्तर सहित कृपानिधि बरनी।।<br /> दो0-अब बिनती मम सुनेहु सिव जौं मो पर निज नेहु।<br /> जाइ बिबाहहु सैलजहि यह मोहि मागें देहु।।76।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>कह सिव जदपि उचित अस नाहीं। नाथ बचन पुनि मेटि न जाहीं।।<br /> सिर धरि आयसु करिअ तुम्हारा। परम धरमु यह नाथ हमारा।।<br /> मातु पिता गुर प्रभु कै बानी। बिनहिं बिचार करिअ सुभ जानी।।<br /> तुम्ह सब भाँति परम हितकारी। अग्या सिर पर नाथ तुम्हारी।।<br /> प्रभु तोषेउ सुनि संकर बचना। भक्ति बिबेक धर्म जुत रचना।।<br /> कह प्रभु हर तुम्हार पन रहेऊ। अब उर राखेहु जो हम कहेऊ।।<br /> अंतरधान भए अस भाषी। संकर सोइ मूरति उर राखी।।<br /> तबहिं सप्तरिषि सिव पहिं आए। बोले प्रभु अति बचन सुहाए।।<br /> दो0-पारबती पहिं जाइ तुम्ह प्रेम परिच्छा लेहु।<br /> गिरिहि प्रेरि पठएहु भवन दूरि करेहु संदेहु।।77।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रिषिन्ह गौरि देखी तहँ कैसी। मूरतिमंत तपस्या जैसी।।<br /> बोले मुनि सुनु सैलकुमारी। करहु कवन कारन तपु भारी।।<br /> केहि अवराधहु का तुम्ह चहहू। हम सन सत्य मरमु किन कहहू।।<br /> कहत बचत मनु अति सकुचाई। हँसिहहु सुनि हमारि जड़ताई।।<br /> मनु हठ परा न सुनइ सिखावा। चहत बारि पर भीति उठावा।।<br /> नारद कहा सत्य सोइ जाना। बिनु पंखन्ह हम चहहिं उड़ाना।।<br /> देखहु मुनि अबिबेकु हमारा। चाहिअ सदा सिवहि भरतारा।।<br /> दो0-सुनत बचन बिहसे रिषय गिरिसंभव तब देह।<br /> नारद कर उपदेसु सुनि कहहु बसेउ किसु गेह।।78।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दच्छसुतन्ह उपदेसेन्हि जाई। तिन्ह फिरि भवनु न देखा आई।।<br /> चित्रकेतु कर घरु उन घाला। कनककसिपु कर पुनि अस हाला।।<br /> नारद सिख जे सुनहिं नर नारी। अवसि होहिं तजि भवनु भिखारी।।<br /> मन कपटी तन सज्जन चीन्हा। आपु सरिस सबही चह कीन्हा।।<br /> तेहि कें बचन मानि बिस्वासा। तुम्ह चाहहु पति सहज उदासा।।<br /> निर्गुन निलज कुबेष कपाली। अकुल अगेह दिगंबर ब्याली।।<br /> कहहु कवन सुखु अस बरु पाएँ। भल भूलिहु ठग के बौराएँ।।<br /> पंच कहें सिवँ सती बिबाही। पुनि अवडेरि मराएन्हि ताही।।<br /> दो0-अब सुख सोवत सोचु नहि भीख मागि भव खाहिं।<br /> सहज एकाकिन्ह के भवन कबहुँ कि नारि खटाहिं।।79।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अजहूँ मानहु कहा हमारा। हम तुम्ह कहुँ बरु नीक बिचारा।।<br /> अति सुंदर सुचि सुखद सुसीला। गावहिं बेद जासु जस लीला।।<br /> दूषन रहित सकल गुन रासी। श्रीपति पुर बैकुंठ निवासी।।<br /> अस बरु तुम्हहि मिलाउब आनी। सुनत बिहसि कह बचन भवानी।।<br /> सत्य कहेहु गिरिभव तनु एहा। हठ न छूट छूटै बरु देहा।।<br /> कनकउ पुनि पषान तें होई। जारेहुँ सहजु न परिहर सोई।।<br /> नारद बचन न मैं परिहरऊँ। बसउ भवनु उजरउ नहिं डरऊँ।।<br /> गुर कें बचन प्रतीति न जेही। सपनेहुँ सुगम न सुख सिधि तेही।।<br /> दो0-महादेव अवगुन भवन बिष्नु सकल गुन धाम।<br /> जेहि कर मनु रम जाहि सन तेहि तेही सन काम।।80।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं तुम्ह मिलतेहु प्रथम मुनीसा। सुनतिउँ सिख तुम्हारि धरि सीसा।।<br /> अब मैं जन्मु संभु हित हारा। को गुन दूषन करै बिचारा।।<br /> जौं तुम्हरे हठ हृदयँ बिसेषी। रहि न जाइ बिनु किएँ बरेषी।।<br /> तौ कौतुकिअन्ह आलसु नाहीं। बर कन्या अनेक जग माहीं।।<br /> जन्म कोटि लगि रगर हमारी। बरउँ संभु न त रहउँ कुआरी।।<br /> तजउँ न नारद कर उपदेसू। आपु कहहि सत बार महेसू।।<br /> मैं पा परउँ कहइ जगदंबा। तुम्ह गृह गवनहु भयउ बिलंबा।।<br /> देखि प्रेमु बोले मुनि ग्यानी। जय जय जगदंबिके भवानी।।<br /> दो0-तुम्ह माया भगवान सिव सकल जगत पितु मातु।<br /> नाइ चरन सिर मुनि चले पुनि पुनि हरषत गातु।।81।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जाइ मुनिन्ह हिमवंतु पठाए। करि बिनती गिरजहिं गृह ल्याए।।<br /> बहुरि सप्तरिषि सिव पहिं जाई। कथा उमा कै सकल सुनाई।।<br /> भए मगन सिव सुनत सनेहा। हरषि सप्तरिषि गवने गेहा।।<br /> मनु थिर करि तब संभु सुजाना। लगे करन रघुनायक ध्याना।।<br /> तारकु असुर भयउ तेहि काला। भुज प्रताप बल तेज बिसाला।।<br /> तेंहि सब लोक लोकपति जीते। भए देव सुख संपति रीते।।<br /> अजर अमर सो जीति न जाई। हारे सुर करि बिबिध लराई।।<br /> तब बिरंचि सन जाइ पुकारे। देखे बिधि सब देव दुखारे।।<br /> दो0-सब सन कहा बुझाइ बिधि दनुज निधन तब होइ।<br /> संभु सुक्र संभूत सुत एहि जीतइ रन सोइ।।82।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मोर कहा सुनि करहु उपाई। होइहि ईस्वर करिहि सहाई।।<br /> सतीं जो तजी दच्छ मख देहा। जनमी जाइ हिमाचल गेहा।।<br /> तेहिं तपु कीन्ह संभु पति लागी। सिव समाधि बैठे सबु त्यागी।।<br /> जदपि अहइ असमंजस भारी। तदपि बात एक सुनहु हमारी।।<br /> पठवहु कामु जाइ सिव पाहीं। करै छोभु संकर मन माहीं।।<br /> तब हम जाइ सिवहि सिर नाई। करवाउब बिबाहु बरिआई।।<br /> एहि बिधि भलेहि देवहित होई। मर अति नीक कहइ सबु कोई।।<br /> अस्तुति सुरन्ह कीन्हि अति हेतू। प्रगटेउ बिषमबान झषकेतू।।<br /> दो0-सुरन्ह कहीं निज बिपति सब सुनि मन कीन्ह बिचार।<br /> संभु बिरोध न कुसल मोहि बिहसि कहेउ अस मार।।83।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तदपि करब मैं काजु तुम्हारा। श्रुति कह परम धरम उपकारा।।<br /> पर हित लागि तजइ जो देही। संतत संत प्रसंसहिं तेही।।<br /> अस कहि चलेउ सबहि सिरु नाई। सुमन धनुष कर सहित सहाई।।<br /> चलत मार अस हृदयँ बिचारा। सिव बिरोध ध्रुव मरनु हमारा।।<br /> तब आपन प्रभाउ बिस्तारा। निज बस कीन्ह सकल संसारा।।<br /> कोपेउ जबहि बारिचरकेतू। छन महुँ मिटे सकल श्रुति सेतू।।<br /> ब्रह्मचर्ज ब्रत संजम नाना। धीरज धरम ग्यान बिग्याना।।<br /> सदाचार जप जोग बिरागा। सभय बिबेक कटकु सब भागा।।<br /> छं0-भागेउ बिबेक सहाय सहित सो सुभट संजुग महि मुरे।<br /> सदग्रंथ पर्बत कंदरन्हि महुँ जाइ तेहि अवसर दुरे।।<br /> होनिहार का करतार को रखवार जग खरभरु परा।<br /> दुइ माथ केहि रतिनाथ जेहि कहुँ कोपि कर धनु सरु धरा।।<br /> दो0-जे सजीव जग अचर चर नारि पुरुष अस नाम।<br /> ते निज निज मरजाद तजि भए सकल बस काम।।84।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सब के हृदयँ मदन अभिलाषा। लता निहारि नवहिं तरु साखा।।<br /> नदीं उमगि अंबुधि कहुँ धाई। संगम करहिं तलाव तलाई।।<br /> जहँ असि दसा जड़न्ह कै बरनी। को कहि सकइ सचेतन करनी।।<br /> पसु पच्छी नभ जल थलचारी। भए कामबस समय बिसारी।।<br /> मदन अंध ब्याकुल सब लोका। निसि दिनु नहिं अवलोकहिं कोका।।<br /> देव दनुज नर किंनर ब्याला। प्रेत पिसाच भूत बेताला।।<br /> इन्ह कै दसा न कहेउँ बखानी। सदा काम के चेरे जानी।।<br /> सिद्ध बिरक्त महामुनि जोगी। तेपि कामबस भए बियोगी।।<br /> छं0-भए कामबस जोगीस तापस पावँरन्हि की को कहै।<br /> देखहिं चराचर नारिमय जे ब्रह्ममय देखत रहे।।<br /> अबला बिलोकहिं पुरुषमय जगु पुरुष सब अबलामयं।<br /> दुइ दंड भरि ब्रह्मांड भीतर कामकृत कौतुक अयं।।<br /> सो0-धरी न काहूँ धिर सबके मन मनसिज हरे।<br /> जे राखे रघुबीर ते उबरे तेहि काल महुँ।।85।।</p> <p>उभय घरी अस कौतुक भयऊ। जौ लगि कामु संभु पहिं गयऊ।।<br /> सिवहि बिलोकि ससंकेउ मारू। भयउ जथाथिति सबु संसारू।।<br /> भए तुरत सब जीव सुखारे। जिमि मद उतरि गएँ मतवारे।।<br /> रुद्रहि देखि मदन भय माना। दुराधरष दुर्गम भगवाना।।<br /> फिरत लाज कछु करि नहिं जाई। मरनु ठानि मन रचेसि उपाई।।<br /> प्रगटेसि तुरत रुचिर रितुराजा। कुसुमित नव तरु राजि बिराजा।।<br /> बन उपबन बापिका तड़ागा। परम सुभग सब दिसा बिभागा।।<br /> जहँ तहँ जनु उमगत अनुरागा। देखि मुएहुँ मन मनसिज जागा।।<br /> छं0-जागइ मनोभव मुएहुँ मन बन सुभगता न परै कही।<br /> सीतल सुगंध सुमंद मारुत मदन अनल सखा सही।।<br /> बिकसे सरन्हि बहु कंज गुंजत पुंज मंजुल मधुकरा।<br /> कलहंस पिक सुक सरस रव करि गान नाचहिं अपछरा।।<br /> दो0-सकल कला करि कोटि बिधि हारेउ सेन समेत।<br /> चली न अचल समाधि सिव कोपेउ हृदयनिकेत।।86।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि रसाल बिटप बर साखा। तेहि पर चढ़ेउ मदनु मन माखा।।<br /> सुमन चाप निज सर संधाने। अति रिस ताकि श्रवन लगि ताने।।<br /> छाड़े बिषम बिसिख उर लागे। छुटि समाधि संभु तब जागे।।<br /> भयउ ईस मन छोभु बिसेषी। नयन उघारि सकल दिसि देखी।।<br /> सौरभ पल्लव मदनु बिलोका। भयउ कोपु कंपेउ त्रैलोका।।<br /> तब सिवँ तीसर नयन उघारा। चितवत कामु भयउ जरि छारा।।<br /> हाहाकार भयउ जग भारी। डरपे सुर भए असुर सुखारी।।<br /> समुझि कामसुखु सोचहिं भोगी। भए अकंटक साधक जोगी।।<br /> छं0-जोगि अकंटक भए पति गति सुनत रति मुरुछित भई।<br /> रोदति बदति बहु भाँति करुना करति संकर पहिं गई।<br /> अति प्रेम करि बिनती बिबिध बिधि जोरि कर सन्मुख रही।<br /> प्रभु आसुतोष कृपाल सिव अबला निरखि बोले सही।।<br /> दो0-अब तें रति तव नाथ कर होइहि नामु अनंगु।<br /> बिनु बपु ब्यापिहि सबहि पुनि सुनु निज मिलन प्रसंगु।।87।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब जदुबंस कृष्न अवतारा। होइहि हरन महा महिभारा।।<br /> कृष्न तनय होइहि पति तोरा। बचनु अन्यथा होइ न मोरा।।<br /> रति गवनी सुनि संकर बानी। कथा अपर अब कहउँ बखानी।।<br /> देवन्ह समाचार सब पाए। ब्रह्मादिक बैकुंठ सिधाए।।<br /> सब सुर बिष्नु बिरंचि समेता। गए जहाँ सिव कृपानिकेता।।<br /> पृथक पृथक तिन्ह कीन्हि प्रसंसा। भए प्रसन्न चंद्र अवतंसा।।<br /> बोले कृपासिंधु बृषकेतू। कहहु अमर आए केहि हेतू।।<br /> कह बिधि तुम्ह प्रभु अंतरजामी। तदपि भगति बस बिनवउँ स्वामी।।<br /> दो0-सकल सुरन्ह के हृदयँ अस संकर परम उछाहु।<br /> निज नयनन्हि देखा चहहिं नाथ तुम्हार बिबाहु।।88।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह उत्सव देखिअ भरि लोचन। सोइ कछु करहु मदन मद मोचन।<br /> कामु जारि रति कहुँ बरु दीन्हा। कृपासिंधु यह अति भल कीन्हा।।<br /> सासति करि पुनि करहिं पसाऊ। नाथ प्रभुन्ह कर सहज सुभाऊ।।<br /> पारबतीं तपु कीन्ह अपारा। करहु तासु अब अंगीकारा।।<br /> सुनि बिधि बिनय समुझि प्रभु बानी। ऐसेइ होउ कहा सुखु मानी।।<br /> तब देवन्ह दुंदुभीं बजाईं। बरषि सुमन जय जय सुर साई।।<br /> अवसरु जानि सप्तरिषि आए। तुरतहिं बिधि गिरिभवन पठाए।।<br /> प्रथम गए जहँ रही भवानी। बोले मधुर बचन छल सानी।।<br /> दो0-कहा हमार न सुनेहु तब नारद कें उपदेस।<br /> अब भा झूठ तुम्हार पन जारेउ कामु महेस।।89।।<br /> मासपारायण,तीसरा विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि बोलीं मुसकाइ भवानी। उचित कहेहु मुनिबर बिग्यानी।।<br /> तुम्हरें जान कामु अब जारा। अब लगि संभु रहे सबिकारा।।<br /> हमरें जान सदा सिव जोगी। अज अनवद्य अकाम अभोगी।।<br /> जौं मैं सिव सेये अस जानी। प्रीति समेत कर्म मन बानी।।<br /> तौ हमार पन सुनहु मुनीसा। करिहहिं सत्य कृपानिधि ईसा।।<br /> तुम्ह जो कहा हर जारेउ मारा। सोइ अति बड़ अबिबेकु तुम्हारा।।<br /> तात अनल कर सहज सुभाऊ। हिम तेहि निकट जाइ नहिं काऊ।।<br /> गएँ समीप सो अवसि नसाई। असि मन्मथ महेस की नाई।।<br /> दो0-हियँ हरषे मुनि बचन सुनि देखि प्रीति बिस्वास।।<br /> चले भवानिहि नाइ सिर गए हिमाचल पास।।90।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सबु प्रसंगु गिरिपतिहि सुनावा। मदन दहन सुनि अति दुखु पावा।।<br /> बहुरि कहेउ रति कर बरदाना। सुनि हिमवंत बहुत सुखु माना।।<br /> हृदयँ बिचारि संभु प्रभुताई। सादर मुनिबर लिए बोलाई।।<br /> सुदिनु सुनखतु सुघरी सोचाई। बेगि बेदबिधि लगन धराई।।<br /> पत्री सप्तरिषिन्ह सोइ दीन्ही। गहि पद बिनय हिमाचल कीन्ही।।<br /> जाइ बिधिहि दीन्हि सो पाती। बाचत प्रीति न हृदयँ समाती।।<br /> लगन बाचि अज सबहि सुनाई। हरषे मुनि सब सुर समुदाई।।<br /> सुमन बृष्टि नभ बाजन बाजे। मंगल कलस दसहुँ दिसि साजे।।<br /> दो0- लगे सँवारन सकल सुर बाहन बिबिध बिमान।<br /> होहि सगुन मंगल सुभद करहिं अपछरा गान।।91।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>सिवहि संभु गन करहिं सिंगारा। जटा मुकुट अहि मौरु सँवारा।।<br /> कुंडल कंकन पहिरे ब्याला। तन बिभूति पट केहरि छाला।।<br /> ससि ललाट सुंदर सिर गंगा। नयन तीनि उपबीत भुजंगा।।<br /> गरल कंठ उर नर सिर माला। असिव बेष सिवधाम कृपाला।।<br /> कर त्रिसूल अरु डमरु बिराजा। चले बसहँ चढ़ि बाजहिं बाजा।।<br /> देखि सिवहि सुरत्रिय मुसुकाहीं। बर लायक दुलहिनि जग नाहीं।।<br /> बिष्नु बिरंचि आदि सुरब्राता। चढ़ि चढ़ि बाहन चले बराता।।<br /> सुर समाज सब भाँति अनूपा। नहिं बरात दूलह अनुरूपा।।<br /> दो0-बिष्नु कहा अस बिहसि तब बोलि सकल दिसिराज।<br /> बिलग बिलग होइ चलहु सब निज निज सहित समाज।।92।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बर अनुहारि बरात न भाई। हँसी करैहहु पर पुर जाई।।<br /> बिष्नु बचन सुनि सुर मुसकाने। निज निज सेन सहित बिलगाने।।<br /> मनहीं मन महेसु मुसुकाहीं। हरि के बिंग्य बचन नहिं जाहीं।।<br /> अति प्रिय बचन सुनत प्रिय केरे। भृंगिहि प्रेरि सकल गन टेरे।।<br /> सिव अनुसासन सुनि सब आए। प्रभु पद जलज सीस तिन्ह नाए।।<br /> नाना बाहन नाना बेषा। बिहसे सिव समाज निज देखा।।<br /> कोउ मुखहीन बिपुल मुख काहू। बिनु पद कर कोउ बहु पद बाहू।।<br /> बिपुल नयन कोउ नयन बिहीना। रिष्टपुष्ट कोउ अति तनखीना।।<br /> छं0-तन खीन कोउ अति पीन पावन कोउ अपावन गति धरें।<br /> भूषन कराल कपाल कर सब सद्य सोनित तन भरें।।<br /> खर स्वान सुअर सृकाल मुख गन बेष अगनित को गनै।<br /> बहु जिनस प्रेत पिसाच जोगि जमात बरनत नहिं बनै।।<br /> सो0-नाचहिं गावहिं गीत परम तरंगी भूत सब।<br /> देखत अति बिपरीत बोलहिं बचन बिचित्र बिधि।।93।।<br /> जस दूलहु तसि बनी बराता। कौतुक बिबिध होहिं मग जाता।।<br /> इहाँ हिमाचल रचेउ बिताना। अति बिचित्र नहिं जाइ बखाना।।<br /> सैल सकल जहँ लगि जग माहीं। लघु बिसाल नहिं बरनि सिराहीं।।<br /> बन सागर सब नदीं तलावा। हिमगिरि सब कहुँ नेवत पठावा।।<br /> कामरूप सुंदर तन धारी। सहित समाज सहित बर नारी।।<br /> गए सकल तुहिनाचल गेहा। गावहिं मंगल सहित सनेहा।।<br /> प्रथमहिं गिरि बहु गृह सँवराए। जथाजोगु तहँ तहँ सब छाए।।<br /> पुर सोभा अवलोकि सुहाई। लागइ लघु बिरंचि निपुनाई।।<br /> छं0-लघु लाग बिधि की निपुनता अवलोकि पुर सोभा सही।<br /> बन बाग कूप तड़ाग सरिता सुभग सब सक को कही।।<br /> मंगल बिपुल तोरन पताका केतु गृह गृह सोहहीं।।<br /> बनिता पुरुष सुंदर चतुर छबि देखि मुनि मन मोहहीं।।<br /> दो0-जगदंबा जहँ अवतरी सो पुरु बरनि कि जाइ।<br /> रिद्धि सिद्धि संपत्ति सुख नित नूतन अधिकाइ।।94।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नगर निकट बरात सुनि आई। पुर खरभरु सोभा अधिकाई।।<br /> करि बनाव सजि बाहन नाना। चले लेन सादर अगवाना।।<br /> हियँ हरषे सुर सेन निहारी। हरिहि देखि अति भए सुखारी।।<br /> सिव समाज जब देखन लागे। बिडरि चले बाहन सब भागे।।<br /> धरि धीरजु तहँ रहे सयाने। बालक सब लै जीव पराने।।<br /> गएँ भवन पूछहिं पितु माता। कहहिं बचन भय कंपित गाता।।<br /> कहिअ काह कहि जाइ न बाता। जम कर धार किधौं बरिआता।।<br /> बरु बौराह बसहँ असवारा। ब्याल कपाल बिभूषन छारा।।<br /> छं0-तन छार ब्याल कपाल भूषन नगन जटिल भयंकरा।<br /> सँग भूत प्रेत पिसाच जोगिनि बिकट मुख रजनीचरा।।<br /> जो जिअत रहिहि बरात देखत पुन्य बड़ तेहि कर सही।<br /> देखिहि सो उमा बिबाहु घर घर बात असि लरिकन्ह कही।।<br /> दो0-समुझि महेस समाज सब जननि जनक मुसुकाहिं।<br /> बाल बुझाए बिबिध बिधि निडर होहु डरु नाहिं।।95।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लै अगवान बरातहि आए। दिए सबहि जनवास सुहाए।।<br /> मैनाँ सुभ आरती सँवारी। संग सुमंगल गावहिं नारी।।<br /> कंचन थार सोह बर पानी। परिछन चली हरहि हरषानी।।<br /> बिकट बेष रुद्रहि जब देखा। अबलन्ह उर भय भयउ बिसेषा।।<br /> भागि भवन पैठीं अति त्रासा। गए महेसु जहाँ जनवासा।।<br /> मैना हृदयँ भयउ दुखु भारी। लीन्ही बोलि गिरीसकुमारी।।<br /> अधिक सनेहँ गोद बैठारी। स्याम सरोज नयन भरे बारी।।<br /> जेहिं बिधि तुम्हहि रूपु अस दीन्हा। तेहिं जड़ बरु बाउर कस कीन्हा।।<br /> छं0- कस कीन्ह बरु बौराह बिधि जेहिं तुम्हहि सुंदरता दई।<br /> जो फलु चहिअ सुरतरुहिं सो बरबस बबूरहिं लागई।।<br /> तुम्ह सहित गिरि तें गिरौं पावक जरौं जलनिधि महुँ परौं।।<br /> घरु जाउ अपजसु होउ जग जीवत बिबाहु न हौं करौं।।<br /> दो0-भई बिकल अबला सकल दुखित देखि गिरिनारि।<br /> करि बिलापु रोदति बदति सुता सनेहु सँभारि।।96।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नारद कर मैं काह बिगारा। भवनु मोर जिन्ह बसत उजारा।।<br /> अस उपदेसु उमहि जिन्ह दीन्हा। बौरे बरहि लगि तपु कीन्हा।।<br /> साचेहुँ उन्ह के मोह न माया। उदासीन धनु धामु न जाया।।<br /> पर घर घालक लाज न भीरा। बाझँ कि जान प्रसव कैं पीरा।।<br /> जननिहि बिकल बिलोकि भवानी। बोली जुत बिबेक मृदु बानी।।<br /> अस बिचारि सोचहि मति माता। सो न टरइ जो रचइ बिधाता।।<br /> करम लिखा जौ बाउर नाहू। तौ कत दोसु लगाइअ काहू।।</p> <p>तुम्ह सन मिटहिं कि बिधि के अंका। मातु ब्यर्थ जनि लेहु कलंका।।<br /> छं0-जनि लेहु मातु कलंकु करुना परिहरहु अवसर नहीं।<br /> दुखु सुखु जो लिखा लिलार हमरें जाब जहँ पाउब तहीं।।<br /> सुनि उमा बचन बिनीत कोमल सकल अबला सोचहीं।।<br /> बहु भाँति बिधिहि लगाइ दूषन नयन बारि बिमोचहीं।।<br /> दो0-तेहि अवसर नारद सहित अरु रिषि सप्त समेत।<br /> समाचार सुनि तुहिनगिरि गवने तुरत निकेत।।97।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब नारद सबहि समुझावा। पूरुब कथाप्रसंगु सुनावा।।<br /> मयना सत्य सुनहु मम बानी। जगदंबा तव सुता भवानी।।<br /> अजा अनादि सक्ति अबिनासिनि। सदा संभु अरधंग निवासिनि।।<br /> जग संभव पालन लय कारिनि। निज इच्छा लीला बपु धारिनि।।<br /> जनमीं प्रथम दच्छ गृह जाई। नामु सती सुंदर तनु पाई।।<br /> तहँहुँ सती संकरहि बिबाहीं। कथा प्रसिद्ध सकल जग माहीं।।<br /> एक बार आवत सिव संगा। देखेउ रघुकुल कमल पतंगा।।<br /> भयउ मोहु सिव कहा न कीन्हा। भ्रम बस बेषु सीय कर लीन्हा।।<br /> छं0-सिय बेषु सती जो कीन्ह तेहि अपराध संकर परिहरीं।<br /> हर बिरहँ जाइ बहोरि पितु कें जग्य जोगानल जरीं।।<br /> अब जनमि तुम्हरे भवन निज पति लागि दारुन तपु किया।<br /> अस जानि संसय तजहु गिरिजा सर्बदा संकर प्रिया।।<br /> दो0-सुनि नारद के बचन तब सब कर मिटा बिषाद।<br /> छन महुँ ब्यापेउ सकल पुर घर घर यह संबाद।।98।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब मयना हिमवंतु अनंदे। पुनि पुनि पारबती पद बंदे।।<br /> नारि पुरुष सिसु जुबा सयाने। नगर लोग सब अति हरषाने।।<br /> लगे होन पुर मंगलगाना। सजे सबहि हाटक घट नाना।।<br /> भाँति अनेक भई जेवराना। सूपसास्त्र जस कछु ब्यवहारा।।<br /> सो जेवनार कि जाइ बखानी। बसहिं भवन जेहिं मातु भवानी।।<br /> सादर बोले सकल बराती। बिष्नु बिरंचि देव सब जाती।।<br /> बिबिधि पाँति बैठी जेवनारा। लागे परुसन निपुन सुआरा।।<br /> नारिबृंद सुर जेवँत जानी। लगीं देन गारीं मृदु बानी।।<br /> छं0-गारीं मधुर स्वर देहिं सुंदरि बिंग्य बचन सुनावहीं।<br /> भोजनु करहिं सुर अति बिलंबु बिनोदु सुनि सचु पावहीं।।<br /> जेवँत जो बढ़्यो अनंदु सो मुख कोटिहूँ न परै कह्यो।<br /> अचवाँइ दीन्हे पान गवने बास जहँ जाको रह्यो।।<br /> दो0-बहुरि मुनिन्ह हिमवंत कहुँ लगन सुनाई आइ।<br /> समय बिलोकि बिबाह कर पठए देव बोलाइ।।99।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बोलि सकल सुर सादर लीन्हे। सबहि जथोचित आसन दीन्हे।।<br /> बेदी बेद बिधान सँवारी। सुभग सुमंगल गावहिं नारी।।<br /> सिंघासनु अति दिब्य सुहावा। जाइ न बरनि बिरंचि बनावा।।<br /> बैठे सिव बिप्रन्ह सिरु नाई। हृदयँ सुमिरि निज प्रभु रघुराई।।<br /> बहुरि मुनीसन्ह उमा बोलाई। करि सिंगारु सखीं लै आई।।<br /> देखत रूपु सकल सुर मोहे। बरनै छबि अस जग कबि को है।।<br /> जगदंबिका जानि भव भामा। सुरन्ह मनहिं मन कीन्ह प्रनामा।।<br /> सुंदरता मरजाद भवानी। जाइ न कोटिहुँ बदन बखानी।।<br /> छं0-कोटिहुँ बदन नहिं बनै बरनत जग जननि सोभा महा।<br /> सकुचहिं कहत श्रुति सेष सारद मंदमति तुलसी कहा।।<br /> छबिखानि मातु भवानि गवनी मध्य मंडप सिव जहाँ।।<br /> अवलोकि सकहिं न सकुच पति पद कमल मनु मधुकरु तहाँ।।<br /> दो0-मुनि अनुसासन गनपतिहि पूजेउ संभु भवानि। </p> <p> कोउ सुनि संसय करै जनि सुर अनादि जियँ जानि।।100।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>जसि बिबाह कै बिधि श्रुति गाई। महामुनिन्ह सो सब करवाई।।<br /> गहि गिरीस कुस कन्या पानी। भवहि समरपीं जानि भवानी।।<br /> पानिग्रहन जब कीन्ह महेसा। हिंयँ हरषे तब सकल सुरेसा।।<br /> बेद मंत्र मुनिबर उच्चरहीं। जय जय जय संकर सुर करहीं।।<br /> बाजहिं बाजन बिबिध बिधाना। सुमनबृष्टि नभ भै बिधि नाना।।<br /> हर गिरिजा कर भयउ बिबाहू। सकल भुवन भरि रहा उछाहू।।<br /> दासीं दास तुरग रथ नागा। धेनु बसन मनि बस्तु बिभागा।।<br /> अन्न कनकभाजन भरि जाना। दाइज दीन्ह न जाइ बखाना।।<br /> छं0-दाइज दियो बहु भाँति पुनि कर जोरि हिमभूधर कह्यो।<br /> का देउँ पूरनकाम संकर चरन पंकज गहि रह्यो।।<br /> सिवँ कृपासागर ससुर कर संतोषु सब भाँतिहिं कियो।<br /> पुनि गहे पद पाथोज मयनाँ प्रेम परिपूरन हियो।।<br /> दो0-नाथ उमा मन प्रान सम गृहकिंकरी करेहु।<br /> छमेहु सकल अपराध अब होइ प्रसन्न बरु देहु।।101।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बहु बिधि संभु सास समुझाई। गवनी भवन चरन सिरु नाई।।<br /> जननीं उमा बोलि तब लीन्ही। लै उछंग सुंदर सिख दीन्ही।।<br /> करेहु सदा संकर पद पूजा। नारिधरमु पति देउ न दूजा।।<br /> बचन कहत भरे लोचन बारी। बहुरि लाइ उर लीन्हि कुमारी।।<br /> कत बिधि सृजीं नारि जग माहीं। पराधीन सपनेहुँ सुखु नाहीं।।<br /> भै अति प्रेम बिकल महतारी। धीरजु कीन्ह कुसमय बिचारी।।<br /> पुनि पुनि मिलति परति गहि चरना। परम प्रेम कछु जाइ न बरना।।<br /> सब नारिन्ह मिलि भेटि भवानी। जाइ जननि उर पुनि लपटानी।।<br /> छं0-जननिहि बहुरि मिलि चली उचित असीस सब काहूँ दईं।<br /> फिरि फिरि बिलोकति मातु तन तब सखीं लै सिव पहिं गई।।<br /> जाचक सकल संतोषि संकरु उमा सहित भवन चले।<br /> सब अमर हरषे सुमन बरषि निसान नभ बाजे भले।।<br /> दो0-चले संग हिमवंतु तब पहुँचावन अति हेतु।<br /> बिबिध भाँति परितोषु करि बिदा कीन्ह बृषकेतु।।102।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुरत भवन आए गिरिराई। सकल सैल सर लिए बोलाई।।<br /> आदर दान बिनय बहुमाना। सब कर बिदा कीन्ह हिमवाना।।<br /> जबहिं संभु कैलासहिं आए। सुर सब निज निज लोक सिधाए।।<br /> जगत मातु पितु संभु भवानी। तेही सिंगारु न कहउँ बखानी।।<br /> करहिं बिबिध बिधि भोग बिलासा। गनन्ह समेत बसहिं कैलासा।।<br /> हर गिरिजा बिहार नित नयऊ। एहि बिधि बिपुल काल चलि गयऊ।।<br /> तब जनमेउ षटबदन कुमारा। तारकु असुर समर जेहिं मारा।।<br /> आगम निगम प्रसिद्ध पुराना। षन्मुख जन्मु सकल जग जाना।।<br /> छं0-जगु जान षन्मुख जन्मु कर्मु प्रतापु पुरुषारथु महा।<br /> तेहि हेतु मैं बृषकेतु सुत कर चरित संछेपहिं कहा।।<br /> यह उमा संगु बिबाहु जे नर नारि कहहिं जे गावहीं।<br /> कल्यान काज बिबाह मंगल सर्बदा सुखु पावहीं।।<br /> दो0-चरित सिंधु गिरिजा रमन बेद न पावहिं पारु।<br /> बरनै तुलसीदासु किमि अति मतिमंद गवाँरु।।103।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>संभु चरित सुनि सरस सुहावा। भरद्वाज मुनि अति सुख पावा।।<br /> बहु लालसा कथा पर बाढ़ी। नयनन्हि नीरु रोमावलि ठाढ़ी।।<br /> प्रेम बिबस मुख आव न बानी। दसा देखि हरषे मुनि ग्यानी।।<br /> अहो धन्य तव जन्मु मुनीसा। तुम्हहि प्रान सम प्रिय गौरीसा।।<br /> सिव पद कमल जिन्हहि रति नाहीं। रामहि ते सपनेहुँ न सोहाहीं।।<br /> बिनु छल बिस्वनाथ पद नेहू। राम भगत कर लच्छन एहू।।<br /> सिव सम को रघुपति ब्रतधारी। बिनु अघ तजी सती असि नारी।।<br /> पनु करि रघुपति भगति देखाई। को सिव सम रामहि प्रिय भाई।।<br /> दो0-प्रथमहिं मै कहि सिव चरित बूझा मरमु तुम्हार।<br /> सुचि सेवक तुम्ह राम के रहित समस्त बिकार।।104।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं जाना तुम्हार गुन सीला। कहउँ सुनहु अब रघुपति लीला।।<br /> सुनु मुनि आजु समागम तोरें। कहि न जाइ जस सुखु मन मोरें।।<br /> राम चरित अति अमित मुनिसा। कहि न सकहिं सत कोटि अहीसा।।<br /> तदपि जथाश्रुत कहउँ बखानी। सुमिरि गिरापति प्रभु धनुपानी।।<br /> सारद दारुनारि सम स्वामी। रामु सूत्रधर अंतरजामी।।<br /> जेहि पर कृपा करहिं जनु जानी। कबि उर अजिर नचावहिं बानी।।<br /> प्रनवउँ सोइ कृपाल रघुनाथा। बरनउँ बिसद तासु गुन गाथा।।<br /> परम रम्य गिरिबरु कैलासू। सदा जहाँ सिव उमा निवासू।।<br /> दो0-सिद्ध तपोधन जोगिजन सूर किंनर मुनिबृंद।<br /> बसहिं तहाँ सुकृती सकल सेवहिं सिब सुखकंद।।105।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हरि हर बिमुख धर्म रति नाहीं। ते नर तहँ सपनेहुँ नहिं जाहीं।।<br /> तेहि गिरि पर बट बिटप बिसाला। नित नूतन सुंदर सब काला।।<br /> त्रिबिध समीर सुसीतलि छाया। सिव बिश्राम बिटप श्रुति गाया।।<br /> एक बार तेहि तर प्रभु गयऊ। तरु बिलोकि उर अति सुखु भयऊ।।<br /> निज कर डासि नागरिपु छाला। बैठै सहजहिं संभु कृपाला।।<br /> कुंद इंदु दर गौर सरीरा। भुज प्रलंब परिधन मुनिचीरा।।<br /> तरुन अरुन अंबुज सम चरना। नख दुति भगत हृदय तम हरना।।<br /> भुजग भूति भूषन त्रिपुरारी। आननु सरद चंद छबि हारी।।<br /> दो0-जटा मुकुट सुरसरित सिर लोचन नलिन बिसाल।<br /> नीलकंठ लावन्यनिधि सोह बालबिधु भाल।।106।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बैठे सोह कामरिपु कैसें। धरें सरीरु सांतरसु जैसें।।<br /> पारबती भल अवसरु जानी। गई संभु पहिं मातु भवानी।।<br /> जानि प्रिया आदरु अति कीन्हा। बाम भाग आसनु हर दीन्हा।।<br /> बैठीं सिव समीप हरषाई। पूरुब जन्म कथा चित आई।।<br /> पति हियँ हेतु अधिक अनुमानी। बिहसि उमा बोलीं प्रिय बानी।।<br /> कथा जो सकल लोक हितकारी। सोइ पूछन चह सैलकुमारी।।<br /> बिस्वनाथ मम नाथ पुरारी। त्रिभुवन महिमा बिदित तुम्हारी।।<br /> चर अरु अचर नाग नर देवा। सकल करहिं पद पंकज सेवा।।<br /> दो0-प्रभु समरथ सर्बग्य सिव सकल कला गुन धाम।।<br /> जोग ग्यान बैराग्य निधि प्रनत कलपतरु नाम।।107।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं मो पर प्रसन्न सुखरासी। जानिअ सत्य मोहि निज दासी।।<br /> तौं प्रभु हरहु मोर अग्याना। कहि रघुनाथ कथा बिधि नाना।।<br /> जासु भवनु सुरतरु तर होई। सहि कि दरिद्र जनित दुखु सोई।।<br /> ससिभूषन अस हृदयँ बिचारी। हरहु नाथ मम मति भ्रम भारी।।<br /> प्रभु जे मुनि परमारथबादी। कहहिं राम कहुँ ब्रह्म अनादी।।<br /> सेस सारदा बेद पुराना। सकल करहिं रघुपति गुन गाना।।<br /> तुम्ह पुनि राम राम दिन राती। सादर जपहु अनँग आराती।।<br /> रामु सो अवध नृपति सुत सोई। की अज अगुन अलखगति कोई।।<br /> दो0-जौं नृप तनय त ब्रह्म किमि नारि बिरहँ मति भोरि।<br /> देख चरित महिमा सुनत भ्रमति बुद्धि अति मोरि।।108।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं अनीह ब्यापक बिभु कोऊ। कबहु बुझाइ नाथ मोहि सोऊ।।<br /> अग्य जानि रिस उर जनि धरहू। जेहि बिधि मोह मिटै सोइ करहू।।<br /> मै बन दीखि राम प्रभुताई। अति भय बिकल न तुम्हहि सुनाई।।<br /> तदपि मलिन मन बोधु न आवा। सो फलु भली भाँति हम पावा।।<br /> अजहूँ कछु संसउ मन मोरे। करहु कृपा बिनवउँ कर जोरें।।<br /> प्रभु तब मोहि बहु भाँति प्रबोधा। नाथ सो समुझि करहु जनि क्रोधा।।<br /> तब कर अस बिमोह अब नाहीं। रामकथा पर रुचि मन माहीं।।<br /> कहहु पुनीत राम गुन गाथा। भुजगराज भूषन सुरनाथा।।<br /> दो0-बंदउ पद धरि धरनि सिरु बिनय करउँ कर जोरि।<br /> बरनहु रघुबर बिसद जसु श्रुति सिद्धांत निचोरि।।109।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जदपि जोषिता नहिं अधिकारी। दासी मन क्रम बचन तुम्हारी।।<br /> गूढ़उ तत्व न साधु दुरावहिं। आरत अधिकारी जहँ पावहिं।।<br /> अति आरति पूछउँ सुरराया। रघुपति कथा कहहु करि दाया।।<br /> प्रथम सो कारन कहहु बिचारी। निर्गुन ब्रह्म सगुन बपु धारी।।<br /> पुनि प्रभु कहहु राम अवतारा। बालचरित पुनि कहहु उदारा।।<br /> कहहु जथा जानकी बिबाहीं। राज तजा सो दूषन काहीं।।<br /> बन बसि कीन्हे चरित अपारा। कहहु नाथ जिमि रावन मारा।।<br /> राज बैठि कीन्हीं बहु लीला। सकल कहहु संकर सुखलीला।।<br /> दो0-बहुरि कहहु करुनायतन कीन्ह जो अचरज राम।<br /> प्रजा सहित रघुबंसमनि किमि गवने निज धाम।।110।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि प्रभु कहहु सो तत्व बखानी। जेहिं बिग्यान मगन मुनि ग्यानी।।<br /> भगति ग्यान बिग्यान बिरागा। पुनि सब बरनहु सहित बिभागा।।<br /> औरउ राम रहस्य अनेका। कहहु नाथ अति बिमल बिबेका।।<br /> जो प्रभु मैं पूछा नहि होई। सोउ दयाल राखहु जनि गोई।।<br /> तुम्ह त्रिभुवन गुर बेद बखाना। आन जीव पाँवर का जाना।।<br /> प्रस्न उमा कै सहज सुहाई। छल बिहीन सुनि सिव मन भाई।।<br /> हर हियँ रामचरित सब आए। प्रेम पुलक लोचन जल छाए।।<br /> श्रीरघुनाथ रूप उर आवा। परमानंद अमित सुख पावा।।<br /> दो0-मगन ध्यानरस दंड जुग पुनि मन बाहेर कीन्ह।<br /> रघुपति चरित महेस तब हरषित बरनै लीन्ह।।111।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> झूठेउ सत्य जाहि बिनु जानें। जिमि भुजंग बिनु रजु पहिचानें।।<br /> जेहि जानें जग जाइ हेराई। जागें जथा सपन भ्रम जाई।।<br /> बंदउँ बालरूप सोई रामू। सब सिधि सुलभ जपत जिसु नामू।।<br /> मंगल भवन अमंगल हारी। द्रवउ सो दसरथ अजिर बिहारी।।<br /> करि प्रनाम रामहि त्रिपुरारी। हरषि सुधा सम गिरा उचारी।।<br /> धन्य धन्य गिरिराजकुमारी। तुम्ह समान नहिं कोउ उपकारी।।<br /> पूँछेहु रघुपति कथा प्रसंगा। सकल लोक जग पावनि गंगा।।<br /> तुम्ह रघुबीर चरन अनुरागी। कीन्हहु प्रस्न जगत हित लागी।।<br /> दो0-रामकृपा तें पारबति सपनेहुँ तव मन माहिं।<br /> सोक मोह संदेह भ्रम मम बिचार कछु नाहिं।।112।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तदपि असंका कीन्हिहु सोई। कहत सुनत सब कर हित होई।।<br /> जिन्ह हरि कथा सुनी नहिं काना। श्रवन रंध्र अहिभवन समाना।।<br /> नयनन्हि संत दरस नहिं देखा। लोचन मोरपंख कर लेखा।।<br /> ते सिर कटु तुंबरि समतूला। जे न नमत हरि गुर पद मूला।।<br /> जिन्ह हरिभगति हृदयँ नहिं आनी। जीवत सव समान तेइ प्रानी।।<br /> जो नहिं करइ राम गुन गाना। जीह सो दादुर जीह समाना।।<br /> कुलिस कठोर निठुर सोइ छाती। सुनि हरिचरित न जो हरषाती।।<br /> गिरिजा सुनहु राम कै लीला। सुर हित दनुज बिमोहनसीला।।<br /> दो0-रामकथा सुरधेनु सम सेवत सब सुख दानि।<br /> सतसमाज सुरलोक सब को न सुनै अस जानि।।113।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>रामकथा सुंदर कर तारी। संसय बिहग उडावनिहारी।।<br /> रामकथा कलि बिटप कुठारी। सादर सुनु गिरिराजकुमारी।।<br /> राम नाम गुन चरित सुहाए। जनम करम अगनित श्रुति गाए।।<br /> जथा अनंत राम भगवाना। तथा कथा कीरति गुन नाना।।<br /> तदपि जथा श्रुत जसि मति मोरी। कहिहउँ देखि प्रीति अति तोरी।।<br /> उमा प्रस्न तव सहज सुहाई। सुखद संतसंमत मोहि भाई।।<br /> एक बात नहि मोहि सोहानी। जदपि मोह बस कहेहु भवानी।।<br /> तुम जो कहा राम कोउ आना। जेहि श्रुति गाव धरहिं मुनि ध्याना।।<br /> दो0-कहहि सुनहि अस अधम नर ग्रसे जे मोह पिसाच।<br /> पाषंडी हरि पद बिमुख जानहिं झूठ न साच।।114।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अग्य अकोबिद अंध अभागी। काई बिषय मुकर मन लागी।।<br /> लंपट कपटी कुटिल बिसेषी। सपनेहुँ संतसभा नहिं देखी।।<br /> कहहिं ते बेद असंमत बानी। जिन्ह कें सूझ लाभु नहिं हानी।।<br /> मुकर मलिन अरु नयन बिहीना। राम रूप देखहिं किमि दीना।।<br /> जिन्ह कें अगुन न सगुन बिबेका। जल्पहिं कल्पित बचन अनेका।।<br /> हरिमाया बस जगत भ्रमाहीं। तिन्हहि कहत कछु अघटित नाहीं।।<br /> बातुल भूत बिबस मतवारे। ते नहिं बोलहिं बचन बिचारे।।<br /> जिन्ह कृत महामोह मद पाना। तिन् कर कहा करिअ नहिं काना।।<br /> सो0-अस निज हृदयँ बिचारि तजु संसय भजु राम पद।<br /> सुनु गिरिराज कुमारि भ्रम तम रबि कर बचन मम।।115।।<br /> सगुनहि अगुनहि नहिं कछु भेदा। गावहिं मुनि पुरान बुध बेदा।।<br /> अगुन अरुप अलख अज जोई। भगत प्रेम बस सगुन सो होई।।<br /> जो गुन रहित सगुन सोइ कैसें। जलु हिम उपल बिलग नहिं जैसें।।<br /> जासु नाम भ्रम तिमिर पतंगा। तेहि किमि कहिअ बिमोह प्रसंगा।।<br /> राम सच्चिदानंद दिनेसा। नहिं तहँ मोह निसा लवलेसा।।<br /> सहज प्रकासरुप भगवाना। नहिं तहँ पुनि बिग्यान बिहाना।।<br /> हरष बिषाद ग्यान अग्याना। जीव धर्म अहमिति अभिमाना।।<br /> राम ब्रह्म ब्यापक जग जाना। परमानन्द परेस पुराना।।<br /> दो0-पुरुष प्रसिद्ध प्रकास निधि प्रगट परावर नाथ।।<br /> रघुकुलमनि मम स्वामि सोइ कहि सिवँ नायउ माथ।।116।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निज भ्रम नहिं समुझहिं अग्यानी। प्रभु पर मोह धरहिं जड़ प्रानी।।<br /> जथा गगन घन पटल निहारी। झाँपेउ मानु कहहिं कुबिचारी।।<br /> चितव जो लोचन अंगुलि लाएँ। प्रगट जुगल ससि तेहि के भाएँ।।<br /> उमा राम बिषइक अस मोहा। नभ तम धूम धूरि जिमि सोहा।।<br /> बिषय करन सुर जीव समेता। सकल एक तें एक सचेता।।<br /> सब कर परम प्रकासक जोई। राम अनादि अवधपति सोई।।<br /> जगत प्रकास्य प्रकासक रामू। मायाधीस ग्यान गुन धामू।।<br /> जासु सत्यता तें जड माया। भास सत्य इव मोह सहाया।।<br /> दो0-रजत सीप महुँ मास जिमि जथा भानु कर बारि।<br /> जदपि मृषा तिहुँ काल सोइ भ्रम न सकइ कोउ टारि।।117।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि जग हरि आश्रित रहई। जदपि असत्य देत दुख अहई।।<br /> जौं सपनें सिर काटै कोई। बिनु जागें न दूरि दुख होई।।<br /> जासु कृपाँ अस भ्रम मिटि जाई। गिरिजा सोइ कृपाल रघुराई।।<br /> आदि अंत कोउ जासु न पावा। मति अनुमानि निगम अस गावा।।<br /> बिनु पद चलइ सुनइ बिनु काना। कर बिनु करम करइ बिधि नाना।।<br /> आनन रहित सकल रस भोगी। बिनु बानी बकता बड़ जोगी।।<br /> तनु बिनु परस नयन बिनु देखा। ग्रहइ घ्रान बिनु बास असेषा।।<br /> असि सब भाँति अलौकिक करनी। महिमा जासु जाइ नहिं बरनी।।<br /> दो0-जेहि इमि गावहि बेद बुध जाहि धरहिं मुनि ध्यान।।<br /> सोइ दसरथ सुत भगत हित कोसलपति भगवान।।118।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कासीं मरत जंतु अवलोकी। जासु नाम बल करउँ बिसोकी।।<br /> सोइ प्रभु मोर चराचर स्वामी। रघुबर सब उर अंतरजामी।।<br /> बिबसहुँ जासु नाम नर कहहीं। जनम अनेक रचित अघ दहहीं।।<br /> सादर सुमिरन जे नर करहीं। भव बारिधि गोपद इव तरहीं।।<br /> राम सो परमातमा भवानी। तहँ भ्रम अति अबिहित तव बानी।।<br /> अस संसय आनत उर माहीं। ग्यान बिराग सकल गुन जाहीं।।<br /> सुनि सिव के भ्रम भंजन बचना। मिटि गै सब कुतरक कै रचना।।<br /> भइ रघुपति पद प्रीति प्रतीती। दारुन असंभावना बीती।।<br /> दो0-पुनि पुनि प्रभु पद कमल गहि जोरि पंकरुह पानि।<br /> बोली गिरिजा बचन बर मनहुँ प्रेम रस सानि।।119।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ससि कर सम सुनि गिरा तुम्हारी। मिटा मोह सरदातप भारी।।<br /> तुम्ह कृपाल सबु संसउ हरेऊ। राम स्वरुप जानि मोहि परेऊ।।<br /> नाथ कृपाँ अब गयउ बिषादा। सुखी भयउँ प्रभु चरन प्रसादा।।<br /> अब मोहि आपनि किंकरि जानी। जदपि सहज जड नारि अयानी।।<br /> प्रथम जो मैं पूछा सोइ कहहू। जौं मो पर प्रसन्न प्रभु अहहू।।<br /> राम ब्रह्म चिनमय अबिनासी। सर्ब रहित सब उर पुर बासी।।<br /> नाथ धरेउ नरतनु केहि हेतू। मोहि समुझाइ कहहु बृषकेतू।।<br /> उमा बचन सुनि परम बिनीता। रामकथा पर प्रीति पुनीता।।<br /> दो0-हिँयँ हरषे कामारि तब संकर सहज सुजान<br /> बहु बिधि उमहि प्रसंसि पुनि बोले कृपानिधान।।120(क)।।<br /> नवान्हपारायन,पहला विश्राम<br /> मासपारायण, चौथा विश्राम<br /> सो0-सुनु सुभ कथा भवानि रामचरितमानस बिमल।<br /> कहा भुसुंडि बखानि सुना बिहग नायक गरुड।।120(ख)।।<br /> सो संबाद उदार जेहि बिधि भा आगें कहब।<br /> सुनहु राम अवतार चरित परम सुंदर अनघ।।120(ग)।।<br /> हरि गुन नाम अपार कथा रूप अगनित अमित।<br /> मैं निज मति अनुसार कहउँ उमा सादर सुनहु।।120(घ।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु गिरिजा हरिचरित सुहाए। बिपुल बिसद निगमागम गाए।।<br /> हरि अवतार हेतु जेहि होई। इदमित्थं कहि जाइ न सोई।।<br /> राम अतर्क्य बुद्धि मन बानी। मत हमार अस सुनहि सयानी।।<br /> तदपि संत मुनि बेद पुराना। जस कछु कहहिं स्वमति अनुमाना।।<br /> तस मैं सुमुखि सुनावउँ तोही। समुझि परइ जस कारन मोही।।<br /> जब जब होइ धरम कै हानी। बाढहिं असुर अधम अभिमानी।।<br /> करहिं अनीति जाइ नहिं बरनी। सीदहिं बिप्र धेनु सुर धरनी।।<br /> तब तब प्रभु धरि बिबिध सरीरा। हरहि कृपानिधि सज्जन पीरा।।<br /> दो0-असुर मारि थापहिं सुरन्ह राखहिं निज श्रुति सेतु।<br /> जग बिस्तारहिं बिसद जस राम जन्म कर हेतु।।121।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सोइ जस गाइ भगत भव तरहीं। कृपासिंधु जन हित तनु धरहीं।।<br /> राम जनम के हेतु अनेका। परम बिचित्र एक तें एका।।<br /> जनम एक दुइ कहउँ बखानी। सावधान सुनु सुमति भवानी।।<br /> द्वारपाल हरि के प्रिय दोऊ। जय अरु बिजय जान सब कोऊ।।<br /> बिप्र श्राप तें दूनउ भाई। तामस असुर देह तिन्ह पाई।।<br /> कनककसिपु अरु हाटक लोचन। जगत बिदित सुरपति मद मोचन।।<br /> बिजई समर बीर बिख्याता। धरि बराह बपु एक निपाता।।<br /> होइ नरहरि दूसर पुनि मारा। जन प्रहलाद सुजस बिस्तारा।।<br /> दो0-भए निसाचर जाइ तेइ महाबीर बलवान।<br /> कुंभकरन रावण सुभट सुर बिजई जग जान।।122 ।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुकुत न भए हते भगवाना। तीनि जनम द्विज बचन प्रवाना।।<br /> एक बार तिन्ह के हित लागी। धरेउ सरीर भगत अनुरागी।।<br /> कस्यप अदिति तहाँ पितु माता। दसरथ कौसल्या बिख्याता।।<br /> एक कलप एहि बिधि अवतारा। चरित्र पवित्र किए संसारा।।<br /> एक कलप सुर देखि दुखारे। समर जलंधर सन सब हारे।।<br /> संभु कीन्ह संग्राम अपारा। दनुज महाबल मरइ न मारा।।<br /> परम सती असुराधिप नारी। तेहि बल ताहि न जितहिं पुरारी।।<br /> दो0-छल करि टारेउ तासु ब्रत प्रभु सुर कारज कीन्ह।।<br /> जब तेहि जानेउ मरम तब श्राप कोप करि दीन्ह।।123।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तासु श्राप हरि दीन्ह प्रमाना। कौतुकनिधि कृपाल भगवाना।।<br /> तहाँ जलंधर रावन भयऊ। रन हति राम परम पद दयऊ।।<br /> एक जनम कर कारन एहा। जेहि लागि राम धरी नरदेहा।।<br /> प्रति अवतार कथा प्रभु केरी। सुनु मुनि बरनी कबिन्ह घनेरी।।<br /> नारद श्राप दीन्ह एक बारा। कलप एक तेहि लगि अवतारा।।<br /> गिरिजा चकित भई सुनि बानी। नारद बिष्नुभगत पुनि ग्यानि।।<br /> कारन कवन श्राप मुनि दीन्हा। का अपराध रमापति कीन्हा।।<br /> यह प्रसंग मोहि कहहु पुरारी। मुनि मन मोह आचरज भारी।।<br /> दो0- बोले बिहसि महेस तब ग्यानी मूढ़ न कोइ।<br /> जेहि जस रघुपति करहिं जब सो तस तेहि छन होइ।।124(क)।।<br /> सो0-कहउँ राम गुन गाथ भरद्वाज सादर सुनहु।<br /> भव भंजन रघुनाथ भजु तुलसी तजि मान मद।।124(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हिमगिरि गुहा एक अति पावनि। बह समीप सुरसरी सुहावनि।।<br /> आश्रम परम पुनीत सुहावा। देखि देवरिषि मन अति भावा।।<br /> निरखि सैल सरि बिपिन बिभागा। भयउ रमापति पद अनुरागा।।<br /> सुमिरत हरिहि श्राप गति बाधी। सहज बिमल मन लागि समाधी।।<br /> मुनि गति देखि सुरेस डेराना। कामहि बोलि कीन्ह समाना।।<br /> सहित सहाय जाहु मम हेतू। चकेउ हरषि हियँ जलचरकेतू।।<br /> सुनासीर मन महुँ असि त्रासा। चहत देवरिषि मम पुर बासा।।<br /> जे कामी लोलुप जग माहीं। कुटिल काक इव सबहि डेराहीं।।<br /> दो0-सुख हाड़ लै भाग सठ स्वान निरखि मृगराज।<br /> छीनि लेइ जनि जान जड़ तिमि सुरपतिहि न लाज।।125।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि आश्रमहिं मदन जब गयऊ। निज मायाँ बसंत निरमयऊ।।<br /> कुसुमित बिबिध बिटप बहुरंगा। कूजहिं कोकिल गुंजहि भृंगा।।<br /> चली सुहावनि त्रिबिध बयारी। काम कृसानु बढ़ावनिहारी।।<br /> रंभादिक सुरनारि नबीना । सकल असमसर कला प्रबीना।।<br /> करहिं गान बहु तान तरंगा। बहुबिधि क्रीड़हि पानि पतंगा।।<br /> देखि सहाय मदन हरषाना। कीन्हेसि पुनि प्रपंच बिधि नाना।।<br /> काम कला कछु मुनिहि न ब्यापी। निज भयँ डरेउ मनोभव पापी।।<br /> सीम कि चाँपि सकइ कोउ तासु। बड़ रखवार रमापति जासू।।<br /> दो0- सहित सहाय सभीत अति मानि हारि मन मैन।<br /> गहेसि जाइ मुनि चरन तब कहि सुठि आरत बैन।।126।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भयउ न नारद मन कछु रोषा। कहि प्रिय बचन काम परितोषा।।<br /> नाइ चरन सिरु आयसु पाई। गयउ मदन तब सहित सहाई।।<br /> मुनि सुसीलता आपनि करनी। सुरपति सभाँ जाइ सब बरनी।।<br /> सुनि सब कें मन अचरजु आवा। मुनिहि प्रसंसि हरिहि सिरु नावा।।<br /> तब नारद गवने सिव पाहीं। जिता काम अहमिति मन माहीं।।<br /> मार चरित संकरहिं सुनाए। अतिप्रिय जानि महेस सिखाए।।<br /> बार बार बिनवउँ मुनि तोहीं। जिमि यह कथा सुनायहु मोहीं।।<br /> तिमि जनि हरिहि सुनावहु कबहूँ। चलेहुँ प्रसंग दुराएडु तबहूँ।।<br /> दो0-संभु दीन्ह उपदेस हित नहिं नारदहि सोहान।<br /> भारद्वाज कौतुक सुनहु हरि इच्छा बलवान।।127।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम कीन्ह चाहहिं सोइ होई। करै अन्यथा अस नहिं कोई।।<br /> संभु बचन मुनि मन नहिं भाए। तब बिरंचि के लोक सिधाए।।<br /> एक बार करतल बर बीना। गावत हरि गुन गान प्रबीना।।<br /> छीरसिंधु गवने मुनिनाथा। जहँ बस श्रीनिवास श्रुतिमाथा।।<br /> हरषि मिले उठि रमानिकेता। बैठे आसन रिषिहि समेता।।<br /> बोले बिहसि चराचर राया। बहुते दिनन कीन्हि मुनि दाया।।<br /> काम चरित नारद सब भाषे। जद्यपि प्रथम बरजि सिवँ राखे।।<br /> अति प्रचंड रघुपति कै माया। जेहि न मोह अस को जग जाया।।<br /> दो0-रूख बदन करि बचन मृदु बोले श्रीभगवान ।<br /> तुम्हरे सुमिरन तें मिटहिं मोह मार मद मान।।128।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु मुनि मोह होइ मन ताकें। ग्यान बिराग हृदय नहिं जाके।।<br /> ब्रह्मचरज ब्रत रत मतिधीरा। तुम्हहि कि करइ मनोभव पीरा।।<br /> नारद कहेउ सहित अभिमाना। कृपा तुम्हारि सकल भगवाना।।<br /> करुनानिधि मन दीख बिचारी। उर अंकुरेउ गरब तरु भारी।।<br /> बेगि सो मै डारिहउँ उखारी। पन हमार सेवक हितकारी।।<br /> मुनि कर हित मम कौतुक होई। अवसि उपाय करबि मै सोई।।<br /> तब नारद हरि पद सिर नाई। चले हृदयँ अहमिति अधिकाई।।<br /> श्रीपति निज माया तब प्रेरी। सुनहु कठिन करनी तेहि केरी।।<br /> दो0-बिरचेउ मग महुँ नगर तेहिं सत जोजन बिस्तार।<br /> श्रीनिवासपुर तें अधिक रचना बिबिध प्रकार।।129।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बसहिं नगर सुंदर नर नारी। जनु बहु मनसिज रति तनुधारी।।<br /> तेहिं पुर बसइ सीलनिधि राजा। अगनित हय गय सेन समाजा।।<br /> सत सुरेस सम बिभव बिलासा। रूप तेज बल नीति निवासा।।<br /> बिस्वमोहनी तासु कुमारी। श्री बिमोह जिसु रूपु निहारी।।<br /> सोइ हरिमाया सब गुन खानी। सोभा तासु कि जाइ बखानी।।<br /> करइ स्वयंबर सो नृपबाला। आए तहँ अगनित महिपाला।।<br /> मुनि कौतुकी नगर तेहिं गयऊ। पुरबासिन्ह सब पूछत भयऊ।।<br /> सुनि सब चरित भूपगृहँ आए। करि पूजा नृप मुनि बैठाए।।<br /> दो0-आनि देखाई नारदहि भूपति राजकुमारि।<br /> कहहु नाथ गुन दोष सब एहि के हृदयँ बिचारि।।130।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि रूप मुनि बिरति बिसारी। बड़ी बार लगि रहे निहारी।।<br /> लच्छन तासु बिलोकि भुलाने। हृदयँ हरष नहिं प्रगट बखाने।।<br /> जो एहि बरइ अमर सोइ होई। समरभूमि तेहि जीत न कोई।।<br /> सेवहिं सकल चराचर ताही। बरइ सीलनिधि कन्या जाही।।<br /> लच्छन सब बिचारि उर राखे। कछुक बनाइ भूप सन भाषे।।<br /> सुता सुलच्छन कहि नृप पाहीं। नारद चले सोच मन माहीं।।<br /> करौं जाइ सोइ जतन बिचारी। जेहि प्रकार मोहि बरै कुमारी।।<br /> जप तप कछु न होइ तेहि काला। हे बिधि मिलइ कवन बिधि बाला।।<br /> दो0-एहि अवसर चाहिअ परम सोभा रूप बिसाल।<br /> जो बिलोकि रीझै कुअँरि तब मेलै जयमाल।।131।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हरि सन मागौं सुंदरताई। होइहि जात गहरु अति भाई।।<br /> मोरें हित हरि सम नहिं कोऊ। एहि अवसर सहाय सोइ होऊ।।<br /> बहुबिधि बिनय कीन्हि तेहि काला। प्रगटेउ प्रभु कौतुकी कृपाला।।<br /> प्रभु बिलोकि मुनि नयन जुड़ाने। होइहि काजु हिएँ हरषाने।।<br /> अति आरति कहि कथा सुनाई। करहु कृपा करि होहु सहाई।।<br /> आपन रूप देहु प्रभु मोही। आन भाँति नहिं पावौं ओही।।<br /> जेहि बिधि नाथ होइ हित मोरा। करहु सो बेगि दास मैं तोरा।।<br /> निज माया बल देखि बिसाला। हियँ हँसि बोले दीनदयाला।।<br /> दो0-जेहि बिधि होइहि परम हित नारद सुनहु तुम्हार।<br /> सोइ हम करब न आन कछु बचन न मृषा हमार।।132।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुपथ माग रुज ब्याकुल रोगी। बैद न देइ सुनहु मुनि जोगी।।<br /> एहि बिधि हित तुम्हार मैं ठयऊ। कहि अस अंतरहित प्रभु भयऊ।।<br /> माया बिबस भए मुनि मूढ़ा। समुझी नहिं हरि गिरा निगूढ़ा।।<br /> गवने तुरत तहाँ रिषिराई। जहाँ स्वयंबर भूमि बनाई।।<br /> निज निज आसन बैठे राजा। बहु बनाव करि सहित समाजा।।<br /> मुनि मन हरष रूप अति मोरें। मोहि तजि आनहि बारिहि न भोरें।।<br /> मुनि हित कारन कृपानिधाना। दीन्ह कुरूप न जाइ बखाना।।<br /> सो चरित्र लखि काहुँ न पावा। नारद जानि सबहिं सिर नावा।।</p> <p>दो0-रहे तहाँ दुइ रुद्र गन ते जानहिं सब भेउ।<br /> बिप्रबेष देखत फिरहिं परम कौतुकी तेउ।।133।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जेंहि समाज बैंठे मुनि जाई। हृदयँ रूप अहमिति अधिकाई।।<br /> तहँ बैठ महेस गन दोऊ। बिप्रबेष गति लखइ न कोऊ।।<br /> करहिं कूटि नारदहि सुनाई। नीकि दीन्हि हरि सुंदरताई।।<br /> रीझहि राजकुअँरि छबि देखी। इन्हहि बरिहि हरि जानि बिसेषी।।<br /> मुनिहि मोह मन हाथ पराएँ। हँसहिं संभु गन अति सचु पाएँ।।<br /> जदपि सुनहिं मुनि अटपटि बानी। समुझि न परइ बुद्धि भ्रम सानी।।<br /> काहुँ न लखा सो चरित बिसेषा। सो सरूप नृपकन्याँ देखा।।<br /> मर्कट बदन भयंकर देही। देखत हृदयँ क्रोध भा तेही।।<br /> दो0-सखीं संग लै कुअँरि तब चलि जनु राजमराल।<br /> देखत फिरइ महीप सब कर सरोज जयमाल।।134।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जेहि दिसि बैठे नारद फूली। सो दिसि देहि न बिलोकी भूली।।<br /> पुनि पुनि मुनि उकसहिं अकुलाहीं। देखि दसा हर गन मुसकाहीं।।<br /> धरि नृपतनु तहँ गयउ कृपाला। कुअँरि हरषि मेलेउ जयमाला।।<br /> दुलहिनि लै गे लच्छिनिवासा। नृपसमाज सब भयउ निरासा।।<br /> मुनि अति बिकल मोंहँ मति नाठी। मनि गिरि गई छूटि जनु गाँठी।।<br /> तब हर गन बोले मुसुकाई। निज मुख मुकुर बिलोकहु जाई।।<br /> अस कहि दोउ भागे भयँ भारी। बदन दीख मुनि बारि निहारी।।<br /> बेषु बिलोकि क्रोध अति बाढ़ा। तिन्हहि सराप दीन्ह अति गाढ़ा।।<br /> दो0-होहु निसाचर जाइ तुम्ह कपटी पापी दोउ।<br /> हँसेहु हमहि सो लेहु फल बहुरि हँसेहु मुनि कोउ।।135।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि जल दीख रूप निज पावा। तदपि हृदयँ संतोष न आवा।।<br /> फरकत अधर कोप मन माहीं। सपदी चले कमलापति पाहीं।।<br /> देहउँ श्राप कि मरिहउँ जाई। जगत मोर उपहास कराई।।<br /> बीचहिं पंथ मिले दनुजारी। संग रमा सोइ राजकुमारी।।<br /> बोले मधुर बचन सुरसाईं। मुनि कहँ चले बिकल की नाईं।।<br /> सुनत बचन उपजा अति क्रोधा। माया बस न रहा मन बोधा।।<br /> पर संपदा सकहु नहिं देखी। तुम्हरें इरिषा कपट बिसेषी।।<br /> मथत सिंधु रुद्रहि बौरायहु। सुरन्ह प्रेरी बिष पान करायहु।।<br /> दो0-असुर सुरा बिष संकरहि आपु रमा मनि चारु।<br /> स्वारथ साधक कुटिल तुम्ह सदा कपट ब्यवहारु।।136।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> परम स्वतंत्र न सिर पर कोई। भावइ मनहि करहु तुम्ह सोई।।<br /> भलेहि मंद मंदेहि भल करहू। बिसमय हरष न हियँ कछु धरहू।।<br /> डहकि डहकि परिचेहु सब काहू। अति असंक मन सदा उछाहू।।<br /> करम सुभासुभ तुम्हहि न बाधा। अब लगि तुम्हहि न काहूँ साधा।।<br /> भले भवन अब बायन दीन्हा। पावहुगे फल आपन कीन्हा।।<br /> बंचेहु मोहि जवनि धरि देहा। सोइ तनु धरहु श्राप मम एहा।।<br /> कपि आकृति तुम्ह कीन्हि हमारी। करिहहिं कीस सहाय तुम्हारी।।<br /> मम अपकार कीन्ही तुम्ह भारी। नारी बिरहँ तुम्ह होब दुखारी।।<br /> दो0-श्राप सीस धरी हरषि हियँ प्रभु बहु बिनती कीन्हि।<br /> निज माया कै प्रबलता करषि कृपानिधि लीन्हि।।137।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब हरि माया दूरि निवारी। नहिं तहँ रमा न राजकुमारी।।<br /> तब मुनि अति सभीत हरि चरना। गहे पाहि प्रनतारति हरना।।<br /> मृषा होउ मम श्राप कृपाला। मम इच्छा कह दीनदयाला।।<br /> मैं दुर्बचन कहे बहुतेरे। कह मुनि पाप मिटिहिं किमि मेरे।।<br /> जपहु जाइ संकर सत नामा। होइहि हृदयँ तुरंत बिश्रामा।।<br /> कोउ नहिं सिव समान प्रिय मोरें। असि परतीति तजहु जनि भोरें।।<br /> जेहि पर कृपा न करहिं पुरारी। सो न पाव मुनि भगति हमारी।।<br /> अस उर धरि महि बिचरहु जाई। अब न तुम्हहि माया निअराई।।<br /> दो0-बहुबिधि मुनिहि प्रबोधि प्रभु तब भए अंतरधान।।<br /> सत्यलोक नारद चले करत राम गुन गान।।138।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हर गन मुनिहि जात पथ देखी। बिगतमोह मन हरष बिसेषी।।<br /> अति सभीत नारद पहिं आए। गहि पद आरत बचन सुनाए।।<br /> हर गन हम न बिप्र मुनिराया। बड़ अपराध कीन्ह फल पाया।।<br /> श्राप अनुग्रह करहु कृपाला। बोले नारद दीनदयाला।।<br /> निसिचर जाइ होहु तुम्ह दोऊ। बैभव बिपुल तेज बल होऊ।।<br /> भुजबल बिस्व जितब तुम्ह जहिआ। धरिहहिं बिष्नु मनुज तनु तहिआ।<br /> समर मरन हरि हाथ तुम्हारा। होइहहु मुकुत न पुनि संसारा।।<br /> चले जुगल मुनि पद सिर नाई। भए निसाचर कालहि पाई।।<br /> दो0-एक कलप एहि हेतु प्रभु लीन्ह मनुज अवतार।<br /> सुर रंजन सज्जन सुखद हरि भंजन भुबि भार।।139।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि जनम करम हरि केरे। सुंदर सुखद बिचित्र घनेरे।।<br /> कलप कलप प्रति प्रभु अवतरहीं। चारु चरित नानाबिधि करहीं।।<br /> तब तब कथा मुनीसन्ह गाई। परम पुनीत प्रबंध बनाई।।<br /> बिबिध प्रसंग अनूप बखाने। करहिं न सुनि आचरजु सयाने।।<br /> हरि अनंत हरिकथा अनंता। कहहिं सुनहिं बहुबिधि सब संता।।<br /> रामचंद्र के चरित सुहाए। कलप कोटि लगि जाहिं न गाए।।<br /> यह प्रसंग मैं कहा भवानी। हरिमायाँ मोहहिं मुनि ग्यानी।।<br /> प्रभु कौतुकी प्रनत हितकारी।।सेवत सुलभ सकल दुख हारी।।<br /> सो0-सुर नर मुनि कोउ नाहिं जेहि न मोह माया प्रबल।।<br /> अस बिचारि मन माहिं भजिअ महामाया पतिहि।।140।।<br /> अपर हेतु सुनु सैलकुमारी। कहउँ बिचित्र कथा बिस्तारी।।<br /> जेहि कारन अज अगुन अरूपा। ब्रह्म भयउ कोसलपुर भूपा।।<br /> जो प्रभु बिपिन फिरत तुम्ह देखा। बंधु समेत धरें मुनिबेषा।।<br /> जासु चरित अवलोकि भवानी। सती सरीर रहिहु बौरानी।।<br /> अजहुँ न छाया मिटति तुम्हारी। तासु चरित सुनु भ्रम रुज हारी।।<br /> लीला कीन्हि जो तेहिं अवतारा। सो सब कहिहउँ मति अनुसारा।।<br /> भरद्वाज सुनि संकर बानी। सकुचि सप्रेम उमा मुसकानी।।<br /> लगे बहुरि बरने बृषकेतू। सो अवतार भयउ जेहि हेतू।।<br /> दो0-सो मैं तुम्ह सन कहउँ सबु सुनु मुनीस मन लाई।।<br /> राम कथा कलि मल हरनि मंगल करनि सुहाइ।।141।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> स्वायंभू मनु अरु सतरूपा। जिन्ह तें भै नरसृष्टि अनूपा।।<br /> दंपति धरम आचरन नीका। अजहुँ गाव श्रुति जिन्ह कै लीका।।<br /> नृप उत्तानपाद सुत तासू। ध्रुव हरि भगत भयउ सुत जासू।।<br /> लघु सुत नाम प्रिय्रब्रत ताही। बेद पुरान प्रसंसहि जाही।।<br /> देवहूति पुनि तासु कुमारी। जो मुनि कर्दम कै प्रिय नारी।।<br /> आदिदेव प्रभु दीनदयाला। जठर धरेउ जेहिं कपिल कृपाला।।<br /> सांख्य सास्त्र जिन्ह प्रगट बखाना। तत्व बिचार न Template:कर्नाटक के जिले 7151 28500 2006-09-25T05:21:05Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[कर्नाटक]]''' के जिले |- |align="center"|[[उडुपी जिला]] | [[उत्तर कन्नङ जिला]] | [[कोडगु जिला]] | [[कोप्पल जिला]] | [[कोलार जिला]] | [[गडग जिला]] | [[गुलबर्ग जिला]] | [[चामाराजानगर जिला]] | [[चिकमगलूर जिला]] | [[चित्रदुर्ग जिला]] | [[तुमकुर जिला]] | [[दक्षिण कन्नङ जिला]] | [[दवानागेरे जिला]] | [[धारवाङ जिला]] | [[बिदार जिला]] | [[बिजापुर जिला]] | [[बगलकोट जिला]] | [[बंगलोर जिला]] | [[बंगलोर (ग्रामीण) जिला]] | [[बेलगाम जिला]] | [[बेल्लारी जिला]] | [[मांड्य जिला]] | [[मैसूर जिला]] | [[शिमोगा जिला]] | [[रायचूङ जिला]] | [[हसान जिला]] | |} मैसूर जिला 7152 29576 2006-10-04T14:48:37Z Mitul0520 211 {{stub}} '''मैसूर''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - 6,268 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 26,41,027 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en: Mysore district]] [[sv:Mysore (distrikt)]] मांड्य जिला 7153 27821 2006-09-21T15:32:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मांड्य ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक[[ जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 17,63,705 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en:Mandya district ]] बेल्लारी जिला 7154 27822 2006-09-21T15:37:09Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बेल्लारी''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है, जो अपनी राजनैतिक सरगर्मियों के कारण विख्यात है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en: Bellary District]] बंगलोर (ग्रामीण) जिला 7155 27824 2006-09-21T15:39:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बंगलोर (ग्रामीण)''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en: Bangalore Rural]] [[sv:Bangalore Rural]] तुमकुर जिला 7156 31478 2006-10-20T09:11:20Z Matra 768 '''तुमकुर ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - 10598 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 25,84,711 (2001 जनगणना) {{stub}} [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en:Tumkur district ]] [[kn:ತುಮಕೂರು]] [[sv:Tumkur]] [[zh:杜姆古尔]] चित्रदुर्ग जिला 7157 27826 2006-09-21T15:42:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''चित्रदुर्ग ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 15,17,896 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en: Chitradurga district]] [[kn:ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]] [[sv:Chitradurga]] [[zh:吉德勒杜尔加]] बंगलोर जिला 7158 27828 2006-09-21T15:48:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बंगलोर''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । इसका [[मुख्यालय]] [[बंगलोर]] नगर है जो [[राज्य]] की [[राजधानी]] है तथा देश एवम् दुनिया के बङे नगरों में गिना जाता है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en:Bangalore]] [[br:Bangalore]] [[bg:Бангалор]] [[de:Bangalore]] [[es:Bangalore]] [[eo:Bangaloro]] [[fr:Bengaluru]] [[gl:Bangalore - ಬೆಂಗಳೂರು]] [[gu:બેંગલોર]] [[id:Bangalore]] [[it:Bangalore]] [[kn:ಬೆಂಗಳೂರು]] [[kw:Bengalour]] [[lv:Bangalora]] [[hu:Bangalor]] [[mr:बंगळूर]] [[nl:Bangalore]] [[ja:バンガロール]] [[no:Bangalore]] [[pl:Bangalur]] [[pt:Bangalore]] [[ro:Bangalore]] [[ru:Бангалор]] [[sa:बंगलोर]] [[scn:Bangaluri]] [[simple:Bangalore]] [[fi:Bangalore]] [[sv:Bangalore]] [[ta:பெங்களூர்]] [[te:బెంగుళూరు]] [[tr:Bangalore]] [[uk:Бангалор]] [[zh:班加羅爾]] कोलार जिला 7159 27829 2006-09-21T15:52:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कोलार ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक]] का एक [[जिला]] है । अपने सोने की खानों के लिये प्रसिद्ध यह जिला [[बंगलोर]] के उत्तर-पूर्व में है । क्षेत्रफल - 8,225 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 25,36,069 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले}} [[en:Kolar district ]] [[kn:ಕೋಲಾರ]] [[sv:Kolar]] [[zh:戈拉尔]] कच्छ जिला 7160 43635 2007-01-16T13:00:01Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sh:Kutch]] {{stub}} '''कच्छ ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल का दृष्टि से यह गुजरात का सबसे बङा जिला है । क्षेत्रफल - 45,612 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले}} [[en:Kutch District]] [[gu:કચ્છ જીલ્લો]] [[sh:Kutch]] [[sv:Kutch]] आनन्द जिला 7161 27833 2006-09-21T16:19:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''आनन्द ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 18,56,872 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले}} [[en:Anand district ]] श्रेणी:गुजरात के जिले 7162 27834 2006-09-21T16:20:39Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:गुजरात]] Template:गुजरात के जिले 7163 28503 2006-09-25T05:24:12Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[गुजरात]]''' के जिले |- |align="center"|[[अमरेली जिला]] | [[अहमदाबाद जिला]] | [[आनन्द जिला]] | [[कच्छ जिला]] | [[खेङा जिला]] | [[गांधीनगर जिला]] | [[जूनागढ जिला]] | [[जामनगर जिला]] | [[डांग जिला]] | [[दहोद जिला]] | [[नर्मदा जिला]] | [[नवसारी जिला]] | [[पाटन जिला]] | [[पंचमहल जिला]] | [[पोरबन्दर जिला]] | [[बनस्कण्ठ जिला]] | [[भरुच जिला]] | [[मेहसाना जिला]] | [[भावनगर जिला]] | [[राजकोट जिला]] | [[वङोदङा जिला]] | [[वलसाड जिला]] | [[सुरेन्द्रनगर जिला]] | [[सबरकण्ठ जिला]] | [[सुरत जिला]] | |} उत्तर गोआ जिला 7164 27838 2006-09-21T16:32:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उत्तर गोआ''' भारतीय राज्य [[गोआ]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:गोआ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गोआ के जिले}} [[en:North Goa]] दक्षिण गोआ जिला 7165 27839 2006-09-21T16:32:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[गोआ]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:गोआ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गोआ के जिले}} [[en: South Goa]] श्रेणी:गोआ के जिले 7166 27840 2006-09-21T16:33:58Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:गोआ]] [[श्रेणी:भारत के जिले ]] Template:गोआ के जिले 7167 28504 2006-09-25T05:25:24Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[गोआ]]''' के जिले |- |align="center"|[[उत्तर गोआ जिला]] | [[दक्षिण गोआ जिला]] | |} श्री रामचरित मानस-अयोध्या काण्ड 7168 27894 2006-09-21T17:50:20Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} '''श्रीगणेशायनमः'''<br /> श्रीजानकीवल्लभो विजयते<br /> '''श्रीरामचरितमानस'''<br /> द्वितीय सोपान<br /> ''' अयोध्या-काण्ड'''<br /> श्लोक<br /> यस्याङ्के च विभाति भूधरसुता देवापगा मस्तके<br /> भाले बालविधुर्गले च गरलं यस्योरसि व्यालराट्।<br /> सोऽयं भूतिविभूषणः सुरवरः सर्वाधिपः सर्वदा<br /> शर्वः सर्वगतः शिवः शशिनिभः श्रीशङ्करः पातु माम्।।1।।<br /> प्रसन्नतां या न गताभिषेकतस्तथा न मम्ले वनवासदुःखतः।<br /> मुखाम्बुजश्री रघुनन्दनस्य मे सदास्तु सा मञ्जुलमंगलप्रदा।।2।।<br /> नीलाम्बुजश्यामलकोमलाङ्गं सीतासमारोपितवामभागम्।<br /> पाणौ महासायकचारुचापं नमामि रामं रघुवंशनाथम्।।3।।<br /> दो0-श्रीगुरु चरन सरोज रज निज मनु मुकुरु सुधारि।<br /> बरनउँ रघुबर बिमल जसु जो दायकु फल चारि।।<br /> जब तें रामु ब्याहि घर आए। नित नव मंगल मोद बधाए।।<br /> भुवन चारिदस भूधर भारी। सुकृत मेघ बरषहि सुख बारी।।</p> <p>रिधि सिधि संपति नदीं सुहाई। उमगि अवध अंबुधि कहुँ आई।।<br /> मनिगन पुर नर नारि सुजाती। सुचि अमोल सुंदर सब भाँती।।<br /> कहि न जाइ कछु नगर बिभूती। जनु एतनिअ बिरंचि करतूती।।<br /> सब बिधि सब पुर लोग सुखारी। रामचंद मुख चंदु निहारी।।<br /> मुदित मातु सब सखीं सहेली। फलित बिलोकि मनोरथ बेली।।<br /> राम रूपु गुनसीलु सुभाऊ। प्रमुदित होइ देखि सुनि राऊ।।<br /> दो0-सब कें उर अभिलाषु अस कहहिं मनाइ महेसु।<br /> आप अछत जुबराज पद रामहि देउ नरेसु।।1।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक समय सब सहित समाजा। राजसभाँ रघुराजु बिराजा।।<br /> सकल सुकृत मूरति नरनाहू। राम सुजसु सुनि अतिहि उछाहू।।<br /> नृप सब रहहिं कृपा अभिलाषें। लोकप करहिं प्रीति रुख राखें।।<br /> तिभुवन तीनि काल जग माहीं। भूरि भाग दसरथ सम नाहीं।।<br /> मंगलमूल रामु सुत जासू। जो कछु कहिज थोर सबु तासू।।<br /> रायँ सुभायँ मुकुरु कर लीन्हा। बदनु बिलोकि मुकुट सम कीन्हा।।<br /> श्रवन समीप भए सित केसा। मनहुँ जरठपनु अस उपदेसा।।<br /> नृप जुबराज राम कहुँ देहू। जीवन जनम लाहु किन लेहू।।<br /> दो0-यह बिचारु उर आनि नृप सुदिनु सुअवसरु पाइ।<br /> प्रेम पुलकि तन मुदित मन गुरहि सुनायउ जाइ।।2।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहइ भुआलु सुनिअ मुनिनायक। भए राम सब बिधि सब लायक।।<br /> सेवक सचिव सकल पुरबासी। जे हमारे अरि मित्र उदासी।।<br /> सबहि रामु प्रिय जेहि बिधि मोही। प्रभु असीस जनु तनु धरि सोही।।<br /> बिप्र सहित परिवार गोसाईं। करहिं छोहु सब रौरिहि नाई।।<br /> जे गुर चरन रेनु सिर धरहीं। ते जनु सकल बिभव बस करहीं।।<br /> मोहि सम यहु अनुभयउ न दूजें। सबु पायउँ रज पावनि पूजें।।<br /> अब अभिलाषु एकु मन मोरें। पूजहि नाथ अनुग्रह तोरें।।<br /> मुनि प्रसन्न लखि सहज सनेहू। कहेउ नरेस रजायसु देहू।।<br /> दो0-राजन राउर नामु जसु सब अभिमत दातार।<br /> फल अनुगामी महिप मनि मन अभिलाषु तुम्हार।।3।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सब बिधि गुरु प्रसन्न जियँ जानी। बोलेउ राउ रहँसि मृदु बानी।।<br /> नाथ रामु करिअहिं जुबराजू। कहिअ कृपा करि करिअ समाजू।।<br /> मोहि अछत यहु होइ उछाहू। लहहिं लोग सब लोचन लाहू।।<br /> प्रभु प्रसाद सिव सबइ निबाहीं। यह लालसा एक मन माहीं।।<br /> पुनि न सोच तनु रहउ कि जाऊ। जेहिं न होइ पाछें पछिताऊ।।<br /> सुनि मुनि दसरथ बचन सुहाए। मंगल मोद मूल मन भाए।।<br /> सुनु नृप जासु बिमुख पछिताहीं। जासु भजन बिनु जरनि न जाहीं।।<br /> भयउ तुम्हार तनय सोइ स्वामी। रामु पुनीत प्रेम अनुगामी।।<br /> दो0-बेगि बिलंबु न करिअ नृप साजिअ सबुइ समाजु।<br /> सुदिन सुमंगलु तबहिं जब रामु होहिं जुबराजु।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुदित महिपति मंदिर आए। सेवक सचिव सुमंत्रु बोलाए।।<br /> कहि जयजीव सीस तिन्ह नाए। भूप सुमंगल बचन सुनाए।।<br /> जौं पाँचहि मत लागै नीका। करहु हरषि हियँ रामहि टीका।।<br /> मंत्री मुदित सुनत प्रिय बानी। अभिमत बिरवँ परेउ जनु पानी।।<br /> बिनती सचिव करहि कर जोरी। जिअहु जगतपति बरिस करोरी।।<br /> जग मंगल भल काजु बिचारा। बेगिअ नाथ न लाइअ बारा।।<br /> नृपहि मोदु सुनि सचिव सुभाषा। बढ़त बौंड़ जनु लही सुसाखा।।<br /> दो0-कहेउ भूप मुनिराज कर जोइ जोइ आयसु होइ।<br /> राम राज अभिषेक हित बेगि करहु सोइ सोइ।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हरषि मुनीस कहेउ मृदु बानी। आनहु सकल सुतीरथ पानी।।<br /> औषध मूल फूल फल पाना। कहे नाम गनि मंगल नाना।।<br /> चामर चरम बसन बहु भाँती। रोम पाट पट अगनित जाती।।<br /> मनिगन मंगल बस्तु अनेका। जो जग जोगु भूप अभिषेका।।<br /> बेद बिदित कहि सकल बिधाना। कहेउ रचहु पुर बिबिध बिताना।।<br /> सफल रसाल पूगफल केरा। रोपहु बीथिन्ह पुर चहुँ फेरा।।<br /> रचहु मंजु मनि चौकें चारू। कहहु बनावन बेगि बजारू।।<br /> पूजहु गनपति गुर कुलदेवा। सब बिधि करहु भूमिसुर सेवा।।<br /> दो0-ध्वज पताक तोरन कलस सजहु तुरग रथ नाग।<br /> सिर धरि मुनिबर बचन सबु निज निज काजहिं लाग।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जो मुनीस जेहि आयसु दीन्हा। सो तेहिं काजु प्रथम जनु कीन्हा।।<br /> बिप्र साधु सुर पूजत राजा। करत राम हित मंगल काजा।।<br /> सुनत राम अभिषेक सुहावा। बाज गहागह अवध बधावा।।<br /> राम सीय तन सगुन जनाए। फरकहिं मंगल अंग सुहाए।।<br /> पुलकि सप्रेम परसपर कहहीं। भरत आगमनु सूचक अहहीं।।<br /> भए बहुत दिन अति अवसेरी। सगुन प्रतीति भेंट प्रिय केरी।।<br /> भरत सरिस प्रिय को जग माहीं। इहइ सगुन फलु दूसर नाहीं।।<br /> रामहि बंधु सोच दिन राती। अंडन्हि कमठ ह्रदउ जेहि भाँती।।<br /> दो0-एहि अवसर मंगलु परम सुनि रहँसेउ रनिवासु।<br /> सोभत लखि बिधु बढ़त जनु बारिधि बीचि बिलासु।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रथम जाइ जिन्ह बचन सुनाए। भूषन बसन भूरि तिन्ह पाए।।<br /> प्रेम पुलकि तन मन अनुरागीं। मंगल कलस सजन सब लागीं।।<br /> चौकें चारु सुमित्राँ पुरी। मनिमय बिबिध भाँति अति रुरी।।<br /> आनँद मगन राम महतारी। दिए दान बहु बिप्र हँकारी।।<br /> पूजीं ग्रामदेबि सुर नागा। कहेउ बहोरि देन बलिभागा।।<br /> जेहि बिधि होइ राम कल्यानू। देहु दया करि सो बरदानू।।<br /> गावहिं मंगल कोकिलबयनीं। बिधुबदनीं मृगसावकनयनीं।।<br /> दो0-राम राज अभिषेकु सुनि हियँ हरषे नर नारि।<br /> लगे सुमंगल सजन सब बिधि अनुकूल बिचारि।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब नरनाहँ बसिष्ठु बोलाए। रामधाम सिख देन पठाए।।<br /> गुर आगमनु सुनत रघुनाथा। द्वार आइ पद नायउ माथा।।<br /> सादर अरघ देइ घर आने। सोरह भाँति पूजि सनमाने।।<br /> गहे चरन सिय सहित बहोरी। बोले रामु कमल कर जोरी।।<br /> सेवक सदन स्वामि आगमनू। मंगल मूल अमंगल दमनू।।<br /> तदपि उचित जनु बोलि सप्रीती। पठइअ काज नाथ असि नीती।।<br /> प्रभुता तजि प्रभु कीन्ह सनेहू। भयउ पुनीत आजु यहु गेहू।।<br /> आयसु होइ सो करौं गोसाई। सेवक लहइ स्वामि सेवकाई।।<br /> दो0-सुनि सनेह साने बचन मुनि रघुबरहि प्रसंस।<br /> राम कस न तुम्ह कहहु अस हंस बंस अवतंस।।9।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बरनि राम गुन सीलु सुभाऊ। बोले प्रेम पुलकि मुनिराऊ।।<br /> भूप सजेउ अभिषेक समाजू। चाहत देन तुम्हहि जुबराजू।।<br /> राम करहु सब संजम आजू। जौं बिधि कुसल निबाहै काजू।।<br /> गुरु सिख देइ राय पहिं गयउ। राम हृदयँ अस बिसमउ भयऊ।।<br /> जनमे एक संग सब भाई। भोजन सयन केलि लरिकाई।।<br /> करनबेध उपबीत बिआहा। संग संग सब भए उछाहा।।<br /> बिमल बंस यहु अनुचित एकू। बंधु बिहाइ बड़ेहि अभिषेकू।।<br /> प्रभु सप्रेम पछितानि सुहाई। हरउ भगत मन कै कुटिलाई।।<br /> दो0-तेहि अवसर आए लखन मगन प्रेम आनंद।<br /> सनमाने प्रिय बचन कहि रघुकुल कैरव चंद।।10।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बाजहिं बाजने बिबिध बिधाना। पुर प्रमोदु नहिं जाइ बखाना।।<br /> भरत आगमनु सकल मनावहिं। आवहुँ बेगि नयन फलु पावहिं।।<br /> हाट बाट घर गलीं अथाई। कहहिं परसपर लोग लोगाई।।<br /> कालि लगन भलि केतिक बारा। पूजिहि बिधि अभिलाषु हमारा।।<br /> कनक सिंघासन सीय समेता। बैठहिं रामु होइ चित चेता।।<br /> सकल कहहिं कब होइहि काली। बिघन मनावहिं देव कुचाली।।<br /> तिन्हहि सोहाइ न अवध बधावा। चोरहि चंदिनि राति न भावा।।<br /> सारद बोलि बिनय सुर करहीं। बारहिं बार पाय लै परहीं।।<br /> दो0-बिपति हमारि बिलोकि बड़ि मातु करिअ सोइ आजु।<br /> रामु जाहिं बन राजु तजि होइ सकल सुरकाजु।।11।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि सुर बिनय ठाढ़ि पछिताती। भइउँ सरोज बिपिन हिमराती।।<br /> देखि देव पुनि कहहिं निहोरी। मातु तोहि नहिं थोरिउ खोरी।।<br /> बिसमय हरष रहित रघुराऊ। तुम्ह जानहु सब राम प्रभाऊ।।<br /> जीव करम बस सुख दुख भागी। जाइअ अवध देव हित लागी।।<br /> बार बार गहि चरन सँकोचौ। चली बिचारि बिबुध मति पोची।।<br /> ऊँच निवासु नीचि करतूती। देखि न सकहिं पराइ बिभूती।।<br /> आगिल काजु बिचारि बहोरी। करहहिं चाह कुसल कबि मोरी।।<br /> हरषि हृदयँ दसरथ पुर आई। जनु ग्रह दसा दुसह दुखदाई।।<br /> दो0-नामु मंथरा मंदमति चेरी कैकेइ केरि।<br /> अजस पेटारी ताहि करि गई गिरा मति फेरि।।12।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दीख मंथरा नगरु बनावा। मंजुल मंगल बाज बधावा।।<br /> पूछेसि लोगन्ह काह उछाहू। राम तिलकु सुनि भा उर दाहू।।<br /> करइ बिचारु कुबुद्धि कुजाती। होइ अकाजु कवनि बिधि राती।।<br /> देखि लागि मधु कुटिल किराती। जिमि गवँ तकइ लेउँ केहि भाँती।।<br /> भरत मातु पहिं गइ बिलखानी। का अनमनि हसि कह हँसि रानी।।<br /> ऊतरु देइ न लेइ उसासू। नारि चरित करि ढारइ आँसू।।<br /> हँसि कह रानि गालु बड़ तोरें। दीन्ह लखन सिख अस मन मोरें।।<br /> तबहुँ न बोल चेरि बड़ि पापिनि। छाड़इ स्वास कारि जनु साँपिनि।।<br /> दो0-सभय रानि कह कहसि किन कुसल रामु महिपालु।<br /> लखनु भरतु रिपुदमनु सुनि भा कुबरी उर सालु।।13।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कत सिख देइ हमहि कोउ माई। गालु करब केहि कर बलु पाई।।<br /> रामहि छाड़ि कुसल केहि आजू। जेहि जनेसु देइ जुबराजू।।<br /> भयउ कौसिलहि बिधि अति दाहिन। देखत गरब रहत उर नाहिन।।<br /> देखेहु कस न जाइ सब सोभा। जो अवलोकि मोर मनु छोभा।।<br /> पूतु बिदेस न सोचु तुम्हारें। जानति हहु बस नाहु हमारें।।<br /> नीद बहुत प्रिय सेज तुराई। लखहु न भूप कपट चतुराई।।<br /> सुनि प्रिय बचन मलिन मनु जानी। झुकी रानि अब रहु अरगानी।।<br /> पुनि अस कबहुँ कहसि घरफोरी। तब धरि जीभ कढ़ावउँ तोरी।।<br /> दो0-काने खोरे कूबरे कुटिल कुचाली जानि।<br /> तिय बिसेषि पुनि चेरि कहि भरतमातु मुसुकानि।।14।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रियबादिनि सिख दीन्हिउँ तोही। सपनेहुँ तो पर कोपु न मोही।।<br /> सुदिनु सुमंगल दायकु सोई। तोर कहा फुर जेहि दिन होई।।<br /> जेठ स्वामि सेवक लघु भाई। यह दिनकर कुल रीति सुहाई।।<br /> राम तिलकु जौं साँचेहुँ काली। देउँ मागु मन भावत आली।।<br /> कौसल्या सम सब महतारी। रामहि सहज सुभायँ पिआरी।।<br /> मो पर करहिं सनेहु बिसेषी। मैं करि प्रीति परीछा देखी।।<br /> जौं बिधि जनमु देइ करि छोहू। होहुँ राम सिय पूत पुतोहू।।<br /> प्रान तें अधिक रामु प्रिय मोरें। तिन्ह कें तिलक छोभु कस तोरें।।<br /> दो0-भरत सपथ तोहि सत्य कहु परिहरि कपट दुराउ।<br /> हरष समय बिसमउ करसि कारन मोहि सुनाउ।।15।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एकहिं बार आस सब पूजी। अब कछु कहब जीभ करि दूजी।।<br /> फोरै जोगु कपारु अभागा। भलेउ कहत दुख रउरेहि लागा।।<br /> कहहिं झूठि फुरि बात बनाई। ते प्रिय तुम्हहि करुइ मैं माई।।<br /> हमहुँ कहबि अब ठकुरसोहाती। नाहिं त मौन रहब दिनु राती।।<br /> करि कुरूप बिधि परबस कीन्हा। बवा सो लुनिअ लहिअ जो दीन्हा।।<br /> कोउ नृप होउ हमहि का हानी। चेरि छाड़ि अब होब कि रानी।।<br /> जारै जोगु सुभाउ हमारा। अनभल देखि न जाइ तुम्हारा।।<br /> तातें कछुक बात अनुसारी। छमिअ देबि बड़ि चूक हमारी।।<br /> दो0-गूढ़ कपट प्रिय बचन सुनि तीय अधरबुधि रानि।<br /> सुरमाया बस बैरिनिहि सुह्द जानि पतिआनि।।16।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सादर पुनि पुनि पूँछति ओही। सबरी गान मृगी जनु मोही।।<br /> तसि मति फिरी अहइ जसि भाबी। रहसी चेरि घात जनु फाबी।।<br /> तुम्ह पूँछहु मैं कहत डेराऊँ। धरेउ मोर घरफोरी नाऊँ।।<br /> सजि प्रतीति बहुबिधि गढ़ि छोली। अवध साढ़साती तब बोली।।<br /> प्रिय सिय रामु कहा तुम्ह रानी। रामहि तुम्ह प्रिय सो फुरि बानी।।<br /> रहा प्रथम अब ते दिन बीते। समउ फिरें रिपु होहिं पिंरीते।।<br /> भानु कमल कुल पोषनिहारा। बिनु जल जारि करइ सोइ छारा।।<br /> जरि तुम्हारि चह सवति उखारी। रूँधहु करि उपाउ बर बारी।।<br /> दो0-तुम्हहि न सोचु सोहाग बल निज बस जानहु राउ।<br /> मन मलीन मुह मीठ नृप राउर सरल सुभाउ।।17।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चतुर गँभीर राम महतारी। बीचु पाइ निज बात सँवारी।।<br /> पठए भरतु भूप ननिअउरें। राम मातु मत जानव रउरें।।<br /> सेवहिं सकल सवति मोहि नीकें। गरबित भरत मातु बल पी कें।।<br /> सालु तुम्हार कौसिलहि माई। कपट चतुर नहिं होइ जनाई।।<br /> राजहि तुम्ह पर प्रेमु बिसेषी। सवति सुभाउ सकइ नहिं देखी।।<br /> रची प्रंपचु भूपहि अपनाई। राम तिलक हित लगन धराई।।<br /> यह कुल उचित राम कहुँ टीका। सबहि सोहाइ मोहि सुठि नीका।।<br /> आगिलि बात समुझि डरु मोही। देउ दैउ फिरि सो फलु ओही।।<br /> दो0-रचि पचि कोटिक कुटिलपन कीन्हेसि कपट प्रबोधु।।<br /> कहिसि कथा सत सवति कै जेहि बिधि बाढ़ बिरोधु।।18।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भावी बस प्रतीति उर आई। पूँछ रानि पुनि सपथ देवाई।।<br /> का पूछहुँ तुम्ह अबहुँ न जाना। निज हित अनहित पसु पहिचाना।।<br /> भयउ पाखु दिन सजत समाजू। तुम्ह पाई सुधि मोहि सन आजू।।<br /> खाइअ पहिरिअ राज तुम्हारें। सत्य कहें नहिं दोषु हमारें।।<br /> जौं असत्य कछु कहब बनाई। तौ बिधि देइहि हमहि सजाई।।<br /> रामहि तिलक कालि जौं भयऊ।þ तुम्ह कहुँ बिपति बीजु बिधि बयऊ।।<br /> रेख खँचाइ कहउँ बलु भाषी। भामिनि भइहु दूध कइ माखी।।<br /> जौं सुत सहित करहु सेवकाई। तौ घर रहहु न आन उपाई।।<br /> दो0-कद्रूँ बिनतहि दीन्ह दुखु तुम्हहि कौसिलाँ देब।<br /> भरतु बंदिगृह सेइहहिं लखनु राम के नेब।।19।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कैकयसुता सुनत कटु बानी। कहि न सकइ कछु सहमि सुखानी।।<br /> तन पसेउ कदली जिमि काँपी। कुबरीं दसन जीभ तब चाँपी।।<br /> कहि कहि कोटिक कपट कहानी। धीरजु धरहु प्रबोधिसि रानी।।<br /> फिरा करमु प्रिय लागि कुचाली। बकिहि सराहइ मानि मराली।।<br /> सुनु मंथरा बात फुरि तोरी। दहिनि आँखि नित फरकइ मोरी।।<br /> दिन प्रति देखउँ राति कुसपने। कहउँ न तोहि मोह बस अपने।।<br /> काह करौ सखि सूध सुभाऊ। दाहिन बाम न जानउँ काऊ।।<br /> दो0-अपने चलत न आजु लगि अनभल काहुक कीन्ह।<br /> केहिं अघ एकहि बार मोहि दैअँ दुसह दुखु दीन्ह।।20।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नैहर जनमु भरब बरु जाइ। जिअत न करबि सवति सेवकाई।।<br /> अरि बस दैउ जिआवत जाही। मरनु नीक तेहि जीवन चाही।।<br /> दीन बचन कह बहुबिधि रानी। सुनि कुबरीं तियमाया ठानी।।<br /> अस कस कहहु मानि मन ऊना। सुखु सोहागु तुम्ह कहुँ दिन दूना।।<br /> जेहिं राउर अति अनभल ताका। सोइ पाइहि यहु फलु परिपाका।।<br /> जब तें कुमत सुना मैं स्वामिनि। भूख न बासर नींद न जामिनि।।<br /> पूँछेउ गुनिन्ह रेख तिन्ह खाँची। भरत भुआल होहिं यह साँची।।<br /> भामिनि करहु त कहौं उपाऊ। है तुम्हरीं सेवा बस राऊ।।<br /> दो0-परउँ कूप तुअ बचन पर सकउँ पूत पति त्यागि।<br /> कहसि मोर दुखु देखि बड़ कस न करब हित लागि।।21।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुबरीं करि कबुली कैकेई। कपट छुरी उर पाहन टेई।।<br /> लखइ न रानि निकट दुखु कैंसे। चरइ हरित तिन बलिपसु जैसें।।<br /> सुनत बात मृदु अंत कठोरी। देति मनहुँ मधु माहुर घोरी।।<br /> कहइ चेरि सुधि अहइ कि नाही। स्वामिनि कहिहु कथा मोहि पाहीं।।<br /> दुइ बरदान भूप सन थाती। मागहु आजु जुड़ावहु छाती।।<br /> सुतहि राजु रामहि बनवासू। देहु लेहु सब सवति हुलासु।।<br /> भूपति राम सपथ जब करई। तब मागेहु जेहिं बचनु न टरई।।<br /> होइ अकाजु आजु निसि बीतें। बचनु मोर प्रिय मानेहु जी तें।।<br /> दो0-बड़ कुघातु करि पातकिनि कहेसि कोपगृहँ जाहु।<br /> काजु सँवारेहु सजग सबु सहसा जनि पतिआहु।।22।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुबरिहि रानि प्रानप्रिय जानी। बार बार बड़ि बुद्धि बखानी।।<br /> तोहि सम हित न मोर संसारा। बहे जात कइ भइसि अधारा।।<br /> जौं बिधि पुरब मनोरथु काली। करौं तोहि चख पूतरि आली।।<br /> बहुबिधि चेरिहि आदरु देई। कोपभवन गवनि कैकेई।।<br /> बिपति बीजु बरषा रितु चेरी। भुइँ भइ कुमति कैकेई केरी।।<br /> पाइ कपट जलु अंकुर जामा। बर दोउ दल दुख फल परिनामा।।<br /> कोप समाजु साजि सबु सोई। राजु करत निज कुमति बिगोई।।<br /> राउर नगर कोलाहलु होई। यह कुचालि कछु जान न कोई।।<br /> दो0-प्रमुदित पुर नर नारि। सब सजहिं सुमंगलचार।<br /> एक प्रबिसहिं एक निर्गमहिं भीर भूप दरबार।।23।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बाल सखा सुन हियँ हरषाहीं। मिलि दस पाँच राम पहिं जाहीं।।<br /> प्रभु आदरहिं प्रेमु पहिचानी। पूँछहिं कुसल खेम मृदु बानी।।<br /> फिरहिं भवन प्रिय आयसु पाई। करत परसपर राम बड़ाई।।<br /> को रघुबीर सरिस संसारा। सीलु सनेह निबाहनिहारा।<br /> जेंहि जेंहि जोनि करम बस भ्रमहीं। तहँ तहँ ईसु देउ यह हमहीं।।<br /> सेवक हम स्वामी सियनाहू। होउ नात यह ओर निबाहू।।<br /> अस अभिलाषु नगर सब काहू। कैकयसुता ह्दयँ अति दाहू।।<br /> को न कुसंगति पाइ नसाई। रहइ न नीच मतें चतुराई।।<br /> दो0-साँस समय सानंद नृपु गयउ कैकेई गेहँ।<br /> गवनु निठुरता निकट किय जनु धरि देह सनेहँ।।24।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोपभवन सुनि सकुचेउ राउ। भय बस अगहुड़ परइ न पाऊ।।<br /> सुरपति बसइ बाहँबल जाके। नरपति सकल रहहिं रुख ताकें।।<br /> सो सुनि तिय रिस गयउ सुखाई। देखहु काम प्रताप बड़ाई।।<br /> सूल कुलिस असि अँगवनिहारे। ते रतिनाथ सुमन सर मारे।।<br /> सभय नरेसु प्रिया पहिं गयऊ। देखि दसा दुखु दारुन भयऊ।।<br /> भूमि सयन पटु मोट पुराना। दिए डारि तन भूषण नाना।।<br /> कुमतिहि कसि कुबेषता फाबी। अन अहिवातु सूच जनु भाबी।।<br /> जाइ निकट नृपु कह मृदु बानी। प्रानप्रिया केहि हेतु रिसानी।।<br /> छं0-केहि हेतु रानि रिसानि परसत पानि पतिहि नेवारई।<br /> मानहुँ सरोष भुअंग भामिनि बिषम भाँति निहारई।।<br /> दोउ बासना रसना दसन बर मरम ठाहरु देखई।<br /> तुलसी नृपति भवतब्यता बस काम कौतुक लेखई।।<br /> सो0-बार बार कह राउ सुमुखि सुलोचिनि पिकबचनि।<br /> कारन मोहि सुनाउ गजगामिनि निज कोप कर।।25।।<br /> अनहित तोर प्रिया केइँ कीन्हा। केहि दुइ सिर केहि जमु चह लीन्हा।।<br /> कहु केहि रंकहि करौ नरेसू। कहु केहि नृपहि निकासौं देसू।।<br /> सकउँ तोर अरि अमरउ मारी। काह कीट बपुरे नर नारी।।<br /> जानसि मोर सुभाउ बरोरू। मनु तव आनन चंद चकोरू।।<br /> प्रिया प्रान सुत सरबसु मोरें। परिजन प्रजा सकल बस तोरें।।<br /> जौं कछु कहौ कपटु करि तोही। भामिनि राम सपथ सत मोही।।<br /> बिहसि मागु मनभावति बाता। भूषन सजहि मनोहर गाता।।<br /> घरी कुघरी समुझि जियँ देखू। बेगि प्रिया परिहरहि कुबेषू।।<br /> दो0-यह सुनि मन गुनि सपथ बड़ि बिहसि उठी मतिमंद।<br /> भूषन सजति बिलोकि मृगु मनहुँ किरातिनि फंद।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि कह राउ सुह्रद जियँ जानी। प्रेम पुलकि मृदु मंजुल बानी।।<br /> भामिनि भयउ तोर मनभावा। घर घर नगर अनंद बधावा।।<br /> रामहि देउँ कालि जुबराजू। सजहि सुलोचनि मंगल साजू।।<br /> दलकि उठेउ सुनि ह्रदउ कठोरू। जनु छुइ गयउ पाक बरतोरू।।<br /> ऐसिउ पीर बिहसि तेहि गोई। चोर नारि जिमि प्रगटि न रोई।।<br /> लखहिं न भूप कपट चतुराई। कोटि कुटिल मनि गुरू पढ़ाई।।<br /> जद्यपि नीति निपुन नरनाहू। नारिचरित जलनिधि अवगाहू।।<br /> कपट सनेहु बढ़ाइ बहोरी। बोली बिहसि नयन मुहु मोरी।।<br /> दो0-मागु मागु पै कहहु पिय कबहुँ न देहु न लेहु।<br /> देन कहेहु बरदान दुइ तेउ पावत संदेहु।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानेउँ मरमु राउ हँसि कहई। तुम्हहि कोहाब परम प्रिय अहई।।<br /> थाति राखि न मागिहु काऊ। बिसरि गयउ मोहि भोर सुभाऊ।।<br /> झूठेहुँ हमहि दोषु जनि देहू। दुइ कै चारि मागि मकु लेहू।।<br /> रघुकुल रीति सदा चलि आई। प्रान जाहुँ बरु बचनु न जाई।।<br /> नहिं असत्य सम पातक पुंजा। गिरि सम होहिं कि कोटिक गुंजा।।<br /> सत्यमूल सब सुकृत सुहाए। बेद पुरान बिदित मनु गाए।।<br /> तेहि पर राम सपथ करि आई। सुकृत सनेह अवधि रघुराई।।<br /> बात दृढ़ाइ कुमति हँसि बोली। कुमत कुबिहग कुलह जनु खोली।।<br /> दो0-भूप मनोरथ सुभग बनु सुख सुबिहंग समाजु।<br /> भिल्लनि जिमि छाड़न चहति बचनु भयंकरु बाजु।।28।।<br /> मासपारायण, तेरहवाँ विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु प्रानप्रिय भावत जी का। देहु एक बर भरतहि टीका।।<br /> मागउँ दूसर बर कर जोरी। पुरवहु नाथ मनोरथ मोरी।।<br /> तापस बेष बिसेषि उदासी। चौदह बरिस रामु बनबासी।।<br /> सुनि मृदु बचन भूप हियँ सोकू। ससि कर छुअत बिकल जिमि कोकू।।<br /> गयउ सहमि नहिं कछु कहि आवा। जनु सचान बन झपटेउ लावा।।<br /> बिबरन भयउ निपट नरपालू। दामिनि हनेउ मनहुँ तरु तालू।।<br /> माथे हाथ मूदि दोउ लोचन। तनु धरि सोचु लाग जनु सोचन।।<br /> मोर मनोरथु सुरतरु फूला। फरत करिनि जिमि हतेउ समूला।।<br /> अवध उजारि कीन्हि कैकेईं। दीन्हसि अचल बिपति कै नेईं।।<br /> दो0-कवनें अवसर का भयउ गयउँ नारि बिस्वास।<br /> जोग सिद्धि फल समय जिमि जतिहि अबिद्या नास।।29।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि राउ मनहिं मन झाँखा। देखि कुभाँति कुमति मन माखा।।<br /> भरतु कि राउर पूत न होहीं। आनेहु मोल बेसाहि कि मोही।।<br /> जो सुनि सरु अस लाग तुम्हारें। काहे न बोलहु बचनु सँभारे।।<br /> देहु उतरु अनु करहु कि नाहीं। सत्यसंध तुम्ह रघुकुल माहीं।।<br /> देन कहेहु अब जनि बरु देहू। तजहुँ सत्य जग अपजसु लेहू।।<br /> सत्य सराहि कहेहु बरु देना। जानेहु लेइहि मागि चबेना।।<br /> सिबि दधीचि बलि जो कछु भाषा। तनु धनु तजेउ बचन पनु राखा।।<br /> अति कटु बचन कहति कैकेई। मानहुँ लोन जरे पर देई।।<br /> दो0-धरम धुरंधर धीर धरि नयन उघारे रायँ।<br /> सिरु धुनि लीन्हि उसास असि मारेसि मोहि कुठायँ।।30।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आगें दीखि जरत रिस भारी। मनहुँ रोष तरवारि उघारी।।<br /> मूठि कुबुद्धि धार निठुराई। धरी कूबरीं सान बनाई।।<br /> लखी महीप कराल कठोरा। सत्य कि जीवनु लेइहि मोरा।।<br /> बोले राउ कठिन करि छाती। बानी सबिनय तासु सोहाती।।<br /> प्रिया बचन कस कहसि कुभाँती। भीर प्रतीति प्रीति करि हाँती।।<br /> मोरें भरतु रामु दुइ आँखी। सत्य कहउँ करि संकरू साखी।।<br /> अवसि दूतु मैं पठइब प्राता। ऐहहिं बेगि सुनत दोउ भ्राता।।<br /> सुदिन सोधि सबु साजु सजाई। देउँ भरत कहुँ राजु बजाई।।<br /> दो0- लोभु न रामहि राजु कर बहुत भरत पर प्रीति।<br /> मैं बड़ छोट बिचारि जियँ करत रहेउँ नृपनीति।।31।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम सपथ सत कहुउँ सुभाऊ। राममातु कछु कहेउ न काऊ।।<br /> मैं सबु कीन्ह तोहि बिनु पूँछें। तेहि तें परेउ मनोरथु छूछें।।<br /> रिस परिहरू अब मंगल साजू। कछु दिन गएँ भरत जुबराजू।।<br /> एकहि बात मोहि दुखु लागा। बर दूसर असमंजस मागा।।<br /> अजहुँ हृदय जरत तेहि आँचा। रिस परिहास कि साँचेहुँ साँचा।।<br /> कहु तजि रोषु राम अपराधू। सबु कोउ कहइ रामु सुठि साधू।।<br /> तुहूँ सराहसि करसि सनेहू। अब सुनि मोहि भयउ संदेहू।।<br /> जासु सुभाउ अरिहि अनुकूला। सो किमि करिहि मातु प्रतिकूला।।<br /> दो0- प्रिया हास रिस परिहरहि मागु बिचारि बिबेकु।<br /> जेहिं देखाँ अब नयन भरि भरत राज अभिषेकु।।32।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जिऐ मीन बरू बारि बिहीना। मनि बिनु फनिकु जिऐ दुख दीना।।<br /> कहउँ सुभाउ न छलु मन माहीं। जीवनु मोर राम बिनु नाहीं।।<br /> समुझि देखु जियँ प्रिया प्रबीना। जीवनु राम दरस आधीना।।<br /> सुनि म्रदु बचन कुमति अति जरई। मनहुँ अनल आहुति घृत परई।।<br /> कहइ करहु किन कोटि उपाया। इहाँ न लागिहि राउरि माया।।<br /> देहु कि लेहु अजसु करि नाहीं। मोहि न बहुत प्रपंच सोहाहीं।<br /> रामु साधु तुम्ह साधु सयाने। राममातु भलि सब पहिचाने।।<br /> जस कौसिलाँ मोर भल ताका। तस फलु उन्हहि देउँ करि साका।।<br /> दो0-होत प्रात मुनिबेष धरि जौं न रामु बन जाहिं।<br /> मोर मरनु राउर अजस नृप समुझिअ मन माहिं।।33।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि कुटिल भई उठि ठाढ़ी। मानहुँ रोष तरंगिनि बाढ़ी।।<br /> पाप पहार प्रगट भइ सोई। भरी क्रोध जल जाइ न जोई।।<br /> दोउ बर कूल कठिन हठ धारा। भवँर कूबरी बचन प्रचारा।।<br /> ढाहत भूपरूप तरु मूला। चली बिपति बारिधि अनुकूला।।<br /> लखी नरेस बात फुरि साँची। तिय मिस मीचु सीस पर नाची।।<br /> गहि पद बिनय कीन्ह बैठारी। जनि दिनकर कुल होसि कुठारी।।<br /> मागु माथ अबहीं देउँ तोही। राम बिरहँ जनि मारसि मोही।।<br /> राखु राम कहुँ जेहि तेहि भाँती। नाहिं त जरिहि जनम भरि छाती।।<br /> दो0-देखी ब्याधि असाध नृपु परेउ धरनि धुनि माथ।<br /> कहत परम आरत बचन राम राम रघुनाथ।।34।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ब्याकुल राउ सिथिल सब गाता। करिनि कलपतरु मनहुँ निपाता।।<br /> कंठु सूख मुख आव न बानी। जनु पाठीनु दीन बिनु पानी।।<br /> पुनि कह कटु कठोर कैकेई। मनहुँ घाय महुँ माहुर देई।।<br /> जौं अंतहुँ अस करतबु रहेऊ। मागु मागु तुम्ह केहिं बल कहेऊ।।<br /> दुइ कि होइ एक समय भुआला। हँसब ठठाइ फुलाउब गाला।।<br /> दानि कहाउब अरु कृपनाई। होइ कि खेम कुसल रौताई।।<br /> छाड़हु बचनु कि धीरजु धरहू। जनि अबला जिमि करुना करहू।।<br /> तनु तिय तनय धामु धनु धरनी। सत्यसंध कहुँ तृन सम बरनी।।<br /> दो0-मरम बचन सुनि राउ कह कहु कछु दोषु न तोर।<br /> लागेउ तोहि पिसाच जिमि कालु कहावत मोर।।35।।û<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चहत न भरत भूपतहि भोरें। बिधि बस कुमति बसी जिय तोरें।।<br /> सो सबु मोर पाप परिनामू। भयउ कुठाहर जेहिं बिधि बामू।।<br /> सुबस बसिहि फिरि अवध सुहाई। सब गुन धाम राम प्रभुताई।।<br /> करिहहिं भाइ सकल सेवकाई। होइहि तिहुँ पुर राम बड़ाई।।<br /> तोर कलंकु मोर पछिताऊ। मुएहुँ न मिटहि न जाइहि काऊ।।<br /> अब तोहि नीक लाग करु सोई। लोचन ओट बैठु मुहु गोई।।<br /> जब लगि जिऔं कहउँ कर जोरी। तब लगि जनि कछु कहसि बहोरी।।<br /> फिरि पछितैहसि अंत अभागी। मारसि गाइ नहारु लागी।।<br /> दो0-परेउ राउ कहि कोटि बिधि काहे करसि निदानु।<br /> कपट सयानि न कहति कछु जागति मनहुँ मसानु।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम राम रट बिकल भुआलू। जनु बिनु पंख बिहंग बेहालू।।<br /> हृदयँ मनाव भोरु जनि होई। रामहि जाइ कहै जनि कोई।।<br /> उदउ करहु जनि रबि रघुकुल गुर। अवध बिलोकि सूल होइहि उर।।<br /> भूप प्रीति कैकइ कठिनाई। उभय अवधि बिधि रची बनाई।।<br /> बिलपत नृपहि भयउ भिनुसारा। बीना बेनु संख धुनि द्वारा।।<br /> पढ़हिं भाट गुन गावहिं गायक। सुनत नृपहि जनु लागहिं सायक।।<br /> मंगल सकल सोहाहिं न कैसें। सहगामिनिहि बिभूषन जैसें।।<br /> तेहिं निसि नीद परी नहि काहू। राम दरस लालसा उछाहू।।<br /> दो0-द्वार भीर सेवक सचिव कहहिं उदित रबि देखि।<br /> जागेउ अजहुँ न अवधपति कारनु कवनु बिसेषि।।37।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पछिले पहर भूपु नित जागा। आजु हमहि बड़ अचरजु लागा।।<br /> जाहु सुमंत्र जगावहु जाई। कीजिअ काजु रजायसु पाई।।<br /> गए सुमंत्रु तब राउर माही। देखि भयावन जात डेराहीं।।<br /> धाइ खाइ जनु जाइ न हेरा। मानहुँ बिपति बिषाद बसेरा।।<br /> पूछें कोउ न ऊतरु देई। गए जेंहिं भवन भूप कैकैई।।<br /> कहि जयजीव बैठ सिरु नाई। दैखि भूप गति गयउ सुखाई।।<br /> सोच बिकल बिबरन महि परेऊ। मानहुँ कमल मूलु परिहरेऊ।।<br /> सचिउ सभीत सकइ नहिं पूँछी। बोली असुभ भरी सुभ छूछी।।<br /> दो0-परी न राजहि नीद निसि हेतु जान जगदीसु।<br /> रामु रामु रटि भोरु किय कहइ न मरमु महीसु।।38।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आनहु रामहि बेगि बोलाई। समाचार तब पूँछेहु आई।।<br /> चलेउ सुमंत्र राय रूख जानी। लखी कुचालि कीन्हि कछु रानी।।<br /> सोच बिकल मग परइ न पाऊ। रामहि बोलि कहिहि का राऊ।।<br /> उर धरि धीरजु गयउ दुआरें। पूछँहिं सकल देखि मनु मारें।।<br /> समाधानु करि सो सबही का। गयउ जहाँ दिनकर कुल टीका।।<br /> रामु सुमंत्रहि आवत देखा। आदरु कीन्ह पिता सम लेखा।।<br /> निरखि बदनु कहि भूप रजाई। रघुकुलदीपहि चलेउ लेवाई।।<br /> रामु कुभाँति सचिव सँग जाहीं। देखि लोग जहँ तहँ बिलखाहीं।।<br /> दो0-जाइ दीख रघुबंसमनि नरपति निपट कुसाजु।।<br /> सहमि परेउ लखि सिंघिनिहि मनहुँ बृद्ध गजराजु।।39।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सूखहिं अधर जरइ सबु अंगू। मनहुँ दीन मनिहीन भुअंगू।।<br /> सरुष समीप दीखि कैकेई। मानहुँ मीचु घरी गनि लेई।।<br /> करुनामय मृदु राम सुभाऊ। प्रथम दीख दुखु सुना न काऊ।।<br /> तदपि धीर धरि समउ बिचारी। पूँछी मधुर बचन महतारी।।<br /> मोहि कहु मातु तात दुख कारन। करिअ जतन जेहिं होइ निवारन।।<br /> सुनहु राम सबु कारन एहू। राजहि तुम पर बहुत सनेहू।।<br /> देन कहेन्हि मोहि दुइ बरदाना। मागेउँ जो कछु मोहि सोहाना।<br /> सो सुनि भयउ भूप उर सोचू। छाड़ि न सकहिं तुम्हार सँकोचू।।<br /> दो0-सुत सनेह इत बचनु उत संकट परेउ नरेसु।<br /> सकहु न आयसु धरहु सिर मेटहु कठिन कलेसु।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निधरक बैठि कहइ कटु बानी। सुनत कठिनता अति अकुलानी।।<br /> जीभ कमान बचन सर नाना। मनहुँ महिप मृदु लच्छ समाना।।<br /> जनु कठोरपनु धरें सरीरू। सिखइ धनुषबिद्या बर बीरू।।<br /> सब प्रसंगु रघुपतिहि सुनाई। बैठि मनहुँ तनु धरि निठुराई।।<br /> मन मुसकाइ भानुकुल भानु। रामु सहज आनंद निधानू।।<br /> बोले बचन बिगत सब दूषन। मृदु मंजुल जनु बाग बिभूषन।।<br /> सुनु जननी सोइ सुतु बड़भागी। जो पितु मातु बचन अनुरागी।।<br /> तनय मातु पितु तोषनिहारा। दुर्लभ जननि सकल संसारा।।<br /> दो0-मुनिगन मिलनु बिसेषि बन सबहि भाँति हित मोर।<br /> तेहि महँ पितु आयसु बहुरि संमत जननी तोर।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत प्रानप्रिय पावहिं राजू। बिधि सब बिधि मोहि सनमुख आजु।<br /> जों न जाउँ बन ऐसेहु काजा। प्रथम गनिअ मोहि मूढ़ समाजा।।<br /> सेवहिं अरँडु कलपतरु त्यागी। परिहरि अमृत लेहिं बिषु मागी।।<br /> तेउ न पाइ अस समउ चुकाहीं। देखु बिचारि मातु मन माहीं।।<br /> अंब एक दुखु मोहि बिसेषी। निपट बिकल नरनायकु देखी।।<br /> थोरिहिं बात पितहि दुख भारी। होति प्रतीति न मोहि महतारी।।<br /> राउ धीर गुन उदधि अगाधू। भा मोहि ते कछु बड़ अपराधू।।<br /> जातें मोहि न कहत कछु राऊ। मोरि सपथ तोहि कहु सतिभाऊ।।<br /> दो0-सहज सरल रघुबर बचन कुमति कुटिल करि जान।<br /> चलइ जोंक जल बक्रगति जद्यपि सलिलु समान।।42।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रहसी रानि राम रुख पाई। बोली कपट सनेहु जनाई।।<br /> सपथ तुम्हार भरत कै आना। हेतु न दूसर मै कछु जाना।।<br /> तुम्ह अपराध जोगु नहिं ताता। जननी जनक बंधु सुखदाता।।<br /> राम सत्य सबु जो कछु कहहू। तुम्ह पितु मातु बचन रत अहहू।।<br /> पितहि बुझाइ कहहु बलि सोई। चौथेंपन जेहिं अजसु न होई।।<br /> तुम्ह सम सुअन सुकृत जेहिं दीन्हे। उचित न तासु निरादरु कीन्हे।।<br /> लागहिं कुमुख बचन सुभ कैसे। मगहँ गयादिक तीरथ जैसे।।<br /> रामहि मातु बचन सब भाए। जिमि सुरसरि गत सलिल सुहाए।।<br /> दो0-गइ मुरुछा रामहि सुमिरि नृप फिरि करवट लीन्ह।<br /> सचिव राम आगमन कहि बिनय समय सम कीन्ह।।43।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अवनिप अकनि रामु पगु धारे। धरि धीरजु तब नयन उघारे।।<br /> सचिवँ सँभारि राउ बैठारे। चरन परत नृप रामु निहारे।।<br /> लिए सनेह बिकल उर लाई। गै मनि मनहुँ फनिक फिरि पाई।।<br /> रामहि चितइ रहेउ नरनाहू। चला बिलोचन बारि प्रबाहू।।<br /> सोक बिबस कछु कहै न पारा। हृदयँ लगावत बारहिं बारा।।<br /> बिधिहि मनाव राउ मन माहीं। जेहिं रघुनाथ न कानन जाहीं।।<br /> सुमिरि महेसहि कहइ निहोरी। बिनती सुनहु सदासिव मोरी।।<br /> आसुतोष तुम्ह अवढर दानी। आरति हरहु दीन जनु जानी।।<br /> दो0-तुम्ह प्रेरक सब के हृदयँ सो मति रामहि देहु।<br /> बचनु मोर तजि रहहि घर परिहरि सीलु सनेहु।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अजसु होउ जग सुजसु नसाऊ। नरक परौ बरु सुरपुरु जाऊ।।<br /> सब दुख दुसह सहावहु मोही। लोचन ओट रामु जनि होंही।।<br /> अस मन गुनइ राउ नहिं बोला। पीपर पात सरिस मनु डोला।।<br /> रघुपति पितहि प्रेमबस जानी। पुनि कछु कहिहि मातु अनुमानी।।<br /> देस काल अवसर अनुसारी। बोले बचन बिनीत बिचारी।।<br /> तात कहउँ कछु करउँ ढिठाई। अनुचितु छमब जानि लरिकाई।।<br /> अति लघु बात लागि दुखु पावा। काहुँ न मोहि कहि प्रथम जनावा।।<br /> देखि गोसाइँहि पूँछिउँ माता। सुनि प्रसंगु भए सीतल गाता।।<br /> दो0-मंगल समय सनेह बस सोच परिहरिअ तात।<br /> आयसु देइअ हरषि हियँ कहि पुलके प्रभु गात।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धन्य जनमु जगतीतल तासू। पितहि प्रमोदु चरित सुनि जासू।।<br /> चारि पदारथ करतल ताकें। प्रिय पितु मातु प्रान सम जाकें।।<br /> आयसु पालि जनम फलु पाई। ऐहउँ बेगिहिं होउ रजाई।।<br /> बिदा मातु सन आवउँ मागी। चलिहउँ बनहि बहुरि पग लागी।।<br /> अस कहि राम गवनु तब कीन्हा। भूप सोक बसु उतरु न दीन्हा।।<br /> नगर ब्यापि गइ बात सुतीछी। छुअत चढ़ी जनु सब तन बीछी।।<br /> सुनि भए बिकल सकल नर नारी। बेलि बिटप जिमि देखि दवारी।।<br /> जो जहँ सुनइ धुनइ सिरु सोई। बड़ बिषादु नहिं धीरजु होई।।<br /> दो0-मुख सुखाहिं लोचन स्त्रवहि सोकु न हृदयँ समाइ।<br /> मनहुँ ०करुन रस कटकई उतरी अवध बजाइ।।46।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मिलेहि माझ बिधि बात बेगारी। जहँ तहँ देहिं कैकेइहि गारी।।<br /> एहि पापिनिहि बूझि का परेऊ। छाइ भवन पर पावकु धरेऊ।।<br /> निज कर नयन काढ़ि चह दीखा। डारि सुधा बिषु चाहत चीखा।।<br /> कुटिल कठोर कुबुद्धि अभागी। भइ रघुबंस बेनु बन आगी।।<br /> पालव बैठि पेड़ु एहिं काटा। सुख महुँ सोक ठाटु धरि ठाटा।।<br /> सदा रामु एहि प्रान समाना। कारन कवन कुटिलपनु ठाना।।<br /> सत्य कहहिं कबि नारि सुभाऊ। सब बिधि अगहु अगाध दुराऊ।।<br /> निज प्रतिबिंबु बरुकु गहि जाई। जानि न जाइ नारि गति भाई।।<br /> दो0-काह न पावकु जारि सक का न समुद्र समाइ।<br /> का न करै अबला प्रबल केहि जग कालु न खाइ।।47।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> का सुनाइ बिधि काह सुनावा। का देखाइ चह काह देखावा।।<br /> एक कहहिं भल भूप न कीन्हा। बरु बिचारि नहिं कुमतिहि दीन्हा।।<br /> जो हठि भयउ सकल दुख भाजनु। अबला बिबस ग्यानु गुनु गा जनु।।<br /> एक धरम परमिति पहिचाने। नृपहि दोसु नहिं देहिं सयाने।।<br /> सिबि दधीचि हरिचंद कहानी। एक एक सन कहहिं बखानी।।<br /> एक भरत कर संमत कहहीं। एक उदास भायँ सुनि रहहीं।।<br /> कान मूदि कर रद गहि जीहा। एक कहहिं यह बात अलीहा।।<br /> सुकृत जाहिं अस कहत तुम्हारे। रामु भरत कहुँ प्रानपिआरे।।<br /> दो0-चंदु चवै बरु अनल कन सुधा होइ बिषतूल।<br /> सपनेहुँ कबहुँ न करहिं किछु भरतु राम प्रतिकूल।।48।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक बिधातहिं दूषनु देंहीं। सुधा देखाइ दीन्ह बिषु जेहीं।।<br /> खरभरु नगर सोचु सब काहू। दुसह दाहु उर मिटा उछाहू।।<br /> बिप्रबधू कुलमान्य जठेरी। जे प्रिय परम कैकेई केरी।।<br /> लगीं देन सिख सीलु सराही। बचन बानसम लागहिं ताही।।<br /> भरतु न मोहि प्रिय राम समाना। सदा कहहु यहु सबु जगु जाना।।<br /> करहु राम पर सहज सनेहू। केहिं अपराध आजु बनु देहू।।<br /> कबहुँ न कियहु सवति आरेसू। प्रीति प्रतीति जान सबु देसू।।<br /> कौसल्याँ अब काह बिगारा। तुम्ह जेहि लागि बज्र पुर पारा।।<br /> दो0-सीय कि पिय सँगु परिहरिहि लखनु कि रहिहहिं धाम।<br /> राजु कि भूँजब भरत पुर नृपु कि जिइहि बिनु राम।।49।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस बिचारि उर छाड़हु कोहू। सोक कलंक कोठि जनि होहू।।<br /> भरतहि अवसि देहु जुबराजू। कानन काह राम कर काजू।।<br /> नाहिन रामु राज के भूखे। धरम धुरीन बिषय रस रूखे।।<br /> गुर गृह बसहुँ रामु तजि गेहू। नृप सन अस बरु दूसर लेहू।।<br /> जौं नहिं लगिहहु कहें हमारे। नहिं लागिहि कछु हाथ तुम्हारे।।<br /> जौं परिहास कीन्हि कछु होई। तौ कहि प्रगट जनावहु सोई।।<br /> राम सरिस सुत कानन जोगू। काह कहिहि सुनि तुम्ह कहुँ लोगू।।<br /> उठहु बेगि सोइ करहु उपाई। जेहि बिधि सोकु कलंकु नसाई।।<br /> छं0-जेहि भाँति सोकु कलंकु जाइ उपाय करि कुल पालही।<br /> हठि फेरु रामहि जात बन जनि बात दूसरि चालही।।<br /> जिमि भानु बिनु दिनु प्रान बिनु तनु चंद बिनु जिमि जामिनी।<br /> तिमि अवध तुलसीदास प्रभु बिनु समुझि धौं जियँ भामिनी।।<br /> सो0-सखिन्ह सिखावनु दीन्ह सुनत मधुर परिनाम हित।<br /> तेइँ कछु कान न कीन्ह कुटिल प्रबोधी कूबरी।।50।।<br /> उतरु न देइ दुसह रिस रूखी। मृगिन्ह चितव जनु बाघिनि भूखी।।<br /> ब्याधि असाधि जानि तिन्ह त्यागी। चलीं कहत मतिमंद अभागी।।<br /> राजु करत यह दैअँ बिगोई। कीन्हेसि अस जस करइ न कोई।।<br /> एहि बिधि बिलपहिं पुर नर नारीं। देहिं कुचालिहि कोटिक गारीं।।<br /> जरहिं बिषम जर लेहिं उसासा। कवनि राम बिनु जीवन आसा।।<br /> बिपुल बियोग प्रजा अकुलानी। जनु जलचर गन सूखत पानी।।<br /> अति बिषाद बस लोग लोगाई। गए मातु पहिं रामु गोसाई।।<br /> मुख प्रसन्न चित चौगुन चाऊ। मिटा सोचु जनि राखै राऊ।।<br /> दो-नव गयंदु रघुबीर मनु राजु अलान समान।<br /> छूट जानि बन गवनु सुनि उर अनंदु अधिकान।।51।।<br /> रघुकुलतिलक जोरि दोउ हाथा। मुदित मातु पद नायउ माथा।।<br /> दीन्हि असीस लाइ उर लीन्हे। भूषन बसन निछावरि कीन्हे।।<br /> बार बार मुख चुंबति माता। नयन नेह जलु पुलकित गाता।।<br /> गोद राखि पुनि हृदयँ लगाए। स्त्रवत प्रेनरस पयद सुहाए।।<br /> प्रेमु प्रमोदु न कछु कहि जाई। रंक धनद पदबी जनु पाई।।<br /> सादर सुंदर बदनु निहारी। बोली मधुर बचन महतारी।।<br /> कहहु तात जननी बलिहारी। कबहिं लगन मुद मंगलकारी।।<br /> सुकृत सील सुख सीवँ सुहाई। जनम लाभ कइ अवधि अघाई।।<br /> दो0- जेहि चाहत नर नारि सब अति आरत एहि भाँति।<br /> जिमि चातक चातकि तृषित बृष्टि सरद रितु स्वाति।।52।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात जाउँ बलि बेगि नहाहू। जो मन भाव मधुर कछु खाहू।।<br /> पितु समीप तब जाएहु भैआ। भइ बड़ि बार जाइ बलि मैआ।।<br /> मातु बचन सुनि अति अनुकूला। जनु सनेह सुरतरु के फूला।।<br /> सुख मकरंद भरे श्रियमूला। निरखि राम मनु भवरुँ न भूला।।<br /> धरम धुरीन धरम गति जानी। कहेउ मातु सन अति मृदु बानी।।<br /> पिताँ दीन्ह मोहि कानन राजू। जहँ सब भाँति मोर बड़ काजू।।<br /> आयसु देहि मुदित मन माता। जेहिं मुद मंगल कानन जाता।।<br /> जनि सनेह बस डरपसि भोरें। आनँदु अंब अनुग्रह तोरें।।<br /> दो0-बरष चारिदस बिपिन बसि करि पितु बचन प्रमान।<br /> आइ पाय पुनि देखिहउँ मनु जनि करसि मलान।।53।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बचन बिनीत मधुर रघुबर के। सर सम लगे मातु उर करके।।<br /> सहमि सूखि सुनि सीतलि बानी। जिमि जवास परें पावस पानी।।<br /> कहि न जाइ कछु हृदय बिषादू। मनहुँ मृगी सुनि केहरि नादू।।<br /> नयन सजल तन थर थर काँपी। माजहि खाइ मीन जनु मापी।।<br /> धरि धीरजु सुत बदनु निहारी। गदगद बचन कहति महतारी।।<br /> तात पितहि तुम्ह प्रानपिआरे। देखि मुदित नित चरित तुम्हारे।।<br /> राजु देन कहुँ सुभ दिन साधा। कहेउ जान बन केहिं अपराधा।।<br /> तात सुनावहु मोहि निदानू। को दिनकर कुल भयउ कृसानू।।<br /> दो0-निरखि राम रुख सचिवसुत कारनु कहेउ बुझाइ।<br /> सुनि प्रसंगु रहि मूक जिमि दसा बरनि नहिं जाइ।।54।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राखि न सकइ न कहि सक जाहू। दुहूँ भाँति उर दारुन दाहू।।<br /> लिखत सुधाकर गा लिखि राहू। बिधि गति बाम सदा सब काहू।।<br /> धरम सनेह उभयँ मति घेरी। भइ गति साँप छुछुंदरि केरी।।<br /> राखउँ सुतहि करउँ अनुरोधू। धरमु जाइ अरु बंधु बिरोधू।।<br /> कहउँ जान बन तौ बड़ि हानी। संकट सोच बिबस भइ रानी।।<br /> बहुरि समुझि तिय धरमु सयानी। रामु भरतु दोउ सुत सम जानी।।<br /> सरल सुभाउ राम महतारी। बोली बचन धीर धरि भारी।।<br /> तात जाउँ बलि कीन्हेहु नीका। पितु आयसु सब धरमक टीका।।<br /> दो0-राजु देन कहि दीन्ह बनु मोहि न सो दुख लेसु।<br /> तुम्ह बिनु भरतहि भूपतिहि प्रजहि प्रचंड कलेसु।।55।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं केवल पितु आयसु ताता। तौ जनि जाहु जानि बड़ि माता।।<br /> जौं पितु मातु कहेउ बन जाना। तौं कानन सत अवध समाना।।<br /> पितु बनदेव मातु बनदेवी। खग मृग चरन सरोरुह सेवी।।<br /> अंतहुँ उचित नृपहि बनबासू। बय बिलोकि हियँ होइ हराँसू।।<br /> बड़भागी बनु अवध अभागी। जो रघुबंसतिलक तुम्ह त्यागी।।<br /> जौं सुत कहौ संग मोहि लेहू। तुम्हरे हृदयँ होइ संदेहू।।<br /> पूत परम प्रिय तुम्ह सबही के। प्रान प्रान के जीवन जी के।।<br /> ते तुम्ह कहहु मातु बन जाऊँ। मैं सुनि बचन बैठि पछिताऊँ।।<br /> दो0-यह बिचारि नहिं करउँ हठ झूठ सनेहु बढ़ाइ।<br /> मानि मातु कर नात बलि सुरति बिसरि जनि जाइ।।56।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देव पितर सब तुन्हहि गोसाई। राखहुँ पलक नयन की नाई।।<br /> अवधि अंबु प्रिय परिजन मीना। तुम्ह करुनाकर धरम धुरीना।।<br /> अस बिचारि सोइ करहु उपाई। सबहि जिअत जेहिं भेंटेहु आई।।<br /> जाहु सुखेन बनहि बलि जाऊँ। करि अनाथ जन परिजन गाऊँ।।<br /> सब कर आजु सुकृत फल बीता। भयउ कराल कालु बिपरीता।।<br /> बहुबिधि बिलपि चरन लपटानी। परम अभागिनि आपुहि जानी।।<br /> दारुन दुसह दाहु उर ब्यापा। बरनि न जाहिं बिलाप कलापा।।<br /> राम उठाइ मातु उर लाई। कहि मृदु बचन बहुरि समुझाई।।<br /> दो0-समाचार तेहि समय सुनि सीय उठी अकुलाइ।<br /> जाइ सासु पद कमल जुग बंदि बैठि सिरु नाइ।।57।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दीन्हि असीस सासु मृदु बानी। अति सुकुमारि देखि अकुलानी।।<br /> बैठि नमितमुख सोचति सीता। रूप रासि पति प्रेम पुनीता।।<br /> चलन चहत बन जीवननाथू। केहि सुकृती सन होइहि साथू।।<br /> की तनु प्रान कि केवल प्राना। बिधि करतबु कछु जाइ न जाना।।<br /> चारु चरन नख लेखति धरनी। नूपुर मुखर मधुर कबि बरनी।।<br /> मनहुँ प्रेम बस बिनती करहीं। हमहि सीय पद जनि परिहरहीं।।<br /> मंजु बिलोचन मोचति बारी। बोली देखि राम महतारी।।<br /> तात सुनहु सिय अति सुकुमारी। सासु ससुर परिजनहि पिआरी।।<br /> दो0-पिता जनक भूपाल मनि ससुर भानुकुल भानु।<br /> पति रबिकुल कैरव बिपिन बिधु गुन रूप निधानु।।58।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं पुनि पुत्रबधू प्रिय पाई। रूप रासि गुन सील सुहाई।।<br /> नयन पुतरि करि प्रीति बढ़ाई। राखेउँ प्रान जानिकिहिं लाई।।<br /> कलपबेलि जिमि बहुबिधि लाली। सींचि सनेह सलिल प्रतिपाली।।<br /> फूलत फलत भयउ बिधि बामा। जानि न जाइ काह परिनामा।।<br /> पलँग पीठ तजि गोद हिंड़ोरा। सियँ न दीन्ह पगु अवनि कठोरा।।<br /> जिअनमूरि जिमि जोगवत रहऊँ। दीप बाति नहिं टारन कहऊँ।।<br /> सोइ सिय चलन चहति बन साथा। आयसु काह होइ रघुनाथा।<br /> चंद किरन रस रसिक चकोरी। रबि रुख नयन सकइ किमि जोरी।।<br /> दो0-करि केहरि निसिचर चरहिं दुष्ट जंतु बन भूरि।<br /> बिष बाटिकाँ कि सोह सुत सुभग सजीवनि मूरि।।59।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बन हित कोल किरात किसोरी। रचीं बिरंचि बिषय सुख भोरी।।<br /> पाइन कृमि जिमि कठिन सुभाऊ। तिन्हहि कलेसु न कानन काऊ।।<br /> कै तापस तिय कानन जोगू। जिन्ह तप हेतु तजा सब भोगू।।<br /> सिय बन बसिहि तात केहि भाँती। चित्रलिखित कपि देखि डेराती।।<br /> सुरसर सुभग बनज बन चारी। डाबर जोगु कि हंसकुमारी।।<br /> अस बिचारि जस आयसु होई। मैं सिख देउँ जानकिहि सोई।।<br /> जौं सिय भवन रहै कह अंबा। मोहि कहँ होइ बहुत अवलंबा।।<br /> सुनि रघुबीर मातु प्रिय बानी। सील सनेह सुधाँ जनु सानी।।<br /> दो0-कहि प्रिय बचन बिबेकमय कीन्हि मातु परितोष।<br /> लगे प्रबोधन जानकिहि प्रगटि बिपिन गुन दोष।।60।।<br /> मासपारायण, चौदहवाँ विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मातु समीप कहत सकुचाहीं। बोले समउ समुझि मन माहीं।।<br /> राजकुमारि सिखावन सुनहू। आन भाँति जियँ जनि कछु गुनहू।।<br /> आपन मोर नीक जौं चहहू। बचनु हमार मानि गृह रहहू।।<br /> आयसु मोर सासु सेवकाई। सब बिधि भामिनि भवन भलाई।।<br /> एहि ते अधिक धरमु नहिं दूजा। सादर सासु ससुर पद पूजा।।<br /> जब जब मातु करिहि सुधि मोरी। होइहि प्रेम बिकल मति भोरी।।<br /> तब तब तुम्ह कहि कथा पुरानी। सुंदरि समुझाएहु मृदु बानी।।<br /> कहउँ सुभायँ सपथ सत मोही। सुमुखि मातु हित राखउँ तोही।।<br /> दो0-गुर श्रुति संमत धरम फलु पाइअ बिनहिं कलेस।<br /> हठ बस सब संकट सहे गालव नहुष नरेस।।61।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं पुनि करि प्रवान पितु बानी। बेगि फिरब सुनु सुमुखि सयानी।।<br /> दिवस जात नहिं लागिहि बारा। सुंदरि सिखवनु सुनहु हमारा।।<br /> जौ हठ करहु प्रेम बस बामा। तौ तुम्ह दुखु पाउब परिनामा।।<br /> काननु कठिन भयंकरु भारी। घोर घामु हिम बारि बयारी।।<br /> कुस कंटक मग काँकर नाना। चलब पयादेहिं बिनु पदत्राना।।<br /> चरन कमल मुदु मंजु तुम्हारे। मारग अगम भूमिधर भारे।।<br /> कंदर खोह नदीं नद नारे। अगम अगाध न जाहिं निहारे।।<br /> भालु बाघ बृक केहरि नागा। करहिं नाद सुनि धीरजु भागा।।<br /> दो0-भूमि सयन बलकल बसन असनु कंद फल मूल।<br /> ते कि सदा सब दिन मिलिहिं सबुइ समय अनुकूल।।62।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नर अहार रजनीचर चरहीं। कपट बेष बिधि कोटिक करहीं।।<br /> लागइ अति पहार कर पानी। बिपिन बिपति नहिं जाइ बखानी।।<br /> ब्याल कराल बिहग बन घोरा। निसिचर निकर नारि नर चोरा।।<br /> डरपहिं धीर गहन सुधि आएँ। मृगलोचनि तुम्ह भीरु सुभाएँ।।<br /> हंसगवनि तुम्ह नहिं बन जोगू। सुनि अपजसु मोहि देइहि लोगू।।<br /> मानस सलिल सुधाँ प्रतिपाली। जिअइ कि लवन पयोधि मराली।।<br /> नव रसाल बन बिहरनसीला। सोह कि कोकिल बिपिन करीला।।<br /> रहहु भवन अस हृदयँ बिचारी। चंदबदनि दुखु कानन भारी।।<br /> दो0-सहज सुह्द गुर स्वामि सिख जो न करइ सिर मानि।।<br /> सो पछिताइ अघाइ उर अवसि होइ हित हानि।।63।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मृदु बचन मनोहर पिय के। लोचन ललित भरे जल सिय के।।<br /> सीतल सिख दाहक भइ कैंसें। चकइहि सरद चंद निसि जैंसें।।<br /> उतरु न आव बिकल बैदेही। तजन चहत सुचि स्वामि सनेही।।<br /> बरबस रोकि बिलोचन बारी। धरि धीरजु उर अवनिकुमारी।।<br /> लागि सासु पग कह कर जोरी। छमबि देबि बड़ि अबिनय मोरी।।<br /> दीन्हि प्रानपति मोहि सिख सोई। जेहि बिधि मोर परम हित होई।।<br /> मैं पुनि समुझि दीखि मन माहीं। पिय बियोग सम दुखु जग नाहीं।।<br /> दो0- प्राननाथ करुनायतन सुंदर सुखद सुजान।<br /> तुम्ह बिनु रघुकुल कुमुद बिधु सुरपुर नरक समान।।64।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मातु पिता भगिनी प्रिय भाई। प्रिय परिवारु सुह्रद समुदाई।।<br /> सासु ससुर गुर सजन सहाई। सुत सुंदर सुसील सुखदाई।।<br /> जहँ लगि नाथ नेह अरु नाते। पिय बिनु तियहि तरनिहु ते ताते।।<br /> तनु धनु धामु धरनि पुर राजू। पति बिहीन सबु सोक समाजू।।<br /> भोग रोगसम भूषन भारू। जम जातना सरिस संसारू।।<br /> प्राननाथ तुम्ह बिनु जग माहीं। मो कहुँ सुखद कतहुँ कछु नाहीं।।<br /> जिय बिनु देह नदी बिनु बारी। तैसिअ नाथ पुरुष बिनु नारी।।<br /> नाथ सकल सुख साथ तुम्हारें। सरद बिमल बिधु बदनु निहारें।।<br /> दो0-खग मृग परिजन नगरु बनु बलकल बिमल दुकूल।<br /> नाथ साथ सुरसदन सम परनसाल सुख मूल।।65।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बनदेवीं बनदेव उदारा। करिहहिं सासु ससुर सम सारा।।<br /> कुस किसलय साथरी सुहाई। प्रभु सँग मंजु मनोज तुराई।।<br /> कंद मूल फल अमिअ अहारू। अवध सौध सत सरिस पहारू।।<br /> छिनु छिनु प्रभु पद कमल बिलोकि। रहिहउँ मुदित दिवस जिमि कोकी।।<br /> बन दुख नाथ कहे बहुतेरे। भय बिषाद परिताप घनेरे।।<br /> प्रभु बियोग लवलेस समाना। सब मिलि होहिं न कृपानिधाना।।<br /> अस जियँ जानि सुजान सिरोमनि। लेइअ संग मोहि छाड़िअ जनि।।<br /> बिनती बहुत करौं का स्वामी। करुनामय उर अंतरजामी।।<br /> दो0-राखिअ अवध जो अवधि लगि रहत न जनिअहिं प्रान।<br /> दीनबंधु संदर सुखद सील सनेह निधान।।66।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मोहि मग चलत न होइहि हारी। छिनु छिनु चरन सरोज निहारी।।<br /> सबहि भाँति पिय सेवा करिहौं। मारग जनित सकल श्रम हरिहौं।।<br /> पाय पखारी बैठि तरु छाहीं। करिहउँ बाउ मुदित मन माहीं।।<br /> श्रम कन सहित स्याम तनु देखें। कहँ दुख समउ प्रानपति पेखें।।<br /> सम महि तृन तरुपल्लव डासी। पाग पलोटिहि सब निसि दासी।।<br /> बारबार मृदु मूरति जोही। लागहि तात बयारि न मोही।<br /> को प्रभु सँग मोहि चितवनिहारा। सिंघबधुहि जिमि ससक सिआरा।।<br /> मैं सुकुमारि नाथ बन जोगू। तुम्हहि उचित तप मो कहुँ भोगू।।<br /> दो0-ऐसेउ बचन कठोर सुनि जौं न ह्रदउ बिलगान।<br /> तौ प्रभु बिषम बियोग दुख सहिहहिं पावँर प्रान।।67।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>अस कहि सीय बिकल भइ भारी। बचन बियोगु न सकी सँभारी।।<br /> देखि दसा रघुपति जियँ जाना। हठि राखें नहिं राखिहि प्राना।।<br /> कहेउ कृपाल भानुकुलनाथा। परिहरि सोचु चलहु बन साथा।।<br /> नहिं बिषाद कर अवसरु आजू। बेगि करहु बन गवन समाजू।।<br /> कहि प्रिय बचन प्रिया समुझाई। लगे मातु पद आसिष पाई।।<br /> बेगि प्रजा दुख मेटब आई। जननी निठुर बिसरि जनि जाई।।<br /> फिरहि दसा बिधि बहुरि कि मोरी। देखिहउँ नयन मनोहर जोरी।।<br /> सुदिन सुघरी तात कब होइहि। जननी जिअत बदन बिधु जोइहि।।<br /> दो0-बहुरि बच्छ कहि लालु कहि रघुपति रघुबर तात।<br /> कबहिं बोलाइ लगाइ हियँ हरषि निरखिहउँ गात।।68।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लखि सनेह कातरि महतारी। बचनु न आव बिकल भइ भारी।।<br /> राम प्रबोधु कीन्ह बिधि नाना। समउ सनेहु न जाइ बखाना।।<br /> तब जानकी सासु पग लागी। सुनिअ माय मैं परम अभागी।।<br /> सेवा समय दैअँ बनु दीन्हा। मोर मनोरथु सफल न कीन्हा।।<br /> तजब छोभु जनि छाड़िअ छोहू। करमु कठिन कछु दोसु न मोहू।।<br /> सुनि सिय बचन सासु अकुलानी। दसा कवनि बिधि कहौं बखानी।।<br /> बारहि बार लाइ उर लीन्ही। धरि धीरजु सिख आसिष दीन्ही।।<br /> अचल होउ अहिवातु तुम्हारा। जब लगि गंग जमुन जल धारा।।<br /> दो0-सीतहि सासु असीस सिख दीन्हि अनेक प्रकार।<br /> चली नाइ पद पदुम सिरु अति हित बारहिं बार।।69।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> समाचार जब लछिमन पाए। ब्याकुल बिलख बदन उठि धाए।।<br /> कंप पुलक तन नयन सनीरा। गहे चरन अति प्रेम अधीरा।।<br /> कहि न सकत कछु चितवत ठाढ़े। मीनु दीन जनु जल तें काढ़े।।<br /> सोचु हृदयँ बिधि का होनिहारा। सबु सुखु सुकृत सिरान हमारा।।<br /> मो कहुँ काह कहब रघुनाथा। रखिहहिं भवन कि लेहहिं साथा।।<br /> राम बिलोकि बंधु कर जोरें। देह गेह सब सन तृनु तोरें।।<br /> बोले बचनु राम नय नागर। सील सनेह सरल सुख सागर।।<br /> तात प्रेम बस जनि कदराहू। समुझि हृदयँ परिनाम उछाहू।।<br /> दो0-मातु पिता गुरु स्वामि सिख सिर धरि करहि सुभायँ।<br /> लहेउ लाभु तिन्ह जनम कर नतरु जनमु जग जायँ।।70।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस जियँ जानि सुनहु सिख भाई। करहु मातु पितु पद सेवकाई।।<br /> भवन भरतु रिपुसूदन नाहीं। राउ बृद्ध मम दुखु मन माहीं।।<br /> मैं बन जाउँ तुम्हहि लेइ साथा। होइ सबहि बिधि अवध अनाथा।।<br /> गुरु पितु मातु प्रजा परिवारू। सब कहुँ परइ दुसह दुख भारू।।<br /> रहहु करहु सब कर परितोषू। नतरु तात होइहि बड़ दोषू।।<br /> जासु राज प्रिय प्रजा दुखारी। सो नृपु अवसि नरक अधिकारी।।<br /> रहहु तात असि नीति बिचारी। सुनत लखनु भए ब्याकुल भारी।।<br /> सिअरें बचन सूखि गए कैंसें। परसत तुहिन तामरसु जैसें।।<br /> दो0-उतरु न आवत प्रेम बस गहे चरन अकुलाइ।<br /> नाथ दासु मैं स्वामि तुम्ह तजहु त काह बसाइ।।71।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दीन्हि मोहि सिख नीकि गोसाईं। लागि अगम अपनी कदराईं।।<br /> नरबर धीर धरम धुर धारी। निगम नीति कहुँ ते अधिकारी।।<br /> मैं सिसु प्रभु सनेहँ प्रतिपाला। मंदरु मेरु कि लेहिं मराला।।<br /> गुर पितु मातु न जानउँ काहू। कहउँ सुभाउ नाथ पतिआहू।।<br /> जहँ लगि जगत सनेह सगाई। प्रीति प्रतीति निगम निजु गाई।।<br /> मोरें सबइ एक तुम्ह स्वामी। दीनबंधु उर अंतरजामी।।<br /> धरम नीति उपदेसिअ ताही। कीरति भूति सुगति प्रिय जाही।।<br /> मन क्रम बचन चरन रत होई। कृपासिंधु परिहरिअ कि सोई।।<br /> दो0-करुनासिंधु सुबंध के सुनि मृदु बचन बिनीत।<br /> समुझाए उर लाइ प्रभु जानि सनेहँ सभीत।।72।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मागहु बिदा मातु सन जाई। आवहु बेगि चलहु बन भाई।।<br /> मुदित भए सुनि रघुबर बानी। भयउ लाभ बड़ गइ बड़ि हानी।।<br /> हरषित ह्दयँ मातु पहिं आए। मनहुँ अंध फिरि लोचन पाए।<br /> जाइ जननि पग नायउ माथा। मनु रघुनंदन जानकि साथा।।<br /> पूँछे मातु मलिन मन देखी। लखन कही सब कथा बिसेषी।।<br /> गई सहमि सुनि बचन कठोरा। मृगी देखि दव जनु चहु ओरा।।<br /> लखन लखेउ भा अनरथ आजू। एहिं सनेह बस करब अकाजू।।<br /> मागत बिदा सभय सकुचाहीं। जाइ संग बिधि कहिहि कि नाही।।<br /> दो0-समुझि सुमित्राँ राम सिय रूप सुसीलु सुभाउ।<br /> नृप सनेहु लखि धुनेउ सिरु पापिनि दीन्ह कुदाउ।।73।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धीरजु धरेउ कुअवसर जानी। सहज सुह्द बोली मृदु बानी।।<br /> तात तुम्हारि मातु बैदेही। पिता रामु सब भाँति सनेही।।<br /> अवध तहाँ जहँ राम निवासू। तहँइँ दिवसु जहँ भानु प्रकासू।।<br /> जौ पै सीय रामु बन जाहीं। अवध तुम्हार काजु कछु नाहिं।।<br /> गुर पितु मातु बंधु सुर साई। सेइअहिं सकल प्रान की नाईं।।<br /> रामु प्रानप्रिय जीवन जी के। स्वारथ रहित सखा सबही कै।।<br /> पूजनीय प्रिय परम जहाँ तें। सब मानिअहिं राम के नातें।।<br /> अस जियँ जानि संग बन जाहू। लेहु तात जग जीवन लाहू।।<br /> दो0-भूरि भाग भाजनु भयहु मोहि समेत बलि जाउँ।<br /> जौम तुम्हरें मन छाड़ि छलु कीन्ह राम पद ठाउँ।।74।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुत्रवती जुबती जग सोई। रघुपति भगतु जासु सुतु होई।।<br /> नतरु बाँझ भलि बादि बिआनी। राम बिमुख सुत तें हित जानी।।<br /> तुम्हरेहिं भाग रामु बन जाहीं। दूसर हेतु तात कछु नाहीं।।<br /> सकल सुकृत कर बड़ फलु एहू। राम सीय पद सहज सनेहू।।<br /> राग रोषु इरिषा मदु मोहू। जनि सपनेहुँ इन्ह के बस होहू।।<br /> सकल प्रकार बिकार बिहाई। मन क्रम बचन करेहु सेवकाई।।<br /> तुम्ह कहुँ बन सब भाँति सुपासू। सँग पितु मातु रामु सिय जासू।।<br /> जेहिं न रामु बन लहहिं कलेसू। सुत सोइ करेहु इहइ उपदेसू।।<br /> छं0-उपदेसु यहु जेहिं तात तुम्हरे राम सिय सुख पावहीं।<br /> पितु मातु प्रिय परिवार पुर सुख सुरति बन बिसरावहीं।<br /> तुलसी प्रभुहि सिख देइ आयसु दीन्ह पुनि आसिष दई।<br /> रति होउ अबिरल अमल सिय रघुबीर पद नित नित नई।।<br /> सो0-मातु चरन सिरु नाइ चले तुरत संकित हृदयँ।<br /> बागुर बिषम तोराइ मनहुँ भाग मृगु भाग बस।।75।।<br /> गए लखनु जहँ जानकिनाथू। भे मन मुदित पाइ प्रिय साथू।।<br /> बंदि राम सिय चरन सुहाए। चले संग नृपमंदिर आए।।<br /> कहहिं परसपर पुर नर नारी। भलि बनाइ बिधि बात बिगारी।।<br /> तन कृस दुखु बदन मलीने। बिकल मनहुँ माखी मधु छीने।।<br /> कर मीजहिं सिरु धुनि पछिताहीं। जनु बिन पंख बिहग अकुलाहीं।।<br /> भइ बड़ि भीर भूप दरबारा। बरनि न जाइ बिषादु अपारा।।<br /> सचिवँ उठाइ राउ बैठारे। कहि प्रिय बचन रामु पगु धारे।।<br /> सिय समेत दोउ तनय निहारी। ब्याकुल भयउ भूमिपति भारी।।<br /> दो0-सीय सहित सुत सुभग दोउ देखि देखि अकुलाइ।<br /> बारहिं बार सनेह बस राउ लेइ उर लाइ।।76।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सकइ न बोलि बिकल नरनाहू। सोक जनित उर दारुन दाहू।।<br /> नाइ सीसु पद अति अनुरागा। उठि रघुबीर बिदा तब मागा।।<br /> पितु असीस आयसु मोहि दीजै। हरष समय बिसमउ कत कीजै।।<br /> तात किएँ प्रिय प्रेम प्रमादू। जसु जग जाइ होइ अपबादू।।<br /> सुनि सनेह बस उठि नरनाहाँ। बैठारे रघुपति गहि बाहाँ।।<br /> सुनहु तात तुम्ह कहुँ मुनि कहहीं। रामु चराचर नायक अहहीं।।<br /> सुभ अरु असुभ करम अनुहारी। ईस देइ फलु ह्दयँ बिचारी।।<br /> करइ जो करम पाव फल सोई। निगम नीति असि कह सबु कोई।।<br /> दो0&#8211;औरु करै अपराधु कोउ और पाव फल भोगु।<br /> अति बिचित्र भगवंत गति को जग जानै जोगु।।77।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रायँ राम राखन हित लागी। बहुत उपाय किए छलु त्यागी।।<br /> लखी राम रुख रहत न जाने। धरम धुरंधर धीर सयाने।।<br /> तब नृप सीय लाइ उर लीन्ही। अति हित बहुत भाँति सिख दीन्ही।।<br /> कहि बन के दुख दुसह सुनाए। सासु ससुर पितु सुख समुझाए।।<br /> सिय मनु राम चरन अनुरागा। घरु न सुगमु बनु बिषमु न लागा।।<br /> औरउ सबहिं सीय समुझाई। कहि कहि बिपिन बिपति अधिकाई।।<br /> सचिव नारि गुर नारि सयानी। सहित सनेह कहहिं मृदु बानी।।<br /> तुम्ह कहुँ तौ न दीन्ह बनबासू। करहु जो कहहिं ससुर गुर सासू।।<br /> दो0&#8211;सिख सीतलि हित मधुर मृदु सुनि सीतहि न सोहानि।<br /> सरद चंद चंदनि लगत जनु चकई अकुलानि।।78।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीय सकुच बस उतरु न देई। सो सुनि तमकि उठी कैकेई।।<br /> मुनि पट भूषन भाजन आनी। आगें धरि बोली मृदु बानी।।<br /> नृपहि प्रान प्रिय तुम्ह रघुबीरा। सील सनेह न छाड़िहि भीरा।।<br /> सुकृत सुजसु परलोकु नसाऊ। तुम्हहि जान बन कहिहि न काऊ।।<br /> अस बिचारि सोइ करहु जो भावा। राम जननि सिख सुनि सुखु पावा।।<br /> भूपहि बचन बानसम लागे। करहिं न प्रान पयान अभागे।।<br /> लोग बिकल मुरुछित नरनाहू। काह करिअ कछु सूझ न काहू।।<br /> रामु तुरत मुनि बेषु बनाई। चले जनक जननिहि सिरु नाई।।<br /> दो0-सजि बन साजु समाजु सबु बनिता बंधु समेत।<br /> बंदि बिप्र गुर चरन प्रभु चले करि सबहि अचेत।।79।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निकसि बसिष्ठ द्वार भए ठाढ़े। देखे लोग बिरह दव दाढ़े।।<br /> कहि प्रिय बचन सकल समुझाए। बिप्र बृंद रघुबीर बोलाए।।<br /> गुर सन कहि बरषासन दीन्हे। आदर दान बिनय बस कीन्हे।।<br /> जाचक दान मान संतोषे। मीत पुनीत प्रेम परितोषे।।<br /> दासीं दास बोलाइ बहोरी। गुरहि सौंपि बोले कर जोरी।।<br /> सब कै सार सँभार गोसाईं। करबि जनक जननी की नाई।।<br /> बारहिं बार जोरि जुग पानी। कहत रामु सब सन मृदु बानी।।<br /> सोइ सब भाँति मोर हितकारी। जेहि तें रहै भुआल सुखारी।।<br /> दो0-मातु सकल मोरे बिरहँ जेहिं न होहिं दुख दीन।<br /> सोइ उपाउ तुम्ह करेहु सब पुर जन परम प्रबीन।।80।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि राम सबहि समुझावा। गुर पद पदुम हरषि सिरु नावा।<br /> गनपती गौरि गिरीसु मनाई। चले असीस पाइ रघुराई।।<br /> राम चलत अति भयउ बिषादू। सुनि न जाइ पुर आरत नादू।।<br /> कुसगुन लंक अवध अति सोकू। हहरष बिषाद बिबस सुरलोकू।।<br /> गइ मुरुछा तब भूपति जागे। बोलि सुमंत्रु कहन अस लागे।।<br /> रामु चले बन प्रान न जाहीं। केहि सुख लागि रहत तन माहीं।<br /> एहि तें कवन ब्यथा बलवाना। जो दुखु पाइ तजहिं तनु प्राना।।<br /> पुनि धरि धीर कहइ नरनाहू। लै रथु संग सखा तुम्ह जाहू।।<br /> दो0&#8211;सुठि सुकुमार कुमार दोउ जनकसुता सुकुमारि।<br /> रथ चढ़ाइ देखराइ बनु फिरेहु गएँ दिन चारि।।81।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौ नहिं फिरहिं धीर दोउ भाई। सत्यसंध दृढ़ब्रत रघुराई।।<br /> तौ तुम्ह बिनय करेहु कर जोरी। फेरिअ प्रभु मिथिलेसकिसोरी।।<br /> जब सिय कानन देखि डेराई। कहेहु मोरि सिख अवसरु पाई।।<br /> सासु ससुर अस कहेउ सँदेसू। पुत्रि फिरिअ बन बहुत कलेसू।।<br /> पितृगृह कबहुँ कबहुँ ससुरारी। रहेहु जहाँ रुचि होइ तुम्हारी।।<br /> एहि बिधि करेहु उपाय कदंबा। फिरइ त होइ प्रान अवलंबा।।<br /> नाहिं त मोर मरनु परिनामा। कछु न बसाइ भएँ बिधि बामा।।<br /> अस कहि मुरुछि परा महि राऊ। रामु लखनु सिय आनि देखाऊ।।<br /> दो0&#8211;पाइ रजायसु नाइ सिरु रथु अति बेग बनाइ।<br /> गयउ जहाँ बाहेर नगर सीय सहित दोउ भाइ।।82।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब सुमंत्र नृप बचन सुनाए। करि बिनती रथ रामु चढ़ाए।।<br /> चढ़ि रथ सीय सहित दोउ भाई। चले हृदयँ अवधहि सिरु नाई।।<br /> चलत रामु लखि अवध अनाथा। बिकल लोग सब लागे साथा।।<br /> कृपासिंधु बहुबिधि समुझावहिं। फिरहिं प्रेम बस पुनि फिरि आवहिं।।<br /> लागति अवध भयावनि भारी। मानहुँ कालराति अँधिआरी।।<br /> घोर जंतु सम पुर नर नारी। डरपहिं एकहि एक निहारी।।<br /> घर मसान परिजन जनु भूता। सुत हित मीत मनहुँ जमदूता।।<br /> बागन्ह बिटप बेलि कुम्हिलाहीं। सरित सरोवर देखि न जाहीं।।<br /> दो0-हय गय कोटिन्ह केलिमृग पुरपसु चातक मोर।<br /> पिक रथांग सुक सारिका सारस हंस चकोर।।83।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम बियोग बिकल सब ठाढ़े। जहँ तहँ मनहुँ चित्र लिखि काढ़े।।<br /> नगरु सफल बनु गहबर भारी। खग मृग बिपुल सकल नर नारी।।<br /> बिधि कैकेई किरातिनि कीन्ही। जेंहि दव दुसह दसहुँ दिसि दीन्ही।।<br /> सहि न सके रघुबर बिरहागी। चले लोग सब ब्याकुल भागी।।<br /> सबहिं बिचार कीन्ह मन माहीं। राम लखन सिय बिनु सुखु नाहीं।।<br /> जहाँ रामु तहँ सबुइ समाजू। बिनु रघुबीर अवध नहिं काजू।।<br /> चले साथ अस मंत्रु दृढ़ाई। सुर दुर्लभ सुख सदन बिहाई।।<br /> राम चरन पंकज प्रिय जिन्हही। बिषय भोग बस करहिं कि तिन्हही।।<br /> दो0-बालक बृद्ध बिहाइ गृँह लगे लोग सब साथ।<br /> तमसा तीर निवासु किय प्रथम दिवस रघुनाथ।।84।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रघुपति प्रजा प्रेमबस देखी। सदय हृदयँ दुखु भयउ बिसेषी।।<br /> करुनामय रघुनाथ गोसाँई। बेगि पाइअहिं पीर पराई।।<br /> कहि सप्रेम मृदु बचन सुहाए। बहुबिधि राम लोग समुझाए।।<br /> किए धरम उपदेस घनेरे। लोग प्रेम बस फिरहिं न फेरे।।<br /> सीलु सनेहु छाड़ि नहिं जाई। असमंजस बस भे रघुराई।।<br /> लोग सोग श्रम बस गए सोई। कछुक देवमायाँ मति मोई।।<br /> जबहिं जाम जुग जामिनि बीती। राम सचिव सन कहेउ सप्रीती।।<br /> खोज मारि रथु हाँकहु ताता। आन उपायँ बनिहि नहिं बाता।।<br /> दो0-राम लखन सुय जान चढ़ि संभु चरन सिरु नाइ।।<br /> सचिवँ चलायउ तुरत रथु इत उत खोज दुराइ।।85।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जागे सकल लोग भएँ भोरू। गे रघुनाथ भयउ अति सोरू।।<br /> रथ कर खोज कतहहुँ नहिं पावहिं। राम राम कहि चहु दिसि धावहिं।।<br /> मनहुँ बारिनिधि बूड़ जहाजू। भयउ बिकल बड़ बनिक समाजू।।<br /> एकहि एक देंहिं उपदेसू। तजे राम हम जानि कलेसू।।<br /> निंदहिं आपु सराहहिं मीना। धिग जीवनु रघुबीर बिहीना।।<br /> जौं पै प्रिय बियोगु बिधि कीन्हा। तौ कस मरनु न मागें दीन्हा।।<br /> एहि बिधि करत प्रलाप कलापा। आए अवध भरे परितापा।।<br /> बिषम बियोगु न जाइ बखाना। अवधि आस सब राखहिं प्राना।।<br /> दो0-राम दरस हित नेम ब्रत लगे करन नर नारि।<br /> मनहुँ कोक कोकी कमल दीन बिहीन तमारि।।86।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीता सचिव सहित दोउ भाई। सृंगबेरपुर पहुँचे जाई।।<br /> उतरे राम देवसरि देखी। कीन्ह दंडवत हरषु बिसेषी।।<br /> लखन सचिवँ सियँ किए प्रनामा। सबहि सहित सुखु पायउ रामा।।<br /> गंग सकल मुद मंगल मूला। सब सुख करनि हरनि सब सूला।।<br /> कहि कहि कोटिक कथा प्रसंगा। रामु बिलोकहिं गंग तरंगा।।<br /> सचिवहि अनुजहि प्रियहि सुनाई। बिबुध नदी महिमा अधिकाई।।<br /> मज्जनु कीन्ह पंथ श्रम गयऊ। सुचि जलु पिअत मुदित मन भयऊ।।<br /> सुमिरत जाहि मिटइ श्रम भारू। तेहि श्रम यह लौकिक ब्यवहारू।।<br /> दो0-सुध्द सचिदानंदमय कंद भानुकुल केतु।<br /> चरित करत नर अनुहरत संसृति सागर सेतु।।87।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह सुधि गुहँ निषाद जब पाई। मुदित लिए प्रिय बंधु बोलाई।।<br /> लिए फल मूल भेंट भरि भारा। मिलन चलेउ हिँयँ हरषु अपारा।।<br /> करि दंडवत भेंट धरि आगें। प्रभुहि बिलोकत अति अनुरागें।।<br /> सहज सनेह बिबस रघुराई। पूँछी कुसल निकट बैठाई।।<br /> नाथ कुसल पद पंकज देखें। भयउँ भागभाजन जन लेखें।।<br /> देव धरनि धनु धामु तुम्हारा। मैं जनु नीचु सहित परिवारा।।<br /> कृपा करिअ पुर धारिअ पाऊ। थापिय जनु सबु लोगु सिहाऊ।।<br /> कहेहु सत्य सबु सखा सुजाना। मोहि दीन्ह पितु आयसु आना।।<br /> दो0-बरष चारिदस बासु बन मुनि ब्रत बेषु अहारु।<br /> ग्राम बासु नहिं उचित सुनि गुहहि भयउ दुखु भारु।।88।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम लखन सिय रूप निहारी। कहहिं सप्रेम ग्राम नर नारी।।<br /> ते पितु मातु कहहु सखि कैसे। जिन्ह पठए बन बालक ऐसे।।<br /> एक कहहिं भल भूपति कीन्हा। लोयन लाहु हमहि बिधि दीन्हा।।<br /> तब निषादपति उर अनुमाना। तरु सिंसुपा मनोहर जाना।।<br /> लै रघुनाथहि ठाउँ देखावा। कहेउ राम सब भाँति सुहावा।।<br /> पुरजन करि जोहारु घर आए। रघुबर संध्या करन सिधाए।।<br /> गुहँ सँवारि साँथरी डसाई। कुस किसलयमय मृदुल सुहाई।।<br /> सुचि फल मूल मधुर मृदु जानी। दोना भरि भरि राखेसि पानी।।<br /> दो0-सिय सुमंत्र भ्राता सहित कंद मूल फल खाइ।<br /> सयन कीन्ह रघुबंसमनि पाय पलोटत भाइ।।89।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उठे लखनु प्रभु सोवत जानी। कहि सचिवहि सोवन मृदु बानी।।<br /> कछुक दूर सजि बान सरासन। जागन लगे बैठि बीरासन।।<br /> गुँह बोलाइ पाहरू प्रतीती। ठावँ ठाँव राखे अति प्रीती।।<br /> आपु लखन पहिं बैठेउ जाई। कटि भाथी सर चाप चढ़ाई।।<br /> सोवत प्रभुहि निहारि निषादू। भयउ प्रेम बस ह्दयँ बिषादू।।<br /> तनु पुलकित जलु लोचन बहई। बचन सप्रेम लखन सन कहई।।<br /> भूपति भवन सुभायँ सुहावा। सुरपति सदनु न पटतर पावा।।<br /> मनिमय रचित चारु चौबारे। जनु रतिपति निज हाथ सँवारे।।<br /> दो0-सुचि सुबिचित्र सुभोगमय सुमन सुगंध सुबास।<br /> पलँग मंजु मनिदीप जहँ सब बिधि सकल सुपास।।90।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिबिध बसन उपधान तुराई। छीर फेन मृदु बिसद सुहाई।।<br /> तहँ सिय रामु सयन निसि करहीं। निज छबि रति मनोज मदु हरहीं।।<br /> ते सिय रामु साथरीं सोए। श्रमित बसन बिनु जाहिं न जोए।।<br /> मातु पिता परिजन पुरबासी। सखा सुसील दास अरु दासी।।<br /> जोगवहिं जिन्हहि प्रान की नाई। महि सोवत तेइ राम गोसाईं।।<br /> पिता जनक जग बिदित प्रभाऊ। ससुर सुरेस सखा रघुराऊ।।<br /> रामचंदु पति सो बैदेही। सोवत महि बिधि बाम न केही।।<br /> सिय रघुबीर कि कानन जोगू। करम प्रधान सत्य कह लोगू।।<br /> दो0-कैकयनंदिनि मंदमति कठिन कुटिलपनु कीन्ह।<br /> जेहीं रघुनंदन जानकिहि सुख अवसर दुखु दीन्ह।।91।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भइ दिनकर कुल बिटप कुठारी। कुमति कीन्ह सब बिस्व दुखारी।।<br /> भयउ बिषादु निषादहि भारी। राम सीय महि सयन निहारी।।<br /> बोले लखन मधुर मृदु बानी। ग्यान बिराग भगति रस सानी।।<br /> काहु न कोउ सुख दुख कर दाता। निज कृत करम भोग सबु भ्राता।।<br /> जोग बियोग भोग भल मंदा। हित अनहित मध्यम भ्रम फंदा।।<br /> जनमु मरनु जहँ लगि जग जालू। संपती बिपति करमु अरु कालू।।<br /> धरनि धामु धनु पुर परिवारू। सरगु नरकु जहँ लगि ब्यवहारू।।<br /> देखिअ सुनिअ गुनिअ मन माहीं। मोह मूल परमारथु नाहीं।।<br /> दो0-सपनें होइ भिखारि नृप रंकु नाकपति होइ।<br /> जागें लाभु न हानि कछु तिमि प्रपंच जियँ जोइ।।92।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस बिचारि नहिं कीजअ रोसू। काहुहि बादि न देइअ दोसू।।<br /> मोह निसाँ सबु सोवनिहारा। देखिअ सपन अनेक प्रकारा।।<br /> एहिं जग जामिनि जागहिं जोगी। परमारथी प्रपंच बियोगी।।<br /> जानिअ तबहिं जीव जग जागा। जब जब बिषय बिलास बिरागा।।<br /> होइ बिबेकु मोह भ्रम भागा। तब रघुनाथ चरन अनुरागा।।<br /> सखा परम परमारथु एहू। मन क्रम बचन राम पद नेहू।।<br /> राम ब्रह्म परमारथ रूपा। अबिगत अलख अनादि अनूपा।।<br /> सकल बिकार रहित गतभेदा। कहि नित नेति निरूपहिं बेदा।<br /> दो0-भगत भूमि भूसुर सुरभि सुर हित लागि कृपाल।<br /> करत चरित धरि मनुज तनु सुनत मिटहि जग जाल।।93।।<br /> मासपारायण, पंद्रहवा विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सखा समुझि अस परिहरि मोहु। सिय रघुबीर चरन रत होहू।।<br /> कहत राम गुन भा भिनुसारा। जागे जग मंगल सुखदारा।।<br /> सकल सोच करि राम नहावा। सुचि सुजान बट छीर मगावा।।<br /> अनुज सहित सिर जटा बनाए। देखि सुमंत्र नयन जल छाए।।<br /> हृदयँ दाहु अति बदन मलीना। कह कर जोरि बचन अति दीना।।<br /> नाथ कहेउ अस कोसलनाथा। लै रथु जाहु राम कें साथा।।<br /> बनु देखाइ सुरसरि अन्हवाई। आनेहु फेरि बेगि दोउ भाई।।<br /> लखनु रामु सिय आनेहु फेरी। संसय सकल सँकोच निबेरी।।<br /> दो0-नृप अस कहेउ गोसाईँ जस कहइ करौं बलि सोइ।<br /> करि बिनती पायन्ह परेउ दीन्ह बाल जिमि रोइ।।94।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात कृपा करि कीजिअ सोई। जातें अवध अनाथ न होई।।<br /> मंत्रहि राम उठाइ प्रबोधा। तात धरम मतु तुम्ह सबु सोधा।।<br /> सिबि दधीचि हरिचंद नरेसा। सहे धरम हित कोटि कलेसा।।<br /> रंतिदेव बलि भूप सुजाना। धरमु धरेउ सहि संकट नाना।।<br /> धरमु न दूसर सत्य समाना। आगम निगम पुरान बखाना।।<br /> मैं सोइ धरमु सुलभ करि पावा। तजें तिहूँ पुर अपजसु छावा।।<br /> संभावित कहुँ अपजस लाहू। मरन कोटि सम दारुन दाहू।।<br /> तुम्ह सन तात बहुत का कहऊँ। दिएँ उतरु फिरि पातकु लहऊँ।।<br /> दो0-पितु पद गहि कहि कोटि नति बिनय करब कर जोरि।<br /> चिंता कवनिहु बात कै तात करिअ जनि मोरि।।95।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुम्ह पुनि पितु सम अति हित मोरें। बिनती करउँ तात कर जोरें।।<br /> सब बिधि सोइ करतब्य तुम्हारें। दुख न पाव पितु सोच हमारें।।<br /> सुनि रघुनाथ सचिव संबादू। भयउ सपरिजन बिकल निषादू।।<br /> पुनि कछु लखन कही कटु बानी। प्रभु बरजे बड़ अनुचित जानी।।<br /> सकुचि राम निज सपथ देवाई। लखन सँदेसु कहिअ जनि जाई।।<br /> कह सुमंत्रु पुनि भूप सँदेसू। सहि न सकिहि सिय बिपिन कलेसू।।<br /> जेहि बिधि अवध आव फिरि सीया। सोइ रघुबरहि तुम्हहि करनीया।।<br /> नतरु निपट अवलंब बिहीना। मैं न जिअब जिमि जल बिनु मीना।।<br /> दो0-मइकें ससरें सकल सुख जबहिं जहाँ मनु मान।।<br /> तँह तब रहिहि सुखेन सिय जब लगि बिपति बिहान।।96।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिनती भूप कीन्ह जेहि भाँती। आरति प्रीति न सो कहि जाती।।<br /> पितु सँदेसु सुनि कृपानिधाना। सियहि दीन्ह सिख कोटि बिधाना।।<br /> सासु ससुर गुर प्रिय परिवारू। फिरतु त सब कर मिटै खभारू।।<br /> सुनि पति बचन कहति बैदेही। सुनहु प्रानपति परम सनेही।।<br /> प्रभु करुनामय परम बिबेकी। तनु तजि रहति छाँह किमि छेंकी।।<br /> प्रभा जाइ कहँ भानु बिहाई। कहँ चंद्रिका चंदु तजि जाई।।<br /> पतिहि प्रेममय बिनय सुनाई। कहति सचिव सन गिरा सुहाई।।<br /> तुम्ह पितु ससुर सरिस हितकारी। उतरु देउँ फिरि अनुचित भारी।।<br /> दो0-आरति बस सनमुख भइउँ बिलगु न मानब तात।<br /> आरजसुत पद कमल बिनु बादि जहाँ लगि नात।।97।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पितु बैभव बिलास मैं डीठा। नृप मनि मुकुट मिलित पद पीठा।।<br /> सुखनिधान अस पितु गृह मोरें। पिय बिहीन मन भाव न भोरें।।<br /> ससुर चक्कवइ कोसलराऊ। भुवन चारिदस प्रगट प्रभाऊ।।<br /> आगें होइ जेहि सुरपति लेई। अरध सिंघासन आसनु देई।।<br /> ससुरु एतादृस अवध निवासू। प्रिय परिवारु मातु सम सासू।।<br /> बिनु रघुपति पद पदुम परागा। मोहि केउ सपनेहुँ सुखद न लागा।।<br /> अगम पंथ बनभूमि पहारा। करि केहरि सर सरित अपारा।।<br /> कोल किरात कुरंग बिहंगा। मोहि सब सुखद प्रानपति संगा।।<br /> दो0-सासु ससुर सन मोरि हुँति बिनय करबि परि पायँ।।<br /> मोर सोचु जनि करिअ कछु मैं बन सुखी सुभायँ।।98।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्राननाथ प्रिय देवर साथा। बीर धुरीन धरें धनु भाथा।।<br /> नहिं मग श्रमु भ्रमु दुख मन मोरें। मोहि लगि सोचु करिअ जनि भोरें।।<br /> सुनि सुमंत्रु सिय सीतलि बानी। भयउ बिकल जनु फनि मनि हानी।।<br /> नयन सूझ नहिं सुनइ न काना। कहि न सकइ कछु अति अकुलाना।।<br /> राम प्रबोधु कीन्ह बहु भाँति। तदपि होति नहिं सीतलि छाती।।<br /> जतन अनेक साथ हित कीन्हे। उचित उतर रघुनंदन दीन्हे।।<br /> मेटि जाइ नहिं राम रजाई। कठिन करम गति कछु न बसाई।।<br /> राम लखन सिय पद सिरु नाई। फिरेउ बनिक जिमि मूर गवाँई।।<br /> दो0&#8211;रथ हाँकेउ हय राम तन हेरि हेरि हिहिनाहिं।<br /> देखि निषाद बिषादबस धुनहिं सीस पछिताहिं।।99।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जासु बियोग बिकल पसु ऐसे। प्रजा मातु पितु जिइहहिं कैसें।।<br /> बरबस राम सुमंत्रु पठाए। सुरसरि तीर आपु तब आए।।<br /> मागी नाव न केवटु आना। कहइ तुम्हार मरमु मैं जाना।।<br /> चरन कमल रज कहुँ सबु कहई। मानुष करनि मूरि कछु अहई।।<br /> छुअत सिला भइ नारि सुहाई। पाहन तें न काठ कठिनाई।।<br /> तरनिउ मुनि घरिनि होइ जाई। बाट परइ मोरि नाव उड़ाई।।<br /> एहिं प्रतिपालउँ सबु परिवारू। नहिं जानउँ कछु अउर कबारू।।<br /> जौ प्रभु पार अवसि गा चहहू। मोहि पद पदुम पखारन कहहू।।<br /> छं0-पद कमल धोइ चढ़ाइ नाव न नाथ उतराई चहौं।<br /> मोहि राम राउरि आन दसरथ सपथ सब साची कहौं।।<br /> बरु तीर मारहुँ लखनु पै जब लगि न पाय पखारिहौं।<br /> तब लगि न तुलसीदास नाथ कृपाल पारु उतारिहौं।।<br /> सो0-सुनि केबट के बैन प्रेम लपेटे अटपटे।<br /> बिहसे करुनाऐन चितइ जानकी लखन तन।।100।।<br /> कृपासिंधु बोले मुसुकाई। सोइ करु जेंहि तव नाव न जाई।।<br /> वेगि आनु जल पाय पखारू। होत बिलंबु उतारहि पारू।।<br /> जासु नाम सुमरत एक बारा। उतरहिं नर भवसिंधु अपारा।।<br /> सोइ कृपालु केवटहि निहोरा। जेहिं जगु किय तिहु पगहु ते थोरा।।<br /> पद नख निरखि देवसरि हरषी। सुनि प्रभु बचन मोहँ मति करषी।।<br /> केवट राम रजायसु पावा। पानि कठवता भरि लेइ आवा।।<br /> अति आनंद उमगि अनुरागा। चरन सरोज पखारन लागा।।<br /> बरषि सुमन सुर सकल सिहाहीं। एहि सम पुन्यपुंज कोउ नाहीं।।<br /> दो0-पद पखारि जलु पान करि आपु सहित परिवार।<br /> पितर पारु करि प्रभुहि पुनि मुदित गयउ लेइ पार।।101।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उतरि ठाड़ भए सुरसरि रेता। सीयराम गुह लखन समेता।।<br /> केवट उतरि दंडवत कीन्हा। प्रभुहि सकुच एहि नहिं कछु दीन्हा।।<br /> पिय हिय की सिय जाननिहारी। मनि मुदरी मन मुदित उतारी।।<br /> कहेउ कृपाल लेहि उतराई। केवट चरन गहे अकुलाई।।<br /> नाथ आजु मैं काह न पावा। मिटे दोष दुख दारिद दावा।।<br /> बहुत काल मैं कीन्हि मजूरी। आजु दीन्ह बिधि बनि भलि भूरी।।<br /> अब कछु नाथ न चाहिअ मोरें। दीनदयाल अनुग्रह तोरें।।<br /> फिरती बार मोहि जे देबा। सो प्रसादु मैं सिर धरि लेबा।।<br /> दो0- बहुत कीन्ह प्रभु लखन सियँ नहिं कछु केवटु लेइ।<br /> बिदा कीन्ह करुनायतन भगति बिमल बरु देइ।।102।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब मज्जनु करि रघुकुलनाथा। पूजि पारथिव नायउ माथा।।<br /> सियँ सुरसरिहि कहेउ कर जोरी। मातु मनोरथ पुरउबि मोरी।।<br /> पति देवर संग कुसल बहोरी। आइ करौं जेहिं पूजा तोरी।।<br /> सुनि सिय बिनय प्रेम रस सानी। भइ तब बिमल बारि बर बानी।।<br /> सुनु रघुबीर प्रिया बैदेही। तव प्रभाउ जग बिदित न केही।।<br /> लोकप होहिं बिलोकत तोरें। तोहि सेवहिं सब सिधि कर जोरें।।<br /> तुम्ह जो हमहि बड़ि बिनय सुनाई। कृपा कीन्हि मोहि दीन्हि बड़ाई।।<br /> तदपि देबि मैं देबि असीसा। सफल होपन हित निज बागीसा।।<br /> दो0-प्राननाथ देवर सहित कुसल कोसला आइ।<br /> पूजहि सब मनकामना सुजसु रहिहि जग छाइ।।103।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गंग बचन सुनि मंगल मूला। मुदित सीय सुरसरि अनुकुला।।<br /> तब प्रभु गुहहि कहेउ घर जाहू। सुनत सूख मुखु भा उर दाहू।।<br /> दीन बचन गुह कह कर जोरी। बिनय सुनहु रघुकुलमनि मोरी।।<br /> नाथ साथ रहि पंथु देखाई। करि दिन चारि चरन सेवकाई।।<br /> जेहिं बन जाइ रहब रघुराई। परनकुटी मैं करबि सुहाई।।<br /> तब मोहि कहँ जसि देब रजाई। सोइ करिहउँ रघुबीर दोहाई।।<br /> सहज सनेह राम लखि तासु। संग लीन्ह गुह हृदय हुलासू।।<br /> पुनि गुहँ ग्याति बोलि सब लीन्हे। करि परितोषु बिदा तब कीन्हे।।<br /> दो0- तब गनपति सिव सुमिरि प्रभु नाइ सुरसरिहि माथ। ì<br /> सखा अनुज सिया सहित बन गवनु कीन्ह रधुनाथ।।104।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि दिन भयउ बिटप तर बासू। लखन सखाँ सब कीन्ह सुपासू।।<br /> प्रात प्रातकृत करि रधुसाई। तीरथराजु दीख प्रभु जाई।।<br /> सचिव सत्य श्रध्दा प्रिय नारी। माधव सरिस मीतु हितकारी।।<br /> चारि पदारथ भरा भँडारु। पुन्य प्रदेस देस अति चारु।।<br /> छेत्र अगम गढ़ु गाढ़ सुहावा। सपनेहुँ नहिं प्रतिपच्छिन्ह पावा।।<br /> सेन सकल तीरथ बर बीरा। कलुष अनीक दलन रनधीरा।।<br /> संगमु सिंहासनु सुठि सोहा। छत्रु अखयबटु मुनि मनु मोहा।।<br /> चवँर जमुन अरु गंग तरंगा। देखि होहिं दुख दारिद भंगा।।<br /> दो0- सेवहिं सुकृति साधु सुचि पावहिं सब मनकाम।<br /> बंदी बेद पुरान गन कहहिं बिमल गुन ग्राम।।105।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> को कहि सकइ प्रयाग प्रभाऊ। कलुष पुंज कुंजर मृगराऊ।।<br /> अस तीरथपति देखि सुहावा। सुख सागर रघुबर सुखु पावा।।<br /> कहि सिय लखनहि सखहि सुनाई। श्रीमुख तीरथराज बड़ाई।।<br /> करि प्रनामु देखत बन बागा। कहत महातम अति अनुरागा।।<br /> एहि बिधि आइ बिलोकी बेनी। सुमिरत सकल सुमंगल देनी।।<br /> मुदित नहाइ कीन्हि सिव सेवा। पुजि जथाबिधि तीरथ देवा।।<br /> तब प्रभु भरद्वाज पहिं आए। करत दंडवत मुनि उर लाए।।<br /> मुनि मन मोद न कछु कहि जाइ। ब्रह्मानंद रासि जनु पाई।।<br /> दो0- दीन्हि असीस मुनीस उर अति अनंदु अस जानि।<br /> लोचन गोचर सुकृत फल मनहुँ किए बिधि आनि।।106।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुसल प्रस्न करि आसन दीन्हे। पूजि प्रेम परिपूरन कीन्हे।।<br /> कंद मूल फल अंकुर नीके। दिए आनि मुनि मनहुँ अमी के।।<br /> सीय लखन जन सहित सुहाए। अति रुचि राम मूल फल खाए।।<br /> भए बिगतश्रम रामु सुखारे। भरव्दाज मृदु बचन उचारे।।<br /> आजु सुफल तपु तीरथ त्यागू। आजु सुफल जप जोग बिरागू।।<br /> सफल सकल सुभ साधन साजू। राम तुम्हहि अवलोकत आजू।।<br /> लाभ अवधि सुख अवधि न दूजी। तुम्हारें दरस आस सब पूजी।।<br /> अब करि कृपा देहु बर एहू। निज पद सरसिज सहज सनेहू।।<br /> दो0-करम बचन मन छाड़ि छलु जब लगि जनु न तुम्हार।<br /> तब लगि सुखु सपनेहुँ नहीं किएँ कोटि उपचार।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि बचन रामु सकुचाने। भाव भगति आनंद अघाने।।<br /> तब रघुबर मुनि सुजसु सुहावा। कोटि भाँति कहि सबहि सुनावा।।<br /> सो बड सो सब गुन गन गेहू। जेहि मुनीस तुम्ह आदर देहू।।<br /> मुनि रघुबीर परसपर नवहीं। बचन अगोचर सुखु अनुभवहीं।।<br /> यह सुधि पाइ प्रयाग निवासी। बटु तापस मुनि सिद्ध उदासी।।<br /> भरद्वाज आश्रम सब आए। देखन दसरथ सुअन सुहाए।।<br /> राम प्रनाम कीन्ह सब काहू। मुदित भए लहि लोयन लाहू।।<br /> देहिं असीस परम सुखु पाई। फिरे सराहत सुंदरताई।।<br /> दो0-राम कीन्ह बिश्राम निसि प्रात प्रयाग नहाइ।<br /> चले सहित सिय लखन जन मुददित मुनिहि सिरु नाइ।।108।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम सप्रेम कहेउ मुनि पाहीं। नाथ कहिअ हम केहि मग जाहीं।।<br /> मुनि मन बिहसि राम सन कहहीं। सुगम सकल मग तुम्ह कहुँ अहहीं।।<br /> साथ लागि मुनि सिष्य बोलाए। सुनि मन मुदित पचासक आए।।<br /> सबन्हि राम पर प्रेम अपारा। सकल कहहि मगु दीख हमारा।।<br /> मुनि बटु चारि संग तब दीन्हे। जिन्ह बहु जनम सुकृत सब कीन्हे।।<br /> करि प्रनामु रिषि आयसु पाई। प्रमुदित हृदयँ चले रघुराई।।<br /> ग्राम निकट जब निकसहि जाई। देखहि दरसु नारि नर धाई।।<br /> होहि सनाथ जनम फलु पाई। फिरहि दुखित मनु संग पठाई।।<br /> दो0-बिदा किए बटु बिनय करि फिरे पाइ मन काम।<br /> उतरि नहाए जमुन जल जो सरीर सम स्याम।।109।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत तीरवासी नर नारी। धाए निज निज काज बिसारी।।<br /> लखन राम सिय सुन्दरताई। देखि करहिं निज भाग्य बड़ाई।।<br /> अति लालसा बसहिं मन माहीं। नाउँ गाउँ बूझत सकुचाहीं।।<br /> जे तिन्ह महुँ बयबिरिध सयाने। तिन्ह करि जुगुति रामु पहिचाने।।<br /> सकल कथा तिन्ह सबहि सुनाई। बनहि चले पितु आयसु पाई।।<br /> सुनि सबिषाद सकल पछिताहीं। रानी रायँ कीन्ह भल नाहीं।।<br /> तेहि अवसर एक तापसु आवा। तेजपुंज लघुबयस सुहावा।।<br /> कवि अलखित गति बेषु बिरागी। मन क्रम बचन राम अनुरागी।।<br /> दो0-सजल नयन तन पुलकि निज इष्टदेउ पहिचानि।<br /> परेउ दंड जिमि धरनितल दसा न जाइ बखानि।।110।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम सप्रेम पुलकि उर लावा। परम रंक जनु पारसु पावा।।<br /> मनहुँ प्रेमु परमारथु दोऊ। मिलत धरे तन कह सबु कोऊ।।<br /> बहुरि लखन पायन्ह सोइ लागा। लीन्ह उठाइ उमगि अनुरागा।।<br /> पुनि सिय चरन धूरि धरि सीसा। जननि जानि सिसु दीन्हि असीसा।।<br /> कीन्ह निषाद दंडवत तेही। मिलेउ मुदित लखि राम सनेही।।<br /> पिअत नयन पुट रूपु पियूषा। मुदित सुअसनु पाइ जिमि भूखा।।<br /> ते पितु मातु कहहु सखि कैसे। जिन्ह पठए बन बालक ऐसे।।<br /> राम लखन सिय रूपु निहारी। होहिं सनेह बिकल नर नारी।।<br /> दो0-तब रघुबीर अनेक बिधि सखहि सिखावनु दीन्ह।<br /> राम रजायसु सीस धरि भवन गवनु तेँइँ कीन्ह।।111।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि सियँ राम लखन कर जोरी। जमुनहि कीन्ह प्रनामु बहोरी।।<br /> चले ससीय मुदित दोउ भाई। रबितनुजा कइ करत बड़ाई।।<br /> पथिक अनेक मिलहिं मग जाता। कहहिं सप्रेम देखि दोउ भ्राता।।<br /> राज लखन सब अंग तुम्हारें। देखि सोचु अति हृदय हमारें।।<br /> मारग चलहु पयादेहि पाएँ। ज्योतिषु झूठ हमारें भाएँ।।<br /> अगमु पंथ गिरि कानन भारी। तेहि महँ साथ नारि सुकुमारी।।<br /> करि केहरि बन जाइ न जोई। हम सँग चलहि जो आयसु होई।।<br /> जाब जहाँ लगि तहँ पहुँचाई। फिरब बहोरि तुम्हहि सिरु नाई।।<br /> दो0-एहि बिधि पूँछहिं प्रेम बस पुलक गात जलु नैन।<br /> कृपासिंधु फेरहि तिन्हहि कहि बिनीत मृदु बैन।।112।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे पुर गाँव बसहिं मग माहीं। तिन्हहि नाग सुर नगर सिहाहीं।।<br /> केहि सुकृतीं केहि घरीं बसाए। धन्य पुन्यमय परम सुहाए।।<br /> जहँ जहँ राम चरन चलि जाहीं। तिन्ह समान अमरावति नाहीं।।<br /> पुन्यपुंज मग निकट निवासी। तिन्हहि सराहहिं सुरपुरबासी।।<br /> जे भरि नयन बिलोकहिं रामहि। सीता लखन सहित घनस्यामहि।।<br /> जे सर सरित राम अवगाहहिं। तिन्हहि देव सर सरित सराहहिं।।<br /> जेहि तरु तर प्रभु बैठहिं जाई। करहिं कलपतरु तासु बड़ाई।।<br /> परसि राम पद पदुम परागा। मानति भूमि भूरि निज भागा।।<br /> दो0-छाँह करहि घन बिबुधगन बरषहि सुमन सिहाहिं।<br /> देखत गिरि बन बिहग मृग रामु चले मग जाहिं।।113।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीता लखन सहित रघुराई। गाँव निकट जब निकसहिं जाई।।<br /> सुनि सब बाल बृद्ध नर नारी। चलहिं तुरत गृहकाजु बिसारी।।<br /> राम लखन सिय रूप निहारी। पाइ नयनफलु होहिं सुखारी।।<br /> सजल बिलोचन पुलक सरीरा। सब भए मगन देखि दोउ बीरा।।<br /> बरनि न जाइ दसा तिन्ह केरी। लहि जनु रंकन्ह सुरमनि ढेरी।।<br /> एकन्ह एक बोलि सिख देहीं। लोचन लाहु लेहु छन एहीं।।<br /> रामहि देखि एक अनुरागे। चितवत चले जाहिं सँग लागे।।<br /> एक नयन मग छबि उर आनी। होहिं सिथिल तन मन बर बानी।।<br /> दो0-एक देखिं बट छाँह भलि डासि मृदुल तृन पात।<br /> कहहिं गवाँइअ छिनुकु श्रमु गवनब अबहिं कि प्रात।।114।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक कलस भरि आनहिं पानी। अँचइअ नाथ कहहिं मृदु बानी।।<br /> सुनि प्रिय बचन प्रीति अति देखी। राम कृपाल सुसील बिसेषी।।<br /> जानी श्रमित सीय मन माहीं। घरिक बिलंबु कीन्ह बट छाहीं।।<br /> मुदित नारि नर देखहिं सोभा। रूप अनूप नयन मनु लोभा।।<br /> एकटक सब सोहहिं चहुँ ओरा। रामचंद्र मुख चंद चकोरा।।<br /> तरुन तमाल बरन तनु सोहा। देखत कोटि मदन मनु मोहा।।<br /> दामिनि बरन लखन सुठि नीके। नख सिख सुभग भावते जी के।।<br /> मुनिपट कटिन्ह कसें तूनीरा। सोहहिं कर कमलिनि धनु तीरा।।<br /> दो0-जटा मुकुट सीसनि सुभग उर भुज नयन बिसाल।<br /> सरद परब बिधु बदन बर लसत स्वेद कन जाल।।115।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बरनि न जाइ मनोहर जोरी। सोभा बहुत थोरि मति मोरी।।<br /> राम लखन सिय सुंदरताई। सब चितवहिं चित मन मति लाई।।<br /> थके नारि नर प्रेम पिआसे। मनहुँ मृगी मृग देखि दिआ से।।<br /> सीय समीप ग्रामतिय जाहीं। पूँछत अति सनेहँ सकुचाहीं।।<br /> बार बार सब लागहिं पाएँ। कहहिं बचन मृदु सरल सुभाएँ।।<br /> राजकुमारि बिनय हम करहीं। तिय सुभायँ कछु पूँछत डरहीं।<br /> स्वामिनि अबिनय छमबि हमारी। बिलगु न मानब जानि गवाँरी।।<br /> राजकुअँर दोउ सहज सलोने। इन्ह तें लही दुति मरकत सोने।।<br /> दो0-स्यामल गौर किसोर बर सुंदर सुषमा ऐन।<br /> सरद सर्बरीनाथ मुखु सरद सरोरुह नैन।।116।।<br /> मासपारायण, सोलहवाँ विश्राम<br /> नवान्हपारायण, चौथा विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोटि मनोज लजावनिहारे। सुमुखि कहहु को आहिं तुम्हारे।।<br /> सुनि सनेहमय मंजुल बानी। सकुची सिय मन महुँ मुसुकानी।।<br /> तिन्हहि बिलोकि बिलोकति धरनी। दुहुँ सकोच सकुचित बरबरनी।।<br /> सकुचि सप्रेम बाल मृग नयनी। बोली मधुर बचन पिकबयनी।।<br /> सहज सुभाय सुभग तन गोरे। नामु लखनु लघु देवर मोरे।।<br /> बहुरि बदनु बिधु अंचल ढाँकी। पिय तन चितइ भौंह करि बाँकी।।<br /> खंजन मंजु तिरीछे नयननि। निज पति कहेउ तिन्हहि सियँ सयननि।।<br /> भइ मुदित सब ग्रामबधूटीं। रंकन्ह राय रासि जनु लूटीं।।<br /> दो0-अति सप्रेम सिय पायँ परि बहुबिधि देहिं असीस।<br /> सदा सोहागिनि होहु तुम्ह जब लगि महि अहि सीस।।117।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पारबती सम पतिप्रिय होहू। देबि न हम पर छाड़ब छोहू।।<br /> पुनि पुनि बिनय करिअ कर जोरी। जौं एहि मारग फिरिअ बहोरी।।<br /> दरसनु देब जानि निज दासी। लखीं सीयँ सब प्रेम पिआसी।।<br /> मधुर बचन कहि कहि परितोषीं। जनु कुमुदिनीं कौमुदीं पोषीं।।<br /> तबहिं लखन रघुबर रुख जानी। पूँछेउ मगु लोगन्हि मृदु बानी।।<br /> सुनत नारि नर भए दुखारी। पुलकित गात बिलोचन बारी।।<br /> मिटा मोदु मन भए मलीने। बिधि निधि दीन्ह लेत जनु छीने।।<br /> समुझि करम गति धीरजु कीन्हा। सोधि सुगम मगु तिन्ह कहि दीन्हा।।<br /> दो0-लखन जानकी सहित तब गवनु कीन्ह रघुनाथ।<br /> फेरे सब प्रिय बचन कहि लिए लाइ मन साथ।।118।।ý<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> फिरत नारि नर अति पछिताहीं। देअहि दोषु देहिं मन माहीं।।<br /> सहित बिषाद परसपर कहहीं। बिधि करतब उलटे सब अहहीं।।<br /> निपट निरंकुस निठुर निसंकू। जेहिं ससि कीन्ह सरुज सकलंकू।।<br /> रूख कलपतरु सागरु खारा। तेहिं पठए बन राजकुमारा।।<br /> जौं पे इन्हहि दीन्ह बनबासू। कीन्ह बादि बिधि भोग बिलासू।।<br /> ए बिचरहिं मग बिनु पदत्राना। रचे बादि बिधि बाहन नाना।।<br /> ए महि परहिं डासि कुस पाता। सुभग सेज कत सृजत बिधाता।।<br /> तरुबर बास इन्हहि बिधि दीन्हा। धवल धाम रचि रचि श्रमु कीन्हा।।<br /> दो0-जौं ए मुनि पट धर जटिल सुंदर सुठि सुकुमार।<br /> बिबिध भाँति भूषन बसन बादि किए करतार।।119।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं ए कंद मूल फल खाहीं। बादि सुधादि असन जग माहीं।।<br /> एक कहहिं ए सहज सुहाए। आपु प्रगट भए बिधि न बनाए।।<br /> जहँ लगि बेद कही बिधि करनी। श्रवन नयन मन गोचर बरनी।।<br /> देखहु खोजि भुअन दस चारी। कहँ अस पुरुष कहाँ असि नारी।।<br /> इन्हहि देखि बिधि मनु अनुरागा। पटतर जोग बनावै लागा।।<br /> कीन्ह बहुत श्रम ऐक न आए। तेहिं इरिषा बन आनि दुराए।।<br /> एक कहहिं हम बहुत न जानहिं। आपुहि परम धन्य करि मानहिं।।<br /> ते पुनि पुन्यपुंज हम लेखे। जे देखहिं देखिहहिं जिन्ह देखे।।<br /> दो0-एहि बिधि कहि कहि बचन प्रिय लेहिं नयन भरि नीर।<br /> किमि चलिहहि मारग अगम सुठि सुकुमार सरीर।।120।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नारि सनेह बिकल बस होहीं। चकई साँझ समय जनु सोहीं।।<br /> मृदु पद कमल कठिन मगु जानी। गहबरि हृदयँ कहहिं बर बानी।।<br /> परसत मृदुल चरन अरुनारे। सकुचति महि जिमि हृदय हमारे।।<br /> जौं जगदीस इन्हहि बनु दीन्हा। कस न सुमनमय मारगु कीन्हा।।<br /> जौं मागा पाइअ बिधि पाहीं। ए रखिअहिं सखि आँखिन्ह माहीं।।<br /> जे नर नारि न अवसर आए। तिन्ह सिय रामु न देखन पाए।।<br /> सुनि सुरुप बूझहिं अकुलाई। अब लगि गए कहाँ लगि भाई।।<br /> समरथ धाइ बिलोकहिं जाई। प्रमुदित फिरहिं जनमफलु पाई।।<br /> दो0-अबला बालक बृद्ध जन कर मीजहिं पछिताहिं।।<br /> होहिं प्रेमबस लोग इमि रामु जहाँ जहँ जाहिं।।121।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गाँव गाँव अस होइ अनंदू। देखि भानुकुल कैरव चंदू।।<br /> जे कछु समाचार सुनि पावहिं। ते नृप रानिहि दोसु लगावहिं।।<br /> कहहिं एक अति भल नरनाहू। दीन्ह हमहि जोइ लोचन लाहू।।<br /> कहहिं परस्पर लोग लोगाईं। बातें सरल सनेह सुहाईं।।<br /> ते पितु मातु धन्य जिन्ह जाए। धन्य सो नगरु जहाँ तें आए।।<br /> धन्य सो देसु सैलु बन गाऊँ। जहँ जहँ जाहिं धन्य सोइ ठाऊँ।।<br /> सुख पायउ बिरंचि रचि तेही। ए जेहि के सब भाँति सनेही।।<br /> राम लखन पथि कथा सुहाई। रही सकल मग कानन छाई।।<br /> दो0-एहि बिधि रघुकुल कमल रबि मग लोगन्ह सुख देत।<br /> जाहिं चले देखत बिपिन सिय सौमित्रि समेत।।122।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आगे रामु लखनु बने पाछें। तापस बेष बिराजत काछें।।<br /> उभय बीच सिय सोहति कैसे। ब्रह्म जीव बिच माया जैसे।।<br /> बहुरि कहउँ छबि जसि मन बसई। जनु मधु मदन मध्य रति लसई।।<br /> उपमा बहुरि कहउँ जियँ जोही। जनु बुध बिधु बिच रोहिनि सोही।।<br /> प्रभु पद रेख बीच बिच सीता। धरति चरन मग चलति सभीता।।<br /> सीय राम पद अंक बराएँ। लखन चलहिं मगु दाहिन लाएँ।।<br /> राम लखन सिय प्रीति सुहाई। बचन अगोचर किमि कहि जाई।।<br /> खग मृग मगन देखि छबि होहीं। लिए चोरि चित राम बटोहीं।।<br /> दो0-जिन्ह जिन्ह देखे पथिक प्रिय सिय समेत दोउ भाइ।<br /> भव मगु अगमु अनंदु तेइ बिनु श्रम रहे सिराइ।।123।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अजहुँ जासु उर सपनेहुँ काऊ। बसहुँ लखनु सिय रामु बटाऊ।।<br /> राम धाम पथ पाइहि सोई। जो पथ पाव कबहुँ मुनि कोई।।<br /> तब रघुबीर श्रमित सिय जानी। देखि निकट बटु सीतल पानी।।<br /> तहँ बसि कंद मूल फल खाई। प्रात नहाइ चले रघुराई।।<br /> देखत बन सर सैल सुहाए। बालमीकि आश्रम प्रभु आए।।<br /> राम दीख मुनि बासु सुहावन। सुंदर गिरि काननु जलु पावन।।<br /> सरनि सरोज बिटप बन फूले। गुंजत मंजु मधुप रस भूले।।<br /> खग मृग बिपुल कोलाहल करहीं। बिरहित बैर मुदित मन चरहीं।।<br /> दो0-सुचि सुंदर आश्रमु निरखि हरषे राजिवनेन।<br /> सुनि रघुबर आगमनु मुनि आगें आयउ लेन।।124।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि कहुँ राम दंडवत कीन्हा। आसिरबादु बिप्रबर दीन्हा।।<br /> देखि राम छबि नयन जुड़ाने। करि सनमानु आश्रमहिं आने।।<br /> मुनिबर अतिथि प्रानप्रिय पाए। कंद मूल फल मधुर मगाए।।<br /> सिय सौमित्रि राम फल खाए। तब मुनि आश्रम दिए सुहाए।।<br /> बालमीकि मन आनँदु भारी। मंगल मूरति नयन निहारी।।<br /> तब कर कमल जोरि रघुराई। बोले बचन श्रवन सुखदाई।।<br /> तुम्ह त्रिकाल दरसी मुनिनाथा। बिस्व बदर जिमि तुम्हरें हाथा।।<br /> अस कहि प्रभु सब कथा बखानी। जेहि जेहि भाँति दीन्ह बनु रानी।।<br /> दो0-तात बचन पुनि मातु हित भाइ भरत अस राउ।<br /> मो कहुँ दरस तुम्हार प्रभु सबु मम पुन्य प्रभाउ।।125।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि पाय मुनिराय तुम्हारे। भए सुकृत सब सुफल हमारे।।<br /> अब जहँ राउर आयसु होई। मुनि उदबेगु न पावै कोई।।<br /> मुनि तापस जिन्ह तें दुखु लहहीं। ते नरेस बिनु पावक दहहीं।।<br /> मंगल मूल बिप्र परितोषू। दहइ कोटि कुल भूसुर रोषू।।<br /> अस जियँ जानि कहिअ सोइ ठाऊँ। सिय सौमित्रि सहित जहँ जाऊँ।।<br /> तहँ रचि रुचिर परन तृन साला। बासु करौ कछु काल कृपाला।।<br /> सहज सरल सुनि रघुबर बानी। साधु साधु बोले मुनि ग्यानी।।<br /> कस न कहहु अस रघुकुलकेतू। तुम्ह पालक संतत श्रुति सेतू।।<br /> छं0-श्रुति सेतु पालक राम तुम्ह जगदीस माया जानकी।<br /> जो सृजति जगु पालति हरति रूख पाइ कृपानिधान की।।<br /> जो सहससीसु अहीसु महिधरु लखनु सचराचर धनी।<br /> सुर काज धरि नरराज तनु चले दलन खल निसिचर अनी।।<br /> सो0-राम सरुप तुम्हार बचन अगोचर बुद्धिपर।<br /> अबिगत अकथ अपार नेति नित निगम कह।।126।।<br /> जगु पेखन तुम्ह देखनिहारे। बिधि हरि संभु नचावनिहारे।।<br /> तेउ न जानहिं मरमु तुम्हारा। औरु तुम्हहि को जाननिहारा।।<br /> सोइ जानइ जेहि देहु जनाई। जानत तुम्हहि तुम्हइ होइ जाई।।<br /> तुम्हरिहि कृपाँ तुम्हहि रघुनंदन। जानहिं भगत भगत उर चंदन।।<br /> चिदानंदमय देह तुम्हारी। बिगत बिकार जान अधिकारी।।<br /> नर तनु धरेहु संत सुर काजा। कहहु करहु जस प्राकृत राजा।।<br /> राम देखि सुनि चरित तुम्हारे। जड़ मोहहिं बुध होहिं सुखारे।।<br /> तुम्ह जो कहहु करहु सबु साँचा। जस काछिअ तस चाहिअ नाचा।।<br /> दो0-पूँछेहु मोहि कि रहौं कहँ मैं पूँछत सकुचाउँ।<br /> जहँ न होहु तहँ देहु कहि तुम्हहि देखावौं ठाउँ।।127।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि बचन प्रेम रस साने। सकुचि राम मन महुँ मुसुकाने।।<br /> बालमीकि हँसि कहहिं बहोरी। बानी मधुर अमिअ रस बोरी।।<br /> सुनहु राम अब कहउँ निकेता। जहाँ बसहु सिय लखन समेता।।<br /> जिन्ह के श्रवन समुद्र समाना। कथा तुम्हारि सुभग सरि नाना।।<br /> भरहिं निरंतर होहिं न पूरे। तिन्ह के हिय तुम्ह कहुँ गृह रूरे।।<br /> लोचन चातक जिन्ह करि राखे। रहहिं दरस जलधर अभिलाषे।।<br /> निदरहिं सरित सिंधु सर भारी। रूप बिंदु जल होहिं सुखारी।।<br /> तिन्ह के हृदय सदन सुखदायक। बसहु बंधु सिय सह रघुनायक।।<br /> दो0-जसु तुम्हार मानस बिमल हंसिनि जीहा जासु।<br /> मुकुताहल गुन गन चुनइ राम बसहु हियँ तासु।।128।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु प्रसाद सुचि सुभग सुबासा। सादर जासु लहइ नित नासा।।<br /> तुम्हहि निबेदित भोजन करहीं। प्रभु प्रसाद पट भूषन धरहीं।।<br /> सीस नवहिं सुर गुरु द्विज देखी। प्रीति सहित करि बिनय बिसेषी।।<br /> कर नित करहिं राम पद पूजा। राम भरोस हृदयँ नहि दूजा।।<br /> चरन राम तीरथ चलि जाहीं। राम बसहु तिन्ह के मन माहीं।।<br /> मंत्रराजु नित जपहिं तुम्हारा। पूजहिं तुम्हहि सहित परिवारा।।<br /> तरपन होम करहिं बिधि नाना। बिप्र जेवाँइ देहिं बहु दाना।।<br /> तुम्ह तें अधिक गुरहि जियँ जानी। सकल भायँ सेवहिं सनमानी।।<br /> दो0-सबु करि मागहिं एक फलु राम चरन रति होउ।<br /> तिन्ह कें मन मंदिर बसहु सिय रघुनंदन दोउ।।129।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> काम कोह मद मान न मोहा। लोभ न छोभ न राग न द्रोहा।।<br /> जिन्ह कें कपट दंभ नहिं माया। तिन्ह कें हृदय बसहु रघुराया।।<br /> सब के प्रिय सब के हितकारी। दुख सुख सरिस प्रसंसा गारी।।<br /> कहहिं सत्य प्रिय बचन बिचारी। जागत सोवत सरन तुम्हारी।।<br /> तुम्हहि छाड़ि गति दूसरि नाहीं। राम बसहु तिन्ह के मन माहीं।।<br /> जननी सम जानहिं परनारी। धनु पराव बिष तें बिष भारी।।<br /> जे हरषहिं पर संपति देखी। दुखित होहिं पर बिपति बिसेषी।।<br /> जिन्हहि राम तुम्ह प्रानपिआरे। तिन्ह के मन सुभ सदन तुम्हारे।।<br /> दो0-स्वामि सखा पितु मातु गुर जिन्ह के सब तुम्ह तात।<br /> मन मंदिर तिन्ह कें बसहु सीय सहित दोउ भ्रात।।130।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अवगुन तजि सब के गुन गहहीं। बिप्र धेनु हित संकट सहहीं।।<br /> नीति निपुन जिन्ह कइ जग लीका। घर तुम्हार तिन्ह कर मनु नीका।।<br /> गुन तुम्हार समुझइ निज दोसा। जेहि सब भाँति तुम्हार भरोसा।।<br /> राम भगत प्रिय लागहिं जेही। तेहि उर बसहु सहित बैदेही।।<br /> जाति पाँति धनु धरम बड़ाई। प्रिय परिवार सदन सुखदाई।।<br /> सब तजि तुम्हहि रहइ उर लाई। तेहि के हृदयँ रहहु रघुराई।।<br /> सरगु नरकु अपबरगु समाना। जहँ तहँ देख धरें धनु बाना।।<br /> करम बचन मन राउर चेरा। राम करहु तेहि कें उर डेरा।।<br /> दो0-जाहि न चाहिअ कबहुँ कछु तुम्ह सन सहज सनेहु।<br /> बसहु निरंतर तासु मन सो राउर निज गेहु।।131।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि मुनिबर भवन देखाए। बचन सप्रेम राम मन भाए।।<br /> कह मुनि सुनहु भानुकुलनायक। आश्रम कहउँ समय सुखदायक।।<br /> चित्रकूट गिरि करहु निवासू। तहँ तुम्हार सब भाँति सुपासू।।<br /> सैलु सुहावन कानन चारू। करि केहरि मृग बिहग बिहारू।।<br /> नदी पुनीत पुरान बखानी। अत्रिप्रिया निज तपबल आनी।।<br /> सुरसरि धार नाउँ मंदाकिनि। जो सब पातक पोतक डाकिनि।।<br /> अत्रि आदि मुनिबर बहु बसहीं। करहिं जोग जप तप तन कसहीं।।<br /> चलहु सफल श्रम सब कर करहू। राम देहु गौरव गिरिबरहू।।<br /> दो0-चित्रकूट महिमा अमित कहीं महामुनि गाइ।<br /> आए नहाए सरित बर सिय समेत दोउ भाइ।।132।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रघुबर कहेउ लखन भल घाटू। करहु कतहुँ अब ठाहर ठाटू।।<br /> लखन दीख पय उतर करारा। चहुँ दिसि फिरेउ धनुष जिमि नारा।।<br /> नदी पनच सर सम दम दाना। सकल कलुष कलि साउज नाना।।<br /> चित्रकूट जनु अचल अहेरी। चुकइ न घात मार मुठभेरी।।<br /> अस कहि लखन ठाउँ देखरावा। थलु बिलोकि रघुबर सुखु पावा।।<br /> रमेउ राम मनु देवन्ह जाना। चले सहित सुर थपति प्रधाना।।<br /> कोल किरात बेष सब आए। रचे परन तृन सदन सुहाए।।<br /> बरनि न जाहि मंजु दुइ साला। एक ललित लघु एक बिसाला।।<br /> दो0-लखन जानकी सहित प्रभु राजत रुचिर निकेत।<br /> सोह मदनु मुनि बेष जनु रति रितुराज समेत।।133।।<br /> मासपारायण, सत्रहँवा विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अमर नाग किंनर दिसिपाला। चित्रकूट आए तेहि काला।।<br /> राम प्रनामु कीन्ह सब काहू। मुदित देव लहि लोचन लाहू।।<br /> बरषि सुमन कह देव समाजू। नाथ सनाथ भए हम आजू।।<br /> करि बिनती दुख दुसह सुनाए। हरषित निज निज सदन सिधाए।।<br /> चित्रकूट रघुनंदनु छाए। समाचार सुनि सुनि मुनि आए।।<br /> आवत देखि मुदित मुनिबृंदा। कीन्ह दंडवत रघुकुल चंदा।।<br /> मुनि रघुबरहि लाइ उर लेहीं। सुफल होन हित आसिष देहीं।।<br /> सिय सौमित्र राम छबि देखहिं। साधन सकल सफल करि लेखहिं।।<br /> दो0-जथाजोग सनमानि प्रभु बिदा किए मुनिबृंद।<br /> करहि जोग जप जाग तप निज आश्रमन्हि सुछंद।।134।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह सुधि कोल किरातन्ह पाई। हरषे जनु नव निधि घर आई।।<br /> कंद मूल फल भरि भरि दोना। चले रंक जनु लूटन सोना।।<br /> तिन्ह महँ जिन्ह देखे दोउ भ्राता। अपर तिन्हहि पूँछहि मगु जाता।।<br /> कहत सुनत रघुबीर निकाई। आइ सबन्हि देखे रघुराई।।<br /> करहिं जोहारु भेंट धरि आगे। प्रभुहि बिलोकहिं अति अनुरागे।।<br /> चित्र लिखे जनु जहँ तहँ ठाढ़े। पुलक सरीर नयन जल बाढ़े।।<br /> राम सनेह मगन सब जाने। कहि प्रिय बचन सकल सनमाने।।<br /> प्रभुहि जोहारि बहोरि बहोरी। बचन बिनीत कहहिं कर जोरी।।<br /> दो0-अब हम नाथ सनाथ सब भए देखि प्रभु पाय।<br /> भाग हमारे आगमनु राउर कोसलराय।।135।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धन्य भूमि बन पंथ पहारा। जहँ जहँ नाथ पाउ तुम्ह धारा।।<br /> धन्य बिहग मृग काननचारी। सफल जनम भए तुम्हहि निहारी।।<br /> हम सब धन्य सहित परिवारा। दीख दरसु भरि नयन तुम्हारा।।<br /> कीन्ह बासु भल ठाउँ बिचारी। इहाँ सकल रितु रहब सुखारी।।<br /> हम सब भाँति करब सेवकाई। करि केहरि अहि बाघ बराई।।<br /> बन बेहड़ गिरि कंदर खोहा। सब हमार प्रभु पग पग जोहा।।<br /> तहँ तहँ तुम्हहि अहेर खेलाउब। सर निरझर जलठाउँ देखाउब।।<br /> हम सेवक परिवार समेता। नाथ न सकुचब आयसु देता।।<br /> दो0-बेद बचन मुनि मन अगम ते प्रभु करुना ऐन।<br /> बचन किरातन्ह के सुनत जिमि पितु बालक बैन।।136।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रामहि केवल प्रेमु पिआरा। जानि लेउ जो जाननिहारा।।<br /> राम सकल बनचर तब तोषे। कहि मृदु बचन प्रेम परिपोषे।।<br /> बिदा किए सिर नाइ सिधाए। प्रभु गुन कहत सुनत घर आए।।<br /> एहि बिधि सिय समेत दोउ भाई। बसहिं बिपिन सुर मुनि सुखदाई।।<br /> जब ते आइ रहे रघुनायकु। तब तें भयउ बनु मंगलदायकु।।<br /> फूलहिं फलहिं बिटप बिधि नाना।।मंजु बलित बर बेलि बिताना।।<br /> सुरतरु सरिस सुभायँ सुहाए। मनहुँ बिबुध बन परिहरि आए।।<br /> गंज मंजुतर मधुकर श्रेनी। त्रिबिध बयारि बहइ सुख देनी।।<br /> दो0-नीलकंठ कलकंठ सुक चातक चक्क चकोर।<br /> भाँति भाँति बोलहिं बिहग श्रवन सुखद चित चोर।।137।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> केरि केहरि कपि कोल कुरंगा। बिगतबैर बिचरहिं सब संगा।।<br /> फिरत अहेर राम छबि देखी। होहिं मुदित मृगबंद बिसेषी।।<br /> बिबुध बिपिन जहँ लगि जग माहीं। देखि राम बनु सकल सिहाहीं।।<br /> सुरसरि सरसइ दिनकर कन्या। मेकलसुता गोदावरि धन्या।।<br /> सब सर सिंधु नदी नद नाना। मंदाकिनि कर करहिं बखाना।।<br /> उदय अस्त गिरि अरु कैलासू। मंदर मेरु सकल सुरबासू।।<br /> सैल हिमाचल आदिक जेते। चित्रकूट जसु गावहिं तेते।।<br /> बिंधि मुदित मन सुखु न समाई। श्रम बिनु बिपुल बड़ाई पाई।।<br /> दो0-चित्रकूट के बिहग मृग बेलि बिटप तृन जाति।<br /> पुन्य पुंज सब धन्य अस कहहिं देव दिन राति।।138।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नयनवंत रघुबरहि बिलोकी। पाइ जनम फल होहिं बिसोकी।।<br /> परसि चरन रज अचर सुखारी। भए परम पद के अधिकारी।।<br /> सो बनु सैलु सुभायँ सुहावन। मंगलमय अति पावन पावन।।<br /> महिमा कहिअ कवनि बिधि तासू। सुखसागर जहँ कीन्ह निवासू।।<br /> पय पयोधि तजि अवध बिहाई। जहँ सिय लखनु रामु रहे आई।।<br /> कहि न सकहिं सुषमा जसि कानन। जौं सत सहस होंहिं सहसानन।।<br /> सो मैं बरनि कहौं बिधि केहीं। डाबर कमठ कि मंदर लेहीं।।<br /> सेवहिं लखनु करम मन बानी। जाइ न सीलु सनेहु बखानी।।<br /> दो0&#8211;छिनु छिनु लखि सिय राम पद जानि आपु पर नेहु।<br /> करत न सपनेहुँ लखनु चितु बंधु मातु पितु गेहु।।139।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम संग सिय रहति सुखारी। पुर परिजन गृह सुरति बिसारी।।<br /> छिनु छिनु पिय बिधु बदनु निहारी। प्रमुदित मनहुँ चकोरकुमारी।।<br /> नाह नेहु नित बढ़त बिलोकी। हरषित रहति दिवस जिमि कोकी।।<br /> सिय मनु राम चरन अनुरागा। अवध सहस सम बनु प्रिय लागा।।<br /> परनकुटी प्रिय प्रियतम संगा। प्रिय परिवारु कुरंग बिहंगा।।<br /> सासु ससुर सम मुनितिय मुनिबर। असनु अमिअ सम कंद मूल फर।।<br /> नाथ साथ साँथरी सुहाई। मयन सयन सय सम सुखदाई।।<br /> लोकप होहिं बिलोकत जासू। तेहि कि मोहि सक बिषय बिलासू।।<br /> दो0&#8211;सुमिरत रामहि तजहिं जन तृन सम बिषय बिलासु।<br /> रामप्रिया जग जननि सिय कछु न आचरजु तासु।।140।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीय लखन जेहि बिधि सुखु लहहीं। सोइ रघुनाथ करहि सोइ कहहीं।।<br /> कहहिं पुरातन कथा कहानी। सुनहिं लखनु सिय अति सुखु मानी।<br /> जब जब रामु अवध सुधि करहीं। तब तब बारि बिलोचन भरहीं।।<br /> सुमिरि मातु पितु परिजन भाई। भरत सनेहु सीलु सेवकाई।।<br /> कृपासिंधु प्रभु होहिं दुखारी। धीरजु धरहिं कुसमउ बिचारी।।<br /> लखि सिय लखनु बिकल होइ जाहीं। जिमि पुरुषहि अनुसर परिछाहीं।।<br /> प्रिया बंधु गति लखि रघुनंदनु। धीर कृपाल भगत उर चंदनु।।<br /> लगे कहन कछु कथा पुनीता। सुनि सुखु लहहिं लखनु अरु सीता।।<br /> दो0-रामु लखन सीता सहित सोहत परन निकेत।<br /> जिमि बासव बस अमरपुर सची जयंत समेत।।141।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जोगवहिं प्रभु सिय लखनहिं कैसें। पलक बिलोचन गोलक जैसें।।<br /> सेवहिं लखनु सीय रघुबीरहि। जिमि अबिबेकी पुरुष सरीरहि।।<br /> एहि बिधि प्रभु बन बसहिं सुखारी। खग मृग सुर तापस हितकारी।।<br /> कहेउँ राम बन गवनु सुहावा। सुनहु सुमंत्र अवध जिमि आवा।।<br /> फिरेउ निषादु प्रभुहि पहुँचाई। सचिव सहित रथ देखेसि आई।।<br /> मंत्री बिकल बिलोकि निषादू। कहि न जाइ जस भयउ बिषादू।।<br /> राम राम सिय लखन पुकारी। परेउ धरनितल ब्याकुल भारी।।<br /> देखि दखिन दिसि हय हिहिनाहीं। जनु बिनु पंख बिहग अकुलाहीं।।<br /> दो0-नहिं तृन चरहिं पिअहिं जलु मोचहिं लोचन बारि।<br /> ब्याकुल भए निषाद सब रघुबर बाजि निहारि।।142।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धरि धीरज तब कहइ निषादू। अब सुमंत्र परिहरहु बिषादू।।<br /> तुम्ह पंडित परमारथ ग्याता। धरहु धीर लखि बिमुख बिधाता<br /> बिबिध कथा कहि कहि मृदु बानी। रथ बैठारेउ बरबस आनी।।<br /> सोक सिथिल रथ सकइ न हाँकी। रघुबर बिरह पीर उर बाँकी।।<br /> चरफराहिँ मग चलहिं न घोरे। बन मृग मनहुँ आनि रथ जोरे।।<br /> अढ़ुकि परहिं फिरि हेरहिं पीछें। राम बियोगि बिकल दुख तीछें।।<br /> जो कह रामु लखनु बैदेही। हिंकरि हिंकरि हित हेरहिं तेही।।<br /> बाजि बिरह गति कहि किमि जाती। बिनु मनि फनिक बिकल जेहि भाँती।।<br /> दो0-भयउ निषाद बिषादबस देखत सचिव तुरंग।<br /> बोलि सुसेवक चारि तब दिए सारथी संग।।143।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुह सारथिहि फिरेउ पहुँचाई। बिरहु बिषादु बरनि नहिं जाई।।<br /> चले अवध लेइ रथहि निषादा। होहि छनहिं छन मगन बिषादा।।<br /> सोच सुमंत्र बिकल दुख दीना। धिग जीवन रघुबीर बिहीना।।<br /> रहिहि न अंतहुँ अधम सरीरू। जसु न लहेउ बिछुरत रघुबीरू।।<br /> भए अजस अघ भाजन प्राना। कवन हेतु नहिं करत पयाना।।<br /> अहह मंद मनु अवसर चूका। अजहुँ न हृदय होत दुइ टूका।।<br /> मीजि हाथ सिरु धुनि पछिताई। मनहँ कृपन धन रासि गवाँई।।<br /> बिरिद बाँधि बर बीरु कहाई। चलेउ समर जनु सुभट पराई।।<br /> दो0-बिप्र बिबेकी बेदबिद संमत साधु सुजाति।<br /> जिमि धोखें मदपान कर सचिव सोच तेहि भाँति।।144।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जिमि कुलीन तिय साधु सयानी। पतिदेवता करम मन बानी।।<br /> रहै करम बस परिहरि नाहू। सचिव हृदयँ तिमि दारुन दाहु।।<br /> लोचन सजल डीठि भइ थोरी। सुनइ न श्रवन बिकल मति भोरी।।<br /> सूखहिं अधर लागि मुहँ लाटी। जिउ न जाइ उर अवधि कपाटी।।<br /> बिबरन भयउ न जाइ निहारी। मारेसि मनहुँ पिता महतारी।।<br /> हानि गलानि बिपुल मन ब्यापी। जमपुर पंथ सोच जिमि पापी।।<br /> बचनु न आव हृदयँ पछिताई। अवध काह मैं देखब जाई।।<br /> राम रहित रथ देखिहि जोई। सकुचिहि मोहि बिलोकत सोई।।<br /> दो0&#8211;धाइ पूँछिहहिं मोहि जब बिकल नगर नर नारि।<br /> उतरु देब मैं सबहि तब हृदयँ बज्रु बैठारि।।145।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुछिहहिं दीन दुखित सब माता। कहब काह मैं तिन्हहि बिधाता।।<br /> पूछिहि जबहिं लखन महतारी। कहिहउँ कवन सँदेस सुखारी।।<br /> राम जननि जब आइहि धाई। सुमिरि बच्छु जिमि धेनु लवाई।।<br /> पूँछत उतरु देब मैं तेही। गे बनु राम लखनु बैदेही।।<br /> जोइ पूँछिहि तेहि ऊतरु देबा।जाइ अवध अब यहु सुखु लेबा।।<br /> पूँछिहि जबहिं राउ दुख दीना। जिवनु जासु रघुनाथ अधीना।।<br /> देहउँ उतरु कौनु मुहु लाई। आयउँ कुसल कुअँर पहुँचाई।।<br /> सुनत लखन सिय राम सँदेसू। तृन जिमि तनु परिहरिहि नरेसू।।<br /> दो0&#8211;ह्रदउ न बिदरेउ पंक जिमि बिछुरत प्रीतमु नीरु।।<br /> जानत हौं मोहि दीन्ह बिधि यहु जातना सरीरु।।146।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि करत पंथ पछितावा। तमसा तीर तुरत रथु आवा।।<br /> बिदा किए करि बिनय निषादा। फिरे पायँ परि बिकल बिषादा।।<br /> पैठत नगर सचिव सकुचाई। जनु मारेसि गुर बाँभन गाई।।<br /> बैठि बिटप तर दिवसु गवाँवा। साँझ समय तब अवसरु पावा।।<br /> अवध प्रबेसु कीन्ह अँधिआरें। पैठ भवन रथु राखि दुआरें।।<br /> जिन्ह जिन्ह समाचार सुनि पाए। भूप द्वार रथु देखन आए।।<br /> रथु पहिचानि बिकल लखि घोरे। गरहिं गात जिमि आतप ओरे।।<br /> नगर नारि नर ब्याकुल कैंसें। निघटत नीर मीनगन जैंसें।।<br /> दो0&#8211;सचिव आगमनु सुनत सबु बिकल भयउ रनिवासु।<br /> भवन भयंकरु लाग तेहि मानहुँ प्रेत निवासु।।147।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अति आरति सब पूँछहिं रानी। उतरु न आव बिकल भइ बानी।।<br /> सुनइ न श्रवन नयन नहिं सूझा। कहहु कहाँ नृप तेहि तेहि बूझा।।<br /> दासिन्ह दीख सचिव बिकलाई। कौसल्या गृहँ गईं लवाई।।<br /> जाइ सुमंत्र दीख कस राजा। अमिअ रहित जनु चंदु बिराजा।।<br /> आसन सयन बिभूषन हीना। परेउ भूमितल निपट मलीना।।<br /> लेइ उसासु सोच एहि भाँती। सुरपुर तें जनु खँसेउ जजाती।।<br /> लेत सोच भरि छिनु छिनु छाती। जनु जरि पंख परेउ संपाती।।<br /> राम राम कह राम सनेही। पुनि कह राम लखन बैदेही।।<br /> दो0-देखि सचिवँ जय जीव कहि कीन्हेउ दंड प्रनामु।<br /> सुनत उठेउ ब्याकुल नृपति कहु सुमंत्र कहँ रामु।।148।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भूप सुमंत्रु लीन्ह उर लाई। बूड़त कछु अधार जनु पाई।।<br /> सहित सनेह निकट बैठारी। पूँछत राउ नयन भरि बारी।।<br /> राम कुसल कहु सखा सनेही। कहँ रघुनाथु लखनु बैदेही।।<br /> आने फेरि कि बनहि सिधाए। सुनत सचिव लोचन जल छाए।।<br /> सोक बिकल पुनि पूँछ नरेसू। कहु सिय राम लखन संदेसू।।<br /> राम रूप गुन सील सुभाऊ। सुमिरि सुमिरि उर सोचत राऊ।।<br /> राउ सुनाइ दीन्ह बनबासू। सुनि मन भयउ न हरषु हराँसू।।<br /> सो सुत बिछुरत गए न प्राना। को पापी बड़ मोहि समाना।।<br /> दो0-सखा रामु सिय लखनु जहँ तहाँ मोहि पहुँचाउ।<br /> नाहिं त चाहत चलन अब प्रान कहउँ सतिभाउ।।149।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि पुनि पूँछत मंत्रहि राऊ। प्रियतम सुअन सँदेस सुनाऊ।।<br /> करहि सखा सोइ बेगि उपाऊ। रामु लखनु सिय नयन देखाऊ।।<br /> सचिव धीर धरि कह मुदु बानी। महाराज तुम्ह पंडित ग्यानी।।<br /> बीर सुधीर धुरंधर देवा। साधु समाजु सदा तुम्ह सेवा।।<br /> जनम मरन सब दुख भोगा। हानि लाभ प्रिय मिलन बियोगा।।<br /> काल करम बस हौहिं गोसाईं। बरबस राति दिवस की नाईं।।<br /> सुख हरषहिं जड़ दुख बिलखाहीं। दोउ सम धीर धरहिं मन माहीं।।<br /> धीरज धरहु बिबेकु बिचारी। छाड़िअ सोच सकल हितकारी।।<br /> दो0-प्रथम बासु तमसा भयउ दूसर सुरसरि तीर।<br /> न्हाई रहे जलपानु करि सिय समेत दोउ बीर।।150।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> केवट कीन्हि बहुत सेवकाई। सो जामिनि सिंगरौर गवाँई।।<br /> होत प्रात बट छीरु मगावा। जटा मुकुट निज सीस बनावा।।<br /> राम सखाँ तब नाव मगाई। प्रिया चढ़ाइ चढ़े रघुराई।।<br /> लखन बान धनु धरे बनाई। आपु चढ़े प्रभु आयसु पाई।।<br /> बिकल बिलोकि मोहि रघुबीरा। बोले मधुर बचन धरि धीरा।।<br /> तात प्रनामु तात सन कहेहु। बार बार पद पंकज गहेहू।।<br /> करबि पायँ परि बिनय बहोरी। तात करिअ जनि चिंता मोरी।।<br /> बन मग मंगल कुसल हमारें। कृपा अनुग्रह पुन्य तुम्हारें।।<br /> छं0- तुम्हरे अनुग्रह तात कानन जात सब सुखु पाइहौं।<br /> प्रतिपालि आयसु कुसल देखन पाय पुनि फिरि आइहौं।।<br /> जननीं सकल परितोषि परि परि पायँ करि बिनती घनी।<br /> तुलसी करेहु सोइ जतनु जेहिं कुसली रहहिं कोसल धनी।।<br /> सो0-गुर सन कहब सँदेसु बार बार पद पदुम गहि।<br /> करब सोइ उपदेसु जेहिं न सोच मोहि अवधपति।।151।।<br /> पुरजन परिजन सकल निहोरी। तात सुनाएहु बिनती मोरी।।<br /> सोइ सब भाँति मोर हितकारी। जातें रह नरनाहु सुखारी।।<br /> कहब सँदेसु भरत के आएँ। नीति न तजिअ राजपदु पाएँ।।<br /> पालेहु प्रजहि करम मन बानी। सेएहु मातु सकल सम जानी।।<br /> ओर निबाहेहु भायप भाई। करि पितु मातु सुजन सेवकाई।।<br /> तात भाँति तेहि राखब राऊ। सोच मोर जेहिं करै न काऊ।।<br /> लखन कहे कछु बचन कठोरा। बरजि राम पुनि मोहि निहोरा।।<br /> बार बार निज सपथ देवाई। कहबि न तात लखन लरिकाई।।<br /> दो0-कहि प्रनाम कछु कहन लिय सिय भइ सिथिल सनेह।<br /> थकित बचन लोचन सजल पुलक पल्लवित देह।।152।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि अवसर रघुबर रूख पाई। केवट पारहि नाव चलाई।।<br /> रघुकुलतिलक चले एहि भाँती। देखउँ ठाढ़ कुलिस धरि छाती।।<br /> मैं आपन किमि कहौं कलेसू। जिअत फिरेउँ लेइ राम सँदेसू।।<br /> अस कहि सचिव बचन रहि गयऊ। हानि गलानि सोच बस भयऊ।।<br /> सुत बचन सुनतहिं नरनाहू। परेउ धरनि उर दारुन दाहू।।<br /> तलफत बिषम मोह मन मापा। माजा मनहुँ मीन कहुँ ब्यापा।।<br /> करि बिलाप सब रोवहिं रानी। महा बिपति किमि जाइ बखानी।।<br /> सुनि बिलाप दुखहू दुखु लागा। धीरजहू कर धीरजु भागा।।<br /> दो0-भयउ कोलाहलु अवध अति सुनि नृप राउर सोरु।<br /> बिपुल बिहग बन परेउ निसि मानहुँ कुलिस कठोरु।।153।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रान कंठगत भयउ भुआलू। मनि बिहीन जनु ब्याकुल ब्यालू।।<br /> इद्रीं सकल बिकल भइँ भारी। जनु सर सरसिज बनु बिनु बारी।।<br /> कौसल्याँ नृपु दीख मलाना। रबिकुल रबि अँथयउ जियँ जाना।<br /> उर धरि धीर राम महतारी। बोली बचन समय अनुसारी।।<br /> नाथ समुझि मन करिअ बिचारू। राम बियोग पयोधि अपारू।।<br /> करनधार तुम्ह अवध जहाजू। चढ़ेउ सकल प्रिय पथिक समाजू।।<br /> धीरजु धरिअ त पाइअ पारू। नाहिं त बूड़िहि सबु परिवारू।।<br /> जौं जियँ धरिअ बिनय पिय मोरी। रामु लखनु सिय मिलहिं बहोरी।।<br /> दो0&#8211;प्रिया बचन मृदु सुनत नृपु चितयउ आँखि उघारि।<br /> तलफत मीन मलीन जनु सींचत सीतल बारि।।154।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धरि धीरजु उठी बैठ भुआलू। कहु सुमंत्र कहँ राम कृपालू।।<br /> कहाँ लखनु कहँ रामु सनेही। कहँ प्रिय पुत्रबधू बैदेही।।<br /> बिलपत राउ बिकल बहु भाँती। भइ जुग सरिस सिराति न राती।।<br /> तापस अंध साप सुधि आई। कौसल्यहि सब कथा सुनाई।।<br /> भयउ बिकल बरनत इतिहासा। राम रहित धिग जीवन आसा।।<br /> सो तनु राखि करब मैं काहा। जेंहि न प्रेम पनु मोर निबाहा।।<br /> हा रघुनंदन प्रान पिरीते। तुम्ह बिनु जिअत बहुत दिन बीते।।<br /> हा जानकी लखन हा रघुबर। हा पितु हित चित चातक जलधर।<br /> दो0-राम राम कहि राम कहि राम राम कहि राम।<br /> तनु परिहरि रघुबर बिरहँ राउ गयउ सुरधाम।।155।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जिअन मरन फलु दसरथ पावा। अंड अनेक अमल जसु छावा।।<br /> जिअत राम बिधु बदनु निहारा। राम बिरह करि मरनु सँवारा।।<br /> सोक बिकल सब रोवहिं रानी। रूपु सील बलु तेजु बखानी।।<br /> करहिं बिलाप अनेक प्रकारा। परहीं भूमितल बारहिं बारा।।<br /> बिलपहिं बिकल दास अरु दासी। घर घर रुदनु करहिं पुरबासी।।<br /> अँथयउ आजु भानुकुल भानू। धरम अवधि गुन रूप निधानू।।<br /> गारीं सकल कैकइहि देहीं। नयन बिहीन कीन्ह जग जेहीं।।<br /> एहि बिधि बिलपत रैनि बिहानी। आए सकल महामुनि ग्यानी।।<br /> दो0-तब बसिष्ठ मुनि समय सम कहि अनेक इतिहास।<br /> सोक नेवारेउ सबहि कर निज बिग्यान प्रकास।।156।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेल नाँव भरि नृप तनु राखा। दूत बोलाइ बहुरि अस भाषा।।<br /> धावहु बेगि भरत पहिं जाहू। नृप सुधि कतहुँ कहहु जनि काहू।।<br /> एतनेइ कहेहु भरत सन जाई। गुर बोलाई पठयउ दोउ भाई।।<br /> सुनि मुनि आयसु धावन धाए। चले बेग बर बाजि लजाए।।<br /> अनरथु अवध अरंभेउ जब तें। कुसगुन होहिं भरत कहुँ तब तें।।<br /> देखहिं राति भयानक सपना। जागि करहिं कटु कोटि कलपना।।<br /> बिप्र जेवाँइ देहिं दिन दाना। सिव अभिषेक करहिं बिधि नाना।।<br /> मागहिं हृदयँ महेस मनाई। कुसल मातु पितु परिजन भाई।।<br /> दो0-एहि बिधि सोचत भरत मन धावन पहुँचे आइ।<br /> गुर अनुसासन श्रवन सुनि चले गनेसु मनाइ।।157।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चले समीर बेग हय हाँके। नाघत सरित सैल बन बाँके।।<br /> हृदयँ सोचु बड़ कछु न सोहाई। अस जानहिं जियँ जाउँ उड़ाई।।<br /> एक निमेष बरस सम जाई। एहि बिधि भरत नगर निअराई।।<br /> असगुन होहिं नगर पैठारा। रटहिं कुभाँति कुखेत करारा।।<br /> खर सिआर बोलहिं प्रतिकूला। सुनि सुनि होइ भरत मन सूला।।<br /> श्रीहत सर सरिता बन बागा। नगरु बिसेषि भयावनु लागा।।<br /> खग मृग हय गय जाहिं न जोए। राम बियोग कुरोग बिगोए।।<br /> नगर नारि नर निपट दुखारी। मनहुँ सबन्हि सब संपति हारी।।<br /> दो0-पुरजन मिलिहिं न कहहिं कछु गवँहिं जोहारहिं जाहिं।<br /> भरत कुसल पूँछि न सकहिं भय बिषाद मन माहिं।।158।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हाट बाट नहिं जाइ निहारी। जनु पुर दहँ दिसि लागि दवारी।।<br /> आवत सुत सुनि कैकयनंदिनि। हरषी रबिकुल जलरुह चंदिनि।।<br /> सजि आरती मुदित उठि धाई। द्वारेहिं भेंटि भवन लेइ आई।।<br /> भरत दुखित परिवारु निहारा। मानहुँ तुहिन बनज बनु मारा।।<br /> कैकेई हरषित एहि भाँति। मनहुँ मुदित दव लाइ किराती।।<br /> सुतहि ससोच देखि मनु मारें। पूँछति नैहर कुसल हमारें।।<br /> सकल कुसल कहि भरत सुनाई। पूँछी निज कुल कुसल भलाई।।<br /> कहु कहँ तात कहाँ सब माता। कहँ सिय राम लखन प्रिय भ्राता।।<br /> दो0-सुनि सुत बचन सनेहमय कपट नीर भरि नैन।<br /> भरत श्रवन मन सूल सम पापिनि बोली बैन।।159।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात बात मैं सकल सँवारी। भै मंथरा सहाय बिचारी।।<br /> कछुक काज बिधि बीच बिगारेउ। भूपति सुरपति पुर पगु धारेउ।।<br /> सुनत भरतु भए बिबस बिषादा। जनु सहमेउ करि केहरि नादा।।<br /> तात तात हा तात पुकारी। परे भूमितल ब्याकुल भारी।।<br /> चलत न देखन पायउँ तोही। तात न रामहि सौंपेहु मोही।।<br /> बहुरि धीर धरि उठे सँभारी। कहु पितु मरन हेतु महतारी।।<br /> सुनि सुत बचन कहति कैकेई। मरमु पाँछि जनु माहुर देई।।<br /> आदिहु तें सब आपनि करनी। कुटिल कठोर मुदित मन बरनी।।<br /> दो0-भरतहि बिसरेउ पितु मरन सुनत राम बन गौनु।<br /> हेतु अपनपउ जानि जियँ थकित रहे धरि मौनु।।160।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिकल बिलोकि सुतहि समुझावति। मनहुँ जरे पर लोनु लगावति।।<br /> तात राउ नहिं सोचे जोगू। बिढ़इ सुकृत जसु कीन्हेउ भोगू।।<br /> जीवत सकल जनम फल पाए। अंत अमरपति सदन सिधाए।।<br /> अस अनुमानि सोच परिहरहू। सहित समाज राज पुर करहू।।<br /> सुनि सुठि सहमेउ राजकुमारू। पाकें छत जनु लाग अँगारू।।<br /> धीरज धरि भरि लेहिं उसासा। पापनि सबहि भाँति कुल नासा।।<br /> जौं पै कुरुचि रही अति तोही। जनमत काहे न मारे मोही।।<br /> पेड़ काटि तैं पालउ सींचा। मीन जिअन निति बारि उलीचा।।<br /> दो0-हंसबंसु दसरथु जनकु राम लखन से भाइ।<br /> जननी तूँ जननी भई बिधि सन कछु न बसाइ।।161।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब तैं कुमति कुमत जियँ ठयऊ। खंड खंड होइ ह्रदउ न गयऊ।।<br /> बर मागत मन भइ नहिं पीरा। गरि न जीह मुहँ परेउ न कीरा।।<br /> भूपँ प्रतीत तोरि किमि कीन्ही। मरन काल बिधि मति हरि लीन्ही।।<br /> बिधिहुँ न नारि हृदय गति जानी। सकल कपट अघ अवगुन खानी।।<br /> सरल सुसील धरम रत राऊ। सो किमि जानै तीय सुभाऊ।।<br /> अस को जीव जंतु जग माहीं। जेहि रघुनाथ प्रानप्रिय नाहीं।।<br /> भे अति अहित रामु तेउ तोही। को तू अहसि सत्य कहु मोही।।<br /> जो हसि सो हसि मुहँ मसि लाई। आँखि ओट उठि बैठहिं जाई।।<br /> दो0-राम बिरोधी हृदय तें प्रगट कीन्ह बिधि मोहि।<br /> मो समान को पातकी बादि कहउँ कछु तोहि।।162।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि सत्रुघुन मातु कुटिलाई। जरहिं गात रिस कछु न बसाई।।<br /> तेहि अवसर कुबरी तहँ आई। बसन बिभूषन बिबिध बनाई।।<br /> लखि रिस भरेउ लखन लघु भाई। बरत अनल घृत आहुति पाई।।<br /> हुमगि लात तकि कूबर मारा। परि मुह भर महि करत पुकारा।।<br /> कूबर टूटेउ फूट कपारू। दलित दसन मुख रुधिर प्रचारू।।<br /> आह दइअ मैं काह नसावा। करत नीक फलु अनइस पावा।।<br /> सुनि रिपुहन लखि नख सिख खोटी। लगे घसीटन धरि धरि झोंटी।।<br /> भरत दयानिधि दीन्हि छड़ाई। कौसल्या पहिं गे दोउ भाई।।<br /> दो0-मलिन बसन बिबरन बिकल कृस सरीर दुख भार।<br /> कनक कलप बर बेलि बन मानहुँ हनी तुसार।।163।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरतहि देखि मातु उठि धाई। मुरुछित अवनि परी झइँ आई।।<br /> देखत भरतु बिकल भए भारी। परे चरन तन दसा बिसारी।।<br /> मातु तात कहँ देहि देखाई। कहँ सिय रामु लखनु दोउ भाई।।<br /> कैकइ कत जनमी जग माझा। जौं जनमि त भइ काहे न बाँझा।।<br /> कुल कलंकु जेहिं जनमेउ मोही। अपजस भाजन प्रियजन द्रोही।।<br /> को तिभुवन मोहि सरिस अभागी। गति असि तोरि मातु जेहि लागी।।<br /> पितु सुरपुर बन रघुबर केतू। मैं केवल सब अनरथ हेतु।।<br /> धिग मोहि भयउँ बेनु बन आगी। दुसह दाह दुख दूषन भागी।।<br /> दो0-मातु भरत के बचन मृदु सुनि सुनि उठी सँभारि।।<br /> लिए उठाइ लगाइ उर लोचन मोचति बारि।।164।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सरल सुभाय मायँ हियँ लाए। अति हित मनहुँ राम फिरि आए।।<br /> भेंटेउ बहुरि लखन लघु भाई। सोकु सनेहु न हृदयँ समाई।।<br /> देखि सुभाउ कहत सबु कोई। राम मातु अस काहे न होई।।<br /> माताँ भरतु गोद बैठारे। आँसु पौंछि मृदु बचन उचारे।।<br /> अजहुँ बच्छ बलि धीरज धरहू। कुसमउ समुझि सोक परिहरहू।।<br /> जनि मानहु हियँ हानि गलानी। काल करम गति अघटित जानि।।<br /> काहुहि दोसु देहु जनि ताता। भा मोहि सब बिधि बाम बिधाता।।<br /> जो एतेहुँ दुख मोहि जिआवा। अजहुँ को जानइ का तेहि भावा।।<br /> दो0-पितु आयस भूषन बसन तात तजे रघुबीर।<br /> बिसमउ हरषु न हृदयँ कछु पहिरे बलकल चीर। 165।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुख प्रसन्न मन रंग न रोषू। सब कर सब बिधि करि परितोषू।।<br /> चले बिपिन सुनि सिय सँग लागी। रहइ न राम चरन अनुरागी।।<br /> सुनतहिं लखनु चले उठि साथा। रहहिं न जतन किए रघुनाथा।।<br /> तब रघुपति सबही सिरु नाई। चले संग सिय अरु लघु भाई।।<br /> रामु लखनु सिय बनहि सिधाए। गइउँ न संग न प्रान पठाए।।<br /> यहु सबु भा इन्ह आँखिन्ह आगें। तउ न तजा तनु जीव अभागें।।<br /> मोहि न लाज निज नेहु निहारी। राम सरिस सुत मैं महतारी।।<br /> जिऐ मरै भल भूपति जाना। मोर हृदय सत कुलिस समाना।।<br /> दो0- कौसल्या के बचन सुनि भरत सहित रनिवास।<br /> ब्याकुल बिलपत राजगृह मानहुँ सोक नेवासु।।166।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिलपहिं बिकल भरत दोउ भाई। कौसल्याँ लिए हृदयँ लगाई।।<br /> भाँति अनेक भरतु समुझाए। कहि बिबेकमय बचन सुनाए।।<br /> भरतहुँ मातु सकल समुझाईं। कहि पुरान श्रुति कथा सुहाईं।।<br /> छल बिहीन सुचि सरल सुबानी। बोले भरत जोरि जुग पानी।।<br /> जे अघ मातु पिता सुत मारें। गाइ गोठ महिसुर पुर जारें।।<br /> जे अघ तिय बालक बध कीन्हें। मीत महीपति माहुर दीन्हें।।<br /> जे पातक उपपातक अहहीं। करम बचन मन भव कबि कहहीं।।<br /> ते पातक मोहि होहुँ बिधाता। जौं यहु होइ मोर मत माता।।<br /> दो0-जे परिहरि हरि हर चरन भजहिं भूतगन घोर।<br /> तेहि कइ गति मोहि देउ बिधि जौं जननी मत मोर।।167।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बेचहिं बेदु धरमु दुहि लेहीं। पिसुन पराय पाप कहि देहीं।।<br /> कपटी कुटिल कलहप्रिय क्रोधी। बेद बिदूषक बिस्व बिरोधी।।<br /> लोभी लंपट लोलुपचारा। जे ताकहिं परधनु परदारा।।<br /> पावौं मैं तिन्ह के गति घोरा। जौं जननी यहु संमत मोरा।।<br /> जे नहिं साधुसंग अनुरागे। परमारथ पथ बिमुख अभागे।।<br /> जे न भजहिं हरि नरतनु पाई। जिन्हहि न हरि हर सुजसु सोहाई।।<br /> तजि श्रुतिपंथु बाम पथ चलहीं। बंचक बिरचि बेष जगु छलहीं।।<br /> तिन्ह कै गति मोहि संकर देऊ। जननी जौं यहु जानौं भेऊ।।<br /> दो0-मातु भरत के बचन सुनि साँचे सरल सुभायँ।<br /> कहति राम प्रिय तात तुम्ह सदा बचन मन कायँ।।168।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम प्रानहु तें प्रान तुम्हारे। तुम्ह रघुपतिहि प्रानहु तें प्यारे।।<br /> बिधु बिष चवै स्त्रवै हिमु आगी। होइ बारिचर बारि बिरागी।।<br /> भएँ ग्यानु बरु मिटै न मोहू। तुम्ह रामहि प्रतिकूल न होहू।।<br /> मत तुम्हार यहु जो जग कहहीं। सो सपनेहुँ सुख सुगति न लहहीं।।<br /> अस कहि मातु भरतु हियँ लाए। थन पय स्त्रवहिं नयन जल छाए।।<br /> करत बिलाप बहुत यहि भाँती। बैठेहिं बीति गइ सब राती।।<br /> बामदेउ बसिष्ठ तब आए। सचिव महाजन सकल बोलाए।।<br /> मुनि बहु भाँति भरत उपदेसे। कहि परमारथ बचन सुदेसे।।<br /> दो0-तात हृदयँ धीरजु धरहु करहु जो अवसर आजु।<br /> उठे भरत गुर बचन सुनि करन कहेउ सबु साजु।।169।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नृपतनु बेद बिदित अन्हवावा। परम बिचित्र बिमानु बनावा।।<br /> गहि पद भरत मातु सब राखी। रहीं रानि दरसन अभिलाषी।।<br /> चंदन अगर भार बहु आए। अमित अनेक सुगंध सुहाए।।<br /> सरजु तीर रचि चिता बनाई। जनु सुरपुर सोपान सुहाई।।<br /> एहि बिधि दाह क्रिया सब कीन्ही। बिधिवत न्हाइ तिलांजुलि दीन्ही।।<br /> सोधि सुमृति सब बेद पुराना। कीन्ह भरत दसगात बिधाना।।<br /> जहँ जस मुनिबर आयसु दीन्हा। तहँ तस सहस भाँति सबु कीन्हा।।<br /> भए बिसुद्ध दिए सब दाना। धेनु बाजि गज बाहन नाना।।<br /> दो0-सिंघासन भूषन बसन अन्न धरनि धन धाम।<br /> दिए भरत लहि भूमिसुर भे परिपूरन काम।।170।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पितु हित भरत कीन्हि जसि करनी। सो मुख लाख जाइ नहिं बरनी।।<br /> सुदिनु सोधि मुनिबर तब आए। सचिव महाजन सकल बोलाए।।<br /> बैठे राजसभाँ सब जाई। पठए बोलि भरत दोउ भाई।।<br /> भरतु बसिष्ठ निकट बैठारे। नीति धरममय बचन उचारे।।<br /> प्रथम कथा सब मुनिबर बरनी। कैकइ कुटिल कीन्हि जसि करनी।।<br /> भूप धरमब्रतु सत्य सराहा। जेहिं तनु परिहरि प्रेमु निबाहा।।<br /> कहत राम गुन सील सुभाऊ। सजल नयन पुलकेउ मुनिराऊ।।<br /> बहुरि लखन सिय प्रीति बखानी। सोक सनेह मगन मुनि ग्यानी।।<br /> दो0-सुनहु भरत भावी प्रबल बिलखि कहेउ मुनिनाथ।<br /> हानि लाभु जीवन मरनु जसु अपजसु बिधि हाथ।।171।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस बिचारि केहि देइअ दोसू। ब्यरथ काहि पर कीजिअ रोसू।।<br /> तात बिचारु केहि करहु मन माहीं। सोच जोगु दसरथु नृपु नाहीं।।<br /> सोचिअ बिप्र जो बेद बिहीना। तजि निज धरमु बिषय लयलीना।।<br /> सोचिअ नृपति जो नीति न जाना। जेहि न प्रजा प्रिय प्रान समाना।।<br /> सोचिअ बयसु कृपन धनवानू। जो न अतिथि सिव भगति सुजानू।।<br /> सोचिअ सूद्रु बिप्र अवमानी। मुखर मानप्रिय ग्यान गुमानी।।<br /> सोचिअ पुनि पति बंचक नारी। कुटिल कलहप्रिय इच्छाचारी।।<br /> सोचिअ बटु निज ब्रतु परिहरई। जो नहिं गुर आयसु अनुसरई।।<br /> दो0-सोचिअ गृही जो मोह बस करइ करम पथ त्याग।<br /> सोचिअ जति प्रंपच रत बिगत बिबेक बिराग।।172।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बैखानस सोइ सोचै जोगु। तपु बिहाइ जेहि भावइ भोगू।।<br /> सोचिअ पिसुन अकारन क्रोधी। जननि जनक गुर बंधु बिरोधी।।<br /> सब बिधि सोचिअ पर अपकारी। निज तनु पोषक निरदय भारी।।<br /> सोचनीय सबहि बिधि सोई। जो न छाड़ि छलु हरि जन होई।।<br /> सोचनीय नहिं कोसलराऊ। भुवन चारिदस प्रगट प्रभाऊ।।<br /> भयउ न अहइ न अब होनिहारा। भूप भरत जस पिता तुम्हारा।।<br /> बिधि हरि हरु सुरपति दिसिनाथा। बरनहिं सब दसरथ गुन गाथा।।<br /> दो0-कहहु तात केहि भाँति कोउ करिहि बड़ाई तासु।<br /> राम लखन तुम्ह सत्रुहन सरिस सुअन सुचि जासु।।173।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सब प्रकार भूपति बड़भागी। बादि बिषादु करिअ तेहि लागी।।<br /> यहु सुनि समुझि सोचु परिहरहू। सिर धरि राज रजायसु करहू।।<br /> राँय राजपदु तुम्ह कहुँ दीन्हा। पिता बचनु फुर चाहिअ कीन्हा।।<br /> तजे रामु जेहिं बचनहि लागी। तनु परिहरेउ राम बिरहागी।।<br /> नृपहि बचन प्रिय नहिं प्रिय प्राना। करहु तात पितु बचन प्रवाना।।<br /> करहु सीस धरि भूप रजाई। हइ तुम्ह कहँ सब भाँति भलाई।।<br /> परसुराम पितु अग्या राखी। मारी मातु लोक सब साखी।।<br /> तनय जजातिहि जौबनु दयऊ। पितु अग्याँ अघ अजसु न भयऊ।।<br /> दो0-अनुचित उचित बिचारु तजि जे पालहिं पितु बैन।<br /> ते भाजन सुख सुजस के बसहिं अमरपति ऐन।।174।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अवसि नरेस बचन फुर करहू। पालहु प्रजा सोकु परिहरहू।।<br /> सुरपुर नृप पाइहि परितोषू। तुम्ह कहुँ सुकृत सुजसु नहिं दोषू।।<br /> बेद बिदित संमत सबही का। जेहि पितु देइ सो पावइ टीका।।<br /> करहु राजु परिहरहु गलानी। मानहु मोर बचन हित जानी।।<br /> सुनि सुखु लहब राम बैदेहीं। अनुचित कहब न पंडित केहीं।।<br /> कौसल्यादि सकल महतारीं। तेउ प्रजा सुख होहिं सुखारीं।।<br /> परम तुम्हार राम कर जानिहि। सो सब बिधि तुम्ह सन भल मानिहि।।<br /> सौंपेहु राजु राम कै आएँ। सेवा करेहु सनेह सुहाएँ।।<br /> दो0-कीजिअ गुर आयसु अवसि कहहिं सचिव कर जोरि।<br /> रघुपति आएँ उचित जस तस तब करब बहोरि।।175।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कौसल्या धरि धीरजु कहई। पूत पथ्य गुर आयसु अहई।।<br /> सो आदरिअ करिअ हित मानी। तजिअ बिषादु काल गति जानी।।<br /> बन रघुपति सुरपति नरनाहू। तुम्ह एहि भाँति तात कदराहू।।<br /> परिजन प्रजा सचिव सब अंबा। तुम्हही सुत सब कहँ अवलंबा।।<br /> लखि बिधि बाम कालु कठिनाई। धीरजु धरहु मातु बलि जाई।।<br /> सिर धरि गुर आयसु अनुसरहू। प्रजा पालि परिजन दुखु हरहू।।<br /> गुर के बचन सचिव अभिनंदनु। सुने भरत हिय हित जनु चंदनु।।<br /> सुनी बहोरि मातु मृदु बानी। सील सनेह सरल रस सानी।।<br /> छं0-सानी सरल रस मातु बानी सुनि भरत ब्याकुल भए।<br /> लोचन सरोरुह स्त्रवत सींचत बिरह उर अंकुर नए।।<br /> सो दसा देखत समय तेहि बिसरी सबहि सुधि देह की।<br /> तुलसी सराहत सकल सादर सीवँ सहज सनेह की।।<br /> सो0-भरतु कमल कर जोरि धीर धुरंधर धीर धरि।<br /> बचन अमिअँ जनु बोरि देत उचित उत्तर सबहि।।176।।<br /> मासपारायण, अठारहवाँ विश्राम<br /> मोहि उपदेसु दीन्ह गुर नीका। प्रजा सचिव संमत सबही का।।<br /> मातु उचित धरि आयसु दीन्हा। अवसि सीस धरि चाहउँ कीन्हा।।<br /> गुर पितु मातु स्वामि हित बानी। सुनि मन मुदित करिअ भलि जानी।।<br /> उचित कि अनुचित किएँ बिचारू। धरमु जाइ सिर पातक भारू।।<br /> तुम्ह तौ देहु सरल सिख सोई। जो आचरत मोर भल होई।।<br /> जद्यपि यह समुझत हउँ नीकें। तदपि होत परितोषु न जी कें।।<br /> अब तुम्ह बिनय मोरि सुनि लेहू। मोहि अनुहरत सिखावनु देहू।।<br /> ऊतरु देउँ छमब अपराधू। दुखित दोष गुन गनहिं न साधू।।<br /> दो0-पितु सुरपुर सिय रामु बन करन कहहु मोहि राजु।<br /> एहि तें जानहु मोर हित कै आपन बड़ काजु।।177।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हित हमार सियपति सेवकाई। सो हरि लीन्ह मातु कुटिलाई।।<br /> मैं अनुमानि दीख मन माहीं। आन उपायँ मोर हित नाहीं।।<br /> सोक समाजु राजु केहि लेखें। लखन राम सिय बिनु पद देखें।।<br /> बादि बसन बिनु भूषन भारू। बादि बिरति बिनु ब्रह्म बिचारू।।<br /> सरुज सरीर बादि बहु भोगा। बिनु हरिभगति जायँ जप जोगा।।<br /> जायँ जीव बिनु देह सुहाई। बादि मोर सबु बिनु रघुराई।।<br /> जाउँ राम पहिं आयसु देहू। एकहिं आँक मोर हित एहू।।<br /> मोहि नृप करि भल आपन चहहू। सोउ सनेह जड़ता बस कहहू।।<br /> दो0-कैकेई सुअ कुटिलमति राम बिमुख गतलाज।<br /> तुम्ह चाहत सुखु मोहबस मोहि से अधम कें राज।।178।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहउँ साँचु सब सुनि पतिआहू। चाहिअ धरमसील नरनाहू।।<br /> मोहि राजु हठि देइहहु जबहीं। रसा रसातल जाइहि तबहीं।।<br /> मोहि समान को पाप निवासू। जेहि लगि सीय राम बनबासू।।<br /> रायँ राम कहुँ काननु दीन्हा। बिछुरत गमनु अमरपुर कीन्हा।।<br /> मैं सठु सब अनरथ कर हेतू। बैठ बात सब सुनउँ सचेतू।।<br /> बिनु रघुबीर बिलोकि अबासू। रहे प्रान सहि जग उपहासू।।<br /> राम पुनीत बिषय रस रूखे। लोलुप भूमि भोग के भूखे।।<br /> कहँ लगि कहौं हृदय कठिनाई। निदरि कुलिसु जेहिं लही बड़ाई।।<br /> दो0-कारन तें कारजु कठिन होइ दोसु नहि मोर।<br /> कुलिस अस्थि तें उपल तें लोह कराल कठोर।।179।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कैकेई भव तनु अनुरागे। पाँवर प्रान अघाइ अभागे।।<br /> जौं प्रिय बिरहँ प्रान प्रिय लागे। देखब सुनब बहुत अब आगे।।<br /> लखन राम सिय कहुँ बनु दीन्हा। पठइ अमरपुर पति हित कीन्हा।।<br /> लीन्ह बिधवपन अपजसु आपू। दीन्हेउ प्रजहि सोकु संतापू।।<br /> मोहि दीन्ह सुखु सुजसु सुराजू। कीन्ह कैकेईं सब कर काजू।।<br /> एहि तें मोर काह अब नीका। तेहि पर देन कहहु तुम्ह टीका।।<br /> कैकई जठर जनमि जग माहीं। यह मोहि कहँ कछु अनुचित नाहीं।।<br /> मोरि बात सब बिधिहिं बनाई। प्रजा पाँच कत करहु सहाई।।<br /> दो0-ग्रह ग्रहीत पुनि बात बस तेहि पुनि बीछी मार।<br /> तेहि पिआइअ बारुनी कहहु काह उपचार।।180।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कैकइ सुअन जोगु जग जोई। चतुर बिरंचि दीन्ह मोहि सोई।।<br /> दसरथ तनय राम लघु भाई। दीन्हि मोहि बिधि बादि बड़ाई।।<br /> तुम्ह सब कहहु कढ़ावन टीका। राय रजायसु सब कहँ नीका।।<br /> उतरु देउँ केहि बिधि केहि केही। कहहु सुखेन जथा रुचि जेही।।<br /> मोहि कुमातु समेत बिहाई। कहहु कहिहि के कीन्ह भलाई।।<br /> मो बिनु को सचराचर माहीं। जेहि सिय रामु प्रानप्रिय नाहीं।।<br /> परम हानि सब कहँ बड़ लाहू। अदिनु मोर नहि दूषन काहू।।<br /> संसय सील प्रेम बस अहहू। सबुइ उचित सब जो कछु कहहू।।<br /> दो0-राम मातु सुठि सरलचित मो पर प्रेमु बिसेषि।<br /> कहइ सुभाय सनेह बस मोरि दीनता देखि।।181।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुर बिबेक सागर जगु जाना। जिन्हहि बिस्व कर बदर समाना।।<br /> मो कहँ तिलक साज सज सोऊ। भएँ बिधि बिमुख बिमुख सबु कोऊ।।<br /> परिहरि रामु सीय जग माहीं। कोउ न कहिहि मोर मत नाहीं।।<br /> सो मैं सुनब सहब सुखु मानी। अंतहुँ कीच तहाँ जहँ पानी।।<br /> डरु न मोहि जग कहिहि कि पोचू। परलोकहु कर नाहिन सोचू।।<br /> एकइ उर बस दुसह दवारी। मोहि लगि भे सिय रामु दुखारी।।<br /> जीवन लाहु लखन भल पावा। सबु तजि राम चरन मनु लावा।।<br /> मोर जनम रघुबर बन लागी। झूठ काह पछिताउँ अभागी।।<br /> दो0-आपनि दारुन दीनता कहउँ सबहि सिरु नाइ।<br /> देखें बिनु रघुनाथ पद जिय कै जरनि न जाइ।।182।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आन उपाउ मोहि नहि सूझा। को जिय कै रघुबर बिनु बूझा।।<br /> एकहिं आँक इहइ मन माहीं। प्रातकाल चलिहउँ प्रभु पाहीं।।<br /> जद्यपि मैं अनभल अपराधी। भै मोहि कारन सकल उपाधी।।<br /> तदपि सरन सनमुख मोहि देखी। छमि सब करिहहिं कृपा बिसेषी।।<br /> सील सकुच सुठि सरल सुभाऊ। कृपा सनेह सदन रघुराऊ।।<br /> अरिहुक अनभल कीन्ह न रामा। मैं सिसु सेवक जद्यपि बामा।।<br /> तुम्ह पै पाँच मोर भल मानी। आयसु आसिष देहु सुबानी।।<br /> जेहिं सुनि बिनय मोहि जनु जानी। आवहिं बहुरि रामु रजधानी।।<br /> दो0-जद्यपि जनमु कुमातु तें मैं सठु सदा सदोस।<br /> आपन जानि न त्यागिहहिं मोहि रघुबीर भरोस।।183।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत बचन सब कहँ प्रिय लागे। राम सनेह सुधाँ जनु पागे।।<br /> लोग बियोग बिषम बिष दागे। मंत्र सबीज सुनत जनु जागे।।<br /> मातु सचिव गुर पुर नर नारी। सकल सनेहँ बिकल भए भारी।।<br /> भरतहि कहहि सराहि सराही। राम प्रेम मूरति तनु आही।।<br /> तात भरत अस काहे न कहहू। प्रान समान राम प्रिय अहहू।।<br /> जो पावँरु अपनी जड़ताई। तुम्हहि सुगाइ मातु कुटिलाई।।<br /> सो सठु कोटिक पुरुष समेता। बसिहि कलप सत नरक निकेता।।<br /> अहि अघ अवगुन नहि मनि गहई। हरइ गरल दुख दारिद दहई।।<br /> दो0-अवसि चलिअ बन रामु जहँ भरत मंत्रु भल कीन्ह।<br /> सोक सिंधु बूड़त सबहि तुम्ह अवलंबनु दीन्ह।।184।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भा सब कें मन मोदु न थोरा। जनु घन धुनि सुनि चातक मोरा।।<br /> चलत प्रात लखि निरनउ नीके। भरतु प्रानप्रिय भे सबही के।।<br /> मुनिहि बंदि भरतहि सिरु नाई। चले सकल घर बिदा कराई।।<br /> धन्य भरत जीवनु जग माहीं। सीलु सनेहु सराहत जाहीं।।<br /> कहहि परसपर भा बड़ काजू। सकल चलै कर साजहिं साजू।।<br /> जेहि राखहिं रहु घर रखवारी। सो जानइ जनु गरदनि मारी।।<br /> कोउ कह रहन कहिअ नहिं काहू। को न चहइ जग जीवन लाहू।।<br /> दो0-जरउ सो संपति सदन सुखु सुहद मातु पितु भाइ।<br /> सनमुख होत जो राम पद करै न सहस सहाइ।।185।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> घर घर साजहिं बाहन नाना। हरषु हृदयँ परभात पयाना।।<br /> भरत जाइ घर कीन्ह बिचारू। नगरु बाजि गज भवन भँडारू।।<br /> संपति सब रघुपति कै आही। जौ बिनु जतन चलौं तजि ताही।।<br /> तौ परिनाम न मोरि भलाई। पाप सिरोमनि साइँ दोहाई।।<br /> करइ स्वामि हित सेवकु सोई। दूषन कोटि देइ किन कोई।।<br /> अस बिचारि सुचि सेवक बोले। जे सपनेहुँ निज धरम न डोले।।<br /> कहि सबु मरमु धरमु भल भाषा। जो जेहि लायक सो तेहिं राखा।।<br /> करि सबु जतनु राखि रखवारे। राम मातु पहिं भरतु सिधारे।।<br /> दो0-आरत जननी जानि सब भरत सनेह सुजान।<br /> कहेउ बनावन पालकीं सजन सुखासन जान।।186।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चक्क चक्कि जिमि पुर नर नारी। चहत प्रात उर आरत भारी।।<br /> जागत सब निसि भयउ बिहाना। भरत बोलाए सचिव सुजाना।।<br /> कहेउ लेहु सबु तिलक समाजू। बनहिं देब मुनि रामहिं राजू।।<br /> बेगि चलहु सुनि सचिव जोहारे। तुरत तुरग रथ नाग सँवारे।।<br /> अरुंधती अरु अगिनि समाऊ। रथ चढ़ि चले प्रथम मुनिराऊ।।<br /> बिप्र बृंद चढ़ि बाहन नाना। चले सकल तप तेज निधाना।।<br /> नगर लोग सब सजि सजि जाना। चित्रकूट कहँ कीन्ह पयाना।।<br /> सिबिका सुभग न जाहिं बखानी। चढ़ि चढ़ि चलत भई सब रानी।।<br /> दो0-सौंपि नगर सुचि सेवकनि सादर सकल चलाइ।<br /> सुमिरि राम सिय चरन तब चले भरत दोउ भाइ।।187।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम दरस बस सब नर नारी। जनु करि करिनि चले तकि बारी।।<br /> बन सिय रामु समुझि मन माहीं। सानुज भरत पयादेहिं जाहीं।।<br /> देखि सनेहु लोग अनुरागे। उतरि चले हय गय रथ त्यागे।।<br /> जाइ समीप राखि निज डोली। राम मातु मृदु बानी बोली।।<br /> तात चढ़हु रथ बलि महतारी। होइहि प्रिय परिवारु दुखारी।।<br /> तुम्हरें चलत चलिहि सबु लोगू। सकल सोक कृस नहिं मग जोगू।।<br /> सिर धरि बचन चरन सिरु नाई। रथ चढ़ि चलत भए दोउ भाई।।<br /> तमसा प्रथम दिवस करि बासू। दूसर गोमति तीर निवासू।।<br /> दो0-पय अहार फल असन एक निसि भोजन एक लोग।<br /> करत राम हित नेम ब्रत परिहरि भूषन भोग।।188।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सई तीर बसि चले बिहाने। सृंगबेरपुर सब निअराने।।<br /> समाचार सब सुने निषादा। हृदयँ बिचार करइ सबिषादा।।<br /> कारन कवन भरतु बन जाहीं। है कछु कपट भाउ मन माहीं।।<br /> जौं पै जियँ न होति कुटिलाई। तौ कत लीन्ह संग कटकाई।।<br /> जानहिं सानुज रामहि मारी। करउँ अकंटक राजु सुखारी।।<br /> भरत न राजनीति उर आनी। तब कलंकु अब जीवन हानी।।<br /> सकल सुरासुर जुरहिं जुझारा। रामहि समर न जीतनिहारा।।<br /> का आचरजु भरतु अस करहीं। नहिं बिष बेलि अमिअ फल फरहीं।।<br /> दो0-अस बिचारि गुहँ ग्याति सन कहेउ सजग सब होहु।<br /> हथवाँसहु बोरहु तरनि कीजिअ घाटारोहु।।189।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> होहु सँजोइल रोकहु घाटा। ठाटहु सकल मरै के ठाटा।।<br /> सनमुख लोह भरत सन लेऊँ। जिअत न सुरसरि उतरन देऊँ।।<br /> समर मरनु पुनि सुरसरि तीरा। राम काजु छनभंगु सरीरा।।<br /> भरत भाइ नृपु मै जन नीचू। बड़ें भाग असि पाइअ मीचू।।<br /> स्वामि काज करिहउँ रन रारी। जस धवलिहउँ भुवन दस चारी।।<br /> तजउँ प्रान रघुनाथ निहोरें। दुहूँ हाथ मुद मोदक मोरें।।<br /> साधु समाज न जाकर लेखा। राम भगत महुँ जासु न रेखा।।<br /> जायँ जिअत जग सो महि भारू। जननी जौबन बिटप कुठारू।।<br /> दो0-बिगत बिषाद निषादपति सबहि बढ़ाइ उछाहु।<br /> सुमिरि राम मागेउ तुरत तरकस धनुष सनाहु।।190।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बेगहु भाइहु सजहु सँजोऊ। सुनि रजाइ कदराइ न कोऊ।।<br /> भलेहिं नाथ सब कहहिं सहरषा। एकहिं एक बढ़ावइ करषा।।<br /> चले निषाद जोहारि जोहारी। सूर सकल रन रूचइ रारी।।<br /> सुमिरि राम पद पंकज पनहीं। भाथीं बाँधि चढ़ाइन्हि धनहीं।।<br /> अँगरी पहिरि कूँड़ि सिर धरहीं। फरसा बाँस सेल सम करहीं।।<br /> एक कुसल अति ओड़न खाँड़े। कूदहि गगन मनहुँ छिति छाँड़े।।<br /> निज निज साजु समाजु बनाई। गुह राउतहि जोहारे जाई।।<br /> देखि सुभट सब लायक जाने। लै लै नाम सकल सनमाने।।<br /> दो0-भाइहु लावहु धोख जनि आजु काज बड़ मोहि।<br /> सुनि सरोष बोले सुभट बीर अधीर न होहि।।191।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम प्रताप नाथ बल तोरे। करहिं कटकु बिनु भट बिनु घोरे।।<br /> जीवत पाउ न पाछें धरहीं। रुंड मुंडमय मेदिनि करहीं।।<br /> दीख निषादनाथ भल टोलू। कहेउ बजाउ जुझाऊ ढोलू।।<br /> एतना कहत छींक भइ बाँए। कहेउ सगुनिअन्ह खेत सुहाए।।<br /> बूढ़ु एकु कह सगुन बिचारी। भरतहि मिलिअ न होइहि रारी।।<br /> रामहि भरतु मनावन जाहीं। सगुन कहइ अस बिग्रहु नाहीं।।<br /> सुनि गुह कहइ नीक कह बूढ़ा। सहसा करि पछिताहिं बिमूढ़ा।।<br /> भरत सुभाउ सीलु बिनु बूझें। बड़ि हित हानि जानि बिनु जूझें।।<br /> दो0-गहहु घाट भट समिटि सब लेउँ मरम मिलि जाइ।<br /> बूझि मित्र अरि मध्य गति तस तब करिहउँ आइ।।192।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लखन सनेहु सुभायँ सुहाएँ। बैरु प्रीति नहिं दुरइँ दुराएँ।।<br /> अस कहि भेंट सँजोवन लागे। कंद मूल फल खग मृग मागे।।<br /> मीन पीन पाठीन पुराने। भरि भरि भार कहारन्ह आने।।<br /> मिलन साजु सजि मिलन सिधाए। मंगल मूल सगुन सुभ पाए।।<br /> देखि दूरि तें कहि निज नामू। कीन्ह मुनीसहि दंड प्रनामू।।<br /> जानि रामप्रिय दीन्हि असीसा। भरतहि कहेउ बुझाइ मुनीसा।।<br /> राम सखा सुनि संदनु त्यागा। चले उतरि उमगत अनुरागा।।<br /> गाउँ जाति गुहँ नाउँ सुनाई। कीन्ह जोहारु माथ महि लाई।।<br /> दो0-करत दंडवत देखि तेहि भरत लीन्ह उर लाइ।<br /> मनहुँ लखन सन भेंट भइ प्रेम न हृदयँ समाइ।।193।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भेंटत भरतु ताहि अति प्रीती। लोग सिहाहिं प्रेम कै रीती।।<br /> धन्य धन्य धुनि मंगल मूला। सुर सराहि तेहि बरिसहिं फूला।।<br /> लोक बेद सब भाँतिहिं नीचा। जासु छाँह छुइ लेइअ सींचा।।<br /> तेहि भरि अंक राम लघु भ्राता। मिलत पुलक परिपूरित गाता।।<br /> राम राम कहि जे जमुहाहीं। तिन्हहि न पाप पुंज समुहाहीं।।<br /> यह तौ राम लाइ उर लीन्हा। कुल समेत जगु पावन कीन्हा।।<br /> करमनास जलु सुरसरि परई। तेहि को कहहु सीस नहिं धरई।।<br /> उलटा नामु जपत जगु जाना। बालमीकि भए ब्रह्म समाना।।<br /> दो0-स्वपच सबर खस जमन जड़ पावँर कोल किरात।<br /> रामु कहत पावन परम होत भुवन बिख्यात।।194।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नहिं अचिरजु जुग जुग चलि आई। केहि न दीन्हि रघुबीर बड़ाई।।<br /> राम नाम महिमा सुर कहहीं। सुनि सुनि अवधलोग सुखु लहहीं।।<br /> रामसखहि मिलि भरत सप्रेमा। पूँछी कुसल सुमंगल खेमा।।<br /> देखि भरत कर सील सनेहू। भा निषाद तेहि समय बिदेहू।।<br /> सकुच सनेहु मोदु मन बाढ़ा। भरतहि चितवत एकटक ठाढ़ा।।<br /> धरि धीरजु पद बंदि बहोरी। बिनय सप्रेम करत कर जोरी।।<br /> कुसल मूल पद पंकज पेखी। मैं तिहुँ काल कुसल निज लेखी।।<br /> अब प्रभु परम अनुग्रह तोरें। सहित कोटि कुल मंगल मोरें।।<br /> दो0-समुझि मोरि करतूति कुलु प्रभु महिमा जियँ जोइ।<br /> जो न भजइ रघुबीर पद जग बिधि बंचित सोइ।।195।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कपटी कायर कुमति कुजाती। लोक बेद बाहेर सब भाँती।।<br /> राम कीन्ह आपन जबही तें। भयउँ भुवन भूषन तबही तें।।<br /> देखि प्रीति सुनि बिनय सुहाई। मिलेउ बहोरि भरत लघु भाई।।<br /> कहि निषाद निज नाम सुबानीं। सादर सकल जोहारीं रानीं।।<br /> जानि लखन सम देहिं असीसा। जिअहु सुखी सय लाख बरीसा।।<br /> निरखि निषादु नगर नर नारी। भए सुखी जनु लखनु निहारी।।<br /> कहहिं लहेउ एहिं जीवन लाहू। भेंटेउ रामभद्र भरि बाहू।।<br /> सुनि निषादु निज भाग बड़ाई। प्रमुदित मन लइ चलेउ लेवाई।।<br /> दो0-सनकारे सेवक सकल चले स्वामि रुख पाइ।<br /> घर तरु तर सर बाग बन बास बनाएन्हि जाइ।।196।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सृंगबेरपुर भरत दीख जब। भे सनेहँ सब अंग सिथिल तब।।<br /> सोहत दिएँ निषादहि लागू। जनु तनु धरें बिनय अनुरागू।।<br /> एहि बिधि भरत सेनु सबु संगा। दीखि जाइ जग पावनि गंगा।।<br /> रामघाट कहँ कीन्ह प्रनामू। भा मनु मगनु मिले जनु रामू।।<br /> करहिं प्रनाम नगर नर नारी। मुदित ब्रह्ममय बारि निहारी।।<br /> करि मज्जनु मागहिं कर जोरी। रामचंद्र पद प्रीति न थोरी।।<br /> भरत कहेउ सुरसरि तव रेनू। सकल सुखद सेवक सुरधेनू।।<br /> जोरि पानि बर मागउँ एहू। सीय राम पद सहज सनेहू।।<br /> दो0-एहि बिधि मज्जनु भरतु करि गुर अनुसासन पाइ।<br /> मातु नहानीं जानि सब डेरा चले लवाइ।।197।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जहँ तहँ लोगन्ह डेरा कीन्हा। भरत सोधु सबही कर लीन्हा।।<br /> सुर सेवा करि आयसु पाई। राम मातु पहिं गे दोउ भाई।।<br /> चरन चाँपि कहि कहि मृदु बानी। जननीं सकल भरत सनमानी।।<br /> भाइहि सौंपि मातु सेवकाई। आपु निषादहि लीन्ह बोलाई।।<br /> चले सखा कर सों कर जोरें। सिथिल सरीर सनेह न थोरें।।<br /> पूँछत सखहि सो ठाउँ देखाऊ। नेकु नयन मन जरनि जुड़ाऊ।।<br /> जहँ सिय रामु लखनु निसि सोए। कहत भरे जल लोचन कोए।।<br /> भरत बचन सुनि भयउ बिषादू। तुरत तहाँ लइ गयउ निषादू।।<br /> दो0-जहँ सिंसुपा पुनीत तर रघुबर किय बिश्रामु।<br /> अति सनेहँ सादर भरत कीन्हेउ दंड प्रनामु।।198।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुस साँथरीíनिहारि सुहाई। कीन्ह प्रनामु प्रदच्छिन जाई।।<br /> चरन रेख रज आँखिन्ह लाई। बनइ न कहत प्रीति अधिकाई।।<br /> कनक बिंदु दुइ चारिक देखे। राखे सीस सीय सम लेखे।।<br /> सजल बिलोचन हृदयँ गलानी। कहत सखा सन बचन सुबानी।।<br /> श्रीहत सीय बिरहँ दुतिहीना। जथा अवध नर नारि बिलीना।।<br /> पिता जनक देउँ पटतर केही। करतल भोगु जोगु जग जेही।।<br /> ससुर भानुकुल भानु भुआलू। जेहि सिहात अमरावतिपालू।।<br /> प्राननाथु रघुनाथ गोसाई। जो बड़ होत सो राम बड़ाई।।<br /> दो0-पति देवता सुतीय मनि सीय साँथरी देखि।<br /> बिहरत ह्रदउ न हहरि हर पबि तें कठिन बिसेषि।।199।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लालन जोगु लखन लघु लोने। भे न भाइ अस अहहिं न होने।।<br /> पुरजन प्रिय पितु मातु दुलारे। सिय रघुबरहि प्रानपिआरे।।<br /> मृदु मूरति सुकुमार सुभाऊ। तात बाउ तन लाग न काऊ।।<br /> ते बन सहहिं बिपति सब भाँती। निदरे कोटि कुलिस एहिं छाती।।<br /> राम जनमि जगु कीन्ह उजागर। रूप सील सुख सब गुन सागर।।<br /> पुरजन परिजन गुर पितु माता। राम सुभाउ सबहि सुखदाता।।<br /> बैरिउ राम बड़ाई करहीं। बोलनि मिलनि बिनय मन हरहीं।।<br /> सारद कोटि कोटि सत सेषा। करि न सकहिं प्रभु गुन गन लेखा।।<br /> दो0-सुखस्वरुप रघुबंसमनि मंगल मोद निधान।<br /> ते सोवत कुस डासि महि बिधि गति अति बलवान।।200।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम सुना दुखु कान न काऊ। जीवनतरु जिमि जोगवइ राऊ।।<br /> पलक नयन फनि मनि जेहि भाँती। जोगवहिं जननि सकल दिन राती।।<br /> ते अब फिरत बिपिन पदचारी। कंद मूल फल फूल अहारी।।<br /> धिग कैकेई अमंगल मूला। भइसि प्रान प्रियतम प्रतिकूला।।<br /> मैं धिग धिग अघ उदधि अभागी। सबु उतपातु भयउ जेहि लागी।।<br /> कुल कलंकु करि सृजेउ बिधाताँ। साइँदोह मोहि कीन्ह कुमाताँ।।<br /> सुनि सप्रेम समुझाव निषादू। नाथ करिअ कत बादि बिषादू।।<br /> राम तुम्हहि प्रिय तुम्ह प्रिय रामहि। यह निरजोसु दोसु बिधि बामहि।।<br /> छं0-बिधि बाम की करनी कठिन जेंहिं मातु कीन्ही बावरी।<br /> तेहि राति पुनि पुनि करहिं प्रभु सादर सरहना रावरी।।<br /> तुलसी न तुम्ह सो राम प्रीतमु कहतु हौं सौहें किएँ।<br /> परिनाम मंगल जानि अपने आनिए धीरजु हिएँ।।<br /> सो0-अंतरजामी रामु सकुच सप्रेम कृपायतन।<br /> चलिअ करिअ बिश्रामु यह बिचारि दृढ़ आनि मन।।201।।<br /> सखा बचन सुनि उर धरि धीरा। बास चले सुमिरत रघुबीरा।।<br /> यह सुधि पाइ नगर नर नारी। चले बिलोकन आरत भारी।।<br /> परदखिना करि करहिं प्रनामा। देहिं कैकइहि खोरि निकामा।।<br /> भरी भरि बारि बिलोचन लेंहीं। बाम बिधाताहि दूषन देहीं।।<br /> एक सराहहिं भरत सनेहू। कोउ कह नृपति निबाहेउ नेहू।।<br /> निंदहिं आपु सराहि निषादहि। को कहि सकइ बिमोह बिषादहि।।<br /> एहि बिधि राति लोगु सबु जागा। भा भिनुसार गुदारा लागा।।<br /> गुरहि सुनावँ चढ़ाइ सुहाईं। नईं नाव सब मातु चढ़ाईं।।<br /> दंड चारि महँ भा सबु पारा। उतरि भरत तब सबहि सँभारा।।<br /> दो0-प्रातक्रिया करि मातु पद बंदि गुरहि सिरु नाइ।<br /> आगें किए निषाद गन दीन्हेउ कटकु चलाइ।।202।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कियउ निषादनाथु अगुआईं। मातु पालकीं सकल चलाईं।।<br /> साथ बोलाइ भाइ लघु दीन्हा। बिप्रन्ह सहित गवनु गुर कीन्हा।।<br /> आपु सुरसरिहि कीन्ह प्रनामू। सुमिरे लखन सहित सिय रामू।।<br /> गवने भरत पयोदेहिं पाए। कोतल संग जाहिं डोरिआए।।<br /> कहहिं सुसेवक बारहिं बारा। होइअ नाथ अस्व असवारा।।<br /> रामु पयोदेहि पायँ सिधाए। हम कहँ रथ गज बाजि बनाए।।<br /> सिर भर जाउँ उचित अस मोरा। सब तें सेवक धरमु कठोरा।।<br /> देखि भरत गति सुनि मृदु बानी। सब सेवक गन गरहिं गलानी।।<br /> दो0-भरत तीसरे पहर कहँ कीन्ह प्रबेसु प्रयाग।<br /> कहत राम सिय राम सिय उमगि उमगि अनुराग।।203।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> झलका झलकत पायन्ह कैंसें। पंकज कोस ओस कन जैसें।।<br /> भरत पयादेहिं आए आजू। भयउ दुखित सुनि सकल समाजू।।<br /> खबरि लीन्ह सब लोग नहाए। कीन्ह प्रनामु त्रिबेनिहिं आए।।<br /> सबिधि सितासित नीर नहाने। दिए दान महिसुर सनमाने।।<br /> देखत स्यामल धवल हलोरे। पुलकि सरीर भरत कर जोरे।।<br /> सकल काम प्रद तीरथराऊ। बेद बिदित जग प्रगट प्रभाऊ।।<br /> मागउँ भीख त्यागि निज धरमू। आरत काह न करइ कुकरमू।।<br /> अस जियँ जानि सुजान सुदानी। सफल करहिं जग जाचक बानी।।<br /> दो0-अरथ न धरम न काम रुचि गति न चहउँ निरबान।<br /> जनम जनम रति राम पद यह बरदानु न आन।।204।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानहुँ रामु कुटिल करि मोही। लोग कहउ गुर साहिब द्रोही।।<br /> सीता राम चरन रति मोरें। अनुदिन बढ़उ अनुग्रह तोरें।।<br /> जलदु जनम भरि सुरति बिसारउ। जाचत जलु पबि पाहन डारउ।।<br /> चातकु रटनि घटें घटि जाई। बढ़े प्रेमु सब भाँति भलाई।।<br /> कनकहिं बान चढ़इ जिमि दाहें। तिमि प्रियतम पद नेम निबाहें।।<br /> भरत बचन सुनि माझ त्रिबेनी। भइ मृदु बानि सुमंगल देनी।।<br /> तात भरत तुम्ह सब बिधि साधू। राम चरन अनुराग अगाधू।।<br /> बाद गलानि करहु मन माहीं। तुम्ह सम रामहि कोउ प्रिय नाहीं।।<br /> दो0-तनु पुलकेउ हियँ हरषु सुनि बेनि बचन अनुकूल।<br /> भरत धन्य कहि धन्य सुर हरषित बरषहिं फूल।।205।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रमुदित तीरथराज निवासी। बैखानस बटु गृही उदासी।।<br /> कहहिं परसपर मिलि दस पाँचा। भरत सनेह सीलु सुचि साँचा।।<br /> सुनत राम गुन ग्राम सुहाए। भरद्वाज मुनिबर पहिं आए।।<br /> दंड प्रनामु करत मुनि देखे। मूरतिमंत भाग्य निज लेखे।।<br /> धाइ उठाइ लाइ उर लीन्हे। दीन्हि असीस कृतारथ कीन्हे।।<br /> आसनु दीन्ह नाइ सिरु बैठे। चहत सकुच गृहँ जनु भजि पैठे।।<br /> मुनि पूँछब कछु यह बड़ सोचू। बोले रिषि लखि सीलु सँकोचू।।<br /> सुनहु भरत हम सब सुधि पाई। बिधि करतब पर किछु न बसाई।।<br /> दो0-तुम्ह गलानि जियँ जनि करहु समुझी मातु करतूति।<br /> तात कैकइहि दोसु नहिं गई गिरा मति धूति।।206।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यहउ कहत भल कहिहि न कोऊ। लोकु बेद बुध संमत दोऊ।।<br /> तात तुम्हार बिमल जसु गाई। पाइहि लोकउ बेदु बड़ाई।।<br /> लोक बेद संमत सबु कहई। जेहि पितु देइ राजु सो लहई।।<br /> राउ सत्यब्रत तुम्हहि बोलाई। देत राजु सुखु धरमु बड़ाई।।<br /> राम गवनु बन अनरथ मूला। जो सुनि सकल बिस्व भइ सूला।।<br /> सो भावी बस रानि अयानी। करि कुचालि अंतहुँ पछितानी।।<br /> तहँउँ तुम्हार अलप अपराधू। कहै सो अधम अयान असाधू।।<br /> करतेहु राजु त तुम्हहि न दोषू। रामहि होत सुनत संतोषू।।<br /> दो0-अब अति कीन्हेहु भरत भल तुम्हहि उचित मत एहु।<br /> सकल सुमंगल मूल जग रघुबर चरन सनेहु।।207।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो तुम्हार धनु जीवनु प्राना। भूरिभाग को तुम्हहि समाना।।<br /> यह तम्हार आचरजु न ताता। दसरथ सुअन राम प्रिय भ्राता।।<br /> सुनहु भरत रघुबर मन माहीं। पेम पात्रु तुम्ह सम कोउ नाहीं।।<br /> लखन राम सीतहि अति प्रीती। निसि सब तुम्हहि सराहत बीती।।<br /> जाना मरमु नहात प्रयागा। मगन होहिं तुम्हरें अनुरागा।।<br /> तुम्ह पर अस सनेहु रघुबर कें। सुख जीवन जग जस जड़ नर कें।।<br /> यह न अधिक रघुबीर बड़ाई। प्रनत कुटुंब पाल रघुराई।।<br /> तुम्ह तौ भरत मोर मत एहू। धरें देह जनु राम सनेहू।।<br /> दो0-तुम्ह कहँ भरत कलंक यह हम सब कहँ उपदेसु।<br /> राम भगति रस सिद्धि हित भा यह समउ गनेसु।।208।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नव बिधु बिमल तात जसु तोरा। रघुबर किंकर कुमुद चकोरा।।<br /> उदित सदा अँथइहि कबहूँ ना। घटिहि न जग नभ दिन दिन दूना।।<br /> कोक तिलोक प्रीति अति करिही। प्रभु प्रताप रबि छबिहि न हरिही।।<br /> निसि दिन सुखद सदा सब काहू। ग्रसिहि न कैकइ करतबु राहू।।<br /> पूरन राम सुपेम पियूषा। गुर अवमान दोष नहिं दूषा।।<br /> राम भगत अब अमिअँ अघाहूँ। कीन्हेहु सुलभ सुधा बसुधाहूँ।।<br /> भूप भगीरथ सुरसरि आनी। सुमिरत सकल सुंमगल खानी।।<br /> दसरथ गुन गन बरनि न जाहीं। अधिकु कहा जेहि सम जग नाहीं।।<br /> दो0-जासु सनेह सकोच बस राम प्रगट भए आइ।।<br /> जे हर हिय नयननि कबहुँ निरखे नहीं अघाइ।।209।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीरति बिधु तुम्ह कीन्ह अनूपा। जहँ बस राम पेम मृगरूपा।।<br /> तात गलानि करहु जियँ जाएँ। डरहु दरिद्रहि पारसु पाएँ।।।।<br /> सुनहु भरत हम झूठ न कहहीं। उदासीन तापस बन रहहीं।।<br /> सब साधन कर सुफल सुहावा। लखन राम सिय दरसनु पावा।।<br /> तेहि फल कर फलु दरस तुम्हारा। सहित पयाग सुभाग हमारा।।<br /> भरत धन्य तुम्ह जसु जगु जयऊ। कहि अस पेम मगन पुनि भयऊ।।<br /> सुनि मुनि बचन सभासद हरषे। साधु सराहि सुमन सुर बरषे।।<br /> धन्य धन्य धुनि गगन पयागा। सुनि सुनि भरतु मगन अनुरागा।।<br /> दो0-पुलक गात हियँ रामु सिय सजल सरोरुह नैन।<br /> करि प्रनामु मुनि मंडलिहि बोले गदगद बैन।।210।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि समाजु अरु तीरथराजू। साँचिहुँ सपथ अघाइ अकाजू।।<br /> एहिं थल जौं किछु कहिअ बनाई। एहि सम अधिक न अघ अधमाई।।<br /> तुम्ह सर्बग्य कहउँ सतिभाऊ। उर अंतरजामी रघुराऊ।।<br /> मोहि न मातु करतब कर सोचू। नहिं दुखु जियँ जगु जानिहि पोचू।।<br /> नाहिन डरु बिगरिहि परलोकू। पितहु मरन कर मोहि न सोकू।।<br /> सुकृत सुजस भरि भुअन सुहाए। लछिमन राम सरिस सुत पाए।।<br /> राम बिरहँ तजि तनु छनभंगू। भूप सोच कर कवन प्रसंगू।।<br /> राम लखन सिय बिनु पग पनहीं। करि मुनि बेष फिरहिं बन बनही।।<br /> दो0-अजिन बसन फल असन महि सयन डासि कुस पात।<br /> बसि तरु तर नित सहत हिम आतप बरषा बात।।211।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि दुख दाहँ दहइ दिन छाती। भूख न बासर नीद न राती।।<br /> एहि कुरोग कर औषधु नाहीं। सोधेउँ सकल बिस्व मन माहीं।।<br /> मातु कुमत बढ़ई अघ मूला। तेहिं हमार हित कीन्ह बँसूला।।<br /> कलि कुकाठ कर कीन्ह कुजंत्रू। गाड़ि अवधि पढ़ि कठिन कुमंत्रु।।<br /> मोहि लगि यहु कुठाटु तेहिं ठाटा। घालेसि सब जगु बारहबाटा।।<br /> मिटइ कुजोगु राम फिरि आएँ। बसइ अवध नहिं आन उपाएँ।।<br /> भरत बचन सुनि मुनि सुखु पाई। सबहिं कीन्ह बहु भाँति बड़ाई।।<br /> तात करहु जनि सोचु बिसेषी। सब दुखु मिटहि राम पग देखी।।<br /> दो0-करि प्रबोध मुनिबर कहेउ अतिथि पेमप्रिय होहु।<br /> कंद मूल फल फूल हम देहिं लेहु करि छोहु।।212।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि बचन भरत हिँय सोचू। भयउ कुअवसर कठिन सँकोचू।।<br /> जानि गरुइ गुर गिरा बहोरी। चरन बंदि बोले कर जोरी।।<br /> सिर धरि आयसु करिअ तुम्हारा। परम धरम यहु नाथ हमारा।।<br /> भरत बचन मुनिबर मन भाए। सुचि सेवक सिष निकट बोलाए।।<br /> चाहिए कीन्ह भरत पहुनाई। कंद मूल फल आनहु जाई।।<br /> भलेहीं नाथ कहि तिन्ह सिर नाए। प्रमुदित निज निज काज सिधाए।।<br /> मुनिहि सोच पाहुन बड़ नेवता। तसि पूजा चाहिअ जस देवता।।<br /> सुनि रिधि सिधि अनिमादिक आई। आयसु होइ सो करहिं गोसाई।।<br /> दो0-राम बिरह ब्याकुल भरतु सानुज सहित समाज।<br /> पहुनाई करि हरहु श्रम कहा मुदित मुनिराज।।213।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रिधि सिधि सिर धरि मुनिबर बानी। बड़भागिनि आपुहि अनुमानी।।<br /> कहहिं परसपर सिधि समुदाई। अतुलित अतिथि राम लघु भाई।।<br /> मुनि पद बंदि करिअ सोइ आजू। होइ सुखी सब राज समाजू।।<br /> अस कहि रचेउ रुचिर गृह नाना। जेहि बिलोकि बिलखाहिं बिमाना।।<br /> भोग बिभूति भूरि भरि राखे। देखत जिन्हहि अमर अभिलाषे।।<br /> दासीं दास साजु सब लीन्हें। जोगवत रहहिं मनहि मनु दीन्हें।।<br /> सब समाजु सजि सिधि पल माहीं। जे सुख सुरपुर सपनेहुँ नाहीं।।<br /> प्रथमहिं बास दिए सब केही। सुंदर सुखद जथा रुचि जेही।।<br /> दो0-बहुरि सपरिजन भरत कहुँ रिषि अस आयसु दीन्ह।<br /> बिधि बिसमय दायकु बिभव मुनिबर तपबल कीन्ह।।214।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि प्रभाउ जब भरत बिलोका। सब लघु लगे लोकपति लोका।।<br /> सुख समाजु नहिं जाइ बखानी। देखत बिरति बिसारहीं ग्यानी।।<br /> आसन सयन सुबसन बिताना। बन बाटिका बिहग मृग नाना।।<br /> सुरभि फूल फल अमिअ समाना। बिमल जलासय बिबिध बिधाना।<br /> असन पान सुच अमिअ अमी से। देखि लोग सकुचात जमी से।।<br /> सुर सुरभी सुरतरु सबही कें। लखि अभिलाषु सुरेस सची कें।।<br /> रितु बसंत बह त्रिबिध बयारी। सब कहँ सुलभ पदारथ चारी।।<br /> स्त्रक चंदन बनितादिक भोगा। देखि हरष बिसमय बस लोगा।।<br /> दो0-संपत चकई भरतु चक मुनि आयस खेलवार।।<br /> तेहि निसि आश्रम पिंजराँ राखे भा भिनुसार।।215।।<br /> मासपारायण, उन्नीसवाँ विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीन्ह निमज्जनु तीरथराजा। नाइ मुनिहि सिरु सहित समाजा।।<br /> रिषि आयसु असीस सिर राखी। करि दंडवत बिनय बहु भाषी।।<br /> पथ गति कुसल साथ सब लीन्हे। चले चित्रकूटहिं चितु दीन्हें।।<br /> रामसखा कर दीन्हें लागू। चलत देह धरि जनु अनुरागू।।<br /> नहिं पद त्रान सीस नहिं छाया। पेमु नेमु ब्रतु धरमु अमाया।।<br /> लखन राम सिय पंथ कहानी। पूँछत सखहि कहत मृदु बानी।।<br /> राम बास थल बिटप बिलोकें। उर अनुराग रहत नहिं रोकैं।।<br /> दैखि दसा सुर बरिसहिं फूला। भइ मृदु महि मगु मंगल मूला।।<br /> दो0-किएँ जाहिं छाया जलद सुखद बहइ बर बात।<br /> तस मगु भयउ न राम कहँ जस भा भरतहि जात।।216।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जड़ चेतन मग जीव घनेरे। जे चितए प्रभु जिन्ह प्रभु हेरे।।<br /> ते सब भए परम पद जोगू। भरत दरस मेटा भव रोगू।।<br /> यह बड़ि बात भरत कइ नाहीं। सुमिरत जिनहि रामु मन माहीं।।<br /> बारक राम कहत जग जेऊ। होत तरन तारन नर तेऊ।।<br /> भरतु राम प्रिय पुनि लघु भ्राता। कस न होइ मगु मंगलदाता।।<br /> सिद्ध साधु मुनिबर अस कहहीं। भरतहि निरखि हरषु हियँ लहहीं।।<br /> देखि प्रभाउ सुरेसहि सोचू। जगु भल भलेहि पोच कहुँ पोचू।।<br /> गुर सन कहेउ करिअ प्रभु सोई। रामहि भरतहि भेंट न होई।।<br /> दो0-रामु सँकोची प्रेम बस भरत सपेम पयोधि।<br /> बनी बात बेगरन चहति करिअ जतनु छलु सोधि।।217।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बचन सुनत सुरगुरु मुसकाने। सहसनयन बिनु लोचन जाने।।<br /> मायापति सेवक सन माया। करइ त उलटि परइ सुरराया।।<br /> तब किछु कीन्ह राम रुख जानी। अब कुचालि करि होइहि हानी।।<br /> सुनु सुरेस रघुनाथ सुभाऊ। निज अपराध रिसाहिं न काऊ।।<br /> जो अपराधु भगत कर करई। राम रोष पावक सो जरई।।<br /> लोकहुँ बेद बिदित इतिहासा। यह महिमा जानहिं दुरबासा।।<br /> भरत सरिस को राम सनेही। जगु जप राम रामु जप जेही।।<br /> दो0-मनहुँ न आनिअ अमरपति रघुबर भगत अकाजु।<br /> अजसु लोक परलोक दुख दिन दिन सोक समाजु।।218।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु सुरेस उपदेसु हमारा। रामहि सेवकु परम पिआरा।।<br /> मानत सुखु सेवक सेवकाई। सेवक बैर बैरु अधिकाई।।<br /> जद्यपि सम नहिं राग न रोषू। गहहिं न पाप पूनु गुन दोषू।।<br /> करम प्रधान बिस्व करि राखा। जो जस करइ सो तस फलु चाखा।।<br /> तदपि करहिं सम बिषम बिहारा। भगत अभगत हृदय अनुसारा।।<br /> अगुन अलेप अमान एकरस। रामु सगुन भए भगत पेम बस।।<br /> राम सदा सेवक रुचि राखी। बेद पुरान साधु सुर साखी।।<br /> अस जियँ जानि तजहु कुटिलाई। करहु भरत पद प्रीति सुहाई।।<br /> दो0-राम भगत परहित निरत पर दुख दुखी दयाल।<br /> भगत सिरोमनि भरत तें जनि डरपहु सुरपाल।।219।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सत्यसंध प्रभु सुर हितकारी। भरत राम आयस अनुसारी।।<br /> स्वारथ बिबस बिकल तुम्ह होहू। भरत दोसु नहिं राउर मोहू।।<br /> सुनि सुरबर सुरगुर बर बानी। भा प्रमोदु मन मिटी गलानी।।<br /> बरषि प्रसून हरषि सुरराऊ। लगे सराहन भरत सुभाऊ।।<br /> एहि बिधि भरत चले मग जाहीं। दसा देखि मुनि सिद्ध सिहाहीं।।<br /> जबहिं रामु कहि लेहिं उसासा। उमगत पेमु मनहँ चहु पासा।।<br /> द्रवहिं बचन सुनि कुलिस पषाना। पुरजन पेमु न जाइ बखाना।।<br /> बीच बास करि जमुनहिं आए। निरखि नीरु लोचन जल छाए।।<br /> दो0-रघुबर बरन बिलोकि बर बारि समेत समाज।<br /> होत मगन बारिधि बिरह चढ़े बिबेक जहाज।।220।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जमुन तीर तेहि दिन करि बासू। भयउ समय सम सबहि सुपासू।।<br /> रातहिं घाट घाट की तरनी। आईं अगनित जाहिं न बरनी।।<br /> प्रात पार भए एकहि खेंवाँ। तोषे रामसखा की सेवाँ।।<br /> चले नहाइ नदिहि सिर नाई। साथ निषादनाथ दोउ भाई।।<br /> आगें मुनिबर बाहन आछें। राजसमाज जाइ सबु पाछें।।<br /> तेहिं पाछें दोउ बंधु पयादें। भूषन बसन बेष सुठि सादें।।<br /> सेवक सुह्रद सचिवसुत साथा। सुमिरत लखनु सीय रघुनाथा।।<br /> जहँ जहँ राम बास बिश्रामा। तहँ तहँ करहिं सप्रेम प्रनामा।।<br /> दो0-मगबासी नर नारि सुनि धाम काम तजि धाइ।<br /> देखि सरूप सनेह सब मुदित जनम फलु पाइ।।221।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहहिं सपेम एक एक पाहीं। रामु लखनु सखि होहिं कि नाहीं।।<br /> बय बपु बरन रूप सोइ आली। सीलु सनेहु सरिस सम चाली।।<br /> बेषु न सो सखि सीय न संगा। आगें अनी चली चतुरंगा।।<br /> नहिं प्रसन्न मुख मानस खेदा। सखि संदेहु होइ एहिं भेदा।।<br /> तासु तरक तियगन मन मानी। कहहिं सकल तेहि सम न सयानी।।<br /> तेहि सराहि बानी फुरि पूजी। बोली मधुर बचन तिय दूजी।।<br /> कहि सपेम सब कथाप्रसंगू। जेहि बिधि राम राज रस भंगू।।<br /> भरतहि बहुरि सराहन लागी। सील सनेह सुभाय सुभागी।।<br /> दो0-चलत पयादें खात फल पिता दीन्ह तजि राजु।<br /> जात मनावन रघुबरहि भरत सरिस को आजु।।222।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भायप भगति भरत आचरनू। कहत सुनत दुख दूषन हरनू।।<br /> जो कछु कहब थोर सखि सोई। राम बंधु अस काहे न होई।।<br /> हम सब सानुज भरतहि देखें। भइन्ह धन्य जुबती जन लेखें।।<br /> सुनि गुन देखि दसा पछिताहीं। कैकइ जननि जोगु सुतु नाहीं।।<br /> कोउ कह दूषनु रानिहि नाहिन। बिधि सबु कीन्ह हमहि जो दाहिन।।<br /> कहँ हम लोक बेद बिधि हीनी। लघु तिय कुल करतूति मलीनी।।<br /> बसहिं कुदेस कुगाँव कुबामा। कहँ यह दरसु पुन्य परिनामा।।<br /> अस अनंदु अचिरिजु प्रति ग्रामा। जनु मरुभूमि कलपतरु जामा।।<br /> दो0-भरत दरसु देखत खुलेउ मग लोगन्ह कर भागु।<br /> जनु सिंघलबासिन्ह भयउ बिधि बस सुलभ प्रयागु।।223।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निज गुन सहित राम गुन गाथा। सुनत जाहिं सुमिरत रघुनाथा।।<br /> तीरथ मुनि आश्रम सुरधामा। निरखि निमज्जहिं करहिं प्रनामा।।<br /> मनहीं मन मागहिं बरु एहू। सीय राम पद पदुम सनेहू।।<br /> मिलहिं किरात कोल बनबासी। बैखानस बटु जती उदासी।।<br /> करि प्रनामु पूँछहिं जेहिं तेही। केहि बन लखनु रामु बैदेही।।<br /> ते प्रभु समाचार सब कहहीं। भरतहि देखि जनम फलु लहहीं।।<br /> जे जन कहहिं कुसल हम देखे। ते प्रिय राम लखन सम लेखे।।<br /> एहि बिधि बूझत सबहि सुबानी। सुनत राम बनबास कहानी।।<br /> दो0-तेहि बासर बसि प्रातहीं चले सुमिरि रघुनाथ।<br /> राम दरस की लालसा भरत सरिस सब साथ।।224।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मंगल सगुन होहिं सब काहू। फरकहिं सुखद बिलोचन बाहू।।<br /> भरतहि सहित समाज उछाहू। मिलिहहिं रामु मिटहि दुख दाहू।।<br /> करत मनोरथ जस जियँ जाके। जाहिं सनेह सुराँ सब छाके।।<br /> सिथिल अंग पग मग डगि डोलहिं। बिहबल बचन पेम बस बोलहिं।।<br /> रामसखाँ तेहि समय देखावा। सैल सिरोमनि सहज सुहावा।।<br /> जासु समीप सरित पय तीरा। सीय समेत बसहिं दोउ बीरा।।<br /> देखि करहिं सब दंड प्रनामा। कहि जय जानकि जीवन रामा।।<br /> प्रेम मगन अस राज समाजू। जनु फिरि अवध चले रघुराजू।।<br /> दो0-भरत प्रेमु तेहि समय जस तस कहि सकइ न सेषु।<br /> कबिहिं अगम जिमि ब्रह्मसुखु अह मम मलिन जनेषु।।225।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सकल सनेह सिथिल रघुबर कें। गए कोस दुइ दिनकर ढरकें।।<br /> जलु थलु देखि बसे निसि बीतें। कीन्ह गवन रघुनाथ पिरीतें।।<br /> उहाँ रामु रजनी अवसेषा। जागे सीयँ सपन अस देखा।।<br /> सहित समाज भरत जनु आए। नाथ बियोग ताप तन ताए।।<br /> सकल मलिन मन दीन दुखारी। देखीं सासु आन अनुहारी।।<br /> सुनि सिय सपन भरे जल लोचन। भए सोचबस सोच बिमोचन।।<br /> लखन सपन यह नीक न होई। कठिन कुचाह सुनाइहि कोई।।<br /> अस कहि बंधु समेत नहाने। पूजि पुरारि साधु सनमाने।।<br /> छं0-सनमानि सुर मुनि बंदि बैठे उत्तर दिसि देखत भए।<br /> नभ धूरि खग मृग भूरि भागे बिकल प्रभु आश्रम गए।।<br /> तुलसी उठे अवलोकि कारनु काह चित सचकित रहे।<br /> सब समाचार किरात कोलन्हि आइ तेहि अवसर कहे।।<br /> दो0-सुनत सुमंगल बैन मन प्रमोद तन पुलक भर।<br /> सरद सरोरुह नैन तुलसी भरे सनेह जल।।226।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बहुरि सोचबस भे सियरवनू। कारन कवन भरत आगवनू।।<br /> एक आइ अस कहा बहोरी। सेन संग चतुरंग न थोरी।।<br /> सो सुनि रामहि भा अति सोचू। इत पितु बच इत बंधु सकोचू।।<br /> भरत सुभाउ समुझि मन माहीं। प्रभु चित हित थिति पावत नाही।।<br /> समाधान तब भा यह जाने। भरतु कहे महुँ साधु सयाने।।<br /> लखन लखेउ प्रभु हृदयँ खभारू। कहत समय सम नीति बिचारू।।<br /> बिनु पूँछ कछु कहउँ गोसाईं। सेवकु समयँ न ढीठ ढिठाई।।<br /> तुम्ह सर्बग्य सिरोमनि स्वामी। आपनि समुझि कहउँ अनुगामी।।<br /> दो0-नाथ सुह्रद सुठि सरल चित सील सनेह निधान।।<br /> सब पर प्रीति प्रतीति जियँ जानिअ आपु समान।।227।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिषई जीव पाइ प्रभुताई। मूढ़ मोह बस होहिं जनाई।।<br /> भरतु नीति रत साधु सुजाना। प्रभु पद प्रेम सकल जगु जाना।।<br /> तेऊ आजु राम पदु पाई। चले धरम मरजाद मेटाई।।<br /> कुटिल कुबंध कुअवसरु ताकी। जानि राम बनवास एकाकी।।<br /> करि कुमंत्रु मन साजि समाजू। आए करै अकंटक राजू।।<br /> कोटि प्रकार कलपि कुटलाई। आए दल बटोरि दोउ भाई।।<br /> जौं जियँ होति न कपट कुचाली। केहि सोहाति रथ बाजि गजाली।।<br /> भरतहि दोसु देइ को जाएँ। जग बौराइ राज पदु पाएँ।।<br /> दो0-ससि गुर तिय गामी नघुषु चढ़ेउ भूमिसुर जान।<br /> लोक बेद तें बिमुख भा अधम न बेन समान।।228।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सहसबाहु सुरनाथु त्रिसंकू। केहि न राजमद दीन्ह कलंकू।।<br /> भरत कीन्ह यह उचित उपाऊ। रिपु रिन रंच न राखब काऊ।।<br /> एक कीन्हि नहिं भरत भलाई। निदरे रामु जानि असहाई।।<br /> समुझि परिहि सोउ आजु बिसेषी। समर सरोष राम मुखु पेखी।।<br /> एतना कहत नीति रस भूला। रन रस बिटपु पुलक मिस फूला।।<br /> प्रभु पद बंदि सीस रज राखी। बोले सत्य सहज बलु भाषी।।<br /> अनुचित नाथ न मानब मोरा। भरत हमहि उपचार न थोरा।।<br /> कहँ लगि सहिअ रहिअ मनु मारें। नाथ साथ धनु हाथ हमारें।।<br /> दो0-छत्रि जाति रघुकुल जनमु राम अनुग जगु जान।<br /> लातहुँ मारें चढ़ति सिर नीच को धूरि समान।।229।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उठि कर जोरि रजायसु मागा। मनहुँ बीर रस सोवत जागा।।<br /> बाँधि जटा सिर कसि कटि भाथा। साजि सरासनु सायकु हाथा।।<br /> आजु राम सेवक जसु लेऊँ। भरतहि समर सिखावन देऊँ।।<br /> राम निरादर कर फलु पाई। सोवहुँ समर सेज दोउ भाई।।<br /> आइ बना भल सकल समाजू। प्रगट करउँ रिस पाछिल आजू।।<br /> जिमि करि निकर दलइ मृगराजू। लेइ लपेटि लवा जिमि बाजू।।<br /> तैसेहिं भरतहि सेन समेता। सानुज निदरि निपातउँ खेता।।<br /> जौं सहाय कर संकरु आई। तौ मारउँ रन राम दोहाई।।<br /> दो0-अति सरोष माखे लखनु लखि सुनि सपथ प्रवान।<br /> सभय लोक सब लोकपति चाहत भभरि भगान।।230।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जगु भय मगन गगन भइ बानी। लखन बाहुबलु बिपुल बखानी।।<br /> तात प्रताप प्रभाउ तुम्हारा। को कहि सकइ को जाननिहारा।।<br /> अनुचित उचित काजु किछु होऊ। समुझि करिअ भल कह सबु कोऊ।।<br /> सहसा करि पाछैं पछिताहीं। कहहिं बेद बुध ते बुध नाहीं।।<br /> सुनि सुर बचन लखन सकुचाने। राम सीयँ सादर सनमाने।।<br /> कही तात तुम्ह नीति सुहाई। सब तें कठिन राजमदु भाई।।<br /> जो अचवँत नृप मातहिं तेई। नाहिन साधुसभा जेहिं सेई।।<br /> सुनहु लखन भल भरत सरीसा। बिधि प्रपंच महँ सुना न दीसा।।<br /> दो0-भरतहि होइ न राजमदु बिधि हरि हर पद पाइ।।<br /> कबहुँ कि काँजी सीकरनि छीरसिंधु बिनसाइ।।231।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तिमिरु तरुन तरनिहि मकु गिलई। गगनु मगन मकु मेघहिं मिलई।।<br /> गोपद जल बूड़हिं घटजोनी। सहज छमा बरु छाड़ै छोनी।।<br /> मसक फूँक मकु मेरु उड़ाई। होइ न नृपमदु भरतहि भाई।।<br /> लखन तुम्हार सपथ पितु आना। सुचि सुबंधु नहिं भरत समाना।।<br /> सगुन खीरु अवगुन जलु ताता। मिलइ रचइ परपंचु बिधाता।।<br /> भरतु हंस रबिबंस तड़ागा। जनमि कीन्ह गुन दोष बिभागा।।<br /> गहि गुन पय तजि अवगुन बारी। निज जस जगत कीन्हि उजिआरी।।<br /> कहत भरत गुन सीलु सुभाऊ। पेम पयोधि मगन रघुराऊ।।<br /> दो0-सुनि रघुबर बानी बिबुध देखि भरत पर हेतु।<br /> सकल सराहत राम सो प्रभु को कृपानिकेतु।।232।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं न होत जग जनम भरत को। सकल धरम धुर धरनि धरत को।।<br /> कबि कुल अगम भरत गुन गाथा। को जानइ तुम्ह बिनु रघुनाथा।।<br /> लखन राम सियँ सुनि सुर बानी। अति सुखु लहेउ न जाइ बखानी।।<br /> इहाँ भरतु सब सहित सहाए। मंदाकिनीं पुनीत नहाए।।<br /> सरित समीप राखि सब लोगा। मागि मातु गुर सचिव नियोगा।।<br /> चले भरतु जहँ सिय रघुराई। साथ निषादनाथु लघु भाई।।<br /> समुझि मातु करतब सकुचाहीं। करत कुतरक कोटि मन माहीं।।<br /> रामु लखनु सिय सुनि मम नाऊँ। उठि जनि अनत जाहिं तजि ठाऊँ।।<br /> दो0-मातु मते महुँ मानि मोहि जो कछु करहिं सो थोर।<br /> अघ अवगुन छमि आदरहिं समुझि आपनी ओर।।233।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं परिहरहिं मलिन मनु जानी। जौ सनमानहिं सेवकु मानी।।<br /> मोरें सरन रामहि की पनही। राम सुस्वामि दोसु सब जनही।।<br /> जग जस भाजन चातक मीना। नेम पेम निज निपुन नबीना।।<br /> अस मन गुनत चले मग जाता। सकुच सनेहँ सिथिल सब गाता।।<br /> फेरत मनहुँ मातु कृत खोरी। चलत भगति बल धीरज धोरी।।<br /> जब समुझत रघुनाथ सुभाऊ। तब पथ परत उताइल पाऊ।।<br /> भरत दसा तेहि अवसर कैसी। जल प्रबाहँ जल अलि गति जैसी।।<br /> देखि भरत कर सोचु सनेहू। भा निषाद तेहि समयँ बिदेहू।।<br /> दो0-लगे होन मंगल सगुन सुनि गुनि कहत निषादु।<br /> मिटिहि सोचु होइहि हरषु पुनि परिनाम बिषादु।।234।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सेवक बचन सत्य सब जाने। आश्रम निकट जाइ निअराने।।<br /> भरत दीख बन सैल समाजू। मुदित छुधित जनु पाइ सुनाजू।।<br /> ईति भीति जनु प्रजा दुखारी। त्रिबिध ताप पीड़ित ग्रह मारी।।<br /> जाइ सुराज सुदेस सुखारी। होहिं भरत गति तेहि अनुहारी।।<br /> राम बास बन संपति भ्राजा। सुखी प्रजा जनु पाइ सुराजा।।<br /> सचिव बिरागु बिबेकु नरेसू। बिपिन सुहावन पावन देसू।।<br /> भट जम नियम सैल रजधानी। सांति सुमति सुचि सुंदर रानी।।<br /> सकल अंग संपन्न सुराऊ। राम चरन आश्रित चित चाऊ।।<br /> दो0-जीति मोह महिपालु दल सहित बिबेक भुआलु।<br /> करत अकंटक राजु पुरँ सुख संपदा सुकालु।।235।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बन प्रदेस मुनि बास घनेरे। जनु पुर नगर गाउँ गन खेरे।।<br /> बिपुल बिचित्र बिहग मृग नाना। प्रजा समाजु न जाइ बखाना।।<br /> खगहा करि हरि बाघ बराहा। देखि महिष बृष साजु सराहा।।<br /> बयरु बिहाइ चरहिं एक संगा। जहँ तहँ मनहुँ सेन चतुरंगा।।<br /> झरना झरहिं मत्त गज गाजहिं। मनहुँ निसान बिबिधि बिधि बाजहिं।।<br /> चक चकोर चातक सुक पिक गन। कूजत मंजु मराल मुदित मन।।<br /> अलिगन गावत नाचत मोरा। जनु सुराज मंगल चहु ओरा।।<br /> बेलि बिटप तृन सफल सफूला। सब समाजु मुद मंगल मूला।।<br /> दो-राम सैल सोभा निरखि भरत हृदयँ अति पेमु।<br /> तापस तप फलु पाइ जिमि सुखी सिरानें नेमु।।236।।<br /> मासपारायण, बीसवाँ विश्राम<br /> नवाह्नपारायण, पाँचवाँ विश्राम<br /> तब केवट ऊँचें चढ़ि धाई। कहेउ भरत सन भुजा उठाई।।<br /> नाथ देखिअहिं बिटप बिसाला। पाकरि जंबु रसाल तमाला।।<br /> जिन्ह तरुबरन्ह मध्य बटु सोहा। मंजु बिसाल देखि मनु मोहा।।<br /> नील सघन पल्ल्व फल लाला। अबिरल छाहँ सुखद सब काला।।<br /> मानहुँ तिमिर अरुनमय रासी। बिरची बिधि सँकेलि सुषमा सी।।<br /> ए तरु सरित समीप गोसाँई। रघुबर परनकुटी जहँ छाई।।<br /> तुलसी तरुबर बिबिध सुहाए। कहुँ कहुँ सियँ कहुँ लखन लगाए।।<br /> बट छायाँ बेदिका बनाई। सियँ निज पानि सरोज सुहाई।।<br /> दो0-जहाँ बैठि मुनिगन सहित नित सिय रामु सुजान।<br /> सुनहिं कथा इतिहास सब आगम निगम पुरान।।237।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सखा बचन सुनि बिटप निहारी। उमगे भरत बिलोचन बारी।।<br /> करत प्रनाम चले दोउ भाई। कहत प्रीति सारद सकुचाई।।<br /> हरषहिं निरखि राम पद अंका। मानहुँ पारसु पायउ रंका।।<br /> रज सिर धरि हियँ नयनन्हि लावहिं। रघुबर मिलन सरिस सुख पावहिं।।<br /> देखि भरत गति अकथ अतीवा। प्रेम मगन मृग खग जड़ जीवा।।<br /> सखहि सनेह बिबस मग भूला। कहि सुपंथ सुर बरषहिं फूला।।<br /> निरखि सिद्ध साधक अनुरागे। सहज सनेहु सराहन लागे।।<br /> होत न भूतल भाउ भरत को। अचर सचर चर अचर करत को।।<br /> दो0-पेम अमिअ मंदरु बिरहु भरतु पयोधि गँभीर।<br /> मथि प्रगटेउ सुर साधु हित कृपासिंधु रघुबीर।।238।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सखा समेत मनोहर जोटा। लखेउ न लखन सघन बन ओटा।।<br /> भरत दीख प्रभु आश्रमु पावन। सकल सुमंगल सदनु सुहावन।।</p> <p>करत प्रबेस मिटे दुख दावा। जनु जोगीं परमारथु पावा।।<br /> देखे भरत लखन प्रभु आगे। पूँछे बचन कहत अनुरागे।।<br /> सीस जटा कटि मुनि पट बाँधें। तून कसें कर सरु धनु काँधें।।<br /> बेदी पर मुनि साधु समाजू। सीय सहित राजत रघुराजू।।<br /> बलकल बसन जटिल तनु स्यामा। जनु मुनि बेष कीन्ह रति कामा।।<br /> कर कमलनि धनु सायकु फेरत। जिय की जरनि हरत हँसि हेरत।।<br /> दो0-लसत मंजु मुनि मंडली मध्य सीय रघुचंदु।<br /> ग्यान सभाँ जनु तनु धरे भगति सच्चिदानंदु।।239।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सानुज सखा समेत मगन मन। बिसरे हरष सोक सुख दुख गन।।<br /> पाहि नाथ कहि पाहि गोसाई। भूतल परे लकुट की नाई।।<br /> बचन सपेम लखन पहिचाने। करत प्रनामु भरत जियँ जाने।।<br /> बंधु सनेह सरस एहि ओरा। उत साहिब सेवा बस जोरा।।<br /> मिलि न जाइ नहिं गुदरत बनई। सुकबि लखन मन की गति भनई।।<br /> रहे राखि सेवा पर भारू। चढ़ी चंग जनु खैंच खेलारू।।<br /> कहत सप्रेम नाइ महि माथा। भरत प्रनाम करत रघुनाथा।।<br /> उठे रामु सुनि पेम अधीरा। कहुँ पट कहुँ निषंग धनु तीरा।।<br /> दो0-बरबस लिए उठाइ उर लाए कृपानिधान।<br /> भरत राम की मिलनि लखि बिसरे सबहि अपान।।240।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मिलनि प्रीति किमि जाइ बखानी। कबिकुल अगम करम मन बानी।।<br /> परम पेम पूरन दोउ भाई। मन बुधि चित अहमिति बिसराई।।<br /> कहहु सुपेम प्रगट को करई। केहि छाया कबि मति अनुसरई।।<br /> कबिहि अरथ आखर बलु साँचा। अनुहरि ताल गतिहि नटु नाचा।।<br /> अगम सनेह भरत रघुबर को। जहँ न जाइ मनु बिधि हरि हर को।।<br /> सो मैं कुमति कहौं केहि भाँती। बाज सुराग कि गाँडर ताँती।।<br /> मिलनि बिलोकि भरत रघुबर की। सुरगन सभय धकधकी धरकी।।<br /> समुझाए सुरगुरु जड़ जागे। बरषि प्रसून प्रसंसन लागे।।<br /> दो0-मिलि सपेम रिपुसूदनहि केवटु भेंटेउ राम।<br /> भूरि भायँ भेंटे भरत लछिमन करत प्रनाम।।241।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भेंटेउ लखन ललकि लघु भाई। बहुरि निषादु लीन्ह उर लाई।।<br /> पुनि मुनिगन दुहुँ भाइन्ह बंदे। अभिमत आसिष पाइ अनंदे।।<br /> सानुज भरत उमगि अनुरागा। धरि सिर सिय पद पदुम परागा।।<br /> पुनि पुनि करत प्रनाम उठाए। सिर कर कमल परसि बैठाए।।<br /> सीयँ असीस दीन्हि मन माहीं। मगन सनेहँ देह सुधि नाहीं।।<br /> सब बिधि सानुकूल लखि सीता। भे निसोच उर अपडर बीता।।<br /> कोउ किछु कहइ न कोउ किछु पूँछा। प्रेम भरा मन निज गति छूँछा।।<br /> तेहि अवसर केवटु धीरजु धरि। जोरि पानि बिनवत प्रनामु करि।।<br /> दो0-नाथ साथ मुनिनाथ के मातु सकल पुर लोग।<br /> सेवक सेनप सचिव सब आए बिकल बियोग।।242।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीलसिंधु सुनि गुर आगवनू। सिय समीप राखे रिपुदवनू।।<br /> चले सबेग रामु तेहि काला। धीर धरम धुर दीनदयाला।।<br /> गुरहि देखि सानुज अनुरागे। दंड प्रनाम करन प्रभु लागे।।<br /> मुनिबर धाइ लिए उर लाई। प्रेम उमगि भेंटे दोउ भाई।।<br /> प्रेम पुलकि केवट कहि नामू। कीन्ह दूरि तें दंड प्रनामू।।<br /> रामसखा रिषि बरबस भेंटा। जनु महि लुठत सनेह समेटा।।<br /> रघुपति भगति सुमंगल मूला। नभ सराहि सुर बरिसहिं फूला।।<br /> एहि सम निपट नीच कोउ नाहीं। बड़ बसिष्ठ सम को जग माहीं।।<br /> दो0-जेहि लखि लखनहु तें अधिक मिले मुदित मुनिराउ।<br /> सो सीतापति भजन को प्रगट प्रताप प्रभाउ।।243।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आरत लोग राम सबु जाना। करुनाकर सुजान भगवाना।।<br /> जो जेहि भायँ रहा अभिलाषी। तेहि तेहि कै तसि तसि रुख राखी।।<br /> सानुज मिलि पल महु सब काहू। कीन्ह दूरि दुखु दारुन दाहू।।<br /> यह बड़ि बातँ राम कै नाहीं। जिमि घट कोटि एक रबि छाहीं।।<br /> मिलि केवटिहि उमगि अनुरागा। पुरजन सकल सराहहिं भागा।।<br /> देखीं राम दुखित महतारीं। जनु सुबेलि अवलीं हिम मारीं।।<br /> प्रथम राम भेंटी कैकेई। सरल सुभायँ भगति मति भेई।।<br /> पग परि कीन्ह प्रबोधु बहोरी। काल करम बिधि सिर धरि खोरी।।<br /> दो0-भेटीं रघुबर मातु सब करि प्रबोधु परितोषु।।<br /> अंब ईस आधीन जगु काहु न देइअ दोषु।।244।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुरतिय पद बंदे दुहु भाई। सहित बिप्रतिय जे सँग आई।।<br /> गंग गौरि सम सब सनमानीं।।देहिं असीस मुदित मृदु बानी।।<br /> गहि पद लगे सुमित्रा अंका। जनु भेटीं संपति अति रंका।।<br /> पुनि जननि चरननि दोउ भ्राता। परे पेम ब्याकुल सब गाता।।<br /> अति अनुराग अंब उर लाए। नयन सनेह सलिल अन्हवाए।।<br /> तेहि अवसर कर हरष बिषादू। किमि कबि कहै मूक जिमि स्वादू।।<br /> मिलि जननहि सानुज रघुराऊ। गुर सन कहेउ कि धारिअ पाऊ।।<br /> पुरजन पाइ मुनीस नियोगू। जल थल तकि तकि उतरेउ लोगू।।<br /> दो0-महिसुर मंत्री मातु गुर गने लोग लिए साथ।।<br /> पावन आश्रम गवनु किय भरत लखन रघुनाथ।।245।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीय आइ मुनिबर पग लागी। उचित असीस लही मन मागी।।<br /> गुरपतिनिहि मुनितियन्ह समेता। मिली पेमु कहि जाइ न जेता।।<br /> बंदि बंदि पग सिय सबही के। आसिरबचन लहे प्रिय जी के।।<br /> सासु सकल जब सीयँ निहारीं। मूदे नयन सहमि सुकुमारीं।।<br /> परीं बधिक बस मनहुँ मरालीं। काह कीन्ह करतार कुचालीं।।<br /> तिन्ह सिय निरखि निपट दुखु पावा। सो सबु सहिअ जो दैउ सहावा।।<br /> जनकसुता तब उर धरि धीरा। नील नलिन लोयन भरि नीरा।।<br /> मिली सकल सासुन्ह सिय जाई। तेहि अवसर करुना महि छाई।।<br /> दो0-लागि लागि पग सबनि सिय भेंटति अति अनुराग।।<br /> हृदयँ असीसहिं पेम बस रहिअहु भरी सोहाग।।246।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिकल सनेहँ सीय सब रानीं। बैठन सबहि कहेउ गुर ग्यानीं।।<br /> कहि जग गति मायिक मुनिनाथा। कहे कछुक परमारथ गाथा।।<br /> नृप कर सुरपुर गवनु सुनावा। सुनि रघुनाथ दुसह दुखु पावा।।<br /> मरन हेतु निज नेहु बिचारी। भे अति बिकल धीर धुर धारी।।<br /> कुलिस कठोर सुनत कटु बानी। बिलपत लखन सीय सब रानी।।<br /> सोक बिकल अति सकल समाजू। मानहुँ राजु अकाजेउ आजू।।<br /> मुनिबर बहुरि राम समुझाए। सहित समाज सुसरित नहाए।।<br /> ब्रतु निरंबु तेहि दिन प्रभु कीन्हा। मुनिहु कहें जलु काहुँ न लीन्हा।।<br /> दो0-भोरु भएँ रघुनंदनहि जो मुनि आयसु दीन्ह।।<br /> श्रद्धा भगति समेत प्रभु सो सबु सादरु कीन्ह।।247।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> करि पितु क्रिया बेद जसि बरनी। भे पुनीत पातक तम तरनी।।<br /> जासु नाम पावक अघ तूला। सुमिरत सकल सुमंगल मूला।।<br /> सुद्ध सो भयउ साधु संमत अस। तीरथ आवाहन सुरसरि जस।।<br /> सुद्ध भएँ दुइ बासर बीते। बोले गुर सन राम पिरीते।।<br /> नाथ लोग सब निपट दुखारी। कंद मूल फल अंबु अहारी।।<br /> सानुज भरतु सचिव सब माता। देखि मोहि पल जिमि जुग जाता।।<br /> सब समेत पुर धारिअ पाऊ। आपु इहाँ अमरावति राऊ।।<br /> बहुत कहेउँ सब कियउँ ढिठाई। उचित होइ तस करिअ गोसाँई।।<br /> दो0-धर्म सेतु करुनायतन कस न कहहु अस राम।<br /> लोग दुखित दिन दुइ दरस देखि लहहुँ बिश्राम।।248।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम बचन सुनि सभय समाजू। जनु जलनिधि महुँ बिकल जहाजू।।<br /> सुनि गुर गिरा सुमंगल मूला। भयउ मनहुँ मारुत अनुकुला।।<br /> पावन पयँ तिहुँ काल नहाहीं। जो बिलोकि अंघ ओघ नसाहीं।।<br /> मंगलमूरति लोचन भरि भरि। निरखहिं हरषि दंडवत करि करि।।<br /> राम सैल बन देखन जाहीं। जहँ सुख सकल सकल दुख नाहीं।।<br /> झरना झरिहिं सुधासम बारी। त्रिबिध तापहर त्रिबिध बयारी।।<br /> बिटप बेलि तृन अगनित जाती। फल प्रसून पल्लव बहु भाँती।।<br /> सुंदर सिला सुखद तरु छाहीं। जाइ बरनि बन छबि केहि पाहीं।।<br /> दो0-सरनि सरोरुह जल बिहग कूजत गुंजत भृंग।<br /> बैर बिगत बिहरत बिपिन मृग बिहंग बहुरंग।।249।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोल किरात भिल्ल बनबासी। मधु सुचि सुंदर स्वादु सुधा सी।।<br /> भरि भरि परन पुटीं रचि रुरी। कंद मूल फल अंकुर जूरी।।<br /> सबहि देहिं करि बिनय प्रनामा। कहि कहि स्वाद भेद गुन नामा।।<br /> देहिं लोग बहु मोल न लेहीं। फेरत राम दोहाई देहीं।।<br /> कहहिं सनेह मगन मृदु बानी। मानत साधु पेम पहिचानी।।<br /> तुम्ह सुकृती हम नीच निषादा। पावा दरसनु राम प्रसादा।।<br /> हमहि अगम अति दरसु तुम्हारा। जस मरु धरनि देवधुनि धारा।।<br /> राम कृपाल निषाद नेवाजा। परिजन प्रजउ चहिअ जस राजा।।<br /> दो0-यह जिँयँ जानि सँकोचु तजि करिअ छोहु लखि नेहु।<br /> हमहि कृतारथ करन लगि फल तृन अंकुर लेहु।।250।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुम्ह प्रिय पाहुने बन पगु धारे। सेवा जोगु न भाग हमारे।।<br /> देब काह हम तुम्हहि गोसाँई। ईधनु पात किरात मिताई।।<br /> यह हमारि अति बड़ि सेवकाई। लेहि न बासन बसन चोराई।।<br /> हम जड़ जीव जीव गन घाती। कुटिल कुचाली कुमति कुजाती।।<br /> पाप करत निसि बासर जाहीं। नहिं पट कटि नहि पेट अघाहीं।।<br /> सपोनेहुँ धरम बुद्धि कस काऊ। यह रघुनंदन दरस प्रभाऊ।।<br /> जब तें प्रभु पद पदुम निहारे। मिटे दुसह दुख दोष हमारे।।<br /> बचन सुनत पुरजन अनुरागे। तिन्ह के भाग सराहन लागे।।<br /> छं0-लागे सराहन भाग सब अनुराग बचन सुनावहीं।<br /> बोलनि मिलनि सिय राम चरन सनेहु लखि सुखु पावहीं।।<br /> नर नारि निदरहिं नेहु निज सुनि कोल भिल्लनि की गिरा।<br /> तुलसी कृपा रघुबंसमनि की लोह लै लौका तिरा।।<br /> सो0-बिहरहिं बन चहु ओर प्रतिदिन प्रमुदित लोग सब।<br /> जल ज्यों दादुर मोर भए पीन पावस प्रथम।।251।।<br /> पुर जन नारि मगन अति प्रीती। बासर जाहिं पलक सम बीती।।<br /> सीय सासु प्रति बेष बनाई। सादर करइ सरिस सेवकाई।।<br /> लखा न मरमु राम बिनु काहूँ। माया सब सिय माया माहूँ।।<br /> सीयँ सासु सेवा बस कीन्हीं। तिन्ह लहि सुख सिख आसिष दीन्हीं।।<br /> लखि सिय सहित सरल दोउ भाई। कुटिल रानि पछितानि अघाई।।<br /> अवनि जमहि जाचति कैकेई। महि न बीचु बिधि मीचु न देई।।<br /> लोकहुँ बेद बिदित कबि कहहीं। राम बिमुख थलु नरक न लहहीं।।<br /> यहु संसउ सब के मन माहीं। राम गवनु बिधि अवध कि नाहीं।।<br /> दो0-निसि न नीद नहिं भूख दिन भरतु बिकल सुचि सोच।<br /> नीच कीच बिच मगन जस मीनहि सलिल सँकोच।।252।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीन्ही मातु मिस काल कुचाली। ईति भीति जस पाकत साली।।<br /> केहि बिधि होइ राम अभिषेकू। मोहि अवकलत उपाउ न एकू।।<br /> अवसि फिरहिं गुर आयसु मानी। मुनि पुनि कहब राम रुचि जानी।।<br /> मातु कहेहुँ बहुरहिं रघुराऊ। राम जननि हठ करबि कि काऊ।।<br /> मोहि अनुचर कर केतिक बाता। तेहि महँ कुसमउ बाम बिधाता।।<br /> जौं हठ करउँ त निपट कुकरमू। हरगिरि तें गुरु सेवक धरमू।।<br /> एकउ जुगुति न मन ठहरानी। सोचत भरतहि रैनि बिहानी।।<br /> प्रात नहाइ प्रभुहि सिर नाई। बैठत पठए रिषयँ बोलाई।।<br /> दो0-गुर पद कमल प्रनामु करि बैठे आयसु पाइ।<br /> बिप्र महाजन सचिव सब जुरे सभासद आइ।।253।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बोले मुनिबरु समय समाना। सुनहु सभासद भरत सुजाना।।<br /> धरम धुरीन भानुकुल भानू। राजा रामु स्वबस भगवानू।।<br /> सत्यसंध पालक श्रुति सेतू। राम जनमु जग मंगल हेतू।।<br /> गुर पितु मातु बचन अनुसारी। खल दलु दलन देव हितकारी।।<br /> नीति प्रीति परमारथ स्वारथु। कोउ न राम सम जान जथारथु।।<br /> बिधि हरि हरु ससि रबि दिसिपाला। माया जीव करम कुलि काला।।<br /> अहिप महिप जहँ लगि प्रभुताई। जोग सिद्धि निगमागम गाई।।<br /> करि बिचार जिँयँ देखहु नीकें। राम रजाइ सीस सबही कें।।<br /> दो0-राखें राम रजाइ रुख हम सब कर हित होइ।<br /> समुझि सयाने करहु अब सब मिलि संमत सोइ।।254।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सब कहुँ सुखद राम अभिषेकू। मंगल मोद मूल मग एकू।।<br /> केहि बिधि अवध चलहिं रघुराऊ। कहहु समुझि सोइ करिअ उपाऊ।।<br /> सब सादर सुनि मुनिबर बानी। नय परमारथ स्वारथ सानी।।<br /> उतरु न आव लोग भए भोरे। तब सिरु नाइ भरत कर जोरे।।<br /> भानुबंस भए भूप घनेरे। अधिक एक तें एक बड़ेरे।।<br /> जनमु हेतु सब कहँ पितु माता। करम सुभासुभ देइ बिधाता।।<br /> दलि दुख सजइ सकल कल्याना। अस असीस राउरि जगु जाना।।<br /> सो गोसाइँ बिधि गति जेहिं छेंकी। सकइ को टारि टेक जो टेकी।।<br /> दो0-बूझिअ मोहि उपाउ अब सो सब मोर अभागु।<br /> सुनि सनेहमय बचन गुर उर उमगा अनुरागु।।255।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात बात फुरि राम कृपाहीं। राम बिमुख सिधि सपनेहुँ नाहीं।।<br /> सकुचउँ तात कहत एक बाता। अरध तजहिं बुध सरबस जाता।।<br /> तुम्ह कानन गवनहु दोउ भाई। फेरिअहिं लखन सीय रघुराई।।<br /> सुनि सुबचन हरषे दोउ भ्राता। भे प्रमोद परिपूरन गाता।।<br /> मन प्रसन्न तन तेजु बिराजा। जनु जिय राउ रामु भए राजा।।<br /> बहुत लाभ लोगन्ह लघु हानी। सम दुख सुख सब रोवहिं रानी।।<br /> कहहिं भरतु मुनि कहा सो कीन्हे। फलु जग जीवन्ह अभिमत दीन्हे।।<br /> कानन करउँ जनम भरि बासू। एहिं तें अधिक न मोर सुपासू।।<br /> दो0-अँतरजामी रामु सिय तुम्ह सरबग्य सुजान।<br /> जो फुर कहहु त नाथ निज कीजिअ बचनु प्रवान।।256।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत बचन सुनि देखि सनेहू। सभा सहित मुनि भए बिदेहू।।<br /> भरत महा महिमा जलरासी। मुनि मति ठाढ़ि तीर अबला सी।।<br /> गा चह पार जतनु हियँ हेरा। पावति नाव न बोहितु बेरा।।<br /> औरु करिहि को भरत बड़ाई। सरसी सीपि कि सिंधु समाई।।<br /> भरतु मुनिहि मन भीतर भाए। सहित समाज राम पहिँ आए।।<br /> प्रभु प्रनामु करि दीन्ह सुआसनु। बैठे सब सुनि मुनि अनुसासनु।।<br /> बोले मुनिबरु बचन बिचारी। देस काल अवसर अनुहारी।।<br /> सुनहु राम सरबग्य सुजाना। धरम नीति गुन ग्यान निधाना।।<br /> दो0-सब के उर अंतर बसहु जानहु भाउ कुभाउ।<br /> पुरजन जननी भरत हित होइ सो कहिअ उपाउ।।257।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आरत कहहिं बिचारि न काऊ। सूझ जूआरिहि आपन दाऊ।।<br /> सुनि मुनि बचन कहत रघुराऊ। नाथ तुम्हारेहि हाथ उपाऊ।।<br /> सब कर हित रुख राउरि राखेँ। आयसु किएँ मुदित फुर भाषें।।<br /> प्रथम जो आयसु मो कहुँ होई। माथेँ मानि करौ सिख सोई।।<br /> पुनि जेहि कहँ जस कहब गोसाईँ। सो सब भाँति घटिहि सेवकाईँ।।<br /> कह मुनि राम सत्य तुम्ह भाषा। भरत सनेहँ बिचारु न राखा।।<br /> तेहि तें कहउँ बहोरि बहोरी। भरत भगति बस भइ मति मोरी।।<br /> मोरेँ जान भरत रुचि राखि। जो कीजिअ सो सुभ सिव साखी।।<br /> दो0-भरत बिनय सादर सुनिअ करिअ बिचारु बहोरि।<br /> करब साधुमत लोकमत नृपनय निगम निचोरि।।258।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुरु अनुराग भरत पर देखी। राम ह्दयँ आनंदु बिसेषी।।<br /> भरतहि धरम धुरंधर जानी। निज सेवक तन मानस बानी।।<br /> बोले गुर आयस अनुकूला। बचन मंजु मृदु मंगलमूला।।<br /> नाथ सपथ पितु चरन दोहाई। भयउ न भुअन भरत सम भाई।।<br /> जे गुर पद अंबुज अनुरागी। ते लोकहुँ बेदहुँ बड़भागी।।<br /> राउर जा पर अस अनुरागू। को कहि सकइ भरत कर भागू।।<br /> लखि लघु बंधु बुद्धि सकुचाई। करत बदन पर भरत बड़ाई।।<br /> भरतु कहहीं सोइ किएँ भलाई। अस कहि राम रहे अरगाई।।<br /> दो0-तब मुनि बोले भरत सन सब सँकोचु तजि तात।<br /> कृपासिंधु प्रिय बंधु सन कहहु हृदय कै बात।।259।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि बचन राम रुख पाई। गुरु साहिब अनुकूल अघाई।।<br /> लखि अपने सिर सबु छरु भारू। कहि न सकहिं कछु करहिं बिचारू।।<br /> पुलकि सरीर सभाँ भए ठाढें। नीरज नयन नेह जल बाढ़ें।।<br /> कहब मोर मुनिनाथ निबाहा। एहि तें अधिक कहौं मैं काहा।<br /> मैं जानउँ निज नाथ सुभाऊ। अपराधिहु पर कोह न काऊ।।<br /> मो पर कृपा सनेह बिसेषी। खेलत खुनिस न कबहूँ देखी।।<br /> सिसुपन तेम परिहरेउँ न संगू। कबहुँ न कीन्ह मोर मन भंगू।।<br /> मैं प्रभु कृपा रीति जियँ जोही। हारेहुँ खेल जितावहिं मोही।।<br /> दो0-महूँ सनेह सकोच बस सनमुख कही न बैन।<br /> दरसन तृपित न आजु लगि पेम पिआसे नैन।।260।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिधि न सकेउ सहि मोर दुलारा। नीच बीचु जननी मिस पारा।<br /> यहउ कहत मोहि आजु न सोभा। अपनीं समुझि साधु सुचि को भा।।<br /> मातु मंदि मैं साधु सुचाली। उर अस आनत कोटि कुचाली।।<br /> फरइ कि कोदव बालि सुसाली। मुकुता प्रसव कि संबुक काली।।<br /> सपनेहुँ दोसक लेसु न काहू। मोर अभाग उदधि अवगाहू।।<br /> बिनु समुझें निज अघ परिपाकू। जारिउँ जायँ जननि कहि काकू।।<br /> हृदयँ हेरि हारेउँ सब ओरा। एकहि भाँति भलेहिं भल मोरा।।<br /> गुर गोसाइँ साहिब सिय रामू। लागत मोहि नीक परिनामू।।<br /> दो0-साधु सभा गुर प्रभु निकट कहउँ सुथल सति भाउ।<br /> प्रेम प्रपंचु कि झूठ फुर जानहिं मुनि रघुराउ।।261।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भूपति मरन पेम पनु राखी। जननी कुमति जगतु सबु साखी।।<br /> देखि न जाहि बिकल महतारी। जरहिं दुसह जर पुर नर नारी।।<br /> महीं सकल अनरथ कर मूला। सो सुनि समुझि सहिउँ सब सूला।।<br /> सुनि बन गवनु कीन्ह रघुनाथा। करि मुनि बेष लखन सिय साथा।।<br /> बिनु पानहिन्ह पयादेहि पाएँ। संकरु साखि रहेउँ एहि घाएँ।।<br /> बहुरि निहार निषाद सनेहू। कुलिस कठिन उर भयउ न बेहू।।<br /> अब सबु आँखिन्ह देखेउँ आई। जिअत जीव जड़ सबइ सहाई।।<br /> जिन्हहि निरखि मग साँपिनि बीछी। तजहिं बिषम बिषु तामस तीछी।।<br /> दो0-तेइ रघुनंदनु लखनु सिय अनहित लागे जाहि।<br /> तासु तनय तजि दुसह दुख दैउ सहावइ काहि।।262।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि अति बिकल भरत बर बानी। आरति प्रीति बिनय नय सानी।।<br /> सोक मगन सब सभाँ खभारू। मनहुँ कमल बन परेउ तुसारू।।<br /> कहि अनेक बिधि कथा पुरानी। भरत प्रबोधु कीन्ह मुनि ग्यानी।।<br /> बोले उचित बचन रघुनंदू। दिनकर कुल कैरव बन चंदू।।<br /> तात जाँय जियँ करहु गलानी। ईस अधीन जीव गति जानी।।<br /> तीनि काल तिभुअन मत मोरें। पुन्यसिलोक तात तर तोरे।।<br /> उर आनत तुम्ह पर कुटिलाई। जाइ लोकु परलोकु नसाई।।<br /> दोसु देहिं जननिहि जड़ तेई। जिन्ह गुर साधु सभा नहिं सेई।।<br /> दो0-मिटिहहिं पाप प्रपंच सब अखिल अमंगल भार।<br /> लोक सुजसु परलोक सुखु सुमिरत नामु तुम्हार।।263।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहउँ सुभाउ सत्य सिव साखी। भरत भूमि रह राउरि राखी।।<br /> तात कुतरक करहु जनि जाएँ। बैर पेम नहि दुरइ दुराएँ।।<br /> मुनि गन निकट बिहग मृग जाहीं। बाधक बधिक बिलोकि पराहीं।।<br /> हित अनहित पसु पच्छिउ जाना। मानुष तनु गुन ग्यान निधाना।।<br /> तात तुम्हहि मैं जानउँ नीकें। करौं काह असमंजस जीकें।।<br /> राखेउ रायँ सत्य मोहि त्यागी। तनु परिहरेउ पेम पन लागी।।<br /> तासु बचन मेटत मन सोचू। तेहि तें अधिक तुम्हार सँकोचू।।<br /> ता पर गुर मोहि आयसु दीन्हा। अवसि जो कहहु चहउँ सोइ कीन्हा।।<br /> दो0-मनु प्रसन्न करि सकुच तजि कहहु करौं सोइ आजु।<br /> सत्यसंध रघुबर बचन सुनि भा सुखी समाजु।।264।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुर गन सहित सभय सुरराजू। सोचहिं चाहत होन अकाजू।।<br /> बनत उपाउ करत कछु नाहीं। राम सरन सब गे मन माहीं।।<br /> बहुरि बिचारि परस्पर कहहीं। रघुपति भगत भगति बस अहहीं।<br /> सुधि करि अंबरीष दुरबासा। भे सुर सुरपति निपट निरासा।।<br /> सहे सुरन्ह बहु काल बिषादा। नरहरि किए प्रगट प्रहलादा।।<br /> लगि लगि कान कहहिं धुनि माथा। अब सुर काज भरत के हाथा।।<br /> आन उपाउ न देखिअ देवा। मानत रामु सुसेवक सेवा।।<br /> हियँ सपेम सुमिरहु सब भरतहि। निज गुन सील राम बस करतहि।।<br /> दो0-सुनि सुर मत सुरगुर कहेउ भल तुम्हार बड़ भागु।<br /> सकल सुमंगल मूल जग भरत चरन अनुरागु।।265।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीतापति सेवक सेवकाई। कामधेनु सय सरिस सुहाई।।<br /> भरत भगति तुम्हरें मन आई। तजहु सोचु बिधि बात बनाई।।<br /> देखु देवपति भरत प्रभाऊ। सहज सुभायँ बिबस रघुराऊ।।<br /> मन थिर करहु देव डरु नाहीं। भरतहि जानि राम परिछाहीं।।<br /> सुनो सुरगुर सुर संमत सोचू। अंतरजामी प्रभुहि सकोचू।।<br /> निज सिर भारु भरत जियँ जाना। करत कोटि बिधि उर अनुमाना।।<br /> करि बिचारु मन दीन्ही ठीका। राम रजायस आपन नीका।।<br /> निज पन तजि राखेउ पनु मोरा। छोहु सनेहु कीन्ह नहिं थोरा।।<br /> दो0-कीन्ह अनुग्रह अमित अति सब बिधि सीतानाथ।<br /> करि प्रनामु बोले भरतु जोरि जलज जुग हाथ।।266।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहौं कहावौं का अब स्वामी। कृपा अंबुनिधि अंतरजामी।।<br /> गुर प्रसन्न साहिब अनुकूला। मिटी मलिन मन कलपित सूला।।<br /> अपडर डरेउँ न सोच समूलें। रबिहि न दोसु देव दिसि भूलें।।<br /> मोर अभागु मातु कुटिलाई। बिधि गति बिषम काल कठिनाई।।<br /> पाउ रोपि सब मिलि मोहि घाला। प्रनतपाल पन आपन पाला।।<br /> यह नइ रीति न राउरि होई। लोकहुँ बेद बिदित नहिं गोई।।<br /> जगु अनभल भल एकु गोसाईं। कहिअ होइ भल कासु भलाईं।।<br /> देउ देवतरु सरिस सुभाऊ। सनमुख बिमुख न काहुहि काऊ।।<br /> दो0-जाइ निकट पहिचानि तरु छाहँ समनि सब सोच।<br /> मागत अभिमत पाव जग राउ रंकु भल पोच।।267।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लखि सब बिधि गुर स्वामि सनेहू। मिटेउ छोभु नहिं मन संदेहू।।<br /> अब करुनाकर कीजिअ सोई। जन हित प्रभु चित छोभु न होई।।<br /> जो सेवकु साहिबहि सँकोची। निज हित चहइ तासु मति पोची।।<br /> सेवक हित साहिब सेवकाई। करै सकल सुख लोभ बिहाई।।<br /> स्वारथु नाथ फिरें सबही का। किएँ रजाइ कोटि बिधि नीका।।<br /> यह स्वारथ परमारथ सारु। सकल सुकृत फल सुगति सिंगारु।।<br /> देव एक बिनती सुनि मोरी। उचित होइ तस करब बहोरी।।<br /> तिलक समाजु साजि सबु आना। करिअ सुफल प्रभु जौं मनु माना।।<br /> दो0-सानुज पठइअ मोहि बन कीजिअ सबहि सनाथ।<br /> नतरु फेरिअहिं बंधु दोउ नाथ चलौं मैं साथ।।268।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नतरु जाहिं बन तीनिउ भाई। बहुरिअ सीय सहित रघुराई।।<br /> जेहि बिधि प्रभु प्रसन्न मन होई। करुना सागर कीजिअ सोई।।<br /> देवँ दीन्ह सबु मोहि अभारु। मोरें नीति न धरम बिचारु।।<br /> कहउँ बचन सब स्वारथ हेतू। रहत न आरत कें चित चेतू।।<br /> उतरु देइ सुनि स्वामि रजाई। सो सेवकु लखि लाज लजाई।।<br /> अस मैं अवगुन उदधि अगाधू। स्वामि सनेहँ सराहत साधू।।<br /> अब कृपाल मोहि सो मत भावा। सकुच स्वामि मन जाइँ न पावा।।<br /> प्रभु पद सपथ कहउँ सति भाऊ। जग मंगल हित एक उपाऊ।।<br /> दो0-प्रभु प्रसन्न मन सकुच तजि जो जेहि आयसु देब।<br /> सो सिर धरि धरि करिहि सबु मिटिहि अनट अवरेब।।269।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत बचन सुचि सुनि सुर हरषे। साधु सराहि सुमन सुर बरषे।।<br /> असमंजस बस अवध नेवासी। प्रमुदित मन तापस बनबासी।।<br /> चुपहिं रहे रघुनाथ सँकोची। प्रभु गति देखि सभा सब सोची।।<br /> जनक दूत तेहि अवसर आए। मुनि बसिष्ठँ सुनि बेगि बोलाए।।<br /> करि प्रनाम तिन्ह रामु निहारे। बेषु देखि भए निपट दुखारे।।<br /> दूतन्ह मुनिबर बूझी बाता। कहहु बिदेह भूप कुसलाता।।<br /> सुनि सकुचाइ नाइ महि माथा। बोले चर बर जोरें हाथा।।<br /> बूझब राउर सादर साईं। कुसल हेतु सो भयउ गोसाईं।।<br /> दो0-नाहि त कोसल नाथ कें साथ कुसल गइ नाथ।<br /> मिथिला अवध बिसेष तें जगु सब भयउ अनाथ।।270।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोसलपति गति सुनि जनकौरा। भे सब लोक सोक बस बौरा।।<br /> जेहिं देखे तेहि समय बिदेहू। नामु सत्य अस लाग न केहू।।<br /> रानि कुचालि सुनत नरपालहि। सूझ न कछु जस मनि बिनु ब्यालहि।।<br /> भरत राज रघुबर बनबासू। भा मिथिलेसहि हृदयँ हराँसू।।<br /> नृप बूझे बुध सचिव समाजू। कहहु बिचारि उचित का आजू।।<br /> समुझि अवध असमंजस दोऊ। चलिअ कि रहिअ न कह कछु कोऊ।।<br /> नृपहि धीर धरि हृदयँ बिचारी। पठए अवध चतुर चर चारी।।<br /> बूझि भरत सति भाउ कुभाऊ। आएहु बेगि न होइ लखाऊ।।<br /> दो0-गए अवध चर भरत गति बूझि देखि करतूति।<br /> चले चित्रकूटहि भरतु चार चले तेरहूति।।271।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दूतन्ह आइ भरत कइ करनी। जनक समाज जथामति बरनी।।<br /> सुनि गुर परिजन सचिव महीपति। भे सब सोच सनेहँ बिकल अति।।<br /> धरि धीरजु करि भरत बड़ाई। लिए सुभट साहनी बोलाई।।<br /> घर पुर देस राखि रखवारे। हय गय रथ बहु जान सँवारे।।<br /> दुघरी साधि चले ततकाला। किए बिश्रामु न मग महीपाला।।<br /> भोरहिं आजु नहाइ प्रयागा। चले जमुन उतरन सबु लागा।।<br /> खबरि लेन हम पठए नाथा। तिन्ह कहि अस महि नायउ माथा।।<br /> साथ किरात छ सातक दीन्हे। मुनिबर तुरत बिदा चर कीन्हे।।<br /> दो0-सुनत जनक आगवनु सबु हरषेउ अवध समाजु।<br /> रघुनंदनहि सकोचु बड़ सोच बिबस सुरराजु।।272।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गरइ गलानि कुटिल कैकेई। काहि कहै केहि दूषनु देई।।<br /> अस मन आनि मुदित नर नारी। भयउ बहोरि रहब दिन चारी।।<br /> एहि प्रकार गत बासर सोऊ। प्रात नहान लाग सबु कोऊ।।<br /> करि मज्जनु पूजहिं नर नारी। गनप गौरि तिपुरारि तमारी।।<br /> रमा रमन पद बंदि बहोरी। बिनवहिं अंजुलि अंचल जोरी।।<br /> राजा रामु जानकी रानी। आनँद अवधि अवध रजधानी।।<br /> सुबस बसउ फिरि सहित समाजा। भरतहि रामु करहुँ जुबराजा।।<br /> एहि सुख सुधाँ सींची सब काहू। देव देहु जग जीवन लाहू।।<br /> दो0-गुर समाज भाइन्ह सहित राम राजु पुर होउ।<br /> अछत राम राजा अवध मरिअ माग सबु कोउ।।273।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि सनेहमय पुरजन बानी। निंदहिं जोग बिरति मुनि ग्यानी।।<br /> एहि बिधि नित्यकरम करि पुरजन। रामहि करहिं प्रनाम पुलकि तन।।<br /> ऊँच नीच मध्यम नर नारी। लहहिं दरसु निज निज अनुहारी।।<br /> सावधान सबही सनमानहिं। सकल सराहत कृपानिधानहिं।।<br /> लरिकाइहि ते रघुबर बानी। पालत नीति प्रीति पहिचानी।।<br /> सील सकोच सिंधु रघुराऊ। सुमुख सुलोचन सरल सुभाऊ।।<br /> कहत राम गुन गन अनुरागे। सब निज भाग सराहन लागे।।<br /> हम सम पुन्य पुंज जग थोरे। जिन्हहि रामु जानत करि मोरे।।<br /> दो0-प्रेम मगन तेहि समय सब सुनि आवत मिथिलेसु।<br /> सहित सभा संभ्रम उठेउ रबिकुल कमल दिनेसु।।274।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भाइ सचिव गुर पुरजन साथा। आगें गवनु कीन्ह रघुनाथा।।<br /> गिरिबरु दीख जनकपति जबहीं। करि प्रनाम रथ त्यागेउ तबहीं।।<br /> राम दरस लालसा उछाहू। पथ श्रम लेसु कलेसु न काहू।।<br /> मन तहँ जहँ रघुबर बैदेही। बिनु मन तन दुख सुख सुधि केही।।<br /> आवत जनकु चले एहि भाँती। सहित समाज प्रेम मति माती।।<br /> आए निकट देखि अनुरागे। सादर मिलन परसपर लागे।।<br /> लगे जनक मुनिजन पद बंदन। रिषिन्ह प्रनामु कीन्ह रघुनंदन।।<br /> भाइन्ह सहित रामु मिलि राजहि। चले लवाइ समेत समाजहि।।<br /> दो0-आश्रम सागर सांत रस पूरन पावन पाथु।<br /> सेन मनहुँ करुना सरित लिएँ जाहिं रघुनाथु।।275।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बोरति ग्यान बिराग करारे। बचन ससोक मिलत नद नारे।।<br /> सोच उसास समीर तंरगा। धीरज तट तरुबर कर भंगा।।<br /> बिषम बिषाद तोरावति धारा। भय भ्रम भवँर अबर्त अपारा।।<br /> केवट बुध बिद्या बड़ि नावा। सकहिं न खेइ ऐक नहिं आवा।।<br /> बनचर कोल किरात बिचारे। थके बिलोकि पथिक हियँ हारे।।<br /> आश्रम उदधि मिली जब जाई। मनहुँ उठेउ अंबुधि अकुलाई।।<br /> सोक बिकल दोउ राज समाजा। रहा न ग्यानु न धीरजु लाजा।।<br /> भूप रूप गुन सील सराही। रोवहिं सोक सिंधु अवगाही।।<br /> छं0-अवगाहि सोक समुद्र सोचहिं नारि नर ब्याकुल महा।<br /> दै दोष सकल सरोष बोलहिं बाम बिधि कीन्हो कहा।।<br /> सुर सिद्ध तापस जोगिजन मुनि देखि दसा बिदेह की।<br /> तुलसी न समरथु कोउ जो तरि सकै सरित सनेह की।।<br /> सो0-किए अमित उपदेस जहँ तहँ लोगन्ह मुनिबरन्ह।<br /> धीरजु धरिअ नरेस कहेउ बसिष्ठ बिदेह सन।।276।।<br /> जासु ग्यानु रबि भव निसि नासा। बचन किरन मुनि कमल बिकासा।।<br /> तेहि कि मोह ममता निअराई। यह सिय राम सनेह बड़ाई।।<br /> बिषई साधक सिद्ध सयाने। त्रिबिध जीव जग बेद बखाने।।<br /> राम सनेह सरस मन जासू। साधु सभाँ बड़ आदर तासू।।<br /> सोह न राम पेम बिनु ग्यानू। करनधार बिनु जिमि जलजानू।।<br /> मुनि बहुबिधि बिदेहु समुझाए। रामघाट सब लोग नहाए।।<br /> सकल सोक संकुल नर नारी। सो बासरु बीतेउ बिनु बारी।।<br /> पसु खग मृगन्ह न कीन्ह अहारू। प्रिय परिजन कर कौन बिचारू।।<br /> दो0-दोउ समाज निमिराजु रघुराजु नहाने प्रात।<br /> बैठे सब बट बिटप तर मन मलीन कृस गात।।277।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे महिसुर दसरथ पुर बासी। जे मिथिलापति नगर निवासी।।<br /> हंस बंस गुर जनक पुरोधा। जिन्ह जग मगु परमारथु सोधा।।<br /> लगे कहन उपदेस अनेका। सहित धरम नय बिरति बिबेका।।<br /> कौसिक कहि कहि कथा पुरानीं। समुझाई सब सभा सुबानीं।।<br /> तब रघुनाथ कोसिकहि कहेऊ। नाथ कालि जल बिनु सबु रहेऊ।।<br /> मुनि कह उचित कहत रघुराई। गयउ बीति दिन पहर अढ़ाई।।<br /> रिषि रुख लखि कह तेरहुतिराजू। इहाँ उचित नहिं असन अनाजू।।<br /> कहा भूप भल सबहि सोहाना। पाइ रजायसु चले नहाना।।<br /> दो0-तेहि अवसर फल फूल दल मूल अनेक प्रकार।<br /> लइ आए बनचर बिपुल भरि भरि काँवरि भार।।278।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कामद मे गिरि राम प्रसादा। अवलोकत अपहरत बिषादा।।<br /> सर सरिता बन भूमि बिभागा। जनु उमगत आनँद अनुरागा।।<br /> बेलि बिटप सब सफल सफूला। बोलत खग मृग अलि अनुकूला।।<br /> तेहि अवसर बन अधिक उछाहू। त्रिबिध समीर सुखद सब काहू।।<br /> जाइ न बरनि मनोहरताई। जनु महि करति जनक पहुनाई।।<br /> तब सब लोग नहाइ नहाई। राम जनक मुनि आयसु पाई।।<br /> देखि देखि तरुबर अनुरागे। जहँ तहँ पुरजन उतरन लागे।।<br /> दल फल मूल कंद बिधि नाना। पावन सुंदर सुधा समाना।।<br /> दो0-सादर सब कहँ रामगुर पठए भरि भरि भार।<br /> पूजि पितर सुर अतिथि गुर लगे करन फरहार।।279।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि बासर बीते चारी। रामु निरखि नर नारि सुखारी।।<br /> दुहु समाज असि रुचि मन माहीं। बिनु सिय राम फिरब भल नाहीं।।<br /> सीता राम संग बनबासू। कोटि अमरपुर सरिस सुपासू।।<br /> परिहरि लखन रामु बैदेही। जेहि घरु भाव बाम बिधि तेही।।<br /> दाहिन दइउ होइ जब सबही। राम समीप बसिअ बन तबही।।<br /> मंदाकिनि मज्जनु तिहु काला। राम दरसु मुद मंगल माला।।<br /> अटनु राम गिरि बन तापस थल। असनु अमिअ सम कंद मूल फल।।<br /> सुख समेत संबत दुइ साता। पल सम होहिं न जनिअहिं जाता।।<br /> दो0-एहि सुख जोग न लोग सब कहहिं कहाँ अस भागु।।<br /> सहज सुभायँ समाज दुहु राम चरन अनुरागु।।280।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि सकल मनोरथ करहीं। बचन सप्रेम सुनत मन हरहीं।।<br /> सीय मातु तेहि समय पठाईं। दासीं देखि सुअवसरु आईं।।<br /> सावकास सुनि सब सिय सासू। आयउ जनकराज रनिवासू।।<br /> कौसल्याँ सादर सनमानी। आसन दिए समय सम आनी।।<br /> सीलु सनेह सकल दुहु ओरा। द्रवहिं देखि सुनि कुलिस कठोरा।।<br /> पुलक सिथिल तन बारि बिलोचन। महि नख लिखन लगीं सब सोचन।।<br /> सब सिय राम प्रीति कि सि मूरती। जनु करुना बहु बेष बिसूरति।।<br /> सीय मातु कह बिधि बुधि बाँकी। जो पय फेनु फोर पबि टाँकी।।<br /> दो0-सुनिअ सुधा देखिअहिं गरल सब करतूति कराल।<br /> जहँ तहँ काक उलूक बक मानस सकृत मराल।।281।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि ससोच कह देबि सुमित्रा। बिधि गति बड़ि बिपरीत बिचित्रा।।<br /> जो सृजि पालइ हरइ बहोरी। बाल केलि सम बिधि मति भोरी।।<br /> कौसल्या कह दोसु न काहू। करम बिबस दुख सुख छति लाहू।।<br /> कठिन करम गति जान बिधाता। जो सुभ असुभ सकल फल दाता।।<br /> ईस रजाइ सीस सबही कें। उतपति थिति लय बिषहु अमी कें।।<br /> देबि मोह बस सोचिअ बादी। बिधि प्रपंचु अस अचल अनादी।।<br /> भूपति जिअब मरब उर आनी। सोचिअ सखि लखि निज हित हानी।।<br /> सीय मातु कह सत्य सुबानी। सुकृती अवधि अवधपति रानी।।<br /> दो0-लखनु राम सिय जाहुँ बन भल परिनाम न पोचु।<br /> गहबरि हियँ कह कौसिला मोहि भरत कर सोचु।।282।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ईस प्रसाद असीस तुम्हारी। सुत सुतबधू देवसरि बारी।।<br /> राम सपथ मैं कीन्ह न काऊ। सो करि कहउँ सखी सति भाऊ।।<br /> भरत सील गुन बिनय बड़ाई। भायप भगति भरोस भलाई।।<br /> कहत सारदहु कर मति हीचे। सागर सीप कि जाहिं उलीचे।।<br /> जानउँ सदा भरत कुलदीपा। बार बार मोहि कहेउ महीपा।।<br /> कसें कनकु मनि पारिखि पाएँ। पुरुष परिखिअहिं समयँ सुभाएँ।<br /> अनुचित आजु कहब अस मोरा। सोक सनेहँ सयानप थोरा।।<br /> सुनि सुरसरि सम पावनि बानी। भईं सनेह बिकल सब रानी।।<br /> दो0-कौसल्या कह धीर धरि सुनहु देबि मिथिलेसि।<br /> को बिबेकनिधि बल्लभहि तुम्हहि सकइ उपदेसि।।283।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रानि राय सन अवसरु पाई। अपनी भाँति कहब समुझाई।।<br /> रखिअहिं लखनु भरतु गबनहिं बन। जौं यह मत मानै महीप मन।।<br /> तौ भल जतनु करब सुबिचारी। मोरें सौचु भरत कर भारी।।<br /> गूढ़ सनेह भरत मन माही। रहें नीक मोहि लागत नाहीं।।<br /> लखि सुभाउ सुनि सरल सुबानी। सब भइ मगन करुन रस रानी।।<br /> नभ प्रसून झरि धन्य धन्य धुनि। सिथिल सनेहँ सिद्ध जोगी मुनि।।<br /> सबु रनिवासु बिथकि लखि रहेऊ। तब धरि धीर सुमित्राँ कहेऊ।।<br /> देबि दंड जुग जामिनि बीती। राम मातु सुनी उठी सप्रीती।।<br /> दो0-बेगि पाउ धारिअ थलहि कह सनेहँ सतिभाय।<br /> हमरें तौ अब ईस गति के मिथिलेस सहाय।।284।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लखि सनेह सुनि बचन बिनीता। जनकप्रिया गह पाय पुनीता।।<br /> देबि उचित असि बिनय तुम्हारी। दसरथ घरिनि राम महतारी।।<br /> प्रभु अपने नीचहु आदरहीं। अगिनि धूम गिरि सिर तिनु धरहीं।।<br /> सेवकु राउ करम मन बानी। सदा सहाय महेसु भवानी।।<br /> रउरे अंग जोगु जग को है। दीप सहाय कि दिनकर सोहै।।<br /> रामु जाइ बनु करि सुर काजू। अचल अवधपुर करिहहिं राजू।।<br /> अमर नाग नर राम बाहुबल। सुख बसिहहिं अपनें अपने थल।।<br /> यह सब जागबलिक कहि राखा। देबि न होइ मुधा मुनि भाषा।।<br /> दो0-अस कहि पग परि पेम अति सिय हित बिनय सुनाइ।।<br /> सिय समेत सियमातु तब चली सुआयसु पाइ।।285।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रिय परिजनहि मिली बैदेही। जो जेहि जोगु भाँति तेहि तेही।।<br /> तापस बेष जानकी देखी। भा सबु बिकल बिषाद बिसेषी।।<br /> जनक राम गुर आयसु पाई। चले थलहि सिय देखी आई।।<br /> लीन्हि लाइ उर जनक जानकी। पाहुन पावन पेम प्रान की।।<br /> उर उमगेउ अंबुधि अनुरागू। भयउ भूप मनु मनहुँ पयागू।।<br /> सिय सनेह बटु बाढ़त जोहा। ता पर राम पेम सिसु सोहा।।<br /> चिरजीवी मुनि ग्यान बिकल जनु। बूड़त लहेउ बाल अवलंबनु।।<br /> मोह मगन मति नहिं बिदेह की। महिमा सिय रघुबर सनेह की।।<br /> दो0-सिय पितु मातु सनेह बस बिकल न सकी सँभारि।<br /> धरनिसुताँ धीरजु धरेउ समउ सुधरमु बिचारि।।286।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तापस बेष जनक सिय देखी। भयउ पेमु परितोषु बिसेषी।।<br /> पुत्रि पवित्र किए कुल दोऊ। सुजस धवल जगु कह सबु कोऊ।।<br /> जिति सुरसरि कीरति सरि तोरी। गवनु कीन्ह बिधि अंड करोरी।।<br /> गंग अवनि थल तीनि बड़ेरे। एहिं किए साधु समाज घनेरे।।<br /> पितु कह सत्य सनेहँ सुबानी। सीय सकुच महुँ मनहुँ समानी।।<br /> पुनि पितु मातु लीन्ह उर लाई। सिख आसिष हित दीन्हि सुहाई।।<br /> कहति न सीय सकुचि मन माहीं। इहाँ बसब रजनीं भल नाहीं।।<br /> लखि रुख रानि जनायउ राऊ। हृदयँ सराहत सीलु सुभाऊ।।<br /> दो0-बार बार मिलि भेंट सिय बिदा कीन्ह सनमानि।<br /> कही समय सिर भरत गति रानि सुबानि सयानि।।287।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि भूपाल भरत ब्यवहारू। सोन सुगंध सुधा ससि सारू।।<br /> मूदे सजल नयन पुलके तन। सुजसु सराहन लगे मुदित मन।।<br /> सावधान सुनु सुमुखि सुलोचनि। भरत कथा भव बंध बिमोचनि।।<br /> धरम राजनय ब्रह्मबिचारू। इहाँ जथामति मोर प्रचारू।।<br /> सो मति मोरि भरत महिमाही। कहै काह छलि छुअति न छाँही।।<br /> बिधि गनपति अहिपति सिव सारद। कबि कोबिद बुध बुद्धि बिसारद।।<br /> भरत चरित कीरति करतूती। धरम सील गुन बिमल बिभूती।।<br /> समुझत सुनत सुखद सब काहू। सुचि सुरसरि रुचि निदर सुधाहू।।<br /> दो0-निरवधि गुन निरुपम पुरुषु भरतु भरत सम जानि।<br /> कहिअ सुमेरु कि सेर सम कबिकुल मति सकुचानि।।288।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अगम सबहि बरनत बरबरनी। जिमि जलहीन मीन गमु धरनी।।<br /> भरत अमित महिमा सुनु रानी। जानहिं रामु न सकहिं बखानी।।<br /> बरनि सप्रेम भरत अनुभाऊ। तिय जिय की रुचि लखि कह राऊ।।<br /> बहुरहिं लखनु भरतु बन जाहीं। सब कर भल सब के मन माहीं।।<br /> देबि परंतु भरत रघुबर की। प्रीति प्रतीति जाइ नहिं तरकी।।<br /> भरतु अवधि सनेह ममता की। जद्यपि रामु सीम समता की।।<br /> परमारथ स्वारथ सुख सारे। भरत न सपनेहुँ मनहुँ निहारे।।<br /> साधन सिद्ध राम पग नेहू।।मोहि लखि परत भरत मत एहू।।<br /> दो0-भोरेहुँ भरत न पेलिहहिं मनसहुँ राम रजाइ।<br /> करिअ न सोचु सनेह बस कहेउ भूप बिलखाइ।।289।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम भरत गुन गनत सप्रीती। निसि दंपतिहि पलक सम बीती।।<br /> राज समाज प्रात जुग जागे। न्हाइ न्हाइ सुर पूजन लागे।।<br /> गे नहाइ गुर पहीं रघुराई। बंदि चरन बोले रुख पाई।।<br /> नाथ भरतु पुरजन महतारी। सोक बिकल बनबास दुखारी।।<br /> सहित समाज राउ मिथिलेसू। बहुत दिवस भए सहत कलेसू।।<br /> उचित होइ सोइ कीजिअ नाथा। हित सबही कर रौरें हाथा।।<br /> अस कहि अति सकुचे रघुराऊ। मुनि पुलके लखि सीलु सुभाऊ।।<br /> तुम्ह बिनु राम सकल सुख साजा। नरक सरिस दुहु राज समाजा।।<br /> दो0-प्रान प्रान के जीव के जिव सुख के सुख राम।<br /> तुम्ह तजि तात सोहात गृह जिन्हहि तिन्हहिं बिधि बाम।।290।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो सुखु करमु धरमु जरि जाऊ। जहँ न राम पद पंकज भाऊ।।<br /> जोगु कुजोगु ग्यानु अग्यानू। जहँ नहिं राम पेम परधानू।।<br /> तुम्ह बिनु दुखी सुखी तुम्ह तेहीं। तुम्ह जानहु जिय जो जेहि केहीं।।<br /> राउर आयसु सिर सबही कें। बिदित कृपालहि गति सब नीकें।।<br /> आपु आश्रमहि धारिअ पाऊ। भयउ सनेह सिथिल मुनिराऊ।।<br /> करि प्रनाम तब रामु सिधाए। रिषि धरि धीर जनक पहिं आए।।<br /> राम बचन गुरु नृपहि सुनाए। सील सनेह सुभायँ सुहाए।।<br /> महाराज अब कीजिअ सोई। सब कर धरम सहित हित होई।<br /> दो0-ग्यान निधान सुजान सुचि धरम धीर नरपाल।<br /> तुम्ह बिनु असमंजस समन को समरथ एहि काल।।291।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि बचन जनक अनुरागे। लखि गति ग्यानु बिरागु बिरागे।।<br /> सिथिल सनेहँ गुनत मन माहीं। आए इहाँ कीन्ह भल नाही।।<br /> रामहि रायँ कहेउ बन जाना। कीन्ह आपु प्रिय प्रेम प्रवाना।।<br /> हम अब बन तें बनहि पठाई। प्रमुदित फिरब बिबेक बड़ाई।।<br /> तापस मुनि महिसुर सुनि देखी। भए प्रेम बस बिकल बिसेषी।।<br /> समउ समुझि धरि धीरजु राजा। चले भरत पहिं सहित समाजा।।<br /> भरत आइ आगें भइ लीन्हे। अवसर सरिस सुआसन दीन्हे।।<br /> तात भरत कह तेरहुति राऊ। तुम्हहि बिदित रघुबीर सुभाऊ।।<br /> दो0-राम सत्यब्रत धरम रत सब कर सीलु सनेहु।।<br /> संकट सहत सकोच बस कहिअ जो आयसु देहु।।292।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि तन पुलकि नयन भरि बारी। बोले भरतु धीर धरि भारी।।<br /> प्रभु प्रिय पूज्य पिता सम आपू। कुलगुरु सम हित माय न बापू।।<br /> कौसिकादि मुनि सचिव समाजू। ग्यान अंबुनिधि आपुनु आजू।।<br /> सिसु सेवक आयसु अनुगामी। जानि मोहि सिख देइअ स्वामी।।<br /> एहिं समाज थल बूझब राउर। मौन मलिन मैं बोलब बाउर।।<br /> छोटे बदन कहउँ बड़ि बाता। छमब तात लखि बाम बिधाता।।<br /> आगम निगम प्रसिद्ध पुराना। सेवाधरमु कठिन जगु जाना।।<br /> स्वामि धरम स्वारथहि बिरोधू। बैरु अंध प्रेमहि न प्रबोधू।।<br /> दो0-राखि राम रुख धरमु ब्रतु पराधीन मोहि जानि।<br /> सब कें संमत सर्ब हित करिअ पेमु पहिचानि।।293।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत बचन सुनि देखि सुभाऊ। सहित समाज सराहत राऊ।।<br /> सुगम अगम मृदु मंजु कठोरे। अरथु अमित अति आखर थोरे।।<br /> ज्यौ मुख मुकुर मुकुरु निज पानी। गहि न जाइ अस अदभुत बानी।।<br /> भूप भरत मुनि सहित समाजू। गे जहँ बिबुध कुमुद द्विजराजू।।<br /> सुनि सुधि सोच बिकल सब लोगा। मनहुँ मीनगन नव जल जोगा।।<br /> देवँ प्रथम कुलगुर गति देखी। निरखि बिदेह सनेह बिसेषी।।<br /> राम भगतिमय भरतु निहारे। सुर स्वारथी हहरि हियँ हारे।।<br /> सब कोउ राम पेममय पेखा। भउ अलेख सोच बस लेखा।।<br /> दो0-रामु सनेह सकोच बस कह ससोच सुरराज।<br /> रचहु प्रपंचहि पंच मिलि नाहिं त भयउ अकाजु।।294।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुरन्ह सुमिरि सारदा सराही। देबि देव सरनागत पाही।।<br /> फेरि भरत मति करि निज माया। पालु बिबुध कुल करि छल छाया।।<br /> बिबुध बिनय सुनि देबि सयानी। बोली सुर स्वारथ जड़ जानी।।<br /> मो सन कहहु भरत मति फेरू। लोचन सहस न सूझ सुमेरू।।<br /> बिधि हरि हर माया बड़ि भारी। सोउ न भरत मति सकइ निहारी।।<br /> सो मति मोहि कहत करु भोरी। चंदिनि कर कि चंडकर चोरी।।<br /> भरत हृदयँ सिय राम निवासू। तहँ कि तिमिर जहँ तरनि प्रकासू।।<br /> अस कहि सारद गइ बिधि लोका। बिबुध बिकल निसि मानहुँ कोका।।<br /> दो0-सुर स्वारथी मलीन मन कीन्ह कुमंत्र कुठाटु।।<br /> रचि प्रपंच माया प्रबल भय भ्रम अरति उचाटु।।295।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> करि कुचालि सोचत सुरराजू। भरत हाथ सबु काजु अकाजू।।<br /> गए जनकु रघुनाथ समीपा। सनमाने सब रबिकुल दीपा।।<br /> समय समाज धरम अबिरोधा। बोले तब रघुबंस पुरोधा।।<br /> जनक भरत संबादु सुनाई। भरत कहाउति कही सुहाई।।<br /> तात राम जस आयसु देहू। सो सबु करै मोर मत एहू।।<br /> सुनि रघुनाथ जोरि जुग पानी। बोले सत्य सरल मृदु बानी।।<br /> बिद्यमान आपुनि मिथिलेसू। मोर कहब सब भाँति भदेसू।।<br /> राउर राय रजायसु होई। राउरि सपथ सही सिर सोई।।<br /> दो0-राम सपथ सुनि मुनि जनकु सकुचे सभा समेत।<br /> सकल बिलोकत भरत मुखु बनइ न उतरु देत।।296।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सभा सकुच बस भरत निहारी। रामबंधु धरि धीरजु भारी।।<br /> कुसमउ देखि सनेहु सँभारा। बढ़त बिंधि जिमि घटज निवारा।।<br /> सोक कनकलोचन मति छोनी। हरी बिमल गुन गन जगजोनी।।<br /> भरत बिबेक बराहँ बिसाला। अनायास उधरी तेहि काला।।<br /> करि प्रनामु सब कहँ कर जोरे। रामु राउ गुर साधु निहोरे।।<br /> छमब आजु अति अनुचित मोरा। कहउँ बदन मृदु बचन कठोरा।।<br /> हियँ सुमिरी सारदा सुहाई। मानस तें मुख पंकज आई।।<br /> बिमल बिबेक धरम नय साली। भरत भारती मंजु मराली।।<br /> दो0-निरखि बिबेक बिलोचनन्हि सिथिल सनेहँ समाजु।<br /> करि प्रनामु बोले भरतु सुमिरि सीय रघुराजु।।297।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु पितु मातु सुह्रद गुर स्वामी। पूज्य परम हित अतंरजामी।।<br /> सरल सुसाहिबु सील निधानू। प्रनतपाल सर्बग्य सुजानू।।<br /> समरथ सरनागत हितकारी। गुनगाहकु अवगुन अघ हारी।।<br /> स्वामि गोसाँइहि सरिस गोसाई। मोहि समान मैं साइँ दोहाई।।<br /> प्रभु पितु बचन मोह बस पेली। आयउँ इहाँ समाजु सकेली।।<br /> जग भल पोच ऊँच अरु नीचू। अमिअ अमरपद माहुरु मीचू।।<br /> राम रजाइ मेट मन माहीं। देखा सुना कतहुँ कोउ नाहीं।।<br /> सो मैं सब बिधि कीन्हि ढिठाई। प्रभु मानी सनेह सेवकाई।।<br /> दो0-कृपाँ भलाई आपनी नाथ कीन्ह भल मोर।<br /> दूषन भे भूषन सरिस सुजसु चारु चहु ओर।।298।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राउरि रीति सुबानि बड़ाई। जगत बिदित निगमागम गाई।।<br /> कूर कुटिल खल कुमति कलंकी। नीच निसील निरीस निसंकी।।<br /> तेउ सुनि सरन सामुहें आए। सकृत प्रनामु किहें अपनाए।।<br /> देखि दोष कबहुँ न उर आने। सुनि गुन साधु समाज बखाने।।<br /> को साहिब सेवकहि नेवाजी। आपु समाज साज सब साजी।।<br /> निज करतूति न समुझिअ सपनें। सेवक सकुच सोचु उर अपनें।।<br /> सो गोसाइँ नहि दूसर कोपी। भुजा उठाइ कहउँ पन रोपी।।<br /> पसु नाचत सुक पाठ प्रबीना। गुन गति नट पाठक आधीना।।<br /> दो0-यों सुधारि सनमानि जन किए साधु सिरमोर।<br /> को कृपाल बिनु पालिहै बिरिदावलि बरजोर।।299।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सोक सनेहँ कि बाल सुभाएँ। आयउँ लाइ रजायसु बाएँ।।<br /> तबहुँ कृपाल हेरि निज ओरा। सबहि भाँति भल मानेउ मोरा।।<br /> देखेउँ पाय सुमंगल मूला। जानेउँ स्वामि सहज अनुकूला।।<br /> बड़ें समाज बिलोकेउँ भागू। बड़ीं चूक साहिब अनुरागू।।<br /> कृपा अनुग्रह अंगु अघाई। कीन्हि कृपानिधि सब अधिकाई।।<br /> राखा मोर दुलार गोसाईं। अपनें सील सुभायँ भलाईं।।<br /> नाथ निपट मैं कीन्हि ढिठाई। स्वामि समाज सकोच बिहाई।।<br /> अबिनय बिनय जथारुचि बानी। छमिहि देउ अति आरति जानी।।<br /> दो0-सुह्रद सुजान सुसाहिबहि बहुत कहब बड़ि खोरि।<br /> आयसु देइअ देव अब सबइ सुधारी मोरि।।300।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु पद पदुम पराग दोहाई। सत्य सुकृत सुख सीवँ सुहाई।।<br /> सो करि कहउँ हिए अपने की। रुचि जागत सोवत सपने की।।<br /> सहज सनेहँ स्वामि सेवकाई। स्वारथ छल फल चारि बिहाई।।<br /> अग्या सम न सुसाहिब सेवा। सो प्रसादु जन पावै देवा।।<br /> अस कहि प्रेम बिबस भए भारी। पुलक सरीर बिलोचन बारी।।<br /> प्रभु पद कमल गहे अकुलाई। समउ सनेहु न सो कहि जाई।।<br /> कृपासिंधु सनमानि सुबानी। बैठाए समीप गहि पानी।।<br /> भरत बिनय सुनि देखि सुभाऊ। सिथिल सनेहँ सभा रघुराऊ।।<br /> छं0-रघुराउ सिथिल सनेहँ साधु समाज मुनि मिथिला धनी।<br /> मन महुँ सराहत भरत भायप भगति की महिमा घनी।।<br /> भरतहि प्रसंसत बिबुध बरषत सुमन मानस मलिन से।<br /> तुलसी बिकल सब लोग सुनि सकुचे निसागम नलिन से।।<br /> सो0-देखि दुखारी दीन दुहु समाज नर नारि सब।<br /> मघवा महा मलीन मुए मारि मंगल चहत।।301।।<br /> कपट कुचालि सीवँ सुरराजू। पर अकाज प्रिय आपन काजू।।<br /> काक समान पाकरिपु रीती। छली मलीन कतहुँ न प्रतीती।।<br /> प्रथम कुमत करि कपटु सँकेला। सो उचाटु सब कें सिर मेला।।<br /> सुरमायाँ सब लोग बिमोहे। राम प्रेम अतिसय न बिछोहे।।<br /> भय उचाट बस मन थिर नाहीं। छन बन रुचि छन सदन सोहाहीं।।<br /> दुबिध मनोगति प्रजा दुखारी। सरित सिंधु संगम जनु बारी।।<br /> दुचित कतहुँ परितोषु न लहहीं। एक एक सन मरमु न कहहीं।।<br /> लखि हियँ हँसि कह कृपानिधानू। सरिस स्वान मघवान जुबानू।।<br /> दो0-भरतु जनकु मुनिजन सचिव साधु सचेत बिहाइ।<br /> लागि देवमाया सबहि जथाजोगु जनु पाइ।।302।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कृपासिंधु लखि लोग दुखारे। निज सनेहँ सुरपति छल भारे।।<br /> सभा राउ गुर महिसुर मंत्री। भरत भगति सब कै मति जंत्री।।<br /> रामहि चितवत चित्र लिखे से। सकुचत बोलत बचन सिखे से।।<br /> भरत प्रीति नति बिनय बड़ाई। सुनत सुखद बरनत कठिनाई।।<br /> जासु बिलोकि भगति लवलेसू। प्रेम मगन मुनिगन मिथिलेसू।।<br /> महिमा तासु कहै किमि तुलसी। भगति सुभायँ सुमति हियँ हुलसी।।<br /> आपु छोटि महिमा बड़ि जानी। कबिकुल कानि मानि सकुचानी।।<br /> कहि न सकति गुन रुचि अधिकाई। मति गति बाल बचन की नाई।।<br /> दो0-भरत बिमल जसु बिमल बिधु सुमति चकोरकुमारि।<br /> उदित बिमल जन हृदय नभ एकटक रही निहारि।।303।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत सुभाउ न सुगम निगमहूँ। लघु मति चापलता कबि छमहूँ।।<br /> कहत सुनत सति भाउ भरत को। सीय राम पद होइ न रत को।।<br /> सुमिरत भरतहि प्रेमु राम को। जेहि न सुलभ तेहि सरिस बाम को।।<br /> देखि दयाल दसा सबही की। राम सुजान जानि जन जी की।।<br /> धरम धुरीन धीर नय नागर। सत्य सनेह सील सुख सागर।।<br /> देसु काल लखि समउ समाजू। नीति प्रीति पालक रघुराजू।।<br /> बोले बचन बानि सरबसु से। हित परिनाम सुनत ससि रसु से।।<br /> तात भरत तुम्ह धरम धुरीना। लोक बेद बिद प्रेम प्रबीना।।<br /> दो0-करम बचन मानस बिमल तुम्ह समान तुम्ह तात।<br /> गुर समाज लघु बंधु गुन कुसमयँ किमि कहि जात।।304।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानहु तात तरनि कुल रीती। सत्यसंध पितु कीरति प्रीती।।<br /> समउ समाजु लाज गुरुजन की। उदासीन हित अनहित मन की।।<br /> तुम्हहि बिदित सबही कर करमू। आपन मोर परम हित धरमू।।<br /> मोहि सब भाँति भरोस तुम्हारा। तदपि कहउँ अवसर अनुसारा।।<br /> तात तात बिनु बात हमारी। केवल गुरुकुल कृपाँ सँभारी।।<br /> नतरु प्रजा परिजन परिवारू। हमहि सहित सबु होत खुआरू।।<br /> जौं बिनु अवसर अथवँ दिनेसू। जग केहि कहहु न होइ कलेसू।।<br /> तस उतपातु तात बिधि कीन्हा। मुनि मिथिलेस राखि सबु लीन्हा।।<br /> दो0-राज काज सब लाज पति धरम धरनि धन धाम।<br /> गुर प्रभाउ पालिहि सबहि भल होइहि परिनाम।।305।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सहित समाज तुम्हार हमारा। घर बन गुर प्रसाद रखवारा।।<br /> मातु पिता गुर स्वामि निदेसू। सकल धरम धरनीधर सेसू।।<br /> सो तुम्ह करहु करावहु मोहू। तात तरनिकुल पालक होहू।।<br /> साधक एक सकल सिधि देनी। कीरति सुगति भूतिमय बेनी।।<br /> सो बिचारि सहि संकटु भारी। करहु प्रजा परिवारु सुखारी।।<br /> बाँटी बिपति सबहिं मोहि भाई। तुम्हहि अवधि भरि बड़ि कठिनाई।।<br /> जानि तुम्हहि मृदु कहउँ कठोरा। कुसमयँ तात न अनुचित मोरा।।<br /> होहिं कुठायँ सुबंधु सुहाए। ओड़िअहिं हाथ असनिहु के घाए।।<br /> दो0-सेवक कर पद नयन से मुख सो साहिबु होइ।<br /> तुलसी प्रीति कि रीति सुनि सुकबि सराहहिं सोइ।।306।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सभा सकल सुनि रघुबर बानी। प्रेम पयोधि अमिअ जनु सानी।।<br /> सिथिल समाज सनेह समाधी। देखि दसा चुप सारद साधी।।<br /> भरतहि भयउ परम संतोषू। सनमुख स्वामि बिमुख दुख दोषू।।<br /> मुख प्रसन्न मन मिटा बिषादू। भा जनु गूँगेहि गिरा प्रसादू।।<br /> कीन्ह सप्रेम प्रनामु बहोरी। बोले पानि पंकरुह जोरी।।<br /> नाथ भयउ सुखु साथ गए को। लहेउँ लाहु जग जनमु भए को।।<br /> अब कृपाल जस आयसु होई। करौं सीस धरि सादर सोई।।<br /> सो अवलंब देव मोहि देई। अवधि पारु पावौं जेहि सेई।।<br /> दो0-देव देव अभिषेक हित गुर अनुसासनु पाइ।<br /> आनेउँ सब तीरथ सलिलु तेहि कहँ काह रजाइ।।307।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एकु मनोरथु बड़ मन माहीं। सभयँ सकोच जात कहि नाहीं।।<br /> कहहु तात प्रभु आयसु पाई। बोले बानि सनेह सुहाई।।<br /> चित्रकूट सुचि थल तीरथ बन। खग मृग सर सरि निर्झर गिरिगन।।<br /> प्रभु पद अंकित अवनि बिसेषी। आयसु होइ त आवौं देखी।।<br /> अवसि अत्रि आयसु सिर धरहू। तात बिगतभय कानन चरहू।।<br /> मुनि प्रसाद बनु मंगल दाता। पावन परम सुहावन भ्राता।।<br /> रिषिनायकु जहँ आयसु देहीं। राखेहु तीरथ जलु थल तेहीं।।<br /> सुनि प्रभु बचन भरत सुख पावा। मुनि पद कमल मुदित सिरु नावा।।<br /> दो0-भरत राम संबादु सुनि सकल सुमंगल मूल।<br /> सुर स्वारथी सराहि कुल बरषत सुरतरु फूल।।308।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धन्य भरत जय राम गोसाईं। कहत देव हरषत बरिआई।<br /> मुनि मिथिलेस सभाँ सब काहू। भरत बचन सुनि भयउ उछाहू।।<br /> भरत राम गुन ग्राम सनेहू। पुलकि प्रसंसत राउ बिदेहू।।<br /> सेवक स्वामि सुभाउ सुहावन। नेमु पेमु अति पावन पावन।।<br /> मति अनुसार सराहन लागे। सचिव सभासद सब अनुरागे।।<br /> सुनि सुनि राम भरत संबादू। दुहु समाज हियँ हरषु बिषादू।।<br /> राम मातु दुखु सुखु सम जानी। कहि गुन राम प्रबोधीं रानी।।<br /> एक कहहिं रघुबीर बड़ाई। एक सराहत भरत भलाई।।<br /> दो0-अत्रि कहेउ तब भरत सन सैल समीप सुकूप।<br /> राखिअ तीरथ तोय तहँ पावन अमिअ अनूप।।309।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत अत्रि अनुसासन पाई। जल भाजन सब दिए चलाई।।<br /> सानुज आपु अत्रि मुनि साधू। सहित गए जहँ कूप अगाधू।।<br /> पावन पाथ पुन्यथल राखा। प्रमुदित प्रेम अत्रि अस भाषा।।<br /> तात अनादि सिद्ध थल एहू। लोपेउ काल बिदित नहिं केहू।।<br /> तब सेवकन्ह सरस थलु देखा। किन्ह सुजल हित कूप बिसेषा।।<br /> बिधि बस भयउ बिस्व उपकारू। सुगम अगम अति धरम बिचारू।।<br /> भरतकूप अब कहिहहिं लोगा। अति पावन तीरथ जल जोगा।।<br /> प्रेम सनेम निमज्जत प्रानी। होइहहिं बिमल करम मन बानी।।<br /> दो0-कहत कूप महिमा सकल गए जहाँ रघुराउ।<br /> अत्रि सुनायउ रघुबरहि तीरथ पुन्य प्रभाउ।।310।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहत धरम इतिहास सप्रीती। भयउ भोरु निसि सो सुख बीती।।<br /> नित्य निबाहि भरत दोउ भाई। राम अत्रि गुर आयसु पाई।।<br /> सहित समाज साज सब सादें। चले राम बन अटन पयादें।।<br /> कोमल चरन चलत बिनु पनहीं। भइ मृदु भूमि सकुचि मन मनहीं।।<br /> कुस कंटक काँकरीं कुराईं। कटुक कठोर कुबस्तु दुराईं।।<br /> महि मंजुल मृदु मारग कीन्हे। बहत समीर त्रिबिध सुख लीन्हे।।<br /> सुमन बरषि सुर घन करि छाहीं। बिटप फूलि फलि तृन मृदुताहीं।।<br /> मृग बिलोकि खग बोलि सुबानी। सेवहिं सकल राम प्रिय जानी।।<br /> दो0-सुलभ सिद्धि सब प्राकृतहु राम कहत जमुहात।<br /> राम प्रान प्रिय भरत कहुँ यह न होइ बड़ि बात।।311।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि भरतु फिरत बन माहीं। नेमु प्रेमु लखि मुनि सकुचाहीं।।<br /> पुन्य जलाश्रय भूमि बिभागा। खग मृग तरु तृन गिरि बन बागा।।<br /> चारु बिचित्र पबित्र बिसेषी। बूझत भरतु दिब्य सब देखी।।<br /> सुनि मन मुदित कहत रिषिराऊ। हेतु नाम गुन पुन्य प्रभाऊ।।<br /> कतहुँ निमज्जन कतहुँ प्रनामा। कतहुँ बिलोकत मन अभिरामा।।<br /> कतहुँ बैठि मुनि आयसु पाई। सुमिरत सीय सहित दोउ भाई।।<br /> देखि सुभाउ सनेहु सुसेवा। देहिं असीस मुदित बनदेवा।।<br /> फिरहिं गएँ दिनु पहर अढ़ाई। प्रभु पद कमल बिलोकहिं आई।।<br /> दो0-देखे थल तीरथ सकल भरत पाँच दिन माझ।<br /> कहत सुनत हरि हर सुजसु गयउ दिवसु भइ साँझ।।312।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भोर न्हाइ सबु जुरा समाजू। भरत भूमिसुर तेरहुति राजू।।<br /> भल दिन आजु जानि मन माहीं। रामु कृपाल कहत सकुचाहीं।।<br /> गुर नृप भरत सभा अवलोकी। सकुचि राम फिरि अवनि बिलोकी।।<br /> सील सराहि सभा सब सोची। कहुँ न राम सम स्वामि सँकोची।।<br /> भरत सुजान राम रुख देखी। उठि सप्रेम धरि धीर बिसेषी।।<br /> करि दंडवत कहत कर जोरी। राखीं नाथ सकल रुचि मोरी।।<br /> मोहि लगि सहेउ सबहिं संतापू। बहुत भाँति दुखु पावा आपू।।<br /> अब गोसाइँ मोहि देउ रजाई। सेवौं अवध अवधि भरि जाई।।<br /> दो0-जेहिं उपाय पुनि पाय जनु देखै दीनदयाल।<br /> सो सिख देइअ अवधि लगि कोसलपाल कृपाल।।313।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुरजन परिजन प्रजा गोसाई। सब सुचि सरस सनेहँ सगाई।।<br /> राउर बदि भल भव दुख दाहू। प्रभु बिनु बादि परम पद लाहू।।<br /> स्वामि सुजानु जानि सब ही की। रुचि लालसा रहनि जन जी की।।<br /> प्रनतपालु पालिहि सब काहू। देउ दुहू दिसि ओर निबाहू।।<br /> अस मोहि सब बिधि भूरि भरोसो। किएँ बिचारु न सोचु खरो सो।।<br /> आरति मोर नाथ कर छोहू। दुहुँ मिलि कीन्ह ढीठु हठि मोहू।।<br /> यह बड़ दोषु दूरि करि स्वामी। तजि सकोच सिखइअ अनुगामी।।<br /> भरत बिनय सुनि सबहिं प्रसंसी। खीर नीर बिबरन गति हंसी।।<br /> दो0-दीनबंधु सुनि बंधु के बचन दीन छलहीन।<br /> देस काल अवसर सरिस बोले रामु प्रबीन।।314।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात तुम्हारि मोरि परिजन की। चिंता गुरहि नृपहि घर बन की।।<br /> माथे पर गुर मुनि मिथिलेसू। हमहि तुम्हहि सपनेहुँ न कलेसू।।<br /> मोर तुम्हार परम पुरुषारथु। स्वारथु सुजसु धरमु परमारथु।।<br /> पितु आयसु पालिहिं दुहु भाई। लोक बेद भल भूप भलाई।।<br /> गुर पितु मातु स्वामि सिख पालें। चलेहुँ कुमग पग परहिं न खालें।।<br /> अस बिचारि सब सोच बिहाई। पालहु अवध अवधि भरि जाई।।<br /> देसु कोसु परिजन परिवारू। गुर पद रजहिं लाग छरुभारू।।<br /> तुम्ह मुनि मातु सचिव सिख मानी। पालेहु पुहुमि प्रजा रजधानी।।<br /> दो0-मुखिआ मुखु सो चाहिऐ खान पान कहुँ एक।<br /> पालइ पोषइ सकल अँग तुलसी सहित बिबेक।।315।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राजधरम सरबसु एतनोई। जिमि मन माहँ मनोरथ गोई।।<br /> बंधु प्रबोधु कीन्ह बहु भाँती। बिनु अधार मन तोषु न साँती।।<br /> भरत सील गुर सचिव समाजू। सकुच सनेह बिबस रघुराजू।।<br /> प्रभु करि कृपा पाँवरीं दीन्हीं। सादर भरत सीस धरि लीन्हीं।।<br /> चरनपीठ करुनानिधान के। जनु जुग जामिक प्रजा प्रान के।।<br /> संपुट भरत सनेह रतन के। आखर जुग जुन जीव जतन के।।<br /> कुल कपाट कर कुसल करम के। बिमल नयन सेवा सुधरम के।।<br /> भरत मुदित अवलंब लहे तें। अस सुख जस सिय रामु रहे तें।।<br /> दो0-मागेउ बिदा प्रनामु करि राम लिए उर लाइ।<br /> लोग उचाटे अमरपति कुटिल कुअवसरु पाइ।।316।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो कुचालि सब कहँ भइ नीकी। अवधि आस सम जीवनि जी की।।<br /> नतरु लखन सिय सम बियोगा। हहरि मरत सब लोग कुरोगा।।<br /> रामकृपाँ अवरेब सुधारी। बिबुध धारि भइ गुनद गोहारी।।<br /> भेंटत भुज भरि भाइ भरत सो। राम प्रेम रसु कहि न परत सो।।<br /> तन मन बचन उमग अनुरागा। धीर धुरंधर धीरजु त्यागा।।<br /> बारिज लोचन मोचत बारी। देखि दसा सुर सभा दुखारी।।<br /> मुनिगन गुर धुर धीर जनक से। ग्यान अनल मन कसें कनक से।।<br /> जे बिरंचि निरलेप उपाए। पदुम पत्र जिमि जग जल जाए।।<br /> दो0-तेउ बिलोकि रघुबर भरत प्रीति अनूप अपार।<br /> भए मगन मन तन बचन सहित बिराग बिचार।।317।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जहाँ जनक गुर मति भोरी। प्राकृत प्रीति कहत बड़ि खोरी।।<br /> बरनत रघुबर भरत बियोगू। सुनि कठोर कबि जानिहि लोगू।।<br /> सो सकोच रसु अकथ सुबानी। समउ सनेहु सुमिरि सकुचानी।।<br /> भेंटि भरत रघुबर समुझाए। पुनि रिपुदवनु हरषि हियँ लाए।।<br /> सेवक सचिव भरत रुख पाई। निज निज काज लगे सब जाई।।<br /> सुनि दारुन दुखु दुहूँ समाजा। लगे चलन के साजन साजा।।<br /> प्रभु पद पदुम बंदि दोउ भाई। चले सीस धरि राम रजाई।।<br /> मुनि तापस बनदेव निहोरी। सब सनमानि बहोरि बहोरी।।<br /> दो0-लखनहि भेंटि प्रनामु करि सिर धरि सिय पद धूरि।<br /> चले सप्रेम असीस सुनि सकल सुमंगल मूरि।।318।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सानुज राम नृपहि सिर नाई। कीन्हि बहुत बिधि बिनय बड़ाई।।<br /> देव दया बस बड़ दुखु पायउ। सहित समाज काननहिं आयउ।।<br /> पुर पगु धारिअ देइ असीसा। कीन्ह धीर धरि गवनु महीसा।।<br /> मुनि महिदेव साधु सनमाने। बिदा किए हरि हर सम जाने।।<br /> सासु समीप गए दोउ भाई। फिरे बंदि पग आसिष पाई।।<br /> कौसिक बामदेव जाबाली। पुरजन परिजन सचिव सुचाली।।<br /> जथा जोगु करि बिनय प्रनामा। बिदा किए सब सानुज रामा।।<br /> नारि पुरुष लघु मध्य बड़ेरे। सब सनमानि कृपानिधि फेरे।।<br /> दो0-भरत मातु पद बंदि प्रभु सुचि सनेहँ मिलि भेंटि।<br /> बिदा कीन्ह सजि पालकी सकुच सोच सब मेटि।।319।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> परिजन मातु पितहि मिलि सीता। फिरी प्रानप्रिय प्रेम पुनीता।।<br /> करि प्रनामु भेंटी सब सासू। प्रीति कहत कबि हियँ न हुलासू।।<br /> सुनि सिख अभिमत आसिष पाई। रही सीय दुहु प्रीति समाई।।<br /> रघुपति पटु पालकीं मगाईं। करि प्रबोधु सब मातु चढ़ाई।।<br /> बार बार हिलि मिलि दुहु भाई। सम सनेहँ जननी पहुँचाई।।<br /> साजि बाजि गज बाहन नाना। भरत भूप दल कीन्ह पयाना।।<br /> हृदयँ रामु सिय लखन समेता। चले जाहिं सब लोग अचेता।।<br /> बसह बाजि गज पसु हियँ हारें। चले जाहिं परबस मन मारें।।<br /> दो0-गुर गुरतिय पद बंदि प्रभु सीता लखन समेत।<br /> फिरे हरष बिसमय सहित आए परन निकेत।।320।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिदा कीन्ह सनमानि निषादू। चलेउ हृदयँ बड़ बिरह बिषादू।।<br /> कोल किरात भिल्ल बनचारी। फेरे फिरे जोहारि जोहारी।।<br /> प्रभु सिय लखन बैठि बट छाहीं। प्रिय परिजन बियोग बिलखाहीं।।<br /> भरत सनेह सुभाउ सुबानी। प्रिया अनुज सन कहत बखानी।।<br /> प्रीति प्रतीति बचन मन करनी। श्रीमुख राम प्रेम बस बरनी।।<br /> तेहि अवसर खग मृग जल मीना। चित्रकूट चर अचर मलीना।।<br /> बिबुध बिलोकि दसा रघुबर की। बरषि सुमन कहि गति घर घर की।।<br /> प्रभु प्रनामु करि दीन्ह भरोसो। चले मुदित मन डर न खरो सो।।<br /> दो0-सानुज सीय समेत प्रभु राजत परन कुटीर।<br /> भगति ग्यानु बैराग्य जनु सोहत धरें सरीर।।321।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि महिसुर गुर भरत भुआलू। राम बिरहँ सबु साजु बिहालू।।<br /> प्रभु गुन ग्राम गनत मन माहीं। सब चुपचाप चले मग जाहीं।।<br /> जमुना उतरि पार सबु भयऊ। सो बासरु बिनु भोजन गयऊ।।<br /> उतरि देवसरि दूसर बासू। रामसखाँ सब कीन्ह सुपासू।।<br /> सई उतरि गोमतीं नहाए। चौथें दिवस अवधपुर आए।<br /> जनकु रहे पुर बासर चारी। राज काज सब साज सँभारी।।<br /> सौंपि सचिव गुर भरतहि राजू। तेरहुति चले साजि सबु साजू।।<br /> नगर नारि नर गुर सिख मानी। बसे सुखेन राम रजधानी।।<br /> दो0-राम दरस लगि लोग सब करत नेम उपबास।<br /> तजि तजि भूषन भोग सुख जिअत अवधि कीं आस।।322।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सचिव सुसेवक भरत प्रबोधे। निज निज काज पाइ पाइ सिख ओधे।।<br /> पुनि सिख दीन्ह बोलि लघु भाई। सौंपी सकल मातु सेवकाई।।<br /> भूसुर बोलि भरत कर जोरे। करि प्रनाम बय बिनय निहोरे।।<br /> ऊँच नीच कारजु भल पोचू। आयसु देब न करब सँकोचू।।<br /> परिजन पुरजन प्रजा बोलाए। समाधानु करि सुबस बसाए।।<br /> सानुज गे गुर गेहँ बहोरी। करि दंडवत कहत कर जोरी।।<br /> आयसु होइ त रहौं सनेमा। बोले मुनि तन पुलकि सपेमा।।<br /> समुझव कहब करब तुम्ह जोई। धरम सारु जग होइहि सोई।।<br /> दो0-सुनि सिख पाइ असीस बड़ि गनक बोलि दिनु साधि।<br /> सिंघासन प्रभु पादुका बैठारे निरुपाधि।।323।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम मातु गुर पद सिरु नाई। प्रभु पद पीठ रजायसु पाई।।<br /> नंदिगावँ करि परन कुटीरा। कीन्ह निवासु धरम धुर धीरा।।<br /> जटाजूट सिर मुनिपट धारी। महि खनि कुस साँथरी सँवारी।।<br /> असन बसन बासन ब्रत नेमा। करत कठिन रिषिधरम सप्रेमा।।<br /> भूषन बसन भोग सुख भूरी। मन तन बचन तजे तिन तूरी।।<br /> अवध राजु सुर राजु सिहाई। दसरथ धनु सुनि धनदु लजाई।।<br /> तेहिं पुर बसत भरत बिनु रागा। चंचरीक जिमि चंपक बागा।।<br /> रमा बिलासु राम अनुरागी। तजत बमन जिमि जन बड़भागी।।<br /> दो0-राम पेम भाजन भरतु बड़े न एहिं करतूति।<br /> चातक हंस सराहिअत टेंक बिबेक बिभूति।।324।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देह दिनहुँ दिन दूबरि होई। घटइ तेजु बलु मुखछबि सोई।।<br /> नित नव राम प्रेम पनु पीना। बढ़त धरम दलु मनु न मलीना।।<br /> जिमि जलु निघटत सरद प्रकासे। बिलसत बेतस बनज बिकासे।।<br /> सम दम संजम नियम उपासा। नखत भरत हिय बिमल अकासा।।<br /> ध्रुव बिस्वास अवधि राका सी। स्वामि सुरति सुरबीथि बिकासी।।<br /> राम पेम बिधु अचल अदोषा। सहित समाज सोह नित चोखा।।<br /> भरत रहनि समुझनि करतूती। भगति बिरति गुन बिमल बिभूती।।<br /> बरनत सकल सुकचि सकुचाहीं। सेस गनेस गिरा गमु नाहीं।।<br /> दो0-नित पूजत प्रभु पाँवरी प्रीति न हृदयँ समाति।।<br /> मागि मागि आयसु करत राज काज बहु भाँति।।325।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुलक गात हियँ सिय रघुबीरू। जीह नामु जप लोचन नीरू।।<br /> लखन राम सिय कानन बसहीं। भरतु भवन बसि तप तनु कसहीं।।<br /> दोउ दिसि समुझि कहत सबु लोगू। सब बिधि भरत सराहन जोगू।।<br /> सुनि ब्रत नेम साधु सकुचाहीं। देखि दसा मुनिराज लजाहीं।।<br /> परम पुनीत भरत आचरनू। मधुर मंजु मुद मंगल करनू।।<br /> हरन कठिन कलि कलुष कलेसू। महामोह निसि दलन दिनेसू।।<br /> पाप पुंज कुंजर मृगराजू। समन सकल संताप समाजू।<br /> जन रंजन भंजन भव भारू। राम सनेह सुधाकर सारू।।<br /> छं0-सिय राम प्रेम पियूष पूरन होत जनमु न भरत को।<br /> मुनि मन अगम जम नियम सम दम बिषम ब्रत आचरत को।।<br /> दुख दाह दारिद दंभ दूषन सुजस मिस अपहरत को।<br /> कलिकाल तुलसी से सठन्हि हठि राम सनमुख करत को।।<br /> सो0-भरत चरित करि नेमु तुलसी जो सादर सुनहिं।<br /> सीय राम पद पेमु अवसि होइ भव रस बिरति।।326।।<br /> मासपारायण, इक्कीसवाँ विश्राम<br /> इति श्रीमद्रामचरितमानसे सकलकलिकलुषविध्वंसने<br /> द्वितीयः सोपानः समाप्तः।<br /> &#8212;&#8212;&#8212;&#8212;<br /> (अयोध्याकाण्ड समाप्त)<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; श्री रामचरित मानस-अरण्य काण्ड 7169 27885 2006-09-21T17:38:03Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} श्री गणेशाय नमः<br /> श्री जानकीवल्लभो विजयते<br /> श्री रामचरितमानस<br /> &#8212;&#8212;&#8212;-<br /> तृतीय सोपान<br /> (अरण्यकाण्ड)<br /> श्लोक<br /> मूलं धर्मतरोर्विवेकजलधेः पूर्णेन्दुमानन्ददं<br /> वैराग्याम्बुजभास्करं ह्यघघनध्वान्तापहं तापहम्।<br /> मोहाम्भोधरपूगपाटनविधौ स्वःसम्भवं शङ्करं<br /> वन्दे ब्रह्मकुलं कलंकशमनं श्रीरामभूपप्रियम्।।1।।<br /> सान्द्रानन्दपयोदसौभगतनुं पीताम्बरं सुन्दरं<br /> पाणौ बाणशरासनं कटिलसत्तूणीरभारं वरम्<br /> राजीवायतलोचनं धृतजटाजूटेन संशोभितं<br /> सीतालक्ष्मणसंयुतं पथिगतं रामाभिरामं भजे।।2।।<br /> सो0-उमा राम गुन गूढ़ पंडित मुनि पावहिं बिरति।<br /> पावहिं मोह बिमूढ़ जे हरि बिमुख न धर्म रति।।<br /> पुर नर भरत प्रीति मैं गाई। मति अनुरूप अनूप सुहाई।।<br /> अब प्रभु चरित सुनहु अति पावन। करत जे बन सुर नर मुनि भावन।।<br /> एक बार चुनि कुसुम सुहाए। निज कर भूषन राम बनाए।।<br /> सीतहि पहिराए प्रभु सादर। बैठे फटिक सिला पर सुंदर।।<br /> सुरपति सुत धरि बायस बेषा। सठ चाहत रघुपति बल देखा।।<br /> जिमि पिपीलिका सागर थाहा। महा मंदमति पावन चाहा।।<br /> सीता चरन चौंच हति भागा। मूढ़ मंदमति कारन कागा।।<br /> चला रुधिर रघुनायक जाना। सींक धनुष सायक संधाना।।<br /> दो0-अति कृपाल रघुनायक सदा दीन पर नेह।<br /> ता सन आइ कीन्ह छलु मूरख अवगुन गेह।।1।।<br /> प्रेरित मंत्र ब्रह्मसर धावा। चला भाजि बायस भय पावा।।<br /> धरि निज रुप गयउ पितु पाहीं। राम बिमुख राखा तेहि नाहीं।।<br /> भा निरास उपजी मन त्रासा। जथा चक्र भय रिषि दुर्बासा।।<br /> ब्रह्मधाम सिवपुर सब लोका। फिरा श्रमित ब्याकुल भय सोका।।<br /> काहूँ बैठन कहा न ओही। राखि को सकइ राम कर द्रोही।।<br /> मातु मृत्यु पितु समन समाना। सुधा होइ बिष सुनु हरिजाना।।<br /> मित्र करइ सत रिपु कै करनी। ता कहँ बिबुधनदी बैतरनी।।<br /> सब जगु ताहि अनलहु ते ताता। जो रघुबीर बिमुख सुनु भ्राता।।<br /> नारद देखा बिकल जयंता। लागि दया कोमल चित संता।।<br /> पठवा तुरत राम पहिं ताही। कहेसि पुकारि प्रनत हित पाही।।<br /> आतुर सभय गहेसि पद जाई। त्राहि त्राहि दयाल रघुराई।।<br /> अतुलित बल अतुलित प्रभुताई। मैं मतिमंद जानि नहिं पाई।।<br /> निज कृत कर्म जनित फल पायउँ। अब प्रभु पाहि सरन तकि आयउँ।।<br /> सुनि कृपाल अति आरत बानी। एकनयन करि तजा भवानी।।<br /> सो0-कीन्ह मोह बस द्रोह जद्यपि तेहि कर बध उचित।<br /> प्रभु छाड़ेउ करि छोह को कृपाल रघुबीर सम।।2।।<br /> रघुपति चित्रकूट बसि नाना। चरित किए श्रुति सुधा समाना।।<br /> बहुरि राम अस मन अनुमाना। होइहि भीर सबहिं मोहि जाना।।<br /> सकल मुनिन्ह सन बिदा कराई। सीता सहित चले द्वौ भाई।।<br /> अत्रि के आश्रम जब प्रभु गयऊ। सुनत महामुनि हरषित भयऊ।।<br /> पुलकित गात अत्रि उठि धाए। देखि रामु आतुर चलि आए।।<br /> करत दंडवत मुनि उर लाए। प्रेम बारि द्वौ जन अन्हवाए।।<br /> देखि राम छबि नयन जुड़ाने। सादर निज आश्रम तब आने।।<br /> करि पूजा कहि बचन सुहाए। दिए मूल फल प्रभु मन भाए।।<br /> सो0-प्रभु आसन आसीन भरि लोचन सोभा निरखि।<br /> मुनिबर परम प्रबीन जोरि पानि अस्तुति करत।।3।।<br /> छं0-नमामि भक्त वत्सलं। कृपालु शील कोमलं।।<br /> भजामि ते पदांबुजं। अकामिनां स्वधामदं।।<br /> निकाम श्याम सुंदरं। भवाम्बुनाथ मंदरं।।<br /> प्रफुल्ल कंज लोचनं। मदादि दोष मोचनं।।<br /> प्रलंब बाहु विक्रमं। प्रभोऽप्रमेय वैभवं।।<br /> निषंग चाप सायकं। धरं त्रिलोक नायकं।।<br /> दिनेश वंश मंडनं। महेश चाप खंडनं।।<br /> मुनींद्र संत रंजनं। सुरारि वृंद भंजनं।।<br /> मनोज वैरि वंदितं। अजादि देव सेवितं।।<br /> विशुद्ध बोध विग्रहं। समस्त दूषणापहं।।<br /> नमामि इंदिरा पतिं। सुखाकरं सतां गतिं।।<br /> भजे सशक्ति सानुजं। शची पतिं प्रियानुजं।।<br /> त्वदंघ्रि मूल ये नराः। भजंति हीन मत्सरा।।<br /> पतंति नो भवार्णवे। वितर्क वीचि संकुले।।<br /> विविक्त वासिनः सदा। भजंति मुक्तये मुदा।।<br /> निरस्य इंद्रियादिकं। प्रयांति ते गतिं स्वकं।।<br /> तमेकमभ्दुतं प्रभुं। निरीहमीश्वरं विभुं।।<br /> जगद्गुरुं च शाश्वतं। तुरीयमेव केवलं।।<br /> भजामि भाव वल्लभं। कुयोगिनां सुदुर्लभं।।<br /> स्वभक्त कल्प पादपं। समं सुसेव्यमन्वहं।।<br /> अनूप रूप भूपतिं। नतोऽहमुर्विजा पतिं।।<br /> प्रसीद मे नमामि ते। पदाब्ज भक्ति देहि मे।।<br /> पठंति ये स्तवं इदं। नरादरेण ते पदं।।<br /> व्रजंति नात्र संशयं। त्वदीय भक्ति संयुता।।<br /> दो0-बिनती करि मुनि नाइ सिरु कह कर जोरि बहोरि।<br /> चरन सरोरुह नाथ जनि कबहुँ तजै मति मोरि।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अनुसुइया के पद गहि सीता। मिली बहोरि सुसील बिनीता।।<br /> रिषिपतिनी मन सुख अधिकाई। आसिष देइ निकट बैठाई।।<br /> दिब्य बसन भूषन पहिराए। जे नित नूतन अमल सुहाए।।<br /> कह रिषिबधू सरस मृदु बानी। नारिधर्म कछु ब्याज बखानी।।<br /> मातु पिता भ्राता हितकारी। मितप्रद सब सुनु राजकुमारी।।<br /> अमित दानि भर्ता बयदेही। अधम सो नारि जो सेव न तेही।।<br /> धीरज धर्म मित्र अरु नारी। आपद काल परिखिअहिं चारी।।<br /> बृद्ध रोगबस जड़ धनहीना। अधं बधिर क्रोधी अति दीना।।<br /> ऐसेहु पति कर किएँ अपमाना। नारि पाव जमपुर दुख नाना।।<br /> एकइ धर्म एक ब्रत नेमा। कायँ बचन मन पति पद प्रेमा।।<br /> जग पति ब्रता चारि बिधि अहहिं। बेद पुरान संत सब कहहिं।।<br /> उत्तम के अस बस मन माहीं। सपनेहुँ आन पुरुष जग नाहीं।।<br /> मध्यम परपति देखइ कैसें। भ्राता पिता पुत्र निज जैंसें।।<br /> धर्म बिचारि समुझि कुल रहई। सो निकिष्ट त्रिय श्रुति अस कहई।।<br /> बिनु अवसर भय तें रह जोई। जानेहु अधम नारि जग सोई।।<br /> पति बंचक परपति रति करई। रौरव नरक कल्प सत परई।।<br /> छन सुख लागि जनम सत कोटि। दुख न समुझ तेहि सम को खोटी।।<br /> बिनु श्रम नारि परम गति लहई। पतिब्रत धर्म छाड़ि छल गहई।।<br /> पति प्रतिकुल जनम जहँ जाई। बिधवा होई पाई तरुनाई।।<br /> सो0-सहज अपावनि नारि पति सेवत सुभ गति लहइ।<br /> जसु गावत श्रुति चारि अजहु तुलसिका हरिहि प्रिय।।5क।।<br /> सनु सीता तव नाम सुमिर नारि पतिब्रत करहि।<br /> तोहि प्रानप्रिय राम कहिउँ कथा संसार हित।।5ख।।<br /> सुनि जानकीं परम सुखु पावा। सादर तासु चरन सिरु नावा।।<br /> तब मुनि सन कह कृपानिधाना। आयसु होइ जाउँ बन आना।।<br /> संतत मो पर कृपा करेहू। सेवक जानि तजेहु जनि नेहू।।<br /> धर्म धुरंधर प्रभु कै बानी। सुनि सप्रेम बोले मुनि ग्यानी।।<br /> जासु कृपा अज सिव सनकादी। चहत सकल परमारथ बादी।।<br /> ते तुम्ह राम अकाम पिआरे। दीन बंधु मृदु बचन उचारे।।<br /> अब जानी मैं श्री चतुराई। भजी तुम्हहि सब देव बिहाई।।<br /> जेहि समान अतिसय नहिं कोई। ता कर सील कस न अस होई।।<br /> केहि बिधि कहौं जाहु अब स्वामी। कहहु नाथ तुम्ह अंतरजामी।।<br /> अस कहि प्रभु बिलोकि मुनि धीरा। लोचन जल बह पुलक सरीरा।।<br /> छं0-तन पुलक निर्भर प्रेम पुरन नयन मुख पंकज दिए।<br /> मन ग्यान गुन गोतीत प्रभु मैं दीख जप तप का किए।।<br /> जप जोग धर्म समूह तें नर भगति अनुपम पावई।<br /> रधुबीर चरित पुनीत निसि दिन दास तुलसी गावई।।<br /> दो0- कलिमल समन दमन मन राम सुजस सुखमूल।<br /> सादर सुनहि जे तिन्ह पर राम रहहिं अनुकूल।।6(क)।।<br /> सो0-कठिन काल मल कोस धर्म न ग्यान न जोग जप।<br /> परिहरि सकल भरोस रामहि भजहिं ते चतुर नर।।6(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि पद कमल नाइ करि सीसा। चले बनहि सुर नर मुनि ईसा।।<br /> आगे राम अनुज पुनि पाछें। मुनि बर बेष बने अति काछें।।<br /> उमय बीच श्री सोहइ कैसी। ब्रह्म जीव बिच माया जैसी।।<br /> सरिता बन गिरि अवघट घाटा। पति पहिचानी देहिं बर बाटा।।<br /> जहँ जहँ जाहि देव रघुराया। करहिं मेध तहँ तहँ नभ छाया।।<br /> मिला असुर बिराध मग जाता। आवतहीं रघुवीर निपाता।।<br /> तुरतहिं रुचिर रूप तेहिं पावा। देखि दुखी निज धाम पठावा।।<br /> पुनि आए जहँ मुनि सरभंगा। सुंदर अनुज जानकी संगा।।<br /> दो0-देखी राम मुख पंकज मुनिबर लोचन भृंग।<br /> सादर पान करत अति धन्य जन्म सरभंग।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कह मुनि सुनु रघुबीर कृपाला। संकर मानस राजमराला।।<br /> जात रहेउँ बिरंचि के धामा। सुनेउँ श्रवन बन ऐहहिं रामा।।<br /> चितवत पंथ रहेउँ दिन राती। अब प्रभु देखि जुड़ानी छाती।।<br /> नाथ सकल साधन मैं हीना। कीन्ही कृपा जानि जन दीना।।<br /> सो कछु देव न मोहि निहोरा। निज पन राखेउ जन मन चोरा।।<br /> तब लगि रहहु दीन हित लागी। जब लगि मिलौं तुम्हहि तनु त्यागी।।<br /> जोग जग्य जप तप ब्रत कीन्हा। प्रभु कहँ देइ भगति बर लीन्हा।।<br /> एहि बिधि सर रचि मुनि सरभंगा। बैठे हृदयँ छाड़ि सब संगा।।<br /> दो0-सीता अनुज समेत प्रभु नील जलद तनु स्याम।<br /> मम हियँ बसहु निरंतर सगुनरुप श्रीराम।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि जोग अगिनि तनु जारा। राम कृपाँ बैकुंठ सिधारा।।<br /> ताते मुनि हरि लीन न भयऊ। प्रथमहिं भेद भगति बर लयऊ।।<br /> रिषि निकाय मुनिबर गति देखि। सुखी भए निज हृदयँ बिसेषी।।<br /> अस्तुति करहिं सकल मुनि बृंदा। जयति प्रनत हित करुना कंदा।।<br /> पुनि रघुनाथ चले बन आगे। मुनिबर बृंद बिपुल सँग लागे।।<br /> अस्थि समूह देखि रघुराया। पूछी मुनिन्ह लागि अति दाया।।<br /> जानतहुँ पूछिअ कस स्वामी। सबदरसी तुम्ह अंतरजामी।।<br /> निसिचर निकर सकल मुनि खाए। सुनि रघुबीर नयन जल छाए।।<br /> दो0-निसिचर हीन करउँ महि भुज उठाइ पन कीन्ह।<br /> सकल मुनिन्ह के आश्रमन्हि जाइ जाइ सुख दीन्ह।।9।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मुनि अगस्ति कर सिष्य सुजाना। नाम सुतीछन रति भगवाना।।<br /> मन क्रम बचन राम पद सेवक। सपनेहुँ आन भरोस न देवक।।<br /> प्रभु आगवनु श्रवन सुनि पावा। करत मनोरथ आतुर धावा।।<br /> हे बिधि दीनबंधु रघुराया। मो से सठ पर करिहहिं दाया।।<br /> सहित अनुज मोहि राम गोसाई। मिलिहहिं निज सेवक की नाई।।<br /> मोरे जियँ भरोस दृढ़ नाहीं। भगति बिरति न ग्यान मन माहीं।।<br /> नहिं सतसंग जोग जप जागा। नहिं दृढ़ चरन कमल अनुरागा।।<br /> एक बानि करुनानिधान की। सो प्रिय जाकें गति न आन की।।<br /> होइहैं सुफल आजु मम लोचन। देखि बदन पंकज भव मोचन।।<br /> निर्भर प्रेम मगन मुनि ग्यानी। कहि न जाइ सो दसा भवानी।।<br /> दिसि अरु बिदिसि पंथ नहिं सूझा। को मैं चलेउँ कहाँ नहिं बूझा।।<br /> कबहुँक फिरि पाछें पुनि जाई। कबहुँक नृत्य करइ गुन गाई।।<br /> अबिरल प्रेम भगति मुनि पाई। प्रभु देखैं तरु ओट लुकाई।।<br /> अतिसय प्रीति देखि रघुबीरा। प्रगटे हृदयँ हरन भव भीरा।।<br /> मुनि मग माझ अचल होइ बैसा। पुलक सरीर पनस फल जैसा।।<br /> तब रघुनाथ निकट चलि आए। देखि दसा निज जन मन भाए।।<br /> मुनिहि राम बहु भाँति जगावा। जाग न ध्यानजनित सुख पावा।।<br /> भूप रूप तब राम दुरावा। हृदयँ चतुर्भुज रूप देखावा।।<br /> मुनि अकुलाइ उठा तब कैसें। बिकल हीन मनि फनि बर जैसें।।<br /> आगें देखि राम तन स्यामा। सीता अनुज सहित सुख धामा।।<br /> परेउ लकुट इव चरनन्हि लागी। प्रेम मगन मुनिबर बड़भागी।।<br /> भुज बिसाल गहि लिए उठाई। परम प्रीति राखे उर लाई।।<br /> मुनिहि मिलत अस सोह कृपाला। कनक तरुहि जनु भेंट तमाला।।<br /> राम बदनु बिलोक मुनि ठाढ़ा। मानहुँ चित्र माझ लिखि काढ़ा।।<br /> दो0-तब मुनि हृदयँ धीर धीर गहि पद बारहिं बार।<br /> निज आश्रम प्रभु आनि करि पूजा बिबिध प्रकार।।10।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कह मुनि प्रभु सुनु बिनती मोरी। अस्तुति करौं कवन बिधि तोरी।।<br /> महिमा अमित मोरि मति थोरी। रबि सन्मुख खद्योत अँजोरी।।<br /> श्याम तामरस दाम शरीरं। जटा मुकुट परिधन मुनिचीरं।।<br /> पाणि चाप शर कटि तूणीरं। नौमि निरंतर श्रीरघुवीरं।।<br /> मोह विपिन घन दहन कृशानुः। संत सरोरुह कानन भानुः।।<br /> निशिचर करि वरूथ मृगराजः। त्रातु सदा नो भव खग बाजः।।<br /> अरुण नयन राजीव सुवेशं। सीता नयन चकोर निशेशं।।<br /> हर ह्रदि मानस बाल मरालं। नौमि राम उर बाहु विशालं।।<br /> संशय सर्प ग्रसन उरगादः। शमन सुकर्कश तर्क विषादः।।<br /> भव भंजन रंजन सुर यूथः। त्रातु सदा नो कृपा वरूथः।।<br /> निर्गुण सगुण विषम सम रूपं। ज्ञान गिरा गोतीतमनूपं।।<br /> अमलमखिलमनवद्यमपारं। नौमि राम भंजन महि भारं।।<br /> भक्त कल्पपादप आरामः। तर्जन क्रोध लोभ मद कामः।।<br /> अति नागर भव सागर सेतुः। त्रातु सदा दिनकर कुल केतुः।।<br /> अतुलित भुज प्रताप बल धामः। कलि मल विपुल विभंजन नामः।।<br /> धर्म वर्म नर्मद गुण ग्रामः। संतत शं तनोतु मम रामः।।<br /> जदपि बिरज ब्यापक अबिनासी। सब के हृदयँ निरंतर बासी।।<br /> तदपि अनुज श्री सहित खरारी। बसतु मनसि मम काननचारी।।<br /> जे जानहिं ते जानहुँ स्वामी। सगुन अगुन उर अंतरजामी।।<br /> जो कोसल पति राजिव नयना। करउ सो राम हृदय मम अयना।<br /> अस अभिमान जाइ जनि भोरे। मैं सेवक रघुपति पति मोरे।।<br /> सुनि मुनि बचन राम मन भाए। बहुरि हरषि मुनिबर उर लाए।।<br /> परम प्रसन्न जानु मुनि मोही। जो बर मागहु देउ सो तोही।।<br /> मुनि कह मै बर कबहुँ न जाचा। समुझि न परइ झूठ का साचा।।<br /> तुम्हहि नीक लागै रघुराई। सो मोहि देहु दास सुखदाई।।<br /> अबिरल भगति बिरति बिग्याना। होहु सकल गुन ग्यान निधाना।।<br /> प्रभु जो दीन्ह सो बरु मैं पावा। अब सो देहु मोहि जो भावा।।<br /> दो0-अनुज जानकी सहित प्रभु चाप बान धर राम।<br /> मम हिय गगन इंदु इव बसहु सदा निहकाम।।11।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एवमस्तु करि रमानिवासा। हरषि चले कुभंज रिषि पासा।।<br /> बहुत दिवस गुर दरसन पाएँ। भए मोहि एहिं आश्रम आएँ।।<br /> अब प्रभु संग जाउँ गुर पाहीं। तुम्ह कहँ नाथ निहोरा नाहीं।।<br /> देखि कृपानिधि मुनि चतुराई। लिए संग बिहसै द्वौ भाई।।<br /> पंथ कहत निज भगति अनूपा। मुनि आश्रम पहुँचे सुरभूपा।।<br /> तुरत सुतीछन गुर पहिं गयऊ। करि दंडवत कहत अस भयऊ।।<br /> नाथ कौसलाधीस कुमारा। आए मिलन जगत आधारा।।<br /> राम अनुज समेत बैदेही। निसि दिनु देव जपत हहु जेही।।<br /> सुनत अगस्ति तुरत उठि धाए। हरि बिलोकि लोचन जल छाए।।<br /> मुनि पद कमल परे द्वौ भाई। रिषि अति प्रीति लिए उर लाई।।<br /> सादर कुसल पूछि मुनि ग्यानी। आसन बर बैठारे आनी।।<br /> पुनि करि बहु प्रकार प्रभु पूजा। मोहि सम भाग्यवंत नहिं दूजा।।<br /> जहँ लगि रहे अपर मुनि बृंदा। हरषे सब बिलोकि सुखकंदा।।<br /> दो0-मुनि समूह महँ बैठे सन्मुख सब की ओर।<br /> सरद इंदु तन चितवत मानहुँ निकर चकोर।।12।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब रघुबीर कहा मुनि पाहीं। तुम्ह सन प्रभु दुराव कछु नाही।।<br /> तुम्ह जानहु जेहि कारन आयउँ। ताते तात न कहि समुझायउँ।।<br /> अब सो मंत्र देहु प्रभु मोही। जेहि प्रकार मारौं मुनिद्रोही।।<br /> मुनि मुसकाने सुनि प्रभु बानी। पूछेहु नाथ मोहि का जानी।।<br /> तुम्हरेइँ भजन प्रभाव अघारी। जानउँ महिमा कछुक तुम्हारी।।<br /> ऊमरि तरु बिसाल तव माया। फल ब्रह्मांड अनेक निकाया।।<br /> जीव चराचर जंतु समाना। भीतर बसहि न जानहिं आना।।<br /> ते फल भच्छक कठिन कराला। तव भयँ डरत सदा सोउ काला।।<br /> ते तुम्ह सकल लोकपति साईं। पूँछेहु मोहि मनुज की नाईं।।<br /> यह बर मागउँ कृपानिकेता। बसहु हृदयँ श्री अनुज समेता।।<br /> अबिरल भगति बिरति सतसंगा। चरन सरोरुह प्रीति अभंगा।।<br /> जद्यपि ब्रह्म अखंड अनंता। अनुभव गम्य भजहिं जेहि संता।।<br /> अस तव रूप बखानउँ जानउँ। फिरि फिरि सगुन ब्रह्म रति मानउँ।।<br /> संतत दासन्ह देहु बड़ाई। तातें मोहि पूँछेहु रघुराई।।<br /> है प्रभु परम मनोहर ठाऊँ। पावन पंचबटी तेहि नाऊँ।।<br /> दंडक बन पुनीत प्रभु करहू। उग्र साप मुनिबर कर हरहू।।<br /> बास करहु तहँ रघुकुल राया। कीजे सकल मुनिन्ह पर दाया।।<br /> चले राम मुनि आयसु पाई। तुरतहिं पंचबटी निअराई।।<br /> दो0-गीधराज सैं भैंट भइ बहु बिधि प्रीति बढ़ाइ।।<br /> गोदावरी निकट प्रभु रहे परन गृह छाइ।।13।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब ते राम कीन्ह तहँ बासा। सुखी भए मुनि बीती त्रासा।।<br /> गिरि बन नदीं ताल छबि छाए। दिन दिन प्रति अति हौहिं सुहाए।।<br /> खग मृग बृंद अनंदित रहहीं। मधुप मधुर गंजत छबि लहहीं।।<br /> सो बन बरनि न सक अहिराजा। जहाँ प्रगट रघुबीर बिराजा।।<br /> एक बार प्रभु सुख आसीना। लछिमन बचन कहे छलहीना।।<br /> सुर नर मुनि सचराचर साईं। मैं पूछउँ निज प्रभु की नाई।।<br /> मोहि समुझाइ कहहु सोइ देवा। सब तजि करौं चरन रज सेवा।।<br /> कहहु ग्यान बिराग अरु माया। कहहु सो भगति करहु जेहिं दाया।।<br /> दो0- ईस्वर जीव भेद प्रभु सकल कहौ समुझाइ।।<br /> जातें होइ चरन रति सोक मोह भ्रम जाइ।।14।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> थोरेहि महँ सब कहउँ बुझाई। सुनहु तात मति मन चित लाई।।<br /> मैं अरु मोर तोर तैं माया। जेहिं बस कीन्हे जीव निकाया।।<br /> गो गोचर जहँ लगि मन जाई। सो सब माया जानेहु भाई।।<br /> तेहि कर भेद सुनहु तुम्ह सोऊ। बिद्या अपर अबिद्या दोऊ।।<br /> एक दुष्ट अतिसय दुखरूपा। जा बस जीव परा भवकूपा।।<br /> एक रचइ जग गुन बस जाकें। प्रभु प्रेरित नहिं निज बल ताकें।।<br /> ग्यान मान जहँ एकउ नाहीं। देख ब्रह्म समान सब माही।।<br /> कहिअ तात सो परम बिरागी। तृन सम सिद्धि तीनि गुन त्यागी।।<br /> दो0-माया ईस न आपु कहुँ जान कहिअ सो जीव।<br /> बंध मोच्छ प्रद सर्बपर माया प्रेरक सीव।।15।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धर्म तें बिरति जोग तें ग्याना। ग्यान मोच्छप्रद बेद बखाना।।<br /> जातें बेगि द्रवउँ मैं भाई। सो मम भगति भगत सुखदाई।।<br /> सो सुतंत्र अवलंब न आना। तेहि आधीन ग्यान बिग्याना।।<br /> भगति तात अनुपम सुखमूला। मिलइ जो संत होइँ अनुकूला।।<br /> भगति कि साधन कहउँ बखानी। सुगम पंथ मोहि पावहिं प्रानी।।<br /> प्रथमहिं बिप्र चरन अति प्रीती। निज निज कर्म निरत श्रुति रीती।।<br /> एहि कर फल पुनि बिषय बिरागा। तब मम धर्म उपज अनुरागा।।<br /> श्रवनादिक नव भक्ति दृढ़ाहीं। मम लीला रति अति मन माहीं।।<br /> संत चरन पंकज अति प्रेमा। मन क्रम बचन भजन दृढ़ नेमा।।<br /> गुरु पितु मातु बंधु पति देवा। सब मोहि कहँ जाने दृढ़ सेवा।।<br /> मम गुन गावत पुलक सरीरा। गदगद गिरा नयन बह नीरा।।<br /> काम आदि मद दंभ न जाकें। तात निरंतर बस मैं ताकें।।<br /> दो0-बचन कर्म मन मोरि गति भजनु करहिं निःकाम।।<br /> तिन्ह के हृदय कमल महुँ करउँ सदा बिश्राम।।16।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भगति जोग सुनि अति सुख पावा। लछिमन प्रभु चरनन्हि सिरु नावा।।<br /> एहि बिधि गए कछुक दिन बीती। कहत बिराग ग्यान गुन नीती।।<br /> सूपनखा रावन कै बहिनी। दुष्ट हृदय दारुन जस अहिनी।।<br /> पंचबटी सो गइ एक बारा। देखि बिकल भइ जुगल कुमारा।।<br /> भ्राता पिता पुत्र उरगारी। पुरुष मनोहर निरखत नारी।।<br /> होइ बिकल सक मनहि न रोकी। जिमि रबिमनि द्रव रबिहि बिलोकी।।<br /> रुचिर रुप धरि प्रभु पहिं जाई। बोली बचन बहुत मुसुकाई।।<br /> तुम्ह सम पुरुष न मो सम नारी। यह सँजोग बिधि रचा बिचारी।।<br /> मम अनुरूप पुरुष जग माहीं। देखेउँ खोजि लोक तिहु नाहीं।।<br /> ताते अब लगि रहिउँ कुमारी। मनु माना कछु तुम्हहि निहारी।।<br /> सीतहि चितइ कही प्रभु बाता। अहइ कुआर मोर लघु भ्राता।।<br /> गइ लछिमन रिपु भगिनी जानी। प्रभु बिलोकि बोले मृदु बानी।।<br /> सुंदरि सुनु मैं उन्ह कर दासा। पराधीन नहिं तोर सुपासा।।<br /> प्रभु समर्थ कोसलपुर राजा। जो कछु करहिं उनहि सब छाजा।।<br /> सेवक सुख चह मान भिखारी। ब्यसनी धन सुभ गति बिभिचारी।।<br /> लोभी जसु चह चार गुमानी। नभ दुहि दूध चहत ए प्रानी।।<br /> पुनि फिरि राम निकट सो आई। प्रभु लछिमन पहिं बहुरि पठाई।।<br /> लछिमन कहा तोहि सो बरई। जो तृन तोरि लाज परिहरई।।<br /> तब खिसिआनि राम पहिं गई। रूप भयंकर प्रगटत भई।।<br /> सीतहि सभय देखि रघुराई। कहा अनुज सन सयन बुझाई।।<br /> दो0-लछिमन अति लाघवँ सो नाक कान बिनु कीन्हि।<br /> ताके कर रावन कहँ मनौ चुनौती दीन्हि।।17।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाक कान बिनु भइ बिकरारा। जनु स्त्रव सैल गैरु कै धारा।।<br /> खर दूषन पहिं गइ बिलपाता। धिग धिग तव पौरुष बल भ्राता।।<br /> तेहि पूछा सब कहेसि बुझाई। जातुधान सुनि सेन बनाई।।<br /> धाए निसिचर निकर बरूथा। जनु सपच्छ कज्जल गिरि जूथा।।<br /> नाना बाहन नानाकारा। नानायुध धर घोर अपारा।।<br /> सुपनखा आगें करि लीनी। असुभ रूप श्रुति नासा हीनी।।<br /> असगुन अमित होहिं भयकारी। गनहिं न मृत्यु बिबस सब झारी।।<br /> गर्जहि तर्जहिं गगन उड़ाहीं। देखि कटकु भट अति हरषाहीं।।<br /> कोउ कह जिअत धरहु द्वौ भाई। धरि मारहु तिय लेहु छड़ाई।।<br /> धूरि पूरि नभ मंडल रहा। राम बोलाइ अनुज सन कहा।।<br /> लै जानकिहि जाहु गिरि कंदर। आवा निसिचर कटकु भयंकर।।<br /> रहेहु सजग सुनि प्रभु कै बानी। चले सहित श्री सर धनु पानी।।<br /> देखि राम रिपुदल चलि आवा। बिहसि कठिन कोदंड चढ़ावा।।<br /> छं0-कोदंड कठिन चढ़ाइ सिर जट जूट बाँधत सोह क्यों।<br /> मरकत सयल पर लरत दामिनि कोटि सों जुग भुजग ज्यों।।<br /> कटि कसि निषंग बिसाल भुज गहि चाप बिसिख सुधारि कै।।<br /> चितवत मनहुँ मृगराज प्रभु गजराज घटा निहारि कै।।<br /> सो0-आइ गए बगमेल धरहु धरहु धावत सुभट।<br /> जथा बिलोकि अकेल बाल रबिहि घेरत दनुज।।18।।<br /> प्रभु बिलोकि सर सकहिं न डारी। थकित भई रजनीचर धारी।।<br /> सचिव बोलि बोले खर दूषन। यह कोउ नृपबालक नर भूषन।।<br /> नाग असुर सुर नर मुनि जेते। देखे जिते हते हम केते।।<br /> हम भरि जन्म सुनहु सब भाई। देखी नहिं असि सुंदरताई।।<br /> जद्यपि भगिनी कीन्ह कुरूपा। बध लायक नहिं पुरुष अनूपा।।<br /> देहु तुरत निज नारि दुराई। जीअत भवन जाहु द्वौ भाई।।<br /> मोर कहा तुम्ह ताहि सुनावहु। तासु बचन सुनि आतुर आवहु।।<br /> दूतन्ह कहा राम सन जाई। सुनत राम बोले मुसकाई।।<br /> हम छत्री मृगया बन करहीं। तुम्ह से खल मृग खौजत फिरहीं।।<br /> रिपु बलवंत देखि नहिं डरहीं। एक बार कालहु सन लरहीं।।<br /> जद्यपि मनुज दनुज कुल घालक। मुनि पालक खल सालक बालक।।<br /> जौं न होइ बल घर फिरि जाहू। समर बिमुख मैं हतउँ न काहू।।<br /> रन चढ़ि करिअ कपट चतुराई। रिपु पर कृपा परम कदराई।।<br /> दूतन्ह जाइ तुरत सब कहेऊ। सुनि खर दूषन उर अति दहेऊ।।<br /> छं-उर दहेउ कहेउ कि धरहु धाए बिकट भट रजनीचरा।<br /> सर चाप तोमर सक्ति सूल कृपान परिघ परसु धरा।।<br /> प्रभु कीन्ह धनुष टकोर प्रथम कठोर घोर भयावहा।<br /> भए बधिर ब्याकुल जातुधान न ग्यान तेहि अवसर रहा।।<br /> दो0-सावधान होइ धाए जानि सबल आराति।<br /> लागे बरषन राम पर अस्त्र सस्त्र बहु भाँति।।19(क)।।<br /> तिन्ह के आयुध तिल सम करि काटे रघुबीर।<br /> तानि सरासन श्रवन लगि पुनि छाँड़े निज तीर।।19(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-तब चले जान बबान कराल। फुंकरत जनु बहु ब्याल।।<br /> कोपेउ समर श्रीराम। चले बिसिख निसित निकाम।।<br /> अवलोकि खरतर तीर। मुरि चले निसिचर बीर।।<br /> भए क्रुद्ध तीनिउ भाइ। जो भागि रन ते जाइ।।<br /> तेहि बधब हम निज पानि। फिरे मरन मन महुँ ठानि।।<br /> आयुध अनेक प्रकार। सनमुख ते करहिं प्रहार।।<br /> रिपु परम कोपे जानि। प्रभु धनुष सर संधानि।।<br /> छाँड़े बिपुल नाराच। लगे कटन बिकट पिसाच।।<br /> उर सीस भुज कर चरन। जहँ तहँ लगे महि परन।।<br /> चिक्करत लागत बान। धर परत कुधर समान।।<br /> भट कटत तन सत खंड। पुनि उठत करि पाषंड।।<br /> नभ उड़त बहु भुज मुंड। बिनु मौलि धावत रुंड।।<br /> खग कंक काक सृगाल। कटकटहिं कठिन कराल।।<br /> छं0-कटकटहिं ज़ंबुक भूत प्रेत पिसाच खर्पर संचहीं।<br /> बेताल बीर कपाल ताल बजाइ जोगिनि नंचहीं।।<br /> रघुबीर बान प्रचंड खंडहिं भटन्ह के उर भुज सिरा।<br /> जहँ तहँ परहिं उठि लरहिं धर धरु धरु करहिं भयकर गिरा।।<br /> अंतावरीं गहि उड़त गीध पिसाच कर गहि धावहीं।।<br /> संग्राम पुर बासी मनहुँ बहु बाल गुड़ी उड़ावहीं।।<br /> मारे पछारे उर बिदारे बिपुल भट कहँरत परे।<br /> अवलोकि निज दल बिकल भट तिसिरादि खर दूषन फिरे।।<br /> सर सक्ति तोमर परसु सूल कृपान एकहि बारहीं।<br /> करि कोप श्रीरघुबीर पर अगनित निसाचर डारहीं।।<br /> प्रभु निमिष महुँ रिपु सर निवारि पचारि डारे सायका।<br /> दस दस बिसिख उर माझ मारे सकल निसिचर नायका।।<br /> महि परत उठि भट भिरत मरत न करत माया अति घनी।<br /> सुर डरत चौदह सहस प्रेत बिलोकि एक अवध धनी।।<br /> सुर मुनि सभय प्रभु देखि मायानाथ अति कौतुक कर् यो।<br /> देखहि परसपर राम करि संग्राम रिपुदल लरि मर् यो।।<br /> दो0-राम राम कहि तनु तजहिं पावहिं पद निर्बान।<br /> करि उपाय रिपु मारे छन महुँ कृपानिधान।।20(क)।।<br /> हरषित बरषहिं सुमन सुर बाजहिं गगन निसान।<br /> अस्तुति करि करि सब चले सोभित बिबिध बिमान।।20(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब रघुनाथ समर रिपु जीते। सुर नर मुनि सब के भय बीते।।<br /> तब लछिमन सीतहि लै आए। प्रभु पद परत हरषि उर लाए।<br /> सीता चितव स्याम मृदु गाता। परम प्रेम लोचन न अघाता।।<br /> पंचवटीं बसि श्रीरघुनायक। करत चरित सुर मुनि सुखदायक।।<br /> धुआँ देखि खरदूषन केरा। जाइ सुपनखाँ रावन प्रेरा।।<br /> बोलि बचन क्रोध करि भारी। देस कोस कै सुरति बिसारी।।<br /> करसि पान सोवसि दिनु राती। सुधि नहिं तव सिर पर आराती।।<br /> राज नीति बिनु धन बिनु धर्मा। हरिहि समर्पे बिनु सतकर्मा।।<br /> बिद्या बिनु बिबेक उपजाएँ। श्रम फल पढ़े किएँ अरु पाएँ।।<br /> संग ते जती कुमंत्र ते राजा। मान ते ग्यान पान तें लाजा।।<br /> प्रीति प्रनय बिनु मद ते गुनी। नासहि बेगि नीति अस सुनी।।<br /> सो0-रिपु रुज पावक पाप प्रभु अहि गनिअ न छोट करि।<br /> अस कहि बिबिध बिलाप करि लागी रोदन करन।।21(क)।।<br /> दो0-सभा माझ परि ब्याकुल बहु प्रकार कह रोइ।<br /> तोहि जिअत दसकंधर मोरि कि असि गति होइ।।21(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत सभासद उठे अकुलाई। समुझाई गहि बाहँ उठाई।।<br /> कह लंकेस कहसि निज बाता। केँइँ तव नासा कान निपाता।।<br /> अवध नृपति दसरथ के जाए। पुरुष सिंघ बन खेलन आए।।<br /> समुझि परी मोहि उन्ह कै करनी। रहित निसाचर करिहहिं धरनी।।<br /> जिन्ह कर भुजबल पाइ दसानन। अभय भए बिचरत मुनि कानन।।<br /> देखत बालक काल समाना। परम धीर धन्वी गुन नाना।।<br /> अतुलित बल प्रताप द्वौ भ्राता। खल बध रत सुर मुनि सुखदाता।।<br /> सोभाधाम राम अस नामा। तिन्ह के संग नारि एक स्यामा।।<br /> रुप रासि बिधि नारि सँवारी। रति सत कोटि तासु बलिहारी।।<br /> तासु अनुज काटे श्रुति नासा। सुनि तव भगिनि करहिं परिहासा।।<br /> खर दूषन सुनि लगे पुकारा। छन महुँ सकल कटक उन्ह मारा।।<br /> खर दूषन तिसिरा कर घाता। सुनि दससीस जरे सब गाता।।<br /> दो0-सुपनखहि समुझाइ करि बल बोलेसि बहु भाँति।<br /> गयउ भवन अति सोचबस नीद परइ नहिं राति।।22।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुर नर असुर नाग खग माहीं। मोरे अनुचर कहँ कोउ नाहीं।।<br /> खर दूषन मोहि सम बलवंता। तिन्हहि को मारइ बिनु भगवंता।।<br /> सुर रंजन भंजन महि भारा। जौं भगवंत लीन्ह अवतारा।।<br /> तौ मै जाइ बैरु हठि करऊँ। प्रभु सर प्रान तजें भव तरऊँ।।<br /> होइहि भजनु न तामस देहा। मन क्रम बचन मंत्र दृढ़ एहा।।<br /> जौं नररुप भूपसुत कोऊ। हरिहउँ नारि जीति रन दोऊ।।<br /> चला अकेल जान चढि तहवाँ। बस मारीच सिंधु तट जहवाँ।।<br /> इहाँ राम जसि जुगुति बनाई। सुनहु उमा सो कथा सुहाई।।<br /> दो0-लछिमन गए बनहिं जब लेन मूल फल कंद।<br /> जनकसुता सन बोले बिहसि कृपा सुख बृंद।। 23।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु प्रिया ब्रत रुचिर सुसीला। मैं कछु करबि ललित नरलीला।।<br /> तुम्ह पावक महुँ करहु निवासा। जौ लगि करौं निसाचर नासा।।<br /> जबहिं राम सब कहा बखानी। प्रभु पद धरि हियँ अनल समानी।।<br /> निज प्रतिबिंब राखि तहँ सीता। तैसइ सील रुप सुबिनीता।।<br /> लछिमनहूँ यह मरमु न जाना। जो कछु चरित रचा भगवाना।।<br /> दसमुख गयउ जहाँ मारीचा। नाइ माथ स्वारथ रत नीचा।।<br /> नवनि नीच कै अति दुखदाई। जिमि अंकुस धनु उरग बिलाई।।<br /> भयदायक खल कै प्रिय बानी। जिमि अकाल के कुसुम भवानी।।<br /> दो0-करि पूजा मारीच तब सादर पूछी बात।<br /> कवन हेतु मन ब्यग्र अति अकसर आयहु तात।।24।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दसमुख सकल कथा तेहि आगें। कही सहित अभिमान अभागें।।<br /> होहु कपट मृग तुम्ह छलकारी। जेहि बिधि हरि आनौ नृपनारी।।<br /> तेहिं पुनि कहा सुनहु दससीसा। ते नररुप चराचर ईसा।।<br /> तासों तात बयरु नहिं कीजे। मारें मरिअ जिआएँ जीजै।।<br /> मुनि मख राखन गयउ कुमारा। बिनु फर सर रघुपति मोहि मारा।।<br /> सत जोजन आयउँ छन माहीं। तिन्ह सन बयरु किएँ भल नाहीं।।<br /> भइ मम कीट भृंग की नाई। जहँ तहँ मैं देखउँ दोउ भाई।।<br /> जौं नर तात तदपि अति सूरा। तिन्हहि बिरोधि न आइहि पूरा।।<br /> दो0-जेहिं ताड़का सुबाहु हति खंडेउ हर कोदंड।।<br /> खर दूषन तिसिरा बधेउ मनुज कि अस बरिबंड।।25।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जाहु भवन कुल कुसल बिचारी। सुनत जरा दीन्हिसि बहु गारी।।<br /> गुरु जिमि मूढ़ करसि मम बोधा। कहु जग मोहि समान को जोधा।।<br /> तब मारीच हृदयँ अनुमाना। नवहि बिरोधें नहिं कल्याना।।<br /> सस्त्री मर्मी प्रभु सठ धनी। बैद बंदि कबि भानस गुनी।।<br /> उभय भाँति देखा निज मरना। तब ताकिसि रघुनायक सरना।।<br /> उतरु देत मोहि बधब अभागें। कस न मरौं रघुपति सर लागें।।<br /> अस जियँ जानि दसानन संगा। चला राम पद प्रेम अभंगा।।<br /> मन अति हरष जनाव न तेही। आजु देखिहउँ परम सनेही।।<br /> छं0- निज परम प्रीतम देखि लोचन सुफल करि सुख पाइहौं।<br /> श्री सहित अनुज समेत कृपानिकेत पद मन लाइहौं।।<br /> निर्बान दायक क्रोध जा कर भगति अबसहि बसकरी।<br /> निज पानि सर संधानि सो मोहि बधिहि सुखसागर हरी।।<br /> दो0-मम पाछें धर धावत धरें सरासन बान।<br /> फिरि फिरि प्रभुहि बिलोकिहउँ धन्य न मो सम आन।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि बन निकट दसानन गयऊ। तब मारीच कपटमृग भयऊ।।<br /> अति बिचित्र कछु बरनि न जाई। कनक देह मनि रचित बनाई।।<br /> सीता परम रुचिर मृग देखा। अंग अंग सुमनोहर बेषा।।<br /> सुनहु देव रघुबीर कृपाला। एहि मृग कर अति सुंदर छाला।।<br /> सत्यसंध प्रभु बधि करि एही। आनहु चर्म कहति बैदेही।।<br /> तब रघुपति जानत सब कारन। उठे हरषि सुर काजु सँवारन।।<br /> मृग बिलोकि कटि परिकर बाँधा। करतल चाप रुचिर सर साँधा।।<br /> प्रभु लछिमनिहि कहा समुझाई। फिरत बिपिन निसिचर बहु भाई।।<br /> सीता केरि करेहु रखवारी। बुधि बिबेक बल समय बिचारी।।<br /> प्रभुहि बिलोकि चला मृग भाजी। धाए रामु सरासन साजी।।<br /> निगम नेति सिव ध्यान न पावा। मायामृग पाछें सो धावा।।<br /> कबहुँ निकट पुनि दूरि पराई। कबहुँक प्रगटइ कबहुँ छपाई।।<br /> प्रगटत दुरत करत छल भूरी। एहि बिधि प्रभुहि गयउ लै दूरी।।<br /> तब तकि राम कठिन सर मारा। धरनि परेउ करि घोर पुकारा।।<br /> लछिमन कर प्रथमहिं लै नामा। पाछें सुमिरेसि मन महुँ रामा।।<br /> प्रान तजत प्रगटेसि निज देहा। सुमिरेसि रामु समेत सनेहा।।<br /> अंतर प्रेम तासु पहिचाना। मुनि दुर्लभ गति दीन्हि सुजाना।।<br /> दो0-बिपुल सुमन सुर बरषहिं गावहिं प्रभु गुन गाथ।<br /> निज पद दीन्ह असुर कहुँ दीनबंधु रघुनाथ।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> खल बधि तुरत फिरे रघुबीरा। सोह चाप कर कटि तूनीरा।।<br /> आरत गिरा सुनी जब सीता। कह लछिमन सन परम सभीता।।<br /> जाहु बेगि संकट अति भ्राता। लछिमन बिहसि कहा सुनु माता।।<br /> भृकुटि बिलास सृष्टि लय होई। सपनेहुँ संकट परइ कि सोई।।<br /> मरम बचन जब सीता बोला। हरि प्रेरित लछिमन मन डोला।।<br /> बन दिसि देव सौंपि सब काहू। चले जहाँ रावन ससि राहू।।<br /> सून बीच दसकंधर देखा। आवा निकट जती कें बेषा।।<br /> जाकें डर सुर असुर डेराहीं। निसि न नीद दिन अन्न न खाहीं।।<br /> सो दससीस स्वान की नाई। इत उत चितइ चला भड़िहाई।।<br /> इमि कुपंथ पग देत खगेसा। रह न तेज बुधि बल लेसा।।<br /> नाना बिधि करि कथा सुहाई। राजनीति भय प्रीति देखाई।।<br /> कह सीता सुनु जती गोसाईं। बोलेहु बचन दुष्ट की नाईं।।<br /> तब रावन निज रूप देखावा। भई सभय जब नाम सुनावा।।<br /> कह सीता धरि धीरजु गाढ़ा। आइ गयउ प्रभु रहु खल ठाढ़ा।।<br /> जिमि हरिबधुहि छुद्र सस चाहा। भएसि कालबस निसिचर नाहा।।<br /> सुनत बचन दससीस रिसाना। मन महुँ चरन बंदि सुख माना।।<br /> दो0-क्रोधवंत तब रावन लीन्हिसि रथ बैठाइ।<br /> चला गगनपथ आतुर भयँ रथ हाँकि न जाइ।।28।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हा जग एक बीर रघुराया। केहिं अपराध बिसारेहु दाया।।<br /> आरति हरन सरन सुखदायक। हा रघुकुल सरोज दिननायक।।<br /> हा लछिमन तुम्हार नहिं दोसा। सो फलु पायउँ कीन्हेउँ रोसा।।<br /> बिबिध बिलाप करति बैदेही। भूरि कृपा प्रभु दूरि सनेही।।<br /> बिपति मोरि को प्रभुहि सुनावा। पुरोडास चह रासभ खावा।।<br /> सीता कै बिलाप सुनि भारी। भए चराचर जीव दुखारी।।<br /> गीधराज सुनि आरत बानी। रघुकुलतिलक नारि पहिचानी।।<br /> अधम निसाचर लीन्हे जाई। जिमि मलेछ बस कपिला गाई।।<br /> सीते पुत्रि करसि जनि त्रासा। करिहउँ जातुधान कर नासा।।<br /> धावा क्रोधवंत खग कैसें। छूटइ पबि परबत कहुँ जैसे।।<br /> रे रे दुष्ट ठाढ़ किन होही। निर्भय चलेसि न जानेहि मोही।।<br /> आवत देखि कृतांत समाना। फिरि दसकंधर कर अनुमाना।।<br /> की मैनाक कि खगपति होई। मम बल जान सहित पति सोई।।<br /> जाना जरठ जटायू एहा। मम कर तीरथ छाँड़िहि देहा।।<br /> सुनत गीध क्रोधातुर धावा। कह सुनु रावन मोर सिखावा।।<br /> तजि जानकिहि कुसल गृह जाहू। नाहिं त अस होइहि बहुबाहू।।<br /> राम रोष पावक अति घोरा। होइहि सकल सलभ कुल तोरा।।<br /> उतरु न देत दसानन जोधा। तबहिं गीध धावा करि क्रोधा।।<br /> धरि कच बिरथ कीन्ह महि गिरा। सीतहि राखि गीध पुनि फिरा।।<br /> चौचन्ह मारि बिदारेसि देही। दंड एक भइ मुरुछा तेही।।<br /> तब सक्रोध निसिचर खिसिआना। काढ़ेसि परम कराल कृपाना।।<br /> काटेसि पंख परा खग धरनी। सुमिरि राम करि अदभुत करनी।।<br /> सीतहि जानि चढ़ाइ बहोरी। चला उताइल त्रास न थोरी।।<br /> करति बिलाप जाति नभ सीता। ब्याध बिबस जनु मृगी सभीता।।<br /> गिरि पर बैठे कपिन्ह निहारी। कहि हरि नाम दीन्ह पट डारी।।<br /> एहि बिधि सीतहि सो लै गयऊ। बन असोक महँ राखत भयऊ।।<br /> दो0-हारि परा खल बहु बिधि भय अरु प्रीति देखाइ।<br /> तब असोक पादप तर राखिसि जतन कराइ।।29(क)।।<br /> नवान्हपारायण, छठा विश्राम<br /> जेहि बिधि कपट कुरंग सँग धाइ चले श्रीराम।<br /> सो छबि सीता राखि उर रटति रहति हरिनाम।।29(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रघुपति अनुजहि आवत देखी। बाहिज चिंता कीन्हि बिसेषी।।<br /> जनकसुता परिहरिहु अकेली। आयहु तात बचन मम पेली।।<br /> निसिचर निकर फिरहिं बन माहीं। मम मन सीता आश्रम नाहीं।।<br /> गहि पद कमल अनुज कर जोरी। कहेउ नाथ कछु मोहि न खोरी।।<br /> अनुज समेत गए प्रभु तहवाँ। गोदावरि तट आश्रम जहवाँ।।<br /> आश्रम देखि जानकी हीना। भए बिकल जस प्राकृत दीना।।<br /> हा गुन खानि जानकी सीता। रूप सील ब्रत नेम पुनीता।।<br /> लछिमन समुझाए बहु भाँती। पूछत चले लता तरु पाँती।।<br /> हे खग मृग हे मधुकर श्रेनी। तुम्ह देखी सीता मृगनैनी।।<br /> खंजन सुक कपोत मृग मीना। मधुप निकर कोकिला प्रबीना।।<br /> कुंद कली दाड़िम दामिनी। कमल सरद ससि अहिभामिनी।।<br /> बरुन पास मनोज धनु हंसा। गज केहरि निज सुनत प्रसंसा।।<br /> श्रीफल कनक कदलि हरषाहीं। नेकु न संक सकुच मन माहीं।।<br /> सुनु जानकी तोहि बिनु आजू। हरषे सकल पाइ जनु राजू।।<br /> किमि सहि जात अनख तोहि पाहीं । प्रिया बेगि प्रगटसि कस नाहीं।।<br /> एहि बिधि खौजत बिलपत स्वामी। मनहुँ महा बिरही अति कामी।।<br /> पूरनकाम राम सुख रासी। मनुज चरित कर अज अबिनासी।।<br /> आगे परा गीधपति देखा। सुमिरत राम चरन जिन्ह रेखा।।<br /> दो0-कर सरोज सिर परसेउ कृपासिंधु रधुबीर।।<br /> निरखि राम छबि धाम मुख बिगत भई सब पीर।।30।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब कह गीध बचन धरि धीरा । सुनहु राम भंजन भव भीरा।।<br /> नाथ दसानन यह गति कीन्ही। तेहि खल जनकसुता हरि लीन्ही।।<br /> लै दच्छिन दिसि गयउ गोसाई। बिलपति अति कुररी की नाई।।<br /> दरस लागी प्रभु राखेंउँ प्राना। चलन चहत अब कृपानिधाना।।<br /> राम कहा तनु राखहु ताता। मुख मुसकाइ कही तेहिं बाता।।<br /> जा कर नाम मरत मुख आवा। अधमउ मुकुत होई श्रुति गावा।।<br /> सो मम लोचन गोचर आगें। राखौं देह नाथ केहि खाँगेँ।।<br /> जल भरि नयन कहहिँ रघुराई। तात कर्म निज ते गतिं पाई।।<br /> परहित बस जिन्ह के मन माहीँ। तिन्ह कहुँ जग दुर्लभ कछु नाहीँ।।<br /> तनु तजि तात जाहु मम धामा। देउँ काह तुम्ह पूरनकामा।।<br /> दो0-सीता हरन तात जनि कहहु पिता सन जाइ।।<br /> जौँ मैँ राम त कुल सहित कहिहि दसानन आइ।।31।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गीध देह तजि धरि हरि रुपा। भूषन बहु पट पीत अनूपा।।<br /> स्याम गात बिसाल भुज चारी। अस्तुति करत नयन भरि बारी।।<br /> छं0-जय राम रूप अनूप निर्गुन सगुन गुन प्रेरक सही।<br /> दससीस बाहु प्रचंड खंडन चंड सर मंडन मही।।<br /> पाथोद गात सरोज मुख राजीव आयत लोचनं।<br /> नित नौमि रामु कृपाल बाहु बिसाल भव भय मोचनं।।1।।<br /> बलमप्रमेयमनादिमजमब्यक्तमेकमगोचरं।<br /> गोबिंद गोपर द्वंद्वहर बिग्यानघन धरनीधरं।।<br /> जे राम मंत्र जपंत संत अनंत जन मन रंजनं।<br /> नित नौमि राम अकाम प्रिय कामादि खल दल गंजनं।।2।<br /> जेहि श्रुति निरंजन ब्रह्म ब्यापक बिरज अज कहि गावहीं।।<br /> करि ध्यान ग्यान बिराग जोग अनेक मुनि जेहि पावहीं।।<br /> सो प्रगट करुना कंद सोभा बृंद अग जग मोहई।<br /> मम हृदय पंकज भृंग अंग अनंग बहु छबि सोहई।।3।।<br /> जो अगम सुगम सुभाव निर्मल असम सम सीतल सदा।<br /> पस्यंति जं जोगी जतन करि करत मन गो बस सदा।।<br /> सो राम रमा निवास संतत दास बस त्रिभुवन धनी।<br /> मम उर बसउ सो समन संसृति जासु कीरति पावनी।।4।।<br /> दो0-अबिरल भगति मागि बर गीध गयउ हरिधाम।<br /> तेहि की क्रिया जथोचित निज कर कीन्ही राम।।32।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोमल चित अति दीनदयाला। कारन बिनु रघुनाथ कृपाला।।<br /> गीध अधम खग आमिष भोगी। गति दीन्हि जो जाचत जोगी।।<br /> सुनहु उमा ते लोग अभागी। हरि तजि होहिं बिषय अनुरागी।।<br /> पुनि सीतहि खोजत द्वौ भाई। चले बिलोकत बन बहुताई।।<br /> संकुल लता बिटप घन कानन। बहु खग मृग तहँ गज पंचानन।।<br /> आवत पंथ कबंध निपाता। तेहिं सब कही साप कै बाता।।<br /> दुरबासा मोहि दीन्ही सापा। प्रभु पद पेखि मिटा सो पापा।।<br /> सुनु गंधर्ब कहउँ मै तोही। मोहि न सोहाइ ब्रह्मकुल द्रोही।।<br /> दो0-मन क्रम बचन कपट तजि जो कर भूसुर सेव।<br /> मोहि समेत बिरंचि सिव बस ताकें सब देव।।33।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सापत ताड़त परुष कहंता। बिप्र पूज्य अस गावहिं संता।।<br /> पूजिअ बिप्र सील गुन हीना। सूद्र न गुन गन ग्यान प्रबीना।।<br /> कहि निज धर्म ताहि समुझावा। निज पद प्रीति देखि मन भावा।।<br /> रघुपति चरन कमल सिरु नाई। गयउ गगन आपनि गति पाई।।<br /> ताहि देइ गति राम उदारा। सबरी कें आश्रम पगु धारा।।<br /> सबरी देखि राम गृहँ आए। मुनि के बचन समुझि जियँ भाए।।<br /> सरसिज लोचन बाहु बिसाला। जटा मुकुट सिर उर बनमाला।।<br /> स्याम गौर सुंदर दोउ भाई। सबरी परी चरन लपटाई।।<br /> प्रेम मगन मुख बचन न आवा। पुनि पुनि पद सरोज सिर नावा।।<br /> सादर जल लै चरन पखारे। पुनि सुंदर आसन बैठारे।।<br /> दो0-कंद मूल फल सुरस अति दिए राम कहुँ आनि।<br /> प्रेम सहित प्रभु खाए बारंबार बखानि।।34।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पानि जोरि आगें भइ ठाढ़ी। प्रभुहि बिलोकि प्रीति अति बाढ़ी।।<br /> केहि बिधि अस्तुति करौ तुम्हारी। अधम जाति मैं जड़मति भारी।।<br /> अधम ते अधम अधम अति नारी। तिन्ह महँ मैं मतिमंद अघारी।।<br /> कह रघुपति सुनु भामिनि बाता। मानउँ एक भगति कर नाता।।<br /> जाति पाँति कुल धर्म बड़ाई। धन बल परिजन गुन चतुराई।।<br /> भगति हीन नर सोहइ कैसा। बिनु जल बारिद देखिअ जैसा।।<br /> नवधा भगति कहउँ तोहि पाहीं। सावधान सुनु धरु मन माहीं।।<br /> प्रथम भगति संतन्ह कर संगा। दूसरि रति मम कथा प्रसंगा।।<br /> दो0-गुर पद पंकज सेवा तीसरि भगति अमान।<br /> चौथि भगति मम गुन गन करइ कपट तजि गान।।35।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मंत्र जाप मम दृढ़ बिस्वासा। पंचम भजन सो बेद प्रकासा।।<br /> छठ दम सील बिरति बहु करमा। निरत निरंतर सज्जन धरमा।।<br /> सातवँ सम मोहि मय जग देखा। मोतें संत अधिक करि लेखा।।<br /> आठवँ जथालाभ संतोषा। सपनेहुँ नहिं देखइ परदोषा।।<br /> नवम सरल सब सन छलहीना। मम भरोस हियँ हरष न दीना।।<br /> नव महुँ एकउ जिन्ह के होई। नारि पुरुष सचराचर कोई।।<br /> सोइ अतिसय प्रिय भामिनि मोरे। सकल प्रकार भगति दृढ़ तोरें।।<br /> जोगि बृंद दुरलभ गति जोई। तो कहुँ आजु सुलभ भइ सोई।।<br /> मम दरसन फल परम अनूपा। जीव पाव निज सहज सरूपा।।<br /> जनकसुता कइ सुधि भामिनी। जानहि कहु करिबरगामिनी।।<br /> पंपा सरहि जाहु रघुराई। तहँ होइहि सुग्रीव मिताई।।<br /> सो सब कहिहि देव रघुबीरा। जानतहूँ पूछहु मतिधीरा।।<br /> बार बार प्रभु पद सिरु नाई। प्रेम सहित सब कथा सुनाई।।<br /> छं0-कहि कथा सकल बिलोकि हरि मुख हृदयँ पद पंकज धरे।<br /> तजि जोग पावक देह हरि पद लीन भइ जहँ नहिं फिरे।।<br /> नर बिबिध कर्म अधर्म बहु मत सोकप्रद सब त्यागहू।<br /> बिस्वास करि कह दास तुलसी राम पद अनुरागहू।।<br /> दो0-जाति हीन अघ जन्म महि मुक्त कीन्हि असि नारि।<br /> महामंद मन सुख चहसि ऐसे प्रभुहि बिसारि।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चले राम त्यागा बन सोऊ। अतुलित बल नर केहरि दोऊ।।<br /> बिरही इव प्रभु करत बिषादा। कहत कथा अनेक संबादा।।<br /> लछिमन देखु बिपिन कइ सोभा। देखत केहि कर मन नहिं छोभा।।<br /> नारि सहित सब खग मृग बृंदा। मानहुँ मोरि करत हहिं निंदा।।<br /> हमहि देखि मृग निकर पराहीं। मृगीं कहहिं तुम्ह कहँ भय नाहीं।।<br /> तुम्ह आनंद करहु मृग जाए। कंचन मृग खोजन ए आए।।<br /> संग लाइ करिनीं करि लेहीं। मानहुँ मोहि सिखावनु देहीं।।<br /> सास्त्र सुचिंतित पुनि पुनि देखिअ। भूप सुसेवित बस नहिं लेखिअ।।<br /> राखिअ नारि जदपि उर माहीं। जुबती सास्त्र नृपति बस नाहीं।।<br /> देखहु तात बसंत सुहावा। प्रिया हीन मोहि भय उपजावा।।<br /> दो0-बिरह बिकल बलहीन मोहि जानेसि निपट अकेल।<br /> सहित बिपिन मधुकर खग मदन कीन्ह बगमेल।।37(क)।।<br /> देखि गयउ भ्राता सहित तासु दूत सुनि बात।<br /> डेरा कीन्हेउ मनहुँ तब कटकु हटकि मनजात।।37(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिटप बिसाल लता अरुझानी। बिबिध बितान दिए जनु तानी।।<br /> कदलि ताल बर धुजा पताका। दैखि न मोह धीर मन जाका।।<br /> बिबिध भाँति फूले तरु नाना। जनु बानैत बने बहु बाना।।<br /> कहुँ कहुँ सुन्दर बिटप सुहाए। जनु भट बिलग बिलग होइ छाए।।<br /> कूजत पिक मानहुँ गज माते। ढेक महोख ऊँट बिसराते।।<br /> मोर चकोर कीर बर बाजी। पारावत मराल सब ताजी।।<br /> तीतिर लावक पदचर जूथा। बरनि न जाइ मनोज बरुथा।।<br /> रथ गिरि सिला दुंदुभी झरना। चातक बंदी गुन गन बरना।।<br /> मधुकर मुखर भेरि सहनाई। त्रिबिध बयारि बसीठीं आई।।<br /> चतुरंगिनी सेन सँग लीन्हें। बिचरत सबहि चुनौती दीन्हें।।<br /> लछिमन देखत काम अनीका। रहहिं धीर तिन्ह कै जग लीका।।<br /> एहि कें एक परम बल नारी। तेहि तें उबर सुभट सोइ भारी।।<br /> दो0-तात तीनि अति प्रबल खल काम क्रोध अरु लोभ।<br /> मुनि बिग्यान धाम मन करहिं निमिष महुँ छोभ।।38(क)।।<br /> लोभ कें इच्छा दंभ बल काम कें केवल नारि।<br /> क्रोध के परुष बचन बल मुनिबर कहहिं बिचारि।।38(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुनातीत सचराचर स्वामी। राम उमा सब अंतरजामी।।<br /> कामिन्ह कै दीनता देखाई। धीरन्ह कें मन बिरति दृढ़ाई।।<br /> क्रोध मनोज लोभ मद माया। छूटहिं सकल राम कीं दाया।।<br /> सो नर इंद्रजाल नहिं भूला। जा पर होइ सो नट अनुकूला।।<br /> उमा कहउँ मैं अनुभव अपना। सत हरि भजनु जगत सब सपना।।<br /> पुनि प्रभु गए सरोबर तीरा। पंपा नाम सुभग गंभीरा।।<br /> संत हृदय जस निर्मल बारी। बाँधे घाट मनोहर चारी।।<br /> जहँ तहँ पिअहिं बिबिध मृग नीरा। जनु उदार गृह जाचक भीरा।।<br /> दो0-पुरइनि सबन ओट जल बेगि न पाइअ मर्म।<br /> मायाछन्न न देखिऐ जैसे निर्गुन ब्रह्म।।39(क)।।<br /> सुखि मीन सब एकरस अति अगाध जल माहिं।<br /> जथा धर्मसीलन्ह के दिन सुख संजुत जाहिं।।39(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिकसे सरसिज नाना रंगा। मधुर मुखर गुंजत बहु भृंगा।।<br /> बोलत जलकुक्कुट कलहंसा। प्रभु बिलोकि जनु करत प्रसंसा।।<br /> चक्रवाक बक खग समुदाई। देखत बनइ बरनि नहिं जाई।।<br /> सुन्दर खग गन गिरा सुहाई। जात पथिक जनु लेत बोलाई।।<br /> ताल समीप मुनिन्ह गृह छाए। चहु दिसि कानन बिटप सुहाए।।<br /> चंपक बकुल कदंब तमाला। पाटल पनस परास रसाला।।<br /> नव पल्लव कुसुमित तरु नाना। चंचरीक पटली कर गाना।।<br /> सीतल मंद सुगंध सुभाऊ। संतत बहइ मनोहर बाऊ।।<br /> कुहू कुहू कोकिल धुनि करहीं। सुनि रव सरस ध्यान मुनि टरहीं।।<br /> दो0-फल भारन नमि बिटप सब रहे भूमि निअराइ।<br /> पर उपकारी पुरुष जिमि नवहिं सुसंपति पाइ।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि राम अति रुचिर तलावा। मज्जनु कीन्ह परम सुख पावा।।<br /> देखी सुंदर तरुबर छाया। बैठे अनुज सहित रघुराया।।<br /> तहँ पुनि सकल देव मुनि आए। अस्तुति करि निज धाम सिधाए।।<br /> बैठे परम प्रसन्न कृपाला। कहत अनुज सन कथा रसाला।।<br /> बिरहवंत भगवंतहि देखी। नारद मन भा सोच बिसेषी।।<br /> मोर साप करि अंगीकारा। सहत राम नाना दुख भारा।।<br /> ऐसे प्रभुहि बिलोकउँ जाई। पुनि न बनिहि अस अवसरु आई।।<br /> यह बिचारि नारद कर बीना। गए जहाँ प्रभु सुख आसीना।।<br /> गावत राम चरित मृदु बानी। प्रेम सहित बहु भाँति बखानी।।<br /> करत दंडवत लिए उठाई। राखे बहुत बार उर लाई।।<br /> स्वागत पूँछि निकट बैठारे। लछिमन सादर चरन पखारे।।<br /> दो0- नाना बिधि बिनती करि प्रभु प्रसन्न जियँ जानि।<br /> नारद बोले बचन तब जोरि सरोरुह पानि।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु उदार सहज रघुनायक। सुंदर अगम सुगम बर दायक।।<br /> देहु एक बर मागउँ स्वामी। जद्यपि जानत अंतरजामी।।<br /> जानहु मुनि तुम्ह मोर सुभाऊ। जन सन कबहुँ कि करउँ दुराऊ।।<br /> कवन बस्तु असि प्रिय मोहि लागी। जो मुनिबर न सकहु तुम्ह मागी।।<br /> जन कहुँ कछु अदेय नहिं मोरें। अस बिस्वास तजहु जनि भोरें।।<br /> तब नारद बोले हरषाई । अस बर मागउँ करउँ ढिठाई।।<br /> जद्यपि प्रभु के नाम अनेका। श्रुति कह अधिक एक तें एका।।<br /> राम सकल नामन्ह ते अधिका। होउ नाथ अघ खग गन बधिका।।<br /> दो0-राका रजनी भगति तव राम नाम सोइ सोम।<br /> अपर नाम उडगन बिमल बसुहुँ भगत उर ब्योम।।42(क)।।<br /> एवमस्तु मुनि सन कहेउ कृपासिंधु रघुनाथ।<br /> तब नारद मन हरष अति प्रभु पद नायउ माथ।।42(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अति प्रसन्न रघुनाथहि जानी। पुनि नारद बोले मृदु बानी।।<br /> राम जबहिं प्रेरेउ निज माया। मोहेहु मोहि सुनहु रघुराया।।<br /> तब बिबाह मैं चाहउँ कीन्हा। प्रभु केहि कारन करै न दीन्हा।।<br /> सुनु मुनि तोहि कहउँ सहरोसा। भजहिं जे मोहि तजि सकल भरोसा।।<br /> करउँ सदा तिन्ह कै रखवारी। जिमि बालक राखइ महतारी।।<br /> गह सिसु बच्छ अनल अहि धाई। तहँ राखइ जननी अरगाई।।<br /> प्रौढ़ भएँ तेहि सुत पर माता। प्रीति करइ नहिं पाछिलि बाता।।<br /> मोरे प्रौढ़ तनय सम ग्यानी। बालक सुत सम दास अमानी।।<br /> जनहि मोर बल निज बल ताही। दुहु कहँ काम क्रोध रिपु आही।।<br /> यह बिचारि पंडित मोहि भजहीं। पाएहुँ ग्यान भगति नहिं तजहीं।।<br /> दो0-काम क्रोध लोभादि मद प्रबल मोह कै धारि।<br /> तिन्ह महँ अति दारुन दुखद मायारूपी नारि।।43।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि मुनि कह पुरान श्रुति संता। मोह बिपिन कहुँ नारि बसंता।।<br /> जप तप नेम जलाश्रय झारी। होइ ग्रीषम सोषइ सब नारी।।<br /> काम क्रोध मद मत्सर भेका। इन्हहि हरषप्रद बरषा एका।।<br /> दुर्बासना कुमुद समुदाई। तिन्ह कहँ सरद सदा सुखदाई।।<br /> धर्म सकल सरसीरुह बृंदा। होइ हिम तिन्हहि दहइ सुख मंदा।।<br /> पुनि ममता जवास बहुताई। पलुहइ नारि सिसिर रितु पाई।।<br /> पाप उलूक निकर सुखकारी। नारि निबिड़ रजनी अँधिआरी।।<br /> बुधि बल सील सत्य सब मीना। बनसी सम त्रिय कहहिं प्रबीना।।<br /> दो0-अवगुन मूल सूलप्रद प्रमदा सब दुख खानि।<br /> ताते कीन्ह निवारन मुनि मैं यह जियँ जानि।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि रघुपति के बचन सुहाए। मुनि तन पुलक नयन भरि आए।।<br /> कहहु कवन प्रभु कै असि रीती। सेवक पर ममता अरु प्रीती।।<br /> जे न भजहिं अस प्रभु भ्रम त्यागी। ग्यान रंक नर मंद अभागी।।<br /> पुनि सादर बोले मुनि नारद। सुनहु राम बिग्यान बिसारद।।<br /> संतन्ह के लच्छन रघुबीरा। कहहु नाथ भव भंजन भीरा।।<br /> सुनु मुनि संतन्ह के गुन कहऊँ। जिन्ह ते मैं उन्ह कें बस रहऊँ।।<br /> षट बिकार जित अनघ अकामा। अचल अकिंचन सुचि सुखधामा।।<br /> अमितबोध अनीह मितभोगी। सत्यसार कबि कोबिद जोगी।।<br /> सावधान मानद मदहीना। धीर धर्म गति परम प्रबीना।।<br /> दो0-गुनागार संसार दुख रहित बिगत संदेह।।<br /> तजि मम चरन सरोज प्रिय तिन्ह कहुँ देह न गेह।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निज गुन श्रवन सुनत सकुचाहीं। पर गुन सुनत अधिक हरषाहीं।।<br /> सम सीतल नहिं त्यागहिं नीती। सरल सुभाउ सबहिं सन प्रीती।।<br /> जप तप ब्रत दम संजम नेमा। गुरु गोबिंद बिप्र पद प्रेमा।।<br /> श्रद्धा छमा मयत्री दाया। मुदिता मम पद प्रीति अमाया।।<br /> बिरति बिबेक बिनय बिग्याना। बोध जथारथ बेद पुराना।।<br /> दंभ मान मद करहिं न काऊ। भूलि न देहिं कुमारग पाऊ।।<br /> गावहिं सुनहिं सदा मम लीला। हेतु रहित परहित रत सीला।।<br /> मुनि सुनु साधुन्ह के गुन जेते। कहि न सकहिं सारद श्रुति तेते।।<br /> छं0-कहि सक न सारद सेष नारद सुनत पद पंकज गहे।<br /> अस दीनबंधु कृपाल अपने भगत गुन निज मुख कहे।।<br /> सिरु नाह बारहिं बार चरनन्हि ब्रह्मपुर नारद गए।।<br /> ते धन्य तुलसीदास आस बिहाइ जे हरि रँग रँए।।<br /> दो0-रावनारि जसु पावन गावहिं सुनहिं जे लोग।<br /> राम भगति दृढ़ पावहिं बिनु बिराग जप जोग।।46(क)।।<br /> दीप सिखा सम जुबति तन मन जनि होसि पतंग।<br /> भजहि राम तजि काम मद करहि सदा सतसंग।।46(ख)।।<br /> मासपारायण, बाईसवाँ विश्राम<br /> इति श्रीमद्रामचरितमानसे सकलकलिकलुषविध्वंसने<br /> तृतीयः सोपानः समाप्तः।<br /> (अरण्यकाण्ड समाप्त)<br /> गुङगांव जिला 7170 30812 2006-10-15T16:47:17Z Matra 768 minor ''' ''' भारतीय राज्य [[हरियाणा]] का एक [[जिला]] है । यह हरियाणा के 4 प्रमण्डलों में से भी एक है । *क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. *जनसंख्या - लगभग 10,00,000 (2001 जनगणना) {{हरियाणा के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:हरियाणा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en: Gurgaon]] [[ro:Gurgaon]] [[sv:Gurgaon]] अम्बाला जिला 7171 27850 2006-09-21T16:52:09Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' अम्बाला''' भारतीय राज्य [[हरियाणा]] का एक [[जिला]] है । यह हरियाणा के 4 प्रमण्डलों में से भी एक है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:हरियाणा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हरियाणा के जिले}} [[en:Ambala ]] [[fi:Ambala]] [[sv:Ambala]] रोहतक जिला 7172 27851 2006-09-21T16:53:33Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[हरियाणा]] का एक [[जिला]] है । यह हरियाणा के 4 प्रमण्डलों में से भी एक है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:हरियाणा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हरियाणा के जिले}} [[en:Rohtak ]] हिसार जिला 7173 27852 2006-09-21T16:54:42Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हिसार ''' भारतीय राज्य [[हरियाणा]] का एक [[जिला]] है । यह हरियाणा के 4 प्रमण्डलों में से भी एक है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:हरियाणा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हरियाणा के जिले}} [[en: Hisar District]] श्रेणी:हरियाणा के जिले 7174 27854 2006-09-21T16:56:04Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हरियाणा]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] श्री रामचरित मानस-किष्किन्धा काण्ड 7175 27887 2006-09-21T17:38:12Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} श्रीगणेशाय नमः<br /> श्रीजानकीवल्लभो विजयते<br /> श्रीरामचरितमानस<br /> चतुर्थ सोपान<br /> ( किष्किन्धाकाण्ड<br /> श्लोक<br /> कुन्देन्दीवरसुन्दरावतिबलौ विज्ञानधामावुभौ<br /> शोभाढ्यौ वरधन्विनौ श्रुतिनुतौ गोविप्रवृन्दप्रियौ।<br /> मायामानुषरूपिणौ रघुवरौ सद्धर्मवर्मौं हितौ<br /> सीतान्वेषणतत्परौ पथिगतौ भक्तिप्रदौ तौ हि नः।।1।।<br /> ब्रह्माम्भोधिसमुद्भवं कलिमलप्रध्वंसनं चाव्ययं<br /> श्रीमच्छम्भुमुखेन्दुसुन्दरवरे संशोभितं सर्वदा।<br /> संसारामयभेषजं सुखकरं श्रीजानकीजीवनं<br /> धन्यास्ते कृतिनः पिबन्ति सततं श्रीरामनामामृतम्।।2।।<br /> सो0-मुक्ति जन्म महि जानि ग्यान खानि अघ हानि कर<br /> जहँ बस संभु भवानि सो कासी सेइअ कस न।।<br /> जरत सकल सुर बृंद बिषम गरल जेहिं पान किय।<br /> तेहि न भजसि मन मंद को कृपाल संकर सरिस।।<br /> आगें चले बहुरि रघुराया। रिष्यमूक परवत निअराया।।<br /> तहँ रह सचिव सहित सुग्रीवा। आवत देखि अतुल बल सींवा।।<br /> अति सभीत कह सुनु हनुमाना। पुरुष जुगल बल रूप निधाना।।<br /> धरि बटु रूप देखु तैं जाई। कहेसु जानि जियँ सयन बुझाई।।<br /> पठए बालि होहिं मन मैला। भागौं तुरत तजौं यह सैला।।<br /> बिप्र रूप धरि कपि तहँ गयऊ। माथ नाइ पूछत अस भयऊ।।<br /> को तुम्ह स्यामल गौर सरीरा। छत्री रूप फिरहु बन बीरा।।<br /> कठिन भूमि कोमल पद गामी। कवन हेतु बिचरहु बन स्वामी।।<br /> मृदुल मनोहर सुंदर गाता। सहत दुसह बन आतप बाता।।<br /> की तुम्ह तीनि देव महँ कोऊ। नर नारायन की तुम्ह दोऊ।।<br /> दो0-जग कारन तारन भव भंजन धरनी भार।<br /> की तुम्ह अकिल भुवन पति लीन्ह मनुज अवतार।।1।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोसलेस दसरथ के जाए । हम पितु बचन मानि बन आए।।<br /> नाम राम लछिमन दौउ भाई। संग नारि सुकुमारि सुहाई।।<br /> इहाँ हरि निसिचर बैदेही। बिप्र फिरहिं हम खोजत तेही।।<br /> आपन चरित कहा हम गाई। कहहु बिप्र निज कथा बुझाई।।<br /> प्रभु पहिचानि परेउ गहि चरना। सो सुख उमा नहिं बरना।।<br /> पुलकित तन मुख आव न बचना। देखत रुचिर बेष कै रचना।।<br /> पुनि धीरजु धरि अस्तुति कीन्ही। हरष हृदयँ निज नाथहि चीन्ही।।<br /> मोर न्याउ मैं पूछा साईं। तुम्ह पूछहु कस नर की नाईं।।<br /> तव माया बस फिरउँ भुलाना। ता ते मैं नहिं प्रभु पहिचाना।।<br /> दो0-एकु मैं मंद मोहबस कुटिल हृदय अग्यान।<br /> पुनि प्रभु मोहि बिसारेउ दीनबंधु भगवान।।2।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जदपि नाथ बहु अवगुन मोरें। सेवक प्रभुहि परै जनि भोरें।।<br /> नाथ जीव तव मायाँ मोहा। सो निस्तरइ तुम्हारेहिं छोहा।।<br /> ता पर मैं रघुबीर दोहाई। जानउँ नहिं कछु भजन उपाई।।<br /> सेवक सुत पति मातु भरोसें। रहइ असोच बनइ प्रभु पोसें।।<br /> अस कहि परेउ चरन अकुलाई। निज तनु प्रगटि प्रीति उर छाई।।<br /> तब रघुपति उठाइ उर लावा। निज लोचन जल सींचि जुड़ावा।।<br /> सुनु कपि जियँ मानसि जनि ऊना। तैं मम प्रिय लछिमन ते दूना।।<br /> समदरसी मोहि कह सब कोऊ। सेवक प्रिय अनन्यगति सोऊ।।<br /> दो0-सो अनन्य जाकें असि मति न टरइ हनुमंत।<br /> मैं सेवक सचराचर रूप स्वामि भगवंत।।3।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि पवन सुत पति अनुकूला। हृदयँ हरष बीती सब सूला।।<br /> नाथ सैल पर कपिपति रहई। सो सुग्रीव दास तव अहई।।<br /> तेहि सन नाथ मयत्री कीजे। दीन जानि तेहि अभय करीजे।।<br /> सो सीता कर खोज कराइहि। जहँ तहँ मरकट कोटि पठाइहि।।<br /> एहि बिधि सकल कथा समुझाई। लिए दुऔ जन पीठि चढ़ाई।।<br /> जब सुग्रीवँ राम कहुँ देखा। अतिसय जन्म धन्य करि लेखा।।<br /> सादर मिलेउ नाइ पद माथा। भैंटेउ अनुज सहित रघुनाथा।।<br /> कपि कर मन बिचार एहि रीती। करिहहिं बिधि मो सन ए प्रीती।।<br /> दो0-तब हनुमंत उभय दिसि की सब कथा सुनाइ।।<br /> पावक साखी देइ करि जोरी प्रीती दृढ़ाइ।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीन्ही प्रीति कछु बीच न राखा। लछमिन राम चरित सब भाषा।।<br /> कह सुग्रीव नयन भरि बारी। मिलिहि नाथ मिथिलेसकुमारी।।<br /> मंत्रिन्ह सहित इहाँ एक बारा। बैठ रहेउँ मैं करत बिचारा।।<br /> गगन पंथ देखी मैं जाता। परबस परी बहुत बिलपाता।।<br /> राम राम हा राम पुकारी। हमहि देखि दीन्हेउ पट डारी।।<br /> मागा राम तुरत तेहिं दीन्हा। पट उर लाइ सोच अति कीन्हा।।<br /> कह सुग्रीव सुनहु रघुबीरा। तजहु सोच मन आनहु धीरा।।<br /> सब प्रकार करिहउँ सेवकाई। जेहि बिधि मिलिहि जानकी आई।।<br /> दो0-सखा बचन सुनि हरषे कृपासिधु बलसींव।<br /> कारन कवन बसहु बन मोहि कहहु सुग्रीव ।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नात बालि अरु मैं द्वौ भाई। प्रीति रही कछु बरनि न जाई।।<br /> मय सुत मायावी तेहि नाऊँ। आवा सो प्रभु हमरें गाऊँ।।<br /> अर्ध राति पुर द्वार पुकारा। बाली रिपु बल सहै न पारा।।<br /> धावा बालि देखि सो भागा। मैं पुनि गयउँ बंधु सँग लागा।।<br /> गिरिबर गुहाँ पैठ सो जाई। तब बालीं मोहि कहा बुझाई।।<br /> परिखेसु मोहि एक पखवारा। नहिं आवौं तब जानेसु मारा।।<br /> मास दिवस तहँ रहेउँ खरारी। निसरी रुधिर धार तहँ भारी।।<br /> बालि हतेसि मोहि मारिहि आई। सिला देइ तहँ चलेउँ पराई।।<br /> मंत्रिन्ह पुर देखा बिनु साईं। दीन्हेउ मोहि राज बरिआई।।<br /> बालि ताहि मारि गृह आवा। देखि मोहि जियँ भेद बढ़ावा।।<br /> रिपु सम मोहि मारेसि अति भारी। हरि लीन्हेसि सर्बसु अरु नारी।।<br /> ताकें भय रघुबीर कृपाला। सकल भुवन मैं फिरेउँ बिहाला।।<br /> इहाँ साप बस आवत नाहीं। तदपि सभीत रहउँ मन माहीँ।।<br /> सुनि सेवक दुख दीनदयाला। फरकि उठीं द्वै भुजा बिसाला।।<br /> दो0- सुनु सुग्रीव मारिहउँ बालिहि एकहिं बान।<br /> ब्रम्ह रुद्र सरनागत गएँ न उबरिहिं प्रान।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे न मित्र दुख होहिं दुखारी। तिन्हहि बिलोकत पातक भारी।।<br /> निज दुख गिरि सम रज करि जाना। मित्रक दुख रज मेरु समाना।।<br /> जिन्ह कें असि मति सहज न आई। ते सठ कत हठि करत मिताई।।<br /> कुपथ निवारि सुपंथ चलावा। गुन प्रगटे अवगुनन्हि दुरावा।।<br /> देत लेत मन संक न धरई। बल अनुमान सदा हित करई।।<br /> बिपति काल कर सतगुन नेहा। श्रुति कह संत मित्र गुन एहा।।<br /> आगें कह मृदु बचन बनाई। पाछें अनहित मन कुटिलाई।।<br /> जा कर चित अहि गति सम भाई। अस कुमित्र परिहरेहि भलाई।।<br /> सेवक सठ नृप कृपन कुनारी। कपटी मित्र सूल सम चारी।।<br /> सखा सोच त्यागहु बल मोरें। सब बिधि घटब काज मैं तोरें।।<br /> कह सुग्रीव सुनहु रघुबीरा। बालि महाबल अति रनधीरा।।<br /> दुंदुभी अस्थि ताल देखराए। बिनु प्रयास रघुनाथ ढहाए।।<br /> देखि अमित बल बाढ़ी प्रीती। बालि बधब इन्ह भइ परतीती।।<br /> बार बार नावइ पद सीसा। प्रभुहि जानि मन हरष कपीसा।।<br /> उपजा ग्यान बचन तब बोला। नाथ कृपाँ मन भयउ अलोला।।<br /> सुख संपति परिवार बड़ाई। सब परिहरि करिहउँ सेवकाई।।<br /> ए सब रामभगति के बाधक। कहहिं संत तब पद अवराधक।।<br /> सत्रु मित्र सुख दुख जग माहीं। माया कृत परमारथ नाहीं।।<br /> बालि परम हित जासु प्रसादा। मिलेहु राम तुम्ह समन बिषादा।।<br /> सपनें जेहि सन होइ लराई। जागें समुझत मन सकुचाई।।<br /> अब प्रभु कृपा करहु एहि भाँती। सब तजि भजनु करौं दिन राती।।<br /> सुनि बिराग संजुत कपि बानी। बोले बिहँसि रामु धनुपानी।।<br /> जो कछु कहेहु सत्य सब सोई। सखा बचन मम मृषा न होई।।<br /> नट मरकट इव सबहि नचावत। रामु खगेस बेद अस गावत।।<br /> लै सुग्रीव संग रघुनाथा। चले चाप सायक गहि हाथा।।<br /> तब रघुपति सुग्रीव पठावा। गर्जेसि जाइ निकट बल पावा।।<br /> सुनत बालि क्रोधातुर धावा। गहि कर चरन नारि समुझावा।।<br /> सुनु पति जिन्हहि मिलेउ सुग्रीवा। ते द्वौ बंधु तेज बल सींवा।।<br /> कोसलेस सुत लछिमन रामा। कालहु जीति सकहिं संग्रामा।।<br /> दो0-कह बालि सुनु भीरु प्रिय समदरसी रघुनाथ।<br /> जौं कदाचि मोहि मारहिं तौ पुनि होउँ सनाथ।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि चला महा अभिमानी। तृन समान सुग्रीवहि जानी।।<br /> भिरे उभौ बाली अति तर्जा । मुठिका मारि महाधुनि गर्जा।।<br /> तब सुग्रीव बिकल होइ भागा। मुष्टि प्रहार बज्र सम लागा।।<br /> मैं जो कहा रघुबीर कृपाला। बंधु न होइ मोर यह काला।।<br /> एकरूप तुम्ह भ्राता दोऊ। तेहि भ्रम तें नहिं मारेउँ सोऊ।।<br /> कर परसा सुग्रीव सरीरा। तनु भा कुलिस गई सब पीरा।।<br /> मेली कंठ सुमन कै माला। पठवा पुनि बल देइ बिसाला।।<br /> पुनि नाना बिधि भई लराई। बिटप ओट देखहिं रघुराई।।<br /> दो0-बहु छल बल सुग्रीव कर हियँ हारा भय मानि।<br /> मारा बालि राम तब हृदय माझ सर तानि।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> परा बिकल महि सर के लागें। पुनि उठि बैठ देखि प्रभु आगें।।<br /> स्याम गात सिर जटा बनाएँ। अरुन नयन सर चाप चढ़ाएँ।।<br /> पुनि पुनि चितइ चरन चित दीन्हा। सुफल जन्म माना प्रभु चीन्हा।।<br /> हृदयँ प्रीति मुख बचन कठोरा। बोला चितइ राम की ओरा।।<br /> धर्म हेतु अवतरेहु गोसाई। मारेहु मोहि ब्याध की नाई।।<br /> मैं बैरी सुग्रीव पिआरा। अवगुन कबन नाथ मोहि मारा।।<br /> अनुज बधू भगिनी सुत नारी। सुनु सठ कन्या सम ए चारी।।<br /> इन्हहि कुद्दष्टि बिलोकइ जोई। ताहि बधें कछु पाप न होई।।<br /> मुढ़ तोहि अतिसय अभिमाना। नारि सिखावन करसि न काना।।<br /> मम भुज बल आश्रित तेहि जानी। मारा चहसि अधम अभिमानी।।<br /> दो0-सुनहु राम स्वामी सन चल न चातुरी मोरि।<br /> प्रभु अजहूँ मैं पापी अंतकाल गति तोरि।।9।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत राम अति कोमल बानी। बालि सीस परसेउ निज पानी।।<br /> अचल करौं तनु राखहु प्राना। बालि कहा सुनु कृपानिधाना।।<br /> जन्म जन्म मुनि जतनु कराहीं। अंत राम कहि आवत नाहीं।।<br /> जासु नाम बल संकर कासी। देत सबहि सम गति अविनासी।।<br /> मम लोचन गोचर सोइ आवा। बहुरि कि प्रभु अस बनिहि बनावा।।<br /> छं0-सो नयन गोचर जासु गुन नित नेति कहि श्रुति गावहीं।<br /> जिति पवन मन गो निरस करि मुनि ध्यान कबहुँक पावहीं।।<br /> मोहि जानि अति अभिमान बस प्रभु कहेउ राखु सरीरही।<br /> अस कवन सठ हठि काटि सुरतरु बारि करिहि बबूरही।।1।।<br /> अब नाथ करि करुना बिलोकहु देहु जो बर मागऊँ।<br /> जेहिं जोनि जन्मौं कर्म बस तहँ राम पद अनुरागऊँ।।<br /> यह तनय मम सम बिनय बल कल्यानप्रद प्रभु लीजिऐ।<br /> गहि बाहँ सुर नर नाह आपन दास अंगद कीजिऐ।।2।।<br /> दो0-राम चरन दृढ़ प्रीति करि बालि कीन्ह तनु त्याग।<br /> सुमन माल जिमि कंठ ते गिरत न जानइ नाग।।10।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम बालि निज धाम पठावा। नगर लोग सब ब्याकुल धावा।।<br /> नाना बिधि बिलाप कर तारा। छूटे केस न देह सँभारा।।<br /> तारा बिकल देखि रघुराया । दीन्ह ग्यान हरि लीन्ही माया।।<br /> छिति जल पावक गगन समीरा। पंच रचित अति अधम सरीरा।।<br /> प्रगट सो तनु तव आगें सोवा। जीव नित्य केहि लगि तुम्ह रोवा।।<br /> उपजा ग्यान चरन तब लागी। लीन्हेसि परम भगति बर मागी।।<br /> उमा दारु जोषित की नाई। सबहि नचावत रामु गोसाई।।<br /> तब सुग्रीवहि आयसु दीन्हा। मृतक कर्म बिधिबत सब कीन्हा।।<br /> राम कहा अनुजहि समुझाई। राज देहु सुग्रीवहि जाई।।<br /> रघुपति चरन नाइ करि माथा। चले सकल प्रेरित रघुनाथा।।<br /> दो0-लछिमन तुरत बोलाए पुरजन बिप्र समाज।<br /> राजु दीन्ह सुग्रीव कहँ अंगद कहँ जुबराज।।11।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उमा राम सम हित जग माहीं। गुरु पितु मातु बंधु प्रभु नाहीं।।<br /> सुर नर मुनि सब कै यह रीती। स्वारथ लागि करहिं सब प्रीती।।<br /> बालि त्रास ब्याकुल दिन राती। तन बहु ब्रन चिंताँ जर छाती।।<br /> सोइ सुग्रीव कीन्ह कपिराऊ। अति कृपाल रघुबीर सुभाऊ।।<br /> जानतहुँ अस प्रभु परिहरहीं। काहे न बिपति जाल नर परहीं।।<br /> पुनि सुग्रीवहि लीन्ह बोलाई। बहु प्रकार नृपनीति सिखाई।।<br /> कह प्रभु सुनु सुग्रीव हरीसा। पुर न जाउँ दस चारि बरीसा।।<br /> गत ग्रीषम बरषा रितु आई। रहिहउँ निकट सैल पर छाई।।<br /> अंगद सहित करहु तुम्ह राजू। संतत हृदय धरेहु मम काजू।।<br /> जब सुग्रीव भवन फिरि आए। रामु प्रबरषन गिरि पर छाए।।<br /> दो0-प्रथमहिं देवन्ह गिरि गुहा राखेउ रुचिर बनाइ।<br /> राम कृपानिधि कछु दिन बास करहिंगे आइ।।12।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुंदर बन कुसुमित अति सोभा। गुंजत मधुप निकर मधु लोभा।।<br /> कंद मूल फल पत्र सुहाए। भए बहुत जब ते प्रभु आए ।।<br /> देखि मनोहर सैल अनूपा। रहे तहँ अनुज सहित सुरभूपा।।<br /> मधुकर खग मृग तनु धरि देवा। करहिं सिद्ध मुनि प्रभु कै सेवा।।<br /> मंगलरुप भयउ बन तब ते । कीन्ह निवास रमापति जब ते।।<br /> फटिक सिला अति सुभ्र सुहाई। सुख आसीन तहाँ द्वौ भाई।।<br /> कहत अनुज सन कथा अनेका। भगति बिरति नृपनीति बिबेका।।<br /> बरषा काल मेघ नभ छाए। गरजत लागत परम सुहाए।।<br /> दो0- लछिमन देखु मोर गन नाचत बारिद पैखि।<br /> गृही बिरति रत हरष जस बिष्नु भगत कहुँ देखि।।13।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> घन घमंड नभ गरजत घोरा। प्रिया हीन डरपत मन मोरा।।<br /> दामिनि दमक रह न घन माहीं। खल कै प्रीति जथा थिर नाहीं।।<br /> बरषहिं जलद भूमि निअराएँ। जथा नवहिं बुध बिद्या पाएँ।।<br /> बूँद अघात सहहिं गिरि कैंसें । खल के बचन संत सह जैसें।।<br /> छुद्र नदीं भरि चलीं तोराई। जस थोरेहुँ धन खल इतराई।।<br /> भूमि परत भा ढाबर पानी। जनु जीवहि माया लपटानी।।<br /> समिटि समिटि जल भरहिं तलावा। जिमि सदगुन सज्जन पहिं आवा।।<br /> सरिता जल जलनिधि महुँ जाई। होई अचल जिमि जिव हरि पाई।।<br /> दो0- हरित भूमि तृन संकुल समुझि परहिं नहिं पंथ।<br /> जिमि पाखंड बाद तें गुप्त होहिं सदग्रंथ।।14।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दादुर धुनि चहु दिसा सुहाई। बेद पढ़हिं जनु बटु समुदाई।।<br /> नव पल्लव भए बिटप अनेका। साधक मन जस मिलें बिबेका।।<br /> अर्क जबास पात बिनु भयऊ। जस सुराज खल उद्यम गयऊ।।<br /> खोजत कतहुँ मिलइ नहिं धूरी। करइ क्रोध जिमि धरमहि दूरी।।<br /> ससि संपन्न सोह महि कैसी। उपकारी कै संपति जैसी।।<br /> निसि तम घन खद्योत बिराजा। जनु दंभिन्ह कर मिला समाजा।।<br /> महाबृष्टि चलि फूटि किआरीं । जिमि सुतंत्र भएँ बिगरहिं नारीं।।<br /> कृषी निरावहिं चतुर किसाना। जिमि बुध तजहिं मोह मद माना।।<br /> देखिअत चक्रबाक खग नाहीं। कलिहि पाइ जिमि धर्म पराहीं।।<br /> ऊषर बरषइ तृन नहिं जामा। जिमि हरिजन हियँ उपज न कामा।।<br /> बिबिध जंतु संकुल महि भ्राजा। प्रजा बाढ़ जिमि पाइ सुराजा।।<br /> जहँ तहँ रहे पथिक थकि नाना। जिमि इंद्रिय गन उपजें ग्याना।।<br /> दो0-कबहुँ प्रबल बह मारुत जहँ तहँ मेघ बिलाहिं।<br /> जिमि कपूत के उपजें कुल सद्धर्म नसाहिं।।15(क)।।<br /> कबहुँ दिवस महँ निबिड़ तम कबहुँक प्रगट पतंग।<br /> बिनसइ उपजइ ग्यान जिमि पाइ कुसंग सुसंग।।15(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बरषा बिगत सरद रितु आई। लछिमन देखहु परम सुहाई।।<br /> फूलें कास सकल महि छाई। जनु बरषाँ कृत प्रगट बुढ़ाई।।<br /> उदित अगस्ति पंथ जल सोषा। जिमि लोभहि सोषइ संतोषा।।<br /> सरिता सर निर्मल जल सोहा। संत हृदय जस गत मद मोहा।।<br /> रस रस सूख सरित सर पानी। ममता त्याग करहिं जिमि ग्यानी।।<br /> जानि सरद रितु खंजन आए। पाइ समय जिमि सुकृत सुहाए।।<br /> पंक न रेनु सोह असि धरनी। नीति निपुन नृप कै जसि करनी।।<br /> जल संकोच बिकल भइँ मीना। अबुध कुटुंबी जिमि धनहीना।।<br /> बिनु धन निर्मल सोह अकासा। हरिजन इव परिहरि सब आसा।।<br /> कहुँ कहुँ बृष्टि सारदी थोरी। कोउ एक पाव भगति जिमि मोरी।।<br /> दो0-चले हरषि तजि नगर नृप तापस बनिक भिखारि।<br /> जिमि हरिभगत पाइ श्रम तजहि आश्रमी चारि।।16।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुखी मीन जे नीर अगाधा। जिमि हरि सरन न एकउ बाधा।।<br /> फूलें कमल सोह सर कैसा। निर्गुन ब्रम्ह सगुन भएँ जैसा।।<br /> गुंजत मधुकर मुखर अनूपा। सुंदर खग रव नाना रूपा।।<br /> चक्रबाक मन दुख निसि पैखी। जिमि दुर्जन पर संपति देखी।।<br /> चातक रटत तृषा अति ओही। जिमि सुख लहइ न संकरद्रोही।।<br /> सरदातप निसि ससि अपहरई। संत दरस जिमि पातक टरई।।<br /> देखि इंदु चकोर समुदाई। चितवतहिं जिमि हरिजन हरि पाई।।<br /> मसक दंस बीते हिम त्रासा। जिमि द्विज द्रोह किएँ कुल नासा।।<br /> दो0-भूमि जीव संकुल रहे गए सरद रितु पाइ।<br /> सदगुर मिले जाहिं जिमि संसय भ्रम समुदाइ।।17।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बरषा गत निर्मल रितु आई। सुधि न तात सीता कै पाई।।<br /> एक बार कैसेहुँ सुधि जानौं। कालहु जीत निमिष महुँ आनौं।।<br /> कतहुँ रहउ जौं जीवति होई। तात जतन करि आनेउँ सोई।।<br /> सुग्रीवहुँ सुधि मोरि बिसारी। पावा राज कोस पुर नारी।।<br /> जेहिं सायक मारा मैं बाली। तेहिं सर हतौं मूढ़ कहँ काली।।<br /> जासु कृपाँ छूटहीं मद मोहा। ता कहुँ उमा कि सपनेहुँ कोहा।।<br /> जानहिं यह चरित्र मुनि ग्यानी। जिन्ह रघुबीर चरन रति मानी।।<br /> लछिमन क्रोधवंत प्रभु जाना। धनुष चढ़ाइ गहे कर Template:हरियाणा के जिले 7176 28516 2006-09-25T05:58:27Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[ हरियाणा]]''' के जिले |- |align="center"|[[अम्बाला जिला]] | [[रोहतक जिला]] | [[गुङगांव जिला]] | [[हिसार जिला]] | |} श्री रामचरित मानस-सुन्दर काण्ड 7177 27889 2006-09-21T17:43:42Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} श्रीजानकीवल्लभो विजयते<br /> '''श्रीरामचरितमानस'''<br /> पञ्चम सोपान<br /> '''सुन्दरकाण्ड'''<br /> श्लोक<br /> शान्तं शाश्वतमप्रमेयमनघं निर्वाणशान्तिप्रदं<br /> ब्रह्माशम्भुफणीन्द्रसेव्यमनिशं वेदान्तवेद्यं विभुम् ।<br /> रामाख्यं जगदीश्वरं सुरगुरुं मायामनुष्यं हरिं<br /> वन्देऽहं करुणाकरं रघुवरं भूपालचूड़ामणिम्।।1।।<br /> नान्या स्पृहा रघुपते हृदयेऽस्मदीये<br /> सत्यं वदामि च भवानखिलान्तरात्मा।<br /> भक्तिं प्रयच्छ रघुपुङ्गव निर्भरां मे<br /> कामादिदोषरहितं कुरु मानसं च।।2।।<br /> अतुलितबलधामं हेमशैलाभदेहं<br /> दनुजवनकृशानुंज्ञानिनामग्रगण्यम्।<br /> सकलगुणनिधानं वानराणामधीशं<br /> रघुपतिप्रियभक्तंवातजातं नमामि।।3।।<br /> जामवंत के बचन सुहाए। सुनि हनुमंत हृदय अति भाए।।<br /> तब लगि मोहि परिखेहु तुम्ह भाई। सहि दुख कंद मूल फल खाई।।<br /> जब लगि आवौं सीतहि देखी। होइहि काजु मोहि हरष बिसेषी।।<br /> यह कहि नाइ सबन्हि कहुँ माथा। चलेउ हरषि हियँ धरि रघुनाथा।।<br /> सिंधु तीर एक भूधर सुंदर। कौतुक कूदि चढ़ेउ ता ऊपर।।<br /> बार बार रघुबीर सँभारी। तरकेउ पवनतनय बल भारी।।<br /> जेहिं गिरि चरन देइ हनुमंता। चलेउ सो गा पाताल तुरंता।।<br /> जिमि अमोघ रघुपति कर बाना। एही भाँति चलेउ हनुमाना।।<br /> जलनिधि रघुपति दूत बिचारी। तैं मैनाक होहि श्रमहारी।।<br /> दो0- हनूमान तेहि परसा कर पुनि कीन्ह प्रनाम।<br /> राम काजु कीन्हें बिनु मोहि कहाँ बिश्राम।।1।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जात पवनसुत देवन्ह देखा। जानैं कहुँ बल बुद्धि बिसेषा।।<br /> सुरसा नाम अहिन्ह कै माता। पठइन्हि आइ कही तेहिं बाता।।<br /> आजु सुरन्ह मोहि दीन्ह अहारा। सुनत बचन कह पवनकुमारा।।<br /> राम काजु करि फिरि मैं आवौं। सीता कइ सुधि प्रभुहि सुनावौं।।<br /> तब तव बदन पैठिहउँ आई। सत्य कहउँ मोहि जान दे माई।।<br /> कबनेहुँ जतन देइ नहिं जाना। ग्रससि न मोहि कहेउ हनुमाना।।<br /> जोजन भरि तेहिं बदनु पसारा। कपि तनु कीन्ह दुगुन बिस्तारा।।<br /> सोरह जोजन मुख तेहिं ठयऊ। तुरत पवनसुत बत्तिस भयऊ।।<br /> जस जस सुरसा बदनु बढ़ावा। तासु दून कपि रूप देखावा।।<br /> सत जोजन तेहिं आनन कीन्हा। अति लघु रूप पवनसुत लीन्हा।।<br /> बदन पइठि पुनि बाहेर आवा। मागा बिदा ताहि सिरु नावा।।<br /> मोहि सुरन्ह जेहि लागि पठावा। बुधि बल मरमु तोर मै पावा।।<br /> दो0-राम काजु सबु करिहहु तुम्ह बल बुद्धि निधान।<br /> आसिष देह गई सो हरषि चलेउ हनुमान।।2।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निसिचरि एक सिंधु महुँ रहई। करि माया नभु के खग गहई।।<br /> जीव जंतु जे गगन उड़ाहीं। जल बिलोकि तिन्ह कै परिछाहीं।।<br /> गहइ छाहँ सक सो न उड़ाई। एहि बिधि सदा गगनचर खाई।।<br /> सोइ छल हनूमान कहँ कीन्हा। तासु कपटु कपि तुरतहिं चीन्हा।।<br /> ताहि मारि मारुतसुत बीरा। बारिधि पार गयउ मतिधीरा।।<br /> तहाँ जाइ देखी बन सोभा। गुंजत चंचरीक मधु लोभा।।<br /> नाना तरु फल फूल सुहाए। खग मृग बृंद देखि मन भाए।।<br /> सैल बिसाल देखि एक आगें। ता पर धाइ चढेउ भय त्यागें।।<br /> उमा न कछु कपि कै अधिकाई। प्रभु प्रताप जो कालहि खाई।।<br /> गिरि पर चढि लंका तेहिं देखी। कहि न जाइ अति दुर्ग बिसेषी।।<br /> अति उतंग जलनिधि चहु पासा। कनक कोट कर परम प्रकासा।।<br /> छं=कनक कोट बिचित्र मनि कृत सुंदरायतना घना।<br /> चउहट्ट हट्ट सुबट्ट बीथीं चारु पुर बहु बिधि बना।।<br /> गज बाजि खच्चर निकर पदचर रथ बरूथिन्ह को गनै।।<br /> बहुरूप निसिचर जूथ अतिबल सेन बरनत नहिं बनै।।1।।<br /> बन बाग उपबन बाटिका सर कूप बापीं सोहहीं।<br /> नर नाग सुर गंधर्ब कन्या रूप मुनि मन मोहहीं।।<br /> कहुँ माल देह बिसाल सैल समान अतिबल गर्जहीं।<br /> नाना अखारेन्ह भिरहिं बहु बिधि एक एकन्ह तर्जहीं।।2।।<br /> करि जतन भट कोटिन्ह बिकट तन नगर चहुँ दिसि रच्छहीं।<br /> कहुँ महिष मानषु धेनु खर अज खल निसाचर भच्छहीं।।<br /> एहि लागि तुलसीदास इन्ह की कथा कछु एक है कही।<br /> रघुबीर सर तीरथ सरीरन्हि त्यागि गति पैहहिं सही।।3।।<br /> दो0-पुर रखवारे देखि बहु कपि मन कीन्ह बिचार।<br /> अति लघु रूप धरौं निसि नगर करौं पइसार।।3।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मसक समान रूप कपि धरी। लंकहि चलेउ सुमिरि नरहरी।।<br /> नाम लंकिनी एक निसिचरी। सो कह चलेसि मोहि निंदरी।।<br /> जानेहि नहीं मरमु सठ मोरा। मोर अहार जहाँ लगि चोरा।।<br /> मुठिका एक महा कपि हनी। रुधिर बमत धरनीं ढनमनी।।<br /> पुनि संभारि उठि सो लंका। जोरि पानि कर बिनय संसका।।<br /> जब रावनहि ब्रह्म बर दीन्हा। चलत बिरंचि कहा मोहि चीन्हा।।<br /> बिकल होसि तैं कपि कें मारे। तब जानेसु निसिचर संघारे।।<br /> तात मोर अति पुन्य बहूता। देखेउँ नयन राम कर दूता।।<br /> दो0-तात स्वर्ग अपबर्ग सुख धरिअ तुला एक अंग।<br /> तूल न ताहि सकल मिलि जो सुख लव सतसंग।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रबिसि नगर कीजे सब काजा। हृदयँ राखि कौसलपुर राजा।।<br /> गरल सुधा रिपु करहिं मिताई। गोपद सिंधु अनल सितलाई।।<br /> गरुड़ सुमेरु रेनू सम ताही। राम कृपा करि चितवा जाही।।<br /> अति लघु रूप धरेउ हनुमाना। पैठा नगर सुमिरि भगवाना।।<br /> मंदिर मंदिर प्रति करि सोधा। देखे जहँ तहँ अगनित जोधा।।<br /> गयउ दसानन मंदिर माहीं। अति बिचित्र कहि जात सो नाहीं।।<br /> सयन किए देखा कपि तेही। मंदिर महुँ न दीखि बैदेही।।<br /> भवन एक पुनि दीख सुहावा। हरि मंदिर तहँ भिन्न बनावा।।<br /> दो0-रामायुध अंकित गृह सोभा बरनि न जाइ।<br /> नव तुलसिका बृंद तहँ देखि हरषि कपिराइ।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लंका निसिचर निकर निवासा। इहाँ कहाँ सज्जन कर बासा।।<br /> मन महुँ तरक करै कपि लागा। तेहीं समय बिभीषनु जागा।।<br /> राम राम तेहिं सुमिरन कीन्हा। हृदयँ हरष कपि सज्जन चीन्हा।।<br /> एहि सन हठि करिहउँ पहिचानी। साधु ते होइ न कारज हानी।।<br /> बिप्र रुप धरि बचन सुनाए। सुनत बिभीषण उठि तहँ आए।।<br /> करि प्रनाम पूँछी कुसलाई। बिप्र कहहु निज कथा बुझाई।।<br /> की तुम्ह हरि दासन्ह महँ कोई। मोरें हृदय प्रीति अति होई।।<br /> की तुम्ह रामु दीन अनुरागी। आयहु मोहि करन बड़भागी।।<br /> दो0-तब हनुमंत कही सब राम कथा निज नाम।<br /> सुनत जुगल तन पुलक मन मगन सुमिरि गुन ग्राम।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु पवनसुत रहनि हमारी। जिमि दसनन्हि महुँ जीभ बिचारी।।<br /> तात कबहुँ मोहि जानि अनाथा। करिहहिं कृपा भानुकुल नाथा।।<br /> तामस तनु कछु साधन नाहीं। प्रीति न पद सरोज मन माहीं।।<br /> अब मोहि भा भरोस हनुमंता। बिनु हरिकृपा मिलहिं नहिं संता।।<br /> जौ रघुबीर अनुग्रह कीन्हा। तौ तुम्ह मोहि दरसु हठि दीन्हा।।<br /> सुनहु बिभीषन प्रभु कै रीती। करहिं सदा सेवक पर प्रीती।।<br /> कहहु कवन मैं परम कुलीना। कपि चंचल सबहीं बिधि हीना।।<br /> प्रात लेइ जो नाम हमारा। तेहि दिन ताहि न मिलै अहारा।।<br /> दो0-अस मैं अधम सखा सुनु मोहू पर रघुबीर।<br /> कीन्ही कृपा सुमिरि गुन भरे बिलोचन नीर।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानतहूँ अस स्वामि बिसारी। फिरहिं ते काहे न होहिं दुखारी।।<br /> एहि बिधि कहत राम गुन ग्रामा। पावा अनिर्बाच्य बिश्रामा।।<br /> पुनि सब कथा बिभीषन कही। जेहि बिधि जनकसुता तहँ रही।।<br /> तब हनुमंत कहा सुनु भ्राता। देखी चहउँ जानकी माता।।<br /> जुगुति बिभीषन सकल सुनाई। चलेउ पवनसुत बिदा कराई।।<br /> करि सोइ रूप गयउ पुनि तहवाँ। बन असोक सीता रह जहवाँ।।<br /> देखि मनहि महुँ कीन्ह प्रनामा। बैठेहिं बीति जात निसि जामा।।<br /> कृस तन सीस जटा एक बेनी। जपति हृदयँ रघुपति गुन श्रेनी।।<br /> दो0-निज पद नयन दिएँ मन राम पद कमल लीन।<br /> परम दुखी भा पवनसुत देखि जानकी दीन।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तरु पल्लव महुँ रहा लुकाई। करइ बिचार करौं का भाई।।<br /> तेहि अवसर रावनु तहँ आवा। संग नारि बहु किएँ बनावा।।<br /> बहु बिधि खल सीतहि समुझावा। साम दान भय भेद देखावा।।<br /> कह रावनु सुनु सुमुखि सयानी। मंदोदरी आदि सब रानी।।<br /> तव अनुचरीं करउँ पन मोरा। एक बार बिलोकु मम ओरा।।<br /> तृन धरि ओट कहति बैदेही। सुमिरि अवधपति परम सनेही।।<br /> सुनु दसमुख खद्योत प्रकासा। कबहुँ कि नलिनी करइ बिकासा।।<br /> अस मन समुझु कहति जानकी। खल सुधि नहिं रघुबीर बान की।।<br /> सठ सूने हरि आनेहि मोहि। अधम निलज्ज लाज नहिं तोही।।<br /> दो0- आपुहि सुनि खद्योत सम रामहि भानु समान।<br /> परुष बचन सुनि काढ़ि असि बोला अति खिसिआन।।9।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सीता तैं मम कृत अपमाना। कटिहउँ तव सिर कठिन कृपाना।।<br /> नाहिं त सपदि मानु मम बानी। सुमुखि होति न त जीवन हानी।।<br /> स्याम सरोज दाम सम सुंदर। प्रभु भुज करि कर सम दसकंधर।।<br /> सो भुज कंठ कि तव असि घोरा। सुनु सठ अस प्रवान पन मोरा।।<br /> चंद्रहास हरु मम परितापं। रघुपति बिरह अनल संजातं।।<br /> सीतल निसित बहसि बर धारा। कह सीता हरु मम दुख भारा।।<br /> सुनत बचन पुनि मारन धावा। मयतनयाँ कहि नीति बुझावा।।<br /> कहेसि सकल निसिचरिन्ह बोलाई। सीतहि बहु बिधि त्रासहु जाई।।<br /> मास दिवस महुँ कहा न माना। तौ मैं मारबि काढ़ि कृपाना।।<br /> दो0-भवन गयउ दसकंधर इहाँ पिसाचिनि बृंद।<br /> सीतहि त्रास देखावहि धरहिं रूप बहु मंद।।10।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> त्रिजटा नाम राच्छसी एका। राम चरन रति निपुन बिबेका।।<br /> सबन्हौ बोलि सुनाएसि सपना। सीतहि सेइ करहु हित अपना।।<br /> सपनें बानर लंका जारी। जातुधान सेना सब मारी।।<br /> खर आरूढ़ नगन दससीसा। मुंडित सिर खंडित भुज बीसा।।<br /> एहि बिधि सो दच्छिन दिसि जाई। लंका मनहुँ बिभीषन पाई।।<br /> नगर फिरी रघुबीर दोहाई। तब प्रभु सीता बोलि पठाई।।<br /> यह सपना में कहउँ पुकारी। होइहि सत्य गएँ दिन चारी।।<br /> तासु बचन सुनि ते सब डरीं। जनकसुता के चरनन्हि परीं।।<br /> दो0-जहँ तहँ गईं सकल तब सीता कर मन सोच।<br /> मास दिवस बीतें मोहि मारिहि निसिचर पोच।।11।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> त्रिजटा सन बोली कर जोरी। मातु बिपति संगिनि तैं मोरी।।<br /> तजौं देह करु बेगि उपाई। दुसहु बिरहु अब नहिं सहि जाई।।<br /> आनि काठ रचु चिता बनाई। मातु अनल पुनि देहि लगाई।।<br /> सत्य करहि मम प्रीति सयानी। सुनै को श्रवन सूल सम बानी।।<br /> सुनत बचन पद गहि समुझाएसि। प्रभु प्रताप बल सुजसु सुनाएसि।।<br /> निसि न अनल मिल सुनु सुकुमारी। अस कहि सो निज भवन सिधारी।।<br /> कह सीता बिधि भा प्रतिकूला। मिलहि न पावक मिटिहि न सूला।।<br /> देखिअत प्रगट गगन अंगारा। अवनि न आवत एकउ तारा।।<br /> पावकमय ससि स्त्रवत न आगी। मानहुँ मोहि जानि हतभागी।।<br /> सुनहि बिनय मम बिटप असोका। सत्य नाम करु हरु मम सोका।।<br /> नूतन किसलय अनल समाना। देहि अगिनि जनि करहि निदाना।।<br /> देखि परम बिरहाकुल सीता। सो छन कपिहि कलप सम बीता।।<br /> सो0-कपि करि हृदयँ बिचार दीन्हि मुद्रिका डारी तब।<br /> जनु असोक अंगार दीन्हि हरषि उठि कर गहेउ।।12।।<br /> तब देखी मुद्रिका मनोहर। राम नाम अंकित अति सुंदर।।<br /> चकित चितव मुदरी पहिचानी। हरष बिषाद हृदयँ अकुलानी।।<br /> जीति को सकइ अजय रघुराई। माया तें असि रचि नहिं जाई।।<br /> सीता मन बिचार कर नाना। मधुर बचन बोलेउ हनुमाना।।<br /> रामचंद्र गुन बरनैं लागा। सुनतहिं सीता कर दुख भागा।।<br /> लागीं सुनैं श्रवन मन लाई। आदिहु तें सब कथा सुनाई।।<br /> श्रवनामृत जेहिं कथा सुहाई। कहि सो प्रगट होति किन भाई।।<br /> तब हनुमंत निकट चलि गयऊ। फिरि बैंठीं मन बिसमय भयऊ।।<br /> राम दूत मैं मातु जानकी। सत्य सपथ करुनानिधान की।।<br /> यह मुद्रिका मातु मैं आनी। दीन्हि राम तुम्ह कहँ सहिदानी।।<br /> नर बानरहि संग कहु कैसें। कहि कथा भइ संगति जैसें।।<br /> दो0-कपि के बचन सप्रेम सुनि उपजा मन बिस्वास।।<br /> जाना मन क्रम बचन यह कृपासिंधु कर दास।।13।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हरिजन जानि प्रीति अति गाढ़ी। सजल नयन पुलकावलि बाढ़ी।।<br /> बूड़त बिरह जलधि हनुमाना। भयउ तात मों कहुँ जलजाना।।<br /> अब कहु कुसल जाउँ बलिहारी। अनुज सहित सुख भवन खरारी।।<br /> कोमलचित कृपाल रघुराई। कपि केहि हेतु धरी निठुराई।।<br /> सहज बानि सेवक सुख दायक। कबहुँक सुरति करत रघुनायक।।<br /> कबहुँ नयन मम सीतल ताता। होइहहि निरखि स्याम मृदु गाता।।<br /> बचनु न आव नयन भरे बारी। अहह नाथ हौं निपट बिसारी।।<br /> देखि परम बिरहाकुल सीता। बोला कपि मृदु बचन बिनीता।।<br /> मातु कुसल प्रभु अनुज समेता। तव दुख दुखी सुकृपा निकेता।।<br /> जनि जननी मानहु जियँ ऊना। तुम्ह ते प्रेमु राम कें दूना।।<br /> दो0-रघुपति कर संदेसु अब सुनु जननी धरि धीर।<br /> अस कहि कपि गद गद भयउ भरे बिलोचन नीर।।14।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहेउ राम बियोग तव सीता। मो कहुँ सकल भए बिपरीता।।<br /> नव तरु किसलय मनहुँ कृसानू। कालनिसा सम निसि ससि भानू।।<br /> कुबलय बिपिन कुंत बन सरिसा। बारिद तपत तेल जनु बरिसा।।<br /> जे हित रहे करत तेइ पीरा। उरग स्वास सम त्रिबिध समीरा।।<br /> कहेहू तें कछु दुख घटि होई। काहि कहौं यह जान न कोई।।<br /> तत्व प्रेम कर मम अरु तोरा। जानत प्रिया एकु मनु मोरा।।<br /> सो मनु सदा रहत तोहि पाहीं। जानु प्रीति रसु एतेनहि माहीं।।<br /> प्रभु संदेसु सुनत बैदेही। मगन प्रेम तन सुधि नहिं तेही।।<br /> कह कपि हृदयँ धीर धरु माता। सुमिरु राम सेवक सुखदाता।।<br /> उर आनहु रघुपति प्रभुताई। सुनि मम बचन तजहु कदराई।।<br /> दो0-निसिचर निकर पतंग सम रघुपति बान कृसानु।<br /> जननी हृदयँ धीर धरु जरे निसाचर जानु।।15।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं रघुबीर होति सुधि पाई। करते नहिं बिलंबु रघुराई।।<br /> रामबान रबि उएँ जानकी। तम बरूथ कहँ जातुधान की।।<br /> अबहिं मातु मैं जाउँ लवाई। प्रभु आयसु नहिं राम दोहाई।।<br /> कछुक दिवस जननी धरु धीरा। कपिन्ह सहित अइहहिं रघुबीरा।।<br /> निसिचर मारि तोहि लै जैहहिं। तिहुँ पुर नारदादि जसु गैहहिं।।<br /> हैं सुत कपि सब तुम्हहि समाना। जातुधान अति भट बलवाना।।<br /> मोरें हृदय परम संदेहा। सुनि कपि प्रगट कीन्ह निज देहा।।<br /> कनक भूधराकार सरीरा। समर भयंकर अतिबल बीरा।।<br /> सीता मन भरोस तब भयऊ। पुनि लघु रूप पवनसुत लयऊ।।<br /> दो0-सुनु माता साखामृग नहिं बल बुद्धि बिसाल।<br /> प्रभु प्रताप तें गरुड़हि खाइ परम लघु ब्याल।।16।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मन संतोष सुनत कपि बानी। भगति प्रताप तेज बल सानी।।<br /> आसिष दीन्हि रामप्रिय जाना। होहु तात बल सील निधाना।।<br /> अजर अमर गुननिधि सुत होहू। करहुँ बहुत रघुनायक छोहू।।<br /> करहुँ कृपा प्रभु अस सुनि काना। निर्भर प्रेम मगन हनुमाना।।<br /> बार बार नाएसि पद सीसा। बोला बचन जोरि कर कीसा।।<br /> अब कृतकृत्य भयउँ मैं माता। आसिष तव अमोघ बिख्याता।।<br /> सुनहु मातु मोहि अतिसय भूखा। लागि देखि सुंदर फल रूखा।।<br /> सुनु सुत करहिं बिपिन रखवारी। परम सुभट रजनीचर भारी।।<br /> तिन्ह कर भय माता मोहि नाहीं। जौं तुम्ह सुख मानहु मन माहीं।।<br /> दो0-देखि बुद्धि बल निपुन कपि कहेउ जानकीं जाहु।<br /> रघुपति चरन हृदयँ धरि तात मधुर फल खाहु।।17।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चलेउ नाइ सिरु पैठेउ बागा। फल खाएसि तरु तोरैं लागा।।<br /> रहे तहाँ बहु भट रखवारे। कछु मारेसि कछु जाइ पुकारे।।<br /> नाथ एक आवा कपि भारी। तेहिं असोक बाटिका उजारी।।<br /> खाएसि फल अरु बिटप उपारे। रच्छक मर्दि मर्दि महि डारे।।<br /> सुनि रावन पठए भट नाना। तिन्हहि देखि गर्जेउ हनुमाना।।<br /> सब रजनीचर कपि संघारे। गए पुकारत कछु अधमारे।।<br /> पुनि पठयउ तेहिं अच्छकुमारा। चला संग लै सुभट अपारा।।<br /> आवत देखि बिटप गहि तर्जा। ताहि निपाति महाधुनि गर्जा।।<br /> दो0-कछु मारेसि कछु मर्देसि कछु मिलएसि धरि धूरि।<br /> कछु पुनि जाइ पुकारे प्रभु मर्कट बल भूरि।।18।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि सुत बध लंकेस रिसाना। पठएसि मेघनाद बलवाना।।<br /> मारसि जनि सुत बांधेसु ताही। देखिअ कपिहि कहाँ कर आही।।<br /> चला इंद्रजित अतुलित जोधा। बंधु निधन सुनि उपजा क्रोधा।।<br /> कपि देखा दारुन भट आवा। कटकटाइ गर्जा अरु धावा।।<br /> अति बिसाल तरु एक उपारा। बिरथ कीन्ह लंकेस कुमारा।।<br /> रहे महाभट ताके संगा। गहि गहि कपि मर्दइ निज अंगा।।<br /> तिन्हहि निपाति ताहि सन बाजा। भिरे जुगल मानहुँ गजराजा।<br /> मुठिका मारि चढ़ा तरु जाई। ताहि एक छन मुरुछा आई।।<br /> उठि बहोरि कीन्हिसि बहु माया। जीति न जाइ प्रभंजन जाया।।<br /> दो0-ब्रह्म अस्त्र तेहिं साँधा कपि मन कीन्ह बिचार।<br /> जौं न ब्रह्मसर मानउँ महिमा मिटइ अपार।।19।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ब्रह्मबान कपि कहुँ तेहि मारा। परतिहुँ बार कटकु संघारा।।<br /> तेहि देखा कपि मुरुछित भयऊ। नागपास बाँधेसि लै गयऊ।।<br /> जासु नाम जपि सुनहु भवानी। भव बंधन काटहिं नर ग्यानी।।<br /> तासु दूत कि बंध तरु आवा। प्रभु कारज लगि कपिहिं बँधावा।।<br /> कपि बंधन सुनि निसिचर धाए। कौतुक लागि सभाँ सब आए।।<br /> दसमुख सभा दीखि कपि जाई। कहि न जाइ कछु अति प्रभुताई।।<br /> कर जोरें सुर दिसिप बिनीता। भृकुटि बिलोकत सकल सभीता।।<br /> देखि प्रताप न कपि मन संका। जिमि अहिगन महुँ गरुड़ असंका।।<br /> दो0-कपिहि बिलोकि दसानन बिहसा कहि दुर्बाद।<br /> सुत बध सुरति कीन्हि पुनि उपजा हृदयँ बिषाद।।20।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कह लंकेस कवन तैं कीसा। केहिं के बल घालेहि बन खीसा।।<br /> की धौं श्रवन सुनेहि नहिं मोही। देखउँ अति असंक सठ तोही।।<br /> मारे निसिचर केहिं अपराधा। कहु सठ तोहि न प्रान कइ बाधा।।<br /> सुन रावन ब्रह्मांड निकाया। पाइ जासु बल बिरचित माया।।<br /> जाकें बल बिरंचि हरि ईसा। पालत सृजत हरत दससीसा।<br /> जा बल सीस धरत सहसानन। अंडकोस समेत गिरि कानन।।<br /> धरइ जो बिबिध देह सुरत्राता। तुम्ह ते सठन्ह सिखावनु दाता।<br /> हर कोदंड कठिन जेहि भंजा। तेहि समेत नृप दल मद गंजा।।<br /> खर दूषन त्रिसिरा अरु बाली। बधे सकल अतुलित बलसाली।।<br /> दो0-जाके बल लवलेस तें जितेहु चराचर झारि।<br /> तासु दूत मैं जा करि हरि आनेहु प्रिय नारि।।21।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानउँ मैं तुम्हारि प्रभुताई। सहसबाहु सन परी लराई।।<br /> समर बालि सन करि जसु पावा। सुनि कपि बचन बिहसि बिहरावा।।<br /> खायउँ फल प्रभु लागी भूँखा। कपि सुभाव तें तोरेउँ रूखा।।<br /> सब कें देह परम प्रिय स्वामी। मारहिं मोहि कुमारग गामी।।<br /> जिन्ह मोहि मारा ते मैं मारे। तेहि पर बाँधेउ तनयँ तुम्हारे।।<br /> मोहि न कछु बाँधे कइ लाजा। कीन्ह चहउँ निज प्रभु कर काजा।।<br /> बिनती करउँ जोरि कर रावन। सुनहु मान तजि मोर सिखावन।।<br /> देखहु तुम्ह निज कुलहि बिचारी। भ्रम तजि भजहु भगत भय हारी।।<br /> जाकें डर अति काल डेराई। जो सुर असुर चराचर खाई।।<br /> तासों बयरु कबहुँ नहिं कीजै। मोरे कहें जानकी दीजै।।<br /> दो0-प्रनतपाल रघुनायक करुना सिंधु खरारि।<br /> गएँ सरन प्रभु राखिहैं तव अपराध बिसारि।।22।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम चरन पंकज उर धरहू। लंका अचल राज तुम्ह करहू।।<br /> रिषि पुलिस्त जसु बिमल मंयका। तेहि ससि महुँ जनि होहु कलंका।।<br /> राम नाम बिनु गिरा न सोहा। देखु बिचारि त्यागि मद मोहा।।<br /> बसन हीन नहिं सोह सुरारी। सब भूषण भूषित बर नारी।।<br /> राम बिमुख संपति प्रभुताई। जाइ रही पाई बिनु पाई।।<br /> सजल मूल जिन्ह सरितन्ह नाहीं। बरषि गए पुनि तबहिं सुखाहीं।।<br /> सुनु दसकंठ कहउँ पन रोपी। बिमुख राम त्राता नहिं कोपी।।<br /> संकर सहस बिष्नु अज तोही। सकहिं न राखि राम कर द्रोही।।<br /> दो0-मोहमूल बहु सूल प्रद त्यागहु तम अभिमान।<br /> भजहु राम रघुनायक कृपा सिंधु भगवान।।23।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जदपि कहि कपि अति हित बानी। भगति बिबेक बिरति नय सानी।।<br /> बोला बिहसि महा अभिमानी। मिला हमहि कपि गुर बड़ ग्यानी।।<br /> मृत्यु निकट आई खल तोही। लागेसि अधम सिखावन मोही।।<br /> उलटा होइहि कह हनुमाना। मतिभ्रम तोर प्रगट मैं जाना।।<br /> सुनि कपि बचन बहुत खिसिआना। बेगि न हरहुँ मूढ़ कर प्राना।।<br /> सुनत निसाचर मारन धाए। सचिवन्ह सहित बिभीषनु आए।<br /> नाइ सीस करि बिनय बहूता। नीति बिरोध न मारिअ दूता।।<br /> आन दंड कछु करिअ गोसाँई। सबहीं कहा मंत्र भल भाई।।<br /> सुनत बिहसि बोला दसकंधर। अंग भंग करि पठइअ बंदर।।<br /> दो-कपि कें ममता पूँछ पर सबहि कहउँ समुझाइ।<br /> तेल बोरि पट बाँधि पुनि पावक देहु लगाइ।।24।।<br /> पूँछहीन बानर तहँ जाइहि। तब सठ निज नाथहि लइ आइहि।।<br /> जिन्ह कै कीन्हसि बहुत बड़ाई। देखेउँûमैं तिन्ह कै प्रभुताई।।<br /> बचन सुनत कपि मन मुसुकाना। भइ सहाय सारद मैं जाना।।<br /> जातुधान सुनि रावन बचना। लागे रचैं मूढ़ सोइ रचना।।<br /> रहा न नगर बसन घृत तेला। बाढ़ी पूँछ कीन्ह कपि खेला।।<br /> कौतुक कहँ आए पुरबासी। मारहिं चरन करहिं बहु हाँसी।।<br /> बाजहिं ढोल देहिं सब तारी। नगर फेरि पुनि पूँछ प्रजारी।।<br /> पावक जरत देखि हनुमंता। भयउ परम लघु रुप तुरंता।।<br /> निबुकि चढ़ेउ कपि कनक अटारीं। भई सभीत निसाचर नारीं।।<br /> दो0-हरि प्रेरित तेहि अवसर चले मरुत उनचास।<br /> अट्टहास करि गर्जéा कपि बढ़ि लाग अकास।।25।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देह बिसाल परम हरुआई। मंदिर तें मंदिर चढ़ धाई।।<br /> जरइ नगर भा लोग बिहाला। झपट लपट बहु कोटि कराला।।<br /> तात मातु हा सुनिअ पुकारा। एहि अवसर को हमहि उबारा।।<br /> हम जो कहा यह कपि नहिं होई। बानर रूप धरें सुर कोई।।<br /> साधु अवग्या कर फलु ऐसा। जरइ नगर अनाथ कर जैसा।।<br /> जारा नगरु निमिष एक माहीं। एक बिभीषन कर गृह नाहीं।।<br /> ता कर दूत अनल जेहिं सिरिजा। जरा न सो तेहि कारन गिरिजा।।<br /> उलटि पलटि लंका सब जारी। कूदि परा पुनि सिंधु मझारी।।<br /> दो0-पूँछ बुझाइ खोइ श्रम धरि लघु रूप बहोरि।<br /> जनकसुता के आगें ठाढ़ भयउ कर जोरि।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मातु मोहि दीजे कछु चीन्हा। जैसें रघुनायक मोहि दीन्हा।।<br /> चूड़ामनि उतारि तब दयऊ। हरष समेत पवनसुत लयऊ।।<br /> कहेहु तात अस मोर प्रनामा। सब प्रकार प्रभु पूरनकामा।।<br /> दीन दयाल बिरिदु संभारी। हरहु नाथ मम संकट भारी।।<br /> तात सक्रसुत कथा सुनाएहु। बान प्रताप प्रभुहि समुझाएहु।।<br /> मास दिवस महुँ नाथु न आवा। तौ पुनि मोहि जिअत नहिं पावा।।<br /> कहु कपि केहि बिधि राखौं प्राना। तुम्हहू तात कहत अब जाना।।<br /> तोहि देखि सीतलि भइ छाती। पुनि मो कहुँ सोइ दिनु सो राती।।<br /> दो0-जनकसुतहि समुझाइ करि बहु बिधि धीरजु दीन्ह।<br /> चरन कमल सिरु नाइ कपि गवनु राम पहिं कीन्ह।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चलत महाधुनि गर्जेसि भारी। गर्भ स्त्रवहिं सुनि निसिचर नारी।।<br /> नाघि सिंधु एहि पारहि आवा। सबद किलकिला कपिन्ह सुनावा।।<br /> हरषे सब बिलोकि हनुमाना। नूतन जन्म कपिन्ह तब जाना।।<br /> मुख प्रसन्न तन तेज बिराजा। कीन्हेसि रामचन्द्र कर काजा।।<br /> मिले सकल अति भए सुखारी। तलफत मीन पाव जिमि बारी।।<br /> चले हरषि रघुनायक पासा। पूँछत कहत नवल इतिहासा।।<br /> तब मधुबन भीतर सब आए। अंगद संमत मधु फल खाए।।<br /> रखवारे जब बरजन लागे। मुष्टि प्रहार हनत सब भागे।।<br /> दो0-जाइ पुकारे ते सब बन उजार जुबराज।<br /> सुनि सुग्रीव हरष कपि करि आए प्रभु काज।।28।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं न होति सीता सुधि पाई। मधुबन के फल सकहिं कि खाई।।<br /> एहि बिधि मन बिचार कर राजा। आइ गए कपि सहित समाजा।।<br /> आइ सबन्हि नावा पद सीसा। मिलेउ सबन्हि अति प्रेम कपीसा।।<br /> पूँछी कुसल कुसल पद देखी। राम कृपाँ भा काजु बिसेषी।।<br /> नाथ काजु कीन्हेउ हनुमाना। राखे सकल कपिन्ह के प्राना।।<br /> सुनि सुग्रीव बहुरि तेहि मिलेऊ। कपिन्ह सहित रघुपति पहिं चलेऊ।<br /> राम कपिन्ह जब आवत देखा। किएँ काजु मन हरष बिसेषा।।<br /> फटिक सिला बैठे द्वौ भाई। परे सकल कपि चरनन्हि जाई।।<br /> दो0-प्रीति सहित सब भेटे रघुपति करुना पुंज।<br /> पूँछी कुसल नाथ अब कुसल देखि पद कंज।।29।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जामवंत कह सुनु रघुराया। जा पर नाथ करहु तुम्ह दाया।।<br /> ताहि सदा सुभ कुसल निरंतर। सुर नर मुनि प्रसन्न ता ऊपर।।<br /> सोइ बिजई बिनई गुन सागर। तासु सुजसु त्रेलोक उजागर।।<br /> प्रभु कीं कृपा भयउ सबु काजू। जन्म हमार सुफल भा आजू।।<br /> नाथ पवनसुत कीन्हि जो करनी। सहसहुँ मुख न जाइ सो बरनी।।<br /> पवनतनय के चरित सुहाए। जामवंत रघुपतिहि सुनाए।।<br /> सुनत कृपानिधि मन अति भाए। पुनि हनुमान हरषि हियँ लाए।।<br /> कहहु तात केहि भाँति जानकी। रहति करति रच्छा स्वप्रान की।।<br /> दो0-नाम पाहरु दिवस निसि ध्यान तुम्हार कपाट।<br /> लोचन निज पद जंत्रित जाहिं प्रान केहिं बाट।।30।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चलत मोहि चूड़ामनि दीन्ही। रघुपति हृदयँ लाइ सोइ लीन्ही।।<br /> नाथ जुगल लोचन भरि बारी। बचन कहे कछु जनककुमारी।।<br /> अनुज समेत गहेहु प्रभु चरना। दीन बंधु प्रनतारति हरना।।<br /> मन क्रम बचन चरन अनुरागी। केहि अपराध नाथ हौं त्यागी।।<br /> अवगुन एक मोर मैं माना। बिछुरत प्रान न कीन्ह पयाना।।<br /> नाथ सो नयनन्हि को अपराधा। निसरत प्रान करिहिं हठि बाधा।।<br /> बिरह अगिनि तनु तूल समीरा। स्वास जरइ छन माहिं सरीरा।।<br /> नयन स्त्रवहि जलु निज हित लागी। जरैं न पाव देह बिरहागी।<br /> सीता के अति बिपति बिसाला। बिनहिं कहें भलि दीनदयाला।।<br /> दो0-निमिष निमिष करुनानिधि जाहिं कलप सम बीति।<br /> बेगि चलिय प्रभु आनिअ भुज बल खल दल जीति।।31।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि सीता दुख प्रभु सुख अयना। भरि आए जल राजिव नयना।।<br /> बचन काँय मन मम गति जाही। सपनेहुँ बूझिअ बिपति कि ताही।।<br /> कह हनुमंत बिपति प्रभु सोई। जब तव सुमिरन भजन न होई।।<br /> केतिक बात प्रभु जातुधान की। रिपुहि जीति आनिबी जानकी।।<br /> सुनु कपि तोहि समान उपकारी। नहिं कोउ सुर नर मुनि तनुधारी।।<br /> प्रति उपकार करौं का तोरा। सनमुख होइ न सकत मन मोरा।।<br /> सुनु सुत उरिन मैं नाहीं। देखेउँ करि बिचार मन माहीं।।<br /> पुनि पुनि कपिहि चितव सुरत्राता। लोचन नीर पुलक अति गाता।।<br /> दो0-सुनि प्रभु बचन बिलोकि मुख गात हरषि हनुमंत।<br /> चरन परेउ प्रेमाकुल त्राहि त्राहि भगवंत।।32।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बार बार प्रभु चहइ उठावा। प्रेम मगन तेहि उठब न भावा।।<br /> प्रभु कर पंकज कपि कें सीसा। सुमिरि सो दसा मगन गौरीसा।।<br /> सावधान मन करि पुनि संकर। लागे कहन कथा अति सुंदर।।<br /> कपि उठाइ प्रभु हृदयँ लगावा। कर गहि परम निकट बैठावा।।<br /> कहु कपि रावन पालित लंका। केहि बिधि दहेउ दुर्ग अति बंका।।<br /> प्रभु प्रसन्न जाना हनुमाना। बोला बचन बिगत अभिमाना।।<br /> साखामृग के बड़ि मनुसाई। साखा तें साखा पर जाई।।<br /> नाघि सिंधु हाटकपुर जारा। निसिचर गन बिधि बिपिन उजारा।<br /> सो सब तव प्रताप रघुराई। नाथ न कछू मोरि प्रभुताई।।<br /> दो0- ता कहुँ प्रभु कछु अगम नहिं जा पर तुम्ह अनुकुल।<br /> तब प्रभावँ बड़वानलहिं जारि सकइ खलु तूल।।33।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाथ भगति अति सुखदायनी। देहु कृपा करि अनपायनी।।<br /> सुनि प्रभु परम सरल कपि बानी। एवमस्तु तब कहेउ भवानी।।<br /> उमा राम सुभाउ जेहिं जाना। ताहि भजनु तजि भाव न आना।।<br /> यह संवाद जासु उर आवा। रघुपति चरन भगति सोइ पावा।।<br /> सुनि प्रभु बचन कहहिं कपिबृंदा। जय जय जय कृपाल सुखकंदा।।<br /> तब रघुपति कपिपतिहि बोलावा। कहा चलैं कर करहु बनावा।।<br /> अब बिलंबु केहि कारन कीजे। तुरत कपिन्ह कहुँ आयसु दीजे।।<br /> कौतुक देखि सुमन बहु बरषी। नभ तें भवन चले सुर हरषी।।<br /> दो0-कपिपति बेगि बोलाए आए जूथप जूथ।<br /> नाना बरन अतुल बल बानर भालु बरूथ।।34।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु पद पंकज नावहिं सीसा। गरजहिं भालु महाबल कीसा।।<br /> देखी राम सकल कपि सेना। चितइ कृपा करि राजिव नैना।।<br /> राम कृपा बल पाइ कपिंदा। भए पच्छजुत मनहुँ गिरिंदा।।<br /> हरषि राम तब कीन्ह पयाना। सगुन भए सुंदर सुभ नाना।।<br /> जासु सकल मंगलमय कीती। तासु पयान सगुन यह नीती।।<br /> प्रभु पयान जाना बैदेहीं। फरकि बाम अँग जनु कहि देहीं।।<br /> जोइ जोइ सगुन जानकिहि होई। असगुन भयउ रावनहि सोई।।<br /> चला कटकु को बरनैं पारा। गर्जहि बानर भालु अपारा।।<br /> नख आयुध गिरि पादपधारी। चले गगन महि इच्छाचारी।।<br /> केहरिनाद भालु कपि करहीं। डगमगाहिं दिग्गज चिक्करहीं।।<br /> छं0-चिक्करहिं दिग्गज डोल महि गिरि लोल सागर खरभरे।<br /> मन हरष सभ गंधर्ब सुर मुनि नाग किन्नर दुख टरे।।<br /> कटकटहिं मर्कट बिकट भट बहु कोटि कोटिन्ह धावहीं।<br /> जय राम प्रबल प्रताप कोसलनाथ गुन गन गावहीं।।1।।<br /> सहि सक न भार उदार अहिपति बार बारहिं मोहई।<br /> गह दसन पुनि पुनि कमठ पृष्ट कठोर सो किमि सोहई।।<br /> रघुबीर रुचिर प्रयान प्रस्थिति जानि परम सुहावनी।<br /> जनु कमठ खर्पर सर्पराज सो लिखत अबिचल पावनी।।2।।<br /> दो0-एहि बिधि जाइ कृपानिधि उतरे सागर तीर।<br /> जहँ तहँ लागे खान फल भालु बिपुल कपि बीर।।35।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उहाँ निसाचर रहहिं ससंका। जब ते जारि गयउ कपि लंका।।<br /> निज निज गृहँ सब करहिं बिचारा। नहिं निसिचर कुल केर उबारा।।<br /> जासु दूत बल बरनि न जाई। तेहि आएँ पुर कवन भलाई।।<br /> दूतन्हि सन सुनि पुरजन बानी। मंदोदरी अधिक अकुलानी।।<br /> रहसि जोरि कर पति पग लागी। बोली बचन नीति रस पागी।।<br /> कंत करष हरि सन परिहरहू। मोर कहा अति हित हियँ धरहु।।<br /> समुझत जासु दूत कइ करनी। स्त्रवहीं गर्भ रजनीचर धरनी।।<br /> तासु नारि निज सचिव बोलाई। पठवहु कंत जो चहहु भलाई।।<br /> तब कुल कमल बिपिन दुखदाई। सीता सीत निसा सम आई।।<br /> सुनहु नाथ सीता बिनु दीन्हें। हित न तुम्हार संभु अज कीन्हें।।<br /> दो0&#8211;राम बान अहि गन सरिस निकर निसाचर भेक।<br /> जब लगि ग्रसत न तब लगि जतनु करहु तजि टेक।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> श्रवन सुनी सठ ता करि बानी। बिहसा जगत बिदित अभिमानी।।<br /> सभय सुभाउ नारि कर साचा। मंगल महुँ भय मन अति काचा।।<br /> जौं आवइ मर्कट कटकाई। जिअहिं बिचारे निसिचर खाई।।<br /> कंपहिं लोकप जाकी त्रासा। तासु नारि सभीत बड़ि हासा।।<br /> अस कहि बिहसि ताहि उर लाई। चलेउ सभाँ ममता अधिकाई।।<br /> मंदोदरी हृदयँ कर चिंता। भयउ कंत पर बिधि बिपरीता।।<br /> बैठेउ सभाँ खबरि असि पाई। सिंधु पार सेना सब आई।।<br /> बूझेसि सचिव उचित मत कहहू। ते सब हँसे मष्ट करि रहहू।।<br /> जितेहु सुरासुर तब श्रम नाहीं। नर बानर केहि लेखे माही।।<br /> दो0-सचिव बैद गुर तीनि जौं प्रिय बोलहिं भय आस।<br /> राज धर्म तन तीनि कर होइ बेगिहीं नास।।37।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सोइ रावन कहुँ बनि सहाई। अस्तुति करहिं सुनाइ सुनाई।।<br /> अवसर जानि बिभीषनु आवा। भ्राता चरन सीसु तेहिं नावा।।<br /> पुनि सिरु नाइ बैठ निज आसन। बोला बचन पाइ अनुसासन।।<br /> जौ कृपाल पूँछिहु मोहि बाता। मति अनुरुप कहउँ हित ताता।।<br /> जो आपन चाहै कल्याना। सुजसु सुमति सुभ गति सुख नाना।।<br /> सो परनारि लिलार गोसाईं। तजउ चउथि के चंद कि नाई।।<br /> चौदह भुवन एक पति होई। भूतद्रोह तिष्टइ नहिं सोई।।<br /> गुन सागर नागर नर जोऊ। अलप लोभ भल कहइ न कोऊ।।<br /> दो0- काम क्रोध मद लोभ सब नाथ नरक के पंथ।<br /> सब परिहरि रघुबीरहि भजहु भजहिं जेहि संत।।38।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तात राम नहिं नर भूपाला। भुवनेस्वर कालहु कर काला।।<br /> ब्रह्म अनामय अज भगवंता। ब्यापक अजित अनादि अनंता।।<br /> गो द्विज धेनु देव हितकारी। कृपासिंधु मानुष तनुधारी।।<br /> जन रंजन भंजन खल ब्राता। बेद धर्म रच्छक सुनु भ्राता।।<br /> ताहि बयरु तजि नाइअ माथा। प्रनतारति भंजन रघुनाथा।।<br /> देहु नाथ प्रभु कहुँ बैदेही। भजहु राम बिनु हेतु सनेही।।<br /> सरन गएँ प्रभु ताहु न त्यागा। बिस्व द्रोह कृत अघ जेहि लागा।।<br /> जासु नाम त्रय ताप नसावन। सोइ प्रभु प्रगट समुझु जियँ रावन।।<br /> दो0-बार बार पद लागउँ बिनय करउँ दससीस।<br /> परिहरि मान मोह मद भजहु कोसलाधीस।।39(क)।।<br /> मुनि पुलस्ति निज सिष्य सन कहि पठई यह बात।<br /> तुरत सो मैं प्रभु सन कही पाइ सुअवसरु तात।।39(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> माल्यवंत अति सचिव सयाना। तासु बचन सुनि अति सुख माना।।<br /> तात अनुज तव नीति बिभूषन। सो उर धरहु जो कहत बिभीषन।।<br /> रिपु उतकरष कहत सठ दोऊ। दूरि न करहु इहाँ हइ कोऊ।।<br /> माल्यवंत गृह गयउ बहोरी। कहइ बिभीषनु पुनि कर जोरी।।<br /> सुमति कुमति सब कें उर रहहीं। नाथ पुरान निगम अस कहहीं।।<br /> जहाँ सुमति तहँ संपति नाना। जहाँ कुमति तहँ बिपति निदाना।।<br /> तव उर कुमति बसी बिपरीता। हित अनहित मानहु रिपु प्रीता।।<br /> कालराति निसिचर कुल केरी। तेहि सीता पर प्रीति घनेरी।।<br /> दो0-तात चरन गहि मागउँ राखहु मोर दुलार।<br /> सीत देहु राम कहुँ अहित न होइ तुम्हार।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बुध पुरान श्रुति संमत बानी। कही बिभीषन नीति बखानी।।<br /> सुनत दसानन उठा रिसाई। खल तोहि निकट मुत्यु अब आई।।<br /> जिअसि सदा सठ मोर जिआवा। रिपु कर पच्छ मूढ़ तोहि भावा।।<br /> कहसि न खल अस को जग माहीं। भुज बल जाहि जिता मैं नाही।।<br /> मम पुर बसि तपसिन्ह पर प्रीती। सठ मिलु जाइ तिन्हहि कहु नीती।।<br /> अस कहि कीन्हेसि चरन प्रहारा। अनुज गहे पद बारहिं बारा।।<br /> उमा संत कइ इहइ बड़ाई। मंद करत जो करइ भलाई।।<br /> तुम्ह पितु सरिस भलेहिं मोहि मारा। रामु भजें हित नाथ तुम्हारा।।<br /> सचिव संग लै नभ पथ गयऊ। सबहि सुनाइ कहत अस भयऊ।।<br /> दो0=रामु सत्यसंकल्प प्रभु सभा कालबस तोरि।<br /> मै रघुबीर सरन अब जाउँ देहु जनि खोरि।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि चला बिभीषनु जबहीं। आयूहीन भए सब तबहीं।।<br /> साधु अवग्या तुरत भवानी। कर कल्यान अखिल कै हानी।।<br /> रावन जबहिं बिभीषन त्यागा। भयउ बिभव बिनु तबहिं अभागा।।<br /> चलेउ हरषि रघुनायक पाहीं। करत मनोरथ बहु मन माहीं।।<br /> देखिहउँ जाइ चरन जलजाता। अरुन मृदुल सेवक सुखदाता।।<br /> जे पद परसि तरी रिषिनारी। दंडक कानन पावनकारी।।<br /> जे पद जनकसुताँ उर लाए। कपट कुरंग संग धर धाए।।<br /> हर उर सर सरोज पद जेई। अहोभाग्य मै देखिहउँ तेई।।<br /> दो0= जिन्ह पायन्ह के पादुकन्हि भरतु रहे मन लाइ।<br /> ते पद आजु बिलोकिहउँ इन्ह नयनन्हि अब जाइ।।42।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि करत सप्रेम बिचारा। आयउ सपदि सिंधु एहिं पारा।।<br /> कपिन्ह बिभीषनु आवत देखा। जाना कोउ रिपु दूत बिसेषा।।<br /> ताहि राखि कपीस पहिं आए। समाचार सब ताहि सुनाए।।<br /> कह सुग्रीव सुनहु रघुराई। आवा मिलन दसानन भाई।।<br /> कह प्रभु सखा बूझिऐ काहा। कहइ कपीस सुनहु नरनाहा।।<br /> जानि न जाइ निसाचर माया। कामरूप केहि कारन आया।।<br /> भेद हमार लेन सठ आवा। राखिअ बाँधि मोहि अस भावा।।<br /> सखा नीति तुम्ह नीकि बिचारी। मम पन सरनागत भयहारी।।<br /> सुनि प्रभु बचन हरष हनुमाना। सरनागत बच्छल भगवाना।।<br /> दो0=सरनागत कहुँ जे तजहिं निज अनहित अनुमानि।<br /> ते नर पावँर पापमय तिन्हहि बिलोकत हानि।।43।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोटि बिप्र बध लागहिं जाहू। आएँ सरन तजउँ नहिं ताहू।।<br /> सनमुख होइ जीव मोहि जबहीं। जन्म कोटि अघ नासहिं तबहीं।।<br /> पापवंत कर सहज सुभाऊ। भजनु मोर तेहि भाव न काऊ।।<br /> जौं पै दुष्टहदय सोइ होई। मोरें सनमुख आव कि सोई।।<br /> निर्मल मन जन सो मोहि पावा। मोहि कपट छल छिद्र न भावा।।<br /> भेद लेन पठवा दससीसा। तबहुँ न कछु भय हानि कपीसा।।<br /> जग महुँ सखा निसाचर जेते। लछिमनु हनइ निमिष महुँ तेते।।<br /> जौं सभीत आवा सरनाई। रखिहउँ ताहि प्रान की नाई।।<br /> दो0=उभय भाँति तेहि आनहु हँसि कह कृपानिकेत।<br /> जय कृपाल कहि चले अंगद हनू समेत।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सादर तेहि आगें करि बानर। चले जहाँ रघुपति करुनाकर।।<br /> दूरिहि ते देखे द्वौ भ्राता। नयनानंद दान के दाता।।<br /> बहुरि राम छबिधाम बिलोकी। रहेउ ठटुकि एकटक पल रोकी।।<br /> भुज प्रलंब कंजारुन लोचन। स्यामल गात प्रनत भय मोचन।।<br /> सिंघ कंध आयत उर सोहा। आनन अमित मदन मन मोहा।।<br /> नयन नीर पुलकित अति गाता। मन धरि धीर कही मृदु बाता।।<br /> नाथ दसानन कर मैं भ्राता। निसिचर बंस जनम सुरत्राता।।<br /> सहज पापप्रिय तामस देहा। जथा उलूकहि तम पर नेहा।।<br /> दो0-श्रवन सुजसु सुनि आयउँ प्रभु भंजन भव भीर।<br /> त्राहि त्राहि आरति हरन सरन सुखद रघुबीर।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि करत दंडवत देखा। तुरत उठे प्रभु हरष बिसेषा।।<br /> दीन बचन सुनि प्रभु मन भावा। भुज बिसाल गहि हृदयँ लगावा।।<br /> अनुज सहित मिलि ढिग बैठारी। बोले बचन भगत भयहारी।।<br /> कहु लंकेस सहित परिवारा। कुसल कुठाहर बास तुम्हारा।।<br /> खल मंडलीं बसहु दिनु राती। सखा धरम निबहइ केहि भाँती।।<br /> मैं जानउँ तुम्हारि सब रीती। अति नय निपुन न भाव अनीती।।<br /> बरु भल बास नरक कर ताता। दुष्ट संग जनि देइ बिधाता।।<br /> अब पद देखि कुसल रघुराया। जौं तुम्ह कीन्ह जानि जन दाया।।<br /> दो0-तब लगि कुसल न जीव कहुँ सपनेहुँ मन बिश्राम।<br /> जब लगि भजत न राम कहुँ सोक धाम तजि काम।।46।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब लगि हृदयँ बसत खल नाना। लोभ मोह मच्छर मद माना।।<br /> जब लगि उर न बसत रघुनाथा। धरें चाप सायक कटि भाथा।।<br /> ममता तरुन तमी अँधिआरी। राग द्वेष उलूक सुखकारी।।<br /> तब लगि बसति जीव मन माहीं। जब लगि प्रभु प्रताप रबि नाहीं।।<br /> अब मैं कुसल मिटे भय भारे। देखि राम पद कमल तुम्हारे।।<br /> तुम्ह कृपाल जा पर अनुकूला। ताहि न ब्याप त्रिबिध भव सूला।।<br /> मैं निसिचर अति अधम सुभाऊ। सुभ आचरनु कीन्ह नहिं काऊ।।<br /> जासु रूप मुनि ध्यान न आवा। तेहिं प्रभु हरषि हृदयँ मोहि लावा।।<br /> दो0&#8211;अहोभाग्य मम अमित अति राम कृपा सुख पुंज।<br /> देखेउँ नयन बिरंचि सिब सेब्य जुगल पद कंज।।47।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु सखा निज कहउँ सुभाऊ। जान भुसुंडि संभु गिरिजाऊ।।<br /> जौं नर होइ चराचर द्रोही। आवे सभय सरन तकि मोही।।<br /> तजि मद मोह कपट छल नाना। करउँ सद्य तेहि साधु समाना।।<br /> जननी जनक बंधु सुत दारा। तनु धनु भवन सुह्रद परिवारा।।<br /> सब कै ममता ताग बटोरी। मम पद मनहि बाँध बरि डोरी।।<br /> समदरसी इच्छा कछु नाहीं। हरष सोक भय नहिं मन माहीं।।<br /> अस सज्जन मम उर बस कैसें। लोभी हृदयँ बसइ धनु जैसें।।<br /> तुम्ह सारिखे संत प्रिय मोरें। धरउँ देह नहिं आन निहोरें।।<br /> दो0- सगुन उपासक परहित निरत नीति दृढ़ नेम।<br /> ते नर प्रान समान मम जिन्ह कें द्विज पद प्रेम।।48।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु लंकेस सकल गुन तोरें। तातें तुम्ह अतिसय प्रिय मोरें।।<br /> राम बचन सुनि बानर जूथा। सकल कहहिं जय कृपा बरूथा।।<br /> सुनत बिभीषनु प्रभु कै बानी। नहिं अघात श्रवनामृत जानी।।<br /> पद अंबुज गहि बारहिं बारा। हृदयँ समात न प्रेमु अपारा।।<br /> सुनहु देव सचराचर स्वामी। प्रनतपाल उर अंतरजामी।।<br /> उर कछु प्रथम बासना रही। प्रभु पद प्रीति सरित सो बही।।<br /> अब कृपाल निज भगति पावनी। देहु सदा सिव मन भावनी।।<br /> एवमस्तु कहि प्रभु रनधीरा। मागा तुरत सिंधु कर नीरा।।<br /> जदपि सखा तव इच्छा नाहीं। मोर दरसु अमोघ जग माहीं।।<br /> अस कहि राम तिलक तेहि सारा। सुमन बृष्टि नभ भई अपारा।।<br /> दो0-रावन क्रोध अनल निज स्वास समीर प्रचंड।<br /> जरत बिभीषनु राखेउ दीन्हेहु राजु अखंड।।49(क)।।<br /> जो संपति सिव रावनहि दीन्हि दिएँ दस माथ।<br /> सोइ संपदा बिभीषनहि सकुचि दीन्ह रघुनाथ।।49(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस प्रभु छाड़ि भजहिं जे आना। ते नर पसु बिनु पूँछ बिषाना।।<br /> निज जन जानि ताहि अपनावा। प्रभु सुभाव कपि कुल मन भावा।।<br /> पुनि सर्बग्य सर्ब उर बासी। सर्बरूप सब रहित उदासी।।<br /> बोले बचन नीति प्रतिपालक। कारन मनुज दनुज कुल घालक।।<br /> सुनु कपीस लंकापति बीरा। केहि बिधि तरिअ जलधि गंभीरा।।<br /> संकुल मकर उरग झष जाती। अति अगाध दुस्तर सब भाँती।।<br /> कह लंकेस सुनहु रघुनायक। कोटि सिंधु सोषक तव सायक।।<br /> जद्यपि तदपि नीति असि गाई। बिनय करिअ सागर सन जाई।।<br /> दो0-प्रभु तुम्हार कुलगुर जलधि कहिहि उपाय बिचारि।<br /> बिनु प्रयास सागर तरिहि सकल भालु कपि धारि।।50।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सखा कही तुम्ह नीकि उपाई। करिअ दैव जौं होइ सहाई।।<br /> मंत्र न यह लछिमन मन भावा। राम बचन सुनि अति दुख पावा।।<br /> नाथ दैव कर कवन भरोसा। सोषिअ सिंधु करिअ मन रोसा।।<br /> कादर मन कहुँ एक अधारा। दैव दैव आलसी पुकारा।।<br /> सुनत बिहसि बोले रघुबीरा। ऐसेहिं करब धरहु मन धीरा।।<br /> अस कहि प्रभु अनुजहि समुझाई। सिंधु समीप गए रघुराई।।<br /> प्रथम प्रनाम कीन्ह सिरु नाई। बैठे पुनि तट दर्भ डसाई।।<br /> जबहिं बिभीषन प्रभु पहिं आए। पाछें रावन दूत पठाए।।<br /> दो0-सकल चरित तिन्ह देखे धरें कपट कपि देह।<br /> प्रभु गुन हृदयँ सराहहिं सरनागत पर नेह।।51।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रगट बखानहिं राम सुभाऊ। अति सप्रेम गा बिसरि दुराऊ।।<br /> रिपु के दूत कपिन्ह तब जाने। सकल बाँधि कपीस पहिं आने।।<br /> कह सुग्रीव सुनहु सब बानर। अंग भंग करि पठवहु निसिचर।।<br /> सुनि सुग्रीव बचन कपि धाए। बाँधि कटक चहु पास फिराए।।<br /> बहु प्रकार मारन कपि लागे। दीन पुकारत तदपि न त्यागे।।<br /> जो हमार हर नासा काना। तेहि कोसलाधीस कै आना।।<br /> सुनि लछिमन सब निकट बोलाए। दया लागि हँसि तुरत छोडाए।।<br /> रावन कर दीजहु यह पाती। लछिमन बचन बाचु कुलघाती।।<br /> दो0-कहेहु मुखागर मूढ़ सन मम संदेसु उदार।<br /> सीता देइ मिलेहु न त आवा काल तुम्हार।।52।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुरत नाइ लछिमन पद माथा। चले दूत बरनत गुन गाथा।।<br /> कहत राम जसु लंकाँ आए। रावन चरन सीस तिन्ह नाए।।<br /> बिहसि दसानन पूँछी बाता। कहसि न सुक आपनि कुसलाता।।<br /> पुनि कहु खबरि बिभीषन केरी। जाहि मृत्यु आई अति नेरी।।<br /> करत राज लंका सठ त्यागी। होइहि जब कर कीट अभागी।।<br /> पुनि कहु भालु कीस कटकाई। कठिन काल प्रेरित चलि आई।।<br /> जिन्ह के जीवन कर रखवारा। भयउ मृदुल चित सिंधु बिचारा।।<br /> कहु तपसिन्ह कै बात बहोरी। जिन्ह के हृदयँ त्रास अति मोरी।।<br /> दो0&#8211;की भइ भेंट कि फिरि गए श्रवन सुजसु सुनि मोर।<br /> कहसि न रिपु दल तेज बल बहुत चकित चित तोर।।53।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाथ कृपा करि पूँछेहु जैसें। मानहु कहा क्रोध तजि तैसें।।<br /> मिला जाइ जब अनुज तुम्हारा। जातहिं राम तिलक तेहि सारा।।<br /> रावन दूत हमहि सुनि काना। कपिन्ह बाँधि दीन्हे दुख नाना।।<br /> श्रवन नासिका काटै लागे। राम सपथ दीन्हे हम त्यागे।।<br /> पूँछिहु नाथ राम कटकाई। बदन कोटि सत बरनि न जाई।।<br /> नाना बरन भालु कपि धारी। बिकटानन बिसाल भयकारी।।<br /> जेहिं पुर दहेउ हतेउ सुत तोरा। सकल कपिन्ह महँ तेहि बलु थोरा।।<br /> अमित नाम भट कठिन कराला। अमित नाग बल बिपुल बिसाला।।<br /> दो0-द्विबिद मयंद नील नल अंगद गद बिकटासि।<br /> दधिमुख केहरि निसठ सठ जामवंत बलरासि।।54।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ए कपि सब सुग्रीव समाना। इन्ह सम कोटिन्ह गनइ को नाना।।<br /> राम कृपाँ अतुलित बल तिन्हहीं। तृन समान त्रेलोकहि गनहीं।।<br /> अस मैं सुना श्रवन दसकंधर। पदुम अठारह जूथप बंदर।।<br /> नाथ कटक महँ सो कपि नाहीं। जो न तुम्हहि जीतै रन माहीं।।<br /> परम क्रोध मीजहिं सब हाथा। आयसु पै न देहिं रघुनाथा।।<br /> सोषहिं सिंधु सहित झष ब्याला। पूरहीं न त भरि कुधर बिसाला।।<br /> मर्दि गर्द मिलवहिं दससीसा। ऐसेइ बचन कहहिं सब कीसा।।<br /> गर्जहिं तर्जहिं सहज असंका। मानहु ग्रसन चहत हहिं लंका।।<br /> दो0&#8211;सहज सूर कपि भालु सब पुनि सिर पर प्रभु राम।<br /> रावन काल कोटि कहु जीति सकहिं संग्राम।।55।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम तेज बल बुधि बिपुलाई। तब भ्रातहि पूँछेउ नय नागर।।<br /> तासु बचन सुनि सागर पाहीं। मागत पंथ कृपा मन माहीं।।<br /> सुनत बचन बिहसा दससीसा। जौं असि मति सहाय कृत कीसा।।<br /> सहज भीरु कर बचन दृढ़ाई। सागर सन ठानी मचलाई।।<br /> मूढ़ मृषा का करसि बड़ाई। रिपु बल बुद्धि थाह मैं पाई।।<br /> सचिव सभीत बिभीषन जाकें। बिजय बिभूति कहाँ जग ताकें।।<br /> सुनि खल बचन दूत रिस बाढ़ी। समय बिचारि पत्रिका काढ़ी।।<br /> रामानुज दीन्ही यह पाती। नाथ बचाइ जुड़ावहु छाती।।<br /> बिहसि बाम कर लीन्ही रावन। सचिव बोलि सठ लाग बचावन।।<br /> दो0&#8211;बातन्ह मनहि रिझाइ सठ जनि घालसि कुल खीस।<br /> राम बिरोध न उबरसि सरन बिष्नु अज ईस।।56(क)।।<br /> की तजि मान अनुज इव प्रभु पद पंकज भृंग।<br /> होहि कि राम सरानल खल कुल सहित पतंग।।56(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत सभय मन मुख मुसुकाई। कहत दसानन सबहि सुनाई।।<br /> भूमि परा कर गहत अकासा। लघु तापस कर बाग बिलासा।।<br /> कह सुक नाथ सत्य सब बानी। समुझहु छाड़ि प्रकृति अभिमानी।।<br /> सुनहु बचन मम परिहरि क्रोधा। नाथ राम सन तजहु बिरोधा।।<br /> अति कोमल रघुबीर सुभाऊ। जद्यपि अखिल लोक कर राऊ।।<br /> मिलत कृपा तुम्ह पर प्रभु करिही। उर अपराध न एकउ धरिही।।<br /> जनकसुता रघुनाथहि दीजे। एतना कहा मोर प्रभु कीजे।<br /> जब तेहिं कहा देन बैदेही। चरन प्रहार कीन्ह सठ तेही।।<br /> नाइ चरन सिरु चला सो तहाँ। कृपासिंधु रघुनायक जहाँ।।<br /> करि प्रनामु निज कथा सुनाई। राम कृपाँ आपनि गति पाई।।<br /> रिषि अगस्ति कीं साप भवानी। राछस भयउ रहा मुनि ग्यानी।।<br /> बंदि राम पद बारहिं बारा। मुनि निज आश्रम कहुँ पगु धारा।।<br /> दो0-बिनय न मानत जलधि जड़ गए तीन दिन बीति।<br /> बोले राम सकोप तब भय बिनु होइ न प्रीति।।57।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लछिमन बान सरासन आनू। सोषौं बारिधि बिसिख कृसानू।।<br /> सठ सन बिनय कुटिल सन प्रीती। सहज कृपन सन सुंदर नीती।।<br /> ममता रत सन ग्यान कहानी। अति लोभी सन बिरति बखानी।।<br /> क्रोधिहि सम कामिहि हरि कथा। ऊसर बीज बएँ फल जथा।।<br /> अस कहि रघुपति चाप चढ़ावा। यह मत लछिमन के मन भावा।।<br /> संघानेउ प्रभु बिसिख कराला। उठी उदधि उर अंतर ज्वाला।।<br /> मकर उरग झष गन अकुलाने। जरत जंतु जलनिधि जब जाने।।<br /> कनक थार भरि मनि गन नाना। बिप्र रूप आयउ तजि माना।।<br /> दो0-काटेहिं पइ कदरी फरइ कोटि जतन कोउ सींच।<br /> बिनय न मान खगेस सुनु डाटेहिं पइ नव नीच।।58।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सभय सिंधु गहि पद प्रभु केरे। छमहु नाथ सब अवगुन मेरे।।<br /> गगन समीर अनल जल धरनी। इन्ह कइ नाथ सहज जड़ करनी।।<br /> तव प्रेरित मायाँ उपजाए। सृष्टि हेतु सब ग्रंथनि गाए।।<br /> प्रभु आयसु जेहि कहँ जस अहई। सो तेहि भाँति रहे सुख लहई।।<br /> प्रभु भल कीन्ही मोहि सिख दीन्ही। मरजादा पुनि तुम्हरी कीन्ही।।<br /> ढोल गवाँर सूद्र पसु नारी। सकल ताड़ना के अधिकारी।।<br /> प्रभु प्रताप मैं जाब सुखाई। उतरिहि कटकु न मोरि बड़ाई।।<br /> प्रभु अग्या अपेल श्रुति गाई। करौं सो बेगि जौ तुम्हहि सोहाई।।<br /> दो0-सुनत बिनीत बचन अति कह कृपाल मुसुकाइ।<br /> जेहि बिधि उतरै कपि कटकु तात सो कहहु उपाइ।।59।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाथ नील नल कपि द्वौ भाई। लरिकाई रिषि आसिष पाई।।<br /> तिन्ह के परस किएँ गिरि भारे। तरिहहिं जलधि प्रताप तुम्हारे।।<br /> मैं पुनि उर धरि प्रभुताई। करिहउँ बल अनुमान सहाई।।<br /> एहि बिधि नाथ पयोधि बँधाइअ। जेहिं यह सुजसु लोक तिहुँ गाइअ।।<br /> एहि सर मम उत्तर तट बासी। हतहु नाथ खल नर अघ रासी।।<br /> सुनि कृपाल सागर मन पीरा। तुरतहिं हरी राम रनधीरा।।<br /> देखि राम बल पौरुष भारी। हरषि पयोनिधि भयउ सुखारी।।<br /> सकल चरित कहि प्रभुहि सुनावा। चरन बंदि पाथोधि सिधावा।।<br /> छं0-निज भवन गवनेउ सिंधु श्रीरघुपतिहि यह मत भायऊ।<br /> यह चरित कलि मलहर जथामति दास तुलसी गायऊ।।<br /> सुख भवन संसय समन दवन बिषाद रघुपति गुन गना।।<br /> तजि सकल आस भरोस गावहि सुनहि संतत सठ मना।।<br /> दो0-सकल सुमंगल दायक रघुनायक गुन गान।<br /> सादर सुनहिं ते तरहिं भव सिंधु बिना जलजान।।60।।<br /> मासपारायण, चौबीसवाँ विश्राम<br /> इति श्रीमद्रामचरितमानसे सकलकलिकलुषविध्वंसने<br /> पञ्चमः सोपानः समाप्तः ।<br /> (सुन्दरकाण्ड समाप्त)<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> [[श्रेणी: रामायण]] अमृतसर जिला 7178 27863 2006-09-21T17:07:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अमृतसर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ अमृतसर ]] है । क्षेत्रफल - 5075 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 30,74,207 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en: Amritsar District]] फतेहगढ़ साहिब जिला 7179 27864 2006-09-21T17:08:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फतेहगढ़ साहिब ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फतेहगढ़ साहिब ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en: Fatehgarh Sahib]] फिरोजपुर जिला 7180 27865 2006-09-21T17:09:31Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' फिरोजपुर''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फिरोजपुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en:Firozpur ]] भटिण्डा जिला 7181 27866 2006-09-21T17:10:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बठिण्डा ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बठिण्डा ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en:Bathinda District ]] फरीदकोट जिला 7182 27868 2006-09-21T17:11:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फरीदकोट ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फरीदकोट ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en: Faridkot District]] गुरदासपुर जिला 7183 27869 2006-09-21T17:13:07Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गुरदासपुर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गुरदासपुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en: Gurdaspur District]] श्री रामचरित मानस-लंका काण्ड 7184 27891 2006-09-21T17:44:31Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} '''श्री गणेशाय नमः'''<br /> श्री जानकीवल्लभो विजयते<br /> '''श्री रामचरितमानस'''<br /> षष्ठ सोपान<br /> ('''लंकाकाण्ड''')<br /> श्लोक<br /> रामं कामारिसेव्यं भवभयहरणं कालमत्तेभसिंहं<br /> योगीन्द्रं ज्ञानगम्यं गुणनिधिमजितं निर्गुणं निर्विकारम्।<br /> मायातीतं सुरेशं खलवधनिरतं ब्रह्मवृन्दैकदेवं<br /> वन्दे कन्दावदातं सरसिजनयनं देवमुर्वीशरूपम्।।1।।<br /> शंखेन्द्वाभमतीवसुन्दरतनुं शार्दूलचर्माम्बरं<br /> कालव्यालकरालभूषणधरं गंगाशशांकप्रियम्।<br /> काशीशं कलिकल्मषौघशमनं कल्याणकल्पद्रुमं<br /> नौमीड्यं गिरिजापतिं गुणनिधिं कन्दर्पहं शङ्करम्।।2।।<br /> यो ददाति सतां शम्भुः कैवल्यमपि दुर्लभम्।<br /> खलानां दण्डकृद्योऽसौ शङ्करः शं तनोतु मे।।3।।<br /> दो0-लव निमेष परमानु जुग बरष कलप सर चंड।<br /> भजसि न मन तेहि राम को कालु जासु कोदंड।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सो0-सिंधु बचन सुनि राम सचिव बोलि प्रभु अस कहेउ।<br /> अब बिलंबु केहि काम करहु सेतु उतरै कटकु।।<br /> सुनहु भानुकुल केतु जामवंत कर जोरि कह।<br /> नाथ नाम तव सेतु नर चढ़ि भव सागर तरिहिं।।<br /> यह लघु जलधि तरत कति बारा। अस सुनि पुनि कह पवनकुमारा।।<br /> प्रभु प्रताप बड़वानल भारी। सोषेउ प्रथम पयोनिधि बारी।।<br /> तब रिपु नारी रुदन जल धारा। भरेउ बहोरि भयउ तेहिं खारा।।<br /> सुनि अति उकुति पवनसुत केरी। हरषे कपि रघुपति तन हेरी।।<br /> जामवंत बोले दोउ भाई। नल नीलहि सब कथा सुनाई।।<br /> राम प्रताप सुमिरि मन माहीं। करहु सेतु प्रयास कछु नाहीं।।<br /> बोलि लिए कपि निकर बहोरी। सकल सुनहु बिनती कछु मोरी।।<br /> राम चरन पंकज उर धरहू। कौतुक एक भालु कपि करहू।।<br /> धावहु मर्कट बिकट बरूथा। आनहु बिटप गिरिन्ह के जूथा।।<br /> सुनि कपि भालु चले करि हूहा। जय रघुबीर प्रताप समूहा।।<br /> दो0-अति उतंग गिरि पादप लीलहिं लेहिं उठाइ।<br /> आनि देहिं नल नीलहि रचहिं ते सेतु बनाइ।।1।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सैल बिसाल आनि कपि देहीं। कंदुक इव नल नील ते लेहीं।।<br /> देखि सेतु अति सुंदर रचना। बिहसि कृपानिधि बोले बचना।।<br /> परम रम्य उत्तम यह धरनी। महिमा अमित जाइ नहिं बरनी।।<br /> करिहउँ इहाँ संभु थापना। मोरे हृदयँ परम कलपना।।<br /> सुनि कपीस बहु दूत पठाए। मुनिबर सकल बोलि लै आए।।<br /> लिंग थापि बिधिवत करि पूजा। सिव समान प्रिय मोहि न दूजा।।<br /> सिव द्रोही मम भगत कहावा। सो नर सपनेहुँ मोहि न पावा।।<br /> संकर बिमुख भगति चह मोरी। सो नारकी मूढ़ मति थोरी।।<br /> दो0-संकर प्रिय मम द्रोही सिव द्रोही मम दास।<br /> ते नर करहि कलप भरि धोर नरक महुँ बास।।2।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे रामेस्वर दरसनु करिहहिं। ते तनु तजि मम लोक सिधरिहहिं।।<br /> जो गंगाजलु आनि चढ़ाइहि। सो साजुज्य मुक्ति नर पाइहि।।<br /> होइ अकाम जो छल तजि सेइहि। भगति मोरि तेहि संकर देइहि।।<br /> मम कृत सेतु जो दरसनु करिही। सो बिनु श्रम भवसागर तरिही।।<br /> राम बचन सब के जिय भाए। मुनिबर निज निज आश्रम आए।।<br /> गिरिजा रघुपति कै यह रीती। संतत करहिं प्रनत पर प्रीती।।<br /> बाँधा सेतु नील नल नागर। राम कृपाँ जसु भयउ उजागर।।<br /> बूड़हिं आनहि बोरहिं जेई। भए उपल बोहित सम तेई।।<br /> महिमा यह न जलधि कइ बरनी। पाहन गुन न कपिन्ह कइ करनी।।<br /> दो0=श्री रघुबीर प्रताप ते सिंधु तरे पाषान।<br /> ते मतिमंद जे राम तजि भजहिं जाइ प्रभु आन।।3।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बाँधि सेतु अति सुदृढ़ बनावा। देखि कृपानिधि के मन भावा।।<br /> चली सेन कछु बरनि न जाई। गर्जहिं मर्कट भट समुदाई।।<br /> सेतुबंध ढिग चढ़ि रघुराई। चितव कृपाल सिंधु बहुताई।।<br /> देखन कहुँ प्रभु करुना कंदा। प्रगट भए सब जलचर बृंदा।।<br /> मकर नक्र नाना झष ब्याला। सत जोजन तन परम बिसाला।।<br /> अइसेउ एक तिन्हहि जे खाहीं। एकन्ह कें डर तेपि डेराहीं।।<br /> प्रभुहि बिलोकहिं टरहिं न टारे। मन हरषित सब भए सुखारे।।<br /> तिन्ह की ओट न देखिअ बारी। मगन भए हरि रूप निहारी।।<br /> चला कटकु प्रभु आयसु पाई। को कहि सक कपि दल बिपुलाई।।<br /> दो0-सेतुबंध भइ भीर अति कपि नभ पंथ उड़ाहिं।<br /> अपर जलचरन्हि ऊपर चढ़ि चढ़ि पारहि जाहिं।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कौतुक बिलोकि द्वौ भाई। बिहँसि चले कृपाल रघुराई।।<br /> सेन सहित उतरे रघुबीरा। कहि न जाइ कपि जूथप भीरा।।<br /> सिंधु पार प्रभु डेरा कीन्हा। सकल कपिन्ह कहुँ आयसु दीन्हा।।<br /> खाहु जाइ फल मूल सुहाए। सुनत भालु कपि जहँ तहँ धाए।।<br /> सब तरु फरे राम हित लागी। रितु अरु कुरितु काल गति त्यागी।।<br /> खाहिं मधुर फल बटप हलावहिं। लंका सन्मुख सिखर चलावहिं।।<br /> जहँ कहुँ फिरत निसाचर पावहिं। घेरि सकल बहु नाच नचावहिं।।<br /> दसनन्हि काटि नासिका काना। कहि प्रभु सुजसु देहिं तब जाना।।<br /> जिन्ह कर नासा कान निपाता। तिन्ह रावनहि कही सब बाता।।<br /> सुनत श्रवन बारिधि बंधाना। दस मुख बोलि उठा अकुलाना।।<br /> दो0-बांध्यो बननिधि नीरनिधि जलधि सिंधु बारीस।<br /> सत्य तोयनिधि कंपति उदधि पयोधि नदीस।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निज बिकलता बिचारि बहोरी। बिहँसि गयउ ग्रह करि भय भोरी।।<br /> मंदोदरीं सुन्यो प्रभु आयो। कौतुकहीं पाथोधि बँधायो।।<br /> कर गहि पतिहि भवन निज आनी। बोली परम मनोहर बानी।।<br /> चरन नाइ सिरु अंचलु रोपा। सुनहु बचन पिय परिहरि कोपा।।<br /> नाथ बयरु कीजे ताही सों। बुधि बल सकिअ जीति जाही सों।।<br /> तुम्हहि रघुपतिहि अंतर कैसा। खलु खद्योत दिनकरहि जैसा।।<br /> अतिबल मधु कैटभ जेहिं मारे। महाबीर दितिसुत संघारे।।<br /> जेहिं बलि बाँधि सहजभुज मारा। सोइ अवतरेउ हरन महि भारा।।<br /> तासु बिरोध न कीजिअ नाथा। काल करम जिव जाकें हाथा।।<br /> दो0-रामहि सौपि जानकी नाइ कमल पद माथ।<br /> सुत कहुँ राज समर्पि बन जाइ भजिअ रघुनाथ।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाथ दीनदयाल रघुराई। बाघउ सनमुख गएँ न खाई।।<br /> चाहिअ करन सो सब करि बीते। तुम्ह सुर असुर चराचर जीते।।<br /> संत कहहिं असि नीति दसानन। चौथेंपन जाइहि नृप कानन।।<br /> तासु भजन कीजिअ तहँ भर्ता। जो कर्ता पालक संहर्ता।।<br /> सोइ रघुवीर प्रनत अनुरागी। भजहु नाथ ममता सब त्यागी।।<br /> मुनिबर जतनु करहिं जेहि लागी। भूप राजु तजि होहिं बिरागी।।<br /> सोइ कोसलधीस रघुराया। आयउ करन तोहि पर दाया।।<br /> जौं पिय मानहु मोर सिखावन। सुजसु होइ तिहुँ पुर अति पावन।।<br /> दो0-अस कहि नयन नीर भरि गहि पद कंपित गात।<br /> नाथ भजहु रघुनाथहि अचल होइ अहिवात।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब रावन मयसुता उठाई। कहै लाग खल निज प्रभुताई।।<br /> सुनु तै प्रिया बृथा भय माना। जग जोधा को मोहि समाना।।<br /> बरुन कुबेर पवन जम काला। भुज बल जितेउँ सकल दिगपाला।।<br /> देव दनुज नर सब बस मोरें। कवन हेतु उपजा भय तोरें।।<br /> नाना बिधि तेहि कहेसि बुझाई। सभाँ बहोरि बैठ सो जाई।।<br /> मंदोदरीं हदयँ अस जाना। काल बस्य उपजा अभिमाना।।<br /> सभाँ आइ मंत्रिन्ह तेंहि बूझा। करब कवन बिधि रिपु सैं जूझा।।<br /> कहहिं सचिव सुनु निसिचर नाहा। बार बार प्रभु पूछहु काहा।।<br /> कहहु कवन भय करिअ बिचारा। नर कपि भालु अहार हमारा।।<br /> दो0-सब के बचन श्रवन सुनि कह प्रहस्त कर जोरि।<br /> निति बिरोध न करिअ प्रभु मत्रिंन्ह मति अति थोरि।।8।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहहिं सचिव सठ ठकुरसोहाती। नाथ न पूर आव एहि भाँती।।<br /> बारिधि नाघि एक कपि आवा। तासु चरित मन महुँ सबु गावा।।<br /> छुधा न रही तुम्हहि तब काहू। जारत नगरु कस न धरि खाहू।।<br /> सुनत नीक आगें दुख पावा। सचिवन अस मत प्रभुहि सुनावा।।<br /> जेहिं बारीस बँधायउ हेला। उतरेउ सेन समेत सुबेला।।<br /> सो भनु मनुज खाब हम भाई। बचन कहहिं सब गाल फुलाई।।<br /> तात बचन मम सुनु अति आदर। जनि मन गुनहु मोहि करि कादर।।<br /> प्रिय बानी जे सुनहिं जे कहहीं। ऐसे नर निकाय जग अहहीं।।<br /> बचन परम हित सुनत कठोरे। सुनहिं जे कहहिं ते नर प्रभु थोरे।।<br /> प्रथम बसीठ पठउ सुनु नीती। सीता देइ करहु पुनि प्रीती।।<br /> दो0-नारि पाइ फिरि जाहिं जौं तौ न बढ़ाइअ रारि।<br /> नाहिं त सन्मुख समर महि तात करिअ हठि मारि।।9।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह मत जौं मानहु प्रभु मोरा। उभय प्रकार सुजसु जग तोरा।।<br /> सुत सन कह दसकंठ रिसाई। असि मति सठ केहिं तोहि सिखाई।।<br /> अबहीं ते उर संसय होई। बेनुमूल सुत भयहु घमोई।।<br /> सुनि पितु गिरा परुष अति घोरा। चला भवन कहि बचन कठोरा।।<br /> हित मत तोहि न लागत कैसें। काल बिबस कहुँ भेषज जैसें।।<br /> संध्या समय जानि दससीसा। भवन चलेउ निरखत भुज बीसा।।<br /> लंका सिखर उपर आगारा। अति बिचित्र तहँ होइ अखारा।।<br /> बैठ जाइ तेही मंदिर रावन। लागे किंनर गुन गन गावन।।<br /> बाजहिं ताल पखाउज बीना। नृत्य करहिं अपछरा प्रबीना।।<br /> दो0-सुनासीर सत सरिस सो संतत करइ बिलास।<br /> परम प्रबल रिपु सीस पर तद्यपि सोच न त्रास।।10।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> इहाँ सुबेल सैल रघुबीरा। उतरे सेन सहित अति भीरा।।<br /> सिखर एक उतंग अति देखी। परम रम्य सम सुभ्र बिसेषी।।<br /> तहँ तरु किसलय सुमन सुहाए। लछिमन रचि निज हाथ डसाए।।<br /> ता पर रूचिर मृदुल मृगछाला। तेहीं आसान आसीन कृपाला।।<br /> प्रभु कृत सीस कपीस उछंगा। बाम दहिन दिसि चाप निषंगा।।<br /> दुहुँ कर कमल सुधारत बाना। कह लंकेस मंत्र लगि काना।।<br /> बड़भागी अंगद हनुमाना। चरन कमल चापत बिधि नाना।।<br /> प्रभु पाछें लछिमन बीरासन। कटि निषंग कर बान सरासन।।<br /> दो0-एहि बिधि कृपा रूप गुन धाम रामु आसीन।<br /> धन्य ते नर एहिं ध्यान जे रहत सदा लयलीन।।11(क)।।<br /> पूरब दिसा बिलोकि प्रभु देखा उदित मंयक।<br /> कहत सबहि देखहु ससिहि मृगपति सरिस असंक।।11(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पूरब दिसि गिरिगुहा निवासी। परम प्रताप तेज बल रासी।।<br /> मत्त नाग तम कुंभ बिदारी। ससि केसरी गगन बन चारी।।<br /> बिथुरे नभ मुकुताहल तारा। निसि सुंदरी केर सिंगारा।।<br /> कह प्रभु ससि महुँ मेचकताई। कहहु काह निज निज मति भाई।।<br /> कह सुग़ीव सुनहु रघुराई। ससि महुँ प्रगट भूमि कै झाँई।।<br /> मारेउ राहु ससिहि कह कोई। उर महँ परी स्यामता सोई।।<br /> कोउ कह जब बिधि रति मुख कीन्हा। सार भाग ससि कर हरि लीन्हा।।<br /> छिद्र सो प्रगट इंदु उर माहीं। तेहि मग देखिअ नभ परिछाहीं।।<br /> प्रभु कह गरल बंधु ससि केरा। अति प्रिय निज उर दीन्ह बसेरा।।<br /> बिष संजुत कर निकर पसारी। जारत बिरहवंत नर नारी।।<br /> दो0-कह हनुमंत सुनहु प्रभु ससि तुम्हारा प्रिय दास।<br /> तव मूरति बिधु उर बसति सोइ स्यामता अभास।।12(क)।।<br /> नवान्हपारायण।। सातवाँ विश्राम<br /> पवन तनय के बचन सुनि बिहँसे रामु सुजान।<br /> दच्छिन दिसि अवलोकि प्रभु बोले कृपा निधान।।12(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखु बिभीषन दच्छिन आसा। घन घंमड दामिनि बिलासा।।<br /> मधुर मधुर गरजइ घन घोरा। होइ बृष्टि जनि उपल कठोरा।।<br /> कहत बिभीषन सुनहु कृपाला। होइ न तड़ित न बारिद माला।।<br /> लंका सिखर उपर आगारा। तहँ दसकंघर देख अखारा।।<br /> छत्र मेघडंबर सिर धारी। सोइ जनु जलद घटा अति कारी।।<br /> मंदोदरी श्रवन ताटंका। सोइ प्रभु जनु दामिनी दमंका।।<br /> बाजहिं ताल मृदंग अनूपा। सोइ रव मधुर सुनहु सुरभूपा।।<br /> प्रभु मुसुकान समुझि अभिमाना। चाप चढ़ाइ बान संधाना।।<br /> दो0-छत्र मुकुट ताटंक तब हते एकहीं बान।<br /> सबकें देखत महि परे मरमु न कोऊ जान।।13(क)।।<br /> अस कौतुक करि राम सर प्रबिसेउ आइ निषंग।<br /> रावन सभा ससंक सब देखि महा रसभंग।।13(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कंप न भूमि न मरुत बिसेषा। अस्त्र सस्त्र कछु नयन न देखा।।<br /> सोचहिं सब निज हृदय मझारी। असगुन भयउ भयंकर भारी।।<br /> दसमुख देखि सभा भय पाई। बिहसि बचन कह जुगुति बनाई।।<br /> सिरउ गिरे संतत सुभ जाही। मुकुट परे कस असगुन ताही।।<br /> सयन करहु निज निज गृह जाई। गवने भवन सकल सिर नाई।।<br /> मंदोदरी सोच उर बसेऊ। जब ते श्रवनपूर महि खसेऊ।।<br /> सजल नयन कह जुग कर जोरी। सुनहु प्रानपति बिनती मोरी।।<br /> कंत राम बिरोध परिहरहू। जानि मनुज जनि हठ मन धरहू।।<br /> दो0-बिस्वरुप रघुबंस मनि करहु बचन बिस्वासु।<br /> लोक कल्पना बेद कर अंग अंग प्रति जासु।।14।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पद पाताल सीस अज धामा। अपर लोक अँग अँग बिश्रामा।।<br /> भृकुटि बिलास भयंकर काला। नयन दिवाकर कच घन माला।।<br /> जासु घ्रान अस्विनीकुमारा। निसि अरु दिवस निमेष अपारा।।<br /> श्रवन दिसा दस बेद बखानी। मारुत स्वास निगम निज बानी।।<br /> अधर लोभ जम दसन कराला। माया हास बाहु दिगपाला।।<br /> आनन अनल अंबुपति जीहा। उतपति पालन प्रलय समीहा।।<br /> रोम राजि अष्टादस भारा। अस्थि सैल सरिता नस जारा।।<br /> उदर उदधि अधगो जातना। जगमय प्रभु का बहु कलपना।।<br /> दो0-अहंकार सिव बुद्धि अज मन ससि चित्त महान।<br /> मनुज बास सचराचर रुप राम भगवान।।15 क।।<br /> अस बिचारि सुनु प्रानपति प्रभु सन बयरु बिहाइ।<br /> प्रीति करहु रघुबीर पद मम अहिवात न जाइ।।15 ख।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिहँसा नारि बचन सुनि काना। अहो मोह महिमा बलवाना।।<br /> नारि सुभाउ सत्य सब कहहीं। अवगुन आठ सदा उर रहहीं।।<br /> साहस अनृत चपलता माया। भय अबिबेक असौच अदाया।।<br /> रिपु कर रुप सकल तैं गावा। अति बिसाल भय मोहि सुनावा।।<br /> सो सब प्रिया सहज बस मोरें। समुझि परा प्रसाद अब तोरें।।<br /> जानिउँ प्रिया तोरि चतुराई। एहि बिधि कहहु मोरि प्रभुताई।।<br /> तव बतकही गूढ़ मृगलोचनि। समुझत सुखद सुनत भय मोचनि।।<br /> मंदोदरि मन महुँ अस ठयऊ। पियहि काल बस मतिभ्रम भयऊ।।<br /> दो0-एहि बिधि करत बिनोद बहु प्रात प्रगट दसकंध।<br /> सहज असंक लंकपति सभाँ गयउ मद अंध।।16(क)।।<br /> सो0-फूलह फरइ न बेत जदपि सुधा बरषहिं जलद।<br /> मूरुख हृदयँ न चेत जौं गुर मिलहिं बिरंचि सम।।16(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> इहाँ प्रात जागे रघुराई। पूछा मत सब सचिव बोलाई।।<br /> कहहु बेगि का करिअ उपाई। जामवंत कह पद सिरु नाई।।<br /> सुनु सर्बग्य सकल उर बासी। बुधि बल तेज धर्म गुन रासी।।<br /> मंत्र कहउँ निज मति अनुसारा। दूत पठाइअ बालिकुमारा।।<br /> नीक मंत्र सब के मन माना। अंगद सन कह कृपानिधाना।।<br /> बालितनय बुधि बल गुन धामा। लंका जाहु तात मम कामा।।<br /> बहुत बुझाइ तुम्हहि का कहऊँ। परम चतुर मैं जानत अहऊँ।।<br /> काजु हमार तासु हित होई। रिपु सन करेहु बतकही सोई।।<br /> सो0-प्रभु अग्या धरि सीस चरन बंदि अंगद उठेउ।<br /> सोइ गुन सागर ईस राम कृपा जा पर करहु।।17(क)।।<br /> स्वयं सिद्ध सब काज नाथ मोहि आदरु दियउ।<br /> अस बिचारि जुबराज तन पुलकित हरषित हियउ।।17(ख)।।<br /> बंदि चरन उर धरि प्रभुताई। अंगद चलेउ सबहि सिरु नाई।।<br /> प्रभु प्रताप उर सहज असंका। रन बाँकुरा बालिसुत बंका।।<br /> पुर पैठत रावन कर बेटा। खेलत रहा सो होइ गै भैंटा।।<br /> बातहिं बात करष बढ़ि आई। जुगल अतुल बल पुनि तरुनाई।।<br /> तेहि अंगद कहुँ लात उठाई। गहि पद पटकेउ भूमि भवाँई।।<br /> निसिचर निकर देखि भट भारी। जहँ तहँ चले न सकहिं पुकारी।।<br /> एक एक सन मरमु न कहहीं। समुझि तासु बध चुप करि रहहीं।।<br /> भयउ कोलाहल नगर मझारी। आवा कपि लंका जेहीं जारी।।<br /> अब धौं कहा करिहि करतारा। अति सभीत सब करहिं बिचारा।।<br /> बिनु पूछें मगु देहिं दिखाई। जेहि बिलोक सोइ जाइ सुखाई।।<br /> दो0-गयउ सभा दरबार तब सुमिरि राम पद कंज।<br /> सिंह ठवनि इत उत चितव धीर बीर बल पुंज।।18।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुरत निसाचर एक पठावा। समाचार रावनहि जनावा।।<br /> सुनत बिहँसि बोला दससीसा। आनहु बोलि कहाँ कर कीसा।।<br /> आयसु पाइ दूत बहु धाए। कपिकुंजरहि बोलि लै आए।।<br /> अंगद दीख दसानन बैंसें। सहित प्रान कज्जलगिरि जैसें।।<br /> भुजा बिटप सिर सृंग समाना। रोमावली लता जनु नाना।।<br /> मुख नासिका नयन अरु काना। गिरि कंदरा खोह अनुमाना।।<br /> गयउ सभाँ मन नेकु न मुरा। बालितनय अतिबल बाँकुरा।।<br /> उठे सभासद कपि कहुँ देखी। रावन उर भा क्रौध बिसेषी।।<br /> दो0-जथा मत्त गज जूथ महुँ पंचानन चलि जाइ।<br /> राम प्रताप सुमिरि मन बैठ सभाँ सिरु नाइ।।19।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कह दसकंठ कवन तैं बंदर। मैं रघुबीर दूत दसकंधर।।<br /> मम जनकहि तोहि रही मिताई। तव हित कारन आयउँ भाई।।<br /> उत्तम कुल पुलस्ति कर नाती। सिव बिरंचि पूजेहु बहु भाँती।।<br /> बर पायहु कीन्हेहु सब काजा। जीतेहु लोकपाल सब राजा।।<br /> नृप अभिमान मोह बस किंबा। हरि आनिहु सीता जगदंबा।।<br /> अब सुभ कहा सुनहु तुम्ह मोरा। सब अपराध छमिहि प्रभु तोरा।।<br /> दसन गहहु तृन कंठ कुठारी। परिजन सहित संग निज नारी।।<br /> सादर जनकसुता करि आगें। एहि बिधि चलहु सकल भय त्यागें।।<br /> दो0-प्रनतपाल रघुबंसमनि त्राहि त्राहि अब मोहि।<br /> आरत गिरा सुनत प्रभु अभय करैगो तोहि।।20।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रे कपिपोत बोलु संभारी। मूढ़ न जानेहि मोहि सुरारी।।<br /> कहु निज नाम जनक कर भाई। केहि नातें मानिऐ मिताई।।<br /> अंगद नाम बालि कर बेटा। तासों कबहुँ भई ही भेटा।।<br /> अंगद बचन सुनत सकुचाना। रहा बालि बानर मैं जाना।।<br /> अंगद तहीं बालि कर बालक। उपजेहु बंस अनल कुल घालक।।<br /> गर्भ न गयहु ब्यर्थ तुम्ह जायहु। निज मुख तापस दूत कहायहु।।<br /> अब कहु कुसल बालि कहँ अहई। बिहँसि बचन तब अंगद कहई।।<br /> दिन दस गएँ बालि पहिं जाई। बूझेहु कुसल सखा उर लाई।।<br /> राम बिरोध कुसल जसि होई। सो सब तोहि सुनाइहि सोई।।<br /> सुनु सठ भेद होइ मन ताकें। श्रीरघुबीर हृदय नहिं जाकें।।<br /> दो0-हम कुल घालक सत्य तुम्ह कुल पालक दससीस।<br /> अंधउ बधिर न अस कहहिं नयन कान तव बीस।।21।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सिव बिरंचि सुर मुनि समुदाई। चाहत जासु चरन सेवकाई।।<br /> तासु दूत होइ हम कुल बोरा। अइसिहुँ मति उर बिहर न तोरा।।<br /> सुनि कठोर बानी कपि केरी। कहत दसानन नयन तरेरी।।<br /> खल तव कठिन बचन सब सहऊँ। नीति धर्म मैं जानत अहऊँ।।<br /> कह कपि धर्मसीलता तोरी। हमहुँ सुनी कृत पर त्रिय चोरी।।<br /> देखी नयन दूत रखवारी। बूड़ि न मरहु धर्म ब्रतधारी।।<br /> कान नाक बिनु भगिनि निहारी। छमा कीन्हि तुम्ह धर्म बिचारी।।<br /> धर्मसीलता तव जग जागी। पावा दरसु हमहुँ बड़भागी।।<br /> दो0-जनि जल्पसि जड़ जंतु कपि सठ बिलोकु मम बाहु।<br /> लोकपाल बल बिपुल ससि ग्रसन हेतु सब राहु।।22(क)।।<br /> पुनि नभ सर मम कर निकर कमलन्हि पर करि बास।<br /> सोभत भयउ मराल इव संभु सहित कैलास।।22(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुम्हरे कटक माझ सुनु अंगद। मो सन भिरिहि कवन जोधा बद।।<br /> तव प्रभु नारि बिरहँ बलहीना। अनुज तासु दुख दुखी मलीना।।<br /> तुम्ह सुग्रीव कूलद्रुम दोऊ। अनुज हमार भीरु अति सोऊ।।<br /> जामवंत मंत्री अति बूढ़ा। सो कि होइ अब समरारूढ़ा।।<br /> सिल्पि कर्म जानहिं नल नीला। है कपि एक महा बलसीला।।<br /> आवा प्रथम नगरु जेंहिं जारा। सुनत बचन कह बालिकुमारा।।<br /> सत्य बचन कहु निसिचर नाहा। साँचेहुँ कीस कीन्ह पुर दाहा।।<br /> रावन नगर अल्प कपि दहई। सुनि अस बचन सत्य को कहई।।<br /> जो अति सुभट सराहेहु रावन। सो सुग्रीव केर लघु धावन।।<br /> चलइ बहुत सो बीर न होई। पठवा खबरि लेन हम सोई।।<br /> दो0-सत्य नगरु कपि जारेउ बिनु प्रभु आयसु पाइ।<br /> फिरि न गयउ सुग्रीव पहिं तेहिं भय रहा लुकाइ।।23(क)।।<br /> सत्य कहहि दसकंठ सब मोहि न सुनि कछु कोह।<br /> कोउ न हमारें कटक अस तो सन लरत जो सोह।।23(ख)।।<br /> प्रीति बिरोध समान सन करिअ नीति असि आहि।<br /> जौं मृगपति बध मेड़ुकन्हि भल कि कहइ कोउ ताहि।।23(ग)।।<br /> जद्यपि लघुता राम कहुँ तोहि बधें बड़ दोष।<br /> तदपि कठिन दसकंठ सुनु छत्र जाति कर रोष।।23(घ)।।<br /> बक्र उक्ति धनु बचन सर हृदय दहेउ रिपु कीस।<br /> प्रतिउत्तर सड़सिन्ह मनहुँ काढ़त भट दससीस।।23(ङ)।।<br /> हँसि बोलेउ दसमौलि तब कपि कर बड़ गुन एक।<br /> जो प्रतिपालइ तासु हित करइ उपाय अनेक।।23(छ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धन्य कीस जो निज प्रभु काजा। जहँ तहँ नाचइ परिहरि लाजा।।<br /> नाचि कूदि करि लोग रिझाई। पति हित करइ धर्म निपुनाई।।<br /> अंगद स्वामिभक्त तव जाती। प्रभु गुन कस न कहसि एहि भाँती।।<br /> मैं गुन गाहक परम सुजाना। तव कटु रटनि करउँ नहिं काना।।<br /> कह कपि तव गुन गाहकताई। सत्य पवनसुत मोहि सुनाई।।<br /> बन बिधंसि सुत बधि पुर जारा। तदपि न तेहिं कछु कृत अपकारा।।<br /> सोइ बिचारि तव प्रकृति सुहाई। दसकंधर मैं कीन्हि ढिठाई।।<br /> देखेउँ आइ जो कछु कपि भाषा। तुम्हरें लाज न रोष न माखा।।<br /> जौं असि मति पितु खाए कीसा। कहि अस बचन हँसा दससीसा।।<br /> पितहि खाइ खातेउँ पुनि तोही। अबहीं समुझि परा कछु मोही।।<br /> बालि बिमल जस भाजन जानी। हतउँ न तोहि अधम अभिमानी।।<br /> कहु रावन रावन जग केते। मैं निज श्रवन सुने सुनु जेते।।<br /> बलिहि जितन एक गयउ पताला। राखेउ बाँधि सिसुन्ह हयसाला।।<br /> खेलहिं बालक मारहिं जाई। दया लागि बलि दीन्ह छोड़ाई।।<br /> एक बहोरि सहसभुज देखा। धाइ धरा जिमि जंतु बिसेषा।।<br /> कौतुक लागि भवन लै आवा। सो पुलस्ति मुनि जाइ छोड़ावा।।<br /> दो0-एक कहत मोहि सकुच अति रहा बालि की काँख।<br /> इन्ह महुँ रावन तैं कवन सत्य बदहि तजि माख।।24।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु सठ सोइ रावन बलसीला। हरगिरि जान जासु भुज लीला।।<br /> जान उमापति जासु सुराई। पूजेउँ जेहि सिर सुमन चढ़ाई।।<br /> सिर सरोज निज करन्हि उतारी। पूजेउँ अमित बार त्रिपुरारी।।<br /> भुज बिक्रम जानहिं दिगपाला। सठ अजहूँ जिन्ह कें उर साला।।<br /> जानहिं दिग्गज उर कठिनाई। जब जब भिरउँ जाइ बरिआई।।<br /> जिन्ह के दसन कराल न फूटे। उर लागत मूलक इव टूटे।।<br /> जासु चलत डोलति इमि धरनी। चढ़त मत्त गज जिमि लघु तरनी।।<br /> सोइ रावन जग बिदित प्रतापी। सुनेहि न श्रवन अलीक प्रलापी।।<br /> दो0-तेहि रावन कहँ लघु कहसि नर कर करसि बखान।<br /> रे कपि बर्बर खर्ब खल अब जाना तव ग्यान।।25।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि अंगद सकोप कह बानी। बोलु सँभारि अधम अभिमानी।।<br /> सहसबाहु भुज गहन अपारा। दहन अनल सम जासु कुठारा।।<br /> जासु परसु सागर खर धारा। बूड़े नृप अगनित बहु बारा।।<br /> तासु गर्ब जेहि देखत भागा। सो नर क्यों दससीस अभागा।।<br /> राम मनुज कस रे सठ बंगा। धन्वी कामु नदी पुनि गंगा।।<br /> पसु सुरधेनु कल्पतरु रूखा। अन्न दान अरु रस पीयूषा।।<br /> बैनतेय खग अहि सहसानन। चिंतामनि पुनि उपल दसानन।।<br /> सुनु मतिमंद लोक बैकुंठा। लाभ कि रघुपति भगति अकुंठा।।<br /> दो0-सेन सहित तब मान मथि बन उजारि पुर जारि।।<br /> कस रे सठ हनुमान कपि गयउ जो तव सुत मारि।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु रावन परिहरि चतुराई। भजसि न कृपासिंधु रघुराई।।<br /> जौ खल भएसि राम कर द्रोही। ब्रह्म रुद्र सक राखि न तोही।।<br /> मूढ़ बृथा जनि मारसि गाला। राम बयर अस होइहि हाला।।<br /> तव सिर निकर कपिन्ह के आगें। परिहहिं धरनि राम सर लागें।।<br /> ते तव सिर कंदुक सम नाना। खेलहहिं भालु कीस चौगाना।।<br /> जबहिं समर कोपहि रघुनायक। छुटिहहिं अति कराल बहु सायक।।<br /> तब कि चलिहि अस गाल तुम्हारा। अस बिचारि भजु राम उदारा।।<br /> सुनत बचन रावन परजरा। जरत महानल जनु घृत परा।।<br /> दो0-कुंभकरन अस बंधु मम सुत प्रसिद्ध सक्रारि।<br /> मोर पराक्रम नहिं सुनेहि जितेउँ चराचर झारि।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सठ साखामृग जोरि सहाई। बाँधा सिंधु इहइ प्रभुताई।।<br /> नाघहिं खग अनेक बारीसा। सूर न होहिं ते सुनु सब कीसा।।<br /> मम भुज सागर बल जल पूरा। जहँ बूड़े बहु सुर नर सूरा।।<br /> बीस पयोधि अगाध अपारा। को अस बीर जो पाइहि पारा।।<br /> दिगपालन्ह मैं नीर भरावा। भूप सुजस खल मोहि सुनावा।।<br /> जौं पै समर सुभट तव नाथा। पुनि पुनि कहसि जासु गुन गाथा।।<br /> तौ बसीठ पठवत केहि काजा। रिपु सन प्रीति करत नहिं लाजा।।<br /> हरगिरि मथन निरखु मम बाहू। पुनि सठ कपि निज प्रभुहि सराहू।।<br /> दो0-सूर कवन रावन सरिस स्वकर काटि जेहिं सीस।<br /> हुने अनल अति हरष बहु बार साखि गौरीस।।28।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जरत बिलोकेउँ जबहिं कपाला। बिधि के लिखे अंक निज भाला।।<br /> नर कें कर आपन बध बाँची। हसेउँ जानि बिधि गिरा असाँची।।<br /> सोउ मन समुझि त्रास नहिं मोरें। लिखा बिरंचि जरठ मति भोरें।।<br /> आन बीर बल सठ मम आगें। पुनि पुनि कहसि लाज पति त्यागे।।<br /> कह अंगद सलज्ज जग माहीं। रावन तोहि समान कोउ नाहीं।।<br /> लाजवंत तव सहज सुभाऊ। निज मुख निज गुन कहसि न काऊ।।<br /> सिर अरु सैल कथा चित रही। ताते बार बीस तैं कही।।<br /> सो भुजबल राखेउ उर घाली। जीतेहु सहसबाहु बलि बाली।।<br /> सुनु मतिमंद देहि अब पूरा। काटें सीस कि होइअ सूरा।।<br /> इंद्रजालि कहु कहिअ न बीरा। काटइ निज कर सकल सरीरा।।<br /> दो0-जरहिं पतंग मोह बस भार बहहिं खर बृंद।<br /> ते नहिं सूर कहावहिं समुझि देखु मतिमंद।।29।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अब जनि बतबढ़ाव खल करही। सुनु मम बचन मान परिहरही।।<br /> दसमुख मैं न बसीठीं आयउँ। अस बिचारि रघुबीष पठायउँ।।<br /> बार बार अस कहइ कृपाला। नहिं गजारि जसु बधें सृकाला।।<br /> मन महुँ समुझि बचन प्रभु केरे। सहेउँ कठोर बचन सठ तेरे।।<br /> नाहिं त करि मुख भंजन तोरा। लै जातेउँ सीतहि बरजोरा।।<br /> जानेउँ तव बल अधम सुरारी। सूनें हरि आनिहि परनारी।।<br /> तैं निसिचर पति गर्ब बहूता। मैं रघुपति सेवक कर दूता।।<br /> जौं न राम अपमानहि डरउँ। तोहि देखत अस कौतुक करऊँ।।<br /> दो0-तोहि पटकि महि सेन हति चौपट करि तव गाउँ।<br /> तव जुबतिन्ह समेत सठ जनकसुतहि लै जाउँ।।30।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौ अस करौं तदपि न बड़ाई। मुएहि बधें नहिं कछु मनुसाई।।<br /> कौल कामबस कृपिन बिमूढ़ा। अति दरिद्र अजसी अति बूढ़ा।।<br /> सदा रोगबस संतत क्रोधी। बिष्नु बिमूख श्रुति संत बिरोधी।।<br /> तनु पोषक निंदक अघ खानी। जीवन सव सम चौदह प्रानी।।<br /> अस बिचारि खल बधउँ न तोही। अब जनि रिस उपजावसि मोही।।<br /> सुनि सकोप कह निसिचर नाथा। अधर दसन दसि मीजत हाथा।।<br /> रे कपि अधम मरन अब चहसी। छोटे बदन बात बड़ि कहसी।।<br /> कटु जल्पसि जड़ कपि बल जाकें। बल प्रताप बुधि तेज न ताकें।।<br /> दो0-अगुन अमान जानि तेहि दीन्ह पिता बनबास।<br /> सो दुख अरु जुबती बिरह पुनि निसि दिन मम त्रास।।31(क)।।<br /> जिन्ह के बल कर गर्ब तोहि अइसे मनुज अनेक।<br /> खाहीं निसाचर दिवस निसि मूढ़ समुझु तजि टेक।।31(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब तेहिं कीन्ह राम कै निंदा। क्रोधवंत अति भयउ कपिंदा।।<br /> हरि हर निंदा सुनइ जो काना। होइ पाप गोघात समाना।।<br /> कटकटान कपिकुंजर भारी। दुहु भुजदंड तमकि महि मारी।।<br /> डोलत धरनि सभासद खसे। चले भाजि भय मारुत ग्रसे।।<br /> गिरत सँभारि उठा दसकंधर। भूतल परे मुकुट अति सुंदर।।<br /> कछु तेहिं लै निज सिरन्हि सँवारे। कछु अंगद प्रभु पास पबारे।।<br /> आवत मुकुट देखि कपि भागे। दिनहीं लूक परन बिधि लागे।।<br /> की रावन करि कोप चलाए। कुलिस चारि आवत अति धाए।।<br /> कह प्रभु हँसि जनि हृदयँ डेराहू। लूक न असनि केतु नहिं राहू।।<br /> ए किरीट दसकंधर केरे। आवत बालितनय के प्रेरे।।<br /> दो0-तरकि पवनसुत कर गहे आनि धरे प्रभु पास।<br /> कौतुक देखहिं भालु कपि दिनकर सरिस प्रकास।।32(क)।।<br /> उहाँ सकोपि दसानन सब सन कहत रिसाइ।<br /> धरहु कपिहि धरि मारहु सुनि अंगद मुसुकाइ।।32(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि बेगि सूभट सब धावहु। खाहु भालु कपि जहँ जहँ पावहु।।<br /> मर्कटहीन करहु महि जाई। जिअत धरहु तापस द्वौ भाई।।<br /> पुनि सकोप बोलेउ जुबराजा। गाल बजावत तोहि न लाजा।।<br /> मरु गर काटि निलज कुलघाती। बल बिलोकि बिहरति नहिं छाती।।<br /> रे त्रिय चोर कुमारग गामी। खल मल रासि मंदमति कामी।।<br /> सन्यपात जल्पसि दुर्बादा। भएसि कालबस खल मनुजादा।।<br /> याको फलु पावहिगो आगें। बानर भालु चपेटन्हि लागें।।<br /> रामु मनुज बोलत असि बानी। गिरहिं न तव रसना अभिमानी।।<br /> गिरिहहिं रसना संसय नाहीं। सिरन्हि समेत समर महि माहीं।।<br /> सो0-सो नर क्यों दसकंध बालि बध्यो जेहिं एक सर।<br /> बीसहुँ लोचन अंध धिग तव जन्म कुजाति जड़।।33(क)।।<br /> तब सोनित की प्यास तृषित राम सायक निकर।<br /> तजउँ तोहि तेहि त्रास कटु जल्पक निसिचर अधम।।33(ख)।।<br /> मै तव दसन तोरिबे लायक। आयसु मोहि न दीन्ह रघुनायक।।<br /> असि रिस होति दसउ मुख तोरौं। लंका गहि समुद्र महँ बोरौं।।<br /> गूलरि फल समान तव लंका। बसहु मध्य तुम्ह जंतु असंका।।<br /> मैं बानर फल खात न बारा। आयसु दीन्ह न राम उदारा।।<br /> जुगति सुनत रावन मुसुकाई। मूढ़ सिखिहि कहँ बहुत झुठाई।।<br /> बालि न कबहुँ गाल अस मारा। मिलि तपसिन्ह तैं भएसि लबारा।।<br /> साँचेहुँ मैं लबार भुज बीहा। जौं न उपारिउँ तव दस जीहा।।<br /> समुझि राम प्रताप कपि कोपा। सभा माझ पन करि पद रोपा।।<br /> जौं मम चरन सकसि सठ टारी। फिरहिं रामु सीता मैं हारी।।<br /> सुनहु सुभट सब कह दससीसा। पद गहि धरनि पछारहु कीसा।।<br /> इंद्रजीत आदिक बलवाना। हरषि उठे जहँ तहँ भट नाना।।<br /> झपटहिं करि बल बिपुल उपाई। पद न टरइ बैठहिं सिरु नाई।।<br /> पुनि उठि झपटहीं सुर आराती। टरइ न कीस चरन एहि भाँती।।<br /> पुरुष कुजोगी जिमि उरगारी। मोह बिटप नहिं सकहिं उपारी।।<br /> दो0-कोटिन्ह मेघनाद सम सुभट उठे हरषाइ।<br /> झपटहिं टरै न कपि चरन पुनि बैठहिं सिर नाइ।।34(क)।।<br /> भूमि न छाँडत कपि चरन देखत रिपु मद भाग।।<br /> कोटि बिघ्न ते संत कर मन जिमि नीति न त्याग।।34(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कपि बल देखि सकल हियँ हारे। उठा आपु कपि कें परचारे।।<br /> गहत चरन कह बालिकुमारा। मम पद गहें न तोर उबारा।।<br /> गहसि न राम चरन सठ जाई। सुनत फिरा मन अति सकुचाई।।<br /> भयउ तेजहत श्री सब गई। मध्य दिवस जिमि ससि सोहई।।<br /> सिंघासन बैठेउ सिर नाई। मानहुँ संपति सकल गँवाई।।<br /> जगदातमा प्रानपति रामा। तासु बिमुख किमि लह बिश्रामा।।<br /> उमा राम की भृकुटि बिलासा। होइ बिस्व पुनि पावइ नासा।।<br /> तृन ते कुलिस कुलिस तृन करई। तासु दूत पन कहु किमि टरई।।<br /> पुनि कपि कही नीति बिधि नाना। मान न ताहि कालु निअराना।।<br /> रिपु मद मथि प्रभु सुजसु सुनायो। यह कहि चल्यो बालि नृप जायो।।<br /> हतौं न खेत खेलाइ खेलाई। तोहि अबहिं का करौं बड़ाई।।<br /> प्रथमहिं तासु तनय कपि मारा। सो सुनि रावन भयउ दुखारा।।<br /> जातुधान अंगद पन देखी। भय ब्याकुल सब भए बिसेषी।।<br /> दो0-रिपु बल धरषि हरषि कपि बालितनय बल पुंज।<br /> पुलक सरीर नयन जल गहे राम पद कंज।।35(क)।।<br /> साँझ जानि दसकंधर भवन गयउ बिलखाइ।<br /> मंदोदरी रावनहि बहुरि कहा समुझाइ।।(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कंत समुझि मन तजहु कुमतिही। सोह न समर तुम्हहि रघुपतिही।।<br /> रामानुज लघु रेख खचाई। सोउ नहिं नाघेहु असि मनुसाई।।<br /> पिय तुम्ह ताहि जितब संग्रामा। जाके दूत केर यह कामा।।<br /> कौतुक सिंधु नाघी तव लंका। आयउ कपि केहरी असंका।।<br /> रखवारे हति बिपिन उजारा। देखत तोहि अच्छ तेहिं मारा।।<br /> जारि सकल पुर कीन्हेसि छारा। कहाँ रहा बल गर्ब तुम्हारा।।<br /> अब पति मृषा गाल जनि मारहु। मोर कहा कछु हृदयँ बिचारहु।।<br /> पति रघुपतिहि नृपति जनि मानहु। अग जग नाथ अतुल बल जानहु।।<br /> बान प्रताप जान मारीचा। तासु कहा नहिं मानेहि नीचा।।<br /> जनक सभाँ अगनित भूपाला। रहे तुम्हउ बल अतुल बिसाला।।<br /> भंजि धनुष जानकी बिआही। तब संग्राम जितेहु किन ताही।।<br /> सुरपति सुत जानइ बल थोरा। राखा जिअत आँखि गहि फोरा।।<br /> सूपनखा कै गति तुम्ह देखी। तदपि हृदयँ नहिं लाज बिषेषी।।<br /> दो0-बधि बिराध खर दूषनहि लीँलाँ हत्यो कबंध।<br /> बालि एक सर मारयो तेहि जानहु दसकंध।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जेहिं जलनाथ बँधायउ हेला। उतरे प्रभु दल सहित सुबेला।।<br /> कारुनीक दिनकर कुल केतू। दूत पठायउ तव हित हेतू।।<br /> सभा माझ जेहिं तव बल मथा। करि बरूथ महुँ मृगपति जथा।।<br /> अंगद हनुमत अनुचर जाके। रन बाँकुरे बीर अति बाँके।।<br /> तेहि कहँ पिय पुनि पुनि नर कहहू। मुधा मान ममता मद बहहू।।<br /> अहह कंत कृत राम बिरोधा। काल बिबस मन उपज न बोधा।।<br /> काल दंड गहि काहु न मारा। हरइ धर्म बल बुद्धि बिचारा।।<br /> निकट काल जेहि आवत साईं। तेहि भ्रम होइ तुम्हारिहि नाईं।।<br /> दो0-दुइ सुत मरे दहेउ पुर अजहुँ पूर पिय देहु।<br /> कृपासिंधु रघुनाथ भजि नाथ बिमल जसु लेहु।।37।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नारि बचन सुनि बिसिख समाना। सभाँ गयउ उठि होत बिहाना।।<br /> बैठ जाइ सिंघासन फूली। अति अभिमान त्रास सब भूली।।<br /> इहाँ राम अंगदहि बोलावा। आइ चरन पंकज सिरु नावा।।<br /> अति आदर सपीप बैठारी। बोले बिहँसि कृपाल खरारी।।<br /> बालितनय कौतुक अति मोही। तात सत्य कहु पूछउँ तोही।।।<br /> रावनु जातुधान कुल टीका। भुज बल अतुल जासु जग लीका।।<br /> तासु मुकुट तुम्ह चारि चलाए। कहहु तात कवनी बिधि पाए।।<br /> सुनु सर्बग्य प्रनत सुखकारी। मुकुट न होहिं भूप गुन चारी।।<br /> साम दान अरु दंड बिभेदा। नृप उर बसहिं नाथ कह बेदा।।<br /> नीति धर्म के चरन सुहाए। अस जियँ जानि नाथ पहिं आए।।<br /> दो0-धर्महीन प्रभु पद बिमुख काल बिबस दससीस।<br /> तेहि परिहरि गुन आए सुनहु कोसलाधीस।।38(((क)।।<br /> परम चतुरता श्रवन सुनि बिहँसे रामु उदार।<br /> समाचार पुनि सब कहे गढ़ के बालिकुमार।।38(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रिपु के समाचार जब पाए। राम सचिव सब निकट बोलाए।।<br /> लंका बाँके चारि दुआरा। केहि बिधि लागिअ करहु बिचारा।।<br /> तब कपीस रिच्छेस बिभीषन। सुमिरि हृदयँ दिनकर कुल भूषन।।<br /> करि बिचार तिन्ह मंत्र दृढ़ावा। चारि अनी कपि कटकु बनावा।।<br /> जथाजोग सेनापति कीन्हे। जूथप सकल बोलि तब लीन्हे।।<br /> प्रभु प्रताप कहि सब समुझाए। सुनि कपि सिंघनाद करि धाए।।<br /> हरषित राम चरन सिर नावहिं। गहि गिरि सिखर बीर सब धावहिं।।<br /> गर्जहिं तर्जहिं भालु कपीसा। जय रघुबीर कोसलाधीसा।।<br /> जानत परम दुर्ग अति लंका। प्रभु प्रताप कपि चले असंका।।<br /> घटाटोप करि चहुँ दिसि घेरी। मुखहिं निसान बजावहीं भेरी।।<br /> दो0-जयति राम जय लछिमन जय कपीस सुग्रीव।<br /> गर्जहिं सिंघनाद कपि भालु महा बल सींव।।39।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लंकाँ भयउ कोलाहल भारी। सुना दसानन अति अहँकारी।।<br /> देखहु बनरन्ह केरि ढिठाई। बिहँसि निसाचर सेन बोलाई।।<br /> आए कीस काल के प्रेरे। छुधावंत सब निसिचर मेरे।।<br /> अस कहि अट्टहास सठ कीन्हा। गृह बैठे अहार बिधि दीन्हा।।<br /> सुभट सकल चारिहुँ दिसि जाहू। धरि धरि भालु कीस सब खाहू।।<br /> उमा रावनहि अस अभिमाना। जिमि टिट्टिभ खग सूत उताना।।<br /> चले निसाचर आयसु मागी। गहि कर भिंडिपाल बर साँगी।।<br /> तोमर मुग्दर परसु प्रचंडा। सुल कृपान परिघ गिरिखंडा।।<br /> जिमि अरुनोपल निकर निहारी। धावहिं सठ खग मांस अहारी।।<br /> चोंच भंग दुख तिन्हहि न सूझा। तिमि धाए मनुजाद अबूझा।।<br /> दो0-नानायुध सर चाप धर जातुधान बल बीर।<br /> कोट कँगूरन्हि चढ़ि गए कोटि कोटि रनधीर।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोट कँगूरन्हि सोहहिं कैसे। मेरु के सृंगनि जनु घन बैसे।।<br /> बाजहिं ढोल निसान जुझाऊ। सुनि धुनि होइ भटन्हि मन चाऊ।।<br /> बाजहिं भेरि नफीरि अपारा। सुनि कादर उर जाहिं दरारा।।<br /> देखिन्ह जाइ कपिन्ह के ठट्टा। अति बिसाल तनु भालु सुभट्टा।।<br /> धावहिं गनहिं न अवघट घाटा। पर्बत फोरि करहिं गहि बाटा।।<br /> कटकटाहिं कोटिन्ह भट गर्जहिं। दसन ओठ काटहिं अति तर्जहिं।।<br /> उत रावन इत राम दोहाई। जयति जयति जय परी लराई।।<br /> निसिचर सिखर समूह ढहावहिं। कूदि धरहिं कपि फेरि चलावहिं।।<br /> दो0-धरि कुधर खंड प्रचंड कर्कट भालु गढ़ पर डारहीं।<br /> झपटहिं चरन गहि पटकि महि भजि चलत बहुरि पचारहीं।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अति तरल तरुन प्रताप तरपहिं तमकि गढ़ चढ़ि चढ़ि गए।<br /> कपि भालु चढ़ि मंदिरन्ह जहँ तहँ राम जसु गावत भए।।<br /> दो0-एकु एकु निसिचर गहि पुनि कपि चले पराइ।<br /> ऊपर आपु हेठ भट गिरहिं धरनि पर आइ।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम प्रताप प्रबल कपिजूथा। मर्दहिं निसिचर सुभट बरूथा।।<br /> चढ़े दुर्ग पुनि जहँ तहँ बानर। जय रघुबीर प्रताप दिवाकर।।<br /> चले निसाचर निकर पराई। प्रबल पवन जिमि घन समुदाई।।<br /> हाहाकार भयउ पुर भारी। रोवहिं बालक आतुर नारी।।<br /> सब मिलि देहिं रावनहि गारी। राज करत एहिं मृत्यु हँकारी।।<br /> निज दल बिचल सुनी तेहिं काना। फेरि सुभट लंकेस रिसाना।।<br /> जो रन बिमुख सुना मैं काना। सो मैं हतब कराल कृपाना।।<br /> सर्बसु खाइ भोग करि नाना। समर भूमि भए बल्लभ प्राना।।<br /> उग्र बचन सुनि सकल डेराने। चले क्रोध करि सुभट लजाने।।<br /> सन्मुख मरन बीर कै सोभा। तब तिन्ह तजा प्रान कर लोभा।।<br /> दो0-बहु आयुध धर सुभट सब भिरहिं पचारि पचारि।<br /> ब्याकुल किए भालु कपि परिघ त्रिसूलन्हि मारी।।42।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भय आतुर कपि भागन लागे। जद्यपि उमा जीतिहहिं आगे।।<br /> कोउ कह कहँ अंगद हनुमंता। कहँ नल नील दुबिद बलवंता।।<br /> निज दल बिकल सुना हनुमाना। पच्छिम द्वार रहा बलवाना।।<br /> मेघनाद तहँ करइ लराई। टूट न द्वार परम कठिनाई।।<br /> पवनतनय मन भा अति क्रोधा। गर्जेउ प्रबल काल सम जोधा।।<br /> कूदि लंक गढ़ ऊपर आवा। गहि गिरि मेघनाद कहुँ धावा।।<br /> भंजेउ रथ सारथी निपाता। ताहि हृदय महुँ मारेसि लाता।।<br /> दुसरें सूत बिकल तेहि जाना। स्यंदन घालि तुरत गृह आना।।<br /> दो0-अंगद सुना पवनसुत गढ़ पर गयउ अकेल।<br /> रन बाँकुरा बालिसुत तरकि चढ़ेउ कपि खेल।।43।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जुद्ध बिरुद्ध क्रुद्ध द्वौ बंदर। राम प्रताप सुमिरि उर अंतर।।<br /> रावन भवन चढ़े द्वौ धाई। करहि कोसलाधीस दोहाई।।<br /> कलस सहित गहि भवनु ढहावा। देखि निसाचरपति भय पावा।।<br /> नारि बृंद कर पीटहिं छाती। अब दुइ कपि आए उतपाती।।<br /> कपिलीला करि तिन्हहि डेरावहिं। रामचंद्र कर सुजसु सुनावहिं।।<br /> पुनि कर गहि कंचन के खंभा। कहेन्हि करिअ उतपात अरंभा।।<br /> गर्जि परे रिपु कटक मझारी। लागे मर्दै भुज बल भारी।।<br /> काहुहि लात चपेटन्हि केहू। भजहु न रामहि सो फल लेहू।।<br /> दो0-एक एक सों मर्दहिं तोरि चलावहिं मुंड।<br /> रावन आगें परहिं ते जनु फूटहिं दधि कुंड।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> महा महा मुखिआ जे पावहिं। ते पद गहि प्रभु पास चलावहिं।।<br /> कहइ बिभीषनु तिन्ह के नामा। देहिं राम तिन्हहू निज धामा।।<br /> खल मनुजाद द्विजामिष भोगी। पावहिं गति जो जाचत जोगी।।<br /> उमा राम मृदुचित करुनाकर। बयर भाव सुमिरत मोहि निसिचर।।<br /> देहिं परम गति सो जियँ जानी। अस कृपाल को कहहु भवानी।।<br /> अस प्रभु सुनि न भजहिं भ्रम त्यागी। नर मतिमंद ते परम अभागी।।<br /> अंगद अरु हनुमंत प्रबेसा। कीन्ह दुर्ग अस कह अवधेसा।।<br /> लंकाँ द्वौ कपि सोहहिं कैसें। मथहि सिंधु दुइ मंदर जैसें।।<br /> दो0-भुज बल रिपु दल दलमलि देखि दिवस कर अंत।<br /> कूदे जुगल बिगत श्रम आए जहँ भगवंत।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु पद कमल सीस तिन्ह नाए। देखि सुभट रघुपति मन भाए।।<br /> राम कृपा करि जुगल निहारे। भए बिगतश्रम परम सुखारे।।<br /> गए जानि अंगद हनुमाना। फिरे भालु मर्कट भट नाना।।<br /> जातुधान प्रदोष बल पाई। धाए करि दससीस दोहाई।।<br /> निसिचर अनी देखि कपि फिरे। जहँ तहँ कटकटाइ भट भिरे।।<br /> द्वौ दल प्रबल पचारि पचारी। लरत सुभट नहिं मानहिं हारी।।<br /> महाबीर निसिचर सब कारे। नाना बरन बलीमुख भारे।।<br /> सबल जुगल दल समबल जोधा। कौतुक करत लरत करि क्रोधा।।<br /> प्राबिट सरद पयोद घनेरे। लरत मनहुँ मारुत के प्रेरे।।<br /> अनिप अकंपन अरु अतिकाया। बिचलत सेन कीन्हि इन्ह माया।।<br /> भयउ निमिष महँ अति अँधियारा। बृष्टि होइ रुधिरोपल छारा।।<br /> दो0-देखि निबिड़ तम दसहुँ दिसि कपिदल भयउ खभार।<br /> एकहि एक न देखई जहँ तहँ करहिं पुकार।।46।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सकल मरमु रघुनायक जाना। लिए बोलि अंगद हनुमाना।।<br /> समाचार सब कहि समुझाए। सुनत कोपि कपिकुंजर धाए।।<br /> पुनि कृपाल हँसि चाप चढ़ावा। पावक सायक सपदि चलावा।।<br /> भयउ प्रकास कतहुँ तम नाहीं। ग्यान उदयँ जिमि संसय जाहीं।।<br /> भालु बलीमुख पाइ प्रकासा। धाए हरष बिगत श्रम त्रासा।।<br /> हनूमान अंगद रन गाजे। हाँक सुनत रजनीचर भाजे।।<br /> भागत पट पटकहिं धरि धरनी। करहिं भालु कपि अद्भुत करनी।।<br /> गहि पद डारहिं सागर माहीं। मकर उरग झष धरि धरि खाहीं।।<br /> दो0-कछु मारे कछु घायल कछु गढ़ चढ़े पराइ।<br /> गर्जहिं भालु बलीमुख रिपु दल बल बिचलाइ।।47।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निसा जानि कपि चारिउ अनी। आए जहाँ कोसला धनी।।<br /> राम कृपा करि चितवा सबही। भए बिगतश्रम बानर तबही।।<br /> उहाँ दसानन सचिव हँकारे। सब सन कहेसि सुभट जे मारे।।<br /> आधा कटकु कपिन्ह संघारा। कहहु बेगि का करिअ बिचारा।।<br /> माल्यवंत अति जरठ निसाचर। रावन मातु पिता मंत्री बर।।<br /> बोला बचन नीति अति पावन। सुनहु तात कछु मोर सिखावन।।<br /> जब ते तुम्ह सीता हरि आनी। असगुन होहिं न जाहिं बखानी।।<br /> बेद पुरान जासु जसु गायो। राम बिमुख काहुँ न सुख पायो।।<br /> दो0-हिरन्याच्छ भ्राता सहित मधु कैटभ बलवान।<br /> जेहि मारे सोइ अवतरेउ कृपासिंधु भगवान।।48(क)।।<br /> मासपारायण, पचीसवाँ विश्राम<br /> कालरूप खल बन दहन गुनागार घनबोध।<br /> सिव बिरंचि जेहि सेवहिं तासों कवन बिरोध।।48(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> परिहरि बयरु देहु बैदेही। भजहु कृपानिधि परम सनेही।।<br /> ताके बचन बान सम लागे। करिआ मुह करि जाहि अभागे।।<br /> बूढ़ भएसि न त मरतेउँ तोही। अब जनि नयन देखावसि मोही।।<br /> तेहि अपने मन अस अनुमाना। बध्यो चहत एहि कृपानिधाना।।<br /> सो उठि गयउ कहत दुर्बादा। तब सकोप बोलेउ घननादा।।<br /> कौतुक प्रात देखिअहु मोरा। करिहउँ बहुत कहौं का थोरा।।<br /> सुनि सुत बचन भरोसा आवा। प्रीति समेत अंक बैठावा।।<br /> करत बिचार भयउ भिनुसारा। लागे कपि पुनि चहूँ दुआरा।।<br /> कोपि कपिन्ह दुर्घट गढ़ु घेरा। नगर कोलाहलु भयउ घनेरा।।<br /> बिबिधायुध धर निसिचर धाए। गढ़ ते पर्बत सिखर ढहाए।।<br /> छं0-ढाहे महीधर सिखर कोटिन्ह बिबिध बिधि गोला चले।<br /> घहरात जिमि पबिपात गर्जत जनु प्रलय के बादले।।<br /> मर्कट बिकट भट जुटत कटत न लटत तन जर्जर भए।<br /> गहि सैल तेहि गढ़ पर चलावहिं जहँ सो तहँ निसिचर हए।।<br /> दो0-मेघनाद सुनि श्रवन अस गढ़ु पुनि छेंका आइ।<br /> उतर्यो बीर दुर्ग तें सन्मुख चल्यो बजाइ।।49।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहँ कोसलाधीस द्वौ भ्राता। धन्वी सकल लोक बिख्याता।।<br /> कहँ नल नील दुबिद सुग्रीवा। अंगद हनूमंत बल सींवा।।<br /> कहाँ बिभीषनु भ्राताद्रोही। आजु सबहि हठि मारउँ ओही।।<br /> अस कहि कठिन बान संधाने। अतिसय क्रोध श्रवन लगि ताने।।<br /> सर समुह सो छाड़ै लागा। जनु सपच्छ धावहिं बहु नागा।।<br /> जहँ तहँ परत देखिअहिं बानर। सन्मुख होइ न सके तेहि अवसर।।<br /> जहँ तहँ भागि चले कपि रीछा। बिसरी सबहि जुद्ध कै ईछा।।<br /> सो कपि भालु न रन महँ देखा। कीन्हेसि जेहि न प्रान अवसेषा।।<br /> दो0-दस दस सर सब मारेसि परे भूमि कपि बीर।<br /> सिंहनाद करि गर्जा मेघनाद बल धीर।।50।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि पवनसुत कटक बिहाला। क्रोधवंत जनु धायउ काला।।<br /> महासैल एक तुरत उपारा। अति रिस मेघनाद पर डारा।।<br /> आवत देखि गयउ नभ सोई। रथ सारथी तुरग सब खोई।।<br /> बार बार पचार हनुमाना। निकट न आव मरमु सो जाना।।<br /> रघुपति निकट गयउ घननादा। नाना भाँति करेसि दुर्बादा।।<br /> अस्त्र सस्त्र आयुध सब डारे। कौतुकहीं प्रभु काटि निवारे।।<br /> देखि प्रताप मूढ़ खिसिआना। करै लाग माया बिधि नाना।।<br /> जिमि कोउ करै गरुड़ सैं खेला। डरपावै गहि स्वल्प सपेला।।<br /> दो0-जासु प्रबल माया बल सिव बिरंचि बड़ छोट।<br /> ताहि दिखावइ निसिचर निज माया मति खोट।।51।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नभ चढ़ि बरष बिपुल अंगारा। महि ते प्रगट होहिं जलधारा।।<br /> नाना भाँति पिसाच पिसाची। मारु काटु धुनि बोलहिं नाची।।<br /> बिष्टा पूय रुधिर कच हाड़ा। बरषइ कबहुँ उपल बहु छाड़ा।।<br /> बरषि धूरि कीन्हेसि अँधिआरा। सूझ न आपन हाथ पसारा।।<br /> कपि अकुलाने माया देखें। सब कर मरन बना एहि लेखें।।<br /> कौतुक देखि राम मुसुकाने। भए सभीत सकल कपि जाने।।<br /> एक बान काटी सब माया। जिमि दिनकर हर तिमिर निकाया।।<br /> कृपादृष्टि कपि भालु बिलोके। भए प्रबल रन रहहिं न रोके।।<br /> दो0-आयसु मागि राम पहिं अंगदादि कपि साथ।<br /> लछिमन चले क्रुद्ध होइ बान सरासन हाथ।।52।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छतज नयन उर बाहु बिसाला। हिमगिरि निभ तनु कछु एक लाला।।<br /> इहाँ दसानन सुभट पठाए। नाना अस्त्र सस्त्र गहि धाए।।<br /> भूधर नख बिटपायुध धारी। धाए कपि जय राम पुकारी।।<br /> भिरे सकल जोरिहि सन जोरी। इत उत जय इच्छा नहिं थोरी।।<br /> मुठिकन्ह लातन्ह दातन्ह काटहिं। कपि जयसील मारि पुनि डाटहिं।।<br /> मारु मारु धरु धरु धरु मारू। सीस तोरि गहि भुजा उपारू।।<br /> असि रव पूरि रही नव खंडा। धावहिं जहँ तहँ रुंड प्रचंडा।।<br /> देखहिं कौतुक नभ सुर बृंदा। कबहुँक बिसमय कबहुँ अनंदा।।<br /> दो0-रुधिर गाड़ भरि भरि जम्यो ऊपर धूरि उड़ाइ।<br /> जनु अँगार रासिन्ह पर मृतक धूम रह्यो छाइ।।53।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> घायल बीर बिराजहिं कैसे। कुसुमित किंसुक के तरु जैसे।।<br /> लछिमन मेघनाद द्वौ जोधा। भिरहिं परसपर करि अति क्रोधा।।<br /> एकहि एक सकइ नहिं जीती। निसिचर छल बल करइ अनीती।।<br /> क्रोधवंत तब भयउ अनंता। भंजेउ रथ सारथी तुरंता।।<br /> नाना बिधि प्रहार कर सेषा। राच्छस भयउ प्रान अवसेषा।।<br /> रावन सुत निज मन अनुमाना। संकठ भयउ हरिहि मम प्राना।।<br /> बीरघातिनी छाड़िसि साँगी। तेज पुंज लछिमन उर लागी।।<br /> मुरुछा भई सक्ति के लागें। तब चलि गयउ निकट भय त्यागें।।<br /> दो0-मेघनाद सम कोटि सत जोधा रहे उठाइ।<br /> जगदाधार सेष किमि उठै चले खिसिआइ।।54।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु गिरिजा क्रोधानल जासू। जारइ भुवन चारिदस आसू।।<br /> सक संग्राम जीति को ताही। सेवहिं सुर नर अग जग जाही।।<br /> यह कौतूहल जानइ सोई। जा पर कृपा राम कै होई।।<br /> संध्या भइ फिरि द्वौ बाहनी। लगे सँभारन निज निज अनी।।<br /> ब्यापक ब्रह्म अजित भुवनेस्वर। लछिमन कहाँ बूझ करुनाकर।।<br /> तब लगि लै आयउ हनुमाना। अनुज देखि प्रभु अति दुख माना।।<br /> जामवंत कह बैद सुषेना। लंकाँ रहइ को पठई लेना।।<br /> धरि लघु रूप गयउ हनुमंता। आनेउ भवन समेत तुरंता।।<br /> दो0-राम पदारबिंद सिर नायउ आइ सुषेन।<br /> कहा नाम गिरि औषधी जाहु पवनसुत लेन।।55।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम चरन सरसिज उर राखी। चला प्रभंजन सुत बल भाषी।।<br /> उहाँ दूत एक मरमु जनावा। रावन कालनेमि गृह आवा।।<br /> दसमुख कहा मरमु तेहिं सुना। पुनि पुनि कालनेमि सिरु धुना।।<br /> देखत तुम्हहि नगरु जेहिं जारा। तासु पंथ को रोकन पारा।।<br /> भजि रघुपति करु हित आपना। छाँड़हु नाथ मृषा जल्पना।।<br /> नील कंज तनु सुंदर स्यामा। हृदयँ राखु लोचनाभिरामा।।<br /> मैं तैं मोर मूढ़ता त्यागू। महा मोह निसि सूतत जागू।।<br /> काल ब्याल कर भच्छक जोई। सपनेहुँ समर कि जीतिअ सोई।।<br /> दो0-सुनि दसकंठ रिसान अति तेहिं मन कीन्ह बिचार।<br /> राम दूत कर मरौं बरु यह खल रत मल भार।।56।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि चला रचिसि मग माया। सर मंदिर बर बाग बनाया।।<br /> मारुतसुत देखा सुभ आश्रम। मुनिहि बूझि जल पियौं जाइ श्रम।।<br /> राच्छस कपट बेष तहँ सोहा। मायापति दूतहि चह मोहा।।<br /> जाइ पवनसुत नायउ माथा। लाग सो कहै राम गुन गाथा।।<br /> होत महा रन रावन रामहिं। जितहहिं राम न संसय या महिं।।<br /> इहाँ भएँ मैं देखेउँ भाई। ग्यान दृष्टि बल मोहि अधिकाई।।<br /> मागा जल तेहिं दीन्ह कमंडल। कह कपि नहिं अघाउँ थोरें जल।।<br /> सर मज्जन करि आतुर आवहु। दिच्छा देउँ ग्यान जेहिं पावहु।।<br /> दो0-सर पैठत कपि पद गहा मकरीं तब अकुलान।<br /> मारी सो धरि दिव्य तनु चली गगन चढ़ि जान।।57।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कपि तव दरस भइउँ निष्पापा। मिटा तात मुनिबर कर सापा।।<br /> मुनि न होइ यह निसिचर घोरा। मानहु सत्य बचन कपि मोरा।।<br /> अस कहि गई अपछरा जबहीं। निसिचर निकट गयउ कपि तबहीं।।<br /> कह कपि मुनि गुरदछिना लेहू। पाछें हमहि मंत्र तुम्ह देहू।।<br /> सिर लंगूर लपेटि पछारा। निज तनु प्रगटेसि मरती बारा।।<br /> राम राम कहि छाड़ेसि प्राना। सुनि मन हरषि चलेउ हनुमाना।।<br /> देखा सैल न औषध चीन्हा। सहसा कपि उपारि गिरि लीन्हा।।<br /> गहि गिरि निसि नभ धावत भयऊ। अवधपुरी उपर कपि गयऊ।।<br /> दो0-देखा भरत बिसाल अति निसिचर मन अनुमानि।<br /> बिनु फर सायक मारेउ चाप श्रवन लगि तानि।।58।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> परेउ मुरुछि महि लागत सायक। सुमिरत राम राम रघुनायक।।<br /> सुनि प्रिय बचन भरत तब धाए। कपि समीप अति आतुर आए।।<br /> बिकल बिलोकि कीस उर लावा। जागत नहिं बहु भाँति जगावा।।<br /> मुख मलीन मन भए दुखारी। कहत बचन भरि लोचन बारी।।<br /> जेहिं बिधि राम बिमुख मोहि कीन्हा। तेहिं पुनि यह दारुन दुख दीन्हा।।<br /> जौं मोरें मन बच अरु काया। प्रीति राम पद कमल अमाया।।<br /> तौ कपि होउ बिगत श्रम सूला। जौं मो पर रघुपति अनुकूला।।<br /> सुनत बचन उठि बैठ कपीसा। कहि जय जयति कोसलाधीसा।।<br /> सो0-लीन्ह कपिहि उर लाइ पुलकित तनु लोचन सजल।<br /> प्रीति न हृदयँ समाइ सुमिरि राम रघुकुल तिलक।।59।।<br /> तात कुसल कहु सुखनिधान की। सहित अनुज अरु मातु जानकी।।<br /> कपि सब चरित समास बखाने। भए दुखी मन महुँ पछिताने।।<br /> अहह दैव मैं कत जग जायउँ। प्रभु के एकहु काज न आयउँ।।<br /> जानि कुअवसरु मन धरि धीरा। पुनि कपि सन बोले बलबीरा।।<br /> तात गहरु होइहि तोहि जाता। काजु नसाइहि होत प्रभाता।।<br /> चढ़ु मम सायक सैल समेता। पठवौं तोहि जहँ कृपानिकेता।।<br /> सुनि कपि मन उपजा अभिमाना। मोरें भार चलिहि किमि बाना।।<br /> राम प्रभाव बिचारि बहोरी। बंदि चरन कह कपि कर जोरी।।<br /> दो0-तव प्रताप उर राखि प्रभु जेहउँ नाथ तुरंत।<br /> अस कहि आयसु पाइ पद बंदि चलेउ हनुमंत।।60(क)।।<br /> भरत बाहु बल सील गुन प्रभु पद प्रीति अपार।<br /> मन महुँ जात सराहत पुनि पुनि पवनकुमार।।60(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उहाँ राम लछिमनहिं निहारी। बोले बचन मनुज अनुसारी।।<br /> अर्ध राति गइ कपि नहिं आयउ। राम उठाइ अनुज उर लायउ।।<br /> सकहु न दुखित देखि मोहि काऊ। बंधु सदा तव मृदुल सुभाऊ।।<br /> मम हित लागि तजेहु पितु माता। सहेहु बिपिन हिम आतप बाता।।<br /> सो अनुराग कहाँ अब भाई। उठहु न सुनि मम बच बिकलाई।।<br /> जौं जनतेउँ बन बंधु बिछोहू। पिता बचन मनतेउँ नहिं ओहू।।<br /> सुत बित नारि भवन परिवारा। होहिं जाहिं जग बारहिं बारा।।<br /> अस बिचारि जियँ जागहु ताता। मिलइ न जगत सहोदर भ्राता।।<br /> जथा पंख बिनु खग अति दीना। मनि बिनु फनि करिबर कर हीना।।<br /> अस मम जिवन बंधु बिनु तोही। जौं जड़ दैव जिआवै मोही।।<br /> जैहउँ अवध कवन मुहु लाई। नारि हेतु प्रिय भाइ गँवाई।।<br /> बरु अपजस सहतेउँ जग माहीं। नारि हानि बिसेष छति नाहीं।।<br /> अब अपलोकु सोकु सुत तोरा। सहिहि निठुर कठोर उर मोरा।।<br /> निज जननी के एक कुमारा। तात तासु तुम्ह प्रान अधारा।।<br /> सौंपेसि मोहि तुम्हहि गहि पानी। सब बिधि सुखद परम हित जानी।।<br /> उतरु काह दैहउँ तेहि जाई। उठि किन मोहि सिखावहु भाई।।<br /> बहु बिधि सिचत सोच बिमोचन। स्त्रवत सलिल राजिव दल लोचन।।<br /> उमा एक अखंड रघुराई। नर गति भगत कृपाल देखाई।।<br /> सो0-प्रभु प्रलाप सुनि कान बिकल भए बानर निकर।<br /> आइ गयउ हनुमान जिमि करुना महँ बीर रस।।61।।<br /> हरषि राम भेंटेउ हनुमाना। अति कृतग्य प्रभु परम सुजाना।।<br /> तुरत बैद तब कीन्ह उपाई। उठि बैठे लछिमन हरषाई।।<br /> हृदयँ लाइ प्रभु भेंटेउ भ्राता। हरषे सकल भालु कपि ब्राता।।<br /> कपि पुनि बैद तहाँ पहुँचावा। जेहि बिधि तबहिं ताहि लइ आवा।।<br /> यह बृत्तांत दसानन सुनेऊ। अति बिषअद पुनि पुनि सिर धुनेऊ।।<br /> ब्याकुल कुंभकरन पहिं आवा। बिबिध जतन करि ताहि जगावा।।<br /> जागा निसिचर देखिअ कैसा। मानहुँ कालु देह धरि बैसा।।<br /> कुंभकरन बूझा कहु भाई। काहे तव मुख रहे सुखाई।।<br /> कथा कही सब तेहिं अभिमानी। जेहि प्रकार सीता हरि आनी।।<br /> तात कपिन्ह सब निसिचर मारे। महामहा जोधा संघारे।।<br /> दुर्मुख सुररिपु मनुज अहारी। भट अतिकाय अकंपन भारी।।<br /> अपर महोदर आदिक बीरा। परे समर महि सब रनधीरा।।<br /> दो0-सुनि दसकंधर बचन तब कुंभकरन बिलखान।<br /> जगदंबा हरि आनि अब सठ चाहत कल्यान।।62।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भल न कीन्ह तैं निसिचर नाहा। अब मोहि आइ जगाएहि काहा।।<br /> अजहूँ तात त्यागि अभिमाना। भजहु राम होइहि कल्याना।।<br /> हैं दससीस मनुज रघुनायक। जाके हनूमान से पायक।।<br /> अहह बंधु तैं कीन्हि खोटाई। प्रथमहिं मोहि न सुनाएहि आई।।<br /> कीन्हेहु प्रभू बिरोध तेहि देवक। सिव बिरंचि सुर जाके सेवक।।<br /> नारद मुनि मोहि ग्यान जो कहा। कहतेउँ तोहि समय निरबहा।।<br /> अब भरि अंक भेंटु मोहि भाई। लोचन सूफल करौ मैं जाई।।<br /> स्याम गात सरसीरुह लोचन। देखौं जाइ ताप त्रय मोचन।।<br /> दो0-राम रूप गुन सुमिरत मगन भयउ छन एक।<br /> रावन मागेउ कोटि घट मद अरु महिष अनेक।।63।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> महिष खाइ करि मदिरा पाना। गर्जा बज्राघात समाना।।<br /> कुंभकरन दुर्मद रन रंगा। चला दुर्ग तजि सेन न संगा।।<br /> देखि बिभीषनु आगें आयउ। परेउ चरन निज नाम सुनायउ।।<br /> अनुज उठाइ हृदयँ तेहि लायो। रघुपति भक्त जानि मन भायो।।<br /> तात लात रावन मोहि मारा। कहत परम हित मंत्र बिचारा।।<br /> तेहिं गलानि रघुपति पहिं आयउँ। देखि दीन प्रभु के मन भायउँ।।<br /> सुनु सुत भयउ कालबस रावन। सो कि मान अब परम सिखावन।।<br /> धन्य धन्य तैं धन्य बिभीषन। भयहु तात निसिचर कुल भूषन।।<br /> बंधु बंस तैं कीन्ह उजागर। भजेहु राम सोभा सुख सागर।।<br /> दो0-बचन कर्म मन कपट तजि भजेहु राम रनधीर।<br /> जाहु न निज पर सूझ मोहि भयउँ कालबस बीर। 64।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बंधु बचन सुनि चला बिभीषन। आयउ जहँ त्रैलोक बिभूषन।।<br /> नाथ भूधराकार सरीरा। कुंभकरन आवत रनधीरा।।<br /> एतना कपिन्ह सुना जब काना। किलकिलाइ धाए बलवाना।।<br /> लिए उठाइ बिटप अरु भूधर। कटकटाइ डारहिं ता ऊपर।।<br /> कोटि कोटि गिरि सिखर प्रहारा। करहिं भालु कपि एक एक बारा।।<br /> मुर् यो न मन तनु टर् यो न टार् यो। जिमि गज अर्क फलनि को मार्यो।।<br /> तब मारुतसुत मुठिका हन्यो। पर् यो धरनि ब्याकुल सिर धुन्यो।।<br /> पुनि उठि तेहिं मारेउ हनुमंता। घुर्मित भूतल परेउ तुरंता।।<br /> पुनि नल नीलहि अवनि पछारेसि। जहँ तहँ पटकि पटकि भट डारेसि।।<br /> चली बलीमुख सेन पराई। अति भय त्रसित न कोउ समुहाई।।<br /> दो0-अंगदादि कपि मुरुछित करि समेत सुग्रीव।<br /> काँख दाबि कपिराज कहुँ चला अमित बल सींव।।65।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> उमा करत रघुपति नरलीला। खेलत गरुड़ जिमि अहिगन मीला।।<br /> भृकुटि भंग जो कालहि खाई। ताहि कि सोहइ ऐसि लराई।।<br /> जग पावनि कीरति बिस्तरिहहिं। गाइ गाइ भवनिधि नर तरिहहिं।।<br /> मुरुछा गइ मारुतसुत जागा। सुग्रीवहि तब खोजन लागा।।<br /> सुग्रीवहु कै मुरुछा बीती। निबुक गयउ तेहि मृतक प्रतीती।।<br /> काटेसि दसन नासिका काना। गरजि अकास चलउ तेहिं जाना।।<br /> गहेउ चरन गहि भूमि पछारा। अति लाघवँ उठि पुनि तेहि मारा।।<br /> पुनि आयसु प्रभु पहिं बलवाना। जयति जयति जय कृपानिधाना।।<br /> नाक कान काटे जियँ जानी। फिरा क्रोध करि भइ मन ग्लानी।।<br /> सहज भीम पुनि बिनु श्रुति नासा। देखत कपि दल उपजी त्रासा।।<br /> दो0-जय जय जय रघुबंस मनि धाए कपि दै हूह।<br /> एकहि बार तासु पर छाड़ेन्हि गिरि तरु जूह।।66।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुंभकरन रन रंग बिरुद्धा। सन्मुख चला काल जनु क्रुद्धा।।<br /> कोटि कोटि कपि धरि धरि खाई। जनु टीड़ी गिरि गुहाँ समाई।।<br /> कोटिन्ह गहि सरीर सन मर्दा। कोटिन्ह मीजि मिलव महि गर्दा।।<br /> मुख नासा श्रवनन्हि कीं बाटा। निसरि पराहिं भालु कपि ठाटा।।<br /> रन मद मत्त निसाचर दर्पा। बिस्व ग्रसिहि जनु एहि बिधि अर्पा।।<br /> मुरे सुभट सब फिरहिं न फेरे। सूझ न नयन सुनहिं नहिं टेरे।।<br /> कुंभकरन कपि फौज बिडारी। सुनि धाई रजनीचर धारी।।<br /> देखि राम बिकल कटकाई। रिपु अनीक नाना बिधि आई।।<br /> दो0-सुनु सुग्रीव बिभीषन अनुज सँभारेहु सैन।<br /> मैं देखउँ खल बल दलहि बोले राजिवनैन।।67।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कर सारंग साजि कटि भाथा। अरि दल दलन चले रघुनाथा।।<br /> प्रथम कीन्ह प्रभु धनुष टँकोरा। रिपु दल बधिर भयउ सुनि सोरा।।<br /> सत्यसंध छाँड़े सर लच्छा। कालसर्प जनु चले सपच्छा।।<br /> जहँ तहँ चले बिपुल नाराचा। लगे कटन भट बिकट पिसाचा।।<br /> कटहिं चरन उर सिर भुजदंडा। बहुतक बीर होहिं सत खंडा।।<br /> घुर्मि घुर्मि घायल महि परहीं। उठि संभारि सुभट पुनि लरहीं।।<br /> लागत बान जलद जिमि गाजहीं। बहुतक देखी कठिन सर भाजहिं।।<br /> रुंड प्रचंड मुंड बिनु धावहिं। धरु धरु मारू मारु धुनि गावहिं।।<br /> दो0-छन महुँ प्रभु के सायकन्हि काटे बिकट पिसाच।<br /> पुनि रघुबीर निषंग महुँ प्रबिसे सब नाराच।।68।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कुंभकरन मन दीख बिचारी। हति धन माझ निसाचर धारी।।<br /> भा अति क्रुद्ध महाबल बीरा। कियो मृगनायक नाद गँभीरा।।<br /> कोपि महीधर लेइ उपारी। डारइ जहँ मर्कट भट भारी।।<br /> आवत देखि सैल प्रभू भारे। सरन्हि काटि रज सम करि डारे।।।<br /> पुनि धनु तानि कोपि रघुनायक। छाँड़े अति कराल बहु सायक।।<br /> तनु महुँ प्रबिसि निसरि सर जाहीं। जिमि दामिनि घन माझ समाहीं।।<br /> सोनित स्त्रवत सोह तन कारे। जनु कज्जल गिरि गेरु पनारे।।<br /> बिकल बिलोकि भालु कपि धाए। बिहँसा जबहिं निकट कपि आए।।<br /> दो0-महानाद करि गर्जा कोटि कोटि गहि कीस।<br /> महि पटकइ गजराज इव सपथ करइ दससीस।।69।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भागे भालु बलीमुख जूथा। बृकु बिलोकि जिमि मेष बरूथा।।<br /> चले भागि कपि भालु भवानी। बिकल पुकारत आरत बानी।।<br /> यह निसिचर दुकाल सम अहई। कपिकुल देस परन अब चहई।।<br /> कृपा बारिधर राम खरारी। पाहि पाहि प्रनतारति हारी।।<br /> सकरुन बचन सुनत भगवाना। चले सुधारि सरासन बाना।।<br /> राम सेन निज पाछैं घाली। चले सकोप महा बलसाली।।<br /> खैंचि धनुष सर सत संधाने। छूटे तीर सरीर समाने।।<br /> लागत सर धावा रिस भरा। कुधर डगमगत डोलति धरा।।<br /> लीन्ह एक तेहिं सैल उपाटी। रघुकुल तिलक भुजा सोइ काटी।।<br /> धावा बाम बाहु गिरि धारी। प्रभु सोउ भुजा काटि महि पारी।।<br /> काटें भुजा सोह खल कैसा। पच्छहीन मंदर गिरि जैसा।।<br /> उग्र बिलोकनि प्रभुहि बिलोका। ग्रसन चहत मानहुँ त्रेलोका।।<br /> दो0-करि चिक्कार घोर अति धावा बदनु पसारि।<br /> गगन सिद्ध सुर त्रासित हा हा हेति पुकारि।।70।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सभय देव करुनानिधि जान्यो। श्रवन प्रजंत सरासनु तान्यो।।<br /> बिसिख निकर निसिचर मुख भरेऊ। तदपि महाबल भूमि न परेऊ।।<br /> सरन्हि भरा मुख सन्मुख धावा। काल त्रोन सजीव जनु आवा।।<br /> तब प्रभु कोपि तीब्र सर लीन्हा। धर ते भिन्न तासु सिर कीन्हा।।<br /> सो सिर परेउ दसानन आगें। बिकल भयउ जिमि फनि मनि त्यागें।।<br /> धरनि धसइ धर धाव प्रचंडा। तब प्रभु काटि कीन्ह दुइ खंडा।।<br /> परे भूमि जिमि नभ तें भूधर। हेठ दाबि कपि भालु निसाचर।।<br /> तासु तेज प्रभु बदन समाना। सुर मुनि सबहिं अचंभव माना।।<br /> सुर दुंदुभीं बजावहिं हरषहिं। अस्तुति करहिं सुमन बहु बरषहिं।।<br /> करि बिनती सुर सकल सिधाए। तेही समय देवरिषि आए।।<br /> गगनोपरि हरि गुन गन गाए। रुचिर बीररस प्रभु मन भाए।।<br /> बेगि हतहु खल कहि मुनि गए। राम समर महि सोभत भए।।<br /> छं0-संग्राम भूमि बिराज रघुपति अतुल बल कोसल धनी।<br /> श्रम बिंदु मुख राजीव लोचन अरुन तन सोनित कनी।।<br /> भुज जुगल फेरत सर सरासन भालु कपि चहु दिसि बने।<br /> कह दास तुलसी कहि न सक छबि सेष जेहि आनन घने।।<br /> दो0-निसिचर अधम मलाकर ताहि दीन्ह निज धाम।<br /> गिरिजा ते नर मंदमति जे न भजहिं श्रीराम।।71।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दिन कें अंत फिरीं दोउ अनी। समर भई सुभटन्ह श्रम घनी।।<br /> राम कृपाँ कपि दल बल बाढ़ा। जिमि तृन पाइ लाग अति डाढ़ा।।<br /> छीजहिं निसिचर दिनु अरु राती। निज मुख कहें सुकृत जेहि भाँती।।<br /> बहु बिलाप दसकंधर करई। बंधु सीस पुनि पुनि उर धरई।।<br /> रोवहिं नारि हृदय हति पानी। तासु तेज बल बिपुल बखानी।।<br /> मेघनाद तेहि अवसर आयउ। कहि बहु कथा पिता समुझायउ।।<br /> देखेहु कालि मोरि मनुसाई। अबहिं बहुत का करौं बड़ाई।।<br /> इष्टदेव सैं बल रथ पायउँ। सो बल तात न तोहि देखायउँ।।<br /> एहि बिधि जल्पत भयउ बिहाना। चहुँ दुआर लागे कपि नाना।।<br /> इत कपि भालु काल सम बीरा। उत रजनीचर अति रनधीरा।।<br /> लरहिं सुभट निज निज जय हेतू। बरनि न जाइ समर खगकेतू।।<br /> दो0-मेघनाद मायामय रथ चढ़ि गयउ अकास।।<br /> गर्जेउ अट्टहास करि भइ कपि कटकहि त्रास।।72।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सक्ति सूल तरवारि कृपाना। अस्त्र सस्त्र कुलिसायुध नाना।।<br /> डारह परसु परिघ पाषाना। लागेउ बृष्टि करै बहु बाना।।<br /> दस दिसि रहे बान नभ छाई। मानहुँ मघा मेघ झरि लाई।।<br /> धरु धरु मारु सुनिअ धुनि काना। जो मारइ तेहि कोउ न जाना।।<br /> गहि गिरि तरु अकास कपि धावहिं। देखहि तेहि न दुखित फिरि आवहिं।।<br /> अवघट घाट बाट गिरि कंदर। माया बल कीन्हेसि सर पंजर।।<br /> जाहिं कहाँ ब्याकुल भए बंदर। सुरपति बंदि परे जनु मंदर।।<br /> मारुतसुत अंगद नल नीला। कीन्हेसि बिकल सकल बलसीला।।<br /> पुनि लछिमन सुग्रीव बिभीषन। सरन्हि मारि कीन्हेसि जर्जर तन।।<br /> पुनि रघुपति सैं जूझे लागा। सर छाँड़इ होइ लागहिं नागा।।<br /> ब्याल पास बस भए खरारी। स्वबस अनंत एक अबिकारी।।<br /> नट इव कपट चरित कर नाना। सदा स्वतंत्र एक भगवाना।।<br /> रन सोभा लगि प्रभुहिं बँधायो। नागपास देवन्ह भय पायो।।<br /> दो0-गिरिजा जासु नाम जपि मुनि काटहिं भव पास।<br /> सो कि बंध तर आवइ ब्यापक बिस्व निवास।।73।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चरित राम के सगुन भवानी। तर्कि न जाहिं बुद्धि बल बानी।।<br /> अस बिचारि जे तग्य बिरागी। रामहि भजहिं तर्क सब त्यागी।।<br /> ब्याकुल कटकु कीन्ह घननादा। पुनि भा प्रगट कहइ दुर्बादा।।<br /> जामवंत कह खल रहु ठाढ़ा। सुनि करि ताहि क्रोध अति बाढ़ा।।<br /> बूढ़ जानि सठ छाँड़ेउँ तोही। लागेसि अधम पचारै मोही।।<br /> अस कहि तरल त्रिसूल चलायो। जामवंत कर गहि सोइ धायो।।<br /> मारिसि मेघनाद कै छाती। परा भूमि घुर्मित सुरघाती।।<br /> पुनि रिसान गहि चरन फिरायौ। महि पछारि निज बल देखरायो।।<br /> बर प्रसाद सो मरइ न मारा। तब गहि पद लंका पर डारा।।<br /> इहाँ देवरिषि गरुड़ पठायो। राम समीप सपदि सो आयो।।<br /> दो0-खगपति सब धरि खाए माया नाग बरूथ।<br /> माया बिगत भए सब हरषे बानर जूथ। 74(क)।।<br /> गहि गिरि पादप उपल नख धाए कीस रिसाइ।<br /> चले तमीचर बिकलतर गढ़ पर चढ़े पराइ।।74(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मेघनाद के मुरछा जागी। पितहि बिलोकि लाज अति लागी।।<br /> तुरत गयउ गिरिबर कंदरा। करौं अजय मख अस मन धरा।।<br /> इहाँ बिभीषन मंत्र बिचारा। सुनहु नाथ बल अतुल उदारा।।<br /> मेघनाद मख करइ अपावन। खल मायावी देव सतावन।।<br /> जौं प्रभु सिद्ध होइ सो पाइहि। नाथ बेगि पुनि जीति न जाइहि।।<br /> सुनि रघुपति अतिसय सुख माना। बोले अंगदादि कपि नाना।।<br /> लछिमन संग जाहु सब भाई। करहु बिधंस जग्य कर जाई।।<br /> तुम्ह लछिमन मारेहु रन ओही। देखि सभय सुर दुख अति मोही।।<br /> मारेहु तेहि बल बुद्धि उपाई। जेहिं छीजै निसिचर सुनु भाई।।<br /> जामवंत सुग्रीव बिभीषन। सेन समेत रहेहु तीनिउ जन।।<br /> जब रघुबीर दीन्हि अनुसासन। कटि निषंग कसि साजि सरासन।।<br /> प्रभु प्रताप उर धरि रनधीरा। बोले घन इव गिरा गँभीरा।।<br /> जौं तेहि आजु बधें बिनु आवौं। तौ रघुपति सेवक न कहावौं।।<br /> जौं सत संकर करहिं सहाई। तदपि हतउँ रघुबीर दोहाई।।<br /> दो0-रघुपति चरन नाइ सिरु चलेउ तुरंत अनंत।<br /> अंगद नील मयंद नल संग सुभट हनुमंत।।75।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जाइ कपिन्ह सो देखा बैसा। आहुति देत रुधिर अरु भैंसा।।<br /> कीन्ह कपिन्ह सब जग्य बिधंसा। जब न उठइ तब करहिं प्रसंसा।।<br /> तदपि न उठइ धरेन्हि कच जाई। लातन्हि हति हति चले पराई।।<br /> लै त्रिसुल धावा कपि भागे। आए जहँ रामानुज आगे।।<br /> आवा परम क्रोध कर मारा। गर्ज घोर रव बारहिं बारा।।<br /> कोपि मरुतसुत अंगद धाए। हति त्रिसूल उर धरनि गिराए।।<br /> प्रभु कहँ छाँड़ेसि सूल प्रचंडा। सर हति कृत अनंत जुग खंडा।।<br /> उठि बहोरि मारुति जुबराजा। हतहिं कोपि तेहि घाउ न बाजा।।<br /> फिरे बीर रिपु मरइ न मारा। तब धावा करि घोर चिकारा।।<br /> आवत देखि क्रुद्ध जनु काला। लछिमन छाड़े बिसिख कराला।।<br /> देखेसि आवत पबि सम बाना। तुरत भयउ खल अंतरधाना।।<br /> बिबिध बेष धरि करइ लराई। कबहुँक प्रगट कबहुँ दुरि जाई।।<br /> देखि अजय रिपु डरपे कीसा। परम क्रुद्ध तब भयउ अहीसा।।<br /> लछिमन मन अस मंत्र दृढ़ावा। एहि पापिहि मैं बहुत खेलावा।।<br /> सुमिरि कोसलाधीस प्रतापा। सर संधान कीन्ह करि दापा।।<br /> छाड़ा बान माझ उर लागा। मरती बार कपटु सब त्यागा।।<br /> दो0-रामानुज कहँ रामु कहँ अस कहि छाँड़ेसि प्रान।<br /> धन्य धन्य तव जननी कह अंगद हनुमान।।76।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिनु प्रयास हनुमान उठायो। लंका द्वार राखि पुनि आयो।।<br /> तासु मरन सुनि सुर गंधर्बा। चढ़ि बिमान आए नभ सर्बा।।<br /> बरषि सुमन दुंदुभीं बजावहिं। श्रीरघुनाथ बिमल जसु गावहिं।।<br /> जय अनंत जय जगदाधारा। तुम्ह प्रभु सब देवन्हि निस्तारा।।<br /> अस्तुति करि सुर सिद्ध सिधाए। लछिमन कृपासिन्धु पहिं आए।।<br /> सुत बध सुना दसानन जबहीं। मुरुछित भयउ परेउ महि तबहीं।।<br /> मंदोदरी रुदन कर भारी। उर ताड़न बहु भाँति पुकारी।।<br /> नगर लोग सब ब्याकुल सोचा। सकल कहहिं दसकंधर पोचा।।<br /> दो0-तब दसकंठ बिबिध बिधि समुझाईं सब नारि।<br /> नस्वर रूप जगत सब देखहु हृदयँ बिचारि।।77।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तिन्हहि ग्यान उपदेसा रावन। आपुन मंद कथा सुभ पावन।।<br /> पर उपदेस कुसल बहुतेरे। जे आचरहिं ते नर न घनेरे।।<br /> निसा सिरानि भयउ भिनुसारा। लगे भालु कपि चारिहुँ द्वारा।।<br /> सुभट बोलाइ दसानन बोला। रन सन्मुख जा कर मन डोला।।<br /> सो अबहीं बरु जाउ पराई। संजुग बिमुख भएँ न भलाई।।<br /> निज भुज बल मैं बयरु बढ़ावा। देहउँ उतरु जो रिपु चढ़ि आवा।।<br /> अस कहि मरुत बेग रथ साजा। बाजे सकल जुझाऊ बाजा।।<br /> चले बीर सब अतुलित बली। जनु कज्जल कै आँधी चली।।<br /> असगुन अमित होहिं तेहि काला। गनइ न भुजबल गर्ब बिसाला।।<br /> छं0-अति गर्ब गनइ न सगुन असगुन स्त्रवहिं आयुध हाथ ते।<br /> भट गिरत रथ ते बाजि गज चिक्करत भाजहिं साथ ते।।<br /> गोमाय गीध कराल खर रव स्वान बोलहिं अति घने।<br /> जनु कालदूत उलूक बोलहिं बचन परम भयावने।।<br /> दो0-ताहि कि संपति सगुन सुभ सपनेहुँ मन बिश्राम।<br /> भूत द्रोह रत मोहबस राम बिमुख रति काम।।78।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चलेउ निसाचर कटकु अपारा। चतुरंगिनी अनी बहु धारा।।<br /> बिबिध भाँति बाहन रथ जाना। बिपुल बरन पताक ध्वज नाना।।<br /> चले मत्त गज जूथ घनेरे। प्राबिट जलद मरुत जनु प्रेरे।।<br /> बरन बरद बिरदैत निकाया। समर सूर जानहिं बहु माया।।<br /> अति बिचित्र बाहिनी बिराजी। बीर बसंत सेन जनु साजी।।<br /> चलत कटक दिगसिधुंर डगहीं। छुभित पयोधि कुधर डगमगहीं।।<br /> उठी रेनु रबि गयउ छपाई। मरुत थकित बसुधा अकुलाई।।<br /> पनव निसान घोर रव बाजहिं। प्रलय समय के घन जनु गाजहिं।।<br /> भेरि नफीरि बाज सहनाई। मारू राग सुभट सुखदाई।।<br /> केहरि नाद बीर सब करहीं। निज निज बल पौरुष उच्चरहीं।।<br /> कहइ दसानन सुनहु सुभट्टा। मर्दहु भालु कपिन्ह के ठट्टा।।<br /> हौं मारिहउँ भूप द्वौ भाई। अस कहि सन्मुख फौज रेंगाई।।<br /> यह सुधि सकल कपिन्ह जब पाई। धाए करि रघुबीर दोहाई।।<br /> छं0-धाए बिसाल कराल मर्कट भालु काल समान ते।<br /> मानहुँ सपच्छ उड़ाहिं भूधर बृंद नाना बान ते।।<br /> नख दसन सैल महाद्रुमायुध सबल संक न मानहीं।<br /> जय राम रावन मत्त गज मृगराज सुजसु बखानहीं।।<br /> दो0-दुहु दिसि जय जयकार करि निज निज जोरी जानि।<br /> भिरे बीर इत रामहि उत रावनहि बखानि।।79।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रावनु रथी बिरथ रघुबीरा। देखि बिभीषन भयउ अधीरा।।<br /> अधिक प्रीति मन भा संदेहा। बंदि चरन कह सहित सनेहा।।<br /> नाथ न रथ नहिं तन पद त्राना। केहि बिधि जितब बीर बलवाना।।<br /> सुनहु सखा कह कृपानिधाना। जेहिं जय होइ सो स्यंदन आना।।<br /> सौरज धीरज तेहि रथ चाका। सत्य सील दृढ़ ध्वजा पताका।।<br /> बल बिबेक दम परहित घोरे। छमा कृपा समता रजु जोरे।।<br /> ईस भजनु सारथी सुजाना। बिरति चर्म संतोष कृपाना।।<br /> दान परसु बुधि सक्ति प्रचंड़ा। बर बिग्यान कठिन कोदंडा।।<br /> अमल अचल मन त्रोन समाना। सम जम नियम सिलीमुख नाना।।<br /> कवच अभेद बिप्र गुर पूजा। एहि सम बिजय उपाय न दूजा।।<br /> सखा धर्ममय अस रथ जाकें। जीतन कहँ न कतहुँ रिपु ताकें।।<br /> दो0-महा अजय संसार रिपु जीति सकइ सो बीर।<br /> जाकें अस रथ होइ दृढ़ सुनहु सखा मतिधीर।।80(क)।।<br /> सुनि प्रभु बचन बिभीषन हरषि गहे पद कंज।<br /> एहि मिस मोहि उपदेसेहु राम कृपा सुख पुंज।।80(ख)।।<br /> उत पचार दसकंधर इत अंगद हनुमान।<br /> लरत निसाचर भालु कपि करि निज निज प्रभु आन।।80(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुर ब्रह्मादि सिद्ध मुनि नाना। देखत रन नभ चढ़े बिमाना।।<br /> हमहू उमा रहे तेहि संगा। देखत राम चरित रन रंगा।।<br /> सुभट समर रस दुहु दिसि माते। कपि जयसील राम बल ताते।।<br /> एक एक सन भिरहिं पचारहिं। एकन्ह एक मर्दि महि पारहिं।।<br /> मारहिं काटहिं धरहिं पछारहिं। सीस तोरि सीसन्ह सन मारहिं।।<br /> उदर बिदारहिं भुजा उपारहिं। गहि पद अवनि पटकि भट डारहिं।।<br /> निसिचर भट महि गाड़हि भालू। ऊपर ढारि देहिं बहु बालू।।<br /> बीर बलिमुख जुद्ध बिरुद्धे। देखिअत बिपुल काल जनु क्रुद्धे।।<br /> छं0-क्रुद्धे कृतांत समान कपि तन स्त्रवत सोनित राजहीं।<br /> मर्दहिं निसाचर कटक भट बलवंत घन जिमि गाजहीं।।<br /> मारहिं चपेटन्हि डाटि दातन्ह काटि लातन्ह मीजहीं।<br /> चिक्करहिं मर्कट भालु छल बल करहिं जेहिं खल छीजहीं।।<br /> धरि गाल फारहिं उर बिदारहिं गल अँतावरि मेलहीं।<br /> प्रहलादपति जनु बिबिध तनु धरि समर अंगन खेलहीं।।<br /> धरु मारु काटु पछारु घोर गिरा गगन महि भरि रही।<br /> जय राम जो तृन ते कुलिस कर कुलिस ते कर तृन सही।।<br /> दो0-निज दल बिचलत देखेसि बीस भुजाँ दस चाप।<br /> रथ चढ़ि चलेउ दसानन फिरहु फिरहु करि दाप।।81।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> धायउ परम क्रुद्ध दसकंधर। सन्मुख चले हूह दै बंदर।।<br /> गहि कर पादप उपल पहारा। डारेन्हि ता पर एकहिं बारा।।<br /> लागहिं सैल बज्र तन तासू। खंड खंड होइ फूटहिं आसू।।<br /> चला न अचल रहा रथ रोपी। रन दुर्मद रावन अति कोपी।।<br /> इत उत झपटि दपटि कपि जोधा। मर्दै लाग भयउ अति क्रोधा।।<br /> चले पराइ भालु कपि नाना। त्राहि त्राहि अंगद हनुमाना।।<br /> पाहि पाहि रघुबीर गोसाई। यह खल खाइ काल की नाई।।<br /> तेहि देखे कपि सकल पराने। दसहुँ चाप सायक संधाने।।<br /> छं0-संधानि धनु सर निकर छाड़ेसि उरग जिमि उड़ि लागहीं।<br /> रहे पूरि सर धरनी गगन दिसि बिदसि कहँ कपि भागहीं।।<br /> भयो अति कोलाहल बिकल कपि दल भालु बोलहिं आतुरे।<br /> रघुबीर करुना सिंधु आरत बंधु जन रच्छक हरे।।<br /> दो0-निज दल बिकल देखि कटि कसि निषंग धनु हाथ।<br /> लछिमन चले क्रुद्ध होइ नाइ राम पद माथ।।82।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> रे खल का मारसि कपि भालू। मोहि बिलोकु तोर मैं कालू।।<br /> खोजत रहेउँ तोहि सुतघाती। आजु निपाति जुड़ावउँ छाती।।<br /> अस कहि छाड़ेसि बान प्रचंडा। लछिमन किए सकल सत खंडा।।<br /> कोटिन्ह आयुध रावन डारे। तिल प्रवान करि काटि निवारे।।<br /> पुनि निज बानन्ह कीन्ह प्रहारा। स्यंदनु भंजि सारथी मारा।।<br /> सत सत सर मारे दस भाला। गिरि सृंगन्ह जनु प्रबिसहिं ब्याला।।<br /> पुनि सत सर मारा उर माहीं। परेउ धरनि तल सुधि कछु नाहीं।।<br /> उठा प्रबल पुनि मुरुछा जागी। छाड़िसि ब्रह्म दीन्हि जो साँगी।।<br /> छं0-सो ब्रह्म दत्त प्रचंड सक्ति अनंत उर लागी सही।<br /> पर्यो बीर बिकल उठाव दसमुख अतुल बल महिमा रही।।<br /> ब्रह्मांड भवन बिराज जाकें एक सिर जिमि रज कनी।<br /> तेहि चह उठावन मूढ़ रावन जान नहिं त्रिभुअन धनी।।<br /> दो0-देखि पवनसुत धायउ बोलत बचन कठोर।<br /> आवत कपिहि हन्यो तेहिं मुष्टि प्रहार प्रघोर।।83।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जानु टेकि कपि भूमि न गिरा। उठा सँभारि बहुत रिस भरा।।<br /> मुठिका एक ताहि कपि मारा। परेउ सैल जनु बज्र प्रहारा।।<br /> मुरुछा गै बहोरि सो जागा। कपि बल बिपुल सराहन लागा।।<br /> धिग धिग मम पौरुष धिग मोही। जौं तैं जिअत रहेसि सुरद्रोही।।<br /> अस कहि लछिमन कहुँ कपि ल्यायो। देखि दसानन बिसमय पायो।।<br /> कह रघुबीर समुझु जियँ भ्राता। तुम्ह कृतांत भच्छक सुर त्राता।।<br /> सुनत बचन उठि बैठ कृपाला। गई गगन सो सकति कराला।।<br /> पुनि कोदंड बान गहि धाए। रिपु सन्मुख अति आतुर आए।।<br /> छं0-आतुर बहोरि बिभंजि स्यंदन सूत हति ब्याकुल कियो।<br /> गिर् यो धरनि दसकंधर बिकलतर बान सत बेध्यो हियो।।<br /> सारथी दूसर घालि रथ तेहि तुरत लंका लै गयो।<br /> रघुबीर बंधु प्रताप पुंज बहोरि प्रभु चरनन्हि नयो।।<br /> दो0-उहाँ दसानन जागि करि करै लाग कछु जग्य।<br /> राम बिरोध बिजय चह सठ हठ बस अति अग्य।।84।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> इहाँ बिभीषन सब सुधि पाई। सपदि जाइ रघुपतिहि सुनाई।।<br /> नाथ करइ रावन एक जागा। सिद्ध भएँ नहिं मरिहि अभागा।।<br /> पठवहु नाथ बेगि भट बंदर। करहिं बिधंस आव दसकंधर।।<br /> प्रात होत प्रभु सुभट पठाए। हनुमदादि अंगद सब धाए।।<br /> कौतुक कूदि चढ़े कपि लंका। पैठे रावन भवन असंका।।<br /> जग्य करत जबहीं सो देखा। सकल कपिन्ह भा क्रोध बिसेषा।।<br /> रन ते निलज भाजि गृह आवा। इहाँ आइ बक ध्यान लगावा।।<br /> अस कहि अंगद मारा लाता। चितव न सठ स्वारथ मन राता।।<br /> छं0-नहिं चितव जब करि कोप कपि गहि दसन लातन्ह मारहीं।<br /> धरि केस नारि निकारि बाहेर तेऽतिदीन पुकारहीं।।<br /> तब उठेउ क्रुद्ध कृतांत सम गहि चरन बानर डारई।<br /> एहि बीच कपिन्ह बिधंस कृत मख देखि मन महुँ हारई।।<br /> दो0-जग्य बिधंसि कुसल कपि आए रघुपति पास।<br /> चलेउ निसाचर क्रुर्द्ध होइ त्यागि जिवन कै आस।।85।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चलत होहिं अति असुभ भयंकर। बैठहिं गीध उड़ाइ सिरन्ह पर।।<br /> भयउ कालबस काहु न माना। कहेसि बजावहु जुद्ध निसाना।।<br /> चली तमीचर अनी अपारा। बहु गज रथ पदाति असवारा।।<br /> प्रभु सन्मुख धाए खल कैंसें। सलभ समूह अनल कहँ जैंसें।।<br /> इहाँ देवतन्ह अस्तुति कीन्ही। दारुन बिपति हमहि एहिं दीन्ही।।<br /> अब जनि राम खेलावहु एही। अतिसय दुखित होति बैदेही।।<br /> देव बचन सुनि प्रभु मुसकाना। उठि रघुबीर सुधारे बाना।<br /> जटा जूट दृढ़ बाँधै माथे। सोहहिं सुमन बीच बिच गाथे।।<br /> अरुन नयन बारिद तनु स्यामा। अखिल लोक लोचनाभिरामा।।<br /> कटितट परिकर कस्यो निषंगा। कर कोदंड कठिन सारंगा।।<br /> छं0-सारंग कर सुंदर निषंग सिलीमुखाकर कटि कस्यो।<br /> भुजदंड पीन मनोहरायत उर धरासुर पद लस्यो।।<br /> कह दास तुलसी जबहिं प्रभु सर चाप कर फेरन लगे।<br /> ब्रह्मांड दिग्गज कमठ अहि महि सिंधु भूधर डगमगे।।<br /> दो0-सोभा देखि हरषि सुर बरषहिं सुमन अपार।<br /> जय जय जय करुनानिधि छबि बल गुन आगार।।86।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहीं बीच निसाचर अनी। कसमसात आई अति घनी।<br /> देखि चले सन्मुख कपि भट्टा। प्रलयकाल के जनु घन घट्टा।।<br /> बहु कृपान तरवारि चमंकहिं। जनु दहँ दिसि दामिनीं दमंकहिं।।<br /> गज रथ तुरग चिकार कठोरा। गर्जहिं मनहुँ बलाहक घोरा।।<br /> कपि लंगूर बिपुल नभ छाए। मनहुँ इंद्रधनु उए सुहाए।।<br /> उठइ धूरि मानहुँ जलधारा। बान बुंद भै बृष्टि अपारा।।<br /> दुहुँ दिसि पर्बत करहिं प्रहारा। बज्रपात जनु बारहिं बारा।।<br /> रघुपति कोपि बान झरि लाई। घायल भै निसिचर समुदाई।।<br /> लागत बान बीर चिक्करहीं। घुर्मि घुर्मि जहँ तहँ महि परहीं।।<br /> स्त्रवहिं सैल जनु निर्झर भारी। सोनित सरि कादर भयकारी।।<br /> छं0-कादर भयंकर रुधिर सरिता चली परम अपावनी।<br /> दोउ कूल दल रथ रेत चक्र अबर्त बहति भयावनी।।<br /> जल जंतुगज पदचर तुरग खर बिबिध बाहन को गने।<br /> सर सक्ति तोमर सर्प चाप तरंग चर्म कमठ घने।।<br /> दो0-बीर परहिं जनु तीर तरु मज्जा बहु बह फेन।<br /> कादर देखि डरहिं तहँ सुभटन्ह के मन चेन।।87।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मज्जहि भूत पिसाच बेताला। प्रमथ महा झोटिंग कराला।।<br /> काक कंक लै भुजा उड़ाहीं। एक ते छीनि एक लै खाहीं।।<br /> एक कहहिं ऐसिउ सौंघाई। सठहु तुम्हार दरिद्र न जाई।।<br /> कहँरत भट घायल तट गिरे। जहँ तहँ मनहुँ अर्धजल परे।।<br /> खैंचहिं गीध आँत तट भए। जनु बंसी खेलत चित दए।।<br /> बहु भट बहहिं चढ़े खग जाहीं। जनु नावरि खेलहिं सरि माहीं।।<br /> जोगिनि भरि भरि खप्पर संचहिं। भूत पिसाच बधू नभ नंचहिं।।<br /> भट कपाल करताल बजावहिं। चामुंडा नाना बिधि गावहिं।।<br /> जंबुक निकर कटक्कट कट्टहिं। खाहिं हुआहिं अघाहिं दपट्टहिं।।<br /> कोटिन्ह रुंड मुंड बिनु डोल्लहिं। सीस परे महि जय जय बोल्लहिं।।<br /> छं0-बोल्लहिं जो जय जय मुंड रुंड प्रचंड सिर बिनु धावहीं।<br /> खप्परिन्ह खग्ग अलुज्झि जुज्झहिं सुभट भटन्ह ढहावहीं।।<br /> बानर निसाचर निकर मर्दहिं राम बल दर्पित भए।<br /> संग्राम अंगन सुभट सोवहिं राम सर निकरन्हि हए।।<br /> दो0-रावन हृदयँ बिचारा भा निसिचर संघार।<br /> मैं अकेल कपि भालु बहु माया करौं अपार।।88।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देवन्ह प्रभुहि पयादें देखा। उपजा उर अति छोभ बिसेषा।।<br /> सुरपति निज रथ तुरत पठावा। हरष सहित मातलि लै आवा।।<br /> तेज पुंज रथ दिब्य अनूपा। हरषि चढ़े कोसलपुर भूपा।।<br /> चंचल तुरग मनोहर चारी। अजर अमर मन सम गतिकारी।।<br /> रथारूढ़ रघुनाथहि देखी। धाए कपि बलु पाइ बिसेषी।।<br /> सही न जाइ कपिन्ह कै मारी। तब रावन माया बिस्तारी।।<br /> सो माया रघुबीरहि बाँची। लछिमन कपिन्ह सो मानी साँची।।<br /> देखी कपिन्ह निसाचर अनी। अनुज सहित बहु कोसलधनी।।<br /> छं0-बहु राम लछिमन देखि मर्कट भालु मन अति अपडरे।<br /> जनु चित्र लिखित समेत लछिमन जहँ सो तहँ चितवहिं खरे।।<br /> निज सेन चकित बिलोकि हँसि सर चाप सजि कोसल धनी।<br /> माया हरी हरि निमिष महुँ हरषी सकल मर्कट अनी।।<br /> दो0-बहुरि राम सब तन चितइ बोले बचन गँभीर।<br /> द्वंदजुद्ध देखहु सकल श्रमित भए अति बीर।।89।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि रथ रघुनाथ चलावा। बिप्र चरन पंकज सिरु नावा।।<br /> तब लंकेस क्रोध उर छावा। गर्जत तर्जत सन्मुख धावा।।<br /> जीतेहु जे भट संजुग माहीं। सुनु तापस मैं तिन्ह सम नाहीं।।<br /> रावन नाम जगत जस जाना। लोकप जाकें बंदीखाना।।<br /> खर दूषन बिराध तुम्ह मारा। बधेहु ब्याध इव बालि बिचारा।।<br /> निसिचर निकर सुभट संघारेहु। कुंभकरन घननादहि मारेहु।।<br /> आजु बयरु सबु लेउँ निबाही। जौं रन भूप भाजि नहिं जाहीं।।<br /> आजु करउँ खलु काल हवाले। परेहु कठिन रावन के पाले।।<br /> सुनि दुर्बचन कालबस जाना। बिहँसि बचन कह कृपानिधाना।।<br /> सत्य सत्य सब तव प्रभुताई। जल्पसि जनि देखाउ मनुसाई।।<br /> छं0-जनि जल्पना करि सुजसु नासहि नीति सुनहि करहि छमा।<br /> संसार महँ पूरुष त्रिबिध पाटल रसाल पनस समा।।<br /> एक सुमनप्रद एक सुमन फल एक फलइ केवल लागहीं।<br /> एक कहहिं कहहिं करहिं अपर एक करहिं कहत न बागहीं।।<br /> दो0-राम बचन सुनि बिहँसा मोहि सिखावत ग्यान।<br /> बयरु करत नहिं तब डरे अब लागे प्रिय प्रान।।90।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहि दुर्बचन क्रुद्ध दसकंधर। कुलिस समान लाग छाँड़ै सर।।<br /> नानाकार सिलीमुख धाए। दिसि अरु बिदिस गगन महि छाए।।<br /> पावक सर छाँड़ेउ रघुबीरा। छन महुँ जरे निसाचर तीरा।।<br /> छाड़िसि तीब्र सक्ति खिसिआई। बान संग प्रभु फेरि चलाई।।<br /> कोटिक चक्र त्रिसूल पबारै। बिनु प्रयास प्रभु काटि निवारै।।<br /> निफल होहिं रावन सर कैसें। खल के सकल मनोरथ जैसें।।<br /> तब सत बान सारथी मारेसि। परेउ भूमि जय राम पुकारेसि।।<br /> राम कृपा करि सूत उठावा। तब प्रभु परम क्रोध कहुँ पावा।।<br /> छं0-भए क्रुद्ध जुद्ध बिरुद्ध रघुपति त्रोन सायक कसमसे।<br /> कोदंड धुनि अति चंड सुनि मनुजाद सब मारुत ग्रसे।।<br /> मँदोदरी उर कंप कंपति कमठ भू भूधर त्रसे।<br /> चिक्करहिं दिग्गज दसन गहि महि देखि कौतुक सुर हँसे।।<br /> दो0-तानेउ चाप श्रवन लगि छाँड़े बिसिख कराल।<br /> राम मारगन गन चले लहलहात जनु ब्याल।।91।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> चले बान सपच्छ जनु उरगा। प्रथमहिं हतेउ सारथी तुरगा।।<br /> रथ बिभंजि हति केतु पताका। गर्जा अति अंतर बल थाका।।<br /> तुरत आन रथ चढ़ि खिसिआना। अस्त्र सस्त्र छाँड़ेसि बिधि नाना।।<br /> बिफल होहिं सब उद्यम ताके। जिमि परद्रोह निरत मनसा के।।<br /> तब रावन दस सूल चलावा। बाजि चारि महि मारि गिरावा।।<br /> तुरग उठाइ कोपि रघुनायक। खैंचि सरासन छाँड़े सायक।।<br /> रावन सिर सरोज बनचारी। चलि रघुबीर सिलीमुख धारी।।<br /> दस दस बान भाल दस मारे। निसरि गए चले रुधिर पनारे।।<br /> स्त्रवत रुधिर धायउ बलवाना। प्रभु पुनि कृत धनु सर संधाना।।<br /> तीस तीर रघुबीर पबारे। भुजन्हि समेत सीस महि पारे।।<br /> काटतहीं पुनि भए नबीने। राम बहोरि भुजा सिर छीने।।<br /> प्रभु बहु बार बाहु सिर हए। कटत झटिति पुनि नूतन भए।।<br /> पुनि पुनि प्रभु काटत भुज सीसा। अति कौतुकी कोसलाधीसा।।<br /> रहे छाइ नभ सिर अरु बाहू। मानहुँ अमित केतु अरु राहू।।<br /> छं0-जनु राहु केतु अनेक नभ पथ स्त्रवत सोनित धावहीं।<br /> रघुबीर तीर प्रचंड लागहिं भूमि गिरन न पावहीं।।<br /> एक एक सर सिर निकर छेदे नभ उड़त इमि सोहहीं।<br /> जनु कोपि दिनकर कर निकर जहँ तहँ बिधुंतुद पोहहीं।।<br /> दो0-जिमि जिमि प्रभु हर तासु सिर तिमि तिमि होहिं अपार।<br /> सेवत बिषय बिबर्ध जिमि नित नित नूतन मार।।92।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दसमुख देखि सिरन्ह कै बाढ़ी। बिसरा मरन भई रिस गाढ़ी।।<br /> गर्जेउ मूढ़ महा अभिमानी। धायउ दसहु सरासन तानी।।<br /> समर भूमि दसकंधर कोप्यो। बरषि बान रघुपति रथ तोप्यो।।<br /> दंड एक रथ देखि न परेऊ। जनु निहार महुँ दिनकर दुरेऊ।।<br /> हाहाकार सुरन्ह जब कीन्हा। तब प्रभु कोपि कारमुक लीन्हा।।<br /> सर निवारि रिपु के सिर काटे। ते दिसि बिदिस गगन महि पाटे।।<br /> काटे सिर नभ मारग धावहिं। जय जय धुनि करि भय उपजावहिं।।<br /> कहँ लछिमन सुग्रीव कपीसा। कहँ रघुबीर कोसलाधीसा।।<br /> छं0-कहँ रामु कहि सिर निकर धाए देखि मर्कट भजि चले।<br /> संधानि धनु रघुबंसमनि हँसि सरन्हि सिर बेधे भले।।<br /> सिर मालिका कर कालिका गहि बृंद बृंदन्हि बहु मिलीं।<br /> करि रुधिर सरि मज्जनु मनहुँ संग्राम बट पूजन चलीं।।<br /> दो0-पुनि दसकंठ क्रुद्ध होइ छाँड़ी सक्ति प्रचंड।<br /> चली बिभीषन सन्मुख मनहुँ काल कर दंड।।93।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आवत देखि सक्ति अति घोरा। प्रनतारति भंजन पन मोरा।।<br /> तुरत बिभीषन पाछें मेला। सन्मुख राम सहेउ सोइ सेला।।<br /> लागि सक्ति मुरुछा कछु भई। प्रभु कृत खेल सुरन्ह बिकलई।।<br /> देखि बिभीषन प्रभु श्रम पायो। गहि कर गदा क्रुद्ध होइ धायो।।<br /> रे कुभाग्य सठ मंद कुबुद्धे। तैं सुर नर मुनि नाग बिरुद्धे।।<br /> सादर सिव कहुँ सीस चढ़ाए। एक एक के कोटिन्ह पाए।।<br /> तेहि कारन खल अब लगि बाँच्यो। अब तव कालु सीस पर नाच्यो।।<br /> राम बिमुख सठ चहसि संपदा। अस कहि हनेसि माझ उर गदा।।<br /> छं0-उर माझ गदा प्रहार घोर कठोर लागत महि पर् यो।<br /> दस बदन सोनित स्त्रवत पुनि संभारि धायो रिस भर् यो।।<br /> द्वौ भिरे अतिबल मल्लजुद्ध बिरुद्ध एकु एकहि हनै।<br /> रघुबीर बल दर्पित बिभीषनु घालि नहिं ता कहुँ गनै।।<br /> दो0-उमा बिभीषनु रावनहि सन्मुख चितव कि काउ।<br /> सो अब भिरत काल ज्यों श्रीरघुबीर प्रभाउ।।94।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखा श्रमित बिभीषनु भारी। धायउ हनूमान गिरि धारी।।<br /> रथ तुरंग सारथी निपाता। हृदय माझ तेहि मारेसि लाता।।<br /> ठाढ़ रहा अति कंपित गाता। गयउ बिभीषनु जहँ जनत्राता।।<br /> पुनि रावन कपि हतेउ पचारी। चलेउ गगन कपि पूँछ पसारी।।<br /> गहिसि पूँछ कपि सहित उड़ाना। पुनि फिरि भिरेउ प्रबल हनुमाना।।<br /> लरत अकास जुगल सम जोधा। एकहि एकु हनत करि क्रोधा।।<br /> सोहहिं नभ छल बल बहु करहीं। कज्जल गिरि सुमेरु जनु लरहीं।।<br /> बुधि बल निसिचर परइ न पार् यो। तब मारुत सुत प्रभु संभार् यो।।<br /> छं0-संभारि श्रीरघुबीर धीर पचारि कपि रावनु हन्यो।<br /> महि परत पुनि उठि लरत देवन्ह जुगल कहुँ जय जय भन्यो।।<br /> हनुमंत संकट देखि मर्कट भालु क्रोधातुर चले।<br /> रन मत्त रावन सकल सुभट प्रचंड भुज बल दलमले।।<br /> दो0-तब रघुबीर पचारे धाए कीस प्रचंड।<br /> कपि बल प्रबल देखि तेहिं कीन्ह प्रगट पाषंड।।95।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अंतरधान भयउ छन एका। पुनि प्रगटे खल रूप अनेका।।<br /> रघुपति कटक भालु कपि जेते। जहँ तहँ प्रगट दसानन तेते।।<br /> देखे कपिन्ह अमित दससीसा। जहँ तहँ भजे भालु अरु कीसा।।<br /> भागे बानर धरहिं न धीरा। त्राहि त्राहि लछिमन रघुबीरा।।<br /> दहँ दिसि धावहिं कोटिन्ह रावन। गर्जहिं घोर कठोर भयावन।।<br /> डरे सकल सुर चले पराई। जय कै आस तजहु अब भाई।।<br /> सब सुर जिते एक दसकंधर। अब बहु भए तकहु गिरि कंदर।।<br /> रहे बिरंचि संभु मुनि ग्यानी। जिन्ह जिन्ह प्रभु महिमा कछु जानी।।<br /> छं0-जाना प्रताप ते रहे निर्भय कपिन्ह रिपु माने फुरे।<br /> चले बिचलि मर्कट भालु सकल कृपाल पाहि भयातुरे।।<br /> हनुमंत अंगद नील नल अतिबल लरत रन बाँकुरे।<br /> मर्दहिं दसानन कोटि कोटिन्ह कपट भू भट अंकुरे।।<br /> दो0-सुर बानर देखे बिकल हँस्यो कोसलाधीस।<br /> सजि सारंग एक सर हते सकल दससीस।।96।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु छन महुँ माया सब काटी। जिमि रबि उएँ जाहिं तम फाटी।।<br /> रावनु एकु देखि सुर हरषे। फिरे सुमन बहु प्रभु पर बरषे।।<br /> भुज उठाइ रघुपति कपि फेरे। फिरे एक एकन्ह तब टेरे।।<br /> प्रभु बलु पाइ भालु कपि धाए। तरल तमकि संजुग महि आए।।<br /> अस्तुति करत देवतन्हि देखें। भयउँ एक मैं इन्ह के लेखें।।<br /> सठहु सदा तुम्ह मोर मरायल। अस कहि कोपि गगन पर धायल।।<br /> हाहाकार करत सुर भागे। खलहु जाहु कहँ मोरें आगे।।<br /> देखि बिकल सुर अंगद धायो। कूदि चरन गहि भूमि गिरायो।।<br /> छं0-गहि भूमि पार् यो लात मार् यो बालिसुत प्रभु पहिं गयो।<br /> संभारि उठि दसकंठ घोर कठोर रव गर्जत भयो।।<br /> करि दाप चाप चढ़ाइ दस संधानि सर बहु बरषई।<br /> किए सकल भट घायल भयाकुल देखि निज बल हरषई।।<br /> दो0-तब रघुपति रावन के सीस भुजा सर चाप।<br /> काटे बहुत बढ़े पुनि जिमि तीरथ कर पाप। 97।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सिर भुज बाढ़ि देखि रिपु केरी। भालु कपिन्ह रिस भई घनेरी।।<br /> मरत न मूढ़ कटेउ भुज सीसा। धाए कोपि भालु भट कीसा।।<br /> बालितनय मारुति नल नीला। बानरराज दुबिद बलसीला।।<br /> बिटप महीधर करहिं प्रहारा। सोइ गिरि तरु गहि कपिन्ह सो मारा।।<br /> एक नखन्हि रिपु बपुष बिदारी। भअगि चलहिं एक लातन्ह मारी।।<br /> तब नल नील सिरन्हि चढ़ि गयऊ। नखन्हि लिलार बिदारत भयऊ।।<br /> रुधिर देखि बिषाद उर भारी। तिन्हहि धरन कहुँ भुजा पसारी।।<br /> गहे न जाहिं करन्हि पर फिरहीं। जनु जुग मधुप कमल बन चरहीं।।<br /> कोपि कूदि द्वौ धरेसि बहोरी। महि पटकत भजे भुजा मरोरी।।<br /> पुनि सकोप दस धनु कर लीन्हे। सरन्हि मारि घायल कपि कीन्हे।।<br /> हनुमदादि मुरुछित करि बंदर। पाइ प्रदोष हरष दसकंधर।।<br /> मुरुछित देखि सकल कपि बीरा। जामवंत धायउ रनधीरा।।<br /> संग भालु भूधर तरु धारी। मारन लगे पचारि पचारी।।<br /> भयउ क्रुद्ध रावन बलवाना। गहि पद महि पटकइ भट नाना।।<br /> देखि भालुपति निज दल घाता। कोपि माझ उर मारेसि लाता।।<br /> छं0-उर लात घात प्रचंड लागत बिकल रथ ते महि परा।<br /> गहि भालु बीसहुँ कर मनहुँ कमलन्हि बसे निसि मधुकरा।।<br /> मुरुछित बिलोकि बहोरि पद हति भालुपति प्रभु पहिं गयौ।<br /> निसि जानि स्यंदन घालि तेहि तब सूत जतनु करत भयो।।<br /> दो0-मुरुछा बिगत भालु कपि सब आए प्रभु पास।<br /> निसिचर सकल रावनहि घेरि रहे अति त्रास।।98।।<br /> मासपारायण, छब्बीसवाँ विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेही निसि सीता पहिं जाई। त्रिजटा कहि सब कथा सुनाई।।<br /> सिर भुज बाढ़ि सुनत रिपु केरी। सीता उर भइ त्रास घनेरी।।<br /> मुख मलीन उपजी मन चिंता। त्रिजटा सन बोली तब सीता।।<br /> होइहि कहा कहसि किन माता। केहि बिधि मरिहि बिस्व दुखदाता।।<br /> रघुपति सर सिर कटेहुँ न मरई। बिधि बिपरीत चरित सब करई।।<br /> मोर अभाग्य जिआवत ओही। जेहिं हौ हरि पद कमल बिछोही।।<br /> जेहिं कृत कपट कनक मृग झूठा। अजहुँ सो दैव मोहि पर रूठा।।<br /> जेहिं बिधि मोहि दुख दुसह सहाए। लछिमन कहुँ कटु बचन कहाए।।<br /> रघुपति बिरह सबिष सर भारी। तकि तकि मार बार बहु मारी।।<br /> ऐसेहुँ दुख जो राख मम प्राना। सोइ बिधि ताहि जिआव न आना।।<br /> बहु बिधि कर बिलाप जानकी। करि करि सुरति कृपानिधान की।।<br /> कह त्रिजटा सुनु राजकुमारी। उर सर लागत मरइ सुरारी।।<br /> प्रभु ताते उर हतइ न तेही। एहि के हृदयँ बसति बैदेही।।<br /> छं0-एहि के हृदयँ बस जानकी जानकी उर मम बास है।<br /> मम उदर भुअन अनेक लागत बान सब कर नास है।।<br /> सुनि बचन हरष बिषाद मन अति देखि पुनि त्रिजटाँ कहा।<br /> अब मरिहि रिपु एहि बिधि सुनहि सुंदरि तजहि संसय महा।।<br /> दो0-काटत सिर होइहि बिकल छुटि जाइहि तव ध्यान।<br /> तब रावनहि हृदय महुँ मरिहहिं रामु सुजान।।99।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि बहुत भाँति समुझाई। पुनि त्रिजटा निज भवन सिधाई।।<br /> राम सुभाउ सुमिरि बैदेही। उपजी बिरह बिथा अति तेही।।<br /> निसिहि ससिहि निंदति बहु भाँती। जुग सम भई सिराति न राती।।<br /> करति बिलाप मनहिं मन भारी। राम बिरहँ जानकी दुखारी।।<br /> जब अति भयउ बिरह उर दाहू। फरकेउ बाम नयन अरु बाहू।।<br /> सगुन बिचारि धरी मन धीरा। अब मिलिहहिं कृपाल रघुबीरा।।<br /> इहाँ अर्धनिसि रावनु जागा। निज सारथि सन खीझन लागा।।<br /> सठ रनभूमि छड़ाइसि मोही। धिग धिग अधम मंदमति तोही।।<br /> तेहिं पद गहि बहु बिधि समुझावा। भौरु भएँ रथ चढ़ि पुनि धावा।।<br /> सुनि आगवनु दसानन केरा। कपि दल खरभर भयउ घनेरा।।<br /> जहँ तहँ भूधर बिटप उपारी। धाए कटकटाइ भट भारी।।<br /> छं0-धाए जो मर्कट बिकट भालु कराल कर भूधर धरा।<br /> अति कोप करहिं प्रहार मारत भजि चले रजनीचरा।।<br /> बिचलाइ दल बलवंत कीसन्ह घेरि पुनि रावनु लियो।<br /> चहुँ दिसि चपेटन्हि मारि नखन्हि बिदारि तनु ब्याकुल कियो।।<br /> दो0-देखि महा मर्कट प्रबल रावन कीन्ह बिचार।<br /> अंतरहित होइ निमिष महुँ कृत माया बिस्तार।।100।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-जब कीन्ह तेहिं पाषंड। भए प्रगट जंतु प्रचंड।।<br /> बेताल भूत पिसाच। कर धरें धनु नाराच।।1।।<br /> जोगिनि गहें करबाल। एक हाथ मनुज कपाल।।<br /> करि सद्य सोनित पान। नाचहिं करहिं बहु गान।।2।।<br /> धरु मारु बोलहिं घोर। रहि पूरि धुनि चहुँ ओर।।<br /> मुख बाइ धावहिं खान। तब लगे कीस परान।।3।।<br /> जहँ जाहिं मर्कट भागि। तहँ बरत देखहिं आगि।।<br /> भए बिकल बानर भालु। पुनि लाग बरषै बालु।।4।।<br /> जहँ तहँ थकित करि कीस। गर्जेउ बहुरि दससीस।।<br /> लछिमन कपीस समेत। भए सकल बीर अचेत।।5।।<br /> हा राम हा रघुनाथ। कहि सुभट मीजहिं हाथ।।<br /> एहि बिधि सकल बल तोरि। तेहिं कीन्ह कपट बहोरि।।6।।<br /> प्रगटेसि बिपुल हनुमान। धाए गहे पाषान।।<br /> तिन्ह रामु घेरे जाइ। चहुँ दिसि बरूथ बनाइ।।7।।<br /> मारहु धरहु जनि जाइ। कटकटहिं पूँछ उठाइ।।<br /> दहँ दिसि लँगूर बिराज। तेहिं मध्य कोसलराज।।8।।<br /> छं0-तेहिं मध्य कोसलराज सुंदर स्याम तन सोभा लही।<br /> जनु इंद्रधनुष अनेक की बर बारि तुंग तमालही।।<br /> प्रभु देखि हरष बिषाद उर सुर बदत जय जय जय करी।<br /> रघुबीर एकहि तीर कोपि निमेष महुँ माया हरी।।1।।<br /> माया बिगत कपि भालु हरषे बिटप गिरि गहि सब फिरे।<br /> सर निकर छाड़े राम रावन बाहु सिर पुनि महि गिरे।।<br /> श्रीराम रावन समर चरित अनेक कल्प जो गावहीं।<br /> सत सेष सारद निगम कबि तेउ तदपि पार न पावहीं।।2।।<br /> दो0-ताके गुन गन कछु कहे जड़मति तुलसीदास।<br /> जिमि निज बल अनुरूप ते माछी उड़इ अकास।।101(क)।।<br /> काटे सिर भुज बार बहु मरत न भट लंकेस।<br /> प्रभु क्रीड़त सुर सिद्ध मुनि ब्याकुल देखि कलेस।।101(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> काटत बढ़हिं सीस समुदाई। जिमि प्रति लाभ लोभ अधिकाई।।<br /> मरइ न रिपु श्रम भयउ बिसेषा। राम बिभीषन तन तब देखा।।<br /> उमा काल मर जाकीं ईछा। सो प्रभु जन कर प्रीति परीछा।।<br /> सुनु सरबग्य चराचर नायक। प्रनतपाल सुर मुनि सुखदायक।।<br /> नाभिकुंड पियूष बस याकें। नाथ जिअत रावनु बल ताकें।।<br /> सुनत बिभीषन बचन कृपाला। हरषि गहे कर बान कराला।।<br /> असुभ होन लागे तब नाना। रोवहिं खर सृकाल बहु स्वाना।।<br /> बोलहि खग जग आरति हेतू। प्रगट भए नभ जहँ तहँ केतू।।<br /> दस दिसि दाह होन अति लागा। भयउ परब बिनु रबि उपरागा।।<br /> मंदोदरि उर कंपति भारी। प्रतिमा स्त्रवहिं नयन मग बारी।।<br /> छं0-प्रतिमा रुदहिं पबिपात नभ अति बात बह डोलति मही।<br /> बरषहिं बलाहक रुधिर कच रज असुभ अति सक को कही।।<br /> उतपात अमित बिलोकि नभ सुर बिकल बोलहि जय जए।<br /> सुर सभय जानि कृपाल रघुपति चाप सर जोरत भए।।<br /> दो0-खैचि सरासन श्रवन लगि छाड़े सर एकतीस।<br /> रघुनायक सायक चले मानहुँ काल फनीस।।102।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सायक एक नाभि सर सोषा। अपर लगे भुज सिर करि रोषा।।<br /> लै सिर बाहु चले नाराचा। सिर भुज हीन रुंड महि नाचा।।<br /> धरनि धसइ धर धाव प्रचंडा। तब सर हति प्रभु कृत दुइ खंडा।।<br /> गर्जेउ मरत घोर रव भारी। कहाँ रामु रन हतौं पचारी।।<br /> डोली भूमि गिरत दसकंधर। छुभित सिंधु सरि दिग्गज भूधर।।<br /> धरनि परेउ द्वौ खंड बढ़ाई। चापि भालु मर्कट समुदाई।।<br /> मंदोदरि आगें भुज सीसा। धरि सर चले जहाँ जगदीसा।।<br /> प्रबिसे सब निषंग महु जाई। देखि सुरन्ह दुंदुभीं बजाई।।<br /> तासु तेज समान प्रभु आनन। हरषे देखि संभु चतुरानन।।<br /> जय जय धुनि पूरी ब्रह्मंडा। जय रघुबीर प्रबल भुजदंडा।।<br /> बरषहि सुमन देव मुनि बृंदा। जय कृपाल जय जयति मुकुंदा।।<br /> छं0-जय कृपा कंद मुकंद द्वंद हरन सरन सुखप्रद प्रभो।<br /> खल दल बिदारन परम कारन कारुनीक सदा बिभो।।<br /> सुर सुमन बरषहिं हरष संकुल बाज दुंदुभि गहगही।<br /> संग्राम अंगन राम अंग अनंग बहु सोभा लही।।<br /> सिर जटा मुकुट प्रसून बिच बिच अति मनोहर राजहीं।<br /> जनु नीलगिरि पर तड़ित पटल समेत उड़ुगन भ्राजहीं।।<br /> भुजदंड सर कोदंड फेरत रुधिर कन तन अति बने।<br /> जनु रायमुनीं तमाल पर बैठीं बिपुल सुख आपने।।<br /> दो0-कृपादृष्टि करि प्रभु अभय किए सुर बृंद।<br /> भालु कीस सब हरषे जय सुख धाम मुकंद।।103।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पति सिर देखत मंदोदरी। मुरुछित बिकल धरनि खसि परी।।<br /> जुबति बृंद रोवत उठि धाईं। तेहि उठाइ रावन पहिं आई।।<br /> पति गति देखि ते करहिं पुकारा। छूटे कच नहिं बपुष सँभारा।।<br /> उर ताड़ना करहिं बिधि नाना। रोवत करहिं प्रताप बखाना।।<br /> तव बल नाथ डोल नित धरनी। तेज हीन पावक ससि तरनी।।<br /> सेष कमठ सहि सकहिं न भारा। सो तनु भूमि परेउ भरि छारा।।<br /> बरुन कुबेर सुरेस समीरा। रन सन्मुख धरि काहुँ न धीरा।।<br /> भुजबल जितेहु काल जम साईं। आजु परेहु अनाथ की नाईं।।<br /> जगत बिदित तुम्हारी प्रभुताई। सुत परिजन बल बरनि न जाई।।<br /> राम बिमुख अस हाल तुम्हारा। रहा न कोउ कुल रोवनिहारा।।<br /> तव बस बिधि प्रपंच सब नाथा। सभय दिसिप नित नावहिं माथा।।<br /> अब तव सिर भुज जंबुक खाहीं। राम बिमुख यह अनुचित नाहीं।।<br /> काल बिबस पति कहा न माना। अग जग नाथु मनुज करि जाना।।<br /> छं0-जान्यो मनुज करि दनुज कानन दहन पावक हरि स्वयं।<br /> जेहि नमत सिव ब्रह्मादि सुर पिय भजेहु नहिं करुनामयं।।<br /> आजन्म ते परद्रोह रत पापौघमय तव तनु अयं।<br /> तुम्हहू दियो निज धाम राम नमामि ब्रह्म निरामयं।।<br /> दो0-अहह नाथ रघुनाथ सम कृपासिंधु नहिं आन।<br /> जोगि बृंद दुर्लभ गति तोहि दीन्हि भगवान।।104।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मंदोदरी बचन सुनि काना। सुर मुनि सिद्ध सबन्हि सुख माना।।<br /> अज महेस नारद सनकादी। जे मुनिबर परमारथबादी।।<br /> भरि लोचन रघुपतिहि निहारी। प्रेम मगन सब भए सुखारी।।<br /> रुदन करत देखीं सब नारी। गयउ बिभीषनु मन दुख भारी।।<br /> बंधु दसा बिलोकि दुख कीन्हा। तब प्रभु अनुजहि आयसु दीन्हा।।<br /> लछिमन तेहि बहु बिधि समुझायो। बहुरि बिभीषन प्रभु पहिं आयो।।<br /> कृपादृष्टि प्रभु ताहि बिलोका। करहु क्रिया परिहरि सब सोका।।<br /> कीन्हि क्रिया प्रभु आयसु मानी। बिधिवत देस काल जियँ जानी।।<br /> दो0-मंदोदरी आदि सब देइ तिलांजलि ताहि।<br /> भवन गई रघुपति गुन गन बरनत मन माहि।।105।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आइ बिभीषन पुनि सिरु नायो। कृपासिंधु तब अनुज बोलायो।।<br /> तुम्ह कपीस अंगद नल नीला। जामवंत मारुति नयसीला।।<br /> सब मिलि जाहु बिभीषन साथा। सारेहु तिलक कहेउ रघुनाथा।।<br /> पिता बचन मैं नगर न आवउँ। आपु सरिस कपि अनुज पठावउँ।।<br /> तुरत चले कपि सुनि प्रभु बचना। कीन्ही जाइ तिलक की रचना।।<br /> सादर सिंहासन बैठारी। तिलक सारि अस्तुति अनुसारी।।<br /> जोरि पानि सबहीं सिर नाए। सहित बिभीषन प्रभु पहिं आए।।<br /> तब रघुबीर बोलि कपि लीन्हे। कहि प्रिय बचन सुखी सब कीन्हे।।<br /> छं0-किए सुखी कहि बानी सुधा सम बल तुम्हारें रिपु हयो।<br /> पायो बिभीषन राज तिहुँ पुर जसु तुम्हारो नित नयो।।<br /> मोहि सहित सुभ कीरति तुम्हारी परम प्रीति जो गाइहैं।<br /> संसार सिंधु अपार पार प्रयास बिनु नर पाइहैं।।<br /> दो0-प्रभु के बचन श्रवन सुनि नहिं अघाहिं कपि पुंज।<br /> बार बार सिर नावहिं गहहिं सकल पद कंज।।106।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि प्रभु बोलि लियउ हनुमाना। लंका जाहु कहेउ भगवाना।।<br /> समाचार जानकिहि सुनावहु। तासु कुसल लै तुम्ह चलि आवहु।।<br /> तब हनुमंत नगर महुँ आए। सुनि निसिचरी निसाचर धाए।।<br /> बहु प्रकार तिन्ह पूजा कीन्ही। जनकसुता देखाइ पुनि दीन्ही।।<br /> दूरहि ते प्रनाम कपि कीन्हा। रघुपति दूत जानकीं चीन्हा।।<br /> कहहु तात प्रभु कृपानिकेता। कुसल अनुज कपि सेन समेता।।<br /> सब बिधि कुसल कोसलाधीसा। मातु समर जीत्यो दससीसा।।<br /> अबिचल राजु बिभीषन पायो। सुनि कपि बचन हरष उर छायो।।<br /> छं0-अति हरष मन तन पुलक लोचन सजल कह पुनि पुनि रमा।<br /> का देउँ तोहि त्रेलोक महुँ कपि किमपि नहिं बानी समा।।<br /> सुनु मातु मैं पायो अखिल जग राजु आजु न संसयं।<br /> रन जीति रिपुदल बंधु जुत पस्यामि राममनामयं।।<br /> दो0-सुनु सुत सदगुन सकल तव हृदयँ बसहुँ हनुमंत।<br /> सानुकूल कोसलपति रहहुँ समेत अनंत।।107।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अब सोइ जतन करहु तुम्ह ताता। देखौं नयन स्याम मृदु गाता।।<br /> तब हनुमान राम पहिं जाई। जनकसुता कै कुसल सुनाई।।<br /> सुनि संदेसु भानुकुलभूषन। बोलि लिए जुबराज बिभीषन।।<br /> मारुतसुत के संग सिधावहु। सादर जनकसुतहि लै आवहु।।<br /> तुरतहिं सकल गए जहँ सीता। सेवहिं सब निसिचरीं बिनीता।।<br /> बेगि बिभीषन तिन्हहि सिखायो। तिन्ह बहु बिधि मज्जन करवायो।।<br /> बहु प्रकार भूषन पहिराए। सिबिका रुचिर साजि पुनि ल्याए।।<br /> ता पर हरषि चढ़ी बैदेही। सुमिरि राम सुखधाम सनेही।।<br /> बेतपानि रच्छक चहुँ पासा। चले सकल मन परम हुलासा।।<br /> देखन भालु कीस सब आए। रच्छक कोपि निवारन धाए।।<br /> कह रघुबीर कहा मम मानहु। सीतहि सखा पयादें आनहु।।<br /> देखहुँ कपि जननी की नाईं। बिहसि कहा रघुनाथ गोसाई।।<br /> सुनि प्रभु बचन भालु कपि हरषे। नभ ते सुरन्ह सुमन बहु बरषे।।<br /> सीता प्रथम अनल महुँ राखी। प्रगट कीन्हि चह अंतर साखी।।<br /> दो0-तेहि कारन करुनानिधि कहे कछुक दुर्बाद।<br /> सुनत जातुधानीं सब लागीं करै बिषाद।।108।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु के बचन सीस धरि सीता। बोली मन क्रम बचन पुनीता।।<br /> लछिमन होहु धरम के नेगी। पावक प्रगट करहु तुम्ह बेगी।।<br /> सुनि लछिमन सीता कै बानी। बिरह बिबेक धरम निति सानी।।<br /> लोचन सजल जोरि कर दोऊ। प्रभु सन कछु कहि सकत न ओऊ।।<br /> देखि राम रुख लछिमन धाए। पावक प्रगटि काठ बहु लाए।।<br /> पावक प्रबल देखि बैदेही। हृदयँ हरष नहिं भय कछु तेही।।<br /> जौं मन बच क्रम मम उर माहीं। तजि रघुबीर आन गति नाहीं।।<br /> तौ कृसानु सब कै गति जाना। मो कहुँ होउ श्रीखंड समाना।।<br /> छं0-श्रीखंड सम पावक प्रबेस कियो सुमिरि प्रभु मैथिली।<br /> जय कोसलेस महेस बंदित चरन रति अति निर्मली।।<br /> प्रतिबिंब अरु लौकिक कलंक प्रचंड पावक महुँ जरे।<br /> प्रभु चरित काहुँ न लखे नभ सुर सिद्ध मुनि देखहिं खरे।।1।।<br /> धरि रूप पावक पानि गहि श्री सत्य श्रुति जग बिदित जो।<br /> जिमि छीरसागर इंदिरा रामहि समर्पी आनि सो।।<br /> सो राम बाम बिभाग राजति रुचिर अति सोभा भली।<br /> नव नील नीरज निकट मानहुँ कनक पंकज की कली।।2।।<br /> दो0-बरषहिं सुमन हरषि सुन बाजहिं गगन निसान।<br /> गावहिं किंनर सुरबधू नाचहिं चढ़ीं बिमान।।109(क)।।<br /> जनकसुता समेत प्रभु सोभा अमित अपार।<br /> देखि भालु कपि हरषे जय रघुपति सुख सार।।109(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब रघुपति अनुसासन पाई। मातलि चलेउ चरन सिरु नाई।।<br /> आए देव सदा स्वारथी। बचन कहहिं जनु परमारथी।।<br /> दीन बंधु दयाल रघुराया। देव कीन्हि देवन्ह पर दाया।।<br /> बिस्व द्रोह रत यह खल कामी। निज अघ गयउ कुमारगगामी।।<br /> तुम्ह समरूप ब्रह्म अबिनासी। सदा एकरस सहज उदासी।।<br /> अकल अगुन अज अनघ अनामय। अजित अमोघसक्ति करुनामय।।<br /> मीन कमठ सूकर नरहरी। बामन परसुराम बपु धरी।।<br /> जब जब नाथ सुरन्ह दुखु पायो। नाना तनु धरि तुम्हइँ नसायो।।<br /> यह खल मलिन सदा सुरद्रोही। काम लोभ मद रत अति कोही।।<br /> अधम सिरोमनि तव पद पावा। यह हमरे मन बिसमय आवा।।<br /> हम देवता परम अधिकारी। स्वारथ रत प्रभु भगति बिसारी।।<br /> भव प्रबाहँ संतत हम परे। अब प्रभु पाहि सरन अनुसरे।।<br /> दो0-करि बिनती सुर सिद्ध सब रहे जहँ तहँ कर जोरि।<br /> अति सप्रेम तन पुलकि बिधि अस्तुति करत बहोरि।।110।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-जय राम सदा सुखधाम हरे। रघुनायक सायक चाप धरे।।<br /> भव बारन दारन सिंह प्रभो। गुन सागर नागर नाथ बिभो।।<br /> तन काम अनेक अनूप छबी। गुन गावत सिद्ध मुनींद्र कबी।।<br /> जसु पावन रावन नाग महा। खगनाथ जथा करि कोप गहा।।<br /> जन रंजन भंजन सोक भयं। गतक्रोध सदा प्रभु बोधमयं।।<br /> अवतार उदार अपार गुनं। महि भार बिभंजन ग्यानघनं।।<br /> अज ब्यापकमेकमनादि सदा। करुनाकर राम नमामि मुदा।।<br /> रघुबंस बिभूषन दूषन हा। कृत भूप बिभीषन दीन रहा।।<br /> गुन ग्यान निधान अमान अजं। नित राम नमामि बिभुं बिरजं।।<br /> भुजदंड प्रचंड प्रताप बलं। खल बृंद निकंद महा कुसलं।।<br /> बिनु कारन दीन दयाल हितं। छबि धाम नमामि रमा सहितं।।<br /> भव तारन कारन काज परं। मन संभव दारुन दोष हरं।।<br /> सर चाप मनोहर त्रोन धरं। जरजारुन लोचन भूपबरं।।<br /> सुख मंदिर सुंदर श्रीरमनं। मद मार मुधा ममता समनं।।<br /> अनवद्य अखंड न गोचर गो। सबरूप सदा सब होइ न गो।।<br /> इति बेद बदंति न दंतकथा। रबि आतप भिन्नमभिन्न जथा।।<br /> कृतकृत्य बिभो सब बानर ए। निरखंति तवानन सादर ए।।<br /> धिग जीवन देव सरीर हरे। तव भक्ति बिना भव भूलि परे।।<br /> अब दीन दयाल दया करिऐ। मति मोरि बिभेदकरी हरिऐ।।<br /> जेहि ते बिपरीत क्रिया करिऐ। दुख सो सुख मानि सुखी चरिऐ।।<br /> खल खंडन मंडन रम्य छमा। पद पंकज सेवित संभु उमा।।<br /> नृप नायक दे बरदानमिदं। चरनांबुज प्रेम सदा सुभदं।।<br /> दो0-बिनय कीन्हि चतुरानन प्रेम पुलक अति गात।<br /> सोभासिंधु बिलोकत लोचन नहीं अघात।।111।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि अवसर दसरथ तहँ आए। तनय बिलोकि नयन जल छाए।।<br /> अनुज सहित प्रभु बंदन कीन्हा। आसिरबाद पिताँ तब दीन्हा।।<br /> तात सकल तव पुन्य प्रभाऊ। जीत्यों अजय निसाचर राऊ।।<br /> सुनि सुत बचन प्रीति अति बाढ़ी। नयन सलिल रोमावलि ठाढ़ी।।<br /> रघुपति प्रथम प्रेम अनुमाना। चितइ पितहि दीन्हेउ दृढ़ ग्याना।।<br /> ताते उमा मोच्छ नहिं पायो। दसरथ भेद भगति मन लायो।।<br /> सगुनोपासक मोच्छ न लेहीं। तिन्ह कहुँ राम भगति निज देहीं।।<br /> बार बार करि प्रभुहि प्रनामा। दसरथ हरषि गए सुरधामा।।<br /> दो0-अनुज जानकी सहित प्रभु कुसल कोसलाधीस।<br /> सोभा देखि हरषि मन अस्तुति कर सुर ईस।।112।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-जय राम सोभा धाम। दायक प्रनत बिश्राम।।<br /> धृत त्रोन बर सर चाप। भुजदंड प्रबल प्रताप।।1।।<br /> जय दूषनारि खरारि। मर्दन निसाचर धारि।।<br /> यह दुष्ट मारेउ नाथ। भए देव सकल सनाथ।।2।।<br /> जय हरन धरनी भार। महिमा उदार अपार।।<br /> जय रावनारि कृपाल। किए जातुधान बिहाल।।3।।<br /> लंकेस अति बल गर्ब। किए बस्य सुर गंधर्ब।।<br /> मुनि सिद्ध नर खग नाग। हठि पंथ सब कें लाग।।4।।<br /> परद्रोह रत अति दुष्ट। पायो सो फलु पापिष्ट।।<br /> अब सुनहु दीन दयाल। राजीव नयन बिसाल।।5।।<br /> मोहि रहा अति अभिमान। नहिं कोउ मोहि समान।।<br /> अब देखि प्रभु पद कंज। गत मान प्रद दुख पुंज।।6।।<br /> कोउ ब्रह्म निर्गुन ध्याव। अब्यक्त जेहि श्रुति गाव।।<br /> मोहि भाव कोसल भूप। श्रीराम सगुन सरूप।।7।।<br /> बैदेहि अनुज समेत। मम हृदयँ करहु निकेत।।<br /> मोहि जानिए निज दास। दे भक्ति रमानिवास।।8।।<br /> दे भक्ति रमानिवास त्रास हरन सरन सुखदायकं।<br /> सुख धाम राम नमामि काम अनेक छबि रघुनायकं।।<br /> सुर बृंद रंजन द्वंद भंजन मनुज तनु अतुलितबलं।<br /> ब्रह्मादि संकर सेब्य राम नमामि करुना कोमलं।।<br /> दो0-अब करि कृपा बिलोकि मोहि आयसु देहु कृपाल।<br /> काह करौं सुनि प्रिय बचन बोले दीनदयाल।।113।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु सुरपति कपि भालु हमारे। परे भूमि निसचरन्हि जे मारे।।<br /> मम हित लागि तजे इन्ह प्राना। सकल जिआउ सुरेस सुजाना।।<br /> सुनु खगेस प्रभु कै यह बानी। अति अगाध जानहिं मुनि ग्यानी।।<br /> प्रभु सक त्रिभुअन मारि जिआई। केवल सक्रहि दीन्हि बड़ाई।।<br /> सुधा बरषि कपि भालु जिआए। हरषि उठे सब प्रभु पहिं आए।।<br /> सुधाबृष्टि भै दुहु दल ऊपर। जिए भालु कपि नहिं रजनीचर।।<br /> रामाकार भए तिन्ह के मन। मुक्त भए छूटे भव बंधन।।<br /> सुर अंसिक सब कपि अरु रीछा। जिए सकल रघुपति कीं ईछा।।<br /> राम सरिस को दीन हितकारी। कीन्हे मुकुत निसाचर झारी।।<br /> खल मल धाम काम रत रावन। गति पाई जो मुनिबर पाव न।।<br /> दो0-सुमन बरषि सब सुर चले चढ़ि चढ़ि रुचिर बिमान।<br /> देखि सुअवसरु प्रभु पहिं आयउ संभु सुजान।।114(क)।।<br /> परम प्रीति कर जोरि जुग नलिन नयन भरि बारि।<br /> पुलकित तन गदगद गिराँ बिनय करत त्रिपुरारि।।114(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-मामभिरक्षय रघुकुल नायक। धृत बर चाप रुचिर कर सायक।।<br /> मोह महा घन पटल प्रभंजन। संसय बिपिन अनल सुर रंजन।।1।।<br /> अगुन सगुन गुन मंदिर सुंदर। भ्रम तम प्रबल प्रताप दिवाकर।।<br /> काम क्रोध मद गज पंचानन। बसहु निरंतर जन मन कानन।।2।।<br /> बिषय मनोरथ पुंज कंज बन। प्रबल तुषार उदार पार मन।।<br /> भव बारिधि मंदर परमं दर। बारय तारय संसृति दुस्तर।।3।।<br /> स्याम गात राजीव बिलोचन। दीन बंधु प्रनतारति मोचन।।<br /> अनुज जानकी सहित निरंतर। बसहु राम नृप मम उर अंतर।।4।।<br /> मुनि रंजन महि मंडल मंडन। तुलसिदास प्रभु त्रास बिखंडन।।5।।<br /> दो0-नाथ जबहिं कोसलपुरीं होइहि तिलक तुम्हार।<br /> कृपासिंधु मैं आउब देखन चरित उदार।।115।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> करि बिनती जब संभु सिधाए। तब प्रभु निकट बिभीषनु आए।।<br /> नाइ चरन सिरु कह मृदु बानी। बिनय सुनहु प्रभु सारँगपानी।।<br /> सकुल सदल प्रभु रावन मार् यो। पावन जस त्रिभुवन बिस्तार् यो।।<br /> दीन मलीन हीन मति जाती। मो पर कृपा कीन्हि बहु भाँती।।<br /> अब जन गृह पुनीत प्रभु कीजे। मज्जनु करिअ समर श्रम छीजे।।<br /> देखि कोस मंदिर संपदा। देहु कृपाल कपिन्ह कहुँ मुदा।।<br /> सब बिधि नाथ मोहि अपनाइअ। पुनि मोहि सहित अवधपुर जाइअ।।<br /> सुनत बचन मृदु दीनदयाला। सजल भए द्वौ नयन बिसाला।।<br /> दो0-तोर कोस गृह मोर सब सत्य बचन सुनु भ्रात।<br /> भरत दसा सुमिरत मोहि निमिष कल्प सम जात।।116(क)।।<br /> तापस बेष गात कृस जपत निरंतर मोहि।<br /> देखौं बेगि सो जतनु करु सखा निहोरउँ तोहि।।116(ख)।।<br /> बीतें अवधि जाउँ जौं जिअत न पावउँ बीर।<br /> सुमिरत अनुज प्रीति प्रभु पुनि पुनि पुलक सरीर।।116(ग)।।<br /> करेहु कल्प भरि राजु तुम्ह मोहि सुमिरेहु मन माहिं।<br /> पुनि मम धाम पाइहहु जहाँ संत सब जाहिं।।116(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत बिभीषन बचन राम के। हरषि गहे पद कृपाधाम के।।<br /> बानर भालु सकल हरषाने। गहि प्रभु पद गुन बिमल बखाने।।<br /> बहुरि बिभीषन भवन सिधायो। मनि गन बसन बिमान भरायो।।<br /> लै पुष्पक प्रभु आगें राखा। हँसि करि कृपासिंधु तब भाषा।।<br /> चढ़ि बिमान सुनु सखा बिभीषन। गगन जाइ बरषहु पट भूषन।।<br /> नभ पर जाइ बिभीषन तबही। बरषि दिए मनि अंबर सबही।।<br /> जोइ जोइ मन भावइ सोइ लेहीं। मनि मुख मेलि डारि कपि देहीं।।<br /> हँसे रामु श्री अनुज समेता। परम कौतुकी कृपा निकेता।।<br /> दो0-मुनि जेहि ध्यान न पावहिं नेति नेति कह बेद।<br /> कृपासिंधु सोइ कपिन्ह सन करत अनेक बिनोद।।117(क)।।<br /> उमा जोग जप दान तप नाना मख ब्रत नेम।<br /> राम कृपा नहि करहिं तसि जसि निष्केवल प्रेम।।117(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भालु कपिन्ह पट भूषन पाए। पहिरि पहिरि रघुपति पहिं आए।।<br /> नाना जिनस देखि सब कीसा। पुनि पुनि हँसत कोसलाधीसा।।<br /> चितइ सबन्हि पर कीन्हि दाया। बोले मृदुल बचन रघुराया।।<br /> तुम्हरें बल मैं रावनु मार् यो। तिलक बिभीषन कहँ पुनि सार् यो।।<br /> निज निज गृह अब तुम्ह सब जाहू। सुमिरेहु मोहि डरपहु जनि काहू।।<br /> सुनत बचन प्रेमाकुल बानर। जोरि पानि बोले सब सादर।।<br /> प्रभु जोइ कहहु तुम्हहि सब सोहा। हमरे होत बचन सुनि मोहा।।<br /> दीन जानि कपि किए सनाथा। तुम्ह त्रेलोक ईस रघुनाथा।।<br /> सुनि प्रभु बचन लाज हम मरहीं। मसक कहूँ खगपति हित करहीं।।<br /> देखि राम रुख बानर रीछा। प्रेम मगन नहिं गृह कै ईछा।।<br /> दो0-प्रभु प्रेरित कपि भालु सब राम रूप उर राखि।<br /> हरष बिषाद सहित चले बिनय बिबिध बिधि भाषि।।118(क)।।<br /> कपिपति नील रीछपति अंगद नल हनुमान।<br /> सहित बिभीषन अपर जे जूथप कपि बलवान।।118(ख)।।<br /> दो0- कहि न सकहिं कछु प्रेम बस भरि भरि लोचन बारि।<br /> सन्मुख चितवहिं राम तन नयन निमेष निवारि।।118(ग)।।<br /> ~<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अतिसय प्रीति देख रघुराई। लिन्हे सकल बिमान चढ़ाई।।<br /> मन महुँ बिप्र चरन सिरु नायो। उत्तर दिसिहि बिमान चलायो।।<br /> चलत बिमान कोलाहल होई। जय रघुबीर कहइ सबु कोई।।<br /> सिंहासन अति उच्च मनोहर। श्री समेत प्रभु बैठै ता पर।।<br /> राजत रामु सहित भामिनी। मेरु सृंग जनु घन दामिनी।।<br /> रुचिर बिमानु चलेउ अति आतुर। कीन्ही सुमन बृष्टि हरषे सुर।।<br /> परम सुखद चलि त्रिबिध बयारी। सागर सर सरि निर्मल बारी।।<br /> सगुन होहिं सुंदर चहुँ पासा। मन प्रसन्न निर्मल नभ आसा।।<br /> कह रघुबीर देखु रन सीता। लछिमन इहाँ हत्यो इँद्रजीता।।<br /> हनूमान अंगद के मारे। रन महि परे निसाचर भारे।।<br /> कुंभकरन रावन द्वौ भाई। इहाँ हते सुर मुनि दुखदाई।।<br /> दो0-इहाँ सेतु बाँध्यो अरु थापेउँ सिव सुख धाम।<br /> सीता सहित कृपानिधि संभुहि कीन्ह प्रनाम।।119(क)।।<br /> जहँ जहँ कृपासिंधु बन कीन्ह बास बिश्राम।<br /> सकल देखाए जानकिहि कहे सबन्हि के नाम।।119(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुरत बिमान तहाँ चलि आवा। दंडक बन जहँ परम सुहावा।।<br /> कुंभजादि मुनिनायक नाना। गए रामु सब कें अस्थाना।।<br /> सकल रिषिन्ह सन पाइ असीसा। चित्रकूट आए जगदीसा।।<br /> तहँ करि मुनिन्ह केर संतोषा। चला बिमानु तहाँ ते चोखा।।<br /> बहुरि राम जानकिहि देखाई। जमुना कलि मल हरनि सुहाई।।<br /> पुनि देखी सुरसरी पुनीता। राम कहा प्रनाम करु सीता।।<br /> तीरथपति पुनि देखु प्रयागा। निरखत जन्म कोटि अघ भागा।।<br /> देखु परम पावनि पुनि बेनी। हरनि सोक हरि लोक निसेनी।।<br /> पुनि देखु अवधपुरी अति पावनि। त्रिबिध ताप भव रोग नसावनि।।।<br /> दो0-सीता सहित अवध कहुँ कीन्ह कृपाल प्रनाम।<br /> सजल नयन तन पुलकित पुनि पुनि हरषित राम।।120(क)।।<br /> पुनि प्रभु आइ त्रिबेनीं हरषित मज्जनु कीन्ह।<br /> कपिन्ह सहित बिप्रन्ह कहुँ दान बिबिध बिधि दीन्ह।।120(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु हनुमंतहि कहा बुझाई। धरि बटु रूप अवधपुर जाई।।<br /> भरतहि कुसल हमारि सुनाएहु। समाचार लै तुम्ह चलि आएहु।।<br /> तुरत पवनसुत गवनत भयउ। तब प्रभु भरद्वाज पहिं गयऊ।।<br /> नाना बिधि मुनि पूजा कीन्ही। अस्तुती करि पुनि आसिष दीन्ही।।<br /> मुनि पद बंदि जुगल कर जोरी। चढ़ि बिमान प्रभु चले बहोरी।।<br /> इहाँ निषाद सुना प्रभु आए। नाव नाव कहँ लोग बोलाए।।<br /> सुरसरि नाघि जान तब आयो। उतरेउ तट प्रभु आयसु पायो।।<br /> तब सीताँ पूजी सुरसरी। बहु प्रकार पुनि चरनन्हि परी।।<br /> दीन्हि असीस हरषि मन गंगा। सुंदरि तव अहिवात अभंगा।।<br /> सुनत गुहा धायउ प्रेमाकुल। आयउ निकट परम सुख संकुल।।<br /> प्रभुहि सहित बिलोकि बैदेही। परेउ अवनि तन सुधि नहिं तेही।।<br /> प्रीति परम बिलोकि रघुराई। हरषि उठाइ लियो उर लाई।।<br /> छं0-लियो हृदयँ लाइ कृपा निधान सुजान रायँ रमापती।<br /> बैठारि परम समीप बूझी कुसल सो कर बीनती।<br /> अब कुसल पद पंकज बिलोकि बिरंचि संकर सेब्य जे।<br /> सुख धाम पूरनकाम राम नमामि राम नमामि ते।।1।।<br /> सब भाँति अधम निषाद सो हरि भरत ज्यों उर लाइयो।<br /> मतिमंद तुलसीदास सो प्रभु मोह बस बिसराइयो।।<br /> यह रावनारि चरित्र पावन राम पद रतिप्रद सदा।<br /> कामादिहर बिग्यानकर सुर सिद्ध मुनि गावहिं मुदा।।2।।<br /> दो0-समर बिजय रघुबीर के चरित जे सुनहिं सुजान।<br /> बिजय बिबेक बिभूति नित तिन्हहि देहिं भगवान।।121(क)।।<br /> यह कलिकाल मलायतन मन करि देखु बिचार।<br /> श्रीरघुनाथ नाम तजि नाहिन आन अधार।।121(ख)।।<br /> मासपारायण, सत्ताईसवाँ विश्राम<br /> &#8212;&#8212;&#8212;&#8212;&#8212;&#8212;-<br /> इति श्रीमद्रामचरितमानसे सकलकलिकलुषविध्वंसने<br /> षष्ठः सोपानः समाप्तः।<br /> (लंकाकाण्ड समाप्त)<br /> &#8212;&#8212;&#8212;&#8212;<br /> [[श्रेणी: रामायण]] होशियारपुर जिला 7185 39001 2006-12-19T14:52:32Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव '''होशियारपुर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[होशियारपुर ]] है । क्षेत्रफल - 3,365 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 14,78,045 (2001 जनगणना) {{stub}} [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en:Hoshiarpur District ]] श्रेणी:पंजाब के जिले 7186 27872 2006-09-21T17:15:53Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:पंजाब]] श्रेणी:रामायण 7187 29461 2006-10-04T03:16:55Z Amitprabhakar 683 इस श्रेणी मे [[श्री राम चरित मानस]] और [[रामायण]] से जुडे हुए लेख है । रामायण के बारे मे अपने विचार लिख के विकिपीडिया की मदद करें । [[श्रेणी: हिन्दू धर्म]] Template:पंजाब के जिले 7188 28510 2006-09-25T05:38:58Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[पंजाब]]''' के जिले |- |align="center"|[[अमृतसर जिला]] | [[भटिण्डा जिला]] | [[फिरोजपुर जिला]] | [[फरीदकोट जिला]] | [[फतेहगढ़ साहिब जिला]] | [[गुरदासपुर जिला ]] | [[होशियारपुर जिला]] | [[जालंधर जिला]] | [[कपूरथला जिला ]] | [[लुधियाना जिला]] | [[मानसा जिला]] | [[मोगा जिला ]] | [[मुक्तसर जिला]] | [[नवां शहर जिला]] | [[पटियाला जिला]] | [[रूपनगर जिला]] | [[संगरूर जिला]] | |} Template:श्री राम चरित मानस 7189 27884 2006-09-21T17:33:09Z Mohitshukla1 712 श्री राम चरित मानस के [[दोहा | दोहों ]] का सरल हिन्दी मे अर्थ लिख कर विकिपीडिया मी मदद करें । लेखों की लम्बाई करीब 30 दोहों से ज़्यादा होने पे इन्हें दो या ज़्यादा हिस्सों में बांट दे । [[श्रेणी: रामायण]] जालंधर जिला 7190 27877 2006-09-21T17:21:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' जालंधर''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जालंधर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en: Jalandhar District]] कपूरथला जिला 7191 27878 2006-09-21T17:22:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कपूरथला ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कपूरथला ]] है । क्षेत्रफल - 1633 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en:Kapurthala District ]] श्री रामचरित मानस-उत्तर कांड 7192 27892 2006-09-21T17:46:13Z Mohitshukla1 712 {{श्री राम चरित मानस}} '''श्री गणेशाय नमः'''<br /> श्रीजानकीवल्लभो विजयते<br /> '''श्रीरामचरितमानस'''<br /> सप्तम सोपान<br /> ('''उत्तरकाण्ड''')<br /> श्लोक<br /> केकीकण्ठाभनीलं सुरवरविलसद्विप्रपादाब्जचिह्नं<br /> शोभाढ्यं पीतवस्त्रं सरसिजनयनं सर्वदा सुप्रसन्नम्।<br /> पाणौ नाराचचापं कपिनिकरयुतं बन्धुना सेव्यमानं<br /> नौमीड्यं जानकीशं रघुवरमनिशं पुष्पकारूढरामम्।।1।।<br /> कोसलेन्द्रपदकञ्जमञ्जुलौ कोमलावजमहेशवन्दितौ।<br /> जानकीकरसरोजलालितौ चिन्तकस्य मनभृङ्गसड्गिनौ।।2।।<br /> कुन्दइन्दुदरगौरसुन्दरं अम्बिकापतिमभीष्टसिद्धिदम्।<br /> कारुणीककलकञ्जलोचनं नौमि शंकरमनंगमोचनम्।।3।।<br /> दो0-रहा एक दिन अवधि कर अति आरत पुर लोग।<br /> जहँ तहँ सोचहिं नारि नर कृस तन राम बियोग।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सगुन होहिं सुंदर सकल मन प्रसन्न सब केर।<br /> प्रभु आगवन जनाव जनु नगर रम्य चहुँ फेर।।<br /> कौसल्यादि मातु सब मन अनंद अस होइ।<br /> आयउ प्रभु श्री अनुज जुत कहन चहत अब कोइ।।<br /> भरत नयन भुज दच्छिन फरकत बारहिं बार।<br /> जानि सगुन मन हरष अति लागे करन बिचार।।<br /> रहेउ एक दिन अवधि अधारा। समुझत मन दुख भयउ अपारा।।<br /> कारन कवन नाथ नहिं आयउ। जानि कुटिल किधौं मोहि बिसरायउ।।<br /> अहह धन्य लछिमन बड़भागी। राम पदारबिंदु अनुरागी।।<br /> कपटी कुटिल मोहि प्रभु चीन्हा। ताते नाथ संग नहिं लीन्हा।।<br /> जौं करनी समुझै प्रभु मोरी। नहिं निस्तार कलप सत कोरी।।<br /> जन अवगुन प्रभु मान न काऊ। दीन बंधु अति मृदुल सुभाऊ।।<br /> मोरि जियँ भरोस दृढ़ सोई। मिलिहहिं राम सगुन सुभ होई।।<br /> बीतें अवधि रहहि जौं प्राना। अधम कवन जग मोहि समाना।।<br /> दो0-राम बिरह सागर महँ भरत मगन मन होत।<br /> बिप्र रूप धरि पवन सुत आइ गयउ जनु पोत।।1(क)।।<br /> बैठि देखि कुसासन जटा मुकुट कृस गात।<br /> राम राम रघुपति जपत स्त्रवत नयन जलजात।।1(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखत हनूमान अति हरषेउ। पुलक गात लोचन जल बरषेउ।।<br /> मन महँ बहुत भाँति सुख मानी। बोलेउ श्रवन सुधा सम बानी।।<br /> जासु बिरहँ सोचहु दिन राती। रटहु निरंतर गुन गन पाँती।।<br /> रघुकुल तिलक सुजन सुखदाता। आयउ कुसल देव मुनि त्राता।।<br /> रिपु रन जीति सुजस सुर गावत। सीता सहित अनुज प्रभु आवत।।<br /> सुनत बचन बिसरे सब दूखा। तृषावंत जिमि पाइ पियूषा।।<br /> को तुम्ह तात कहाँ ते आए। मोहि परम प्रिय बचन सुनाए।।<br /> मारुत सुत मैं कपि हनुमाना। नामु मोर सुनु कृपानिधाना।।<br /> दीनबंधु रघुपति कर किंकर। सुनत भरत भेंटेउ उठि सादर।।<br /> मिलत प्रेम नहिं हृदयँ समाता। नयन स्त्रवत जल पुलकित गाता।।<br /> कपि तव दरस सकल दुख बीते। मिले आजु मोहि राम पिरीते।।<br /> बार बार बूझी कुसलाता। तो कहुँ देउँ काह सुनु भ्राता।।<br /> एहि संदेस सरिस जग माहीं। करि बिचार देखेउँ कछु नाहीं।।<br /> नाहिन तात उरिन मैं तोही। अब प्रभु चरित सुनावहु मोही।।<br /> तब हनुमंत नाइ पद माथा। कहे सकल रघुपति गुन गाथा।।<br /> कहु कपि कबहुँ कृपाल गोसाईं। सुमिरहिं मोहि दास की नाईं।।<br /> छं0-निज दास ज्यों रघुबंसभूषन कबहुँ मम सुमिरन कर् यो।<br /> सुनि भरत बचन बिनीत अति कपि पुलकित तन चरनन्हि पर् यो।।<br /> रघुबीर निज मुख जासु गुन गन कहत अग जग नाथ जो।<br /> काहे न होइ बिनीत परम पुनीत सदगुन सिंधु सो।।<br /> दो0-राम प्रान प्रिय नाथ तुम्ह सत्य बचन मम तात।<br /> पुनि पुनि मिलत भरत सुनि हरष न हृदयँ समात।।2(क)।।<br /> सो0-भरत चरन सिरु नाइ तुरित गयउ कपि राम पहिं।<br /> कही कुसल सब जाइ हरषि चलेउ प्रभु जान चढ़ि।।2(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> हरषि भरत कोसलपुर आए। समाचार सब गुरहि सुनाए।।<br /> पुनि मंदिर महँ बात जनाई। आवत नगर कुसल रघुराई।।<br /> सुनत सकल जननीं उठि धाईं। कहि प्रभु कुसल भरत समुझाई।।<br /> समाचार पुरबासिन्ह पाए। नर अरु नारि हरषि सब धाए।।<br /> दधि दुर्बा रोचन फल फूला। नव तुलसी दल मंगल मूला।।<br /> भरि भरि हेम थार भामिनी। गावत चलिं सिंधु सिंधुरगामिनी।।<br /> जे जैसेहिं तैसेहिं उटि धावहिं। बाल बृद्ध कहँ संग न लावहिं।।<br /> एक एकन्ह कहँ बूझहिं भाई। तुम्ह देखे दयाल रघुराई।।<br /> अवधपुरी प्रभु आवत जानी। भई सकल सोभा कै खानी।।<br /> बहइ सुहावन त्रिबिध समीरा। भइ सरजू अति निर्मल नीरा।।<br /> दो0-हरषित गुर परिजन अनुज भूसुर बृंद समेत।<br /> चले भरत मन प्रेम अति सन्मुख कृपानिकेत।।3(क)।।<br /> बहुतक चढ़ी अटारिन्ह निरखहिं गगन बिमान।<br /> देखि मधुर सुर हरषित करहिं सुमंगल गान।।3(ख)।।<br /> राका ससि रघुपति पुर सिंधु देखि हरषान।<br /> बढ़यो कोलाहल करत जनु नारि तरंग समान।।3(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> इहाँ भानुकुल कमल दिवाकर। कपिन्ह देखावत नगर मनोहर।।<br /> सुनु कपीस अंगद लंकेसा। पावन पुरी रुचिर यह देसा।।<br /> जद्यपि सब बैकुंठ बखाना। बेद पुरान बिदित जगु जाना।।<br /> अवधपुरी सम प्रिय नहिं सोऊ। यह प्रसंग जानइ कोउ कोऊ।।<br /> जन्मभूमि मम पुरी सुहावनि। उत्तर दिसि बह सरजू पावनि।।<br /> जा मज्जन ते बिनहिं प्रयासा। मम समीप नर पावहिं बासा।।<br /> अति प्रिय मोहि इहाँ के बासी। मम धामदा पुरी सुख रासी।।<br /> हरषे सब कपि सुनि प्रभु बानी। धन्य अवध जो राम बखानी।।<br /> दो0-आवत देखि लोग सब कृपासिंधु भगवान।<br /> नगर निकट प्रभु प्रेरेउ उतरेउ भूमि बिमान।।4(क)।।<br /> उतरि कहेउ प्रभु पुष्पकहि तुम्ह कुबेर पहिं जाहु।<br /> प्रेरित राम चलेउ सो हरषु बिरहु अति ताहु।।4(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> आए भरत संग सब लोगा। कृस तन श्रीरघुबीर बियोगा।।<br /> बामदेव बसिष्ठ मुनिनायक। देखे प्रभु महि धरि धनु सायक।।<br /> धाइ धरे गुर चरन सरोरुह। अनुज सहित अति पुलक तनोरुह।।<br /> भेंटि कुसल बूझी मुनिराया। हमरें कुसल तुम्हारिहिं दाया।।<br /> सकल द्विजन्ह मिलि नायउ माथा। धर्म धुरंधर रघुकुलनाथा।।<br /> गहे भरत पुनि प्रभु पद पंकज। नमत जिन्हहि सुर मुनि संकर अज।।<br /> परे भूमि नहिं उठत उठाए। बर करि कृपासिंधु उर लाए।।<br /> स्यामल गात रोम भए ठाढ़े। नव राजीव नयन जल बाढ़े।।<br /> छं0-राजीव लोचन स्त्रवत जल तन ललित पुलकावलि बनी।<br /> अति प्रेम हृदयँ लगाइ अनुजहि मिले प्रभु त्रिभुअन धनी।।<br /> प्रभु मिलत अनुजहि सोह मो पहिं जाति नहिं उपमा कही।<br /> जनु प्रेम अरु सिंगार तनु धरि मिले बर सुषमा लही।।1।।<br /> बूझत कृपानिधि कुसल भरतहि बचन बेगि न आवई।<br /> सुनु सिवा सो सुख बचन मन ते भिन्न जान जो पावई।।<br /> अब कुसल कौसलनाथ आरत जानि जन दरसन दियो।<br /> बूड़त बिरह बारीस कृपानिधान मोहि कर गहि लियो।।2।।<br /> दो0-पुनि प्रभु हरषि सत्रुहन भेंटे हृदयँ लगाइ।<br /> लछिमन भरत मिले तब परम प्रेम दोउ भाइ।।5।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरतानुज लछिमन पुनि भेंटे। दुसह बिरह संभव दुख मेटे।।<br /> सीता चरन भरत सिरु नावा। अनुज समेत परम सुख पावा।।<br /> प्रभु बिलोकि हरषे पुरबासी। जनित बियोग बिपति सब नासी।।<br /> प्रेमातुर सब लोग निहारी। कौतुक कीन्ह कृपाल खरारी।।<br /> अमित रूप प्रगटे तेहि काला। जथाजोग मिले सबहि कृपाला।।<br /> कृपादृष्टि रघुबीर बिलोकी। किए सकल नर नारि बिसोकी।।<br /> छन महिं सबहि मिले भगवाना। उमा मरम यह काहुँ न जाना।।<br /> एहि बिधि सबहि सुखी करि रामा। आगें चले सील गुन धामा।।<br /> कौसल्यादि मातु सब धाई। निरखि बच्छ जनु धेनु लवाई।।<br /> छं0-जनु धेनु बालक बच्छ तजि गृहँ चरन बन परबस गईं।<br /> दिन अंत पुर रुख स्त्रवत थन हुंकार करि धावत भई।।<br /> अति प्रेम सब मातु भेटीं बचन मृदु बहुबिधि कहे।<br /> गइ बिषम बियोग भव तिन्ह हरष सुख अगनित लहे।।<br /> दो0-भेटेउ तनय सुमित्राँ राम चरन रति जानि।<br /> रामहि मिलत कैकेई हृदयँ बहुत सकुचानि।।6(क)।।<br /> लछिमन सब मातन्ह मिलि हरषे आसिष पाइ।<br /> कैकेइ कहँ पुनि पुनि मिले मन कर छोभु न जाइ।।6।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सासुन्ह सबनि मिली बैदेही। चरनन्हि लागि हरषु अति तेही।।<br /> देहिं असीस बूझि कुसलाता। होइ अचल तुम्हार अहिवाता।।<br /> सब रघुपति मुख कमल बिलोकहिं। मंगल जानि नयन जल रोकहिं।।<br /> कनक थार आरति उतारहिं। बार बार प्रभु गात निहारहिं।।<br /> नाना भाँति निछावरि करहीं। परमानंद हरष उर भरहीं।।<br /> कौसल्या पुनि पुनि रघुबीरहि। चितवति कृपासिंधु रनधीरहि।।<br /> हृदयँ बिचारति बारहिं बारा। कवन भाँति लंकापति मारा।।<br /> अति सुकुमार जुगल मेरे बारे। निसिचर सुभट महाबल भारे।।<br /> दो0-लछिमन अरु सीता सहित प्रभुहि बिलोकति मातु।<br /> परमानंद मगन मन पुनि पुनि पुलकित गातु।।7।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लंकापति कपीस नल नीला। जामवंत अंगद सुभसीला।।<br /> हनुमदादि सब बानर बीरा। धरे मनोहर मनुज सरीरा।।<br /> भरत सनेह सील ब्रत नेमा। सादर सब बरनहिं अति प्रेमा।।<br /> देखि नगरबासिन्ह कै रीती। सकल सराहहि प्रभु पद प्रीती।।<br /> पुनि रघुपति सब सखा बोलाए। मुनि पद लागहु सकल सिखाए।।<br /> गुर बसिष्ट कुलपूज्य हमारे। इन्ह की कृपाँ दनुज रन मारे।।<br /> ए सब सखा सुनहु मुनि मेरे। भए समर सागर कहँ बेरे।।<br /> मम हित लागि जन्म इन्ह हारे। भरतहु ते मोहि अधिक पिआरे।।<br /> सुनि प्रभु बचन मगन सब भए। निमिष निमिष उपजत सुख नए।।<br /> दो0-कौसल्या के चरनन्हि पुनि तिन्ह नायउ माथ।।<br /> आसिष दीन्हे हरषि तुम्ह प्रिय मम जिमि रघुनाथ।।8(क)।।<br /> सुमन बृष्टि नभ संकुल भवन चले सुखकंद।<br /> चढ़ी अटारिन्ह देखहिं नगर नारि नर बृंद।।8(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कंचन कलस बिचित्र सँवारे। सबहिं धरे सजि निज निज द्वारे।।<br /> बंदनवार पताका केतू। सबन्हि बनाए मंगल हेतू।।<br /> बीथीं सकल सुगंध सिंचाई। गजमनि रचि बहु चौक पुराई।।<br /> नाना भाँति सुमंगल साजे। हरषि नगर निसान बहु बाजे।।<br /> जहँ तहँ नारि निछावर करहीं। देहिं असीस हरष उर भरहीं।।<br /> कंचन थार आरती नाना। जुबती सजें करहिं सुभ गाना।।<br /> करहिं आरती आरतिहर कें। रघुकुल कमल बिपिन दिनकर कें।।<br /> पुर सोभा संपति कल्याना। निगम सेष सारदा बखाना।।<br /> तेउ यह चरित देखि ठगि रहहीं। उमा तासु गुन नर किमि कहहीं।।<br /> दो0-नारि कुमुदिनीं अवध सर रघुपति बिरह दिनेस।<br /> अस्त भएँ बिगसत भईं निरखि राम राकेस।।9(क)।।<br /> होहिं सगुन सुभ बिबिध बिधि बाजहिं गगन निसान।<br /> पुर नर नारि सनाथ करि भवन चले भगवान।।9(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु जानी कैकेई लजानी। प्रथम तासु गृह गए भवानी।।<br /> ताहि प्रबोधि बहुत सुख दीन्हा। पुनि निज भवन गवन हरि कीन्हा।।<br /> कृपासिंधु जब मंदिर गए। पुर नर नारि सुखी सब भए।।<br /> गुर बसिष्ट द्विज लिए बुलाई। आजु सुघरी सुदिन समुदाई।।<br /> सब द्विज देहु हरषि अनुसासन। रामचंद्र बैठहिं सिंघासन।।<br /> मुनि बसिष्ट के बचन सुहाए। सुनत सकल बिप्रन्ह अति भाए।।<br /> कहहिं बचन मृदु बिप्र अनेका। जग अभिराम राम अभिषेका।।<br /> अब मुनिबर बिलंब नहिं कीजे। महाराज कहँ तिलक करीजै।।<br /> दो0-तब मुनि कहेउ सुमंत्र सन सुनत चलेउ हरषाइ।<br /> रथ अनेक बहु बाजि गज तुरत सँवारे जाइ।।10(क)।।<br /> जहँ तहँ धावन पठइ पुनि मंगल द्रब्य मगाइ।<br /> हरष समेत बसिष्ट पद पुनि सिरु नायउ आइ।।10(ख)।।<br /> नवान्हपारायण, आठवाँ विश्राम<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अवधपुरी अति रुचिर बनाई। देवन्ह सुमन बृष्टि झरि लाई।।<br /> राम कहा सेवकन्ह बुलाई। प्रथम सखन्ह अन्हवावहु जाई।।<br /> सुनत बचन जहँ तहँ जन धाए। सुग्रीवादि तुरत अन्हवाए।।<br /> पुनि करुनानिधि भरतु हँकारे। निज कर राम जटा निरुआरे।।<br /> अन्हवाए प्रभु तीनिउ भाई। भगत बछल कृपाल रघुराई।।<br /> भरत भाग्य प्रभु कोमलताई। सेष कोटि सत सकहिं न गाई।।<br /> पुनि निज जटा राम बिबराए। गुर अनुसासन मागि नहाए।।<br /> करि मज्जन प्रभु भूषन साजे। अंग अनंग देखि सत लाजे।।<br /> दो0-सासुन्ह सादर जानकिहि मज्जन तुरत कराइ।<br /> दिब्य बसन बर भूषन अँग अँग सजे बनाइ।।11(क)।।<br /> राम बाम दिसि सोभति रमा रूप गुन खानि।<br /> देखि मातु सब हरषीं जन्म सुफल निज जानि।।11(ख)।।<br /> सुनु खगेस तेहि अवसर ब्रह्मा सिव मुनि बृंद।<br /> चढ़ि बिमान आए सब सुर देखन सुखकंद।।11(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु बिलोकि मुनि मन अनुरागा। तुरत दिब्य सिंघासन मागा।।<br /> रबि सम तेज सो बरनि न जाई। बैठे राम द्विजन्ह सिरु नाई।।<br /> जनकसुता समेत रघुराई। पेखि प्रहरषे मुनि समुदाई।।<br /> बेद मंत्र तब द्विजन्ह उचारे। नभ सुर मुनि जय जयति पुकारे।।<br /> प्रथम तिलक बसिष्ट मुनि कीन्हा। पुनि सब बिप्रन्ह आयसु दीन्हा।।<br /> सुत बिलोकि हरषीं महतारी। बार बार आरती उतारी।।<br /> बिप्रन्ह दान बिबिध बिधि दीन्हे। जाचक सकल अजाचक कीन्हे।।<br /> सिंघासन पर त्रिभुअन साई। देखि सुरन्ह दुंदुभीं बजाईं।।<br /> छं0-नभ दुंदुभीं बाजहिं बिपुल गंधर्ब किंनर गावहीं।<br /> नाचहिं अपछरा बृंद परमानंद सुर मुनि पावहीं।।<br /> भरतादि अनुज बिभीषनांगद हनुमदादि समेत ते।<br /> गहें छत्र चामर ब्यजन धनु असि चर्म सक्ति बिराजते।।1।।<br /> श्री सहित दिनकर बंस बूषन काम बहु छबि सोहई।<br /> नव अंबुधर बर गात अंबर पीत सुर मन मोहई।।<br /> मुकुटांगदादि बिचित्र भूषन अंग अंगन्हि प्रति सजे।<br /> अंभोज नयन बिसाल उर भुज धन्य नर निरखंति जे।।2।।<br /> दो0-वह सोभा समाज सुख कहत न बनइ खगेस।<br /> बरनहिं सारद सेष श्रुति सो रस जान महेस।।12(क)।।<br /> भिन्न भिन्न अस्तुति करि गए सुर निज निज धाम।<br /> बंदी बेष बेद तब आए जहँ श्रीराम।। 12(ख)।।<br /> प्रभु सर्बग्य कीन्ह अति आदर कृपानिधान।<br /> लखेउ न काहूँ मरम कछु लगे करन गुन गान।।12(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-जय सगुन निर्गुन रूप अनूप भूप सिरोमने।<br /> दसकंधरादि प्रचंड निसिचर प्रबल खल भुज बल हने।।<br /> अवतार नर संसार भार बिभंजि दारुन दुख दहे।<br /> जय प्रनतपाल दयाल प्रभु संजुक्त सक्ति नमामहे।।1।।<br /> तव बिषम माया बस सुरासुर नाग नर अग जग हरे।<br /> भव पंथ भ्रमत अमित दिवस निसि काल कर्म गुननि भरे।।<br /> जे नाथ करि करुना बिलोके त्रिबिधि दुख ते निर्बहे।<br /> भव खेद छेदन दच्छ हम कहुँ रच्छ राम नमामहे।।2।।<br /> जे ग्यान मान बिमत्त तव भव हरनि भक्ति न आदरी।<br /> ते पाइ सुर दुर्लभ पदादपि परत हम देखत हरी।।<br /> बिस्वास करि सब आस परिहरि दास तव जे होइ रहे।<br /> जपि नाम तव बिनु श्रम तरहिं भव नाथ सो समरामहे।।3।।<br /> जे चरन सिव अज पूज्य रज सुभ परसि मुनिपतिनी तरी।<br /> नख निर्गता मुनि बंदिता त्रेलोक पावनि सुरसरी।।<br /> ध्वज कुलिस अंकुस कंज जुत बन फिरत कंटक किन लहे।<br /> पद कंज द्वंद मुकुंद राम रमेस नित्य भजामहे।।4।।<br /> अब्यक्तमूलमनादि तरु त्वच चारि निगमागम भने।<br /> षट कंध साखा पंच बीस अनेक पर्न सुमन घने।।<br /> फल जुगल बिधि कटु मधुर बेलि अकेलि जेहि आश्रित रहे।<br /> पल्लवत फूलत नवल नित संसार बिटप नमामहे।।5।।<br /> जे ब्रह्म अजमद्वैतमनुभवगम्य मनपर ध्यावहीं।<br /> ते कहहुँ जानहुँ नाथ हम तव सगुन जस नित गावहीं।।<br /> करुनायतन प्रभु सदगुनाकर देव यह बर मागहीं।<br /> मन बचन कर्म बिकार तजि तव चरन हम अनुरागहीं।।6।।<br /> दो0-सब के देखत बेदन्ह बिनती कीन्हि उदार।<br /> अंतर्धान भए पुनि गए ब्रह्म आगार।।13(क)।।<br /> बैनतेय सुनु संभु तब आए जहँ रघुबीर।<br /> बिनय करत गदगद गिरा पूरित पुलक सरीर।।13(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0- जय राम रमारमनं समनं। भव ताप भयाकुल पाहि जनं।।<br /> अवधेस सुरेस रमेस बिभो। सरनागत मागत पाहि प्रभो।।1।।<br /> दससीस बिनासन बीस भुजा। कृत दूरि महा महि भूरि रुजा।।<br /> रजनीचर बृंद पतंग रहे। सर पावक तेज प्रचंड दहे।।2।।<br /> महि मंडल मंडन चारुतरं। धृत सायक चाप निषंग बरं।।<br /> मद मोह महा ममता रजनी। तम पुंज दिवाकर तेज अनी।।3।।<br /> मनजात किरात निपात किए। मृग लोग कुभोग सरेन हिए।।<br /> हति नाथ अनाथनि पाहि हरे। बिषया बन पावँर भूलि परे।।4।।<br /> बहु रोग बियोगन्हि लोग हए। भवदंघ्रि निरादर के फल ए।।<br /> भव सिंधु अगाध परे नर ते। पद पंकज प्रेम न जे करते।।5।।<br /> अति दीन मलीन दुखी नितहीं। जिन्ह के पद पंकज प्रीति नहीं।।<br /> अवलंब भवंत कथा जिन्ह के।। प्रिय संत अनंत सदा तिन्ह कें।।6।।<br /> नहिं राग न लोभ न मान मदा।।तिन्ह कें सम बैभव वा बिपदा।।<br /> एहि ते तव सेवक होत मुदा। मुनि त्यागत जोग भरोस सदा।।7।।<br /> करि प्रेम निरंतर नेम लिएँ। पद पंकज सेवत सुद्ध हिएँ।।<br /> सम मानि निरादर आदरही। सब संत सुखी बिचरंति मही।।8।।<br /> मुनि मानस पंकज भृंग भजे। रघुबीर महा रनधीर अजे।।<br /> तव नाम जपामि नमामि हरी। भव रोग महागद मान अरी।।9।।<br /> गुन सील कृपा परमायतनं। प्रनमामि निरंतर श्रीरमनं।।<br /> रघुनंद निकंदय द्वंद्वघनं। महिपाल बिलोकय दीन जनं।।10।।<br /> दो0-बार बार बर मागउँ हरषि देहु श्रीरंग।<br /> पद सरोज अनपायनी भगति सदा सतसंग।।14(क)।।<br /> बरनि उमापति राम गुन हरषि गए कैलास।<br /> तब प्रभु कपिन्ह दिवाए सब बिधि सुखप्रद बास।।14(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु खगपति यह कथा पावनी। त्रिबिध ताप भव भय दावनी।।<br /> महाराज कर सुभ अभिषेका। सुनत लहहिं नर बिरति बिबेका।।<br /> जे सकाम नर सुनहिं जे गावहिं। सुख संपति नाना बिधि पावहिं।।<br /> सुर दुर्लभ सुख करि जग माहीं। अंतकाल रघुपति पुर जाहीं।।<br /> सुनहिं बिमुक्त बिरत अरु बिषई। लहहिं भगति गति संपति नई।।<br /> खगपति राम कथा मैं बरनी। स्वमति बिलास त्रास दुख हरनी।।<br /> बिरति बिबेक भगति दृढ़ करनी। मोह नदी कहँ सुंदर तरनी।।<br /> नित नव मंगल कौसलपुरी। हरषित रहहिं लोग सब कुरी।।<br /> नित नइ प्रीति राम पद पंकज। सबकें जिन्हहि नमत सिव मुनि अज।।<br /> मंगन बहु प्रकार पहिराए। द्विजन्ह दान नाना बिधि पाए।।<br /> दो0-ब्रह्मानंद मगन कपि सब कें प्रभु पद प्रीति।<br /> जात न जाने दिवस तिन्ह गए मास षट बीति।।15।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिसरे गृह सपनेहुँ सुधि नाहीं। जिमि परद्रोह संत मन माही।।<br /> तब रघुपति सब सखा बोलाए। आइ सबन्हि सादर सिरु नाए।।<br /> परम प्रीति समीप बैठारे। भगत सुखद मृदु बचन उचारे।।<br /> तुम्ह अति कीन्ह मोरि सेवकाई। मुख पर केहि बिधि करौं बड़ाई।।<br /> ताते मोहि तुम्ह अति प्रिय लागे। मम हित लागि भवन सुख त्यागे।।<br /> अनुज राज संपति बैदेही। देह गेह परिवार सनेही।।<br /> सब मम प्रिय नहिं तुम्हहि समाना। मृषा न कहउँ मोर यह बाना।।<br /> सब के प्रिय सेवक यह नीती। मोरें अधिक दास पर प्रीती।।<br /> दो0-अब गृह जाहु सखा सब भजेहु मोहि दृढ़ नेम।<br /> सदा सर्बगत सर्बहित जानि करेहु अति प्रेम।।16।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि प्रभु बचन मगन सब भए। को हम कहाँ बिसरि तन गए।।<br /> एकटक रहे जोरि कर आगे। सकहिं न कछु कहि अति अनुरागे।।<br /> परम प्रेम तिन्ह कर प्रभु देखा। कहा बिबिध बिधि ग्यान बिसेषा।।<br /> प्रभु सन्मुख कछु कहन न पारहिं। पुनि पुनि चरन सरोज निहारहिं।।<br /> तब प्रभु भूषन बसन मगाए। नाना रंग अनूप सुहाए।।<br /> सुग्रीवहि प्रथमहिं पहिराए। बसन भरत निज हाथ बनाए।।<br /> प्रभु प्रेरित लछिमन पहिराए। लंकापति रघुपति मन भाए।।<br /> अंगद बैठ रहा नहिं डोला। प्रीति देखि प्रभु ताहि न बोला।।<br /> दो0-जामवंत नीलादि सब पहिराए रघुनाथ।<br /> हियँ धरि राम रूप सब चले नाइ पद माथ।।17(क)।।<br /> तब अंगद उठि नाइ सिरु सजल नयन कर जोरि।<br /> अति बिनीत बोलेउ बचन मनहुँ प्रेम रस बोरि।।17(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु सर्बग्य कृपा सुख सिंधो। दीन दयाकर आरत बंधो।।<br /> मरती बेर नाथ मोहि बाली। गयउ तुम्हारेहि कोंछें घाली।।<br /> असरन सरन बिरदु संभारी। मोहि जनि तजहु भगत हितकारी।।<br /> मोरें तुम्ह प्रभु गुर पितु माता। जाउँ कहाँ तजि पद जलजाता।।<br /> तुम्हहि बिचारि कहहु नरनाहा। प्रभु तजि भवन काज मम काहा।।<br /> बालक ग्यान बुद्धि बल हीना। राखहु सरन नाथ जन दीना।।<br /> नीचि टहल गृह कै सब करिहउँ। पद पंकज बिलोकि भव तरिहउँ।।<br /> अस कहि चरन परेउ प्रभु पाही। अब जनि नाथ कहहु गृह जाही।।<br /> दो0-अंगद बचन बिनीत सुनि रघुपति करुना सींव।<br /> प्रभु उठाइ उर लायउ सजल नयन राजीव।।18(क)।।<br /> निज उर माल बसन मनि बालितनय पहिराइ।<br /> बिदा कीन्हि भगवान तब बहु प्रकार समुझाइ।।18(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भरत अनुज सौमित्र समेता। पठवन चले भगत कृत चेता।।<br /> अंगद हृदयँ प्रेम नहिं थोरा। फिरि फिरि चितव राम कीं ओरा।।<br /> बार बार कर दंड प्रनामा। मन अस रहन कहहिं मोहि रामा।।<br /> राम बिलोकनि बोलनि चलनी। सुमिरि सुमिरि सोचत हँसि मिलनी।।<br /> प्रभु रुख देखि बिनय बहु भाषी। चलेउ हृदयँ पद पंकज राखी।।<br /> अति आदर सब कपि पहुँचाए। भाइन्ह सहित भरत पुनि आए।।<br /> तब सुग्रीव चरन गहि नाना। भाँति बिनय कीन्हे हनुमाना।।<br /> दिन दस करि रघुपति पद सेवा। पुनि तव चरन देखिहउँ देवा।।<br /> पुन्य पुंज तुम्ह पवनकुमारा। सेवहु जाइ कृपा आगारा।।<br /> अस कहि कपि सब चले तुरंता। अंगद कहइ सुनहु हनुमंता।।<br /> दो0-कहेहु दंडवत प्रभु सैं तुम्हहि कहउँ कर जोरि।<br /> बार बार रघुनायकहि सुरति कराएहु मोरि।।19(क)।।<br /> अस कहि चलेउ बालिसुत फिरि आयउ हनुमंत।<br /> तासु प्रीति प्रभु सन कहि मगन भए भगवंत।।!9(ख)।।<br /> कुलिसहु चाहि कठोर अति कोमल कुसुमहु चाहि।<br /> चित्त खगेस राम कर समुझि परइ कहु काहि।।19(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि कृपाल लियो बोलि निषादा। दीन्हे भूषन बसन प्रसादा।।<br /> जाहु भवन मम सुमिरन करेहू। मन क्रम बचन धर्म अनुसरेहू।।<br /> तुम्ह मम सखा भरत सम भ्राता। सदा रहेहु पुर आवत जाता।।<br /> बचन सुनत उपजा सुख भारी। परेउ चरन भरि लोचन बारी।।<br /> चरन नलिन उर धरि गृह आवा। प्रभु सुभाउ परिजनन्हि सुनावा।।<br /> रघुपति चरित देखि पुरबासी। पुनि पुनि कहहिं धन्य सुखरासी।।<br /> राम राज बैंठें त्रेलोका। हरषित भए गए सब सोका।।<br /> बयरु न कर काहू सन कोई। राम प्रताप बिषमता खोई।।<br /> दो0-बरनाश्रम निज निज धरम बनिरत बेद पथ लोग।<br /> चलहिं सदा पावहिं सुखहि नहिं भय सोक न रोग।।20।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दैहिक दैविक भौतिक तापा। राम राज नहिं काहुहि ब्यापा।।<br /> सब नर करहिं परस्पर प्रीती। चलहिं स्वधर्म निरत श्रुति नीती।।<br /> चारिउ चरन धर्म जग माहीं। पूरि रहा सपनेहुँ अघ नाहीं।।<br /> राम भगति रत नर अरु नारी। सकल परम गति के अधिकारी।।<br /> अल्पमृत्यु नहिं कवनिउ पीरा। सब सुंदर सब बिरुज सरीरा।।<br /> नहिं दरिद्र कोउ दुखी न दीना। नहिं कोउ अबुध न लच्छन हीना।।<br /> सब निर्दंभ धर्मरत पुनी। नर अरु नारि चतुर सब गुनी।।<br /> सब गुनग्य पंडित सब ग्यानी। सब कृतग्य नहिं कपट सयानी।।<br /> दो0-राम राज नभगेस सुनु सचराचर जग माहिं।।<br /> काल कर्म सुभाव गुन कृत दुख काहुहि नाहिं।।21।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भूमि सप्त सागर मेखला। एक भूप रघुपति कोसला।।<br /> भुअन अनेक रोम प्रति जासू। यह प्रभुता कछु बहुत न तासू।।<br /> सो महिमा समुझत प्रभु केरी। यह बरनत हीनता घनेरी।।<br /> सोउ महिमा खगेस जिन्ह जानी। फिरी एहिं चरित तिन्हहुँ रति मानी।।<br /> सोउ जाने कर फल यह लीला। कहहिं महा मुनिबर दमसीला।।<br /> राम राज कर सुख संपदा। बरनि न सकइ फनीस सारदा।।<br /> सब उदार सब पर उपकारी। बिप्र चरन सेवक नर नारी।।<br /> एकनारि ब्रत रत सब झारी। ते मन बच क्रम पति हितकारी।।<br /> दो0-दंड जतिन्ह कर भेद जहँ नर्तक नृत्य समाज।<br /> जीतहु मनहि सुनिअ अस रामचंद्र कें राज।।22।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> फूलहिं फरहिं सदा तरु कानन। रहहि एक सँग गज पंचानन।।<br /> खग मृग सहज बयरु बिसराई। सबन्हि परस्पर प्रीति बढ़ाई।।<br /> कूजहिं खग मृग नाना बृंदा। अभय चरहिं बन करहिं अनंदा।।<br /> सीतल सुरभि पवन बह मंदा। गूंजत अलि लै चलि मकरंदा।।<br /> लता बिटप मागें मधु चवहीं। मनभावतो धेनु पय स्त्रवहीं।।<br /> ससि संपन्न सदा रह धरनी। त्रेताँ भइ कृतजुग कै करनी।।<br /> प्रगटीं गिरिन्ह बिबिध मनि खानी। जगदातमा भूप जग जानी।।<br /> सरिता सकल बहहिं बर बारी। सीतल अमल स्वाद सुखकारी।।<br /> सागर निज मरजादाँ रहहीं। डारहिं रत्न तटन्हि नर लहहीं।।<br /> सरसिज संकुल सकल तड़ागा। अति प्रसन्न दस दिसा बिभागा।।<br /> दो0-बिधु महि पूर मयूखन्हि रबि तप जेतनेहि काज।<br /> मागें बारिद देहिं जल रामचंद्र के राज।।23।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कोटिन्ह बाजिमेध प्रभु कीन्हे। दान अनेक द्विजन्ह कहँ दीन्हे।।<br /> श्रुति पथ पालक धर्म धुरंधर। गुनातीत अरु भोग पुरंदर।।<br /> पति अनुकूल सदा रह सीता। सोभा खानि सुसील बिनीता।।<br /> जानति कृपासिंधु प्रभुताई। सेवति चरन कमल मन लाई।।<br /> जद्यपि गृहँ सेवक सेवकिनी। बिपुल सदा सेवा बिधि गुनी।।<br /> निज कर गृह परिचरजा करई। रामचंद्र आयसु अनुसरई।।<br /> जेहि बिधि कृपासिंधु सुख मानइ। सोइ कर श्री सेवा बिधि जानइ।।<br /> कौसल्यादि सासु गृह माहीं। सेवइ सबन्हि मान मद नाहीं।।<br /> उमा रमा ब्रह्मादि बंदिता। जगदंबा संततमनिंदिता।।<br /> दो0-जासु कृपा कटाच्छु सुर चाहत चितव न सोइ।<br /> राम पदारबिंद रति करति सुभावहि खोइ।।24।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सेवहिं सानकूल सब भाई। राम चरन रति अति अधिकाई।।<br /> प्रभु मुख कमल बिलोकत रहहीं। कबहुँ कृपाल हमहि कछु कहहीं।।<br /> राम करहिं भ्रातन्ह पर प्रीती। नाना भाँति सिखावहिं नीती।।<br /> हरषित रहहिं नगर के लोगा। करहिं सकल सुर दुर्लभ भोगा।।<br /> अहनिसि बिधिहि मनावत रहहीं। श्रीरघुबीर चरन रति चहहीं।।<br /> दुइ सुत सुन्दर सीताँ जाए। लव कुस बेद पुरानन्ह गाए।।<br /> दोउ बिजई बिनई गुन मंदिर। हरि प्रतिबिंब मनहुँ अति सुंदर।।<br /> दुइ दुइ सुत सब भ्रातन्ह केरे। भए रूप गुन सील घनेरे।।<br /> दो0-ग्यान गिरा गोतीत अज माया मन गुन पार।<br /> सोइ सच्चिदानंद घन कर नर चरित उदार।।25।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रातकाल सरऊ करि मज्जन। बैठहिं सभाँ संग द्विज सज्जन।।<br /> बेद पुरान बसिष्ट बखानहिं। सुनहिं राम जद्यपि सब जानहिं।।<br /> अनुजन्ह संजुत भोजन करहीं। देखि सकल जननीं सुख भरहीं।।<br /> भरत सत्रुहन दोनउ भाई। सहित पवनसुत उपबन जाई।।<br /> बूझहिं बैठि राम गुन गाहा। कह हनुमान सुमति अवगाहा।।<br /> सुनत बिमल गुन अति सुख पावहिं। बहुरि बहुरि करि बिनय कहावहिं।।<br /> सब कें गृह गृह होहिं पुराना। रामचरित पावन बिधि नाना।।<br /> नर अरु नारि राम गुन गानहिं। करहिं दिवस निसि जात न जानहिं।।<br /> दो0-अवधपुरी बासिन्ह कर सुख संपदा समाज।<br /> सहस सेष नहिं कहि सकहिं जहँ नृप राम बिराज।।26।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नारदादि सनकादि मुनीसा। दरसन लागि कोसलाधीसा।।<br /> दिन प्रति सकल अजोध्या आवहिं। देखि नगरु बिरागु बिसरावहिं।।<br /> जातरूप मनि रचित अटारीं। नाना रंग रुचिर गच ढारीं।।<br /> पुर चहुँ पास कोट अति सुंदर। रचे कँगूरा रंग रंग बर।।<br /> नव ग्रह निकर अनीक बनाई। जनु घेरी अमरावति आई।।<br /> महि बहु रंग रचित गच काँचा। जो बिलोकि मुनिबर मन नाचा।।<br /> धवल धाम ऊपर नभ चुंबत। कलस मनहुँ रबि ससि दुति निंदत।।<br /> बहु मनि रचित झरोखा भ्राजहिं। गृह गृह प्रति मनि दीप बिराजहिं।।<br /> छं0-मनि दीप राजहिं भवन भ्राजहिं देहरीं बिद्रुम रची।<br /> मनि खंभ भीति बिरंचि बिरची कनक मनि मरकत खची।।<br /> सुंदर मनोहर मंदिरायत अजिर रुचिर फटिक रचे।<br /> प्रति द्वार द्वार कपाट पुरट बनाइ बहु बज्रन्हि खचे।।<br /> दो0-चारु चित्रसाला गृह गृह प्रति लिखे बनाइ।<br /> राम चरित जे निरख मुनि ते मन लेहिं चोराइ।।27।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुमन बाटिका सबहिं लगाई। बिबिध भाँति करि जतन बनाई।।<br /> लता ललित बहु जाति सुहाई। फूलहिं सदा बंसत कि नाई।।<br /> गुंजत मधुकर मुखर मनोहर। मारुत त्रिबिध सदा बह सुंदर।।<br /> नाना खग बालकन्हि जिआए। बोलत मधुर उड़ात सुहाए।।<br /> मोर हंस सारस पारावत। भवननि पर सोभा अति पावत।।<br /> जहँ तहँ देखहिं निज परिछाहीं। बहु बिधि कूजहिं नृत्य कराहीं।।<br /> सुक सारिका पढ़ावहिं बालक। कहहु राम रघुपति जनपालक।।<br /> राज दुआर सकल बिधि चारू। बीथीं चौहट रूचिर बजारू।।<br /> छं0-बाजार रुचिर न बनइ बरनत बस्तु बिनु गथ पाइए।<br /> जहँ भूप रमानिवास तहँ की संपदा किमि गाइए।।<br /> बैठे बजाज सराफ बनिक अनेक मनहुँ कुबेर ते।<br /> सब सुखी सब सच्चरित सुंदर नारि नर सिसु जरठ जे।।<br /> दो0-उत्तर दिसि सरजू बह निर्मल जल गंभीर।<br /> बाँधे घाट मनोहर स्वल्प पंक नहिं तीर।।28।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> दूरि फराक रुचिर सो घाटा। जहँ जल पिअहिं बाजि गज ठाटा।।<br /> पनिघट परम मनोहर नाना। तहाँ न पुरुष करहिं अस्नाना।।<br /> राजघाट सब बिधि सुंदर बर। मज्जहिं तहाँ बरन चारिउ नर।।<br /> तीर तीर देवन्ह के मंदिर। चहुँ दिसि तिन्ह के उपबन सुंदर।।<br /> कहुँ कहुँ सरिता तीर उदासी। बसहिं ग्यान रत मुनि संन्यासी।।<br /> तीर तीर तुलसिका सुहाई। बृंद बृंद बहु मुनिन्ह लगाई।।<br /> पुर सोभा कछु बरनि न जाई। बाहेर नगर परम रुचिराई।।<br /> देखत पुरी अखिल अघ भागा। बन उपबन बापिका तड़ागा।।<br /> छं0-बापीं तड़ाग अनूप कूप मनोहरायत सोहहीं।<br /> सोपान सुंदर नीर निर्मल देखि सुर मुनि मोहहीं।।<br /> बहु रंग कंज अनेक खग कूजहिं मधुप गुंजारहीं।<br /> आराम रम्य पिकादि खग रव जनु पथिक हंकारहीं।।<br /> दो0-रमानाथ जहँ राजा सो पुर बरनि कि जाइ।<br /> अनिमादिक सुख संपदा रहीं अवध सब छाइ।।29।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जहँ तहँ नर रघुपति गुन गावहिं। बैठि परसपर इहइ सिखावहिं।।<br /> भजहु प्रनत प्रतिपालक रामहि। सोभा सील रूप गुन धामहि।।<br /> जलज बिलोचन स्यामल गातहि। पलक नयन इव सेवक त्रातहि।।<br /> धृत सर रुचिर चाप तूनीरहि। संत कंज बन रबि रनधीरहि।।<br /> काल कराल ब्याल खगराजहि। नमत राम अकाम ममता जहि।।<br /> लोभ मोह मृगजूथ किरातहि। मनसिज करि हरि जन सुखदातहि।।<br /> संसय सोक निबिड़ तम भानुहि। दनुज गहन घन दहन कृसानुहि।।<br /> जनकसुता समेत रघुबीरहि। कस न भजहु भंजन भव भीरहि।।<br /> बहु बासना मसक हिम रासिहि। सदा एकरस अज अबिनासिहि।।<br /> मुनि रंजन भंजन महि भारहि। तुलसिदास के प्रभुहि उदारहि।।<br /> दो0-एहि बिधि नगर नारि नर करहिं राम गुन गान।<br /> सानुकूल सब पर रहहिं संतत कृपानिधान।।30।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जब ते राम प्रताप खगेसा। उदित भयउ अति प्रबल दिनेसा।।<br /> पूरि प्रकास रहेउ तिहुँ लोका। बहुतेन्ह सुख बहुतन मन सोका।।<br /> जिन्हहि सोक ते कहउँ बखानी। प्रथम अबिद्या निसा नसानी।।<br /> अघ उलूक जहँ तहाँ लुकाने। काम क्रोध कैरव सकुचाने।।<br /> बिबिध कर्म गुन काल सुभाऊ। ए चकोर सुख लहहिं न काऊ।।<br /> मत्सर मान मोह मद चोरा। इन्ह कर हुनर न कवनिहुँ ओरा।।<br /> धरम तड़ाग ग्यान बिग्याना। ए पंकज बिकसे बिधि नाना।।<br /> सुख संतोष बिराग बिबेका। बिगत सोक ए कोक अनेका।।<br /> दो0-यह प्रताप रबि जाकें उर जब करइ प्रकास।<br /> पछिले बाढ़हिं प्रथम जे कहे ते पावहिं नास।।31।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भ्रातन्ह सहित रामु एक बारा। संग परम प्रिय पवनकुमारा।।<br /> सुंदर उपबन देखन गए। सब तरु कुसुमित पल्लव नए।।<br /> जानि समय सनकादिक आए। तेज पुंज गुन सील सुहाए।।<br /> ब्रह्मानंद सदा लयलीना। देखत बालक बहुकालीना।।<br /> रूप धरें जनु चारिउ बेदा। समदरसी मुनि बिगत बिभेदा।।<br /> आसा बसन ब्यसन यह तिन्हहीं। रघुपति चरित होइ तहँ सुनहीं।।<br /> तहाँ रहे सनकादि भवानी। जहँ घटसंभव मुनिबर ग्यानी।।<br /> राम कथा मुनिबर बहु बरनी। ग्यान जोनि पावक जिमि अरनी।।<br /> दो0-देखि राम मुनि आवत हरषि दंडवत कीन्ह।<br /> स्वागत पूँछि पीत पट प्रभु बैठन कहँ दीन्ह।।32।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कीन्ह दंडवत तीनिउँ भाई। सहित पवनसुत सुख अधिकाई।।<br /> मुनि रघुपति छबि अतुल बिलोकी। भए मगन मन सके न रोकी।।<br /> स्यामल गात सरोरुह लोचन। सुंदरता मंदिर भव मोचन।।<br /> एकटक रहे निमेष न लावहिं। प्रभु कर जोरें सीस नवावहिं।।<br /> तिन्ह कै दसा देखि रघुबीरा। स्त्रवत नयन जल पुलक सरीरा।।<br /> कर गहि प्रभु मुनिबर बैठारे। परम मनोहर बचन उचारे।।<br /> आजु धन्य मैं सुनहु मुनीसा। तुम्हरें दरस जाहिं अघ खीसा।।<br /> बड़े भाग पाइब सतसंगा। बिनहिं प्रयास होहिं भव भंगा।।<br /> दो0-संत संग अपबर्ग कर कामी भव कर पंथ।<br /> कहहि संत कबि कोबिद श्रुति पुरान सदग्रंथ।।33।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि प्रभु बचन हरषि मुनि चारी। पुलकित तन अस्तुति अनुसारी।।<br /> जय भगवंत अनंत अनामय। अनघ अनेक एक करुनामय।।<br /> जय निर्गुन जय जय गुन सागर। सुख मंदिर सुंदर अति नागर।।<br /> जय इंदिरा रमन जय भूधर। अनुपम अज अनादि सोभाकर।।<br /> ग्यान निधान अमान मानप्रद। पावन सुजस पुरान बेद बद।।<br /> तग्य कृतग्य अग्यता भंजन। नाम अनेक अनाम निरंजन।।<br /> सर्ब सर्बगत सर्ब उरालय। बससि सदा हम कहुँ परिपालय।।<br /> द्वंद बिपति भव फंद बिभंजय। ह्रदि बसि राम काम मद गंजय।।<br /> दो0-परमानंद कृपायतन मन परिपूरन काम।<br /> प्रेम भगति अनपायनी देहु हमहि श्रीराम।।34।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देहु भगति रघुपति अति पावनि। त्रिबिध ताप भव दाप नसावनि।।<br /> प्रनत काम सुरधेनु कलपतरु। होइ प्रसन्न दीजै प्रभु यह बरु।।<br /> भव बारिधि कुंभज रघुनायक। सेवत सुलभ सकल सुख दायक।।<br /> मन संभव दारुन दुख दारय। दीनबंधु समता बिस्तारय।।<br /> आस त्रास इरिषादि निवारक। बिनय बिबेक बिरति बिस्तारक।।<br /> भूप मौलि मन मंडन धरनी। देहि भगति संसृति सरि तरनी।।<br /> मुनि मन मानस हंस निरंतर। चरन कमल बंदित अज संकर।।<br /> रघुकुल केतु सेतु श्रुति रच्छक। काल करम सुभाउ गुन भच्छक।।<br /> तारन तरन हरन सब दूषन। तुलसिदास प्रभु त्रिभुवन भूषन।।<br /> दो0-बार बार अस्तुति करि प्रेम सहित सिरु नाइ।<br /> ब्रह्म भवन सनकादि गे अति अभीष्ट बर पाइ।।35।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सनकादिक बिधि लोक सिधाए। भ्रातन्ह राम चरन सिरु नाए।।<br /> पूछत प्रभुहि सकल सकुचाहीं। चितवहिं सब मारुतसुत पाहीं।।<br /> सुनि चहहिं प्रभु मुख कै बानी। जो सुनि होइ सकल भ्रम हानी।।<br /> अंतरजामी प्रभु सभ जाना। बूझत कहहु काह हनुमाना।।<br /> जोरि पानि कह तब हनुमंता। सुनहु दीनदयाल भगवंता।।<br /> नाथ भरत कछु पूँछन चहहीं। प्रस्न करत मन सकुचत अहहीं।।<br /> तुम्ह जानहु कपि मोर सुभाऊ। भरतहि मोहि कछु अंतर काऊ।।<br /> सुनि प्रभु बचन भरत गहे चरना। सुनहु नाथ प्रनतारति हरना।।<br /> दो0-नाथ न मोहि संदेह कछु सपनेहुँ सोक न मोह।<br /> केवल कृपा तुम्हारिहि कृपानंद संदोह।।36।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> करउँ कृपानिधि एक ढिठाई। मैं सेवक तुम्ह जन सुखदाई।।<br /> संतन्ह कै महिमा रघुराई। बहु बिधि बेद पुरानन्ह गाई।।<br /> श्रीमुख तुम्ह पुनि कीन्हि बड़ाई। तिन्ह पर प्रभुहि प्रीति अधिकाई।।<br /> सुना चहउँ प्रभु तिन्ह कर लच्छन। कृपासिंधु गुन ग्यान बिचच्छन।।<br /> संत असंत भेद बिलगाई। प्रनतपाल मोहि कहहु बुझाई।।<br /> संतन्ह के लच्छन सुनु भ्राता। अगनित श्रुति पुरान बिख्याता।।<br /> संत असंतन्हि कै असि करनी। जिमि कुठार चंदन आचरनी।।<br /> काटइ परसु मलय सुनु भाई। निज गुन देइ सुगंध बसाई।।<br /> दो0-ताते सुर सीसन्ह चढ़त जग बल्लभ श्रीखंड।<br /> अनल दाहि पीटत घनहिं परसु बदन यह दंड।।37।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बिषय अलंपट सील गुनाकर। पर दुख दुख सुख सुख देखे पर।।<br /> सम अभूतरिपु बिमद बिरागी। लोभामरष हरष भय त्यागी।।<br /> कोमलचित दीनन्ह पर दाया। मन बच क्रम मम भगति अमाया।।<br /> सबहि मानप्रद आपु अमानी। भरत प्रान सम मम ते प्रानी।।<br /> बिगत काम मम नाम परायन। सांति बिरति बिनती मुदितायन।।<br /> सीतलता सरलता मयत्री। द्विज पद प्रीति धर्म जनयत्री।।<br /> ए सब लच्छन बसहिं जासु उर। जानेहु तात संत संतत फुर।।<br /> सम दम नियम नीति नहिं डोलहिं। परुष बचन कबहूँ नहिं बोलहिं।।<br /> दो0-निंदा अस्तुति उभय सम ममता मम पद कंज।<br /> ते सज्जन मम प्रानप्रिय गुन मंदिर सुख पुंज।।38।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सनहु असंतन्ह केर सुभाऊ। भूलेहुँ संगति करिअ न काऊ।।<br /> तिन्ह कर संग सदा दुखदाई। जिमि कलपहि घालइ हरहाई।।<br /> खलन्ह हृदयँ अति ताप बिसेषी। जरहिं सदा पर संपति देखी।।<br /> जहँ कहुँ निंदा सुनहिं पराई। हरषहिं मनहुँ परी निधि पाई।।<br /> काम क्रोध मद लोभ परायन। निर्दय कपटी कुटिल मलायन।।<br /> बयरु अकारन सब काहू सों। जो कर हित अनहित ताहू सों।।<br /> झूठइ लेना झूठइ देना। झूठइ भोजन झूठ चबेना।।<br /> बोलहिं मधुर बचन जिमि मोरा। खाइ महा अति हृदय कठोरा।।<br /> दो0-पर द्रोही पर दार रत पर धन पर अपबाद।<br /> ते नर पाँवर पापमय देह धरें मनुजाद।।39।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> लोभइ ओढ़न लोभइ डासन। सिस्त्रोदर पर जमपुर त्रास न।।<br /> काहू की जौं सुनहिं बड़ाई। स्वास लेहिं जनु जूड़ी आई।।<br /> जब काहू कै देखहिं बिपती। सुखी भए मानहुँ जग नृपती।।<br /> स्वारथ रत परिवार बिरोधी। लंपट काम लोभ अति क्रोधी।।<br /> मातु पिता गुर बिप्र न मानहिं। आपु गए अरु घालहिं आनहिं।।<br /> करहिं मोह बस द्रोह परावा। संत संग हरि कथा न भावा।।<br /> अवगुन सिंधु मंदमति कामी। बेद बिदूषक परधन स्वामी।।<br /> बिप्र द्रोह पर द्रोह बिसेषा। दंभ कपट जियँ धरें सुबेषा।।<br /> दो0-ऐसे अधम मनुज खल कृतजुग त्रेता नाहिं।<br /> द्वापर कछुक बृंद बहु होइहहिं कलिजुग माहिं।।40।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पर हित सरिस धर्म नहिं भाई। पर पीड़ा सम नहिं अधमाई।।<br /> निर्नय सकल पुरान बेद कर। कहेउँ तात जानहिं कोबिद नर।।<br /> नर सरीर धरि जे पर पीरा। करहिं ते सहहिं महा भव भीरा।।<br /> करहिं मोह बस नर अघ नाना। स्वारथ रत परलोक नसाना।।<br /> कालरूप तिन्ह कहँ मैं भ्राता। सुभ अरु असुभ कर्म फल दाता।।<br /> अस बिचारि जे परम सयाने। भजहिं मोहि संसृत दुख जाने।।<br /> त्यागहिं कर्म सुभासुभ दायक। भजहिं मोहि सुर नर मुनि नायक।।<br /> संत असंतन्ह के गुन भाषे। ते न परहिं भव जिन्ह लखि राखे।।<br /> दो0-सुनहु तात माया कृत गुन अरु दोष अनेक।<br /> गुन यह उभय न देखिअहिं देखिअ सो अबिबेक।।41।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> श्रीमुख बचन सुनत सब भाई। हरषे प्रेम न हृदयँ समाई।।<br /> करहिं बिनय अति बारहिं बारा। हनूमान हियँ हरष अपारा।।<br /> पुनि रघुपति निज मंदिर गए। एहि बिधि चरित करत नित नए।।<br /> बार बार नारद मुनि आवहिं। चरित पुनीत राम के गावहिं।।<br /> नित नव चरन देखि मुनि जाहीं। ब्रह्मलोक सब कथा कहाहीं।।<br /> सुनि बिरंचि अतिसय सुख मानहिं। पुनि पुनि तात करहु गुन गानहिं।।<br /> सनकादिक नारदहि सराहहिं। जद्यपि ब्रह्म निरत मुनि आहहिं।।<br /> सुनि गुन गान समाधि बिसारी।। सादर सुनहिं परम अधिकारी।।<br /> दो0-जीवनमुक्त ब्रह्मपर चरित सुनहिं तजि ध्यान।<br /> जे हरि कथाँ न करहिं रति तिन्ह के हिय पाषान।।42।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक बार रघुनाथ बोलाए। गुर द्विज पुरबासी सब आए।।<br /> बैठे गुर मुनि अरु द्विज सज्जन। बोले बचन भगत भव भंजन।।<br /> सनहु सकल पुरजन मम बानी। कहउँ न कछु ममता उर आनी।।<br /> नहिं अनीति नहिं कछु प्रभुताई। सुनहु करहु जो तुम्हहि सोहाई।।<br /> सोइ सेवक प्रियतम मम सोई। मम अनुसासन मानै जोई।।<br /> जौं अनीति कछु भाषौं भाई। तौं मोहि बरजहु भय बिसराई।।<br /> बड़ें भाग मानुष तनु पावा। सुर दुर्लभ सब ग्रंथिन्ह गावा।।<br /> साधन धाम मोच्छ कर द्वारा। पाइ न जेहिं परलोक सँवारा।।<br /> दो0-सो परत्र दुख पावइ सिर धुनि धुनि पछिताइ।<br /> कालहि कर्महि ईस्वरहि मिथ्या दोष लगाइ।।43।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि तन कर फल बिषय न भाई। स्वर्गउ स्वल्प अंत दुखदाई।।<br /> नर तनु पाइ बिषयँ मन देहीं। पलटि सुधा ते सठ बिष लेहीं।।<br /> ताहि कबहुँ भल कहइ न कोई। गुंजा ग्रहइ परस मनि खोई।।<br /> आकर चारि लच्छ चौरासी। जोनि भ्रमत यह जिव अबिनासी।।<br /> फिरत सदा माया कर प्रेरा। काल कर्म सुभाव गुन घेरा।।<br /> कबहुँक करि करुना नर देही। देत ईस बिनु हेतु सनेही।।<br /> नर तनु भव बारिधि कहुँ बेरो। सन्मुख मरुत अनुग्रह मेरो।।<br /> करनधार सदगुर दृढ़ नावा। दुर्लभ साज सुलभ करि पावा।।<br /> दो0-जो न तरै भव सागर नर समाज अस पाइ।<br /> सो कृत निंदक मंदमति आत्माहन गति जाइ।।44।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जौं परलोक इहाँ सुख चहहू। सुनि मम बचन ह्रृदयँ दृढ़ गहहू।।<br /> सुलभ सुखद मारग यह भाई। भगति मोरि पुरान श्रुति गाई।।<br /> ग्यान अगम प्रत्यूह अनेका। साधन कठिन न मन कहुँ टेका।।<br /> करत कष्ट बहु पावइ कोऊ। भक्ति हीन मोहि प्रिय नहिं सोऊ।।<br /> भक्ति सुतंत्र सकल सुख खानी। बिनु सतसंग न पावहिं प्रानी।।<br /> पुन्य पुंज बिनु मिलहिं न संता। सतसंगति संसृति कर अंता।।<br /> पुन्य एक जग महुँ नहिं दूजा। मन क्रम बचन बिप्र पद पूजा।।</p> <p>सानुकूल तेहि पर मुनि देवा। जो तजि कपटु करइ द्विज सेवा।।<br /> दो0-औरउ एक गुपुत मत सबहि कहउँ कर जोरि।<br /> संकर भजन बिना नर भगति न पावइ मोरि।।45।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहहु भगति पथ कवन प्रयासा। जोग न मख जप तप उपवासा।।<br /> सरल सुभाव न मन कुटिलाई। जथा लाभ संतोष सदाई।।<br /> मोर दास कहाइ नर आसा। करइ तौ कहहु कहा बिस्वासा।।<br /> बहुत कहउँ का कथा बढ़ाई। एहि आचरन बस्य मैं भाई।।<br /> बैर न बिग्रह आस न त्रासा। सुखमय ताहि सदा सब आसा।।<br /> अनारंभ अनिकेत अमानी। अनघ अरोष दच्छ बिग्यानी।।<br /> प्रीति सदा सज्जन संसर्गा। तृन सम बिषय स्वर्ग अपबर्गा।।<br /> भगति पच्छ हठ नहिं सठताई। दुष्ट तर्क सब दूरि बहाई।।<br /> दो0-मम गुन ग्राम नाम रत गत ममता मद मोह।<br /> ता कर सुख सोइ जानइ परानंद संदोह।।46।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनत सुधासम बचन राम के। गहे सबनि पद कृपाधाम के।।<br /> जननि जनक गुर बंधु हमारे। कृपा निधान प्रान ते प्यारे।।<br /> तनु धनु धाम राम हितकारी। सब बिधि तुम्ह प्रनतारति हारी।।<br /> असि सिख तुम्ह बिनु देइ न कोऊ। मातु पिता स्वारथ रत ओऊ।।<br /> हेतु रहित जग जुग उपकारी। तुम्ह तुम्हार सेवक असुरारी।।<br /> स्वारथ मीत सकल जग माहीं। सपनेहुँ प्रभु परमारथ नाहीं।।<br /> सबके बचन प्रेम रस साने। सुनि रघुनाथ हृदयँ हरषाने।।<br /> निज निज गृह गए आयसु पाई। बरनत प्रभु बतकही सुहाई।।<br /> दो0&#8211;उमा अवधबासी नर नारि कृतारथ रूप।<br /> ब्रह्म सच्चिदानंद घन रघुनायक जहँ भूप।।47।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक बार बसिष्ट मुनि आए। जहाँ राम सुखधाम सुहाए।।<br /> अति आदर रघुनायक कीन्हा। पद पखारि पादोदक लीन्हा।।<br /> राम सुनहु मुनि कह कर जोरी। कृपासिंधु बिनती कछु मोरी।।<br /> देखि देखि आचरन तुम्हारा। होत मोह मम हृदयँ अपारा।।<br /> महिमा अमित बेद नहिं जाना। मैं केहि भाँति कहउँ भगवाना।।<br /> उपरोहित्य कर्म अति मंदा। बेद पुरान सुमृति कर निंदा।।<br /> जब न लेउँ मैं तब बिधि मोही। कहा लाभ आगें सुत तोही।।<br /> परमातमा ब्रह्म नर रूपा। होइहि रघुकुल भूषन भूपा।।<br /> दो0&#8211;तब मैं हृदयँ बिचारा जोग जग्य ब्रत दान।<br /> जा कहुँ करिअ सो पैहउँ धर्म न एहि सम आन।।48।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जप तप नियम जोग निज धर्मा। श्रुति संभव नाना सुभ कर्मा।।<br /> ग्यान दया दम तीरथ मज्जन। जहँ लगि धर्म कहत श्रुति सज्जन।।<br /> आगम निगम पुरान अनेका। पढ़े सुने कर फल प्रभु एका।।<br /> तब पद पंकज प्रीति निरंतर। सब साधन कर यह फल सुंदर।।<br /> छूटइ मल कि मलहि के धोएँ। घृत कि पाव कोइ बारि बिलोएँ।।<br /> प्रेम भगति जल बिनु रघुराई। अभिअंतर मल कबहुँ न जाई।।<br /> सोइ सर्बग्य तग्य सोइ पंडित। सोइ गुन गृह बिग्यान अखंडित।।<br /> दच्छ सकल लच्छन जुत सोई। जाकें पद सरोज रति होई।।<br /> दो0-नाथ एक बर मागउँ राम कृपा करि देहु।<br /> जन्म जन्म प्रभु पद कमल कबहुँ घटै जनि नेहु।।49।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अस कहि मुनि बसिष्ट गृह आए। कृपासिंधु के मन अति भाए।।<br /> हनूमान भरतादिक भ्राता। संग लिए सेवक सुखदाता।।<br /> पुनि कृपाल पुर बाहेर गए। गज रथ तुरग मगावत भए।।<br /> देखि कृपा करि सकल सराहे। दिए उचित जिन्ह जिन्ह तेइ चाहे।।<br /> हरन सकल श्रम प्रभु श्रम पाई। गए जहाँ सीतल अवँराई।।<br /> भरत दीन्ह निज बसन डसाई। बैठे प्रभु सेवहिं सब भाई।।<br /> मारुतसुत तब मारूत करई। पुलक बपुष लोचन जल भरई।।<br /> हनूमान सम नहिं बड़भागी। नहिं कोउ राम चरन अनुरागी।।<br /> गिरिजा जासु प्रीति सेवकाई। बार बार प्रभु निज मुख गाई।।<br /> दो0-तेहिं अवसर मुनि नारद आए करतल बीन।<br /> गावन लगे राम कल कीरति सदा नबीन।।50।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मामवलोकय पंकज लोचन। कृपा बिलोकनि सोच बिमोचन।।<br /> नील तामरस स्याम काम अरि। हृदय कंज मकरंद मधुप हरि।।<br /> जातुधान बरूथ बल भंजन। मुनि सज्जन रंजन अघ गंजन।।<br /> भूसुर ससि नव बृंद बलाहक। असरन सरन दीन जन गाहक।।<br /> भुज बल बिपुल भार महि खंडित। खर दूषन बिराध बध पंडित।।<br /> रावनारि सुखरूप भूपबर। जय दसरथ कुल कुमुद सुधाकर।।<br /> सुजस पुरान बिदित निगमागम। गावत सुर मुनि संत समागम।।<br /> कारुनीक ब्यलीक मद खंडन। सब बिधि कुसल कोसला मंडन।।<br /> कलि मल मथन नाम ममताहन। तुलसीदास प्रभु पाहि प्रनत जन।।<br /> दो0-प्रेम सहित मुनि नारद बरनि राम गुन ग्राम।<br /> सोभासिंधु हृदयँ धरि गए जहाँ बिधि धाम।।51।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गिरिजा सुनहु बिसद यह कथा। मैं सब कही मोरि मति जथा।।<br /> राम चरित सत कोटि अपारा। श्रुति सारदा न बरनै पारा।।<br /> राम अनंत अनंत गुनानी। जन्म कर्म अनंत नामानी।।<br /> जल सीकर महि रज गनि जाहीं। रघुपति चरित न बरनि सिराहीं।।<br /> बिमल कथा हरि पद दायनी। भगति होइ सुनि अनपायनी।।<br /> उमा कहिउँ सब कथा सुहाई। जो भुसुंडि खगपतिहि सुनाई।।<br /> कछुक राम गुन कहेउँ बखानी। अब का कहौं सो कहहु भवानी।।<br /> सुनि सुभ कथा उमा हरषानी। बोली अति बिनीत मृदु बानी।।<br /> धन्य धन्य मैं धन्य पुरारी। सुनेउँ राम गुन भव भय हारी।।<br /> दो0-तुम्हरी कृपाँ कृपायतन अब कृतकृत्य न मोह।<br /> जानेउँ राम प्रताप प्रभु चिदानंद संदोह।।52(क)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाथ तवानन ससि स्रवत कथा सुधा रघुबीर।<br /> श्रवन पुटन्हि मन पान करि नहिं अघात मतिधीर।।52(ख)।।<br /> राम चरित जे सुनत अघाहीं। रस बिसेष जाना तिन्ह नाहीं।।<br /> जीवनमुक्त महामुनि जेऊ। हरि गुन सुनहीं निरंतर तेऊ।।<br /> भव सागर चह पार जो पावा। राम कथा ता कहँ दृढ़ नावा।।<br /> बिषइन्ह कहँ पुनि हरि गुन ग्रामा। श्रवन सुखद अरु मन अभिरामा।।<br /> श्रवनवंत अस को जग माहीं। जाहि न रघुपति चरित सोहाहीं।।<br /> ते जड़ जीव निजात्मक घाती। जिन्हहि न रघुपति कथा सोहाती।।<br /> हरिचरित्र मानस तुम्ह गावा। सुनि मैं नाथ अमिति सुख पावा।।<br /> तुम्ह जो कही यह कथा सुहाई। कागभसुंडि गरुड़ प्रति गाई।।<br /> दो0-बिरति ग्यान बिग्यान दृढ़ राम चरन अति नेह।<br /> बायस तन रघुपति भगति मोहि परम संदेह।।53।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नर सहस्त्र महँ सुनहु पुरारी। कोउ एक होइ धर्म ब्रतधारी।।<br /> धर्मसील कोटिक महँ कोई। बिषय बिमुख बिराग रत होई।।<br /> कोटि बिरक्त मध्य श्रुति कहई। सम्यक ग्यान सकृत कोउ लहई।।<br /> ग्यानवंत कोटिक महँ कोऊ। जीवनमुक्त सकृत जग सोऊ।।<br /> तिन्ह सहस्त्र महुँ सब सुख खानी। दुर्लभ ब्रह्मलीन बिग्यानी।।<br /> धर्मसील बिरक्त अरु ग्यानी। जीवनमुक्त ब्रह्मपर प्रानी।।<br /> सब ते सो दुर्लभ सुरराया। राम भगति रत गत मद माया।।<br /> सो हरिभगति काग किमि पाई। बिस्वनाथ मोहि कहहु बुझाई।।<br /> दो0-राम परायन ग्यान रत गुनागार मति धीर।<br /> नाथ कहहु केहि कारन पायउ काक सरीर।।54।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह प्रभु चरित पवित्र सुहावा। कहहु कृपाल काग कहँ पावा।।<br /> तुम्ह केहि भाँति सुना मदनारी। कहहु मोहि अति कौतुक भारी।।<br /> गरुड़ महाग्यानी गुन रासी। हरि सेवक अति निकट निवासी।।<br /> तेहिं केहि हेतु काग सन जाई। सुनी कथा मुनि निकर बिहाई।।<br /> कहहु कवन बिधि भा संबादा। दोउ हरिभगत काग उरगादा।।<br /> गौरि गिरा सुनि सरल सुहाई। बोले सिव सादर सुख पाई।।<br /> धन्य सती पावन मति तोरी। रघुपति चरन प्रीति नहिं थोरी।।<br /> सुनहु परम पुनीत इतिहासा। जो सुनि सकल लोक भ्रम नासा।।<br /> उपजइ राम चरन बिस्वासा। भव निधि तर नर बिनहिं प्रयासा।।<br /> दो0-ऐसिअ प्रस्न बिहंगपति कीन्ह काग सन जाइ।<br /> सो सब सादर कहिहउँ सुनहु उमा मन लाइ।।55।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मैं जिमि कथा सुनी भव मोचनि। सो प्रसंग सुनु सुमुखि सुलोचनि।।<br /> प्रथम दच्छ गृह तव अवतारा। सती नाम तब रहा तुम्हारा।।<br /> दच्छ जग्य तब भा अपमाना। तुम्ह अति क्रोध तजे तब प्राना।।<br /> मम अनुचरन्ह कीन्ह मख भंगा। जानहु तुम्ह सो सकल प्रसंगा।।<br /> तब अति सोच भयउ मन मोरें। दुखी भयउँ बियोग प्रिय तोरें।।<br /> सुंदर बन गिरि सरित तड़ागा। कौतुक देखत फिरउँ बेरागा।।<br /> गिरि सुमेर उत्तर दिसि दूरी। नील सैल एक सुन्दर भूरी।।<br /> तासु कनकमय सिखर सुहाए। चारि चारु मोरे मन भाए।।<br /> तिन्ह पर एक एक बिटप बिसाला। बट पीपर पाकरी रसाला।।<br /> सैलोपरि सर सुंदर सोहा। मनि सोपान देखि मन मोहा।।<br /> दो0&#8211;सीतल अमल मधुर जल जलज बिपुल बहुरंग।<br /> कूजत कल रव हंस गन गुंजत मजुंल भृंग।।56।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहिं गिरि रुचिर बसइ खग सोई। तासु नास कल्पांत न होई।।<br /> माया कृत गुन दोष अनेका। मोह मनोज आदि अबिबेका।।<br /> रहे ब्यापि समस्त जग माहीं। तेहि गिरि निकट कबहुँ नहिं जाहीं।।<br /> तहँ बसि हरिहि भजइ जिमि कागा। सो सुनु उमा सहित अनुरागा।।<br /> पीपर तरु तर ध्यान सो धरई। जाप जग्य पाकरि तर करई।।<br /> आँब छाहँ कर मानस पूजा। तजि हरि भजनु काजु नहिं दूजा।।<br /> बर तर कह हरि कथा प्रसंगा। आवहिं सुनहिं अनेक बिहंगा।।<br /> राम चरित बिचीत्र बिधि नाना। प्रेम सहित कर सादर गाना।।<br /> सुनहिं सकल मति बिमल मराला। बसहिं निरंतर जे तेहिं ताला।।<br /> जब मैं जाइ सो कौतुक देखा। उर उपजा आनंद बिसेषा।।<br /> दो0-तब कछु काल मराल तनु धरि तहँ कीन्ह निवास।<br /> सादर सुनि रघुपति गुन पुनि आयउँ कैलास।।57।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गिरिजा कहेउँ सो सब इतिहासा। मैं जेहि समय गयउँ खग पासा।।<br /> अब सो कथा सुनहु जेही हेतू। गयउ काग पहिं खग कुल केतू।।<br /> जब रघुनाथ कीन्हि रन क्रीड़ा। समुझत चरित होति मोहि ब्रीड़ा।।<br /> इंद्रजीत कर आपु बँधायो। तब नारद मुनि गरुड़ पठायो।।<br /> बंधन काटि गयो उरगादा। उपजा हृदयँ प्रचंड बिषादा।।<br /> प्रभु बंधन समुझत बहु भाँती। करत बिचार उरग आराती।।<br /> ब्यापक ब्रह्म बिरज बागीसा। माया मोह पार परमीसा।।<br /> सो अवतार सुनेउँ जग माहीं। देखेउँ सो प्रभाव कछु नाहीं।।<br /> दो0&#8211;भव बंधन ते छूटहिं नर जपि जा कर नाम।<br /> खर्च निसाचर बाँधेउ नागपास सोइ राम।।58।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नाना भाँति मनहि समुझावा। प्रगट न ग्यान हृदयँ भ्रम छावा।।<br /> खेद खिन्न मन तर्क बढ़ाई। भयउ मोहबस तुम्हरिहिं नाई।।<br /> ब्याकुल गयउ देवरिषि पाहीं। कहेसि जो संसय निज मन माहीं।।<br /> सुनि नारदहि लागि अति दाया। सुनु खग प्रबल राम कै माया।।<br /> जो ग्यानिन्ह कर चित अपहरई। बरिआई बिमोह मन करई।।<br /> जेहिं बहु बार नचावा मोही। सोइ ब्यापी बिहंगपति तोही।।<br /> महामोह उपजा उर तोरें। मिटिहि न बेगि कहें खग मोरें।।<br /> चतुरानन पहिं जाहु खगेसा। सोइ करेहु जेहि होइ निदेसा।।<br /> दो0-अस कहि चले देवरिषि करत राम गुन गान।<br /> हरि माया बल बरनत पुनि पुनि परम सुजान।।59।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब खगपति बिरंचि पहिं गयऊ। निज संदेह सुनावत भयऊ।।<br /> सुनि बिरंचि रामहि सिरु नावा। समुझि प्रताप प्रेम अति छावा।।<br /> मन महुँ करइ बिचार बिधाता। माया बस कबि कोबिद ग्याता।।<br /> हरि माया कर अमिति प्रभावा। बिपुल बार जेहिं मोहि नचावा।।<br /> अग जगमय जग मम उपराजा। नहिं आचरज मोह खगराजा।।<br /> तब बोले बिधि गिरा सुहाई। जान महेस राम प्रभुताई।।<br /> बैनतेय संकर पहिं जाहू। तात अनत पूछहु जनि काहू।।<br /> तहँ होइहि तव संसय हानी। चलेउ बिहंग सुनत बिधि बानी।।<br /> दो0-परमातुर बिहंगपति आयउ तब मो पास।<br /> जात रहेउँ कुबेर गृह रहिहु उमा कैलास।।60।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहिं मम पद सादर सिरु नावा। पुनि आपन संदेह सुनावा।।<br /> सुनि ता करि बिनती मृदु बानी। परेम सहित मैं कहेउँ भवानी।।<br /> मिलेहु गरुड़ मारग महँ मोही। कवन भाँति समुझावौं तोही।।<br /> तबहि होइ सब संसय भंगा। जब बहु काल करिअ सतसंगा।।<br /> सुनिअ तहाँ हरि कथा सुहाई। नाना भाँति मुनिन्ह जो गाई।।<br /> जेहि महुँ आदि मध्य अवसाना। प्रभु प्रतिपाद्य राम भगवाना।।<br /> नित हरि कथा होत जहँ भाई। पठवउँ तहाँ सुनहि तुम्ह जाई।।<br /> जाइहि सुनत सकल संदेहा। राम चरन होइहि अति नेहा।।<br /> दो0-बिनु सतसंग न हरि कथा तेहि बिनु मोह न भाग।<br /> मोह गएँ बिनु राम पद होइ न दृढ़ अनुराग।।61।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मिलहिं न रघुपति बिनु अनुरागा। किएँ जोग तप ग्यान बिरागा।।<br /> उत्तर दिसि सुंदर गिरि नीला। तहँ रह काकभुसुंडि सुसीला।।<br /> राम भगति पथ परम प्रबीना। ग्यानी गुन गृह बहु कालीना।।<br /> राम कथा सो कहइ निरंतर। सादर सुनहिं बिबिध बिहंगबर।।<br /> जाइ सुनहु तहँ हरि गुन भूरी। होइहि मोह जनित दुख दूरी।।<br /> मैं जब तेहि सब कहा बुझाई। चलेउ हरषि मम पद सिरु नाई।।<br /> ताते उमा न मैं समुझावा। रघुपति कृपाँ मरमु मैं पावा।।<br /> होइहि कीन्ह कबहुँ अभिमाना। सो खौवै चह कृपानिधाना।।<br /> कछु तेहि ते पुनि मैं नहिं राखा। समुझइ खग खगही कै भाषा।।<br /> प्रभु माया बलवंत भवानी। जाहि न मोह कवन अस ग्यानी।।<br /> दो0-ग्यानि भगत सिरोमनि त्रिभुवनपति कर जान।<br /> ताहि मोह माया नर पावँर करहिं गुमान।।62(क)।।<br /> मासपारायण, अट्ठाईसवाँ विश्राम<br /> सिव बिरंचि कहुँ मोहइ को है बपुरा आन।<br /> अस जियँ जानि भजहिं मुनि माया पति भगवान।।62(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गयउ गरुड़ जहँ बसइ भुसुंडा। मति अकुंठ हरि भगति अखंडा।।<br /> देखि सैल प्रसन्न मन भयऊ। माया मोह सोच सब गयऊ।।<br /> करि तड़ाग मज्जन जलपाना। बट तर गयउ हृदयँ हरषाना।।<br /> बृद्ध बृद्ध बिहंग तहँ आए। सुनै राम के चरित सुहाए।।<br /> कथा अरंभ करै सोइ चाहा। तेही समय गयउ खगनाहा।।<br /> आवत देखि सकल खगराजा। हरषेउ बायस सहित समाजा।।<br /> अति आदर खगपति कर कीन्हा। स्वागत पूछि सुआसन दीन्हा।।<br /> करि पूजा समेत अनुरागा। मधुर बचन तब बोलेउ कागा।।<br /> दो0-नाथ कृतारथ भयउँ मैं तव दरसन खगराज।<br /> आयसु देहु सो करौं अब प्रभु आयहु केहि काज।।63(क)।।<br /> सदा कृतारथ रूप तुम्ह कह मृदु बचन खगेस।<br /> जेहि कै अस्तुति सादर निज मुख कीन्हि महेस।।63(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु तात जेहि कारन आयउँ। सो सब भयउ दरस तव पायउँ।।<br /> देखि परम पावन तव आश्रम। गयउ मोह संसय नाना भ्रम।।<br /> अब श्रीराम कथा अति पावनि। सदा सुखद दुख पुंज नसावनि।।<br /> सादर तात सुनावहु मोही। बार बार बिनवउँ प्रभु तोही।।<br /> सुनत गरुड़ कै गिरा बिनीता। सरल सुप्रेम सुखद सुपुनीता।।<br /> भयउ तासु मन परम उछाहा। लाग कहै रघुपति गुन गाहा।।<br /> प्रथमहिं अति अनुराग भवानी। रामचरित सर कहेसि बखानी।।<br /> पुनि नारद कर मोह अपारा। कहेसि बहुरि रावन अवतारा।।<br /> प्रभु अवतार कथा पुनि गाई। तब सिसु चरित कहेसि मन लाई।।<br /> दो0-बालचरित कहिं बिबिध बिधि मन महँ परम उछाह।<br /> रिषि आगवन कहेसि पुनि श्री रघुबीर बिबाह।।64।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बहुरि राम अभिषेक प्रसंगा। पुनि नृप बचन राज रस भंगा।।<br /> पुरबासिन्ह कर बिरह बिषादा। कहेसि राम लछिमन संबादा।।<br /> बिपिन गवन केवट अनुरागा। सुरसरि उतरि निवास प्रयागा।।<br /> बालमीक प्रभु मिलन बखाना। चित्रकूट जिमि बसे भगवाना।।<br /> सचिवागवन नगर नृप मरना। भरतागवन प्रेम बहु बरना।।<br /> करि नृप क्रिया संग पुरबासी। भरत गए जहँ प्रभु सुख रासी।।<br /> पुनि रघुपति बहु बिधि समुझाए। लै पादुका अवधपुर आए।।<br /> भरत रहनि सुरपति सुत करनी। प्रभु अरु अत्रि भेंट पुनि बरनी।।<br /> दो0-कहि बिराध बध जेहि बिधि देह तजी सरभंग।।<br /> बरनि सुतीछन प्रीति पुनि प्रभु अगस्ति सतसंग।।65।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहि दंडक बन पावनताई। गीध मइत्री पुनि तेहिं गाई।।<br /> पुनि प्रभु पंचवटीं कृत बासा। भंजी सकल मुनिन्ह की त्रासा।।<br /> पुनि लछिमन उपदेस अनूपा। सूपनखा जिमि कीन्हि कुरूपा।।<br /> खर दूषन बध बहुरि बखाना। जिमि सब मरमु दसानन जाना।।<br /> दसकंधर मारीच बतकहीं। जेहि बिधि भई सो सब तेहिं कही।।<br /> पुनि माया सीता कर हरना। श्रीरघुबीर बिरह कछु बरना।।<br /> पुनि प्रभु गीध क्रिया जिमि कीन्ही। बधि कबंध सबरिहि गति दीन्ही।।<br /> बहुरि बिरह बरनत रघुबीरा। जेहि बिधि गए सरोबर तीरा।।<br /> दो0-प्रभु नारद संबाद कहि मारुति मिलन प्रसंग।<br /> पुनि सुग्रीव मिताई बालि प्रान कर भंग।।66((क)।।<br /> कपिहि तिलक करि प्रभु कृत सैल प्रबरषन बास।<br /> बरनन बर्षा सरद अरु राम रोष कपि त्रास।।66(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जेहि बिधि कपिपति कीस पठाए। सीता खोज सकल दिसि धाए।।<br /> बिबर प्रबेस कीन्ह जेहि भाँती। कपिन्ह बहोरि मिला संपाती।।<br /> सुनि सब कथा समीरकुमारा। नाघत भयउ पयोधि अपारा।।<br /> लंकाँ कपि प्रबेस जिमि कीन्हा। पुनि सीतहि धीरजु जिमि दीन्हा।।<br /> बन उजारि रावनहि प्रबोधी। पुर दहि नाघेउ बहुरि पयोधी।।<br /> आए कपि सब जहँ रघुराई। बैदेही कि कुसल सुनाई।।<br /> सेन समेति जथा रघुबीरा। उतरे जाइ बारिनिधि तीरा।।<br /> मिला बिभीषन जेहि बिधि आई। सागर निग्रह कथा सुनाई।।<br /> दो0-सेतु बाँधि कपि सेन जिमि उतरी सागर पार।<br /> गयउ बसीठी बीरबर जेहि बिधि बालिकुमार।।67(क)।।<br /> निसिचर कीस लराई बरनिसि बिबिध प्रकार।<br /> कुंभकरन घननाद कर बल पौरुष संघार।।67(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निसिचर निकर मरन बिधि नाना। रघुपति रावन समर बखाना।।<br /> रावन बध मंदोदरि सोका। राज बिभीषण देव असोका।।<br /> सीता रघुपति मिलन बहोरी। सुरन्ह कीन्ह अस्तुति कर जोरी।।<br /> पुनि पुष्पक चढ़ि कपिन्ह समेता। अवध चले प्रभु कृपा निकेता।।<br /> जेहि बिधि राम नगर निज आए। बायस बिसद चरित सब गाए।।<br /> कहेसि बहोरि राम अभिषैका। पुर बरनत नृपनीति अनेका।।<br /> कथा समस्त भुसुंड बखानी। जो मैं तुम्ह सन कही भवानी।।<br /> सुनि सब राम कथा खगनाहा। कहत बचन मन परम उछाहा।।<br /> सो0-गयउ मोर संदेह सुनेउँ सकल रघुपति चरित।<br /> भयउ राम पद नेह तव प्रसाद बायस तिलक।।68(क)।।<br /> मोहि भयउ अति मोह प्रभु बंधन रन महुँ निरखि।<br /> चिदानंद संदोह राम बिकल कारन कवन। 68(ख)।।<br /> देखि चरित अति नर अनुसारी। भयउ हृदयँ मम संसय भारी।।<br /> सोइ भ्रम अब हित करि मैं माना। कीन्ह अनुग्रह कृपानिधाना।।<br /> जो अति आतप ब्याकुल होई। तरु छाया सुख जानइ सोई।।<br /> जौं नहिं होत मोह अति मोही। मिलतेउँ तात कवन बिधि तोही।।<br /> सुनतेउँ किमि हरि कथा सुहाई। अति बिचित्र बहु बिधि तुम्ह गाई।।<br /> निगमागम पुरान मत एहा। कहहिं सिद्ध मुनि नहिं संदेहा।।<br /> संत बिसुद्ध मिलहिं परि तेही। चितवहिं राम कृपा करि जेही।।<br /> राम कृपाँ तव दरसन भयऊ। तव प्रसाद सब संसय गयऊ।।<br /> दो0-सुनि बिहंगपति बानी सहित बिनय अनुराग।<br /> पुलक गात लोचन सजल मन हरषेउ अति काग।।69(क)।।<br /> श्रोता सुमति सुसील सुचि कथा रसिक हरि दास।<br /> पाइ उमा अति गोप्यमपि सज्जन करहिं प्रकास।।69(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बोलेउ काकभसुंड बहोरी। नभग नाथ पर प्रीति न थोरी।।<br /> सब बिधि नाथ पूज्य तुम्ह मेरे। कृपापात्र रघुनायक केरे।।<br /> तुम्हहि न संसय मोह न माया। मो पर नाथ कीन्ह तुम्ह दाया।।<br /> पठइ मोह मिस खगपति तोही। रघुपति दीन्हि बड़ाई मोही।।<br /> तुम्ह निज मोह कही खग साईं। सो नहिं कछु आचरज गोसाईं।।<br /> नारद भव बिरंचि सनकादी। जे मुनिनायक आतमबादी।।<br /> मोह न अंध कीन्ह केहि केही। को जग काम नचाव न जेही।।<br /> तृस्नाँ केहि न कीन्ह बौराहा। केहि कर हृदय क्रोध नहिं दाहा।।<br /> दो0-ग्यानी तापस सूर कबि कोबिद गुन आगार।<br /> केहि कै लौभ बिडंबना कीन्हि न एहिं संसार।।70(क)।।<br /> श्री मद बक्र न कीन्ह केहि प्रभुता बधिर न काहि।<br /> मृगलोचनि के नैन सर को अस लाग न जाहि।।70(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गुन कृत सन्यपात नहिं केही। कोउ न मान मद तजेउ निबेही।।<br /> जोबन ज्वर केहि नहिं बलकावा। ममता केहि कर जस न नसावा।।<br /> मच्छर काहि कलंक न लावा। काहि न सोक समीर डोलावा।।<br /> चिंता साँपिनि को नहिं खाया। को जग जाहि न ब्यापी माया।।<br /> कीट मनोरथ दारु सरीरा। जेहि न लाग घुन को अस धीरा।।<br /> सुत बित लोक ईषना तीनी। केहि के मति इन्ह कृत न मलीनी।।<br /> यह सब माया कर परिवारा। प्रबल अमिति को बरनै पारा।।<br /> सिव चतुरानन जाहि डेराहीं। अपर जीव केहि लेखे माहीं।।<br /> दो0-ब्यापि रहेउ संसार महुँ माया कटक प्रचंड।।<br /> सेनापति कामादि भट दंभ कपट पाषंड।।71(क)।।<br /> सो दासी रघुबीर कै समुझें मिथ्या सोपि।<br /> छूट न राम कृपा बिनु नाथ कहउँ पद रोपि।।71(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जो माया सब जगहि नचावा। जासु चरित लखि काहुँ न पावा।।<br /> सोइ प्रभु भ्रू बिलास खगराजा। नाच नटी इव सहित समाजा।।<br /> सोइ सच्चिदानंद घन रामा। अज बिग्यान रूपो बल धामा।।<br /> ब्यापक ब्याप्य अखंड अनंता। अखिल अमोघसक्ति भगवंता।।<br /> अगुन अदभ्र गिरा गोतीता। सबदरसी अनवद्य अजीता।।<br /> निर्मम निराकार निरमोहा। नित्य निरंजन सुख संदोहा।।<br /> प्रकृति पार प्रभु सब उर बासी। ब्रह्म निरीह बिरज अबिनासी।।<br /> इहाँ मोह कर कारन नाहीं। रबि सन्मुख तम कबहुँ कि जाहीं।।<br /> दो0-भगत हेतु भगवान प्रभु राम धरेउ तनु भूप।<br /> किए चरित पावन परम प्राकृत नर अनुरूप।।72(क)।।<br /> जथा अनेक बेष धरि नृत्य करइ नट कोइ।<br /> सोइ सोइ भाव देखावइ आपुन होइ न सोइ।।72(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> असि रघुपति लीला उरगारी। दनुज बिमोहनि जन सुखकारी।।<br /> जे मति मलिन बिषयबस कामी। प्रभु मोह धरहिं इमि स्वामी।।<br /> नयन दोष जा कहँ जब होई। पीत बरन ससि कहुँ कह सोई।।<br /> जब जेहि दिसि भ्रम होइ खगेसा। सो कह पच्छिम उयउ दिनेसा।।<br /> नौकारूढ़ चलत जग देखा। अचल मोह बस आपुहि लेखा।।<br /> बालक भ्रमहिं न भ्रमहिं गृहादीं। कहहिं परस्पर मिथ्याबादी।।<br /> हरि बिषइक अस मोह बिहंगा। सपनेहुँ नहिं अग्यान प्रसंगा।।<br /> मायाबस मतिमंद अभागी। हृदयँ जमनिका बहुबिधि लागी।।<br /> ते सठ हठ बस संसय करहीं। निज अग्यान राम पर धरहीं।।<br /> दो0-काम क्रोध मद लोभ रत गृहासक्त दुखरूप।<br /> ते किमि जानहिं रघुपतिहि मूढ़ परे तम कूप।।73(क)।।<br /> निर्गुन रूप सुलभ अति सगुन जान नहिं कोइ।<br /> सुगम अगम नाना चरित सुनि मुनि मन भ्रम होइ।।73(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु खगेस रघुपति प्रभुताई। कहउँ जथामति कथा सुहाई।।<br /> जेहि बिधि मोह भयउ प्रभु मोही। सोउ सब कथा सुनावउँ तोही।।<br /> राम कृपा भाजन तुम्ह ताता। हरि गुन प्रीति मोहि सुखदाता।।<br /> ताते नहिं कछु तुम्हहिं दुरावउँ। परम रहस्य मनोहर गावउँ।।<br /> सुनहु राम कर सहज सुभाऊ। जन अभिमान न राखहिं काऊ।।<br /> संसृत मूल सूलप्रद नाना। सकल सोक दायक अभिमाना।।<br /> ताते करहिं कृपानिधि दूरी। सेवक पर ममता अति भूरी।।<br /> जिमि सिसु तन ब्रन होइ गोसाई। मातु चिराव कठिन की नाईं।।<br /> दो0-जदपि प्रथम दुख पावइ रोवइ बाल अधीर।<br /> ब्याधि नास हित जननी गनति न सो सिसु पीर।।74(क)।।<br /> तिमि रघुपति निज दासकर हरहिं मान हित लागि।<br /> तुलसिदास ऐसे प्रभुहि कस न भजहु भ्रम त्यागि।।74(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम कृपा आपनि जड़ताई। कहउँ खगेस सुनहु मन लाई।।<br /> जब जब राम मनुज तनु धरहीं। भक्त हेतु लील बहु करहीं।।<br /> तब तब अवधपुरी मैं ज़ाऊँ। बालचरित बिलोकि हरषाऊँ।।<br /> जन्म महोत्सव देखउँ जाई। बरष पाँच तहँ रहउँ लोभाई।।<br /> इष्टदेव मम बालक रामा। सोभा बपुष कोटि सत कामा।।<br /> निज प्रभु बदन निहारि निहारी। लोचन सुफल करउँ उरगारी।।<br /> लघु बायस बपु धरि हरि संगा। देखउँ बालचरित बहुरंगा।।<br /> दो0-लरिकाईं जहँ जहँ फिरहिं तहँ तहँ संग उड़ाउँ।<br /> जूठनि परइ अजिर महँ सो उठाइ करि खाउँ।।75(क)।।<br /> एक बार अतिसय सब चरित किए रघुबीर।<br /> सुमिरत प्रभु लीला सोइ पुलकित भयउ सरीर।।75(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहइ भसुंड सुनहु खगनायक। रामचरित सेवक सुखदायक।।<br /> नृपमंदिर सुंदर सब भाँती। खचित कनक मनि नाना जाती।।<br /> बरनि न जाइ रुचिर अँगनाई। जहँ खेलहिं नित चारिउ भाई।।<br /> बालबिनोद करत रघुराई। बिचरत अजिर जननि सुखदाई।।<br /> मरकत मृदुल कलेवर स्यामा। अंग अंग प्रति छबि बहु कामा।।<br /> नव राजीव अरुन मृदु चरना। पदज रुचिर नख ससि दुति हरना।।<br /> ललित अंक कुलिसादिक चारी। नूपुर चारू मधुर रवकारी।।<br /> चारु पुरट मनि रचित बनाई। कटि किंकिन कल मुखर सुहाई।।<br /> दो0-रेखा त्रय सुन्दर उदर नाभी रुचिर गँभीर।<br /> उर आयत भ्राजत बिबिध बाल बिभूषन चीर।।76।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> अरुन पानि नख करज मनोहर। बाहु बिसाल बिभूषन सुंदर।।<br /> कंध बाल केहरि दर ग्रीवा। चारु चिबुक आनन छबि सींवा।।<br /> कलबल बचन अधर अरुनारे। दुइ दुइ दसन बिसद बर बारे।।<br /> ललित कपोल मनोहर नासा। सकल सुखद ससि कर सम हासा।।<br /> नील कंज लोचन भव मोचन। भ्राजत भाल तिलक गोरोचन।।<br /> बिकट भृकुटि सम श्रवन सुहाए। कुंचित कच मेचक छबि छाए।।<br /> पीत झीनि झगुली तन सोही। किलकनि चितवनि भावति मोही।।<br /> रूप रासि नृप अजिर बिहारी। नाचहिं निज प्रतिबिंब निहारी।।<br /> मोहि सन करहीं बिबिध बिधि क्रीड़ा। बरनत मोहि होति अति ब्रीड़ा।।<br /> किलकत मोहि धरन जब धावहिं। चलउँ भागि तब पूप देखावहिं।।<br /> दो0-आवत निकट हँसहिं प्रभु भाजत रुदन कराहिं।<br /> जाउँ समीप गहन पद फिरि फिरि चितइ पराहिं।।77(क)।।<br /> प्राकृत सिसु इव लीला देखि भयउ मोहि मोह।<br /> कवन चरित्र करत प्रभु चिदानंद संदोह।।77(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एतना मन आनत खगराया। रघुपति प्रेरित ब्यापी माया।।<br /> सो माया न दुखद मोहि काहीं। आन जीव इव संसृत नाहीं।।<br /> नाथ इहाँ कछु कारन आना। सुनहु सो सावधान हरिजाना।।<br /> ग्यान अखंड एक सीताबर। माया बस्य जीव सचराचर।।<br /> जौं सब कें रह ग्यान एकरस। ईस्वर जीवहि भेद कहहु कस।।<br /> माया बस्य जीव अभिमानी। ईस बस्य माया गुनखानी।।<br /> परबस जीव स्वबस भगवंता। जीव अनेक एक श्रीकंता।।<br /> मुधा भेद जद्यपि कृत माया। बिनु हरि जाइ न कोटि उपाया।।<br /> दो0-रामचंद्र के भजन बिनु जो चह पद निर्बान।<br /> ग्यानवंत अपि सो नर पसु बिनु पूँछ बिषान।।78(क)।।<br /> राकापति षोड़स उअहिं तारागन समुदाइ।।<br /> सकल गिरिन्ह दव लाइअ बिनु रबि राति न जाइ।।78(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ऐसेहिं हरि बिनु भजन खगेसा। मिटइ न जीवन्ह केर कलेसा।।<br /> हरि सेवकहि न ब्याप अबिद्या। प्रभु प्रेरित ब्यापइ तेहि बिद्या।।<br /> ताते नास न होइ दास कर। भेद भगति भाढ़इ बिहंगबर।।<br /> भ्रम ते चकित राम मोहि देखा। बिहँसे सो सुनु चरित बिसेषा।।<br /> तेहि कौतुक कर मरमु न काहूँ। जाना अनुज न मातु पिताहूँ।।<br /> जानु पानि धाए मोहि धरना। स्यामल गात अरुन कर चरना।।<br /> तब मैं भागि चलेउँ उरगामी। राम गहन कहँ भुजा पसारी।।<br /> जिमि जिमि दूरि उड़ाउँ अकासा। तहँ भुज हरि देखउँ निज पासा।।<br /> दो0-ब्रह्मलोक लगि गयउँ मैं चितयउँ पाछ उड़ात।<br /> जुग अंगुल कर बीच सब राम भुजहि मोहि तात।।79(क)।।<br /> सप्ताबरन भेद करि जहाँ लगें गति मोरि।<br /> गयउँ तहाँ प्रभु भुज निरखि ब्याकुल भयउँ बहोरि।।79(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मूदेउँ नयन त्रसित जब भयउँ। पुनि चितवत कोसलपुर गयऊँ।।<br /> मोहि बिलोकि राम मुसुकाहीं। बिहँसत तुरत गयउँ मुख माहीं।।<br /> उदर माझ सुनु अंडज राया। देखेउँ बहु ब्रह्मांड निकाया।।<br /> अति बिचित्र तहँ लोक अनेका। रचना अधिक एक ते एका।।<br /> कोटिन्ह चतुरानन गौरीसा। अगनित उडगन रबि रजनीसा।।<br /> अगनित लोकपाल जम काला। अगनित भूधर भूमि बिसाला।।<br /> सागर सरि सर बिपिन अपारा। नाना भाँति सृष्टि बिस्तारा।।<br /> सुर मुनि सिद्ध नाग नर किंनर। चारि प्रकार जीव सचराचर।।<br /> दो0-जो नहिं देखा नहिं सुना जो मनहूँ न समाइ।<br /> सो सब अद्भुत देखेउँ बरनि कवनि बिधि जाइ।।80(क)।।<br /> एक एक ब्रह्मांड महुँ रहउँ बरष सत एक।<br /> एहि बिधि देखत फिरउँ मैं अंड कटाह अनेक।।80(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि देखत फिरउँ मैं अंड कटाह अनेक।।80(ख)।।<br /> लोक लोक प्रति भिन्न बिधाता। भिन्न बिष्नु सिव मनु दिसित्राता।।<br /> नर गंधर्ब भूत बेताला। किंनर निसिचर पसु खग ब्याला।।<br /> देव दनुज गन नाना जाती। सकल जीव तहँ आनहि भाँती।।<br /> महि सरि सागर सर गिरि नाना। सब प्रपंच तहँ आनइ आना।।<br /> अंडकोस प्रति प्रति निज रुपा। देखेउँ जिनस अनेक अनूपा।।<br /> अवधपुरी प्रति भुवन निनारी। सरजू भिन्न भिन्न नर नारी।।<br /> दसरथ कौसल्या सुनु ताता। बिबिध रूप भरतादिक भ्राता।।<br /> प्रति ब्रह्मांड राम अवतारा। देखउँ बालबिनोद अपारा।।<br /> दो0-भिन्न भिन्न मै दीख सबु अति बिचित्र हरिजान।<br /> अगनित भुवन फिरेउँ प्रभु राम न देखेउँ आन।।81(क)।।<br /> सोइ सिसुपन सोइ सोभा सोइ कृपाल रघुबीर।<br /> भुवन भुवन देखत फिरउँ प्रेरित मोह समीर।।81(ख)<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> भ्रमत मोहि ब्रह्मांड अनेका। बीते मनहुँ कल्प सत एका।।<br /> फिरत फिरत निज आश्रम आयउँ। तहँ पुनि रहि कछु काल गवाँयउँ।।<br /> निज प्रभु जन्म अवध सुनि पायउँ। निर्भर प्रेम हरषि उठि धायउँ।।<br /> देखउँ जन्म महोत्सव जाई। जेहि बिधि प्रथम कहा मैं गाई।।<br /> राम उदर देखेउँ जग नाना। देखत बनइ न जाइ बखाना।।<br /> तहँ पुनि देखेउँ राम सुजाना। माया पति कृपाल भगवाना।।<br /> करउँ बिचार बहोरि बहोरी। मोह कलिल ब्यापित मति मोरी।।<br /> उभय घरी महँ मैं सब देखा। भयउँ भ्रमित मन मोह बिसेषा।।<br /> दो0-देखि कृपाल बिकल मोहि बिहँसे तब रघुबीर।<br /> बिहँसतहीं मुख बाहेर आयउँ सुनु मतिधीर।।82(क)।।<br /> सोइ लरिकाई मो सन करन लगे पुनि राम।<br /> कोटि भाँति समुझावउँ मनु न लहइ बिश्राम।।82(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> देखि चरित यह सो प्रभुताई। समुझत देह दसा बिसराई।।<br /> धरनि परेउँ मुख आव न बाता। त्राहि त्राहि आरत जन त्राता।।<br /> प्रेमाकुल प्रभु मोहि बिलोकी। निज माया प्रभुता तब रोकी।।<br /> कर सरोज प्रभु मम सिर धरेऊ। दीनदयाल सकल दुख हरेऊ।।<br /> कीन्ह राम मोहि बिगत बिमोहा। सेवक सुखद कृपा संदोहा।।<br /> प्रभुता प्रथम बिचारि बिचारी। मन महँ होइ हरष अति भारी।।<br /> भगत बछलता प्रभु कै देखी। उपजी मम उर प्रीति बिसेषी।।<br /> सजल नयन पुलकित कर जोरी। कीन्हिउँ बहु बिधि बिनय बहोरी।।<br /> दो0-सुनि सप्रेम मम बानी देखि दीन निज दास।<br /> बचन सुखद गंभीर मृदु बोले रमानिवास।।83(क)।।<br /> काकभसुंडि मागु बर अति प्रसन्न मोहि जानि।<br /> अनिमादिक सिधि अपर रिधि मोच्छ सकल सुख खानि।।83(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ग्यान बिबेक बिरति बिग्याना। मुनि दुर्लभ गुन जे जग नाना।।<br /> आजु देउँ सब संसय नाहीं। मागु जो तोहि भाव मन माहीं।।<br /> सुनि प्रभु बचन अधिक अनुरागेउँ। मन अनुमान करन तब लागेऊँ।।<br /> प्रभु कह देन सकल सुख सही। भगति आपनी देन न कही।।<br /> भगति हीन गुन सब सुख ऐसे। लवन बिना बहु बिंजन जैसे।।<br /> भजन हीन सुख कवने काजा। अस बिचारि बोलेउँ खगराजा।।<br /> जौं प्रभु होइ प्रसन्न बर देहू। मो पर करहु कृपा अरु नेहू।।<br /> मन भावत बर मागउँ स्वामी। तुम्ह उदार उर अंतरजामी।।<br /> दो0-अबिरल भगति बिसुध्द तव श्रुति पुरान जो गाव।<br /> जेहि खोजत जोगीस मुनि प्रभु प्रसाद कोउ पाव।।84(क)।।<br /> भगत कल्पतरु प्रनत हित कृपा सिंधु सुख धाम।<br /> सोइ निज भगति मोहि प्रभु देहु दया करि राम।।84(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एवमस्तु कहि रघुकुलनायक। बोले बचन परम सुखदायक।।<br /> सुनु बायस तैं सहज सयाना। काहे न मागसि अस बरदाना।।</p> <p>सब सुख खानि भगति तैं मागी। नहिं जग कोउ तोहि सम बड़भागी।।<br /> जो मुनि कोटि जतन नहिं लहहीं। जे जप जोग अनल तन दहहीं।।<br /> रीझेउँ देखि तोरि चतुराई। मागेहु भगति मोहि अति भाई।।<br /> सुनु बिहंग प्रसाद अब मोरें। सब सुभ गुन बसिहहिं उर तोरें।।<br /> भगति ग्यान बिग्यान बिरागा। जोग चरित्र रहस्य बिभागा।।<br /> जानब तैं सबही कर भेदा। मम प्रसाद नहिं साधन खेदा।।<br /> दों0-माया संभव भ्रम सब अब न ब्यापिहहिं तोहि।<br /> जानेसु ब्रह्म अनादि अज अगुन गुनाकर मोहि।।85(क)।।<br /> मोहि भगत प्रिय संतत अस बिचारि सुनु काग।<br /> कायँ बचन मन मम पद करेसु अचल अनुराग।।85(ख)।।<br /> अब सुनु परम बिमल मम बानी। सत्य सुगम निगमादि बखानी।।<br /> निज सिद्धांत सुनावउँ तोही। सुनु मन धरु सब तजि भजु मोही।।<br /> मम माया संभव संसारा। जीव चराचर बिबिधि प्रकारा।।<br /> सब मम प्रिय सब मम उपजाए। सब ते अधिक मनुज मोहि भाए।।<br /> तिन्ह महँ द्विज द्विज महँ श्रुतिधारी। तिन्ह महुँ निगम धरम अनुसारी।।<br /> तिन्ह महँ प्रिय बिरक्त पुनि ग्यानी। ग्यानिहु ते अति प्रिय बिग्यानी।।<br /> तिन्ह ते पुनि मोहि प्रिय निज दासा। जेहि गति मोरि न दूसरि आसा।।<br /> पुनि पुनि सत्य कहउँ तोहि पाहीं। मोहि सेवक सम प्रिय कोउ नाहीं।।<br /> भगति हीन बिरंचि किन होई। सब जीवहु सम प्रिय मोहि सोई।।<br /> भगतिवंत अति नीचउ प्रानी। मोहि प्रानप्रिय असि मम बानी।।<br /> दो0-सुचि सुसील सेवक सुमति प्रिय कहु काहि न लाग।<br /> श्रुति पुरान कह नीति असि सावधान सुनु काग।।86।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक पिता के बिपुल कुमारा। होहिं पृथक गुन सील अचारा।।<br /> कोउ पंडिंत कोउ तापस ग्याता। कोउ धनवंत सूर कोउ दाता।।<br /> कोउ सर्बग्य धर्मरत कोई। सब पर पितहि प्रीति सम होई।।<br /> कोउ पितु भगत बचन मन कर्मा। सपनेहुँ जान न दूसर धर्मा।।<br /> सो सुत प्रिय पितु प्रान समाना। जद्यपि सो सब भाँति अयाना।।<br /> एहि बिधि जीव चराचर जेते। त्रिजग देव नर असुर समेते।।<br /> अखिल बिस्व यह मोर उपाया। सब पर मोहि बराबरि दाया।।<br /> तिन्ह महँ जो परिहरि मद माया। भजै मोहि मन बच अरू काया।।<br /> दो0-पुरूष नपुंसक नारि वा जीव चराचर कोइ।<br /> सर्ब भाव भज कपट तजि मोहि परम प्रिय सोइ।।87(क)।।<br /> सो0-सत्य कहउँ खग तोहि सुचि सेवक मम प्रानप्रिय।<br /> अस बिचारि भजु मोहि परिहरि आस भरोस सब।।87(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कबहूँ काल न ब्यापिहि तोही। सुमिरेसु भजेसु निरंतर मोही।।<br /> प्रभु बचनामृत सुनि न अघाऊँ। तनु पुलकित मन अति हरषाऊँ।।<br /> सो सुख जानइ मन अरु काना। नहिं रसना पहिं जाइ बखाना।।<br /> प्रभु सोभा सुख जानहिं नयना। कहि किमि सकहिं तिन्हहि नहिं बयना।।<br /> बहु बिधि मोहि प्रबोधि सुख देई। लगे करन सिसु कौतुक तेई।।<br /> सजल नयन कछु मुख करि रूखा। चितइ मातु लागी अति भूखा।।<br /> देखि मातु आतुर उठि धाई। कहि मृदु बचन लिए उर लाई।।<br /> गोद राखि कराव पय पाना। रघुपति चरित ललित कर गाना।।<br /> सो0-जेहि सुख लागि पुरारि असुभ बेष कृत सिव सुखद।<br /> अवधपुरी नर नारि तेहि सुख महुँ संतत मगन।।88(क)।।<br /> सोइ सुख लवलेस जिन्ह बारक सपनेहुँ लहेउ।<br /> ते नहिं गनहिं खगेस ब्रह्मसुखहि सज्जन सुमति।।88(ख)।।<br /> मैं पुनि अवध रहेउँ कछु काला। देखेउँ बालबिनोद रसाला।।<br /> राम प्रसाद भगति बर पायउँ। प्रभु पद बंदि निजाश्रम आयउँ।।<br /> तब ते मोहि न ब्यापी माया। जब ते रघुनायक अपनाया।।<br /> यह सब गुप्त चरित मैं गावा। हरि मायाँ जिमि मोहि नचावा।।<br /> निज अनुभव अब कहउँ खगेसा। बिनु हरि भजन न जाहि कलेसा।।<br /> राम कृपा बिनु सुनु खगराई। जानि न जाइ राम प्रभुताई।।<br /> जानें बिनु न होइ परतीती। बिनु परतीति होइ नहिं प्रीती।।<br /> प्रीति बिना नहिं भगति दिढ़ाई। जिमि खगपति जल कै चिकनाई।।<br /> सो0-बिनु गुर होइ कि ग्यान ग्यान कि होइ बिराग बिनु।<br /> गावहिं बेद पुरान सुख कि लहिअ हरि भगति बिनु।।89(क)।।<br /> कोउ बिश्राम कि पाव तात सहज संतोष बिनु।<br /> चलै कि जल बिनु नाव कोटि जतन पचि पचि मरिअ।।89(ख)।।<br /> बिनु संतोष न काम नसाहीं। काम अछत सुख सपनेहुँ नाहीं।।<br /> राम भजन बिनु मिटहिं कि कामा। थल बिहीन तरु कबहुँ कि जामा।।<br /> बिनु बिग्यान कि समता आवइ। कोउ अवकास कि नभ बिनु पावइ।।<br /> श्रद्धा बिना धर्म नहिं होई। बिनु महि गंध कि पावइ कोई।।<br /> बिनु तप तेज कि कर बिस्तारा। जल बिनु रस कि होइ संसारा।।<br /> सील कि मिल बिनु बुध सेवकाई। जिमि बिनु तेज न रूप गोसाई।।<br /> निज सुख बिनु मन होइ कि थीरा। परस कि होइ बिहीन समीरा।।<br /> कवनिउ सिद्धि कि बिनु बिस्वासा। बिनु हरि भजन न भव भय नासा।।<br /> दो0-बिनु बिस्वास भगति नहिं तेहि बिनु द्रवहिं न रामु।<br /> राम कृपा बिनु सपनेहुँ जीव न लह बिश्रामु।।90(क)।।<br /> सो0-अस बिचारि मतिधीर तजि कुतर्क संसय सकल।<br /> भजहु राम रघुबीर करुनाकर सुंदर सुखद।।90(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> निज मति सरिस नाथ मैं गाई। प्रभु प्रताप महिमा खगराई।।<br /> कहेउँ न कछु करि जुगुति बिसेषी। यह सब मैं निज नयनन्हि देखी।।<br /> महिमा नाम रूप गुन गाथा। सकल अमित अनंत रघुनाथा।।<br /> निज निज मति मुनि हरि गुन गावहिं। निगम सेष सिव पार न पावहिं।।<br /> तुम्हहि आदि खग मसक प्रजंता। नभ उड़ाहिं नहिं पावहिं अंता।।<br /> तिमि रघुपति महिमा अवगाहा। तात कबहुँ कोउ पाव कि थाहा।।<br /> रामु काम सत कोटि सुभग तन। दुर्गा कोटि अमित अरि मर्दन।।<br /> सक्र कोटि सत सरिस बिलासा। नभ सत कोटि अमित अवकासा।।<br /> दो0-मरुत कोटि सत बिपुल बल रबि सत कोटि प्रकास।<br /> ससि सत कोटि सुसीतल समन सकल भव त्रास।।91(क)।।<br /> काल कोटि सत सरिस अति दुस्तर दुर्ग दुरंत।<br /> धूमकेतु सत कोटि सम दुराधरष भगवंत।।91(ख)।।<br /> \<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> प्रभु अगाध सत कोटि पताला। समन कोटि सत सरिस कराला।।<br /> तीरथ अमित कोटि सम पावन। नाम अखिल अघ पूग नसावन।।<br /> हिमगिरि कोटि अचल रघुबीरा। सिंधु कोटि सत सम गंभीरा।।<br /> कामधेनु सत कोटि समाना। सकल काम दायक भगवाना।।<br /> सारद कोटि अमित चतुराई। बिधि सत कोटि सृष्टि निपुनाई।।<br /> बिष्नु कोटि सम पालन कर्ता। रुद्र कोटि सत सम संहर्ता।।<br /> धनद कोटि सत सम धनवाना। माया कोटि प्रपंच निधाना।।<br /> भार धरन सत कोटि अहीसा। निरवधि निरुपम प्रभु जगदीसा।।<br /> छं0-निरुपम न उपमा आन राम समान रामु निगम कहै।<br /> जिमि कोटि सत खद्योत सम रबि कहत अति लघुता लहै।।<br /> एहि भाँति निज निज मति बिलास मुनिस हरिहि बखानहीं।<br /> प्रभु भाव गाहक अति कृपाल सप्रेम सुनि सुख मानहीं।।<br /> दो0-रामु अमित गुन सागर थाह कि पावइ कोइ।<br /> संतन्ह सन जस किछु सुनेउँ तुम्हहि सुनायउँ सोइ।।92(क)।।<br /> सो0-भाव बस्य भगवान सुख निधान करुना भवन।<br /> तजि ममता मद मान भजिअ सदा सीता रवन।।92(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनि भुसुंडि के बचन सुहाए। हरषित खगपति पंख फुलाए।।<br /> नयन नीर मन अति हरषाना। श्रीरघुपति प्रताप उर आना।।<br /> पाछिल मोह समुझि पछिताना। ब्रह्म अनादि मनुज करि माना।।<br /> पुनि पुनि काग चरन सिरु नावा। जानि राम सम प्रेम बढ़ावा।।<br /> गुर बिनु भव निधि तरइ न कोई। जौं बिरंचि संकर सम होई।।<br /> संसय सर्प ग्रसेउ मोहि ताता। दुखद लहरि कुतर्क बहु ब्राता।।<br /> तव सरूप गारुड़ि रघुनायक। मोहि जिआयउ जन सुखदायक।।<br /> तव प्रसाद मम मोह नसाना। राम रहस्य अनूपम जाना।।<br /> दो0-ताहि प्रसंसि बिबिध बिधि सीस नाइ कर जोरि।<br /> बचन बिनीत सप्रेम मृदु बोलेउ गरुड़ बहोरि।।93(क)।।<br /> प्रभु अपने अबिबेक ते बूझउँ स्वामी तोहि।<br /> कृपासिंधु सादर कहहु जानि दास निज मोहि।।93(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तुम्ह सर्बग्य तन्य तम पारा। सुमति सुसील सरल आचारा।।<br /> ग्यान बिरति बिग्यान निवासा। रघुनायक के तुम्ह प्रिय दासा।।<br /> कारन कवन देह यह पाई। तात सकल मोहि कहहु बुझाई।।<br /> राम चरित सर सुंदर स्वामी। पायहु कहाँ कहहु नभगामी।।<br /> नाथ सुना मैं अस सिव पाहीं। महा प्रलयहुँ नास तव नाहीं।।<br /> मुधा बचन नहिं ईस्वर कहई। सोउ मोरें मन संसय अहई।।<br /> अग जग जीव नाग नर देवा। नाथ सकल जगु काल कलेवा।।<br /> अंड कटाह अमित लय कारी। कालु सदा दुरतिक्रम भारी।।<br /> सो0-तुम्हहि न ब्यापत काल अति कराल कारन कवन।<br /> मोहि सो कहहु कृपाल ग्यान प्रभाव कि जोग बल।।94(क)।।<br /> दो0-प्रभु तव आश्रम आएँ मोर मोह भ्रम भाग।<br /> कारन कवन सो नाथ सब कहहु सहित अनुराग।।94(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गरुड़ गिरा सुनि हरषेउ कागा। बोलेउ उमा परम अनुरागा।।<br /> धन्य धन्य तव मति उरगारी। प्रस्न तुम्हारि मोहि अति प्यारी।।<br /> सुनि तव प्रस्न सप्रेम सुहाई। बहुत जनम कै सुधि मोहि आई।।<br /> सब निज कथा कहउँ मैं गाई। तात सुनहु सादर मन लाई।।<br /> जप तप मख सम दम ब्रत दाना। बिरति बिबेक जोग बिग्याना।।<br /> सब कर फल रघुपति पद प्रेमा। तेहि बिनु कोउ न पावइ छेमा।।<br /> एहि तन राम भगति मैं पाई। ताते मोहि ममता अधिकाई।।<br /> जेहि तें कछु निज स्वारथ होई। तेहि पर ममता कर सब कोई।।<br /> सो0-पन्नगारि असि नीति श्रुति संमत सज्जन कहहिं।<br /> अति नीचहु सन प्रीति करिअ जानि निज परम हित।।95(क)।।<br /> पाट कीट तें होइ तेहि तें पाटंबर रुचिर।<br /> कृमि पालइ सबु कोइ परम अपावन प्रान सम।।95(ख)।।<br /> स्वारथ साँच जीव कहुँ एहा। मन क्रम बचन राम पद नेहा।।<br /> सोइ पावन सोइ सुभग सरीरा। जो तनु पाइ भजिअ रघुबीरा।।<br /> राम बिमुख लहि बिधि सम देही। कबि कोबिद न प्रसंसहिं तेही।।<br /> राम भगति एहिं तन उर जामी। ताते मोहि परम प्रिय स्वामी।।<br /> तजउँ न तन निज इच्छा मरना। तन बिनु बेद भजन नहिं बरना।।<br /> प्रथम मोहँ मोहि बहुत बिगोवा। राम बिमुख सुख कबहुँ न सोवा।।<br /> नाना जनम कर्म पुनि नाना। किए जोग जप तप मख दाना।।<br /> कवन जोनि जनमेउँ जहँ नाहीं। मैं खगेस भ्रमि भ्रमि जग माहीं।।<br /> देखेउँ करि सब करम गोसाई। सुखी न भयउँ अबहिं की नाई।।<br /> सुधि मोहि नाथ जन्म बहु केरी। सिव प्रसाद मति मोहँ न घेरी।।<br /> दो0-प्रथम जन्म के चरित अब कहउँ सुनहु बिहगेस।<br /> सुनि प्रभु पद रति उपजइ जातें मिटहिं कलेस।।96(क)।।<br /> पूरुब कल्प एक प्रभु जुग कलिजुग मल मूल।।<br /> नर अरु नारि अधर्म रत सकल निगम प्रतिकूल।।96(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तेहि कलिजुग कोसलपुर जाई। जन्मत भयउँ सूद्र तनु पाई।।<br /> सिव सेवक मन क्रम अरु बानी। आन देव निंदक अभिमानी।।<br /> धन मद मत्त परम बाचाला। उग्रबुद्धि उर दंभ बिसाला।।<br /> जदपि रहेउँ रघुपति रजधानी। तदपि न कछु महिमा तब जानी।।<br /> अब जाना मैं अवध प्रभावा। निगमागम पुरान अस गावा।।<br /> कवनेहुँ जन्म अवध बस जोई। राम परायन सो परि होई।।<br /> अवध प्रभाव जान तब प्रानी। जब उर बसहिं रामु धनुपानी।।<br /> सो कलिकाल कठिन उरगारी। पाप परायन सब नर नारी।।<br /> दो0-कलिमल ग्रसे धर्म सब लुप्त भए सदग्रंथ।<br /> दंभिन्ह निज मति कल्पि करि प्रगट किए बहु पंथ।।97(क)।।<br /> भए लोग सब मोहबस लोभ ग्रसे सुभ कर्म।<br /> सुनु हरिजान ग्यान निधि कहउँ कछुक कलिधर्म।।97(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> बरन धर्म नहिं आश्रम चारी। श्रुति बिरोध रत सब नर नारी।।<br /> द्विज श्रुति बेचक भूप प्रजासन। कोउ नहिं मान निगम अनुसासन।।<br /> मारग सोइ जा कहुँ जोइ भावा। पंडित सोइ जो गाल बजावा।।<br /> मिथ्यारंभ दंभ रत जोई। ता कहुँ संत कहइ सब कोई।।<br /> सोइ सयान जो परधन हारी। जो कर दंभ सो बड़ आचारी।।<br /> जौ कह झूँठ मसखरी जाना। कलिजुग सोइ गुनवंत बखाना।।<br /> निराचार जो श्रुति पथ त्यागी। कलिजुग सोइ ग्यानी सो बिरागी।।<br /> जाकें नख अरु जटा बिसाला। सोइ तापस प्रसिद्ध कलिकाला।।<br /> दो0-असुभ बेष भूषन धरें भच्छाभच्छ जे खाहिं।<br /> तेइ जोगी तेइ सिद्ध नर पूज्य ते कलिजुग माहिं।।98(क)।।<br /> सो0-जे अपकारी चार तिन्ह कर गौरव मान्य तेइ।<br /> मन क्रम बचन लबार तेइ बकता कलिकाल महुँ।।98(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नारि बिबस नर सकल गोसाई। नाचहिं नट मर्कट की नाई।।<br /> सूद्र द्विजन्ह उपदेसहिं ग्याना। मेलि जनेऊ लेहिं कुदाना।।<br /> सब नर काम लोभ रत क्रोधी। देव बिप्र श्रुति संत बिरोधी।।<br /> गुन मंदिर सुंदर पति त्यागी। भजहिं नारि पर पुरुष अभागी।।<br /> सौभागिनीं बिभूषन हीना। बिधवन्ह के सिंगार नबीना।।<br /> गुर सिष बधिर अंध का लेखा। एक न सुनइ एक नहिं देखा।।<br /> हरइ सिष्य धन सोक न हरई। सो गुर घोर नरक महुँ परई।।<br /> मातु पिता बालकन्हि बोलाबहिं। उदर भरै सोइ धर्म सिखावहिं।।<br /> दो0-ब्रह्म ग्यान बिनु नारि नर कहहिं न दूसरि बात।<br /> कौड़ी लागि लोभ बस करहिं बिप्र गुर घात।।99(क)।।<br /> बादहिं सूद्र द्विजन्ह सन हम तुम्ह ते कछु घाटि।<br /> जानइ ब्रह्म सो बिप्रबर आँखि देखावहिं डाटि।।99(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; </p> <p>पर त्रिय लंपट कपट सयाने। मोह द्रोह ममता लपटाने।।<br /> तेइ अभेदबादी ग्यानी नर। देखा में चरित्र कलिजुग कर।।<br /> आपु गए अरु तिन्हहू घालहिं। जे कहुँ सत मारग प्रतिपालहिं।।<br /> कल्प कल्प भरि एक एक नरका। परहिं जे दूषहिं श्रुति करि तरका।।<br /> जे बरनाधम तेलि कुम्हारा। स्वपच किरात कोल कलवारा।।<br /> नारि मुई गृह संपति नासी। मूड़ मुड़ाइ होहिं सन्यासी।।<br /> ते बिप्रन्ह सन आपु पुजावहिं। उभय लोक निज हाथ नसावहिं।।<br /> बिप्र निरच्छर लोलुप कामी। निराचार सठ बृषली स्वामी।।<br /> सूद्र करहिं जप तप ब्रत नाना। बैठि बरासन कहहिं पुराना।।<br /> सब नर कल्पित करहिं अचारा। जाइ न बरनि अनीति अपारा।।<br /> दो0-भए बरन संकर कलि भिन्नसेतु सब लोग।<br /> करहिं पाप पावहिं दुख भय रुज सोक बियोग।।100(क)।।<br /> श्रुति संमत हरि भक्ति पथ संजुत बिरति बिबेक।<br /> तेहि न चलहिं नर मोह बस कल्पहिं पंथ अनेक।।100(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-बहु दाम सँवारहिं धाम जती। बिषया हरि लीन्हि न रहि बिरती।।<br /> तपसी धनवंत दरिद्र गृही। कलि कौतुक तात न जात कही।।<br /> कुलवंति निकारहिं नारि सती। गृह आनिहिं चेरी निबेरि गती।।<br /> सुत मानहिं मातु पिता तब लौं। अबलानन दीख नहीं जब लौं।।<br /> ससुरारि पिआरि लगी जब तें। रिपरूप कुटुंब भए तब तें।।<br /> नृप पाप परायन धर्म नहीं। करि दंड बिडंब प्रजा नितहीं।।<br /> धनवंत कुलीन मलीन अपी। द्विज चिन्ह जनेउ उघार तपी।।<br /> नहिं मान पुरान न बेदहि जो। हरि सेवक संत सही कलि सो।<br /> कबि बृंद उदार दुनी न सुनी। गुन दूषक ब्रात न कोपि गुनी।।<br /> कलि बारहिं बार दुकाल परै। बिनु अन्न दुखी सब लोग मरै।।<br /> दो0-सुनु खगेस कलि कपट हठ दंभ द्वेष पाषंड।<br /> मान मोह मारादि मद ब्यापि रहे ब्रह्मंड।।101(क)।।<br /> तामस धर्म करहिं नर जप तप ब्रत मख दान।<br /> देव न बरषहिं धरनीं बए न जामहिं धान।।101(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> छं0-अबला कच भूषन भूरि छुधा। धनहीन दुखी ममता बहुधा।।<br /> सुख चाहहिं मूढ़ न धर्म रता। मति थोरि कठोरि न कोमलता।।1।।<br /> नर पीड़ित रोग न भोग कहीं। अभिमान बिरोध अकारनहीं।।<br /> लघु जीवन संबतु पंच दसा। कलपांत न नास गुमानु असा।।2।।<br /> कलिकाल बिहाल किए मनुजा। नहिं मानत क्वौ अनुजा तनुजा।<br /> नहिं तोष बिचार न सीतलता। सब जाति कुजाति भए मगता।।3।।<br /> इरिषा परुषाच्छर लोलुपता। भरि पूरि रही समता बिगता।।<br /> सब लोग बियोग बिसोक हुए। बरनाश्रम धर्म अचार गए।।4।।<br /> दम दान दया नहिं जानपनी। जड़ता परबंचनताति घनी।।<br /> तनु पोषक नारि नरा सगरे। परनिंदक जे जग मो बगरे।।5।।<br /> दो0-सुनु ब्यालारि काल कलि मल अवगुन आगार।<br /> गुनउँ बहुत कलिजुग कर बिनु प्रयास निस्तार।।102(क)।।<br /> कृतजुग त्रेता द्वापर पूजा मख अरु जोग।<br /> जो गति होइ सो कलि हरि नाम ते पावहिं लोग।।102(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कृतजुग सब जोगी बिग्यानी। करि हरि ध्यान तरहिं भव प्रानी।।<br /> त्रेताँ बिबिध जग्य नर करहीं। प्रभुहि समर्पि कर्म भव तरहीं।।<br /> द्वापर करि रघुपति पद पूजा। नर भव तरहिं उपाय न दूजा।।<br /> कलिजुग केवल हरि गुन गाहा। गावत नर पावहिं भव थाहा।।<br /> कलिजुग जोग न जग्य न ग्याना। एक अधार राम गुन गाना।।<br /> सब भरोस तजि जो भज रामहि। प्रेम समेत गाव गुन ग्रामहि।।<br /> सोइ भव तर कछु संसय नाहीं। नाम प्रताप प्रगट कलि माहीं।।<br /> कलि कर एक पुनीत प्रतापा। मानस पुन्य होहिं नहिं पापा।।<br /> दो0-कलिजुग सम जुग आन नहिं जौं नर कर बिस्वास।<br /> गाइ राम गुन गन बिमलँ भव तर बिनहिं प्रयास।।103(क)।।<br /> प्रगट चारि पद धर्म के कलिल महुँ एक प्रधान।<br /> जेन केन बिधि दीन्हें दान करइ कल्यान।।103(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नित जुग धर्म होहिं सब केरे। हृदयँ राम माया के प्रेरे।।<br /> सुद्ध सत्व समता बिग्याना। कृत प्रभाव प्रसन्न मन जाना।।<br /> सत्व बहुत रज कछु रति कर्मा। सब बिधि सुख त्रेता कर धर्मा।।<br /> बहु रज स्वल्प सत्व कछु तामस। द्वापर धर्म हरष भय मानस।।<br /> तामस बहुत रजोगुन थोरा। कलि प्रभाव बिरोध चहुँ ओरा।।<br /> बुध जुग धर्म जानि मन माहीं। तजि अधर्म रति धर्म कराहीं।।<br /> काल धर्म नहिं ब्यापहिं ताही। रघुपति चरन प्रीति अति जाही।।<br /> नट कृत बिकट कपट खगराया। नट सेवकहि न ब्यापइ माया।।<br /> दो0-हरि माया कृत दोष गुन बिनु हरि भजन न जाहिं।<br /> भजिअ राम तजि काम सब अस बिचारि मन माहिं।।104(क)।।<br /> तेहि कलिकाल बरष बहु बसेउँ अवध बिहगेस।<br /> परेउ दुकाल बिपति बस तब मैं गयउँ बिदेस।।104(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> गयउँ उजेनी सुनु उरगारी। दीन मलीन दरिद्र दुखारी।।<br /> गएँ काल कछु संपति पाई। तहँ पुनि करउँ संभु सेवकाई।।<br /> बिप्र एक बैदिक सिव पूजा। करइ सदा तेहि काजु न दूजा।।<br /> परम साधु परमारथ बिंदक। संभु उपासक नहिं हरि निंदक।।<br /> तेहि सेवउँ मैं कपट समेता। द्विज दयाल अति नीति निकेता।।<br /> बाहिज नम्र देखि मोहि साईं। बिप्र पढ़ाव पुत्र की नाईं।।<br /> संभु मंत्र मोहि द्विजबर दीन्हा। सुभ उपदेस बिबिध बिधि कीन्हा।।<br /> जपउँ मंत्र सिव मंदिर जाई। हृदयँ दंभ अहमिति अधिकाई।।<br /> दो0-मैं खल मल संकुल मति नीच जाति बस मोह।<br /> हरि जन द्विज देखें जरउँ करउँ बिष्नु कर द्रोह।।105(क)।।<br /> सो0-गुर नित मोहि प्रबोध दुखित देखि आचरन मम।<br /> मोहि उपजइ अति क्रोध दंभिहि नीति कि भावई।।105(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एक बार गुर लीन्ह बोलाई। मोहि नीति बहु भाँति सिखाई।।<br /> सिव सेवा कर फल सुत सोई। अबिरल भगति राम पद होई।।<br /> रामहि भजहिं तात सिव धाता। नर पावँर कै केतिक बाता।।<br /> जासु चरन अज सिव अनुरागी। तातु द्रोहँ सुख चहसि अभागी।।<br /> हर कहुँ हरि सेवक गुर कहेऊ। सुनि खगनाथ हृदय मम दहेऊ।।<br /> अधम जाति मैं बिद्या पाएँ। भयउँ जथा अहि दूध पिआएँ।।<br /> मानी कुटिल कुभाग्य कुजाती। गुर कर द्रोह करउँ दिनु राती।।<br /> अति दयाल गुर स्वल्प न क्रोधा। पुनि पुनि मोहि सिखाव सुबोधा।।<br /> जेहि ते नीच बड़ाई पावा। सो प्रथमहिं हति ताहि नसावा।।<br /> धूम अनल संभव सुनु भाई। तेहि बुझाव घन पदवी पाई।।<br /> रज मग परी निरादर रहई। सब कर पद प्रहार नित सहई।।<br /> मरुत उड़ाव प्रथम तेहि भरई। पुनि नृप नयन किरीटन्हि परई।।<br /> सुनु खगपति अस समुझि प्रसंगा। बुध नहिं करहिं अधम कर संगा।।<br /> कबि कोबिद गावहिं असि नीती। खल सन कलह न भल नहिं प्रीती।।<br /> उदासीन नित रहिअ गोसाईं। खल परिहरिअ स्वान की नाईं।।<br /> मैं खल हृदयँ कपट कुटिलाई। गुर हित कहइ न मोहि सोहाई।।<br /> दो0-एक बार हर मंदिर जपत रहेउँ सिव नाम।<br /> गुर आयउ अभिमान तें उठि नहिं कीन्ह प्रनाम।।106(क)।।<br /> सो दयाल नहिं कहेउ कछु उर न रोष लवलेस।<br /> अति अघ गुर अपमानता सहि नहिं सके महेस।।106(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मंदिर माझ भई नभ बानी। रे हतभाग्य अग्य अभिमानी।।<br /> जद्यपि तव गुर कें नहिं क्रोधा। अति कृपाल चित सम्यक बोधा।।<br /> तदपि साप सठ दैहउँ तोही। नीति बिरोध सोहाइ न मोही।।<br /> जौं नहिं दंड करौं खल तोरा। भ्रष्ट होइ श्रुतिमारग मोरा।।<br /> जे सठ गुर सन इरिषा करहीं। रौरव नरक कोटि जुग परहीं।।<br /> त्रिजग जोनि पुनि धरहिं सरीरा। अयुत जन्म भरि पावहिं पीरा।।<br /> बैठ रहेसि अजगर इव पापी। सर्प होहि खल मल मति ब्यापी।।<br /> महा बिटप कोटर महुँ जाई।।रहु अधमाधम अधगति पाई।।<br /> दो0-हाहाकार कीन्ह गुर दारुन सुनि सिव साप।।<br /> कंपित मोहि बिलोकि अति उर उपजा परिताप।।107(क)।।<br /> करि दंडवत सप्रेम द्विज सिव सन्मुख कर जोरि।<br /> बिनय करत गदगद स्वर समुझि घोर गति मोरि।।107(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> नमामीशमीशान निर्वाणरूपं। विंभुं ब्यापकं ब्रह्म वेदस्वरूपं।<br /> निजं निर्गुणं निर्विकल्पं निरींह। चिदाकाशमाकाशवासं भजेऽहं।।<br /> निराकारमोंकारमूलं तुरीयं। गिरा ग्यान गोतीतमीशं गिरीशं।।<br /> करालं महाकाल कालं कृपालं। गुणागार संसारपारं नतोऽहं।।<br /> तुषाराद्रि संकाश गौरं गभीरं। मनोभूत कोटि प्रभा श्री शरीरं।।<br /> स्फुरन्मौलि कल्लोलिनी चारु गंगा। लसद्भालबालेन्दु कंठे भुजंगा।।<br /> चलत्कुंडलं भ्रू सुनेत्रं विशालं। प्रसन्नाननं नीलकंठं दयालं।।<br /> मृगाधीशचर्माम्बरं मुण्डमालं। प्रियं शंकरं सर्वनाथं भजामि।।<br /> प्रचंडं प्रकृष्टं प्रगल्भं परेशं। अखंडं अजं भानुकोटिप्रकाशं।।<br /> त्रयःशूल निर्मूलनं शूलपाणिं। भजेऽहं भवानीपतिं भावगम्यं।।<br /> कलातीत कल्याण कल्पान्तकारी। सदा सज्जनान्ददाता पुरारी।।<br /> चिदानंदसंदोह मोहापहारी। प्रसीद प्रसीद प्रभो मन्मथारी।।<br /> न यावद् उमानाथ पादारविन्दं। भजंतीह लोके परे वा नराणां।।<br /> न तावत्सुखं शान्ति सन्तापनाशं। प्रसीद प्रभो सर्वभूताधिवासं।।<br /> न जानामि योगं जपं नैव पूजां। नतोऽहं सदा सर्वदा शंभु तुभ्यं।।<br /> जरा जन्म दुःखौघ तातप्यमानं। प्रभो पाहि आपन्नमामीश शंभो।।<br /> श्लोक-रुद्राष्टकमिदं प्रोक्तं विप्रेण हरतोषये।<br /> ये पठन्ति नरा भक्त्या तेषां शम्भुः प्रसीदति।।9।।<br /> दो0&#8211;सुनि बिनती सर्बग्य सिव देखि ब्रिप्र अनुरागु।<br /> पुनि मंदिर नभबानी भइ द्विजबर बर मागु।।108(क)।।<br /> जौं प्रसन्न प्रभु मो पर नाथ दीन पर नेहु।<br /> निज पद भगति देइ प्रभु पुनि दूसर बर देहु।।108(ख)।।<br /> तव माया बस जीव जड़ संतत फिरइ भुलान।<br /> तेहि पर क्रोध न करिअ प्रभु कृपा सिंधु भगवान।।108(ग)।।<br /> संकर दीनदयाल अब एहि पर होहु कृपाल।<br /> साप अनुग्रह होइ जेहिं नाथ थोरेहीं काल।।108(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि कर होइ परम कल्याना। सोइ करहु अब कृपानिधाना।।<br /> बिप्रगिरा सुनि परहित सानी। एवमस्तु इति भइ नभबानी।।<br /> जदपि कीन्ह एहिं दारुन पापा। मैं पुनि दीन्ह कोप करि सापा।।<br /> तदपि तुम्हार साधुता देखी। करिहउँ एहि पर कृपा बिसेषी।।<br /> छमासील जे पर उपकारी। ते द्विज मोहि प्रिय जथा खरारी।।<br /> मोर श्राप द्विज ब्यर्थ न जाइहि। जन्म सहस अवस्य यह पाइहि।।<br /> जनमत मरत दुसह दुख होई। अहि स्वल्पउ नहिं ब्यापिहि सोई।।<br /> कवनेउँ जन्म मिटिहि नहिं ग्याना। सुनहि सूद्र मम बचन प्रवाना।।<br /> रघुपति पुरीं जन्म तब भयऊ। पुनि तैं मम सेवाँ मन दयऊ।।<br /> पुरी प्रभाव अनुग्रह मोरें। राम भगति उपजिहि उर तोरें।।<br /> सुनु मम बचन सत्य अब भाई। हरितोषन ब्रत द्विज सेवकाई।।<br /> अब जनि करहि बिप्र अपमाना। जानेहु संत अनंत समाना।।<br /> इंद्र कुलिस मम सूल बिसाला। कालदंड हरि चक्र कराला।।<br /> जो इन्ह कर मारा नहिं मरई। बिप्रद्रोह पावक सो जरई।।<br /> अस बिबेक राखेहु मन माहीं। तुम्ह कहँ जग दुर्लभ कछु नाहीं।।<br /> औरउ एक आसिषा मोरी। अप्रतिहत गति होइहि तोरी।।<br /> दो0-सुनि सिव बचन हरषि गुर एवमस्तु इति भाषि।<br /> मोहि प्रबोधि गयउ गृह संभु चरन उर राखि।।109(क)।।<br /> प्रेरित काल बिधि गिरि जाइ भयउँ मैं ब्याल।<br /> पुनि प्रयास बिनु सो तनु जजेउँ गएँ कछु काल।।109(ख)।।<br /> जोइ तनु धरउँ तजउँ पुनि अनायास हरिजान।<br /> जिमि नूतन पट पहिरइ नर परिहरइ पुरान।।109(ग)।।<br /> सिवँ राखी श्रुति नीति अरु मैं नहिं पावा क्लेस।<br /> एहि बिधि धरेउँ बिबिध तनु ग्यान न गयउ खगेस।।109(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> त्रिजग देव नर जोइ तनु धरउँ। तहँ तहँ राम भजन अनुसरऊँ।।<br /> एक सूल मोहि बिसर न काऊ। गुर कर कोमल सील सुभाऊ।।<br /> चरम देह द्विज कै मैं पाई। सुर दुर्लभ पुरान श्रुति गाई।।<br /> खेलउँ तहूँ बालकन्ह मीला। करउँ सकल रघुनायक लीला।।<br /> प्रौढ़ भएँ मोहि पिता पढ़ावा। समझउँ सुनउँ गुनउँ नहिं भावा।।<br /> मन ते सकल बासना भागी। केवल राम चरन लय लागी।।<br /> कहु खगेस अस कवन अभागी। खरी सेव सुरधेनुहि त्यागी।।<br /> प्रेम मगन मोहि कछु न सोहाई। हारेउ पिता पढ़ाइ पढ़ाई।।<br /> भए कालबस जब पितु माता। मैं बन गयउँ भजन जनत्राता।।<br /> जहँ जहँ बिपिन मुनीस्वर पावउँ। आश्रम जाइ जाइ सिरु नावउँ।।<br /> बूझत तिन्हहि राम गुन गाहा। कहहिं सुनउँ हरषित खगनाहा।।<br /> सुनत फिरउँ हरि गुन अनुबादा। अब्याहत गति संभु प्रसादा।।<br /> छूटी त्रिबिध ईषना गाढ़ी। एक लालसा उर अति बाढ़ी।।<br /> राम चरन बारिज जब देखौं। तब निज जन्म सफल करि लेखौं।।<br /> जेहि पूँछउँ सोइ मुनि अस कहई। ईस्वर सर्ब भूतमय अहई।।<br /> निर्गुन मत नहिं मोहि सोहाई। सगुन ब्रह्म रति उर अधिकाई।।<br /> दो0-गुर के बचन सुरति करि राम चरन मनु लाग।<br /> रघुपति जस गावत फिरउँ छन छन नव अनुराग।।110(क)।।<br /> मेरु सिखर बट छायाँ मुनि लोमस आसीन।<br /> देखि चरन सिरु नायउँ बचन कहेउँ अति दीन।।110(ख)।।<br /> सुनि मम बचन बिनीत मृदु मुनि कृपाल खगराज।<br /> मोहि सादर पूँछत भए द्विज आयहु केहि काज।।110(ग)।।<br /> तब मैं कहा कृपानिधि तुम्ह सर्बग्य सुजान।<br /> सगुन ब्रह्म अवराधन मोहि कहहु भगवान।।110(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> तब मुनिष रघुपति गुन गाथा। कहे कछुक सादर खगनाथा।।<br /> ब्रह्मग्यान रत मुनि बिग्यानि। मोहि परम अधिकारी जानी।।<br /> लागे करन ब्रह्म उपदेसा। अज अद्वेत अगुन हृदयेसा।।<br /> अकल अनीह अनाम अरुपा। अनुभव गम्य अखंड अनूपा।।<br /> मन गोतीत अमल अबिनासी। निर्बिकार निरवधि सुख रासी।।<br /> सो तैं ताहि तोहि नहिं भेदा। बारि बीचि इव गावहि बेदा।।<br /> बिबिध भाँति मोहि मुनि समुझावा। निर्गुन मत मम हृदयँ न आवा।।<br /> पुनि मैं कहेउँ नाइ पद सीसा। सगुन उपासन कहहु मुनीसा।।<br /> राम भगति जल मम मन मीना। किमि बिलगाइ मुनीस प्रबीना।।<br /> सोइ उपदेस कहहु करि दाया। निज नयनन्हि देखौं रघुराया।।<br /> भरि लोचन बिलोकि अवधेसा। तब सुनिहउँ निर्गुन उपदेसा।।<br /> मुनि पुनि कहि हरिकथा अनूपा। खंडि सगुन मत अगुन निरूपा।।<br /> तब मैं निर्गुन मत कर दूरी। सगुन निरूपउँ करि हठ भूरी।।<br /> उत्तर प्रतिउत्तर मैं कीन्हा। मुनि तन भए क्रोध के चीन्हा।।<br /> सुनु प्रभु बहुत अवग्या किएँ। उपज क्रोध ग्यानिन्ह के हिएँ।।<br /> अति संघरषन जौं कर कोई। अनल प्रगट चंदन ते होई।।<br /> दो0&#8211;बारंबार सकोप मुनि करइ निरुपन ग्यान।<br /> मैं अपनें मन बैठ तब करउँ बिबिध अनुमान।।111(क)।।<br /> क्रोध कि द्वेतबुद्धि बिनु द्वैत कि बिनु अग्यान।<br /> मायाबस परिछिन्न जड़ जीव कि ईस समान।।111(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कबहुँ कि दुख सब कर हित ताकें। तेहि कि दरिद्र परस मनि जाकें।।<br /> परद्रोही की होहिं निसंका। कामी पुनि कि रहहिं अकलंका।।<br /> बंस कि रह द्विज अनहित कीन्हें। कर्म कि होहिं स्वरूपहि चीन्हें।।<br /> काहू सुमति कि खल सँग जामी। सुभ गति पाव कि परत्रिय गामी।।<br /> भव कि परहिं परमात्मा बिंदक। सुखी कि होहिं कबहुँ हरिनिंदक।।<br /> राजु कि रहइ नीति बिनु जानें। अघ कि रहहिं हरिचरित बखानें।।<br /> पावन जस कि पुन्य बिनु होई। बिनु अघ अजस कि पावइ कोई।।<br /> लाभु कि किछु हरि भगति समाना। जेहि गावहिं श्रुति संत पुराना।।<br /> हानि कि जग एहि सम किछु भाई। भजिअ न रामहि नर तनु पाई।।<br /> अघ कि पिसुनता सम कछु आना। धर्म कि दया सरिस हरिजाना।।<br /> एहि बिधि अमिति जुगुति मन गुनऊँ। मुनि उपदेस न सादर सुनऊँ।।<br /> पुनि पुनि सगुन पच्छ मैं रोपा। तब मुनि बोलेउ बचन सकोपा।।<br /> मूढ़ परम सिख देउँ न मानसि। उत्तर प्रतिउत्तर बहु आनसि।।<br /> सत्य बचन बिस्वास न करही। बायस इव सबही ते डरही।।<br /> सठ स्वपच्छ तब हृदयँ बिसाला। सपदि होहि पच्छी चंडाला।।<br /> लीन्ह श्राप मैं सीस चढ़ाई। नहिं कछु भय न दीनता आई।।<br /> दो0-तुरत भयउँ मैं काग तब पुनि मुनि पद सिरु नाइ।<br /> सुमिरि राम रघुबंस मनि हरषित चलेउँ उड़ाइ।।112(क)।।<br /> उमा जे राम चरन रत बिगत काम मद क्रोध।।<br /> निज प्रभुमय देखहिं जगत केहि सन करहिं बिरोध।।112(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनु खगेस नहिं कछु रिषि दूषन। उर प्रेरक रघुबंस बिभूषन।।<br /> कृपासिंधु मुनि मति करि भोरी। लीन्हि प्रेम परिच्छा मोरी।।<br /> मन बच क्रम मोहि निज जन जाना। मुनि मति पुनि फेरी भगवाना।।<br /> रिषि मम महत सीलता देखी। राम चरन बिस्वास बिसेषी।।<br /> अति बिसमय पुनि पुनि पछिताई। सादर मुनि मोहि लीन्ह बोलाई।।<br /> मम परितोष बिबिध बिधि कीन्हा। हरषित राममंत्र तब दीन्हा।।<br /> बालकरूप राम कर ध्याना। कहेउ मोहि मुनि कृपानिधाना।।<br /> सुंदर सुखद मिहि अति भावा। सो प्रथमहिं मैं तुम्हहि सुनावा।।<br /> मुनि मोहि कछुक काल तहँ राखा। रामचरितमानस तब भाषा।।<br /> सादर मोहि यह कथा सुनाई। पुनि बोले मुनि गिरा सुहाई।।<br /> रामचरित सर गुप्त सुहावा। संभु प्रसाद तात मैं पावा।।<br /> तोहि निज भगत राम कर जानी। ताते मैं सब कहेउँ बखानी।।<br /> राम भगति जिन्ह कें उर नाहीं। कबहुँ न तात कहिअ तिन्ह पाहीं।।<br /> मुनि मोहि बिबिध भाँति समुझावा। मैं सप्रेम मुनि पद सिरु नावा।।<br /> निज कर कमल परसि मम सीसा। हरषित आसिष दीन्ह मुनीसा।।<br /> राम भगति अबिरल उर तोरें। बसिहि सदा प्रसाद अब मोरें।।<br /> दो0&#8211;सदा राम प्रिय होहु तुम्ह सुभ गुन भवन अमान।<br /> कामरूप इच्धामरन ग्यान बिराग निधान।।113(क)।।<br /> जेंहिं आश्रम तुम्ह बसब पुनि सुमिरत श्रीभगवंत।<br /> ब्यापिहि तहँ न अबिद्या जोजन एक प्रजंत।।113(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> काल कर्म गुन दोष सुभाऊ। कछु दुख तुम्हहि न ब्यापिहि काऊ।।<br /> राम रहस्य ललित बिधि नाना। गुप्त प्रगट इतिहास पुराना।।<br /> बिनु श्रम तुम्ह जानब सब सोऊ। नित नव नेह राम पद होऊ।।<br /> जो इच्छा करिहहु मन माहीं। हरि प्रसाद कछु दुर्लभ नाहीं।।<br /> सुनि मुनि आसिष सुनु मतिधीरा। ब्रह्मगिरा भइ गगन गँभीरा।।<br /> एवमस्तु तव बच मुनि ग्यानी। यह मम भगत कर्म मन बानी।।<br /> सुनि नभगिरा हरष मोहि भयऊ। प्रेम मगन सब संसय गयऊ।।<br /> करि बिनती मुनि आयसु पाई। पद सरोज पुनि पुनि सिरु नाई।।<br /> हरष सहित एहिं आश्रम आयउँ। प्रभु प्रसाद दुर्लभ बर पायउँ।।<br /> इहाँ बसत मोहि सुनु खग ईसा। बीते कलप सात अरु बीसा।।<br /> करउँ सदा रघुपति गुन गाना। सादर सुनहिं बिहंग सुजाना।।<br /> जब जब अवधपुरीं रघुबीरा। धरहिं भगत हित मनुज सरीरा।।<br /> तब तब जाइ राम पुर रहऊँ। सिसुलीला बिलोकि सुख लहऊँ।।<br /> पुनि उर राखि राम सिसुरूपा। निज आश्रम आवउँ खगभूपा।।<br /> कथा सकल मैं तुम्हहि सुनाई। काग देह जेहिं कारन पाई।।<br /> कहिउँ तात सब प्रस्न तुम्हारी। राम भगति महिमा अति भारी।।<br /> दो0-ताते यह तन मोहि प्रिय भयउ राम पद नेह।<br /> निज प्रभु दरसन पायउँ गए सकल संदेह।।114(क)।।<br /> मासपारायण, उन्तीसवाँ विश्राम<br /> भगति पच्छ हठ करि रहेउँ दीन्हि महारिषि साप।<br /> मुनि दुर्लभ बर पायउँ देखहु भजन प्रताप।।114(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> जे असि भगति जानि परिहरहीं। केवल ग्यान हेतु श्रम करहीं।।<br /> ते जड़ कामधेनु गृहँ त्यागी। खोजत आकु फिरहिं पय लागी।।<br /> सुनु खगेस हरि भगति बिहाई। जे सुख चाहहिं आन उपाई।।<br /> ते सठ महासिंधु बिनु तरनी। पैरि पार चाहहिं जड़ करनी।।<br /> सुनि भसुंडि के बचन भवानी। बोलेउ गरुड़ हरषि मृदु बानी।।<br /> तव प्रसाद प्रभु मम उर माहीं। संसय सोक मोह भ्रम नाहीं।।<br /> सुनेउँ पुनीत राम गुन ग्रामा। तुम्हरी कृपाँ लहेउँ बिश्रामा।।<br /> एक बात प्रभु पूँछउँ तोही। कहहु बुझाइ कृपानिधि मोही।।<br /> कहहिं संत मुनि बेद पुराना। नहिं कछु दुर्लभ ग्यान समाना।।<br /> सोइ मुनि तुम्ह सन कहेउ गोसाईं। नहिं आदरेहु भगति की नाईं।।<br /> ग्यानहि भगतिहि अंतर केता। सकल कहहु प्रभु कृपा निकेता।।<br /> सुनि उरगारि बचन सुख माना। सादर बोलेउ काग सुजाना।।<br /> भगतिहि ग्यानहि नहिं कछु भेदा। उभय हरहिं भव संभव खेदा।।<br /> नाथ मुनीस कहहिं कछु अंतर। सावधान सोउ सुनु बिहंगबर।।<br /> ग्यान बिराग जोग बिग्याना। ए सब पुरुष सुनहु हरिजाना।।<br /> पुरुष प्रताप प्रबल सब भाँती। अबला अबल सहज जड़ जाती।।<br /> दो0&#8211;पुरुष त्यागि सक नारिहि जो बिरक्त मति धीर।।<br /> न तु कामी बिषयाबस बिमुख जो पद रघुबीर।।115(क)।।<br /> सो0-सोउ मुनि ग्याननिधान मृगनयनी बिधु मुख निरखि।<br /> बिबस होइ हरिजान नारि बिष्नु माया प्रगट।।115(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> इहाँ न पच्छपात कछु राखउँ। बेद पुरान संत मत भाषउँ।।<br /> मोह न नारि नारि कें रूपा। पन्नगारि यह रीति अनूपा।।<br /> माया भगति सुनहु तुम्ह दोऊ। नारि बर्ग जानइ सब कोऊ।।<br /> पुनि रघुबीरहि भगति पिआरी। माया खलु नर्तकी बिचारी।।<br /> भगतिहि सानुकूल रघुराया। ताते तेहि डरपति अति माया।।<br /> राम भगति निरुपम निरुपाधी। बसइ जासु उर सदा अबाधी।।<br /> तेहि बिलोकि माया सकुचाई। करि न सकइ कछु निज प्रभुताई।।<br /> अस बिचारि जे मुनि बिग्यानी। जाचहीं भगति सकल सुख खानी।।<br /> दो0-यह रहस्य रघुनाथ कर बेगि न जानइ कोइ।<br /> जो जानइ रघुपति कृपाँ सपनेहुँ मोह न होइ।।116(क)।।<br /> औरउ ग्यान भगति कर भेद सुनहु सुप्रबीन।<br /> जो सुनि होइ राम पद प्रीति सदा अबिछीन।।116(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुनहु तात यह अकथ कहानी। समुझत बनइ न जाइ बखानी।।<br /> ईस्वर अंस जीव अबिनासी। चेतन अमल सहज सुख रासी।।<br /> सो मायाबस भयउ गोसाईं। बँध्यो कीर मरकट की नाई।।<br /> जड़ चेतनहि ग्रंथि परि गई। जदपि मृषा छूटत कठिनई।।<br /> तब ते जीव भयउ संसारी। छूट न ग्रंथि न होइ सुखारी।।<br /> श्रुति पुरान बहु कहेउ उपाई। छूट न अधिक अधिक अरुझाई।।<br /> जीव हृदयँ तम मोह बिसेषी। ग्रंथि छूट किमि परइ न देखी।।<br /> अस संजोग ईस जब करई। तबहुँ कदाचित सो निरुअरई।।<br /> सात्त्विक श्रद्धा धेनु सुहाई। जौं हरि कृपाँ हृदयँ बस आई।।<br /> जप तप ब्रत जम नियम अपारा। जे श्रुति कह सुभ धर्म अचारा।।<br /> तेइ तृन हरित चरै जब गाई। भाव बच्छ सिसु पाइ पेन्हाई।।<br /> नोइ निबृत्ति पात्र बिस्वासा। निर्मल मन अहीर निज दासा।।<br /> परम धर्ममय पय दुहि भाई। अवटै अनल अकाम बिहाई।।<br /> तोष मरुत तब छमाँ जुड़ावै। धृति सम जावनु देइ जमावै।।<br /> मुदिताँ मथैं बिचार मथानी। दम अधार रजु सत्य सुबानी।।<br /> तब मथि काढ़ि लेइ नवनीता। बिमल बिराग सुभग सुपुनीता।।<br /> दो0-जोग अगिनि करि प्रगट तब कर्म सुभासुभ लाइ।<br /> बुद्धि सिरावैं ग्यान घृत ममता मल जरि जाइ।।117(क)।।<br /> तब बिग्यानरूपिनि बुद्धि बिसद घृत पाइ।<br /> चित्त दिआ भरि धरै दृढ़ समता दिअटि बनाइ।।117(ख)।।<br /> तीनि अवस्था तीनि गुन तेहि कपास तें काढ़ि।<br /> तूल तुरीय सँवारि पुनि बाती करै सुगाढ़ि।।117(ग)।।<br /> सो0-एहि बिधि लेसै दीप तेज रासि बिग्यानमय।।<br /> जातहिं जासु समीप जरहिं मदादिक सलभ सब।।117(घ)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सोहमस्मि इति बृत्ति अखंडा। दीप सिखा सोइ परम प्रचंडा।।<br /> आतम अनुभव सुख सुप्रकासा। तब भव मूल भेद भ्रम नासा।।<br /> प्रबल अबिद्या कर परिवारा। मोह आदि तम मिटइ अपारा।।<br /> तब सोइ बुद्धि पाइ उँजिआरा। उर गृहँ बैठि ग्रंथि निरुआरा।।<br /> छोरन ग्रंथि पाव जौं सोई। तब यह जीव कृतारथ होई।।<br /> छोरत ग्रंथि जानि खगराया। बिघ्न अनेक करइ तब माया।।<br /> रिद्धि सिद्धि प्रेरइ बहु भाई। बुद्धहि लोभ दिखावहिं आई।।<br /> कल बल छल करि जाहिं समीपा। अंचल बात बुझावहिं दीपा।।<br /> होइ बुद्धि जौं परम सयानी। तिन्ह तन चितव न अनहित जानी।।<br /> जौं तेहि बिघ्न बुद्धि नहिं बाधी। तौ बहोरि सुर करहिं उपाधी।।<br /> इंद्रीं द्वार झरोखा नाना। तहँ तहँ सुर बैठे करि थाना।।<br /> आवत देखहिं बिषय बयारी। ते हठि देही कपाट उघारी।।<br /> जब सो प्रभंजन उर गृहँ जाई। तबहिं दीप बिग्यान बुझाई।।<br /> ग्रंथि न छूटि मिटा सो प्रकासा। बुद्धि बिकल भइ बिषय बतासा।।<br /> इंद्रिन्ह सुरन्ह न ग्यान सोहाई। बिषय भोग पर प्रीति सदाई।।<br /> बिषय समीर बुद्धि कृत भोरी। तेहि बिधि दीप को बार बहोरी।।<br /> दो0-तब फिरि जीव बिबिध बिधि पावइ संसृति क्लेस।<br /> हरि माया अति दुस्तर तरि न जाइ बिहगेस।।118(क)।।<br /> कहत कठिन समुझत कठिन साधन कठिन बिबेक।<br /> होइ घुनाच्छर न्याय जौं पुनि प्रत्यूह अनेक।।118(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> ग्यान पंथ कृपान कै धारा। परत खगेस होइ नहिं बारा।।<br /> जो निर्बिघ्न पंथ निर्बहई। सो कैवल्य परम पद लहई।।<br /> अति दुर्लभ कैवल्य परम पद। संत पुरान निगम आगम बद।।<br /> राम भजत सोइ मुकुति गोसाई। अनइच्छित आवइ बरिआई।।<br /> जिमि थल बिनु जल रहि न सकाई। कोटि भाँति कोउ करै उपाई।।<br /> तथा मोच्छ सुख सुनु खगराई। रहि न सकइ हरि भगति बिहाई।।<br /> अस बिचारि हरि भगत सयाने। मुक्ति निरादर भगति लुभाने।।<br /> भगति करत बिनु जतन प्रयासा। संसृति मूल अबिद्या नासा।।<br /> भोजन करिअ तृपिति हित लागी। जिमि सो असन पचवै जठरागी।।<br /> असि हरिभगति सुगम सुखदाई। को अस मूढ़ न जाहि सोहाई।।<br /> दो0-सेवक सेब्य भाव बिनु भव न तरिअ उरगारि।।<br /> भजहु राम पद पंकज अस सिद्धांत बिचारि।।119(क)।।<br /> जो चेतन कहँ ज़ड़ करइ ज़ड़हि करइ चैतन्य।<br /> अस समर्थ रघुनायकहिं भजहिं जीव ते धन्य।।119(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहेउँ ग्यान सिद्धांत बुझाई। सुनहु भगति मनि कै प्रभुताई।।<br /> राम भगति चिंतामनि सुंदर। बसइ गरुड़ जाके उर अंतर।।<br /> परम प्रकास रूप दिन राती। नहिं कछु चहिअ दिआ घृत बाती।।<br /> मोह दरिद्र निकट नहिं आवा। लोभ बात नहिं ताहि बुझावा।।<br /> प्रबल अबिद्या तम मिटि जाई। हारहिं सकल सलभ समुदाई।।<br /> खल कामादि निकट नहिं जाहीं। बसइ भगति जाके उर माहीं।।<br /> गरल सुधासम अरि हित होई। तेहि मनि बिनु सुख पाव न कोई।।<br /> ब्यापहिं मानस रोग न भारी। जिन्ह के बस सब जीव दुखारी।।<br /> राम भगति मनि उर बस जाकें। दुख लवलेस न सपनेहुँ ताकें।।<br /> चतुर सिरोमनि तेइ जग माहीं। जे मनि लागि सुजतन कराहीं।।<br /> सो मनि जदपि प्रगट जग अहई। राम कृपा बिनु नहिं कोउ लहई।।<br /> सुगम उपाय पाइबे केरे। नर हतभाग्य देहिं भटमेरे।।<br /> पावन पर्बत बेद पुराना। राम कथा रुचिराकर नाना।।<br /> मर्मी सज्जन सुमति कुदारी। ग्यान बिराग नयन उरगारी।।<br /> भाव सहित खोजइ जो प्रानी। पाव भगति मनि सब सुख खानी।।<br /> मोरें मन प्रभु अस बिस्वासा। राम ते अधिक राम कर दासा।।<br /> राम सिंधु घन सज्जन धीरा। चंदन तरु हरि संत समीरा।।<br /> सब कर फल हरि भगति सुहाई। सो बिनु संत न काहूँ पाई।।<br /> अस बिचारि जोइ कर सतसंगा। राम भगति तेहि सुलभ बिहंगा।।<br /> दो0-ब्रह्म पयोनिधि मंदर ग्यान संत सुर आहिं।<br /> कथा सुधा मथि काढ़हिं भगति मधुरता जाहिं।।120(क)।।<br /> बिरति चर्म असि ग्यान मद लोभ मोह रिपु मारि।<br /> जय पाइअ सो हरि भगति देखु खगेस बिचारि।।120(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> पुनि सप्रेम बोलेउ खगराऊ। जौं कृपाल मोहि ऊपर भाऊ।।<br /> नाथ मोहि निज सेवक जानी। सप्त प्रस्न कहहु बखानी।।<br /> प्रथमहिं कहहु नाथ मतिधीरा। सब ते दुर्लभ कवन सरीरा।।<br /> बड़ दुख कवन कवन सुख भारी। सोउ संछेपहिं कहहु बिचारी।।<br /> संत असंत मरम तुम्ह जानहु। तिन्ह कर सहज सुभाव बखानहु।।<br /> कवन पुन्य श्रुति बिदित बिसाला। कहहु कवन अघ परम कराला।।<br /> मानस रोग कहहु समुझाई। तुम्ह सर्बग्य कृपा अधिकाई।।<br /> तात सुनहु सादर अति प्रीती। मैं संछेप कहउँ यह नीती।।<br /> नर तन सम नहिं कवनिउ देही। जीव चराचर जाचत तेही।।<br /> नरग स्वर्ग अपबर्ग निसेनी। ग्यान बिराग भगति सुभ देनी।।<br /> सो तनु धरि हरि भजहिं न जे नर। होहिं बिषय रत मंद मंद तर।।<br /> काँच किरिच बदलें ते लेही। कर ते डारि परस मनि देहीं।।<br /> नहिं दरिद्र सम दुख जग माहीं। संत मिलन सम सुख जग नाहीं।।<br /> पर उपकार बचन मन काया। संत सहज सुभाउ खगराया।।<br /> संत सहहिं दुख परहित लागी। परदुख हेतु असंत अभागी।।<br /> भूर्ज तरू सम संत कृपाला। परहित निति सह बिपति बिसाला।।<br /> सन इव खल पर बंधन करई। खाल कढ़ाइ बिपति सहि मरई।।<br /> खल बिनु स्वारथ पर अपकारी। अहि मूषक इव सुनु उरगारी।।<br /> पर संपदा बिनासि नसाहीं। जिमि ससि हति हिम उपल बिलाहीं।।<br /> दुष्ट उदय जग आरति हेतू। जथा प्रसिद्ध अधम ग्रह केतू।।<br /> संत उदय संतत सुखकारी। बिस्व सुखद जिमि इंदु तमारी।।<br /> परम धर्म श्रुति बिदित अहिंसा। पर निंदा सम अघ न गरीसा।।<br /> हर गुर निंदक दादुर होई। जन्म सहस्त्र पाव तन सोई।।<br /> द्विज निंदक बहु नरक भोग करि। जग जनमइ बायस सरीर धरि।।<br /> सुर श्रुति निंदक जे अभिमानी। रौरव नरक परहिं ते प्रानी।।<br /> होहिं उलूक संत निंदा रत। मोह निसा प्रिय ग्यान भानु गत।।<br /> सब के निंदा जे जड़ करहीं। ते चमगादुर होइ अवतरहीं।।<br /> सुनहु तात अब मानस रोगा। जिन्ह ते दुख पावहिं सब लोगा।।<br /> मोह सकल ब्याधिन्ह कर मूला। तिन्ह ते पुनि उपजहिं बहु सूला।।<br /> काम बात कफ लोभ अपारा। क्रोध पित्त नित छाती जारा।।<br /> प्रीति करहिं जौं तीनिउ भाई। उपजइ सन्यपात दुखदाई।।<br /> बिषय मनोरथ दुर्गम नाना। ते सब सूल नाम को जाना।।<br /> ममता दादु कंडु इरषाई। हरष बिषाद गरह बहुताई।।<br /> पर सुख देखि जरनि सोइ छई। कुष्ट दुष्टता मन कुटिलई।।<br /> अहंकार अति दुखद डमरुआ। दंभ कपट मद मान नेहरुआ।।<br /> तृस्ना उदरबृद्धि अति भारी। त्रिबिध ईषना तरुन तिजारी।।<br /> जुग बिधि ज्वर मत्सर अबिबेका। कहँ लागि कहौं कुरोग अनेका।।<br /> दो0-एक ब्याधि बस नर मरहिं ए असाधि बहु ब्याधि।<br /> पीड़हिं संतत जीव कहुँ सो किमि लहै समाधि।।121(क)।।<br /> नेम धर्म आचार तप ग्यान जग्य जप दान।<br /> भेषज पुनि कोटिन्ह नहिं रोग जाहिं हरिजान।।121(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> एहि बिधि सकल जीव जग रोगी। सोक हरष भय प्रीति बियोगी।।<br /> मानक रोग कछुक मैं गाए। हहिं सब कें लखि बिरलेन्ह पाए।।<br /> जाने ते छीजहिं कछु पापी। नास न पावहिं जन परितापी।।<br /> बिषय कुपथ्य पाइ अंकुरे। मुनिहु हृदयँ का नर बापुरे।।<br /> राम कृपाँ नासहि सब रोगा। जौं एहि भाँति बनै संयोगा।।<br /> सदगुर बैद बचन बिस्वासा। संजम यह न बिषय कै आसा।।<br /> रघुपति भगति सजीवन मूरी। अनूपान श्रद्धा मति पूरी।।<br /> एहि बिधि भलेहिं सो रोग नसाहीं। नाहिं त जतन कोटि नहिं जाहीं।।<br /> जानिअ तब मन बिरुज गोसाँई। जब उर बल बिराग अधिकाई।।<br /> सुमति छुधा बाढ़इ नित नई। बिषय आस दुर्बलता गई।।<br /> बिमल ग्यान जल जब सो नहाई। तब रह राम भगति उर छाई।।<br /> सिव अज सुक सनकादिक नारद। जे मुनि ब्रह्म बिचार बिसारद।।<br /> सब कर मत खगनायक एहा। करिअ राम पद पंकज नेहा।।<br /> श्रुति पुरान सब ग्रंथ कहाहीं। रघुपति भगति बिना सुख नाहीं।।<br /> कमठ पीठ जामहिं बरु बारा। बंध्या सुत बरु काहुहि मारा।।<br /> फूलहिं नभ बरु बहुबिधि फूला। जीव न लह सुख हरि प्रतिकूला।।<br /> तृषा जाइ बरु मृगजल पाना। बरु जामहिं सस सीस बिषाना।।<br /> अंधकारु बरु रबिहि नसावै। राम बिमुख न जीव सुख पावै।।<br /> हिम ते अनल प्रगट बरु होई। बिमुख राम सुख पाव न कोई।।<br /> दो0=बारि मथें घृत होइ बरु सिकता ते बरु तेल।<br /> बिनु हरि भजन न भव तरिअ यह सिद्धांत अपेल।।122(क)।।<br /> मसकहि करइ बिंरंचि प्रभु अजहि मसक ते हीन।<br /> अस बिचारि तजि संसय रामहि भजहिं प्रबीन।।122(ख)।।<br /> श्लोक- विनिच्श्रितं वदामि ते न अन्यथा वचांसि मे।<br /> हरिं नरा भजन्ति येऽतिदुस्तरं तरन्ति ते।।122(ग)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहेउँ नाथ हरि चरित अनूपा। ब्यास समास स्वमति अनुरुपा।।<br /> श्रुति सिद्धांत इहइ उरगारी। राम भजिअ सब काज बिसारी।।<br /> प्रभु रघुपति तजि सेइअ काही। मोहि से सठ पर ममता जाही।।<br /> तुम्ह बिग्यानरूप नहिं मोहा। नाथ कीन्हि मो पर अति छोहा।।<br /> पूछिहुँ राम कथा अति पावनि। सुक सनकादि संभु मन भावनि।।<br /> सत संगति दुर्लभ संसारा। निमिष दंड भरि एकउ बारा।।<br /> देखु गरुड़ निज हृदयँ बिचारी। मैं रघुबीर भजन अधिकारी।।<br /> सकुनाधम सब भाँति अपावन। प्रभु मोहि कीन्ह बिदित जग पावन।।<br /> दो0-आजु धन्य मैं धन्य अति जद्यपि सब बिधि हीन।<br /> निज जन जानि राम मोहि संत समागम दीन।।123(क)।।<br /> नाथ जथामति भाषेउँ राखेउँ नहिं कछु गोइ।<br /> चरित सिंधु रघुनायक थाह कि पावइ कोइ।।123।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सुमिरि राम के गुन गन नाना। पुनि पुनि हरष भुसुंडि सुजाना।।<br /> महिमा निगम नेति करि गाई। अतुलित बल प्रताप प्रभुताई।।<br /> सिव अज पूज्य चरन रघुराई। मो पर कृपा परम मृदुलाई।।<br /> अस सुभाउ कहुँ सुनउँ न देखउँ। केहि खगेस रघुपति सम लेखउँ।।<br /> साधक सिद्ध बिमुक्त उदासी। कबि कोबिद कृतग्य संन्यासी।।<br /> जोगी सूर सुतापस ग्यानी। धर्म निरत पंडित बिग्यानी।।<br /> तरहिं न बिनु सेएँ मम स्वामी। राम नमामि नमामि नमामी।।<br /> सरन गएँ मो से अघ रासी। होहिं सुद्ध नमामि अबिनासी।।<br /> दो0-जासु नाम भव भेषज हरन घोर त्रय सूल।<br /> सो कृपालु मोहि तो पर सदा रहउ अनुकूल।।124(क)।।<br /> सुनि भुसुंडि के बचन सुभ देखि राम पद नेह।<br /> बोलेउ प्रेम सहित गिरा गरुड़ बिगत संदेह।।124(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मै कृत्कृत्य भयउँ तव बानी। सुनि रघुबीर भगति रस सानी।।<br /> राम चरन नूतन रति भई। माया जनित बिपति सब गई।।<br /> मोह जलधि बोहित तुम्ह भए। मो कहँ नाथ बिबिध सुख दए।।<br /> मो पहिं होइ न प्रति उपकारा। बंदउँ तव पद बारहिं बारा।।<br /> पूरन काम राम अनुरागी। तुम्ह सम तात न कोउ बड़भागी।।<br /> संत बिटप सरिता गिरि धरनी। पर हित हेतु सबन्ह कै करनी।।<br /> संत हृदय नवनीत समाना। कहा कबिन्ह परि कहै न जाना।।<br /> निज परिताप द्रवइ नवनीता। पर दुख द्रवहिं संत सुपुनीता।।<br /> जीवन जन्म सुफल मम भयऊ। तव प्रसाद संसय सब गयऊ।।<br /> जानेहु सदा मोहि निज किंकर। पुनि पुनि उमा कहइ बिहंगबर।।<br /> दो0-तासु चरन सिरु नाइ करि प्रेम सहित मतिधीर।<br /> गयउ गरुड़ बैकुंठ तब हृदयँ राखि रघुबीर।।125(क)।।<br /> गिरिजा संत समागम सम न लाभ कछु आन।<br /> बिनु हरि कृपा न होइ सो गावहिं बेद पुरान।।125(ख)।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> कहेउँ परम पुनीत इतिहासा। सुनत श्रवन छूटहिं भव पासा।।<br /> प्रनत कल्पतरु करुना पुंजा। उपजइ प्रीति राम पद कंजा।।<br /> मन क्रम बचन जनित अघ जाई। सुनहिं जे कथा श्रवन मन लाई।।<br /> तीर्थाटन साधन समुदाई। जोग बिराग ग्यान निपुनाई।।<br /> नाना कर्म धर्म ब्रत दाना। संजम दम जप तप मख नाना।।<br /> भूत दया द्विज गुर सेवकाई। बिद्या बिनय बिबेक बड़ाई।।<br /> जहँ लगि साधन बेद बखानी। सब कर फल हरि भगति भवानी।।<br /> सो रघुनाथ भगति श्रुति गाई। राम कृपाँ काहूँ एक पाई।।<br /> दो0-मुनि दुर्लभ हरि भगति नर पावहिं बिनहिं प्रयास।<br /> जे यह कथा निरंतर सुनहिं मानि बिस्वास।।126।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> सोइ सर्बग्य गुनी सोइ ग्याता। सोइ महि मंडित पंडित दाता।।<br /> धर्म परायन सोइ कुल त्राता। राम चरन जा कर मन राता।।<br /> नीति निपुन सोइ परम सयाना। श्रुति सिद्धांत नीक तेहिं जाना।।<br /> सोइ कबि कोबिद सोइ रनधीरा। जो छल छाड़ि भजइ रघुबीरा।।<br /> धन्य देस सो जहँ सुरसरी। धन्य नारि पतिब्रत अनुसरी।।<br /> धन्य सो भूपु नीति जो करई। धन्य सो द्विज निज धर्म न टरई।।<br /> सो धन धन्य प्रथम गति जाकी। धन्य पुन्य रत मति सोइ पाकी।।<br /> धन्य घरी सोइ जब सतसंगा। धन्य जन्म द्विज भगति अभंगा।।<br /> दो0-सो कुल धन्य उमा सुनु जगत पूज्य सुपुनीत।<br /> श्रीरघुबीर परायन जेहिं नर उपज बिनीत।।127।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> मति अनुरूप कथा मैं भाषी। जद्यपि प्रथम गुप्त करि राखी।।<br /> तव मन प्रीति देखि अधिकाई। तब मैं रघुपति कथा सुनाई।।<br /> यह न कहिअ सठही हठसीलहि। जो मन लाइ न सुन हरि लीलहि।।<br /> कहिअ न लोभिहि क्रोधहि कामिहि। जो न भजइ सचराचर स्वामिहि।।<br /> द्विज द्रोहिहि न सुनाइअ कबहूँ। सुरपति सरिस होइ नृप जबहूँ।।<br /> राम कथा के तेइ अधिकारी। जिन्ह कें सतसंगति अति प्यारी।।<br /> गुर पद प्रीति नीति रत जेई। द्विज सेवक अधिकारी तेई।।<br /> ता कहँ यह बिसेष सुखदाई। जाहि प्रानप्रिय श्रीरघुराई।।<br /> दो0-राम चरन रति जो चह अथवा पद निर्बान।<br /> भाव सहित सो यह कथा करउ श्रवन पुट पान।।128।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> राम कथा गिरिजा मैं बरनी। कलि मल समनि मनोमल हरनी।।<br /> संसृति रोग सजीवन मूरी। राम कथा गावहिं श्रुति सूरी।।<br /> एहि महँ रुचिर सप्त सोपाना। रघुपति भगति केर पंथाना।।<br /> अति हरि कृपा जाहि पर होई। पाउँ देइ एहिं मारग सोई।।<br /> मन कामना सिद्धि नर पावा। जे यह कथा कपट तजि गावा।।<br /> कहहिं सुनहिं अनुमोदन करहीं। ते गोपद इव भवनिधि तरहीं।।<br /> सुनि सब कथा हृदयँ अति भाई। गिरिजा बोली गिरा सुहाई।।<br /> नाथ कृपाँ मम गत संदेहा। राम चरन उपजेउ नव नेहा।।<br /> दो0-मैं कृतकृत्य भइउँ अब तव प्रसाद बिस्वेस।<br /> उपजी राम भगति दृढ़ बीते सकल कलेस।।129।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211;<br /> यह सुभ संभु उमा संबादा। सुख संपादन समन बिषादा।।<br /> भव भंजन गंजन संदेहा। जन रंजन सज्जन प्रिय एहा।।<br /> राम उपासक जे जग माहीं। एहि सम प्रिय तिन्ह के कछु नाहीं।।<br /> रघुपति कृपाँ जथामति गावा। मैं यह पावन चरित सुहावा।।<br /> एहिं कलिकाल न साधन दूजा। जोग जग्य जप तप ब्रत पूजा।।<br /> रामहि सुमिरिअ गाइअ रामहि। संतत सुनिअ राम गुन ग्रामहि।।<br /> जासु पतित पावन बड़ बाना। गावहिं कबि श्रुति संत पुराना।।<br /> ताहि भजहि मन तजि कुटिलाई। राम भजें गति केहिं नहिं पाई।।<br /> छं0-पाई न केहिं गति पतित पावन राम भजि सुनु सठ मना।<br /> गनिका अजामिल ब्याध गीध गजादि खल तारे घना।।<br /> आभीर जमन किरात खस स्वपचादि अति अघरूप जे।<br /> कहि नाम बारक तेपि पावन होहिं राम नमामि ते।।1।।<br /> रघुबंस भूषन चरित यह नर कहहिं सुनहिं जे गावहीं।<br /> कलि मल मनोमल धोइ बिनु श्रम राम धाम सिधावहीं।।<br /> सत पंच चौपाईं मनोहर जानि जो नर उर धरै।<br /> दारुन अबिद्या पंच जनित बिकार श्रीरघुबर हरै।।2।।<br /> सुंदर सुजान कृपा निधान अनाथ पर कर प्रीति जो।<br /> सो एक राम अकाम हित निर्बानप्रद सम आन को।।<br /> जाकी कृपा लवलेस ते मतिमंद तुलसीदासहूँ।<br /> पायो परम बिश्रामु राम समान प्रभु नाहीं कहूँ।।3।।<br /> दो0-मो सम दीन न दीन हित तुम्ह समान रघुबीर।<br /> अस बिचारि रघुबंस मनि हरहु बिषम भव भीर।।130(क)।।<br /> कामिहि नारि पिआरि जिमि लोभहि प्रिय जिमि दाम।<br /> तिमि रघुनाथ निरंतर प्रिय लागहु मोहि राम।।130(ख)।।<br /> श्लोक-यत्पूर्व प्रभुणा कृतं सुकविना श्रीशम्भुना दुर्गमं<br /> श्रीमद्रामपदाब्जभक्तिमनिशं प्राप्त्यै तु रामायणम्।<br /> मत्वा तद्रघुनाथमनिरतं स्वान्तस्तमःशान्तये<br /> भाषाबद्धमिदं चकार तुलसीदासस्तथा मानसम्।।1।।<br /> पुण्यं पापहरं सदा शिवकरं विज्ञानभक्तिप्रदं<br /> मायामोहमलापहं सुविमलं प्रेमाम्बुपूरं शुभम्।<br /> श्रीमद्रामचरित्रमानसमिदं भक्त्यावगाहन्ति ये<br /> ते संसारपतङ्गघोरकिरणैर्दह्यन्ति नो मानवाः।।2।।<br /> मासपारायण, तीसवाँ विश्राम<br /> नवान्हपारायण, नवाँ विश्राम<br /> &#8212;&#8212;&#8212;<br /> इति श्रीमद्रामचरितमानसे सकलकलिकलुषविध्वंसने<br /> सप्तमः सोपानः समाप्तः।<br /> (उत्तरकाण्ड समाप्त)<br /> &#8212;&#8212;&#8211;<br /> आरति श्रीरामायनजी की। कीरति कलित ललित सिय पी की।।<br /> गावत ब्रह्मादिक मुनि नारद। बालमीक बिग्यान बिसारद।<br /> सुक सनकादि सेष अरु सारद। बरनि पवनसुत कीरति नीकी।।1।।<br /> गावत बेद पुरान अष्टदस। छओ सास्त्र सब ग्रंथन को रस।<br /> मुनि जन धन संतन को सरबस। सार अंस संमत सबही की।।2।।<br /> गावत संतत संभु भवानी। अरु घटसंभव मुनि बिग्यानी।<br /> ब्यास आदि कबिबर्ज बखानी। कागभुसुंडि गरुड के ही की।।3।।<br /> कलिमल हरनि बिषय रस फीकी। सुभग सिंगार मुक्ति जुबती की।<br /> दलन रोग भव मूरि अमी की। तात मात सब बिधि तुलसी की।।4।।<br /> &#8211;*&#8211;*&#8211; [[श्रेणी: रामायण]] पटियाला जिला 7193 27880 2006-09-21T17:23:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पटियाला ''' भारतीय राज्य [[पंजाब]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ पटियाला ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले}} [[en:Patiala District ]] अनीश कपूर 7195 31397 2006-10-19T04:19:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:אניש קאפור]], [[nl:Anish Kapoor]], [[ro:Anish Kapoor]] '''अनीश कपूर''' भारतीय मूल के एक ब्रितानी [[शिल्पकार]] हैं । इनका जन्म 1954 में [[मुम्बई]] में हुआ था । 1972 में वे [[ब्रिटेन]] चले गए जिसके बाद से यही उनका स्थायी निवास रहा है, हंलाकि वे समय-समय पर भारत का दौरा करते रहते हैं । [[चित्र:Shilpkaranish_kapoor.jpg | right | अनीश कपूर ]] अनीश कपूर को 11 सितंबर 2001 को वर्ल्ड ट्रेड सेंटर पर हुए हमलों में मारे गए ब्रितानी लोगों की याद में एक [[स्मारक]] बनाने का भी काम सौंपा गया है । क़रीब साढ़े 19 फुट की यूनिटी नामक इस आकृति को हनोवर चौक में स्मारक पार्क में प्रमुखता से प्रदर्शित किया जाएगा । हनोवर चौक [[न्यूयॉर्क]] के दो टॉवरों के नज़दीक है । == कृतियां == वह विशालकाय और अदभुत आकृतियाँ बनाने के लिए जाने जाते हैं । उनकी कुछ ऐसी ही अनोखी आकृतियाँ ब्रिटेन के टेट मॉडर्न टर्बाइन हॉल और शिकागो के मिलेनियम पार्क में रखी हुई हैं । == प्रदर्शनियां == === न्यूयॉर्क में प्रदर्शित हुआ आकाश दर्पण === *''दिनांक - 21 सितम्बर 2006'' [[चित्र:Anishskymirror20060921085518.jpg |आकाश दर्पण-इसमें मैनहट्टन का काफ़ी हिस्सा नज़र आता है ]] ब्रिटेन के मशहूर बुत तराश यानी शिल्पकार अनीश कपूर ने अपनी नई आकृति एक विशाल आकाश दर्पण के रूप में न्यूयॉर्क में प्रदर्शित की है । यह विशाल आकाश दर्पण स्टील की पारदर्शी पर्तों से बना है जिन पर पॉलिश किया गया है । भारतीय मूल के मूर्तिकार अनीश कपूर इस आकाश दर्पण को ब्रिटेन में अनेक स्थानों पर प्रदर्शित कर चुके हैं । इस आकाश दर्पण का व्यास दस मीटर यानी 33 फुट है और इसका वज़न 23 टन है. अपनी इस आकृति को न्यूयॉर्क के मैनहट्टन इलाक़े में प्रदर्शित करते हुए अनीश कपूर काफ़ी प्रसन्न नज़र आए । मुंबई में जन्मे अनीश कपूर का कहना था, "अपनी किसी आकृति को यहाँ प्रदर्शित करना बिल्कुल डिज़्नीलैंड में प्रदर्शित करने जैसा है. यहाँ काफ़ी रौनक नज़र आती है." उस इलाक़े में अनीश कपूर की यह आकृति क़रीब छह सप्ताह तक प्रदर्शित रहेगी । अनीश कपूर का कहना था कि यहाँ के बाद यह आकृति कहाँ प्रदर्शित की जाए इस बारे में काफ़ी विचार-विमर्श हुआ है । अनीश कपूर ने अनेक आकाश दर्पण बनाए हैं जिनमें से पहला ब्रिटेन के नॉटिंघम में प्रदर्शित हुआ था । ==सम्मान== अनीश कपूर को अपनी शिल्प कला में महारत के लिए 1991 में टर्नर पुरस्कार मिल चुका है और 2003 में सीबीई भी बनाया जा चुका है । == स्रोत == * http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/09/060921_sky_mirror_kapoor.shtml [[श्रेणी:शिल्पकला]] [[de:Anish Kapoor]] [[en:Anish Kapoor]] [[fr:Anish Kapoor]] [[he:אניש קאפור]] [[nl:Anish Kapoor]] [[ro:Anish Kapoor]] [[sv:Anish Kapoor]] चित्र:Shilpkaranish kapoor.jpg 7196 27902 2006-09-21T18:20:26Z Amitprabhakar 683 Anish Kapoor Anish Kapoor चित्र:Anish sky mirror.jpg 7197 27904 2006-09-21T18:24:26Z Amitprabhakar 683 Sky Mirror by Anish Kapoor Sky Mirror by Anish Kapoor चित्र:Phanishwarnathrenu.jpg 7198 27906 2006-09-21T18:26:44Z Amitprabhakar 683 Phanishwar Nath Renu Phanishwar Nath Renu चित्र:Anishskymirror20060921085518.jpg 7199 27911 2006-09-21T18:33:46Z Amitprabhakar 683 anish sky mirror anish sky mirror आंगुल जिला 7200 27919 2006-09-22T01:27:47Z 203.110.243.21 {{stub}} '''आंगुल ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[आंगुल ]] है । क्षेत्रफल - 6,232 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 11,40,000(2001 जनगणना) आंगुल को उड़ीसा की औद्योगिक राजधानी माना जाता है । ==बाहरी कङियां== * [http://angul.nic.in/ Angul District Official Website] [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Angul District ]] श्रेणी:उड़ीसा के जिले 7201 27920 2006-09-22T01:30:41Z 203.110.243.21 [[श्रेणी:उड़ीसा]] [[श्रेणी: भारत के जिले]] Template:उड़ीसा के जिले 7202 28467 2006-09-24T07:20:30Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[उड़ीसा]]''' के जिले |- |align="center"| [[आंगुल जिला]] | [[कटक जिला]] | [[कान्धामल जिला]] | [[कालाहन्डी जिला]] | [[केन्दुझङ जिला]] | [[केन्द्रपाङा जिला]] | [[कोरापुट जिला]] | [[खुर्दा जिला]] | [[गंजाम जिला]] | [[गजपति जिला]] | [[जगतसिंहपुर जिला]] | [[जाजपुर जिला]] | [[झारसुगुडा जिला]] | [[देवगढ जिला]] | [[धेंकनाल जिला]] | [[मल्कानगिरि जिला]] | [[नबरंगपुर जिला]] | [[नयागढ जिला ]] | [[नुआपाङा जिला]] | [[बारगढ जिला]] | [[बालेश्वर जिला]] | [[बोलांगिर जिला]] | [[बौढ जिला]] | [[भद्रक जिला]] | [[रायगढा जिला ]] | [[सम्बलपुर जिला]] | [[सुन्दरगढ जिला]] | [[सोनपुर जिला]] | |} गंजाम जिला 7203 27923 2006-09-22T01:40:58Z Amitprabhakar 683 '''गंजाम''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[छत्रपुर]] है । क्षेत्रफल - 8,070 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 27,04,056 (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== *[http://ganjam.nic.in/ आधिकारिक वेबसाइट] [[en:Ganjam District]] गजपति जिला 7204 27925 2006-09-22T01:45:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गजपति ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । यह 1992 में [[गंजाम जिला]] को तोङकर बनाया गया । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) == बाहरी कङियां == * http://gajapati.nic.in [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: Gajapati district]] नयागढ जिला 7205 34796 2006-11-14T13:47:36Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव ''' नयागढ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नयागढ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] कटक जिला 7206 27927 2006-09-22T01:50:37Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कटक ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ कटक ]] है । क्षेत्रफल - 5,915 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 23,40,686 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Cuttack District ]] मल्कानगिरि जिला 7207 27932 2006-09-22T01:58:03Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मल्कानगिरि ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Malkangiri ]] [[sv:Malkangiri]] बौढ जिला 7208 27933 2006-09-22T02:00:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बौढ ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बौढ ]] है । क्षेत्रफल - 3,098 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 3,73,000 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] रायगढा जिला 7209 27934 2006-09-22T02:07:09Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रायगढा ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[रायगढा ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] सम्बलपुर जिला 7210 27935 2006-09-22T02:07:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' सम्बलपुर ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सम्बलपुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] सुन्दरगढ जिला 7211 27936 2006-09-22T02:07:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सुन्दरगढ ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सुन्दरगढ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] जाजपुर जिला 7212 27937 2006-09-22T02:07:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जाजपुर ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जाजपुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] ==बाहरी कङियां== झारसुगुडा जिला 7213 27938 2006-09-22T02:07:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' झारसुगुडा''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] खुर्दा जिला 7214 27939 2006-09-22T02:08:02Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' खुर्दा ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[खुर्दा ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ==बाहरी कङियां== [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] कोरापुट जिला 7215 27940 2006-09-22T02:09:45Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कोरापुट ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोरापुट ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en: ]] धलाई जिला 7216 27943 2006-09-22T02:24:15Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धलाई ''' भारतीय राज्य [[त्रिपुरा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ अम्बासा ]] है । क्षेत्रफल - 2,523 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 3,07,868 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: त्रिपुरा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{त्रिपुरा के जिले}} [[en: Dhalai]] पश्चिम त्रिपुरा जिला 7217 27944 2006-09-22T02:27:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम त्रिपुरा ''' भारतीय राज्य [[त्रिपुरा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ अगरतला]] है जो राज्य की राजधानी भी है । क्षेत्रफल - 3544 वर्ग कि.मी. (आंकङे गलत हो सकते हैं ) जनसंख्या - 15,30,531 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: त्रिपुरा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{त्रिपुरा के जिले}} [[en:West Tripura]] उत्तर त्रिपुरा जिला 7218 27945 2006-09-22T02:30:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उत्तर त्रिपुरा''' भारतीय राज्य [[त्रिपुरा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ कैलासहर]] है । क्षेत्रफल - 2,470 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 5,90,655 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: त्रिपुरा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{त्रिपुरा के जिले}} [[en:North Tripura district]] Template:त्रिपुरा के जिले 7219 28508 2006-09-25T05:34:50Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[त्रिपुरा]]''' के जिले |- |align="center"|[[धलाई जिला]] | [[पश्चिम त्रिपुरा जिला]] | [[उत्तर त्रिपुरा जिला]] | [[दक्षिण त्रिपुरा जिला]] | |} श्रेणी:त्रिपुरा के जिले 7220 27948 2006-09-22T02:32:25Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:त्रिपुरा]] दक्षिण त्रिपुरा जिला 7221 27949 2006-09-22T02:34:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[त्रिपुरा]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ उदयपुर |उदयपुर (त्रिपुरा)]] है । क्षेत्रफल - 2624 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 7,72,565 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: त्रिपुरा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{त्रिपुरा के जिले}} [[en:]] पूर्व सिक्किम जिला 7222 27953 2006-09-22T02:43:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पूर्व सिक्किम''' भारतीय राज्य [[सिक्किम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गंगटोक ]] है जो राज्य की राजधानी भी है । क्षेत्रफल - 964 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,44,790 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: सिक्किम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{सिक्किम के जिले}} [[en:East Sikkim]] Template:सिक्किम के जिले 7223 28515 2006-09-25T05:56:53Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[सिक्किम]]''' के जिले |- |align="center"|[[उत्तर सिक्किम जिला]] (मांगन) | [[दक्षिण सिक्किम जिला]] (नामची) | [[पूर्व सिक्किम जिला]] (गंगटोक) | [[पश्चिम सिक्किम जिला]] (ग्यालशिंग) | |} पश्चिम सिक्किम जिला 7224 27956 2006-09-22T02:47:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पश्चिम सिक्किम ''' भारतीय राज्य [[सिक्किम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ग्यालशिंग ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: सिक्किम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{सिक्किम के जिले}} [[en:West Sikkim]] दक्षिण सिक्किम जिला 7225 34259 2006-11-10T12:48:30Z Matra 768 '''दक्षिण सिक्किम ''' भारतीय राज्य [[सिक्किम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नामची ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) {{stub}} [[श्रेणी: सिक्किम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{सिक्किम के जिले}} [[en:South Sikkim]] उत्तर सिक्किम जिला 7226 27958 2006-09-22T02:51:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उत्तर सिक्किम ''' भारतीय राज्य [[सिक्किम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मांगन) ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: सिक्किम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{सिक्किम के जिले}} [[en:North Sikkim]] श्रेणी:सिक्किम के जिले 7227 27959 2006-09-22T02:52:01Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:सिक्किम]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] जिला 7228 27966 2006-09-22T03:06:06Z Amitprabhakar 683 जिला [[भारत]] की एक [[प्रशासनिक]] ईकाई है । एक [[राज्य]] कई जिलों से मिलकर बना होता है । एक जिले के अन्दर कई [[तालुक]] या [[तहसील]] या [[प्रखण्ड]] होते हैं । ==अन्य भाषाएं== [[बांग्ला]] - ''जेला'' (জেলা) [[श्रेणी:प्रशासन]] [[de:Bezirk]] [[en: District]] [[es:Distrito]] [[fr:District]] [[he:מחוז]] [[nl:district]] [[ja:郡]] [[pl:Dystrykt]] [[pt:Distrito]] [[simple:District]] प्रखण्ड 7229 27963 2006-09-22T03:01:45Z Amitprabhakar 683 प्रखण्ड [[भारत]] की एक [[प्रशासनिक]] ईकाई है । एक [[राज्य]] कई जिलों से मिलकर बना होता है । एक जिले के अन्दर कई [[तालुक]] या [[तहसील]] या [[प्रखण्ड]] होते हैं । [[श्रेणी:प्रशासन]] तहसील 7230 27964 2006-09-22T03:02:26Z Amitprabhakar 683 तहसील [[भारत]] की एक [[प्रशासनिक]] ईकाई है । एक [[राज्य]] कई जिलों से मिलकर बना होता है । एक जिले के अन्दर कई [[तालुक]] या [[तहसील]] या [[प्रखण्ड]] होते हैं । [[श्रेणी:प्रशासन]] तालुक 7231 27965 2006-09-22T03:02:38Z Amitprabhakar 683 तालुक [[भारत]] की एक [[प्रशासनिक]] ईकाई है । एक [[राज्य]] कई जिलों से मिलकर बना होता है । एक जिले के अन्दर कई [[तालुक]] या [[तहसील]] या [[प्रखण्ड]] होते हैं । [[श्रेणी:प्रशासन]] कछर जिला 7232 27977 2006-09-22T03:54:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कछर ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सिलचर ]] है । क्षेत्रफल - 3,786 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 14,42,141 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == * [http://cachar.nic.in/ Cachar district official website] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Cachar District]] दारांग जिला 7233 31405 2006-10-19T11:45:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' दारांग''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मंगलडई ]] है । क्षेत्रफल - 3,481 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 15,03,943 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] == बाहरी कड़ी == * [http://darrang.nic.in/ Official Government website] {{असम के जिले}} [[en:Darrang District]] [[sv:Darrang]] बोंगाइगांव जिला 7234 27976 2006-09-22T03:53:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बोंगाइगांव''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बोंगाइगांव ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Bongaigaon]] [[sv:Bongaigaon]] नलबाीड़ी जिला 7235 27978 2006-09-22T03:55:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - 2,257 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 11,38,184 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == * [http://nalbari.nic.in/ Nalbari District administration] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:* [http://nalbari.nic.in/ Nalbari District administration]]] [[sv:Nalbari]] जोरहट जिला 7236 27979 2006-09-22T03:57:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जोरहट ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ जोरहट]] है । क्षेत्रफल - 2,851 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 10,09,197 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == *[http://jorhat.nic.in/ District Administration, Jorhat] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Jorhat] कार्बी ऑन्गलॉन्ग जिला 7237 27980 2006-09-22T04:02:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कार्बी ऑन्गलॉन्ग ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[दिफू ]] है । क्षेत्रफल - 10,434 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 8,12,320 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Karbi Anglong District]] कामरूप जिला 7238 27982 2006-09-22T04:06:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कामरूप ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । कामरूप दो भागों में बटा है - ग्रामीण कामरूप और नगर कामरूप । दोनो ही जिलों का मुख्यालय [[गुवाहाटी]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == * [http://kamrup.nic.in/ Kamrup district official website] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Kamrup]] कोकराझाड़ जिला 7239 44873 2007-01-22T08:52:21Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:कोक्राझार]] {{stub}} '''कोकराझाड़ ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोकराझाड़ ]] है । यहां बोड़ो जनजातियों की बहुलता है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == *[http://www.india9.com/i9show/51334.htm Inida9.com] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Kokrajhar]] [[mr:कोक्राझार]] बारपेटा जिला 7240 27984 2006-09-22T04:10:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Barpeta]] डिब्रूगढ जिला 7241 27985 2006-09-22T04:12:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''डिब्रूगढ ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[डिब्रूगढ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Dibrugarh]] [[sv:Dibrugarh]] धेमाजी जिला 7242 27986 2006-09-22T04:16:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धेमाजी ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धेमाजी ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Dhemaji]] धुबरी जिला 7243 27987 2006-09-22T04:18:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' धुबरी''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धुबरी ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Dhubri]] तिनसुखिया जिला 7244 27988 2006-09-22T04:18:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' तिनसुखिया''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[तिनसुखिया ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == Tinsukia District Homepage * [http://tinsukia.nic.in/index.asp Tinsukia] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Tinsukia]] ग्वालपाड़ा जिला 7245 27989 2006-09-22T04:20:16Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ग्वालपाड़ा''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Goalpara]] [[sv:Goalpara]] लखिमपुर जिला 7246 45144 2007-01-23T01:56:10Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:लखीमपुर जिल्हा]], [[sv:Lakhimpur]] {{stub}} '''लखिमपुर ''' भारतीय राज्य [[असम]] का एक [[जिला]] है । इसी से मिलते जुलते नाम का एक जिला [[लखिमपुर खेरी जिला]] [[उत्तर प्रदेश]] में भी है । जिले का मुख्यालय [[लखिमपुर ]] है । क्षेत्रफल - 2,277 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 8,89,325 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == * [http://lakhimpur.nic.in/profile.htm Official site] * [http://www.geocities.com/govthsschoolnl] [[श्रेणी: असम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{असम के जिले}} [[en:Lakhimpur district]] [[mr:लखीमपुर जिल्हा]] [[sv:Lakhimpur]] श्रेणी:असम के जिले 7247 27991 2006-09-22T04:23:16Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:असम]] Template:असम के जिले 7248 28465 2006-09-24T07:11:51Z Mitul0520 211 formatting <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[असम]]''' के जिले |- |align="center"| [[उत्तर कछर जिला]] | [[करीमगंज जिला]] | [[कामरूप जिला]] | [[कार्बी ऑन्गलॉन्ग जिला]] | [[कोकराझाड़ जिला]] | [[गोलाघाट जिला]] | [[कछर जिला]] | [[ग्वालपाड़ा जिला]] | [[जोरहट जिला]] | [[डिब्रूगढ जिला]] | [[तिनसुखिया जिला]] | [[दारांग जिला]] | [[धुबरी जिला]] | [[धेमाजी जिला]] | [[नलबाीड़ी जिला]] | [[नागांव जिला]] | [[बारपेटा जिला]] | [[बोंगाइगांव जिला]] | [[मारिगांव जिला]] | [[लखिमपुर जिला]] | [[शिवसागर जिला]] (सिबसागर) | [[शोणितपुर जिला]] | [[हैलाकांडी जिला]] | |} पश्चिम खासी हिल्स जिला 7249 27994 2006-09-22T04:36:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम खासी हिल्स ''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नोंग्सतोंई ]] है । क्षेत्रफल - 5,247 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,94,115 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:West Khasi Hills district]] पश्चिम गारो हिल्स जिला 7250 27996 2006-09-22T04:38:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[तुरा ]] है । क्षेत्रफल - 3,714 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 5,15,813 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:West Garo Hills district]] दक्षिण गारो हिल्स जिला 7251 27997 2006-09-22T04:39:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' दक्षिण गारो हिल्स''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बघमारा ]] है । क्षेत्रफल - 1,850 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 99,105 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:South Garo Hills district]] री भोई जिला 7252 27998 2006-09-22T04:41:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' री भोई''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नोंगपो]] है । क्षेत्रफल - 2378 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 1,92,795 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:Ri-Bhoi]] जयंतिया हिल्स जिला 7253 28003 2006-09-22T04:52:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जयंतिया हिल्स ''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जोवाई ]] है । क्षेत्रफल - 3,819 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,95,692 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:Jaintia Hills district]] पूर्वी खासी हिल्स जिला 7254 28000 2006-09-22T04:46:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पूर्वी खासी हिल्स ''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[शिलांग ]] है जो मेघालय की [[राजधानी]] भी है । क्षेत्रफल - 2,752 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 6,60,994 (2001 जनगणना) [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:East Khasi Hills district]] पूर्वी गारो हिल्स जिला 7255 28001 2006-09-22T04:49:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पूर्वी गारो हिल्स ''' भारतीय राज्य [[मेघालय]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[विलियमनगर ]] है । क्षेत्रफल - 2,603 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,47,555 (2001 जनगणना) == बाहरी कड़ी == *[http://eastgarohills.nic.in East Garo Hills District Administration Official Website] [[श्रेणी: मेघालय के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मेघालय के जिले}} [[en:East Garo Hills district]] श्रेणी:मेघालय के जिले 7256 28004 2006-09-22T04:53:34Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:मेघालय]] Template:मेघालय के जिले 7257 28514 2006-09-25T05:50:33Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[ मेघालय]]''' के जिले |- |align="center"|[[पूर्वी गारो हिल्स जिला]] | [[पूर्वी खासी हिल्स जिला]] | [[जयंतिया हिल्स जिला]] | [[री भोई जिला]] | [[दक्षिण गारो हिल्स जिला]] | [[पश्चिम गारो हिल्स जिला]] | [[पश्चिम खासी हिल्स जिला]] | |} सेरछिप जिला 7258 30253 2006-10-11T15:14:14Z Matra 768 '''सेरछिप ''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सेरछिप ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3838 '''जिलाधिकारी''' - पी. लियानहरिमा (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm {{stub}} [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} सइहा जिला 7259 30255 2006-10-11T15:15:31Z Matra 768 /* बाहरी कड़ी */ '''सइहा ''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सइहा ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3835 '''जिलाधिकारी''' - एन. सी. चकमा (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm {{मिज़ोरम के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] लॉन्गतलाई जिला 7260 28011 2006-09-22T05:21:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लॉन्गतलाई ''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लॉन्गतलाई ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3835 '''जिलाधिकारी''' - सी. रालकापा (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} लुंगलेई जिला 7261 28014 2006-09-22T05:22:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' लुंगलेई''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लुंगलेई ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 372 '''जिलाधिकारी''' - सी. थानछुमा (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} ममित जिला 7262 28015 2006-09-22T05:23:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ममित''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ममित ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3895 '''जिलाधिकारी''' - ललेंगमाविया (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} चम्फाई जिला 7263 28018 2006-09-22T05:27:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''चम्फाई ''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चम्फाई ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3831 '''जिलाधिकारी''' - ललुंगमुआना (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} कोलासिब जिला 7264 28017 2006-09-22T05:26:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कोलासिब''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोलासिब ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3837 '''जिलाधिकारी''' - लालडॉन्गलियाना (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} Template:मिज़ोरम के जिले 7265 28513 2006-09-25T05:49:12Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[ मिज़ोरम]]''' के जिले |- |align="center"|[[आइजोल जिला]] | [[कोलासिब जिला]] | [[चम्फाई जिला]] | [[ममित जिला]] | [[लुंगलेई जिला]] | [[लॉन्गतलाई जिला ]] | [[सइहा जिला]] | [[सेरछिप जिला]] | |} श्रेणी:लिनक्स 7266 28021 2006-09-22T05:29:10Z Mohitshukla1 712 [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:मिज़ोरम के जिले 7267 28022 2006-09-22T05:29:41Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:मिज़ोरम]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] आइजोल जिला 7268 28026 2006-09-22T05:33:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''आइजोल ''' भारतीय राज्य [[मिज़ोरम]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[आइजोल ]] है जो राज्य की राजधानी भी है। क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 389 '''जिलाधिकारी''' - वनेंगमविया (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://mizoram.nic.in/gov/dc.htm [[श्रेणी: मिज़ोरम के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मिज़ोरम के जिले}} लिनक्स का इतिहास 7269 28044 2006-09-22T06:19:47Z Mohitshukla1 712 [[लिनक्स]] की लोकप्रियता को समझने के लिए हमें तीसेक साल पीछे लौटना होगा। उस वक़्त की कल्पना करनी होगी जब [[कंप्यूटर]] घर या स्टेडियम के आकार के होते थे। इन कंप्यूटरों के आकार के साथ तो घनघोर परेशानी थी ही। और भी बड़ी मुश्किल यह थी कि हर कंप्यूटर पर एक अलग [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] होता था। सॉफ़्टवेयर अक्सर फ़रमाइशी होते थे और ज़रूरी नहीं कि एक तंत्र पर चलनेवाला [[सॉफ़्टवेयर]] किसी और पर चल जाए। यानी कि एक तंत्र पर काम करने का यह मतलब कतई नहीं था कि आप बाक़ी पर भी काम कर पाएँगे। यह प्रयोक्ताओं और प्रबंधकों दोनों के लिए सिरदर्द था। तब कंप्यूटर काफ़ी महंगे भी थे और मूल ख़रीदारी कर लेने के बाद उसपर काम करना सीखने के लिए अच्छे-ख़ासे त्याग की ज़रुरत होती थी. [[सूचना प्रौद्योगिकी]] पर कुल लागत कमरतोड़ होती थी. चूँकि तकनीकी विकास हुए नहीं थे इसलिवे लोगों को भारी-भरकम और ख़र्चीली मशीन के साथ एक दशक और गुज़ारना पड़ा. 1969 में बेल लैब्स की प्रयोगशाला में डेवेलपर्स के एक दल ने सॉफ़्टवेयर की आपसी संवादहीनता के मसले पर काम करना शुरु किया। उन्होंने एक नए प्रचालन तंत्र का निर्माण किया जो: *सरल व सौम्य दोनों था *इसे [[असेंबली कोड]] में न लिखकर [['''सी प्रोग्रामिंग भाषा''']] में लिखा गया *इसकी नक़ल संभव थी बेल र्लैब्स के डेवेलपर्स ने इस प्रॉजेक्ट को '[[युनिक्स]]' कहकर पुकारा। इसकी कोड-नक़ल प्रणाली अहम इसलिए थी, क्योंकि तब तक तमाम व्यावसायिक प्रचालन तंत्र ख़ास तंत्र के ख़ास कोड में ही लिखे जाते थे. दूसरी ओर युनिक्स को उस ख़ास कोड के एक छोटे से डुकड़े की ज़रुरत हती थी, जिसे आजकल सामान्यत: [[युनिक्स कर्नेल | कर्नेल]] कहते हैं. युनिक्स का आधार बनने वाले इस कर्नेल को हर कंप्यूटर तंत्र में थोड़ी फेर-बदल के साथ लगाया जा सकता था. प्रचालन तंत्र सहित सारी कार्य-प्रणालियाँ विकसित प्रोग्रामिंग भाषा यानी कि 'सी' में लिखित इस कर्नेल के इर्द-गिर्द बुनी गई थीं। यह भाषा ख़ास तौर पर युनिक्स तंत्र के निर्माण के लिए रची गई थी. इस नई तकनीक का इस्तेमाल करके विभिन्न तरह के [[हार्डवेयर]] पर चलनेवाले प्रचालन तंत्र का विकास करना ज़यादा आसान हो गया। सॉफ़्टवेयर विक्रेताओं ने इसको फ़ौरन अपना लिया, क्योंकि अब वे बड़े आराम से दस गुना ज़यादा बिक्री करने की स्थिति में थे। अजीबोगरीब स्थितियाँ पैदा होने लगीं: अलग-अलग विक्रेताओं से ख़रीदे गए कंप्यूटर एक ही [[कंप्यूटर नेटवर्क | नेटवर्क]] में आपस में बातचित करने लगे, या विभिन्न तरह की मशीनों पर काम करने वाले लोग बिना किसी अतिरिक्त शिक्षा के मशीनें अदल-बदल कर काम करने लगे। अगले दो दशक भर युनिक्स का विकास होता रहा.बहुत सारी चीज़े संभव होती चली गईं और सॉफ़्टवेयर विक्रेताओं ने अपने उत्पादों में यनिक्स के लिए नई चीज़ें जोड़ीं। शुरु में युनिक्स विशालकाय माहौल में [[मेनफ़्रेम]] और [[मिनी-कंप्यूटर]] के साथ ही दीखते थे(ग़ौरतलब है कि [[पीसी]] या [[निजी कंप्यूटर]] तब [["माइक्रो"-कंप्यूटर]] कहे जाते थे)। युनिक्स को हाथ लगाने का मौक़ा किसी विश्वविद्यालय या किसी बड़े व्यावसायिक घराने में काम करनेवालों को ही मिल पाता था। लेकिन छोटे कंप्यूटर भी बनने लगे थे और 80 के दशक के अंत तक कई लोगों के पास घरेलू कंप्यूटर आ गए थे। उस समय तक पीसी के लिए वैसे तो युनिक्स के कई संस्करण मौजूद थे, लेकिन उनमें से कोई भी मुक्त नहीं था। [[लिनस]] और [[लिनक्स]] [[हेलसिंकी विश्वविद्यालय]] में कंप्यूटर की पढ़ाई कर रहे [[लिनस टोरवाल्ड]] को लगा कि [[युनिक्स]] का एक मुक्त का अकादमिक संस्करण होना चाहिए ओर उसने फ़ौरन कोड लिखने शुरु कर दिए। उसने अपने निजी कंप्यूटर पर युनिक्स लगाने के जुगाड़ में मददगार सवाल पूछने और समाधान ढूँढने शुरु किए। यहाँ आप comp.os.minix डाक-सूची पर 1991 का एक शुरुआती पत्र देख सकते हैं: <br> ---<br> From: torvalds@klaava.Helsinki.FI (Linus Benedict Torvalds)<br> Newsgroups: comp.os.minix<br> Subject: Gcc-1.40 and a posix-question<br> Message-ID: <1991Jul3.100050.9886@klaava.Helsinki.FI><br> Date: 3 Jul 91 10:00:50 GMT<br> Hello netlanders,<br> Due to a project I'm working on (in minix), I'm interested in the posix<br> standard definition. Could somebody please point me to a (preferably)<br> machine-readable format of the latest posix rules? Ftp-sites would be<br> nice.<br> <br> (हलो नेटवासियो, चूँकि मैं मिनिक्स पर एक प्रॉजेक्ट कर रहा हूँ, इसलिए मेरी दिलचस्पी पोसिक्स स्टैंडर्ड डेफ़िनीशन में है. कोई अगर मुझे ताज़ा(और संभव हो तो मशीन पर पढ़े जाने लायक) पोसिक्स नियमावली का पता दे सकें तो मेहरबानी होगी। अगर एफ़टीपी साइट मिल जाएँ तो क्या कहने!) --- शुरुआत से ही लिनस की मंशा थी कि कोई ऐसा मुक्त तंत्र हो जो मूल युनिक्स के अनुकूल हो। इसीलिए उसने [[पोसिक्स स्टैंडर्ड]] की माँग की क्योंकि पोसिक्स युनिक्स का स्टैंडर्ड था। तब तक [[प्लग-और-प्ले]] का आविष्कार हुआ नहीं था। लेकिन निजी युनिक्स की बेतरह बढ़ती माँग के आगे यह एक मामूली-सी बाधा थी। नए हार्डवेयरों के लिए लगातार और बड़ी तेज़ी से नए ड्राइवर बनाए जा रहे थे। जैसे ही कोई नया हार्डवेयर बाज़ार में आता कोई न कोई उसे ख़रीद करके उसकी 'लिनस-टेस्ट'(तंत्र को अब यही कहा जाने लगा था) करता। इस तरह हार्डवेयरों की बढ़ती तादाद के लिए बड़ी मात्रा में मुक्त कोड का लोकार्पण होने लगा। इन कोडरों के व्यापार निजी कंप्यूटरों तक सीमित नहीं रहे बल्कि लिनक्स के लिए जो भी उपादेय होता वे उन सबके लिए कोड लिखते रहे। उस ज़माने में इन लोगों को "[[नर्ड]]" या "[[फ़्रीक]]" कहा जाता था, लेकिन इससे इन्हें कोई फ़र्क़ नहीं पड़ता था क्योंकि समर्थित हार्डवेयरों की सूची तो लंबी होती जा रही थी। इन्हीं लोगों के प्रयासों का फल है कि आज लिनक्स न सिर्फ़ पीसी के लिए आदर्श तंत्र बन गया है, बल्कि अगर लिनक्स नहीं होता तो बहुत पुराने और बड़े प्यारे हार्डवेयर इतिहास के कूड़ेदान में समा जाते। लिनस के उल्लिखित पत्र के दो साल बाद 12000 लिनक्स उपयोक्ता थे। शुरु में यह प्रॉजेक्ट शौकिया शगल था पर क्रमश: फैलता गया, भले ही पोसिक्स स्टैंडर्ड की परिधि में ही। युनिक्स के तमाम फ़ीचर अगले दो सालों में जोड़े गए ओर तब जाकर लिनक्स का मौजूदा वयस्क संस्करण बन पाया। अब लिनक्स पूरी तरह युनिक्स की ऐसी नक़ल है जो हर तरह के कंप्यूटर और उच्च-क्षमता वाले सर्वर पर काम करने में सक्षम है। हार्डवेयर और सॉफ़्टवेयर बनानेवाली तमाम कंपनियों के अपने लिनक्स डेवेलपर हैं, आप चाहें तो अपने स्थानीय विक्रेता से पूर्व-संस्थापित और कंपनी-समर्थित लिनक्स मशीनें ख़रीद सकते हैं। स्त्रोत: [[http://geocities.com/linuxparichay/index.html लिनक्स से परिचय]] [[श्रेणी:लिनक्स]] वोखा जिला 7270 39492 2006-12-23T00:06:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:ওহকা]] '''वोखा ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । क्षेत्रफल - 1628 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 1,61,098 (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - बी. थनवान्ड कोन्याक (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ * [http://wokha.nic.in/ Official Government website] {{stub}} [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[bpy:ওহকা]] [[en:Wokha]] दीमापुर जिला 7271 34699 2006-11-13T14:06:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' दीमापुर''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[दीमापुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) ''' एस. टी. डी. कोड'''-3862 '''जिलाधिकारी '''- के. एन. एनगुलिए (सितम्बर 2006 में) ==यह भी देखें== *[[दीमापुर ]] [[श्रेणी:नागालैंड]] == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ * [http://dimapur.nic.in/files/profile.htm Official district link] [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Dimapur]] रुपए का इतिहास 7272 29808 2006-10-06T17:22:25Z Mitul0520 211 [[भारत]] की प्राचीन सभ्यताएँ विश्व कि उन प्रथम सभ्यताओ मे से है जहाँ सिक्को प्रचलन शुरू हुआ। लगभग ६वी सदी ईसा पूर्व मे। रुपए शब्द का अर्थ, शब्द रूपा से जोडा जा सकता है जिसका अर्थ होता है [[चाँदी]]। [[संस्कृत]] मे रूप्यकम् का अर्थ है चाँदी का सिक्का। रूपया शब्द सन 1540 - 1545 के दरमयान [[शेरशाह सूरी]] के द्वारा जारी किए गए चाँदी के सिक्को के लिए उपयोग मे लाया गया। मूल रूपया चाँदी का सिक्का होता था, जिसका वजन 11.34 ग्राम था। यह सिक्का ब्रिटिश भारत के शासन काल मे भी उपयोग मे लाया जाता रहा। रुपयो के कागज के नोटो को सबसे पहले जारी करने वालो मे से थे [[बैंक ऑफ हिन्दूस्तान]] (1770-1832), [[द जनरल बैंक ऑफ बंगाल एंड बिहार]] (1773-75, [[वारेन हास्टिग्स]] द्वारा स्थापित) और [[द बंगाल बैंक]](1784-91)। ऐतिहासिक तौर पे रूपया चाँदी पे आधारित मुद्गा थी। १९वी शताब्दी मे इसके विपरीत परिणाम हुए, जब [[यूरोप]] और [[अमेरीका]] मे भारी पैमाने मे चाँदी की खोज हुई। उस समय की मजबूत अर्थव्यवस्थाए [[सोना|सोने]] पे आधारित थी। चाँदी की खोज से चाँदी और सोने के आपेक्षित मुल्यो मे भारी अंतर आया। अचानक ही भारत की मुद्रा विश्व बाजार मे उतना नही खरीद सकती थी जितना पहले। इसे "रुपए की गिरावट" के नाम से भी जाना जाता है। शुरूआत मे एक रूपए को 16 आनो, 64 पैसो या 192 पाई मे बाँटा गया। यानी 1 आना 16 पैसो या 12 पाई मे विभाजित था। [[दशमलव]] प्रणाली के अनुसार विभाजन हुआ 1869 मे श्रीलंका मे, 1957 मे भारत मे और 1961 मे पाकिस्तान मे। ==कागज के नोटो की शुरूआत== शुरूआत मे बैंक ऑफ बंगाल द्वारा जारी किए गए कागज के नोटो पे केवल एक तरफ ही छपा होता था। इसमे सोने की एक मोहर बनी थी और यह १००, २५०, ५०० आदी वर्गो मे थे। बाद के नोट मे एक बेलबूटा बना था जो एक महिला आकृति, व्यापार का मानवीकरण दर्शाता था। यह नोट दोनो ओर छपे होते थे, तीन लिपीओ [[उर्दू]], [[बंगाली]] और [[देवनागरी]] मे यह छपे होते थे, जिसमे पीछे की तरफ [[बैंक]] की छाप होती थी। १८०० सदी के अंत तक नोटो के मूलभाव ब्रीटानी हो गए और जाली बनने से रोकने के लिए उनमे अन्य कई लक्षण जोडे गए। ==यह भी देखे== * [[रुपया]] ==बहारी कडियाँ== [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:अर्थशास्त्र]] [[en:History of the rupee]] ट्वेनसांग जिला 7273 28033 2006-09-22T06:07:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''ट्वेनसांग ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ट्वेनसांग ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - टी. सी. संगतम (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ * [http://tuensang.nic.in/ Official government site] [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Tuensang]] पेरेन जिला 7274 28035 2006-09-22T06:09:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पेरेन''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[पेरेन ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - मिखा लोमे (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} फेक जिला 7275 28036 2006-09-22T06:12:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फेक ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फेक ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - एल. टी. कोन्याक (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Phek]] [[pt:Phek]] मोकोक्चुुन्ग जिला 7276 28038 2006-09-22T06:14:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मोकोक्चुुन्ग ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - 1,615 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,27,230 (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - अभिषेक सिंह (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Mokokchung District]] लॉन्गलेन्ग जिला 7277 34261 2006-11-10T12:58:11Z Matra 768 '''लॉन्गलेन्ग ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लॉन्गलेन्ग ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - वेप्रेत्सो मेरो (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ {{stub}} [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} मोन जिला 7278 28043 2006-09-22T06:17:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' मोन''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी - एम. पेट्टन (सितम्बर 2006 में)''' == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Mon District]] ज़ुन्हेबोटो जिला 7279 28045 2006-09-22T06:20:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''ज़ुन्हेबोटो ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ज़ुन्हेबोटो ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - सी. के. निहेखू (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Zunheboto]] काफाइर जिला 7280 28047 2006-09-22T06:22:48Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कैफाइर''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कैफाइर]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - एन. हांगसिन्ग (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} मुक्त स्रोत 7281 28050 2006-09-22T06:27:09Z Mohitshukla1 712 '''मुक्त स्रोत''' के पीछे खयाल या दर्शन बहुत सीधा सा है: यदि [[प्रोग्रामर]] कोड को पढ़ सकें, वितरित कर सकें व बदल सकें, तो वह कोड परिपक्व हो जाता है। लोग उसे ढाल सकते हैं, ठीक कर सकते हैं, त्रुटियाँ निकाल सकते हैं, और यह सब पारम्परिक कम्पनियों के तन्त्रांश निर्माताओं के मुकाबले काफ़ी जल्दी किया जा सकता है। यह तन्त्रांश पारम्परिक विधियों से बने तन्त्रांश से ज़्यादा लचीला होगा क्योंकि इसका परीक्षण कई अधिक लोगों ने कई अधिक तरह के वातावरणों में किया गया है, इतना परीक्षण अमुक्त स्रोत के निर्माता नहीं कर सकते हैं। मुक्त स्रोत प्रणाली की शुरुआत लिनक्स से हुई । पर अब ये खयाल और भी जगह इस्तेमाल होता है। जैसे ये [[विकिपीडिया] एक मुक्त या आज़ाद ज्ञानकोश है क्यूंकि इसे कोइ भी पढ सक्ता है और कोई भी बदल सकता है। मुक्त स्रोत प्रणाली की देखा देखी, व्यावसायिक दुनिया को भी यह बात समझ आने लगी। कई अध्ययनशील व तकनीकी लोग तो 20 साल से ही इस विधि को समर्पित थे, व्यावसायिक विक्रेताओं को [[अन्तर्जाल]] की मदद से समझ आया कि वे मुक्त स्रोत की मदद से मुनाफ़ा भी कमा सकते हैं। पहले [[लिनक्स]] केवल अध्ययन के लिए प्रणाली मात्र था जिसका लाभ केवल तकनीकी लोग ही उठा पाते थे, पर अब वह उस स्तर के उपर उठ चुका है। अब लिनक्स प्रचालन प्रणाली के अलावा और भी बहुत कुछ प्रदान करता है: अब, प्रचालन प्रणाली बनाने, उस प्रणाली के लिए प्रोग्राम बनाने व परीक्षित करने, सब कुछ प्रयोक्ताओं तक लाने, मरम्मत करने, बदलाव व ख़ासमखा़स चीज़ें करने आदि के लिए अच्छा ख़ासा ढाँचा बन चुका है। आज के तेज़ी से बदलने वाले विश्व के लिए लिनक्स बिल्कुल तैयार है। [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: दर्शन]] कोहिमा जिला 7282 28051 2006-09-22T06:27:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कोहिमा ''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोहिमा ]] है जो राज्य की राजधानी भी है। क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''जिलाधिकारी''' - आर. रामाकृष्णन (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://nagaland.nic.in/ [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{नागालैंड के जिले}} [[en:Kohima]] Template:नागालैंड के जिले 7283 28509 2006-09-25T05:35:42Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[नागालैंड]]''' के जिले |- |align="center"|[[कैफाइर जिला]] | [[कोहिमा जिला]] | [[ज़ुन्हेबोटो जिला]] | [[दीमापुर जिला]] | [[ट्वेनसांग जिला]] | [[पेरेन जिला]] | [[फेक जिला]] | [[मोकोक्चुुन्ग जिला]] | [[मोन जिला]] | [[लॉन्गलेन्ग जिला]] | [[वोखा जिला]] | |} श्रेणी:नागालैंड के जिले 7284 28053 2006-09-22T06:30:32Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:नागालैंड]] हरिवंशराय बच्चन 7285 30945 2006-10-16T08:20:00Z Debashish 130 Duplicate page. Ttext from this page moved to the redirecting page. #Redirect [[हरिवंश राय बच्चन]] दिन जल्दी-जल्दी ढलता है 7286 28064 2006-09-22T06:55:13Z Mohitshukla1 712 दिन जल्दी-जल्दी ढलता है : [[हरिवंशराय बच्चन]] हो जाय न पथ में रात कहीं, मंज़िल भी तो है दूर नहीं - यह सोच थका दिन का पंथी भी जल्दी-जल्दी चलता है! दिन जल्दी-जल्दी ढलता है! बच्चे प्रत्याशा में होंगे, नीड़ों से झाँक रहे होंगे - यह ध्यान परों में चिड़ियों के भरता कितनी चंचलता है! दिन जल्दी-जल्दी ढलता है! मुझसे मिलने को कौन विकल? मैं होऊँ किसके हित चंचल? - यह प्रश्न शिथिल करता पद को, भरता उर में विह्वलता है! दिन जल्दी-जल्दी ढलता है! [[श्रेणी:पद्य]] हरिवंशराय बच्चन-प्रतीक्षा 7287 28069 2006-09-22T06:59:18Z Mohitshukla1 712 '''प्रतीक्षा : [[हरिवंशराय बच्चन]]''' '''मधुर प्रतीक्षा ही जब इतनी, प्रिय तुम आते तब क्या होता?''' <br> मौन रात इस भांति कि जैसे, कोई गत वीणा पर बज कर, <br> अभी-अभी सोई खोई-सी, सपनों में तारों पर सिर धर <br> और दिशाओं से प्रतिध्वनियाँ, जाग्रत सुधियों-सी आती हैं, <br> कान तुम्हारे तान कहीं से यदि सुन पाते, तब क्या होता? <br> तुमने कब दी बात रात के सूने में तुम आने वाले, <br> पर ऐसे ही वक्त प्राण मन, मेरे हो उठते मतवाले, <br> साँसें घूमघूम फिरफिर से, असमंजस के क्षण गिनती हैं, <br> मिलने की घड़ियाँ तुम निश्चित, यदि कर जाते तब क्या होता? <br> उत्सुकता की अकुलाहट में, मैंने पलक पाँवड़े डाले, <br> अम्बर तो मशहूर कि सब दिन, रहता अपने होश सम्हाले, <br> तारों की महफिल ने अपनी आँख बिछा दी किस आशा से, <br> मेरे मौन कुटी को आते तुम दिख जाते तब क्या होता? <br> बैठ कल्पना करता हूँ, पगचाप तुम्हारी मग से आती, <br> रगरग में चेतनता घुलकर, आँसू के कणसी झर जाती, <br> नमक डलीसा गल अपनापन, सागर में घुलमिलसा जाता, <br> अपनी बाँहों में भरकर प्रिय, कण्ठ लगाते तब क्या होता? <br> [[श्रेणी:पद्य]] तमेंगलॉन्ग जिला 7288 28077 2006-09-22T07:20:15Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''तमेंगलॉन्ग ''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[तमेंगलॉन्ग ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 4,391 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 86,278 (1991 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - 1260 मी. '''अक्षांश''' - 24.59 N '''देशान्तर ''' - 93.30 E '''औसत वर्षा''' (सालाना) - 3135 mm. '''साक्षरता''' - 50.16 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ http://tamenglong.nic.in/ [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} थौबल जिला 7289 28078 2006-09-22T07:26:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' थौबल''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[थौबल ]] है । क्षेत्रफल - 514 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - (2001 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' -23° 45' N '''देशान्तर ''' -93°45' E से 94°15' E '''औसत वर्षा''' (सालाना) - 1390 मि.मि. '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://thoubal.nic.in/welcome.htm [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} बिष्णुपुर जिला 7290 28081 2006-09-22T07:31:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । क्षेत्रफल - 530 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 1,80,773 (1991 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 24.18 º N से 24.44 º N '''देशान्तर ''' -93.43 º E से 93.53 º E '''औसत वर्षा''' (सालाना) - '''साक्षरता''' -45 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 03879 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://bishnupur.nic.in/ [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} चन्डेल जिला 7291 28083 2006-09-22T07:37:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चन्डेल''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चन्डेल ]] है । क्षेत्रफल - 3,313 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 71,014 (1991 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - '''देशान्तर ''' - '''औसत वर्षा''' (सालाना) - '''साक्षरता''' -46.68% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 3872 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://chandel.nic.in/ [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} इम्फाल पश्चिम जिला 7292 28085 2006-09-22T07:44:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' इम्फाल पश्चिम''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[इम्फाल ]] है । क्षेत्रफल - 558 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 4,39,532 (2001 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - 790 मी. '''अक्षांश''' -24.30o N से 25.00o N '''देशान्तर ''' -93.45o E से 94.15o E '''औसत वर्षा''' (सालाना) - 1085 मि.मि. से 1434 मि.मि. '''साक्षरता''' - 80.61% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- वाइ. थामकिशोर सिंह (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ http://imphalwest.nic.in/iwfront.html [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} इम्फाल पूर्व जिला 7293 28088 2006-09-22T07:50:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''इम्फाल पूर्व ''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[इम्फाल ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 3,94,876 (2001 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - '''देशान्तर ''' - '''औसत वर्षा''' (सालाना) - '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://imphaleast.nic.in/IMPWELCOMED.HTML [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} चुराचांदपुर जिला 7294 28090 2006-09-22T07:57:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चुराचांदपुर''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चुराचांदपुर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,23,866 (2001 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' -23*55' N से 24*30' N '''देशान्तर ''' -92*59' E से 93*50 E '''औसत वर्षा''' (सालाना) - '''साक्षरता''' - 64.38 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://ccpur.nic.in/ [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} [[en:]] विकिपीडिया:अन्य अक्सर पूछे जाने वाले सवाल 7295 28181 2006-09-22T18:11:06Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई उखरुल जिला 7296 28092 2006-09-22T08:03:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उखरुल''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उखरुल ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 1,09,275 (1991 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - 913 m - 3114m '''अक्षांश''' - 24 N से 25.41 N, '''देशान्तर ''' -94 E से 94.47 E '''औसत वर्षा''' (सालाना) -1763.7 मि.मि. '''साक्षरता''' -62.54% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://ukhrul.nic.in/welcome.htm [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} चंडेल जिला 7297 28095 2006-09-22T08:13:17Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चन्डेल जिला]] #REDIRECT[[चन्डेल जिला]] सेनापति जिला 7298 28097 2006-09-22T08:16:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सेनापति ''' भारतीय राज्य [[मणिपुर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सेनापति ]] है । क्षेत्रफल - 3271.00 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 2,08,406 (2001 जनगणना) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 24.37 o N - 25.37 o N '''देशान्तर ''' -93.29o E - 94.15 o E '''औसत वर्षा''' (सालाना) -671 mm से 1454 mm '''साक्षरता''' - 46.68% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 03878 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) == बाहरी कड़ी == *http://manipur.nic.in/ *http://senapati.nic.in/welcome.htm [[श्रेणी: मणिपुर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मणिपुर के जिले}} Template:मणिपुर के जिले 7299 28511 2006-09-25T05:45:10Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[ मणिपुर]]''' के जिले |- |align="center"|[[इम्फाल पूर्व जिला]] | [[इम्फाल पश्चिम जिला]] | [[उखरुल जिला]] | [[चन्डेल जिला]] | [[चुराचांदपुर जिला]] | [[तमेंगलॉन्ग जिला]] | [[थौबल जिला]] | [[बिष्णुपुर जिला]] | [[सेनापति जिला]] | |} श्रेणी:मणिपुर के जिले 7300 28099 2006-09-22T08:18:34Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:मणिपुर ]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] अहमदनगर जिला 7301 44819 2007-01-21T23:44:33Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:अहमदनगर जिल्हा]] {{stub}} '''अहमदनगर ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अहमदनगर ]] है । क्षेत्रफल - वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 40,40,642 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:महाराष्ट् के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले}} [[en:Ahmednagar District]] [[mr:अहमदनगर जिल्हा]] अकोला जिला 7302 28106 2006-09-22T08:46:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अकोला ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अकोला ]] है । क्षेत्रफल - 5,431 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 16,30,239 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:महाराष्ट् के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले}} [[en:Akola District]] औरंगाबाद जिला 7303 35046 2006-11-17T02:46:50Z 198.111.39.31 {{stub}} ''' औरंगाबाद''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[औरंगाबाद ]] है । क्षेत्रफल - 10,106 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 28,97,013 (2001 जनगणना) ==तालुका== औरंगाबाद में ८ तालुकें है *[[गंगापुर]] * [[कन्नड]] * [[खुलताबाद]] * [[पैठण]] * [[फुलंब्री]] * [[सिल्लोड]] * [[सोयगांव]] * [[वैजापुर]] [[श्रेणी:महाराष्ट् के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले}} [[en:Aurangabad District, Maharashtra]] अमरावती जिला 7304 28108 2006-09-22T08:51:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अमरावती ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अमरावती ]] है । क्षेत्रफल - 12,210 वर्ग कि.मी. जनसंख्या - 26,07,160 (2001 जनगणना) [[श्रेणी:महाराष्ट् के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले}} [[en:Amravati district]] श्रेणी:महाराष्ट् के जिले 7305 28109 2006-09-22T08:52:44Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:महाराष्ट्]] गायत्री महामंत्र 7306 29462 2006-10-04T03:18:45Z Amitprabhakar 683 गायत्री महामंत्र गायत्री महामंत्र और उसका अर्थ '''ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् ।''' '''भावार्थ:''' उस प्राणस्वरूप, दुःखनाशक, सुखस्वरूप, श्रेष्ठ, तेजस्वी, पापनाशक, देवस्वरूप परमात्मा को हम अन्तःकरण में धारण करें । वह परमात्मा हमारी बुद्धि को सन्मार्ग में प्रेरित करे । =गायत्री उपासना हम सबके लिए अनिवार्य= गायत्री को [[भारतीय संस्कृति]] की जननी कहा गया है । [[वेद | वेदों]] से लेकर धर्मशास्त्रों तक समस्त दिव्य ज्ञान गायत्री के बीजाक्षरों का ही विस्तार है । [[माँ गायत्री]] का आँचल पकड़ने वाला साधक कभी निराश नहीं हुआ । इस मंत्र के चौबीस अक्षर चौबीस शक्तियों-सिद्धियों के प्रतीक हैं । गायत्री उपासना करने वाले की सभी मनोकामनाएँ पूरी होती हैं, ऐसा ऋषिगणों का अभिमत है । गायत्री वेदमाता हैं एवं मानव मात्र का पाप नाश करने की शक्ति उनमें है । इससे अधिक पवित्र करने वाला और कोई मंत्र स्वर्ग और पृथ्वी पर नहीं है । भौतिक लालसाओं से पीड़ित व्यक्ति के लिए भी और आत्मकल्याण की इच्छा रखने वाले मुमुक्षु के लिए भी एकमात्र आश्रय गायत्री ही है । गायत्री से आयु, प्राण, प्रजा, पशु,कीर्ति, धन एवं ब्रह्मवर्चस के सात प्रतिफल अथर्ववेद में बताए गए हैं, जो विधिपूर्वक उपासना करने वाले हर साधक को निश्चित ही प्राप्त होते हैं । भारतीय संस्कृति में आस्था रखने वाले हर प्राणी को नित्य-नियमित गायत्री उपासना करनी चाहिए । विधिपूर्वक की गयी उपासना साधक के चारों ओर एक रक्षा कवच का निर्माण करती है व विभिन्न विपत्तियों, आसन्न विभीषिकाओं से उसकी रक्षा करती है । प्रस्तुत समय संधिकाल का है । आगामी वर्षों में पूरे विश्व में तेजी से परिवर्तन होगा । इस विशिष्ट समय में की गयी गायत्री उपासना के प्रतिफल भी विशिष्ट होंगे । युगऋषि, वेदमूर्ति, तपोनिष्ठ [[पं० श्रीराम शर्मा आचार्य जी]] ने गायत्री के तत्त्वदर्शन को जन-जन तक पहुँचाया व उसे जनसुलभ बनाया है । प्रत्यक्ष कामधेनु की तरह इसका हर कोई पयपान कर सकता है । जाति, मत, लिंग भेद से परे गायत्री सार्वजनीन है । सबके लिए उसकी साधना करने व लाभ उठाने का मार्ग खुला हुआ है । =गायत्री उपासना का विधि-विधान= गायत्री उपासना कभी भी, किसी भी स्थिति में की जा सकती है । हर स्थिति में यह लाभदायी है, परन्तु विधिपूर्वक भावना से जुड़े न्यूनतम कर्मकाण्डों के साथ की गयी उपासना अति फलदायी मानी गयी है । तीन माला गायत्री मंत्र का जप आवश्यक माना गया है । शौच-स्नान से निवृत्त होकर नियत स्थान, नियत समय पर, सुखासन में बैठकर नित्य गायत्री उपासना की जानी चाहिए । उपासना का विधि-विधान इस प्रकार है *(१) [[ब्रह्म सन्ध्या]] - जो शरीर व मन को पवित्र बनाने के लिए की जाती है । इसके अंतर्गत पाँच कृत्य करने होते हैं । **(अ) पवित्रीकरण - बाएँ हाथ में जल लेकर उसे दाहिने हाथ से ढँक लें एवं मंत्रोच्चारण के बाद जल को सिर तथा शरीर पर छिड़क लें । ॐ अपवित्रः पवित्रो वा, सर्वावस्थांगतोऽपि वा । यः स्मरेत्पुण्डरीकाक्षं स बाह्याभ्यन्तरः शुचिः॥ ॐ पुनातु पुण्डरीकाक्षः पुनातु पुण्डरीकाक्षः पुनातु । **(ब) आचमन - वाणी, मन व अंतःकरण की शुद्धि के लिए चम्मच से तीन बार जल का आचमन करें । हर मंत्र के साथ एक आचमन किया जाए । ॐ अमृतोपस्तरणमसि स्वाहा । ॐ अमृतापिधानमसि स्वाहा । ॐ सत्यं यशः श्रीर्मयि श्रीः श्रयतां स्वाहा । **(स) शिखा स्पर्श एवं वंदन - शिखा के स्थान को स्पर्श करते हुए भावना करें कि गायत्री के इस प्रतीक के माध्यम से सदा सद्विचार ही यहाँ स्थापित रहेंगे । निम्न मंत्र का उच्चारण करें । ॐ चिद्रूपिणि महामाये, दिव्यतेजः समन्विते । तिष्ठ देवि शिखामध्ये, तेजोवृद्धिं कुरुष्व मे॥ **(द) [[प्राणायाम]] - श्वास को धीमी गति से गहरी खींचकर रोकना व बाहर निकालना प्राणायाम के क्रम में आता है । श्वास खींचने के साथ भावना करें कि प्राण शक्ति, श्रेष्ठता श्वास के द्वारा अंदर खींची जा रही है, छोड़ते समय यह भावना करें कि हमारे दुर्गुण, दुष्प्रवृत्तियाँ, बुरे विचार प्रश्वास के साथ बाहर निकल रहे हैं । प्राणायाम निम्न मंत्र के उच्चारण के साथ किया जाए । ॐ भूः ॐ भुवः ॐ स्वः ॐ महः, ॐ जनः ॐ तपः ॐ सत्यम् । ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् । ॐ आपोज्योतीरसोऽमृतं, ब्रह्म भूर्भुवः स्वः ॐ । **(य) न्यास - इसका प्रयोजन है-शरीर के सभी महत्त्वपूर्ण अंगों में पवित्रता का समावेश तथा अंतः की चेतना को जगाना ताकि देव-पूजन जैसा श्रेष्ठ कृत्य किया जा सके । बाएँ हाथ की हथेली में जल लेकर दाहिने हाथ की पाँचों उँगलियों को उनमें भिगोकर बताए गए स्थान को मंत्रोच्चार के साथ स्पर्श करें । ॐ वाङ् मे आस्येऽस्तु । (मुख को)<br> ॐ नसोर्मे प्राणोऽस्तु । (नासिका के दोनों छिद्रों को)<br> ॐ अक्ष्णोर्मे चक्षुरस्तु । (दोनों नेत्रों को)<br> ॐ कर्णयोर्मे श्रोत्रमस्तु । (दोनों कानों को)<br> ॐ बाह्वोर्मे बलमस्तु । (दोनों भुजाओं को)<br> ॐ ऊर्वोमे ओजोऽस्तु । (दोनों जंघाओं को)<br> ॐ अरिष्टानि मेऽङ्गानि, तनूस्तन्वा मे सह सन्तु । (समस्त शरीर पर)<br> आत्मशोधन की ब्रह्म संध्या के उपरोक्त पाँचों कृत्यों का भाव यह है कि सााधक में पवित्रता एवं प्रखरता की अभिवृद्धि हो तथा मलिनता-अवांछनीयता की निवृत्ति हो । पवित्र-प्रखर व्यक्ति ही भगवान् के दरबार में प्रवेश के अधिकारी होते हैं । *(२) देवपूजन - गायत्री उपासना का आधार केन्द्र महाप्रज्ञा-ऋतम्भरा गायत्री है । उनका प्रतीक चित्र सुसज्जित पूजा की वेदी पर स्थापित कर उनका निम्न मंत्र के माध्यम से आवाहन करें । भावना करें कि साधक की प्रार्थना के अनुरूप माँ गायत्री की शक्ति वहाँ अवतरित हो, स्थापित हो रही है । ॐ आयातु वरदे देवि त्र्यक्षरे ब्रह्मवादिनि । गायत्रिच्छन्दसां मातः! ब्रह्मयोने नमोऽस्तु ते॥ ॐ श्री गायत्र्यै नमः । आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि, ततो नमस्कारं करोमि । *(ख) गुरु - गुरु परमात्मा की दिव्य चेतना का अंश है, जो साधक का मार्गदर्शन करता है । सद्गुरु के रूप में पूज्य गुरुदेव एवं वंदनीया माताजी का अभिवंदन करते हुए उपासना की सफलता हेतु गुरु आवाहन निम्न मंत्रोच्चारण के साथ करें । '''ॐ गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः, गुरुरेव महेश्वरः । गुरुरेव परब्रह्म, तस्मै श्रीगुरवे नमः॥ अखण्डमंडलाकारं, व्याप्तं येन चराचरम् । तत्पदं दर्शितं येन, तस्मै श्रीगुरवे नमः॥ ॐ श्रीगुरवे नमः, आवाहयामि, स्थापयामि, ध्यायामि ।''' *(ग) माँ गायत्री व गुरु सत्ता के आवाहन व नमन के पश्चात् देवपूजन में घनिष्ठता स्थापित करने हेतु पंचोपचार द्वारा पूजन किया जाता है । इन्हें विधिवत् संपन्न करें । जल, अक्षत, पुष्प, धूप-दीप तथा नैवेद्य प्रतीक के रूप में आराध्य के समक्ष प्रस्तुत किये जाते हैं । एक-एक करके छोटी तश्तरी में इन पाँचों को समर्पित करते चलें । जल का अर्थ है - नम्रता-सहृदयता । अक्षत का अर्थ है - समयदान अंशदान । पुष्प का अर्थ है - प्रसन्नता-आंतरिक उल्लास । धूप-दीप का अर्थ है - सुगंध व प्रकाश का वितरण, पुण्य-परमार्थ तथा नैवेद्य का अर्थ है - स्वभाव व व्यवहार में मधुरता-शालीनता का समावेश । ये पाँचों उपचार व्यक्तित्व को सत्प्रवृत्तियों से संपन्न करने के लिए किये जाते हैं । कर्मकाण्ड के पीछे भावना महत्त्वपूर्ण है । *(३) जप - गायत्री मंत्र का जप न्यूनतम तीन माला अर्थात् घड़ी से प्रायः पंद्रह मिनट नियमित रूप से किया जाए । अधिक बन पड़े, तो अधिक उत्तम । होठ हिलते रहें, किन्तु आवाज इतनी मंद हो कि पास बैठे व्यक्ति भी सुन न सकें । जप प्रक्रिया कषाय-कल्मषों-कुसंस्कारों को धोने के लिए की जाती है । '''ॐ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् ।''' इस प्रकार मंत्र का उच्चारण करते हुए माला की जाय एवं भावना की जाय कि हम निरन्तर पवित्र हो रहे हैं । दुर्बुद्धि की जगह सद्बुद्धि की स्थापना हो रही है । *(४) ध्यान - जप तो अंग-अवयव करते हैं, मन को ध्यान में नियोजित करना होता है । साकार ध्यान में गायत्री माता के अंचल की छाया में बैठने तथा उनका दुलार भरा प्यार अनवरत रूप से प्राप्त होने की भावना की जाती है । निराकार ध्यान में गायत्री के देवता सविता की प्रभातकालीन स्वर्णिम किरणों को शरीर पर बरसने व शरीर में श्रद्धा-प्रज्ञा-निष्ठा रूपी अनुदान उतरने की भावना की जाती है, जप और ध्यान के समन्वय से ही चित्त एकाग्र होता है और आत्मसत्ता पर उस क्रिया का महत्त्वपूर्ण प्रभाव भी पड़ता है । *(५) सूर्यार्घ्यदान - विसर्जन-जप समाप्ति के पश्चात् पूजा वेदी पर रखे छोटे कलश का जल सूर्य की दिशा में र्अघ्य रूप में निम्न मंत्र के उच्चारण के साथ चढ़ाया जाता है । ॐ सूर्यदेव! सहस्रांशो, तेजोराशे जगत्पते । अनुकम्पय मां भक्त्या गृहाणार्घ्यं दिवाकर॥ ॐ सूर्याय नमः, आदित्याय नमः, भास्कराय नमः॥ भावना यह करें कि जल आत्म सत्ता का प्रतीक है एवं सूर्य विराट् ब्रह्म का तथा हमारी सत्ता-सम्पदा समष्टि के लिए समर्पित-विसर्जित हो रही है । इतना सब करने के बाद पूजा स्थल पर देवताओं को करबद्ध नतमस्तक हो नमस्कार किया जाए व सब वस्तुओं को समेटकर यथास्थान रख दिया जाए । जप के लिए माला तुलसी या चंदन की ही लेनी चाहिए । सूर्योदय से दो घण्टे पूर्व से सूर्यास्त के एक घंटे बाद तक कभी भी गायत्री उपासना की जा सकती है । मौन-मानसिक जप चौबीस घण्टे किया जा सकता है । माला जपते समय तर्जनी उंगली का उपयोग न करें तथा सुमेरु का उल्लंघन न करें । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:भारतीय संस्कृति ]] प्राणायाम 7307 29464 2006-10-04T03:18:59Z Amitprabhakar 683 '''प्राणायाम''' - श्वास को धीमी गति से गहरी खींचकर रोकना व बाहर निकालना प्राणायाम के क्रम में आता है । श्वास खींचने के साथ भावना करें कि प्राण शक्ति, श्रेष्ठता श्वास के द्वारा अंदर खींची जा रही है, छोड़ते समय यह भावना करें कि हमारे दुर्गुण, दुष्प्रवृत्तियाँ, बुरे विचार प्रश्वास के साथ बाहर निकल रहे हैं । प्राणायाम निम्न मंत्र ([[गायत्री महामंत्र]]) के उच्चारण के साथ किया जाए । ॐ भूः ॐ भुवः ॐ स्वः ॐ महः, ॐ जनः ॐ तपः ॐ सत्यम् । ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात् । ॐ आपोज्योतीरसोऽमृतं, ब्रह्म भूर्भुवः स्वः ॐ । प्राणायाम का [[योग]] में काफी महत्व है। =विधि= ==अनुलोम विलोम== आसन मुद्रा में बैठें। नाक का एक नथुना बंद करें व दूसरे से लंबी सांस लें, फिर उसे बंद करके, पहले वाले से सांस छोडें...अब इससे सांस लें व दूसरे वाले से छोडें...यह प्रक्रिया ४-५ मिनट तक दुहराएं.. =स्वास्थ्य= ==रोगों का इलाज== प्राणायाम [[साइनस]] और [[एलर्जी]] का रामबाण इलाज है। यदि आप छ:-सात माह नियमित प्राणायाम कर सकें, तो आप अपने इस रोग पर पूरी तरह नियन्त्रण पा सकते हैं। साथ ही आपका पूरा स्वास्थ्य भी सुधरेगा। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:योग]] गायत्री स्तोत्र 7308 29463 2006-10-04T03:18:53Z Amitprabhakar 683 सुकल्याणीं वाणीं सुरमुनिवरैः पूजितपदाम<br> शिवाम आद्यां वंद्याम त्रिभुवन मयीं वेदजननीं<br> परां शक्तिं स्रष्टुं विविध विध रूपां गुण मयीं<br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> विशुद्धां सत्त्वस्थाम अखिल दुरवस्थादिहरणीम्<br> निराकारां सारां सुविमल तपो मुर्तिं अतुलां <br> जगत् ज्येष्ठां श्रेष्ठां सुर असुर पूज्यां श्रुतिनुतां <br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> तपो निष्ठां अभिष्टां स्वजनमन संताप शमनीम<br> दयामूर्तिं स्फूर्तिं यतितति प्रसादैक सुलभां <br> वरेण्यां पुण्यां तां निखिल भवबन्धाप हरणीं <br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> सदा आराध्यां साध्यां सुमति मति विस्तारकरणीं<br> विशोकां आलोकां ह्रदयगत मोहान्धहरणीं <br> परां दिव्यां भव्यां अगम भव सिन्ध्वेक तरणीं <br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> अजां द्वैतां त्रेतां विविध गुणरूपां सुविमलां<br> तमो हन्त्रीं तन्त्रीं श्रुति मधुरनादां रसमयीं<br> महामान्यां धन्यां सततकरूणाशील विभवां <br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> जगत् धात्रीं पात्रीं सकल भव संहारकरणीं<br> सुवीरां धीरां तां सुविमलतपो राशि सरणीं<br> अनैकां ऐकां वै त्रयजगत् अधिष्ठान् पदवीं<br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> प्रबुद्धां बुद्धां तां स्वजनयति जाड्यापहरणीं<br> हिरण्यां गुण्यां तां सुकविजन गीतां सुनिपुणीं<br> सुविद्यां निरवद्याममल गुणगाथां भगवतीं<br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> अनन्तां शान्तां यां भजति वुध वृन्दः श्रुतिमयीम<br> सुगेयां ध्येयां यां स्मरति ह्रदि नित्यं सुरपतिः<br> सदा भक्त्या शक्त्या प्रणतमतिभिः प्रितिवशगां<br> भजे अम्बां गायत्रीं परम सुभगा नंदजनीम<br> शुद्ध चितः पठेद्यस्तु गायत्र्या अष्टकं शुभम्<br> अहो भाग्यो भवेल्लोके तस्मिन् माता प्रसीदति<br> [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] कवर्धा 7309 31388 2006-10-19T01:47:50Z 59.95.128.87 {{stub}} '''कवर्धा ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का शहर है । '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22.02|N| '''देशांतर''' - 81.25|E| [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Kawardha]] छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन कांकेर जिला 7310 39490 2006-12-23T00:05:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:কনকের]] {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कांकेर]] है । '''क्षेत्रफल''' - 5285.01 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 6,51,333 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 74.71% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -388 मी. '''अक्षांश''' - 20.6-20.24 N '''देशांतर''' - 80.48-81.48 E '''औसत वर्षा''' - 1492 mm == बाहरी कड़ियां == http://kanker.gov.in/index.html [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन [[bpy:কনকের]] [[en:Kanker]] जशपुर जिला 7311 33036 2006-10-31T05:53:52Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''जशपुर ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जशपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 6,205 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 7,39,780 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 54.7 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22° 17- 23° 15′N '''देशांतर''' - 83° 30′- 84° 24′E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == * [http://jashpur.nic.in Official Homepage] [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Jashpur District]] जांजगीर-चाम्पा जिला 7312 39898 2006-12-27T19:23:50Z 210.212.163.60 {{stub}} ''' जांजगीर-चाम्पा''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जांजगीर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 13,16,140 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 66.26 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 294.4 m '''अक्षांश''' - 21.6 - 22.4 N '''देशांतर''' - 82.3 - 83.2 E '''औसत वर्षा''' -1112.5 mm == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://janjgir-champa.nic.in *http://cgwbraipur.gov.in/NCCR/Janjgir1.htm [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Janjgir-Champa]] जांजगीर-चम्पा जिला 7313 28130 2006-09-22T12:28:07Z Amitprabhakar 683 जांजगीर-चम्पा जिला का नाम बदलकर जांजगीर-चाम्पा जिला कर दिया गया है: official website sugess this name #REDIRECT [[जांजगीर-चाम्पा जिला]] धमतरी जिला 7314 33040 2006-10-31T05:55:25Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} ''' धमतरी''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धमतरी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2029 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 7,03,569 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 75.16 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -305 m '''अक्षांश''' - 20*42' N '''देशांतर''' - 81.33' E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://dhamtari.gov.in/ [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Dhamtari]] [[sv:Dhamtari]] सरगुजा जिला 7315 33047 2006-10-31T05:58:10Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} ''' सरगुजा''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अम्बिकापुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 16,359 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 19,72,094 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 54.8% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 23o 37’ 25’’ - 24o 6’ 17’’N '''देशांतर''' - 81o 34’40’’ - 84o 4’40’’ E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://www.surguja.com/ *http://surguja.gov.in/ [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Surguja District]] कोरिया जिला 7316 33035 2006-10-31T05:53:26Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''कोरिया ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोरिया ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 5,977 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 500,758 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 66.9% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22.56′- 23.48' N '''देशांतर''' - 81°56′- 82°47' E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Koriya District]] == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन दुर्ग जिला 7317 39897 2006-12-27T19:21:20Z 210.212.163.60 {{stub}} '''दुर्ग ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[durg]] है । '''क्षेत्रफल''' - 8702 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 28,10,4362 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 75.6% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0788 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -317 m '''अक्षांश''' - 20°23' N से 22° 02' N '''देशांतर''' - 80°46' E से 81° 58' E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *164.100.150.68/durg/stat.php [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Durg District]] दन्तेवाड़ा जिला 7318 33038 2006-10-31T05:54:47Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} ''' दन्तेवाड़ा ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[दन्तेवाड़ा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 10,238.99 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 7,19,065 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 30.01% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 18-46-48N से 19-28-30N '''देशांतर''' - 80-15-42E –से- 81-58-43E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://dantewada.nic.in/dantewada.htm [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Dantewada District]] बस्तर जिला 7319 33042 2006-10-31T05:56:06Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''बस्तर ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बस्तर ]] है । यहां की कुल आबादी का लगभग 70% भाग जनजातीय है । '''क्षेत्रफल''' - 8755.79 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 13,02,253 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 45.48 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 19.5' N '''देशांतर''' - 82.1' E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://bastar.nic.in/ [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Bastar District]] [[fr:Bastar]] [[sv:Bastar]] बिलासपुर जिला 7320 34100 2006-11-07T23:03:55Z 59.95.128.81 {{stub}} ''' बिलासपुर''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बिलासपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 6,377 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 1,993,042 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 52.9% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 07752 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में)गौरव द्विवेदी '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 21.47" - 23.8" N '''देशांतर''' - 81.14" - 83.15" E '''औसत वर्षा''' -1,220 mm == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://bilaspur.gov.in/ [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Bilaspur District, Chhattisgarh]] रायपुर जिला 7321 36963 2006-11-30T20:34:10Z 87.180.230.44 {{stub}} '''[[रायपुर]] ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[रायपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 15,190.62 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 25,29,166 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0771 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22. 33' N - 21.14'N '''देशांतर''' - 82.6' - 81.38'E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://raipur.nic.in/default.htm *[http://www.raipurit.com The Website on Information Technology of Raipur] [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Raipur District]] रायगढ जिला 7322 44246 2007-01-18T15:01:27Z 212.116.219.72 /* छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार */ '''रायगढ ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[रायगढ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 6,836 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 220 m '''अक्षांश''' - 28.20'-20.15' N '''देशांतर''' - 82 .56' - 84. 45' E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == *http://raigarh.nic.in/default.htm {{stub}} [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Raigarh District]] राजनांदगांव जिला 7323 33044 2006-10-31T05:57:02Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''राजनांदगांव ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राजनांदगांव ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 8222 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 12,81,811 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 20°70’- 22°29’ N '''देशांतर''' - 80°23’ - 81°29’ '''औसत वर्षा''' -1273.4 mm == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == *http://cgwbraipur.gov.in/NCCR/Rajnandgaon.htm [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Rajnandgaon]] [[sv:Rajnandgaon]] कवर्धा जिला 7324 33032 2006-10-31T05:51:50Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''कवर्धा ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कवर्धा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 66% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22.02° N '''देशांतर''' - 81.25° E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Kawardha]] == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन महासमुन्द जिला 7325 33043 2006-10-31T05:56:33Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''महासमुन्द ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3902.39 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 20°47′- 21°31' N '''देशांतर''' - 82°00' - 83°15′E '''औसत वर्षा''' - == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Mahasamund]] कोरबा जिला 7326 33034 2006-10-31T05:52:53Z 59.95.129.35 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''कोरबा ''' भारतीय राज्य [[ छत्तीसगढ़]] का एक [[जिला]] है । कोरबा को यहां के कोयले की खानों, थर्मल पावर संयंत्र (एन. टी. पी. सी.) तथा '''बाल्को''' (BALCO) के लिये भी जाना जाता है । जिले का मुख्यालय [[कोरबा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -304.8 m '''अक्षांश''' - 22*01' - 23*01' '''देशांतर''' - 82*08' - 83* 09' '''औसत वर्षा''' -1506.7 mm == बाहरी कड़ियां == *http://www.powercitykorba.com/KORBAPOP.HTML [[श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन {{छत्तीसगढ़ के जिले}} [[en:Korba District]] श्रेणी:छत्तीसगढ़ के जिले 7327 28151 2006-09-22T14:06:02Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] Template:छत्तीसगढ़ के जिले 7328 28505 2006-09-25T05:30:00Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[छत्तीसगढ़]]''' के जिले |- |align="center"|[[कवर्धा जिला]] | [[कांकेर जिला]] (उत्तर बस्तर) | [[कोरबा जिला]] | [[कोरिया जिला]] | [[जशपुर जिला]] | [[जांजगीर-चम्पा जिला]] | [[दन्तेवाड़ा जिला]] (दक्षिण बस्तर) | [[दुर्ग जिला]] | [[धमतरी जिला]] | [[बिलासपुर जिला]] | [[बस्तर जिला]] | [[महासमुन्द जिला]] | [[राजनांदगांव जिला]] | [[रायगढ जिला]] | [[रायपुर जिला]] | [[सरगुजा जिला]] | |} कावर्धा जिला 7329 28153 2006-09-22T14:07:16Z Amitprabhakar 683 कावर्धा जिला का नाम बदलकर कवर्धा कर दिया गया है: Name of the town of the actual district #REDIRECT [[कवर्धा]] राजौरी जिला 7330 28157 2006-09-22T14:48:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''राजौरी ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राजौरी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2,630 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 4,78,600 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 57.65 %. '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 33.15 N '''देशांतर''' - 74.15 E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == *http://rajouri.nic.in/ [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en:Rajouri District]] अनन्तनाग जिला 7331 39433 2006-12-22T20:40:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:অনন্তনাগ]], [[ks:अनन्तनाग]] {{stub}} '''अनन्तनाग ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अनन्तनाग ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3984 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 11,70,000 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 44.10% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -1700 m '''अक्षांश''' - 33-20' - 34-15' N '''देशांतर''' - 74-30' - 75-35' E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == *http://anantnag.nic.in/ [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[bpy:অনন্তনাগ]] [[en:Anantnag District]] [[ks:अनन्तनाग]] श्रीनगर जिला 7332 46183 2007-01-25T21:44:12Z जूहोमि 935 {{stub}} '''श्रीनगर ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[श्रीनगर ]] है जो [[राज्य]] की [[राजधानी]] भी है। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 5,44,000 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -1730 m '''अक्षांश''' - 34.09 N '''देशांतर''' - 74.79 E '''औसत वर्षा''' - == बाहरी कड़ियां == *[http://srinagar.nic.in/ Srinagar district administration] *[http://www.kashmirlive.com/ Jammu and Kashmir New by Kashmirlive] *[http://jammukashmir.nic.in/ Official website of Jammu and Kashmir] *[http://www.koausa.org/Nature/srinagar.html Images of Srinagar] *[http://jammu-kashmir.tripod.com/index.html Kashmir Srinagar] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en:Srinagar]] कठुआ जिला 7333 39491 2006-12-23T00:05:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bpy:কথুৱা]] {{stub}} '''कठुआ ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कठुआ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2,651 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 5,44,206 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 65.3% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 32-17' - 32-55’ N '''देशांतर''' - 75-70' - 76-16’ E '''औसत वर्षा''' -1672 mm == बाहरी कड़ियां == * http://kathua.nic.in/ * [http://kathua.nic.in/kprofile/khistory.htm History of Kathua] * [http://kathua.nic.in Official Website of District Kathua (J&K)] * [http://kathua.nic.in/thumb/basohlipaints.htm Basohli Paintings] * [http://wikimapia.org/#y=32370000&x=75520000&z=13&l=0&m=a WikiMapia tagging for Kathua] * [http://en.wikipedia.org/wiki/Government_Degree_College_Kathua Government Degree College, Kathua] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[bpy:কথুৱা]] [[en:Kathua]] उधमपुर जिला 7334 28163 2006-09-22T15:17:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उधमपुर ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उधमपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 4,550 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 5,82,000 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 54.16 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 600 - 3,000 '''अक्षांश''' - 32.34' - 39.30' उत्तर '''देशांतर''' -74.16'- 75.38' पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://udhampur.nic.in/ [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en:Udhampur District ]] लेह जिला 7335 28164 2006-09-22T15:21:33Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 1,17,637 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 32 - 36 उत्तर '''देशांतर''' - 75 - 80 पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == * [http://leh.nic.in/ Indian Government website of Leh] * [http://www.techno-preneur.net/bisnet/states/J&K30.htm Leh district profile] * [http://www.indiantravelportal.com/jammu-kashmir/cuisines/ladakhi-food.html Ladakhi food] * [http://216.109.125.130/search/cache?p=Leh+district&toggle=1&ei=UTF-8&fr=FP-tab-web-t403&u=planningcommission.nic.in/plans/stateplan/sdr_jandk/36_ch6.doc&w=leh+district&d=VlJ_l2P9NPUa&icp=1&.intl=us Border Area Development] * [http://www.jammu-kashmir.com/basicfacts/tour/ladakh.html The Ladakh Region] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en:Leh District ]] पुलवामा जिला 7336 28165 2006-09-22T15:26:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पुलवामा ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[पुलवामा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 1,398 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 6,49,000 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 47.76% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://pulwama.gov.in/ [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en: Pulwama District]] कारगिल जिला 7337 34265 2006-11-10T13:26:30Z Matra 768 ''' कारगिल''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कारगिल ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 14,036 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://jammukashmir.nic.in/profile/kargil.htm {{stub}} [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en:Kargil District ]] कुपवाड़ा जिला 7338 28167 2006-09-22T15:35:28Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2,379 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 16.82% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 1600m '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == * [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en: Kupwara District]] बड़गांव जिला 7339 28168 2006-09-22T15:39:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बड़गांव''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 1,371 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 5,93,768 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 39.54 % '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -1,610m '''अक्षांश''' - 34 उत्तर '''देशांतर''' - 75 पूर्व '''औसत वर्षा''' - 585 मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://budgam.nic.in/ [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} जम्मू जिला 7340 28169 2006-09-22T15:44:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जम्मू ''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जम्मू ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3,097 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 12,50,000 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 43% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 32°50' उत्तर '''देशांतर''' - 74°27′पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://www.jammu-kashmir.com/basicfacts/tour/jammu.html [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{जम्मू और कश्मीर के जिले}} [[en: Jammu]] श्रेणी:जम्मू और कश्मीर के जिले 7341 28170 2006-09-22T15:45:46Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:जम्मू और कश्मीर]] Template:जम्मू और कश्मीर के जिले 7342 28506 2006-09-25T05:31:11Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[जम्मू और कश्मीर]]''' के जिले |- |align="center"|[[अनन्तनाग जिला]] | [[उधमपुर जिला]] | [[कठुआ जिला]] | [[कारगिल जिला]] | [[कुपवाड़ा जिला]] | [[जम्मू जिला]] | [[डोडा जिला]] | [[पुंछ जिला]] | [[पुलवामा जिला]] | [[बड़गांव जिला]] | [[बारामूला जिला]] | [[लेह जिला]] | [[राजौरी जिला]] | [[श्रीनगर जिला]] | |} 24 सितंबर 7345 28186 2006-09-22T22:34:41Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 267वॉ (लीप वर्ष मे 268 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 98 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 September]] [[ar:24 سبتمبر]] [[an:24 de setiembre]] [[frp:24 septembro]] [[ast:24 de setiembre]] [[az:24 Sentyabr]] [[be:24 верасьня]] [[bs:24. septembar]] [[br:24 Gwengolo]] [[bg:24 септември]] [[ca:24 de setembre]] [[cv:Авăн, 24]] [[ceb:Septiyembre 24]] [[cs:24. září]] [[co:24 di settembre]] [[cy:24 Medi]] [[da:24. september]] [[de:24. September]] [[et:24. september]] [[el:24 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 24]] [[eo:24-a de septembro]] [[es:24 de septiembre]] [[eu:Irailaren 24]] [[fo:24. september]] [[fr:24 septembre]] [[fy:24 septimber]] [[fur:24 di Setembar]] [[ga:24 Meán Fómhair]] [[gl:24 de setembro]] [[ko:9월 24일]] [[hr:24. rujna]] [[io:24 di septembro]] [[id:24 September]] [[ia:24 de septembre]] [[is:24. september]] [[it:24 settembre]] [[he:24 בספטמבר]] [[jv:24 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:24 სექტემბერი]] [[csb:24 séwnika]] [[ku:24'ê rezberê]] [[la:24 Septembris]] [[lb:24. September]] [[lt:Rugsėjo 24]] [[hu:Szeptember 24]] [[mk:24 септември]] [[ms:24 September]] [[nl:24 september]] [[ja:9月24日]] [[nap:24 'e settembre]] [[no:24. september]] [[nn:24. september]] [[oc:24 de setembre]] [[pam:Septiembri 24]] [[pl:24 września]] [[pt:24 de Setembro]] [[ro:24 septembrie]] [[ru:24 сентября]] [[war:Septyembre 24]] [[se:Čakčamánu 24.]] [[sco:24 September]] [[sq:24 Shtator]] [[scn:24 di sittèmmiru]] [[simple:September 24]] [[sk:24. september]] [[sl:24. september]] [[sr:24. септембар]] [[fi:24. syyskuuta]] [[sv:24 september]] [[tl:Setyembre 24]] [[tt:24. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 24]] [[th:24 กันยายน]] [[vi:24 tháng 9]] [[tr:24 Eylül]] [[uk:24 вересня]] [[uz:24 sentabr]] [[wa:24 di setimbe]] [[zh:9月24日]] 25 सितंबर 7346 28187 2006-09-22T22:35:57Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 268वॉ (लीप वर्ष मे 269 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 97 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 September]] [[ar:25 سبتمبر]] [[an:25 de setiembre]] [[frp:25 septembro]] [[ast:25 de setiembre]] [[az:25 Sentyabr]] [[be:25 верасьня]] [[bs:25. septembar]] [[br:25 Gwengolo]] [[bg:25 септември]] [[ca:25 de setembre]] [[cv:Авăн, 25]] [[ceb:Septiyembre 25]] [[cs:25. září]] [[co:25 di settembre]] [[cy:25 Medi]] [[da:25. september]] [[de:25. September]] [[et:25. september]] [[el:25 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 25]] [[eo:25-a de septembro]] [[es:25 de septiembre]] [[eu:Irailaren 25]] [[fo:25. september]] [[fr:25 septembre]] [[fy:25 septimber]] [[fur:25 di Setembar]] [[ga:25 Meán Fómhair]] [[gl:25 de setembro]] [[ko:9월 25일]] [[hr:25. rujna]] [[io:25 di septembro]] [[id:25 September]] [[ia:25 de septembre]] [[is:25. september]] [[it:25 settembre]] [[he:25 בספטמבר]] [[jv:25 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:25 სექტემბერი]] [[csb:25 séwnika]] [[ku:25'ê rezberê]] [[la:25 Septembris]] [[lb:25. September]] [[lt:Rugsėjo 25]] [[hu:Szeptember 25]] [[mk:25 септември]] [[ms:25 September]] [[nl:25 september]] [[ja:9月25日]] [[nap:25 'e settembre]] [[no:25. september]] [[nn:25. september]] [[oc:25 de setembre]] [[pam:Septiembri 25]] [[pl:25 września]] [[pt:25 de Setembro]] [[ro:25 septembrie]] [[ru:25 сентября]] [[war:Septyembre 25]] [[se:Čakčamánu 25.]] [[sco:25 September]] [[sq:25 Shtator]] [[scn:25 di sittèmmiru]] [[simple:September 25]] [[sk:25. september]] [[sl:25. september]] [[sr:25. септембар]] [[fi:25. syyskuuta]] [[sv:25 september]] [[tl:Setyembre 25]] [[tt:25. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 25]] [[th:25 กันยายน]] [[vi:25 tháng 9]] [[tr:25 Eylül]] [[uk:25 вересня]] [[uz:25 sentabr]] [[wa:25 di setimbe]] [[zh:9月25日]] 26 सितंबर 7347 28188 2006-09-22T22:36:37Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 269वॉ (लीप वर्ष मे 270 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 96 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 September]] [[ar:26 سبتمبر]] [[an:26 de setiembre]] [[frp:26 septembro]] [[ast:26 de setiembre]] [[az:26 Sentyabr]] [[be:26 верасьня]] [[bs:26. septembar]] [[br:26 Gwengolo]] [[bg:26 септември]] [[ca:26 de setembre]] [[cv:Авăн, 26]] [[ceb:Septiyembre 26]] [[cs:26. září]] [[co:26 di settembre]] [[cy:26 Medi]] [[da:26. september]] [[de:26. September]] [[et:26. september]] [[el:26 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 26]] [[eo:26-a de septembro]] [[es:26 de septiembre]] [[eu:Irailaren 26]] [[fo:26. september]] [[fr:26 septembre]] [[fy:26 septimber]] [[fur:26 di Setembar]] [[ga:26 Meán Fómhair]] [[gl:26 de setembro]] [[ko:9월 26일]] [[hr:26. rujna]] [[io:26 di septembro]] [[id:26 September]] [[ia:26 de septembre]] [[is:26. september]] [[it:26 settembre]] [[he:26 בספטמבר]] [[jv:26 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:26 სექტემბერი]] [[csb:26 séwnika]] [[ku:26'ê rezberê]] [[la:26 Septembris]] [[lb:26. September]] [[lt:Rugsėjo 26]] [[hu:Szeptember 26]] [[mk:26 септември]] [[ms:26 September]] [[nl:26 september]] [[ja:9月26日]] [[nap:26 'e settembre]] [[no:26. september]] [[nn:26. september]] [[oc:26 de setembre]] [[pam:Septiembri 26]] [[pl:26 września]] [[pt:26 de Setembro]] [[ro:26 septembrie]] [[ru:26 сентября]] [[war:Septyembre 26]] [[se:Čakčamánu 26.]] [[sco:26 September]] [[sq:26 Shtator]] [[scn:26 di sittèmmiru]] [[simple:September 26]] [[sk:26. september]] [[sl:26. september]] [[sr:26. септембар]] [[fi:26. syyskuuta]] [[sv:26 september]] [[tl:Setyembre 26]] [[tt:26. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 26]] [[th:26 กันยายน]] [[vi:26 tháng 9]] [[tr:26 Eylül]] [[uk:26 вересня]] [[uz:26 sentabr]] [[wa:26 di setimbe]] [[zh:9月26日]] 27 सितंबर 7348 28192 2006-09-22T22:41:59Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 270वॉ (लीप वर्ष मे 271 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 95 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 September]] [[ar:27 سبتمبر]] [[an:27 de setiembre]] [[frp:27 septembro]] [[ast:27 de setiembre]] [[az:27 Sentyabr]] [[be:27 верасьня]] [[bs:27. septembar]] [[br:27 Gwengolo]] [[bg:27 септември]] [[ca:27 de setembre]] [[cv:Авăн, 27]] [[ceb:Septiyembre 27]] [[cs:27. září]] [[co:27 di settembre]] [[cy:27 Medi]] [[da:27. september]] [[de:27. September]] [[et:27. september]] [[el:27 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 27]] [[eo:27-a de septembro]] [[es:27 de septiembre]] [[eu:Irailaren 27]] [[fo:27. september]] [[fr:27 septembre]] [[fy:27 septimber]] [[fur:27 di Setembar]] [[ga:27 Meán Fómhair]] [[gl:27 de setembro]] [[ko:9월 27일]] [[hr:27. rujna]] [[io:27 di septembro]] [[id:27 September]] [[ia:27 de septembre]] [[is:27. september]] [[it:27 settembre]] [[he:27 בספטמבר]] [[jv:27 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:27 სექტემბერი]] [[csb:27 séwnika]] [[ku:27'ê rezberê]] [[la:27 Septembris]] [[lb:27. September]] [[lt:Rugsėjo 27]] [[hu:Szeptember 27]] [[mk:27 септември]] [[ms:27 September]] [[nl:27 september]] [[ja:9月27日]] [[nap:27 'e settembre]] [[no:27. september]] [[nn:27. september]] [[oc:27 de setembre]] [[pam:Septiembri 27]] [[pl:27 września]] [[pt:27 de Setembro]] [[ro:27 septembrie]] [[ru:27 сентября]] [[war:Septyembre 27]] [[se:Čakčamánu 27.]] [[sco:27 September]] [[sq:27 Shtator]] [[scn:27 di sittèmmiru]] [[simple:September 27]] [[sk:27. september]] [[sl:27. september]] [[sr:27. септембар]] [[fi:27. syyskuuta]] [[sv:27 september]] [[tl:Setyembre 27]] [[tt:27. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 27]] [[th:27 กันยายน]] [[vi:27 tháng 9]] [[tr:27 Eylül]] [[uk:27 вересня]] [[uz:27 sentabr]] [[wa:27 di setimbe]] [[zh:9月27日]] 28 सितंबर 7349 28190 2006-09-22T22:38:15Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 281वॉ (लीप वर्ष मे 282 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 94 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 September]] [[ar:28 سبتمبر]] [[an:28 de setiembre]] [[frp:28 septembro]] [[ast:28 de setiembre]] [[az:28 Sentyabr]] [[be:28 верасьня]] [[bs:28. septembar]] [[br:28 Gwengolo]] [[bg:28 септември]] [[ca:28 de setembre]] [[cv:Авăн, 28]] [[ceb:Septiyembre 28]] [[cs:28. září]] [[co:28 di settembre]] [[cy:28 Medi]] [[da:28. september]] [[de:28. September]] [[et:28. september]] [[el:28 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 28]] [[eo:28-a de septembro]] [[es:28 de septiembre]] [[eu:Irailaren 28]] [[fo:28. september]] [[fr:28 septembre]] [[fy:28 septimber]] [[fur:28 di Setembar]] [[ga:28 Meán Fómhair]] [[gl:28 de setembro]] [[ko:9월 28일]] [[hr:28. rujna]] [[io:28 di septembro]] [[id:28 September]] [[ia:28 de septembre]] [[is:28. september]] [[it:28 settembre]] [[he:28 בספטמבר]] [[jv:28 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:28 სექტემბერი]] [[csb:28 séwnika]] [[ku:28'ê rezberê]] [[la:28 Septembris]] [[lb:28. September]] [[lt:Rugsėjo 28]] [[hu:Szeptember 28]] [[mk:28 септември]] [[ms:28 September]] [[nl:28 september]] [[ja:9月28日]] [[nap:28 'e settembre]] [[no:28. september]] [[nn:28. september]] [[oc:28 de setembre]] [[pam:Septiembri 28]] [[pl:28 września]] [[pt:28 de Setembro]] [[ro:28 septembrie]] [[ru:28 сентября]] [[war:Septyembre 28]] [[se:Čakčamánu 28.]] [[sco:28 September]] [[sq:28 Shtator]] [[scn:28 di sittèmmiru]] [[simple:September 28]] [[sk:28. september]] [[sl:28. september]] [[sr:28. септембар]] [[fi:28. syyskuuta]] [[sv:28 september]] [[tl:Setyembre 28]] [[tt:28. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 28]] [[th:28 กันยายน]] [[vi:28 tháng 9]] [[tr:28 Eylül]] [[uk:28 вересня]] [[uz:28 sentabr]] [[wa:28 di setimbe]] [[zh:9月28日]] 29 सितंबर 7350 36899 2006-11-30T15:14:33Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/65.254.4.228|65.254.4.228]] ([[User_talk:65.254.4.228|Talk]]); changed back to last version by [[User:Mitul0520|Mitul0520]] {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 272वॉ (लीप वर्ष मे 273 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 93 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 September]] [[ar:29 سبتمبر]] [[an:29 de setiembre]] [[frp:29 septembro]] [[ast:29 de setiembre]] [[az:29 Sentyabr]] [[be:29 верасьня]] [[bs:29. septembar]] [[br:29 Gwengolo]] [[bg:29 септември]] [[ca:29 de setembre]] [[cv:Авăн, 29]] [[ceb:Septiyembre 29]] [[cs:29. září]] [[co:29 di settembre]] [[cy:29 Medi]] [[da:29. september]] [[de:29. September]] [[et:29. september]] [[el:29 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 29]] [[eo:29-a de septembro]] [[es:29 de septiembre]] [[eu:Irailaren 29]] [[fo:29. september]] [[fr:29 septembre]] [[fy:29 septimber]] [[fur:29 di Setembar]] [[ga:29 Meán Fómhair]] [[gl:29 de setembro]] [[ko:9월 29일]] [[hr:29. rujna]] [[io:29 di septembro]] [[id:29 September]] [[ia:29 de septembre]] [[is:29. september]] [[it:29 settembre]] [[he:29 בספטמבר]] [[jv:29 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:29 სექტემბერი]] [[csb:29 séwnika]] [[ku:29'ê rezberê]] [[la:29 Septembris]] [[lb:29. September]] [[lt:Rugsėjo 29]] [[hu:Szeptember 29]] [[mk:29 септември]] [[ms:29 September]] [[nl:29 september]] [[ja:9月29日]] [[nap:29 'e settembre]] [[no:29. september]] [[nn:29. september]] [[oc:29 de setembre]] [[pam:Septiembri 29]] [[pl:29 września]] [[pt:29 de Setembro]] [[ro:29 septembrie]] [[ru:29 сентября]] [[war:Septyembre 29]] [[se:Čakčamánu 29.]] [[sco:29 September]] [[sq:29 Shtator]] [[scn:29 di sittèmmiru]] [[simple:September 29]] [[sk:29. september]] [[sl:29. september]] [[sr:29. септембар]] [[fi:29. syyskuuta]] [[sv:29 september]] [[tl:Setyembre 29]] [[tt:29. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 29]] [[th:29 กันยายน]] [[vi:29 tháng 9]] [[tr:29 Eylül]] [[uk:29 вересня]] [[uz:29 sentabr]] [[wa:29 di setimbe]] [[zh:9月29日]] 30 सितंबर 7351 28193 2006-09-22T22:43:16Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 273वॉ (लीप वर्ष मे 274 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 92 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 September]] [[ar:30 سبتمبر]] [[an:30 de setiembre]] [[frp:30 septembro]] [[ast:30 de setiembre]] [[az:30 Sentyabr]] [[be:30 верасьня]] [[bs:30. septembar]] [[br:30 Gwengolo]] [[bg:30 септември]] [[ca:30 de setembre]] [[cv:Авăн, 30]] [[ceb:Septiyembre 30]] [[cs:30. září]] [[co:30 di settembre]] [[cy:30 Medi]] [[da:30. september]] [[de:30. September]] [[et:30. september]] [[el:30 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 30]] [[eo:30-a de septembro]] [[es:30 de septiembre]] [[eu:Irailaren 30]] [[fo:30. september]] [[fr:30 septembre]] [[fy:30 septimber]] [[fur:30 di Setembar]] [[ga:30 Meán Fómhair]] [[gl:30 de setembro]] [[ko:9월 30일]] [[hr:30. rujna]] [[io:30 di septembro]] [[id:30 September]] [[ia:30 de septembre]] [[is:30. september]] [[it:30 settembre]] [[he:30 בספטמבר]] [[jv:30 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:30 სექტემბერი]] [[csb:30 séwnika]] [[ku:30'ê rezberê]] [[la:30 Septembris]] [[lb:30. September]] [[lt:Rugsėjo 30]] [[hu:Szeptember 30]] [[mk:30 септември]] [[ms:30 September]] [[nl:30 september]] [[ja:9月30日]] [[nap:30 'e settembre]] [[no:30. september]] [[nn:30. september]] [[oc:30 de setembre]] [[pam:Septiembri 30]] [[pl:30 września]] [[pt:30 de Setembro]] [[ro:30 septembrie]] [[ru:30 сентября]] [[war:Septyembre 30]] [[se:Čakčamánu 30.]] [[sco:30 September]] [[sq:30 Shtator]] [[scn:30 di sittèmmiru]] [[simple:September 30]] [[sk:30. september]] [[sl:30. september]] [[sr:30. септембар]] [[fi:30. syyskuuta]] [[sv:30 september]] [[tl:Setyembre 30]] [[tt:30. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 30]] [[th:30 กันยายน]] [[vi:30 tháng 9]] [[tr:30 Eylül]] [[uk:30 вересня]] [[uz:30 sentabr]] [[wa:30 di setimbe]] [[zh:9月30日]] 1 सितंबर 7352 28194 2006-09-22T22:44:27Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 244वॉ (लीप वर्ष मे 245 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 121 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 September]] [[ar:1 سبتمبر]] [[an:1 de setiembre]] [[frp:1 septembro]] [[ast:1 de setiembre]] [[az:1 Sentyabr]] [[be:1 верасьня]] [[bs:1. septembar]] [[br:1 Gwengolo]] [[bg:1 септември]] [[ca:1 de setembre]] [[cv:Авăн, 1]] [[ceb:Septiyembre 1]] [[cs:1. září]] [[co:1 di settembre]] [[cy:1 Medi]] [[da:1. september]] [[de:1. September]] [[et:1. september]] [[el:1 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 1]] [[eo:1-a de septembro]] [[es:1 de septiembre]] [[eu:Irailaren 1]] [[fo:1. september]] [[fr:1 septembre]] [[fy:1 septimber]] [[fur:1 di Setembar]] [[ga:1 Meán Fómhair]] [[gl:1 de setembro]] [[ko:9월 1일]] [[hr:1. rujna]] [[io:1 di septembro]] [[id:1 September]] [[ia:1 de septembre]] [[is:1. september]] [[it:1 settembre]] [[he:1 בספטמבר]] [[jv:1 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:1 სექტემბერი]] [[csb:1 séwnika]] [[ku:1'ê rezberê]] [[la:1 Septembris]] [[lb:1. September]] [[lt:Rugsėjo 1]] [[hu:Szeptember 1]] [[mk:1 септември]] [[ms:1 September]] [[nl:1 september]] [[ja:9月1日]] [[nap:1 'e settembre]] [[no:1. september]] [[nn:1. september]] [[oc:1 de setembre]] [[pam:Septiembri 1]] [[pl:1 września]] [[pt:1 de Setembro]] [[ro:1 septembrie]] [[ru:1 сентября]] [[war:Septyembre 1]] [[se:Čakčamánu 1.]] [[sco:1 September]] [[sq:1 Shtator]] [[scn:1 di sittèmmiru]] [[simple:September 1]] [[sk:1. september]] [[sl:1. september]] [[sr:1. септембар]] [[fi:1. syyskuuta]] [[sv:1 september]] [[tl:Setyembre 1]] [[tt:1. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 1]] [[th:1 กันยายน]] [[vi:1 tháng 9]] [[tr:1 Eylül]] [[uk:1 вересня]] [[uz:1 sentabr]] [[wa:1 di setimbe]] [[zh:9月1日]] 2 सितंबर 7353 28195 2006-09-22T22:45:18Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 245वॉ (लीप वर्ष मे 246 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 120 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 September]] [[ar:2 سبتمبر]] [[an:2 de setiembre]] [[frp:2 septembro]] [[ast:2 de setiembre]] [[az:2 Sentyabr]] [[be:2 верасьня]] [[bs:2. septembar]] [[br:2 Gwengolo]] [[bg:2 септември]] [[ca:2 de setembre]] [[cv:Авăн, 2]] [[ceb:Septiyembre 2]] [[cs:2. září]] [[co:2 di settembre]] [[cy:2 Medi]] [[da:2. september]] [[de:2. September]] [[et:2. september]] [[el:2 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 2]] [[eo:2-a de septembro]] [[es:2 de septiembre]] [[eu:Irailaren 2]] [[fo:2. september]] [[fr:2 septembre]] [[fy:2 septimber]] [[fur:2 di Setembar]] [[ga:2 Meán Fómhair]] [[gl:2 de setembro]] [[ko:9월 2일]] [[hr:2. rujna]] [[io:2 di septembro]] [[id:2 September]] [[ia:2 de septembre]] [[is:2. september]] [[it:2 settembre]] [[he:2 בספטמבר]] [[jv:2 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:2 სექტემბერი]] [[csb:2 séwnika]] [[ku:2'ê rezberê]] [[la:2 Septembris]] [[lb:2. September]] [[lt:Rugsėjo 2]] [[hu:Szeptember 2]] [[mk:2 септември]] [[ms:2 September]] [[nl:2 september]] [[ja:9月2日]] [[nap:2 'e settembre]] [[no:2. september]] [[nn:2. september]] [[oc:2 de setembre]] [[pam:Septiembri 2]] [[pl:2 września]] [[pt:2 de Setembro]] [[ro:2 septembrie]] [[ru:2 сентября]] [[war:Septyembre 2]] [[se:Čakčamánu 2.]] [[sco:2 September]] [[sq:2 Shtator]] [[scn:2 di sittèmmiru]] [[simple:September 2]] [[sk:2. september]] [[sl:2. september]] [[sr:2. септембар]] [[fi:2. syyskuuta]] [[sv:2 september]] [[tl:Setyembre 2]] [[tt:2. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 2]] [[th:2 กันยายน]] [[vi:2 tháng 9]] [[tr:2 Eylül]] [[uk:2 вересня]] [[uz:2 sentabr]] [[wa:2 di setimbe]] [[zh:9月2日]] 3 सितंबर 7354 28196 2006-09-22T22:46:41Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 246वॉ (लीप वर्ष मे 247 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 119 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 September]] [[ar:3 سبتمبر]] [[an:3 de setiembre]] [[frp:3 septembro]] [[ast:3 de setiembre]] [[az:3 Sentyabr]] [[be:3 верасьня]] [[bs:3. septembar]] [[br:3 Gwengolo]] [[bg:3 септември]] [[ca:3 de setembre]] [[cv:Авăн, 3]] [[ceb:Septiyembre 3]] [[cs:3. září]] [[co:3 di settembre]] [[cy:3 Medi]] [[da:3. september]] [[de:3. September]] [[et:3. september]] [[el:3 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 3]] [[eo:3-a de septembro]] [[es:3 de septiembre]] [[eu:Irailaren 3]] [[fo:3. september]] [[fr:3 septembre]] [[fy:3 septimber]] [[fur:3 di Setembar]] [[ga:3 Meán Fómhair]] [[gl:3 de setembro]] [[ko:9월 3일]] [[hr:3. rujna]] [[io:3 di septembro]] [[id:3 September]] [[ia:3 de septembre]] [[is:3. september]] [[it:3 settembre]] [[he:3 בספטמבר]] [[jv:3 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:3 სექტემბერი]] [[csb:3 séwnika]] [[ku:3'ê rezberê]] [[la:3 Septembris]] [[lb:3. September]] [[lt:Rugsėjo 3]] [[hu:Szeptember 3]] [[mk:3 септември]] [[ms:3 September]] [[nl:3 september]] [[ja:9月3日]] [[nap:3 'e settembre]] [[no:3. september]] [[nn:3. september]] [[oc:3 de setembre]] [[pam:Septiembri 3]] [[pl:3 września]] [[pt:3 de Setembro]] [[ro:3 septembrie]] [[ru:3 сентября]] [[war:Septyembre 3]] [[se:Čakčamánu 3.]] [[sco:3 September]] [[sq:3 Shtator]] [[scn:3 di sittèmmiru]] [[simple:September 3]] [[sk:3. september]] [[sl:3. september]] [[sr:3. септембар]] [[fi:3. syyskuuta]] [[sv:3 september]] [[tl:Setyembre 3]] [[tt:3. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 3]] [[th:3 กันยายน]] [[vi:3 tháng 9]] [[tr:3 Eylül]] [[uk:3 вересня]] [[uz:3 sentabr]] [[wa:3 di setimbe]] [[zh:9月3日]] 4 सितंबर 7355 28197 2006-09-22T22:47:17Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 247वॉ (लीप वर्ष मे 248 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 118 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 September]] [[ar:4 سبتمبر]] [[an:4 de setiembre]] [[frp:4 septembro]] [[ast:4 de setiembre]] [[az:4 Sentyabr]] [[be:4 верасьня]] [[bs:4. septembar]] [[br:4 Gwengolo]] [[bg:4 септември]] [[ca:4 de setembre]] [[cv:Авăн, 4]] [[ceb:Septiyembre 4]] [[cs:4. září]] [[co:4 di settembre]] [[cy:4 Medi]] [[da:4. september]] [[de:4. September]] [[et:4. september]] [[el:4 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 4]] [[eo:4-a de septembro]] [[es:4 de septiembre]] [[eu:Irailaren 4]] [[fo:4. september]] [[fr:4 septembre]] [[fy:4 septimber]] [[fur:4 di Setembar]] [[ga:4 Meán Fómhair]] [[gl:4 de setembro]] [[ko:9월 4일]] [[hr:4. rujna]] [[io:4 di septembro]] [[id:4 September]] [[ia:4 de septembre]] [[is:4. september]] [[it:4 settembre]] [[he:4 בספטמבר]] [[jv:4 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:4 სექტემბერი]] [[csb:4 séwnika]] [[ku:4'ê rezberê]] [[la:4 Septembris]] [[lb:4. September]] [[lt:Rugsėjo 4]] [[hu:Szeptember 4]] [[mk:4 септември]] [[ms:4 September]] [[nl:4 september]] [[ja:9月4日]] [[nap:4 'e settembre]] [[no:4. september]] [[nn:4. september]] [[oc:4 de setembre]] [[pam:Septiembri 4]] [[pl:4 września]] [[pt:4 de Setembro]] [[ro:4 septembrie]] [[ru:4 сентября]] [[war:Septyembre 4]] [[se:Čakčamánu 4.]] [[sco:4 September]] [[sq:4 Shtator]] [[scn:4 di sittèmmiru]] [[simple:September 4]] [[sk:4. september]] [[sl:4. september]] [[sr:4. септембар]] [[fi:4. syyskuuta]] [[sv:4 september]] [[tl:Setyembre 4]] [[tt:4. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 4]] [[th:4 กันยายน]] [[vi:4 tháng 9]] [[tr:4 Eylül]] [[uk:4 вересня]] [[uz:4 sentabr]] [[wa:4 di setimbe]] [[zh:9月4日]] 5 सितंबर 7356 28198 2006-09-22T22:48:13Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 248वॉ (लीप वर्ष मे 249 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 117 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 September]] [[ar:5 سبتمبر]] [[an:5 de setiembre]] [[frp:5 septembro]] [[ast:5 de setiembre]] [[az:5 Sentyabr]] [[be:5 верасьня]] [[bs:5. septembar]] [[br:5 Gwengolo]] [[bg:5 септември]] [[ca:5 de setembre]] [[cv:Авăн, 5]] [[ceb:Septiyembre 5]] [[cs:5. září]] [[co:5 di settembre]] [[cy:5 Medi]] [[da:5. september]] [[de:5. September]] [[et:5. september]] [[el:5 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 5]] [[eo:5-a de septembro]] [[es:5 de septiembre]] [[eu:Irailaren 5]] [[fo:5. september]] [[fr:5 septembre]] [[fy:5 septimber]] [[fur:5 di Setembar]] [[ga:5 Meán Fómhair]] [[gl:5 de setembro]] [[ko:9월 5일]] [[hr:5. rujna]] [[io:5 di septembro]] [[id:5 September]] [[ia:5 de septembre]] [[is:5. september]] [[it:5 settembre]] [[he:5 בספטמבר]] [[jv:5 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:5 სექტემბერი]] [[csb:5 séwnika]] [[ku:5'ê rezberê]] [[la:5 Septembris]] [[lb:5. September]] [[lt:Rugsėjo 5]] [[hu:Szeptember 5]] [[mk:5 септември]] [[ms:5 September]] [[nl:5 september]] [[ja:9月5日]] [[nap:5 'e settembre]] [[no:5. september]] [[nn:5. september]] [[oc:5 de setembre]] [[pam:Septiembri 5]] [[pl:5 września]] [[pt:5 de Setembro]] [[ro:5 septembrie]] [[ru:5 сентября]] [[war:Septyembre 5]] [[se:Čakčamánu 5.]] [[sco:5 September]] [[sq:5 Shtator]] [[scn:5 di sittèmmiru]] [[simple:September 5]] [[sk:5. september]] [[sl:5. september]] [[sr:5. септембар]] [[fi:5. syyskuuta]] [[sv:5 september]] [[tl:Setyembre 5]] [[tt:5. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 5]] [[th:5 กันยายน]] [[vi:5 tháng 9]] [[tr:5 Eylül]] [[uk:5 вересня]] [[uz:5 sentabr]] [[wa:5 di setimbe]] [[zh:9月5日]] 6 सितंबर 7357 28199 2006-09-22T22:48:56Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 249वॉ (लीप वर्ष मे 250 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 116 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 September]] [[ar:6 سبتمبر]] [[an:6 de setiembre]] [[frp:6 septembro]] [[ast:6 de setiembre]] [[az:6 Sentyabr]] [[be:6 верасьня]] [[bs:6. septembar]] [[br:6 Gwengolo]] [[bg:6 септември]] [[ca:6 de setembre]] [[cv:Авăн, 6]] [[ceb:Septiyembre 6]] [[cs:6. září]] [[co:6 di settembre]] [[cy:6 Medi]] [[da:6. september]] [[de:6. September]] [[et:6. september]] [[el:6 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 6]] [[eo:6-a de septembro]] [[es:6 de septiembre]] [[eu:Irailaren 6]] [[fo:6. september]] [[fr:6 septembre]] [[fy:6 septimber]] [[fur:6 di Setembar]] [[ga:6 Meán Fómhair]] [[gl:6 de setembro]] [[ko:9월 6일]] [[hr:6. rujna]] [[io:6 di septembro]] [[id:6 September]] [[ia:6 de septembre]] [[is:6. september]] [[it:6 settembre]] [[he:6 בספטמבר]] [[jv:6 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:6 სექტემბერი]] [[csb:6 séwnika]] [[ku:6'ê rezberê]] [[la:6 Septembris]] [[lb:6. September]] [[lt:Rugsėjo 6]] [[hu:Szeptember 6]] [[mk:6 септември]] [[ms:6 September]] [[nl:6 september]] [[ja:9月6日]] [[nap:6 'e settembre]] [[no:6. september]] [[nn:6. september]] [[oc:6 de setembre]] [[pam:Septiembri 6]] [[pl:6 września]] [[pt:6 de Setembro]] [[ro:6 septembrie]] [[ru:6 сентября]] [[war:Septyembre 6]] [[se:Čakčamánu 6.]] [[sco:6 September]] [[sq:6 Shtator]] [[scn:6 di sittèmmiru]] [[simple:September 6]] [[sk:6. september]] [[sl:6. september]] [[sr:6. септембар]] [[fi:6. syyskuuta]] [[sv:6 september]] [[tl:Setyembre 6]] [[tt:6. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 6]] [[th:6 กันยายน]] [[vi:6 tháng 9]] [[tr:6 Eylül]] [[uk:6 вересня]] [[uz:6 sentabr]] [[wa:6 di setimbe]] [[zh:9月6日]] 7 सितंबर 7358 28200 2006-09-22T22:49:56Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 250वॉ (लीप वर्ष मे 251 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 115 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 September]] [[ar:7 سبتمبر]] [[an:7 de setiembre]] [[frp:7 septembro]] [[ast:7 de setiembre]] [[az:7 Sentyabr]] [[be:7 верасьня]] [[bs:7. septembar]] [[br:7 Gwengolo]] [[bg:7 септември]] [[ca:7 de setembre]] [[cv:Авăн, 7]] [[ceb:Septiyembre 7]] [[cs:7. září]] [[co:7 di settembre]] [[cy:7 Medi]] [[da:7. september]] [[de:7. September]] [[et:7. september]] [[el:7 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 7]] [[eo:7-a de septembro]] [[es:7 de septiembre]] [[eu:Irailaren 7]] [[fo:7. september]] [[fr:7 septembre]] [[fy:7 septimber]] [[fur:7 di Setembar]] [[ga:7 Meán Fómhair]] [[gl:7 de setembro]] [[ko:9월 7일]] [[hr:7. rujna]] [[io:7 di septembro]] [[id:7 September]] [[ia:7 de septembre]] [[is:7. september]] [[it:7 settembre]] [[he:7 בספטמבר]] [[jv:7 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:7 სექტემბერი]] [[csb:7 séwnika]] [[ku:7'ê rezberê]] [[la:7 Septembris]] [[lb:7. September]] [[lt:Rugsėjo 7]] [[hu:Szeptember 7]] [[mk:7 септември]] [[ms:7 September]] [[nl:7 september]] [[ja:9月7日]] [[nap:7 'e settembre]] [[no:7. september]] [[nn:7. september]] [[oc:7 de setembre]] [[pam:Septiembri 7]] [[pl:7 września]] [[pt:7 de Setembro]] [[ro:7 septembrie]] [[ru:7 сентября]] [[war:Septyembre 7]] [[se:Čakčamánu 7.]] [[sco:7 September]] [[sq:7 Shtator]] [[scn:7 di sittèmmiru]] [[simple:September 7]] [[sk:7. september]] [[sl:7. september]] [[sr:7. септембар]] [[fi:7. syyskuuta]] [[sv:7 september]] [[tl:Setyembre 7]] [[tt:7. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 7]] [[th:7 กันยายน]] [[vi:7 tháng 9]] [[tr:7 Eylül]] [[uk:7 вересня]] [[uz:7 sentabr]] [[wa:7 di setimbe]] [[zh:9月7日]] 8 सितंबर 7359 28201 2006-09-22T22:50:32Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 251वॉ (लीप वर्ष मे 252 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 114 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 September]] [[ar:8 سبتمبر]] [[an:8 de setiembre]] [[frp:8 septembro]] [[ast:8 de setiembre]] [[az:8 Sentyabr]] [[be:8 верасьня]] [[bs:8. septembar]] [[br:8 Gwengolo]] [[bg:8 септември]] [[ca:8 de setembre]] [[cv:Авăн, 8]] [[ceb:Septiyembre 8]] [[cs:8. září]] [[co:8 di settembre]] [[cy:8 Medi]] [[da:8. september]] [[de:8. September]] [[et:8. september]] [[el:8 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 8]] [[eo:8-a de septembro]] [[es:8 de septiembre]] [[eu:Irailaren 8]] [[fo:8. september]] [[fr:8 septembre]] [[fy:8 septimber]] [[fur:8 di Setembar]] [[ga:8 Meán Fómhair]] [[gl:8 de setembro]] [[ko:9월 8일]] [[hr:8. rujna]] [[io:8 di septembro]] [[id:8 September]] [[ia:8 de septembre]] [[is:8. september]] [[it:8 settembre]] [[he:8 בספטמבר]] [[jv:8 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:8 სექტემბერი]] [[csb:8 séwnika]] [[ku:8'ê rezberê]] [[la:8 Septembris]] [[lb:8. September]] [[lt:Rugsėjo 8]] [[hu:Szeptember 8]] [[mk:8 септември]] [[ms:8 September]] [[nl:8 september]] [[ja:9月8日]] [[nap:8 'e settembre]] [[no:8. september]] [[nn:8. september]] [[oc:8 de setembre]] [[pam:Septiembri 8]] [[pl:8 września]] [[pt:8 de Setembro]] [[ro:8 septembrie]] [[ru:8 сентября]] [[war:Septyembre 8]] [[se:Čakčamánu 8.]] [[sco:8 September]] [[sq:8 Shtator]] [[scn:8 di sittèmmiru]] [[simple:September 8]] [[sk:8. september]] [[sl:8. september]] [[sr:8. септембар]] [[fi:8. syyskuuta]] [[sv:8 september]] [[tl:Setyembre 8]] [[tt:8. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 8]] [[th:8 กันยายน]] [[vi:8 tháng 9]] [[tr:8 Eylül]] [[uk:8 вересня]] [[uz:8 sentabr]] [[wa:8 di setimbe]] [[zh:9月8日]] 9 सितंबर 7360 28202 2006-09-22T22:51:05Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 252वॉ (लीप वर्ष मे 253 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 113 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 September]] [[ar:9 سبتمبر]] [[an:9 de setiembre]] [[frp:9 septembro]] [[ast:9 de setiembre]] [[az:9 Sentyabr]] [[be:9 верасьня]] [[bs:9. septembar]] [[br:9 Gwengolo]] [[bg:9 септември]] [[ca:9 de setembre]] [[cv:Авăн, 9]] [[ceb:Septiyembre 9]] [[cs:9. září]] [[co:9 di settembre]] [[cy:9 Medi]] [[da:9. september]] [[de:9. September]] [[et:9. september]] [[el:9 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 9]] [[eo:9-a de septembro]] [[es:9 de septiembre]] [[eu:Irailaren 9]] [[fo:9. september]] [[fr:9 septembre]] [[fy:9 septimber]] [[fur:9 di Setembar]] [[ga:9 Meán Fómhair]] [[gl:9 de setembro]] [[ko:9월 9일]] [[hr:9. rujna]] [[io:9 di septembro]] [[id:9 September]] [[ia:9 de septembre]] [[is:9. september]] [[it:9 settembre]] [[he:9 בספטמבר]] [[jv:9 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:9 სექტემბერი]] [[csb:9 séwnika]] [[ku:9'ê rezberê]] [[la:9 Septembris]] [[lb:9. September]] [[lt:Rugsėjo 9]] [[hu:Szeptember 9]] [[mk:9 септември]] [[ms:9 September]] [[nl:9 september]] [[ja:9月9日]] [[nap:9 'e settembre]] [[no:9. september]] [[nn:9. september]] [[oc:9 de setembre]] [[pam:Septiembri 9]] [[pl:9 września]] [[pt:9 de Setembro]] [[ro:9 septembrie]] [[ru:9 сентября]] [[war:Septyembre 9]] [[se:Čakčamánu 9.]] [[sco:9 September]] [[sq:9 Shtator]] [[scn:9 di sittèmmiru]] [[simple:September 9]] [[sk:9. september]] [[sl:9. september]] [[sr:9. септембар]] [[fi:9. syyskuuta]] [[sv:9 september]] [[tl:Setyembre 9]] [[tt:9. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 9]] [[th:9 กันยายน]] [[vi:9 tháng 9]] [[tr:9 Eylül]] [[uk:9 вересня]] [[uz:9 sentabr]] [[wa:9 di setimbe]] [[zh:9月9日]] 10 सितंबर 7361 28203 2006-09-22T22:51:40Z Mitul0520 211 {{सितंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 सितंबर''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 253वॉ (लीप वर्ष मे 254 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 112 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 September]] [[ar:10 سبتمبر]] [[an:10 de setiembre]] [[frp:10 septembro]] [[ast:10 de setiembre]] [[az:10 Sentyabr]] [[be:10 верасьня]] [[bs:10. septembar]] [[br:10 Gwengolo]] [[bg:10 септември]] [[ca:10 de setembre]] [[cv:Авăн, 10]] [[ceb:Septiyembre 10]] [[cs:10. září]] [[co:10 di settembre]] [[cy:10 Medi]] [[da:10. september]] [[de:10. September]] [[et:10. september]] [[el:10 Σεπτεμβρίου]] [[en:September 10]] [[eo:10-a de septembro]] [[es:10 de septiembre]] [[eu:Irailaren 10]] [[fo:10. september]] [[fr:10 septembre]] [[fy:10 septimber]] [[fur:10 di Setembar]] [[ga:10 Meán Fómhair]] [[gl:10 de setembro]] [[ko:10월 10일]] [[hr:10. rujna]] [[io:10 di septembro]] [[id:10 September]] [[ia:10 de septembre]] [[is:10. september]] [[it:10 settembre]] [[he:10 בספטמבר]] [[jv:10 September]] [[kn:ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೧]] [[ka:10 სექტემბერი]] [[csb:10 séwnika]] [[ku:10'ê rezberê]] [[la:10 Septembris]] [[lb:10. September]] [[lt:Rugsėjo 10]] [[hu:Szeptember 10]] [[mk:10 септември]] [[ms:10 September]] [[nl:10 september]] [[ja:10月10日]] [[nap:10 'e settembre]] [[no:10. september]] [[nn:10. september]] [[oc:10 de setembre]] [[pam:Septiembri 10]] [[pl:10 września]] [[pt:10 de Setembro]] [[ro:10 septembrie]] [[ru:10 сентября]] [[war:Septyembre 10]] [[se:Čakčamánu 10.]] [[sco:10 September]] [[sq:10 Shtator]] [[scn:10 di sittèmmiru]] [[simple:September 10]] [[sk:10. september]] [[sl:10. september]] [[sr:10. септембар]] [[fi:10. syyskuuta]] [[sv:10 september]] [[tl:Setyembre 10]] [[tt:10. Sentäber]] [[te:సెప్టెంబర్ 10]] [[th:10 กันยายน]] [[vi:10 tháng 10]] [[tr:10 Eylül]] [[uk:10 вересня]] [[uz:10 sentabr]] [[wa:10 di setimbe]] [[zh:10月10日]] Template:जानकारी 7363 35431 2006-11-20T07:50:55Z 24.7.31.202 {| class="toccolours" cellpadding="1" width="200px" style=" float: right; margin: 0 0 0.5em 1em; text-align:center; border: 1px solid #AAAAAA; font-size: 80%;clear:right;" |- |+ style="font-size: larger; margin-left: inherit;" | <big>'''{{{name}}}'''</big> |- | colspan="2" align="center" | [[Image:{{{image}}}|250px|{{{caption}}}]]<br />{{{caption}}} |- | colspan="2" align="center" | {{#if: {{{map|}}} | {{{map}}}<br />{{{mcaption}}} | }} |- |'''मुख्यालय''' | {{{मुख्यालय}}} |- | '''सदस्य वर्ग''' | {{{सदस्य}}} |- | '''अधिकारी भाषाएं''' | {{{भाषा}}} |- | '''अध्यक्ष''' | {{{अध्यक्ष}}} |- | '''जालस्थल''' | {{{जालस्थल}}} |} चित्र:UnitedNationsconference.jpg 7364 28222 2006-09-23T07:35:35Z Aevynn 577 चित्र:Naciones Unidas 3.jpg 7365 28223 2006-09-23T07:35:58Z Aevynn 577 भारत की राजनीति 7366 30655 2006-10-14T11:37:52Z Amitprabhakar 683 भारत की राजनीति अपने आप मे उ [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] विइंडोज़ XP 7367 28231 2006-09-23T12:02:51Z 59.94.182.41 This is most common computer operating system after mac operating system of apple in world. Window xp is most advanced operating system of world. Window vista is available in next year commercially. The microsoft coporation was popular after made the window 98 in year 1998. Its sevice pack two is much popular with upgrades. After this, it made window me also. In service pack two of microsoft window xp,its security features is most advanced. Its faster, realiable and easily handled by users. No much more learning work is neccesary to operate this xp window. कोडरमा जिला 7368 29961 2006-10-08T03:55:59Z Matra 768 minor re-arranged ''' कोडरमा''' भारतीय राज्य [[झारखंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोडरमा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 1500.00 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 5,40,901 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -397m '''अक्षांश''' - 24*15'46'' - 24*49'18'' उत्तर '''देशांतर''' - 85*26’01’’- 85*54’16’’ पूर्व '''औसत वर्षा''' -1090 मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *http://koderma.nic.in/ {{झारखंड के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:Koderma District ]] गढवा जिला 7369 29964 2006-10-08T03:56:28Z Matra 768 {{stub}} '''गढवा ''' भारतीय राज्य [[झारखंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गढवा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *garhwa.nic.in [[श्रेणी:झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Garhwa]] गिरीडीह जिला 7370 29967 2006-10-08T03:57:00Z Matra 768 {{stub}} ''' गिरीडीह''' भारतीय राज्य [[झारखंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गिरीडीह ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 4853.56 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 19,01,564 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *[http://giridih.nic.in/ Official website] *[http://www.egiridih.com/ Homepage of Giridih] [[श्रेणी:झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Giridih ]] गुमला जिला 7371 29976 2006-10-08T04:08:22Z Matra 768 ''' गुमला''' भारतीय राज्य [[झारखंड]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गुमला ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 5327 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' -7,06,489 (?? जनगणना) '''साक्षरता''' - 52.35% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 22° 35” - 23° 33” उत्तर '''देशांतर''' - 84° 40” - 85° 1” पूर्व '''औसत वर्षा''' - 1000-1100 मि.मि. == बाहरी कड़ियां == *http://gumla.nic.in/ {{झारखंड के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी:झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en: Gumla District ]] चतरा जिला 7372 29979 2006-10-08T04:09:45Z Matra 768 मुख्यालय [[चतरा]] है - completed ''' चतरा''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चतरा]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3,706 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 7,90,680 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 34.55% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *http://chatra.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Chatra District ]] देवघर जिला 7373 29982 2006-10-08T04:12:02Z Matra 768 '''देवघर ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[देवघर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{झारखंड के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en: Deoghar District]] दुमका जिला 7374 29981 2006-10-08T04:11:24Z Matra 768 stub ''' दुमका''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[दुमका ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3,716.02 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 11,06,521 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 38.08% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 144m '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *http://dumka.nic.in/ {{झारखंड के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en: Dumka]] जामताड़ा जिला 7375 29980 2006-10-08T04:10:39Z Matra 768 re-arranged '''जामताड़ा ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जामताड़ा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{झारखंड के जिले}} {{stub}} [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en: Jamtara]] पलामू जिला 7376 28242 2006-09-23T12:40:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पलामू ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[डाल्टेनगंज ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 5043.8 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 23*50’ - 24*8’ उत्तर '''देशांतर''' - 83*55’ - 84*30’ पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *http://palamu.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Palamu District ]] पूर्वी सिंहभूम जिला 7377 28243 2006-09-23T12:48:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पूर्वी सिंहभूम ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ जमशेदपुर]] है । '''क्षेत्रफल''' - 3,533 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 16,13,088 (1991 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' -22*12' - 23*01' उत्तर '''देशांतर''' - 86*04' - 86*54' पूर्व '''औसत वर्षा''' - 1300 मि.मी. == बाहरी कड़ियां == *http://jamshedpur.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: East Singhbhum]] पश्चिमी सिंहभूम जिला 7378 28245 2006-09-23T12:52:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिमी सिंहभूम ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चाईबासा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 5351.41 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' -244m '''अक्षांश''' -21*58’- 23*36’ उत्तर '''देशांतर''' - 85*0’ - 86*54’ पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://chaibasa.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:West Singhbhum ]] बोकारो जिला 7379 46113 2007-01-25T15:48:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Bokaro]] {{stub}} '''बोकारो ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ बोकारो]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2,861 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 8,00,000. (?? जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 210m '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Bokaro District]] [[sv:Bokaro]] धनबाद जिला 7380 28247 2006-09-23T13:02:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धनबाद ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धनबाद ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 2509.5 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 19,49,526 (1991 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 23*37'3" - 24*4' उत्तर '''देशांतर''' - 86*6'30" - 86*50' पूर्व '''औसत वर्षा''' - 1309 मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://dhanbad.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Dhanbad District ]] गोड्डा जिला 7381 28248 2006-09-23T13:03:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' गोड्डा''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गोड्डा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Godda District]] पाकुड़ जिला 7382 28249 2006-09-23T13:09:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पाकुड़ ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[पाकुड़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 696.21 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 7,00,032 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 23o 40' - 25o18' उत्तर '''देशांतर''' - 86o 25' - 87o 57' पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://pakur.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Pakur District]] राँची जिला 7383 28250 2006-09-23T13:12:56Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''राँची ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राँची ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 7574.17 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 22,14,048 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 41.9% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://ranchi.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Ranchi District ]] लोहरदग्गा जिला 7384 28251 2006-09-23T13:17:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लोहरदग्गा ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लोहरदग्गा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 1,491 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - 32*30' - 23*40' उत्तर '''देशांतर''' - 84*40' - 84*50' पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://lohardaga.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Lohardaga District ]] लातेहार जिला 7385 28252 2006-09-23T13:18:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' लातेहार''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लातेहार ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Latehar District]] साहिबगंज जिला 7386 28253 2006-09-23T13:23:40Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''साहिबगंज ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[साहिबगंज ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Sahebganj District]] सराइकेला खरसावाँ जिला 7387 28254 2006-09-23T13:24:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' सराइकेला खरसावाँ ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सराइकेला खरसावाँ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == http://www.seraikela.nic.in/ [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Seraikela Kharsawan ]] सिमडेगा जिला 7388 28255 2006-09-23T13:25:02Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सिमडेगा ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ सिमडेगा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en: Simdega District]] हजारीबाग जिला 7389 28256 2006-09-23T13:26:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हजारीबाग ''' भारतीय राज्य [[झारखंड ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[हजारीबाग ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी: झारखंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{झारखंड के जिले}} [[en:Hazaribagh District ]] श्रेणी:झारखंड के जिले 7390 28257 2006-09-23T13:29:06Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:झारखंड]] Template:झारखंड के जिले 7391 28507 2006-09-25T05:33:42Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[झारखंड]]''' के जिले |- |align="center"|[[कोडरमा जिला]] | [[गढवा जिला]] | [[गिरीडीह जिला]] | [[गुमला जिला]] | [[चतरा जिला]] | [[जामताड़ा जिला]] | [[दुमका जिला]] | [[देवघर जिला]] | [[गोड्डा जिला]] | [[धनबाद जिला]] | [[पलामू जिला]] | [[पश्चिमी सिंहभूम जिला]] (मुख्यालय:[[चाईबासा]]) | [[पूर्वी सिंहभूम जिला]] (मुख्यालय: [[जमशेदपुर]]) | [[बोकारो जिला]] | [[पाकुड़ जिला]] | [[राँची जिला]] | [[लातेहार जिला]] | [[लोहरदग्गा जिला]] | [[सराइकेला खरसावाँ जिला]] | [[साहिबगंज जिला]] | [[सिमडेगा जिला]] | [[हजारीबाग जिला]] | |} अल्मोड़ा जिला 7392 28261 2006-09-23T13:45:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] उत्तरकाशी जिला 7393 28262 2006-09-23T13:45:15Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] चमोली जिला 7394 28263 2006-09-23T13:45:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] उधमसिंहनगर जिला 7395 32521 2006-10-26T14:20:28Z Soman 638 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en:Udham Singh Nagar]] चम्पावत जिला 7396 28265 2006-09-23T13:45:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] टिहरी जिला 7397 28266 2006-09-23T13:45:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] देहरादून जिला 7398 28267 2006-09-23T13:45:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] नैनीताल जिला 7399 28268 2006-09-23T13:45:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] पौरी जिला 7400 28269 2006-09-23T13:45:48Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] बागेश्वर जिला 7401 28270 2006-09-23T13:45:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] रूद्रप्रयाग जिला 7402 28271 2006-09-23T13:45:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] पिथौरागढ जिला 7403 28272 2006-09-23T13:45:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] हरिद्वार जिला 7404 28273 2006-09-23T13:45:56Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तरांचल ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तरांचल के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{ उत्तरांचल के जिले}} [[en: ]] Template:उत्तरांचल के जिले 7405 28499 2006-09-25T05:16:45Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[उत्तरांचल]]''' के जिले |- |align="center"|[[अल्मोड़ा जिला ]] | [[उत्तरकाशी जिला ]] | [[उधमसिंहनगर जिला ]] | [[चमोली जिला ]] | [[चम्पावत जिला ]] | [[टिहरी जिला ]] | [[देहरादून जिला ]] | [[नैनीताल जिला ]] | [[पिथौरागढ जिला ]] | [[पौरी जिला ]] | [[बागेश्वर जिला ]] | [[रूद्रप्रयाग जिला ]] | [[हरिद्वार जिला ]] | |} श्रेणी:उत्तरांचल के जिले 7406 28275 2006-09-23T13:50:27Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:उत्तरांचल]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] अजमेर जिला 7407 28281 2006-09-23T16:15:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' अजमेर''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अजमेर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] अलवर जिला 7408 46170 2007-01-25T20:02:00Z 204.86.58.5 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''अलवर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अलवर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 8,380 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 29,90,864 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 62.48 '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0144 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - 268 Meter '''अक्षांश''' - 27.57 उत्तर '''देशांतर''' - 76.6 पूर्व '''औसत वर्षा''' - 315 मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] उदयपुर जिला 7409 39299 2006-12-21T10:48:41Z 203.145.128.5 {{stub}} '''उदयपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उदयपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - +91(india code) 0294 (Udaipur code) (remove 0 zero with indian code like +91294.. and use 0 zero for calling from inside india. '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] Udaipur - STD Code is 0294 It is the Capital of Historical Mewar region. It was founded by the Maharaja of Mewar Shree Udai Singh ji, who was the father of the Legendary Prince of Mewar - Maharana Pratap. कोटा जिला 7410 43983 2007-01-17T06:01:14Z Nitinbagla 773 {{stub}} ''' कोटा''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कोटा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - ०७४४ '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] जयपुर जिला 7411 44868 2007-01-22T06:58:17Z 61.0.209.207 '''जयपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जयपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''23.24 lakh''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0141 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर 26 55 '''देशांतर''' - पूर्व 75 51 '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{राजस्थान के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] ==प्रमुख समाचार पत्र== *[[राजस्थान पत्रिका]] [[ == Headline text == ]] झालवाड़ जिला 7412 28286 2006-09-23T16:17:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''झालवाड़ ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[झालवाड़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] जालौड़ जिला 7413 28287 2006-09-23T16:17:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जालौड़ ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जालौड़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] जैसलमेर जिला 7414 28288 2006-09-23T16:17:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' जैसलमेर''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जैसलमेर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] टोंक जिला 7415 28289 2006-09-23T16:18:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''टोंक ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[टोंक ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] धौलपुर जिला 7416 28290 2006-09-23T16:18:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धौलपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धौलपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] डूंगरपुर जिला 7417 28291 2006-09-23T16:18:37Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''डूंगरपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] नागौर जिला 7418 28292 2006-09-23T16:18:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' नागौर''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नागौर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] हनुमानगढ जिला 7419 28293 2006-09-23T16:21:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हनुमानगढ ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[हनुमानगढ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] सवाई माधोपुर जिला 7420 28294 2006-09-23T16:21:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सवाई माधोपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सवाई माधोपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] राजसमन्द जिला 7421 34677 2006-11-13T09:54:23Z Nahar7772 355 {{stub}} ''' राजसमन्द''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राजसमन्द ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. '''जिले का मुख्य शहर [[देवगढ़ मदारिया]] == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] बीकानेर जिला 7422 28296 2006-09-23T16:22:12Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बीकानेर''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बीकानेर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] भरतपुर जिला 7423 28297 2006-09-23T16:22:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''भरतपुर ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[भरतपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] भीलवाड़ा जिला 7424 28298 2006-09-23T16:22:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' भीलवाड़ा''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[भीलवाड़ा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] बूंदी जिला 7425 33156 2006-11-02T08:56:02Z 155.70.23.45 {{stub}} '''बूंदी ''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ बूंदी]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0747 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] बाड़मेर जिला 7426 28300 2006-09-23T16:22:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बाड़मेर''' भारतीय राज्य [[राजस्थान ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बाड़मेर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:राजस्थान के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{राजस्थान के जिले }} [[en : ]] बिलासपुर 7427 28302 2006-09-23T16:27:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बिलासपुर''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । बिलासपुर [[छत्तीसगढ़]] का भी एक जिला है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] काँगड़ा जिला 7428 28314 2006-09-23T16:31:51Z Amitprabhakar 683 काँगड़ा का नाम बदलकर काँगड़ा जिला कर दिया गया है: District page {{stub}} '''काँगड़ा ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[काँगड़ा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] हमीरपुर जिला 7429 28405 2006-09-24T04:05:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हमीरपुर ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । इसी नाम से एक जिला [[हमीरपुर जिला, उत्तर प्रदेश |उत्तर प्रदेश ]] में भी है । जिले का मुख्यालय [[हमीरपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] मंडी जिला 7430 28305 2006-09-23T16:29:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मंडी ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मंडी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] उना जिला 7431 28306 2006-09-23T16:29:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उना ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उना ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] चंबा जिला 7432 28307 2006-09-23T16:29:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''चंबा ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चंबा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] लाहौल और स्पीती जिला 7433 43102 2007-01-14T17:58:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Lahul and Spiti]], [[he:ספיטי]], [[mr:लाहौल आणि स्पिति जिल्हा]] {{stub}} ''' लाहौल और स्पीती''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लाहौल और स्पीती ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[de:Lahaul und Spiti]] [[en:Lahul and Spiti]] [[he:ספיטי]] [[mr:लाहौल आणि स्पिति जिल्हा]] सिरमौर जिला 7434 28309 2006-09-23T16:30:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' सिरमौर''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सिरमौर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] किन्नौर जिला 7435 28310 2006-09-23T16:30:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''किन्नौर ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[किन्नौर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] कुल्लू जिला 7436 28311 2006-09-23T16:30:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' कुल्लू ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कुल्लू ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] सोलन जिला 7437 28312 2006-09-23T16:30:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' सोलन''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सोलन ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] शिमला जिला 7438 28313 2006-09-23T16:30:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''शिमला ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[शिमला ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] काँगड़ा 7439 28315 2006-09-23T16:31:51Z Amitprabhakar 683 काँगड़ा का नाम बदलकर काँगड़ा जिला कर दिया गया है: District page #REDIRECT [[काँगड़ा जिला]] Template:हिमाचल प्रदेश के जिले 7440 28518 2006-09-25T06:01:38Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[हिमाचल प्रदेश]]''' के जिले |- |align="center"|[[काँगड़ा जिला]] | [[हमीरपुर जिला]] | [[मंडी जिला]] | [[बिलासपुर जिला]] | [[उना जिला]] | [[चंबा जिला]] | [[लाहौल और स्पीती जिला]] | [[सिरमौर जिला]] | [[किन्नौर जिला]] | [[कुल्लू जिला]] | [[सोलन जिला]] | [[शिमला जिला]] | |} श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले 7441 28318 2006-09-23T16:37:42Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश] बिलासपुर जिला, हिमाचल प्रदेश 7442 28319 2006-09-23T16:39:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बिलासपुर ''' भारतीय राज्य [[हिमाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बिलासपुर ]] है । इसी नाम से एक जिला [[छत्तीसगढ़]] में भी है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:हिमाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{हिमाचल प्रदेश के जिले }} [[en : ]] अंबेदकर नगर जिला 7443 28327 2006-09-24T02:46:31Z 203.110.243.21 {{stub}} '''अंबेदकर नगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अंबेदकर नगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Ambedkar Nagar District ]] आगरा जिला 7444 44942 2007-01-22T19:32:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Agra (distrito)]] ज'''आगरा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[आगरा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - 4027 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 36,11,301 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0562 '''जिलाधिकारी '''- संजय प्रसाद(सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{उत्तर प्रदेश के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:Agra District]] [[es:Agra (distrito)]] इलाहाबाद जिला 7445 29323 2006-10-03T11:32:32Z 59.94.114.112 {{stub}} '''इलाहाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[इलाहाबाद ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0532 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Allahabad District ]] अलीगढ़ जिला 7446 45278 2007-01-23T14:03:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Aligarh (Distrikt)]], [[es:Aligarh (distrito)]] {{stub}} '''अलीगढ़ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अलीगढ़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[de:Aligarh (Distrikt)]] [[en:Aligarh District]] [[es:Aligarh (distrito)]] आजमगढ़ जिला 7447 28332 2006-09-24T02:52:04Z 203.110.243.21 {{stub}} '''आजमगढ़ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[आजमगढ़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Azamgarh District ]] उन्नाव जिला 7448 28333 2006-09-24T02:53:22Z 203.110.243.21 {{stub}} '''उन्नाव ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Unnao District ]] इटावा जिला 7450 28335 2006-09-24T02:55:43Z 203.110.243.21 {{stub}} '''इटावा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ इटावा]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Etawah District ]] कानपुर नगर जिला 7451 41048 2007-01-03T05:34:27Z Bobby Awasthi 986 {{stub}} '''कानपुर ''' [[भारत]]ीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कानपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Kanpur District ]] कानपुर देहात जिला 7452 28337 2006-09-24T02:57:27Z 203.110.243.21 {{stub}} '''कानपुर देहात ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कानपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Kanpur Dehat District ]] कौशम्बी जिला 7453 28338 2006-09-24T02:58:05Z 203.110.243.21 {{stub}} '''कौशम्बी ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कौशम्बी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Kaushambi District ]] कुशीनगर जिला 7454 36384 2006-11-26T18:50:43Z 203.145.134.195 {{stub}} '''कुशीनगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कुशीनगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 05564 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Kushinagar District ]] एटा जिला 7455 46367 2007-01-26T03:40:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Etah (distrito)]] {{stub}} ''' एटा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en:Etah District]] [[es:Etah (distrito)]] औरैया जिला 7456 36652 2006-11-29T10:28:38Z Jeetu vishnoi 904 {{stub}} ''' औरैया ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 05683 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Auraiya District ]] कन्नौज जिला 7457 28342 2006-09-24T03:00:42Z 203.110.243.21 {{stub}} '''कन्नौज ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कन्नौज ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Kannauj District ]] गाजीपुर जिला 7458 28343 2006-09-24T03:02:19Z 203.110.243.21 {{stub}} '''गाजीपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गाजीपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Ghazipur District ]] गाजियाबाद जिला 7459 36536 2006-11-28T14:13:25Z 202.54.134.12 /* Education */ {{stub}} ''' गाजियाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक औद्योगिक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ गाजियाबाद ]] है । native_name=गाजियाबाद| '''अक्षांश''' - 28.67 उत्तर '''देशांतर''' - 77.42 पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. state_name=Uttar Pradesh | district=[[Ghaziabad District]] | leader_title=Mayor | leader_name= [[Damyanti Goel]] | altitude= | population_as_of = 2001 | population_total = 12,64,968 | population_density = | area_magnitude= | area_total= | area_telephone= 91-120 | postal_code= 201 xxx | vehicle_code_range= UP 14 | footnotes = | {{translate}} {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" |+'''भारत गणराज्य''' |- |style="background:#efefef;" align="center" colspan=2| {|border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- |align="center" width="140px"|[[चित्र:Flag of India.svg|230px]] |align="center" width="140px" height="115px"|[[Image:Emblem_of_India.svg|100px]] |- |align="center" width="140px"|([[:en:Flag of India|In Detail]]) |align="center" width="140px"|([[:en:Emblem of India|In Detail]]) |} |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;"| <font size="-1"> |- |[[मेयर]]||[[दम्यन्ति गोयल]] | |- |[[विस्तार]]<br/>&nbsp;- कुल<br/>&nbsp;- % पानी |[[विस्तार]] <br/> ३,२८७,५९० [[वर्ग किलोमीटर|km&sup2;]] <br/> ९.५% |- |[[जनसंख्या]]<br/>&nbsp;- कुल ([[२०००]])<br/>&nbsp;- [[बस्ती घनत्व|घनत्व]] |३१३/km&sup2; |- |- |[[List_of_country_calling_codes|Calling Code]]||९१ |} '''Ghaziabad''' {{audio|Ghaziabad.ogg|pronunciation}} is an industrial city in the [[India]]n state of [[Uttar Pradesh]]. It is located about 1.5 Km East of the Hindon river at Latitude 28° 40' North and Longitude 77° 25' East. It is 19 Km East of [[Delhi]] and 46 Km South-West of [[Meerut]]. The city houses the headquarters of the [[Ghaziabad district]]. '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Ghaziabad District ]] <!-- See [[Wikipedia:WikiProject Indian cities]] for details --> {{RRevised}} The city gets its name from the founder Ghazi-ud-din, who called it Ghaziuddinnagar after himself. Later the name was shortened to Ghaziabad. It is also the home to [http://www.alttc.bsnl.co.in/ Advanced Level Telecommunication Training Centre(ALTTC)]. It is a large industrial city well-connected by roads and railways. It has industries that manufacture railway coaches, diesel engines,bicycles, tapestries, glassware, pottery, paint and varnish, heavy chains etc. Recently a number of malls and multiplexes have come up in the city and the roads are being improved by construction and widening of flyovers. These developments have also led to it being featured in [http://www.msnbc.msn.com/id/13528949/site/newsweek/page/8/ Newsweek International] as one of the 10 most dynamic cities of the world for 2006. == History == The place was founded in 1740 by the emperor, Ghazi-ud-din, who called it Ghaziuddinnagar after himself and built a spacious structure consisting of 120 rooms of masonry with pointed arches. Only the gate, a few portions of the boundary wall and a massive pillar about fourteen feet in height remains now, the precincts now being inhabited. His mausoleum still stands in the city but is in a bad state of preservation. The city was the scene of fighting during the Indian Mutiny, 1857–58, revolt that began with Indian soldiers in the Bengal army of the British East India Company but developed into a widespread uprising against British rule in India. In an encounter between the freedom fighters and a small British force the former were defeated while trying to hold the Hindon. This was the first war of independence and it brought Ghaziabad much of its glory. From the historical cultural, mythological and archeological point of view Ghaziabad is a prosperous city. This has been proved from the research work and excavations done in the district. The excavation work carried out at the mound of Kaseri situated on the bank of river Hindon, 2 km north from Mohan Nagar shows that civilization was developed here in 2500 B.C. ==Geography== Ghaziabad is situated about 1.5 Km from the Hindon river. On the north it is bound by the district of Meerut, on the south by that of Bulandshahar & Gautambudh Nagar, on the south-west by [[Delhi]] and on the east by the district Jyotibaphule Nagar. As its boundary is adjacent to Delhi, it acts as the main entrance to Uttar Pradesh and hence is also called the Gateway of [[Uttar Pradesh]]. Ganga, Yamuna and Hindon are the main rivers flowing through the district and they are filled with water throughout the year. Other than these there are some small rain-fed rivers, prominent among them is the Kali river. Apart from these rivers the Ganaga Canal flows through the district and irrigation work is carried out through different branches of Canal. The Ganga canal also caters the drinking water needs of the people of Ghaziabad as well as Delhi. ===Climate=== As it is adjacent to [[Delhi]], its temperature and rainfall are similar to that of Delhi. The dust storms in Rajasthan and snowfall in the Himalayas, Kumaon and Garhwal hills impact the weather regularly. The monsoon usually arrives at the end of the June or the first week of July and normally the rainy season lasts till October. ==Economy== Ghaziabad is primarily an industrial city with manufacturers in railway coaches, diesel engines, electroplating, bicycles, tapestries, glassware, pottery, vegetable oil, paint and varnish, heavy chains, typewriter ribbons, etc. It is one of the most industrialised cities in [[Uttar Pradesh]]. There are also a number of private hospitals and health-care centres in Ghaziabad that provide health care to the residents in nearby villages and towns such as Pilkhuwa, Hapur, Dasna etc. ==Government and Politics== There is one municipal corporation in Ghaziabad. It was given the status of a municipal corporation on 31 August 1994. On 14th November 1976 Ghaziabad was declared as a district by the then Chief Minister Mr. N.D.Tiwari. Prior to this Ghaziabad was the Tehsil of District [[Meerut]]. After which the city moved forward leaps and bounds on the social, economic and agricultural front. ==Transport== Ghaziabad can be reached by air, road and rail. The nearest airport is the Indira Gandhi International airport which is about 45 Km from here. By road Ghaziabad is well-connected on all sides to [[Delhi]], [[New Okhla Industrial Development Authority|NOIDA]], Hapur, Meerut, Saharanpur, Haridwar, etc. A large number of people commute to Delhi everyday for work. There is also a Delhi Transport Corporation (DTC) bus service from ALTTC, Ghaziabad to ITO, Delhi after about every fifteen minutes. Another DTC bus service plies from Pratap Vihar to Shivaji Stadium (Connaught Place), New Delhi. Ghaziabad is also well-connected to all parts of the country through Railway line. It is a railway junction and several lines pass through Ghaziabad. The Main railway station is suitated in the middle of the city. There are bus terminuses at Mohan Nagar, Lohia Nagar, Vasundhara and close to Meerut Road from where Uttar Pradesh State Road Transport Corporation (UPSRTC) buses ply all over the state of [[Uttar Pradesh]]. ==Education== There are a number of private engineering colleges and management institutes in Ghaziabad. There are also a few dental colleges and physiotherapy institutes. A list of schools and colleges in Ghaziabad are as follows: *[http://www.dpsghaziabad.com Delhi Public School - Ghaziabad] *[http://planetvidyaschools.com/school/chhabildasschool Ch. Chhabil Das Public School] *[[Institute of Management Technology]] *[http://www.ims-ghaziabad.ac.in Institute of Management Studies] *[http://www.kiet.edu Krishna Institute of Engineering and Technology] *[http://www.akgec.org Ajay Kumar Garg Engineering College] *[http://www.idealinstitute.ac.in Ideal Institute of Technology] *[http://www.idealinstitute.ac.in Institute of Technology and Science] *Santosh Medical & Dental College (Pratap Vihar) *School Of Management and Technology *Inderprastha Engineering College *Bal Bharati Public School, Brij Vihar *DAV Public School *Ram Chameli Chaddha Vishvas Girls' Degree College *Uttam School for Girls *Holy Child School *Saint Paul's School *Silver Lines School *Sunshine School *Silver Bells School *Saint Marys School *[http://www.deepmemorialpublicschool.com Deep Memorial Public School, Ramprastha] ==Media== It is a part of the satellite area of Delhi therefore most of the newspapers, T.V. channels and radio channels here are the same as for Delhi. One of the oldest local newspapers is The Hint. Radio channels like Radio Mirchi (98.3 FM), Radio City (91.0 FM), 95.0 FM, Red FM (93.5 FM), A.I.R. FM Rainbow (102.6 FM) are available. Branch of The Times of India newspaper is also there at C-76 RDC Raj Nagar Ghaziabad Ph 0120-4113009 Television channels are available through the Cable T.V. network, City Cable being the largest operator. ==Entertainment== A number of shopping malls and multiplexes have come up in Ghaziabad in the recent years. They offer world-class movie theatres with good restaurants. Some of them are as follows: *East Delhi Mall, Kaushambi *Shipra Mall, Indirapuram *Silver City Multiplex, G.T. Road *Movie World, Meerut Road *MMX Multiplex, Mohan Nagar *Galaxy Multiplex, Sahibabad *Ansal's Plaza, Vaishali *Pacific Mall, Opposite Anand Vihar ISBT, Kaushambi *Movie Palace, Near Seemapuri *AEZ Carnival Country, Vaishali ==External links== '''Official websites''' *[http://ghaziabad.nic.in Ghaziabad Official Website] *[http://www.alttc.bsnl.co.in Advanced Level Telecommunication Training Centre (ALTTC)] *[http://www.ghaziabad.bsnl.co.in Ghaziabad BSNL] '''Shopping Malls''' *[http://www.megamalls.in/ghaziabad Shopping Malls in Ghaziabad (U.P.)] '''Multiplexes''' *[http://www.jammultiplex.com JAM Multiplex - Shipra Mall, Indirapuram] *[http://www.wavecinemas.com Wave Cinemas, Kaushambi] *[http://www.pvrcinemas.com PVR Cinemas - East Delhi Mall] *[http://www.adlabsmultiplex.com Adlabs Multiplex - Ansal Plaza, Vaishali] *[http://www.funcinemas.com FUN Cinemas- AEZ Mall, Vaishali] ==Recent news items== *[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/334717.cms Aspiring cops go on rampage, molest girls (Times of India)] ==References== *[http://ghaziabad.nic.in Ghaziabad Official Website] [[Category:Cities and towns in Uttar Pradesh]] {{NationalCapitalTerritory}} [[de:Ghaziabad]] [[hi:गाज़ियाबाद]] [[lt:Gaziabadas]] [[lb:Ghaziabad]] [[ro:Ghaziabad]] [[sv:Ghaziabad]] गोरखपुर जिला 7460 38020 2006-12-12T12:23:16Z 125.23.29.124 {{stub}} '''गोरखपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गोरखपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - (55%) '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - (0551) '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Gorakhpur District ]] गोंडा जिला 7461 28346 2006-09-24T03:04:31Z 203.110.243.21 {{stub}} '''गोंडा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गोंडा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Gonda District ]] गौतम बुद्ध नगर जिला 7462 37450 2006-12-05T19:34:21Z 61.246.8.128 ''' गौतम बुद्ध नगर''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गौतम बुद्ध नगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0120 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{उत्तर प्रदेश के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en : Gautam Buddha Nagar District ]] ज्योतिबा फुले नगर जिला 7463 37300 2006-12-04T14:42:56Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव '''ज्योतिबा फुले नगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ज्योतिबा फुले नगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Jyotiba Phule Nagar District]] जौनपुर जिला 7464 29487 2006-10-04T07:23:58Z Matra 768 re-arrange '''जौनपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जौनपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{उत्तर प्रदेश के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en :Jaunpur District ]] चन्दौली जिला 7465 28350 2006-09-24T03:09:15Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''चन्दौली ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[चन्दौली ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Chandauli District ]] चित्रकूट जिला 7466 28352 2006-09-24T03:10:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चित्रकूट ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Chitrakoot District ]] झांसी जिला 7467 32116 2006-10-24T11:53:05Z Rahulsahgal 788 {{stub}} '''झांसी''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[झाँसी]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. <br> '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना)<br> '''साक्षरता''' - <br> '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 510<br> '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में)<br> '''समुद्र तल से उचाई''' -<br> '''अक्षांश''' - उत्तर<br> '''देशांतर''' - पूर्व<br> '''औसत वर्षा''' - मि.मी.<br> == बाहरी कड़ियां == * [http://jhansi.nic.in झॉसी जिला अधिकारिक् वेब् साईट् ] * [http://www.nnjhansi.com झॉसी नगर् निगम् अधिकारिक् वेब् साईट् ] * [http://up-tourism.com उत्तर् प्रदेश् पयर्टन् अधिकारिक् वेब् साईट् ] [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Jhansi District ]] जालौन जिला 7468 31011 2006-10-16T19:00:27Z Matra 768 '''जालौन ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जालौन ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{उत्तर प्रदेश के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en : Jalaun District]] देवरिया जिला 7469 28355 2006-09-24T03:13:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' देवरिया ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ देवरिया ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Devaria District ]] पिलभीत जिला 7470 28356 2006-09-24T03:13:55Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पिलभीत ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Pilibhit District ]] फतेहपुर जिला 7471 28357 2006-09-24T03:14:28Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फतेहपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फतेहपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Fatehpur District]] फार्रूखाबाद जिला 7472 29590 2006-10-04T17:41:47Z डॉ॰ जगदीश 668 {{stub}} '''फर्रुखाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[फतेहगढ़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Farrukhabad District ]] प्रतापगढ़ जिला 7473 39002 2006-12-19T14:53:44Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव '''प्रतापगढ़ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[प्रतापगढ़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Pratapgarh District ]] फैजाबाद जिला 7474 28360 2006-09-24T03:17:31Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फैजाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अयोध्या ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Faizabad District ]] बलिया जिला 7475 37576 2006-12-07T08:11:06Z 61.16.157.162 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''बलिया ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Ballia District ]] एस. टी. डी (STD) कोड -05498 बरेली जिला 7476 38809 2006-12-18T11:11:55Z 61.95.141.136 {{stub}} '''बरेली ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बरेली ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0581 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Bareilly District ]] बदौन जिला 7477 28363 2006-09-24T03:21:03Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बदौन ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ बदौन ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Badaun District ]] बस्ती जिला 7478 28364 2006-09-24T03:21:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बस्ती ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ बस्ती]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Basti District ]] बहरैच जिला 7479 36133 2006-11-24T13:24:14Z Matra 768 '''बहरैच ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{stub}} [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Bahraich District ]] बुलन्दशहर जिला 7480 28366 2006-09-24T03:23:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बुलन्दशहर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बुलन्दशहर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Bulandshahr District]] बिजनौर जिला 7481 29141 2006-10-02T16:06:38Z Matra 768 {{stub}} '''बिजनौर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बिजनौर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Bijnor District ]] बाराबांकी जिला 7482 28369 2006-09-24T03:25:40Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बाराबांकी ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Barabanki District ]] [[mr:बाराबंकी]] [[sv:Barabanki]] बांदा जिला 7483 43567 2007-01-15T19:50:57Z 61.0.48.136 {{stub}} '''बांदा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बांदा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 05192 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Banda District ]] बागपत जिला 7484 43618 2007-01-16T08:58:17Z 203.122.23.180 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} '''बागपत ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Bagpat District ]] [[Main Town : Baraut ]] बलरामपुर जिला 7485 29145 2006-10-02T16:10:29Z Matra 768 {{stub}} '''बलरामपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बलरामपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Balrampur District ]] मैनपुरी जिला 7486 28373 2006-09-24T03:29:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मैनपुरी ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Mainpuri District ]] महामयानगर जिला 7487 46453 2007-01-26T15:47:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Hathras (distrito)]] {{stub}} ''' महामयानगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ महामयानगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en:Mahamaya Nagar District]] [[es:Hathras (distrito)]] मऊ जिला 7488 28375 2006-09-24T03:31:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मऊ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मऊ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Mau, India]] मथुरा जिला 7489 28376 2006-09-24T03:32:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मथुरा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मथुरा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Mathura District ]] महोबा जिला 7490 39367 2006-12-22T10:48:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' महोबा ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 05281 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Mahoba District]] महाराजगंज जिला 7491 28378 2006-09-24T03:33:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''महाराजगंज ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[महाराजगंज ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Maharajganj District ]] मिर्जापुर जिला 7492 28379 2006-09-24T03:34:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' मिर्जापुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ मिर्जापुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Mirzapur District]] मुरादाबाद जिला 7493 28380 2006-09-24T03:35:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मुरादाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मुरादाबाद ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Moradabad District ]] मुजफ्फरनगर जिला 7494 44705 2007-01-21T16:22:15Z 61.0.10.93 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0131 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Muzaffarnagar District ]] मेरठ जिला 7495 45148 2007-01-23T01:57:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:मेरठ जिल्हा]] {{stub}} '''मेरठ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[मेरठ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en:Meerut District]] [[mr:मेरठ जिल्हा]] मुझफ्फरनगर जिला 7496 28384 2006-09-24T03:38:57Z Amitprabhakar 683 मुझफ्फरनगर जिला का नाम बदलकर मुजफ्फरनगर जिला कर दिया गया है: Spelling mistake #REDIRECT [[मुजफ्फरनगर जिला]] रामपुर जिला 7497 28385 2006-09-24T03:41:16Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' रामपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Rampur District]] रायबरेली जिला 7498 34813 2006-11-14T13:59:47Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव '''रायबरेली ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. {{stub}} == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Raebareli District ]] लखनऊ जिला 7499 28387 2006-09-24T03:43:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लखनऊ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[लखनऊ ]] है जो राज्य की राजधानी भी है। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Lucknow District]] ललितपुर जिला 7500 28388 2006-09-24T03:44:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''ललितपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ललितपुर ]] है । इसी नाम से एक जिला [[नेपाल]] में भी है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Lalitpur District, Uttar Pradesh ]] लखिमपुर खेरी जिला 7501 29910 2006-10-07T18:16:09Z 203.187.214.233 {{stub}} '''लखीमपुर खेरी ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । लखीमपुर नाम से एक जिला [[लखीमपुर जिला | असम]] में भी है । जिले का मुख्यालय लखीमपुर है । '''क्षेत्रफल''' - 7680 वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 24,19,234 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 05872 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से ऊँचाई''' - '''अक्षांश''' - 27-6 से 28.6 उत्तर '''देशांतर''' - 80.34 से 81.30 पूर्व '''औसत वर्षा''' - 1093 मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Lakhimpur Kheri ]] वाराणसी जिला 7502 28392 2006-09-24T03:51:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''वाराणसी ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[वाराणसी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Varanasi District ]] शाहजहांपुर जिला 7503 28393 2006-09-24T03:53:28Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''शाहजहांपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[शाहजहांपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Shahjahanpur District ]] सुल्तानपुर जिला 7504 28394 2006-09-24T03:54:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सुल्तानपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सुल्तानपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Sultanpur District]] श्रावस्ती जिला 7505 28395 2006-09-24T03:54:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' श्रावस्ती''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[श्रावस्ती ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Shravasti District ]] सिद्धार्थनगर जिला 7506 28396 2006-09-24T03:55:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सिद्धार्थनगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सिद्धार्थनगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Siddharthnagar District ]] संत कबीर नगर जिला 7507 28397 2006-09-24T03:56:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' संत कबीर नगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ संत कबीर नगर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Sant Kabir Nagar District ]] सीतापुर जिला 7508 28398 2006-09-24T03:57:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सीतापुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सीतापुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Sitapur District ]] संत रविदास नगर जिला 7509 28399 2006-09-24T03:57:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''संत रविदास नगर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ संत रविदास नगर]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Sant Ravidas Nagar]] सहारनपुर जिला 7510 28400 2006-09-24T03:59:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''सहारनपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[सहारनपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Saharanpur District ]] सोनभद्र जिला 7511 28602 2006-09-25T18:45:27Z 203.145.128.5 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राबर्टसगंज ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Sonbhadra District ]] हमीरपुर जिला, उत्तर प्रदेश 7512 28404 2006-09-24T04:04:04Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हमीरपुर ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । हमीरपुर नाम से ही एक जिला [[हमीरपुर जिला | हिमाचल प्रदेश]] में भी है । जिले का मुख्यालय [[हमीरपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Hamirpur District, Uttar Pradesh ]] फिरोजाबाद जिला 7513 28406 2006-09-24T04:07:45Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''फिरोजाबाद ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । फिरोजपुर नाम से एक जिला [[फिरोजपुर जिला |पंजाब ]]में है । जिले का मुख्यालय [[फिरोजाबाद ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en :Firozabad District ]] हरदोइ जिला 7514 28407 2006-09-24T04:08:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हरदोइ ''' भारतीय राज्य [[उत्तर प्रदेश ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[हरदोइ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उत्तर प्रदेश के जिले }} [[en : Hardoi District]] Template:उत्तर प्रदेश के जिले 7515 28498 2006-09-25T04:36:30Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[उत्तर प्रदेश]]''' के जिले |- |align="center"|[[अंबेदकर नगर जिला ]] | [[आगरा जिला ]] | [[अलीगढ़ जिला ]] | [[आजमगढ़ जिला ]] | [[इलाहाबाद जिला ]] | [[उन्नाव जिला ]] | [[इटावा जिला ]] | [[एटा जिला ]] | [[औरैया जिला ]] | [[कन्नौज जिला ]] | [[कौशम्बी जिला ]] | [[कुशीनगर जिला ]] | [[कानपुर नगर जिला ]] | [[कानपुर देहात जिला ]] (अकबरपुर जिला) | [[गाजीपुर जिला ]] | [[गाजियाबाद जिला ]] | [[गोरखपुर जिला ]] | [[गोंडा जिला ]] | [[गौतम बुद्ध नगर जिला ]] | [[चित्रकूट जिला ]] | [[जालौन जिला ]] | [[चन्दौली जिला ]] | [[ज्योतिबा फुले नगर जिला ]] | [[झांसी जिला ]] | [[जौनपुर जिला ]] | [[देवरिया जिला ]] | [[पिलभीत जिला ]] | [[प्रतापगढ़ जिला ]] | [[फतेहपुर जिला ]] | [[फार्रूखाबाद जिला ]] | [[फिरोजाबाद जिला ]] | [[फैजाबाद जिला ]] | [[बलरामपुर जिला ]] | [[बरेली जिला]] | [[बलिया जिला]] | [[बस्ती जिला ]] | [[बदौन जिला ]] | [[बहरैच जिला ]] | [[बुलन्दशहर जिला ]] | [[बागपत जिला ]] | [[बिजनौर जिला ]] | [[बाराबांकी जिला ]] | [[बांदा जिला ]] | [[मैनपुरी जिला ]] | [[महामयानगर जिला ]] (हथरस जिला) | [[मऊ जिला ]] | [[मथुरा जिला ]] | [[महोबा जिला ]] | [[महाराजगंज जिला ]] | [[मिर्जापुर जिला ]] | [[मुझफ्फरनगर जिला ]] | [[मेरठ जिला ]] | [[मुरादाबाद जिला ]] | [[रामपुर जिला ]] | [[रायबरेली जिला ]] | [[लखनऊ जिला ]] | [[ललितपुर जिला ]] | [[लखिमपुर खेरी जिला ]] | [[वाराणसी जिला ]] | [[सुल्तानपुर जिला ]] | [[शाहजहांपुर जिला ]] | [[श्रावस्ती जिला ]] | [[सिद्धार्थनगर जिला ]] | [[संत कबीर नगर जिला ]] | [[सीतापुर जिला ]] | [[संत रविदास नगर जिला ]] | [[सोनभद्र जिला ]] | [[सहारनपुर जिला ]] | [[हमीरपुर जिला, उत्तर प्रदेश ]] | [[हरदोइ जिला ]] |} श्रेणी:उत्तर प्रदेश के जिले 7516 28410 2006-09-24T04:14:56Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश ]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] इन्दौर जिला 7517 28414 2006-09-24T04:42:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' इन्दौर''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ इन्दौर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en :Indore District ]] उज्जैन जिला 7518 28415 2006-09-24T04:43:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उज्जैन ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उज्जैन ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en :Ujjain District ]] झाबुआ जिला 7519 28419 2006-09-24T04:46:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''झाबुआ ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : Jhabua District]] छिन्दवाड़ा जिला 7520 28593 2006-09-25T18:17:26Z 203.145.128.5 {{stub}} '''छिन्दवाड़ा ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[छिन्दवाड़ा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 07161 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] जबलपुर जिला 7521 30459 2006-10-13T03:14:34Z Nitinvyas 802 {{stub}} '''जबलपुर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[जबलपुर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0761 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : Jabalpur District]] ग्वालियर जिला 7522 28600 2006-09-25T18:39:35Z 203.145.128.6 {{stub}} '''ग्वालियर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ग्वालियर ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0751 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en :Gwalior District ]] कटनी जिला 7523 28421 2006-09-24T04:48:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कटनी ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[कटनी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] उमरिया जिला 7524 28422 2006-09-24T04:48:45Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' उमरिया''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] राजगढ़ जिला 7525 28423 2006-09-24T04:50:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''राजगढ़ ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राजगढ़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en :Rajgarh District ]] होशंगाबाद जिला 7526 28424 2006-09-24T04:52:02Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''होशंगाबाद ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[होशंगाबाद ]] है । प्रसिद्ध [[हिंदी]] साहित्यकार [[हरिशंकर परसांई]] यहीं के थे । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : Hoshangabad District]] धर जिला 7527 28425 2006-09-24T04:52:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' धर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en :Dhar District ]] भोपाल जिला 7528 42560 2007-01-12T10:16:14Z 210.212.157.14 /* बाहरी कड़ियां */ {{stub}} ''' भोपाल ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ भोपाल ]] है जो राज्य की राजधानी भी है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. Bhopal. the city of lakes.It is the heart of india. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : Bhopal District]] देवास जिला 7529 28427 2006-09-24T04:54:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''देवास ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[देवास ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] भिंड जिला 7530 28428 2006-09-24T04:55:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''भिंड ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[भिंड ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] बुरहनपुर जिला 7531 28429 2006-09-24T04:56:00Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बुरहनपुर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] बेतुल जिला 7532 31623 2006-10-21T04:18:41Z Matra 768 '''बेतुल ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बेतुल]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 07141 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. {{stub}} == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] बालाघाट जिला 7533 28431 2006-09-24T04:56:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बालाघाट ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] बारवानी जिला 7534 28432 2006-09-24T04:56:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बारवानी ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] पन्ना जिला 7535 28433 2006-09-24T04:56:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पन्ना ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] नीमुच जिला 7536 28434 2006-09-24T04:56:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नीमुच ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] नरसिंहपुर जिला 7537 28435 2006-09-24T04:56:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नरसिंहपुर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] दामोह जिला 7538 28436 2006-09-24T04:57:07Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''दामोह ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] टीकमगढ़ जिला 7539 28437 2006-09-24T04:57:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''टीकमगढ़ ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] दातिया जिला 7540 28438 2006-09-24T04:57:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''दातिया ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] छत्तरपुर जिला 7541 28439 2006-09-24T04:57:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''छत्तरपुर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] गुना जिला 7542 28440 2006-09-24T04:57:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गुना ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] खांडवा जिला 7543 28441 2006-09-24T04:57:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''खांडवा ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] खारगोन जिला 7544 28442 2006-09-24T04:57:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''खारगोन ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] अशोकनगर जिला 7545 28443 2006-09-24T04:57:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अशोकनगर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] अनूपपुर जिला 7546 30614 2006-10-14T04:36:46Z Amitprabhakar 683 अनुपुर जिला का नाम बदलकर अनूपपुर जिला कर दिया गया है: Spelling mistake {{stub}} '''अनुपुर ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] मंडला जिला 7547 28445 2006-09-24T04:58:51Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] मंडसौर जिला 7548 28446 2006-09-24T04:58:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] मोरैना जिला 7549 28447 2006-09-24T04:58:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] रायसेन जिला 7550 28448 2006-09-24T04:59:01Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] विदिशा जिला 7551 29489 2006-10-04T07:25:24Z Matra 768 [[en:Vidisha District]] ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{stub}} {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:Vidisha District]] सागर जिला 7552 30394 2006-10-12T15:02:02Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[Sagar ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' 07582- '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} {{stub}} [[en : ]] सिधि जिला 7553 33061 2006-10-31T16:26:01Z 59.95.106.188 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [['''सिधि''' ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 07805 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] सियोनी जिला 7554 28452 2006-09-24T04:59:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] सेहोर जिला 7555 28453 2006-09-24T04:59:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] शाहदौल जिला 7556 28454 2006-09-24T04:59:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] शिवपुर जिला 7557 28455 2006-09-24T04:59:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] शिवपुरी जिला 7558 28456 2006-09-24T04:59:31Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] शाजापुर जिला 7559 28457 2006-09-24T04:59:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] हरदा जिला 7560 28458 2006-09-24T04:59:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] रतलाम जिला 7561 28460 2006-09-24T05:02:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रतलाम ''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[रतलाम ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] रेवा जिला 7562 28461 2006-09-24T05:02:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' रेवा''' भारतीय राज्य [[मध्य प्रदेश]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[रेवा ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{मध्य प्रदेश के जिले }} [[en : ]] श्रेणी:मध्य प्रदेश के जिले 7563 28462 2006-09-24T05:07:33Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:मध्य प्रदेश]] [[ श्रेणी:भारत के जिले]] Template:मध्य प्रदेश के जिले 7564 28512 2006-09-25T05:45:54Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[मध्य प्रदेश]]''' के जिले |- |align="center"|[[अनुपुर जिला]] | [[अशोकनगर जिला]] | [[इन्दौर जिला]] | [[उज्जैन जिला]] | [[उमरिया जिला]] | [[कटनी जिला]] | [[खारगोन जिला]] | [[खांडवा जिला]] | [[गुना जिला]] | [[ग्वालियर जिला]] | [[छत्तरपुर जिला]] | [[छिन्दवाड़ा जिला]] | [[जबलपुर जिला]] | [[झाबुआ जिला]] | [[टीकमगढ़ जिला]] | [[दातिया जिला]] | [[दामोह जिला]] | [[देवास जिला]] | [[धर जिला]] | [[नरसिंहपुर जिला]] | [[नीमुच जिला]] | [[पन्ना जिला]] | [[बारवानी जिला]] | [[बालाघाट जिला]] | [[बेतुल जिला]] | [[बुरहनपुर जिला]] | [[भिंड जिला]] | [[भोपाल जिला]] | [[मंडला जिला]] | [[मंडसौर जिला]] | [[मोरैना जिला]] | [[रतलाम जिला]] | [[रेवा जिला]] | [[राजगढ़ जिला]] | [[रायसेन जिला]] | [[विदिशा जिला]] | [[सागर जिला]] | [[सिधि जिला]] | [[सियोनी जिला]] | [[सेहोर जिला]] | [[शाहदौल जिला]] | [[शिवपुर जिला]] | [[शिवपुरी जिला]] | [[शाजापुर जिला]] | [[हरदा जिला]] | [[होशंगाबाद जिला]] | |} निचली सुबनसिरी जिला 7565 28472 2006-09-24T08:48:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''निचली सुबनसिरी ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} लोहित जिला 7566 28477 2006-09-24T08:50:48Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लोहित ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} कुरुंग कुमे जिला 7567 28471 2006-09-24T08:47:40Z Amitprabhakar 683 '''कुरुंग कुमे ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} अंजॉ जिला 7568 28473 2006-09-24T08:49:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''अंजॉ ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} पूर्व कमेंग जिला 7569 28474 2006-09-24T08:50:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पूर्व कमेंग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} पूर्व सियांग जिला 7570 28475 2006-09-24T08:50:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पूर्व सियांग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} चेंगलॉन्ग जिला 7571 28476 2006-09-24T08:50:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चेंगलॉन्ग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} उपरी दिबांग घाटी जिला 7572 28478 2006-09-24T08:53:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उपरी दिबांग घाटी ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} तिरप जिला 7573 28479 2006-09-24T08:54:01Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' तिरप''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} तवांग जिला 7574 28480 2006-09-24T08:54:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''तवांग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} पपुमपारे जिला 7575 28481 2006-09-24T08:54:15Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पपुमपारे''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} निचली दिबांग घाटी जिला 7576 28483 2006-09-24T08:54:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''निचली दिबांग घाटी ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} पश्चिम कमेंग जिला 7577 28484 2006-09-24T08:56:42Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम कमेंग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} पश्चिम सियांग जिला 7578 28485 2006-09-24T08:56:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम सियांग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} उपरी सियांग जिला 7579 28486 2006-09-24T08:56:57Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''पश्चिम सियांग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} उपरी सुबनसिरी जिला 7580 34814 2006-11-14T14:00:54Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव '''पश्चिम सियांग ''' भारतीय [[राज्य]] [[अरुणाचल प्रदेश]] का एक [[जिला]] है. जिले का मुख्यालय है [[ ]]। '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''समुद्र तल से उचाई''' - मी. '''सालाना वर्षा''' - मि.मी. जिलाधिकारी - {{stub}} ==बाहरी कड़ियां== [[en: ]] [[श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{अरुणाचल प्रदेश के जिले}} श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश के जिले 7581 28488 2006-09-24T08:58:37Z Amitprabhakar 683 [[ श्रेणी:अरुणाचल प्रदेश]] [[ श्रेणी:भारत के जिले]] Template:अरुणाचल प्रदेश के जिले 7582 28497 2006-09-25T04:01:01Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | '''[[अरुणाचल प्रदेश]]''' के जिले |- |align="center"|[[ अंजॉ जिला]] | [[ चेंगलॉन्ग जिला]] | [[ पूर्व कमेंग जिला]] | [[ पूर्व सियांग जिला]] | [[ कुरुंग कुमे जिला]] | [[ लोहित जिला]] | [[ निचली दिबांग घाटी जिला]] | [[ निचली सुबनसिरी जिला]] | [[ पपुमपारे जिला]] | [[ तवांग जिला]] | [[ तिरप जिला]] | [[ उपरी दिबांग घाटी जिला]] | [[ उपरी सुबनसिरी जिला]] | [[ उपरी सियांग जिला]]| |} 2 अगस्त 7584 28520 2006-09-25T06:38:09Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 214वॉ (लीप वर्ष मे 215 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 151 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Augustus]] [[an:2 d'agosto]] [[ar:2 أغسطس]] [[ast:2 d'agostu]] [[be:2 жніўня]] [[bg:2 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:2 Eost]] [[bs:2. august]] [[ca:2 d'agost]] [[ceb:Agosto 2]] [[co:2 d'aostu]] [[cs:2. srpen]] [[csb:2 zélnika]] [[cv:Çурла, 2]] [[cy:2 Awst]] [[da:2. august]] [[de:2. August]] [[el:2 Αυγούστου]] [[en:August 2]] [[eo:2-a de aŭgusto]] [[es:2 de agosto]] [[et:2. august]] [[eu:Abuztuaren 2]] [[fi:2. elokuuta]] [[fo:2. august]] [[fr:2 août]] [[frp:2 oût]] [[fur:2 di Avost]] [[fy:2 augustus]] [[ga:2 Lúnasa]] [[gl:2 de agosto]] [[he:2 באוגוסט]] [[hr:2. kolovoza]] [[hu:Augusztus 2]] [[ia:2 de augusto]] [[id:2 Agustus]] [[ie:2 august]] [[io:2 di agosto]] [[is:2. ágúst]] [[it:2 agosto]] [[ja:8月2日]] [[jv:2 Agustus]] [[ka:2 აგვისტო]] [[ko:8월 2일]] [[ku:2'ê gelawêjê]] [[la:2 Augusti]] [[lb:2. August]] [[li:2 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 2]] [[mk:2 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 2]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:2 Ogos]] [[nap:2 'e aùsto]] [[nl:2 augustus]] [[nn:2. august]] [[no:2. august]] [[oc:2 d'agost]] [[pam:Agostu 2]] [[pl:2 sierpnia]] [[pt:2 de Agosto]] [[ro:2 august]] [[ru:2 августа]] [[scn:2 di austu]] [[sco:2 August]] [[se:Borgemánu 2.]] [[simple:August 2]] [[sk:2. august]] [[sl:2. avgust]] [[sq:2 Gusht]] [[sr:2. август]] [[sv:2 augusti]] [[te:ఆగష్టు 2]] [[th:2 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 2]] [[tr:2 Ağustos]] [[tt:2. August]] [[uk:2 серпня]] [[vi:2 tháng 8]] [[wa:2 d' awousse]] [[war:Agosto 2]] [[zh:8月2日]] 3 अगस्त 7585 28521 2006-09-25T06:39:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 215वॉ (लीप वर्ष मे 216 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 150 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Augustus]] [[an:3 d'agosto]] [[ar:3 أغسطس]] [[ast:3 d'agostu]] [[be:3 жніўня]] [[bg:3 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:3 Eost]] [[bs:3. august]] [[ca:3 d'agost]] [[ceb:Agosto 3]] [[co:3 d'aostu]] [[cs:3. srpen]] [[csb:3 zélnika]] [[cv:Çурла, 3]] [[cy:3 Awst]] [[da:3. august]] [[de:3. August]] [[el:3 Αυγούστου]] [[en:August 3]] [[eo:3-a de aŭgusto]] [[es:3 de agosto]] [[et:3. august]] [[eu:Abuztuaren 3]] [[fi:3. elokuuta]] [[fo:3. august]] [[fr:3 août]] [[frp:3 oût]] [[fur:3 di Avost]] [[fy:3 augustus]] [[ga:3 Lúnasa]] [[gl:3 de agosto]] [[he:3 באוגוסט]] [[hr:3. kolovoza]] [[hu:Augusztus 3]] [[ia:3 de augusto]] [[id:3 Agustus]] [[ie:3 august]] [[io:3 di agosto]] [[is:3. ágúst]] [[it:3 agosto]] [[ja:8月3日]] [[jv:3 Agustus]] [[ka:3 აგვისტო]] [[ko:8월 3일]] [[ku:3'ê gelawêjê]] [[la:3 Augusti]] [[lb:3. August]] [[li:3 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 3]] [[mk:3 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 3]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:3 Ogos]] [[nap:3 'e aùsto]] [[nl:3 augustus]] [[nn:3. august]] [[no:3. august]] [[oc:3 d'agost]] [[pam:Agostu 3]] [[pl:3 sierpnia]] [[pt:3 de Agosto]] [[ro:3 august]] [[ru:3 августа]] [[scn:3 di austu]] [[sco:3 August]] [[se:Borgemánu 3.]] [[simple:August 3]] [[sk:3. august]] [[sl:3. avgust]] [[sq:3 Gusht]] [[sr:3. август]] [[sv:3 augusti]] [[te:ఆగష్టు 3]] [[th:3 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 3]] [[tr:3 Ağustos]] [[tt:3. August]] [[uk:3 серпня]] [[vi:3 tháng 8]] [[wa:3 d' awousse]] [[war:Agosto 3]] [[zh:8月3日]] 4 अगस्त 7586 28522 2006-09-25T06:40:45Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 216वॉ (लीप वर्ष मे 217 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 149 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Augustus]] [[an:4 d'agosto]] [[ar:4 أغسطس]] [[ast:4 d'agostu]] [[be:4 жніўня]] [[bg:4 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:4 Eost]] [[bs:4. august]] [[ca:4 d'agost]] [[ceb:Agosto 4]] [[co:4 d'aostu]] [[cs:4. srpen]] [[csb:4 zélnika]] [[cv:Çурла, 4]] [[cy:4 Awst]] [[da:4. august]] [[de:4. August]] [[el:4 Αυγούστου]] [[en:August 4]] [[eo:4-a de aŭgusto]] [[es:4 de agosto]] [[et:4. august]] [[eu:Abuztuaren 4]] [[fi:4. elokuuta]] [[fo:4. august]] [[fr:4 août]] [[frp:4 oût]] [[fur:4 di Avost]] [[fy:4 augustus]] [[ga:4 Lúnasa]] [[gl:4 de agosto]] [[he:4 באוגוסט]] [[hr:4. kolovoza]] [[hu:Augusztus 4]] [[ia:4 de augusto]] [[id:4 Agustus]] [[ie:4 august]] [[io:4 di agosto]] [[is:4. ágúst]] [[it:4 agosto]] [[ja:8月4日]] [[jv:4 Agustus]] [[ka:4 აგვისტო]] [[ko:8월 4일]] [[ku:4'ê gelawêjê]] [[la:4 Augusti]] [[lb:4. August]] [[li:4 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 4]] [[mk:4 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 4]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:4 Ogos]] [[nap:4 'e aùsto]] [[nl:4 augustus]] [[nn:4. august]] [[no:4. august]] [[oc:4 d'agost]] [[pam:Agostu 4]] [[pl:4 sierpnia]] [[pt:4 de Agosto]] [[ro:4 august]] [[ru:4 августа]] [[scn:4 di austu]] [[sco:4 August]] [[se:Borgemánu 4.]] [[simple:August 4]] [[sk:4. august]] [[sl:4. avgust]] [[sq:4 Gusht]] [[sr:4. август]] [[sv:4 augusti]] [[te:ఆగష్టు 4]] [[th:4 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 4]] [[tr:4 Ağustos]] [[tt:4. August]] [[uk:4 серпня]] [[vi:4 tháng 8]] [[wa:4 d' awousse]] [[war:Agosto 4]] [[zh:8月4日]] 5 अगस्त 7587 28523 2006-09-25T06:47:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 217वॉ (लीप वर्ष मे 218 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 148 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Augustus]] [[an:5 d'agosto]] [[ar:5 أغسطس]] [[ast:5 d'agostu]] [[be:5 жніўня]] [[bg:5 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:5 Eost]] [[bs:5. august]] [[ca:5 d'agost]] [[ceb:Agosto 5]] [[co:5 d'aostu]] [[cs:5. srpen]] [[csb:5 zélnika]] [[cv:Çурла, 5]] [[cy:5 Awst]] [[da:5. august]] [[de:5. August]] [[el:5 Αυγούστου]] [[en:August 5]] [[eo:5-a de aŭgusto]] [[es:5 de agosto]] [[et:5. august]] [[eu:Abuztuaren 5]] [[fi:5. elokuuta]] [[fo:5. august]] [[fr:5 août]] [[frp:5 oût]] [[fur:5 di Avost]] [[fy:5 augustus]] [[ga:5 Lúnasa]] [[gl:5 de agosto]] [[he:5 באוגוסט]] [[hr:5. kolovoza]] [[hu:Augusztus 5]] [[ia:5 de augusto]] [[id:5 Agustus]] [[ie:5 august]] [[io:5 di agosto]] [[is:5. ágúst]] [[it:5 agosto]] [[ja:8月5日]] [[jv:5 Agustus]] [[ka:5 აგვისტო]] [[ko:8월 5일]] [[ku:5'ê gelawêjê]] [[la:5 Augusti]] [[lb:5. August]] [[li:5 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 5]] [[mk:5 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 5]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:5 Ogos]] [[nap:5 'e aùsto]] [[nl:5 augustus]] [[nn:5. august]] [[no:5. august]] [[oc:5 d'agost]] [[pam:Agostu 5]] [[pl:5 sierpnia]] [[pt:5 de Agosto]] [[ro:5 august]] [[ru:5 августа]] [[scn:5 di austu]] [[sco:5 August]] [[se:Borgemánu 5.]] [[simple:August 5]] [[sk:5. august]] [[sl:5. avgust]] [[sq:5 Gusht]] [[sr:5. август]] [[sv:5 augusti]] [[te:ఆగష్టు 5]] [[th:5 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 5]] [[tr:5 Ağustos]] [[tt:5. August]] [[uk:5 серпня]] [[vi:5 tháng 8]] [[wa:5 d' awousse]] [[war:Agosto 5]] [[zh:8月5日]] 6 अगस्त 7588 29498 2006-10-04T07:36:16Z Anurag70 780 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 218वाँ (लीप वर्ष में 219 वाँ) दिन है। साल में अभी 147 दिन बाकी हैं। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==अवकाश आदि== ==बाहरी कड़ियाँ== ==स्त्रोत== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Augustus]] [[an:6 d'agosto]] [[ar:6 أغسطس]] [[ast:6 d'agostu]] [[be:6 жніўня]] [[bg:6 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:6 Eost]] [[bs:6. august]] [[ca:6 d'agost]] [[ceb:Agosto 6]] [[co:6 d'aostu]] [[cs:6. srpen]] [[csb:6 zélnika]] [[cv:Çурла, 6]] [[cy:6 Awst]] [[da:6. august]] [[de:6. August]] [[el:6 Αυγούστου]] [[en:August 6]] [[eo:6-a de aŭgusto]] [[es:6 de agosto]] [[et:6. august]] [[eu:Abuztuaren 6]] [[fi:6. elokuuta]] [[fo:6. august]] [[fr:6 août]] [[frp:6 oût]] [[fur:6 di Avost]] [[fy:6 augustus]] [[ga:6 Lúnasa]] [[gl:6 de agosto]] [[he:6 באוגוסט]] [[hr:6. kolovoza]] [[hu:Augusztus 6]] [[ia:6 de augusto]] [[id:6 Agustus]] [[ie:6 august]] [[io:6 di agosto]] [[is:6. ágúst]] [[it:6 agosto]] [[ja:8月6日]] [[jv:6 Agustus]] [[ka:6 აგვისტო]] [[ko:8월 6일]] [[ku:6'ê gelawêjê]] [[la:6 Augusti]] [[lb:6. August]] [[li:6 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 6]] [[mk:6 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 6]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:6 Ogos]] [[nap:6 'e aùsto]] [[nl:6 augustus]] [[nn:6. august]] [[no:6. august]] [[oc:6 d'agost]] [[pam:Agostu 6]] [[pl:6 sierpnia]] [[pt:6 de Agosto]] [[ro:6 august]] [[ru:6 августа]] [[scn:6 di austu]] [[sco:6 August]] [[se:Borgemánu 6.]] [[simple:August 6]] [[sk:6. august]] [[sl:6. avgust]] [[sq:6 Gusht]] [[sr:6. август]] [[sv:6 augusti]] [[te:ఆగష్టు 6]] [[th:6 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 6]] [[tr:6 Ağustos]] [[tt:6. August]] [[uk:6 серпня]] [[vi:6 tháng 8]] [[wa:6 d' awousse]] [[war:Agosto 6]] [[zh:8月6日]] 9 अगस्त 7589 28525 2006-09-25T06:48:38Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 221वॉ (लीप वर्ष मे 222 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 144 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Augustus]] [[an:9 d'agosto]] [[ar:9 أغسطس]] [[ast:9 d'agostu]] [[be:9 жніўня]] [[bg:9 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:9 Eost]] [[bs:9. august]] [[ca:9 d'agost]] [[ceb:Agosto 9]] [[co:9 d'aostu]] [[cs:9. srpen]] [[csb:9 zélnika]] [[cv:Çурла, 9]] [[cy:9 Awst]] [[da:9. august]] [[de:9. August]] [[el:9 Αυγούστου]] [[en:August 9]] [[eo:9-a de aŭgusto]] [[es:9 de agosto]] [[et:9. august]] [[eu:Abuztuaren 9]] [[fi:9. elokuuta]] [[fo:9. august]] [[fr:9 août]] [[frp:9 oût]] [[fur:9 di Avost]] [[fy:9 augustus]] [[ga:9 Lúnasa]] [[gl:9 de agosto]] [[he:9 באוגוסט]] [[hr:9. kolovoza]] [[hu:Augusztus 9]] [[ia:9 de augusto]] [[id:9 Agustus]] [[ie:9 august]] [[io:9 di agosto]] [[is:9. ágúst]] [[it:9 agosto]] [[ja:8月9日]] [[jv:9 Agustus]] [[ka:9 აგვისტო]] [[ko:8월 9일]] [[ku:9'ê gelawêjê]] [[la:9 Augusti]] [[lb:9. August]] [[li:9 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 9]] [[mk:9 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 9]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:9 Ogos]] [[nap:9 'e aùsto]] [[nl:9 augustus]] [[nn:9. august]] [[no:9. august]] [[oc:9 d'agost]] [[pam:Agostu 9]] [[pl:9 sierpnia]] [[pt:9 de Agosto]] [[ro:9 august]] [[ru:9 августа]] [[scn:9 di austu]] [[sco:9 August]] [[se:Borgemánu 9.]] [[simple:August 9]] [[sk:9. august]] [[sl:9. avgust]] [[sq:9 Gusht]] [[sr:9. август]] [[sv:9 augusti]] [[te:ఆగష్టు 9]] [[th:9 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 9]] [[tr:9 Ağustos]] [[tt:9. August]] [[uk:9 серпня]] [[vi:9 tháng 8]] [[wa:9 d' awousse]] [[war:Agosto 9]] [[zh:8月9日]] 8 अगस्त 7590 28526 2006-09-25T06:49:03Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 220वॉ (लीप वर्ष मे 221 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 145 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Augustus]] [[an:8 d'agosto]] [[ar:8 أغسطس]] [[ast:8 d'agostu]] [[be:8 жніўня]] [[bg:8 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:8 Eost]] [[bs:8. august]] [[ca:8 d'agost]] [[ceb:Agosto 8]] [[co:8 d'aostu]] [[cs:8. srpen]] [[csb:8 zélnika]] [[cv:Çурла, 8]] [[cy:8 Awst]] [[da:8. august]] [[de:8. August]] [[el:8 Αυγούστου]] [[en:August 8]] [[eo:8-a de aŭgusto]] [[es:8 de agosto]] [[et:8. august]] [[eu:Abuztuaren 8]] [[fi:8. elokuuta]] [[fo:8. august]] [[fr:8 août]] [[frp:8 oût]] [[fur:8 di Avost]] [[fy:8 augustus]] [[ga:8 Lúnasa]] [[gl:8 de agosto]] [[he:8 באוגוסט]] [[hr:8. kolovoza]] [[hu:Augusztus 8]] [[ia:8 de augusto]] [[id:8 Agustus]] [[ie:8 august]] [[io:8 di agosto]] [[is:8. ágúst]] [[it:8 agosto]] [[ja:8月8日]] [[jv:8 Agustus]] [[ka:8 აგვისტო]] [[ko:8월 8일]] [[ku:8'ê gelawêjê]] [[la:8 Augusti]] [[lb:8. August]] [[li:8 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 8]] [[mk:8 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 8]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:8 Ogos]] [[nap:8 'e aùsto]] [[nl:8 augustus]] [[nn:8. august]] [[no:8. august]] [[oc:8 d'agost]] [[pam:Agostu 8]] [[pl:8 sierpnia]] [[pt:8 de Agosto]] [[ro:8 august]] [[ru:8 августа]] [[scn:8 di austu]] [[sco:8 August]] [[se:Borgemánu 8.]] [[simple:August 8]] [[sk:8. august]] [[sl:8. avgust]] [[sq:8 Gusht]] [[sr:8. август]] [[sv:8 augusti]] [[te:ఆగష్టు 8]] [[th:8 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 8]] [[tr:8 Ağustos]] [[tt:8. August]] [[uk:8 серпня]] [[vi:8 tháng 8]] [[wa:8 d' awousse]] [[war:Agosto 8]] [[zh:8月8日]] 7 अगस्त 7591 28527 2006-09-25T06:49:29Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 219वॉ (लीप वर्ष मे 220 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 146 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Augustus]] [[an:7 d'agosto]] [[ar:7 أغسطس]] [[ast:7 d'agostu]] [[be:7 жніўня]] [[bg:7 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:7 Eost]] [[bs:7. august]] [[ca:7 d'agost]] [[ceb:Agosto 7]] [[co:7 d'aostu]] [[cs:7. srpen]] [[csb:7 zélnika]] [[cv:Çурла, 7]] [[cy:7 Awst]] [[da:7. august]] [[de:7. August]] [[el:7 Αυγούστου]] [[en:August 7]] [[eo:7-a de aŭgusto]] [[es:7 de agosto]] [[et:7. august]] [[eu:Abuztuaren 7]] [[fi:7. elokuuta]] [[fo:7. august]] [[fr:7 août]] [[frp:7 oût]] [[fur:7 di Avost]] [[fy:7 augustus]] [[ga:7 Lúnasa]] [[gl:7 de agosto]] [[he:7 באוגוסט]] [[hr:7. kolovoza]] [[hu:Augusztus 7]] [[ia:7 de augusto]] [[id:7 Agustus]] [[ie:7 august]] [[io:7 di agosto]] [[is:7. ágúst]] [[it:7 agosto]] [[ja:8月7日]] [[jv:7 Agustus]] [[ka:7 აგვისტო]] [[ko:8월 7일]] [[ku:7'ê gelawêjê]] [[la:7 Augusti]] [[lb:7. August]] [[li:7 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 7]] [[mk:7 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 7]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:7 Ogos]] [[nap:7 'e aùsto]] [[nl:7 augustus]] [[nn:7. august]] [[no:7. august]] [[oc:7 d'agost]] [[pam:Agostu 7]] [[pl:7 sierpnia]] [[pt:7 de Agosto]] [[ro:7 august]] [[ru:7 августа]] [[scn:7 di austu]] [[sco:7 August]] [[se:Borgemánu 7.]] [[simple:August 7]] [[sk:7. august]] [[sl:7. avgust]] [[sq:7 Gusht]] [[sr:7. август]] [[sv:7 augusti]] [[te:ఆగష్టు 7]] [[th:7 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 7]] [[tr:7 Ağustos]] [[tt:7. August]] [[uk:7 серпня]] [[vi:7 tháng 8]] [[wa:7 d' awousse]] [[war:Agosto 7]] [[zh:8月7日]] 10 अगस्त 7592 28528 2006-09-25T06:50:04Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 222वॉ (लीप वर्ष मे 223 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 143 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Augustus]] [[an:10 d'agosto]] [[ar:10 أغسطس]] [[ast:10 d'agostu]] [[be:10 жніўня]] [[bg:10 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:10 Eost]] [[bs:10. august]] [[ca:10 d'agost]] [[ceb:Agosto 10]] [[co:10 d'aostu]] [[cs:10. srpen]] [[csb:10 zélnika]] [[cv:Çурла, 10]] [[cy:10 Awst]] [[da:10. august]] [[de:10. August]] [[el:10 Αυγούστου]] [[en:August 10]] [[eo:10-a de aŭgusto]] [[es:10 de agosto]] [[et:10. august]] [[eu:Abuztuaren 10]] [[fi:10. elokuuta]] [[fo:10. august]] [[fr:10 août]] [[frp:10 oût]] [[fur:10 di Avost]] [[fy:10 augustus]] [[ga:10 Lúnasa]] [[gl:10 de agosto]] [[he:10 באוגוסט]] [[hr:10. kolovoza]] [[hu:Augusztus 10]] [[ia:10 de augusto]] [[id:10 Agustus]] [[ie:10 august]] [[io:10 di agosto]] [[is:10. ágúst]] [[it:10 agosto]] [[ja:8月10日]] [[jv:10 Agustus]] [[ka:10 აგვისტო]] [[ko:8월 10일]] [[ku:10'ê gelawêjê]] [[la:10 Augusti]] [[lb:10. August]] [[li:10 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 10]] [[mk:10 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 10]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:10 Ogos]] [[nap:10 'e aùsto]] [[nl:10 augustus]] [[nn:10. august]] [[no:10. august]] [[oc:10 d'agost]] [[pam:Agostu 10]] [[pl:10 sierpnia]] [[pt:10 de Agosto]] [[ro:10 august]] [[ru:10 августа]] [[scn:10 di austu]] [[sco:10 August]] [[se:Borgemánu 10.]] [[simple:August 10]] [[sk:10. august]] [[sl:10. avgust]] [[sq:10 Gusht]] [[sr:10. август]] [[sv:10 augusti]] [[te:ఆగష్టు 10]] [[th:10 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 10]] [[tr:10 Ağustos]] [[tt:10. August]] [[uk:10 серпня]] [[vi:10 tháng 8]] [[wa:10 d' awousse]] [[war:Agosto 10]] [[zh:8月10日]] 14 अगस्त 7593 28529 2006-09-25T06:50:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 226वॉ (लीप वर्ष मे 227 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 139 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Augustus]] [[an:14 d'agosto]] [[ar:14 أغسطس]] [[ast:14 d'agostu]] [[be:14 жніўня]] [[bg:14 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:14 Eost]] [[bs:14. august]] [[ca:14 d'agost]] [[ceb:Agosto 14]] [[co:14 d'aostu]] [[cs:14. srpen]] [[csb:14 zélnika]] [[cv:Çурла, 14]] [[cy:14 Awst]] [[da:14. august]] [[de:14. August]] [[el:14 Αυγούστου]] [[en:August 14]] [[eo:14-a de aŭgusto]] [[es:14 de agosto]] [[et:14. august]] [[eu:Abuztuaren 14]] [[fi:14. elokuuta]] [[fo:14. august]] [[fr:14 août]] [[frp:14 oût]] [[fur:14 di Avost]] [[fy:14 augustus]] [[ga:14 Lúnasa]] [[gl:14 de agosto]] [[he:14 באוגוסט]] [[hr:14. kolovoza]] [[hu:Augusztus 14]] [[ia:14 de augusto]] [[id:14 Agustus]] [[ie:14 august]] [[io:14 di agosto]] [[is:14. ágúst]] [[it:14 agosto]] [[ja:8月14日]] [[jv:14 Agustus]] [[ka:14 აგვისტო]] [[ko:8월 14일]] [[ku:14'ê gelawêjê]] [[la:14 Augusti]] [[lb:14. August]] [[li:14 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 14]] [[mk:14 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 14]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:14 Ogos]] [[nap:14 'e aùsto]] [[nl:14 augustus]] [[nn:14. august]] [[no:14. august]] [[oc:14 d'agost]] [[pam:Agostu 14]] [[pl:14 sierpnia]] [[pt:14 de Agosto]] [[ro:14 august]] [[ru:14 августа]] [[scn:14 di austu]] [[sco:14 August]] [[se:Borgemánu 14.]] [[simple:August 14]] [[sk:14. august]] [[sl:14. avgust]] [[sq:14 Gusht]] [[sr:14. август]] [[sv:14 augusti]] [[te:ఆగష్టు 14]] [[th:14 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 14]] [[tr:14 Ağustos]] [[tt:14. August]] [[uk:14 серпня]] [[vi:14 tháng 8]] [[wa:14 d' awousse]] [[war:Agosto 14]] [[zh:8月14日]] 13 अगस्त 7594 28530 2006-09-25T06:51:01Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 225वॉ (लीप वर्ष मे 226 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 140 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Augustus]] [[an:13 d'agosto]] [[ar:13 أغسطس]] [[ast:13 d'agostu]] [[be:13 жніўня]] [[bg:13 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:13 Eost]] [[bs:13. august]] [[ca:13 d'agost]] [[ceb:Agosto 13]] [[co:13 d'aostu]] [[cs:13. srpen]] [[csb:13 zélnika]] [[cv:Çурла, 13]] [[cy:13 Awst]] [[da:13. august]] [[de:13. August]] [[el:13 Αυγούστου]] [[en:August 13]] [[eo:13-a de aŭgusto]] [[es:13 de agosto]] [[et:13. august]] [[eu:Abuztuaren 13]] [[fi:13. elokuuta]] [[fo:13. august]] [[fr:13 août]] [[frp:13 oût]] [[fur:13 di Avost]] [[fy:13 augustus]] [[ga:13 Lúnasa]] [[gl:13 de agosto]] [[he:13 באוגוסט]] [[hr:13. kolovoza]] [[hu:Augusztus 13]] [[ia:13 de augusto]] [[id:13 Agustus]] [[ie:13 august]] [[io:13 di agosto]] [[is:13. ágúst]] [[it:13 agosto]] [[ja:8月13日]] [[jv:13 Agustus]] [[ka:13 აგვისტო]] [[ko:8월 13일]] [[ku:13'ê gelawêjê]] [[la:13 Augusti]] [[lb:13. August]] [[li:13 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 13]] [[mk:13 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 13]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:13 Ogos]] [[nap:13 'e aùsto]] [[nl:13 augustus]] [[nn:13. august]] [[no:13. august]] [[oc:13 d'agost]] [[pam:Agostu 13]] [[pl:13 sierpnia]] [[pt:13 de Agosto]] [[ro:13 august]] [[ru:13 августа]] [[scn:13 di austu]] [[sco:13 August]] [[se:Borgemánu 13.]] [[simple:August 13]] [[sk:13. august]] [[sl:13. avgust]] [[sq:13 Gusht]] [[sr:13. август]] [[sv:13 augusti]] [[te:ఆగష్టు 13]] [[th:13 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 13]] [[tr:13 Ağustos]] [[tt:13. August]] [[uk:13 серпня]] [[vi:13 tháng 8]] [[wa:13 d' awousse]] [[war:Agosto 13]] [[zh:8月13日]] 12 अगस्त 7595 28531 2006-09-25T06:51:23Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 224वॉ (लीप वर्ष मे 225 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 141 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Augustus]] [[an:12 d'agosto]] [[ar:12 أغسطس]] [[ast:12 d'agostu]] [[be:12 жніўня]] [[bg:12 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:12 Eost]] [[bs:12. august]] [[ca:12 d'agost]] [[ceb:Agosto 12]] [[co:12 d'aostu]] [[cs:12. srpen]] [[csb:12 zélnika]] [[cv:Çурла, 12]] [[cy:12 Awst]] [[da:12. august]] [[de:12. August]] [[el:12 Αυγούστου]] [[en:August 12]] [[eo:12-a de aŭgusto]] [[es:12 de agosto]] [[et:12. august]] [[eu:Abuztuaren 12]] [[fi:12. elokuuta]] [[fo:12. august]] [[fr:12 août]] [[frp:12 oût]] [[fur:12 di Avost]] [[fy:12 augustus]] [[ga:12 Lúnasa]] [[gl:12 de agosto]] [[he:12 באוגוסט]] [[hr:12. kolovoza]] [[hu:Augusztus 12]] [[ia:12 de augusto]] [[id:12 Agustus]] [[ie:12 august]] [[io:12 di agosto]] [[is:12. ágúst]] [[it:12 agosto]] [[ja:8月12日]] [[jv:12 Agustus]] [[ka:12 აგვისტო]] [[ko:8월 12일]] [[ku:12'ê gelawêjê]] [[la:12 Augusti]] [[lb:12. August]] [[li:12 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 12]] [[mk:12 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 12]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:12 Ogos]] [[nap:12 'e aùsto]] [[nl:12 augustus]] [[nn:12. august]] [[no:12. august]] [[oc:12 d'agost]] [[pam:Agostu 12]] [[pl:12 sierpnia]] [[pt:12 de Agosto]] [[ro:12 august]] [[ru:12 августа]] [[scn:12 di austu]] [[sco:12 August]] [[se:Borgemánu 12.]] [[simple:August 12]] [[sk:12. august]] [[sl:12. avgust]] [[sq:12 Gusht]] [[sr:12. август]] [[sv:12 augusti]] [[te:ఆగష్టు 12]] [[th:12 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 12]] [[tr:12 Ağustos]] [[tt:12. August]] [[uk:12 серпня]] [[vi:12 tháng 8]] [[wa:12 d' awousse]] [[war:Agosto 12]] [[zh:8月12日]] 11 अगस्त 7596 28532 2006-09-25T06:51:39Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 223वॉ (लीप वर्ष मे 224 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 142 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Augustus]] [[an:11 d'agosto]] [[ar:11 أغسطس]] [[ast:11 d'agostu]] [[be:11 жніўня]] [[bg:11 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:11 Eost]] [[bs:11. august]] [[ca:11 d'agost]] [[ceb:Agosto 11]] [[co:11 d'aostu]] [[cs:11. srpen]] [[csb:11 zélnika]] [[cv:Çурла, 11]] [[cy:11 Awst]] [[da:11. august]] [[de:11. August]] [[el:11 Αυγούστου]] [[en:August 11]] [[eo:11-a de aŭgusto]] [[es:11 de agosto]] [[et:11. august]] [[eu:Abuztuaren 11]] [[fi:11. elokuuta]] [[fo:11. august]] [[fr:11 août]] [[frp:11 oût]] [[fur:11 di Avost]] [[fy:11 augustus]] [[ga:11 Lúnasa]] [[gl:11 de agosto]] [[he:11 באוגוסט]] [[hr:11. kolovoza]] [[hu:Augusztus 11]] [[ia:11 de augusto]] [[id:11 Agustus]] [[ie:11 august]] [[io:11 di agosto]] [[is:11. ágúst]] [[it:11 agosto]] [[ja:8月11日]] [[jv:11 Agustus]] [[ka:11 აგვისტო]] [[ko:8월 11일]] [[ku:11'ê gelawêjê]] [[la:11 Augusti]] [[lb:11. August]] [[li:11 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 11]] [[mk:11 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 11]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:11 Ogos]] [[nap:11 'e aùsto]] [[nl:11 augustus]] [[nn:11. august]] [[no:11. august]] [[oc:11 d'agost]] [[pam:Agostu 11]] [[pl:11 sierpnia]] [[pt:11 de Agosto]] [[ro:11 august]] [[ru:11 августа]] [[scn:11 di austu]] [[sco:11 August]] [[se:Borgemánu 11.]] [[simple:August 11]] [[sk:11. august]] [[sl:11. avgust]] [[sq:11 Gusht]] [[sr:11. август]] [[sv:11 augusti]] [[te:ఆగష్టు 11]] [[th:11 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 11]] [[tr:11 Ağustos]] [[tt:11. August]] [[uk:11 серпня]] [[vi:11 tháng 8]] [[wa:11 d' awousse]] [[war:Agosto 11]] [[zh:8月11日]] 16 अगस्त 7597 28533 2006-09-25T06:53:14Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 228वॉ (लीप वर्ष मे 229 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 137 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Augustus]] [[an:16 d'agosto]] [[ar:16 أغسطس]] [[ast:16 d'agostu]] [[be:16 жніўня]] [[bg:16 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:16 Eost]] [[bs:16. august]] [[ca:16 d'agost]] [[ceb:Agosto 16]] [[co:16 d'aostu]] [[cs:16. srpen]] [[csb:16 zélnika]] [[cv:Çурла, 16]] [[cy:16 Awst]] [[da:16. august]] [[de:16. August]] [[el:16 Αυγούστου]] [[en:August 16]] [[eo:16-a de aŭgusto]] [[es:16 de agosto]] [[et:16. august]] [[eu:Abuztuaren 16]] [[fi:16. elokuuta]] [[fo:16. august]] [[fr:16 août]] [[frp:16 oût]] [[fur:16 di Avost]] [[fy:16 augustus]] [[ga:16 Lúnasa]] [[gl:16 de agosto]] [[he:16 באוגוסט]] [[hr:16. kolovoza]] [[hu:Augusztus 16]] [[ia:16 de augusto]] [[id:16 Agustus]] [[ie:16 august]] [[io:16 di agosto]] [[is:16. ágúst]] [[it:16 agosto]] [[ja:8月16日]] [[jv:16 Agustus]] [[ka:16 აგვისტო]] [[ko:8월 16일]] [[ku:16'ê gelawêjê]] [[la:16 Augusti]] [[lb:16. August]] [[li:16 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 16]] [[mk:16 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 16]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:16 Ogos]] [[nap:16 'e aùsto]] [[nl:16 augustus]] [[nn:16. august]] [[no:16. august]] [[oc:16 d'agost]] [[pam:Agostu 16]] [[pl:16 sierpnia]] [[pt:16 de Agosto]] [[ro:16 august]] [[ru:16 августа]] [[scn:16 di austu]] [[sco:16 August]] [[se:Borgemánu 16.]] [[simple:August 16]] [[sk:16. august]] [[sl:16. avgust]] [[sq:16 Gusht]] [[sr:16. август]] [[sv:16 augusti]] [[te:ఆగష్టు 16]] [[th:16 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 16]] [[tr:16 Ağustos]] [[tt:16. August]] [[uk:16 серпня]] [[vi:16 tháng 8]] [[wa:16 d' awousse]] [[war:Agosto 16]] [[zh:8月16日]] 17 अगस्त 7598 28534 2006-09-25T06:53:41Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 229वॉ (लीप वर्ष मे 230 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 136 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Augustus]] [[an:17 d'agosto]] [[ar:17 أغسطس]] [[ast:17 d'agostu]] [[be:17 жніўня]] [[bg:17 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:17 Eost]] [[bs:17. august]] [[ca:17 d'agost]] [[ceb:Agosto 17]] [[co:17 d'aostu]] [[cs:17. srpen]] [[csb:17 zélnika]] [[cv:Çурла, 17]] [[cy:17 Awst]] [[da:17. august]] [[de:17. August]] [[el:17 Αυγούστου]] [[en:August 17]] [[eo:17-a de aŭgusto]] [[es:17 de agosto]] [[et:17. august]] [[eu:Abuztuaren 17]] [[fi:17. elokuuta]] [[fo:17. august]] [[fr:17 août]] [[frp:17 oût]] [[fur:17 di Avost]] [[fy:17 augustus]] [[ga:17 Lúnasa]] [[gl:17 de agosto]] [[he:17 באוגוסט]] [[hr:17. kolovoza]] [[hu:Augusztus 17]] [[ia:17 de augusto]] [[id:17 Agustus]] [[ie:17 august]] [[io:17 di agosto]] [[is:17. ágúst]] [[it:17 agosto]] [[ja:8月17日]] [[jv:17 Agustus]] [[ka:17 აგვისტო]] [[ko:8월 17일]] [[ku:17'ê gelawêjê]] [[la:17 Augusti]] [[lb:17. August]] [[li:17 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 17]] [[mk:17 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 17]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:17 Ogos]] [[nap:17 'e aùsto]] [[nl:17 augustus]] [[nn:17. august]] [[no:17. august]] [[oc:17 d'agost]] [[pam:Agostu 17]] [[pl:17 sierpnia]] [[pt:17 de Agosto]] [[ro:17 august]] [[ru:17 августа]] [[scn:17 di austu]] [[sco:17 August]] [[se:Borgemánu 17.]] [[simple:August 17]] [[sk:17. august]] [[sl:17. avgust]] [[sq:17 Gusht]] [[sr:17. август]] [[sv:17 augusti]] [[te:ఆగష్టు 17]] [[th:17 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 17]] [[tr:17 Ağustos]] [[tt:17. August]] [[uk:17 серпня]] [[vi:17 tháng 8]] [[wa:17 d' awousse]] [[war:Agosto 17]] [[zh:8月17日]] 18 अगस्त 7599 28535 2006-09-25T06:54:01Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 230वॉ (लीप वर्ष मे 231 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 135 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Augustus]] [[an:18 d'agosto]] [[ar:18 أغسطس]] [[ast:18 d'agostu]] [[be:18 жніўня]] [[bg:18 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:18 Eost]] [[bs:18. august]] [[ca:18 d'agost]] [[ceb:Agosto 18]] [[co:18 d'aostu]] [[cs:18. srpen]] [[csb:18 zélnika]] [[cv:Çурла, 18]] [[cy:18 Awst]] [[da:18. august]] [[de:18. August]] [[el:18 Αυγούστου]] [[en:August 18]] [[eo:18-a de aŭgusto]] [[es:18 de agosto]] [[et:18. august]] [[eu:Abuztuaren 18]] [[fi:18. elokuuta]] [[fo:18. august]] [[fr:18 août]] [[frp:18 oût]] [[fur:18 di Avost]] [[fy:18 augustus]] [[ga:18 Lúnasa]] [[gl:18 de agosto]] [[he:18 באוגוסט]] [[hr:18. kolovoza]] [[hu:Augusztus 18]] [[ia:18 de augusto]] [[id:18 Agustus]] [[ie:18 august]] [[io:18 di agosto]] [[is:18. ágúst]] [[it:18 agosto]] [[ja:8月18日]] [[jv:18 Agustus]] [[ka:18 აგვისტო]] [[ko:8월 18일]] [[ku:18'ê gelawêjê]] [[la:18 Augusti]] [[lb:18. August]] [[li:18 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 18]] [[mk:18 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 18]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:18 Ogos]] [[nap:18 'e aùsto]] [[nl:18 augustus]] [[nn:18. august]] [[no:18. august]] [[oc:18 d'agost]] [[pam:Agostu 18]] [[pl:18 sierpnia]] [[pt:18 de Agosto]] [[ro:18 august]] [[ru:18 августа]] [[scn:18 di austu]] [[sco:18 August]] [[se:Borgemánu 18.]] [[simple:August 18]] [[sk:18. august]] [[sl:18. avgust]] [[sq:18 Gusht]] [[sr:18. август]] [[sv:18 augusti]] [[te:ఆగష్టు 18]] [[th:18 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 18]] [[tr:18 Ağustos]] [[tt:18. August]] [[uk:18 серпня]] [[vi:18 tháng 8]] [[wa:18 d' awousse]] [[war:Agosto 18]] [[zh:8月18日]] 19 अगस्त 7600 28536 2006-09-25T06:54:26Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 231वॉ (लीप वर्ष मे 232 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 134 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Augustus]] [[an:19 d'agosto]] [[ar:19 أغسطس]] [[ast:19 d'agostu]] [[be:19 жніўня]] [[bg:19 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:19 Eost]] [[bs:19. august]] [[ca:19 d'agost]] [[ceb:Agosto 19]] [[co:19 d'aostu]] [[cs:19. srpen]] [[csb:19 zélnika]] [[cv:Çурла, 19]] [[cy:19 Awst]] [[da:19. august]] [[de:19. August]] [[el:19 Αυγούστου]] [[en:August 19]] [[eo:19-a de aŭgusto]] [[es:19 de agosto]] [[et:19. august]] [[eu:Abuztuaren 19]] [[fi:19. elokuuta]] [[fo:19. august]] [[fr:19 août]] [[frp:19 oût]] [[fur:19 di Avost]] [[fy:19 augustus]] [[ga:19 Lúnasa]] [[gl:19 de agosto]] [[he:19 באוגוסט]] [[hr:19. kolovoza]] [[hu:Augusztus 19]] [[ia:19 de augusto]] [[id:19 Agustus]] [[ie:19 august]] [[io:19 di agosto]] [[is:19. ágúst]] [[it:19 agosto]] [[ja:8月19日]] [[jv:19 Agustus]] [[ka:19 აგვისტო]] [[ko:8월 19일]] [[ku:19'ê gelawêjê]] [[la:19 Augusti]] [[lb:19. August]] [[li:19 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 19]] [[mk:19 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 19]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:19 Ogos]] [[nap:19 'e aùsto]] [[nl:19 augustus]] [[nn:19. august]] [[no:19. august]] [[oc:19 d'agost]] [[pam:Agostu 19]] [[pl:19 sierpnia]] [[pt:19 de Agosto]] [[ro:19 august]] [[ru:19 августа]] [[scn:19 di austu]] [[sco:19 August]] [[se:Borgemánu 19.]] [[simple:August 19]] [[sk:19. august]] [[sl:19. avgust]] [[sq:19 Gusht]] [[sr:19. август]] [[sv:19 augusti]] [[te:ఆగష్టు 19]] [[th:19 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 19]] [[tr:19 Ağustos]] [[tt:19. August]] [[uk:19 серпня]] [[vi:19 tháng 8]] [[wa:19 d' awousse]] [[war:Agosto 19]] [[zh:8月19日]] 20 अगस्त 7601 28537 2006-09-25T06:54:48Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 232वॉ (लीप वर्ष मे 233 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 133 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Augustus]] [[an:20 d'agosto]] [[ar:20 أغسطس]] [[ast:20 d'agostu]] [[be:20 жніўня]] [[bg:20 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:20 Eost]] [[bs:20. august]] [[ca:20 d'agost]] [[ceb:Agosto 20]] [[co:20 d'aostu]] [[cs:20. srpen]] [[csb:20 zélnika]] [[cv:Çурла, 20]] [[cy:20 Awst]] [[da:20. august]] [[de:20. August]] [[el:20 Αυγούστου]] [[en:August 20]] [[eo:20-a de aŭgusto]] [[es:20 de agosto]] [[et:20. august]] [[eu:Abuztuaren 20]] [[fi:20. elokuuta]] [[fo:20. august]] [[fr:20 août]] [[frp:20 oût]] [[fur:20 di Avost]] [[fy:20 augustus]] [[ga:20 Lúnasa]] [[gl:20 de agosto]] [[he:20 באוגוסט]] [[hr:20. kolovoza]] [[hu:Augusztus 20]] [[ia:20 de augusto]] [[id:20 Agustus]] [[ie:20 august]] [[io:20 di agosto]] [[is:20. ágúst]] [[it:20 agosto]] [[ja:8月20日]] [[jv:20 Agustus]] [[ka:20 აგვისტო]] [[ko:8월 20일]] [[ku:20'ê gelawêjê]] [[la:20 Augusti]] [[lb:20. August]] [[li:20 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 20]] [[mk:20 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 20]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:20 Ogos]] [[nap:20 'e aùsto]] [[nl:20 augustus]] [[nn:20. august]] [[no:20. august]] [[oc:20 d'agost]] [[pam:Agostu 20]] [[pl:20 sierpnia]] [[pt:20 de Agosto]] [[ro:20 august]] [[ru:20 августа]] [[scn:20 di austu]] [[sco:20 August]] [[se:Borgemánu 20.]] [[simple:August 20]] [[sk:20. august]] [[sl:20. avgust]] [[sq:20 Gusht]] [[sr:20. август]] [[sv:20 augusti]] [[te:ఆగష్టు 20]] [[th:20 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 20]] [[tr:20 Ağustos]] [[tt:20. August]] [[uk:20 серпня]] [[vi:20 tháng 8]] [[wa:20 d' awousse]] [[war:Agosto 20]] [[zh:8月20日]] 23 अगस्त 7602 28538 2006-09-25T06:55:39Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 235वॉ (लीप वर्ष मे 236 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 130 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Augustus]] [[an:23 d'agosto]] [[ar:23 أغسطس]] [[ast:23 d'agostu]] [[be:23 жніўня]] [[bg:23 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:23 Eost]] [[bs:23. august]] [[ca:23 d'agost]] [[ceb:Agosto 23]] [[co:23 d'aostu]] [[cs:23. srpen]] [[csb:23 zélnika]] [[cv:Çурла, 23]] [[cy:23 Awst]] [[da:23. august]] [[de:23. August]] [[el:23 Αυγούστου]] [[en:August 23]] [[eo:23-a de aŭgusto]] [[es:23 de agosto]] [[et:23. august]] [[eu:Abuztuaren 23]] [[fi:23. elokuuta]] [[fo:23. august]] [[fr:23 août]] [[frp:23 oût]] [[fur:23 di Avost]] [[fy:23 augustus]] [[ga:23 Lúnasa]] [[gl:23 de agosto]] [[he:23 באוגוסט]] [[hr:23. kolovoza]] [[hu:Augusztus 23]] [[ia:23 de augusto]] [[id:23 Agustus]] [[ie:23 august]] [[io:23 di agosto]] [[is:23. ágúst]] [[it:23 agosto]] [[ja:8月23日]] [[jv:23 Agustus]] [[ka:23 აგვისტო]] [[ko:8월 23일]] [[ku:23'ê gelawêjê]] [[la:23 Augusti]] [[lb:23. August]] [[li:23 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 23]] [[mk:23 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 23]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:23 Ogos]] [[nap:23 'e aùsto]] [[nl:23 augustus]] [[nn:23. august]] [[no:23. august]] [[oc:23 d'agost]] [[pam:Agostu 23]] [[pl:23 sierpnia]] [[pt:23 de Agosto]] [[ro:23 august]] [[ru:23 августа]] [[scn:23 di austu]] [[sco:23 August]] [[se:Borgemánu 23.]] [[simple:August 23]] [[sk:23. august]] [[sl:23. avgust]] [[sq:23 Gusht]] [[sr:23. август]] [[sv:23 augusti]] [[te:ఆగష్టు 23]] [[th:23 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 23]] [[tr:23 Ağustos]] [[tt:23. August]] [[uk:23 серпня]] [[vi:23 tháng 8]] [[wa:23 d' awousse]] [[war:Agosto 23]] [[zh:8月23日]] 24 अगस्त 7603 28539 2006-09-25T06:56:12Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 236वॉ (लीप वर्ष मे 237 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 129 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Augustus]] [[an:24 d'agosto]] [[ar:24 أغسطس]] [[ast:24 d'agostu]] [[be:24 жніўня]] [[bg:24 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:24 Eost]] [[bs:24. august]] [[ca:24 d'agost]] [[ceb:Agosto 24]] [[co:24 d'aostu]] [[cs:24. srpen]] [[csb:24 zélnika]] [[cv:Çурла, 24]] [[cy:24 Awst]] [[da:24. august]] [[de:24. August]] [[el:24 Αυγούστου]] [[en:August 24]] [[eo:24-a de aŭgusto]] [[es:24 de agosto]] [[et:24. august]] [[eu:Abuztuaren 24]] [[fi:24. elokuuta]] [[fo:24. august]] [[fr:24 août]] [[frp:24 oût]] [[fur:24 di Avost]] [[fy:24 augustus]] [[ga:24 Lúnasa]] [[gl:24 de agosto]] [[he:24 באוגוסט]] [[hr:24. kolovoza]] [[hu:Augusztus 24]] [[ia:24 de augusto]] [[id:24 Agustus]] [[ie:24 august]] [[io:24 di agosto]] [[is:24. ágúst]] [[it:24 agosto]] [[ja:8月24日]] [[jv:24 Agustus]] [[ka:24 აგვისტო]] [[ko:8월 24일]] [[ku:24'ê gelawêjê]] [[la:24 Augusti]] [[lb:24. August]] [[li:24 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 24]] [[mk:24 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 24]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:24 Ogos]] [[nap:24 'e aùsto]] [[nl:24 augustus]] [[nn:24. august]] [[no:24. august]] [[oc:24 d'agost]] [[pam:Agostu 24]] [[pl:24 sierpnia]] [[pt:24 de Agosto]] [[ro:24 august]] [[ru:24 августа]] [[scn:24 di austu]] [[sco:24 August]] [[se:Borgemánu 24.]] [[simple:August 24]] [[sk:24. august]] [[sl:24. avgust]] [[sq:24 Gusht]] [[sr:24. август]] [[sv:24 augusti]] [[te:ఆగష్టు 24]] [[th:24 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 24]] [[tr:24 Ağustos]] [[tt:24. August]] [[uk:24 серпня]] [[vi:24 tháng 8]] [[wa:24 d' awousse]] [[war:Agosto 24]] [[zh:8月24日]] 25 अगस्त 7604 33110 2006-11-01T05:12:07Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/Kamal singh|Kamal singh]] ([[User_talk:Kamal singh|Talk]]); changed back to last version by [[User:Mitul0520|Mitul0520]] {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 237वॉ (लीप वर्ष मे 238 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 128 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Augustus]] [[an:25 d'agosto]] [[ar:25 أغسطس]] [[ast:25 d'agostu]] [[be:25 жніўня]] [[bg:25 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:25 Eost]] [[bs:25. august]] [[ca:25 d'agost]] [[ceb:Agosto 25]] [[co:25 d'aostu]] [[cs:25. srpen]] [[csb:25 zélnika]] [[cv:Çурла, 25]] [[cy:25 Awst]] [[da:25. august]] [[de:25. August]] [[el:25 Αυγούστου]] [[en:August 25]] [[eo:25-a de aŭgusto]] [[es:25 de agosto]] [[et:25. august]] [[eu:Abuztuaren 25]] [[fi:25. elokuuta]] [[fo:25. august]] [[fr:25 août]] [[frp:25 oût]] [[fur:25 di Avost]] [[fy:25 augustus]] [[ga:25 Lúnasa]] [[gl:25 de agosto]] [[he:25 באוגוסט]] [[hr:25. kolovoza]] [[hu:Augusztus 25]] [[ia:25 de augusto]] [[id:25 Agustus]] [[ie:25 august]] [[io:25 di agosto]] [[is:25. ágúst]] [[it:25 agosto]] [[ja:8月25日]] [[jv:25 Agustus]] [[ka:25 აგვისტო]] [[ko:8월 25일]] [[ku:25'ê gelawêjê]] [[la:25 Augusti]] [[lb:25. August]] [[li:25 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 25]] [[mk:25 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 25]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:25 Ogos]] [[nap:25 'e aùsto]] [[nl:25 augustus]] [[nn:25. august]] [[no:25. august]] [[oc:25 d'agost]] [[pam:Agostu 25]] [[pl:25 sierpnia]] [[pt:25 de Agosto]] [[ro:25 august]] [[ru:25 августа]] [[scn:25 di austu]] [[sco:25 August]] [[se:Borgemánu 25.]] [[simple:August 25]] [[sk:25. august]] [[sl:25. avgust]] [[sq:25 Gusht]] [[sr:25. август]] [[sv:25 augusti]] [[te:ఆగష్టు 25]] [[th:25 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 25]] [[tr:25 Ağustos]] [[tt:25. August]] [[uk:25 серпня]] [[vi:25 tháng 8]] [[wa:25 d' awousse]] [[war:Agosto 25]] [[zh:8月25日]] 26 अगस्त 7605 28541 2006-09-25T06:57:00Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 238वॉ (लीप वर्ष मे 239 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 127 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Augustus]] [[an:26 d'agosto]] [[ar:26 أغسطس]] [[ast:26 d'agostu]] [[be:26 жніўня]] [[bg:26 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:26 Eost]] [[bs:26. august]] [[ca:26 d'agost]] [[ceb:Agosto 26]] [[co:26 d'aostu]] [[cs:26. srpen]] [[csb:26 zélnika]] [[cv:Çурла, 26]] [[cy:26 Awst]] [[da:26. august]] [[de:26. August]] [[el:26 Αυγούστου]] [[en:August 26]] [[eo:26-a de aŭgusto]] [[es:26 de agosto]] [[et:26. august]] [[eu:Abuztuaren 26]] [[fi:26. elokuuta]] [[fo:26. august]] [[fr:26 août]] [[frp:26 oût]] [[fur:26 di Avost]] [[fy:26 augustus]] [[ga:26 Lúnasa]] [[gl:26 de agosto]] [[he:26 באוגוסט]] [[hr:26. kolovoza]] [[hu:Augusztus 26]] [[ia:26 de augusto]] [[id:26 Agustus]] [[ie:26 august]] [[io:26 di agosto]] [[is:26. ágúst]] [[it:26 agosto]] [[ja:8月26日]] [[jv:26 Agustus]] [[ka:26 აგვისტო]] [[ko:8월 26일]] [[ku:26'ê gelawêjê]] [[la:26 Augusti]] [[lb:26. August]] [[li:26 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 26]] [[mk:26 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 26]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:26 Ogos]] [[nap:26 'e aùsto]] [[nl:26 augustus]] [[nn:26. august]] [[no:26. august]] [[oc:26 d'agost]] [[pam:Agostu 26]] [[pl:26 sierpnia]] [[pt:26 de Agosto]] [[ro:26 august]] [[ru:26 августа]] [[scn:26 di austu]] [[sco:26 August]] [[se:Borgemánu 26.]] [[simple:August 26]] [[sk:26. august]] [[sl:26. avgust]] [[sq:26 Gusht]] [[sr:26. август]] [[sv:26 augusti]] [[te:ఆగష్టు 26]] [[th:26 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 26]] [[tr:26 Ağustos]] [[tt:26. August]] [[uk:26 серпня]] [[vi:26 tháng 8]] [[wa:26 d' awousse]] [[war:Agosto 26]] [[zh:8月26日]] 27 अगस्त 7606 28542 2006-09-25T06:57:26Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 239वॉ (लीप वर्ष मे 240 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 126 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Augustus]] [[an:27 d'agosto]] [[ar:27 أغسطس]] [[ast:27 d'agostu]] [[be:27 жніўня]] [[bg:27 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:27 Eost]] [[bs:27. august]] [[ca:27 d'agost]] [[ceb:Agosto 27]] [[co:27 d'aostu]] [[cs:27. srpen]] [[csb:27 zélnika]] [[cv:Çурла, 27]] [[cy:27 Awst]] [[da:27. august]] [[de:27. August]] [[el:27 Αυγούστου]] [[en:August 27]] [[eo:27-a de aŭgusto]] [[es:27 de agosto]] [[et:27. august]] [[eu:Abuztuaren 27]] [[fi:27. elokuuta]] [[fo:27. august]] [[fr:27 août]] [[frp:27 oût]] [[fur:27 di Avost]] [[fy:27 augustus]] [[ga:27 Lúnasa]] [[gl:27 de agosto]] [[he:27 באוגוסט]] [[hr:27. kolovoza]] [[hu:Augusztus 27]] [[ia:27 de augusto]] [[id:27 Agustus]] [[ie:27 august]] [[io:27 di agosto]] [[is:27. ágúst]] [[it:27 agosto]] [[ja:8月27日]] [[jv:27 Agustus]] [[ka:27 აგვისტო]] [[ko:8월 27일]] [[ku:27'ê gelawêjê]] [[la:27 Augusti]] [[lb:27. August]] [[li:27 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 27]] [[mk:27 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 27]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:27 Ogos]] [[nap:27 'e aùsto]] [[nl:27 augustus]] [[nn:27. august]] [[no:27. august]] [[oc:27 d'agost]] [[pam:Agostu 27]] [[pl:27 sierpnia]] [[pt:27 de Agosto]] [[ro:27 august]] [[ru:27 августа]] [[scn:27 di austu]] [[sco:27 August]] [[se:Borgemánu 27.]] [[simple:August 27]] [[sk:27. august]] [[sl:27. avgust]] [[sq:27 Gusht]] [[sr:27. август]] [[sv:27 augusti]] [[te:ఆగష్టు 27]] [[th:27 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 27]] [[tr:27 Ağustos]] [[tt:27. August]] [[uk:27 серпня]] [[vi:27 tháng 8]] [[wa:27 d' awousse]] [[war:Agosto 27]] [[zh:8月27日]] 28 अगस्त 7607 28543 2006-09-25T06:57:51Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 240वॉ (लीप वर्ष मे 241 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 125 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Augustus]] [[an:28 d'agosto]] [[ar:28 أغسطس]] [[ast:28 d'agostu]] [[be:28 жніўня]] [[bg:28 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:28 Eost]] [[bs:28. august]] [[ca:28 d'agost]] [[ceb:Agosto 28]] [[co:28 d'aostu]] [[cs:28. srpen]] [[csb:28 zélnika]] [[cv:Çурла, 28]] [[cy:28 Awst]] [[da:28. august]] [[de:28. August]] [[el:28 Αυγούστου]] [[en:August 28]] [[eo:28-a de aŭgusto]] [[es:28 de agosto]] [[et:28. august]] [[eu:Abuztuaren 28]] [[fi:28. elokuuta]] [[fo:28. august]] [[fr:28 août]] [[frp:28 oût]] [[fur:28 di Avost]] [[fy:28 augustus]] [[ga:28 Lúnasa]] [[gl:28 de agosto]] [[he:28 באוגוסט]] [[hr:28. kolovoza]] [[hu:Augusztus 28]] [[ia:28 de augusto]] [[id:28 Agustus]] [[ie:28 august]] [[io:28 di agosto]] [[is:28. ágúst]] [[it:28 agosto]] [[ja:8月28日]] [[jv:28 Agustus]] [[ka:28 აგვისტო]] [[ko:8월 28일]] [[ku:28'ê gelawêjê]] [[la:28 Augusti]] [[lb:28. August]] [[li:28 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 28]] [[mk:28 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 28]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:28 Ogos]] [[nap:28 'e aùsto]] [[nl:28 augustus]] [[nn:28. august]] [[no:28. august]] [[oc:28 d'agost]] [[pam:Agostu 28]] [[pl:28 sierpnia]] [[pt:28 de Agosto]] [[ro:28 august]] [[ru:28 августа]] [[scn:28 di austu]] [[sco:28 August]] [[se:Borgemánu 28.]] [[simple:August 28]] [[sk:28. august]] [[sl:28. avgust]] [[sq:28 Gusht]] [[sr:28. август]] [[sv:28 augusti]] [[te:ఆగష్టు 28]] [[th:28 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 28]] [[tr:28 Ağustos]] [[tt:28. August]] [[uk:28 серпня]] [[vi:28 tháng 8]] [[wa:28 d' awousse]] [[war:Agosto 28]] [[zh:8月28日]] 29 अगस्त 7608 28544 2006-09-25T06:58:31Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 241वॉ (लीप वर्ष मे 242 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 124 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Augustus]] [[an:29 d'agosto]] [[ar:29 أغسطس]] [[ast:29 d'agostu]] [[be:29 жніўня]] [[bg:29 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:29 Eost]] [[bs:29. august]] [[ca:29 d'agost]] [[ceb:Agosto 29]] [[co:29 d'aostu]] [[cs:29. srpen]] [[csb:29 zélnika]] [[cv:Çурла, 29]] [[cy:29 Awst]] [[da:29. august]] [[de:29. August]] [[el:29 Αυγούστου]] [[en:August 29]] [[eo:29-a de aŭgusto]] [[es:29 de agosto]] [[et:29. august]] [[eu:Abuztuaren 29]] [[fi:29. elokuuta]] [[fo:29. august]] [[fr:29 août]] [[frp:29 oût]] [[fur:29 di Avost]] [[fy:29 augustus]] [[ga:29 Lúnasa]] [[gl:29 de agosto]] [[he:29 באוגוסט]] [[hr:29. kolovoza]] [[hu:Augusztus 29]] [[ia:29 de augusto]] [[id:29 Agustus]] [[ie:29 august]] [[io:29 di agosto]] [[is:29. ágúst]] [[it:29 agosto]] [[ja:8月29日]] [[jv:29 Agustus]] [[ka:29 აგვისტო]] [[ko:8월 29일]] [[ku:29'ê gelawêjê]] [[la:29 Augusti]] [[lb:29. August]] [[li:29 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 29]] [[mk:29 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 29]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:29 Ogos]] [[nap:29 'e aùsto]] [[nl:29 augustus]] [[nn:29. august]] [[no:29. august]] [[oc:29 d'agost]] [[pam:Agostu 29]] [[pl:29 sierpnia]] [[pt:29 de Agosto]] [[ro:29 august]] [[ru:29 августа]] [[scn:29 di austu]] [[sco:29 August]] [[se:Borgemánu 29.]] [[simple:August 29]] [[sk:29. august]] [[sl:29. avgust]] [[sq:29 Gusht]] [[sr:29. август]] [[sv:29 augusti]] [[te:ఆగష్టు 29]] [[th:29 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 29]] [[tr:29 Ağustos]] [[tt:29. August]] [[uk:29 серпня]] [[vi:29 tháng 8]] [[wa:29 d' awousse]] [[war:Agosto 29]] [[zh:8月29日]] 30 अगस्त 7609 28545 2006-09-25T06:58:49Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 242वॉ (लीप वर्ष मे 243 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 123 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Augustus]] [[an:30 d'agosto]] [[ar:30 أغسطس]] [[ast:30 d'agostu]] [[be:30 жніўня]] [[bg:30 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:30 Eost]] [[bs:30. august]] [[ca:30 d'agost]] [[ceb:Agosto 30]] [[co:30 d'aostu]] [[cs:30. srpen]] [[csb:30 zélnika]] [[cv:Çурла, 30]] [[cy:30 Awst]] [[da:30. august]] [[de:30. August]] [[el:30 Αυγούστου]] [[en:August 30]] [[eo:30-a de aŭgusto]] [[es:30 de agosto]] [[et:30. august]] [[eu:Abuztuaren 30]] [[fi:30. elokuuta]] [[fo:30. august]] [[fr:30 août]] [[frp:30 oût]] [[fur:30 di Avost]] [[fy:30 augustus]] [[ga:30 Lúnasa]] [[gl:30 de agosto]] [[he:30 באוגוסט]] [[hr:30. kolovoza]] [[hu:Augusztus 30]] [[ia:30 de augusto]] [[id:30 Agustus]] [[ie:30 august]] [[io:30 di agosto]] [[is:30. ágúst]] [[it:30 agosto]] [[ja:8月30日]] [[jv:30 Agustus]] [[ka:30 აგვისტო]] [[ko:8월 30일]] [[ku:30'ê gelawêjê]] [[la:30 Augusti]] [[lb:30. August]] [[li:30 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 30]] [[mk:30 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 30]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:30 Ogos]] [[nap:30 'e aùsto]] [[nl:30 augustus]] [[nn:30. august]] [[no:30. august]] [[oc:30 d'agost]] [[pam:Agostu 30]] [[pl:30 sierpnia]] [[pt:30 de Agosto]] [[ro:30 august]] [[ru:30 августа]] [[scn:30 di austu]] [[sco:30 August]] [[se:Borgemánu 30.]] [[simple:August 30]] [[sk:30. august]] [[sl:30. avgust]] [[sq:30 Gusht]] [[sr:30. август]] [[sv:30 augusti]] [[te:ఆగష్టు 30]] [[th:30 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 30]] [[tr:30 Ağustos]] [[tt:30. August]] [[uk:30 серпня]] [[vi:30 tháng 8]] [[wa:30 d' awousse]] [[war:Agosto 30]] [[zh:8月30日]] 31 अगस्त 7610 28546 2006-09-25T06:59:12Z Mitul0520 211 {{अगस्त कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 अगस्त''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 243वॉ (लीप वर्ष मे 244 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 122 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Augustus]] [[an:31 d'agosto]] [[ar:31 أغسطس]] [[ast:31 d'agostu]] [[be:31 жніўня]] [[bg:31 август]] [[bn:আগস্ট ১৫]] [[br:31 Eost]] [[bs:31. august]] [[ca:31 d'agost]] [[ceb:Agosto 31]] [[co:31 d'aostu]] [[cs:31. srpen]] [[csb:31 zélnika]] [[cv:Çурла, 31]] [[cy:31 Awst]] [[da:31. august]] [[de:31. August]] [[el:31 Αυγούστου]] [[en:August 31]] [[eo:31-a de aŭgusto]] [[es:31 de agosto]] [[et:31. august]] [[eu:Abuztuaren 31]] [[fi:31. elokuuta]] [[fo:31. august]] [[fr:31 août]] [[frp:31 oût]] [[fur:31 di Avost]] [[fy:31 augustus]] [[ga:31 Lúnasa]] [[gl:31 de agosto]] [[he:31 באוגוסט]] [[hr:31. kolovoza]] [[hu:Augusztus 31]] [[ia:31 de augusto]] [[id:31 Agustus]] [[ie:31 august]] [[io:31 di agosto]] [[is:31. ágúst]] [[it:31 agosto]] [[ja:8月31日]] [[jv:31 Agustus]] [[ka:31 აგვისტო]] [[ko:8월 31일]] [[ku:31'ê gelawêjê]] [[la:31 Augusti]] [[lb:31. August]] [[li:31 augustus]] [[lt:Rugpjūčio 31]] [[mk:31 август]] [[ml:ആഗസ്റ്റ്‌ 31]] [[mr:ऑगस्ट १५]] [[ms:31 Ogos]] [[nap:31 'e aùsto]] [[nl:31 augustus]] [[nn:31. august]] [[no:31. august]] [[oc:31 d'agost]] [[pam:Agostu 31]] [[pl:31 sierpnia]] [[pt:31 de Agosto]] [[ro:31 august]] [[ru:31 августа]] [[scn:31 di austu]] [[sco:31 August]] [[se:Borgemánu 31.]] [[simple:August 31]] [[sk:31. august]] [[sl:31. avgust]] [[sq:31 Gusht]] [[sr:31. август]] [[sv:31 augusti]] [[te:ఆగష్టు 31]] [[th:31 สิงหาคม]] [[tl:Agosto 31]] [[tr:31 Ağustos]] [[tt:31. August]] [[uk:31 серпня]] [[vi:31 tháng 8]] [[wa:31 d' awousse]] [[war:Agosto 31]] [[zh:8月31日]] डॉ.रामप्रसाद सिंह 7611 28589 2006-09-25T17:19:29Z 61.1.104.167 /* बहारी कडियाँ */ ==बाहरी कड़ियाँ== [http://magahi-sahitya.blogspot.com/2006/08/blog-post_11.html मगही भाषा एवं साहित्य चिट्ठे पे डॉ० राम प्रसाद सिंह द्वारा रचित एवं उनसे सम्बन्धित रचनाओं का विवरण] हस्‍तरेखा विज्ञान 7612 28566 2006-09-25T10:42:09Z Mohitshukla1 712 हाथों की रेखाओं को देख के भविश्य बताने के शास्त्र को हस्तरेखा विज्ञान कहते है। हस्तरेखा विज्ञान एक भारतीय कला है । जालपृष्ठ 7613 39429 2006-12-22T19:53:41Z Escarbot 542 robot Adding: am, an, ca, da, de, el, eo, es, eu, fi, fr, gl, he, hu, ia, is, it, ja, lt, lv, mk, nl, no, pt, ro, ru, simple, sk, sv, ta, th, tl, uk, vi, zh, zh-min-nan Modifying: en '''जालपृष्ठ''' या '''वेबपेज''' ([[:en:webpage]]) [[इंटरनेट]] के जरिए सुचना प्राप्त करने का साधन है। यह साधरणतः HTML या XHTML के संरूप पे होता है, और अन्य जालपृष्ठो से कडियो के द्वारा जुडा होता है। जालपृष्ठो को [[संगणक | संगणको]] पे देखने के लिए विशेष प्रोग्राम का प्रयोग किया जाता है, जिसको वेब-ब्राउजर ([[:en:webbrowser]]) कहते है। जालपृष्ठ [[वेबसर्वर]] ([[:en:webserver]]) पर पाए जाते है। हर जालपृष्ठ का एक इंटरनेट पता होता है जो यूआरएल ([[:en:url]]) कहलाता है। वेब-ब्राउजर इस पते के अनुसार जालपृष्ठो को दिखाता है। इन्हे पाने के लिए वेब-ब्राउजर एचटीटीपी लिपि ([[:en:HTTP]]) का प्रयोग करता है। जालपृष्ठ स्थैतिक (static) या गतिक (dynamic) हो सकते है। स्थैतिक जालपृष्ठ हमेशा एक जैसे होते है, इसका निर्माण एक बार कर लिया जाता है। गतिक जालपृष्ठ का निर्माण उसे पाते वक्त होता है और यह अलग अलग पैरामिटर्स (parameters) के अनुसार अलग अलग सुचनाए देता है। [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[am:ድረ ገጽ]] [[an:Pachina web]] [[ca:Pàgina web]] [[da:Webside]] [[de:Webseite]] [[el:Ιστοσελίδα]] [[en:Web page]] [[eo:TTT-ejo]] [[es:Página web]] [[eu:Web orrialde]] [[fi:Verkkosivu]] [[fr:Page Web]] [[gl:Páxina Web]] [[he:דף אינטרנט]] [[hu:Weblap]] [[ia:Pagina web]] [[is:Vefsíða]] [[it:Pagina Web]] [[ja:ウェブページ]] [[lt:Tinklalapis]] [[lv:Tīmekļa lappuse]] [[mk:Веб страница]] [[nl:Webpagina]] [[no:Nettside]] [[pt:Página web]] [[ro:Pagină Web]] [[ru:Веб-страница]] [[simple:Webpage]] [[sk:Webová stránka]] [[sv:Webbsida]] [[ta:இணையப் பக்கம்]] [[th:เว็บเพจ]] [[tl:Pahinang Web]] [[uk:Веб-сторінка]] [[vi:Trang web]] [[zh:網頁]] [[zh-min-nan:Bāng-ia̍h]] वर्गीकरण 7614 28588 2006-09-25T15:37:10Z Murtasa 83 trrerreggadddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd {{delete}} इण्डिक 7615 28584 2006-09-25T11:42:40Z Mohitshukla1 712 {{substub}} इण्डो-आर्यन भाशाओं के लिये दूसरा नाम इण्डिक है । करीब करीब सभी भारतीय भाशाऐ इस श्रेणी में आती हैं । [[हिन्दी]], [[गुजराती]], [[मराठी]], [[बांग्ला]], इत्यादि । [[श्रेणी: भाषा]] वेबपेज 7616 28604 2006-09-25T19:14:22Z Mitul0520 211 Redirecting to [[जालपृष्ठ]] #Redirect [[जालपृष्ठ]] श्रेणी:हिंदी कवि 7617 35301 2006-11-19T03:22:07Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] #REDIRECT[[श्रेणी:हिन्दी कवि]] Template:देखे हिंदी विकिपोर्टल 7618 28606 2006-09-25T19:19:30Z Mitul0520 211 ---- <center>''हिंदी का विकिपोर्टल भी देखें: [[Portal:हिंदी]]''</center> ---- Template:चिकित्सा 7619 28609 2006-09-25T20:12:06Z युकेश 478 <br clear=all /> {| style="margin:0 auto;" align=center width="80%" class="toccolours" !style="background:#ccccff"|<big>[[आर्युविज्ञान]] – [[चिकित्साशास्त्र]]</big> |- |align=center|[[मूर्छाशास्त्र]](Anesthesiology)&nbsp;| [[चर्मशास्त्र]]&nbsp;| [[आकस्मिक चिकित्सा]]&nbsp;| [[साधारण चिकित्सक]]&nbsp;| [[आन्तरिक चिकित्सा]]&nbsp;| [[स्नायुशास्त्र]]&nbsp;| [[प्रसवशास्त्र]] और [[महिलारोग शास्त्र]]&nbsp;| [[कार्यव्याधि चिकित्सा]](Occupational Medicine)&nbsp;| [[रोगशास्त्र]]&nbsp;| [[बालरोगशास्त्र]]&nbsp;| [[भौतिक चिकित्सा और पूनर्स्थापना]]&nbsp;| [[मानसिक चिकित्सा]]&nbsp;| [[सामाजिक स्वास्थ्य]]&nbsp;| [[चिकित्सा विकिरणशास्त्र]]&nbsp;| [[शल्यचिकित्सा]] |- !style="background:#ccccff"| [[आन्तरिक चिकित्सा]]के क्षेत्र |- |align=center| [[हृदयशास्त्र]]&nbsp;| [[ग्रन्थिशास्त्र]]&nbsp;| [[ग्यास्त्रोएन्टेरोलोजी]]&nbsp;| [[रक्तशास्त्र]]&nbsp;| [[कम्युनिकेबल रोग चिकित्सा]]&nbsp;| [[ईन्टेन्सिभ केयर चिकित्सा]]&nbsp;| [[मृगौलाशास्त्र]]&nbsp;| [[ओन्कोलोजी]]&nbsp;| [[फोक्सोशास्त्र]]&nbsp;| [[रिउम्याटोलोजी]] |- !style="background:#ccccff"| [[शल्यचिकित्सा]]के क्षेत्र |- |align=center| [[हृदयछाती शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[चार्मिक शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[साधारण शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[महिला शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[स्नायुशल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[नेत्रशल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[मूह तथा चेहेरा शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[अंग प्रत्यारोपण]]&nbsp;| [[हाडजोर्नी शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[ओटोल्यारिंजियोलोजी]]&nbsp;<small>(ENT)</small>&nbsp;| [[बाल्यशल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[प्लास्टिक शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[क्यान्सर शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[चोट शल्यचिकित्सा]]&nbsp;| [[युरोलोजी]]&nbsp;| [[धमनी शल्यचिकित्सा]] |} छत्तीसगढ़ी 7620 28617 2006-09-25T20:28:27Z 59.95.129.188 == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन चिकित्साशास्त्र 7621 28658 2006-09-27T07:03:23Z CommonsDelinker 743 The file Physcian examining a child.jpg has been removed as it was deleted in Commons by Raymond de. चिकित्साशास्त्र [[आर्यु शास्त्र]] का एक क्षेत्र है| यह क्षेत्र अस्वस्थ्य मनुष्य को स्वस्थ्य बनाने से सम्बन्धित है| इस शास्त्र मे अस्वस्थ्य मनुष्य का [[ब्याधि]] वा [[रोग]] का अध्ययन किया जाता है, उस के बाद उस ब्याधि को डायगनोज और उस का निवारण किया जाता है| यह क्षेत्र मानव और रोग का ज्ञान और उस का प्रयोजन दोनों से सम्बन्धित है| == परिचय == [[चिकित्सा सेवा]] [[चिकित्सक]] और चिकित्सा से सम्बन्धित व्यक्ति (जैसे - [[नर्स]], [[फार्मासिस्ट]] आदि) रोग से ग्रस्त लोग को देते है| यह एक बहुत ही संवेदनशील शास्त्र है| कुछ शताव्दी पहले चिकित्सक को चिकित्सा करने के लिये [[विद्यावारिधि]] करना जरुरी था| इसी लिये चिकित्सक को डाक्टर भी कहते है| यह क्षेत्र बहुत संवेदनशील है| ईसी लिये संसार के विभिन्न राष्ट्र मे चिकित्सा सेवा से सम्बद्ध् अनगिनत विधानौ होने के वावजुद भी नयें विधान निर्माण होते है| {{चिकित्सा}} छत्तीसगढ़ के पत्रकार 7622 28621 2006-09-25T20:36:05Z 59.95.129.188 == छत्तीसगढ़ के मुख्य पत्रकार == रुचिर गर्ग, आलोक प्रकाश पुतुल, जी मंजूसाईनाथ, रमेश नैय्यर, दिवाकर मुक्तिबोध, सुनील कुमार, बबन मिश्र, गोपाल वोरा, ललित सुरजन फैडरल रिसर्व बैंक 7624 40308 2006-12-29T09:04:49Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[pt:Reserva Federal dos Estados Unidos da América]] '''फैडरल रिसर्व बैंक''' या '''फैडरल रिसर्व सिस्टम''' अमेरिका का केन्द्रीय बैंकिंग सिस्टम है । इसे फ़ैड भी कहते है । ==यह भी देखे== * [[भारतीय रिजर्व बैंक]] - भारत का रिसर्व बैंक [[श्रेणी: अर्थशास्त्र]] [[bg:Федерален резерв]] [[da:USA's centralbank]] [[de:Federal Reserve System]] [[en:Federal Reserve System]] [[es:Sistema de Reserva Federal]] [[et:Föderaalreserv]] [[fi:Federal Reserve System]] [[fr:Réserve fédérale des États-Unis]] [[he:פדרל רזרב]] [[it:Federal Reserve]] [[ja:連邦準備制度]] [[ka:ფედერალური სარეზერვო სისტემა]] [[nl:Federal Reserve]] [[no:Federal Reserve]] [[pl:System Rezerwy Federalnej USA]] [[pt:Reserva Federal dos Estados Unidos da América]] [[ro:Federal Reserve System]] [[ru:Федеральная резервная система]] [[simple:Federal Reserve]] [[sr:Савезне резерве САД]] [[sv:Federal Reserve]] [[zh:美国联邦储备系统]] आलोक प्रकाश पुतुल 7625 28639 2006-09-26T14:37:18Z Mitul0520 211 {{stub}} पूर्णिया 7629 28670 2006-09-27T16:43:04Z Taxman 345 छोटा है, बिहार के जिले पूर्णिया [[भारत]] के [[बिहार]] प्रान्त का एक [[जिला]] है। {{stub}} {{बिहार के जिले}} डेलावेर 7630 28648 2006-09-26T18:11:47Z Mitul0520 211 {{stub}} पहाड़ी 7632 29175 2006-10-02T23:11:55Z Taxman 345 replace with a stub '''पहाड़ी''' * पूर्वी पहाड़ी जिसमें [[नेपाली]] आती है * मध्यवर्ती पहाड़ी जिसमें [[कुमाऊंनी]] और [[गढ़वाली]] आती है। * पश्चिमी पहाड़ी जिसमें हिमांचल प्रदेश की अनेक बोलियां आती हैं। ==यह भी देखें== [[हिंदी की विभिन्न बोलियां और उनका साहित्य]] {{stub}} [[en:Pahari languages]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] रंगभूमि 7633 28664 2006-09-27T15:19:31Z Mitul0520 211 बर्बरता {{stub}} नवरात्रि 7634 33000 2006-10-30T10:13:34Z Soman 638 '''नवरात्रि''' एक हिंदू पर्व है। नवरात्रि संस्कृत शब्द है, जिसका अर्थ होता है नौ रातें। यह पर्व साल में दो बार आता है। एक शरद नवरात्रि, दूसरा है बसन्त नवरात्रि। नवरात्रि के नौ रातो में तीन हिंदु देवियों पार्वती, लक्ष्मी और सरस्वती के नौ स्वरुपों पुजा होती है: [[दूर्गा]], [[भद्रकाली]], [[अंबा]] (जगदंबा), [[अन्नपूर्णा]], [[सर्वमंगला]], [[भैरवी]], [[चंडिका]] (चंडी), [[ललिता]] औरे [[भवानी]]। ==गरबा== {{stub}} [[श्रेणी: हिंदू पर्व]] [[en:Navratri]] [[ne:दसैं]] श्रेणी:बिहार 7635 28674 2006-09-27T18:03:09Z Taxman 345 श्रेणी:भारत का भूगोल [[श्रेणी:भारत का भूगोल]] मित्तल स्टील 7637 28685 2006-09-28T14:49:48Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई {{stub}} चन्द्रमा 7638 28687 2006-09-28T14:56:33Z Mitul0520 211 '''चन्द्रमा''' [[पृथ्वी]] का एकमात्र उपग्रह है। {{stub}} [[श्रेणी: सौर मंडल]] [[en:moon]] श्रेणी:सौर मंडल 7639 28690 2006-09-28T14:59:35Z Mitul0520 211 '''[[सौर मंडल]]''' से संबंधित लेख। [[श्रेणी:खगोल-शास्त्र]] द टाइम्स ऑफ इन्डिया 7640 28700 2006-09-28T19:26:44Z Mitul0520 211 {{stub}} ==बहारी कडियाँ== * [http://www.timesofindia.com आधिकारिक जालपृष्ठ] [[de:The Times of India]] [[en:The Times of India]] भारतीय सिनेमा 7641 28706 2006-09-29T07:27:08Z Gk awadhiya 602 स्वदेश आकर दादा साहेब फालके ने राजा हरिश्चंद्र बनाई जो कि भारत की पहली लंबी फिल्म थी और सन् 1913 मे भारतीय सिनेमा का आरंभ भारत में पिछले एक सौ सालों से चलचित्रों का निर्माण होता चला आ रहा है तथा भारतीय सिनेमा ने अपने सौ वर्षों की यात्रा सफलता पूर्वक संपन्न किया है| आइये हम यह जानने का प्रयास करें कि इस सफर की शुरुवात कैसे हुई और इसके कौन कौन से पड़ाव रहे| सात जुलाई अठारह सौ छियासी भारतीय सिनेमा के इतिहास में एक अमर दिन है| उस रोज मुंबई (पूर्व नाम बंबई) के वाटकिंस हॉटल में ल्युमेरे ब्रदर्स ने छः लघु चलचित्रों का प्रदर्शन किया था| इन छोटी-छोटी फिल्मों ने ध्वनिविहीन होने बावजूद भी दर्शकों का मनोरंजन किया था| इन लघु चलचित्रों से प्रभावित होकर श्री एच.एस. भटवडेकर और श्री हीरालाल सेन नामक व्यक्तियों ने ल्युमेरे ब्रदर्स की तरह क्रमशः मुंबई (पूर्व नाम बंबई) और कोलकाता (पूर्व नाम कलकत्ता) में लघु चलचित्रों का निर्माण प्रारंभ कर दिया| सन् 1899 मे श्री भटवडेकर ने भारत के प्रथम लघु चलचित्र बनाने में सफलता प्राप्त की| दादा साहेब फालके ने अपने लंदन प्रवास के दौरान ईसा मसीह के जीवन पर आधारित एक चलचित्र देखा| वह फिल्म ल्युमेरे ब्रदर्स की फिल्मों की तरह लघु चलचित्र न होकर लंबी फिल्म थी| उस फिल्म को देख कर दादा साहेब फालके के मन में पौराणिक कथाओं पर आधारित चलचित्रों के निर्माण करने की प्रबल इच्छा जागृत हुई| स्वदेश आकर उन्होंने राजा हरिश्चंद्र बनाई जो कि भारत की पहली लंबी फिल्म थी और सन् 1913 में प्रदर्शित हुई| उस चलचित्र ने (ध्वनिविहीन होने के बावजूद भी) लोगों का भरपूर मनोरंजन किया और दर्शकों ने उसकी खूब तारीफ की| तो यह थी भारत में चलचित्र निर्माण की शुरवात| फिर तो चलचित्र निर्माण ने भारत के एक उद्योग का रूप धारण कर लिया और तीव्रता पूर्वक उसका विकास होने लगा| उन दिनों हिमांशु राय जर्मनी के यू.एफ.ए. स्टुडिओ में निर्माता के रूप में कार्यरत थे| वे अपनी पत्नी देविका रानी के साथ स्वदेश वापस आ गये और अपने देश में चलचित्रों का निर्माण करने लगे| उनकी पत्नी देविका रानी स्वयं उनकी फिल्मों में नायिका (हीरोइन) का कार्य करती थी| पति-पत्नी दोनों को खूब सफलता मिली और दोनों ने मिलकर बांबे टाकीज स्टुडिओ की स्थापना की| अब तक केवल मूक फिल्में ही बना करती थीं पर 1930 के आसपास चलचित्रों में ध्वनि के समावेश करने का तकनीक विकसित हो जाने से सवाक् (बोलती) फिल्में बनने लगीं| आलम आरा भारत की पहली सवाक् फिल्म थी जो कि सन् 1931 में प्रदर्शित हुई| 1933 में प्रदर्शित फिल्म कर्मा इतनी अधिक लोकप्रिय हुई कि उस फिल्म की नायिका देविका रानी को लोग फिल्म स्टार के नाम से संबोधित करने लगे और वे भारत की प्रथम महिला फिल्म स्टार बनीं| मूक फिल्मों के जमाने तक मुंबई (पूर्व नाम बंबई) देश में चलचित्र निर्माण का केन्द्र बना रहा परंतु सवाक् फिल्मों का निर्माण शुरू हो जाने से और हमारे देश में विभिन्न भाषाओं का चलन होने के कारण चेन्नई (पूर्व नाम मद्रास) में दक्षिण भारतीय भाषाओं वाली चलचित्रों का निर्माण होने लगा| इस तरह भारत का चलचित्र उद्योग दो भागों में विभक्त हो गया| उन दिनों प्रभात, बांबे टाकीज और न्यू थियेटर्स भारत के प्रमुख स्टुडिओ थे और ये प्रायः गंभीर किंतु मनोरंजक फिल्में बना कर दर्शकों का मनोरंजन किया करती थीं| ये तीनों स्टुडिओ देश के बड़े बैनर्स कहलाते थे| उन दिनों सामाजिक अन्याय के विरुद्ध आवाज उठाने वाली, धार्मिक तथा पौराणिक, ऐतिहासिक, देशप्रेम से सम्बंधित चलचित्रों का निर्माण हुआ करता था और उन्हें बहुत अधिक पसंद भी किया जाता था| उस समय के कुछ प्रसिद्ध एवं लोकप्रिय फिल्में हैं - व्ही. शांताराम की फिल्म "दुनिया ना माने", फ्रैंज ओस्टन की फिल्म "अछूत कन्या", दामले और फतेहलाल की फिल्म "संत तुकाराम", मेहबूब खान की फिल्में "वतन", "एक ही रास्ता" और "औरत", अर्देशीर ईरानी की फिल्म "किसान कन्या" आदि| व्ही. शांताराम की "डा. कोटनीस की अमर कहानी", मेहबूब ख़ान की "रोटी", चेतन आनंद की "नीचा नगर", उदय शंकर की "कल्पना", ख्वाज़ा अहमद अब्बास की "धरती के लाल", सोहराब मोदी की "सिकंदर", "पुकार" और "पृथ्वी वल्लभ", जे.बी.एच. वाडिया की "कोर्ट डांसर", एस.एस. वासन की "चंद्रलेखा", विजय भट्ट की "भरत मिलाप" और "राम राज्य", राज कपूर की "बरसात" और "आग" उन दिनों की अविस्मरणीय फिल्में हैं| आरंभ में स्टुडिओ पद्धति का प्रचलन रहा| हरेक स्टुडिओ के अपने वेतनभोगी निर्माता, निर्देशक, संगीतकार, नायक, नायिका तथा अन्य कलाकार हुआ करते थे| पर बाद चलचित्र निर्माण में रुचि रखने वाले लोग स्वतंत्र निर्माता के रूप में फिल्म बनाने लगे| इन स्वतंत्र निर्माताओं ने स्टुडिओं को किराये पर लेना तथा कलाकारों से ठेके पर काम करवाना शुरू कर दिया. चूँकि ठेके में काम करने में अधिक आमदनी होती थी, कलाकारों ने वेतन लेकर काम करना लगभग बंद कर दिया| इस प्रकार स्टुडिओ पद्धति का चलन समाप्त हो गया और स्टुडिओं को केवल किराये पर दिया जाने लगा| यही था भारत में चलचित्र निर्माण का प्रारंभ| संदर्भ - http://agoodplace4all.com क्या ताजमहल वास्तव में शिव मंदिर है? 7643 39072 2006-12-20T10:42:11Z Gk awadhiya 602 श्री पी.एन. ओक अपनी पुस्तक Tajmahal is a Hindu Temple Palace देखिये The True Story of the Taj Mahal (http://www.stephen-knapp.com/true_story_of_the_taj_mahal.htm) में 100 से भी अधिक प्रमाण एवं तर्क देकर दावा करते हैं कि क्या ताजमहल वास्तव में शिव मंदिर है? जिसका असली नाम तेजो महालय है| श्री पी.एन. ओक के तर्कों और प्रमाणों के अलावा और भी तथ्य छायाचित्रों के साथ प्रस्तुत है यहाँ पर http://www.stephen-knapp.com/was_the_taj_mahal_a_vedic_temple.htm| ताजमहल का असली में तेजो महालय होने का समर्थन करने वाले ये वेबसाइट्स भी हैं Taj Mahal - A Hindu Temple-Palace (http://www.flex.com/~jai/satyamevajayate/tejo.html) tajmahal is a siva temple (http://tamizh.wordpress.com/2006/09/15/taj-mahal-is-a-siva-temple/) श्री ओक ने कई वर्ष पहले ही अपने इन तथ्यों और प्रमाणों को प्रकाशित कर दिया था पर दुःख की बात तो यह है कि आज तक उनकी किसी भी प्रकार से अधिकारिक जाँच नहीं हुई| यदि ताजमहल के शिव मंदिर होने में सच्चाई है तो भारतीयता के साथ बहुत बड़ा अन्याय है| विद्यार्थियों को झूठे इतिहास की शिक्षा देना स्वयं शिक्षा के लिये अपमान की बात है| क्या कभी सच्चाई सामने आ पायेगी? [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:हिंदुत्व]] गाजर बादाम सूप 7644 28725 2006-09-29T15:11:51Z Mitul0520 211 '''गाजर बादाम सूप''' [[सूप]] है, जिसके मुख्य घटक [[गाजर]] और [[बादाम]] है। ===सामग्री === 4 मध्यम आकार के कटे हुआ [[गाजर]], 12-15 [[बादाम]], 2 बड़ा चम्मच ऑलिव ऑयल, 1 मध्यम आकार का कटा हुआ [[प्याज]], [[डबल रोटी]] का चूरा, [[नमक]] स्वादानुसार, 1/2 चम्मच [[काली मिर्च]] पाउडर। ===बनाने की विधि=== एक पैन में ऑलिव ऑयल गर्म करें। उसमें प्याज, गाजर, बादाम डालकर दस मिनट तक भूनें। ऊपर से चार कप पानी डालकर इसमें नमक, काली मिर्च और डबल रोटी का चूरा मिलाकर 10 मिनट तक पकने दें। मिक्सी में उबली हुई सब्जियां और भुनें हुए बादाम डालकर पीसें। इस [[मिश्रण]] को गर्म [[सूप]] में मिलाएं। 5 मिनट तक उबालने के बाद[[ गैस]] बंद कर दें। तैयार सूप को कटे हुए बादाम से गार्निशिंग करके परोसें। [[श्रेणी: रसोई]] अखिलत्तिरट्टु अम्मानै 7648 28744 2006-09-30T05:29:45Z 208.57.120.248 ििीा बिहार के जिले 7649 28836 2006-10-01T07:09:31Z 203.110.243.30 /* प्रमण्डल */ बिहार में कुल 37 जिले हैं जो 9 प्रमण्डलों में बटे हैं । जिले इस प्रकार है - *[[अररिया जिला]] *[[अरवल जिला]] *[[औरंगाबाद बिहार| औरंगाबाद जिला]] *[[कटिहार जिला]] *[[किशनगंज जिला]] *[[खगड़िया जिला]] *[[गया जिला]] *[[गोपालगंज जिला]] *[[छपरा जिला]] *[[जमुई जिला]] *[[जहानाबाद जिला]] *[[दरभंगा जिला]] *[[नवादा जिला]] *[[नालंदा जिला]] *[[पटना जिला]] *[[पश्चिम चंपारण जिला]] *[[पूर्णियां जिला]] *[[पूर्वी चंपारण जिला]] *[[बक्सर जिला]] *[[बाँका जिला]] *[[बेगूसराय जिला]] *[[भभुआ जिला]] *[[भागलपुर जिला]] *[[भोजपुर जिला]] *[[मधेपुरा जिला]] *[[मधुबनी जिला]] *[[मुंगेर जिला]] *[[मुजफ्फरपुर जिला]] *[[रोहतास| सासाराम जिला]] *[[लखीसराय जिला]] *[[वैशाली जिला]] *[[सहरसा जिला]] *[[समस्तीपुर जिला]] *[[सीतामढी जिला]] *[[सीवान जिला]] *[[सुपौल जिला]] *[[शिवहर जिला]] *[[शेखपुरा जिला]] ==प्रमण्डल== कोशी: [[सहरसा जिला]] [[सुपौल जिला]] [[मधेपुरा जिला]] भागलपुर: [[भागलपुर जिला]] [[बाँका जिला]] तिरहुत: [[मुजफ्फरपुर जिला]] [[पूर्वी चंपारण जिला]] [[पश्चिम चंपारण जिला]] [[सीतामढी जिला]] [[वैशाली जिला]] [[शिवहर जिला]] दरभंगा: [[दरभंगा जिला]] [[मधुबनी जिला]] [[समस्तीपुर जिला]] पटना: [[नालंदा जिला]] [[पटना जिला]] [[भोजपुर जिला]] [[भभुआ जिला]] पूर्णियां: [[पूर्णियां जिला]] [[कटिहार जिला]] [[किशनगंज जिला]] [[अररिया जिला]] [[लखीसराय जिला]] [[शेखपुरा जिला]] मगध: [[अरवल जिला]] [[औरंगाबाद बिहार| औरंगाबाद जिला]] [[गया जिला]] [[जहानाबाद जिला]] [[नवादा जिला]] मुंगेर: [[मुंगेर जिला]] [[खगड़िया जिला]] [[जमुई जिला]] सारण: [[सीवान जिला]] [[गोपालगंज जिला]] {{बिहार के जिले}} [[en:Districts of Bihar]] [[श्रेणी:बिहार के जिले ]] पटना विश्वविद्यालय 7650 30820 2006-10-15T16:59:47Z Matra 768 {{substub}} '''पटना विश्वविद्यालय''' [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । {{substub}} [[en: Patna University]] [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] बाबा साहेब भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय 7651 28787 2006-09-30T18:12:08Z Amitprabhakar 683 बाबा साहेब भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] तिलका माँझी भागलपुर विश्वविद्यालय 7652 28788 2006-09-30T18:12:31Z Amitprabhakar 683 तिलका माँझी भागलपुर विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] ललित नारायण मिथिला विश्वविद्यालय 7653 28789 2006-09-30T18:12:35Z Amitprabhakar 683 ललित नारायण मिथिला विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] कामेश्वर सिंह दरभंगा संस्कृत विश्वविद्यालय 7654 28790 2006-09-30T18:13:14Z Amitprabhakar 683 कामेश्वर सिंह दरभंगा संस्कृत विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] जयप्रकाश विश्वविद्यालय 7655 28791 2006-09-30T18:13:26Z Amitprabhakar 683 जयप्रकाश विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] भूपेन्द्र नारायण मंडल विश्वविद्यालय 7656 28792 2006-09-30T18:13:31Z Amitprabhakar 683 भूपेन्द्र नारायण मंडल विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] नालंदा मुक्त विश्वविद्यालय 7657 28793 2006-09-30T18:13:37Z Amitprabhakar 683 नालंदा मुक्त विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] मजहरुल हक़ अरबी-फ़ारसी विश्वविद्यालय 7658 28794 2006-09-30T18:13:43Z Amitprabhakar 683 मजहरुल हक़ अरबी-फ़ारसी विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] राजेन्द्र कृषि विश्वविद्यालय 7659 28795 2006-09-30T18:13:47Z Amitprabhakar 683 राजेन्द्र कृषि विश्वविद्यालय [[बिहार]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय]] श्रेणी:बिहार के विश्वविद्यालय 7660 28786 2006-09-30T18:11:35Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:शिक्षा] विश्वविद्यालय 7661 45673 2007-01-24T13:04:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sm:Iunivesitē]] विश्वविद्यालय का अर्थ ऐसे शिक्षण संस्थान से है जो उच्च शिक्षा हेतु विभिन्न विषयों पर पढ़ाई करने की सुविधा प्रदान करता है । [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:शिक्षा]] [[ar:جامعة]] [[bg:Университет]] [[bs:Univerzitet]] [[ca:Universitat]] [[cs:Univerzita]] [[cv:Университет]] [[cy:Prifysgol]] [[da:Universitet]] [[de:Universität]] [[el:Πανεπιστήμιο]] [[en:University]] [[eo:Universitato]] [[es:Universidad]] [[eu:Unibertsitate]] [[fi:Yliopisto]] [[fr:Université]] [[ga:Ollscoil]] [[gl:Universidade]] [[he:אוניברסיטה]] [[hr:Sveučilište]] [[hu:Egyetem]] [[id:Universitas]] [[is:Háskóli]] [[it:Università]] [[ja:大学]] [[ka:უნივერსიტეტი]] [[ko:대학교]] [[la:Universitas]] [[lt:Universitetas]] [[ms:Universiti]] [[nl:Universiteit]] [[nn:Universitet]] [[no:Universitet]] [[nrm:Euniversitaé]] [[pl:Uniwersytet]] [[pt:Universidade]] [[qu:Yachay suntur]] [[ro:Universitate]] [[ru:Университет]] [[sh:Univerzitet]] [[simple:University]] [[sk:Univerzita]] [[sl:Univerza]] [[sm:Iunivesitē]] [[sv:Universitet]] [[th:มหาวิทยาลัย]] [[tk:Uniwersitet]] [[tl:Unibersidad]] [[tr:Üniversite]] [[ug:ئۇنىۋېرسىتېت]] [[uk:Університет]] [[yi:אוניווערסיטעט]] [[zh:大学 (教育机构)]] [[zh-yue:大學]] श्रेणी:आई. आई. टी. 7662 28807 2006-09-30T18:25:28Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६ 7663 28831 2006-10-01T05:39:05Z Mitul0520 211 विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६ का नाम बदलकर Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २� *[[लिनक्स]] '''लिनक्स''' [[यूनिक्स]] जैसा एक [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] है। यह [[ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर]] का सबसे कामयाब तथा सबसे लोकप्रिय सॉफ्टवेर है। विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६ 7664 28832 2006-10-01T05:39:05Z Mitul0520 211 विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६ का नाम बदलकर Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २� #REDIRECT [[Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६]] Template:Infobox किताब 7665 34607 2006-11-13T01:15:58Z Mitul0520 211 sp {| class="infobox" cellpadding="4" style="width: 250px; empty-cells:show; background-color: #f8fafd; line-height: 1.4em; border: 1px solid #ccd2d9; font-size: 85%;float:right;clear: right; margin-bottom: 0.5em; margin-left: 1em; padding: 0.2em;" |- | colspan="2" style="margin-left: inherit; color: #f8fafd; background-color: #7171C6; font-size: 1.5em; text-align: center" | '''{{{नाम}}}''' |- <!-- मुखपृष्ठ चित्र --> {{#if:{{{मुखपृष्ठ|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;" {{!}} [[Image:{{{मुखपृष्ठ|}}}|{{#if:{{{मुखपृष्ठ_आकार|}}}|{{{मुखपृष्ठ_आकार}}}|250px}}|none|{{{मुखपृष्ठ_शीर्षक| {{{नाम|}}} का मुखपृष्ठ}}}]]{{#if:{{{मुखपृष्ठ_शीर्षक|}}}|<small>{{{मुखपृष्ठ_शीर्षक|}}}</small>}}}} |- <!-- ###### रचयिता --> {{#if: {{{रचयिता|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[रचयिता]]''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{रचयिता}}}}} |- <!-- ###### मूल शीर्षक --> {{#if: {{{मूल_शीर्षक|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''मूल शीर्षक''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{मूल_शीर्षक}}}}} |- <!-- ###### अनुवादक --> {{#if: {{{अनुवादक|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[अनुवादक]]''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{अनुवादक}}}}} |- <!-- ###### प्रकाशक --> {{#if: {{{प्रकाशक|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''प्रकाशक''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{प्रकाशक}}}}} |- <!-- ###### प्रकाशन तिथि --> {{#if: {{{प्रकाशन_तिथि|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''प्रकाशन तिथि''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{प्रकाशन_तिथि}}}}} |- <!-- ###### भाषा --> {{#if: {{{भाषा|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''भाषा''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{भाषा}}}}} |- <!-- ###### देश --> {{#if: {{{देश|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''देश''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{देश}}}}} |- <!-- ###### विषय --> {{#if: {{{विषय|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''विषय''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{विषय}}}}} |- <!-- ###### शैली --> {{#if: {{{शैली|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''शैली''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{शैली}}}}} |- <!-- ###### मुखपृष्ठ रचना --> {{#if: {{{मुखपृष्ठ_रचना|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''मुखपृष्ठ रचना''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{मुखपृष्ठ_रचना}}}}} |- <!-- ###### मीडिया प्रकार --> {{#if: {{{मीडिया_प्रकार|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''मीडिया प्रकार''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{मीडिया_प्रकार}}}}} |- <!-- ###### पृष्ठ --> {{#if: {{{पृष्ठ|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''पृष्ठ''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{पृष्ठ}}}}} |- <!-- ###### ISBN --> {{#if: {{{ISBN|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[ISBN]]''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{ISBN}}}}} |- <!-- ###### भाग --> {{#if: {{{भाग|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''भाग''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{भाग}}}}} |- <!-- ###### पिछला क्रमांक --> {{#if: {{{पिछला_क्रमांक|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[पिछला क्रमांक]]''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{पिछला_क्रमांक}}}}} |- <!-- ###### अगला क्रमांक --> {{#if: {{{अगला_क्रमांक|}}}| {{!}} align="left" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[अगला क्रमांक]]''': {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 1px solid #ccddee;" {{!}} {{{अगला_क्रमांक}}}}} |- <!-- ###### टिप्पणियाँ --> {{#if: {{{टिप्पणियाँ|}}}| {{!}} colspan=2 style="border-top: 1px solid #ccddee" {{!}} <small>{{{टिप्पणियाँ}}}</small>}} |} <noinclude> '''कृपया इस टेम्पलेट पे बिना किसी चर्चा के कोई महत्वपूर्ण फेरबदल न करें।''' ==प्रयोग की विधि== <pre> {{Infobox किताब | नाम = | मुखपृष्ठ = | मुखपृष्ठ_आकार = | मुखपृष्ठ_शीर्षक = | रचयिता = | मूल_शीर्षक = | अनुवादक = | प्रकाशक = | प्रकाशन_तिथि = | भाषा = | देश = | विषय = | शैली = | मुखपृष्ठ_रचना = | मीडिया_प्रकार = | पृष्ठ = | ISBN = | भाग = | पिछला_क्रमांक = | अगला_क्रमांक = | टिप्पणियाँ = }} </pre> ==उदाहरण== {{Infobox किताब | नाम = विंग्स आफ फायर | मुखपृष्ठ = Wings of Fire.jpg | मुखपृष्ठ_आकार = 200px | मुखपृष्ठ_शीर्षक = ''विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम'' | रचयिता = [[अब्दुल कलाम]], [[अरूण तिवारी]] | मूल_शीर्षक = Wings of Fire: An Autobiography of APJ Abdul Kalam | अनुवादक = | प्रकाशक = [[युनीवर्सीटिज प्रेस]] | प्रकाशन_तिथि = [[1999]] | भाषा = [[अंग्रेजी]] | देश = [[भारत]] | विषय = [[आत्मकथा]] | शैली = | मुखपृष्ठ_रचना = | मीडिया_प्रकार = प्रिंट | पृष्ठ = 180 | ISBN = 81-7371-146-1 | भाग = | पिछला_क्रमांक = | अगला_क्रमांक = | टिप्पणियाँ = }} <pre> {{Infobox किताब | नाम = विंग्स आफ फायर | मुखपृष्ठ = Wings of Fire.jpg | मुखपृष्ठ_आकार = 200px | मुखपृष्ठ_शीर्षक = ''विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम'' | रचयिता = [[अब्दुल कलाम]], [[अरूण तिवारी]] | मूल_शीर्षक = Wings of Fire: An Autobiography of APJ Abdul Kalam | अनुवादक = | प्रकाशक = [[युनीवर्सीटिज प्रेस]] | प्रकाशन_तिथि = [[1999]] | भाषा = [[अंग्रेजी]] | देश = [[भारत]] | विषय = [[आत्मकथा]] | शैली = | मुखपृष्ठ_रचना = | मीडिया_प्रकार = प्रिंट | पृष्ठ = 180 | ISBN = 81-7371-146-1 | भाग = | पिछला_क्रमांक = | अगला_क्रमांक = | टिप्पणियाँ = }}</pre> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/अक्टूबर २००६ 7666 28841 2006-10-01T08:18:42Z Mitul0520 211 *[[ब्रिटेन का प्रवासी हिंदी साहित्य]] पिछले एक दशक में [[युनाइटेड किंगडम]] में हिन्दी साहित्य में सृजन का विस्फोट हुआ है तो वह है। [[कविता]], [[कहानी]], [[उपन्यास]], [[लेख]], [[रेडियो नाटक]] सभी विधाओं में प्रवासी साहित्य की रचना [[इंग्लैण्ड]] में हुई है। इसी काल में यहां [[लंदन]] में [[विश्व हिन्दी सम्मेलन]], [[अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी सम्मेलन]] एवं [[यूरोपीय हिन्दी सम्मेलन]] का भी आयोजन किया गया। चित्र:Wings of Fire.jpg 7667 28846 2006-10-01T08:40:14Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम 7668 38704 2006-12-17T08:50:12Z Wolf 886 {{Infobox किताब | नाम = विंग्स आफ फायर | मुखपृष्ठ = Wings of Fire.jpg | मुखपृष्ठ_आकार = 200px | मुखपृष्ठ_शीर्षक = ''विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम'' | रचयिता = [[अब्दुल कलाम]], [[अरूण तिवारी]] | मूल_शीर्षक = Wings of Fire: An Autobiography of APJ Abdul Kalam | अनुवादक = | प्रकाशक = [[युनीवर्सीटिज प्रेस]] | प्रकाशन_तिथि = [[1999]] | भाषा = [[अंग्रेजी]] | देश = [[भारत]] | विषय = [[आत्मकथा]] | शैली = | मुखपृष्ठ_रचना = | मिडिया_प्रकार = प्रिंट | पृष्ठ = 180 | ISBN = 81-7371-146-1 | भाग = | पिछला_क्रमांक = | अगला_क्रमांक = | टिप्पणियाँ = }} '''विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम''' ([[1999]]), [[भारत]] के वर्तमान राष्ट्रपति [[अब्दुल कलाम]] की आत्मकथा है। इसके सह-लेखक [[अरूण तिवारी]] है। इसमे [[अब्दुल कलाम]] के बचपन से लेकर लगभग 1999 तक के जिवन सफर के बारे मे बताया गया है। मूल रुप मे [[अंग्रेजी]] मे प्रकाशित यह किताब, विश्व की १३ भाषाओ मे अनुवादित हो चुकी है। जिसमे भारत की प्रमुख भाषाए [[हिंदी]], [[गुजराती]], [[तेलगु]], [[तमिल]], [[मराठी]], [[मलयालम]] के साथ-साथ [[कोरियन]], [[चीनी]] और [[ब्रेल लिपी]] भी सामिल है। <ref>{{cite news|title='Wings of Fire' to go online|url=http://www.hinduonnet.com/2003/05/16/stories/2003051604850400.htm|date=16 मई, 2003|publisher=The Hindu}}</ref> ==स्वरूप== आत्मकथा 4 भागो मे विभाजित है। === अनुस्थापन (Orientation) === यह पहला भाग, तीन अध्यायो मे विभाजित है। इसमे डॉ. अब्दुल कलाम के बचपन से ले के पहले 32 वर्षो के संस्मर्णो का वर्णन है। इन वर्षो मे डा. कलाम के बचपन, शिक्षा और शुरूआती करियर के बारे मे बताया गया है। डा. कलाम का जन्म [[तमिलनाडु]] मे [[रामेश्वरम]] मे मध्यम वर्गीय [[तमिल]] [[मुस्लिम]] परिवार मे हुआ था। उनके परिवार, चचरे भाईयो, शिक्षको और अन्य लोगो से पडे प्रभावो के बारे मे वर्णन किया गया है। रामेश्वरम में प्राइमरी स्कूल में पढ़ने के बाद, डॉ. कलाम शवार्टज़ हाई स्कूल, रामनाथपुरम गए और वहां से उच्च शिक्षा के लिए सेंट जोज़िफ़ कालेज, तीरुच्छीरापल्ली (त्रिची) गए। उनके शिक्षा के बारे मे किए गए वर्णन मे वे अपने शिक्षको और उनके साथ हुए अनुभवो के बारे मे बताते है। सेंट जोज़िफ़ कालेज से बीएससी पास करने के बाद विमान-विज्ञान की पढ़ाई करने के लिए उसने [[मद्रास इंस्टीच्यूट ऑफ टेक्नालोजी]] (MIT) में दाखिला लिया। 1958 में मद्रास इंस्टीट्यूट आफ टेकनालजी से अंतरिक्ष विज्ञान में स्नातक की उपाधि प्राप्त की है। एम आई टी से एक प्रशिक्षार्थी के रूप में वह एच ए एल बैगंलोर में गए। इसके बाद डॉ. कलाम ने डी टी डी एंड पी (वायु) के तकनीकी केन्द्र (सिविल विमानन) में वरिष्ठ वैज्ञानिक सहायक के रूप में 250 मासिक मूल वेतन पर नौकरी आरंभ की। इस भाग के अंत मे वे 6 महिने के प्रशिक्षण के लिए नासा, अमेरिका जाते है। === सृजन (Creation) === सृजन भाग, 7 अध्यायो मे है, अध्याय 4 से अध्याय 10 तक। इसमे डा. कलाम के जीवन के 17 सालो (1963-1980) का वर्णन है। इस भाग मे, इन वर्षो मे हुए उनके काम और भारत के तकनिकी विकास की कहानी मिलती है। डा. कलाम [[इसरो]] मे काम करने वाले एक इंजीनीयर से देश की बहुचर्चित तकनिकी परियोजना, एसएलवी के प्रमुख बनते है। इस दौरान उनको अन्य छोटी बडी सफलता और असफलातो से सामना करना पडता है। वे न केवल उच्च अधिकारियो का वर्णन करते है वरन कई उभरते हुए वैज्ञानिको के साथ हुए अनुभवो के बारे मे भी लिखते है। 1976 मे उनके पिता का देहांत होता है। 1981 मे उन्हे [[पद्मभूषण]] मिलता है। इस भाग के अंत मे वे [[डीआरडीएल]] के निर्देशक के रूप मे चुने जाते है। === Propitiation === इस भाग मे डा. कलाम के जीवन के अगले 10 सालो के बारे मे लिखा गया है। यह भाग 5 अध्यायो मे है, अध्याय 11 से अध्याय 14 तक। इस भाग मे उनके द्वारा डीआरडीएल मे किए गए काम का वर्णन है। इस भाग मे डीआरडीएल मे किए गए उनके प्रबंधन संबंधित कार्यो का ज्यादा वर्णन है। डीआरडीएल प्रयोगशाला डा. कलाम के प्रबंधन के अंतर्गत आत्मविश्वास के साथ भारत के मिसाइल परियोजना का निर्माण करती है। इस भाग मे वे वर्णन करते है कि कैसे वे इस काम को अंजाम देने के लिए व्यक्तियो का चुनाव करते है। उनके रास्ते मे आई मुश्किलो को हल करने के लिए वे पारंपरिक शैली से हटकर नए निर्णय लेते है। वे शिक्षण संस्थाओ के साथ भी भागीदारी करते है। ===अवलोकन (Contemplation)=== यह भाग 2 अध्यायो मे है, अध्याय 15 और अध्याय 16। इस मे डा. कलाम के जीवन के अगले 9 सालो (1991-1999) तक का वर्णन है। इस भाग मे डा. कलाम अपने जीवन के अनुभवो, ज्ञान और विचार को संकलित करते है। वर्ष [[1997]] मे [[भारत]] के सर्वोच्च नागरिक सम्मान [[भारत रत्न]] से सम्मानित होते है। और देश की आने वाली पीढ़ी को संदेश देते है। ==यह भी देखे== ==बाहरी कडियाँ== ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> {{डा. कलाम की पुस्तकें}} [[श्रेणी:पुस्तक]] [[श्रेणी:आत्मकथा]] [[en:wings of fire]] सिदी 7669 28882 2006-10-01T13:47:54Z Amitprabhakar 683 '''सिदी''' या '''शीदि''' [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] का एक मानव समुदाय है जिसका मूल [[अफ्रीका]] है । भारत में ये मुख्यतः गुजरात में रहते हैं । [[कर्नाटक]] तथा [[आंध्र प्रदेश]] में भी इनका अस्तित्व है । [[चित्र:Sidddichildren1.jpg|align="right"]] == परिचय == ग़ुलाम के रूप में अफ़्रीकी लोगों के बारे में तो शायद सबको जानकारी हो लेकिन [[भारत]] में रहने वाले [[अफ़्रीकी]] लोगों के बारे में लोगों को कम ही जानकारी है. भारत के पश्चिमी तट पर जम्बुर (गुजरात का एक गांव) जैसे गाँव में ये लोग अभी भी रह रहे हैं. इनके [[पूर्वज]] अफ़्रीकी थे जिन्हें ग़ुलाम के रूप में इस [[उपमहाद्वीप]] में लाया गया था. बाक़ी के लोग लड़ाके, [[व्यापारी]] और [[नाविक]] के रूप में यहाँ आए थे. पूर्वी व दक्षिणी अफ़्रीका और भारत में [[गुजरात]] के साथ समुद्री व्यापार दो हज़ार साल पहले स्थापित हुआ था. कुछ इतिहासकारों का मानना है कि लाखों अफ़्रीकी लोगों ने समुद्र पार कर इधर का रुख़ किया था. अफ़्रीकी-भारतीय लोग सिदी ([[शीदि]]) कहलाते हैं. == धर्म == ज़्यादातर सिदियों की तरह जम्बुर के लोग सूफ़ी मुसलमान हैं. जो मानते हैं कि भगवान की पूजा संगीत और नृत्य के ज़रिए होती है. मानवविज्ञानियों का मानना है कि नर्तकों की कला पारंपरिक अफ़्रीकी पूजा और भारतीय सूफ़ी परंपरा का मिश्रण है. == संस्कृति == [[ चित्र:Sidddiculture1.jpg|डमाल या ड्रम इस समुदाय के पास अपनी जड़ों से जुड़े रहने का एक महत्वपूर्ण साधन है]] इस समुदाय के पास अपनी जड़ों से जुड़े रहने का एक महत्वपूर्ण साधन है- डमाल या ड्रम. अन्यथा सिदी समुदाय ग्रामीण भारत के अन्य ग़रीब तबके से अलग नहीं है । इस इलाक़े में आने वाले लोग गाँव के संगीतकारों को पैसा देते हैं । लोगों से मिले पैसे को मुँह में दबाकर ये लोगों को शुक्रिया अदा करते हैं. सिदी और भारतीय मुसलमान सैकड़ों किलोमीटर दूर से जम्बुर की दरगाह पर आते हैं. कुछ लोग यहाँ आकर चमत्कार की उम्मीद करते हैं.जिन महिलाओं के बच्चे नहीं होते हैं, वे भी यहाँ इस उम्मीद में आती हैं कि उनका बाँझपन दूर हो जाएगा. मानसिक रूप से बीमार बच्चे भी ठीक होने की आस में यहाँ लाए जाते हैं. == जनजीवन == जम्बुर के ड्रम बजाने वाले प्रमुख व्यक्ति युसूफ़ बताते हैं कि डमाल अफ़्रीका से आया. युसूफ़ अंधे हैं. वे बताते हैं कि ड्रम बजाने की कला पिता से पुत्र के पास आती है. वे कहते हैं कि यह भगवान की ओर से मिला उपहार है. प्रत्येक दिन शाम को युसूफ़ जम्बुर के संगीतकारों और नर्तकों के साथ गाँव के बाहर स्थित एक दरगाह पर ले जाते हैं. जम्बुर में नागारची बाबा की दरगाह है. जिन्हें ड्रम मास्टर भी कहा जाता है. सिदियों का मानना है कि वे एक अरब थे, जिन्होंने 900 वर्ष पहले अफ़्रीका की यात्रा की थी और फिर भारत में रहने लगे. यहीं एक अन्य सूफ़ी संत बावा गोर की दरगाह भी है. जो नाइजीरिया के मोती के व्यापारी थे. जम्बुर पिछड़ा हुआ गाँव है. यहाँ के लोग पड़ोस के किसानों के लिए मज़दूरी का काम करते हैं. सरकार भी ग़रीब लोगों की सहायता के लिए लागू कार्यक्रमों के तहत इनकी सहायता करती है. जम्बुर गाँव की स्थापना सिदी सैनिकों के परिवारों ने की थी, जो इस इलाक़े के पूर्व नवाब के लिए काम करते थे. भारत के कई राजा-महाराजाओं ने अफ़्रीकी लोगों को अपने निजी अंगरक्षकों, नौकरों और संगीतकारों के रूप में तैनात किया. देश के कई हिस्सों में तो सिदियों ने काफ़ी प्रगति की और सैनिक जनरल और कई बार तो राजा भी बने. इस [[गांव]] के एक रहनुमा हसन भाई का कहना है कि उनके पिता मोज़ाम्बिक से आए थे. उन्हें पुर्तगाली सेना में काम करने के लिए लाया गया था. जो पास के एक बंदरगाह का नियंत्रण करती थी. हालाँकि ज़्यादातर सिदियों को अपने पूर्वजों के बारे में ज़्यादा कुछ नहीं पता. हसन कहते हैं कि बच्चे अफ़्रीका के बारे में कुछ नहीं जानते और जो अफ़्रीका के बारे में जानते थे. वे अब दुनिया में नहीं रहे. (साभार बीबीसी हिंदी डॉट कॉम) == बाहरी कड़ी == javascript:openwindow("http://www.bbc.co.uk/hindi/specials/1029_india_africa/",500,400, 0) [[en:Siddi]] [[श्रेणी:मानवशास्त्र]] शीदि 7670 28863 2006-10-01T13:03:54Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सिदी]] #REDIRECT[[सिदी]] चित्र:Sidddichildren1.jpg 7671 28870 2006-10-01T13:27:54Z Amitprabhakar 683 Siddi children in a gujrat village Siddi children in a gujrat village चित्र:Sidddiculture1.jpg 7672 28873 2006-10-01T13:32:28Z Amitprabhakar 683 Siddi culture Siddi culture व्यापारी 7673 28880 2006-10-01T13:41:41Z Amitprabhakar 683 '''व्यापारी''' [[व्यापार]] का काम करते हैं । [[en:Businessperson]] [[ca:Emprenedor]] [[cs:Podnikatel]] [[id:Pengusaha]] [[nl:Ondernemer]] [[ja:実業家]] [[pl:Przedsiębiorca]] [[sv:Affärsman]] [[zh:商人]] नाविक 7674 28877 2006-10-01T13:36:05Z Amitprabhakar 683 '''नाविक''' [[नाव]] खेने का काम करते हैं । पूर्वज 7675 44351 2007-01-19T02:38:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[zh:祖先]], [[zh-yue:祖先]] पूर्वज किसी प्रजाति के पूर्वकालीन या पहले के वंशज होते हैं । [[de:Ahn]] [[en:Ancestor]] [[es:Ancestro]] [[fi:Vainaja]] [[nl:Voorouder]] [[pt:Antepassado]] [[simple:Ancestor]] [[sl:Prednik]] [[sv:Förfäder]] [[zh:祖先]] [[zh-yue:祖先]] विराटनगर 7676 28884 2006-10-01T13:54:30Z Amitprabhakar 683 '''विराटनगर''' [[नेपाल ]] का एक शहर है । [[श्रेणी:शहर]] [[श्रेणी:नेपाल]] [[श्रेणी:नेपाल के शहर]] अमरेली जिला 7677 28891 2006-10-01T15:57:04Z 203.110.243.30 {{stub}} '''अमरेली ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} डांग जिला 7678 32529 2006-10-26T14:27:47Z Soman 638 '''डांग ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{गुजरात के जिले }} {{stub}} [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] [[en:डांग जिला]] जामनगर जिला 7679 28893 2006-10-01T15:57:35Z 203.110.243.30 {{stub}} '''जामनगर ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} जूनागढ़ जिला 7680 28894 2006-10-01T15:57:46Z 203.110.243.30 {{stub}} '''जूनागढ़ ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} गांधीनगर जिला 7681 28895 2006-10-01T15:57:54Z 203.110.243.30 {{stub}} '''गांधीनगर ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} खेड़ा जिला 7682 28896 2006-10-01T15:58:01Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' खेड़ा''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} अहमदाबाद जिला 7683 36553 2006-11-28T17:59:03Z Taxman 345 link {{stub}} '''अहमदाबाद ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[अहमदाबाद]] शहर है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} बनस्कण्ठ जिला 7684 28898 2006-10-01T15:58:56Z 203.110.243.30 {{stub}} '''बनस्कण्ठ ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} पोरबन्दर जिला 7685 28899 2006-10-01T15:59:04Z 203.110.243.30 {{stub}} '''पोरबन्दर ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} पंचमहल जिला 7686 28900 2006-10-01T15:59:14Z 203.110.243.30 {{stub}} '''पंचमहल ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} पाटन जिला 7687 28901 2006-10-01T15:59:18Z 203.110.243.30 {{stub}} '''पाटन ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} नवसारी जिला 7688 28902 2006-10-01T15:59:25Z 203.110.243.30 {{stub}} '''नवसारी ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} नर्मदा जिला 7689 28903 2006-10-01T15:59:33Z 203.110.243.30 {{stub}} '''नर्मदा ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} दहोद जिला 7690 28904 2006-10-01T15:59:41Z 203.110.243.30 {{stub}} '''दहोद ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} सुरत जिला 7691 28905 2006-10-01T16:00:35Z 203.110.243.30 {{stub}} '''सुरत ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} सबरकण्ठ जिला 7692 28906 2006-10-01T16:00:43Z 203.110.243.30 {{stub}} '''सबरकण्ठ ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} सुरेन्द्रनगर जिला 7693 28907 2006-10-01T16:00:51Z 203.110.243.30 {{stub}} '''सुरेन्द्रनगर ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} वलसाड जिला 7694 28908 2006-10-01T16:00:57Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' वलसाड''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} वड़ोदड़ा जिला 7695 28909 2006-10-01T16:01:03Z 203.110.243.30 {{stub}} ''' वड़ोदड़ा''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} राजकोट जिला 7696 37926 2006-12-11T19:40:17Z Mitul0520 211 {{stub}} '''राजकोट ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[राजकोट]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 0281 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} भावनगर जिला 7697 37808 2006-12-10T15:04:24Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव ''' भावनगर''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == {{stub}} [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} मेहसाना जिला 7698 28912 2006-10-01T16:01:25Z 203.110.243.30 {{stub}} '''मेहसाना ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} भरुच जिला 7699 31477 2006-10-20T09:08:57Z Matra 768 format '''भरुच ''' भारतीय राज्य [[गुजरात]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. {{stub}} == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:गुजरात के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{गुजरात के जिले }} वङोदङा जिला 7700 28914 2006-10-01T16:03:22Z 203.110.243.30 Redirecting to [[वड़ोदड़ा जिला]] #REDIRECT[[वड़ोदड़ा जिला]] जूनागढ जिला 7701 28915 2006-10-01T16:03:33Z 203.110.243.30 Redirecting to [[जूनागढ़ जिला]] #REDIRECT[[जूनागढ़ जिला]] खेङा जिला 7702 28916 2006-10-01T16:03:46Z 203.110.243.30 Redirecting to [[खेड़ा जिला]] #REDIRECT[[खेड़ा जिला]] चोल वंश 7703 46171 2007-01-25T20:05:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Chola]], [[ms:Dinasti Chola]] Modifying: [[zh:朱罗王朝]] '''चोल''' ([[तमिल]] - சோழர் ) प्राचीन [[भारत]] का एक राजवंश था। ==वंशावली== *Vijayalaya Chola 848-871(?) *[[आदित्य १]] 871-907 - *[[परन्तक चोल १]] 907-950 *Gandaraditya 950-957 *Arinjaya Chola 956-957 *[[सुन्दर चोल]] 957-970 *[[उत्तम चोल]] 970-985 *[[राजाराज चोल १]] 985-1014 *[[राजेन्द्र चोल १]] 1012-1044 *[[राजाधिराज चोल १]] 1018-1054 *[[राजेन्द्र चोल २]] 1051-1063 *[[वीरराजेन्द्र चोल]] 1063-1070 *[[अतिराजेन्द्र चोल]] 1067-1070 *Chalukya Cholas *Kulothunga Chola I 1070-1120 *[[विक्रम चोल]] 1118-1135 *Kulothunga Chola II 1133-1150 *[[राजाराज चोल २]] 1146-1163 *[[राजाधिराज चोल २]] 1163-1178 *Kulothunga Chola III 1178-1218 *[[राजाराज चोल ३]] 1216-1256 *[[राजेन्द्र चोल ३]] 1246-1279 [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[de:Chola]] [[en:Chola dynasty]] [[es:Dinastía Chola]] [[fi:Chola]] [[fr:Dynastie et Empire chola]] [[hu:Csola]] [[ja:チョーラ朝]] [[ms:Dinasti Chola]] [[sv:Chola]] [[ta:சோழர்]] [[zh:朱罗王朝]] चेर 7704 32873 2006-10-29T03:02:58Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चेर राजवंश]] #REDIRECT[[चेर राजवंश]] पांड्य 7705 32893 2006-10-29T03:20:56Z Amitprabhakar 683 '''पांड्य'' (तमिल -பாந்டீய - हिज्जा अशुद्ध हो सकता है ) प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[en:Pandyan Kingdom]] [[ta:பாண்டியர்]] [[ja:パーンディヤ朝]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] विजयनगर साम्राज्य 7706 28924 2006-10-01T16:28:18Z Amitprabhakar 683 '''विजयनगर साम्राज्य''' मध्यकालीन [[दक्षिण भारत]] का एक [[साम्राज्य]] था । दक्षिण भारत 7707 32887 2006-10-29T03:19:23Z Amitprabhakar 683 [[भारत]] के दक्षिणी भाग को [[दक्षिण भारत]] भी कहते हैं । अपनी संस्कृति, इतिहास तथा प्रजातीय मूल की भिन्नता के कारण यह शेष भारत से अलग पहचान बना चुका है । हलांकि इतना भिन्न होकर भी यह भारत की विविधता का एक अंगमात्र है । दक्षिण भारतीय लोग मुख्यतः [[द्रविड़ भाषा]] बोलते है और मुख्यतः [[द्रविड़]] मूल के हैं । ==इतिहास== कार्बन डेटिंग पद्धति से यह पता चला है कि इस क्षेत्र में ईसा पूर्व 8000 से मानव बसाव रहा है । लगभग 1000 ईसा पूर्व से लौह युग का सूत्रपात हुआ । [[मालाबार]] और [[तमिल]] लोग संगम प्राचीन काल में यूनान और रोम से व्यापार किया करते थे । वे रोम, [[यूनान]], [[चीन]], [[अरब]], [[यहूदी]] आदि लोगों के सम्पर्क में थे । प्राचीन दक्षिण भारत में विभिन्न समयों तथा क्षेत्रों में विभिन्न शासकों तथा राजवंशों ने राज किया । [[सातवाहन]], [[चेर]], [[चोल]], [[पांड्य]], [[चालुक्य]], [[पल्लव]], [[होयसल]], [[राष्ट्रकूट]] आदि ऐसे ही कुछ राजवंश हैं । मध्यकालीन युग के आरंभिक मध्य में क्षेत्र [[मुस्लिम]] शासन तथा प्रभाव के अधीन रहा । ==संस्कृति== भाषिक और सास्कृतिक रूप से ये शेष भारत से भिन्न है । [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] [[en:South India]] [[nl:Zuid-India]] [[sv:Sydindien]] [[ta:தென்னிந்தியா]] [[ur:جنوبی ہند]] औरंगजेब 7708 45558 2007-01-23T23:51:56Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ms:Aurangzeb]] औरंगजेब एक [[मुगल]] शासक था । [[श्रेणी:इतिहास]] [[ar:أورنجزيب]] [[bn:আওরঙ্গজেব]] [[da:Aurangzeb]] [[de:Aurangzeb]] [[en:Aurangzeb]] [[es:Aurangzeb]] [[fr:Aurangzeb]] [[it:Aurangzeb]] [[ja:アウラングゼーブ]] [[ms:Aurangzeb]] [[nl:Aurangzeb]] [[pt:Aurangzeb]] [[ru:Аурангзеб]] [[sv:Aurangzeb]] [[uk:Аурангзеб]] [[ur:اورنگزیب عالمگیر]] पाषाण युग 7709 28933 2006-10-01T16:49:44Z Amitprabhakar 683 पाषाण युग [[इतिहास]] का वह काल है जब मानव का जीवन पत्थरों (संस्कृत - पाषाणः) पर अत्यधिक आश्रित था । उदाहरनार्थ पत्थरों से शिकार करना, पत्थरों की गुफाओं में शरण लेना, पत्थरों से [[आग]] पैदा करना इत्यादि। [[ श्रेणी:इतिहास]] [[en:stone age]] [[ar:عصر حجري]] [[ast:Edá de Piedra]] [[be:Каменны век]] [[ca:Edat de pedra]] [[cy:Oes y Cerrig]] [[da:Stenalder]] [[de:Steinzeit]] [[et:Kiviaeg]] [[el:Εποχή του Λίθου]] [[es:Edad de Piedra]] [[eo:Ŝtonepoko]] [[fr:Âge de la pierre]] [[ko:석기시대]] [[io:Petr-epoko]] [[id:Zaman Batu]] [[it:Età della pietra]] [[he:תקופת האבן]] [[lv:Akmens laikmets]] [[mk:Камено време]] [[ms:Zaman Batu]] [[nl:Steentijd]] [[ja:石器時代]] [[no:Steinalderen]] [[nds:Steentiet]] [[pl:Epoka kamienia]] [[pms:Época dla Pera]] [[pt:Idade da Pedra]] [[ro:Epoca de piatră]] [[ru:Каменный век]] [[sl:Kamena doba]] [[fi:Kivikausi]] [[sv:Stenåldern]] [[th:ยุคหิน]] [[tr:Tunç Çağı]] [[uk:Кам'яний вік]] [[zh:石器時代]] गुप्त वंश 7710 40485 2006-12-31T00:23:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sr:Гупта царство]], [[vi:Gupta]] Modifying: [[zh:笈多王朝]] '''गुप्ता राजवंश''' या गुप्त वंश [[प्राचीन भारत]] के प्रमुख राजवंशों में से एक था । [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[bn:গুপ্ত রাজবংশ]] [[de:Gupta-Reich]] [[en:Gupta Empire]] [[es:Gupta]] [[fr:Gupta]] [[it:Impero Gupta]] [[ja:グプタ朝]] [[nl:Guptarijk]] [[pl:Dynastia Guptów]] [[pt:Dinastia Gupta]] [[ru:Империя Гупта]] [[sr:Гупта царство]] [[sv:Guptariket]] [[ur:گپتا]] [[vi:Gupta]] [[zh:笈多王朝]] कुषाण 7711 32899 2006-10-29T03:23:20Z Amitprabhakar 683 '''कुषाण''' [[प्राचीन भारत]] के राजवंशों में से एक था । [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] गुप्ता राजवंश 7712 28940 2006-10-01T16:55:28Z Amitprabhakar 683 गुप्ता राजवंश का नाम बदलकर गुप्त वंश कर दिया गया है: Correct used term #REDIRECT [[गुप्त वंश]] मौर्य 7713 39206 2006-12-21T04:27:16Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मौर्य राजवंश]] #REDIRECT[[मौर्य राजवंश]] मौर्यन साम्राज्य 7714 28944 2006-10-01T16:57:40Z Amitprabhakar 683 मौर्यन साम्राज्य का नाम बदलकर मौर्य कर दिया गया है #REDIRECT [[मौर्य]] प्राचीन भारत 7715 28950 2006-10-01T17:04:35Z Amitprabhakar 683 प्राचीन भारत से तात्पर्य भारत देश के प्राचीन जीवन और उससे सम्बंधित अन्य पहलुओं से है । [[श्रेणी:इतिहास]] वैदिक सभ्यता 7716 28954 2006-10-01T17:07:59Z Amitprabhakar 683 वैदिक सभ्यता प्राचीन भारत की सभ्यता है जिसमें वेदों की रचना हुई । [[श्रेणी:इतिहास]] [[en:Vedic civilization]] [[ru:Ведическая цивилизация]] [[es:Civilización Védica]] गुलाम वंश 7717 28958 2006-10-01T17:16:34Z Amitprabhakar 683 '''गुलाम वंश ''' मध्यकालीन भारत का एक राजवंश था । [[श्रेणी: इतिहास]] लोदी वंश 7718 28959 2006-10-01T17:16:48Z Amitprabhakar 683 '''लोदी वंश ''' मध्यकालीन भारत का एक राजवंश था । [[श्रेणी: इतिहास]] सैयद वंश 7719 28960 2006-10-01T17:16:55Z Amitprabhakar 683 ''' सैयद वंश ''' मध्यकालीन भारत का एक राजवंश था । [[श्रेणी: इतिहास]] तुगलक़ वंश 7720 28961 2006-10-01T17:17:01Z Amitprabhakar 683 '''तुगलक़ वंश ''' मध्यकालीन भारत का एक राजवंश था । [[श्रेणी: इतिहास]] खिलजी वंश 7721 28962 2006-10-01T17:17:06Z Amitprabhakar 683 '''खिलजी वंश ''' मध्यकालीन भारत का एक राजवंश था । [[श्रेणी: इतिहास]] पाकिस्तानी पंजाब 7722 42968 2007-01-14T15:04:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:პენჯაბი (პაკისტანი)]] {{stub}} '''पाकिस्तानी पंजाब''' [[पाकिस्तान]] का एक सूबा या [[प्रान्त]] है। [[श्रेणी: पाकिस्तान के राज्य]] {{पाकिस्तान के राज्य }} [[als:Punjab (Pakistan)]] [[ca:Panjab (Pakistan)]] [[da:Punjab (Pakistan)]] [[de:Punjab (Pakistan)]] [[en:Punjab (Pakistan)]] [[es:Panyab (Pakistán)]] [[et:Pandžab (Pakistan)]] [[fi:Punjab (Pakistan)]] [[fr:Panjâb (Pakistan)]] [[it:Punjab (Pakistan)]] [[ka:პენჯაბი (პაკისტანი)]] [[ko:펀자브 주 (파키스탄)]] [[nl:Punjab (Pakistan)]] [[no:Punjab (Pakistan)]] [[pt:Punjab (Paquistão)]] [[ro:Punjab (Pakistan)]] [[ru:Пенджаб (Пакистан)]] [[sv:Punjab (Pakistan)]] [[ur:پنجاب (پاکستان)]] [[zh:旁遮普省]] Template:पाकिस्तान के राज्य 7723 28967 2006-10-01T17:27:10Z Amitprabhakar 683 * [[बलूचिस्तान ]] * [[उत्तर पश्चिम सीमांत प्रान्त ]] * [[पाकिस्तानी पंजाब|पंजाब]] * [[सिन्ध ]] उत्तर पश्चिम सीमांत प्रान्त 7724 46387 2007-01-26T09:18:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, es, fr, ko, no, pl, pt, sv, ur, zh Modifying: en '''उत्तर पश्चिम सीमांत प्रान्त''' [[पाकिस्तान]] का एक सूबा या [[प्रान्त]] है। {{stub}} [[श्रेणी: पाकिस्तान के राज्य]] {{पाकिस्तान के राज्य }} [[de:Nordwestprovinz]] [[en:North-West Frontier Province]] [[es:Frontera del Noroeste]] [[fr:Province de la Frontière du Nord-Ouest]] [[ko:노스웨스트프런티어 주]] [[no:Nordvestlige Grenseprovinsen]] [[pl:Północno-Zachodnia Prowincja Pograniczna]] [[pt:Província da Fronteira Noroeste]] [[sv:Nordvästra gränsprovinsen]] [[ur:سرحد]] [[zh:西北邊境省]] भारत का इतिहास 7725 28979 2006-10-01T18:16:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भारतीय इतिहास]] #REDIRECT[[भारतीय इतिहास]] लोकसभा 7726 28981 2006-10-01T18:27:39Z Amitprabhakar 683 '''लोकसभा''' भारतीय लोकतंत्र की निचली प्रतिनिधि सभा है । [[राज्यसभा]] उपरी प्रतिनिधि सभा है । [[श्रेणी:राजनीति]] राज्यसभा 7727 28982 2006-10-01T18:28:44Z Amitprabhakar 683 '''राज्यसभा''' भारतीय लोकतंत्र की उपरी प्रतिनिधि सभा है । [[लोकसभा]] निचली प्रतिनिधि सभा है । [[श्रेणी:राजनीति]] विधानसभा 7728 28983 2006-10-01T18:29:55Z Amitprabhakar 683 '''विधानसभा''' भारतीय राज्यों में लोकतंत्र की निचली प्रतिनिधि सभा है । [[विधानमंडल]] उपरी प्रतिनिधि सभा है । [[श्रेणी:राजनीति]] विधानमंडल 7729 28984 2006-10-01T18:31:01Z Amitprabhakar 683 '''विधानमंडल''' भारतीय राज्यों में लोकतंत्र की उपरी प्रतिनिधि सभा है । '''विधानसभा''' निचली प्रतिनिधि सभा है । [[श्रेणी:राजनीति]] बृहदेश्वर मन्दिर 7730 44450 2007-01-19T20:26:32Z जूहोमि 935 '''बृहदेश्वर''' अथवा '''बृहदीश्वर''' मन्दिर [[तमिलनाडु]] के [[तंजावुर जिला|तंजौर]] में स्थित एक [[हिंदू ]] [[मंदिर]] है जो 10वीं सदी में बनाया गया था । [[चित्र:वृहदेश्वर मंदिर1.jpg]] इसे [[तमिल भाषा]] में बृहदीश्वर के नाम से जाना जाता है । इसका निर्माण 1003-1010 ई. के बीच [[चोल]] शासक [[राजाराज चोल १]] ने करवाया था । उसके नाम पर इसे राजराजेश्वर का नाम भी दिया जाता है । यह अपने समय के विश्व के विशालतम संरचनाओं में गिना जाता था । इसके तेरह (13) मंजिले भवन (सभी हिंदू अधिस्थापनाओं में मंजिलो की संख्या विषम होती है ।) की ऊंचाई लगभग 66 मीटर है । मंदिर भगवान [[शिव]] की आराधना को समर्पित है । [[चित्र:वृहदेश्वर मंदिर2.jpg | अंदर का गोपुरम् - वृहदेश्वर मंदिर ]] ==यह भी देखें == *[[मंदिर]] *[[मीनाक्षी मंदिर]] *[[कामाख्या मंदिर]] *[[नवग्रह मंदिर]] ==कड़ियां == *[http://www.art-and-archaeology.com/india/thanjavur/bri01.html 15 पृष्ठ़ विवरण (अंग्रेज़ी में )] [[en:Brihadeeswarar Temple]] [[fr:Temple de Brihadesvara]] [[ka:ბრიჰადეშვარას ტაძარი]] [[simple:Brihadisvara Temple]] [[sr:Брихадесварар храм]] [[ta:பிருஹதீஸ்வரர் கோவில்]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म ]] तत्सम 7731 28990 2006-10-01T18:46:30Z Amitprabhakar 683 तत्सम हिंदी भाषा में प्रयुक्त ऐसे शब्द हैं जिनको संस्कृत से बिना कोई रूप बदले ले लिया गया है । [[श्रेणी:हिन्दी]] तद्भव 7732 28991 2006-10-01T18:47:48Z Amitprabhakar 683 ये [[हिन्दी]] में प्रयुक्त वो शब्द हैं जिनका जन्म [[संस्कृत]] या [[प्राकृत]] में हुआ था, लेकिन उनमें काफ़ी ऐतिहासिक बदलाव आया है । [[श्रेणी:हिन्दी]] तिरुवनंतपुरम 7733 28999 2006-10-01T18:54:41Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तिरुअनंतपुरम]] #REDIRECT[[तिरुअनंतपुरम]] तिरुअनंतपुरम 7734 29000 2006-10-01T18:55:15Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[त्रिवेंद्रम]] #REDIRECT[[त्रिवेंद्रम]] बीड जिला 7735 39806 2006-12-26T11:56:13Z 210.18.143.100 {{stub}} '''बीड ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बीड ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' -02442 '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] esame majalgaon ek sundar gaon hain, aur india ka pahila mitti ka dam vanha hain. भंडारा जिला 7736 29002 2006-10-01T18:59:00Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] बुलढाणा जिला 7737 29003 2006-10-01T18:59:04Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] चन्द्रपूर जिला 7738 29004 2006-10-01T18:59:07Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] जालना जिला 7739 29005 2006-10-01T18:59:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''जालना ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] हिंगोली जिला 7740 29006 2006-10-01T18:59:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हिंगोली ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] गोंदिया जिला 7741 39899 2006-12-27T19:32:33Z 210.212.163.60 '''गोंदिया ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गोंदिया ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] {{stub}} [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} गडचिरोली जिला 7742 29008 2006-10-01T18:59:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गडचिरोली ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] धुले जिला 7743 29009 2006-10-01T18:59:57Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धुले ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] रायगड जिला 7744 29010 2006-10-01T19:00:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रायगड ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] पुणे जिला 7745 29011 2006-10-01T19:00:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' पुणे ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ पुणे ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] परभणी जिला 7746 29012 2006-10-01T19:00:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' परभणी ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] उस्मानाबाद जिला 7747 29013 2006-10-01T19:01:00Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उस्मानाबाद ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] नाशिक जिला 7748 29014 2006-10-01T19:01:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नाशिक ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[नाशिक ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] नंदुरबार जिला 7749 29015 2006-10-01T19:01:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नंदुरबार ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] नांदेड जिला 7750 39738 2006-12-25T13:11:57Z 61.1.117.66 {{stub}} '''नांदेड ''' भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - 02462 '''जिलाधिकारी '''- shri.MOPLVAR (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:महाराष्ट्र के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{महाराष्ट्र के जिले }} [[en : ]] पंजाब, पाकिस्तान 7751 29028 2006-10-02T02:59:32Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पाकिस्तानी पंजाब]] #REDIRECT[[पाकिस्तानी पंजाब]] श्रेणी:पाकिस्तान के राज्य 7752 29030 2006-10-02T03:02:12Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:पाकिस्तान]] लुधियाना जिला 7753 29039 2006-10-02T03:05:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' लुधियाना ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ लुधियाना ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] संगरूर जिला 7754 29033 2006-10-02T03:05:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' संगरूर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] रूपनगर जिला 7755 29034 2006-10-02T03:05:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रूपनगर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] नवां शहर जिला 7756 29035 2006-10-02T03:05:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''नवां शहर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] मुक्तसर जिला 7757 29036 2006-10-02T03:05:31Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मुक्तसर ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] मोगा जिला 7758 29037 2006-10-02T03:05:39Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मोगा ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] मानसा जिला 7759 29038 2006-10-02T03:05:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''मानसा ''' भारतीय राज्य [[पंजाब ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:पंजाब के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{पंजाब के जिले }} [[en : ]] हैदराबाद, पाकिस्तान 7760 36758 2006-11-30T02:12:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sd:حيدرآباد سنڌ]], [[ur:حیدرآباد (پاکستان)]] Modifying: [[en:Hyderabad, Pakistan]] ''यह लेख [[पाकिस्तान]] के एक नगर के बारे में है, यदि आप [[भारत]] के नगर हैदराबाद के बारे में जानना चाहते हैं तो यहां जांय -[[हैदराबाद]] ।'' हैदराबाद पाकिस्तान का एक प्रमुख नगर है । [[श्रेणी:पाकिस्तान के शहर]] [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[ca:Hyderabad (Pakistan)]] [[de:Hyderabad (Pakistan)]] [[en:Hyderabad, Pakistan]] [[es:Hyderabad (Pakistán)]] [[fi:Hyderabad (Pakistan)]] [[pl:Hyderabad (Pakistan)]] [[sd:حيدرآباد سنڌ]] [[sv:Hyderabad (Pakistan)]] [[ur:حیدرآباد (پاکستان)]] जूलूस (उपन्यास) 7761 29048 2006-10-02T03:16:59Z Amitprabhakar 683 '''जूलूस''' नाम का एक [[उपन्यास]] है जिसके रचायिता [[फणीश्वर नाथ रेणु]] हैं । [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उपन्यास]] [[श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु]] कविता संग्रह 7762 29053 2006-10-02T03:22:24Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[काव्य]] #REDIRECT[[काव्य]] दीपशिखा 7763 29056 2006-10-02T03:25:36Z Amitprabhakar 683 दीपशिखा का नाम बदलकर दीपशिखा (कविता-संग्रह) कर दिया गया है #REDIRECT [[दीपशिखा (कविता-संग्रह)]] रश्मि 7764 29058 2006-10-02T03:25:43Z Amitprabhakar 683 रश्मि का नाम बदलकर रश्मि (कविता-संग्रह) कर दिया गया है #REDIRECT [[रश्मि (कविता-संग्रह)]] सांध्यगीत 7765 29060 2006-10-02T03:26:04Z Amitprabhakar 683 सांध्यगीत का नाम बदलकर सांध्यगीत (कविता-संग्रह) कर दिया गया है #REDIRECT [[सांध्यगीत (कविता-संग्रह)]] उत्तर कन्नड़ जिला 7766 29080 2006-10-02T03:41:20Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''उत्तर कन्नड़ ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] दक्षिण कन्नड़ जिला 7767 29073 2006-10-02T03:40:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''दक्षिण कन्नड़ ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] गडग जिला 7768 29074 2006-10-02T03:40:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गडग ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] गुलबर्ग जिला 7769 29075 2006-10-02T03:40:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''गुलबर्ग ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[गुलबर्ग ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] चिकमगलूर जिला 7770 29076 2006-10-02T03:40:32Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' चिकमगलूर ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] उडुपी जिला 7771 41790 2007-01-08T09:10:28Z Wolf 886 {{स्टब}} '''उडुपी ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[उडुपी ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - 11,12,243 (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - 81.2% '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : Udupi district]] कोप्पल जिला 7772 29078 2006-10-02T03:40:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कोप्पल ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] कोडगु जिला 7773 29079 2006-10-02T03:40:57Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''कोडगु ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] हावेरी जिला 7774 29081 2006-10-02T03:42:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हावेरी ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] हसान जिला 7775 29082 2006-10-02T03:42:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''हसान ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] रायचूड़ जिला 7776 29083 2006-10-02T03:42:21Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''रायचूड़ ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] शिमोगा जिला 7777 29084 2006-10-02T03:42:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''शिमोगा ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] बेलगाम जिला 7778 29085 2006-10-02T03:42:42Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बेलगाम ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] बगलकोट जिला 7779 29086 2006-10-02T03:42:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ''' बगलकोट''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] बिजापुर जिला 7780 29087 2006-10-02T03:43:16Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '' बिजापुर' ''' या '''बीजापुर''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] बिदार जिला 7781 29088 2006-10-02T03:43:23Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''बिदार ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] धारवाड़ जिला 7782 29089 2006-10-02T03:43:44Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''धारवाड़ ''' भारतीय राज्य [[कर्नाटक ]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[धारवाड़ ]] है । '''क्षेत्रफल''' - वर्ग कि.मी. '''जनसंख्या''' - (2001 जनगणना) '''साक्षरता''' - '''एस. टी. डी (STD) कोड''' - '''जिलाधिकारी '''- (सितम्बर 2006 में) '''समुद्र तल से उचाई''' - '''अक्षांश''' - उत्तर '''देशांतर''' - पूर्व '''औसत वर्षा''' - मि.मी. == बाहरी कड़ियां == [[श्रेणी:कर्नाटक के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{कर्नाटक के जिले }} [[en : ]] सचिन देव बर्मन 7783 29097 2006-10-02T05:13:01Z Mitul0520 211 '''सचिन देव बर्मन''' हिन्दी फिल्मों के विख्यात [[संगीतकार]] और [[गायक]] थे । फिल्म अभिनेत्री वहीदा रहमान उनकी जन्म-सती पर इन शब्दों में याद करती हैं - महान संगीतकार सचिव देव बर्मन के जन्म को सौ साल हो गए हैं (अक्टूबर 2006) । अस्सी से ज़्यादा फ़िल्मों का संगीत देनेवाले एसडी बर्मन की फ़िल्मों की फेहरिस्त में मिली, अभिमान, ज्वैल थीफ़, गाइड, प्यासा, बंदनी, सुजाता, टैक्सी ड्राइवर जैसी अनेक फ़िल्में हैं जिन्होंने इतिहास बनाया. एसडी बर्मन न सिर्फ़ बेहतरीन संगीतकार थे बल्कि लोक धुनों को सजाने की कला में भी माहिर थे. उनके गीतों को 40 से 50 साल हो गए हैं लेकिन आज भी वे फीके नहीं पड़े हैं और आज भी उन गानों को गुनगुनाने का दिल करता है ।प्यासा का एक गीत मुझे आज तक याद है, जाने क्या तूने कही...यह गाना आज भी पुराना नहीं लगता है । बर्मनदा के बारे में फ़िल्म इंडस्ट्री में एक बात प्रचलित थी कि वो तंग हाथ वाले थे यानी ज़्यादा खर्च नहीं करते थे । उन्हें पान खाने का बेहद शौक था और वो अपने पान भारतीय विद्या भवन, चौपाटी से मंगाते थे । एक बार वो सेट पर आए तो मैंने उनसे कहा कि दादा एक पान मुझे दे दें. उन्होंने पान मुझे दे दिया । गुरुदत्त वहीं थे, उन्होंने नाराज़ होकर कहा कि दादा मैं दिन रात आपके साथ काम करता हूँ और मैंने जब पान माँगा तो आपने मना कर दिया ? बर्मनदा ने उनसे कहा कि एक तो वहीदा लड़की है, दूसरे वो एक ही पान खाएगी, तुम तो हमारा पान का डब्बा ही ख़त्म कर दोगे. अगर तुम्हें पान खाना है तो अपने मंगाओ । ==व्यक्तित्व == बर्मनदा का व्यक्तित्व अलग तरह का था. वो फ़ुटबॉल के शौकीन थे । एक बार मोहन बागान की टीम हार गई तो उन्होंने गुरुदत्त से कहा कि आज वो खुशी का गीत नहीं बना सकते हैं. यदि कोई दुख का गीत बनवाना हो तो वो उसके लिए तैयार हैं । दरअसल वो जो भी काम करते थे, पूरी तल्लीनता के साथ करते थे. (मोहनलाल शर्मा के साथ बातचीत पर आधारित) (साभार-बीबीसी हिंदी डॉट कॉम) [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:संगीतकार]] [[श्रेणी:गायक]] [[en:S D Burman]] गायक 7784 38311 2006-12-15T10:50:29Z Escarbot 542 robot Adding: ca, cs, da, eo, es, fa, fi, fr, gl, he, id, it, ja, ko, ms, nl, pl, pt, ru, simple, wa, yi, zh गीत पर अपना स्वर देनेवाले कलाकार को गायक कहते हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[ca:Cantant]] [[cs:Zpěvák]] [[da:Sanger]] [[en:Singer]] [[eo:Kantisto]] [[es:Cantante]] [[fa:خواننده]] [[fi:Laulaja]] [[fr:Chanteur]] [[gl:Cantante]] [[he:זמר]] [[id:Penyanyi]] [[it:Cantante]] [[ja:歌手]] [[ko:가수]] [[ms:Penyanyi]] [[nl:Zanger]] [[pl:Pieśniarz]] [[pt:Vocal]] [[ru:Вокалист]] [[simple:Singer]] [[wa:Tchanteu]] [[yi:זינגער]] [[zh:歌手]] संगीतकार 7785 35306 2006-11-19T03:24:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: ast, bg, cs, cy, da, de, eo, es, fr, ga, gl, it, ja, ko, la, nl, nn, no, pl, pt, ru, simple, sl, sv, ug, zh संगीत की धुनों को बनाने या संवारने वाले कलाकार को संगीतकार कहते है । [[श्रेणी:संगीतकार]] [[ast:Músicu]] [[bg:Музикант]] [[cs:Hudebník]] [[cy:Cerddor]] [[da:Musiker]] [[de:Musiker]] [[en:Musician]] [[eo:Muzikisto]] [[es:Músico]] [[fr:Musicien]] [[ga:Ceoltóir]] [[gl:Músico]] [[it:Musicista]] [[ja:音楽家]] [[ko:음악가]] [[la:Musicus]] [[nl:Muzikant]] [[nn:Musikar]] [[no:Musiker]] [[pl:Muzyk]] [[pt:Músico]] [[ru:Музыкант]] [[simple:Musician]] [[sl:Glasbenik]] [[sv:Musiker]] [[ug:مۇزىكانت]] [[zh:音乐家]] सचिव देव बर्मन 7786 29096 2006-10-02T05:10:42Z Mitul0520 211 सचिव देव बर्मन का नाम बदलकर सचिन देव बर्मन कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[सचिन देव बर्मन]] ज्योतिर्लिंग 7792 38950 2006-12-18T22:52:24Z Mitul0520 211 भगवान [[शिव]] के १२ [[ज्योतिर्लिंग]] है। ==द्वादशज्योतिर्लिङ्गानि== :सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम्। <br/> :उज्जयिन्यां महाकालमोङ्कारममलेश्वरम्॥1॥<br/> :परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम्।<br/> :सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने॥2॥<br/> :वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतमीतटे।<br/> :हिमालये तु केदारं घुश्मेशं च शिवालये॥3॥<br/> :एतानि ज्योतिर्लिङ्गानि सायं प्रात: पठेन्नर:।<br/> :सप्तजन्मकृतं पापं स्मरणेन विनश्यति॥4॥ <br/> ===अर्थ === सौराष्ट्र प्रदेश (काठियावाड़) में श्रीसोमनाथ, श्रीशैल पर श्रीमल्लिकार्जुन, उज्जयिनी (उज्जैन) में श्रीमहाकाल, ॐकारेश्वर अथवा अमलेश्वर, परली में वैद्यनाथ, डाकिनी नामक स्थान में श्रीभीमशङ्कर, सेतुबंध पर श्री रामेश्वर, दारुकावन में श्रीनागेश्वर, वाराणसी (काशी) में श्री विश्वनाथ, गौतमी (गोदावरी) के तट पर श्री˜यम्बकेश्वर, हिमालय पर केदारखंड में श्रीकेदारनाथ और शिवालय में श्रीघुश्मेश्वर को स्मरण करे। जो मनुष्य प्रतिदिन प्रात:काल और संध्या के समय इन बारह ज्योतिर्लिङ्गों का नाम लेता है, उसके सात जन्मों का किया हुआ पाप इन लिङ्गों के स्मरण मात्र से मिट जाता है। ==स्थल== # श्री [[सोमनाथ]] [[काठियावाड़]] ([[गुजरात]]) के अंतर्गत प्रभास क्षेत्र में विराजमान है। <br/> # श्रीशैल पर्वत [[तमिलनाडु]] प्रांत के कृष्णा जिले में [[कृष्णा नदी]] के तटपर है, इसे दक्षिण का कैलाश कहते हैं। यहां श्रीमल्लिकार्जुन विराजमान हैं। <br/> # श्री महाकालेश्वर मालवा क्षेत्र ([[मध्यप्रदेश]]) में [[क्षिप्रा नदी]] के तटपर [[उज्जैन]] नगर में विराजमान है, उज्जैन को अवंतिकापुरी भी कहते हैं। <br/> # मालवा क्षेत्र में ही ॐकारेश्वर स्थान [[नर्मदा नदी]] के तट पर है। उज्जैन से [[खण्डवा]] जाने वाली रेलवे लाइन पर [[मोरटक्का]] नामक स्टेशन है, वहां से यह स्थान 10 मील दूर है। यहां ॐकारेश्वर और अमलेश्वर के दो पृथक-पृथक लिङ्ग हैं, परन्तु ये एक ही लिङ्ग के दो स्वरूप हैं। <br/> # [[आन्ध्र प्रदेश]] के [[हैदराबाद]] नगर के पासे [[परभनी]] नामक जंक्शन है, वहां से [[परली]] तक एक ब्रांच लाइन गयी है, इस परली स्टेशन से थोड़ी दूर पर परली ग्राम के निकट श्रीवैद्यनाथ नामक ज्योतिर्लिङ्ग है। परंतु शिवपुराण में वैद्यनाथं चिताभूमौ ऐसा पाठ है, इसके अनुसार संथाल परगना (झारखंड) में जसीडीह स्टेशन के पासवाला वैद्यनाथ नामक ज्योतिर्लिङ्ग सिद्ध होता है, क्योंकि यही चिताभूमि है। परंपरा और पौराणिक कथाओं से भी देवघर में ही श्रीवैद्यनाथ ज्योतिर्लिङ्ग का प्रमाण मिलता है। <br/> # श्रीभीमशङ्कर का स्थान [[मुंबई]] से पूर्व और [[पूना]] से उत्तर [[भीमा नदी]] के किनारे सह्मपर्वत पर है। यह स्थान [[नासिक]] से लगभग 120 मील दूर है। सह्मपर्वत के एक शिखर का नाम डाकिनी है। शिवपुराण की एक कथा के आधार पर भीमशङ्कर ज्योतिर्लिङ्ग असम के कामरूप जिले में गोहाटी के पास ब्रह्मपुर पहाड़ी पर स्थित बतलाया जाता है। कुछ लोग कहते हैं कि नैनीताल जिले के उज्जनक नामक स्थान में एक विशाल शिवमंदिर है, वहीं भीमशङ्कर का स्थान है।<br/> # श्रीरामेश्वर तीर्थ [[तमिलनाडु]] प्रांत के [[रामनद]] जिले में है। <br/> # नागेश्वर ज्योतिर्लिङ्ग [[बड़ौदा]] क्षेत्रांतर्गत गोमती द्वारका से ईशानकोण में बारह-तेरह मील की दूरी पर है। कोई-कोई निजाम हैदराबाद राज्य के अन्तर्गत औढ़ा ग्राम में स्थित शिवलिङ्ग को ही नागेश्वर ज्योतिर्लिङ्ग मानते हैं। कुछ लोगों के मत से अल्मोड़ा से 17 मील उत्तर-पूर्व में यागेश (जागेश्वर) शिवलिङ्ग ही नागेश ज्योतिर्लिङ्ग है। <br/> # [[काशी]] के श्रीविश्वनाथजी हैं। <br/> # श्री त्र्यम्बकेश्वर ज्योतिर्लिङ्ग [[महाराष्ट्र]] प्रांत के [[नासिक]] जिले में पंचवटी से 18 मील की दूरी पर ब्रह्मगिरि के निकट [[गोदावरी]] के किनारे है। <br/> # श्री केदारनाथ [[हिमालय]] के केदार नामक श्रृङ्गपर स्थित हैं। शिखर के पूर्व की ओर अलकनन्दा के तट पर श्री बदरीनाथ अवस्थित हैं और पश्चिम में [[मन्दाकिनी]] के किनारे श्री केदारनाथ हैं। यह स्थान [[हरीद्वार]] से 150 मील और [[ऋषिकेश]] से 132 मील दूर है। <br/> # श्रीघुश्मेश्वर को घुसृणेश्वर या घृष्णेश्वर भी कहते हैं। इनका स्थान [[दौलताबाद]] स्टेशन से बारह मील दूर [[बेरूल]] गांव के पास है। ==यह भी देखे== ==बहारी कडियाँ== ==स्रोत्र== * [http://www2.jagran.com/religion/inner2.aspx?articleid=37&sectionid=15 द्वादशज्योतिर्लिङ्गानि (जागरण.कॉम पर)] [[श्रेणी: हिन्दू धर्म]] विकिपीडिया:Requests for adminship/Archive 7793 30070 2006-10-09T15:40:28Z Taxman 345 archiving This is an archive of previous [[विकिपीडिया:Requests for adminship]]. All successful so far. ===[[User:Spundun]](Self nominating)=== Comes from online oopensource community. has been doing some work with wikifying the pages... and sifting out substubs. :Accept nomination. Nice user. --[[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] २०:२५, २५ Jul २००४ (UTC) :I accept himanshu for admin. .--[[सदस्य:jaipandya|jai]] --[[सदस्य:202.149.32.11|202.149.32.11]] १०:२७, १९ Aug २००४ (UTC) ===[[User:Shree]] (Nominated by [[User:Hemanshu]])=== I nominate Shree for adminship. It is Shree who gave this project the initial push. I came across it much later. --[[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] १५:०७, २८ Jul २००४ (UTC) I accept. Please let me know what all I need to do. [[सदस्य:Shree|श्री ]] ===[[User:BernardM]] (Self nominating)=== मुझे बहुत अच्छी हिन्दी नहीं आती लेकिन मैं हिन्दी विकिपीडिया की तकलीफ़ों के लिए कुछ करना चाहता हूँ। मैं वैंडलिज़म, ख़ाली पन्नों वग़ैरह से ऊब जाता हूँ। इसीलिये मुझे प्रबंधक बनना चाहिए। :Support. Hindi enthusiast. --[[सदस्य:Hemanshu|Hemanshu]] १६:३७, १६ अगस्त २००५ (UTC) :Support. Bernard is learning Hindi very fast. ;o) [[सदस्य:Yann|Yann]] १७:२६, १६ अगस्त २००५ (UTC) ::Promoted. [[सदस्य:Yann|Yann]] १७:५७, १६ अगस्त २००५ (UTC) ===[[User:Magicalsaumy]] (Self nominating)=== Hi, I am magicalsaumy from India. I request your support to make me an administrator of Hindi wikipedia. As of recently, I have made various contributions on Hindi wikipedia . I am also an active user in english, french and German wikipedia (its so heartening to see non-Indians here!) My main policies are : to write in easy (bolchaal waali) Hindi rather than Shuddha Hindi as far as possible, but using shuddha Hindi wherever formal vocabulary needs so demand; to provide for urdu equivalents just next to the subject title of a page(in brackets) for Sanskritized Hindi words , and also Roman script equivalents; to conform to the neutral point of view in all decision-making, and to enforce general wiki-policies as done in other wikis. I am a native speaker of Hindi, and also have a knowledge of linguistics. [[सदस्य:Magicalsaumy|Magicalsaumy]] 21:47, २६ फरवरी २००६ (UTC) :"नमस्कार, मैं हूँ Magicalsaumy, हिन्दुस्तान से । मैं आप सभी से निवेदन करता हूँ कि मुझे हिन्दी विकिपीडिया के प्रशासक के लिये अपना समर्थन दें । इन दिनों मैंने हिन्दी विकि पर कई महत्त्वपूर्ण योगदान दिये हैं । मैं अंग्रेज़ी, फ्राँसिसी और जर्मन विकि का भी सक्रिय सदस्य हूँ (काफ़ी ख़ुशी मिलती है यहाँ गैर-हिन्दुस्तानियों को भी देखकर) । मेरे मुख्य विचार हैं : आसान और बोलचाल वाली (खड़ीबोली) हिन्दी का प्रयोग, जहाँ तक हो सके), मगर जहाँ शुद्ध हिन्दी की ज़रूरत हो वहाँ उसका प्रयोग ; संस्कृतनिष्ठ शब्दों (शीर्षकों) के बाद उर्दू / बोलचाल की हिन्दी के शब्द भी देना ; कठिन शब्दों के बाद उनके अंग्रेज़ी में मतलब देना और साथ में अंग्रेज़ी विकि का लिंक भी ; अंग्रेज़ी / पाश्चात्य दुनिया के नामों को रोमन लिपि में देना ; विकिपीडिया की निष्पक्षता की पॉलिसी पर ज़ोर देना (सभी निर्णयों के लिये) ; गैर-भारतीयों और नौसिखियों को ख़ास तौर पर बढ़ावा देना और बाकी विकियों की तरह सामन्य विकि-पॉलिसी लागू करना । मेरी ख़ुद की मातृभाषा हिन्दी है और मुझे भाषा-विज्ञान की भी जानकारी है । शुक्रिया," ''प्रार्थी : [[सदस्य:Magicalsaumy|Magicalsaumy]] २१:५१, ३० अप्रैल २००६ (UTC)'' :'''समर्थन'''. एक आदर्श प्रत्याशी. [[सदस्य:अम्बुज.सक्सेना|अम्बुज.सक्सेना]] 06:23, १४ अप्रैल २००६ (UTC) :हिन्दी में? :) '''समर्थन'''. - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] 22:27, १८ अप्रैल २००६ (UTC) :''''विरुद्ध''', मै इसके विरुद्ध हू, क्योंकि मुझे डर है कि ये इसका गलत इस्तेमाल ना करें, मेरे द्वारा दिया गये योगदान पर इनके विचार [http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%3A%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=19013&oldid=16269 सम्लग्न] हैं। इस शक्ति को सौन्फने से पहले इस पर अच्छी तरह गौर कर लिया जाये, हिन्दी विकिपीडिया पर योगदान करने से रोकने के बजाय उनको प्रोत्साहित करना अधिक आवश्यक है, इस तरह के कदम अन्य सदस्य को विकिपीडिया का त्याग करने को मजबूर कर सकते हैं, धन्यवाद, 07:41, २४ अप्रैल २००६ (UTC) :'''समर्थन''' Has revived the Hindi Wikipedia in a state of crisis for a long time. Will help the Hindi Wikipedia with these powers immensely. [[सदस्य:DaGizza|दगिज़ा]] 12:31, २८ अप्रैल २००६ (UTC) ===[[User:Mitul0520]] (Self nominating)=== नमस्कार, हिन्दी विकिपीडिया के विकास मे कार्यरत। मेरे योगदान [http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Contributions/mitul0520 यहाँ] देखे। हिन्दी विकिपीडिया को बेहतर बनाने का निरंतर प्रयास कर रहा हु। हिन्दी के अलावा गुजराती और अंग्रेजी की भी जानकारी। :[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १८:०६, १८ जुलाई २००६ (UTC) *मुझे मितुल को समर्थन देने में बहुत ख़ुशी महसूस हो रही है । वो एक मेहनती सदस्य है जिसने यहाँ भरपूर योगदान दिये हैं और आशा है देता भी रहेगा । पॉलिसी निर्धारण में भी वो सक्रिय है । कृपया बाकी लोग भी मितुल को प्रबन्धक (प्रशासक) पद के लिये अपना समर्थन दें । [[सदस्य:Magicalsaumy|Magicalsaumy (Cygnus — हंस)]] ०६:४८, २३ जुलाई २००६ (UTC) *मैं भी '''समर्थन''' करता हूं । मितुल बहुत अच्छा सदस्य है । [[सदस्य:DaGizza|गिज़ा]] ०८:३१, २६ जुलाई २००६ (UTC) *मितुल ने बहुत अच्छा योगदान दिया है| मेरा पूर्ण समर्थन मितुल के साथ है| ::जी.के. अवधिया सदस्य *'''समर्थन'''. - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] १५:२०, २ अक्टूबर २००६ (UTC) *'''समर्थन'''. --[[सदस्य:Matra|मात्रा]] ०८:२१, ४ अक्टूबर २००६ (UTC) शिवरात्रि 7794 38451 2006-12-15T20:08:45Z जूहोमि 935 '''शिवरात्रि''' भगवान [[शिव]] का प्रमुख पर्व है। {{stub}} हिन्दी फिल्म अभिनेता 7795 29136 2006-10-02T15:38:47Z 59.94.245.164 sharukh khan विकिपीडिया:योगदान 7798 31024 2006-10-16T21:15:42Z Mitul0520 211 /* मै अपने बारे मे कैसे बताऊ? किसी अन्य सदस्य से कैसे वार्तालाप किया जा सकता है? */ ==मुझे भी विकिपीडिया मे योगदान देना है, मै कैसे करुँ?== स्वागत आपका विकिपीडिया पे। आप जैसे विचारो के कारण ही विकिपीडिया का विकास हुआ है। विकिपीडिया पे योगदान के कई तरीके है। कुछ यहाँ सुझाये गए है: ===गलतियाँ सुधारें=== विकिपीडिया पे लेख पढते समय अकसर हि लोग सोच पडते है कि "कुछ सही नही है"। यह शब्द हो सकते है, कडियाँ, मात्राएँ, व्याकरण या जानकारी। फिर वे तुरंत ही ''बदले'' बटन को क्लिक करते है औरे गलती सही कर देते है। लगभग हरएक योगदान करने वालो की शुरूआत की यही कहानी है। अगर आपको यह पता नही है क्या सही है, या आपको कुछ अंदेशा है तो पहले आप उस लेख के संवाद पृष्ठ पे चर्चा कर ले। लेख के संवाद पृष्ठ पे जाए, "+" बटन को क्लिक करे। अपने चर्चा का शीर्षक दे, और चर्चा आरंभ कर दे। और हाँ अपना हस्ताक्षर और समय देना न भूले, उसके लिए <nowiki>~~~~</nowiki> का प्रयोग करें। ===नए लेख आरंभ करे=== देखे: [[ विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें | नया पन्ना कैसे आरम्भ करें]] नया लेख आरंभ करना काफी महत्वपूर्ण काम है। विशेषतः जब कई लेख किसी खाली पन्ने से जुडे हो। विकिपीडिया लेखो मे अकसर ही कई कडियाँ होती है। यह नीली होती है, अगर कडी का लेख विकिपीडिया मे है तो (या जामुनी, अगर आपने उस कडी की भेट की है तो)। अगर कडी का लेख विकिपीडिया मे नही है तो कडी का रंग लाल होता है। लाल कडी को क्लिक करने से नए लेख का पन्ना मिलता है। वहाँ आप नए लेख को लिखे और अपने योगदान को सुरक्षित कर दे। आपका अभिनंदन, आपने विकिपीडिया पे नया पन्ना जोड़ दिया। कई बार गलत वर्तनी (spelling) के कारण भी लेख नदारद पाया जाता है। नए लेख को बनाने से पहले देख ले कि कही वर्तनी तो गलत नही। ऎसा होने पे वर्तनी सही कर दे, कडी नीली हो जानी चाहिए। समानार्थ शीर्षक वाले लेखो को जोडने के लिए आप रीडैरेक्ट (Redirect) आज्ञा का प्रयोग करे। उदाहरण के लिए देखे: [[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=बनारस&redirect=no बनारस]]। यहाँ लेख पे विशेष आज्ञा है: <nowiki>#REDIRECT [[वाराणसी]]</nowiki>, सो [[बनारस]] लेख अपनी कडी को भेजता है [[वाराणसी]] लेख पे। ऎसा इसलिए क्योकि बनारस और वाराणसी एक ही शहर के दो नाम है। ==मेरे लेखो को दुसरो ने बदल दिया== आपके लेखो को दुसरो के द्वारा बदला जाना इस बात को दर्शाता है कि लेख लोकप्रिय है। आप चाहेगे कि जिसने भी उस लेख को बदला है उनसे वार्ता आरंभ करे। आप लेख के संवाद पृष्ठ या योगदान करने वाले के सदस्य के वार्ता पृष्ठ पे चर्चा करे। आप बदलाव के लिए आभार प्रकट करना चाहेगे या बदलाव के विषय मे अधिक जानकारी की माँग करना चाहेगे। पारस्परिक संवाद से लेखो को सुधरते हुए पाया गया है। ==अगर मेरे पास पूरी जानकारी नही है तो भी क्या मैं योगदान दे सकता हूँ?== आपके पास जितनी भी जानकारी है विकिपीडिया पे दे। अपने लेख के साथ ''<nowiki>{{stub}}</nowiki>'' जोड दे। जो उस लेख के बारे मे पूरी जानकारी रखते है, वे उसे पूरा कर देगे। ऐसा करने पे कुछ वक्त लग सकता है मगर कम से कम कुछ जानकारी तो उपलब्ध रहेगी। ==मेरे व्यक्तिगत विचार क्यो लेखो पे से हटा दिए गए?== विकिपीडिया निष्पक्ष और प्रमाणित जानकारी देने पे जोर देता है। व्यक्तिगत विचार पक्षपात और विवादो को जन्म देते है। विकिपीडिया पे आप जानकारी दे, अपने विचार नही। उदाहरण के लिए आप यह लिख सकते है कि किसी फिल्म मे कितने और कौन से गीत है। मगर यह लिखना कि कौन से गीत अच्छे है और कौन से गीत बेसुरे, व्यक्तिगत विचार है, इसे न लिखे। हो सकता है कि जो गीत आपको अच्छे न लगे किसी के प्रिय गीतो मे हो। उसी तरह किसी व्यक्तित्व के लेख मे आप यह लिख सकते है कि उनके योगदान क्या है, मगर उन योगदानो पे अपनी राय देने से बचे। ==मै किसी लेख को उसके स्रोत्र की कडी के साथ कैसे जोड सकता हुँ? == विकिपीडिया के लेखो को आप इंटरनेट के विश्वस्त स्रोत्रो की कडियो से आसानी से जोड सकते है, और ऎसा करना मानक भी है। उदाहरण के लिए आप [[फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट]] लेख देखे। इस लेख मे बीबीसी की कडी स्रोत्र के रूप मे दी गई है। ऎसा स्वचलित रूप से करने के लिए आप <nowiki><ref> और <cite news></nowiki> के विशेष टैग का इस्तेमाल कर सकते है। आपको लेख मे जहाँ यह स्रोत्र की कडी दिखानी है वहाँ निम्न पंक्तियाँ लिख दे <nowiki> ==सम्बन्ध== <div class="references-small"> <references/> </div> </nowiki> <nowiki><cite news></nowiki> टेम्पलेट के प्रयोग की विधि [[Template:Cite news | यहाँ]] है। इसके संपूर्ण उदाहरण के लिए आप फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट् लेख के संपादन योग्य सूत्र को [http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=फ्लोयड-लैनडिस-टॉक्ट्ट&action=edit यहाँ] देखे। ==मै लेख पे चित्रों को कैसे लगा सकता हूँ?== हिंदी मे जानकारी उपलब्ध हो तब तक आप देखे - [[:en:Wikipedia:Picture tutorial]] और [[:en:Help:Contents/Images and media]] ==मैं समान विषय के लेखो को आपस मे कैसे जोड सकता हूँ?== समान विषय के लेखो को आपस मे जोडने के कई तरीके है। ===उप-शीर्षक ''यह भी देखे'' का प्रयोग=== उप-शीर्षक <nowiki>''यह भी देखे''</nowiki> का प्रयोग करे। इस मे आप अन्य लेखो की कडी दे सकते है। उदाहरण के लिए देखे: [[हिंदी साहित्य]] ===टेम्पलेट का प्रयोग=== टेम्पलेट विशेष लेख होते है, यह विषय-वस्तु (content) को एक से अधिक लेखो पे दोहराने का सरल उपाय है। इसे उप-लेख भी माना जा सकता है। टेम्पलेट के नाम <nowiki>"Template:"</nowiki> से शुरू होते है (जैसे: '''<nowiki>Template:हिंदी साहित्यकार</nowiki>''')। इस उप-लेख को लेख पे डालने के लिए उप-लेख का नाम कोष्ठक <nowiki>{{</nowiki> के अंदर लिखे। (जैसे: <nowiki>{{हिंदी साहित्यकार}}</nowiki>)। टेम्पलेट के प्रयोग के उदाहरण के लिए देखे:[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] लेख। ===श्रेणी का प्रयोग=== हर लेख को आप एक या एक से अधिक श्रेणी मे डाल सकते है। लेख को श्रेणी मे डालने के लिए विशेष आज्ञा <nowiki>"[[श्रेणी:</nowiki> ''लेख की श्रेणी''<nowiki>]]"</nowiki> का प्रयोग करे। जहाँ, ''लेख की श्रेणी'' उस श्रेणी का नाम है जिसमे लेख को डालना चाहते है। उदाहरण के लिए देखे: [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] लेख, यह ''व्यक्तिगत जीवन'' और ''लेखक'' श्रेणी मे शामिल है। श्रेणी मे लेख क्रमबद्ध होते है, और श्रेणी खुद भी किसी अन्य श्रेणी की उप-श्रेणी हो सकती है। ===अंतरविकि=== लेखो को अन्य भाषा के लेख से जोडने के लिए आप अंतरविकि का प्रयोग करें। कोष्ठक <nowiki>[[</nowiki> मे आप उस भाषा की विकिपीडिया के लिए दिए गए दो अक्षर और लेख का नाम दे (जैसे: <nowiki>[[gu:મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી]]</nowiki> गुजराती लेख मोहनदास करमचंद गांधी के लिए, संपूर्ण उदाहरण के लिए देखे:[[महात्मा गांधी]] लेख)। साधारणतः अन्य भाषाओ की कडी आप लेख के अंत मे देते है। लेख के दाहिने ओर के ''अन्य भाषायें'' वाले बक्से मे दिए गए लेख की कडी जुड़ जाती है। लेख के मध्य मे अगर आप किसी अन्य भाषा के लेख को जोडना चाहते है तो कोष्ठक <nowiki>[[</nowiki> के बाद : का प्रयोग करे। (उदाहण के लिए: <nowiki>[[:en:wikipedia]]</nowiki>) [[en:Wikipedia:Contributing to Wikipedia]] होशंगाबाद 7799 29181 2006-10-03T02:24:49Z Mitul0520 211 '''होशंगाबाद''' [[भारत]] के [[मध्य प्रदेश]] प्रांत का एक जिला है. जिला मुख्यालय होशंगाबाद शहर पंद्रहवीं शताब्दी में माण्डू-नरेश होशंगशाह गोरी द्वारा बसाया गया. ==यह भी देखे== * [[होशंगाबाद जिला]] [[en:Hoshangabad]] [[pt:Hoshangabad]] [[sv:Hoshangabad]] गुलजारीलाल नंदा 7800 31544 2006-10-20T19:06:31Z Mitul0520 211 redirect to another article for same #Redirect [[गुलजारी लाल नंदा]] हड्डनहल्ली डड्डगौड़ा देवगौड़ा 7801 29197 2006-10-03T04:56:54Z Matra 768 Redirect [[एच डी देवगौड़ा]] #Redirect [[एच डी देवगौड़ा]] इन्दिरा गांधी 7802 29203 2006-10-03T05:03:01Z Matra 768 Redirect [[इंदिरा गाँधी]] #Redirect [[इंदिरा गाँधी]] अल्बर्ट आइनस्टाइन 7803 43026 2007-01-14T16:25:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Albert Einstein]] Modifying: [[ar:ألبرت أينشتاين]] '''ऐल्बर्ट आइनस्टाइन''' एक वैज्ञानिक थे. {{substub}} [[af:Albert Einstein]] [[als:Albert Einstein]] [[an:Albert Einstein]] [[ar:ألبرت أينشتاين]] [[ast:Albert Einstein]] [[az:Albert Eynşteyn]] [[be:Альбэрт Айнштайн]] [[bg:Алберт Айнщайн]] [[bm:Albert Einstein]] [[bn:আলবার্ট আইনস্টাইন]] [[br:Albert Einstein]] [[bs:Albert Einstein]] [[ca:Albert Einstein]] [[cs:Albert Einstein]] [[cy:Albert Einstein]] [[da:Albert Einstein]] [[de:Albert Einstein]] [[el:Άλμπερτ Αϊνστάιν]] [[en:Albert Einstein]] [[eo:Albert Einstein]] [[es:Albert Einstein]] [[et:Albert Einstein]] [[eu:Albert Einstein]] [[fa:آلبرت اینشتین]] [[fi:Albert Einstein]] [[fr:Albert Einstein]] [[ga:Albert Einstein]] [[gd:Albert Einstein]] [[gl:Albert Einstein]] [[he:אלברט איינשטיין]] [[hr:Albert Einstein]] [[hu:Albert Einstein]] [[hy:Էյնշտեյն Ալբերտ]] [[ia:Albert Einstein]] [[id:Albert Einstein]] [[ilo:Albert Einstein]] [[io:Albert Einstein]] [[is:Albert Einstein]] [[it:Albert Einstein]] [[ja:アルベルト・アインシュタイン]] [[jbo:albert.ainctain]] [[jv:Albert Einstein]] [[ka:აინშტაინი, ალბერტ]] [[kn:ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್]] [[ko:알베르트 아인슈타인]] [[ksh:Albert Einstein]] [[ku:Albert Einstein]] [[la:Albertus Einstein]] [[lad:Albert Einstein]] [[lb:Albert Einstein]] [[lmo:Albert Einstein]] [[lt:Albertas Einšteinas]] [[lv:Alberts Einšteins]] [[mk:Алберт Ајнштајн]] [[mr:अल्बर्ट आईन्स्टाईन]] [[ms:Albert Einstein]] [[nds:Albert Einstein]] [[nl:Albert Einstein]] [[nn:Albert Einstein]] [[no:Albert Einstein]] [[oc:Albert Einstein]] [[os:Эйнштейн, Альберт]] [[pl:Albert Einstein]] [[pms:Albert Einstein]] [[pt:Albert Einstein]] [[qu:Albert Einstein]] [[ro:Albert Einstein]] [[ru:Эйнштейн, Альберт]] [[scn:Albert Einstein]] [[sco:Albert Einstein]] [[sh:Albert Einstein]] [[simple:Albert Einstein]] [[sk:Albert Einstein]] [[sl:Albert Einstein]] [[sq:Albert Einstein]] [[sr:Алберт Ајнштајн]] [[sv:Albert Einstein]] [[ta:அல்பர்ட் ஐன்ஸ்டீன்]] [[th:อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์]] [[tl:Albert Einstein]] [[tpi:Albert Einstein]] [[tr:Albert Einstein]] [[tt:Albert Einstein]] [[uk:Альберт Ейнштейн]] [[vi:Albert Einstein]] [[wo:Albert Einstein]] [[yi:אלבערט איינשטיין]] [[zh:阿尔伯特·爱因斯坦]] [[zh-yue:愛因斯坦]] आइसॅक न्यूटन 7804 29359 2006-10-03T17:59:54Z Murtasa 83 redirect सर आइजैक न्यूटन #redirect [[सर आइजैक न्यूटन]] '''आइसॅक न्यूटन''' एक वैज्ञानिक थे. {{substub}} सितार 7805 36533 2006-11-28T12:04:43Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Sitar]] '''सितार''' भारत के सबसे लोकप्रिय वाद्ययंत्र में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[bn:সেতার]] [[de:Sitar]] [[en:Sitar]] [[es:Sitar]] [[fa:سی‌تار]] [[fi:Sitar]] [[fr:Sitar]] [[he:סיטאר]] [[it:Sitar]] [[ja:シタール]] [[nl:Sitar]] [[no:Sitar]] [[pl:Sitar]] [[pt:Sitar]] [[ru:Ситар]] [[sv:Sitar]] [[ta:சித்தார்]] शहनाई 7806 29249 2006-10-03T06:16:43Z Amitprabhakar 683 '''शहनाई''' भारत के सबसे लोकप्रिय वाद्ययंत्र में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[en: Shehnai]] [[sv:Shehnai]] सरोद 7807 29248 2006-10-03T06:15:31Z Amitprabhakar 683 '''सरोद''' भारत के सबसे लोकप्रिय वाद्ययंत्र में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[en:Sarod ]] [[bn:সরোদ]] [[de:Sarod]] [[fr:Sarod]] [[nl:Sarod]] [[nn:Sarod]] [[fi:Sarod]] [[sv:Sarod]] पंडित भीमसेन जोशी 7808 29252 2006-10-03T06:21:59Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भीमसेन जोशी]] #REDIRECT[[भीमसेन जोशी]] शिवकुमार शर्मा 7809 29280 2006-10-03T07:26:00Z 203.110.243.30 [[शिवकुमार शर्मा]] या [[पंडित शिवकुमार शर्मा]] प्रसिद्ध [[संतूर]] वादक हैं । संतूर वादक पंडित शिवकुमार शर्मा मानते हैं कि किसी भी कलाकार को संगीत में प्रयोग करने की स्वतंत्रता होनी चाहिए लेकिन ज़रूरी है कि शास्त्रीय शुद्धता को बनाए रखा जाए. कश्मीर में सूफ़ी संगीत के लिए इस्तेमाल होने वाले इस लुप्तप्राय वाद्य संतूर को अंतरराष्ट्रीय मंच और भारतीय शास्त्रीय संगीत में नया स्थान दिलाने वाले शिवकुमार शर्मा बताते हैं कि अच्छा वाद्य भी सृजनात्मकता के अभाव में ख़त्म हो सकता है. वे कहते हैं कि सृजनात्मकता ही किसी भी संगीत को विशिष्ट बनाती है. संतूर के जन्म से लेकर उसकी नई सदी तक की यात्रा और शास्त्रीय संगीत में संतूर की संभावनाओं के बारे में पाणिनी आनंद की उनसे हुई बातचीत के प्रमुख अंश- == एक साक्षात्कार == '''संतूर, शब्द और वाद्य, दोनों के ही बारे में बताएं?''' संतूर का भारतीय नाम था शततंत्री वीणा यानी सौ तारों वाली वीणा जिसे बाद में फ़ारसी भाषा से संतूर नाम मिला । यह अपने आप में एक अनोखा वाद्य है जो कि तार का साज़ होने के बावजूद लकड़ी की छोटी छड़ों से बजाया जाता है । यह मूल रूप से कश्मीर का लोक वाद्य है जिसे सूफ़ी संगीत में इस्तेमाल किया जाता था.यह एक सीमित समुदाय के बीच ही इस्तेमाल होता था । केवल वादी-ए-कश्मीर में इसका चलन था । बाकी तो जम्मू सहित और जगहों पर लोग इसके बारे में जानते ही नहीं थे । '''फिर कैसे चुना आपने संतूर को और लोक वाद्य की सीमाओं से अंतरराष्ट्रीय स्तर तक इसको लाने तक का सफ़र कैसे तय किया?''' मेरे पिताजी ने संतूर पर कुछ शोध किया था. उन्होंने ही मुझसे कहा कि मैं यह वाद्य सीखूँ और इसे संगीत के मंच तक लेकर जाऊँ । ऐसे मेरे जीवन में संतूर आया पर यह आसान नहीं था. मैंने इसपर शोध किया । कोशिश थी कि यह साज़ बजाने का तरीका और इसका संगीत किसी अन्य साज़ की नकल न लगे । यह सब बहुत कठिन था । कई साल लगे. लोगों ने तो पहले यह कहा कि संतूर पर शास्त्रीय संगीत बजाया ही नहीं जा सकता है पर अब लोग मान रहे हैं. '''लोक वाद्य से आपने इसे शास्त्रीय वाद्य बनाया और स्थापित किया; कितनी संभावनाएं हैं इस वाद्य में प्रयोगों की?''' सबसे अहम यह है कि कलाकार की अपनी सृजनशीलता कितनी और कैसी है । अच्छा वाद्य भी सृजनात्मकता के अभाव में ख़त्म हो सकता है जबकि कलाकार की यही सृजनात्मकता किसी भी वाद्य को विशिष्ट बना देती है । मैंने इसे शास्त्रीय संगीत के अलावा कई फ़िल्मों (सिलसिला, लम्हे, चांदनी आदि) में भी संगीत देने के लिए इस्तेमाल किया है. गज़लों में इस्तेमाल हुआ है. संभावनाएं अपार हैं और अब इसके नए आयाम विकसित किए जा रहे हैं । '''आपके बेटे राहुल शर्मा भी संतूर को अपना चुके हैं, उनके हाथों में संतूर के भविष्य को आप किस तरह देखते हैं?''' राहुल 20वीं और 21वीं सदी के बीच एक पुल बनाने का काम कर रहे हैं. वो शास्त्रीय भी अच्छा बजा रहे हैं और तमाम अंतरराष्ट्रीय कलाकारों के साथ फ़्यूज़न संगीत भी बना रहे हैं. पियानो के साथ संतूर पर उन्होंने काम किया है. दोनों में ही उनका काम अच्छा है. '''पर अगली पीढ़ी के प्रयोगों के साथ शास्त्रीयता की शुद्धता का भी सवाल है. इसे आप कैसे देखते हैं?''' किसी भी कलाकार को संगीत में प्रयोग करने की स्वतंत्रता होनी चाहिए लेकिन इसके साथ यह भी ज़रूरी है कि शास्त्रीय शुद्धता को बनाए रखा जाए । प्रयोग करना एक बात है पर मिलावट नहीं होनी चाहिए. फिर किसी कलाकार को बंदिश में तो नहीं रखा जा सकता । '''अंतरराष्ट्रीय मंच पर आपको किस तरह का संगीत और संगीतकार पसंद हैं?''' मैं हर तरह का संगीत सुनता हूँ । चाहे वह पश्चात्य हो, विदेशों का हो, लोक संगीत हो, रॉक या जॉज़ हो. मेरा मानना है कि जो भी संगीत अच्छा है और लोगों को सुकून देता है और जिसमें मधुरता हो, उसकी सराहना करनी चाहिए । फिर चाहे वह कहीं का संगीत हो, किसी का भी संगीत हो । '''(साभार - बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम)''' [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:संगीतकार]] [[de:Shiv Kumar Sharma]] [[en:Shivkumar Sharma]] पंडित शिवकुमार शर्मा 7810 29256 2006-10-03T06:29:22Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शिवकुमार शर्मा]] #REDIRECT[[शिवकुमार शर्मा]] हरिप्रसाद चौरसिया 7811 29257 2006-10-03T06:31:54Z Amitprabhakar 683 [[हरिप्रसाद चौरसिया]] या [[पंडित हरिप्रसाद चौरसिया]] प्रसिद्ध [[बांसुरी]] वादक हैं । [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:संगीतकार]] [[en: Hariprasad Chaurasia]] पंडित हरिप्रसाद चौरसिया 7812 29258 2006-10-03T06:32:14Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[हरिप्रसाद चौरसिया]] #REDIRECT[[हरिप्रसाद चौरसिया]] बिरजू महाराज 7813 45165 2007-01-23T04:21:12Z 74.230.202.58 [[बिरजू महाराज]] या ''पंडित बिरजू महाराज'' प्रसिद्ध [[कथक]] नर्तक एवम् शास्त्रीय गायक हैं । [[पद्म विभूषण]] से सम्मानित, जानेमाने कत्थक गुरू पंडित बिरजू महाराज मानते हैं कि नृत्य और संगीत में प्रयोग कतई ग़लत नहीं है, बशर्ते कलाकार उसके दायरे को पहचाने और अपनी पहचान को क़ायम रखे । संगीत और नृत्य की तमाम विधाओं में निपुण बिरजू महाराज वर्तमान भारतीय फ़िल्मों में नृत्य को लेकर हो रहे प्रयोगों के प्रति चिंतित भी हैं । आज कत्थक को एक मुकाम तक पहुँचाने वाले लखनऊ घराने के इस कलाकार का शुरुआती दौर संघर्ष का रहा और इसीलिए वो आज भी अपने को गुरू के अलावा एक अच्छा शागिर्द और शिष्य मानते हैं. '''ऐसे ही कुछ पहलुओं पर पिछले दिनों उनसे हुई ख़ास बातचीत के अंश''': ==शुरुआती दिन== '''कत्थक और बिरजू महाराज का साथ कैसे हुआ, कुछ शुरुआती दिनों की स्मृतियों से बताएँ''' मेरा जन्म ही [[लखनऊ]] के एक बड़े कत्थक घराने में हुआ. पिता अच्छन महाराज, चाचा शंभू महाराज का ख़ासा नाम था पर जब मैं केवल नौ वर्ष का था, पिता जी गुज़र गए । एक वक़्त घर में नौकर थे, पर पिताजी के देहांत के बाद कर्ज़ और ग़रीबी का दौर झेला । एक वक़्त था जब घर में घोड़े-गाड़ी, आठ-आठ नौकर थे, सब कुछ था पर पिताजी के गुज़र जाने के बाद कर्ज़ में भी रहे और ग़रीबी का दौर भी झेला । उन दिनों न टेप था, न रेडियो था, हाँ मगर दिमाग पर उस वक्त जो याददाश्त क़ायम हो पाई थी, वो आज भी वैसी ही है । हमारी गुरूबहन [[कपिला वात्स्यायन]] उन दिनों लखनऊ आईं और वह मुझे अपने साथ [[दिल्ली]] ले आईं. इसी तरह मेरी कथक यात्रा शुरू हुई । '''छोटी उम्र में पिता को खोना, बड़े घराने से होने के कारण लोगों की आपसे अपेक्षाएँ और आपकी अपनी पहचान की लड़ाई, उस शुरुआती दौर के संघर्ष को कैसे याद करते हैं?''' दिल्ली में शुरुआत के दिन काफ़ी संघर्ष भरे थे. 175 रूपए की नौकरी थी, जामा मस्ज़िद से ख़रीदी हुई रॉबिन हुड साइकिल मेरे पास आज भी रखी है. उन दिनों पाँच और नौ नंबर की बसें दिल्ली में चलती थीं, कनॉट प्लेस से दरियागंज के लिए. मैंने [[कोलकाता]] से अपने सफलता के सफ़र की शुरुआत की और फिर [[मुंबई]] में काफ़ी आगे बढ़ा. मैं कोलकाता को अपनी माँ और मुंबई को अपना पिता कहता हूँ. मुझे बैले में काफ़ी रुचि थी । लगता था कि एक आदमी की जगह अगर कई लोग नाचें तो लोगों को कितना पसंद आएगा और फिर शुरुआत मैंने मालती माधो, शानेअवध, कुमार संभव, दालिया जैसे कितने ही कंपोजीशन तैयार किए । संघर्ष के बिना जिसका जीवन शुरू हो, जो आदमी सुख में ही पैदा हो, उसे संघर्ष करना आता ही नहीं और वह बहुत कुछ कर भी नहीं पाता मतलब यह है कि संघर्ष के बिना जिसका जीवन शुरू हो, जो आदमी सुख में ही पैदा हो, उसे संघर्ष करना आता ही नहीं और वह बहुत कुछ कर भी नहीं पाता । मैंने अपनी सीखने की ललक नहीं छोड़ी और न ही पद्म विभूषण जैसे सम्मान पाकर मेरे दिमाग में शान का भाव आया. मैं आज भी अच्छा शागिर्द और अच्छा शिष्य हूँ । ==कथक घराने की परंपरा == '''अपने कथक घराने की परंपरा के बारे में कुछ बताएँ''' घराना वहाँ होता है जहाँ कोई काम पुश्तैनी तौर पर हो. हमारे यहाँ से तमाम कला साधकों के अलावा भांडों, तवायफ़ों, अलग-अलग जगह के लोगों ने भी सीखा और जो अच्छा करते थे वो अपने को शागिर्द कहते थे. पर बाद में वो जहाँ के थे, उसी घराने के नाम से बताए जाने लगे. मैं इस बहस में ज़्यादा नहीं जाता क्योंकि मेरा मानना है कि अगर कोई अंग्रेज़ भी अगर अच्छा कर रहा है और उसकी कला की तासीर हमें आनंद दे तो वह व्यक्ति भी अपनेआप में एक घराना है. == शैली == '''प्रयोग का आपकी कला और जीवन में कितना महत्व रहा है?''' मैंने कई तरह के प्रयोग किए हैं और मैं इसका विरोध नहीं करता हूँ पर इसका भी एक दायरा होना चाहिए. प्रयोग हो पर उसके साथ अपनी पहचान भी. प्रयोग के साथ अपनी पहचान नहीं खोनी चाहिए । 'प्रयोग के साथ अपनी पहचान नहीं खोनी चाहिए' '''आज की फ़िल्मों में शास्त्रीय नृत्य को लेकर हो रहे प्रयोगों को किस रूप में देख रहे हैं?''' आज इतने तरह के संसाधन और लोगों की पहुँच बढ़ गई है लेकिन 50 वर्ष पहले की फ़िल्मों को देखें तो कोठे से लेकर कॉमेडी तक कथक का प्रयोग फ़िल्मों में दिखता था और लच्छू महाराज जैसे लोगों ने तो नृत्य निर्देशन मं भी इसका ख़ूब इस्तेमाल किया है । आज तो पश्चिमी प्रभाव के आने के बाद उसे फ़्यूज़न कहें या फिर कन्फ़्यूज़न कहें, नए तरह का नाच सामने है पर यह सब ज़्यादा दिनों तक नहीं टिकेगा । (साभार बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम) == पुरस्कार== *[[पद्म विभूषण]] [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:गायक ]] [[श्रेणी:नृत्य]] [[en:Birju Maharaj ]] पंडित बिरजू महाराज 7814 29260 2006-10-03T06:37:12Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बिरजू महाराज]] #REDIRECT[[बिरजू महाराज]] किशन महाराज 7815 29264 2006-10-03T06:42:42Z Amitprabhakar 683 [[ किशन महाराज]] या [[पंडित किशन महाराज]] प्रसिद्ध [[]] वादक हैं । [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:संगीतकार]] [[श्रेणी:गायक]] पंडित रविशंकर 7816 29263 2006-10-03T06:40:45Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रवि शंकर]] #REDIRECT[[रवि शंकर]] बांसुरी 7817 29266 2006-10-03T06:46:16Z Amitprabhakar 683 '''बांसुरी''' भारत के सबसे लोकप्रिय वाद्ययंत्र में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। [[पंडित हरिप्रसाद चौरसिया]] बांसुरी के उस्ताद माने जाते हैं । [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] [[en:Bansuri]] [[de:Bansuri]] [[fr:Banshrî]] [[he:בנסורי]] [[nl:Bansuri]] [[ru:Бансури]] [[sv:Bansuri]] शशि थरूर 7818 29273 2006-10-03T07:10:46Z Amitprabhakar 683 शशि थरूर संयुक्त राष्ट्र संघ के उप महासचिव हैं और महासचिव पद के लिये (2006) चुनावी मैदान में हैं । हलांकि चुनाव पूर्व उन्होने अपना उम्मीदवारी वापस ले ली है । [[चित्र:Shashitharoor1.jpg|शशि थरूर]] संयुक्त राष्ट्र महासचिव पद की दौड़ से बाहर होने वाले [[भारत]] समर्थित उम्मीदवार शशि थरूर ने [[दक्षिण कोरिया]] के '''बान की मून''' से हार तो मान ली लेकिन उनका कहना है कि उनके जीवन भर की मेहनत का सही सिला नहीं मिला है । == उम्मीदवारी वापसी == वो कहते हैं, “मैने अपने जीवन के 28 साल इस संस्था के लिए लगाए. दूसरे सारे उम्मीदवारों ने अपनी सरकारों के लिए काम किया है, मैं ही सिर्फ़ एक ऐसा उम्मीदवार था जिसने किसी एक देश के लिए नहीं बल्कि अंतरराष्ट्रीय समुदाय के हित के लिए काम किया. तो मैने सोचा कि यह मेरे हक में जाएगा लेकिन आप देखिए कि आख़िर में सबसे अहम यह बात होती है कि सारे देश कैसे वोट देते हैं.” जिस देश ने मेरे खिलाफ़ वीटो का इस्तेमाल किया वह मेरे या भारत के खिलाफ़ वोट नहीं है बल्कि वो बान की मून को ही जिताना चाहता था इसलिए एक रणनीति के तहत दूसरे उम्मीदवारों को हराना ज़रूरी था शशि थरूर का कहना है कि जिस वीटो धारक देश ने उनके खिलाफ़ वोट दिया है वह पहले से ही मन बना चुका होगा कि बान की मून को ही जिताना है । वह कहते हैं, “जिस देश ने मेरे खिलाफ़ वीटो का इस्तेमाल किया वह मेरे या भारत के खिलाफ़ वोट नहीं है बल्कि वो बान की मून को ही जिताना चाहता था इसलिए एक रणनीति के तहत दूसरे उम्मीदवारों को हराना ज़रूरी था.” ==मायूसी== शशि थरूर स्ट्रॉ पोल में दूसरे स्थान पर रहे. उन्हे समर्थन के 10 वोट मिले और तीन सदस्यों ने उनका विरोध किया जिसमें एक स्थायी सदस्य भी शामिल था. मैने अपने जीवन के 28 साल इस संस्था के लिए लगाए. दूसरे सारे उम्मीदवारों ने अपनी सरकारों के लिए काम किया है, मैं ही सिर्फ़ एक ऐसा उम्मीदवार था जिसने किसी एक देश के लिए नहीं बल्कि अंतरराष्ट्रीय समुदाय के हित के लिए काम किया. तो मैने सोचा कि यह मेरे हक् में जाएगा लेकिन आप देखिए कि आख़िर में सबसे अहम यह बात होती है कि सारे देश कैसे वोट देते हैं == वापसी का कारण == चुनाव में उनकी तैयारी में क्या कुछ कमी रह गई थी या भारत की कोशिशों में कुछ कमी थी. इस सवाल पर शशि थरूर कहते हैं, “मै जितना कर सकता था मैने किया और भारत सरकार जितना कर सकती थी उसने भी किया, इसलिए हमारी कोशिशों में कोई कमी नहीं रह गई थी.” शशि थरूर ने भारत सरकार का बहुत शुक्रिया अदा किया कि उसने उन्हें इस पद के लिए चुनाव लड़ने का मौका दिया । उन्हें इस बात की खुशी है कि 10 देशों ने उन्हे समर्थन दिया और उन्होने उन सभी देशों के साथ विश्व भर में फैले हुए उन भारतवासियों का भी शुक्रिया अदा किया जिन्होनें उनको समर्थन दिया और उन्हें शुभकामनाएँ दी । थरूर हार से मायूस तो दिखे लेकिन वह कहते हैं कि जो होना था वह हो गया और अब वो आगे की राह देखना चाहते हैं. ===आगे क्या=== यह पूछने पर कि क्या भारत सरकार में तो शामिल होने का इरादा नहीं है, वह हंस के बोले, “अब तक तो ऐसा कोई मौका नहीं आया है तो मैं इसके बारे में क्या कहूँ, मैं तो अभी यहाँ संयुक्त राष्ट्र में अपने दफ़्तर में वापस आऊँगा, उसके बाद मुझे मालूम नहीं है कि क्या होगा. और हाँ मैने हर विकल्प खुले रखें हैं.” वो कहते हैं, “देखिए भारत सरकार में शामिल होने के लिए या तो आप सिविल सेवा परीक्षा पास हों या फिर आप नेता हों, मै तो दोनो ही नहीं हूँ. औऱ [[भारत सरकार]] ने मेरे लिए पहले ही बहुत कुछ किया है. अब मै और कुछ नहीं माँगना चाहता.” संयुक्त राष्ट्र में चाहे हार हुई हो लेकिन शशि थरूर ने अपने हौसले बुलंद रखे हैं और उन्होने [[भारत सरकार]] में शामिल होने से भी कतई इनकार नहीं किया है. (साभार - '''बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम''') == बाहरी कड़ियां == http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2006/10/061003_shashi_interv.shtml [[de:Shashi Tharoor]] [[en:Shashi Tharoor]] [[ja:シャシ・タルール]] चित्र:Shashitharoor1.jpg 7819 29271 2006-10-03T07:07:32Z Amitprabhakar 683 संतूर 7820 29279 2006-10-03T07:25:17Z 203.110.243.30 ''' संतूर ''' भारत के सबसे लोकप्रिय वाद्ययंत्र में से एक है जिसका प्रयोग [[शास्त्रीय संगीत]] से लेकर हर तरह के संगीत में किया जाता है। == नाम == संतूर का भारतीय नाम था शततंत्री वीणा यानी सौ तारों वाली वीणा जिसे बाद में फ़ारसी भाषा से संतूर नाम मिला । यह अपने आप में एक अनोखा वाद्य है जो कि तार का साज़ होने के बावजूद लकड़ी की छोटी छड़ों से बजाया जाता है । == मूल == यह मूल रूप से [[कश्मीर]] का लोक वाद्य है जिसे सूफ़ी संगीत में इस्तेमाल किया जाता था.यह एक सीमित समुदाय के बीच ही इस्तेमाल होता था । केवल वादी-ए-कश्मीर में इसका चलन था । बाकी तो [[जम्मू]] सहित और जगहों पर लोग इसके बारे में जानते ही नहीं थे । [[पंडित शिवकुमार शर्मा]] ने इसे लोकप्रियता की पराकाष्ठा तक पहुंचाने में विशेष योगदान दिया । (साभार - बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम) [[en:santoor]] [[kn:ಸಂತೂರ್]] [[nl:Santoor]] [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:संगीत]] गोवर्धन 7821 29355 2006-10-03T15:17:50Z Mitul0520 211 अंतरविकि '''गोवर्धन पर्वत''' [[उत्तर प्रदेश]] के [[मथुरा]] जिले के अंतर्गत आता है । गोवर्धन व इसके आस पास के क्षेत्र को '''ब्रज भूमि''' भी कहा जाता है । यह भगवान श्री [[कृष्ण]] की लीलास्थली है| यहीं पर भगवान श्री कृष्ण ने [[द्वापर युग]] में ब्रजवासियों को इन्द्र के प्रकोप से बचाने के लिये गोवर्धन पर्वत अपनी [[तर्जनी]] अंगुली पर उठाया था ।गोवर्धन पर्वत को भक्क्तजन '''गिरिराज जी''' भी कहते हैं| आज भी यहाँ दूर दूर से भक्त जन गिरिराज जी की परिक्रमा करने आते हैं । यह ७ कोस की परिक्रमा लगभग २१ किलोमीटर की होती है । मार्ग में पडने वाले प्रमुख स्थल [[आन्यौर]], [[राधाकुंड]], [[मानसी गंगा]], [[गोविन्द कुंड]], [[पूंछरी का लोटा]], [[दानघाटी]] इत्यादि हैं । == कैसे पहुँचें == जिला मुख्यालय मथुरा से मात्र २० किलोमीटर की दूरी पर है, और हर समय जीप/बस/टेक्सी उपलब्ध रहते हैं । [[राजस्थान]] के [[अलवर]] शहर से १२० किलोमीटर की दूरी पर, अलवर-मथुरा मार्ग पर स्थित, अलवर से कई बसें उपलब्ध । निकटतम बडा रेलवे स्टेशन- मथुरा == कहाँ ठहरें == गोवर्धन एवं जतीपुरा में कई धर्मशालाएं एवं होटल हैं जहाँ रुकने एवं भोजन की उत्तम व्यवस्था हो जाती है == आस पास अन्य स्थल == [[नन्दगांव]], [[बरसाना]], [[जतीपुरा]], [[कामवन]], [[कामां]], [[डीग]] [[श्रेणी:उत्तर प्रदेश]] [[en:Govardhan hill]] झालावाड़ 7822 29632 2006-10-05T06:28:21Z Nitinbagla 773 झालावाड का नाम बदलकर झालावाड़ कर दिया गया है '''झालावाड''' [[राजस्थान]] राज्य के दक्षिण-पूर्व में स्थित [[जिला]] है, जिला मुख्यालय झालावाड है ।यह झालावाड के [[हाडौती]] क्षेत्र का हिस्सा है । झालावाड के अलावा [[कोटा]], [[बारां]] एवं [[बूंदी]] हाडौती क्षेत्र में आते हैं । झालावाड लोकसभा सीट से [[दुष्यंत सिंह]] जिले का प्रतिनिधित्व संसद में करते हैं । जिले में पाँच विधानसभा क्षेत्र हैं # [[मनोहरथाना]] # [[असनावर]] # [[पिडावा]] # [[डग]] # [[झालरापाटन]] झालरापाटन सीट से राजस्थान की मुख्यमंत्री [[वसुन्धरा राजे सिंधिया]] क्षेत्र का प्रतिनिधित्व करती हैं । == कैसे पहुँचें == झालावाड [[राष्ट्रीय राजमार्ग १२]] (जयपुर-जबलपुर) पर स्थित है । निकटतम बडा शहर [[कोटा]] है जो ८५ किलोमीटर दूर है । अभी जिला मुख्यालय पर रेलवे लाइन नही है लेकिन कार्य प्रगति पर है और [[2008]] तक रेलवे स्टेशन बन जाने की उम्मीद है [[श्रेणी:राजस्थान]] मोहम्मद रफी 7823 29296 2006-10-03T10:23:38Z 203.110.243.30 [[मोहम्मद रफी]] जिसे दुनिया [[रफी]] या [[रफी साहब]] के नाम से बुलाती है, [[हिन्दी सिनेमा]] के श्रेष्ठतम पार्श्व गायकों में से एक थे । [[श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[en:Mohammad Rafi]] रफी 7824 29297 2006-10-03T10:24:05Z 203.110.243.30 Redirecting to [[मोहम्मद रफी]] #REDIRECT[[मोहम्मद रफी]] रफी साहब 7825 29298 2006-10-03T10:24:09Z 203.110.243.30 Redirecting to [[मोहम्मद रफी]] #REDIRECT[[मोहम्मद रफी]] मोहम्मद रफ़ी 7826 29301 2006-10-03T10:27:30Z 203.110.243.30 Redirecting to [[मोहम्मद रफी]] #REDIRECT[[मोहम्मद रफी]] गाज़ियाबाद 7827 32101 2006-10-24T07:46:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, en, lb, ro, sv '''गाज़ियाबाद''' [[भारतवर्ष]] के उत्तरी राज्य [[उत्तर प्रदेश]] का एक नगर है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] {{substub}} [[de:Ghaziabad]] [[en:Ghaziabad]] [[lb:Ghaziabad]] [[ro:Ghaziabad]] [[sv:Ghaziabad]] फ़ैज़ाबाद 7828 29318 2006-10-03T11:00:05Z Matra 768 नया पेज '''फ़ैज़ाबाद''' [[भारतवर्ष]] के उत्तरी राज्य [[उत्तर प्रदेश]] का एक नगर है। ==यह भी देखें== *[[उत्तर प्रदेश]] *[[भारत के शहर]] {{substub}} फैजाबाद 7829 29319 2006-10-03T11:01:56Z Matra 768 Redirect [[फ़ैज़ाबाद]] #Redirect [[फ़ैज़ाबाद]] चाचा चौधरी 7831 29357 2006-10-03T15:26:54Z Mitul0520 211 '''चाचा चौधरी''' संभवतः भारत के सबसे लोकप्रिय कार्टून चरित्र हैं। इनके रचियता हैं कार्टूनिस्ट [[प्राण]] । चाचा चौधरी का साथी है [[साबू]], जो कि [[जूपिटर]] ग्रह का निवासी है और जिसका शरीर दैत्याकार है । इनके प्रमुख दुश्मन पात्र हैं [[गब्बर सिंह]], [[राका]] आदि । 'चाचा चौधरी का दिमाग कम्प्यूटर से तेज चलता है' 'जब साबू को गुस्सा आता है तो कहीं ज्वालामुखी फूटता है' [[श्रेणी:चाचा चौधरी]] ब्लैक 7832 29331 2006-10-03T12:39:08Z 203.196.131.90 black black मुसल्मान 7834 29334 2006-10-03T12:49:09Z Oldbasara 776 मुसल्मान का नाम बदलकर मुसलमान कर दिया गया है: वर्तनी गलत थी #REDIRECT [[मुसलमान]] भारत मे शिक्षा 7835 29900 2006-10-07T16:06:41Z Mitul0520 211 /* विश्वविद्यालय */ भारत के प्रमुख शिक्षण संस्थान ==विद्यालय== *[[जवाहर नवोदय विद्यालय]] *[[केन्द्रीय विद्यालय]] ==तकनीकी शिक्षा संस्थान== *[[भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान]] *[[राष्ट्रीय तकनीकी संस्थान]](NITs) *[[राज्यवार अभियांत्रिकी महाविद्यालय]] *[[पालीटेक्निक संस्थान]] *[[आई. टी. आई.]] ==प्रबंधन शिक्षा संस्थान== *[[भारतीय प्रबंधन संस्थान]] *[[भारतीय वन प्रबंधन संस्थान]] ==मेडिकल शिक्षण संस्थान== *[[अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान]] ==विश्वविद्यालय== देखें [[भारत के विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] 1 जुलाई 7838 29361 2006-10-04T00:22:59Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 182वॉ (लीप वर्ष मे 183 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 183 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Julie]] [[ar:1 يوليو]] [[an:1 de chulio]] [[ast:1 de xunetu]] [[be:1 ліпеня]] [[bs:1. juli]] [[br:1añ Gouere]] [[bg:1 юли]] [[ca:1 de juliol]] [[cv:Утă, 1]] [[ceb:Hulyo 1]] [[cs:1. červenec]] [[co:1 di lugliu]] [[cy:1 Gorffennaf]] [[da:1. juli]] [[de:1. Juli]] [[en:July 1]] [[et:1. juuli]] [[el:1 Ιουλίου]] [[es:1 de julio]] [[eo:1-a de julio]] [[eu:Uztailaren 1]] [[fo:1. juli]] [[fr:1er juillet]] [[fy:1 july]] [[fur:1 di Lui]] [[ga:1 Iúil]] [[gd:1 an t-Iuchar]] [[gl:1 de xullo]] [[ko:7월 1일]] [[hr:1. srpnja]] [[io:1 di julio]] [[ilo:Julio 1]] [[id:1 Juli]] [[ia:1 de julio]] [[is:1. júlí]] [[it:1 luglio]] [[he:1 ביולי]] [[jv:1 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:1 ივლისი]] [[csb:1 lëpinca]] [[sw:1 Julai]] [[ku:1'ê tîrmehê]] [[la:1 Iulii]] [[lv:1. jūlijs]] [[lb:1. Juli]] [[lt:Liepos 1]] [[li:1 juli]] [[lmo:01 07]] [[hu:Július 1]] [[mk:1 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:1 Julai]] [[nl:1 juli]] [[nds-nl:1 juli]] [[ja:7月1日]] [[nap:1 'e luglio]] [[no:1. juli]] [[nn:1. juli]] [[nrm:1 Juilet]] [[oc:1 de julhet]] [[pam:Juliu 1]] [[nds:1. Juli]] [[pl:1 lipca]] [[pt:1 de Julho]] [[ksh:1. Juuli]] [[ro:1 iulie]] [[ru:1 июля]] [[war:Hulyo 1]] [[sco:1 Julie]] [[sq:1 Korrik]] [[scn:1 di giugnettu]] [[simple:July 1]] [[sk:1. júl]] [[sl:1. julij]] [[sr:1. јул]] [[fi:1. heinäkuuta]] [[sv:1 juli]] [[tl:Hulyo 1]] [[tt:1. Yül]] [[te:జూలై 1]] [[th:1 กรกฎาคม]] [[vi:1 tháng 7]] [[tr:1 Temmuz]] [[uk:1 липня]] [[vec:1 de lujo]] [[wa:1î d' djulete]] [[zh:7月1日]] 2 जुलाई 7839 29362 2006-10-04T00:32:09Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 183वॉ (लीप वर्ष मे 184 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 182 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Julie]] [[ar:2 يوليو]] [[an:2 de chulio]] [[ast:2 de xunetu]] [[be:2 ліпеня]] [[bs:2. juli]] [[br:2añ Gouere]] [[bg:2 юли]] [[ca:2 de juliol]] [[cv:Утă, 2]] [[ceb:Hulyo 2]] [[cs:2. červenec]] [[co:2 di lugliu]] [[cy:2 Gorffennaf]] [[da:2. juli]] [[de:2. Juli]] [[en:July 2]] [[et:2. juuli]] [[el:2 Ιουλίου]] [[es:2 de julio]] [[eo:2-a de julio]] [[eu:Uztailaren 2]] [[fo:2. juli]] [[fr:2er juillet]] [[fy:2 july]] [[fur:2 di Lui]] [[ga:2 Iúil]] [[gd:2 an t-Iuchar]] [[gl:2 de xullo]] [[ko:7월 2일]] [[hr:2. srpnja]] [[io:2 di julio]] [[ilo:Julio 2]] [[id:2 Juli]] [[ia:2 de julio]] [[is:2. júlí]] [[it:2 luglio]] [[he:2 ביולי]] [[jv:2 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:2 ივლისი]] [[csb:2 lëpinca]] [[sw:2 Julai]] [[ku:2'ê tîrmehê]] [[la:2 Iulii]] [[lv:2. jūlijs]] [[lb:2. Juli]] [[lt:Liepos 2]] [[li:2 juli]] [[lmo:02 07]] [[hu:Július 2]] [[mk:2 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:2 Julai]] [[nl:2 juli]] [[nds-nl:2 juli]] [[ja:7月2日]] [[nap:2 'e luglio]] [[no:2. juli]] [[nn:2. juli]] [[nrm:2 Juilet]] [[oc:2 de julhet]] [[pam:Juliu 2]] [[nds:2. Juli]] [[pl:2 lipca]] [[pt:2 de Julho]] [[ksh:2. Juuli]] [[ro:2 iulie]] [[ru:2 июля]] [[war:Hulyo 2]] [[sco:2 Julie]] [[sq:2 Korrik]] [[scn:2 di giugnettu]] [[simple:July 2]] [[sk:2. júl]] [[sl:2. julij]] [[sr:2. јул]] [[fi:2. heinäkuuta]] [[sv:2 juli]] [[tl:Hulyo 2]] [[tt:2. Yül]] [[te:జూలై 2]] [[th:2 กรกฎาคม]] [[vi:2 tháng 7]] [[tr:2 Temmuz]] [[uk:2 липня]] [[vec:2 de lujo]] [[wa:2î d' djulete]] [[zh:7月2日]] 3 जुलाई 7840 29363 2006-10-04T00:33:05Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 184वॉ (लीप वर्ष मे 185 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 181 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Julie]] [[ar:3 يوليو]] [[an:3 de chulio]] [[ast:3 de xunetu]] [[be:3 ліпеня]] [[bs:3. juli]] [[br:3añ Gouere]] [[bg:3 юли]] [[ca:3 de juliol]] [[cv:Утă, 3]] [[ceb:Hulyo 3]] [[cs:3. červenec]] [[co:3 di lugliu]] [[cy:3 Gorffennaf]] [[da:3. juli]] [[de:3. Juli]] [[en:July 3]] [[et:3. juuli]] [[el:3 Ιουλίου]] [[es:3 de julio]] [[eo:3-a de julio]] [[eu:Uztailaren 3]] [[fo:3. juli]] [[fr:3er juillet]] [[fy:3 july]] [[fur:3 di Lui]] [[ga:3 Iúil]] [[gd:3 an t-Iuchar]] [[gl:3 de xullo]] [[ko:7월 3일]] [[hr:3. srpnja]] [[io:3 di julio]] [[ilo:Julio 3]] [[id:3 Juli]] [[ia:3 de julio]] [[is:3. júlí]] [[it:3 luglio]] [[he:3 ביולי]] [[jv:3 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:3 ივლისი]] [[csb:3 lëpinca]] [[sw:3 Julai]] [[ku:3'ê tîrmehê]] [[la:3 Iulii]] [[lv:3. jūlijs]] [[lb:3. Juli]] [[lt:Liepos 3]] [[li:3 juli]] [[lmo:03 07]] [[hu:Július 3]] [[mk:3 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:3 Julai]] [[nl:3 juli]] [[nds-nl:3 juli]] [[ja:7月3日]] [[nap:3 'e luglio]] [[no:3. juli]] [[nn:3. juli]] [[nrm:3 Juilet]] [[oc:3 de julhet]] [[pam:Juliu 3]] [[nds:3. Juli]] [[pl:3 lipca]] [[pt:3 de Julho]] [[ksh:3. Juuli]] [[ro:3 iulie]] [[ru:3 июля]] [[war:Hulyo 3]] [[sco:3 Julie]] [[sq:3 Korrik]] [[scn:3 di giugnettu]] [[simple:July 3]] [[sk:3. júl]] [[sl:3. julij]] [[sr:3. јул]] [[fi:3. heinäkuuta]] [[sv:3 juli]] [[tl:Hulyo 3]] [[tt:3. Yül]] [[te:జూలై 3]] [[th:3 กรกฎาคม]] [[vi:3 tháng 7]] [[tr:3 Temmuz]] [[uk:3 липня]] [[vec:3 de lujo]] [[wa:3î d' djulete]] [[zh:7月3日]] 4 जुलाई 7841 29364 2006-10-04T00:34:11Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 185वॉ (लीप वर्ष मे 186 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 180 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Julie]] [[ar:4 يوليو]] [[an:4 de chulio]] [[ast:4 de xunetu]] [[be:4 ліпеня]] [[bs:4. juli]] [[br:4añ Gouere]] [[bg:4 юли]] [[ca:4 de juliol]] [[cv:Утă, 4]] [[ceb:Hulyo 4]] [[cs:4. červenec]] [[co:4 di lugliu]] [[cy:4 Gorffennaf]] [[da:4. juli]] [[de:4. Juli]] [[en:July 4]] [[et:4. juuli]] [[el:4 Ιουλίου]] [[es:4 de julio]] [[eo:4-a de julio]] [[eu:Uztailaren 4]] [[fo:4. juli]] [[fr:4er juillet]] [[fy:4 july]] [[fur:4 di Lui]] [[ga:4 Iúil]] [[gd:4 an t-Iuchar]] [[gl:4 de xullo]] [[ko:7월 4일]] [[hr:4. srpnja]] [[io:4 di julio]] [[ilo:Julio 4]] [[id:4 Juli]] [[ia:4 de julio]] [[is:4. júlí]] [[it:4 luglio]] [[he:4 ביולי]] [[jv:4 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:4 ივლისი]] [[csb:4 lëpinca]] [[sw:4 Julai]] [[ku:4'ê tîrmehê]] [[la:4 Iulii]] [[lv:4. jūlijs]] [[lb:4. Juli]] [[lt:Liepos 4]] [[li:4 juli]] [[lmo:04 07]] [[hu:Július 4]] [[mk:4 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:4 Julai]] [[nl:4 juli]] [[nds-nl:4 juli]] [[ja:7月4日]] [[nap:4 'e luglio]] [[no:4. juli]] [[nn:4. juli]] [[nrm:4 Juilet]] [[oc:4 de julhet]] [[pam:Juliu 4]] [[nds:4. Juli]] [[pl:4 lipca]] [[pt:4 de Julho]] [[ksh:4. Juuli]] [[ro:4 iulie]] [[ru:4 июля]] [[war:Hulyo 4]] [[sco:4 Julie]] [[sq:4 Korrik]] [[scn:4 di giugnettu]] [[simple:July 4]] [[sk:4. júl]] [[sl:4. julij]] [[sr:4. јул]] [[fi:4. heinäkuuta]] [[sv:4 juli]] [[tl:Hulyo 4]] [[tt:4. Yül]] [[te:జూలై 4]] [[th:4 กรกฎาคม]] [[vi:4 tháng 7]] [[tr:4 Temmuz]] [[uk:4 липня]] [[vec:4 de lujo]] [[wa:4î d' djulete]] [[zh:7月4日]] 5 जुलाई 7842 29365 2006-10-04T00:34:42Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 186वॉ (लीप वर्ष मे 187 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 179 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Julie]] [[ar:5 يوليو]] [[an:5 de chulio]] [[ast:5 de xunetu]] [[be:5 ліпеня]] [[bs:5. juli]] [[br:5añ Gouere]] [[bg:5 юли]] [[ca:5 de juliol]] [[cv:Утă, 5]] [[ceb:Hulyo 5]] [[cs:5. červenec]] [[co:5 di lugliu]] [[cy:5 Gorffennaf]] [[da:5. juli]] [[de:5. Juli]] [[en:July 5]] [[et:5. juuli]] [[el:5 Ιουλίου]] [[es:5 de julio]] [[eo:5-a de julio]] [[eu:Uztailaren 5]] [[fo:5. juli]] [[fr:5er juillet]] [[fy:5 july]] [[fur:5 di Lui]] [[ga:5 Iúil]] [[gd:5 an t-Iuchar]] [[gl:5 de xullo]] [[ko:7월 5일]] [[hr:5. srpnja]] [[io:5 di julio]] [[ilo:Julio 5]] [[id:5 Juli]] [[ia:5 de julio]] [[is:5. júlí]] [[it:5 luglio]] [[he:5 ביולי]] [[jv:5 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:5 ივლისი]] [[csb:5 lëpinca]] [[sw:5 Julai]] [[ku:5'ê tîrmehê]] [[la:5 Iulii]] [[lv:5. jūlijs]] [[lb:5. Juli]] [[lt:Liepos 5]] [[li:5 juli]] [[lmo:05 07]] [[hu:Július 5]] [[mk:5 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:5 Julai]] [[nl:5 juli]] [[nds-nl:5 juli]] [[ja:7月5日]] [[nap:5 'e luglio]] [[no:5. juli]] [[nn:5. juli]] [[nrm:5 Juilet]] [[oc:5 de julhet]] [[pam:Juliu 5]] [[nds:5. Juli]] [[pl:5 lipca]] [[pt:5 de Julho]] [[ksh:5. Juuli]] [[ro:5 iulie]] [[ru:5 июля]] [[war:Hulyo 5]] [[sco:5 Julie]] [[sq:5 Korrik]] [[scn:5 di giugnettu]] [[simple:July 5]] [[sk:5. júl]] [[sl:5. julij]] [[sr:5. јул]] [[fi:5. heinäkuuta]] [[sv:5 juli]] [[tl:Hulyo 5]] [[tt:5. Yül]] [[te:జూలై 5]] [[th:5 กรกฎาคม]] [[vi:5 tháng 7]] [[tr:5 Temmuz]] [[uk:5 липня]] [[vec:5 de lujo]] [[wa:5î d' djulete]] [[zh:7月5日]] 6 जुलाई 7843 29366 2006-10-04T00:35:50Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 187वॉ (लीप वर्ष मे 188 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 178 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Julie]] [[ar:6 يوليو]] [[an:6 de chulio]] [[ast:6 de xunetu]] [[be:6 ліпеня]] [[bs:6. juli]] [[br:6añ Gouere]] [[bg:6 юли]] [[ca:6 de juliol]] [[cv:Утă, 6]] [[ceb:Hulyo 6]] [[cs:6. červenec]] [[co:6 di lugliu]] [[cy:6 Gorffennaf]] [[da:6. juli]] [[de:6. Juli]] [[en:July 6]] [[et:6. juuli]] [[el:6 Ιουλίου]] [[es:6 de julio]] [[eo:6-a de julio]] [[eu:Uztailaren 6]] [[fo:6. juli]] [[fr:6er juillet]] [[fy:6 july]] [[fur:6 di Lui]] [[ga:6 Iúil]] [[gd:6 an t-Iuchar]] [[gl:6 de xullo]] [[ko:7월 6일]] [[hr:6. srpnja]] [[io:6 di julio]] [[ilo:Julio 6]] [[id:6 Juli]] [[ia:6 de julio]] [[is:6. júlí]] [[it:6 luglio]] [[he:6 ביולי]] [[jv:6 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:6 ივლისი]] [[csb:6 lëpinca]] [[sw:6 Julai]] [[ku:6'ê tîrmehê]] [[la:6 Iulii]] [[lv:6. jūlijs]] [[lb:6. Juli]] [[lt:Liepos 6]] [[li:6 juli]] [[lmo:06 07]] [[hu:Július 6]] [[mk:6 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:6 Julai]] [[nl:6 juli]] [[nds-nl:6 juli]] [[ja:7月6日]] [[nap:6 'e luglio]] [[no:6. juli]] [[nn:6. juli]] [[nrm:6 Juilet]] [[oc:6 de julhet]] [[pam:Juliu 6]] [[nds:6. Juli]] [[pl:6 lipca]] [[pt:6 de Julho]] [[ksh:6. Juuli]] [[ro:6 iulie]] [[ru:6 июля]] [[war:Hulyo 6]] [[sco:6 Julie]] [[sq:6 Korrik]] [[scn:6 di giugnettu]] [[simple:July 6]] [[sk:6. júl]] [[sl:6. julij]] [[sr:6. јул]] [[fi:6. heinäkuuta]] [[sv:6 juli]] [[tl:Hulyo 6]] [[tt:6. Yül]] [[te:జూలై 6]] [[th:6 กรกฎาคม]] [[vi:6 tháng 7]] [[tr:6 Temmuz]] [[uk:6 липня]] [[vec:6 de lujo]] [[wa:6î d' djulete]] [[zh:7月6日]] 7 जुलाई 7844 29367 2006-10-04T00:36:16Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 188वॉ (लीप वर्ष मे 189 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 177 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Julie]] [[ar:7 يوليو]] [[an:7 de chulio]] [[ast:7 de xunetu]] [[be:7 ліпеня]] [[bs:7. juli]] [[br:7añ Gouere]] [[bg:7 юли]] [[ca:7 de juliol]] [[cv:Утă, 7]] [[ceb:Hulyo 7]] [[cs:7. červenec]] [[co:7 di lugliu]] [[cy:7 Gorffennaf]] [[da:7. juli]] [[de:7. Juli]] [[en:July 7]] [[et:7. juuli]] [[el:7 Ιουλίου]] [[es:7 de julio]] [[eo:7-a de julio]] [[eu:Uztailaren 7]] [[fo:7. juli]] [[fr:7er juillet]] [[fy:7 july]] [[fur:7 di Lui]] [[ga:7 Iúil]] [[gd:7 an t-Iuchar]] [[gl:7 de xullo]] [[ko:7월 7일]] [[hr:7. srpnja]] [[io:7 di julio]] [[ilo:Julio 7]] [[id:7 Juli]] [[ia:7 de julio]] [[is:7. júlí]] [[it:7 luglio]] [[he:7 ביולי]] [[jv:7 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:7 ივლისი]] [[csb:7 lëpinca]] [[sw:7 Julai]] [[ku:7'ê tîrmehê]] [[la:7 Iulii]] [[lv:7. jūlijs]] [[lb:7. Juli]] [[lt:Liepos 7]] [[li:7 juli]] [[lmo:07 07]] [[hu:Július 7]] [[mk:7 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:7 Julai]] [[nl:7 juli]] [[nds-nl:7 juli]] [[ja:7月7日]] [[nap:7 'e luglio]] [[no:7. juli]] [[nn:7. juli]] [[nrm:7 Juilet]] [[oc:7 de julhet]] [[pam:Juliu 7]] [[nds:7. Juli]] [[pl:7 lipca]] [[pt:7 de Julho]] [[ksh:7. Juuli]] [[ro:7 iulie]] [[ru:7 июля]] [[war:Hulyo 7]] [[sco:7 Julie]] [[sq:7 Korrik]] [[scn:7 di giugnettu]] [[simple:July 7]] [[sk:7. júl]] [[sl:7. julij]] [[sr:7. јул]] [[fi:7. heinäkuuta]] [[sv:7 juli]] [[tl:Hulyo 7]] [[tt:7. Yül]] [[te:జూలై 7]] [[th:7 กรกฎาคม]] [[vi:7 tháng 7]] [[tr:7 Temmuz]] [[uk:7 липня]] [[vec:7 de lujo]] [[wa:7î d' djulete]] [[zh:7月7日]] 8 जुलाई 7845 29368 2006-10-04T00:36:40Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 189वॉ (लीप वर्ष मे 190 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 176 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Julie]] [[ar:8 يوليو]] [[an:8 de chulio]] [[ast:8 de xunetu]] [[be:8 ліпеня]] [[bs:8. juli]] [[br:8añ Gouere]] [[bg:8 юли]] [[ca:8 de juliol]] [[cv:Утă, 8]] [[ceb:Hulyo 8]] [[cs:8. červenec]] [[co:8 di lugliu]] [[cy:8 Gorffennaf]] [[da:8. juli]] [[de:8. Juli]] [[en:July 8]] [[et:8. juuli]] [[el:8 Ιουλίου]] [[es:8 de julio]] [[eo:8-a de julio]] [[eu:Uztailaren 8]] [[fo:8. juli]] [[fr:8er juillet]] [[fy:8 july]] [[fur:8 di Lui]] [[ga:8 Iúil]] [[gd:8 an t-Iuchar]] [[gl:8 de xullo]] [[ko:7월 8일]] [[hr:8. srpnja]] [[io:8 di julio]] [[ilo:Julio 8]] [[id:8 Juli]] [[ia:8 de julio]] [[is:8. júlí]] [[it:8 luglio]] [[he:8 ביולי]] [[jv:8 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:8 ივლისი]] [[csb:8 lëpinca]] [[sw:8 Julai]] [[ku:8'ê tîrmehê]] [[la:8 Iulii]] [[lv:8. jūlijs]] [[lb:8. Juli]] [[lt:Liepos 8]] [[li:8 juli]] [[lmo:08 07]] [[hu:Július 8]] [[mk:8 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:8 Julai]] [[nl:8 juli]] [[nds-nl:8 juli]] [[ja:7月8日]] [[nap:8 'e luglio]] [[no:8. juli]] [[nn:8. juli]] [[nrm:8 Juilet]] [[oc:8 de julhet]] [[pam:Juliu 8]] [[nds:8. Juli]] [[pl:8 lipca]] [[pt:8 de Julho]] [[ksh:8. Juuli]] [[ro:8 iulie]] [[ru:8 июля]] [[war:Hulyo 8]] [[sco:8 Julie]] [[sq:8 Korrik]] [[scn:8 di giugnettu]] [[simple:July 8]] [[sk:8. júl]] [[sl:8. julij]] [[sr:8. јул]] [[fi:8. heinäkuuta]] [[sv:8 juli]] [[tl:Hulyo 8]] [[tt:8. Yül]] [[te:జూలై 8]] [[th:8 กรกฎาคม]] [[vi:8 tháng 7]] [[tr:8 Temmuz]] [[uk:8 липня]] [[vec:8 de lujo]] [[wa:8î d' djulete]] [[zh:7月8日]] 9 जुलाई 7846 29369 2006-10-04T00:37:09Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 190वॉ (लीप वर्ष मे 191 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 175 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Julie]] [[ar:9 يوليو]] [[an:9 de chulio]] [[ast:9 de xunetu]] [[be:9 ліпеня]] [[bs:9. juli]] [[br:9añ Gouere]] [[bg:9 юли]] [[ca:9 de juliol]] [[cv:Утă, 9]] [[ceb:Hulyo 9]] [[cs:9. červenec]] [[co:9 di lugliu]] [[cy:9 Gorffennaf]] [[da:9. juli]] [[de:9. Juli]] [[en:July 9]] [[et:9. juuli]] [[el:9 Ιουλίου]] [[es:9 de julio]] [[eo:9-a de julio]] [[eu:Uztailaren 9]] [[fo:9. juli]] [[fr:9er juillet]] [[fy:9 july]] [[fur:9 di Lui]] [[ga:9 Iúil]] [[gd:9 an t-Iuchar]] [[gl:9 de xullo]] [[ko:7월 9일]] [[hr:9. srpnja]] [[io:9 di julio]] [[ilo:Julio 9]] [[id:9 Juli]] [[ia:9 de julio]] [[is:9. júlí]] [[it:9 luglio]] [[he:9 ביולי]] [[jv:9 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:9 ივლისი]] [[csb:9 lëpinca]] [[sw:9 Julai]] [[ku:9'ê tîrmehê]] [[la:9 Iulii]] [[lv:9. jūlijs]] [[lb:9. Juli]] [[lt:Liepos 9]] [[li:9 juli]] [[lmo:09 07]] [[hu:Július 9]] [[mk:9 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:9 Julai]] [[nl:9 juli]] [[nds-nl:9 juli]] [[ja:7月9日]] [[nap:9 'e luglio]] [[no:9. juli]] [[nn:9. juli]] [[nrm:9 Juilet]] [[oc:9 de julhet]] [[pam:Juliu 9]] [[nds:9. Juli]] [[pl:9 lipca]] [[pt:9 de Julho]] [[ksh:9. Juuli]] [[ro:9 iulie]] [[ru:9 июля]] [[war:Hulyo 9]] [[sco:9 Julie]] [[sq:9 Korrik]] [[scn:9 di giugnettu]] [[simple:July 9]] [[sk:9. júl]] [[sl:9. julij]] [[sr:9. јул]] [[fi:9. heinäkuuta]] [[sv:9 juli]] [[tl:Hulyo 9]] [[tt:9. Yül]] [[te:జూలై 9]] [[th:9 กรกฎาคม]] [[vi:9 tháng 7]] [[tr:9 Temmuz]] [[uk:9 липня]] [[vec:9 de lujo]] [[wa:9î d' djulete]] [[zh:7月9日]] 10 जुलाई 7847 29370 2006-10-04T00:38:24Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 191वॉ (लीप वर्ष मे 192 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 174 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Julie]] [[ar:10 يوليو]] [[an:10 de chulio]] [[ast:10 de xunetu]] [[be:10 ліпеня]] [[bs:10. juli]] [[br:10añ Gouere]] [[bg:10 юли]] [[ca:10 de juliol]] [[cv:Утă, 10]] [[ceb:Hulyo 10]] [[cs:10. červenec]] [[co:10 di lugliu]] [[cy:10 Gorffennaf]] [[da:10. juli]] [[de:10. Juli]] [[en:July 10]] [[et:10. juuli]] [[el:10 Ιουλίου]] [[es:10 de julio]] [[eo:10-a de julio]] [[eu:Uztailaren 10]] [[fo:10. juli]] [[fr:10er juillet]] [[fy:10 july]] [[fur:10 di Lui]] [[ga:10 Iúil]] [[gd:10 an t-Iuchar]] [[gl:10 de xullo]] [[ko:7월 10일]] [[hr:10. srpnja]] [[io:10 di julio]] [[ilo:Julio 10]] [[id:10 Juli]] [[ia:10 de julio]] [[is:10. júlí]] [[it:10 luglio]] [[he:10 ביולי]] [[jv:10 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:10 ივლისი]] [[csb:10 lëpinca]] [[sw:10 Julai]] [[ku:10'ê tîrmehê]] [[la:10 Iulii]] [[lv:10. jūlijs]] [[lb:10. Juli]] [[lt:Liepos 10]] [[li:10 juli]] [[lmo:010 07]] [[hu:Július 10]] [[mk:10 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:10 Julai]] [[nl:10 juli]] [[nds-nl:10 juli]] [[ja:7月10日]] [[nap:10 'e luglio]] [[no:10. juli]] [[nn:10. juli]] [[nrm:10 Juilet]] [[oc:10 de julhet]] [[pam:Juliu 10]] [[nds:10. Juli]] [[pl:10 lipca]] [[pt:10 de Julho]] [[ksh:10. Juuli]] [[ro:10 iulie]] [[ru:10 июля]] [[war:Hulyo 10]] [[sco:10 Julie]] [[sq:10 Korrik]] [[scn:10 di giugnettu]] [[simple:July 10]] [[sk:10. júl]] [[sl:10. julij]] [[sr:10. јул]] [[fi:10. heinäkuuta]] [[sv:10 juli]] [[tl:Hulyo 10]] [[tt:10. Yül]] [[te:జూలై 10]] [[th:10 กรกฎาคม]] [[vi:10 tháng 7]] [[tr:10 Temmuz]] [[uk:10 липня]] [[vec:10 de lujo]] [[wa:10î d' djulete]] [[zh:7月10日]] 11 जुलाई 7848 29371 2006-10-04T00:38:40Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 192वॉ (लीप वर्ष मे 193 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 173 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Julie]] [[ar:11 يوليو]] [[an:11 de chulio]] [[ast:11 de xunetu]] [[be:11 ліпеня]] [[bs:11. juli]] [[br:11añ Gouere]] [[bg:11 юли]] [[ca:11 de juliol]] [[cv:Утă, 11]] [[ceb:Hulyo 11]] [[cs:11. červenec]] [[co:11 di lugliu]] [[cy:11 Gorffennaf]] [[da:11. juli]] [[de:11. Juli]] [[en:July 11]] [[et:11. juuli]] [[el:11 Ιουλίου]] [[es:11 de julio]] [[eo:11-a de julio]] [[eu:Uztailaren 11]] [[fo:11. juli]] [[fr:11er juillet]] [[fy:11 july]] [[fur:11 di Lui]] [[ga:11 Iúil]] [[gd:11 an t-Iuchar]] [[gl:11 de xullo]] [[ko:7월 11일]] [[hr:11. srpnja]] [[io:11 di julio]] [[ilo:Julio 11]] [[id:11 Juli]] [[ia:11 de julio]] [[is:11. júlí]] [[it:11 luglio]] [[he:11 ביולי]] [[jv:11 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:11 ივლისი]] [[csb:11 lëpinca]] [[sw:11 Julai]] [[ku:11'ê tîrmehê]] [[la:11 Iulii]] [[lv:11. jūlijs]] [[lb:11. Juli]] [[lt:Liepos 11]] [[li:11 juli]] [[lmo:011 07]] [[hu:Július 11]] [[mk:11 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:11 Julai]] [[nl:11 juli]] [[nds-nl:11 juli]] [[ja:7月11日]] [[nap:11 'e luglio]] [[no:11. juli]] [[nn:11. juli]] [[nrm:11 Juilet]] [[oc:11 de julhet]] [[pam:Juliu 11]] [[nds:11. Juli]] [[pl:11 lipca]] [[pt:11 de Julho]] [[ksh:11. Juuli]] [[ro:11 iulie]] [[ru:11 июля]] [[war:Hulyo 11]] [[sco:11 Julie]] [[sq:11 Korrik]] [[scn:11 di giugnettu]] [[simple:July 11]] [[sk:11. júl]] [[sl:11. julij]] [[sr:11. јул]] [[fi:11. heinäkuuta]] [[sv:11 juli]] [[tl:Hulyo 11]] [[tt:11. Yül]] [[te:జూలై 11]] [[th:11 กรกฎาคม]] [[vi:11 tháng 7]] [[tr:11 Temmuz]] [[uk:11 липня]] [[vec:11 de lujo]] [[wa:11î d' djulete]] [[zh:7月11日]] 12 जुलाई 7849 29372 2006-10-04T00:39:29Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 193वॉ (लीप वर्ष मे 194 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 172 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Julie]] [[ar:12 يوليو]] [[an:12 de chulio]] [[ast:12 de xunetu]] [[be:12 ліпеня]] [[bs:12. juli]] [[br:12añ Gouere]] [[bg:12 юли]] [[ca:12 de juliol]] [[cv:Утă, 12]] [[ceb:Hulyo 12]] [[cs:12. červenec]] [[co:12 di lugliu]] [[cy:12 Gorffennaf]] [[da:12. juli]] [[de:12. Juli]] [[en:July 12]] [[et:12. juuli]] [[el:12 Ιουλίου]] [[es:12 de julio]] [[eo:12-a de julio]] [[eu:Uztailaren 12]] [[fo:12. juli]] [[fr:12er juillet]] [[fy:12 july]] [[fur:12 di Lui]] [[ga:12 Iúil]] [[gd:12 an t-Iuchar]] [[gl:12 de xullo]] [[ko:7월 12일]] [[hr:12. srpnja]] [[io:12 di julio]] [[ilo:Julio 12]] [[id:12 Juli]] [[ia:12 de julio]] [[is:12. júlí]] [[it:12 luglio]] [[he:12 ביולי]] [[jv:12 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:12 ივლისი]] [[csb:12 lëpinca]] [[sw:12 Julai]] [[ku:12'ê tîrmehê]] [[la:12 Iulii]] [[lv:12. jūlijs]] [[lb:12. Juli]] [[lt:Liepos 12]] [[li:12 juli]] [[lmo:012 07]] [[hu:Július 12]] [[mk:12 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:12 Julai]] [[nl:12 juli]] [[nds-nl:12 juli]] [[ja:7月12日]] [[nap:12 'e luglio]] [[no:12. juli]] [[nn:12. juli]] [[nrm:12 Juilet]] [[oc:12 de julhet]] [[pam:Juliu 12]] [[nds:12. Juli]] [[pl:12 lipca]] [[pt:12 de Julho]] [[ksh:12. Juuli]] [[ro:12 iulie]] [[ru:12 июля]] [[war:Hulyo 12]] [[sco:12 Julie]] [[sq:12 Korrik]] [[scn:12 di giugnettu]] [[simple:July 12]] [[sk:12. júl]] [[sl:12. julij]] [[sr:12. јул]] [[fi:12. heinäkuuta]] [[sv:12 juli]] [[tl:Hulyo 12]] [[tt:12. Yül]] [[te:జూలై 12]] [[th:12 กรกฎาคม]] [[vi:12 tháng 7]] [[tr:12 Temmuz]] [[uk:12 липня]] [[vec:12 de lujo]] [[wa:12î d' djulete]] [[zh:7月12日]] 13 जुलाई 7850 29373 2006-10-04T00:39:48Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 194वॉ (लीप वर्ष मे 195 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 171 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Julie]] [[ar:13 يوليو]] [[an:13 de chulio]] [[ast:13 de xunetu]] [[be:13 ліпеня]] [[bs:13. juli]] [[br:13añ Gouere]] [[bg:13 юли]] [[ca:13 de juliol]] [[cv:Утă, 13]] [[ceb:Hulyo 13]] [[cs:13. červenec]] [[co:13 di lugliu]] [[cy:13 Gorffennaf]] [[da:13. juli]] [[de:13. Juli]] [[en:July 13]] [[et:13. juuli]] [[el:13 Ιουλίου]] [[es:13 de julio]] [[eo:13-a de julio]] [[eu:Uztailaren 13]] [[fo:13. juli]] [[fr:13er juillet]] [[fy:13 july]] [[fur:13 di Lui]] [[ga:13 Iúil]] [[gd:13 an t-Iuchar]] [[gl:13 de xullo]] [[ko:7월 13일]] [[hr:13. srpnja]] [[io:13 di julio]] [[ilo:Julio 13]] [[id:13 Juli]] [[ia:13 de julio]] [[is:13. júlí]] [[it:13 luglio]] [[he:13 ביולי]] [[jv:13 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:13 ივლისი]] [[csb:13 lëpinca]] [[sw:13 Julai]] [[ku:13'ê tîrmehê]] [[la:13 Iulii]] [[lv:13. jūlijs]] [[lb:13. Juli]] [[lt:Liepos 13]] [[li:13 juli]] [[lmo:013 07]] [[hu:Július 13]] [[mk:13 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:13 Julai]] [[nl:13 juli]] [[nds-nl:13 juli]] [[ja:7月13日]] [[nap:13 'e luglio]] [[no:13. juli]] [[nn:13. juli]] [[nrm:13 Juilet]] [[oc:13 de julhet]] [[pam:Juliu 13]] [[nds:13. Juli]] [[pl:13 lipca]] [[pt:13 de Julho]] [[ksh:13. Juuli]] [[ro:13 iulie]] [[ru:13 июля]] [[war:Hulyo 13]] [[sco:13 Julie]] [[sq:13 Korrik]] [[scn:13 di giugnettu]] [[simple:July 13]] [[sk:13. júl]] [[sl:13. julij]] [[sr:13. јул]] [[fi:13. heinäkuuta]] [[sv:13 juli]] [[tl:Hulyo 13]] [[tt:13. Yül]] [[te:జూలై 13]] [[th:13 กรกฎาคม]] [[vi:13 tháng 7]] [[tr:13 Temmuz]] [[uk:13 липня]] [[vec:13 de lujo]] [[wa:13î d' djulete]] [[zh:7月13日]] 14 जुलाई 7851 29374 2006-10-04T00:40:39Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 195वॉ (लीप वर्ष मे 196 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 170 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Julie]] [[ar:14 يوليو]] [[an:14 de chulio]] [[ast:14 de xunetu]] [[be:14 ліпеня]] [[bs:14. juli]] [[br:14añ Gouere]] [[bg:14 юли]] [[ca:14 de juliol]] [[cv:Утă, 14]] [[ceb:Hulyo 14]] [[cs:14. červenec]] [[co:14 di lugliu]] [[cy:14 Gorffennaf]] [[da:14. juli]] [[de:14. Juli]] [[en:July 14]] [[et:14. juuli]] [[el:14 Ιουλίου]] [[es:14 de julio]] [[eo:14-a de julio]] [[eu:Uztailaren 14]] [[fo:14. juli]] [[fr:14er juillet]] [[fy:14 july]] [[fur:14 di Lui]] [[ga:14 Iúil]] [[gd:14 an t-Iuchar]] [[gl:14 de xullo]] [[ko:7월 14일]] [[hr:14. srpnja]] [[io:14 di julio]] [[ilo:Julio 14]] [[id:14 Juli]] [[ia:14 de julio]] [[is:14. júlí]] [[it:14 luglio]] [[he:14 ביולי]] [[jv:14 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:14 ივლისი]] [[csb:14 lëpinca]] [[sw:14 Julai]] [[ku:14'ê tîrmehê]] [[la:14 Iulii]] [[lv:14. jūlijs]] [[lb:14. Juli]] [[lt:Liepos 14]] [[li:14 juli]] [[lmo:014 07]] [[hu:Július 14]] [[mk:14 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:14 Julai]] [[nl:14 juli]] [[nds-nl:14 juli]] [[ja:7月14日]] [[nap:14 'e luglio]] [[no:14. juli]] [[nn:14. juli]] [[nrm:14 Juilet]] [[oc:14 de julhet]] [[pam:Juliu 14]] [[nds:14. Juli]] [[pl:14 lipca]] [[pt:14 de Julho]] [[ksh:14. Juuli]] [[ro:14 iulie]] [[ru:14 июля]] [[war:Hulyo 14]] [[sco:14 Julie]] [[sq:14 Korrik]] [[scn:14 di giugnettu]] [[simple:July 14]] [[sk:14. júl]] [[sl:14. julij]] [[sr:14. јул]] [[fi:14. heinäkuuta]] [[sv:14 juli]] [[tl:Hulyo 14]] [[tt:14. Yül]] [[te:జూలై 14]] [[th:14 กรกฎาคม]] [[vi:14 tháng 7]] [[tr:14 Temmuz]] [[uk:14 липня]] [[vec:14 de lujo]] [[wa:14î d' djulete]] [[zh:7月14日]] 15 जुलाई 7852 29375 2006-10-04T00:43:46Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 196वॉ (लीप वर्ष मे 197 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 169 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Julie]] [[ar:15 يوليو]] [[an:15 de chulio]] [[ast:15 de xunetu]] [[be:15 ліпеня]] [[bs:15. juli]] [[br:15añ Gouere]] [[bg:15 юли]] [[ca:15 de juliol]] [[cv:Утă, 15]] [[ceb:Hulyo 15]] [[cs:15. červenec]] [[co:15 di lugliu]] [[cy:15 Gorffennaf]] [[da:15. juli]] [[de:15. Juli]] [[en:July 15]] [[et:15. juuli]] [[el:15 Ιουλίου]] [[es:15 de julio]] [[eo:15-a de julio]] [[eu:Uztailaren 15]] [[fo:15. juli]] [[fr:15er juillet]] [[fy:15 july]] [[fur:15 di Lui]] [[ga:15 Iúil]] [[gd:15 an t-Iuchar]] [[gl:15 de xullo]] [[ko:7월 15일]] [[hr:15. srpnja]] [[io:15 di julio]] [[ilo:Julio 15]] [[id:15 Juli]] [[ia:15 de julio]] [[is:15. júlí]] [[it:15 luglio]] [[he:15 ביולי]] [[jv:15 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:15 ივლისი]] [[csb:15 lëpinca]] [[sw:15 Julai]] [[ku:15'ê tîrmehê]] [[la:15 Iulii]] [[lv:15. jūlijs]] [[lb:15. Juli]] [[lt:Liepos 15]] [[li:15 juli]] [[lmo:015 07]] [[hu:Július 15]] [[mk:15 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:15 Julai]] [[nl:15 juli]] [[nds-nl:15 juli]] [[ja:7月15日]] [[nap:15 'e luglio]] [[no:15. juli]] [[nn:15. juli]] [[nrm:15 Juilet]] [[oc:15 de julhet]] [[pam:Juliu 15]] [[nds:15. Juli]] [[pl:15 lipca]] [[pt:15 de Julho]] [[ksh:15. Juuli]] [[ro:15 iulie]] [[ru:15 июля]] [[war:Hulyo 15]] [[sco:15 Julie]] [[sq:15 Korrik]] [[scn:15 di giugnettu]] [[simple:July 15]] [[sk:15. júl]] [[sl:15. julij]] [[sr:15. јул]] [[fi:15. heinäkuuta]] [[sv:15 juli]] [[tl:Hulyo 15]] [[tt:15. Yül]] [[te:జూలై 15]] [[th:15 กรกฎาคม]] [[vi:15 tháng 7]] [[tr:15 Temmuz]] [[uk:15 липня]] [[vec:15 de lujo]] [[wa:15î d' djulete]] [[zh:7月15日]] 19 जुलाई 7853 29376 2006-10-04T00:47:07Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 200वॉ (लीप वर्ष मे 201 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 165 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Julie]] [[ar:19 يوليو]] [[an:19 de chulio]] [[ast:19 de xunetu]] [[be:19 ліпеня]] [[bs:19. juli]] [[br:19añ Gouere]] [[bg:19 юли]] [[ca:19 de juliol]] [[cv:Утă, 19]] [[ceb:Hulyo 19]] [[cs:19. červenec]] [[co:19 di lugliu]] [[cy:19 Gorffennaf]] [[da:19. juli]] [[de:19. Juli]] [[en:July 19]] [[et:19. juuli]] [[el:19 Ιουλίου]] [[es:19 de julio]] [[eo:19-a de julio]] [[eu:Uztailaren 19]] [[fo:19. juli]] [[fr:19er juillet]] [[fy:19 july]] [[fur:19 di Lui]] [[ga:19 Iúil]] [[gd:19 an t-Iuchar]] [[gl:19 de xullo]] [[ko:7월 19일]] [[hr:19. srpnja]] [[io:19 di julio]] [[ilo:Julio 19]] [[id:19 Juli]] [[ia:19 de julio]] [[is:19. júlí]] [[it:19 luglio]] [[he:19 ביולי]] [[jv:19 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:19 ივლისი]] [[csb:19 lëpinca]] [[sw:19 Julai]] [[ku:19'ê tîrmehê]] [[la:19 Iulii]] [[lv:19. jūlijs]] [[lb:19. Juli]] [[lt:Liepos 19]] [[li:19 juli]] [[lmo:019 07]] [[hu:Július 19]] [[mk:19 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:19 Julai]] [[nl:19 juli]] [[nds-nl:19 juli]] [[ja:7月19日]] [[nap:19 'e luglio]] [[no:19. juli]] [[nn:19. juli]] [[nrm:19 Juilet]] [[oc:19 de julhet]] [[pam:Juliu 19]] [[nds:19. Juli]] [[pl:19 lipca]] [[pt:19 de Julho]] [[ksh:19. Juuli]] [[ro:19 iulie]] [[ru:19 июля]] [[war:Hulyo 19]] [[sco:19 Julie]] [[sq:19 Korrik]] [[scn:19 di giugnettu]] [[simple:July 19]] [[sk:19. júl]] [[sl:19. julij]] [[sr:19. јул]] [[fi:19. heinäkuuta]] [[sv:19 juli]] [[tl:Hulyo 19]] [[tt:19. Yül]] [[te:జూలై 19]] [[th:19 กรกฎาคม]] [[vi:19 tháng 7]] [[tr:19 Temmuz]] [[uk:19 липня]] [[vec:19 de lujo]] [[wa:19î d' djulete]] [[zh:7月19日]] 18 जुलाई 7854 29377 2006-10-04T00:47:24Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 199वॉ (लीप वर्ष मे 200 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 166 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Julie]] [[ar:18 يوليو]] [[an:18 de chulio]] [[ast:18 de xunetu]] [[be:18 ліпеня]] [[bs:18. juli]] [[br:18añ Gouere]] [[bg:18 юли]] [[ca:18 de juliol]] [[cv:Утă, 18]] [[ceb:Hulyo 18]] [[cs:18. červenec]] [[co:18 di lugliu]] [[cy:18 Gorffennaf]] [[da:18. juli]] [[de:18. Juli]] [[en:July 18]] [[et:18. juuli]] [[el:18 Ιουλίου]] [[es:18 de julio]] [[eo:18-a de julio]] [[eu:Uztailaren 18]] [[fo:18. juli]] [[fr:18er juillet]] [[fy:18 july]] [[fur:18 di Lui]] [[ga:18 Iúil]] [[gd:18 an t-Iuchar]] [[gl:18 de xullo]] [[ko:7월 18일]] [[hr:18. srpnja]] [[io:18 di julio]] [[ilo:Julio 18]] [[id:18 Juli]] [[ia:18 de julio]] [[is:18. júlí]] [[it:18 luglio]] [[he:18 ביולי]] [[jv:18 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:18 ივლისი]] [[csb:18 lëpinca]] [[sw:18 Julai]] [[ku:18'ê tîrmehê]] [[la:18 Iulii]] [[lv:18. jūlijs]] [[lb:18. Juli]] [[lt:Liepos 18]] [[li:18 juli]] [[lmo:018 07]] [[hu:Július 18]] [[mk:18 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:18 Julai]] [[nl:18 juli]] [[nds-nl:18 juli]] [[ja:7月18日]] [[nap:18 'e luglio]] [[no:18. juli]] [[nn:18. juli]] [[nrm:18 Juilet]] [[oc:18 de julhet]] [[pam:Juliu 18]] [[nds:18. Juli]] [[pl:18 lipca]] [[pt:18 de Julho]] [[ksh:18. Juuli]] [[ro:18 iulie]] [[ru:18 июля]] [[war:Hulyo 18]] [[sco:18 Julie]] [[sq:18 Korrik]] [[scn:18 di giugnettu]] [[simple:July 18]] [[sk:18. júl]] [[sl:18. julij]] [[sr:18. јул]] [[fi:18. heinäkuuta]] [[sv:18 juli]] [[tl:Hulyo 18]] [[tt:18. Yül]] [[te:జూలై 18]] [[th:18 กรกฎาคม]] [[vi:18 tháng 7]] [[tr:18 Temmuz]] [[uk:18 липня]] [[vec:18 de lujo]] [[wa:18î d' djulete]] [[zh:7月18日]] 17 जुलाई 7855 29378 2006-10-04T00:47:38Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 198वॉ (लीप वर्ष मे 199 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 167 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Julie]] [[ar:17 يوليو]] [[an:17 de chulio]] [[ast:17 de xunetu]] [[be:17 ліпеня]] [[bs:17. juli]] [[br:17añ Gouere]] [[bg:17 юли]] [[ca:17 de juliol]] [[cv:Утă, 17]] [[ceb:Hulyo 17]] [[cs:17. červenec]] [[co:17 di lugliu]] [[cy:17 Gorffennaf]] [[da:17. juli]] [[de:17. Juli]] [[en:July 17]] [[et:17. juuli]] [[el:17 Ιουλίου]] [[es:17 de julio]] [[eo:17-a de julio]] [[eu:Uztailaren 17]] [[fo:17. juli]] [[fr:17er juillet]] [[fy:17 july]] [[fur:17 di Lui]] [[ga:17 Iúil]] [[gd:17 an t-Iuchar]] [[gl:17 de xullo]] [[ko:7월 17일]] [[hr:17. srpnja]] [[io:17 di julio]] [[ilo:Julio 17]] [[id:17 Juli]] [[ia:17 de julio]] [[is:17. júlí]] [[it:17 luglio]] [[he:17 ביולי]] [[jv:17 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:17 ივლისი]] [[csb:17 lëpinca]] [[sw:17 Julai]] [[ku:17'ê tîrmehê]] [[la:17 Iulii]] [[lv:17. jūlijs]] [[lb:17. Juli]] [[lt:Liepos 17]] [[li:17 juli]] [[lmo:017 07]] [[hu:Július 17]] [[mk:17 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:17 Julai]] [[nl:17 juli]] [[nds-nl:17 juli]] [[ja:7月17日]] [[nap:17 'e luglio]] [[no:17. juli]] [[nn:17. juli]] [[nrm:17 Juilet]] [[oc:17 de julhet]] [[pam:Juliu 17]] [[nds:17. Juli]] [[pl:17 lipca]] [[pt:17 de Julho]] [[ksh:17. Juuli]] [[ro:17 iulie]] [[ru:17 июля]] [[war:Hulyo 17]] [[sco:17 Julie]] [[sq:17 Korrik]] [[scn:17 di giugnettu]] [[simple:July 17]] [[sk:17. júl]] [[sl:17. julij]] [[sr:17. јул]] [[fi:17. heinäkuuta]] [[sv:17 juli]] [[tl:Hulyo 17]] [[tt:17. Yül]] [[te:జూలై 17]] [[th:17 กรกฎาคม]] [[vi:17 tháng 7]] [[tr:17 Temmuz]] [[uk:17 липня]] [[vec:17 de lujo]] [[wa:17î d' djulete]] [[zh:7月17日]] 16 जुलाई 7856 29379 2006-10-04T00:48:07Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 197वॉ (लीप वर्ष मे 198 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 168 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Julie]] [[ar:16 يوليو]] [[an:16 de chulio]] [[ast:16 de xunetu]] [[be:16 ліпеня]] [[bs:16. juli]] [[br:16añ Gouere]] [[bg:16 юли]] [[ca:16 de juliol]] [[cv:Утă, 16]] [[ceb:Hulyo 16]] [[cs:16. červenec]] [[co:16 di lugliu]] [[cy:16 Gorffennaf]] [[da:16. juli]] [[de:16. Juli]] [[en:July 16]] [[et:16. juuli]] [[el:16 Ιουλίου]] [[es:16 de julio]] [[eo:16-a de julio]] [[eu:Uztailaren 16]] [[fo:16. juli]] [[fr:16er juillet]] [[fy:16 july]] [[fur:16 di Lui]] [[ga:16 Iúil]] [[gd:16 an t-Iuchar]] [[gl:16 de xullo]] [[ko:7월 16일]] [[hr:16. srpnja]] [[io:16 di julio]] [[ilo:Julio 16]] [[id:16 Juli]] [[ia:16 de julio]] [[is:16. júlí]] [[it:16 luglio]] [[he:16 ביולי]] [[jv:16 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:16 ივლისი]] [[csb:16 lëpinca]] [[sw:16 Julai]] [[ku:16'ê tîrmehê]] [[la:16 Iulii]] [[lv:16. jūlijs]] [[lb:16. Juli]] [[lt:Liepos 16]] [[li:16 juli]] [[lmo:016 07]] [[hu:Július 16]] [[mk:16 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:16 Julai]] [[nl:16 juli]] [[nds-nl:16 juli]] [[ja:7月16日]] [[nap:16 'e luglio]] [[no:16. juli]] [[nn:16. juli]] [[nrm:16 Juilet]] [[oc:16 de julhet]] [[pam:Juliu 16]] [[nds:16. Juli]] [[pl:16 lipca]] [[pt:16 de Julho]] [[ksh:16. Juuli]] [[ro:16 iulie]] [[ru:16 июля]] [[war:Hulyo 16]] [[sco:16 Julie]] [[sq:16 Korrik]] [[scn:16 di giugnettu]] [[simple:July 16]] [[sk:16. júl]] [[sl:16. julij]] [[sr:16. јул]] [[fi:16. heinäkuuta]] [[sv:16 juli]] [[tl:Hulyo 16]] [[tt:16. Yül]] [[te:జూలై 16]] [[th:16 กรกฎาคม]] [[vi:16 tháng 7]] [[tr:16 Temmuz]] [[uk:16 липня]] [[vec:16 de lujo]] [[wa:16î d' djulete]] [[zh:7月16日]] 29 जुलाई 7857 29380 2006-10-04T00:49:24Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 210वॉ (लीप वर्ष मे 211 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 155 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Julie]] [[ar:29 يوليو]] [[an:29 de chulio]] [[ast:29 de xunetu]] [[be:29 ліпеня]] [[bs:29. juli]] [[br:29añ Gouere]] [[bg:29 юли]] [[ca:29 de juliol]] [[cv:Утă, 29]] [[ceb:Hulyo 29]] [[cs:29. červenec]] [[co:29 di lugliu]] [[cy:29 Gorffennaf]] [[da:29. juli]] [[de:29. Juli]] [[en:July 29]] [[et:29. juuli]] [[el:29 Ιουλίου]] [[es:29 de julio]] [[eo:29-a de julio]] [[eu:Uztailaren 29]] [[fo:29. juli]] [[fr:29er juillet]] [[fy:29 july]] [[fur:29 di Lui]] [[ga:29 Iúil]] [[gd:29 an t-Iuchar]] [[gl:29 de xullo]] [[ko:7월 29일]] [[hr:29. srpnja]] [[io:29 di julio]] [[ilo:Julio 29]] [[id:29 Juli]] [[ia:29 de julio]] [[is:29. júlí]] [[it:29 luglio]] [[he:29 ביולי]] [[jv:29 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:29 ივლისი]] [[csb:29 lëpinca]] [[sw:29 Julai]] [[ku:29'ê tîrmehê]] [[la:29 Iulii]] [[lv:29. jūlijs]] [[lb:29. Juli]] [[lt:Liepos 29]] [[li:29 juli]] [[lmo:029 07]] [[hu:Július 29]] [[mk:29 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:29 Julai]] [[nl:29 juli]] [[nds-nl:29 juli]] [[ja:7月29日]] [[nap:29 'e luglio]] [[no:29. juli]] [[nn:29. juli]] [[nrm:29 Juilet]] [[oc:29 de julhet]] [[pam:Juliu 29]] [[nds:29. Juli]] [[pl:29 lipca]] [[pt:29 de Julho]] [[ksh:29. Juuli]] [[ro:29 iulie]] [[ru:29 июля]] [[war:Hulyo 29]] [[sco:29 Julie]] [[sq:29 Korrik]] [[scn:29 di giugnettu]] [[simple:July 29]] [[sk:29. júl]] [[sl:29. julij]] [[sr:29. јул]] [[fi:29. heinäkuuta]] [[sv:29 juli]] [[tl:Hulyo 29]] [[tt:29. Yül]] [[te:జూలై 29]] [[th:29 กรกฎาคม]] [[vi:29 tháng 7]] [[tr:29 Temmuz]] [[uk:29 липня]] [[vec:29 de lujo]] [[wa:29î d' djulete]] [[zh:7月29日]] 28 जुलाई 7858 29381 2006-10-04T00:49:45Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 209वॉ (लीप वर्ष मे 210 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 156 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Julie]] [[ar:28 يوليو]] [[an:28 de chulio]] [[ast:28 de xunetu]] [[be:28 ліпеня]] [[bs:28. juli]] [[br:28añ Gouere]] [[bg:28 юли]] [[ca:28 de juliol]] [[cv:Утă, 28]] [[ceb:Hulyo 28]] [[cs:28. červenec]] [[co:28 di lugliu]] [[cy:28 Gorffennaf]] [[da:28. juli]] [[de:28. Juli]] [[en:July 28]] [[et:28. juuli]] [[el:28 Ιουλίου]] [[es:28 de julio]] [[eo:28-a de julio]] [[eu:Uztailaren 28]] [[fo:28. juli]] [[fr:28er juillet]] [[fy:28 july]] [[fur:28 di Lui]] [[ga:28 Iúil]] [[gd:28 an t-Iuchar]] [[gl:28 de xullo]] [[ko:7월 28일]] [[hr:28. srpnja]] [[io:28 di julio]] [[ilo:Julio 28]] [[id:28 Juli]] [[ia:28 de julio]] [[is:28. júlí]] [[it:28 luglio]] [[he:28 ביולי]] [[jv:28 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:28 ივლისი]] [[csb:28 lëpinca]] [[sw:28 Julai]] [[ku:28'ê tîrmehê]] [[la:28 Iulii]] [[lv:28. jūlijs]] [[lb:28. Juli]] [[lt:Liepos 28]] [[li:28 juli]] [[lmo:028 07]] [[hu:Július 28]] [[mk:28 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:28 Julai]] [[nl:28 juli]] [[nds-nl:28 juli]] [[ja:7月28日]] [[nap:28 'e luglio]] [[no:28. juli]] [[nn:28. juli]] [[nrm:28 Juilet]] [[oc:28 de julhet]] [[pam:Juliu 28]] [[nds:28. Juli]] [[pl:28 lipca]] [[pt:28 de Julho]] [[ksh:28. Juuli]] [[ro:28 iulie]] [[ru:28 июля]] [[war:Hulyo 28]] [[sco:28 Julie]] [[sq:28 Korrik]] [[scn:28 di giugnettu]] [[simple:July 28]] [[sk:28. júl]] [[sl:28. julij]] [[sr:28. јул]] [[fi:28. heinäkuuta]] [[sv:28 juli]] [[tl:Hulyo 28]] [[tt:28. Yül]] [[te:జూలై 28]] [[th:28 กรกฎาคม]] [[vi:28 tháng 7]] [[tr:28 Temmuz]] [[uk:28 липня]] [[vec:28 de lujo]] [[wa:28î d' djulete]] [[zh:7月28日]] 27 जुलाई 7859 29382 2006-10-04T00:50:02Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 208वॉ (लीप वर्ष मे 209 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 157 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Julie]] [[ar:27 يوليو]] [[an:27 de chulio]] [[ast:27 de xunetu]] [[be:27 ліпеня]] [[bs:27. juli]] [[br:27añ Gouere]] [[bg:27 юли]] [[ca:27 de juliol]] [[cv:Утă, 27]] [[ceb:Hulyo 27]] [[cs:27. červenec]] [[co:27 di lugliu]] [[cy:27 Gorffennaf]] [[da:27. juli]] [[de:27. Juli]] [[en:July 27]] [[et:27. juuli]] [[el:27 Ιουλίου]] [[es:27 de julio]] [[eo:27-a de julio]] [[eu:Uztailaren 27]] [[fo:27. juli]] [[fr:27er juillet]] [[fy:27 july]] [[fur:27 di Lui]] [[ga:27 Iúil]] [[gd:27 an t-Iuchar]] [[gl:27 de xullo]] [[ko:7월 27일]] [[hr:27. srpnja]] [[io:27 di julio]] [[ilo:Julio 27]] [[id:27 Juli]] [[ia:27 de julio]] [[is:27. júlí]] [[it:27 luglio]] [[he:27 ביולי]] [[jv:27 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:27 ივლისი]] [[csb:27 lëpinca]] [[sw:27 Julai]] [[ku:27'ê tîrmehê]] [[la:27 Iulii]] [[lv:27. jūlijs]] [[lb:27. Juli]] [[lt:Liepos 27]] [[li:27 juli]] [[lmo:027 07]] [[hu:Július 27]] [[mk:27 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:27 Julai]] [[nl:27 juli]] [[nds-nl:27 juli]] [[ja:7月27日]] [[nap:27 'e luglio]] [[no:27. juli]] [[nn:27. juli]] [[nrm:27 Juilet]] [[oc:27 de julhet]] [[pam:Juliu 27]] [[nds:27. Juli]] [[pl:27 lipca]] [[pt:27 de Julho]] [[ksh:27. Juuli]] [[ro:27 iulie]] [[ru:27 июля]] [[war:Hulyo 27]] [[sco:27 Julie]] [[sq:27 Korrik]] [[scn:27 di giugnettu]] [[simple:July 27]] [[sk:27. júl]] [[sl:27. julij]] [[sr:27. јул]] [[fi:27. heinäkuuta]] [[sv:27 juli]] [[tl:Hulyo 27]] [[tt:27. Yül]] [[te:జూలై 27]] [[th:27 กรกฎาคม]] [[vi:27 tháng 7]] [[tr:27 Temmuz]] [[uk:27 липня]] [[vec:27 de lujo]] [[wa:27î d' djulete]] [[zh:7月27日]] 26 जुलाई 7860 29383 2006-10-04T00:50:19Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 207वॉ (लीप वर्ष मे 208 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 158 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Julie]] [[ar:26 يوليو]] [[an:26 de chulio]] [[ast:26 de xunetu]] [[be:26 ліпеня]] [[bs:26. juli]] [[br:26añ Gouere]] [[bg:26 юли]] [[ca:26 de juliol]] [[cv:Утă, 26]] [[ceb:Hulyo 26]] [[cs:26. červenec]] [[co:26 di lugliu]] [[cy:26 Gorffennaf]] [[da:26. juli]] [[de:26. Juli]] [[en:July 26]] [[et:26. juuli]] [[el:26 Ιουλίου]] [[es:26 de julio]] [[eo:26-a de julio]] [[eu:Uztailaren 26]] [[fo:26. juli]] [[fr:26er juillet]] [[fy:26 july]] [[fur:26 di Lui]] [[ga:26 Iúil]] [[gd:26 an t-Iuchar]] [[gl:26 de xullo]] [[ko:7월 26일]] [[hr:26. srpnja]] [[io:26 di julio]] [[ilo:Julio 26]] [[id:26 Juli]] [[ia:26 de julio]] [[is:26. júlí]] [[it:26 luglio]] [[he:26 ביולי]] [[jv:26 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:26 ივლისი]] [[csb:26 lëpinca]] [[sw:26 Julai]] [[ku:26'ê tîrmehê]] [[la:26 Iulii]] [[lv:26. jūlijs]] [[lb:26. Juli]] [[lt:Liepos 26]] [[li:26 juli]] [[lmo:026 07]] [[hu:Július 26]] [[mk:26 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:26 Julai]] [[nl:26 juli]] [[nds-nl:26 juli]] [[ja:7月26日]] [[nap:26 'e luglio]] [[no:26. juli]] [[nn:26. juli]] [[nrm:26 Juilet]] [[oc:26 de julhet]] [[pam:Juliu 26]] [[nds:26. Juli]] [[pl:26 lipca]] [[pt:26 de Julho]] [[ksh:26. Juuli]] [[ro:26 iulie]] [[ru:26 июля]] [[war:Hulyo 26]] [[sco:26 Julie]] [[sq:26 Korrik]] [[scn:26 di giugnettu]] [[simple:July 26]] [[sk:26. júl]] [[sl:26. julij]] [[sr:26. јул]] [[fi:26. heinäkuuta]] [[sv:26 juli]] [[tl:Hulyo 26]] [[tt:26. Yül]] [[te:జూలై 26]] [[th:26 กรกฎาคม]] [[vi:26 tháng 7]] [[tr:26 Temmuz]] [[uk:26 липня]] [[vec:26 de lujo]] [[wa:26î d' djulete]] [[zh:7月26日]] 25 जुलाई 7861 29384 2006-10-04T00:50:37Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 206वॉ (लीप वर्ष मे 207 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 159 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Julie]] [[ar:25 يوليو]] [[an:25 de chulio]] [[ast:25 de xunetu]] [[be:25 ліпеня]] [[bs:25. juli]] [[br:25añ Gouere]] [[bg:25 юли]] [[ca:25 de juliol]] [[cv:Утă, 25]] [[ceb:Hulyo 25]] [[cs:25. červenec]] [[co:25 di lugliu]] [[cy:25 Gorffennaf]] [[da:25. juli]] [[de:25. Juli]] [[en:July 25]] [[et:25. juuli]] [[el:25 Ιουλίου]] [[es:25 de julio]] [[eo:25-a de julio]] [[eu:Uztailaren 25]] [[fo:25. juli]] [[fr:25er juillet]] [[fy:25 july]] [[fur:25 di Lui]] [[ga:25 Iúil]] [[gd:25 an t-Iuchar]] [[gl:25 de xullo]] [[ko:7월 25일]] [[hr:25. srpnja]] [[io:25 di julio]] [[ilo:Julio 25]] [[id:25 Juli]] [[ia:25 de julio]] [[is:25. júlí]] [[it:25 luglio]] [[he:25 ביולי]] [[jv:25 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:25 ივლისი]] [[csb:25 lëpinca]] [[sw:25 Julai]] [[ku:25'ê tîrmehê]] [[la:25 Iulii]] [[lv:25. jūlijs]] [[lb:25. Juli]] [[lt:Liepos 25]] [[li:25 juli]] [[lmo:025 07]] [[hu:Július 25]] [[mk:25 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:25 Julai]] [[nl:25 juli]] [[nds-nl:25 juli]] [[ja:7月25日]] [[nap:25 'e luglio]] [[no:25. juli]] [[nn:25. juli]] [[nrm:25 Juilet]] [[oc:25 de julhet]] [[pam:Juliu 25]] [[nds:25. Juli]] [[pl:25 lipca]] [[pt:25 de Julho]] [[ksh:25. Juuli]] [[ro:25 iulie]] [[ru:25 июля]] [[war:Hulyo 25]] [[sco:25 Julie]] [[sq:25 Korrik]] [[scn:25 di giugnettu]] [[simple:July 25]] [[sk:25. júl]] [[sl:25. julij]] [[sr:25. јул]] [[fi:25. heinäkuuta]] [[sv:25 juli]] [[tl:Hulyo 25]] [[tt:25. Yül]] [[te:జూలై 25]] [[th:25 กรกฎาคม]] [[vi:25 tháng 7]] [[tr:25 Temmuz]] [[uk:25 липня]] [[vec:25 de lujo]] [[wa:25î d' djulete]] [[zh:7月25日]] 24 जुलाई 7862 29385 2006-10-04T00:50:52Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 205वॉ (लीप वर्ष मे 206 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 160 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Julie]] [[ar:24 يوليو]] [[an:24 de chulio]] [[ast:24 de xunetu]] [[be:24 ліпеня]] [[bs:24. juli]] [[br:24añ Gouere]] [[bg:24 юли]] [[ca:24 de juliol]] [[cv:Утă, 24]] [[ceb:Hulyo 24]] [[cs:24. červenec]] [[co:24 di lugliu]] [[cy:24 Gorffennaf]] [[da:24. juli]] [[de:24. Juli]] [[en:July 24]] [[et:24. juuli]] [[el:24 Ιουλίου]] [[es:24 de julio]] [[eo:24-a de julio]] [[eu:Uztailaren 24]] [[fo:24. juli]] [[fr:24er juillet]] [[fy:24 july]] [[fur:24 di Lui]] [[ga:24 Iúil]] [[gd:24 an t-Iuchar]] [[gl:24 de xullo]] [[ko:7월 24일]] [[hr:24. srpnja]] [[io:24 di julio]] [[ilo:Julio 24]] [[id:24 Juli]] [[ia:24 de julio]] [[is:24. júlí]] [[it:24 luglio]] [[he:24 ביולי]] [[jv:24 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:24 ივლისი]] [[csb:24 lëpinca]] [[sw:24 Julai]] [[ku:24'ê tîrmehê]] [[la:24 Iulii]] [[lv:24. jūlijs]] [[lb:24. Juli]] [[lt:Liepos 24]] [[li:24 juli]] [[lmo:024 07]] [[hu:Július 24]] [[mk:24 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:24 Julai]] [[nl:24 juli]] [[nds-nl:24 juli]] [[ja:7月24日]] [[nap:24 'e luglio]] [[no:24. juli]] [[nn:24. juli]] [[nrm:24 Juilet]] [[oc:24 de julhet]] [[pam:Juliu 24]] [[nds:24. Juli]] [[pl:24 lipca]] [[pt:24 de Julho]] [[ksh:24. Juuli]] [[ro:24 iulie]] [[ru:24 июля]] [[war:Hulyo 24]] [[sco:24 Julie]] [[sq:24 Korrik]] [[scn:24 di giugnettu]] [[simple:July 24]] [[sk:24. júl]] [[sl:24. julij]] [[sr:24. јул]] [[fi:24. heinäkuuta]] [[sv:24 juli]] [[tl:Hulyo 24]] [[tt:24. Yül]] [[te:జూలై 24]] [[th:24 กรกฎาคม]] [[vi:24 tháng 7]] [[tr:24 Temmuz]] [[uk:24 липня]] [[vec:24 de lujo]] [[wa:24î d' djulete]] [[zh:7月24日]] 23 जुलाई 7863 29386 2006-10-04T00:51:10Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 204वॉ (लीप वर्ष मे 205 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 161 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Julie]] [[ar:23 يوليو]] [[an:23 de chulio]] [[ast:23 de xunetu]] [[be:23 ліпеня]] [[bs:23. juli]] [[br:23añ Gouere]] [[bg:23 юли]] [[ca:23 de juliol]] [[cv:Утă, 23]] [[ceb:Hulyo 23]] [[cs:23. červenec]] [[co:23 di lugliu]] [[cy:23 Gorffennaf]] [[da:23. juli]] [[de:23. Juli]] [[en:July 23]] [[et:23. juuli]] [[el:23 Ιουλίου]] [[es:23 de julio]] [[eo:23-a de julio]] [[eu:Uztailaren 23]] [[fo:23. juli]] [[fr:23er juillet]] [[fy:23 july]] [[fur:23 di Lui]] [[ga:23 Iúil]] [[gd:23 an t-Iuchar]] [[gl:23 de xullo]] [[ko:7월 23일]] [[hr:23. srpnja]] [[io:23 di julio]] [[ilo:Julio 23]] [[id:23 Juli]] [[ia:23 de julio]] [[is:23. júlí]] [[it:23 luglio]] [[he:23 ביולי]] [[jv:23 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:23 ივლისი]] [[csb:23 lëpinca]] [[sw:23 Julai]] [[ku:23'ê tîrmehê]] [[la:23 Iulii]] [[lv:23. jūlijs]] [[lb:23. Juli]] [[lt:Liepos 23]] [[li:23 juli]] [[lmo:023 07]] [[hu:Július 23]] [[mk:23 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:23 Julai]] [[nl:23 juli]] [[nds-nl:23 juli]] [[ja:7月23日]] [[nap:23 'e luglio]] [[no:23. juli]] [[nn:23. juli]] [[nrm:23 Juilet]] [[oc:23 de julhet]] [[pam:Juliu 23]] [[nds:23. Juli]] [[pl:23 lipca]] [[pt:23 de Julho]] [[ksh:23. Juuli]] [[ro:23 iulie]] [[ru:23 июля]] [[war:Hulyo 23]] [[sco:23 Julie]] [[sq:23 Korrik]] [[scn:23 di giugnettu]] [[simple:July 23]] [[sk:23. júl]] [[sl:23. julij]] [[sr:23. јул]] [[fi:23. heinäkuuta]] [[sv:23 juli]] [[tl:Hulyo 23]] [[tt:23. Yül]] [[te:జూలై 23]] [[th:23 กรกฎาคม]] [[vi:23 tháng 7]] [[tr:23 Temmuz]] [[uk:23 липня]] [[vec:23 de lujo]] [[wa:23î d' djulete]] [[zh:7月23日]] 22 जुलाई 7864 29387 2006-10-04T00:51:32Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 203वॉ (लीप वर्ष मे 204 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 162 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Julie]] [[ar:22 يوليو]] [[an:22 de chulio]] [[ast:22 de xunetu]] [[be:22 ліпеня]] [[bs:22. juli]] [[br:22añ Gouere]] [[bg:22 юли]] [[ca:22 de juliol]] [[cv:Утă, 22]] [[ceb:Hulyo 22]] [[cs:22. červenec]] [[co:22 di lugliu]] [[cy:22 Gorffennaf]] [[da:22. juli]] [[de:22. Juli]] [[en:July 22]] [[et:22. juuli]] [[el:22 Ιουλίου]] [[es:22 de julio]] [[eo:22-a de julio]] [[eu:Uztailaren 22]] [[fo:22. juli]] [[fr:22er juillet]] [[fy:22 july]] [[fur:22 di Lui]] [[ga:22 Iúil]] [[gd:22 an t-Iuchar]] [[gl:22 de xullo]] [[ko:7월 22일]] [[hr:22. srpnja]] [[io:22 di julio]] [[ilo:Julio 22]] [[id:22 Juli]] [[ia:22 de julio]] [[is:22. júlí]] [[it:22 luglio]] [[he:22 ביולי]] [[jv:22 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:22 ივლისი]] [[csb:22 lëpinca]] [[sw:22 Julai]] [[ku:22'ê tîrmehê]] [[la:22 Iulii]] [[lv:22. jūlijs]] [[lb:22. Juli]] [[lt:Liepos 22]] [[li:22 juli]] [[lmo:022 07]] [[hu:Július 22]] [[mk:22 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:22 Julai]] [[nl:22 juli]] [[nds-nl:22 juli]] [[ja:7月22日]] [[nap:22 'e luglio]] [[no:22. juli]] [[nn:22. juli]] [[nrm:22 Juilet]] [[oc:22 de julhet]] [[pam:Juliu 22]] [[nds:22. Juli]] [[pl:22 lipca]] [[pt:22 de Julho]] [[ksh:22. Juuli]] [[ro:22 iulie]] [[ru:22 июля]] [[war:Hulyo 22]] [[sco:22 Julie]] [[sq:22 Korrik]] [[scn:22 di giugnettu]] [[simple:July 22]] [[sk:22. júl]] [[sl:22. julij]] [[sr:22. јул]] [[fi:22. heinäkuuta]] [[sv:22 juli]] [[tl:Hulyo 22]] [[tt:22. Yül]] [[te:జూలై 22]] [[th:22 กรกฎาคม]] [[vi:22 tháng 7]] [[tr:22 Temmuz]] [[uk:22 липня]] [[vec:22 de lujo]] [[wa:22î d' djulete]] [[zh:7月22日]] 21 जुलाई 7865 29388 2006-10-04T00:51:55Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 202वॉ (लीप वर्ष मे 203 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 163 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Julie]] [[ar:21 يوليو]] [[an:21 de chulio]] [[ast:21 de xunetu]] [[be:21 ліпеня]] [[bs:21. juli]] [[br:21añ Gouere]] [[bg:21 юли]] [[ca:21 de juliol]] [[cv:Утă, 21]] [[ceb:Hulyo 21]] [[cs:21. červenec]] [[co:21 di lugliu]] [[cy:21 Gorffennaf]] [[da:21. juli]] [[de:21. Juli]] [[en:July 21]] [[et:21. juuli]] [[el:21 Ιουλίου]] [[es:21 de julio]] [[eo:21-a de julio]] [[eu:Uztailaren 21]] [[fo:21. juli]] [[fr:21er juillet]] [[fy:21 july]] [[fur:21 di Lui]] [[ga:21 Iúil]] [[gd:21 an t-Iuchar]] [[gl:21 de xullo]] [[ko:7월 21일]] [[hr:21. srpnja]] [[io:21 di julio]] [[ilo:Julio 21]] [[id:21 Juli]] [[ia:21 de julio]] [[is:21. júlí]] [[it:21 luglio]] [[he:21 ביולי]] [[jv:21 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:21 ივლისი]] [[csb:21 lëpinca]] [[sw:21 Julai]] [[ku:21'ê tîrmehê]] [[la:21 Iulii]] [[lv:21. jūlijs]] [[lb:21. Juli]] [[lt:Liepos 21]] [[li:21 juli]] [[lmo:021 07]] [[hu:Július 21]] [[mk:21 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:21 Julai]] [[nl:21 juli]] [[nds-nl:21 juli]] [[ja:7月21日]] [[nap:21 'e luglio]] [[no:21. juli]] [[nn:21. juli]] [[nrm:21 Juilet]] [[oc:21 de julhet]] [[pam:Juliu 21]] [[nds:21. Juli]] [[pl:21 lipca]] [[pt:21 de Julho]] [[ksh:21. Juuli]] [[ro:21 iulie]] [[ru:21 июля]] [[war:Hulyo 21]] [[sco:21 Julie]] [[sq:21 Korrik]] [[scn:21 di giugnettu]] [[simple:July 21]] [[sk:21. júl]] [[sl:21. julij]] [[sr:21. јул]] [[fi:21. heinäkuuta]] [[sv:21 juli]] [[tl:Hulyo 21]] [[tt:21. Yül]] [[te:జూలై 21]] [[th:21 กรกฎาคม]] [[vi:21 tháng 7]] [[tr:21 Temmuz]] [[uk:21 липня]] [[vec:21 de lujo]] [[wa:21î d' djulete]] [[zh:7月21日]] 20 जुलाई 7866 29389 2006-10-04T00:52:10Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 201वॉ (लीप वर्ष मे 202 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 164 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Julie]] [[ar:20 يوليو]] [[an:20 de chulio]] [[ast:20 de xunetu]] [[be:20 ліпеня]] [[bs:20. juli]] [[br:20añ Gouere]] [[bg:20 юли]] [[ca:20 de juliol]] [[cv:Утă, 20]] [[ceb:Hulyo 20]] [[cs:20. červenec]] [[co:20 di lugliu]] [[cy:20 Gorffennaf]] [[da:20. juli]] [[de:20. Juli]] [[en:July 20]] [[et:20. juuli]] [[el:20 Ιουλίου]] [[es:20 de julio]] [[eo:20-a de julio]] [[eu:Uztailaren 20]] [[fo:20. juli]] [[fr:20er juillet]] [[fy:20 july]] [[fur:20 di Lui]] [[ga:20 Iúil]] [[gd:20 an t-Iuchar]] [[gl:20 de xullo]] [[ko:7월 20일]] [[hr:20. srpnja]] [[io:20 di julio]] [[ilo:Julio 20]] [[id:20 Juli]] [[ia:20 de julio]] [[is:20. júlí]] [[it:20 luglio]] [[he:20 ביולי]] [[jv:20 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:20 ივლისი]] [[csb:20 lëpinca]] [[sw:20 Julai]] [[ku:20'ê tîrmehê]] [[la:20 Iulii]] [[lv:20. jūlijs]] [[lb:20. Juli]] [[lt:Liepos 20]] [[li:20 juli]] [[lmo:020 07]] [[hu:Július 20]] [[mk:20 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:20 Julai]] [[nl:20 juli]] [[nds-nl:20 juli]] [[ja:7月20日]] [[nap:20 'e luglio]] [[no:20. juli]] [[nn:20. juli]] [[nrm:20 Juilet]] [[oc:20 de julhet]] [[pam:Juliu 20]] [[nds:20. Juli]] [[pl:20 lipca]] [[pt:20 de Julho]] [[ksh:20. Juuli]] [[ro:20 iulie]] [[ru:20 июля]] [[war:Hulyo 20]] [[sco:20 Julie]] [[sq:20 Korrik]] [[scn:20 di giugnettu]] [[simple:July 20]] [[sk:20. júl]] [[sl:20. julij]] [[sr:20. јул]] [[fi:20. heinäkuuta]] [[sv:20 juli]] [[tl:Hulyo 20]] [[tt:20. Yül]] [[te:జూలై 20]] [[th:20 กรกฎาคม]] [[vi:20 tháng 7]] [[tr:20 Temmuz]] [[uk:20 липня]] [[vec:20 de lujo]] [[wa:20î d' djulete]] [[zh:7月20日]] 31 जुलाई 7867 29390 2006-10-04T00:54:03Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 212वॉ (लीप वर्ष मे 213 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 153 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Julie]] [[ar:31 يوليو]] [[an:31 de chulio]] [[ast:31 de xunetu]] [[be:31 ліпеня]] [[bs:31. juli]] [[br:31añ Gouere]] [[bg:31 юли]] [[ca:31 de juliol]] [[cv:Утă, 31]] [[ceb:Hulyo 31]] [[cs:31. červenec]] [[co:31 di lugliu]] [[cy:31 Gorffennaf]] [[da:31. juli]] [[de:31. Juli]] [[en:July 31]] [[et:31. juuli]] [[el:31 Ιουλίου]] [[es:31 de julio]] [[eo:31-a de julio]] [[eu:Uztailaren 31]] [[fo:31. juli]] [[fr:31er juillet]] [[fy:31 july]] [[fur:31 di Lui]] [[ga:31 Iúil]] [[gd:31 an t-Iuchar]] [[gl:31 de xullo]] [[ko:7월 31일]] [[hr:31. srpnja]] [[io:31 di julio]] [[ilo:Julio 31]] [[id:31 Juli]] [[ia:31 de julio]] [[is:31. júlí]] [[it:31 luglio]] [[he:31 ביולי]] [[jv:31 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:31 ივლისი]] [[csb:31 lëpinca]] [[sw:31 Julai]] [[ku:31'ê tîrmehê]] [[la:31 Iulii]] [[lv:31. jūlijs]] [[lb:31. Juli]] [[lt:Liepos 31]] [[li:31 juli]] [[lmo:031 07]] [[hu:Július 31]] [[mk:31 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:31 Julai]] [[nl:31 juli]] [[nds-nl:31 juli]] [[ja:7月31日]] [[nap:31 'e luglio]] [[no:31. juli]] [[nn:31. juli]] [[nrm:31 Juilet]] [[oc:31 de julhet]] [[pam:Juliu 31]] [[nds:31. Juli]] [[pl:31 lipca]] [[pt:31 de Julho]] [[ksh:31. Juuli]] [[ro:31 iulie]] [[ru:31 июля]] [[war:Hulyo 31]] [[sco:31 Julie]] [[sq:31 Korrik]] [[scn:31 di giugnettu]] [[simple:July 31]] [[sk:31. júl]] [[sl:31. julij]] [[sr:31. јул]] [[fi:31. heinäkuuta]] [[sv:31 juli]] [[tl:Hulyo 31]] [[tt:31. Yül]] [[te:జూలై 31]] [[th:31 กรกฎาคม]] [[vi:31 tháng 7]] [[tr:31 Temmuz]] [[uk:31 липня]] [[vec:31 de lujo]] [[wa:31î d' djulete]] [[zh:7月31日]] 30 जुलाई 7868 29391 2006-10-04T00:54:19Z Mitul0520 211 {{जुलाई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 जुलाई''' ग्रेगोरी कैलंडर के अनुसार वर्ष का 211वॉ (लीप वर्ष मे 212 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 154 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Julie]] [[ar:30 يوليو]] [[an:30 de chulio]] [[ast:30 de xunetu]] [[be:30 ліпеня]] [[bs:30. juli]] [[br:30añ Gouere]] [[bg:30 юли]] [[ca:30 de juliol]] [[cv:Утă, 30]] [[ceb:Hulyo 30]] [[cs:30. červenec]] [[co:30 di lugliu]] [[cy:30 Gorffennaf]] [[da:30. juli]] [[de:30. Juli]] [[en:July 30]] [[et:30. juuli]] [[el:30 Ιουλίου]] [[es:30 de julio]] [[eo:30-a de julio]] [[eu:Uztailaren 30]] [[fo:30. juli]] [[fr:30er juillet]] [[fy:30 july]] [[fur:30 di Lui]] [[ga:30 Iúil]] [[gd:30 an t-Iuchar]] [[gl:30 de xullo]] [[ko:7월 30일]] [[hr:30. srpnja]] [[io:30 di julio]] [[ilo:Julio 30]] [[id:30 Juli]] [[ia:30 de julio]] [[is:30. júlí]] [[it:30 luglio]] [[he:30 ביולי]] [[jv:30 Juli]] [[kn:ಜುಲೈ ೧]] [[ka:30 ივლისი]] [[csb:30 lëpinca]] [[sw:30 Julai]] [[ku:30'ê tîrmehê]] [[la:30 Iulii]] [[lv:30. jūlijs]] [[lb:30. Juli]] [[lt:Liepos 30]] [[li:30 juli]] [[lmo:030 07]] [[hu:Július 30]] [[mk:30 јули]] [[mr:जुलै १]] [[ms:30 Julai]] [[nl:30 juli]] [[nds-nl:30 juli]] [[ja:7月30日]] [[nap:30 'e luglio]] [[no:30. juli]] [[nn:30. juli]] [[nrm:30 Juilet]] [[oc:30 de julhet]] [[pam:Juliu 30]] [[nds:30. Juli]] [[pl:30 lipca]] [[pt:30 de Julho]] [[ksh:30. Juuli]] [[ro:30 iulie]] [[ru:30 июля]] [[war:Hulyo 30]] [[sco:30 Julie]] [[sq:30 Korrik]] [[scn:30 di giugnettu]] [[simple:July 30]] [[sk:30. júl]] [[sl:30. julij]] [[sr:30. јул]] [[fi:30. heinäkuuta]] [[sv:30 juli]] [[tl:Hulyo 30]] [[tt:30. Yül]] [[te:జూలై 30]] [[th:30 กรกฎาคม]] [[vi:30 tháng 7]] [[tr:30 Temmuz]] [[uk:30 липня]] [[vec:30 de lujo]] [[wa:30î d' djulete]] [[zh:7月30日]] गुरू गोबिन्द सिंह 7869 40392 2006-12-30T05:53:08Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[fr:Gurû Gobind Singh]], [[no:Gobindh Singh]] गुरु गोबिन्द सिंह [[सिख धर्म|सिखों]] के अन्तिम गुरु थे । इनका जन्म [[बिहार]] के [[पटना]] में हुआ था । [[सिखों के दस गुरु]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरू}} [[de:Gobind Singh]] [[en:Guru Gobind Singh]] [[fr:Gurû Gobind Singh]] [[nl:Goeroe Gobind Singh]] [[nn:Guru Gobind Singh]] [[no:Gobindh Singh]] [[pa:ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] [[sv:Guru Gobind Singh]] गुरु गोविंद सिंह 7870 29395 2006-10-04T01:48:36Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरु गोबिन्द सिंह]] #REDIRECT[[गुरु गोबिन्द सिंह]] सिख 7871 29399 2006-10-04T01:55:43Z Amitprabhakar 683 [[सिख धर्म]] के अनुयायियों को '''सिख''' कहते हैं । इसे कभी कभार [[सिक्ख]] भी लिखा जाता है । सिक्ख 7872 29533 2006-10-04T10:21:12Z Murtasa 83 Redirecting to [[सिख]] #REDIRECT [[सिख]] सिखों के दस गुरू 7873 38920 2006-12-18T18:52:51Z Mitul0520 211 table taken from en wikipedia नाम जन्म-तिथि गुरू बने अवसान तिथि आयु <br> 1 [[नानक देव]] 15 04 1469 20 08 1507 22 09 1539 69<br> 2 [[अंगद देव]] 31 03 1504 7 09 1539 29 031552 48<br> 3 [[अमर दास]] 5 05 1479 26 03 1552 1 09 1574 95<br> 4 [[राम दास]] 24 09 1534 1 09 1574 1 09 1581 46<br> 5 [[अर्जुन देव]] 15 04 1563 1 09 1581 30 05 1606 43<br> 6 [[हरगोबिन्द सिंह]] 19 06 1595 25 05 1606 28 02 1644 48<br> 7 [[हर राय]] 16 01 1630 3 03 1644 6 10 1661 31<br> 8 [[हर किशन सिंह]] 7 07 1656 6 10 1661 30 03 1664 7<br> 9 [[तेग बहादुर सिंह]] 1 04 1621 20 03 1665 11 11 1675 54<br> 10 [[गोबिंद सिंह]] 22 12 1666 11 11 1675 7 10 1708 41<br> {| class="wikitable" |-bgcolor="#EFEFEF" align="center" ! # !! Name !! Date of Birth !! Guruship on !! Date of Death !! Age <!--!! Father !! Mother--> |- |align=center| '''1''' || {{unicode|[[Guru Nanak Dev|Nanak Dev]]}} || [[15 April]] [[1469]] || [[20 August]] [[1507]] || [[22 September]] [[1539]] || 69 <!--|| [[Mehta Kalu]] || [[Mata Tripta]] --> |- |align=center| '''2''' || {{unicode|[[Guru Angad Dev|Angad Dev]]}} || [[31 March]] [[1504]] || [[7 September]] [[1539]] || [[29 March]] [[1552]] || 48 <!--|| [[Baba Pheru]] || [[Mata Ramo]] --> |- |align=center| '''3''' || {{unicode|[[Guru Amar Das|Amar Das]]}} || [[5 May]] [[1479]] || [[26 March]] [[1552]] || [[1 September]] [[1574]] || 95 <!--|| [[Tej Bhan Bhalla]] || [[Bakht Kaur]] --> |- |align=center| '''4''' || {{unicode|[[Guru Ram Das|Ram Das]]}} || [[24 September]] [[1534]] || [[1 September]] [[1574]] || [[1 September]] [[1581]] || 46 <!--|| [[Baba Hari Das]] || [[Mata Daya Vati]] --> |- |align=center| '''5''' || {{unicode|[[Guru Arjun Dev|Arjun Dev]]}} || [[15 April]] [[1563]] || [[1 September]] [[1581]] || [[30 May]] [[1606]] || 43 <!--|| {{unicode|[[Guru Ram Das|Rām Dās]]}} || [[Mata Bhani]] --> |- |align=center| '''6''' || {{unicode|[[Guru Har Gobind|Har Gobind]]}} || [[19 June]] [[1595]] || [[25 May]] [[1606]] || [[28 February]] [[1644]] || 48 <!--|| {{unicode|[[Guru Arjun Dev|Arjun Dēv]]}} || [[Mata Ganga]] --> |- |align=center| '''7''' || {{unicode|[[Guru Har Rai|Har Rai]]}} || [[16 January]] [[1630]] || [[3 March]] [[1644]] || [[6 October]] [[1661]] || 31 <!--|| [[Baba Gurditta]] || [[Mata Nihal Kaur]] --> |- |align=center| '''8''' || {{unicode|[[Guru Har Krishan|Har Krishan]]}} || [[7 July]] [[1656]] || [[6 October]] [[1661]] || [[30 March]] [[1664]] || 7 <!--|| {{unicode|[[Guru Har Rai|Hari Rā'i]]}} || [[Mata Krishan Kaur]] --> |- |align=center| '''9''' || {{unicode|[[Guru Teg Bahadur|Teg Bahadur]]}} || [[1 April]] [[1621]] || [[20 March]] [[1665]] || [[11 November]] [[1675]] || 54 <!--|| {{unicode|[[Guru Har Gobind|Hari Gōbind]]}} || [[Mata Nanki]] --> |- |align=center| '''10''' || {{unicode|[[Guru Gobind Singh|Gobind Singh]]}} || [[22 December]] [[1666]] || [[11 November]] [[1675]] || [[7 October]] [[1708]] || 41 <!--|| {{unicode|[[Guru Teg Bahadur|Tēġ Bahādur]]}} || [[Mata Gujri]] --> |} [[en:Sikh Gurus]] [[fr:Gurûs du sikhisme]] [[श्रेणी: सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} Template:सिखों के दस गुरू 7874 38690 2006-12-17T05:16:08Z Rahulsahgal 788 <br clear=all> <center> {| id="toc" border="0" align=center width="65%" |- | colspan="3" align="center" style="background:#ccccff" | सिखों के दस गुरु |- | colspan="3" align="center" style="font-size: 90%;" | [[नानक देव]] | [[अंगद देव]] | [[अमर दास]] | [[राम दास]] | [[अर्जुन देव]] | [[हरगोबिन्द सिंह]] | [[हर राय]] | [[हर किशन सिंह]] | [[तेग बहादुर सिंह]] | [[गोबिंद सिंह]] |} </center> <br clear=all> <noinclude> == प्रयोग == <pre>{{सिखों के दस गुरू}}</pre> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> Template:सिखों के दस गुरु 7875 29406 2006-10-04T02:28:15Z Amitprabhakar 683 Template:सिखों के दस गुरु का नाम बदलकर Template:सिखों के दस गुरू कर दिया गया है: spelling #REDIRECT [[Template:सिखों के दस गुरू]] नानक देव 7876 29439 2006-10-04T02:53:22Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू नानक देव]] #REDIRECT[[गुरू नानक देव]] अंगद देव 7877 29447 2006-10-04T03:03:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू अंगद देव]] #REDIRECT[[गुरू अंगद देव]] अमर दास 7878 29443 2006-10-04T02:58:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू अमर दास]] #REDIRECT[[गुरू अमर दास]] राम दास 7879 29440 2006-10-04T02:54:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू राम दास]] #REDIRECT[[गुरू राम दास ]] अर्जुन देव 7880 29451 2006-10-04T03:06:43Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू अर्जुन देव]] #REDIRECT[[गुरू अर्जुन देव]] गुरू 7881 29840 2006-10-06T21:50:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Guru]] [[bg:Гуру]] [[de:Guru]] [[en:Guru]] [[es:Gurú]] [[fi:Guru]] [[fr:Gourou]] [[it:Guru]] [[ja:グル]] [[nl:Goeroe]] [[no:Guru]] [[pl:Guru]] [[ru:Гуру]] [[sv:Guru]] [[th:กูรู]] सिखों के दस गुरु 7882 29414 2006-10-04T02:32:29Z Amitprabhakar 683 सिखों के दस गुरु का नाम बदलकर सिखों के दस गुरू कर दिया गया है: spelling #REDIRECT [[सिखों के दस गुरू]] हरगोबिन्द सिंह 7883 29453 2006-10-04T03:07:57Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू हरगोबिन्द सिंह]] #REDIRECT[[गुरू हरगोबिन्द सिंह]] हर राय 7884 29455 2006-10-04T03:09:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू हर राय]] #REDIRECT[[गुरू हर राय]] हर किशन सिंह 7885 29456 2006-10-04T03:09:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू हर किशन सिंह]] #REDIRECT[[गुरू हर किशन सिंह]] तेग बहादुर सिंह 7886 29458 2006-10-04T03:10:44Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू तेग बहादुर सिंह]] #REDIRECT[[गुरू तेग बहादुर सिंह]] गोबिंद सिंह 7887 29445 2006-10-04T03:00:32Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरू गोबिन्द सिंह]] #REDIRECT[[गुरू गोबिन्द सिंह]] गुरु गोबिन्द सिंह 7888 29422 2006-10-04T02:36:54Z Amitprabhakar 683 गुरु गोबिन्द सिंह का नाम बदलकर गुरू गोबिन्द सिंह कर दिया गया है: Spelling #REDIRECT [[गुरू गोबिन्द सिंह]] गुरू तेग बहादुर सिंह 7889 29536 2006-10-04T10:26:43Z Murtasa 83 + en + [[तेग बहादुर सिंह ]] या [[गुरू तेग बहादुर सिंह]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Teg Bahadur]] [[nl:Goeroe Tegh Bahadur]] [[nn:Guru Teg Bahadur]] गुरू हर किशन सिंह 7890 29537 2006-10-04T10:28:16Z Murtasa 83 + en + [[हर किशन सिंह ]] या [[गुरू हर किशन सिंह]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Har Krishan]] [[nl:Goeroe Har Krisjan]] [[nn:Guru Har Krisjan]] गुरू हर राय 7891 29538 2006-10-04T10:29:42Z Murtasa 83 + en + [[ हर राय ]] या [[गुरू हर राय]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Har Rai]] [[nl:Goeroe Har Rai]] [[nn:Guru Har Rai]] गुरू हरगोबिन्द सिंह 7892 29539 2006-10-04T10:31:03Z Murtasa 83 + en + [[हरगोबिन्द सिंह ]] या [[गुरू हरगोबिन्द सिंह]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Har Gobind]] [[nl:Goeroe Hargobind]] [[nn:Guru Har Gobind]] गुरू गोबिंद सिंह 7893 29428 2006-10-04T02:41:29Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गोबिंद सिंह]] #REDIRECT[[गोबिंद सिंह]] गुरू अंगद देव 7894 45891 2007-01-24T20:38:28Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[en:Guru Angad Dev Ji]] [[अंगद देव ]] या [[गुरू अंगद देव]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Angad Dev Ji]] [[fi:Guru Angad Dev]] [[nl:Goeroe Angad]] [[nn:Guru Angad Dev]] गुरू राम दास 7895 29535 2006-10-04T10:24:05Z Murtasa 83 + en + [[राम दास ]] या [[गुरू राम दास ]] [[सिख|सिखों]] के गुरु थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरू}} [[de:Ram Das]] [[en:Guru Ram Das]] [[nl:Goeroe Ram Das]] [[nn:Guru Ram Das]] [[sv:Guru Ram Das]] गुरू अमर दास 7896 40389 2006-12-30T05:42:03Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[fr:Gurû Amar Das]] [[अमर दास ]] या [[गुरू अमर दास]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[de:Amar Das]] [[en:Guru Amar Das]] [[fr:Gurû Amar Das]] [[nl:Goeroe Amar Das]] [[nn:Guru Amar Das]] गुरू अर्जुन देव 7897 29541 2006-10-04T10:34:56Z Murtasa 83 + en [[अर्जुन देव ]] या [[गुरू अर्जुन देव]] [[सिख|सिखों]] के एक गुरू थे । [[सिखों के दस गुरू]] हैं । [[श्रेणी:सिख धर्म]] {{सिखों के दस गुरु}} [[en:Guru Arjan Dev]] [[nl:Goeroe Arjan]] [[nn:Guru Ardjan Dev]] [[sv:Guru Arjan Dev]] श्रेणी:वेद 7898 29470 2006-10-04T03:22:38Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हिन्दू धर्म ]] संतरा 7906 29513 2006-10-04T08:06:32Z Matra 768 Redirect [[नारंगी (फल)]] #Redirect [[नारंगी (फल)]] गालीलेओ गालीलेई 7907 44953 2007-01-22T20:47:45Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[lad:Galileo Galilei]], [[mr:गॅलिलियो]], [[pms:Galileo Galilei]] '''गॅलिलियो गॅलिली''' एक वैज्ञानिक थे. {{जीवनचरित-स्टब}} [[als:Galileo Galilei]] [[ar:غاليليو غاليلي]] [[ast:Galileo Galilei]] [[az:Qalileo Qaliley]] [[bg:Галилео Галилей]] [[bn:গ্যালিলিও গ্যালিলি]] [[bs:Galileo Galilej]] [[ca:Galileo Galilei]] [[cs:Galileo Galilei]] [[da:Galileo Galilei]] [[de:Galileo Galilei]] [[el:Γαλιλαίος Γαλιλέι]] [[en:Galileo Galilei]] [[eo:Galilejo]] [[es:Galileo Galilei]] [[et:Galileo Galilei]] [[eu:Galileo Galilei]] [[fa:گالیله]] [[fi:Galileo Galilei]] [[fr:Galileo Galilei]] [[ga:Galileo Galilei]] [[gd:Galileo Galilei]] [[gl:Galileo Galilei]] [[he:גלילאו גליליי]] [[hr:Galileo Galilej]] [[hu:Galileo Galilei]] [[id:Galileo Galilei]] [[io:Galileo Galilei]] [[is:Galíleó Galílei]] [[it:Galileo Galilei]] [[ja:ガリレオ・ガリレイ]] [[ka:გალილეი, გალილეო]] [[ko:갈릴레오 갈릴레이]] [[ku:Galileo Galilei]] [[la:Galilaeus Galilaei]] [[lad:Galileo Galilei]] [[lb:Galileo Galilei]] [[lt:Galilėjas Galilėjus]] [[lv:Galileo Galilejs]] [[mk:Галилео Галилеј]] [[mr:गॅलिलियो]] [[mt:Galileo Galilei]] [[nds:Galileo Galilei]] [[nl:Galileo Galilei]] [[nn:Galileo Galilei]] [[no:Galileo Galilei]] [[pl:Galileusz]] [[pms:Galileo Galilei]] [[pt:Galileu Galilei]] [[qu:Galileo Galilei]] [[ro:Galileo Galilei]] [[ru:Галилей, Галилео]] [[scn:Galileu Galilei]] [[sco:Galileo Galilei]] [[sh:Galileo Galilej]] [[simple:Galileo Galilei]] [[sk:Galileo Galilei]] [[sl:Galileo Galilei]] [[sq:Galileo Galilei]] [[sr:Галилео Галилеј]] [[sv:Galileo Galilei]] [[ta:கலீலியோ கலிலி]] [[th:กาลิเลโอ กาลิเลอี]] [[tl:Galileo Galilei]] [[tr:Galileo Galilei]] [[uk:Галілей Галілео]] [[vi:Galileo Galilei]] [[zh:伽利略·伽利莱]] [[zh-yue:伽里略]] सन्धि 7909 29636 2006-10-05T09:11:00Z Anurag70 780 /* [[स्वर]] [[सन्धि]] */ [[सन्धि]] का अर्थ होता है जोड़ ''[[:en:Addition|Addition]]''या ''[[:en:Joint|Joint]]'' हिन्दी में जब दो शब्दों के मेल से एक नया [[शब्द]] बनता है तो इसे [[सन्धि]] कहते हैं। [[सन्धि]] के मुख्यतः तीन भेद हैं - == [[स्वर]] [[सन्धि]] == जब दो स्वरों के मेल से नया [[शब्द]] बनता है तो [[स्वर]] [[सन्धि]] होती है। [[स्वर]] [[सन्धि]] के मुख्य भेद निम्नलिखित हैं (क) '''[[दीर्घ]] [[सन्धि]]''' अकार आदि समान स्वरों के मेल से [[दीर्घ]] स्वर बन जाता है। यथा– अ + अ = आ — कमल + आसन = कमलासन अ +आ= आ — हिम + आलय = हिमालय आ + अ = आ — विद्या + अर्थी = विद्यार्थी आ + आ = आ — महा + आलय = महालय इ + इ = ई — गिरि + इन्द्र = गिरीन्द्र ई + ई = ई — नदी + ईश = नदीश उ + उ = ऊ — लघु + उर्मि = लघूर्मि ऊ + उ = ऊ — वधू + उत्सव = वधूत्सव (ख) '''[[गुण]] [[सन्धि]]''' भिन्न स्वरों के मेल से [[गुण]] [[सन्धि]] होती है। इसके कुछ प्रमुख नियम इस प्रकार हैं- (१) जब ह्रस्व या दीर्घ "अ" के बाद ह्रस्व या दीर्घ "इ" आए तो दोनों के स्थान पर "ए" हो जाता है । जैसे अ+ इ = ए — भारत + इन्दु = भारतेन्दु आ+ ई = ए — रमा + ईश = रमेश आ+ इ = ए — महा + इन्द्र = महेन्द्र अ+ ई = ए — गण + ईश = गणेश (२) जब ह्रस्व या दीर्घ "अ" के बाद ह्रस्व या दीर्घ "उ" आए तो दोनों के स्थान पर "ओ" हो जाता है । जैसे अ+ उ = ओ — चन्द्र + उदय = चन्द्रोदय आ + उ = ओ — महा + उदय = महोदय आ+ ऊ = ओ — गंगा + ऊर्मि = गंगोर्मि अ + ऊ = ओ — जल + ऊर्मि = जलोर्मि (३) जब ह्रस्व या दीर्घ "अ" के बाद ह्रस्व या दीर्घ "ॠ" आए तो दोनों के स्थान पर "अर्" हो जाता है । जैसे अ+ ऋ = अर् — देव + ऋषि = देवर्षि आ + ऋ = अर् — महा + ऋषि = महर्षि (ग) '''[[वृद्धि]] [[सन्धि]]''' के प्रमुख सूत्र निम्न हैं (१) जब ह्रस्व या दीर्घ "अ" के बाद "ए" या "ऐ" आए तो दोनों के स्थान पर "ऐ" हो जाता है । जैसे अ+ ए = ऐ — अत्र + एव = अत्रैव आ + ऐ = ऐ — महा + ऐश्वर्य = महैश्वर्य अ+ ऐ = ऐ — मत + ऐक्य = मतैक्य आ +ए = ऐ — सदा + एव = सदैव (२) जब ह्रस्व या दीर्घ "अ" के बाद "ओ" या "औ" आए तो दोनों के स्थान पर "औ" हो जाता है । जैसे अ + ओ = औ — सुन्दर + ओदन = सुन्दरौदन अ + औ = औ — वन + औषधि= वनौषधि आ + ओ = औ — महा + ओज = महौज आ + औ = औ — महा + औषधि = महौषधि (घ) '''[[यण्]] [[सन्धि]]''' के कुछ प्रमुख नियम इस प्रकार हैं- (१) जब "इ" या "ई" के बाद "इ" या "ई" के अतिरिक्त कोई अन्य स्वर आए तो "इ" या "ई" के स्थान पर "य" हो जाता है । जैसे अभि+ उदय = अभ्युदय इति +आदि = इत्यादि (२) जब "उ" या "ऊ" के बाद "उ" या "ऊ" के अतिरिक्त कोई अन्य स्वर आए तो "उ" या "ऊ" के स्थान पर "व" हो जाता है । जैसे सु + आगत = स्वागत अनु + एषण = अन्वेषण वधू + आगमन = वध्वागमन (३) जब "ऋ" के बाद "ऋ" के अतिरिक्त कोई अन्य स्वर आए तो "ऋ" के स्थान पर "र" हो जाता है । जैसे मातृ + आदेश = मात्रादेश पितृ + आदि = पित्रादि (ङ) '''[[अयादि]] [[सन्धि]]''' जब "ए", "ऐ", "ओ" एवं "औ" के बाद कोई अन्य स्वर आए तो इनके स्थान पर क्रमशः "अय्", "आय्", "अव्" "आव्" हो जाता है । जैसे ने +अन =नयन गै +अक = गायक पो + अन = पवन नौ +इक = नाविक == [[व्यंजन]] [[सन्धि]] == जब दो व्यंजनों के मेल से एक नया [[शब्द]] बनता है तो इसे [[व्यंजन]] [[सन्धि]] कहते हैं। == [[विसर्ग]] [[सन्धि]] == जब पहले [[शब्द]] के अंत में स्थित [[विसर्ग]] के दूसरे [[शब्द]] के प्रथम [[अक्षर]] से संयुक्त होने पर नया [[शब्द]] बनता है तो [[विसर्ग]] [[सन्धि]] होती है। वाल्मीकि 7910 34143 2006-11-09T01:44:17Z Gk awadhiya 602 /* दस्यू से महर्षि का सफर */ '''वाल्मीकी''' प्राचीन भारतीय [[महर्षि]] है। उन्होने [[संस्कृत]] मे [[रामायण]] की रचना की। उनके द्वारा रची रामायण [[वाल्मीकी रामायण]] कहलाई। ==दस्यु से महर्षि का सफर== महर्षि बनने के पहले '''वाल्मीकि''' रत्नाकर के नाम से जाने जाते थे. वे एक दस्यु थे. दस्युकर्म के मध्य एक बार उन्होंने देखा कि एक बहेलिये ने कामरत क्रौंच (सारस) पक्षी के जोड़े में से नर पक्षी का वध कर दिया और मादा पक्षी विलाप करने लगी. उसके इस विलाप को सुन कर रत्नाकर की करुणा जाग उठी और द्रवित अवस्था में उनके मुख से स्वतः ही यह श्लोक फूट पड़ाः '''मां निषाद प्रतिष्ठां त्वं गमः शाश्वती शमा, '''यत्क्रौंच मिथुनादेकं वधीः काममोहितम्..'''''' (अरे बहेलिये, तू ने काममोहित मैथुनरत क्रौंच पक्षी को मारा है. जा तुझे कभी भी प्रतिष्ठा की प्राप्ति नहीं हो पायेगी.) इस घटना के पश्चात दस्युकर्म से उन्हें विरक्ति हो गई ज्ञान की प्राप्ति में अनुरक्त हो गये. ज्ञान प्राप्ति के बाद उन्होंने प्रसिद्ध महाकाव्य "रामायण" (जिसे कि "वाल्मीकि रामायण" के नाम से भी जाना जाता है) की रचना की और "आदिकवि वाल्मीकि" के नाम से अमर हो गये. अपने महाकाव्य "रामायण" में अनेक घटनाओं के घटने के समय [[सूर्य]], [[चंद्र]] तथा अन्य [[नक्षत्र]] की स्थितियों का वर्णन किया है. इससे ज्ञात होता है कि वे [[ज्योतिष]] विद्या एवं [[खगोल]] विद्या के भी प्रकाण्ड पण्डित थे. अपने वनवास काल के मध्य "राम" वाल्मीकि ऋषि के आश्रम में भी गये थेः देखत बन सर सैल सुहाए| बालमीक आश्रम प्रभु आए|| तथा जब "[[राम]]" ने अपनी पत्नी [[सीता]] का परित्याग कर दिया तब वाल्मीकि ने ही सीता को प्रश्रय दिया था. उपरोक्त उद्धरणों से सिद्ध है कि वाल्मीकि "राम" के समकालीन थे तथा उनके जीवन में घटित प्रत्येक घटनाओं का पूर्णरूपेण ज्ञान वाल्मीकि ऋषि को था. उन्हें "राम" का चरित्र को इतना महान समझा कि उनके चरित्र को आधार मान कर अपने महाकाव्य "रामायण" की रचना की. == महर्षि वाल्मीकि का संक्षिप्त जीवन परिचय == [[हिंदु |हिंदुओं]] के प्रसिद्ध महाकाव्य वाल्मीकि रामायण, जिसे कि आदि रामायण भी कहा जाता है और जिसमें भगवान श्रीरामचन्द्र के निर्मल एवं कल्याणकारी चरित्र का वर्णन है, के रचयिता महर्षि वाल्मीकि के विषय में अनेक प्रकार की भ्रांतियाँ प्रचलित है जिसके अनुसार उन्हें निम्नवर्ग का बताया जाता है जबकि वास्तविकता इसके विरुद्ध है| ऐसा प्रतीत होता है कि हिंदुओं के द्वारा हिंदू संस्कृति को भुला दिये जाने के कारण ही इस प्रकार की भ्रांतियाँ फैली हैं| वाल्मीकि रामायण में स्वयं वाल्मीकि ने श्लोक संख्या 7/93/16, 7/96/18, और 7/111/11 में लिखा है कि व [[प्रचेता]] के पुत्र हैं| [[मनुस्मृति]] में प्रचेता को [[वशिष्ठ]], [[नारद]], [[पुलस्त्य]] आदि का भाई बताया गया है| बताया जाता है कि प्रचेता का एक नाम वरुण भी है और वरुण [[ब्रह्मा|ब्रह्माजी]] के पुत्र थे| यह भी माना जाता है कि वाल्मीकि वरुण अर्थात् प्रचेता के 10वें पुत्र थे और उन दिनों के प्रचलन के अनुसार उनके भी दो नाम 'अग्निशर्मा' एवं 'रत्नाकर' थे| किंवदन्ती है कि बाल्यावस्था में ही रत्नाकर को एक निःसंतान भीलनी ने चुरा लिया और प्रेमपूर्वक उनका पालन-पोषण किया| जिस वन प्रदेश में उस भीलनी का निवास था वहाँ का भील समुदाय असभ्य था और वन्य प्राणियों का आखेट एवं दस्युकर्म ही उनके लिये जीवन यापन का मुख्य साधन था| हत्या जैसा जघन्य अपराध उनके लिये सामान्य बात थी| उन्हीं क्रूर भीलों की संगति में रत्नाकर पले, बढ़े, और दस्युकर्म में लिप्त हो गये| युवा हो जाने पर रत्नाकर का विवाह उसी समुदाय की एक भीलनी से कर दिया गया और ग्राहस्थ जीवन में प्रवेश के बाद वे अनेकों संतानों के पिता बन गये| परिवार में वृद्धि के कारण अधिक धनोपार्जन करने के लिये वे और भी अधिक पापकर्म करने लगे| एक दिन साधुओं की एक मंडली उस वन प्रदेश से गुजर रही थी| रत्नाकर ने उनसे धन की मांग की और धन न देने की स्थिति में हत्या कर देने की धमकी भी दी| साधुओं के यह पूछने पर कि वह ये पापकर्म किसलिये करता है रत्नाकर ने बताया कि परिवार के लिये| इस पर साधुओं के गुरु ने पूछा कि जिस तरह तुम्हारे पापकर्म से प्राप्त धन का उपभोग तुम्हारे समस्त परिजन करते हैं क्या उसी तरह तुम्हारे पापकर्मों के दण्ड में भी वे भागीदार होंगे? रत्नाकर ने कहा कि न तो मुझे पता है और न ही कभी मैने इस विषय में सोचा है| साधुओं के गुरु ने कहा कि जाकर अपने परिवार के लोगों से पूछ कर आवो और यदि वे तुम्हारे पापकर्म के दण्ड के भागीदार होने के लिये तैयार हैं तो अवश्य लूटमार करते रहना वरना इस कार्य को छोड़ देना, यदि तुम्हें संदेह है कि हम लोग भाग जायेंगे तो हमें वृक्षों से बांधकर चले जाओ| साधुओं को पेड़ों से बांधकर रत्नाकर अपने परिजनों के पास पहुँचे| पत्नी, संतान, माता-पिता आदि में से कोई भी उनके पापकर्म में के फल में भागीदार होने के लिये तैयार न था, सभी का कहना था कि भला किसी एक के कर्म का फल कोई दूसरा कैसे भोग सकता है! रत्नाकर को अपने परिजनों की बातें सुनकर बहुत दुख हुआ और उन साधुओं से क्षमा मांग कर उन्हें छोड़ दिया| साधुओं से रत्नाकर ने अपने पापों से उद्धार का उपाय भी पूछा| साधुओं ने उन्हें तमसा नदी के तट पर जाकर 'राम-राम' का जाप करने का परामर्श दिया| रत्नाकर ने वैसा ही किया परंतु वे राम शब्द को भूल जाने के कारण 'मरा-मरा' का जाप करते हुये अखंड तपस्या में लीन हो गये| तपस्या के फलस्वरूप उन्हें दिव्य ज्ञान की प्राप्ति हुई और वे वाल्मीकि के नाम से प्रसिद्ध हुये| [[श्रेणी:रामायण]] मनोहरथाना 7911 29587 2006-10-04T16:44:52Z Mitul0520 211 {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = मनोहरथाना | प्रकार = | latd = 24.14 | longd=76.48 | प्रदेश = राजस्थान | जिला = [[झालावाड]] | शासक पद = [[सरपंच]] | शासक का नाम = बालकिशन न्याती | शासक पद 2 = [[विधायक]] | शासक का नाम 2 = जगन्नाथ वर्मा | ऊँचाई = | जनगणना का वर्ष = | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = | घनत्व = | क्षेत्रफल = | दूरभाष कोड = 91 (0)7431 | पिनकोड = | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = | unlocode = | वेबसाइट = | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''मनोहरथाना''' [[राजस्थान]] के दक्षिण पूर्व में स्थित [[झालावाड]] जिले का एक कस्बा है । यह [[राजस्थान]]-[[मध्यप्रदेश]] सीमा पर स्थित है और कस्बे से मध्यप्रदेश सीम करीब १२ किलोमीटर है। मनोहर थाना ग्राम पंचायत एवं पंचायत समिती है, तहसील [[अकलेरा]] लगती है। यह ग्राम तीन और से नदियों से घिरा हुआ है । दो तरफ़ से इसे मध्य प्रदेश से आने वाली [[घोडापछाड नदी]] (यहाँ इसे कालीखाड नदी भी कहते हैं) घेरती है एवं एक और से [[परवन नदी]] । गांव के बाहर ही कालीखाड परवन नदी में मिलती है,जिसे संगम स्थल कहा जाता है । गांव के चारों तरफ़ [[परकोटा]] है जिसे प्राचीन काल में मनोहर भील नामक राजा ने बनवाया था । किले में आज भी राजाओं के समय के खण्डहर हुए कक्ष, स्नानागार आदि देखे जा सकते हैं। कुछ वर्ष पहले तक आसपास घने वन भी हुआ करते थे लेकिन अब सब काटे जा चुके हैं। यह कस्बा आस पास के करीब ५० गाँवों के लिये व्यापार का केन्द्र है । कृषि उपज मंडी भी है जहाँ [[काश्तकार]] अपनी फसल बेचने आते हैं । '''भौगोलिक स्थिति''' : 24 Degree 14'15.94" N, 76 Degree 48' 07.24" E '''एस. टी. डी. कोड''' : ०७४३१ '''वर्तमान विधायक''' : जगन्नाथ वर्मा(अक्तोबर २००६) '''वर्तमान सरपंच''' : बालकिशन न्याती (अक्तोबर २००६) == '''देखने योग्य स्थल''' == प्राचीन किला, नदी तट पर स्थित महादेव धाम, कालीखाड बालाजी, थोडी ही दूरी पर स्थित टनटोकरी स्थित हनुमान मंदिर । इसके अलावा करीब २२ किलोमीटर दूर कामखेडा बालाजी का प्रसिद्ध मंदिर है जहाँ हर [[मंगलवार]] को मेला लगता है और दूर दूर से श्रृद्धालू आते है ।यह [[अकलेरा]]-मनोहरथाना मार्ग पर स्थित है । करीब २० किलोमीटर दूर मध्यप्रदेश सीमा पर [[बाघबाघेश्वर]] धाम है जहाँ [[शिव | शिवजी]] का मंदिर है == '''आसपास के प्रमुख कस्बे व शहर''' == :[[अकलेरा]] (राजस्थान) ३७ किलोमीटर (तहसील मुख्यालय) :[[बीनागंज]] (मध्यप्रदेश) २७ किलोमीटर :[[गुना ]] (मध्यप्रदेश) ८० किलोमीटर :[[भोपाल]](मध्यप्रदेश) १७० किलोमीटर :[[इन्दौर]] (मध्यप्रदेश) २२० किलोमीटर :[[कोटा]] (राजस्थान) १८५ किलोमीटर :[[झालावाड]] (राजस्थान)१०० किलोमीटर (जिला मुख्यालय) == '''कैसे पहुँचे''' == [[राजस्थान]] से आने के लिये: [[जयपुर]]-[[जबलपुर]] [[राष्ट्रीय राजमार्ग 12]] (NH १२) पर जयपुर से लगभग ३७० किलोमीटर दूर अकलेरा से मनोहर थाना के लिये अलग रास्ता निकलता है । कोटा एवं झालावाड से नियमित बस सेवा उपलब्ध है| [[मध्यप्रदेश]] की तरफ़ से : [[आगरा]]-[[मुम्बई]] [[राष्ट्रीय राजमार्ग 3]] (NH 3) पर बीनागंज कस्बे से रास्ता निकलता है । बीनागंज के लिये इन्दौर,भोपाल एवं गुना से नियमित बसें उपलब्ध हैं । बीनागंज से प्राइवेट जीप व टेक्सी का सहारा लेना होता है। बीनागंज में रेलवे लाइन भी है, स्टेशन का नाम चांचौडा-बीनागंज है । == '''कहाँ ठहरें''' == ठहरने के ज्यादा विकल्प उपलब्ध नही हैं। सरकारी डाकबंगले के अलावा बस स्टेण्ड पर एक धर्मशाला है । == '''व्यापार एवं वाणिज्य''' == कस्बा आसपास के कई गाँवों के लिये व्यापार का केन्द्र है । इलाके में मुख्य फ़सलें [[सोयाबीन]], [[सरसों]], [[धनिया]], [[चना]], [[मक्का]], [[गेहूँ]] आदि होती हैं जो मनोहरथान कृषि उपज मंडी में बिकने आती हैं। प्रत्येक [[रविवार]] को [[हाट बाजार]] लगता है। साल में एक बार [[शिवरात्रि | महाशिवरात्रि]] के अवसर पर मेला भी लगता है जो करीब एक महीना चलता है और विशेष आकर्षण का केन्द्र होता है। [[श्रेणी:राजस्थान]] झालवाड़ 7912 29546 2006-10-04T11:06:45Z Nitinbagla 773 झालवाड़ का नाम बदलकर झालावाड कर दिया गया है: वर्तनी अशुद्दि #REDIRECT [[झालावाड]] कोटा 7913 29548 2006-10-04T11:15:24Z Nitinbagla 773 कोटा राजस्थान का एक प्रमुख औद्योगिक एवं शैक्षणिक शहर है । यह चम्बल नदी के तट पर बसा हुआ है । राजधानी जयपुर से लगभग २४० किलोमीटर दूर सडक एवं रेलमार्ग से । जयपुर-जबलपुर राष्ट्रीय राजमार्ग १२ पर स्थित । '''समीपवर्ती जिले:''' बूंदी, झालावाड, चित्तौडगढ, बांरा '''STD Code:''' 0744 '''दर्शनीय स्थल''' चम्बल गार्डन, कोटा बैराज, जग महल पैलेस, अजायब घर,मथुराधीश जी का मंदिर, चरण चौकी परमानंद दास 7914 29563 2006-10-04T11:58:26Z Nitinbagla 773 वल्लभ संप्रदाय ([[पुष्टिमार्ग]]) के आठ कवियों ([[अष्टछाप]] कवि) में एक । जिन्होने भगवान श्री कृष्ण की विभिन्न लीलाओं का अपने पदों में वर्णन किया '''अष्टछाप कवि''' [[सूरदास]] [[परमानंद दास]] [[कुंभन दास]] [[कृष्ण दास]] [[चतुर्भुज दास]] [[छीतस्वामी]] [[नंद दास]] [[गोविंद दास]] '''परमानंद दास जी के कुछ पद''' यह मांगो गोपीजन वल्लभ । मानुस जन्म और हरि सेवा, ब्रज बसिबो दीजे मोही सुल्लभ ॥१॥ श्री वल्लभ कुल को हों चेरो,वल्लभ जन को दास कहाऊं । श्री जमुना जल नित प्रति न्हाऊं, मन वच कर्म कृष्ण रस गुन गाऊं ॥२॥ श्री भागवत श्रवन सुनो नित, इन तजि हित कहूं अनत ना लाऊं । ‘परमानंद दास’ यह मांगत, नित निरखों कबहूं न अघाऊं ॥३॥ ---------------------------------------------------- आज दधि मीठो मदन गोपाल । भावे मोही तुम्हारो झूठो,सुन्दर नयन विशाल ॥ बहुत दिवस हम रहे कुमुदवन,कृष्ण तिहारे साथ । एसो स्वाद हम कबहू न देख्यो सुन गोकुल के नाथ ॥ आन पत्र लगाए दोना, दीये सबहिन बाँट । जिन नही पायो सुन रे भैया, मेरी हथेली चाट ॥ आपुन हँसत हँसावत औरन, मानो लीला रूप । परमानंद प्रभु इन जानत हों, तुम त्रिभुवन के भूप॥ ----------------------------------------------------- माई मीठे हरि जू के बोलना । पांय पैंजनी रुनझुन बाजे, आंगन आंगन डोलना ॥ काजर तिलक कंठ कचुलामल, पीतांबर को चोलना । ‘परमानंद दास’ की जीवनी, गोपि झुलावत झोलना ॥ अष्टछाप 7915 29557 2006-10-04T11:52:12Z Nitinbagla 773 महाप्रभु श्री [[वल्लभाचार्य]] जी एवं उनके पुत्र श्री [[विट्ठलनाथ]] जी द्वारा संस्थापित ८ भक्तिकालीन कवि, जिन्होने अपने विभिन्न पद एवं कीर्तनों के माध्यम से भगवान श्री कृष्ण की विभिन्न लीलाओं का गुणगान किया । '''अष्टछाप कवि''' [[सूरदास]] [[परमानंद दास]] [[नंद दास]] [[चतुर्भुज दास]] [[कृष्ण दास]] [[कुंभन दास]] [[छीत स्वामी]] [[गोविंद दास]] चतुर्भुज दास 7916 29559 2006-10-04T11:54:23Z Nitinbagla 773 वल्ल्भ संप्रदाय ([[पुष्टिमार्ग]]) के आठ कवियों ([[अष्टछाप]] कवि) में एक । जिन्होने भगवान श्री कृष्ण की विभिन्न लीलाओं का अपने पदों में वर्णन किया '''चतुर्भुज दास जी के कुछ पद''' मैया मोहि माख्नन मिसरी भावे । मीठो दधि मिठाई मधुघृत, अपने कर सों क्यों न खवावे ॥१॥ कनक दोहनी दे कर मेरे, गो दोहन क्यों न सिखावे । ओट्यो दूध धेनु धोरी को, भर के कटोरा क्यों न पिवावे ॥२॥ अजहु ब्याह करत नही मेरो, तोहे नींद क्यों आवे । ‘चतुर्भुज’ प्रभु गिरिधर की बतियाँ, सुन ले उछंग पय पान करावें ॥३॥ --------------------------------------------------------- मंगल आरती गोपाल की । नित प्रति मंगल होत निरख मुख, चितवन नयन विशाल की ॥ मंगल रूप श्याम सुंदर को, मंगल छवि भृकुटि सुभाल की । चतुर्भुज प्रभु सदा मंगल निधि, बानिक गिरिधर लाल की ॥ नंद दास 7918 29562 2006-10-04T11:57:43Z Nitinbagla 773 [[वल्लभ संप्रदाय]] ([[पुष्टिमार्ग]]) के आठ कवियों ([[अष्टछाप]] कवि) में एक । जिन्होने भगवान श्री कृष्ण की विभिन्न लीलाओं का अपने पदों में वर्णन किया '''नंददास जी के कुछ पद''' नंद भवन को भूषण माई । यशुदा को लाल, वीर हलधर को, राधारमण सदा सुखदाई ॥ इंद्र को इंद्र, देव देवन को, ब्रह्म को ब्रह्म, महा बलदाई । काल को काल, ईश ईशन को, वरुण को वरुण, महा बलजाई ॥ शिव को धन, संतन को सरबस, महिमा वेद पुराणन गाई । ‘नंददास’ को जीवन गिरिधर, गोकुल वंदन कुंवर कन्हाई ॥ ---------------------------------------------------------------------- प्रात समय श्री वल्ल्लभ सुत को, पुण्य पवित्र विमल यश गाऊँ । सुन्दर सुभग वदन गिरिधर को, निरख निरख दोउ दृगन खिलाऊं ॥ मोहन मधुर वचन श्री मुख तें, श्रवनन सुन सुन हृदय बसाऊँ । तन मन धन और प्रान निवेदन, यह विध अपने को सुफ़ल कराऊँ ॥ रहों सदा चरनन के आगे, महाप्रसाद को झूठन पाऊँ । नंददास प्रभु यह माँगत हों वल्लभ कुल को दास कहाऊँ ॥ विकिपीडिया:पन्नों को बदलने में संकोच न करें 7919 29564 2006-10-04T11:59:16Z 84.185.211.141 laaaaaaaaaaaaaa छीतस्वामी 7920 29575 2006-10-04T14:45:11Z Mitul0520 211 '''छीतस्वामी''' [[वल्लभ संप्रदाय]] ([[पुष्टिमार्ग]]) के आठ कवियों ([[अष्टछाप]] कवि) में एक । जिन्होने भगवान श्री [[कृष्ण]] की विभिन्न लीलाओं का अपने पदों में वर्णन किया '''छीतस्वामी जी का एक पद''' भोग श्रृंगार यशोदा मैया,श्री विट्ठलनाथ के हाथ को भावें । नीके न्हवाय श्रृंगार करत हैं, आछी रुचि सों मोही पाग बंधावें ॥ तातें सदा हों उहां ही रहत हो, तू दधि माखन दूध छिपावें । छीतस्वामी गिरिधरन श्री विट्ठल, निरख नयन त्रय ताप नसावें ॥ [[श्रेणी:वल्लभ संप्रदाय]] गोविंद दास 7921 29570 2006-10-04T12:08:25Z Nitinbagla 773 वल्ल्भ संप्रदाय (पुष्टिमार्ग) के आठ कवियों (अष्टछाप कवि) में एक । जिन्होने भगवान श्री कृष्ण की विभिन्न लीलाओं का अपने पदों में वर्णन किया '''गोविंद दास जी का एक पद''' श्री वल्लभ चरण लग्यो चित मेरो । इन बिन और कछु नही भावे, इन चरनन को चेरो ॥१॥ इन छोड और जो ध्यावे सो मूरख घनेरो । गोविन्द दास यह निश्चय करि सोहि ज्ञान भलेरो ॥२॥ कन्नौजी 7923 29594 2006-10-04T18:09:18Z डॉ॰ जगदीश 668 उत्तर प्रदेश के इटावा फर्रुखाबाद हरदोई शाहजहांपुर कानपुर हरदोई और पीलीभीत जिलों के ग्रामीणांचल में बहुतायत से बोली जाती है। कन्नौजी भाषा और उसके लोक साहित्य पर जो शोध कार्य हुए हैं उनमें सन्त राम अनिल, डॉ॰ सुरेश चन्द्र त्रिपाठी और डॉ॰ जगदीश व्योम द्वारा किए गए महत्वपूर्ण कार्य है। कन्नौजी पर डॉ॰ जगदीश व्योम का महत्वपूर्ण कार्य है 'कन्नौजी लोकगाथाओं का सर्वेक्षण और विश्लेषण" यह ग्रन्थ प्रकाशित है। डॉ॰ जगदीश व्योम तथा डॉ॰ राजकुमार सिंह ने कन्नौजी का लोकोक्ति एवं मुहवरा कोश भी तैयार करके प्रकाशित कराया है जो कि काफी चर्चित रहा है। Template:!/doc 7924 29599 2006-10-04T20:30:00Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया से लिया गय ==Documentation== This is an auxiliary template allowing to encode "<code>|</code>" within template parameters. It is '''unnecessary''' to get a "<code>|</code>" in these cases, better use "<code>&amp;#124;</code>" for this purpose. However the "<code>|</code>" delimiter for a Wiki table has to be escaped by a template if it's used within a template, see also [[WP:QIF]]. Note that there's no such problem with "<code>!</code>" (exclamation mark), it only affects "<code>|</code>" (vertical bar) in conjunction with the [[m:Help:Parameter_default]] mechanism within tables. For obvious reasons this is a '''high risk template''', and it cannot be [[WP:SUBST|substituted]]. Template:वर्षबक्सा 7925 29602 2006-10-04T20:43:00Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया से लिया गया {| class="infobox" {{{width|400}}} |- {{#if: {{{in?|}}} | {{!}} align="right" {{!}} <small>'''वर्ष {{{in?|}}}:'''</small> {{!}} align="center" style="vertical-align:middle;" {{!}} [[{{{yp1}}} {{{in?|}}}|{{{yp1}}}]]&nbsp;[[{{{yp2}}} {{{in?|}}}|{{{yp2}}}]]&nbsp;[[{{{yp3}}} {{{in?|}}}|{{{yp3}}}]]&nbsp;'''[[{{{वर्ष}}} {{{in?|}}}|{{{वर्ष}}}]]'''&nbsp;[[{{{ya1}}} {{{in?|}}}|{{{ya1}}}]]&nbsp;[[{{{ya2}}} {{{in?|}}}|{{{ya2}}}]]&nbsp;[[{{{ya3}}} {{{in?|}}}|{{{ya3}}}]] }} |- style="background-color:#f3f3f3" | align="right" | <small>'''[[शताब्दी]]:''' </small> | align="center" | [[{{{cp}}}]]&nbsp;&middot;&nbsp;'''[[{{{c}}}]]'''&nbsp;&middot;&nbsp;[[{{{cf}}}]] |- | align="right" | <small>'''[[दशक]]:'''</small> | align="center" | [[{{{dp3}}}]]&nbsp;[[{{{dp2}}}]]&nbsp;[[{{{dp1}}}]]&nbsp;'''[[{{{d}}}]]'''&nbsp;[[{{{dn1}}}]]&nbsp;[[{{{dn2}}}]]&nbsp;[[{{{dn3}}}]] |- style="background-color:#f3f3f3" | align="right" | <small>'''[[वर्ष]]:'''</small> | align="center" | [[{{{yp1}}}]]&nbsp;[[{{{yp2}}}]]&nbsp;[[{{{yp3}}}]]&nbsp;'''[[{{{year}}}]]'''&nbsp;[[{{{ya1}}}]]&nbsp;[[{{{ya2}}}]]&nbsp;[[{{{ya3}}}]] |} २००६ 7926 41524 2007-01-06T19:52:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nrm:2006]] वर्ष '''२००६''' रविवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००३ | yp2=२००४ | yp3=२००५ | year=२००६ | ya1=२००७ | ya2=२००८ | ya3=२००९ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} <div align="center"> [[जनवरी २००६ | जनवरी]] | [[फ़रवरी २००६ | फरवरी]] | [[मार्च २००६ | मार्च ]] | [[अप्रैल २००६ | अप्रैल]] | [[मई २००६ | मई]] | [[जून २००६ | जून ]] | [[जुलाई २००६ | जुलाई]] | [[अगस्त २००६ | अगस्त ]] | [[सितम्बर २००६ | सितम्बर ]] | [[अक्टूबर २००६ | अक्टूबर ]] | [[नवम्बर २००६ | नवम्बर ]] | [[दिसम्बर २००६ | दिसम्बर ]] </div> [[af:2006]] [[am:2006 እ.ኤ.አ.]] [[an:2006]] [[ang:2006]] [[ar:2006]] [[ast:2006]] [[av:2006]] [[az:2006]] [[ba:2006]] [[bat-smg:2006]] [[be:2006]] [[bg:2006]] [[bn:২০০৬]] [[bo:2006]] [[br:2006]] [[bs:2006]] [[ca:2006]] [[ceb:2006]] [[cho:2006]] [[chr:2006]] [[co:2006]] [[cs:2006]] [[csb:2006]] [[cv:2006]] [[cy:2006]] [[da:2006]] [[de:2006]] [[dv:2006]] [[el:2006]] [[en:2006]] [[eo:2006]] [[es:2006]] [[et:2006]] [[eu:2006]] [[fa:۲۰۰۶ (میلادی)]] [[fi:2006]] [[fiu-vro:2006]] [[fo:2006]] [[fr:2006]] [[frp:2006]] [[fur:2006]] [[fy:2006]] [[ga:2006]] [[gd:2006]] [[gl:2006]] [[got:2006]] [[gu:2006]] [[gv:2006]] [[he:2006]] [[hr:2006]] [[ht:2006 (almanak gregoryen)]] [[hu:2006]] [[hy:2006]] [[ia:2006]] [[id:2006]] [[ie:2006]] [[ilo:2006]] [[io:2006]] [[is:2006]] [[it:2006]] [[ja:2006年]] [[jbo:2006moi nanca]] [[jv:2006]] [[ka:2006]] [[kg:2006]] [[kk:2006]] [[kn:೨೦೦೬]] [[ko:2006년]] [[ks:2006]] [[ksh:Joohr 2006]] [[ku:2006]] [[kw:2006]] [[ky:2006]] [[la:2006]] [[lb:2006]] [[lg:2006]] [[li:2006]] [[lij:2006]] [[lmo:2006]] [[ln:2006]] [[lt:2006]] [[map-bms:2006]] [[mg:2006]] [[mi:2006]] [[mk:2006]] [[ml:2006]] [[mn:2006]] [[mo:2006]] [[mr:ई.स. २००६]] [[ms:2006]] [[na:2006]] [[nah:2006]] [[nap:2006]] [[nds-nl:2006]] [[nl:2006]] [[nn:2006]] [[no:2006]] [[nrm:2006]] [[oc:2006]] [[os:2006]] [[pam:2006]] [[pap:2006]] [[pdc:2006]] [[pl:2006]] [[pms:2006]] [[pt:2006]] [[qu:2006]] [[rm:2006]] [[rmy:2006]] [[ro:2006]] [[roa-rup:2006]] [[ru:2006 год]] [[ru-sib:2006]] [[sa:2006]] [[sc:2006]] [[scn:2006]] [[sco:2006]] [[se:2006]] [[sh:2006]] [[si:2006]] [[simple:2006]] [[sk:2006]] [[sl:2006]] [[sq:2006]] [[sr:2006]] [[su:2006]] [[sv:2006]] [[sw:2006]] [[ta:2006]] [[te:2006]] [[tg:2006]] [[th:พ.ศ. 2549]] [[tk:2006]] [[tl:2006]] [[tpi:2006]] [[tr:2006]] [[tt:2006]] [[udm:2006]] [[ug:2006]] [[uk:2006]] [[ur:2006ء]] [[uz:2006]] [[vec:2006]] [[vi:2006]] [[vls:2006]] [[wa:2006]] [[war:2006]] [[yi:ה'תשס"ו]] [[zh:2006年]] [[zh-classical:二〇〇六年]] [[zh-min-nan:2006 nî]] [[zh-yue:2006年]] २००७ 7927 29605 2006-10-04T21:02:13Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''२००७''' सोमवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००४ | yp2=२००५ | yp3=२००६ | year=२००७ | ya1=२००८ | ya2=२००९ | ya3=२०१० | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} २००८ 7928 29606 2006-10-04T21:03:53Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''२००८''' मंगलवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००५ | yp2=२००६ | yp3=२००७ | year=२००८ | ya1=२००९ | ya2=२०१० | ya3=२०११ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} २००९ 7929 29607 2006-10-04T21:06:29Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''२००९''' बृहस्पतिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००६ | yp2=२००७ | yp3=२००८ | year=२००९ | ya1=२०१० | ya2=२०११ | ya3=२०१२ | dp3=१९७०वाँ | dp2=१९८०वाँ | dp1=१९९०वाँ | d=२०००वाँ | dn1=२०१०वाँ | dn2=२०२०वाँ | dn3=२०३०वाँ }} २०१० 7930 29608 2006-10-04T21:09:00Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''२०१०''' बृहस्पतिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००७ | yp2=२००८ | yp3=२००९ | year=२०१० | ya1=२०११ | ya2=२०१२ | ya3=२०१३ | dp3=१९८०वाँ | dp2=१९९०वाँ | dp1=२०००वाँ | d=२०१०वाँ | dn1=२०२०वाँ | dn2=२०३०वाँ | dn3=२०४०वाँ }} २०११ 7931 29609 2006-10-04T21:09:49Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''२०११''' बृहस्पतिवार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=२०वीं शताब्दी | c=२१वीं शताब्दी | cf=२२वीं शताब्दी | yp1=२००८ | yp2=२००९ | yp3=२०१० | year=२०११ | ya1=२०१२ | ya2=२०१३ | ya3=२०१४ | dp3=१९८०वाँ | dp2=१९९०वाँ | dp1=२०००वाँ | d=२०१०वाँ | dn1=२०२०वाँ | dn2=२०३०वाँ | dn3=२०४०वाँ }} १९९९ 7932 29617 2006-10-04T21:34:46Z श्याम 415 अङ्रेजि विकीपिडीया की तर्ज पर् वर्ष '''१९९९''' शुक्र्वार से प्रारम्भ होने वाला वर्ष है। {{वर्षबक्सा| | in?= | cp=१९वीं शताब्दी | c=२०वीं शताब्दी | cf=२१वीं शताब्दी | yp1=१९९६ | yp2=१९९७ | yp3=१९९८ | year=१९९९ | ya1=२००० | ya2=२००१ | ya3=२००२ | dp3=१९६०वाँ | dp2=१९७०वाँ | dp1=१९८०वाँ | d=१९९०वाँ | dn1=२०००वाँ | dn2=२०१०वाँ | dn3=२०२०वाँ }} श्रेणी:सदस्य en-3 7933 29621 2006-10-04T23:34:09Z श्याम 415 परिचय यह श्रेणी उन सदस्यों के लिये हैं जो आंग्ल भाषा कि अच्छी जानकारी रखते हैं और विकसित स्तर पर विचार विमर्श करने में समर्थ हैं। झालावाड 7934 29633 2006-10-05T06:28:21Z Nitinbagla 773 झालावाड का नाम बदलकर झालावाड़ कर दिया गया है #REDIRECT [[झालावाड़]] भारतीय प्रबंधन संस्थान 7935 29903 2006-10-07T16:08:18Z Mitul0520 211 वर्तमान में ६ '''भारतीय प्रबंधन संस्थान''' हैं जो [[अहमदाबाद]], [[लखनऊ]], [[बंगलोर]], [[कलकत्ता]], [[इन्दौर]] और [[कोझीकोड]] में स्थित हैं। यहाँ प्रवेश का माध्यम अखिल भारतीय स्तर पर होने वाली प्रवेश परीक्षा CAT है [[श्रेणी: भारतीय प्रबंधन संस्थान]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] जवाहर नवोदय विद्यालय 7936 30064 2006-10-09T05:34:15Z Nitinbagla 773 '''[[जवाहर नवोदय विद्यालय]]''' भारत सरकार के [[मानव संसाधन विकास मंत्रालय]] द्वारा चलाये जाते हैं । ये पूर्णतः आवासीय एवं निःशुल्क विद्यालय होते हैं जहाँ विद्यार्थियों को नि:शुल्क आवास, भोजन, शिक्षा एवं खेलकूद सामग्री उपलब्ध कराई जाती है। हर जिले में एक नवोदय विद्यालय होता है । प्रवेश हेतु कक्षा ५ एवं कक्षा ८ के विद्यार्थियों के लिये प्रवेश परीक्षा होती है एवं प्रत्येक जिले से ८० छात्रों का चयन किया जाता है। वर्तमान में पूरे भारत में ५०९ विद्यालय स्वीकृत हैं जिनमें से ४८५ विद्यालय पूर्ण रूप से कार्यरत हैं ==बाहरी कडी== नवोदय विद्यालय समीति की आधिकारिक वेबसाइट [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:शिक्षण संस्थान]] चतुर्भुज 7937 42854 2007-01-13T22:05:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Firkant]] '''चतुर्भुज''' [[चार]] सरल [[रेखा|रेखाओं]] से घिरी बंद आकृति को कहते हैं| == चतुर्भुज के प्रकार == *[[वर्ग]] *[[आयत]] *[[समानांतर चतुर्भुज]] *[[सम चतुर्भुज]] [[श्रेणी: ज्यामिति]] [[ar:رباعي الأضلاع]] [[bg:Четириъгълник]] [[ca:Quadrilàter]] [[cs:Čtyřúhelník]] [[da:Firkant]] [[de:Viereck]] [[en:Quadrilateral]] [[es:Cuadrilátero]] [[fi:Nelikulmio]] [[fr:Quadrilatère]] [[gl:Cuadrilátero]] [[he:מרובע]] [[hr:Četverokut]] [[hu:Négyszög]] [[io:Quadrilatero]] [[it:Quadrilatero]] [[ja:四角形]] [[ka:ოთხკუთხედი]] [[ko:사각형]] [[li:Veerhook]] [[lt:Keturkampis]] [[lv:Četrstūris]] [[nl:Vierhoek]] [[pl:Czworokąt]] [[pt:Quadrilátero]] [[ru:Четырёхугольник]] [[sh:Četverokut]] [[sl:Četverokotnik]] [[sv:Fyrhörning]] [[ta:நாற்கரம்]] [[th:รูปสี่เหลี่ยม]] [[tr:Dörtgen]] [[uk:Чотирикутник]] [[vi:Tứ giác]] [[zh:四邊形]] [[zh-min-nan:Sì-kak-hêng]] वर्ग 7938 29671 2006-10-05T14:46:34Z Mitul0520 211 परिभाषा : यदि किसी [[चतुर्भुज]] की चारों भुजाएं बराबर हों और एक दूसरे को ९० अंश के [[कोण]] पर काटती हों तो उसे वर्ग कहते हैं । ==वर्ग का परिमाप== यदि भुजा की लम्बाई 'क' इकाई है तो [[परिमाप]] = ४ X 'क' ==वर्ग का क्षेत्रफल== यदि भुजा की लम्बाई 'क' इकाई है तो [[क्षेत्रफल]] = 'क' X 'क' [[श्रेणी: ज्यामिति]] [[en:square]] आयत 7939 41076 2007-01-03T12:49:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, bn, ca, cs, da, de, es, et, eu, fi, fr, he, ht, hu, it, ka, ko, li, lt, nl, nn, no, pl, pt, qu, ru, simple, sk, sv, ta, vi, vls, zh यदि किसी [[चतुर्भुज]] की आमने सामने की दो-दो भुजाएं बराबर हों और सभी भुजाएं एक दूसरे को ९० अंश के [[कोण]] पर काटती हों तो उसे आयत कहते हैं । ==आयत का परिमाप== यदि एक भुजा की लम्बाई 'अ' इकाई है और दूसरी भुजा की लम्बाई 'ब' इकाई, तो [[परिमाप]] = २ X(अ+ब) ==आयत का क्षेत्रफल== यदि एक भुजा की लम्बाई 'अ' इकाई है और दूसरी भुजा की लम्बाई 'ब' इकाई, तो [[क्षेत्रफल]] = 'अ' X 'ब' [[श्रेणी: ज्यामिति]] [[bg:Правоъгълник]] [[bn:আয়তক্ষেত্র]] [[ca:Rectangle]] [[cs:Obdélník]] [[da:Rektangel]] [[de:Rechteck]] [[en:Rectangle]] [[es:Rectángulo]] [[et:Ristkülik]] [[eu:Laukizuzen]] [[fi:Suorakulmio]] [[fr:Rectangle]] [[he:מלבן]] [[ht:Rektang]] [[hu:Téglalap]] [[it:Rettangolo]] [[ka:მართკუთხედი]] [[ko:직사각형]] [[li:Rechhook]] [[lt:Stačiakampis]] [[nl:Rechthoek]] [[nn:Rektangel]] [[no:Rektangel]] [[pl:Prostokąt]] [[pt:Rectângulo]] [[qu:Wask'a]] [[ru:Прямоугольник]] [[simple:Rectangle]] [[sk:Obdĺžnik]] [[sv:Rektangel]] [[ta:செவ்வகம்]] [[vi:Hình chữ nhật]] [[vls:Rechtoek]] [[zh:矩形]] बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय 7940 45499 2007-01-23T20:35:32Z Mitul0520 211 आधुनिक युग में बंगला साहित्य का उत्थान उन्नीसवीं सदी के मध्य से शुरु हुआ। इसमें राजा राम मोहन राय, ईशवर चन्द्र विद्यासागर, परिचन्द्र मित्रा, माईकल मदसूदन दत्त, '''बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय''' ([[बांग्ला]] বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায় ''बॉङ्‌किम्‌चॉन्द्रो चॉट्टोपाद्धै‍‍‍य्‌''), रवीन्द्र नाथ टेगोर ने अग्रणी भूमिका निभायी। इसके पहले बंगाल के साहित्यकार बंगला की जगह संस्कृत या अंग्रेजी में लिखना पसन्द करते थे। बंगला साहित्य में जनमानस तक पैंठ बनाने वालों मे शायद बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय पहले साहित्यकार थे। बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय का जन्म १८३८ में एक परंपरागत और समृद्ध बंगाली परिवार में हुआ था उनकी पहली प्रकाशित बांग्ला कृति 'दुर्गेशनंदिनी' मार्च १८६५ में छपी थी। उनकी शिक्षा हुगली कॉलेज और प्रेसीडेंसी कॉलेज में हुई। १८५७ में उन्होंने बीए पास किया और १८६९ में क़ानून की डिग्री हासिल की। इसके बाद उन्होने सरकारी नौकरी कर ली और १८९१ में सरकारी सेवा से रिटायर हुए। उनका निधन अप्रैल १८९४ में हुआ। बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय सरकारी सेवा में थे और १८७० में जब अंग्रेजी हूकमत ने God save the King/Queen गाना अनिवार्य कर दिया तो इसके विरोध में [[वन्दे मातरम्]] गीत के पहले दो पैराग्राफ १८७६ में संस्कृत में लिखे। इन दोनो पैराग्राफ में केवल मार्त-भूमि की वन्दना है। बंकिम चन्द्र ने १८८२ में आनन्द मठ नाम का उपन्यास बंगला में लिखा और इस गीत को उसका हिस्सा बनाया। उस समय इस उपन्यास की जरूरत समझते हुये इसके बाद के पैराग्राफ बंगला भाषा में जोड़े गये। इन बाद के पैराग्राफ में दुर्गा की स्तुति है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: बांग्ला साहित्य]] दशहरा 7941 29700 2006-10-05T21:19:43Z Mitul0520 211 [[दशहरा]] हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है। उतर [[भारत]] मे दशहरा [[राम]] की जीवन-कथा से जुडा है। पूर्व भारत मे दशहरा '''विजयदशमी''' के नाम से भी जाना जाता है। [[श्रेणी:पर्व]] लक्ष्मण 7943 38017 2006-12-12T07:05:55Z Gk awadhiya 602 '''लक्ष्मण''' रामायण के एक आदर्श पात्र हैं। ज्ञान, तपस्या, अध्यात्म, धर्मभाव, नीति आदि सभी विषयों में वे लगभग राम से समानता रखते हैं। [[रामायण]] के अनुसार, [[राजा दशरथ]] के तीसरे पुत्र थे, उनकी माता [[सुमित्रा]] थी। वे [[राम]] के भाई थे, इन दोनो भाईयो मे आपार प्रेम था। उन्होने राम-[[सीता]] के साथ 14 वर्षो का वनवास किया। मंदिरो मे अकसर ही राम-सीता के साथ उनकी भी पूजा होती है। उनके अन्य भाई थे [[भरत]] और [[शत्रुघ्न]]| ==आदर्श भाई== लक्ष्मण एक आदर्श अनुज हैं। राम को पिता ने वनवास दिया किन्तु लक्ष्मण राम के साथ स्वेच्छा से वन गमन करते हैं - ज्येष्ठानुवृति, स्नेह तथा धर्मभाव के कारण। राम के साथ उनकी पत्नी सीता के होने से उन्हें आमोद-प्रमोद के साधन प्राप्त है किन्तु लक्ष्मण ने समस्त आमोदों का त्याग कर के केवल सेवाभाव को ही अपनाया। वास्तव में लक्ष्मण का वनवास राम के वनवास से भी अधिक महान है। ==भाई के लिये बलिदान की भावना का आदर्श== वाल्मीकि रामायण के अनुसार राक्षस कबंध से युद्ध के अवसर पर लक्ष्मण राम से कहते हैं, "हे राम! इस कबंध राक्षस का वध करने के लिये आप मेरी बलि दे दीजिये। मेरी बलि के फलस्वरूप आप सीता तथा अयोध्या के राज्य को प्राप्त करने के पश्चात् आप मुझे स्मरण करने की कृपा बनाये रखना।" ==सदाचार का आदर्श== सीता की खोज करते समय जब मार्ग में सीता के आभूषण मिलते हैं तो राम लक्ष्मण से पूछते हैं कि हे लक्ष्मण क्या तुम इन आभूषणों को पहचानते हो? इस पर उत्तर में लक्ष्मण कहते हैं कि मैं न तो बाहों में बंधने वाले केयूर को पहचानता हूँ और न ही कानों के कुण्डल को। मैं तो प्रतिदिन माता [[सीता]] के चरण स्पर्श करता था अतः उनके पैरों के नूपुर को अवश्य ही पहचानता हूँ। सीता के पैरों के सिवा किसी अन्य अंग पर दृष्टि न डालने सदाचार का आदर्श है। ==वैराग्य की मूर्ति== बड़े भाई के लिये चौदह वर्षों तक पत्नी से अलग रहना वैराग्य का आदर्श उदाहरण है। ==लक्ष्मण के पुत्र== लक्ष्मण के अंगद तथा चन्द्रकेतु नामक दो पुत्र हुये जिन्होंने क्रमशः अंगदीया पुरी तथा चन्द्रकान्ता पुरी की स्थापना की। [[श्रेणी:रामायण]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[en:Lakshmana]] सुधीर नारायन 7944 30085 2006-10-09T16:30:15Z Taxman 345 formatting '''सुधीर नारायन''' आगरा, भारत के एक उम्दा गज़ल गायक हैं। उनके गुरु आगरा घराने के उस्ताद शब्बीर अहमद खान ने सुधीर नारायन की सोज़ज़दा आवाज़ को और भी सुरीला बना दिया है। सुधीर नारायन के चाहने वाले दुनिया के कोने कोने मैं फैले हुए हैं। उत्तरप्रदेश, भारत मैं सुधीर नारायन अनगिनत कला एवं संगीत उत्सवों में अपने चाहने वालों का मन मोहते रहते हैं, उनमे खास हैं – ताज-महोत्सव आगरा, झांसी महोत्सव, रामायन-मेला अयोध्या, कुम्भ-मेला इलाहबाद और हरिद्वार। सुधीर नारायन ने उर्दू के उस्ताद शायरों के शायरी की गायकी में उस्तादी की है । सुधीर जब गालिब की गज़ल कहते हैं, तो उनके लफ्ज़ों में गालिब के कलाम की कसक महसूस की जा सकती है । उनकी गायकी में ये असर इसलिये आ पाता है के सुधीर को उस्तादों के कलाम की गहरी जानकारी है। (in-progress) ---- [http://www.chowk.com/show_article.cgi?aid=00002363&channel=chaathouse Ghalib in California] [http://www.khazana.com/et/products/product.asp?sku=INMU1519&Region=&Country=India&Department=Music&Sub%5FDept=&Next=0&Artist=Sudhir+Narain&new%5Ftarget=%2Fet%2Fproducts%2Fproduct%5Fby%5Fartist%2Easp&mscsstcid=&mscssid=HSVR5VWWRS6C8NJQJRJCKKELJE500439 Irshaad at Khazana] [http://www.lsus.edu/news/articles/2005/1031-02sudhirnarain.htm About Sudhir Narain at LSUS] राजा दशरथ 7946 29716 2006-10-05T22:05:22Z Mitul0520 211 '''राजा दशरथ''', [[रामायण]] के अनुसार, [[अयोध्या]] के राजा थे। वे [[रघुवंश]] के थे। उनकी तीन रानियाँ थी - [[रानी कौश्ल्या]], [[रानी कैकयी]] और [[रानी सुमित्रा]]। उनके चार पुत्र थे। रानी कौश्ल्या से उन्हे [[राम]] पैदा हुए, कैकयी से [[भरत]] और सुमित्रा से [[लक्ष्मण]] और [[शत्रुघ्न]]| [[श्रेणी:रामायण]] [[en:Dasaratha]] शत्रुघ्न 7947 29717 2006-10-05T22:12:01Z Mitul0520 211 शत्रुघ्न, [[रामायण]] के अनुसार, [[राजा दशरथ]] के चौथे पुत्र थे, उनकी माता [[सुमित्रा]] थी। वे [[राम]] के भाई थे, उनके अन्य भाई थे [[भरत]] और [[लक्ष्मण]]। [[श्रेणी:रामायण]] [[en:Shatrughna]] भरत 7948 46072 2007-01-25T14:28:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ಭರತ]], [[sv:Bharata]], [[ur:بھرت]] '''भरत''', [[रामायण]] के अनुसार, [[राजा दशरथ]] के दुसरे पुत्र थे, उनकी माता [[कैकयी]] थी। वे [[राम]] के भाई थे, उनके अन्य भाई थे [[लक्ष्मण]] और [[शत्रुघ्न]]। परमंपरा के अनुसार राम, जो की राजा दशरथ के सबसे बडे पुत्र थे, [[श्रेणी:रामायण]] [[en:Bharata (Ramayana)]] [[kn:ಭರತ]] [[sv:Bharata]] [[ur:بھرت]] Template:User es-1 7951 29749 2006-10-06T02:29:49Z Taxman 345 स्पेनी भाषा <div style="float:left;border:solid #C0C8FF 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#F0F8FF" | style="width:45px;height:45px;background:#C0C8FF;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[स्पेनी भाषा|es]]-1''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | Este usuario puede contribuir con un nivel '''[[:Category:User es-1|básico]]''' de '''[[:Category:User es|español]]'''. [[Category:User es|{{PAGENAME}}]] [[Category:User es-1|{{PAGENAME}}]] |} </div> Template:User es-2 7953 29750 2006-10-06T02:30:50Z Taxman 345 नया <div style="float:left;border:solid #77E0E8 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#D0F8FF" | style="width:45px;height:45px;background:#77E0E8;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[स्पेनी भाषा|es]]-2''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | Este usuario puede contribuir con un nivel '''[[:Category:User es-2|intermedio]]''' de '''[[:Category:User es|español]]'''. [[Category:User es|{{PAGENAME}}]] [[Category:User es-2|{{PAGENAME}}]] |} </div> Template:User es-3 7954 29751 2006-10-06T02:32:14Z Taxman 345 नया <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#E0E8FF" | style="width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[स्पेनी भाषा|es]]-3''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | Este usuario puede contribuir con un nivel '''[[:Category:User es-3|avanzado]]''' de '''[[:Category:User es|español]]'''. [[Category:User es|{{PAGENAME}}]] [[Category:User es-3|{{PAGENAME}}]] |} </div> Template:User es-4 7955 29752 2006-10-06T02:33:05Z Taxman 345 नया <div style="float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#FFFF99" | style="width:45px;height:45px;background:#FFFF00;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[स्पेनी भाषा|es]]-4''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | El nivel de este usuario corresponde al de un '''[[:Category:User es-4|hablante casi nativo]]''' del '''[[:Category:User es|español]]'''. [[Category:User es|{{PAGENAME}}]][[Category:User es-4|{{PAGENAME}}]] |}</div> Template:User es-5 7956 29753 2006-10-06T02:34:00Z Taxman 345 नया <div style="float:left;border:solid #87CEEB 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#c0ffff;" | style="width:45px;height:45px;background:#A8BDEC;text-align:center;font-size:14pt" | '''[[स्पेनी भाषा|es]]-5''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | Este usuario puede contribuir con un nivel '''[[:Category:User es-5|profesional]]''' de '''[[:Category:User es|Español]]'''.[[Category:User es|{{PAGENAME}}]][[Category:User es-5|{{PAGENAME}}]] |}</div> श्रेणी:User es 7957 29754 2006-10-06T02:39:25Z Taxman 345 नया Estos usuarios hablan '''español''' [[Category:सदस्य|es]] [[als:Kategorie:User es]] [[ar:تصنيف:مستخدمون es]] [[an:Categoría:Usuario es]] [[ast:Categoría:Usuarios por idioma - Español]] [[gn:Categoría:User es]] [[az:Kateqoriya:User es]] [[zh-min-nan:Category:User es]] [[be:Катэгорыя:User es]] [[br:Rummad:Implijer es]] [[ca:Categoria:Usuaris per idioma - Español]] [[cv:Категори:User es]] [[cs:Kategorie:User es]] [[cy:Categori:User es]] [[da:Kategori:Brugere es]] [[de:Kategorie:User es]] [[el:Κατηγορία:Χρήστης es]] [[en:Category:User es]] [[es:Categoría:Usuarios por idioma - Español]] [[eo:Kategorio:Vikipediisto es]] [[eu:Kategoria:Gaztelania (erabiltzaileak)]] [[fr:Catégorie:Utilisateur es]] [[fy:Kategory:Meidogger es]] [[ga:Catagóir:Úsáideoir es]] [[gl:Category:Usuario es]] [[ko:분류:사용자 es]] [[he:קטגוריה:User es]] [[ka:კატეგორია:მომხმარებელი es]] [[li:Kategorie:Gebroeker es]] [[hu:Kategória:User es]] [[ms:Kategori:User es]] [[na:Category:User es]] [[nl:Categorie:Gebruiker es]] [[ja:Category:User es]] [[no:Kategori:Bruker es]] [[oc:Categoria:Utilisator es]] [[pap:Category:User es]] [[nds:Kategorie:User es]] [[pl:Kategoria:User es]] [[pt:Categoria:Usuário es]] [[qu:Categoría:Ruwaq:es]] [[ru:Категория:User es]] [[scn:Category:User es]] [[sk:Kategória:User es]] [[sl:Kategorija:Uporabnik es]] [[sr:Категорија:Корисник es]] [[fi:Luokka:User es]] [[sv:Kategori:Användare es]] [[tl:Category:User es]] [[th:หมวดหมู่:User es]] [[chr:Category:User es]] [[tr:Kategori:User es]] [[wa:Categoreye:Uzeus es]] [[zh-yue:Category:User es]] [[zh:Category:Es 使用者]] गीज़र 7958 29774 2006-10-06T08:29:38Z Debashish 130 गीजर का नाम बदलकर गीज़र कर दिया गया है: ज का नुक्ता गायब था। '''गीज़र''' एक प्रकार का गर्म पानी का प्राकृतिक सोता (स्रोत) होता है जो समय-समय पर फूटता है और इसमें से गर्म पानी और भाप निकलती है. गीज़र के लिए अनुकूल जल भौमिकी की आवश्यकता होती है जो पृथ्वी के कुछ ही स्थानों पर मौजूद है. == निर्माण == पृथ्वी की सतह का पानी ज़मीन के अंदर जाकर जमा होता है और ऐसी चट्टान से टकराता है जो मैग्मा से तप रही हो. इससे पानी गर्म होने लगता है और फिर ऊपर उठता है और किसी चट्टान की दरार से होकर बाहर फूट पड़ता है. दुनिया में कोई एक हज़ार गीज़र हैं जिनमें से आधे [[अमरीका]] के यैलोस्टोन नेशनल पार्क में हैं. == बिजली की मशीन == गर्म पानी का इस्तेमाल करने के लिए बिजली की जिस मशीन (गीज़र) का इस्तेमाल होता है उसका नाम भी शायद इसी पर पड़ा होगा. [[श्रेणी:भूगोल]] [[ca:Guèiser]] [[cs:Gejzír]] [[da:Gejser]] [[de:Geysir]] [[et:Geiser]] [[el:Θερμοπίδακας]] [[es:Géiser]] [[eo:Gejsero]] [[fr:Geyser]] [[gl:Geyser]] [[it:Geyser]] [[he:גייזר]] [[en:Geyser]] [[lt:Geizeris]] [[hu:Gejzír]] [[nl:Geiser (bron)]] [[ja:間欠泉]] [[pl:Gejzer]] [[pt:Géiser]] [[ru:Гейзер]] [[fi:Geysir]] [[sv:Gejser]] [[tr:Gayzer]] [[uk:Гейзер]] Template:User bn 7960 29767 2006-10-06T08:15:04Z Debashish 130 <div style="float:left;border:solid #6EF7A7 1px;margin:1px"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#C5FCDC" | style="width:45px;height:45px;background:#6EF7A7;text-align:center;font-size:14pt;" | '''[[Bengali language|bn]]''' | style="font-size:12pt;padding:4pt;line-height:1.25em" | '''[[:Category:User bn|বাংলা]]''' এই ব্যবহারকারীর '''[[:Category:User bn-N|মাতৃভাষা]]'''। [[Category:User bn|{{PAGENAME}}]] [[Category:User bn-N|{{PAGENAME}}]] |} </div> <noinclude> <br><br> <br><br> ---- Please note, if your browser does not properly display the [[Bengali script]] characters, please see [[Wikipedia:Enabling complex text support for Indic scripts]], linked [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts&diff=44649513&oldid=44611287|here], for instructions on how to configure your computer [[bn:Template:ব্যবহারকারী বাংলাভাষী]] </noinclude> गीजर 7961 29775 2006-10-06T08:29:38Z Debashish 130 गीजर का नाम बदलकर गीज़र कर दिया गया है: ज का नुक्ता गायब था। #REDIRECT [[गीज़र]] भारतीय वन प्रबंधन संस्थान 7963 29899 2006-10-07T16:06:02Z Mitul0520 211 [[भोपाल]] स्थित '''भारतीय वन प्रबंधन संस्थान''' सन [[1984]] में [[भारतीय प्रबंधन संस्थान]], [[अहमदाबाद]] के सहयोग से स्थापित किया गया था । सन [[1988]] से यहाँ वन प्रबंधन में दो वर्षीय पाठ्यक्रम स्नातकोत्तर डिप्लोमा (Post Graduate Diploma in Forest Management) की शुरुआत की गई । '''पता :''' :भारतीय वन प्रबंधन संस्थान :पोस्ट बाक्स ३५७, नेहरू नगर :भोपाल, मध्यप्रदेश ==यह भी देखे== * [[भारत मे शिक्षा]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी: शिक्षण संस्थान]] देविका रानी 7964 29809 2006-10-06T17:31:08Z Murtasa 83 निःसंदेह भारतीय सिनेमा के लिये देविका रानी का अपूर्व योगदान रहा है और उनका यह योगदान के लिये हमेशा हमेशा याद रखा जायेगा| जिस जमाने में भारत की महिलायें घर की चारदीवारी के भीतर भी घूंघट में मुँह छुपाये रहती थीं, देविका रानी ने चलचित्रों में काम करके अदम्य साहस का प्रदर्शन किया था| उन्हें उनके अद्वितीय सुंदरता के लिये भी याद किया जाता रहेगा| देविका रानी, भारतीय रजतपट की पहली नायिका, का जन्म वाल्टेयर (विशाखापटनम) में हुआ था| वे विख्यात कवि श्री रवीन्द्रनाथ टैगोर के वंश से सम्बंधित थीं, श्री टैगोर उनके चचेरे परदादा थे| देविका रानी के पिता कर्नल एम.एन. चौधरी मद्रास (अब चेन्नई) के पहले 'सर्जन जनरल' थे| उनकी माता का नाम श्रीमती लीला चौधरी था| स्कूल की शिक्षा समाप्त करने के बाद 1920 के दशक के आरंभिक वर्षों में देविका रानी नाट्य शिक्षा ग्रहण करने के लिये लंदन चली गईं और वहाँ वे 'रॉयल एकेडमी आफ ड्रामेटिक आर्ट' (RADA) और रॉयल 'एकेडमी आफ म्युजिक' नामक संस्थाओं में भर्ती हो गईं| वहाँ उन्हें 'स्कालरशिप' भी प्रदान किया गया| उन्होंने 'आर्किटेक्चर', 'टेक्सटाइल' एवं 'डेकोर डिजाइन' विधाओं का भी अध्ययन किया और 'एलिजाबेथ आर्डन' में काम करने लगीं| अध्ययन काल के मध्य देविका रानी की मुलाकात हिमांशु राय से हुई| हिमांशु राय ने देविका रानी को लाइट आफ एशिया नामक अपने पहले प्रोडक्शन के लिया सेट डिजाइनर बना लिया| सन् 1929 में उन दोनों ने विवाह कर लिया| विवाह के बाद हिमांशु राय को जर्मनी के प्रख्यात यू.एफ.ए. स्टुडिओ में 'ए थ्रो आफ डाइस' नामक फिल्म बनाने के लिये निर्माता का काम मिल गया और वे सपत्नीक जर्मनी आ गये| भारत में भी उन दिनों चलचित्र निर्माण का विकास होने लग गया था अतः हिमांशु राय अपने देश में फिल्म बनाने का विचार करने लगे और वे देविका रानी के साथ स्वदेश वापस आ गये| भारत आकर उन्होंने फिल्में बनाना शुरू कर दिया और उनकी फिल्मों में देविका रानी नायिका का काम करने लगीं| सन् 1933 में उनकी फिल्म कर्मा प्रदर्शित हुई और इतनी लोकप्रिय हुई कि लोग देविका रानी को कलाकार के स्थान पर स्टार सितारा कहने लगे| इस तरह देविका रानी भारतीय सिनेमा की पहली महिला फिल्म स्टार बनीं| देविका रानी और उनके पति हिमांशु राय ने मिलकर बांबे टाकीज़ स्टुडिओ की स्थापना की जो कि भारत के प्रथम फिल्म स्टुडिओं में से एक है| बांबे टाकीज़ को जर्मनी से मंगाये गये उस समय के अत्याधुनिक उकरणों से सुसज्जित किया गया| अशोक कुमार, दिलीप कुमार, मधुबाला जैसे महान कलाकारों ने बांबे टाकीज़ में काम कर चुके है अछूत कन्या, किस्मत, शहीद, मेला जैसे अत्यंत लोकप्रिय फिल्मों का निर्माण वहाँ पर हुआ है| अछूत कन्या उनकी बहुचर्चित फिल्म रही है क्योंकि वह फिल्म एक अछूत कन्या और एक ब्राह्मण युवा के प्रेम प्रसंग पर आधारित थी| सन् 1940 में देविका रानी विधवा हो गईं| बांबे टाकीज़ का सम्पूर्ण संचालन उनके पति हिमांशु राय किया करते थे| देविका रानी ने अपने स्टुडिओ बांबे टाकीज़ के संचालन के लिये जी जान लड़ा दिया परंतु सन् 1943 में सशधर और अशोक कुमार तथा अन्य विश्वसनीय लोगों के स्टुडिओ से नाता तोड़ लेने की वजह से वे असहाय हो गईं| उन लोगों ने बांबे टाकीज़ से सम्बंध समाप्त करके फिल्मिस्तान नामक नया स्टुडिओ बना लिया| परिणामस्वरूप देविका रानी को फिल्मों से अपना नाता तोड़ना पड़ा| उन्होंने रूसी चित्रकार स्वेतोस्लाव रोयरिच के साथ सन् 1945 में विवाह कर लिया और बेंगलोर में जाकर बस गईं| भारत के राष्ट्रपति ने सन् 1958 में देविका रानी को पद्मश्री सम्मान प्रदान किया| उन्हें सन् 1970 में प्रथम बार दादा साहेब फाल्के पुरष्कार प्राप्त करने का गौरव भी मिला| देविका रानी का अंतिम संस्कार सम्पूर्ण राजकीय सम्मान के साथ किया गया था| संदर्भ - http://agoodplace4all.com [[en:Devika Rani]] [[de:Devika Rani]] कुर्रतुलएन हैदर 7965 29813 2006-10-06T17:37:16Z Mitul0520 211 /* सम्मान */ कुर्रतुलएन हैदर (जन्म:) [[उर्दू]] की कथाकार है। == जीवन == == सम्मान == * [[1967]] [[साहित्य अकादमी पुरस्कार]], कहानी पतझड़ की आवाज़ * [[1969]] [[सोवियत लैंड नेहरू पुरस्कार]], अनुवाद के लिये * [[1984]] [[पद्मश्री]] * [[1984]] [[गालिब मोदी अवार्ड]] * [[1987]] [[इकबाल सम्मान]] * [[1991]] [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] == प्रकाशित कृतियाँ == * चाँदनी बेगम * मेरे भी सनमखाने * सफ़ीन ए गम ए दिल * आग का दरिया * कारे जहाँ दराज़ * निशांत के सहयात्री ( आखिर ए शब के हमसफ़र ) * गर्दिशे रंगे चमन * पतझड़ की आवाज़ * सितारों से आगे * शीशे का घर * यह दाग दाग उजाला * जहान ए दीगर (रिपोर्ताज़) == यह भी देखे == == बहारी कडियाँ == * [http://pratyaksha.blogspot.com/2006/10/blog-post_05.html चिट्ठा प्रत्यक्षा पे ''किताबी कोना ..कुर्रतुलएन हैदर की चाँदनी बेगम''] [[श्रेणी: उर्दू]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: लेखक]] फ्रैंकफर्ट किताब मेला 7966 40315 2006-12-29T15:28:47Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[tr:Frankfurt Kitap Fuarı]] '''फ्रैंकफर्ट किताब मेला''' विश्व का सबसे बडा [[पुस्तक मेला]] है। यह हर साल [[जर्मनी]] के [[फ्रैंकफर्ट]] शहर मे लगाया जाता है। {{stub}} ==बहारी कडियाँ== * [http://www.book-fair.com/en/portal.php आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी:जर्मनी]] [[श्रेणी:पुस्तक]] [[श्रेणी:पुस्तक मेला]] [[cs:Frankfurtský knižní veletrh]] [[de:Frankfurter Buchmesse]] [[el:Διεθνής Έκθεση Βιβλίου (Φρανκφούρτη)]] [[en:Frankfurt Book Fair]] [[eo:Frankfurta librofoiro]] [[es:Feria del Libro de Fráncfort]] [[eu:Frankfurteko Liburu Azoka]] [[fr:Foire du livre de Francfort]] [[nl:Frankfurter Buchmesse]] [[no:Bokmessen i Frankfurt]] [[pl:Targi Książki we Frankfurcie nad Menem]] [[sv:Bokmässan i Frankfurt]] [[tr:Frankfurt Kitap Fuarı]] राष्ट्रगान 7967 29839 2006-10-06T20:47:27Z मिश्रानुराग 682 [[राष्ट्रगान]] या [[राष्ट्रीय गान]] [[एक]] ही है। Template:हिन्दू धर्म 7968 45888 2007-01-24T20:36:16Z जूहोमि 935 <br clear="all"> {| style="width:90%; margin:1em auto;" class="toccolours" align="center" |- ! colspan="2" align="center" style="background:orange; width:100%;" margin:1em auto;font-size:100%;" |[[Image:HinduSwastika.svg|25px]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; '''[[हिन्दू धर्म]]''' &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Image:HinduSwastika.svg|25px]] |- |align="right" style="font-size: 90%; " |'''[[श्रुति(हिन्दू धर्म)|श्रुति]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[वेद]] · [[उपनिषद]] · [[श्रुति]] |- |align="right" style="font-size: 90%;" |'''[[स्मृति]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[इतिहास (हिन्दू धर्म)|इतिहास]] ([[रामायण]], [[महाभारत]], [[भगवद्गीता]]) · [[पुराण]] · [[सूत्र]] · [[आगम(धर्म)|आगम]] ([[तन्त्र]], [[यन्त्र]]) · [[वेदान्त]] |- |valign="top" align=right style="font-size: 90%;" |'''विचार''' |style="font-size: 90%;"|[[अवतार]] · [[आत्मा|आत्मा]] · [[ब्रह्मन्]] · [[धर्म]] · [[कर्म]] · [[मोक्ष]] · [[माया|माया]] · [[इष्ट-देव]] · [[मूर्ति]] · [[पुनर्जन्म(हिन्दू धर्म)|पुनर्जन्म]] · [[संसार]] · [[तत्त्व(हिन्दू धर्म)|तत्त्व]] · [[त्रिमूर्ति]] · [[कृतार्थ]] · [[गुरु-शिष्य परम्परा|गुरु]] |- |align="right" style="font-size: 90%;" |'''[[दर्शन]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[हिन्दू मान्यता|मान्यता]] · [[प्राचीन हिन्दू धर्म]] · [[सांख्य|सांख्य]] · [[न्याय|न्याय]] · [[वैशेषिक]] · [[योग]] · [[मीमांसा]] · [[वेदान्त]] · [[तन्त्र]] · [[भक्ति योग|भक्ति]] |- |align="right" style="font-size: 90%;" |'''[[परम्परा(हिन्दू धर्म)|परम्परा]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[ज्योतिष]] · [[आयुर्वेद]] · [[आरती]] · [[भजन]] · [[दर्शन]] · [[दीक्षा]] · [[मन्त्र|मन्त्र]] · [[पूजा]] · [[सत्संग]] · [[स्तोत्र]] · [[हिन्दू विवाह|विवाह]] · [[यज्ञ]] |- |align="right" style="font-size: 90%;" | '''[[गुरु]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[आदि शंकर|शंकर]] · [[रामानुज]] · [[श्री मध्वाचार्य|मध्वाचार्य]] · [[रामकृष्ण परमहंस|रामकृष्ण]] · [[शारदा देवी|शारदा देवी]] · [[स्वामी विवेकानन्द|विवेकानन्द]] · [[नारायण गुरु]] · [[श्री अरविन्द|अरविन्द]] · [[रामन् महर्षि]] · [[स्वामी शिवानन्द सरस्वती|शिवानन्द]] · [[स्‍वामी चिन्‍मयानन्‍द|चिन्‍मयानन्‍द]] · [[सत्गुरु शिवाय सुब्रमुनियस्वामी|सुब्रमुनियस्वामी]] · [[स्वामिनारायण]] · [[ए सी भक्तिवेदान्त स्वामी प्रभुपाद|प्रभुपाद]] · [[लोकनाथ]] |- |align="right" style="font-size: 90%;"| '''[[हिन्दू विभाजन|विभाजन]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[वैष्णव]] · [[शैव]] · [[शक्ति]] · [[स्मृति]] · [[हिन्दू पुनरुत्थान]] |- |align="right" style="font-size: 90%;"|'''[[हिन्दू देवता|देवता]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[हिन्दू देवता नाम]] · [[हिन्दू कथा]] |- |align="right" style="font-size: 90%;"|'''[[युग]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[सत्य युग]] · [[त्रेता युग]] · [[द्वापर युग]] · [[कलि युग]] |- |align="right" style="font-size: 90%;" |'''[[हिन्दू वर्ण व्यवस्था|वर्ण]]:''' |style="font-size: 90%;"|[[ब्राह्मण]] · [[क्षत्रिय]] · [[वैश्य]] · [[शूद्र]] · [[वर्णाश्रम धर्म]] | |} </div> </div> <noinclude> [[en:Hinduism]] [[new:हिन्दू धर्म]] [[pt:Predefinição:Hinduísmo]] </noinclude> नौटंकी 7969 29850 2006-10-07T05:34:45Z 202.177.185.110 can i submit real brother and siter physical and true relationship त्रिभुज 7970 29853 2006-10-07T10:17:29Z 210.211.230.115 परिभाषा : तीन सरल रेखाओं से घिरी बंद आकृति को त्रिभुज कहते हैं याने, एक त्रिभुज में तीन भुजाएं और तीन कोण होते हैं । इन भुजाओं और कोणों के माप के आधार पर त्रिभुज का विभिन्न प्रकार से वर्गीकरण किया गया है ==भुजाओं के आधार पर== समबाहु त्रिभुज - यदि किसी त्रिभुज की तीनों भुजाएं बराबर होती हैं तो वो समबाहु त्रिभुज कहलाता है। समबाहु त्रिभुज के तीनों कोण ६० अंश के होते हैं। समद्विबाहु त्रिभुज - यदि किसी त्रिभुज की कोई दो भुजाएं बराबर होती हैं तो वो समद्विबाहु त्रिभुज कहलाता है। समद्विबाहु त्रिभुज के समान भुजाओं के आमने सामने के कोण भी बराबर होते हैं । विषम बाहु त्रिभुज - यदि किसी त्रिभुज की तीनों भुजाएं असमान हों तो वो विषमबाहु त्रिभुज कहलाता है। ==कोण के माप की आधार पर== यदि किसी त्रिभुज के तीनों कोण ९० अंश से कम के हों - यदि किसी त्रिभुज का कोई एक कोण ९० अंश से अधिक हो- यदि किसी त्रिभुज का कोई एक कोण ९० अंश का हो - किसी त्रिभुज के तीनों कोणों का योग हमेशा १८० अंश होता है। पाइथागोरस प्रमेय वृत्त 7972 29907 2006-10-07T16:59:12Z Mitul0520 211 category and interwiki किसी एक निश्चित बिन्दु से समान दूरी पर स्थित बिन्दुओं का बिन्दु पथ वृत्त कहलाता है. यह निश्चित बिंदु, वृत्त का [[केन्द्र]] कहलाता है । और केंद्र और बिंदु पथ की दूरी वृत्त की [[त्रिज्या]] कहलाती है । [[श्रेणी: ज्यामिति]] [[en:Circle]] शाहबानो प्रकरण 7973 31328 2006-10-18T19:36:11Z Oldbasara 776 '''शाह बानो प्रकरण''' [[भारत]] में राजनीतिक विवाद को जन्म देने के लिये कुख्यात है। इसको अक्सर राजनैतिक लाभ के लिये अल्पसंख्यक वोट बैंक के तुष्टीकरण के उदाहरण के रूप में प्रस्तुत किया जाता है। == कानूनी विवरण == शाह बानो एक ६२ वर्षीय [[मुसलमान]] महिला और पाँच बच्चों की माँ थीं जिन्हें १९७८ में उनके पति ने तालाक दे दिया था। मुस्लिम पारिवारिक कानून के अनुसार पति पत्नी की मर्ज़ी के खिलाफ़ ऐसा कर सकता है। अपनी और अपने बच्चों की जीविका का कोई साधन न होने के कारण शाह बानो पति से गुज़ारा लेने के लिये अदालत पहुचीं। [[उच्चतम न्यायालय]] तक पहुँचते मामले को सात साल बीत चुके थे। न्यायालय ने अपराध दंड संहिता की धारा १२५ के अंतर्गत निर्णय लिया जो हर किसी पर लागू होता है चाहे वो किसी भी धर्म, जाति या संप्रदाय का हो। न्यायालय ने निर्देश दिया कि शाह बानो को निर्वाह-व्यय के समान जीविका दी जाय। भारत के रूढ़िवादी मुसलमानों के अनुसार यह निर्णय उनकी संस्कृति और विधानों पर अनाधिकार हस्तक्षेप था। इससे उन्हें असुरक्षित अनुभव हुआ और उन्होंने इसका जमकर विरोध किया। उनके नेता और प्रवक्ता एम जे अकबर और सैयद शाहबुद्दीन थे। इन लोगों ने [[ऑल इंडिया पर्सनल लॉ बोर्ड]] नाम की एक संस्था बनाई और सभी प्रमुख शहरों में आंदोलन की धमकी दी। उस समय के प्रधानमंत्री राजीव गांधी ने उनकी मांगें मान लीं और इसे "धर्म-निरपेक्षता" के उदाहरण के स्वरूप में प्रस्तुत किया। == भारत सरकार की प्रतिक्रिया == १९८६ में, [[कांग्रेस (आई)]] पार्टी ने, जिसे संसद में पूर्ण बहुमत प्राप्त था, एक कानून पास किया जिसने शाह बानो मामले में उच्चतम न्यायालय के निर्णय को उलट दिया। इस कानून के अनुसार (उद्धरण): :"हर वह आवेदन जो किसी तालाकशुदा महिला के द्वारा अपराध दंड संहिता १९७३ की धारा १२५ के अंतर्गत किसी न्यायालय में इस कानून के लागू होते समय विचाराधीन है, अब इस कानून के अंतर्गत निपटाया जायेगा चाहे उपर्युक्त कानून में जो भी लिखा हो" क्योंकि सरकार को पूर्ण बहुमत प्राप्त था, उच्चतम न्यायालय के धर्म-निरपेक्ष निर्णय को उलटने वाले, मुस्लिम महिला (तालाक अधिकार सरंक्षण) कानून १९८६ आराम से पास हो गया। इस कानून के कारणों और प्रयोजनों की चर्चा करना आवश्यक है। कानून के वर्णित प्रयोजन के अनुसार जब एक मुसलमान तालाकशुदा महिला इद्दत के समय के बाद अपना गुज़ारा नहीं कर सकती है तो न्यायालय उन संबंधियों को उसे गुज़ारा देने का आदेश दे सकता है जो मुसलमान कानून के अनुसार उसकी संपत्ति के उत्तराधिकारी हैं। परंतु - अगर ऐसे संबंधी नहीं हैं अथवा वे गुज़ारा देने की हालत में नहीं हैं - तो न्यायालय प्रदेश [[वक्फ़]] बोर्ड को गुज़ारा देने का आदेश देगा। इस प्रकार से पति के गुज़ारा देने का उत्तरदायित्व इद्दत के समय के लिये सीमित कर दिया गया। [http://www.alinaam.org.za/library/iddat.htm तालाक की इद्दत के बारे में पढ़ें] == परिणाम == == व्यक्तिगत कानून == == बाहरी कड़ियाँ == शाहबानो 7974 29878 2006-10-07T13:03:16Z Oldbasara 776 शाहबानो का नाम बदलकर शाहबानो प्रकरण कर दिया गया है: अंग्रेज़ी विकिपीडिया पर ऐसा ही है #REDIRECT [[शाहबानो प्रकरण]] शाह बानो 7981 29914 2006-10-07T19:37:49Z 59.94.130.113 Redirecting to [[शाहबानो प्रकरण]] #REDIRECT [[शाहबानो प्रकरण]] 1 जून 7982 44646 2007-01-20T17:10:10Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 152वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 153 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 213 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Junie]] [[an:1 de chunio]] [[ar:1 يونيو]] [[ast:1 de xunu]] [[av:1абилеб июнь]] [[be:1 чэрвеня]] [[bg:1 юни]] [[bpy:জুন ১]] [[br:1añ Mezheven]] [[bs:1. juni]] [[ca:1 de juny]] [[ceb:Hunyo 1]] [[co:1 di ghjugnu]] [[cs:1. červen]] [[csb:1 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 1]] [[cy:1 Mehefin]] [[da:1. juni]] [[de:1. Juni]] [[el:1 Ιουνίου]] [[en:June 1]] [[eo:1-a de junio]] [[es:1 de junio]] [[et:1. juuni]] [[eu:Ekainaren 1]] [[fi:1. kesäkuuta]] [[fiu-vro:1. piimäkuu päiv]] [[fo:1. juni]] [[fr:1er juin]] [[frp:1ér jouen]] [[fur:1 di Jugn]] [[fy:1 juny]] [[ga:1 Meitheamh]] [[gd:1 an t-Og-mhios]] [[gl:1 de xuño]] [[he:1 ביוני]] [[hr:1. lipnja]] [[hu:Június 1]] [[ia:1 de junio]] [[id:1 Juni]] [[ie:1 junio]] [[ilo:Junio 1]] [[io:1 di junio]] [[is:1. júní]] [[it:1 giugno]] [[ja:6月1日]] [[jv:1 Juni]] [[ka:1 ივნისი]] [[ko:6월 1일]] [[ksh:1. Juuni]] [[ku:1'ê pûşperê]] [[la:1 Iunii]] [[lb:1. Juni]] [[li:1 juni]] [[lmo:01 06]] [[lt:Birželio 1]] [[mk:1 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 1]] [[ms:1 Jun]] [[nap:1 'e giùgno]] [[nds-nl:1 juni]] [[new:जुन १]] [[nl:1 juni]] [[nn:1. juni]] [[no:1. juni]] [[nov:1 de june]] [[nrm:1 Juîn]] [[oc:1èr de junh]] [[pam:Juniu 1]] [[pl:1 czerwca]] [[pt:1 de Junho]] [[ro:1 iunie]] [[ru:1 июня]] [[scn:1 di giugnu]] [[sco:1 Juin]] [[simple:June 1]] [[sk:1. jún]] [[sl:1. junij]] [[sq:1 Qershor]] [[sr:1. јун]] [[su:1 Juni]] [[sv:1 juni]] [[sw:1 Juni]] [[te:జూన్ 1]] [[th:1 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 1]] [[tr:1 Haziran]] [[tt:1. Yün]] [[uk:1 червня]] [[vec:1 de giugno]] [[vi:1 tháng 6]] [[vls:1 juni]] [[wa:1î d' djun]] [[war:Hunyo 1]] [[zh:6月1日]] 19 जून 7983 44622 2007-01-20T13:50:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १९]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 170वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 171 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 195 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Junie]] [[an:19 de chunio]] [[ar:19 يونيو]] [[ast:19 de xunu]] [[be:19 чэрвеня]] [[bg:19 юни]] [[bpy:জুন ১৯]] [[br:19 Mezheven]] [[bs:19. juni]] [[ca:19 de juny]] [[ceb:Hunyo 19]] [[co:19 di ghjugnu]] [[cs:19. červen]] [[csb:19 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 19]] [[cy:19 Mehefin]] [[da:19. juni]] [[de:19. Juni]] [[el:19 Ιουνίου]] [[en:June 19]] [[eo:19-a de junio]] [[es:19 de junio]] [[et:19. juuni]] [[eu:Ekainaren 19]] [[fi:19. kesäkuuta]] [[fo:19. juni]] [[fr:19 juin]] [[frp:19 jouen]] [[fur:19 di Jugn]] [[fy:19 juny]] [[ga:19 Meitheamh]] [[gd:19 an t-Og-mhios]] [[gl:19 de xuño]] [[he:19 ביוני]] [[hr:19. lipnja]] [[hu:Június 19]] [[ia:19 de junio]] [[id:19 Juni]] [[ilo:Junio 19]] [[io:19 di junio]] [[is:19. júní]] [[it:19 giugno]] [[ja:6月19日]] [[jv:19 Juni]] [[ka:19 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೧೯]] [[ko:6월 19일]] [[ksh:19. Juuni]] [[ku:19'ê pûşperê]] [[la:19 Iunii]] [[lb:19. Juni]] [[lmo:19 06]] [[lt:Birželio 19]] [[mk:19 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 19]] [[mn:06 сарын 19]] [[ms:19 Jun]] [[nap:19 'e giùgno]] [[nds-nl:19 juni]] [[new:जुन १९]] [[nl:19 juni]] [[nn:19. juni]] [[no:19. juni]] [[nov:19 de june]] [[nrm:19 Juîn]] [[oc:19 de junh]] [[pam:Juniu 19]] [[pl:19 czerwca]] [[pt:19 de Junho]] [[ro:19 iunie]] [[ru:19 июня]] [[scn:19 di giugnu]] [[sco:19 Juin]] [[se:Geassemánu 19.]] [[sh:19.6.]] [[simple:June 19]] [[sk:19. jún]] [[sl:19. junij]] [[sq:19 Qershor]] [[sr:19. јун]] [[su:19 Juni]] [[sv:19 juni]] [[sw:19 Juni]] [[te:జూన్ 19]] [[th:19 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 19]] [[tr:19 Haziran]] [[tt:19. Yün]] [[uk:19 червня]] [[vec:19 de giugno]] [[vi:19 tháng 6]] [[wa:19 di djun]] [[war:Hunyo 19]] [[zh:6月19日]] 18 जून 7984 44623 2007-01-20T13:54:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १८]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 169वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 170 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 196 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Junie]] [[an:18 de chunio]] [[ar:18 يونيو]] [[ast:18 de xunu]] [[be:18 чэрвеня]] [[bg:18 юни]] [[bpy:জুন ১৮]] [[br:18 Mezheven]] [[bs:18. juni]] [[ca:18 de juny]] [[ceb:Hunyo 18]] [[co:18 di ghjugnu]] [[cs:18. červen]] [[csb:18 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 18]] [[cy:18 Mehefin]] [[da:18. juni]] [[de:18. Juni]] [[el:18 Ιουνίου]] [[en:June 18]] [[eo:18-a de junio]] [[es:18 de junio]] [[et:18. juuni]] [[eu:Ekainaren 18]] [[fi:18. kesäkuuta]] [[fo:18. juni]] [[fr:18 juin]] [[frp:18 jouen]] [[fur:18 di Jugn]] [[fy:18 juny]] [[ga:18 Meitheamh]] [[gd:18 an t-Og-mhios]] [[gl:18 de xuño]] [[he:18 ביוני]] [[hr:18. lipnja]] [[hu:Június 18]] [[ia:18 de junio]] [[id:18 Juni]] [[ilo:Junio 18]] [[io:18 di junio]] [[is:18. júní]] [[it:18 giugno]] [[ja:6月18日]] [[jv:18 Juni]] [[ka:18 ივნისი]] [[ko:6월 18일]] [[ksh:18. Juuni]] [[ku:18'ê pûşperê]] [[la:18 Iunii]] [[lb:18. Juni]] [[lmo:18 06]] [[lt:Birželio 18]] [[mk:18 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 18]] [[mn:06 сарын 18]] [[ms:18 Jun]] [[nap:18 'e giùgno]] [[nds-nl:18 juni]] [[new:जुन १८]] [[nl:18 juni]] [[nn:18. juni]] [[no:18. juni]] [[nov:18 de june]] [[nrm:18 Juîn]] [[oc:18 de junh]] [[pam:Juniu 18]] [[pl:18 czerwca]] [[pt:18 de Junho]] [[ro:18 iunie]] [[ru:18 июня]] [[scn:18 di giugnu]] [[sco:18 Juin]] [[se:Geassemánu 18.]] [[sh:18.6.]] [[simple:June 18]] [[sk:18. jún]] [[sl:18. junij]] [[sq:18 Qershor]] [[sr:18. јун]] [[su:18 Juni]] [[sv:18 juni]] [[sw:18 Juni]] [[te:జూన్ 18]] [[th:18 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 18]] [[tr:18 Haziran]] [[tt:18. Yün]] [[uk:18 червня]] [[vec:18 de giugno]] [[vi:18 tháng 6]] [[vls:18 juni]] [[wa:18 di djun]] [[war:Hunyo 18]] [[zh:6月18日]] 17 जून 7985 44624 2007-01-20T13:57:02Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १७]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 168वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 169 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 197 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== * [[1858]]: [[रानी लक्ष्मीबाई]] ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Junie]] [[an:17 de chunio]] [[ar:17 يونيو]] [[ast:17 de xunu]] [[be:17 чэрвеня]] [[bg:17 юни]] [[bpy:জুন ১৭]] [[br:17 Mezheven]] [[bs:17. juni]] [[ca:17 de juny]] [[ceb:Hunyo 17]] [[co:17 di ghjugnu]] [[cs:17. červen]] [[csb:17 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 17]] [[cy:17 Mehefin]] [[da:17. juni]] [[de:17. Juni]] [[el:17 Ιουνίου]] [[en:June 17]] [[eo:17-a de junio]] [[es:17 de junio]] [[et:17. juuni]] [[eu:Ekainaren 17]] [[fi:17. kesäkuuta]] [[fo:17. juni]] [[fr:17 juin]] [[frp:17 jouen]] [[fur:17 di Jugn]] [[fy:17 juny]] [[ga:17 Meitheamh]] [[gd:17 an t-Og-mhios]] [[gl:17 de xuño]] [[he:17 ביוני]] [[hr:17. lipnja]] [[hu:Június 17]] [[ia:17 de junio]] [[id:17 Juni]] [[ilo:Junio 17]] [[io:17 di junio]] [[is:17. júní]] [[it:17 giugno]] [[ja:6月17日]] [[jv:17 Juni]] [[ka:17 ივნისი]] [[ko:6월 17일]] [[ksh:17. Juuni]] [[ku:17'ê pûşperê]] [[la:17 Iunii]] [[lb:17. Juni]] [[lmo:17 06]] [[lt:Birželio 17]] [[mk:17 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 17]] [[mn:06 сарын 17]] [[ms:17 Jun]] [[nap:17 'e giùgno]] [[nds-nl:17 juni]] [[new:जुन १७]] [[nl:17 juni]] [[nn:17. juni]] [[no:17. juni]] [[nov:17 de june]] [[nrm:17 Juîn]] [[oc:17 de junh]] [[pam:Juniu 17]] [[pl:17 czerwca]] [[pt:17 de Junho]] [[ro:17 iunie]] [[ru:17 июня]] [[scn:17 di giugnu]] [[sco:17 Juin]] [[simple:June 17]] [[sk:17. jún]] [[sl:17. junij]] [[sq:17 Qershor]] [[sr:17. јун]] [[su:17 Juni]] [[sv:17 juni]] [[sw:17 Juni]] [[te:జూన్ 17]] [[th:17 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 17]] [[tr:17 Haziran]] [[tt:17. Yün]] [[uk:17 червня]] [[vec:17 de giugno]] [[vi:17 tháng 6]] [[vls:17 juni]] [[wa:17 di djun]] [[war:Hunyo 17]] [[zh:6月17日]] 2 जून 7986 44638 2007-01-20T16:28:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 153वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 154 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 212 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Junie]] [[an:2 de chunio]] [[ar:2 يونيو]] [[ast:2 de xunu]] [[av:2абилеб июнь]] [[be:2 чэрвеня]] [[bg:2 юни]] [[bpy:জুন ২]] [[br:2 Mezheven]] [[bs:2. juni]] [[ca:2 de juny]] [[ceb:Hunyo 2]] [[co:2 di ghjugnu]] [[cs:2. červen]] [[csb:2 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 2]] [[cy:2 Mehefin]] [[da:2. juni]] [[de:2. Juni]] [[el:2 Ιουνίου]] [[en:June 2]] [[eo:2-a de junio]] [[es:2 de junio]] [[et:2. juuni]] [[eu:Ekainaren 2]] [[fi:2. kesäkuuta]] [[fo:2. juni]] [[fr:2 juin]] [[frp:2 jouen]] [[fur:2 di Jugn]] [[fy:2 juny]] [[ga:2 Meitheamh]] [[gd:2 an t-Og-mhios]] [[gl:2 de xuño]] [[he:2 ביוני]] [[hr:2. lipnja]] [[hu:Június 2]] [[ia:2 de junio]] [[id:2 Juni]] [[ie:2 junio]] [[ilo:Junio 2]] [[io:2 di junio]] [[is:2. júní]] [[it:2 giugno]] [[ja:6月2日]] [[jv:2 Juni]] [[ka:2 ივნისი]] [[ko:6월 2일]] [[ksh:2. Juuni]] [[ku:2'ê pûşperê]] [[la:2 Iunii]] [[lb:2. Juni]] [[li:2 juni]] [[lmo:02 06]] [[lt:Birželio 2]] [[mk:2 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 2]] [[ms:2 Jun]] [[nap:2 'e giùgno]] [[nds-nl:2 juni]] [[new:जुन २]] [[nl:2 juni]] [[nn:2. juni]] [[no:2. juni]] [[nov:2 de june]] [[nrm:2 Juîn]] [[oc:2 de junh]] [[pam:Juniu 2]] [[pl:2 czerwca]] [[pt:2 de Junho]] [[ro:2 iunie]] [[ru:2 июня]] [[scn:2 di giugnu]] [[sco:2 Juin]] [[sh:2.6.]] [[simple:June 2]] [[sk:2. jún]] [[sl:2. junij]] [[sq:2 Qershor]] [[sr:2. јун]] [[su:2 Juni]] [[sv:2 juni]] [[sw:2 Juni]] [[te:జూన్ 2]] [[th:2 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 2]] [[tr:2 Haziran]] [[tt:2. Yün]] [[uk:2 червня]] [[vec:2 de giugno]] [[vi:2 tháng 6]] [[wa:2 d' djun]] [[war:Hunyo 2]] [[zh:6月2日]] 16 जून 7987 44625 2007-01-20T14:00:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १६]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 167वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 168 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 198 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Junie]] [[als:16. Juni]] [[an:16 de chunio]] [[ar:16 يونيو]] [[ast:16 de xunu]] [[be:16 чэрвеня]] [[bg:16 юни]] [[bpy:জুন ১৬]] [[br:16 Mezheven]] [[bs:16. juni]] [[ca:16 de juny]] [[ceb:Hunyo 16]] [[co:16 di ghjugnu]] [[cs:16. červen]] [[csb:16 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 16]] [[cy:16 Mehefin]] [[da:16. juni]] [[de:16. Juni]] [[el:16 Ιουνίου]] [[en:June 16]] [[eo:16-a de junio]] [[es:16 de junio]] [[et:16. juuni]] [[eu:Ekainaren 16]] [[fi:16. kesäkuuta]] [[fo:16. juni]] [[fr:16 juin]] [[frp:16 jouen]] [[fur:16 di Jugn]] [[fy:16 juny]] [[ga:16 Meitheamh]] [[gd:16 an t-Og-mhios]] [[gl:16 de xuño]] [[he:16 ביוני]] [[hr:16. lipnja]] [[hu:Június 16]] [[ia:16 de junio]] [[id:16 Juni]] [[ilo:Junio 16]] [[io:16 di junio]] [[is:16. júní]] [[it:16 giugno]] [[ja:6月16日]] [[jv:16 Juni]] [[ka:16 ივნისი]] [[ko:6월 16일]] [[ksh:16. Juuni]] [[ku:16'ê pûşperê]] [[la:16 Iunii]] [[lb:16. Juni]] [[lmo:16 06]] [[lt:Birželio 16]] [[mi:16 Pipiri]] [[mk:16 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 16]] [[ms:16 Jun]] [[nap:16 'e giùgno]] [[nds-nl:16 juni]] [[new:जुन १६]] [[nl:16 juni]] [[nn:16. juni]] [[no:16. juni]] [[nov:16 de june]] [[nrm:16 Juîn]] [[oc:16 de junh]] [[pam:Juniu 16]] [[pl:16 czerwca]] [[pt:16 de Junho]] [[ro:16 iunie]] [[ru:16 июня]] [[scn:16 di giugnu]] [[sco:16 Juin]] [[sh:16.6.]] [[simple:June 16]] [[sk:16. jún]] [[sl:16. junij]] [[sq:16 Qershor]] [[sr:16. јун]] [[su:16 Juni]] [[sv:16 juni]] [[sw:16 Juni]] [[te:జూన్ 16]] [[th:16 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 16]] [[tr:16 Haziran]] [[tt:16. Yün]] [[uk:16 червня]] [[vec:16 de giugno]] [[vi:16 tháng 6]] [[wa:16 di djun]] [[war:Hunyo 16]] [[zh:6月16日]] 14 जून 7988 44640 2007-01-20T16:49:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १४]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 165वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 166 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 200 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Junie]] [[an:14 de chunio]] [[ar:14 يونيو]] [[ast:14 de xunu]] [[be:14 чэрвеня]] [[bg:14 юни]] [[bpy:জুন ১৪]] [[br:14 Mezheven]] [[bs:14. juni]] [[ca:14 de juny]] [[ceb:Hunyo 14]] [[co:14 di ghjugnu]] [[cs:14. červen]] [[csb:14 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 14]] [[cy:14 Mehefin]] [[da:14. juni]] [[de:14. Juni]] [[el:14 Ιουνίου]] [[en:June 14]] [[eo:14-a de junio]] [[es:14 de junio]] [[et:14. juuni]] [[eu:Ekainaren 14]] [[fi:14. kesäkuuta]] [[fo:14. juni]] [[fr:14 juin]] [[frp:14 jouen]] [[fur:14 di Jugn]] [[fy:14 juny]] [[ga:14 Meitheamh]] [[gd:14 an t-Og-mhios]] [[gl:14 de xuño]] [[he:14 ביוני]] [[hr:14. lipnja]] [[hu:Június 14]] [[ia:14 de junio]] [[id:14 Juni]] [[ie:14 junio]] [[ilo:Junio 14]] [[io:14 di junio]] [[is:14. júní]] [[it:14 giugno]] [[ja:6月14日]] [[jv:14 Juni]] [[ka:14 ივნისი]] [[ko:6월 14일]] [[ksh:14. Juuni]] [[ku:14'ê pûşperê]] [[la:14 Iunii]] [[lb:14. Juni]] [[lmo:14 06]] [[lt:Birželio 14]] [[mi:14 Pipiri]] [[mk:14 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 14]] [[ms:14 Jun]] [[nap:14 'e giùgno]] [[nds-nl:14 juni]] [[new:जुन १४]] [[nl:14 juni]] [[nn:14. juni]] [[no:14. juni]] [[nov:14 de june]] [[nrm:14 Juîn]] [[oc:14 de junh]] [[os:14 июны]] [[pam:Juniu 14]] [[pl:14 czerwca]] [[pt:14 de Junho]] [[ro:14 iunie]] [[ru:14 июня]] [[scn:14 di giugnu]] [[sco:14 Juin]] [[simple:June 14]] [[sk:14. jún]] [[sl:14. junij]] [[sq:14 Qershor]] [[sr:14. јун]] [[su:14 Juni]] [[sv:14 juni]] [[sw:14 Juni]] [[te:జూన్ 14]] [[th:14 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 14]] [[tr:14 Haziran]] [[tt:14. Yün]] [[uk:14 червня]] [[vec:14 de giugno]] [[vi:14 tháng 6]] [[wa:14 di djun]] [[war:Hunyo 14]] [[zh:6月14日]] 15 जून 7989 44639 2007-01-20T16:46:34Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १५]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 166वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 167 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 199 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Junie]] [[an:15 de chunio]] [[ar:15 يونيو]] [[ast:15 de xunu]] [[be:15 чэрвеня]] [[bg:15 юни]] [[bpy:জুন ১৫]] [[br:15 Mezheven]] [[bs:15. juni]] [[ca:15 de juny]] [[ceb:Hunyo 15]] [[co:15 di ghjugnu]] [[cs:15. červen]] [[csb:15 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 15]] [[cy:15 Mehefin]] [[da:15. juni]] [[de:15. Juni]] [[el:15 Ιουνίου]] [[en:June 15]] [[eo:15-a de junio]] [[es:15 de junio]] [[et:15. juuni]] [[eu:Ekainaren 15]] [[fi:15. kesäkuuta]] [[fo:15. juni]] [[fr:15 juin]] [[frp:15 jouen]] [[fur:15 di Jugn]] [[fy:15 juny]] [[ga:15 Meitheamh]] [[gd:15 an t-Og-mhios]] [[gl:15 de xuño]] [[he:15 ביוני]] [[hr:15. lipnja]] [[hu:Június 15]] [[ia:15 de junio]] [[id:15 Juni]] [[ie:15 junio]] [[ilo:Junio 15]] [[io:15 di junio]] [[is:15. júní]] [[it:15 giugno]] [[ja:6月15日]] [[jv:15 Juni]] [[ka:15 ივნისი]] [[ko:6월 15일]] [[ksh:15. Juuni]] [[ku:15'ê pûşperê]] [[la:15 Iunii]] [[lb:15. Juni]] [[lmo:15 06]] [[lt:Birželio 15]] [[mk:15 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 15]] [[ms:15 Jun]] [[nap:15 'e giùgno]] [[nds-nl:15 juni]] [[new:जुन १५]] [[nl:15 juni]] [[nn:15. juni]] [[no:15. juni]] [[nov:15 de june]] [[nrm:15 Juîn]] [[oc:15 de junh]] [[pam:Juniu 15]] [[pl:15 czerwca]] [[pt:15 de Junho]] [[ro:15 iunie]] [[ru:15 июня]] [[scn:15 di giugnu]] [[sco:15 Juin]] [[simple:June 15]] [[sk:15. jún]] [[sl:15. junij]] [[sq:15 Qershor]] [[sr:15. јун]] [[su:15 Juni]] [[sv:15 juni]] [[sw:15 Juni]] [[te:జూన్ 15]] [[th:15 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 15]] [[tr:15 Haziran]] [[tt:15. Yün]] [[uk:15 червня]] [[vec:15 de giugno]] [[vi:15 tháng 6]] [[wa:15 di djun]] [[war:Hunyo 15]] [[zh:6月15日]] 13 जून 7990 44641 2007-01-20T16:54:27Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन १३]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 164वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 165 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 201 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Junie]] [[an:13 de chunio]] [[ar:13 يونيو]] [[ast:13 de xunu]] [[be:13 чэрвеня]] [[bg:13 юни]] [[bpy:জুন ১৩]] [[br:13 Mezheven]] [[bs:13. juni]] [[ca:13 de juny]] [[ceb:Hunyo 13]] [[co:13 di ghjugnu]] [[cs:13. červen]] [[csb:13 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 13]] [[cy:13 Mehefin]] [[da:13. juni]] [[de:13. Juni]] [[el:13 Ιουνίου]] [[en:June 13]] [[eo:13-a de junio]] [[es:13 de junio]] [[et:13. juuni]] [[eu:Ekainaren 13]] [[fi:13. kesäkuuta]] [[fiu-vro:13. piimäkuu päiv]] [[fo:13. juni]] [[fr:13 juin]] [[frp:13 jouen]] [[fur:13 di Jugn]] [[fy:13 juny]] [[ga:13 Meitheamh]] [[gd:13 an t-Og-mhios]] [[gl:13 de xuño]] [[he:13 ביוני]] [[hr:13. lipnja]] [[hu:Június 13]] [[ia:13 de junio]] [[id:13 Juni]] [[ie:13 junio]] [[ilo:Junio 13]] [[io:13 di junio]] [[is:13. júní]] [[it:13 giugno]] [[ja:6月13日]] [[jv:13 Juni]] [[ka:13 ივნისი]] [[ko:6월 13일]] [[ksh:13. Juuni]] [[ku:13'ê pûşperê]] [[la:13 Iunii]] [[lb:13. Juni]] [[lmo:13 06]] [[lt:Birželio 13]] [[mk:13 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 13]] [[ms:13 Jun]] [[nap:13 'e giùgno]] [[nds-nl:13 juni]] [[new:जुन १३]] [[nl:13 juni]] [[nn:13. juni]] [[no:13. juni]] [[nov:13 de june]] [[nrm:13 Juîn]] [[oc:13 de junh]] [[os:13 июны]] [[pam:Juniu 13]] [[pl:13 czerwca]] [[pt:13 de Junho]] [[ro:13 iunie]] [[ru:13 июня]] [[scn:13 di giugnu]] [[sco:13 Juin]] [[simple:June 13]] [[sk:13. jún]] [[sl:13. junij]] [[sq:13 Qershor]] [[sr:13. јун]] [[su:13 Juni]] [[sv:13 juni]] [[sw:13 Juni]] [[te:జూన్ 13]] [[th:13 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 13]] [[tr:13 Haziran]] [[tt:13. Yün]] [[uk:13 червня]] [[vec:13 de giugno]] [[vi:13 tháng 6]] [[vls:13 juni]] [[wa:13 di djun]] [[war:Hunyo 13]] [[zh:6月13日]] 12 जून 7991 29942 2006-10-08T03:36:18Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 163वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 164 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 202 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Junie]] [[ar:12 يونيو]] [[an:12 de chunio]] [[ast:12 de xunu]] [[av:12абилеб июнь]] [[be:12 чэрвеня]] [[bs:12. juni]] [[br:12añ Mezheven]] [[bg:12 юни]] [[ca:12 de juny]] [[cv:Çĕртме, 12]] [[ceb:Hunyo 12]] [[cs:12. červen]] [[co:12 di ghjugnu]] [[cy:12 Mehefin]] [[da:12. juni]] [[de:12. Juni]] [[et:12. juuni]] [[el:12 Ιουνίου]] [[es:12 de junio]] [[eo:12-a de junio]] [[eu:Ekainaren 12]] [[fo:12. juni]] [[fr:12er juin]] [[fy:12 juny]] [[fur:12 di Jugn]] [[ga:12 Meitheamh]] [[gd:12 an t-Og-mhios]] [[gl:12 de xuño]] [[ko:6월 12일]] [[hr:12. lipnja]] [[io:12 di junio]] [[ilo:Junio 12]] [[id:12 Juni]] [[ia:12 de junio]] [[ie:12 junio]] [[is:12. júní]] [[it:12 giugno]] [[he:12 ביוני]] [[jv:12 Juni]] [[ka:12 ივნისი]] [[csb:12 czerwińca]] [[sw:12 Juni]] [[ku:12'ê pûşperê]] [[la:12 Iunii]] [[lb:12. Juni]] [[lt:Birželio 12]] [[li:12 juni]] [[lmo:012 06]] [[hu:Június 12]] [[mk:12 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 12]] [[ms:12 Jun]] [[nl:12 juni]] [[nds-nl:12 juni]] [[ja:6月12日]] [[nap:12 'e giùgno]] [[no:12. juni]] [[nn:12. juni]] [[oc:12èr de junh]] [[pam:Juniu 12]] [[pl:12 czerwca]] [[pt:12 de Junho]] [[ksh:12. Juuni]] [[ro:12 iunie]] [[ru:12 июня]] [[war:Hunyo 12]] [[sco:12 Juin]] [[sq:12 Qershor]] [[scn:12 di giugnu]] [[simple:June 12]] [[sk:12. jún]] [[sl:12. junij]] [[sr:12. јун]] [[fi:12. kesäkuuta]] [[sv:12 juni]] [[tl:Hunyo 12]] [[tt:12. Yün]] [[te:జూన్ 12]] [[th:12 มิถุนายน]] [[vi:12 tháng 6]] [[tr:12 Haziran]] [[uk:12 червня]] [[vec:12 de giugno]] [[wa:12î d' djun]] [[zh:6月12日]] 11 जून 7992 29944 2006-10-08T03:38:55Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 162वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 163 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 203 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Junie]] [[ar:11 يونيو]] [[an:11 de chunio]] [[ast:11 de xunu]] [[av:11абилеб июнь]] [[be:11 чэрвеня]] [[bs:11. juni]] [[br:11añ Mezheven]] [[bg:11 юни]] [[ca:11 de juny]] [[cv:Çĕртме, 11]] [[ceb:Hunyo 11]] [[cs:11. červen]] [[co:11 di ghjugnu]] [[cy:11 Mehefin]] [[da:11. juni]] [[de:11. Juni]] [[et:11. juuni]] [[el:11 Ιουνίου]] [[es:11 de junio]] [[eo:11-a de junio]] [[eu:Ekainaren 11]] [[fo:11. juni]] [[fr:11er juin]] [[fy:11 juny]] [[fur:11 di Jugn]] [[ga:11 Meitheamh]] [[gd:11 an t-Og-mhios]] [[gl:11 de xuño]] [[ko:6월 11일]] [[hr:11. lipnja]] [[io:11 di junio]] [[ilo:Junio 11]] [[id:11 Juni]] [[ia:11 de junio]] [[ie:11 junio]] [[is:11. júní]] [[it:11 giugno]] [[he:11 ביוני]] [[jv:11 Juni]] [[ka:11 ივნისი]] [[csb:11 czerwińca]] [[sw:11 Juni]] [[ku:11'ê pûşperê]] [[la:11 Iunii]] [[lb:11. Juni]] [[lt:Birželio 11]] [[li:11 juni]] [[lmo:011 06]] [[hu:Június 11]] [[mk:11 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 11]] [[ms:11 Jun]] [[nl:11 juni]] [[nds-nl:11 juni]] [[ja:6月11日]] [[nap:11 'e giùgno]] [[no:11. juni]] [[nn:11. juni]] [[oc:11èr de junh]] [[pam:Juniu 11]] [[pl:11 czerwca]] [[pt:11 de Junho]] [[ksh:11. Juuni]] [[ro:11 iunie]] [[ru:11 июня]] [[war:Hunyo 11]] [[sco:11 Juin]] [[sq:11 Qershor]] [[scn:11 di giugnu]] [[simple:June 11]] [[sk:11. jún]] [[sl:11. junij]] [[sr:11. јун]] [[fi:11. kesäkuuta]] [[sv:11 juni]] [[tl:Hunyo 11]] [[tt:11. Yün]] [[te:జూన్ 11]] [[th:11 มิถุนายน]] [[vi:11 tháng 6]] [[tr:11 Haziran]] [[uk:11 червня]] [[vec:11 de giugno]] [[wa:11î d' djun]] [[zh:6月11日]] 10 जून 7993 29945 2006-10-08T03:39:24Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 161वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 162 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 204 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Junie]] [[ar:10 يونيو]] [[an:10 de chunio]] [[ast:10 de xunu]] [[av:10абилеб июнь]] [[be:10 чэрвеня]] [[bs:10. juni]] [[br:10añ Mezheven]] [[bg:10 юни]] [[ca:10 de juny]] [[cv:Çĕртме, 10]] [[ceb:Hunyo 10]] [[cs:10. červen]] [[co:10 di ghjugnu]] [[cy:10 Mehefin]] [[da:10. juni]] [[de:10. Juni]] [[et:10. juuni]] [[el:10 Ιουνίου]] [[es:10 de junio]] [[eo:10-a de junio]] [[eu:Ekainaren 10]] [[fo:10. juni]] [[fr:10er juin]] [[fy:10 juny]] [[fur:10 di Jugn]] [[ga:10 Meitheamh]] [[gd:10 an t-Og-mhios]] [[gl:10 de xuño]] [[ko:6월 10일]] [[hr:10. lipnja]] [[io:10 di junio]] [[ilo:Junio 10]] [[id:10 Juni]] [[ia:10 de junio]] [[ie:10 junio]] [[is:10. júní]] [[it:10 giugno]] [[he:10 ביוני]] [[jv:10 Juni]] [[ka:10 ივნისი]] [[csb:10 czerwińca]] [[sw:10 Juni]] [[ku:10'ê pûşperê]] [[la:10 Iunii]] [[lb:10. Juni]] [[lt:Birželio 10]] [[li:10 juni]] [[lmo:010 06]] [[hu:Június 10]] [[mk:10 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 10]] [[ms:10 Jun]] [[nl:10 juni]] [[nds-nl:10 juni]] [[ja:6月10日]] [[nap:10 'e giùgno]] [[no:10. juni]] [[nn:10. juni]] [[oc:10èr de junh]] [[pam:Juniu 10]] [[pl:10 czerwca]] [[pt:10 de Junho]] [[ksh:10. Juuni]] [[ro:10 iunie]] [[ru:10 июня]] [[war:Hunyo 10]] [[sco:10 Juin]] [[sq:10 Qershor]] [[scn:10 di giugnu]] [[simple:June 10]] [[sk:10. jún]] [[sl:10. junij]] [[sr:10. јун]] [[fi:10. kesäkuuta]] [[sv:10 juni]] [[tl:Hunyo 10]] [[tt:10. Yün]] [[te:జూన్ 10]] [[th:10 มิถุนายน]] [[vi:10 tháng 6]] [[tr:10 Haziran]] [[uk:10 червня]] [[vec:10 de giugno]] [[wa:10î d' djun]] [[zh:6月10日]] 3 जून 7994 44630 2007-01-20T15:02:17Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन ३]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 154वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 155 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 211 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Junie]] [[an:3 de chunio]] [[ar:3 يونيو]] [[ast:3 de xunu]] [[be:3 чэрвеня]] [[bg:3 юни]] [[bpy:জুন ৩]] [[br:3 Mezheven]] [[bs:3. juni]] [[ca:3 de juny]] [[ceb:Hunyo 3]] [[co:3 di ghjugnu]] [[cs:3. červen]] [[csb:3 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 3]] [[cy:3 Mehefin]] [[da:3. juni]] [[de:3. Juni]] [[el:3 Ιουνίου]] [[en:June 3]] [[eo:3-a de junio]] [[es:3 de junio]] [[et:3. juuni]] [[eu:Ekainaren 3]] [[fi:3. kesäkuuta]] [[fo:3. juni]] [[fr:3 juin]] [[frp:3 jouen]] [[fur:3 di Jugn]] [[fy:3 juny]] [[ga:3 Meitheamh]] [[gd:3 an t-Og-mhios]] [[gl:3 de xuño]] [[he:3 ביוני]] [[hr:3. lipnja]] [[hu:Június 3]] [[ia:3 de junio]] [[id:3 Juni]] [[ie:3 junio]] [[ilo:Junio 3]] [[io:3 di junio]] [[is:3. júní]] [[it:3 giugno]] [[ja:6月3日]] [[jv:3 Juni]] [[ka:3 ივნისი]] [[ko:6월 3일]] [[ksh:3. Juuni]] [[ku:3'ê pûşperê]] [[la:3 Iunii]] [[lb:3. Juni]] [[li:3 juni]] [[lmo:03 06]] [[lt:Birželio 3]] [[mk:3 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 3]] [[ms:3 Jun]] [[nap:3 'e giùgno]] [[nds-nl:3 juni]] [[new:जुन ३]] [[nl:3 juni]] [[nn:3. juni]] [[no:3. juni]] [[nov:3 de june]] [[nrm:3 Juîn]] [[oc:3 de junh]] [[pam:Juniu 3]] [[pl:3 czerwca]] [[pt:3 de Junho]] [[ro:3 iunie]] [[ru:3 июня]] [[scn:3 di giugnu]] [[sco:3 Juin]] [[sh:3.6.]] [[simple:June 3]] [[sk:3. jún]] [[sl:3. junij]] [[sq:3 Qershor]] [[sr:3. јун]] [[su:3 Juni]] [[sv:3 juni]] [[sw:3 Juni]] [[te:జూన్ 3]] [[th:3 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 3]] [[tr:3 Haziran]] [[tt:3. Yün]] [[uk:3 червня]] [[vec:3 de giugno]] [[vi:3 tháng 6]] [[wa:3 d' djun]] [[war:Hunyo 3]] [[zh:6月3日]] 9 जून 7995 29947 2006-10-08T03:40:45Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 160वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 161 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 205 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Junie]] [[ar:9 يونيو]] [[an:9 de chunio]] [[ast:9 de xunu]] [[av:9абилеб июнь]] [[be:9 чэрвеня]] [[bs:9. juni]] [[br:9añ Mezheven]] [[bg:9 юни]] [[ca:9 de juny]] [[cv:Çĕртме, 9]] [[ceb:Hunyo 9]] [[cs:9. červen]] [[co:9 di ghjugnu]] [[cy:9 Mehefin]] [[da:9. juni]] [[de:9. Juni]] [[et:9. juuni]] [[el:9 Ιουνίου]] [[es:9 de junio]] [[eo:9-a de junio]] [[eu:Ekainaren 9]] [[fo:9. juni]] [[fr:9er juin]] [[fy:9 juny]] [[fur:9 di Jugn]] [[ga:9 Meitheamh]] [[gd:9 an t-Og-mhios]] [[gl:9 de xuño]] [[ko:6월 9일]] [[hr:9. lipnja]] [[io:9 di junio]] [[ilo:Junio 9]] [[id:9 Juni]] [[ia:9 de junio]] [[ie:9 junio]] [[is:9. júní]] [[it:9 giugno]] [[he:9 ביוני]] [[jv:9 Juni]] [[ka:9 ივნისი]] [[csb:9 czerwińca]] [[sw:9 Juni]] [[ku:9'ê pûşperê]] [[la:9 Iunii]] [[lb:9. Juni]] [[lt:Birželio 9]] [[li:9 juni]] [[lmo:09 06]] [[hu:Június 9]] [[mk:9 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 9]] [[ms:9 Jun]] [[nl:9 juni]] [[nds-nl:9 juni]] [[ja:6月9日]] [[nap:9 'e giùgno]] [[no:9. juni]] [[nn:9. juni]] [[oc:9èr de junh]] [[pam:Juniu 9]] [[pl:9 czerwca]] [[pt:9 de Junho]] [[ksh:9. Juuni]] [[ro:9 iunie]] [[ru:9 июня]] [[war:Hunyo 9]] [[sco:9 Juin]] [[sq:9 Qershor]] [[scn:9 di giugnu]] [[simple:June 9]] [[sk:9. jún]] [[sl:9. junij]] [[sr:9. јун]] [[fi:9. kesäkuuta]] [[sv:9 juni]] [[tl:Hunyo 9]] [[tt:9. Yün]] [[te:జూన్ 9]] [[th:9 มิถุนายน]] [[vi:9 tháng 6]] [[tr:9 Haziran]] [[uk:9 червня]] [[vec:9 de giugno]] [[wa:9î d' djun]] [[zh:6月9日]] 8 जून 7996 29948 2006-10-08T03:42:27Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 159वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 160 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 206 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Junie]] [[ar:8 يونيو]] [[an:8 de chunio]] [[ast:8 de xunu]] [[av:8абилеб июнь]] [[be:8 чэрвеня]] [[bs:8. juni]] [[br:8añ Mezheven]] [[bg:8 юни]] [[ca:8 de juny]] [[cv:Çĕртме, 8]] [[ceb:Hunyo 8]] [[cs:8. červen]] [[co:8 di ghjugnu]] [[cy:8 Mehefin]] [[da:8. juni]] [[de:8. Juni]] [[et:8. juuni]] [[el:8 Ιουνίου]] [[es:8 de junio]] [[eo:8-a de junio]] [[eu:Ekainaren 8]] [[fo:8. juni]] [[fr:8er juin]] [[fy:8 juny]] [[fur:8 di Jugn]] [[ga:8 Meitheamh]] [[gd:8 an t-Og-mhios]] [[gl:8 de xuño]] [[ko:6월 8일]] [[hr:8. lipnja]] [[io:8 di junio]] [[ilo:Junio 8]] [[id:8 Juni]] [[ia:8 de junio]] [[ie:8 junio]] [[is:8. júní]] [[it:8 giugno]] [[he:8 ביוני]] [[jv:8 Juni]] [[ka:8 ივნისი]] [[csb:8 czerwińca]] [[sw:8 Juni]] [[ku:8'ê pûşperê]] [[la:8 Iunii]] [[lb:8. Juni]] [[lt:Birželio 8]] [[li:8 juni]] [[lmo:08 06]] [[hu:Június 8]] [[mk:8 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 8]] [[ms:8 Jun]] [[nl:8 juni]] [[nds-nl:8 juni]] [[ja:6月8日]] [[nap:8 'e giùgno]] [[no:8. juni]] [[nn:8. juni]] [[oc:8èr de junh]] [[pam:Juniu 8]] [[pl:8 czerwca]] [[pt:8 de Junho]] [[ksh:8. Juuni]] [[ro:8 iunie]] [[ru:8 июня]] [[war:Hunyo 8]] [[sco:8 Juin]] [[sq:8 Qershor]] [[scn:8 di giugnu]] [[simple:June 8]] [[sk:8. jún]] [[sl:8. junij]] [[sr:8. јун]] [[fi:8. kesäkuuta]] [[sv:8 juni]] [[tl:Hunyo 8]] [[tt:8. Yün]] [[te:జూన్ 8]] [[th:8 มิถุนายน]] [[vi:8 tháng 6]] [[tr:8 Haziran]] [[uk:8 червня]] [[vec:8 de giugno]] [[wa:8î d' djun]] [[zh:6月8日]] 7 जून 7998 29950 2006-10-08T03:46:50Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 158वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 159 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 207 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Junie]] [[ar:7 يونيو]] [[an:7 de chunio]] [[ast:7 de xunu]] [[av:7абилеб июнь]] [[be:7 чэрвеня]] [[bs:7. juni]] [[br:7añ Mezheven]] [[bg:7 юни]] [[ca:7 de juny]] [[cv:Çĕртме, 7]] [[ceb:Hunyo 7]] [[cs:7. červen]] [[co:7 di ghjugnu]] [[cy:7 Mehefin]] [[da:7. juni]] [[de:7. Juni]] [[et:7. juuni]] [[el:7 Ιουνίου]] [[es:7 de junio]] [[eo:7-a de junio]] [[eu:Ekainaren 7]] [[fo:7. juni]] [[fr:7er juin]] [[fy:7 juny]] [[fur:7 di Jugn]] [[ga:7 Meitheamh]] [[gd:7 an t-Og-mhios]] [[gl:7 de xuño]] [[ko:6월 7일]] [[hr:7. lipnja]] [[io:7 di junio]] [[ilo:Junio 7]] [[id:7 Juni]] [[ia:7 de junio]] [[ie:7 junio]] [[is:7. júní]] [[it:7 giugno]] [[he:7 ביוני]] [[jv:7 Juni]] [[ka:7 ივნისი]] [[csb:7 czerwińca]] [[sw:7 Juni]] [[ku:7'ê pûşperê]] [[la:7 Iunii]] [[lb:7. Juni]] [[lt:Birželio 7]] [[li:7 juni]] [[lmo:07 06]] [[hu:Június 7]] [[mk:7 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 7]] [[ms:7 Jun]] [[nl:7 juni]] [[nds-nl:7 juni]] [[ja:6月7日]] [[nap:7 'e giùgno]] [[no:7. juni]] [[nn:7. juni]] [[oc:7èr de junh]] [[pam:Juniu 7]] [[pl:7 czerwca]] [[pt:7 de Junho]] [[ksh:7. Juuni]] [[ro:7 iunie]] [[ru:7 июня]] [[war:Hunyo 7]] [[sco:7 Juin]] [[sq:7 Qershor]] [[scn:7 di giugnu]] [[simple:June 7]] [[sk:7. jún]] [[sl:7. junij]] [[sr:7. јун]] [[fi:7. kesäkuuta]] [[sv:7 juni]] [[tl:Hunyo 7]] [[tt:7. Yün]] [[te:జూన్ 7]] [[th:7 มิถุนายน]] [[vi:7 tháng 6]] [[tr:7 Haziran]] [[uk:7 червня]] [[vec:7 de giugno]] [[wa:7î d' djun]] [[zh:6月7日]] 6 जून 7999 42228 2007-01-10T22:33:05Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[su:6 Juni]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 157वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 158 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 208 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Junie]] [[an:6 de chunio]] [[ar:6 يونيو]] [[ast:6 de xunu]] [[be:6 чэрвеня]] [[bg:6 юни]] [[bpy:জুন ৬]] [[br:6 Mezheven]] [[bs:6. juni]] [[ca:6 de juny]] [[ceb:Hunyo 6]] [[co:6 di ghjugnu]] [[cs:6. červen]] [[csb:6 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 6]] [[cy:6 Mehefin]] [[da:6. juni]] [[de:6. Juni]] [[el:6 Ιουνίου]] [[en:June 6]] [[eo:6-a de junio]] [[es:6 de junio]] [[et:6. juuni]] [[eu:Ekainaren 6]] [[fi:6. kesäkuuta]] [[fo:6. juni]] [[fr:6 juin]] [[frp:6 jouen]] [[fur:6 di Jugn]] [[fy:6 juny]] [[ga:6 Meitheamh]] [[gd:6 an t-Og-mhios]] [[gl:6 de xuño]] [[he:6 ביוני]] [[hr:6. lipnja]] [[hu:Június 6]] [[hy:Հունիս 6]] [[ia:6 de junio]] [[id:6 Juni]] [[ilo:Junio 6]] [[io:6 di junio]] [[is:6. júní]] [[it:6 giugno]] [[ja:6月6日]] [[jv:6 Juni]] [[ka:6 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೬]] [[ko:6월 6일]] [[ksh:6. Juuni]] [[ku:6'ê pûşperê]] [[la:6 Iunii]] [[lb:6. Juni]] [[li:6 juni]] [[lmo:06 06]] [[lt:Birželio 6]] [[mk:6 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 6]] [[mr:मे ६]] [[ms:6 Jun]] [[nap:6 'e giùgno]] [[nds-nl:6 juni]] [[nl:6 juni]] [[nn:6. juni]] [[no:6. juni]] [[nov:6 de june]] [[nrm:6 Juîn]] [[oc:6 de junh]] [[pam:Juniu 6]] [[pl:6 czerwca]] [[pt:6 de Junho]] [[ro:6 iunie]] [[ru:6 июня]] [[scn:6 di giugnu]] [[sco:6 Juin]] [[se:Geassemánu 6.]] [[sh:6.6.]] [[simple:June 6]] [[sk:6. jún]] [[sl:6. junij]] [[sq:6 Qershor]] [[sr:6. јун]] [[su:6 Juni]] [[sv:6 juni]] [[sw:6 Juni]] [[te:జూన్ 6]] [[th:6 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 6]] [[tr:6 Haziran]] [[tt:6. Yün]] [[uk:6 червня]] [[vec:6 de giugno]] [[vi:6 tháng 6]] [[wa:6 di djun]] [[war:Hunyo 6]] [[zh:6月6日]] 5 जून 8000 44617 2007-01-20T13:00:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन ५]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 156वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 157 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 209 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Junie]] [[an:5 de chunio]] [[ar:5 يونيو]] [[ast:5 de xunu]] [[be:5 чэрвеня]] [[bg:5 юни]] [[bpy:জুন ৫]] [[br:5 Mezheven]] [[bs:5. juni]] [[ca:5 de juny]] [[ceb:Hunyo 5]] [[co:5 di ghjugnu]] [[cs:5. červen]] [[csb:5 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 5]] [[cy:5 Mehefin]] [[da:5. juni]] [[de:5. Juni]] [[el:5 Ιουνίου]] [[en:June 5]] [[eo:5-a de junio]] [[es:5 de junio]] [[et:5. juuni]] [[eu:Ekainaren 5]] [[fi:5. kesäkuuta]] [[fo:5. juni]] [[fr:5 juin]] [[frp:5 jouen]] [[fur:5 di Jugn]] [[fy:5 juny]] [[ga:5 Meitheamh]] [[gd:5 an t-Og-mhios]] [[gl:5 de xuño]] [[he:5 ביוני]] [[hr:5. lipnja]] [[hu:Június 5]] [[ia:5 de junio]] [[id:5 Juni]] [[ilo:Junio 5]] [[io:5 di junio]] [[is:5. júní]] [[it:5 giugno]] [[ja:6月5日]] [[jv:5 Juni]] [[ka:5 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೫]] [[ko:6월 5일]] [[ksh:5. Juuni]] [[ku:5'ê pûşperê]] [[la:5 Iunii]] [[lb:5. Juni]] [[li:5 juni]] [[lmo:05 06]] [[lt:Birželio 5]] [[mi:5 Pipiri]] [[mk:5 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 5]] [[ms:5 Jun]] [[nap:5 'e giùgno]] [[nds-nl:5 juni]] [[new:जुन ५]] [[nl:5 juni]] [[nn:5. juni]] [[no:5. juni]] [[nov:5 de june]] [[nrm:5 Juîn]] [[oc:5 de junh]] [[pam:Juniu 5]] [[pl:5 czerwca]] [[pt:5 de Junho]] [[ro:5 iunie]] [[ru:5 июня]] [[scn:5 di giugnu]] [[sco:5 Juin]] [[sh:5.6.]] [[simple:June 5]] [[sk:5. jún]] [[sl:5. junij]] [[sq:5 Qershor]] [[sr:5. јун]] [[su:5 Juni]] [[sv:5 juni]] [[sw:5 Juni]] [[te:జూన్ 5]] [[th:5 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 5]] [[tr:5 Haziran]] [[tt:5. Yün]] [[uk:5 червня]] [[vec:5 de giugno]] [[vi:5 tháng 6]] [[vls:5 juni]] [[wa:5 di djun]] [[war:Hunyo 5]] [[zh:6月5日]] 4 जून 8001 44628 2007-01-20T14:54:28Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन ४]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 155वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 156 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 210 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Junie]] [[an:4 de chunio]] [[ar:4 يونيو]] [[ast:4 de xunu]] [[be:4 чэрвеня]] [[bg:4 юни]] [[bpy:জুন ৪]] [[br:4 Mezheven]] [[bs:4. juni]] [[ca:4 de juny]] [[ceb:Hunyo 4]] [[co:4 di ghjugnu]] [[cs:4. červen]] [[csb:4 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 4]] [[cy:4 Mehefin]] [[da:4. juni]] [[de:4. Juni]] [[el:4 Ιουνίου]] [[en:June 4]] [[eo:4-a de junio]] [[es:4 de junio]] [[et:4. juuni]] [[eu:Ekainaren 4]] [[fi:4. kesäkuuta]] [[fo:4. juni]] [[fr:4 juin]] [[frp:4 jouen]] [[fur:4 di Jugn]] [[fy:4 juny]] [[ga:4 Meitheamh]] [[gd:4 an t-Og-mhios]] [[gl:4 de xuño]] [[he:4 ביוני]] [[hr:4. lipnja]] [[hu:Június 4]] [[ia:4 de junio]] [[id:4 Juni]] [[ie:4 junio]] [[ilo:Junio 4]] [[io:4 di junio]] [[is:4. júní]] [[it:4 giugno]] [[ja:6月4日]] [[jv:4 Juni]] [[ka:4 ივნისი]] [[ko:6월 4일]] [[ksh:4. Juuni]] [[ku:4'ê pûşperê]] [[la:4 Iunii]] [[lb:4. Juni]] [[li:4 juni]] [[lmo:04 06]] [[lt:Birželio 4]] [[mi:4 Pipiri]] [[mk:4 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 4]] [[ms:4 Jun]] [[nap:4 'e giùgno]] [[nds-nl:4 juni]] [[new:जुन ४]] [[nl:4 juni]] [[nn:4. juni]] [[no:4. juni]] [[nov:4 de june]] [[nrm:4 Juîn]] [[oc:4 de junh]] [[pam:Juniu 4]] [[pl:4 czerwca]] [[pt:4 de Junho]] [[ro:4 iunie]] [[ru:4 июня]] [[scn:4 di giugnu]] [[sco:4 Juin]] [[sh:4.6.]] [[simple:June 4]] [[sk:4. jún]] [[sl:4. junij]] [[sq:4 Qershor]] [[sr:4. јун]] [[su:4 Juni]] [[sv:4 juni]] [[sw:4 Juni]] [[te:జూన్ 4]] [[th:4 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 4]] [[tr:4 Haziran]] [[tt:4. Yün]] [[uk:4 червня]] [[vec:4 de giugno]] [[vi:4 tháng 6]] [[vls:4 juni]] [[wa:4 di djun]] [[war:Hunyo 4]] [[zh:6月4日]] [[zh-yue:6月4日]] 29 जून 8002 29955 2006-10-08T03:48:24Z Mitul0520 211 {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 180वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 181 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 185 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Junie]] [[ar:29 يونيو]] [[an:29 de chunio]] [[ast:29 de xunu]] [[av:29абилеб июнь]] [[be:29 чэрвеня]] [[bs:29. juni]] [[br:29añ Mezheven]] [[bg:29 юни]] [[ca:29 de juny]] [[cv:Çĕртме, 29]] [[ceb:Hunyo 29]] [[cs:29. červen]] [[co:29 di ghjugnu]] [[cy:29 Mehefin]] [[da:29. juni]] [[de:29. Juni]] [[et:29. juuni]] [[el:29 Ιουνίου]] [[es:29 de junio]] [[eo:29-a de junio]] [[eu:Ekainaren 29]] [[fo:29. juni]] [[fr:29er juin]] [[fy:29 juny]] [[fur:29 di Jugn]] [[ga:29 Meitheamh]] [[gd:29 an t-Og-mhios]] [[gl:29 de xuño]] [[ko:6월 29일]] [[hr:29. lipnja]] [[io:29 di junio]] [[ilo:Junio 29]] [[id:29 Juni]] [[ia:29 de junio]] [[ie:29 junio]] [[is:29. júní]] [[it:29 giugno]] [[he:29 ביוני]] [[jv:29 Juni]] [[ka:29 ივნისი]] [[csb:29 czerwińca]] [[sw:29 Juni]] [[ku:29'ê pûşperê]] [[la:29 Iunii]] [[lb:29. Juni]] [[lt:Birželio 29]] [[li:29 juni]] [[lmo:029 06]] [[hu:Június 29]] [[mk:29 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 29]] [[ms:29 Jun]] [[nl:29 juni]] [[nds-nl:29 juni]] [[ja:6月29日]] [[nap:29 'e giùgno]] [[no:29. juni]] [[nn:29. juni]] [[oc:29èr de junh]] [[pam:Juniu 29]] [[pl:29 czerwca]] [[pt:29 de Junho]] [[ksh:29. Juuni]] [[ro:29 iunie]] [[ru:29 июня]] [[war:Hunyo 29]] [[sco:29 Juin]] [[sq:29 Qershor]] [[scn:29 di giugnu]] [[simple:June 29]] [[sk:29. jún]] [[sl:29. junij]] [[sr:29. јун]] [[fi:29. kesäkuuta]] [[sv:29 juni]] [[tl:Hunyo 29]] [[tt:29. Yün]] [[te:జూన్ 29]] [[th:29 มิถุนายน]] [[vi:29 tháng 6]] [[tr:29 Haziran]] [[uk:29 червня]] [[vec:29 de giugno]] [[wa:29î d' djun]] [[zh:6月29日]] 28 जून 8004 44618 2007-01-20T13:16:33Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २८]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 179वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 180 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 186 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Junie]] [[an:28 de chunio]] [[ar:28 يونيو]] [[ast:28 de xunu]] [[be:28 чэрвеня]] [[bg:28 юни]] [[bpy:জুন ২৮]] [[br:28 Mezheven]] [[bs:28. juni]] [[ca:28 de juny]] [[ceb:Hunyo 28]] [[co:28 di ghjugnu]] [[cs:28. červen]] [[csb:28 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 28]] [[cy:28 Mehefin]] [[da:28. juni]] [[de:28. Juni]] [[el:28 Ιουνίου]] [[en:June 28]] [[eo:28-a de junio]] [[es:28 de junio]] [[et:28. juuni]] [[eu:Ekainaren 28]] [[fi:28. kesäkuuta]] [[fo:28. juni]] [[fr:28 juin]] [[frp:28 jouen]] [[fur:28 di Jugn]] [[fy:28 juny]] [[ga:28 Meitheamh]] [[gd:28 an t-Og-mhios]] [[gl:28 de xuño]] [[he:28 ביוני]] [[hr:28. lipnja]] [[hu:Június 28]] [[ia:28 de junio]] [[id:28 Juni]] [[ilo:Junio 28]] [[io:28 di junio]] [[is:28. júní]] [[it:28 giugno]] [[ja:6月28日]] [[jv:28 Juni]] [[ka:28 ივნისი]] [[ko:6월 28일]] [[ksh:28. Juuni]] [[ku:28'ê pûşperê]] [[la:28 Iunii]] [[lb:28. Juni]] [[lmo:28 06]] [[lt:Birželio 28]] [[mk:28 јуни]] [[ms:28 Jun]] [[nap:28 'e giùgno]] [[nds-nl:28 juni]] [[new:जुन २८]] [[nl:28 juni]] [[nn:28. juni]] [[no:28. juni]] [[nov:28 de june]] [[oc:28 de junh]] [[pam:Juniu 28]] [[pl:28 czerwca]] [[pt:28 de Junho]] [[ro:28 iunie]] [[ru:28 июня]] [[scn:28 di giugnu]] [[sco:28 Juin]] [[sh:28.6.]] [[simple:June 28]] [[sk:28. jún]] [[sl:28. junij]] [[sq:28 Qershor]] [[sr:28. јун]] [[su:28 Juni]] [[sv:28 juni]] [[sw:28 Juni]] [[te:జూన్ 28]] [[th:28 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 28]] [[tr:28 Haziran]] [[tt:28. Yün]] [[uk:28 червня]] [[vec:28 de giugno]] [[vi:28 tháng 6]] [[vls:28 juni]] [[wa:28 di djun]] [[war:Hunyo 28]] [[zh:6月28日]] 27 जून 8005 44619 2007-01-20T13:27:12Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २७]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 178वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 179 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 187 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Junie]] [[an:27 de chunio]] [[ar:27 يونيو]] [[ast:27 de xunu]] [[be:27 чэрвеня]] [[bg:27 юни]] [[bpy:জুন ২৭]] [[br:27 Mezheven]] [[bs:27. juni]] [[ca:27 de juny]] [[ceb:Hunyo 27]] [[co:27 di ghjugnu]] [[cs:27. červen]] [[csb:27 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 27]] [[cy:27 Mehefin]] [[da:27. juni]] [[de:27. Juni]] [[el:27 Ιουνίου]] [[en:June 27]] [[eo:27-a de junio]] [[es:27 de junio]] [[et:27. juuni]] [[eu:Ekainaren 27]] [[fi:27. kesäkuuta]] [[fo:27. juni]] [[fr:27 juin]] [[frp:27 jouen]] [[fur:27 di Jugn]] [[fy:27 juny]] [[ga:27 Meitheamh]] [[gd:27 an t-Og-mhios]] [[gl:27 de xuño]] [[he:27 ביוני]] [[hr:27. lipnja]] [[hu:Június 27]] [[ia:27 de junio]] [[id:27 Juni]] [[ilo:Junio 27]] [[io:27 di junio]] [[is:27. júní]] [[it:27 giugno]] [[ja:6月27日]] [[jv:27 Juni]] [[ka:27 ივნისი]] [[ko:6월 27일]] [[ksh:27. Juuni]] [[ku:27'ê pûşperê]] [[la:27 Iunii]] [[lb:27. Juni]] [[lmo:27 06]] [[lt:Birželio 27]] [[mi:27 Pipiri]] [[mk:27 јуни]] [[ms:27 Jun]] [[nap:27 'e giùgno]] [[nds-nl:27 juni]] [[new:जुन २७]] [[nl:27 juni]] [[nn:27. juni]] [[no:27. juni]] [[nov:27 de june]] [[oc:27 de junh]] [[pam:Juniu 27]] [[pl:27 czerwca]] [[pt:27 de Junho]] [[ro:27 iunie]] [[ru:27 июня]] [[scn:27 di giugnu]] [[sco:27 Juin]] [[sh:27.6.]] [[simple:June 27]] [[sk:27. jún]] [[sl:27. junij]] [[sq:27 Qershor]] [[sr:27. јун]] [[su:27 Juni]] [[sv:27 juni]] [[sw:27 Juni]] [[te:జూన్ 27]] [[th:27 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 27]] [[tr:27 Haziran]] [[tt:27. Yün]] [[uk:27 червня]] [[vec:27 de giugno]] [[vi:27 tháng 6]] [[vls:27 juni]] [[wa:27 di djun]] [[war:Hunyo 27]] [[zh:6月27日]] 26 जून 8006 44620 2007-01-20T13:34:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २६]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 177वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 178 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 188 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Junie]] [[an:26 de chunio]] [[ar:26 يونيو]] [[ast:26 de xunu]] [[bat-smg:Bėržel 26]] [[be:26 чэрвеня]] [[bg:26 юни]] [[bpy:জুন ২৬]] [[br:26 Mezheven]] [[bs:26. juni]] [[ca:26 de juny]] [[ceb:Hunyo 26]] [[co:26 di ghjugnu]] [[cs:26. červen]] [[csb:26 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 26]] [[cy:26 Mehefin]] [[da:26. juni]] [[de:26. Juni]] [[el:26 Ιουνίου]] [[en:June 26]] [[eo:26-a de junio]] [[es:26 de junio]] [[et:26. juuni]] [[eu:Ekainaren 26]] [[fi:26. kesäkuuta]] [[fo:26. juni]] [[fr:26 juin]] [[frp:26 jouen]] [[fur:26 di Jugn]] [[fy:26 juny]] [[ga:26 Meitheamh]] [[gd:26 an t-Og-mhios]] [[gl:26 de xuño]] [[he:26 ביוני]] [[hr:26. lipnja]] [[hu:Június 26]] [[ia:26 de junio]] [[id:26 Juni]] [[ilo:Junio 26]] [[io:26 di junio]] [[is:26. júní]] [[it:26 giugno]] [[ja:6月26日]] [[jv:26 Juni]] [[ka:26 ივნისი]] [[ko:6월 26일]] [[ksh:26. Juuni]] [[ku:26'ê pûşperê]] [[la:26 Iunii]] [[lb:26. Juni]] [[lmo:26 06]] [[lt:Birželio 26]] [[mk:26 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 26]] [[ms:26 Jun]] [[nap:26 'e giùgno]] [[nds-nl:26 juni]] [[new:जुन २६]] [[nl:26 juni]] [[nn:26. juni]] [[no:26. juni]] [[nov:26 de june]] [[oc:26 de junh]] [[pam:Juniu 26]] [[pl:26 czerwca]] [[pt:26 de Junho]] [[ro:26 iunie]] [[ru:26 июня]] [[scn:26 di giugnu]] [[sco:26 Juin]] [[sh:26.6.]] [[simple:June 26]] [[sk:26. jún]] [[sl:26. junij]] [[sq:26 Qershor]] [[sr:26. јун]] [[su:26 Juni]] [[sv:26 juni]] [[sw:26 Juni]] [[te:జూన్ 26]] [[th:26 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 26]] [[tr:26 Haziran]] [[tt:26. Yün]] [[uk:26 червня]] [[vec:26 de giugno]] [[vi:26 tháng 6]] [[wa:26 di djun]] [[war:Hunyo 26]] [[zh:6月26日]] 25 जून 8007 44621 2007-01-20T13:46:16Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २५]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 176वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 177 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 189 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Junie]] [[an:25 de chunio]] [[ar:25 يونيو]] [[ast:25 de xunu]] [[be:25 чэрвеня]] [[bg:25 юни]] [[bpy:জুন ২৫]] [[br:25 Mezheven]] [[bs:25. juni]] [[ca:25 de juny]] [[ceb:Hunyo 25]] [[co:25 di ghjugnu]] [[cs:25. červen]] [[csb:25 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 25]] [[cy:25 Mehefin]] [[da:25. juni]] [[de:25. Juni]] [[el:25 Ιουνίου]] [[en:June 25]] [[eo:25-a de junio]] [[es:25 de junio]] [[et:25. juuni]] [[eu:Ekainaren 25]] [[fi:25. kesäkuuta]] [[fo:25. juni]] [[fr:25 juin]] [[frp:25 jouen]] [[fur:25 di Jugn]] [[fy:25 juny]] [[ga:25 Meitheamh]] [[gd:25 an t-Og-mhios]] [[gl:25 de xuño]] [[he:25 ביוני]] [[hr:25. lipnja]] [[hu:Június 25]] [[ia:25 de junio]] [[id:25 Juni]] [[ilo:Junio 25]] [[io:25 di junio]] [[is:25. júní]] [[it:25 giugno]] [[ja:6月25日]] [[jv:25 Juni]] [[ka:25 ივნისი]] [[ko:6월 25일]] [[ksh:25. Juuni]] [[ku:25'ê pûşperê]] [[la:25 Iunii]] [[lb:25. Juni]] [[lmo:25 06]] [[lt:Birželio 25]] [[mk:25 јуни]] [[ms:25 Jun]] [[nap:25 'e giùgno]] [[nds-nl:25 juni]] [[new:जुन २५]] [[nl:25 juni]] [[nn:25. juni]] [[no:25. juni]] [[nov:25 de june]] [[oc:25 de junh]] [[pam:Juniu 25]] [[pl:25 czerwca]] [[pt:25 de Junho]] [[ro:25 iunie]] [[ru:25 июня]] [[scn:25 di giugnu]] [[sco:25 Juin]] [[simple:June 25]] [[sk:25. jún]] [[sl:25. junij]] [[sq:25 Qershor]] [[sr:25. јун]] [[su:25 Juni]] [[sv:25 juni]] [[sw:25 Juni]] [[te:జూన్ 25]] [[th:25 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 25]] [[tr:25 Haziran]] [[tt:25. Yün]] [[uk:25 червня]] [[vec:25 de giugno]] [[vi:25 tháng 6]] [[wa:25 di djun]] [[war:Hunyo 25]] [[zh:6月25日]] 24 जून 8008 44632 2007-01-20T15:08:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २४]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 175वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 176 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 190 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Junie]] [[an:24 de chunio]] [[ar:24 يونيو]] [[ast:24 de xunu]] [[be:24 чэрвеня]] [[bg:24 юни]] [[bpy:জুন ২৪]] [[br:24 Mezheven]] [[bs:24. juni]] [[ca:24 de juny]] [[ceb:Hunyo 24]] [[co:24 di ghjugnu]] [[cs:24. červen]] [[csb:24 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 24]] [[cy:24 Mehefin]] [[da:24. juni]] [[de:24. Juni]] [[el:24 Ιουνίου]] [[en:June 24]] [[eo:24-a de junio]] [[es:24 de junio]] [[et:24. juuni]] [[eu:Ekainaren 24]] [[fi:24. kesäkuuta]] [[fo:24. juni]] [[fr:24 juin]] [[frp:24 jouen]] [[fur:24 di Jugn]] [[fy:24 juny]] [[ga:24 Meitheamh]] [[gd:24 an t-Og-mhios]] [[gl:24 de xuño]] [[he:24 ביוני]] [[hr:24. lipnja]] [[hu:Június 24]] [[ia:24 de junio]] [[id:24 Juni]] [[ie:24 junio]] [[ilo:Junio 24]] [[io:24 di junio]] [[is:24. júní]] [[it:24 giugno]] [[ja:6月24日]] [[jv:24 Juni]] [[ka:24 ივნისი]] [[ko:6월 24일]] [[ksh:24. Juuni]] [[ku:24'ê pûşperê]] [[la:24 Iunii]] [[lb:24. Juni]] [[li:24 juni]] [[lmo:24 06]] [[lt:Birželio 24]] [[mi:24 Pipiri]] [[mk:24 јуни]] [[ms:24 Jun]] [[nap:24 'e giùgno]] [[nds-nl:24 juni]] [[new:जुन २४]] [[nl:24 juni]] [[nn:24. juni]] [[no:24. juni]] [[nov:24 de june]] [[oc:24 de junh]] [[pam:Juniu 24]] [[pl:24 czerwca]] [[pt:24 de Junho]] [[ro:24 iunie]] [[ru:24 июня]] [[scn:24 di giugnu]] [[sco:24 Juin]] [[sh:24.6.]] [[simple:June 24]] [[sk:24. jún]] [[sl:24. junij]] [[sq:24 Qershor]] [[sr:24. јун]] [[su:24 Juni]] [[sv:24 juni]] [[sw:24 Juni]] [[te:జూన్ 24]] [[th:24 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 24]] [[tr:24 Haziran]] [[tt:24. Yün]] [[uk:24 червня]] [[vec:24 de giugno]] [[vi:24 tháng 6]] [[wa:24 di djun]] [[war:Hunyo 24]] [[zh:6月24日]] 23 जून 8009 44634 2007-01-20T15:13:01Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २३]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 174वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 175 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 191 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Junie]] [[an:23 de chunio]] [[ar:23 يونيو]] [[ast:23 de xunu]] [[be:23 чэрвеня]] [[bg:23 юни]] [[bpy:জুন ২৩]] [[br:23 Mezheven]] [[bs:23. juni]] [[ca:23 de juny]] [[ceb:Hunyo 23]] [[co:23 di ghjugnu]] [[cs:23. červen]] [[csb:23 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 23]] [[cy:23 Mehefin]] [[da:23. juni]] [[de:23. Juni]] [[el:23 Ιουνίου]] [[en:June 23]] [[eo:23-a de junio]] [[es:23 de junio]] [[et:23. juuni]] [[eu:Ekainaren 23]] [[fi:23. kesäkuuta]] [[fo:23. juni]] [[fr:23 juin]] [[frp:23 jouen]] [[fur:23 di Jugn]] [[fy:23 juny]] [[ga:23 Meitheamh]] [[gd:23 an t-Og-mhios]] [[gl:23 de xuño]] [[he:23 ביוני]] [[hr:23. lipnja]] [[hu:Június 23]] [[ia:23 de junio]] [[id:23 Juni]] [[ie:23 junio]] [[ilo:Junio 23]] [[io:23 di junio]] [[is:23. júní]] [[it:23 giugno]] [[ja:6月23日]] [[jv:23 Juni]] [[ka:23 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೨೩]] [[ko:6월 23일]] [[ksh:23. Juuni]] [[ku:23'ê pûşperê]] [[la:23 Iunii]] [[lb:23. Juni]] [[lmo:23 06]] [[lt:Birželio 23]] [[mk:23 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 23]] [[mr:जून २३]] [[ms:23 Jun]] [[nap:23 'e giùgno]] [[nds-nl:23 juni]] [[new:जुन २३]] [[nl:23 juni]] [[nn:23. juni]] [[no:23. juni]] [[nov:23 de june]] [[oc:23 de junh]] [[pam:Juniu 23]] [[pl:23 czerwca]] [[pt:23 de Junho]] [[ro:23 iunie]] [[ru:23 июня]] [[scn:23 di giugnu]] [[sco:23 Juin]] [[sh:23.6.]] [[simple:June 23]] [[sk:23. jún]] [[sl:23. junij]] [[sq:23 Qershor]] [[sr:23. јун]] [[su:23 Juni]] [[sv:23 juni]] [[sw:23 Juni]] [[te:జూన్ 23]] [[th:23 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 23]] [[tr:23 Haziran]] [[tt:23. Yün]] [[uk:23 червня]] [[vec:23 de giugno]] [[vi:23 tháng 6]] [[vls:23 juni]] [[wa:23 d' djun]] [[war:Hunyo 23]] [[zh:6月23日]] 22 जून 8010 44635 2007-01-20T15:15:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २२]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 173वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 174 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 192 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Junie]] [[an:22 de chunio]] [[ar:22 يونيو]] [[ast:22 de xunu]] [[be:22 чэрвеня]] [[bg:22 юни]] [[bpy:জুন ২২]] [[br:22 Mezheven]] [[bs:22. juni]] [[ca:22 de juny]] [[ceb:Hunyo 22]] [[co:22 di ghjugnu]] [[cs:22. červen]] [[csb:22 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 22]] [[cy:22 Mehefin]] [[da:22. juni]] [[de:22. Juni]] [[el:22 Ιουνίου]] [[en:June 22]] [[eo:22-a de junio]] [[es:22 de junio]] [[et:22. juuni]] [[eu:Ekainaren 22]] [[fi:22. kesäkuuta]] [[fo:22. juni]] [[fr:22 juin]] [[frp:22 jouen]] [[fur:22 di Jugn]] [[fy:22 juny]] [[ga:22 Meitheamh]] [[gd:22 an t-Og-mhios]] [[gl:22 de xuño]] [[he:22 ביוני]] [[hr:22. lipnja]] [[hu:Június 22]] [[ia:22 de junio]] [[id:22 Juni]] [[ie:22 junio]] [[ilo:Junio 22]] [[io:22 di junio]] [[is:22. júní]] [[it:22 giugno]] [[ja:6月22日]] [[jv:22 Juni]] [[ka:22 ივნისი]] [[ko:6월 22일]] [[ksh:22. Juuni]] [[ku:22'ê pûşperê]] [[la:22 Iunii]] [[lb:22. Juni]] [[lmo:22 06]] [[lt:Birželio 22]] [[mk:22 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 22]] [[mr:जून २२]] [[ms:22 Jun]] [[nap:22 'e giùgno]] [[nds-nl:22 juni]] [[new:जुन २२]] [[nl:22 juni]] [[nn:22. juni]] [[no:22. juni]] [[nov:22 de june]] [[nrm:22 Juîn]] [[oc:22 de junh]] [[pam:Juniu 22]] [[pl:22 czerwca]] [[pt:22 de Junho]] [[ro:22 iunie]] [[ru:22 июня]] [[scn:22 di giugnu]] [[sco:22 Juin]] [[sh:22.6.]] [[simple:June 22]] [[sk:22. jún]] [[sl:22. junij]] [[sq:22 Qershor]] [[sr:22. јун]] [[su:22 Juni]] [[sv:22 juni]] [[sw:22 Juni]] [[te:జూన్ 22]] [[th:22 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 22]] [[tr:22 Haziran]] [[tt:22. Yün]] [[uk:22 червня]] [[vec:22 de giugno]] [[vi:22 tháng 6]] [[vls:22 juni]] [[wa:22 d' djun]] [[war:Hunyo 22]] [[zh:6月22日]] 21 जून 8011 44636 2007-01-20T15:21:25Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २१]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 172वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 173 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 193 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Junie]] [[an:21 de chunio]] [[ar:21 يونيو]] [[ast:21 de xunu]] [[be:21 чэрвеня]] [[bg:21 юни]] [[bpy:জুন ২১]] [[br:21 Mezheven]] [[bs:21. juni]] [[ca:21 de juny]] [[ceb:Hunyo 21]] [[co:21 di ghjugnu]] [[cs:21. červen]] [[csb:21 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 21]] [[cy:21 Mehefin]] [[da:21. juni]] [[de:21. Juni]] [[el:21 Ιουνίου]] [[en:June 21]] [[eo:21-a de junio]] [[es:21 de junio]] [[et:21. juuni]] [[eu:Ekainaren 21]] [[fi:21. kesäkuuta]] [[fo:21. juni]] [[fr:21 juin]] [[frp:21 jouen]] [[fur:21 di Jugn]] [[fy:21 juny]] [[ga:21 Meitheamh]] [[gd:21 an t-Og-mhios]] [[gl:21 de xuño]] [[he:21 ביוני]] [[hr:21. lipnja]] [[hu:Június 21]] [[ia:21 de junio]] [[id:21 Juni]] [[ie:21 junio]] [[ilo:Junio 21]] [[io:21 di junio]] [[is:21. júní]] [[it:21 giugno]] [[ja:6月21日]] [[jv:21 Juni]] [[ka:21 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೨೧]] [[ko:6월 21일]] [[ksh:21. Juuni]] [[ku:21'ê pûşperê]] [[la:21 Iunii]] [[lb:21. Juni]] [[lmo:21 06]] [[lt:Birželio 21]] [[mi:21 Pipiri]] [[mk:21 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 21]] [[ms:21 Jun]] [[nap:21 'e giùgno]] [[nds-nl:21 juni]] [[new:जुन २१]] [[nl:21 juni]] [[nn:21. juni]] [[no:21. juni]] [[nov:21 de june]] [[nrm:21 Juîn]] [[oc:21 de junh]] [[os:21 июны]] [[pam:Juniu 21]] [[pl:21 czerwca]] [[pt:21 de Junho]] [[ro:21 iunie]] [[ru:21 июня]] [[scn:21 di giugnu]] [[sco:21 Juin]] [[sh:21.6.]] [[simple:June 21]] [[sk:21. jún]] [[sl:21. junij]] [[sq:21 Qershor]] [[sr:21. јун]] [[su:21 Juni]] [[sv:21 juni]] [[sw:21 Juni]] [[te:జూన్ 21]] [[th:21 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 21]] [[tr:21 Haziran]] [[tt:21. Yün]] [[uk:21 червня]] [[vec:21 de giugno]] [[vi:21 tháng 6]] [[wa:21 di djun]] [[war:Hunyo 21]] [[zh:6月21日]] 20 जून 8012 44637 2007-01-20T15:30:50Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन २०]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 171वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 172 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 194 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Junie]] [[an:20 de chunio]] [[ar:20 يونيو]] [[ast:20 de xunu]] [[be:20 чэрвеня]] [[bg:20 юни]] [[bpy:জুন ২০]] [[br:20 Mezheven]] [[bs:20. juni]] [[ca:20 de juny]] [[ceb:Hunyo 20]] [[co:20 di ghjugnu]] [[cs:20. červen]] [[csb:20 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 20]] [[cy:20 Mehefin]] [[da:20. juni]] [[de:20. Juni]] [[el:20 Ιουνίου]] [[en:June 20]] [[eo:20-a de junio]] [[es:20 de junio]] [[et:20. juuni]] [[eu:Ekainaren 20]] [[fi:20. kesäkuuta]] [[fo:20. juni]] [[fr:20 juin]] [[frp:20 jouen]] [[fur:20 di Jugn]] [[fy:20 juny]] [[ga:20 Meitheamh]] [[gd:20 an t-Og-mhios]] [[gl:20 de xuño]] [[he:20 ביוני]] [[hr:20. lipnja]] [[hu:Június 20]] [[ia:20 de junio]] [[id:20 Juni]] [[ie:20 junio]] [[ilo:Junio 20]] [[io:20 di junio]] [[is:20. júní]] [[it:20 giugno]] [[ja:6月20日]] [[jv:20 Juni]] [[ka:20 ივნისი]] [[ko:6월 20일]] [[ksh:20. Juuni]] [[ku:20'ê pûşperê]] [[la:20 Iunii]] [[lb:20. Juni]] [[lmo:20 06]] [[lt:Birželio 20]] [[mk:20 јуни]] [[ml:ജൂണ്‍ 20]] [[ms:20 Jun]] [[nap:20 'e giùgno]] [[nds:20. Juni]] [[nds-nl:20 juni]] [[new:जुन २०]] [[nl:20 juni]] [[nn:20. juni]] [[no:20. juni]] [[nov:20 de june]] [[nrm:20 Juîn]] [[oc:20 de junh]] [[pam:Juniu 20]] [[pl:20 czerwca]] [[pt:20 de Junho]] [[ro:20 iunie]] [[ru:20 июня]] [[scn:20 di giugnu]] [[sco:20 Juin]] [[se:Geassemánu 20.]] [[sh:20.6.]] [[simple:June 20]] [[sk:20. jún]] [[sl:20. junij]] [[sq:20 Qershor]] [[sr:20. јун]] [[su:20 Juni]] [[sv:20 juni]] [[sw:20 Juni]] [[te:జూన్ 20]] [[th:20 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 20]] [[tr:20 Haziran]] [[tt:20. Yün]] [[uk:20 червня]] [[vec:20 de giugno]] [[vi:20 tháng 6]] [[wa:20 d' djun]] [[war:Hunyo 20]] [[zh:6月20日]] 30 जून 8013 44629 2007-01-20T14:57:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:जुन ३०]] {{जून कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 जून''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 181वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 182 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 184 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Junie]] [[an:30 de chunio]] [[ar:30 يونيو]] [[ast:30 de xunu]] [[be:30 чэрвеня]] [[bg:30 юни]] [[bpy:জুন ৩০]] [[br:30 Mezheven]] [[bs:30. juni]] [[ca:30 de juny]] [[ceb:Hunyo 30]] [[co:30 di ghjugnu]] [[cs:30. červen]] [[csb:30 czerwińca]] [[cv:Çĕртме, 30]] [[cy:30 Mehefin]] [[da:30. juni]] [[de:30. Juni]] [[el:30 Ιουνίου]] [[en:June 30]] [[eo:30-a de junio]] [[es:30 de junio]] [[et:30. juuni]] [[eu:Ekainaren 30]] [[fi:30. kesäkuuta]] [[fo:30. juni]] [[fr:30 juin]] [[frp:30 jouen]] [[fur:30 di Jugn]] [[fy:30 juny]] [[ga:30 Meitheamh]] [[gd:30 an t-Og-mhios]] [[gl:30 de xuño]] [[he:30 ביוני]] [[hr:30. lipnja]] [[hu:Június 30]] [[ia:30 de junio]] [[id:30 Juni]] [[ie:30 junio]] [[ilo:Junio 30]] [[io:30 di junio]] [[is:30. júní]] [[it:30 giugno]] [[ja:6月30日]] [[jv:30 Juni]] [[ka:30 ივნისი]] [[kn:ಜೂನ್ ೩೦]] [[ko:6월 30일]] [[ksh:30. Juuni]] [[ku:30'ê pûşperê]] [[la:30 Iunii]] [[lb:30. Juni]] [[lmo:30 06]] [[ln:30 ya sánzá ya motóbá]] [[lt:Birželio 30]] [[mk:30 јуни]] [[mr:जून ३०]] [[ms:30 Jun]] [[nap:30 'e giùgno]] [[nds-nl:30 juni]] [[new:जुन ३०]] [[nl:30 juni]] [[nn:30. juni]] [[no:30. juni]] [[nov:30 de june]] [[oc:30 de junh]] [[pam:Juniu 30]] [[pl:30 czerwca]] [[pt:30 de Junho]] [[ro:30 iunie]] [[ru:30 июня]] [[scn:30 di giugnu]] [[sco:30 Juin]] [[sh:30.6.]] [[simple:June 30]] [[sk:30. jún]] [[sl:30. junij]] [[sq:30 Qershor]] [[sr:30. јун]] [[su:30 Juni]] [[sv:30 juni]] [[sw:30 Juni]] [[te:జూన్ 30]] [[th:30 มิถุนายน]] [[tl:Hunyo 30]] [[tr:30 Haziran]] [[tt:30. Yün]] [[uk:30 червня]] [[vec:30 de giugno]] [[vi:30 tháng 6]] [[vls:30 juni]] [[wa:30 di djun]] [[war:Hunyo 30]] [[zh:6月30日]] 2006 8016 31341 2006-10-18T21:43:41Z Andre Engels 21 changed to redirect [[२००६]] #REDIRECT [[२००६]] लैन पोर्ट 8019 30053 2006-10-09T00:53:19Z Murtasa 83 DYGGJDGDYGDY {{delete}} एक 8020 40592 2006-12-31T17:12:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: co, pdc, uk Modifying: nah एक [[संख्या]] है। [[अंग्रेज़ी]] में इसका [[समानांतर शब्द]] है: [[:en:1 (number) |One]]. [[ar:1 (عدد)]] [[arc:1]] [[bg:1 (число)]] [[ca:Un]] [[co:1 (numeru)]] [[cs:1 (číslo)]] [[da:1 (tal)]] [[de:Eins]] [[en:1 (number)]] [[eo:Unu]] [[es:Uno]] [[eu:Bat]] [[fi:1 (luku)]] [[fr:1 (nombre)]] [[gl:Un]] [[gn:1]] [[he:1 (מספר)]] [[ht:1 (chif)]] [[hu:1 (szám)]] [[ia:1 (numero)]] [[it:Uno]] [[ja:1]] [[ko:1]] [[ku:Yek]] [[la:Unus]] [[lmo:Nümar 1]] [[lt:1 (skaičius)]] [[nah:Cē (tlapōhualli)]] [[nap:Uno]] [[nds:1 (Tall)]] [[nds-nl:1 (getal)]] [[nl:1 (getal)]] [[nn:Talet 1]] [[no:1 (tall)]] [[pdc:Eens]] [[pl:1 (liczba)]] [[pt:Um]] [[qu:Huk]] [[ru:1 (число)]] [[simple:One]] [[sl:1 (število)]] [[sr:1 (број)]] [[sv:1 (tal)]] [[th:1]] [[tl:1 (bilang)]] [[uk:1 (число)]] [[vi:1 (số)]] [[vls:1 (getal)]] [[zh:1]] [[zh-yue:1]] अक्षरों 8022 30060 2006-10-09T03:26:42Z मिश्रानुराग 682 देखिए [[अक्षर]] स्टब 8024 30073 2006-10-09T15:59:56Z Taxman 345 वह हिन्दी में नहीं था {{delete}} दक्षिण अमेरिका 8025 33203 2006-11-02T23:05:28Z Murtasa 83 {{stub}} [[de:Südamerika]] Template:डा. कलाम की पुस्तकें 8030 30116 2006-10-09T23:04:10Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#DB8" align="center" width="100%" | '''डा. कलाम की पुस्तकें''' |- |align="center"| [[इंडिया 2020]] | [[इग्नाइटेड माइंडस: अनलीशिंग द पावर विदीन इंडिया]] | [[इंडिया- माय-ड्रीम]] | [[एनविजनिंग अन एमपावर्ड नेशन: टेक्नालजी फार सोसायटल ट्रांसफारमेशन]] | [[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]] | [[साइंटिस्ट टू प्रेसिडेंट]] | |} विंग्स आफ फायर 8031 30118 2006-10-09T23:05:02Z Mitul0520 211 विंग्स आफ फायर का नाम बदलकर विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम कर दिया गया है: ful #REDIRECT [[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]] 1 मई 8032 39949 2006-12-27T23:50:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bpy, en, fiu-vro, frp, nov, su, vls {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 121वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 122 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 244 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Mei]] [[an:1 de mayo]] [[ar:1 مايو]] [[ast:1 de mayu]] [[be:1 траўня]] [[bg:1 май]] [[bn:মে ১]] [[bpy:মে ১]] [[br:1añ Mae]] [[bs:1. maj]] [[ca:1 de maig]] [[ceb:Mayo 1]] [[co:1 di maghju]] [[cs:1. květen]] [[csb:1 môja]] [[cv:Çу, 1]] [[cy:1 Mai]] [[da:1. maj]] [[de:1. Mai]] [[el:1 Μαΐου]] [[en:May 1]] [[eo:1-a de majo]] [[es:1 de mayo]] [[et:1. mai]] [[eu:Maiatzaren 1]] [[fi:1. toukokuuta]] [[fiu-vro:1. lehekuu päiv]] [[fo:1. mai]] [[fr:1er mai]] [[frp:1ér mê]] [[fur:1 di Mai]] [[fy:1 maaie]] [[ga:1 Bealtaine]] [[gd:1 an Cèitean]] [[gl:1 de maio]] [[he:1 במאי]] [[hr:1. svibnja]] [[hu:Május 1]] [[ia:1 de maio]] [[id:1 Mei]] [[ie:1 may]] [[ilo:Mayo 1]] [[io:1 di mayo]] [[is:1. maí]] [[it:1 maggio]] [[ja:5月1日]] [[jv:1 Mei]] [[ka:1 მაისი]] [[ko:5월 1일]] [[ksh:1. Meij]] [[ku:1'ê gulanê]] [[la:1 Maii]] [[lb:1. Mee]] [[li:1 mei]] [[lmo:01 05]] [[lt:Gegužės 1]] [[mk:1 мај]] [[ml:മേയ് 1]] [[mr:मे १]] [[ms:1 Mei]] [[nap:1 'e maggio]] [[nds-nl:1 meie]] [[nl:1 mei]] [[nn:1. mai]] [[no:1. mai]] [[nov:1 de maye]] [[oc:1èr de mai]] [[os:1 майы]] [[pam:Mayu 1]] [[pl:1 maja]] [[pt:1 de Maio]] [[ro:1 mai]] [[ru:1 мая]] [[scn:1 di maiu]] [[sco:1 Mey]] [[se:Miessemánu 1.]] [[simple:May 1]] [[sk:1. máj]] [[sl:1. maj]] [[sq:1 Maj]] [[sr:1. мај]] [[su:1 Méi]] [[sv:1 maj]] [[sw:1 Mei]] [[te:మే 1]] [[tg:1 Май]] [[th:1 พฤษภาคม]] [[tl:Mayo 1]] [[tr:1 Mayıs]] [[tt:1. May]] [[uk:1 травня]] [[ur:1 مئی]] [[vec:1 de majo]] [[vi:1 tháng 5]] [[vls:1 meie]] [[wa:1î d' may]] [[war:Mayo 1]] [[zh:5月1日]] 19 मई 8033 30122 2006-10-10T09:13:22Z Mitul0520 211 {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 139वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 140 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 226 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Mei]] [[ar:19 مايو]] [[an:19 de mayo]] [[ast:19 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:19 траўня]] [[bs:19. maj]] [[br:19añ Mae]] [[bg:19 май]] [[ca:19 de maig]] [[cv:Çу, 19]] [[ceb:Mayo 19]] [[cs:19. květen]] [[co:19 di maghju]] [[cy:19 Mai]] [[da:19. maj]] [[de:19. Mai]] [[et:19. mai]] [[el:19 Μαΐου]] [[es:19 de mayo]] [[eo:19-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 19]] [[fo:19. mai]] [[fr:19er mai]] [[fy:19 maaie]] [[fur:19 di Mai]] [[ga:19 Bealtaine]] [[gd:19 an Cèitean]] [[gl:19 de maio]] [[ko:5월 19일]] [[hr:19. svibnja]] [[io:19 di mayo]] [[ilo:Mayo 19]] [[id:19 Mei]] [[ia:19 de maio]] [[ie:19 may]] [[os:19 майы]] [[is:19. maí]] [[it:19 maggio]] [[he:19 במאי]] [[jv:19 Mei]] [[ka:19 მაისი]] [[csb:19 môja]] [[sw:19 Mei]] [[ku:19'ê gulanê]] [[la:19 Maii]] [[lb:19. Mee]] [[lt:Gegužės 19]] [[li:19 mei]] [[lmo:019 05]] [[hu:Május 19]] [[mk:19 мај]] [[ml:മേയ് 19]] [[mr:मे १]] [[ms:19 Mei]] [[nl:19 mei]] [[nds-nl:19 meie]] [[ja:5月19日]] [[nap:19 'e maggio]] [[no:19. mai]] [[nn:19. mai]] [[oc:19èr de mai]] [[pam:Mayu 19]] [[pl:19 maja]] [[pt:19 de Maio]] [[ksh:19. Meij]] [[ro:19 mai]] [[ru:19 мая]] [[war:Mayo 19]] [[se:Miessemánu 19.]] [[sco:19 Mey]] [[sq:19 Maj]] [[scn:19 di maiu]] [[simple:May 19]] [[sk:19. máj]] [[sl:19. maj]] [[sr:19. мај]] [[fi:19. toukokuuta]] [[sv:19 maj]] [[tl:Mayo 19]] [[tt:19. May]] [[te:మే 19]] [[th:19 พฤษภาคม]] [[vi:19 tháng 5]] [[tg:19 Май]] [[tr:19 Mayıs]] [[uk:19 травня]] [[ur:19 مئی]] [[vec:19 de majo]] [[wa:19î d' may]] [[zh:5月19日]] 18 मई 8034 30123 2006-10-10T09:13:44Z Mitul0520 211 {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 138वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 139 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 227 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Mei]] [[ar:18 مايو]] [[an:18 de mayo]] [[ast:18 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:18 траўня]] [[bs:18. maj]] [[br:18añ Mae]] [[bg:18 май]] [[ca:18 de maig]] [[cv:Çу, 18]] [[ceb:Mayo 18]] [[cs:18. květen]] [[co:18 di maghju]] [[cy:18 Mai]] [[da:18. maj]] [[de:18. Mai]] [[et:18. mai]] [[el:18 Μαΐου]] [[es:18 de mayo]] [[eo:18-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 18]] [[fo:18. mai]] [[fr:18er mai]] [[fy:18 maaie]] [[fur:18 di Mai]] [[ga:18 Bealtaine]] [[gd:18 an Cèitean]] [[gl:18 de maio]] [[ko:5월 18일]] [[hr:18. svibnja]] [[io:18 di mayo]] [[ilo:Mayo 18]] [[id:18 Mei]] [[ia:18 de maio]] [[ie:18 may]] [[os:18 майы]] [[is:18. maí]] [[it:18 maggio]] [[he:18 במאי]] [[jv:18 Mei]] [[ka:18 მაისი]] [[csb:18 môja]] [[sw:18 Mei]] [[ku:18'ê gulanê]] [[la:18 Maii]] [[lb:18. Mee]] [[lt:Gegužės 18]] [[li:18 mei]] [[lmo:018 05]] [[hu:Május 18]] [[mk:18 мај]] [[ml:മേയ് 18]] [[mr:मे १]] [[ms:18 Mei]] [[nl:18 mei]] [[nds-nl:18 meie]] [[ja:5月18日]] [[nap:18 'e maggio]] [[no:18. mai]] [[nn:18. mai]] [[oc:18èr de mai]] [[pam:Mayu 18]] [[pl:18 maja]] [[pt:18 de Maio]] [[ksh:18. Meij]] [[ro:18 mai]] [[ru:18 мая]] [[war:Mayo 18]] [[se:Miessemánu 18.]] [[sco:18 Mey]] [[sq:18 Maj]] [[scn:18 di maiu]] [[simple:May 18]] [[sk:18. máj]] [[sl:18. maj]] [[sr:18. мај]] [[fi:18. toukokuuta]] [[sv:18 maj]] [[tl:Mayo 18]] [[tt:18. May]] [[te:మే 18]] [[th:18 พฤษภาคม]] [[vi:18 tháng 5]] [[tg:18 Май]] [[tr:18 Mayıs]] [[uk:18 травня]] [[ur:18 مئی]] [[vec:18 de majo]] [[wa:18î d' may]] [[zh:5月18日]] 17 मई 8035 30178 2006-10-10T14:53:57Z Nitinbagla 773 /* बहारी कडियाँ */ {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 137वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 138 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 228 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Mei]] [[ar:17 مايو]] [[an:17 de mayo]] [[ast:17 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:17 траўня]] [[bs:17. maj]] [[br:17añ Mae]] [[bg:17 май]] [[ca:17 de maig]] [[cv:Çу, 17]] [[ceb:Mayo 17]] [[cs:17. květen]] [[co:17 di maghju]] [[cy:17 Mai]] [[da:17. maj]] [[de:17. Mai]] [[et:17. mai]] [[el:17 Μαΐου]] [[es:17 de mayo]] [[eo:17-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 17]] [[fo:17. mai]] [[fr:17er mai]] [[fy:17 maaie]] [[fur:17 di Mai]] [[ga:17 Bealtaine]] [[gd:17 an Cèitean]] [[gl:17 de maio]] [[ko:5월 17일]] [[hr:17. svibnja]] [[io:17 di mayo]] [[ilo:Mayo 17]] [[id:17 Mei]] [[ia:17 de maio]] [[ie:17 may]] [[os:17 майы]] [[is:17. maí]] [[it:17 maggio]] [[he:17 במאי]] [[jv:17 Mei]] [[ka:17 მაისი]] [[csb:17 môja]] [[sw:17 Mei]] [[ku:17'ê gulanê]] [[la:17 Maii]] [[lb:17. Mee]] [[lt:Gegužės 17]] [[li:17 mei]] [[lmo:017 05]] [[hu:Május 17]] [[mk:17 мај]] [[ml:മേയ് 17]] [[mr:मे १]] [[ms:17 Mei]] [[nl:17 mei]] [[nds-nl:17 meie]] [[ja:5月17日]] [[nap:17 'e maggio]] [[no:17. mai]] [[nn:17. mai]] [[oc:17èr de mai]] [[pam:Mayu 17]] [[pl:17 maja]] [[pt:17 de Maio]] [[ksh:17. Meij]] [[ro:17 mai]] [[ru:17 мая]] [[war:Mayo 17]] [[se:Miessemánu 17.]] [[sco:17 Mey]] [[sq:17 Maj]] [[scn:17 di maiu]] [[simple:May 17]] [[sk:17. máj]] [[sl:17. maj]] [[sr:17. мај]] [[fi:17. toukokuuta]] [[sv:17 maj]] [[tl:Mayo 17]] [[tt:17. May]] [[te:మే 17]] [[th:17 พฤษภาคม]] [[vi:17 tháng 5]] [[tg:17 Май]] [[tr:17 Mayıs]] [[uk:17 травня]] [[ur:17 مئی]] [[vec:17 de majo]] [[wa:17î d' may]] [[zh:5月17日]] 16 मई 8036 30179 2006-10-10T14:54:46Z Nitinbagla 773 /* बहारी कडियाँ */ {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 136वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 137 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 229 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Mei]] [[ar:16 مايو]] [[an:16 de mayo]] [[ast:16 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:16 траўня]] [[bs:16. maj]] [[br:16añ Mae]] [[bg:16 май]] [[ca:16 de maig]] [[cv:Çу, 16]] [[ceb:Mayo 16]] [[cs:16. květen]] [[co:16 di maghju]] [[cy:16 Mai]] [[da:16. maj]] [[de:16. Mai]] [[et:16. mai]] [[el:16 Μαΐου]] [[es:16 de mayo]] [[eo:16-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 16]] [[fo:16. mai]] [[fr:16er mai]] [[fy:16 maaie]] [[fur:16 di Mai]] [[ga:16 Bealtaine]] [[gd:16 an Cèitean]] [[gl:16 de maio]] [[ko:5월 16일]] [[hr:16. svibnja]] [[io:16 di mayo]] [[ilo:Mayo 16]] [[id:16 Mei]] [[ia:16 de maio]] [[ie:16 may]] [[os:16 майы]] [[is:16. maí]] [[it:16 maggio]] [[he:16 במאי]] [[jv:16 Mei]] [[ka:16 მაისი]] [[csb:16 môja]] [[sw:16 Mei]] [[ku:16'ê gulanê]] [[la:16 Maii]] [[lb:16. Mee]] [[lt:Gegužės 16]] [[li:16 mei]] [[lmo:016 05]] [[hu:Május 16]] [[mk:16 мај]] [[ml:മേയ് 16]] [[mr:मे १]] [[ms:16 Mei]] [[nl:16 mei]] [[nds-nl:16 meie]] [[ja:5月16日]] [[nap:16 'e maggio]] [[no:16. mai]] [[nn:16. mai]] [[oc:16èr de mai]] [[pam:Mayu 16]] [[pl:16 maja]] [[pt:16 de Maio]] [[ksh:16. Meij]] [[ro:16 mai]] [[ru:16 мая]] [[war:Mayo 16]] [[se:Miessemánu 16.]] [[sco:16 Mey]] [[sq:16 Maj]] [[scn:16 di maiu]] [[simple:May 16]] [[sk:16. máj]] [[sl:16. maj]] [[sr:16. мај]] [[fi:16. toukokuuta]] [[sv:16 maj]] [[tl:Mayo 16]] [[tt:16. May]] [[te:మే 16]] [[th:16 พฤษภาคม]] [[vi:16 tháng 5]] [[tg:16 Май]] [[tr:16 Mayıs]] [[uk:16 травня]] [[ur:16 مئی]] [[vec:16 de majo]] [[wa:16î d' may]] [[zh:5月16日]] 15 मई 8037 30180 2006-10-10T14:55:23Z Nitinbagla 773 /* बहारी कडियाँ */ {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 135वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 136 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 230 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Mei]] [[ar:15 مايو]] [[an:15 de mayo]] [[ast:15 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:15 траўня]] [[bs:15. maj]] [[br:15añ Mae]] [[bg:15 май]] [[ca:15 de maig]] [[cv:Çу, 15]] [[ceb:Mayo 15]] [[cs:15. květen]] [[co:15 di maghju]] [[cy:15 Mai]] [[da:15. maj]] [[de:15. Mai]] [[et:15. mai]] [[el:15 Μαΐου]] [[es:15 de mayo]] [[eo:15-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 15]] [[fo:15. mai]] [[fr:15er mai]] [[fy:15 maaie]] [[fur:15 di Mai]] [[ga:15 Bealtaine]] [[gd:15 an Cèitean]] [[gl:15 de maio]] [[ko:5월 15일]] [[hr:15. svibnja]] [[io:15 di mayo]] [[ilo:Mayo 15]] [[id:15 Mei]] [[ia:15 de maio]] [[ie:15 may]] [[os:15 майы]] [[is:15. maí]] [[it:15 maggio]] [[he:15 במאי]] [[jv:15 Mei]] [[ka:15 მაისი]] [[csb:15 môja]] [[sw:15 Mei]] [[ku:15'ê gulanê]] [[la:15 Maii]] [[lb:15. Mee]] [[lt:Gegužės 15]] [[li:15 mei]] [[lmo:015 05]] [[hu:Május 15]] [[mk:15 мај]] [[ml:മേയ് 15]] [[mr:मे १]] [[ms:15 Mei]] [[nl:15 mei]] [[nds-nl:15 meie]] [[ja:5月15日]] [[nap:15 'e maggio]] [[no:15. mai]] [[nn:15. mai]] [[oc:15èr de mai]] [[pam:Mayu 15]] [[pl:15 maja]] [[pt:15 de Maio]] [[ksh:15. Meij]] [[ro:15 mai]] [[ru:15 мая]] [[war:Mayo 15]] [[se:Miessemánu 15.]] [[sco:15 Mey]] [[sq:15 Maj]] [[scn:15 di maiu]] [[simple:May 15]] [[sk:15. máj]] [[sl:15. maj]] [[sr:15. мај]] [[fi:15. toukokuuta]] [[sv:15 maj]] [[tl:Mayo 15]] [[tt:15. May]] [[te:మే 15]] [[th:15 พฤษภาคม]] [[vi:15 tháng 5]] [[tg:15 Май]] [[tr:15 Mayıs]] [[uk:15 травня]] [[ur:15 مئی]] [[vec:15 de majo]] [[wa:15î d' may]] [[zh:5月15日]] 14 मई 8038 30127 2006-10-10T09:15:04Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 134वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 135 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 231 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Mei]] [[ar:14 مايو]] [[an:14 de mayo]] [[ast:14 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:14 траўня]] [[bs:14. maj]] [[br:14añ Mae]] [[bg:14 май]] [[ca:14 de maig]] [[cv:Çу, 14]] [[ceb:Mayo 14]] [[cs:14. květen]] [[co:14 di maghju]] [[cy:14 Mai]] [[da:14. maj]] [[de:14. Mai]] [[et:14. mai]] [[el:14 Μαΐου]] [[es:14 de mayo]] [[eo:14-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 14]] [[fo:14. mai]] [[fr:14er mai]] [[fy:14 maaie]] [[fur:14 di Mai]] [[ga:14 Bealtaine]] [[gd:14 an Cèitean]] [[gl:14 de maio]] [[ko:5월 14일]] [[hr:14. svibnja]] [[io:14 di mayo]] [[ilo:Mayo 14]] [[id:14 Mei]] [[ia:14 de maio]] [[ie:14 may]] [[os:14 майы]] [[is:14. maí]] [[it:14 maggio]] [[he:14 במאי]] [[jv:14 Mei]] [[ka:14 მაისი]] [[csb:14 môja]] [[sw:14 Mei]] [[ku:14'ê gulanê]] [[la:14 Maii]] [[lb:14. Mee]] [[lt:Gegužės 14]] [[li:14 mei]] [[lmo:014 05]] [[hu:Május 14]] [[mk:14 мај]] [[ml:മേയ് 14]] [[mr:मे १]] [[ms:14 Mei]] [[nl:14 mei]] [[nds-nl:14 meie]] [[ja:5月14日]] [[nap:14 'e maggio]] [[no:14. mai]] [[nn:14. mai]] [[oc:14èr de mai]] [[pam:Mayu 14]] [[pl:14 maja]] [[pt:14 de Maio]] [[ksh:14. Meij]] [[ro:14 mai]] [[ru:14 мая]] [[war:Mayo 14]] [[se:Miessemánu 14.]] [[sco:14 Mey]] [[sq:14 Maj]] [[scn:14 di maiu]] [[simple:May 14]] [[sk:14. máj]] [[sl:14. maj]] [[sr:14. мај]] [[fi:14. toukokuuta]] [[sv:14 maj]] [[tl:Mayo 14]] [[tt:14. May]] [[te:మే 14]] [[th:14 พฤษภาคม]] [[vi:14 tháng 5]] [[tg:14 Май]] [[tr:14 Mayıs]] [[uk:14 травня]] [[ur:14 مئی]] [[vec:14 de majo]] [[wa:14î d' may]] [[zh:5月14日]] 13 मई 8039 30189 2006-10-10T17:20:04Z Mitul0520 211 फॉरमैट {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 133वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 134 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 232 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== [[1998]]: [[भारत]] ने [[राजस्थान]] के [[पोकरण]] में दो [[परमाणु]] परीक्षण किये ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Mei]] [[ar:13 مايو]] [[an:13 de mayo]] [[ast:13 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:13 траўня]] [[bs:13. maj]] [[br:13añ Mae]] [[bg:13 май]] [[ca:13 de maig]] [[cv:Çу, 13]] [[ceb:Mayo 13]] [[cs:13. květen]] [[co:13 di maghju]] [[cy:13 Mai]] [[da:13. maj]] [[de:13. Mai]] [[et:13. mai]] [[el:13 Μαΐου]] [[es:13 de mayo]] [[eo:13-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 13]] [[fo:13. mai]] [[fr:13er mai]] [[fy:13 maaie]] [[fur:13 di Mai]] [[ga:13 Bealtaine]] [[gd:13 an Cèitean]] [[gl:13 de maio]] [[ko:5월 13일]] [[hr:13. svibnja]] [[io:13 di mayo]] [[ilo:Mayo 13]] [[id:13 Mei]] [[ia:13 de maio]] [[ie:13 may]] [[os:13 майы]] [[is:13. maí]] [[it:13 maggio]] [[he:13 במאי]] [[jv:13 Mei]] [[ka:13 მაისი]] [[csb:13 môja]] [[sw:13 Mei]] [[ku:13'ê gulanê]] [[la:13 Maii]] [[lb:13. Mee]] [[lt:Gegužės 13]] [[li:13 mei]] [[lmo:013 05]] [[hu:Május 13]] [[mk:13 мај]] [[ml:മേയ് 13]] [[mr:मे १]] [[ms:13 Mei]] [[nl:13 mei]] [[nds-nl:13 meie]] [[ja:5月13日]] [[nap:13 'e maggio]] [[no:13. mai]] [[nn:13. mai]] [[oc:13èr de mai]] [[pam:Mayu 13]] [[pl:13 maja]] [[pt:13 de Maio]] [[ksh:13. Meij]] [[ro:13 mai]] [[ru:13 мая]] [[war:Mayo 13]] [[se:Miessemánu 13.]] [[sco:13 Mey]] [[sq:13 Maj]] [[scn:13 di maiu]] [[simple:May 13]] [[sk:13. máj]] [[sl:13. maj]] [[sr:13. мај]] [[fi:13. toukokuuta]] [[sv:13 maj]] [[tl:Mayo 13]] [[tt:13. May]] [[te:మే 13]] [[th:13 พฤษภาคม]] [[vi:13 tháng 5]] [[tg:13 Май]] [[tr:13 Mayıs]] [[uk:13 травня]] [[ur:13 مئی]] [[vec:13 de majo]] [[wa:13î d' may]] [[zh:5月13日]] 12 मई 8040 30129 2006-10-10T09:15:32Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 132वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 133 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 233 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Mei]] [[ar:12 مايو]] [[an:12 de mayo]] [[ast:12 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:12 траўня]] [[bs:12. maj]] [[br:12añ Mae]] [[bg:12 май]] [[ca:12 de maig]] [[cv:Çу, 12]] [[ceb:Mayo 12]] [[cs:12. květen]] [[co:12 di maghju]] [[cy:12 Mai]] [[da:12. maj]] [[de:12. Mai]] [[et:12. mai]] [[el:12 Μαΐου]] [[es:12 de mayo]] [[eo:12-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 12]] [[fo:12. mai]] [[fr:12er mai]] [[fy:12 maaie]] [[fur:12 di Mai]] [[ga:12 Bealtaine]] [[gd:12 an Cèitean]] [[gl:12 de maio]] [[ko:5월 12일]] [[hr:12. svibnja]] [[io:12 di mayo]] [[ilo:Mayo 12]] [[id:12 Mei]] [[ia:12 de maio]] [[ie:12 may]] [[os:12 майы]] [[is:12. maí]] [[it:12 maggio]] [[he:12 במאי]] [[jv:12 Mei]] [[ka:12 მაისი]] [[csb:12 môja]] [[sw:12 Mei]] [[ku:12'ê gulanê]] [[la:12 Maii]] [[lb:12. Mee]] [[lt:Gegužės 12]] [[li:12 mei]] [[lmo:012 05]] [[hu:Május 12]] [[mk:12 мај]] [[ml:മേയ് 12]] [[mr:मे १]] [[ms:12 Mei]] [[nl:12 mei]] [[nds-nl:12 meie]] [[ja:5月12日]] [[nap:12 'e maggio]] [[no:12. mai]] [[nn:12. mai]] [[oc:12èr de mai]] [[pam:Mayu 12]] [[pl:12 maja]] [[pt:12 de Maio]] [[ksh:12. Meij]] [[ro:12 mai]] [[ru:12 мая]] [[war:Mayo 12]] [[se:Miessemánu 12.]] [[sco:12 Mey]] [[sq:12 Maj]] [[scn:12 di maiu]] [[simple:May 12]] [[sk:12. máj]] [[sl:12. maj]] [[sr:12. мај]] [[fi:12. toukokuuta]] [[sv:12 maj]] [[tl:Mayo 12]] [[tt:12. May]] [[te:మే 12]] [[th:12 พฤษภาคม]] [[vi:12 tháng 5]] [[tg:12 Май]] [[tr:12 Mayıs]] [[uk:12 травня]] [[ur:12 مئی]] [[vec:12 de majo]] [[wa:12î d' may]] [[zh:5月12日]] 11 मई 8041 30188 2006-10-10T17:18:56Z Mitul0520 211 /* प्रमुख घटनाएँ */ {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 131वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 132 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 234 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== [[1998]]: [[भारत]] ने [[राजस्थान]] के [[पोकरण]] में [[तीन]] [[परमाणु]] परीक्षण किये । ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Mei]] [[ar:11 مايو]] [[an:11 de mayo]] [[ast:11 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:11 траўня]] [[bs:11. maj]] [[br:11añ Mae]] [[bg:11 май]] [[ca:11 de maig]] [[cv:Çу, 11]] [[ceb:Mayo 11]] [[cs:11. květen]] [[co:11 di maghju]] [[cy:11 Mai]] [[da:11. maj]] [[de:11. Mai]] [[et:11. mai]] [[el:11 Μαΐου]] [[es:11 de mayo]] [[eo:11-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 11]] [[fo:11. mai]] [[fr:11er mai]] [[fy:11 maaie]] [[fur:11 di Mai]] [[ga:11 Bealtaine]] [[gd:11 an Cèitean]] [[gl:11 de maio]] [[ko:5월 11일]] [[hr:11. svibnja]] [[io:11 di mayo]] [[ilo:Mayo 11]] [[id:11 Mei]] [[ia:11 de maio]] [[ie:11 may]] [[os:11 майы]] [[is:11. maí]] [[it:11 maggio]] [[he:11 במאי]] [[jv:11 Mei]] [[ka:11 მაისი]] [[csb:11 môja]] [[sw:11 Mei]] [[ku:11'ê gulanê]] [[la:11 Maii]] [[lb:11. Mee]] [[lt:Gegužės 11]] [[li:11 mei]] [[lmo:011 05]] [[hu:Május 11]] [[mk:11 мај]] [[ml:മേയ് 11]] [[mr:मे १]] [[ms:11 Mei]] [[nl:11 mei]] [[nds-nl:11 meie]] [[ja:5月11日]] [[nap:11 'e maggio]] [[no:11. mai]] [[nn:11. mai]] [[oc:11èr de mai]] [[pam:Mayu 11]] [[pl:11 maja]] [[pt:11 de Maio]] [[ksh:11. Meij]] [[ro:11 mai]] [[ru:11 мая]] [[war:Mayo 11]] [[se:Miessemánu 11.]] [[sco:11 Mey]] [[sq:11 Maj]] [[scn:11 di maiu]] [[simple:May 11]] [[sk:11. máj]] [[sl:11. maj]] [[sr:11. мај]] [[fi:11. toukokuuta]] [[sv:11 maj]] [[tl:Mayo 11]] [[tt:11. May]] [[te:మే 11]] [[th:11 พฤษภาคม]] [[vi:11 tháng 5]] [[tg:11 Май]] [[tr:11 Mayıs]] [[uk:11 травня]] [[ur:11 مئی]] [[vec:11 de majo]] [[wa:11î d' may]] [[zh:5月11日]] 10 मई 8042 30131 2006-10-10T09:16:04Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 130वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 131 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 235 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Mei]] [[ar:10 مايو]] [[an:10 de mayo]] [[ast:10 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:10 траўня]] [[bs:10. maj]] [[br:10añ Mae]] [[bg:10 май]] [[ca:10 de maig]] [[cv:Çу, 10]] [[ceb:Mayo 10]] [[cs:10. květen]] [[co:10 di maghju]] [[cy:10 Mai]] [[da:10. maj]] [[de:10. Mai]] [[et:10. mai]] [[el:10 Μαΐου]] [[es:10 de mayo]] [[eo:10-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 10]] [[fo:10. mai]] [[fr:10er mai]] [[fy:10 maaie]] [[fur:10 di Mai]] [[ga:10 Bealtaine]] [[gd:10 an Cèitean]] [[gl:10 de maio]] [[ko:5월 10일]] [[hr:10. svibnja]] [[io:10 di mayo]] [[ilo:Mayo 10]] [[id:10 Mei]] [[ia:10 de maio]] [[ie:10 may]] [[os:10 майы]] [[is:10. maí]] [[it:10 maggio]] [[he:10 במאי]] [[jv:10 Mei]] [[ka:10 მაისი]] [[csb:10 môja]] [[sw:10 Mei]] [[ku:10'ê gulanê]] [[la:10 Maii]] [[lb:10. Mee]] [[lt:Gegužės 10]] [[li:10 mei]] [[lmo:010 05]] [[hu:Május 10]] [[mk:10 мај]] [[ml:മേയ് 10]] [[mr:मे १]] [[ms:10 Mei]] [[nl:10 mei]] [[nds-nl:10 meie]] [[ja:5月10日]] [[nap:10 'e maggio]] [[no:10. mai]] [[nn:10. mai]] [[oc:10èr de mai]] [[pam:Mayu 10]] [[pl:10 maja]] [[pt:10 de Maio]] [[ksh:10. Meij]] [[ro:10 mai]] [[ru:10 мая]] [[war:Mayo 10]] [[se:Miessemánu 10.]] [[sco:10 Mey]] [[sq:10 Maj]] [[scn:10 di maiu]] [[simple:May 10]] [[sk:10. máj]] [[sl:10. maj]] [[sr:10. мај]] [[fi:10. toukokuuta]] [[sv:10 maj]] [[tl:Mayo 10]] [[tt:10. May]] [[te:మే 10]] [[th:10 พฤษภาคม]] [[vi:10 tháng 5]] [[tg:10 Май]] [[tr:10 Mayıs]] [[uk:10 травня]] [[ur:10 مئی]] [[vec:10 de majo]] [[wa:10î d' may]] [[zh:5月10日]] 29 मई 8043 30190 2006-10-10T17:21:37Z Mitul0520 211 sp {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 149वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 150 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 216 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Mei]] [[ar:29 مايو]] [[an:29 de mayo]] [[ast:29 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:29 траўня]] [[bs:29. maj]] [[br:29añ Mae]] [[bg:29 май]] [[ca:29 de maig]] [[cv:Çу, 29]] [[ceb:Mayo 29]] [[cs:29. květen]] [[co:29 di maghju]] [[cy:29 Mai]] [[da:29. maj]] [[de:29. Mai]] [[et:29. mai]] [[el:29 Μαΐου]] [[es:29 de mayo]] [[eo:29-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 29]] [[fo:29. mai]] [[fr:29er mai]] [[fy:29 maaie]] [[fur:29 di Mai]] [[ga:29 Bealtaine]] [[gd:29 an Cèitean]] [[gl:29 de maio]] [[ko:5월 29일]] [[hr:29. svibnja]] [[io:29 di mayo]] [[ilo:Mayo 29]] [[id:29 Mei]] [[ia:29 de maio]] [[ie:29 may]] [[os:29 майы]] [[is:29. maí]] [[it:29 maggio]] [[he:29 במאי]] [[jv:29 Mei]] [[ka:29 მაისი]] [[csb:29 môja]] [[sw:29 Mei]] [[ku:29'ê gulanê]] [[la:29 Maii]] [[lb:29. Mee]] [[lt:Gegužės 29]] [[li:29 mei]] [[lmo:029 05]] [[hu:Május 29]] [[mk:29 мај]] [[ml:മേയ് 29]] [[mr:मे १]] [[ms:29 Mei]] [[nl:29 mei]] [[nds-nl:29 meie]] [[ja:5月29日]] [[nap:29 'e maggio]] [[no:29. mai]] [[nn:29. mai]] [[oc:29èr de mai]] [[pam:Mayu 29]] [[pl:29 maja]] [[pt:29 de Maio]] [[ksh:29. Meij]] [[ro:29 mai]] [[ru:29 мая]] [[war:Mayo 29]] [[se:Miessemánu 29.]] [[sco:29 Mey]] [[sq:29 Maj]] [[scn:29 di maiu]] [[simple:May 29]] [[sk:29. máj]] [[sl:29. maj]] [[sr:29. мај]] [[fi:29. toukokuuta]] [[sv:29 maj]] [[tl:Mayo 29]] [[tt:29. May]] [[te:మే 29]] [[th:29 พฤษภาคม]] [[vi:29 tháng 5]] [[tg:29 Май]] [[tr:29 Mayıs]] [[uk:29 травня]] [[ur:29 مئی]] [[vec:29 de majo]] [[wa:29î d' may]] [[zh:5月29日]] 28 मई 8044 30191 2006-10-10T17:22:06Z Mitul0520 211 /* बहारी कडियाँ */ {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 148वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 149 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 217 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Mei]] [[ar:28 مايو]] [[an:28 de mayo]] [[ast:28 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:28 траўня]] [[bs:28. maj]] [[br:28añ Mae]] [[bg:28 май]] [[ca:28 de maig]] [[cv:Çу, 28]] [[ceb:Mayo 28]] [[cs:28. květen]] [[co:28 di maghju]] [[cy:28 Mai]] [[da:28. maj]] [[de:28. Mai]] [[et:28. mai]] [[el:28 Μαΐου]] [[es:28 de mayo]] [[eo:28-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 28]] [[fo:28. mai]] [[fr:28er mai]] [[fy:28 maaie]] [[fur:28 di Mai]] [[ga:28 Bealtaine]] [[gd:28 an Cèitean]] [[gl:28 de maio]] [[ko:5월 28일]] [[hr:28. svibnja]] [[io:28 di mayo]] [[ilo:Mayo 28]] [[id:28 Mei]] [[ia:28 de maio]] [[ie:28 may]] [[os:28 майы]] [[is:28. maí]] [[it:28 maggio]] [[he:28 במאי]] [[jv:28 Mei]] [[ka:28 მაისი]] [[csb:28 môja]] [[sw:28 Mei]] [[ku:28'ê gulanê]] [[la:28 Maii]] [[lb:28. Mee]] [[lt:Gegužės 28]] [[li:28 mei]] [[lmo:028 05]] [[hu:Május 28]] [[mk:28 мај]] [[ml:മേയ് 28]] [[mr:मे १]] [[ms:28 Mei]] [[nl:28 mei]] [[nds-nl:28 meie]] [[ja:5月28日]] [[nap:28 'e maggio]] [[no:28. mai]] [[nn:28. mai]] [[oc:28èr de mai]] [[pam:Mayu 28]] [[pl:28 maja]] [[pt:28 de Maio]] [[ksh:28. Meij]] [[ro:28 mai]] [[ru:28 мая]] [[war:Mayo 28]] [[se:Miessemánu 28.]] [[sco:28 Mey]] [[sq:28 Maj]] [[scn:28 di maiu]] [[simple:May 28]] [[sk:28. máj]] [[sl:28. maj]] [[sr:28. мај]] [[fi:28. toukokuuta]] [[sv:28 maj]] [[tl:Mayo 28]] [[tt:28. May]] [[te:మే 28]] [[th:28 พฤษภาคม]] [[vi:28 tháng 5]] [[tg:28 Май]] [[tr:28 Mayıs]] [[uk:28 травня]] [[ur:28 مئی]] [[vec:28 de majo]] [[wa:28î d' may]] [[zh:5月28日]] 27 मई 8045 30134 2006-10-10T09:17:16Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 147वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 148 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 218 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Mei]] [[ar:27 مايو]] [[an:27 de mayo]] [[ast:27 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:27 траўня]] [[bs:27. maj]] [[br:27añ Mae]] [[bg:27 май]] [[ca:27 de maig]] [[cv:Çу, 27]] [[ceb:Mayo 27]] [[cs:27. květen]] [[co:27 di maghju]] [[cy:27 Mai]] [[da:27. maj]] [[de:27. Mai]] [[et:27. mai]] [[el:27 Μαΐου]] [[es:27 de mayo]] [[eo:27-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 27]] [[fo:27. mai]] [[fr:27er mai]] [[fy:27 maaie]] [[fur:27 di Mai]] [[ga:27 Bealtaine]] [[gd:27 an Cèitean]] [[gl:27 de maio]] [[ko:5월 27일]] [[hr:27. svibnja]] [[io:27 di mayo]] [[ilo:Mayo 27]] [[id:27 Mei]] [[ia:27 de maio]] [[ie:27 may]] [[os:27 майы]] [[is:27. maí]] [[it:27 maggio]] [[he:27 במאי]] [[jv:27 Mei]] [[ka:27 მაისი]] [[csb:27 môja]] [[sw:27 Mei]] [[ku:27'ê gulanê]] [[la:27 Maii]] [[lb:27. Mee]] [[lt:Gegužės 27]] [[li:27 mei]] [[lmo:027 05]] [[hu:Május 27]] [[mk:27 мај]] [[ml:മേയ് 27]] [[mr:मे १]] [[ms:27 Mei]] [[nl:27 mei]] [[nds-nl:27 meie]] [[ja:5月27日]] [[nap:27 'e maggio]] [[no:27. mai]] [[nn:27. mai]] [[oc:27èr de mai]] [[pam:Mayu 27]] [[pl:27 maja]] [[pt:27 de Maio]] [[ksh:27. Meij]] [[ro:27 mai]] [[ru:27 мая]] [[war:Mayo 27]] [[se:Miessemánu 27.]] [[sco:27 Mey]] [[sq:27 Maj]] [[scn:27 di maiu]] [[simple:May 27]] [[sk:27. máj]] [[sl:27. maj]] [[sr:27. мај]] [[fi:27. toukokuuta]] [[sv:27 maj]] [[tl:Mayo 27]] [[tt:27. May]] [[te:మే 27]] [[th:27 พฤษภาคม]] [[vi:27 tháng 5]] [[tg:27 Май]] [[tr:27 Mayıs]] [[uk:27 травня]] [[ur:27 مئی]] [[vec:27 de majo]] [[wa:27î d' may]] [[zh:5月27日]] 26 मई 8046 30135 2006-10-10T09:17:32Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 146वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 147 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 219 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Mei]] [[ar:26 مايو]] [[an:26 de mayo]] [[ast:26 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:26 траўня]] [[bs:26. maj]] [[br:26añ Mae]] [[bg:26 май]] [[ca:26 de maig]] [[cv:Çу, 26]] [[ceb:Mayo 26]] [[cs:26. květen]] [[co:26 di maghju]] [[cy:26 Mai]] [[da:26. maj]] [[de:26. Mai]] [[et:26. mai]] [[el:26 Μαΐου]] [[es:26 de mayo]] [[eo:26-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 26]] [[fo:26. mai]] [[fr:26er mai]] [[fy:26 maaie]] [[fur:26 di Mai]] [[ga:26 Bealtaine]] [[gd:26 an Cèitean]] [[gl:26 de maio]] [[ko:5월 26일]] [[hr:26. svibnja]] [[io:26 di mayo]] [[ilo:Mayo 26]] [[id:26 Mei]] [[ia:26 de maio]] [[ie:26 may]] [[os:26 майы]] [[is:26. maí]] [[it:26 maggio]] [[he:26 במאי]] [[jv:26 Mei]] [[ka:26 მაისი]] [[csb:26 môja]] [[sw:26 Mei]] [[ku:26'ê gulanê]] [[la:26 Maii]] [[lb:26. Mee]] [[lt:Gegužės 26]] [[li:26 mei]] [[lmo:026 05]] [[hu:Május 26]] [[mk:26 мај]] [[ml:മേയ് 26]] [[mr:मे १]] [[ms:26 Mei]] [[nl:26 mei]] [[nds-nl:26 meie]] [[ja:5月26日]] [[nap:26 'e maggio]] [[no:26. mai]] [[nn:26. mai]] [[oc:26èr de mai]] [[pam:Mayu 26]] [[pl:26 maja]] [[pt:26 de Maio]] [[ksh:26. Meij]] [[ro:26 mai]] [[ru:26 мая]] [[war:Mayo 26]] [[se:Miessemánu 26.]] [[sco:26 Mey]] [[sq:26 Maj]] [[scn:26 di maiu]] [[simple:May 26]] [[sk:26. máj]] [[sl:26. maj]] [[sr:26. мај]] [[fi:26. toukokuuta]] [[sv:26 maj]] [[tl:Mayo 26]] [[tt:26. May]] [[te:మే 26]] [[th:26 พฤษภาคม]] [[vi:26 tháng 5]] [[tg:26 Май]] [[tr:26 Mayıs]] [[uk:26 травня]] [[ur:26 مئی]] [[vec:26 de majo]] [[wa:26î d' may]] [[zh:5月26日]] 25 मई 8047 30136 2006-10-10T09:17:46Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 145वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 146 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 220 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Mei]] [[ar:25 مايو]] [[an:25 de mayo]] [[ast:25 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:25 траўня]] [[bs:25. maj]] [[br:25añ Mae]] [[bg:25 май]] [[ca:25 de maig]] [[cv:Çу, 25]] [[ceb:Mayo 25]] [[cs:25. květen]] [[co:25 di maghju]] [[cy:25 Mai]] [[da:25. maj]] [[de:25. Mai]] [[et:25. mai]] [[el:25 Μαΐου]] [[es:25 de mayo]] [[eo:25-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 25]] [[fo:25. mai]] [[fr:25er mai]] [[fy:25 maaie]] [[fur:25 di Mai]] [[ga:25 Bealtaine]] [[gd:25 an Cèitean]] [[gl:25 de maio]] [[ko:5월 25일]] [[hr:25. svibnja]] [[io:25 di mayo]] [[ilo:Mayo 25]] [[id:25 Mei]] [[ia:25 de maio]] [[ie:25 may]] [[os:25 майы]] [[is:25. maí]] [[it:25 maggio]] [[he:25 במאי]] [[jv:25 Mei]] [[ka:25 მაისი]] [[csb:25 môja]] [[sw:25 Mei]] [[ku:25'ê gulanê]] [[la:25 Maii]] [[lb:25. Mee]] [[lt:Gegužės 25]] [[li:25 mei]] [[lmo:025 05]] [[hu:Május 25]] [[mk:25 мај]] [[ml:മേയ് 25]] [[mr:मे १]] [[ms:25 Mei]] [[nl:25 mei]] [[nds-nl:25 meie]] [[ja:5月25日]] [[nap:25 'e maggio]] [[no:25. mai]] [[nn:25. mai]] [[oc:25èr de mai]] [[pam:Mayu 25]] [[pl:25 maja]] [[pt:25 de Maio]] [[ksh:25. Meij]] [[ro:25 mai]] [[ru:25 мая]] [[war:Mayo 25]] [[se:Miessemánu 25.]] [[sco:25 Mey]] [[sq:25 Maj]] [[scn:25 di maiu]] [[simple:May 25]] [[sk:25. máj]] [[sl:25. maj]] [[sr:25. мај]] [[fi:25. toukokuuta]] [[sv:25 maj]] [[tl:Mayo 25]] [[tt:25. May]] [[te:మే 25]] [[th:25 พฤษภาคม]] [[vi:25 tháng 5]] [[tg:25 Май]] [[tr:25 Mayıs]] [[uk:25 травня]] [[ur:25 مئی]] [[vec:25 de majo]] [[wa:25î d' may]] [[zh:5月25日]] 24 मई 8048 30137 2006-10-10T09:18:02Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 144वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 145 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 221 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Mei]] [[ar:24 مايو]] [[an:24 de mayo]] [[ast:24 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:24 траўня]] [[bs:24. maj]] [[br:24añ Mae]] [[bg:24 май]] [[ca:24 de maig]] [[cv:Çу, 24]] [[ceb:Mayo 24]] [[cs:24. květen]] [[co:24 di maghju]] [[cy:24 Mai]] [[da:24. maj]] [[de:24. Mai]] [[et:24. mai]] [[el:24 Μαΐου]] [[es:24 de mayo]] [[eo:24-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 24]] [[fo:24. mai]] [[fr:24er mai]] [[fy:24 maaie]] [[fur:24 di Mai]] [[ga:24 Bealtaine]] [[gd:24 an Cèitean]] [[gl:24 de maio]] [[ko:5월 24일]] [[hr:24. svibnja]] [[io:24 di mayo]] [[ilo:Mayo 24]] [[id:24 Mei]] [[ia:24 de maio]] [[ie:24 may]] [[os:24 майы]] [[is:24. maí]] [[it:24 maggio]] [[he:24 במאי]] [[jv:24 Mei]] [[ka:24 მაისი]] [[csb:24 môja]] [[sw:24 Mei]] [[ku:24'ê gulanê]] [[la:24 Maii]] [[lb:24. Mee]] [[lt:Gegužės 24]] [[li:24 mei]] [[lmo:024 05]] [[hu:Május 24]] [[mk:24 мај]] [[ml:മേയ് 24]] [[mr:मे १]] [[ms:24 Mei]] [[nl:24 mei]] [[nds-nl:24 meie]] [[ja:5月24日]] [[nap:24 'e maggio]] [[no:24. mai]] [[nn:24. mai]] [[oc:24èr de mai]] [[pam:Mayu 24]] [[pl:24 maja]] [[pt:24 de Maio]] [[ksh:24. Meij]] [[ro:24 mai]] [[ru:24 мая]] [[war:Mayo 24]] [[se:Miessemánu 24.]] [[sco:24 Mey]] [[sq:24 Maj]] [[scn:24 di maiu]] [[simple:May 24]] [[sk:24. máj]] [[sl:24. maj]] [[sr:24. мај]] [[fi:24. toukokuuta]] [[sv:24 maj]] [[tl:Mayo 24]] [[tt:24. May]] [[te:మే 24]] [[th:24 พฤษภาคม]] [[vi:24 tháng 5]] [[tg:24 Май]] [[tr:24 Mayıs]] [[uk:24 травня]] [[ur:24 مئی]] [[vec:24 de majo]] [[wa:24î d' may]] [[zh:5月24日]] 23 मई 8049 30138 2006-10-10T09:18:20Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 143वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 144 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 222 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Mei]] [[ar:23 مايو]] [[an:23 de mayo]] [[ast:23 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:23 траўня]] [[bs:23. maj]] [[br:23añ Mae]] [[bg:23 май]] [[ca:23 de maig]] [[cv:Çу, 23]] [[ceb:Mayo 23]] [[cs:23. květen]] [[co:23 di maghju]] [[cy:23 Mai]] [[da:23. maj]] [[de:23. Mai]] [[et:23. mai]] [[el:23 Μαΐου]] [[es:23 de mayo]] [[eo:23-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 23]] [[fo:23. mai]] [[fr:23er mai]] [[fy:23 maaie]] [[fur:23 di Mai]] [[ga:23 Bealtaine]] [[gd:23 an Cèitean]] [[gl:23 de maio]] [[ko:5월 23일]] [[hr:23. svibnja]] [[io:23 di mayo]] [[ilo:Mayo 23]] [[id:23 Mei]] [[ia:23 de maio]] [[ie:23 may]] [[os:23 майы]] [[is:23. maí]] [[it:23 maggio]] [[he:23 במאי]] [[jv:23 Mei]] [[ka:23 მაისი]] [[csb:23 môja]] [[sw:23 Mei]] [[ku:23'ê gulanê]] [[la:23 Maii]] [[lb:23. Mee]] [[lt:Gegužės 23]] [[li:23 mei]] [[lmo:023 05]] [[hu:Május 23]] [[mk:23 мај]] [[ml:മേയ് 23]] [[mr:मे १]] [[ms:23 Mei]] [[nl:23 mei]] [[nds-nl:23 meie]] [[ja:5月23日]] [[nap:23 'e maggio]] [[no:23. mai]] [[nn:23. mai]] [[oc:23èr de mai]] [[pam:Mayu 23]] [[pl:23 maja]] [[pt:23 de Maio]] [[ksh:23. Meij]] [[ro:23 mai]] [[ru:23 мая]] [[war:Mayo 23]] [[se:Miessemánu 23.]] [[sco:23 Mey]] [[sq:23 Maj]] [[scn:23 di maiu]] [[simple:May 23]] [[sk:23. máj]] [[sl:23. maj]] [[sr:23. мај]] [[fi:23. toukokuuta]] [[sv:23 maj]] [[tl:Mayo 23]] [[tt:23. May]] [[te:మే 23]] [[th:23 พฤษภาคม]] [[vi:23 tháng 5]] [[tg:23 Май]] [[tr:23 Mayıs]] [[uk:23 травня]] [[ur:23 مئی]] [[vec:23 de majo]] [[wa:23î d' may]] [[zh:5月23日]] 22 मई 8050 30139 2006-10-10T09:18:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 142वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 143 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 223 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Mei]] [[ar:22 مايو]] [[an:22 de mayo]] [[ast:22 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:22 траўня]] [[bs:22. maj]] [[br:22añ Mae]] [[bg:22 май]] [[ca:22 de maig]] [[cv:Çу, 22]] [[ceb:Mayo 22]] [[cs:22. květen]] [[co:22 di maghju]] [[cy:22 Mai]] [[da:22. maj]] [[de:22. Mai]] [[et:22. mai]] [[el:22 Μαΐου]] [[es:22 de mayo]] [[eo:22-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 22]] [[fo:22. mai]] [[fr:22er mai]] [[fy:22 maaie]] [[fur:22 di Mai]] [[ga:22 Bealtaine]] [[gd:22 an Cèitean]] [[gl:22 de maio]] [[ko:5월 22일]] [[hr:22. svibnja]] [[io:22 di mayo]] [[ilo:Mayo 22]] [[id:22 Mei]] [[ia:22 de maio]] [[ie:22 may]] [[os:22 майы]] [[is:22. maí]] [[it:22 maggio]] [[he:22 במאי]] [[jv:22 Mei]] [[ka:22 მაისი]] [[csb:22 môja]] [[sw:22 Mei]] [[ku:22'ê gulanê]] [[la:22 Maii]] [[lb:22. Mee]] [[lt:Gegužės 22]] [[li:22 mei]] [[lmo:022 05]] [[hu:Május 22]] [[mk:22 мај]] [[ml:മേയ് 22]] [[mr:मे १]] [[ms:22 Mei]] [[nl:22 mei]] [[nds-nl:22 meie]] [[ja:5月22日]] [[nap:22 'e maggio]] [[no:22. mai]] [[nn:22. mai]] [[oc:22èr de mai]] [[pam:Mayu 22]] [[pl:22 maja]] [[pt:22 de Maio]] [[ksh:22. Meij]] [[ro:22 mai]] [[ru:22 мая]] [[war:Mayo 22]] [[se:Miessemánu 22.]] [[sco:22 Mey]] [[sq:22 Maj]] [[scn:22 di maiu]] [[simple:May 22]] [[sk:22. máj]] [[sl:22. maj]] [[sr:22. мај]] [[fi:22. toukokuuta]] [[sv:22 maj]] [[tl:Mayo 22]] [[tt:22. May]] [[te:మే 22]] [[th:22 พฤษภาคม]] [[vi:22 tháng 5]] [[tg:22 Май]] [[tr:22 Mayıs]] [[uk:22 травня]] [[ur:22 مئی]] [[vec:22 de majo]] [[wa:22î d' may]] [[zh:5月22日]] 21 मई 8051 30140 2006-10-10T09:18:59Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 141वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 142 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 224 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Mei]] [[ar:21 مايو]] [[an:21 de mayo]] [[ast:21 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:21 траўня]] [[bs:21. maj]] [[br:21añ Mae]] [[bg:21 май]] [[ca:21 de maig]] [[cv:Çу, 21]] [[ceb:Mayo 21]] [[cs:21. květen]] [[co:21 di maghju]] [[cy:21 Mai]] [[da:21. maj]] [[de:21. Mai]] [[et:21. mai]] [[el:21 Μαΐου]] [[es:21 de mayo]] [[eo:21-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 21]] [[fo:21. mai]] [[fr:21er mai]] [[fy:21 maaie]] [[fur:21 di Mai]] [[ga:21 Bealtaine]] [[gd:21 an Cèitean]] [[gl:21 de maio]] [[ko:5월 21일]] [[hr:21. svibnja]] [[io:21 di mayo]] [[ilo:Mayo 21]] [[id:21 Mei]] [[ia:21 de maio]] [[ie:21 may]] [[os:21 майы]] [[is:21. maí]] [[it:21 maggio]] [[he:21 במאי]] [[jv:21 Mei]] [[ka:21 მაისი]] [[csb:21 môja]] [[sw:21 Mei]] [[ku:21'ê gulanê]] [[la:21 Maii]] [[lb:21. Mee]] [[lt:Gegužės 21]] [[li:21 mei]] [[lmo:021 05]] [[hu:Május 21]] [[mk:21 мај]] [[ml:മേയ് 21]] [[mr:मे १]] [[ms:21 Mei]] [[nl:21 mei]] [[nds-nl:21 meie]] [[ja:5月21日]] [[nap:21 'e maggio]] [[no:21. mai]] [[nn:21. mai]] [[oc:21èr de mai]] [[pam:Mayu 21]] [[pl:21 maja]] [[pt:21 de Maio]] [[ksh:21. Meij]] [[ro:21 mai]] [[ru:21 мая]] [[war:Mayo 21]] [[se:Miessemánu 21.]] [[sco:21 Mey]] [[sq:21 Maj]] [[scn:21 di maiu]] [[simple:May 21]] [[sk:21. máj]] [[sl:21. maj]] [[sr:21. мај]] [[fi:21. toukokuuta]] [[sv:21 maj]] [[tl:Mayo 21]] [[tt:21. May]] [[te:మే 21]] [[th:21 พฤษภาคม]] [[vi:21 tháng 5]] [[tg:21 Май]] [[tr:21 Mayıs]] [[uk:21 травня]] [[ur:21 مئی]] [[vec:21 de majo]] [[wa:21î d' may]] [[zh:5月21日]] 20 मई 8052 30141 2006-10-10T09:19:16Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 140वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 141 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 225 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Mei]] [[ar:20 مايو]] [[an:20 de mayo]] [[ast:20 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:20 траўня]] [[bs:20. maj]] [[br:20añ Mae]] [[bg:20 май]] [[ca:20 de maig]] [[cv:Çу, 20]] [[ceb:Mayo 20]] [[cs:20. květen]] [[co:20 di maghju]] [[cy:20 Mai]] [[da:20. maj]] [[de:20. Mai]] [[et:20. mai]] [[el:20 Μαΐου]] [[es:20 de mayo]] [[eo:20-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 20]] [[fo:20. mai]] [[fr:20er mai]] [[fy:20 maaie]] [[fur:20 di Mai]] [[ga:20 Bealtaine]] [[gd:20 an Cèitean]] [[gl:20 de maio]] [[ko:5월 20일]] [[hr:20. svibnja]] [[io:20 di mayo]] [[ilo:Mayo 20]] [[id:20 Mei]] [[ia:20 de maio]] [[ie:20 may]] [[os:20 майы]] [[is:20. maí]] [[it:20 maggio]] [[he:20 במאי]] [[jv:20 Mei]] [[ka:20 მაისი]] [[csb:20 môja]] [[sw:20 Mei]] [[ku:20'ê gulanê]] [[la:20 Maii]] [[lb:20. Mee]] [[lt:Gegužės 20]] [[li:20 mei]] [[lmo:020 05]] [[hu:Május 20]] [[mk:20 мај]] [[ml:മേയ് 20]] [[mr:मे १]] [[ms:20 Mei]] [[nl:20 mei]] [[nds-nl:20 meie]] [[ja:5月20日]] [[nap:20 'e maggio]] [[no:20. mai]] [[nn:20. mai]] [[oc:20èr de mai]] [[pam:Mayu 20]] [[pl:20 maja]] [[pt:20 de Maio]] [[ksh:20. Meij]] [[ro:20 mai]] [[ru:20 мая]] [[war:Mayo 20]] [[se:Miessemánu 20.]] [[sco:20 Mey]] [[sq:20 Maj]] [[scn:20 di maiu]] [[simple:May 20]] [[sk:20. máj]] [[sl:20. maj]] [[sr:20. мај]] [[fi:20. toukokuuta]] [[sv:20 maj]] [[tl:Mayo 20]] [[tt:20. May]] [[te:మే 20]] [[th:20 พฤษภาคม]] [[vi:20 tháng 5]] [[tg:20 Май]] [[tr:20 Mayıs]] [[uk:20 травня]] [[ur:20 مئی]] [[vec:20 de majo]] [[wa:20î d' may]] [[zh:5月20日]] 9 मई 8053 30142 2006-10-10T09:19:49Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 129वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 130 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 236 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Mei]] [[ar:9 مايو]] [[an:9 de mayo]] [[ast:9 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:9 траўня]] [[bs:9. maj]] [[br:9añ Mae]] [[bg:9 май]] [[ca:9 de maig]] [[cv:Çу, 9]] [[ceb:Mayo 9]] [[cs:9. květen]] [[co:9 di maghju]] [[cy:9 Mai]] [[da:9. maj]] [[de:9. Mai]] [[et:9. mai]] [[el:9 Μαΐου]] [[es:9 de mayo]] [[eo:9-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 9]] [[fo:9. mai]] [[fr:9er mai]] [[fy:9 maaie]] [[fur:9 di Mai]] [[ga:9 Bealtaine]] [[gd:9 an Cèitean]] [[gl:9 de maio]] [[ko:5월 9일]] [[hr:9. svibnja]] [[io:9 di mayo]] [[ilo:Mayo 9]] [[id:9 Mei]] [[ia:9 de maio]] [[ie:9 may]] [[os:9 майы]] [[is:9. maí]] [[it:9 maggio]] [[he:9 במאי]] [[jv:9 Mei]] [[ka:9 მაისი]] [[csb:9 môja]] [[sw:9 Mei]] [[ku:9'ê gulanê]] [[la:9 Maii]] [[lb:9. Mee]] [[lt:Gegužės 9]] [[li:9 mei]] [[lmo:09 05]] [[hu:Május 9]] [[mk:9 мај]] [[ml:മേയ് 9]] [[mr:मे १]] [[ms:9 Mei]] [[nl:9 mei]] [[nds-nl:9 meie]] [[ja:5月9日]] [[nap:9 'e maggio]] [[no:9. mai]] [[nn:9. mai]] [[oc:9èr de mai]] [[pam:Mayu 9]] [[pl:9 maja]] [[pt:9 de Maio]] [[ksh:9. Meij]] [[ro:9 mai]] [[ru:9 мая]] [[war:Mayo 9]] [[se:Miessemánu 9.]] [[sco:9 Mey]] [[sq:9 Maj]] [[scn:9 di maiu]] [[simple:May 9]] [[sk:9. máj]] [[sl:9. maj]] [[sr:9. мај]] [[fi:9. toukokuuta]] [[sv:9 maj]] [[tl:Mayo 9]] [[tt:9. May]] [[te:మే 9]] [[th:9 พฤษภาคม]] [[vi:9 tháng 5]] [[tg:9 Май]] [[tr:9 Mayıs]] [[uk:9 травня]] [[ur:9 مئی]] [[vec:9 de majo]] [[wa:9î d' may]] [[zh:5月9日]] 8 मई 8054 30143 2006-10-10T09:20:07Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 128वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 129 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 237 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Mei]] [[ar:8 مايو]] [[an:8 de mayo]] [[ast:8 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:8 траўня]] [[bs:8. maj]] [[br:8añ Mae]] [[bg:8 май]] [[ca:8 de maig]] [[cv:Çу, 8]] [[ceb:Mayo 8]] [[cs:8. květen]] [[co:8 di maghju]] [[cy:8 Mai]] [[da:8. maj]] [[de:8. Mai]] [[et:8. mai]] [[el:8 Μαΐου]] [[es:8 de mayo]] [[eo:8-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 8]] [[fo:8. mai]] [[fr:8er mai]] [[fy:8 maaie]] [[fur:8 di Mai]] [[ga:8 Bealtaine]] [[gd:8 an Cèitean]] [[gl:8 de maio]] [[ko:5월 8일]] [[hr:8. svibnja]] [[io:8 di mayo]] [[ilo:Mayo 8]] [[id:8 Mei]] [[ia:8 de maio]] [[ie:8 may]] [[os:8 майы]] [[is:8. maí]] [[it:8 maggio]] [[he:8 במאי]] [[jv:8 Mei]] [[ka:8 მაისი]] [[csb:8 môja]] [[sw:8 Mei]] [[ku:8'ê gulanê]] [[la:8 Maii]] [[lb:8. Mee]] [[lt:Gegužės 8]] [[li:8 mei]] [[lmo:08 05]] [[hu:Május 8]] [[mk:8 мај]] [[ml:മേയ് 8]] [[mr:मे १]] [[ms:8 Mei]] [[nl:8 mei]] [[nds-nl:8 meie]] [[ja:5月8日]] [[nap:8 'e maggio]] [[no:8. mai]] [[nn:8. mai]] [[oc:8èr de mai]] [[pam:Mayu 8]] [[pl:8 maja]] [[pt:8 de Maio]] [[ksh:8. Meij]] [[ro:8 mai]] [[ru:8 мая]] [[war:Mayo 8]] [[se:Miessemánu 8.]] [[sco:8 Mey]] [[sq:8 Maj]] [[scn:8 di maiu]] [[simple:May 8]] [[sk:8. máj]] [[sl:8. maj]] [[sr:8. мај]] [[fi:8. toukokuuta]] [[sv:8 maj]] [[tl:Mayo 8]] [[tt:8. May]] [[te:మే 8]] [[th:8 พฤษภาคม]] [[vi:8 tháng 5]] [[tg:8 Май]] [[tr:8 Mayıs]] [[uk:8 травня]] [[ur:8 مئی]] [[vec:8 de majo]] [[wa:8î d' may]] [[zh:5月8日]] 7 मई 8055 30144 2006-10-10T09:20:31Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 127वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 128 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 238 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Mei]] [[ar:7 مايو]] [[an:7 de mayo]] [[ast:7 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:7 траўня]] [[bs:7. maj]] [[br:7añ Mae]] [[bg:7 май]] [[ca:7 de maig]] [[cv:Çу, 7]] [[ceb:Mayo 7]] [[cs:7. květen]] [[co:7 di maghju]] [[cy:7 Mai]] [[da:7. maj]] [[de:7. Mai]] [[et:7. mai]] [[el:7 Μαΐου]] [[es:7 de mayo]] [[eo:7-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 7]] [[fo:7. mai]] [[fr:7er mai]] [[fy:7 maaie]] [[fur:7 di Mai]] [[ga:7 Bealtaine]] [[gd:7 an Cèitean]] [[gl:7 de maio]] [[ko:5월 7일]] [[hr:7. svibnja]] [[io:7 di mayo]] [[ilo:Mayo 7]] [[id:7 Mei]] [[ia:7 de maio]] [[ie:7 may]] [[os:7 майы]] [[is:7. maí]] [[it:7 maggio]] [[he:7 במאי]] [[jv:7 Mei]] [[ka:7 მაისი]] [[csb:7 môja]] [[sw:7 Mei]] [[ku:7'ê gulanê]] [[la:7 Maii]] [[lb:7. Mee]] [[lt:Gegužės 7]] [[li:7 mei]] [[lmo:07 05]] [[hu:Május 7]] [[mk:7 мај]] [[ml:മേയ് 7]] [[mr:मे १]] [[ms:7 Mei]] [[nl:7 mei]] [[nds-nl:7 meie]] [[ja:5月7日]] [[nap:7 'e maggio]] [[no:7. mai]] [[nn:7. mai]] [[oc:7èr de mai]] [[pam:Mayu 7]] [[pl:7 maja]] [[pt:7 de Maio]] [[ksh:7. Meij]] [[ro:7 mai]] [[ru:7 мая]] [[war:Mayo 7]] [[se:Miessemánu 7.]] [[sco:7 Mey]] [[sq:7 Maj]] [[scn:7 di maiu]] [[simple:May 7]] [[sk:7. máj]] [[sl:7. maj]] [[sr:7. мај]] [[fi:7. toukokuuta]] [[sv:7 maj]] [[tl:Mayo 7]] [[tt:7. May]] [[te:మే 7]] [[th:7 พฤษภาคม]] [[vi:7 tháng 5]] [[tg:7 Май]] [[tr:7 Mayıs]] [[uk:7 травня]] [[ur:7 مئی]] [[vec:7 de majo]] [[wa:7î d' may]] [[zh:5月7日]] 6 मई 8056 30145 2006-10-10T09:20:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 126वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 127 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 239 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Mei]] [[ar:6 مايو]] [[an:6 de mayo]] [[ast:6 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:6 траўня]] [[bs:6. maj]] [[br:6añ Mae]] [[bg:6 май]] [[ca:6 de maig]] [[cv:Çу, 6]] [[ceb:Mayo 6]] [[cs:6. květen]] [[co:6 di maghju]] [[cy:6 Mai]] [[da:6. maj]] [[de:6. Mai]] [[et:6. mai]] [[el:6 Μαΐου]] [[es:6 de mayo]] [[eo:6-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 6]] [[fo:6. mai]] [[fr:6er mai]] [[fy:6 maaie]] [[fur:6 di Mai]] [[ga:6 Bealtaine]] [[gd:6 an Cèitean]] [[gl:6 de maio]] [[ko:5월 6일]] [[hr:6. svibnja]] [[io:6 di mayo]] [[ilo:Mayo 6]] [[id:6 Mei]] [[ia:6 de maio]] [[ie:6 may]] [[os:6 майы]] [[is:6. maí]] [[it:6 maggio]] [[he:6 במאי]] [[jv:6 Mei]] [[ka:6 მაისი]] [[csb:6 môja]] [[sw:6 Mei]] [[ku:6'ê gulanê]] [[la:6 Maii]] [[lb:6. Mee]] [[lt:Gegužės 6]] [[li:6 mei]] [[lmo:06 05]] [[hu:Május 6]] [[mk:6 мај]] [[ml:മേയ് 6]] [[mr:मे १]] [[ms:6 Mei]] [[nl:6 mei]] [[nds-nl:6 meie]] [[ja:5月6日]] [[nap:6 'e maggio]] [[no:6. mai]] [[nn:6. mai]] [[oc:6èr de mai]] [[pam:Mayu 6]] [[pl:6 maja]] [[pt:6 de Maio]] [[ksh:6. Meij]] [[ro:6 mai]] [[ru:6 мая]] [[war:Mayo 6]] [[se:Miessemánu 6.]] [[sco:6 Mey]] [[sq:6 Maj]] [[scn:6 di maiu]] [[simple:May 6]] [[sk:6. máj]] [[sl:6. maj]] [[sr:6. мај]] [[fi:6. toukokuuta]] [[sv:6 maj]] [[tl:Mayo 6]] [[tt:6. May]] [[te:మే 6]] [[th:6 พฤษภาคม]] [[vi:6 tháng 5]] [[tg:6 Май]] [[tr:6 Mayıs]] [[uk:6 травня]] [[ur:6 مئی]] [[vec:6 de majo]] [[wa:6î d' may]] [[zh:5月6日]] 5 मई 8057 30146 2006-10-10T09:20:59Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 125वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 126 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 240 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Mei]] [[ar:5 مايو]] [[an:5 de mayo]] [[ast:5 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:5 траўня]] [[bs:5. maj]] [[br:5añ Mae]] [[bg:5 май]] [[ca:5 de maig]] [[cv:Çу, 5]] [[ceb:Mayo 5]] [[cs:5. květen]] [[co:5 di maghju]] [[cy:5 Mai]] [[da:5. maj]] [[de:5. Mai]] [[et:5. mai]] [[el:5 Μαΐου]] [[es:5 de mayo]] [[eo:5-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 5]] [[fo:5. mai]] [[fr:5er mai]] [[fy:5 maaie]] [[fur:5 di Mai]] [[ga:5 Bealtaine]] [[gd:5 an Cèitean]] [[gl:5 de maio]] [[ko:5월 5일]] [[hr:5. svibnja]] [[io:5 di mayo]] [[ilo:Mayo 5]] [[id:5 Mei]] [[ia:5 de maio]] [[ie:5 may]] [[os:5 майы]] [[is:5. maí]] [[it:5 maggio]] [[he:5 במאי]] [[jv:5 Mei]] [[ka:5 მაისი]] [[csb:5 môja]] [[sw:5 Mei]] [[ku:5'ê gulanê]] [[la:5 Maii]] [[lb:5. Mee]] [[lt:Gegužės 5]] [[li:5 mei]] [[lmo:05 05]] [[hu:Május 5]] [[mk:5 мај]] [[ml:മേയ് 5]] [[mr:मे १]] [[ms:5 Mei]] [[nl:5 mei]] [[nds-nl:5 meie]] [[ja:5月5日]] [[nap:5 'e maggio]] [[no:5. mai]] [[nn:5. mai]] [[oc:5èr de mai]] [[pam:Mayu 5]] [[pl:5 maja]] [[pt:5 de Maio]] [[ksh:5. Meij]] [[ro:5 mai]] [[ru:5 мая]] [[war:Mayo 5]] [[se:Miessemánu 5.]] [[sco:5 Mey]] [[sq:5 Maj]] [[scn:5 di maiu]] [[simple:May 5]] [[sk:5. máj]] [[sl:5. maj]] [[sr:5. мај]] [[fi:5. toukokuuta]] [[sv:5 maj]] [[tl:Mayo 5]] [[tt:5. May]] [[te:మే 5]] [[th:5 พฤษภาคม]] [[vi:5 tháng 5]] [[tg:5 Май]] [[tr:5 Mayıs]] [[uk:5 травня]] [[ur:5 مئی]] [[vec:5 de majo]] [[wa:5î d' may]] [[zh:5月5日]] 4 मई 8058 30147 2006-10-10T09:21:14Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 124वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 125 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 241 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Mei]] [[ar:4 مايو]] [[an:4 de mayo]] [[ast:4 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:4 траўня]] [[bs:4. maj]] [[br:4añ Mae]] [[bg:4 май]] [[ca:4 de maig]] [[cv:Çу, 4]] [[ceb:Mayo 4]] [[cs:4. květen]] [[co:4 di maghju]] [[cy:4 Mai]] [[da:4. maj]] [[de:4. Mai]] [[et:4. mai]] [[el:4 Μαΐου]] [[es:4 de mayo]] [[eo:4-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 4]] [[fo:4. mai]] [[fr:4er mai]] [[fy:4 maaie]] [[fur:4 di Mai]] [[ga:4 Bealtaine]] [[gd:4 an Cèitean]] [[gl:4 de maio]] [[ko:5월 4일]] [[hr:4. svibnja]] [[io:4 di mayo]] [[ilo:Mayo 4]] [[id:4 Mei]] [[ia:4 de maio]] [[ie:4 may]] [[os:4 майы]] [[is:4. maí]] [[it:4 maggio]] [[he:4 במאי]] [[jv:4 Mei]] [[ka:4 მაისი]] [[csb:4 môja]] [[sw:4 Mei]] [[ku:4'ê gulanê]] [[la:4 Maii]] [[lb:4. Mee]] [[lt:Gegužės 4]] [[li:4 mei]] [[lmo:04 05]] [[hu:Május 4]] [[mk:4 мај]] [[ml:മേയ് 4]] [[mr:मे १]] [[ms:4 Mei]] [[nl:4 mei]] [[nds-nl:4 meie]] [[ja:5月4日]] [[nap:4 'e maggio]] [[no:4. mai]] [[nn:4. mai]] [[oc:4èr de mai]] [[pam:Mayu 4]] [[pl:4 maja]] [[pt:4 de Maio]] [[ksh:4. Meij]] [[ro:4 mai]] [[ru:4 мая]] [[war:Mayo 4]] [[se:Miessemánu 4.]] [[sco:4 Mey]] [[sq:4 Maj]] [[scn:4 di maiu]] [[simple:May 4]] [[sk:4. máj]] [[sl:4. maj]] [[sr:4. мај]] [[fi:4. toukokuuta]] [[sv:4 maj]] [[tl:Mayo 4]] [[tt:4. May]] [[te:మే 4]] [[th:4 พฤษภาคม]] [[vi:4 tháng 5]] [[tg:4 Май]] [[tr:4 Mayıs]] [[uk:4 травня]] [[ur:4 مئی]] [[vec:4 de majo]] [[wa:4î d' may]] [[zh:5月4日]] 31 मई 8059 30151 2006-10-10T09:26:51Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 151वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 152 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 214 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Mei]] [[ar:31 مايو]] [[an:31 de mayo]] [[ast:31 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:31 траўня]] [[bs:31. maj]] [[br:31añ Mae]] [[bg:31 май]] [[ca:31 de maig]] [[cv:Çу, 31]] [[ceb:Mayo 31]] [[cs:31. květen]] [[co:31 di maghju]] [[cy:31 Mai]] [[da:31. maj]] [[de:31. Mai]] [[et:31. mai]] [[el:31 Μαΐου]] [[es:31 de mayo]] [[eo:31-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 31]] [[fo:31. mai]] [[fr:31er mai]] [[fy:31 maaie]] [[fur:31 di Mai]] [[ga:31 Bealtaine]] [[gd:31 an Cèitean]] [[gl:31 de maio]] [[ko:5월 31일]] [[hr:31. svibnja]] [[io:31 di mayo]] [[ilo:Mayo 31]] [[id:31 Mei]] [[ia:31 de maio]] [[ie:31 may]] [[os:31 майы]] [[is:31. maí]] [[it:31 maggio]] [[he:31 במאי]] [[jv:31 Mei]] [[ka:31 მაისი]] [[csb:31 môja]] [[sw:31 Mei]] [[ku:31'ê gulanê]] [[la:31 Maii]] [[lb:31. Mee]] [[lt:Gegužės 31]] [[li:31 mei]] [[lmo:031 05]] [[hu:Május 31]] [[mk:31 мај]] [[ml:മേയ് 31]] [[mr:मे १]] [[ms:31 Mei]] [[nl:31 mei]] [[nds-nl:31 meie]] [[ja:5月31日]] [[nap:31 'e maggio]] [[no:31. mai]] [[nn:31. mai]] [[oc:31èr de mai]] [[pam:Mayu 31]] [[pl:31 maja]] [[pt:31 de Maio]] [[ksh:31. Meij]] [[ro:31 mai]] [[ru:31 мая]] [[war:Mayo 31]] [[se:Miessemánu 31.]] [[sco:31 Mey]] [[sq:31 Maj]] [[scn:31 di maiu]] [[simple:May 31]] [[sk:31. máj]] [[sl:31. maj]] [[sr:31. мај]] [[fi:31. toukokuuta]] [[sv:31 maj]] [[tl:Mayo 31]] [[tt:31. May]] [[te:మే 31]] [[th:31 พฤษภาคม]] [[vi:31 tháng 5]] [[tg:31 Май]] [[tr:31 Mayıs]] [[uk:31 травня]] [[ur:31 مئی]] [[vec:31 de majo]] [[wa:31î d' may]] [[zh:5月31日]] 3 मई 8060 30152 2006-10-10T09:27:20Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 123वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 124 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 242 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Mei]] [[ar:3 مايو]] [[an:3 de mayo]] [[ast:3 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:3 траўня]] [[bs:3. maj]] [[br:3añ Mae]] [[bg:3 май]] [[ca:3 de maig]] [[cv:Çу, 3]] [[ceb:Mayo 3]] [[cs:3. květen]] [[co:3 di maghju]] [[cy:3 Mai]] [[da:3. maj]] [[de:3. Mai]] [[et:3. mai]] [[el:3 Μαΐου]] [[es:3 de mayo]] [[eo:3-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 3]] [[fo:3. mai]] [[fr:3er mai]] [[fy:3 maaie]] [[fur:3 di Mai]] [[ga:3 Bealtaine]] [[gd:3 an Cèitean]] [[gl:3 de maio]] [[ko:5월 3일]] [[hr:3. svibnja]] [[io:3 di mayo]] [[ilo:Mayo 3]] [[id:3 Mei]] [[ia:3 de maio]] [[ie:3 may]] [[os:3 майы]] [[is:3. maí]] [[it:3 maggio]] [[he:3 במאי]] [[jv:3 Mei]] [[ka:3 მაისი]] [[csb:3 môja]] [[sw:3 Mei]] [[ku:3'ê gulanê]] [[la:3 Maii]] [[lb:3. Mee]] [[lt:Gegužės 3]] [[li:3 mei]] [[lmo:03 05]] [[hu:Május 3]] [[mk:3 мај]] [[ml:മേയ് 3]] [[mr:मे १]] [[ms:3 Mei]] [[nl:3 mei]] [[nds-nl:3 meie]] [[ja:5月3日]] [[nap:3 'e maggio]] [[no:3. mai]] [[nn:3. mai]] [[oc:3èr de mai]] [[pam:Mayu 3]] [[pl:3 maja]] [[pt:3 de Maio]] [[ksh:3. Meij]] [[ro:3 mai]] [[ru:3 мая]] [[war:Mayo 3]] [[se:Miessemánu 3.]] [[sco:3 Mey]] [[sq:3 Maj]] [[scn:3 di maiu]] [[simple:May 3]] [[sk:3. máj]] [[sl:3. maj]] [[sr:3. мај]] [[fi:3. toukokuuta]] [[sv:3 maj]] [[tl:Mayo 3]] [[tt:3. May]] [[te:మే 3]] [[th:3 พฤษภาคม]] [[vi:3 tháng 5]] [[tg:3 Май]] [[tr:3 Mayıs]] [[uk:3 травня]] [[ur:3 مئی]] [[vec:3 de majo]] [[wa:3î d' may]] [[zh:5月3日]] 2 मई 8061 39506 2006-12-23T03:01:45Z 59.144.50.152 {{मई कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 मई''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 122वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 123 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 243 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== * [[1921]] - [[सत्यजित राय]] ==निधन== ==बहारी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Mei]] [[ar:2 مايو]] [[an:2 de mayo]] [[ast:2 de mayu]] [[bn:মে ১]] [[be:2 траўня]] [[bs:2. maj]] [[br:2añ Mae]] [[bg:2 май]] [[ca:2 de maig]] [[cv:Çу, 2]] [[ceb:Mayo 2]] [[cs:2. květen]] [[co:2 di maghju]] [[cy:2 Mai]] [[da:2. maj]] [[de:2. Mai]] [[et:2. mai]] [[el:2 Μαΐου]] [[es:2 de mayo]] [[eo:2-a de majo]] [[eu:Maiatzaren 2]] [[fo:2. mai]] [[fr:2er mai]] [[fy:2 maaie]] [[fur:2 di Mai]] [[ga:2 Bealtaine]] [[gd:2 an Cèitean]] [[gl:2 de maio]] [[ko:5월 2일]] [[hr:2. svibnja]] [[io:2 di mayo]] [[ilo:Mayo 2]] [[id:2 Mei]] [[ia:2 de maio]] [[ie:2 may]] [[os:2 майы]] [[is:2. maí]] [[it:2 maggio]] [[he:2 במאי]] [[jv:2 Mei]] [[ka:2 მაისი]] [[csb:2 môja]] [[sw:2 Mei]] [[ku:2'ê gulanê]] [[la:2 Maii]] [[lb:2. Mee]] [[lt:Gegužės 2]] [[li:2 mei]] [[lmo:02 05]] [[hu:Május 2]] [[mk:2 мај]] [[ml:മേയ് 2]] [[mr:मे १]] [[ms:2 Mei]] [[nl:2 mei]] [[nds-nl:2 meie]] [[ja:5月2日]] [[nap:2 'e maggio]] [[no:2. mai]] [[nn:2. mai]] [[oc:2èr de mai]] [[pam:Mayu 2]] [[pl:2 maja]] [[pt:2 de Maio]] [[ksh:2. Meij]] [[ro:2 mai]] [[ru:2 мая]] [[war:Mayo 2]] [[se:Miessemánu 2.]] [[sco:2 Mey]] [[sq:2 Maj]] [[scn:2 di maiu]] [[simple:May 2]] [[sk:2. máj]] [[sl:2. maj]] [[sr:2. мај]] [[fi:2. toukokuuta]] [[sv:2 maj]] [[tl:Mayo 2]] [[tt:2. May]] [[te:మే 2]] [[th:2 พฤษภาคม]] [[vi:2 tháng 5]] [[tg:2 Май]] [[tr:2 Mayıs]] [[uk:2 травня]] [[ur:2 مئی]] [[vec:2 de majo]] [[wa:2î d' may]] [[zh:5月2日]] Template:Infobox Film 8062 30222 2006-10-11T08:48:06Z Debashish 130 <includeonly> {| class="infobox" style="float:right;padding:5px; color: #000066; border: 1px dotted #003300; background-color: #EFFFCE;width: 20em; text-align: left; font-size: 90%;" cellspacing="2" | style="font-size: 110%;" align="center" colspan="2" | '''''{{{name}}}''''' {{#if:{{{image|}}} | <tr><th style="font-size: 90%;" align="center" colspan="2">[[Image:{{{image}}}|{{#if:{{{image_size|}}} | {{{image_size|200px}}} | 200px}}]]{{#if:{{{caption|}}} | <br />{{{caption|}}}}}</th></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{director|}}} | <tr><th>निर्देशक</th> <td>{{{director|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{producer|}}} | <tr><th>निर्माता</th> <td>{{{producer|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{writer|}}} | <tr><th>पटकथा</th> <td>{{{writer|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{starring|}}} | <tr><th>मुख्य&nbsp;कलाकार</th> <td>{{{starring|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{music|}}} | <tr><th>संगीत&nbsp;निर्देशक</th> <td>{{{music|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{cinematography|}}} | <tr><th>छायांकन</th> <td>{{{cinematography|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{editing|}}} | <tr><th>संपादन</th> <td>{{{editing|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{distributor|}}} | <tr><th>वितरक</th> <td>{{{distributor|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{released|}}} | <tr><th>रिलीज़&nbsp;तिथी</th> <td>{{{released|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{runtime|}}} | <tr><th>अवधि</th> <td>{{{runtime|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{country|}}} | <tr><th>देश</th> <td>{{{country|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{awards|}}} | <tr><th>पुरस्कार</th> <td>{{{awards|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{language|}}} | <tr><th>भाषा</th> <td>{{{language|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{budget|}}} | <tr><th>बजट</th> <td>{{{budget|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{gross|}}} | <tr><th>आय</th> <td>{{{gross|}}}</td></tr>}}<!-- -->{{#if:{{{imdb_id|}}} | <tr><th style="font-size: 100%;" align="center" colspan="2">'''[http://www.imdb.com/title/tt{{{imdb_id|}}}/ आईएमडीबी पर जानकारी]'''</th></tr>}} |} </includeonly> <noinclude> किसी फिल्म की जानकारी देने के लिये इस इंफोबॉक्स का प्रयोग किया जा सकता है। बस नीचे दिया कोड कॉपी पेस्ट कर वांछित जानकारी भर दें। सारी जानकारी देना ज़रूरी नहीं, जो खाने खाली जोड़े जाते हैं वह प्रदर्शित नहीं होगा। <pre> {{Infobox Film | name = <nowiki>{{{शीर्षक}}}</nowiki> | image = <nowiki>{{{चित्र}}}</nowiki> | image_size = <nowiki>{{{चित्र‌_आकार}}}</nowiki> | caption = <nowiki>{{{चित्र_शीर्षक}}}</nowiki> | director = <nowiki>{{{निर्देशक}}}</nowiki> | producer = <nowiki>{{{निर्माता}}}</nowiki> | writer = <nowiki>{{{लेखक}}}</nowiki> | starring = <nowiki>{{{सितारे}}}</nowiki> | music = <nowiki>{{{संगीत}}}</nowiki> | cinematography = <nowiki>{{{छायांकन}}}</nowiki> | editing = <nowiki>{{{संपादन}}}</nowiki> | distributor = <nowiki>{{{वितरक}}}</nowiki> | released = <nowiki>{{{रिलीज़_तिथी}}}</nowiki> | runtime = <nowiki>{{{अवधि}}}</nowiki> | country = <nowiki>{{{देश}}}</nowiki> | awards = <nowiki>{{{पुरस्कार}}}</nowiki> | language = <nowiki>{{{भाषा}}}</nowiki> | budget = <nowiki>{{{बजट}}}</nowiki> | imdb_id = <nowiki>{{{imdb_id}}}</nowiki> }} </pre> == प्रयोग का तरीका == उदाहरण के लिये [[लगे रहो मुन्नाभाई]] का विकीपृष्ठ देखें। [[Category:Templates|Films]] </noinclude> लीप वर्ष 8063 37741 2006-12-10T04:04:01Z Zwobot 259 robot Adding: [[bn:অধিবর্ষ]] '''लीप वर्ष''', हर चार [[वर्ष]] बाद आने वाला [[वर्ष]] है जिसमें साल में 366 दिन होते हैं । दरअसल [[पृथ्वी]] [[सूर्य]] का चक्कर लगाने में 365 दिन और करीब 6 [[घंटे]] लगाती है । ऐसा होने से हर चार साल में एक दिन अधिक हो जाता है, अतः प्रत्येक चार साल बाद [[फरवरी]] माह में एक दिन अतिरिक्त जोड संतुलन बनाये रखने की कोशिश की जाती है । लीप वर्ष संख्या 4 से भाज्य होते है, [[2004]] लीप वर्ष था। मगर <nowiki>'00'</nowiki> से अंत होने वाले वर्ष लीप वर्ष नही होते, [[2000]] लीप वर्ष नही था। [[श्रेणी:कैलंडर]] [[af:Skrikkeljaar]] [[als:Schaltjahr]] [[ar:سنة كبيسة]] [[bg:Високосна година]] [[bn:অধিবর্ষ]] [[bs:Prestupna godina]] [[ca:Any de traspàs]] [[cs:Přestupný rok]] [[cy:Blwyddyn naid]] [[da:Skudår]] [[de:Schaltjahr]] [[el:Δίσεκτο έτος]] [[en:Leap year]] [[eo:Superjaro]] [[es:Año bisiesto]] [[et:Liigaasta]] [[eu:Bisurte]] [[fi:Karkausvuosi]] [[fo:Skotár]] [[fr:Année bissextile]] [[fy:Skrikkeljier]] [[gl:Ano bisesto]] [[he:שנה מעוברת]] [[hr:Prijestupna godina]] [[hu:Szökőév]] [[hy:Նահանջ տարի]] [[ia:Anno bissextil]] [[id:Tahun Kabisat]] [[is:Hlaupár]] [[it:Anno bisestile]] [[ja:閏年]] [[ka:ნაკიანი წელი]] [[kn:ಅಧಿಕ ವರ್ಷ]] [[ko:윤년]] [[kw:Blydhen lamm]] [[la:Annus bisextilis]] [[lb:Schaltjoer]] [[lt:Keliamieji metai]] [[mi:Tau pekerangi]] [[mk:Престапна година]] [[nl:Schrikkeljaar]] [[nn:Skotår]] [[no:Skuddår]] [[pl:Rok przestępny]] [[pt:Ano bissexto]] [[ro:An bisect]] [[ru:Високосный год]] [[sh:Prijestupna godina]] [[simple:Leap year]] [[sl:Prestopno leto]] [[sr:Преступна година]] [[sv:Skottår]] [[ta:நெட்டாண்டு]] [[th:ปีอธิกสุรทิน]] [[tl:Taong bisyesto]] [[tr:Artık yıl]] [[uz:Kabisa yili]] [[vi:Năm nhuận]] [[wa:Anêye bizete]] [[zh:闰年]] [[zh-min-nan:Lūn-nî]] आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006 8065 34058 2006-11-07T05:18:01Z Mitul0520 211 [[चित्र:Champions Trophy 2006.gif|thumb|right|'''आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006''']] '''आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006''', [[क्रिकेट]] की विश्व-स्तरीय प्रतियोगिता है। यह [[भारत]] मे 7 अक्तूबर से 5 नवंबर 2006 मे आयोजित की गई। यह [[आईसीसी चैंपीयन्स ट्राफी]] श्रृंखला की पांचवी प्रतीयोगिता है। इस प्रतियोगिता के मुख़्य दौर के लिए चार टीमों [[वेस्टइंडीज क्रिकेट टीम|वेस्टइंडीज़]], [[श्रीलंका क्रिकेट टीम |श्रीलंका]], [[बांग्लादेश क्रिकेट टीम|बांग्लादेश]] और [[ज़िम्बाब्वे क्रिकेट टीम|ज़िम्बाब्वे]] को क्वालीफ़ाइंग राउंड खेला गया। वेस्टइंडीज़ और श्रीलंका की टीमें मुख्य दौर के लिए क्वालीफ़ाई कर गई। [[आस्ट्रेलिया क्रिकेट टींम| आस्ट्रेलिया]] ने फाइनल मुकाबले मे [[वेस्टइंडीज क्रिकेट टीम|वेस्टइंडीज़]] को 6 विकेट से हरा कर प्रतियोगिता जीती। ==भाग लेने वाली टीमें== {{यह भी देखे| आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006 दल}} दस [[टेस्ट क्रिकेट|टेस्ट]]-खेलने वाले देश भाग ले रहे है। {| || * {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} * {{क्रिकेट-बांग्लादेश}} * {{क्रिकेट-इंग्लैंड}} * {{क्रिकेट-भारत}} * {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} || * {{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} * {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} * {{क्रिकेट-श्रीलंका}} * {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} * {{क्रिकेट-जिम्बांबे}} |} ==मैच समय-सूची और परिणाम== {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" ! नं. ! ग्रूप ! तारीख ! टीम 1 ! कप्तान ! टीम 2 ! कप्तान ! स्थान ! परिणाम ! मैन ऑफ द मैच ! गेंदबाजी/रन (गेंद) |- ! colspan="11" | मुख्य दौर |- || ODI 2429 || A || 15 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-भारत}} || [[राहुल द्रविड़]] || {{क्रिकेट-इंग्लैंड}} || [[एंड्रयू फ़्लिंटफ़]] || [[सवाई मानसिंह स्टेडियम ]] || {{क्रिकेट-भारत}} 4 विकेट से जीता ||[[मुनाफ पटेल ]] || 8-2-18-3 |- || ODI 2430 || B || 16 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} ||[[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] || {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} ||[[ग्रैम स्मिथ]] || [[ब्राबोर्न स्टेडियम]] || {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} 87 रनो से जीता || [[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] ||89(122) |- || ODI 2431 || B || 17 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} ||[[यूनिस खान]]|| {{क्रिकेट-श्रीलंका}} ||[[महेला जयवर्धने]]|| [[सवाई मानसिंह स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} 4 विकेट से जीता ||[[अब्दुल रज़्ज़ाक]]|| 7.2-0-50-4 और 38*(24) |- || ODI 2432 || A || 18 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} ||[[रिकी पोंटिंग]]|| {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} ||[[ब्रायन लारा]] || [[ब्राबोर्न स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} 10 रनो से जीता||[[रुनाको मॉर्टन]]|| 90* (103) |- || ODI 2433 || B || 20 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} ||[[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] || {{क्रिकेट-श्रीलंका}} ||[[महेला जयवर्धने]] || [[ब्राबोर्न स्टेडियम]] || {{क्रिकेट-श्रीलंका}} 7 विकेट से जीता||[[मुथैया मुरलीधरन]]|| 10-1-23-4 |- || ODI 2434 || A || 21 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} ||[[रिकी पोंटिंग]]|| {{क्रिकेट-इंग्लैंड}} ||[[एंड्रयू फ़्लिंटफ़]] || [[सवाई मानसिंह स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} 7 विकेट से जीता||[[डेमियन मार्टिन]] || 78 (91) |- || ODI 2435 || B || 24 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} ||[[ग्रैम स्मिथ]]|| {{क्रिकेट-श्रीलंका}} ||[[महेला जयवर्धने]] || [[सरदार पटेल स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} 78 रनो से जीता||[[शान पोलाक]]||10-0-21-2 और 21*(32) |- || ODI 2436 || B || 25 अक्तूबर 2006 ||{{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}}||[[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] || {{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} ||[[यूनिस खान]] || [[पंजाब क्रिकेट ऐसोसीएसन स्टेडियम]]||{{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} 51 रनो से जीता||[[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] ||80 (105) |- || ODI 2437 || A || 26 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-भारत}} ||[[राहुल द्रविड़]] || {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} ||[[ब्रायन लारा]] || [[सरदार पटेल स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} 3 विकेट से जीता||[[शिवनारायण चंद्रपॉल]]||51 (72) |- || ODI 2438 || B || 27 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-पॉकिस्तान}} ||[[यूनिस खान]] || {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} || [[ग्रैम स्मिथ]] || [[पंजाब क्रिकेट ऐसोसीएसन स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} 124 रनो से जीता ||[[मखाया एंटिनी]]||6-2-21-5 |- || ODI 2439 || A || 28 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-इंग्लैंड}} ||[[एंड्रयू फ़्लिंटफ़]] || {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} || [[ब्रायन लारा]]|| [[सरदार पटेल स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-इंग्लैंड}} 3 विकेट से जीता||[[क्रिस गेल]]||10-1-31-3 और 101 (128) |- || ODI 2440 || A || 29 अक्तूबर 2006 || {{क्रिकेट-भारत}} || [[राहुल द्रविड़]]|| {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} ||[[रिकी पोंटिंग]] || [[पंजाब क्रिकेट ऐसोसीएसन स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} 6 विकेट से जीता||[[डेमियन मार्टिन]]|| 73 (104) |- |} {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" ! नं. ! ग्रूप ! तारीख ! टीम 1 ! कप्तान ! टीम 2 ! कप्तान ! स्थान ! परिणाम ! मैन ऑफ द मैच ! गेंदबाजी/रन (गेंद) |- ! colspan="11" | सेमी-फाइलन |- || ODI 2441 || - || 1 नवंबर 2006 || {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} || [[रिकी पोंटिंग]] || {{क्रिकेट-न्यूजीलैड़}} || [[स्टीफ़न फ़्लेमिंग]] || [[पंजाब क्रिकेट ऐसोसीएसन स्टेडियम]] || {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} 34 रनो से जीता ||[[ग्लेन मैकग्रा]] || 10-2-22-3 |- || ODI 2442 || - || 2 नवंबर 2006 || {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} || [[ब्रायन लारा]] || {{क्रिकेट-द.अफ्रिका}} ||[[ग्रैम स्मिथ]] || [[सवाई मानसिंह स्टेडियम ]] || {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} 6 विकेट से जीता || [[क्रिस गेल]] ||10-0-48-0 और 133(135) |- ! colspan="11" | फाइलन |- || ODI 2443 || - || 5 नवंबर 2006 || {{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} ||[[रिकी पोंटिंग]] || {{क्रिकेट-वेस्टइंडीज}} || [[ब्रायन लारा]] || [[ब्राबोर्न स्टेडियम]] ||{{क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया}} 6 विकेट से जीता ||[[शेन वॉटसन]]|| 57 (88) |- |} ==विवाद== == बाहरी कडियाँ == * [http://www.iccchampionstrophy.indya.com/ आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी: क्रिकेट]] [[श्रेणी: खेल प्रतियोगिता]] [[en:2006 ICC Champions Trophy]] यू ट्यूब 8066 41243 2007-01-05T10:34:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:YouTube]], [[is:YouTube]], [[sl:You Tube]] '''यू ट्यूब डॉटकॉम''', [[इंटरनेट]] पे [[विडियो]] सहभाग उपलब्ध कराने वाली [[वेबसाईट]] है। {{stub}} [[श्रेणी: इंटरनेट]] [[ar:يو توب]] [[bg:YouTube]] [[ca:YouTube]] [[cs:YouTube]] [[cy:YouTube]] [[da:YouTube]] [[de:YouTube]] [[en:YouTube]] [[eo:YouTube]] [[es:YouTube]] [[fi:YouTube]] [[fr:YouTube]] [[gl:YouTube]] [[he:YouTube]] [[hu:YouTube]] [[id:YouTube]] [[is:YouTube]] [[it:YouTube]] [[ja:YouTube]] [[ko:유튜브]] [[ku:YouTube]] [[lt:YouTube]] [[nl:YouTube]] [[nn:YouTube]] [[no:YouTube]] [[pl:YouTube]] [[pt:YouTube]] [[ro:YouTube]] [[ru:YouTube]] [[sl:You Tube]] [[sq:YouTube]] [[sv:YouTube]] [[th:ยูทูบ]] [[tr:YouTube]] [[vi:YouTube]] [[yi:יו טוב]] [[zh:YouTube]] [[zh-min-nan:YouTube]] [[zh-yue:YouTube]] श्रेणी:फणीश्वर नाथ रेणु 8067 30213 2006-10-11T02:39:03Z 203.110.243.30 [[श्रेणी:हिन्दी साहित्यकार]] टेक्स्ट एडिटर 8068 30257 2006-10-11T15:17:01Z Taxman 345 हिन्दी में नहीं विन्ध्येश्वरी प्रसाद वर्मा 8073 30248 2006-10-11T14:56:46Z Matra 768 पन्ना का विस्तार किया. '''विन्ध्येश्वरी प्रसाद वर्मा''' 16 साल तक बिहार विधान सभा के सभापति थे. बिहार भारत का एक बड़ा राज्य है. यहाँ की आबादी लगभग 10000000 है. {{substub}} आंद्रे आगासी 8074 30256 2006-10-11T15:16:34Z Matra 768 '''आंद्रे आगासी''' का जन्म 29.04.1970 में हुआ था. वे एक नामी टेनिस खिलारी हैं. {{substub}} किरण देसाई 8077 30490 2006-10-13T09:40:32Z Matra 768 /* बाहरी कडि़याँ */ [[चित्र:Kiran Desai.jpg|thumb|right|किरण देसाई (वर्ष 2000 मे)]] '''किरण देसाई''' (जन्म: [[3 सितंबर]], [[1971]]) भारतीय मूल की [[अंग्रेजी]] उपन्यासकार है। उनकी माता [[अनीता देसाई]] भी एक उपन्यासकार है। ==जीवन== किरण देसाई का जन्म [[नई दिल्ली]] मे हुआ। उनका बचपन [[भारत]] मे बीता, 14 वर्ष की आयु मे [[इंग्लैड]] गई। फिर 1 साल बाद [[अमेरिका]] गई। ==रचनाएँ== # 1998: [[हुल्लाबल्लू इन द गवावा आर्केड]] # 2006: [[द इनहैरिटेंस ऑफ़ लॉस]] == सम्मान == * [[2006]]: [[बुकर पुरस्कार]] ([[द इनहैरिटेंस ऑफ़ लॉस]] उपन्यास के लिए) ==यह भी देखे== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/5413704.stm बीबीसी पे द इनहैरिटेंस ऑफ़ लॉस का पुनरवलोकन (अंग्रेजी मे)] * [http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2006/09/060915_booker_nomination.shtml बीबीसी पे किरण देसाई बुकर के लिए नामित] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: लेखक]] [[en:Kiran Desai]] [[ka:დესაი, კირან]] 1 अप्रैल 8079 43575 2007-01-15T20:19:55Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 91वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 92 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 274 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 April]] [[an:1 d'abril]] [[ar:1 أبريل]] [[ast:1 d'abril]] [[be:1 красавіка]] [[bg:1 април]] [[bpy:এপ্রিল ১]] [[br:1añ Ebrel]] [[bs:1. april]] [[ca:1 d'abril]] [[ceb:Abril 1]] [[co:1 d'aprile]] [[cs:1. duben]] [[csb:1 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 1]] [[cy:1 Ebrill]] [[da:1. april]] [[de:1. April]] [[el:1 Απριλίου]] [[en:April 1]] [[eo:1-a de aprilo]] [[es:1 de abril]] [[et:1. aprill]] [[eu:Apirilaren 1]] [[fi:1. huhtikuuta]] [[fiu-vro:1. mahlakuu päiv]] [[fo:1. apríl]] [[fr:1er avril]] [[frp:1ér avril]] [[fur:1 di Avrîl]] [[fy:1 april]] [[ga:1 Aibreán]] [[gd:1 an Giblean]] [[gl:1 de abril]] [[he:1 באפריל]] [[hr:1. travnja]] [[hu:Április 1]] [[ia:1 de april]] [[id:1 April]] [[ie:1 april]] [[ilo:Abril 1]] [[io:1 di aprilo]] [[is:1. apríl]] [[it:1 aprile]] [[ja:4月1日]] [[jv:1 April]] [[ka:1 აპრილი]] [[ko:4월 1일]] [[ksh:1. Apprill]] [[ku:1'ê avrêlê]] [[la:1 Aprilis]] [[lb:1. Abrëll]] [[li:1 april]] [[lmo:01 04]] [[lt:Balandžio 1]] [[mk:1 април]] [[ms:1 April]] [[nap:1 'e abbrile]] [[nds-nl:1 april]] [[new:अप्रिल १]] [[nl:1 april]] [[nn:1. april]] [[no:1. april]] [[nov:1 de aprile]] [[nrm:1 Avri]] [[oc:1èr d'abril]] [[pam:Abril 1]] [[pl:1 kwietnia]] [[pt:1 de Abril]] [[ro:1 aprilie]] [[ru:1 апреля]] [[scn:1 di aprili]] [[sco:1 Aprile]] [[simple:April 1]] [[sk:1. apríl]] [[sl:1. april]] [[sq:1 Prill]] [[sr:1. април]] [[su:1 April]] [[sv:1 april]] [[sw:1 Aprili]] [[ta:ஏப்ரல் 1]] [[te:ఏప్రిల్ 1]] [[th:1 เมษายน]] [[tl:Abril 1]] [[tr:1 Nisan]] [[tt:1. Äpril]] [[uk:1 квітня]] [[ur:1 اپریل]] [[vec:1 de apriłe]] [[vi:1 tháng 4]] [[vls:1 april]] [[wa:1î d' avri]] [[war:Abril 1]] [[zh:4月1日]] 2 अप्रैल 8080 43576 2007-01-15T20:23:23Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 92वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 93 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 273 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 April]] [[an:2 d'abril]] [[ar:2 إبريل]] [[ast:2 d'abril]] [[az:2 Aprel]] [[be:2 красавіка]] [[bg:2 април]] [[bpy:এপ্রিল ২]] [[br:2 Ebrel]] [[bs:2. april]] [[ca:2 d'abril]] [[ceb:Abril 2]] [[co:2 d'aprile]] [[cs:2. duben]] [[csb:2 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 2]] [[cy:2 Ebrill]] [[da:2. april]] [[de:2. April]] [[el:2 Απριλίου]] [[en:April 2]] [[eo:2-a de aprilo]] [[es:2 de abril]] [[et:2. aprill]] [[eu:Apirilaren 2]] [[fi:2. huhtikuuta]] [[fo:2. apríl]] [[fr:2 avril]] [[frp:2 avril]] [[fur:2 di Avrîl]] [[fy:2 april]] [[ga:2 Aibreán]] [[gd:2 an Giblean]] [[gl:2 de abril]] [[he:2 באפריל]] [[hr:2. travnja]] [[hu:Április 2]] [[ia:2 de april]] [[id:2 April]] [[ie:2 april]] [[ilo:Abril 2]] [[io:2 di aprilo]] [[is:2. apríl]] [[it:2 aprile]] [[ja:4月2日]] [[jv:2 April]] [[ka:2 აპრილი]] [[ko:4월 2일]] [[ksh:2. Apprill]] [[ku:2'ê avrêlê]] [[la:2 Aprilis]] [[lb:2. Abrëll]] [[li:2 april]] [[lmo:02 04]] [[lt:Balandžio 2]] [[mk:2 април]] [[ms:2 April]] [[nap:2 'e abbrile]] [[nds-nl:2 april]] [[new:अप्रिल २]] [[nl:2 april]] [[nn:2. april]] [[no:2. april]] [[nov:2 de aprile]] [[nrm:2 Avri]] [[oc:2 d'abril]] [[os:2 апрелы]] [[pam:Abril 2]] [[pl:2 kwietnia]] [[pt:2 de Abril]] [[ro:2 aprilie]] [[ru:2 апреля]] [[scn:2 di aprili]] [[sco:2 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 2.]] [[simple:April 2]] [[sk:2. apríl]] [[sl:2. april]] [[sq:2 Prill]] [[sr:2. април]] [[su:2 April]] [[sv:2 april]] [[sw:2 Aprili]] [[ta:ஏப்ரல் 2]] [[te:ఏప్రిల్ 2]] [[th:2 เมษายน]] [[tl:Abril 2]] [[tr:2 Nisan]] [[tt:2. Äpril]] [[uk:2 квітня]] [[ur:2 اپریل]] [[vec:2 de apriłe]] [[vi:2 tháng 4]] [[wa:2 d' avri]] [[war:Abril 2]] [[zh:4月2日]] 19 अप्रैल 8081 30286 2006-10-12T03:46:22Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 109वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 110 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 256 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 April]] [[ar:19 أبريل]] [[an:19 d'abril]] [[ast:19 d'abril]] [[be:19 красавіка]] [[bs:19. april]] [[br:19añ Ebrel]] [[bg:19 април]] [[ca:19 d'abril]] [[cv:Ака, 19]] [[ceb:Abril 19]] [[cs:19. duben]] [[co:19 d'aprile]] [[cy:19 Ebrill]] [[da:19. april]] [[de:19. April]] [[et:19. aprill]] [[el:19 Απριλίου]] [[en: April 19]] [[es:19 de abril]] [[eo:19-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 19]] [[fo:19. apríl]] [[fr:19er avril]] [[fy:19 april]] [[fur:19 di Avrîl]] [[ga:19 Aibreán]] [[gd:19 an Giblean]] [[gl:19 de abril]] [[ko:4월 19일]] [[hr:19. travnja]] [[io:19 di aprilo]] [[ilo:Abril 19]] [[id:19 April]] [[ia:19 de april]] [[ie:19 april]] [[is:19. apríl]] [[it:19 aprile]] [[he:19 באפריל]] [[jv:19 April]] [[ka:19 აპრილი]] [[csb:19 łżëkwiôta]] [[sw:19 Aprili]] [[ku:19'ê avrêlê]] [[lb:19. Abrëll]] [[lt:Balandžio 19]] [[li:19 april]] [[lmo:019 04]] [[hu:Április 19]] [[mk:19 април]] [[ms:19 April]] [[nl:19 april]] [[nds-nl:19 april]] [[ja:4月19日]] [[nap:19 'e abbrile]] [[no:19. april]] [[nn:19. april]] [[oc:19èr d'abril]] [[pam:Abril 19]] [[pl:19 kwietnia]] [[pt:19 de Abril]] [[ro:19 aprilie]] [[ru:19 апреля]] [[war:Abril 19]] [[sco:19 Aprile]] [[sq:19 Prill]] [[scn:19 di aprili]] [[simple:April 19]] [[sk:19. apríl]] [[sl:19. april]] [[sr:19. април]] [[fi:19. huhtikuuta]] [[sv:19 april]] [[tl:Abril 19]] [[tt:19. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 19]] [[th:19 เมษายน]] [[vi:19 tháng 4]] [[tr:19 Nisan]] [[uk:19 квітня]] [[ur:19 اپریل]] [[vec:19 de apriłe]] [[wa:19î d' avri]] [[zh:4月19日]] 18 अप्रैल 8082 43586 2007-01-15T21:12:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १८]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 108वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 109 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 257 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 April]] [[an:18 d'abril]] [[ar:18 أبريل]] [[ast:18 d'abril]] [[az:18 Aprel]] [[be:18 красавіка]] [[bg:18 април]] [[bpy:এপ্রিল ১৮]] [[br:18 Ebrel]] [[bs:18. april]] [[ca:18 d'abril]] [[ceb:Abril 18]] [[co:18 d'aprile]] [[cs:18. duben]] [[csb:18 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 18]] [[cy:18 Ebrill]] [[da:18. april]] [[de:18. April]] [[el:18 Απριλίου]] [[en:April 18]] [[eo:18-a de aprilo]] [[es:18 de abril]] [[et:18. aprill]] [[eu:Apirilaren 18]] [[fi:18. huhtikuuta]] [[fo:18. apríl]] [[fr:18 avril]] [[frp:18 avril]] [[fur:18 di Avrîl]] [[fy:18 april]] [[ga:18 Aibreán]] [[gd:18 an Giblean]] [[gl:18 de abril]] [[he:18 באפריל]] [[hr:18. travnja]] [[hu:Április 18]] [[ia:18 de april]] [[id:18 April]] [[ie:18 april]] [[ilo:Abril 18]] [[io:18 di aprilo]] [[is:18. apríl]] [[it:18 aprile]] [[ja:4月18日]] [[jv:18 April]] [[ka:18 აპრილი]] [[ko:4월 18일]] [[ksh:18. Apprill]] [[ku:18'ê avrêlê]] [[la:18 Aprilis]] [[lb:18. Abrëll]] [[li:18 april]] [[lmo:18 04]] [[lt:Balandžio 18]] [[mk:18 април]] [[ms:18 April]] [[nap:18 'e abbrile]] [[nds:18. April]] [[nds-nl:18 april]] [[new:अप्रिल १८]] [[nl:18 april]] [[nn:18. april]] [[no:18. april]] [[nov:18 de aprile]] [[nrm:18 Avri]] [[oc:18 d'abril]] [[pam:Abril 18]] [[pl:18 kwietnia]] [[pt:18 de Abril]] [[ro:18 aprilie]] [[ru:18 апреля]] [[scn:18 di aprili]] [[sco:18 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 18.]] [[simple:April 18]] [[sk:18. apríl]] [[sl:18. april]] [[sq:18 Prill]] [[sr:18. април]] [[su:18 April]] [[sv:18 april]] [[sw:18 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 18]] [[th:18 เมษายน]] [[tl:Abril 18]] [[tr:18 Nisan]] [[tt:18. Äpril]] [[uk:18 квітня]] [[ur:18 اپریل]] [[vec:18 de apriłe]] [[vi:18 tháng 4]] [[vls:18 april]] [[wa:18 d' avri]] [[war:Abril 18]] [[zh:4月18日]] 17 अप्रैल 8083 43573 2007-01-15T20:13:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १७]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 107वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 108 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 258 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 April]] [[an:17 d'abril]] [[ar:17 إبريل]] [[ast:17 d'abril]] [[be:17 красавіка]] [[bg:17 април]] [[bpy:এপ্রিল ১৭]] [[br:17 Ebrel]] [[bs:17. april]] [[ca:17 d'abril]] [[ceb:Abril 17]] [[co:17 d'aprile]] [[cs:17. duben]] [[csb:17 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 17]] [[cy:17 Ebrill]] [[da:17. april]] [[de:17. April]] [[el:17 Απριλίου]] [[en:April 17]] [[eo:17-a de aprilo]] [[es:17 de abril]] [[et:17. aprill]] [[eu:Apirilaren 17]] [[fi:17. huhtikuuta]] [[fo:17. apríl]] [[fr:17 avril]] [[frp:17 avril]] [[fur:17 di Avrîl]] [[fy:17 april]] [[ga:17 Aibreán]] [[gd:17 an Giblean]] [[gl:17 de abril]] [[he:17 באפריל]] [[hr:17. travnja]] [[hu:Április 17]] [[ia:17 de april]] [[id:17 April]] [[ie:17 april]] [[ilo:Abril 17]] [[io:17 di aprilo]] [[is:17. apríl]] [[it:17 aprile]] [[ja:4月17日]] [[jv:17 April]] [[ka:17 აპრილი]] [[ko:4월 17일]] [[ksh:17. Apprill]] [[ku:17'ê avrêlê]] [[la:17 Aprilis]] [[lb:17. Abrëll]] [[li:17 april]] [[lmo:17 04]] [[lt:Balandžio 17]] [[mk:17 април]] [[ms:17 April]] [[nap:17 'e abbrile]] [[nds-nl:17 april]] [[new:अप्रिल १७]] [[nl:17 april]] [[nn:17. april]] [[no:17. april]] [[nov:17 de aprile]] [[nrm:17 Avri]] [[oc:17 d'abril]] [[pam:Abril 17]] [[pl:17 kwietnia]] [[pt:17 de Abril]] [[ro:17 aprilie]] [[ru:17 апреля]] [[scn:17 di aprili]] [[sco:17 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 17.]] [[simple:April 17]] [[sk:17. apríl]] [[sl:17. april]] [[sq:17 Prill]] [[sr:17. април]] [[su:17 April]] [[sv:17 april]] [[sw:17 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 17]] [[th:17 เมษายน]] [[tl:Abril 17]] [[tr:17 Nisan]] [[tt:17. Äpril]] [[uk:17 квітня]] [[ur:17 اپریل]] [[vec:17 de apriłe]] [[vi:17 tháng 4]] [[wa:17 d' avri]] [[war:Abril 17]] [[zh:4月17日]] 16 अप्रैल 8084 43591 2007-01-15T22:43:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १६]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 106वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 107 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 259 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 April]] [[an:16 d'abril]] [[ar:16 إبريل]] [[ast:16 d'abril]] [[be:16 красавіка]] [[bg:16 април]] [[bpy:এপ্রিল ১৬]] [[br:16 Ebrel]] [[bs:16. april]] [[ca:16 d'abril]] [[ceb:Abril 16]] [[co:16 d'aprile]] [[cs:16. duben]] [[csb:16 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 16]] [[cy:16 Ebrill]] [[da:16. april]] [[de:16. April]] [[el:16 Απριλίου]] [[en:April 16]] [[eo:16-a de aprilo]] [[es:16 de abril]] [[et:16. aprill]] [[eu:Apirilaren 16]] [[fi:16. huhtikuuta]] [[fo:16. apríl]] [[fr:16 avril]] [[frp:16 avril]] [[fur:16 di Avrîl]] [[fy:16 april]] [[ga:16 Aibreán]] [[gd:16 an Giblean]] [[gl:16 de abril]] [[he:16 באפריל]] [[hr:16. travnja]] [[hu:Április 16]] [[ia:16 de april]] [[id:16 April]] [[ie:16 april]] [[ilo:Abril 16]] [[io:16 di aprilo]] [[is:16. apríl]] [[it:16 aprile]] [[ja:4月16日]] [[jbo:paxamoi be lo lanma'i]] [[jv:16 April]] [[ka:16 აპრილი]] [[ko:4월 16일]] [[ksh:16. Apprill]] [[ku:16'ê avrêlê]] [[la:16 Aprilis]] [[lb:16. Abrëll]] [[li:16 april]] [[lmo:16 04]] [[lt:Balandžio 16]] [[mk:16 април]] [[ms:16 April]] [[nap:16 'e abbrile]] [[nds-nl:16 april]] [[new:अप्रिल १६]] [[nl:16 april]] [[nn:16. april]] [[no:16. april]] [[nov:16 de aprile]] [[nrm:16 Avri]] [[oc:16 d'abril]] [[pam:Abril 16]] [[pl:16 kwietnia]] [[pt:16 de Abril]] [[ro:16 aprilie]] [[ru:16 апреля]] [[scn:16 di aprili]] [[sco:16 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 16.]] [[simple:April 16]] [[sk:16. apríl]] [[sl:16. april]] [[sq:16 Prill]] [[sr:16. април]] [[su:16 April]] [[sv:16 april]] [[sw:16 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 16]] [[th:16 เมษายน]] [[tl:Abril 16]] [[tr:16 Nisan]] [[tt:16. Äpril]] [[uk:16 квітня]] [[ur:16 اپریل]] [[vec:16 de apriłe]] [[vi:16 tháng 4]] [[wa:16 d' avri]] [[war:Abril 16]] [[zh:4月16日]] 15 अप्रैल 8085 43587 2007-01-15T21:16:34Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १५]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 105वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 106 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 260 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 April]] [[an:15 d'abril]] [[ar:15 إبريل]] [[ast:15 d'abril]] [[az:15 Aprel]] [[be:15 красавіка]] [[bg:15 април]] [[bpy:এপ্রিল ১৫]] [[br:15 Ebrel]] [[bs:15. april]] [[ca:15 d'abril]] [[ceb:Abril 15]] [[co:15 d'aprile]] [[cs:15. duben]] [[csb:15 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 15]] [[cy:15 Ebrill]] [[da:15. april]] [[de:15. April]] [[el:15 Απριλίου]] [[en:April 15]] [[eo:15-a de aprilo]] [[es:15 de abril]] [[et:15. aprill]] [[eu:Apirilaren 15]] [[fi:15. huhtikuuta]] [[fo:15. apríl]] [[fr:15 avril]] [[frp:15 avril]] [[fur:15 di Avrîl]] [[fy:15 april]] [[ga:15 Aibreán]] [[gd:15 an Giblean]] [[gl:15 de abril]] [[he:15 באפריל]] [[hr:15. travnja]] [[hu:Április 15]] [[ia:15 de april]] [[id:15 April]] [[ie:15 april]] [[ilo:Abril 15]] [[io:15 di aprilo]] [[is:15. apríl]] [[it:15 aprile]] [[ja:4月15日]] [[jv:15 April]] [[ka:15 აპრილი]] [[ko:4월 15일]] [[ksh:15. Apprill]] [[ku:15'ê avrêlê]] [[la:15 Aprilis]] [[lb:15. Abrëll]] [[li:15 april]] [[lmo:15 04]] [[lt:Balandžio 15]] [[mk:15 април]] [[ms:15 April]] [[nap:15 'e abbrile]] [[nds:15. April]] [[nds-nl:15 april]] [[new:अप्रिल १५]] [[nl:15 april]] [[nn:15. april]] [[no:15. april]] [[nov:15 de aprile]] [[nrm:15 Avri]] [[oc:15 d'abril]] [[pam:Abril 15]] [[pl:15 kwietnia]] [[pt:15 de Abril]] [[ro:15 aprilie]] [[ru:15 апреля]] [[scn:15 di aprili]] [[sco:15 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 15.]] [[simple:April 15]] [[sk:15. apríl]] [[sl:15. april]] [[sq:15 Prill]] [[sr:15. април]] [[su:15 April]] [[sv:15 april]] [[sw:15 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 15]] [[th:15 เมษายน]] [[tl:Abril 15]] [[tr:15 Nisan]] [[tt:15. Äpril]] [[uk:15 квітня]] [[ur:15 اپریل]] [[vec:15 de apriłe]] [[vi:15 tháng 4]] [[vls:15 april]] [[wa:15 d' avri]] [[war:Abril 15]] [[zh:4月15日]] 14 अप्रैल 8086 43581 2007-01-15T20:41:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १४]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 104वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 105 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 261 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== [[1891]]: [[भीमराव अंबेडकर]] ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 April]] [[an:14 d'abril]] [[ar:14 أبريل]] [[ast:14 d'abril]] [[be:14 красавіка]] [[bg:14 април]] [[bpy:এপ্রিল ১৪]] [[br:14 Ebrel]] [[bs:14. april]] [[ca:14 d'abril]] [[ceb:Abril 14]] [[co:14 d'aprile]] [[cs:14. duben]] [[csb:14 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 14]] [[cy:14 Ebrill]] [[da:14. april]] [[de:14. April]] [[el:14 Απριλίου]] [[en:April 14]] [[eo:14-a de aprilo]] [[es:14 de abril]] [[et:14. aprill]] [[eu:Apirilaren 14]] [[fi:14. huhtikuuta]] [[fo:14. apríl]] [[fr:14 avril]] [[frp:14 avril]] [[fur:14 di Avrîl]] [[fy:14 april]] [[ga:14 Aibreán]] [[gd:14 an Giblean]] [[gl:14 de abril]] [[he:14 באפריל]] [[hr:14. travnja]] [[hu:Április 14]] [[ia:14 de april]] [[id:14 April]] [[ie:14 april]] [[ilo:Abril 14]] [[io:14 di aprilo]] [[is:14. apríl]] [[it:14 aprile]] [[ja:4月14日]] [[jv:14 April]] [[ka:14 აპრილი]] [[kn:ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೪]] [[ko:4월 14일]] [[ksh:14. Apprill]] [[ku:14'ê avrêlê]] [[la:14 Aprilis]] [[lb:14. Abrëll]] [[li:14 april]] [[lmo:14 04]] [[lt:Balandžio 14]] [[mk:14 април]] [[ms:14 April]] [[nap:14 'e abbrile]] [[nds-nl:14 april]] [[new:अप्रिल १४]] [[nl:14 april]] [[nn:14. april]] [[no:14. april]] [[nov:14 de aprile]] [[nrm:14 Avri]] [[oc:14 d'abril]] [[pam:Abril 14]] [[pl:14 kwietnia]] [[pt:14 de Abril]] [[ro:14 aprilie]] [[ru:14 апреля]] [[scn:14 di aprili]] [[sco:14 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 14.]] [[simple:April 14]] [[sk:14. apríl]] [[sl:14. april]] [[sq:14 Prill]] [[sr:14. април]] [[su:14 April]] [[sv:14 april]] [[sw:14 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 14]] [[th:14 เมษายน]] [[tl:Abril 14]] [[tr:14 Nisan]] [[tt:14. Äpril]] [[uk:14 квітня]] [[ur:14 اپریل]] [[vec:14 de apriłe]] [[vi:14 tháng 4]] [[vls:14 april]] [[wa:14 d' avri]] [[war:Abril 14]] [[zh:4月14日]] 13 अप्रैल 8087 43574 2007-01-15T20:16:47Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल १३]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 103वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 104 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 262 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 April]] [[an:13 d'abril]] [[ar:13 أبريل]] [[ast:13 d'abril]] [[be:13 красавіка]] [[bg:13 април]] [[bn:এপ্রিল ১৩]] [[bpy:এপ্রিল ১৩]] [[br:13 Ebrel]] [[bs:13. april]] [[ca:13 d'abril]] [[ceb:Abril 13]] [[co:13 d'aprile]] [[cs:13. duben]] [[csb:13 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 13]] [[cy:13 Ebrill]] [[da:13. april]] [[de:13. April]] [[el:13 Απριλίου]] [[en:April 13]] [[eo:13-a de aprilo]] [[es:13 de abril]] [[et:13. aprill]] [[eu:Apirilaren 13]] [[fi:13. huhtikuuta]] [[fiu-vro:13. mahlakuu päiv]] [[fo:13. apríl]] [[fr:13 avril]] [[frp:13 avril]] [[fur:13 di Avrîl]] [[fy:13 april]] [[ga:13 Aibreán]] [[gd:13 an Giblean]] [[gl:13 de abril]] [[he:13 באפריל]] [[hr:13. travnja]] [[hu:Április 13]] [[ia:13 de april]] [[id:13 April]] [[ie:13 april]] [[ilo:Abril 13]] [[io:13 di aprilo]] [[is:13. apríl]] [[it:13 aprile]] [[ja:4月13日]] [[jv:13 April]] [[ka:13 აპრილი]] [[ko:4월 13일]] [[ksh:13. Apprill]] [[ku:13'ê avrêlê]] [[la:13 Aprilis]] [[lb:13. Abrëll]] [[li:13 april]] [[lmo:13 04]] [[lt:Balandžio 13]] [[mk:13 април]] [[mr:एप्रिल १३]] [[ms:13 April]] [[nap:13 'e abbrile]] [[nds-nl:13 april]] [[new:अप्रिल १३]] [[nl:13 april]] [[nn:13. april]] [[no:13. april]] [[nov:13 de aprile]] [[nrm:13 Avri]] [[oc:13 d'abril]] [[pam:Abril 13]] [[pl:13 kwietnia]] [[pt:13 de Abril]] [[ro:13 aprilie]] [[ru:13 апреля]] [[scn:13 di aprili]] [[sco:13 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 13.]] [[simple:April 13]] [[sk:13. apríl]] [[sl:13. april]] [[sq:13 Prill]] [[sr:13. април]] [[su:13 April]] [[sv:13 april]] [[sw:13 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 13]] [[th:13 เมษายน]] [[tl:Abril 13]] [[tr:13 Nisan]] [[tt:13. Äpril]] [[uk:13 квітня]] [[ur:13 اپریل]] [[vec:13 de apriłe]] [[vi:13 tháng 4]] [[vls:13 april]] [[wa:13 d' avri]] [[war:Abril 13]] [[zh:4月13日]] 12 अप्रैल 8088 30293 2006-10-12T03:48:21Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 102वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 103 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 263 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 April]] [[ar:12 أبريل]] [[an:12 d'abril]] [[ast:12 d'abril]] [[be:12 красавіка]] [[bs:12. april]] [[br:12añ Ebrel]] [[bg:12 април]] [[ca:12 d'abril]] [[cv:Ака, 12]] [[ceb:Abril 12]] [[cs:12. duben]] [[co:12 d'aprile]] [[cy:12 Ebrill]] [[da:12. april]] [[de:12. April]] [[et:12. aprill]] [[el:12 Απριλίου]] [[en: April 12]] [[es:12 de abril]] [[eo:12-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 12]] [[fo:12. apríl]] [[fr:12er avril]] [[fy:12 april]] [[fur:12 di Avrîl]] [[ga:12 Aibreán]] [[gd:12 an Giblean]] [[gl:12 de abril]] [[ko:4월 12일]] [[hr:12. travnja]] [[io:12 di aprilo]] [[ilo:Abril 12]] [[id:12 April]] [[ia:12 de april]] [[ie:12 april]] [[is:12. apríl]] [[it:12 aprile]] [[he:12 באפריל]] [[jv:12 April]] [[ka:12 აპრილი]] [[csb:12 łżëkwiôta]] [[sw:12 Aprili]] [[ku:12'ê avrêlê]] [[lb:12. Abrëll]] [[lt:Balandžio 12]] [[li:12 april]] [[lmo:012 04]] [[hu:Április 12]] [[mk:12 април]] [[ms:12 April]] [[nl:12 april]] [[nds-nl:12 april]] [[ja:4月12日]] [[nap:12 'e abbrile]] [[no:12. april]] [[nn:12. april]] [[oc:12èr d'abril]] [[pam:Abril 12]] [[pl:12 kwietnia]] [[pt:12 de Abril]] [[ro:12 aprilie]] [[ru:12 апреля]] [[war:Abril 12]] [[sco:12 Aprile]] [[sq:12 Prill]] [[scn:12 di aprili]] [[simple:April 12]] [[sk:12. apríl]] [[sl:12. april]] [[sr:12. април]] [[fi:12. huhtikuuta]] [[sv:12 april]] [[tl:Abril 12]] [[tt:12. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 12]] [[th:12 เมษายน]] [[vi:12 tháng 4]] [[tr:12 Nisan]] [[uk:12 квітня]] [[ur:12 اپریل]] [[vec:12 de apriłe]] [[wa:12î d' avri]] [[zh:4月12日]] 11 अप्रैल 8089 30294 2006-10-12T03:48:46Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 101वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 102 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 264 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 April]] [[ar:11 أبريل]] [[an:11 d'abril]] [[ast:11 d'abril]] [[be:11 красавіка]] [[bs:11. april]] [[br:11añ Ebrel]] [[bg:11 април]] [[ca:11 d'abril]] [[cv:Ака, 11]] [[ceb:Abril 11]] [[cs:11. duben]] [[co:11 d'aprile]] [[cy:11 Ebrill]] [[da:11. april]] [[de:11. April]] [[et:11. aprill]] [[el:11 Απριλίου]] [[en: April 11]] [[es:11 de abril]] [[eo:11-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 11]] [[fo:11. apríl]] [[fr:11er avril]] [[fy:11 april]] [[fur:11 di Avrîl]] [[ga:11 Aibreán]] [[gd:11 an Giblean]] [[gl:11 de abril]] [[ko:4월 11일]] [[hr:11. travnja]] [[io:11 di aprilo]] [[ilo:Abril 11]] [[id:11 April]] [[ia:11 de april]] [[ie:11 april]] [[is:11. apríl]] [[it:11 aprile]] [[he:11 באפריל]] [[jv:11 April]] [[ka:11 აპრილი]] [[csb:11 łżëkwiôta]] [[sw:11 Aprili]] [[ku:11'ê avrêlê]] [[lb:11. Abrëll]] [[lt:Balandžio 11]] [[li:11 april]] [[lmo:011 04]] [[hu:Április 11]] [[mk:11 април]] [[ms:11 April]] [[nl:11 april]] [[nds-nl:11 april]] [[ja:4月11日]] [[nap:11 'e abbrile]] [[no:11. april]] [[nn:11. april]] [[oc:11èr d'abril]] [[pam:Abril 11]] [[pl:11 kwietnia]] [[pt:11 de Abril]] [[ro:11 aprilie]] [[ru:11 апреля]] [[war:Abril 11]] [[sco:11 Aprile]] [[sq:11 Prill]] [[scn:11 di aprili]] [[simple:April 11]] [[sk:11. apríl]] [[sl:11. april]] [[sr:11. април]] [[fi:11. huhtikuuta]] [[sv:11 april]] [[tl:Abril 11]] [[tt:11. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 11]] [[th:11 เมษายน]] [[vi:11 tháng 4]] [[tr:11 Nisan]] [[uk:11 квітня]] [[ur:11 اپریل]] [[vec:11 de apriłe]] [[wa:11î d' avri]] [[zh:4月11日]] 10 अप्रैल 8090 30295 2006-10-12T03:49:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 100वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 101 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 265 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 April]] [[ar:10 أبريل]] [[an:10 d'abril]] [[ast:10 d'abril]] [[be:10 красавіка]] [[bs:10. april]] [[br:10añ Ebrel]] [[bg:10 април]] [[ca:10 d'abril]] [[cv:Ака, 10]] [[ceb:Abril 10]] [[cs:10. duben]] [[co:10 d'aprile]] [[cy:10 Ebrill]] [[da:10. april]] [[de:10. April]] [[et:10. aprill]] [[el:10 Απριλίου]] [[en: April 10]] [[es:10 de abril]] [[eo:10-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 10]] [[fo:10. apríl]] [[fr:10er avril]] [[fy:10 april]] [[fur:10 di Avrîl]] [[ga:10 Aibreán]] [[gd:10 an Giblean]] [[gl:10 de abril]] [[ko:4월 10일]] [[hr:10. travnja]] [[io:10 di aprilo]] [[ilo:Abril 10]] [[id:10 April]] [[ia:10 de april]] [[ie:10 april]] [[is:10. apríl]] [[it:10 aprile]] [[he:10 באפריל]] [[jv:10 April]] [[ka:10 აპრილი]] [[csb:10 łżëkwiôta]] [[sw:10 Aprili]] [[ku:10'ê avrêlê]] [[lb:10. Abrëll]] [[lt:Balandžio 10]] [[li:10 april]] [[lmo:010 04]] [[hu:Április 10]] [[mk:10 април]] [[ms:10 April]] [[nl:10 april]] [[nds-nl:10 april]] [[ja:4月10日]] [[nap:10 'e abbrile]] [[no:10. april]] [[nn:10. april]] [[oc:10èr d'abril]] [[pam:Abril 10]] [[pl:10 kwietnia]] [[pt:10 de Abril]] [[ro:10 aprilie]] [[ru:10 апреля]] [[war:Abril 10]] [[sco:10 Aprile]] [[sq:10 Prill]] [[scn:10 di aprili]] [[simple:April 10]] [[sk:10. apríl]] [[sl:10. april]] [[sr:10. април]] [[fi:10. huhtikuuta]] [[sv:10 april]] [[tl:Abril 10]] [[tt:10. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 10]] [[th:10 เมษายน]] [[vi:10 tháng 4]] [[tr:10 Nisan]] [[uk:10 квітня]] [[ur:10 اپریل]] [[vec:10 de apriłe]] [[wa:10î d' avri]] [[zh:4月10日]] 3 अप्रैल 8091 43577 2007-01-15T20:35:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल ३]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 93वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 94 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 272 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 April]] [[an:3 d'abril]] [[ar:3 إبريل]] [[ast:3 d'abril]] [[be:3 красавіка]] [[bg:3 април]] [[bpy:এপ্রিল ৩]] [[br:3 Ebrel]] [[bs:3. april]] [[ca:3 d'abril]] [[ceb:Abril 3]] [[co:3 d'aprile]] [[cs:3. duben]] [[csb:3 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 3]] [[cy:3 Ebrill]] [[da:3. april]] [[de:3. April]] [[el:3 Απριλίου]] [[en:April 3]] [[eo:3-a de aprilo]] [[es:3 de abril]] [[et:3. aprill]] [[eu:Apirilaren 3]] [[fi:3. huhtikuuta]] [[fo:3. apríl]] [[fr:3 avril]] [[frp:3 avril]] [[fur:3 di Avrîl]] [[fy:3 april]] [[ga:3 Aibreán]] [[gd:3 an Giblean]] [[gl:3 de abril]] [[he:3 באפריל]] [[hr:3. travnja]] [[hu:Április 3]] [[ia:3 de april]] [[id:3 April]] [[ie:3 april]] [[ilo:Abril 3]] [[io:3 di aprilo]] [[is:3. apríl]] [[it:3 aprile]] [[ja:4月3日]] [[jv:3 April]] [[ka:3 აპრილი]] [[kn:ಏಪ್ರಿಲ್ ೩]] [[ko:4월 3일]] [[ksh:3. Apprill]] [[ku:3'ê avrêlê]] [[la:3 Aprilis]] [[lb:3. Abrëll]] [[li:3 april]] [[lmo:03 04]] [[lt:Balandžio 3]] [[mk:3 април]] [[ms:3 April]] [[nap:3 'e abbrile]] [[nds-nl:3 april]] [[new:अप्रिल ३]] [[nl:3 april]] [[nn:3. april]] [[no:3. april]] [[nov:3 de aprile]] [[nrm:3 Avri]] [[oc:3 d'abril]] [[pam:Abril 3]] [[pl:3 kwietnia]] [[pt:3 de Abril]] [[ro:3 aprilie]] [[ru:3 апреля]] [[scn:3 di aprili]] [[sco:3 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 3.]] [[simple:April 3]] [[sk:3. apríl]] [[sl:3. april]] [[sq:3 Prill]] [[sr:3. април]] [[su:3 April]] [[sv:3 april]] [[sw:3 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 3]] [[th:3 เมษายน]] [[tl:Abril 3]] [[tr:3 Nisan]] [[tt:3. Äpril]] [[uk:3 квітня]] [[ur:3 اپریل]] [[vec:3 de apriłe]] [[vi:3 tháng 4]] [[vls:3 april]] [[wa:3 d' avri]] [[war:Abril 3]] [[zh:4月3日]] 29 अप्रैल 8092 43569 2007-01-15T20:01:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २९]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 119वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 120 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 246 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 April]] [[an:29 d'abril]] [[ar:29 أبريل]] [[ast:29 d'abril]] [[be:29 красавіка]] [[bg:29 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৯]] [[br:29 Ebrel]] [[bs:29. april]] [[ca:29 d'abril]] [[ceb:Abril 29]] [[co:29 d'aprile]] [[cs:29. duben]] [[csb:29 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 29]] [[cy:29 Ebrill]] [[da:29. april]] [[de:29. April]] [[el:29 Απριλίου]] [[en:April 29]] [[eo:29-a de aprilo]] [[es:29 de abril]] [[et:29. aprill]] [[eu:Apirilaren 29]] [[fi:29. huhtikuuta]] [[fo:29. apríl]] [[fr:29 avril]] [[frp:29 avril]] [[fur:29 di Avrîl]] [[fy:29 april]] [[ga:29 Aibreán]] [[gd:29 an Giblean]] [[gl:29 de abril]] [[he:29 באפריל]] [[hr:29. travnja]] [[hu:Április 29]] [[ia:29 de april]] [[id:29 April]] [[ie:29 april]] [[ilo:Abril 29]] [[io:29 di aprilo]] [[is:29. apríl]] [[it:29 aprile]] [[ja:4月29日]] [[jv:29 April]] [[ka:29 აპრილი]] [[ko:4월 29일]] [[ksh:29. Apprill]] [[ku:29'ê avrêlê]] [[la:29 Aprilis]] [[lb:29. Abrëll]] [[li:29 april]] [[lmo:29 04]] [[lt:Balandžio 29]] [[mk:29 април]] [[ms:29 April]] [[nap:29 'e abbrile]] [[nds-nl:29 april]] [[new:अप्रिल २९]] [[nl:29 april]] [[nn:29. april]] [[no:29. april]] [[nov:29 de aprile]] [[nrm:29 Avri]] [[oc:29 d'abril]] [[pam:Abril 29]] [[pl:29 kwietnia]] [[pt:29 de Abril]] [[ro:29 aprilie]] [[ru:29 апреля]] [[scn:29 di aprili]] [[sco:29 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 29.]] [[simple:April 29]] [[sk:29. apríl]] [[sl:29. april]] [[sq:29 Prill]] [[sr:29. април]] [[su:29 April]] [[sv:29 april]] [[sw:29 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 29]] [[th:29 เมษายน]] [[tl:Abril 29]] [[tr:29 Nisan]] [[tt:29. Äpril]] [[uk:29 квітня]] [[ur:29 اپریل]] [[vec:29 de apriłe]] [[vi:29 tháng 4]] [[vls:29 april]] [[wa:29 d' avri]] [[war:Abril 29]] [[zh:4月29日]] 28 अप्रैल 8093 43592 2007-01-15T22:47:46Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २८]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 118वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 119 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 247 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 April]] [[an:28 d'abril]] [[ar:28 أبريل]] [[ast:28 d'abril]] [[be:28 красавіка]] [[bg:28 април]] [[bn:এপ্রিল ২৮]] [[bpy:এপ্রিল ২৮]] [[br:28 Ebrel]] [[bs:28. april]] [[ca:28 d'abril]] [[ceb:Abril 28]] [[co:28 d'aprile]] [[cs:28. duben]] [[csb:28 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 28]] [[cy:28 Ebrill]] [[da:28. april]] [[de:28. April]] [[el:28 Απριλίου]] [[en:April 28]] [[eo:28-a de aprilo]] [[es:28 de abril]] [[et:28. aprill]] [[eu:Apirilaren 28]] [[fi:28. huhtikuuta]] [[fo:28. apríl]] [[fr:28 avril]] [[frp:28 avril]] [[fur:28 di Avrîl]] [[fy:28 april]] [[ga:28 Aibreán]] [[gd:28 an Giblean]] [[gl:28 de abril]] [[he:28 באפריל]] [[hr:28. travnja]] [[hu:Április 28]] [[ia:28 de april]] [[id:28 April]] [[ie:28 april]] [[ilo:Abril 28]] [[io:28 di aprilo]] [[is:28. apríl]] [[it:28 aprile]] [[ja:4月28日]] [[jv:28 April]] [[ka:28 აპრილი]] [[ko:4월 28일]] [[ksh:28. Apprill]] [[ku:28'ê avrêlê]] [[la:28 Aprilis]] [[lb:28. Abrëll]] [[li:28 april]] [[lmo:28 04]] [[lt:Balandžio 28]] [[mi:28 Paenga-whāwhā]] [[mk:28 април]] [[mr:एप्रिल २८]] [[ms:28 April]] [[nap:28 'e abbrile]] [[nds-nl:28 april]] [[new:अप्रिल २८]] [[nl:28 april]] [[nn:28. april]] [[no:28. april]] [[nov:28 de aprile]] [[nrm:28 Avri]] [[oc:28 d'abril]] [[os:28 апрелы]] [[pam:Abril 28]] [[pl:28 kwietnia]] [[pt:28 de Abril]] [[ro:28 aprilie]] [[ru:28 апреля]] [[scn:28 di aprili]] [[sco:28 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 28.]] [[simple:April 28]] [[sk:28. apríl]] [[sl:28. april]] [[sq:28 Prill]] [[sr:28. април]] [[su:28 April]] [[sv:28 april]] [[sw:28 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 28]] [[th:28 เมษายน]] [[tl:Abril 28]] [[tr:28 Nisan]] [[tt:28. Äpril]] [[uk:28 квітня]] [[ur:28 اپریل]] [[vec:28 de apriłe]] [[vi:28 tháng 4]] [[vls:28 april]] [[wa:28 d' avri]] [[war:Abril 28]] [[zh:4月28日]] 27 अप्रैल 8094 43582 2007-01-15T20:51:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २७]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 117वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 118 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 248 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 April]] [[an:27 d'abril]] [[ar:27 أبريل]] [[ast:27 d'abril]] [[az:27 Aprel]] [[be:27 красавіка]] [[bg:27 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৭]] [[br:27 Ebrel]] [[bs:27. april]] [[ca:27 d'abril]] [[ceb:Abril 27]] [[co:27 d'aprile]] [[cs:27. duben]] [[csb:27 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 27]] [[cy:27 Ebrill]] [[da:27. april]] [[de:27. April]] [[el:27 Απριλίου]] [[en:April 27]] [[eo:27-a de aprilo]] [[es:27 de abril]] [[et:27. aprill]] [[eu:Apirilaren 27]] [[fi:27. huhtikuuta]] [[fo:27. apríl]] [[fr:27 avril]] [[frp:27 avril]] [[fur:27 di Avrîl]] [[fy:27 april]] [[ga:27 Aibreán]] [[gd:27 an Giblean]] [[gl:27 de abril]] [[he:27 באפריל]] [[hr:27. travnja]] [[hu:Április 27]] [[ia:27 de april]] [[id:27 April]] [[ie:27 april]] [[ilo:Abril 27]] [[io:27 di aprilo]] [[is:27. apríl]] [[it:27 aprile]] [[ja:4月27日]] [[jv:27 April]] [[ka:27 აპრილი]] [[ko:4월 27일]] [[ksh:27. Apprill]] [[ku:27'ê avrêlê]] [[la:27 Aprilis]] [[lb:27. Abrëll]] [[li:27 april]] [[lmo:27 04]] [[lt:Balandžio 27]] [[mk:27 април]] [[mr:एप्रिल २७]] [[ms:27 April]] [[nap:27 'e abbrile]] [[nds:27. April]] [[nds-nl:27 april]] [[new:अप्रिल २७]] [[nl:27 april]] [[nn:27. april]] [[no:27. april]] [[nov:27 de aprile]] [[nrm:27 Avri]] [[oc:27 d'abril]] [[os:27 апрелы]] [[pam:Abril 27]] [[pl:27 kwietnia]] [[pt:27 de Abril]] [[ro:27 aprilie]] [[ru:27 апреля]] [[scn:27 di aprili]] [[sco:27 Aprile]] [[simple:April 27]] [[sk:27. apríl]] [[sl:27. april]] [[sq:27 Prill]] [[sr:27. април]] [[su:27 April]] [[sv:27 april]] [[sw:27 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 27]] [[th:27 เมษายน]] [[tl:Abril 27]] [[tr:27 Nisan]] [[tt:27. Äpril]] [[uk:27 квітня]] [[ur:27 اپریل]] [[vec:27 de apriłe]] [[vi:27 tháng 4]] [[wa:27 d' avri]] [[war:Abril 27]] [[zh:4月27日]] 25 अप्रैल 8095 43571 2007-01-15T20:07:53Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २५]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 115वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 116 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 250 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 April]] [[an:25 d'abril]] [[ar:25 أبريل]] [[ast:25 d'abril]] [[be:25 красавіка]] [[bg:25 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৫]] [[bs:25. april]] [[ca:25 d'abril]] [[ceb:Abril 25]] [[co:25 d'aprile]] [[cs:25. duben]] [[csb:25 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 25]] [[cy:25 Ebrill]] [[da:25. april]] [[de:25. April]] [[el:25 Απριλίου]] [[en:April 25]] [[eo:25-a de aprilo]] [[es:25 de abril]] [[et:25. aprill]] [[eu:Apirilaren 25]] [[fa:۲۵ آوریل]] [[fi:25. huhtikuuta]] [[fo:25. apríl]] [[fr:25 avril]] [[frp:25 avril]] [[fur:25 di Avrîl]] [[fy:25 april]] [[ga:25 Aibreán]] [[gd:25 an Giblean]] [[gl:25 de abril]] [[he:25 באפריל]] [[hr:25. travnja]] [[hu:Április 25]] [[ia:25 de april]] [[id:25 April]] [[ie:25 april]] [[ilo:Abril 25]] [[io:25 di aprilo]] [[is:25. apríl]] [[it:25 aprile]] [[ja:4月25日]] [[jv:25 April]] [[ka:25 აპრილი]] [[ko:4월 25일]] [[ku:25'ê avrêlê]] [[la:25 Aprilis]] [[lb:25. Abrëll]] [[li:25 april]] [[lmo:25 04]] [[lt:Balandžio 25]] [[mk:25 април]] [[mr:एप्रिल २५]] [[ms:25 April]] [[nap:25 'e abbrile]] [[nds-nl:25 april]] [[new:अप्रिल २५]] [[nl:25 april]] [[nn:25. april]] [[no:25. april]] [[nov:25 de aprile]] [[nrm:25 Avri]] [[oc:25 d'abril]] [[os:25 апрелы]] [[pam:Abril 25]] [[pl:25 kwietnia]] [[pt:25 de Abril]] [[ro:25 aprilie]] [[ru:25 апреля]] [[scn:25 di aprili]] [[sco:25 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 25.]] [[simple:April 25]] [[sk:25. apríl]] [[sl:25. april]] [[sq:25 Prill]] [[sr:25. април]] [[sv:25 april]] [[sw:25 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 25]] [[th:25 เมษายน]] [[tl:Abril 25]] [[tr:25 Nisan]] [[tt:25. Äpril]] [[uk:25 квітня]] [[ur:25 اپریل]] [[vec:25 de apriłe]] [[vi:25 tháng 4]] [[wa:25 d' avri]] [[war:Abril 25]] [[zh:4月25日]] 26 अप्रैल 8096 43570 2007-01-15T20:04:48Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २६]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 116वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 117 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 249 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 April]] [[an:26 d'abril]] [[ar:26 أبريل]] [[ast:26 d'abril]] [[be:26 красавіка]] [[bg:26 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৬]] [[br:26 Ebrel]] [[bs:26. april]] [[ca:26 d'abril]] [[ceb:Abril 26]] [[co:26 d'aprile]] [[cs:26. duben]] [[csb:26 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 26]] [[cy:26 Ebrill]] [[da:26. april]] [[de:26. April]] [[el:26 Απριλίου]] [[en:April 26]] [[eo:26-a de aprilo]] [[es:26 de abril]] [[et:26. aprill]] [[eu:Apirilaren 26]] [[fi:26. huhtikuuta]] [[fo:26. apríl]] [[fr:26 avril]] [[frp:26 avril]] [[fur:26 di Avrîl]] [[fy:26 april]] [[ga:26 Aibreán]] [[gd:26 an Giblean]] [[gl:26 de abril]] [[he:26 באפריל]] [[hr:26. travnja]] [[hu:Április 26]] [[ia:26 de april]] [[id:26 April]] [[ie:26 april]] [[ilo:Abril 26]] [[io:26 di aprilo]] [[is:26. apríl]] [[it:26 aprile]] [[ja:4月26日]] [[jv:26 April]] [[ka:26 აპრილი]] [[ko:4월 26일]] [[ksh:26. Apprill]] [[ku:26'ê avrêlê]] [[la:26 Aprilis]] [[lb:26. Abrëll]] [[li:26 april]] [[lmo:26 04]] [[lt:Balandžio 26]] [[mk:26 април]] [[ms:26 April]] [[nap:26 'e abbrile]] [[nds-nl:26 april]] [[new:अप्रिल २६]] [[nl:26 april]] [[nn:26. april]] [[no:26. april]] [[nov:26 de aprile]] [[nrm:26 Avri]] [[oc:26 d'abril]] [[os:26 апрелы]] [[pam:Abril 26]] [[pl:26 kwietnia]] [[pt:26 de Abril]] [[ro:26 aprilie]] [[ru:26 апреля]] [[scn:26 di aprili]] [[sco:26 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 26.]] [[simple:April 26]] [[sk:26. apríl]] [[sl:26. april]] [[sq:26 Prill]] [[sr:26. април]] [[su:26 April]] [[sv:26 april]] [[sw:26 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 26]] [[th:26 เมษายน]] [[tl:Abril 26]] [[tr:26 Nisan]] [[tt:26. Äpril]] [[uk:26 квітня]] [[ur:26 اپریل]] [[vec:26 de apriłe]] [[vi:26 tháng 4]] [[wa:26 d' avri]] [[war:Abril 26]] [[zh:4月26日]] 24 अप्रैल 8097 43572 2007-01-15T20:10:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २४]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 114वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 115 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 251 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== [[1973]]: [[सचिन तेंदुलकर]] ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 April]] [[an:24 d'abril]] [[ar:24 أبريل]] [[ast:24 d'abril]] [[be:24 красавіка]] [[bg:24 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৪]] [[br:24 Ebrel]] [[bs:24. april]] [[ca:24 d'abril]] [[ceb:Abril 24]] [[co:24 d'aprile]] [[cs:24. duben]] [[csb:24 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 24]] [[cy:24 Ebrill]] [[da:24. april]] [[de:24. April]] [[el:24 Απριλίου]] [[en:April 24]] [[eo:24-a de aprilo]] [[es:24 de abril]] [[et:24. aprill]] [[eu:Apirilaren 24]] [[fi:24. huhtikuuta]] [[fo:24. apríl]] [[fr:24 avril]] [[frp:24 avril]] [[fur:24 di Avrîl]] [[fy:24 april]] [[ga:24 Aibreán]] [[gd:24 an Giblean]] [[gl:24 de abril]] [[he:24 באפריל]] [[hr:24. travnja]] [[hu:Április 24]] [[ia:24 de april]] [[id:24 April]] [[ie:24 april]] [[ilo:Abril 24]] [[io:24 di aprilo]] [[is:24. apríl]] [[it:24 aprile]] [[ja:4月24日]] [[jv:24 April]] [[ka:24 აპრილი]] [[ko:4월 24일]] [[ksh:24. Apprill]] [[ku:24'ê avrêlê]] [[la:24 Aprilis]] [[lb:24. Abrëll]] [[li:24 april]] [[lmo:24 04]] [[lt:Balandžio 24]] [[mk:24 април]] [[mr:एप्रिल २४]] [[ms:24 April]] [[nap:24 'e abbrile]] [[nds-nl:24 april]] [[new:अप्रिल २४]] [[nl:24 april]] [[nn:24. april]] [[no:24. april]] [[nov:24 de aprile]] [[nrm:24 Avri]] [[oc:24 d'abril]] [[os:24 апрелы]] [[pam:Abril 24]] [[pl:24 kwietnia]] [[pt:24 de Abril]] [[ro:24 aprilie]] [[ru:24 апреля]] [[scn:24 di aprili]] [[sco:24 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 24.]] [[sh:24.4.]] [[simple:April 24]] [[sk:24. apríl]] [[sl:24. april]] [[sq:24 Prill]] [[sr:24. април]] [[su:24 April]] [[sv:24 april]] [[sw:24 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 24]] [[th:24 เมษายน]] [[tl:Abril 24]] [[tr:24 Nisan]] [[tt:24. Äpril]] [[uk:24 квітня]] [[ur:24 اپریل]] [[vec:24 de apriłe]] [[vi:24 tháng 4]] [[wa:24 d' avri]] [[war:Abril 24]] [[zh:4月24日]] 23 अप्रैल 8098 43583 2007-01-15T20:54:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २३]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 113वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 114 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 252 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 April]] [[an:23 d'abril]] [[ar:23 أبريل]] [[ast:23 d'abril]] [[be:23 красавіка]] [[bg:23 април]] [[bpy:এপ্রিল ২৩]] [[br:23 Ebrel]] [[bs:23. april]] [[ca:23 d'abril]] [[ceb:Abril 23]] [[co:23 d'aprile]] [[cs:23. duben]] [[csb:23 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 23]] [[cy:23 Ebrill]] [[da:23. april]] [[de:23. April]] [[el:23 Απριλίου]] [[en:April 23]] [[eo:23-a de aprilo]] [[es:23 de abril]] [[et:23. aprill]] [[eu:Apirilaren 23]] [[fi:23. huhtikuuta]] [[fo:23. apríl]] [[fr:23 avril]] [[frp:23 avril]] [[fur:23 di Avrîl]] [[fy:23 april]] [[ga:23 Aibreán]] [[gd:23 an Giblean]] [[gl:23 de abril]] [[he:23 באפריל]] [[hr:23. travnja]] [[hu:Április 23]] [[ia:23 de april]] [[id:23 April]] [[ie:23 april]] [[ilo:Abril 23]] [[io:23 di aprilo]] [[is:23. apríl]] [[it:23 aprile]] [[ja:4月23日]] [[jv:23 April]] [[ka:23 აპრილი]] [[ko:4월 23일]] [[ksh:23. Apprill]] [[ku:23'ê avrêlê]] [[la:23 Aprilis]] [[lb:23. Abrëll]] [[li:23 april]] [[lmo:23 04]] [[lt:Balandžio 23]] [[mk:23 април]] [[ms:23 April]] [[nap:23 'e abbrile]] [[nds:23. April]] [[nds-nl:23 april]] [[new:अप्रिल २३]] [[nl:23 april]] [[nn:23. april]] [[no:23. april]] [[nov:23 de aprile]] [[nrm:23 Avri]] [[oc:23 d'abril]] [[pam:Abril 23]] [[pl:23 kwietnia]] [[pt:23 de Abril]] [[ro:23 aprilie]] [[ru:23 апреля]] [[scn:23 di aprili]] [[sco:23 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 23.]] [[simple:April 23]] [[sk:23. apríl]] [[sl:23. april]] [[sq:23 Prill]] [[sr:23. април]] [[su:23 April]] [[sv:23 april]] [[sw:23 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 23]] [[th:23 เมษายน]] [[tl:Abril 23]] [[tr:23 Nisan]] [[tt:23. Äpril]] [[uk:23 квітня]] [[ur:23 اپریل]] [[vec:23 de apriłe]] [[vi:23 tháng 4]] [[wa:23 d' avri]] [[war:Abril 23]] [[zh:4月23日]] 22 अप्रैल 8099 43579 2007-01-15T20:38:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २२]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 112वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 113 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 253 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 April]] [[an:22 d'abril]] [[ar:22 أبريل]] [[ast:22 d'abril]] [[be:22 красавіка]] [[bg:22 април]] [[bpy:এপ্রিল ২২]] [[br:22 Ebrel]] [[bs:22. april]] [[ca:22 d'abril]] [[ceb:Abril 22]] [[co:22 d'aprile]] [[cs:22. duben]] [[csb:22 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 22]] [[cy:22 Ebrill]] [[da:22. april]] [[de:22. April]] [[el:22 Απριλίου]] [[en:April 22]] [[eo:22-a de aprilo]] [[es:22 de abril]] [[et:22. aprill]] [[eu:Apirilaren 22]] [[fi:22. huhtikuuta]] [[fo:22. apríl]] [[fr:22 avril]] [[frp:22 avril]] [[fur:22 di Avrîl]] [[fy:22 april]] [[ga:22 Aibreán]] [[gd:22 an Giblean]] [[gl:22 de abril]] [[he:22 באפריל]] [[hr:22. travnja]] [[hu:Április 22]] [[ia:22 de april]] [[id:22 April]] [[ie:22 april]] [[ilo:Abril 22]] [[io:22 di aprilo]] [[is:22. apríl]] [[it:22 aprile]] [[ja:4月22日]] [[jv:22 April]] [[ka:22 აპრილი]] [[kn:ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೨]] [[ko:4월 22일]] [[ksh:22. Apprill]] [[ku:22'ê avrêlê]] [[la:22 Aprilis]] [[lb:22. Abrëll]] [[li:22 april]] [[lmo:22 04]] [[lt:Balandžio 22]] [[mk:22 април]] [[ms:22 April]] [[nap:22 'e abbrile]] [[nds-nl:22 april]] [[new:अप्रिल २२]] [[nl:22 april]] [[nn:22. april]] [[no:22. april]] [[nov:22 de aprile]] [[nrm:22 Avri]] [[oc:22 d'abril]] [[pam:Abril 22]] [[pl:22 kwietnia]] [[pt:22 de Abril]] [[ro:22 aprilie]] [[ru:22 апреля]] [[scn:22 di aprili]] [[sco:22 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 22.]] [[simple:April 22]] [[sk:22. apríl]] [[sl:22. april]] [[sq:22 Prill]] [[sr:22. април]] [[su:22 April]] [[sv:22 april]] [[sw:22 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 22]] [[th:22 เมษายน]] [[tl:Abril 22]] [[tr:22 Nisan]] [[tt:22. Äpril]] [[uk:22 квітня]] [[ur:22 اپریل]] [[vec:22 de apriłe]] [[vi:22 tháng 4]] [[vls:22 april]] [[wa:22 d' avri]] [[war:Abril 22]] [[zh:4月22日]] 21 अप्रैल 8100 43584 2007-01-15T20:57:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २१]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 111वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 112 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 254 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 April]] [[an:21 d'abril]] [[ar:21 أبريل]] [[ast:21 d'abril]] [[be:21 красавіка]] [[bg:21 април]] [[bpy:এপ্রিল ২১]] [[br:21 Ebrel]] [[bs:21. april]] [[ca:21 d'abril]] [[ceb:Abril 21]] [[co:21 d'aprile]] [[cs:21. duben]] [[csb:21 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 21]] [[cy:21 Ebrill]] [[da:21. april]] [[de:21. April]] [[el:21 Απριλίου]] [[en:April 21]] [[eo:21-a de aprilo]] [[es:21 de abril]] [[et:21. aprill]] [[eu:Apirilaren 21]] [[fa:۲۱ آوریل]] [[fi:21. huhtikuuta]] [[fo:21. apríl]] [[fr:21 avril]] [[frp:21 avril]] [[fur:21 di Avrîl]] [[fy:21 april]] [[ga:21 Aibreán]] [[gd:21 an Giblean]] [[gl:21 de abril]] [[he:21 באפריל]] [[hr:21. travnja]] [[hu:Április 21]] [[ia:21 de april]] [[id:21 April]] [[ie:21 april]] [[ilo:Abril 21]] [[io:21 di aprilo]] [[is:21. apríl]] [[it:21 aprile]] [[ja:4月21日]] [[jv:21 April]] [[ka:21 აპრილი]] [[ko:4월 21일]] [[ku:21'ê avrêlê]] [[la:21 Aprilis]] [[lb:21. Abrëll]] [[li:21 april]] [[lmo:21 04]] [[lt:Balandžio 21]] [[mk:21 април]] [[mr:एप्रिल २१]] [[ms:21 April]] [[nap:21 'e abbrile]] [[nds:21. April]] [[nds-nl:21 april]] [[new:अप्रिल २१]] [[nl:21 april]] [[nn:21. april]] [[no:21. april]] [[nov:21 de aprile]] [[nrm:21 Avri]] [[oc:21 d'abril]] [[pam:Abril 21]] [[pl:21 kwietnia]] [[pt:21 de Abril]] [[ro:21 aprilie]] [[ru:21 апреля]] [[scn:21 di aprili]] [[sco:21 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 21.]] [[simple:April 21]] [[sk:21. apríl]] [[sl:21. april]] [[sq:21 Prill]] [[sr:21. април]] [[sv:21 april]] [[sw:21 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 21]] [[th:21 เมษายน]] [[tl:Abril 21]] [[tr:21 Nisan]] [[tt:21. Äpril]] [[uk:21 квітня]] [[ur:21 اپریل]] [[vec:21 de apriłe]] [[vi:21 tháng 4]] [[wa:21 d' avri]] [[war:Abril 21]] [[zh:4月21日]] 20 अप्रैल 8101 43585 2007-01-15T21:03:06Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल २०]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 110वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 111 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 255 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 April]] [[an:20 d'abril]] [[ar:20 ابريل]] [[ast:20 d'abril]] [[be:20 красавіка]] [[bg:20 април]] [[bpy:এপ্রিল ২০]] [[br:20 Ebrel]] [[bs:20. april]] [[ca:20 d'abril]] [[ceb:Abril 20]] [[co:20 d'aprile]] [[cs:20. duben]] [[csb:20 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 20]] [[cy:20 Ebrill]] [[da:20. april]] [[de:20. April]] [[el:20 Απριλίου]] [[en:April 20]] [[eo:20-a de aprilo]] [[es:20 de abril]] [[et:20. aprill]] [[eu:Apirilaren 20]] [[fa:۲۰ آوریل]] [[fi:20. huhtikuuta]] [[fo:20. apríl]] [[fr:20 avril]] [[frp:20 avril]] [[fur:20 di Avrîl]] [[fy:20 april]] [[ga:20 Aibreán]] [[gd:20 an Giblean]] [[gl:20 de abril]] [[he:20 באפריל]] [[hr:20. travnja]] [[hu:Április 20]] [[ia:20 de april]] [[id:20 April]] [[ie:20 april]] [[ilo:Abril 20]] [[io:20 di aprilo]] [[is:20. apríl]] [[it:20 aprile]] [[ja:4月20日]] [[jv:20 April]] [[ka:20 აპრილი]] [[ko:4월 20일]] [[ksh:20. Apprill]] [[ku:20'ê avrêlê]] [[la:20 Aprilis]] [[lb:20. Abrëll]] [[li:20 april]] [[lmo:20 04]] [[lt:Balandžio 20]] [[mk:20 април]] [[mr:एप्रिल २०]] [[ms:20 April]] [[nap:20 'e abbrile]] [[nds:20. April]] [[nds-nl:20 april]] [[new:अप्रिल २०]] [[nl:20 april]] [[nn:20. april]] [[no:20. april]] [[nov:20 de aprile]] [[nrm:20 Avri]] [[oc:20 d'abril]] [[pam:Abril 20]] [[pl:20 kwietnia]] [[pt:20 de Abril]] [[ro:20 aprilie]] [[ru:20 апреля]] [[scn:20 di aprili]] [[sco:20 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 20.]] [[simple:April 20]] [[sk:20. apríl]] [[sl:20. april]] [[sq:20 Prill]] [[sr:20. април]] [[su:20 April]] [[sv:20 april]] [[sw:20 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 20]] [[th:20 เมษายน]] [[tl:Abril 20]] [[tr:20 Nisan]] [[tt:20. Äpril]] [[uk:20 квітня]] [[ur:20 اپریل]] [[vec:20 de apriłe]] [[vi:20 tháng 4]] [[wa:20 d' avri]] [[war:Abril 20]] [[zh:4月20日]] 9 अप्रैल 8102 30307 2006-10-12T03:54:28Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 99वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 100 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 266 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 April]] [[ar:9 أبريل]] [[an:9 d'abril]] [[ast:9 d'abril]] [[be:9 красавіка]] [[bs:9. april]] [[br:9añ Ebrel]] [[bg:9 април]] [[ca:9 d'abril]] [[cv:Ака, 9]] [[ceb:Abril 9]] [[cs:9. duben]] [[co:9 d'aprile]] [[cy:9 Ebrill]] [[da:9. april]] [[de:9. April]] [[et:9. aprill]] [[el:9 Απριλίου]] [[en: April 9]] [[es:9 de abril]] [[eo:9-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 9]] [[fo:9. apríl]] [[fr:9er avril]] [[fy:9 april]] [[fur:9 di Avrîl]] [[ga:9 Aibreán]] [[gd:9 an Giblean]] [[gl:9 de abril]] [[ko:4월 9일]] [[hr:9. travnja]] [[io:9 di aprilo]] [[ilo:Abril 9]] [[id:9 April]] [[ia:9 de april]] [[ie:9 april]] [[is:9. apríl]] [[it:9 aprile]] [[he:9 באפריל]] [[jv:9 April]] [[ka:9 აპრილი]] [[csb:9 łżëkwiôta]] [[sw:9 Aprili]] [[ku:9'ê avrêlê]] [[lb:9. Abrëll]] [[lt:Balandžio 9]] [[li:9 april]] [[lmo:09 04]] [[hu:Április 9]] [[mk:9 април]] [[ms:9 April]] [[nl:9 april]] [[nds-nl:9 april]] [[ja:4月9日]] [[nap:9 'e abbrile]] [[no:9. april]] [[nn:9. april]] [[oc:9èr d'abril]] [[pam:Abril 9]] [[pl:9 kwietnia]] [[pt:9 de Abril]] [[ro:9 aprilie]] [[ru:9 апреля]] [[war:Abril 9]] [[sco:9 Aprile]] [[sq:9 Prill]] [[scn:9 di aprili]] [[simple:April 9]] [[sk:9. apríl]] [[sl:9. april]] [[sr:9. април]] [[fi:9. huhtikuuta]] [[sv:9 april]] [[tl:Abril 9]] [[tt:9. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 9]] [[th:9 เมษายน]] [[vi:9 tháng 4]] [[tr:9 Nisan]] [[uk:9 квітня]] [[ur:9 اپریل]] [[vec:9 de apriłe]] [[wa:9î d' avri]] [[zh:4月9日]] 8 अप्रैल 8103 30308 2006-10-12T03:54:43Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 98वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 99 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 267 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 April]] [[ar:8 أبريل]] [[an:8 d'abril]] [[ast:8 d'abril]] [[be:8 красавіка]] [[bs:8. april]] [[br:8añ Ebrel]] [[bg:8 април]] [[ca:8 d'abril]] [[cv:Ака, 8]] [[ceb:Abril 8]] [[cs:8. duben]] [[co:8 d'aprile]] [[cy:8 Ebrill]] [[da:8. april]] [[de:8. April]] [[et:8. aprill]] [[el:8 Απριλίου]] [[en: April 8]] [[es:8 de abril]] [[eo:8-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 8]] [[fo:8. apríl]] [[fr:8er avril]] [[fy:8 april]] [[fur:8 di Avrîl]] [[ga:8 Aibreán]] [[gd:8 an Giblean]] [[gl:8 de abril]] [[ko:4월 8일]] [[hr:8. travnja]] [[io:8 di aprilo]] [[ilo:Abril 8]] [[id:8 April]] [[ia:8 de april]] [[ie:8 april]] [[is:8. apríl]] [[it:8 aprile]] [[he:8 באפריל]] [[jv:8 April]] [[ka:8 აპრილი]] [[csb:8 łżëkwiôta]] [[sw:8 Aprili]] [[ku:8'ê avrêlê]] [[lb:8. Abrëll]] [[lt:Balandžio 8]] [[li:8 april]] [[lmo:08 04]] [[hu:Április 8]] [[mk:8 април]] [[ms:8 April]] [[nl:8 april]] [[nds-nl:8 april]] [[ja:4月8日]] [[nap:8 'e abbrile]] [[no:8. april]] [[nn:8. april]] [[oc:8èr d'abril]] [[pam:Abril 8]] [[pl:8 kwietnia]] [[pt:8 de Abril]] [[ro:8 aprilie]] [[ru:8 апреля]] [[war:Abril 8]] [[sco:8 Aprile]] [[sq:8 Prill]] [[scn:8 di aprili]] [[simple:April 8]] [[sk:8. apríl]] [[sl:8. april]] [[sr:8. април]] [[fi:8. huhtikuuta]] [[sv:8 april]] [[tl:Abril 8]] [[tt:8. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 8]] [[th:8 เมษายน]] [[vi:8 tháng 4]] [[tr:8 Nisan]] [[uk:8 квітня]] [[ur:8 اپریل]] [[vec:8 de apriłe]] [[wa:8î d' avri]] [[zh:4月8日]] 7 अप्रैल 8104 30309 2006-10-12T03:55:01Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 97वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 98 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 268 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 April]] [[ar:7 أبريل]] [[an:7 d'abril]] [[ast:7 d'abril]] [[be:7 красавіка]] [[bs:7. april]] [[br:7añ Ebrel]] [[bg:7 април]] [[ca:7 d'abril]] [[cv:Ака, 7]] [[ceb:Abril 7]] [[cs:7. duben]] [[co:7 d'aprile]] [[cy:7 Ebrill]] [[da:7. april]] [[de:7. April]] [[et:7. aprill]] [[el:7 Απριλίου]] [[en: April 7]] [[es:7 de abril]] [[eo:7-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 7]] [[fo:7. apríl]] [[fr:7er avril]] [[fy:7 april]] [[fur:7 di Avrîl]] [[ga:7 Aibreán]] [[gd:7 an Giblean]] [[gl:7 de abril]] [[ko:4월 7일]] [[hr:7. travnja]] [[io:7 di aprilo]] [[ilo:Abril 7]] [[id:7 April]] [[ia:7 de april]] [[ie:7 april]] [[is:7. apríl]] [[it:7 aprile]] [[he:7 באפריל]] [[jv:7 April]] [[ka:7 აპრილი]] [[csb:7 łżëkwiôta]] [[sw:7 Aprili]] [[ku:7'ê avrêlê]] [[lb:7. Abrëll]] [[lt:Balandžio 7]] [[li:7 april]] [[lmo:07 04]] [[hu:Április 7]] [[mk:7 април]] [[ms:7 April]] [[nl:7 april]] [[nds-nl:7 april]] [[ja:4月7日]] [[nap:7 'e abbrile]] [[no:7. april]] [[nn:7. april]] [[oc:7èr d'abril]] [[pam:Abril 7]] [[pl:7 kwietnia]] [[pt:7 de Abril]] [[ro:7 aprilie]] [[ru:7 апреля]] [[war:Abril 7]] [[sco:7 Aprile]] [[sq:7 Prill]] [[scn:7 di aprili]] [[simple:April 7]] [[sk:7. apríl]] [[sl:7. april]] [[sr:7. април]] [[fi:7. huhtikuuta]] [[sv:7 april]] [[tl:Abril 7]] [[tt:7. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 7]] [[th:7 เมษายน]] [[vi:7 tháng 4]] [[tr:7 Nisan]] [[uk:7 квітня]] [[ur:7 اپریل]] [[vec:7 de apriłe]] [[wa:7î d' avri]] [[zh:4月7日]] 6 अप्रैल 8105 30310 2006-10-12T03:55:19Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 96वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 97 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 269 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 April]] [[ar:6 أبريل]] [[an:6 d'abril]] [[ast:6 d'abril]] [[be:6 красавіка]] [[bs:6. april]] [[br:6añ Ebrel]] [[bg:6 април]] [[ca:6 d'abril]] [[cv:Ака, 6]] [[ceb:Abril 6]] [[cs:6. duben]] [[co:6 d'aprile]] [[cy:6 Ebrill]] [[da:6. april]] [[de:6. April]] [[et:6. aprill]] [[el:6 Απριλίου]] [[en: April 6]] [[es:6 de abril]] [[eo:6-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 6]] [[fo:6. apríl]] [[fr:6er avril]] [[fy:6 april]] [[fur:6 di Avrîl]] [[ga:6 Aibreán]] [[gd:6 an Giblean]] [[gl:6 de abril]] [[ko:4월 6일]] [[hr:6. travnja]] [[io:6 di aprilo]] [[ilo:Abril 6]] [[id:6 April]] [[ia:6 de april]] [[ie:6 april]] [[is:6. apríl]] [[it:6 aprile]] [[he:6 באפריל]] [[jv:6 April]] [[ka:6 აპრილი]] [[csb:6 łżëkwiôta]] [[sw:6 Aprili]] [[ku:6'ê avrêlê]] [[lb:6. Abrëll]] [[lt:Balandžio 6]] [[li:6 april]] [[lmo:06 04]] [[hu:Április 6]] [[mk:6 април]] [[ms:6 April]] [[nl:6 april]] [[nds-nl:6 april]] [[ja:4月6日]] [[nap:6 'e abbrile]] [[no:6. april]] [[nn:6. april]] [[oc:6èr d'abril]] [[pam:Abril 6]] [[pl:6 kwietnia]] [[pt:6 de Abril]] [[ro:6 aprilie]] [[ru:6 апреля]] [[war:Abril 6]] [[sco:6 Aprile]] [[sq:6 Prill]] [[scn:6 di aprili]] [[simple:April 6]] [[sk:6. apríl]] [[sl:6. april]] [[sr:6. април]] [[fi:6. huhtikuuta]] [[sv:6 april]] [[tl:Abril 6]] [[tt:6. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 6]] [[th:6 เมษายน]] [[vi:6 tháng 4]] [[tr:6 Nisan]] [[uk:6 квітня]] [[ur:6 اپریل]] [[vec:6 de apriłe]] [[wa:6î d' avri]] [[zh:4月6日]] 5 अप्रैल 8106 30311 2006-10-12T03:55:48Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 95वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 96 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 270 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 April]] [[ar:5 أبريل]] [[an:5 d'abril]] [[ast:5 d'abril]] [[be:5 красавіка]] [[bs:5. april]] [[br:5añ Ebrel]] [[bg:5 април]] [[ca:5 d'abril]] [[cv:Ака, 5]] [[ceb:Abril 5]] [[cs:5. duben]] [[co:5 d'aprile]] [[cy:5 Ebrill]] [[da:5. april]] [[de:5. April]] [[et:5. aprill]] [[el:5 Απριλίου]] [[en: April 5]] [[es:5 de abril]] [[eo:5-a de aprilo]] [[eu:Apirilaren 5]] [[fo:5. apríl]] [[fr:5er avril]] [[fy:5 april]] [[fur:5 di Avrîl]] [[ga:5 Aibreán]] [[gd:5 an Giblean]] [[gl:5 de abril]] [[ko:4월 5일]] [[hr:5. travnja]] [[io:5 di aprilo]] [[ilo:Abril 5]] [[id:5 April]] [[ia:5 de april]] [[ie:5 april]] [[is:5. apríl]] [[it:5 aprile]] [[he:5 באפריל]] [[jv:5 April]] [[ka:5 აპრილი]] [[csb:5 łżëkwiôta]] [[sw:5 Aprili]] [[ku:5'ê avrêlê]] [[lb:5. Abrëll]] [[lt:Balandžio 5]] [[li:5 april]] [[lmo:05 04]] [[hu:Április 5]] [[mk:5 април]] [[ms:5 April]] [[nl:5 april]] [[nds-nl:5 april]] [[ja:4月5日]] [[nap:5 'e abbrile]] [[no:5. april]] [[nn:5. april]] [[oc:5èr d'abril]] [[pam:Abril 5]] [[pl:5 kwietnia]] [[pt:5 de Abril]] [[ro:5 aprilie]] [[ru:5 апреля]] [[war:Abril 5]] [[sco:5 Aprile]] [[sq:5 Prill]] [[scn:5 di aprili]] [[simple:April 5]] [[sk:5. apríl]] [[sl:5. april]] [[sr:5. април]] [[fi:5. huhtikuuta]] [[sv:5 april]] [[tl:Abril 5]] [[tt:5. Äpril]] [[te:ఏప్రిల్ 5]] [[th:5 เมษายน]] [[vi:5 tháng 4]] [[tr:5 Nisan]] [[uk:5 квітня]] [[ur:5 اپریل]] [[vec:5 de apriłe]] [[wa:5î d' avri]] [[zh:4月5日]] 4 अप्रैल 8107 43593 2007-01-15T22:52:22Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल ४]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 94वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 95 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 271 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 April]] [[an:4 d'abril]] [[ang:4 Ēastermōnaþ]] [[ar:4 إبريل]] [[ast:4 d'abril]] [[be:4 красавіка]] [[bg:4 април]] [[bpy:এপ্রিল ৪]] [[br:4 Ebrel]] [[bs:4. april]] [[ca:4 d'abril]] [[ceb:Abril 4]] [[co:4 d'aprile]] [[cs:4. duben]] [[csb:4 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 4]] [[cy:4 Ebrill]] [[da:4. april]] [[de:4. April]] [[el:4 Απριλίου]] [[en:April 4]] [[eo:4-a de aprilo]] [[es:4 de abril]] [[et:4. aprill]] [[eu:Apirilaren 4]] [[fi:4. huhtikuuta]] [[fo:4. apríl]] [[fr:4 avril]] [[frp:4 avril]] [[fur:4 di Avrîl]] [[fy:4 april]] [[ga:4 Aibreán]] [[gd:4 an Giblean]] [[gl:4 de abril]] [[he:4 באפריל]] [[hr:4. travnja]] [[hu:Április 4]] [[ia:4 de april]] [[id:4 April]] [[ie:4 april]] [[ilo:Abril 4]] [[io:4 di aprilo]] [[is:4. apríl]] [[it:4 aprile]] [[ja:4月4日]] [[jv:4 April]] [[ka:4 აპრილი]] [[ko:4월 4일]] [[ksh:4. Apprill]] [[ku:4'ê avrêlê]] [[la:4 Aprilis]] [[lb:4. Abrëll]] [[li:4 april]] [[lmo:04 04]] [[lt:Balandžio 4]] [[mk:4 април]] [[ms:4 April]] [[nap:4 'e abbrile]] [[nds-nl:4 april]] [[new:अप्रिल ४]] [[nl:4 april]] [[nn:4. april]] [[no:4. april]] [[nov:4 de aprile]] [[nrm:4 Avri]] [[oc:4 d'abril]] [[os:4 апрелы]] [[pam:Abril 4]] [[pl:4 kwietnia]] [[pt:4 de Abril]] [[ro:4 aprilie]] [[ru:4 апреля]] [[scn:4 di aprili]] [[sco:4 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 4.]] [[simple:April 4]] [[sk:4. apríl]] [[sl:4. april]] [[sq:4 Prill]] [[sr:4. април]] [[su:4 April]] [[sv:4 april]] [[sw:4 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 4]] [[th:4 เมษายน]] [[tl:Abril 4]] [[tr:4 Nisan]] [[tt:4. Äpril]] [[uk:4 квітня]] [[ur:4 اپریل]] [[vec:4 de apriłe]] [[vi:4 tháng 4]] [[vls:4 april]] [[wa:4 d' avri]] [[war:Abril 4]] [[zh:4月4日]] [[zh-yue:4月4日]] 30 अप्रैल 8108 43568 2007-01-15T19:58:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अप्रिल ३०]] {{अप्रैल कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 अप्रैल''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 120वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 121 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 245 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 April]] [[an:30 d'abril]] [[ar:30 أبريل]] [[ast:30 d'abril]] [[be:30 красавіка]] [[bg:30 април]] [[bpy:এপ্রিল ৩০]] [[br:30 Ebrel]] [[bs:30. april]] [[ca:30 d'abril]] [[ceb:Abril 30]] [[co:30 d'aprile]] [[cs:30. duben]] [[csb:30 łżëkwiôta]] [[cv:Ака, 30]] [[cy:30 Ebrill]] [[da:30. april]] [[de:30. April]] [[el:30 Απριλίου]] [[en:April 30]] [[eo:30-a de aprilo]] [[es:30 de abril]] [[et:30. aprill]] [[eu:Apirilaren 30]] [[fi:30. huhtikuuta]] [[fo:30. apríl]] [[fr:30 avril]] [[frp:30 avril]] [[fur:30 di Avrîl]] [[fy:30 april]] [[ga:30 Aibreán]] [[gd:30 an Giblean]] [[gl:30 de abril]] [[he:30 באפריל]] [[hr:30. travnja]] [[hu:Április 30]] [[ia:30 de april]] [[id:30 April]] [[ie:30 april]] [[ilo:Abril 30]] [[io:30 di aprilo]] [[is:30. apríl]] [[it:30 aprile]] [[ja:4月30日]] [[jv:30 April]] [[ka:30 აპრილი]] [[ko:4월 30일]] [[ksh:30. Apprill]] [[ku:30'ê avrêlê]] [[la:30 Aprilis]] [[lb:30. Abrëll]] [[li:30 april]] [[lmo:30 04]] [[lt:Balandžio 30]] [[mk:30 април]] [[ms:30 April]] [[nap:30 'e abbrile]] [[nds-nl:30 april]] [[new:अप्रिल ३०]] [[nl:30 april]] [[nn:30. april]] [[no:30. april]] [[nov:30 de aprile]] [[nrm:30 Avri]] [[oc:30 d'abril]] [[pam:Abril 30]] [[pl:30 kwietnia]] [[pt:30 de Abril]] [[ro:30 aprilie]] [[ru:30 апреля]] [[scn:30 di aprili]] [[sco:30 Aprile]] [[se:Cuoŋománu 30.]] [[sh:30.4.]] [[simple:April 30]] [[sk:30. apríl]] [[sl:30. april]] [[sq:30 Prill]] [[sr:30. април]] [[su:30 April]] [[sv:30 april]] [[sw:30 Aprili]] [[te:ఏప్రిల్ 30]] [[th:30 เมษายน]] [[tl:Abril 30]] [[tr:30 Nisan]] [[tt:30. Äpril]] [[uk:30 квітня]] [[ur:30 اپریل]] [[vec:30 de apriłe]] [[vi:30 tháng 4]] [[vls:30 april]] [[wa:30 d' avri]] [[war:Abril 30]] [[zh:4月30日]] 30 मार्च 8109 30314 2006-10-12T04:06:50Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 89वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 90 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 276 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Maart]] [[ar:30 مارس]] [[an:30 de marzo]] [[ast:30 de marzu]] [[be:30 сакавіка]] [[bs:30. mart]] [[br:30añ Meurzh]] [[bg:30 март]] [[ca:30 de març]] [[cv:Пуш, 30]] [[ceb:Marso 30]] [[cs:30. březen]] [[co:30 di marzu]] [[cy:30 Mawrth]] [[da:30. marts]] [[de:30. März]] [[et:30. märts]] [[el:30 Μαρτίου]] [[es:30 de marzo]] [[eo:30-a de marto]] [[eu:Martxoaren 30]] [[fo:30. mars]] [[fr:30er mars]] [[fy:30 maart]] [[fur:30 di Març]] [[ga:30 Márta]] [[gd:30 am Màrt]] [[gl:30 de marzo]] [[ko:3월 30일]] [[hr:30. ožujka]] [[io:30 di marto]] [[ilo:Marso 30]] [[id:30 Maret]] [[ia:30 de martio]] [[ie:30 marte]] [[os:30 мартъийы]] [[is:30. mars]] [[it:30 marzo]] [[he:30 במרץ]] [[jv:30 Maret]] [[ka:30 მარტი]] [[csb:30 strumiannika]] [[sw:30 Machi]] [[ku:30'ê adarê]] [[la:30 Martii]] [[lb:30. Mäerz]] [[lt:Kovo 30]] [[li:30 miert]] [[lmo:030 03]] [[hu:Március 30]] [[mk:30 март]] [[ms:30 Mac]] [[nl:30 maart]] [[ja:3月30日]] [[no:30. mars]] [[nn:30. mars]] [[oc:30 de març]] [[pam:Marsu 30]] [[pl:30 marca]] [[pt:30 de Março]] [[ksh:30. Määz]] [[ro:30 martie]] [[ru:30 марта]] [[war:Marso 30]] [[se:Njukčamánu 30.]] [[sco:30 Mairch]] [[sq:30 Mars]] [[scn:30 di marzu]] [[simple:March 30]] [[sk:30. marec]] [[sl:30. marec]] [[sr:30. март]] [[fi:30. maaliskuuta]] [[sv:30 mars]] [[tl:Marso 30]] [[tt:30. Mart]] [[te:మార్చి 30]] [[th:30 มีนาคม]] [[vi:30 tháng 3]] [[tr:30 Mart]] [[uk:30 березня]] [[vec:30 de marzso]] [[wa:30î d' måss]] [[zh:3月30日]] 31 मार्च 8110 30315 2006-10-12T04:07:11Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 90वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 91 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 275 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Maart]] [[ar:31 مارس]] [[an:31 de marzo]] [[ast:31 de marzu]] [[be:31 сакавіка]] [[bs:31. mart]] [[br:31añ Meurzh]] [[bg:31 март]] [[ca:31 de març]] [[cv:Пуш, 31]] [[ceb:Marso 31]] [[cs:31. březen]] [[co:31 di marzu]] [[cy:31 Mawrth]] [[da:31. marts]] [[de:31. März]] [[et:31. märts]] [[el:31 Μαρτίου]] [[es:31 de marzo]] [[eo:31-a de marto]] [[eu:Martxoaren 31]] [[fo:31. mars]] [[fr:31er mars]] [[fy:31 maart]] [[fur:31 di Març]] [[ga:31 Márta]] [[gd:31 am Màrt]] [[gl:31 de marzo]] [[ko:3월 31일]] [[hr:31. ožujka]] [[io:31 di marto]] [[ilo:Marso 31]] [[id:31 Maret]] [[ia:31 de martio]] [[ie:31 marte]] [[os:31 мартъийы]] [[is:31. mars]] [[it:31 marzo]] [[he:31 במרץ]] [[jv:31 Maret]] [[ka:31 მარტი]] [[csb:31 strumiannika]] [[sw:31 Machi]] [[ku:31'ê adarê]] [[la:31 Martii]] [[lb:31. Mäerz]] [[lt:Kovo 31]] [[li:31 miert]] [[lmo:031 03]] [[hu:Március 31]] [[mk:31 март]] [[ms:31 Mac]] [[nl:31 maart]] [[ja:3月31日]] [[no:31. mars]] [[nn:31. mars]] [[oc:31 de març]] [[pam:Marsu 31]] [[pl:31 marca]] [[pt:31 de Março]] [[ksh:31. Määz]] [[ro:31 martie]] [[ru:31 марта]] [[war:Marso 31]] [[se:Njukčamánu 31.]] [[sco:31 Mairch]] [[sq:31 Mars]] [[scn:31 di marzu]] [[simple:March 31]] [[sk:31. marec]] [[sl:31. marec]] [[sr:31. март]] [[fi:31. maaliskuuta]] [[sv:31 mars]] [[tl:Marso 31]] [[tt:31. Mart]] [[te:మార్చి 31]] [[th:31 มีนาคม]] [[vi:31 tháng 3]] [[tr:31 Mart]] [[uk:31 березня]] [[vec:31 de marzso]] [[wa:31î d' måss]] [[zh:3月31日]] 9 मार्च 8111 30316 2006-10-12T04:08:13Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 68वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 69 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 297 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Maart]] [[ar:9 مارس]] [[an:9 de marzo]] [[ast:9 de marzu]] [[be:9 сакавіка]] [[bs:9. mart]] [[br:9añ Meurzh]] [[bg:9 март]] [[ca:9 de març]] [[cv:Пуш, 9]] [[ceb:Marso 9]] [[cs:9. březen]] [[co:9 di marzu]] [[cy:9 Mawrth]] [[da:9. marts]] [[de:9. März]] [[et:9. märts]] [[el:9 Μαρτίου]] [[es:9 de marzo]] [[eo:9-a de marto]] [[eu:Martxoaren 9]] [[fo:9. mars]] [[fr:9er mars]] [[fy:9 maart]] [[fur:9 di Març]] [[ga:9 Márta]] [[gd:9 am Màrt]] [[gl:9 de marzo]] [[ko:3월 9일]] [[hr:9. ožujka]] [[io:9 di marto]] [[ilo:Marso 9]] [[id:9 Maret]] [[ia:9 de martio]] [[ie:9 marte]] [[os:9 мартъийы]] [[is:9. mars]] [[it:9 marzo]] [[he:9 במרץ]] [[jv:9 Maret]] [[ka:9 მარტი]] [[csb:9 strumiannika]] [[sw:9 Machi]] [[ku:9'ê adarê]] [[la:9 Martii]] [[lb:9. Mäerz]] [[lt:Kovo 9]] [[li:9 miert]] [[lmo:09 03]] [[hu:Március 9]] [[mk:9 март]] [[ms:9 Mac]] [[nl:9 maart]] [[ja:3月9日]] [[no:9. mars]] [[nn:9. mars]] [[oc:9 de març]] [[pam:Marsu 9]] [[pl:9 marca]] [[pt:9 de Março]] [[ksh:9. Määz]] [[ro:9 martie]] [[ru:9 марта]] [[war:Marso 9]] [[se:Njukčamánu 9.]] [[sco:9 Mairch]] [[sq:9 Mars]] [[scn:9 di marzu]] [[simple:March 9]] [[sk:9. marec]] [[sl:9. marec]] [[sr:9. март]] [[fi:9. maaliskuuta]] [[sv:9 mars]] [[tl:Marso 9]] [[tt:9. Mart]] [[te:మార్చి 9]] [[th:9 มีนาคม]] [[vi:9 tháng 3]] [[tr:9 Mart]] [[uk:9 березня]] [[vec:9 de marzso]] [[wa:9î d' måss]] [[zh:3月9日]] 8 मार्च 8112 30317 2006-10-12T04:08:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 67वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 68 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 298 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Maart]] [[ar:8 مارس]] [[an:8 de marzo]] [[ast:8 de marzu]] [[be:8 сакавіка]] [[bs:8. mart]] [[br:8añ Meurzh]] [[bg:8 март]] [[ca:8 de març]] [[cv:Пуш, 8]] [[ceb:Marso 8]] [[cs:8. březen]] [[co:8 di marzu]] [[cy:8 Mawrth]] [[da:8. marts]] [[de:8. März]] [[et:8. märts]] [[el:8 Μαρτίου]] [[es:8 de marzo]] [[eo:8-a de marto]] [[eu:Martxoaren 8]] [[fo:8. mars]] [[fr:8er mars]] [[fy:8 maart]] [[fur:8 di Març]] [[ga:8 Márta]] [[gd:8 am Màrt]] [[gl:8 de marzo]] [[ko:3월 8일]] [[hr:8. ožujka]] [[io:8 di marto]] [[ilo:Marso 8]] [[id:8 Maret]] [[ia:8 de martio]] [[ie:8 marte]] [[os:8 мартъийы]] [[is:8. mars]] [[it:8 marzo]] [[he:8 במרץ]] [[jv:8 Maret]] [[ka:8 მარტი]] [[csb:8 strumiannika]] [[sw:8 Machi]] [[ku:8'ê adarê]] [[la:8 Martii]] [[lb:8. Mäerz]] [[lt:Kovo 8]] [[li:8 miert]] [[lmo:08 03]] [[hu:Március 8]] [[mk:8 март]] [[ms:8 Mac]] [[nl:8 maart]] [[ja:3月8日]] [[no:8. mars]] [[nn:8. mars]] [[oc:8 de març]] [[pam:Marsu 8]] [[pl:8 marca]] [[pt:8 de Março]] [[ksh:8. Määz]] [[ro:8 martie]] [[ru:8 марта]] [[war:Marso 8]] [[se:Njukčamánu 8.]] [[sco:8 Mairch]] [[sq:8 Mars]] [[scn:8 di marzu]] [[simple:March 8]] [[sk:8. marec]] [[sl:8. marec]] [[sr:8. март]] [[fi:8. maaliskuuta]] [[sv:8 mars]] [[tl:Marso 8]] [[tt:8. Mart]] [[te:మార్చి 8]] [[th:8 มีนาคม]] [[vi:8 tháng 3]] [[tr:8 Mart]] [[uk:8 березня]] [[vec:8 de marzso]] [[wa:8î d' måss]] [[zh:3月8日]] 7 मार्च 8113 30318 2006-10-12T04:09:23Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 66वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 67 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 299 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Maart]] [[ar:7 مارس]] [[an:7 de marzo]] [[ast:7 de marzu]] [[be:7 сакавіка]] [[bs:7. mart]] [[br:7añ Meurzh]] [[bg:7 март]] [[ca:7 de març]] [[cv:Пуш, 7]] [[ceb:Marso 7]] [[cs:7. březen]] [[co:7 di marzu]] [[cy:7 Mawrth]] [[da:7. marts]] [[de:7. März]] [[et:7. märts]] [[el:7 Μαρτίου]] [[es:7 de marzo]] [[eo:7-a de marto]] [[eu:Martxoaren 7]] [[fo:7. mars]] [[fr:7er mars]] [[fy:7 maart]] [[fur:7 di Març]] [[ga:7 Márta]] [[gd:7 am Màrt]] [[gl:7 de marzo]] [[ko:3월 7일]] [[hr:7. ožujka]] [[io:7 di marto]] [[ilo:Marso 7]] [[id:7 Maret]] [[ia:7 de martio]] [[ie:7 marte]] [[os:7 мартъийы]] [[is:7. mars]] [[it:7 marzo]] [[he:7 במרץ]] [[jv:7 Maret]] [[ka:7 მარტი]] [[csb:7 strumiannika]] [[sw:7 Machi]] [[ku:7'ê adarê]] [[la:7 Martii]] [[lb:7. Mäerz]] [[lt:Kovo 7]] [[li:7 miert]] [[lmo:07 03]] [[hu:Március 7]] [[mk:7 март]] [[ms:7 Mac]] [[nl:7 maart]] [[ja:3月7日]] [[no:7. mars]] [[nn:7. mars]] [[oc:7 de març]] [[pam:Marsu 7]] [[pl:7 marca]] [[pt:7 de Março]] [[ksh:7. Määz]] [[ro:7 martie]] [[ru:7 марта]] [[war:Marso 7]] [[se:Njukčamánu 7.]] [[sco:7 Mairch]] [[sq:7 Mars]] [[scn:7 di marzu]] [[simple:March 7]] [[sk:7. marec]] [[sl:7. marec]] [[sr:7. март]] [[fi:7. maaliskuuta]] [[sv:7 mars]] [[tl:Marso 7]] [[tt:7. Mart]] [[te:మార్చి 7]] [[th:7 มีนาคม]] [[vi:7 tháng 3]] [[tr:7 Mart]] [[uk:7 березня]] [[vec:7 de marzso]] [[wa:7î d' måss]] [[zh:3月7日]] 6 मार्च 8114 30319 2006-10-12T04:09:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 65वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 66 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 300 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Maart]] [[ar:6 مارس]] [[an:6 de marzo]] [[ast:6 de marzu]] [[be:6 сакавіка]] [[bs:6. mart]] [[br:6añ Meurzh]] [[bg:6 март]] [[ca:6 de març]] [[cv:Пуш, 6]] [[ceb:Marso 6]] [[cs:6. březen]] [[co:6 di marzu]] [[cy:6 Mawrth]] [[da:6. marts]] [[de:6. März]] [[et:6. märts]] [[el:6 Μαρτίου]] [[es:6 de marzo]] [[eo:6-a de marto]] [[eu:Martxoaren 6]] [[fo:6. mars]] [[fr:6er mars]] [[fy:6 maart]] [[fur:6 di Març]] [[ga:6 Márta]] [[gd:6 am Màrt]] [[gl:6 de marzo]] [[ko:3월 6일]] [[hr:6. ožujka]] [[io:6 di marto]] [[ilo:Marso 6]] [[id:6 Maret]] [[ia:6 de martio]] [[ie:6 marte]] [[os:6 мартъийы]] [[is:6. mars]] [[it:6 marzo]] [[he:6 במרץ]] [[jv:6 Maret]] [[ka:6 მარტი]] [[csb:6 strumiannika]] [[sw:6 Machi]] [[ku:6'ê adarê]] [[la:6 Martii]] [[lb:6. Mäerz]] [[lt:Kovo 6]] [[li:6 miert]] [[lmo:06 03]] [[hu:Március 6]] [[mk:6 март]] [[ms:6 Mac]] [[nl:6 maart]] [[ja:3月6日]] [[no:6. mars]] [[nn:6. mars]] [[oc:6 de març]] [[pam:Marsu 6]] [[pl:6 marca]] [[pt:6 de Março]] [[ksh:6. Määz]] [[ro:6 martie]] [[ru:6 марта]] [[war:Marso 6]] [[se:Njukčamánu 6.]] [[sco:6 Mairch]] [[sq:6 Mars]] [[scn:6 di marzu]] [[simple:March 6]] [[sk:6. marec]] [[sl:6. marec]] [[sr:6. март]] [[fi:6. maaliskuuta]] [[sv:6 mars]] [[tl:Marso 6]] [[tt:6. Mart]] [[te:మార్చి 6]] [[th:6 มีนาคม]] [[vi:6 tháng 3]] [[tr:6 Mart]] [[uk:6 березня]] [[vec:6 de marzso]] [[wa:6î d' måss]] [[zh:3月6日]] 5 मार्च 8115 30320 2006-10-12T04:09:48Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 64वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 65 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 301 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Maart]] [[ar:5 مارس]] [[an:5 de marzo]] [[ast:5 de marzu]] [[be:5 сакавіка]] [[bs:5. mart]] [[br:5añ Meurzh]] [[bg:5 март]] [[ca:5 de març]] [[cv:Пуш, 5]] [[ceb:Marso 5]] [[cs:5. březen]] [[co:5 di marzu]] [[cy:5 Mawrth]] [[da:5. marts]] [[de:5. März]] [[et:5. märts]] [[el:5 Μαρτίου]] [[es:5 de marzo]] [[eo:5-a de marto]] [[eu:Martxoaren 5]] [[fo:5. mars]] [[fr:5er mars]] [[fy:5 maart]] [[fur:5 di Març]] [[ga:5 Márta]] [[gd:5 am Màrt]] [[gl:5 de marzo]] [[ko:3월 5일]] [[hr:5. ožujka]] [[io:5 di marto]] [[ilo:Marso 5]] [[id:5 Maret]] [[ia:5 de martio]] [[ie:5 marte]] [[os:5 мартъийы]] [[is:5. mars]] [[it:5 marzo]] [[he:5 במרץ]] [[jv:5 Maret]] [[ka:5 მარტი]] [[csb:5 strumiannika]] [[sw:5 Machi]] [[ku:5'ê adarê]] [[la:5 Martii]] [[lb:5. Mäerz]] [[lt:Kovo 5]] [[li:5 miert]] [[lmo:05 03]] [[hu:Március 5]] [[mk:5 март]] [[ms:5 Mac]] [[nl:5 maart]] [[ja:3月5日]] [[no:5. mars]] [[nn:5. mars]] [[oc:5 de març]] [[pam:Marsu 5]] [[pl:5 marca]] [[pt:5 de Março]] [[ksh:5. Määz]] [[ro:5 martie]] [[ru:5 марта]] [[war:Marso 5]] [[se:Njukčamánu 5.]] [[sco:5 Mairch]] [[sq:5 Mars]] [[scn:5 di marzu]] [[simple:March 5]] [[sk:5. marec]] [[sl:5. marec]] [[sr:5. март]] [[fi:5. maaliskuuta]] [[sv:5 mars]] [[tl:Marso 5]] [[tt:5. Mart]] [[te:మార్చి 5]] [[th:5 มีนาคม]] [[vi:5 tháng 3]] [[tr:5 Mart]] [[uk:5 березня]] [[vec:5 de marzso]] [[wa:5î d' måss]] [[zh:3月5日]] 3 मार्च 8117 30322 2006-10-12T04:10:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 62वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 63 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 303 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Maart]] [[ar:3 مارس]] [[an:3 de marzo]] [[ast:3 de marzu]] [[be:3 сакавіка]] [[bs:3. mart]] [[br:3añ Meurzh]] [[bg:3 март]] [[ca:3 de març]] [[cv:Пуш, 3]] [[ceb:Marso 3]] [[cs:3. březen]] [[co:3 di marzu]] [[cy:3 Mawrth]] [[da:3. marts]] [[de:3. März]] [[et:3. märts]] [[el:3 Μαρτίου]] [[es:3 de marzo]] [[eo:3-a de marto]] [[eu:Martxoaren 3]] [[fo:3. mars]] [[fr:3er mars]] [[fy:3 maart]] [[fur:3 di Març]] [[ga:3 Márta]] [[gd:3 am Màrt]] [[gl:3 de marzo]] [[ko:3월 3일]] [[hr:3. ožujka]] [[io:3 di marto]] [[ilo:Marso 3]] [[id:3 Maret]] [[ia:3 de martio]] [[ie:3 marte]] [[os:3 мартъийы]] [[is:3. mars]] [[it:3 marzo]] [[he:3 במרץ]] [[jv:3 Maret]] [[ka:3 მარტი]] [[csb:3 strumiannika]] [[sw:3 Machi]] [[ku:3'ê adarê]] [[la:3 Martii]] [[lb:3. Mäerz]] [[lt:Kovo 3]] [[li:3 miert]] [[lmo:03 03]] [[hu:Március 3]] [[mk:3 март]] [[ms:3 Mac]] [[nl:3 maart]] [[ja:3月3日]] [[no:3. mars]] [[nn:3. mars]] [[oc:3 de març]] [[pam:Marsu 3]] [[pl:3 marca]] [[pt:3 de Março]] [[ksh:3. Määz]] [[ro:3 martie]] [[ru:3 марта]] [[war:Marso 3]] [[se:Njukčamánu 3.]] [[sco:3 Mairch]] [[sq:3 Mars]] [[scn:3 di marzu]] [[simple:March 3]] [[sk:3. marec]] [[sl:3. marec]] [[sr:3. март]] [[fi:3. maaliskuuta]] [[sv:3 mars]] [[tl:Marso 3]] [[tt:3. Mart]] [[te:మార్చి 3]] [[th:3 มีนาคม]] [[vi:3 tháng 3]] [[tr:3 Mart]] [[uk:3 березня]] [[vec:3 de marzso]] [[wa:3î d' måss]] [[zh:3月3日]] 2 मार्च 8118 30323 2006-10-12T04:10:37Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 61वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 62 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 304 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Maart]] [[ar:2 مارس]] [[an:2 de marzo]] [[ast:2 de marzu]] [[be:2 сакавіка]] [[bs:2. mart]] [[br:2añ Meurzh]] [[bg:2 март]] [[ca:2 de març]] [[cv:Пуш, 2]] [[ceb:Marso 2]] [[cs:2. březen]] [[co:2 di marzu]] [[cy:2 Mawrth]] [[da:2. marts]] [[de:2. März]] [[et:2. märts]] [[el:2 Μαρτίου]] [[es:2 de marzo]] [[eo:2-a de marto]] [[eu:Martxoaren 2]] [[fo:2. mars]] [[fr:2er mars]] [[fy:2 maart]] [[fur:2 di Març]] [[ga:2 Márta]] [[gd:2 am Màrt]] [[gl:2 de marzo]] [[ko:3월 2일]] [[hr:2. ožujka]] [[io:2 di marto]] [[ilo:Marso 2]] [[id:2 Maret]] [[ia:2 de martio]] [[ie:2 marte]] [[os:2 мартъийы]] [[is:2. mars]] [[it:2 marzo]] [[he:2 במרץ]] [[jv:2 Maret]] [[ka:2 მარტი]] [[csb:2 strumiannika]] [[sw:2 Machi]] [[ku:2'ê adarê]] [[la:2 Martii]] [[lb:2. Mäerz]] [[lt:Kovo 2]] [[li:2 miert]] [[lmo:02 03]] [[hu:Március 2]] [[mk:2 март]] [[ms:2 Mac]] [[nl:2 maart]] [[ja:3月2日]] [[no:2. mars]] [[nn:2. mars]] [[oc:2 de març]] [[pam:Marsu 2]] [[pl:2 marca]] [[pt:2 de Março]] [[ksh:2. Määz]] [[ro:2 martie]] [[ru:2 марта]] [[war:Marso 2]] [[se:Njukčamánu 2.]] [[sco:2 Mairch]] [[sq:2 Mars]] [[scn:2 di marzu]] [[simple:March 2]] [[sk:2. marec]] [[sl:2. marec]] [[sr:2. март]] [[fi:2. maaliskuuta]] [[sv:2 mars]] [[tl:Marso 2]] [[tt:2. Mart]] [[te:మార్చి 2]] [[th:2 มีนาคม]] [[vi:2 tháng 3]] [[tr:2 Mart]] [[uk:2 березня]] [[vec:2 de marzso]] [[wa:2î d' måss]] [[zh:3月2日]] 1 मार्च 8119 42367 2007-01-11T08:22:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:1 meert]] {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 60वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 61 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 305 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Maart]] [[an:1 de marzo]] [[ar:1 مارس]] [[ast:1 de marzu]] [[be:1 сакавіка]] [[bg:1 март]] [[bpy:মার্চ ১]] [[br:1añ Meurzh]] [[bs:1. mart]] [[ca:1 de març]] [[ceb:Marso 1]] [[co:1 di marzu]] [[cs:1. březen]] [[csb:1 strumiannika]] [[cv:Пуш, 1]] [[cy:1 Mawrth]] [[da:1. marts]] [[de:1. März]] [[el:1 Μαρτίου]] [[en:March 1]] [[eo:1-a de marto]] [[es:1 de marzo]] [[et:1. märts]] [[eu:Martxoaren 1]] [[fi:1. maaliskuuta]] [[fiu-vro:1. urbõkuu päiv]] [[fo:1. mars]] [[fr:1er mars]] [[frp:1ér mârs]] [[fur:1 di Març]] [[fy:1 maart]] [[ga:1 Márta]] [[gd:1 am Màrt]] [[gl:1 de marzo]] [[he:1 במרץ]] [[hr:1. ožujka]] [[hu:Március 1]] [[ia:1 de martio]] [[id:1 Maret]] [[ie:1 marte]] [[ilo:Marso 1]] [[io:1 di marto]] [[is:1. mars]] [[it:1 marzo]] [[ja:3月1日]] [[jv:1 Maret]] [[ka:1 მარტი]] [[ko:3월 1일]] [[ksh:1. Määz]] [[ku:1'ê adarê]] [[la:1 Martii]] [[lb:1. Mäerz]] [[li:1 miert]] [[lmo:01 03]] [[lt:Kovo 1]] [[mk:1 март]] [[ms:1 Mac]] [[nds-nl:1 meert]] [[nl:1 maart]] [[nn:1. mars]] [[no:1. mars]] [[nov:1 de marte]] [[nrm:1 Mar]] [[oc:1 de març]] [[os:1 мартъийы]] [[pam:Marsu 1]] [[pl:1 marca]] [[pt:1 de Março]] [[ro:1 martie]] [[ru:1 марта]] [[scn:1 di marzu]] [[sco:1 Mairch]] [[se:Njukčamánu 1.]] [[simple:March 1]] [[sk:1. marec]] [[sl:1. marec]] [[sq:1 Mars]] [[sr:1. март]] [[su:1 Maret]] [[sv:1 mars]] [[sw:1 Machi]] [[ta:மார்ச் 1]] [[te:మార్చి 1]] [[th:1 มีนาคม]] [[tl:Marso 1]] [[tr:1 Mart]] [[tt:1. Mart]] [[uk:1 березня]] [[vec:1 de marzso]] [[vi:1 tháng 3]] [[wa:1î d' måss]] [[war:Marso 1]] [[zh:3月1日]] 19 मार्च 8120 30325 2006-10-12T04:11:53Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 78वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 79 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 287 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Maart]] [[ar:19 مارس]] [[an:19 de marzo]] [[ast:19 de marzu]] [[be:19 сакавіка]] [[bs:19. mart]] [[br:19añ Meurzh]] [[bg:19 март]] [[ca:19 de març]] [[cv:Пуш, 19]] [[ceb:Marso 19]] [[cs:19. březen]] [[co:19 di marzu]] [[cy:19 Mawrth]] [[da:19. marts]] [[de:19. März]] [[et:19. märts]] [[el:19 Μαρτίου]] [[es:19 de marzo]] [[eo:19-a de marto]] [[eu:Martxoaren 19]] [[fo:19. mars]] [[fr:19er mars]] [[fy:19 maart]] [[fur:19 di Març]] [[ga:19 Márta]] [[gd:19 am Màrt]] [[gl:19 de marzo]] [[ko:3월 19일]] [[hr:19. ožujka]] [[io:19 di marto]] [[ilo:Marso 19]] [[id:19 Maret]] [[ia:19 de martio]] [[ie:19 marte]] [[os:19 мартъийы]] [[is:19. mars]] [[it:19 marzo]] [[he:19 במרץ]] [[jv:19 Maret]] [[ka:19 მარტი]] [[csb:19 strumiannika]] [[sw:19 Machi]] [[ku:19'ê adarê]] [[la:19 Martii]] [[lb:19. Mäerz]] [[lt:Kovo 19]] [[li:19 miert]] [[lmo:019 03]] [[hu:Március 19]] [[mk:19 март]] [[ms:19 Mac]] [[nl:19 maart]] [[ja:3月19日]] [[no:19. mars]] [[nn:19. mars]] [[oc:19 de març]] [[pam:Marsu 19]] [[pl:19 marca]] [[pt:19 de Março]] [[ksh:19. Määz]] [[ro:19 martie]] [[ru:19 марта]] [[war:Marso 19]] [[se:Njukčamánu 19.]] [[sco:19 Mairch]] [[sq:19 Mars]] [[scn:19 di marzu]] [[simple:March 19]] [[sk:19. marec]] [[sl:19. marec]] [[sr:19. март]] [[fi:19. maaliskuuta]] [[sv:19 mars]] [[tl:Marso 19]] [[tt:19. Mart]] [[te:మార్చి 19]] [[th:19 มีนาคม]] [[vi:19 tháng 3]] [[tr:19 Mart]] [[uk:19 березня]] [[vec:19 de marzso]] [[wa:19î d' måss]] [[zh:3月19日]] 18 मार्च 8121 30326 2006-10-12T04:12:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 77वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 78 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 288 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Maart]] [[ar:18 مارس]] [[an:18 de marzo]] [[ast:18 de marzu]] [[be:18 сакавіка]] [[bs:18. mart]] [[br:18añ Meurzh]] [[bg:18 март]] [[ca:18 de març]] [[cv:Пуш, 18]] [[ceb:Marso 18]] [[cs:18. březen]] [[co:18 di marzu]] [[cy:18 Mawrth]] [[da:18. marts]] [[de:18. März]] [[et:18. märts]] [[el:18 Μαρτίου]] [[es:18 de marzo]] [[eo:18-a de marto]] [[eu:Martxoaren 18]] [[fo:18. mars]] [[fr:18er mars]] [[fy:18 maart]] [[fur:18 di Març]] [[ga:18 Márta]] [[gd:18 am Màrt]] [[gl:18 de marzo]] [[ko:3월 18일]] [[hr:18. ožujka]] [[io:18 di marto]] [[ilo:Marso 18]] [[id:18 Maret]] [[ia:18 de martio]] [[ie:18 marte]] [[os:18 мартъийы]] [[is:18. mars]] [[it:18 marzo]] [[he:18 במרץ]] [[jv:18 Maret]] [[ka:18 მარტი]] [[csb:18 strumiannika]] [[sw:18 Machi]] [[ku:18'ê adarê]] [[la:18 Martii]] [[lb:18. Mäerz]] [[lt:Kovo 18]] [[li:18 miert]] [[lmo:018 03]] [[hu:Március 18]] [[mk:18 март]] [[ms:18 Mac]] [[nl:18 maart]] [[ja:3月18日]] [[no:18. mars]] [[nn:18. mars]] [[oc:18 de març]] [[pam:Marsu 18]] [[pl:18 marca]] [[pt:18 de Março]] [[ksh:18. Määz]] [[ro:18 martie]] [[ru:18 марта]] [[war:Marso 18]] [[se:Njukčamánu 18.]] [[sco:18 Mairch]] [[sq:18 Mars]] [[scn:18 di marzu]] [[simple:March 18]] [[sk:18. marec]] [[sl:18. marec]] [[sr:18. март]] [[fi:18. maaliskuuta]] [[sv:18 mars]] [[tl:Marso 18]] [[tt:18. Mart]] [[te:మార్చి 18]] [[th:18 มีนาคม]] [[vi:18 tháng 3]] [[tr:18 Mart]] [[uk:18 березня]] [[vec:18 de marzso]] [[wa:18î d' måss]] [[zh:3月18日]] 17 मार्च 8122 30327 2006-10-12T04:12:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 76वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 77 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 289 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Maart]] [[ar:17 مارس]] [[an:17 de marzo]] [[ast:17 de marzu]] [[be:17 сакавіка]] [[bs:17. mart]] [[br:17añ Meurzh]] [[bg:17 март]] [[ca:17 de març]] [[cv:Пуш, 17]] [[ceb:Marso 17]] [[cs:17. březen]] [[co:17 di marzu]] [[cy:17 Mawrth]] [[da:17. marts]] [[de:17. März]] [[et:17. märts]] [[el:17 Μαρτίου]] [[es:17 de marzo]] [[eo:17-a de marto]] [[eu:Martxoaren 17]] [[fo:17. mars]] [[fr:17er mars]] [[fy:17 maart]] [[fur:17 di Març]] [[ga:17 Márta]] [[gd:17 am Màrt]] [[gl:17 de marzo]] [[ko:3월 17일]] [[hr:17. ožujka]] [[io:17 di marto]] [[ilo:Marso 17]] [[id:17 Maret]] [[ia:17 de martio]] [[ie:17 marte]] [[os:17 мартъийы]] [[is:17. mars]] [[it:17 marzo]] [[he:17 במרץ]] [[jv:17 Maret]] [[ka:17 მარტი]] [[csb:17 strumiannika]] [[sw:17 Machi]] [[ku:17'ê adarê]] [[la:17 Martii]] [[lb:17. Mäerz]] [[lt:Kovo 17]] [[li:17 miert]] [[lmo:017 03]] [[hu:Március 17]] [[mk:17 март]] [[ms:17 Mac]] [[nl:17 maart]] [[ja:3月17日]] [[no:17. mars]] [[nn:17. mars]] [[oc:17 de març]] [[pam:Marsu 17]] [[pl:17 marca]] [[pt:17 de Março]] [[ksh:17. Määz]] [[ro:17 martie]] [[ru:17 марта]] [[war:Marso 17]] [[se:Njukčamánu 17.]] [[sco:17 Mairch]] [[sq:17 Mars]] [[scn:17 di marzu]] [[simple:March 17]] [[sk:17. marec]] [[sl:17. marec]] [[sr:17. март]] [[fi:17. maaliskuuta]] [[sv:17 mars]] [[tl:Marso 17]] [[tt:17. Mart]] [[te:మార్చి 17]] [[th:17 มีนาคม]] [[vi:17 tháng 3]] [[tr:17 Mart]] [[uk:17 березня]] [[vec:17 de marzso]] [[wa:17î d' måss]] [[zh:3月17日]] 16 मार्च 8123 30328 2006-10-12T04:12:31Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 75वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 76 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 290 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Maart]] [[ar:16 مارس]] [[an:16 de marzo]] [[ast:16 de marzu]] [[be:16 сакавіка]] [[bs:16. mart]] [[br:16añ Meurzh]] [[bg:16 март]] [[ca:16 de març]] [[cv:Пуш, 16]] [[ceb:Marso 16]] [[cs:16. březen]] [[co:16 di marzu]] [[cy:16 Mawrth]] [[da:16. marts]] [[de:16. März]] [[et:16. märts]] [[el:16 Μαρτίου]] [[es:16 de marzo]] [[eo:16-a de marto]] [[eu:Martxoaren 16]] [[fo:16. mars]] [[fr:16er mars]] [[fy:16 maart]] [[fur:16 di Març]] [[ga:16 Márta]] [[gd:16 am Màrt]] [[gl:16 de marzo]] [[ko:3월 16일]] [[hr:16. ožujka]] [[io:16 di marto]] [[ilo:Marso 16]] [[id:16 Maret]] [[ia:16 de martio]] [[ie:16 marte]] [[os:16 мартъийы]] [[is:16. mars]] [[it:16 marzo]] [[he:16 במרץ]] [[jv:16 Maret]] [[ka:16 მარტი]] [[csb:16 strumiannika]] [[sw:16 Machi]] [[ku:16'ê adarê]] [[la:16 Martii]] [[lb:16. Mäerz]] [[lt:Kovo 16]] [[li:16 miert]] [[lmo:016 03]] [[hu:Március 16]] [[mk:16 март]] [[ms:16 Mac]] [[nl:16 maart]] [[ja:3月16日]] [[no:16. mars]] [[nn:16. mars]] [[oc:16 de març]] [[pam:Marsu 16]] [[pl:16 marca]] [[pt:16 de Março]] [[ksh:16. Määz]] [[ro:16 martie]] [[ru:16 марта]] [[war:Marso 16]] [[se:Njukčamánu 16.]] [[sco:16 Mairch]] [[sq:16 Mars]] [[scn:16 di marzu]] [[simple:March 16]] [[sk:16. marec]] [[sl:16. marec]] [[sr:16. март]] [[fi:16. maaliskuuta]] [[sv:16 mars]] [[tl:Marso 16]] [[tt:16. Mart]] [[te:మార్చి 16]] [[th:16 มีนาคม]] [[vi:16 tháng 3]] [[tr:16 Mart]] [[uk:16 березня]] [[vec:16 de marzso]] [[wa:16î d' måss]] [[zh:3月16日]] 15 मार्च 8124 30329 2006-10-12T04:12:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 74वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 75 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 291 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Maart]] [[ar:15 مارس]] [[an:15 de marzo]] [[ast:15 de marzu]] [[be:15 сакавіка]] [[bs:15. mart]] [[br:15añ Meurzh]] [[bg:15 март]] [[ca:15 de març]] [[cv:Пуш, 15]] [[ceb:Marso 15]] [[cs:15. březen]] [[co:15 di marzu]] [[cy:15 Mawrth]] [[da:15. marts]] [[de:15. März]] [[et:15. märts]] [[el:15 Μαρτίου]] [[es:15 de marzo]] [[eo:15-a de marto]] [[eu:Martxoaren 15]] [[fo:15. mars]] [[fr:15er mars]] [[fy:15 maart]] [[fur:15 di Març]] [[ga:15 Márta]] [[gd:15 am Màrt]] [[gl:15 de marzo]] [[ko:3월 15일]] [[hr:15. ožujka]] [[io:15 di marto]] [[ilo:Marso 15]] [[id:15 Maret]] [[ia:15 de martio]] [[ie:15 marte]] [[os:15 мартъийы]] [[is:15. mars]] [[it:15 marzo]] [[he:15 במרץ]] [[jv:15 Maret]] [[ka:15 მარტი]] [[csb:15 strumiannika]] [[sw:15 Machi]] [[ku:15'ê adarê]] [[la:15 Martii]] [[lb:15. Mäerz]] [[lt:Kovo 15]] [[li:15 miert]] [[lmo:015 03]] [[hu:Március 15]] [[mk:15 март]] [[ms:15 Mac]] [[nl:15 maart]] [[ja:3月15日]] [[no:15. mars]] [[nn:15. mars]] [[oc:15 de març]] [[pam:Marsu 15]] [[pl:15 marca]] [[pt:15 de Março]] [[ksh:15. Määz]] [[ro:15 martie]] [[ru:15 марта]] [[war:Marso 15]] [[se:Njukčamánu 15.]] [[sco:15 Mairch]] [[sq:15 Mars]] [[scn:15 di marzu]] [[simple:March 15]] [[sk:15. marec]] [[sl:15. marec]] [[sr:15. март]] [[fi:15. maaliskuuta]] [[sv:15 mars]] [[tl:Marso 15]] [[tt:15. Mart]] [[te:మార్చి 15]] [[th:15 มีนาคม]] [[vi:15 tháng 3]] [[tr:15 Mart]] [[uk:15 березня]] [[vec:15 de marzso]] [[wa:15î d' måss]] [[zh:3月15日]] 14 मार्च 8125 30330 2006-10-12T04:12:59Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 73वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 74 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 292 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Maart]] [[ar:14 مارس]] [[an:14 de marzo]] [[ast:14 de marzu]] [[be:14 сакавіка]] [[bs:14. mart]] [[br:14añ Meurzh]] [[bg:14 март]] [[ca:14 de març]] [[cv:Пуш, 14]] [[ceb:Marso 14]] [[cs:14. březen]] [[co:14 di marzu]] [[cy:14 Mawrth]] [[da:14. marts]] [[de:14. März]] [[et:14. märts]] [[el:14 Μαρτίου]] [[es:14 de marzo]] [[eo:14-a de marto]] [[eu:Martxoaren 14]] [[fo:14. mars]] [[fr:14er mars]] [[fy:14 maart]] [[fur:14 di Març]] [[ga:14 Márta]] [[gd:14 am Màrt]] [[gl:14 de marzo]] [[ko:3월 14일]] [[hr:14. ožujka]] [[io:14 di marto]] [[ilo:Marso 14]] [[id:14 Maret]] [[ia:14 de martio]] [[ie:14 marte]] [[os:14 мартъийы]] [[is:14. mars]] [[it:14 marzo]] [[he:14 במרץ]] [[jv:14 Maret]] [[ka:14 მარტი]] [[csb:14 strumiannika]] [[sw:14 Machi]] [[ku:14'ê adarê]] [[la:14 Martii]] [[lb:14. Mäerz]] [[lt:Kovo 14]] [[li:14 miert]] [[lmo:014 03]] [[hu:Március 14]] [[mk:14 март]] [[ms:14 Mac]] [[nl:14 maart]] [[ja:3月14日]] [[no:14. mars]] [[nn:14. mars]] [[oc:14 de març]] [[pam:Marsu 14]] [[pl:14 marca]] [[pt:14 de Março]] [[ksh:14. Määz]] [[ro:14 martie]] [[ru:14 марта]] [[war:Marso 14]] [[se:Njukčamánu 14.]] [[sco:14 Mairch]] [[sq:14 Mars]] [[scn:14 di marzu]] [[simple:March 14]] [[sk:14. marec]] [[sl:14. marec]] [[sr:14. март]] [[fi:14. maaliskuuta]] [[sv:14 mars]] [[tl:Marso 14]] [[tt:14. Mart]] [[te:మార్చి 14]] [[th:14 มีนาคม]] [[vi:14 tháng 3]] [[tr:14 Mart]] [[uk:14 березня]] [[vec:14 de marzso]] [[wa:14î d' måss]] [[zh:3月14日]] 13 मार्च 8126 30331 2006-10-12T04:13:11Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 72वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 73 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 293 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Maart]] [[ar:13 مارس]] [[an:13 de marzo]] [[ast:13 de marzu]] [[be:13 сакавіка]] [[bs:13. mart]] [[br:13añ Meurzh]] [[bg:13 март]] [[ca:13 de març]] [[cv:Пуш, 13]] [[ceb:Marso 13]] [[cs:13. březen]] [[co:13 di marzu]] [[cy:13 Mawrth]] [[da:13. marts]] [[de:13. März]] [[et:13. märts]] [[el:13 Μαρτίου]] [[es:13 de marzo]] [[eo:13-a de marto]] [[eu:Martxoaren 13]] [[fo:13. mars]] [[fr:13er mars]] [[fy:13 maart]] [[fur:13 di Març]] [[ga:13 Márta]] [[gd:13 am Màrt]] [[gl:13 de marzo]] [[ko:3월 13일]] [[hr:13. ožujka]] [[io:13 di marto]] [[ilo:Marso 13]] [[id:13 Maret]] [[ia:13 de martio]] [[ie:13 marte]] [[os:13 мартъийы]] [[is:13. mars]] [[it:13 marzo]] [[he:13 במרץ]] [[jv:13 Maret]] [[ka:13 მარტი]] [[csb:13 strumiannika]] [[sw:13 Machi]] [[ku:13'ê adarê]] [[la:13 Martii]] [[lb:13. Mäerz]] [[lt:Kovo 13]] [[li:13 miert]] [[lmo:013 03]] [[hu:Március 13]] [[mk:13 март]] [[ms:13 Mac]] [[nl:13 maart]] [[ja:3月13日]] [[no:13. mars]] [[nn:13. mars]] [[oc:13 de març]] [[pam:Marsu 13]] [[pl:13 marca]] [[pt:13 de Março]] [[ksh:13. Määz]] [[ro:13 martie]] [[ru:13 марта]] [[war:Marso 13]] [[se:Njukčamánu 13.]] [[sco:13 Mairch]] [[sq:13 Mars]] [[scn:13 di marzu]] [[simple:March 13]] [[sk:13. marec]] [[sl:13. marec]] [[sr:13. март]] [[fi:13. maaliskuuta]] [[sv:13 mars]] [[tl:Marso 13]] [[tt:13. Mart]] [[te:మార్చి 13]] [[th:13 มีนาคม]] [[vi:13 tháng 3]] [[tr:13 Mart]] [[uk:13 березня]] [[vec:13 de marzso]] [[wa:13î d' måss]] [[zh:3月13日]] 12 मार्च 8127 30332 2006-10-12T04:13:25Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 71वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 72 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 294 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Maart]] [[ar:12 مارس]] [[an:12 de marzo]] [[ast:12 de marzu]] [[be:12 сакавіка]] [[bs:12. mart]] [[br:12añ Meurzh]] [[bg:12 март]] [[ca:12 de març]] [[cv:Пуш, 12]] [[ceb:Marso 12]] [[cs:12. březen]] [[co:12 di marzu]] [[cy:12 Mawrth]] [[da:12. marts]] [[de:12. März]] [[et:12. märts]] [[el:12 Μαρτίου]] [[es:12 de marzo]] [[eo:12-a de marto]] [[eu:Martxoaren 12]] [[fo:12. mars]] [[fr:12er mars]] [[fy:12 maart]] [[fur:12 di Març]] [[ga:12 Márta]] [[gd:12 am Màrt]] [[gl:12 de marzo]] [[ko:3월 12일]] [[hr:12. ožujka]] [[io:12 di marto]] [[ilo:Marso 12]] [[id:12 Maret]] [[ia:12 de martio]] [[ie:12 marte]] [[os:12 мартъийы]] [[is:12. mars]] [[it:12 marzo]] [[he:12 במרץ]] [[jv:12 Maret]] [[ka:12 მარტი]] [[csb:12 strumiannika]] [[sw:12 Machi]] [[ku:12'ê adarê]] [[la:12 Martii]] [[lb:12. Mäerz]] [[lt:Kovo 12]] [[li:12 miert]] [[lmo:012 03]] [[hu:Március 12]] [[mk:12 март]] [[ms:12 Mac]] [[nl:12 maart]] [[ja:3月12日]] [[no:12. mars]] [[nn:12. mars]] [[oc:12 de març]] [[pam:Marsu 12]] [[pl:12 marca]] [[pt:12 de Março]] [[ksh:12. Määz]] [[ro:12 martie]] [[ru:12 марта]] [[war:Marso 12]] [[se:Njukčamánu 12.]] [[sco:12 Mairch]] [[sq:12 Mars]] [[scn:12 di marzu]] [[simple:March 12]] [[sk:12. marec]] [[sl:12. marec]] [[sr:12. март]] [[fi:12. maaliskuuta]] [[sv:12 mars]] [[tl:Marso 12]] [[tt:12. Mart]] [[te:మార్చి 12]] [[th:12 มีนาคม]] [[vi:12 tháng 3]] [[tr:12 Mart]] [[uk:12 березня]] [[vec:12 de marzso]] [[wa:12î d' måss]] [[zh:3月12日]] 11 मार्च 8128 30333 2006-10-12T04:13:38Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 70वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 71 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 295 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Maart]] [[ar:11 مارس]] [[an:11 de marzo]] [[ast:11 de marzu]] [[be:11 сакавіка]] [[bs:11. mart]] [[br:11añ Meurzh]] [[bg:11 март]] [[ca:11 de març]] [[cv:Пуш, 11]] [[ceb:Marso 11]] [[cs:11. březen]] [[co:11 di marzu]] [[cy:11 Mawrth]] [[da:11. marts]] [[de:11. März]] [[et:11. märts]] [[el:11 Μαρτίου]] [[es:11 de marzo]] [[eo:11-a de marto]] [[eu:Martxoaren 11]] [[fo:11. mars]] [[fr:11er mars]] [[fy:11 maart]] [[fur:11 di Març]] [[ga:11 Márta]] [[gd:11 am Màrt]] [[gl:11 de marzo]] [[ko:3월 11일]] [[hr:11. ožujka]] [[io:11 di marto]] [[ilo:Marso 11]] [[id:11 Maret]] [[ia:11 de martio]] [[ie:11 marte]] [[os:11 мартъийы]] [[is:11. mars]] [[it:11 marzo]] [[he:11 במרץ]] [[jv:11 Maret]] [[ka:11 მარტი]] [[csb:11 strumiannika]] [[sw:11 Machi]] [[ku:11'ê adarê]] [[la:11 Martii]] [[lb:11. Mäerz]] [[lt:Kovo 11]] [[li:11 miert]] [[lmo:011 03]] [[hu:Március 11]] [[mk:11 март]] [[ms:11 Mac]] [[nl:11 maart]] [[ja:3月11日]] [[no:11. mars]] [[nn:11. mars]] [[oc:11 de març]] [[pam:Marsu 11]] [[pl:11 marca]] [[pt:11 de Março]] [[ksh:11. Määz]] [[ro:11 martie]] [[ru:11 марта]] [[war:Marso 11]] [[se:Njukčamánu 11.]] [[sco:11 Mairch]] [[sq:11 Mars]] [[scn:11 di marzu]] [[simple:March 11]] [[sk:11. marec]] [[sl:11. marec]] [[sr:11. март]] [[fi:11. maaliskuuta]] [[sv:11 mars]] [[tl:Marso 11]] [[tt:11. Mart]] [[te:మార్చి 11]] [[th:11 มีนาคม]] [[vi:11 tháng 3]] [[tr:11 Mart]] [[uk:11 березня]] [[vec:11 de marzso]] [[wa:11î d' måss]] [[zh:3月11日]] 10 मार्च 8129 30334 2006-10-12T04:13:57Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 69वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 70 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 296 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Maart]] [[ar:10 مارس]] [[an:10 de marzo]] [[ast:10 de marzu]] [[be:10 сакавіка]] [[bs:10. mart]] [[br:10añ Meurzh]] [[bg:10 март]] [[ca:10 de març]] [[cv:Пуш, 10]] [[ceb:Marso 10]] [[cs:10. březen]] [[co:10 di marzu]] [[cy:10 Mawrth]] [[da:10. marts]] [[de:10. März]] [[et:10. märts]] [[el:10 Μαρτίου]] [[es:10 de marzo]] [[eo:10-a de marto]] [[eu:Martxoaren 10]] [[fo:10. mars]] [[fr:10er mars]] [[fy:10 maart]] [[fur:10 di Març]] [[ga:10 Márta]] [[gd:10 am Màrt]] [[gl:10 de marzo]] [[ko:3월 10일]] [[hr:10. ožujka]] [[io:10 di marto]] [[ilo:Marso 10]] [[id:10 Maret]] [[ia:10 de martio]] [[ie:10 marte]] [[os:10 мартъийы]] [[is:10. mars]] [[it:10 marzo]] [[he:10 במרץ]] [[jv:10 Maret]] [[ka:10 მარტი]] [[csb:10 strumiannika]] [[sw:10 Machi]] [[ku:10'ê adarê]] [[la:10 Martii]] [[lb:10. Mäerz]] [[lt:Kovo 10]] [[li:10 miert]] [[lmo:010 03]] [[hu:Március 10]] [[mk:10 март]] [[ms:10 Mac]] [[nl:10 maart]] [[ja:3月10日]] [[no:10. mars]] [[nn:10. mars]] [[oc:10 de març]] [[pam:Marsu 10]] [[pl:10 marca]] [[pt:10 de Março]] [[ksh:10. Määz]] [[ro:10 martie]] [[ru:10 марта]] [[war:Marso 10]] [[se:Njukčamánu 10.]] [[sco:10 Mairch]] [[sq:10 Mars]] [[scn:10 di marzu]] [[simple:March 10]] [[sk:10. marec]] [[sl:10. marec]] [[sr:10. март]] [[fi:10. maaliskuuta]] [[sv:10 mars]] [[tl:Marso 10]] [[tt:10. Mart]] [[te:మార్చి 10]] [[th:10 มีนาคม]] [[vi:10 tháng 3]] [[tr:10 Mart]] [[uk:10 березня]] [[vec:10 de marzso]] [[wa:10î d' måss]] [[zh:3月10日]] 28 मार्च 8130 30335 2006-10-12T04:14:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 87वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 88 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 278 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Maart]] [[ar:28 مارس]] [[an:28 de marzo]] [[ast:28 de marzu]] [[be:28 сакавіка]] [[bs:28. mart]] [[br:28añ Meurzh]] [[bg:28 март]] [[ca:28 de març]] [[cv:Пуш, 28]] [[ceb:Marso 28]] [[cs:28. březen]] [[co:28 di marzu]] [[cy:28 Mawrth]] [[da:28. marts]] [[de:28. März]] [[et:28. märts]] [[el:28 Μαρτίου]] [[es:28 de marzo]] [[eo:28-a de marto]] [[eu:Martxoaren 28]] [[fo:28. mars]] [[fr:28er mars]] [[fy:28 maart]] [[fur:28 di Març]] [[ga:28 Márta]] [[gd:28 am Màrt]] [[gl:28 de marzo]] [[ko:3월 28일]] [[hr:28. ožujka]] [[io:28 di marto]] [[ilo:Marso 28]] [[id:28 Maret]] [[ia:28 de martio]] [[ie:28 marte]] [[os:28 мартъийы]] [[is:28. mars]] [[it:28 marzo]] [[he:28 במרץ]] [[jv:28 Maret]] [[ka:28 მარტი]] [[csb:28 strumiannika]] [[sw:28 Machi]] [[ku:28'ê adarê]] [[la:28 Martii]] [[lb:28. Mäerz]] [[lt:Kovo 28]] [[li:28 miert]] [[lmo:028 03]] [[hu:Március 28]] [[mk:28 март]] [[ms:28 Mac]] [[nl:28 maart]] [[ja:3月28日]] [[no:28. mars]] [[nn:28. mars]] [[oc:28 de març]] [[pam:Marsu 28]] [[pl:28 marca]] [[pt:28 de Março]] [[ksh:28. Määz]] [[ro:28 martie]] [[ru:28 марта]] [[war:Marso 28]] [[se:Njukčamánu 28.]] [[sco:28 Mairch]] [[sq:28 Mars]] [[scn:28 di marzu]] [[simple:March 28]] [[sk:28. marec]] [[sl:28. marec]] [[sr:28. март]] [[fi:28. maaliskuuta]] [[sv:28 mars]] [[tl:Marso 28]] [[tt:28. Mart]] [[te:మార్చి 28]] [[th:28 มีนาคม]] [[vi:28 tháng 3]] [[tr:28 Mart]] [[uk:28 березня]] [[vec:28 de marzso]] [[wa:28î d' måss]] [[zh:3月28日]] 27 मार्च 8131 30336 2006-10-12T04:15:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 86वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 87 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 279 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Maart]] [[ar:27 مارس]] [[an:27 de marzo]] [[ast:27 de marzu]] [[be:27 сакавіка]] [[bs:27. mart]] [[br:27añ Meurzh]] [[bg:27 март]] [[ca:27 de març]] [[cv:Пуш, 27]] [[ceb:Marso 27]] [[cs:27. březen]] [[co:27 di marzu]] [[cy:27 Mawrth]] [[da:27. marts]] [[de:27. März]] [[et:27. märts]] [[el:27 Μαρτίου]] [[es:27 de marzo]] [[eo:27-a de marto]] [[eu:Martxoaren 27]] [[fo:27. mars]] [[fr:27er mars]] [[fy:27 maart]] [[fur:27 di Març]] [[ga:27 Márta]] [[gd:27 am Màrt]] [[gl:27 de marzo]] [[ko:3월 27일]] [[hr:27. ožujka]] [[io:27 di marto]] [[ilo:Marso 27]] [[id:27 Maret]] [[ia:27 de martio]] [[ie:27 marte]] [[os:27 мартъийы]] [[is:27. mars]] [[it:27 marzo]] [[he:27 במרץ]] [[jv:27 Maret]] [[ka:27 მარტი]] [[csb:27 strumiannika]] [[sw:27 Machi]] [[ku:27'ê adarê]] [[la:27 Martii]] [[lb:27. Mäerz]] [[lt:Kovo 27]] [[li:27 miert]] [[lmo:027 03]] [[hu:Március 27]] [[mk:27 март]] [[ms:27 Mac]] [[nl:27 maart]] [[ja:3月27日]] [[no:27. mars]] [[nn:27. mars]] [[oc:27 de març]] [[pam:Marsu 27]] [[pl:27 marca]] [[pt:27 de Março]] [[ksh:27. Määz]] [[ro:27 martie]] [[ru:27 марта]] [[war:Marso 27]] [[se:Njukčamánu 27.]] [[sco:27 Mairch]] [[sq:27 Mars]] [[scn:27 di marzu]] [[simple:March 27]] [[sk:27. marec]] [[sl:27. marec]] [[sr:27. март]] [[fi:27. maaliskuuta]] [[sv:27 mars]] [[tl:Marso 27]] [[tt:27. Mart]] [[te:మార్చి 27]] [[th:27 มีนาคม]] [[vi:27 tháng 3]] [[tr:27 Mart]] [[uk:27 березня]] [[vec:27 de marzso]] [[wa:27î d' måss]] [[zh:3月27日]] 26 मार्च 8132 30337 2006-10-12T04:15:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 85वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 86 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 280 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Maart]] [[ar:26 مارس]] [[an:26 de marzo]] [[ast:26 de marzu]] [[be:26 сакавіка]] [[bs:26. mart]] [[br:26añ Meurzh]] [[bg:26 март]] [[ca:26 de març]] [[cv:Пуш, 26]] [[ceb:Marso 26]] [[cs:26. březen]] [[co:26 di marzu]] [[cy:26 Mawrth]] [[da:26. marts]] [[de:26. März]] [[et:26. märts]] [[el:26 Μαρτίου]] [[es:26 de marzo]] [[eo:26-a de marto]] [[eu:Martxoaren 26]] [[fo:26. mars]] [[fr:26er mars]] [[fy:26 maart]] [[fur:26 di Març]] [[ga:26 Márta]] [[gd:26 am Màrt]] [[gl:26 de marzo]] [[ko:3월 26일]] [[hr:26. ožujka]] [[io:26 di marto]] [[ilo:Marso 26]] [[id:26 Maret]] [[ia:26 de martio]] [[ie:26 marte]] [[os:26 мартъийы]] [[is:26. mars]] [[it:26 marzo]] [[he:26 במרץ]] [[jv:26 Maret]] [[ka:26 მარტი]] [[csb:26 strumiannika]] [[sw:26 Machi]] [[ku:26'ê adarê]] [[la:26 Martii]] [[lb:26. Mäerz]] [[lt:Kovo 26]] [[li:26 miert]] [[lmo:026 03]] [[hu:Március 26]] [[mk:26 март]] [[ms:26 Mac]] [[nl:26 maart]] [[ja:3月26日]] [[no:26. mars]] [[nn:26. mars]] [[oc:26 de març]] [[pam:Marsu 26]] [[pl:26 marca]] [[pt:26 de Março]] [[ksh:26. Määz]] [[ro:26 martie]] [[ru:26 марта]] [[war:Marso 26]] [[se:Njukčamánu 26.]] [[sco:26 Mairch]] [[sq:26 Mars]] [[scn:26 di marzu]] [[simple:March 26]] [[sk:26. marec]] [[sl:26. marec]] [[sr:26. март]] [[fi:26. maaliskuuta]] [[sv:26 mars]] [[tl:Marso 26]] [[tt:26. Mart]] [[te:మార్చి 26]] [[th:26 มีนาคม]] [[vi:26 tháng 3]] [[tr:26 Mart]] [[uk:26 березня]] [[vec:26 de marzso]] [[wa:26î d' måss]] [[zh:3月26日]] 25 मार्च 8133 30338 2006-10-12T04:15:28Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 84वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 85 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 281 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Maart]] [[ar:25 مارس]] [[an:25 de marzo]] [[ast:25 de marzu]] [[be:25 сакавіка]] [[bs:25. mart]] [[br:25añ Meurzh]] [[bg:25 март]] [[ca:25 de març]] [[cv:Пуш, 25]] [[ceb:Marso 25]] [[cs:25. březen]] [[co:25 di marzu]] [[cy:25 Mawrth]] [[da:25. marts]] [[de:25. März]] [[et:25. märts]] [[el:25 Μαρτίου]] [[es:25 de marzo]] [[eo:25-a de marto]] [[eu:Martxoaren 25]] [[fo:25. mars]] [[fr:25er mars]] [[fy:25 maart]] [[fur:25 di Març]] [[ga:25 Márta]] [[gd:25 am Màrt]] [[gl:25 de marzo]] [[ko:3월 25일]] [[hr:25. ožujka]] [[io:25 di marto]] [[ilo:Marso 25]] [[id:25 Maret]] [[ia:25 de martio]] [[ie:25 marte]] [[os:25 мартъийы]] [[is:25. mars]] [[it:25 marzo]] [[he:25 במרץ]] [[jv:25 Maret]] [[ka:25 მარტი]] [[csb:25 strumiannika]] [[sw:25 Machi]] [[ku:25'ê adarê]] [[la:25 Martii]] [[lb:25. Mäerz]] [[lt:Kovo 25]] [[li:25 miert]] [[lmo:025 03]] [[hu:Március 25]] [[mk:25 март]] [[ms:25 Mac]] [[nl:25 maart]] [[ja:3月25日]] [[no:25. mars]] [[nn:25. mars]] [[oc:25 de març]] [[pam:Marsu 25]] [[pl:25 marca]] [[pt:25 de Março]] [[ksh:25. Määz]] [[ro:25 martie]] [[ru:25 марта]] [[war:Marso 25]] [[se:Njukčamánu 25.]] [[sco:25 Mairch]] [[sq:25 Mars]] [[scn:25 di marzu]] [[simple:March 25]] [[sk:25. marec]] [[sl:25. marec]] [[sr:25. март]] [[fi:25. maaliskuuta]] [[sv:25 mars]] [[tl:Marso 25]] [[tt:25. Mart]] [[te:మార్చి 25]] [[th:25 มีนาคม]] [[vi:25 tháng 3]] [[tr:25 Mart]] [[uk:25 березня]] [[vec:25 de marzso]] [[wa:25î d' måss]] [[zh:3月25日]] 24 मार्च 8134 30339 2006-10-12T04:15:49Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 83वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 84 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 282 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Maart]] [[ar:24 مارس]] [[an:24 de marzo]] [[ast:24 de marzu]] [[be:24 сакавіка]] [[bs:24. mart]] [[br:24añ Meurzh]] [[bg:24 март]] [[ca:24 de març]] [[cv:Пуш, 24]] [[ceb:Marso 24]] [[cs:24. březen]] [[co:24 di marzu]] [[cy:24 Mawrth]] [[da:24. marts]] [[de:24. März]] [[et:24. märts]] [[el:24 Μαρτίου]] [[es:24 de marzo]] [[eo:24-a de marto]] [[eu:Martxoaren 24]] [[fo:24. mars]] [[fr:24er mars]] [[fy:24 maart]] [[fur:24 di Març]] [[ga:24 Márta]] [[gd:24 am Màrt]] [[gl:24 de marzo]] [[ko:3월 24일]] [[hr:24. ožujka]] [[io:24 di marto]] [[ilo:Marso 24]] [[id:24 Maret]] [[ia:24 de martio]] [[ie:24 marte]] [[os:24 мартъийы]] [[is:24. mars]] [[it:24 marzo]] [[he:24 במרץ]] [[jv:24 Maret]] [[ka:24 მარტი]] [[csb:24 strumiannika]] [[sw:24 Machi]] [[ku:24'ê adarê]] [[la:24 Martii]] [[lb:24. Mäerz]] [[lt:Kovo 24]] [[li:24 miert]] [[lmo:024 03]] [[hu:Március 24]] [[mk:24 март]] [[ms:24 Mac]] [[nl:24 maart]] [[ja:3月24日]] [[no:24. mars]] [[nn:24. mars]] [[oc:24 de març]] [[pam:Marsu 24]] [[pl:24 marca]] [[pt:24 de Março]] [[ksh:24. Määz]] [[ro:24 martie]] [[ru:24 марта]] [[war:Marso 24]] [[se:Njukčamánu 24.]] [[sco:24 Mairch]] [[sq:24 Mars]] [[scn:24 di marzu]] [[simple:March 24]] [[sk:24. marec]] [[sl:24. marec]] [[sr:24. март]] [[fi:24. maaliskuuta]] [[sv:24 mars]] [[tl:Marso 24]] [[tt:24. Mart]] [[te:మార్చి 24]] [[th:24 มีนาคม]] [[vi:24 tháng 3]] [[tr:24 Mart]] [[uk:24 березня]] [[vec:24 de marzso]] [[wa:24î d' måss]] [[zh:3月24日]] 23 मार्च 8135 30340 2006-10-12T04:16:15Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 82वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 83 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 283 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Maart]] [[ar:23 مارس]] [[an:23 de marzo]] [[ast:23 de marzu]] [[be:23 сакавіка]] [[bs:23. mart]] [[br:23añ Meurzh]] [[bg:23 март]] [[ca:23 de març]] [[cv:Пуш, 23]] [[ceb:Marso 23]] [[cs:23. březen]] [[co:23 di marzu]] [[cy:23 Mawrth]] [[da:23. marts]] [[de:23. März]] [[et:23. märts]] [[el:23 Μαρτίου]] [[es:23 de marzo]] [[eo:23-a de marto]] [[eu:Martxoaren 23]] [[fo:23. mars]] [[fr:23er mars]] [[fy:23 maart]] [[fur:23 di Març]] [[ga:23 Márta]] [[gd:23 am Màrt]] [[gl:23 de marzo]] [[ko:3월 23일]] [[hr:23. ožujka]] [[io:23 di marto]] [[ilo:Marso 23]] [[id:23 Maret]] [[ia:23 de martio]] [[ie:23 marte]] [[os:23 мартъийы]] [[is:23. mars]] [[it:23 marzo]] [[he:23 במרץ]] [[jv:23 Maret]] [[ka:23 მარტი]] [[csb:23 strumiannika]] [[sw:23 Machi]] [[ku:23'ê adarê]] [[la:23 Martii]] [[lb:23. Mäerz]] [[lt:Kovo 23]] [[li:23 miert]] [[lmo:023 03]] [[hu:Március 23]] [[mk:23 март]] [[ms:23 Mac]] [[nl:23 maart]] [[ja:3月23日]] [[no:23. mars]] [[nn:23. mars]] [[oc:23 de març]] [[pam:Marsu 23]] [[pl:23 marca]] [[pt:23 de Março]] [[ksh:23. Määz]] [[ro:23 martie]] [[ru:23 марта]] [[war:Marso 23]] [[se:Njukčamánu 23.]] [[sco:23 Mairch]] [[sq:23 Mars]] [[scn:23 di marzu]] [[simple:March 23]] [[sk:23. marec]] [[sl:23. marec]] [[sr:23. март]] [[fi:23. maaliskuuta]] [[sv:23 mars]] [[tl:Marso 23]] [[tt:23. Mart]] [[te:మార్చి 23]] [[th:23 มีนาคม]] [[vi:23 tháng 3]] [[tr:23 Mart]] [[uk:23 березня]] [[vec:23 de marzso]] [[wa:23î d' måss]] [[zh:3月23日]] 22 मार्च 8136 30341 2006-10-12T04:16:28Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 81वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 82 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 284 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Maart]] [[ar:22 مارس]] [[an:22 de marzo]] [[ast:22 de marzu]] [[be:22 сакавіка]] [[bs:22. mart]] [[br:22añ Meurzh]] [[bg:22 март]] [[ca:22 de març]] [[cv:Пуш, 22]] [[ceb:Marso 22]] [[cs:22. březen]] [[co:22 di marzu]] [[cy:22 Mawrth]] [[da:22. marts]] [[de:22. März]] [[et:22. märts]] [[el:22 Μαρτίου]] [[es:22 de marzo]] [[eo:22-a de marto]] [[eu:Martxoaren 22]] [[fo:22. mars]] [[fr:22er mars]] [[fy:22 maart]] [[fur:22 di Març]] [[ga:22 Márta]] [[gd:22 am Màrt]] [[gl:22 de marzo]] [[ko:3월 22일]] [[hr:22. ožujka]] [[io:22 di marto]] [[ilo:Marso 22]] [[id:22 Maret]] [[ia:22 de martio]] [[ie:22 marte]] [[os:22 мартъийы]] [[is:22. mars]] [[it:22 marzo]] [[he:22 במרץ]] [[jv:22 Maret]] [[ka:22 მარტი]] [[csb:22 strumiannika]] [[sw:22 Machi]] [[ku:22'ê adarê]] [[la:22 Martii]] [[lb:22. Mäerz]] [[lt:Kovo 22]] [[li:22 miert]] [[lmo:022 03]] [[hu:Március 22]] [[mk:22 март]] [[ms:22 Mac]] [[nl:22 maart]] [[ja:3月22日]] [[no:22. mars]] [[nn:22. mars]] [[oc:22 de març]] [[pam:Marsu 22]] [[pl:22 marca]] [[pt:22 de Março]] [[ksh:22. Määz]] [[ro:22 martie]] [[ru:22 марта]] [[war:Marso 22]] [[se:Njukčamánu 22.]] [[sco:22 Mairch]] [[sq:22 Mars]] [[scn:22 di marzu]] [[simple:March 22]] [[sk:22. marec]] [[sl:22. marec]] [[sr:22. март]] [[fi:22. maaliskuuta]] [[sv:22 mars]] [[tl:Marso 22]] [[tt:22. Mart]] [[te:మార్చి 22]] [[th:22 มีนาคม]] [[vi:22 tháng 3]] [[tr:22 Mart]] [[uk:22 березня]] [[vec:22 de marzso]] [[wa:22î d' måss]] [[zh:3月22日]] 21 मार्च 8137 30342 2006-10-12T04:16:45Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 80वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 81 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 285 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Maart]] [[ar:21 مارس]] [[an:21 de marzo]] [[ast:21 de marzu]] [[be:21 сакавіка]] [[bs:21. mart]] [[br:21añ Meurzh]] [[bg:21 март]] [[ca:21 de març]] [[cv:Пуш, 21]] [[ceb:Marso 21]] [[cs:21. březen]] [[co:21 di marzu]] [[cy:21 Mawrth]] [[da:21. marts]] [[de:21. März]] [[et:21. märts]] [[el:21 Μαρτίου]] [[es:21 de marzo]] [[eo:21-a de marto]] [[eu:Martxoaren 21]] [[fo:21. mars]] [[fr:21er mars]] [[fy:21 maart]] [[fur:21 di Març]] [[ga:21 Márta]] [[gd:21 am Màrt]] [[gl:21 de marzo]] [[ko:3월 21일]] [[hr:21. ožujka]] [[io:21 di marto]] [[ilo:Marso 21]] [[id:21 Maret]] [[ia:21 de martio]] [[ie:21 marte]] [[os:21 мартъийы]] [[is:21. mars]] [[it:21 marzo]] [[he:21 במרץ]] [[jv:21 Maret]] [[ka:21 მარტი]] [[csb:21 strumiannika]] [[sw:21 Machi]] [[ku:21'ê adarê]] [[la:21 Martii]] [[lb:21. Mäerz]] [[lt:Kovo 21]] [[li:21 miert]] [[lmo:021 03]] [[hu:Március 21]] [[mk:21 март]] [[ms:21 Mac]] [[nl:21 maart]] [[ja:3月21日]] [[no:21. mars]] [[nn:21. mars]] [[oc:21 de març]] [[pam:Marsu 21]] [[pl:21 marca]] [[pt:21 de Março]] [[ksh:21. Määz]] [[ro:21 martie]] [[ru:21 марта]] [[war:Marso 21]] [[se:Njukčamánu 21.]] [[sco:21 Mairch]] [[sq:21 Mars]] [[scn:21 di marzu]] [[simple:March 21]] [[sk:21. marec]] [[sl:21. marec]] [[sr:21. март]] [[fi:21. maaliskuuta]] [[sv:21 mars]] [[tl:Marso 21]] [[tt:21. Mart]] [[te:మార్చి 21]] [[th:21 มีนาคม]] [[vi:21 tháng 3]] [[tr:21 Mart]] [[uk:21 березня]] [[vec:21 de marzso]] [[wa:21î d' måss]] [[zh:3月21日]] 20 मार्च 8138 30343 2006-10-12T04:17:01Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 79वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 80 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 286 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Maart]] [[ar:20 مارس]] [[an:20 de marzo]] [[ast:20 de marzu]] [[be:20 сакавіка]] [[bs:20. mart]] [[br:20añ Meurzh]] [[bg:20 март]] [[ca:20 de març]] [[cv:Пуш, 20]] [[ceb:Marso 20]] [[cs:20. březen]] [[co:20 di marzu]] [[cy:20 Mawrth]] [[da:20. marts]] [[de:20. März]] [[et:20. märts]] [[el:20 Μαρτίου]] [[es:20 de marzo]] [[eo:20-a de marto]] [[eu:Martxoaren 20]] [[fo:20. mars]] [[fr:20er mars]] [[fy:20 maart]] [[fur:20 di Març]] [[ga:20 Márta]] [[gd:20 am Màrt]] [[gl:20 de marzo]] [[ko:3월 20일]] [[hr:20. ožujka]] [[io:20 di marto]] [[ilo:Marso 20]] [[id:20 Maret]] [[ia:20 de martio]] [[ie:20 marte]] [[os:20 мартъийы]] [[is:20. mars]] [[it:20 marzo]] [[he:20 במרץ]] [[jv:20 Maret]] [[ka:20 მარტი]] [[csb:20 strumiannika]] [[sw:20 Machi]] [[ku:20'ê adarê]] [[la:20 Martii]] [[lb:20. Mäerz]] [[lt:Kovo 20]] [[li:20 miert]] [[lmo:020 03]] [[hu:Március 20]] [[mk:20 март]] [[ms:20 Mac]] [[nl:20 maart]] [[ja:3月20日]] [[no:20. mars]] [[nn:20. mars]] [[oc:20 de març]] [[pam:Marsu 20]] [[pl:20 marca]] [[pt:20 de Março]] [[ksh:20. Määz]] [[ro:20 martie]] [[ru:20 марта]] [[war:Marso 20]] [[se:Njukčamánu 20.]] [[sco:20 Mairch]] [[sq:20 Mars]] [[scn:20 di marzu]] [[simple:March 20]] [[sk:20. marec]] [[sl:20. marec]] [[sr:20. март]] [[fi:20. maaliskuuta]] [[sv:20 mars]] [[tl:Marso 20]] [[tt:20. Mart]] [[te:మార్చి 20]] [[th:20 มีนาคม]] [[vi:20 tháng 3]] [[tr:20 Mart]] [[uk:20 березня]] [[vec:20 de marzso]] [[wa:20î d' måss]] [[zh:3月20日]] 29 मार्च 8139 30344 2006-10-12T04:17:19Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 88वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 89 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 277 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Maart]] [[ar:29 مارس]] [[an:29 de marzo]] [[ast:29 de marzu]] [[be:29 сакавіка]] [[bs:29. mart]] [[br:29añ Meurzh]] [[bg:29 март]] [[ca:29 de març]] [[cv:Пуш, 29]] [[ceb:Marso 29]] [[cs:29. březen]] [[co:29 di marzu]] [[cy:29 Mawrth]] [[da:29. marts]] [[de:29. März]] [[et:29. märts]] [[el:29 Μαρτίου]] [[es:29 de marzo]] [[eo:29-a de marto]] [[eu:Martxoaren 29]] [[fo:29. mars]] [[fr:29er mars]] [[fy:29 maart]] [[fur:29 di Març]] [[ga:29 Márta]] [[gd:29 am Màrt]] [[gl:29 de marzo]] [[ko:3월 29일]] [[hr:29. ožujka]] [[io:29 di marto]] [[ilo:Marso 29]] [[id:29 Maret]] [[ia:29 de martio]] [[ie:29 marte]] [[os:29 мартъийы]] [[is:29. mars]] [[it:29 marzo]] [[he:29 במרץ]] [[jv:29 Maret]] [[ka:29 მარტი]] [[csb:29 strumiannika]] [[sw:29 Machi]] [[ku:29'ê adarê]] [[la:29 Martii]] [[lb:29. Mäerz]] [[lt:Kovo 29]] [[li:29 miert]] [[lmo:029 03]] [[hu:Március 29]] [[mk:29 март]] [[ms:29 Mac]] [[nl:29 maart]] [[ja:3月29日]] [[no:29. mars]] [[nn:29. mars]] [[oc:29 de març]] [[pam:Marsu 29]] [[pl:29 marca]] [[pt:29 de Março]] [[ksh:29. Määz]] [[ro:29 martie]] [[ru:29 марта]] [[war:Marso 29]] [[se:Njukčamánu 29.]] [[sco:29 Mairch]] [[sq:29 Mars]] [[scn:29 di marzu]] [[simple:March 29]] [[sk:29. marec]] [[sl:29. marec]] [[sr:29. март]] [[fi:29. maaliskuuta]] [[sv:29 mars]] [[tl:Marso 29]] [[tt:29. Mart]] [[te:మార్చి 29]] [[th:29 มีนาคม]] [[vi:29 tháng 3]] [[tr:29 Mart]] [[uk:29 березня]] [[vec:29 de marzso]] [[wa:29î d' måss]] [[zh:3月29日]] 4 मार्च 8140 30345 2006-10-12T04:20:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{मार्च कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 मार्च''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 63वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 64 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 302 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Maart]] [[ar:4 مارس]] [[an:4 de marzo]] [[ast:4 de marzu]] [[be:4 сакавіка]] [[bs:4. mart]] [[br:4añ Meurzh]] [[bg:4 март]] [[ca:4 de març]] [[cv:Пуш, 4]] [[ceb:Marso 4]] [[cs:4. březen]] [[co:4 di marzu]] [[cy:4 Mawrth]] [[da:4. marts]] [[de:4. März]] [[et:4. märts]] [[el:4 Μαρτίου]] [[es:4 de marzo]] [[eo:4-a de marto]] [[eu:Martxoaren 4]] [[fo:4. mars]] [[fr:4er mars]] [[fy:4 maart]] [[fur:4 di Març]] [[ga:4 Márta]] [[gd:4 am Màrt]] [[gl:4 de marzo]] [[ko:3월 4일]] [[hr:4. ožujka]] [[io:4 di marto]] [[ilo:Marso 4]] [[id:4 Maret]] [[ia:4 de martio]] [[ie:4 marte]] [[os:4 мартъийы]] [[is:4. mars]] [[it:4 marzo]] [[he:4 במרץ]] [[jv:4 Maret]] [[ka:4 მარტი]] [[csb:4 strumiannika]] [[sw:4 Machi]] [[ku:4'ê adarê]] [[la:4 Martii]] [[lb:4. Mäerz]] [[lt:Kovo 4]] [[li:4 miert]] [[lmo:04 03]] [[hu:Március 4]] [[mk:4 март]] [[ms:4 Mac]] [[nl:4 maart]] [[ja:3月4日]] [[no:4. mars]] [[nn:4. mars]] [[oc:4 de març]] [[pam:Marsu 4]] [[pl:4 marca]] [[pt:4 de Março]] [[ksh:4. Määz]] [[ro:4 martie]] [[ru:4 марта]] [[war:Marso 4]] [[se:Njukčamánu 4.]] [[sco:4 Mairch]] [[sq:4 Mars]] [[scn:4 di marzu]] [[simple:March 4]] [[sk:4. marec]] [[sl:4. marec]] [[sr:4. март]] [[fi:4. maaliskuuta]] [[sv:4 mars]] [[tl:Marso 4]] [[tt:4. Mart]] [[te:మార్చి 4]] [[th:4 มีนาคม]] [[vi:4 tháng 3]] [[tr:4 Mart]] [[uk:4 березня]] [[vec:4 de marzso]] [[wa:4î d' måss]] [[zh:3月4日]] चित्र:Kiran Desai.jpg 8141 30349 2006-10-12T04:47:14Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Champions Trophy 2006.gif 8143 30353 2006-10-12T05:13:38Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण 8145 30369 2006-10-12T08:32:22Z Debashish 130 चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण का नाम बदलकर चंद्रशेखर वेंकटरमण कर दिया गया है: The halant below n should make the conjunct but is not visible. #REDIRECT [[चंद्रशेखर वेंकटरमण]] सतलज 8147 30380 2006-10-12T09:05:41Z Debashish 130 Redirecting to [[सतलुज]] #Redirect [[सतलुज]] चित्र:120px-Samosa.jpg 8149 30387 2006-10-12T09:29:27Z Debashish 130 Taken from http://commons.wikimedia.org/wiki/Samosa Taken from http://commons.wikimedia.org/wiki/Samosa आलू 8154 46429 2007-01-26T14:41:44Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:बटाटा]] [[Image:Potatoes.jpg|thumb|right|150px|आलू]] '''आलू''' एक सब्ज़ी का नाम है. इसकी उदगम अस्थान [[अमेरिका]] है. {{substub}} [[श्रेणी: सब्ज़ी]] [[ar:بطاطس]] [[be:Бульба]] [[bg:Картоф]] [[bn:আলু]] [[ca:Patata]] [[cs:Lilek brambor]] [[cy:Taten]] [[da:Kartoffel]] [[de:Kartoffel]] [[el:Πατάτα]] [[en:Potato]] [[eo:Terpomo]] [[es:Solanum tuberosum]] [[fa:سیب‌زمینی]] [[fi:Peruna]] [[fr:Pomme de terre]] [[gl:Pataca]] [[he:תפוח אדמה]] [[hr:Krumpir]] [[hu:Burgonya]] [[id:Kentang]] [[it:Solanum tuberosum]] [[ja:ジャガイモ]] [[ka:კარტოფილი]] [[ko:감자]] [[lt:Valgomoji bulvė]] [[mg:Ovy]] [[mr:बटाटा]] [[nds-nl:Eerpel]] [[new:आलू]] [[nl:Aardappel]] [[nn:Potet]] [[no:Potet]] [[oc:Trufa]] [[pl:Ziemniak]] [[pt:Batata]] [[qu:Papa]] [[ro:Cartof]] [[ru:Картофель]] [[simple:Potato]] [[sl:Krompir]] [[sq:Patatja]] [[sr:Кромпир]] [[sv:Potatis]] [[sw:Kiazi]] [[th:มันฝรั่ง]] [[tl:Patatas]] [[tr:Patates]] [[ug:باتات]] [[uk:Картопля]] [[wa:Crompire]] [[zh:马铃薯]] [[zh-yue:薯仔]] चंद्रशेखर वेंकट रामण 8165 30428 2006-10-12T16:00:05Z Matra 768 Redirect [[चंद्रशेखर वेंकटरमण]] as duplicate #Redirect [[चंद्रशेखर वेंकटरमण]] सी. वी. रामण 8166 30425 2006-10-12T15:55:46Z Matra 768 Redirect [[चंद्रशेखर वेंकट रामण]] #Redirect [[चंद्रशेखर वेंकट रामण]] पटना में दशहरा 8168 30528 2006-10-13T14:41:08Z 202.63.233.10 [[पटना]] में [[दशहरा]] में सांस्कृतिक कार्यक्रमों की लम्बी पर क्षीण होती परम्परा है । == शुरुआत == इस परंपरा की शुरुआत वर्ष 1944 में मध्य पटना के गोविंद मित्रा रोड मुहल्ले से हुई थी । फिर वर्ष 1949 में लंगर टोली और वर्ष 1950 में पटना जंक्शन के पूजा पंडालों से जुड़े आयोजकों ने कमाल दिखाया. उन्होंने होड़ पैदा कर दी कि देखें कौन कितने बड़े कलाकारों को अपने मंच से जोड़ पाता है । फिर तो पूर्वी पटना के '''मारूफ़गंज''' से लेकर पश्चिमी पटना के '''बोरिंग रोड''' तक छोटे-बड़े संगीत समारोहों का तांता-सा लगने लगा। धुरंधर संगीतज्ञों के साथ-साथ बड़े क़व्वाल और [[मुकेश]] या [[तलत महमूद]] जैसे गायक भी यहाँ से जुड़ते चले गए । 1950 से लेकर 1980 तक तो यही लगता रहा कि देश के शीर्षस्थ संगीतकारों का तीर्थ-सा बन गया है पटना । ''भूतो न भविष्यति'' वाली दुर्लभ संगीत प्रस्तुतियों वाला वह कालखंड भारतीय [[शास्त्रीय संगीत]] के इतिहास का एक स्वर्णिम अध्याय माना जाएगा। [[सितार]], [[सरोद]], [[तबला]], [[शहनाई]], घुंघरू और कंठ-स्वर की उस कलात्मक पराकाष्ठा की तो अब याद भर बाकी रह गई है । डीवी पलुस्कर, ओंकार नाथ ठाकुर, [[भीमसेन जोशी]], '''अली अकबर ख़ान''', निखिल बनर्जी, [[विनायक राव पटवर्धन]], [[पंडित जसराज]], कुमार गंधर्व, बीजी जोग, अहमद जान थिरकवा, [[बिरजू महाराज]], सितारा देवी, [[किशन महाराज]], गुदई महाराज, बिस्मिल्ला ख़ान, [[हरिप्रसाद चौरसिया]], [[शिवकुमार शर्मा]] ... बड़ी लंबी सूची है । सिर्फ़ यही जान लें कि [[पंडित रविशंकर]] और उस्ताद अमीर ख़ान को छोड़कर बाक़ी प्रायः सभी नामी संगीतज्ञ उन दिनों पटना के दशहरा संगीत समारोहों की शोभा बन चुके थे । ==यादें ही शेष हैं...== नवरात्र में सप्तमी से लेकर [[विजयादशमी]] तक चारों दिन रात-रात भर नृत्य संगीत का आनंद उठाते श्रोताओं का सैलाब-सा उमड़ा रहता था पटना की सड़कों पर । ऐसा समां बँधता था कि गाने-बजाने वाले और देखने-सुनने वाले दोनों सुरताल में निबद्ध यानी एकाकार हो जाते थे । कई संगीतकार इन समारोहों में आने के अवसर के आगे बाक़ी आमंत्रण छोड़ दिया करते थे । यहाँ की तमाम संगीत सभाओं के सबसे निकट साक्षी रहे हैं एक वयोवृद्ध संगीत मर्मज्ञ गजेंद्र प्रसाद सिंह । वो बताते हैं, "भूतो न भविष्यति वाली दुर्लभ संगीत प्रस्तुतियों वाला वह कालखंड भारतीय शास्त्रीय संगीत के [[इतिहास]] का एक स्वर्णिम अध्याय माना जाएगा. [[सितार]], [[सरोद]], [[तबला]], [[शहनाई]], घुंघरू और कंठ-स्वर की उस कलात्मक पराकाष्ठा की तो अब याद भर बाकी रह गई है." 60 वर्ष पहले पटना के दशहरा और संगीत का जो संबंध सूत्र क़ायम हुआ था वह 80 के दशक में आकर टूट-बिखर गया । ==एक नाकाम कोशिश == उसी परंपरा को फिर से जोड़ने की एक तथाकथित सरकारी कोशिश इस बार (2006) दशहरा के मौक़े पर हुई ज़रूर लेकिन नाकाम रही । नाकाम इसलिए कि धूमधड़ाम वाले नाच-गाने की सस्ती माँग को आयोजक ने आगे करके बेशक़ीमती राग-संगीत को पीछे धकेल दिया । जब एक ही थाली में गोश्त-क़वाब और मलाई, दोनों परोस दी जाएगी तब स्वाद तो बिगड़ेगा ही । नाराज़गी स्वाभाविक थी और किशोरी अमोनकर जैसी संगीत विदुषी बीच में अपना गायन छोड़ मंच से उतर गईं । राज्य सरकार के मुखिया [[नीतीश कुमार]] अपने आजू-बाजू [[प्रकाश झा]] और [[शेखर सुमन]] को बिठाए हुए वहाँ मौजूद थे। उनमें से किसी ने मंच पर जाकर '''किशोरी अमोनकर''' को तत्काल मना लेना उचित नहीं समझा । जब मीडिया वालों ने आयोजनकर्ता सरकारी अधिकारियों को इस बाबत घेर कर सवाल दागे तब [[मुख्यमंत्री]] को लगा कि मामला गंभीर विवाद वाला बनता जा रहा है इसलिए उन्होंने किशोरी जी को मनाने प्रकाश झा और शेखर सुमन को भेजा । प्रख्यात तबला वादक [[किशन महाराज]], नृत्यांगना '''प्रेरणा श्रीमाली''' और सितार वादक [[देबू चौधरी]], इन तीनों कलाकारों को भी उनके गायन-वादन के समय में अचानक परिवर्तन से बड़ा दुख पहुँचा । किशन महाराज ने तो मंच से कह दिया कि अगर यही रवैया रहा तो अब कोई कलाकार यहाँ अपनी बेइज्ज़ती कराने नहीं आएगा । [[मनोज तिवारी]] के धूम-धड़ाकेदार लोकगीतों और क़व्वालियों के दीवाने श्रोताओं की माँग को तरजीह देने से समारोह की गरिमा को जो ठेस लगी, उस पर किशन महाराज बोले, "जब एक ही थाली में गोश्त-क़वाब और मलाई, दोनों परोस दी जाएगी तब स्वाद तो बिगड़ेगा ही." इस तरह पटना के दशहरा संगीत महोत्सव की टूटी परंपरा को जोड़ने का जो प्रयास सरकारी स्तर से इस बार किया गया, प्रेक्षकों की नज़र में ख़ुद आयोजकों ने ही उस पर पानी फेर दिया । (साभार - बीबीसी हिन्दी डॉट कॉम) == बाहरी कड़ियां == [[ श्रेणी: पटना]] [[ श्रेणी: बिहार]] [[ श्रेणी: बिहार की संस्कृति]] बड़वानी जिला 8170 30734 2006-10-14T21:16:51Z Nitinvyas 802 बरवानी जिला का नाम बदलकर बड़वानी जिला कर दिया गया है '''बड़वानी जिला''' [[मध्य प्रदेश]] का जिला है। जिला मुख्यालय बडवानी में है। जिले का क्षेत्रफल 3665 किमी² तथा जनसंख्या 1,081,039 (2001 जनगणना) है। यह जिला मध्य प्रदेश के दक्षिण पश्चिम में स्थित है, नर्मदा नदी इसकी उत्तरी सीमा बनाती है। {{substub}} गाजर 8172 30474 2006-10-13T09:03:29Z Matra 768 + एक चित्र [[Image:Carrot.jpg|thumb|right|225px|गाजर]] '''गाजर''' एक [[सब्ज़ी]] का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी: सब्ज़ी]] श्रेणी:सब्ज़ी 8173 30475 2006-10-13T09:05:08Z Matra 768 यह श्रेणी - सब्ज़ी यह श्रेणी - सब्ज़ी श्रेणी:फल 8174 30476 2006-10-13T09:07:29Z Matra 768 यह श्रेणी - फल यह श्रेणी - फल मोहम्मद युनुस 8175 41893 2007-01-08T14:17:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:มูฮัมหมัด ยูนูส]] [[चित्र:Muhammad Yunus book coverjpg.jpg|right|thumb|225px|मोहम्मद युनुस]] [[बांग्लादेश]] के '''मोहम्मद युनुस''' को 2006 का [[नोबेल शांति पुरस्कार]] मिला है. मोहम्मद युनुस तथा [[बांग्लादेश]] के ग्रामीण बैंक नोबेल शांति पुरस्कार संयुक्त रूप से मिला. {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[Category:बांग्लादेश]] [[am:ሙሃመድ ዩኑስ]] [[ar:محمد يونس]] [[bg:Мухамад Юнус]] [[bn:মুহাম্মদ ইউনূস]] [[ca:Muhammad Yunus]] [[da:Muhammad Yunus]] [[de:Muhammad Yunus]] [[en:Muhammad Yunus]] [[eo:Muhammed Yunus]] [[es:Muhammad Yunus]] [[fa:محمد یونس]] [[fi:Muhammad Yunus]] [[fr:Muhammad Yunus]] [[frp:Muhammad Yunus]] [[he:מוחמד יונוס]] [[hr:Muhammad Yunus]] [[id:Muhammad Yunus]] [[it:Muhammad Yunus]] [[ja:ムハマド・ユヌス]] [[jbo:muxamad. iunus]] [[ka:იუნუსი, მუჰამედ]] [[kn:ಮೊಹಮ್ಮದ ಯೂನುಸ್]] [[lt:Muhamadas Junusas]] [[nl:Muhammad Yunus]] [[nn:Muhammad Yunus]] [[no:Muhammad Yunus]] [[pl:Muhammad Yunus]] [[pt:Muhammad Yunus]] [[scn:Muhammad Yunus]] [[sh:Muhammad Yunus]] [[sl:Mohamed Junus]] [[sv:Muhammad Yunus]] [[ta:முகமது யூனுஸ்]] [[th:มูฮัมหมัด ยูนูส]] [[tr:Muhammed Yunus]] [[vi:Muhammad Yunus]] [[zh:穆罕默德·尤纳斯]] [[zh-min-nan:Muhammad Yunus]] चित्र:Muhammad Yunus book coverjpg.jpg 8177 30487 2006-10-13T09:35:47Z Matra 768 श्रेणी:क्रिकेट खिलाडी 8178 30493 2006-10-13T13:58:24Z 125.22.152.103 [[श्रेणी:क्रिकेट खिलाडी]] श्रेणी - क्रिकेट खिलाडी दिनेश मोंगिया 8179 30513 2006-10-13T14:27:06Z Matra 768 {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} '''दिनेश मोंगिया''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} नवजोत सिद्धू 8180 30515 2006-10-13T14:27:58Z Matra 768 {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} '''नवजोत सिद्धू''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} वेंकटपति राजू 8181 30514 2006-10-13T14:27:32Z Matra 768 {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} '''वेंकटपति राजू''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} चेतन शर्मा 8182 30517 2006-10-13T14:28:50Z Matra 768 {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} '''चेतन शर्मा''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} सैयद किरमानी 8183 30566 2006-10-13T21:41:48Z Mitul0520 211 श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी '''सैयद किरमानी''' [[भारत]] के [[क्रिकेट]] खिलाडी हैं । {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} {{substub}} [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] ताइपे 8191 41123 2007-01-04T08:36:07Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sw:Taipei]] Modifying: [[lt:Taipėjus]] [[Image:Taipei City flag.png|thumb|right|150px|ताइपे शहर का झण्डा]] '''ताइपे''' [[ताइवान]] का सबसे बढा शहर है. ताइपे '[[चीन गणराज्य]]' की [[राजधानी]] है. ताइपे ताइवान का सबसे बढा [[शहर]] है. ताइपे की जनसंख्या (2006) 2,625,757 है. ताइपेई ताइवान की आर्थिक और सांस्कृतिक गतिविधियों का केंद्रबिंदु है. यह शहर मध्य पूर्वी [[एशिया]] का प्रमुख शहर भी है. यहां दुनिया की सबसे ऊंची इमारत है. उसका नाम ''ताइपे 101'' है. {{substub}} [[af:Taipei]] [[am:ታይፔ]] [[bg:Тайпей]] [[bo:ཐའེ་པེ]] [[ca:Taipei]] [[cs:Tchaj-pej]] [[da:Taipei]] [[de:Taipeh]] [[en:Taipei]] [[eo:Tajpeo]] [[es:Taipei]] [[eu:Taipei]] [[fi:Taipei]] [[fr:Taipei]] [[frp:Tayipèh]] [[he:טאיפיי]] [[id:Kota Taipei]] [[io:Taipei]] [[it:Taipei]] [[ja:台北市]] [[ko:타이베이 시]] [[la:Taipeium]] [[lt:Taipėjus]] [[nl:Taipei]] [[no:Taipei]] [[oc:Taipei]] [[pl:Tajpej]] [[pt:Taipé]] [[ru:Тайбэй]] [[simple:Taipei City]] [[sk:Tchaj-pej]] [[sr:Тајпеј]] [[sv:Taipei]] [[sw:Taipei]] [[th:ไทเป]] [[tr:Taipei]] [[ug:تەيبېي]] [[vi:Đài Bắc]] [[zh:台北市]] [[zh-classical:臺北市]] भीमराव अंबेडकर 8192 30554 2006-10-13T18:52:01Z Mitul0520 211 redirect to भीमराव रामजी आंबेडकर #Redirect [[भीमराव रामजी आंबेडकर]] नारद 8193 30556 2006-10-13T19:06:16Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{बहुविकल्पी शब्द}} * [[नारद मुनी]]: [[हिन्दू धर्म]] के प्रमुख देवों में से एक। * [[नारद वेबसाईट]] : हिन्दी ब्लॉग को एकीकृत करने वाली वेबसाईट नारद वेबसाईट 8194 31487 2006-10-20T14:40:52Z Mitul0520 211 यह भी देख '''नारद वेबसाईट''' [[हिन्दी]] ब्लॉगजगत जगत में प्रकाशित सभी प्रविष्टियों को एक ही जगह एकीकृत रूप में दिखाने का उपाय है। ==आरंभ== ==वर्तमान स्थिती== ==नारद से जुडे लोग और वेबपृष्ठ== {{stub}} == यह भी देखे == * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://narad.akshargram.com/ नारद का आधिकारिक वेबपृष्]ठ [[श्रेणी:इंटरनेट]] नारद मुनी 8195 30560 2006-10-13T19:21:08Z Mitul0520 211 आरंभ किया [[नारद मुनी]], [[हिन्दु शास्त्र | हिन्दु शास्त्रो]] के अनुसार, [[ब्रह्मा]] के सात मानस पुत्रो मे से एक है। उन्होने कठिन तपस्या से ब्रह्मर्षी पद प्राप्त किया है। वे भगवान [[विष्णू]] के प्रिय भक्तो मे से एक माने जाते है। [[श्रेणी: हिन्दु देवता]] [[en:Narada]] [[mr:नारद मुनी]] श्रेणी:भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी 8197 30572 2006-10-13T21:50:26Z Mitul0520 211 भारत के क्रिकेट खिलाडियों की सुची [[श्रेणी: भारतीय क्रिकेट]] [[श्रेणी: खिलाड़ी]] [[श्रेणी: क्रिकेट खिलाड़ी]] श्रेणी:खिलाड़ी 8198 30568 2006-10-13T21:45:21Z Mitul0520 211 श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] श्रेणी:भारतीय क्रिकेट 8199 30569 2006-10-13T21:46:54Z Mitul0520 211 श्रेणी: भारत, क्रिकेट भारतीय क्रिकेट से जुडे लेख [[श्रेणी: भारत]] [[श्रेणी: क्रिकेट]] श्रेणी:क्रिकेट 8200 30570 2006-10-13T21:48:14Z Mitul0520 211 श्रेणी:खेल [[श्रेणी:खेल]] श्रेणी:क्रिकेट खिलाड़ी 8201 30574 2006-10-13T21:51:41Z Mitul0520 211 [[श्रेणी: खिलाड़ी]] चित्र:Flag of India.png 8202 30579 2006-10-13T22:01:01Z Mitul0520 211 चित्र:West Indies Cricket Board Flag.png 8203 30580 2006-10-13T22:01:37Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Flag of New Zealand.png 8204 30581 2006-10-13T22:02:51Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of Pakistan.png 8205 30582 2006-10-13T22:03:17Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of Australia.png 8206 30583 2006-10-13T22:03:56Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of Bangladesh.png 8207 30584 2006-10-13T22:04:21Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of England (bordered).png 8208 30585 2006-10-13T22:04:52Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of South Africa.png 8209 30586 2006-10-13T22:06:22Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of Sri Lanka.png 8210 30587 2006-10-13T22:06:52Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से चित्र:Flag of Zimbabwe.png 8211 30588 2006-10-13T22:07:32Z Mitul0520 211 अंग्रेजी विकिपीडिया से अंग्रेजी विकिपीडिया से Template:यह भी देखे 8212 30591 2006-10-13T22:23:42Z Mitul0520 211 :<span class="boilerplate seealso">''यह भी देखे: {{#if:{{{1|}}}|[[:{{{1}}}|{{{l1|{{{1}}}}}}]] | '''[[Template talk:यह भी देखे|खोए हुए लेख]]''' }}{{#if:{{{2|}}}|{{#if:{{{3|}}}|, |&nbsp;and }} [[:{{{2}}}|{{{l2|{{{2}}}}}}]] }}{{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{4|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{3}}}|{{{l3|{{{3}}}}}}]] }}{{#if:{{{4|}}}|{{#if:{{{5|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{4}}}|{{{l4|{{{4}}}}}}]] }}{{#if:{{{5|}}}|{{#if:{{{6|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{5}}}|{{{l5|{{{5}}}}}}]] }}{{#if:{{{6|}}}|{{#if:{{{7|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{6}}}|{{{l6|{{{6}}}}}}]] }}{{#if:{{{7|}}}|{{#if:{{{8|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{7}}}|{{{l7|{{{7}}}}}}]] }}{{#if:{{{8|}}}|{{#if:{{{9|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{8}}}|{{{l8|{{{8}}}}}}]] }}{{#if:{{{9|}}}|{{#if:{{{10|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{9}}}|{{{l9|{{{9}}}}}}]] }}{{#if:{{{10|}}}|{{#if:{{{11|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{10}}}|{{{l10|{{{10}}}}}}]] }}{{#if:{{{11|}}}|{{#if:{{{12|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{11}}}|{{{l11|{{{11}}}}}}]] }}{{#if:{{{12|}}}|{{#if:{{{13|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{12}}}|{{{l12|{{{12}}}}}}]] }}{{#if:{{{13|}}}|{{#if:{{{14|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{13}}}|{{{l13|{{{13}}}}}}]] }}{{#if:{{{14|}}}|{{#if:{{{15|}}}|, |,&nbsp;and }} [[:{{{14}}}|{{{l14|{{{14}}}}}}]] }}{{#if:{{{15|}}}|,&nbsp;and [[:{{{15}}}|{{{l15|{{{15}}}}}}]] }}{{#if:{{{16|}}}|…'''[[Template:यह भी देखे]] MAXIMUM 15 ARTICLES ALLOWED''' }}''</span> आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006 दल 8213 30593 2006-10-13T22:32:48Z Mitul0520 211 {{यह भी देखे|आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी 2006}} == ऑस्ट्रेलिया == == बांग्लादेश == == इंग्लैंड == == भारत == == न्यूजीलैड़ == == पॉकिस्तान == == द.अफ्रिका == == श्रीलंका == == वेस्टइंडीज == == जिम्बांबे == {{stub}} [[श्रेणी:आईसीसी चैम्पियंस ट्रॉफ़ी]] [[en:2006 ICC Champions Trophy squads]] श्रेणी:शास्त्रीय संगीत 8214 30596 2006-10-14T04:04:43Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:संगीत]] विश्व मोहन भट्ट 8215 30603 2006-10-14T04:19:55Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[विश्व मोहन भट्ट]] या [[पंडित विश्व मोहन भट्ट]] भारतीय [[संगीत]] की प्रमुख हस्तियों में से एक हैं । == जीवनी == इनका जन्म 1952 में [[राजस्थान]] के [[जयपुर]] में हुआ था । ये [[पंडित रविशंकर]] के शिष्यों में से एक थे । ये [[मोहन वीणा]] के जनक हैं । ==सम्मान == इन्हें 2002 में [[पद्मश्री सम्मान]] से नवाजा गया । [[en:Vishwa Mohan Bhatt]] [[श्रेणी: संगीत]] [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी: शास्त्रीय संगीत]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन ]] पंडित विश्व मोहन भट्ट 8216 30598 2006-10-14T04:13:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[विश्व मोहन भट्ट]] #REDIRECT[[विश्व मोहन भट्ट]] पद्मश्री सम्मान 8217 37301 2006-12-04T14:44:17Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव पद्मश्री सम्मान [[भारत सरकार]] द्वारा दिया जाने वाला एक [[वार्षिक]] सम्मान है, जो देश के लिये असैनिक क्षेत्रों में बहुमूल्य योगदान के लिये दिया जाता है । अन्य प्रतिष्ठित पुरस्कारों में [[पद्म भूषण]], [[पद्म विभूषण]] और [[भारत रत्न]] का नाम लिया जा सकता है । {{stub}} [[de:Padma Shri]] [[en:Padma Shri ]] [[fr:Médaille Padma Shri]] [[श्रेणी:सम्मान]] पद्म विभूषण 8218 44951 2007-01-22T20:45:14Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[kn:ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ]] {{stub}} [[पद्म विभूषण सम्मान]] [[भारत सरकार]] द्वारा दिया जाने वाला एक [[वार्षिक]] सम्मान है, जो देश के लिये असैनिक क्षेत्रों में बहुमूल्य योगदान के लिये दिया जाता है । अन्य प्रतिष्ठित पुरस्कारों में [[पद्म भूषण]], [[पद्मश्री]] और [[भारत रत्न]] का नाम लिया जा सकता है । [[श्रेणी:सम्मान]] [[de:Padma Vibhushan]] [[en:Padma Vibhushan]] [[fr:Médaille Padma Vibhushan]] [[kn:ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ]] [[mr:पद्मविभूषण पुरस्कार]] पद्म भूषण 8219 30610 2006-10-14T04:31:22Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[पद्म भूषण सम्मान]] [[भारत सरकार]] द्वारा दिया जाने वाला एक [[वार्षिक]] सम्मान है, जो देश के लिये असैनिक क्षेत्रों में बहुमूल्य योगदान के लिये दिया जाता है । अन्य प्रतिष्ठित पुरस्कारों में [[पद्मश्री]], [[पद्म विभूषण]] और [[भारत रत्न]] का नाम लिया जा सकता है । [[श्रेणी:सम्मान]] [[de:Padma Bhushan]] [[en: Padma Bhushan]] पद्म विभूषण सम्मान 8220 30611 2006-10-14T04:31:56Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पद्म विभूषण]] #REDIRECT[[पद्म विभूषण]]] पद्म भूषण सम्मान 8221 30612 2006-10-14T04:32:10Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पद्म भूषण]] #REDIRECT[[पद्म भूषण]] पद्मश्री 8222 30613 2006-10-14T04:32:53Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पद्मश्री सम्मान]] #REDIRECT[[पद्मश्री सम्मान]] अनुपुर जिला 8223 30615 2006-10-14T04:36:46Z Amitprabhakar 683 अनुपुर जिला का नाम बदलकर अनूपपुर जिला कर दिया गया है: Spelling mistake #REDIRECT [[अनूपपुर जिला]] Template:इन्डेक्स 8224 30628 2006-10-14T10:07:11Z युकेश 478 {|align=center cellspacing=0 cellpadding=0 style="border:2px solid #e1eaee; border-collapse:separate;font-size:120%" |- |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/०|०-९]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अ|अ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/आ|आ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/इ|इ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ई|ई]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/उ|उ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऊ|ऊ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ए|ए]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऐ|ऐ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ओ|ओ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/औ|औ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अं|अं]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/क|क]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ख|ख]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ग|ग]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/घ|घ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ङ|ङ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/च|च]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/छ|छ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ज|ज]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/झ|झ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ञ|ञ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ट|ट]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ठ|ठ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ड|ड]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ढ|ढ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-right:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ण|ण]] |- |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Categories|श्रेणी]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/त|त]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/थ|थ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/द|द]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ध|ध]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/न|न]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/प|प]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/फ|फ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ब|ब]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/भ|भ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/म|म]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/य|य]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/र|र]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ल|ल]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/व|व]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/श|श]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ष|ष]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/स|स]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ह|ह]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/क्ष|क्ष]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/त्र|त्र]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ज्ञ|ज्ञ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऋ|ऋ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ॠ়|ॠ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ॐ|ॐ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/श्र|श्र]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अः|अः]] |} <!-- * <span style="font-size:120%"> [[Special:Allpages/Category:!|!]] [[Special:Allpages/Category:०|०-९]] [[Special:Allpages/Category:अ|अ]] [[Special:Allpages/Category:आ|आ]] [[Special:Allpages/Category:इ|इ]] [[Special:Allpages/Category:ई|ई]] [[Special:Allpages/Category:उ|उ]] [[Special:Allpages/Category:ऊ|ऊ]] [[Special:Allpages/Category:ए|ए]] [[Special:Allpages/Category:ऐ|ऐ]] [[Special:Allpages/Category:ओ|ओ]] [[Special:Allpages/Category:औ|औ]] [[Special:Allpages/Category:अं|अं]] [[Special:Allpages/Category:अः|अः]] [[Special:Allpages/Category:क|क]] [[Special:Allpages/Category:ख|ख]] [[Special:Allpages/Category:ग|ग]] [[Special:Allpages/Category:घ|घ]] [[Special:Allpages/Category:ङ|ङ]] [[Special:Allpages/Category:च|च]] [[Special:Allpages/Category:छ|छ]] [[Special:Allpages/Category:ज|ज]] [[Special:Allpages/Category:झ|झ]] [[Special:Allpages/Category:ञ|ञ]] [[Special:Allpages/Category:ट|ट]] [[Special:Allpages/Category:ठ|ठ]] [[Special:Allpages/Category:ड|ड]] [[Special:Allpages/Category:ढ|ढ]] [[Special:Allpages/Category:ण|ण]] [[Special:Allpages/Category:त|त]] [[Special:Allpages/Category:थ|थ]] [[Special:Allpages/Category:द|द]] [[Special:Allpages/Category:ध|ध]] [[Special:Allpages/Category:न|न]] [[Special:Allpages/Category:प|प]] [[Special:Allpages/Category:फ|फ]] [[Special:Allpages/Category:ब|ब]] [[Special:Allpages/Category:भ|भ]][[Special:Allpages/Category:म|म]] [[Special:Allpages/Category:य|य]] [[Special:Allpages/Category:र|र]] [[Special:Allpages/Category:ल|ल]] [[Special:Allpages/Category:व|व]] [[Special:Allpages/Category:श|श]] [[Special:Allpages/Category:ष|ष]] [[Special:Allpages/Category:ह|ह]] [[Special:Allpages/Category:क्ष|क्ष]] [[Special:Allpages/Category:त्र|त्र]] [[Special:Allpages/Category:ज्ञ|ज्ञ]] [[Special:Allpages/Category:ऋ|ऋ]] [[Special:Allpages/Category:ॠ|ॠ]] [[Special:Allpages/Category:ॐ|ॐ]] [[Special:Allpages/Category:श्र|श्र]]</span> --> बक्सर की लड़ाई 8225 36984 2006-12-01T01:03:15Z Amitprabhakar 683 '''बक्सर की लड़ाई''' अक्टूबर 1764 में [[बक्सर]] शहर के करीब [[इस्ट इंडिया कंपनी]] और [[मुगल]] नबाबों के बीच लड़ी गई थी । बंगाल के नबाब [[मीर कासिम]], अवध के नबाब [[शुजाउद्दौला]] तथा मुगल बादशाह [[शाह आलम द्वितीय]] की संयुक्त सेना अंग्रेज कंपनी से लड़ रही थी । लड़ाीई में अंग्रेजों की जीत हुई और इसके परिणामस्वरूप [[पश्चिम बंगाल]], [[बिहार]], [[झारखंड]], [[उड़ीसा]] और [[बांग्लादेश]] का दीवानी और राजस्व अधिकार अंग्रेज कंपनी के हाथ चला गया । [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[en:Battle of Buxar]] {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} श्रेणी:भारत का इतिहास 8226 30638 2006-10-14T11:05:16Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी: देशों के इतिहास]] श्रेणी:त्यौहार 8227 30645 2006-10-14T11:12:40Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:संस्कृति]] व्यवस्थापिका 8228 30651 2006-10-14T11:35:41Z Amitprabhakar 683 व्यवस्थापिका भारतीय जनतंत्र के तीन अंगों में से एक है । अन्य दो अंग हैं - [[कार्यपालिका]] और [[न्यायपालिका ]]। [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] कार्यपालिका 8229 30652 2006-10-14T11:36:19Z Amitprabhakar 683 कार्यपालिका भारतीय जनतंत्र के तीन अंगों में से एक है । अन्य दो अंग हैं - [[न्यायपालिका]] और [[व्यवस्थापिका ]]। [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] न्यायपालिका 8230 30653 2006-10-14T11:36:25Z Amitprabhakar 683 न्यायपालिका भारतीय जनतंत्र के तीन अंगों में से एक है । अन्य दो अंग हैं - [[कार्यपालिका]] और [[व्यवस्थापिका ]]। [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] सर्वोच्च न्यायालय 8231 30670 2006-10-14T13:00:04Z Amitprabhakar 683 {{stub}} सर्वोच्च न्यायालय [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] राष्ट्रपति 8232 30659 2006-10-14T11:45:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''राष्ट्रपति''' भारत सरकार का सांवैधानिक प्रमुख है । [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] उपराष्ट्रपति 8233 30661 2006-10-14T11:47:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} उपराष्ट्रपति [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] भारत सरकार 8234 45002 2007-01-22T23:43:09Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:भारत सरकार]] {{stub}} '''भारत सरकार''' [[भारत का संविधान]] भारत को एक [[सार्वभौमिक]], [[समाजवादी]], [[धर्मनिरपेक्ष]], लोकतान्त्रिक गणराज्य की उपाधि देता है । भारत एक [[लोकतांत्रिक गणराज्य]] है, जिसका [[द्विसदनात्मक]] [[संसद]] [[वेस्टमिन्स्टर शैली]] के संसदीय प्रणाली द्वारा संचालित है । इसके शासन में तीन मुख्य अंग हैं: [[न्यायपालिका]], [[कार्यपालिका]] और [[व्यवस्थापिका]] । == प्रमुख == [[राष्ट्रपति]],जो कि [[राष्ट्र का प्रमुख]] है, has a largely ceremonial role. उसके कार्यों में संविधान का अभिव्यक्तिकरण, प्रस्तावित कानूनों (विधेयक) पर अपनी सहमति देना, और अध्यादेश जारी करना । वह [[भारतीय सेनाओं]] का मुख्य सेनापति भी है । राष्ट्रपति और [[उपराष्ट्रपति]] को एक अप्रत्यक्ष मतदान विधि द्वारा 5 वर्षों के लिये चुना जाता है । [[प्रधानमन्त्री]] [[सरकार]] का प्रमुख है और कार्यपालिका की सारी शक्तियां उसी के पास होती हैं । इसका चुनाव राजनैतिक पार्टियों या [[गठबन्धन]] के द्वारा प्रत्यक्ष विधि से संसद में बहुमत प्राप्त करने पर होता है । बहुमत वने रहने की स्थिति में इसका कार्यकाल 5 वर्षों का होता है । संविधान में किसी उप-प्रधानमंत्री का प्रावधान नहीं है पर समय-समय पर इसमें फेरबदल होता रहा है । ==व्यवस्थापिका == व्यवस्थापिका [[संसद]] को कहते हैं जिसके दो सदन हैं - उच्चसदन ''[[राज्यसभा]]'', or Council of States,और निम्नसदन ''[[लोकसभा]]''. राज्यसभा में 245 सदस्य होते हैं जबकि लोकसभा में 552 । राज्यसभा के सदस्यों का चुनाव, अप्रत्यक्ष विधि से 6 वर्षों के लिये होता है, जबकि लोकसभा के सदस्यों का चुनाव प्रत्यक्ष विधि से, 5 वर्षों की अवधि के लिये । 18 वर्ष से अधिक उम्र के सभी भारतीय नागरिक मतदान कर सकते हैं । ==कार्यपालिका == कार्यपालिका के तान अंग हैं - ''राष्ट्रपति'', ''उपराष्ट्रपति'' और [[मंत्रीमंडल]] । मंत्रीमंडल का प्रमुख प्रधानमंत्री होता है । मंत्रीमंडल के प्रत्येक मंत्री को संसद का सदस्य होना अनिवार्य है । कार्यपालिका, व्यवस्थापिका से नीचे होता है । == न्यायपालिका == भारत की स्वतंत्र न्यायपालिका का शीर्ष [[सर्वोच्च न्यायालय]] है, जिसका प्रधान [[प्रधान न्यायाधीश]] होता है । सर्वोच्च न्यायालय को अपने नये मामलों तथा [[उच्च न्यायालय |उच्च न्यायालयों ]]के विवादों, दोनो को देखने का अधिकार है । भारत में 21 उच्च न्यायालय हैं, जिनके अधिकार और उत्तरदायित्व [[सर्वोच्च न्यायालय]] की अपेक्षा सीमित हैं । न्यायपालिका और व्यवस्थापिका के परस्पर मतभेद या विवाद का सुलह राष्ट्रपति करता है । ==संघ और राज्य == भारत की शासन व्यवस्था केन्द्रीय और राज्यीय दोनो सिद्धांतो का मिश्रण है ।लोकसभा, राज्यसभा सर्वोच्च न्यायालय की सर्वोच्चता, [[संघ लोक सेवा आयोग]] इत्यादि इसे एक संघीय ढांचे का रूप देते हैं तो राज्यों के मंत्रीमंडल, स्थानीय निकायों की स्वायत्ता इत्यादि जैसे तत्व इसे राज्यों से बनी शासन व्यवस्था की ओर ले जाते हैं । प्रत्येक राज्य का एक [[राज्यपाल]] होता है जो राष्ट्रपति द्वारा 5 वर्षों के लिए नियुक्त किये जाते हैं । [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] [[श्रेणी:भारत सरकार]] [[en:Government of India]] [[fr:Gouvernement indien]] [[mr:भारत सरकार]] सरकार 8235 30665 2006-10-14T11:49:23Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] [[en:Government]] [[am:መንግሥት]] [[ar:حكومة]] [[bn:সরকার]] [[bs:Vlada]] [[ca:Govern]] [[cy:Llywodraeth]] [[da:Regering]] [[de:Regierung]] [[es:Gobierno]] [[eo:Registaro]] [[fr:Gouvernement]] [[gl:Goberno]] [[ko:정부]] [[hr:Vlada]] [[id:Pemerintah]] [[is:Ríkisstjórn]] [[it:Governo]] [[he:ממשלה]] [[lb:Regierung]] [[lt:Vyriausybė]] [[hu:Kormány (állami szerv)]] [[mi:Kāwanatanga]] [[ms:Kerajaan]] [[nl:Regering]] [[ja:政府]] [[no:Styresmakt]] [[nn:styresmakt]] [[pl:Rada Ministrów]] [[pt:Governo]] [[ru:Правительство]] [[simple:government]] [[sl:Vladavina]] [[sv:Regering]] [[ta:அரசு]] [[tl:Pamahalaan]] [[th:รัฐบาล]] [[vi:Chính phủ]] [[yi:רעגירונג]] [[zh:政府]] उच्च न्यायालय 8236 30671 2006-10-14T13:00:13Z Amitprabhakar 683 {{stub}} उच्च न्यायालय [[श्रेणी:राजनीति ]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र ]] भारतीय संस्कृति 8237 30676 2006-10-14T13:27:21Z Amitprabhakar 683 भारत की सांस्कृतिक धरोहर बहुत सम्पन्न है । यहां की संस्कृति अनोखी है, और वर्षों से इसके कई अवयव अबतक अक्षुण्ण हैं । आक्रमणकारियों तथा प्रवासियों से विभिन्न चीजों को समेटकर यह एक [[मिश्रित]] संस्कृति बन गई है । आधुनिक भारत का समाज, भाषाएं, रीति-रिवाज इत्यादि इसका प्रमाण हैं ।India has a rich and unique cultural heritage, and has managed to preserve its established traditions throughout history. It has always absorbed customs, traditions and ideas from both invaders and immigrants. Many cultural practices, languages, customs and even monuments are examples of this co-mingling over centuries. Famous monuments such as the Taj Mahal and other examples of Islamic-inspired architecture have been inherited from the Mughal dynasty, perhaps India's most significant. These are the result of a syncretic tradition that combined elements from all parts of the country. भारतीय समाज बहुधर्मिक, बहुभाषी तथा मिश्र-सांस्कृतिक है ।Indian society is largely pluralist, multilingual and multicultural. Religious practices of various faiths are an integral part of everyday life in society. Education is highly regarded by members of every socio-economic stratum. Traditional Indian family values are highly respected and considered sacred, although urban families have grown into a nuclear family system, owing to the socio-economic constraints imposed by the traditional joint family system. The Gumpa dance is a mystic dance celebrated by the Tibetan Buddhist community in Sikkim during the Buddhist New Year — Losar Enlarge The Gumpa dance is a mystic dance celebrated by the Tibetan Buddhist community in Sikkim during the Buddhist New Year — Losar Religion in India is very public, with many practices imbued with pomp and vitality accompanying their underlying spiritual qualities. A melting pot of many religions, India has a rich diversity of festivals with many being celebrated by one and all. The most widely known and popular celebrations include the Hindu festivals of [[दिवाली]], [[होली]], and [[दशहरा]], [[पोंगल]] in Tamil Nadu and [[ओणम]] in Kerala are harvest festivals celebrated by people belonging to all religions. "http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A4" से लिया गया [[Category:भारतीय संस्कृति ]] श्रेणी:भारतीय संस्कृति 8238 30677 2006-10-14T13:28:01Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:संस्कृति]] कृष्णजन्माष्टमी 8240 30681 2006-10-14T14:27:21Z Matra 768 Redirect [[जन्माष्टमी]] #Redirect [[जन्माष्टमी]] श्री कृष्णजन्माष्टमी 8241 30682 2006-10-14T14:28:01Z Matra 768 Redirect [[जन्माष्टमी]] #Redirect [[जन्माष्टमी]] विकिपीडिया:'लॉग इन' कैसे करें 8242 30684 2006-10-14T14:36:36Z Bunty 713 आप विकिपीडिया पर लॉग-इन बहुत ही आसानी से कर सकते हैं। अगर आप अंग्रेज़ी विकिपीडिया पर हैं, तो * 1. अपने वेब पेज ब्राऊसर के एड्रेस बार पर ''''hi.wikipedia.org'''' लिखें। * 2. फिर वेब पेज के उत्तर-पूर्व की दिशा पर बने हुए टैब-बार पर 'Log In' (या लॉग इन) पर क्लिक करें। * 3. अपना यूज़र-नेम एवं पास-वर्ड टाइप करें। * 4. लॉग इन पर क्लिक करें। अगर आप पहले से ही हिन्दी विकिपीडिया पर है तो पहले स्टेप को स्किप करें। महाशिवरात्री 8243 30687 2006-10-14T14:38:38Z Matra 768 नया पेज '''महाशिवरात्री''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] पोंगल 8244 30784 2006-10-15T12:57:50Z Matra 768 image - पोंगल की तैयारी [[Image:Pongal.gif|thumb|150px|right|पोंगल की तैयारी]] '''पोंगल''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] करवा चौथ 8245 32838 2006-10-28T09:18:00Z Matra 768 पन्ना का विस्तार किया. '''करवा चौथ''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. यह [[भारत]] के [[पंजाब]], [[उत्तर प्रेदश]], [[मध्य प्रदेश]], और [[राजस्थान]] का पवॅ है. यह कातिक मास की कृष्ण पक्ष की चतुथी में मानाया जाता है.यह पवॅ सौभाग्यवती स्त्रियों मानाती है.यह वत्तॅ सुबह सूयोदय से पहले करीब ४ बजे के बाद शुरू हो कर रात में चंद्रमा दशॅन के बाद संपूणॅ होता है. {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] रामनवमी 8246 30690 2006-10-14T14:42:25Z Matra 768 नया पेज '''रामनवमी''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] ओणम 8247 30804 2006-10-15T16:32:04Z Matra 768 {{stub}} [[Image:Pookalam.jpg|thumb|300px|right|ओणम की रंगोली]] '''ओणम''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. ओणम केरला का प्रमुख पवॅ है. यह प्राचीन राजा महाबली के याद मे मनाया जाता है. यह पवॅ दस दिनों तक चलाता है. इस दस दिनों मे घरों में घरों में फूलों की रंगोली बनाई जाती है. {{stub}} {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] गणेश चतुर्थी 8248 30692 2006-10-14T14:44:10Z Matra 768 नया पेज '''गणेश चतुर्थी''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] छठ 8249 32931 2006-10-29T09:58:55Z Matra 768 विकिफाई '''छठ''' हिन्दुओं का एक प्रमुख त्योहार है. दीपावली पर्व के छठे सातवे दिन की जाने वाली छठ पूजा के अवसर पर भारत के पड़ोसी देश [[नेपाल]] की राजधानी [[काठमांडु]] में शनिवार को सूर्य का अर्घ्य देती हिंदू महिलाएं। यह पूजा उत्तर भारत में बड़े पैमाने पर की जाती है। {{हिन्दू पर्व-त्यौहार}} [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:त्यौहार]] ऊँट 8250 31282 2006-10-18T16:41:46Z Matra 768 ऊंट का नाम बदलकर ऊँट कर दिया गया है: as spellet in 1000 selected pages which all wikipedia should have [[Image:Dromedary.jpg|thumb|right|225px|ऊंट]] '''ऊँट''' एक [[जानवर]] है. इसे [[रॆगिस्तान]] का जहाज भी कहते है. यह रेतीले तपते मैदानों में इक्कीस इक्कीस दिन तक बिना पानी पिये चला सकता है. इसका उपयोग सवारी और सामान ढोने के काम आता है. {{substub}} [[af:Dromedaris]] [[ca:Dromedari]] [[da:Dromedar]] [[de:Dromedar]] [[en:Dromedary]] [[es:Camelus dromedarius]] [[eu:Camelus dromedarius]] [[fi:Dromedaari]] [[fr:Dromadaire]] [[he:גמל חד דבשתי]] [[ia:Dromedario]] [[is:Drómedari]] [[it:Camelus dromedarius]] [[lt:Vienkupris kupranugaris]] [[nl:Dromedaris]] [[pl:Dromader]] [[pt:Dromedário]] [[sl:Enogrba kamela]] [[sv:Dromedar]] [[vi:Lạc đà một bướu]] पर्सनल डिजिटल असिस्टंट 8251 30703 2006-10-14T15:21:13Z Matra 768 Redirect [[पी डी ए]] #Redirect [[पी डी ए]] मुहाना 8252 30704 2006-10-14T15:22:10Z Anurag70 780 [[मुहाना]] सभी नदियाँ किसी न किसी [[समुद्र]] में मिलती हैं । जहाँ पर [[नदी]] [[सागर]] से मिलती है, उस जगह [[खारे]] और [[मीठे]] [[पानी]] के मिलने से, [[नदी]] द्वारा बहा कर लाई गई [[मिट्टी]] आदि जमा होने लगती है । इस कारण धीरे धीरे [[नदी]] की [[धारा]] कई छोटे छोटे भागों में बँट जाती है । इस [[क्षेत्र]] को [[नदी]] का [[मुहाना]] कहते हैं । पर्यायवाची 8253 30706 2006-10-14T15:51:38Z Anurag70 780 '''पर्यायवाची''' ऐसे [[शब्द]] जिनके [[अर्थ]] समान हों, [[पर्यायवाची]] ([[:en:Synonyms]]) [[शब्द]] कहलाते हैं । जैसे– [[जल]] के पर्यायवाची शब्द हैं [[पानी]], [[नीर]], [[अंबु]], [[तोय]] आदि। किताब मेला 8255 30722 2006-10-14T18:19:00Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पुस्तक मेला]] #REDIRECT[[पुस्तक मेला]] पुस्तक मेला 8256 30740 2006-10-14T22:00:31Z Taxman 345 wikify '''पुस्तक मेला''' किताबों के मेले को कहते हैं । {{stub}} [[en: Book Fair]] [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:पुस्तक मेला]] फ्रैंकफर्ट पुस्तक मेला 8257 30724 2006-10-14T18:23:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[फ्रैंकफर्ट किताब मेला]] #REDIRECT[[फ्रैंकफर्ट किताब मेला]] लोकतन्त्र 8258 30728 2006-10-14T18:27:13Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[लोकतंत्र]] #REDIRECT[[लोकतंत्र]] लोकतंत्र 8259 45151 2007-01-23T02:12:44Z TXiKiBoT 975 robot Modifying: [[fa:مردم‌سالاری]] '''लोकतंत्र''' एक ऐसी शासन व्यवस्था है जिसमें जनता अपना शासक खुद चुनती है । {{stub}} [[श्रेणी: राजनीति]] [[श्रेणी:समाजशास्त्र]] [[af:Demokrasie]] [[ar:ديمقراطية]] [[ast:Democracia]] [[bg:Демокрация]] [[bn:গণতন্ত্র]] [[bs:Demokracija]] [[ca:Democràcia]] [[cs:Demokracie]] [[cy:Democratiaeth]] [[da:Demokrati]] [[de:Demokratie]] [[el:Δημοκρατία]] [[en:Democracy]] [[eo:Demokratio]] [[es:Democracia]] [[et:Demokraatia]] [[eu:Demokrazia]] [[fa:مردم‌سالاری]] [[fi:Demokratia]] [[fr:Démocratie]] [[ga:Daonlathas]] [[gd:Deamocrasaidh]] [[gl:Democracia]] [[he:דמוקרטיה]] [[hr:Demokracija]] [[ht:Demokrasi]] [[hu:Demokrácia]] [[id:Demokrasi]] [[is:Lýðræði]] [[it:Democrazia]] [[ja:民主主義]] [[ka:დემოკრატია]] [[ki:Ndemookirathĩ]] [[ko:민주주의]] [[ku:Demokrasî]] [[ln:Demokrasi]] [[lt:Demokratija]] [[lv:Demokrātija]] [[mk:Демократија]] [[mr:लोकशाही]] [[nl:Democratie]] [[nn:Folkestyre]] [[no:Demokrati]] [[pl:Demokracja]] [[pt:Democracia]] [[qu:Akllanakuspa kamachinakuy]] [[ro:Democraţie]] [[ru:Демократия]] [[scn:Dimucrazzìa]] [[sh:Demokracija]] [[simple:Democracy]] [[sk:Demokracia]] [[sl:Demokracija]] [[sr:Демократија]] [[sv:Demokrati]] [[th:ประชาธิปไตย]] [[tl:Demokrasya]] [[tr:Demokrasi]] [[uk:Демократія]] [[ur:جمہوریت]] [[vi:Dân chủ]] [[yi:דעמאקראטיע]] [[zh:民主]] बरवानी जिला 8260 30735 2006-10-14T21:16:51Z Nitinvyas 802 बरवानी जिला का नाम बदलकर बड़वानी जिला कर दिया गया है #REDIRECT [[बड़वानी जिला]] 15 अक्तूबर 8261 31217 2006-10-18T05:12:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 288वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 289 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 77 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Oktober]] [[ang:15 Winterfylleþ]] [[ar:15 اكتوبر]] [[an:15 d'otubre]] [[frp:15 octobro]] [[ast:15 d'ochobre]] [[id:15 Oktober]] [[ms:15 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:15 Oktober]] [[be:15 кастрычніка]] [[bs:15. oktobar]] [[bg:15 октомври]] [[ca:15 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 15]] [[cv:Юпа, 15]] [[cs:15. říjen]] [[co:15 uttrovi]] [[cy:15 Hydref]] [[da:15. oktober]] [[de:15. Oktober]] [[en:October 15]] [[et:15. oktoober]] [[el:15 Οκτωβρίου]] [[es:15 de octubre]] [[eo:15-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 15]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:15. oktober]] [[fr:15 octobre]] [[fy:15 oktober]] [[fur:15 di Otubar]] [[ga:15 Deireadh Fómhair]] [[gl:15 de outubro]] [[ko:10월 15일]] [[hy:Հոկտեմբեր 15]] [[hr:15. listopada]] [[io:15 di oktobro]] [[ia:15 de octobre]] [[is:15. október]] [[it:15 ottobre]] [[he:15 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:15 ოქტომბერი]] [[csb:15 rujana]] [[sw:15 Oktoba]] [[ku:15'ê kewçêrê]] [[lb:15. Oktober]] [[lt:Spalio 15]] [[lmo:015 10]] [[hu:Október 15]] [[mk:15 октомври]] [[nl:15 oktober]] [[ja:10月15日]] [[nap:15 'e ottovre]] [[no:15. oktober]] [[nn:15. oktober]] [[oc:15 d'octobre]] [[pl:15 października]] [[pt:15 de Outubro]] [[ksh:15. Oktoober]] [[ro:15 octombrie]] [[ru:15 октября]] [[war:Oktubre 15]] [[se:Golggotmánu 15.]] [[sco:15 October]] [[sq:15 Tetor]] [[scn:15 di uttùviru]] [[simple:October 15]] [[sk:15. október]] [[sl:15. oktober]] [[sr:15. октобар]] [[fi:15. lokakuuta]] [[sv:15 oktober]] [[tl:Oktubre 15]] [[ta:அக்டோபர் 15]] [[tt:15. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 15]] [[th:15 ตุลาคม]] [[vi:15 tháng 10]] [[tr:15 Ekim]] [[uk:15 жовтня]] [[vec:15 de otobre]] [[wa:15 d' octôbe]] [[zh:10月15日]] जेहाद 8262 43995 2007-01-17T09:53:03Z 62.215.3.34 '''जेहाद''' का मतलब है मेहनत और मशक़्क़त करना. इस्लाम में इसकी बड़ी अहमियत है. दो तरह के जेहाद बताए गए हैं. एक है '''जेहाद अल अकबर''' यानी ''बड़ा जेहाद'' और दूसरा है '''जेहाद अल असग़र''' यानी ''छोटा जेहाद''. == जेहाद अल अकबर == जेहाद अल अकबर अहिंसात्मक संघर्ष है जिसमें आदमी अपने सुधार के लिए प्रयास करता है. इसका उद्देश्य है बुरी सोच या बुरी ख़्वाहिशों को दबाना और कुचलना. ==जेहाद अल असग़र == जेहाद अल असग़र का उद्देश्य [[इस्लाम]] के संरक्षण के लिए संघर्ष करना होता है. जब इस्लाम के अनुपालन की आज़ादी न दी जाए, उसमें रुकावट डाली जाए, या किसी मुस्लिम देश पर हमला हो, मुसलमानों का शोषण किया जाए, उनपर अत्याचार किया जाए तो उसको रोकने की कोशिश करना और उसके लिए बलिदान देना जेहाद अल असग़र है.سخبعع س {{stub}} [[श्रेणी:इस्लाम ]] [[श्रेणी:इस्लाम धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ]] [[ar:جهاد]] [[ca:Jihad]] [[da:Jihad]] [[de:Dschihad]] [[en:Jihad]] [[eo:Ĝihado]] [[es:Yihad]] [[eu:Jihad]] [[fa:جهاد]] [[fi:Jihad]] [[fr:Jihad]] [[he:ג'יהאד]] [[hu:Dzsihád]] [[ia:Jihad]] [[id:Jihad]] [[it:Jihad]] [[ja:ジハード]] [[ku:Cîhad]] [[lv:Džihāds]] [[nl:Jihad]] [[no:Jihad]] [[pl:Dżihad]] [[pt:Jihad]] [[ro:Jihad]] [[ru:Джихад]] [[sl:Džihad]] [[sv:Jihad]] [[tr:Cihad]] [[ur:جہاد]] [[zh:圣战]] कैफाइर जिला 8264 30761 2006-10-15T12:19:14Z Matra 768 cat etc '''कैफाइर जिला''' भारतीय राज्य [[नागालैंड]] का एक [[जिला]] है । {{नागालैंड के जिले}} {{substub}} [[श्रेणी: नागालैंड के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] श्रेणी:तमिलनाडु 8265 30773 2006-10-15T12:28:28Z Matra 768 श्रेणी - तमिलनाडु श्रेणी - तमिलनाडु श्रेणी:विकिपीडिया 8266 30786 2006-10-15T13:04:35Z Matra 768 श्रेणी - विकिपीडिया श्रेणी - विकिपीडिया विकिपीडिया:विकिपीडियाक्या नहीं है 8267 30789 2006-10-15T13:09:56Z Matra 768 Redirect [[विकिपीडिया:विकिपीडिया क्या नहीं है]] #Redirect [[विकिपीडिया:विकिपीडिया क्या नहीं है]] मोहम्मद कैफ़ 8269 30797 2006-10-15T15:36:55Z अभिषेकपाण्डेय 794 '''मोहम्मद कैफ़''' [[भारत]] के एक [[क्रिकेट]] खिलाड़ी हैं । ये [[इलाहाबाद]] नगर के निवासी हैं । {{substub}} {{प्रमुख भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी}} [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] गंगोत्रि 8271 30816 2006-10-15T16:51:33Z Matra 768 Redirect [[गंगोत्री]] #Redirect [[गंगोत्री]] गुवाहाटी विश्वविद्यालय 8272 30847 2006-10-15T17:25:33Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''गुवाहाटी विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] असम विश्वविद्यालय 8273 30846 2006-10-15T17:25:26Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''असम विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] देवी अहील्या विश्वविद्यालय 8274 30845 2006-10-15T17:24:50Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] देवी अहील्या विश्वविद्यालय [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] उस्मानिया विश्वविद्यालय 8275 30950 2006-10-16T08:25:30Z Debashish 130 उस्मानिया विश्वविद्याल्य का नाम बदलकर उस्मानिया विश्वविद्यालय कर दिया गया है: विश्वविद्यालय was � '''उस्मानिया विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] हैदराबाद विश्वविद्यालय 8276 30843 2006-10-15T17:24:11Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''हैदराबाद विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] कुरुक्षेत्र विश्वविद्यालय 8277 30842 2006-10-15T17:24:03Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''कुरुक्षेत्र विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] हिसार विश्वविद्यालय 8278 30841 2006-10-15T17:23:35Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''हिसार विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] बाबा साहव भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय 8279 30840 2006-10-15T17:23:28Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''बाबा साहव भीमराव अंबेडकर बिहार विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] मदुरै विश्वविद्यालय 8280 30839 2006-10-15T17:23:00Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''मदुरै विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] केरल विश्वविद्यालय 8281 30838 2006-10-15T17:22:53Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''केरल विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] माखनलाल चतुर्वेदी पत्रकारिता विश्वविद्यालय 8282 30837 2006-10-15T17:22:18Z Matra 768 [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] '''माखनलाल चतुर्वेदी पत्रकारिता विश्वविद्यालय''' [[भारत]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है. {{substub}} [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] क्षत्रिय 8284 45974 2007-01-24T23:34:49Z Murtasa 83 '''क्षत्रिय''' हिन्दू समाज की एक जाति है. {{substub}} [[en:Kshatriya]] [[es:Chatria]] [[fr:Kshatriya]] [[ja:クシャトリヤ]] [[nl:Kshattriya]] [[pt:Xatria]] [[ru:Кшатрий]] [[sv:Kshatriya]] [[zh:刹帝利]] श्रेणी:मछली 8285 30860 2006-10-15T17:38:53Z Matra 768 श्रेणी - मछली श्रेणी - मछली कतला 8286 30863 2006-10-15T17:41:56Z Matra 768 {{सबस्टब}} [[श्रेणी:मछली]] '''कतला''' [[मछली]] की एक जाती है. {{सबस्टब}} [[श्रेणी:मछली]] श्रेणी:ब्रिटेन 8287 30865 2006-10-15T17:44:31Z Matra 768 श्रेणी - ब्रिटेन श्रेणी - ब्रिटेन महेन्द्र सिंह धोनी 8288 31148 2006-10-17T16:33:13Z अभिषेकपाण्डेय 794 Redirect करने का प्रयास #REDIRECT [[महेंद्र सिंह धोनी]] श्रेणी:आस्ट्रेलिया 8289 30873 2006-10-15T18:05:26Z Matra 768 श्रेणी - आस्ट्रेलिया श्रेणी - आस्ट्रेलिया अभियंता 8290 38256 2006-12-14T19:11:43Z Escarbot 542 robot Adding: [[sr:Инжењер]] अभियंता वह व्यक्ति है जिसे [[अभियाँत्रिकी]] की एक या एक से अधिक शाखाओं मे प्रशिक्षण प्राप्त हो अथवा जो कि व्यावसायिक रूप से [[अभियाँत्रिकी]] सम्बन्धित कार्य कर रहा हो । कभी कभी इन्हे यंत्रवेत्ता भी कहा जाता है | यद्यपि अभियंता एक शुद्ध हिन्दी शब्द है लेकिन बोलचाल की भाषा मे इसके स्थान पर अंग्रेजी भाषा के इंजीनियर (Engineer) शब्द का प्रयोग अधिक होता है ।एक अभियंता का मुख्य कार्य होता है समस्याओं का समाधान करना । इसके लिये उन्हें प्राय: उच्च शिक्षा मे पाये हुए अपने प्रशिक्षण और तकनीक का अनुप्रयोग करना पड़ता है । अधिकतर अभियंता [[अभियाँत्रिकी]] की किसी एक शाखा मे प्रशिक्षण तथा शिक्षा प्राप्त होते हैं । [[cs:Inženýr]] [[da:Ingeniør]] [[de:Ingenieur]] [[en:Engineer]] [[eo:Inĝeniero]] [[fi:Insinööri]] [[fr:Ingénieur]] [[he:מהנדס]] [[id:Insinyur]] [[ja:技術者]] [[nl:Ingenieur]] [[nn:Ingeniør]] [[no:Ingeniør]] [[pl:Inżynier]] [[ro:Inginer]] [[ru:Инженер]] [[simple:Engineer]] [[sr:Инжењер]] [[sv:Ingenjör]] [[th:วิศวกร]] [[uk:Інженер]] [[vi:Kỹ sư]] [[zh:工程师]] 1 फरवरी 8291 42368 2007-01-11T08:25:24Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:1 febrewaori]] {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 32वॉ दिन है। साल मे अभी और 333 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 334)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Februarie]] [[an:1 de frebero]] [[ar:1 فبراير]] [[ast:1 de febreru]] [[be:1 лютага]] [[bg:1 февруари]] [[bpy:ফেব্রুয়ারী ১]] [[br:1añ C'hwevrer]] [[bs:1. februar]] [[ca:1 de febrer]] [[ceb:Pebrero 1]] [[co:1 frivaghju]] [[cs:1. únor]] [[csb:1 gromicznika]] [[cv:Нарăс, 1]] [[cy:1 Chwefror]] [[da:1. februar]] [[de:1. Februar]] [[el:1 Φεβρουαρίου]] [[en:February 1]] [[eo:1-a de februaro]] [[es:1 de febrero]] [[et:1. veebruar]] [[eu:Otsailaren 1]] [[fi:1. helmikuuta]] [[fiu-vro:1. radokuu päiv]] [[fo:1. februar]] [[fr:1er février]] [[frp:1ér fevriér]] [[fur:1 di Fevrâr]] [[fy:1 febrewaris]] [[ga:1 Feabhra]] [[gd:1 an Gearran]] [[gl:1 de febreiro]] [[he:1 בפברואר]] [[hr:1. veljače]] [[hu:Február 1]] [[ia:1 de februario]] [[id:1 Februari]] [[ie:1 februar]] [[ilo:Febrero 1]] [[io:1 di februaro]] [[is:1. febrúar]] [[it:1 febbraio]] [[ja:2月1日]] [[jv:1 Februari]] [[ka:1 თებერვალი]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ko:2월 1일]] [[ksh:1. Febrowaa]] [[ku:1'ê reşemiyê]] [[la:1 Februarii]] [[lb:1. Februar]] [[li:1 februari]] [[lmo:01 02]] [[lt:Vasario 1]] [[mk:1 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 1]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:1 Februari]] [[nap:1 'e frevaro]] [[nds-nl:1 febrewaori]] [[nl:1 februari]] [[nn:1. februar]] [[no:1. februar]] [[nov:1 de februare]] [[nrm:1 Févri]] [[oc:1èr de febrièr]] [[os:1 февралы]] [[pam:Pebreru 1]] [[pl:1 lutego]] [[pt:1 de Fevereiro]] [[ro:1 februarie]] [[ru:1 февраля]] [[scn:1 di frivaru]] [[sco:1 Februar]] [[se:Guovvamánu 1.]] [[simple:February 1]] [[sk:1. február]] [[sl:1. februar]] [[sq:1 Shkurt]] [[sr:1. фебруар]] [[su:1 Pébruari]] [[sv:1 februari]] [[sw:1 Februari]] [[ta:பெப்ரவரி 1]] [[te:ఫిబ్రవరి 1]] [[th:1 กุมภาพันธ์]] [[tl:Pebrero 1]] [[tr:1 Şubat]] [[tt:1. Febräl]] [[uk:1 лютого]] [[vec:1 de febraro]] [[vi:1 tháng 2]] [[wa:1î d' fevrî]] [[war:Pebrero 1]] [[zh:2月1日]] [[zh-yue:2月1日]] 9 फरवरी 8292 30908 2006-10-15T20:42:43Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 40वॉ दिन है। साल मे अभी और 325 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 326)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Februarie]] [[ar:9 فبراير]] [[an:9 de frebero]] [[frp:9ér fevriér]] [[ast:9 de febreru]] [[be:9 лютага]] [[bs:9. februar]] [[br:9añ C'hwevrer]] [[bg:9 февруари]] [[ca:9 de febrer]] [[cv:Нарăс, 9]] [[ceb:Pebrero 9]] [[cs:9. únor]] [[co:9 frivaghju]] [[cy:9 Chwefror]] [[da:9. februar]] [[de:9. Februar]] [[el:9 Φεβρουαρίου]] [[en:February 9]] [[eo:9-a de februaro]] [[es:9 de febrero]] [[et:9. veebruar]] [[eu:Otsailaren 9]] [[fo:9. februar]] [[fr:9er février]] [[fy:9 febrewaris]] [[fur:9 di Fevrâr]] [[ga:9 Feabhra]] [[gd:9 an Gearran]] [[gl:9 de febreiro]] [[ko:2월 9일]] [[hr:9. veljače]] [[io:9 di februaro]] [[ilo:Febrero 9]] [[id:9 Februari]] [[ia:9 de februario]] [[ie:9 februar]] [[os:9 февралы]] [[is:9. febrúar]] [[it:9 febbraio]] [[he:9 בפברואר]] [[jv:9 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:9 თებერვალი]] [[csb:9 gromicznika]] [[sw:9 Februari]] [[ku:9'ê reşemiyê]] [[la:9 Februarii]] [[lb:9. Februar]] [[lt:Vasario 9]] [[li:9 februari]] [[lmo:09 02]] [[hu:Február 9]] [[mk:9 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 9]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:9 Februari]] [[nl:9 februari]] [[ja:2月9日]] [[nap:9 'e frevaro]] [[no:9. februar]] [[nn:9. februar]] [[oc:9èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 9]] [[pl:9 lutego]] [[pt:9 de Fevereiro]] [[ksh:9. Febrowaa]] [[ro:9 februarie]] [[ru:9 февраля]] [[war:Pebrero 9]] [[se:Guovvamánu 9.]] [[sco:9 Februar]] [[sq:9 Shkurt]] [[scn:9 di frivaru]] [[simple:February 9]] [[sk:9. február]] [[sl:9. februar]] [[sr:9. фебруар]] [[fi:9. helmikuuta]] [[sv:9 februari]] [[tl:Pebrero 9]] [[tt:9. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 9]] [[th:9 กุมภาพันธ์]] [[vi:9 tháng 2]] [[tr:9 Şubat]] [[uk:9 лютого]] [[vec:9 de febraro]] [[wa:9î d' fevrî]] [[zh-yue:2月9日]] [[zh:2月9日]] 8 फरवरी 8293 30910 2006-10-15T20:43:20Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 39वॉ दिन है। साल मे अभी और 326 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 327)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Februarie]] [[ar:8 فبراير]] [[an:8 de frebero]] [[frp:8ér fevriér]] [[ast:8 de febreru]] [[be:8 лютага]] [[bs:8. februar]] [[br:8añ C'hwevrer]] [[bg:8 февруари]] [[ca:8 de febrer]] [[cv:Нарăс, 8]] [[ceb:Pebrero 8]] [[cs:8. únor]] [[co:8 frivaghju]] [[cy:8 Chwefror]] [[da:8. februar]] [[de:8. Februar]] [[el:8 Φεβρουαρίου]] [[en:February 8]] [[eo:8-a de februaro]] [[es:8 de febrero]] [[et:8. veebruar]] [[eu:Otsailaren 8]] [[fo:8. februar]] [[fr:8er février]] [[fy:8 febrewaris]] [[fur:8 di Fevrâr]] [[ga:8 Feabhra]] [[gd:8 an Gearran]] [[gl:8 de febreiro]] [[ko:2월 8일]] [[hr:8. veljače]] [[io:8 di februaro]] [[ilo:Febrero 8]] [[id:8 Februari]] [[ia:8 de februario]] [[ie:8 februar]] [[os:8 февралы]] [[is:8. febrúar]] [[it:8 febbraio]] [[he:8 בפברואר]] [[jv:8 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:8 თებერვალი]] [[csb:8 gromicznika]] [[sw:8 Februari]] [[ku:8'ê reşemiyê]] [[la:8 Februarii]] [[lb:8. Februar]] [[lt:Vasario 8]] [[li:8 februari]] [[lmo:08 02]] [[hu:Február 8]] [[mk:8 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 8]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:8 Februari]] [[nl:8 februari]] [[ja:2月8日]] [[nap:8 'e frevaro]] [[no:8. februar]] [[nn:8. februar]] [[oc:8èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 8]] [[pl:8 lutego]] [[pt:8 de Fevereiro]] [[ksh:8. Febrowaa]] [[ro:8 februarie]] [[ru:8 февраля]] [[war:Pebrero 8]] [[se:Guovvamánu 8.]] [[sco:8 Februar]] [[sq:8 Shkurt]] [[scn:8 di frivaru]] [[simple:February 8]] [[sk:8. február]] [[sl:8. februar]] [[sr:8. фебруар]] [[fi:8. helmikuuta]] [[sv:8 februari]] [[tl:Pebrero 8]] [[tt:8. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 8]] [[th:8 กุมภาพันธ์]] [[vi:8 tháng 2]] [[tr:8 Şubat]] [[uk:8 лютого]] [[vec:8 de febraro]] [[wa:8î d' fevrî]] [[zh-yue:2月8日]] [[zh:2月8日]] 7 फरवरी 8294 30911 2006-10-15T20:43:43Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 38वॉ दिन है। साल मे अभी और 327 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 328)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Februarie]] [[ar:7 فبراير]] [[an:7 de frebero]] [[frp:7ér fevriér]] [[ast:7 de febreru]] [[be:7 лютага]] [[bs:7. februar]] [[br:7añ C'hwevrer]] [[bg:7 февруари]] [[ca:7 de febrer]] [[cv:Нарăс, 7]] [[ceb:Pebrero 7]] [[cs:7. únor]] [[co:7 frivaghju]] [[cy:7 Chwefror]] [[da:7. februar]] [[de:7. Februar]] [[el:7 Φεβρουαρίου]] [[en:February 7]] [[eo:7-a de februaro]] [[es:7 de febrero]] [[et:7. veebruar]] [[eu:Otsailaren 7]] [[fo:7. februar]] [[fr:7er février]] [[fy:7 febrewaris]] [[fur:7 di Fevrâr]] [[ga:7 Feabhra]] [[gd:7 an Gearran]] [[gl:7 de febreiro]] [[ko:2월 7일]] [[hr:7. veljače]] [[io:7 di februaro]] [[ilo:Febrero 7]] [[id:7 Februari]] [[ia:7 de februario]] [[ie:7 februar]] [[os:7 февралы]] [[is:7. febrúar]] [[it:7 febbraio]] [[he:7 בפברואר]] [[jv:7 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:7 თებერვალი]] [[csb:7 gromicznika]] [[sw:7 Februari]] [[ku:7'ê reşemiyê]] [[la:7 Februarii]] [[lb:7. Februar]] [[lt:Vasario 7]] [[li:7 februari]] [[lmo:07 02]] [[hu:Február 7]] [[mk:7 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 7]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:7 Februari]] [[nl:7 februari]] [[ja:2月7日]] [[nap:7 'e frevaro]] [[no:7. februar]] [[nn:7. februar]] [[oc:7èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 7]] [[pl:7 lutego]] [[pt:7 de Fevereiro]] [[ksh:7. Febrowaa]] [[ro:7 februarie]] [[ru:7 февраля]] [[war:Pebrero 7]] [[se:Guovvamánu 7.]] [[sco:7 Februar]] [[sq:7 Shkurt]] [[scn:7 di frivaru]] [[simple:February 7]] [[sk:7. február]] [[sl:7. februar]] [[sr:7. фебруар]] [[fi:7. helmikuuta]] [[sv:7 februari]] [[tl:Pebrero 7]] [[tt:7. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 7]] [[th:7 กุมภาพันธ์]] [[vi:7 tháng 2]] [[tr:7 Şubat]] [[uk:7 лютого]] [[vec:7 de febraro]] [[wa:7î d' fevrî]] [[zh-yue:2月7日]] [[zh:2月7日]] 6 फरवरी 8295 30912 2006-10-15T20:44:20Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 37वॉ दिन है। साल मे अभी और 328 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 329)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Februarie]] [[ar:6 فبراير]] [[an:6 de frebero]] [[frp:6ér fevriér]] [[ast:6 de febreru]] [[be:6 лютага]] [[bs:6. februar]] [[br:6añ C'hwevrer]] [[bg:6 февруари]] [[ca:6 de febrer]] [[cv:Нарăс, 6]] [[ceb:Pebrero 6]] [[cs:6. únor]] [[co:6 frivaghju]] [[cy:6 Chwefror]] [[da:6. februar]] [[de:6. Februar]] [[el:6 Φεβρουαρίου]] [[en:February 6]] [[eo:6-a de februaro]] [[es:6 de febrero]] [[et:6. veebruar]] [[eu:Otsailaren 6]] [[fo:6. februar]] [[fr:6er février]] [[fy:6 febrewaris]] [[fur:6 di Fevrâr]] [[ga:6 Feabhra]] [[gd:6 an Gearran]] [[gl:6 de febreiro]] [[ko:2월 6일]] [[hr:6. veljače]] [[io:6 di februaro]] [[ilo:Febrero 6]] [[id:6 Februari]] [[ia:6 de februario]] [[ie:6 februar]] [[os:6 февралы]] [[is:6. febrúar]] [[it:6 febbraio]] [[he:6 בפברואר]] [[jv:6 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:6 თებერვალი]] [[csb:6 gromicznika]] [[sw:6 Februari]] [[ku:6'ê reşemiyê]] [[la:6 Februarii]] [[lb:6. Februar]] [[lt:Vasario 6]] [[li:6 februari]] [[lmo:06 02]] [[hu:Február 6]] [[mk:6 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 6]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:6 Februari]] [[nl:6 februari]] [[ja:2月6日]] [[nap:6 'e frevaro]] [[no:6. februar]] [[nn:6. februar]] [[oc:6èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 6]] [[pl:6 lutego]] [[pt:6 de Fevereiro]] [[ksh:6. Febrowaa]] [[ro:6 februarie]] [[ru:6 февраля]] [[war:Pebrero 6]] [[se:Guovvamánu 6.]] [[sco:6 Februar]] [[sq:6 Shkurt]] [[scn:6 di frivaru]] [[simple:February 6]] [[sk:6. február]] [[sl:6. februar]] [[sr:6. фебруар]] [[fi:6. helmikuuta]] [[sv:6 februari]] [[tl:Pebrero 6]] [[tt:6. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 6]] [[th:6 กุมภาพันธ์]] [[vi:6 tháng 2]] [[tr:6 Şubat]] [[uk:6 лютого]] [[vec:6 de febraro]] [[wa:6î d' fevrî]] [[zh-yue:2月6日]] [[zh:2月6日]] 5 फरवरी 8296 30913 2006-10-15T20:44:34Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 36वॉ दिन है। साल मे अभी और 329 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 330)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Februarie]] [[ar:5 فبراير]] [[an:5 de frebero]] [[frp:5ér fevriér]] [[ast:5 de febreru]] [[be:5 лютага]] [[bs:5. februar]] [[br:5añ C'hwevrer]] [[bg:5 февруари]] [[ca:5 de febrer]] [[cv:Нарăс, 5]] [[ceb:Pebrero 5]] [[cs:5. únor]] [[co:5 frivaghju]] [[cy:5 Chwefror]] [[da:5. februar]] [[de:5. Februar]] [[el:5 Φεβρουαρίου]] [[en:February 5]] [[eo:5-a de februaro]] [[es:5 de febrero]] [[et:5. veebruar]] [[eu:Otsailaren 5]] [[fo:5. februar]] [[fr:5er février]] [[fy:5 febrewaris]] [[fur:5 di Fevrâr]] [[ga:5 Feabhra]] [[gd:5 an Gearran]] [[gl:5 de febreiro]] [[ko:2월 5일]] [[hr:5. veljače]] [[io:5 di februaro]] [[ilo:Febrero 5]] [[id:5 Februari]] [[ia:5 de februario]] [[ie:5 februar]] [[os:5 февралы]] [[is:5. febrúar]] [[it:5 febbraio]] [[he:5 בפברואר]] [[jv:5 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:5 თებერვალი]] [[csb:5 gromicznika]] [[sw:5 Februari]] [[ku:5'ê reşemiyê]] [[la:5 Februarii]] [[lb:5. Februar]] [[lt:Vasario 5]] [[li:5 februari]] [[lmo:05 02]] [[hu:Február 5]] [[mk:5 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 5]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:5 Februari]] [[nl:5 februari]] [[ja:2月5日]] [[nap:5 'e frevaro]] [[no:5. februar]] [[nn:5. februar]] [[oc:5èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 5]] [[pl:5 lutego]] [[pt:5 de Fevereiro]] [[ksh:5. Febrowaa]] [[ro:5 februarie]] [[ru:5 февраля]] [[war:Pebrero 5]] [[se:Guovvamánu 5.]] [[sco:5 Februar]] [[sq:5 Shkurt]] [[scn:5 di frivaru]] [[simple:February 5]] [[sk:5. február]] [[sl:5. februar]] [[sr:5. фебруар]] [[fi:5. helmikuuta]] [[sv:5 februari]] [[tl:Pebrero 5]] [[tt:5. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 5]] [[th:5 กุมภาพันธ์]] [[vi:5 tháng 2]] [[tr:5 Şubat]] [[uk:5 лютого]] [[vec:5 de febraro]] [[wa:5î d' fevrî]] [[zh-yue:2月5日]] [[zh:2月5日]] 4 फरवरी 8297 30914 2006-10-15T20:44:50Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 35वॉ दिन है। साल मे अभी और 330 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 331)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Februarie]] [[ar:4 فبراير]] [[an:4 de frebero]] [[frp:4ér fevriér]] [[ast:4 de febreru]] [[be:4 лютага]] [[bs:4. februar]] [[br:4añ C'hwevrer]] [[bg:4 февруари]] [[ca:4 de febrer]] [[cv:Нарăс, 4]] [[ceb:Pebrero 4]] [[cs:4. únor]] [[co:4 frivaghju]] [[cy:4 Chwefror]] [[da:4. februar]] [[de:4. Februar]] [[el:4 Φεβρουαρίου]] [[en:February 4]] [[eo:4-a de februaro]] [[es:4 de febrero]] [[et:4. veebruar]] [[eu:Otsailaren 4]] [[fo:4. februar]] [[fr:4er février]] [[fy:4 febrewaris]] [[fur:4 di Fevrâr]] [[ga:4 Feabhra]] [[gd:4 an Gearran]] [[gl:4 de febreiro]] [[ko:2월 4일]] [[hr:4. veljače]] [[io:4 di februaro]] [[ilo:Febrero 4]] [[id:4 Februari]] [[ia:4 de februario]] [[ie:4 februar]] [[os:4 февралы]] [[is:4. febrúar]] [[it:4 febbraio]] [[he:4 בפברואר]] [[jv:4 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:4 თებერვალი]] [[csb:4 gromicznika]] [[sw:4 Februari]] [[ku:4'ê reşemiyê]] [[la:4 Februarii]] [[lb:4. Februar]] [[lt:Vasario 4]] [[li:4 februari]] [[lmo:04 02]] [[hu:Február 4]] [[mk:4 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 4]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:4 Februari]] [[nl:4 februari]] [[ja:2月4日]] [[nap:4 'e frevaro]] [[no:4. februar]] [[nn:4. februar]] [[oc:4èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 4]] [[pl:4 lutego]] [[pt:4 de Fevereiro]] [[ksh:4. Febrowaa]] [[ro:4 februarie]] [[ru:4 февраля]] [[war:Pebrero 4]] [[se:Guovvamánu 4.]] [[sco:4 Februar]] [[sq:4 Shkurt]] [[scn:4 di frivaru]] [[simple:February 4]] [[sk:4. február]] [[sl:4. februar]] [[sr:4. фебруар]] [[fi:4. helmikuuta]] [[sv:4 februari]] [[tl:Pebrero 4]] [[tt:4. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 4]] [[th:4 กุมภาพันธ์]] [[vi:4 tháng 2]] [[tr:4 Şubat]] [[uk:4 лютого]] [[vec:4 de febraro]] [[wa:4î d' fevrî]] [[zh-yue:2月4日]] [[zh:2月4日]] 3 फरवरी 8298 30915 2006-10-15T20:45:59Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 34वॉ दिन है। साल मे अभी और 331 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 332)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Februarie]] [[ar:3 فبراير]] [[an:3 de frebero]] [[frp:3ér fevriér]] [[ast:3 de febreru]] [[be:3 лютага]] [[bs:3. februar]] [[br:3añ C'hwevrer]] [[bg:3 февруари]] [[ca:3 de febrer]] [[cv:Нарăс, 3]] [[ceb:Pebrero 3]] [[cs:3. únor]] [[co:3 frivaghju]] [[cy:3 Chwefror]] [[da:3. februar]] [[de:3. Februar]] [[el:3 Φεβρουαρίου]] [[en:February 3]] [[eo:3-a de februaro]] [[es:3 de febrero]] [[et:3. veebruar]] [[eu:Otsailaren 3]] [[fo:3. februar]] [[fr:3er février]] [[fy:3 febrewaris]] [[fur:3 di Fevrâr]] [[ga:3 Feabhra]] [[gd:3 an Gearran]] [[gl:3 de febreiro]] [[ko:2월 3일]] [[hr:3. veljače]] [[io:3 di februaro]] [[ilo:Febrero 3]] [[id:3 Februari]] [[ia:3 de februario]] [[ie:3 februar]] [[os:3 февралы]] [[is:3. febrúar]] [[it:3 febbraio]] [[he:3 בפברואר]] [[jv:3 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:3 თებერვალი]] [[csb:3 gromicznika]] [[sw:3 Februari]] [[ku:3'ê reşemiyê]] [[la:3 Februarii]] [[lb:3. Februar]] [[lt:Vasario 3]] [[li:3 februari]] [[lmo:03 02]] [[hu:Február 3]] [[mk:3 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 3]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:3 Februari]] [[nl:3 februari]] [[ja:2月3日]] [[nap:3 'e frevaro]] [[no:3. februar]] [[nn:3. februar]] [[oc:3èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 3]] [[pl:3 lutego]] [[pt:3 de Fevereiro]] [[ksh:3. Febrowaa]] [[ro:3 februarie]] [[ru:3 февраля]] [[war:Pebrero 3]] [[se:Guovvamánu 3.]] [[sco:3 Februar]] [[sq:3 Shkurt]] [[scn:3 di frivaru]] [[simple:February 3]] [[sk:3. február]] [[sl:3. februar]] [[sr:3. фебруар]] [[fi:3. helmikuuta]] [[sv:3 februari]] [[tl:Pebrero 3]] [[tt:3. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 3]] [[th:3 กุมภาพันธ์]] [[vi:3 tháng 2]] [[tr:3 Şubat]] [[uk:3 лютого]] [[vec:3 de febraro]] [[wa:3î d' fevrî]] [[zh-yue:2月3日]] [[zh:2月3日]] 2 फरवरी 8299 30925 2006-10-15T20:49:26Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 33वॉ दिन है। साल मे अभी और 332 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 333)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Februarie]] [[ar:2 فبراير]] [[an:2 de frebero]] [[frp:2ér fevriér]] [[ast:2 de febreru]] [[be:2 лютага]] [[bs:2. februar]] [[br:2añ C'hwevrer]] [[bg:2 февруари]] [[ca:2 de febrer]] [[cv:Нарăс, 2]] [[ceb:Pebrero 2]] [[cs:2. únor]] [[co:2 frivaghju]] [[cy:2 Chwefror]] [[da:2. februar]] [[de:2. Februar]] [[el:2 Φεβρουαρίου]] [[en:February 2]] [[eo:2-a de februaro]] [[es:2 de febrero]] [[et:2. veebruar]] [[eu:Otsailaren 2]] [[fo:2. februar]] [[fr:2er février]] [[fy:2 febrewaris]] [[fur:2 di Fevrâr]] [[ga:2 Feabhra]] [[gd:2 an Gearran]] [[gl:2 de febreiro]] [[ko:2월 2일]] [[hr:2. veljače]] [[io:2 di februaro]] [[ilo:Febrero 2]] [[id:2 Februari]] [[ia:2 de februario]] [[ie:2 februar]] [[os:2 февралы]] [[is:2. febrúar]] [[it:2 febbraio]] [[he:2 בפברואר]] [[jv:2 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:2 თებერვალი]] [[csb:2 gromicznika]] [[sw:2 Februari]] [[ku:2'ê reşemiyê]] [[la:2 Februarii]] [[lb:2. Februar]] [[lt:Vasario 2]] [[li:2 februari]] [[lmo:02 02]] [[hu:Február 2]] [[mk:2 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 2]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:2 Februari]] [[nl:2 februari]] [[ja:2月2日]] [[nap:2 'e frevaro]] [[no:2. februar]] [[nn:2. februar]] [[oc:2èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 2]] [[pl:2 lutego]] [[pt:2 de Fevereiro]] [[ksh:2. Febrowaa]] [[ro:2 februarie]] [[ru:2 февраля]] [[war:Pebrero 2]] [[se:Guovvamánu 2.]] [[sco:2 Februar]] [[sq:2 Shkurt]] [[scn:2 di frivaru]] [[simple:February 2]] [[sk:2. február]] [[sl:2. februar]] [[sr:2. фебруар]] [[fi:2. helmikuuta]] [[sv:2 februari]] [[tl:Pebrero 2]] [[tt:2. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 2]] [[th:2 กุมภาพันธ์]] [[vi:2 tháng 2]] [[tr:2 Şubat]] [[uk:2 лютого]] [[vec:2 de febraro]] [[wa:2î d' fevrî]] [[zh-yue:2月2日]] [[zh:2月2日]] 19 फरवरी 8300 30926 2006-10-15T20:49:37Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 50वॉ दिन है। साल मे अभी और 315 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 316)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Februarie]] [[ar:19 فبراير]] [[an:19 de frebero]] [[frp:19ér fevriér]] [[ast:19 de febreru]] [[be:19 лютага]] [[bs:19. februar]] [[br:19añ C'hwevrer]] [[bg:19 февруари]] [[ca:19 de febrer]] [[cv:Нарăс, 19]] [[ceb:Pebrero 19]] [[cs:19. únor]] [[co:19 frivaghju]] [[cy:19 Chwefror]] [[da:19. februar]] [[de:19. Februar]] [[el:19 Φεβρουαρίου]] [[en:February 19]] [[eo:19-a de februaro]] [[es:19 de febrero]] [[et:19. veebruar]] [[eu:Otsailaren 19]] [[fo:19. februar]] [[fr:19er février]] [[fy:19 febrewaris]] [[fur:19 di Fevrâr]] [[ga:19 Feabhra]] [[gd:19 an Gearran]] [[gl:19 de febreiro]] [[ko:2월 19일]] [[hr:19. veljače]] [[io:19 di februaro]] [[ilo:Febrero 19]] [[id:19 Februari]] [[ia:19 de februario]] [[ie:19 februar]] [[os:19 февралы]] [[is:19. febrúar]] [[it:19 febbraio]] [[he:19 בפברואר]] [[jv:19 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:19 თებერვალი]] [[csb:19 gromicznika]] [[sw:19 Februari]] [[ku:19'ê reşemiyê]] [[la:19 Februarii]] [[lb:19. Februar]] [[lt:Vasario 19]] [[li:19 februari]] [[lmo:019 02]] [[hu:Február 19]] [[mk:19 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 19]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:19 Februari]] [[nl:19 februari]] [[ja:2月19日]] [[nap:19 'e frevaro]] [[no:19. februar]] [[nn:19. februar]] [[oc:19èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 19]] [[pl:19 lutego]] [[pt:19 de Fevereiro]] [[ksh:19. Febrowaa]] [[ro:19 februarie]] [[ru:19 февраля]] [[war:Pebrero 19]] [[se:Guovvamánu 19.]] [[sco:19 Februar]] [[sq:19 Shkurt]] [[scn:19 di frivaru]] [[simple:February 19]] [[sk:19. február]] [[sl:19. februar]] [[sr:19. фебруар]] [[fi:19. helmikuuta]] [[sv:19 februari]] [[tl:Pebrero 19]] [[tt:19. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 19]] [[th:19 กุมภาพันธ์]] [[vi:19 tháng 2]] [[tr:19 Şubat]] [[uk:19 лютого]] [[vec:19 de febraro]] [[wa:19î d' fevrî]] [[zh-yue:2月19日]] [[zh:2月19日]] 18 फरवरी 8301 30927 2006-10-15T20:49:47Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 49वॉ दिन है। साल मे अभी और 316 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 317)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Februarie]] [[ar:18 فبراير]] [[an:18 de frebero]] [[frp:18ér fevriér]] [[ast:18 de febreru]] [[be:18 лютага]] [[bs:18. februar]] [[br:18añ C'hwevrer]] [[bg:18 февруари]] [[ca:18 de febrer]] [[cv:Нарăс, 18]] [[ceb:Pebrero 18]] [[cs:18. únor]] [[co:18 frivaghju]] [[cy:18 Chwefror]] [[da:18. februar]] [[de:18. Februar]] [[el:18 Φεβρουαρίου]] [[en:February 18]] [[eo:18-a de februaro]] [[es:18 de febrero]] [[et:18. veebruar]] [[eu:Otsailaren 18]] [[fo:18. februar]] [[fr:18er février]] [[fy:18 febrewaris]] [[fur:18 di Fevrâr]] [[ga:18 Feabhra]] [[gd:18 an Gearran]] [[gl:18 de febreiro]] [[ko:2월 18일]] [[hr:18. veljače]] [[io:18 di februaro]] [[ilo:Febrero 18]] [[id:18 Februari]] [[ia:18 de februario]] [[ie:18 februar]] [[os:18 февралы]] [[is:18. febrúar]] [[it:18 febbraio]] [[he:18 בפברואר]] [[jv:18 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:18 თებერვალი]] [[csb:18 gromicznika]] [[sw:18 Februari]] [[ku:18'ê reşemiyê]] [[la:18 Februarii]] [[lb:18. Februar]] [[lt:Vasario 18]] [[li:18 februari]] [[lmo:018 02]] [[hu:Február 18]] [[mk:18 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 18]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:18 Februari]] [[nl:18 februari]] [[ja:2月18日]] [[nap:18 'e frevaro]] [[no:18. februar]] [[nn:18. februar]] [[oc:18èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 18]] [[pl:18 lutego]] [[pt:18 de Fevereiro]] [[ksh:18. Febrowaa]] [[ro:18 februarie]] [[ru:18 февраля]] [[war:Pebrero 18]] [[se:Guovvamánu 18.]] [[sco:18 Februar]] [[sq:18 Shkurt]] [[scn:18 di frivaru]] [[simple:February 18]] [[sk:18. február]] [[sl:18. februar]] [[sr:18. фебруар]] [[fi:18. helmikuuta]] [[sv:18 februari]] [[tl:Pebrero 18]] [[tt:18. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 18]] [[th:18 กุมภาพันธ์]] [[vi:18 tháng 2]] [[tr:18 Şubat]] [[uk:18 лютого]] [[vec:18 de febraro]] [[wa:18î d' fevrî]] [[zh-yue:2月18日]] [[zh:2月18日]] 17 फरवरी 8302 30928 2006-10-15T20:49:58Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 48वॉ दिन है। साल मे अभी और 317 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 318)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Februarie]] [[ar:17 فبراير]] [[an:17 de frebero]] [[frp:17ér fevriér]] [[ast:17 de febreru]] [[be:17 лютага]] [[bs:17. februar]] [[br:17añ C'hwevrer]] [[bg:17 февруари]] [[ca:17 de febrer]] [[cv:Нарăс, 17]] [[ceb:Pebrero 17]] [[cs:17. únor]] [[co:17 frivaghju]] [[cy:17 Chwefror]] [[da:17. februar]] [[de:17. Februar]] [[el:17 Φεβρουαρίου]] [[en:February 17]] [[eo:17-a de februaro]] [[es:17 de febrero]] [[et:17. veebruar]] [[eu:Otsailaren 17]] [[fo:17. februar]] [[fr:17er février]] [[fy:17 febrewaris]] [[fur:17 di Fevrâr]] [[ga:17 Feabhra]] [[gd:17 an Gearran]] [[gl:17 de febreiro]] [[ko:2월 17일]] [[hr:17. veljače]] [[io:17 di februaro]] [[ilo:Febrero 17]] [[id:17 Februari]] [[ia:17 de februario]] [[ie:17 februar]] [[os:17 февралы]] [[is:17. febrúar]] [[it:17 febbraio]] [[he:17 בפברואר]] [[jv:17 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:17 თებერვალი]] [[csb:17 gromicznika]] [[sw:17 Februari]] [[ku:17'ê reşemiyê]] [[la:17 Februarii]] [[lb:17. Februar]] [[lt:Vasario 17]] [[li:17 februari]] [[lmo:017 02]] [[hu:Február 17]] [[mk:17 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 17]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:17 Februari]] [[nl:17 februari]] [[ja:2月17日]] [[nap:17 'e frevaro]] [[no:17. februar]] [[nn:17. februar]] [[oc:17èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 17]] [[pl:17 lutego]] [[pt:17 de Fevereiro]] [[ksh:17. Febrowaa]] [[ro:17 februarie]] [[ru:17 февраля]] [[war:Pebrero 17]] [[se:Guovvamánu 17.]] [[sco:17 Februar]] [[sq:17 Shkurt]] [[scn:17 di frivaru]] [[simple:February 17]] [[sk:17. február]] [[sl:17. februar]] [[sr:17. фебруар]] [[fi:17. helmikuuta]] [[sv:17 februari]] [[tl:Pebrero 17]] [[tt:17. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 17]] [[th:17 กุมภาพันธ์]] [[vi:17 tháng 2]] [[tr:17 Şubat]] [[uk:17 лютого]] [[vec:17 de febraro]] [[wa:17î d' fevrî]] [[zh-yue:2月17日]] [[zh:2月17日]] 16 फरवरी 8303 30929 2006-10-15T20:50:10Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 47वॉ दिन है। साल मे अभी और 318 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 319)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Februarie]] [[ar:16 فبراير]] [[an:16 de frebero]] [[frp:16ér fevriér]] [[ast:16 de febreru]] [[be:16 лютага]] [[bs:16. februar]] [[br:16añ C'hwevrer]] [[bg:16 февруари]] [[ca:16 de febrer]] [[cv:Нарăс, 16]] [[ceb:Pebrero 16]] [[cs:16. únor]] [[co:16 frivaghju]] [[cy:16 Chwefror]] [[da:16. februar]] [[de:16. Februar]] [[el:16 Φεβρουαρίου]] [[en:February 16]] [[eo:16-a de februaro]] [[es:16 de febrero]] [[et:16. veebruar]] [[eu:Otsailaren 16]] [[fo:16. februar]] [[fr:16er février]] [[fy:16 febrewaris]] [[fur:16 di Fevrâr]] [[ga:16 Feabhra]] [[gd:16 an Gearran]] [[gl:16 de febreiro]] [[ko:2월 16일]] [[hr:16. veljače]] [[io:16 di februaro]] [[ilo:Febrero 16]] [[id:16 Februari]] [[ia:16 de februario]] [[ie:16 februar]] [[os:16 февралы]] [[is:16. febrúar]] [[it:16 febbraio]] [[he:16 בפברואר]] [[jv:16 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:16 თებერვალი]] [[csb:16 gromicznika]] [[sw:16 Februari]] [[ku:16'ê reşemiyê]] [[la:16 Februarii]] [[lb:16. Februar]] [[lt:Vasario 16]] [[li:16 februari]] [[lmo:016 02]] [[hu:Február 16]] [[mk:16 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 16]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:16 Februari]] [[nl:16 februari]] [[ja:2月16日]] [[nap:16 'e frevaro]] [[no:16. februar]] [[nn:16. februar]] [[oc:16èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 16]] [[pl:16 lutego]] [[pt:16 de Fevereiro]] [[ksh:16. Febrowaa]] [[ro:16 februarie]] [[ru:16 февраля]] [[war:Pebrero 16]] [[se:Guovvamánu 16.]] [[sco:16 Februar]] [[sq:16 Shkurt]] [[scn:16 di frivaru]] [[simple:February 16]] [[sk:16. február]] [[sl:16. februar]] [[sr:16. фебруар]] [[fi:16. helmikuuta]] [[sv:16 februari]] [[tl:Pebrero 16]] [[tt:16. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 16]] [[th:16 กุมภาพันธ์]] [[vi:16 tháng 2]] [[tr:16 Şubat]] [[uk:16 лютого]] [[vec:16 de febraro]] [[wa:16î d' fevrî]] [[zh-yue:2月16日]] [[zh:2月16日]] 15 फरवरी 8304 30930 2006-10-15T20:50:22Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 46वॉ दिन है। साल मे अभी और 319 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 320)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Februarie]] [[ar:15 فبراير]] [[an:15 de frebero]] [[frp:15ér fevriér]] [[ast:15 de febreru]] [[be:15 лютага]] [[bs:15. februar]] [[br:15añ C'hwevrer]] [[bg:15 февруари]] [[ca:15 de febrer]] [[cv:Нарăс, 15]] [[ceb:Pebrero 15]] [[cs:15. únor]] [[co:15 frivaghju]] [[cy:15 Chwefror]] [[da:15. februar]] [[de:15. Februar]] [[el:15 Φεβρουαρίου]] [[en:February 15]] [[eo:15-a de februaro]] [[es:15 de febrero]] [[et:15. veebruar]] [[eu:Otsailaren 15]] [[fo:15. februar]] [[fr:15er février]] [[fy:15 febrewaris]] [[fur:15 di Fevrâr]] [[ga:15 Feabhra]] [[gd:15 an Gearran]] [[gl:15 de febreiro]] [[ko:2월 15일]] [[hr:15. veljače]] [[io:15 di februaro]] [[ilo:Febrero 15]] [[id:15 Februari]] [[ia:15 de februario]] [[ie:15 februar]] [[os:15 февралы]] [[is:15. febrúar]] [[it:15 febbraio]] [[he:15 בפברואר]] [[jv:15 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:15 თებერვალი]] [[csb:15 gromicznika]] [[sw:15 Februari]] [[ku:15'ê reşemiyê]] [[la:15 Februarii]] [[lb:15. Februar]] [[lt:Vasario 15]] [[li:15 februari]] [[lmo:015 02]] [[hu:Február 15]] [[mk:15 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 15]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:15 Februari]] [[nl:15 februari]] [[ja:2月15日]] [[nap:15 'e frevaro]] [[no:15. februar]] [[nn:15. februar]] [[oc:15èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 15]] [[pl:15 lutego]] [[pt:15 de Fevereiro]] [[ksh:15. Febrowaa]] [[ro:15 februarie]] [[ru:15 февраля]] [[war:Pebrero 15]] [[se:Guovvamánu 15.]] [[sco:15 Februar]] [[sq:15 Shkurt]] [[scn:15 di frivaru]] [[simple:February 15]] [[sk:15. február]] [[sl:15. februar]] [[sr:15. фебруар]] [[fi:15. helmikuuta]] [[sv:15 februari]] [[tl:Pebrero 15]] [[tt:15. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 15]] [[th:15 กุมภาพันธ์]] [[vi:15 tháng 2]] [[tr:15 Şubat]] [[uk:15 лютого]] [[vec:15 de febraro]] [[wa:15î d' fevrî]] [[zh-yue:2月15日]] [[zh:2月15日]] 14 फरवरी 8305 30931 2006-10-15T20:50:34Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 45वॉ दिन है। साल मे अभी और 320 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 321)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Februarie]] [[ar:14 فبراير]] [[an:14 de frebero]] [[frp:14ér fevriér]] [[ast:14 de febreru]] [[be:14 лютага]] [[bs:14. februar]] [[br:14añ C'hwevrer]] [[bg:14 февруари]] [[ca:14 de febrer]] [[cv:Нарăс, 14]] [[ceb:Pebrero 14]] [[cs:14. únor]] [[co:14 frivaghju]] [[cy:14 Chwefror]] [[da:14. februar]] [[de:14. Februar]] [[el:14 Φεβρουαρίου]] [[en:February 14]] [[eo:14-a de februaro]] [[es:14 de febrero]] [[et:14. veebruar]] [[eu:Otsailaren 14]] [[fo:14. februar]] [[fr:14er février]] [[fy:14 febrewaris]] [[fur:14 di Fevrâr]] [[ga:14 Feabhra]] [[gd:14 an Gearran]] [[gl:14 de febreiro]] [[ko:2월 14일]] [[hr:14. veljače]] [[io:14 di februaro]] [[ilo:Febrero 14]] [[id:14 Februari]] [[ia:14 de februario]] [[ie:14 februar]] [[os:14 февралы]] [[is:14. febrúar]] [[it:14 febbraio]] [[he:14 בפברואר]] [[jv:14 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:14 თებერვალი]] [[csb:14 gromicznika]] [[sw:14 Februari]] [[ku:14'ê reşemiyê]] [[la:14 Februarii]] [[lb:14. Februar]] [[lt:Vasario 14]] [[li:14 februari]] [[lmo:014 02]] [[hu:Február 14]] [[mk:14 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 14]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:14 Februari]] [[nl:14 februari]] [[ja:2月14日]] [[nap:14 'e frevaro]] [[no:14. februar]] [[nn:14. februar]] [[oc:14èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 14]] [[pl:14 lutego]] [[pt:14 de Fevereiro]] [[ksh:14. Febrowaa]] [[ro:14 februarie]] [[ru:14 февраля]] [[war:Pebrero 14]] [[se:Guovvamánu 14.]] [[sco:14 Februar]] [[sq:14 Shkurt]] [[scn:14 di frivaru]] [[simple:February 14]] [[sk:14. február]] [[sl:14. februar]] [[sr:14. фебруар]] [[fi:14. helmikuuta]] [[sv:14 februari]] [[tl:Pebrero 14]] [[tt:14. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 14]] [[th:14 กุมภาพันธ์]] [[vi:14 tháng 2]] [[tr:14 Şubat]] [[uk:14 лютого]] [[vec:14 de febraro]] [[wa:14î d' fevrî]] [[zh-yue:2月14日]] [[zh:2月14日]] 13 फरवरी 8306 30932 2006-10-15T20:50:47Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 44वॉ दिन है। साल मे अभी और 321 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 322)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Februarie]] [[ar:13 فبراير]] [[an:13 de frebero]] [[frp:13ér fevriér]] [[ast:13 de febreru]] [[be:13 лютага]] [[bs:13. februar]] [[br:13añ C'hwevrer]] [[bg:13 февруари]] [[ca:13 de febrer]] [[cv:Нарăс, 13]] [[ceb:Pebrero 13]] [[cs:13. únor]] [[co:13 frivaghju]] [[cy:13 Chwefror]] [[da:13. februar]] [[de:13. Februar]] [[el:13 Φεβρουαρίου]] [[en:February 13]] [[eo:13-a de februaro]] [[es:13 de febrero]] [[et:13. veebruar]] [[eu:Otsailaren 13]] [[fo:13. februar]] [[fr:13er février]] [[fy:13 febrewaris]] [[fur:13 di Fevrâr]] [[ga:13 Feabhra]] [[gd:13 an Gearran]] [[gl:13 de febreiro]] [[ko:2월 13일]] [[hr:13. veljače]] [[io:13 di februaro]] [[ilo:Febrero 13]] [[id:13 Februari]] [[ia:13 de februario]] [[ie:13 februar]] [[os:13 февралы]] [[is:13. febrúar]] [[it:13 febbraio]] [[he:13 בפברואר]] [[jv:13 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:13 თებერვალი]] [[csb:13 gromicznika]] [[sw:13 Februari]] [[ku:13'ê reşemiyê]] [[la:13 Februarii]] [[lb:13. Februar]] [[lt:Vasario 13]] [[li:13 februari]] [[lmo:013 02]] [[hu:Február 13]] [[mk:13 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 13]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:13 Februari]] [[nl:13 februari]] [[ja:2月13日]] [[nap:13 'e frevaro]] [[no:13. februar]] [[nn:13. februar]] [[oc:13èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 13]] [[pl:13 lutego]] [[pt:13 de Fevereiro]] [[ksh:13. Febrowaa]] [[ro:13 februarie]] [[ru:13 февраля]] [[war:Pebrero 13]] [[se:Guovvamánu 13.]] [[sco:13 Februar]] [[sq:13 Shkurt]] [[scn:13 di frivaru]] [[simple:February 13]] [[sk:13. február]] [[sl:13. februar]] [[sr:13. фебруар]] [[fi:13. helmikuuta]] [[sv:13 februari]] [[tl:Pebrero 13]] [[tt:13. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 13]] [[th:13 กุมภาพันธ์]] [[vi:13 tháng 2]] [[tr:13 Şubat]] [[uk:13 лютого]] [[vec:13 de febraro]] [[wa:13î d' fevrî]] [[zh-yue:2月13日]] [[zh:2月13日]] 12 फरवरी 8307 30933 2006-10-15T20:50:59Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 43वॉ दिन है। साल मे अभी और 322 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 323)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Februarie]] [[ar:12 فبراير]] [[an:12 de frebero]] [[frp:12ér fevriér]] [[ast:12 de febreru]] [[be:12 лютага]] [[bs:12. februar]] [[br:12añ C'hwevrer]] [[bg:12 февруари]] [[ca:12 de febrer]] [[cv:Нарăс, 12]] [[ceb:Pebrero 12]] [[cs:12. únor]] [[co:12 frivaghju]] [[cy:12 Chwefror]] [[da:12. februar]] [[de:12. Februar]] [[el:12 Φεβρουαρίου]] [[en:February 12]] [[eo:12-a de februaro]] [[es:12 de febrero]] [[et:12. veebruar]] [[eu:Otsailaren 12]] [[fo:12. februar]] [[fr:12er février]] [[fy:12 febrewaris]] [[fur:12 di Fevrâr]] [[ga:12 Feabhra]] [[gd:12 an Gearran]] [[gl:12 de febreiro]] [[ko:2월 12일]] [[hr:12. veljače]] [[io:12 di februaro]] [[ilo:Febrero 12]] [[id:12 Februari]] [[ia:12 de februario]] [[ie:12 februar]] [[os:12 февралы]] [[is:12. febrúar]] [[it:12 febbraio]] [[he:12 בפברואר]] [[jv:12 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:12 თებერვალი]] [[csb:12 gromicznika]] [[sw:12 Februari]] [[ku:12'ê reşemiyê]] [[la:12 Februarii]] [[lb:12. Februar]] [[lt:Vasario 12]] [[li:12 februari]] [[lmo:012 02]] [[hu:Február 12]] [[mk:12 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 12]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:12 Februari]] [[nl:12 februari]] [[ja:2月12日]] [[nap:12 'e frevaro]] [[no:12. februar]] [[nn:12. februar]] [[oc:12èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 12]] [[pl:12 lutego]] [[pt:12 de Fevereiro]] [[ksh:12. Febrowaa]] [[ro:12 februarie]] [[ru:12 февраля]] [[war:Pebrero 12]] [[se:Guovvamánu 12.]] [[sco:12 Februar]] [[sq:12 Shkurt]] [[scn:12 di frivaru]] [[simple:February 12]] [[sk:12. február]] [[sl:12. februar]] [[sr:12. фебруар]] [[fi:12. helmikuuta]] [[sv:12 februari]] [[tl:Pebrero 12]] [[tt:12. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 12]] [[th:12 กุมภาพันธ์]] [[vi:12 tháng 2]] [[tr:12 Şubat]] [[uk:12 лютого]] [[vec:12 de febraro]] [[wa:12î d' fevrî]] [[zh-yue:2月12日]] [[zh:2月12日]] 11 फरवरी 8308 30934 2006-10-15T20:51:13Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 42वॉ दिन है। साल मे अभी और 323 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 324)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Februarie]] [[ar:11 فبراير]] [[an:11 de frebero]] [[frp:11ér fevriér]] [[ast:11 de febreru]] [[be:11 лютага]] [[bs:11. februar]] [[br:11añ C'hwevrer]] [[bg:11 февруари]] [[ca:11 de febrer]] [[cv:Нарăс, 11]] [[ceb:Pebrero 11]] [[cs:11. únor]] [[co:11 frivaghju]] [[cy:11 Chwefror]] [[da:11. februar]] [[de:11. Februar]] [[el:11 Φεβρουαρίου]] [[en:February 11]] [[eo:11-a de februaro]] [[es:11 de febrero]] [[et:11. veebruar]] [[eu:Otsailaren 11]] [[fo:11. februar]] [[fr:11er février]] [[fy:11 febrewaris]] [[fur:11 di Fevrâr]] [[ga:11 Feabhra]] [[gd:11 an Gearran]] [[gl:11 de febreiro]] [[ko:2월 11일]] [[hr:11. veljače]] [[io:11 di februaro]] [[ilo:Febrero 11]] [[id:11 Februari]] [[ia:11 de februario]] [[ie:11 februar]] [[os:11 февралы]] [[is:11. febrúar]] [[it:11 febbraio]] [[he:11 בפברואר]] [[jv:11 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:11 თებერვალი]] [[csb:11 gromicznika]] [[sw:11 Februari]] [[ku:11'ê reşemiyê]] [[la:11 Februarii]] [[lb:11. Februar]] [[lt:Vasario 11]] [[li:11 februari]] [[lmo:011 02]] [[hu:Február 11]] [[mk:11 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 11]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:11 Februari]] [[nl:11 februari]] [[ja:2月11日]] [[nap:11 'e frevaro]] [[no:11. februar]] [[nn:11. februar]] [[oc:11èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 11]] [[pl:11 lutego]] [[pt:11 de Fevereiro]] [[ksh:11. Febrowaa]] [[ro:11 februarie]] [[ru:11 февраля]] [[war:Pebrero 11]] [[se:Guovvamánu 11.]] [[sco:11 Februar]] [[sq:11 Shkurt]] [[scn:11 di frivaru]] [[simple:February 11]] [[sk:11. február]] [[sl:11. februar]] [[sr:11. фебруар]] [[fi:11. helmikuuta]] [[sv:11 februari]] [[tl:Pebrero 11]] [[tt:11. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 11]] [[th:11 กุมภาพันธ์]] [[vi:11 tháng 2]] [[tr:11 Şubat]] [[uk:11 лютого]] [[vec:11 de febraro]] [[wa:11î d' fevrî]] [[zh-yue:2月11日]] [[zh:2月11日]] 10 फरवरी 8309 30935 2006-10-15T20:51:24Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 41वॉ दिन है। साल मे अभी और 324 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 325)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Februarie]] [[ar:10 فبراير]] [[an:10 de frebero]] [[frp:10ér fevriér]] [[ast:10 de febreru]] [[be:10 лютага]] [[bs:10. februar]] [[br:10añ C'hwevrer]] [[bg:10 февруари]] [[ca:10 de febrer]] [[cv:Нарăс, 10]] [[ceb:Pebrero 10]] [[cs:10. únor]] [[co:10 frivaghju]] [[cy:10 Chwefror]] [[da:10. februar]] [[de:10. Februar]] [[el:10 Φεβρουαρίου]] [[en:February 10]] [[eo:10-a de februaro]] [[es:10 de febrero]] [[et:10. veebruar]] [[eu:Otsailaren 10]] [[fo:10. februar]] [[fr:10er février]] [[fy:10 febrewaris]] [[fur:10 di Fevrâr]] [[ga:10 Feabhra]] [[gd:10 an Gearran]] [[gl:10 de febreiro]] [[ko:2월 10일]] [[hr:10. veljače]] [[io:10 di februaro]] [[ilo:Febrero 10]] [[id:10 Februari]] [[ia:10 de februario]] [[ie:10 februar]] [[os:10 февралы]] [[is:10. febrúar]] [[it:10 febbraio]] [[he:10 בפברואר]] [[jv:10 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:10 თებერვალი]] [[csb:10 gromicznika]] [[sw:10 Februari]] [[ku:10'ê reşemiyê]] [[la:10 Februarii]] [[lb:10. Februar]] [[lt:Vasario 10]] [[li:10 februari]] [[lmo:010 02]] [[hu:Február 10]] [[mk:10 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 10]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:10 Februari]] [[nl:10 februari]] [[ja:2月10日]] [[nap:10 'e frevaro]] [[no:10. februar]] [[nn:10. februar]] [[oc:10èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 10]] [[pl:10 lutego]] [[pt:10 de Fevereiro]] [[ksh:10. Febrowaa]] [[ro:10 februarie]] [[ru:10 февраля]] [[war:Pebrero 10]] [[se:Guovvamánu 10.]] [[sco:10 Februar]] [[sq:10 Shkurt]] [[scn:10 di frivaru]] [[simple:February 10]] [[sk:10. február]] [[sl:10. februar]] [[sr:10. фебруар]] [[fi:10. helmikuuta]] [[sv:10 februari]] [[tl:Pebrero 10]] [[tt:10. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 10]] [[th:10 กุมภาพันธ์]] [[vi:10 tháng 2]] [[tr:10 Şubat]] [[uk:10 лютого]] [[vec:10 de febraro]] [[wa:10î d' fevrî]] [[zh-yue:2月10日]] [[zh:2月10日]] 28 फरवरी 8310 30916 2006-10-15T20:46:13Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 59वॉ दिन है। साल मे अभी और 306 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 307)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Februarie]] [[ar:28 فبراير]] [[an:28 de frebero]] [[frp:28ér fevriér]] [[ast:28 de febreru]] [[be:28 лютага]] [[bs:28. februar]] [[br:28añ C'hwevrer]] [[bg:28 февруари]] [[ca:28 de febrer]] [[cv:Нарăс, 28]] [[ceb:Pebrero 28]] [[cs:28. únor]] [[co:28 frivaghju]] [[cy:28 Chwefror]] [[da:28. februar]] [[de:28. Februar]] [[el:28 Φεβρουαρίου]] [[en:February 28]] [[eo:28-a de februaro]] [[es:28 de febrero]] [[et:28. veebruar]] [[eu:Otsailaren 28]] [[fo:28. februar]] [[fr:28er février]] [[fy:28 febrewaris]] [[fur:28 di Fevrâr]] [[ga:28 Feabhra]] [[gd:28 an Gearran]] [[gl:28 de febreiro]] [[ko:2월 28일]] [[hr:28. veljače]] [[io:28 di februaro]] [[ilo:Febrero 28]] [[id:28 Februari]] [[ia:28 de februario]] [[ie:28 februar]] [[os:28 февралы]] [[is:28. febrúar]] [[it:28 febbraio]] [[he:28 בפברואר]] [[jv:28 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:28 თებერვალი]] [[csb:28 gromicznika]] [[sw:28 Februari]] [[ku:28'ê reşemiyê]] [[la:28 Februarii]] [[lb:28. Februar]] [[lt:Vasario 28]] [[li:28 februari]] [[lmo:028 02]] [[hu:Február 28]] [[mk:28 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 28]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:28 Februari]] [[nl:28 februari]] [[ja:2月28日]] [[nap:28 'e frevaro]] [[no:28. februar]] [[nn:28. februar]] [[oc:28èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 28]] [[pl:28 lutego]] [[pt:28 de Fevereiro]] [[ksh:28. Febrowaa]] [[ro:28 februarie]] [[ru:28 февраля]] [[war:Pebrero 28]] [[se:Guovvamánu 28.]] [[sco:28 Februar]] [[sq:28 Shkurt]] [[scn:28 di frivaru]] [[simple:February 28]] [[sk:28. február]] [[sl:28. februar]] [[sr:28. фебруар]] [[fi:28. helmikuuta]] [[sv:28 februari]] [[tl:Pebrero 28]] [[tt:28. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 28]] [[th:28 กุมภาพันธ์]] [[vi:28 tháng 2]] [[tr:28 Şubat]] [[uk:28 лютого]] [[vec:28 de febraro]] [[wa:28î d' fevrî]] [[zh-yue:2月28日]] [[zh:2月28日]] 26 फरवरी 8311 30918 2006-10-15T20:46:44Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 57वॉ दिन है। साल मे अभी और 308 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 309)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Februarie]] [[ar:26 فبراير]] [[an:26 de frebero]] [[frp:26ér fevriér]] [[ast:26 de febreru]] [[be:26 лютага]] [[bs:26. februar]] [[br:26añ C'hwevrer]] [[bg:26 февруари]] [[ca:26 de febrer]] [[cv:Нарăс, 26]] [[ceb:Pebrero 26]] [[cs:26. únor]] [[co:26 frivaghju]] [[cy:26 Chwefror]] [[da:26. februar]] [[de:26. Februar]] [[el:26 Φεβρουαρίου]] [[en:February 26]] [[eo:26-a de februaro]] [[es:26 de febrero]] [[et:26. veebruar]] [[eu:Otsailaren 26]] [[fo:26. februar]] [[fr:26er février]] [[fy:26 febrewaris]] [[fur:26 di Fevrâr]] [[ga:26 Feabhra]] [[gd:26 an Gearran]] [[gl:26 de febreiro]] [[ko:2월 26일]] [[hr:26. veljače]] [[io:26 di februaro]] [[ilo:Febrero 26]] [[id:26 Februari]] [[ia:26 de februario]] [[ie:26 februar]] [[os:26 февралы]] [[is:26. febrúar]] [[it:26 febbraio]] [[he:26 בפברואר]] [[jv:26 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:26 თებერვალი]] [[csb:26 gromicznika]] [[sw:26 Februari]] [[ku:26'ê reşemiyê]] [[la:26 Februarii]] [[lb:26. Februar]] [[lt:Vasario 26]] [[li:26 februari]] [[lmo:026 02]] [[hu:Február 26]] [[mk:26 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 26]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:26 Februari]] [[nl:26 februari]] [[ja:2月26日]] [[nap:26 'e frevaro]] [[no:26. februar]] [[nn:26. februar]] [[oc:26èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 26]] [[pl:26 lutego]] [[pt:26 de Fevereiro]] [[ksh:26. Febrowaa]] [[ro:26 februarie]] [[ru:26 февраля]] [[war:Pebrero 26]] [[se:Guovvamánu 26.]] [[sco:26 Februar]] [[sq:26 Shkurt]] [[scn:26 di frivaru]] [[simple:February 26]] [[sk:26. február]] [[sl:26. februar]] [[sr:26. фебруар]] [[fi:26. helmikuuta]] [[sv:26 februari]] [[tl:Pebrero 26]] [[tt:26. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 26]] [[th:26 กุมภาพันธ์]] [[vi:26 tháng 2]] [[tr:26 Şubat]] [[uk:26 лютого]] [[vec:26 de febraro]] [[wa:26î d' fevrî]] [[zh-yue:2月26日]] [[zh:2月26日]] 25 फरवरी 8312 30919 2006-10-15T20:47:06Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 56वॉ दिन है। साल मे अभी और 309 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 310)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Februarie]] [[ar:25 فبراير]] [[an:25 de frebero]] [[frp:25ér fevriér]] [[ast:25 de febreru]] [[be:25 лютага]] [[bs:25. februar]] [[br:25añ C'hwevrer]] [[bg:25 февруари]] [[ca:25 de febrer]] [[cv:Нарăс, 25]] [[ceb:Pebrero 25]] [[cs:25. únor]] [[co:25 frivaghju]] [[cy:25 Chwefror]] [[da:25. februar]] [[de:25. Februar]] [[el:25 Φεβρουαρίου]] [[en:February 25]] [[eo:25-a de februaro]] [[es:25 de febrero]] [[et:25. veebruar]] [[eu:Otsailaren 25]] [[fo:25. februar]] [[fr:25er février]] [[fy:25 febrewaris]] [[fur:25 di Fevrâr]] [[ga:25 Feabhra]] [[gd:25 an Gearran]] [[gl:25 de febreiro]] [[ko:2월 25일]] [[hr:25. veljače]] [[io:25 di februaro]] [[ilo:Febrero 25]] [[id:25 Februari]] [[ia:25 de februario]] [[ie:25 februar]] [[os:25 февралы]] [[is:25. febrúar]] [[it:25 febbraio]] [[he:25 בפברואר]] [[jv:25 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:25 თებერვალი]] [[csb:25 gromicznika]] [[sw:25 Februari]] [[ku:25'ê reşemiyê]] [[la:25 Februarii]] [[lb:25. Februar]] [[lt:Vasario 25]] [[li:25 februari]] [[lmo:025 02]] [[hu:Február 25]] [[mk:25 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 25]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:25 Februari]] [[nl:25 februari]] [[ja:2月25日]] [[nap:25 'e frevaro]] [[no:25. februar]] [[nn:25. februar]] [[oc:25èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 25]] [[pl:25 lutego]] [[pt:25 de Fevereiro]] [[ksh:25. Febrowaa]] [[ro:25 februarie]] [[ru:25 февраля]] [[war:Pebrero 25]] [[se:Guovvamánu 25.]] [[sco:25 Februar]] [[sq:25 Shkurt]] [[scn:25 di frivaru]] [[simple:February 25]] [[sk:25. február]] [[sl:25. februar]] [[sr:25. фебруар]] [[fi:25. helmikuuta]] [[sv:25 februari]] [[tl:Pebrero 25]] [[tt:25. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 25]] [[th:25 กุมภาพันธ์]] [[vi:25 tháng 2]] [[tr:25 Şubat]] [[uk:25 лютого]] [[vec:25 de febraro]] [[wa:25î d' fevrî]] [[zh-yue:2月25日]] [[zh:2月25日]] 24 फरवरी 8313 30920 2006-10-15T20:47:20Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 55वॉ दिन है। साल मे अभी और 310 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 311)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Februarie]] [[ar:24 فبراير]] [[an:24 de frebero]] [[frp:24ér fevriér]] [[ast:24 de febreru]] [[be:24 лютага]] [[bs:24. februar]] [[br:24añ C'hwevrer]] [[bg:24 февруари]] [[ca:24 de febrer]] [[cv:Нарăс, 24]] [[ceb:Pebrero 24]] [[cs:24. únor]] [[co:24 frivaghju]] [[cy:24 Chwefror]] [[da:24. februar]] [[de:24. Februar]] [[el:24 Φεβρουαρίου]] [[en:February 24]] [[eo:24-a de februaro]] [[es:24 de febrero]] [[et:24. veebruar]] [[eu:Otsailaren 24]] [[fo:24. februar]] [[fr:24er février]] [[fy:24 febrewaris]] [[fur:24 di Fevrâr]] [[ga:24 Feabhra]] [[gd:24 an Gearran]] [[gl:24 de febreiro]] [[ko:2월 24일]] [[hr:24. veljače]] [[io:24 di februaro]] [[ilo:Febrero 24]] [[id:24 Februari]] [[ia:24 de februario]] [[ie:24 februar]] [[os:24 февралы]] [[is:24. febrúar]] [[it:24 febbraio]] [[he:24 בפברואר]] [[jv:24 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:24 თებერვალი]] [[csb:24 gromicznika]] [[sw:24 Februari]] [[ku:24'ê reşemiyê]] [[la:24 Februarii]] [[lb:24. Februar]] [[lt:Vasario 24]] [[li:24 februari]] [[lmo:024 02]] [[hu:Február 24]] [[mk:24 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 24]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:24 Februari]] [[nl:24 februari]] [[ja:2月24日]] [[nap:24 'e frevaro]] [[no:24. februar]] [[nn:24. februar]] [[oc:24èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 24]] [[pl:24 lutego]] [[pt:24 de Fevereiro]] [[ksh:24. Febrowaa]] [[ro:24 februarie]] [[ru:24 февраля]] [[war:Pebrero 24]] [[se:Guovvamánu 24.]] [[sco:24 Februar]] [[sq:24 Shkurt]] [[scn:24 di frivaru]] [[simple:February 24]] [[sk:24. február]] [[sl:24. februar]] [[sr:24. фебруар]] [[fi:24. helmikuuta]] [[sv:24 februari]] [[tl:Pebrero 24]] [[tt:24. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 24]] [[th:24 กุมภาพันธ์]] [[vi:24 tháng 2]] [[tr:24 Şubat]] [[uk:24 лютого]] [[vec:24 de febraro]] [[wa:24î d' fevrî]] [[zh-yue:2月24日]] [[zh:2月24日]] 23 फरवरी 8314 30921 2006-10-15T20:47:50Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 54वॉ दिन है। साल मे अभी और 311 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 312)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Februarie]] [[ar:23 فبراير]] [[an:23 de frebero]] [[frp:23ér fevriér]] [[ast:23 de febreru]] [[be:23 лютага]] [[bs:23. februar]] [[br:23añ C'hwevrer]] [[bg:23 февруари]] [[ca:23 de febrer]] [[cv:Нарăс, 23]] [[ceb:Pebrero 23]] [[cs:23. únor]] [[co:23 frivaghju]] [[cy:23 Chwefror]] [[da:23. februar]] [[de:23. Februar]] [[el:23 Φεβρουαρίου]] [[en:February 23]] [[eo:23-a de februaro]] [[es:23 de febrero]] [[et:23. veebruar]] [[eu:Otsailaren 23]] [[fo:23. februar]] [[fr:23er février]] [[fy:23 febrewaris]] [[fur:23 di Fevrâr]] [[ga:23 Feabhra]] [[gd:23 an Gearran]] [[gl:23 de febreiro]] [[ko:2월 23일]] [[hr:23. veljače]] [[io:23 di februaro]] [[ilo:Febrero 23]] [[id:23 Februari]] [[ia:23 de februario]] [[ie:23 februar]] [[os:23 февралы]] [[is:23. febrúar]] [[it:23 febbraio]] [[he:23 בפברואר]] [[jv:23 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:23 თებერვალი]] [[csb:23 gromicznika]] [[sw:23 Februari]] [[ku:23'ê reşemiyê]] [[la:23 Februarii]] [[lb:23. Februar]] [[lt:Vasario 23]] [[li:23 februari]] [[lmo:023 02]] [[hu:Február 23]] [[mk:23 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 23]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:23 Februari]] [[nl:23 februari]] [[ja:2月23日]] [[nap:23 'e frevaro]] [[no:23. februar]] [[nn:23. februar]] [[oc:23èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 23]] [[pl:23 lutego]] [[pt:23 de Fevereiro]] [[ksh:23. Febrowaa]] [[ro:23 februarie]] [[ru:23 февраля]] [[war:Pebrero 23]] [[se:Guovvamánu 23.]] [[sco:23 Februar]] [[sq:23 Shkurt]] [[scn:23 di frivaru]] [[simple:February 23]] [[sk:23. február]] [[sl:23. februar]] [[sr:23. фебруар]] [[fi:23. helmikuuta]] [[sv:23 februari]] [[tl:Pebrero 23]] [[tt:23. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 23]] [[th:23 กุมภาพันธ์]] [[vi:23 tháng 2]] [[tr:23 Şubat]] [[uk:23 лютого]] [[vec:23 de febraro]] [[wa:23î d' fevrî]] [[zh-yue:2月23日]] [[zh:2月23日]] 22 फरवरी 8315 30922 2006-10-15T20:48:22Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 53वॉ दिन है। साल मे अभी और 312 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 313)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Februarie]] [[ar:22 فبراير]] [[an:22 de frebero]] [[frp:22ér fevriér]] [[ast:22 de febreru]] [[be:22 лютага]] [[bs:22. februar]] [[br:22añ C'hwevrer]] [[bg:22 февруари]] [[ca:22 de febrer]] [[cv:Нарăс, 22]] [[ceb:Pebrero 22]] [[cs:22. únor]] [[co:22 frivaghju]] [[cy:22 Chwefror]] [[da:22. februar]] [[de:22. Februar]] [[el:22 Φεβρουαρίου]] [[en:February 22]] [[eo:22-a de februaro]] [[es:22 de febrero]] [[et:22. veebruar]] [[eu:Otsailaren 22]] [[fo:22. februar]] [[fr:22er février]] [[fy:22 febrewaris]] [[fur:22 di Fevrâr]] [[ga:22 Feabhra]] [[gd:22 an Gearran]] [[gl:22 de febreiro]] [[ko:2월 22일]] [[hr:22. veljače]] [[io:22 di februaro]] [[ilo:Febrero 22]] [[id:22 Februari]] [[ia:22 de februario]] [[ie:22 februar]] [[os:22 февралы]] [[is:22. febrúar]] [[it:22 febbraio]] [[he:22 בפברואר]] [[jv:22 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:22 თებერვალი]] [[csb:22 gromicznika]] [[sw:22 Februari]] [[ku:22'ê reşemiyê]] [[la:22 Februarii]] [[lb:22. Februar]] [[lt:Vasario 22]] [[li:22 februari]] [[lmo:022 02]] [[hu:Február 22]] [[mk:22 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 22]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:22 Februari]] [[nl:22 februari]] [[ja:2月22日]] [[nap:22 'e frevaro]] [[no:22. februar]] [[nn:22. februar]] [[oc:22èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 22]] [[pl:22 lutego]] [[pt:22 de Fevereiro]] [[ksh:22. Febrowaa]] [[ro:22 februarie]] [[ru:22 февраля]] [[war:Pebrero 22]] [[se:Guovvamánu 22.]] [[sco:22 Februar]] [[sq:22 Shkurt]] [[scn:22 di frivaru]] [[simple:February 22]] [[sk:22. február]] [[sl:22. februar]] [[sr:22. фебруар]] [[fi:22. helmikuuta]] [[sv:22 februari]] [[tl:Pebrero 22]] [[tt:22. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 22]] [[th:22 กุมภาพันธ์]] [[vi:22 tháng 2]] [[tr:22 Şubat]] [[uk:22 лютого]] [[vec:22 de febraro]] [[wa:22î d' fevrî]] [[zh-yue:2月22日]] [[zh:2月22日]] 21 फरवरी 8316 30923 2006-10-15T20:49:03Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 52वॉ दिन है। साल मे अभी और 313 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 314)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Februarie]] [[ar:21 فبراير]] [[an:21 de frebero]] [[frp:21ér fevriér]] [[ast:21 de febreru]] [[be:21 лютага]] [[bs:21. februar]] [[br:21añ C'hwevrer]] [[bg:21 февруари]] [[ca:21 de febrer]] [[cv:Нарăс, 21]] [[ceb:Pebrero 21]] [[cs:21. únor]] [[co:21 frivaghju]] [[cy:21 Chwefror]] [[da:21. februar]] [[de:21. Februar]] [[el:21 Φεβρουαρίου]] [[en:February 21]] [[eo:21-a de februaro]] [[es:21 de febrero]] [[et:21. veebruar]] [[eu:Otsailaren 21]] [[fo:21. februar]] [[fr:21er février]] [[fy:21 febrewaris]] [[fur:21 di Fevrâr]] [[ga:21 Feabhra]] [[gd:21 an Gearran]] [[gl:21 de febreiro]] [[ko:2월 21일]] [[hr:21. veljače]] [[io:21 di februaro]] [[ilo:Febrero 21]] [[id:21 Februari]] [[ia:21 de februario]] [[ie:21 februar]] [[os:21 февралы]] [[is:21. febrúar]] [[it:21 febbraio]] [[he:21 בפברואר]] [[jv:21 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:21 თებერვალი]] [[csb:21 gromicznika]] [[sw:21 Februari]] [[ku:21'ê reşemiyê]] [[la:21 Februarii]] [[lb:21. Februar]] [[lt:Vasario 21]] [[li:21 februari]] [[lmo:021 02]] [[hu:Február 21]] [[mk:21 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 21]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:21 Februari]] [[nl:21 februari]] [[ja:2月21日]] [[nap:21 'e frevaro]] [[no:21. februar]] [[nn:21. februar]] [[oc:21èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 21]] [[pl:21 lutego]] [[pt:21 de Fevereiro]] [[ksh:21. Febrowaa]] [[ro:21 februarie]] [[ru:21 февраля]] [[war:Pebrero 21]] [[se:Guovvamánu 21.]] [[sco:21 Februar]] [[sq:21 Shkurt]] [[scn:21 di frivaru]] [[simple:February 21]] [[sk:21. február]] [[sl:21. februar]] [[sr:21. фебруар]] [[fi:21. helmikuuta]] [[sv:21 februari]] [[tl:Pebrero 21]] [[tt:21. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 21]] [[th:21 กุมภาพันธ์]] [[vi:21 tháng 2]] [[tr:21 Şubat]] [[uk:21 лютого]] [[vec:21 de febraro]] [[wa:21î d' fevrî]] [[zh-yue:2月21日]] [[zh:2月21日]] 20 फरवरी 8317 30924 2006-10-15T20:49:15Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 51वॉ दिन है। साल मे अभी और 314 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 315)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Februarie]] [[ar:20 فبراير]] [[an:20 de frebero]] [[frp:20ér fevriér]] [[ast:20 de febreru]] [[be:20 лютага]] [[bs:20. februar]] [[br:20añ C'hwevrer]] [[bg:20 февруари]] [[ca:20 de febrer]] [[cv:Нарăс, 20]] [[ceb:Pebrero 20]] [[cs:20. únor]] [[co:20 frivaghju]] [[cy:20 Chwefror]] [[da:20. februar]] [[de:20. Februar]] [[el:20 Φεβρουαρίου]] [[en:February 20]] [[eo:20-a de februaro]] [[es:20 de febrero]] [[et:20. veebruar]] [[eu:Otsailaren 20]] [[fo:20. februar]] [[fr:20er février]] [[fy:20 febrewaris]] [[fur:20 di Fevrâr]] [[ga:20 Feabhra]] [[gd:20 an Gearran]] [[gl:20 de febreiro]] [[ko:2월 20일]] [[hr:20. veljače]] [[io:20 di februaro]] [[ilo:Febrero 20]] [[id:20 Februari]] [[ia:20 de februario]] [[ie:20 februar]] [[os:20 февралы]] [[is:20. febrúar]] [[it:20 febbraio]] [[he:20 בפברואר]] [[jv:20 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:20 თებერვალი]] [[csb:20 gromicznika]] [[sw:20 Februari]] [[ku:20'ê reşemiyê]] [[la:20 Februarii]] [[lb:20. Februar]] [[lt:Vasario 20]] [[li:20 februari]] [[lmo:020 02]] [[hu:Február 20]] [[mk:20 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 20]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:20 Februari]] [[nl:20 februari]] [[ja:2月20日]] [[nap:20 'e frevaro]] [[no:20. februar]] [[nn:20. februar]] [[oc:20èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 20]] [[pl:20 lutego]] [[pt:20 de Fevereiro]] [[ksh:20. Febrowaa]] [[ro:20 februarie]] [[ru:20 февраля]] [[war:Pebrero 20]] [[se:Guovvamánu 20.]] [[sco:20 Februar]] [[sq:20 Shkurt]] [[scn:20 di frivaru]] [[simple:February 20]] [[sk:20. február]] [[sl:20. februar]] [[sr:20. фебруар]] [[fi:20. helmikuuta]] [[sv:20 februari]] [[tl:Pebrero 20]] [[tt:20. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 20]] [[th:20 กุมภาพันธ์]] [[vi:20 tháng 2]] [[tr:20 Şubat]] [[uk:20 лютого]] [[vec:20 de febraro]] [[wa:20î d' fevrî]] [[zh-yue:2月20日]] [[zh:2月20日]] 27 फरवरी 8318 30917 2006-10-15T20:46:28Z Mitul0520 211 correction {{फरवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 फरवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 58वॉ दिन है। साल मे अभी और 307 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 308)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Februarie]] [[ar:27 فبراير]] [[an:27 de frebero]] [[frp:27ér fevriér]] [[ast:27 de febreru]] [[be:27 лютага]] [[bs:27. februar]] [[br:27añ C'hwevrer]] [[bg:27 февруари]] [[ca:27 de febrer]] [[cv:Нарăс, 27]] [[ceb:Pebrero 27]] [[cs:27. únor]] [[co:27 frivaghju]] [[cy:27 Chwefror]] [[da:27. februar]] [[de:27. Februar]] [[el:27 Φεβρουαρίου]] [[en:February 27]] [[eo:27-a de februaro]] [[es:27 de febrero]] [[et:27. veebruar]] [[eu:Otsailaren 27]] [[fo:27. februar]] [[fr:27er février]] [[fy:27 febrewaris]] [[fur:27 di Fevrâr]] [[ga:27 Feabhra]] [[gd:27 an Gearran]] [[gl:27 de febreiro]] [[ko:2월 27일]] [[hr:27. veljače]] [[io:27 di februaro]] [[ilo:Febrero 27]] [[id:27 Februari]] [[ia:27 de februario]] [[ie:27 februar]] [[os:27 февралы]] [[is:27. febrúar]] [[it:27 febbraio]] [[he:27 בפברואר]] [[jv:27 Februari]] [[kn:ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧]] [[ka:27 თებერვალი]] [[csb:27 gromicznika]] [[sw:27 Februari]] [[ku:27'ê reşemiyê]] [[la:27 Februarii]] [[lb:27. Februar]] [[lt:Vasario 27]] [[li:27 februari]] [[lmo:027 02]] [[hu:Február 27]] [[mk:27 февруари]] [[ml:ഫെബ്രുവരി 27]] [[mr:फेब्रुवारी १]] [[ms:27 Februari]] [[nl:27 februari]] [[ja:2月27日]] [[nap:27 'e frevaro]] [[no:27. februar]] [[nn:27. februar]] [[oc:27èr de febrièr]] [[pam:Pebreru 27]] [[pl:27 lutego]] [[pt:27 de Fevereiro]] [[ksh:27. Febrowaa]] [[ro:27 februarie]] [[ru:27 февраля]] [[war:Pebrero 27]] [[se:Guovvamánu 27.]] [[sco:27 Februar]] [[sq:27 Shkurt]] [[scn:27 di frivaru]] [[simple:February 27]] [[sk:27. február]] [[sl:27. februar]] [[sr:27. фебруар]] [[fi:27. helmikuuta]] [[sv:27 februari]] [[tl:Pebrero 27]] [[tt:27. Febräl]] [[te:ఫిబ్రవరి 27]] [[th:27 กุมภาพันธ์]] [[vi:27 tháng 2]] [[tr:27 Şubat]] [[uk:27 лютого]] [[vec:27 de febraro]] [[wa:27î d' fevrî]] [[zh-yue:2月27日]] [[zh:2月27日]] अभियाँत्रिकी 8319 30909 2006-10-15T20:42:44Z अभिषेकपाण्डेय 794 प्रथम संस्करण अभियाँत्रिकी वह विषय है जिसमे [[विज्ञान]] और [[गणित]] के अनुप्रयोगों के माध्यम से समस्याओं का समाधान किया जाता है । वह व्यक्ति जो अभियाँत्रिकी का प्रयोग व्यवसाय के रूप मे करता है, [[अभियंता]] कहलाता है । अभियाँत्रिकी एक व्यापक शब्द है । अधिकतर इसकी चर्चा इसकी किसी विशिष्ट शाखा अथवा उप-शाखाके सन्दर्भ मे होती है । अभियाँत्रिकी की कुछ मुख्य शाखाएं निम्नलिखित हैं - *[[लोक अभियाँत्रिकी]] अथवा [[जन अभियाँत्रिकी]] (Civil Engineering) *[[याँत्रिक अभियाँत्रिकी]] (Mechanical Engineering) *[[वैद्युत अभियाँत्रिकी]] (Electrical Engineering) *[[इलेक्ट्रानिकी अभियाँत्रिकी]] (Electronics Engineering) *[[संगणक अभियाँत्रिकी]] (Computer Engineering) *[[दूरसंचार अभियाँत्रिकी]] (Telecommunications Engineering) समुद्र 8320 30940 2006-10-16T07:14:30Z Anurag70 780 [[समुद्र]] [[सागर]] या [[समुद्र]] ([[:en:Sea]]) नमकीन [[पानी]] का विशाल और लगातार क्षेत्र होता है, जो [[पृथ्वी]] का ज़्यादातर हिस्सा ढके हुए है । इस सन्दर्भ में इसे [[महासागर]] ([[:en:Ocean]]) भी कहा जा सकता है । एक [[सागर]] विशेष कोई भी बड़ा नमकीन जलाशय होता है, जो पूरे या आंशिक रूप से ज़मीन से घिरा रहता है । [[सागर]] के अन्य पर्यायवाची शब्द हैं : [[जलनिधि]], [[नीरनिधि]], [[उदधि]], [[पयोधि]], [[नदीश]], [[तोयनिधि]], [[कम्पती]], [[वारीश]], [[अर्णव]] प्रमुख [[महासागर]] निम्नलिखित हैं : १ [[प्रशान्त महासागर]] ([[:en:Pacific Ocean]]) २ [[अटलान्टिक महासागर]] ([[:en:Atlantic Ocean]]) ३ [[आर्कटिक महासागर]] ([[:en:Arctic Ocean]]) ४ [[हिन्द महासागर]] ([[:en:Indian Ocean]]) ५ [[एन्टार्कटिक महासागर]] ([[:en:Antarctic Ocean]]) उस्मानिया विश्वविद्याल्य 8321 30951 2006-10-16T08:25:30Z Debashish 130 उस्मानिया विश्वविद्याल्य का नाम बदलकर उस्मानिया विश्वविद्यालय कर दिया गया है: विश्वविद्यालय was � #REDIRECT [[उस्मानिया विश्वविद्यालय]] कश्मीरी भाषा 8323 34981 2006-11-16T13:04:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ksh:Kashmiirėsch (Shprooch)]], [[no:Kasjmiri]] '''कश्मीरी भाषा''' [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] की एक प्रमुख [[भाषा]] है । {{substub}} [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[am:ካሽሚርኛ]] [[br:Kachmireg]] [[cs:Kašmírština]] [[de:Kashmiri]] [[en:Kashmiri language]] [[es:Kashmiri]] [[fr:Kashmiri]] [[id:Bahasa Kashmiri]] [[ja:カシミール語]] [[kn:ಕಾಶ್ಮೀರಿ]] [[ko:카슈미르어]] [[ks:Kŏśura zabāna]] [[ksh:Kashmiirėsch (Shprooch)]] [[nl:Kasjmiri]] [[no:Kasjmiri]] [[pl:Język kaszmirski]] [[ru:Кашмири]] [[sa:कश्मीरी]] [[sr:Кашмири језик]] [[sv:Kashmiri]] [[zh:克什米爾語]] कश्मीरी लोग 8324 30965 2006-10-16T09:30:07Z Debashish 130 भारतीय उपमहाद्वीप के [[जम्मू और कश्मीर]] राज्य के रहवासी कश्मीरी कहलाते हैं। तख्ती तंत्राश 8325 30973 2006-10-16T15:25:59Z Debashish 130 '''तख्ती''' एक [[तंत्राश]] है जिसकी मदद से आप [[विण्डोज़]] मशीनों पर हिन्दी (देवनागरी यूनीकोड) में लिख सकते हैं। इसका इस्तेमाल ८ बिट विण्डोज़ ९x में भी किया जा सकता है। तख्ती सी आधारित साफ्टवेयर है जिसे [http://jaihanumanji.blogspot.com/ हेमंत कुमार] ने तैयार किया। यह तंत्रांश मुफ्त उपलब्ध है। == यह भी देखें== * तख्ती का [http://www.geocities.com/hanu_man_ji/ अधिकारिक जालस्थल] * हेमंत का निरंतर पत्रिका पर [http://akshargram.com/nirantar/book/print/59 साक्षात्कार] विविध भारती 8327 31190 2006-10-18T01:30:26Z Mitul0520 211 link '''विविध भारती''' [[भारत]] मे सार्वजनिक क्षेत्र के [[रेडियो चैनल]] [[आकाशवाणी]] की एक प्रमुख प्रसारण सेवा है। भारत में [[रेडियो]] के श्रोताओं के बीच ये सर्वाधिक सुनी जाने वाली और बहुत लोकप्रिय सेवा है। इस पर मुख्यत: [[हिन्दी]] फ़िल्मी गीत सुनवाये जाते हैं। इसकी शुरुआत [[3 अक्टूबर]] [[1957]] को हुई थी । वर्ष 2006-2007, विविध भारती के [[स्वर्ण जयंती]] वर्ष के रूप मे भी मनाया जा रहा है । प्रारम्भ मे इसका प्रसारण केवल दो केन्द्रों, [[बम्बई]] तथा [[मद्रास]] से होता था । बाद मे धीरे धीरे लोकप्रियता के चलते [[आकाशवाणी]] के और भी केन्द्र इसका प्रसारण करने लगे। वर्तमान मे अनेकानेक केन्द्र [[आकाशवाणी]] की [[विज्ञापन]] प्रसारण सेवा के रूप मे अपने श्रोताओं को विविध भारती के कार्यक्रम सुनवाते हैं। == लोकप्रिय कार्यक्रम == वैसे तो भिन्न-भिन्न लोगों को विविध भारती के भिन्न-भिन्न कार्यक्रम अच्छे लगते हैं लेकिन कुछ कार्यक्रम ऐसे भी हैं जो कि हमेशा बहुत लोकप्रिय रहे हैं । जैसे कि -- * [[जयमाला]] * [[भूले बिसरे गीत]] * [[आप की फ़रमाइश]] * [[हवा महल]] * [[छाया गीत]] == बाहरी कडियाँ == * [http://allindiaradio.org/schedule/vb_mw.html आकाशवाणी के जालक्षेत्र पर विविध भारती फ्रिकवन्सी की जानकारी] [[श्रेणी:रेडियो]] 1 जनवरी 8330 45926 2007-01-24T21:10:35Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:1 Æfterra Gēola]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 1लॉ दिन है। साल मे अभी और 364 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 365)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Januarie]] [[an:1 de chinero]] [[ar:1 يناير]] [[ast:1 de xineru]] [[az:1 Yanvar]] [[bat-smg:Sausė 1]] [[be:1 студзеня]] [[bg:1 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১]] [[br:1añ Genver]] [[bs:1. januar]] [[ca:1 de gener]] [[ceb:Enero 1]] [[co:1 di ghjennaghju]] [[cs:1. leden]] [[csb:1 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 1]] [[cy:1 Ionawr]] [[da:1. januar]] [[de:1. Januar]] [[el:1 Ιανουαρίου]] [[en:January 1]] [[eo:1-a de januaro]] [[es:1 de enero]] [[et:1. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 1]] [[fa:۱ ژانویه]] [[fi:1. tammikuuta]] [[fiu-vro:1. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:1. januar]] [[fr:1er janvier]] [[frp:1ér janviér]] [[fur:1 di Zenâr]] [[fy:1 jannewaris]] [[ga:1 Eanáir]] [[gd:1 am Faoilleach]] [[gl:1 de xaneiro]] [[he:1 בינואר]] [[hr:1. siječnja]] [[hu:Január 1]] [[hy:Հունվար 1]] [[ia:1 de januario]] [[id:1 Januari]] [[ie:1 januar]] [[ilo:Enero 1]] [[io:1 di januaro]] [[is:1. janúar]] [[it:1 gennaio]] [[ja:1月1日]] [[jv:1 Januari]] [[ka:1 იანვარი]] [[kn:ಜನವರಿ ೧]] [[ko:1월 1일]] [[ksh:1. Jannowaa]] [[ku:1'ê rêbendanê]] [[la:1 Ianuarii]] [[lb:1. Januar]] [[lmo:01 01]] [[lt:Sausio 1]] [[mk:1 јануари]] [[ml:ജനുവരി 1]] [[ms:1 Januari]] [[nap:1 'e jennaro]] [[nds:1. Januar]] [[nds-nl:1 jannewaori]] [[nl:1 januari]] [[nn:1. januar]] [[no:1. januar]] [[nov:1 de januare]] [[nrm:1 Janvyi]] [[oc:1 de genièr]] [[os:1 январы]] [[pam:Eneru 1]] [[pl:1 stycznia]] [[pt:1 de Janeiro]] [[ro:1 ianuarie]] [[ru:1 января]] [[ru-sib:1 сечня]] [[scn:1 di jinnaru]] [[sco:1 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 1.]] [[sh:1.1.]] [[simple:January 1]] [[sk:1. január]] [[sl:1. januar]] [[sq:1 Janar]] [[sr:1. јануар]] [[su:1 Januari]] [[sv:1 januari]] [[sw:1 Januari]] [[ta:ஜனவரி 1]] [[te:జనవరి 1]] [[tg:1 Январ]] [[th:1 มกราคม]] [[tl:Enero 1]] [[tr:1 Ocak]] [[tt:1. Ğínwar]] [[uk:1 січня]] [[ur:1 جنوری]] [[vec:1 de genaro]] [[vi:1 tháng 1]] [[vls:1 januoari]] [[wa:1î d' djanvî]] [[war:Enero 1]] [[zh:1月1日]] [[zh-yue:1月1日]] 2 जनवरी 8331 31048 2006-10-17T01:24:12Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 2रॉ दिन है। साल मे अभी और 363 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 364)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Januarie]] [[ang:2 Æfterra Gēola]] [[ar:2 يناير]] [[an:2 de chinero]] [[frp:2 janviér]] [[ast:2 de xineru]] [[id:2 Januari]] [[ms:2 Januari]] [[jv:2 Januari]] [[be:2 студзеня]] [[bs:2. januar]] [[br:2 Genver]] [[bg:2 януари]] [[ca:2 de gener]] [[ceb:Enero 2]] [[cv:Кăрлач, 2]] [[cs:2. leden]] [[co:2 di ghjennaghju]] [[cy:2 Ionawr]] [[da:2. januar]] [[de:2. Januar]] [[et:2. jaanuar]] [[el:2 Ιανουαρίου]] [[es:2 de enero]] [[eo:2-a de januaro]] [[eu:Urtarrilaren 2]] [[fo:2. januar]] [[fr:2 janvier]] [[fy:2 jannewaris]] [[fur:2 di Zenâr]] [[ga:2 Eanáir]] [[gd:2 am Faoilleach]] [[gl:2 de xaneiro]] [[ko:1월 2일]] [[hr:2. siječnja]] [[io:2 di januaro]] [[ilo:Enero 2]] [[ia:2 de januario]] [[ie:2 januar]] [[os:2 январы]] [[is:2. janúar]] [[it:2 gennaio]] [[he:2 בינואר]] [[ka:2 იანვარი]] [[csb:2 stëcznika]] [[sw:2 Januari]] [[ku:2'ê rêbendanê]] [[la:2 Ianuarii]] [[lb:2. Januar]] [[lt:Sausio 2]] [[lmo:02 01]] [[hu:Január 2]] [[mk:2 јануари]] [[nl:2 januari]] [[ja:1月2日]] [[nap:2 'e jennaro]] [[no:2. januar]] [[nn:2. januar]] [[nrm:2 Janvyi]] [[oc:2 de genièr]] [[pam:Eneru 2]] [[pl:2 stycznia]] [[pt:2 de Janeiro]] [[ksh:2. Jannowaa]] [[ro:2 ianuarie]] [[ru:2 января]] [[war:Enero 2]] [[se:Ođđajagimánu 2.]] [[sco:2 Januar]] [[sq:2 Janar]] [[scn:2 di jinnaru]] [[simple:January 2]] [[sk:2. január]] [[sl:2. januar]] [[sr:2. јануар]] [[sh:2.1.]] [[fi:2. tammikuuta]] [[sv:2 januari]] [[tl:Enero 2]] [[tt:2. Ğínwar]] [[te:జనవరి 2]] [[th:2 มกราคม]] [[vi:2 tháng 1]] [[tg:2 Январ]] [[tr:2 Ocak]] [[uk:2 січня]] [[vec:2 de genaro]] [[wa:2 di djanvî]] [[zh:1月2日]] 3 जनवरी 8332 31050 2006-10-17T01:25:02Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 3रॉ दिन है। साल मे अभी और 362 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 363)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Januarie]] [[ang:3 Æfterra Gēola]] [[ar:3 يناير]] [[an:3 de chinero]] [[frp:3 janviér]] [[ast:3 de xineru]] [[id:3 Januari]] [[ms:3 Januari]] [[jv:3 Januari]] [[be:3 студзеня]] [[bs:3. januar]] [[br:3 Genver]] [[bg:3 януари]] [[ca:3 de gener]] [[ceb:Enero 3]] [[cv:Кăрлач, 3]] [[cs:3. leden]] [[co:3 di ghjennaghju]] [[cy:3 Ionawr]] [[da:3. januar]] [[de:3. Januar]] [[et:3. jaanuar]] [[el:3 Ιανουαρίου]] [[es:3 de enero]] [[eo:3-a de januaro]] [[eu:Urtarrilaren 3]] [[fo:3. januar]] [[fr:3 janvier]] [[fy:3 jannewaris]] [[fur:3 di Zenâr]] [[ga:3 Eanáir]] [[gd:3 am Faoilleach]] [[gl:3 de xaneiro]] [[ko:1월 3일]] [[hr:3. siječnja]] [[io:3 di januaro]] [[ilo:Enero 3]] [[ia:3 de januario]] [[ie:3 januar]] [[os:3 январы]] [[is:3. janúar]] [[it:3 gennaio]] [[he:3 בינואר]] [[ka:3 იანვარი]] [[csb:3 stëcznika]] [[sw:3 Januari]] [[ku:3'ê rêbendanê]] [[la:3 Ianuarii]] [[lb:3. Januar]] [[lt:Sausio 3]] [[lmo:03 01]] [[hu:Január 3]] [[mk:3 јануари]] [[nl:3 januari]] [[ja:1月3日]] [[nap:3 'e jennaro]] [[no:3. januar]] [[nn:3. januar]] [[nrm:3 Janvyi]] [[oc:3 de genièr]] [[pam:Eneru 3]] [[pl:3 stycznia]] [[pt:3 de Janeiro]] [[ksh:3. Jannowaa]] [[ro:3 ianuarie]] [[ru:3 января]] [[war:Enero 3]] [[se:Ođđajagimánu 3.]] [[sco:3 Januar]] [[sq:3 Janar]] [[scn:3 di jinnaru]] [[simple:January 3]] [[sk:3. január]] [[sl:3. januar]] [[sr:3. јануар]] [[sh:3.1.]] [[fi:3. tammikuuta]] [[sv:3 januari]] [[tl:Enero 3]] [[tt:3. Ğínwar]] [[te:జనవరి 3]] [[th:3 มกราคม]] [[vi:3 tháng 1]] [[tg:3 Январ]] [[tr:3 Ocak]] [[uk:3 січня]] [[vec:3 de genaro]] [[wa:3 di djanvî]] [[zh:1月3日]] 4 जनवरी 8333 42451 2007-01-11T15:58:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:4 jannewaori]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 4थॉ दिन है। साल मे अभी और 361 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 362)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Januarie]] [[an:4 de chinero]] [[ang:4 Æfterra Gēola]] [[ar:4 يناير]] [[ast:4 de xineru]] [[az:4 Yanvar]] [[be:4 студзеня]] [[bg:4 януари]] [[bn:জানুয়ারি ৪]] [[bpy:জানুয়ারী ৪]] [[br:4 Genver]] [[bs:4. januar]] [[ca:4 de gener]] [[ceb:Enero 4]] [[co:4 di ghjennaghju]] [[cs:4. leden]] [[csb:4 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 4]] [[cy:4 Ionawr]] [[da:4. januar]] [[de:4. Januar]] [[el:4 Ιανουαρίου]] [[en:January 4]] [[eo:4-a de januaro]] [[es:4 de enero]] [[et:4. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 4]] [[fi:4. tammikuuta]] [[fo:4. januar]] [[fr:4 janvier]] [[frp:4 janviér]] [[fur:4 di Zenâr]] [[fy:4 jannewaris]] [[ga:4 Eanáir]] [[gd:4 am Faoilleach]] [[gl:4 de xaneiro]] [[he:4 בינואר]] [[hr:4. siječnja]] [[hu:Január 4]] [[ia:4 de januario]] [[id:4 Januari]] [[ie:4 januar]] [[ilo:Enero 4]] [[io:4 di januaro]] [[is:4. janúar]] [[it:4 gennaio]] [[ja:1月4日]] [[jv:4 Januari]] [[ka:4 იანვარი]] [[ko:1월 4일]] [[ksh:4. Jannowaa]] [[ku:4'ê rêbendanê]] [[la:4 Ianuarii]] [[lb:4. Januar]] [[lmo:04 01]] [[lt:Sausio 4]] [[mk:4 јануари]] [[ml:ജനുവരി 4]] [[ms:4 Januari]] [[nap:4 'e jennaro]] [[nds:4. Januar]] [[nds-nl:4 jannewaori]] [[nl:4 januari]] [[nn:4. januar]] [[no:4. januar]] [[nov:4 de januare]] [[nrm:4 Janvyi]] [[oc:4 de genièr]] [[os:4 январы]] [[pam:Eneru 4]] [[pl:4 stycznia]] [[pt:4 de Janeiro]] [[ro:4 ianuarie]] [[ru:4 января]] [[ru-sib:4 сечня]] [[scn:4 di jinnaru]] [[sco:4 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 4.]] [[sh:4.1.]] [[simple:January 4]] [[sk:4. január]] [[sl:4. januar]] [[sq:4 Janar]] [[sr:4. јануар]] [[su:4 Januari]] [[sv:4 januari]] [[sw:4 Januari]] [[ta:ஜனவரி 4]] [[te:జనవరి 4]] [[tg:4 Январ]] [[th:4 มกราคม]] [[tl:Enero 4]] [[tr:4 Ocak]] [[tt:4. Ğínwar]] [[uk:4 січня]] [[vec:4 de genaro]] [[vi:4 tháng 1]] [[vls:4 januoari]] [[wa:4 di djanvî]] [[war:Enero 4]] [[zh:1月4日]] 9 जनवरी 8334 43441 2007-01-15T14:52:01Z Robbot 220 robot Removing: [[tg:9 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 9वॉ दिन है। साल मे अभी और 356 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 357)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Januarie]] [[an:9 de chinero]] [[ang:9 Æfterra Gēola]] [[ar:9 يناير]] [[ast:9 de xineru]] [[be:9 студзеня]] [[bg:9 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৯]] [[br:9 Genver]] [[bs:9. januar]] [[ca:9 de gener]] [[ceb:Enero 9]] [[co:9 di ghjennaghju]] [[cs:9. leden]] [[csb:9 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 9]] [[cy:9 Ionawr]] [[da:9. januar]] [[de:9. Januar]] [[el:9 Ιανουαρίου]] [[en:January 9]] [[eo:9-a de januaro]] [[es:9 de enero]] [[et:9. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 9]] [[fi:9. tammikuuta]] [[fo:9. januar]] [[fr:9 janvier]] [[frp:9 janviér]] [[fur:9 di Zenâr]] [[fy:9 jannewaris]] [[ga:9 Eanáir]] [[gd:9 am Faoilleach]] [[gl:9 de xaneiro]] [[he:9 בינואר]] [[hr:9. siječnja]] [[hu:Január 9]] [[ia:9 de januario]] [[id:9 Januari]] [[ie:9 januar]] [[ilo:Enero 9]] [[io:9 di januaro]] [[is:9. janúar]] [[it:9 gennaio]] [[ja:1月9日]] [[jv:9 Januari]] [[ka:9 იანვარი]] [[ko:1월 9일]] [[ksh:9. Jannowaa]] [[ku:9'ê rêbendanê]] [[la:9 Ianuarii]] [[lb:9. Januar]] [[lmo:09 01]] [[lt:Sausio 9]] [[mk:9 јануари]] [[ms:9 Januari]] [[nap:9 'e jennaro]] [[nds-nl:9 jannewaori]] [[nl:9 januari]] [[nn:9. januar]] [[no:9. januar]] [[nov:9 de januare]] [[nrm:9 Janvyi]] [[oc:9 de genièr]] [[os:9 январы]] [[pam:Eneru 9]] [[pl:9 stycznia]] [[pt:9 de Janeiro]] [[ro:9 ianuarie]] [[ru:9 января]] [[ru-sib:9 сечня]] [[scn:9 di jinnaru]] [[sco:9 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 9.]] [[sh:9.1.]] [[simple:January 9]] [[sk:9. január]] [[sl:9. januar]] [[sq:9 Janar]] [[sr:9. јануар]] [[su:9 Januari]] [[sv:9 januari]] [[sw:9 Januari]] [[ta:ஜனவரி 9]] [[te:జనవరి 9]] [[th:9 มกราคม]] [[tl:Enero 9]] [[tr:9 Ocak]] [[tt:9. Ğínwar]] [[uk:9 січня]] [[vec:9 de genaro]] [[vi:9 tháng 1]] [[wa:9 di djanvî]] [[war:Enero 9]] [[zh:1月9日]] 8 जनवरी 8335 42483 2007-01-11T20:56:14Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:8 jannewaori]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 8वॉ दिन है। साल मे अभी और 357 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 358)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Januarie]] [[an:8 de chinero]] [[ang:8 Æfterra Gēola]] [[ar:8 يناير]] [[ast:8 de xineru]] [[az:8 Yanvar]] [[be:8 студзеня]] [[bg:8 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৮]] [[br:8 Genver]] [[bs:8. januar]] [[ca:8 de gener]] [[ceb:Enero 8]] [[co:8 di ghjennaghju]] [[cs:8. leden]] [[csb:8 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 8]] [[cy:8 Ionawr]] [[da:8. januar]] [[de:8. Januar]] [[el:8 Ιανουαρίου]] [[en:January 8]] [[eo:8-a de januaro]] [[es:8 de enero]] [[et:8. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 8]] [[fi:8. tammikuuta]] [[fo:8. januar]] [[fr:8 janvier]] [[frp:8 janviér]] [[fur:8 di Zenâr]] [[fy:8 jannewaris]] [[ga:8 Eanáir]] [[gd:8 am Faoilleach]] [[gl:8 de xaneiro]] [[he:8 בינואר]] [[hr:8. siječnja]] [[hu:Január 8]] [[ia:8 de januario]] [[id:8 Januari]] [[ie:8 januar]] [[ilo:Enero 8]] [[io:8 di januaro]] [[is:8. janúar]] [[it:8 gennaio]] [[ja:1月8日]] [[jv:8 Januari]] [[ka:8 იანვარი]] [[ko:1월 8일]] [[ksh:8. Jannowaa]] [[ku:8'ê rêbendanê]] [[la:8 Ianuarii]] [[lb:8. Januar]] [[lmo:08 01]] [[lt:Sausio 8]] [[mk:8 јануари]] [[ms:8 Januari]] [[nap:8 'e jennaro]] [[nds-nl:8 jannewaori]] [[nl:8 januari]] [[nn:8. januar]] [[no:8. januar]] [[nov:8 de januare]] [[nrm:8 Janvyi]] [[oc:8 de genièr]] [[os:8 январы]] [[pam:Eneru 8]] [[pl:8 stycznia]] [[pt:8 de Janeiro]] [[ro:8 ianuarie]] [[ru:8 января]] [[ru-sib:8 сечня]] [[scn:8 di jinnaru]] [[sco:8 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 8.]] [[sh:8.1.]] [[simple:January 8]] [[sk:8. január]] [[sl:8. januar]] [[sq:8 Janar]] [[sr:8. јануар]] [[su:8 Januari]] [[sv:8 januari]] [[sw:8 Januari]] [[ta:ஜனவரி 8]] [[te:జనవరి 8]] [[tg:8 Январ]] [[th:8 มกราคม]] [[tl:Enero 8]] [[tr:8 Ocak]] [[tt:8. Ğínwar]] [[uk:8 січня]] [[vec:8 de genaro]] [[vi:8 tháng 1]] [[wa:8 di djanvî]] [[war:Enero 8]] [[zh:1月8日]] 7 जनवरी 8336 45913 2007-01-24T21:06:05Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:7 январы]], [[tg:7 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 7वॉ दिन है। साल मे अभी और 358 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 359)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Januarie]] [[an:7 de chinero]] [[ang:7 Æfterra Gēola]] [[ar:7 يناير]] [[ast:7 de xineru]] [[az:7 Yanvar]] [[be:7 студзеня]] [[bg:7 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৭]] [[br:7 Genver]] [[bs:7. januar]] [[ca:7 de gener]] [[ceb:Enero 7]] [[co:7 di ghjennaghju]] [[cs:7. leden]] [[csb:7 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 7]] [[cy:7 Ionawr]] [[da:7. januar]] [[de:7. Januar]] [[el:7 Ιανουαρίου]] [[en:January 7]] [[eo:7-a de januaro]] [[es:7 de enero]] [[et:7. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 7]] [[fi:7. tammikuuta]] [[fo:7. januar]] [[fr:7 janvier]] [[frp:7 janviér]] [[fur:7 di Zenâr]] [[fy:7 jannewaris]] [[ga:7 Eanáir]] [[gd:7 am Faoilleach]] [[gl:7 de xaneiro]] [[he:7 בינואר]] [[hr:7. siječnja]] [[hu:Január 7]] [[ia:7 de januario]] [[id:7 Januari]] [[ie:7 januar]] [[ilo:Enero 7]] [[io:7 di januaro]] [[is:7. janúar]] [[it:7 gennaio]] [[ja:1月7日]] [[jv:7 Januari]] [[ka:7 იანვარი]] [[ko:1월 7일]] [[ksh:7. Jannowaa]] [[ku:7'ê rêbendanê]] [[la:7 Ianuarii]] [[lb:7. Januar]] [[lmo:07 01]] [[lt:Sausio 7]] [[mk:7 јануари]] [[ms:7 Januari]] [[nap:7 'e jennaro]] [[nds-nl:7 jannewaori]] [[nl:7 januari]] [[nn:7. januar]] [[no:7. januar]] [[nov:7 de januare]] [[nrm:7 Janvyi]] [[oc:7 de genièr]] [[pam:Eneru 7]] [[pl:7 stycznia]] [[pt:7 de Janeiro]] [[ro:7 ianuarie]] [[ru:7 января]] [[ru-sib:7 сечня]] [[scn:7 di jinnaru]] [[sco:7 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 7.]] [[sh:7.1.]] [[simple:January 7]] [[sk:7. január]] [[sl:7. januar]] [[sq:7 Janar]] [[sr:7. јануар]] [[su:7 Januari]] [[sv:7 januari]] [[sw:7 Januari]] [[ta:ஜனவரி 7]] [[te:జనవరి 7]] [[th:7 มกราคม]] [[tl:Enero 7]] [[tr:7 Ocak]] [[tt:7. Ğínwar]] [[uk:7 січня]] [[vec:7 de genaro]] [[vi:7 tháng 1]] [[wa:7 di djanvî]] [[war:Enero 7]] [[zh:1月7日]] 6 जनवरी 8337 45936 2007-01-24T21:18:58Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:6 январы]], [[tg:6 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 6वॉ दिन है। साल मे अभी और 359 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 360)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Januarie]] [[an:6 de chinero]] [[ang:6 Æfterra Gēola]] [[ar:6 يناير]] [[ast:6 de xineru]] [[az:6 Yanvar]] [[be:6 студзеня]] [[bg:6 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৬]] [[br:6 Genver]] [[bs:6. januar]] [[ca:6 de gener]] [[ceb:Enero 6]] [[co:6 di ghjennaghju]] [[cs:6. leden]] [[csb:6 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 6]] [[cy:6 Ionawr]] [[da:6. januar]] [[de:6. Januar]] [[el:6 Ιανουαρίου]] [[en:January 6]] [[eo:6-a de januaro]] [[es:6 de enero]] [[et:6. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 6]] [[fi:6. tammikuuta]] [[fo:6. januar]] [[fr:6 janvier]] [[frp:6 janviér]] [[fur:6 di Zenâr]] [[fy:6 jannewaris]] [[ga:6 Eanáir]] [[gd:6 am Faoilleach]] [[gl:6 de xaneiro]] [[he:6 בינואר]] [[hr:6. siječnja]] [[hu:Január 6]] [[ia:6 de januario]] [[id:6 Januari]] [[ie:6 januar]] [[ilo:Enero 6]] [[io:6 di januaro]] [[is:6. janúar]] [[it:6 gennaio]] [[ja:1月6日]] [[jv:6 Januari]] [[ka:6 იანვარი]] [[ko:1월 6일]] [[ksh:6. Jannowaa]] [[ku:6'ê rêbendanê]] [[la:6 Ianuarii]] [[lb:6. Januar]] [[lmo:06 01]] [[lt:Sausio 6]] [[mk:6 јануари]] [[ms:6 Januari]] [[nap:6 'e jennaro]] [[nds-nl:6 jannewaori]] [[nl:6 januari]] [[nn:6. januar]] [[no:6. januar]] [[nov:6 de januare]] [[nrm:6 Janvyi]] [[oc:6 de genièr]] [[pam:Eneru 6]] [[pl:6 stycznia]] [[pt:6 de Janeiro]] [[ro:6 ianuarie]] [[ru:6 января]] [[ru-sib:6 сечня]] [[scn:6 di jinnaru]] [[sco:6 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 6.]] [[sh:6.1.]] [[simple:January 6]] [[sk:6. január]] [[sl:6. januar]] [[sq:6 Janar]] [[sr:6. јануар]] [[su:6 Januari]] [[sv:6 januari]] [[sw:6 Januari]] [[ta:ஜனவரி 6]] [[te:జనవరి 6]] [[th:6 มกราคม]] [[tl:Enero 6]] [[tr:6 Ocak]] [[tt:6. Ğínwar]] [[uk:6 січня]] [[vec:6 de genaro]] [[vi:6 tháng 1]] [[vls:6 januoari]] [[wa:6 di djanvî]] [[war:Enero 6]] [[zh:1月6日]] 5 जनवरी 8338 45937 2007-01-24T21:19:07Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:5 январы]], [[tg:5 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 5वॉ दिन है। साल मे अभी और 360 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 361)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Januarie]] [[an:5 de chinero]] [[ang:5 Æfterra Gēola]] [[ar:5 يناير]] [[ast:5 de xineru]] [[az:5 Yanvar]] [[be:5 студзеня]] [[bg:5 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৫]] [[br:5 Genver]] [[bs:5. januar]] [[ca:5 de gener]] [[ceb:Enero 5]] [[co:5 di ghjennaghju]] [[cs:5. leden]] [[csb:5 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 5]] [[cy:5 Ionawr]] [[da:5. januar]] [[de:5. Januar]] [[el:5 Ιανουαρίου]] [[en:January 5]] [[eo:5-a de januaro]] [[es:5 de enero]] [[et:5. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 5]] [[fi:5. tammikuuta]] [[fo:5. januar]] [[fr:5 janvier]] [[frp:5 janviér]] [[fur:5 di Zenâr]] [[fy:5 jannewaris]] [[ga:5 Eanáir]] [[gd:5 am Faoilleach]] [[gl:5 de xaneiro]] [[he:5 בינואר]] [[hr:5. siječnja]] [[hu:Január 5]] [[ia:5 de januario]] [[id:5 Januari]] [[ie:5 januar]] [[ilo:Enero 5]] [[io:5 di januaro]] [[is:5. janúar]] [[it:5 gennaio]] [[ja:1月5日]] [[jv:5 Januari]] [[ka:5 იანვარი]] [[ko:1월 5일]] [[ksh:5. Jannowaa]] [[ku:5'ê rêbendanê]] [[la:5 Ianuarii]] [[lb:5. Januar]] [[lmo:05 01]] [[lt:Sausio 5]] [[mk:5 јануари]] [[ms:5 Januari]] [[nap:5 'e jennaro]] [[nds:5. Januar]] [[nds-nl:5 jannewaori]] [[nl:5 januari]] [[nn:5. januar]] [[no:5. januar]] [[nov:5 de januare]] [[nrm:5 Janvyi]] [[oc:5 de genièr]] [[pam:Eneru 5]] [[pl:5 stycznia]] [[pt:5 de Janeiro]] [[ro:5 ianuarie]] [[ru:5 января]] [[ru-sib:5 сечня]] [[scn:5 di jinnaru]] [[sco:5 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 5.]] [[sh:5.1.]] [[simple:January 5]] [[sk:5. január]] [[sl:5. januar]] [[sq:5 Janar]] [[sr:5. јануар]] [[su:5 Januari]] [[sv:5 januari]] [[sw:5 Januari]] [[ta:ஜனவரி 5]] [[te:జనవరి 5]] [[th:5 มกราคม]] [[tl:Enero 5]] [[tr:5 Ocak]] [[tt:5. Ğínwar]] [[uk:5 січня]] [[vec:5 de genaro]] [[vi:5 tháng 1]] [[vls:5 januoari]] [[wa:5 di djanvî]] [[war:Enero 5]] [[zh:1月5日]] 19 जनवरी 8339 45943 2007-01-24T21:21:38Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:19 Æfterra Gēola]], [[os:19 январы]], [[tg:19 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 19वॉ दिन है। साल मे अभी और 346 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 347)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Januarie]] [[an:19 de chinero]] [[ar:19 يناير]] [[ast:19 de xineru]] [[be:19 студзеня]] [[bg:19 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৯]] [[br:19 Genver]] [[bs:19. januar]] [[ca:19 de gener]] [[ceb:Enero 19]] [[co:19 di ghjennaghju]] [[cs:19. leden]] [[csb:19 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 19]] [[cy:19 Ionawr]] [[da:19. januar]] [[de:19. Januar]] [[el:19 Ιανουαρίου]] [[en:January 19]] [[eo:19-a de januaro]] [[es:19 de enero]] [[et:19. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 19]] [[fi:19. tammikuuta]] [[fo:19. januar]] [[fr:19 janvier]] [[frp:19 janviér]] [[fur:19 di Zenâr]] [[fy:19 jannewaris]] [[ga:19 Eanáir]] [[gd:19 am Faoilleach]] [[gl:19 de xaneiro]] [[he:19 בינואר]] [[hr:19. siječnja]] [[hu:Január 19]] [[ia:19 de januario]] [[id:19 Januari]] [[ie:19 januar]] [[ilo:Enero 19]] [[io:19 di januaro]] [[is:19. janúar]] [[it:19 gennaio]] [[ja:1月19日]] [[jv:19 Januari]] [[ka:19 იანვარი]] [[ko:1월 19일]] [[ksh:19. Jannowaa]] [[ku:19'ê rêbendanê]] [[la:19 Ianuarii]] [[lb:19. Januar]] [[lmo:19 01]] [[lt:Sausio 19]] [[mk:19 јануари]] [[mr:जानेवारी १९]] [[ms:19 Januari]] [[nap:19 'e jennaro]] [[nds-nl:19 jannewaori]] [[nl:19 januari]] [[nn:19. januar]] [[no:19. januar]] [[nov:19 de januare]] [[nrm:19 Janvyi]] [[oc:19 de genièr]] [[pam:Eneru 19]] [[pl:19 stycznia]] [[pt:19 de Janeiro]] [[ro:19 ianuarie]] [[ru:19 января]] [[ru-sib:19 сечня]] [[scn:19 di jinnaru]] [[sco:19 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 19.]] [[sh:19.1.]] [[simple:January 19]] [[sk:19. január]] [[sl:19. januar]] [[sq:19 Janar]] [[sr:19. јануар]] [[su:19 Januari]] [[sv:19 januari]] [[sw:19 Januari]] [[ta:ஜனவரி 19]] [[te:జనవరి 19]] [[th:19 มกราคม]] [[tl:Enero 19]] [[tr:19 Ocak]] [[tt:19. Ğínwar]] [[uk:19 січня]] [[ur:19 جنوری]] [[vec:19 de genaro]] [[vi:19 tháng 1]] [[wa:19 di djanvî]] [[war:Enero 19]] [[zh:1月19日]] [[zh-yue:1月19日]] 18 जनवरी 8340 44987 2007-01-22T22:48:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:जानेवारी १८]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 18वॉ दिन है। साल मे अभी और 347 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 348)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Januarie]] [[an:18 de chinero]] [[ang:18 Æfterra Gēola]] [[ar:18 يناير]] [[ast:18 de xineru]] [[be:18 студзеня]] [[bg:18 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৮]] [[br:18 Genver]] [[bs:18. januar]] [[ca:18 de gener]] [[ceb:Enero 18]] [[co:18 di ghjennaghju]] [[cs:18. leden]] [[csb:18 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 18]] [[cy:18 Ionawr]] [[da:18. januar]] [[de:18. Januar]] [[el:18 Ιανουαρίου]] [[en:January 18]] [[eo:18-a de januaro]] [[es:18 de enero]] [[et:18. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 18]] [[fi:18. tammikuuta]] [[fo:18. januar]] [[fr:18 janvier]] [[frp:18 janviér]] [[fur:18 di Zenâr]] [[fy:18 jannewaris]] [[ga:18 Eanáir]] [[gd:18 am Faoilleach]] [[gl:18 de xaneiro]] [[he:18 בינואר]] [[hr:18. siječnja]] [[hu:Január 18]] [[ia:18 de januario]] [[id:18 Januari]] [[ie:18 januar]] [[ilo:Enero 18]] [[io:18 di januaro]] [[is:18. janúar]] [[it:18 gennaio]] [[ja:1月18日]] [[jv:18 Januari]] [[ka:18 იანვარი]] [[ko:1월 18일]] [[ksh:18. Jannowaa]] [[ku:18'ê rêbendanê]] [[la:18 Ianuarii]] [[lb:18. Januar]] [[lmo:18 01]] [[lt:Sausio 18]] [[mk:18 јануари]] [[mr:जानेवारी १८]] [[ms:18 Januari]] [[nap:18 'e jennaro]] [[nds-nl:18 jannewaori]] [[nl:18 januari]] [[nn:18. januar]] [[no:18. januar]] [[nov:18 de januare]] [[nrm:18 Janvyi]] [[oc:18 de genièr]] [[pam:Eneru 18]] [[pl:18 stycznia]] [[pt:18 de Janeiro]] [[ro:18 ianuarie]] [[ru:18 января]] [[ru-sib:18 сечня]] [[scn:18 di jinnaru]] [[sco:18 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 18.]] [[sh:18.1.]] [[simple:January 18]] [[sk:18. január]] [[sl:18. januar]] [[sq:18 Janar]] [[sr:18. јануар]] [[su:18 Januari]] [[sv:18 januari]] [[sw:18 Januari]] [[ta:ஜனவரி 18]] [[te:జనవరి 18]] [[th:18 มกราคม]] [[tl:Enero 18]] [[tr:18 Ocak]] [[tt:18. Ğínwar]] [[uk:18 січня]] [[vec:18 de genaro]] [[vi:18 tháng 1]] [[vls:18 januoari]] [[wa:18 di djanvî]] [[war:Enero 18]] [[zh:1月18日]] 17 जनवरी 8341 45915 2007-01-24T21:07:30Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:17 январы]], [[tg:17 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 17वॉ दिन है। साल मे अभी और 348 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 349)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Januarie]] [[an:17 de chinero]] [[ang:17 Æfterra Gēola]] [[ar:17 يناير]] [[ast:17 de xineru]] [[be:17 студзеня]] [[bg:17 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৭]] [[br:17 Genver]] [[bs:17. januar]] [[ca:17 de gener]] [[ceb:Enero 17]] [[co:17 di ghjennaghju]] [[cs:17. leden]] [[csb:17 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 17]] [[cy:17 Ionawr]] [[da:17. januar]] [[de:17. Januar]] [[el:17 Ιανουαρίου]] [[en:January 17]] [[eo:17-a de januaro]] [[es:17 de enero]] [[et:17. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 17]] [[fi:17. tammikuuta]] [[fiu-vro:17. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:17. januar]] [[fr:17 janvier]] [[frp:17 janviér]] [[fur:17 di Zenâr]] [[fy:17 jannewaris]] [[ga:17 Eanáir]] [[gd:17 am Faoilleach]] [[gl:17 de xaneiro]] [[he:17 בינואר]] [[hr:17. siječnja]] [[hu:Január 17]] [[ia:17 de januario]] [[id:17 Januari]] [[ie:17 januar]] [[ilo:Enero 17]] [[io:17 di januaro]] [[is:17. janúar]] [[it:17 gennaio]] [[ja:1月17日]] [[jv:17 Januari]] [[ka:17 იანვარი]] [[ko:1월 17일]] [[ksh:17. Jannowaa]] [[ku:17'ê rêbendanê]] [[la:17 Ianuarii]] [[lb:17. Januar]] [[lmo:17 01]] [[lt:Sausio 17]] [[mk:17 јануари]] [[ms:17 Januari]] [[nap:17 'e jennaro]] [[nds-nl:17 jannewaori]] [[nl:17 januari]] [[nn:17. januar]] [[no:17. januar]] [[nov:17 de januare]] [[nrm:17 Janvyi]] [[oc:17 de genièr]] [[pam:Eneru 17]] [[pl:17 stycznia]] [[pt:17 de Janeiro]] [[ro:17 ianuarie]] [[ru:17 января]] [[ru-sib:17 сечня]] [[scn:17 di jinnaru]] [[sco:17 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 17.]] [[sh:17.1.]] [[simple:January 17]] [[sk:17. január]] [[sl:17. januar]] [[sq:17 Janar]] [[sr:17. јануар]] [[su:17 Januari]] [[sv:17 januari]] [[sw:17 Januari]] [[ta:ஜனவரி 17]] [[te:జనవరి 17]] [[th:17 มกราคม]] [[tl:Enero 17]] [[tr:17 Ocak]] [[tt:17. Ğínwar]] [[uk:17 січня]] [[vec:17 de genaro]] [[vi:17 tháng 1]] [[wa:17 di djanvî]] [[war:Enero 17]] [[zh:1月17日]] 16 जनवरी 8342 45938 2007-01-24T21:19:31Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:16 январы]], [[tg:16 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 16वॉ दिन है। साल मे अभी और 349 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 350)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Januarie]] [[an:16 de chinero]] [[ang:16 Æfterra Gēola]] [[ar:16 يناير]] [[ast:16 de xineru]] [[be:16 студзеня]] [[bg:16 януари]] [[bn:জানুয়ারি ১৬]] [[bpy:জানুয়ারী ১৬]] [[br:16 Genver]] [[bs:16. januar]] [[ca:16 de gener]] [[ceb:Enero 16]] [[co:16 di ghjennaghju]] [[cs:16. leden]] [[csb:16 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 16]] [[cy:16 Ionawr]] [[da:16. januar]] [[de:16. Januar]] [[el:16 Ιανουαρίου]] [[en:January 16]] [[eo:16-a de januaro]] [[es:16 de enero]] [[et:16. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 16]] [[fi:16. tammikuuta]] [[fo:16. januar]] [[fr:16 janvier]] [[frp:16 janviér]] [[fur:16 di Zenâr]] [[fy:16 jannewaris]] [[ga:16 Eanáir]] [[gd:16 am Faoilleach]] [[gl:16 de xaneiro]] [[he:16 בינואר]] [[hr:16. siječnja]] [[hu:Január 16]] [[ia:16 de januario]] [[id:16 Januari]] [[ie:16 januar]] [[ilo:Enero 16]] [[io:16 di januaro]] [[is:16. janúar]] [[it:16 gennaio]] [[ja:1月16日]] [[jv:16 Januari]] [[ka:16 იანვარი]] [[ko:1월 16일]] [[ksh:16. Jannowaa]] [[ku:16'ê rêbendanê]] [[la:16 Ianuarii]] [[lb:16. Januar]] [[lmo:16 01]] [[lt:Sausio 16]] [[mk:16 јануари]] [[ms:16 Januari]] [[nap:16 'e jennaro]] [[nds:16. Januar]] [[nds-nl:16 jannewaori]] [[nl:16 januari]] [[nn:16. januar]] [[no:16. januar]] [[nov:16 de januare]] [[nrm:16 Janvyi]] [[oc:16 de genièr]] [[pam:Eneru 16]] [[pl:16 stycznia]] [[pt:16 de Janeiro]] [[ro:16 ianuarie]] [[ru:16 января]] [[ru-sib:16 сечня]] [[scn:16 di jinnaru]] [[sco:16 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 16.]] [[sh:16.1.]] [[simple:January 16]] [[sk:16. január]] [[sl:16. januar]] [[sq:16 Janar]] [[sr:16. јануар]] [[su:16 Januari]] [[sv:16 januari]] [[sw:16 Januari]] [[ta:ஜனவரி 16]] [[te:జనవరి 16]] [[th:16 มกราคม]] [[tl:Enero 16]] [[tr:16 Ocak]] [[tt:16. Ğínwar]] [[uk:16 січня]] [[ur:16 جنوری]] [[vec:16 de genaro]] [[vi:16 tháng 1]] [[wa:16 di djanvî]] [[war:Enero 16]] [[zh:1月16日]] 15 जनवरी 8343 45935 2007-01-24T21:18:45Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:15 январы]], [[tg:15 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 15वॉ दिन है। साल मे अभी और 350 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 351)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 Januarie]] [[an:15 de chinero]] [[ang:15 Æfterra Gēola]] [[ar:15 يناير]] [[ast:15 de xineru]] [[be:15 студзеня]] [[bg:15 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৫]] [[br:15 Genver]] [[bs:15. januar]] [[ca:15 de gener]] [[ceb:Enero 15]] [[co:15 di ghjennaghju]] [[cs:15. leden]] [[csb:15 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 15]] [[cy:15 Ionawr]] [[da:15. januar]] [[de:15. Januar]] [[el:15 Ιανουαρίου]] [[en:January 15]] [[eo:15-a de januaro]] [[es:15 de enero]] [[et:15. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 15]] [[fi:15. tammikuuta]] [[fo:15. januar]] [[fr:15 janvier]] [[frp:15 janviér]] [[fur:15 di Zenâr]] [[fy:15 jannewaris]] [[ga:15 Eanáir]] [[gd:15 am Faoilleach]] [[gl:15 de xaneiro]] [[he:15 בינואר]] [[hr:15. siječnja]] [[hu:Január 15]] [[ia:15 de januario]] [[id:15 Januari]] [[ie:15 januar]] [[ilo:Enero 15]] [[io:15 di januaro]] [[is:15. janúar]] [[it:15 gennaio]] [[ja:1月15日]] [[jv:15 Januari]] [[ka:15 იანვარი]] [[ko:1월 15일]] [[ksh:15. Jannowaa]] [[ku:15'ê rêbendanê]] [[la:15 Ianuarii]] [[lb:15. Januar]] [[lmo:15 01]] [[lt:Sausio 15]] [[mk:15 јануари]] [[ml:ജനുവരി 15]] [[ms:15 Januari]] [[nap:15 'e jennaro]] [[nds-nl:15 jannewaori]] [[nl:15 januari]] [[nn:15. januar]] [[no:15. januar]] [[nov:15 de januare]] [[nrm:15 Janvyi]] [[oc:15 de genièr]] [[pam:Eneru 15]] [[pl:15 stycznia]] [[pt:15 de Janeiro]] [[ro:15 ianuarie]] [[ru:15 января]] [[ru-sib:15 сечня]] [[scn:15 di jinnaru]] [[sco:15 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 15.]] [[sh:15.1.]] [[simple:January 15]] [[sk:15. január]] [[sl:15. januar]] [[sq:15 Janar]] [[sr:15. јануар]] [[su:15 Januari]] [[sv:15 januari]] [[sw:15 Januari]] [[ta:ஜனவரி 15]] [[te:జనవరి 15]] [[th:15 มกราคม]] [[tl:Enero 15]] [[tr:15 Ocak]] [[tt:15. Ğínwar]] [[uk:15 січня]] [[vec:15 de genaro]] [[vi:15 tháng 1]] [[wa:15 di djanvî]] [[war:Enero 15]] [[zh:1月15日]] 14 जनवरी 8344 45916 2007-01-24T21:07:40Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:14 январы]], [[tg:14 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 14वॉ दिन है। साल मे अभी और 351 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 352)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Januarie]] [[an:14 de chinero]] [[ang:14 Æfterra Gēola]] [[ar:14 يناير]] [[ast:14 de xineru]] [[be:14 студзеня]] [[bg:14 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৪]] [[br:14 Genver]] [[bs:14. januar]] [[ca:14 de gener]] [[ceb:Enero 14]] [[co:14 di ghjennaghju]] [[cs:14. leden]] [[csb:14 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 14]] [[cy:14 Ionawr]] [[da:14. januar]] [[de:14. Januar]] [[el:14 Ιανουαρίου]] [[en:January 14]] [[eo:14-a de januaro]] [[es:14 de enero]] [[et:14. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 14]] [[fi:14. tammikuuta]] [[fiu-vro:14. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:14. januar]] [[fr:14 janvier]] [[frp:14 janviér]] [[fur:14 di Zenâr]] [[fy:14 jannewaris]] [[ga:14 Eanáir]] [[gd:14 am Faoilleach]] [[gl:14 de xaneiro]] [[he:14 בינואר]] [[hr:14. siječnja]] [[hu:Január 14]] [[ia:14 de januario]] [[id:14 Januari]] [[ie:14 januar]] [[ilo:Enero 14]] [[io:14 di januaro]] [[is:14. janúar]] [[it:14 gennaio]] [[ja:1月14日]] [[jv:14 Januari]] [[ka:14 იანვარი]] [[ko:1월 14일]] [[ksh:14. Jannowaa]] [[ku:14'ê rêbendanê]] [[la:14 Ianuarii]] [[lb:14. Januar]] [[lmo:14 01]] [[lt:Sausio 14]] [[mk:14 јануари]] [[ms:14 Januari]] [[nap:14 'e jennaro]] [[nds-nl:14 jannewaori]] [[nl:14 januari]] [[nn:14. januar]] [[no:14. januar]] [[nov:14 de januare]] [[nrm:14 Janvyi]] [[oc:14 de genièr]] [[pam:Eneru 14]] [[pl:14 stycznia]] [[pt:14 de Janeiro]] [[ro:14 ianuarie]] [[ru:14 января]] [[ru-sib:14 сечня]] [[scn:14 di jinnaru]] [[sco:14 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 14.]] [[sh:14.1.]] [[simple:January 14]] [[sk:14. január]] [[sl:14. januar]] [[sq:14 Janar]] [[sr:14. јануар]] [[su:14 Januari]] [[sv:14 januari]] [[sw:14 Januari]] [[ta:ஜனவரி 14]] [[te:జనవరి 14]] [[th:14 มกราคม]] [[tl:Enero 14]] [[tr:14 Ocak]] [[tt:14. Ğínwar]] [[uk:14 січня]] [[vec:14 de genaro]] [[vi:14 tháng 1]] [[vls:14 januoari]] [[wa:14 di djanvî]] [[war:Enero 14]] [[zh:1月14日]] 13 जनवरी 8345 45917 2007-01-24T21:07:47Z JAnDbot 752 robot Removing: [[tg:13 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 13वॉ दिन है। साल मे अभी और 352 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 353)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Januarie]] [[an:13 de chinero]] [[ang:13 Æfterra Gēola]] [[ar:13 يناير]] [[ast:13 de xineru]] [[az:13 Yanvar]] [[be:13 студзеня]] [[bg:13 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১৩]] [[br:13 Genver]] [[bs:13. januar]] [[ca:13 de gener]] [[ceb:Enero 13]] [[co:13 di ghjennaghju]] [[cs:13. leden]] [[csb:13 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 13]] [[cy:13 Ionawr]] [[da:13. januar]] [[de:13. Januar]] [[el:13 Ιανουαρίου]] [[en:January 13]] [[eo:13-a de januaro]] [[es:13 de enero]] [[et:13. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 13]] [[fi:13. tammikuuta]] [[fiu-vro:13. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:13. januar]] [[fr:13 janvier]] [[frp:13 janviér]] [[fur:13 di Zenâr]] [[fy:13 jannewaris]] [[ga:13 Eanáir]] [[gd:13 am Faoilleach]] [[gl:13 de xaneiro]] [[he:13 בינואר]] [[hr:13. siječnja]] [[hu:Január 13]] [[ia:13 de januario]] [[id:13 Januari]] [[ie:13 januar]] [[ilo:Enero 13]] [[io:13 di januaro]] [[is:13. janúar]] [[it:13 gennaio]] [[ja:1月13日]] [[jv:13 Januari]] [[ka:13 იანვარი]] [[ko:1월 13일]] [[ksh:13. Jannowaa]] [[ku:13'ê rêbendanê]] [[la:13 Ianuarii]] [[lb:13. Januar]] [[lmo:13 01]] [[lt:Sausio 13]] [[mk:13 јануари]] [[ms:13 Januari]] [[nap:13 'e jennaro]] [[nds-nl:13 jannewaori]] [[nl:13 januari]] [[nn:13. januar]] [[no:13. januar]] [[nov:13 de januare]] [[nrm:13 Janvyi]] [[oc:13 de genièr]] [[os:13 январы]] [[pam:Eneru 13]] [[pl:13 stycznia]] [[pt:13 de Janeiro]] [[ro:13 ianuarie]] [[ru:13 января]] [[ru-sib:13 сечня]] [[scn:13 di jinnaru]] [[sco:13 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 13.]] [[sh:13.1.]] [[simple:January 13]] [[sk:13. január]] [[sl:13. januar]] [[sq:13 Janar]] [[sr:13. јануар]] [[su:13 Januari]] [[sv:13 januari]] [[sw:13 Januari]] [[ta:ஜனவரி 13]] [[te:జనవరి 13]] [[th:13 มกราคม]] [[tl:Enero 13]] [[tr:13 Ocak]] [[tt:13. Ğínwar]] [[uk:13 січня]] [[vec:13 de genaro]] [[vi:13 tháng 1]] [[wa:13 di djanvî]] [[war:Enero 13]] [[zh:1月13日]] 12 जनवरी 8346 31064 2006-10-17T01:30:00Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 12वॉ दिन है। साल मे अभी और 353 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 354)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Januarie]] [[ang:12 Æfterra Gēola]] [[ar:12 يناير]] [[an:12 de chinero]] [[frp:12 janviér]] [[ast:12 de xineru]] [[id:12 Januari]] [[ms:12 Januari]] [[jv:12 Januari]] [[be:12 студзеня]] [[bs:12. januar]] [[br:12 Genver]] [[bg:12 януари]] [[ca:12 de gener]] [[ceb:Enero 12]] [[cv:Кăрлач, 12]] [[cs:12. leden]] [[co:12 di ghjennaghju]] [[cy:12 Ionawr]] [[da:12. januar]] [[de:12. Januar]] [[et:12. jaanuar]] [[el:12 Ιανουαρίου]] [[es:12 de enero]] [[eo:12-a de januaro]] [[eu:Urtarrilaren 12]] [[fo:12. januar]] [[fr:12 janvier]] [[fy:12 jannewaris]] [[fur:12 di Zenâr]] [[ga:12 Eanáir]] [[gd:12 am Faoilleach]] [[gl:12 de xaneiro]] [[ko:1월 12일]] [[hr:12. siječnja]] [[io:12 di januaro]] [[ilo:Enero 12]] [[ia:12 de januario]] [[ie:12 januar]] [[os:12 январы]] [[is:12. janúar]] [[it:12 gennaio]] [[he:12 בינואר]] [[ka:12 იანვარი]] [[csb:12 stëcznika]] [[sw:12 Januari]] [[ku:12'ê rêbendanê]] [[la:12 Ianuarii]] [[lb:12. Januar]] [[lt:Sausio 12]] [[lmo:012 01]] [[hu:Január 12]] [[mk:12 јануари]] [[nl:12 januari]] [[ja:1月12日]] [[nap:12 'e jennaro]] [[no:12. januar]] [[nn:12. januar]] [[nrm:12 Janvyi]] [[oc:12 de genièr]] [[pam:Eneru 12]] [[pl:12 stycznia]] [[pt:12 de Janeiro]] [[ksh:12. Jannowaa]] [[ro:12 ianuarie]] [[ru:12 января]] [[war:Enero 12]] [[se:Ođđajagimánu 12.]] [[sco:12 Januar]] [[sq:12 Janar]] [[scn:12 di jinnaru]] [[simple:January 12]] [[sk:12. január]] [[sl:12. januar]] [[sr:12. јануар]] [[sh:12.1.]] [[fi:12. tammikuuta]] [[sv:12 januari]] [[tl:Enero 12]] [[tt:12. Ğínwar]] [[te:జనవరి 12]] [[th:12 มกราคม]] [[vi:12 tháng 1]] [[tg:12 Январ]] [[tr:12 Ocak]] [[uk:12 січня]] [[vec:12 de genaro]] [[wa:12 di djanvî]] [[zh:1月12日]] 11 जनवरी 8347 45918 2007-01-24T21:07:54Z JAnDbot 752 robot Removing: [[tg:11 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 11वॉ दिन है। साल मे अभी और 354 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 355)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Januarie]] [[an:11 de chinero]] [[ang:11 Æfterra Gēola]] [[ar:11 يناير]] [[ast:11 de xineru]] [[az:11 Yanvar]] [[be:11 студзеня]] [[bg:11 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১১]] [[br:11 Genver]] [[bs:11. januar]] [[ca:11 de gener]] [[ceb:Enero 11]] [[co:11 di ghjennaghju]] [[cs:11. leden]] [[csb:11 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 11]] [[cy:11 Ionawr]] [[da:11. januar]] [[de:11. Januar]] [[el:11 Ιανουαρίου]] [[en:January 11]] [[eo:11-a de januaro]] [[es:11 de enero]] [[et:11. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 11]] [[fi:11. tammikuuta]] [[fiu-vro:11. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:11. januar]] [[fr:11 janvier]] [[frp:11 janviér]] [[fur:11 di Zenâr]] [[fy:11 jannewaris]] [[ga:11 Eanáir]] [[gd:11 am Faoilleach]] [[gl:11 de xaneiro]] [[he:11 בינואר]] [[hr:11. siječnja]] [[hu:Január 11]] [[ia:11 de januario]] [[id:11 Januari]] [[ie:11 januar]] [[ilo:Enero 11]] [[io:11 di januaro]] [[is:11. janúar]] [[it:11 gennaio]] [[ja:1月11日]] [[jv:11 Januari]] [[ka:11 იანვარი]] [[ko:1월 11일]] [[ksh:11. Jannowaa]] [[ku:11'ê rêbendanê]] [[la:11 Ianuarii]] [[lb:11. Januar]] [[lmo:11 01]] [[lt:Sausio 11]] [[mk:11 јануари]] [[ms:11 Januari]] [[nap:11 'e jennaro]] [[nds-nl:11 jannewaori]] [[nl:11 januari]] [[nn:11. januar]] [[no:11. januar]] [[nov:11 de januare]] [[nrm:11 Janvyi]] [[oc:11 de genièr]] [[os:11 январы]] [[pam:Eneru 11]] [[pl:11 stycznia]] [[pt:11 de Janeiro]] [[ro:11 ianuarie]] [[ru:11 января]] [[ru-sib:11 сечня]] [[scn:11 di jinnaru]] [[sco:11 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 11.]] [[sh:11.1.]] [[simple:January 11]] [[sk:11. január]] [[sl:11. januar]] [[sq:11 Janar]] [[sr:11. јануар]] [[su:11 Januari]] [[sv:11 januari]] [[sw:11 Januari]] [[ta:ஜனவரி 11]] [[te:జనవరి 11]] [[th:11 มกราคม]] [[tl:Enero 11]] [[tr:11 Ocak]] [[tt:11. Ğínwar]] [[uk:11 січня]] [[vec:11 de genaro]] [[vi:11 tháng 1]] [[wa:11 di djanvî]] [[war:Enero 11]] [[zh:1月11日]] 10 जनवरी 8348 45925 2007-01-24T21:10:23Z JAnDbot 752 robot Removing: [[tg:10 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 10वॉ दिन है। साल मे अभी और 355 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 356)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Januarie]] [[an:10 de chinero]] [[ang:10 Æfterra Gēola]] [[ar:10 يناير]] [[ast:10 de xineru]] [[az:10 Yanvar]] [[be:10 студзеня]] [[bg:10 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ১০]] [[br:10 Genver]] [[bs:10. januar]] [[ca:10 de gener]] [[ceb:Enero 10]] [[co:10 di ghjennaghju]] [[cs:10. leden]] [[csb:10 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 10]] [[cy:10 Ionawr]] [[da:10. januar]] [[de:10. Januar]] [[el:10 Ιανουαρίου]] [[en:January 10]] [[eo:10-a de januaro]] [[es:10 de enero]] [[et:10. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 10]] [[fa:۱۰ ژانویه]] [[fi:10. tammikuuta]] [[fiu-vro:10. vahtsõaastakuu päiv]] [[fo:10. januar]] [[fr:10 janvier]] [[frp:10 janviér]] [[fur:10 di Zenâr]] [[fy:10 jannewaris]] [[ga:10 Eanáir]] [[gd:10 am Faoilleach]] [[gl:10 de xaneiro]] [[he:10 בינואר]] [[hr:10. siječnja]] [[hu:Január 10]] [[hy:Հունվար 10]] [[ia:10 de januario]] [[id:10 Januari]] [[ie:10 januar]] [[ilo:Enero 10]] [[io:10 di januaro]] [[is:10. janúar]] [[it:10 gennaio]] [[ja:1月10日]] [[jv:10 Januari]] [[ka:10 იანვარი]] [[ko:1월 10일]] [[ksh:10. Jannowaa]] [[ku:10'ê rêbendanê]] [[la:10 Ianuarii]] [[lb:10. Januar]] [[lmo:10 01]] [[lt:Sausio 10]] [[mk:10 јануари]] [[ml:ജനുവരി 10]] [[ms:10 Januari]] [[nap:10 'e jennaro]] [[nds-nl:10 jannewaori]] [[nl:10 januari]] [[nn:10. januar]] [[no:10. januar]] [[nov:10 de januare]] [[nrm:10 Janvyi]] [[oc:10 de genièr]] [[os:10 январы]] [[pam:Eneru 10]] [[pl:10 stycznia]] [[pt:10 de Janeiro]] [[ro:10 ianuarie]] [[ru:10 января]] [[ru-sib:10 сечня]] [[scn:10 di jinnaru]] [[sco:10 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 10.]] [[sh:10.1.]] [[simple:January 10]] [[sk:10. január]] [[sl:10. januar]] [[sq:10 Janar]] [[sr:10. јануар]] [[su:10 Januari]] [[sv:10 januari]] [[sw:10 Januari]] [[ta:ஜனவரி 10]] [[te:జనవరి 10]] [[th:10 มกราคม]] [[tl:Enero 10]] [[tr:10 Ocak]] [[tt:10. Ğínwar]] [[uk:10 січня]] [[vec:10 de genaro]] [[vi:10 tháng 1]] [[wa:10 di djanvî]] [[war:Enero 10]] [[zh:1月10日]] 31 जनवरी 8349 45914 2007-01-24T21:06:56Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:31 Æfterra Gēola]], [[os:31 январы]], [[tg:31 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 31वॉ दिन है। साल मे अभी और 334 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 335)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Januarie]] [[an:31 de chinero]] [[ar:31 يناير]] [[ast:31 de xineru]] [[be:31 студзеня]] [[bg:31 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৩১]] [[br:31 Genver]] [[bs:31. januar]] [[ca:31 de gener]] [[ceb:Enero 31]] [[co:31 di ghjennaghju]] [[cs:31. leden]] [[csb:31 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 31]] [[cy:31 Ionawr]] [[da:31. januar]] [[de:31. Januar]] [[el:31 Ιανουαρίου]] [[en:January 31]] [[eo:31-a de januaro]] [[es:31 de enero]] [[et:31. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 31]] [[fi:31. tammikuuta]] [[fo:31. januar]] [[fr:31 janvier]] [[frp:31 janviér]] [[fur:31 di Zenâr]] [[fy:31 jannewaris]] [[ga:31 Eanáir]] [[gd:31 am Faoilleach]] [[gl:31 de xaneiro]] [[he:31 בינואר]] [[hr:31. siječnja]] [[hu:Január 31]] [[ia:31 de januario]] [[id:31 Januari]] [[ie:31 januar]] [[ilo:Enero 31]] [[io:31 di januaro]] [[is:31. janúar]] [[it:31 gennaio]] [[ja:1月31日]] [[jv:31 Januari]] [[ka:31 იანვარი]] [[ko:1월 31일]] [[ksh:31. Jannowaa]] [[ku:31'ê rêbendanê]] [[la:31 Ianuarii]] [[lb:31. Januar]] [[lmo:31 01]] [[lt:Sausio 31]] [[mk:31 јануари]] [[ms:31 Januari]] [[nap:31 'e jennaro]] [[nds:31. Januar]] [[nds-nl:31 jannewaori]] [[nl:31 januari]] [[nn:31. januar]] [[no:31. januar]] [[nov:31 de januare]] [[nrm:31 Janvyi]] [[oc:31 de genièr]] [[pam:Eneru 31]] [[pl:31 stycznia]] [[pt:31 de Janeiro]] [[ro:31 ianuarie]] [[ru:31 января]] [[ru-sib:31 сечня]] [[scn:31 di jinnaru]] [[sco:31 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 31.]] [[sh:31.1.]] [[simple:January 31]] [[sk:31. január]] [[sl:31. januar]] [[sq:31 Janar]] [[sr:31. јануар]] [[su:31 Januari]] [[sv:31 januari]] [[sw:31 Januari]] [[ta:ஜனவரி 31]] [[te:జనవరి 31]] [[th:31 มกราคม]] [[tl:Enero 31]] [[tr:31 Ocak]] [[tt:31. Ğínwar]] [[uk:31 січня]] [[ur:31 جنوری]] [[vec:31 de genaro]] [[vi:31 tháng 1]] [[wa:31 di djanvî]] [[war:Enero 31]] [[zh:1月31日]] [[zh-yue:1月31日]] 30 जनवरी 8350 45919 2007-01-24T21:09:08Z JAnDbot 752 robot Removing: [[os:30 январы]], [[tg:30 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 30वॉ दिन है। साल मे अभी और 335 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 336)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Januarie]] [[an:30 de chinero]] [[ang:30 Æfterra Gēola]] [[ar:30 يناير]] [[ast:30 de xineru]] [[be:30 студзеня]] [[bg:30 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ৩০]] [[br:30 Genver]] [[bs:30. januar]] [[ca:30 de gener]] [[ceb:Enero 30]] [[co:30 di ghjennaghju]] [[cs:30. leden]] [[csb:30 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 30]] [[cy:30 Ionawr]] [[da:30. januar]] [[de:30. Januar]] [[el:30 Ιανουαρίου]] [[en:January 30]] [[eo:30-a de januaro]] [[es:30 de enero]] [[et:30. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 30]] [[fi:30. tammikuuta]] [[fo:30. januar]] [[fr:30 janvier]] [[frp:30 janviér]] [[fur:30 di Zenâr]] [[fy:30 jannewaris]] [[ga:30 Eanáir]] [[gd:30 am Faoilleach]] [[gl:30 de xaneiro]] [[he:30 בינואר]] [[hr:30. siječnja]] [[hu:Január 30]] [[ia:30 de januario]] [[id:30 Januari]] [[ie:30 januar]] [[ilo:Enero 30]] [[io:30 di januaro]] [[is:30. janúar]] [[it:30 gennaio]] [[ja:1月30日]] [[jv:30 Januari]] [[ka:30 იანვარი]] [[ko:1월 30일]] [[ksh:30. Jannowaa]] [[ku:30'ê rêbendanê]] [[la:30 Ianuarii]] [[lb:30. Januar]] [[lmo:30 01]] [[lt:Sausio 30]] [[mk:30 јануари]] [[ml:ജനുവരി 30]] [[ms:30 Januari]] [[nap:30 'e jennaro]] [[nds-nl:30 jannewaori]] [[nl:30 januari]] [[nn:30. januar]] [[no:30. januar]] [[nov:30 de januare]] [[nrm:30 Janvyi]] [[oc:30 de genièr]] [[pam:Eneru 30]] [[pl:30 stycznia]] [[pt:30 de Janeiro]] [[ro:30 ianuarie]] [[ru:30 января]] [[ru-sib:30 сечня]] [[scn:30 di jinnaru]] [[sco:30 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 30.]] [[sh:30.1.]] [[simple:January 30]] [[sk:30. január]] [[sl:30. januar]] [[sq:30 Janar]] [[sr:30. јануар]] [[su:30 Januari]] [[sv:30 januari]] [[sw:30 Januari]] [[ta:ஜனவரி 30]] [[te:జనవరి 30]] [[th:30 มกราคม]] [[tl:Enero 30]] [[tr:30 Ocak]] [[tt:30. Ğínwar]] [[uk:30 січня]] [[ur:30 جنوری]] [[vec:30 de genaro]] [[vi:30 tháng 1]] [[wa:30 di djanvî]] [[war:Enero 30]] [[zh:1月30日]] [[zh-yue:1月30日]] 29 जनवरी 8351 45921 2007-01-24T21:09:16Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:29 Æfterra Gēola]], [[os:29 январы]], [[tg:29 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 29वॉ दिन है। साल मे अभी और 336 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 337)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Januarie]] [[an:29 de chinero]] [[ar:29 يناير]] [[ast:29 de xineru]] [[be:29 студзеня]] [[bg:29 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৯]] [[br:29 Genver]] [[bs:29. januar]] [[ca:29 de gener]] [[ceb:Enero 29]] [[co:29 di ghjennaghju]] [[cs:29. leden]] [[csb:29 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 29]] [[cy:29 Ionawr]] [[da:29. januar]] [[de:29. Januar]] [[el:29 Ιανουαρίου]] [[en:January 29]] [[eo:29-a de januaro]] [[es:29 de enero]] [[et:29. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 29]] [[fi:29. tammikuuta]] [[fo:29. januar]] [[fr:29 janvier]] [[frp:29 janviér]] [[fur:29 di Zenâr]] [[fy:29 jannewaris]] [[ga:29 Eanáir]] [[gd:29 am Faoilleach]] [[gl:29 de xaneiro]] [[he:29 בינואר]] [[hr:29. siječnja]] [[hu:Január 29]] [[ia:29 de januario]] [[id:29 Januari]] [[ie:29 januar]] [[ilo:Enero 29]] [[io:29 di januaro]] [[is:29. janúar]] [[it:29 gennaio]] [[ja:1月29日]] [[jv:29 Januari]] [[ka:29 იანვარი]] [[ko:1월 29일]] [[ksh:29. Jannowaa]] [[ku:29'ê rêbendanê]] [[la:29 Ianuarii]] [[lb:29. Januar]] [[lmo:29 01]] [[lt:Sausio 29]] [[mk:29 јануари]] [[ml:ജനുവരി 29]] [[ms:29 Januari]] [[nap:29 'e jennaro]] [[nds-nl:29 jannewaori]] [[nl:29 januari]] [[nn:29. januar]] [[no:29. januar]] [[nov:29 de januare]] [[nrm:29 Janvyi]] [[oc:29 de genièr]] [[pam:Eneru 29]] [[pl:29 stycznia]] [[pt:29 de Janeiro]] [[ro:29 ianuarie]] [[ru:29 января]] [[ru-sib:29 сечня]] [[scn:29 di jinnaru]] [[sco:29 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 29.]] [[sh:29.1.]] [[simple:January 29]] [[sk:29. január]] [[sl:29. januar]] [[sq:29 Janar]] [[sr:29. јануар]] [[su:29 Januari]] [[sv:29 januari]] [[sw:29 Januari]] [[ta:ஜனவரி 29]] [[te:జనవరి 29]] [[th:29 มกราคม]] [[tl:Enero 29]] [[tr:29 Ocak]] [[tt:29. Ğínwar]] [[uk:29 січня]] [[ur:29 جنوری]] [[vec:29 de genaro]] [[vi:29 tháng 1]] [[wa:29 di djanvî]] [[war:Enero 29]] [[zh:1月29日]] [[zh-yue:1月29日]] 28 जनवरी 8352 45922 2007-01-24T21:09:25Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:28 Æfterra Gēola]], [[os:28 январы]], [[tg:28 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 28वॉ दिन है। साल मे अभी और 337 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 338)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Januarie]] [[an:28 de chinero]] [[ar:28 يناير]] [[ast:28 de xineru]] [[az:28 Yanvar]] [[be:28 студзеня]] [[bg:28 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৮]] [[br:28 Genver]] [[bs:28. januar]] [[ca:28 de gener]] [[ceb:Enero 28]] [[co:28 di ghjennaghju]] [[cs:28. leden]] [[csb:28 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 28]] [[cy:28 Ionawr]] [[da:28. januar]] [[de:28. Januar]] [[el:28 Ιανουαρίου]] [[en:January 28]] [[eo:28-a de januaro]] [[es:28 de enero]] [[et:28. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 28]] [[fi:28. tammikuuta]] [[fo:28. januar]] [[fr:28 janvier]] [[frp:28 janviér]] [[fur:28 di Zenâr]] [[fy:28 jannewaris]] [[ga:28 Eanáir]] [[gd:28 am Faoilleach]] [[gl:28 de xaneiro]] [[he:28 בינואר]] [[hr:28. siječnja]] [[hu:Január 28]] [[ia:28 de januario]] [[id:28 Januari]] [[ie:28 januar]] [[ilo:Enero 28]] [[io:28 di januaro]] [[is:28. janúar]] [[it:28 gennaio]] [[ja:1月28日]] [[jv:28 Januari]] [[ka:28 იანვარი]] [[ko:1월 28일]] [[ksh:28. Jannowaa]] [[ku:28'ê rêbendanê]] [[la:28 Ianuarii]] [[lb:28. Januar]] [[lmo:28 01]] [[lt:Sausio 28]] [[mk:28 јануари]] [[ml:ജനുവരി 28]] [[ms:28 Januari]] [[nap:28 'e jennaro]] [[nds-nl:28 jannewaori]] [[nl:28 januari]] [[nn:28. januar]] [[no:28. januar]] [[nov:28 de januare]] [[nrm:28 Janvyi]] [[oc:28 de genièr]] [[pam:Eneru 28]] [[pl:28 stycznia]] [[pt:28 de Janeiro]] [[ro:28 ianuarie]] [[ru:28 января]] [[ru-sib:28 сечня]] [[scn:28 di jinnaru]] [[sco:28 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 28.]] [[sh:28.1.]] [[simple:January 28]] [[sk:28. január]] [[sl:28. januar]] [[sq:28 Janar]] [[sr:28. јануар]] [[su:28 Januari]] [[sv:28 januari]] [[sw:28 Januari]] [[ta:ஜனவரி 28]] [[te:జనవరి 28]] [[th:28 มกราคม]] [[tl:Enero 28]] [[tr:28 Ocak]] [[tt:28. Ğínwar]] [[uk:28 січня]] [[ur:28 جنوری]] [[vec:28 de genaro]] [[vi:28 tháng 1]] [[vls:28 januoari]] [[wa:28 di djanvî]] [[war:Enero 28]] [[zh:1月28日]] [[zh-yue:1月28日]] 27 जनवरी 8353 45923 2007-01-24T21:09:36Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:27 Æfterra Gēola]], [[os:27 январы]], [[tg:27 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 27वॉ दिन है। साल मे अभी और 338 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 339)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Januarie]] [[an:27 de chinero]] [[ar:27 يناير]] [[ast:27 de xineru]] [[be:27 студзеня]] [[bg:27 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৭]] [[br:27 Genver]] [[bs:27. januar]] [[ca:27 de gener]] [[ceb:Enero 27]] [[co:27 di ghjennaghju]] [[cs:27. leden]] [[csb:27 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 27]] [[cy:27 Ionawr]] [[da:27. januar]] [[de:27. Januar]] [[el:27 Ιανουαρίου]] [[en:January 27]] [[eo:27-a de januaro]] [[es:27 de enero]] [[et:27. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 27]] [[fi:27. tammikuuta]] [[fo:27. januar]] [[fr:27 janvier]] [[frp:27 janviér]] [[fur:27 di Zenâr]] [[fy:27 jannewaris]] [[ga:27 Eanáir]] [[gd:27 am Faoilleach]] [[gl:27 de xaneiro]] [[he:27 בינואר]] [[hr:27. siječnja]] [[hu:Január 27]] [[ia:27 de januario]] [[id:27 Januari]] [[ie:27 januar]] [[ilo:Enero 27]] [[io:27 di januaro]] [[is:27. janúar]] [[it:27 gennaio]] [[ja:1月27日]] [[jv:27 Januari]] [[ka:27 იანვარი]] [[ko:1월 27일]] [[ksh:27. Jannowaa]] [[ku:27'ê rêbendanê]] [[la:27 Ianuarii]] [[lb:27. Januar]] [[lmo:27 01]] [[lt:Sausio 27]] [[mk:27 јануари]] [[ml:ജനുവരി 27]] [[ms:27 Januari]] [[nap:27 'e jennaro]] [[nds-nl:27 jannewaori]] [[nl:27 januari]] [[nn:27. januar]] [[no:27. januar]] [[nov:27 de januare]] [[nrm:27 Janvyi]] [[oc:27 de genièr]] [[pam:Eneru 27]] [[pl:27 stycznia]] [[pt:27 de Janeiro]] [[ro:27 ianuarie]] [[ru:27 января]] [[ru-sib:27 сечня]] [[scn:27 di jinnaru]] [[sco:27 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 27.]] [[sh:27.1.]] [[simple:January 27]] [[sk:27. január]] [[sl:27. januar]] [[sq:27 Janar]] [[sr:27. јануар]] [[su:27 Januari]] [[sv:27 januari]] [[sw:27 Januari]] [[ta:ஜனவரி 27]] [[te:జనవరి 27]] [[th:27 มกราคม]] [[tl:Enero 27]] [[tr:27 Ocak]] [[tt:27. Ğínwar]] [[uk:27 січня]] [[ur:27 جنوری]] [[vec:27 de genaro]] [[vi:27 tháng 1]] [[wa:27 di djanvî]] [[war:Enero 27]] [[zh:1月27日]] [[zh-yue:1月27日]] 26 जनवरी 8354 45934 2007-01-24T21:18:36Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:26 Æfterra Gēola]], [[os:26 январы]], [[tg:26 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 26वॉ दिन है। साल मे अभी और 339 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 340)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Januarie]] [[an:26 de chinero]] [[ar:26 يناير]] [[ast:26 de xineru]] [[be:26 студзеня]] [[bg:26 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৬]] [[br:26 Genver]] [[bs:26. januar]] [[ca:26 de gener]] [[ceb:Enero 26]] [[co:26 di ghjennaghju]] [[cs:26. leden]] [[csb:26 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 26]] [[cy:26 Ionawr]] [[da:26. januar]] [[de:26. Januar]] [[el:26 Ιανουαρίου]] [[en:January 26]] [[eo:26-a de januaro]] [[es:26 de enero]] [[et:26. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 26]] [[fi:26. tammikuuta]] [[fo:26. januar]] [[fr:26 janvier]] [[frp:26 janviér]] [[fur:26 di Zenâr]] [[fy:26 jannewaris]] [[ga:26 Eanáir]] [[gd:26 am Faoilleach]] [[gl:26 de xaneiro]] [[he:26 בינואר]] [[hr:26. siječnja]] [[hu:Január 26]] [[ia:26 de januario]] [[id:26 Januari]] [[ie:26 januar]] [[ilo:Enero 26]] [[io:26 di januaro]] [[is:26. janúar]] [[it:26 gennaio]] [[ja:1月26日]] [[jv:26 Januari]] [[ka:26 იანვარი]] [[kn:ಜನವರಿ ೨೬]] [[ko:1월 26일]] [[ksh:26. Jannowaa]] [[ku:26'ê rêbendanê]] [[la:26 Ianuarii]] [[lb:26. Januar]] [[lmo:26 01]] [[lt:Sausio 26]] [[mk:26 јануари]] [[ml:ജനുവരി 26]] [[ms:26 Januari]] [[nap:26 'e jennaro]] [[nds:26. Januar]] [[nds-nl:26 jannewaori]] [[nl:26 januari]] [[nn:26. januar]] [[no:26. januar]] [[nov:26 de januare]] [[nrm:26 Janvyi]] [[oc:26 de genièr]] [[pam:Eneru 26]] [[pl:26 stycznia]] [[pt:26 de Janeiro]] [[ro:26 ianuarie]] [[ru:26 января]] [[ru-sib:26 сечня]] [[scn:26 di jinnaru]] [[sco:26 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 26.]] [[sh:26.1.]] [[simple:January 26]] [[sk:26. január]] [[sl:26. januar]] [[sq:26 Janar]] [[sr:26. јануар]] [[su:26 Januari]] [[sv:26 januari]] [[sw:26 Januari]] [[ta:ஜனவரி 26]] [[te:జనవరి 26]] [[th:26 มกราคม]] [[tl:Enero 26]] [[tr:26 Ocak]] [[tt:26. Ğínwar]] [[uk:26 січня]] [[ur:26 جنوری]] [[vec:26 de genaro]] [[vi:26 tháng 1]] [[wa:26 di djanvî]] [[war:Enero 26]] [[zh:1月26日]] [[zh-yue:1月26日]] 25 जनवरी 8355 45924 2007-01-24T21:09:47Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:25 Æfterra Gēola]], [[os:25 январы]], [[tg:25 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 25वॉ दिन है। साल मे अभी और 340 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 341)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Januarie]] [[an:25 de chinero]] [[ar:25 يناير]] [[ast:25 de xineru]] [[be:25 студзеня]] [[bg:25 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৫]] [[br:25 Genver]] [[bs:25. januar]] [[ca:25 de gener]] [[ceb:Enero 25]] [[co:25 di ghjennaghju]] [[cs:25. leden]] [[csb:25 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 25]] [[cy:25 Ionawr]] [[da:25. januar]] [[de:25. Januar]] [[el:25 Ιανουαρίου]] [[en:January 25]] [[eo:25-a de januaro]] [[es:25 de enero]] [[et:25. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 25]] [[fi:25. tammikuuta]] [[fo:25. januar]] [[fr:25 janvier]] [[frp:25 janviér]] [[fur:25 di Zenâr]] [[fy:25 jannewaris]] [[ga:25 Eanáir]] [[gd:25 am Faoilleach]] [[gl:25 de xaneiro]] [[he:25 בינואר]] [[hr:25. siječnja]] [[hu:Január 25]] [[ia:25 de januario]] [[id:25 Januari]] [[ie:25 januar]] [[ilo:Enero 25]] [[io:25 di januaro]] [[is:25. janúar]] [[it:25 gennaio]] [[ja:1月25日]] [[jv:25 Januari]] [[ka:25 იანვარი]] [[ko:1월 25일]] [[ksh:25. Jannowaa]] [[ku:25'ê rêbendanê]] [[la:25 Ianuarii]] [[lb:25. Januar]] [[lmo:25 01]] [[lt:Sausio 25]] [[mk:25 јануари]] [[ml:ജനുവരി 25]] [[ms:25 Januari]] [[nap:25 'e jennaro]] [[nds-nl:25 jannewaori]] [[nl:25 januari]] [[nn:25. januar]] [[no:25. januar]] [[nov:25 de januare]] [[nrm:25 Janvyi]] [[oc:25 de genièr]] [[pam:Eneru 25]] [[pl:25 stycznia]] [[pt:25 de Janeiro]] [[ro:25 ianuarie]] [[ru:25 января]] [[ru-sib:25 сечня]] [[scn:25 di jinnaru]] [[sco:25 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 25.]] [[sh:25.1.]] [[simple:January 25]] [[sk:25. január]] [[sl:25. januar]] [[sq:25 Janar]] [[sr:25. јануар]] [[su:25 Januari]] [[sv:25 januari]] [[sw:25 Januari]] [[ta:ஜனவரி 25]] [[te:జనవరి 25]] [[th:25 มกราคม]] [[tl:Enero 25]] [[tr:25 Ocak]] [[tt:25. Ğínwar]] [[uk:25 січня]] [[ur:25 جنوری]] [[vec:25 de genaro]] [[vi:25 tháng 1]] [[wa:25 di djanvî]] [[war:Enero 25]] [[zh:1月25日]] [[zh-yue:1月25日]] 24 जनवरी 8356 45911 2007-01-24T21:05:46Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:24 Æfterra Gēola]], [[os:24 январы]], [[tg:24 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 24वॉ दिन है। साल मे अभी और 341 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 342)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Januarie]] [[an:24 de chinero]] [[ar:24 يناير]] [[ast:24 de xineru]] [[be:24 студзеня]] [[bg:24 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৪]] [[br:24 Genver]] [[bs:24. januar]] [[ca:24 de gener]] [[ceb:Enero 24]] [[co:24 di ghjennaghju]] [[cs:24. leden]] [[csb:24 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 24]] [[cy:24 Ionawr]] [[da:24. januar]] [[de:24. Januar]] [[el:24 Ιανουαρίου]] [[en:January 24]] [[eo:24-a de januaro]] [[es:24 de enero]] [[et:24. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 24]] [[fi:24. tammikuuta]] [[fo:24. januar]] [[fr:24 janvier]] [[frp:24 janviér]] [[fur:24 di Zenâr]] [[fy:24 jannewaris]] [[ga:24 Eanáir]] [[gd:24 am Faoilleach]] [[gl:24 de xaneiro]] [[he:24 בינואר]] [[hr:24. siječnja]] [[hu:Január 24]] [[ia:24 de januario]] [[id:24 Januari]] [[ie:24 januar]] [[ilo:Enero 24]] [[io:24 di januaro]] [[is:24. janúar]] [[it:24 gennaio]] [[ja:1月24日]] [[jv:24 Januari]] [[ka:24 იანვარი]] [[ko:1월 24일]] [[ksh:24. Jannowaa]] [[ku:24'ê rêbendanê]] [[la:24 Ianuarii]] [[lb:24. Januar]] [[lmo:24 01]] [[lt:Sausio 24]] [[mk:24 јануари]] [[ms:24 Januari]] [[nap:24 'e jennaro]] [[nds-nl:24 jannewaori]] [[nl:24 januari]] [[nn:24. januar]] [[no:24. januar]] [[nov:24 de januare]] [[nrm:24 Janvyi]] [[oc:24 de genièr]] [[pam:Eneru 24]] [[pl:24 stycznia]] [[pt:24 de Janeiro]] [[ro:24 ianuarie]] [[ru:24 января]] [[ru-sib:24 сечня]] [[scn:24 di jinnaru]] [[sco:24 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 24.]] [[sh:24.1.]] [[simple:January 24]] [[sk:24. január]] [[sl:24. januar]] [[sq:24 Janar]] [[sr:24. јануар]] [[su:24 Januari]] [[sv:24 januari]] [[sw:24 Januari]] [[ta:ஜனவரி 24]] [[te:జనవరి 24]] [[th:24 มกราคม]] [[tl:Enero 24]] [[tr:24 Ocak]] [[tt:24. Ğínwar]] [[uk:24 січня]] [[ur:24 جنوری]] [[vec:24 de genaro]] [[vi:24 tháng 1]] [[vls:24 januoari]] [[wa:24 di djanvî]] [[war:Enero 24]] [[zh:1月24日]] [[zh-yue:1月24日]] 23 जनवरी 8357 45939 2007-01-24T21:20:25Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:23 Æfterra Gēola]], [[os:23 январы]], [[tg:23 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 23वॉ दिन है। साल मे अभी और 342 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 343)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== *[[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Januarie]] [[an:23 de chinero]] [[ar:23 يناير]] [[ast:23 de xineru]] [[be:23 студзеня]] [[bg:23 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২৩]] [[br:23 Genver]] [[bs:23. januar]] [[ca:23 de gener]] [[ceb:Enero 23]] [[co:23 di ghjennaghju]] [[cs:23. leden]] [[csb:23 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 23]] [[cy:23 Ionawr]] [[da:23. januar]] [[de:23. Januar]] [[el:23 Ιανουαρίου]] [[en:January 23]] [[eo:23-a de januaro]] [[es:23 de enero]] [[et:23. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 23]] [[fi:23. tammikuuta]] [[fo:23. januar]] [[fr:23 janvier]] [[frp:23 janviér]] [[fur:23 di Zenâr]] [[fy:23 jannewaris]] [[ga:23 Eanáir]] [[gd:23 am Faoilleach]] [[gl:23 de xaneiro]] [[he:23 בינואר]] [[hr:23. siječnja]] [[hu:Január 23]] [[ia:23 de januario]] [[id:23 Januari]] [[ie:23 januar]] [[ilo:Enero 23]] [[io:23 di januaro]] [[is:23. janúar]] [[it:23 gennaio]] [[ja:1月23日]] [[jv:23 Januari]] [[ka:23 იანვარი]] [[ko:1월 23일]] [[ksh:23. Jannowaa]] [[ku:23'ê rêbendanê]] [[la:23 Ianuarii]] [[lb:23. Januar]] [[lmo:23 01]] [[lt:Sausio 23]] [[mk:23 јануари]] [[ml:ജനുവരി 23]] [[ms:23 Januari]] [[nap:23 'e jennaro]] [[nds-nl:23 jannewaori]] [[nl:23 januari]] [[nn:23. januar]] [[no:23. januar]] [[nov:23 de januare]] [[nrm:23 Janvyi]] [[oc:23 de genièr]] [[pam:Eneru 23]] [[pl:23 stycznia]] [[pt:23 de Janeiro]] [[ro:23 ianuarie]] [[ru:23 января]] [[ru-sib:23 сечня]] [[scn:23 di jinnaru]] [[sco:23 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 23.]] [[sh:23.1.]] [[simple:January 23]] [[sk:23. január]] [[sl:23. januar]] [[sq:23 Janar]] [[sr:23. јануар]] [[su:23 Januari]] [[sv:23 januari]] [[sw:23 Januari]] [[ta:ஜனவரி 23]] [[te:జనవరి 23]] [[th:23 มกราคม]] [[tl:Enero 23]] [[tr:23 Ocak]] [[tt:23. Ğínwar]] [[uk:23 січня]] [[ur:23 جنوری]] [[vec:23 de genaro]] [[vi:23 tháng 1]] [[wa:23 d' djanvî]] [[war:Enero 23]] [[zh:1月23日]] [[zh-yue:1月23日]] 22 जनवरी 8358 45940 2007-01-24T21:20:52Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:22 Æfterra Gēola]], [[os:22 январы]], [[tg:22 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 22वॉ दिन है। साल मे अभी और 343 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 344)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Januarie]] [[an:22 de chinero]] [[ar:22 يناير]] [[ast:22 de xineru]] [[be:22 студзеня]] [[bg:22 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২২]] [[br:22 Genver]] [[bs:22. januar]] [[ca:22 de gener]] [[ceb:Enero 22]] [[co:22 di ghjennaghju]] [[cs:22. leden]] [[csb:22 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 22]] [[cy:22 Ionawr]] [[da:22. januar]] [[de:22. Januar]] [[el:22 Ιανουαρίου]] [[en:January 22]] [[eo:22-a de januaro]] [[es:22 de enero]] [[et:22. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 22]] [[fi:22. tammikuuta]] [[fo:22. januar]] [[fr:22 janvier]] [[frp:22 janviér]] [[fur:22 di Zenâr]] [[fy:22 jannewaris]] [[ga:22 Eanáir]] [[gd:22 am Faoilleach]] [[gl:22 de xaneiro]] [[he:22 בינואר]] [[hr:22. siječnja]] [[hu:Január 22]] [[ia:22 de januario]] [[id:22 Januari]] [[ie:22 januar]] [[ilo:Enero 22]] [[io:22 di januaro]] [[is:22. janúar]] [[it:22 gennaio]] [[ja:1月22日]] [[jv:22 Januari]] [[ka:22 იანვარი]] [[ko:1월 22일]] [[ksh:22. Jannowaa]] [[ku:22'ê rêbendanê]] [[la:22 Ianuarii]] [[lb:22. Januar]] [[lmo:22 01]] [[lt:Sausio 22]] [[mk:22 јануари]] [[mr:जानेवारी २२]] [[ms:22 Januari]] [[nap:22 'e jennaro]] [[nds-nl:22 jannewaori]] [[nl:22 januari]] [[nn:22. januar]] [[no:22. januar]] [[nov:22 de januare]] [[nrm:22 Janvyi]] [[oc:22 de genièr]] [[pam:Eneru 22]] [[pl:22 stycznia]] [[pt:22 de Janeiro]] [[ro:22 ianuarie]] [[ru:22 января]] [[ru-sib:22 сечня]] [[scn:22 di jinnaru]] [[sco:22 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 22.]] [[sh:22.1.]] [[simple:January 22]] [[sk:22. január]] [[sl:22. januar]] [[sq:22 Janar]] [[sr:22. јануар]] [[su:22 Januari]] [[sv:22 januari]] [[sw:22 Januari]] [[ta:ஜனவரி 22]] [[te:జనవరి 22]] [[th:22 มกราคม]] [[tl:Enero 22]] [[tr:22 Ocak]] [[tt:22. Ğínwar]] [[uk:22 січня]] [[ur:22 جنوری]] [[vec:22 de genaro]] [[vi:22 tháng 1]] [[wa:22 d' djanvî]] [[war:Enero 22]] [[zh:1月22日]] [[zh-yue:1月22日]] 21 जनवरी 8359 45941 2007-01-24T21:21:07Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:21 Æfterra Gēola]], [[os:21 январы]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 21वॉ दिन है। साल मे अभी और 344 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 345)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Januarie]] [[an:21 de chinero]] [[ar:21 يناير]] [[ast:21 de xineru]] [[be:21 студзеня]] [[bg:21 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২১]] [[br:21 Genver]] [[bs:21. januar]] [[ca:21 de gener]] [[ceb:Enero 21]] [[co:21 di ghjennaghju]] [[cs:21. leden]] [[csb:21 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 21]] [[cy:21 Ionawr]] [[da:21. januar]] [[de:21. Januar]] [[el:21 Ιανουαρίου]] [[en:January 21]] [[eo:21-a de januaro]] [[es:21 de enero]] [[et:21. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 21]] [[fi:21. tammikuuta]] [[fo:21. januar]] [[fr:21 janvier]] [[frp:21 janviér]] [[fur:21 di Zenâr]] [[fy:21 jannewaris]] [[ga:21 Eanáir]] [[gd:21 am Faoilleach]] [[gl:21 de xaneiro]] [[he:21 בינואר]] [[hr:21. siječnja]] [[hu:Január 21]] [[ia:21 de januario]] [[id:21 Januari]] [[ie:21 januar]] [[ilo:Enero 21]] [[io:21 di januaro]] [[is:21. janúar]] [[it:21 gennaio]] [[ja:1月21日]] [[jv:21 Januari]] [[ka:21 იანვარი]] [[ko:1월 21일]] [[ksh:21. Jannowaa]] [[ku:21'ê rêbendanê]] [[la:21 Ianuarii]] [[lb:21. Januar]] [[lmo:21 01]] [[lt:Sausio 21]] [[mk:21 јануари]] [[mr:जानेवारी २१]] [[ms:21 Januari]] [[nap:21 'e jennaro]] [[nds-nl:21 jannewaori]] [[nl:21 januari]] [[nn:21. januar]] [[no:21. januar]] [[nov:21 de januare]] [[nrm:21 Janvyi]] [[oc:21 de genièr]] [[pam:Eneru 21]] [[pl:21 stycznia]] [[pt:21 de Janeiro]] [[ro:21 ianuarie]] [[ru:21 января]] [[ru-sib:21 сечня]] [[scn:21 di jinnaru]] [[sco:21 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 21.]] [[sh:21.1.]] [[simple:January 21]] [[sk:21. január]] [[sl:21. januar]] [[sq:21 Janar]] [[sr:21. јануар]] [[su:21 Januari]] [[sv:21 januari]] [[sw:21 Januari]] [[ta:ஜனவரி 21]] [[te:జనవరి 21]] [[tg:21 Январ]] [[th:21 มกราคม]] [[tl:Enero 21]] [[tr:21 Ocak]] [[tt:21. Ğínwar]] [[uk:21 січня]] [[ur:21 جنوری]] [[vec:21 de genaro]] [[vi:21 tháng 1]] [[wa:21 di djanvî]] [[war:Enero 21]] [[zh:1月21日]] [[zh-yue:1月21日]] 20 जनवरी 8360 45942 2007-01-24T21:21:23Z JAnDbot 752 robot Removing: [[ang:20 Æfterra Gēola]], [[os:20 январы]], [[tg:20 Январ]] {{जनवरी कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 जनवरी''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 20वॉ दिन है। साल मे अभी और 345 दिन बाकी है ([[लीप वर्ष]] मे 346)। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Januarie]] [[an:20 de chinero]] [[ar:20 يناير]] [[ast:20 de xineru]] [[be:20 студзеня]] [[bg:20 януари]] [[bpy:জানুয়ারী ২০]] [[br:20 Genver]] [[bs:20. januar]] [[ca:20 de gener]] [[ceb:Enero 20]] [[co:20 di ghjennaghju]] [[cs:20. leden]] [[csb:20 stëcznika]] [[cv:Кăрлач, 20]] [[cy:20 Ionawr]] [[da:20. januar]] [[de:20. Januar]] [[el:20 Ιανουαρίου]] [[en:January 20]] [[eo:20-a de januaro]] [[es:20 de enero]] [[et:20. jaanuar]] [[eu:Urtarrilaren 20]] [[fi:20. tammikuuta]] [[fo:20. januar]] [[fr:20 janvier]] [[frp:20 janviér]] [[fur:20 di Zenâr]] [[fy:20 jannewaris]] [[ga:20 Eanáir]] [[gd:20 am Faoilleach]] [[gl:20 de xaneiro]] [[he:20 בינואר]] [[hr:20. siječnja]] [[hu:Január 20]] [[ia:20 de januario]] [[id:20 Januari]] [[ie:20 januar]] [[ilo:Enero 20]] [[io:20 di januaro]] [[is:20. janúar]] [[it:20 gennaio]] [[ja:1月20日]] [[jv:20 Januari]] [[ka:20 იანვარი]] [[kn:ಜನವರಿ ೨೦]] [[ko:1월 20일]] [[ksh:20. Jannowaa]] [[ku:20'ê rêbendanê]] [[la:20 Ianuarii]] [[lb:20. Januar]] [[lmo:20 01]] [[lt:Sausio 20]] [[mk:20 јануари]] [[mr:जानेवारी २०]] [[ms:20 Januari]] [[nap:20 'e jennaro]] [[nds-nl:20 jannewaori]] [[nl:20 januari]] [[nn:20. januar]] [[no:20. januar]] [[nov:20 de januare]] [[nrm:20 Janvyi]] [[oc:20 de genièr]] [[pam:Eneru 20]] [[pl:20 stycznia]] [[pt:20 de Janeiro]] [[ro:20 ianuarie]] [[ru:20 января]] [[ru-sib:20 сечня]] [[scn:20 di jinnaru]] [[sco:20 Januar]] [[se:Ođđajagimánu 20.]] [[sh:20.1.]] [[simple:January 20]] [[sk:20. január]] [[sl:20. januar]] [[sq:20 Janar]] [[sr:20. јануар]] [[su:20 Januari]] [[sv:20 januari]] [[sw:20 Januari]] [[ta:ஜனவரி 20]] [[te:జనవరి 20]] [[th:20 มกราคม]] [[tl:Enero 20]] [[tr:20 Ocak]] [[tt:20. Ğínwar]] [[uk:20 січня]] [[ur:20 جنوری]] [[vec:20 de genaro]] [[vi:20 tháng 1]] [[wa:20 d' djanvî]] [[war:Enero 20]] [[zh:1月20日]] [[zh-yue:1月20日]] आल इंडिया अना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम 8362 31119 2006-10-17T13:32:57Z Debashish 130 आल इंडिया अना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम का नाम बदलकर आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम कर दिया ग� #REDIRECT [[आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम]] अन्ना द्रमुक 8363 31120 2006-10-17T13:33:31Z Debashish 130 Redirecting to [[आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम]] #Redirect [[आल इंडिया अन्ना द्रविड़ मुनेत्र कड़गम]] Template:Pov 8364 31135 2006-10-17T14:35:14Z Debashish 130 {| class="messagebox" style="align:center; max-width: 28em; background: #FFF0D9;" |- | [[Image:Unbalanced scales.svg|none|40px]] |<center>'''The [[Wikipedia:Neutral point of view|neutrality]] of this article is [[Wikipedia:NPOV dispute|disputed]].''' <br><small> Please see the discussion on the [[:{{NAMESPACE}} talk:{{PAGENAME}}#{{{1|}}}|talk page]].</small>{{#if:{{{date|}}}|<br><small>This article has been tagged since {{{date}}}.</small>}}<includeonly> [[Category:NPOV disputes|{{PAGENAME}}]] {{#if:{{{date|}}}|[[Category:NPOV disputes from {{{date}}}]]}}</includeonly></center> |}<noinclude> {{{{FULLPAGENAME}}/doc}} [[Category:Templates]] </noinclude> चित्र:Upgovt-logo.jpg 8367 31144 2006-10-17T15:22:40Z Rahulsahgal 788 Uttar Pradesh Govt Seal. available at http://finance.up.nic.in/ . Uttar Pradesh Govt Seal. available at http://finance.up.nic.in/ . स्वर्ण जयंती 8368 31186 2006-10-18T01:08:56Z Mitul0520 211 dates '''स्वर्ण जयंती''' का प्रयोग पचासवीं [[जयंती]] अथवा पचासवीं [[वर्षगाँठ]] के लिये किया जाता है । उदाहरण के लिये यदि [[भारत]] देश [[15 अगस्त]] [[1947]] को स्वतन्त्र हुआ तो [[15 अगस्त]] [[1997]] को स्वतंत्रता प्राप्ति की स्वर्ण जयंती होगी । ध्यान देने की बात ये भी है कि इसी उदाहरण मे [[15 अगस्त]] [[1997]] [[भारत]] का इक्यावनवां स्वतंत्रता दिवस होगा । चूंकि [[जयंती]] घटना के एक साल बाद से प्रारम्भ होती है इसलिये ये घटना की वास्तविक सँख्या से एक कम चलती है । अंग्रेजी भाषा मे इसके लिये '''गोल्डेन जुबली''' ([[:en:Golden Jubilee]]) शब्द का प्रयोग होता है । == स्वर्ण जयंती वर्ष == घटना की उञ्चासवीं [[वर्षगाँठ]] के दिन से लेकर स्वर्ण जयंती तक चलने वाले एक वर्ष को स्वर्ण जयंती वर्ष कहा जाता है । अधिकतर समूह या संगठन जो किसी घटना का स्वर्ण जयंती वर्ष मना रहे होते हैं, वो इस पूरे वर्ष कोई न कोई आयोजन अथवा समारोह करते रहते हैं जो कि अंत मे स्वर्ण जयंती के दिन सम्पन्न होते हैं । == ये भी देखें == * [[रजत जयंती]] * [[हीरक जयंती]] * [[पुण्यतिथि]] [[श्रेणी:कैलंडर]] [[en:Golden Jubilee]] जयंती 8369 45308 2007-01-23T16:16:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, eo, es, ja '''जयंती''' शब्द का प्रयोग मुख्यत: किसी घटना के घटित होने के दिन की, आगे आने वाले वर्षों मे पुनरावृत्ति को दर्शाने के लिये किया जाता है । इसे [[वर्षगाँठ]] भी कह सकते हैं । उदाहरण के लिये यदि [[भारत]] देश [[15 अगस्त]] [[1947]] को स्वतन्त्र हुआ तो [[15 अगस्त]] [[1948]] को स्वतंत्रता प्राप्ति की प्रथम जयंती होगी, [[15 अगस्त]] [[1949]] को द्वितीय जयंती होगी, इत्यादि । ध्यान देने की बात ये भी है कि यद्यपि घटना सुखद भी हो सकती है (उदा० किसी विद्यालय की स्थापना) और दुखद भी (उदा० किसी महापुरुष की मृत्यु), लेकिन जयंती शब्द का प्रयोग केवल सुखद घटनाओं के लिये किया जाता है । == ये भी देखें == * [[रजत जयंती]] * [[स्वर्ण जयंती]] * [[हीरक जयंती]] * [[पुण्यतिथि]] [[श्रेणी:कैलंडर]] ] [[de:Gedenktag]] [[en:Anniversary]] [[eo:Datreveno]] [[es:Aniversario]] [[ja:記念日]] श्रेणी:शिक्षण संस्थान 8370 40900 2007-01-02T09:21:38Z 202.164.39.130 [[श्रेणी:शिक्षा]] [http://locallanguage.org/default.htm सार्वत्रिक इंटरनैट] [http://usmindia.org/hdefault.htm यूनिवर्सिटी स्कूल आफ बिज़नस स्टड़ीज तलवंडी साबो 151302] रजत जयंती 8371 31185 2006-10-18T01:07:35Z Mitul0520 211 extra spaces '''रजत जयंती''' का प्रयोग पच्चीसवीं [[जयंती]] अथवा पच्चीसवीं [[वर्षगाँठ]] के लिये किया जाता है । उदाहरण के लिये यदि [[भारत]] देश [[15 अगस्त]] [[1947]] को स्वतन्त्र हुआ तो [[15 अगस्त]] [[1972]] को स्वतंत्रता प्राप्ति की रजत जयंती होगी । ध्यान देने की बात ये भी है कि इसी उदाहरण मे [[15 अगस्त]] [[1972]] [[भारत]] का छब्बीसवां स्वतंत्रता दिवस होगा । चूंकि [[जयंती]] घटना के एक साल बाद से प्रारम्भ होती है इसलिये ये घटना की वास्तविक सँख्या से एक कम चलती है । अंग्रेजी भाषा मे रजत जयंती के लिये '''सिल्वर जुबली''' ([[:en:Silver Jubilee]]) शब्द का प्रयोग होता है । == रजत जयंती वर्ष == घटना की चौबीसवीं [[वर्षगाँठ]] के दिन से लेकर रजत जयंती तक चलने वाले एक वर्ष को रजत जयंती वर्ष कहा जाता है । अधिकतर समूह या संगठन जो किसी घटना का रजत जयंती वर्ष मना रहे होते हैं, वो इस पूरे वर्ष कोई न कोई आयोजन अथवा समारोह करते रहते हैं जो कि अंत मे रजत जयंती के दिन सम्पन्न होते हैं । == ये भी देखें == * [[स्वर्ण जयंती]] * [[हीरक जयंती]] * [[पुण्यतिथि]] [[श्रेणी:कैलंडर]] [[en:Silver Jubilee]] Template:क्रिकेट-ऑस्ट्रेलिया 8372 32383 2006-10-26T04:20:05Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of Australia.svg|30px]]&nbsp;[[ऑस्ट्रेलिया क्रिकेट टीम|ऑस्ट्रेलिया]] हीरक जयंती 8373 31183 2006-10-18T01:05:02Z Mitul0520 211 dates '''हीरक जयंती''' का प्रयोग पच्हत्तरवीं [[जयंती]] अथवा पच्हत्तरवीं [[वर्षगाँठ]] के लिये किया जाता है । उदाहरण के लिये यदि [[भारत]] देश [[15 अगस्त]] [[1947]] को स्वतन्त्र हुआ तो [[15 अगस्त]] [[2022]] को स्वतंत्रता प्राप्ति की हीरक जयंती होगी । ध्यान देने की बात ये भी है कि इसी उदाहरण मे [[15 अगस्त]] [[2022]] [[भारत]] का छिहत्तरवां स्वतंत्रता दिवस होगा । चूंकि [[जयंती]] घटना के एक साल बाद से प्रारम्भ होती है इसलिये ये घटना की वास्तविक सँख्या से एक कम चलती है । अंग्रेजी भाषा मे हीरक जयंती के लिये '''डायमंड जुबली''' ([[:en:Diamond Jubilee]]) शब्द का प्रयोग होता है । हीरक शब्द '''हीरे''' (Diamond) का द्योतक है । == हीरक जयंती वर्ष == घटना की चौहत्तरवीं [[वर्षगाँठ]] के दिन से लेकर हीरक जयंती तक चलने वाले एक वर्ष को हीरक जयंती वर्ष कहा जाता है । अधिकतर समूह या संगठन जो किसी घटना का हीरक जयंती वर्ष मना रहे होते हैं, वो इस पूरे वर्ष कोई न कोई आयोजन अथवा समारोह करते रहते हैं जो कि अंत मे हीरक जयंती के दिन सम्पन्न होते हैं । == भिन्न-भिन्न मानक== यद्यपि [[रजत जयंती]] और [[स्वर्ण जयंती]] के मानक सभी स्थानो पर एक से ही हैं किंतु हीरक जयंती के बारे मे ऐसा नही है । उदाहरण के लिये [[ब्रिटेन]] मे इसे प्राय: साठवीं [[वर्षगाँठ]] पर ही मना लेते हैं लेकिन [[अमेरिका]] मे इसे पच्हत्तरवीं [[वर्षगाँठ]] पर मनाते हैं । == ये भी देखें == * [[रजत जयंती]] * [[स्वर्ण जयंती]] * [[पुण्यतिथि]] [[श्रेणी:कैलंडर]] [[en:Diamond Jubilee]] श्रेणी:गूगल 8374 31178 2006-10-17T20:05:06Z Mitul0520 211 [[श्रेणी:इंटरनेट]] श्रेणी:कैलंडर 8375 31181 2006-10-18T00:54:36Z Mitul0520 211 कैलंडर संबंधित लेख 1 अक्तूबर 8376 31192 2006-10-18T05:06:42Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 274वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 275 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 91 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 Oktober]] [[ang:1 Winterfylleþ]] [[ar:1 اكتوبر]] [[an:1 d'otubre]] [[frp:1 octobro]] [[ast:1 d'ochobre]] [[id:1 Oktober]] [[ms:1 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:1 Oktober]] [[be:1 кастрычніка]] [[bs:1. oktobar]] [[bg:1 октомври]] [[ca:1 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 1]] [[cv:Юпа, 1]] [[cs:1. říjen]] [[co:1 uttrovi]] [[cy:1 Hydref]] [[da:1. oktober]] [[de:1. Oktober]] [[en:October 1]] [[et:1. oktoober]] [[el:1 Οκτωβρίου]] [[es:1 de octubre]] [[eo:1-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 1]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:1. oktober]] [[fr:1 octobre]] [[fy:1 oktober]] [[fur:1 di Otubar]] [[ga:1 Deireadh Fómhair]] [[gl:1 de outubro]] [[ko:10월 1일]] [[hy:Հոկտեմբեր 1]] [[hr:1. listopada]] [[io:1 di oktobro]] [[ia:1 de octobre]] [[is:1. október]] [[it:1 ottobre]] [[he:1 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:1 ოქტომბერი]] [[csb:1 rujana]] [[sw:1 Oktoba]] [[ku:1'ê kewçêrê]] [[lb:1. Oktober]] [[lt:Spalio 1]] [[lmo:01 10]] [[hu:Október 1]] [[mk:1 октомври]] [[nl:1 oktober]] [[ja:10月1日]] [[nap:1 'e ottovre]] [[no:1. oktober]] [[nn:1. oktober]] [[oc:1 d'octobre]] [[pl:1 października]] [[pt:1 de Outubro]] [[ksh:1. Oktoober]] [[ro:1 octombrie]] [[ru:1 октября]] [[war:Oktubre 1]] [[se:Golggotmánu 1.]] [[sco:1 October]] [[sq:1 Tetor]] [[scn:1 di uttùviru]] [[simple:October 1]] [[sk:1. október]] [[sl:1. oktober]] [[sr:1. октобар]] [[fi:1. lokakuuta]] [[sv:1 oktober]] [[tl:Oktubre 1]] [[ta:அக்டோபர் 1]] [[tt:1. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 1]] [[th:1 ตุลาคม]] [[vi:1 tháng 10]] [[tr:1 Ekim]] [[uk:1 жовтня]] [[vec:1 de otobre]] [[wa:1 d' octôbe]] [[zh:10月1日]] 9 अक्तूबर 8377 31193 2006-10-18T05:07:14Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 282वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 283 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 83 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 Oktober]] [[ang:9 Winterfylleþ]] [[ar:9 اكتوبر]] [[an:9 d'otubre]] [[frp:9 octobro]] [[ast:9 d'ochobre]] [[id:9 Oktober]] [[ms:9 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:9 Oktober]] [[be:9 кастрычніка]] [[bs:9. oktobar]] [[bg:9 октомври]] [[ca:9 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 9]] [[cv:Юпа, 9]] [[cs:9. říjen]] [[co:9 uttrovi]] [[cy:9 Hydref]] [[da:9. oktober]] [[de:9. Oktober]] [[en:October 9]] [[et:9. oktoober]] [[el:9 Οκτωβρίου]] [[es:9 de octubre]] [[eo:9-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 9]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:9. oktober]] [[fr:9 octobre]] [[fy:9 oktober]] [[fur:9 di Otubar]] [[ga:9 Deireadh Fómhair]] [[gl:9 de outubro]] [[ko:10월 9일]] [[hy:Հոկտեմբեր 9]] [[hr:9. listopada]] [[io:9 di oktobro]] [[ia:9 de octobre]] [[is:9. október]] [[it:9 ottobre]] [[he:9 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:9 ოქტომბერი]] [[csb:9 rujana]] [[sw:9 Oktoba]] [[ku:9'ê kewçêrê]] [[lb:9. Oktober]] [[lt:Spalio 9]] [[lmo:09 10]] [[hu:Október 9]] [[mk:9 октомври]] [[nl:9 oktober]] [[ja:10月9日]] [[nap:9 'e ottovre]] [[no:9. oktober]] [[nn:9. oktober]] [[oc:9 d'octobre]] [[pl:9 października]] [[pt:9 de Outubro]] [[ksh:9. Oktoober]] [[ro:9 octombrie]] [[ru:9 октября]] [[war:Oktubre 9]] [[se:Golggotmánu 9.]] [[sco:9 October]] [[sq:9 Tetor]] [[scn:9 di uttùviru]] [[simple:October 9]] [[sk:9. október]] [[sl:9. oktober]] [[sr:9. октобар]] [[fi:9. lokakuuta]] [[sv:9 oktober]] [[tl:Oktubre 9]] [[ta:அக்டோபர் 9]] [[tt:9. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 9]] [[th:9 ตุลาคม]] [[vi:9 tháng 10]] [[tr:9 Ekim]] [[uk:9 жовтня]] [[vec:9 de otobre]] [[wa:9 d' octôbe]] [[zh:10月9日]] 8 अक्तूबर 8378 43389 2007-01-15T12:20:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[new:अक्टोबर ८]] {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 281वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 282 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 84 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 Oktober]] [[an:8 d'otubre]] [[ang:8 Winterfylleþ]] [[ar:8 اكتوبر]] [[ast:8 d'ochobre]] [[be:8 кастрычніка]] [[bg:8 октомври]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[bpy:অক্টোবর ৮]] [[br:8 Here]] [[bs:8. oktobar]] [[ca:8 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 8]] [[co:8 uttrovi]] [[cs:8. říjen]] [[csb:8 rujana]] [[cv:Юпа, 8]] [[cy:8 Hydref]] [[da:8. oktober]] [[de:8. Oktober]] [[el:8 Οκτωβρίου]] [[en:October 8]] [[eo:8-a de oktobro]] [[es:8 de octubre]] [[et:8. oktoober]] [[eu:Urriaren 8]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fi:8. lokakuuta]] [[fo:8. oktober]] [[fr:8 octobre]] [[frp:8 octobro]] [[fur:8 di Otubar]] [[fy:8 oktober]] [[ga:8 Deireadh Fómhair]] [[gl:8 de outubro]] [[he:8 באוקטובר]] [[hr:8. listopada]] [[hu:Október 8]] [[hy:Հոկտեմբեր 8]] [[ia:8 de octobre]] [[id:8 Oktober]] [[io:8 di oktobro]] [[is:8. október]] [[it:8 ottobre]] [[ja:10月8日]] [[jv:8 Oktober]] [[ka:8 ოქტომბერი]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ko:10월 8일]] [[ksh:8. Oktoober]] [[ku:8'ê kewçêrê]] [[la:8 Octobris]] [[lb:8. Oktober]] [[li:8 oktober]] [[lmo:08 10]] [[lt:Spalio 8]] [[mk:8 октомври]] [[ms:8 Oktober]] [[nap:8 'e ottovre]] [[nds-nl:8 oktober]] [[new:अक्टोबर ८]] [[nl:8 oktober]] [[nn:8. oktober]] [[no:8. oktober]] [[nov:8 de oktobre]] [[nrm:8 Octobre]] [[oc:8 d'octobre]] [[pl:8 października]] [[pt:8 de Outubro]] [[ro:8 octombrie]] [[ru:8 октября]] [[scn:8 di uttùviru]] [[sco:8 October]] [[se:Golggotmánu 8.]] [[simple:October 8]] [[sk:8. október]] [[sl:8. oktober]] [[sq:8 Tetor]] [[sr:8. октобар]] [[su:8 Oktober]] [[sv:8 oktober]] [[sw:8 Oktoba]] [[ta:அக்டோபர் 8]] [[te:అక్టోబర్ 8]] [[th:8 ตุลาคม]] [[tl:Oktubre 8]] [[tr:8 Ekim]] [[tt:8. Öktäber]] [[uk:8 жовтня]] [[vec:8 de otobre]] [[vi:8 tháng 10]] [[wa:8 d' octôbe]] [[war:Oktubre 8]] [[zh:10月8日]] [[zh-yue:10月8日]] 7 अक्तूबर 8379 31195 2006-10-18T05:07:41Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 280वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 281 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 85 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 Oktober]] [[ang:7 Winterfylleþ]] [[ar:7 اكتوبر]] [[an:7 d'otubre]] [[frp:7 octobro]] [[ast:7 d'ochobre]] [[id:7 Oktober]] [[ms:7 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:7 Oktober]] [[be:7 кастрычніка]] [[bs:7. oktobar]] [[bg:7 октомври]] [[ca:7 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 7]] [[cv:Юпа, 7]] [[cs:7. říjen]] [[co:7 uttrovi]] [[cy:7 Hydref]] [[da:7. oktober]] [[de:7. Oktober]] [[en:October 7]] [[et:7. oktoober]] [[el:7 Οκτωβρίου]] [[es:7 de octubre]] [[eo:7-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 7]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:7. oktober]] [[fr:7 octobre]] [[fy:7 oktober]] [[fur:7 di Otubar]] [[ga:7 Deireadh Fómhair]] [[gl:7 de outubro]] [[ko:10월 7일]] [[hy:Հոկտեմբեր 7]] [[hr:7. listopada]] [[io:7 di oktobro]] [[ia:7 de octobre]] [[is:7. október]] [[it:7 ottobre]] [[he:7 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:7 ოქტომბერი]] [[csb:7 rujana]] [[sw:7 Oktoba]] [[ku:7'ê kewçêrê]] [[lb:7. Oktober]] [[lt:Spalio 7]] [[lmo:07 10]] [[hu:Október 7]] [[mk:7 октомври]] [[nl:7 oktober]] [[ja:10月7日]] [[nap:7 'e ottovre]] [[no:7. oktober]] [[nn:7. oktober]] [[oc:7 d'octobre]] [[pl:7 października]] [[pt:7 de Outubro]] [[ksh:7. Oktoober]] [[ro:7 octombrie]] [[ru:7 октября]] [[war:Oktubre 7]] [[se:Golggotmánu 7.]] [[sco:7 October]] [[sq:7 Tetor]] [[scn:7 di uttùviru]] [[simple:October 7]] [[sk:7. október]] [[sl:7. oktober]] [[sr:7. октобар]] [[fi:7. lokakuuta]] [[sv:7 oktober]] [[tl:Oktubre 7]] [[ta:அக்டோபர் 7]] [[tt:7. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 7]] [[th:7 ตุลาคม]] [[vi:7 tháng 10]] [[tr:7 Ekim]] [[uk:7 жовтня]] [[vec:7 de otobre]] [[wa:7 d' octôbe]] [[zh:10月7日]] 6 अक्तूबर 8380 31196 2006-10-18T05:07:51Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 279वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 280 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 86 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 Oktober]] [[ang:6 Winterfylleþ]] [[ar:6 اكتوبر]] [[an:6 d'otubre]] [[frp:6 octobro]] [[ast:6 d'ochobre]] [[id:6 Oktober]] [[ms:6 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:6 Oktober]] [[be:6 кастрычніка]] [[bs:6. oktobar]] [[bg:6 октомври]] [[ca:6 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 6]] [[cv:Юпа, 6]] [[cs:6. říjen]] [[co:6 uttrovi]] [[cy:6 Hydref]] [[da:6. oktober]] [[de:6. Oktober]] [[en:October 6]] [[et:6. oktoober]] [[el:6 Οκτωβρίου]] [[es:6 de octubre]] [[eo:6-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 6]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:6. oktober]] [[fr:6 octobre]] [[fy:6 oktober]] [[fur:6 di Otubar]] [[ga:6 Deireadh Fómhair]] [[gl:6 de outubro]] [[ko:10월 6일]] [[hy:Հոկտեմբեր 6]] [[hr:6. listopada]] [[io:6 di oktobro]] [[ia:6 de octobre]] [[is:6. október]] [[it:6 ottobre]] [[he:6 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:6 ოქტომბერი]] [[csb:6 rujana]] [[sw:6 Oktoba]] [[ku:6'ê kewçêrê]] [[lb:6. Oktober]] [[lt:Spalio 6]] [[lmo:06 10]] [[hu:Október 6]] [[mk:6 октомври]] [[nl:6 oktober]] [[ja:10月6日]] [[nap:6 'e ottovre]] [[no:6. oktober]] [[nn:6. oktober]] [[oc:6 d'octobre]] [[pl:6 października]] [[pt:6 de Outubro]] [[ksh:6. Oktoober]] [[ro:6 octombrie]] [[ru:6 октября]] [[war:Oktubre 6]] [[se:Golggotmánu 6.]] [[sco:6 October]] [[sq:6 Tetor]] [[scn:6 di uttùviru]] [[simple:October 6]] [[sk:6. október]] [[sl:6. oktober]] [[sr:6. октобар]] [[fi:6. lokakuuta]] [[sv:6 oktober]] [[tl:Oktubre 6]] [[ta:அக்டோபர் 6]] [[tt:6. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 6]] [[th:6 ตุลาคม]] [[vi:6 tháng 10]] [[tr:6 Ekim]] [[uk:6 жовтня]] [[vec:6 de otobre]] [[wa:6 d' octôbe]] [[zh:10月6日]] 5 अक्तूबर 8381 31197 2006-10-18T05:08:03Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 278वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 279 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 87 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 Oktober]] [[ang:5 Winterfylleþ]] [[ar:5 اكتوبر]] [[an:5 d'otubre]] [[frp:5 octobro]] [[ast:5 d'ochobre]] [[id:5 Oktober]] [[ms:5 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:5 Oktober]] [[be:5 кастрычніка]] [[bs:5. oktobar]] [[bg:5 октомври]] [[ca:5 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 5]] [[cv:Юпа, 5]] [[cs:5. říjen]] [[co:5 uttrovi]] [[cy:5 Hydref]] [[da:5. oktober]] [[de:5. Oktober]] [[en:October 5]] [[et:5. oktoober]] [[el:5 Οκτωβρίου]] [[es:5 de octubre]] [[eo:5-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 5]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:5. oktober]] [[fr:5 octobre]] [[fy:5 oktober]] [[fur:5 di Otubar]] [[ga:5 Deireadh Fómhair]] [[gl:5 de outubro]] [[ko:10월 5일]] [[hy:Հոկտեմբեր 5]] [[hr:5. listopada]] [[io:5 di oktobro]] [[ia:5 de octobre]] [[is:5. október]] [[it:5 ottobre]] [[he:5 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:5 ოქტომბერი]] [[csb:5 rujana]] [[sw:5 Oktoba]] [[ku:5'ê kewçêrê]] [[lb:5. Oktober]] [[lt:Spalio 5]] [[lmo:05 10]] [[hu:Október 5]] [[mk:5 октомври]] [[nl:5 oktober]] [[ja:10月5日]] [[nap:5 'e ottovre]] [[no:5. oktober]] [[nn:5. oktober]] [[oc:5 d'octobre]] [[pl:5 października]] [[pt:5 de Outubro]] [[ksh:5. Oktoober]] [[ro:5 octombrie]] [[ru:5 октября]] [[war:Oktubre 5]] [[se:Golggotmánu 5.]] [[sco:5 October]] [[sq:5 Tetor]] [[scn:5 di uttùviru]] [[simple:October 5]] [[sk:5. október]] [[sl:5. oktober]] [[sr:5. октобар]] [[fi:5. lokakuuta]] [[sv:5 oktober]] [[tl:Oktubre 5]] [[ta:அக்டோபர் 5]] [[tt:5. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 5]] [[th:5 ตุลาคม]] [[vi:5 tháng 10]] [[tr:5 Ekim]] [[uk:5 жовтня]] [[vec:5 de otobre]] [[wa:5 d' octôbe]] [[zh:10月5日]] 4 अक्तूबर 8382 31198 2006-10-18T05:08:14Z Mitul0520 211 {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 277वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 278 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 88 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 Oktober]] [[ang:4 Winterfylleþ]] [[ar:4 اكتوبر]] [[an:4 d'otubre]] [[frp:4 octobro]] [[ast:4 d'ochobre]] [[id:4 Oktober]] [[ms:4 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:4 Oktober]] [[be:4 кастрычніка]] [[bs:4. oktobar]] [[bg:4 октомври]] [[ca:4 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 4]] [[cv:Юпа, 4]] [[cs:4. říjen]] [[co:4 uttrovi]] [[cy:4 Hydref]] [[da:4. oktober]] [[de:4. Oktober]] [[en:October 4]] [[et:4. oktoober]] [[el:4 Οκτωβρίου]] [[es:4 de octubre]] [[eo:4-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 4]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:4. oktober]] [[fr:4 octobre]] [[fy:4 oktober]] [[fur:4 di Otubar]] [[ga:4 Deireadh Fómhair]] [[gl:4 de outubro]] [[ko:10월 4일]] [[hy:Հոկտեմբեր 4]] [[hr:4. listopada]] [[io:4 di oktobro]] [[ia:4 de octobre]] [[is:4. október]] [[it:4 ottobre]] [[he:4 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:4 ოქტომბერი]] [[csb:4 rujana]] [[sw:4 Oktoba]] [[ku:4'ê kewçêrê]] [[lb:4. Oktober]] [[lt:Spalio 4]] [[lmo:04 10]] [[hu:Október 4]] [[mk:4 октомври]] [[nl:4 oktober]] [[ja:10月4日]] [[nap:4 'e ottovre]] [[no:4. oktober]] [[nn:4. oktober]] [[oc:4 d'octobre]] [[pl:4 października]] [[pt:4 de Outubro]] [[ksh:4. Oktoober]] [[ro:4 octombrie]] [[ru:4 октября]] [[war:Oktubre 4]] [[se:Golggotmánu 4.]] [[sco:4 October]] [[sq:4 Tetor]] [[scn:4 di uttùviru]] [[simple:October 4]] [[sk:4. október]] [[sl:4. oktober]] [[sr:4. октобар]] [[fi:4. lokakuuta]] [[sv:4 oktober]] [[tl:Oktubre 4]] [[ta:அக்டோபர் 4]] [[tt:4. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 4]] [[th:4 ตุลาคม]] [[vi:4 tháng 10]] [[tr:4 Ekim]] [[uk:4 жовтня]] [[vec:4 de otobre]] [[wa:4 d' octôbe]] [[zh:10月4日]] 31 अक्तूबर 8383 36956 2006-11-30T19:57:12Z Mitul0520 211 {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 304वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 305 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 61 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== * [[1984]]: [[राजीव गान्धी]] [[भारत के प्रधान मंत्री | भारत के ९वें प्रधानमंत्री]] बनें। ==जन्म== * [[1875]]: [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/31 बीबीसी पे यह दिन] [[af:31 Oktober]] [[ang:31 Winterfylleþ]] [[ar:31 اكتوبر]] [[an:31 d'otubre]] [[frp:31 octobro]] [[ast:31 d'ochobre]] [[id:31 Oktober]] [[ms:31 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:31 Oktober]] [[be:31 кастрычніка]] [[bs:31. oktobar]] [[bg:31 октомври]] [[ca:31 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 31]] [[cv:Юпа, 31]] [[cs:31. říjen]] [[co:31 uttrovi]] [[cy:31 Hydref]] [[da:31. oktober]] [[de:31. Oktober]] [[en:October 31]] [[et:31. oktoober]] [[el:31 Οκτωβρίου]] [[es:31 de octubre]] [[eo:31-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 31]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:31. oktober]] [[fr:31 octobre]] [[fy:31 oktober]] [[fur:31 di Otubar]] [[ga:31 Deireadh Fómhair]] [[gl:31 de outubro]] [[ko:10월 31일]] [[hy:Հոկտեմբեր 31]] [[hr:31. listopada]] [[io:31 di oktobro]] [[ia:31 de octobre]] [[is:31. október]] [[it:31 ottobre]] [[he:31 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:31 ოქტომბერი]] [[csb:31 rujana]] [[sw:31 Oktoba]] [[ku:31'ê kewçêrê]] [[lb:31. Oktober]] [[lt:Spalio 31]] [[lmo:031 10]] [[hu:Október 31]] [[mk:31 октомври]] [[nl:31 oktober]] [[ja:10月31日]] [[nap:31 'e ottovre]] [[no:31. oktober]] [[nn:31. oktober]] [[oc:31 d'octobre]] [[pl:31 października]] [[pt:31 de Outubro]] [[ksh:31. Oktoober]] [[ro:31 octombrie]] [[ru:31 октября]] [[war:Oktubre 31]] [[se:Golggotmánu 31.]] [[sco:31 October]] [[sq:31 Tetor]] [[scn:31 di uttùviru]] [[simple:October 31]] [[sk:31. október]] [[sl:31. oktober]] [[sr:31. октобар]] [[fi:31. lokakuuta]] [[sv:31 oktober]] [[tl:Oktubre 31]] [[ta:அக்டோபர் 31]] [[tt:31. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 31]] [[th:31 ตุลาคม]] [[vi:31 tháng 10]] [[tr:31 Ekim]] [[uk:31 жовтня]] [[vec:31 de otobre]] [[wa:31 d' octôbe]] [[zh:10月31日]] 30 अक्तूबर 8384 31200 2006-10-18T05:08:54Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 303वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 304 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 62 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 Oktober]] [[ang:30 Winterfylleþ]] [[ar:30 اكتوبر]] [[an:30 d'otubre]] [[frp:30 octobro]] [[ast:30 d'ochobre]] [[id:30 Oktober]] [[ms:30 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:30 Oktober]] [[be:30 кастрычніка]] [[bs:30. oktobar]] [[bg:30 октомври]] [[ca:30 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 30]] [[cv:Юпа, 30]] [[cs:30. říjen]] [[co:30 uttrovi]] [[cy:30 Hydref]] [[da:30. oktober]] [[de:30. Oktober]] [[en:October 30]] [[et:30. oktoober]] [[el:30 Οκτωβρίου]] [[es:30 de octubre]] [[eo:30-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 30]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:30. oktober]] [[fr:30 octobre]] [[fy:30 oktober]] [[fur:30 di Otubar]] [[ga:30 Deireadh Fómhair]] [[gl:30 de outubro]] [[ko:10월 30일]] [[hy:Հոկտեմբեր 30]] [[hr:30. listopada]] [[io:30 di oktobro]] [[ia:30 de octobre]] [[is:30. október]] [[it:30 ottobre]] [[he:30 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:30 ოქტომბერი]] [[csb:30 rujana]] [[sw:30 Oktoba]] [[ku:30'ê kewçêrê]] [[lb:30. Oktober]] [[lt:Spalio 30]] [[lmo:030 10]] [[hu:Október 30]] [[mk:30 октомври]] [[nl:30 oktober]] [[ja:10月30日]] [[nap:30 'e ottovre]] [[no:30. oktober]] [[nn:30. oktober]] [[oc:30 d'octobre]] [[pl:30 października]] [[pt:30 de Outubro]] [[ksh:30. Oktoober]] [[ro:30 octombrie]] [[ru:30 октября]] [[war:Oktubre 30]] [[se:Golggotmánu 30.]] [[sco:30 October]] [[sq:30 Tetor]] [[scn:30 di uttùviru]] [[simple:October 30]] [[sk:30. október]] [[sl:30. oktober]] [[sr:30. октобар]] [[fi:30. lokakuuta]] [[sv:30 oktober]] [[tl:Oktubre 30]] [[ta:அக்டோபர் 30]] [[tt:30. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 30]] [[th:30 ตุลาคม]] [[vi:30 tháng 10]] [[tr:30 Ekim]] [[uk:30 жовтня]] [[vec:30 de otobre]] [[wa:30 d' octôbe]] [[zh:10月30日]] 3 अक्तूबर 8385 31201 2006-10-18T05:09:04Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 276वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 277 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 89 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 Oktober]] [[ang:3 Winterfylleþ]] [[ar:3 اكتوبر]] [[an:3 d'otubre]] [[frp:3 octobro]] [[ast:3 d'ochobre]] [[id:3 Oktober]] [[ms:3 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:3 Oktober]] [[be:3 кастрычніка]] [[bs:3. oktobar]] [[bg:3 октомври]] [[ca:3 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 3]] [[cv:Юпа, 3]] [[cs:3. říjen]] [[co:3 uttrovi]] [[cy:3 Hydref]] [[da:3. oktober]] [[de:3. Oktober]] [[en:October 3]] [[et:3. oktoober]] [[el:3 Οκτωβρίου]] [[es:3 de octubre]] [[eo:3-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 3]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:3. oktober]] [[fr:3 octobre]] [[fy:3 oktober]] [[fur:3 di Otubar]] [[ga:3 Deireadh Fómhair]] [[gl:3 de outubro]] [[ko:10월 3일]] [[hy:Հոկտեմբեր 3]] [[hr:3. listopada]] [[io:3 di oktobro]] [[ia:3 de octobre]] [[is:3. október]] [[it:3 ottobre]] [[he:3 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:3 ოქტომბერი]] [[csb:3 rujana]] [[sw:3 Oktoba]] [[ku:3'ê kewçêrê]] [[lb:3. Oktober]] [[lt:Spalio 3]] [[lmo:03 10]] [[hu:Október 3]] [[mk:3 октомври]] [[nl:3 oktober]] [[ja:10月3日]] [[nap:3 'e ottovre]] [[no:3. oktober]] [[nn:3. oktober]] [[oc:3 d'octobre]] [[pl:3 października]] [[pt:3 de Outubro]] [[ksh:3. Oktoober]] [[ro:3 octombrie]] [[ru:3 октября]] [[war:Oktubre 3]] [[se:Golggotmánu 3.]] [[sco:3 October]] [[sq:3 Tetor]] [[scn:3 di uttùviru]] [[simple:October 3]] [[sk:3. október]] [[sl:3. oktober]] [[sr:3. октобар]] [[fi:3. lokakuuta]] [[sv:3 oktober]] [[tl:Oktubre 3]] [[ta:அக்டோபர் 3]] [[tt:3. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 3]] [[th:3 ตุลาคม]] [[vi:3 tháng 10]] [[tr:3 Ekim]] [[uk:3 жовтня]] [[vec:3 de otobre]] [[wa:3 d' octôbe]] [[zh:10月3日]] 29 अक्तूबर 8386 31202 2006-10-18T05:09:15Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 302वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 303 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 63 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 Oktober]] [[ang:29 Winterfylleþ]] [[ar:29 اكتوبر]] [[an:29 d'otubre]] [[frp:29 octobro]] [[ast:29 d'ochobre]] [[id:29 Oktober]] [[ms:29 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:29 Oktober]] [[be:29 кастрычніка]] [[bs:29. oktobar]] [[bg:29 октомври]] [[ca:29 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 29]] [[cv:Юпа, 29]] [[cs:29. říjen]] [[co:29 uttrovi]] [[cy:29 Hydref]] [[da:29. oktober]] [[de:29. Oktober]] [[en:October 29]] [[et:29. oktoober]] [[el:29 Οκτωβρίου]] [[es:29 de octubre]] [[eo:29-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 29]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:29. oktober]] [[fr:29 octobre]] [[fy:29 oktober]] [[fur:29 di Otubar]] [[ga:29 Deireadh Fómhair]] [[gl:29 de outubro]] [[ko:10월 29일]] [[hy:Հոկտեմբեր 29]] [[hr:29. listopada]] [[io:29 di oktobro]] [[ia:29 de octobre]] [[is:29. október]] [[it:29 ottobre]] [[he:29 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:29 ოქტომბერი]] [[csb:29 rujana]] [[sw:29 Oktoba]] [[ku:29'ê kewçêrê]] [[lb:29. Oktober]] [[lt:Spalio 29]] [[lmo:029 10]] [[hu:Október 29]] [[mk:29 октомври]] [[nl:29 oktober]] [[ja:10月29日]] [[nap:29 'e ottovre]] [[no:29. oktober]] [[nn:29. oktober]] [[oc:29 d'octobre]] [[pl:29 października]] [[pt:29 de Outubro]] [[ksh:29. Oktoober]] [[ro:29 octombrie]] [[ru:29 октября]] [[war:Oktubre 29]] [[se:Golggotmánu 29.]] [[sco:29 October]] [[sq:29 Tetor]] [[scn:29 di uttùviru]] [[simple:October 29]] [[sk:29. október]] [[sl:29. oktober]] [[sr:29. октобар]] [[fi:29. lokakuuta]] [[sv:29 oktober]] [[tl:Oktubre 29]] [[ta:அக்டோபர் 29]] [[tt:29. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 29]] [[th:29 ตุลาคม]] [[vi:29 tháng 10]] [[tr:29 Ekim]] [[uk:29 жовтня]] [[vec:29 de otobre]] [[wa:29 d' octôbe]] [[zh:10月29日]] 28 अक्तूबर 8387 31203 2006-10-18T05:09:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 301वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 302 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 64 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 Oktober]] [[ang:28 Winterfylleþ]] [[ar:28 اكتوبر]] [[an:28 d'otubre]] [[frp:28 octobro]] [[ast:28 d'ochobre]] [[id:28 Oktober]] [[ms:28 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:28 Oktober]] [[be:28 кастрычніка]] [[bs:28. oktobar]] [[bg:28 октомври]] [[ca:28 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 28]] [[cv:Юпа, 28]] [[cs:28. říjen]] [[co:28 uttrovi]] [[cy:28 Hydref]] [[da:28. oktober]] [[de:28. Oktober]] [[en:October 28]] [[et:28. oktoober]] [[el:28 Οκτωβρίου]] [[es:28 de octubre]] [[eo:28-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 28]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:28. oktober]] [[fr:28 octobre]] [[fy:28 oktober]] [[fur:28 di Otubar]] [[ga:28 Deireadh Fómhair]] [[gl:28 de outubro]] [[ko:10월 28일]] [[hy:Հոկտեմբեր 28]] [[hr:28. listopada]] [[io:28 di oktobro]] [[ia:28 de octobre]] [[is:28. október]] [[it:28 ottobre]] [[he:28 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:28 ოქტომბერი]] [[csb:28 rujana]] [[sw:28 Oktoba]] [[ku:28'ê kewçêrê]] [[lb:28. Oktober]] [[lt:Spalio 28]] [[lmo:028 10]] [[hu:Október 28]] [[mk:28 октомври]] [[nl:28 oktober]] [[ja:10月28日]] [[nap:28 'e ottovre]] [[no:28. oktober]] [[nn:28. oktober]] [[oc:28 d'octobre]] [[pl:28 października]] [[pt:28 de Outubro]] [[ksh:28. Oktoober]] [[ro:28 octombrie]] [[ru:28 октября]] [[war:Oktubre 28]] [[se:Golggotmánu 28.]] [[sco:28 October]] [[sq:28 Tetor]] [[scn:28 di uttùviru]] [[simple:October 28]] [[sk:28. október]] [[sl:28. oktober]] [[sr:28. октобар]] [[fi:28. lokakuuta]] [[sv:28 oktober]] [[tl:Oktubre 28]] [[ta:அக்டோபர் 28]] [[tt:28. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 28]] [[th:28 ตุลาคม]] [[vi:28 tháng 10]] [[tr:28 Ekim]] [[uk:28 жовтня]] [[vec:28 de otobre]] [[wa:28 d' octôbe]] [[zh:10月28日]] 27 अक्तूबर 8388 31204 2006-10-18T05:09:55Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 300वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 301 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 65 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 Oktober]] [[ang:27 Winterfylleþ]] [[ar:27 اكتوبر]] [[an:27 d'otubre]] [[frp:27 octobro]] [[ast:27 d'ochobre]] [[id:27 Oktober]] [[ms:27 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:27 Oktober]] [[be:27 кастрычніка]] [[bs:27. oktobar]] [[bg:27 октомври]] [[ca:27 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 27]] [[cv:Юпа, 27]] [[cs:27. říjen]] [[co:27 uttrovi]] [[cy:27 Hydref]] [[da:27. oktober]] [[de:27. Oktober]] [[en:October 27]] [[et:27. oktoober]] [[el:27 Οκτωβρίου]] [[es:27 de octubre]] [[eo:27-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 27]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:27. oktober]] [[fr:27 octobre]] [[fy:27 oktober]] [[fur:27 di Otubar]] [[ga:27 Deireadh Fómhair]] [[gl:27 de outubro]] [[ko:10월 27일]] [[hy:Հոկտեմբեր 27]] [[hr:27. listopada]] [[io:27 di oktobro]] [[ia:27 de octobre]] [[is:27. október]] [[it:27 ottobre]] [[he:27 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:27 ოქტომბერი]] [[csb:27 rujana]] [[sw:27 Oktoba]] [[ku:27'ê kewçêrê]] [[lb:27. Oktober]] [[lt:Spalio 27]] [[lmo:027 10]] [[hu:Október 27]] [[mk:27 октомври]] [[nl:27 oktober]] [[ja:10月27日]] [[nap:27 'e ottovre]] [[no:27. oktober]] [[nn:27. oktober]] [[oc:27 d'octobre]] [[pl:27 października]] [[pt:27 de Outubro]] [[ksh:27. Oktoober]] [[ro:27 octombrie]] [[ru:27 октября]] [[war:Oktubre 27]] [[se:Golggotmánu 27.]] [[sco:27 October]] [[sq:27 Tetor]] [[scn:27 di uttùviru]] [[simple:October 27]] [[sk:27. október]] [[sl:27. oktober]] [[sr:27. октобар]] [[fi:27. lokakuuta]] [[sv:27 oktober]] [[tl:Oktubre 27]] [[ta:அக்டோபர் 27]] [[tt:27. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 27]] [[th:27 ตุลาคม]] [[vi:27 tháng 10]] [[tr:27 Ekim]] [[uk:27 жовтня]] [[vec:27 de otobre]] [[wa:27 d' octôbe]] [[zh:10月27日]] 26 अक्तूबर 8389 31205 2006-10-18T05:10:05Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 299वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 300 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 66 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 Oktober]] [[ang:26 Winterfylleþ]] [[ar:26 اكتوبر]] [[an:26 d'otubre]] [[frp:26 octobro]] [[ast:26 d'ochobre]] [[id:26 Oktober]] [[ms:26 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:26 Oktober]] [[be:26 кастрычніка]] [[bs:26. oktobar]] [[bg:26 октомври]] [[ca:26 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 26]] [[cv:Юпа, 26]] [[cs:26. říjen]] [[co:26 uttrovi]] [[cy:26 Hydref]] [[da:26. oktober]] [[de:26. Oktober]] [[en:October 26]] [[et:26. oktoober]] [[el:26 Οκτωβρίου]] [[es:26 de octubre]] [[eo:26-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 26]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:26. oktober]] [[fr:26 octobre]] [[fy:26 oktober]] [[fur:26 di Otubar]] [[ga:26 Deireadh Fómhair]] [[gl:26 de outubro]] [[ko:10월 26일]] [[hy:Հոկտեմբեր 26]] [[hr:26. listopada]] [[io:26 di oktobro]] [[ia:26 de octobre]] [[is:26. október]] [[it:26 ottobre]] [[he:26 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:26 ოქტომბერი]] [[csb:26 rujana]] [[sw:26 Oktoba]] [[ku:26'ê kewçêrê]] [[lb:26. Oktober]] [[lt:Spalio 26]] [[lmo:026 10]] [[hu:Október 26]] [[mk:26 октомври]] [[nl:26 oktober]] [[ja:10月26日]] [[nap:26 'e ottovre]] [[no:26. oktober]] [[nn:26. oktober]] [[oc:26 d'octobre]] [[pl:26 października]] [[pt:26 de Outubro]] [[ksh:26. Oktoober]] [[ro:26 octombrie]] [[ru:26 октября]] [[war:Oktubre 26]] [[se:Golggotmánu 26.]] [[sco:26 October]] [[sq:26 Tetor]] [[scn:26 di uttùviru]] [[simple:October 26]] [[sk:26. október]] [[sl:26. oktober]] [[sr:26. октобар]] [[fi:26. lokakuuta]] [[sv:26 oktober]] [[tl:Oktubre 26]] [[ta:அக்டோபர் 26]] [[tt:26. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 26]] [[th:26 ตุลาคม]] [[vi:26 tháng 10]] [[tr:26 Ekim]] [[uk:26 жовтня]] [[vec:26 de otobre]] [[wa:26 d' octôbe]] [[zh:10月26日]] 25 अक्तूबर 8390 31206 2006-10-18T05:10:18Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 298वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 299 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 67 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 Oktober]] [[ang:25 Winterfylleþ]] [[ar:25 اكتوبر]] [[an:25 d'otubre]] [[frp:25 octobro]] [[ast:25 d'ochobre]] [[id:25 Oktober]] [[ms:25 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:25 Oktober]] [[be:25 кастрычніка]] [[bs:25. oktobar]] [[bg:25 октомври]] [[ca:25 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 25]] [[cv:Юпа, 25]] [[cs:25. říjen]] [[co:25 uttrovi]] [[cy:25 Hydref]] [[da:25. oktober]] [[de:25. Oktober]] [[en:October 25]] [[et:25. oktoober]] [[el:25 Οκτωβρίου]] [[es:25 de octubre]] [[eo:25-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 25]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:25. oktober]] [[fr:25 octobre]] [[fy:25 oktober]] [[fur:25 di Otubar]] [[ga:25 Deireadh Fómhair]] [[gl:25 de outubro]] [[ko:10월 25일]] [[hy:Հոկտեմբեր 25]] [[hr:25. listopada]] [[io:25 di oktobro]] [[ia:25 de octobre]] [[is:25. október]] [[it:25 ottobre]] [[he:25 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:25 ოქტომბერი]] [[csb:25 rujana]] [[sw:25 Oktoba]] [[ku:25'ê kewçêrê]] [[lb:25. Oktober]] [[lt:Spalio 25]] [[lmo:025 10]] [[hu:Október 25]] [[mk:25 октомври]] [[nl:25 oktober]] [[ja:10月25日]] [[nap:25 'e ottovre]] [[no:25. oktober]] [[nn:25. oktober]] [[oc:25 d'octobre]] [[pl:25 października]] [[pt:25 de Outubro]] [[ksh:25. Oktoober]] [[ro:25 octombrie]] [[ru:25 октября]] [[war:Oktubre 25]] [[se:Golggotmánu 25.]] [[sco:25 October]] [[sq:25 Tetor]] [[scn:25 di uttùviru]] [[simple:October 25]] [[sk:25. október]] [[sl:25. oktober]] [[sr:25. октобар]] [[fi:25. lokakuuta]] [[sv:25 oktober]] [[tl:Oktubre 25]] [[ta:அக்டோபர் 25]] [[tt:25. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 25]] [[th:25 ตุลาคม]] [[vi:25 tháng 10]] [[tr:25 Ekim]] [[uk:25 жовтня]] [[vec:25 de otobre]] [[wa:25 d' octôbe]] [[zh:10月25日]] 24 अक्तूबर 8391 31207 2006-10-18T05:10:29Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 297वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 298 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 68 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 Oktober]] [[ang:24 Winterfylleþ]] [[ar:24 اكتوبر]] [[an:24 d'otubre]] [[frp:24 octobro]] [[ast:24 d'ochobre]] [[id:24 Oktober]] [[ms:24 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:24 Oktober]] [[be:24 кастрычніка]] [[bs:24. oktobar]] [[bg:24 октомври]] [[ca:24 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 24]] [[cv:Юпа, 24]] [[cs:24. říjen]] [[co:24 uttrovi]] [[cy:24 Hydref]] [[da:24. oktober]] [[de:24. Oktober]] [[en:October 24]] [[et:24. oktoober]] [[el:24 Οκτωβρίου]] [[es:24 de octubre]] [[eo:24-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 24]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:24. oktober]] [[fr:24 octobre]] [[fy:24 oktober]] [[fur:24 di Otubar]] [[ga:24 Deireadh Fómhair]] [[gl:24 de outubro]] [[ko:10월 24일]] [[hy:Հոկտեմբեր 24]] [[hr:24. listopada]] [[io:24 di oktobro]] [[ia:24 de octobre]] [[is:24. október]] [[it:24 ottobre]] [[he:24 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:24 ოქტომბერი]] [[csb:24 rujana]] [[sw:24 Oktoba]] [[ku:24'ê kewçêrê]] [[lb:24. Oktober]] [[lt:Spalio 24]] [[lmo:024 10]] [[hu:Október 24]] [[mk:24 октомври]] [[nl:24 oktober]] [[ja:10月24日]] [[nap:24 'e ottovre]] [[no:24. oktober]] [[nn:24. oktober]] [[oc:24 d'octobre]] [[pl:24 października]] [[pt:24 de Outubro]] [[ksh:24. Oktoober]] [[ro:24 octombrie]] [[ru:24 октября]] [[war:Oktubre 24]] [[se:Golggotmánu 24.]] [[sco:24 October]] [[sq:24 Tetor]] [[scn:24 di uttùviru]] [[simple:October 24]] [[sk:24. október]] [[sl:24. oktober]] [[sr:24. октобар]] [[fi:24. lokakuuta]] [[sv:24 oktober]] [[tl:Oktubre 24]] [[ta:அக்டோபர் 24]] [[tt:24. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 24]] [[th:24 ตุลาคม]] [[vi:24 tháng 10]] [[tr:24 Ekim]] [[uk:24 жовтня]] [[vec:24 de otobre]] [[wa:24 d' octôbe]] [[zh:10月24日]] 23 अक्तूबर 8392 31208 2006-10-18T05:10:39Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 296वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 297 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 69 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 Oktober]] [[ang:23 Winterfylleþ]] [[ar:23 اكتوبر]] [[an:23 d'otubre]] [[frp:23 octobro]] [[ast:23 d'ochobre]] [[id:23 Oktober]] [[ms:23 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:23 Oktober]] [[be:23 кастрычніка]] [[bs:23. oktobar]] [[bg:23 октомври]] [[ca:23 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 23]] [[cv:Юпа, 23]] [[cs:23. říjen]] [[co:23 uttrovi]] [[cy:23 Hydref]] [[da:23. oktober]] [[de:23. Oktober]] [[en:October 23]] [[et:23. oktoober]] [[el:23 Οκτωβρίου]] [[es:23 de octubre]] [[eo:23-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 23]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:23. oktober]] [[fr:23 octobre]] [[fy:23 oktober]] [[fur:23 di Otubar]] [[ga:23 Deireadh Fómhair]] [[gl:23 de outubro]] [[ko:10월 23일]] [[hy:Հոկտեմբեր 23]] [[hr:23. listopada]] [[io:23 di oktobro]] [[ia:23 de octobre]] [[is:23. október]] [[it:23 ottobre]] [[he:23 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:23 ოქტომბერი]] [[csb:23 rujana]] [[sw:23 Oktoba]] [[ku:23'ê kewçêrê]] [[lb:23. Oktober]] [[lt:Spalio 23]] [[lmo:023 10]] [[hu:Október 23]] [[mk:23 октомври]] [[nl:23 oktober]] [[ja:10月23日]] [[nap:23 'e ottovre]] [[no:23. oktober]] [[nn:23. oktober]] [[oc:23 d'octobre]] [[pl:23 października]] [[pt:23 de Outubro]] [[ksh:23. Oktoober]] [[ro:23 octombrie]] [[ru:23 октября]] [[war:Oktubre 23]] [[se:Golggotmánu 23.]] [[sco:23 October]] [[sq:23 Tetor]] [[scn:23 di uttùviru]] [[simple:October 23]] [[sk:23. október]] [[sl:23. oktober]] [[sr:23. октобар]] [[fi:23. lokakuuta]] [[sv:23 oktober]] [[tl:Oktubre 23]] [[ta:அக்டோபர் 23]] [[tt:23. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 23]] [[th:23 ตุลาคม]] [[vi:23 tháng 10]] [[tr:23 Ekim]] [[uk:23 жовтня]] [[vec:23 de otobre]] [[wa:23 d' octôbe]] [[zh:10月23日]] 22 अक्तूबर 8393 31209 2006-10-18T05:10:50Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 295वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 296 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 70 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 Oktober]] [[ang:22 Winterfylleþ]] [[ar:22 اكتوبر]] [[an:22 d'otubre]] [[frp:22 octobro]] [[ast:22 d'ochobre]] [[id:22 Oktober]] [[ms:22 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:22 Oktober]] [[be:22 кастрычніка]] [[bs:22. oktobar]] [[bg:22 октомври]] [[ca:22 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 22]] [[cv:Юпа, 22]] [[cs:22. říjen]] [[co:22 uttrovi]] [[cy:22 Hydref]] [[da:22. oktober]] [[de:22. Oktober]] [[en:October 22]] [[et:22. oktoober]] [[el:22 Οκτωβρίου]] [[es:22 de octubre]] [[eo:22-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 22]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:22. oktober]] [[fr:22 octobre]] [[fy:22 oktober]] [[fur:22 di Otubar]] [[ga:22 Deireadh Fómhair]] [[gl:22 de outubro]] [[ko:10월 22일]] [[hy:Հոկտեմբեր 22]] [[hr:22. listopada]] [[io:22 di oktobro]] [[ia:22 de octobre]] [[is:22. október]] [[it:22 ottobre]] [[he:22 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:22 ოქტომბერი]] [[csb:22 rujana]] [[sw:22 Oktoba]] [[ku:22'ê kewçêrê]] [[lb:22. Oktober]] [[lt:Spalio 22]] [[lmo:022 10]] [[hu:Október 22]] [[mk:22 октомври]] [[nl:22 oktober]] [[ja:10月22日]] [[nap:22 'e ottovre]] [[no:22. oktober]] [[nn:22. oktober]] [[oc:22 d'octobre]] [[pl:22 października]] [[pt:22 de Outubro]] [[ksh:22. Oktoober]] [[ro:22 octombrie]] [[ru:22 октября]] [[war:Oktubre 22]] [[se:Golggotmánu 22.]] [[sco:22 October]] [[sq:22 Tetor]] [[scn:22 di uttùviru]] [[simple:October 22]] [[sk:22. október]] [[sl:22. oktober]] [[sr:22. октобар]] [[fi:22. lokakuuta]] [[sv:22 oktober]] [[tl:Oktubre 22]] [[ta:அக்டோபர் 22]] [[tt:22. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 22]] [[th:22 ตุลาคม]] [[vi:22 tháng 10]] [[tr:22 Ekim]] [[uk:22 жовтня]] [[vec:22 de otobre]] [[wa:22 d' octôbe]] [[zh:10月22日]] 21 अक्तूबर 8394 31210 2006-10-18T05:11:01Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 294वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 295 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 71 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 Oktober]] [[ang:21 Winterfylleþ]] [[ar:21 اكتوبر]] [[an:21 d'otubre]] [[frp:21 octobro]] [[ast:21 d'ochobre]] [[id:21 Oktober]] [[ms:21 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:21 Oktober]] [[be:21 кастрычніка]] [[bs:21. oktobar]] [[bg:21 октомври]] [[ca:21 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 21]] [[cv:Юпа, 21]] [[cs:21. říjen]] [[co:21 uttrovi]] [[cy:21 Hydref]] [[da:21. oktober]] [[de:21. Oktober]] [[en:October 21]] [[et:21. oktoober]] [[el:21 Οκτωβρίου]] [[es:21 de octubre]] [[eo:21-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 21]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:21. oktober]] [[fr:21 octobre]] [[fy:21 oktober]] [[fur:21 di Otubar]] [[ga:21 Deireadh Fómhair]] [[gl:21 de outubro]] [[ko:10월 21일]] [[hy:Հոկտեմբեր 21]] [[hr:21. listopada]] [[io:21 di oktobro]] [[ia:21 de octobre]] [[is:21. október]] [[it:21 ottobre]] [[he:21 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:21 ოქტომბერი]] [[csb:21 rujana]] [[sw:21 Oktoba]] [[ku:21'ê kewçêrê]] [[lb:21. Oktober]] [[lt:Spalio 21]] [[lmo:021 10]] [[hu:Október 21]] [[mk:21 октомври]] [[nl:21 oktober]] [[ja:10月21日]] [[nap:21 'e ottovre]] [[no:21. oktober]] [[nn:21. oktober]] [[oc:21 d'octobre]] [[pl:21 października]] [[pt:21 de Outubro]] [[ksh:21. Oktoober]] [[ro:21 octombrie]] [[ru:21 октября]] [[war:Oktubre 21]] [[se:Golggotmánu 21.]] [[sco:21 October]] [[sq:21 Tetor]] [[scn:21 di uttùviru]] [[simple:October 21]] [[sk:21. október]] [[sl:21. oktober]] [[sr:21. октобар]] [[fi:21. lokakuuta]] [[sv:21 oktober]] [[tl:Oktubre 21]] [[ta:அக்டோபர் 21]] [[tt:21. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 21]] [[th:21 ตุลาคม]] [[vi:21 tháng 10]] [[tr:21 Ekim]] [[uk:21 жовтня]] [[vec:21 de otobre]] [[wa:21 d' octôbe]] [[zh:10月21日]] 20 अक्तूबर 8395 31211 2006-10-18T05:11:12Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 293वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 294 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 72 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 Oktober]] [[ang:20 Winterfylleþ]] [[ar:20 اكتوبر]] [[an:20 d'otubre]] [[frp:20 octobro]] [[ast:20 d'ochobre]] [[id:20 Oktober]] [[ms:20 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:20 Oktober]] [[be:20 кастрычніка]] [[bs:20. oktobar]] [[bg:20 октомври]] [[ca:20 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 20]] [[cv:Юпа, 20]] [[cs:20. říjen]] [[co:20 uttrovi]] [[cy:20 Hydref]] [[da:20. oktober]] [[de:20. Oktober]] [[en:October 20]] [[et:20. oktoober]] [[el:20 Οκτωβρίου]] [[es:20 de octubre]] [[eo:20-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 20]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:20. oktober]] [[fr:20 octobre]] [[fy:20 oktober]] [[fur:20 di Otubar]] [[ga:20 Deireadh Fómhair]] [[gl:20 de outubro]] [[ko:10월 20일]] [[hy:Հոկտեմբեր 20]] [[hr:20. listopada]] [[io:20 di oktobro]] [[ia:20 de octobre]] [[is:20. október]] [[it:20 ottobre]] [[he:20 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:20 ოქტომბერი]] [[csb:20 rujana]] [[sw:20 Oktoba]] [[ku:20'ê kewçêrê]] [[lb:20. Oktober]] [[lt:Spalio 20]] [[lmo:020 10]] [[hu:Október 20]] [[mk:20 октомври]] [[nl:20 oktober]] [[ja:10月20日]] [[nap:20 'e ottovre]] [[no:20. oktober]] [[nn:20. oktober]] [[oc:20 d'octobre]] [[pl:20 października]] [[pt:20 de Outubro]] [[ksh:20. Oktoober]] [[ro:20 octombrie]] [[ru:20 октября]] [[war:Oktubre 20]] [[se:Golggotmánu 20.]] [[sco:20 October]] [[sq:20 Tetor]] [[scn:20 di uttùviru]] [[simple:October 20]] [[sk:20. október]] [[sl:20. oktober]] [[sr:20. октобар]] [[fi:20. lokakuuta]] [[sv:20 oktober]] [[tl:Oktubre 20]] [[ta:அக்டோபர் 20]] [[tt:20. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 20]] [[th:20 ตุลาคม]] [[vi:20 tháng 10]] [[tr:20 Ekim]] [[uk:20 жовтня]] [[vec:20 de otobre]] [[wa:20 d' octôbe]] [[zh:10月20日]] 2 अक्तूबर 8396 31212 2006-10-18T05:11:22Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 275वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 276 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 90 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 Oktober]] [[ang:2 Winterfylleþ]] [[ar:2 اكتوبر]] [[an:2 d'otubre]] [[frp:2 octobro]] [[ast:2 d'ochobre]] [[id:2 Oktober]] [[ms:2 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:2 Oktober]] [[be:2 кастрычніка]] [[bs:2. oktobar]] [[bg:2 октомври]] [[ca:2 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 2]] [[cv:Юпа, 2]] [[cs:2. říjen]] [[co:2 uttrovi]] [[cy:2 Hydref]] [[da:2. oktober]] [[de:2. Oktober]] [[en:October 2]] [[et:2. oktoober]] [[el:2 Οκτωβρίου]] [[es:2 de octubre]] [[eo:2-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 2]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:2. oktober]] [[fr:2 octobre]] [[fy:2 oktober]] [[fur:2 di Otubar]] [[ga:2 Deireadh Fómhair]] [[gl:2 de outubro]] [[ko:10월 2일]] [[hy:Հոկտեմբեր 2]] [[hr:2. listopada]] [[io:2 di oktobro]] [[ia:2 de octobre]] [[is:2. október]] [[it:2 ottobre]] [[he:2 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:2 ოქტომბერი]] [[csb:2 rujana]] [[sw:2 Oktoba]] [[ku:2'ê kewçêrê]] [[lb:2. Oktober]] [[lt:Spalio 2]] [[lmo:02 10]] [[hu:Október 2]] [[mk:2 октомври]] [[nl:2 oktober]] [[ja:10月2日]] [[nap:2 'e ottovre]] [[no:2. oktober]] [[nn:2. oktober]] [[oc:2 d'octobre]] [[pl:2 października]] [[pt:2 de Outubro]] [[ksh:2. Oktoober]] [[ro:2 octombrie]] [[ru:2 октября]] [[war:Oktubre 2]] [[se:Golggotmánu 2.]] [[sco:2 October]] [[sq:2 Tetor]] [[scn:2 di uttùviru]] [[simple:October 2]] [[sk:2. október]] [[sl:2. oktober]] [[sr:2. октобар]] [[fi:2. lokakuuta]] [[sv:2 oktober]] [[tl:Oktubre 2]] [[ta:அக்டோபர் 2]] [[tt:2. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 2]] [[th:2 ตุลาคม]] [[vi:2 tháng 10]] [[tr:2 Ekim]] [[uk:2 жовтня]] [[vec:2 de otobre]] [[wa:2 d' octôbe]] [[zh:10月2日]] 19 अक्तूबर 8397 31213 2006-10-18T05:11:33Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 292वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 293 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 73 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 Oktober]] [[ang:19 Winterfylleþ]] [[ar:19 اكتوبر]] [[an:19 d'otubre]] [[frp:19 octobro]] [[ast:19 d'ochobre]] [[id:19 Oktober]] [[ms:19 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:19 Oktober]] [[be:19 кастрычніка]] [[bs:19. oktobar]] [[bg:19 октомври]] [[ca:19 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 19]] [[cv:Юпа, 19]] [[cs:19. říjen]] [[co:19 uttrovi]] [[cy:19 Hydref]] [[da:19. oktober]] [[de:19. Oktober]] [[en:October 19]] [[et:19. oktoober]] [[el:19 Οκτωβρίου]] [[es:19 de octubre]] [[eo:19-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 19]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:19. oktober]] [[fr:19 octobre]] [[fy:19 oktober]] [[fur:19 di Otubar]] [[ga:19 Deireadh Fómhair]] [[gl:19 de outubro]] [[ko:10월 19일]] [[hy:Հոկտեմբեր 19]] [[hr:19. listopada]] [[io:19 di oktobro]] [[ia:19 de octobre]] [[is:19. október]] [[it:19 ottobre]] [[he:19 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:19 ოქტომბერი]] [[csb:19 rujana]] [[sw:19 Oktoba]] [[ku:19'ê kewçêrê]] [[lb:19. Oktober]] [[lt:Spalio 19]] [[lmo:019 10]] [[hu:Október 19]] [[mk:19 октомври]] [[nl:19 oktober]] [[ja:10月19日]] [[nap:19 'e ottovre]] [[no:19. oktober]] [[nn:19. oktober]] [[oc:19 d'octobre]] [[pl:19 października]] [[pt:19 de Outubro]] [[ksh:19. Oktoober]] [[ro:19 octombrie]] [[ru:19 октября]] [[war:Oktubre 19]] [[se:Golggotmánu 19.]] [[sco:19 October]] [[sq:19 Tetor]] [[scn:19 di uttùviru]] [[simple:October 19]] [[sk:19. október]] [[sl:19. oktober]] [[sr:19. октобар]] [[fi:19. lokakuuta]] [[sv:19 oktober]] [[tl:Oktubre 19]] [[ta:அக்டோபர் 19]] [[tt:19. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 19]] [[th:19 ตุลาคม]] [[vi:19 tháng 10]] [[tr:19 Ekim]] [[uk:19 жовтня]] [[vec:19 de otobre]] [[wa:19 d' octôbe]] [[zh:10月19日]] 18 अक्तूबर 8398 31214 2006-10-18T05:11:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 291वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 292 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 74 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 Oktober]] [[ang:18 Winterfylleþ]] [[ar:18 اكتوبر]] [[an:18 d'otubre]] [[frp:18 octobro]] [[ast:18 d'ochobre]] [[id:18 Oktober]] [[ms:18 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:18 Oktober]] [[be:18 кастрычніка]] [[bs:18. oktobar]] [[bg:18 октомври]] [[ca:18 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 18]] [[cv:Юпа, 18]] [[cs:18. říjen]] [[co:18 uttrovi]] [[cy:18 Hydref]] [[da:18. oktober]] [[de:18. Oktober]] [[en:October 18]] [[et:18. oktoober]] [[el:18 Οκτωβρίου]] [[es:18 de octubre]] [[eo:18-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 18]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:18. oktober]] [[fr:18 octobre]] [[fy:18 oktober]] [[fur:18 di Otubar]] [[ga:18 Deireadh Fómhair]] [[gl:18 de outubro]] [[ko:10월 18일]] [[hy:Հոկտեմբեր 18]] [[hr:18. listopada]] [[io:18 di oktobro]] [[ia:18 de octobre]] [[is:18. október]] [[it:18 ottobre]] [[he:18 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:18 ოქტომბერი]] [[csb:18 rujana]] [[sw:18 Oktoba]] [[ku:18'ê kewçêrê]] [[lb:18. Oktober]] [[lt:Spalio 18]] [[lmo:018 10]] [[hu:Október 18]] [[mk:18 октомври]] [[nl:18 oktober]] [[ja:10月18日]] [[nap:18 'e ottovre]] [[no:18. oktober]] [[nn:18. oktober]] [[oc:18 d'octobre]] [[pl:18 października]] [[pt:18 de Outubro]] [[ksh:18. Oktoober]] [[ro:18 octombrie]] [[ru:18 октября]] [[war:Oktubre 18]] [[se:Golggotmánu 18.]] [[sco:18 October]] [[sq:18 Tetor]] [[scn:18 di uttùviru]] [[simple:October 18]] [[sk:18. október]] [[sl:18. oktober]] [[sr:18. октобар]] [[fi:18. lokakuuta]] [[sv:18 oktober]] [[tl:Oktubre 18]] [[ta:அக்டோபர் 18]] [[tt:18. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 18]] [[th:18 ตุลาคม]] [[vi:18 tháng 10]] [[tr:18 Ekim]] [[uk:18 жовтня]] [[vec:18 de otobre]] [[wa:18 d' octôbe]] [[zh:10月18日]] 17 अक्तूबर 8399 31215 2006-10-18T05:11:53Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 290वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 291 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 75 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 Oktober]] [[ang:17 Winterfylleþ]] [[ar:17 اكتوبر]] [[an:17 d'otubre]] [[frp:17 octobro]] [[ast:17 d'ochobre]] [[id:17 Oktober]] [[ms:17 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:17 Oktober]] [[be:17 кастрычніка]] [[bs:17. oktobar]] [[bg:17 октомври]] [[ca:17 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 17]] [[cv:Юпа, 17]] [[cs:17. říjen]] [[co:17 uttrovi]] [[cy:17 Hydref]] [[da:17. oktober]] [[de:17. Oktober]] [[en:October 17]] [[et:17. oktoober]] [[el:17 Οκτωβρίου]] [[es:17 de octubre]] [[eo:17-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 17]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:17. oktober]] [[fr:17 octobre]] [[fy:17 oktober]] [[fur:17 di Otubar]] [[ga:17 Deireadh Fómhair]] [[gl:17 de outubro]] [[ko:10월 17일]] [[hy:Հոկտեմբեր 17]] [[hr:17. listopada]] [[io:17 di oktobro]] [[ia:17 de octobre]] [[is:17. október]] [[it:17 ottobre]] [[he:17 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:17 ოქტომბერი]] [[csb:17 rujana]] [[sw:17 Oktoba]] [[ku:17'ê kewçêrê]] [[lb:17. Oktober]] [[lt:Spalio 17]] [[lmo:017 10]] [[hu:Október 17]] [[mk:17 октомври]] [[nl:17 oktober]] [[ja:10月17日]] [[nap:17 'e ottovre]] [[no:17. oktober]] [[nn:17. oktober]] [[oc:17 d'octobre]] [[pl:17 października]] [[pt:17 de Outubro]] [[ksh:17. Oktoober]] [[ro:17 octombrie]] [[ru:17 октября]] [[war:Oktubre 17]] [[se:Golggotmánu 17.]] [[sco:17 October]] [[sq:17 Tetor]] [[scn:17 di uttùviru]] [[simple:October 17]] [[sk:17. október]] [[sl:17. oktober]] [[sr:17. октобар]] [[fi:17. lokakuuta]] [[sv:17 oktober]] [[tl:Oktubre 17]] [[ta:அக்டோபர் 17]] [[tt:17. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 17]] [[th:17 ตุลาคม]] [[vi:17 tháng 10]] [[tr:17 Ekim]] [[uk:17 жовтня]] [[vec:17 de otobre]] [[wa:17 d' octôbe]] [[zh:10月17日]] 16 अक्तूबर 8400 31216 2006-10-18T05:12:06Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 289वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 290 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 76 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 Oktober]] [[ang:16 Winterfylleþ]] [[ar:16 اكتوبر]] [[an:16 d'otubre]] [[frp:16 octobro]] [[ast:16 d'ochobre]] [[id:16 Oktober]] [[ms:16 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:16 Oktober]] [[be:16 кастрычніка]] [[bs:16. oktobar]] [[bg:16 октомври]] [[ca:16 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 16]] [[cv:Юпа, 16]] [[cs:16. říjen]] [[co:16 uttrovi]] [[cy:16 Hydref]] [[da:16. oktober]] [[de:16. Oktober]] [[en:October 16]] [[et:16. oktoober]] [[el:16 Οκτωβρίου]] [[es:16 de octubre]] [[eo:16-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 16]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:16. oktober]] [[fr:16 octobre]] [[fy:16 oktober]] [[fur:16 di Otubar]] [[ga:16 Deireadh Fómhair]] [[gl:16 de outubro]] [[ko:10월 16일]] [[hy:Հոկտեմբեր 16]] [[hr:16. listopada]] [[io:16 di oktobro]] [[ia:16 de octobre]] [[is:16. október]] [[it:16 ottobre]] [[he:16 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:16 ოქტომბერი]] [[csb:16 rujana]] [[sw:16 Oktoba]] [[ku:16'ê kewçêrê]] [[lb:16. Oktober]] [[lt:Spalio 16]] [[lmo:016 10]] [[hu:Október 16]] [[mk:16 октомври]] [[nl:16 oktober]] [[ja:10月16日]] [[nap:16 'e ottovre]] [[no:16. oktober]] [[nn:16. oktober]] [[oc:16 d'octobre]] [[pl:16 października]] [[pt:16 de Outubro]] [[ksh:16. Oktoober]] [[ro:16 octombrie]] [[ru:16 октября]] [[war:Oktubre 16]] [[se:Golggotmánu 16.]] [[sco:16 October]] [[sq:16 Tetor]] [[scn:16 di uttùviru]] [[simple:October 16]] [[sk:16. október]] [[sl:16. oktober]] [[sr:16. октобар]] [[fi:16. lokakuuta]] [[sv:16 oktober]] [[tl:Oktubre 16]] [[ta:அக்டோபர் 16]] [[tt:16. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 16]] [[th:16 ตุลาคม]] [[vi:16 tháng 10]] [[tr:16 Ekim]] [[uk:16 жовтня]] [[vec:16 de otobre]] [[wa:16 d' octôbe]] [[zh:10月16日]] 14 अक्तूबर 8401 31218 2006-10-18T05:12:27Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 287वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 288 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 78 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 Oktober]] [[ang:14 Winterfylleþ]] [[ar:14 اكتوبر]] [[an:14 d'otubre]] [[frp:14 octobro]] [[ast:14 d'ochobre]] [[id:14 Oktober]] [[ms:14 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:14 Oktober]] [[be:14 кастрычніка]] [[bs:14. oktobar]] [[bg:14 октомври]] [[ca:14 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 14]] [[cv:Юпа, 14]] [[cs:14. říjen]] [[co:14 uttrovi]] [[cy:14 Hydref]] [[da:14. oktober]] [[de:14. Oktober]] [[en:October 14]] [[et:14. oktoober]] [[el:14 Οκτωβρίου]] [[es:14 de octubre]] [[eo:14-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 14]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:14. oktober]] [[fr:14 octobre]] [[fy:14 oktober]] [[fur:14 di Otubar]] [[ga:14 Deireadh Fómhair]] [[gl:14 de outubro]] [[ko:10월 14일]] [[hy:Հոկտեմբեր 14]] [[hr:14. listopada]] [[io:14 di oktobro]] [[ia:14 de octobre]] [[is:14. október]] [[it:14 ottobre]] [[he:14 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:14 ოქტომბერი]] [[csb:14 rujana]] [[sw:14 Oktoba]] [[ku:14'ê kewçêrê]] [[lb:14. Oktober]] [[lt:Spalio 14]] [[lmo:014 10]] [[hu:Október 14]] [[mk:14 октомври]] [[nl:14 oktober]] [[ja:10月14日]] [[nap:14 'e ottovre]] [[no:14. oktober]] [[nn:14. oktober]] [[oc:14 d'octobre]] [[pl:14 października]] [[pt:14 de Outubro]] [[ksh:14. Oktoober]] [[ro:14 octombrie]] [[ru:14 октября]] [[war:Oktubre 14]] [[se:Golggotmánu 14.]] [[sco:14 October]] [[sq:14 Tetor]] [[scn:14 di uttùviru]] [[simple:October 14]] [[sk:14. október]] [[sl:14. oktober]] [[sr:14. октобар]] [[fi:14. lokakuuta]] [[sv:14 oktober]] [[tl:Oktubre 14]] [[ta:அக்டோபர் 14]] [[tt:14. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 14]] [[th:14 ตุลาคม]] [[vi:14 tháng 10]] [[tr:14 Ekim]] [[uk:14 жовтня]] [[vec:14 de otobre]] [[wa:14 d' octôbe]] [[zh:10月14日]] 13 अक्तूबर 8402 31219 2006-10-18T05:12:36Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 286वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 287 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 79 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 Oktober]] [[ang:13 Winterfylleþ]] [[ar:13 اكتوبر]] [[an:13 d'otubre]] [[frp:13 octobro]] [[ast:13 d'ochobre]] [[id:13 Oktober]] [[ms:13 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:13 Oktober]] [[be:13 кастрычніка]] [[bs:13. oktobar]] [[bg:13 октомври]] [[ca:13 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 13]] [[cv:Юпа, 13]] [[cs:13. říjen]] [[co:13 uttrovi]] [[cy:13 Hydref]] [[da:13. oktober]] [[de:13. Oktober]] [[en:October 13]] [[et:13. oktoober]] [[el:13 Οκτωβρίου]] [[es:13 de octubre]] [[eo:13-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 13]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:13. oktober]] [[fr:13 octobre]] [[fy:13 oktober]] [[fur:13 di Otubar]] [[ga:13 Deireadh Fómhair]] [[gl:13 de outubro]] [[ko:10월 13일]] [[hy:Հոկտեմբեր 13]] [[hr:13. listopada]] [[io:13 di oktobro]] [[ia:13 de octobre]] [[is:13. október]] [[it:13 ottobre]] [[he:13 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:13 ოქტომბერი]] [[csb:13 rujana]] [[sw:13 Oktoba]] [[ku:13'ê kewçêrê]] [[lb:13. Oktober]] [[lt:Spalio 13]] [[lmo:013 10]] [[hu:Október 13]] [[mk:13 октомври]] [[nl:13 oktober]] [[ja:10月13日]] [[nap:13 'e ottovre]] [[no:13. oktober]] [[nn:13. oktober]] [[oc:13 d'octobre]] [[pl:13 października]] [[pt:13 de Outubro]] [[ksh:13. Oktoober]] [[ro:13 octombrie]] [[ru:13 октября]] [[war:Oktubre 13]] [[se:Golggotmánu 13.]] [[sco:13 October]] [[sq:13 Tetor]] [[scn:13 di uttùviru]] [[simple:October 13]] [[sk:13. október]] [[sl:13. oktober]] [[sr:13. октобар]] [[fi:13. lokakuuta]] [[sv:13 oktober]] [[tl:Oktubre 13]] [[ta:அக்டோபர் 13]] [[tt:13. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 13]] [[th:13 ตุลาคม]] [[vi:13 tháng 10]] [[tr:13 Ekim]] [[uk:13 жовтня]] [[vec:13 de otobre]] [[wa:13 d' octôbe]] [[zh:10月13日]] 12 अक्तूबर 8403 31220 2006-10-18T05:12:44Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 285वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 286 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 80 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 Oktober]] [[ang:12 Winterfylleþ]] [[ar:12 اكتوبر]] [[an:12 d'otubre]] [[frp:12 octobro]] [[ast:12 d'ochobre]] [[id:12 Oktober]] [[ms:12 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:12 Oktober]] [[be:12 кастрычніка]] [[bs:12. oktobar]] [[bg:12 октомври]] [[ca:12 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 12]] [[cv:Юпа, 12]] [[cs:12. říjen]] [[co:12 uttrovi]] [[cy:12 Hydref]] [[da:12. oktober]] [[de:12. Oktober]] [[en:October 12]] [[et:12. oktoober]] [[el:12 Οκτωβρίου]] [[es:12 de octubre]] [[eo:12-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 12]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:12. oktober]] [[fr:12 octobre]] [[fy:12 oktober]] [[fur:12 di Otubar]] [[ga:12 Deireadh Fómhair]] [[gl:12 de outubro]] [[ko:10월 12일]] [[hy:Հոկտեմբեր 12]] [[hr:12. listopada]] [[io:12 di oktobro]] [[ia:12 de octobre]] [[is:12. október]] [[it:12 ottobre]] [[he:12 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:12 ოქტომბერი]] [[csb:12 rujana]] [[sw:12 Oktoba]] [[ku:12'ê kewçêrê]] [[lb:12. Oktober]] [[lt:Spalio 12]] [[lmo:012 10]] [[hu:Október 12]] [[mk:12 октомври]] [[nl:12 oktober]] [[ja:10月12日]] [[nap:12 'e ottovre]] [[no:12. oktober]] [[nn:12. oktober]] [[oc:12 d'octobre]] [[pl:12 października]] [[pt:12 de Outubro]] [[ksh:12. Oktoober]] [[ro:12 octombrie]] [[ru:12 октября]] [[war:Oktubre 12]] [[se:Golggotmánu 12.]] [[sco:12 October]] [[sq:12 Tetor]] [[scn:12 di uttùviru]] [[simple:October 12]] [[sk:12. október]] [[sl:12. oktober]] [[sr:12. октобар]] [[fi:12. lokakuuta]] [[sv:12 oktober]] [[tl:Oktubre 12]] [[ta:அக்டோபர் 12]] [[tt:12. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 12]] [[th:12 ตุลาคม]] [[vi:12 tháng 10]] [[tr:12 Ekim]] [[uk:12 жовтня]] [[vec:12 de otobre]] [[wa:12 d' octôbe]] [[zh:10月12日]] 11 अक्तूबर 8404 31221 2006-10-18T05:13:00Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 284वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 285 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 81 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 Oktober]] [[ang:11 Winterfylleþ]] [[ar:11 اكتوبر]] [[an:11 d'otubre]] [[frp:11 octobro]] [[ast:11 d'ochobre]] [[id:11 Oktober]] [[ms:11 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:11 Oktober]] [[be:11 кастрычніка]] [[bs:11. oktobar]] [[bg:11 октомври]] [[ca:11 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 11]] [[cv:Юпа, 11]] [[cs:11. říjen]] [[co:11 uttrovi]] [[cy:11 Hydref]] [[da:11. oktober]] [[de:11. Oktober]] [[en:October 11]] [[et:11. oktoober]] [[el:11 Οκτωβρίου]] [[es:11 de octubre]] [[eo:11-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 11]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:11. oktober]] [[fr:11 octobre]] [[fy:11 oktober]] [[fur:11 di Otubar]] [[ga:11 Deireadh Fómhair]] [[gl:11 de outubro]] [[ko:10월 11일]] [[hy:Հոկտեմբեր 11]] [[hr:11. listopada]] [[io:11 di oktobro]] [[ia:11 de octobre]] [[is:11. október]] [[it:11 ottobre]] [[he:11 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:11 ოქტომბერი]] [[csb:11 rujana]] [[sw:11 Oktoba]] [[ku:11'ê kewçêrê]] [[lb:11. Oktober]] [[lt:Spalio 11]] [[lmo:011 10]] [[hu:Október 11]] [[mk:11 октомври]] [[nl:11 oktober]] [[ja:10月11日]] [[nap:11 'e ottovre]] [[no:11. oktober]] [[nn:11. oktober]] [[oc:11 d'octobre]] [[pl:11 października]] [[pt:11 de Outubro]] [[ksh:11. Oktoober]] [[ro:11 octombrie]] [[ru:11 октября]] [[war:Oktubre 11]] [[se:Golggotmánu 11.]] [[sco:11 October]] [[sq:11 Tetor]] [[scn:11 di uttùviru]] [[simple:October 11]] [[sk:11. október]] [[sl:11. oktober]] [[sr:11. октобар]] [[fi:11. lokakuuta]] [[sv:11 oktober]] [[tl:Oktubre 11]] [[ta:அக்டோபர் 11]] [[tt:11. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 11]] [[th:11 ตุลาคม]] [[vi:11 tháng 10]] [[tr:11 Ekim]] [[uk:11 жовтня]] [[vec:11 de otobre]] [[wa:11 d' octôbe]] [[zh:10月11日]] 10 अक्तूबर 8405 31222 2006-10-18T05:13:09Z Mitul0520 211 आरंभ किया {{अक्तूबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 अक्तूबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 283वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 284 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 82 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 Oktober]] [[ang:10 Winterfylleþ]] [[ar:10 اكتوبر]] [[an:10 d'otubre]] [[frp:10 octobro]] [[ast:10 d'ochobre]] [[id:10 Oktober]] [[ms:10 Oktober]] [[bn:অক্টোবর ১৫]] [[jv:10 Oktober]] [[be:10 кастрычніка]] [[bs:10. oktobar]] [[bg:10 октомври]] [[ca:10 d'octubre]] [[ceb:Oktubre 10]] [[cv:Юпа, 10]] [[cs:10. říjen]] [[co:10 uttrovi]] [[cy:10 Hydref]] [[da:10. oktober]] [[de:10. Oktober]] [[en:October 10]] [[et:10. oktoober]] [[el:10 Οκτωβρίου]] [[es:10 de octubre]] [[eo:10-a de oktobro]] [[eu:Urriaren 10]] [[fa:۸ اکتبر]] [[fo:10. oktober]] [[fr:10 octobre]] [[fy:10 oktober]] [[fur:10 di Otubar]] [[ga:10 Deireadh Fómhair]] [[gl:10 de outubro]] [[ko:10월 10일]] [[hy:Հոկտեմբեր 10]] [[hr:10. listopada]] [[io:10 di oktobro]] [[ia:10 de octobre]] [[is:10. október]] [[it:10 ottobre]] [[he:10 באוקטובר]] [[kn:ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೮]] [[ka:10 ოქტომბერი]] [[csb:10 rujana]] [[sw:10 Oktoba]] [[ku:10'ê kewçêrê]] [[lb:10. Oktober]] [[lt:Spalio 10]] [[lmo:010 10]] [[hu:Október 10]] [[mk:10 октомври]] [[nl:10 oktober]] [[ja:10月10日]] [[nap:10 'e ottovre]] [[no:10. oktober]] [[nn:10. oktober]] [[oc:10 d'octobre]] [[pl:10 października]] [[pt:10 de Outubro]] [[ksh:10. Oktoober]] [[ro:10 octombrie]] [[ru:10 октября]] [[war:Oktubre 10]] [[se:Golggotmánu 10.]] [[sco:10 October]] [[sq:10 Tetor]] [[scn:10 di uttùviru]] [[simple:October 10]] [[sk:10. október]] [[sl:10. oktober]] [[sr:10. октобар]] [[fi:10. lokakuuta]] [[sv:10 oktober]] [[tl:Oktubre 10]] [[ta:அக்டோபர் 10]] [[tt:10. Öktäber]] [[te:అక్టోబర్ 10]] [[th:10 ตุลาคม]] [[vi:10 tháng 10]] [[tr:10 Ekim]] [[uk:10 жовтня]] [[vec:10 de otobre]] [[wa:10 d' octôbe]] [[zh:10月10日]] श्रेणी:इंटरनेट 8406 31234 2006-10-18T06:16:29Z Mitul0520 211 आरंभ किया इंटरनेट से जुडे लेख: [[श्रेणी:संगणक]] रामधारी सिंह दिनकर 8407 44234 2007-01-18T14:34:08Z अरविन्दन् 996 '''रामधारी सिंह दिनकर''' (1908-1974) हिन्दी के एक प्रमुख लेखक थे। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। ==बाहरी लिंक== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/ramdhari-singh-dinkar.html दिनकर की श्रेष्ठ रचनायें] * [http://hindipoem3.blogspot.com/2006/09/rashmirathi-pratham-sarg.html रश्मिरथी] * [http://kurukshetra-dinkar.blogspot.com/2006/11/kurukshetra-part-1.html कुरुक्षेत्र] * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/ हिन्दी साहित्य के श्रेष्ठ कवियों की उत्कृष्ट रचनाओं का उत्तम संकलऩ] [[sa:रामधारी सिंह दिनकर]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] विद्या बालन 8409 31246 2006-10-18T08:13:05Z Mitul0520 211 small changes '''विद्या बालन''' [[भारतीय सिनेमा]] की एक प्रमुख [[अभिनेत्री]] हैं। ==फिल्मे== * [[परीणीता (फिल्म)|परीणीता]] ([[2005]]) * [[लगे रहो मुन्नाभाई]] ([[2006]]) {{stub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[en:Vidya Balan]] संजय दत्त 8410 31248 2006-10-18T08:15:52Z Mitul0520 211 small change '''संजय दत्त''' [[भारतीय सिनेमा]] के एक प्रमुख अभिनेता हैं। ==फिल्मे== * [[परीणीता (फिल्म) | परीणीता]] ([[2005]]) * [[लगे रहो मुन्नाभाई]] ([[2006]]) {{stub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[en:Sanjay Dutt]] अरशद वारसी 8411 31249 2006-10-18T08:17:59Z Mitul0520 211 आरंभ किया '''अरशद वारसी''' [[भारतीय सिनेमा]] के एक प्रमुख [[अभिनेता]] हैं। ==फिल्मे== * [[लगे रहो मुन्नाभाई]] ([[2006]]) {{stub}} [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[en:Arshad Warsi]] अयोध्यासिंह उपाध्याय 'हरिऔध' 8412 35293 2006-11-19T03:19:15Z Amitprabhakar 683 ==बाहरी लिंक== *[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश: हिन्दी कविताओं का अकूत भंडार] *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/ayodhya-singh-upadhyay-hariaudh.html हरिऔध की श्रेष्ठ रचनायें] [[sa:अयोध्यासिंह उपाध्याय 'हरिऔध']] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] माखनलाल चतुर्वेदी 8413 35296 2006-11-19T03:19:36Z Amitprabhakar 683 ==बाहरी लिंक== *[http://hi.literature.wikia.com कविता कोश: हिन्दी कविताओं का अकूत भंडार] *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/makhanlal-chaturvedi.html माखनलाल चतुर्वेदी की श्रेष्ठ रचनायें] [[sa:माखनलाल चतुर्वेदी]] [[श्रेणी: व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:हिन्दी कवि]] शिवमंगल सिंह 'सुमन' 8414 34871 2006-11-15T03:48:05Z धवलगिरि 820 ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/shivmangal-singh-suman.html शिवमंगल सिंह 'सुमन' की श्रेष्ठ रचनायें] [[sa:शिवमंगल सिंह 'सुमन']] सुभद्राकुमारी चौहान 8415 34867 2006-11-15T03:43:29Z धवलगिरि 820 ==बाहरी लिंक== *[http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/subhadra-kumari-chauhan.html सुभद्राकुमारी चौहान की श्रेष्ठ रचनायें] [[sa:सुभद्राकुमारी चौहान]] मीराबाई 8416 31270 2006-10-18T14:47:56Z Taxman 345 redirect to existing article #REDIRECT [[मीरा बाई]] चाय 8417 31999 2006-10-23T00:31:48Z 24.2.66.81 /* चाय बनाने का भारतीय तरीका */ {{stub}} '''चाय''' एक लोकप्रिय पेय है । यह चाय के पौधों की पत्तियों से बनता है ।[[चित्र:चाय.jpg|256px|thumb|भारतीय चाय]] == इतिहास == सबसे पहले सन् 1815 में कुछ अँग्रेज़ यात्रियों का ध्यान असम में उगने वाली चाय की झाड़ियों पर गया जिससे स्थानीय क़बाइली लोग एक पेय बनाकर पीते थे । [[भारत]] के गवर्नर जनरल ''लॉर्ड बैंटिक'' ने 1834 में चाय की परंपरा भारत में शुरू करने और उसका उत्पादन करने की संभावना तलाश करने के लिए एक समिति का गठन किया । इसके बाद 1835 में [[असम]] में चाय के बाग़ लगाए गए ।{{तथ्य}} कहते हैं कि एक दिन [[चीन]] के [[सम्राट]] ''शैन नुंग'' के सामने रखे गर्म पानी के प्याले में, कुछ सूखी पत्तियाँ आकर गिरीं जिनसे पानी में रंग आया और जब उन्होंने उसकी चुस्की ली तो उन्हें उसका स्वाद बहुत पसंद आया । बस यहीं से शुरू होता है चाय का सफ़र । ये बात ईसा से 2737 साल पहले की है । सन् 350 में चाय पीने की परंपरा का पहला उल्लेख मिलता है । सन् 1610 में डच [[व्यापारी]] चीन से चाय [[यूरोप]] ले गए और धीरे-धीरे ये समूची दुनिया का प्रिय पेय बन गया । == चाय बनाने का भारतीय तरीका == '''सामग्री''' *१ प्याला दूध।<br> *२ प्याला पानी।<br> *2 चम्मच चाय पत्ती।<br> *2 चम्मच चीनी।<br> ऐच्छिक सामग्री: २ ईलीयचीयों का चूरा और एक छोटा बारीक कटा हुआ अदरख का टुकडा।<br> '''विधि''' *पानी को चाय पत्ती और चीनी के संग बर्तन मे उबाले।<br> *दूसरी आँच पर दूध उबाले।<br> *चाय मे एक बार उबाल आने पर ईलीयची का चूरा और अदरख डाले। २ मिनिट से अधिक समय तक ना उबालें नहीं तो, चाय कडवी होजएगी।<br> *चाय को आँच से उतारे और उसमे दूध मिलाये।<br> *आपकी चाय तैयार हैं! [[श्रेणी:कृषि]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[zh-min-nan:Tê]] [[bg:Чай]] [[ca:Te]] [[cs:Čaj]] [[cy:Te]] [[da:Te]] [[de:Tee]] [[et:Tee (jook)]] [[es:Té (bebida)]] [[en:Tea]] [[eo:Teo]] [[fa:چای]] [[fr:Thé]] [[ko:차]] [[io:Teo]] [[id:Teh]] [[it:Tè]] [[he:תה]] [[jv:Teh]] [[lt:Arbata]] [[hu:Tea]] [[mk:Чај]] [[ms:Teh]] [[nl:Thee (drank)]] [[ja:茶]] [[no:Te]] [[nn:Te]] [[nrm:Thée]] [[pl:Herbata]] [[pt:Chá]] [[ro:Ceai]] [[ru:Чай]] [[sco:Tea]] [[sk:Čaj]] [[sl:Čaj]] [[sr:Чај]] [[su:Entéh]] [[fi:Tee]] [[sv:Te]] [[ta:தேனீர்]] [[th:ชา]] [[vi:Nước trà]] [[uk:Чай]] [[zh-yue:茶]] [[zh:茶叶]] मुद्रास्फीति 8418 40684 2007-01-01T10:57:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:تضخم]] {{stub}} मुद्रास्फीति वह तरकीब है जिससे बाज़ार में मुद्रा का फैलाव नापा जाता है. उदाहरण के लिए 1990 में सौ रुपए में जितना सामान आता था अगर 2000 में उसे ख़रीदने के लिए दो सौ रुपए की ज़रूरत पड़ती है तो ये कहा जाएगा कि मुद्रास्फीति में शत-प्रतिशत की बढ़ोतरी हुई. चीज़ों की क़ीमतों में बढ़ोतरी और मुद्रा की क़ीमत में कमी को वैज्ञानिक ढंग से सूचीबद्ध करना मुद्रास्फीति का काम होता है. इससे ब्याज दरें भी तय होती हैं. [[श्रेणी:अर्थशास्त्र]] [[ar:تضخم]] [[be:Інфляцыя]] [[bg:Инфлация]] [[br:Monc’hwezh]] [[ca:Inflació]] [[cs:Inflace]] [[da:Inflation]] [[de:Inflation]] [[el:Πληθωρισμός]] [[en:Inflation]] [[eo:Inflacio]] [[es:Inflación]] [[et:Inflatsioon]] [[fi:Inflaatio]] [[fr:Inflation]] [[he:אינפלציה]] [[hr:Inflacija]] [[hu:Infláció]] [[id:Inflasi]] [[io:Inflacio]] [[it:Inflazione]] [[ja:インフレーション]] [[ka:ინფლაცია]] [[ko:인플레이션]] [[lt:Infliacija]] [[ms:Inflasi]] [[nl:Inflatie]] [[nn:Inflasjon]] [[no:Inflasjon]] [[pl:Inflacja]] [[pt:Inflação]] [[ro:Inflaţie]] [[ru:Инфляция]] [[sh:Inflacija]] [[simple:Inflation]] [[sk:Inflácia]] [[sq:Inflacioni]] [[sr:Инфлација]] [[sv:Inflation]] [[ta:பண வீக்கம்]] [[tr:Enflasyon]] [[uk:Інфляція]] [[vi:Lạm phát]] [[zh:通货膨胀]] इंडिया 8420 31280 2006-10-18T16:30:21Z Matra 768 correcting the redirect Redirect [[भारत]] #Redirect [[भारत]] ऊंट 8421 31283 2006-10-18T16:41:46Z Matra 768 ऊंट का नाम बदलकर ऊँट कर दिया गया है: as spellet in 1000 selected pages which all wikipedia should have #REDIRECT [[ऊँट]] फ़िरोज़ शाह मेहता 8422 31292 2006-10-18T18:12:57Z Matra 768 नया पेज '''फ़िरोज़ शाह मेहता''' भारत एक स्वतंत्रा सेनानी थे. {{substub}} गोपाल कृष्ण गोखले 8423 38025 2006-12-12T13:14:42Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''गोपाल कृष्ण गोखले''' भारत एक स्वतंत्रा सेनानी थे. {{substub}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] लाला लाजपत राय 8424 36946 2006-11-30T18:50:10Z Rahulsahgal 788 Added Template '''लाला लाजपत राय''' भारत एक स्वतंत्रा सेनानी थे. {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} {{substub}} दादा भाई नौरोजी 8425 31295 2006-10-18T18:16:48Z Matra 768 नया पेज '''दादा भाई नौरोजी''' भारत एक स्वतंत्रा सेनानी थे. {{substub}} देशबंधु चितरंजन दास 8426 31297 2006-10-18T18:18:27Z Matra 768 चितरंजन दास का नाम बदलकर देशबंधु चितरंजन दास कर दिया गया है: more familiar name with देशबंधु '''देशबंधु चितरंजन दास''' भारत एक स्वतंत्रा सेनानी थे. {{substub}} चितरंजन दास 8427 31298 2006-10-18T18:18:27Z Matra 768 चितरंजन दास का नाम बदलकर देशबंधु चितरंजन दास कर दिया गया है: more familiar name with देशबंधु #REDIRECT [[देशबंधु चितरंजन दास]] बर्लिन 8428 31301 2006-10-18T18:37:59Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''बर्लिन''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] इस्तानबुल 8429 31302 2006-10-18T18:45:01Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''इस्तानबुल''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] संत पीटर्सबर्ग 8430 31303 2006-10-18T18:45:05Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''संत पीटर्सबर्ग''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] मॉस्को 8431 31327 2006-10-18T19:18:05Z Matra 768 Redirect [[मास्को]] #Redirect [[मास्को]] मक्का 8432 31305 2006-10-18T18:45:11Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''मक्का''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] टोक्यो 8433 31306 2006-10-18T18:50:16Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''टोक्यो''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] ऍथेन्स 8434 31307 2006-10-18T18:50:24Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''ऍथेन्स''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] मनीला 8435 31308 2006-10-18T18:52:09Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''मनीला''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] बेजींग 8436 35912 2006-11-22T15:44:53Z Wolf 886 '''बेजींग''' [[चीन]] के प्रधान शहर और राजधानी है। {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] वॉशिंग्टन 8437 31310 2006-10-18T18:52:38Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''वॉशिंग्टन''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] मेक्सिको सिटी 8438 31311 2006-10-18T18:55:15Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''मेक्सिको सिटी''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] हाँगकाँग 8439 31312 2006-10-18T18:55:29Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''हाँगकाँग''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] लीमा 8440 31313 2006-10-18T18:55:45Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''लीमा''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] बग़दाद 8441 31315 2006-10-18T19:00:13Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''बग़दाद''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] काहिरा 8442 31316 2006-10-18T19:00:16Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''काहिरा''' एक शहर का नाम है. {{substub}} [[श्रेणी:शहर]] अलिफ़ लैला 8443 31319 2006-10-18T19:04:10Z Matra 768 {{substub}} '''अलिफ़ लैला''' अरबी की एक किताब है. {{substub}} डॉन क्विक्ज़ोट 8444 31321 2006-10-18T19:05:34Z Matra 768 {{substub}} '''डॉन क्विक्ज़ोट''' एक किताब है. {{substub}} ओडेसी 8445 31323 2006-10-18T19:07:32Z Matra 768 {{substub}} '''ओडेसी''' एक किताब है. {{substub}} गणराज्य (प्लाटो) 8446 31324 2006-10-18T19:10:59Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''गणराज्य (प्लाटो)''' एक किताब है. {{substub}} इलियाड 8447 31325 2006-10-18T19:12:31Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''इलियाड''' एक किताब है. {{substub}} आदि शंकराचार्य 8448 43909 2007-01-17T02:36:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ro:Adi Shankara]] <!-- Infobox --> {| cellpadding=3px cellspacing=0px class="wikitable" style="float:right; border:1px solid; margin-left: 1em" |colspan=2 align=center style="margin: 10px; border-top:1px solid"|[[Image:Adi Shankara recoloured.jpg|center|200px]] |- !style="background:#f90; border-bottom:1px solid" align=center colspan=2|आदि शंकराचार्य |- |align=center style="border-top:1px solid"|तिथि ||style="border-top:1px solid"| [[509]] से [[477]] [[ईसा पूर्व|ई॰पू॰]] <ref name="तिथि"> इस विषय पर कुछ विवाद है {{cite book | last = तपस्यानन्द | first = स्वामी | year = २००२ | title = शंकर दिग्विजय | pages= १५-२४ }} यह तिथि देते हैं। देखें [[आदि शंकराचार्य#तिथियाँ|तिथियाँ]]</ref> |- |align=center style="border-top:1px solid"|जन्मस्थान||style="border-top:1px solid"|[[कलड़ी]], [[केरल]], [[भारत]] |- |align=center style="border-top:1px solid"|दर्शन||style="border-top:1px solid"|[[अद्वैत वेदांत]] |- |align=center style="border-top:1px solid"|गुरू||style="border-top:1px solid"|[[गोविंद भगवत्पाद]] |- |align=center style="border-top:1px solid"|प्रभाव||style="border-top:1px solid"|[[हिंदू धर्म]], [[हिंदू दर्शन]] |- |align=center style="border-top:1px solid"|प्रणेता||style="border-top:1px solid"|[[दशनामी संप्रदाय]], [[षणमत]] |} आदि शंकराचार्य - जिन्हें शंकर भगवद्पादाचार्य के नाम से भी जाना जाता है, [[वेदांत]] के [[अद्वैत मत]] के प्रणेता थे। उनके विचारोपदेश [[आत्मा]] और [[परमात्मा]] की एकरूपता पर आधारित हैं जिसके अनुसार परमात्मा एक ही समय में [[सगुण]] और [[निर्गुण]] दोनों ही स्वरूपों में रहता है। स्मार्त संप्रदाय में आदि शंकराचार्य को [[शिव]] का अवतार माना जाता है। ==जीवन== ===जन्म और बचपन=== ===सन्यास=== ===मण्डन मिश्र से भेंट=== ===दिग्विजय=== ===सर्वज्ञानपीठ आरोहण=== ===तिथियाँ=== ==मठ== ==दर्शन और विचार== {{main|अद्वैत मत}} ===संक्षेप में अद्वैत मत=== ==ऐतिहासिक और सांस्कृतिक प्रभाव== ==रचनाएँ== ==देखें== ==ध्यान दें== <div class="references-small"> <references /> </div> ==जहाँ से जानकारी ली गयी== ==बाहरी कड़ियाँ== {{stub}} [[de:Shankara]] [[en:Adi Shankara]] [[eo:Adi Ŝankara]] [[es:Adi Shankara]] [[fr:Adi Shankarâchârya]] [[he:שנקרה]] [[it:Adi Shankara]] [[kn:ಆದಿ ಶಂಕರ]] [[ml:ശങ്കരാചാര്യര്‍]] [[nl:Shankara]] [[pl:Adi Śankara]] [[pt:Shânkara]] [[ro:Adi Shankara]] [[ru:Шанкара]] [[simple:Adi Shankara]] [[sk:Áčarja Šankara]] [[sv:Adi Shankara]] [[vi:Adi Shankara]] विक्शनरी 8449 38642 2006-12-16T11:32:53Z Wolf 886 Redirecting to [[विकि-शब्दकोष]] #REDIRECT[[विकि-शब्दकोष]] हृषिकेश मुखर्जी 8450 31572 2006-10-21T02:26:18Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ऋषिकेश मुखर्जी]] #REDIRECT[[ऋषिकेश मुखर्जी]] जावेद अख़्तर 8451 31499 2006-10-20T15:21:06Z Amitprabhakar 683 [[जावेद अख्तर]] हिदी फिल्मों के एक [[गीतकार]] हैं । [[श्रेणी:भारतीय सिनेमा ]] [[श्रेणी:सिनेमा ]] [[श्रेणी:बॉलिवुड]] [[श्रेणी:गीतकार]] जावेद अख्तर 8452 31354 2006-10-18T22:37:20Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[जावेद अख़्तर]] #REDIRECT[[जावेद अख़्तर]] श्रेणी:गायक 8453 31355 2006-10-18T22:38:58Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:संगीत]] बाबर 8454 43065 2007-01-14T17:12:41Z Mitul0520 211 /* नाम */ श्रेणी ''ज़हिर उद-दिन मुहम्मद'' (14 फरवरी 1483 - 26 दिसम्बर 1530) जो [[बाबर ]] के नाम से प्रसिद्ध हुआ, एक [[मुगल]] शासक था जिसका मूल मध्य एशिया था । वह भारत में [[मुगल वंश]] का संस्थापक था । वो [[तैमूर लंग]] का परपोता था और विश्वास रखता था कि चंगेज खां उसके वंश का पूर्वज था । ==आरंभिक जीवन== बाबर का जन्म फरगना घाटी के अंदिजन नामक शहर में हुआ था जो अब [[उज्बेकिस्तान]] में है । वो अपने पिता ''उमर शेख़ मिर्ज़ा'', जो फरगना घाटी के शासक थे तथा जिसको उसने एक ठिगने कद के तगड़े जिस्म, मांसल चेहरे तथा गोल दाढ़ी वाले व्यक्ति के रूप में वर्णित किया है, तथा माता ''कुतलुग निगार खानम'' का ज्येष्ठ पुत्र था । हंलांकि बाबर का मूल मंगोलिया के बर्लास कबीले से सम्बन्धित था पर उस कबाले के लोगों पर फारसी तथा तुर्क जनजीवन का बहुत असर रहा था, वे [[इस्लाम]] में परिवर्तित हुए तथा उन्होने तुर्केस्तान को अपना वासस्थान बनाया । बाबर की मातृभाषा चागताई भाषा थीपर [[फ़ारसी]], जो उस समय उस स्थान की आम बोलचाल की भाषा थी, में भी वो प्रवीण था । उसने चागताई में [[बाबरनामा]] के नाम से अपनी जीवनी लिखी । मंगोल जाति (जिसे फ़ारसी में मुगल कहते थे) का होने के बावजूद उसकी जनता और अनुचर [[तुर्क]] तथा [[फ़ारसी]] लोग थे । उसकी सेना में तुर्क, फारसी, [[पश्तो]] के अलावा बर्लास तथा मध्य एशियाई कबीले के लोग भी थे । कहा जाता है कि बाबर बहुत ही तगड़ा और शक्तिशाली था । ऐसा भी कहा जाता है कि सिर्फ व्यायाम के लिए वो दो लोगों को अपने दोनो कंधों पर लादकर उन्नयन ढाल पर दौड़ लेता था । लोककथाओं के अनुसार बाबर अपने राह में आने वाले सभी नदियों को तैर कर पार करता था । उसने गंगा को दो बार तैर कर पार किया । ===नाम=== बाबर के चचेरे भाई '''मिर्ज़ा मुहम्मद हैदर''' ने लिखा है कि जब चागताई लोग असभ्य तथा असंस्कृत थे तब उन्हे ''ज़हिर उद-दिन मुहम्मद'' का उच्चारण कठिन लगा । इस कारण उन्होंने इसका नाम '''बाबर''' रख दिया । {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[be:Бабур]] [[bn:বাবর]] [[cs:Bábur]] [[da:Babur]] [[de:Babur]] [[en:Babur]] [[es:Babur]] [[fa:بابر]] [[fi:Babur]] [[fr:Bâbur]] [[ja:バーブル]] [[ml:ബാബര്‍]] [[nl:Babur]] [[no:Babur]] [[pl:Babur]] [[ru:Бабур]] [[simple:Babur]] [[sr:Бабур]] [[sv:Babur]] [[ta:பாபர்]] [[uk:Бабур]] [[ur:ظہیر الدین محمد بابر]] [[uz:Bobur, Zahiriddin Muhammad]] [[zh:巴卑尔]] हुमायूँ 8455 43067 2007-01-14T17:13:53Z Mitul0520 211 template [[हुमायूँ]] एक [[मुगल]] शासक था । {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[en:Humayun]] [[bn:হুমায়ুন]] [[da:Humayun]] [[de:Humayun]] [[es:Humayun]] [[fr:Humâyûn]] [[nl:Humayun]] [[ja:フマーユーン]] [[sv:Humajun]] [[zh:胡马雍]] [[श्रेणी:इतिहास]] छपरा 8456 31367 2006-10-18T23:02:55Z Amitprabhakar 683 #REDIERCT[[छपरा जिला ]] मौलवी खुदाबक़्श खान 8457 31372 2006-10-18T23:13:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मौलवी खुदाबक़्श खान]] [[पटना]] के प्रसिद्ध [[खुदाबक़्श लाइब्रेरी]] के संसथापक थे । खुदाबक़्श खान 8458 31373 2006-10-18T23:14:22Z Amitprabhakar 683 #ERDIRECT[[मौलवी खुदाबक़्श खान]] MediaWiki:Mypreferences 8459 31384 2006-10-19T01:37:51Z Mitul0520 211 आसान अनुवाद मेरी पसंद ऐल्बर्ट आइनस्टाइन 8461 31401 2006-10-19T07:03:43Z Debashish 130 ऐल्बर्ट आइनस्टाइन का नाम बदलकर अल्बर्ट आइनस्टाइन कर दिया गया है: अल्बर्ट was ऐल्बर्ट #REDIRECT [[अल्बर्ट आइनस्टाइन]] चित्र:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg 8463 31422 2006-10-19T17:51:57Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg 8464 31423 2006-10-19T17:52:30Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Ramayana 1.jpg 8465 31424 2006-10-19T17:53:33Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia विकिपीडिया:गूगल ग्रुप 8468 31433 2006-10-19T19:09:14Z Mitul0520 211 आरंभ किया हिंदी विकिपीडिया के सक्रिय योगदानकर्ताओं का गूगल ग्रुप: [http://groups.google.com/group/hindi_wikipedia हिंदी विकिपीडिया गूगल ग्रुप]। अगर इ-मेल आपके लिए ज्यादा सुविधाजनक है तो हिंदी विकिपीडिया गूगल ग्रुप का इस्तेमाल करे। यहाँ आप अपने प्रश्न रख सकते है, अपने योगदान के वारे मे बता सकते है, सक्रिय सदस्यो से सम्पर्क कर सकते है। तापमान 8469 35751 2006-11-22T01:31:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ro:Temperatură]], [[yi:טעמפארטור]] [[तापमान]] किसी वस्तु की उष्णता की माप है । यानि, तापमान से यह पता चलता है कि कोई वस्तु ठंढी है या गर्म । उदाहरनार्थ, यदि किसी एक वस्तु का तापमान 20 डिग्री है और एक दूसरी वस्तु का 40 डिग्री, तो यह कहा जा सकता है कि दूसरी वस्तु प्रथम वस्तु की अपेक्षा गर्म है । एक अन्य उदाहरण - यदि बंगलौर में, 4 अगस्त 2006 का औसत तापमान 29 डिग्री था और 5 अगस्त का तापमान 32 डिग्री; तो बंगलौर, 5 अगस्त 2006 को, 4 अगस्त 2006 की अपेक्षा अधिक गर्म था । ==पैमाना== उपरोक्त उदाहरणों में तापमान को डिग्री में निरूपित किया गया है, जो कि वास्तव में कई पैमानों पर मापा जाता है - सेल्सियस, केल्विन, रोमर, फॉरेन्हाइट इत्यादि । ===सेल्सियस=== ''मुख्य लेख देखें - [[सेल्सियस ]]'' इसे [[सेन्टीग्रेड]] पैमाना भी कहते हैं । इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 0 डिग्री सेल्सियस पर जमता है और 100 डिग्री सेल्सियस पर उबलता है । यह पैमाना दैनिक वातावरणीय तथा अन्य कामों मे काफी प्रयुक्त होता है । ===केल्विन=== ''मुख्य लेख देखें - [[केल्विन ]]'' इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 273.15 डिग्री केल्विन पर जमता है और 373.15 डिग्री केल्विन पर उबलता है । यह पैमाना वैज्ञानिक गणनाओं तथा अन्य कामों मे काफी प्रयुक्त होता है । ===फॉरेन्हाइट=== ''मुख्य लेख देखें - [[फॉरेन्हाइट ]]'' इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 32 डिग्री फॉरेन्हाइट पर जमता है और 212 डिग्री फॉरेन्हाइट पर उबलता है । परम्परागत बुखार मापने के लिये प्रयुक्त थर्मॉमीटर में इसी पैमाने का प्रयोग होता है । यदि किसी व्यक्ति के शरीर का तापमान 98 डिग्री से ज्यादा हो जाता है तो वह ज्वर पीड़ित होता है । यह पैमाना दैनिक वातावरणीय तथा अन्य कामों मे प्रयुक्त होता है । ===रोमर=== ''मुख्य लेख देखें - [[रोमर ]]'' इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 0 डिग्री रोमर पर जमता है और 80 डिग्री रोमर पर उबलता है । यह पैमाना अपेक्षाकृत कम प्रयुक्त होता है । ==आपसी संबंध== यदि किसा एक ही वस्तु का तापमान, फॉरेन्हाइट पैमाने पर F हो, सेल्सियस पैमाने पर C, केल्विन पैमाने पर K, और रोमर पैमाने पर R हो, तो इन पैमानों में इस तरह का संबंध होता है - ===सेल्सियस और फॉरेन्हाइट=== C/5 = (F-32)/9 ===सेल्सियस और केल्विन=== C = K-273.15 ===सेल्सियस और रोमर=== C/5 = R/4 [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:भौतिकी]] [[ar:درجة الحرارة]] [[ast:Temperatura]] [[bg:Температура]] [[bs:Temperatura]] [[ca:Temperatura]] [[cs:Teplota]] [[da:Temperatur]] [[de:Temperatur]] [[el:Θερμοκρασία]] [[en:Temperature]] [[eo:Temperaturo]] [[es:Temperatura]] [[et:Temperatuur]] [[eu:Tenperatura]] [[fa:دما]] [[fi:Lämpötila]] [[fr:Température]] [[gl:Temperatura]] [[he:טמפרטורה]] [[hr:Temperatura]] [[hu:Hőmérséklet]] [[id:Suhu]] [[io:Temperaturo]] [[is:Hitastig]] [[it:Temperatura]] [[ja:温度]] [[ko:온도]] [[la:Temperatura]] [[lt:Temperatūra]] [[lv:Temperatūra]] [[mk:Температура]] [[ms:Suhu]] [[nds-nl:Temperatuur]] [[nl:Temperatuur]] [[nn:Temperatur]] [[no:Temperatur]] [[pl:Temperatura]] [[pt:Temperatura]] [[ro:Temperatură]] [[ru:Температура]] [[sh:Temperatura]] [[simple:Temperature]] [[sk:Teplota]] [[sl:Temperatura]] [[sr:Температура]] [[sv:Temperatur]] [[ta:வெப்பநிலை]] [[th:อุณหภูมิ]] [[uk:Температура]] [[vi:Nhiệt độ]] [[yi:טעמפארטור]] [[zh:温度]] फॉरेन्हाइट 8470 45809 2007-01-24T17:50:06Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ca:Grau Fahrenheit]] [[फॉरेन्हाइट]] [[तापमान]] मापने का एक पैमाना है । इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 32 डिग्री फॉरेन्हाइट पर जमता है और 212 डिग्री फॉरेन्हाइट पर उबलता है । परम्परागत बुखार मापने के लिये प्रयुक्त थर्मॉमीटर में इसी पैमाने का प्रयोग होता है । यदि किसी व्यक्ति के शरीर का तापमान 98 डिग्री से ज्यादा हो जाता है तो वह ज्वर पीड़ित होता है । यह पैमाना दैनिक वातावरणीय तथा अन्य कामों मे प्रयुक्त होता है । [[श्रेणी:भौतिकी]] [[bg:Фаренхайт]] [[ca:Grau Fahrenheit]] [[cs:Stupeň Fahrenheita]] [[da:Fahrenheit]] [[de:Grad Fahrenheit]] [[en:Fahrenheit]] [[eo:Farenhejta skalo]] [[es:Grado Fahrenheit]] [[eu:Fahrenheit gradu]] [[fi:Fahrenheit-asteikko]] [[fr:Fahrenheit]] [[gl:Fahrenheit]] [[he:מעלות פרנהייט]] [[hu:Fahrenheit]] [[ia:Grado Fahrenheit]] [[id:Fahrenheit]] [[it:Fahrenheit]] [[ja:華氏]] [[ko:화씨]] [[nl:Fahrenheit]] [[nn:Fahrenheit]] [[no:Fahrenheit]] [[pl:Skala Fahrenheita]] [[pt:Fahrenheit]] [[ru:Градус Фаренгейта]] [[simple:Fahrenheit]] [[sk:Stupeň Fahrenheita]] [[sl:Fahrenheitova temperaturna lestvica]] [[sr:Фаренхајт (јединица)]] [[sv:Grad Fahrenheit]] [[th:ฟาเรนไฮต์]] [[vi:Độ Fahrenheit]] [[zh:華氏溫標]] केल्विन 8471 41750 2007-01-08T01:28:20Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[eu:Kelvin (unitatea)]] [[केल्विन]] [[तापमान]] मापने का एक पैमाना है । इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 273.15 डिग्री केल्विन पर जमता है और 373.15 डिग्री केल्विन पर उबलता है । यह पैमाना वैज्ञानिक गणनाओं तथा अन्य कामों मे काफी प्रयुक्त होता है । [[श्रेणी:भौतिकी]] [[af:Kelvin]] [[als:Kelvin]] [[ar:كلفن]] [[ast:Kelvin]] [[bg:Келвин]] [[br:Kelvin]] [[ca:Kelvin]] [[cs:Kelvin]] [[da:Kelvin]] [[de:Kelvin]] [[el:Κλίμακα Kelvin]] [[en:Kelvin]] [[eo:Kelvino]] [[es:Kelvin]] [[et:Kelvin]] [[eu:Kelvin (unitatea)]] [[fi:Kelvin]] [[fr:Kelvin]] [[gl:Kelvin]] [[he:יחידות מידה לטמפרטורה]] [[hr:Kelvin]] [[hu:Kelvin]] [[id:Kelvin]] [[is:Kelvin]] [[it:Kelvin]] [[ja:ケルビン]] [[jbo:kelvo]] [[ka:კელვინი]] [[ko:켈빈]] [[la:Kelvin]] [[lt:Kelvinas]] [[lv:Kelvins (mērvienība)]] [[mk:Келвин]] [[ms:Kelvin]] [[nds:Kelvin]] [[ne:केल्भिन]] [[nl:Kelvin (eenheid)]] [[nn:Kelvin]] [[no:Kelvin]] [[pl:Kelwin]] [[pt:Kelvin]] [[ru:Кельвин]] [[sh:Kelvin]] [[simple:Kelvin]] [[sk:Kelvin]] [[sl:Kelvin]] [[sr:Келвин (јединица)]] [[sv:Kelvin]] [[sw:Kelvini]] [[th:เคลวิน]] [[tr:Kelvin (birim)]] [[uk:Кельвін]] [[vi:Kelvin]] [[zh:热力学温标]] सेल्सियस 8472 31445 2006-10-20T02:01:46Z Amitprabhakar 683 [[सेल्सियस]] [[तापमान]] मापने का एक पैमाना है । इसे सेन्टीग्रेड पैमाना भी कहते हैं । इस पैमाने के अनुसार पानी, सामान्य दबाव पर 0 डिग्री सेल्सियस पर जमता है और 100 डिग्री सेल्सियस पर उबलता है । यह पैमाना दैनिक वातावरणीय तथा अन्य कामों मे काफी प्रयुक्त होता है । [[श्रेणी:भौतिकी]] [[en:Celsius ]] श्रेणी:भौतिकी 8473 31446 2006-10-20T02:02:15Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:विज्ञान]] सेन्टीग्रेड 8474 31451 2006-10-20T02:29:35Z Amitprabhakar 683 सेन्टीग्रेड [[सेल्सियस]] पैमाने पर तापमान की माप को कहते हैं । अधिक जानकारी के लिये देखें - [[सेल्सियस]] शीत ऋतु 8475 35878 2006-11-22T12:02:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sh:Zima]], [[sq:Dimri]], [[tg:Зимистон]] [[शीत ऋतु]], वर्ष की एक ऋतु है, जिसमें वातावरण का तापमान प्रायः निम्न रहता है । साल की अन्य प्रमुख ऋतु हैं - [[गृष्म ऋतु]], [[वर्षा ऋतु]], [[वसन्त ऋतु]] । [[भारत]] में यह नवम्बर से फरवरी तक होती है । अन्य देशों में यह अलग समयों पर हो सकती है । [[श्रेणी:मौसम]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[ar:شتاء]] [[ast:Iviernu]] [[be:Зіма]] [[bg:Зима]] [[ca:Hivern]] [[cs:Zima]] [[cy:Gaeaf]] [[da:Vinter]] [[de:Winter]] [[el:Χειμώνας]] [[en:Winter]] [[eo:Vintro]] [[es:Invierno]] [[eu:Negu]] [[fi:Talvi]] [[fr:Hiver]] [[fur:Unvier]] [[gl:Inverno]] [[he:חורף]] [[hr:Zima]] [[hu:Tél]] [[it:Inverno]] [[ja:冬]] [[ka:ზამთარი]] [[ko:겨울]] [[la:Hiems]] [[lt:Žiema]] [[nds-nl:Wienter]] [[nl:Winter]] [[nn:Vinter]] [[no:Vinter]] [[pl:Zima]] [[pt:Inverno]] [[ru:Зима]] [[sh:Zima]] [[simple:Winter]] [[sl:Zima]] [[sq:Dimri]] [[sr:Зима]] [[sv:Vinter]] [[tg:Зимистон]] [[tr:Kış]] [[ug:ئاياز]] [[vi:Mùa đông]] [[yi:ווינטער]] [[zh:冬季]] गृष्म ऋतु 8476 41132 2007-01-04T10:26:46Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[zh-classical:夏]] [[गृष्म ऋतु]], वर्ष की एक ऋतु है, जिसमें वातावरण का तापमान प्रायः उच्च रहता है । साल की अन्य प्रमुख ऋतु हैं - [[शीत ऋतु]], [[वर्षा ऋतु]], [[वसन्त ऋतु]] । [[भारत]] में यह अप्रैल से जुलाई तक होती है । अन्य देशों में यह अलग समयों पर हो सकती है । [[श्रेणी:मौसम]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[ast:Branu]] [[bg:Лято]] [[br:Hañv]] [[bs:Ljeto]] [[ca:Estiu]] [[cs:Léto]] [[cy:Haf]] [[da:Sommer]] [[de:Sommer]] [[el:Καλοκαίρι]] [[en:Summer]] [[eo:Somero]] [[es:Verano]] [[eu:Uda]] [[fi:Kesä]] [[fr:Été]] [[fur:Istât]] [[gl:Verán]] [[he:קיץ]] [[ht:Lete]] [[hu:Nyár]] [[it:Estate]] [[ja:夏]] [[ka:ზაფხული]] [[ko:여름]] [[la:Aestas]] [[nds-nl:Zoemer]] [[nl:Zomer]] [[nn:Sommar]] [[no:Sommer]] [[nrm:Êté]] [[pl:Lato]] [[pt:Verão]] [[ru:Лето]] [[sh:Leto]] [[simple:Summer]] [[sl:Poletje]] [[sq:Vera (stinë)]] [[sr:Лето]] [[sv:Sommar]] [[tg:Тобистон]] [[tr:Yaz]] [[vi:Mùa hạ]] [[zh:夏季]] [[zh-classical:夏]] वर्षा ऋतु 8477 45932 2007-01-24T21:18:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bs:Jesen]], [[nn:Haust]] [[वर्षा ऋतु]], वर्ष की एक ऋतु है, जिसमें वातावरण का तापमान तथा आर्द्रता प्रायः उच्च रहते हैं । साल की अन्य प्रमुख ऋतु हैं - [[गृष्म ऋतु]], [[शीत ऋतु]], [[वसन्त ऋतु]] । भारत में यह जुलाई से अक्टूबर तक होती है । अन्य देशों में यह अलग समयों पर हो सकती है । [[श्रेणी:मौसम]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Agüerro]] [[ar:خريف]] [[ast:Seronda]] [[bg:Есен]] [[bs:Jesen]] [[ca:Tardor]] [[cs:Podzim]] [[cy:Hydref (tymor)]] [[da:Efterår]] [[de:Herbst]] [[el:Φθινόπωρο]] [[en:Autumn]] [[eo:Aŭtuno]] [[es:Otoño]] [[fa:پاییز]] [[fi:Syksy]] [[fr:Automne]] [[fur:Sierade]] [[gl:Outono]] [[he:סתיו]] [[hu:Ősz]] [[id:Musim gugur]] [[it:Autunno]] [[ja:秋]] [[ka:შემოდგომა]] [[ko:가을]] [[la:Autumnus]] [[lt:Ruduo]] [[nds-nl:Haarfst]] [[nl:Herfst]] [[nn:Haust]] [[no:Høst]] [[pl:Jesień]] [[pt:Outono]] [[ru:Осень]] [[sh:Jesen]] [[simple:Autumn]] [[sl:Jesen]] [[sr:Јесен]] [[sv:Höst]] [[tg:Тирамоҳ]] [[tr:Sonbahar]] [[tt:Köz]] [[uk:Осінь]] [[vi:Mùa thu]] [[wa:Waeyén-tins]] [[yi:הערבסט]] [[zh:秋季]] [[zh-classical:秋]] [[zh-yue:秋天]] श्रेणी:मौसम 8478 31458 2006-10-20T02:42:26Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:भूगोल]] वसन्त ऋतु 8479 45792 2007-01-24T17:11:17Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[bs:Proljeće]] [[वसन्त ऋतु]], वर्ष की एक ऋतु है, जिसमें वातावरण का तापमान प्रायः सुखद रहता है । साल की अन्य प्रमुख ऋतु हैं - [[शीत ऋतु]], [[वर्षा ऋतु]], [[गृष्म ऋतु]] । [[भारत]] में यह फरवरी से मार्च तक होती है । अन्य देशों में यह अलग समयों पर हो सकती है । [[श्रेणी:मौसम]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[als:Frühling]] [[ast:Primavera]] [[bg:Пролет]] [[br:Nevezamzer]] [[bs:Proljeće]] [[ca:Primavera]] [[cs:Jaro]] [[da:Forår]] [[de:Frühling]] [[el:Άνοιξη]] [[en:Spring (season)]] [[eo:Printempo]] [[es:Primavera]] [[eu:Udaberri]] [[fa:بهار]] [[fr:Printemps]] [[fur:Vierte]] [[gl:Primavera]] [[he:אביב]] [[hr:Proljeće]] [[hu:Tavasz]] [[id:Musim semi]] [[it:Primavera]] [[ja:春]] [[ka:გაზაფხული]] [[ko:봄]] [[la:Ver]] [[lt:Pavasaris]] [[nds-nl:Leinte]] [[nl:Lente]] [[nn:Vår]] [[no:Vår]] [[pl:Wiosna]] [[pt:Primavera]] [[ru:Весна]] [[sh:Proljeće]] [[simple:Spring]] [[sl:Pomlad]] [[sr:Пролеће]] [[sv:Våren]] [[vi:Mùa xuân]] [[wa:Bontins]] [[zh:春季]] [[zh-classical:春]] वर्षा 8480 31466 2006-10-20T02:53:17Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[वर्षा ऋतु]] #REDIRECT[[वर्षा ऋतु]] गृष्म 8481 31467 2006-10-20T02:53:55Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गृष्म ऋतु]] #REDIRECT[[गृष्म ऋतु]] शीत 8482 31471 2006-10-20T02:56:08Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शीत ऋतु]] #REDIRECT[[शीत ऋतु]] वसन्त 8483 31470 2006-10-20T02:55:15Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[वसन्त ऋतु]] #REDIRECT [[वसन्त ऋतु]] फिल्म 8485 31483 2006-10-20T10:07:49Z 87.235.203.119 निदा फ़ाज़ली 8486 31496 2006-10-20T15:15:17Z Amitprabhakar 683 निदा फ़ाज़ली या [[निदा फाजली]] [[हिन्दी]] और [[उर्दू]] के मशहूर [[शायर]] हैं । इनका जन्म 12 अक्टूबर को [[दिल्ली]] में हुआ था । इन्होने अपना बाल्यकाल [[ग्वालियर]] में गुजारा । इन्होने हिन्दी फिल्मों के लिये गीत भी लिखे हैं । फिल्म सरफरोश का प्रसिद्ध गाना - ''होश वालों को खबर क्या, बेखुदी क्या चीज है '' इन्ही की कृति है । [[श्रेणी:कवि]] [[श्रेणी:शायर]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:उर्दू ]] [[श्रेणी:साहित्यकार ]] [[श्रेणी:गीतकार ]] [[en: Nida Fazli]] निदा फाजली 8487 31494 2006-10-20T15:13:16Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[निदा फ़ाज़ली]] #REDIRECT[[निदा फ़ाज़ली]] श्रेणी:गीतकार 8488 31497 2006-10-20T15:16:56Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हिन्दी सिनेमा]] श्रेणी:कवि 8489 31498 2006-10-20T15:20:18Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] हिन्दी व्याकरण 8490 42522 2007-01-12T05:52:45Z 59.176.7.116 /* व्यंजन */ '''हिन्दी व्याकरण''' [[हिन्दी]] भाषा का [[व्याकरण]] है। == वर्णमाला == [[हिन्दी]] भाषा की लिपि [[देवनागरी]] है। [[देवनागरी]] [[वर्णमाला]] में कुल 52 [[अक्षर]] जिनमें से 16 स्वर हैं और 36 व्यंजन। === स्वर === * अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ अं अः ऋ ॠ ऌ ॡ (हिंदी में ॠ ऌ ॡ का प्रयोग प्रायः नहीं होता।) === व्यंजन === * क ख ग घ ङ * च छ ज झ ञ * ट ठ ड ढ ण * त थ द ध न * प फ ब भ म * य र ल व * श ष स ह * क्ष त्र ज्ञ == शब्द == === शब्द-भेद === निम्नलिखित 8 प्रकार के शब्द-भेद होते हैं: ==== संज्ञा ==== किसी वस्तु, व्यक्ति, स्थान, या भावना का नाम बताने वाले शब्द को संज्ञा कहते हैं। जैसे - गोविन्द, हिमालय, वाराणसी, त्याग आदि <br> संज्ञा में तीन शब्द-रूप हो सकते हैं -- '''प्रत्यक्ष रूप''', '''अप्रत्यक्ष रूप''' और '''संबोधन रूप''' । ==== सर्वनाम ==== वे शब्द जो संज्ञा के स्थान पर प्रयुक्त किये जाते हैं सर्वनाम कहलाते हैं। जैसे - मैं, तुम, वह, वे लोग, यह आदि <br> सर्वनाम में कर्म रूप और सम्बन्ध रूप भी होते हैं, पर सम्बोधन रूप नहीं होता । सर्वनाम में लिंग-भेद नहीं होता । ==== विशेषण ==== वे शब्द जो किसी वाक्य में किसी संज्ञा अथवा सर्वनाम की विशेषता बताते हैं विशेषण कहलाते हैं। जैसे - काला कुत्ता में काला विषेषण है। <br> जिस संज्ञा अथवा सर्वनाम की विशेषता बतायी जाती है उसे विशेष्य कहते हैं। उपरोक्त वाक्य में कुत्ता विशेष्य है। <br> संज्ञा और आ-कारन्त विशेषण में प्रत्यय द्वारा रूप बदला जाता है। ==== क्रिया ==== जिन शब्दों से किसी कार्य का करना या होना व्यक्त हो उसे क्रिया कहते हैं। जैसे- रोना, खाना, चलना आदि <br> क्रिया के भी कई रूप होते हैं, जो प्रत्यय और सहायक क्रियाओं द्वारा बदले जाते हैं । क्रिया के रूप से उसके विषय संज्ञा या सर्वनाम के लिंग और वचन का भी पता चल जात है । ==== क्रियाविशेषण==== क्रिया, विशेषण और क्रिया विशेषण की विशेषता बताने वाले शब्द को क्रिया विशेषण कहा जाता है। जैसे - * राम तेज दौड़ता है। (यहाँ पर दौड़ना क्रिया है और तेज उसकी विशेषता बताता है अतः तेज क्रिया विशेषण है।) * मोहन बहुत अच्छा लड़का है। (यहाँ पर अच्छा विशेषण है और बहुत उसकी विशेषता बताता है अतः बहुत क्रिया विशेषण है।) * राम बहुत तेज दौड़ता है। (यहाँ पर तेज क्रिया विशेषण है और बहुत उसकी विशेषता बताता है अतः बहुत क्रिया विशेषण है।) ==== सम्बंध सूचक ==== दो शब्दों के मध्य सम्बंध बताने वाले शब्द को सम्बंध सूचक शब्द कहलाता है। जैसे - * यह राम की पुस्तक है। (यहाँ की शब्द राम और पुस्तक के मध्य सम्बंध बताता है, अतः की सम्बंध सूचक शब्द है।) ==== संयोजक ==== दो शब्दों को जोड़ने वाले शब्द को संयोजक कहा जाता है। जैसे - * राम और श्याम मित्र हैं। (यहाँ पर और संयोजक शब्द है।) ==== विस्मयादिबोधक ==== विस्मय प्रकट करने वाले शब्द को विस्मयादिबोधक कहा जाता है। जैसे अहा! कितना सुन्दर दृश्य है। (यहाँ अहा विस्मयादिबोधक है।) ==== अव्यय ==== जिन शब्दों का रूप नही बदलता। जैसे धीरे-धीरे, आगे-आगे, आजकल आदि <br><br><br> == वाक्य == शब्दों के मेल से वाक्य बनता है, जिसका कुछ अर्थ निकलता है।<br> वाक्य के भाग: वाक्य के दो भाग होते हैं: उद्देश्य और विधेय।<br> === उद्देश्य === जिसके बारे में बात की जाय === विधेय === जो बात की जाय उदाहरण : मोहन प्रयाग में रहता है। इसमें <br> उद्देश्य --- मोहन <br> विधेय--- प्रयाग में रहता है। === वाक्य के भेद === #साधारण या सकारात्मक वाक्य: यह मेरा घर है। # नकारात्मक वाक्य: कोई भी पुरुष अयोग्य नहीं होता। #प्रश्नवाच वाक्य: हम क्यां करें? # आज्ञार्थक वाक्य: उधर मत जाओ। # विस्मयबोधक वाक्य: हे राम! == काल == वाक्य तीन काल में से किसी एक में हो सकते हैं: === वर्तमान काल === मैं खेलने जा रहा हूँ। === भूतकाल === 'जय हिन्द' का नारा नेताजी सुभाष चन्द्र बोस ने दिया था। === भविष्यत काल === अगले मंगलवार को मैं नानी के घर जाउँगा। == पुरुष == हिन्दी में तीन पुरुष होते हैं- === उत्तम पुरुष === मैं, हम === मध्यम पुरुष === तुम === अन्य पुरुष === वह, राम आदि == वचन == हिन्दी में केवल दो वचन होते हैं: == एकवचन == राम, मैं, काला, आदि एकवचन में हैं। === बहुवचन === हम लोग, वे लोग, सारे प्राणी, पेड़ों आदि बहुवचन में हैं। == लिंग == हिन्दी में सिर्फ़ दो ही लिंग होते हैं : स्त्रीलिंग और पुल्लिंग । कोई वस्तु या जानवर या वनस्पति या भाववाचक संज्ञा स्त्रीलिंग है या पुल्लिंग, इसका भेद सिर्फ़ रिवाज़ से होता है, जिसे याद करना पड़ता है ( कभी-कभी संज्ञा के अन्त-स्वर से भी पता चल जाता है ) । ===पुलिंग=== पुरुष जाति के लिये प्रयुक्त शब्द पुलिंग में कहे जाते हैं। जैसे - अजय, बैल, जाता है आदि ===स्त्रीलिंग=== स्त्री जाति के बोधक शब्द जैसे- निर्मला, चींटी, पहाड़ी, खेलती है, आदि ==वाक्य में शब्दों का क्रम== ===साधारण वाक्यों में शब्दों का क्रम=== कर्ता --> कर्म --> क्रिया </br> किसी शब्द की वाक्य में जगह बताने के लिये कई कारक होते हैं, जो शब्द के बाद आते हैं (postpositions) । अगर संज्ञा को कारक के साथ ठीक से रखा जाये तो वाक्य में शब्द-क्रम काफ़ी मुक्त होता है । ==उपसर्ग== वे शब्द जो किसी दुसरे शब्द के आरम्भ में लगाये जाते हैं। इनके लगाने से शब्दों के अर्थ परिवर्तन या विशिष्टता आ सकती है। उपसर्ग कोई बाइस (२२) हैं- <br> प्र प्रा अप सम् अनु अव निस् निर् दुस् दुर् वि आ नि सु अति अभि अधि अपि प्रति परि उप् उत् <br> प्र+मोद = प्रमोद, सु+शील = सुशील ==प्रत्यय== वे शब्द जो किसी शब्द के अन्त में जोड़े जाते हैं। जैसे- गाड़ी+वान = गाड़ीवान, अपना+पन = अपनापन ==संधि== दो शब्दों के पास-पास होने पर उनको जोड़ देने को सन्धि कहते हैं। जैसे- सूर्य+उदय = सूर्योदय, अति+आवश्यक = अत्यावश्यक ==समास== दो शब्द आपस में मिलकर एक सम्स्त पद की रचना करते हैं। जैसे-राज+पुत्र = राजपुत्र, छोटे+बड़े = छोटे-बड़े आदि </br> समास छ: होते हैं: '''द्वन्द्व''', '''द्विगु''', '''तत्पुरुष''', '''कर्मधारय''', '''अव्ययीभाव''' और '''बहुब्रिहि''' <br><br><br> [[en:Hindi-Urdu grammar]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:हिन्दी व्याकरण]] श्रेणी:हिन्दी व्याकरण 8491 31501 2006-10-20T15:44:34Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हिन्दी]] कुँवर बेचैन 8492 31503 2006-10-20T15:52:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[कुँवर बेचैन (डा.)]] #REDIRECT[[कुँवर बेचैन (डा.)]] बिस्मिल्ला ख़ान 8493 31505 2006-10-20T16:03:38Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां]] #REDIRECT[[उस्ताद बिस्मिल्ला ख़ां]] ताराशंकर बंधोपाध्याय 8494 31509 2006-10-20T16:15:23Z Amitprabhakar 683 [[ताराशंकर बंधोपाध्याय]] एक [[बांग्ला]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1966]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणीी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Tarashankar Bandopadhyay]] उमाशंकर जोशी 8495 31510 2006-10-20T16:17:41Z Amitprabhakar 683 [[उमाशंकर जोशी ]] एक [[गुजराती ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1967 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] फ़िराक गोरखपुरी 8496 31511 2006-10-20T16:18:18Z Amitprabhakar 683 [[फ़िराक गोरखपुरी ]] एक [[ उर्दू]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1969 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] विश्वनाथ सत्यनारायण 8497 31512 2006-10-20T16:18:51Z Amitprabhakar 683 [[विश्वनाथ सत्यनारायण ]] एक [[तेलगु ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1970 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Viswanatha Satyanarayana ]] विष्णु डे 8498 31513 2006-10-20T16:19:30Z Amitprabhakar 683 [[विष्णु डे ]] एक [[बांग्ला ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1971 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vishnu De]] दत्तात्रेय रामचंद्र बेन्द्रे 8499 31514 2006-10-20T16:21:26Z Amitprabhakar 683 [[दत्तात्रेय रामचंद्र बेन्द्रे ]] एक [[कन्नड़ ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1973 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Dattatreya Ramachandra Bendre]] गोपीनाथ मोहंती 8500 31515 2006-10-20T16:22:16Z Amitprabhakar 683 [[गोपीनाथ मोहंती ]] एक [[उड़िया ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1973]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] विष्णु सखाराम खांडेकर 8501 31516 2006-10-20T16:22:42Z Amitprabhakar 683 [[विष्णु सखाराम खांडेकर ]] एक [[मराठी ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1974 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] आशापूर्णा देवी 8502 31517 2006-10-20T16:23:13Z Amitprabhakar 683 [[आशापूर्णा देवी ]] एक [[बांग्ला ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1976 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Asha Purna Devi ]] बिरेन्द्र कुमार भट्टाचार्य 8503 31518 2006-10-20T16:24:00Z Amitprabhakar 683 [[बिरेन्द्र कुमार भट्टाचार्य ]] एक [[असमिया ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1979 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] मस्ती वेंकटेश अयंगार 8504 31519 2006-10-20T16:24:48Z Amitprabhakar 683 [[मस्ती वेंकटेश अयंगार ]] एक [[कन्नड़ ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1983 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Maasti Venkatesh Ayengar]] पन्नालाल पटेल 8505 31520 2006-10-20T16:27:07Z Amitprabhakar 683 [[पन्नालाल पटेल ]] एक [[गुजराती ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1985 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Pannalal Patel ]] सच्चिदानंद राउतराय 8506 31521 2006-10-20T16:27:31Z Amitprabhakar 683 [[सच्चिदानंद राउतराय ]] एक [[उड़िया ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1986 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] विष्णु वामन शिरवाडकर कुसुमाग्रज 8507 31522 2006-10-20T16:28:10Z Amitprabhakar 683 [[विष्णु वामन शिरवाडकर कुसुमाग्रज ]] एक [[मराठी ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[ 1987]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vishnu Vaman Shirwadkar (Kusumagraj) ]] उर्दु 8508 33142 2006-11-01T17:18:30Z Taxman 345 ठीक करने #REDIRECT[[उर्दू भाषा]] अली सरदार जाफरी 8509 31524 2006-10-20T16:29:56Z Amitprabhakar 683 [[अली सरदार जाफरी ]] एक [[उर्दू ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[ 1997]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Ali Sardar Jafri ]] महाश्वेता देवी 8510 31525 2006-10-20T16:30:34Z Amitprabhakar 683 [[महाश्वेता देवी ]] एक [[बांग्ला ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1996 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Mahasweta Devi ]] नरेश मेहता 8511 31526 2006-10-20T16:31:23Z Amitprabhakar 683 [[नरेश मेहता ]] एक [[हिन्दी ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1992 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Naresh Mehta ]] सुभाष मुखोपाध्याय 8512 31527 2006-10-20T16:32:02Z Amitprabhakar 683 [[ सुभाष मुखोपाध्याय ]] एक [[बांग्ला ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1991 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] कुर्तुलएन हैदर 8513 32035 2006-10-23T17:32:22Z Mitul0520 211 कुर्तुल हैदर का नाम बदलकर कुर्तुलएन हैदर कर दिया गया है: सही नाम [[कुर्तुलएन हैदर ]] एक [[उर्दु ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1989 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Qurratulain Hyder ]] गोविंद विनायक करंदीकर 8514 38169 2006-12-13T22:07:52Z Escarbot 542 robot Adding: [[en:Vinda Karandikar]] Modifying: [[eo:Govind Vinayak Karandikar]] [[गोविंद विनायक करंदीकर ]] एक [[मराठी ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[2003 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vinda Karandikar]] [[eo:Govind Vinayak Karandikar]] [[kn:ವಿಂದಾ ಕರಂದೀಕರ್]] [[mr:गोविंद विनायक करंदीकर]] श्रेणी:भारतीय साहित्य 8515 31530 2006-10-20T16:33:55Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:साहित्य]] सीताकांत महापात्र 8516 31532 2006-10-20T16:41:31Z Amitprabhakar 683 [[सीताकांत महापात्र ]] एक [[उड़िया ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1993 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] गुरदयाल सिंह 8517 31533 2006-10-20T16:41:55Z Amitprabhakar 683 [[गुरदयाल सिंह ]] एक [[पंजाबी ]] साहित्यकार हैं । इन्हें [[1999 ]] में [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] से सम्मानित किया गया था । [[श्रेणी:भारतीय साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] अवतार 8518 31554 2006-10-21T00:20:24Z Murtasa 83 [[हिंदू]] मान्यता के अनुसार जब जब दुष्टों का भार पृथ्वी पर बढ़ता है और [[धर्म]] की हानि होती है तब तब पापियों का संहार करके भक्तों की रक्षा करने के लिये [[भगवान]] अपने अंशावतारों व पूर्णावतारों से पृथ्वी पर शरीर धारण करते हैं। [[सुखसागर]] के अनुससार भगवान के निम्न अवतार हैं - भगवान ने [[कौमारसर्ग]] में सनक, सनन्दन, सनातन तथा सनत्कुमार ब्रह्मऋषियों का अवतार लिया। यह उनका पहला अवतार था। पृथ्वी को [[रसातल]] से लाने के लिये [[भगवान]] ने दूसरी बार [[वाराह]] का अवतार लिया। तीसरी बार ऋषियों को [[साश्वततंत्र]], जिसे कि [[नारद पाँचरात्र]] भी कहते हैं और जिसमें कर्म बन्धनों से मुक्त होने का निरूपन है, का उपदेश देने के लिये [[नारद]] जी के रूप में अवतार लिया। [[धर्म]] की पत्नी [[मूर्ति देवी]] के गर्भ से [[नारायण]], जिन्होंने [[बदरीवन]] में जाकर घोर तपस्या की, का अवतरण हुआ। यह भगवान का चौथा अवतार है। पाँचवाँ अवतार माता [[देवहूति]] के गर्भ से [[कपिल]] मुनि का हुआ जिन्होंने अपनी माता को [[सांख्य शास्त्र]] का उपदेश दिया। छठवें अवतार में [[अनुसुइया]] के गर्भ से [[दत्तात्रयेय]] प्रगट हुये जिन्होंने [[प्रह्लाद]], [[अलर्क]] आदि को [[ब्रह्मज्ञान]] दिया। सातवीं बार [[आकूति]] के गर्भ से [[यज्ञ]] नाम से अवतार धारण किया। [[नाभिराजा]] की पत्नी [[मेरु देवी]] के गर्भ से [[ऋषभदेव]] के नाम से भगवान का आठवाँ अवतार हुआ। उन्होंने परमहँसी का उत्तम मार्ग का निरूपण किया। नवीं बार राजा [[पृथु]] के रूप में भगवान ने अवतार लिया और गौरूपिणी पृथ्वी से अनेक औषधियों, रत्नों तथा अन्नों का दोहन किया। [[चाक्षुषमन्वन्तर]] में सम्पूर्ण पृथ्वी के जलमग्न हो जाने पर पृथ्वी को नौका बना कर [[वैवश्वत मनु]] की रक्षा करने हेतु दसवीं बार भगवान ने [[मत्स्यावतार]] लिया। समुद्र मंथन के समय देवता तथा असुरों की सहायता करने के लिये ग्यारहवीं बार भगवान ने [[कच्छप]] के रूप में अवतार लिया। बारहवाँ अवतार भगवान ने [[धन्वन्तरि]] के नाम से लिया जिन्होंने समुद्र से अमृत का घट निकाल कर देवताओं को दिया। [[मोहिनी]] का रूप धारण कर देवताओं को [[अमृत]] पिलाने के लिये भगवान ने तेरहवाँ अवतार लिया। चौदहवाँ अवतार भगवान का [[नृसिंह]] के रूप में हुआ जिन्होंने [[हिरण्यकश्यपु]] [[दैत्य]] को मार कर [[प्रह्लाद]] की रक्षा की। [[दैत्य]] [[बलि]] को [[पाताल]] भेज कर देवराज [[इन्द्र]] को [[स्वर्ग]] का राज्य प्रदान करने हेतु पन्द्रहवीं बार भगवान ने [[वामन]] के रूप में अवतार लिया। अभिमानी क्षत्रिय राजाओं का इक्कीस बार विनाश करने के लिये सोलहवीं बार [[परशुराम]] के रूप में अवतार लिया। सत्रहवीं बार [[पाराशर]] जी के द्वारा [[सत्यवती]] के गर्भ से भगवान ने [[वेदव्यास]] के रूप में अवतार धारण किया जिन्होंने वेदों का विभाजन कर के अने उत्तम ग्रन्थों का निर्माण किया। [[राम]] के रूप में भगवान ने अठारहवीं बार अवतार ले कर [[रावण]] के अत्याचार से विप्रों, धेनुओं, देवताओं और संतों की रक्षा की। उन्नसवीं बार भगवान ने सम्पूर्ण कलाओं से युक्त [[कृष्ण]] के रूप में अवतार लिया। [[बुद्ध]] के रूप में भगवान का बीसवाँ अवतार हुआ। [[कलियुग]] के अन्त में इक्कीसवीं बार [[विष्णु यश]] नामक ब्राह्मण के घर भगवान का [[कल्कि]] अवतार होगा। [[bg:Аватар]] [[da:Avatar]] [[de:Avatara]] [[en:Avatar]] [[eo:Avataro]] [[es:Avatar]] [[fi:Avatar]] [[fr:Avatar (hindouisme)]] [[gl:Avatar]] [[he:אוואטר]] [[hu:Avatár]] [[it:Avatar]] [[ja:アヴァターラ]] [[ka:ავატარა]] [[lt:Avataras]] [[mk:Аватар]] [[nl:Avatar (hindoeïsme)]] [[pl:Awatara]] [[pt:Avatar]] [[ru:Аватара]] [[simple:Avatara]] [[sv:Avatar]] [[uk:Аватар]] [[ur:اوتار]] बूटा सिंह 8519 31682 2006-10-21T05:43:10Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई {{stub}} अनिल कपूर 8520 31556 2006-10-21T02:01:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[अनिल कपूर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Anil Kapoor]] [[fa:آنیل کاپور]] [[fr:Anil Kapoor]] संजीव कुमार 8521 37295 2006-12-04T14:12:21Z Jagdish 769 {{stub}} [[संजीव कुमार]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । वे गुजराती थे। उन्होंने 'नया दिन नयी रात' फिल्म में नौं रोल किये थे। 'कोशिश' फिल्म में उन्होंने गूंगे बहरे व्यक्ति का शानदार अभिनय किया था। 'शोले' फिल्म में ठाकुर का चरित्र उनके अभिनय से अमर हो गया। [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Sanjeev Kumar (actor)]] [[de:Sanjeev Kumar]] सुनील दत्त 8522 46481 2007-01-26T16:52:26Z Mitul0520 211 [[सुनील दत्त]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता और एक राजनीतिज्ञ थे। वे २००४-०५ के दौरान मनमोहन सिंह सरकार मे युवा मामलों और खेल विभाग मे कैबिनेट मंत्री रहे। उनके पुत्र संजय दत्त भी हिंन्दी फ़िल्मों के जाने माने अभिनेता हैं। ==आरम्भिक जीवन== सुनील का जन्म स्वतंत्रता-पूर्व के भारत के पंजाब राज्य के झेलम जिले के खुर्दी नामक गांव मे हुआ था जो कि अब पाकिस्तान मे है। बंटवारे के दौरान उनका परिवार भारत आ गया। सुनील ने मुम्बई के जय हिंद कालेज मे दाखिला लिया और साथ ही नौकरी भी करने लगे। ==कैरियर== उनके कैरियर कि शुरुआत रेडियो सीलोन पर, जो कि दक्षिणी एशिया क सबसे पुराना रेडियो स्टेशन है, एक उदघोषक के रूप मे हुई जहां वह बहुत लोकप्रिय हुए। वहां से वे हिन्दी फ़िल्मों मे अभिनय करने की ओर अग्रसर हुए। १९५५ मे बनी "रेलवे स्टेशन" उनकी पहली फ़िल्म थी पर १९५७ की 'मदर इंडिया' ने उन्हेबडा सितारा बना दिया। {{stub}} [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Sunil Dutt]] शशि कपूर 8523 31559 2006-10-21T02:06:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[शशि कपूर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Shashi Kapoor]] [[de:Shashi Kapoor]] [[sv:Shashi Kapoor]] शम्मी कपूर 8524 31560 2006-10-21T02:08:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[शम्मी कपूर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Shammi Kapoor]] [[de:Shammi Kapoor]] [[sv:Shammi Kapoor]] राजेश खन्ना 8525 31561 2006-10-21T02:09:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[राजेश खन्ना]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Rajesh Khanna]] [[de:Rajesh Khanna]] राज कपूर 8526 38732 2006-12-17T17:25:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Raj Kapoor]], [[tr:Raj Kapoor]] [[राज कपूर]] (१९२४-१९८८): रणबीर राज कपूर जो कि राज कपूर के नाम से जाने जाते हैं भारत में अपने समय के सबसे बड़े 'शोमैन' थे| सन् 1935 में, जब उनकी उम्र केवल 11 वर्ष थी, फिल्म इंकलाब में अभिनय किया था| वे [[बांबे टाकीज़]] स्टुडिओ में सहायक (helper) का काम करते थे| बाद में वे [[केदार शर्मा]] के साथ क्लैपर ब्वाय का कार्य करने लगे| उनके पिता [[पृथ्वीराज कपूर]] को विश्वास नहीं था कि राज कपूर कुछ विशेष कार्य कर पायेगा, इसीलिये उन्होंने उसे सहायक या क्लैपर ब्वाय जैसे छोटे काम में लगवा दिया था| [[केदार शर्मा]] ने राज कपूर के भीतर के अभिनय क्षमता और लगन को पहचाना और उन्होंने राज कपूर को सन् 1947 में अपनी फिल्म नीलकमल, जिसकी नायिका (heroine) [[मधुबाला]] थी, में नायक (hero) का काम दे दिया| 24 साल की उम्र में ही अर्थात सन् 1948 में उन्होंने अपनी स्टुडिओ, [[आर.के. फिल्म्स]], की स्थापना कर लिया था और उस समय के सबसे कम उम्र के निर्देशक बन गये थे| सन् 1948 में उन्होंने पहली बार फिल्म 'आग' का निर्देशन किया और वह अपने समय की सफलतम फिल्म रही| राज कपूर ने सन् 1948 से 1988 तक की अवधि में अनेकों सफल फिल्मों का निर्देशन किया जिनमें अधिकतम फिल्में बॉक्स आफिस पर सुपर हिट रहीं| अपने द्वारा निर्देशित अधिकतर फिल्मों में राज कपूर ने स्वयं हीरो का रोल निभाया| राज कपूर और [[नर्गिस]] की जोड़ी सफलतम फिल्मी जोड़ियों से एक थी, उन्होंने फिल्म आह, बरसात, आवारा, श्री 420, चोरी चोरी आदि में एक साथ काम किया था| मेरा नाम जोकर उनकी सर्वाधिक महत्वाकांक्षी फिल्म थी जो कि सन् 1970 में प्रदर्शित हुई और जिसके निर्माण में 6 वर्षों से भी अधिक समय लगा| उनकी इस फिल्म के प्रति महत्वाकांक्षा का अनुमान इसी बात से लगाया जा सकता है कि सन् 1955 में प्रदर्शित उनकी फिल्म श्री 420 में [[नर्गिस]] के सामने वे अपने रोल में कहते हैं कि "खा गई न तुम भी कपड़ों से धोखा" और ब्लेक बोर्ड पर जोकर का चित्र बना देते हैं| शायद 'जोकर' (Joker, विदूषक) थीम पर फिल्म बनाने का उनका विचार सन् 1955 से ही था पर बना पाये वे सन् 1970 में| पर बॉक्स आफिस पर उनकी यह फिल्म टिक नहीं सकी और उन्हें अत्यंत मायूसी हुई| किसी प्रकार से अपनी निराशा से मुक्ति पाकर राज कपूर ने फिल्म बॉबी के निर्माण व निर्देशन में जुट गये| बॉबी सन् 1973 में प्रदर्शित हुई जो बॉक्स आफिस पर सुपर हिट हुई| अपनी इस फिल्म में उन्होंने अपने बेटे [[ऋषि कपूर]] और नई कलाकार [[डिंपल कापड़िया]] को मुख्य रोल दिया और दोनों ही बाद में सुपर हिट स्टार साबित हुये| बॉबी फिल्म की सफलता के बाद राज कपूर ने अपनी अगली फिल्म सत्यं शिवं सुन्दरं बनाई जो कि फिर एक बार हिट हुई| इस फिल्म के के क्लाइमेक्स में बाढ़ का दृश्य था जिसे फिल्माने के लिये अपने खर्च से नदी पर बांध बनवाया और नदी में भरपूर पानी भर जाने के बाद बांध को तुड़वा दिया जिससे कि बाढ़ का स्वाभाविक दृश्य फिल्माया जा सके| इस दृश्य के फिल्मांकन हो जाने के बाद जब उसे राज कपूर को दिखाया गया तो दृश्य उन्हें पसंद नहीं आया और एक बार फिर से लाखों रुपये खर्च करके राज कपूर ने बांध बनवाया तथा उस दृश्य को फिर से शूट किया गया| सत्यं शिवं सुन्दरं के बाद राज कपूर की अगली सफल फिल्म राम तेरी गंगा मैली रही| राम तेरी गंगा मैली बनाने के बाद वे हिना के निर्माण में लगे थे जिसकी कहानी भारतीय युवक और पाकिस्तानी युवती के प्रेम सम्बंध पर आधारित थी| हिना के निर्माण के दौरान राज कपूर की मृत्यु हो गई और उस फिल्म को उनके बेटे रणधीर कपूर ने पूरा किया| राज कपूर को सिने प्रेमी दर्शकों के साथ ही साथ फिल्म आलोचकों से भी भरपूर प्रशंसा मिली| वे [[चार्ली चैपलिन]] के प्रशंसक थे और उनके अभिनय में चार्ली चैपलिन का पूरा पूरा प्रभाव पाया जाता था| राज कपूर को भारतीय सिनेमा का चार्ली चैपलिन भी कहा जाता है| राज कपूर की फिल्मों ने [[सोवियत रूस]], [[चीन]], [[आफ्रीका]] आदि देशों में भी प्रसिद्धि पाई| रूस में तो उनकी फिल्मों के हिंदी गाने भी अत्यंत लोकप्रिय रहे हैं विशेषकर फिल्म आवारा और श्री 420 के| राज कपूर को संगीत की बहुत अच्छी समझ थी| साथ ही साथ वे यह भी अच्छी तरह से जानते थे कि किस तरह के संगीत को लोग पसंद करते हैं यही कारण है कि आज तक उनके फिल्मों के गाने लोकप्रिय हैं| संगीतकार [[शंकर जयकिशन]], जो कि लगातार 18 वर्षों तक नंबर 1 संगीतकार रह चुके हैं, को उन्होंने ही अपनी फिल्म बरसात में पहली बार संगीत निर्देशन का अवसर दिया था| फिल्म बरसात से राज कपूर ने अपनी फल्मों के गीत संगीत के लिये एक प्रकार से एक टीम बना लिया था जिसमें उनके साथ गीतकार [[शैलेन्द्र]] तथा [[हसरत जयपुरी]], गायक [[मुकेश]] और संगीतकार [[शंकर जयकिशन]] शामिल थे| ये सभी के एक दूसरे के अच्छे मित्र थे और लगभग 18 वर्षों के एक बहुत लंबे अरसे तक एक साथ मिल कर काम करते रहे| राज कपूर को सन् 1987 में [[दादा साहेब फाल्के]] पुरष्कार प्रदान किया गया था| [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Raj Kapoor]] [[en:Raj Kapoor]] [[fr:Raj Kapoor]] [[he:ראג' קאפור]] [[it:Raj Kapoor]] [[sv:Raj Kapoor]] [[tr:Raj Kapoor]] नसीरुद्दीन शाह 8527 31564 2006-10-21T02:13:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[नसीरुद्दीन शाह]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Naseeruddin Shah]] [[en:Naseeruddin Shah]] देव आनन्द 8528 31565 2006-10-21T02:15:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[ देव आनन्द]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Dev Anand]] [[de:Dev Anand]] [[fr:Dev Anand]] ओम पुरी 8529 32615 2006-10-27T03:25:55Z संजयपाटिल 831 [[ओम पुरी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । इनका जन्म १९५० में [[अम्बाला]] नगर में हुआ। [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Om Puri]] [[en:Om Puri]] [[sv:Om Puri]] अमोल पालेकर 8530 40006 2006-12-28T03:51:30Z Kingram 866 [[अमोल पालेकर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता और निर्देशक हैं । {{जीवनचरित-स्टब}} [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Amol Palekar]] सलमान ख़ान 8531 42985 2007-01-14T15:50:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Salman Khan]] {{stub}} [[सलमान ख़ान]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Salman Khan]] [[en:Salman Khan]] [[fr:Salman Khan]] [[he:סלמן ח'אן]] [[hu:Salman Khan]] [[pl:Salman Khan]] शाहरुख खान 8532 41137 2007-01-04T11:05:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: es, id, oc Modifying: en {{stub}} [[शाहरुख खान]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध अभिनेता हैं । [[श्रेणी:अभिनेता]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Shahrukh Khan]] [[en:Shah Rukh Khan]] [[es:Shahrukh Khan]] [[fr:Shahrukh Khan]] [[gu:શાહરૂખ ખાન]] [[he:שאהרוח' ח'אן]] [[hu:Shahrukh Khan]] [[id:Shahrukh Khan]] [[it:Shah Rukh Khan]] [[ja:シャー・ルク・カーン]] [[nl:Shahrukh Khan]] [[no:Shahrukh Khan]] [[oc:Shah Rukh Khan]] [[pl:Shah Rukh Khan]] [[simple:Shahrukh Khan]] [[sq:Shah Rukh Khan]] [[sv:Shahrukh Khan]] [[tr:Shah Rukh Khan]] ऋषिकेश मुखर्जी 8533 31651 2006-10-21T04:51:58Z Mitul0520 211 छोटे सुधार [[ऋषिकेश मुखर्जी]] एक भारतीय फिल्मकार थे । हृषिकेश दा का भारतीय सिनेमा जगत में अपने विशिष्ट योगदान के लिए जाने जाते हैं. ==आरंभ== 'आनंद' और 'मिली' जैसी फ़िल्मों से भारतीय सिनेमा जगत को एक नया मुकाम देने वाले हृषिकेश मुखर्जी ने फ़िल्म 'दो बीघा ज़मीन' में बतौर सहायक निर्देशक के रूप में 1953 में अपने कैरियर की शुरुआत की थी. हृषिकेश मुखर्जी ने सबसे बाद में बनी फ़िल्म थी, 'झूठ बोले कौवा काटे' जो 1998 में रिलीज़ हुई थी. ==एक भारतीय छाप== ===खासियत=== मुखर्जी की फ़िल्मों की सबसे बड़ी ख़ासियत है उनका सामाजिक संदर्भ. हृषिकेश मुखर्जी को याद करते हुए जानी-मानी गायिका [[लता मंगेशकर]] कहती हैं, "मैं उन्हें एक निर्देशक और अपने बड़े भाई के रूप में याद करती हूँ. उनसे मेरे काफ़ी अच्छे संबंध थे. उनकी पहली फ़िल्म से मैंने उनके साथ काम किया था." लता मानती हैं - "[[गुरुदत्त]], [[शांताराम]] और '''बिमल दा''' के बाद हृषिकेश दा ही थे जिनकी फ़िल्मों में हिंदुस्तान नज़र आता था. उनकी फ़िल्मों में गाँवों और शहरों में रहने वाला असली हिंदुस्तान नज़र आता था" हृषिकेश दा के साथ बीते वक्त को याद करते हुए [[लता मंगेशकर]] बताती हैं, "कई राज्यों में सफ़ेद साड़ी किसी के गुज़र जाने पर पहली जाती है. मैं हमेशा से सफ़ेद साड़ी पसंद करती रही हूँ. मुझे याद है कि मुझे इसके लिए हमेशा टोकते थे. उन्होंने मुझसे कहा था कि मेरे पास किनारेदार साड़ी पहनकर ही आना और इसलिए मैं उनके पास वैसी ही साड़ी पहनकर जाती थी." गीतकार [[जावेद अख़्तर]] बताते हैं, "वो एक फ़िल्मकार के अलावा एक शिक्षक भी थे. फ़िल्मों को एडिट करते वक्त उन्होंने कई बातें हम लोगों को बताई जो मैंने हमेशा ध्यान रखी और वो बातें हमारे बहुत काम आई [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Hrishikesh Mukherjee]] मधुबाला 8534 31574 2006-10-21T02:46:14Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मधुबाला]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Madhubala]] [[en:Madhubala]] प्रीती ज़िंटा 8535 41061 2007-01-03T09:46:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ru, sq, vi {{stub}} [[प्रीति ज़िंटा]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bg:Прити Зинта]] [[de:Preity Zinta]] [[en:Preity Zinta]] [[es:Preity Zinta]] [[fa:پریتی زینتا]] [[fr:Preity Zinta]] [[he:פריטי זינטה]] [[hu:Preity Zinta]] [[nl:Preity Zinta]] [[pl:Preity Zinta]] [[pt:Preity Zinta]] [[ru:Прити Зинта]] [[sq:Preity Zinta]] [[sv:Preity Zinta]] [[vi:Preity Zinta]] प्रीति ज़िंटा 8536 31576 2006-10-21T02:49:10Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[प्रीती ज़िंटा]] #REDIRECT[[प्रीती ज़िंटा]] श्री देवी 8537 32640 2006-10-27T04:12:03Z Mitul0520 211 छोटा बदलाव '''श्रीदेवी''' [[हिन्दी]] [[फिल्म|फिल्मों]] की एक प्रसिद्ध [[अभिनेत्री]] हैं । इसका जन्म १९६३ में [[शिवकाशी]], [[तमिलनाडु]] में हुआ। उन्होने फिल्म निर्माता [[बोनी कपूर]] से विवाह किया। ==चलचित्र== *[[जैसे को तैसा]] ([[1973]]) *[[जूली]]([[1975]]) *[[सोलहवां साल]] ([[1978]]) *[[हिम्मतवाला]] ([[1983]]) *''Justice Chowdhary '' (1983) *''Jaani Dost'' (1983) *''Kalakaar'' (1983) *''Sadma'' (1983) *''Akalmand'' ([[1984 in film|1984]]) *''Inquilaab'' (1984) *''[[Jaag Utha Insaan]]'' (1984) *''[[Naya Kadam]]'' (1984) *''[[Maqsad]]'' (1984) *''[[Tohfa]]'' (1984) *''[[Balidaan]]'' ([[1985 in film|1985]]) *''[[Masterji]]'' (1985) *''[[Sarfarosh]]'' (1985) *''[[Aakhree Raasta]]'' ([[1986 in film|1986]]) *''[[Bhagwan Dada]]'' (1986) *''[[Dharam Adhikari]]'' (1986) *''[[Ghar Sansar]]'' (1986) *''[[Nagina(film)|Nagina]]'' (1986) *''[[Karma]]'' (1986) *''[[Suhaagan]]'' (1986) *''[[Sultanat]]'' (1986) *''[[Aulaad]]'' ([[1987 in film|1987]]) *''[[Himmat Aur Mehnat]]'' (1987) *''[[Nazrana]]'' (1987) *''[[Majaal]]'' (1987) *''[[Joshilay]]'' (1987) *''[[Jawab Hum Denge]]'' (1987) *''[[Mr India]]'' (1987) *''[[Sherni]]'' ([[1988 in film|1988]]) *''[[Ram Avtaar]]'' (1988) *''[[Waqt Ki Awaaz]]'' (1988) *''[[Sone Pe Suhagaa]]'' (1988) *''[[Chaalbaaz]]'' ([[1989 in film|1989]]) *''[[Chandni]]'' (1989) *''[[Guru]]'' (1989) *''[[Gair Kanooni]]'' (1989) *''[[Nigahein]]'' (1989) *''[[Banjaran]]'' ([[1991 in film|1991]]) *''[[Farishtay]]'' (1991) *''[[Pathar Ke Insaan]]'' (1991) *[[लम्हे]] ([[1991]]) *''[[Khuda Gawah]]'' ([[1992 in film|1992]]) *''[[Heer Ranjha]]'' (1992) *[[चन्द्रमुखी]] ([[1993]]) *''[[Gumrah]]'' (1993) *''[[Gurudev]]'' (1993) *''[[Roop Ki Rani Choron Ka Raja]]'' (1993) *''[[Chaand Ka Tukdaa]]'' ([[1994 in film|1994]]) *''[[Laadla]]'' (1994) *''[[Army]]'' ([[1996 in film|1996]]) *''[[Mr Bechara]]'' (1996) *''[[Kaun Sacha Kaun Jhootha]]'' (1997) *''[[Judaai]]'' ([[1997]]) *''[[Mr India 2]] (2007) [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Sridevi]] [[en:Sridevi Kapoor]] [[nl:Sridevi]] [[sv:Sridevi]] माधुरी दीक्षित 8538 45008 2007-01-23T00:23:09Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:माधुरी दिक्षित]], [[pl:Madhuri Dixit]] {{stub}} {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''माधुरी दीक्षित''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Madhuri_Dixit.jpg|200px|माधुरी दीक्षित]] |- ! जन्मतिथि: 1967 | | |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | अभिनेत्री ! जन्मस्थान: | |- |} [[माधुरी दीक्षित]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Madhuri Dixit]] [[en:Madhuri Dixit]] [[fr:Madhuri Dixit]] [[he:מדהורי דיקסיט]] [[hu:Madhuri Dixit]] [[mr:माधुरी दिक्षित]] [[pl:Madhuri Dixit]] [[sa:माधुरी दीक्षित]] [[sv:Madhuri Dixit]] स्मिता पाटिल 8539 31579 2006-10-21T02:54:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[स्मिता पाटिल]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Smita Patil]] [[en:Smita Patil]] ईशा देओल 8540 31580 2006-10-21T02:58:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[ईशा देओल]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Esha Deol]] [[fr:Esha Deol]] बिपाशा बसु 8541 31581 2006-10-21T03:00:19Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[बिपाशा बसु]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Bipasha Basu]] [[en:Bipasha Basu]] मल्लिका शेरावत 8542 31582 2006-10-21T03:01:17Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मल्लिका शेरावत]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Mallika Sherawat]] [[tg:Маллика Шерават]] उर्मिला मातोंडकर 8543 31583 2006-10-21T03:02:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[उर्मिला मातोंडकर]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Urmila Matondkar]] [[sv:Urmila Matondkar]] प्रियंका चोपड़ा 8544 43687 2007-01-16T14:12:50Z देसीफ्राल 586 image aur rmy {{stub}} [[Image:PriyankaChopra.jpg|thumb|प्रियन्का चोपडा]] [[प्रियंका चोपड़ा]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Priyanka Chopra]] [[en:Priyanka Chopra]] [[fr:Priyanka Chopra]] [[nl:Priyanka Chopra]] [[pl:Priyanka Chopra]] [[rmy:प्रियंका चोपड़ा]] [[sq:Priyanka Chopra]] करीना कपूर 8545 31585 2006-10-21T03:04:56Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[करीना कपूर]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Kareena Kapoor]] [[de:Kareena Kapoor]] [[fa:کرینا کاپور]] [[fr:Kareena Kapoor]] [[sv:Kareena Kapoor]] महिमा चौधरी 8546 31586 2006-10-21T03:05:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[महिमा चौधरी]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Mahima Chaudhry]] श्याम बेनेगल 8547 31587 2006-10-21T03:08:33Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[श्याम बेनेगल]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध निर्देशक हैं । [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Shyam Benegal]] [[en:Shyam Benegal]] श्रेणी:निर्देशक 8548 38415 2006-12-15T19:15:14Z Mitul0520 211 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: सिनेमा]] करण जौहर 8549 31590 2006-10-21T03:10:30Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[करण जौहर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध निर्देशक हैं । [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Karan Johar]] [[en:Karan Johar]] [[fr:Karan Johar]] [[pl:Karan Johar]] बिमल राय 8550 31591 2006-10-21T03:11:28Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[बिमल राय]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध निर्देशक हैं । [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:Bimal Roy]] [[en:Bimal Roy]] यश चोपड़ा 8551 31592 2006-10-21T03:12:34Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[यश चोपड़ा]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध निर्देशक हैं । [[श्रेणी:निर्देशक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Yash Chopra]] [[de:Yash Chopra]] [[fr:Yash Chopra]] उदित नारायण 8552 31593 2006-10-21T03:23:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[उदित नारायण]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Udit Narayan]] [[fr:Udit Narayan]] कुमार शानू 8553 31594 2006-10-21T03:25:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[कुमार शानू]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Kumar Sanu]] कुन्दन लाल सहगल 8554 31595 2006-10-21T03:27:54Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[कुन्दन लाल सहगल]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Kundan Lal Saigal]] मन्ना डे 8555 31596 2006-10-21T03:29:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मन्ना डे]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bn:মান্না দে]] [[en:Manna Dey]] येसूदास 8556 45987 2007-01-25T01:29:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Yesudas]], [[ml:കെ.ജെ. യേശുദാസ്]], [[nn:K.J. Yesudas]] {{stub}} [[येसूदास|के जे येशुदास]] हिन्दी फ़िल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:K. J. Yesudas]] [[es:Yesudas]] [[ml:കെ.ജെ. യേശുദാസ്]] [[nn:K.J. Yesudas]] अभिजीत 8557 31598 2006-10-21T03:31:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[अभिजीत]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Abhijeet]] हेमंत कुमार 8558 31599 2006-10-21T03:33:25Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[हेमंत कुमार]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Hemanta Kumar Mukhopadhyay]] श्रेणी:संगीतकार 8559 31641 2006-10-21T04:40:30Z Mitul0520 211 श्रेणी जोडी [[ श्रेणी:संगीत]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] सोनू निगम 8560 31601 2006-10-21T03:35:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[सोनू निगम]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गायक हैं । [[श्रेणी:गायक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Sonu Niigaam]] नौशाद अली 8561 31602 2006-10-21T03:38:59Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[नौशाद अली]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Naushad]] [[de:Naushad]] [[pl:Naushad Ali]] मदन मोहन 8562 31603 2006-10-21T03:39:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मदन मोहन]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Madan Mohan]] सलिल चौधरी 8563 31604 2006-10-21T03:40:38Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[ सलिल चौधरी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Salil Chowdhury]] राहुल देव बर्मन 8564 31605 2006-10-21T03:41:41Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[राहुल देव बर्मन]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Rahul Dev Burman]] बप्पी लाहिड़ी 8565 36378 2006-11-26T11:39:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[बप्पी लाहिड़ी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[चित्र:बप्पीलाहिड़ी1.jpg]] [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Bappi Lahiri]] ए आर रहमान 8566 31607 2006-10-21T03:44:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[अल्लाह रक्खा रहमान]] #REDIRECT[[अल्लाह रक्खा रहमान]] अल्लाह रक्खा रहमान 8567 40358 2006-12-29T23:58:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nds:Allah Rakha Rahman]] {{stub}} [[अल्लाह रक्खा रहमान]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:A. R. Rahman]] [[en:A. R. Rahman]] [[fr:Allah Rakha Rahman]] [[nds:Allah Rakha Rahman]] [[ta:ஏ. ஆர். ரஹ்மான்]] विशाल भारद्वाज 8568 31609 2006-10-21T03:46:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[विशाल भारद्वाज]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Vishal Bharadwaj]] लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल 8569 31610 2006-10-21T03:48:29Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार जोड़ी है । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] इस्माइल दरबार 8570 39000 2006-12-19T14:50:50Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव [[इस्माइल दरबार]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । {{stub}} [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Ismail Darbar]] समीर 8571 31612 2006-10-21T03:57:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[समीर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Sameer]] मजरुह सुल्तानपुरी 8572 31613 2006-10-21T03:58:49Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[मजरुह सुल्तानपुरी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] गुलजार 8573 31614 2006-10-21T04:00:18Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[गुलजार]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Gulzar]] [[kn:ಗುಲ್ಜಾರ್]] कैफी आजमी 8574 31615 2006-10-21T04:01:16Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[कैफी आजमी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Kaifi Azmi]] जांनिसार अख्तर 8575 31616 2006-10-21T04:03:53Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[जांनिसार अख्तर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Jan Nisar Akhtar]] [[ur:جاں نثار اختر]] हसरत जयपुरी 8576 31617 2006-10-21T04:05:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[हसरत जयपुरी]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] शैलेन्द्र 8577 32651 2006-10-27T04:33:10Z संजयपाटिल 831 /* लोकप्रिय गीत */ '''शंकरदास केसरीलाल शैलेन्द्र''' (१९२३-१९६६) हिन्दी के एक प्रमुख गीतकार थे। जन्म रावलपिंडी में और देहान्त मुम्बई में। इन्होंने [[राज कपूर]] के साथ बहुत काम किया। ==लोकप्रिय गीत== ''For filmography please see [http://imdb.com/name/nm0787589/ IMDB entry]'' * ''रमैया वस्तावैया'' (''श्री ४२०'') * ''मुड मुड के ना देख मुड मुड के'' (''[[श्री ४२०]]'') * ''मेरा जूता है जापानी'' (''[[श्री ४२०]]'') * ''आज फिर जीने की'' (''गायड'') * ''गाता रहे मेरा दिल'' (''गायड'') * ''पिया तोसे नैना लागे रे'' (''गायड'') * ''क्या से क्या हो गया'' (''गायड'') * ''हर दिल जो प्यार करेगा'' (''संगम'') * ''दोस्त दोस्त ना रहा'' (''संगम'') * ''सब कुछ सीखा हमने'' (''अनाडी'') * ''किसी की मुस्कराहटों पे'' (''अनाडी'') * ''दिल की नजर से'' (''अनाडी'') [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Shailendra]] साहिर लुधियानवी 8578 32668 2006-10-27T06:23:42Z Gk awadhiya 602 लेख बढ़ाया '''साहिर लुधियानवी''' (१९२१-१९८०): साहिर लुधियानवी का असली नाम अब्दुलहयी साहिर है। उनका जन्म 8 मार्च 1921 में लुधियाना के एक जागीरदार घराने में हुआ था। माता-पिता में अलगाव होने के कारण उन्हें माता के साथ रहना पड़ा और गरीबी में गुजर करनी पड़ी। साहिर की शिक्षा [[लुधियाना]] खालसा के हाई स्कूल में हुई। सन् 1939 में जब वे गव्हर्नमेंट कालेज के विद्यार्थी थे [[अमृता प्रीतम]] से उनका प्रेम हुआ जो कि असफल रहा। बाद में उन्हें कालेज से निकाल दिया गया। जीविका चलाने के लिये उन्होंने तरह तरह की छोटी-मोटी नौकरियाँ कीं। सन् 1943 में साहिर [[लाहौर]] आ गये और उसी वर्ष उन्होंने अपनी पहली कविता संग्रह 'तल्खियाँ' छपवायी। 'तल्खियाँ' के प्रकाशन के बाद से ही उन्हें ख्याति प्राप्त होने लग गई। सन् 1945 में वे प्रसिद्ध उर्दू पत्र 'अदब-ए-लतीफ़' और 'शाहकार' (लाहौर) के सम्पादक बने। बाद में वे द्वैमासिक पत्रिका सवेरा के भी सम्पादक बने और इस पत्रिका में उनकी किसी रचना को सरकार के विरुद्ध समझे जाने के कारण [[पाकिस्तान]] सरकार ने उनके खिलाफ वारण्ट जारी कर दिया। सन् 1949 में वे [[दिल्ली]] आ गये। कुछ दिनों [[दिल्ली]] में रहकर वे बंबई (वर्तमान [[मुंबई]]) आ गये जहाँ पर व उर्दू पत्रिका 'शाहराह' और 'प्रीतलड़ी' के सम्पादक बने। फिल्म आजादी की राह पर (1949) के लिये उन्होंने पहली बार गीत लिखे किन्तु प्रसिद्धि उन्हें फिल्म नौजवान, जिसके संगीतकार [[सचिनदेव बर्मन]] थे, के लिये लिखे गीतों से मिली। फिल्म नौजवान का गाना 'ठंडी हवायें लहरा के आयें .....' बहुत लोकप्रिय हुआ और आज तक है। बाद में साहिर लुधियानवी ने बाजी, प्यासा, फिर सुबह होगी, कभी कभी जैसे लोकप्रिय फिल्मों के लिये गीत लिखे। [[सचिनदेव बर्मन]] के अलावा [[एन. दत्ता]], [[शंकर जयकिशन]], [[खैयाम]] आदि संगीतकारों ने उनके गीतों की धुनें बनाई हैं। 59 वर्ष की अवस्था में 25 अक्टूबर 1980 को दिल का दौरा पड़ने से साहिर लुधियानवी का निधन हो गया। ==प्रसिद्ध गीत== * ''आना है तो आ'' (''नया दौर'' [[1957]]), संगीत [[ओ पी नय्यर]] * ''अल्लाह तेरो नाम ईश्वर तेरो नाम'' (''हम दोनो'' [[1961]]), संगीत [[जयदेव]] * ''चलो एक बार फिर से अजनबी बन जायें'' (''गुमराह''), संगीत [[रवि]] * ''मन रे तु काहे न धीर धरे'' (''चित्रलेखा'' [[1964]]), संगीत [[रोशन]] * ''मैं पल दो पल का शायर हूं'' (''कभी कभी'' [[1976]]), संगीत [[खय्याम]] * ''यह दुनिया अगर मिल भी जाये तो क्या है'' (''प्यासा'' [[1957]]), संगीत [[एस डी बर्मन]] * ''ईश्वर अल्लाह तेरे नाम'' (''नया रास्ता'' [[1970]]), संगीत [[एन दत्ता]] [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:Sahir Ludhianvi]] राजेन्द्र कृष्ण 8579 31620 2006-10-21T04:08:50Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[राजेन्द्र कृष्ण]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध गीतकार हैं । [[श्रेणी: गीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:]] सुमन कल्यानपुर 8580 31621 2006-10-21T04:14:06Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[सुमन कल्यानपुर]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध गायिका हैं । [[श्रेणी: गायिका]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Suman Kalyanpur]] अनुराधा श्रीराम 8581 31622 2006-10-21T04:16:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[अनुराधा श्रीराम]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध गायिका हैं । [[श्रेणी: गायिका]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] ओंकार प्रसाद नैय्यर 8582 31629 2006-10-21T04:31:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[ओ पी नैय्यर]] हिन्दी फिल्मों के एक प्रसिद्ध संगीतकार हैं । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:O. P. Nayyar]] वी. पी. सिंह 8583 31631 2006-10-21T04:31:50Z Mitul0520 211 वी. पी. सिंह का नाम बदलकर विश्वनाथ प्रताप सिंह कर दिया गया है: पुरा नाम #REDIRECT [[विश्वनाथ प्रताप सिंह]] ओ पी नैय्यर 8584 31632 2006-10-21T04:33:11Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ओंकार प्रसाद नैय्यर]] #REDIRECT[[ओंकार प्रसाद नैय्यर]] शंकर-जयकिशन 8585 31635 2006-10-21T04:35:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[शंकर जयकिशन]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध संगीतकार जोड़ी है । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Shankar Jaikishan ]] शंकर जयकिशन 8586 31636 2006-10-21T04:35:43Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शंकर-जयकिशन]] #REDIRECT[[शंकर-जयकिशन]] पंजाब (भारत) 8587 31637 2006-10-21T04:36:24Z Mitul0520 211 redirect #Redirect [[पंजाब]] नदीम श्रवण 8588 31638 2006-10-21T04:37:33Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[नदीम-श्रवण]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध संगीतकार जोड़ी है । [[श्रेणी: संगीतकार]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Nadeem-Shravan]] नदीम-श्रवण 8589 31639 2006-10-21T04:38:02Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[नदीम श्रवण]] #REDIRECT[[नदीम श्रवण]] श्रेणी:वैज्ञानिक 8590 31646 2006-10-21T04:44:22Z Mitul0520 211 श्रेणी जोडी [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] 1 नवंबर 8591 42361 2007-01-11T07:54:40Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:1 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 305वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 306 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 60 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/1 बीबीसी पे यह दिन] [[af:1 November]] [[an:1 de nobiembre]] [[ar:1 نوفمبر]] [[ast:1 de payares]] [[be:1 лістапада]] [[bg:1 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১]] [[br:1añ Du]] [[bs:1. novembar]] [[ca:1 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 1]] [[co:1 nuvembri]] [[cs:1. listopad]] [[csb:1 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 1]] [[cy:1 Tachwedd]] [[da:1. november]] [[de:1. November]] [[el:1 Νοεμβρίου]] [[en:November 1]] [[eo:1-a de novembro]] [[es:1 de noviembre]] [[et:1. november]] [[eu:Azaroaren 1]] [[fi:1. marraskuuta]] [[fiu-vro:1. märtekuu päiv]] [[fo:1. november]] [[fr:1er novembre]] [[frp:1ér novembro]] [[fur:1 di Novembar]] [[fy:1 novimber]] [[ga:1 Samhain]] [[gd:1 an t-Samhain]] [[gl:1 de novembro]] [[he:1 בנובמבר]] [[hr:1. studenog]] [[hu:November 1]] [[ia:1 de novembre]] [[id:1 November]] [[io:1 di novembro]] [[is:1. nóvember]] [[it:1 novembre]] [[ja:11月1日]] [[jv:1 November]] [[ka:1 ნოემბერი]] [[ko:11월 1일]] [[ksh:1. Novemmber]] [[ku:1'ê sermawezê]] [[la:1 Novembris]] [[lb:1. November]] [[lmo:01 11]] [[lt:Lapkričio 1]] [[mk:1 ноември]] [[ml:നവംബര്‍ 1]] [[ms:1 November]] [[nap:1 'e nuvembre]] [[nds:1. November]] [[nds-nl:1 november]] [[nl:1 november]] [[nn:1. november]] [[no:1. november]] [[nov:1 de novembre]] [[nrm:1 Novembre]] [[oc:1èr de novembre]] [[pam:Nobiembri 1]] [[pl:1 listopada]] [[pt:1 de Novembro]] [[ro:1 noiembrie]] [[ru:1 ноября]] [[scn:1 di nuvèmmiru]] [[sco:1 November]] [[se:Skábmamánu 1.]] [[sh:1.11.]] [[simple:November 1]] [[sk:1. november]] [[sl:1. november]] [[sq:1 Nëntor]] [[sr:1. новембар]] [[su:1 Nopémber]] [[sv:1 november]] [[sw:1 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 1]] [[te:నవంబర్ 1]] [[th:1 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 1]] [[tr:1 Kasım]] [[tt:1. Nöyäber]] [[uk:1 листопада]] [[vec:1 de novenbre]] [[vi:1 tháng 11]] [[wa:1î d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 1]] [[zh:11月1日]] 9 नवंबर 8592 42493 2007-01-12T00:18:16Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:9 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 313वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 314 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 52 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/9 बीबीसी पे यह दिन] [[af:9 November]] [[an:9 de nobiembre]] [[ar:9 نوفمبر]] [[ast:9 de payares]] [[be:9 лістапада]] [[bg:9 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৯]] [[br:9 Du]] [[bs:9. novembar]] [[ca:9 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 9]] [[co:9 nuvembri]] [[cs:9. listopad]] [[csb:9 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 9]] [[cy:9 Tachwedd]] [[da:9. november]] [[de:9. November]] [[el:9 Νοεμβρίου]] [[en:November 9]] [[eo:9-a de novembro]] [[es:9 de noviembre]] [[et:9. november]] [[eu:Azaroaren 9]] [[fa:۹ نوامبر]] [[fi:9. marraskuuta]] [[fo:9. november]] [[fr:9 novembre]] [[frp:9 novembro]] [[fur:9 di Novembar]] [[fy:9 novimber]] [[ga:9 Samhain]] [[gd:9 an t-Samhain]] [[gl:9 de novembro]] [[he:9 בנובמבר]] [[hr:9. studenog]] [[hu:November 9]] [[ia:9 de novembre]] [[id:9 November]] [[io:9 di novembro]] [[is:9. nóvember]] [[it:9 novembre]] [[ja:11月9日]] [[jv:9 November]] [[ka:9 ნოემბერი]] [[ko:11월 9일]] [[ksh:9. Novemmber]] [[ku:9'ê sermawezê]] [[la:9 Novembris]] [[lb:9. November]] [[lmo:09 11]] [[lt:Lapkričio 9]] [[mk:9 ноември]] [[ms:9 November]] [[nap:9 'e nuvembre]] [[nds-nl:9 november]] [[nl:9 november]] [[nn:9. november]] [[no:9. november]] [[nov:9 de novembre]] [[nrm:9 Novembre]] [[oc:9 de novembre]] [[pam:Nobiembri 9]] [[pl:9 listopada]] [[pt:9 de Novembro]] [[ro:9 noiembrie]] [[ru:9 ноября]] [[scn:9 di nuvèmmiru]] [[sco:9 November]] [[se:Skábmamánu 9.]] [[sh:9.11.]] [[simple:November 9]] [[sk:9. november]] [[sl:9. november]] [[sq:9 Nëntor]] [[sr:9. новембар]] [[su:9 Nopémber]] [[sv:9 november]] [[sw:9 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 9]] [[te:నవంబర్ 9]] [[th:9 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 9]] [[tr:9 Kasım]] [[tt:9. Nöyäber]] [[uk:9 листопада]] [[vec:9 de novenbre]] [[vi:9 tháng 11]] [[wa:9 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 9]] [[zh:11月9日]] 8 नवंबर 8593 42486 2007-01-11T22:30:17Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:8 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 312वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 313 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 53 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/8 बीबीसी पे यह दिन] [[af:8 November]] [[an:8 de nobiembre]] [[ar:8 نوفمبر]] [[ast:8 de payares]] [[be:8 лістапада]] [[bg:8 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৮]] [[br:8 Du]] [[bs:8. novembar]] [[ca:8 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 8]] [[co:8 nuvembri]] [[cs:8. listopad]] [[csb:8 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 8]] [[cy:8 Tachwedd]] [[da:8. november]] [[de:8. November]] [[el:8 Νοεμβρίου]] [[en:November 8]] [[eo:8-a de novembro]] [[es:8 de noviembre]] [[et:8. november]] [[eu:Azaroaren 8]] [[fi:8. marraskuuta]] [[fo:8. november]] [[fr:8 novembre]] [[frp:8 novembro]] [[fur:8 di Novembar]] [[fy:8 novimber]] [[ga:8 Samhain]] [[gd:8 an t-Samhain]] [[gl:8 de novembro]] [[he:8 בנובמבר]] [[hr:8. studenog]] [[hu:November 8]] [[ia:8 de novembre]] [[id:8 November]] [[io:8 di novembro]] [[is:8. nóvember]] [[it:8 novembre]] [[ja:11月8日]] [[jv:8 November]] [[ka:8 ნოემბერი]] [[kn:ನವೆಂಬರ್ ೮]] [[ko:11월 8일]] [[ksh:8. Novemmber]] [[ku:8'ê sermawezê]] [[la:8 Novembris]] [[lb:8. November]] [[lmo:08 11]] [[lt:Lapkričio 8]] [[mk:8 ноември]] [[ms:8 November]] [[nap:8 'e nuvembre]] [[nds:8. November]] [[nds-nl:8 november]] [[nl:8 november]] [[nn:8. november]] [[no:8. november]] [[nov:8 de novembre]] [[nrm:8 Novembre]] [[oc:8 de novembre]] [[os:8 ноябры]] [[pam:Nobiembri 8]] [[pl:8 listopada]] [[pt:8 de Novembro]] [[ro:8 noiembrie]] [[ru:8 ноября]] [[scn:8 di nuvèmmiru]] [[sco:8 November]] [[se:Skábmamánu 8.]] [[sh:8.11.]] [[simple:November 8]] [[sk:8. november]] [[sl:8. november]] [[sq:8 Nëntor]] [[sr:8. новембар]] [[su:8 Nopémber]] [[sv:8 november]] [[sw:8 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 8]] [[te:నవంబర్ 8]] [[th:8 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 8]] [[tr:8 Kasım]] [[tt:8. Nöyäber]] [[uk:8 листопада]] [[vec:8 de novenbre]] [[vi:8 tháng 11]] [[vls:8 november]] [[wa:8 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 8]] [[zh:11月8日]] 7 नवंबर 8594 42461 2007-01-11T18:12:06Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:7 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 311वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 312 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 54 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/7 बीबीसी पे यह दिन] [[af:7 November]] [[an:7 de nobiembre]] [[ar:7 نوفمبر]] [[ast:7 de payares]] [[be:7 лістапада]] [[bg:7 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৭]] [[br:7 Du]] [[bs:7. novembar]] [[ca:7 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 7]] [[co:7 nuvembri]] [[cs:7. listopad]] [[csb:7 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 7]] [[cy:7 Tachwedd]] [[da:7. november]] [[de:7. November]] [[el:7 Νοεμβρίου]] [[en:November 7]] [[eo:7-a de novembro]] [[es:7 de noviembre]] [[et:7. november]] [[eu:Azaroaren 7]] [[fi:7. marraskuuta]] [[fo:7. november]] [[fr:7 novembre]] [[frp:7 novembro]] [[fur:7 di Novembar]] [[fy:7 novimber]] [[ga:7 Samhain]] [[gd:7 an t-Samhain]] [[gl:7 de novembro]] [[he:7 בנובמבר]] [[hr:7. studenog]] [[hu:November 7]] [[ia:7 de novembre]] [[id:7 November]] [[io:7 di novembro]] [[is:7. nóvember]] [[it:7 novembre]] [[ja:11月7日]] [[jv:7 November]] [[ka:7 ნოემბერი]] [[ko:11월 7일]] [[ksh:7. Novemmber]] [[ku:7'ê sermawezê]] [[la:7 Novembris]] [[lb:7. November]] [[lmo:07 11]] [[lt:Lapkričio 7]] [[mk:7 ноември]] [[ms:7 November]] [[nap:7 'e nuvembre]] [[nds:7. November]] [[nds-nl:7 november]] [[nl:7 november]] [[nn:7. november]] [[no:7. november]] [[nov:7 de novembre]] [[nrm:7 Novembre]] [[oc:7 de novembre]] [[pam:Nobiembri 7]] [[pl:7 listopada]] [[pt:7 de Novembro]] [[ro:7 noiembrie]] [[ru:7 ноября]] [[scn:7 di nuvèmmiru]] [[sco:7 November]] [[se:Skábmamánu 7.]] [[sh:7.11.]] [[simple:November 7]] [[sk:7. november]] [[sl:7. november]] [[sq:7 Nëntor]] [[sr:7. новембар]] [[su:7 Nopémber]] [[sv:7 november]] [[sw:7 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 7]] [[te:నవంబర్ 7]] [[th:7 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 7]] [[tr:7 Kasım]] [[tt:7. Nöyäber]] [[uk:7 листопада]] [[vec:7 de novenbre]] [[vi:7 tháng 11]] [[vls:7 november]] [[wa:7 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 7]] [[zh:11月7日]] 6 नवंबर 8595 42490 2007-01-11T23:47:26Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:6 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 310वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 311 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 55 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/6 बीबीसी पे यह दिन] [[af:6 November]] [[an:6 de nobiembre]] [[ar:6 نوفمبر]] [[ast:6 de payares]] [[be:6 лістапада]] [[bg:6 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৬]] [[br:6 Du]] [[bs:6. novembar]] [[ca:6 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 6]] [[co:6 nuvembri]] [[cs:6. listopad]] [[csb:6 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 6]] [[cy:6 Tachwedd]] [[da:6. november]] [[de:6. November]] [[el:6 Νοεμβρίου]] [[en:November 6]] [[eo:6-a de novembro]] [[es:6 de noviembre]] [[et:6. november]] [[eu:Azaroaren 6]] [[fi:6. marraskuuta]] [[fo:6. november]] [[fr:6 novembre]] [[frp:6 novembro]] [[fur:6 di Novembar]] [[fy:6 novimber]] [[ga:6 Samhain]] [[gd:6 an t-Samhain]] [[gl:6 de novembro]] [[he:6 בנובמבר]] [[hr:6. studenog]] [[hu:November 6]] [[ia:6 de novembre]] [[id:6 November]] [[io:6 di novembro]] [[is:6. nóvember]] [[it:6 novembre]] [[ja:11月6日]] [[jv:6 November]] [[ka:6 ნოემბერი]] [[ko:11월 6일]] [[ksh:6. Novemmber]] [[ku:6'ê sermawezê]] [[la:6 Novembris]] [[lb:6. November]] [[lmo:06 11]] [[lt:Lapkričio 6]] [[mk:6 ноември]] [[ms:6 November]] [[nap:6 'e nuvembre]] [[nds-nl:6 november]] [[nl:6 november]] [[nn:6. november]] [[no:6. november]] [[nov:6 de novembre]] [[nrm:6 Novembre]] [[oc:6 de novembre]] [[pam:Nobiembri 6]] [[pl:6 listopada]] [[pt:6 de Novembro]] [[ro:6 noiembrie]] [[ru:6 ноября]] [[scn:6 di nuvèmmiru]] [[sco:6 November]] [[se:Skábmamánu 6.]] [[sh:6.11.]] [[simple:November 6]] [[sk:6. november]] [[sl:6. november]] [[sq:6 Nëntor]] [[sr:6. новембар]] [[su:6 Nopémber]] [[sv:6 november]] [[sw:6 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 6]] [[te:నవంబర్ 6]] [[th:6 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 6]] [[tr:6 Kasım]] [[tt:6. Nöyäber]] [[uk:6 листопада]] [[vec:6 de novenbre]] [[vi:6 tháng 11]] [[vls:6 november]] [[wa:6 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 6]] [[zh:11月6日]] 5 नवंबर 8596 42458 2007-01-11T16:58:18Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:5 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 309वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 310 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 56 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/5 बीबीसी पे यह दिन] [[af:5 November]] [[an:5 de nobiembre]] [[ar:5 نوفمبر]] [[ast:5 de payares]] [[be:5 лістапада]] [[bg:5 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৫]] [[br:5 Du]] [[bs:5. novembar]] [[ca:5 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 5]] [[co:5 nuvembri]] [[cs:5. listopad]] [[csb:5 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 5]] [[cy:5 Tachwedd]] [[da:5. november]] [[de:5. November]] [[el:5 Νοεμβρίου]] [[en:November 5]] [[eo:5-a de novembro]] [[es:5 de noviembre]] [[et:5. november]] [[eu:Azaroaren 5]] [[fi:5. marraskuuta]] [[fo:5. november]] [[fr:5 novembre]] [[frp:5 novembro]] [[fur:5 di Novembar]] [[fy:5 novimber]] [[ga:5 Samhain]] [[gd:5 an t-Samhain]] [[gl:5 de novembro]] [[he:5 בנובמבר]] [[hr:5. studenog]] [[hu:November 5]] [[ia:5 de novembre]] [[id:5 November]] [[io:5 di novembro]] [[is:5. nóvember]] [[it:5 novembre]] [[ja:11月5日]] [[jv:5 November]] [[ka:5 ნოემბერი]] [[ko:11월 5일]] [[ksh:5. Novemmber]] [[ku:5'ê sermawezê]] [[la:5 Novembris]] [[lb:5. November]] [[lmo:05 11]] [[lt:Lapkričio 5]] [[mk:5 ноември]] [[ms:5 November]] [[nap:5 'e nuvembre]] [[nds:5. November]] [[nds-nl:5 november]] [[nl:5 november]] [[nn:5. november]] [[no:5. november]] [[nov:5 de novembre]] [[nrm:5 Novembre]] [[oc:5 de novembre]] [[pam:Nobiembri 5]] [[pl:5 listopada]] [[pt:5 de Novembro]] [[ro:5 noiembrie]] [[ru:5 ноября]] [[scn:5 di nuvèmmiru]] [[sco:5 November]] [[se:Skábmamánu 5.]] [[sh:5.11.]] [[simple:November 5]] [[sk:5. november]] [[sl:5. november]] [[sq:5 Nëntor]] [[sr:5. новембар]] [[su:5 Nopémber]] [[sv:5 november]] [[sw:5 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 5]] [[te:నవంబర్ 5]] [[th:5 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 5]] [[tr:5 Kasım]] [[tt:5. Nöyäber]] [[uk:5 листопада]] [[vec:5 de novenbre]] [[vi:5 tháng 11]] [[wa:5 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 5]] [[zh:11月5日]] 4 नवंबर 8597 42444 2007-01-11T15:36:25Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:4 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 308वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 309 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 57 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/4 बीबीसी पे यह दिन] [[af:4 November]] [[an:4 de nobiembre]] [[ar:4 نوفمبر]] [[ast:4 de payares]] [[be:4 лістапада]] [[bg:4 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৪]] [[br:4 Du]] [[bs:4. novembar]] [[ca:4 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 4]] [[co:4 nuvembri]] [[cs:4. listopad]] [[csb:4 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 4]] [[cy:4 Tachwedd]] [[da:4. november]] [[de:4. November]] [[el:4 Νοεμβρίου]] [[en:November 4]] [[eo:4-a de novembro]] [[es:4 de noviembre]] [[et:4. november]] [[eu:Azaroaren 4]] [[fi:4. marraskuuta]] [[fo:4. november]] [[fr:4 novembre]] [[frp:4 novembro]] [[fur:4 di Novembar]] [[fy:4 novimber]] [[ga:4 Samhain]] [[gd:4 an t-Samhain]] [[gl:4 de novembro]] [[he:4 בנובמבר]] [[hr:4. studenog]] [[hu:November 4]] [[ia:4 de novembre]] [[id:4 November]] [[io:4 di novembro]] [[is:4. nóvember]] [[it:4 novembre]] [[ja:11月4日]] [[jv:4 November]] [[ka:4 ნოემბერი]] [[ko:11월 4일]] [[ksh:4. Novemmber]] [[ku:4'ê sermawezê]] [[la:4 Novembris]] [[lb:4. November]] [[lmo:04 11]] [[lt:Lapkričio 4]] [[mg:4 Novambra]] [[mk:4 ноември]] [[ms:4 November]] [[nap:4 'e nuvembre]] [[nds-nl:4 november]] [[nl:4 november]] [[nn:4. november]] [[no:4. november]] [[nov:4 de novembre]] [[nrm:4 Novembre]] [[oc:4 de novembre]] [[os:4 ноябры]] [[pam:Nobiembri 4]] [[pl:4 listopada]] [[pt:4 de Novembro]] [[ro:4 noiembrie]] [[ru:4 ноября]] [[scn:4 di nuvèmmiru]] [[sco:4 November]] [[se:Skábmamánu 4.]] [[sh:4.11.]] [[simple:November 4]] [[sk:4. november]] [[sl:4. november]] [[sq:4 Nëntor]] [[sr:4. новембар]] [[su:4 Nopémber]] [[sv:4 november]] [[sw:4 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 4]] [[te:నవంబర్ 4]] [[th:4 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 4]] [[tr:4 Kasım]] [[tt:4. Nöyäber]] [[uk:4 листопада]] [[vec:4 de novenbre]] [[vi:4 tháng 11]] [[vls:4 november]] [[wa:4 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 4]] [[zh:11月4日]] 30 नवंबर 8598 42441 2007-01-11T14:02:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:30 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 334वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 335 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 31 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/30 बीबीसी पे यह दिन] [[af:30 November]] [[an:30 de nobiembre]] [[ar:30 نوفمبر]] [[ast:30 de payares]] [[be:30 лістапада]] [[bg:30 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৩০]] [[br:30 Du]] [[bs:30. novembar]] [[ca:30 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 30]] [[co:30 nuvembri]] [[cs:30. listopad]] [[csb:30 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 30]] [[cy:30 Tachwedd]] [[da:30. november]] [[de:30. November]] [[el:30 Νοεμβρίου]] [[en:November 30]] [[eo:30-a de novembro]] [[es:30 de noviembre]] [[et:30. november]] [[eu:Azaroaren 30]] [[fi:30. marraskuuta]] [[fo:30. november]] [[fr:30 novembre]] [[frp:30 novembro]] [[fur:30 di Novembar]] [[fy:30 novimber]] [[ga:30 Samhain]] [[gd:30 an t-Samhain]] [[gl:30 de novembro]] [[he:30 בנובמבר]] [[hr:30. studenog]] [[hu:November 30]] [[hy:Նոյեմբեր 30]] [[ia:30 de novembre]] [[id:30 November]] [[io:30 di novembro]] [[is:30. nóvember]] [[it:30 novembre]] [[ja:11月30日]] [[jv:30 November]] [[ka:30 ნოემბერი]] [[ko:11월 30일]] [[ksh:30. Novemmber]] [[ku:30'ê sermawezê]] [[la:30 Novembris]] [[lb:30. November]] [[lmo:30 11]] [[lt:Lapkričio 30]] [[mk:30 ноември]] [[ms:30 November]] [[nap:30 'e nuvembre]] [[nds-nl:30 november]] [[nl:30 november]] [[nn:30. november]] [[no:30. november]] [[nov:30 de novembre]] [[nrm:30 Novembre]] [[oc:30 de novembre]] [[pam:Nobiembri 30]] [[pl:30 listopada]] [[pt:30 de Novembro]] [[ro:30 noiembrie]] [[ru:30 ноября]] [[scn:30 di nuvèmmiru]] [[sco:30 November]] [[se:Skábmamánu 30.]] [[simple:November 30]] [[sk:30. november]] [[sl:30. november]] [[sq:30 Nëntor]] [[sr:30. новембар]] [[su:30 Nopémber]] [[sv:30 november]] [[sw:30 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 30]] [[te:నవంబర్ 30]] [[th:30 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 30]] [[tr:30 Kasım]] [[tt:30. Nöyäber]] [[uk:30 листопада]] [[vec:30 de novenbre]] [[vi:30 tháng 11]] [[wa:30 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 30]] [[zh:11月30日]] 3 नवंबर 8599 42447 2007-01-11T15:47:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:3 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 307वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 308 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 58 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/3 बीबीसी पे यह दिन] [[af:3 November]] [[an:3 de nobiembre]] [[ar:3 نوفمبر]] [[ast:3 de payares]] [[be:3 лістапада]] [[bg:3 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ৩]] [[br:3 Du]] [[bs:3. novembar]] [[ca:3 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 3]] [[co:3 nuvembri]] [[cs:3. listopad]] [[csb:3 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 3]] [[cy:3 Tachwedd]] [[da:3. november]] [[de:3. November]] [[el:3 Νοεμβρίου]] [[en:November 3]] [[eo:3-a de novembro]] [[es:3 de noviembre]] [[et:3. november]] [[eu:Azaroaren 3]] [[fi:3. marraskuuta]] [[fo:3. november]] [[fr:3 novembre]] [[frp:3 novembro]] [[fur:3 di Novembar]] [[fy:3 novimber]] [[ga:3 Samhain]] [[gd:3 an t-Samhain]] [[gl:3 de novembro]] [[he:3 בנובמבר]] [[hr:3. studenog]] [[hu:November 3]] [[ia:3 de novembre]] [[id:3 November]] [[io:3 di novembro]] [[is:3. nóvember]] [[it:3 novembre]] [[ja:11月3日]] [[jv:3 November]] [[ka:3 ნოემბერი]] [[ko:11월 3일]] [[ksh:3. Novemmber]] [[ku:3'ê sermawezê]] [[la:3 Novembris]] [[lb:3. November]] [[lmo:03 11]] [[lt:Lapkričio 3]] [[mk:3 ноември]] [[ms:3 November]] [[nap:3 'e nuvembre]] [[nds-nl:3 november]] [[nl:3 november]] [[nn:3. november]] [[no:3. november]] [[nov:3 de novembre]] [[nrm:3 Novembre]] [[oc:3 de novembre]] [[os:3 ноябры]] [[pam:Nobiembri 3]] [[pl:3 listopada]] [[pt:3 de Novembro]] [[ro:3 noiembrie]] [[ru:3 ноября]] [[scn:3 di nuvèmmiru]] [[sco:3 November]] [[se:Skábmamánu 3.]] [[sh:3.11.]] [[simple:November 3]] [[sk:3. november]] [[sl:3. november]] [[sq:3 Nëntor]] [[sr:3. новембар]] [[su:3 Nopémber]] [[sv:3 november]] [[sw:3 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 3]] [[te:నవంబర్ 3]] [[th:3 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 3]] [[tr:3 Kasım]] [[tt:3. Nöyäber]] [[uk:3 листопада]] [[vec:3 de novenbre]] [[vi:3 tháng 11]] [[wa:3 d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 3]] [[zh:11月3日]] 29 नवंबर 8600 42434 2007-01-11T13:36:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:29 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 333वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 334 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 32 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/29 बीबीसी पे यह दिन] [[af:29 November]] [[an:29 de nobiembre]] [[ar:29 نوفمبر]] [[ast:29 de payares]] [[be:29 лістапада]] [[bg:29 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৯]] [[br:29 Du]] [[bs:29. novembar]] [[ca:29 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 29]] [[co:29 nuvembri]] [[cs:29. listopad]] [[csb:29 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 29]] [[cy:29 Tachwedd]] [[da:29. november]] [[de:29. November]] [[el:29 Νοεμβρίου]] [[en:November 29]] [[eo:29-a de novembro]] [[es:29 de noviembre]] [[et:29. november]] [[eu:Azaroaren 29]] [[fi:29. marraskuuta]] [[fo:29. november]] [[fr:29 novembre]] [[frp:29 novembro]] [[fur:29 di Novembar]] [[fy:29 novimber]] [[ga:29 Samhain]] [[gd:29 an t-Samhain]] [[gl:29 de novembro]] [[he:29 בנובמבר]] [[hr:29. studenog]] [[hu:November 29]] [[hy:Նոյեմբեր 29]] [[ia:29 de novembre]] [[id:29 November]] [[io:29 di novembro]] [[is:29. nóvember]] [[it:29 novembre]] [[ja:11月29日]] [[jv:29 November]] [[ka:29 ნოემბერი]] [[ko:11월 29일]] [[ksh:29. Novemmber]] [[ku:29'ê sermawezê]] [[la:29 Novembris]] [[lb:29. November]] [[lmo:29 11]] [[lt:Lapkričio 29]] [[mk:29 ноември]] [[ms:29 November]] [[nap:29 'e nuvembre]] [[nds-nl:29 november]] [[nl:29 november]] [[nn:29. november]] [[no:29. november]] [[nov:29 de novembre]] [[nrm:29 Novembre]] [[oc:29 de novembre]] [[pam:Nobiembri 29]] [[pl:29 listopada]] [[pt:29 de Novembro]] [[ro:29 noiembrie]] [[ru:29 ноября]] [[scn:29 di nuvèmmiru]] [[sco:29 November]] [[se:Skábmamánu 29.]] [[simple:November 29]] [[sk:29. november]] [[sl:29. november]] [[sq:29 Nëntor]] [[sr:29. новембар]] [[su:29 Nopémber]] [[sv:29 november]] [[sw:29 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 29]] [[te:నవంబర్ 29]] [[th:29 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 29]] [[tr:29 Kasım]] [[tt:29. Nöyäber]] [[uk:29 листопада]] [[vec:29 de novenbre]] [[vi:29 tháng 11]] [[wa:29 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 29]] [[zh:11月29日]] 28 नवंबर 8601 42418 2007-01-11T13:01:57Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:28 november]] http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=28 नवंबर&action=edit {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 332वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 333 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 33 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/28 बीबीसी पे यह दिन] [[af:28 November]] [[an:28 de nobiembre]] [[ar:28 نوفمبر]] [[ast:28 de payares]] [[be:28 лістапада]] [[bg:28 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৮]] [[br:28 Du]] [[bs:28. novembar]] [[ca:28 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 28]] [[co:28 nuvembri]] [[cs:28. listopad]] [[csb:28 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 28]] [[cy:28 Tachwedd]] [[da:28. november]] [[de:28. November]] [[el:28 Νοεμβρίου]] [[en:November 28]] [[eo:28-a de novembro]] [[es:28 de noviembre]] [[et:28. november]] [[eu:Azaroaren 28]] [[fi:28. marraskuuta]] [[fo:28. november]] [[fr:28 novembre]] [[frp:28 novembro]] [[fur:28 di Novembar]] [[fy:28 novimber]] [[ga:28 Samhain]] [[gd:28 an t-Samhain]] [[gl:28 de novembro]] [[he:28 בנובמבר]] [[hr:28. studenog]] [[hu:November 28]] [[hy:Նոյեմբեր 28]] [[ia:28 de novembre]] [[id:28 November]] [[io:28 di novembro]] [[is:28. nóvember]] [[it:28 novembre]] [[ja:11月28日]] [[jv:28 November]] [[ka:28 ნოემბერი]] [[ko:11월 28일]] [[ksh:28. Novemmber]] [[ku:28'ê sermawezê]] [[la:28 Novembris]] [[lb:28. November]] [[lmo:28 11]] [[lt:Lapkričio 28]] [[mk:28 ноември]] [[ms:28 November]] [[nap:28 'e nuvembre]] [[nds-nl:28 november]] [[nl:28 november]] [[nn:28. november]] [[no:28. november]] [[nov:28 de novembre]] [[nrm:28 Novembre]] [[oc:28 de novembre]] [[os:28 ноябры]] [[pam:Nobiembri 28]] [[pl:28 listopada]] [[pt:28 de Novembro]] [[ro:28 noiembrie]] [[ru:28 ноября]] [[scn:28 di nuvèmmiru]] [[sco:28 November]] [[se:Skábmamánu 28.]] [[simple:November 28]] [[sk:28. november]] [[sl:28. november]] [[sq:28 Nëntor]] [[sr:28. новембар]] [[su:28 Nopémber]] [[sv:28 november]] [[sw:28 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 28]] [[te:నవంబర్ 28]] [[th:28 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 28]] [[tr:28 Kasım]] [[tt:28. Nöyäber]] [[uk:28 листопада]] [[vec:28 de novenbre]] [[vi:28 tháng 11]] [[vls:28 november]] [[wa:28 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 28]] [[zh:11月28日]] 27 नवंबर 8602 42402 2007-01-11T11:46:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:27 november]] http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=27 नवंबर&action=edit {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 331वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 332 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 34 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/27 बीबीसी पे यह दिन] [[af:27 November]] [[an:27 de nobiembre]] [[ar:27 نوفمبر]] [[ast:27 de payares]] [[be:27 лістапада]] [[bg:27 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৭]] [[br:27 Du]] [[bs:27. novembar]] [[ca:27 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 27]] [[co:27 nuvembri]] [[cs:27. listopad]] [[csb:27 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 27]] [[cy:27 Tachwedd]] [[da:27. november]] [[de:27. November]] [[el:27 Νοεμβρίου]] [[en:November 27]] [[eo:27-a de novembro]] [[es:27 de noviembre]] [[et:27. november]] [[eu:Azaroaren 27]] [[fi:27. marraskuuta]] [[fo:27. november]] [[fr:27 novembre]] [[frp:27 novembro]] [[fur:27 di Novembar]] [[fy:27 novimber]] [[ga:27 Samhain]] [[gd:27 an t-Samhain]] [[gl:27 de novembro]] [[he:27 בנובמבר]] [[hr:27. studenog]] [[hu:November 27]] [[hy:Նոյեմբեր 27]] [[ia:27 de novembre]] [[id:27 November]] [[io:27 di novembro]] [[is:27. nóvember]] [[it:27 novembre]] [[ja:11月27日]] [[jv:27 November]] [[ka:27 ნოემბერი]] [[ko:11월 27일]] [[ksh:27. Novemmber]] [[ku:27'ê sermawezê]] [[la:27 Novembris]] [[lb:27. November]] [[lmo:27 11]] [[lt:Lapkričio 27]] [[mk:27 ноември]] [[ms:27 November]] [[nap:27 'e nuvembre]] [[nds-nl:27 november]] [[nl:27 november]] [[nn:27. november]] [[no:27. november]] [[nov:27 de novembre]] [[nrm:27 Novembre]] [[oc:27 de novembre]] [[os:27 ноябры]] [[pam:Nobiembri 27]] [[pl:27 listopada]] [[pt:27 de Novembro]] [[ro:27 noiembrie]] [[ru:27 ноября]] [[scn:27 di nuvèmmiru]] [[sco:27 November]] [[se:Skábmamánu 27.]] [[sh:27.11.]] [[simple:November 27]] [[sk:27. november]] [[sl:27. november]] [[sq:27 Nëntor]] [[sr:27. новембар]] [[su:27 Nopémber]] [[sv:27 november]] [[sw:27 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 27]] [[te:నవంబర్ 27]] [[th:27 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 27]] [[tr:27 Kasım]] [[tt:27. Nöyäber]] [[uk:27 листопада]] [[vec:27 de novenbre]] [[vi:27 tháng 11]] [[vls:27 november]] [[wa:27 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 27]] [[zh:11月27日]] 26 नवंबर 8603 44683 2007-01-21T02:24:02Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fa:۲۶ نوامبر]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 330वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 331 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 35 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/26 बीबीसी पे यह दिन] [[af:26 November]] [[an:26 de nobiembre]] [[ar:26 نوفمبر]] [[ast:26 de payares]] [[be:26 лістапада]] [[bg:26 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৬]] [[br:26 Du]] [[bs:26. novembar]] [[ca:26 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 26]] [[co:26 nuvembri]] [[cs:26. listopad]] [[csb:26 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 26]] [[cy:26 Tachwedd]] [[da:26. november]] [[de:26. November]] [[el:26 Νοεμβρίου]] [[en:November 26]] [[eo:26-a de novembro]] [[es:26 de noviembre]] [[et:26. november]] [[eu:Azaroaren 26]] [[fa:۲۶ نوامبر]] [[fi:26. marraskuuta]] [[fo:26. november]] [[fr:26 novembre]] [[frp:26 novembro]] [[fur:26 di Novembar]] [[fy:26 novimber]] [[ga:26 Samhain]] [[gd:26 an t-Samhain]] [[gl:26 de novembro]] [[he:26 בנובמבר]] [[hr:26. studenog]] [[hu:November 26]] [[hy:Նոյեմբեր 26]] [[ia:26 de novembre]] [[id:26 November]] [[io:26 di novembro]] [[is:26. nóvember]] [[it:26 novembre]] [[ja:11月26日]] [[jv:26 November]] [[ka:26 ნოემბერი]] [[ko:11월 26일]] [[ksh:26. Novemmber]] [[ku:26'ê sermawezê]] [[la:26 Novembris]] [[lb:26. November]] [[lmo:26 11]] [[lt:Lapkričio 26]] [[mk:26 ноември]] [[ms:26 November]] [[nap:26 'e nuvembre]] [[nds-nl:26 november]] [[nl:26 november]] [[nn:26. november]] [[no:26. november]] [[nov:26 de novembre]] [[nrm:26 Novembre]] [[oc:26 de novembre]] [[os:26 ноябры]] [[pam:Nobiembri 26]] [[pl:26 listopada]] [[pt:26 de Novembro]] [[ro:26 noiembrie]] [[ru:26 ноября]] [[scn:26 di nuvèmmiru]] [[sco:26 November]] [[se:Skábmamánu 26.]] [[sh:26.11.]] [[simple:November 26]] [[sk:26. november]] [[sl:26. november]] [[sq:26 Nëntor]] [[sr:26. новембар]] [[su:26 Nopémber]] [[sv:26 november]] [[sw:26 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 26]] [[te:నవంబర్ 26]] [[th:26 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 26]] [[tr:26 Kasım]] [[tt:26. Nöyäber]] [[uk:26 листопада]] [[vec:26 de novenbre]] [[vi:26 tháng 11]] [[vls:26 november]] [[wa:26 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 26]] [[zh:11月26日]] 25 नवंबर 8604 42394 2007-01-11T10:58:01Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:25 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 329वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 330 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 36 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/25 बीबीसी पे यह दिन] [[af:25 November]] [[an:25 de nobiembre]] [[ar:25 نوفمبر]] [[ast:25 de payares]] [[be:25 лістапада]] [[bg:25 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৫]] [[br:25 Du]] [[bs:25. novembar]] [[ca:25 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 25]] [[co:25 nuvembri]] [[cs:25. listopad]] [[csb:25 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 25]] [[cy:25 Tachwedd]] [[da:25. november]] [[de:25. November]] [[el:25 Νοεμβρίου]] [[en:November 25]] [[eo:25-a de novembro]] [[es:25 de noviembre]] [[et:25. november]] [[eu:Azaroaren 25]] [[fi:25. marraskuuta]] [[fo:25. november]] [[fr:25 novembre]] [[frp:25 novembro]] [[fur:25 di Novembar]] [[fy:25 novimber]] [[ga:25 Samhain]] [[gd:25 an t-Samhain]] [[gl:25 de novembro]] [[he:25 בנובמבר]] [[hr:25. studenog]] [[hu:November 25]] [[hy:Նոյեմբեր 25]] [[ia:25 de novembre]] [[id:25 November]] [[io:25 di novembro]] [[is:25. nóvember]] [[it:25 novembre]] [[ja:11月25日]] [[jv:25 November]] [[ka:25 ნოემბერი]] [[ko:11월 25일]] [[ksh:25. Novemmber]] [[ku:25'ê sermawezê]] [[la:25 Novembris]] [[lb:25. November]] [[lmo:25 11]] [[lt:Lapkričio 25]] [[mk:25 ноември]] [[ms:25 November]] [[nap:25 'e nuvembre]] [[nds-nl:25 november]] [[nl:25 november]] [[nn:25. november]] [[no:25. november]] [[nov:25 de novembre]] [[nrm:25 Novembre]] [[oc:25 de novembre]] [[pam:Nobiembri 25]] [[pl:25 listopada]] [[pt:25 de Novembro]] [[ro:25 noiembrie]] [[ru:25 ноября]] [[scn:25 di nuvèmmiru]] [[sco:25 November]] [[se:Skábmamánu 25.]] [[sh:25.11.]] [[simple:November 25]] [[sk:25. november]] [[sl:25. november]] [[sq:25 Nëntor]] [[sr:25. новембар]] [[su:25 Nopémber]] [[sv:25 november]] [[sw:25 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 25]] [[te:నవంబర్ 25]] [[th:25 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 25]] [[tr:25 Kasım]] [[tt:25. Nöyäber]] [[uk:25 листопада]] [[vec:25 de novenbre]] [[vi:25 tháng 11]] [[vls:25 november]] [[wa:25 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 25]] [[zh:11月25日]] 24 नवंबर 8605 42384 2007-01-11T10:19:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:24 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 328वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 329 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 37 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/24 बीबीसी पे यह दिन] [[af:24 November]] [[an:24 de nobiembre]] [[ar:24 نوفمبر]] [[ast:24 de payares]] [[be:24 лістапада]] [[bg:24 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৪]] [[br:24 Du]] [[bs:24. novembar]] [[ca:24 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 24]] [[co:24 nuvembri]] [[cs:24. listopad]] [[csb:24 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 24]] [[cy:24 Tachwedd]] [[da:24. november]] [[de:24. November]] [[el:24 Νοεμβρίου]] [[en:November 24]] [[eo:24-a de novembro]] [[es:24 de noviembre]] [[et:24. november]] [[eu:Azaroaren 24]] [[fi:24. marraskuuta]] [[fo:24. november]] [[fr:24 novembre]] [[frp:24 novembro]] [[fur:24 di Novembar]] [[fy:24 novimber]] [[ga:24 Samhain]] [[gd:24 an t-Samhain]] [[gl:24 de novembro]] [[he:24 בנובמבר]] [[hr:24. studenog]] [[hu:November 24]] [[hy:Նոյեմբեր 24]] [[ia:24 de novembre]] [[id:24 November]] [[io:24 di novembro]] [[is:24. nóvember]] [[it:24 novembre]] [[ja:11月24日]] [[jv:24 November]] [[ka:24 ნოემბერი]] [[ko:11월 24일]] [[ksh:24. Novemmber]] [[ku:24'ê sermawezê]] [[la:24 Novembris]] [[lb:24. November]] [[lmo:24 11]] [[lt:Lapkričio 24]] [[mk:24 ноември]] [[ms:24 November]] [[nap:24 'e nuvembre]] [[nds-nl:24 november]] [[nl:24 november]] [[nn:24. november]] [[no:24. november]] [[nov:24 de novembre]] [[nrm:24 Novembre]] [[oc:24 de novembre]] [[pam:Nobiembri 24]] [[pl:24 listopada]] [[pt:24 de Novembro]] [[ro:24 noiembrie]] [[ru:24 ноября]] [[scn:24 di nuvèmmiru]] [[sco:24 November]] [[se:Skábmamánu 24.]] [[sh:24.11.]] [[simple:November 24]] [[sk:24. november]] [[sl:24. november]] [[sq:24 Nëntor]] [[sr:24. новембар]] [[su:24 Nopémber]] [[sv:24 november]] [[sw:24 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 24]] [[te:నవంబర్ 24]] [[th:24 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 24]] [[tr:24 Kasım]] [[tt:24. Nöyäber]] [[uk:24 листопада]] [[vec:24 de novenbre]] [[vi:24 tháng 11]] [[wa:24 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 24]] [[zh:11月24日]] 23 नवंबर 8606 42378 2007-01-11T09:43:59Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:23 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 327वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 328 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 38 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/23 बीबीसी पे यह दिन] [[af:23 November]] [[an:23 de nobiembre]] [[ar:23 نوفمبر]] [[ast:23 de payares]] [[be:23 лістапада]] [[bg:23 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২৩]] [[br:23 Du]] [[bs:23. novembar]] [[ca:23 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 23]] [[co:23 nuvembri]] [[cs:23. listopad]] [[csb:23 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 23]] [[cy:23 Tachwedd]] [[da:23. november]] [[de:23. November]] [[el:23 Νοεμβρίου]] [[en:November 23]] [[eo:23-a de novembro]] [[es:23 de noviembre]] [[et:23. november]] [[eu:Azaroaren 23]] [[fi:23. marraskuuta]] [[fo:23. november]] [[fr:23 novembre]] [[frp:23 novembro]] [[fur:23 di Novembar]] [[fy:23 novimber]] [[ga:23 Samhain]] [[gd:23 an t-Samhain]] [[gl:23 de novembro]] [[he:23 בנובמבר]] [[hr:23. studenog]] [[hu:November 23]] [[hy:Նոյեմբեր 23]] [[ia:23 de novembre]] [[id:23 November]] [[io:23 di novembro]] [[is:23. nóvember]] [[it:23 novembre]] [[ja:11月23日]] [[jv:23 November]] [[ka:23 ნოემბერი]] [[ko:11월 23일]] [[ksh:23. Novemmber]] [[ku:23'ê sermawezê]] [[la:23 Novembris]] [[lb:23. November]] [[lmo:23 11]] [[lt:Lapkričio 23]] [[mk:23 ноември]] [[ms:23 November]] [[nap:23 'e nuvembre]] [[nds-nl:23 november]] [[nl:23 november]] [[nn:23. november]] [[no:23. november]] [[nov:23 de novembre]] [[nrm:23 Novembre]] [[oc:23 de novembre]] [[pam:Nobiembri 23]] [[pl:23 listopada]] [[pt:23 de Novembro]] [[ro:23 noiembrie]] [[ru:23 ноября]] [[scn:23 di nuvèmmiru]] [[sco:23 November]] [[se:Skábmamánu 23.]] [[sh:23.11.]] [[simple:November 23]] [[sk:23. november]] [[sl:23. november]] [[sq:23 Nëntor]] [[sr:23. новембар]] [[su:23 Nopémber]] [[sv:23 november]] [[sw:23 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 23]] [[te:నవంబర్ 23]] [[th:23 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 23]] [[tr:23 Kasım]] [[tt:23. Nöyäber]] [[uk:23 листопада]] [[vec:23 de novenbre]] [[vi:23 tháng 11]] [[vls:23 november]] [[wa:23 d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 23]] [[zh:11月23日]] 22 नवंबर 8607 42383 2007-01-11T10:08:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:22 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 326वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 327 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 39 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/22 बीबीसी पे यह दिन] [[af:22 November]] [[an:22 de nobiembre]] [[ar:22 نوفمبر]] [[ast:22 de payares]] [[be:22 лістапада]] [[bg:22 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২২]] [[br:22 Du]] [[bs:22. novembar]] [[ca:22 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 22]] [[co:22 nuvembri]] [[cs:22. listopad]] [[csb:22 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 22]] [[cy:22 Tachwedd]] [[da:22. november]] [[de:22. November]] [[el:22 Νοεμβρίου]] [[en:November 22]] [[eo:22-a de novembro]] [[es:22 de noviembre]] [[et:22. november]] [[eu:Azaroaren 22]] [[fi:22. marraskuuta]] [[fo:22. november]] [[fr:22 novembre]] [[frp:22 novembro]] [[fur:22 di Novembar]] [[fy:22 novimber]] [[ga:22 Samhain]] [[gd:22 an t-Samhain]] [[gl:22 de novembro]] [[he:22 בנובמבר]] [[hr:22. studenog]] [[hu:November 22]] [[hy:Նոյեմբեր 22]] [[ia:22 de novembre]] [[id:22 November]] [[io:22 di novembro]] [[is:22. nóvember]] [[it:22 novembre]] [[ja:11月22日]] [[jv:22 November]] [[ka:22 ნოემბერი]] [[ko:11월 22일]] [[ksh:22. Novemmber]] [[ku:22'ê sermawezê]] [[la:22 Novembris]] [[lb:22. November]] [[li:22 november]] [[lmo:22 11]] [[lt:Lapkričio 22]] [[mk:22 ноември]] [[ms:22 November]] [[nap:22 'e nuvembre]] [[nds-nl:22 november]] [[nl:22 november]] [[nn:22. november]] [[no:22. november]] [[nov:22 de novembre]] [[nrm:22 Novembre]] [[oc:22 de novembre]] [[pam:Nobiembri 22]] [[pl:22 listopada]] [[pt:22 de Novembro]] [[ro:22 noiembrie]] [[ru:22 ноября]] [[scn:22 di nuvèmmiru]] [[sco:22 November]] [[se:Skábmamánu 22.]] [[sh:22.11.]] [[simple:November 22]] [[sk:22. november]] [[sl:22. november]] [[sq:22 Nëntor]] [[sr:22. новембар]] [[su:22 Nopémber]] [[sv:22 november]] [[sw:22 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 22]] [[te:నవంబర్ 22]] [[th:22 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 22]] [[tr:22 Kasım]] [[tt:22. Nöyäber]] [[uk:22 листопада]] [[vec:22 de novenbre]] [[vi:22 tháng 11]] [[wa:22 d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 22]] [[zh:11月22日]] 21 नवंबर 8608 42359 2007-01-11T07:49:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:21 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 325वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 326 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 40 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/21 बीबीसी पे यह दिन] [[af:21 November]] [[an:21 de nobiembre]] [[ar:21 نوفمبر]] [[ast:21 de payares]] [[be:21 лістапада]] [[bg:21 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২১]] [[br:21 Du]] [[bs:21. novembar]] [[ca:21 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 21]] [[co:21 nuvembri]] [[cs:21. listopad]] [[csb:21 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 21]] [[cy:21 Tachwedd]] [[da:21. november]] [[de:21. November]] [[el:21 Νοεμβρίου]] [[en:November 21]] [[eo:21-a de novembro]] [[es:21 de noviembre]] [[et:21. november]] [[eu:Azaroaren 21]] [[fi:21. marraskuuta]] [[fo:21. november]] [[fr:21 novembre]] [[frp:21 novembro]] [[fur:21 di Novembar]] [[fy:21 novimber]] [[ga:21 Samhain]] [[gd:21 an t-Samhain]] [[gl:21 de novembro]] [[he:21 בנובמבר]] [[hr:21. studenog]] [[hu:November 21]] [[hy:Նոյեմբեր 21]] [[ia:21 de novembre]] [[id:21 November]] [[io:21 di novembro]] [[is:21. nóvember]] [[it:21 novembre]] [[ja:11月21日]] [[jv:21 November]] [[ka:21 ნოემბერი]] [[ko:11월 21일]] [[ksh:21. Novemmber]] [[ku:21'ê sermawezê]] [[la:21 Novembris]] [[lb:21. November]] [[lmo:21 11]] [[lt:Lapkričio 21]] [[mk:21 ноември]] [[ms:21 November]] [[nap:21 'e nuvembre]] [[nds-nl:21 november]] [[nl:21 november]] [[nn:21. november]] [[no:21. november]] [[nov:21 de novembre]] [[nrm:21 Novembre]] [[oc:21 de novembre]] [[pam:Nobiembri 21]] [[pl:21 listopada]] [[pt:21 de Novembro]] [[ro:21 noiembrie]] [[ru:21 ноября]] [[scn:21 di nuvèmmiru]] [[sco:21 November]] [[se:Skábmamánu 21.]] [[sh:21.11.]] [[simple:November 21]] [[sk:21. november]] [[sl:21. november]] [[sq:21 Nëntor]] [[sr:21. новембар]] [[su:21 Nopémber]] [[sv:21 november]] [[sw:21 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 21]] [[te:నవంబర్ 21]] [[th:21 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 21]] [[tr:21 Kasım]] [[tt:21. Nöyäber]] [[uk:21 листопада]] [[vec:21 de novenbre]] [[vi:21 tháng 11]] [[wa:21 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 21]] [[zh:11月21日]] 20 नवंबर 8609 42360 2007-01-11T07:52:00Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:20 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 324वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 325 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 41 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/20 बीबीसी पे यह दिन] [[af:20 November]] [[an:20 de nobiembre]] [[ar:20 نوفمبر]] [[ast:20 de payares]] [[be:20 лістапада]] [[bg:20 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২০]] [[br:20 Du]] [[bs:20. novembar]] [[ca:20 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 20]] [[co:20 nuvembri]] [[cs:20. listopad]] [[csb:20 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 20]] [[cy:20 Tachwedd]] [[da:20. november]] [[de:20. November]] [[el:20 Νοεμβρίου]] [[en:November 20]] [[eo:20-a de novembro]] [[es:20 de noviembre]] [[et:20. november]] [[eu:Azaroaren 20]] [[fi:20. marraskuuta]] [[fo:20. november]] [[fr:20 novembre]] [[frp:20 novembro]] [[fur:20 di Novembar]] [[fy:20 novimber]] [[ga:20 Samhain]] [[gd:20 an t-Samhain]] [[gl:20 de novembro]] [[he:20 בנובמבר]] [[hr:20. studenog]] [[hu:November 20]] [[hy:Նոյեմբեր 20]] [[ia:20 de novembre]] [[id:20 November]] [[io:20 di novembro]] [[is:20. nóvember]] [[it:20 novembre]] [[ja:11月20日]] [[jv:20 November]] [[ka:20 ნოემბერი]] [[ko:11월 20일]] [[ksh:20. Novemmber]] [[ku:20'ê sermawezê]] [[la:20 Novembris]] [[lb:20. November]] [[lmo:20 11]] [[lt:Lapkričio 20]] [[mk:20 ноември]] [[ms:20 November]] [[nap:20 'e nuvembre]] [[nds-nl:20 november]] [[nl:20 november]] [[nn:20. november]] [[no:20. november]] [[nov:20 de novembre]] [[nrm:20 Novembre]] [[oc:20 de novembre]] [[pam:Nobiembri 20]] [[pl:20 listopada]] [[pt:20 de Novembro]] [[ro:20 noiembrie]] [[ru:20 ноября]] [[scn:20 di nuvèmmiru]] [[sco:20 November]] [[se:Skábmamánu 20.]] [[sh:20.11.]] [[simple:November 20]] [[sk:20. november]] [[sl:20. november]] [[sq:20 Nëntor]] [[sr:20. новембар]] [[su:20 Nopémber]] [[sv:20 november]] [[sw:20 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 20]] [[te:నవంబర్ 20]] [[th:20 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 20]] [[tr:20 Kasım]] [[tt:20. Nöyäber]] [[uk:20 листопада]] [[vec:20 de novenbre]] [[vi:20 tháng 11]] [[wa:20 d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 20]] [[zh:11月20日]] 2 नवंबर 8610 44684 2007-01-21T02:56:40Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ur:2 نومبر]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 306वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 307 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 59 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/2 बीबीसी पे यह दिन] [[af:2 November]] [[an:2 de nobiembre]] [[ar:2 نوفمبر]] [[ast:2 de payares]] [[be:2 лістапада]] [[bg:2 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ২]] [[br:2 Du]] [[bs:2. novembar]] [[ca:2 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 2]] [[co:2 nuvembri]] [[cs:2. listopad]] [[csb:2 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 2]] [[cy:2 Tachwedd]] [[da:2. november]] [[de:2. November]] [[el:2 Νοεμβρίου]] [[en:November 2]] [[eo:2-a de novembro]] [[es:2 de noviembre]] [[et:2. november]] [[eu:Azaroaren 2]] [[fi:2. marraskuuta]] [[fo:2. november]] [[fr:2 novembre]] [[frp:2 novembro]] [[fur:2 di Novembar]] [[fy:2 novimber]] [[ga:2 Samhain]] [[gd:2 an t-Samhain]] [[gl:2 de novembro]] [[he:2 בנובמבר]] [[hr:2. studenog]] [[hu:November 2]] [[ia:2 de novembre]] [[id:2 November]] [[io:2 di novembro]] [[is:2. nóvember]] [[it:2 novembre]] [[ja:11月2日]] [[jv:2 November]] [[ka:2 ნოემბერი]] [[ko:11월 2일]] [[ksh:2. Novemmber]] [[ku:2'ê sermawezê]] [[la:2 Novembris]] [[lb:2. November]] [[lmo:02 11]] [[lt:Lapkričio 2]] [[mk:2 ноември]] [[ms:2 November]] [[nap:2 'e nuvembre]] [[nds-nl:2 november]] [[nl:2 november]] [[nn:2. november]] [[no:2. november]] [[nov:2 de novembre]] [[nrm:2 Novembre]] [[oc:2 de novembre]] [[pam:Nobiembri 2]] [[pl:2 listopada]] [[pt:2 de Novembro]] [[ro:2 noiembrie]] [[ru:2 ноября]] [[scn:2 di nuvèmmiru]] [[sco:2 November]] [[se:Skábmamánu 2.]] [[sh:2.11.]] [[simple:November 2]] [[sk:2. november]] [[sl:2. november]] [[sq:2 Nëntor]] [[sr:2. новембар]] [[su:2 Nopémber]] [[sv:2 november]] [[sw:2 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 2]] [[te:నవంబర్ 2]] [[th:2 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 2]] [[tr:2 Kasım]] [[tt:2. Nöyäber]] [[uk:2 листопада]] [[ur:2 نومبر]] [[vec:2 de novenbre]] [[vi:2 tháng 11]] [[wa:2 d' nôvimbe]] [[war:Nobyembre 2]] [[zh:11月2日]] 19 नवंबर 8611 42326 2007-01-11T05:42:10Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:19 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 323वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 324 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 42 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/19 बीबीसी पे यह दिन] [[af:19 November]] [[an:19 de nobiembre]] [[ar:19 نوفمبر]] [[ast:19 de payares]] [[be:19 лістапада]] [[bg:19 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৯]] [[br:19 Du]] [[bs:19. novembar]] [[ca:19 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 19]] [[co:19 nuvembri]] [[cs:19. listopad]] [[csb:19 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 19]] [[cy:19 Tachwedd]] [[da:19. november]] [[de:19. November]] [[el:19 Νοεμβρίου]] [[en:November 19]] [[eo:19-a de novembro]] [[es:19 de noviembre]] [[et:19. november]] [[eu:Azaroaren 19]] [[fi:19. marraskuuta]] [[fo:19. november]] [[fr:19 novembre]] [[frp:19 novembro]] [[fur:19 di Novembar]] [[fy:19 novimber]] [[ga:19 Samhain]] [[gd:19 an t-Samhain]] [[gl:19 de novembro]] [[he:19 בנובמבר]] [[hr:19. studenog]] [[hu:November 19]] [[hy:Նոյեմբեր 19]] [[ia:19 de novembre]] [[id:19 November]] [[io:19 di novembro]] [[is:19. nóvember]] [[it:19 novembre]] [[ja:11月19日]] [[jv:19 November]] [[ka:19 ნოემბერი]] [[ko:11월 19일]] [[ksh:19. Novemmber]] [[ku:19'ê sermawezê]] [[la:19 Novembris]] [[lb:19. November]] [[lmo:19 11]] [[lt:Lapkričio 19]] [[mk:19 ноември]] [[ms:19 November]] [[nap:19 'e nuvembre]] [[nds-nl:19 november]] [[nl:19 november]] [[nn:19. november]] [[no:19. november]] [[nov:19 de novembre]] [[nrm:19 Novembre]] [[oc:19 de novembre]] [[pam:Nobiembri 19]] [[pl:19 listopada]] [[pt:19 de Novembro]] [[ro:19 noiembrie]] [[ru:19 ноября]] [[scn:19 di nuvèmmiru]] [[sco:19 November]] [[se:Skábmamánu 19.]] [[sh:19.11.]] [[simple:November 19]] [[sk:19. november]] [[sl:19. november]] [[sq:19 Nëntor]] [[sr:19. новембар]] [[su:19 Nopémber]] [[sv:19 november]] [[sw:19 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 19]] [[te:నవంబర్ 19]] [[th:19 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 19]] [[tr:19 Kasım]] [[tt:19. Nöyäber]] [[uk:19 листопада]] [[vec:19 de novenbre]] [[vi:19 tháng 11]] [[vls:19 november]] [[wa:19 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 19]] [[zh:11月19日]] 18 नवंबर 8612 42328 2007-01-11T05:44:47Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:18 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 322वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 323 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 43 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/18 बीबीसी पे यह दिन] [[af:18 November]] [[an:18 de nobiembre]] [[ar:18 نوفمبر]] [[ast:18 de payares]] [[be:18 лістапада]] [[bg:18 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৮]] [[br:18 Du]] [[bs:18. novembar]] [[ca:18 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 18]] [[co:18 nuvembri]] [[cs:18. listopad]] [[csb:18 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 18]] [[cy:18 Tachwedd]] [[da:18. november]] [[de:18. November]] [[el:18 Νοεμβρίου]] [[en:November 18]] [[eo:18-a de novembro]] [[es:18 de noviembre]] [[et:18. november]] [[eu:Azaroaren 18]] [[fi:18. marraskuuta]] [[fo:18. november]] [[fr:18 novembre]] [[frp:18 novembro]] [[fur:18 di Novembar]] [[fy:18 novimber]] [[ga:18 Samhain]] [[gd:18 an t-Samhain]] [[gl:18 de novembro]] [[he:18 בנובמבר]] [[hr:18. studenog]] [[hu:November 18]] [[hy:Նոյեմբեր 18]] [[ia:18 de novembre]] [[id:18 November]] [[io:18 di novembro]] [[is:18. nóvember]] [[it:18 novembre]] [[ja:11月18日]] [[jv:18 November]] [[ka:18 ნოემბერი]] [[ko:11월 18일]] [[ksh:18. Novemmber]] [[ku:18'ê sermawezê]] [[la:18 Novembris]] [[lb:18. November]] [[lmo:18 11]] [[lt:Lapkričio 18]] [[mk:18 ноември]] [[ms:18 November]] [[nap:18 'e nuvembre]] [[nds-nl:18 november]] [[nl:18 november]] [[nn:18. november]] [[no:18. november]] [[nov:18 de novembre]] [[nrm:18 Novembre]] [[oc:18 de novembre]] [[pam:Nobiembri 18]] [[pl:18 listopada]] [[pt:18 de Novembro]] [[ro:18 noiembrie]] [[ru:18 ноября]] [[scn:18 di nuvèmmiru]] [[sco:18 November]] [[se:Skábmamánu 18.]] [[sh:18.11.]] [[simple:November 18]] [[sk:18. november]] [[sl:18. november]] [[sq:18 Nëntor]] [[sr:18. новембар]] [[su:18 Nopémber]] [[sv:18 november]] [[sw:18 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 18]] [[te:నవంబర్ 18]] [[th:18 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 18]] [[tr:18 Kasım]] [[tt:18. Nöyäber]] [[uk:18 листопада]] [[vec:18 de novenbre]] [[vi:18 tháng 11]] [[wa:18 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 18]] [[zh:11月18日]] 17 नवंबर 8613 42329 2007-01-11T05:47:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:17 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 321वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 322 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 44 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/17 बीबीसी पे यह दिन] [[af:17 November]] [[an:17 de nobiembre]] [[ar:17 نوفمبر]] [[ast:17 de payares]] [[be:17 лістапада]] [[bg:17 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৭]] [[br:17 Du]] [[bs:17. novembar]] [[ca:17 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 17]] [[co:17 nuvembri]] [[cs:17. listopad]] [[csb:17 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 17]] [[cy:17 Tachwedd]] [[da:17. november]] [[de:17. November]] [[el:17 Νοεμβρίου]] [[en:November 17]] [[eo:17-a de novembro]] [[es:17 de noviembre]] [[et:17. november]] [[eu:Azaroaren 17]] [[fi:17. marraskuuta]] [[fo:17. november]] [[fr:17 novembre]] [[frp:17 novembro]] [[fur:17 di Novembar]] [[fy:17 novimber]] [[ga:17 Samhain]] [[gd:17 an t-Samhain]] [[gl:17 de novembro]] [[he:17 בנובמבר]] [[hr:17. studenog]] [[hu:November 17]] [[hy:Նոյեմբեր 17]] [[ia:17 de novembre]] [[id:17 November]] [[io:17 di novembro]] [[is:17. nóvember]] [[it:17 novembre]] [[ja:11月17日]] [[jv:17 November]] [[ka:17 ნოემბერი]] [[ko:11월 17일]] [[ksh:17. Novemmber]] [[ku:17'ê sermawezê]] [[la:17 Novembris]] [[lb:17. November]] [[lmo:17 11]] [[lt:Lapkričio 17]] [[mk:17 ноември]] [[ms:17 November]] [[nap:17 'e nuvembre]] [[nds-nl:17 november]] [[nl:17 november]] [[nn:17. november]] [[no:17. november]] [[nov:17 de novembre]] [[nrm:17 Novembre]] [[oc:17 de novembre]] [[pam:Nobiembri 17]] [[pl:17 listopada]] [[pt:17 de Novembro]] [[ro:17 noiembrie]] [[ru:17 ноября]] [[scn:17 di nuvèmmiru]] [[sco:17 November]] [[se:Skábmamánu 17.]] [[sh:17.11.]] [[simple:November 17]] [[sk:17. november]] [[sl:17. november]] [[sq:17 Nëntor]] [[sr:17. новембар]] [[su:17 Nopémber]] [[sv:17 november]] [[sw:17 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 17]] [[te:నవంబర్ 17]] [[th:17 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 17]] [[tr:17 Kasım]] [[tt:17. Nöyäber]] [[uk:17 листопада]] [[vec:17 de novenbre]] [[vi:17 tháng 11]] [[wa:17 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 17]] [[zh:11月17日]] 16 नवंबर 8614 42331 2007-01-11T05:50:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:16 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 320वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 321 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 45 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/16 बीबीसी पे यह दिन] [[af:16 November]] [[an:16 de nobiembre]] [[ar:16 نوفمبر]] [[ast:16 de payares]] [[be:16 лістапада]] [[bg:16 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৬]] [[br:16 Du]] [[bs:16. novembar]] [[ca:16 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 16]] [[co:16 nuvembri]] [[cs:16. listopad]] [[csb:16 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 16]] [[cy:16 Tachwedd]] [[da:16. november]] [[de:16. November]] [[el:16 Νοεμβρίου]] [[en:November 16]] [[eo:16-a de novembro]] [[es:16 de noviembre]] [[et:16. november]] [[eu:Azaroaren 16]] [[fi:16. marraskuuta]] [[fo:16. november]] [[fr:16 novembre]] [[frp:16 novembro]] [[fur:16 di Novembar]] [[fy:16 novimber]] [[ga:16 Samhain]] [[gd:16 an t-Samhain]] [[gl:16 de novembro]] [[he:16 בנובמבר]] [[hr:16. studenog]] [[hu:November 16]] [[hy:Նոյեմբեր 16]] [[ia:16 de novembre]] [[id:16 November]] [[io:16 di novembro]] [[is:16. nóvember]] [[it:16 novembre]] [[ja:11月16日]] [[jv:16 November]] [[ka:16 ნოემბერი]] [[kn:ನವೆಂಬರ್ ೧೬]] [[ko:11월 16일]] [[ksh:16. Novemmber]] [[ku:16'ê sermawezê]] [[la:16 Novembris]] [[lb:16. November]] [[lmo:16 11]] [[lt:Lapkričio 16]] [[mk:16 ноември]] [[ms:16 November]] [[nap:16 'e nuvembre]] [[nds:16. November]] [[nds-nl:16 november]] [[nl:16 november]] [[nn:16. november]] [[no:16. november]] [[nov:16 de novembre]] [[nrm:16 Novembre]] [[oc:16 de novembre]] [[pam:Nobiembri 16]] [[pl:16 listopada]] [[pt:16 de Novembro]] [[ro:16 noiembrie]] [[ru:16 ноября]] [[scn:16 di nuvèmmiru]] [[sco:16 November]] [[se:Skábmamánu 16.]] [[sh:16.11.]] [[simple:November 16]] [[sk:16. november]] [[sl:16. november]] [[sq:16 Nëntor]] [[sr:16. новембар]] [[su:16 Nopémber]] [[sv:16 november]] [[sw:16 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 16]] [[te:నవంబర్ 16]] [[th:16 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 16]] [[tr:16 Kasım]] [[tt:16. Nöyäber]] [[uk:16 листопада]] [[vec:16 de novenbre]] [[vi:16 tháng 11]] [[vls:16 november]] [[wa:16 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 16]] [[zh:11月16日]] 15 नवंबर 8615 42316 2007-01-11T04:41:02Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:15 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 319वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 320 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 46 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/15 बीबीसी पे यह दिन] [[af:15 November]] [[an:15 de nobiembre]] [[ar:15 نوفمبر]] [[ast:15 de payares]] [[be:15 лістапада]] [[bg:15 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৫]] [[br:15 Du]] [[bs:15. novembar]] [[ca:15 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 15]] [[co:15 nuvembri]] [[cs:15. listopad]] [[csb:15 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 15]] [[cy:15 Tachwedd]] [[da:15. november]] [[de:15. November]] [[el:15 Νοεμβρίου]] [[en:November 15]] [[eo:15-a de novembro]] [[es:15 de noviembre]] [[et:15. november]] [[eu:Azaroaren 15]] [[fi:15. marraskuuta]] [[fo:15. november]] [[fr:15 novembre]] [[frp:15 novembro]] [[fur:15 di Novembar]] [[fy:15 novimber]] [[ga:15 Samhain]] [[gd:15 an t-Samhain]] [[gl:15 de novembro]] [[he:15 בנובמבר]] [[hr:15. studenog]] [[hu:November 15]] [[hy:Նոյեմբեր 15]] [[ia:15 de novembre]] [[id:15 November]] [[io:15 di novembro]] [[is:15. nóvember]] [[it:15 novembre]] [[ja:11月15日]] [[jv:15 November]] [[ka:15 ნოემბერი]] [[ko:11월 15일]] [[ksh:15. Novemmber]] [[ku:15'ê sermawezê]] [[la:15 Novembris]] [[lb:15. November]] [[lmo:15 11]] [[lt:Lapkričio 15]] [[mk:15 ноември]] [[ms:15 November]] [[nap:15 'e nuvembre]] [[nds-nl:15 november]] [[nl:15 november]] [[nn:15. november]] [[no:15. november]] [[nov:15 de novembre]] [[nrm:15 Novembre]] [[oc:15 de novembre]] [[pam:Nobiembri 15]] [[pl:15 listopada]] [[pt:15 de Novembro]] [[ro:15 noiembrie]] [[ru:15 ноября]] [[scn:15 di nuvèmmiru]] [[sco:15 November]] [[se:Skábmamánu 15.]] [[simple:November 15]] [[sk:15. november]] [[sl:15. november]] [[sq:15 Nëntor]] [[sr:15. новембар]] [[su:15 Nopémber]] [[sv:15 november]] [[sw:15 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 15]] [[te:నవంబర్ 15]] [[th:15 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 15]] [[tr:15 Kasım]] [[tt:15. Nöyäber]] [[uk:15 листопада]] [[vec:15 de novenbre]] [[vi:15 tháng 11]] [[wa:15 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 15]] [[zh:11月15日]] 14 नवंबर 8616 42319 2007-01-11T04:51:50Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:14 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 318वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 319 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 47 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/14 बीबीसी पे यह दिन] [[af:14 November]] [[an:14 de nobiembre]] [[ar:14 نوفمبر]] [[ast:14 de payares]] [[be:14 лістапада]] [[bg:14 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৪]] [[br:14 Du]] [[bs:14. novembar]] [[ca:14 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 14]] [[co:14 nuvembri]] [[cs:14. listopad]] [[csb:14 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 14]] [[cy:14 Tachwedd]] [[da:14. november]] [[de:14. November]] [[el:14 Νοεμβρίου]] [[en:November 14]] [[eo:14-a de novembro]] [[es:14 de noviembre]] [[et:14. november]] [[eu:Azaroaren 14]] [[fi:14. marraskuuta]] [[fo:14. november]] [[fr:14 novembre]] [[frp:14 novembro]] [[fur:14 di Novembar]] [[fy:14 novimber]] [[ga:14 Samhain]] [[gd:14 an t-Samhain]] [[gl:14 de novembro]] [[he:14 בנובמבר]] [[hr:14. studenog]] [[hu:November 14]] [[ia:14 de novembre]] [[id:14 November]] [[io:14 di novembro]] [[is:14. nóvember]] [[it:14 novembre]] [[ja:11月14日]] [[jv:14 November]] [[ka:14 ნოემბერი]] [[kn:ನವೆಂಬರ್ ೧೪]] [[ko:11월 14일]] [[ksh:14. Novemmber]] [[ku:14'ê sermawezê]] [[la:14 Novembris]] [[lb:14. November]] [[lmo:14 11]] [[lt:Lapkričio 14]] [[mk:14 ноември]] [[ms:14 November]] [[nap:14 'e nuvembre]] [[nds:14. November]] [[nds-nl:14 november]] [[nl:14 november]] [[nn:14. november]] [[no:14. november]] [[nov:14 de novembre]] [[nrm:14 Novembre]] [[oc:14 de novembre]] [[pam:Nobiembri 14]] [[pl:14 listopada]] [[pt:14 de Novembro]] [[ro:14 noiembrie]] [[ru:14 ноября]] [[scn:14 di nuvèmmiru]] [[sco:14 November]] [[se:Skábmamánu 14.]] [[simple:November 14]] [[sk:14. november]] [[sl:14. november]] [[sq:14 Nëntor]] [[sr:14. новембар]] [[su:14 Nopémber]] [[sv:14 november]] [[sw:14 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 14]] [[te:నవంబర్ 14]] [[th:14 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 14]] [[tr:14 Kasım]] [[tt:14. Nöyäber]] [[uk:14 листопада]] [[vec:14 de novenbre]] [[vi:14 tháng 11]] [[wa:14 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 14]] [[zh:11月14日]] 13 नवंबर 8617 42282 2007-01-11T03:10:45Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:13 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 317वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 318 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 48 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/13 बीबीसी पे यह दिन] [[af:13 November]] [[an:13 de nobiembre]] [[ar:13 نوفمبر]] [[ast:13 de payares]] [[be:13 лістапада]] [[bg:13 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১৩]] [[br:13 Du]] [[bs:13. novembar]] [[ca:13 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 13]] [[co:13 nuvembri]] [[cs:13. listopad]] [[csb:13 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 13]] [[cy:13 Tachwedd]] [[da:13. november]] [[de:13. November]] [[el:13 Νοεμβρίου]] [[en:November 13]] [[eo:13-a de novembro]] [[es:13 de noviembre]] [[et:13. november]] [[eu:Azaroaren 13]] [[fi:13. marraskuuta]] [[fiu-vro:13. märtekuu päiv]] [[fo:13. november]] [[fr:13 novembre]] [[frp:13 novembro]] [[fur:13 di Novembar]] [[fy:13 novimber]] [[ga:13 Samhain]] [[gd:13 an t-Samhain]] [[gl:13 de novembro]] [[he:13 בנובמבר]] [[hr:13. studenog]] [[hu:November 13]] [[ia:13 de novembre]] [[id:13 November]] [[io:13 di novembro]] [[is:13. nóvember]] [[it:13 novembre]] [[ja:11月13日]] [[jv:13 November]] [[ka:13 ნოემბერი]] [[ko:11월 13일]] [[ksh:13. Novemmber]] [[ku:13'ê sermawezê]] [[la:13 Novembris]] [[lb:13. November]] [[lmo:13 11]] [[lt:Lapkričio 13]] [[mk:13 ноември]] [[ms:13 November]] [[nap:13 'e nuvembre]] [[nds:13. November]] [[nds-nl:13 november]] [[nl:13 november]] [[nn:13. november]] [[no:13. november]] [[nov:13 de novembre]] [[nrm:13 Novembre]] [[oc:13 de novembre]] [[pam:Nobiembri 13]] [[pl:13 listopada]] [[pt:13 de Novembro]] [[ro:13 noiembrie]] [[ru:13 ноября]] [[scn:13 di nuvèmmiru]] [[sco:13 November]] [[se:Skábmamánu 13.]] [[simple:November 13]] [[sk:13. november]] [[sl:13. november]] [[sq:13 Nëntor]] [[sr:13. новембар]] [[su:13 Nopémber]] [[sv:13 november]] [[sw:13 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 13]] [[te:నవంబర్ 13]] [[th:13 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 13]] [[tr:13 Kasım]] [[tt:13. Nöyäber]] [[uk:13 листопада]] [[vec:13 de novenbre]] [[vi:13 tháng 11]] [[wa:13 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 13]] [[zh:11月13日]] 12 नवंबर 8618 42233 2007-01-11T00:53:33Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:12 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 316वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 317 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 49 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/12 बीबीसी पे यह दिन] [[af:12 November]] [[an:12 de nobiembre]] [[ar:12 نوفمبر]] [[ast:12 de payares]] [[be:12 лістапада]] [[bg:12 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১২]] [[br:12 Du]] [[bs:12. novembar]] [[ca:12 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 12]] [[co:12 nuvembri]] [[cs:12. listopad]] [[csb:12 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 12]] [[cy:12 Tachwedd]] [[da:12. november]] [[de:12. November]] [[el:12 Νοεμβρίου]] [[en:November 12]] [[eo:12-a de novembro]] [[es:12 de noviembre]] [[et:12. november]] [[eu:Azaroaren 12]] [[fi:12. marraskuuta]] [[fiu-vro:12. märtekuu päiv]] [[fo:12. november]] [[fr:12 novembre]] [[frp:12 novembro]] [[fur:12 di Novembar]] [[fy:12 novimber]] [[ga:12 Samhain]] [[gd:12 an t-Samhain]] [[gl:12 de novembro]] [[he:12 בנובמבר]] [[hr:12. studenog]] [[hu:November 12]] [[ia:12 de novembre]] [[id:12 November]] [[io:12 di novembro]] [[is:12. nóvember]] [[it:12 novembre]] [[ja:11月12日]] [[jv:12 November]] [[ka:12 ნოემბერი]] [[ko:11월 12일]] [[ksh:12. Novemmber]] [[ku:12'ê sermawezê]] [[la:12 Novembris]] [[lb:12. November]] [[lmo:12 11]] [[lt:Lapkričio 12]] [[mk:12 ноември]] [[ms:12 November]] [[nap:12 'e nuvembre]] [[nds-nl:12 november]] [[nl:12 november]] [[nn:12. november]] [[no:12. november]] [[nov:12 de novembre]] [[nrm:12 Novembre]] [[oc:12 de novembre]] [[pam:Nobiembri 12]] [[pl:12 listopada]] [[pt:12 de Novembro]] [[ro:12 noiembrie]] [[ru:12 ноября]] [[scn:12 di nuvèmmiru]] [[sco:12 November]] [[se:Skábmamánu 12.]] [[simple:November 12]] [[sk:12. november]] [[sl:12. november]] [[sq:12 Nëntor]] [[sr:12. новембар]] [[su:12 Nopémber]] [[sv:12 november]] [[sw:12 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 12]] [[te:నవంబర్ 12]] [[th:12 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 12]] [[tr:12 Kasım]] [[tt:12. Nöyäber]] [[uk:12 листопада]] [[vec:12 de novenbre]] [[vi:12 tháng 11]] [[wa:12 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 12]] [[zh:11月12日]] [[zh-yue:11月12日]] 11 नवंबर 8619 42234 2007-01-11T01:03:54Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:11 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 315वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 316 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 50 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/11 बीबीसी पे यह दिन] [[af:11 November]] [[an:11 de nobiembre]] [[ar:11 نوفمبر]] [[ast:11 de payares]] [[az:11 Noyabr]] [[be:11 лістапада]] [[bg:11 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১১]] [[br:11 Du]] [[bs:11. novembar]] [[ca:11 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 11]] [[co:11 nuvembri]] [[cs:11. listopad]] [[csb:11 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 11]] [[cy:11 Tachwedd]] [[da:11. november]] [[de:11. November]] [[el:11 Νοεμβρίου]] [[en:November 11]] [[eo:11-a de novembro]] [[es:11 de noviembre]] [[et:11. november]] [[eu:Azaroaren 11]] [[fi:11. marraskuuta]] [[fiu-vro:11. märtekuu päiv]] [[fo:11. november]] [[fr:11 novembre]] [[frp:11 novembro]] [[fur:11 di Novembar]] [[fy:11 novimber]] [[ga:11 Samhain]] [[gd:11 an t-Samhain]] [[gl:11 de novembro]] [[he:11 בנובמבר]] [[hr:11. studenog]] [[hu:November 11]] [[ia:11 de novembre]] [[id:11 November]] [[io:11 di novembro]] [[is:11. nóvember]] [[it:11 novembre]] [[ja:11月11日]] [[jv:11 November]] [[ka:11 ნოემბერი]] [[ko:11월 11일]] [[ksh:11. Novemmber]] [[ku:11'ê sermawezê]] [[la:11 Novembris]] [[lb:11. November]] [[li:11 november]] [[lmo:11 11]] [[lt:Lapkričio 11]] [[mk:11 ноември]] [[ms:11 November]] [[nap:11 'e nuvembre]] [[nds-nl:11 november]] [[nl:11 november]] [[nn:11. november]] [[no:11. november]] [[nov:11 de novembre]] [[nrm:11 Novembre]] [[oc:11 de novembre]] [[pam:Nobiembri 11]] [[pl:11 listopada]] [[pt:11 de Novembro]] [[ro:11 noiembrie]] [[ru:11 ноября]] [[scn:11 di nuvèmmiru]] [[sco:11 November]] [[se:Skábmamánu 11.]] [[simple:November 11]] [[sk:11. november]] [[sl:11. november]] [[sq:11 Nëntor]] [[sr:11. новембар]] [[su:11 Nopémber]] [[sv:11 november]] [[sw:11 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 11]] [[te:నవంబర్ 11]] [[th:11 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 11]] [[tr:11 Kasım]] [[tt:11. Nöyäber]] [[uk:11 листопада]] [[vec:11 de novenbre]] [[vi:11 tháng 11]] [[wa:11 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 11]] [[zh:11月11日]] [[zh-yue:11月11日]] 10 नवंबर 8620 42241 2007-01-11T01:20:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:10 november]] {{नवंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 नवंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 314वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 315 वॉ) दिन है। साल मे अभी और 51 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/10 बीबीसी पे यह दिन] [[af:10 November]] [[an:10 de nobiembre]] [[ar:10 نوفمبر]] [[ast:10 de payares]] [[az:10 Noyabr]] [[be:10 лістапада]] [[bg:10 ноември]] [[bpy:নভেম্বর ১০]] [[br:10 Du]] [[bs:10. novembar]] [[ca:10 de novembre]] [[ceb:Nobiyembre 10]] [[co:10 nuvembri]] [[cs:10. listopad]] [[csb:10 lëstopadnika]] [[cv:Чӳк, 10]] [[cy:10 Tachwedd]] [[da:10. november]] [[de:10. November]] [[el:10 Νοεμβρίου]] [[en:November 10]] [[eo:10-a de novembro]] [[es:10 de noviembre]] [[et:10. november]] [[eu:Azaroaren 10]] [[fi:10. marraskuuta]] [[fiu-vro:10. märtekuu päiv]] [[fo:10. november]] [[fr:10 novembre]] [[frp:10 novembro]] [[fur:10 di Novembar]] [[fy:10 novimber]] [[ga:10 Samhain]] [[gd:10 an t-Samhain]] [[gl:10 de novembro]] [[he:10 בנובמבר]] [[hr:10. studenog]] [[hu:November 10]] [[ia:10 de novembre]] [[id:10 November]] [[io:10 di novembro]] [[is:10. nóvember]] [[it:10 novembre]] [[ja:11月10日]] [[jv:10 November]] [[ka:10 ნოემბერი]] [[ko:11월 10일]] [[ksh:10. Novemmber]] [[ku:10'ê sermawezê]] [[la:10 Novembris]] [[lb:10. November]] [[lmo:10 11]] [[lt:Lapkričio 10]] [[mk:10 ноември]] [[ms:10 November]] [[nap:10 'e nuvembre]] [[nds-nl:10 november]] [[nl:10 november]] [[nn:10. november]] [[no:10. november]] [[nov:10 de novembre]] [[nrm:10 Novembre]] [[oc:10 de novembre]] [[pam:Nobiembri 10]] [[pl:10 listopada]] [[pt:10 de Novembro]] [[ro:10 noiembrie]] [[ru:10 ноября]] [[scn:10 di nuvèmmiru]] [[sco:10 November]] [[se:Skábmamánu 10.]] [[simple:November 10]] [[sk:10. november]] [[sl:10. november]] [[sq:10 Nëntor]] [[sr:10. новембар]] [[su:10 Nopémber]] [[sv:10 november]] [[sw:10 Novemba]] [[ta:நவம்பர் 10]] [[te:నవంబర్ 10]] [[th:10 พฤศจิกายน]] [[tl:Nobyembre 10]] [[tr:10 Kasım]] [[tt:10. Nöyäber]] [[uk:10 листопада]] [[vec:10 de novenbre]] [[vi:10 tháng 11]] [[wa:10 di nôvimbe]] [[war:Nobyembre 10]] [[zh:11月10日]] 31 दिसंबर 8621 42439 2007-01-11T13:51:06Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:31 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''31 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 365वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 366 वॉ) दिन है। यह साल का आखरी दिन है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/31 बीबीसी पर यह दिन] [[af:31 Desember]] [[an:31 d'abiento]] [[ar:31 ديسمبر]] [[ast:31 d'avientu]] [[az:31 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 31]] [[be:31 сьнежня]] [[bg:31 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৩১]] [[br:31 Kerzu]] [[bs:31. decembar]] [[ca:31 de desembre]] [[ceb:Disyembre 31]] [[co:31 di decembre]] [[cs:31. prosinec]] [[csb:31 gòdnika]] [[cv:Раштав, 31]] [[cy:31 Rhagfyr]] [[da:31. december]] [[de:31. Dezember]] [[el:31 Δεκεμβρίου]] [[en:December 31]] [[eo:31-a de decembro]] [[es:31 de diciembre]] [[et:31. detsember]] [[eu:Abenduaren 31]] [[fa:۳۱ دسامبر]] [[fi:31. joulukuuta]] [[fo:31. desember]] [[fr:31 décembre]] [[frp:31 dècembro]] [[fur:31 di Dicembar]] [[fy:31 desimber]] [[ga:31 Nollaig]] [[gl:31 de decembro]] [[he:31 בדצמבר]] [[hr:31. prosinca]] [[hu:December 31]] [[ia:31 de decembre]] [[id:31 Desember]] [[io:31 di decembro]] [[is:31. desember]] [[it:31 dicembre]] [[ja:12月31日]] [[jv:31 Desember]] [[ka:31 დეკემბერი]] [[ko:12월 31일]] [[ksh:31. Dezemmber]] [[ku:31'ê berfanbarê]] [[la:31 Decembris]] [[lb:31. Dezember]] [[li:31 december]] [[lmo:31 12]] [[lt:Gruodžio 31]] [[mk:31 декември]] [[ms:31 Disember]] [[nap:31 'e dicembre]] [[nds-nl:31 december]] [[nl:31 december]] [[nn:31. desember]] [[no:31. desember]] [[nov:31 de desembre]] [[nrm:31 Dézembre]] [[oc:31 de decembre]] [[os:31 декабры]] [[pam:Disiembri 31]] [[pl:31 grudnia]] [[pt:31 de Dezembro]] [[ro:31 decembrie]] [[ru:31 декабря]] [[scn:31 di dicèmmiru]] [[sco:31 December]] [[se:Juovlamánu 31.]] [[sh:31.12.]] [[simple:December 31]] [[sk:31. december]] [[sl:31. december]] [[sq:31 Dhjetor]] [[sr:31. децембар]] [[su:31 Désémber]] [[sv:31 december]] [[sw:31 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 31]] [[te:డిసెంబర్ 31]] [[th:31 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 31]] [[tr:31 Aralık]] [[tt:31. Dekäber]] [[uk:31 грудня]] [[vec:31 de diçenbre]] [[vi:31 tháng 12]] [[vls:31 december]] [[wa:31 di decimbe]] [[war:Disyembre 31]] [[zh:12月31日]] [[zh-yue:12月31日]] 9 दिसंबर 8622 42495 2007-01-12T00:26:16Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:9 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''9 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 343वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 344 वॉ) दिन है। साल में अभी और 22 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/9 बीबीसी पर यह दिन] [[af:9 Desember]] [[an:9 d'abiento]] [[ar:9 ديسمبر]] [[ast:9 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 9]] [[be:9 снежня]] [[bg:9 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৯]] [[br:9 Kerzu]] [[bs:9. decembar]] [[ca:9 de desembre]] [[ceb:Disyembre 9]] [[co:9 di decembre]] [[cs:9. prosinec]] [[csb:9 gòdnika]] [[cv:Раштав, 9]] [[cy:9 Rhagfyr]] [[da:9. december]] [[de:9. Dezember]] [[el:9 Δεκεμβρίου]] [[en:December 9]] [[eo:9-a de decembro]] [[es:9 de diciembre]] [[et:9. detsember]] [[eu:Abenduaren 9]] [[fi:9. joulukuuta]] [[fo:9. desember]] [[fr:9 décembre]] [[frp:9 dècembro]] [[fur:9 di Dicembar]] [[fy:9 desimber]] [[ga:9 Nollaig]] [[gl:9 de decembro]] [[he:9 בדצמבר]] [[hr:9. prosinca]] [[hu:December 9]] [[hy:Դեկտեմբեր 9]] [[ia:9 de decembre]] [[id:9 Desember]] [[io:9 di decembro]] [[is:9. desember]] [[it:9 dicembre]] [[ja:12月9日]] [[jv:9 Desember]] [[ka:9 დეკემბერი]] [[ko:12월 9일]] [[ksh:9. Dezemmber]] [[ku:9'ê berfanbarê]] [[la:9 Decembris]] [[lb:9. Dezember]] [[lmo:09 12]] [[lt:Gruodžio 9]] [[mk:9 декември]] [[ms:9 Disember]] [[nap:9 'e dicembre]] [[nds-nl:9 december]] [[nl:9 december]] [[nn:9. desember]] [[no:9. desember]] [[nov:9 de desembre]] [[nrm:9 Dézembre]] [[oc:9 de decembre]] [[pam:Disiembri 9]] [[pl:9 grudnia]] [[pt:9 de Dezembro]] [[ro:9 decembrie]] [[ru:9 декабря]] [[scn:9 di dicèmmiru]] [[sco:9 December]] [[se:Juovlamánu 9.]] [[sh:9.12.]] [[simple:December 9]] [[sk:9. december]] [[sl:9. december]] [[sq:9 Dhjetor]] [[sr:9. децембар]] [[su:9 Désémber]] [[sv:9 december]] [[sw:9 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 9]] [[te:డిసెంబర్ 9]] [[th:9 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 9]] [[tr:9 Aralık]] [[tt:9. Dekäber]] [[uk:9 грудня]] [[vec:9 de diçenbre]] [[vi:9 tháng 12]] [[wa:9 di decimbe]] [[war:Disyembre 9]] [[zh:12月9日]] 8 दिसंबर 8623 42475 2007-01-11T20:28:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:8 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''8 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 342वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 343 वॉ) दिन है। साल में अभी और 23 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/8 बीबीसी पर यह दिन] [[af:8 Desember]] [[an:8 d'abiento]] [[ar:8 ديسمبر]] [[ast:8 d'avientu]] [[be:8 сьнежня]] [[bg:8 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৮]] [[br:8 Kerzu]] [[bs:8. decembar]] [[ca:8 de desembre]] [[ceb:Disyembre 8]] [[co:8 di decembre]] [[cs:8. prosinec]] [[csb:8 gòdnika]] [[cv:Раштав, 8]] [[cy:8 Rhagfyr]] [[da:8. december]] [[de:8. Dezember]] [[el:8 Δεκεμβρίου]] [[en:December 8]] [[eo:8-a de decembro]] [[es:8 de diciembre]] [[et:8. detsember]] [[eu:Abenduaren 8]] [[fi:8. joulukuuta]] [[fo:8. desember]] [[fr:8 décembre]] [[frp:8 dècembro]] [[fur:8 di Dicembar]] [[fy:8 desimber]] [[ga:8 Nollaig]] [[gl:8 de decembro]] [[he:8 בדצמבר]] [[hr:8. prosinca]] [[hu:December 8]] [[hy:Դեկտեմբեր 8]] [[ia:8 de decembre]] [[id:8 Desember]] [[io:8 di decembro]] [[is:8. desember]] [[it:8 dicembre]] [[ja:12月8日]] [[jv:8 Desember]] [[ka:8 დეკემბერი]] [[ko:12월 8일]] [[ksh:8. Dezemmber]] [[ku:8'ê berfanbarê]] [[la:8 Decembris]] [[lb:8. Dezember]] [[lmo:08 12]] [[lt:Gruodžio 8]] [[mk:8 декември]] [[ms:8 Disember]] [[nap:8 'e dicembre]] [[nds-nl:8 december]] [[nl:8 december]] [[nn:8. desember]] [[no:8. desember]] [[nov:8 de desembre]] [[nrm:8 Dézembre]] [[oc:8 de decembre]] [[pam:Disiembri 8]] [[pl:8 grudnia]] [[pt:8 de Dezembro]] [[ro:8 decembrie]] [[ru:8 декабря]] [[scn:8 di dicèmmiru]] [[sco:8 December]] [[se:Juovlamánu 8.]] [[sh:8.12.]] [[simple:December 8]] [[sk:8. december]] [[sl:8. december]] [[sq:8 Dhjetor]] [[sr:8. децембар]] [[su:8 Désémber]] [[sv:8 december]] [[sw:8 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 8]] [[te:డిసెంబర్ 8]] [[th:8 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 8]] [[tr:8 Aralık]] [[tt:8. Dekäber]] [[uk:8 грудня]] [[vec:8 de diçenbre]] [[vi:8 tháng 12]] [[wa:8 di decimbe]] [[war:Disyembre 8]] [[zh:12月8日]] 7 दिसंबर 8624 42476 2007-01-11T20:31:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:7 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''7 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 341वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 342 वॉ) दिन है। साल में अभी और 24 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/7 बीबीसी पर यह दिन] [[af:7 Desember]] [[an:7 d'abiento]] [[ar:7 ديسمبر]] [[ast:7 d'avientu]] [[be:7 сьнежня]] [[bg:7 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৭]] [[br:7 Kerzu]] [[bs:7. decembar]] [[ca:7 de desembre]] [[ceb:Disyembre 7]] [[co:7 di decembre]] [[cs:7. prosinec]] [[csb:7 gòdnika]] [[cv:Раштав, 7]] [[cy:7 Rhagfyr]] [[da:7. december]] [[de:7. Dezember]] [[el:7 Δεκεμβρίου]] [[en:December 7]] [[eo:7-a de decembro]] [[es:7 de diciembre]] [[et:7. detsember]] [[eu:Abenduaren 7]] [[fi:7. joulukuuta]] [[fo:7. desember]] [[fr:7 décembre]] [[frp:7 dècembro]] [[fur:7 di Dicembar]] [[fy:7 desimber]] [[ga:7 Nollaig]] [[gl:7 de decembro]] [[he:7 בדצמבר]] [[hr:7. prosinca]] [[hu:December 7]] [[hy:Դեկտեմբեր 7]] [[ia:7 de decembre]] [[id:7 Desember]] [[io:7 di decembro]] [[is:7. desember]] [[it:7 dicembre]] [[ja:12月7日]] [[jv:7 Desember]] [[ka:7 დეკემბერი]] [[ko:12월 7일]] [[ksh:7. Dezemmber]] [[ku:7'ê berfanbarê]] [[la:7 Decembris]] [[lb:7. Dezember]] [[lmo:07 12]] [[lt:Gruodžio 7]] [[mk:7 декември]] [[ms:7 Disember]] [[nap:7 'e dicembre]] [[nds-nl:7 december]] [[nl:7 december]] [[nn:7. desember]] [[no:7. desember]] [[nov:7 de desembre]] [[nrm:7 Dézembre]] [[oc:7 de decembre]] [[pam:Disiembri 7]] [[pl:7 grudnia]] [[pt:7 de Dezembro]] [[ro:7 decembrie]] [[ru:7 декабря]] [[scn:7 di dicèmmiru]] [[sco:7 December]] [[se:Juovlamánu 7.]] [[sh:7.12.]] [[simple:December 7]] [[sk:7. december]] [[sl:7. december]] [[sq:7 Dhjetor]] [[sr:7. децембар]] [[su:7 Désémber]] [[sv:7 december]] [[sw:7 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 7]] [[te:డిసెంబర్ 7]] [[th:7 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 7]] [[tr:7 Aralık]] [[tt:7. Dekäber]] [[uk:7 грудня]] [[vec:7 de diçenbre]] [[vi:7 tháng 12]] [[wa:7 di decimbe]] [[war:Disyembre 7]] [[zh:12月7日]] 6 दिसंबर 8625 42477 2007-01-11T20:34:29Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:6 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''6 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 340वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 341 वॉ) दिन है। साल में अभी और 25 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/6 बीबीसी पर यह दिन] [[af:6 Desember]] [[an:6 d'abiento]] [[ar:6 ديسمبر]] [[ast:6 d'avientu]] [[be:6 сьнежня]] [[bg:6 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৬]] [[br:6 Kerzu]] [[bs:6. decembar]] [[ca:6 de desembre]] [[ceb:Disyembre 6]] [[co:6 di decembre]] [[cs:6. prosinec]] [[csb:6 gòdnika]] [[cv:Раштав, 6]] [[cy:6 Rhagfyr]] [[da:6. december]] [[de:6. Dezember]] [[el:6 Δεκεμβρίου]] [[en:December 6]] [[eo:6-a de decembro]] [[es:6 de diciembre]] [[et:6. detsember]] [[eu:Abenduaren 6]] [[fi:6. joulukuuta]] [[fo:6. desember]] [[fr:6 décembre]] [[frp:6 dècembro]] [[fur:6 di Dicembar]] [[fy:6 desimber]] [[ga:6 Nollaig]] [[gl:6 de decembro]] [[he:6 בדצמבר]] [[hr:6. prosinca]] [[hu:December 6]] [[hy:Դեկտեմբեր 6]] [[ia:6 de decembre]] [[id:6 Desember]] [[io:6 di decembro]] [[is:6. desember]] [[it:6 dicembre]] [[ja:12月6日]] [[jv:6 Desember]] [[ka:6 დეკემბერი]] [[kn:ಡಿಸೆಂಬರ್ ೬]] [[ko:12월 6일]] [[ksh:6. Dezemmber]] [[ku:6'ê berfanbarê]] [[la:6 Decembris]] [[lb:6. Dezember]] [[lmo:06 12]] [[lt:Gruodžio 6]] [[mk:6 декември]] [[ms:6 Disember]] [[nap:6 'e dicembre]] [[nds-nl:6 december]] [[nl:6 december]] [[nn:6. desember]] [[no:6. desember]] [[nov:6 de desembre]] [[nrm:6 Dézembre]] [[oc:6 de decembre]] [[pam:Disiembri 6]] [[pl:6 grudnia]] [[pt:6 de Dezembro]] [[ro:6 decembrie]] [[ru:6 декабря]] [[scn:6 di dicèmmiru]] [[sco:6 December]] [[se:Juovlamánu 6.]] [[sh:6.12.]] [[simple:December 6]] [[sk:6. december]] [[sl:6. december]] [[sq:6 Dhjetor]] [[sr:6. децембар]] [[su:6 Désémber]] [[sv:6 december]] [[sw:6 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 6]] [[te:డిసెంబర్ 6]] [[th:6 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 6]] [[tr:6 Aralık]] [[tt:6. Dekäber]] [[uk:6 грудня]] [[vec:6 de diçenbre]] [[vi:6 tháng 12]] [[vls:6 december]] [[wa:6 di decimbe]] [[war:Disyembre 6]] [[zh:12月6日]] 5 दिसंबर 8626 42452 2007-01-11T16:14:55Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:5 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''5 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 339वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 340 वॉ) दिन है। साल में अभी और 26 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/5 बीबीसी पर यह दिन] [[af:5 Desember]] [[an:5 d'abiento]] [[ar:5 ديسمبر]] [[ast:5 d'avientu]] [[be:5 сьнежня]] [[bg:5 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৫]] [[br:5 Kerzu]] [[bs:5. decembar]] [[ca:5 de desembre]] [[ceb:Disyembre 5]] [[co:5 di decembre]] [[cs:5. prosinec]] [[csb:5 gòdnika]] [[cv:Раштав, 5]] [[cy:5 Rhagfyr]] [[da:5. december]] [[de:5. Dezember]] [[el:5 Δεκεμβρίου]] [[en:December 5]] [[eo:5-a de decembro]] [[es:5 de diciembre]] [[et:5. detsember]] [[eu:Abenduaren 5]] [[fi:5. joulukuuta]] [[fo:5. desember]] [[fr:5 décembre]] [[frp:5 dècembro]] [[fur:5 di Dicembar]] [[fy:5 desimber]] [[ga:5 Nollaig]] [[gl:5 de decembro]] [[he:5 בדצמבר]] [[hr:5. prosinca]] [[hu:December 5]] [[hy:Դեկտեմբեր 5]] [[ia:5 de decembre]] [[id:5 Desember]] [[io:5 di decembro]] [[is:5. desember]] [[it:5 dicembre]] [[ja:12月5日]] [[jv:5 Desember]] [[ka:5 დეკემბერი]] [[ko:12월 5일]] [[ksh:5. Dezemmber]] [[ku:5'ê berfanbarê]] [[la:5 Decembris]] [[lb:5. Dezember]] [[lmo:05 12]] [[lt:Gruodžio 5]] [[mk:5 декември]] [[ms:5 Disember]] [[nap:5 'e dicembre]] [[nds-nl:5 december]] [[nl:5 december]] [[nn:5. desember]] [[no:5. desember]] [[nov:5 de desembre]] [[nrm:5 Dézembre]] [[oc:5 de decembre]] [[os:5 декабры]] [[pam:Disiembri 5]] [[pl:5 grudnia]] [[pt:5 de Dezembro]] [[ro:5 decembrie]] [[ru:5 декабря]] [[scn:5 di dicèmmiru]] [[sco:5 December]] [[se:Juovlamánu 5.]] [[sh:5.12.]] [[simple:December 5]] [[sk:5. december]] [[sl:5. december]] [[sq:5 Dhjetor]] [[sr:5. децембар]] [[su:5 Désémber]] [[sv:5 december]] [[sw:5 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 5]] [[te:డిసెంబర్ 5]] [[tg:5 Декабр]] [[th:5 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 5]] [[tr:5 Aralık]] [[tt:5. Dekäber]] [[uk:5 грудня]] [[vec:5 de diçenbre]] [[vi:5 tháng 12]] [[vls:5 december]] [[wa:5 di decimbe]] [[war:Disyembre 5]] [[zh:12月5日]] 4 दिसंबर 8627 40047 2006-12-28T09:20:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bpy, hy, li, sh, ta Modifying: lmo {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''4 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 338वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 339 वॉ) दिन है। साल में अभी और 27 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/4 बीबीसी पर यह दिन] [[af:4 Desember]] [[an:4 d'abiento]] [[ar:4 ديسمبر]] [[ast:4 d'avientu]] [[be:4 сьнежня]] [[bg:4 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৪]] [[br:4 Kerzu]] [[bs:4. decembar]] [[ca:4 de desembre]] [[ceb:Disyembre 4]] [[co:4 di decembre]] [[cs:4. prosinec]] [[csb:4 gòdnika]] [[cv:Раштав, 4]] [[cy:4 Rhagfyr]] [[da:4. december]] [[de:4. Dezember]] [[el:4 Δεκεμβρίου]] [[en:December 4]] [[eo:4-a de decembro]] [[es:4 de diciembre]] [[et:4. detsember]] [[eu:Abenduaren 4]] [[fi:4. joulukuuta]] [[fo:4. desember]] [[fr:4 décembre]] [[frp:4 dècembro]] [[fur:4 di Dicembar]] [[fy:4 desimber]] [[ga:4 Nollaig]] [[gl:4 de decembro]] [[he:4 בדצמבר]] [[hr:4. prosinca]] [[hu:December 4]] [[hy:Դեկտեմբեր 4]] [[ia:4 de decembre]] [[id:4 Desember]] [[io:4 di decembro]] [[is:4. desember]] [[it:4 dicembre]] [[ja:12月4日]] [[jv:4 Desember]] [[ka:4 დეკემბერი]] [[ko:12월 4일]] [[ksh:4. Dezemmber]] [[ku:4'ê berfanbarê]] [[la:4 Decembris]] [[lb:4. Dezember]] [[li:4 december]] [[lmo:04 12]] [[lt:Gruodžio 4]] [[mk:4 декември]] [[ms:4 Disember]] [[nap:4 'e dicembre]] [[nl:4 december]] [[nn:4. desember]] [[no:4. desember]] [[nov:4 de desembre]] [[nrm:4 Dézembre]] [[oc:4 de decembre]] [[pam:Disiembri 4]] [[pl:4 grudnia]] [[pt:4 de Dezembro]] [[ro:4 decembrie]] [[ru:4 декабря]] [[scn:4 di dicèmmiru]] [[sco:4 December]] [[se:Juovlamánu 4.]] [[sh:4.12.]] [[simple:December 4]] [[sk:4. december]] [[sl:4. december]] [[sq:4 Dhjetor]] [[sr:4. децембар]] [[sv:4 december]] [[sw:4 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 4]] [[te:డిసెంబర్ 4]] [[th:4 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 4]] [[tr:4 Aralık]] [[tt:4. Dekäber]] [[uk:4 грудня]] [[vec:4 de diçenbre]] [[vi:4 tháng 12]] [[wa:4 di decimbe]] [[war:Disyembre 4]] [[zh:12月4日]] 30 दिसंबर 8628 42420 2007-01-11T13:06:56Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:30 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''30 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 364वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 365 वॉ) दिन है। साल में अभी और 1 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/30 बीबीसी पर यह दिन] [[af:30 Desember]] [[an:30 d'abiento]] [[ar:30 ديسمبر]] [[ast:30 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 30]] [[be:30 сьнежня]] [[bg:30 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৩০]] [[br:30 Kerzu]] [[bs:30. decembar]] [[ca:30 de desembre]] [[ceb:Disyembre 30]] [[co:30 di decembre]] [[cs:30. prosinec]] [[csb:30 gòdnika]] [[cv:Раштав, 30]] [[cy:30 Rhagfyr]] [[da:30. december]] [[de:30. Dezember]] [[el:30 Δεκεμβρίου]] [[en:December 30]] [[eo:30-a de decembro]] [[es:30 de diciembre]] [[et:30. detsember]] [[eu:Abenduaren 30]] [[fa:۳۰ دسامبر]] [[fi:30. joulukuuta]] [[fo:30. desember]] [[fr:30 décembre]] [[frp:30 dècembro]] [[fur:30 di Dicembar]] [[fy:30 desimber]] [[ga:30 Nollaig]] [[gl:30 de decembro]] [[he:30 בדצמבר]] [[hr:30. prosinca]] [[hu:December 30]] [[ia:30 de decembre]] [[id:30 Desember]] [[io:30 di decembro]] [[is:30. desember]] [[it:30 dicembre]] [[ja:12月30日]] [[jv:30 Desember]] [[ka:30 დეკემბერი]] [[ko:12월 30일]] [[ksh:30. Dezemmber]] [[ku:30'ê berfanbarê]] [[la:30 Decembris]] [[lb:30. Dezember]] [[lmo:30 12]] [[lt:Gruodžio 30]] [[mk:30 декември]] [[ms:30 Disember]] [[nap:30 'e dicembre]] [[nds-nl:30 december]] [[nl:30 december]] [[nn:30. desember]] [[no:30. desember]] [[nov:30 de desembre]] [[nrm:30 Dézembre]] [[oc:30 de decembre]] [[os:30 декабры]] [[pam:Disiembri 30]] [[pl:30 grudnia]] [[pt:30 de Dezembro]] [[ro:30 decembrie]] [[ru:30 декабря]] [[scn:30 di dicèmmiru]] [[sco:30 December]] [[se:Juovlamánu 30.]] [[sh:30.12.]] [[simple:December 30]] [[sk:30. december]] [[sl:30. december]] [[sq:30 Dhjetor]] [[sr:30. децембар]] [[su:30 Désémber]] [[sv:30 december]] [[sw:30 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 30]] [[te:డిసెంబర్ 30]] [[th:30 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 30]] [[tr:30 Aralık]] [[tt:30. Dekäber]] [[uk:30 грудня]] [[vec:30 de diçenbre]] [[vi:30 tháng 12]] [[wa:30 di decimbe]] [[war:Disyembre 30]] [[zh:12月30日]] 3 दिसंबर 8629 42448 2007-01-11T15:50:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:3 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''3 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 337वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 338 वॉ) दिन है। साल में अभी और 28 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/3 बीबीसी पर यह दिन] [[af:3 Desember]] [[an:3 d'abiento]] [[ar:3 ديسمبر]] [[ast:3 d'avientu]] [[be:3 сьнежня]] [[bg:3 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ৩]] [[br:3 Kerzu]] [[bs:3. decembar]] [[ca:3 de desembre]] [[ceb:Disyembre 3]] [[co:3 di decembre]] [[cs:3. prosinec]] [[csb:3 gòdnika]] [[cv:Раштав, 3]] [[cy:3 Rhagfyr]] [[da:3. december]] [[de:3. Dezember]] [[el:3 Δεκεμβρίου]] [[en:December 3]] [[eo:3-a de decembro]] [[es:3 de diciembre]] [[et:3. detsember]] [[eu:Abenduaren 3]] [[fi:3. joulukuuta]] [[fo:3. desember]] [[fr:3 décembre]] [[frp:3 dècembro]] [[fur:3 di Dicembar]] [[fy:3 desimber]] [[ga:3 Nollaig]] [[gl:3 de decembro]] [[he:3 בדצמבר]] [[hr:3. prosinca]] [[hu:December 3]] [[hy:Դեկտեմբեր 3]] [[ia:3 de decembre]] [[id:3 Desember]] [[io:3 di decembro]] [[is:3. desember]] [[it:3 dicembre]] [[ja:12月3日]] [[jv:3 Desember]] [[ka:3 დეკემბერი]] [[ko:12월 3일]] [[ksh:3. Dezemmber]] [[ku:3'ê berfanbarê]] [[la:3 Decembris]] [[lb:3. Dezember]] [[lmo:03 12]] [[lt:Gruodžio 3]] [[mk:3 декември]] [[ms:3 Disember]] [[nap:3 'e dicembre]] [[nds-nl:3 december]] [[nl:3 december]] [[nn:3. desember]] [[no:3. desember]] [[nov:3 de desembre]] [[nrm:3 Dézembre]] [[oc:3 de decembre]] [[pam:Disiembri 3]] [[pl:3 grudnia]] [[pt:3 de Dezembro]] [[ro:3 decembrie]] [[ru:3 декабря]] [[scn:3 di dicèmmiru]] [[sco:3 December]] [[se:Juovlamánu 3.]] [[sh:3.12.]] [[simple:December 3]] [[sk:3. december]] [[sl:3. december]] [[sq:3 Dhjetor]] [[sr:3. децембар]] [[su:3 Désémber]] [[sv:3 december]] [[sw:3 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 3]] [[te:డిసెంబర్ 3]] [[th:3 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 3]] [[tr:3 Aralık]] [[tt:3. Dekäber]] [[uk:3 грудня]] [[vec:3 de diçenbre]] [[vi:3 tháng 12]] [[vls:3 december]] [[wa:3 d' decimbe]] [[war:Disyembre 3]] [[zh:12月3日]] 29 दिसंबर 8630 42414 2007-01-11T12:21:30Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:29 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''29 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 363वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 364 वॉ) दिन है। साल में अभी और 2 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/29 बीबीसी पर यह दिन] [[af:29 Desember]] [[an:29 d'abiento]] [[ar:29 ديسمبر]] [[ast:29 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 29]] [[be:29 сьнежня]] [[bg:29 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৯]] [[br:29 Kerzu]] [[bs:29. decembar]] [[ca:29 de desembre]] [[ceb:Disyembre 29]] [[co:29 di decembre]] [[cs:29. prosinec]] [[csb:29 gòdnika]] [[cv:Раштав, 29]] [[cy:29 Rhagfyr]] [[da:29. december]] [[de:29. Dezember]] [[el:29 Δεκεμβρίου]] [[en:December 29]] [[eo:29-a de decembro]] [[es:29 de diciembre]] [[et:29. detsember]] [[eu:Abenduaren 29]] [[fa:۲۹ دسامبر]] [[fi:29. joulukuuta]] [[fo:29. desember]] [[fr:29 décembre]] [[frp:29 dècembro]] [[fur:29 di Dicembar]] [[fy:29 desimber]] [[ga:29 Nollaig]] [[gl:29 de decembro]] [[he:29 בדצמבר]] [[hr:29. prosinca]] [[hu:December 29]] [[ia:29 de decembre]] [[id:29 Desember]] [[io:29 di decembro]] [[is:29. desember]] [[it:29 dicembre]] [[ja:12月29日]] [[jv:29 Desember]] [[ka:29 დეკემბერი]] [[kn:ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೯]] [[ko:12월 29일]] [[ksh:29. Dezemmber]] [[ku:29'ê berfanbarê]] [[la:29 Decembris]] [[lb:29. Dezember]] [[lmo:29 12]] [[lt:Gruodžio 29]] [[mk:29 декември]] [[ms:29 Disember]] [[nap:29 'e dicembre]] [[nds-nl:29 december]] [[nl:29 december]] [[nn:29. desember]] [[no:29. desember]] [[nov:29 de desembre]] [[nrm:29 Dézembre]] [[oc:29 de decembre]] [[os:29 декабры]] [[pam:Disiembri 29]] [[pl:29 grudnia]] [[pt:29 de Dezembro]] [[ro:29 decembrie]] [[ru:29 декабря]] [[scn:29 di dicèmmiru]] [[sco:29 December]] [[se:Juovlamánu 29.]] [[sh:29.12.]] [[simple:December 29]] [[sk:29. december]] [[sl:29. december]] [[sq:29 Dhjetor]] [[sr:29. децембар]] [[su:29 Désémber]] [[sv:29 december]] [[sw:29 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 29]] [[te:డిసెంబర్ 29]] [[th:29 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 29]] [[tr:29 Aralık]] [[tt:29. Dekäber]] [[uk:29 грудня]] [[vec:29 de diçenbre]] [[vi:29 tháng 12]] [[wa:29 di decimbe]] [[war:Disyembre 29]] [[zh:12月29日]] 28 दिसंबर 8631 42411 2007-01-11T12:18:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:28 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''28 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 362वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 363 वॉ) दिन है। साल में अभी और 3 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/28 बीबीसी पर यह दिन] [[af:28 Desember]] [[an:28 d'abiento]] [[ar:28 ديسمبر]] [[ast:28 d'avientu]] [[az:28 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 28]] [[be:28 сьнежня]] [[bg:28 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৮]] [[br:28 Kerzu]] [[bs:28. decembar]] [[ca:28 de desembre]] [[ceb:Disyembre 28]] [[co:28 di decembre]] [[cs:28. prosinec]] [[csb:28 gòdnika]] [[cv:Раштав, 28]] [[cy:28 Rhagfyr]] [[da:28. december]] [[de:28. Dezember]] [[el:28 Δεκεμβρίου]] [[en:December 28]] [[eo:28-a de decembro]] [[es:28 de diciembre]] [[et:28. detsember]] [[eu:Abenduaren 28]] [[fa:۲۸ دسامبر]] [[fi:28. joulukuuta]] [[fo:28. desember]] [[fr:28 décembre]] [[frp:28 dècembro]] [[fur:28 di Dicembar]] [[fy:28 desimber]] [[ga:28 Nollaig]] [[gl:28 de decembro]] [[he:28 בדצמבר]] [[hr:28. prosinca]] [[hu:December 28]] [[ia:28 de decembre]] [[id:28 Desember]] [[io:28 di decembro]] [[is:28. desember]] [[it:28 dicembre]] [[ja:12月28日]] [[jv:28 Desember]] [[ka:28 დეკემბერი]] [[ko:12월 28일]] [[ksh:28. Dezemmber]] [[ku:28'ê berfanbarê]] [[la:28 Decembris]] [[lb:28. Dezember]] [[lmo:28 12]] [[lt:Gruodžio 28]] [[mk:28 декември]] [[ms:28 Disember]] [[nap:28 'e dicembre]] [[nds-nl:28 december]] [[nl:28 december]] [[nn:28. desember]] [[no:28. desember]] [[nov:28 de desembre]] [[nrm:28 Dézembre]] [[oc:28 de decembre]] [[os:28 декабры]] [[pam:Disiembri 28]] [[pl:28 grudnia]] [[pt:28 de Dezembro]] [[ro:28 decembrie]] [[ru:28 декабря]] [[scn:28 di dicèmmiru]] [[sco:28 December]] [[se:Juovlamánu 28.]] [[sh:28.12.]] [[simple:December 28]] [[sk:28. december]] [[sl:28. december]] [[sq:28 Dhjetor]] [[sr:28. децембар]] [[su:28 Désémber]] [[sv:28 december]] [[sw:28 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 28]] [[te:డిసెంబర్ 28]] [[th:28 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 28]] [[tr:28 Aralık]] [[tt:28. Dekäber]] [[uk:28 грудня]] [[vec:28 de diçenbre]] [[vi:28 tháng 12]] [[wa:28 di decimbe]] [[war:Disyembre 28]] [[zh:12月28日]] 27 दिसंबर 8632 42398 2007-01-11T11:29:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:27 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''27 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 361वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 362 वॉ) दिन है। साल में अभी और 4 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/27 बीबीसी पर यह दिन] [[af:27 Desember]] [[an:27 d'abiento]] [[ar:27 ديسمبر]] [[ast:27 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 27]] [[be:27 сьнежня]] [[bg:27 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৭]] [[br:27 Kerzu]] [[bs:27. decembar]] [[ca:27 de desembre]] [[ceb:Disyembre 27]] [[co:27 di decembre]] [[cs:27. prosinec]] [[csb:27 gòdnika]] [[cv:Раштав, 27]] [[cy:27 Rhagfyr]] [[da:27. december]] [[de:27. Dezember]] [[el:27 Δεκεμβρίου]] [[en:December 27]] [[eo:27-a de decembro]] [[es:27 de diciembre]] [[et:27. detsember]] [[eu:Abenduaren 27]] [[fa:۲۷ دسامبر]] [[fi:27. joulukuuta]] [[fo:27. desember]] [[fr:27 décembre]] [[frp:27 dècembro]] [[fur:27 di Dicembar]] [[fy:27 desimber]] [[ga:27 Nollaig]] [[gl:27 de decembro]] [[he:27 בדצמבר]] [[hr:27. prosinca]] [[hu:December 27]] [[ia:27 de decembre]] [[id:27 Desember]] [[io:27 di decembro]] [[is:27. desember]] [[it:27 dicembre]] [[ja:12月27日]] [[jv:27 Desember]] [[ka:27 დეკემბერი]] [[ko:12월 27일]] [[ksh:27. Dezemmber]] [[ku:27'ê berfanbarê]] [[la:27 Decembris]] [[lb:27. Dezember]] [[li:27 december]] [[lmo:27 12]] [[lt:Gruodžio 27]] [[mk:27 декември]] [[ms:27 Disember]] [[nap:27 'e dicembre]] [[nds-nl:27 december]] [[nl:27 december]] [[nn:27. desember]] [[no:27. desember]] [[nov:27 de desembre]] [[nrm:27 Dézembre]] [[oc:27 de decembre]] [[os:27 декабры]] [[pam:Disiembri 27]] [[pl:27 grudnia]] [[pt:27 de Dezembro]] [[ro:27 decembrie]] [[ru:27 декабря]] [[scn:27 di dicèmmiru]] [[sco:27 December]] [[se:Juovlamánu 27.]] [[sh:27.12.]] [[simple:December 27]] [[sk:27. december]] [[sl:27. december]] [[sq:27 Dhjetor]] [[sr:27. децембар]] [[su:27 Désémber]] [[sv:27 december]] [[sw:27 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 27]] [[te:డిసెంబర్ 27]] [[th:27 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 27]] [[tr:27 Aralık]] [[tt:27. Dekäber]] [[uk:27 грудня]] [[vec:27 de diçenbre]] [[vi:27 tháng 12]] [[wa:27 di decimbe]] [[war:Disyembre 27]] [[zh:12月27日]] 26 दिसंबर 8633 42390 2007-01-11T10:43:51Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:26 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''26 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 360वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 361 वॉ) दिन है। साल में अभी और 5 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== * [[1998]]: [[राम स्‍वरूप]] ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/26 बीबीसी पर यह दिन] [[af:26 Desember]] [[an:26 d'abiento]] [[ang:26 Gēolmōnaþ]] [[ar:26 ديسمبر]] [[ast:26 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 26]] [[be:26 сьнежня]] [[bg:26 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৬]] [[br:26 Kerzu]] [[bs:26. decembar]] [[ca:26 de desembre]] [[ceb:Disyembre 26]] [[co:26 di decembre]] [[cs:26. prosinec]] [[csb:26 gòdnika]] [[cv:Раштав, 26]] [[cy:26 Rhagfyr]] [[da:26. december]] [[de:26. Dezember]] [[el:26 Δεκεμβρίου]] [[en:December 26]] [[eo:26-a de decembro]] [[es:26 de diciembre]] [[et:26. detsember]] [[eu:Abenduaren 26]] [[fa:۲۶ دسامبر]] [[fi:26. joulukuuta]] [[fo:26. desember]] [[fr:26 décembre]] [[frp:26 dècembro]] [[fur:26 di Dicembar]] [[fy:26 desimber]] [[ga:26 Nollaig]] [[gl:26 de decembro]] [[he:26 בדצמבר]] [[hr:26. prosinca]] [[hu:December 26]] [[ia:26 de decembre]] [[id:26 Desember]] [[io:26 di decembro]] [[is:26. desember]] [[it:26 dicembre]] [[ja:12月26日]] [[jv:26 Desember]] [[ka:26 დეკემბერი]] [[kn:ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬]] [[ko:12월 26일]] [[ksh:26. Dezemmber]] [[ku:26'ê berfanbarê]] [[la:26 Decembris]] [[lb:26. Dezember]] [[li:26 december]] [[lmo:26 12]] [[lt:Gruodžio 26]] [[mi:26 Hakihea]] [[mk:26 декември]] [[ms:26 Disember]] [[nap:26 'e dicembre]] [[nds-nl:26 december]] [[nl:26 december]] [[nn:26. desember]] [[no:26. desember]] [[nov:26 de desembre]] [[nrm:26 Dézembre]] [[oc:26 de decembre]] [[os:26 декабры]] [[pam:Disiembri 26]] [[pl:26 grudnia]] [[pt:26 de Dezembro]] [[ro:26 decembrie]] [[ru:26 декабря]] [[scn:26 di dicèmmiru]] [[sco:26 December]] [[se:Juovlamánu 26.]] [[sh:26.12.]] [[simple:December 26]] [[sk:26. december]] [[sl:26. december]] [[sq:26 Dhjetor]] [[sr:26. децембар]] [[su:26 Désémber]] [[sv:26 december]] [[sw:26 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 26]] [[te:డిసెంబర్ 26]] [[th:26 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 26]] [[tr:26 Aralık]] [[tt:26. Dekäber]] [[uk:26 грудня]] [[vec:26 de diçenbre]] [[vi:26 tháng 12]] [[wa:26 di decimbe]] [[war:Disyembre 26]] [[zh:12月26日]] 25 दिसंबर 8634 42397 2007-01-11T11:21:09Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:25 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''25 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 359वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 360 वॉ) दिन है। साल में अभी और 6 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==उत्सव== *[[क्रिसमस]] दिन - यह एक [[इसलाई धर्म]] का उत्सव है, जो [[24 दिसंबर]] में शुरु होता है, [[25 दिसंबर]] में [[उत्सव]] है, और [[26 दिसंबर]] में [[बॉक्सिंग दिन]] है, [[क्रिसमस]] का शेष । *[[ब्रिटेन]] और [[आयरलैंड]] - a quarter day in England, Wales, Northern Ireland, and the Republic of Ireland. (but not in Scotland) *[[रोमन उत्सव]] - (re)birth of Sol Invictus, the winter solstice feast in the रोमन साम्राज्य since [[274]]. *[[पाकिस्तान]] - [[क़ैद-ए-अज़म]] का दिन एक सरकरी छुट्टी है [[पाकिस्तान]] में, यह [[मोहम्मद आली जिन्नाह]] के [[जन्मदिन]] है । *[[चीन]] - कॉंस्टिट्यूशन दिन ([[:zh:行憲紀念日|行憲紀念日]]) ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/25 बीबीसी पर यह दिन] [[af:25 Desember]] [[an:25 d'abiento]] [[ar:25 ديسمبر]] [[ast:25 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 25]] [[be:25 сьнежня]] [[bg:25 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৫]] [[br:25 Kerzu]] [[bs:25. decembar]] [[ca:25 de desembre]] [[ceb:Disyembre 25]] [[co:25 di decembre]] [[cs:25. prosinec]] [[csb:25 gòdnika]] [[cv:Раштав, 25]] [[cy:25 Rhagfyr]] [[da:25. december]] [[de:25. Dezember]] [[el:25 Δεκεμβρίου]] [[en:December 25]] [[eo:25-a de decembro]] [[es:25 de diciembre]] [[et:25. detsember]] [[eu:Abenduaren 25]] [[fi:25. joulukuuta]] [[fo:25. desember]] [[fr:25 décembre]] [[frp:25 dècembro]] [[fur:25 di Dicembar]] [[fy:25 desimber]] [[ga:25 Nollaig]] [[gl:25 de decembro]] [[he:25 בדצמבר]] [[hr:25. prosinca]] [[hu:December 25]] [[ia:25 de decembre]] [[id:25 Desember]] [[io:25 di decembro]] [[is:25. desember]] [[it:25 dicembre]] [[ja:12月25日]] [[jv:25 Desember]] [[ka:25 დეკემბერი]] [[kn:ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೫]] [[ko:12월 25일]] [[ksh:25. Dezemmber]] [[ku:25'ê berfanbarê]] [[la:25 Decembris]] [[lb:25. Dezember]] [[li:25 december]] [[lmo:25 12]] [[lt:Gruodžio 25]] [[mk:25 декември]] [[ms:25 Disember]] [[nap:25 'e dicembre]] [[nds-nl:25 december]] [[nl:25 december]] [[nn:25. desember]] [[no:25. desember]] [[nov:25 de desembre]] [[nrm:25 Dézembre]] [[oc:25 de decembre]] [[os:25 декабры]] [[pam:Disiembri 25]] [[pl:25 grudnia]] [[pt:25 de Dezembro]] [[ro:25 decembrie]] [[ru:25 декабря]] [[scn:25 di dicèmmiru]] [[sco:25 December]] [[se:Juovlamánu 25.]] [[sh:25.12.]] [[simple:December 25]] [[sk:25. december]] [[sl:25. december]] [[sq:25 Dhjetor]] [[sr:25. децембар]] [[su:25 Désémber]] [[sv:25 december]] [[sw:25 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 25]] [[te:డిసెంబర్ 25]] [[th:25 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 25]] [[tr:25 Aralık]] [[tt:25. Dekäber]] [[uk:25 грудня]] [[vec:25 de diçenbre]] [[vi:25 tháng 12]] [[vls:25 december]] [[wa:25 di decimbe]] [[war:Disyembre 25]] [[zh:12月25日]] 24 दिसंबर 8635 42388 2007-01-11T10:30:29Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:24 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''24 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 358वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 359 वॉ) दिन है। साल में अभी और 7 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/24 बीबीसी पर यह दिन] [[af:24 Desember]] [[an:24 d'abiento]] [[ar:24 ديسمبر]] [[ast:24 d'avientu]] [[az:24 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 24]] [[be:24 сьнежня]] [[bg:24 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৪]] [[br:24 Kerzu]] [[bs:24. decembar]] [[ca:24 de desembre]] [[ceb:Disyembre 24]] [[co:24 di decembre]] [[cs:24. prosinec]] [[csb:24 gòdnika]] [[cv:Раштав, 24]] [[cy:24 Rhagfyr]] [[da:24. december]] [[de:24. Dezember]] [[el:24 Δεκεμβρίου]] [[en:December 24]] [[eo:24-a de decembro]] [[es:24 de diciembre]] [[et:24. detsember]] [[eu:Abenduaren 24]] [[fi:24. joulukuuta]] [[fo:24. desember]] [[fr:24 décembre]] [[frp:24 dècembro]] [[fur:24 di Dicembar]] [[fy:24 desimber]] [[ga:24 Nollaig]] [[gl:24 de decembro]] [[he:24 בדצמבר]] [[hr:24. prosinca]] [[hu:December 24]] [[ia:24 de decembre]] [[id:24 Desember]] [[io:24 di decembro]] [[is:24. desember]] [[it:24 dicembre]] [[ja:12月24日]] [[jv:24 Desember]] [[ka:24 დეკემბერი]] [[ko:12월 24일]] [[ksh:24. Dezemmber]] [[ku:24'ê berfanbarê]] [[la:24 Decembris]] [[lb:24. Dezember]] [[li:24 december]] [[lmo:24 12]] [[lt:Gruodžio 24]] [[mk:24 декември]] [[ms:24 Disember]] [[nap:24 'e dicembre]] [[nds-nl:24 december]] [[nl:24 december]] [[nn:24. desember]] [[no:24. desember]] [[nov:24 de desembre]] [[nrm:24 Dézembre]] [[oc:24 de decembre]] [[os:24 декабры]] [[pam:Disiembri 24]] [[pl:24 grudnia]] [[pt:24 de Dezembro]] [[ro:24 decembrie]] [[ru:24 декабря]] [[scn:24 di dicèmmiru]] [[sco:24 December]] [[se:Juovlamánu 24.]] [[sh:24.12.]] [[simple:December 24]] [[sk:24. december]] [[sl:24. december]] [[sq:24 Dhjetor]] [[sr:24. децембар]] [[su:24 Désémber]] [[sv:24 december]] [[sw:24 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 24]] [[te:డిసెంబర్ 24]] [[th:24 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 24]] [[tr:24 Aralık]] [[tt:24. Dekäber]] [[uk:24 грудня]] [[vec:24 de diçenbre]] [[vi:24 tháng 12]] [[wa:24 di decimbe]] [[war:Disyembre 24]] [[zh:12月24日]] 23 दिसंबर 8636 42380 2007-01-11T09:55:10Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:23 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''23 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 357वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 358 वॉ) दिन है। साल में अभी और 8 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/23 बीबीसी पर यह दिन] [[af:23 Desember]] [[an:23 d'abiento]] [[ar:23 ديسمبر]] [[ast:23 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 23]] [[be:23 сьнежня]] [[bg:23 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২৩]] [[br:23 Kerzu]] [[bs:23. decembar]] [[ca:23 de desembre]] [[ceb:Disyembre 23]] [[co:23 di decembre]] [[cs:23. prosinec]] [[csb:23 gòdnika]] [[cv:Раштав, 23]] [[cy:23 Rhagfyr]] [[da:23. december]] [[de:23. Dezember]] [[el:23 Δεκεμβρίου]] [[en:December 23]] [[eo:23-a de decembro]] [[es:23 de diciembre]] [[et:23. detsember]] [[eu:Abenduaren 23]] [[fi:23. joulukuuta]] [[fo:23. desember]] [[fr:23 décembre]] [[frp:23 dècembro]] [[fur:23 di Dicembar]] [[fy:23 desimber]] [[ga:23 Nollaig]] [[gl:23 de decembro]] [[he:23 בדצמבר]] [[hr:23. prosinca]] [[hu:December 23]] [[ia:23 de decembre]] [[id:23 Desember]] [[io:23 di decembro]] [[is:23. desember]] [[it:23 dicembre]] [[ja:12月23日]] [[jv:23 Desember]] [[ka:23 დეკემბერი]] [[ko:12월 23일]] [[ksh:23. Dezemmber]] [[ku:23'ê berfanbarê]] [[la:23 Decembris]] [[lb:23. Dezember]] [[lmo:23 12]] [[lt:Gruodžio 23]] [[mk:23 декември]] [[ms:23 Disember]] [[nap:23 'e dicembre]] [[nds-nl:23 december]] [[nl:23 december]] [[nn:23. desember]] [[no:23. desember]] [[nov:23 de desembre]] [[nrm:23 Dézembre]] [[oc:23 de decembre]] [[pam:Disiembri 23]] [[pl:23 grudnia]] [[pt:23 de Dezembro]] [[ro:23 decembrie]] [[ru:23 декабря]] [[scn:23 di dicèmmiru]] [[sco:23 December]] [[se:Juovlamánu 23.]] [[sh:23.12.]] [[simple:December 23]] [[sk:23. december]] [[sl:23. december]] [[sq:23 Dhjetor]] [[sr:23. децембар]] [[su:23 Désémber]] [[sv:23 december]] [[sw:23 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 23]] [[te:డిసెంబర్ 23]] [[th:23 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 23]] [[tr:23 Aralık]] [[tt:23. Dekäber]] [[uk:23 грудня]] [[vec:23 de diçenbre]] [[vi:23 tháng 12]] [[wa:23 d' decimbe]] [[war:Disyembre 23]] [[zh:12月23日]] 22 दिसंबर 8637 42370 2007-01-11T08:52:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:22 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''22 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 356वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 357 वॉ) दिन है। साल में अभी और 9 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/22 बीबीसी पर यह दिन] [[af:22 Desember]] [[an:22 d'abiento]] [[ar:22 ديسمبر]] [[ast:22 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 22]] [[be:22 сьнежня]] [[bg:22 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২২]] [[br:22 Kerzu]] [[bs:22. decembar]] [[ca:22 de desembre]] [[ceb:Disyembre 22]] [[co:22 di decembre]] [[cs:22. prosinec]] [[csb:22 gòdnika]] [[cv:Раштав, 22]] [[cy:22 Rhagfyr]] [[da:22. december]] [[de:22. Dezember]] [[el:22 Δεκεμβρίου]] [[en:December 22]] [[eo:22-a de decembro]] [[es:22 de diciembre]] [[et:22. detsember]] [[eu:Abenduaren 22]] [[fa:۲۲ دسامبر]] [[fi:22. joulukuuta]] [[fo:22. desember]] [[fr:22 décembre]] [[frp:22 dècembro]] [[fur:22 di Dicembar]] [[fy:22 desimber]] [[ga:22 Nollaig]] [[gl:22 de decembro]] [[he:22 בדצמבר]] [[hr:22. prosinca]] [[hu:December 22]] [[ia:22 de decembre]] [[id:22 Desember]] [[io:22 di decembro]] [[is:22. desember]] [[it:22 dicembre]] [[ja:12月22日]] [[jv:22 Desember]] [[ka:22 დეკემბერი]] [[ko:12월 22일]] [[ksh:22. Dezemmber]] [[ku:22'ê berfanbarê]] [[la:22 Decembris]] [[lb:22. Dezember]] [[lmo:22 12]] [[lt:Gruodžio 22]] [[mk:22 декември]] [[ms:22 Disember]] [[nap:22 'e dicembre]] [[nds-nl:22 december]] [[nl:22 december]] [[nn:22. desember]] [[no:22. desember]] [[nov:22 de desembre]] [[nrm:22 Dézembre]] [[oc:22 de decembre]] [[pam:Disiembri 22]] [[pl:22 grudnia]] [[pt:22 de Dezembro]] [[ro:22 decembrie]] [[ru:22 декабря]] [[scn:22 di dicèmmiru]] [[sco:22 December]] [[se:Juovlamánu 22.]] [[sh:22.12.]] [[simple:December 22]] [[sk:22. december]] [[sl:22. december]] [[sq:22 Dhjetor]] [[sr:22. децембар]] [[su:22 Désémber]] [[sv:22 december]] [[sw:22 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 22]] [[te:డిసెంబర్ 22]] [[th:22 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 22]] [[tr:22 Aralık]] [[tt:22. Dekäber]] [[uk:22 грудня]] [[vec:22 de diçenbre]] [[vi:22 tháng 12]] [[vls:22 december]] [[wa:22 d' decimbe]] [[war:Disyembre 22]] [[zh:12月22日]] 21 दिसंबर 8638 42371 2007-01-11T08:55:23Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:21 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''21 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 355वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 356 वॉ) दिन है। साल में अभी और 10 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/21 बीबीसी पर यह दिन] [[af:21 Desember]] [[an:21 d'abiento]] [[ar:21 ديسمبر]] [[ast:21 d'avientu]] [[az:21 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 21]] [[be:21 сьнежня]] [[bg:21 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২১]] [[br:21 Kerzu]] [[bs:21. decembar]] [[ca:21 de desembre]] [[ceb:Disyembre 21]] [[co:21 di decembre]] [[cs:21. prosinec]] [[csb:21 gòdnika]] [[cv:Раштав, 21]] [[cy:21 Rhagfyr]] [[da:21. december]] [[de:21. Dezember]] [[el:21 Δεκεμβρίου]] [[en:December 21]] [[eo:21-a de decembro]] [[es:21 de diciembre]] [[et:21. detsember]] [[eu:Abenduaren 21]] [[fi:21. joulukuuta]] [[fo:21. desember]] [[fr:21 décembre]] [[frp:21 dècembro]] [[fur:21 di Dicembar]] [[fy:21 desimber]] [[ga:21 Nollaig]] [[gl:21 de decembro]] [[he:21 בדצמבר]] [[hr:21. prosinca]] [[hu:December 21]] [[ia:21 de decembre]] [[id:21 Desember]] [[io:21 di decembro]] [[is:21. desember]] [[it:21 dicembre]] [[ja:12月21日]] [[jv:21 Desember]] [[ka:21 დეკემბერი]] [[ko:12월 21일]] [[ksh:21. Dezemmber]] [[ku:21'ê berfanbarê]] [[la:21 Decembris]] [[lb:21. Dezember]] [[lmo:21 12]] [[lt:Gruodžio 21]] [[mk:21 декември]] [[ms:21 Disember]] [[nap:21 'e dicembre]] [[nds-nl:21 december]] [[nl:21 december]] [[nn:21. desember]] [[no:21. desember]] [[nov:21 de desembre]] [[nrm:21 Dézembre]] [[oc:21 de decembre]] [[pam:Disiembri 21]] [[pl:21 grudnia]] [[pt:21 de Dezembro]] [[ro:21 decembrie]] [[ru:21 декабря]] [[scn:21 di dicèmmiru]] [[sco:21 December]] [[se:Juovlamánu 21.]] [[sh:21.12.]] [[simple:December 21]] [[sk:21. december]] [[sl:21. december]] [[sq:21 Dhjetor]] [[sr:21. децембар]] [[su:21 Désémber]] [[sv:21 december]] [[sw:21 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 21]] [[te:డిసెంబర్ 21]] [[th:21 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 21]] [[tr:21 Aralık]] [[tt:21. Dekäber]] [[uk:21 грудня]] [[vec:21 de diçenbre]] [[vi:21 tháng 12]] [[wa:21 di decimbe]] [[war:Disyembre 21]] [[zh:12月21日]] 20 दिसंबर 8639 42372 2007-01-11T08:58:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:20 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''20 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 354वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 355 वॉ) दिन है। साल में अभी और 11 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/20 बीबीसी पर यह दिन] [[af:20 Desember]] [[an:20 d'abiento]] [[ar:20 ديسمبر]] [[ast:20 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 20]] [[be:20 сьнежня]] [[bg:20 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২০]] [[br:20 Kerzu]] [[bs:20. decembar]] [[ca:20 de desembre]] [[ceb:Disyembre 20]] [[co:20 di decembre]] [[cs:20. prosinec]] [[csb:20 gòdnika]] [[cv:Раштав, 20]] [[cy:20 Rhagfyr]] [[da:20. december]] [[de:20. Dezember]] [[el:20 Δεκεμβρίου]] [[en:December 20]] [[eo:20-a de decembro]] [[es:20 de diciembre]] [[et:20. detsember]] [[eu:Abenduaren 20]] [[fi:20. joulukuuta]] [[fo:20. desember]] [[fr:20 décembre]] [[frp:20 dècembro]] [[fur:20 di Dicembar]] [[fy:20 desimber]] [[ga:20 Nollaig]] [[gl:20 de decembro]] [[he:20 בדצמבר]] [[hr:20. prosinca]] [[hu:December 20]] [[ia:20 de decembre]] [[id:20 Desember]] [[io:20 di decembro]] [[is:20. desember]] [[it:20 dicembre]] [[ja:12月20日]] [[jv:20 Desember]] [[ka:20 დეკემბერი]] [[ko:12월 20일]] [[ksh:20. Dezemmber]] [[ku:20'ê berfanbarê]] [[la:20 Decembris]] [[lb:20. Dezember]] [[lmo:20 12]] [[lt:Gruodžio 20]] [[mk:20 декември]] [[ms:20 Disember]] [[nap:20 'e dicembre]] [[nds-nl:20 december]] [[nl:20 december]] [[nn:20. desember]] [[no:20. desember]] [[nov:20 de desembre]] [[nrm:20 Dézembre]] [[oc:20 de decembre]] [[pam:Disiembri 20]] [[pl:20 grudnia]] [[pt:20 de Dezembro]] [[ro:20 decembrie]] [[ru:20 декабря]] [[scn:20 di dicèmmiru]] [[sco:20 December]] [[se:Juovlamánu 20.]] [[sh:20.12.]] [[simple:December 20]] [[sk:20. december]] [[sl:20. december]] [[sq:20 Dhjetor]] [[sr:20. децембар]] [[su:20 Désémber]] [[sv:20 december]] [[sw:20 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 20]] [[te:డిసెంబర్ 20]] [[th:20 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 20]] [[tr:20 Aralık]] [[tt:20. Dekäber]] [[uk:20 грудня]] [[vec:20 de diçenbre]] [[vi:20 tháng 12]] [[vls:20 december]] [[wa:20 di decimbe]] [[war:Disyembre 20]] [[zh:12月20日]] 2 दिसंबर 8640 42432 2007-01-11T13:27:16Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:2 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''2 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 336वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 337 वॉ) दिन है। साल में अभी और 29 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/2 बीबीसी पर यह दिन] [[af:2 Desember]] [[an:2 d'abiento]] [[ar:2 ديسمبر]] [[ast:2 d'avientu]] [[az:2 Dekabr]] [[be:2 сьнежня]] [[bg:2 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ২]] [[br:2 Kerzu]] [[bs:2. decembar]] [[ca:2 de desembre]] [[ceb:Disyembre 2]] [[co:2 di decembre]] [[cs:2. prosinec]] [[csb:2 gòdnika]] [[cv:Раштав, 2]] [[cy:2 Rhagfyr]] [[da:2. december]] [[de:2. Dezember]] [[el:2 Δεκεμβρίου]] [[en:December 2]] [[eo:2-a de decembro]] [[es:2 de diciembre]] [[et:2. detsember]] [[eu:Abenduaren 2]] [[fi:2. joulukuuta]] [[fo:2. desember]] [[fr:2 décembre]] [[frp:2 dècembro]] [[fur:2 di Dicembar]] [[fy:2 desimber]] [[ga:2 Nollaig]] [[gl:2 de decembro]] [[he:2 בדצמבר]] [[hr:2. prosinca]] [[hu:December 2]] [[hy:Դեկտեմբեր 2]] [[ia:2 de decembre]] [[id:2 Desember]] [[io:2 di decembro]] [[is:2. desember]] [[it:2 dicembre]] [[ja:12月2日]] [[jv:2 Desember]] [[ka:2 დეკემბერი]] [[ko:12월 2일]] [[ksh:2. Dezemmber]] [[ku:2'ê berfanbarê]] [[la:2 Decembris]] [[lb:2. Dezember]] [[lmo:02 12]] [[lt:Gruodžio 2]] [[mk:2 декември]] [[ms:2 Disember]] [[nap:2 'e dicembre]] [[nds-nl:2 december]] [[nl:2 december]] [[nn:2. desember]] [[no:2. desember]] [[nov:2 de desembre]] [[nrm:2 Dézembre]] [[oc:2 de decembre]] [[os:2 декабры]] [[pam:Disiembri 2]] [[pl:2 grudnia]] [[pt:2 de Dezembro]] [[ro:2 decembrie]] [[ru:2 декабря]] [[scn:2 di dicèmmiru]] [[sco:2 December]] [[se:Juovlamánu 2.]] [[sh:2.12.]] [[simple:December 2]] [[sk:2. december]] [[sl:2. december]] [[sq:2 Dhjetor]] [[sr:2. децембар]] [[su:2 Désémber]] [[sv:2 december]] [[sw:2 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 2]] [[te:డిసెంబర్ 2]] [[th:2 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 2]] [[tr:2 Aralık]] [[tt:2. Dekäber]] [[uk:2 грудня]] [[vec:2 de diçenbre]] [[vi:2 tháng 12]] [[wa:2 d' decimbe]] [[war:Disyembre 2]] [[zh:12月2日]] 19 दिसंबर 8641 42334 2007-01-11T06:21:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:19 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''19 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 353वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 354 वॉ) दिन है। साल में अभी और 12 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/19 बीबीसी पर यह दिन] [[af:19 Desember]] [[an:19 d'abiento]] [[ar:19 ديسمبر]] [[ast:19 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 19]] [[be:19 сьнежня]] [[bg:19 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৯]] [[br:19 Kerzu]] [[bs:19. decembar]] [[ca:19 de desembre]] [[ceb:Disyembre 19]] [[co:19 di decembre]] [[cs:19. prosinec]] [[csb:19 gòdnika]] [[cv:Раштав, 19]] [[cy:19 Rhagfyr]] [[da:19. december]] [[de:19. Dezember]] [[el:19 Δεκεμβρίου]] [[en:December 19]] [[eo:19-a de decembro]] [[es:19 de diciembre]] [[et:19. detsember]] [[eu:Abenduaren 19]] [[fi:19. joulukuuta]] [[fo:19. desember]] [[fr:19 décembre]] [[frp:19 dècembro]] [[fur:19 di Dicembar]] [[fy:19 desimber]] [[ga:19 Nollaig]] [[gl:19 de decembro]] [[he:19 בדצמבר]] [[hr:19. prosinca]] [[hu:December 19]] [[ia:19 de decembre]] [[id:19 Desember]] [[io:19 di decembro]] [[is:19. desember]] [[it:19 dicembre]] [[ja:12月19日]] [[jv:19 Desember]] [[ka:19 დეკემბერი]] [[ko:12월 19일]] [[ksh:19. Dezemmber]] [[ku:19'ê berfanbarê]] [[la:19 Decembris]] [[lb:19. Dezember]] [[lmo:19 12]] [[lt:Gruodžio 19]] [[mk:19 декември]] [[ms:19 Disember]] [[nap:19 'e dicembre]] [[nds-nl:19 december]] [[nl:19 december]] [[nn:19. desember]] [[no:19. desember]] [[nov:19 de desembre]] [[nrm:19 Dézembre]] [[oc:19 de decembre]] [[os:19 декабры]] [[pam:Disiembri 19]] [[pl:19 grudnia]] [[pt:19 de Dezembro]] [[ro:19 decembrie]] [[ru:19 декабря]] [[scn:19 di dicèmmiru]] [[sco:19 December]] [[se:Juovlamánu 19.]] [[sh:19.12.]] [[simple:December 19]] [[sk:19. december]] [[sl:19. december]] [[sq:19 Dhjetor]] [[sr:19. децембар]] [[su:19 Désémber]] [[sv:19 december]] [[sw:19 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 19]] [[te:డిసెంబర్ 19]] [[th:19 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 19]] [[tr:19 Aralık]] [[tt:19. Dekäber]] [[uk:19 грудня]] [[vec:19 de diçenbre]] [[vi:19 tháng 12]] [[wa:19 di decimbe]] [[war:Disyembre 19]] [[zh:12月19日]] 18 दिसंबर 8642 42340 2007-01-11T06:29:18Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:18 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''18 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 352वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 353 वॉ) दिन है। साल में अभी और 13 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/18 बीबीसी पर यह दिन] [[af:18 Desember]] [[an:18 d'abiento]] [[ar:18 ديسمبر]] [[ast:18 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 18]] [[be:18 сьнежня]] [[bg:18 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৮]] [[br:18 Kerzu]] [[bs:18. decembar]] [[ca:18 de desembre]] [[ceb:Disyembre 18]] [[co:18 di decembre]] [[cs:18. prosinec]] [[csb:18 gòdnika]] [[cv:Раштав, 18]] [[cy:18 Rhagfyr]] [[da:18. december]] [[de:18. Dezember]] [[el:18 Δεκεμβρίου]] [[en:December 18]] [[eo:18-a de decembro]] [[es:18 de diciembre]] [[et:18. detsember]] [[eu:Abenduaren 18]] [[fi:18. joulukuuta]] [[fo:18. desember]] [[fr:18 décembre]] [[frp:18 dècembro]] [[fur:18 di Dicembar]] [[fy:18 desimber]] [[ga:18 Nollaig]] [[gl:18 de decembro]] [[he:18 בדצמבר]] [[hr:18. prosinca]] [[hu:December 18]] [[ia:18 de decembre]] [[id:18 Desember]] [[io:18 di decembro]] [[is:18. desember]] [[it:18 dicembre]] [[ja:12月18日]] [[jv:18 Desember]] [[ka:18 დეკემბერი]] [[ko:12월 18일]] [[ksh:18. Dezemmber]] [[ku:18'ê berfanbarê]] [[la:18 Decembris]] [[lb:18. Dezember]] [[lmo:18 12]] [[lt:Gruodžio 18]] [[mk:18 декември]] [[ms:18 Disember]] [[nap:18 'e dicembre]] [[nds-nl:18 december]] [[nl:18 december]] [[nn:18. desember]] [[no:18. desember]] [[nov:18 de desembre]] [[nrm:18 Dézembre]] [[oc:18 de decembre]] [[os:18 декабры]] [[pam:Disiembri 18]] [[pl:18 grudnia]] [[pt:18 de Dezembro]] [[ro:18 decembrie]] [[ru:18 декабря]] [[scn:18 di dicèmmiru]] [[sco:18 December]] [[se:Juovlamánu 18.]] [[sh:18.12.]] [[simple:December 18]] [[sk:18. december]] [[sl:18. december]] [[sq:18 Dhjetor]] [[sr:18. децембар]] [[su:18 Désémber]] [[sv:18 december]] [[sw:18 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 18]] [[te:డిసెంబర్ 18]] [[th:18 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 18]] [[tr:18 Aralık]] [[tt:18. Dekäber]] [[uk:18 грудня]] [[vec:18 de diçenbre]] [[vi:18 tháng 12]] [[wa:18 di decimbe]] [[war:Disyembre 18]] [[zh:12月18日]] 17 दिसंबर 8643 42344 2007-01-11T06:34:38Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:17 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''17 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 351वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 352 वॉ) दिन है। साल में अभी और 14 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/17 बीबीसी पर यह दिन] [[af:17 Desember]] [[an:17 d'abiento]] [[ang:17 Gēolmōnaþ]] [[ar:17 ديسمبر]] [[ast:17 d'avientu]] [[az:17 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 17]] [[be:17 сьнежня]] [[bg:17 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৭]] [[br:17 Kerzu]] [[bs:17. decembar]] [[ca:17 de desembre]] [[ceb:Disyembre 17]] [[co:17 di decembre]] [[cs:17. prosinec]] [[csb:17 gòdnika]] [[cv:Раштав, 17]] [[cy:17 Rhagfyr]] [[da:17. december]] [[de:17. Dezember]] [[el:17 Δεκεμβρίου]] [[en:December 17]] [[eo:17-a de decembro]] [[es:17 de diciembre]] [[et:17. detsember]] [[eu:Abenduaren 17]] [[fi:17. joulukuuta]] [[fo:17. desember]] [[fr:17 décembre]] [[frp:17 dècembro]] [[fur:17 di Dicembar]] [[fy:17 desimber]] [[ga:17 Nollaig]] [[gl:17 de decembro]] [[he:17 בדצמבר]] [[hr:17. prosinca]] [[hu:December 17]] [[ia:17 de decembre]] [[id:17 Desember]] [[io:17 di decembro]] [[is:17. desember]] [[it:17 dicembre]] [[ja:12月17日]] [[jv:17 Desember]] [[ka:17 დეკემბერი]] [[ko:12월 17일]] [[ksh:17. Dezemmber]] [[ku:17'ê berfanbarê]] [[la:17 Decembris]] [[lb:17. Dezember]] [[lmo:17 12]] [[lt:Gruodžio 17]] [[mk:17 декември]] [[ms:17 Disember]] [[nap:17 'e dicembre]] [[nds:17. Dezember]] [[nds-nl:17 december]] [[nl:17 december]] [[nn:17. desember]] [[no:17. desember]] [[nov:17 de desembre]] [[nrm:17 Dézembre]] [[oc:17 de decembre]] [[os:17 декабры]] [[pam:Disiembri 17]] [[pl:17 grudnia]] [[pt:17 de Dezembro]] [[ro:17 decembrie]] [[ru:17 декабря]] [[scn:17 di dicèmmiru]] [[sco:17 December]] [[se:Juovlamánu 17.]] [[sh:17.12.]] [[simple:December 17]] [[sk:17. december]] [[sl:17. december]] [[sq:17 Dhjetor]] [[sr:17. децембар]] [[su:17 Désémber]] [[sv:17 december]] [[sw:17 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 17]] [[te:డిసెంబర్ 17]] [[th:17 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 17]] [[tr:17 Aralık]] [[tt:17. Dekäber]] [[uk:17 грудня]] [[vec:17 de diçenbre]] [[vi:17 tháng 12]] [[wa:17 di decimbe]] [[war:Disyembre 17]] [[zh:12月17日]] 16 दिसंबर 8644 42322 2007-01-11T05:17:43Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:16 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''16 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 350वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 351 वॉ) दिन है। साल में अभी और 15 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/16 बीबीसी पर यह दिन] [[af:16 Desember]] [[an:16 d'abiento]] [[ar:16 ديسمبر]] [[ast:16 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 16]] [[be:16 сьнежня]] [[bg:16 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৬]] [[br:16 Kerzu]] [[bs:16. decembar]] [[ca:16 de desembre]] [[ceb:Disyembre 16]] [[co:16 di decembre]] [[cs:16. prosinec]] [[csb:16 gòdnika]] [[cv:Раштав, 16]] [[cy:16 Rhagfyr]] [[da:16. december]] [[de:16. Dezember]] [[el:16 Δεκεμβρίου]] [[en:December 16]] [[eo:16-a de decembro]] [[es:16 de diciembre]] [[et:16. detsember]] [[eu:Abenduaren 16]] [[fa:۱۶ دسامبر]] [[fi:16. joulukuuta]] [[fo:16. desember]] [[fr:16 décembre]] [[frp:16 dècembro]] [[fur:16 di Dicembar]] [[fy:16 desimber]] [[ga:16 Nollaig]] [[gl:16 de decembro]] [[he:16 בדצמבר]] [[hr:16. prosinca]] [[hu:December 16]] [[ia:16 de decembre]] [[id:16 Desember]] [[io:16 di decembro]] [[is:16. desember]] [[it:16 dicembre]] [[ja:12月16日]] [[jv:16 Desember]] [[ka:16 დეკემბერი]] [[ko:12월 16일]] [[ksh:16. Dezemmber]] [[ku:16'ê berfanbarê]] [[la:16 Decembris]] [[lb:16. Dezember]] [[lmo:16 12]] [[lt:Gruodžio 16]] [[mk:16 декември]] [[ms:16 Disember]] [[nap:16 'e dicembre]] [[nds:16. Dezember]] [[nds-nl:16 december]] [[nl:16 december]] [[nn:16. desember]] [[no:16. desember]] [[nov:16 de desembre]] [[nrm:16 Dézembre]] [[oc:16 de decembre]] [[pam:Disiembri 16]] [[pl:16 grudnia]] [[pt:16 de Dezembro]] [[ro:16 decembrie]] [[ru:16 декабря]] [[scn:16 di dicèmmiru]] [[sco:16 December]] [[se:Juovlamánu 16.]] [[sh:16.12.]] [[simple:December 16]] [[sk:16. december]] [[sl:16. december]] [[sq:16 Dhjetor]] [[sr:16. децембар]] [[su:16 Désémber]] [[sv:16 december]] [[sw:16 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 16]] [[te:డిసెంబర్ 16]] [[th:16 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 16]] [[tr:16 Aralık]] [[tt:16. Dekäber]] [[uk:16 грудня]] [[vec:16 de diçenbre]] [[vi:16 tháng 12]] [[vls:16 december]] [[wa:16 di decimbe]] [[war:Disyembre 16]] [[zh:12月16日]] 15 दिसंबर 8645 42305 2007-01-11T03:58:11Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:15 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''15 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 349वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 350 वॉ) दिन है। साल में अभी और 16 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/15 बीबीसी पर यह दिन] [[af:15 Desember]] [[an:15 d'abiento]] [[ar:15 ديسمبر]] [[ast:15 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 15]] [[be:15 сьнежня]] [[bg:15 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৫]] [[br:15 Kerzu]] [[bs:15. decembar]] [[ca:15 de desembre]] [[ceb:Disyembre 15]] [[co:15 di decembre]] [[cs:15. prosinec]] [[csb:15 gòdnika]] [[cv:Раштав, 15]] [[cy:15 Rhagfyr]] [[da:15. december]] [[de:15. Dezember]] [[el:15 Δεκεμβρίου]] [[en:December 15]] [[eo:15-a de decembro]] [[es:15 de diciembre]] [[et:15. detsember]] [[eu:Abenduaren 15]] [[fa:۱۵ دسامبر]] [[fi:15. joulukuuta]] [[fo:15. desember]] [[fr:15 décembre]] [[frp:15 dècembro]] [[fur:15 di Dicembar]] [[fy:15 desimber]] [[ga:15 Nollaig]] [[gl:15 de decembro]] [[he:15 בדצמבר]] [[hr:15. prosinca]] [[hu:December 15]] [[ia:15 de decembre]] [[id:15 Desember]] [[io:15 di decembro]] [[is:15. desember]] [[it:15 dicembre]] [[ja:12月15日]] [[jv:15 Desember]] [[ka:15 დეკემბერი]] [[ko:12월 15일]] [[ksh:15. Dezemmber]] [[ku:15'ê berfanbarê]] [[la:15 Decembris]] [[lb:15. Dezember]] [[lmo:15 12]] [[lt:Gruodžio 15]] [[mk:15 декември]] [[ms:15 Disember]] [[nap:15 'e dicembre]] [[nds-nl:15 december]] [[nl:15 december]] [[nn:15. desember]] [[no:15. desember]] [[nov:15 de desembre]] [[nrm:15 Dézembre]] [[oc:15 de decembre]] [[pam:Disiembri 15]] [[pl:15 grudnia]] [[pt:15 de Dezembro]] [[ro:15 decembrie]] [[ru:15 декабря]] [[scn:15 di dicèmmiru]] [[sco:15 December]] [[se:Juovlamánu 15.]] [[simple:December 15]] [[sk:15. december]] [[sl:15. december]] [[sq:15 Dhjetor]] [[sr:15. децембар]] [[su:15 Désémber]] [[sv:15 december]] [[sw:15 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 15]] [[te:డిసెంబర్ 15]] [[tg:15 Декабр]] [[th:15 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 15]] [[tr:15 Aralık]] [[tt:15. Dekäber]] [[uk:15 грудня]] [[vec:15 de diçenbre]] [[vi:15 tháng 12]] [[wa:15 di decimbe]] [[war:Disyembre 15]] [[zh:12月15日]] 14 दिसंबर 8646 42306 2007-01-11T04:00:41Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:14 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''14 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 348वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 349 वॉ) दिन है। साल में अभी और 17 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/14 बीबीसी पर यह दिन] [[af:14 Desember]] [[an:14 d'abiento]] [[ar:14 ديسمبر]] [[ast:14 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 14]] [[be:14 сьнежня]] [[bg:14 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৪]] [[br:14 Kerzu]] [[bs:14. decembar]] [[ca:14 de desembre]] [[ceb:Disyembre 14]] [[co:14 di decembre]] [[cs:14. prosinec]] [[csb:14 gòdnika]] [[cv:Раштав, 14]] [[cy:14 Rhagfyr]] [[da:14. december]] [[de:14. Dezember]] [[el:14 Δεκεμβρίου]] [[en:December 14]] [[eo:14-a de decembro]] [[es:14 de diciembre]] [[et:14. detsember]] [[eu:Abenduaren 14]] [[fa:۱۴ دسامبر]] [[fi:14. joulukuuta]] [[fo:14. desember]] [[fr:14 décembre]] [[frp:14 dècembro]] [[fur:14 di Dicembar]] [[fy:14 desimber]] [[ga:14 Nollaig]] [[gl:14 de decembro]] [[he:14 בדצמבר]] [[hr:14. prosinca]] [[hu:December 14]] [[ia:14 de decembre]] [[id:14 Desember]] [[io:14 di decembro]] [[is:14. desember]] [[it:14 dicembre]] [[ja:12月14日]] [[jv:14 Desember]] [[ka:14 დეკემბერი]] [[ko:12월 14일]] [[ksh:14. Dezemmber]] [[ku:14'ê berfanbarê]] [[la:14 Decembris]] [[lb:14. Dezember]] [[lmo:14 12]] [[lt:Gruodžio 14]] [[mk:14 декември]] [[ms:14 Disember]] [[nap:14 'e dicembre]] [[nds:14. Dezember]] [[nds-nl:14 december]] [[nl:14 december]] [[nn:14. desember]] [[no:14. desember]] [[nov:14 de desembre]] [[nrm:14 Dézembre]] [[oc:14 de decembre]] [[pam:Disiembri 14]] [[pl:14 grudnia]] [[pt:14 de Dezembro]] [[ro:14 decembrie]] [[ru:14 декабря]] [[scn:14 di dicèmmiru]] [[sco:14 December]] [[se:Juovlamánu 14.]] [[simple:December 14]] [[sk:14. december]] [[sl:14. december]] [[sq:14 Dhjetor]] [[sr:14. децембар]] [[su:14 Désémber]] [[sv:14 december]] [[sw:14 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 14]] [[te:డిసెంబర్ 14]] [[th:14 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 14]] [[tr:14 Aralık]] [[tt:14. Dekäber]] [[uk:14 грудня]] [[vec:14 de diçenbre]] [[vi:14 tháng 12]] [[wa:14 di decimbe]] [[war:Disyembre 14]] [[zh:12月14日]] 13 दिसंबर 8647 42259 2007-01-11T02:32:23Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:13 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''13 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 347वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 348 वॉ) दिन है। साल में अभी और 18 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== * [[2001]]: [[भारतीय संसद पर हमला]] ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/13 बीबीसी पर यह दिन] [[af:13 Desember]] [[an:13 d'abiento]] [[ar:13 ديسمبر]] [[ast:13 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 13]] [[be:13 сьнежня]] [[bg:13 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১৩]] [[br:13 Kerzu]] [[bs:13. decembar]] [[ca:13 de desembre]] [[ceb:Disyembre 13]] [[co:13 di decembre]] [[cs:13. prosinec]] [[csb:13 gòdnika]] [[cv:Раштав, 13]] [[cy:13 Rhagfyr]] [[da:13. december]] [[de:13. Dezember]] [[el:13 Δεκεμβρίου]] [[en:December 13]] [[eo:13-a de decembro]] [[es:13 de diciembre]] [[et:13. detsember]] [[eu:Abenduaren 13]] [[fi:13. joulukuuta]] [[fiu-vro:13. joulukuu päiv]] [[fo:13. desember]] [[fr:13 décembre]] [[frp:13 dècembro]] [[fur:13 di Dicembar]] [[fy:13 desimber]] [[ga:13 Nollaig]] [[gl:13 de decembro]] [[he:13 בדצמבר]] [[hr:13. prosinca]] [[hu:December 13]] [[ia:13 de decembre]] [[id:13 Desember]] [[io:13 di decembro]] [[is:13. desember]] [[it:13 dicembre]] [[ja:12月13日]] [[jv:13 Desember]] [[ka:13 დეკემბერი]] [[ko:12월 13일]] [[ksh:13. Dezemmber]] [[ku:13'ê berfanbarê]] [[la:13 Decembris]] [[lb:13. Dezember]] [[lmo:13 12]] [[lt:Gruodžio 13]] [[mk:13 декември]] [[ms:13 Disember]] [[nap:13 'e dicembre]] [[nds-nl:13 december]] [[nl:13 december]] [[nn:13. desember]] [[no:13. desember]] [[nov:13 de desembre]] [[nrm:13 Dézembre]] [[oc:13 de decembre]] [[pam:Disiembri 13]] [[pl:13 grudnia]] [[pt:13 de Dezembro]] [[ro:13 decembrie]] [[ru:13 декабря]] [[scn:13 di dicèmmiru]] [[sco:13 December]] [[se:Juovlamánu 13.]] [[simple:December 13]] [[sk:13. december]] [[sl:13. december]] [[sq:13 Dhjetor]] [[sr:13. децембар]] [[su:13 Désémber]] [[sv:13 december]] [[sw:13 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 13]] [[te:డిసెంబర్ 13]] [[th:13 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 13]] [[tr:13 Aralık]] [[tt:13. Dekäber]] [[uk:13 грудня]] [[vec:13 de diçenbre]] [[vi:13 tháng 12]] [[wa:13 di decimbe]] [[war:Disyembre 13]] [[zh:12月13日]] 12 दिसंबर 8648 42246 2007-01-11T01:53:00Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:12 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''12 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 346वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 347 वॉ) दिन है। साल में अभी और 19 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/12 बीबीसी पर यह दिन] [[af:12 Desember]] [[an:12 d'abiento]] [[ar:12 ديسمبر]] [[ast:12 d'avientu]] [[bat-smg:Groude 12]] [[be:12 сьнежня]] [[bg:12 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১২]] [[br:12 Kerzu]] [[bs:12. decembar]] [[ca:12 de desembre]] [[ceb:Disyembre 12]] [[co:12 di decembre]] [[cs:12. prosinec]] [[csb:12 gòdnika]] [[cv:Раштав, 12]] [[cy:12 Rhagfyr]] [[da:12. december]] [[de:12. Dezember]] [[el:12 Δεκεμβρίου]] [[en:December 12]] [[eo:12-a de decembro]] [[es:12 de diciembre]] [[et:12. detsember]] [[eu:Abenduaren 12]] [[fi:12. joulukuuta]] [[fiu-vro:12. joulukuu päiv]] [[fo:12. desember]] [[fr:12 décembre]] [[frp:12 dècembro]] [[fur:12 di Dicembar]] [[fy:12 desimber]] [[ga:12 Nollaig]] [[gl:12 de decembro]] [[he:12 בדצמבר]] [[hr:12. prosinca]] [[hu:December 12]] [[ia:12 de decembre]] [[id:12 Desember]] [[io:12 di decembro]] [[is:12. desember]] [[it:12 dicembre]] [[ja:12月12日]] [[jv:12 Desember]] [[ka:12 დეკემბერი]] [[ko:12월 12일]] [[ksh:12. Dezemmber]] [[ku:12'ê berfanbarê]] [[la:12 Decembris]] [[lb:12. Dezember]] [[lmo:12 12]] [[lt:Gruodžio 12]] [[mk:12 декември]] [[ms:12 Disember]] [[nap:12 'e dicembre]] [[nds:12. Dezember]] [[nds-nl:12 december]] [[nl:12 december]] [[nn:12. desember]] [[no:12. desember]] [[nov:12 de desembre]] [[nrm:12 Dézembre]] [[oc:12 de decembre]] [[pam:Disiembri 12]] [[pl:12 grudnia]] [[pt:12 de Dezembro]] [[ro:12 decembrie]] [[ru:12 декабря]] [[scn:12 di dicèmmiru]] [[sco:12 December]] [[se:Juovlamánu 12.]] [[simple:December 12]] [[sk:12. december]] [[sl:12. december]] [[sq:12 Dhjetor]] [[sr:12. децембар]] [[su:12 Désémber]] [[sv:12 december]] [[sw:12 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 12]] [[te:డిసెంబర్ 12]] [[th:12 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 12]] [[tr:12 Aralık]] [[tt:12. Dekäber]] [[uk:12 грудня]] [[vec:12 de diçenbre]] [[vi:12 tháng 12]] [[vls:12 december]] [[wa:12 di decimbe]] [[war:Disyembre 12]] [[zh:12月12日]] 11 दिसंबर 8649 42240 2007-01-11T01:17:19Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:11 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''11 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 345वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 346 वॉ) दिन है। साल में अभी और 20 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== * [[1969]]: [[विश्वनाथन आनंद]] ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/11 बीबीसी पर यह दिन] [[af:11 Desember]] [[an:11 d'abiento]] [[ang:11 Gēolmōnaþ]] [[ar:11 ديسمبر]] [[ast:11 d'avientu]] [[az:11 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 11]] [[be:11 сьнежня]] [[bg:11 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১১]] [[br:11 Kerzu]] [[bs:11. decembar]] [[ca:11 de desembre]] [[ceb:Disyembre 11]] [[co:11 di decembre]] [[cs:11. prosinec]] [[csb:11 gòdnika]] [[cv:Раштав, 11]] [[cy:11 Rhagfyr]] [[da:11. december]] [[de:11. Dezember]] [[el:11 Δεκεμβρίου]] [[en:December 11]] [[eo:11-a de decembro]] [[es:11 de diciembre]] [[et:11. detsember]] [[eu:Abenduaren 11]] [[fi:11. joulukuuta]] [[fiu-vro:11. joulukuu päiv]] [[fo:11. desember]] [[fr:11 décembre]] [[frp:11 dècembro]] [[fur:11 di Dicembar]] [[fy:11 desimber]] [[ga:11 Nollaig]] [[gl:11 de decembro]] [[he:11 בדצמבר]] [[hr:11. prosinca]] [[hu:December 11]] [[ia:11 de decembre]] [[id:11 Desember]] [[io:11 di decembro]] [[is:11. desember]] [[it:11 dicembre]] [[ja:12月11日]] [[jv:11 Desember]] [[ka:11 დეკემბერი]] [[ko:12월 11일]] [[ksh:11. Dezemmber]] [[ku:11'ê berfanbarê]] [[la:11 Decembris]] [[lb:11. Dezember]] [[lmo:11 12]] [[lt:Gruodžio 11]] [[mk:11 декември]] [[ms:11 Disember]] [[nap:11 'e dicembre]] [[nds-nl:11 december]] [[nl:11 december]] [[nn:11. desember]] [[no:11. desember]] [[nov:11 de desembre]] [[nrm:11 Dézembre]] [[oc:11 de decembre]] [[pam:Disiembri 11]] [[pl:11 grudnia]] [[pt:11 de Dezembro]] [[ro:11 decembrie]] [[ru:11 декабря]] [[scn:11 di dicèmmiru]] [[sco:11 December]] [[se:Juovlamánu 11.]] [[simple:December 11]] [[sk:11. december]] [[sl:11. december]] [[sq:11 Dhjetor]] [[sr:11. децембар]] [[su:11 Désémber]] [[sv:11 december]] [[sw:11 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 11]] [[te:డిసెంబర్ 11]] [[th:11 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 11]] [[tr:11 Aralık]] [[tt:11. Dekäber]] [[uk:11 грудня]] [[vec:11 de diçenbre]] [[vi:11 tháng 12]] [[wa:11 di decimbe]] [[war:Disyembre 11]] [[zh:12月11日]] 10 दिसंबर 8650 42232 2007-01-11T00:49:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:10 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''10 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 344वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 345 वॉ) दिन है। साल में अभी और 21 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/10 बीबीसी पर यह दिन] [[af:10 Desember]] [[an:10 d'abiento]] [[ar:10 ديسمبر]] [[ast:10 d'avientu]] [[az:10 Dekabr]] [[bat-smg:Groude 10]] [[be:10 сьнежня]] [[bg:10 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১০]] [[br:10 Kerzu]] [[bs:10. decembar]] [[ca:10 de desembre]] [[ceb:Disyembre 10]] [[co:10 di decembre]] [[cs:10. prosinec]] [[csb:10 gòdnika]] [[cv:Раштав, 10]] [[cy:10 Rhagfyr]] [[da:10. december]] [[de:10. Dezember]] [[el:10 Δεκεμβρίου]] [[en:December 10]] [[eo:10-a de decembro]] [[es:10 de diciembre]] [[et:10. detsember]] [[eu:Abenduaren 10]] [[fi:10. joulukuuta]] [[fiu-vro:10. joulukuu päiv]] [[fo:10. desember]] [[fr:10 décembre]] [[frp:10 dècembro]] [[fur:10 di Dicembar]] [[fy:10 desimber]] [[ga:10 Nollaig]] [[gl:10 de decembro]] [[he:10 בדצמבר]] [[hr:10. prosinca]] [[hu:December 10]] [[hy:Դեկտեմբեր 10]] [[ia:10 de decembre]] [[id:10 Desember]] [[io:10 di decembro]] [[is:10. desember]] [[it:10 dicembre]] [[ja:12月10日]] [[jv:10 Desember]] [[ka:10 დეკემბერი]] [[ko:12월 10일]] [[ksh:10. Dezemmber]] [[ku:10'ê berfanbarê]] [[la:10 Decembris]] [[lb:10. Dezember]] [[lmo:10 12]] [[lt:Gruodžio 10]] [[mk:10 декември]] [[ms:10 Disember]] [[nap:10 'e dicembre]] [[nds-nl:10 december]] [[nl:10 december]] [[nn:10. desember]] [[no:10. desember]] [[nov:10 de desembre]] [[nrm:10 Dézembre]] [[oc:10 de decembre]] [[pam:Disiembri 10]] [[pl:10 grudnia]] [[pt:10 de Dezembro]] [[ro:10 decembrie]] [[ru:10 декабря]] [[scn:10 di dicèmmiru]] [[sco:10 December]] [[se:Juovlamánu 10.]] [[simple:December 10]] [[sk:10. december]] [[sl:10. december]] [[sq:10 Dhjetor]] [[sr:10. децембар]] [[su:10 Désémber]] [[sv:10 december]] [[sw:10 Desemba]] [[ta:டிசம்பர் 10]] [[te:డిసెంబర్ 10]] [[th:10 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 10]] [[tr:10 Aralık]] [[tt:10. Dekäber]] [[uk:10 грудня]] [[vec:10 de diçenbre]] [[vi:10 tháng 12]] [[vls:10 december]] [[wa:10 di decimbe]] [[war:Disyembre 10]] [[zh:12月10日]] 1 दिसंबर 8651 42362 2007-01-11T07:58:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nds-nl:1 december]] {{दिसंबर कैलंडर{{CURRENTYEAR}}}} '''1 दिसंबर''' [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के अनुसार वर्ष का 335वॉ ([[लीप वर्ष]] मे 336 वॉ) दिन है। साल में अभी और 30 दिन बाकी है। ==प्रमुख घटनाएँ== ==जन्म== ==निधन== ==बाहरी कडियाँ== * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/december/1 बीबीसी पर यह दिन] [[af:1 Desember]] [[an:1 d'abiento]] [[ar:1 ديسمبر]] [[ast:1 d'avientu]] [[be:1 сьнежня]] [[bg:1 декември]] [[bpy:ডিসেম্বর ১]] [[br:1añ Kerzu]] [[bs:1. decembar]] [[ca:1 de desembre]] [[ceb:Disyembre 1]] [[co:1 di decembre]] [[cs:1. prosinec]] [[csb:1 gòdnika]] [[cv:Раштав, 1]] [[cy:1 Rhagfyr]] [[da:1. december]] [[de:1. Dezember]] [[el:1 Δεκεμβρίου]] [[en:December 1]] [[eo:1-a de decembro]] [[es:1 de diciembre]] [[et:1. detsember]] [[eu:Abenduaren 1]] [[fi:1. joulukuuta]] [[fiu-vro:1. joulukuu päiv]] [[fo:1. desember]] [[fr:1er décembre]] [[frp:1ér dècembro]] [[fur:1 di Dicembar]] [[fy:1 desimber]] [[ga:1 Nollaig]] [[gd:1 an Dùbhlachd]] [[gl:1 de decembro]] [[he:1 בדצמבר]] [[hr:1. prosinca]] [[hu:December 1]] [[hy:Դեկտեմբեր 1]] [[ia:1 de decembre]] [[id:1 Desember]] [[io:1 di decembro]] [[is:1. desember]] [[it:1 dicembre]] [[ja:12月1日]] [[jv:1 Desember]] [[ka:1 დეკემბერი]] [[kn:ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧]] [[ko:12월 1일]] [[ksh:1. Dezemmber]] [[ku:1'ê berfanbarê]] [[la:1 Decembris]] [[lb:1. Dezember]] [[lmo:01 12]] [[lt:Gruodžio 1]] [[mk:1 декември]] [[ml:ഡിസംബര്‍ 1]] [[ms:1 Disember]] [[nap:1 'e dicembre]] [[nds-nl:1 december]] [[nl:1 december]] [[nn:1. desember]] [[no:1. desember]] [[nov:1 de desembre]] [[nrm:1 Dézembre]] [[oc:1èr de decembre]] [[os:1 декабры]] [[pam:Disiembri 1]] [[pl:1 grudnia]] [[pt:1 de Dezembro]] [[ro:1 decembrie]] [[ru:1 декабря]] [[scn:1 di dicèmmiru]] [[sco:1 December]] [[se:Juovlamánu 1.]] [[simple:December 1]] [[sk:1. december]] [[sl:1. december]] [[sq:1 Dhjetor]] [[sr:1. децембар]] [[su:1 Désémber]] [[sv:1 december]] [[sw:1 Desemba]] [[te:డిసెంబర్ 1]] [[th:1 ธันวาคม]] [[tl:Disyembre 1]] [[tr:1 Aralık]] [[tt:1. Dekäber]] [[uk:1 грудня]] [[vec:1 de diçenbre]] [[vi:1 tháng 12]] [[vls:1 december]] [[wa:1î d' decimbe]] [[war:Disyembre 1]] [[zh:12月1日]] ग्रेगोरी कैलंडर 8652 40155 2006-12-28T16:08:35Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[sw:Kalenda ya Gregori]] Modifying: [[zh:格里曆]] '''ग्रेगोरी कैलंडर''',दुनिया में लगभग हर जगह उपयोग किया जाने वाला [[कैलंडर]] या [[तिथिपत]]्र है। यह [[जुलियन कैलंडर]] का रुपातंरण है। ग्रेगोरी कैलंडर की मूल इकाई [[दिन]] होते है। 365 या 366 दिनों का एक [[वर्ष]] होता है। सुर्य पर आधारित पञ्चांग हर 146,097 दिनो बाद दोहराया जाता हैं। इसे 400 वर्षो मे बाँटा गया है, और यह 20871 [[हफ़्ता।हफ़्तो]] ( 7 दिनों) के बराबर भी होता है। इन 400 वर्षो में 303 वर्ष आम वर्ष होते है, जिनमे 365 दिन होते है। और 97 [[लीप वर्ष]] होते है, जिनमे 366 दिन होते है। इस प्रकार हर साल मे 365 दिन, 5 [[घंटा।घंटे]], 49 [[मिनट]] और 12 [[सेकंड]] होते है। === महिनो के नाम और दिन === {| class="wikitable" ! सं. || नाम || दिन |- | 1 || [[जनवरी]] || 31 |- | 2 || [[फरवरी]] || 28 or 29 |- | 3 || [[मार्च]] || 31 |- | 4 || [[अप्रैल]] || 30 |- | 5 || [[मई]] || 31 |- | 6 || [[जून]] || 30 |- | 7 || [[जुलाई]] || 31 |- | 8 || [[अगस्त]] || 31 |- | 9 || [[सितंबर]] || 30 |- | 10 || [[अक्तूबर]] || 31 |- | 11 || [[नवंबर]] || 30 |- | 12 || [[दिसंबर]] || 31 |} [[श्रेणी:कैलंडर]] [[af:Gregoriaanse kalender]] [[als:Gregorianischer Kalender]] [[ang:Gregorisc gerīmbōc]] [[ar:تقويم ميلادي]] [[be:Грэгарыянскі каляндар]] [[bg:Григориански календар]] [[bn:গ্রেগরিয়ান বর্ষপঞ্জী]] [[bpy:গ্রেগরিয়ান পাঞ্জী]] [[br:Deiziadur gregorian]] [[bs:Gregorijanski kalendar]] [[ca:Calendari gregorià]] [[ceb:Kalendaryong Gregoryano]] [[cs:Gregoriánský kalendář]] [[csb:Gregorijansczi kalãdôrz]] [[cy:Calendr Gregori]] [[da:Gregorianske kalender]] [[de:Gregorianischer Kalender]] [[el:Γρηγοριανό ημερολόγιο]] [[en:Gregorian calendar]] [[eo:Gregoria kalendaro]] [[es:Calendario gregoriano]] [[et:Gregoriuse kalender]] [[eu:Egutegi gregoriotar]] [[fa:تقویم گرگوری]] [[fi:Gregoriaaninen kalenteri]] [[fo:Gregorianski kalendarin]] [[fr:Calendrier grégorien]] [[fur:Calendari Gregorian]] [[fy:Gregoriaanske kalinder]] [[gl:Calendario gregoriano]] [[he:הלוח הגרגוריאני]] [[hr:Gregorijanski kalendar]] [[hu:Gergely-naptár]] [[id:Kalender Gregorian]] [[ilo:Calendario a Gregorian]] [[io:Gregoriana kalendario]] [[is:Gregoríska tímatalið]] [[it:Calendario gregoriano]] [[ja:グレゴリオ暦]] [[jv:Kalendher Gregorian]] [[ka:გრიგორიანული კალენდარი]] [[ko:그레고리력]] [[kw:Calans gregorek]] [[la:Calendarium Gregorianum]] [[lb:Gregorianesche Kalenner]] [[li:Gregoriaanse kalender]] [[lt:Grigaliaus kalendorius]] [[mk:Грегоријански календар]] [[ms:Kalendar Gregory]] [[nap:Calannario greguriano]] [[nds-nl:Gregoriaanse kelender]] [[nl:Gregoriaanse kalender]] [[nn:Den gregorianske kalenderen]] [[no:Gregoriansk kalender]] [[nrm:Calendri grégorian]] [[oc:Calendièr gregorian]] [[pl:Kalendarz gregoriański]] [[pt:Calendário gregoriano]] [[ro:Calendarul gregorian]] [[ru:Григорианский календарь]] [[se:Gregoriánalaš kaleandar]] [[simple:Gregorian calendar]] [[sk:Gregoriánsky kalendár]] [[sl:Gregorijanski koledar]] [[sr:Грегоријански календар]] [[sv:Gregorianska kalendern]] [[sw:Kalenda ya Gregori]] [[ta:கிரெகொரியின் நாட்காட்டி]] [[th:ปฏิทินเกรกอเรียน]] [[tl:Kalendaryong Gregorian]] [[tr:Gregoryen takvimi]] [[uk:Григоріанський календар]] [[uz:Grigori taqvimi]] [[vi:Lịch Gregory]] [[wa:Calindrî grigoryin]] [[zh:格里曆]] [[zh-min-nan:Gregorius Le̍k-hoat]] विकिपीडिया:मुखपृष्ठ 8653 44693 2007-01-21T08:42:33Z Wolf 886 <p style= "border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; color: black; margin-bottom: 0.5em; padding: 0.2em;text-align:center">'''यह विकसित होता पन्ना आने वाले दिनो मे हिंदी विकिपीडिया का मुखपृष्ठ होगा। इसके कलेवर पर आपके सुझाव आमंत्रित है।'''</p> ---------------------------------------------------------------------------------------------- <div class="mainpage" id="HideTitle" style="width:100%; min-width:600px;"> <!-- इंट्रोडाक्शन शुरु --> {|style="width:100%;margin-top:+.7em;background-color:#FFFCD5;border:1px solid #FFCC99" {{मुख्य पृष्ठ स्वागतम}} |} <!-- लेफ़्ट-कॉलम शुरु --> {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:60%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- निर्वाचित लेख शुरु --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#faf5ff" ! <p style="margin:0;background-color:#f2e0ce;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Crystal_Clear_filesystem_services.png|25px|]] निर्वाचित लेख</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख}} |- |style="color:#000"| |- <!-- निर्वाचित लेख शेष / क्या आप जानते है शुरु --> ! <p style="margin:0;background-color:#ddcef2;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #afa3bf;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Icon_apps_query.svg|25px]] क्या आप जानते है?</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ क्या आप जानते है}} |- <!-- क्या आप जानते है शेष / ताज़ी घटनाएँ शुरु --> ! <p style="margin:0;background:#f2e0ce;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;color:#000;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Nuvola apps kalarm.png|25px]] ताज़ी घटनाएँ</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ}} |- <!-- ताज़ी घटनाएँ शेष / निर्वाचित तस्वीर शुरु --> ! <p style="margin:0;background:#ddcef2;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #afa3bf;text-align:left;color:#000;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Nuvola apps package graphics.png|25px]] निर्वाचित तस्वीर</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ निर्वाचित तस्वीर}} |- <!-- निर्वाचित तस्वीर शेष / आवश्यक लेख सुची --> |style="color:#000"| |} <!-- राइट कॉलम शुरु --> |class="MainPageBG" style="width:52%;border:1px solid #cedff2;background-color:#f5faff;vertical-align:top"| <!-- टॉपिक सूची शुरु --> {{मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची}} |style="color:#000"| |- |- |style="color:#000"| |- |} |} <!-- राइट कॉलम शेष --> <!--अनुक्रमणिका --> {|style="width:100%;margin-top:+.7em;background-color:#cedff2;border:1px solid #a3b0bf" {{विकि अनुक्रमणिका}} |} <!-- अवश्यक लेख सूची शुरु --> {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:45%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- आवश्यक लेख शुरु --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#faf5ff" ! <h2 style="margin:0;background-color:#f2e0ce;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Crystal Clear app khelpcenter.png|25px|]] आवश्यक लेख सूची</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ अवश्यक लेख सूची}} |- |style="color:#000"| |} <!-- राइट कॉलम शुरु --> |class="MainPageBG" style="width:45%;border:1px solid #cedff2;background-color:#f5faff;vertical-align:top"| <!-- टॉपिक सूची शुरु --> {| width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#f5faff" ! <h2 style="margin:0;background-color:#cedff2;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #a3b0bf;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Wiki letter w.svg|25px|]] विकिपीडिया अन्य भाषाओं में</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ विकिपीडिया अन्य भाषाओं में}} |- |} |} {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:55%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- विकिपीडिया के बन्धु प्रकल्प --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#fffaf5" ! <h2 style="margin:0;background-color:#FFFCD5;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #FFCC99;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Wikimedia-logo.svg|25px|]] विकिपीडिया के बन्धु प्रकल्प</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ बन्धु प्रकल्प}} <!-- आन्तर्विकि कड़ियाँ --> [[als:]] [[ak:]] [[ar:]] [[as:]] [[bg:]] [[bh:]] [[bn:]] [[bpy:]] [[bs:]] [[ca:]] [[cs:]] [[da:]] [[de:]] [[el:]] [[eo:]] [[en:]] [[es:]] [[fi:]] [[fr:]] [[fy:]] [[gu:]] [[he:]] [[hr:]] [[hu:]] [[io:]] [[it:]] [[ja:]] [[ko:]] [[kn:]] [[ks:]] [[ku:]] [[lb:]] [[ml:]] [[mr:]] [[nds:]] [[ne:]] [[new:]] [[nl:]] [[no:]] [[or:]] [[pa:]] [[pl:]] [[pt:]] [[ro:]] [[ru:]] [[sa:]] [[sd:]] [[sk:]] [[sl:]] [[sr:]] [[sv:]] [[ta:]] [[te:]] [[tr:]] [[ur:]] [[uk:]] [[vi:]] [[zh:]] गोविन्द चन्द्र पाण्डे 8654 36094 2006-11-23T17:12:02Z 68.105.36.144 '''गोविन्द चन्द्र पाण्डे''' [[उत्तराखण्ड]] प्रान्त के मूल निवासी हैं। उनका जन्म १९२३ में [[प्रयाग]] ([[इलाहाबाद]]) में हुआ। वह एक लेखक और [[भारत]] के प्राचीन [[इतिहास]] के प्रमुख विद्वान हैं। उन्होंने [[वेद]]काल और बौद्धकाल पर बहुत कार्य किया है, और इन विषयों पर कई ग्रन्थ लिखे हैं। वह इतिहास, संस्कृति और दर्शन के सुविख्यात चिन्तक हैं। वह राजस्थान एवं इलाहाबाद विश्वविद्यालय में इतिहास के आचार्य और विश्वविद्यालय-कुलपति रह चुके हैं। वह [[इलाहाबाद संग्रहालय समिति]] और [[भारतीय उच्च अध्ययन संस्थान शिमला]] के अध्यक्ष रहे हैं। वैदिक संस्कृति, धर्म, दर्शन और विज्ञान की अधुनातन-सामग्री के विश्लेषन में आधुनिक पाश्चात्य एवं पारम्मपरिक दोनों प्रकार की व्याख्याओं की समन्वित समीक्षा ''वैदिक संस्कृति'' में की गयी है। ==ग्रन्थ== *''बौद्ध धर्म के विकास का इतिहास'' *''अपोहसिद्धि'' *''न्यायबिन्दु'' *''मूल्य मीमांसा'' *''[[वैदिक संस्कृति]]'' *''Studies in the Origins of Buddhism'' *''The Meaning and Process of Culture'' *''Life and Thought of Sankaracharya'' [[en:Govind Chandra Pande]] [[sa:गोविन्द चन्द्र पाण्डे]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] बृज मोहन पाण्डे 8655 31749 2006-10-21T11:20:25Z धवलगिरि 820 '''बृज मोहन पाण्डे''' का जन्म १९३८ में हुआ। वह एक लेखक और पुरातत्त्वविद् हैं। उन्होंने भारत के विभिन्न क्षेत्रों में अनेक पुरातात्विक स्थलों का अन्वेषण एवं उत्खनन किया है। ==ग्रन्थ== *'''पुरातत्त्व प्रसंग''' (१९९२) ब्रज बासी लाल 8656 31752 2006-10-21T11:37:26Z धवलगिरि 820 '''ब्रज बासी लाल''' का जन्म १९२१ में [[झान्सी]] में हुआ। वह भारत के विख्यात पुरातत्त्वविद् हैं। उन्होंने भारत के विभिन्न क्षेत्रों में अनेक पुरातात्विक स्थलों का अन्वेषण एवं उत्खनन किया है। ==ग्रन्थ== *The Earliest Civilization of South Asia (1997) *India 1947-1997: New Light on the Indus Civilization (1998) *Lal, B.B., (1984) Frontiers of the Indus Civilization.1984. * Lal, B.B. 2005. The Homeland of the Aryans. Evidence of Rigvedic Flora and Fauna & Archaeology, New Delhi, Aryan Books International. *Lal, B.B. 2002. The Saraswati Flows on: the Continuity of Indian Culture. New Delhi: Aryan Books International [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[en:B.B. Lal]] चित्र:SubhashKak.jpg 8657 31753 2006-10-21T11:46:42Z धवलगिरि 820 Subhash Kak public domain picture from LSU {http://www.lsu.edu]] Subhash Kak public domain picture from LSU {http://www.lsu.edu]] विष्णु श्रीधर वाकङ्कर 8658 31760 2006-10-21T12:28:28Z धवलगिरि 820 '''विष्णु श्रीधर वाकङ्कर''' (1919-1988) भारत के एक प्रमुख पुरातत्वविद् थे। उन्होंने भोपाल के निकट भीमबेटका [[:en:Bhimbetka]] के प्राचीन शिलाचित्रों का अन्वेषण किया। अनुमान है कि यह चित्र ४०,००० वर्ष पुरानें हैं। ==बाह्य कडियां== *[http://www.kamat.com/kalranga/people/pioneers/wakankar.htm विष्णु श्रीधर वाकङ्कर साक्षात्कार] *[http://www.kamat.com/kalranga/rockpain/betaka.htm भीमबेटका के शिलाचित्र] *[http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=925 UNESCO page] [[en:V. S. Wakankar]] रघुवंश 8659 32765 2006-10-27T14:47:14Z Gk awadhiya 602 लेख का विस्तार किया। रघुवंश [[महाकवि कालिदास]] रचित [[महाकाव्य]] है। इस [[महाकाव्य]] में उन्नीस सर्ग हैं जिनमें [[रघुकुल]] के [[इतिहास]] का वर्णन किया गया है। महाराज [[रघु]] के प्रताप से उनके कुल का नाम [[रघुकुल]] पड़ा। [[रघुकुल]] में ही [[मर्यादापुतरुषोत्तम]] [[राम]] का जन्म हुआ था। रघुवंश के अनुसार [[रघु]] [[रघुकुल]] के द्वितीय राजा हैं, उनके पिता [[दिलीप]] उस वंश के प्रथम राजा थे। उन्नीस सर्गों में [[महाकवि कालिदास]] ने राज [[दिलीप]], उनके पुत्र [[रघु]], [[रघु]] के पुत्र [[अज]], [[अज]] के पुत्र [[दशरथ]], [[दशरथ]] के पुत्र [[राम]] तथा [[राम]] के पुत्र [[लव]] और [[कुश]] के चरित्र का वर्णन किया है। [[कुमार सम्भव]] और [[अभिज्ञान शाकुन्तलम्]] [[महाकवि कालिदास]] की अन्य प्रमुख रचनाएँ हैं। ---- '''अन्य संदर्भ''' उपरोक्त जानकारी [[कालिदास]] के [[महाकाव्य]] रघुवंश के अनुसार है किन्तु रघुवंश नाम पड़ने के पहले इस वंश का नाम इक्ष्वाकु वंश था। [[वाल्मीकि रामायण]] के अनुसार इक्ष्वाकु वंश की पूरी वंशावली इस प्रकार है - "आदि रूप ब्रह्मा जी से मरीचि का जन्म हुआ। मरीचि के पुत्र कश्यप हुये। कश्यप के विवस्वान और विवस्वान के वैवस्वतमनु हुये। वैवस्वतमनु के पुत्र इक्ष्वाकु हुये। इक्ष्वाकु ने अयोध्या को अपनी राजधानी बनाया और इस प्रकार इक्ष्वाकु कुल की स्थापना की। इक्ष्वाकु के पुत्र कुक्षि हुये। कुक्षि के पुत्र का नाम विकुक्षि था। विकुक्षि के पुत्र बाण और बाण के पुत्र अनरण्य हुये। अनरण्य से पृथु और पृथु और पृथु से त्रिशंकु का जन्म हुआ। त्रिशंकु के पुत्र धुन्धुमार हुये। धुन्धुमार के पुत्र का नाम युवनाश्व था। युवनाश्व के पुत्र मान्धाता हुये और मान्धाता से सुसन्धि का जन्म हुआ। सुसन्धि के दो पुत्र हुये - ध्रुवसन्धि एवं प्रसेनजित। ध्रुवसन्धि के पुत्र भरत हुये। भरत के पुत्र असित हुये और असित के पुत्र सगर हुये। सगर के पुत्र का नाम असमंज था। असमंज के पुत्र अंशुमान तथा अंशुमान के पुत्र दिलीप हुये। दिलीप के पुत्र भगीरथ हुये, इन्हीं भगीरथ ने अपनी तपोबल से गंगा को पृथ्वी पर लाया। भगीरथ के पुत्र ककुत्स्थ और ककुत्स्थ के पुत्र रघु हुये। रघु के अत्यंत तेजस्वी और पराक्रमी नरेश होने के कारण उनके बाद इस वंश का नाम रघुवंश हो गया। रघु के पुत्र प्रवृद्ध हुये जो एक शाप के कारण राक्षस हो गये थे, इनका दूसरा नाम कल्माषपाद था। प्रवृद्ध के पुत्र शंखण और शंखण के पुत्र सुदर्शन हुये। सुदर्शन के पुत्र का नाम अग्निवर्ण था। अग्निवर्ण के पुत्र शीघ्रग और शीघ्रग के पुत्र मरु हुये। मरु के पुत्र प्रशुश्रुक और प्रशुश्रुक के पुत्र अम्बरीष हुये। अम्बरीष के पुत्र का नाम नहुष था। नहुष के पुत्र ययाति और ययाति के पुत्र नाभाग हुये। नाभाग के पुत्र का नाम अज था। अज के पुत्र दशरथ हुये और दशरथ के चार पुत्र रामचन्द्र, भरत, लक्ष्मण और शत्रघ्न हुये।" उपरोक्त वर्णन [[वाल्मीकि रामायण]] में [[राम]] के विवाह प्रसंग से उद्धृत किया गया है। ==यह भी देखे== * [[रामायण]] [[sa:रघुवंश]] जीढोग़ बागस ओका 8661 32828 2006-10-28T02:15:21Z Bakaman 634 links '''जीढोग़ बागस ओका''' (1921-2002) [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] सुधारक [[इंडोनेशिया]] में. इस औरत इंडोनेशिया में सब से बड़ा हिन्दू धर्म गुरू था. 1960 में [[पिरशाढ हिंदु धर्म]] इंडोनेशिया शुरू कीया. [http://www.tokohindonesia.com/ensiklopedi/g/gedong-bagus-oka/index.shtml] [[en:Gedong Bagus Oka]] [[id:Gedong Bagus Oka]] उत्तर अमेरिका 8664 31792 2006-10-22T01:27:14Z Walker563 822 [[मेक्सीको]] सोवियत संघ 8665 31794 2006-10-22T01:33:34Z 83.248.178.91 * [http://www.azlink.info Azerbaijan Links] * [http://gallery.azlink.info Azerbaijan Photo Gallery] हिन्दु 8667 31809 2006-10-22T04:01:32Z Taxman 345 misspelling redirect #REDIRECT [[हिन्दू धर्म]] हिंदु 8668 31810 2006-10-22T04:01:48Z Taxman 345 misspelling redirect #REDIRECT [[हिन्दू धर्म]] चित्र:Paneer.jpg 8669 31831 2006-10-22T05:01:47Z Walker563 822 पनीर पनीर ओड़िया 8676 31840 2006-10-22T05:10:37Z Matra 768 {{substub}} '''ओड़िया''' [[भारत]] की एक प्रमुख [[भाषा]] है. {{substub}} पनीर 8677 32124 2006-10-24T17:27:53Z Taxman 345 -hi: == पनीर == '''सामग्री''' १ लीटर [[दूध]]<br> १ नींबु<br> छोटा मलमल का [[कपडा]]।<br> '''विधि''' [[चित्र:Paneer.jpg|right|250px|thumb|पनीर]] * दूध को मोटे तले वाले बर्तन मे ऊबालें। दूध उबलने पर आँच धीमी कर दें।<br> * दूध में नींबु निचोडें। नींबु निचोडतेही दूध [[फट]] जाऐगा।<br> * इस दूध को तब तक ऊबालें जब तक की वो जम जाए और पानी का रंग पीला हो जाऐ।<br> * दूध को [[चम्मच]] से हिलातें रहें ताकी वो बर्तन के तले को ना चिपके।<br> * दूध को अब आँच से उतार दें और मलमल के कपडे से [[छान]] ले।<br> * जमे हुऐ दूध को कपङे मे १ घंटे के लिए लटकाके रखें।<br> * पानी पुरा निकल जाने पर जो गाङा समुह बचा हैं वो पनीर हैं।<br> * इसे छोटे [[चौकन]] टुकडो में काट ले।<br> [[en:Paneer]] [[de:Panir]] [[fr:Panir]] [[en:Paneer]] [[es:Paneer]] [[ja:パニール]] [[nn:Panír]] [[pt:Paneer]] चित्र:Mangoes.jpg 8678 31851 2006-10-22T07:41:43Z Walker563 822 आम एक फल आम एक फल चित्र:स.jpg 8679 31858 2006-10-22T08:01:59Z Walker563 822 चित्र:सिंहगड.jpg 8680 31859 2006-10-22T08:04:27Z Walker563 822 Singhgad Fort Pune Singhgad Fort Pune डार्क प्रॉजेक्ट 8681 31866 2006-10-22T09:44:43Z Amitprabhakar 683 [[डार्क प्रॉजेक्ट]] एक भारतीय संगीत ग्रूप है । ==सदस्य== *सौविक बिश्वास *सुदीप्तो बिश्वास *लामा *अरुनाभ चक्रवर्ती ==कृतियां== ===एक्सटेन्डेड प्ले=== वर्ष 2005 में इनकी प्रथम कृतियां एक एक्सटेन्डेड प्ले के रूप मेंे रिलीज़ हुई । इसमें 6 गाने थे - *द प्रोलॉग *ड्रेंच्ड *माइ लास्ट क्राइम *रिकंस्ट्रक्ट *वॉकिंग अगेन (2 भावों में ) *ऎपीलॉग == कड़ियां== *[http://members.lycos.co.uk/darkproject|आधिकारिक अन्तरजाल क्षेत्र] *[http://members.lycos.co.uk/sauvikbiswas|सौविक बिश्वास का मुखपृष्ठ] [[en:Dark Project]] [[श्रेणी:भारतीय संगीत]] शुक्र 8682 31873 2006-10-22T15:09:25Z Matra 768 {{substub}} '''शुक्र''' छठा सबसे बङा ग्रह है. इसका परिक्रमा पथ 108¸200¸000 किलोमीटर लम्बा है. इसका व्यास 12¸103•6 किलोमीटर है. {{substub}} बुध 8683 31872 2006-10-22T15:09:02Z Matra 768 {{substub}} '''बुध''' आकार में प्‍लूटो के बाद सबसे छोटा ग्रह हैं. यह लोहे और जस्ते का बना हुआ हैं. यह अपने परिक्रमा पथ पर २९ मील प्रति क्षण की गति से चक्‍कार लगाता हैं {{substub}} शनि 8684 31871 2006-10-22T15:08:23Z Matra 768 {{substub}} '''शनि''' [[वृहस्पति]] के बाद सबसे बङा ग्रह हैं. इसका परिक्रमा पथ 1¸429¸400¸00 किलोमीटर लम्बा है. यह ग्रह 120¸536 किलोमीटर चौङा और 108¸728 लम्बा हैं. {{substub}} स्वीडेन की समाजिक जनवादी मजदूर पार्टी 8685 32471 2006-10-26T11:52:18Z Soman 638 '''स्वीडेन की समाजिक जनवादी मजदूर पार्टी''' (''Sveriges Socialdemokratiska Arbetarparti'') [[स्वीडेन]] का एक समाजवादी लोकतांत्रिक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १८८९ में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष Göran Persson है । यह दल Aktuellt i Politiken का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Sveriges Socialdemokratiska Ungdomsförbund है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को १९४२६२५ मत (३४.९९%, १३० सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास ५ सीटें हैं । ==External link== *[http://www.sap.se www.sap.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[zh-min-nan:Sverige Siā-hoē Bîn-chú Kang-lâng Tóng]] [[da:Sveriges Arbejderparti]] [[de:Sveriges socialdemokratiska arbetareparti]] [[et:Rootsi Sotsiaaldemokraatlik Töölispartei]] [[en:Swedish Social Democratic Party]] [[fr:Parti social-démocrate du travail]] [[it:Partito Socialdemocratico Svedese]] [[lt:Švedijos socialdemokratų darbininkų partija]] [[nl:Sociaaldemocraten van Zweden]] [[ja:スウェーデン社会民主労働党]] [[no:Socialdemokraterna]] [[nn:Sveriges socialdemokratiska arbetareparti]] [[pl:Socjaldemokratyczna Partia Pracy]] [[ru:Социал-демократическая партия Швеции]] [[fi:Ruotsin sosiaalidemokraattinen työväenpuolue]] [[sv:Sveriges socialdemokratiska arbetareparti]] [[zh:瑞典社会民主工人党]] ईसाई लोकतन्त्रीओं 8686 45448 2007-01-23T18:47:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[et:Kristlikud Demokraadid (Rootsi)]] '''ईसाई लोकतन्त्रीओं''' (''Kristdemokraterna'') [[स्वीडेन]] का एक राजनीतिक दल है । लेवि पेट्रुस नें १९६४ में इस दल की स्थापना की । इस दल का अध्यक्ष जुरान हेग्ग्लुंद है । यह दल Kristdemokraten का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Kristdemokratisk Ungdom है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३६५९९८ मत (६.५९%, २४ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==External link== *[http://www.kristdemokraterna.se www.kristdemokraterna.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[da:Kristdemokraterna (Sverige)]] [[de:Kristdemokraterna]] [[en:Christian Democrats (Sweden)]] [[et:Kristlikud Demokraadid (Rootsi)]] [[fa:حزب دموکرات‌ مسیحی (سوئد)]] [[fi:Kristillisdemokraatit (Ruotsi)]] [[fr:Chrétiens-démocrates (Suède)]] [[it:Democratici cristiani (Svezia)]] [[ja:キリスト教民主党 (スウェーデン)]] [[nl:Christen-democraten van Zweden]] [[pl:Kristdemokraterna]] [[sv:Kristdemokraterna]] [[ta:கிறிஸ்தவ ஜனநாயகவாதிகள்]] (c) 8687 41690 2007-01-07T19:48:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido do Centro]] Centerpartiet [[स्वीडेन]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९१३ में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष मौद ओलोफ़्सोन है । इस दल का युवा संगठन ''Centerpartiets Ungdomsförbund'' है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४३७३८९ मत (७.८८%, २९ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास १ सीट हैं । ==External link== *[http://www.centerpartiet.se centerpartiet.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Centerpartiet]] [[en:Centre Party (Sweden)]] [[et:Keskpartei (Rootsi)]] [[fa:حزب مركز]] [[fi:Keskustapuolue (Ruotsi)]] [[fr:Parti du Centre (Suède)]] [[it:Partito Centrista (Svezia)]] [[ja:中央党 (スウェーデン)]] [[nl:Centrumpartij (Zweden)]] [[nn:Centerpartiet i Sverige]] [[pl:Partia Centrum (Szwecja)]] [[pt:Partido do Centro]] [[sv:Centerpartiet]] [[ta:சுவீடன் மையக் கட்சி]] [[tl:Centerpartiet]] जनता पार्टी - उदार पंथीओं 8688 41264 2007-01-05T12:11:37Z Soman 638 '''जनता पार्टी - उदार पंथीओं''' (''Folkpartiet Liberalerna'') [[स्वीडेन]] का एक उदार पंथी राजनीतिक दल है । १९३४ में Frisinnade landsföreningen तथा Sveriges liberala parti के विलय से इस दल की स्थापना हुई । इस दल का अध्यक्ष लार्स लेइन्बोर्ग है । इस दल का युवा संगठन ''Liberala Ungdomsförbundet'' है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४१८३९५ मत (७.५४%, २८ SEAT) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==External link== *[http://www.folkpartiet.se www.folkpartiet.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[da:Folkpartiet]] [[de:Folkpartiet liberalerna]] [[en:Liberal People's Party (Sweden)]] [[et:Liberaalne Rahvapartei]] [[fa:حزب خلق - لیبرالها (سوئد)]] [[fi:Kansanpuolue liberaalit]] [[fr:Parti populaire libéral (Suède)]] [[it:Partito del Popolo - i Liberali (Svezia)]] [[ja:自由党 (スウェーデン)]] [[nl:Liberale Volkspartij van Zweden]] [[pl:Ludowa Partia Liberałów]] [[pt:Partido Popular - Os Liberais]] [[sv:Folkpartiet liberalerna]] (m) 8689 46108 2007-01-25T15:19:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Moderata samlingspartiet]] Moderata Samlingspartiet [[स्वीडेन]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९०४ में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष [[फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट]] (स्वीडेन के प्रधानमंत्री) है । इस दल का युवा संगठन ''Moderata Ungdomsförbundet'' है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को १४५६०१४ मत (२६.२३%, ९७ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास ४ सीटें हैं । ==External link== *[http://www.moderat.se/ www.moderat.se/] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[da:Moderaterne]] [[de:Moderata samlingspartiet]] [[en:Moderate Party]] [[es:Partido Moderado (Suecia)]] [[fa:حزب میانه‌رو (سوئد)]] [[fi:Maltillinen kokoomus]] [[fr:Modérés (Suède)]] [[it:Partito Moderato Unito (Svezia)]] [[ja:穏健党]] [[lt:Nuosaikiųjų partija]] [[nl:Gematigde Partij van Zweden]] [[nn:Moderata samlingspartiet]] [[no:Moderata samlingspartiet]] [[pl:Umiarkowana Partia Zgromadzenia]] [[pt:Partido Moderado]] [[sh:Stranka umjerenih]] [[sv:Moderata samlingspartiet]] [[ta:(m)]] (mp) 8690 40936 2007-01-02T15:33:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[et:Roheline Partei (Rootsi)]], [[pt:Partido Ambiental - Os Verdes]] Miljöpartiet de Gröna [[स्वीडेन]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९८१ में हुई थी । इस दल का युवा संगठन Grön Ungdom है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को २९११२१ मत (५.२४%, १९ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास १ सीट हैं । ==External link== *[http://www.mp.se www.mp.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Miljöpartiet de Gröna]] [[en:Green Party (Sweden)]] [[et:Roheline Partei (Rootsi)]] [[fa:حزب محیط زیست]] [[fi:Ympäristöpuolue vihreät]] [[it:Partito dei Verdi (Svezia)]] [[ja:緑の党 (スウェーデン)]] [[nl:Milieupartij van Zweden]] [[nn:Miljöpartiet de Gröna]] [[pl:Partia Zielonych (Szwecja)]] [[pt:Partido Ambiental - Os Verdes]] [[sv:Miljöpartiet de Gröna]] बामपंथी पार्टी 8691 40887 2007-01-02T04:52:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido da Esquerda]] '''बामपंथी पार्टी''' (''Vänsterpartiet'') [[स्वीडेन]] का एक समाजवादी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९१७ में हुई थी । इस दल का अध्यक्ष Lars Ohly है । इस दल का युवा संगठन Ung Vänster है । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३२४७२२ मत (५.८५%, २२ सीटें) मिले । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । ==External link== *[http://www.vansterpartiet.se http://www.vansterpartiet.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Vänsterpartiet]] [[en:Left Party (Sweden)]] [[et:Vasakpartei (Rootsi)]] [[fa:حزب چپ (سوئد)]] [[fi:Vasemmistopuolue (Ruotsi)]] [[fr:Vänsterpartiet]] [[it:Partito della Sinistra (Svezia)]] [[ja:左翼党 (スウェーデン)]] [[nl:Linkse Partij van Zweden]] [[nn:Vänsterpartiet]] [[pl:Partia Lewicy]] [[pt:Partido da Esquerda]] [[sv:Vänsterpartiet]] [[ta:இடதுசாரிக் கட்சி]] जून सूची 8692 40725 2007-01-01T16:48:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ta:Junilistan]] '''जून सूची''' (''Junilistan'') [[स्वीडेन]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना २००४ में हुई थी । इस दल का नेता Nils Lundgren है । यूरोपीय संसद में इस दल के पास २ सीटें हैं । २००६ के संसदीय चुनाव में इस दल को २६०७२ मत (०.४७%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । ==External link== *[http://www.junilistan.se www.junilistan.se] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Junilistan]] [[en:June List]] [[es:Junilistan]] [[fa:لیست ژوئن]] [[fr:Liste de Juin (Suède)]] [[nl:Junilistan]] [[pl:Lista Czerwcowa]] [[sv:Junilistan]] [[ta:Junilistan]] कम्युनिस्ट पार्टी (स्वीडेन) 8693 41738 2007-01-08T00:17:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Comunista (Suécia)]] [[Image:Kommunistiska Partiet.svg|right|150px|Kommunistiska Partiet]] '''कम्युनिस्ट पार्टी''' (''Kommunistiska Partiet'') [[स्वीडेन]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है ।Frank Baude नें १९७० में इस दल की स्थापना की । इस दल का अध्यक्ष Anders Carlsson है । यह दल Proletären का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Revolutionär Kommunistisk Ungdom है । १९७३ के संसदीय चुनाव में इस दल को ८०१४ मत (०.१६%) मिले । पर दल संसद की कोई भी सीट जीतने में नाकाम रहा । ==External link== *[http://www.kommunistiskapartiet.org www.kommunistiskapartiet.org] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Kommunistiska partiet]] [[en:Communist Party (Sweden)]] [[fa:حزب کمونیست (سوئد)]] [[nl:Communistische Partij (Zweden)]] [[no:Kommunistiska Partiet]] [[pt:Partido Comunista (Suécia)]] [[sv:Kommunistiska partiet]] [[ta:கம்யூனிஸ்ட் கட்சி (ஸ்வீடன்)]] क्रांतिकारी एकता अंदोलन 8694 39746 2006-12-25T15:30:36Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fa:جنبش اتحاد انقلابی]], [[nl:Beweging van Revolutionaire Eenheid]] [[Image:Murmuralnicaragua1080.JPG|thumb]]'''क्रांतिकारी एकता अंदोलन''' (''Movimiento de Unidad Revolucionaria'') [[निकरागुआ]] का एक राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९८८ में हुई थी । [http://sshl.ucsd.edu/collections/las/nicaragua/१९८३.html] यह दल Unidad Revolucionaria का प्रकाशन करता है । १९९० के संसदीय चुनाव में इस दल को १ सीट मिले । (१%) [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Revolutionary Unity Movement]] [[fa:جنبش اتحاد انقلابی]] [[nl:Beweging van Revolutionaire Eenheid]] निकरागुआ की मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी 8695 40905 2007-01-02T11:43:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Marxista-Leninista da Nicarágua]] '''निकरागुआ की मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी''' ([[स्पेनी भाषा]]: ''Partido Marxista-Leninista de Nicaragua'') [[निकरागुआ]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है । इस दल का नेता ईसिदोरो टेल्लेज़ है । १९८४ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ सीटें मिले । १९९० के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल के प्रत्याशी, ईसिदोरो टेल्लेज़, को ८१३५वोट (०.६%)मिले । यह दल Prensa Proletaria का प्रकाशन करता है । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Marxist-Leninist Popular Action Movement]] [[fa:‏حزب مارکسیست-لنینیست نیکاراگوآ]] [[nl:Marxistisch-Leninistische Partij van Nicaragua]] [[pt:Partido Marxista-Leninista da Nicarágua]] [[ta:நிக்கராகுவா மார்க்ஸிஸ்ட்-லெனினிஸ்ட் கட்சி]] निकरागुआ समाजवादी दल 8696 41249 2007-01-05T11:40:45Z Soman 638 '''निकरागुआ समाजवादी दल''' (''Partido Socialista de Nicaragüense'') [[निकरागुआ]] का एक समाजवादी राजनीतिक दल है । मारिओ फ़्लोरेस ओर्तीस नें १९४४ में इस दल की स्थापना की । १९८४ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ सीटें मिले । यह दल ''El Popular'' का प्रकाशन करता है । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Nicaraguan Socialist Party]] [[es:Partido Socialista Nicaragüense]] [[fa:حزب سوسیالیست نیکاراگوآ]] [[nl:Nicaraguaanse Socialistische Partij]] [[pt:Partido Socialista Nicaraguense]] [[ta:PSN]] निकरागुआ की दकियानूसी पार्टी 8697 41745 2007-01-08T00:41:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Conservador da Nicarágua]] '''निकरागुआ की दकियानूसी पार्टी''' (''Partido Conservador de Nicaragua'') [[निकरागुआ]] का एक राजनीतिक दल है । १९९२ में सामाजिक दकियानूसी पार्टी (''Partido Social Conservador''), लोकतान्त्रिक दकियानूसी पार्टी (''Partido Democrático Conservador'') तथा दकियानूसी श्रम पार्टी (''Partido Conservador del Trabajo'') के विलय से इस दल की स्थापना हुई । २००१ के संसदीय चुनाव में इस दल को २९९३३ मत (२.१%, १ सीट) मिले । २००१ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल के प्रत्याशी, आल्बेर्टो साबोरिओ, को २७९२५वोट (१.४%)मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Conservative Party of Nicaragua]] [[fa:حزب محافظه‌کار نیکاراگوآ]] [[nl:Conservatieve Partij van Nicaragua]] [[pt:Partido Conservador da Nicarágua]] निकरागुआ की कम्युनिस्ट पार्टी 8698 41737 2007-01-08T00:17:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pt:Partido Comunista da Nicarágua]] '''निकरागुआ की कम्युनिस्ट पार्टी''' (''Partido Comunista de Nicaragua'') [[निकरागुआ]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९६७ में हुई थी । १९८४ के संसदीय चुनाव में इस दल को २ सीटें मिले । १९९० के संसदीय चुनाव में इस दल को २ सीटें मिले । यह दल Avance का प्रकाशन करता है । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Communist Party of Nicaragua]] [[es:Partido Comunista de Nicaragua]] [[fa:حزب کمونیست نیکاراگوآ]] [[nl:Communistische Partij van Nicaragua]] [[pt:Partido Comunista da Nicarágua]] [[ta:நிக்கராகுவா கம்யூனிஸ்ட் கட்சி]] संविधानवादी उदार पार्टी 8699 40840 2007-01-02T02:35:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: fi, pt, ta Modifying: en, nl [[Image: Nicaraguaplcmural1078.JPG|thumb]]'''संविधानवादी उदार पार्टी‎''' (''Partido Liberal Constitucionalista'') [[निकरागुआ]] का एक उदार पंथी राजनीतिक दल है । इस दल की स्थापना १९६८ में हुई थी । २००१ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल का प्रत्याशी, एंरिक़े बोलांजोस, ११४४०३८ वोट (५५%) पा कर विजयी हुआ । २००१ के संसदीय चुनाव में इस दल को १२१६८६३ मत (५३.२%, ४८ सीटें) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[en:Constitutionalist Liberal Party]] [[es:Partido Liberal Constitucionalista]] [[fa:حزب لیبرال مشروطه]] [[fi:Partido Liberal Constitucionalista]] [[fr:Partido Liberal Constitucionalista]] [[nl:Liberaal Constitutionalistische Partij (Nicaragua)]] [[pt:Partido Liberal Constitucionalista]] [[ta:PLC]] सान्दिनिस्ता राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा 8700 43797 2007-01-17T00:22:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Fronte Sandinista di Liberazione Nazionale]] [[Image:FSLN.png|thumb|[[:commons:FSLN|Commons]]]]'''सान्दिनिस्ता राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा''' (''Frente Sandinista de Liberación Nacional'') [[निकरागुआ]] का एक समाजवादी राजनीतिक दल है । Carlos Fonseca नें १९६१ में इस दल की स्थापना की । इस दल का महासचिव Daniel Ortega है । यह दल Visión Sandinista का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Juventud Sandinista 19 de Julio है । २००१ के राष्ट्रपति चुनाव में इस दल के प्रत्याशी, Daniel Ortega, को ८७६९२७वोट (४३%)मिले । २००१ के संसदीय चुनाव में इस दल को ९१५४१७ मत (४२.१%, ४१ सीटें) मिले । यह दल सोशलिस्ट इन्टरनैशनल से सम्बद्ध है । ==External link== *[http://www.fsln-nicaragua.com/ www.fsln-nicaragua.com] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[ca:Front Sandinista d'Alliberament Nacional]] [[da:Sandinister]] [[de:Sandinistas]] [[en:Sandinista National Liberation Front]] [[eo:Sandinisto]] [[es:Frente Sandinista de Liberación Nacional]] [[fa:جبهه آزادیبخش ملی ساندینیستا]] [[fr:Front sandiniste de libération nationale]] [[he:החזית הסנדיניסטית]] [[hu:Sandinisták]] [[id:Sandinista]] [[it:Fronte Sandinista di Liberazione Nazionale]] [[ja:サンディニスタ民族解放戦線]] [[nl:Sandinistisch Nationaal Bevrijdingsfront]] [[no:Sandinistiske frigjøringsfront]] [[pl:Sandiniści]] [[sh:Sandinistički front nacionalnog oslobođenja]] [[sv:Sandinisterna]] [[ta:FSLN]] [[tr:Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi]] [[zh:桑地諾民族解放陣線]] नेपाल मजदुर किसान पार्ती 8701 42584 2007-01-12T17:53:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Nepalska Partia Robotniczo-Chłopska]] '''नेपाल मजदुर किसान पार्ती''' [[नेपाल]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है । १९७६ में Rohit Samuha, Proletarian Revolutionary Organisation, Nepal तथा Kisan Samiti के विलय से इस दल की स्थापना हुई । इस दल का नेता Narayan Man Bijukchhe ('Comrade Rohit') है । इस दल का युवा संगठन Nepal Revolutionary Youth Union है । १९९९ के संसदीय चुनाव में इस दल को ४८६८५ मत (०.४१%, १ सीट) मिले । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:নেপাল মজুর কৃষক পার্টি]] [[ca:Partit dels Treballadors i Camperols del Nepal]] [[en:Nepal Workers Peasants Party]] [[fa:حزب کارگران و دهقانان نپال]] [[fr:Parti des travailleurs et des paysans du Népal]] [[nl:Nepal Workers Peasants Party]] [[no:Nepal Mazdoor Kizan Party]] [[pl:Nepalska Partia Robotniczo-Chłopska]] [[pt:Partido Operário Camponês do Nepal]] [[ta:Nepal Workers Peasant Party]] NMKP 8702 31905 2006-10-22T15:25:45Z Soman 638 NMKP का नाम बदलकर नेपाल मजदुर किसान पार्ती कर दिया गया है #REDIRECT [[नेपाल मजदुर किसान पार्ती]] नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त मार्क्सवादी) 8703 36977 2006-11-30T23:07:19Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, ca, fa, nl, tl '''नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त मार्क्सवादी)''' [[नेपाल]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है । २००५ में नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त) तथा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी) के विलय से इस दल की स्थापना हुई । इस दल का महासचिव Bishnu Bahadur Manandhar है । इस दल का अध्यक्ष Prabhu Narayan Chaudhari है । इस दल का युवा संगठन Nepal Progressive Student Federationहै । [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:নেপালের কমিউনিস্ট পার্টি (সংযুক্ত মার্কসবাদী)]] [[ca:Partit Comunista del Nepal (Unitat Marxista)]] [[en:Communist Party of Nepal (United Marxist)]] [[fa:حزب کمونیست نپال (مارکسیست متحد)]] [[nl:Communistische Partij van Nepal (Verenigd Marxistisch)‎]] [[no:Nepala Kamyunishta Parti (Sanyukta Marksbadi)]] [[tl:CPN(UM)]] CPN(UM) 8704 31909 2006-10-22T15:26:40Z Soman 638 CPN(UM) का नाम बदलकर नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त मार्क्सवादी) कर दिया गया है #REDIRECT [[नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त मार्क्सवादी)]] नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले) 8705 36975 2006-11-30T23:01:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[tl:CPN(UML)]] [[Image:Uml-hq325.jpg|thumb]]'''नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले)''' (''Communist Party of Nepal (Unified Marxist-Leninist)'') [[नेपाल]] का एक साम्यवादी दल राजनीतिक दल है । १९९० में Communist Party of Nepal (Marxist-Leninist) तथा Communist Party of Nepal (Marxist) के विलय से इस दल की स्थापना हुई । इस दल का महासचिव Madhav Kumar Nepal है । यह दल Buddhabar का प्रकाशन करता है । इस दल का युवा संगठन Democratic National Youth Federation, Nepal है । १९९९ के संसदीय चुनाव में इस दल को २७३४५६८ मत (३१.६१%, ७१ सीटें) मिले । ==External link== *[http://www.cpnuml.org/ www.cpnuml.org] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[bn:নেপাল কমিউনিস্ট পার্টি (একীকৃত মার্ক্সবাদী-লেনিনবাদী)]] [[br:Strollad Komunour Nepal (Marksour-Leninour Unvan)]] [[ca:Partit Comunista del Nepal (Unificat-Marxista-Leninista)]] [[en:Communist Party of Nepal (Unified Marxist-Leninist)]] [[fa:حزب کمونیست نپال (مارکسیست-لنینیست متحد)]] [[fi:Nepalin kommunistinen puolue (yhdistynyt marxilais-leniniläinen)]] [[fr:Parti communiste du Népal (marxiste-léniniste unifié)]] [[nl:Communistische Partij van Nepal (Verenigd Marxistisch-Leninistisch)]] [[no:UML]] [[tl:CPN(UML)]] नेपाली कांग्रेस 8707 41027 2007-01-02T21:39:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pl:Nepali Congress]] '''नेपाली कांग्रेस''' [[नेपाल]] का एक समाजवादी लोकतांत्रिक राजनीतिक दल है । १९५० में नेपाल राष्ट्रीय कांग्रेस तथा Nepal Democratic Congress के विलय से इस दल की स्थापना हुई । इस दल का नेता [[G.P. Koirala]] है । इस दल का युवा संगठन Nepal Tarun Dal है । १९९९ के संसदीय चुनाव में इस दल को ३२१४७८६ मत (३७.१७%, १११ सीटें) मिले । यह दल सोशलिस्ट इन्टरनैशनल से सम्बद्ध है । ==External link== *[http://www.nepalicongress.org.np www.nepalicongress.org.np] [[श्रेणी:राजनैतिक दल]] [[de:Nepalesische Kongresspartei]] [[en:Nepali Congress]] [[es:Partido del Congreso de Nepal]] [[fa:کنگره نپالی]] [[fi:Kongressipuolue (Nepal)]] [[fr:Congrès népalais]] [[lt:Nepalo kongreso partija]] [[nl:Nepalese Congrespartij]] [[no:Nepals Kongressparti]] [[pl:Nepali Congress]] [[pt:Congresso Nepalês]] [[ta:நேபாளி காங்கிரஸ்]] NC 8708 31918 2006-10-22T15:28:55Z Soman 638 NC का नाम बदलकर नेपाली कांग्रेस कर दिया गया है #REDIRECT [[नेपाली कांग्रेस]] PCdeN 8709 31922 2006-10-22T15:30:53Z Soman 638 PCdeN का नाम बदलकर निकरागुआ की कम्युनिस्ट पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[निकरागुआ की कम्युनिस्ट पार्टी]] Kommunistiska Partiet 8710 31926 2006-10-22T15:31:54Z Soman 638 Kommunistiska Partiet का नाम बदलकर कम्युनिस्ट पार्टी (स्वीडेन) कर दिया गया है #REDIRECT [[कम्युनिस्ट पार्टी (स्वीडेन)]] PSN 8711 31929 2006-10-22T15:32:43Z Soman 638 PSN का नाम बदलकर निकरागुआ समाजवादी दल कर दिया गया है #REDIRECT [[निकरागुआ समाजवादी दल]] MUR 8712 31933 2006-10-22T15:40:22Z Soman 638 MUR का नाम बदलकर क्रांतिकारी एकता अंदोलन कर दिया गया है #REDIRECT [[क्रांतिकारी एकता अंदोलन]] FSLN 8713 31936 2006-10-22T15:42:24Z Soman 638 FSLN का नाम बदलकर सान्दिनिस्ता राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा कर दिया गया है #REDIRECT [[सान्दिनिस्ता राष्ट्रीय मुक्ति मोर्चा]] PMLN 8714 31939 2006-10-22T15:45:22Z Soman 638 PMLN का नाम बदलकर निकरागुआ का मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[निकरागुआ का मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी]] (v) 8715 31942 2006-10-22T16:16:53Z Soman 638 (v) का नाम बदलकर बामपंथी पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[बामपंथी पार्टी]] चित्र:चाय.jpg 8716 31945 2006-10-22T16:55:57Z Walker563 822 भरतीय चाय Chai Tea Indian भरतीय चाय Chai Tea Indian चित्र:वडापाव.gif 8719 31951 2006-10-22T17:07:28Z Walker563 822 वडापाव एक स्वादिष्ट पश्चिम भारतीय व्यनजन Indian Snack वडापाव एक स्वादिष्ट पश्चिम भारतीय व्यनजन Indian Snack चित्र:वडापाव.jpg 8720 31952 2006-10-22T17:14:15Z Walker563 822 वडापाव एक स्वादिष्ट पश्चिम भारतीय व्यनजन Indian Snack) वडापाव एक स्वादिष्ट पश्चिम भारतीय व्यनजन Indian Snack) वड़ापाव 8721 32484 2006-10-26T12:44:50Z Soman 638 [[चित्र:वडापाव.jpg|256px|thumb|right|वड़ापाव ~ एक स्वादिष्ट पश्चिम भारतीय व्यंजन]] वड़ापाव वस्तुतः भारतीय राज्य [[महाराष्ट्र]] का सर्वाधिक लोकप्रिय व सुलभ खाद्य है। एक प्रकार से यह [[बर्गर]] का भारतीय संस्करण है जिसमें [[पाव]] बन के मध्य रख कर [[वड़ा]] को [[चटनी]] या मिर्च के साथ गरमा गरम परोसा जाता है। वड़ा मसले गये [[वटाटा]] या [[आलू]] पर बेसन की परत चढ़ाकर और तल कर बनाया जाता है। वैसे तो यह मूलतः नाश्ते के रूप में खाने हेतु उपयुक्त है पर यह खाया दिन भर ही जाता है। [[श्रेणी:व्यंजन]] [[en:Vada pav]] रस्सम 8722 32482 2006-10-26T12:43:02Z Soman 638 == सामग्री == [[चित्र:रस्सम.jpg|256px|right|thumb|रस्सम या रसम एक दक्षिण भारतीय व्यनजन हैं।]] २ बडे टमाटर।<br> २ चम्मच तेल।<br> १/८ चम्मच भिगोई हुई इमली।<br> १/२ चम्मच हींग।<br> ४ सुकि लाल मर्चीयाँ।<br> १/४ चम्मच हल्दी चूर।<br> २ चम्मच तुर की दाल।<br> धनिया पत्ती और कङी पत्ती स्वाद के लिए।<br> राई।<br> नमक, स्वादानुसार।<br> == विधि == * टमाटर के छोटे-छोटे टुकडे कर के उन्हे पानी मे उबाल लें।<br> * टमाटर मे नमक और हल्दि मिला ले और उबलने पर आँच से उतार दे।<br> * एक छोटी कङाई में तेल लैं और उसे आँच पे रखें।<br> * तेल गरम होने पर उसमे राई, लाल मर्चीयाँ, तुर की दाल, हींग, इमली और कङी पत्ती डाल दे।<br> * इस मिश्रण को टमाटर वाले बर्तन मे डाल दे।<br> * अच्छी तरह उबाल ले और धनिया पत्ती के संग परोसे।<br> [[श्रेणी:व्यंजन]] [[en:Rasam]] चित्र:रस्सम.jpg 8723 31977 2006-10-22T18:43:17Z Walker563 822 रस्सम या रसम एक दक्क्षिण भारतीय व्यनजन हैं। रस्सम या रसम एक दक्क्षिण भारतीय व्यनजन हैं। रसम 8724 31985 2006-10-22T19:01:38Z 71.199.33.214 Redirecting to [[रस्सम]] #REDIRECT [[रस्सम]] डा. राजेन्द्र प्रसाद 8728 32031 2006-10-23T17:15:41Z Mitul0520 211 redirecting to exsisting article #Redirect [[डाक्टर राजेन्द्र प्रसाद]] वडापाव 8729 32025 2006-10-23T13:47:13Z Debashish 130 वडापाव का नाम बदलकर वड़ापाव कर दिया गया है: वड़ापाव was वडापाव #REDIRECT [[वड़ापाव]] कुर्तुल हैदर 8730 32036 2006-10-23T17:32:22Z Mitul0520 211 कुर्तुल हैदर का नाम बदलकर कुर्तुलएन हैदर कर दिया गया है: सही नाम #REDIRECT [[कुर्तुलएन हैदर]] जून २००६ 8732 42792 2007-01-13T16:57:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: ar, de, eo, fr, ja, nl, oc, scn, sv {{जून कैलंडर२००६}} ==प्रमुख घटनाएँ== ===[[26 जून]], [[२००६]] === [[आर्सेलर]] ने [[मित्तल स्टील]] के प्रस्ताव को स्वीकार लिया, दोनो कंपनी का विलय। इन दोनो कंपनियाँ की प्रति वर्ष एक करोड़ टन कच्चा स्टील बनाने की क्षमता है जो पूरे विश्व के स्टील उत्पाद का १० प्रतिशत है। इन कंपनियों में लगभग ३,२०,००० लोग काम करते हैं। [[हालैंड]] ने [[आस्ट्रेलिया]] को ६-२ से हराकर १५वें [[सुल्तान अज़लान शाह हॉकी प्रतियोगिता]] जीती। [[भारत]] ने तीसरे स्थान के लिए [[न्यूजीलैंड]] को ३-२ से हराया। भारत की ओर से हरिप्रसाद ने दो गोल किए। भारत का सन २००० के बाद से प्रतियोगिता में यह सर्वश्रेष्ठ प्रदर्शन है। ==जन्म== ==निधन== ==बहारी कडियाँ== [[श्रेणी: जून]] [[श्रेणी: २००६]] [[ar:يونيو 2006]] [[cs:Červen 2006]] [[de:Juni 2006]] [[en:June 2006]] [[eo:Junio de 2006]] [[es:Junio de 2006]] [[et:Juuni 2006]] [[fr:Juin 2006]] [[ja:最近の出来事 2006年6月]] [[ko:2006년 6월]] [[lad:Aktualidad]] [[nl:Juni 2006]] [[oc:Junh de 2006]] [[pl:Czerwiec 2006]] [[ro:Iunie 2006]] [[ru:Июнь 2006]] [[scn:Giugnu 2006]] [[sk:Jún 2006]] [[sv:Juni 2006]] [[th:มิถุนายน พ.ศ. 2549]] [[tl:Hunyo 2006]] [[vi:Tháng 6 năm 2006]] [[zh:2006年6月]] [[zh-min-nan:2006 nî 6 goe̍h]] [[zh-yue:2006年6月]] चित्र:Flag of Australia.svg 8744 32140 2006-10-25T01:08:39Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of Bangladesh.svg 8745 32141 2006-10-25T01:08:57Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of England (bordered).svg 8746 32142 2006-10-25T01:09:21Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of India.svg 8747 32143 2006-10-25T01:09:44Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of New Zealand.svg 8748 32144 2006-10-25T01:10:21Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of Pakistan.svg 8749 32145 2006-10-25T01:10:55Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of Sri Lanka.svg 8750 32146 2006-10-25T01:11:09Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:Flag of Zimbabwe.svg 8751 32147 2006-10-25T01:11:22Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. चित्र:West Indies Cricket Board Flag.svg 8752 32148 2006-10-25T01:11:34Z Mitul0520 211 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. अंग्रेज़ी विकिपीडिया से.. आनन्‍द केंटिश कुमारस्‍वामी 8753 41287 2007-01-05T14:42:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: es, pl, pt, ro, sv, ta, tr Modifying: en '''आनन्‍द कुमारस्‍वामी''' (१८७७-१९४७) एक महान कल-शास्त्र के पण्डित थे। उनका जन्म श्रीलण्का में हुआ और देहान्त मेसाचुसेट्स, अमेरिका में। == कुछ ग्रन्थ== *The Dance of Siva (1918) *History of Indian and Indonesian Art (1927) *The Transformation of Nature in Art (1934) [[en:Ananda Coomaraswamy]] [[es:Ananda Coomaraswamy]] [[pl:Ananda Coomaraswamy]] [[pt:Ananda Coomaraswamy]] [[ro:Ananda Coomaraswamy]] [[sa:आनन्‍द केंटिश कुमारस्‍वामी]] [[sv:Ananda Coomaraswamy]] [[ta:ஆனந்த குமாரசுவாமி]] [[tr:Ananda Coomaraswamy]] गोपीनाथ कविराज 8754 32157 2006-10-25T03:40:41Z धवलगिरि 820 '''गोपीनाथ कविराज''' (1887-1976) संस्कृत के विद्वान और महान दार्शनिक थे। यह बंगाली थे, और इनके पिताजी का नाम वैकुण्ठनाथ बागची था। ==ग्रन्थ== *श्री श्री विशुद्धानन्द प्रसङ्ग *तान्त्रिक साधना *Bharatiya Sadhanar Dhara *श्री कृष्ण प्रसङ्ग *Mrityubijnan O Karmorahasya *Tripurarahasyam *Goraksasiddhantasamgrahah *Sahityachinta *Siddhabhoomi Gyanganj - in Bengali [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:Gopinath Kaviraj]] [[sa:गोपीनाथ कविराज]] राजेश चेतन 8756 32181 2006-10-25T04:56:49Z Raghavhindi 827 /* बाहरी कडियाँ */ == राजेश चेतन == ---- == [[परिचय]] == [[ http://upload.wikimedia.org/wikipedia/hi/0/00/Sbi.jpg ]] जन्म भिवानी ( हरियाणा ) शिक्षा एम . काम। 1989 हांसी , हरियाणा में पहली बार काव्य पाठ । 1992 आकाशवाणी, रोहतक से काव्य पाठ । 1998 में गणतंत्र दिवस पर लाल किला कवि सम्मेलन में काव्य पाठ । 2001 भारतीय साहित्य परिषद द्वारा सतपाल चुघ पुरस्कार । 2002 पेरिस में गुजराती समाज के मंच से काव्य पाठ । 2002 हिन्दु कल्चरल सोसाईटी लीडस ( यू के ) के मंच से काव्य पाठ । 2002 मेनचेस्टर ( यू के ) के मंच से काव्य पाठ । 2002 बी बी सी लन्दन आकाशवाणी से काव्य पाठ । 2002 गीतांजली बहुभाषी समाज ,बर्मिघम के मंच से काव्य पाठ । 2002 यू के हिन्दी समिति लन्दन द्वारा सम्मानित । 2003 में पुरूषोतम प्रतीक पुरस्कार से सम्मानित। 2003 सेलुलर जेल ,अण्डमाण से काव्य पाठ । 2004 साहित्य भारती ,उन्नाव द्वारा रमई काका पुरस्कार से सम्मानित । 2005 संस्कार भारती ,हापुड द्वारा राम कुमार समृति सम्मान । 2005 सांस्कृतिक मंच, भिवानी द्वारा विशिष्ट सारस्वत सम्मान । 2006 न्यू जर्सी ( यू एस ) के पंचम हिन्दी महोत्सव में काव्य पाठ । 2006 सेवा इंटरनेशल अटलांटा ( यू एस) के मंच से काव्य पाठ । 2006 इंडियन डाक्टर्स एसोसियेशन ( यू एस ) में काव्य पाठ । 2006 मे इंडियन सोशल क्लब, मस्कट (ओमान) के मंच से काव्य पाठ । राष्ट्रीय स्तर के एक हजार से अधिक कवि सम्मेलनों में काव्य पाठ तथा मंच संचालन । दूरदर्शन, एनडीटीवी, सब टीवी व विभिन्न चैनल पर काव्य पाठ राष्ट्रीय समाचार पत्र , पत्रिकाओं में साप्ताहिक कालम । ---- == [[कृतियाँ]] == '''भारत को भारत रहने दो '''सम्पादित - कारगिल की हुँकार''' '''सम्पादित - रंग दे बसंती''' '''शंखनाद - एलबम''' '''वनवासी राम - एलबम''' '''तिरंगा - एलबम''' ''' ---- == अन्य == '''महामंत्री, अक्षरम''' '''अंतर्राष्ट्रीय संयोजक, प्रवासी कवि सम्मेलन''' == बाहरी कडियाँ == निजी जालघर : [ http://www.rajeshchetan.com ] चित्र:Sbi.jpg 8757 32179 2006-10-25T04:37:44Z Raghavhindi 827 फ़ुटबॉल 8758 32185 2006-10-25T08:54:34Z Matra 768 नया पेज - [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''फुटबाल''' एक खेल का नाम हैं. इस खेल का विकास इंगलैंड में १९ वी शती में हुआ था.इस खेल को २ टीम मिल कर खेलती हैं.प्रत्येक टीम में ११ खिलाङी होते हैं. इस में एक गोल कीपर भी होता हैं.यह खेल ९० मिनट चलता हैं और जो टीम ज्यादा गोल करता हैं उसको विजय घोषित किया जाता हैं. {{substub}} साइकल 8759 32186 2006-10-25T08:58:28Z Matra 768 नया पेज - [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''साइकल''' एक वाहन का नाम हैं. यह पहियों पर चलता हैं. इसे किकॅ पैद्रिक मैक्मिलन नें १८३९ में पहली बार बनाया था. {{substub}} भालू 8760 43150 2007-01-14T21:24:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sl:Medvedi]] '''भालू''' एक [[स्तनपायी]] हैं. इसे मीठे फल प्रिय होते हैं.यह एक सवॅभक्षी जानवार हैं. यह २ तरह रंग में होते हैं - काला और सफेद.काला रंग का भालू गमॅ और सफेद रंग का भालू ठंडे प्रदेश में पाया जाता हैं. {{substub}} [[an:Onso]] [[ar:دب]] [[ast:Osu]] [[bg:Мечкови]] [[bn:ভালুক]] [[bs:Medvjed]] [[ca:Ós]] [[cr:ᒋᔐᔮᒄ]] [[cs:Medvědovití]] [[cy:Arth]] [[da:Bjørne]] [[de:Bären]] [[el:Αρκούδα]] [[en:Bear]] [[eo:Urso]] [[es:Ursidae]] [[fa:خرس‌]] [[fi:Karhut]] [[fr:Ursidae]] [[gd:Mathan]] [[he:דוביים]] [[hr:Medvjedi]] [[hu:Medvefélék]] [[ia:Ursidae]] [[id:Beruang]] [[io:Urso]] [[is:Bjarndýr]] [[it:Ursidae]] [[ja:クマ]] [[ka:კატეგორია:დათვები]] [[ko:곰]] [[la:Ursidae]] [[li:Bere]] [[lt:Lokiniai]] [[lv:Lācis]] [[ms:Beruang]] [[nl:Beren]] [[nn:Bjørn]] [[no:Bjørnefamilien]] [[oc:Ors]] [[pl:Niedźwiedziowate]] [[pt:Ursídeos]] [[qu:Ukumari]] [[ro:Urs]] [[ru:Медвежьи]] [[scn:Ursidae]] [[sh:Medvjed]] [[simple:Bear]] [[sl:Medvedi]] [[sr:Медвед]] [[su:Biruang]] [[sv:Björnar]] [[ta:கரடி]] [[th:หมี]] [[tl:Oso]] [[tr:Ayıgiller]] [[ug:ئېيىق]] [[uk:Родина Ведмежі]] [[zh:熊科]] [[zh-min-nan:Hîm]] हाथी 8761 32228 2006-10-25T16:50:21Z Taxman 345 भाषाएँ, स्तनपायी '''हाथी''' एक [[स्तनपायी]] हैं.यह २.७५ मीटर ऊँचा होता हैं. इसकी आयु ६० से ७० साल तक होता हैं. {{substub}} [[af:Olifant]] [[ar:فيل]] [[ast:Elefante]] [[bn:হাতি]] [[bg:Слон]] [[ca:Elefant]] [[cs:Slon]] [[cy:Eliffant]] [[da:Elefant]] [[de:Elefanten]] [[en:Elephant]] [[es:Elephantidae]] [[eo:Elefanto]] [[fr:Éléphant]] [[fy:Oaljefanten]] [[gl:Elefante]] [[ko:코끼리]] [[hr:Slonovi]] [[io:Elefanto]] [[id:Gajah]] [[ia:Elephante]] [[it:Elephantidae]] [[he:פילים]] [[ku:Fîl]] [[la:Elephantidae]] [[lb:Elefanten]] [[lt:Straubliniai]] [[li:Olifante]] [[ln:Nzoku]] [[ml:ആന]] [[ms:Gajah]] [[nl:Olifanten]] [[ja:ゾウ]] [[no:Elefanter]] [[oc:Elefant]] [[ug:پىل]] [[nds:Elefant]] [[pl:Słoniowate]] [[pt:Elefante]] [[ru:Слон]] [[st:Tlou]] [[simple:Elephant]] [[sk:Slon]] [[fi:Norsut]] [[sv:Elefanter]] [[ta:யானை]] [[vi:Voi]] [[tr:fil]] [[zh:象]] सीता राम गोयल 8820 32368 2006-10-26T03:48:55Z धवलगिरि 820 /* बाहरी कड़ियाँ */ '''सीता राम गोयल''' (१९२१-२००३) [[भारत]] के बीसवीं शती के प्रमुख बुद्धिजीवी थे। वे एक [[लेखक]], [[उपन्यासकार]] और [[प्रकाशक]] थे, उन्होने [[हिन्दी]] और [[अंग्रेजी]] भाषाओं मे पुस्तको का प्रकाशन किया। विख्यात ऋषि और दार्शनिक [[राम स्‍वरूप]] उनके गुरु और सहयोगी थे। ''सप्तशील'' उनका एक उपन्यास है। ==जीवन== ==शिक्षा== ==ग्रन्थ== *''हिन्दू समाजः संकटों के घेरे में'' *''सप्तशील'' *''[[:en:Hindu Society under Siege]]'' (1981, revised 1992) ISBN 81-85990-67-0 *''[[:en:The Story of Islamic Imperialism in India]]'' (1982; second revised edition 1994) ISBN 81-85990-23-9 *''[[:en:How I Became a Hindu]]'' (1982, enlarged 1993) ISBN 81-85990-05-0 [http://voi.org/books/hibh/] *''[[:en:Defence of Hindu Society]]'' (1983, revised 1987) ISBN 81-85990-24-7 *The Emerging National Vision (1983) *''[[:en:Understanding Islam through Hadis]]'' (1983) ISBN 0-682-49948-X [http://voi.org/books/uith/] *''[[:en:Heroic Hindu Resistance to Muslim Invaders|History of Heroic Hindu Resistance to Early Muslim Invaders]]'' (1984; 2001) ISBN 81-85990-18-2 *''[[:en:Perversion of India's Political Parlance]]'' (1984) ISBN 81-85990-25-5 *Saikyularizm, Râshtradroha kâ Dûsrâ Nâm (Hindi: "Secularism, another name for treason", 1985) *Papacy, Its Doctrine and History (1986) *''[[:en:The Calcutta Quran Petition]]'' by Chandmal Chopra and Sita Ram Goel (1986, enlarged 1987 and again 1999) ISBN 81-85990-58-1 *''[[:en:Muslim Separatism - Causes and Consequences]]'' (1987) ISBN 81-85990-26-3 *''[[:en:Catholic Ashrams]]'', Adapting and Adopting Hindu Dharma, edited by S.R. Goel (1988, enlarged 1994 with new subtitle: Sannyasins or Swindlers?) ISBN 81-85990-15-8 *''[[:en:History of Hindu-Christian Encounters]]'' (1989, enlarged 1996) ISBN 81-85990-35-2 *''[[:en:Hindu Temples - What Happened to Them]]'' (1990 vol.1 ISBN 81-85990-49-2; 1991 vol.2 ISBN 81-85990-03-4, enlarged 1993) *Genesis and Growth of Nehruism (1993) *Jesus Christ: An Artifice for Aggression (1994) *Time for Stock-Taking (1997), (critical of the RSS and BJP) *Preface to the reprint of Mathilda Joslyn Gage: Woman, Church and State (1997, ca. 1880), (feminist critique of Christianity) *''[[:en:Vindicated by Time|Vindicated by Time: The Niyogi Committee Report]]'' (edited by S.R. Goel, 1998), a reprint of the official report on the missionaries' methods of subversion and conversion (1955) *''[[:en:Freedom of expression - Secular Theocracy Versus Liberal Democracy]]'' (1998, edited by Sita Ram Goel) ISBN 81-85990-55-7 ==यह भी देखें== * [[राम स्‍वरूप]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[de:Sita Ram Goel]] [[en:Sita Ram Goel]] [[fr:Sita Ram Goel]] [[pt:Sita Ram Goel]] वामदेव शास्त्री 8821 44061 2007-01-17T21:35:07Z जूहोमि 935 '''वामदेव शास्‍त्री''' अथवा '''डेविड फ्राली''' (१९५०- ) वैदिक परम्परा के प्रमुख बुद्धिजीवी हैं। वह [[फल ज्योतिष]] और [[आयुर्वेद]] दोनों में प्रवीण हैं। अमेरिका दे [[साण्टा फे]] नगर से वह अमेरिकन वैदिक इन्सटिट्यूट नामी संस्था चलाते हैं। वह मूलतः अमेरिकी हैं, और उन्होंने [[हिन्दू धर्म]] अपना लिया है। ==जीवन== उन्होंने [[आयुर्वेद]] और वैदिक संस्कृति पर विशेष कार्य किया है। ==शिक्षा== ==ग्रन्थ== * ''Gods, Sages, and Kings'', Lotus Press, [[:en:Twin Lakes, Wisconsin]] ISBN 0-910261-37-7 * ''From the River of Heaven'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-910261-38-5 * ''Hinduism: The Eternal Tradition (Sanatana Dharma)'', Voice of India, New Delhi ISBN 81-85990-29-8 * ''The Myth of the Aryan Invasion Theory'' [http://www.tri-murti.com/ancientindia/aryan0.html online book], [http://www.vedanet.com/index.php?option=com_content&task=view&id=56&Itemid=2 update], [http://www.hindunet.org/hindu_history/ancient/aryan/aryan_frawley.html article] * ''[[:en:In Search of the Cradle of Civilization]]'' * ''How I Became a Hindu'' * ''The Rig Veda and the History of India'' ISBN 81-7742-039-9 * ''Hinduism and the Clash of Civilizations''. * ''Yoga and Ayurveda'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-81-0 * ''Tantric Yoga'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-910261-39-3 * ''Wisdom of the Ancient Seers'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-910261-36-9 * ''Oracle of Rama'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-910261-35-0 * ''Yoga and the Sacred Fire'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-940985-75-6 * ''Ayurvedic Healing'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-97-7 * ''Ayurveda and Marma Therapy'', (with Ranade and Lele), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-940985-59-4 * ''Yoga for Your Type: Ayurvedic Guide to Your Asana Practice'', (with Summerfield-Kozak), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-910261-30-X * ''Ayurveda: Nature's Medicine'', (with Ranade), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-95-0 * ''Yoga of Herbs: Ayurvedic Guide to Herbal Medicine'', (with Lad), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-941524-24-8 * ''Ayurveda and the Mind'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-36-5 * ''Astrology of the Seers'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-914955-89-6 * ''Ayurvedic Astrology'', Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin ISBN 0-940985-88-8 ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[en:David Frawley]] [[fr:David Frawley]] [[sa:वामदेव शास्‍त्री]] [[sv:David Frawley]] राम स्वरूप 8822 32750 2006-10-27T14:06:08Z Matra 768 राम स्‍वरूप का नाम बदलकर राम स्वरूप कर दिया गया है: correct spelling '''राम स्वरूप''' ([[1920]]-[[26 दिसंबर]], [[1998]]) [[वैदिक परम्परा]] के प्रमुख बुद्धिजीवी थे। उनके लेखन ने [[सीता राम गोयल]] और अन्य कई लेखको को प्रभावित किया। ==जीवन== वह गर्ग गोत्र, अग्रवाल वंश में जन्मे। उनका जन्म [[सोनीपत]], [[हरयाणा]] में सोनीपत, एक धनी परिवार में हुआ, और शिक्षा [[दिल्ली]] में, जहां उन्होंने [[अर्थशास्त्र]] पढा। ==शिक्षा== शिक्षा के पश्चात कई वर्ष वह [[वाम पंथ]] विचारधारा के प्रभाव में थे। जब उन्हें [[रूस]] और [[चीन]] में [[साम्यवाद]] (कम्यूनिज्म) के नाम पर अत्याचार के बारे में ज्ञाति हुई, वह [[साम्यवाद]] के विरोधी हुए, और उन्होंने इसके विरुद्ध कई ग्रन्थ लिखे जिनका प्रभाव अमेरिकी बुद्धिजीवियों पर भी पडा। वह अविवाहित रहे, और जीवन के दूसरे भाग को उन्होंने धर्म, ज्ञान, और समाज के चिन्तन पर व्यतीत किया। ==ग्रन्थ== *Let us Fight the Communist Menace (1949) *Russian Imperialism: How to Stop It (1950) *Communism and Peasantry: Implications of Collectivist Agriculture for Asian Countries (1950, 1954) *Gandhism and Communism (1954) *Foundations of Maoism (1956) *[[:en:The Word as Revelation: Names of Gods]] (1980), (1982, revised 1992) *[[:en:Hindu View of Christianity and Islam]] *[[:en:Understanding Islam through Hadis]] ==यह भी देखें== * [[सीता राम गोयल]] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[de:Ram Swarup]] [[en:Ram Swarup]] डेविड फ्राली 8823 32367 2006-10-26T03:46:43Z Mitul0520 211 redirect #Redirect [[वामदेव शास्‍त्री]] Template:क्रिकेट-बांग्लादेश 8824 32384 2006-10-26T04:21:56Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of Bangladesh.svg|30px]]&nbsp;[[बांग्लादेश क्रिकेट टीम|बांग्लादेश]] Template:क्रिकेट-इंग्लैंड 8825 32385 2006-10-26T04:25:10Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of England (bordered).svg|30px]]&nbsp;[[इंग्लैंड क्रिकेट टीम|इंग्लैंड]] Template:क्रिकेट-भारत 8826 32386 2006-10-26T04:26:40Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of India.svg|30px]]&nbsp;[[भारत क्रिकेट टीम|भारत]] Template:क्रिकेट-न्यूजीलैड़ 8827 32387 2006-10-26T04:28:30Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of New Zealand.svg|30px]]&nbsp;[[न्यूजीलैड क्रिकेट टीम|न्यूजीलैड]] Template:क्रिकेट-पॉकिस्तान 8828 32388 2006-10-26T04:29:32Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of Pakistan.svg|30px]]&nbsp;[[पॉकिस्तान क्रिकेट टीम|पॉकिस्तान]] चित्र:Flag of South Africa.svg 8829 32389 2006-10-26T04:32:36Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia Template:क्रिकेट-द.अफ्रिका 8830 32390 2006-10-26T04:33:29Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of South Africa.svg|30px]]&nbsp;[[द.अफ्रिका क्रिकेट टीम|द.अफ्रिका]] Template:क्रिकेट-जिम्बांबे 8831 32391 2006-10-26T04:36:27Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of Zimbabwe.svg|30px]]&nbsp;[[जिम्बांबे क्रिकेट टीम|जिम्बांबे]] Template:क्रिकेट-वेस्टइंडीज 8832 32392 2006-10-26T04:37:20Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:West Indies Cricket Board Flag.svg|30px]]&nbsp;[[वेस्टइंडीज क्रिकेट टीम|वेस्टइंडीज]] Template:क्रिकेट-श्रीलंका 8833 32393 2006-10-26T04:39:01Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बनाया [[चित्र:Flag of Sri Lanka.svg|30px]]&nbsp;[[श्रीलंका क्रिकेट टीम|श्रीलंका]] गोदान 8834 37715 2006-12-09T16:22:47Z Mitul0520 211 '''गोदान''' [[प्रेमचंद]] द्वारा रचित उपन्यास है। ==सारांश== {{प्रेमचंद की कृतियां}} [[श्रेणी:प्रेमचंद]] [[श्रेणी:पुस्तक]] हिन्दू विवाह 8835 32542 2006-10-26T15:05:42Z Mitul0520 211 विवाह का नाम बदलकर हिन्दू विवाह कर दिया गया है [[हिंदू धर्म]] में [[विवाह]] को सोलह संस्कारों में से एक [[संस्कार]] माना गया है। [[पाणिग्रहण संस्कार]] को सामान्य रूप से [[हिंदू]] [[विवाह]] के नाम से जाना जाता है। अन्य धर्मों में [[विवाह]] पति और पत्नी के बीच एक प्रकार का करार होता है जिसे कि विशेष परिस्थितियों में तोड़ा भी जा सकता है परंतु [[हिंदू]] [[विवाह]] पति और पत्नी के बीच जन्म-जन्मांतरों का सम्बंध होता है जिसे कि किसी भी परिस्थिति में नहीं तोड़ा जा सकता। अग्नि के सात फेरे ले कर और [[ध्रुव तारा]] को साक्षी मान कर दो तन, मन तथा आत्मा एक पवित्र बंधन में बंध जाते हैं। [[हिंदू]] [[विवाह]] में पति और पत्नी के बीच शारीरिक संम्बंध से अधिक आत्मिक संम्बंध होता है और इस संम्बंध को अत्यंत पवित्र माना गया है। [[हिंदू]] मान्यताओं के अनुसार मानव जीवन को चार आश्रमों ([[ब्रम्हचर्य आश्रम]], [[गृहस्थ आश्रम]], [[सन्यास आश्रम]] तथा [[वानप्रस्थ आश्रम]]) में विभक्त किया गया है और [[गृहस्थ आश्रम]] के लिये [[पाणिग्रहण संस्कार]] अर्थात् [[विवाह]] नितांत आवश्यक है। [[हिंदू]] [[विवाह]] में शारीरिक संम्बंध केवल वंश वृद्धि के उद्देश्य से ही होता है। ---- ==विवाह के प्रकार== * 1. ब्रह्म विवाहः दोनो पक्ष की सहमति से समान वर्ग के सुयोज्ञ वर से कन्या का विवाह निश्चित कर देना 'ब्रह्म विवाह' कहलाता है। सामान्यतः इस विवाह के बाद कन्या को आभूषणयुक्त करके विदा किया जाता है। आज का "Arranged Marriage" 'ब्रह्म विवाह' का ही रूप है। * 2. दैव विवाहः किसी सेवा कार्य (विशेषतः धार्मिक अनुष्टान) के मूल्य के रूप अपनी कन्या को दान में दे देना 'दैव विवाह' कहलाता है। * 3. अर्श विवाहः कन्या-पक्ष वालों को कन्या का मूल्य दे कर (सामान्यतः गौदान करके) कन्या से विवाह कर लेना 'अर्श विवाह' कहलाता है। * 4. प्रजापत्य विवाहः कन्या की सहमति के बिना उसका विवाह अभिजात्य वर्ग के वर से कर देना 'प्रजापत्य विवाह' कहलाता है। * 5. गंधर्व विवाहः परिवार वालों की सहमति के बिना वर और कन्या का बिना किसी रीति-रिवाज के आपस में विवाह कर लेना 'गंधर्व विवाह' कहलाता है। [[दुष्यंत]] ने [[शकुन्तला]] से 'गंधर्व विवाह' किया था. उनके पुत्र [[भरत]] के नाम से ही हमारे देश का नाम "[[भारतवर्ष]]" बना। * 6. असुर विवाहः कन्या को खरीद कर (आर्थिक रूप से) विवाह कर लेना 'असुर विवाह' कहलाता है। * 7.राक्षस विवाहः कन्या की सहमति के बिना उसका अपहरण करके जबरदस्ती विवाह कर लेना 'राक्षस विवाह' कहलाता है। * 8. पैशाच विवाहः कन्या की मदहोशी (गहन निद्रा, मानसिक दुर्बलता आदि) का लाभ उठा कर उससे शारीरिक सम्बंध बना लेना और उससे विवाह करना 'पैशाच विवाह' कहलाता है। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] शून्य 8836 45797 2007-01-24T17:25:02Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:शून्य]] '''शून्य''' (0) [[द्शमलव संख्या प्रणाली]] में [[संख्या]] है। यह दशमलव प्रणाली का मूलभूत आधार भी है। ==गुण== * किसी भी संख्या को शून्य से गुणा करने से शून्य प्राप्त होता है। (x*0=0) * किसी भी संख्या को शून्य से जोडने घटाने पर वापस वही संख्या प्राप्त होती है। (x+0=0; x-0=0) ==आविष्कार== शून्य का आविष्कार किसने और कब किया यह आज तक अंधकार के गर्त में छुपा हुआ है परंतु सम्पूर्ण [[विश्व]] में यह तथ्य स्थापित हो चुका है कि शून्य का आविष्कार [[भारत]] में ही हुआ। ऐसी भी कथाएँ प्रचलित हैं कि पहली बार शून्य का आविष्कार [[बेबीलोन]] में हुआ और दूसरी बार माया सभ्यता के लोगों ने इसका आविष्कार किया पर दोनो ही बार के आविष्कार [[संख्या प्रणाली]] को प्रभावित करने में असमर्थ रहे तथा [[विश्व]] के लोगों ने इन्हें भुला दिया। फिर [[भारत]] में [[हिन्दू।हिंदुओं]] ने तीसरी बार शून्य का आविष्कार किया. हिंदुओं ने शून्य के विषय में कैसे जाना यह आज भी अनुत्तरित प्रश्न है। अधिकतम विद्वानों का मत है कि पांचवीं [[शताब्दी]] के मध्य में शून्य का आविष्कार किया गया। सन् 498 में भारतीय [[गणितज्ञ]] एवं [[खगोलवेत्ता]] [[आर्यभट्ट]] ने कहा 'स्थानं स्थानं दसा गुणम्' अर्थात् दस गुना करने के लिये (उसके) आगे (शून्य) रखो। और शायद यही संख्या के दशमलव सिद्धांत का उद्गम रहा होगा। [[आर्यभट्ट]] द्वारा रचित गणितीय [[खगोलशास्त्र]] ग्रंथ '[[आर्यभट्टीय]]' के [[संख्या प्रणाली]] में शून्य तथा उसके लिये विशिष्ट संकेत सम्मिलित था (इसी कारण से उन्हें संख्याओं को शब्दों में प्रदर्शित करने के अवसर मिला)। प्रचीन '[[बक्षाली]]' [[लिपि]] में, जिसका कि सही काल अब तक निश्चित नहीं हो पाया है परंतु निश्चित रूप से उसका काल [[आर्यभट्ट]] के काल से प्राचीन है, शून्य का प्रयोग किया गया है और उसके लिये उसमें संकेत भी निश्चित है। उपरोक्त उद्धरणों से स्पष्ट है कि [[भारत]] में शून्य का प्रयोग [[ब्रह्मगुप्त]] के काल से भी पूर्व के काल में होता था। शून्य तथा संख्या के दशमलव के सिद्धांत का सर्वप्रथम अस्पष्ट प्रयोग [[ब्रह्मगुप्त]] रचित ग्रंथ [[ब्रह्मस्फुट सिद्धांत]] में पाया गया है। इस ग्रंथ में नकारात्मक संख्याओ (negative numbers) और बीजगणितीय सिद्धांतों का भी प्रयोग हुआ है। सातवीं शताब्दी, जो कि [[ब्रह्मगुप्त]] का काल था, शून्य से सम्बंधित विचार [[कम्बोडिया]] तक पहुँच चुके थे और दस्तावेजों से ज्ञात होता है कि बाद में ये [[कम्बोडिया]] से [[चीन]] तथा अन्य [[मुस्लिम]] संसार में फैल गये। इस बार [[भारत]] में हिंदुओं के द्वारा आविष्कारित शून्य ने समस्त [[विश्व]] की [[संख्या प्रणाली]] को प्रभावित किया और संपूर्ण विश्व को जानकारी मिली कि शून्य का अर्थ 'कुछ नहीं' होता है। मध्य-पूर्व में स्थित [[अरब]] देशों ने भी शून्य को भारतीय विद्वानों से प्राप्त किया। अंततः बारहवीं [[शताब्दी]] में [[भारत]] का यह शून्य [[पश्चिम]] में [[यूरोप]] तक पहुँचा। [[श्रेणी:संख्या]] [[श्रेणी:गणित]] [[bg:Нула]] [[ca:Zero]] [[cs:Nula]] [[da:0 (tal)]] [[de:Null]] [[el:Μηδέν]] [[en:0 (number)]] [[eo:Nulo]] [[es:Cero]] [[et:Null]] [[eu:Zero]] [[fi:0 (luku)]] [[fr:0 (nombre)]] [[gl:Cero]] [[he:0 (מספר)]] [[hu:0 (szám)]] [[ia:0 (numero)]] [[it:Zero]] [[ja:0]] [[ka:ნული]] [[ko:0]] [[ku:Sifir (hejmar)]] [[la:0]] [[lmo:Nümar 0]] [[lt:0 (skaičius)]] [[nds-nl:0 (getal)]] [[new:शून्य]] [[nl:0 (getal)]] [[nn:0]] [[pl:0]] [[pt:Zero]] [[ro:0 (cifră)]] [[ru:0 (число)]] [[simple:Zero]] [[sk:0 (číslo)]] [[sl:0]] [[sv:0 (tal)]] [[th:0]] [[tl:0 (bilang)]] [[tr:Sıfır]] [[vi:0]] [[vls:0 (getal)]] [[yi:נול]] [[zh:0]] [[zh-yue:0]] DIKO 8837 32411 2006-10-26T09:51:03Z Soman 638 DIKO का नाम बदलकर लोकतान्त्रिक पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[लोकतान्त्रिक पार्टी]] DISY 8838 32414 2006-10-26T09:52:19Z Soman 638 DISY का नाम बदलकर लोकतान्त्रिक एकता कर दिया गया है #REDIRECT [[लोकतान्त्रिक एकता]] EK 8839 32418 2006-10-26T09:55:56Z Soman 638 EK का नाम बदलकर यूरोपीय पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[यूरोपीय पार्टी]] Grüne 8840 32421 2006-10-26T09:58:17Z Soman 638 Grüne का नाम बदलकर हरयालीओं - हरा विकल्प कर दिया गया है #REDIRECT [[हरयालीओं - हरा विकल्प]] सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी) 8841 32431 2006-10-26T11:13:35Z Soman 638 सान मारिनो का कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी) का नाम बदलकर सान मारिनो की कम्युनिस्ट प� #REDIRECT [[सान मारिनो की कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी-लेनीनवादी)]] निकरागुआ का मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी 8842 32434 2006-10-26T11:14:19Z Soman 638 निकरागुआ का मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी का नाम बदलकर निकरागुआ की मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्ट #REDIRECT [[निकरागुआ की मार्क्सवादी-लेनीनवादी पार्टी]] PCN 8843 32437 2006-10-26T11:15:47Z Soman 638 PCN का नाम बदलकर निकरागुआ की दकियानूसी पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[निकरागुआ की दकियानूसी पार्टी]] HRDM 8844 32443 2006-10-26T11:23:03Z Soman 638 HRDM का नाम बदलकर मानव अधिकार और लोकतन्त्र अंदोलन कर दिया गया है #REDIRECT [[मानव अधिकार और लोकतन्त्र अंदोलन]] Junilistan 8845 32448 2006-10-26T11:29:17Z Soman 638 Junilistan का नाम बदलकर जून सूची कर दिया गया है #REDIRECT [[जून सूची]] KD 8846 32452 2006-10-26T11:31:27Z Soman 638 KD का नाम बदलकर ईसाई लोकतन्त्रीओं कर दिया गया है #REDIRECT [[ईसाई लोकतन्त्रीओं]] PLC 8847 32455 2006-10-26T11:36:47Z Soman 638 PLC का नाम बदलकर संविधानवादी उदार पार्टी‎ कर दिया गया है #REDIRECT [[संविधानवादी उदार पार्टी‎]] (fp) 8848 32460 2006-10-26T11:40:14Z Soman 638 (fp) का नाम बदलकर जनता पार्टी - उदार पंथीओं कर दिया गया है #REDIRECT [[जनता पार्टी - उदार पंथीओं]] LIF 8849 32463 2006-10-26T11:42:26Z Soman 638 LIF का नाम बदलकर उदार मंच कर दिया गया है #REDIRECT [[उदार मंच]] HRPP 8850 32466 2006-10-26T11:44:32Z Soman 638 HRPP का नाम बदलकर मानव अधिकार रक्षा पार्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[मानव अधिकार रक्षा पार्टी]] विकिपीडिया:इस पन्ने से जुड़े बदलाव 8852 32486 2006-10-26T12:50:00Z 89.241.65.171 wikipedia श्रेणी:भारतीय संविधान 8855 32533 2006-10-26T14:49:09Z Mitul0520 211 श्रेणी कानून [[श्रेणी:कानून]] श्रेणी:कानून 8856 32534 2006-10-26T14:50:50Z Mitul0520 211 छोटा बदलाब कानून संबंधी लेख श्रेणी:हिंदू पर्व 8858 32540 2006-10-26T15:04:13Z Mitul0520 211 sp हिंदू पर्वो से संबंधित लेख [[श्रेणी: हिन्दू धर्म]] विवाह 8859 32543 2006-10-26T15:05:42Z Mitul0520 211 विवाह का नाम बदलकर हिन्दू विवाह कर दिया गया है #REDIRECT [[हिन्दू विवाह]] हिंदू धर्म 8861 32546 2006-10-26T15:06:57Z Mitul0520 211 रीडैरेक्ट #Redirect [[हिन्दू धर्म]] हिंदू 8862 32547 2006-10-26T15:09:16Z Mitul0520 211 रीडैरेक्ट #Redirect [[हिन्दू धर्म]] नीला 8864 32557 2006-10-26T16:08:20Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] ''' नीला''' एक [[रंग]] है। {{substub}} [[Category:रंग]] श्रेणी:रंग 8865 32558 2006-10-26T16:09:38Z Matra 768 श्रेणी = रंग श्रेणी = रंग ---- लाल 8866 32559 2006-10-26T16:12:34Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''लाल''' एक [[रंग]] है। {{substub}} [[Category:रंग]] हरा 8867 32560 2006-10-26T16:12:47Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''हरा''' एक [[रंग]] है। {{substub}} [[Category:रंग]] केसरी 8868 32561 2006-10-26T16:12:53Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''केसरी''' एक [[रंग]] है। {{substub}} [[Category:रंग]] सफेद 8869 32571 2006-10-26T18:40:48Z Walker563 822 '''सफेद''' एक [[रंग]] है। [[चित्र:सफेद.jpg|right|thumb|300px|सफेद। सभी रंगो के मिश्रण से बनने वाला रंग।]] {{substub}} [[Category:रंग]] भूरा 8870 32563 2006-10-26T16:14:59Z Matra 768 [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए]] '''भूरा''' एक [[रंग]] है। {{substub}} [[Category:रंग]] चित्र:चम्मच.jpg 8871 32567 2006-10-26T18:29:26Z Walker563 822 चम्मच। रसोई में सामग्री मिलाने का उपकरण। चम्मच। रसोई में सामग्री मिलाने का उपकरण। चम्मच 8872 32568 2006-10-26T18:31:46Z Walker563 822 [[चित्र:चम्मच.jpg|right|thumb|256px|चम्मच। रसोई में सामग्री मिलाने का एक उपकरण। ]] चित्र:सफेद.jpg 8874 32570 2006-10-26T18:39:53Z Walker563 822 सफेद। एक रंग। सभी रंगो के मिश्रण से बनने वाला रंग। सफेद। एक रंग। सभी रंगो के मिश्रण से बनने वाला रंग। श्वेत 8875 32572 2006-10-26T18:42:07Z Walker563 822 Redirecting to [[सफेद]] #Redirect [[सफेद]] प्रज्ञा सूत्र 8877 34576 2006-11-12T15:37:35Z 68.155.65.172 '''प्रज्ञा सूत्र''' [[सुभाष काक]] द्वारा २००२ में रचित [[वेदान्त]] का एक नया ग्रन्थ है। संस्कृत में लिखे यह सूत्र निम्नलिखित हैं- बन्धु-परोक्ष-यज्ञाः विज्ञानस्य त्रिपादाः ।१। देव-भूत-जीवात्मानोऽन्तरेण बन्धुः ।२। मनसि प्रतिबिम्बितं ब्रह्माण्डम् ।३। चिदाकाशस्य तदीयौ सूर्य-चन्द्रौ ।४। सूर्य-चन्द्राव्-अष्टोत्तर-शत-अंशात्मकौ ।५। सामान्य-आधारितं-ज्ञानम् ।६। शब्दः बन्धः ।७। भाषा अपरा ।८। विरुद्धानि इव अपि दर्शनानि परस्पर-पूरकानि ।९। आन्तरिक-स्थितयः परिसंख्या-योग्याः ।१०। भाषा-लोक-विरुद्ध-आभास-अतीतम् विज्ञानम् ।११। यज्ञात् प्रज्ञा आविर्भवति ।१२। चित्तम्-आव्रियते वर्णैः ।१३। पशु-आसुर-राक्षसा आत्मनि निवसन्ति ।१४। पशुत्वस्य नाशनम् एव मुक्तिः ।१५। यज्ञो योगः परिणामः परिवर्तनं च ।१६। शरीर-मनसि असम्भूति-सम्भूती अविद्या-विद्ये पक्षाविव ।१७। प्रज्ञा ऐश्वर्यं पक्षिणः उड्डयनम् ।१८। स्पष्ट है कि यह सूत्र वेद का रहस्य बन्धु, परोक्ष, और [[यज्ञ]] में देखते हैं। बन्धु पिण्ड और [[ब्रह्माण्ड]] के बीच में जोड के बारे में है, परोक्ष द्वन्द्व का द्योतक है, और यज्ञ जीवन को परिवर्तन के रूप में पाता है। इन सूत्रों में [[उपनिषद]] के महावाक्यों की झलक है, और आधुनिक काल के लिये सनातन तथ्यों की पुनरोक्ति भी। ==बाह्य कडियां== *[http://www.ece.lsu.edu/kak/hist.html सुभाष काक का जालपृष्ठ] [[sa:प्रज्ञा सूत्र]] गॅलिलियो गॅलिली 8880 32612 2006-10-27T03:19:20Z DaGizza 338 गॅलिलियो गॅलिली का नाम बदलकर गालीलेओ गालीलेई कर दिया गया है: proper pronunciation #REDIRECT [[गालीलेओ गालीलेई]] अमृत्य सेन 8883 32633 2006-10-27T04:00:48Z Mitul0520 211 अमृत्य सेन का नाम बदलकर अमर्त्य सेन कर दिया गया है: सही नाम #REDIRECT [[अमर्त्य सेन]] इन्दीवर 8886 32639 2006-10-27T04:10:27Z संजयपाटिल 831 '''इन्दीवर''' (१९२४-१९९७) हिन्दी के एक प्रमुख गीतकार थे। [[en:Indeevar]] शाहिर लुधियानवी 8887 32662 2006-10-27T05:15:57Z Gk awadhiya 602 शाहिर लुधियानवी का नाम बदलकर साहिर लुधियानवी कर दिया गया है: correction of wrong title #REDIRECT [[साहिर लुधियानवी]] जून 2006 8890 32671 2006-10-27T06:38:21Z श्याम 415 जून 2006 का नाम बदलकर जून २००६ कर दिया गया है: Page name should be redirected to hindi. #REDIRECT [[जून २००६]] गुजराती लिपि 8891 32677 2006-10-27T08:10:28Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[गुजराती लिपि]] एक [[लिपि]]है जिसमें [[गुजराती भाषा]] लिखी जाती है । [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[br:Skritur goudjaratek]] [[de:Gujarati-Schrift]] [[fr:Alphabet gujarati]] [[en: Gujarati script]] [[ko:구자라트 문자]] [[th:อักษรคุชราต]] तमिल लिपि 8892 36709 2006-11-29T19:36:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[rmy:Tamilikano lekhipen]] {{stub}} [[तमिल लिपि]] एक [[लिपि]] है जिसमें [[तमिल भाषा]] लिखी जाती है । [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[br:Skritur tamilek]] [[ca:Escriptura tàmil]] [[de:Tamilische Schrift]] [[en:Tamil script]] [[fr:Alphabet tamoul]] [[ja:タミル文字]] [[ko:타밀 문자]] [[rmy:Tamilikano lekhipen]] [[sv:Tamilska alfabetet]] [[ta:தமிழ் அரிச்சுவடி]] [[th:อักษรทมิฬ]] बंगाली लिपि 8893 45260 2007-01-23T09:43:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Bengáli írás]] Modifying: [[es:Alfabeto bengalí]] {{stub}} [[बंगाली लिपि]]एक [[लिपि]]है जिसमें [[बांग्ला]] लिखी जाती है । [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[bg:Бенгалска азбука]] [[bn:বাংলা লিপি]] [[br:Skritur banglaek]] [[de:Bengalische Schrift]] [[en:Bengali script]] [[es:Alfabeto bengalí]] [[hu:Bengáli írás]] [[ja:ベンガル文字]] [[pt:Alfabeto bengali]] [[ru:Бенгальский алфавит]] [[sv:Bengalialfabetet]] [[th:อักษรเบงกาลี]] गुरुमुखी लिपि 8894 40486 2006-12-31T00:24:48Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[es:Gurmukhi]] {{stub}} [[गुरुमुखी लिपि]] एक [[लिपि]]है जिसमें [[पंजाबी भाषा]] लिखी जाती है । [[श्रेणी:लिपि]] [[श्रेणी:भाषा]] [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[br:Skritur gurmukhi]] [[de:Gurmukhi-Schrift]] [[en:Gurmukhī script]] [[es:Gurmukhi]] [[fr:Gurmukhī]] [[nl:Gurmukhi]] [[nn:Gurmukhi]] [[pa:ਗੁਰਮੁਖੀ]] [[th:อักษรคุรมุขี]] गुरूमुखी 8895 32682 2006-10-27T08:16:34Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरुमुखी लिपि]] #REDIRECT[[गुरुमुखी लिपि]] गुरूमुखी लिपि 8896 32683 2006-10-27T08:18:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरुमुखी लिपि]] #REDIRECT[[गुरुमुखी लिपि]] चावल 8899 40453 2006-12-30T16:40:59Z Matra 768 add image [[Image:Rice grains.jpg|thumb|right|245px|चावल]] '''चावल''' एक अनाज का नाम है. {{substub}} जई 8900 32695 2006-10-27T12:20:27Z Matra 768 नया पेज '''जई''' एक अनाज का नाम है. {{substub}} जवार 8901 32696 2006-10-27T12:21:50Z Matra 768 नया पेज '''जवार''' एक अनाज का नाम है. {{substub}} गेहुं 8902 40444 2006-12-30T16:03:14Z Matra 768 add image [[Image:Wheat in sack.jpg|thumb|right|250px|गेहुं]] '''गेहुं''' एक अनाज का नाम है. {{substub}} मक्का (अनाज) 8903 32698 2006-10-27T12:24:20Z Matra 768 नया पेज '''मक्का''' एक अनाज का नाम है. {{substub}} मकई 8904 32699 2006-10-27T12:25:18Z Matra 768 Redirect [[मक्का (अनाज)]] #Redirect [[मक्का (अनाज)]] यूनिक्स 8905 32702 2006-10-27T12:28:38Z Matra 768 [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] '''यूनिक्स''' एक [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] है. यह [[ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर]] है. {{substub}} [[श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी]] सहारा 8907 32719 2006-10-27T13:20:41Z Matra 768 {{substub}} '''सहारा''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} लिबयन 8908 32720 2006-10-27T13:20:51Z Matra 768 {{substub}} '''लिबयन''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} आस्‍ट्रेलियान 8909 32721 2006-10-27T13:20:59Z Matra 768 {{substub}} '''आस्‍ट्रेलियान''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} ग्रेट विक्‍टोरिया 8910 32725 2006-10-27T13:26:10Z Matra 768 {{substub}} '''ग्रेट विक्‍टोरिया''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} सीरियन 8911 32726 2006-10-27T13:26:22Z Matra 768 {{substub}} '''सीरियन''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} अरेबियन 8912 32727 2006-10-27T13:26:29Z Matra 768 {{substub}} '''अरेबियन''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} गोबी 8913 32731 2006-10-27T13:31:42Z Matra 768 {{substub}} '''गोबी''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} रब आल खाली 8914 32732 2006-10-27T13:31:50Z Matra 768 {{substub}} '''रब आल खाली''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} कालाहारी 8915 32733 2006-10-27T13:31:58Z Matra 768 {{substub}} '''कालाहारी''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} ग्रेट सैंडी 8916 32734 2006-10-27T13:33:08Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''ग्रेट सैंडी''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} ताकला माकन 8917 32735 2006-10-27T13:39:22Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''ताकला माकन''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} अरुनता 8918 32736 2006-10-27T13:46:53Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''अरुनता''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} काराकुम 8919 32737 2006-10-27T13:47:06Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''काराकुम''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} नूबियन 8920 41567 2007-01-07T06:37:13Z 209.6.23.28 '''नूिबयन''' िवश्व का एक िवशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} थार 8921 32739 2006-10-27T13:48:45Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''थार''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} किजिलकुम 8922 32740 2006-10-27T13:49:21Z Matra 768 नया पेज - एक मरूस्‍थल '''किजिलकुम''' विश्व का एक विशाल मरूस्‍थल है. {{substub}} श्रेणी:ईमेल 8923 32741 2006-10-27T13:53:59Z Matra 768 श्रेणी = ईमेल श्रेणी = ईमेल ---- श्रेणी:इस्लाम 8924 32742 2006-10-27T13:54:36Z Matra 768 श्रेणी = इस्लाम श्रेणी = इस्लाम श्रेणी:सिनेमा 8925 38413 2006-12-15T19:14:17Z Mitul0520 211 [[सिनेमा]] संबंधित लेखो की सुची: श्रेणी:हिन्दु देवता 8926 32744 2006-10-27T13:56:18Z Matra 768 श्रेणी = हिन्दु देवता श्रेणी = हिन्दु देवता ---- श्रेणी:हिन्दुस्तानी संगीत 8927 32745 2006-10-27T13:56:50Z Matra 768 श्रेणी = हिन्दुस्तानी संगीत श्रेणी = हिन्दुस्तानी संगीत ---- श्रेणी:समाचारपत्र 8928 32747 2006-10-27T13:57:50Z Matra 768 श्रेणी = समाचारपत्र ---- श्रेणी:संख्या 8929 32748 2006-10-27T14:00:18Z Matra 768 श्रेणी = संख्या श्रेणी = संख्या ---- श्रेणी:साहित्यकार 8930 32749 2006-10-27T14:01:14Z Matra 768 श्रेणी = साहित्यकार श्रेणी = साहित्यकार ---- राम स्‍वरूप 8931 32751 2006-10-27T14:06:08Z Matra 768 राम स्‍वरूप का नाम बदलकर राम स्वरूप कर दिया गया है: correct spelling #REDIRECT [[राम स्वरूप]] इलाहाबाद बैंक 8932 32786 2006-10-27T15:10:02Z Mitul0520 211 added template '''इलाहाबाद बैंक''' [[भारत]] का एक प्रमुख [[बैंक]] है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} आंध्र बैंक 8933 32785 2006-10-27T15:09:25Z Mitul0520 211 added template '''आंध्र बैंक''' [[भारत]] का एक प्रमुख [[बैंक]] है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} कनारा बैंक 8934 32774 2006-10-27T15:03:20Z Mitul0520 211 formatting '''कनारा बैंक''' [[भारत]] का एक प्रमुख [[बैंक]] है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} बैंक आफ इंडिया 8935 32802 2006-10-27T15:22:52Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''बैंक आफ इंडिया''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} इंडियन बैंक 8936 32809 2006-10-27T15:26:04Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''इंडियन बैंक''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} विजया बैंक 8937 32808 2006-10-27T15:25:50Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} ''' विजया बैंक''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} देना बैंक 8938 32807 2006-10-27T15:25:28Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''देना बैंक''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ इंडिया 8939 32811 2006-10-27T15:26:24Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ इंडिया''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} Template:भारत के बैंक 8940 32794 2006-10-27T15:15:47Z Mitul0520 211 टेम्पलेट बढाया <br clear="all"> <center> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#f96" align="center" width="100%" | '''[[भारत]] के प्रमुख बैंक''' |- |align="center"| [[इलाहाबाद बैंक]] | [[आंध्र बैंक]] | [[बैंक आफ इंडिया]] | [[बैंक आफ महाराष्‍ट्र]] | [[कनारा बैंक]] | [[देना बैंक]] | [[विजया बैंक]] | [[इंडियन बैंक]] | [[स्टेट बैंक आफ इंडिया]] | [[स्टेट बैंक आफ बीकानेर एण्‍ड जयपुर]] | [[स्टेट बैंक आफ हैदराबाद]] | [[स्टेट बैंक आफ इंदौर]] | [[स्टेट बैंक आफ मैसूर]] | [[स्टेट बैंक आफ पटियाला]] | [[स्टेट बैंक आफ बीकानेर ]] | [[स्टेट बैंक आफ जयपुर]] | [[यूनियन बैंक आफ इंडिया]] | [[यूनाइटेड बैंक आफ इंडिया]] | [[सिंडीकेट बैंक]] | [[पंजाब नेशनल बैंक]] |} </center> [[श्रेणी:भारतीय बैंक]] स्टेट बैंक आफ हैदराबाद 8941 32812 2006-10-27T15:26:48Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ हैदराबाद''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ इंदौर 8942 32813 2006-10-27T15:27:06Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ इंदौर''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} श्रेणी:भारतीय बैंक 8943 32788 2006-10-27T15:11:31Z Mitul0520 211 श्रेणी:भारत [[श्रेणी:भारत]] स्टेट बैंक आफ मैसूर 8944 32814 2006-10-27T15:27:25Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ मैसूर''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ पटियाला 8945 32815 2006-10-27T15:27:43Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ पटियाला''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ बीकानेर 8946 32816 2006-10-27T15:28:00Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ बीकानेर''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ जयपुर 8947 32806 2006-10-27T15:24:21Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''स्टेट बैंक आफ जयपुर''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} यूनियन बैंक आफ इंडिया 8948 32801 2006-10-27T15:21:49Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''यूनियन बैंक आफ इंडिया''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} सिंडीकेट बैंक 8949 32805 2006-10-27T15:23:54Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''सिंडीकेट बैंक''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} पंजाब नेशनल बैंक 8950 32804 2006-10-27T15:23:35Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''पंजाब नेशनल बैंक''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} यूनाइटेड बैंक आफ इंडिया 8951 32803 2006-10-27T15:23:03Z Matra 768 {{भारत के बैंक}} '''यूनाइटेड बैंक आफ इंडिया''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{भारत के बैंक}} {{substub}} स्टेट बैंक आफ बीकानेर एण्ड जयपुर 8952 32800 2006-10-27T15:20:17Z Matra 768 नया पेज - एक बैंक '''स्टेट बैंक आफ बीकानेर एण्ड जयपुर''' भारत का एक प्रमुख बैंक है. {{substub}} भारतीय क्रिकेट 8953 32825 2006-10-27T17:30:12Z Mitul0520 211 भारतीय क्रिकेट का नाम बदलकर भारत क्रिकेट टीम कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[भारत क्रिकेट टीम]] परिषद हिंदु धर्म 8955 32953 2006-10-29T15:39:51Z Bakaman 634 पिरशाढ हिंदु धर्म का नाम बदलकर परिषद हिंदु धर्म कर दिया गया है: correct spelling '''परिषद हिंदु धर्म''' [[इंडोनेशिया]] में हिंदु धर्म संस्था है। इसकी संस्थापना [[जीढोग़ बागस ओका]] ने की। [[en:Parisada Hindu Dharma]] श्रेणी:समाजशास्त्र 8957 32841 2006-10-28T11:57:50Z Matra 768 श्रेणी = समाजशास्त्र श्रेणी = समाजशास्त्र भारतीय युरेनियम निगम 8958 32842 2006-10-28T12:54:09Z 132.185.144.120 यूरेनियम खान को नियंत्रित करने वाली कंपनी का नाम यूरेनियम कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड है जो सीधे भारत की केंद्र सरकार के परमाणु ऊर्जा विभाग के अधीन आती है. यूरेनियम 8959 32844 2006-10-28T12:58:28Z 132.185.144.120 भारत में यूरेनियम की खान अभी तक ( 2006) जादूगोड़ा में ही सक्रिय हैं. इसके अलावा भारत के कई और हिस्सों में यूरेनियम पाया गया है लेकिन उन स्थानों पर खनन कार्य नहीं हो रहा है. इन इलाक़ों में आंध्र प्रदेश के नलगोंडा ज़िले के कुछ इलाक़े और नगालैंड के कुछ हिस्से शामिल हैं जहां स्थानीय लोग यूरेनियम खनन का विरोध कर रहे हैं. इन्दिरा कलाकेन्द्र 8960 32864 2006-10-29T02:56:12Z संजयपाटिल 831 '''इन्दिरा कलाकेन्द्र''' दिल्ली में स्थित भारतीय कला की प्रमुख संस्था है। इसकी स्थापना [[कपिला वात्स्यायन]] ने की। [[en:Indira Kalakendra]] कपिला वात्स्यायन 8961 32902 2006-10-29T03:25:46Z संजयपाटिल 831 '''कपिला वात्स्यायन''' (१९२८- ) भारतीय कला की प्रमुख विद्वान हैं। सच्चिदानन्द हीरानन्द वात्स्यायन [[अज्ञेय]] उनके पति थे। वह [[इन्दिरा कलाकेन्द्र]] की प्रथम अध्यक्ष थीं। ==ग्रन्थ== *The Square and the Circle of Indian Arts *Bharata: The Natya Sastra *Matralaksanam == बाहरी कडियाँ == [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी: साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] [[en:Kapila Vatsyayan]] चालुक्य 8962 32876 2006-10-29T03:04:43Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चालुक्य राजवंश]] #REDIRECT[[चालुक्य राजवंश]] श्रेणी:दक्षिण भारत 8963 32869 2006-10-29T03:00:33Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी: भारत]] चेर राजवंश 8964 32891 2006-10-29T03:20:43Z Amitprabhakar 683 '''चेर''' (तमिल - சேரர்) प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[en:Chera dynasty]] [[fr:Chera]] [[ta:சேரர்]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] चालुक्य राजवंश 8965 32894 2006-10-29T03:21:00Z Amitprabhakar 683 [[चालुक्य]] प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[en:Chalukya dynasty]] [[de:Chalukya]] [[hu:Csalukja]] [[kn:ಚಾಲುಕ್ಯ]] [[nl:Chalukya]] [[ja:前期チャールキヤ朝]] [[zh:遮娄其王朝]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] होयसल 8966 32879 2006-10-29T03:09:31Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[होयसल राजवंश]] #REDIRECT[[होयसल राजवंश]] राष्ट्रकूट 8967 32880 2006-10-29T03:09:36Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[राष्ट्रकूट राजवंश]] #REDIRECT[[राष्ट्रकूट राजवंश]] पल्लव 8968 36053 2006-11-23T15:12:01Z Amitprabhakar 683 <hr>क्या आप इस पृष्ठ पर जाना चाहते थे - [[पल्लव राजवंश]] ?<hr> '''पल्लव''' का अर्थ होता है नवीन पत्तियाँ कलियाँ आदि निकलना। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * भले पुरुष का हृदय-रुपी वृक्ष पत्र-''पल्लव'' विहीन नहीं हो सकता। * तरु ''पल्लव'' महुँ रहा लुकाई। करइ बिचार करौं का भाई॥ * ''पल्लव''-''पल्लव'' पर हरियाली फूटी, लहरी डाली-डाली, बोली कोयल, कलि की प्याली मधु भरकर तरु पर उफनाई। * ''पल्लव'' के रुचिर किरीट पहन आता अब भी ऋतुराज ==मूल== * पल्लव संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== [[पल्लव ]] प्राचीन भारत का एक राजवंश था - [[पल्लव राजवंश]] ==संबंधित शब्द== * पल्लवित === हिंदी में === * [[कोंपल]] * [[अंकुर]] * अंकुर निकलना * छोटी पत्ती * [[कली]] * कली निकलना * [[खिलना]] *[[किसलय]] *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] सातवाहन 8969 32882 2006-10-29T03:09:48Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सातवाहन राजवंश]] #REDIRECT[[सातवाहन राजवंश]] राष्ट्रकूट राजवंश 8970 32883 2006-10-29T03:13:15Z Amitprabhakar 683 [[राष्ट्रकूट ]] प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[de:Rashtrakuta]] [[en:Rashtrakuta]] [[ja:ラーシュトラクータ朝]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] सातवाहन राजवंश 8971 32889 2006-10-29T03:20:39Z Amitprabhakar 683 [[सातवाहन ]] प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[en:Satavahana]] [[de:Shatavahana]] [[ja:サータヴァーハナ朝]] [[sv:Satavahana]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] होयसल राजवंश 8972 32886 2006-10-29T03:18:39Z Amitprabhakar 683 [[होयसल ]] प्राचीन भारत का एक राजवंश था । [[en:Hoysala Empire]] [[de:Hoysala]] [[kn:ಹೊಯ್ಸಳ]] [[ja:ホイサラ朝]] [[simple:Hoysala Empire]] [[sv:Hoysala]] [[zh:曷萨拉王朝]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] पल्लव राजवंश 8973 43264 2007-01-15T03:43:52Z अरविन्दन् 996 [[पल्लव ]] प्राचीन [[भारत]] का एक राजवंश था । ==वंशावली== * [[सिंहवर्मन् I]] [[275]] - [[300]] CE * [[स्कन्दवर्मन्]] * [[विष्णुगोप]] [[350]] - [[355]] CE * [[कुमारविष्णु I]] [[350]] - [[370]] CE * [[स्कन्दवर्मन् II]] [[370]] - [[385]] CE * [[वीरवर्मन्]] [[385]] - [[400]] CE * [[स्कन्दवर्मन् III]] [[400]] - [[436]] CE * [[सिंहवर्मन् II]] [[436]] - [[460]] CE * [[स्कन्दवर्मन् IV]] [[460]] - [[480]] CE * [[नन्दिवर्मन् I]] [[480]] - [[510]] CE * [[कुमारविष्णु II]] [[510]] - [[530]] CE * [[बुद्धवर्मन्]] [[530]] - [[540]] CE * [[कुमारविष्णु III]] [[540]] - [[550]] CE * [[सिंहवर्मन् III]] [[550]] - [[560]] CE ===Later Pallavas === The incursion of the [[Kalabhras]] and the confusion in the Tamil country was broken by the [[Pandya]] Kadungon and the Pallava [[Simhavishnu]]. The Pallava kingdom began to gain both in territory and influence over the South Indian peninsula. Pallavas exercised control over their southern neighbours of Cholas and Pandyas. But their history is marked by the continuous conflict with the [[Badami]] [[Chalukyas]]. [[Narasimhavarman I]] and [[Paramesvaravarman I]] were the kings who stand out with glorious achievements in both military and architectural spheres. * [[Simhavishnu]] [[555]] - [[590]] CE * [[Mahendravarman I]] [[590]] - [[630]] CE * [[Narasimhavarman I]] (Mamalla) [[630]] - [[668]] CE * [[Mahendravarman II]] [[668]] - [[672]] CE * [[Paramesvaravarman I]] [[672]] - [[700]] CE * [[Narasimhavarman II]] (Raja Simha) [[700]] - [[728]] CE * [[Paramesvaravarman II]] [[705]] - [[710]] CE * [[Nandivarman II]] (Pallavamalla) [[732]] - [[796]] CE * [[Thandi Varman|Thandivarman]] [[775]] - [[825]] CE * [[Nandivarman III]] [[825]] - [[869]] CE * [[Aparajitha Varman]] [[882]] - [[901]] CE == यह भी देखें== *[[पल्लव ]] [[ श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी:दक्षिण भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] भारतीय सेनाओं 8974 32900 2006-10-29T03:24:30Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भारतीय सेना]] #REDIRECT[[भारतीय सेना]] प्रेम लता शर्मा 8976 32905 2006-10-29T03:33:43Z संजयपाटिल 831 '''प्रेम लता शर्मा''' भारतीय [[संगीत शास्त्र]] की प्रमुख विद्वान थीं। उन्होंने संगीत शास्त्र के कई मूल ग्रन्थों का अनुवाद किया। उन्होंने संगीत शास्त्र के कई मूल ग्रन्थों का अनुवाद किया। इन ग्रन्थों में संगीत रत्नाकर बृहद्देशी रसविलास संगीत राज हैं। वह इन्दिरा कला संगीत विश्वविद्यालय खैरागढ की उप-कुलपति १९८५-१९८८ में रहीं। [[en:Prem Lata Sharma]] आर्यभट्ट 8977 33085 2006-11-01T01:27:00Z Mitul0520 211 री-डैरेक्ट सुधारा #REDIRECT [[आर्यभट]] बाम्बे स्टाक एक्सचेंज 8978 33115 2006-11-01T06:26:31Z Mitul0520 211 बीएसई का नाम बदलकर बाम्बे स्टाक एक्सचेंज कर दिया गया है: पूरा नाम एशिया के सबसे प्राचीन शेयर बाजार ''बीएसई'' की स्थापना १८९५ में लोकप्रिय 'बाम्बे स्टाक एक्सचेंज' के रूप में हुई थी । [[भारतीय पूंजी बाजार]] के विकास में इस एक्सचेंज की व्यापक भूमिका रही है और इसका [[सूचकांक]] विश्र्वविख्यात है । मैनेजिंग डायरेक्टर के नेतृत्व में डायरेक्टर्स बोर्ड द्वारा एक्सचेंज का संचालन होता है । इस बोर्ड में प्रतिष्ठित प्रॉफेश्नल्स, ट्रेडिंग सदस्यों के प्रतिनिधियों और सार्वजनिक प्रतिनिधियों का समावेश है । एक्सचेंज भारत के छोटे - बड़े शहरों में अपनी उपस्थिति के साथ राष्ट्रीय स्तर पर फैला हुआ है । बीएसई की सिस्टम और प्रक्रिया ऐसी है कि बाजार की पारदर्शिता और सुरक्षा बनी रहे । वैश्र्िवक कीर्तिमान स्थापित कर, सर्वोच्च स्टाक एक्सचेंज के रूप में उभरने वाले इस एक्सचेंज के पास सवा सौ से अधिक वर्र्षों के भव्य इतिहास की समृद्ध विरासत है । एक्सचेंज में 'ट्रेडिंग राइट' और 'ओनरशिप राइट' एक दूसरे से अलग है । ऐसी परिस्थिती में निवेशकों के हितों पर विशेष सावधानी बरती जाती है । एक्सचेंज इक्विटी, डेब्ट तथा पᆬयुचर्स और ऑप्शन के व्यापार के लिए ढांचा एवं पारदर्शक ट्रेडिंग सिस्टम सुनिश्चित करता है । बीएसई की आनलाइन ट्रेडिंग प्रणाली बेहतरीन गुणवत्तावाली है । वैश्विक स्तर पर मान्यता प्राप्त इन्फार्मेशन सिक्युरिटी मैनेजमेंट सिस्टम का दर्जा B.S7799-2:2002 सर्टिफिकेट वाला है। BS 7799 ऑडिट डीएनवी (Det Norske Veritas)द्वारा किया गया था । यह प्रमाणपत्र प्राप्त करनेवाला बीएसई भारत का एकमात्र और विश्र्व का दूसरा एक्सचेंज है । जानकारी एकत्रित करने, जोखिम को नियंत्रित करने तथा तकनीकी प्रणाली और लोगों की सम्पत्ती की सुरक्षा के लिए BS 7799 ( बी ऐस ७७९९) अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर स्वीवृत्र्त मानक है । आर्यभट्टीय 8979 33091 2006-11-01T03:16:28Z 68.155.76.74 Redirecting to [[आर्यभटीय]] #REDIRECT [[आर्यभटीय]] Web Hindi Resources 8981 41684 2007-01-07T17:47:23Z 137.138.173.150 /* Hindi Bazar */ ==Hindi & Devanaagarii Help == [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Can_not_See_Hindi Can not see Hindi] <BR /><BR /> [http://ashishkachittha.blogspot.com/2004/11/information-on-enabling-reading-and.html How to read and write Hindi on your computer] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi Ways to write Devanagari ( Hindi) on computers] <BR /><BR /> [http://devanaagarii.net/ देवनागरी : everything about using Devanagari on computers] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Main_page Sarvagya : Hindi Ka Sahakaarii Gyaankosh] <BR /><BR /> [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/devafonts.htm Devanaagarii Font Complete Guide] <BR /><BR /> [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts Enabling complex text support for Indic scripts] <BR/><BR/> ==Hindi editing tools and other softwares == [http://hi.wikipedia.org/wiki/Hindi_Computing_Resources_on_the_Internet Hindi Computing Tools and Techniques] <Br /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Hindi_Computing_Tools_and_related_Links Hindi Computing resRurces and Other Tools] <Br/> <Br/><Br/> ==Hindi and Devnagari Discussion Groups == [http://groups-beta.google.com/group/Chithakar चिट्ठाकार] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/paricharcha/ परिचर्चा - आपकी अपनी हिन्दी फ़ोरम] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/Hindi-Forum/messages Y! Group : Hindi-Forum] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/devanaagarii/ Y ! Group : Devanaagarii] <BR /><BR /> [http://lists.sarovar.org/cgi-bin/mailman/listinfo/devanaagarii-lipi देवनागरी लिपि डाक सूची ] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/hindi/ Y! Group : Hindee] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/hindawi/ याहू समूह : हिन्दवी] <BR /><BR /> [http://hindi3.tripod.com/ HINDI PREMI eGroup and Forum] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/groups?hl=en&lr=&group=alt.language.hindi Google Groups : alt.language.hindi] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/ForumV2/shwmessage.aspx?ForumID=5&MessageID=28 Bhasha India] <BR /><BR /> [http://groups-beta.google.com/group/hindi/ Google Groups: Hindi] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/group/sashakta_bharat Google Groups : सशक्त भारत] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/group/arogya_charcha Google Groups : सर्वे सन्तु निरामया:] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/group/krishi?lnk=sg&hl=en Google Groups : भारतीय कृषि और भारतीय किसान] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/group/HINDI-VIKAS?lnk=sg&hl=en गूगल समूह : हिन्दी विकास] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/group/suryatra?lnk=sg&hl=en Google Groups : सुर यात्रा] <BR /><BR /> [http://groups.google.com/group/andhaqanoon Andhaa Kaanoon] <BR /><BR /> [http://launch.groups.yahoo.com/group/ekavita/ eKavita] <BR /><BR /> ==Hindi Blogs & Agregators == [http://akshargram.com/narad/ Hindi Blog agregator : Naarad ] <BR /><BR /> [http://groups.blogdigger.com/groups.jsp?id=130 हिन्दी चिट्ठा समूह] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/ अक्षरग्राम] <BR /><BR /> [http://www.myjavaserver.com/~hindi/ चिट्ठा विश्व] : Visit this site to see a complete list of Hindi Blogs among other things. <BR /><Br /> [http://www.hindiblogs.com/ Hindee Blogs agreegator] <BR /><BR /> ==Some volunteers involved in Hindi localization == Shri Ravishankar Shrivastava <BR /> raviratlami@gmail.com <Br/><Br/> Shri Vishal Pahuja <BR /> vpahuja@gmail.com <Br/><Br/> Shri Debashish Chakraborty <Br/><Br/> Shri Pankaj Narula <Br/><Br/> ==हिन्दी समाचार == [http://www.jagran.com/default.aspx दैनिक जागरण (Unicoded)] <BR /><BR /> [http://epaper.jagran.com/ दैनिक जागरण ( इ-पत्र , यूनिकोड में )] <BR /><BR /> [http://www.bhaskar.com/ दैनिक भास्कर] <BR /><BR /> [http://www.prabhasakshi.com/ प्रभा साक्षी] <BR /><BR /> [http://www.amarujala.com/today/default.asp अमर उजाला] <BR /><BR /> [http://www.rajasthanpatrika.com/index.shtml राजस्थान पत्रिका] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/news/ वेबदुनिया समाचार] <BR /><BR /> [http://www.naidunia.com/ नई दुनिया] <BR /><BR /> [http://www.rashtriyasahara.com/ राष्ट्रीय सहारा ] <BR /><BR /> [http://navbharattimes.indiatimes.com/ नवभारत टाइम्स] <BR /><BR /> [http://www.navabharat.net/ नव भारत] <BR /><BR /> [http://hindustandainik.com/ हिन्दुस्तान] <BR /><BR /> [http://epaper.hindustandainik.com/default.aspx हिन्दुस्तान इ-पत्र] <BR /><BR /> [http://www.prabhatkhabar.com Prabhat Khabar] <BR /><BR /> [http://www.epaper.prabhatkhabar.com/ Prabhat Khabar e-Paper] <BR /><BR /> [http://www.haribhoomi.com Hari Bhoomi ] <BR /><BR /> [http://www.ptinews.com/bhasha/ptisite.nsf भाषा ( PTI )] <BR /><BR /> [http://www.univarta.com/ यूनी वार्ता] <BR /><BR /> [http://www.samacharbureau.com/Agha/NewPages/index.asp समाचार ब्यूरो] <BR /><BR /> [http://pib.nic.in/hrelease/hpress-rel.asp पत्र सूचना कार्यालय : नवीनतम विज्ञप्तियाँ] <BR /><BR /> [http://www.jansamachar.net/index.php3?lang=Hindi जन समाचार] : भारतीय ग्रामीण मुद्दों से सम्बन्धित समाचार पत्र <BR /><BR /> [http://www.bbc.co.uk/hindi/ BBC Hindi] <BR /><BR /> [http://www.voanews.com/Hindi/ Voice Of America in Hindi] <BR /><BR /> [http://www2.dw-world.de/hindi/ जर्मनी ब्राडकास्टिंग कार्पोरेशन] <BR /><BR /> [http://in.chinabroadcast.cn/ चीन का अंतर्राष्ट्रीय रेडियो] <BR /><BR /> [http://www.radioaustralia.net.au/australia/hd/ रेडियो आस्ट्रेलिया] <BR /><BR /> [http://www.wnhindi.com/ हिन्दी विश्व ] <BR /><BR /> [http://www.wnhindi.com/ समाचार (WN Hindi ) ] <BR /><BR /> [http://www.aajtak.com/ Aaj Tak & India Today Hindi ] <BR /><BR /> [http://emsindia.com/defaultnews1.asp?catid=11 EMS India : multi language, multi-category ] <BR /><BR /> [http://samvadbharti.com/ Samvaad Bharati] <BR /><BR /> [http://economictimes.indiatimes.com/articlelist/1215713388.cms बिज़नस टाइम्स ] <BR /><BR /> [http://dainikmahamedha.com/default.asp महा मेधा] <BR /><BR /> [http://www.prajabharat.com/ प्रजा भारत] <BR /><BR /> [http://www.swatantravaarttha.com/ स्वतंत्र वार्ता : दक्षिण भारत का प्रमुख दैनिक] <BR /><BR /> [http://www.hindimilap.com/index.html हिन्दी मिलाप ( हैदराबाद से)] <BR /><BR /> [http://sify.com/hindi/ Sify Hindi] <BR /><BR /> [http://www.bharattextile.com/hinditextilenews.php News in Hindi from the Indian textile Industry] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.ac.in/~rohit/ खबरें] : Online Hindi (unicode) news channel <BR /><BR /> [http://loktej.com/index.htm LOKTEJ Hindi Newspaper] [http://www.khaskhabar.com/www/today/ Khaas Khabar] <BR /><BR /> [http://content.msn.co.in/Hindi/Default MSN Hindi Beta] <BR /><BR /> [http://www.naitindia.com/ दैनिक नवज्योति - राजस्थान से हिन्दी दैनिक(Unicoded)] <BR /><BR /> [http://www.samachar.com/hindi/index.php SAMAACHAAR : An agregation of Hindi News] <BR /><BR /> [http://www.sumanasa.com/hindi-news/frontpage.html Hindi News Agregator Sumanas_Dot_Com] <BR /><BR /><BR /><BR /> ===कुछ अयूनिकोडित हिन्दी समाचार-स्थल [http://uni.medhas.org/ 'यूनिकोड कन्वर्शन गेटवे]' की सहायता से बिना फान्ट डाउनलोड किये ही यूनिकोड में पढ़े जा सकते हैं। वर्तमान में निम्नलिखित समाचार-स्थलों के लिये यह सुविधा उपलब्ध है:=== {| | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.bhaskar.com Bhaskar] |- | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.rajasthanpatrika.com Rajasthanpatrika] |- | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.amarujala.com Amarujala] |- | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.punjabkesari.com Punjabkesari] |- | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.epatrika.com Epatrika] |- | [http://uni.medhas.org/unicode.php5?file=http://www.hindustandainik.com Hindustandainik] |} <Br/><Br/> ===हिन्दी समाचर-स्थलों के RSS फीड=== (See details at [http://floss.sarai.net/newsrack/vm/about.vm NewsRack]) <Br/><Br/> [http://floss.sarai.net/newsrack/crawled.feeds/dj.rss.xml दैनिक जागरण (Dainik Jagran)] <BR /><BR /> [http://floss.sarai.net/newsrack/crawled.feeds/db.rss.xml दैनिक भास्कर (Dainik Bhaskar)] <BR /><BR /> [http://floss.sarai.net/newsrack/crawled.feeds/nbt.rss.xml नवभारत टाइम्स (Navbharat Times)]<BR /><BR /> [http://floss.sarai.net/newsrack/crawled.feeds/dj.rss.xml हिन्दुस्तान दैनिक (Hindustan Dainik)] <BR /><BR /> [http://www.bbc.co.uk/hindi/index.xml BBC Hindi] <BR /><BR /><BR /><BR /> ==Hindi Web-Magazines == [http://www.anubhuti-hindi.org/ Anubhuti] <BR /><BR /> [http://www.abhivyakti-hindi.org/ Abhibyakti] <BR /><BR /> [http://www.srijangatha.com/ सृजनगाथा] <BR /><BR /> [http://www.anurodh.com/ हिन्दी पत्रिका अनुरोध] : भारतीय भाषाओं के प्रतिष्ठापन का अनुरोध <BR /><BR /> [http://www.taptilok.com/ ताप्तीलोक ] <BR /><BR /> [http://www.panchjanya.com/dynamic/ पान्चजन्य साप्ताहिक पत्रिका] <BR /><BR /> [http://www.vagarth.com/ Vagaarth ] <BR /><BR /> [http://manaskriti.com/kaavyaalaya/ काव्यालय] <BR /><BR /> [http://www.kalayan.org/ कलायन पत्रिका] <BR /><BR /> [http://akshargram.com/nirantar/ Nirantar] <BR /><BR /> [http://www.bharatdarshan.co.nz/ Bharat Darshan Hindi Sahityik Patrikaa from NZ] <BR /><BR /> [http://www.saraswatipatra.com/editorial.htm Saraswati Patra from Canada] <BR /><BR /> [http://www.hindielm.co.uk/ HELM : Hindi Electronic Literary Magzine from UK] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/xprajna/html/index.php P R A J N A from BHU] <BR /><BR /> [http://students.iitk.ac.in/meander/pratidhvani/ प्रतिध्वनि : I I T कानपुर की पत्रिका] <BR /><BR /> [http://www.saraswatipatra.com/editorial.htm Saraswati Patra from Canada] <BR /><BR /> [http://www.hindielm.co.uk/ HELM : Hindi Electronic Literary Magzine from UK] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/xprajna/html/index.php P R A J N A from BHU] <BR /><BR /> [http://students.iitk.ac.in/meander/pratidhvani/ प्रतिध्वनि : I I T कानपुर की पत्रिका] <BR /><BR /> [http://hindinest.com/index.htm Hindi Nest dot Com] <BR /><BR /> [http://www.tadbhav.com/ तद्भव] <BR /><BR /> [http://www.hansmonthly.com/ Hansa Maasik Hindi Patrikaa] <BR /><BR /> [http://www.udgam.com/udgam.html UDGAM : Hindee kee Saahityika Maasikaa] <BR /><BR /> [http://shabdanjali.com/ शब्दांजलि] <BR /><BR /> [http://kritya.org/02/hn/index.html कृत्या : कविताओं की पत्रिका] <BR /><BR /> [http://tajmahal.biz/ ताजमहल] <BR /><BR /> [http://www.oshoworld.com/patrika/index.asp Osho world patrika] <BR /><BR /> [http://www.osho.com/Main.cfm?Area=Magazine&Language=hindi Osho Times Online] <BR /><BR /> [http://www.avadh.com/atthas/index.htm Attahaas : Haasya Patrika] <BR /><BR /> [http://www.mp.nic.in/panchayika/ PANCHAAYIKAA : MP govt monthly for panchayats] <BR /><BR /> [http://www.rangvarta.com/index1.htm रंगवार्ता : विविध कलारुपों का मासिक] <BR /><BR /> [http://www.fusionbooks.com/magazines/cricket-today/hi/ क्रिकेट टुडे ] <BR /><BR /> [http://www.fusionbooks.com/magazines/grehlakshmi/ गृहलक्ष्मी] <BR /><BR /> [http://www.fusionbooks.com/magazines/sadhnapath/ साधना पथ] <BR /><BR /> [http://usembassy.state.gov/posts/in1/wwwhspanhindilist.html स्पैन : भारत में अमेरिकी दूतावास की पत्रिका ] <BR /><BR /> [http://www.kshitiz.net/hindi/hindi-mainpage.html क्षितिज] <BR /><BR /> [http://www.anyatha.com/index.htm Anyathaa magzine of Friends from India in America] <BR /><BR /> [http://www.hindiparichay.com/ Hindi_Parichay Patrika] <BR /><BR /> ==हिन्दी साहित्य == [http://hi.literature.wikia.com/ Kavita Kosh] Lalit Kumar <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/ अनुभूति पर हिन्दी काव्य का विशाल भण्डार] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/literature/ वेबदुनिया साहित्य] <BR /><BR /> [http://www.srijangatha.com/ सृजनगाथा यानी हिंदी साहित्य का समृद्द घर] <BR /><BR /> [http://www.hindinest.com/ हिन्दी घोसला पर कविता, कहानी, निबन्ध व अन्य साहित्य] <BR /><BR /> [http://www.iiit.net/ltrc/script_html/ श्रेष्ठ हिन्दी साहित्य ( IIT Kanpur )] <BR /><BR /> [http://manaskriti.com/kaavyaalaya/ Kaavyaalaya : The House of Hindi Poetry] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/chandra_pm/hindi_top.html A collection of timeless Hindi verse (in Roman script)] <BR /><BR /> [http://www.sahityakunj.net/ Saahitya Kunj] <BR /><BR /> [http://users.pandora.be/walter.rajesh/ भारतीय कविता] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/occasion/ramcharitamanas Ramcharita Maanas at Web-Duniya] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/sumanghai/ Shri Ramcharitamanas] <BR /><BR /> [http://www.hscc.net/hindi/ Entire Ram Charita Manas on the net] <BR /><BR /> [http://www.indianest.com/kabir/dohas/index.htm Kabeer ke Dohe ( with explaination in English)] <BR /><BR /> [http://www.sahityakunj.net/MahaKavya/Saket/Saket_main.htm SAAKET] ( Maithilisharan Gupta) <BR /><BR /> [http://sanskrit.gde.to/hindi/literature/madhushaalaa.pdf MADUSHAALAA (Haribans Rai Bachchan)] <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/sankalan/prem_kavitayen/index.htm हिन्दी की सौ सर्वश्रेष्ठ प्रेम कविताएँ] <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgranth/haldighati/haldighati01.htm Haldeeghaatee] <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgranth/jhansikirani/jansikirani.htm Jhaansee Kee Raanee] <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgranth/kurukshetra/kurukshetra1.htm Kurukshetra] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/muktaksaagar/ Muktak Saagar] <BR /><BR /> [http://www.premchand.org/index_files/Page290.html हिन्दी कथा सम्राट प्रेमचन्द] <BR /><BR /> [http://www.fortunecity.com/westwood/painting/129/paridhi.html Paridhi : Web Ring of Poems] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/sumankghai/index.htm हिन्दी कवितायें एवं उर्दू शायरी] <BR /><BR /> [http://oshoworld.com/onlinehindibooks/ Osho Hindi Saahitya] <BR /><BR /> [http://www.srijangatha.com/november/pravashiank.nov06.htm ब्रिटेन के कवियों की कविताएं] <BR /><BR /> [http://www.hindinest.com/dharma/003.htm Ishopanishad ka Hindi Roopantar ] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/nvkashraf/kur-trans/Hind-Int.htm तिरुक्कुरळ हिन्दी मे (तमिल से)] <BR /><BR /> [http://www.rajbhasha.com/kural/anu.htm सुभाषित ( कुराल )] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Hindi_Subhashit_Shashtra अनमोल वचन] <BR /><BR /> [http://www.logosquotes.org/pls/vvolant/seng.lfrasi?lm=EN&lang=HI&iniz= Logos Quotes in Hindi] <BR /><BR /> [http://hyperupload.com/download/212a1a70/Hindi-Quotations-1.PDF.html Hindi_Quotes : Hindi Subhashit Sahasra (pdf) ] <BR /><BR /> [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindipoets.html Immortal Hindi Authors & Poets] <BR /><BR /> [http://arvindguptatoys.com/ A Million Books for a Billion People] <BR /><BR /> [http://dli.iiit.ac.in/ Digital Library of India : हिन्दी की हजारों पुस्तकें ] <BR /><BR /> [http://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AF हिंदी साहित्य : विकीपीडिया ] <BR /><BR /> [http://rapidshare.de/files/23206417/tere_khat.zip.html Hindi Poems in Devanagaree for download] <BR /><BR /> [http://rapidshare.de/files/23287672/tere_khat.zip Hindi Poetry in Devanagari] <BR /><BR /> [http://www.awgp.org/gamma/LiteratureHindi Gaayatree Saahitya] in Hindi PDF <BR /><BR /> [http://www.anubhuti-hindi.org/kavyacharcha/Chhand.htm हिन्दी छन्द के बारे में जानकारी] <BR /><BR /> [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com वाल्मीकि रामायण] <BR /><BR /> ==बाल साहित्य == [http://mobilelibrary.cdacnoida.com/indexHindi.html द्वारे-द्वारे ज्ञान संपदा पर पुस्तक संग्रह (अनेकों कहानियाँ)] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/hitop.htm हितोपदेश] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/jatak.htm बुद्ध की कहानियाँ (जातक कथाएँ)] <BR /><BR /> [http://www.cdacnoida.com/DGLib/BETTAL%20PACCHIE/BETTAL%20PACHEESI/index.htm बेताल पचीसी] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/CoilNet/IGNCA/snbts.htm सिंहासन बत्तीसी] <BR /><BR /> [http://wikisource.org/wiki/प्रेमचंद_की_कहानियाँ प्रेमचन्द की कहानियाँ ( विकिसोर्स )] <BR /><BR /> [http://munshi-premchand.blogspot.com/ PremChanda kee Kahaaniyaan] <BR /><BR /> [http://www.munsipremchand.iitk.ac.in/auther.html Great Stories from Munshi Premchand (IITK)] <BR /><BR /> [http://www.4to40.com/contents.htm Hitopadesh and Aesop's fables] <BR /><BR /> [http://www.pitara.com/talespin/story_hindi.asp Kids Stories in Hindi from Pitaaraa] <BR /><BR /> [http://www.nyu.edu/gsas/dept/mideast/hindi/stories.html Stories at Virtual Hindi] <BR /><BR /> [http://babloo.com/ Babloo Site for kids in Hindi : online kids stories games puz...] <BR /><BR /> [http://www.balfulwari.blogspot.com/ अभिव्यक्ति पर बाल फुलवारी] <BR /><BR /> [http://www.hindinest.com/bachpan/index.htm शिशु गीत ] <BR /><BR /> [http://www.indiaparenting.com/rhymes/hindi/index.shtml Kids Hindi Rhymes ( in Roman Script ) ] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Useful_links#.E0.A4.A6.E0.A5.87.E0.A4.B6-.E0.A4.AD.E0.A4.95.E0.A5.8D.E0.A4.A4.E0.A4.BF_.E0.A4.97.E0.A5.80.E0.A4.A4 देश-भक्ति गीत] <BR /><BR /> [http://www.mumbaitheatreguide.com/dramas/ The Mumbai Theatre Guide]<BR /> ==Hindi Songs, Bhajans, MP3 == [http://www.panchamonline.com/gaane/hindi.asp गीतायन आद्यक्षरी] <BR /><BR /> [http://www.geetmanjusha.com/hindi/ गीत मंजूषा] <BR /><BR /> [http://www.historytalking.com/hindi.htm Hindi audio at HistoryTalkingDotCom] <BR /><BR /> [http://jitu.info/blognaad/ ब्लॉगनाद : विश्व का पहला हिंदी ब्लॉग रेडियो] <BR /><BR /> [http://satsang.tripod.com/sangraha/bhajan_unicode_hindi.html हिन्दी भजन] <BR /><BR /> [http://www.aksharamala.com/hindi/isb/ अक्षरमाला की हिन्दी गीत पुस्तिका] <BR /><BR /> [http://www.geetmanjusha.com/ Hindi Lyrics - Hindi Movie Songs] <BR /><BR /> [http://www.indianscreen.com/index.html Old Classic Hindi Songs MP3 for Download] <BR /><BR /> [http://www.sandeshi.com/flashintro.htm Sandeshi from Seemaa] Hindi Audio , Panchtanta, poems etc <BR /><BR /> [http://www.audiohindi.com/# Hindi Audio] Geeta, veenaa , Novel <BR /><BR /> [http://www.nivh.org/talking_library/others.asp?lang=Hindi National Talking Book Library] a lot of audio books. <BR /><BR /> [http://www.childplanet.com/ Child Planet dot Com] Hindi Audio poems <BR /><BR /> ==Learning Hindi and Hindi Grammar == [http://www.ncsu.edu/project/hindi_lessons/lessons.html A Door Into Hindi] <BR /><BR /> [http://lang.ojnk.net/hindi/ Intermediate Hindi Resources] <font color="#ff9900"> <BR /><BR /> [http://www.rajbhasha.com/learnhindi/hinditut.htm Learn Hindi at Rajbhasha online] <BR /><BR /> [http://www.latrobe.edu.au/indiangallery/ Open Learning Hindi] <BR /><BR /> [http://www.xs4all.nl/~wjsn/hindi.htm How to read and write Hindi characters - Network2000] <BR /><BR /> [http://www.avashy.com/hindiscripttutor.htm Hindi Script Tutor] [http://www.ukindia.com/ Learn to read Hindi _UKINDIA] <BR /><BR /> [http://www.cdacindia.com/html/aai/lilasil.asp LILA from CDAC for learning Hindi through South Indian languages] <BR /><BR /> [http://www.cdacindia.com/html/aai/lilappp.asp LILA HINDI Prabodh Praveen Pragya on Web] <BR /><BR /> [http://learnhindi.agsyss.com/ HINDI GYAN VIKAS PATHSHALA ] <BR /><BR /> [http://www.hindibhasha.com/ Hindi_Bhasha_dot_com] <BR /><BR /> [http://accha.sourceforge.net/ Accha - a very good Devanagari learning free software] <BR /><BR /> [http://faculty.maxwell.syr.edu/jishnu/ Hindi/Urdu conversation lessons on the web at SU ] <BR /><BR /> [http://www.chinmayadc.org/Hindi%20Paathshala.htm Hindi Paathshaalaa of Chinmaya Mission] <BR /><BR /> [http://www.hindiclass.com/ Vidyarambh Hindi Tution] <BR /><BR /> [http://www.bharatvani.com/ Bharat Vanee] Hindi Tutorial <BR /><BR /> [http://www.travlang.com/languages/cgi-bin/langchoice.cgi?lang1=english&lang2=hindi&page=main Hindi for Tourists] <BR /><BR /> ==Dictionary , Encyclopedia, Wikipedia == विविध प्रकार के शब्दकोशों के लिये [http://hi.wiktionary.org/wiki/मुख्य_पृष्ठ हिन्दी विक्षनरी] पर भी देखें। <BR/> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webhwn/ हिन्दी शब्दतंत्र (Hindi WordNet) - A Lexical database for Hindi ( Hin to Hin Dict)] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/~hdict/webinterface_user/index.php Universal Word ( Eng <--> Hindi) based on UNL, for Machine Translation, from IITB] <BR /><BR /> [http://www.hindisamachar.com/index.php?a=list&d=7 हिन्दी --> हिन्दी विक्षनरी] <BR /><BR /> [http://www.wordanywhere.com/ Word AnyWhere : Hindi <--> English ; iTrans based ] <BR /><BR /> [http://myjavaserver.com/~hindi/shabdnidhi.jsp ShabdaNidhi : English--> Hindi ] <BR /><BR /> [http://www.aksharamala.com/hindi/e2h/ Aksharmala English to Hindi Dictionary]<font color="#33cc00"></font> <BR /><BR /> [http://www.shabdkosh.com/cpnt/option,com_frontpage/item,1/ Shabdakosh dot com Eng-Hindi Dict (online)] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/download/BharatiyaBhasha.htm Bharatiya Bhasha Kosh : common platform for 14 Indian languages] <BR /><BR /> [http://home.t-online.de/home/E.Tremel/Hindi/Hindi-Deutsch%20Wörterverzeichnis/Hindi-Deutsch%20Deutsch-Hindi.pdf Hindi German Dictionary] <BR /><BR /> [http://urdu2hindi.blogspot.com/ Urdu - Hindi Shabdkosh-1] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/sumankghai/ShabdKosh.htm Urdu - Hindi Shabdkosh-2] <BR /><BR /> [http://www.iiit.net/ltrc/Dictionaries/Dict_Frame.html Eng-Hin Dictionary] <BR /><BR /> [http://www28.brinkster.com/shreeshrii/eng-hin.htm Unicode Eng-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/hindi/files/eng-hin.pdf अंग्रेज़ी हिन्दी शब्दकोष] पी॰डी॰ऍफ़॰ प्रारूप में <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/groups?q=%22web+pages%22+%26+hindi&start=40&amp;hl=en&lr=&selm=1plxtc9sqi066%24.ydpvevn94yaa%24.dlg%4040tude.net&rnum=42 Similar sounding Hindi words] <BR /><BR /> [http://www3.aa.tufs.ac.jp/~tjun/sktdic/index.html Apte Sanskrit Dictionary Search (transliteration based)] <BR /><BR /> [http://www.swargarohan.org/Glossary/A.htm आध्यात्मिक शब्दावली ( SWARGAAROHAN ) ] <BR /><BR /> [http://hi.wikipedia.org/wiki/हिन्दी विकिपेडिया पर "हिन्दी] <BR /><BR /> [http://en.wikipedia.org/wiki/Hindi Wikipedia : HINDI] <BR /><BR /> [http://hi.wikipedia.org/wiki/देवनागरी विकिपेडिया पर देवनागरी] <BR /><BR /> [http://www.internetpolyglot.com/lessons-hi-en Hindi Terms for Beginners at Polyglot]<BR /><BR /> [http://hi.wikipedia.org/ हिन्दी विकिपेडिया (Wikipedia)] : हिन्दी में मुक्त ज्ञानकोश <BR /> [http://hi.wiktionary.org/wiki/मुख्य_पृष्ठ हिन्दी विकोश (Wiktionary)] : हिन्दी शब्दकोश, पारिभाषिक शब्दावली तथा अन्य प्रकार के शब्दकोश <BR /> [http://wikisource.org/wiki/मुख्य_पृष्ठ:हिन्दी हिन्दी विकिस्त्रोत (WikiSource)] : कॉपीराइट-मुक्त हिन्दी के ग्रन्थ एवं लेख <BR /> [http://hi.wikibooks.org/ हिन्दी विकि-पुस्तक (WikiBooks)] : अपने विचारों को व्यवस्थित करके पुस्तक का रूप दें <BR /> [http://hi.wikiquote.org/wiki/ हिन्दी विकिवचन (WikiQuote)] : विकि पर हिन्दी सुभाषित <BR /> <Br/><Br/> ==Articles on Hindi and Devnaagarii == [http://www.webdunia.com/news/national/2001_01/24/110012418.htm A UN report on world's second most used langauge] <BR /><BR /> [http://hindi3.tripod.com/ A voice to make Hindi as UN's official language] <BR /><BR /> [http://www.cse.iitk.ac.in/~amit/story/21_wikipedia.html Create the learning tools of tomorrow, in your own language] <BR /><BR /> [http://www.kulsh.com-bhasha/ भाषा समस्या और समाधान(pdf)] <BR /><BR /> [http://www.indien-netzwerk.de/navigation/kulturgesellschaft/sonstiges/artikel/hindi_ki_samasya.htm हिन्दी की समस्या अर्थात भारत की समस्या ] <BR /><BR /> [http://www.rashtriyasahara.com:8080/sahara/20050401/Sahitya3.htm मैकाले-पूजकों से कुछ सवाल ] <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/groups?q=%22websites%22+%26+hindi&start=10 Hindi is easier to read ; Urdu most difficult] <BR /><BR /> [http://www.angelfire.com/indie/himhindi/introch0.html An Introduction to development of Hindi and Urdu (History)] <BR /><BR /> [http://charm.cs.uiuc.edu/~bhatele/history_hindi.htm सन् 1300 से 2000 के मध्य हिन्दी का भाषा-विकास] <BR /><BR /> [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindiint.html A Brief history of Hindi] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0900.pdf Official Hindi Unicode chart ] <BR /><BR /> [http://www.alkhemy.com/sanskrit/dict/itrans.html iTrans map for Devanagari Script] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/2005/05/12/427/ Devanagari in a nutshell] <BR /><BR /> [http://www.devanaagarii.net/hi/ यथा-शक्ति हाथ बटाएँ , हिन्दी आगे बढती जाये ] <BR /><BR /> [http://www.cse.iitk.ac.in/~amit/story/21_wikipedia.html Internet goes Desi... And you can help! ] <BR /><BR /> [http://portal.unesco.org/ci/en/file_download.php/b9ba1234f96870df4efd4f6638b4ab6eOm_Vikas.pdf Multilingualism for Cultural Diversity and Universal Access in Cyberspace : an Asian Perspective ] <BR /><BR /> [http://pratibhaas.blogspot.com/2005/06/blog-post_27.html हिन्दी कितने पानी में] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/xnagari/html/nagari.php?open=hindi_mahatata.xml हिन्दी की महत्ता] <BR /><BR /> [http://w3cindia.in/2005/11/OV1.pdf Web Internationalization in the context of Indian Languages : Dr Om Vikas] <BR /><BR /> ==Professional Hindi == [http://www.iete.ifo/coilnet/books/bookshome.htm Technical e-books from IETE ( in Hindi )] <BR /><BR /> [http://www.indicybers.com/hindawi/ हिन्दवी : भारतीय भाषाओं में समग्र कम्प्यूटिंग की दिशा में प्रभावी कदम ] <BR /><BR /> [http://vigyaan.blogspot.com/ ज्ञान-विज्ञान] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/it/ वेबदुनिया की सूचना प्रौद्योगिकी] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/xphysics/html/index.php Physics in Ancient India] <BR /><BR /> [http://help.berberber.com/archive/index.php/t-8534.html Spectroscopy in Ancient India] <BR /><BR /> [http://www.dentalcare.com/soap/patient/hindi/pe_menu.htm दन्त-चिकित्सा] <BR /><BR /> [http://sehatnama.mla.iitk.ac.in/ सेहतनामा] <BR /><BR /> [http://bimari-jankari.mla.iitk.ac.in/ बिमारी-जानकारी] <BR /><BR /> [http://www.gitapress.org/books/arogya/891/Vividh_Chikitsa_no__6_.pdf कल्याण आरोग्य विशेषांक : 2001] <BR /><BR /> [http://indiangyan.com/hindi Alternative Medicine from Bharateeya Gyaan] <BR /><BR /> [http://www.tdil.mit.gov.in/hindi_site/articles/mlit.htm भारत में भाषा प्रौद्योगिकी : कल , आज , कल ] <BR /><BR /> [http://www2.dw-world.de/hindi/GenTechnologie/1.127802.1.htmal भारत में जीन तकनीकी] <BR /><BR /> [http://library.thinkquest.org/03oct/02144/hindi/home.htm अंतरिक्ष यात्रा मार्गदर्शिका] <BR /><BR /> [http://krishisewa.com/ कृषि सेवा - खेती बारी से सम्बन्धित जानकारी] <BR /><BR /> [http://www.lawmin.nic.in/olwing/coi/coi_ind.htm भारत का संविधान] <BR /><BR /> [http://www.clsdirect.org.uk/index.jsp?lang=hd सामुदायिक क़ानूनी सेवा डायरेक्ट] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/iit-r/index.htm वनौषधि द्रव्य कोष] <BR /><BR /> [http://bitmesra.net/coilnet/Enterpreneur/EnterpreneurSidebar.html झारखण्ड उद्यमी पथ-प्रदर्शक] <BR /><BR /> [http://mukeshpandya.com/ शिक्षा * मार्गदर्शन * केरियर] <BR /><BR /> [http://www.engineersindia.com/hindi/index.htm Engineers India Hindi Website] <BR /><BR /> [http://web5.laghu-udyog.com/index.html Laghu_Udyog_dot_Com] <BR /><BR /> [http://www.metaljunction.com/MetalJunction/admin/MJ_Latest/hindi/index.htm METAL JUNCTION in Hindi] <BR /><BR /> [http://www.mhcs.health.nsw.gov.au/health-public-affairs/mhcs/publications/Hindi.html NSW Health - Hindi Articles] <BR /><BR /> [http://www.wikiwords.org/dictionary/lang/hin WikiWords - Hindi Glossaries of various professions] <BR /><BR /> [http://www.coilnet.bitmesra.net/ BIT Meshra - Computer Basics and Stories] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/ggs/e-Pustak(HTML)/e-pustak/E-pus/os/os_main.htm eBook on Computer and Programming] from TDIL <BR /><BR /> ==विद्या, ज्ञान, शिक्षा, शोध == [http://educationsupport.nic.in/index1.asp?langid=2 भारत में शिक्षा सहायता] <BR /><BR /> [http://www.careersalah.com/index.htm कैरिअर सलाह] : कैरिअर से सम्बन्धित महत्वपूर्ण स्त्रोत एवं नवीनतम जानकारियाँ <BR /><BR /> [http://www.iitr.ac.in/hindi/index.htm भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान, रूड़की] <BR /><BR /> [http://www.vidyavahini.ernet.in/shskSignUp.aspx Vidya Vahini] <BR /><BR /> [http://www.ernet.in/erhindi/index.htm ERNET India] <BR /><BR /> ==Organizations Promoting Hindi & Indian Languages == [http://www.rajbhasha.com/rajbhasha/rajbhash.htm Rajbhasha Online (extremely good site)] <BR /><BR /> [http://hindi.sarai.net/ S A R A I : A new Initiative] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/hindi_site/homepage.htm Technical Development for Indian Languages (TDIL)] <BR /><BR /> [http://www.cdacindia.com/ CDAC : Centre for Development of Advanced Computing] <BR /><BR /> [http://www.indianlanguages.com/ Indian_Languages_dot_com] <BR /><BR /> [http://www.nyu.edu/gsas/dept/mideast/hindi/index.html Virtual Hindi at New York Univ] <BR /><BR /> [http://www.hindisewa.com/ हिन्दी सेवा डाट काम्] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/index_hindi.html अभ्युदय : मालवीय सूचना तकनीकी केन्द्र] <BR /><BR /> [http://www.hindivishwa.org/hindiweb/index.html Mahatma Gandhi Hindi University] <BR /><BR /> [http://www.janabhaaratii.org.in/janabhaaratii/page_gen.php?lang=en&body=/intro.html&PHPSESSID=72a87f55595651d88ba0daaa9cfcdfa7 Janabharati] <BR /><BR /> [http://albertahindiparishad.org/index.html Alberta Hindi Parishad] <BR /><BR /> ==जिन्हे नाज है हिन्द पर वे यहाँ हैं.. == [http://www.hindi.mkgandhi.org/ Mumbai Sarvoday Mandal ( Gandhi Sansthaan )]: in KritiDev(?) font <BR /><BR /> [http://www.gitapress.org/hindi/homeH.htm Geeta Press] <BR /><BR /> [http://www.paradharm.com/updeshamrit1.htm ISCON site in Hindi] <BR /><BR /> [http://www.vedantijeevan.com/ Chinmay Mission] <BR /><BR /> [http://www.awgp.org/hindi/mission/mission.html Gayatri Pariwar] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/index_hindi.html Malaviya Suchana Praudyogikee Kendra] <BR /><BR /> [http://www.bharatudaymission.org/htm/otherlang/hindi/hindihome.htm Bharat Uday Mission - Hindi] <BR /><BR /> ==अपना-अपना राग == [http://geocities.com/alkuma/seehindi.html Devanaagarii : Alok Kumar's website] <BR /><BR /> [http://hindika.com/ हिन्दिका ] <BR /><BR /> [http://ashok.chakradhar.com/ अशोक चक्रधर] <BR /><BR /> [http://www.hindipatrika.com हिन्दी पत्रिका] <BR /><BR /> [http://www.jayprakashmanas.info/ जयप्रकाश मानस] <BR /><BR /> [http://abhiranjankumar.com/ अभिरंजन_कुमार_डाट्_काम्] <BR /><BR /> [http://www.kulsh.com/ Web Site of Ajay Kulshreshtha (Jay Kulsh)] <BR /><BR /> [http://www.shails.com/manjusha/ KAVYA MANJUSHA (Swapna Manjusha Shail)] <BR /><BR /> [http://in.geocities.com/dysxhi/hi/index.html लिनक्स में हिन्दी, हिन्दी में लिनक्स : धनञ्जय शर्मा] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/rajnikumar_pandya/kahaniyan/index.htm Rajanee Kumar Pandya] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/dr_naresh_abhivyakti/ Dr Naresh ] <BR /><BR /> [http://www.kalpana/ Kalpanaa : Sunil Deepak ] <BR /><BR /> [http://students.iitk.ac.in/meander/pratidhvani/ Pratidhvani - Hindi Poems, Stories, Criticism] <BR /><BR /> [http://rajneesh.mobstop.com/ Rajaneesh Mangala kaa Website] <BR /><BR /> [http://www.geeta-kavita.com/ गीता कविता : राजीव कु. सक्सेना] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/meridunia/abhigyat/awara/index.asp आवारा हवाओं के खिलाफ़ चुप-चाप] - कवि अभिज्ञात की कविताओं का एक संग्रह <BR /><BR /> [http://www.jaihindi.com/ Jai Hindi] Web Page of Jai Maharaj <BR /><BR /> [http://www.webhindi.com/index.htm वेबहिन्‍दी डॉट कॉम ( चन्‍द्र मोहन रावल )] <BR /><BR /> [http://members.tripod.com/ParijatGarg/ परिजात गर्ग का पन्ना : कविताएँ, चुटकुले, कहानियाँ, लेख, गीत] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/vishwa/ Ek Vishwa Ek Sansakriti of Acharya Dwivedi] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/aawasthi/ Meri Kavitaa :] Anshuman Awasthi <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/skbhandari57/poems.htm Bhandaaree kee Hindi Kavitaaen] <BR /><BR /> [http://www.childplanet.com/hindi/index.html अश्विनी कपूर : "बिखरे क्षण" और "नयी सुबह" नामक दो उपन्यास] <BR /><BR /> [http://shail.free.fr/hi/index.html शैलेन्द्र का पन्ना] <BR /><BR /> [http://drvidyarthy.hypermart.net/ Dr Diwakar Pd Vidyathi ko Sraddha-Suman] <BR /><BR /> [http://www.bhalotia.org/index-hindi.htm गौरव भालोटिया ] <BR /><BR /> [http://www.robots.ox.ac.uk/~bhaskar/ Bhaskar Choubey kaa web site] <BR /><BR /> [http://www.bharatguru.com/hindi/index.html BharatGuru dot com] <BR /><BR /> [http://www.hamarauttaranchal.com/default.asp Hamaaraa Uttaraanchal dot com] <BR /><BR /> [http://www.ardhkumbh2004.com/hi/Haridwar/ Haridwaar_Kanakhal_Rishikesh] <BR /><BR /> [http://myrajasthan.bravehost.com/documents/4.html म्हारो राजस्थान] <BR /><BR /> [http://vishwabank.org Vishwa Bank Samooha ( World Bank Group)] <BR /><BR /> [http://www.ukhap.nic.in/hindi.htm UNESCO - Knowledge Hub for the Asia Pacific] <BR /><BR /> [http://www.agra.bsnl.co.in/hindi Hindi Portal : BSNL Agra] <BR /><BR /> [http://www.hindi.nic.in/ Kendriya Hindi Sansthaan] <BR /><BR /> [http://hindinideshalaya.nic.in/hindi/indexhindi.html Central Hindi Directorate] <BR /><BR /> [http://www.upsc.gov.in/general/hindi/hindi_step.htm UPSC Hindi] <BR /><BR /> [http://www.airportsindia.org.in/aai/hindi/index.htm Bharatiya Vimanpattan PradhikaraN] <BR /><BR /> [http://www.drdo.com/hindi_new/index.shtml DRDO Hindi page] <BR /><BR /> [http://www.balendu.com/websites/gandhi/ राष्ट्रपिता डाट काम] <BR /><BR /> [http://u.webring.com/hub?ring=hindi Hindi Web Ring] <BR /><BR /> [http://www.india-world.net/entertainment/humor/hindi/kaka/index.html इंडिया वर्ल्ड ऑन दि नेट पर काका हाथरसी] <BR /><BR /> [http://www.the-afc.com/hindi/ Asian Football Federation Hindi page] <BR /><BR /> [http://www.w3cindia.in/indexhindi.htm W3C भारतीय कार्यालय] <BR /><BR /> [http://www.hindimediachannel.com/ Hindi Media - Ek Hindi Premee kaa Jaalasthal] <BR /><BR /> [http://abhyuday.gwaliortimes.com/ Abhyuday Ashram Muraina] <BR /><BR /> ==समाज, धर्म, अध्यात्म == [http://www.aryasamajjamnagar.org/homepage.htm आर्य समाज, जामनगर] <BR /><BR /> [http://www.paradharm.com/default.htm परधर्म डाट काम ( ISKON ) ] <BR /><BR /> भक्ति : जयदीप भट्ट <BR /><BR /> [http://www.shrivishnudham.org/hindiindex.htm Shri Vishnu Dham site] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/hanu_man_ji/narad_bhakti_sutra.html Rishi Narad's Bhakti Sutras] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/hanu_man_ji/patanjali_yog_sutra.html Rishi Patanjali's Yog Sutras] <BR /><BR /> [http://www.bhattji.com/bhakti/ श्री हनुमान चालीसा] <BR /><BR /> [http://www.mypurohith.com/Hindi/Mypurohit_HindiHome.asp My Purohit dot Com] <BR /><BR /> [http://members.tripod.com/satsang/sangraha/bhajmala_unicode_hindi.html बहराइन सत्संग भजन माला ] <BR /><BR /> [http://www.indif.com/nri/Panchang/ Hindi Panchaang at Indif.com] <BR /><BR /> [http://satsang.tripod.com/ Bhajano kaa Vishaal sangrah] Unicoded Hindi, iTrans, pdf etc <BR /><BR /> [http://www.sridasam.org/dasam Sri Dasam Granth Sahib] in Gurumukhi, Devanagari and English Translation <BR /><BR /> [http://www.dinman.com/joomla/component/option,com_frontpage/Itemid,1/ Dinamaan Laghu Panchaang] <BR /><BR /> == Links to Hindi Links == [http://www.cs.colostate.edu/~malaiya/hindilinks.html Hindi Links by Yashwant Malaiya : a lot of links] <BR /><BR /> [http://hindoe.allepaginas.nl/ Hindi and India related links at Hindoe] <BR /><BR /> [http://www.hindilink.com Hindi Links on DMOZ directory] <BR /><BR /> [http://www.lonweb.org/link-hindi.htm Hindi links at LANGUAGES-ON-THE-WEB] <BR /><BR /> [http://theory.tifr.res.in/bombay/history/people/language/hindi.html Hindi Links from TIFR] <BR /><BR /> [http://www.avashy.com/hindisite/weblinks.htm Hindi resources on the web from Hindisite_dot_com] <BR /><BR /> [http://www.latrobe.edu.au/indiangallery/links.htm Hindi Links from LA Trobe University] <BR /><BR /> [http://directory.tiscali.it/World/Hindi/ Some Hindi links at Tiscali dot Search] <BR /><BR /> [http://www.naradvani.com/hindi_portal.htm Narad Vani Hindi Websites ] <BR /><BR /> [http://www.hindilanguage.org/ HINDI LANGUAGE : all about Hindi] <BR /><BR /> [http://www.worldlanguage.com/Languages/Hindi.htm World Languages dot Com - Hindi resourses] <BR /><BR /> [http://www.webeverything.co.uk/directory/51663.html Hindi Links at Everything_dot_co_dot_uk ] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/webdir2002/hindiwebdir.htm Hindi links at Web_Directory_2002] <BR /><BR /> [http://freespace.virgin.net/hindi.language/hindibhasha/weblinks.htm Hindi Links at Hindi_Bhasha_dot_com] <BR /><BR /> [http://www.supercrawler.com/World/Hindi/ Hindi on supercrawler dot com] <BR /><BR /> [http://world.codpex.com/Hindi/à Codpex Kalaa Sahitya Links] <BR /><BR /> [http://www.xasa.com/directorio/mozilla/Top/World/Hindi/à XASA search results] <BR /><BR /> [http://www.nyu.edu/gsas/dept/mideast/hindi/links.html Virtual Hindi] <BR /><BR /> == Indic Computing == [http://t6labs.com/keytrans '''KeyTrans''' Hindi and other Indian Languages] Its Smart, Predictive transliteration and spell check.<BR /><BR/> [http://tlt.its.psu.edu/suggestions/international/bylanguage/devanagari.html Devanagari Computing Information (Penn State)] <BR /><BR /> [http://linuxinindia.pitas.com/ GNU-Linux in India great sites list] <BR /><BR /> [http://indic-computing.sourceforge.net/ The Indic-Computing Project] <BR /><BR /> [http://indlinux.org/ The IndLinux Project] <BR /><BR /> [http://www.tenet.res.in/Donlab/Indlinux/ Indian Language Support for Linux Opertaing System] <BR /><BR /> [http://in.geocities.com/dysxhi/hi/ लिनक्स हिन्दी में और हिन्दी में लिनक्स] <BR /><BR /> [http://bangalore.gnu.org.in/ FSUG Banngalore] <BR /><BR /> [http://acharya.iitm.ac.in/ Acharya (IITM) Mutlilingual Systems] <BR /><BR /> [http://www.bhashaindia.com/Patrons/PatronsHome.aspx Bhasha India dot com Patrons Home] <BR /><BR /> [http://indlinux.sourceforge.net/links.html Internationalization or Localization related bookmarks] <BR /><BR /> [http://www.mukri.com/ MUKRI : Multilingual Knowledge Representation Initiative] <BR /><BR /> [http://www.canadiancontent.net/dir/Top/Computers/Software/Globalization/Character_Encoding/Indic/ Indic charecter encoding] <BR /><BR /> [http://gii.nagaokaut.ac.jp/~zaidi/Proceedings%20Online/13_Om_doc.pdf Collaborative Development of Indian language Technologies] <BR /><BR /> <Br/><Br/> == Hindi Bazar == [http://www.hindibookcentre.com/ Hindi Book Centre] Hindi Pustako kaa sabase baDaa sangrah <BR /><BR /> [http://www.hindibooks.8m.com/ HINDI GRANTH KARYALAY] <BR /><BR /> [http://malaiya.tripod.com/hindibooks.html IANC's Hindi Granthalaya Bookstore] <BR /><BR /> [http://www.tarahaat.com/tara/home? तारा हाट] <BR /><BR /> [http://emandi.mla.iitk.ac.in/hindi/index.html Digital Mandi from IITK] <BR /><BR /> [http://www.speakthylanguage.com/translation.html Translation services from Speak Thy Language] <BR /><BR /> [http://www.soyachoupal.com/ Soya Choupal of ITC] <BR /><BR /> [http://gohindi.com/GH-publish/ Go Hindi dot com : Hindi web design & other services] <BR /><BR /> [http://www.hutch.co.in/kolkataHome/ourservices/smsinhindi.asp Hindi SMS] <BR /><BR /> [http://www.englishtohindi.com/hi/ Aksharamaalaa English to Hindi translation service] <BR /><BR /> [http://www.saralsoft.com/ Saral_Soft ( Hindi Pad )] <BR /><BR /> [http://www.fusionbooks.com/ Diamond Publication] <BR /><BR /> [http://www.vidyaonline.net/arvindgupta/pustak.pdf पुस्तकें चन्द , मेरी पसन्द] <BR /><BR /> [http://www.jeevansathi.com/ जीवनसाथी डाट काम ( हिन्दी में )] <BR /><BR /> [http://www.pustak.org/ भारतीय साहित्य संग्रह] <BR /><BR /> [http://sagaaisevidaaitak.com/ Sagaaee se vidaaee taka] <BR /><BR /> ==लोकभाषा एवं साहित्य == [http://www.lokakshar.com/ छत्तीसगढ़ी भाषा की एकमात्र वेब-पत्रिका] <BR /><BR /> [http://www.abhyuday.org/bhojpuri/ भोजपुरी लोक-साहित्य एवं संस्कृति] <BR /><BR /> [http://www.anjoria.com/ अँजोरिया : भोजपुरी इन्टरनेट पत्रिका] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/bhojpuri/ याहू समूह : भोजपुरी ] <BR /><BR /> [http://www.bhojpuria.com/index.html भोजपुरिया डाट काम ] <BR /><BR /> [http://bhojpuri.blogspot.com/ भोजपुरिया] <BR /><BR /> [http://bhojpuri-diary.blogspot.com/ एगो भोजपुरिया जवान के डायरी ] <BR /><BR /> [http://www.bhojpatra.net/ Bhojapatra - Bhojpuri Sahitya Sangrah] <BR /><BR /> ==सूचना की शक्ति == [http://ar.delhigovt.nic.in/hindi/index.html प्रशासनिक सुधार : दिल्ली सरकार] <BR /><BR /> [http://www.unhchr.ch/udhr/lang/hnd.htm मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा] <BR /><BR /> [http://in.chinabroadcast.cn/chinaabc/ CHINA ABC : all about China in Hindi] <<BR /><BR /> [http://www.ndtv.com/rti/RTI-ActInHindi.pdf RTI Bill in HINDI (PDF)] <BR /><BR /> == Links to Hindi pages of GOI == ==विविध == [http://www.cfilt.iitb.ac.in/index.php Resource Center for Indian Language Technology Solutions ] <BR /><BR /> [http://www.unicom.co.uk/3in/issue2/4.Asp ONE WEB, ONE LANGUAGE : THE UNIVERSAL NETWORKING LANGUAGE (UNL)] <BR /><BR /> [http://www.nri-link.com/HindiJagruti/Jagruti.htm Hindi Jagriti from Canada] <BR /><BR /> [http://www.ciil.org/ Central Institute of Indian Languages] <BR /><BR /> [http://hindi.meetup.com/ Hindi Language Meetup Groups] <BR /><BR /> [http://www.kharia.org/Hindi_index.php प्यारा केरकेट्टा फाउन्डेशन] <BR /><BR /> [http://gnuwin.epfl.ch/hi/index.html ग्नूविन -- अपनी खिडकियों को खोल दें!] <BR /><BR /> [http://hi.openoffice.org/index.html OpenOffice.org: हिन्दी भाषा (hi) परियोजना] <BR /><BR /> [http://www.desipundit.com/category/hindi/ DeshiPandit Hindi] <BR /><BR /> [http://www.balendu.com/articles_hindi.htm Hindi Article by Balendu Sharma Dadheech] <BR /><BR /> [http://www.kaustubh.com/ Hindi Shuddha Music - Kaustubh] <BR /><BR /> [http://www.varthe.com/default.asp?LangID=hi Hindi Vaarthe] Hindi News Aggregation <BR /><BR /> [http://hindini.com/ravi/?p=203 Jagadeesh Vyom ke Hindi Blogs] <BR /><BR /> [http://www.prayogshala.com/ PrayogShaalaa] Some good collection of Poems <BR /><BR /> [http://www.samagam.com/hindi/philsufi.htm SAMAGAM creating futuristic India] <BR /><BR /> [http://www.shabdkosh.com/cpnt/option,com_weblinks/Itemid,4/catid,72/ Streaming Internet Radio Hindi Songs] 4 Links here <BR /><BR /> [http://www.wordpaint.com/index/hi.htm WordPaint - Prem Rawat] [http://mantra-rajbhasha.cdac.in/mantrarajbhasha/index.html Mantra Rajbhasha] <BR /><BR /> इंटरनेट पर हिन्दी के साधन 8982 43987 2007-01-17T07:09:39Z 59.92.94.18 /* Hindi Grammer Checkers */ <BR /><BR /> ==Hindi Help and FAQ== [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Can_not_See_Hindi Can not see Hindi (Viewing Hindi pages on the Internet)] <BR /><BR /> [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Enabling_complex_text_support_for_Indic_scripts Wikipedia : Enabling complex text support for Indic scripts] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Howto "How to" at SARVAGYA : info about Hindi emailing, blogging and more..] <BR /><BR /> [http://vishvakannada.com/article/tutorials Enabling and Typing Indian Languages in Microsoft Windows XP : Dr Indic] <BR /><BR /> [http://ashishkachittha.blogspot.com/2004/11/information-on-enabling-reading-and.html How to enable your computer read and write Hindi ( info on WIN & Linux based systems)] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/help/display_problems.html Display Problems ? : a short article at Unicode.com] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi How to Type Devanagari ( Hindi) on Computers - Recommended Devanagari editors] <BR /><BR /> [http://zsigri.tripod.com/fontboard/webnmail.html Multilingual Browsers & Email Clients : How to make them multilingual ?] <BR /><BR /> [http://www.alanwood.net/unicode/devanagari.html Test for Unicode support in Web browsers for Devanagari] <BR /><BR /> [http://lang.ojnk.net/hindi/unifix.html Use this tool to FIX your Hindi mail which is corrupted] <BR /><BR /> [http://www.higopi.com/ucedit/unicodeenable.html How To Read & Write in Unicode ( Gopi)] <BR /><BR /> [http://www.penfosys.com/downloads/faq.pdf Indic Input for mobile devices FAQ] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/faq/indic.html Indic Scripts FAQ from Unicode Inc] <BR /><BR /> [http://www.infitt.org/minmanjari/issue1_1/paper5.html Tamil Unicode FAQ] <BR /><BR /> ==Hindi Editing Tools== ===Online Tools=== [http://t6labs.com/keytrans '''KeyTrans''' Hindi and other Indian Languages] Its Smart, the real "write as you pronounce transliteration". <BR /><BR /> [http://www.giitaayan.com/x.htm Hi-Trans : हिंदी के लिए रोमन-नागरी लिप्यंतरण योजना और रूपांतरण उपकरण] <BR /><BR /> [http://www.kaulonline.com/uninagari/ यूनिनागरी : बिना ताम-झाम का देवनागरी टाइपराइटर ] <BR /><BR /> [http://www.kaulonline.com/uniscript/ यूनिस्क्रिप्ट : Based on Inscript Keyboard] <BR /><BR /> [http://quillpad.in/hindi/ Hindi QuillPad] Intelligent, machine learning based, transliteration <BR /><BR /> [http://www.maayboli.com/jslib/html/dvedt.html मायबोली का रोमन --> देवनागरी लिप्यन्तरण सम्पादित्र] <BR /><BR /> [http://www.joomlaindia.org/misc/spp/examples/ सलेटी : सर्वसुविधासम्पन्न, आनलाइन, देवनागरी- समर्थ (WYSWYG) with three types oh Keyboards for Hindi] <BR /><BR /> [http://www.ankitjain.info/writeHindi.htm अंकित जैन का आनलाइन यूनिकोड संपादक] <BR /><BR /> [http://www.hindini.com/tool/hug2.html Hindi Unicode Editor (HUG-2)] <BR /><BR /> [http://ashish.net.in/hug/ हिन्दी संपादक तथा वर्तनी जाँचकर्ता] <BR /><BR /> [http://www.chhahari.com/unicode/ Hindi Keyboard ( Chhahari)] <BR /><BR /> [http://shivalaya.vnc.in/sht/default.htm शिवालय हिन्दी लेखनी (UTF-8 Hindi Typerwriter)] <BR /><BR /> [http://www.iit.edu/%7Elaksvij/language/index.html Indian Language Converter] <BR /><BR /> [http://www.higopi.com/ucedit/Hindi.html Gopi's Phonetic Roman to Unicode Hindi Converter] <BR /><BR /> [http://girish.co.in/projects/dev/dev_sandbox.html Girish Dalvi's D-Board and Sandbox] <BR /><BR /> [http://www.writeka.com/hindi.html WriteKA : a Roman to Hindi transliteration tool] <BR /><BR /> [http://www.gate2home.com/?language=hi&sec=2 Get2Home.com - Hindi] : Hindi free text, Hindi email, Hindi search <BR /><BR /> [http://www.vishalon.net/TypePad/HindiTypePad/tabid/81/Default.aspx Hindi Type Pad by Vishal Monpara] <BR /><BR /> [http://hindi.kushinara.com/ कुशीनारा हिन्दी तूलिका (बीटा)] [http://hindikeyboard.indiapress.org/ '''Type in Hindi Devanagri Unicode Keyboard''' हिंदी का कीबोर्रडक] <BR /> === Download these tools for Offline Use=== [http://bhashaindia.com/downloadsV2/Category.aspx?ID=1 Hindi Indic IME Version 5.0 for Office 2003] <BR /><BR /> [http://www.bhashaindia.com/phonetictool/ Microsoft Phonetic Input Tool and Script Converter Beta] <BR /><BR /> [http://baraha.com/downloads.htm Baraha 7.0 & Baraha IME : free Indian languages editor] <BR /><BR /> [http://devendraparakh.port5.com/ HindiWriter - by Devendra Parakh] <BR /><BR /> [http://www.omkarananda-ashram.org/Sanskrit/itranslator2003.htm Itranslator 2003 from Omkaranand Ashram] <BR /><BR /> [http://kalusa.org/hindi/editor/download.htm यूनिकोड देवनागरी सम्पादित्र] <BR /><BR /> [http://kalusa.org/hindi/editor/index.htm छहारी देवनागरी टाईपराइटर] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/hanu_man_ji/ तख्ती : यूनिकोड हिन्दी सम्पादक] <BR /><BR /> [http://www.hindini.com/tool/hug2.zip Hindi Unicode Editor (HUG-2)] <BR /><BR /> [http://www.aksharamala.com/ Aksharmaalaa ] <BR /><BR /> [http://www.artechinfo.in/mainframe.asp Akshar for Windows ( editor )] <BR /><BR /> [http://www.gold-software.com/HindiTrans-review14469.htm HindiTrans 2.0 (editor)] <BR /><BR /> [http://www.freewebs.com/ankitasdeveloper/download/AHEV1_0.exe Ankit Jain's Hindi Editor with many keybords] <BR /><BR /> [http://members.tripod.com/%7Esbiswas/IWrite32/IWrite32.html IWrite32 - A utility to write documents in Indian fonts] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/MSProducts/officehindi/index.aspx MS Office 2003 Hindi : Information] <BR /><BR /> [http://banglaname.phpxperts.com/isis/index.html Indian Scripts Input System (ISIS) - Unicode based, Supports many scripts] <BR /><BR /> [http://www.yudit.org/ Yudit : a free Unicode editor for Devanagari and many other scripts] <BR /><BR /> [http://www.kickkeys.com/ KICKKEYS : Hindi and other languages authoring tool] <BR /><BR /> [http://www.balendu.com/madhyam/index.htm Balendu Sharma Dadhich's Madhyam Devanagari Editor (non-Unicode)] <BR /><BR /> [http://www.dasya.com/%7Embest/freeware/fonts2.html Devanagari Generator] <BR /><BR /> [http://www.uni-hamburg.de/Wiss/FB/10/IndienS/Kniprath/ElmarsIndic.htm Elmar's Indic 3.0] <BR /><BR /> ==Hindi Word-Processing== [http://www.joomlaindia.org/misc/spp/examples/ सलेटी : सर्वसुविधासम्पन्न, आनलाइन, देवनागरी- समर्थ (WYSWYG)] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/MSProducts/officehindi/index.aspx MS Office 2003 Hindi : Information] <BR /><BR /> [http://www.writely.com Writely : Online Word Processor from Google] --> can be used for formatting and saving Hindi Text generated by some other tool. <BR /><BR /> [http://www.kickkeys.com/ KICKKEYS Hindi and other language authoring tool] <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/loff.asp LEAP Office 2000] (Complete Indian Language Software) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/ism2off.asp ISM Office] (Gets existing packages to work in Indian languages) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/lism.asp Lism] (Linux based application for Indian languages) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/ism2pub.asp ISM Publisher] (Cost effective solution for Indian language publishing) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/ileap.asp iLEAP] (Intelligent, Internet ready, Indian LanguageWordprocessor) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/chitra.asp CHITRANKAN] (Documentation made easy, Digitally) <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/download/HWord.htm Download H-Word : Hindi word processor ver 2.0] ==Hindi Computing in MS Windows== <BR /><BR /> [http://t6labs.com/keytrans/index.htm '''KeyTrans Homepage'''] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Community/CommunityHome.aspx Bhasha India Homepage] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Developers/MSTech/indicsupport/index.aspx Windows Indic Script Support information] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Developers/IndianLang/IndicScript/oslevel.htm?lang=en How to enable Hindi support at OS level in Windows?] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Patrons/Tutorials/HindiIME.aspx Use the Indic IME to type (input) Hindi] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Patrons/Tutorials/HindiIME.aspx इंडिक आई एम ई की मदद से हिंदी टाइप कीजिए] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/downloadsV2/Category.aspx?ID=1 Download Hindi IME] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/downloadsV2/Category.aspx?ID=2 Download Windows XP LIP (Hindi) if you want Hindi interface for Windows XP ] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Developers/MSTech/IndicSupport/HindiLIP.htm Installing The Windows XP Hindi Language Interface Pack] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/downloadsV2/Category.aspx?ID=8 Download Office 2003 LIP (Hindi) if you want Hindi interface for MS Office 2003] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Patrons/LanguageTech/MSOfficeHindi.aspx?ang=hi ऑफ़िस हिंदी : माइक्रोसॉफ़्ट की नई सौगात] <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/Developers/MSTech/IndicSupport/HindiSorting.htm Sorting in Hindi with MS Exel and MS Word] == Hindi Spell-checkers== [http://t6labs.com/keytrans/index.htm '''KeyTrans :The most Intelligent Spell Check and Transliteration'''] <BR /><BR /> [http://ashish.net.in/hug/ हिन्दी संपादक तथा वर्तनी जाँचकर्ता] <BR /><BR /> [http://orangoo.com/spell/ Online Spell checker] Hindi and 27 other languages <BR /><BR /> [http://devendraparakh.port5.com/ HindiWriter] provides a Hindi Spell Checker that works with OpenOffice.org as well as with Microsoft Word 2002.<Br /><BR /> (There is Spell checking provision in HindiWriter, Gmail(Hindi), MS Word 2003 also) <Br /><BR /> [ftp://ftp.gnu.org/gnu/aspell/dict/hi Aspell Hindi Dictionary] useful for design of Spell Checking software == Devanagari Fonts== How to install fonts ? <BR /><BR /> [http://www.alanwood.net/unicode/fonts.html#devanagari Devanagari Unicode Fonts for Windows] <BR /><BR /> [http://www.travelphrases.info/gallery/Fonts_Devanagari.html Gallery of Devanaagarii Unicode Fonts] <BR /><BR /> [http://www.cs.colostate.edu/%7Emalaiya/devafonts.htm Devanaagarii Font Complete Guide] <BR /><BR /> [http://www.alanwood.net/unicode/utilities_fonts.html#globalime Alan Wood's utilities for Unicode and Multilingual File Conversion, Font and Keyboard for Windows] <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/dynfonts.asp Indian Dynamic Fonts] <Br/><Br/> ==Font Converters== <BR /> [http://www.rajneesh-mangla.de/unicode.php Shusha, Jagaran, Nai Duniya, Sahara, Bhaskar Fonts ---> Unicode (Online)] <BR /><BR /> [http://www.janabhaaratii.org.in/page_gen.php?lang=en&body=/convertor/convert.php Legacy --> Unicode, from Janabhaarati (Online)] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=onlineServices/FontConvrt/font_convrt.html Font Convertion among major Hindi Fonts from LTRC, IIIT (online)] <BR /><BR /> [http://www.manaskriti.com/su/ Shusha To Unicode Converter] <BR /><BR /> [http://www.cybershoppee.com/products/fontsuvidha5.htm Devanagari Font Conversion : FontSuvidha 5.0] <BR /><BR /> [http://www.gitasupersite.iitk.ac.in/gita.htm Rupaantar : Universal Converter of Hindi files (from IITK)] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=downloads/FC-1.0/fc.html Font Converters from LTRC, IIIT (for download)] Font converter allows you to do the following: If you have texts which are font specific, you can convert them to ISCII (standard character coding scheme) or to another font (14 fonts). <BR /><BR /> [http://www.iiit.net/ltrc/iscii/dvn_plg.exe ISCII Plug-in for viewing texts in Devanagari fonts provided by CADC] <BR /><BR /> [http://www.bhashaindia.com/Downloadsv2/Category.aspx?ID=4 TBIL Data Converter :] Transliteration between data in font/ASCII/Roman format in Office documents into a Unicode form in any of 7 Microsoft-supported Indian languages <BR /><BR /> [http://203.199.16.202/naamabhaaratii/ naamabhaaratii : Name transliteration program] <BR /><BR /> [http://rajneesh.mobstop.com/font.php हिन्दी छविया] <BR /><BR /> [http://rajneesh.mobstop.com/font.php Online Hindi to Image Converter (png)] <BR /><BR /> [http://www.janabhaaratii.org.in/page_gen.php?lang=en&body=/pdfcreator/intro.html Convert Devanagari Text and Images into PDF (Online, by Janabhaarati)] <BR /><BR /> [http://www.pdfforge.org/products/pdfcreator PdfCreater : Open Source, light Software for Creating PDF files] <BR /><BR /> == Script Converters== [http://www.aczoom.com/itrans/online/ Online Interface to Itrans : to generate documents in different Indian Scripts] <BR /><BR /> [http://www.devanaagarii.net/hi/girgit/ गिरगिट : भारतीय लिपियों का परस्पर परिवर्तन का औजार (Online)] <BR /><BR /> [http://demo.icu-project.org/icu-bin/translit ICU Transform Demo] Convert among Latin, Devanagari, Other Indian and forein Scripts <BR /><BR /> [http://www.bhashaindia.com/phonetictool/ Microsoft Phonetic Input Tool and Script Converter Beta] <BR /><BR /> [http://www.aczoom.com/itrans/online/ iTrans to Devanagari Converter (Online)] <BR /><BR /> [http://www.omkarananda-ashram.org/Sanskrit/Itranslt.html iTrans to Devanagari Converter (free download)] <BR /><BR /> [http://girish.co.in/projects/dev/trans4.html Girish Dalvi's Transliterator from Devanagari to major Indian Scripts] <BR /><BR /> [http://www.ee.vt.edu/%7Eanbumani/unicode/hindi2tamil.html Hindi Unicode to Tamil Unicode Converter] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=downloads/anu/index.htm Anusaarakas] Anusaaraka is a computer software which renders text from one Indian language into another. <BR /><BR /> [http://www.crulp.org/h2utransliterator.html Hindi to Urdu Transliterator] <BR /><BR /> ==Dictionaries== [http://www.shabdkosh.com/cpnt/option,com_frontpage/item,1/ Shabdakosh dot com : Eng -->Hindi (online)] <BR /><BR /> [http://www.wordanywhere.com/ Word AnyWhere : Hindi <--> English ; iTrans based ] <BR /><BR /> [http://www.websters-online-dictionary.org/translation/Hindi/index21.html हिन्दी कोष एवं भाषान्तर ( Hindi Kosh & Bhashantar) : Hindi -->English] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webhwn/ Hindi WordNet (हिन्दी शब्दतंत्र) - A Lexical database for Hindi ( Hindi<-->Hindi )] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/%7Ehdict/webinterface_user/index.php Universal Word : English<-->Hindi (based on UNL), for Machine Translation] <BR /><BR /> [http://www.hindisamachar.com/index.php?a=list&d=7 हिन्दी --> हिन्दी विक्षनरी] <BR /><BR /> [http://www.wikiwords.org/dictionary/lang/hin WikiWords - Hindi] <BR /><BR /> [http://www.aksharamala.com/hindi/e2h/ Aksharmala English to Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://www.ernst-tremel.privat.t-online.de/Hindi-Deutsch%20Verzeichnis/Hindi-Deutsch%20Deutsch-Hindi.pdf Hindi German Dictionary] <BR /><BR /> [http://urdu2hindi.blogspot.com/ Urdu - Hindi Shabdkosh-1] <BR /><BR /> [http://www.geocities.com/sumankghai/ShabdKosh.htm Urdu - Hindi Shabdkosh-2] <BR /><BR /> [http://www.iiit.net/ltrc/Dictionaries/Dict_Frame.html Eng -->Hin Dictionary (IIIT)] <BR /><BR /> [http://www28.brinkster.com/shreeshrii/eng-hin.htm Unicode Eng-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://groups.yahoo.com/group/hindi/files/eng-hin.pdf अंग्रेज़ी हिन्दी शब्दकोष] पी॰डी॰ऍफ़॰ प्रारूप में <BR /><BR /> [http://groups.google.co.in/groups?q=%22web+pages%22+%26+hindi&start=40&amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;amp;hl=en&lr=&selm=1plxtc9sqi066%24.ydpvevn94yaa%24.dlg%4040tude.net&rnum=42 Similar sounding Hindi words] <BR /><BR /> [http://www.anukriti.net/tools1.asp Many Dictionaries at Anukriti dot net] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Dict_Downld.html English-Hindi Dictionary from IIIT (download)] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Dict_Frame.html Shabdanjali English-->Hindi dictionary (online)] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Shabdanjali_Dwnld.html 'Shabdanjali' English-Hindi E-Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/eng-hin-utf/ 'Shabdanjali' English-Hindi utf Source files] <BR /><BR /> [http://www.teach-computers.org/word-expert/english-hindi/ Multilingual Open-mind word expert] खेल खेलो और दुनिया बदलो! <BR /><BR /> [http://www.multilingualbooks.com/onlinedicts-hindi.html#dicts Online Dictionaries - Hindi Dictionaries] <BR /><BR /> [http://www.indictrans.org/Dictionaries/English/Ban_dict_html/a.html English --> Hindi dictionary with pronounciations ( vanasthali Vidyapeeth )] <BR /><BR /> [http://dsal.uchicago.edu/dictionaries/platts/ A dictionary of Urdu, Classical Hindi, and English (online)] <BR /><BR /> [http://myjavaserver.com/%7Ehindi/shabdnidhi.jsp Shabdnidhi : English-->Hindi, with word usage (online)] <BR /><BR /> [http://www.kushinara.com/index.php?t=pop कुशिनारा शब्दकोष अल्फा : on-the-fly Hindi meaning of English terms on a webpage] <BR /><BR /> ==Talking Dictionary== [http://www.lingvosoft.com/LingvoSoft-Talking-Dictionary-English-Hindi-for-Windows/ LingvoSoft Talking Dictionary 2006 , English <-> Hindi , for Windows] drink <BR /><BR /> ==Sanskrit and other Indian language Dictionaries== [http://www3.aa.tufs.ac.jp/%7Etjun/sktdic/index.html Apte Sanskrit Dictionary Search (transliteration based)] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/download/BharatiyaBhasha.htm Bharatiya Bhasha Kosh : common platform for 14 Indian languages] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Mar-Hin_DictDwnld.html Marathi-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Kan-Hin_DictDwnld.html Kannada-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Tel-Hin_DictDwnld.html Telugu-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/Pun-Hin_DictDwnld.html Punjabi-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/CBen-Hin_DictDwnld.html Calita Bengali-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/onlineServices/Dictionaries/DBen-Hin_DictDwnld.html Dishi Bengali-Hindi Dictionary] <BR /><BR /> ==Cultural and other Dictionaries== [http://www.swargarohan.org/Glossary/A.htm आध्यात्मिक शब्दावली ( SWARGAAROHAN )] <BR /><BR /> [http://www.hindunet.org/glossary/ Glossary of Hindu cultural words] <BR /><BR /> [http://www.diabetesindia.com/diabetes/glossary0.htm English --> Hindi glossary of food items from Diabetes India] <BR /><BR /> [http://www.mamtaskitchen.com/glossary.php Mamata's Kitchen Glossary ( Hindi <--> English)] <BR /><BR /> [http://chooseindia.com/recipe/glossary.htm The Recipe Master Glossary] <BR /><BR /> [http://www.bawarchi.com/glossary.html Bawarchi Glossary] <BR /><BR /> ==Hindi Glossaries== [http://tdil.mit.gov.in/download/Shabdika.htm Download SHABDIKA from CDAC, Noida] Shabdika is a collection of glossaries of Audit, Accounting, banking, Administrative, IT Terminology Terms. This software gives the Hindi translation of all the terms of different areas.Shabdika has an easy user interface and includes following sections : ==Hindi Technical Dictionaries== <BR /><BR /> [http://www.cdacnoida.in/itterms/ Glossary of Information Technology (IT)] <BR /><BR /> [http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?familyid=25018024-2DFD-4229-9763-05F78FEAF2FF&displaylang=en#QuickInfoContainer Microsoft Terminology translation] : Computer and Software Terms in Hindi and many world languages. ==Hindi Thesauri== <Br/><Br/> ==Hindi Corpora== <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/indiancorpora/IndianCorpora.tar Indian Corpora ] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/hin_corp_unicode.tar Hindi Corpus] <BR /><BR /> [http://www.ling.lancs.ac.uk/corplang/emille EMILLE/CIIL] : Monolingual written corpus data for 14 South Asian languages <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/%7Ecorpus/hindi/ Search Hindi Corpus (online) from IITB ] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/commonwords/index.html Most Frequent Words In Indian Languages] <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/WordFrequency/index.html Frequency of Words for Hindi] <BR /><BR /> [http://www.janabhaaratii.org.in/page_gen.php?lang=hi&body=/extract_words/wordlist_file_upload.hi.php शब्द संचय] : उचित शब्दों के प्रयोग के लिए शब्द-संग्रह उपयोगी है। आप इसमें भागिदार बन सकते हैं। आप कोई हिन्दी फाइल (टेक्स्ट या एच.टि.एम.एल.) अपलोड कर सकते हैं। आपकी फाइल मे से नए शब्दों को छाँट कर हम शब्द- संग्रह में जोडेगें जिसका उपयोग शब्द-कोष और स्पेल-चेकर में किया जायेगा।</nowiki> ==Hindi Lexical Databases and tools== <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/wordnet/webhwn/ Indo WordNet Online : A Lexical Database for Hindi ] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=onlineServices/sabdasUtra/ 'SabdaSutra' from LTRC, IIIT (online)] == Hindi Text Analysis, Text Processing and Concordance== [http://taporware.mcmaster.ca/~taporware/ TAPoR Text Analysis Tools] a variety of online tools for text analysis on html, XML and Plain Text files. Reverse Alphabetization too. <BR /><BR /> [http://www.topicalizer.com/process/ Topicalizer : Lexical, Phrasal & Textual Analysis] <BR /><BR /> [http://www.seasite.niu.edu/trans/Indonesian/transpgms/latinfreq.aspx Word Frequency counter and Alphabetization] <BR /><BR /> [http://www.georgetown.edu/faculty/ballc/webtools/web_freqs.html Word Frequency Counter & Alphabetization from GeorgeTown Linguist] <BR /><BR /> [http://www.mytranslate.com/wordfrequency.htm Word Freq Counter] word count, word frequency,Alphabetization, charecter count, charecter frequency. <BR /><BR /> [http://www.lextutor.ca/freq/compleat_lister/ Compleat_Lister : Freq & Alphabetizaion] Change any TEXT file into five list types. <BR /><BR /> [http://www.seasite.niu.edu/trans/Indonesian/transpgms/latinconc.aspx Create Concordance of a Text] for all words or for a single given word] <BR /><BR /> [http://rajneesh.mobstop.com/dictionary.php Dictionary Builder : creates unique word list from a given text (by-Rajaneesh Mangala)] <BR /><BR /> [http://www.lextutor.ca/text_lex_compare/ Text Lex Compare] Compare two texts for similarity & contrast. <BR /><BR /> [http://www.lextutor.ca/tools/stripper.htm Compleat Text Stripper]good for cleaning Text of numbers, punctuation, extra spaces etc <BR /><BR /> [http://www.topicalizer.com/similarDocuments/ Find Similar Documents] works with Hindi too; Part of Topicalizer <BR /><BR /> [http://www.csse.monash.edu.au/%7Elloyd/tildeAlgDS/Tree/Suffix/ Online suffix Tree] <BR /><BR /><BR /><BR /> [http://textalyser.net/index.php?lang=en#analysis Textalyser] : a good Text analysis tool, but does not work with Hindi. <BR /><BR /> [http://www.usingenglish.com/resources/text-statistics.php Text Content Analysis Tool] does not work with Hindi. <BR /><BR /> [http://tapor.mcmaster.ca/~hyperpo/Versions/6.0/index.cgi?&delta_iLang=en Hyper Pro : Text Analyss & Exploration Tools ] does not work with Hindi. <BR /><BR /> [http://www.niederlandistik.fu-berlin.de/textstat/software-en.html TextStat] : free downloadable, reverse alphabetization, corpus building, & many tools; But BREAKS Hindi words at Maatraas. <BR /><BR /> [http://www.lextutor.ca/concordancers/text_concord/ Text based Concordance] : good tool but does not work with Hindi. <BR /><BR /> [http://www.rostra.dk/alphabet/alpha_en.htm Article: Computer Alphabetizing] <BR /><BR /><BR /><BR /> == Hindi Morphological Analysis== <BR /><BR /> [http://ccat.sas.upenn.edu/plc/tamilweb/hindi.html Hindi Morphological Tagger of Vasu Ranganathan] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=onlineServices/morph/morph_analyser.html Hindi/Marathi/Telugu Morphological Analyser from LTRC IIIT (online)] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=onlineServices/morph/index.htm Morphological Analysers (for download)] Morphological analyser allows you to get the analysis(The analysis gives the root and other features such as gender, number, tense etc.) of the word. ==Hindi Abstraction tools and Text Summerizers== <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/aai/anvesh.asp Anveshak] (Natural Language Based Information Retrieval System) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/aai/saran.asp Saaraanshak] (Natural Language based Summarizer) <BR /><BR /> ==English to Hindi Translation Softwares== [http://translate.ildc.in:8080/jsp-examples/work/tsswNew.do अंग्रेजी से हिन्दी अनुवाद सहाय्य सिस्टम (online)] <BR /><BR /> [http://shakti.iiit.net/%7Eshakti/ Shakti Hindi (online experimental, from IIIT Hyderabad)] <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/aai/mantra.asp MANTRA : Machine Assisted Translation ] <BR /><BR /> [http://mantra-rajbhasha.cdac.in/mantrarajbhasha/index.html Mantra-RaajabhaaShaa : English to Hindi, Use Online OR Download for offline use.] <BR /><BR /> [http://www.janabhaaratii.org.in/janabhaaratii/marathi/report_translator/Report0.5/ReportTranslator0.5.php Report Translator : Domain Specific File translator] <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/download/mat.zip Translation Support System(English-Hindi) from CDAC, Noida] <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/~anusaaraka ENGLISH LANGUAGE ACCESSOR(Sort of ENGLISH - HINDI Machine Translation System)] [http://rsvidyapeetha.ac.in/~anusaaraka(Mirror)]A Collaborative language accessor (Machine Translation System) Which is freely available under General Public License (GPL). <BR /><BR /> [http://ltrc.iiit.net/showfile.php?filename=downloads/anu/index.htm Download Anusaarakas (Marathi/ Telugu/ Kannada/ Panjabi <---> Hindi)] Anusaaraka is a computer software which renders text from one Indian language into another. <BR /><BR /> [http://www.seasite.niu.edu/trans/articles/Articles_on_Translation.htm Articles on Translation] ==Hindi to Foreign Language Translation== <BR /><BR /> [http://www.tranexp.com/win/PocketTran-hindi-english-examples.htm PocketTran Translator Device] <BR /><BR /> [http://www.languageweaver.com/smt-v4.php Statistical Machine Translation System (SMTS 4.0) from Language Weaver] <BR /><BR /> [http://www.internetpolyglot.com/lessons-hi-en Hindi Lessons at POLYGLOT] : Hindi-English, Hindi-French, Hindi-Russian and many more lessons. ==Hindi Text to Speech ( TTS ) and Speech to Text Tools== <BR /><BR /> [http://www.ildc.gov.in/htm/Text2Speech.htm Two TTSs from IIIT Hyderabad and Prologix (Vaachak)] <BR /><BR /> [http://www.blissit.org/hinditts.htm HIndi Text To Speech System from BLiSS ( Bolti Paati and others)] <BR /><BR /> [http://dhvani.sourceforge.net/demo.html Dhwani TTS Prototype Online Demo (Java Version)] <BR /><BR /> [http://www.prologixsoft.com/vaachak.htm Vaachak : Info and Online Demo] कृपया ध्यान रहे कि विकिपीडिया <BR /><BR /> ==Hindi Optical Charecter Reading ( OCR )== [http://www.sanskritreader.de/Inhalt/software.htm Sansakrit OCR : SanskritReader ] <BR /><BR /> [http://www.ildc.gov.in/htm/ocr_spell.htm Chitraankan] : Hindi Optical charecter Reading ] <BR /><BR /> [http://register.ildc.in/ocr/register.jsp English - Online Hindi OCR (Beta)] ==Pen-based Handwriting== arey thum kya karthe ho yar ==Hindi Programming System== <BR /><BR /> [http://www.indicybers.com/hindawi/ हिन्दवी : Programming System for Indian Languages] <BR /><BR /> [http://mbasic.8m.com/ MBasic ver 5.5 : Program to develop programs in Marathi Language] ==Popular Softwares available with Hindi Interface== Linux <BR /><BR /> [http://www.ncb.ernet.in/bharateeyaoo/download.shtml Bharatiya OpenOffice] <BR /><BR /> [http://images.google.ch/imgres?imgurl=http://hi.openoffice.org/hindiOOo.jpg&imgrefurl=http://hi.openoffice.org/&h=135&w=442&sz=14&tbnid=91BpxusWm6HtIM:&tbnh=37&tbnw=123&hl=en&start=59&prev=/images%3Fq%3D%25E0%25A4%25B9%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2580%26start%3D40%26svnum%3D10%26hl%3Den%26lr%3D%26sa%3DN OpenOffice Hindi Project] <BR /><BR /> [http://www.mozilla.com/firefox/all.html Mozila Firefox Internet Brouser] <BR /><BR /> [http://www.opera.com/ Opera web-browser] <BR /><BR /> [http://www.joomlaindia.org/prod/index.php?option=com_docman&Itemid=28 Indic Joomla : Open Source Content-mamagement System] [https://www.google.com/accounts/ServiceLogin?service=mail&passive=true&rm=false&continue=http%3A%2F%2Fmail.google.com%2Fmail%3Fui%3Dhtml%26zy%3Dl&amp;ltmpl=yj_blanco&ltmplcache=2&hl=hi Gmail] [https://www.google.com/accounts/ServiceLogin?service=mail&passive=true&rm=false&continue=http%3A%2F%2Fmail.google.com%2Fmail%3Fui%3Dhtml%26zy%3Dl&amp;ltmpl=yj_blanco&ltmplcache=2&hl=hi ] LiveJournal WorldPress Oracle 9.x Windows XP with help of Windows XP LIP ( Hindi ) MS Office 2003 with help of Office 2003 LIP ( Hindi ) ==Hindi Learning tools== <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/aai/weblila.asp Web-LILA] (Enabling Language Learning through Web) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/aai/lila.asp LILA] (Learn Indian Language through Artificial Intelligence) <BR /><BR /> [http://users.skynet.be/hugocoolens/hindi/hindi.html The Hindi Corner] <BR /><BR /> [http://www.magicsw.com/hguru/index.htm Hindi Guru (commercial)] ==Devanagari Learning Tools== <BR /><BR /> [http://accha.sourceforge.net/ Accha - a very good Devanagari learning free software] ==Hindi e-Mail & Chat== <BR /><BR /> [http://devendraparakh.port5.com/ HindiWriter] provides a way to easily type Hindi e-Mail with all popular Email clients - Outlook, Outlook Express, ThunderBird, as well as with web based email systems such as GMail, Yahoo, MSN Hotmail. It also works well with Instant Messaging applications such as Yahoo! Messenger and MSN Messenger. <BR /><BR /> [http://lang.ojnk.net/hindi/unifix.html Corrupted Hindi E-mail Repair Tool ]for reconverting corrupted Unicode Hindi. <BR /><BR /> [http://www.mandarintools.com/ Another Corrupted Unicoded email Repair Tool] Sending and Receiving E-Mail in Hindi under Windows : An Overview <BR /><BR /> [http://quillpad.in/hindi/ Hindi QuillPad] basically a transliteration based editor, supports direct mailing in Hindi. <BR /><BR /> [http://zsigri.tripod.com/fontboard/webnmail.html Multilingual Browsers & Email Clients] <BR /><BR /> [http://www.epatra.com/ Web Dunia Mail : ePatra] <BR /><BR /> [http://in.rediff.com/index.html Rediffmail : supports Hindi and other Indian languages ( inbuilt editors)] <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/leapm.asp LEAP Mail] (eMail in Indian Languages) <BR /><BR /> [http://www.cfilt.iitb.ac.in/Ind-mail/index.html Mailing System for Indian Languages (from IITB)] <BR /><BR /> [http://girish.co.in/projects/dev/dev5.html Girish Dalvi's Unicode-Devanagari mailing tool (online)] <BR /><BR /> [http://www.chime.tv/products/hind2000.shtml Hind 2000 client for Hindi, English, Gujarati email] <BR /><BR /> [http://utopianvision.co.uk/services/hindimessage/ Send Hindi Email using online keyboard --> no software needed by the receiver] <BR /><BR /> [http://www.monusoft.com/ ChitChat - An Indian Language Chatting Tool] <BR /><BR /> Indi Chat : Plug-in for Yahoo Messanger <BR /><BR /> [http://www.rediffmail.com Rediff BOL in Hindi(IM)] == Mobile Computing== <BR /><BR /> [http://www.penfosys.com/downloads/faq.pdf Indic Input for Mobile devices: Frequently Asked Questions[PDF]] Hindi User Interface : Nokia 3210 Saral Mobile sandesh (SMS) : Nokia 1100, 1108, 2300 <BR /><BR /> [http://tdil.mit.gov.in/TDIL-OCT-2003/use%20of%20MT%20&%20TTS%20for%20mobile%20service.pdf Use of MT and TTS for Hindi Mobile Services-Introduction] <BR /><BR /> [http://w3cindia.in/2006/01/mbp-pressrelease-hi.html मोबाइल वेब सामग्री] ==Hindi SMS== <BR /><BR /> [http://www.funtooz.com/ Fun_Tooz_dot_Com] <BR /><BR /> [http://bulksms.funonphone.com/hindi_unicode_sms.asp Send SMS in Hindi Unicode fron Fun-On-Phone] <BR /><BR /> [http://www.smswarehouse.co.za/html/unicode.html Multi-Language or Unicode SMS] <BR /><BR /> [http://timessms.com/ Bulk SMS Service from Times_SMS_dot_com] <BR /><BR /> [http://www.smswarehouse.com/html/sms_unicode.html Unicoded Hindi SMS from SMS_Warehouse] <BR /><BR /> [http://www.its4sms.com/webbulksms.asp Unicode Hindi SMS from Its4SMS] <BR /><BR /> [http://www.textmefree.com/ TextMeFree - Your Free International SMS Guide ] ==Hindi Search Engines== [http://hinkhoj.com/ hindi khoj : Unicode based hindi search] <BR /><BR /> [http://raftaar.com/ Raftaar_dot_com : searches Unicoded Hindi plus Hindi in Legacy fonts] <BR /><BR /> [http://khoj.bhramara.in/cgi-bin/bhramara-search-hi.cgi Bhramar] : India's Vernacular Search Engine <BR/><BR/> [http://quillpad.in/hindi/ Hindi QuillPad] basically a transliteration based editor, searches using Google, yahoo and MSN. <BR /><BR /> [http://www.bhomiyo.com/ Bhomiyo Typepad and search] : This has a transliteration keyboard <BR /><BR /> [http://girish.co.in/projects/dev/dev_search.asp Girish Dalvi's Search tool using Yahoo and Google engines] <BR /><BR /> [http://www.google.com/intl/hi/ Google : seaches Unicoded Hindi only] <BR /><BR /> [http://www.webdunia.com/khoj/search.asp Web Dunia Khoj : searches within WEBDunia site ] <BR /><BR /> [http://www.hindi.co.in/ Search at "Apana Guide" : transliteration based interface for inputting Hindi text available here] <BR /><BR /> [http://www.gate2home.com/?language=hi&sec=2 Get2Home.com - Hindi : Inscript keyboard interface for text input] <br/><Br/> [http://www.guruji.com/ Guruji] : the Indian Search Engine <BR /><BR /> [http://khoj.com/ Sify Khoj] <BR /><BR /> ==Hindi Localisation Tools== <BR /><BR /> [http://www.indlinux.org/entrans/main.php Entrans ] Entrans is an online "translation" tool. The tool can be used by the online community to give suggestions for a list of English words/phrases that needs to be translated into a specific Indic Language. ==Plug-ins and Extensions== <BR /><BR /> [http://bhashaindia.com/downloadsV2/Category.aspx?ID=2 Windows XP LIP ( Hindi) : changes your XP user interface completely into Hindi] <BR /><BR /> [http://downloads.mozdev.org/padma/padma-0.4.4.xpi मॉज़िल्ला-फ़ॉयरफ़ॉक्स ब्राउज़र का एक नया एक्सटेंशन "पद्मा"] : Displays unicoded Hindi and many non-unicoded sites without need to download fonts. <BR /><BR /> [http://userscripts.org/scripts/show/1480 Mozila Text Alignment Fix (by Shravanan)] ==Known Problems , remedies and recommendations== 1) Unicoded Hindi mail sent from Yahoo mail gets corrupted. <BR /><BR /> 2) Mozila Firefox brouser displays "chhotee i kee matraa" after the consonent, and not before the consonent as it should be. <BR /><BR /> 3) ==Essays and Articles on Tools and Techniques== What is Indic Computing ? <BR /><BR /> [http://www.cse.iitk.ac.in/users/langtech/strans2002/vision2010.pdf Indian Language Tecnology (ILT) VISION 2010 (pdf)] <BR /><BR /> [http://w3cindia.in/2005/11/OV1.pdf Web Internationalization in the context of Indian Languages] <BR /><BR /> [http://hindini.com/ravi/?p=155 आइए, इनस्क्रिप्ट (InScript) सीखें] <BR /><BR /> [http://cernhomes.cern.ch/Desktop_S/singhshe/Hindi/An An Introduction to Writing Systems] : A review of script characteristics affecting computer-based script support and Unicode <BR /><BR /> [http://cernhomes.cern.ch/Desktop_S/singhshe/Hindi/NewsForge Why India is struggling with localized language computing] <BR /><BR /> [http://www-106.ibm.com/developerworks/library/glossaries/unicode.html IBM's Glossary of Unicode Terms] Creating Hindi Web Pages <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/standard/WhatIsUnicode.html यूनिकोड क्या है?] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/standard/WhatIsUnicode.html What is Unicode?] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/onlinedat/products.html#4 Unicode Enabled Products ( softwares)] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0900.pdf The Unicode Charecter codes for Devanagari] <BR /><BR /> [http://www.dfki.de/%7Ehansu/HLT-Survey.pdf Survey of the State of the Art in Human Language Technology (pdf)] <BR /><BR /> [http://www.dfki.de/%7Ehansu/LT.pdf Language Technology : a fast overview, by Hans Uszkoreit] <BR /><BR /> [http://css.its.psu.edu/news/nlfa04/unicode.html Penn State University's Role in Facilitating International (multilingual) Computing] <BR /><BR /> [http://anakin.ncst.ernet.in/%7Eaparna/consolidated/index.html Guide to Localization(CDAC)] <BR /><BR /> [http://www.zju.edu.cn/jzus/2005/A0511/A051125.pdf A Simple Approach for Building Transliteration Editors For Indian Languages-An Article] ==Indic and General Computing References== <BR /><BR /> [http://devanaagarii.net/ देवनागरी : everything about using Devanagari on computers] <BR /><BR /> [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/Main_page Sarvagya : Hindi Ka Sahakaarii Gyaankosh ] <BR /><BR /> [http://www.unicode.org/ Unicode Home Page] <BR /><BR /> [http://www.sil.org/ SIL International Home] <BR /><BR /> [http://www.sil.org/linguistics/computing.html Linguistics Computing Resources on the Internet from SIL] <BR /><BR /> [http://salrc.uchicago.edu/resources/fonts/ South Asia Language Resorce Centre] <BR /><BR /> [http://www.cet.middlebury.edu/rsrc_multilingual.php References Material for Multilingual Computing at CET] <BR /><BR /> [http://www.w3.org/ World Wide Web (W3C) Consortium] <BR /><BR /> [http://www.w3.org/Mobile/ W3C Mobile Web Initiative (MWI)] CDAC IITK ==Misc== <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/lips.asp LIPS] (Indian Language Subtitling Solution) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/lips.asp LIPS Pro] ( Language Subtitling Solution) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/ihportal/index.asp#2 C-Vyasa] (Sanskrit Authoring tool) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/ihportal/gitaread.asp Bhagavad_Geeta Reader] <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/ihg/activity.asp DESIKA] (Natural Language Understanding System for Sanskrit) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/gcard.asp GIST Card] (Solution for Indian languages on DOS) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/products/gistora.asp GISTOra Tools] (Server side database application development tool for the development and implementation of Indian Language enabled applications) <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/down/iscii_d.asp Document on ISCII]This is an extract from the document on Indian Standard Code for Information Interchange. <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/down/sdk_d.asp GIST-SDK ] The windows based application development kit for Indian languages is available for you to evaluate. <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/down/iplugin_d.asp iplugin] This is an Indian language Web application development tool for interactive applications which achieves browser independence for MS Windows based clients. <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/down/ismimport_d.asp ISM Import] ISM Import is a utility that converts data from other font formats into ISFOC format. <BR /><BR /> [http://www.cdac.in/html/gist/down/lism_d.asp LISM] Linux based application for Indian languages <BR /><BR /> [http://www.cdacnoida.in/vishwa/vishwa/homepage.asp Hindi Vishwa_Kosh (Encyclopedia)] <BR /><BR /> [http://www.ncore.fi/products/nscript/ nScript from nCore : a complete multilingual software plug-in toolkit for embedded devices. ] <BR /><BR /> [http://www.lingua-uk.com/indian.htm Many Indian Languages Softwares from Lingua ( for purchase)] <BR /><BR /> [http://www.adobe.com/products/acrobat/readerhindibeta.html Adobe Reader 7.0.5 for Hindi (Preview)] <BR /><BR /> [http://www.kredor.com/products/WebKeyboards/default.aspx?l=hi HINDI web Keyborad] with instructions foe mounting it on your web ---- आर्यभट 8987 45541 2007-01-23T22:57:27Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[pms:Aryabhata]] [[Image:2064_aryabhata-crp.jpg|thumb|आर्यभट की पुणे में मूर्ति]] '''आर्यभट''' (४७६-५५०) एक महान [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। उन्होंने [[आर्यभटीय]] नामक महत्वपूर्ण ज्योतिष ग्रन्थ लिखा। उनका जन्म कुसुमपुर (पाटलिपुत्र) में हुआ। आर्यभट का भारत और विश्व के ज्योतिष सिद्धान्त पर बहुत प्रभाव रहा है। भारत में सबसे अधिक प्रभाव [[केरल]] प्रदेश की ज्योतिष परम्परा पर रहा। *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://arxiv.org/abs/physics/0610095 आर्यभट का सापेक्षवाद] * [http://2006.rsaconference.com/us/conference/theme.aspx RSA Conference 2006] [[bn:আর্যভট্ট]] [[de:Aryabhata]] [[en:Aryabhata]] [[es:Aryabhata]] [[fi:Aryabhata]] [[fr:Âryabhata]] [[is:Aryabhata]] [[ja:アリヤバータ]] [[kn:ಆರ್ಯಭಟ]] [[mr:आर्यभट]] [[pms:Aryabhata]] [[pt:Aryabhata]] [[sa:आर्यभट:]] [[sl:Aryabhata I.]] [[sv:Aryabhata]] [[uk:Аріабхата I]] आर्यभटीय 8988 36238 2006-11-25T06:06:21Z धवलगिरि 820 '''आर्यभटीय''' नामक ग्रन्थ [[आर्यभट]] (४७६-५५०) ने लिखा। ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://arxiv.org/abs/physics/0610095 आर्यभट का सापेक्षवाद] * [http://2006.rsaconference.com/us/conference/theme.aspx RSA Conference 2006] [[en:Aryabhatiya]] [[sa:आर्यभटीय]] केवट 8989 33118 2006-11-01T06:40:01Z Mitul0520 211 छोटा बदलाव केवट [[रामायण]] का एक पात्र है जिसने वनगमन के समय [[राम]], [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] को अपने नाव में बिठा कर [[गंगा]] पार करवाया था। इस कथा का वर्णन रामायण के [[अयोध्याकाण्ड]] में किया गया है। केवट श्री रामचन्द्र का अनन्य भक्त था। कहा जाता है कि [[श्रृष्टि]] के आरम्भ में जब सम्पूर्ण जगत जलमग्न था केवट का जन्म कछुवे की योनि में हुआ। उस योनि में भी उसका भगवान के प्रति अत्यधिक प्रेम था। अपने मोक्ष के लिये उसने [[शेष शैया]] पर शयन करते हुये भगवान [[विष्णु]] के अँगूठे का स्पर्श करने का असफल प्रयास किया था। उसके बाद एक [[युग]] से भी अधिक काल तक अनेक जन्म लेकर उसने भगवान की तपस्या की और अन्त में [[त्रेता युग]] में केवट के रूप में जन्म लेकर भगवान [[विष्णु]], जो कि [[राम]] के रूप में अवतरित हुये थे, की कृपा से [[मोक्ष]] प्राप्त किया। ==संदर्भ== [http://agoodplace4all.com/indianculture/kewat.php "केवट राम के मर्म को कैसे जानता था?"] [[श्रेणी:रामायण]] पिरशाढ हिंदु धर्म 8990 32954 2006-10-29T15:39:51Z Bakaman 634 पिरशाढ हिंदु धर्म का नाम बदलकर परिषद हिंदु धर्म कर दिया गया है: correct spelling #REDIRECT [[परिषद हिंदु धर्म]] टिबिल 8993 35876 2006-11-22T11:57:14Z 61.16.158.12 Replacing page with 'lat; iqjksfgr Jh f'ko 'kj.k iqjksfgr xf.kr iq:"k peksyh Jul 2 1978 peksyh 2205/06 iqjksfgr Hkou] lqHkk"k uxj xksis'oj peksyh 246401 GG KG lkekU;' lat; iqjksfgr Jh f'ko 'kj.k iqjksfgr xf.kr iq:"k peksyh Jul 2 1978 peksyh 2205/06 iqjksfgr Hkou] lqHkk"k uxj xksis'oj peksyh 246401 GG KG lkekU; TBIL 8994 32969 2006-10-29T16:49:55Z Mohitshukla1 712 देखें - [[टिबिल]] हिन्दी में वैब साइट्स की एक सूची 8997 36886 2006-11-30T10:38:07Z 202.141.70.190 अक्सर हिन्दी मे इंटरनेट पर क्या-क्या सामग्री है ये लोगों को मालूम नही होता है. यहाँ पर हम हिन्दी के मकड़ जालों (वैब साइट्स) की एक सूची तैयार कर रहे हैं. हमारे अनुमान से कई सालों बाद जब हिन्दी मे लाखों मकड़ जाल चालू हो जायेंगे तब इस सूची का कोई महत्व नही रह जायेगा। हम आशा करते हैं कि वो दिन जल्द आये। ग़ौरतलब है कि इनमें से कई मकड़ जालों पर की गयी लिखायी में यूनिकोड मानक का प्रयोग नहीं किया गया है। इस वजह से इन साइटों का लेखन एक स्थान से दूसरे स्थान पे ले जाने में दिक्कत होती है परंतु पिछले कुछ सालों मे दुनिया के अग्रणी कम्प्यूटर वैज्ञानिकों ने और बड़ी कम्प्यूटर कम्पनियों ने एक अंतर-राष्ट्रीय मानक का इजाद किया है जिसे [[यूनिकोड]] कहते है । भविष्य मे हिन्दी मे सभी काम यूनिकोड में ही होगा। नॉन-यूनिकोड फॉंट के लेखों को यूनिकोड मे बदलने के लिये कयी मुफ्त औजार मौजूद है। जैसे माइक्रोसॉफ्ट का इंडिक फॉंट ट्रांस्लिटरेशन (लिप्यंतरण) टूल - [[टिबिल]]। ज़्यादा जानकारी के लिये देखें - [[टिबिल]]। '''समाचार और करैंट अफेयर्स''' *http://www.bhaskar.com (दैनिक भास्कर समाचार पत्र) *http://www.webdunia.com (समाचार और सामान्य ज्ञान) *http://www.hardnewsmedia.com/portal/2005/12/263 (हार्ड न्यूज़ मीडिआ) *http://www.bbc.co.uk/hindi/ *http://www.jagran.com/default.aspx *http://www.naidunia.com/ *http://navbharattimes.indiatimes.com/ *http://www.prabhasakshi.com (समाचार पोर्टल) '''हिन्दी चिठ्ठे (ब्लॉग्स)''' *http://akshagram.com *http://narad.akshargram.com *http://hindi-mishranurag.blogspot.com/ '''सामन्य पोर्टल्स''' *http://sify.com/hindi/ *http://content.msn.co.in/hindi/Default (माइक्रोसॉफ्ट MSN हिन्दी में) *http://nirantar.org (सामान्य ऑनलाइन पत्रिका ) '''हिन्दी साहित्य''' *http://www.pustak.org/ *http://www.abhivyakti-hindi.org (साहित्य ) *http://www.srijangatha.com(हिंदी साहित्य ) '''अन्य''' *http://www.congress.org.in (कॉंग्रेस पार्टी की वैब साइट ) *http://www.vishwabank.org (विश्व बैंक - वर्ल्ड बैंक) *http://www.statebankofindia.com/indexhindi.htm ([[भारतीय स्टेट बैंक]]) *http://www.bhashaindia.com (माइक्रोसॉफ्ट का हिन्दी कम्प्यूटरी के सम्बन्ध में प्रोजैक्ट) '''हिंदी लिखने के तरीके''' *[http://www.t6labs.com/keytrans/ कीट्रांस से हिंदी लिखना बहुत आसान है . यह हिंदी के साथ साथ इंग्लिश नाम और शब्द तथा इंडियन नाम भी लिखता है जो की कोइ और नही कर पाता है] '''भारत सरकार की वैब साइट्स''' *http://rajbhasha.nic.in/ (राजभाशा विभाग - गृह मंत्रालय) *http://meahindi.nic.in/ (विदेश मंत्रालय) *http://www.drdo.org/hindi_new/index.shtml ( डी आर डी ओ - सक्शा मंत्रालय) [[श्रेणी: संगणक और हिन्दी]] भस्मासुर 8999 33012 2006-10-30T21:58:30Z मिश्रानुराग 682 भस्मासुर एक ऐसा [[राक्षस]] था जिसे वरदान था कि वो जिसके सिर पर हाथ रखेगा, वह भस्म हो जाएगा। भस्मासुर ने इस शक्ति का गलत प्रयोग शुरू किया और स्वयं [[शिव]] जी को भस्म करने चला। [[शिव]] जी ने [[विष्णु]] जी से सहायता माँगी। [[विष्णु]] जी ने एक सुन्दर स्त्री का रूप धारण किया, भस्मासुर को आकर्षित किया और नृत्य के लिए प्रेरित किया। नृत्य करते समय भस्मासुर [[विष्णु]] जी की ही तरह नृत्य करने लगा, और उचित मौका देखकर [[विष्णु]] जी ने अपने सिर पर हाथ रखा, जिसकी नकल शक्ति और काम के नशे में चूर भस्मासुर ने भी की। भस्मासुर अपने ही वरदान से भस्म हो गया। ऋतु 9000 33027 2006-10-31T05:35:22Z Amitprabhakar 683 [[ऋतु]] एक कालखंड है जिसमें [[वातावरण]] की दशाएं एक खास प्रकार की होती हैं । यथा [[पश्चिम बंगाल]] में [[जुलाई]] से [[सितम्बर]] तक [[वर्षा ऋतु]] होती है, यानि पश्चिम बंगाल में जुलाई से अक्टूबर तक, वर्ष के अन्य कालखंडो की अपेक्षा अधिक वर्षा होती है । इसी प्रकार यदि कहा जाय कि [[तमिलनाडु]] में मार्च से जुलाई तक [[गृष्म ऋतु]] होती है, तो इसका अर्थ है कि तमिलनाडु में मार्च से जुलाई तक के महीने साल के अन्य समयों की अपेक्षा गर्म रहते हैं । एक वर्ष को मुख्यतः चार भागों में बांटा जा सकता है - *[[वर्षा ऋतु]] *[[शीत ऋतु]] *[[वसन्त ऋतु]] *[[गृष्म ऋतु]] ==अन्य अर्थ== काव्यों में ऋतु एक खंड विशेष को अन्य खंडो से अलग करने के काम आता है । ?? (यह सूचना असत्य हो सकती है) ==समानार्थी शब्द == *[[मौसम]] [[श्रेणी: भूगोल]] [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[ca:Estació de l'any]] [[cs:Roční období]] [[da:Årstid]] [[de:Jahreszeiten]] [[el:Εποχές]] [[en:Season]] [[es:Estación del año]] [[eo:Sezono]] [[eu:Urtaro]] [[fr:Saison]] [[ko:계절]] [[id:Musim]] [[it:Stagione]] [[he:עונות השנה]] [[la:Tempora anni]] [[nl:Seizoen]] [[no:Årstid]] [[nrm:Saîson]] [[ja:季節]] [[pl:Pora roku]] [[pt:Estação do ano]] [[ru:Времена года]] [[simple:Season]] [[sl:Letni časi]] [[fi:Vuodenaika]] [[sv:Säsong]] [[vi:Mùa]] [[zh:季节]] श्रेणी:शब्दार्थ 9001 33777 2006-11-04T01:48:50Z Amitprabhakar 683 ''ये शब्द प्रायः संस्कृत मूल के हैं । हिन्दी में, अरबी और फ़ारसी के शब्दों की भी अकूत निधि है, पर उनके पृष्ठ बनाने के पूर्व एक बात ध्यान में रखनी चाहिये - इन शब्दों में नुक्ता का प्रयोग बहुत होता है । अतः इनके पृष्ठों के अलावा बिना नुक्ता वाले पृष्ठ भी बनने चाहिये और फिर उन्हें नुक्ता वाले पृष्ठ पर REDIRECT करना चाहिये । उदाहरणार्थ - यदि आप ज़ालिम का शब्दार्थ पृष्ठ बनाते हैं तो आपको एक और पृष्ठ जालिम (बिना नुक्ता वाला ) भी बनाना चाहिये और उसे ज़लिम पर REDIRECT करना चाहिये । इससे दो लाभ होंगे - पहला कि नए यूज़र्स को ढूंढने में आसानी होगी, और दूसरा कि इन शब्दों के लिये दो अलग-अलग पृष्ठ नहीं बनेंगे ।'' [[श्रेणी:हिन्दी]] वातावरण 9002 33020 2006-10-31T04:54:48Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[वातावरण]] हमारे चारों ओर की दशाओं को कहते हैं । हमारे चारों ओर की हवा, वस्तुएं और हमारा समाज जिसमें हम रहते हैं वातावरण का [[अभिन्न]] [[अंग]] हैं । ये हमारे जीवन के ढंग को पारिभाषित करने में अपनी अहम भूमिका निभाता है । यह [[संस्कृत]] के ''वात'' (वायु) तथा ''आवरण'' से मिलकर बना है जिसका शाब्दिक अर्थ है ''वायु का घेरा'' । ==समानार्थी शब्द == *[[पर्यावरण]] *[[परिवेश]] [[श्रेणी:शब्दार्थ]] [[श्रेणी:भूगोल]] मौसम 9003 45850 2007-01-24T19:03:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:طقس]], [[uk:Погода]] Modifying: [[ga:Aimsir (meitéareolaíocht)]] मौसम वातावरण की दशा को व्पक्त करने के लिये प्रयोग किया जाता है । यह शब्द ऋतु के काफी करीब है । पर ऋतु और मौसम में कुछ अन्तर है । ==ऋतु और मौसम में अन्तर== ऋतु जहां सिर्फ एक बड़े कालखंड के लिये प्रयुक्त होता है वहीं मौसम अपेक्षाकृत छोटे समय के लिये भी प्रयुक्त होता है । उदाहरनार्थ, यह कहा जा सकता है कि ''फरवरी से मार्च तक वसन्त ऋतु होती है'' पर ये कहना थोड़ा गलत लगता है कि ''आज की [[ऋतु]] बहुत सुन्दर है'' । इस जगह पर ''आज का मौसम बहुत सुन्दर है'' कहना उचित होगा । मौसम का प्रयोग, निस्संदेह बड़े कालखंड के लिये भी किया जा सकता है - ''फरवरी से मार्च तक वसन्त का मौसम होता है'' ==संबंधित शब्द == *[[जलवायु]] *[[ऋतु]] [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[श्रेणी: भूगोल]] [[ar:طقس]] [[be:Надвор'е]] [[ca:Temps atmosfèric]] [[cs:Počasí]] [[da:Vejr]] [[de:Wetter]] [[el:Καιρός]] [[en:Weather]] [[eo:Vetero]] [[es:Tiempo atmosférico]] [[et:Ilm]] [[fi:Sää]] [[fr:Temps (météorologie)]] [[ga:Aimsir (meitéareolaíocht)]] [[gl:Tempo atmosférico]] [[he:מזג אוויר]] [[id:Cuaca]] [[ja:気象]] [[ms:Cuaca]] [[nl:Weer (meteorologie)]] [[nn:Vêr]] [[no:Vær (meteorologi)]] [[pl:Pogoda]] [[pt:Fenômeno climático]] [[ru:Погода]] [[simple:Weather]] [[sk:Počasie]] [[sl:Vreme]] [[sv:Väder]] [[tr:Hava (iklim)]] [[uk:Погода]] [[zh:天气]] [[zh-yue:天氣]] जलवायु 9004 33026 2006-10-31T05:30:11Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[जलवायु]] किसी स्थान के [[वातावरण]] की दशा को व्पक्त करने के लिये प्रयोग किया जाता है । यह शब्द [[मौसम]] के काफी करीब है । पर जलवायु और मौसम में कुछ अन्तर है । जलवायु बड़े भूखंडो के लिये बड़े कालखंड के लिये ही प्रयुक्त होता है जबकि मौसम अपेक्षाकृत छोटे कालखंड के लिये छोटे स्थान के लिये प्रयुक्त होता है । उदाहरणार्थ - ''आज से तीस हजार साल पहले पृथ्वी की '''जलवायु''' आज का अपेक्षा गर्म थी'' । पर, ''आज से तीस हजार साल पहले पृथ्वी का '''मौसम''' आज की अपेक्षा गर्म था'' कहना गलत होगा । [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[श्रेणी: भूगोल]] वैदिक संस्कृत 9008 33100 2006-11-01T03:59:38Z धवलगिरि 820 '''वैदिक संस्कृत''' वैदिक काल की [[संस्कृत]] भाषा का नाम है। यह सर्वथा [[पाणिनि]] के [[सूत्र]] संगत नहीं है। वैदिक संस्कृति 9010 33099 2006-11-01T03:45:48Z धवलगिरि 820 '''वैदिक संस्कृति''' [[गोविन्द चन्द्र पाण्डे]] का लिखा एक महत्वरूप ग्रन्थ है। इसका प्रकाशन २००१ में ''लोक भारती'', इलाहाबाद ने किया। वैदिक [[संस्कृति]], [[धर्म]], [[दर्शन]] और विज्ञान की अधुनातन-सामग्री के विश्लेषन में आधुनिक पाश्चात्य एवं पारम्मपरिक दोनों प्रकार की व्याख्याओं की समन्वित समीक्षा वैदिक संस्कृति में की गयी है। बीएसई 9011 33116 2006-11-01T06:26:31Z Mitul0520 211 बीएसई का नाम बदलकर बाम्बे स्टाक एक्सचेंज कर दिया गया है: पूरा नाम #REDIRECT [[बाम्बे स्टाक एक्सचेंज]] Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/नवम्बर २००६ 9013 33122 2006-11-01T06:46:33Z Mitul0520 211 [[रामायण]]: कवि वाल्मीकि द्वारा लिखा गया संस्कृत का एक अनुपम महाकाव्य है।</br> [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] (1884-1940) बीसवीं शताब्दी के हिन्दी के प्रमुख साहित्यकार थे। विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/नवम्बर २००६ 9014 33121 2006-11-01T06:45:51Z Mitul0520 211 [[रामायण]]: कवि वाल्मीकि द्वारा लिखा गया संस्कृत का एक अनुपम महाकाव्य है।</br> [[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]] (1884-1940) बीसवीं शताब्दी के हिन्दी के प्रमुख साहित्यकार थे। Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/नवम्बर २००६ 9015 33124 2006-11-01T07:08:00Z Mitul0520 211 आरंभ किया '''[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]]''' (1884-1940) बीसवीं शताब्दी के हिन्दी के प्रमुख साहित्यकार थे। उनका जन्म बस्ती, उत्तर प्रदेश मे हुआ था। उनकी द्वारा लिखी गई पुस्तको मे प्रमुख है हिन्दी साहित्य का इतिहास, जिसका हिन्दी पाठ्यक्रम को निर्धारित करने मे प्रमुख स्थान है। शुक्ल जी हिंदी साहित्य के कीर्ति स्तंभ हैं। हिंदी में वैज्ञानिक आलोचना का सूत्रपात उन्हीं के द्वारा हुआ| हिन्दी निबंध के क्षेत्र में शुक्ल जी का स्थान बहुत ऊंचा है। वे श्रेष्ठ और मौलिक निबंधकार थे। उन्होंने जिस रूप में भावों और मनोविकारों पर वे सर्वथा अभिनव और अनूठे हैं। '''[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल | ...]]''' Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/नवम्बर २००६ 9016 33125 2006-11-01T07:12:48Z Mitul0520 211 '''[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल]]''' (1884-1940) बीसवीं शताब्दी के हिन्दी के प्रमुख साहित्यकार थे। उनका जन्म बस्ती, उत्तर प्रदेश मे हुआ था। उनकी द्वारा लिखी गई पुस्तको मे प्रमुख है हिन्दी साहित्य का इतिहास, जिसका हिन्दी पाठ्यक्रम को निर्धारित करने मे प्रमुख स्थान है। शुक्ल जी हिंदी साहित्य के कीर्ति स्तंभ हैं। हिंदी में वैज्ञानिक आलोचना का सूत्रपात उन्हीं के द्वारा हुआ| हिन्दी निबंध के क्षेत्र में शुक्ल जी का स्थान बहुत ऊंचा है। वे श्रेष्ठ और मौलिक निबंधकार थे। उन्होंने जिस रूप में भावों और मनोविकारों पर वे सर्वथा अभिनव और अनूठे हैं। '''[[आचार्य रामचंद्र शुक्ल | ...]]''' अध्यात्म रामायण 9017 33126 2006-11-01T08:01:13Z Gk awadhiya 602 सर्वप्रथम श्री [[राम]] की कथा भगवान श्री [[शंकर]] ने माता [[पार्वती]] जी को सुनाया था। उस कथा को एक कौवे ने भी सुन लिया। उसी कौवे का पुनर्जन्म [[कागभुशुण्डि]] के रूप में हुआ| [[कागभुशुण्डि]] को पूर्वजन्म में भगवान [[शंकर]] के मुख से सुनी वह [[राम]] कथा पूरी की पूरी याद थी। उन्होने यह कथा अपने शिष्यों सुनाया। इस प्रकार [[राम]] कथा का प्रचार प्रसार हुआ. भगवान श्री [[शंकर]] के मुख से निकली श्रीराम की यह पवित्र कथा [[अध्यात्म रामायण]] के नाम से विख्यात है। [[अध्यात्म रामायण]] को ही विश्व का प्रथम [[रामायण]] माना जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों 9018 33131 2006-11-01T10:49:57Z Debashish 130 विकिपीडिया:स्वागत, नये आनेवालों का नाम बदलकर विकिपीडिया:नये आगंतुकों का स्वागत कर दिया गया है: Aagant #REDIRECT [[विकिपीडिया:नये आगंतुकों का स्वागत]] भेङाघाट 9022 33164 2006-11-02T14:27:22Z Amitprabhakar 683 भेङाघाट का नाम बदलकर भेड़ाघाट कर दिया गया है: Spelling mistake #REDIRECT [[भेड़ाघाट]] नर्मदा नदी 9023 33165 2006-11-02T14:29:26Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[नर्मदा]] #REDIRECT[[नर्मदा]] आचार्य रजनीश 9024 41269 2007-01-05T12:38:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:אושו]] [[रजनीश चन्द्र मोहन]] (११ दिसम्बर १९३१ - १९ जनवरी १९९१) भगवान श्री रजनीश और [[ओशो]] के नाम से प्रख्यात (कुख्यात ?) हैं जो अपने विवादास्पद नये धार्मिक (आध्यात्मिक) आन्दोलन के लिये मशहूर हुए और [[भारत]] और [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] में रहे। रजनीश ने प्रचलित धर्मों का विरोध किया और प्यार, ध्यान और खुशी को जीवन के प्रमुख मूल्य माना। अत्यधिक कुशल वक्ता होते हुए इनके प्रवचनों की करीब ६०० पुस्तकें हैं। 'संभोग से समाधि की ओर' इनकी सबसे चर्चित और विवादास्पद पुस्तक है। [[चित्र:250px-Oshojivan.jpg | align=right| आचार्य रजनीश]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:आध्यात्म]] [[bg:Ошо]] [[cs:Osho]] [[de:Osho]] [[en:Rajneesh]] [[es:Osho]] [[fr:Bhagwan Shree Rajneesh]] [[he:אושו]] [[hu:Osho]] [[it:Osho Rajneesh]] [[ja:オショウ]] [[nl:Bhagwan Sri Rajneesh]] [[pt:Rajneesh]] [[ru:Раджниш, Чандра Мохан]] [[ta:ஓஷோ]] रजनीश चन्द्र मोहन 9025 33168 2006-11-02T14:31:45Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[आचार्य रजनीश]] #REDIRECT[[आचार्य रजनीश]] तुलसी 9026 33196 2006-11-02T18:40:08Z Mitul0520 211 बहुविकल्पी शब्द {{बहुविकल्पी शब्द}} तुलसी के कई अर्थ हो सकते हैं । *[[तुलसी (पौधा)]] *कवि [[तुलसीदास]] *[[तुलसी (धारावाहिक)]] सूर 9027 33172 2006-11-02T14:45:15Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सूरदास]] #REDIRECT[[सूरदास]] तुलसी (पौधा) 9028 37299 2006-12-04T14:42:15Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव तुलसी एक [[पौधा]] है जो सामान्यतया 1 मीटर की ऊंचाई का होता है । यह [[आयुर्वेद]] में बहुत उपयोगी [[बूटी]] है जो कई रोगों के उपचार में काम आता है । इसे [[हिंदू धर्म]] में पवित्र माना जाता है । {{stub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[en:Tulsi]] [[de:Tulsi]] [[pl:Tulasi]] [[kn:ತುಳಸಿ]] युद्धकाण्ड 9029 33175 2006-11-02T15:03:39Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[लंकाकाण्ड]] #REDIRECT[[लंकाकाण्ड]] लंकाकाण्ड 9030 33176 2006-11-02T15:04:21Z Amitprabhakar 683 [[लंकाकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । [[जाम्बवन्त]] के आदेश से [[नल-नील]] दोनों भाइयों ने वानर सेना की सहायता से समुद्र पर पुल बांध दिया। श्री [[राम]] ने श्री [[रामेश्वर]] की स्थापना करके भगवान [[शंकर]] की पूजा की और सेना सहित समुद्र के पार उतर गये। समुद्र के पार जाकर [[राम]] ने डेरा डाला। पुल बंध जाने और [[राम]] के समुद्र के पार उतर जाने के समाचार से [[रावण]] मन में अत्यंत व्याकुल हुआ। [[मन्दोदरी]] के [[राम]] से बैर न लेने के लिये समझाने पर भी [[रावण]] का अहंकार नहीं गया। इधर [[राम]] अपनी [[वानरसेना]] के साथ [[सुबेल पर्वत]] पर निवास करने लगे। [[अंगद]] [[राम]] के [[दूत]] बन कर [[लंका]] में [[रावण]] के पास गये और उसे [[राम]] के शरण में आने का संदेश दिया किन्तु [[रावण]] ने नहीं माना। शांति के सारे प्रयास असफल हो जाने पर युद्ध आरम्भ हो गया। [[लक्ष्मण]] और [[मेघनाद]] के मध्य घोर युद्ध हुआ। [[शक्तिबाण]] के वार से [[लक्ष्मण]] मूर्क्षित हो गये। उनके उपचार के लिये [[हनुमान]] [[सुषेण]] वैद्य को ले आये और [[संजीवनी]] लाने के लिये चले गये। गुप्तचर से समाचार मिलने पर [[रावण]] ने [[हनुमान]] के कार्य में बाधा के लिये [[कालनेमि]] को भेजा जिसका [[हनुमान]] ने वध कर दिया। औषधि की पहचान न होने के कारण [[हनुमान]] पूरे पर्वत को ही उठा कर वापस चले। मार्ग में [[हनुमान]] को [[राक्षस]] होने के सन्देह में [[भरत]] ने बाण मार कर मूर्क्षित कर दिया परन्तु यथार्थ जानने पर अपने बाण पर बिठा कर वापस [[लंका]] भेज दिया। इधर औषधि आने में विलम्ब देख कर [[राम]] प्रलाप करने लगे। सही समय पर [[हनुमान]] औषधि लेकर आ गये और [[सुषेण]] के उपचार से [[लक्ष्मण]] स्वस्थ हो गये। [[रावण]] ने युद्ध के लिये [[कुम्भकर्ण]] को जगाया। [[कुम्भकर्ण]] ने भी [[रावण]] के शरण में जाने की असफल मन्त्रणा दी। युद्ध में [[कुम्भकर्ण]] ने [[राम]] के हाथों परमगति प्राप्त की। [[लक्ष्मण]] ने [[मेघनाद]] से युद्ध करके उसका वध कर दिया। [[राम]] और [[रावण]] के मध्य अनेकों घोर युद्ध हुये और अन्त में [[रावण]] [[राम]] के हाथों मारा गया। [[विभीषण]] को [[लंका]] का राज्य सौंप कर [[राम]] [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] के साथ [[पुष्पकविमान]] पर चढ़ कर [[अयोध्या]] के लिये प्रस्थान किया। [[श्रेणी: रामायण]] उत्तरकाण्ड 9031 33177 2006-11-02T15:04:28Z Amitprabhakar 683 [[उत्तरकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । [[उत्तरकाण्ड]] [[राम]] कथा का उपसंहार है। [[सीता]], [[लक्ष्मण]] और समस्त [[वानर सेना]] के साथ [[राम]] [[अयोध्या]] वापस पहुँचे। [[राम]] का भव्य स्वागत हुआ, [[भरत]] के साथ सर्वजनों में आनन्द व्याप्त हो गया। वेदों और [[शिव]] की स्तुति के साथ [[राम]] का [[राज्याभिषेक]] हुआ। वानरों की विदाई दी गई। [[राम]] ने प्रजा को उपदेश दिया और प्रजा ने कृतज्ञता प्रकट की। चारों भाइयों के दो दो पुत्र हुये। [[रामराज्य]] एक आदर्श बन गया। [[श्रेणी: रामायण]] सुंदरकाण्ड 9032 33179 2006-11-02T15:05:51Z Amitprabhakar 683 [[सुंदरकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । [[चित्र:Ramayana 1.jpg|thumb|right|300px|रावण के आदेश पर हनुमान के पूँछ मे आग लगाने का प्रयास]] [[हनुमान]] ने लंका की ओर प्रस्थान किया। [[सुरसा]] ने [[हनुमान]] की परीक्षा ली और उसे योग्य तथा सामर्थ्यवान पाकर आशीर्वाद दिया। मार्ग में [[हनुमान]] ने छाया पकड़ने वाली राक्षसी का वध किया और [[लंकिनी]] पर प्रहार करके [[लंका]] में प्रवेश किया। उनकी [[विभीषण]] से भेंट हुई। जब [[हनुमान]] [[अशोकवाटिका]] में पहुँचे तो [[रावण]] [[सीता]] को धमका रहा था। [[रावण]] के जाने पर [[त्रिजटा]] ने [[सीता]] को सान्तवना दी। एकान्त होने पर [[हनुमान]] ने [[सीता]] से भेंट करके उन्हें [[राम]] की [[मुद्रिका]] दी। [[हनुमान]] ने [[अशोकवाटिका]] का विध्वंस करके [[रावण]] के पुत्र [[अक्षय कुमार]] का वध कर दिया। [[मेघनाथ]] [[हनुमान]] को [[नागपाश]] में बांध कर [[रावण]] की सभा में ले गया। [[रावण]] के प्रश्न के उत्तर में [[हनुमान]] ने अपना परिचय [[राम]] के दूत के रूप में दिया। [[रावण]] ने [[हनुमान]] की पूँछ में तेल में डूबा हुआ कपड़ा बांध कर आग लगा दिया इस पर [[हनुमान]] ने [[लंका]]] का दहन कर दिया। [[हनुमान]] [[सीता]] के पास पहुँचे। [[सीता]] ने अपनी [[चूड़ामणि]]] दे कर उन्हें विदा किया। वे वापस समुद्र पार आकर सभी वानरों से मिले और सभी वापस [[सुग्रीव]] के पास चले गये। [[हनुमान]] के कार्य से [[राम]] अत्यंत प्रसन्न हुये। [[राम]] वानरों की सेना के साथ समुद्रतट पर पहुँचे। उधर [[विभीषण]]] ने [[रावण]] को समझाया कि [[राम]] से बैर न लें इस पर [[रावण]] ने [[विभीषण]] को अपमानित कर लंका से निकाल दिया। [[विभीषण]] [[राम]] के शरण में आ गया और [[राम]] ने उसे [[लंका]] का राजा घोषित कर दिया। [[राम]] ने समुद्र से रास्ता देने की विनती की। विनती न मानने पर [[राम]] ने क्रोध किया और उनके क्रोध से भयभीत होकर समुद्र ने स्वयं आकर [[राम]] की विनती करने के पश्चात् [[नल]] और [[नील]] के द्वारा पुल बनाने का उपाय बताया। [[श्रेणी: रामायण]] किष्किन्धाकाण्ड 9033 33180 2006-11-02T15:05:59Z Amitprabhakar 683 [[किष्किन्धाकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । [[राम]] [[ऋष्यमूक]] पर्वत के निकट आ गये। उस पर्वत पर अपने मंत्रियों सहित [[सुग्रीव]] रहता था। सुग्रीव ने, इस आशंका में कि कहीं [[बालि]] ने उसे मारने के लिये उन दोनों वीरों को न भेजा हो, [[हनुमान]] को [[राम]] और [[लक्ष्मण]] के विषय में जानकारी लेने के लिये ब्राह्मण के रूप में भेजा। यह जानने के बाद कि उन्हें [[बालि]] ने नहीं भेजा है [[हनुमान]] ने [[राम]] और [[सुग्रीव]] में मित्रता करवा दी। [[सुग्रीव]] ने [[राम]] को सान्त्वना दी कि [[जानकी]] जी मिल जायेंगीं और उन्हें खोजने में वह सहायता देगा साथ ही अपने भाई [[बालि]] के अपने ऊपर किये गये अत्याचार के विषय में बताया। [[राम]] ने [[बालि]] का वध कर के [[सुग्रीव]] को [[किष्किन्धा]] का राज्य तथा [[बालि]] के पुत्र [[अंगद]] को युवराज का पद दे दिया। राज्य प्राप्ति के बाद [[सुग्रीव]] विलास में लिप्त हो गया और [[वर्षा]] तथा [[शरद्]] [[ऋतु]] व्यतीत हो गई। [[राम]] के नाराजगी पर [[सुग्रीव]] ने वानरों को [[सीता]] की खोज के लिये भेजा। [[सीता]] की खोज में गये वानरों को एक गुफा में एक तपस्विनी के दर्शन हुये। तपस्विनी ने खोज दल को योगशक्ति से समुद्रतट पर पहुँचा दिया जहाँ पर उनकी भेंट [[सम्पाती]] से हुई। [[सम्पाती]] ने वानरों को बताया कि [[रावण]] ने [[सीता]] को [[लंका]] [[अशोकवाटिका]] में रखा है। [[जाम्बवन्त]] ने [[हनुमान]] को समुद्र लांघने के लिये उत्साहित किया। [[श्रेणी: रामायण]] अरण्यकाण्ड 9034 33181 2006-11-02T15:06:33Z Amitprabhakar 683 [[अरण्यकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । कुछ काल के पश्चात [[राम]] ने [[चित्रकूट]] से प्रयाण किया तथा वे [[अत्रि]] ऋषि के आश्रम पहुँचे। [[अत्रि]] ने [[राम]] की स्तुति की और उनकी पत्नी [[अनसूया]] ने [[सीता]] को [[पातिव्रत धर्म]] के मर्म समझाये। वहाँ से फिर [[राम]] ने आगे प्रस्थान किया और [[शरभंग]] मुनि से भेंट की। [[शरभंग]] मुनि केवल [[राम]] के दर्शन की कामना से वहाँ निवास कर रहे थे अतः [[राम]] के दर्शनों की अपनी अभिलाषा पूर्ण हो जाने से योगाग्नि से अपने शरीर को जला डाला और [[ब्रह्मलोक]] को गमन किया। और आगे बढ़ने पर [[राम]] को स्थान स्थान पर हड्डियों के ढेर दिखाई पड़े जिनके विषय में मुनियों ने [[राम]] को बताया कि राक्षसों ने अनेक मुनियों को खा डाला है और उन्हीं मुनियों की हड्डियाँ हैं। इस पर [[राम]] ने प्रतिज्ञा की कि वे समस्त राक्षसों का वध करके पृथ्वी को [[राक्षस]] विहीन कर देंगे। [[राम]] और आगे बढ़े और पथ में [[सुतीक्ष्ण]], [[अगस्त्य]] आदि ऋषियों से भेंट करते हुये [[दण्डक वन]] में प्रवेश किया जहाँ पर उनकी मुलाकात [[जटायु]] से हुई। [[राम]] ने [[पंचवटी]] को अपना निवास स्थान बनाया। [[चित्र:Ravi Varma-Ravana Sita Jathayu.jpg|thumb|left|300px|सीता हरण (चित्रकार: रवी वर्मा)]] [[पंचवटी]] में [[रावण]] की बहन [[शूर्पणखा]] ने आकर [[राम]] से प्रणय निवेदन-किया। [[राम]] ने यह कह कर कि वे अपनी पत्नी के साथ हैं और उनका छोटा भाई अकेला है उसे [[लक्ष्मण]] के पास भेज दिया। [[लक्ष्मण]] ने उसके प्रणय-निवेदन को अस्वीकार करते हुये शत्रु की बहन जान कर उसके नाक और कान काट लिये। [[शूर्पणखा]] ने [[खर-दूषण]] से सहायता की मांग की और वह अपनी सेना के साथ लड़ने के लिये आ गया। लड़ाई में [[राम]] ने [[खर-दूषण]] और उसकी सेना का संहार कर डाला। [[शूर्पणखा]] ने जाकर अपने भाई [[रावण]] से शिकायत की। [[रावण]] ने बदला लेने के लिये [[मारीच]] को [[स्वर्णमृग]] बना कर भेजा जिसकी छाल की मांग [[सीता]] ने राम से की। [[लक्ष्मण]] को [[सीता]] के रक्षा की आज्ञा दे कर [[राम]] [[स्वर्णमृग]] रूपी [[मारीच]] को मारने के लिये उसके पीछे चले गये। [[मारीच]] के हाथों मारा गया पर मरते मरते [[मारीच]] ने [[राम]] की आवाज बना कर 'हा [[लक्ष्मण]]' का क्रन्दन किया जिसे सुन कर [[सीता]] ने आशंकावश होकर [[लक्ष्मण]] को [[राम]] के पास भेज दिया। [[लक्ष्मण]] के जाने के बाद अकेली [[सीता]] का [[रावण]] ने छलपूर्वक हरण कर लिया और अपने साथ [[लंका]] ले गया। रास्ते में [[जटायु]] ने [[सीता]] को बचाने के लिये [[रावण]] से युद्ध किया और [[रावण]] ने उसके पंख काटकर उसे अधमरा कर दिया। [[सीता]] को न पा कर [[राम]] अत्यंत दुखी हुये और विलाप करने लगे। रास्ते में [[जटायु]] से भेंट होने पर उसने [[राम]] को [[रावण]] के द्वारा अपनी दुर्दशा होने व [[सीता]] को हर कर दक्षिण दिशा की ओर ले जाने की बात बताई। ये सब बताने के बाद [[जटायु]] ने अपने प्राण त्याग दिये और राम उसका अंतिम संस्कार करके [[सीता]] की खोज में सघन वन के भीतर आगे बढ़े। रास्ते में [[राम]] ने [[दुर्वासा]] के शाप के कारण [[राक्षस]] बने [[गन्धर्व]] [[कबन्ध]] का वध करके उसका उद्धार किया और [[शबरी]] के आश्रम जा पहुँचे जहाँ पर कि उसके द्वारा दिये गये झूठे बेरों को उसके भक्ति के वश में होकर खाया| इस प्रकार राम सीता की खोज में सघन वन के अंदर आगे बढ़ते गये। [[श्रेणी: रामायण]] बालकाण्ड 9035 33182 2006-11-02T15:06:53Z Amitprabhakar 683 [[बालकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । अयोध्या नगरी में दशरथ नाम के राजा हुये जिनकी कौसल्या, कैकेयी और सुमित्रा नामक पत्नियाँ थीं। संतान प्राप्ति हेतु अयोध्यापति दशरथ ने अपने गुरु श्री वशिष्ठ की आज्ञा से पुत्रकामेष्टि यज्ञ करवाया जिसे कि ऋंगी ऋषि ने सम्पन्न किया। भक्तिपूर्ण आहुतियाँ पाकर अग्निदेव प्रसन्न हुये और उन्होंने स्वयं प्रकट होकर राजा दशरथ को हविष्यपात्र (खीर, पायस) दिया जिसे कि उन्होंने अपनी तीनों पत्नियों में बाँट दिया। खीर के सेवन के परिणामस्वरूप कौसल्या के गर्भ से राम का, कैकेयी के गर्भ से भरत का तथा सुमित्रा के गर्भ से लक्ष्मण और शत्रुघ्न का जन्म हुआ। [[चित्र:Ravi Varma-Rama-breaking-bow.jpg|thumb|right|300px|सीता स्वंयवर (चित्रकार: रवी वर्मा)]] राजकुमारों के बड़े होने पर आश्रम की राक्षसों से रक्षा हेतु ऋषि विश्वामित्र राजा दशरथ से राम और लक्ष्मण को मांग कर अपने साथ ले गये। राम ने ताड़का और सुबाहु जैसे राक्षसों को मार डाला और मारीच को बिना फल वाले बाण से मार कर समुद्र के पार भेज दिया। उधर लक्ष्मण ने राक्षसों की सारी सेना का संहार कर डाला। धनुषयज्ञ हेतु राजा जनक के निमंत्रण मिलने पर विश्वामित्र राम और लक्ष्मण के साथ उनकी नगरी मिथिला (जनकपुर) आ गये। रास्ते में राम ने गौतम मुनि की स्त्री अहल्या का उद्धार किया। मिथिला में राजा जनक की पुत्री सीता जिन्हें कि जानकी के नाम से भी जाना जाता है का स्वयंवर का भी आयोजन था जहाँ कि जनकप्रतिज्ञा के अनुसार शिवधनुष को तोड़ कर राम ने सीता से विवाह किया| राम और सीता के विवाह के साथ ही साथ गुरु वशिष्ठ ने भरत का माण्डवी से, लक्ष्मण का उर्मिला से और शत्रुघ्न का श्रुतकीर्ति से करवा दिया । [[श्रेणी: रामायण]] अयोध्याकाण्ड 9036 33183 2006-11-02T15:07:12Z Amitprabhakar 683 [[अयोध्याकाण्ड]] [[रामायण]] का एक भाग ([[काण्ड]]) है । [[राम]] के [[विवाह]] के कुछ समय पश्चात् राजा [[दशरथ]] ने [[राम]] का [[राज्याभिषेक]] करना चाहा। इस पर [[देवता]] लोगों को चिंता हुई कि [[राम]] को राज्य मिल जाने पर [[रावण]] का वध असम्भव हो जायेगा। व्याकुल होकर उन्होंने देवी [[सरस्वती]] से किसी प्रकार के उपाय करने की प्रार्थना की। [[सरस्वती]] नें [[मन्थरा]], जो कि [[कैकेयी]] की दासी थी, की बुद्धि को फेर दिया। [[मन्थरा]] की सलाह से [[कैकेयी]] [[कोपभवन]] में चली गई। [[दशरथ]] जब मनाने आये तो [[कैकेयी]] ने उनसे [[वरदान]] मांगे कि [[भरत]] को राजा बनाया जाये और [[राम]] को चौदह वर्षों के लिये वनवास में भेज दिया जाये। [[राम]] के साथ [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] भी वन चले गये। [[ऋंगवेरपुर]] में [[निषादराज]] [[गुह]] ने तीनों की बहुत सेवा की। कुछ आनाकानी करने के बाद [[केवट]] ने तीनों को [[गंगा]] नदी के पार उतारा| [[प्रयाग]] पहुँच कर [[राम]] ने [[भरद्वाज]] मुनि से भेंट की। वहाँ से [[राम]] [[यमुना]] स्नान करते हुये [[वाल्मीकि]] ऋषि के आश्रम पहुँचे। [[वाल्मीकि]] से हुई मन्त्रणा के अनुसार [[राम]], [[सीता]] और [[लक्ष्मण]] [[चित्रकूट]] में निवास करने लगे। [[अयोध्या]] में पुत्र के वियोग के कारण [[दशरथ]] का स्वर्गवास हो गया। [[वशिष्ठ]] ने [[भरत]] और [[शत्रुघ्न]] को उनके ननिहाल से बुलवा लिया। वापस आने पर [[भरत]] ने अपनी माता [[कैकेयी]] की, उसकी कुटिलता के लिये, बहुत भर्तस्ना की और गुरुजनों के आज्ञानुसार [[दशरथ]] की [[अन्त्येष्टि क्रिया]] कर दिया। [[भरत]] ने [[अयोध्या]] के राज्य को अस्वीकार कर दिया और [[राम]] को मना कर वापस लाने के लिये समस्त स्नेहीजनों के साथ [[चित्रकूट]] चले गये| [[कैकेयी]] को भी अपने किये पर अत्यंत पश्चाताप हुआ। [[सीता]] के माता-पिता [[सुनयना]] एवं [[जनक]] भी [[चित्रकूट]] पहुँचे। [[भरत]] तथा अन्य सभी लोगों ने [[राम]] के वापस [[अयोध्या]] जाकर राज्य करने का प्रस्ताव रखा जिसे कि [[राम]] ने, पिता की आज्ञा पालन करने और [[रघुवंश]] की रीति निभाने के लिये, अमान्य कर दिया। [[भरत]] अपने स्नेही जनों के साथ राम की पादुका को साथ लेकर वापस [[अयोध्या]] आ गये। उन्होंने [[राम]] की पादुका को राज सिंहासन पर विराजित कर दिया स्वयं नन्दिग्राम में निवास करने लगे। [[श्रेणी: रामायण]] सुन्दरकाण्ड 9037 33185 2006-11-02T15:15:00Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सुंदरकाण्ड]] #REDIRECT[[सुंदरकाण्ड]] काण्ड 9038 33205 2006-11-03T00:34:35Z Amitprabhakar 683 [[काण्ड]] प्रायः किसी अनुचित या बुरे कृत्यों की संज्ञा का काम करती है । किसी प्राकृतिक अप्रिय घचना को काण्ड नहीं कहते है । == अन्य अर्थ== [[रामायण]] में विभिन्न भागों का नाम काण्ड से है, जैसे - [[अयोध्याकाण्ड]], [[सुन्दरकाण्ड]] इत्यादि । ==यह भी देखें== १.[[श्री रामचरित मानस-बालकाण्ड]] <br> २.[[श्री रामचरित मानस-अयोध्या काण्ड ]] <br> ३.[[श्री रामचरित मानस-अरण्य काण्ड ]] <br> ४.[[श्री रामचरित मानस-किष्किन्धा काण्ड ]] <br> ५.[[श्री रामचरित मानस-सुन्दर काण्ड]] <br> ६.[[श्री रामचरित मानस-लंका काण्ड ]] <br> ७.[[श्री रामचरित मानस-उत्तर कांड]] [[श्रेणी:शब्दार्थ]] विकिपीडिया:विकिपीडिया को योगदान देना 9039 33195 2006-11-02T18:32:35Z Mitul0520 211 vandalism चित्र:Ramesh Balda.jpg 9040 33192 2006-11-02T17:12:05Z Rameshbalda 842 Ramesh looks so sexy Ramesh looks so sexy कांड 9043 33204 2006-11-03T00:13:21Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[काण्ड]] #REDIRECT[[काण्ड]] अकूत 9044 33207 2006-11-03T00:54:39Z Amitprabhakar 683 [[अकूत]] का अर्थ है - [[असीमित]] या [[अमित]] । उदाहरण - [[समुद्र]] में अकूत पानी है । [[श्रेणी:शब्दार्थ]] असीमित 9045 33208 2006-11-03T00:54:43Z Amitprabhakar 683 असीमित एक विशेषण है जो किसी चीज के अत्यधिक और सीमारहित होने की ओर इंगित करता है । [[श्रेणी:शब्दार्थ]] अमित 9046 33209 2006-11-03T00:57:27Z Amitprabhakar 683 अमित का अर्थ असीमित होता है । अमित एक भारतीय नाम भी है । ==अमित नाम से प्रसिद्ध व्यक्ति== *[[अमित कुमार]] *[[अमिताभ बच्चन]] [[श्रेणी:शब्दार्थ]] जायसी 9047 33210 2006-11-03T01:06:08Z Amitprabhakar 683 #ERDIRECT[[मलिक मोहम्मद जायसी]] संसृति 9048 33211 2006-11-03T01:11:25Z Amitprabhakar 683 संसृति का अर्थ है झुकाव, एक बिंदु की तरफ रुझान या प्रवृति। [[श्रेणी: शब्दार्थ]] तिमिर 9049 33212 2006-11-03T01:13:47Z Amitprabhakar 683 तिमिर का अर्थ है अंधकार या अंधेरा । [[श्रेणी: शब्दार्थ]] स्वर वर्ण 9050 33214 2006-11-03T01:20:32Z Amitprabhakar 683 '''स्वर''' ([[en:Vowel]]) उन ध्वनियों को कहते हैं जो बिना किसी अन्य वर्णों की सहायता के उच्चारित किये जाते हैं । ==वर्गीकरण== स्वरों को कई तरह से वर्गीकृत किया जा सकता है : #जिह्वा की ऊँचाई की दृष्टि से : ## विवृत (खुला हुआ, यानि कि जीभ नीचे गिरी हुई है) / Open ## अर्धविवृत / half-open ## बीच का ## अर्धसंवृत / half-closed ## संवृत (अत्यन्त संकीर्ण, यानि कि जीभ मुँह की छत तक उठी हुई है) / closed #जिह्वा का कौन हिस्सा उठा हुआ है : ## [[अग्रस्वर]] / front vowel ## [[मध्यस्वर]] / mid vowel ## [[पश्वस्वर]] / back vowel #होंठों की स्थिति से : ## प्रसृत (खुले होंठ) / unrounded ## वर्तुल (गोलाकार होंठ) / rounded ## अर्ध-वर्तुल / semi-rounded #मात्रा की दृष्टि से : ## ह्रस्व / short ## दीर्घ / long ## प्लुत / very long नीचे दी गयी तालिका में सभी भाषाओं के स्वरों का वैज्ञानिक वर्गीकरण और उनके [[IPA]] वर्णाक्षर दिये गये हैं : {| border="2" | rowspan="2" | &nbsp; ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | अग्रस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | लगभग अग्रस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | मध्यस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | लगभग पश्वस्वर ! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | पश्वस्वर |- style="text-align:center" | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | प्रसृत | style="width:2em; background-color:#FFDEAD" | वर्तुल |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | संवृत | title="Unicode-Code: U+0069 (i)" style="text-align:center" | {{IPA|i}} | title="Unicode-Code: U+0079 (y)" style="text-align:center" | {{IPA|y}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0268" style="text-align:center" | {{IPA|ɨ}} | title="Unicode-Code: U+0289" style="text-align:center" | {{IPA|ʉ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+026F" style="text-align:center" | {{IPA|ɯ}} | title="Unicode-Code: U+0075 (u)" style="text-align:center" | {{IPA|u}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | लगभग संवृत | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+026A" style="text-align:center" | {{IPA|ɪ}} | title="Unicode-Code: U+028F" style="text-align:center" | {{IPA|ʏ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+028A" style="text-align:center" | {{IPA|ʊ}} | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" | अर्धसंवृत | title="Unicode-Code: U+0065 (e)" style="text-align:center" | {{IPA|e}} | title="Unicode-Code: U+00F8" style="text-align:center" |{{IPA|ø}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0258" style="text-align:center" | {{IPA|ɘ}} | title="Unicode-Code: U+0275" style="text-align:center" | {{IPA|ɵ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0264" style="text-align:center" | {{IPA|ɤ}} | title="Unicode-Code: U+006F (o)" style="text-align:center" | {{IPA|o}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |बीच का | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | colspan="2" title="Unicode-Code: U+0259" style="text-align:center" | ''Schwa:'' {{IPA|ə}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |अर्धविवृत | title="Unicode-Code: U+025B" style="text-align:center" | {{IPA|ɛ}} | title="Unicode-Code: U+0153" style="text-align:center" | {{IPA|œ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+025C" style="text-align:center" | {{IPA|ɜ}} | title="Unicode-Code: U+025E" style="text-align:center" | {{IPA|ɞ}} | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+028C" style="text-align:center" | {{IPA|ʌ}} | title="Unicode-Code: U+0254" style="text-align:center" | {{IPA|ɔ}} |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |लगभग विवृत | title="Unicode-Code: U+00E6" style="text-align:center" | {{IPA|æ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | colspan="2" title="Unicode-Code: U+0250" style="text-align:center" | {{IPA|ɐ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- ! style="background-color:#FFDEAD; text-align:left" |विवृत | title="Unicode-Code: U+0061 (a)" style="text-align:center" | {{IPA|a}} | title="Unicode-Code: U+0276" style="text-align:center" | {{IPA|ɶ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | title="Unicode-Code: U+0251" style="text-align:center" | {{IPA|ɑ}} | title="Unicode-Code: U+0252" style="text-align:center" | {{IPA|ɒ}} |} जिस स्वर पर बलाघात लगता है, उसके शब्दांश के पहले एक << ' >> का निशान लगा दिया जाता है । जिस स्वर में [[नासिकीकरण]] होता है, उसके ऊपर टिल्ड << ~ >> का निशान लगा दिया जाता है । दीर्घ स्वरों के बाद << : >> का निशान लगाया जाता है । ==हिन्दी भाषा के स्वर== *अ / {{IPA|ə}} / *आ / {{IPA|ɑ:}} / *इ / i / *ई / i: / *उ / u / *ऊ / u: / *(ऋ = 'रि', आधुनिक हिन्दी में / ri /) *ए / ei / *ऐ / {{IPA|æ:}} / *ओ / o: / *औ / {{IPA|ɔ:}} / *ऍ / {{IPA|ɛ}} / *(ऑ / {{IPA|ɔ}} /) ==अंग्रेज़ी भाषा के स्वर== [[श्रेणी:भाषा-विज्ञान]] [[श्रेणी:भाषा]] [[als:Vokal]] [[br:Vogalenn]] [[ca:Vocal]] [[cs:Samohláska]] [[de:Vokal]] [[en:Vowel]] [[eo:Vokalo]] [[es:Vocal]] [[fi:Vokaali]] [[fiu-vro:Vabahelü]] [[fr:Voyelle]] [[gl:Vogal]] [[he:תנועה (בלשנות)]] [[io:Vokalo]] [[it:Vocale]] [[ja:母音]] [[ko:홀소리]] [[kw:Bogalenn]] [[ln:Moleli]] [[nah:Tzilīnitl]] [[nl:Klinker (klank)]] [[nn:Vokal]] [[no:Vokal]] [[pl:Samogłoska]] [[pt:Vogal]] [[ro:Vocală]] [[roa-rup:Vocală]] [[ru:Гласный звук]] [[sk:Samohláska]] [[sv:Vokal]] [[wa:Voyale]] [[yi:וואקאלן]] [[zh:元音]] निर्माण 9051 33216 2006-11-03T01:36:50Z Amitprabhakar 683 किसी चीज के बनाने की क्रिया को [[निर्माण]] कहते है । जैसे - ''इस भवन का निर्माण 1970 में हुआ था'' । जैसे - ''पकड़ गए आतंकवादियों के पास से जब्त कारतूसों का निर्माण पाकिस्तान में हुआ था'' । ==निर्माण से बने अन्य शब्द == *निर्माता *निर्माणियां *भवन-निर्माण *पुनर्निर्माण [[श्रेणी: शब्दार्थ]] उर 9053 35219 2006-11-18T08:13:09Z Gk awadhiya 602 '''उर''' का अर्थ होता है छाती। उर शब्द का प्रयोग प्रायः [[काव्य]] में अधिक होता है। ==उदाहरण== * कैसे निज सोये भाग को कोई सकता है जगा, जो निज भाषा-अनुराग का अंकुर नहिं ''उर'' में उगा। * मोर मुकुट कटि काछनी कर मुरली ''उर'' माल। * बान लग्यो ''उर'' लछिमन के तब प्रान तजे सुत रावन मारो। ==मूल== * उर मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * छाती * सीना * वक्ष * वक्षस्थल ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घन 9054 35193 2006-11-18T05:56:39Z Gk awadhiya 602 '''घन''' का अर्थ होता है बादल। ==उदाहरण== * ''घन'' घमंड नभ गरजत घोरा। प्रिया हीन डरपत मन मोरा।। ([[रामचरितमानस]] - [[किष्किन्धाकाण्ड]]) * सौरभ की सोभा की दसन ''घन'' दामिनि की, 'केसव' चतुर चित ही की चतुराई है। ([[केशवदास]]) * ''घन'' श्यामल अंगूर लता से खिंच खिंच यह आती हाला ([[हरिवंशराय बच्चन]] - [[मधुशाला]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== * बादल * घन * घटा * मेघ ==संबंधित शब्द== * घनघोर * घनश्याम === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वेदना 9055 35217 2006-11-18T07:52:30Z Gk awadhiya 602 '''वेदना''' का अर्थ होता है दर्द। ==उदाहरण== * [[महाकवि कालिदास]] ने विरह की ''वेदना'' को [[मेघदूत]] के रूप में साकार कर दिया है। * [[प्रेमचन्द]] की कृतियों में ग्रामीण जीवन की ''वेदना'' झलकती है। * अपमान सहने से अच्छा है ''वेदना'' सह लेना। * दुख, ''वेदना'' और शोक के तीव्र पलों में अनायास ही मुख से 'हे राम!' निकल जाता है। * व्यथा या ''वेदना'' ही कविता की जन्मदात्री है। ==मूल== * वेदना मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * दर्द * पीड़ा * वेदना * व्यथा * पीर * पीरा * पिराना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रसव 9056 35191 2006-11-18T05:41:22Z Gk awadhiya 602 '''प्रसव''' का अर्थ होता है जनन। ==उदाहरण== * आयुर्वेद के मतानुसार ''प्रसव'' के छ: दिनों तक [[प्रसूता]] को प्यास लगने पर नीम के छाल का औटाया हुआ पानी देने से उसकी प्रकृति अच्छी रहती है। * ''प्रसव'' का वातावरण शुद्ध न हो तो नवजात शिशुओं को संक्रमण होने की सम्भावना बढ़ जाती है। * पर घर घालक लाज न भीरा। बाझँ कि जान ''प्रसव'' कैं पीरा।। ([[रामचरितमानस]] - [[बालकाण्ड]]) ==मूल== * प्रसव मूलतः संस्कृ का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रसूति * जनन ==संबंधित शब्द== * प्रसव पीड़ा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुधि 9057 35074 2006-11-17T11:43:34Z Gk awadhiya 602 '''सुधि''' का अर्थ होता है स्मरण। ==उदाहरण== * हिंदी भाषा की ''सुधि'' लेने वालों की संख्या में वृद्धि हुई है। * [[अशोक वाटिका]] में रहते हुये [[सीता]] के हृदय में केवल [[राम]] की ''सुधि'' बनी रहती थी। * बीती ताहि बिसार दे, आगे की ''सुधि'' ले। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * स्मरण करना * सुध * स्मरण * याद * स्मृति ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यथा 9058 35056 2006-11-17T07:22:21Z Gk awadhiya 602 '''व्यथा''' का अर्थ होता है पीड़ा। ==उदाहरण== * ''व्यथा'' ही कविता की जन्मदात्री है। * रहिमन निज मन की ''व्यथा'' मन ही राखो गोय। सुनि अठिलइहैं लोग सब बांट न लइहैं कोय॥ ([[रहीम]]) ==मूल== * व्यथा मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * पीड़ा * दर्द * वेदना * शूल * दु:ख * शोक * कष्ट * विपत्ति * विपदा ==संबंधित शब्द== * व्यथित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संदेश 9059 35065 2006-11-17T11:14:52Z Amitprabhakar 683 /* संबंधित शब्द */ '''संदेश''' का अर्थ होता है खबर। ==उदाहरण== * [[गुरु ग्रन्थ साहिब]] से मानवता का ''संदेश'' प्राप्त होता है। * अस्पष्ट ''संदेश'' से अर्थ का अनर्थ होने का भय रहता है। * किसी को भी शुभ ''संदेश'' देने में खुशी होती है ==मूल== ==अन्य अर्थ== * संदेशा * खबर ==संबंधित शब्द== * संदेशवाहक === हिंदी में === *संवाद *समाचार ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[बांग्ला]] में [[संदेश]] (সংদেশ) शब्द मिठाईयों के लिये प्रयुक्त होता है । [[श्रेणी: शब्दार्थ]] अश्रु 9060 35007 2006-11-16T16:24:04Z Gk awadhiya 602 '''अश्रु''' का अर्थ होता है आँसू। ==उदाहरण== * पश्चाताप के ''अश्रु'' समस्त अपराधों को धो देती है। * वीर पुरुष कभी भी ''अश्रु'' नहीं बहाते। * छुप कर ''अश्रु'' बहाना कायरता है। ==मूल== * अश्रु मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * आंसू * नेत्र जल ==संबंधित शब्द== * अश्रुपूर्ण * प्रेमाश्रु * अश्रुजल * अश्रुधारा * अश्रु-गैस === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उन्माद 9061 34996 2006-11-16T15:45:49Z Gk awadhiya 602 '''उन्माद''' का अर्थ है तीव्र इच्छा। किन्तु प्रयोग के अनुसार उन्माद शब्द के विभिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[आतंकवाद]] राजनैतिक अथवा धार्मिक ''उन्माद'' का एक रूप है। * जब भी धार्मिक ''उन्माद'' की आंधी उमड़ती है कट्टरपंथी उन्हें निशाना बनाते हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * उन्मत्तता * तीव्र इच्छा * सनक * पागलपन * बावलापन * सनक * झक * खब्त (उर्दू) ==संबंधित शब्द== उन्मत्त === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नयन 9062 34988 2006-11-16T15:20:40Z Gk awadhiya 602 '''नयन''' का अर्थ होता है आँख। ==उदाहरण== * [[सीता]] के स्मरण से [[राम]] के ''नयन'' सजल हो गये। * भूषन बनमाला ''नयन'' बिसाला सोभासिंधु खरारी॥ ([[रामचरितमानस]] - [[बालकाण्ड]]) * कह सुग्रीव ''नयन'' भरि बारी। ([[रामचरितमानस]] - [[किष्किन्धाकाण्ड]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== * चक्षु * नेत्र * लोचन * नेत्र * नयना * नैन * नैना * नज़र (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अधिकार 9063 34984 2006-11-16T14:55:59Z Gk awadhiya 602 '''अधिकार''' का अर्थ होता है स्वत्व। ==उदाहरण== * स्वतन्त्रता हमारा जन्मसिद्ध ''अधिकार'' है। * ''अधिकार'' और [[कर्तव्य]] एक दूसरे के पूरक हैं। * पूर्वजों की सम्पत्ति पर भाइयों के साथ बहनों का भी समान ''अधिकार'' होता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * स्वत्व ==संबंधित शब्द== * अधिकारी * अधिकारिक * विशेषाधिकार * प्राधिकार === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आर्द्र 9064 43769 2007-01-16T19:59:26Z अरविन्दन् 996 '''आर्द्र''' का अर्थ होता है नम। ==उदाहरण== * [[भगतसिंह]] के फाँसी के आदेश से समस्त देशवासियों की आँखे ''आर्द्र'' हो उठीं। * मंगल [[ग्रह]] में ''आर्द्र'' वातावरण होने के प्रमाण प्राप्त हुये हैं। ==मूल== * आर्द्र मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * गीला * तर * नम ==संबंधित शब्द== * आर्द्रता [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पल 9065 34924 2006-11-15T15:05:28Z Gk awadhiya 602 '''पल''' [[हिंदू]] मापदण्ड के अनुसार समय की एक इकाई है। पल को विघटी भी कहा जाता है। [[हिंदू]] मापदण्ड के अनुसार एक सूर्योदय से दूसरे सूर्योदय के समय को 1 दिवस कहा जाता है। 1 दिवस में 60 घटी (घड़ी) होते हैं, 1 घटी में 60 '''पल''' होते हैं और 1 पल में 60 विपल होते हैं। समय के वर्तमान मापदण्ड के अनुसार 1 पल 24 सेकंड का होता है। ==उदाहरण== * [[संजय]] धृतराष्ट्र को महाभारत युद्ध के ''पल पल'' की सूचना दे रहे थे। * सुख के ''पल'' बीतते देर नहीं लगते पर दुःख में एक-एक ''पल'' एक-एक [[युग]] के समान प्रतीत होता है। * मैं ''पल'' दो ''पल'' का शायर हूँ ''पल'' दो ''पल'' मेरी कहानी है। ([[साहिर लुधियानवी]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * क्षण * सेकंड === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विषाद 9066 34920 2006-11-15T14:13:09Z Gk awadhiya 602 '''विषाद''' का अर्थ होता है दुःख। ==उदाहरण== * प्राचीन ऋषि मुनियों का जीवन हर्ष और ''विषाद'' से परे होता था। * धर्म के मार्ग पर चलने वाले व्यक्तियों को भी ''विषाद'' हो सकता है। * स्त्री के लिये वैधव्य का ''विषाद'' सबसे बड़ा ''विषाद'' होता है। * यौवन बीत जाने पर मुख पर झुर्रियां और ''विषाद'' की रेखाएं अंकित हो जाती हैं। * हरष ''विषाद'' हृदयँ अकुलानी। ([[रामचरितमानस]] - [[सुन्दरकाण्ड]]) ==मूल== * विषाद मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * शोक * दुःख * खेद * गम ==संबंधित शब्द== * दुःखी * दुखित * दुखना * दुखाना === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संचित 9067 34892 2006-11-15T12:15:33Z Gk awadhiya 602 '''संचित''' का अर्थ होता है इकट्ठा किया हुआ। ==उदाहरण== * हर एक गृहस्थ की भाँति होरी के मन में भी गऊ की लालसा चिरकाल से ''संचित'' चली आती थी। ([[प्रेमचन्द]] - [[गोदान]]) * व्यायाम करने से शरीर में ''संचित'' अतिरिक्त वसा का ह्रास होता है। * [[सिरपुर]] के उत्खनन में प्राप्त मूर्तियाँ [[रायपुर]] के [[अजायबघर]] में ''संचित'' हैं। * हमारा ज्ञान ही हमारी ''संचित'' सम्पदा है ==मूल== * संचित मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * एकत्रित * जमा ==संबंधित शब्द== * संचय * संचयन === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वस्व 9068 34891 2006-11-15T11:59:56Z Gk awadhiya 602 '''सर्वस्व''' का अर्थ होता है सब कुछ। ==उदाहरण== * ब्रज की गोपियों की दृष्टि में श्री [[कृष्ण]] ही उनके ''सर्वस्व'' थे। * मुंशी [[प्रेमचन्द]] ने [[साहित्य]] के लिये अपना ''सर्वस्व'' न्वौछावर कर दिया। ==मूल== * सर्वस्व मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * समस्त * सारा * सब कुछ ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पथ 9069 34882 2006-11-15T08:35:38Z Gk awadhiya 602 '''पथ''' का अर्थ होता है रास्ता। ==उदाहरण== * [[भारत]] प्रगति के ''पथ'' पर निरन्तर आगे बढ़ रहा है। * [[धर्म]] के ''पथ'' पर चलना अत्यन्त कठिन है। * [[भारतीय सिनेमा]] ने विकास के ''पथ'' पर पग रखने के बाद फिर पीछे मुड़ कर कभी नहीं देखा। ==मूल== * पथ मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मार्ग * रास्ता * राह * सड़क ==संबंधित शब्द== * पथिक * पथगामी * पथप्रदर्शक * पथभ्रष्ट === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पंथ 9070 34870 2006-11-15T03:47:00Z Gk awadhiya 602 '''पंथ''' शब्द के मुख्यतः दो अर्थ होते हैं (1) मत अथवा सिद्धांत और (2) मार्ग। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[कव्वाली]] की परम्परा [[सूफ़ी]] ''पंथ'' से जुड़ी है * [[कबीर]] ''पंथ'' में बंदगी का बड़ा महत्व है। * [[भारत]] जैसे विशाल देश में अनेक ''पंथ'' तथा कई प्रकार की बोलियों का होना स्वाभाविक है। * एक ''पंथ'' दो काज। * दिसि अरु बिदिसि ''पंथ'' नहिं सूझा। ([[रामचरितमानस]] - [[अरण्यकाण्ड]]) ==मूल== * पंथ मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मत * सिद्धान्त * संप्रदाय * धर्म * मजहब * मार्ग * रास्ता * राह ==संबंधित शब्द== * पंथी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] करुण 9071 37590 2006-12-07T10:50:04Z Amitprabhakar 683 करूण का नाम बदलकर करुण कर दिया गया है: वर्तनी '''करुण''' शब्द का प्रयोग सहानुभूति एवं दया मिश्रित दुःख के भाव को प्रकट करने के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * हम कहीं ''करुण'' होते हैं और कहीं क्रूर होते हैं। * [[रावण]] के शव पर [[मन्दोदरी]] ''करुण'' क्रन्दन करने लगी। * [[द्रौपदी]] की ''करुण'' पुकार सुनकर भगवान [[कृष्ण]] दौड़ते हुये आये। * संकल्प आत्मा का बल है, और प्रार्थना आत्मा की ''करुण'' पुकार। * [[मधुशाला]] की रूबाइयां, असंख्य दुख सहे चुके एक नौजवान के हृदय से निकली ''करुण'' पुकार थी। ==मूल== * करुण मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सहानुभूति * दयालुता ==संबंधित शब्द== * करुणा * करुणाकर * करुणानिधान * करुणासागर * कारुणिक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] करुणा 9072 37588 2006-12-07T10:48:13Z Amitprabhakar 683 करूणा का नाम बदलकर करुणा कर दिया गया है: spelling '''करुणा''' शब्द का प्रयोग किसी के दुःख से स्वयं भी दुःखी हो जाने के भाव की अभिव्यक्ति के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * क्रौंचवध से उपजी ''करुणा'' ने आदि कवि [[वाल्मीकि]] महाकाव्य [[रामायण]] रचने की प्रेरणा दी। * तुम ''करुणा'' के सागर, तुम पालनकर्ता। ==मूल== * करुणा मूलतः संस्कृत का शब्द है ==अन्य अर्थ== * सहानुभूति दया * रहम * दया करना * तरस खाना ==संबंधित शब्द== * करुण * करुणाकर * करुणानिधान * करुण क्रन्दन * करुणाश्रु === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घनिष्ठ 9073 34817 2006-11-14T15:11:33Z Gk awadhiya 602 '''घनिष्ठ''' का अर्थ होता है अन्तरंग। ==उदाहरण== * [[भारत]] और [[अमेरिका]] के बीच संबंध पहले से कहीं ज्यादा ''घनिष्ठ'' हो गए हैं। * [[भारत]] [[पाकिस्तान]] के बीच ''घनिष्ठ'' सम्बंध हो जाना दोनों ही देशों के लिये उत्तम है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * दृढ़ संसर्ग * सुपरिचय * अति मित्रता * मेलजोल * दोस्ती ==संबंधित शब्द== * घनिष्ठता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घनिष्ठता 9074 34816 2006-11-14T14:53:25Z Gk awadhiya 602 '''घनिष्ठता''' शब्द का प्रयोग एक दूसरे के प्रति गहरे जुड़ाव होने के भाव की अभिव्यक्ति के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * आश्चर्य की बात नहीं कि [[भारत]] और [[पाकिस्तान]] में ''घनिष्ठता'' हो जाये। * पड़ोसी की पड़ोसी से ''घनिष्ठता'' होना अच्छी बात है। * [[मैथिलीशरण गुप्त]] जी और [[पदुमलाल पुन्नालाल बख्शी]] जी में अच्छी ''घनिष्ठता'' थी। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अंतरंगता * आत्मीयता * जुड़ाव * सामीप्य * समीपता * नजदीकी ==संबंधित शब्द== * घनिष्ठ === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आसक्त 9075 34766 2006-11-14T09:56:13Z 59.95.129.128 '''आसक्त''' शब्द का प्रयोग किसी के प्रति [[आसक्ति]] का भाव प्रकट करने के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * [[कृष्ण]] की रति के समान सुन्दर भार्यायें भी उन्हें भोगों में ''आसक्त'' न कर सकीं। * [[तुलसीदास]] अपनी पत्नी [[रत्नावली]] के प्रति पूर्ण रुप से ''आसक्त'' थे। * स्त्री पर जो ''आसक्त'' हैं उनको [[धर्म]] की प्राप्ति नहीं हो पाती। ==मूल== * आसक्त मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अनुरक्त ==संबंधित शब्द== * आसक्ति === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आसक्ति 9076 34760 2006-11-14T08:03:40Z Gk awadhiya 602 '''आसक्ति''' का अर्थ है किसी वस्तु के प्रति विशेष रुचि होना। ==उदाहरण== * चिन्ता का मूल ''आसक्ति'' है। * ''आसक्ति'' के कारण हम विषयों के अधीन हो जाते हैं। * ऋषि-मुनियों या संत-संन्यासियों की सांसारिक पदार्थों में ''आसक्ति'' नहीं होती। * [[राम]] सम्राट के बेटे हैं, किन्तु महल-अटारी से उन्हें कोई ''आसक्ति'' नहीं। * जो मूर्ख मनुष्य सुन्दर रुप के प्रति तीव्र ''आसक्ति'' रखता है, वह अकाल में ही नष्ट हो जाता है। ==मूल== * आसक्ति मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * लगाव * चाह * स्नेह * प्रेम * अनुरक्ति * मोह * आसंग * अनुराग * प्रेम ==संबंधित शब्द== * आसक्त * अनासक्ति === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विरक्ति 9077 34759 2006-11-14T06:30:39Z Gk awadhiya 602 '''विरक्ति''' का अर्थ है किसी वस्तु विशेष में रुचि न रह जाना। ==उदाहरण== * [[रत्नावली]] के उपदेश ने [[तुलसीदास]] की [[आसक्ति]] को ''विरक्ति'' में परिणित कर दिया। * क्रौंच-वध की घटना से रत्नाकर को दस्युकर्म से ''विरक्ति'' हो गई। * [[ब्रह्मचर्य]] के पालन के लिये विषय-भोग के प्रति ''विरक्ति'' आनी चाहिये। * आत्मबल की कमी ''विरक्ति'' का कारण बन जाती है। * [[श्मशान]] की ''विरक्ति'' को वास्तविक ''विरक्ति'' नहीं कहा जा सकता। ==मूल== * विरक्ति मूलतः संस्कृत शब्द है। ==अन्य अर्थ== * वैराग्य * विराग * उदासीनता * ऊबना * स्नेहनिवृत्ति * मन फिराव * बेपरवाही * उपेक्षा ==संबंधित शब्द== * विरक्त === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुरक्ति 9078 34722 2006-11-13T16:06:59Z Gk awadhiya 602 '''अनुरक्ति''' शब्द का प्रयोग [[अनुरक्त]] होने के भाव को प्रकट करने के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * [[रत्नावली]] के प्रति [[तुलसीदास]] की ''अनुरक्ति'' अन्ततः [[वैराग्य]] में परिणित हो गई। ==मूल== * अनुरक्ति मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुरक्त 9079 34720 2006-11-13T15:53:50Z Gk awadhiya 602 '''अनुरक्त''' का अर्थ होता है मोहित। ==उदाहरण== * गोपियाँ श्याम के वंशी के धुन पर ''अनुरक्त'' रहती थीं। * देश के प्रति ''अनुरक्त'' होकर [[भगतसिंह]] ने अपने जीवन का बलिदान कर दिया। * [[हिमालय]] की पुत्री [[पार्वती]] ने [[महादेव]] पर ''अनुरक्त'' होकर उन्हें प्राप्त करने के लिये अखण्ड तपस्या की। ==मूल== * अनुरक्त मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मोहित * मुग्ध * मंत्रमुग्ध * आसक्त * प्रेम में बंधा हुआ ==संबंधित शब्द== * अनुरक्ति === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रणय 9080 34718 2006-11-13T15:34:42Z Gk awadhiya 602 '''प्रणय''' का अर्थ होता है प्रेम। ==उदाहरण== * [[राम]] और [[लक्ष्मण]] दोनों ने ही [[शूर्पनखा]] के ''प्रणय'' निवेदन को ठुकरा दिया। * [[कृष्ण]] और गोपियों का ''प्रणय'' आत्मिक था न कि शारीरिक। * [[दुष्यन्त]] और [[शकुन्तला]] [[गन्धर्व विवाह]] करके ''प्रणय'' सूत्र में बँध गये। ==मूल== * प्रणय मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रेम * प्रीति * उल्फत (उर्दू) ==संबंधित शब्द== * प्रणय निवेदन * प्रणय सूत्र * प्रणय सम्बंध === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तारा 9081 41437 2007-01-06T17:40:30Z जूहोमि 935 '''तारा''' का अर्थ होता है [[नक्षत्र]]। किन्तु प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ भी हो सकते हैं। ==मूल== रात में आकाश में कई पिण्ड चमकते रहते हैं, इनमें से अधिकतर पिण्ड हमेशा पूरब की दिशा से उठते हैं और एक निश्चित गति प्राप्त करते हैं और पश्चिम की दिशा में अस्त होते हैं। इन पिण्डों का आपस में एक दूसरे के सापेक्ष भी कोई परिवर्तन नहीं होता है। इन पिण्डों को तारा (Star) कहा गया। पर कुछ ऐसे भी पिण्ड हैं जो बाकी पिण्ड के सापेक्ष में कभी आगे जाते थे और कभी पीछे - यानी कि वे घुमक्कड़ थे। Planet एक लैटिन का शब्द है जिसका अर्थ इधर-उधर घूमने वाला है। इसलिये इन पिण्डों का नाम Planet और हिन्दी में ग्रह रख दिया गया। हमारे लिये आकाश में सबसे चमकीला पिण्ड सूरज है, फिर चन्द्रमा और उसके बाद रात के तारे या ग्रह। तारे स्वयं में एक सूरज हैं। ज्यादातर, हमारे सूरज से बड़े ओर चमकीले, पर इतनी दूर हैं कि उनकी रोशनी हमारे पास आते आते बहुत क्षीण हो जाती है इसलिये दिन में नहीं दिखायी पड़ते पर रात में दिखायी पड़ते हैं। कुछ प्रसिद्ध तारे इस प्रकार हैं: *[[ध्रुव तारा]] *[[व्याध तारा]] । * [[मित्रक तारा]] ग्रह और चन्द्रमा, सूरज नहीं हैं। यह अपनी रोशनी में नहीं चमकते पर सूरज की रोशनी को परिवर्तित करके चमकते हैं।, तारे टिमटिमाते हैं पर ग्रह नहीं। तारों की रोशनी का टिमटिमाना, हवा में रोशनी के अपवर्तन (refraction) के कारण होता है। यह तारों की रोशनी पर ही होता है क्योंकि तारे हमसे बहुत दूर हैं और इनके द्वारा आती रोशनी की किरणें हम तक पहुंचते पहुंचते समान्तर हो जाती हैं पर ग्रहों कि नहीं। कई तारे मिल कर तारा समूह बनाते हैं और कुछ खास तारा समूह को [[राशियां]] कहा जाता है। कुछ जाने माने तारा समूह इस प्रकार हैं। *[[सप्त ऋषि]] ( Great/ Big bear or Ursa Major) *[[ध्रुवमत्स्य]]/ [[अक्षिि]] (Little Bear or Ursa Minor) *[[कृतिका]] [[कयबचिया]] (Pleiades) *[[मृगशीर्ष]] हिरन- हिरनी Orion *[[बृहल्लुब्धक]] (Canis Major) *[[शर्मिष्ठा]] (Cassiopeia) *[[महाश्व]] (Pegasus) == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/12/31/superstition/ ज्योतिष, अंक विद्या, हस्तरेखा विद्या, और टोने-टुटके] ==अन्य अर्थ== * नक्षत्र * सितारा ==संबंधित शब्द== * तारा मण्डल * आँख का तारा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] [[en: ]] प्राण 9082 34682 2006-11-13T11:35:51Z 59.95.128.168 '''प्राण''' शरीर के भीतर की जीवनाधार वायु, श्वास। ==उदाहरण== * [[राम]] के वियोग में महाराज [[दशरथ]] ने ''प्राण'' त्याग दिये। ==मूल== प्राण से तात्पर्य है वह जीवनी शक्ति, जिसके कारण किसी जन्तु अथवा वनस्पति को जीवित कहा जा सकता है। जो साँस लेता हो, जिसमें आन्तरिक वृद्धि होती हो, चयापचय क्रिया होती हो, जो प्रजनन द्वारा अपनी संतति को बढ़ा सके उसे प्राणवान माना जाता है और प्राणी कहा जाता है। प्राण शक्ति का नाश होने से जीव मृत हो जाता है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तारक 9083 33251 2006-11-03T03:17:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रजनी 9084 34681 2006-11-13T11:28:59Z 59.95.128.168 '''रजनी''' का अर्थ होता है रात। स्त्रीवाचक सुन्दर शब्द होने के कारण लोग अपनी कन्या का नाम भी रजनी रख देते हैं। ==उदाहरण== * ''रजनी'' बीती भोर भयो है घर घर खुले किवारे। ([[मीराबाई]]) * ''रजनी'' की सूनी घडियों को किन-किन से आबाद करूं मैं! ([[हरिवंशराय बच्चन]]) ==मूल== * रजनी मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * रात * रात्रि * निशा ==संबंधित शब्द== * रजनीश * रजनीकर * रजनीकान्त * रजनीचर === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुराग 9085 34671 2006-11-13T08:20:46Z Gk awadhiya 602 '''अनुराग''' शब्द का प्रयोग प्रेम की गहरी भावना को दर्शाने के लिये किया जाता है। [[प्रेमी]] और [[प्रेयसी]] के प्रेम के भाव को प्रकट करने के लिये भी इस शब्द का प्रयोग किया जाता है ==उदाहरण== * [[परमब्रह्म]] के प्रति ''अनुराग'' एक दुर्लभ वस्तु है। * [[तुलसीदास]] जी के पत्नी [[रत्नावली]] के प्रति अति ''अनुराग'' की परिणति वैराग्य में हुई। ==मूल== * अनुराग मूलतः संस्कृत का शब्द है। राग शब्द में अनु उपसर्ग लगाकर इसकी व्युतपत्ति हुई है। ==अन्य अर्थ== * प्रेम * आसक्ति * राग * प्यार ==संबंधित शब्द== * अनुरागी * अनुरागिनी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सृष्टि 9086 34669 2006-11-13T06:20:23Z Gk awadhiya 602 '''सृष्टि''' के मुख्यतः दो अर्थ होते हैं (1) संसार और (2) निर्माण। ==उदाहरण== * इस ''सृष्टि'' में [[मनु]] के पुत्र [[मानव]] बसते है। * वेदो मे [[सूर्य]] को सम्पूर्ण ''सृष्टि'' की [[आत्मा]] कहा गया है। * विनाश के बाद ''सृष्टि'' और ''सृष्टि'' के बाद विनाश [[प्रकृति]] का नियम है। * [[तुलसीदास]] जी ने [[रामचरितमानस]] की ''सृष्टि'' की। * ''सृष्टि'' रचना महात्माओं के हाथ का काम नहीं, [[ईश्वर]] का काम है। ==मूल== * सृष्टि मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * संसार * विश्व * जगत ==संबंधित शब्द== * सृष्टा * सृष्टि काल * सृष्टि चक्र === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रलय 9087 34668 2006-11-13T05:48:52Z Gk awadhiya 602 '''प्रलय''' का अर्थ होता है संसार का अपने मूल कारण [[प्रकृति]] में सर्वथा लीन हो जाना, [[सृष्टि]] का सर्वनाश, [[सृष्टि]] का जलमग्न हो जाना। पुराणों में काल को चार युगों में बाँटा गया है। [[हिंदू]] मान्ताओं के अनुसार जब चार [[युग]] पूरे होते हैं तो प्रलय होती है। इस समय [[ब्रह्मा]] सो जाते हैं और जब जागते हैं तो संसार का पुनः निर्माण करते हैं और [[युग]] का आरम्भ होता है। ==उदाहरण== * [[जल]] जन्म से लेकर ''प्रलय'' तक हमारा अभिन्न साथी है। * पति-पत्नी के मध्य अविश्वास पारिवारिक जीवन में ''प्रलय'' ला देता है। * [[मुंबई]] की बाढ़ ''प्रलय'' का दृष्य उपस्थित कर देती है। ==मूल== * प्रलय मूलतः संस्कृत का शब्द है। 'लय' शब्द में 'प्र' [[उपसर्ग]] लगाकर इस शब्द की व्युत्पत्ति हुई है। ==अन्य अर्थ== * कयामत (उर्दू) ==संबंधित शब्द== * प्रलयंकर * प्रलयकाल === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अधर 9088 34574 2006-11-12T13:23:44Z Amitprabhakar 683 '''अधर''' के दो अर्थ होते है - <br> (1) होठ और <br> (2) बीच में लटकना । ==उदाहरण== * विद्रुम से अरुण ''अधर'' बोलत मुख मधुर मधुर ([[तुलसीदास]]) * हरित कूल युग मधुर ''अधर'' थे ([[जयशंकर प्रसाद]]) * स्वर्ग से गिरते हुये त्रिशंकु को ऋषि विश्वामित्र ने ''अधर'' में ही रोक लिया । यहां [[अधर]] का दूसरा अर्थ प्रयुक्त हुआ है । ==मूल== [[ अधर]] [[संस्कृत]] मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ओष्ठ ]] *[[होठ ]] *[[लब ]](उर्दू) ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[मैथिली]] - ठोर [[श्रेणी: शब्दार्थ]] विस्मय 9089 34330 2006-11-11T11:20:27Z Gk awadhiya 602 '''विस्मय''' का अर्थ होता है आश्चर्य। ==उदाहरण== * इंटरनेट पर हिंदी अब विस्मय का विषय नहीं रहा। ==मूल== * आश्चर्य * त'अज्जुब (उर्दू) ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विस्मित 9090 34236 2006-11-10T11:04:11Z Gk awadhiya 602 [[विस्मित]] का अर्थ होता है आश्चर्यचकित। ==उदाहरण== * अभी भी ऐसे अनेक लोग हैं जो वेब पर हिंदी देखकर ''विस्मित'' हो जाते हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * विस्मय * आश्चर्य === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साकी 9091 34327 2006-11-11T10:30:37Z Gk awadhiya 602 शराबखाने में शराब पिलाने का काम करने वाले को '''साकी''' कहते हैं। ==उदाहरण== * ''साकी'' बन आती है प्रातः जब अरुणा ऊषा बाला * ''साकी'' शराब पीने दे मस्जिद में बैठकर, या वो जगह बतादे जहाँ पर खुदा न हो। ==मूल== * साकी मूलतः उर्दू का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मधु 9092 41477 2007-01-06T17:57:42Z जूहोमि 935 [[मधु]] का अर्थ होता है शहद। मिठास का भाव प्रकट करने के लिये इस शब्द का प्रयोग किया जाता है। मदिरा के लिये भी मधु शब्द प्रयोग किया जाता है। ==उदाहरण== * ''मधु'' की प्राप्ति मधमक्खी के छत्तों से होती है। * भरता हूँ इस ''मधु'' से अपने अंतर का प्यासा प्याला ([[हरिवंशराय बच्चन]] - [[मधुशाला]]) ==मूल== * मधु मूलतः संस्कृत शब्द है। ==अन्य अर्थ== [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। ==संबंधित शब्द== * शहद * मधुर * माधुर्य * मधुवन * मधुशाला * मधुमक्खी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मधुमय 9093 34566 2006-11-12T11:14:58Z Gk awadhiya 602 '''मधुमय''' का शाब्दिक अर्थ होता है शहदयुक्त। मिठास के भाव दर्शाने के लिये मधुमय शब्द का प्रयोग किया जाता है। मधु का एक अर्थ मदिरा होने के कारण नशीलापन का भाव दर्शाने के लिये भी मधुमय का प्रयोग किया जाता है। ==उदाहरण== * अरुण ''मधुमय'' देश हमारा। ([[जयशंकर प्रसाद]]) * व्यर्थ सुखा डाली जीवन की उसने ''मधुमय'' मधुशाला ([[हरिवंशराय बच्चन]] - [[मधुशाला]]) ==मूल== * मधुमय संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मीठा * नशीला * मदिर ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मधुर 9094 34118 2006-11-08T10:42:36Z Gk awadhiya 602 [[मधुर]] का अर्थ होता है शहद की तरह मीठा। ==उदाहरण== * ''मधुर'' वाणी सबको मोह लेती है। * पति-पत्नी का रिश्ता काफी ''मधुर'' होता है। * खाहिं ''मधुर'' फल बटप हलावहिं। ([[रामचरितमानस]] - [[सुन्दरकाण्ड]]) ==मूल== मधु शब्द से मधुर की उत्पत्ति हुई है। ==अन्य अर्थ== * शहद जैसा मीठा ==संबंधित शब्द== * मधुरता * मधुरिमा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] असीम 9095 34117 2006-11-08T10:32:23Z Gk awadhiya 602 [[असीम]] का अर्थ होता है जिसकी सीमा न हो। ==उदाहरण== * [[राम]], [[भरत]], [[लक्ष्मण]] और [[शत्रुघ्न]] के जन्म से महाराज [[दशरथ]] को ''असीम'' आनन्द हुआ। * प्रियजन के विछोह से ''असीम'' वेदना होती है। * आकाश ''असीम'' है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * सीमाहीन * अनन्त * अन्तहीन * अबाध * अथाह ==संबंधित शब्द== * असीमित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रहस्य 9096 34116 2006-11-08T10:17:27Z Gk awadhiya 602 [[रहस्य]] का अर्थ होता है छुपा हुआ। ==उदाहरण== * प्रकृति के अनेकों रहस्य अब तक सुलझ नहीं पाये है। * [[सृष्टि]] की उत्पत्ति आज भी एक रहस्य है। * [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] की मृत्यु का रहस्य जानने के लिए जस्टिस मुखर्जी आयोग का गठन किया गया। * [[सर आथर कॉनन डायल]] ने अनेक रहस्य कथाओं की रचना की है। * आपके द्वारा दी गई जानकारी को रहस्य रखा जायेगा। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * गोपनीय * राज़ ==संबंधित शब्द== * रहस्यमय * रहस्यमयी * रहस्योद्घाटन === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रियतम 9097 34077 2006-11-07T14:39:04Z Gk awadhiya 602 [[प्रियतम]] शब्द ''प्रिय'' शब्द में ''तम'' [[प्रत्यय]] लगा कर बनाया गया है। प्रिय का अर्थ होता है प्यारा अर्थात् जिसे हम चाहते हैं। इसमें ''तर'' [[प्रत्यय]] लगाने पर प्रियतर बनता जिसका अर्थ है प्रिय से भी अधिक प्रिय और इसमें ''तम'' [[प्रत्यय]] लगाने से बनता है प्रियतम जिसका अर्थ होता है सबसे अधिक प्रिय। साधारणतः प्रियतम शब्द का प्रयोग प्रेमी या पति के लिये होता है। ==उदाहरण== * [[उद्धव]] ने [[विदुर]] को बताया कि हमारे ''प्रियतम'' भगवान श्रीकृष्णचन्द्र स्वधाम चले गये। * [[अशोक वाटिका]] में रहते हुये [[सीता]] जी का ध्यान सदैव अपने ''प्रियतम'' [[राम]] के प्रति बना रहता था। * [[महादेवी वर्मा]] जी ने अपनी एक कविता में अपने और अपने ''प्रियतम'' के बीच की गहराई के बारे मे लिखा है। * अतिथि पूज्य ''प्रियतम'' पुरारि के। ([[रामचरितमानस]] - [[बालकाण्ड]]) * ''प्रियतम'', अपने ही हाथों से आज पिलाऊँगा प्याला। ([[मधुशाला]] - [[हरिवंशराय बच्चन]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== * प्रियवर * प्राणेश्वर * प्यारे ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रेयसी 9098 34080 2006-11-07T14:58:11Z Gk awadhiya 602 [[प्रेयसी]] का अर्थ होता है प्रेमिका। ==उदाहरण== * [[संयोगिता]] [[पृथ्वीराज चौहान]] की ''प्रेयसी'' थी। * [[रानी रूपमती]] [[बाज बहादुर]] की ''प्रेयसी'' थी। * ''प्रेयसी'' की आँख को उर्दू में नर्गिस कहा जाता है। * आज सजीव बना लो, प्रेयसी, अपने अधरों का प्याला ([[मधुशाला]] - [[हरिवंशराय बच्चन]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== * प्रेमिका * प्राणेश्वरी * हृदयेश्वरी * प्यारी ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंकुर 9099 34037 2006-11-06T12:06:42Z Gk awadhiya 602 बीज से पौधा बनने की प्रक्रिया में प्रारम्भिक अवस्था में बीज से एक छोटा सा डंठल निकलता है जिसे अंकुर कहते हैं। यह अंकुर का मुख्य अर्थ है किन्तु प्रयोग के अनुसार अंकुर के और भी अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * अच्छी सोच एक ''अंकुर'' के समान है। * गेहूँ और जौ के ''अंकुर'' जब धरती से फूटते हैं तब उन्हें सुई फूटना कहते हैं। * खुले में रखे हुये [[प्याज]] और [[आलू]] में ''अंकुर'' फूटने लगते हैं। * [[बन्जर भूमि]] में ''अंकुर'' नहीं फूटता। * प्रसिद्ध फिल्म निर्देशक [[श्याम बेनेगल]] की एक फिल्म का नाम ''अंकुर'' है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * अंकुरित * अंकुरण === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नीर 9100 37271 2006-12-04T05:40:33Z 59.92.67.129 /* अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द */ [[नीर]] का अर्थ होता है पानी। इस शब्द का प्रयोग प्रायः काव्य में अधिक होता है। [[चित्र:नीर.jpg|thumb|right|350px|नीर ।]] ==उदाहरण== * नयन ''नीर'' पुलकित अति गाता। * कबिरा मन निर्मल भया,<br> जैसे [[गंगा]] ''नीर''। * प्रियतम तो परदेस बसे हैं, नयन ''नीर'' बरसाये रे। * मालव धरती गहन गंभीर पग पग रोटी डग डग ''नीर''। ==मूल== मूलतः यह [[संस्कृत]] का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * "''नीर'' कायर बहाते हैं वीर नहीं।" (यहां नीर का अर्थ आंसू से है ।) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === * जल * सलिल * पानी * नीरज * नीरद ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[तमिल]] - நீர் (नीर) - पानी *[[तेलगु]] - నీలూ (नीलू) - पानी *[[कन्नड]] - ನೀರೂ(नीरू) - पानी *[[स्पैनिश]] - agua(आगुआ) - पानी *[[मराठी]] - पाणी(पाणी) - पानी [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विरल 9101 35239 2006-11-18T10:58:55Z Gk awadhiya 602 '''विरल''' का अर्थ होता है कम घनत्व वाला। ==उदाहरण== * यद्यपि जल ''विरल'' होता है पर उससे निर्मित हिम सघन होता है। * छत्तीसगढ़ के बस्तर क्षेत्र में वन सघन हैं और आबादी ''विरल''। * मंगल ग्रह का वायुमंडल अत्यन्त ''विरल'' है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अल्प * कम फैला हुआ * पतला ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मलय 9102 35241 2006-11-18T15:06:23Z Gk awadhiya 602 '''मलय''' का अर्थ होता है चन्दन। मलय एक भाषा का भी नाम है। ==उदाहरण== * काटइ परसु ''मलय'' सुनु भाई। निज गुन देइ सुगंध बसाई।। ([[रामचरितमानस]] - [[उत्तरकाण्ड]]) * मलय समीर सोहावन छाया। जेठ जाड़ लागे तेहि माहां।। ([[मलिक मोहम्मद जायसी]]) ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्पंद 9103 33283 2006-11-03T04:05:51Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बेसुध 9104 35245 2006-11-18T15:45:00Z Gk awadhiya 602 '''बेसुध''' का अर्थ होता है अचेत। ==उदाहरण== * कवियों के [[तरन्नुम]] ने समय को ऐसा बांधा कि लोग ''बेसुध'' होने लगे। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अचेत * बेहोश * भ्रांतचित्त ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रजत 9105 35242 2006-11-18T15:17:51Z Gk awadhiya 602 '''रजत''' का अर्थ होता है चांदी। ==उदाहरण== * अब रजत-स्वर्ण मंजरियों से लद गयी आम्र-तरु की डाली ([[सुमित्रानन्दन पन्त]]) * मन्दिर में प्रतिष्ठित भगवान श्री [[कृष्ण]] की ''रजत'' प्रतिमा अत्यन्त शोभायमान हो रही थी। * ओलम्पिक खेलों में भारत ने पहला रजत पदक जीता। ==मूल== * रजत मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * चांदी ==संबंधित शब्द== रजत जयन्ती रजतपट === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मोती 9106 35323 2006-11-19T10:15:53Z Gk awadhiya 602 '''मोती''' का अर्थ है मुक्ता। ==उदाहरण== * स्वाति नक्षत्र में सीप में गिरी जल की बूँद ''मोती'' बन जाती है। * अब ''मोती'' की खेती होने लगी है। * बिन माँगे ''मोती'' मिले, माँगे मिले न भीख। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तरंग 9107 35321 2006-11-19T09:55:58Z Gk awadhiya 602 '''तरंग''' का अर्थ होता है लहर। ==उदाहरण== * जल में कंकर फेंकने से तरंग उठती है। * होली के रंग और तरंग में ये हाल है कि कोई किसी को पहचान नहीं रहा है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * लहर * हिलोर * मौज (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विरह 9108 35302 2006-11-19T03:22:18Z Gk awadhiya 602 '''विरह''' का अर्थ होता है वियोग। ==उदाहरण== * [[विद्यापति]] की [[पदावली]] में प्रेम और ''विरह'' की उत्कटता का वर्णन मिलता है। * विरह आग तन में लगी, जरन लगे सब गात।<br> नारी छूवत वैद्य के, परे फफोला हाथ॥ ([[मीर तकी मीर]]) * फागुन की मस्त बयार चले, विरह की अगन जलाये रे। ==मूल== * विरह मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * वियोग * पृथकता * अलगाव ==संबंधित शब्द== * विरहित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मृदु 9109 35289 2006-11-19T03:07:28Z Gk awadhiya 602 '''मृदु''' का अर्थ होता है कोमल। ==उदाहरण== * ''मृदु'' मुस्कान मुख की शोभा होती है। * सुनु ''मृदु'' गूढ़ रुचिर बर रचना। कृपासिंधु बोले ''मृदु'' बचना॥ ==मूल== * मृदु मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नम्र * कोमल * सौम्य * मुलायम * मधुर * मिष्ठ * मीठा * रुचिकर * चिकना * सरल ==संबंधित शब्द== * मृदुल === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कुसुम 9110 35288 2006-11-19T02:42:04Z Gk awadhiya 602 '''कुसुम''' का अर्थ होता है फूल। एक विशेष फूल का नाम भी कुसुम होता है। ==उदाहरण== * गेहूँ और जौ के सुथरे खेतों के किनारे-किनारे ''कुसुम'' के अरुण और केसर-वर्ण पुष्पों की पंक्ति परम सुहावनी लगती है। * ''कुसुम''-नेत्रयुत प्रियतमा, रूठे अगर यथेष्ट। शोभा देती सुजन को, जिनके गुण हैं श्रेष्ठ॥ ==मूल== * कुसुम मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * पुष्प * फूल ==संबंधित शब्द== * कुसुमित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपवन 9111 35286 2006-11-19T02:26:43Z Gk awadhiya 602 /* अन्य अर्थ */ '''उपवन''' का अर्थ होता है बगीचा। ==उदाहरण== * लाख करे पतझड़ कोशिश पर, ''उपवन'' नहीं मरा करता है। * झूम झपक मद-झंपित होते, ''उपवन'' क्या है [[मधुशाला]]! * निर्मित मन के रे उपवन में कोई कोयल गाये रे! * थिरक रही है वन-उपवन हरियाली ==मूल== * उपवन मूलतः संस्कृत का शब्द है। वन शब्द में उप उपसर्ग लगाने से यह शब्द बना है। ==अन्य अर्थ== * उद्यान * वाटिका * लताकुंज * बाग * बगीचा * गुलशन (उर्दू) * गुलज़ार (उर्दू) * चमन (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नवीन 9112 35279 2006-11-19T00:06:21Z 203.110.243.21 '''नवीन''' का अर्थ होता है नया। ==उदाहरण== * [[व्यहार विज्ञान]] अब [[भारत]] के लिये ''नवीन'' विषय नहीं रह गया। * ''नवीन'' [[साहित्य]] में [[रस]], [[छंद]], अलंकारादि का लोप सा हो गया है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * नूतन * नया * ताजा * हाल का * आधुनिक *अद्यतन ==संबंधित शब्द== * नवीनीकरण === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[बांग्ला]] - नोतून [[श्रेणी: शब्दार्थ]] लहर 9113 35322 2006-11-19T10:05:58Z Gk awadhiya 602 '''लहर''' का अर्थ होता है हिलोर। ==उदाहरण== * हवा चलने से सरोवर के जल में ''लहर'' उठती है। * शरीर में स्फूर्ति का ''लहर'' उठाने के लिये दूध का सेवन श्रेष्ठ होता है। * पुत्र होने पर घर में खुशी की ''लहर'' दौड़ गई। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * तरंग * हिलोर * मौज (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] धूमिल 9114 35324 2006-11-19T10:28:47Z Gk awadhiya 602 '''धूमिल''' का अर्थ होता है धूम्रमय। ==उदाहरण== ==मूल== * ज्यों ज्यों जीवन बीतता जाता है, यादें ''धूमिल'' पड़ती जाती हैं। * किसी अविश्वसनीय व्यक्ति के कारण आपकी प्रतिष्ठा ''धूमिल'' हो सकती है। ==अन्य अर्थ== * धूम्रमय * सधूम * धुएं से भरा हुआ ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नभ 9115 35340 2006-11-19T17:47:30Z Gk awadhiya 602 '''नभ''' अर्थ होता है आसमान। नभ शब्द का प्रयोग प्रायः काव्य में अधिकतर होता है। ==उदाहरण== * ''नभ'' में चमकते तारों की संख्या अनगिनत हैं। * तारक मणियों से सज्जित ''नभ'' बन जाए मधु का प्याला * ''नभ'' में इतना नहीं उड़ो जाने कब गिर जाओगे। * तेरी ''नभ'' से ऊँची उडान है रे मनुष्य तू बडा महान है * भू से ''नभ'' तक गुंजित कर दो विजय घोष के नारो से! देश बचाना ही अब होगा जयचन्दी गद्दारो से। ==मूल== * नभ मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * आकाश * गगन * आसमान * व्योम ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कोमल 9116 35458 2006-11-20T09:46:47Z Gk awadhiya 602 '''कोमल''' का अर्थ होता है सुकुमार। ==उदाहरण== * नारी-हृदय ''कोमल'' है लेकिन केवल अनुकूल दशा में। * नवजात शिशु की त्वचा अत्यन्त ''कोमल'' होती है। * लता मंगेषकर की आवाज बहुत मीठी तथा ''कोमल'' है। * कठिन भूमि ''कोमल'' पद गामी। कवन हेतु बिचरहु बन स्वामी॥ * ''कोमल''-बाहें फैलाये-सी आलिंगन का जादू पढ़ती! ==मूल== * कोमल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सुकुमार * नरम * मुलायम * चिकना * मृदु * मृदुल * मधुर ==संबंधित शब्द== * कोमलता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गगन 9117 35343 2006-11-19T18:05:24Z Gk awadhiya 602 '''गगन''' का अर्थ है आकाश। ==उदाहरण== * नक्षत्र एवं ग्रह ''गगन'' के अलंकार हैं। * तुम ''गगन'' के चन्द्रमा हो मैं धरा की धूल हूँ। * आ चल के तुझे, मैं ले के चलूँ, एक ऐसे ''गगन'' के तले। ==मूल== * गगन मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * आकाश * नभ * आसमान * व्योम ==संबंधित शब्द== * गगनचुंबी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विस्तृत 9118 35329 2006-11-19T11:30:06Z Gk awadhiya 602 '''विस्तृत''' का अर्थ है फैला हुआ। ==उदाहरण== * [[विष्णुपुराण]] के अनुसार समुद्र के उत्तर से लेकर [[हिमालय]] के दक्षिण तक [[भारत]] ''विस्तृत'' है। * अब इंटरनेट में [[हिंदी]] के विषय में ''विस्तृत'' जानकारी उपलबद्ध है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * फैला हुआ * लम्बा चौड़ा * छितरा हुआ * बिखरा हुआ * विपुल ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अविरल 9119 35325 2006-11-19T10:47:57Z Gk awadhiya 602 '''अविरल''' का अर्थ होता है अविच्छिन्न। ==उदाहरण== * [[गोमुख]] से [[बंगाल की खाड़ी]] तक [[पुण्यसलिला]] [[गंगा]] ''अविरल'' प्रवाहित होती है। * समस्त श्रोता संगीत की ''अविरल'' धारा में गोते लगाने लगे। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अविच्छिन्न * निरन्तर * अनवरत * अविरत * अखण्ड * अविरल * अप्रतिहत * लगातार ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विस्तार 9120 35328 2006-11-19T11:16:56Z Gk awadhiya 602 '''विस्तार''' का अर्थ होता है घेरा। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[विष्णुपुराण]] के अनुसार समुद्र के उत्तर से लेकर [[हिमालय]] की दक्षिण तक [[भारत]] का ''विस्तार'' है। * गुब्बारे में हवा भरने से उसका ''विस्तार'' होता है। * ''विस्तार'' से समाचार सुनाइये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * समावेश * घेरा * सीमा * आयाम ==संबंधित शब्द== * विस्तृत === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मोहक 9121 35542 2006-11-20T12:38:40Z Gk awadhiya 602 '''मोहक'' का अर्थ होता है मोह लेने वाला। ==उदाहरण== * ''मोहक'' गीत में कल्पनाओं को जगाने की बड़ी शक्ति होती है। * पचमढ़ी में बरसात का दृष्य अत्यन्त ''मोहक'' होता है। * रायपुर में ''मोहक'' झाँकियों के साथ गणेश विसर्जन किया जाता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * मनोहर* सुहावना * आकर्षक ==संबंधित शब्द== * मोह * मोहन * मोहित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनोखा 9122 35548 2006-11-20T13:03:36Z Gk awadhiya 602 '''अनोखा''' का मुख्य रूप से अर्थ होता है अनूठा। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[भारत]] एक ''अनोखा'' देश है जहाँ की खुशबू वही जान सकता है जिसने इसमें अपने आप को रमा दिया। * [[दूध]] एक [[पूर्ण आहार]] है क्योंकि यह एकमात्र ऐसा ''अनोखा'' [[तरल]] पदार्थ है जिसमें सारे आवश्यक पोषक तत्व विद्यमान रहते हैं। * [[छत्तीसगढ़]] की एक छात्रा ने गैस हादसे से बचाव के लिए एक ''अनोखा'' उपकरण बनाया है। * इटली के शोधकार्य करने वालों ने दिल के मरीजों के लिए एक्सरसाइज का एक ''अनोखा'' तरीका खोजा है। * गाँव की अनपढ़ महिलाओं ने ढाई करोड़ रुपये एकत्रित करके एक ''अनोखा'' प्रयोग किया। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अनूठा * निराला * अपूर्व * अद्भुत * असाधारण * असामान्य * अतुल्य * अनुपम विशेष * विशिष्ट * बेजोड़ * बेहतरीन * शानदार * उम्दा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनूठा 9123 35566 2006-11-20T15:16:50Z Gk awadhiya 602 '''अनूठा''' का मुख्य रूप से अर्थ होता है अनोखा। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[भारत]] एक ''अनूठा'' देश है जहाँ की खुशबू वही जान सकता है जिसने इसमें अपने आप को रमा दिया। * [[दूध]] एक [[पूर्ण आहार]] है क्योंकि यह एकमात्र ऐसा ''अनूठा'' [[तरल]] पदार्थ है जिसमें सारे आवश्यक पोषक तत्व विद्यमान रहते हैं। * [[छत्तीसगढ़]] की एक छात्रा ने गैस हादसे से बचाव के लिए एक ''अनूठा'' उपकरण बनाया है। * इटली के शोधकार्य करने वालों ने दिल के मरीजों के लिए एक्सरसाइज का एक ''अनूठा'' तरीका खोजा है। * गाँव की अनपढ़ महिलाओं ने ढाई करोड़ रुपये एकत्रित करके एक ''अनूठा'' प्रयोग किया। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अनोखा * निराला * अपूर्व * अद्भुत * असाधारण * असामान्य * अतुल्य * अनुपम विशेष * विशिष्ट * बेजोड़ * बेहतरीन * शानदार * उम्दा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कोष 9124 35576 2006-11-20T15:53:20Z Gk awadhiya 602 '''कोष''' का अर्थ होता है खजाना। ==उदाहरण== * दुर्घटनाग्रस्त लोगों को सरकारी ''कोष'' से सहायता की रकम दी गई। * प्रधान मन्त्री सहायता ''कोष'' में दान देना पुनीत कार्य है। ==मूल== * कोष संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * खजाना * भंडार * धन ==संबंधित शब्द== * कोषालय === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुहाग 9125 35660 2006-11-21T04:35:40Z Gk awadhiya 602 '''सुहाग''' शब्द का प्रयोग विवाहिता स्त्री के पति के जीवित होने की दशा को दर्शाने के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * मंगलसूत्र ''सुहाग'' का प्रतीक होता है। * [[सोमवती अमावस्या]] को सुहागिनें अपने ''सुहाग'' की रक्षा के लिए व्रत करती हैं। * रानी रुठेंगी अपना ''सुहाग'' लेंगी! * अछत ''सुहाग'' सदा सुखदाई॥ * [[खुसरो]] रैन ''सुहाग'' की जागी पी के संग। तन मेरो मन पीउ को दोऊ भये एक रंग॥ ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * सुहागन === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विशाल 9126 35671 2006-11-21T09:39:15Z Gk awadhiya 602 '''विशाल''' का अर्थ होता है बहुत बड़ा। ==उदाहरण== * [[उत्तरांचल प्रदेश]] ''विशाल'' पर्वतों से ढँका हुआ है। * भगवान बदरी ''विशाल'' के मंदिर के कपाट शीतकाल के लिए बंद कर दिए गये। * [[छत्तीसगढ़]] के पुण्यक्षेत्र [[राजिम]] में प्रतिवर्ष एक ''विशाल'' मेला लगता है। ==मूल== * विशाल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * बहुत बड़ा * बड़ा भारी * भव्य * विस्तीर्ण * आली (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] यौवन 9127 35659 2006-11-21T04:19:01Z Gk awadhiya 602 '''यौवन''' का अर्थ होता है जवानी। ==उदाहरण== * [[ययाति]] ने अपने युवा पुत्र से ''यौवन'' उधार मांगा। * धन और ''यौवन'' पर अभिमान करना व्यर्थ है। * भर लो, भर लो, भर लो इसमें, ''यौवन'' मधुरस की हाला। * कलियों ने ''यौवन''-रस पाया, मधुप वृन्द उन पर मंडराया॥ ==मूल== * यौवन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नवयौवन * जवानी * युवावस्था * शबाब ==संबंधित शब्द== * युवा * युवक * युवती === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विधु 9128 35673 2006-11-21T12:46:14Z Gk awadhiya 602 '''विधु''' के प्रयोग के अनुसार चन्द्रमा, वायु, कपूर, विष्णु, ब्रह्मा, आयुध आदि अलग अलग अर्थ होते हैं। ==उदाहरण== * जयति कलधौत मणि-मुकुट, कुंडल, तिलक-झलक भलि भाल, ''विधु'' वदन शोभा। ([[विनय पत्रिका]] [[तुलसीदास]]) * रज-कणों में खेलती किस विरज ''विधु'' की चाँदनी मैं? ([[महादेवी वर्मा]]) * ''विधु'' मलीन रवि प्रकास गावत नर नारी। सूर श्रीगोपाल उठौ परम मंगलकारी॥ * हाँ तुम्हारे कुंतलों की छाँह ने निंदिया संवारी। हाँ तुम्हारी दॄष्टि ने ''विधु'' की विभा मेरे संवारी॥ ==मूल== * विधु संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रांत 9129 35674 2006-11-21T12:56:45Z Gk awadhiya 602 '''श्रांत''' शब्द का प्रयोग श्रम के कारण शिथिल होने के भाव को प्रदर्शित करने के लिये होता है। ==उदाहरण== * मेरे गीत हर्ष या आल्हाद के नहीं जिनसे ''श्रांत'' भुजाओं में स्फूर्ति आ जाये। * लेटी है ''श्रांत'', क्लांत निश्चल. तापस बाला गंगा निर्मल, शशिमुख से दीपित मृदु करतल। * क्यों लिया फिर ''श्रांत'' तारों ने बसेरा है ? ==मूल== * श्रांत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * थकित ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विहग 9130 35791 2006-11-22T07:28:06Z Gk awadhiya 602 '''विहग''' का मुख्य अर्थ होता है पक्षी। प्रयोग के अनुसार इसके अर्थ बाण, तीर, बादल, मेघ, चन्द्रमा और सूर्य भी होते हैं। ==उदाहरण== * ''विहग'' सो रहे पंख पसारे मोती जैसे ओस कणों से भीगा धरती का आंचल है * नव नभ के नव ''विहग'' वृंद को, नव पर नव स्वर दे। * लटके तरुओं पर ''विहग'' नीड़ वनचर लड़कों को हुए ज्ञात ==मूल== विहग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * चिड़िया ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सरगम 9131 33651 2006-11-03T11:32:11Z Gk awadhiya 602 परिभाषित किया। संगीत के सुरों का नाम सरगम दिया गया है। सरगम शब्द प्रथम चार सुरों के नामों के प्रथम अक्षर के मेल से बनाया गया है और एक प्रकार से इसे संक्षिप्तीकरण (abbreviation) भी कह सकते हैं। संगीत के मुख्य सात सुर होते हैं जिनके नाम षडज्, ऋषभ, गांधार, मध्यम, पंचम, धैवत और निषाद हैं। साधारण बोलचाल में इन्हें सा, रे, ग, म, प, ध तथा नि कहा जाता है। स्पष्ट है कि प्रथम चार सुरों के बिना मात्रा वाले अक्षरों को लेकर सरगम नाम बनाया गया है। उपरोक्त सात मुख्य सुरों के अतिरिक्त पाँच सहायक सुर भी होते हैं जिन्हें कोमल रे, कोमल ग, तीव्र म, कोमल ध और कोमल नि कहा जाता है। इन्हीं सुरों की सहायता से संगीत की रचना की जाती है। ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आवरण 9132 35672 2006-11-21T09:56:35Z Gk awadhiya 602 '''आवरण''' का अर्थ होता है परदा। ==उदाहरण== * मोक्ष या मुक्ति के लिए व्यक्ति को माया का ''आवरण'' हटा कर सोहम् से साक्षात्कार होना चाहिए। * वेदना के पलों में जागृत मन के तमाम ''आवरण'' हट जाते हैं। * यदि हमें राष्ट्रीयता के मर्म तक पहुंचना है तो प्रांतीयता के ''आवरण'' को भेदना होगा। ==मूल== आवरण संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * परदा * आड़ * ढपना * आच्छादन * मियान * गिलाफ * खोल ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जागरण 9133 35792 2006-11-22T07:39:48Z Gk awadhiya 602 '''जागरण''' का अर्थ है जागना। ==उदाहरण== * हिंदी के विकास के लिये हिंदीभाषियों का ''जागरण'' नितान्त आवश्यक है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * जागृति * पुनरुत्थान * चौकसी * सावधानी ==संबंधित शब्द== * जागृत === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रथ 9134 35834 2006-11-22T09:41:08Z Gk awadhiya 602 '''रथ''' का अर्थ होता है घोड़ों से जुता हुआ भव्य वाहन। ==उदाहरण== * भगवान [[जगन्नाथ]] के ''रथ'' का निर्माण लकड़ी से होता है। * [[कोणार्क]] का मन्दिर सूर्य के ''रथ'' के आकार का बना हुआ है। * श्री [[कृष्ण]] [[अर्जुन]] के ''रथ'' के सारथी थे। ==मूल== * रथ संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * वाहन * गाड़ी ==संबंधित शब्द== * रथ यात्रा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] किरण 9135 35798 2006-11-22T07:49:18Z Gk awadhiya 602 '''किरण''' का अर्थ होता है रश्मि। ==उदाहरण== * सूरज की एक ''किरण'' करोड़ों छायाओं को हटाने के लिए काफी है। * विकसित देश बनाने के लिये सूचना के अधिकार का बिल एक आशा की ''किरण'' बनकर आया है। * हों भले ही तिमिर के बादल घनेरे, भोर की रोशन ''किरण'' अब पास ही है। ==मूल== * किरण संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जंजीर 9136 35848 2006-11-22T10:01:38Z Gk awadhiya 602 '''जंजीर''' का अर्थ होता है सांकल। ==उदाहरण== * [[हरिद्वार]] में [[गंगा]] स्नान करते समय सुरक्षा के लिये ''जंजीर'' पकड़ना पड़ता है। * चलती रेलगाड़ी को रुकवाने के लिये ''जंजीर'' खींचना पड़ता है। * खतरनाक पशु को ''जंजीर'' से बाँध कर रखा जाता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * सांकल * सिकड़ी * श्रृंखला ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्वार 9137 35849 2006-11-22T10:10:13Z Gk awadhiya 602 * '''द्वार''' का अर्थ होता है दरवाजा। ==उदाहरण== * [[भारत]] को जगतगुरु व मोक्ष का ''द्वार'' भी कहा जाता था। * [[बदरीनाथ]] के ''द्वार'' वर्ष में केवल छः महीनों के लिये ही खुलते हैं। * [[वैष्णो देवी]] के ''द्वार'' से कोई खाली हाथ नहीं लौटता। ==मूल== * द्वार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * दरवाजा * फाटक ==संबंधित शब्द== * द्वारपाल * तोरण-द्वार === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्नेह 9138 35874 2006-11-22T11:48:12Z Gk awadhiya 602 '''स्नेह''' का अर्थ होता है लगाव। ==उदाहरण== * द्वेष भाव भूल कर सभी से ''स्नेह'' रखना चाहिये। * आप सबका ''स्नेह'' और प्रोत्साहन ही मुझे और लिखने के लिये प्रेरित करता है। * ऎसा ही ''स्नेह'' बनाये रखें। ==मूल== स्नेह संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रेम * मोह * लगाव * अनुराग * आसक्ति ==संबंधित शब्द== * स्नेहिल === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तूणीर 9139 35844 2006-11-22T09:50:17Z Gk awadhiya 602 '''तूणीर''' का अर्थ होता है तरकश। ==उदाहरण== * श्री [[रामचन्द्र]] के छोड़े हुये बाण अपना काम करके उनके ''तूणीर'' में वापस आ जाते थे। ==मूल== * तूणीर संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * निषंग * तरकश ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तंद्रा 9140 35854 2006-11-22T10:20:49Z Gk awadhiya 602 '''तंद्रा''' का अर्थ है नींद का झोंका। ==उदाहरण== * नशीली वस्तुओं के सेवन करने से ''तंद्रा'' आ जाती है। * टेलीफोन की घंटी की आवाज से मेरी ''तंद्रा'' टूटी। ==मूल== * तंद्रा संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * ऊँघ * उनींद * निद्रा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सवेरा 9141 35881 2006-11-22T12:11:36Z Gk awadhiya 602 '''सवेरा''' का अर्थ होता है सुबह। ==उदाहरण== * जब जागो तभी ''सवेरा''। * दरवाजे के बाहर झांककर जो देखा तो ''सवेरा'' होनेवाला था। * कलरव हो,मधुमय हो, सुखमय ''सवेरा'' हो॥ ==मूल== ==अन्य अर्थ== * भोर * प्रातःकाल * सुबह * प्रभात * उषाकाल ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वरदान 9142 35883 2006-11-22T12:26:53Z Gk awadhiya 602 '''वरदान''' का अर्थ होता है देवी देवताओं या ईश्वर के द्वारा किया गया अनुग्रह। ==उदाहरण== * माता [[जानकी]] जी ने [[हनुमान]] जी को अजर, अमर और गुणनिधि होने का ''वरदान'' दिया था। * [[लता मंगेषकर]] जी को मधुर आवाज ''वरदान'' में मिला है। * [[हिरण्यकश्यपु]] की बहन [[होलिका]] को अग्नि में न जलने का ''वरदान'' प्राप्त था। ==मूल== * वरदान संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * वर ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आधार 9143 35884 2006-11-22T12:38:54Z Gk awadhiya 602 '''आधार''' का अर्थ होता है मूल। ==उदाहरण== * विश्वास हर रिश्ते का ''आधार'' है। * मौलिक राजनैतिक मूल्य, राष्ट्रमंडल का ''आधार'' हैं। * त्रिभुज की तीन रेखाएँ क्रमशः लम्ब, ''आधार'' और कर्ण कहलाती है। ==मूल== * आधार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नींव * जड़ * मूल ==संबंधित शब्द== * आधारित * आधारहीन === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनंत 9144 35911 2006-11-22T15:38:29Z Gk awadhiya 602 '''अनंत''' का अर्थ होता है जिसका कोई अंत न हो। ==उदाहरण== * जीवन ''अनंत'' है और अनंत है उसकी गाथा। * भारतीय सोप ओपेरा ''अनंत'' काल तक चलते रहते हैं। * इंटरनेट की व्याख्याएँ तो ''अनंत'' हो सकती है ==मूल== * अनंत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अपरिमित * पूरा * अपार * अत्यंत * बेहद (उर्दू) ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दग्ध 9145 35879 2006-11-22T12:03:34Z Gk awadhiya 602 '''दग्ध''' का अर्थ होता है जला हुआ। ==उदाहरण== * [[उत्तरा]] के गर्भ में स्थित बालक ब्रह्मास्त्र के तेज से ''दग्ध'' होने लगा। * गोविन्द नाम का उच्चारण सम्पूर्ण पापों को ''दग्ध'' कर देता है। * ज्वाल सुरा जलते प्याले में ''दग्ध'' हृदय की कविता है ==मूल== * दग्ध संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] त्याग 9146 35915 2006-11-22T15:56:06Z Gk awadhiya 602 '''त्याग''' का अर्थ होता है तज देना। ==उदाहरण== * मान, अपमान, अहंकार तथा मोह को ''त्याग'' देना चाहिये। * [[काकभुशुण्डि]] जी ने अपने पूर्व जन्मों में बिना किसी कष्ट के अपना शरीर ''त्याग'' दिया। * [[भारत]] की स्वतन्त्रता के लिये [[क्रान्तिकारी]] वीरों के द्वारा किये गये ''त्याग'' और [[बलिदान]] की गाथायें सुन कर रोमांच हो आता है। ==मूल== * त्याग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * तजना * छोड़ देना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जगत 9147 38599 2006-12-16T05:38:32Z Mitul0520 211 '''जगत''' अर्थ होता है संसार। कुँए के चारों ओर बने चबूतरे, जिस पर खड़े होकर पानी खींचा जाता है, को भी जगत कहा जाता है। ==उदाहरण== * [[ब्रह्मा]] जी को भगवान नारायण ने सम्पूर्ण ''जगत'' की रचना करने की आज्ञा दी। * इस चराचर ''जगत'' में समस्त वस्तुयें नश्वर है। * हिंदी का चिट्ठा ''जगत'' दिनोंदिन प्रगति कर रहा है। * दुर्गम काज ''जगत'' के जेते। सुगम अनुग्रह तुम्हरे तेते॥ * कुँए के ''जगत'' पर रखा घड़ा नीचे गिर गया। ==मूल== * जगत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * संसार * विश्व * सृष्टि * दुनिया ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी:शब्दार्थ]] [[mr: जग]] [[en: ]] जग 9148 36016 2006-11-23T10:14:58Z Gk awadhiya 602 '''जग''' अर्थ होता है संसार। जग शब्द का प्रयोग प्रायः काव्य में अधिक होता है। ==उदाहरण== * ये ''जग'' मिथ्या है। * जड़ चेतन ''जग'' जीव जत सकल राममय जानि। * तुम अपनी हो, ''जग'' अपना है किसका किस पर अधिकार प्रिये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * संसार * विश्व * सृष्टि * दुनिया ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बलिदान 9149 35233 2006-11-18T09:35:54Z Gk awadhiya 602 /* मूल */ बलिदान का अर्थ होता अपना सर्वस्व दान कर देना। प्रयोग के अनुसार बलिदान शब्द के अनेक अर्थ हो जाते हैं। साधारणतः पशुओं का वध करके देवी देवताओं में चढ़ा देने को बलिदान समझा जाता है। किसी सत्कार्य के लिये अपना प्राण दे देना या अपने किसी प्रिय के प्राण ले लेना को भी बलिदान समझा जाता है। किसी अन्य की खुशी के लिये अपनी खुशियों को त्याग देना भी बलिदान का ही एक रूप है। ==उदाहरण== * भगतसिंह ने देश की स्वतन्त्रता के लिये स्वयं का ''बलिदान'' कर दिया। * 30 जनवरी के दिन को ''बलिदान'' दिवस के रूप में मनाया जाता है। * इन बकरों के ''बलिदान'' को आप धर्म मानते हैं ? * देवी देवताओं को प्रसन्न करने के लिये पशुओं का ''बलिदान'' करना उचित नहीं है। * कौरवों पर पाण्डवों की विजय में अभिमन्यु के ''बलिदान'' का बहुत बड़ा योगदान था। * कृष्ण बर्बरीक के महान ''बलिदान'' से काफ़ी प्रसन्न हुये। * परमेश्वर के लिये स्वयं को ''बलिदान'' करें। * जरूरत पड़ने पर खुशी से अपने को ''बलिदान'' कर देना चाहिये। * सुना है कि ''बलिदान'' कभी व्यर्थ नहीं जाते। * सैकडों उदाहरण मिल जायेंगे जहां प्रेमी ने प्रेमिका की खुशी के लिये ''बलिदान''दिये। ==मूल== प्राचीन काल में राजा बलि ने वामन को दान में अपना शरीर और प्राण तक दे दिया था राजा बलि के इस दान से ही ''बलिदान'' शब्द की व्युत्पत्ति हुई। (स्रोतः[http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk5.php"विश्वामित्र का आश्रम (राजा बलि की कथा)"]) ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[न्यौछावर ]] *[[शहादत ]] *[[ ]] *[[ ]] *[[ ]] *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुकूल 9150 33330 2006-11-03T04:12:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नित 9151 33331 2006-11-03T04:13:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पतवार 9152 36020 2006-11-23T10:37:38Z Gk awadhiya 602 '''पतवार''' का अर्थ होता है नाव खेने की डांड। ==उदाहरण== * आशा जीवन की ''पतवार'' है। * नाव खेने में पानी को ''पतवार'' से विपरीत दिशा में दबाना पड़ता है। * तूफानों की ओर घुमा दो नाविक निज ''पतवार''। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * चप्पू * कर्ण ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पतझार 9153 33333 2006-11-03T04:13:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] परिचय 9154 36026 2006-11-23T11:31:01Z Gk awadhiya 602 '''परिचय''' का अर्थ होता है जान पहचान। ==उदाहरण== * अभाव से ''परिचय'' होने के बाद ही आदमी अमीर होता है। * गोष्ठी आरम्भ होने से पहले सभी ने अपना अपना ''परिचय'' दिया। * महान कलाकार [[अमिताभ बच्चन]] किसी ''परिचय'' के मोहताज़ नहीं हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * जान पहचान * हेल मेल ==संबंधित शब्द== * परिचित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्मरण 9155 36029 2006-11-23T12:20:20Z Gk awadhiya 602 '''स्मरण''' का अर्थ होता है याद। ==उदाहरण== * मानव को सदा उस परम पिता परमात्मा का ''स्मरण'' करना चाहिए जो स्वयं अविनाशी व मंगलमय है। * मैं आपको ''स्मरण'' दिलाना चाहूँगा कि कल आपकी जन्म तिथि है। * क्या ''स्मरण'' शक्ति ही मेधा का असली परिचय है? ==मूल== * स्मरण संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सुध * स्मृति * याद ==संबंधित शब्द== * संस्मरण * स्मारक * स्मरण शक्ति === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जय 9156 33336 2006-11-03T04:13:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चंचल 9157 36023 2006-11-23T11:19:07Z Gk awadhiya 602 '''चंचल अर्थ होता है अस्थिर। ==उदाहरण== * मन ''चंचल'' है। * ''चंचल'' बालक को कपि कह दिया जाता है। * कपि ''चंचल'' सबहीं बिधि हीना॥ ==मूल== ==अन्य अर्थ== * चपल * अस्थिर * चलायमान ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आक्रमण 9158 36122 2006-11-24T10:53:49Z Gk awadhiya 602 '''आक्रमण''' का अर्थ होता है धावा। ==उदाहरण== * [[सोमनाथ]] मन्दिर पर [[महमूद गजनवी]] ने ''आक्रमण'' किया था। * सम्राट [[बिम्बसार]] ने [[वैशाली]] पर ''आक्रमण'' किया था। * [[वीर नारायण सिंह]] का ''आक्रमण'' इतना भयंकर था कि अँग्रेजी सेना को पीछे हटने के लिए विवश होना पड़ा। ==मूल== * आक्रमण संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * धावा * चढ़ाई * हमला (उर्दू) ==संबंधित शब्द== * आक्रामक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जीत 9159 36121 2006-11-24T10:39:17Z Gk awadhiya 602 '''जीत''' का अर्थ होता है विजय। ==उदाहरण== * कौरवों ने जुए में पाण्डवों के राज्य को ''जीत'' लिया। * [[शतरंज]] के खेल में हार या ''जीत'' के साथ खेल बराबर होने का भी अवसर रहता है। * [[सुदर्शन]] लिखित हार की ''जीत'' मेरी सर्वाधिक प्रिय कहानियों में से है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * जय * विजय ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विजय 9160 36119 2006-11-24T10:11:05Z Gk awadhiya 602 '''विजय''' का अर्थ होता है जीत। ==उदाहरण== * ''विजय'' अन्ततः सत्य की ही होती है। * [[राम]] का [[रावण]] पर ''विजय'' का अर्थ है धर्म का अधर्म पर विजय। * भारतीय लोग क्रिकेट मैच में [[भारत]] के ''विजय'' होने से प्रसन्न होते हैं। ==मूल== * विजय संस्कृत मूल का शब्द है। इस शब्द को 'जय' शब्द में 'वि' उपसर्ग जोड़ कर बनाया गया है। ==अन्य अर्थ== * जय * जीत ==संबंधित शब्द== * विजय पताका === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कलश 9161 36126 2006-11-24T11:29:53Z Gk awadhiya 602 '''कलश''' का अर्थ होता है घड़ा। ==उदाहरण== * [[समुद्र मंथन]] से प्राप्त अमृत ''कलश'' के लिये देवासुर संग्राम हुआ। * [[नवरात्रि]] में ज्योति ''कलश'' प्रज्ज्वलित किया जाता है। * शोभायात्रा में महिलाएं सिर पर मंगल ''कलश'', पिच्छी एवं शास्त्र लेकर चल रही थीं। ==मूल== * कलश संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * कुंभ * घट * घड़ा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तम 9162 36123 2006-11-24T11:07:28Z Gk awadhiya 602 '''तम''' का अर्थ होता है अंधकार। ==उदाहरण== * निराशा के ''तम'' को चीर कर आशा का दीप जला दो। * तेज ''तम'' अंस पर, कान्हा जिमि [[कंस]] पर त्यों म्लेच्छ बंस पर सेर सिवराज है। * महामोह ''तम'' पुंज जासु बचन रबि कर निकर॥ ==मूल== * तम संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अंधेरा * अंधेरापन ==संबंधित शब्द== * तमोमय === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रैन 9163 36124 2006-11-24T11:14:48Z Gk awadhiya 602 '''रैन''' का अर्थ होता है रात। ==उदाहरण== * जीवन के दिन-''रैन'' का हिसाब लगाना एक कठिन काम होता है। * अब ''रैन'' कहां जो सोवत है. जो सोवत है सो खोवत है, जो जागत है सो पावत है। * खुसरो ''रैन'' सुहाग की, जागी पी के संग। तन मेरो मन पियो को, दोउ भए एक रंग॥ ==मूल== ==अन्य अर्थ== * निशा * रजनी * रात्रि * रात ==संबंधित शब्द== * रैनबसेरा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्रोत 9164 36127 2006-11-24T11:38:32Z Gk awadhiya 602 '''स्रोत''' का अर्थ होता है मूल। ==उदाहरण== * अहंकार पाप का ''स्रोत'' होता है। * [[सूर्य]] अनन्त ऊर्जा का ''स्रोत'' है। * [[महानदी]] का ''स्रोत'' सिहावा की पर्वत श्रेणियों में है। ==मूल== * स्रोत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मूल * उद्गम ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सूर्यकांत त्रिपाठी 'निराला' 9165 34866 2006-11-15T03:40:06Z धवलगिरि 820 [[Image:Nirala.jpg|thumb|]] [[सूर्यकांत त्रिपाठी निराला]][[हिन्दी कविता]] के [[छायावादी युग]] के प्रमुख कवियों में से थे। * '''जन्म:''' २१ फरवरी १८९६ को [[पश्चिम बंगाल]] के [[मेदिनीपुर]] जिले के महिषादल नामक देशी राज्य में. *'''मूल निवास:''' [[उत्तर प्रदेश]] के [[उन्नाव]] जिले का गढ़कोला नामक गाँव. *'''शिक्षा:''' हाई स्कूल तक [[हिन्दी]] [[संस्कृत]] और [[बांग्ला]] का स्वतंत्र अध्यन। *'''कार्यक्षेत्र:''' 1918 से 1922 तक महिषादल राज्य की सेवा। उसके बाद संपादन स्वतंत्र लेखन और अनुवाद कार्य । 1922 से 23 के दौरान [[कोलकाता]] से प्रकाशित ''''समन्वय'''' का संपादन। 1923 के अगस्त से ''''मतवाला'''' के संपादक मंडल में । इसके बाद [[लखनऊ]] में गंगा पुस्तक माला कार्यालय और वहाँ से निकलने वाली मासिक पत्रिका''' 'सुधा'''' से 1935 के मध्य तक संबद्ध रहे। 1942 से मृत्यु पर्यन्त [[इलाहाबाद]] में रह कर स्वतंत्र लेखन और अनुवाद कार्य । वे [[जयशंकर प्रसाद]] और [[महादेवी वर्मा]] के साथ [[हिन्दी साहित्य]] में '''छायावाद''' के प्रमुख स्तंभ माने जाते हैं। उन्होंने कहानियाँ उपन्यास और निबंध भी लिखे हैं किन्तु उनकी ख्याति विशेषरुप से कविता के कारण ही है। 15 अक्तूबर 1961 को इलाहाबाद में उनका निधन हुआ। '''प्रमुख कृतियाँ:''' *'''काव्यसंग्रह:''' परिमल, गीतिका, द्वितीय अनामिका, तुलसीदास, '''कुकुरमुत्ता''', अणिमा, बेला, '''नये पत्ते''', अर्चना, आराधना, गीत कुंज, और '''सांध्य काकली।''' *'''उपन्यास:''' अप्सरा, अलका, प्रभावती, निरुपमा, कुल्ली भाट, '''बिल्लेसुर बकरिहा''' *'''कहानी संग्रह:''' '''लिली''', चतुरी चमार। *'''निबंध:''' रविन्द्र कविता कानन, प्रबंध पद्म, प्रबंध प्रतिमा, चाबुक, चयन, संग्रह। *'''पुराण कथा :''' महाभारत ==यह भी देखें== * [[हिंदी साहित्य]] * [[छायावादी युग]] * [[हिन्दी कवि]] * [[आधुनिक हिंदी पद्य का इतिहास]] * [[आधुनिक हिंदी गद्य का इतिहास]] ==बाहरी कड़ियां== * [http://poets-hindipoem.blogspot.com/2006/09/suryakant-tripathi-nirala.html सूर्यकान्त त्रिपाठी 'निराला'] * [http://hi.literature.wikia.com/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A4_%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%80_%22%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BE%22 सूर्यकांत त्रिपाठी निराला (कविता कोश)] * [http://www.anubhuti-hindi.org/gauravgram/nirala/index.htm सूर्यकांत त्रिपाठी निराला (अनुभूति)] [[en:Suryakant Tripathi 'Nirala']] [[sa:सूर्यकांत त्रिपाठी 'निराला']] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} आकुल 9166 34956 2006-11-16T01:46:55Z Amitprabhakar 683 [[आकुल]] आतुरता और उत्सुकता की भावना को दर्शाने के लिये प्रयुक्त शब्द है । यह शब्द [[महादेवी वर्मा]] के काव्यों में प्रायः देखा जाता है । ==उदाहरण== *जैसे ही शिरीष ने अपनी आखिरी परीक्षा दी, वो अपने परिजनों से मिलने को ''आकुल'' हो उठा । ==मूल== यह संस्कृत मूल का शब्द है । ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[व्याकुल ]] *[[उत्सुक ]] *[[आतुर ]] *[[विकल ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[मैथिली]] - बेकल [[श्रेणी: शब्दार्थ]] अतिथि 9167 36262 2006-11-25T09:49:48Z Gk awadhiya 602 '''अतिथि''' का अर्थ होता है पाहुन। ==उदाहरण== * घर आया ''अतिथि'' भगवान के समान होता है। * ''अतिथि''-सत्कार एक पवित्र धर्म है। ==मूल== * अतिथि संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अभ्यागत * आगंतुक * पाहुन * मेहमान ==संबंधित शब्द== * आतिथ्य * अतिथि सत्कार === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विरोध 9168 36131 2006-11-24T12:38:00Z Gk awadhiya 602 '''विरोध''' का अर्थ होता है प्रतिपक्षता। ==उदाहरण== * अंग्रजी शासन के ''विरोध'' में क्रान्तिकारी प्राण भी दे देते थे। * आपातकाल का व्यापक ''विरोध'' हुआ था। * [[राजभाषा]] होने के कारण भी [[हिन्दी]] को ''विरोध'' का सामना करना पड़ता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * विरोधी * विरुद्ध === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विशेष 9169 36130 2006-11-24T12:26:01Z Gk awadhiya 602 '''विशेष''' का अर्थ होता है विशिष्ट। ==उदाहरण== * [[नवरात्रि]] में सप्तमी की रात्रि को माँ [[दुर्गा]] की ''विशेष'' पूजा होती है। * गांधी जी के वध का निर्णय ''विशेष'' न्यायालय में हुआ था। * [[हिंदी]] के विकास के लिये ''विशेष'' ध्यान देना होगा। ==मूल== * विशेष संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विलय 9170 36129 2006-11-24T12:13:41Z Gk awadhiya 602 '''विलय''' का अर्थ है किसी वस्तु का दूसरे वस्तु में समाहित हो जाना। ==उदाहरण== * स्वतन्त्रता प्राप्ति के पश्चात् [[काश्मीर]] का [[भारत]] में ''विलय'' हो गया। * हरियाणा विकास पार्टी का [[कांग्रेस]] में ''विलय'' हो गया। * [[गूगल]] और यूट्यूब के बीच ''विलय'' के विषय में कॉन्फ़्रेन्स कॉल हुई। ==मूल== * विलय संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यापक 9171 36261 2006-11-25T09:28:53Z Gk awadhiya 602 '''व्यापक''' का अर्थ होता है दूर तक फैला हुआ। ==उदाहरण== * गोस्वामी [[तुलसीदास]] का उनके जीवन काल में ''व्यापक'' सम्मान हुआ। * बीसवीं शताब्दी के दौरान भारतीय समाज में कई स्तरों पर जो ''व्यापक'' परिवर्तन हुए। * [[भारत]] के प्राचीन विरासत का ''व्यापक'' प्रचार एवं प्रसार होना चाहिये। ==मूल== * व्यापक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * विस्तृत ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याकुल 9172 36128 2006-11-24T11:56:42Z Gk awadhiya 602 '''व्याकुल''' का अर्थ होता है बेकल। ==उदाहरण== * श्री [[कृष्ण]] के विरह में गोपियाँ ''व्याकुल'' हो जाती थीं। * प्यास से ''व्याकुल'' माता-पिता के लिये जल लाने के लिये [[श्रवण कुमार]] नदी तट पर गया। * मनुष्य को मृत्यु के आने पर भयभीत तथा ''व्याकुल'' नहीं होना चाहिये। ==मूल== * व्याकुल शब्द आकुल शब्द में व्य उपसर्ग लगा कर बनाया गया है। ==अन्य अर्थ== * उद्विग्न * व्यग्र * बेकल * बेचैन (उर्दू) ==संबंधित शब्द== * व्याकुलता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तिरस्कार 9173 36263 2006-11-25T10:30:22Z Gk awadhiya 602 '''तिरस्कार''' का अर्थ होता है अवहेलना। ==उदाहरण== * स्वर्ग के द्वारपाल जय तथा विजय ने सनकादिक मुनियों का ''तिरस्कार'' किया था। * अपने धर्म की प्रशंसा करना तो ठीक है किन्तु दूसरों के धर्म का ''तिरस्कार'' करना अनुचित है। * यदि कोई दुष्ट भी चमक दमक वाले कपड़े पहन ले तो सज्जन लगता है और यदि कोई महात्मा फटे कपड़े पहने हैं तो ''तिरस्कार'' के पात्र होते है। ==मूल== * तिरस्कार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अपमान * निरादर * अनादर * अवहेलना ==संबंधित शब्द== * तिरस्कृत === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अपमान 9174 36267 2006-11-25T11:01:00Z Gk awadhiya 602 '''अपमान''' का अर्थ होता है अवहेलना। ==उदाहरण== * स्वर्ग के द्वारपाल जय तथा विजय ने सनकादिक मुनियों का ''अपमान'' किया था। * अपने धर्म की प्रशंसा करना तो ठीक है किन्तु दूसरों के धर्म का ''अपमान'' करना अनुचित है। * यदि कोई दुष्ट भी चमक दमक वाले कपड़े पहन ले तो सज्जन लगता है और यदि कोई महात्मा फटे कपड़े पहने हैं तो ''अपमान'' के पात्र होते है। ==मूल== * अपमान संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * तिरस्कार * निरादर * अनादर * अवहेलना ==संबंधित शब्द== * अपमानित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तुच्छ 9175 36268 2006-11-25T11:13:45Z Gk awadhiya 602 '''तुच्छ''' का अर्थ होता है अत्यन्त साधारण। ==उदाहरण== * व्यक्ति के कर्म ही उसे ''तुच्छ'' या महान बनाते हैं। * जब संतोष रूपी धन प्राप्त हो जाता है तो अन्य सारे धन ''तुच्छ'' हो जाते हैं। * तलाकशुदा महिला को ''तुच्छ'' निगाह से देखा जाना अनुचित है। ==मूल== * तुच्छ संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * मामूली * साधारण * छोटा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपेक्षित 9176 36271 2006-11-25T11:48:34Z Gk awadhiya 602 '''उपेक्षित''' शब्द का प्रयोग 'उचित ध्यान न दिये जाने' के भाव को प्रदर्शित करने के लिये किया जाता है। ==उदाहरण== * [[कबीर]] के साखियों का ही अधिक प्रचार हुआ परन्तु बीजक प्राय: ''उपेक्षित'' रहा। * [[रावण]] शक्ति के अहंकार में भक्ति को ''उपेक्षित'' कर घोर पराभव की स्थिति को प्राप्त हुआ। * महिलायें दीर्घकाल तक उपेक्षित रही हैं। ==मूल== * उपेक्षित शब्द का मूल उपेक्षा शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * उपेक्षा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपेक्षा 9177 36269 2006-11-25T11:30:36Z Gk awadhiya 602 '''उपेक्षा''' का अर्थ होता है लापरवाही। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[पाकिस्तान]] द्वारा पूर्वी पाकिस्तान की ''उपेक्षा'' और दमन के कारण [[बांग्ला देश]] का निर्माण हुआ। * [[हिंदी]] को बढ़ावा देते समय अन्य भारतीय भाषाओं की ''उपेक्षा'' नहीं होनी चाहिए। * अनेक बार सिर्फ अंग्रेजी में प्रवीण न होने की वजह से लोगों को अपने ही देश में ''उपेक्षा'' का शिकार होना पड़ता है| ==मूल== * उपेक्षा संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * उपेक्षित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपासना 9178 36272 2006-11-25T11:59:38Z Gk awadhiya 602 '''उपासना''' का अर्थ होता है आराधना। ==उदाहरण== * ''उपासना'' करने से आत्मबल में वृद्धि होती है। * [[गायत्री]] ''उपासना'' करने वाले की सभी मनोकामनाएँ पूरी होती हैं, ऐसा ऋषिगणों का अभिमत है। * [[नवरात्रि]] में शक्ति की ''उपासना'' की जाती है ==मूल== * उपासना संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * आराधना * पूजा * अर्चना * प्रार्थना * श्रद्धा * अनुराग ==संबंधित शब्द== * उपासक * उपासना गृह === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] इबादत 9179 36360 2006-11-26T07:57:41Z Gk awadhiya 602 '''इबादत''' का अर्थ होता है प्रार्थना। ==उदाहरण== * [[अजमेर शरीफ़]] में [[हिंदू]] और [[मुसलमान]] समान रुप से ''इबादत'' करने आते हैं। * [[रमजान]] में जो भी रोजे रखकर अल्लाह की ''इबादत'' करता है अल्लाह ताला उससे बहुत खुश होते हैं। * संगीत की साधना ईश्वर की ''इबादत'' के समान है। ==मूल== * इबादत उर्दू मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रार्थना * उपासना ==संबंधित शब्द== * इबादतगाह === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुलह 9180 36361 2006-11-26T08:11:41Z Gk awadhiya 602 '''सुलह''' का अर्थ होता है समझौता। ==उदाहरण== * [[न्यायपालिका]] और [[व्यवस्थापिका]] के परस्पर मतभेद या विवाद का ''सुलह'' राष्ट्रपति करता है। * लोक अदालतों में आपसी ''सुलह'' समझौते के आधार पर प्रकरणों का निराकरण किया जाता है। * आपसी विवादों को ''सुलह''-सफाई के जरिए हल कर लेना चाहिये। ==मूल== * सुलह उर्दू मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * समझौता * मेल * मिलाप ==संबंधित शब्द== * सुलहनामा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुगम 9181 36366 2006-11-26T10:18:33Z Amitprabhakar 683 '''सुगम''' का अर्थ होता है सरल और आसान। ==उदाहरण== * दोष निकालना ''सुगम'' है, उसका निवारण करना कठिन। * कम्प्यूटर पर हिन्दी का प्रयोग वैसा ही ''सुगम'' हो जैसा अंग्रेज़ी का है। * यमुनोत्री की चढ़ाई ''सुगम'' नहीं वरन् अत्यन्त दुर्गम है। ==मूल== * सुगम [[संस्कृत]] मूल का शब्द है। ''सु'' एक [[उपसर्ग]] है जो किसी शब्द के पहले लगकर असके सुन्दर, मोहक, अच्छा आदि के भाव को प्रकट करता है । ''गम'' जिसका अर्थ ''जाना'' होता है के आरंभ में ''सु'' लगने से ''सुगम'' बनता है जिसका शाब्दिक अर्थ '''जाने में सरल या आसान'' होता है । इसी प्रकार यदि ''गम'' के आरंभ में ''दुः'' उपसर्ग लगे तो [[दुर्गम]] बनेगा जिसका अर्थ मुश्किल होता है । ''दुर्गम'', सुगम का विपरीतार्थक है । ==अन्य अर्थ== * सरल * सहज * सुकर * सुसाध्य * सुगम्य * आसान ==संबंधित शब्द== * सुगमता === हिंदी में === *[[ दुर्गम]] - सुगम का विपरीत । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] सुलभ 9182 36364 2006-11-26T08:56:25Z Gk awadhiya 602 '''सुलभ''' का अर्थ होता है 'सरलतापूर्वक प्राप्ति'। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * शिक्षा का सभी के लिये ''सुलभ'' होना अति आवश्यक है। * रमणी (शूर्पणखा) में लावण्य तो था किन्तु नारी सुलभ ''लज्जा'' नहीं थी। * बिन सत्संग विवेक न होई,राम कृपा बिन ''सुलभ'' न सोई। ==मूल== * सुलभ संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वासना 9183 36422 2006-11-27T11:15:14Z Gk awadhiya 602 '''वासना''' का अर्थ होता है कामलिप्सा। ==उदाहरण== * ''वासना'' में मत्त ययाति को उसके पुत्र ने अपनी युवावस्था प्रदान की। * संसार एक अतृप्त ''वासना'' का भण्डार है। * [[कृष्ण]] के गोपियों के साथ प्रेम में लेशमात्र भी ''वासना'' नहीं थी। ==मूल== * वासना संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * कामलिप्सा * कामप्रवृति * विषय * लालसा ==संबंधित शब्द== * वासनामय === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुमन 9184 36418 2006-11-27T11:01:01Z Gk awadhiya 602 '''सुमन''' का अर्थ होता है फूल। ==उदाहरण== * जो ''सुमन'' बीहडों में वन में खिलते हैं वो माली के मोहताज नहीं होते। ==मूल== * सुमन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * फूल * पुष्प * कुसुम ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुवासित 9185 36423 2006-11-27T11:26:36Z Gk awadhiya 602 '''सुवासित''' का अर्थ होता है सुगंधित। ==उदाहरण== * गुलाब का एक फूल में ही पूरे कक्ष को ''सुवासित'' करने का सामर्थ्य होता है। ==मूल== * सुवासित संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सुरभित * महका हुआ ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] युद्ध 9186 36512 2006-11-28T10:05:44Z Gk awadhiya 602 '''युद्ध''' का अर्थ होता है रण। ==उदाहरण== * [[महाभारत]] का ''युद्ध'' धर्मयुद्ध था। * [[बालि]] और [[सुग्रीव]] में भयानक ''युद्ध'' हुआ। * समस्त देशों को मिलकर आतंकवाद के विरुद्ध युद्ध करना चाहिये ==मूल== * युद्ध संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * लड़ाई * संग्राम * रण ==संबंधित शब्द== * योद्धा * युद्ध सामग्री * युद्ध विराम === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] याचना 9187 36513 2006-11-28T10:19:50Z Gk awadhiya 602 '''याचना''' का अर्थ होता है माँगना। ==उदाहरण== * स्वत: की शक्ति न रहे तो दूसरों के आगे ''याचना'' करनी पड़ती है। * श्रेष्ठता और उच्चता के विकास के लिए किसी की ''याचना'' नहीं करनी पड़ती। * क्षमा पर्व पर जैन समाज के लोग सभी जनों से अपनी जानी-अन्जानी भूलों के लिए क्षमा ''याचना'' करते हैं। ==मूल== * याचना संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * अनुरोध * अरज ==संबंधित शब्द== * याचक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संघर्ष 9188 36507 2006-11-28T09:35:32Z Gk awadhiya 602 '''संघर्ष''' का अर्थ होता है द्वन्द्व। ==उदाहरण== * जीवन एक ''संघर्ष'' है। * [[भारत]] की स्वतंत्रता अनेकों क्रान्तिकारियों के ''संघर्ष'' का परिणाम है। * [[जयशंकर प्रसाद]] जी भाषा शैली और शब्द-विन्यास के निर्माण के लिये बहुत ही ''संघर्ष'' किया है। ==मूल== * संघर्ष संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * टकराव * लड़ाई * झगड़ा ==संबंधित शब्द== * संघर्षशील === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] याचिका 9189 36514 2006-11-28T10:29:23Z Gk awadhiya 602 '''याचिका''' का अर्थ है प्रार्थना पत्र। ==उदाहरण== * फाँसी की सजा पाया हुआ अपराधी राष्ट्रपति के समक्ष दया ''याचिका'' रख सकता है। ==मूल== * याचिका संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रार्थना पत्र * अर्जी * दरख्वास्त * प्रार्थना * विनती * विनय ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] याचक 9190 36517 2006-11-28T10:35:33Z Gk awadhiya 602 '''याचक''' का अर्थ होता है भिक्षुक। ==उदाहरण== * यथाशक्ति ''याचक'' की याचना पूर्ण करना चाहिये। * देवराज इन्द्र कर्ण के पास ''याचक'' बन कर गये। * दैत्यराज बलि के पास से कोई ''याचक'' खाली हाथ नहीं जाता था। ==मूल== * याचक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * भिखारी * माँगने वाला ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घृणा 9191 36520 2006-11-28T10:43:49Z Gk awadhiya 602 '''घृणा''' का अर्थ होता है नफरत। ==उदाहरण== * पाप से ''घृणा'' करो, पापी से नहीं। * अंग्रेज भारतीयों को ''घृणा'' से काले लोग कहा करते थे। * जहाँ ''घृणा'' होती है वहाँ दया हो का होना असंभव है। ==मूल== * घृणा संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * घृणित === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ईर्ष्या 9192 36416 2006-11-27T10:13:46Z Gk awadhiya 602 '''ईर्ष्या''' का अर्थ होता है डाह। ==उदाहरण== * स्वार्थपरता और ''ईर्ष्या'' से बचना चाहिये। * ''ईर्ष्या'' तब होती है जब कोई आपसे ज्यादा काबिल हो। ==मूल== * ईर्ष्या संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * जलन * कुढ़न ==संबंधित शब्द== * ईर्ष्यालु === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दारुण 9193 36523 2006-11-28T10:59:02Z Gk awadhiya 602 '''दारुण''' का अर्थ होता है दुःसह। ==उदाहरण== * पराश्रय जैसा ''दारुण'' दुख नहीं, स्वाश्रय जैसा मधुर सुख नहीं। * भूमध्यरेखा में स्थित देशों में ''दारुण'' वर्षा होती है। * जेहिं बिधना ''दारुण'' दुःख देहीं। ताकै मति पहिलेहि हरि लेंहीं॥ ==मूल== * दारुण संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नृशंस * दुःसह * असह्य * दुखदाई * कष्टकर * पीड़ाजनक * घोर * भयानक ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] डर 9194 36614 2006-11-29T04:04:38Z Gk awadhiya 602 '''डर''' का अर्थ होता है भय। ==उदाहरण== * दुनिया में जो कौम मौत से ''डर'' जाती है सपने में भी वह सम्मान नहीं पाती है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * डरावना === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निडर 9195 36616 2006-11-29T04:16:41Z Gk awadhiya 602 '''निडर''' का अर्थ होता है निर्भीक। ==उदाहरण== * अन्याय का सामना ''निडर'' होकर करना चाहिये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * निर्भीक * साहसी * भय रहित ==संबंधित शब्द== * निडरता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभय 9196 36657 2006-11-29T10:39:19Z Gk awadhiya 602 '''अभय''' का अर्थ होता है भय रहित। यद्यपि निर्भय का अर्थ भी भय रहित होना है किन्तु निर्भय में मनुष्य भय रहित स्वयं होता है जबकि अभय में मनुष्य को कोई अन्य भय रहित करता है। ==उदाहरण== * [[प्रह्लाद]] ''अभय'' होकर असुर बालकों को भगवान विष्णु की भक्ति का उपदेश देने लगा। * देवी की शरण जाने वाले को ''अभय''-दान मिल जाता है। ==मूल== * अभय संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निर्भय 9197 36650 2006-11-29T10:14:31Z Gk awadhiya 602 '''निर्भय''' का अर्थ होता है भय रहित। ==उदाहरण== * शिशु [[कृष्ण]] को लेकर वसुदेव यमुना पार करने के लिये ''निर्भय'' होकर जल में घुस पड़े। * आत्मा की अमरता का ज्ञान प्राप्त होने पर मनुष्य म्रृत्यु से ''निर्भय'' हो जाता है| ==मूल== * निर्भय संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * निडर * निर्भीक * साहसी * भय रहित ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भय 9198 36528 2006-11-28T11:46:39Z Gk awadhiya 602 '''भय''' का अर्थ होता है डर। ==उदाहरण== * रामकथा से ''भय'' से मुक्ति मिलती है। * बाबा भारती को प्रतिक्षण खड़गसिंह का ''भय'' बना रहता था। ==मूल== * भय संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * डर * खतरा ==संबंधित शब्द== * भयावह * भयकारक * भयंकर * भयभीत * निर्भय === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आक्रांत 9199 36663 2006-11-29T10:47:46Z Gk awadhiya 602 '''आक्रांत''' का अर्थ है भयभीत। ==उदाहरण== * [[राम]] का वन में आगमन होने पर दैत्यों से ''आक्रांत'' तपस्वियों को भय से मुक्ति मिली। * मौजूदा दौर का मनुष्य अगर किसी से आक्रांत है तो समय से। ==मूल== * आक्रांत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * डरा हुआ ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आतंक 9200 36665 2006-11-29T10:56:08Z Gk awadhiya 602 '''आतंक''' का अर्थ होता है भय। ==उदाहरण== * कोई भी धर्म ''आतंक'' फैलाना नहीं सिखाता। ==मूल== * आतंक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * भय * डर * त्रास ==संबंधित शब्द== * आतंकित * आतंकवाद * आतंकवादी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आतंकवाद 9201 36666 2006-11-29T11:11:26Z Gk awadhiya 602 '''आतंकवाद''' का अर्थ होता है आतंक फैलाने को उचित मानना। ==उदाहरण== * पूरा विश्व ''आतंकवाद'' के दावानल मे जल रहा है। ==मूल== * आतंकवाद संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * आतंकवादी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आतंकवादी 9202 36667 2006-11-29T11:15:17Z Gk awadhiya 602 '''आतंकवादी''' का अर्थ होता है आतंकवाद का समर्थक। ==उदाहरण== * [[जेहाद]] का अर्थ आतंकवाद कदापि नहीं होता। * असंतुष्ट होकर आतंकवादी हो जाना उचित नहीं है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] झरोखा 9203 36875 2006-11-30T09:43:37Z Gk awadhiya 602 '''झरोखा''' का अर्थ होता है दीवाल में बनी जालीदार खिड़की। ==उदाहरण== * कमरे में हवा तथा रोशनी आने के लिये ''झरोखा'' बनाया जाता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * गवाक्ष * वातायन ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रस्ताव 9204 36879 2006-11-30T10:05:24Z Gk awadhiya 602 '''प्रस्ताव''' का अर्थ होता है किसी प्रकार का मंतव्य प्रस्तुत करना। ==उदाहरण== * राजा [[दशरथ]] द्वारा रखे गये [[राम]] के राज्याभिषेक के ''प्रस्ताव'' को सभी ने एक मत से स्वीकार कर लिया। ==मूल== * प्रस्ताव संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रस्तावना 9205 36880 2006-11-30T10:09:23Z Gk awadhiya 602 '''प्रस्तावना''' का अर्थ होता है भूमिका। ==उदाहरण== * [[भारत]] के संविधान की ''प्रस्तावना'' में कहा गया है कि भारत एक प्रजातांत्रिक देश है। ==मूल== * प्रस्तावना संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चयन 9206 36877 2006-11-30T09:51:51Z Gk awadhiya 602 '''चयन''' का अर्थ होता है चुनाव। ==उदाहरण== * वैशाली गणराज्य में शासकों का ''चयन'' प्रजा ही करती थी ==मूल== * चयन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * चुनाव * पसन्द * इन्तखाब ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रकार 9207 36923 2006-11-30T18:01:03Z किशोर 903 '''प्रकार''' का अर्थ होता है भेद। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * [[भारत]] में अनेक ''प्रकार'' की भाषाएँ तथा बोलियाँ प्रचलित हैं। ==मूल== * प्रकार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[sa:प्रकार]] प्रखर 9208 36884 2006-11-30T10:29:52Z Gk awadhiya 602 '''प्रखर''' का अर्थ होता है तीक्ष्ण। ==उदाहरण== * बालक रामबोलाकी बुद्धी बड़ी ''प्रखर'' थी। * [[रावण]] ''प्रखर'' विद्वान तथा वेदो का ज्ञाता था। * [[अटल बिहारी वाजपेयी]] ''प्रखर'' वक्ता हैं। ==मूल== * प्रखर संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * तेज ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] झलक 9209 36668 2006-11-29T11:24:26Z Gk awadhiya 602 '''झलक''' का अर्थ होता है किसी वस्तु का हल्का सा दिखाई पड़ना। ==उदाहरण== * [[जवाहरलाल नेहरू]] की एक ''झलक'' पाने के लिये जनता की भीड़ उमड़ पड़ती थी। ==मूल== * झलक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चिराग 9210 36885 2006-11-30T10:37:45Z Gk awadhiya 602 '''चिराग''' का अर्थ होता है दीपक। ==उदाहरण== * [[राम]] के वनगमन के बाद [[दशरथ]] का जीवन सबेरे का ''चिराग'' हो गया। * ''चिराग'' तले अंधेरा होता है। * घर को आग लग गयी, घर के ''चिराग'' से। ==मूल== * चिराग उर्दू मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * दीपक * दिया * लैम्प ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वाटिका 9211 36887 2006-11-30T10:47:11Z Gk awadhiya 602 '''वाटिका''' का अर्थ होता है बागीचा। ==उदाहरण== * माता [[सीता]] से आज्ञा लेने के बाद [[हनुमान]] जी ने अशोक ''वाटिका'' के वृक्षों का फल खाया। ==मूल== * वाटिका संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * फुलवारी * बाग * उद्यान * पुष्प वाटिका * बागीचा * चमन ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पुष्प 9212 36891 2006-11-30T11:43:02Z Gk awadhiya 602 '''पुष्प''' का अर्थ होता है फूल। ==उदाहरण== * ब्रह्म कमल [[उत्तरांचल]] का राज्य ''पुष्प'' है। ==मूल== * पुष्प संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आग्रह 9213 37015 2006-12-01T11:34:05Z Gk awadhiya 602 '''आग्रह''' का अर्थ होता है अनुरोध। ==उदाहरण== * [[भरत]] ने [[राम]] से ''आग्रह'' किया कि वे वन से लौट चलें। ==मूल== * आग्रह संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रार्थना ==संबंधित शब्द== * पूर्वाग्रह * दुराग्रह === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुग्रह 9214 37019 2006-12-01T12:41:05Z Gk awadhiya 602 '''अनुग्रह''' का अर्थ होता है कृपा। ==उदाहरण== * [[हनुमान]] जी के ''अनुग्रह'' से [[तुलसीदास]] जी ने [[रामचरितमानस]] की रचना की। ==मूल== * अनुग्रह संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * उपकार * एहसान * मेहरबानी ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुराग्रह 9215 37261 2006-12-04T02:13:31Z Gk awadhiya 602 '''दुराग्रह''' का अर्थ होता है किसी गलत बात के लिये आग्रह करना। ==उदाहरण== * भीषण ज्वर में स्नान का आग्रह करना ''दुराग्रह'' ही है, यद्यपि स्नान करना लाभकारी होता है। ==मूल== * दुराग्रह शब्द संस्कृत मूल का है। यह दुः एवं आग्रह के मेल से बना है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कृति 9216 37262 2006-12-04T02:22:00Z Gk awadhiya 602 '''कृति''' का अर्थ होता है निर्माण। ==उदाहरण== * [[रामचरितमानस]] [[तुलसीदास]] की महान कृति है। ==मूल== * कृति शब्द संस्कृत मूल का है। ==अन्य अर्थ== * रचना * निर्माण * सृष्टि * उत्पत्ति ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संरचना 9217 33407 2006-11-03T07:49:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बनावट 9218 33408 2006-11-03T07:49:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] महान 9219 33409 2006-11-03T07:49:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शिष्य 9220 37278 2006-12-04T08:39:47Z Gk awadhiya 602 '''शिष्य''' का अर्थ होता है शिक्षा ग्रहण करने वाला। ==उदाहरण== * आज द्रोणाचार्य जैसे शिक्षक तो मिल सकते हैं किन्तु एकलव्य जैसा ''शिष्य'' मिलना असम्भव है। ==मूल== * शिष्य संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रचना 9221 37263 2006-12-04T02:26:40Z Gk awadhiya 602 '''रचना''' का अर्थ होता है निर्माण। ==उदाहरण== * [[तुलसीदास]] पर [[हनुमान]] जी के अनुग्रह के अभाव में रामचरितमानस की ''रचना'' असम्भव थी। ==मूल== * रचना शब्द संस्कृत मूल का है। ==अन्य अर्थ== * सृष्टि * निर्माण * उत्पत्ति ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सत्याग्रह 9222 33412 2006-11-03T07:49:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लघु 9223 37277 2006-12-04T08:35:06Z Gk awadhiya 602 '''लघु''' का अर्थ होता है छोटा। ==उदाहरण== * रहिमन देख बड़ेन को, ''लघु'' न दीजिये डारि। जहाँ काम आवै सुई कहा करै तलवारि॥ ==मूल== * लघु संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * छोटा * अल्प * क्षुद्र ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वेग 9224 37350 2006-12-05T05:26:44Z Gk awadhiya 602 '''वेग''' का अर्थ होता है गति। ==उदाहरण== * ''वेग'' से गिरती हुई गंगा को शंकर जी ने अपने जटाओं में धारण करके उसके ''वेग'' को कम कर दिया। ==मूल== * वेग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * गति * प्रवाह * चाल ==संबंधित शब्द== * वेगवान === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संवेग 9225 37352 2006-12-05T05:46:49Z Gk awadhiya 602 '''संवेग''' का अर्थ होता है उद्विग्नता। ==उदाहरण== * कवि की लेखनी मन के प्रत्येक आवेग, ''संवेग'' को व्यक्त कर डालती है। ==मूल== * संवेग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आवेग 9226 37351 2006-12-05T05:41:13Z Gk awadhiya 602 '''आवेग''' का अर्थ होता है आवेश। ==उदाहरण== * [[चित्रकूट]] में [[राम]] तथा [[भरत]] के मिलाप होने पर हर्ष के ''आवेग'' से दोनों की आँखों से अश्रुधारा बहने लगी। ==मूल== * आवेग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * जोश ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] किला 9227 37353 2006-12-05T05:52:33Z Gk awadhiya 602 '''किला''' का अर्थ होता है गढ़। ==उदाहरण== * सिंहनगढ़ का ''किला'' अजेय माना जाता था किन्तु शिवाजी उस पर विजय प्राप्त करके ही रहे। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * दुर्ग ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जागृति 9228 37357 2006-12-05T06:13:31Z Gk awadhiya 602 '''जागृति''' का अर्थ होता है जागरण। ==उदाहरण== * प्रेरणा से ''जागृति'' आती है। ==मूल== * जागृति संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * पुनरुत्थान ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] महल 9229 37354 2006-12-05T05:55:33Z Gk awadhiya 602 '''महल''' का अर्थ होता है भवन। ==उदाहरण== * [[मांडवगढ़]] में [[रानी रूपमती]] का ''महल'' एक दर्शनीय स्थान है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अट्टालिका ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भवन 9230 37355 2006-12-05T05:58:33Z Gk awadhiya 602 '''भवन''' का अर्थ होता है महल। ==उदाहरण== * राष्ट्रपति ''भवन'' दिल्ली में स्थित है। ==मूल== * भवन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्रासाद ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आवृति 9231 37358 2006-12-05T06:20:57Z Gk awadhiya 602 '''आवृति''' का अर्थ होता है बारम्बारता। ==उदाहरण== * रात्रि के पश्चात् दिवस एवं दिवस के पश्चात् पुनः रात्रि के आगमन की निरन्तर ''आवृति'' होती है। ==मूल== * आवृति संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भुवन 9232 37356 2006-12-05T06:08:03Z Gk awadhiya 602 '''भुवन''' का अर्थ होता है तीनों लोक। ==उदाहरण== * [[राम]] के बाण से बचने के लिये जयंत ''भुवन'' भर में फिरता रहा। ==मूल== * भुवन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनावृत 9233 37456 2006-12-06T02:33:55Z Gk awadhiya 602 '''अनावृत''' का अर्थ होता है उघड़ा। ==उदाहरण== * प्रसिद्ध व्यंगकार [[श्रीलाल शुक्ल]] ने स्वतंत्रता के बाद के भारत के ग्रामीण जीवन की मूल्यहीनता को अपने उपन्यास '[[राग दरबारी]]' में ''अनावृत'' करके रख दिया है। ==मूल== * अनावृत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नंगा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निवृत 9234 37457 2006-12-06T02:39:25Z Gk awadhiya 602 '''निवृत''' का अर्थ होता है समापन। ==उदाहरण== * स्नानादि से ''निवृत'' होकर ही पूजा पाठ करना चाहिये। ==मूल== * निवृत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] त्रिज्या 9235 37459 2006-12-06T02:45:59Z Gk awadhiya 602 वृत के केन्द्र से उसकी परिधि तक की दूरी को त्रिज्या कहते हैं। [[श्रेणी: ज्यामिति]] [[en:Circle]] वाहन 9236 37460 2006-12-06T02:49:54Z Gk awadhiya 602 '''वाहन''' का अर्थ होता है सवारी। ==उदाहरण== * [[गणेश]] जी का ''वाहन'' मूषक है। ==मूल== * वाहन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] परिवृत 9237 37458 2006-12-06T02:42:54Z Gk awadhiya 602 '''परिवृत''' का अर्थ होता है घिरा हुआ। ==उदाहरण== * [[श्री कृष्ण]] गोपिकाओं से ''परिवृत'' होकर [[रासलीला]] रचाते थे। ==मूल== * परिवृत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गाड़ी 9238 37461 2006-12-06T02:59:19Z Gk awadhiya 602 '''गाड़ी''' का अर्थ होता है वाहन। ==उदाहरण== * खिलौना रेल ''गाड़ी'' में [[सिलिगुड़ी]] से [[दार्जिलिंग]] तक की यात्रा का अपना अलग ही आनंद है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आवृत 9239 37359 2006-12-05T06:26:55Z Gk awadhiya 602 '''आवृत''' का अर्थ होता है ढँका हुआ। ==उदाहरण== * मिट्टी और खाद से ''आवृत'' एक दोषरहित बीज को जल से सींचे जाने पर हरा अंकुर स्फुरित होता है। ==मूल== * आवृत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समय 9240 37463 2006-12-06T03:05:45Z Gk awadhiya 602 '''समय''' का अर्थ होता है काल। ==उदाहरण== * पूजा करते ''समय'' ध्यान को एकाग्रचित्त रखना चाहिये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * युग * घड़ी * दिन ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वक्त 9241 37462 2006-12-06T03:02:03Z Gk awadhiya 602 '''वक्त''' का अर्थ होता है समय। ==उदाहरण== * बुरे ''वक्त'' में अपना साया भी साथ छोड़ देता है। ==मूल== * वक्त उर्दू मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वंदना 9242 37638 2006-12-08T02:40:54Z Gk awadhiya 602 '''वंदना''' का अर्थ है स्तुति। ==उदाहरण== * [[वसन्त पंचमी]] के दिन माता [[सरस्वती]] की पूजा ''वंदना'' की जाती है। ==मूल== * वंदना संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नमन * प्रार्थना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुकूल 9243 37635 2006-12-08T02:24:26Z Gk awadhiya 602 '''अनुकूल''' शब्द का प्रयोग किसी वस्तु का स्वयं के हित में होने को दर्शाने के लिये किया जाता है। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * समय के ''अनुकूल'' न होने के कारण भगवान [[राम]] को भी वनवास का कष्ट सहना पड़ा। ==मूल== * अनुकूल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * पक्ष में * हित में * अनुरूप * अनुसार ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वल्लभ 9244 37646 2006-12-08T06:29:04Z Gk awadhiya 602 '''वल्लभ''' का अर्थ होता है प्रिय। ==उदाहरण== * जय रघुनंदन जय सिया [[राम]] [[जानकी]] ''वल्लभ'' सीताराम। ==मूल== * वल्लभ संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्यारा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रतिकूल 9245 37637 2006-12-08T02:32:13Z Gk awadhiya 602 '''प्रतिकूल''' का अर्थ होता है पक्ष में न होना। ==उदाहरण== * गरीबी, अभाव, शोषण तथा उत्पीड़न जैसी जीवन की ''प्रतिकूल'' परिस्थितियाँ भी [[प्रेमचन्द]] को साहित्य की ओर झुकाव से रोक न सकी। ==मूल== * प्रतिकूल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * विपरीत * विरुद्ध ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संग्राम 9246 37647 2006-12-08T06:34:27Z Gk awadhiya 602 '''संग्राम''' का अर्थ होता है युद्ध। ==उदाहरण== * [[महाभारत]] का घोर ''संग्राम'' [[कुरुक्षेत्र]] में हुआ था। ==मूल== * संग्राम संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * रण * आक्रमण * हमला ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पलक 9247 37649 2006-12-08T06:57:51Z Gk awadhiya 602 '''पलक''' का अर्थ होता है आँख के ऊपर का पपोटा। ==उदाहरण== * सुख के दिन ''पलक'' झपकते ही बीत जाते हैं। ==मूल== * पलक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पुलक 9248 37648 2006-12-08T06:41:50Z Gk awadhiya 602 '''पुलक''' का अर्थ होता है आनन्द का अतिरेक। ==उदाहरण== * परदेस में किसी अपने स्वदेशी से भेंट होने पर हृदय ''पुलक'' उठता है। ==मूल== * पुलक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लगाव 9249 37678 2006-12-09T01:43:17Z Gk awadhiya 602 '''लगाव''' का अर्थ होता है मोह। ==उदाहरण== * किसान को अपने बैलों से स्वाभाविक ''लगाव'' होता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * अनुराग * आसक्ति * प्रेम * स्नेह ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लगाम 9250 37679 2006-12-09T01:55:22Z Gk awadhiya 602 '''लगाम''' का अर्थ होता है बागडोर। ==उदाहरण== * भारत-पाक सीमा पर आतंकी गतिविधियो पर ''लगाम'' लगनी चाहिये। * बूढ़ी घोड़ी लाल ''लगाम''। ==मूल== * नकेल ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आलाप 9251 37681 2006-12-09T02:17:10Z Gk awadhiya 602 '''आलाप''' का अर्थ होता है संगीत के सुरों को चढ़ते या उतरते क्रम में गाना। मुहावरे के रूप में भी इस शब्द का प्रयोग होता है। ==उदाहरण== * [[भीमसेन जोशी]] जी गाना आरम्भ करने के पहले ''आलाप'' लगाते हैं। * जब कभी [[पाकिस्तान]] को अवसर मिलता है, [[कश्मीर]] राग का ''आलाप'' अवश्य लगाता है। ==मूल== * आलाप संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * आरोह-अवरोह * तराना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रलाप 9252 37682 2006-12-09T03:46:25Z Gk awadhiya 602 '''प्रलाप''' का अर्थ होता है अनाश शनाप बकना। ==उदाहरण== * अनर्गल ''प्रलाप'' से आप उपहास का पात्र तो बनते ही हैं, साथ ही ऊर्जा का भी क्षय होता है। ==मूल== * प्रलाप संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * बकबक * बकना झकना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विलाप 9253 37683 2006-12-09T03:53:36Z Gk awadhiya 602 '''विलाप''' का अर्थ होता है रुदन। ==उदाहरण== * [[अश्वत्थामा]] के द्वारा अपने पुत्रों की हत्या होने पर [[द्रौपदी]] ''विलाप'' करने लगी। ==मूल== * विलाप संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * क्रन्दन * रोना * शोक ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वृद्धि 9254 37710 2006-12-09T16:15:27Z Gk awadhiya 602 '''वृद्धि''' का अर्थ होता है बढ़ती। ==उदाहरण== * पिछले दिनों इंटरनेट में [[हिंदी]] के वेब साइट्स में अच्छी ''वृद्धि'' हुई है। ==मूल== * वृद्धि संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * बढ़ोत्तरी * इजाफा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बढ़त 9255 37800 2006-12-10T14:26:49Z Gk awadhiya 602 '''बढ़त''' का अर्थ होता है किसी एक वस्तु की तुलना में दूसरी वस्तु का आगे होना। ==उदाहरण== * आम चुनाव के समय मतगणना में किसी न प्रत्याशी की ''बढ़त'' तो होती ही है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अश्व 9256 37801 2006-12-10T14:31:49Z Gk awadhiya 602 '''अश्व''' का अर्थ होता है घोड़ा। अश्व या घोड़ा एक चौपाया जानवर है। अंग्रेजी में इसे [[horse]]कहते हैं। ==उदाहरण== * [[सूर्य]] के रथ में सात ''अश्व'' जुते होते हैं। ==मूल== * अश्व संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तलवार 9257 33447 2006-11-03T07:54:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] खड़ग 9258 37802 2006-12-10T14:46:28Z Gk awadhiya 602 '''खड्ग''' का अर्थ होता है तलवार। ==उदाहरण== * [[अर्जुन]] ने अपने ''खड्ग'' से [[अश्वत्थामा]] के सिर के केश काट डाले और उसके मस्तक की मणि निकाल ली| ==मूल== * खड्ग संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] असि 9259 37803 2006-12-10T14:54:39Z Gk awadhiya 602 '''असि''' का अर्थ होता है तलवार। ==उदाहरण== * [[अर्जुन]] ने अपने ही परिजनों पर अपना ''असि'' उठाना उचित नहीं समझा। ==मूल== * असि संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आत्मा 9260 37856 2006-12-11T08:15:10Z Gk awadhiya 602 '''आत्मा''' शरीर के भीतर की वह शक्ति है जिसके द्वारा किसी प्राणी के जीवन का संचालन होता है। हिंदू मान्यता के अनुसार आत्मा परमात्मा का अंश होता है। ==उदाहरण== * ''आत्मा'' अमर है और शरीर नश्वर। ==मूल== * आत्मा संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * प्राण * जीव ==संबंधित शब्द== * धर्मात्मा * महात्मा * मृतात्मा * प्रेतात्मा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आंधी 9261 37857 2006-12-11T08:22:41Z Gk awadhiya 602 '''आंधी''' का अर्थ होता है तूफान। ==उदाहरण== * घुड़पुच्छ [[मेघ]] के कारण ''आंधी'' के साथ ओले पड़ते हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * झंझावत ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मन 9262 37859 2006-12-11T08:36:25Z Gk awadhiya 602 '''मन''' शरीर के भीतर का वह अदृश्य भाग है जिससे विकारों की उत्पत्ति होती है। ==उदाहरण== * साधक बनने के लिये ''मन'' का नियंत्रण आवश्यक है। ==मूल== * मन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * मानसिक * मानसिकता * मनोविज्ञान * मनोचिकित्सा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मानव 9263 37860 2006-12-11T08:41:08Z Gk awadhiya 602 '''मानव''' का अर्थ होता है मनुष्य। हिंदू मान्यता के अनुसार मनु की सन्तान होने के कारण मनुष्य मानव कहलाये। ==उदाहरण== * दया करना ''मानव'' का प्रथम [[धर्म]] है। ==मूल== * मानव संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * मानवता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शरीर 9264 37858 2006-12-11T08:28:55Z Gk awadhiya 602 '''शरीर''' का अर्थ होता है काया। ==उदाहरण== * [[गायत्री मन्त्र]] के जाप से मन तथा ''शरीर'' की शुद्धि होती है। ==मूल== * शरीर संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * वदन * देह * तन, ==संबंधित शब्द== * शारीरिक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मानवता 9265 37862 2006-12-11T08:44:17Z Gk awadhiya 602 '''मानवता''' का अर्थ होता है मानव होने का गुण। ==उदाहरण== * ''मानवता'' न होने पर मनुष्य नराधम हो जाता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नीरव 9266 37863 2006-12-11T08:54:12Z Gk awadhiya 602 '''नीरव''' का अर्थ होता है शान्त। ==उदाहरण== * श्मशान विराट और भयावह ''नीरव'' होता है। ==मूल== * नीरव संस्कृत मूल का शब्द है। रव शब्द में नी उपसर्ग लगाकर यह शब्द बना है। रव का अर्थ होता है ध्वनि तथा उसमें नी उपसर्ग लगने से उसका अर्थ हो जाता है ध्वनिहीन। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * नीरवता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अबोध 9267 37875 2006-12-11T14:51:00Z Gk awadhiya 602 '''अबोध''' का अर्थ होता है नादान। ==उदाहरण== * शिशु एवं मूक पशु दोनों ही ''अबोध'' होते हैं। ==मूल== * अबोध संस्कृत मूल का शब्द है। 'बोध' शब्द में 'अ' उपसर्ग लगाकर यह शब्द बनता है, बोध का अर्थ होता है ज्ञान तथा अ से बनता है नहीं होना। ==अन्य अर्थ== * मासूम ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आशा 9268 37877 2006-12-11T14:55:13Z Gk awadhiya 602 '''आशा''' का अर्थ होता है उम्मीद। ==उदाहरण== * ''आशा'' करता हूँ कि आपको विकि का यह शब्दकोष पसंद आयेगा। ==मूल== * आसरा * विश्वास * भरोसा ==अन्य अर्थ== * आशावान * आशान्वित ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निराशा 9269 37880 2006-12-11T15:03:46Z Gk awadhiya 602 '''निराशा''' का अर्थ होता है आशाहीनता। ==उदाहरण== * असफलता ''निराशा'' उत्पन्न करती है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * नैराश्य ==संबंधित शब्द== * निराश === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सफलता 9270 37881 2006-12-11T15:11:41Z Gk awadhiya 602 '''सफलता''' का अर्थ होता है वांछित उद्देश्य की प्राप्ति। ==उदाहरण== * परिश्रम तथा सत्यनिष्ठता ''सफलता'' के मूल मन्त्र हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * कार्यसिद्धि * उपलब्धि ==संबंधित शब्द== * सफल === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विफलता 9271 37882 2006-12-11T15:14:29Z Gk awadhiya 602 '''विफलता''' का अर्थ होता है असफलता। ==उदाहरण== * ''विफलता'' से निराश हो कर प्रयत्न त्याग देना उचित नहीं है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * विफल === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आदर 9272 38030 2006-12-12T14:12:04Z Gk awadhiya 602 '''आदर''' का अर्थ होता है सम्मान। ==उदाहरण== * किसी का निरादर करके प्रतिफल के रूप में ''आदर'' कदापि प्राप्त नहीं किया जा सकता। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * सत्कार * आवभगत * मान * मान-सम्मान * इज्जत * अदब ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पराकाष्ठा 9273 38029 2006-12-12T14:04:30Z Gk awadhiya 602 '''पराकाष्ठा''' का अर्थ होता है चरम सीमा। ==उदाहरण== * हमें दृढ़ विश्वास है कि हिंदी भाषा भविष्य में सफलता की ''पराकाष्ठा'' तक अवश्य पहुँचेगी। ==मूल== * पराकाष्ठा संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * शिखर * ऊंचाई की सीमा * अन्त ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दृष्टि 9274 38031 2006-12-12T14:19:21Z Gk awadhiya 602 '''दृष्टि''' का अर्थ होता है नजर। ==उदाहरण== * [[देवनागरी]] लेखन की ''दृष्टि से'' सरल, सौन्दर्य की ''दृष्टि'' से सुन्दर और वाचन की ''दृष्टि'' से सुपाठ्य है। ==मूल== * दृष्टि संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * दृष्टिगत * दृष्टिगोचर * दृष्टा === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वाणी 9275 38032 2006-12-12T14:28:09Z Gk awadhiya 602 '''वाणी''' का अर्थ होता है वचन। ==उदाहरण== * व्यक्तित्व विकास के लिये भाषा के साथ ''वाणी'' की मधुरता भी आवश्यक है। * ऐसी ''वाणी'' बोलिये, मनका आपा खोय। औरन को शीतल करे, आपहु शीतल होय॥ ==मूल== वाणी संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * शब्द * स्वर * बोली ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सबल 9276 38101 2006-12-13T07:43:52Z Gk awadhiya 602 '''सबल''' का अर्थ होता है बलावान। ==उदाहरण== * मानसिक रूप से स्वस्थ्य व ''सबल'' बनने के लिए शरीर को भी स्वस्थ्य व ''सबल'' बनाना आवश्यक है। ==मूल== * सबल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * शक्तिशाली * हृष्ट-पुष्ट * गठीला * तगड़ा * हट्टा-कट्टा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बल 9277 38033 2006-12-12T14:35:21Z Gk awadhiya 602 '''बल''' का अर्थ होता है शक्ति। ==उदाहरण== * एक अच्छे मनुष्य में ''बल'' के साथ नम्रता होना भी आवश्यक है। * ''बल'' बुधि विद्या देहु मोहि, हरहु कलेस विकार॥ ==मूल== * बल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * ताकत ==संबंधित शब्द== * बलशाली * बलवान * बलिष्ठ === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुर्बल 9278 38034 2006-12-12T14:50:20Z Gk awadhiya 602 '''दुर्बल''' का अर्थ होता है कमजोर। ==उदाहरण== * ज्वर मनुष्य के शरीर को ''दुर्बल'' बना देता है। ==मूल== * दुर्बल संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * निर्बल * अशक्त * शक्तिहीन ==संबंधित शब्द== * दुर्बलता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तूफान 9279 38245 2006-12-14T15:41:42Z Gk awadhiya 602 '''तूफान''' का अर्थ होता है आँधी। ==उदाहरण== * [[घुड़पुच्छ बादल]] के कारण ''तूफान'' के साथ ओले गिरते हैं। ==मूल== * तूफान उर्दू मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * झंझावत * चक्रवात * अंधड़ ==संबंधित शब्द== * तूफानी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निर्धन 9280 38105 2006-12-13T07:54:37Z Gk awadhiya 602 '''निर्धन''' का अर्थ होता है दीन। ==उदाहरण== * कोई कितना ही धनवान हो, यदि आय से अधिक व्यय करेगा तो अवश्य ''निर्धन'' हो जायेगा| ==मूल== * निर्धन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * गरीब * दरिद्र * बेपैसा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मानुष 9281 38106 2006-12-13T07:56:42Z Gk awadhiya 602 '''मानुष''' का अर्थ होता है मनुष्य। ==उदाहरण== * भला ''मानुष'' होना उत्तम गुण है। ==मूल== * मानुष संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विष 9282 38244 2006-12-14T15:29:25Z Gk awadhiya 602 '''विष''' का अर्थ होता है जहर। ==उदाहरण== * भगवान [[शंकर]] जी [[समुद्र मंथन]] से निकले ''विष'' को हथेली पर रख कर पी गये किन्तु उसे कण्ठ से नीचे नहीं उतरने दिया। ==मूल== * विष संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * गरल * हलाहल ==संबंधित शब्द== * विषाक्त * विषैला * विषयुक्त * विषकन्या === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विधि 9283 38107 2006-12-13T08:10:48Z Gk awadhiya 602 '''विधि''' के मुख्यतः दो अर्थ होते हैं नियम और तरीका। ==उदाहरण== * [[भारत]] में [[विधायिका]] ''विधि'' बनाने का कार्य करती है, [[कार्यपालिका]] उसे कार्य में परिणित करती है तथा [[न्यायपालिका]] न्याय करने का कार्य करती है। * [[आयुर्वेद]] शास्त्र में समस्त प्रकार के रोगों से मुक्ति प्राप्त करने की ''विधि'' बताई गई है। ==मूल== * विधि संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * संविधान * कानून * व्यवस्था * विधान * सिद्धांत ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] धन 9284 38104 2006-12-13T07:49:36Z Gk awadhiya 602 * '''धन''' का अर्थ होता है द्रव्य। ==उदाहरण== लक्ष्मी ''धन'' की देवी है। * विद्या-''धन'' अनमोल होता है। ==मूल== * धन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * लक्ष्मी * रकम * रुपया पैसा ==संबंधित शब्द== * धनवान === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दृग 9285 35244 2006-11-18T15:31:27Z Gk awadhiya 602 '''दृग''' का अर्थ होता है नेत्र। दृग शब्द का प्रयोग प्रायः काव्य में अधिक होता है। ==उदाहरण== * जथा सुअंजन अंजि ''दृग'' साधक सिद्ध सुजान। * नयन अमिअ ''दृग'' दोष बिभंजन।। ==मूल== * दृग मूलतः संस्कृत का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * ऑँख * नेत्र * चक्षु * नयन ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विवेक 9286 38248 2006-12-14T15:50:51Z Gk awadhiya 602 '''विवेक''' का अर्थ होता है बुद्धि। ==उदाहरण== * [[तुलसीदास]] जी ने [[रामचरितमानस]] में लिखा है कि सत्संग के बिना ''विवेक'' नहीं होता। ==मूल== * विवेक संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * ज्ञान * समझ * गंभीरता * विद्या * पाण्डित्य ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विनम्र 9287 38249 2006-12-14T16:05:54Z Gk awadhiya 602 विनम्र का अर्थ होता है विशेष नम्रता से युक्त। ==उदाहरण== विनम्र होना वास्तव में बुरे कर्मों के लिए शर्मिंदा होना होता है। ==मूल== विनम्र संस्कृत मूल का शब्द है। इस शब्द के निर्माण के लिये नम्र शब्द के साथ वि उपसर्ग का प्रयोग किया गया है एवं वि उपसर्ग विशेषता को प्रदर्शित करता है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नम्र 9288 38400 2006-12-15T18:30:07Z Gk awadhiya 602 '''नम्र''' का अर्थ होता है मृदु। ==उदाहरण== * ''नम्र'' वाणी हर किसी को प्रसन्न कर देती है। ==मूल== * नम्र संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * शिष्ट * भद्र * सानुनय * विनीत * दीन * अभिमानरहित ==संबंधित शब्द== * नम्रता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नम्रता 9289 38401 2006-12-15T18:34:22Z Gk awadhiya 602 '''नम्रता''' का अर्थ होता है मृदुता। ==उदाहरण== * ''नम्रता'' हर किसी का हृदय जीत सकती है। ==मूल== * नम्रता संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * शिष्टता * भद्रता * सानुनयता * दीनता ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विनम्रता 9290 38402 2006-12-15T18:38:17Z Gk awadhiya 602 ''विनम्रता'' का अर्थ होता है विशेष नम्रता। ==उदाहरण== * ''विनम्रता'' से समस्त संसार को वश में किया जा सकता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शिष्टाचार 9291 38406 2006-12-15T18:48:15Z Gk awadhiya 602 '''शिष्टाचार''' का अर्थ होता है औपचारिकता। ==उदाहरण== * वर्तमान युग में घर आये मेहमान को चाय पिलाना प्रमुख ''शिष्टाचार'' हो गया है। ==मूल== * शिष्टाचार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * सभ्याचार * औचित्य * सुशीलता * शिष्टता * आदरभाव * रीति * रिवाज * चाल * रस्म * दस्तूर ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आखेट 9292 38407 2006-12-15T18:54:37Z Gk awadhiya 602 '''आखेट''' का अर्थ होता है मृगया। ==उदाहरण== * हस्तिनापुर नरेश [[दुष्यंत]] ''आखेट'' के लिये वन गये और वहाँ पर उन्होंने [[शकुन्तला]] से गन्धर्व विवाह कर लिया। ==मूल== * आखेट संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * शिकार ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शिकार 9293 38408 2006-12-15T18:59:11Z Gk awadhiya 602 '''शिकार''' का अर्थ होता है आखेट। ==उदाहरण== * हिंसक पशुओं के ''शिकार'' को भले ही उचित कहा जा सकता हो किन्तु निरीह पशुओं का ''शिकार'' करना सर्वथा अनुचित है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * मृगया ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अरण्य 9294 38409 2006-12-15T19:08:33Z Gk awadhiya 602 '''अरण्य''' का अर्थ होता है वन। ==उदाहरण== * हृदय में उत्साह होने पर ''अरण्य'' भी प्रसन्नता प्रदान करती है किन्तु निरुत्साही के लिये अट्टालिका भी वन के समान होता है ==मूल== ==समानार्थी शब्द== * जंगल ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वन 9295 38414 2006-12-15T19:14:29Z Gk awadhiya 602 '''वन''' का अर्थ होता है जंगल। ==उदाहरण== * वनवासियों को आजीविका के लिये कहीं जाना नहीं पड़ता ''वन'' से ही उन्हें सब कुछ मिल जाता है। वन संस्कृत मूल का शब्द है। ==मूल== * वन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * अरण्य ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वृहत 9296 38720 2006-12-17T11:16:21Z Gk awadhiya 602 '''वृहत''' का अर्थ होता है बड़ा। ==उदाहरण== * हिंदी विकीपेडिया में जानकारियों का ''वृहत'' संकलन है। ==मूल== * वृहत संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * विशाल ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वहन 9297 38721 2006-12-17T11:21:34Z Gk awadhiya 602 '''वहन''' का अर्थ होता है सहना। ==उदाहरण== * परिवार सारा खर्च परिवार के मुखिया को ''वहन'' करना पड़ता है। ==मूल== * वहन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==समानार्थी शब्द== * बर्दाश्त ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संवहन 9298 33489 2006-11-03T08:21:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संगठन 9299 38722 2006-12-17T11:32:29Z Gk awadhiya 602 '''संगठन''' का अर्थ होता है एक दूसरे से जुड़ना। ==उदाहरण== * भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान ''संगठन'' (इसरो) भारत की राष्ट्रीय अंतरिक्ष संस्थान है। ==मूल== * संगठन संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घटना 9300 40677 2007-01-01T10:14:54Z Gk awadhiya 602 '''घटना''' के मुख्यतः दो अर्थ होते हैं (1) किसी संयोग या बात का होना (2) कम होना। ==उदाहरण== * [[रत्नावली]] के द्वारा धिक्कारे जाने की ''घटना'' ने [[रामबोला]] को तुलसीदास जैसा महान संत बना दिया। * [[कृष्णपक्ष]] के एकम से चन्द्रमा का ''घटना'' आरम्भ हो जाता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुर्घटना 9301 40678 2007-01-01T10:21:29Z Gk awadhiya 602 '''दुर्घटना''' का अर्थ होता है अप्रत्याशित घटना। ==उदाहरण== * 1947 में [[भारत]] के विभाजन को अनेक व्यक्ति ''दुर्घटना'' मानते हैं। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * दैवयोग * विपद * आपात ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दर्पण 9302 40679 2007-01-01T10:28:25Z Gk awadhiya 602 '''दर्पण''' का अर्थ होता है आईना। ==उदाहरण== * [[अलाउद्दीन खिलज़ी]] ने ''दर्पण'' में [[रानी पद्मिनी]] का प्रतिबिंब देखा था। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * आरसी * शीशा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वत्र 9303 40680 2007-01-01T10:35:18Z Gk awadhiya 602 '''सर्वत्र''' का अर्थ होता है प्रत्येक स्थान पर। ==उदाहरण== * राजा का सम्मान केवल उसके राज्य में होता है किन्तु विद्वान का सम्मान ''सर्वत्र'' होता है। * सर्वशक्तिमान ईश्वर ''सर्वत्र'' विद्यमान हैं। ==मूल== * सर्वत्र संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सब कही * हर जगह * सब दिशाओ मे ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वोत्तम 9304 40685 2007-01-01T10:58:29Z Gk awadhiya 602 '''सर्वोत्तम''' का अर्थ होता है सर्वश्रेष्ठ। ==उदाहरण== * आदिकवि [[वाल्मीकि]] के अनुसार [[राम]] अपने काल के ''सर्वोत्तम'' व्यक्ति थे। ==मूल== * सर्वोत्तम संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सबसे अच्छा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वश्रेष्ठ 9305 40683 2007-01-01T10:53:26Z Gk awadhiya 602 '''सर्वश्रेष्ठ''' का अर्थ होता है सर्वोत्तम। ==उदाहरण== * आदिकवि [[वाल्मीकि]] के अनुसार [[राम]] अपने काल के ''सर्वश्रेष्ठ'' व्यक्ति थे। ==मूल== * सर्वश्रेष्ठ संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * सबसे अच्छा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भाग्य 9306 41079 2007-01-03T14:43:50Z Gk awadhiya 602 '''भाग्य''' का अर्थ होता है दैवयोग। ==उदाहरण== * सफलता प्राप्ति के लिये परिश्रम के साथ अनुकूल ''भाग्य'' का होना भी आवश्यक है। ==मूल== * भाग्य संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * नियति * संयोग ==संबंधित शब्द== * भाग्यशाली * भाग्यहीन * सौभाग्य * दुर्भाग्य === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सौभाग्य 9307 41078 2007-01-03T14:39:36Z Gk awadhiya 602 '''सौभाग्य''' का अर्थ होता है दैवयोग से शुभ कार्य का होना। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== * ''सौभाग्य'' से हमारा जन्म [[भारत]] भूमि में हुआ। ==मूल== * सौभाग्य संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * सौभाग्यशाली * सौभाग्यवती === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुर्भाग्य 9308 41080 2007-01-03T14:49:36Z Gk awadhiya 602 दुर्भाग्य का अर्थ होता है दैवयोग से अनिच्छित कार्य होना। प्रयोग के अनुसार इसके भिन्न अर्थ हो सकते हैं। ==उदाहरण== यह हमारा दुर्भाग्य है कि हिंदी केवल राजभाषा है, राष्ट्रभाषा नहीं। ==मूल== दुर्भाग्य संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सदाचार 9309 33500 2006-11-03T08:22:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुराचार 9310 33501 2006-11-03T08:22:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कदाचार 9311 33502 2006-11-03T08:22:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यभिचार 9312 33503 2006-11-03T08:22:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आचार 9313 33504 2006-11-03T08:23:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विचार 9314 33505 2006-11-03T08:23:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अचार 9315 33506 2006-11-03T08:23:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विराम 9316 33507 2006-11-03T08:23:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विचारधारा 9317 33508 2006-11-03T08:23:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यंग्य 9318 33509 2006-11-03T08:23:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आलोचना 9319 33510 2006-11-03T08:23:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आक्षेप 9320 33511 2006-11-03T08:23:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अन्दर 9321 33512 2006-11-03T08:23:35Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंतर 9322 33513 2006-11-03T08:23:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनभिज्ञ 9323 33514 2006-11-03T08:23:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वज्ञ 9324 33515 2006-11-03T08:23:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आरोप 9325 33516 2006-11-03T08:24:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विधान 9326 33517 2006-11-03T08:24:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पुकार 9327 33518 2006-11-03T08:24:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] किल्लोल 9328 33519 2006-11-03T08:24:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शोर 9329 33520 2006-11-03T08:24:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विधाता 9330 33521 2006-11-03T08:24:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पक्षी 9331 33522 2006-11-03T08:24:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पवन 9332 33523 2006-11-03T08:24:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बयार 9333 33524 2006-11-03T08:24:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पंछी 9334 33525 2006-11-03T08:24:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तुलना 9335 33526 2006-11-03T08:36:35Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तुला 9336 33527 2006-11-03T08:36:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संतुलन 9337 33528 2006-11-03T08:36:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नोक 9338 33529 2006-11-03T08:36:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ओक 9339 33530 2006-11-03T08:36:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बिम्ब 9340 33531 2006-11-03T08:36:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रतिबिम्ब 9341 33532 2006-11-03T08:37:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तृण 9342 33533 2006-11-03T08:37:10Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संगम 9343 38182 2006-12-14T01:39:05Z 203.110.243.21 ''संगम के अन्य अर्थों के लिये यहां जाएं - [[संगम(बहुविकल्पी)]]'' [[संगम]] का अर्थ है मिलन, सम्मिलन । [[इलाहाबाद]] में [[गंगा]], [[यमुना]] (और, लोककथाओं के अनुसार, [[सरस्वती]]) के मिलन स्थल को भी संगम कहते हैं । ==उदाहरण== *इलाहाबाद का ''संगम'' हिन्दुओं के लिए पवित्र है । *[[भूटान]] की संस्कृति [[हिन्दू ]] तथा [[बौद्ध]] विचारों का अनूठा ''संगम'' है । ==मूल== संस्कृत - ''सम्'' (समान) + ''गम्''(जाना) = ''संगम'' । ==अन्य अर्थ== ईसा के आसपास तमिल साहित्य को [[संगम साहित्य]] भी कहते हैं । ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[निगम ]] *[[मिलन ]] *[[सम्मिलन ]] *[[मेल ]] *[[मिलाप ]] *[[वियोग ]] - संगम के लगभग उलटे अर्थ वाला शब्द । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] संध्या 9344 33537 2006-11-03T09:00:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ग्रह 9345 41344 2007-01-06T07:16:24Z Unmukt 604 /* उदाहरण */ ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' रात में आकाश में कई पिण्ड चमकते रहते हैं, इनमें से अधिकतर पिण्ड हमेशा पूरब की दिशा से उठते हैं और एक निश्चित गति प्राप्त करते हैं और पश्चिम की दिशा में अस्त होते हैं। इन पिण्डों का आपस में एक दूसरे के सापेक्ष भी कोई परिवर्तन नहीं होता है। इन पिण्डों को [[तारा]] कहा गया। पर कुछ ऐसे भी पिण्ड हैं जो बाकी पिण्ड के सापेक्ष में कभी आगे जाते थे और कभी पीछे - यानी कि वे घुमक्कड़ थे। Planet एक लैटिन का शब्द है जिसका अर्थ इधर-उधर घूमने वाला है। इसलिये इन पिण्डों का नाम Planet और हिन्दी में ग्रह रख दिया गया। ==उदाहरण== [[बुध]] [[शुक्र]] [[पृथ्वी]] [[मंगल]] [[बृहस्पति]] [[शनि]] [[युरेनस]] [[नेप्चून]] ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गृह 9346 33539 2006-11-03T09:00:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संबल 9347 37344 2006-12-05T03:41:20Z मिश्रानुराग 682 संबल का अर्थ है सहयोग देना या ढांढस बढ़ाना, विशेषकर मुश्किल परिस्थितियों में। अंग्रेजी में इसका अर्थ है [[support]]। ==उदाहरण== सीता के बिछड़ने से परेशान राम और लक्षमण को हनुमान के आश्वासन से बड़ संबल मिला। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शीतल 9348 33541 2006-11-03T09:01:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संक्रांति 9349 33542 2006-11-03T09:01:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ग्रीवा 9350 33543 2006-11-03T09:01:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्वीप 9351 33544 2006-11-03T09:01:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समतल 9352 33545 2006-11-03T09:01:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समान 9353 33546 2006-11-03T09:01:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तिक्त 9354 33547 2006-11-03T09:01:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संबंध 9355 33548 2006-11-03T09:01:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] षडयंत्र 9356 33549 2006-11-03T09:01:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जंग 9357 33550 2006-11-03T09:01:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जलवा 9358 33551 2006-11-03T09:02:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जगह 9359 33552 2006-11-03T09:02:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जनादेश 9360 33553 2006-11-03T09:02:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आंदोलन 9361 33554 2006-11-03T09:02:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जनता 9362 33555 2006-11-03T09:02:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जालिम 9363 33556 2006-11-03T09:02:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जगन्नाथ 9364 33557 2006-11-03T09:02:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जलज 9365 33558 2006-11-03T09:02:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नीरज 9366 33559 2006-11-03T09:02:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंडज 9367 33560 2006-11-03T09:02:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वेदज 9368 33561 2006-11-03T09:03:03Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] धनुष 9369 33562 2006-11-03T09:03:13Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] धीरज 9370 33563 2006-11-03T09:03:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] धैर्य 9371 33564 2006-11-03T09:03:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अधीर 9372 33565 2006-11-03T09:03:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यस्त 9373 33566 2006-11-03T09:04:03Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वंश 9374 33567 2006-11-03T09:04:06Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कुल 9375 33568 2006-11-03T09:04:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कूल 9376 33569 2006-11-03T09:04:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रचायिता 9377 33570 2006-11-03T09:04:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रचनाकार 9378 33571 2006-11-03T09:04:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रमणीक 9379 34228 2006-11-10T04:13:46Z Gk awadhiya 602 /* संबंधित शब्द */ रमणीक का अर्थ होता है सुन्दर और मनभावन, मोहक । यह शब्द प्रायः दृश्यों तथा स्थानों के लिये प्रयुक्त होता है । ==उदाहरण== * [[कन्याकुमारी]] पर्यटकों के लिये अत्यंत ''रमणीक'' स्थान है । ==मूल== रमण, रमना आदि सभी एक ही मूल से बने शब्द हैं । ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== * रम्य * सुरम्य * मनोहर * मनहर * सुन्दर * वादी-ए-रंगीं (उर्दू) === हिंदी में === *[[रमण]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] मुग्ध 9380 33573 2006-11-03T09:04:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भव्य 9381 33574 2006-11-03T09:04:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अकाल 9382 33575 2006-11-03T09:04:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अतिरिक्त 9383 33576 2006-11-03T09:04:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अतिरेक 9384 33577 2006-11-03T09:04:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दिव्य 9385 33578 2006-11-03T09:04:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अशिक्षा 9386 33579 2006-11-03T09:05:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभिषेक 9387 33580 2006-11-03T09:05:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभिनंदन 9388 33581 2006-11-03T09:05:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभ्यागत 9389 33582 2006-11-03T09:05:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अलख 9390 33583 2006-11-03T09:05:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अखिल 9391 34955 2006-11-16T01:39:30Z Amitprabhakar 683 /* उदाहरण */ [[अखिल]] का अर्थ होता है - सम्पूर्ण, व्यापक । ==उदाहरण== *किसानों का ''अखिल भारतीय'' सम्मेलन । (संपूर्ण भारत के किसानों का सम्मेलन) । *''अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद'' - यह एक छात्र संगठन है जो पूरो भारत में सक्रिय है । *''अखिल'' भारतीय आन्दोलन - पूरे भारत में व्याप्त आंदोलन । ==मूल== *संस्कृत ==अन्य अर्थ== *अखिल एक हिन्दू , पुरुषवाचक नाम भी है । ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[संपूर्ण ]] *[[व्याप्त]] *[[क्षेत्रीय]] - अखिल का लगभग विपरीत । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] अंगना 9392 33585 2006-11-03T09:05:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अल्हड़ 9393 33586 2006-11-03T09:05:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभिवादन 9394 33587 2006-11-03T09:05:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याख्या 9395 33589 2006-11-03T09:26:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याख्यान 9396 33590 2006-11-03T09:26:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याख्याता 9397 33591 2006-11-03T09:26:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याधि 9398 33592 2006-11-03T09:27:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्याध 9399 33593 2006-11-03T09:27:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वर्जित 9400 33594 2006-11-03T09:27:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विकार 9401 33595 2006-11-03T09:27:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निर्विकार 9402 33596 2006-11-03T09:27:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वाभिमान 9403 33597 2006-11-03T09:27:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभिमान 9404 33598 2006-11-03T09:27:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विनय 9405 33599 2006-11-03T09:27:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विनती 9406 33600 2006-11-03T09:27:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुनय 9407 33601 2006-11-03T09:28:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विनीत 9408 33602 2006-11-03T09:28:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साकार 9409 33603 2006-11-03T09:28:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संयोग 9410 33604 2006-11-03T09:28:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुर्योग 9411 33605 2006-11-03T09:28:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वियोग 9412 33606 2006-11-03T09:28:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संताप 9413 33607 2006-11-03T09:28:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभद्र 9414 33608 2006-11-03T09:28:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भद्र 9415 33609 2006-11-03T09:28:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वृक्ष 9416 34297 2006-11-11T01:25:09Z Amitprabhakar 683 [[वृक्ष]] का सामान्य अर्थ जीवित पेड़ होता है । वृक्ष की एक जड़ होती है जो प्रायः ज़मीन के अन्दर में होती है, तथा जड़ से निकलकर तना तथा पत्तियां हवा में रहते हैं । यह प्रदूषण कम करने में कारगर सिद्ध हुआ है । पर लकड़ियो तथा ज़मीन की आवश्यकताओं के कारण लोग इसे काटते जा रहे हैं । ==उदाहरण== *''वृक्ष'' को काटना नहीं चाहिये । *यह बरगद का पेड़ जो कल तक हरा भरा ''वृक्ष'' था, आज ठूंठ बनकर रहगया है । ==मूल== ==अन्य अर्थ== वृक्ष का प्रयोग (प्रायः तकनीकी शिक्षा में) एक संबंधित चीजो की सूची तथा उनके आपसी तुलनात्मक विवरण के लिये प्रयोग किया जाता है । जैसे - ''पदार्थोॆ के विभाग वृक्ष'' । या ''टाटा परिवार का परिवार वृक्ष'' । ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[पादप ]] - वृक्ष से संबंधित तथा खुद वृक्ष भी, जैसे - पादप कोशिका । *[[पेड़ ]] - सामान्य बोलचाल में वृक्ष की जगह प्रयुक्त । *[[तरु ]] - काव्यों में काफी प्रयुक्त । *[[वन ]] - वृक्षों तथा अन्य जीवों, पौधों का समूह । *[[पौधा ]] - अपेक्षाकृत छोटा वृक्ष । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== *[[मैथिली]] - गाछ *[[बांग्ला]] - গাছ (गाछ) [[श्रेणी: शब्दार्थ]] वक्र 9417 33611 2006-11-03T09:28:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बंकिम 9418 33612 2006-11-03T09:29:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वर्तुल 9419 33613 2006-11-03T09:29:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मौन 9420 33614 2006-11-03T09:29:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मृदुल 9421 33615 2006-11-03T09:29:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मृग 9422 33616 2006-11-03T09:29:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वल्कल 9423 33617 2006-11-03T09:29:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तीर 9424 36346 2006-11-26T03:05:13Z Amitprabhakar 683 तीर के दो अर्थ हो सकते हैं - *किनारा - जैसै नदी का तीर (नदी का किनारा) । *[[बाण]] - एक अस्त्र । ==उदाहरण== *"नदी के ''तीर'' पर पहुंचकर पथिकों ने चैन की सांस ली " - यहां ''तीर'' का किनारा वाला अर्थ प्रयुक्त हुआ है । ==मूल== दोनो ही अर्थों में यह [[संस्कृत]] से अवतरित हुआ है । ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[तूणीर ]] - तरकश, तीर रखने की जगह । *[[तट]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] पर्ण 9425 33619 2006-11-03T09:29:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विजन 9426 33620 2006-11-03T09:29:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आश्रम 9427 33621 2006-11-03T09:30:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कुटिल 9428 33622 2006-11-03T09:30:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सरिता 9429 33667 2006-11-03T20:29:22Z Mitul0520 211 /* संबंधित शब्द */ सरिता मूलतः [[संस्कृत]] का शब्द है जिसे [[देवनागरी]] (हिंदी) में अपना लिया गया है। सरिता का अर्थ नदी होता है। सरिता की प्रकृति प्रवाहित होना है। इसी लिये प्रवाह का भाव देने के लिये तथा शब्दों को अलंकृत करने के लिये अन्य शब्दों के साथ सरिता शब्द का प्रयोग [[प्रत्यय]] के रूप में किया जाता है जैसे कि 'संगीतसरिता', 'साहित्यसरिता' आदि। स्त्रीवाचक सुन्दर शब्द होने के कारण लोग अपनी कन्या का नाम भी सरिता रख देते हैं। ==उदाहरण== * गंगा, कावेरी और नर्मदा भारत की पवित्र सरिताएँ हैं। * सरिता के प्रवाह को भला कौन रोक सकता है? * सरिता तट पर पहुँच कर हमारा हृदय उल्लासित हो गया। * सरिता के दोनों तटों का मेल कभी भी नहीं हो सकता। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === * [[नदी]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सहज 9430 33624 2006-11-03T09:30:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नैसर्गिक 9431 33625 2006-11-03T09:30:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नर्तक 9432 33626 2006-11-03T09:30:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नगर 9433 33627 2006-11-03T09:30:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कुटी 9434 33628 2006-11-03T09:30:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नर्तकी 9435 33629 2006-11-03T09:30:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आयुध 9436 33631 2006-11-03T09:31:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अचानक 9437 33632 2006-11-03T09:32:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] यकायक 9438 33633 2006-11-03T09:32:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अकस्मात 9439 33634 2006-11-03T09:32:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मौलिक 9440 33635 2006-11-03T09:32:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मूलभूत 9441 33636 2006-11-03T09:32:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मौखिक 9442 33637 2006-11-03T09:32:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मंत्र 9443 33638 2006-11-03T09:32:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आक्रोश 9444 33639 2006-11-03T09:32:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उच्चारण 9445 33640 2006-11-03T09:32:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घोष 9446 33641 2006-11-03T09:32:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उद्घोष 9447 33642 2006-11-03T09:32:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घोषणा 9448 33643 2006-11-03T09:32:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घोसला 9449 33644 2006-11-03T09:32:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गिरह 9450 33645 2006-11-03T09:32:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शव 9451 33646 2006-11-03T09:32:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तीर्थ 9452 33647 2006-11-03T09:33:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तल्ख 9453 33648 2006-11-03T09:33:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] हयात 9454 33649 2006-11-03T09:33:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ध्यान 9455 33670 2006-11-04T00:45:59Z Amitprabhakar 683 चित्त को एकाग्र करके किसी एक वस्तु पर केन्द्रित कर देना ध्यान कहलाता है। प्राचीन काल में ऋषि मुनि भगवान का ध्यान करते थे। ध्यान की अवस्था में ध्यान करने वाला अपने आसपास के वातावरण को तथा स्वयं को भी भूल जाता है। ध्यान करने से आत्मिक तथा मानसिक शक्तियों का विकास होता है। बोलचाल की भाषा में प्रयोग के अनुसार ध्यान के अलग अलग अर्थ होते हैं जैसे किः * ध्यान रहे कि हमसे किसी का अहित न हो। * मेरी बातों की ओर ध्यान दीजिये। * हमारा ध्यान संगीत की विशिष्टता की ओर गया। * ध्यान से देखने पर पता चला कि वहाँ पर कुछ और भी है। [[श्रेणी:शब्दार्थ]] [[श्रेणी:योग]] सम्मुख 9461 33672 2006-11-04T01:10:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आमुख 9462 33673 2006-11-04T01:11:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विमुख 9463 33674 2006-11-04T01:11:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समक्ष 9464 33675 2006-11-04T01:11:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] परोक्ष 9465 33676 2006-11-04T01:11:13Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विपक्ष 9466 33677 2006-11-04T01:11:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रत्यक्ष 9467 33678 2006-11-04T01:11:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रयोग 9468 33679 2006-11-04T01:11:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपयोग 9469 33680 2006-11-04T01:11:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपयुक्त 9470 33681 2006-11-04T01:11:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उदधि 9471 33682 2006-11-04T01:11:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उस्ताद 9472 33683 2006-11-04T01:11:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अजब 9473 33684 2006-11-04T01:11:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अजूबा 9474 33685 2006-11-04T01:11:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अदब 9475 33686 2006-11-04T01:12:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आसन्न 9476 33687 2006-11-04T01:12:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निकट 9477 33688 2006-11-04T01:12:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समीप 9478 33689 2006-11-04T01:12:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रमुख 9479 33690 2006-11-04T01:12:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रधान 9480 33691 2006-11-04T01:12:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मुख्य 9481 33692 2006-11-04T01:12:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मस्तक 9482 33693 2006-11-04T01:12:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भाल 9483 33694 2006-11-04T01:12:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तिलक 9484 33695 2006-11-04T01:12:51Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] टीका 9485 33696 2006-11-04T01:12:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तरणी 9486 33697 2006-11-04T01:12:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मझधार 9487 33698 2006-11-04T01:13:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रवाह 9488 33699 2006-11-04T01:13:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रयत्न 9489 33700 2006-11-04T01:13:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रयास 9490 33701 2006-11-04T01:13:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कोशिश 9491 33702 2006-11-04T01:13:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] यत्न 9492 33703 2006-11-04T01:13:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मंत्रणा 9493 33704 2006-11-04T01:13:25Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मंत्री 9494 33705 2006-11-04T01:13:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मूल 9495 40865 2007-01-02T02:45:55Z जूहोमि 935 यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] मुल्य 9496 33707 2006-11-04T01:13:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सिद्धहस्त 9497 33708 2006-11-04T01:13:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मति 9498 33709 2006-11-04T01:14:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सहमति 9499 33710 2006-11-04T01:14:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सम्मति 9500 33711 2006-11-04T01:14:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुमति 9501 33712 2006-11-04T01:14:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संग्रह 9502 33713 2006-11-04T01:14:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वरूप 9503 33714 2006-11-04T01:14:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ग्रंथ 9504 33715 2006-11-04T01:14:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गणना 9505 33716 2006-11-04T01:14:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सरोवर 9506 33717 2006-11-04T01:14:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शय्या 9507 33718 2006-11-04T01:14:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रम 9508 33719 2006-11-04T01:14:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रमिक 9509 33720 2006-11-04T01:14:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सहयोग 9510 33721 2006-11-04T01:14:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वदा 9511 33722 2006-11-04T01:15:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अन्यथा 9512 33723 2006-11-04T01:15:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तंग 9513 33724 2006-11-04T01:15:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तपस्या 9514 33725 2006-11-04T01:15:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सर्वथा 9515 33726 2006-11-04T01:15:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रावधान 9516 33727 2006-11-04T01:15:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सावधान 9517 33728 2006-11-04T01:15:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समर 9518 33729 2006-11-04T01:15:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भिड़ंत 9519 33730 2006-11-04T01:15:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भानु 9520 33731 2006-11-04T01:15:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संवाद 9521 33732 2006-11-04T01:16:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विवाद 9522 33733 2006-11-04T01:16:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अपवाद 9523 33734 2006-11-04T01:16:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रवि 9524 33735 2006-11-04T01:16:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वाद 9525 33736 2006-11-04T01:16:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रतिवाद 9526 33737 2006-11-04T01:16:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तर्क 9527 33738 2006-11-04T01:16:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तन्मय 9528 33739 2006-11-04T01:16:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तंत्र 9529 33740 2006-11-04T01:16:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तांत्रिक 9530 33741 2006-11-04T01:17:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उस्तुरा 9531 33742 2006-11-04T01:17:25Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दक्ष 9532 33743 2006-11-04T01:17:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रवीण 9533 33744 2006-11-04T01:17:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शाश्वत 9534 33856 2006-11-04T13:31:42Z Amitprabhakar 683 [[शाश्वत]] का अर्थ होता है सनातन अर्थात् जो कभी भी न बदले। ==उदाहरण== * सूर्य का पूर्व से निकलना एक ''शाश्वत'' सत्य है। * गीता का ज्ञान हिंदुओं का ''शाश्वत'' दर्शन है। * राधा और कृष्ण का प्रेम ''शाश्वत'' है। * आयु और शरीर का संबंध ''शाश्वत'' है। * जो जन्म लेता है उसकी मृत्यु ''शाश्वत'' है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[सनातन ]] *[[स्थावर]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्थावर 9535 33746 2006-11-04T01:17:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रीमान 9536 33747 2006-11-04T01:17:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रीमती 9537 33748 2006-11-04T01:17:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निपुण 9538 33749 2006-11-04T01:17:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रृंग 9539 33750 2006-11-04T01:17:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गर्त 9540 33751 2006-11-04T01:17:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यवहार 9541 33752 2006-11-04T01:17:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विराट 9542 33857 2006-11-04T13:37:32Z Amitprabhakar 683 [[विराट ]] का अर्थ होता है विशाल या बड़ा । यह शब्द, आकार की विशालता के साथ महानता भी व्यक्त करता है । ==उदाहरण== *स्वतंत्रता सेनानियों ने अंग्रेजों के खिलाफ़ साहस का ''विराट'' प्रदर्शन किया । ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[विशाल ]] *[[क्षुद्र ]] - विराट का विपरीतार्थी ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] ग्लानि 9543 33754 2006-11-04T01:18:03Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रोष 9544 33755 2006-11-04T01:18:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षोभ 9545 33756 2006-11-04T01:18:10Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षण 9546 33757 2006-11-04T01:18:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लोभ 9547 33758 2006-11-04T01:18:18Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लालच 9548 33759 2006-11-04T01:18:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लवण 9549 33760 2006-11-04T01:18:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बेड़ी 9550 33761 2006-11-04T01:18:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अलबेला 9551 33762 2006-11-04T01:18:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विवर 9552 33764 2006-11-04T01:20:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विवरण 9553 33765 2006-11-04T01:20:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उत्थान 9554 33854 2006-11-04T13:27:12Z Amitprabhakar 683 [[उत्थान]] का अर्थ है ऊपर उठना। यह [[पतन]] का विरुद्धार्थी शब्द है। ==उदाहरण== * हमें देश के ''उत्थान'' के लिये सदैव तत्पर रहना चाहिये। * महिला शिक्षा अपने आप में महिला ''उत्थान'' का कारण नहीं बन सकती। * पिछड़े लोगों के ''उत्थान'' के लिए चलाई जा रही योजनाओं में संतुलन होना चाहिए। * राजस्थान के नरेशों का ''उत्थान'' और पतन सामन्तों के उत्थान और पतन के साथ होता था। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === * [[पतन ]] -उत्थान का विपरीतार्थी । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अवसान 9555 33772 2006-11-04T01:45:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पतन 9556 33853 2006-11-04T13:26:45Z Amitprabhakar 683 [[पतन]] का अर्थ होता है नीचे गिरना। यह [[उत्थान]] का विरुद्धार्थी शब्द है। यह प्रायः किसी वस्तु या व्यक्ति के संदर्भ में प्रयुक्त होता है । व्यक्ति के संदर्भ में इसका प्रयोग नैतिकता के लिये होता है । किसी साम्राज्य या अधिपत्य का पतन भी प्रायः प्रयुक्त होता है । ==उदाहरण== * उत्थान के बाद ''पतन'' और ''पतन'' के बाद उत्थान संसार का नियम है। * आम्रपाली वैशाली के ''पतन'' का कारण बनी। * अहंकार के कारण रावण का ''पतन'' हो गया। * ठोस और द्रव्य के ''पतन'' का कारण गुरुत्व है। * तीन ओवर में ही तीन विकेट का ''पतन'' हो गया। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[पतित ]] - जो गिरा हुआ हो (प्रायः नैतिक रूप से) * [[पतिता ]]- जो गिरी हुई हो (प्रायः नैतिक रूप से) * [[नीच ]] - गिरा हुआ । * [[उत्थान ]] - पतन का विपरीतार्थी । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[बांग्ला]] - পতন (पतन) [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पतित 9557 33774 2006-11-04T01:45:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शुभ 9558 33855 2006-11-04T13:29:27Z Amitprabhakar 683 [[शुभ]] का अर्थ होता है अच्छा। ==उदाहरण== * वृहस्पति और शुक्र ''शुभ'' ग्रह हैं। * गोधूलि की ''शुभ'' बेला में विवाह सम्पन्न हुआ। * ''शुभ'' कार्य करने के लिये वे सदैव तत्पर रहते हैं। * ''शुभ'' वचन बोलिये। * मेरी ''शुभकामनायें'' आपके साथ है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[कल्याण]] *[[कल्याणकारी ]] *[[हित ]] *[[हितकारी ]] *[[मंगल ]] *[[मंगलकारी ]] *[[अशुभ ]] - शुभ का विपरीतार्थी । ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पावन 9559 33776 2006-11-04T01:45:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी 9561 33794 2006-11-04T08:28:06Z Mitul0520 211 '''[[सूचना प्रौद्योगिकी]]''' ([[:en:information technology]]) के अंतर्गत वो विषय और उद्योग आते है तो सूचना (इंफौर्मेशन) के आदान प्रदान मे मदद करते है। मस्लन [[दूर संचार सेवा]] , [[कम्प्यूटर सौफ्ट्वेयर]], [[ब्रौड्बैंड]], [[इंटर्नेट]], [[केबल टीवी]] - ये सब सूचना प्रोद्योगिकी के अंतर्गत आते है। एक उद्योग के तौर पे ये एक उभरता हुआ क्षेत्र है। [[श्रेणी:तकनीक]] सूचना प्रोद्योगिकी 9562 33796 2006-11-04T08:28:21Z Mitul0520 211 सूचना प्रोद्योगिकी का नाम बदलकर सूचना प्रौद्योगिकी कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[सूचना प्रौद्योगिकी]] जर्मनी का इतिहास 9564 39063 2006-12-20T07:59:35Z Amitprabhakar 683 {{stub}} प्राचीन रोमन डैन्यूब नदी के उत्तर में रहने वाले "बर्बर कबीलों" वाले देशों को गेर्मानिया (Germania) कहा करते थे, जिसके नाम पर अंग्रेज़ी शब्द Germany पड़ा । ये कबीले Old German भाषा की बोलियाँ बोलते थे । धीरे-धीरे इनका ईसाईकरण हुआ और जर्मन देश ईसाई पवित्र रोमन साम्राज्य का केन्द्र बन गया ।.... 1990 में कम्युनिस्ट पूर्वी जर्मनी की मर्क्सवादी सरकार ढह गयी और जर्मनी का वापिस एकीकरण हुआ । [[श्रेणी:जर्मनी]] [[श्रेणी:जर्मनी का इतिहास]] [[ar:تاريخ ألمانيا]] [[bg:История на Германия]] [[bs:Historija Njemačke]] [[ca:Història d'Alemanya]] [[cs:Dějiny Německa]] [[cy:Hanes yr Almaen]] [[da:Tysklands historie]] [[de:Geschichte Deutschlands]] [[el:Γερμανική ιστορία]] [[en:History of Germany]] [[eo:Historio de Germanio]] [[es:Historia de Alemania]] [[fi:Saksan historia]] [[fr:Histoire de l'Allemagne]] [[he:היסטוריה של גרמניה]] [[it:Storia della Germania]] [[ja:ドイツの歴史]] [[ko:독일의 역사]] [[lt:Vokietijos istorija]] [[nl:Geschiedenis van Duitsland]] [[nn:Tysk historie]] [[no:Tysklands historie]] [[pl:Historia Niemiec]] [[pt:História da Alemanha]] [[ro:Istoria Germaniei]] [[ru:История Германии]] [[sr:Историја Немачке]] [[sv:Tysklands historia]] [[uk:Історія Німеччини]] [[vi:Lịch sử Đức]] [[zh:德国历史]] चित्र:HPPOAHINDI.jpg 9565 33829 2006-11-04T09:22:18Z Bunty 713 Harry Potter aur Azkaban Ka Kaidi : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling Harry Potter aur Azkaban Ka Kaidi : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling चित्र:HPGOFHINDI.jpg 9566 33834 2006-11-04T09:27:40Z Bunty 713 Harry Potter aur Aag Ka Pyala : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling Harry Potter aur Aag Ka Pyala : (C) Manjul Publications : (C) JK Rowling Symptoms 9567 33858 2006-11-04T14:21:11Z 202.177.145.175 aids is very important thin. g बड़ौदा 9568 33862 2006-11-04T18:22:50Z 61.1.54.176 वासर 9571 33878 2006-11-05T01:09:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निधि 9572 33879 2006-11-05T01:09:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दिवस 9573 33880 2006-11-05T01:09:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दीन 9574 33881 2006-11-05T01:09:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दिन 9575 35549 2006-11-20T13:05:38Z 203.187.214.233 /* मूल */ ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== 1 वह दिन भर काम करके थक गया. 2 एक दिन बिक जाएगा, माटी के मोल. 3 महीने में तीस दिन होते हैं. ==मूल== १ [[सूर्योदय]] से [[सूर्यास्त]] तक का [[समय]]. २ [[दिवस]] ३ [[वासर]] ४ [[वार]] ५ [[चौबीस]] [[घंटे]] का [[समय]] ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दीक्षा 9576 33883 2006-11-05T01:09:35Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्रोणी 9577 33884 2006-11-05T01:09:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] घाटी 9578 33885 2006-11-05T01:09:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निषेध 9579 33886 2006-11-05T01:09:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निबंध 9580 33887 2006-11-05T01:09:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उत्पल 9581 33888 2006-11-05T01:09:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रतिमान 9582 33889 2006-11-05T01:10:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अप्रतिम 9583 33890 2006-11-05T01:10:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निस्सीम 9584 33891 2006-11-05T01:10:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सीमा 9585 33892 2006-11-05T01:10:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पक्ष 9586 33893 2006-11-05T01:10:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तड़प 9587 33894 2006-11-05T01:10:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जघन्य 9588 33895 2006-11-05T01:11:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्रुत 9589 33896 2006-11-05T01:11:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तीव्र 9590 33897 2006-11-05T01:11:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मन्द 9591 33898 2006-11-05T01:11:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शिथिल 9592 33899 2006-11-05T01:11:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आरोह 9593 33926 2006-11-05T06:21:11Z Gk awadhiya 602 संगीत के नीचे के सुर से आरम्भ करके ऊपर के सुरों की ओर चढ़ते हुये जब आलाप लिया जाता है तो उसे आरोह कहते हैं। मुख्यतः आरोह शब्द संगीत से सम्बंधित है किन्तु उत्थान, विकास आदि का भाव दर्शाने के लिये इस शब्द का प्रयोग किया जाता है। ==उदाहरण== * सा रे ग म प ध नि सा * जीवन के आरोह अवरोह विधि के वश में है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अवरोह 9594 33930 2006-11-05T06:22:28Z Gk awadhiya 602 संगीत के ऊपर के सुर से आरम्भ करके के नीचे सुरों की ओर उतरते हुये जब आलाप लिया जाता है तो उसे आरोह कहते हैं। मुख्यतः अवरोह शब्द संगीत से सम्बंधित है किन्तु पतन, पीछे जाने आदि का भाव दर्शाने के लिये इस शब्द का प्रयोग किया जाता है। ==उदाहरण== * सा नि ध प म ग रे सा * जीवन के आरोह अवरोह विधि के वश में है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंतरंग 9595 33902 2006-11-05T01:11:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दृढ़ 9596 33903 2006-11-05T01:11:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रण 9597 33904 2006-11-05T01:11:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भीषण 9598 33905 2006-11-05T01:11:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रस्तर 9599 33993 2006-11-05T09:46:25Z Gk awadhiya 602 /* उदाहरण */ प्रस्तर का अर्थ होता है पत्थर। ==उदाहरण== * पानी में तैरता हुआ ''प्रस्तर'' खंड [[रायपुर]] के [[दूधाधारी मठ]] की विशेषता है। * [[रतनपुर]] का [[महामाया शक्तिपीठ]] सोलह ''प्रस्तर'' स्तम्भों पर आधारित है। * [[पाषाण युग]] में ''प्रस्तर'' उपकरणों का प्रयोग होता था। * [[संग्रहालय]] में ''प्रस्तर'' की मूर्तियां है। * [[चीन]] के वान शंग ''प्रस्तर'' वन में विविध प्रकार के दुर्लभ पत्थर हैं। ==मूल== प्रस्तर मूलतः [[संस्कृत]] का शब्द है। यह हिन्दी में तत्सम शब्दों की तरह अपना लिया गया है । ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[पत्थर]] *[[पाषाण]] *[[शिला]] *[[चट्टान]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विचरण 9600 33907 2006-11-05T01:11:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रचार 9601 33908 2006-11-05T01:11:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रसार 9602 33909 2006-11-05T01:11:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विज्ञापन 9603 33910 2006-11-05T01:11:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दूर्वा 9604 33911 2006-11-05T01:11:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] किसलय 9605 33912 2006-11-05T01:11:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रक्त 9606 33913 2006-11-05T01:11:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शोणित 9607 33914 2006-11-05T01:11:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नियंत्रण 9608 33915 2006-11-05T01:12:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निमंत्रण 9609 33916 2006-11-05T01:12:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आमंत्रण 9610 33917 2006-11-05T01:12:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गोधूलि 9611 33927 2006-11-05T06:22:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दिवंगत 9612 33928 2006-11-05T06:22:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मणि 9613 33929 2006-11-05T06:22:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दास 9614 33931 2006-11-05T06:23:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दासी 9615 33932 2006-11-05T06:23:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गत 9616 33933 2006-11-05T06:23:09Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आकृति 9617 33934 2006-11-05T06:23:13Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यूह 9618 33935 2006-11-05T06:23:18Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वर्तनी 9619 33936 2006-11-05T06:23:19Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] परिवर्तन 9620 33937 2006-11-05T06:23:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शासन 9621 33938 2006-11-05T06:23:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुशासन 9622 33939 2006-11-05T06:23:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विघ्न 9623 33940 2006-11-05T06:23:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यक्त 9624 33941 2006-11-05T06:23:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शक्ति 9625 33942 2006-11-05T06:23:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भक्ति 9626 33943 2006-11-05T06:23:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रक्षेप 9627 33944 2006-11-05T06:24:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संक्षेप 9628 33945 2006-11-05T06:26:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पाषाण 9629 33946 2006-11-05T06:27:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निकेत 9630 33947 2006-11-05T06:27:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समवेत 9631 33948 2006-11-05T06:27:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपमा 9632 33949 2006-11-05T06:27:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुपम 9633 33950 2006-11-05T06:27:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुषमा 9634 33951 2006-11-05T06:27:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कीर्ति 9635 33952 2006-11-05T06:27:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] यश 9636 33953 2006-11-05T06:27:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] वसन 9637 33954 2006-11-05T06:28:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शीश 9638 33955 2006-11-05T06:28:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सिंधु 9639 33956 2006-11-05T06:28:03Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विद्युत 9640 33957 2006-11-05T06:28:10Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दक्षिणा 9641 34231 2006-11-10T07:37:09Z Gk awadhiya 602 [[धर्म]] या [[कर्मकाण्ड]] से सम्बंधित अनुष्ठान सम्पन्न करने वाले पुरोहित या ब्राह्नण को श्रद्धापूर्वक दिये गये दान को दक्षिणा कहते हैं। ==उदाहरण== * आज [[एकलव्य]] जैसे शिष्य कहाँ हैं जो गुरु को ''दक्षिणा'' में अपना अंगूठा भी काटकर दे दें? ==मूल== ==अन्य अर्थ== * दान * चढ़ावा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दीर्घ 9642 34048 2006-11-07T04:19:00Z Mitul0520 211 /* मूल */ ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सारणी 9643 33960 2006-11-05T06:29:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तालिका 9644 33961 2006-11-05T06:29:10Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सूची 9645 33962 2006-11-05T06:29:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विभक्ति 9646 33963 2006-11-05T06:29:12Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विभाग 9647 33964 2006-11-05T06:29:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विभेद 9648 33965 2006-11-05T06:29:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] छल 9649 33966 2006-11-05T06:29:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नम 9650 33967 2006-11-05T06:29:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तरल 9651 34229 2006-11-10T07:21:35Z Gk awadhiya 602 [[तरल]] का अर्थ होता है बहने वाला। किन्तु प्रयोग के अनुसार तरल के और भी अर्थ होते हैं। ==उदाहरण== * पदार्थ के तीन प्रकारों में से एक तरल पदार्थ भी है। * [[जानकी]] का स्मरण करके श्री [[राम]] की आँखें तरल हो गईं। * जो सरल और तरल होगा निश्चित रूप से वह प्राकृतिक होगा। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * द्रव * रस * पतला * पानी ==संबंधित शब्द== * तरलता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कृतज्ञ 9652 34022 2006-11-06T05:01:11Z Gk awadhiya 602 कृतज्ञ का अर्थ होता है अपने प्रति किये गये [[सत्कृत्य]] या [[उपकार]] के भार से दबा हुआ। ==उदाहरण== * [[आर्य]] राजा पृथ्वी, गौ तथा ब्राह्मण के प्रति ''कृतज्ञ'' होते थे। * [[एकलव्य]] [[द्रोणाचार्य]] का ''कृतज्ञ'' था। * जाओ रानी याद रखेंगे हम ''कृतज्ञ'' भारतवासी। ([[सुभद्राकुमारी चौहान]]) ==मूल== यह [[संस्कृत]] मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आस्तिक 9653 33970 2006-11-05T06:29:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भेद 9654 33971 2006-11-05T06:29:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षमता 9655 33972 2006-11-05T06:30:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षमा 9656 33994 2006-11-05T10:21:06Z Gk awadhiya 602 क्षमा का अर्थ है किसी अन्य के द्वारा अपने प्रति किये गये अपराध या गलती को भुला कर उसके प्रति भेद भाव समाप्त कर देना। क्षमा के दो प्रकार से प्रयोग होते हैं, एक देने के रूप में और दूसरे माँगने के रूप में। कभी कभी क्षमा शब्द का प्रयोग [[संज्ञा]] के तौर पर भी होता है क्योंकि स्त्रीवाचक सुन्दर शब्द होने के कारण लोग अपनी कन्याओं का नाम क्षमा रख देते हैं। ==उदाहरण== * क्षमा दान वीर पुरुषों का आभूषण होता है। * [[प्रथ्वी राज चौहान]] ने [[मोहम्मद गोरी को]] सोलह बार युद्ध में परास्त करने के बाद हर बार क्षमा कर दिया। * आततायी को क्षमा करना नीति के विरुद्ध है। * क्षमा माँग कर क्यों शर्मिंदा करते हैं। * क्षमा बड़न को चाहिये, छोटन को उत्पात। ==मूल== क्षमा मूलतः संस्कृत शब्द है। इसे हिन्दी में तत्सम शब्दों की तरह अपना लिया गया है। ==अन्य अर्थ== * माफी ==संबंधित शब्द== * क्षमा दान * क्षमा याचना * क्षमा प्रार्थना * क्षमाशीलता * क्षमाशील * क्षमाकर्ता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मल 9657 33974 2006-11-05T06:30:06Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अक्षम्य 9658 34005 2006-11-05T14:00:48Z Gk awadhiya 602 अक्षम्य का अर्थ होता है [[क्षमा]] न करने योग्य। ==उदाहरण== * नीति के अनुसार आततायी ''अक्षम्य'' होता है। * जानबूझ कर किया गया अपराध ''अक्षम्य'' होता है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * माफ न करने लायक ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षम्य 9659 35544 2006-11-20T12:39:49Z 203.187.214.233 /* उदाहरण */ क्षम्य का अर्थ होता है [[क्षमा]] योग्य। ==उदाहरण== * नीति के अनुसार दूत ''क्षम्य'' होता है। * पवित्र भाव से की गई भूल ''क्षम्य'' होती है। * अंग्रजों के शासनकाल में सफेद चमड़ी वालों का अपराध ''क्षम्य'' हो जाता था। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * माफ करने लायक ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दया 9660 33977 2006-11-05T06:30:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सक्षम 9661 34028 2006-11-06T10:58:24Z Gk awadhiya 602 किसी काम को पूरा करने का सामर्थ रखने वाले को सक्षम कहा जाता है। ==उदाहरण== * [[चरक]] ऋषि शल्य क्रिया सम्पन्न करने में ''सक्षम'' थे। * ''सक्षम'' लोगों को दूसरों की सहायता करना चाहिये। * [[भारत]] [[आतंकवाद]] से निपटने में पूर्णतः ''सक्षम'' है। * [[कम्प्यूटर]] केवल जोड करने वाली मशीन नही है यह कई जटिल कार्य करने मे ''सक्षम'' है। * [[क्लोरीन]] का एक [[अणु]] [[ओजोन]] के हजारों अणुओं को तोड़ने में ''सक्षम'' है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * समर्थ * उपयुक्त * योग्य * काबिल ==संबंधित शब्द== * सक्षमता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अक्षम 9662 34031 2006-11-06T11:03:32Z Gk awadhiya 602 किसी काम को पूरा करने का सामर्थ न रखने वाले को अक्षम कहा जाता है। ==उदाहरण== * [[हिंदी]] इतनी ''अक्षम'' नहीं है कि [[कम्प्यूटर]] की मुख्य भाषा न बन सके। * [[अश्वत्थामा]] [[ब्रह्मास्त्र]] चला तो सकता थे किन्तु उसे लौटाने में में ''अक्षम'' थे। * अँगूठे के कट जाने पर भी [[एकलव्य]] [[धनुर्विद्या]] में ''अक्षम'' नहीं हुआ। * [[रावण]] ने [[जटायु]] के पंख काट कर उसे ''अक्षम'' बना दिया। * हमें शारीरिक रूप से अक्षम व्यक्तियों की सहायता करना चाहिये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * असमर्थ * अनुपयुक्त * अयोग्य * नाकाबिल ==संबंधित शब्द== * अक्षमता === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साक्षात 9663 33980 2006-11-05T06:30:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पत्र 9664 33981 2006-11-05T06:30:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समीक्षा 9665 33982 2006-11-05T06:30:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विवेचना 9666 33983 2006-11-05T06:30:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साक्षात्कार 9667 33984 2006-11-05T06:30:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विद्रोह 9668 33985 2006-11-05T06:30:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कृतघ्न 9669 34007 2006-11-05T14:23:51Z Gk awadhiya 602 किसी के द्वारा अपने प्रति किये गये सत्कार्य को भूल जाने वाले या न मानने वाले व्यक्ति को कृतघ्न कहते हैं तथा इस प्रकार की क्रिया कृतघ्नता कहलाती है। ==उदाहरण== * कर्ण के जीवन का मूल मन्त्र था ''कृतघ्न'' न बनो। * मैं कितना ''कृतघ्न'' हूँ कि ईश्वर ने मुझे यह काया दी और मैंने उसे ही भुला दिया। * पड़ोसी को पड़ोसी के साथ ''कृतघ्न'' नहीं होना चाहिये। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * नमकहराम * नाशुक्रा ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भ्रम 9670 33987 2006-11-05T06:31:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संदेह 9671 34025 2006-11-06T07:55:39Z Gk awadhiya 602 संदेह का अर्थ है किसी के प्रति अंदेसा होना। ==उदाहरण== * ''संदेह'' विष और [[विश्वास]] जीवन है। * [[सती]] को [[राम]] के पूर्ण ब्रह्म होने पर ''संदेह'' हुआ था। * एक धोबी के द्वारा [[सीता]] के चरित्र पर ''संदेह'' करने के कारण [[राम]] ने [[सीता]] का परित्याग दिया। * केवल ''संदेह'' के आधार पर दण्ड देना उचित नहीं है। * इसमे कोई संदेह नहीं कि [[ब्लाग]] से संवाद में तीव्रता आती है। ==मूल== ==अन्य अर्थ== * संशय * शंका * शक ==संबंधित शब्द== * संदेहास्पद * संदिग्ध * निःसंदेह * संदेहोत्पादक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गुलबदन बेगम 9672 33996 2006-11-05T11:48:08Z Matra 768 नया पेज '''गुलबदन बेगम''' बाबर की बेटी थी. उसका जन्म १५२३ ई० में हुआ और १६०३ ई० में उसका स्वगॅवास हो गया. {{substub}} वेबसाइट 9674 34045 2006-11-07T03:12:42Z Mitul0520 211 redirect #Redirect [[जालपृष्ठ]] लाल किताब 9675 34047 2006-11-07T03:24:22Z Mitul0520 211 /* संस्करण */ '''लाल किताब''' [[ज्योतिष]] का एक ग्रंथ है। [[भारत]] के [[पंजाब]] प्रांत के ग्राम [[फरवाला]] (जिला जालंधर) के निवासी [[पंडित रूप चंद जोशी]] जी इस के रचयिता हैं। इस किताब को मूल रूप से [[उर्दू]] भाषा में लिखा गया है। यह ग्रंथ सामुद्रिक तथा समकालीन ज्योतिष पर आधारित है. == संस्करण == इस के पाँच संस्करण हैं जो निम्नलिखित हैं:- 1. लाल किताब के फरमान -- सन 1939 में प्रकाशित</br> 2. लाल किताब के अरमान -- सन 1940 में प्रकाशित</br> 3. लाल किताब (गुटका) -- सन 1941 में प्रकाशित</br> 4. लाल किताब -- सन 1942 में प्रकाशित</br> 5 लाल किताब -- सन 1952 में प्रकाशित</br> हर भाग अपने आप में संपूर्ण है. इस पद्यती के नियम आम प्रचलित ज्योतिष से कुछ भिन्न हैं। अगर हम इसकी भाषा पर जायें तो यह आम लोगो की बोलचाल वाली भाषा में लिखी गई है। उत्तर भारत के पुराने पंजाब के इलाकों के लोग इसे आसानी से समझ सकते हैं॥ पर अन्य प्रांतों के लोग चाहे वे उर्दू जानते हों इसे समझने में कठिनाई महसूस करेंगे। आप यूँ कह लिजिए कि " जैसे [[तुलसीदास]] जी ने आम लोगों के लिये '[[रामचरितमानस]]' लिखा था, उसी तरह पंडित रूप चंद जोशी जी ने ज्योतिष का यह ग्रंथ आम लोगों के लिये लिखा।" [[श्रेणी:पुस्तक]] [[श्रेणी:ज्योतिष]] अंबेडकरनगर 9676 34020 2006-11-06T04:46:25Z Walker563 822 Ambedkarnagar का नाम बदलकर अंबेडकरनगर कर दिया गया है: Article should have been in Hindi but was in english. हिंदी में अंबेडकरनगर का विवरण करें चित्र:करोकराम.jpg 9677 34017 2006-11-06T04:40:31Z Walker563 822 हिमालय र्पवत श्रृंखला। हिमालय र्पवत श्रृंखला। Ambedkarnagar 9678 34021 2006-11-06T04:46:25Z Walker563 822 Ambedkarnagar का नाम बदलकर अंबेडकरनगर कर दिया गया है: Article should have been in Hindi but was in english. #REDIRECT [[अंबेडकरनगर]] तजकिरात उल वाकियात 9679 34050 2006-11-07T04:21:51Z Mitul0520 211 formatting '''तजकिरात उल वाकियात''' पुस्तक की रचना [[अकबर]] के आदेश से [[हुमायूँ]] के सेवक जौहर आफताबची ने सन् १५८७ ई० में की थी. इस पुस्तक में हुमायूँ के जीवन की घटनाओं का वणॅन मिलता है.यह पुस्तक [[फारसी]] भाषा में लिखी गई थी। [[श्रेणी:पुस्तक]] {{substub}} हुमायूँनामा 9680 34043 2006-11-07T03:08:29Z Mitul0520 211 श्रेणी '''हुमायूँनामा''' पुस्तक की लेखिका [[गुलबदन बेगम]] थी. इस पुस्तक में बाबर और हुमायूँ की इतिहास का वणॅन मिलता है. [[श्रेणी:पुस्तक]] {{substub}} द्विज 9681 34038 2006-11-06T12:41:41Z Gk awadhiya 602 द्विज शब्द 'द्वि' और 'ज' से बना है। द्वि का अर्थ होता है दो और ज (जायते) का अर्थ होता है जन्म होना अर्थात् जिसका दो बार जन्म हो उसे द्विज कहते हैं। द्विज शब्द का प्रयोग पक्षी तथा ब्राह्मण के लिये होता है क्योंकि पक्षी एक बार अंडे के रूप में जन्म लेता है और दूसरी बार पक्षी के रूप में। इसी प्रकार ब्राह्मण एक बार माता के गर्भ से शिशु के रूप में जन्म लेता है और दूसरी बार उपनयन संस्कार होने पर ब्राह्मण के रूप में। आजकल द्विज शब्द का प्रयोग बहुत कम होता है। ==उदाहरण== * [[अन्नप्राशन संस्कार]] सिर्फ ''द्विज'' वर्ण में ही किया जाता था। * कुछ लोग [[आरक्षण]] को ''द्विज'' बनाम [[शूद्र]] का द्वंद्व का नाम देते हैं। * [[सेनापति]] धुनि ''द्विज'' साखा उच्चतर देखौ, बनौ दुलहिन बनी दुलह [[बसंत]] है। * ''द्विज'' गुर कोप कहहु को राखा।। * गो द्विज धेनु देव हितकारी। ==मूल== मूलतः यह संस्कृत शब्द है। ==अन्य अर्थ== * विप्र * भूसुर * ब्राह्मण * खग * पक्षी ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रेणी:पुस्तक 9683 34044 2006-11-07T03:09:55Z Mitul0520 211 श्रेणी परिचय लेख जो पुस्तको का वर्णन करते है। विकिपीडिया:दूतावास 9684 34054 2006-11-07T05:05:04Z Mitul0520 211 विभिन्न भाषाओं के विकिपीडिया के पारस्परिक संवाद के लिए विकिपीडिया पर दूतावास बनाए गए है। इन दूतावासो की सुची मेटा विकि पर है: [[m:Wikipedia Embassy|List of all Wikipedia embassies]]। दूतावासो के बारे मे अधिक जानकारी के लिए अंग्रेजी विकिपीडिया का पन्ना [[:en:Wikipedia:Embassy]] देखे| {| style="border:1px solid #8888aa; background-color:#f7f8ff;padding:5px;font-size:95%;" |'''Welcome''' to the embassy of the Hindi-Wikipedia! If you have any announcements or questions regarding international issues or the Hindi Wikipedia, you are invited to post them here or to the Talk page for this article.<br /> |} १६वी सदी 9688 34066 2006-11-07T09:55:59Z 203.124.144.4 Hi विषु 9689 34120 2006-11-08T12:10:35Z Matra 768 '''विषु''' [[केरल]] का प्राचीन त्योहार है. यह केरलावासियों के लिए नव वषॅ का दिन है. इस दिन लोग नये कपङे पहनते है. इस दिन लोग मंदिरों में जाते है और पूजा पाठ करते है. {{substub}} पूरम 9690 34070 2006-11-07T12:31:27Z Matra 768 नया पेज '''पूरम''' [[केरला]] का त्योहार है.यह उत्सव तिरूस्सूर में वैशाख महीने में भगवान [[वटक्कुनाथ मंदिर]] के प्रांगण में मनाया जाता है. {{substub}} शबरी मला 9691 34072 2006-11-07T12:52:44Z Matra 768 '''शबरी मला''' में भगवान उय्यप्पन का मंदिर है. शबरी पहाङों पर घना जंगल है. इस मंदिर में आने के पहले भक्तों को ४१ दिनों का कठिन व्रत का अनुष्टान करना पङता है जिसे ४१ दिन का मण्डलम कहते है.यह वषॅ में तीन बार जाया जा सकते है- [[विषु]] ([[अप्रैल]] के मघ्य में),मण्डलपूजा (मागॅशीषॅ में) और मलरविलक्कु ([[मकर संक्रांति]] में). {{substub}} शंकर 9696 34093 2006-11-07T21:54:27Z Mitul0520 211 Redirecting to [[शिव]] #Redirect [[शिव]] श्रेणी:मराठी 9697 34094 2006-11-07T22:31:31Z 207.114.139.128 ---- रागदरबारी 9698 34609 2006-11-13T01:21:56Z Mitul0520 211 {{Infobox किताब | नाम = रागदरबारी | मुखपृष्ठ = raagdarbari.jpg | मुखपृष्ठ_आकार = 200px | मुखपृष्ठ_शीर्षक = ''रागदरबारी'' | रचयिता = [[श्रीलाल शुक्ल]] | मूल_शीर्षक = | अनुवादक = | प्रकाशक = | प्रकाशन_तिथि = [[1968]] | भाषा = [[हिन्दी]] | देश = [[भारत]] | विषय = [[व्यंग्य]] | शैली = | मुखपृष्ठ_रचना = | मीडिया_प्रकार = प्रिंट | पृष्ठ = 330 | ISBN = 81-267-0478-0 | भाग = | पिछला_क्रमांक = | अगला_क्रमांक = | टिप्पणियाँ = }} [[रागदरबारी]] विख्यात लेखक [[श्रीलाल शुक्ल]] की प्रसिद्ध व्यंग रचना है जिसके लिये उन्हें सन् 1970 में [[साहित्य अकादमी]] पुरष्कार से सम्नानित किया गया। राग दरबारी में [[श्रीलाल शुक्ल]] जी ने स्वतंत्रता के बाद के [[भारत]] के ग्रामीण जीवन की मूल्यहीनता को परत दर परत उघाड़ कर रख दिया है। राग दरबारी की कथा भूमि एक बड़े नगर से कुछ दूर बसे गाँव शिवपालगंज की है जहाँ की जिन्दगी प्रगति और विकास के समस्त नारों के बावजूद, निहित स्वार्थों और अनेक अवांछनीय तत्वों के आघातों के सामने घिसट रही है। शिवपालगंज की पंचायत, कॉलेज की प्रबन्ध समिति और कोआपरेटिव्ह सोसाइटी के सूत्रधार वैद्यजी साक्षात् वह राजनीतिक संस्कृति हैं जो प्रजातन्त्र और लोकहित के नाम पर हमारे चारों ओर फल फूल रही हैं। ==बाहरी कडियाँ== * [http://ragdarbaari.blogspot.com/ इंटरनेट पर रागदरबारी] [[श्रेणी:पुस्तक]] श्रीलाल शुक्ल 9699 38266 2006-12-14T22:20:58Z 15.235.153.101 interwiki english '''श्रीलाल शुक्ल''' ([[31 दिसंबर]], [[1925]]) [[हिन्दी]] के प्रमुख [[साहित्यकार]] है। वह समकालीन कथा-साहित्य में उद्देश्यपूर्ण व्यंग के लिये विख्यात हैं। उनका जन्म [[उत्तर प्रदेश]] में सन् 1925 में हुआ था तथा उनकी प्रारम्भिक और उच्च शिक्षा भी उत्तर प्रदेश में ही हुई। श्रीलाल शुक्ल जी का पहला प्रकाशित उपन्यास '[[सूनी घाटी का सूरज]]' (1957) तथा पहला प्रकाशित व्यंग '[[अंगद का पाँव]]' (1958) है। स्वतंत्रता के बाद के भारत के ग्रामीण जीवन की मूल्यहीनता को परत दर परत उघाड़ने वाले उपन्यास '[[राग दरबारी]]' (1968) के लिये उन्हें [[साहित्य अकादमी]] पुरस्कार से सम्मानित किया गया। उनके इस उपन्यास पर एक [[दूरदर्शन]]-[[धारावाहिक]] का निर्माण भी हुआ। == जीवन == ==प्रकाशित पुस्तकें== * सूनी घाटी का सूरज * अज्ञातवास * [[रागदरबारी]] * सीमाएँ टूटती हैं * मकान * आदमी का ज़हर * पहला पड़ाव * अंगद का पाँव * यहाँ से वहाँ * उमरावनगर में कुछ दिन ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.vagarth.com/november05/mubarak_salamat/ ...और `इस उम्र में' भी, लेखक प्रयाग शुक्ल, पत्रिका: वागर्थ] * [http://hindini.com/fursatiya/?p=208 श्रीलाल शुक्ल जी एक मुलाकात, ब्लाग फुरसतिया पर] * [http://hindini.com/fursatiya/?p=103 श्रीलाल शुक्ल-विरल सहजता के मालिक, ब्लाग फुरसतिया पर] ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[sa:श्रीलाल शुक्ल]] [[en:Sri Lal Sukla]] नामकरण 9700 34121 2006-11-08T12:56:25Z Matra 768 नया पेज '''नामकरण''' संस्कार जन्म के ग्यारहवें दिन होता है. नामकरण संस्कार का सनातन धर्म में अधिक महत्व है. धर्म विज्ञानियों ने बहुत शोध कर नामकरण संस्कार का आविष्कार किया. ज्योतिष विज्ञान नाम के आधार पर ही भविष्य की रूपरेखा तैयार करता है. {{substub}} मीनाक्षी मन्दिर 9701 45784 2007-01-24T16:50:08Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:मीनाक्षी देगः]] Modifying: [[en:Meenakshi Amman Temple]] [[Image:Madurai meenakshi temple.jpg|right|thumb|280px|मीनाक्षी मंदिर]] '''मीनाक्षी मन्दिर''' [[चेन्नई]] से लगभग 460 किलोमीटर की दूरी पर स्थित [[मदुरै]] में है. इस मंदिर का निमॉण पांडिया राजाओं में किया था. इस मंदिर का प्रधान द्वार पूरब की तरफ है. इस मंदिर में देवी मीनाक्षी और भगवान सुन्दरेश्वर शिवजी की मूत्तियाँ प्रतिष्टित है. ==यह भी देखें == *[[बृहदेश्वर मन्दिर]] *[[कामाख्या मंदिर]] *[[नवग्रह मंदिर]] *[[मंदिर|मन्दिर]] {{substub}} [[de:Minakshi-Tempel]] [[en:Meenakshi Amman Temple]] [[fr:Temple de Mînâkshî]] [[new:मीनाक्षी देगः]] [[ta:மீனாட்சியம்மன் கோவில்]] हवामहल 9702 34125 2006-11-08T13:37:59Z Matra 768 add image [[Image:Hawamahal.jpg|thumb|250px| हवामहल]] '''हवामहल''' [[जयपुर]] की पहचान है. इस महल का निमॉण १७९९ ई० में सवाई प्रताप सिंह द्वारा राज परिवार की महिलयों के लिए बनवाई गई थी. इस महल में सैकङो हवादार झरोखे है. {{substub}} जैकब हीरा 9704 34144 2006-11-09T02:04:54Z Unmukt 604 जैकब हीरा निजाम के गहनों मैं से एक है। जैकब हीरा सवा सौ साल पहले अफ्रीका की किसी खान में कच्चे रूप में मिला था। वहां से इसे एक व्यवसाय संघ द्वारा ऐमस्टरडैम लाया गया और कटवा कर इसे नया रूप दिया गया। कहते हैं कि, यह दुनियां के सबसे बड़े हीरे में से एक है इसका वजन कोई १८४.७५ कैरेट (३६.९ ग्राम) है। यदि आप इसकी तुलना कोहिनूर हीरे से करें तो पायेंगे कि कोहिनूर हीरे का वजन पहले लगभग १८६.०६ कैरेट (३७.२ ग्राम) था। अंग्रेजी हुकूमत ने कोहिनूर हीरे की चमक बढ़ाने के लिये इसे तरशवाया और अब इसका वजन १०६.०६ कैरेट (२१.६ ग्राम) हो गया है। जैकब हीरे को भारत लाने का श्रेय अलैक्जेंडर मालकन जैकब को जाता है। जैकब रहस्यमयी व्यक्ति था पर भारतीय राजाओं के विश्वास पात्र था। कहते हैं कि वह इटली में एक रोमन कैथोलिक परिवार में पैदा हुआ था। किपलिंग के उपन्यास किम में ब्रितानी गुप्त सेवा के लगन साहब का व्यक्तित्व जैकब पर आधारित है। १८९० में जैकब ने इस हीरे को बेचने की बात छठे निजाम, महबू‍ब अली पाशा से की। उस समय इसका दाम १ करोड़ २० लाख रूपये आंका गया पर बात बनी ४६ लाख में। निजाम ने २० लाख रूपये उसे हिन्दुस्तान में लाने के लिये दिये, फिर लेने से मना कर दिया क्योंकि British Resident ने इस पर आपत्ति कर दी। निजाम ने जब पैसे वापस मांगे तो जैकब उसे वापस नहीं कर पाया। इस पर कलकत्ता हाईकोर्ट में मुकदमा चला और सुलह के बाद यह हीरा निजाम को मिल गया। महबूब अली पाशा ने जैकब हीरे पर कोई खास ध्यान नहीं दिया और इसे भी अन्य हीरों की तरह अपने संग्रह में यूं ही रखे रखा। उनके सुपुत्र और अंतिम निजाम उस्मान अली खान को यह उनके पिता की मृत्यु के कई सालों बाद में उनकी चप्पल के अगले हिस्से में मिला। उन्होने अपने जीवन में इसका प्रयोग पेपरवेट की तरह किया। इस हीरे का दाम इस समय ४०० कड़ोड़ रुपये है। == स्रोत्र == * [http://unmukt-hindi.blogspot.com/2006/11/blog-post.html उन्मुक्त - निजाम के गहने और जैकब हीरा] [[category:हीरा]] 9705 34152 2006-11-09T08:01:43Z Mahitgar 734 Inter wiki linked article अ of Marathi wikipedia वर्ण चिन्ह अ [[mr:अ]] हिंदी नाटककार 9706 34179 2006-11-09T16:20:26Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई {{स्टब}} धारवाङ जिला 9711 34210 2006-11-10T02:11:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[धारवाड़ जिला]] #REDIRECT[[धारवाड़ जिला]] उत्तर कन्नङ जिला 9712 34211 2006-11-10T02:12:38Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[उत्तर कन्नड़ जिला]] #REDIRECT[[उत्तर कन्नड़ जिला]] दक्षिण कन्नङ जिला 9713 34212 2006-11-10T02:12:46Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[दक्षिण कन्नड़ जिला]] #REDIRECT[[दक्षिण कन्नड़ जिला]] रायचूङ जिला 9714 34213 2006-11-10T02:12:59Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रायचूड़ जिला]] #REDIRECT[[रायचूड़ जिला]] द्रौपदी 9715 43424 2007-01-15T14:05:43Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''द्रौपदी''' का जन्म महाराज [[द्रुपद]] के यहाँ [[यज्ञकुण्ड]] से हुआ था. द्रौपदी का विवाह पाँचों [[पाण्डव]] से हुआ था. ==द्रौपदी का जन्म== जब [[पाण्डव]] तथा [[कौरव]] राजकुमारों की शिक्षा पूर्ण हो गई तो उन्होंने [[द्रोणाचार्य]] को गुरु दक्षिणा देना चाहा। द्रोणाचार्य को द्रुपद के द्वारा किये गये अपने अपमान का स्मरण हो आया और उन्होंने राजकुमारों से कहा, "राजकुमारों! यदि तुम गुरुदक्षिणा देना ही चाहते हो तो पाञ्चाल नरेश द्रुपद को बन्दी बना कर मेरे समक्ष प्रस्तुत करो। यही तुम लोगों की गुरुदक्षिणा होगी।" गुरुदेव के इस प्रकार कहने पर समस्त राजकुमार अपने-अपने अस्त्र-शस्त्र ले कर पाञ्चाल देश की ओर चले। पाञ्चाल पहुँचने पर [[अर्जुन]] ने द्रोणाचार्य से कहा, "गुरुदेव! आप पहले कौरवों को राजा द्रुपद से युद्ध करने की आज्ञा दीजिये। यदि वे [[द्रुपद]] को बन्दी बनाने में असफल रहे तो हम पाण्डव युद्ध करेंगे।" गुरु की आज्ञा मिलने पर [[दुर्योधन]] के नेतृत्व में कौरवों ने [[पाञ्चाल]] पर आक्रमण कर दिया। दोनों पक्षों के मध्य भयंकर युद्ध होने लगा किन्तु अन्त में कौरव परास्त हो कर भाग निकले। कौरवों को पलायन करते देख पाण्डवों ने आक्रमण आरम्भ कर दिया। भीमसेन तथा अर्जुन के पराक्रम के समक्ष पाञ्चाल नरेश की सेना हार गई। अर्जुन ने आगे बढ़ कर द्रुपद को बन्दी बना लिया और गुरु द्रोणाचार्य के समक्ष ले आये। द्रुपद को बन्दी के रूप में देख कर द्रोणाचार्य ने कहा, "हे द्रुपद! अब तुम्हारे राज्य का स्वामी मैं हो गया हूँ। मैं तो तुम्हें अपना मित्र समझ कर तुम्हारे पास आया था किन्तु तुमने मुझे अपना मित्र स्वीकार नहीं किया था। अब बताओ क्या तुम मेरी मित्रता स्वीकार करते हो?" द्रुपद ने लज्जा से सिर झुका लिया और अपनी भूल के लिये क्षमायाचना करते हुये बोले, "हे द्रोण! आपको अपना मित्र न मानना मेरी भूल थी और उसके लिये अब मेरे हृदय में पश्चाताप है। मैं तथा मेरा राज्य दोनों ही अब आपके आधीन हैं, अब आपकी जो इच्छा हो करें।" द्रोणाचार्य ने कहा, "तुमने कहा था कि मित्रता समान वर्ग के लोगों में होती है। अतः मैं तुमसे बराबरी का मित्र भाव रखने के लिये तुम्हें तुम्हारा आधा राज्य लौटा रहा हूँ।" इतना कह कर द्रोणाचार्य ने गंगा नदी के दक्षिणी तट का राज्य द्रुपद को सौंप दिया और शेष को स्वयं रख लिया। गुरु द्रोण से पराजित होने के उपरान्त महाराज द्रुपद अत्यन्त लज्जित हुये और उन्हें किसी प्रकार से नीचा दिखाने का उपाय सोचने लगे। इसी चिन्ता में एक बार वे घूमते हुये कल्याणी नगरी के ब्राह्मणों की बस्ती में जा पहुँचे। वहाँ उनकी भेंट याज तथा उपयाज नामक महान कर्मकाण्डी ब्राह्मण भाइयों से हुई। राजा द्रुपद ने उनकी सेवा करके उन्हें प्रसन्न कर लिया एवं उनसे द्रोणाचार्य के मारने का उपाय पूछा। उनके पूछने पर बड़े भाई याज ने कहा, "इसके लिये आप एक विशाल यज्ञ का आयोजन करके अग्निदेव को प्रसन्न कीजिये जिससे कि वे आपको वे महान बलशाली पुत्र का वरदान दे देंगे।" महाराज ने याज और उपयाज से उनके कहे अनुसार यज्ञ करवाया। उनके यज्ञ से प्रसन्न हो कर अग्निदेव ने उन्हें एक ऐसा पुत्र दिया जो सम्पूर्ण आयुध एवं कवच कुण्डल से युक्त था। उसके पश्चात् उस यज्ञ कुण्ड से एक कन्या उत्पन्न हुई जिसके नेत्र खिले हुये कमल के समान देदीप्यमान थे, भौहें चन्द्रमा के समान वक्र थीं तथा उसका वर्ण श्यामल था। उसके उत्पन्न होते ही एक आकाशवाणी हुई कि इस बालिका का जन्म क्षत्रियों के सँहार और कौरवों के विनाश के हेतु हुआ है। बालक का नाम धृष्टद्युम्न एवं बालिका का नाम कृष्णा रखा गया। ==द्रौपदी का विवाह== पाण्डवों को एकचक्रा नगरी में रहते कुछ काल व्यतीत हो गया तो एक दिन उनके यहाँ भ्रमण करता हुआ एक ब्राह्मण आया। पाण्डवों ने उसका यथोचित सत्कार करके पूछा, "देव! आपका आगमन कहाँ से हो रहा है?" ब्राह्मण ने उत्तर दिया, "मैं महाराज द्रुपद की नगरी पाञ्चाल से आ रहा हूँ। वहाँ पर द्रुपद की कन्या द्रौपदी के स्वयंवर के लिये अनेक देशों के राजा-महाराजा पधारे हुये हैं।" उस ब्राह्मण के प्रस्थान करने के पश्चात् पाण्डवों से भेंट करने [[वेदव्यास]] जी आ पहुँचे। वेदव्यास ने पाण्डवों को आदेश दिया कि तुम लोग पाञ्चाल चले जाओ। वहाँ द्रुपद कन्या पाञ्चाली का स्वयंवर होने जा रहा है। वह कन्या तुम लोगों के सर्वथा योग्य है क्योंकि पूर्व जन्म में उसने भगवान शंकर की तपस्या की थी और उसकी तपस्या से प्रसन्न हो कर शिव जी ने उसे अगले जन्म में पाँच उत्तम पति प्राप्त होने का वरदान दिया था। वह देविस्वरूपा बालिका सब भाँति से तुम लोगों के योग्य ही है। तुम लोग वहाँ जा कर उसे प्राप्त करो। इतना कह कर वेद व्यास वहाँ से चले गये। स्वयंवर सभा में अनेक देशों के राजा-महाराजा एवं राजकुमार पधारे हुये थे। एक ओर [[श्रीकृष्ण]] अपने बड़े भाई [[बलराम]] तथा गणमान्य यदुवंशियों के साथ विराजमान थे। वहाँ वे ब्राह्मणों की पंक्ति में जा कर बैठ गये। कुछ ही देर में राजकुमारी द्रौपदी हाथ में वरमाला लिये अपने भाई धृष्टद्युम्न के साथ उस सभा में पहुँचीं। [[धृष्टद्युम्न]] ने सभा को सम्बोधित करते हुये कहा, "हे विभिन्न देश से पधारे राजा-महाराजाओं एवं अन्य गणमान्य जनों! इस मण्डप में बने स्तम्भ के ऊपर बने हुये उस घूमते हुये यंत्र पर ध्यान दीजिये। उस यन्त्र में एक मछली लटकी हुई है तथा यंत्र के साथ घूम रही है। आपको स्तम्भ के नीचे रखे हुये तैलपात्र में मछली के प्रतिबिम्ब को देखते हुये बाण चला कर मछली की आँख को निशाना बनाना है। मछली की आँख में सफल निशाना लगाने वाले से मेरी बहन द्रौपदी का विवाह होगा।" एक के बाद एक सभी राजा-महाराजा एवं राजकुमारों ने मछली पर निशाना साधने का प्रयास किया किन्तु सफलता हाथ न लगी और वे कान्तिहीन होकर अपने स्थान में लौट आये। इन असफल लोगों में [[जरासंघ]], [[शल्य]], [[शिशुपाल]] तथा [[दुर्योधन]] [[दुःशासन]] आदि [[कौरव]] भी सम्मिलित थे। कौरवों के असफल होने पर दुर्योधन के परम मित्र [[कर्ण]] ने मछली को निशाना बनाने के लिये धनुष उठाया किन्तु उन्हें देख कर द्रौपदी बोल उठीं, "यह सूतपुत्र है इसलिये मैं इसका वरण नहीं कर सकती।" द्रौपदी के वचनों को सुन कर कर्ण ने लज्जित हो कर धनुष बाण रख दिया। उसके पश्चात् ब्राह्मणों की पंक्ति से उठ कर अर्जुन ने निशाना लगाने के लिये धनुष उठा लिया। एक ब्राह्मण को राजकुमारी के स्वयंवर के लिये उद्यत देख वहाँ उपस्थित जनों को अत्यन्त आश्चर्य हुआ किन्तु ब्राह्मणों के क्षत्रियों से अधिक श्रेष्ठ होने के कारण से उन्हें कोई रोक न सका। अर्जुन ने तैलपात्र में मछली के प्रतिबिम्ब को देखते हुये एक ही बाण से मछली की आँख को भेद दिया। द्रौपदी ने आगे बढ़ कर अर्जुन के गले में वरमाला डाल दिया। एक ब्राह्मण के गले में द्रौपदी को वरमाला डालते देख समस्त क्षत्रिय राजा-महाराजा एवं राजकुमारों ने क्रोधित हो कर अर्जुन पर आक्रमण कर दिया। अर्जुन की सहायता के लिये शेष पाण्डव भी आ गये और पाण्डवों तथा क्षत्रिय राजाओं में घमासान युद्ध होने लगा। श्री कृष्ण ने अर्जुन को पहले ही पहचान लिया था, इसलिये उन्होंने बीच बचाव करके युद्ध को शान्त करा दिया। दुर्योधन ने भी अनुमान लगा लिया कि निशाना लगाने वाला अर्जुन ही रहा होगा और उसका साथ देने वाले शेष पाण्डव रहे होंगे। वारणावत के लाक्षागृह से पाण्डवों के बच निकलने पर उसे अत्यन्त आश्चर्य होने लगा। पाण्डव द्रौपदी को साथ ले कर वहाँ पहुँचे जहाँ वे अपनी माता [[कुन्ती]] के साथ निवास कर रहे थे। द्वार से ही अर्जुन ने पुकार कर अपनी माता से कहा, "माते! आज हम लोग आपके लिये एक अद्भुत् भिक्षा ले कर आये हैं।" उस पर कुन्ती ने भीतर से ही कहा, "पुत्रों! तुम लोग आपस में मिल-बाँट उसका उपभोग कर लो।" बाद में यह ज्ञात होने पर कि भिक्षा वधू के रूप में हैं, कुन्ती को अत्यन्त पश्चाताप हुआ किन्तु माता के वचनों को सत्य सिद्ध करने के लिये कुन्ती ने पाँचों पाण्डवों को पति के रूप में स्वीकार कर लिया। पाण्डवों के द्रौपदी को साथ ले कर अपने निवास पर पहुँचने के कुछ काल पश्चात् उनके पीछे-पीछे कृष्ण भी वहाँ पर आ पहुँचे। कृष्ण ने अपनी बुआ कुन्ती के चरणस्पर्श कर के आशीर्वाद प्राप्त किया और सभी पाण्डवों से गले मिले। औपचारिकताएँ पूर्ण होने के पश्चात् युधिष्ठिर ने कृष्ण से पूछा, "हे द्वारिकाधीश! आपने हमारे इस अज्ञातवास में हमें पहचान कैसे लिया?" कृष्ण ने उत्तर दिया, "भीम और अर्जुन के पराक्रम को देखने के पश्चात् भला मैं आप लोगों को कैसे न पहचानता।" सभी से भेंट मुलाकात करके कृष्ण वहाँ से अपनी नगरी द्वारिका चले गये। फिर पाँचों भाइयों ने भिक्षावृति से भोजन सामग्री एकत्रित किया और उसे लाकर माता कुन्ती के सामने रख दिया। कुन्ती ने द्रौपदी से कहा, "देवि! इस भिक्षा से पहले देवताओं के अंश निकालो। फिर ब्राह्मणों को भिक्षा दो। तत्पश्चात् आश्रितों का अंश अलग करो। उसके बाद जो शेष बचे उसका आधा भाग भीम को और शेष आधा भाग हम सभी को भोजन के लिये परोसो।" पतिव्रता द्रौपदी ने कुन्ती के आदेश का पालन किया। भोजन के पश्चात् कुशासन पर मृगचर्म बिछा कर वे सो गये। द्रौपदी माता के पैरों की ओर सोई। द्रौपदी के स्वयंवर के समय दुर्योधन के साथ ही साथ द्रुपद, धृष्तद्युम्न एवं अनेक अन्य लोगों को संदेह हो गया था कि वे ब्राह्मण पाण्डव ही हैं। उनकी परीक्षा करने के लिये द्रुपद ने धृष्टद्युम्न को भेज कर उन्हें अपने राजप्रासाद में बुलवा लिया। राजप्रासाद में द्रुपद एवं धृष्टद्युम्न ने पहले राजकोष को दिखाया किन्तु पाण्डवों ने वहाँ रखे रत्नाभूषणों तथा रत्न-माणिक्य आदि में किसी प्रकार की रुचि नहीं दिखाई। किन्तु जब वे शस्त्रागार में गये तो वहाँ रखे अस्त्र-शस्त्रों उन सभी ने बहुत अधिक रुचि प्रदर्शित किया और अपनी पसंद के शस्त्रों को अपने पास रख लिया। उनके क्रिया-कलाप से द्रुपद को विश्वास हो गया कि ये ब्राह्मण के रूप में योद्धा ही हैं। द्रुपद ने युधिष्ठिर से पूछा, "हे आर्य! आपके पराक्रम को देख कर मुझे विश्वास हो गया है कि आप लोग ब्राह्मण नहीं हैं। कृपा करके आप अपना सही परिचय दीजिये।" उनके वचनों को सुन कर युधिष्ठिर ने कहा, "राजन्! आपका कथन अक्षरशः सत्य है। हम पाण्डु-पुत्र पाण्डव हैं। मैं युधिष्ठिर हूँ और ये मेरे भाई भीमसेन, अर्जुन, [[नकुल]] एवं [[सहदेव]] हैं। हमारी माता कुन्ती आपकी पुत्री द्रौपदी के साथ आपके महल में हैं।" [[युधिष्ठिर]] की बात सुन कर द्रुपद अत्यन्त प्रसन्न हुये और बोले, "आज भगवान ने मेरी सुन ली। मैं चाहता था कि मेरी पुत्री का विवाह पाण्डु के पराक्रमी पुत्र अर्जुन के साथ ही हो। मैं आज ही अर्जुन और द्रौपदी के विधिवत विवाह का प्रबन्ध करता हूँ।" इस पर युधिष्ठिर ने कहा, "राजन्! द्रौपदी का विवाह तो हम पाँचों भाइयों के साथ होना है।" यह सुन कर द्रुपद आश्चर्यचकित हो गये और बोले, "यह कैसे सम्भव है? एक पुरुष की अनेक पत्नियाँ अवश्य हो सकती हैं, किन्तु एक स्त्री के पाँच पति हों ऐसा तो न कभी देखा गया है और न सुना ही गया है।" युधिष्ठिर ने कहा, "राजन्! न तो मैं कभी मिथ्या भाषण करता हूँ और न ही कोई कार्य धर्म या शास्त्र के विरुद्ध करता हूँ। हमारी माता ने हम सभी भाइयों को द्रौपदी का उपभोग करने का आदेश दिया है और मैं माता की आज्ञा की अवहेलना कदापि नहीं कर सकता।" इसी समय वहाँ पर वेदव्यास जी पधारे और उन्होंने द्रुपद को द्रौपदी के पूर्व जन्म में तपस्या से प्रसन्न हो कर शंकर भगवान के द्वारा पाँच पराक्रमी पति प्राप्त करने के वर देने की बात बताई। वेदव्यास जी के वचनों को सुन कर द्रुपद का सन्देह समाप्त हो गया और उन्होंने अपनी पुत्री द्रौपदी का पाणिग्रहण संस्कार पाँचों पाण्डवों के साथ बड़े धूमधाम के साथ कर दिया। इस विवाह में विशेष बात यह हुई कि देवर्षि नारद ने स्वयं पधार कर द्रौपदी को प्रतिदिन कन्यारूप हो जाने का आशीर्वाद दिया। पाण्डवों के जीवित होने तथा द्रौपदी के साथ विवाह होने की बात तेजी से सभी ओर फैल गई। हस्तिनापुर में इस समाचार के मिलने पर दुर्योधन और उसके सहयोगियों के दुःख का पारावार न रहा। वे पाण्डवों को उनका राज्य लौटाना नहीं चाहते थे किन्तु [[भीष्म]], [[विदुर]], द्रोण आदि के द्वारा [[धृतराष्ट्र]] को समझाने तथा दबाव डालने के कारण उन्हें पाण्डवों को राज्य का आधा हिस्सा देने के लिये विवश होना पड़ गया। विदुर पाण्डवों को बुला लाये, धृतराष्ट्र, [[द्रोणाचार्य]], [[कृपाचार्य]], [[विकर्ण]], [[चित्रसेन]] आदि सभी ने उनकी अगवानी की और राज्य का खाण्डव वन नामक हिस्सा उन्हें दे दिया गया। पाण्डवों ने उस [[खाण्डव]] वन में एक नगरी की स्थापना करके उसका नाम [[इन्द्रप्रस्थ]] रखा तथा इन्द्रप्रस्थ को राजधानी बना कर राज्य करने लगे। युधिष्ठिर की लोकप्रियता के कारण कौरवों के राज्य के अधिकांश प्रजाजन पाण्डवों के राज्य में आकर बस गये। {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] कुन्ती 9716 45283 2007-01-23T14:36:08Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''कुन्ती''' वसुदेवजी की बहन और भगवान् श्रीकृष्णचन्द्रजी की फूआ थी. महाराज कुन्तिभोज ने कुन्ती को गोद लिया था. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[sa:कुन्ती]] शबरी 9717 45284 2007-01-23T14:36:37Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''शबरी''' के पिता भीलों के राजा थे। शबर भील जाति को कहते हैं. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} मन्दोदरी 9718 45285 2007-01-23T14:37:02Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''मन्दोदरी''' मयदानव की पुत्री थी.उसका विवाह रावण साथ हुआ था. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[sa:मन्दोदरी]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] दमयन्ती 9719 45286 2007-01-23T14:37:22Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''दमयन्ती''' विदर्भ नरेश भीम की पुत्री थी. उसका विवाह राजा नल के साथ हुआ था. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[sa:दमयन्ती]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] शाण्डिली 9720 45287 2007-01-23T14:38:00Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''शाण्डिली''' कौशिक नाम का एक ब्राह्मण की पत्नी थी. वह एक पतिव्रता एवं निष्ठावती नारी थी. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[sa:शाण्डिली]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] अनसूया 9721 45288 2007-01-23T14:38:23Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''अनसूया''' अत्रि-ऋषि की पत्नी थी. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[sa:अनसूया]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] सावित्री 9722 45289 2007-01-23T14:38:42Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''सावित्री''' राजर्षि अश्वपति की कन्या थी. उसने वनवासी राजा द्युमत्सेन के पुत्र सत्यवान् को पतिरूप में स्वीकार किया था. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} [[sa:सावित्री]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] वाचकन्वी गार्गी 9723 45290 2007-01-23T14:39:07Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''वाचकन्वी''' वचक्नु नाम के महर्षि की पुत्री थी. गर्गगोत्र में उत्पन्न होने के कारण वे गार्गी नाम से सर्वत्र प्रसिद्ध हैं. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} मैत्रेयी 9724 45291 2007-01-23T14:39:31Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''मैत्रेयी''' मित्र ऋषि की कन्या और महर्षि याज्ञवल्क्य की दूसरी पत्नी थी. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} मदालसा 9725 45292 2007-01-23T14:39:50Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''मदालसा''' ऋतुध्वज की पटरानी थी और विश्वावसु गन्धर्वराज की पुत्री थी. {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} {{substub}} देवहूति 9726 45293 2007-01-23T14:40:33Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''देवहूति''' [[स्वयंभुव मनु]] की कन्या और प्रजापति [[कर्दम]] की पत्नी एवं भगवान् [[कपिल]] की माता थी. देवहूति की माता का नाम [[शतरूपा]] था। [[स्वयंभुव मनु]] एवं [[शतरूपा]] के कुल पाँच सन्तानें थीं जिनमें से दो पुत्र [[प्रियव्रत]] एवं [[उत्तानपाद]] तथा तीन कन्यायें [[आकूति]], देवहूति और [[प्रसूति]] थे। [[आकूति]] का विवाह [[रुचि प्रजापति]] के साथ और [[प्रसूति]] का विवाह [[दक्ष प्रजापति]] के साथ हुआ। हिंदू मिथकों के अनुसार इन्हीं तीन कन्याओं से संसार के मानवों में वृद्धि हुई। संसार समस्त जन की उत्पत्ति मनु की कन्याओं से होने के कारण वे मानव कहलाये। [[कर्दम]] ऋषि से विवाह के पश्चात देवहूति की नौ कन्यायें तथा एक पुत्र उत्पन्न हुये। कन्याओं के नाम [[कला]], [[अनुसुइया]], [[श्रद्धा]], [[हविर्भू]], [[गति]], [[क्रिया]], [[ख्याति]], [[अरुन्धती]] और [[शान्ति]] थे तथा पुत्र का नाम [[कपिल]] था। [[कपिल]] के रूप में देवहूति के गर्भ से स्वयं भगवान [[विष्णु]] अवतरित हुये थे। {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] अरुन्धती 9727 45294 2007-01-23T14:41:05Z Matra 768 {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} '''अरुन्धती''' [[कर्दम]] ऋषि और [[देवहूति]] की नौ कन्याओं में से आठवीं कन्या थी। अरुन्धति का विवाह महर्षि [[वशिष्ठ]] के साथ हुआ। महर्षि [[वशिष्ठ]] और अरुन्धती से चित्रकेतु, सुरोचि, विरत्रा, मित्र, उल्वण, वसु, भृद्यान और द्युतमान नामक पुत्र हुये। {{Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ}} [[sa:अरुन्धती]] [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] कामाख्या मन्दिर 9729 44462 2007-01-19T20:35:38Z जूहोमि 935 '''कामाख्या मंदिर''' [[असम]] की राजधानी [[गुवाहाटी]] मे है. यह मंदिर शक्ति की देवी सती का मंदिर है. ==यह भी देखें == *[[बृहदेश्वर मन्दिर]] *[[मीनाक्षी मंदिर]] *[[नवग्रह मंदिर]] *[[मंदिर]] [[en:Kamakhya Temple]] {{substub}} स्वयंभुव मनु 9730 34635 2006-11-13T01:57:44Z धवलगिरि 820 '''स्वयंभुव मनु''' संसार के प्रथम पुरुष थे ऐसी हिंदू मान्यता है। [[सुखसागर]] के अनुसार [[सृष्टि]] की वृद्धि के लिये [[ब्रह्मा]] जी ने अपने शरीर को दो भागों में बाँट लिया जिनके नाम 'का' और 'या' (काया) हुये। उन्हीं दो भागों में से एक से पुरुष तथा दूसरे से स्त्री की उत्पत्ति हुई। पुरुष का नाम स्वयंभुव मनु और स्त्री का नाम [[शतरूपा]] था। इन्हीं प्रथम पुरुष और प्रथम स्त्री की सन्तानों से संसार के समस्त जनों की उत्पत्ति हुई। मनु की सन्तान होने के कारण वे [[मानव]] कहलाये। [[sa:मनु]] [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] शतरूपा 9731 34634 2006-11-13T01:56:43Z धवलगिरि 820 '''शतरूपा''' संसार की प्रथम स्त्री थी ऐसी हिंदू मान्यता है। [[सुखसागर]] के अनुसार [[सृष्टि]] की वृद्धि के लिये [[ब्रह्मा]] जी ने अपने शरीर को दो भागों में बाँट लिया जिनके नाम 'का' और 'या' (काया) हुये। उन्हीं दो भागों में से एक से पुरुष तथा दूसरे से स्त्री की उत्पत्ति हुई। पुरुष का नाम [[स्वयंभुव मनु]] और स्त्री का नाम शतरूपा था। इन्हीं प्रथम पुरुष और प्रथम स्त्री की सन्तानों से संसार के समस्त जनों की उत्पत्ति हुई। मनु की सन्तान होने के कारण वे मानव कहलाये। [[sa:शतरूपा]] [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] आकूति 9732 34633 2006-11-13T01:55:55Z धवलगिरि 820 '''आकूति''' [[स्वयंभुव मनु]] और [[शतरूपा]] की तीन कन्याओं में से प्रथम कन्या थी। आकूति का विवाह [[रुचि प्रजापति]] के साथ हुआ। आकूति के गर्भ से एक पुत्र तथा एक कन्या का जन्म हुआ। आकूति के पुत्र को [[स्वयंभुव मनु]] ने ले लिया। आकूति की कन्या का नाम [[दक्षिणा]] था। [[दक्षिणा]] के रूप में आकूति के गर्भ से स्वयं देवी [[लक्ष्मी]] अवतरित हुईं थीं। [[दक्षिणा]] के युवा होने पर उसका विवाह भगवान [[विष्णु]] से कर दिया गया। [[sa:आकूति]] [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] प्रसूति 9733 34299 2006-11-11T02:41:41Z Gk awadhiya 602 श्रेणी जोड़ा। '''प्रसूति''' [[स्वयंभुव मनु]] और [[शतरूपा]] की तीन कन्याओं में से तृतीय कन्या थी। प्रसूति का विवाह [[दक्ष प्रजापति]] के साथ हुआ। [[दक्ष प्रजापति]] की पत्नी प्रसूति ने सोलह कन्याओं को जन्म दिया जिनमें से स्वाहा नामक एक कन्या का अग्नि का साथ, सुधा नामक एक कन्या का पितृगण के साथ, [[सती]] नामक एक कन्या का भगवान [[शंकर]] के साथ, और शेष तेरह कन्याओं का धर्म के साथ विवाह हुआ। धर्म की पत्नियों के नाम थे - श्रद्धा, मैत्री, दया, शान्ति, तुष्टि, पुष्टि, क्रिया, उन्नति, बुद्धि, मेधा, तितिक्षा, द्वी और मूर्ति। अग्निदेव की पत्नी स्वाहा के गर्भ से पावक, पवमान तथा शुचि नाम के पुत्र उत्पन्न हुये। इन तीनों से पैंतालीस प्रकार के अग्नि प्रकट हुये। वे ही पिता तथा पितामह सहित उनचास अग्नि कहलाये। पितृगण की पत्नी सुधा के गर्भ से धारिणी तथा बयुना नाम की दो कन्याएँ उत्पन्न हुईं जिनका वंश आगे नहीं बढ़ा। भगवान [[शंकर]] और [[सती]] की कोई सन्तान नहीं हुई क्योंकि सती युवावस्था में ही अपने पिता [[दक्ष प्रजापति]] के यज्ञ में भस्म हो गईं थीं। [[धर्म]]] की बारह पत्नियों के गर्भ से क्रमशः शुभ, प्रसाद, अभय, सुख, मोद, अहंकार, योग, दर्प, अर्थ, स्मृति, क्षेम और लज्जा नामक पुत्र उत्पन्न हुये। उनकी तेरहवीं पत्नी [[मूर्तिदेवी]] के गर्भ से भगवान नर और नारायण अवतीर्ण हुये। वे नर और नारायण ही दुष्टों का संहार करने के लिये [[अर्जुन]] और [[कृष्ण]] के रूप में अवतीर्ण हुये। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] रुचि प्रजापति 9740 34305 2006-11-11T03:07:35Z Gk awadhiya 602 '''रुचि प्रजापति''' को अन्य प्रजापतियों के समान [[ब्रह्मा]] जी ने अपने मानस पुत्र के रूप में रचा था। रुचि प्रजापति का विवाह स्वयंभुव मनु की प्रथम कन्या [[आकूति]] के साथ हुआ था। रुचि प्रजापति की पत्नी [[आकूति]] के गर्भ से एक पुत्र तथा एक कन्या का जन्म हुआ। रुचि प्रजापति के पुत्र को [[स्वयंभुव मनु]] ने ले लिया। रुचि प्रजापति की कन्या का नाम [[दक्षिणा]] था। [[दक्षिणा]] के रूप में आकूति के गर्भ से स्वयं देवी [[लक्ष्मी]] अवतरित हुईं थीं। [[दक्षिणा]] के युवा होने पर उसका विवाह भगवान [[विष्णु]] से कर दिया गया। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] दक्ष प्रजापति 9741 34637 2006-11-13T01:59:20Z धवलगिरि 820 '''दक्ष प्रजापति''' को अन्य प्रजापतियों के समान [[ब्रह्मा]] जी ने अपने मानस पुत्र के रूप में रचा था। दक्ष प्रजापति का विवाह [[स्वयंभुव मनु]] की तृतीय कन्या [[प्रसूति]] के साथ हुआ था। दक्ष प्रजापति की पत्नी [[प्रसूति]] ने सोलह कन्याओं को जन्म दिया जिनमें से स्वाहा नामक एक कन्या का [[अग्नि]] का साथ, सुधा नामक एक कन्या का पितृगण के साथ, [[सती]] नामक एक कन्या का भगवान शंकर के साथ, और शेष तेरह कन्याओं का [[धर्म]] के साथ विवाह हुआ। धर्म की पत्नियों के नाम थे - श्रद्धा, मैत्री, दया, शान्ति, तुष्टि, पुष्टि, क्रिया, उन्नति, बुद्धि, मेधा, तितिक्षा, द्वी और मूर्ति। दक्ष प्रजापति ने एक विशाल यज्ञ का आयोजन किया था जिसमें द्वेषवश उन्होंने अपने जामाता भगवान [[शंकर]] और अपनी पुत्री [[सती]] को निमन्त्रित नहीं किया। [[शंकर]] जी के समझाने के बाद भी [[सती]] अपने पिता उस यज्ञ बिना बुलाये ही चली गईं। यज्ञस्थल में दक्ष प्रजापति ने [[सती]] और [[शंकर]] जी का घोर निरादर किया। अपमान न सह पाने के कारण [[सती]] ने तत्काल यज्ञस्थल में ही योगाग्नि से स्वयं को भस्म कर दिया। [[सती]] की मृत्यु का समाचार पाकर भगवान [[शंकर]] ने [[वीरभद्र]] के द्वारा उस यज्ञ का विध्वंश करा दिया। [[वीरभद्र]] ने दक्ष प्रजापति का सिर भी काट डाला। बाद में [[ब्रह्मा]] जी की प्रार्थना करने पर भगवान [[शंकर]] ने दक्ष प्रजापति को उसके सिर के बदले में बकरे का सिर प्रदान कर उसके यज्ञ को सम्पन्न करवाया। [[sa:दक्ष प्रजापति]] [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] कर्दम 9742 34307 2006-11-11T03:35:24Z Gk awadhiya 602 '''कर्दम ऋषि''' की उत्पत्ति [[सृष्टि]] की रचना के समय [[ब्रह्मा]] जी की छाया से हुई थी। [[ब्रह्मा]] जी ने उन्हें प्रजा में वृद्धि करने की आज्ञा दी। उनके आदेश का पालन करने के लिये कर्दम ऋषि ने [[स्वयंभुव मनु]] के द्वितीय कन्या [[देवहूति]] से विवाह कर नौ कन्याओं तथा एक पुत्र की उत्पत्ति की। कन्याओं के नाम [[कला]], [[अनुसुइया]], [[श्रद्धा]], [[हविर्भू]], [[गति]], [[क्रिया]], [[ख्याति]], [[अरुन्धती]] और [[शान्ति]] थे तथा पुत्र का नाम [[कपिल]] था। [[कपिल]] के रूप में [[देवहूति]] के गर्भ से स्वयं भगवान [[विष्णु]] अवतरित हुये थे। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] अनुसुइया 9743 34308 2006-11-11T03:40:02Z Gk awadhiya 602 '''अनुसुइया''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की द्वितीय कन्या थी। अनुसुइया का विवाह [[अत्रि]] मुनि के साथ हुआ था। [[अत्रि]] और अनुसुइया से [[दत्तात्रयेय]], [[दुर्वाषा]] और [[चन्द्रमा]] उत्पन्न हुये। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] श्रद्धा 9744 34309 2006-11-11T03:44:04Z Gk awadhiya 602 '''श्रद्धा''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की तृतीय कन्या थी। श्रद्धा का विवाह [[अंगिरा]] ऋषि के साथ हुआ था। अंगिरा और श्रद्धा से सिनीबाला, कुहु, राका एवं अनुमति नामक पुत्रियाँ तथा तथ्य और [[वृहस्पति]] नामक पुत्र हुये। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] हविर्भू 9745 34612 2006-11-13T01:36:19Z Amitprabhakar 683 '''हविर्भू''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की चतुर्थ कन्या थी। हविर्भू का विवाह [[पुलस्त्य]] ऋषि के साथ हुआ था। [[पुलस्त्य]] और हविर्भू से [[अगस्त्य]] और [[विश्रवा]] का जन्म हुआ। [[पुलस्त्य]] की दूसरी पत्नी [[केसिनी]] के गर्भ से [[रावण]], [[कुम्भकर्ण]] तथा [[विभीषण]] उत्पन्न हुये। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] गति 9746 34312 2006-11-11T03:52:14Z Gk awadhiya 602 '''गति''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की पंचम कन्या थी। गति का विवाह [[पुलह]] ऋषि के साथ हुआ था। [[पुलह]] और गति से कर्मश्रेष्ठ, वरीया तथा सहिष्णु ने जन्म लिया। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] क्रिया 9747 34314 2006-11-11T03:54:01Z Gk awadhiya 602 '''क्रिया''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की षष्ठम कन्या थी। क्रिया का विवाह [[कृतु]] ऋषि के साथ हुआ था। [[कृतु]] और क्रिया से बाल-खिल्यादि साठ सहस्त्र ऋषि उत्पन्न हुये। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ख्याति 9748 34315 2006-11-11T03:56:21Z Gk awadhiya 602 '''ख्याति''' [[कर्दम]] ऋषि एवं [[देवहूति]] की सप्तम कन्या थी। ख्याति का विवाह [[भृगु]] ऋषि के साथ हुआ था। [[भृगु]] और ख्याति से धाता और विधाता नाम के दो पुत्र तथा श्री नामक पुत्री का जन्म हुआ। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] तोता 9750 40440 2006-12-30T15:43:42Z Matra 768 add image [[Image:Amazon.parrot.arp.jpg|thumb|right|200px|तोता]] '''तोता''' को अंग्रेजी में रोज रिंग्ड पेराकीट और वैज्ञानिक नाम सिटाक्यूला केमरी है. यह कई प्रकार के रंग में मिलता है. नर रोज रिंग्ड पेराकीट के गले में काली और गुलाबी रिन्ग होता है. इस की चोंच लाल छोटी और मुङी होती है जो फल कुतरने के काम आती है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] सूपर-मैन 9751 34331 2006-11-11T16:25:15Z Deeptrivia 185 fix सूपर-मैन एक कार्टून पात्र हैं| {{stub}} शाह बुलबुल 9752 34326 2006-11-11T09:41:59Z Matra 768 [[श्रेणी:पक्षी]] '''शाह बुलबुल''' को अंग्रेजी में पैराडाइज फ्लाईकैचर कहते है. नर पैराडाइज फ्लाईकैचर का रंग सफेद होता है और उसके सर पर काले रंग की कलंगी और २ लम्बे रिबन जैसी पूंछ होती है. मादा पैराडाइज फ्लाईकैचर हल्के लाल भूरे रंग की होती है और उस में पूंछ नही होती है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] हृदय सूत्र 9754 39107 2006-12-20T15:59:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: bo, de, fr, id, ja, pl, pt, ru, vi, zh प्रज्ञापारमिताहृदयसूत्र (चीनी: 般若波羅蜜多心經, Bōrěbōluómìduō Xīnjīng; जापानी: 般若心経, Hannya Shingyō) एक प्रख्यात महायान [[बौद्ध]] [[सूत्र]] है| {{stub}} [[bo:རིན་ཆེན་སྡེ་]] [[de:Herz-Sutra]] [[en:Heart Sutra]] [[fr:Sūtra du Cœur]] [[id:Sutra Hati]] [[ja:般若心経]] [[pl:Sutra serca]] [[pt:Sutra do Coração]] [[ru:Сутра Сердца]] [[vi:Bát-nhã-ba-la-mật-đa tâm kinh]] [[zh:摩訶般若波羅蜜多心經]] मैडिन्गु पामहैबा 9757 41646 2007-01-07T15:46:52Z जूहोमि 935 '''मैडिन्गु (राजा) पामहैबा''' (1690-1751) [[मणिपुर]] का राजा था। उसके पिता का नाम राजा [[पीताम्बर]] था। [[सिलहट]] के [[वैष्णव]] [[शान्तिदास गोस्वामी]] के प्रभाव में आकर उसने 1717 में [[वैष्णव सम्प्रदाय]] को अपनाया। वह भगवान [[राम]] का भक्त था । दिसम्बर 22, 1690 में जन्म, उसका राजतिलक अगस्त 23 1708. उसके निधन के पश्चात उसका पौत्र [[गौरीश्याम]] राजा हुआ। {{जीवनचरित-स्टब}} [[nl:Pamheiba]] [[en:Pamheiba]] [[es:Pamheiba]] [[श्रेणी:मणिपुर]] श्रेणी:मणिपुर का लोग 9758 34349 2006-11-11T19:26:00Z Kingram 866 Loga kaun Manipur se aayaa tha [[en:Category:People from Manipur]]] श्रेणी:मणिपुिर लोगो 9759 34550 2006-11-12T04:26:15Z Kingram 866 See [[:en:Meitei people]] [[en:Category:Meitei people]] चित्र:दिशाऐं.gif 9760 34357 2006-11-12T00:30:56Z Walker563 822 उत्तर, दक्षिण, पूर्व और पश्चिम। चार दिशाऐं। उत्तर, दक्षिण, पूर्व और पश्चिम। चार दिशाऐं। मणिपुर के जिले 9761 34366 2006-11-12T00:42:32Z Amitprabhakar 683 मणिपुर में 9 जिले हैं - *[[ इम्फाल पूर्व जिला]] *[[ इम्फाल पश्चिम जिला]] *[[ उखरुल जिला]] *[[ चन्डेल जिला]] *[[ चुराचांदपुर जिला]] *[[ तमेंगलॉन्ग जिला]] *[[थौबल जिला]] *[[ बिष्णुपुर जिला]] *[[ सेनापति जिला]] [[श्रेणी:मणिपुर]] चित्र:नीर.jpg 9762 34369 2006-11-12T00:46:45Z Walker563 822 जल, सलिल, पानी, नीरज, नीरद । जल, सलिल, पानी, नीरज, नीरद । अश्वारोहण 9763 34374 2006-11-12T00:56:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] जिजीविषा 9764 34375 2006-11-12T00:57:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अवगत 9765 34376 2006-11-12T00:57:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अश्वारोही 9766 34377 2006-11-12T00:57:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लावण्य 9767 34378 2006-11-12T00:57:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पागुर 9768 34379 2006-11-12T00:57:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अमृत 9769 34380 2006-11-12T00:57:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अजगर 9770 34381 2006-11-12T00:58:07Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सूअर 9771 34488 2006-11-12T01:56:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: जन्तु]] [[en: ]] अजर 9772 34383 2006-11-12T00:58:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बिल्ली 9773 43400 2007-01-15T13:03:28Z Wolf 886 [[Image:cat_outside.jpg|right|150px|thumb|एक बिल्ली]] '''बिल्ली''' एक मांसाहारी पशु स्तनपायी जन्तु है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Cat]] हरण 9774 34385 2006-11-12T00:58:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कुत्ता 9775 34490 2006-11-12T01:56:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: जन्तु]] [[en: ]] वानर 9776 34387 2006-11-12T00:58:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कपि 9777 34388 2006-11-12T00:58:35Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बंदर 9778 34491 2006-11-12T01:56:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: जन्तु]] [[en: ]] भूत 9779 34390 2006-11-12T00:58:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पिशाच 9780 34391 2006-11-12T00:58:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्विप 9781 34392 2006-11-12T00:58:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दंत 9782 34393 2006-11-12T00:58:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दंत चिकित्सक 9783 34394 2006-11-12T00:59:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] डाका 9784 34395 2006-11-12T00:59:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] डकैत 9785 34396 2006-11-12T00:59:31Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लठैत 9786 34397 2006-11-12T00:59:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चोर 9787 34398 2006-11-12T00:59:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मयूर 9788 34492 2006-11-12T01:56:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: जन्तु]] [[en: ]] कबूतर 9789 34400 2006-11-12T00:59:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] काक 9790 34401 2006-11-12T00:59:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कौआ 9791 34402 2006-11-12T00:59:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भैंस 9792 34403 2006-11-12T01:00:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बछड़ा 9793 34404 2006-11-12T01:00:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बकरा 9794 34405 2006-11-12T01:00:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मेमना 9795 34406 2006-11-12T01:00:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गाय 9796 34408 2006-11-12T01:01:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बैल 9797 34409 2006-11-12T01:01:51Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बकरी 9798 34495 2006-11-12T02:03:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[चित्र:बकरी.jpg|right|thumb|350px|कुछ बकरियाँ ।]] ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी:जन्तु]] [[en: Goat]] चित्र:बकरी.jpg 9799 34421 2006-11-12T01:44:02Z Walker563 822 बकरी। ऐक पालतु पशु। बकरी। ऐक पालतु पशु। रत्न 9800 34423 2006-11-12T01:46:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आभूषण 9801 34424 2006-11-12T01:46:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अन्वेषण 9802 34425 2006-11-12T01:46:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुसंधान 9803 34426 2006-11-12T01:46:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तड़ित 9804 34427 2006-11-12T01:46:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रादुर्भाव 9805 34428 2006-11-12T01:46:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आरंभ 9806 34429 2006-11-12T01:46:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समाप्त 9807 34431 2006-11-12T01:46:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] समाप्ति 9808 34432 2006-11-12T01:46:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पूर्ण 9809 34433 2006-11-12T01:47:00Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संपूर्ण 9810 34434 2006-11-12T01:47:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विदा 9811 34435 2006-11-12T01:47:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बेला 9812 34436 2006-11-12T01:47:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्रव 9813 34437 2006-11-12T01:47:12Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] द्रवित 9814 34438 2006-11-12T01:47:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कंठ 9815 34439 2006-11-12T01:47:25Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उत्कंठा 9816 34440 2006-11-12T01:47:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपदेश 9817 34441 2006-11-12T01:47:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] महापरिनिर्वाण 9818 34442 2006-11-12T01:47:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] महापुरुष 9819 34443 2006-11-12T01:48:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] बुद्धि 9820 34444 2006-11-12T01:48:05Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अंत 9821 34445 2006-11-12T01:48:08Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अलिंद 9822 34446 2006-11-12T01:48:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निलय 9823 34447 2006-11-12T01:48:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कपाट 9824 34448 2006-11-12T01:48:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] परमाणु 9825 34449 2006-11-12T01:48:37Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभीष्ट 9826 34450 2006-11-12T01:48:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उपग्रह 9827 34451 2006-11-12T01:48:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] किन्नर 9828 34452 2006-11-12T01:48:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गन्धर्व 9829 34453 2006-11-12T01:48:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गीत 9830 34454 2006-11-12T01:49:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] शंभु 9831 34455 2006-11-12T01:49:18Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अवरुद्ध 9832 34456 2006-11-12T01:49:22Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गंधर्व 9833 34457 2006-11-12T01:49:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गन्धर्व]] #REDIRECT[[गन्धर्व]] आत्मप्रवंचना 9834 34458 2006-11-12T01:50:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रवंचना 9835 34459 2006-11-12T01:50:44Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रवचन 9836 34460 2006-11-12T01:50:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] असाध्य 9837 34461 2006-11-12T01:50:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साध 9838 34462 2006-11-12T01:50:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साधन 9839 34463 2006-11-12T01:50:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] साध्य 9840 34464 2006-11-12T01:51:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] राज 9841 34465 2006-11-12T01:51:12Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रायश्चित 9842 34466 2006-11-12T01:51:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पाप 9843 34467 2006-11-12T01:51:18Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] पुण्य 9844 34468 2006-11-12T01:51:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निरूपण 9845 34469 2006-11-12T01:51:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कंटक 9846 34470 2006-11-12T01:51:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संकट 9847 34471 2006-11-12T01:51:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विकट 9848 34472 2006-11-12T01:51:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विहीन 9849 34473 2006-11-12T01:51:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] हीन 9850 34474 2006-11-12T01:51:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सहित 9851 34475 2006-11-12T01:51:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रहित 9852 34476 2006-11-12T01:51:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] निर्वात 9853 34477 2006-11-12T01:51:55Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विकृति 9854 34478 2006-11-12T01:51:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विह्वल 9855 34479 2006-11-12T01:52:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चन्दन 9856 34480 2006-11-12T01:52:04Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चंदन 9857 34481 2006-11-12T01:52:37Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चन्दन]] #REDIRECT[[चन्दन]] अक्षत 9858 34482 2006-11-12T01:52:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विक्षत 9859 34483 2006-11-12T01:52:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षत 9860 34484 2006-11-12T01:52:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] प्रारब्ध 9861 34485 2006-11-12T01:52:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विरुद्ध 9862 34486 2006-11-12T01:53:12Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] श्रेणी:जन्तु 9863 34493 2006-11-12T01:58:03Z Amitprabhakar 683 यहां पशु-पक्षी तथा कीटों के पृष्ठ हैं । [[श्रेणी:जीव विज्ञान]] श्रेणी:जीव विज्ञान 9864 34494 2006-11-12T01:58:57Z Amitprabhakar 683 जीव विज्ञान से जुड़े पृष्ठ यहां आने चाहियें । ब्रह्माण्ड 9865 40616 2006-12-31T20:55:07Z जूहोमि 935 '''ब्रह्माण्ड''' समुच्च्य [[विश्व]] का दूसरा नाम है। इसमे जीव और निर्जीव दोनों सम्मिलित हैं। ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en:Universe]] [[sa:ब्रह्माण्ड]] घात चक्र 9866 34500 2006-11-12T02:09:51Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नक्षत्र 9867 43596 2007-01-16T01:35:41Z Rjhanji 1009 '''नक्षत्र''' [[आकाश]] में [[तारा]]-समूह को कहते हैं। साधारणतः यह [[चन्द्रमा]] के पथ से जुडे हैं, पर वास्तव में किसी भी तारा समूह को नक्षत्र कहना उचित है। [[ऋग्वेद]] में एक स्थान सूर्य को भी नक्षत्र कहा गया है। अन्य नक्षत्रों में [[सप्तर्षि]] और [[अगस्त्य]] हैं। नक्षत्र सूची [[अथर्ववेद]], [[तैत्तिरीय संहिता]], [[शतपथ ब्राह्मण]] और [[लगध]] के [[वेदाङ्ग ज्योतिष]] में मिलती है। {| class="wikitable" align="center" cellspacing="2" cellpadding="" |- bgcolor=#cccccc !#!! नाम !! देवता !! पाश्चात्य नाम !! मानचित्र !!स्थिति |- | 1|| [[अश्विनि]] (Ashvinī) ||[[केतु]] ||[[Beta Arietis|β]] and [[Gamma Arietis|γ]] [[Aries (constellation)|Arietis]] || [[Image:Aries constellation map.png|100px]] || 00AR00-13AR20 |- | 2|| [[भरणी]] (Bharanī)||[[शुक्र]] (Venus)|| [[35 Arietis|35]], [[39 Arietis|39]], and [[41 Arietis|41]] [[Aries (constellation)|Arietis]] || [[Image:Aries constellation map.png|100px]] || 13AR20-26AR40 |- | 3 ||[[कृत्तिका]] (Krittikā)||[[रवि]] (Sun) ||[[Pleiades (star cluster)|Pleiades]] || [[Image:Taurus constellation map.png|100px]] || 26AR40-10TA00 |- | 4 || [[रोहिणी]] (Rohinī)||[[चन्द्र]] (Moon)|| [[Aldebaran]] || [[Image:Taurus constellation map.png|100px]] || 10TA00-23TA20 |- | 5 || [[म्रृगशीर्ष]] (Mrigashīrsha)||[[मङ्गल]] (Mars)|| [[Lambda Orionis|λ]], φ [[Orion (constellation)|Orionis]] ||[[Image:Orion constellation map.png|100px]] || 23TA40-06GE40 |- | 6 || [[आर्द्रा]] (Ārdrā)|| [[राहु]]|| [[Betelgeuse]] || [[Image:Orion constellation map.png|100px]] || 06GE40-20GE00 |- | 7 || [[पुनर्वसु]] (Punarvasu)|| [[बृहस्पति]](Jupiter) ||[[Castor]] and [[Pollux]] || [[Image:Gemini constellation map.png|100px]] || 20GE00-03CA20 |- | 8 || [[पुष्य]] (Pushya)||[[शनि]] (Saturn) ||[[Gamma Cancri|γ]], [[Delta Cancri|δ]] and [[Theta Cancri|θ]] [[Cancer (constellation)|Cancri]] || [[Image:Cancer constellation map.png|100px]] || 03CA20-16CA40 |- | 9 || [[आश्लेषा]] (Āshleshā)||[[बुध]] (Mercury) || δ, ε, η, ρ, and [[Sigma Hydrae|σ]] [[Hydra (constellation)|Hydrae]] || [[Image:Hydra constellation map.png|100px]] ||16CA40-30CA500 |- | 10 || [[मघा]] (Maghā) || [[केतु]] || [[Regulus]] || [[Image:Leo constellation map.png|100px]] || 00LE00-13LE20 |- | 11 || [[पूर्व फाल्गुनी]] (Pūrva Phalgunī)||[[शुक्र]] (Venus)|| [[Delta Leonis|δ]] and [[Theta Leonis|θ]] [[Leo (constellation)|Leonis]] || [[Image:Leo constellation map.png|100px]] || 13LE20-26LE40 |- | 12 || [[उत्तर फाल्गुनी]] (Uttara Phalgunī)|| [[रवि]]|| [[Denebola]] || [[Image:Leo constellation map.png|100px]] || 26LE40-10VI00 |- | 13 || [[हस्त]] (Hasta)||[[चन्द्र]]|| [[Alpha Corvi|α]], [[Beta Corvi|β]], [[Gamma Corvi|γ]], [[Delta Corvi|δ]] and [[Epsilon Corvi|ε]] [[Corvus (constellation)|Corvi]] ||[[Image:Corvus constellation map.png|100px]] || 10VI00-23VI20 |- | 14 || [[चित्रा]] (Chitrā) ||[[मङ्गल]] || [[Spica]] || [[Image:Virgo constellation map.png|100px]] || 23VI20-06LI40 |- | 15 || [[स्वाती]] (Svātī) ||[[राहु]]|| [[Arcturus]] || [[Image:Bootes constellation map.png|100px]] || 06LI40-20LI00 |- | 16 || [[विशाखा]] (Vishākhā)||[[बृहस्पति]]|| [[Alpha Librae|α]], [[Beta Librae|β]], [[Gamma Librae|γ]] and ι [[Libra (constellation)|Librae]] ||[[Image:Libra constellation map.png|100px]] || 20LI00-03SC20 |- | 17 || [[अनुराधा]] (Anurādhā) ||[[शनि]]|| [[Beta Scorpii|β]], [[Delta Scorpii|δ]] and [[Pi Scorpii|π]] [[Scorpius (constellation)|Scorpionis]] || [[Image:Scorpius constellation map.png|100px]] || 03SC20-16SC40 |- | 18 || [[ज्येष्ठा]] (Jyeshtha)||[[बुध]]|| [[Alpha Scorpii|α]], [[Sigma Scorpii|σ]], and [[Tau Scorpii|τ]] [[Scorpius (constellation)|Scorpionis]] || [[Image:Scorpius constellation map.png|100px]] || 16SC40-30SC00 |- | 19 || [[मूल]] (Mūla)||[[केतु]] || [[Epsilon Scorpii|ε]], ζ, [[Eta Scorpii|η]], [[Theta Scorpii|θ]], ι, [[Kappa Scorpii|κ]], [[Lambda Scorpii|λ]], [[Mu Scorpii|μ]] and [[Nu Scorpii|ν]] [[Scorpius (constellation)|Scorpionis]] || [[Image:Scorpius constellation map.png|100px]] || 00SG00-13SG20 |- | 20 || [[पूर्वाषाढा]] (Pūrva Ashādhā)||[[शुक्र]]|| [[Delta Sagittarii|δ]] and [[Epsilon Sagittarii|ε]] [[Sagittarius (constellation)|Sagittarii]] || [[Image:Sagittarius constellation map.png|100px]]|| 13SG20-26SG40 |- | 21 || [[उत्तराषाढा]] (Uttara Ashādhā)||[[रवि]]|| [[Zeta Sagittarii|ζ]] and [[Sigma Sagittarii|σ]] [[Sagittarius (constellation)|Sagittarii]] || [[Image:Sagittarius constellation map.png|100px]] || 26SG40-10CP00 |- | 22 || [[श्रवण]] (Shravana)||[[चन्द्र]]|| [[Alpha Aquilae|α]], [[Beta Aquilae|β]] and [[Gamma Aquilae|γ]] [[Aquila (constellation)|Aquilae]] || [[Image:Aquila constellation map.png|100px]] || 10CP00-23CP20 |- | 23 || [[श्रविष्ठा]] (Shravishthā) or [[Dhanisthā]]||[[मङ्गल]]|| [[Alpha Delphini|α]] to δ [[Delphinus]] || [[Image:Delphinus constellation map.png|100px]]|| 23CP20-06AQ40 |- | 24 || [[शतभिषज्]] (Shatabhishaj)||राहु|| [[Gamma Aquarii|γ]] [[Aquarii]] || [[Image:Aquarius constellation map.png|100px]]|| 06AQ40-20AQ00 |- | 25 || [[पूर्वभाद्रपदा]] (Pūrva Bhādrapadā)||[[बृहस्पति]]|| [[Alpha Pegasi|α]] and [[Beta Pegasi|β]] [[Pegasus (constellation)|Pegasi]] || [[Image:Pegasus constellation map.png|100px]]|| 20AQ00-03PI20 |- | 26 || [[उत्तरभाद्रपदा]] (Uttara Bhādrapadā)||[[शनि]]|| [[Gamma Pegasi|γ]] [[Pegasus (constellation)|Pegasi]] and [[Alpha Andromedae|α]] [[Andromeda (constellation)|Andromedae]] || [[Image:Andromeda constellation map.png|100px]] || 03PI20-16PI40 |- | 27 || [[रेवती]] (Revatī)||[[बुध]]|| ζ [[Pisces (constellation)|Piscium]] || [[Image:Pisces constellation map.png|100px]] || 16PI40-30PI00 |} ===28वें नक्षत्र का नाम=== 28वें नक्षत्र का नाम [[अभिजित]] (Abhijit)([[Alpha Lyrae|α]], [[Epsilon Lyrae|ε]] and ζ [[Lyra (constellation)|Lyrae]] - [[Vega]] - उत्तराषाढ़ा और श्रवण मध्ये) [[en:Nakshatra]] [[sa:नक्षत्र]] वायुमंडल 9868 34502 2006-11-12T02:11:13Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अवलोकन 9869 34503 2006-11-12T02:11:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चलचित्र 9870 34504 2006-11-12T02:12:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मेला 9871 34505 2006-11-12T02:12:18Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] मीमांसा 9872 41510 2007-01-06T18:30:55Z जूहोमि 935 '''पूर्व मीमांसा''' एक वैदिक [[दर्शन]] है। इसके प्रवर्तक ऋषि [[जैमिनि]] हैं। [[en:Mimamsa ]] वैशेषिक 9873 41514 2007-01-06T18:36:31Z जूहोमि 935 '''वैशेषिक''' एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि [[कणाद]] हैं। [[en:Vaisheshika]] न्याय 9874 41512 2007-01-06T18:34:12Z जूहोमि 935 '''न्याय''' एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि [[अक्षपाद गोतम]] हैं। [[en:Nyaya]] माया 9875 34563 2006-11-12T07:03:12Z Gk awadhiya 602 '''माया''' का अर्थ होता है भ्रम जाल। ==उदाहरण== * एक ओर ''माया'' ईश्वर की दासी है तो दूसरी ओर वही अज्ञानियों की स्वामिनी है। * ''माया'' से मोह उपजता है। * मारीच ने ''माया'' से स्वयं को स्वर्ण मृग का रूप दे दिया। ==मूल== * माया मूलतः संस्कृत शब्द है। ==अन्य अर्थ== * भ्रम * भ्रान्ति * मति भ्रम * आभास * कपट * छल * झांसा * धोखा * जादू ==संबंधित शब्द== * मायावी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वास्थ्य 9876 34514 2006-11-12T02:17:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चर्मशास्त्र 9877 34516 2006-11-12T02:18:49Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] आकस्मिक चिकित्सा 9878 34519 2006-11-12T02:19:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} विलियम वर्ड्सवर्थ 9879 41277 2007-01-05T13:30:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:William Wordsworth]], [[ur:ولیم ورڈذورتھ]] [[Image:William Wordsworth - Project Gutenberg eText 12933.jpg|thumb|'''विलियम वर्ड्सवर्थ''', आङ्ग्ल भाषा के सुविख्यात कवि]] '''विलियम वर्ड्सवर्थ''' (१७७०-१८५०) आङ्ग्ल भाषा के सुविख्यात कवि थे। उन्हें प्रकृतिवाद का एक प्रमुख प्रवक्ता माना जाता है। [[सेम्येल टेलर कोलरिज]] [[:en:Samuel Taylor Coleridge]] के साथ उन्होंने रोमांटिक (Romantic) परम्परा की नींव रखी। [[श्रेणी:अंग्रेज़ी]] [[bs:William Wordsworth]] [[cs:William Wordsworth]] [[cy:William Wordsworth]] [[de:William Wordsworth]] [[en:William Wordsworth]] [[es:William Wordsworth]] [[fi:William Wordsworth]] [[fr:William Wordsworth]] [[he:ויליאם וורדסוורת']] [[it:William Wordsworth]] [[ja:ウィリアム・ワーズワース]] [[ml:വില്യം വേഡ്‌സ്‌വര്‍ത്ത്‌]] [[nl:William Wordsworth]] [[nn:William Wordsworth]] [[no:William Wordsworth]] [[pl:William Wordsworth]] [[pt:William Wordsworth]] [[ro:William Wordsworth]] [[ru:Вордсворт, Вильям]] [[sa:विलियम वर्ड्सवर्थ]] [[sk:William Wordsworth]] [[sv:William Wordsworth]] [[ur:ولیم ورڈذورتھ]] [[zh:华兹华斯]] कार्यव्याधि चिकित्सा 9880 34520 2006-11-12T02:19:48Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} मानसिक चिकित्सा 9881 34521 2006-11-12T02:19:51Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} शल्यचिकित्सा 9882 34522 2006-11-12T02:19:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} अंग प्रत्यारोपण 9883 34523 2006-11-12T02:20:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} प्लास्टिक शल्यचिकित्सा 9884 34524 2006-11-12T02:20:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} चोट शल्यचिकित्सा 9885 34525 2006-11-12T02:20:53Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} धमनी शल्यचिकित्सा 9886 34526 2006-11-12T02:20:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[चिकित्सा]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' [[श्रेणी: चिकित्सा पद्धति]] [[en: ]] {{चिकित्सा}} श्रेणी:चिकित्सा पद्धति 9887 34527 2006-11-12T02:21:24Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:चिकित्सा ]] चिकित्सा 9888 34562 2006-11-12T06:36:39Z Gk awadhiya 602 '''चिकित्सा''' का अर्थ होता है इलाज। ==उदाहरण== * [[लंका]] के वैद्य [[सुषेण]] ने शक्तिबाण से मूर्छित [[लक्ष्मण]] की चिकित्सा की। * [[आयुर्वेद]] भारतीय पारम्परिक चिकित्सा विज्ञान का एक रूप है। * [[अजात-शत्रु]] के राज्य चिकित्सक का नाम आजीवक कोमार भच्च था। ==मूल== * चिकत्सा मूलतः संस्कृत शब्द है। ==अन्य अर्थ== * उपचार * इलाज ==संबंधित शब्द== * शल्य-चिकित्सा * मनो-चिकित्सा * बाल-चिकित्सा * प्राकृतिक चिकित्सा * चिकित्सक === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[श्रेणी:चिकित्सा]] [[en: ]] शङ्कराचार्य 9889 34611 2006-11-13T01:36:10Z Amitprabhakar 683 '''शंकराचार्य''' अद्वैत वेदान्त के महान पण्डित थे। [[en:Shankara]] [[sa:शङ्कराचार्य]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] रामानुजाचार्य 9890 34539 2006-11-12T04:09:59Z धवलगिरि 820 '''रामानुजाचार्य''' (१०१७-११३७) विशिष्ट अद्वैत वेदान्त के प्रवर्तक थे। वह वैष्णव थे और उनका भक्ति परम्परा पर बहुत प्रभाव रहा है। [[en:Ramanuja]] [[sa:रामानुजाचार्य]] सेम्येल टेलर कोलरिज 9891 36427 2006-11-27T13:53:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: bs, cs, de, es, fi, fr, he, hr, id, it, ja, nl, nn, no, pl, pt, ru, sk, sl, sv, tr, zh [[Image:Stc1795.gif|right|frame|right|'''Samuel Taylor Coleridge''', English poet, 1795]] '''सेम्येल टेलर कोलरिज''' (१७७२-१८३४) कवि थे । [[विलियम वर्ड्सवर्थ]] के साथ उन्होंने रोमांटिक परम्परा की नींव रखी। [[श्रेणी:अंग्रेज़ी]] [[bs:Samuel Taylor Coleridge]] [[cs:Samuel Taylor Coleridge]] [[de:Samuel Taylor Coleridge]] [[en:Samuel Taylor Coleridge]] [[es:Samuel Taylor Coleridge]] [[fi:Samuel Taylor Coleridge]] [[fr:Samuel Taylor Coleridge]] [[he:סמואל טיילור קולרידג']] [[hr:Samuel Taylor Coleridge]] [[id:Samuel Taylor Coleridge]] [[it:Samuel Taylor Coleridge]] [[ja:サミュエル・テイラー・コールリッジ]] [[nl:Samuel Taylor Coleridge]] [[nn:Samuel Taylor Coleridge]] [[no:Samuel Taylor Coleridge]] [[pl:Samuel Taylor Coleridge]] [[pt:Samuel Taylor Coleridge]] [[ru:Кольридж, Сэмюэл Тейлор]] [[sa:सेम्येल टेलर कोलरिज]] [[sk:Samuel Taylor Coleridge]] [[sl:Samuel Taylor Coleridge]] [[sv:Samuel Taylor Coleridge]] [[tr:Samuel Taylor Coleridge]] [[zh:柯爾律治]] बालि जग्पाल 9892 37544 2006-12-07T03:55:14Z Kingram 866 बािल जग्पाल का नाम बदलकर बालि जग्पाल कर दिया गया है: correction of the o mark '''बािल जग्पाल''' पन्जाबि गीत गाता ह | वो B२१ बेन्द मे | B२१ मे उस्का भै [[भोता जग्पाल]] के साथ गाते हे ==External Links== *[http://www.punjabilok.com/music/bally_jagpal.htm पन्जाबिलोक] शुख्शिन्दर षिन्दा 9893 35179 2006-11-18T04:03:52Z Kingram 866 Removing all content from page काकभुशुण्डि 9894 34557 2006-11-12T06:04:36Z Gk awadhiya 602 '''काकभुशुण्डि''' [[रामचरितमानस]] के एक पात्र हैं। संत [[तुलसीदास]] जी ने [[रामचरितमानस]] के [[उत्तरकाण्ड]] में लिखा है कि काकभुशुण्डि परमज्ञानी रामभक्त हैं। [[रावण]] के पुत्र [[मेघनाथ]] ने [[राम]] से युद्ध करते हुये [[राम]] को नागपाश से बाँध दिया था। देवर्षि [[नारद]] के कहने पर गरूड़, जो कि सर्पभक्षी थे, ने नागपाश के समस्त नागों को खाकर [[राम]] को नागपाश के बंधन से छुड़ाया। [[राम]] के इस तरह नागपाश में बँध जाने पर [[राम]] के परमब्रह्म होने पर गरुड़ को सन्देह हो गया। गरुड़ का सन्देह दूर करने के लिये देवर्षि [[नारद]] उन्हें [[ब्रह्मा]] जी के पास भेजा। [[ब्रह्मा]] जी ने उनसे कहा कि तुम्हारा सन्देह भगवान [[शंकर]] दूर कर सकते हैं। भगवान [[शंकर]] ने भी गरुड़ को उनका सन्देह मिटाने के लिये काकभुशुण्डि जी के पास भेज दिया। अन्त में काकभुशुण्डि जी [[राम]] के चरित्र की पवित्र कथा सुना कर गरुड़ के सन्देह को दूर किया। गरुड़ के सन्देह समाप्त हो जाने के पश्चात् काकभुशुण्डि जी गरुड़ को स्वयं की कथा सुनाया जो इस प्रकार हैः पूर्व के एक कल्प में [[कलियुग]] का समय चल रहा था। उसी समय काकभुशुण्डि जी का प्रथम जन्म [[अयोध्या]] पुरी में एक [[शूद्र]] के घर में हुआ। उस जन्म में वे भगवान शिव के भक्त थे किन्तु अभिमानपूर्वक अन्य देवताओं की निन्दा करते थे। एक बार [[अयोध्या]] में अकाल पड़ जाने पर वे [[उज्जैन]] चले गये। वहाँ वे एक दयालु ब्राह्मण की सेवा करते हुये उन्हीं के साथ रहने लगे। वे ब्राह्मण भगवान [[शंकर]] के बहुत बड़े भक्त थे किन्तु भगवान [[विष्णु]] की निन्दा कभी नहीं करते थे। उन्होंने उस [[शूद्र]] को शिव जी का मन्त्र दिया। मन्त्र पाकर उसका अभिमान और भी बढ़ गया। वह अन्य द्विजों से ईर्ष्या और भगवान [[विष्णु]] से द्रोह करने लगा। उसके इस व्यवहार से उनके गुरु (वे ब्राह्मण) अत्यन्त दुःखी होकर उसे श्री [[राम]] की भक्ति का उपदेश दिया करते थे। एक बार उस [[शूद्र]] ने भगवान [[शंकर]] के मन्दिर में अपने गुरु, अर्थात् जिस ब्राह्मण के साथ वह रहता था, का अपमान कर दिया। इस पर भगवान [[शंकर]] ने [[आकाशवाणी]] करके उसे शाप दे दिया कि रे पापी! तूने गुरु का निरादर किया है इसलिये तू सर्प की अधम योनि में चला जा और सर्प योनि के बाद तुझे 1000 बार अनेक योनि में जन्म लेना पड़े। गुरु बड़े दयालु थे इसलिये उन्होंने शिव जी की स्तुति करके अपने शिष्य के लिये क्षमा प्रार्थना की। गुरु के द्वारा क्षमा याचना करने पर भगवान [[शंकर]] ने आकाशवाणी करके कहा, "हे ब्राह्मण! मेरा शाप व्यर्थ नहीं जायेगा। इस शूद्र को 1000 बार जन्म अवश्य ही लेना पड़ेगा किन्तु जन्मने और मरने में जो दुःसह दुःख होता है वह इसे नहीं होगा और किसी भी जन्म में इसका ज्ञान नहीं मिटेगा। इसे अपने प्रत्येक जन्म का स्मरण बना रहेगा जगत् में इसे कुछ भी दुर्लभ न होगा और इसकी सर्वत्र अबाध गति होगी मेरी कृपा से इसे भगवान श्री [[राम]] के चरणों के प्रति भक्ति भी प्राप्त होगी।" इसके पश्चात् उस शूद्र ने [[विन्ध्याचल]] में जाकर सर्प योनि प्राप्त किया। कुछ काल बीतने पर उसने उस शरीर को बिना किसी कष्ट के त्याग दिया वह जो भी शरीर धारण करता था उसे बिना कष्ट के सुखपूर्वक त्याग देता था, जैसे मनुष्य पुराने वस्त्र को त्याग कर नया वस्त्र पहन लेता है। प्रत्येक जन्म की याद उसे बनी रहती थी। श्री रामचन्द्र जी के प्रति भक्ति भी उसमें उत्पन्न हो गई। अन्तिम शरीर उसने ब्राह्मण का पाया। ब्राह्मण हो जाने पर ज्ञानप्राप्ति के लिये वह [[लोमश]] ऋषि के पास गया। जब [[लोमश]] ऋषि उसे ज्ञान देते थे तो वह उनसे अनेक प्रकार के तर्क-कुतर्क करता था। उसके इस व्यवहार से कुपित होकर [[लोमश]] ऋषि ने उसे शाप दे दिया कि जा तू चाण्डाल पक्षी (कौआ) हो जा। वह तत्काल कौआ बनकर उड़ गया। शाप देने के पश्चात् [[लोमश]] ऋषि को अपने इस शाप पर पश्चाताप हुआ और उन्होंने उस कौए को वापस बुला कर राममन्त्र दिया तथा इच्छा मृत्यु का वरदान भी दिया। कौए का शरीर पाने के बाद ही राममन्त्र मिलने के कारण उस शरीर से उन्हें प्रेम हो गया और वे कौए के रूप में ही रहने लगे तथा काकभुशुण्डि के नाम से विख्यात हुये। [[श्रेणी:रामायण]] चित्र:United Provinces 1903.gif 9895 34560 2006-11-12T06:29:46Z Rahulsahgal 788 Original Image taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:United_Provinces_1903.gif Original Image taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:United_Provinces_1903.gif चित्र:Raagdarbari.jpg 9896 34582 2006-11-12T17:31:41Z Mitul0520 211 from http://ragdarbaari.blogspot.com/ with permission from http://ragdarbaari.blogspot.com/ with permission आचार्य चतुरसेन 9897 34586 2006-11-12T18:19:22Z अभिषेकपाण्डेय 794 प्रथम संस्करण आचार्य चतुरसेन शास्त्री हिन्दी भाषा के एक महान [[उपन्यासकार]] थे । इनका अधिकतर लेखन ऐतिहासिक घटनाओं पर आधारित था । इनकी प्रमुख कृतियां [[सोमनाथ]] , [[वयं रक्षाम:]] और [[वैशाली की नगर वधू]] इत्यादि हैं । उपन्यासकार 9898 34589 2006-11-12T18:39:57Z अभिषेकपाण्डेय 794 कड़ियों को ठीक किया [[उपन्यास]] के लेखक को उपन्यासकार कहते हैं । अंग्रेजी भाषा मे इन्हें Novelist कहा जाता है । हिन्दी भाषा मे उपन्यास लेखन और पठन दोनो ही बहुत प्रचलित हैं इसलिये उपन्यासकार भी बहुत से मिलते हैं । उनमे से कुछ प्रमुख इस प्रकार से हैं - [[प्रेमचन्द]] [[शिवानी]] [[आचार्य चतुरसेन]] [[नरेन्द्र कोहली]] शिवानी 9899 34639 2006-11-13T02:02:11Z धवलगिरि 820 शिवानी हिन्दी भाषा की एक प्रसिद्ध [[उपन्यासकार]] थीं । इनका वास्तविक नाम गौरा पन्त था किन्तु ये शिवानी नाम से उपन्यास लेखन करती थीं । इनका जन्म 1924 ई० मे [[राजकोट]], [[गुजरात]] मे हुआ था । साठ और सत्तर के दशक मे, इनकी लिखी कहानियां और उपन्यास हिन्दी पाठकों के बीच अत्यधिक लोकप्रिय हुए और आज भी लोग उन्हें बहुत चाव से पढ़ते हैं । शिवानी का निधन 2003 ई० मे हुआ । उनकी लिखी कृतियों मे [[कृष्णकली]], [[भैरवी]] और [[विषकन्या]] के नाम प्रमुख हैं । [[sa:शिवानी]] नरेन्द्र कोहली 9900 34596 2006-11-12T20:17:28Z अभिषेकपाण्डेय 794 बाहरी कड़ियाँ और श्रेणियाँ नरेन्द्र कोहली आधुनिक युग मे हिन्दी भाषा के श्रेष्ठ साहित्यकारों मे से एक हैं । ये [[उपन्यास]], [[लघु कथा]], [[नाटक]] तथा [[हास्य व्यंग]] लिखते हैं । ==जीवन== इनका जन्म 6 जनवरी 1940 को [[संयुक्त पंजाब]] के [[सियालकोट]] नगर मे हुआ था जो अब [[पाकिस्तान]] मे है । प्रारम्भिक शिक्षा [[लाहौर]] मे आरम्भ हुई और [[विभाजन]] के पश्चात परिवार के [[जमशेदपुर]] चले आने पर वहीं आगे बढ़ी । बाद मे [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] से [[स्नातकोत्तर]] और [[डाक्टरेट]] की उपाधि भी ली । 1963 से लेकर 1995 तक उन्होने दिल्ली विश्वविद्यालय मे अध्यापन का कार्य किया और वँही से 1995 मे [[स्वैच्छिक अवकाश]] ग्रहण किया । ==रचनाएँ== यूँ तो छह वर्ष की आयु से ही उन्होने लिखना प्रारम्भ कर दिया था लेकिन 1960 के बाद से उनकी रचनाएँ प्रकाशित होने लगीं । समकालीन लेखकों से वो भिन्न इस प्रकार हैं कि उन्होने जानी मानी कहानियों को बिल्कुल मौलिक तरीके से लिखा । ऐतिहासिक कथाओं पर आधारित उनके चार प्रमुख वृहदाकार उपन्यास इस प्रकार से हैं - 1. [[अभ्युदय]] ([[राम]] कथा पर आधारित) 2. [[अभिज्ञान]] ([[कृष्ण]] कथा पर आधारित) 3. [[महासमर]] ([[महाभारत]] पर आधारित) 4. [[तोड़ो कारा तोड़ो]] ([[स्वामी विवेकानन्द]] के जीवन पर आधरित) ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://www.narendrakohli.org/ नरेन्द्र कोहली की व्यक्तिगत वेबसाइट ] ==यह भी देखें== *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[en: Narendra Kohli]] श्रीमद्भगवद्गीता 9901 34600 2006-11-12T20:39:05Z अभिषेकपाण्डेय 794 Redirecting to [[भगवद्गीता]] #redirect [[भगवद्गीता]] प्रस्थानत्रयी 9902 34638 2006-11-13T02:00:31Z धवलगिरि 820 [[श्रीमद्भगवद्गीता]], [[ब्रह्मसूत्र]] तथा [[उपनिषद|उपनिषदों]] को मिलाकर प्रस्थानत्रयी कहा जाता है । प्राचीन काल मे भारतवर्ष मे जब कोई गुरू अथवा आचार्य अपने मत का प्रतिपादन एवं उसकी प्रतिष्ठा करना चाहता था तो उसके लिये सर्वप्रथम वह इन तीनों पर भाष्य लिखता था । [[आदि शंकराचार्य|आदि शङ्कराचार्य]], [[रामानुज]] आदि बड़े-बड़े गुरूओं ने ऐसा कर के ही अपने मत का प्रतिपादन किया । [[sa:प्रस्थानत्रयी]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] बैंगलूरू 9903 34604 2006-11-12T21:34:10Z अभिषेकपाण्डेय 794 Redirecting to [[बंगलोर]] #redirect [[बंगलोर]] किरशन भील 9904 39027 2006-12-19T17:34:25Z Kingram 866 Redirecting to [[क्रिश्न भील]] #REDIRECT[[क्रिश्न भील]] क़तर 9905 35747 2006-11-22T00:54:48Z Kingram 866 revert '''कतर''' (अरबी : قطر) एक [[देश]] हे अरेबिया में [[चित्र:Flag of Qatar.svg|230px|right]] ==External Links== *[https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/qa.html CIA World Factbook] {{एशिया}} {{stub}} [[श्रेणी:एशिया| ]] [[श्रेणी:सबस्टब| ]] [[af:Qatar]] [[ang:Qatar]] [[ar:قطر]] [[an:Qatar]] [[ast:Qatar]] [[zh-min-nan:Qatar]] [[bs:Katar]] [[bg:Катар]] [[ca:Qatar]] [[cs:Katar]] [[da:Qatar]] [[de:Katar]] [[arc:ܩܜܪ]] [[et:Katar]] [[es:Qatar]] [[eo:Kataro (lando)]] [[eu:Qatar]] [[fa:قطر (کشور)]] [[fr:Qatar]] [[fy:Katar]] [[gl:Qatar - قطر]] [[ko:카타르]] [[hr:Katar]] [[id:Qatar]] [[os:Катар]] [[is:Katar]] [[it:Qatar]] [[he:קטאר]] [[kw:Katar]] [[ht:Katar]] [[ku:Qeter]] [[la:Cataria]] [[lv:Katara]] [[lt:Kataras]] [[li:Katar]] [[hu:Katar]] [[ms:Qatar]] [[nl:Qatar]] [[ja:カタール]] [[no:Qatar]] [[nn:Qatar]] [[oc:Qatar]] [[ug:قاتار]] [[pam:Qatar]] [[nds:Katar]] [[pl:Katar]] [[pt:Qatar]] [[ro:Qatar]] [[ru:Катар]] [[sq:Katari]] [[simple:Qatar]] [[sk:Katar (štát)]] [[sl:Katar]] [[sr:Катар]] [[fi:Qatar]] [[sv:Qatar]] [[tl:Qatar]] [[th:ประเทศกาตาร์]] [[vi:Qatar]] [[tr:Katar]] [[uk:Катар]] [[uz:Qatar]] [[zh:卡塔尔]] ???? ???? 9906 34655 2006-11-13T03:28:36Z विकास 817 आर्य समाज के दस नियम 1. सब सत्यविद्या और जो पदार्थ विद्या से जाने जाते हैं, उन सबका आदिमूल परमेश्वर है। 2. ईश्वर सच्चिदानंदस्वरूप, निराकार, सर्वशक्तिमान, न्यायकारी, दयालु, अजन्मा, अनंत, निर्विकार, अनादि, अनुपम, सर्वाधार, सर्वेश्वर, सर्वव्यापक, सर्वांतर्यामी, अजर, अमर, अभय, नित्य, पवित्र और सृष्टिकर्ता है, उसी की उपासना करने योग्य है। 3. वेद सब सत्यविद्याओं का पुस्तक है। वेद का पढना – पढाना और सुनना – सुनाना सब आर्यों का परम धर्म है। 4. सत्य के ग्रहण करने और असत्य के छोडने में सर्वदा उद्यत रहना चाहिये। 5. सब काम धर्मानुसार, अर्थात सत्य और असत्य को विचार करके करने चाहियें। 6. संसार का उपकार करना इस समाज का मुख्य उद्देश्य है, अर्थात शारीरिक, आत्मिक और सामाजिक उन्नति करना। 7. सबसे प्रीतिपूर्वक, धर्मानुसार, यथायोग्य वर्तना चाहिये। 8. अविद्या का नाश और विद्या की वृद्धि करनी चाहिये। 9. प्रत्येक को अपनी ही उन्नति से संतुष्ट न रहना चाहिये, किंतु सब की उन्नति में अपनी उन्नति समझनी चाहिये। 10. सब मनुष्यों को सामाजिक, सर्वहितकारी, नियम पालने में परतंत्र रहना चाहिये और प्रत्येक हितकारी नियम पालने सब स्वतंत्र रहें। डेविड हिल्बर्ट 9907 45573 2007-01-24T01:51:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eu:David Hilbert]], [[pms:David Hilbert]] [[Image:Hilbert.jpg|thumb|डेविड हिल्बर्ट [[1912]] in seiner Göttinger Zeit]] '''डेविड हिल्बर्ट''' (१८६२-१९४३) जर्मनवासी एक महान [[गणितज्ञ]] थे। [[ar:ديفيد هيلبرت]] [[bg:Давид Хилберт]] [[bn:ডেভিড হিলবার্ট]] [[bs:David Hilbert]] [[ca:David Hilbert]] [[cs:David Hilbert]] [[da:David Hilbert]] [[de:David Hilbert]] [[el:Νταβίντ Χίλμπερτ]] [[en:David Hilbert]] [[eo:David Hilbert]] [[es:David Hilbert]] [[et:David Hilbert]] [[eu:David Hilbert]] [[fa:داوید هیلبرت]] [[fi:David Hilbert]] [[fo:David Hilbert]] [[fr:David Hilbert]] [[he:דויד הילברט]] [[hu:David Hilbert]] [[id:David Hilbert]] [[it:David Hilbert]] [[ja:ダフィット・ヒルベルト]] [[ka:ჰილბერტი, დავიდ]] [[ko:다비드 힐베르트]] [[lv:Dāvids Hilberts]] [[nl:David Hilbert]] [[no:David Hilbert]] [[pl:David Hilbert]] [[pms:David Hilbert]] [[pt:David Hilbert]] [[ro:David Hilbert]] [[ru:Гильберт, Давид]] [[sa:डेविड हिल्बर्ट]] [[sco:David Hilbert]] [[sh:David Hilbert]] [[simple:David Hilbert]] [[sk:David Hilbert]] [[sl:David Hilbert]] [[sr:Давид Хилберт]] [[sv:David Hilbert]] [[th:ดาฟิด ฮิลแบร์ท]] [[tr:David Hilbert]] [[uk:Гільберт Давид]] [[vi:David Hilbert]] [[zh:大卫·希尔伯特]] जान कीट्स 9908 34831 2006-11-14T18:09:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: br, cs, cy, de, eo, es, fi, fr, he, hu, it, ja, nl, no, pl, pt, ru, sl, sv, ta, tr, zh [[Image:john_keats.JPG|thumb|160px|right|जान कीट्स]] '''जान कीट्स''' (१७९५-१८२१) सः आङ्ग्ल भाषास्य प्रमुख कवि। [[श्रेणी:अंग्रेज़ी]] [[br:John Keats]] [[cs:John Keats]] [[cy:John Keats]] [[de:John Keats]] [[en:John Keats]] [[eo:John Keats]] [[es:John Keats]] [[fi:John Keats]] [[fr:John Keats]] [[he:ג'ון קיטס]] [[hu:John Keats]] [[it:John Keats]] [[ja:ジョン・キーツ]] [[nl:John Keats]] [[no:John Keats]] [[pl:John Keats]] [[pt:John Keats]] [[ru:Китс, Джон]] [[sa:जान कीट्स]] [[sl:John Keats]] [[sv:John Keats]] [[ta:ஜோன் கீற்ஸ்]] [[tr:John Keats]] [[zh:济慈]] पर्सी बिश शेली 9909 41051 2007-01-03T06:40:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Percy Bysshe Shelley]] [[Image:Portrait of Percy Bysshe Shelley by Curran, 1819.jpg|thumb|right|पर्सी बिश शेली]] '''पर्सी बिश शेली''' (१७९२-१८२२) आङ्ग्ल भाषास्य प्रमुख कवि आसीत्। [[bg:Пърси Шели]] [[br:Percy B. Shelley]] [[cs:Percy Bysshe Shelley]] [[cy:Percy Bysshe Shelley]] [[da:Percy Bysshe Shelley]] [[de:Percy Bysshe Shelley]] [[en:Percy Bysshe Shelley]] [[eo:Percy Bysshe Shelley]] [[es:Percy Bysshe Shelley]] [[et:Percy Shelley]] [[fi:Percy Bysshe Shelley]] [[fr:Percy Bysshe Shelley]] [[gl:Percy Bysshe Shelley]] [[he:פרסי ביש שלי]] [[it:Percy Bysshe Shelley]] [[ja:パーシー・ビッシュ・シェリー]] [[mk:Перси Биш Шели]] [[nl:Percy Bysshe Shelley]] [[no:Percy Bysshe Shelley]] [[pl:Percy Bysshe Shelley]] [[pt:Percy Bysshe Shelley]] [[ru:Шелли, Перси Биши]] [[sa:पर्सी बिश शेली]] [[sk:Percy Bysshe Shelley]] [[sv:Percy Bysshe Shelley]] [[tr:Percy Bysshe Shelley]] [[zh:雪萊]] जार्ज बैरन 9910 36869 2006-11-30T08:43:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[tr:Lord Byron]] [[Image:George Gordon Byron, 6th Baron Byron - Project Gutenberg eText 13619.jpg|thumbnail|right|210px|जार्ज बैरन]] '''जार्ज बैरन''' (१७८८-१८२४) आङ्ग्ल भाषास्य प्रमुख कवि थे। [[bg:Джордж Байрон]] [[bn:লর্ড বায়রন]] [[bs:George Gordon Byron]] [[ca:Lord Byron]] [[cs:George Gordon Byron]] [[da:Lord Byron]] [[de:George Gordon Byron]] [[en:George Byron, 6th Baron Byron]] [[eo:George Byron]] [[es:Lord Byron]] [[eu:Lord Byron]] [[fi:George Gordon Byron]] [[fr:Lord Byron]] [[gl:Lord Byron]] [[he:ג'ורג' ביירון]] [[hr:George Gordon Byron]] [[hu:George Byron]] [[is:Byron lávarður]] [[it:George Gordon Byron]] [[ja:ジョージ・ゴードン・バイロン]] [[ka:ბაირონი, ჯორჯ ნოელ გორდონ]] [[lt:Džordžas Baironas]] [[lv:Bairons]] [[mk:Џорџ Гордон Бајрон]] [[nl:Lord Byron]] [[no:George Gordon Byron, 6. baron Byron]] [[pl:George Gordon Byron]] [[pt:Lord Byron]] [[ro:George Gordon Byron]] [[ru:Байрон, Джордж Ноэль Гордон]] [[sa:जार्ज बैरन]] [[sk:George Gordon Byron]] [[sl:George Noel Gordon Byron]] [[sq:George Gordon Byron]] [[sr:Џорџ Гордон Бајрон]] [[sv:George Gordon Byron]] [[tr:Lord Byron]] [[uk:Байрон Джордж Гордон]] [[ur:لارڈ بائرن]] [[zh:拜伦]] विक्टर ह्यूगो 9911 41145 2007-01-04T12:31:44Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[la:Victor Hugo]] [[Image: Victor Hugo.jpg|thumbnail|right|''Victor Hugo, 1883'']] '''विक्टर ह्यूगो''' (१८०२-१८८५) फ्रांसीसी भाषास्य प्रमुख कवि उपन्यासकार च आसीत्। {{Link FA|el}} {{Link FA|fr}} {{Link FA|nl}} {{Link FA|pl}} [[ar:فيكتور هوجو]] [[bg:Виктор Юго]] [[bs:Victor Hugo]] [[ca:Victor Hugo]] [[cs:Victor Hugo]] [[cv:Виктор Гюго]] [[cy:Victor Hugo]] [[da:Victor Hugo]] [[de:Victor Hugo]] [[el:Βίκτωρ Ουγκώ]] [[en:Victor Hugo]] [[eo:Victor Hugo]] [[es:Victor Hugo]] [[et:Victor Hugo]] [[eu:Victor Hugo]] [[fa:ویکتور هوگو]] [[fi:Victor Hugo]] [[fr:Victor Hugo]] [[ga:Victor Hugo]] [[he:ויקטור הוגו]] [[hr:Victor Hugo]] [[hu:Victor Hugo]] [[id:Victor Hugo]] [[io:Victor Hugo]] [[is:Victor Hugo]] [[it:Victor Hugo]] [[ja:ヴィクトル・ユーゴー]] [[ka:ჰიუგო, ვიქტორ]] [[ko:빅토르 위고]] [[la:Victor Hugo]] [[lb:Victor Hugo]] [[lt:Viktoras Hugo]] [[lv:Viktors Igo]] [[mk:Виктор Иго]] [[nl:Victor Hugo]] [[no:Victor Hugo]] [[nrm:Victor Hugo]] [[pl:Victor Hugo]] [[pt:Victor Hugo]] [[ro:Victor Hugo]] [[ru:Гюго, Виктор Мари]] [[sa:विक्टर ह्यूगो]] [[scn:Victor Hugo]] [[simple:Victor Hugo]] [[sk:Victor Hugo]] [[sl:Victor Hugo]] [[sr:Виктор Иго]] [[sv:Victor Hugo]] [[tr:Victor Hugo]] [[uk:Гюґо Віктор-Марі]] [[vi:Victor Hugo]] [[zh:维克多·雨果]] योहान वोल्फ़गांग गोटा 9912 45497 2007-01-23T20:31:55Z Murtasa 83 [[Image:Goethe.png|200px|right|thumb|जोहान वुल्फगांग गेटे]] '''जोहान वुल्फगांग गेटे''' (१७४९-१८३२) [[जर्मन]] भाषा के प्रमुख [[कवि]] व [[उपन्यासकार]] थे। [[hi:योहान वुल्फगांग फान गेटे]] [[af:Johann Wolfgang von Goethe]] [[als:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ar:يوهان فولفغانغ فون غوته]] [[ast:Goethe]] [[be:Ёган Вольфґанґ фон Ґётэ]] [[bg:Йохан Волфганг фон Гьоте]] [[bs:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ca:Johann Wolfgang Von Goethe]] [[cs:Johann Wolfgang von Goethe]] [[cy:Johann Wolfgang von Goethe]] [[da:Johann Wolfgang von Goethe]] [[de:Johann Wolfgang von Goethe]] [[el:Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε]] [[en:Johann Wolfgang Goethe]] [[eo:Johann Wolfgang von Goethe]] [[es:Johann Wolfgang von Goethe]] [[et:Johann Wolfgang von Goethe]] [[eu:Johann Wolfgang von Goethe]] [[fa:یوهان ولفگانگ گوته]] [[fi:Johann Wolfgang von Goethe]] [[fr:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ga:Johann Wolfgang von Goethe]] [[gl:Johann Wolfgang von Goethe]] [[he:יוהן וולפגנג פון גתה]] [[hr:Johann Wolfgang von Goethe]] [[hu:Johann Wolfgang von Goethe]] [[id:Johann Wolfgang von Goethe]] [[io:Goethe]] [[is:Johann Wolfgang von Goethe]] [[it:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ja:ヨハン・ヴォルフガング・フォン・ゲーテ]] [[ka:გოეთე, იოჰან ვოლფგანგ]] [[ko:요한 볼프강 폰 괴테]] [[ku:Johann Wolfgang von Goethe]] [[la:Ioannes Wolfgang Goethe]] [[lb:Johann Wolfgang von Goethe]] [[lt:Johanas Volfgangas fon Gėtė]] [[lv:Johans Volfgangs fon Gēte]] [[mk:Јохан Волфганг фон Гете]] [[ms:Johann Wolfgang von Goethe]] [[nds:Johann Wolfgang von Goethe]] [[nl:Johann Wolfgang von Goethe]] [[nn:Johann Wolfgang von Goethe]] [[no:Johann Wolfgang von Goethe]] [[pl:Johann Wolfgang von Goethe]] [[pt:Johann Wolfgang von Goethe]] [[qu:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ro:Johann Wolfgang von Goethe]] [[ru:Гёте, Иоганн Вольфганг]] [[sa:जोहान वुल्फगांग गेटे]] [[scn:Johann Wolfgang von Goethe]] [[sh:Johann Wolfgang von Goethe]] [[simple:Johann Wolfgang von Goethe]] [[sk:Johann Wolfgang von Goethe]] [[sl:Johann Wolfgang von Goethe]] [[sq:Johann Wolfgang Goethe]] [[sr:Јохан Волфганг Гете]] [[sv:Johann Wolfgang von Goethe]] [[th:โยฮันน์ โวล์ฟกัง ฟอน เกอเท]] [[tr:Johann Wolfgang von Goethe]] [[uk:Ґете Йоганн Вольфґанґ фон]] [[zh:歌德]] रसखान 9913 34673 2006-11-13T09:32:43Z Nahar7772 355 कृष्णभक्त कवि रसखान भारतेन्दु हरिश्चन्द्र ने जिन मुस्लिम हरिभक्तों के लिये कहा था, "इन मुसलमान हरिजनन पर कोटिन हिन्दू वारिए" उनमें रसखान का नाम सर्वोपरि है। वाहिद और आलम भी इसी परम्परा में आते हैं। सय्यद इब्राहीम "रसखान" का जन्म अन्तर्जाल पर उपलब्ध स्रोतों के अनुसार सन् १५३३ से १५५८ के बीच कभी हुआ था। चूँकि अकबर का राज्यकाल १५५६-१६०५ है, ये लगभग अकबर के समकालीन हैं। जन्मस्थान पिहानी कुछ लोगों के मतानुसार दिल्ली के समीप है। कुछ और लोगों के मतानुसार यह पिहानी उत्तरप्रदेश के हरदोई ज़िले में है। मृत्यु के बारे में कोई जानकारी नहीं मिल पाई। यह भी पढ़ा कि रसखान ने भागवत का अनुवाद फारसी में किया। पाठकों की सेवा में रसखान के कुछ सवैये अर्थसहित प्रस्तुत कर रहा हूँ। १। मोरपखा सिर ऊपर राखिहौं, गुंज की माल गरे पहिरौंगी। ओढ़ि पिताम्बर लै लकुटी, बन गोधन ग्वालन संग फिरौंगी।। भावतो तोहिं जो है रसखान, तो तोरे कहे सब स्वाँग भरौंगी। पै वा मुरली मुरलीधर की, अधरान धरी अधरा न धरौंगी।। (गोपी कहती है) सिर के ऊपर मोरपंख रखूँगी, गुंजों (गुंजा या घुमचिल लाल और काले रंग का एक बहुत छोटा पत्थर है जिसका वज़न एक रत्ती माना जाता है) की माला गले में पहिनूँगी। पीताम्बर ओढ़ कर वन में गायों और ग्वालों के संग वन में भ्रमण करूँगी। रसखान कहते हैं क्योंकि तुझे (कृष्ण) को अच्छा लगता है इस लिये यह सारा तमाशा तेरे लिये करूँगी किन्तु तुम्हारे अधरों पर रखी हुई यह मुरली मैं अपने अधरों पर नहीं रखूँगी। २। या लकुटी अरु कामरिया पै, राज्य तिहूँ पुर को तजि डारौं। आठहुँ सिद्धि नवो निधि को सुख, नंद की गाय चराय बिसारौं।। रसखान कबहुँ इन आँखिन सों ब्रज के बन बाग तड़ाग निहारौं। कोटिन हूँ कलधौत के धाम करील के कुंजन वा पर वारौं।। (रसखान कहते हैं) इस लकुटी (छड़ी) और कम्बल पर तीनों लोकों का राज्य छोड़ सकता हूँ। आठों सिद्धियों और नवों निधियों का सुख नन्द की गायें चरा कर भुला सकता हूँ। रसखान कहते हैं कि क्या मैं कभी इन आँखों से ब्रज के वन, बाग और तालाबों को देख सकूँगा? सोने के बने करोड़ों महल वृन्दावन के करील के कुंजों पर न्योछावर कर सकता हूँ। ३। धूरि भरे अति शोभित श्याम जू, तैसी बनी सिर सुन्दर चोटी। खेलत खात फिरैं अँगना, पग पैंजनिया कटि पीरी कछौटी।। वा छवि को रसखान विलोकत, वारत काम कलानिधि कोटी काग के भाग कहा कहिए हरि हाथ सों ले गयो माखन रोटी।। (बाल) कृष्ण धूल से भरे अति शोभित हो रहे हैं, सिर पर सुन्दर चोटी है, खेलते, खाते आँगन में घूम रहे हैं, पैरों में पैंजनी और कमर में पीली कछौटी बँधी है। रसखान कहते हैं कि उस छवि पर कामदेव अपनी करोड़ों कलाओं को न्योछावर करते हैं। अहोभाग्य उस कौवे के जो कृष्ण के हाथ से माखन रोटी छीन कर ले गया। ४। मानुष हौं तो वही रसखान, बसौं ब्रज गोकुल गाँव के ग्वारन। जो पशु हौं तो कहा बस मेरो, चरौं नित नन्द की धेनु मँझारन।। पाहन हौं तो वही गिरि को, जो लियो कर छत्र पुरन्दर कारन। जो खग हौं तो बसेरो करौं, मिलि कालिन्दि कूल कदम्ब की डारन।। रसखान कहते हैं कि (अगले जन्म में) मैं यदि मनुष्य हूँ तो मैं गोकुल के ग्वालों और गायों के बीच रहना चाहूँगा। यदि मैं बेबस पशु हूँ तो मै नन्द की गायों के साथ चरना चाहूँगा। अगर मैं पत्थर हूँ तो उसी पहाड़ का जिसे कृष्ण ने इन्द्र के कारण अपनी उँगली पर उठाया था। यदि मैं पक्षी हूँ तो मैं यमुना के तट पर किसी कदम्ब वृक्ष पर बसेरा करूँ। ५। गावैं गुनी गनिका गन्धर्व औ सारद सेस सबै गुण गावैं। नाम अनन्त गनन्त गनेस जो ब्रह्मा त्रिलोचन पार न पावैं।। जोगी जती तपसी अरु सिद्ध निरन्तर जाहिं समाधि लगावैं। ताहिं अहीर की छोहरियाँ छछिया भरि छाछ पे नाच नचावैं।। जिसके गुण अप्सरायें, गन्धर्व, शारदा और शेष सभी गाते हैं, जिसके अगणित नामों को गणेश भी नहीं गिन सकते, ब्रह्मा और त्रिलोचन शिव जी जिसकी महिमा का पार नहीं पाते हैं, योगी, यती, तपस्वी और सिद्ध जिसको पाने के लिये समाधि लगाते हैं, उसी (कृष्ण) को अहीरों की कन्यायें कटोरे भर मट्ठे के लिये नाच नचाती हैं। ६। सेस गनेस, महेस, दिनेस, सुरेसहु जाहिं निरन्तर गावैं। जाहिं अनादि, अनन्त अखंड, अछेद, अभेद सुबेद बतावैं। नारद से सुक व्यास रटैं पचि हारे तऊ पुनि पार न पावैं। ताहिं अहीर की छोहरियाँ छछिया भरि छाछ पे नाच नचावैं।। शेष, महेश, गणेश, दिनेश (सूर्य) और सुरेश (इन्द्र) जिसके गुण निरन्तर गाते हैं, जिसे वेद अनादि, अनन्त, अखंड, अछेद्य, और अभेद बतातेहैं, नारद, शुकदेव और व्यास जैसे मुनि जिसका नाम रटते हैं और प्रयत्न करके भी उसका पार नहीं पाते हैं, उसी (कृष्ण) को अहीरों की कन्यायें कटोरे भर मट्ठे के लिये नाच नचाती हैं। ७। संकर से सुर जाहिं जपैं चतुरानन ध्यानन धर्म बढ़ावैं। नेक हिये में जो आवत ही जड़ मूढ़ महा रसखान कहावै।। जा पर देव अदेव भुअंगन वारत प्रानन प्रानन पावैं। ताहिं अहीर की छोहरियाँ छछिया भरि छाछ पे नाच नचावैं।। शंकर जी जैसे देव जिसे जपते हैं और ब्रह्मा जी धर्म की वृद्धि के लिये जिसका ध्यान करते हैं, जिसके बस तनिक ही हृदय में आ जाने पर मेरा जैसा जड़, मूढ़ रसखान (रस की खान) कहलाता है, जिस पर देवता, राक्षस, नाग अपने प्राणों को न्योछावर करते हैं, उसी (कृष्ण) को अहीरों की कन्यायें कटोरे भर मट्ठे के लिये नाच नचाती हैं। ...लक्ष्मीनारायण गुप्त ...11 नवम्बर 2006 http://kavyakala.blogspot.com/2006/11/blog-post_12.html देवगढ़ मदारिया 9914 34678 2006-11-13T09:56:56Z Nahar7772 355 देवगढ़ मदारिया से संबधित किसी भी जानकारी के लिये नीचे दिये गये दो लिंक पर क्लिक करें http://www.deogarhmahal.com/ http://www.uq.net.au/~zzhsoszy/ips/d/deogarh.html माइक्रोसॉफ्ट 9916 45103 2007-01-23T01:01:31Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[mr:मायक्रोसॉफ्ट]] {{substub}} [[Image:Microsoft sign closeup.jpg|left|thumb|200px|माइक्रोसौफ्ट कैम्पस का मुख्य द्वार ]] '''माइक्रोसॉफ्ट''', विश्व की एक जानी मानी [[बहुराष्ट्रीय कम्पनी]] है जो मुख्यत: [[संगणक]] [[अभियान्त्रिकी]] के क्षेत्र मे काम करती है । माईक्रोसॉफ्ट दुनिया की सब्से बडी [[सॉफ्ट्वेयर]] कम्पनी है । 100 से भी अधिक देशों मे फैली इसकी शाखाओं मे 70000 से भी अधिक लोग काम करते हैं । इसका वार्षिक व्यापार लगभग 20 खरब रूपयों (~ 45 बिलियन डॉलर्स) का है । कम्पनी का मुख्यालय [[अमेरिका]] मे [[रेडमण्ड]], [[वॉशिंगटन]] मे है । इसकी स्थापना [[बिल गेट्स]] ने 4 अप्रैल 1975 को की थी । इसका मुख्य उत्पाद विइंडोज़ [[ऑपरेटिंग सिस्टम]] है । हालाकि माईक्रोसॉफ्ट ऑपरेटिंग सिस्टम के अलवा ना ना प्रकार के [[सॉफ्ट्वेयर]] बनाता है । <br><br><br><br><br><br><br><br><br><br> =प्रमुख सॉफ्ट्वेयर= माईक्रोसॉफ्ट के प्रमुख सॉफ्ट्वेयर हैं: * ऑपरेटिंग सिस्टम ** [[विइंडोज़ XP]] ** [[विइंडोज़ 2000]] ** [[विइंडोज़ NT]] * [[माईक्रोसॉफ्ट ऑफिस]] ** [[माईक्रोसॉफ्ट वर्ड]] ** [[माईक्रोसॉफ्ट ऐक्सैल]] ** [[माईक्रोसॉफ्ट पावर्पौइंट]] [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी: सॉफ्टवेयर]] [[श्रेणी: सूचना प्रौद्योगिकी]] [[ang:Microsoft]] [[ar:مايكروسوفت]] [[ast:Microsoft]] [[be:Microsoft]] [[bg:Майкрософт]] [[bs:Microsoft]] [[ca:Microsoft]] [[cs:Microsoft]] [[cy:Microsoft]] [[da:Microsoft]] [[de:Microsoft]] [[el:Microsoft]] [[en:Microsoft]] [[eo:Mikrosofto]] [[es:Microsoft]] [[et:Microsoft]] [[eu:Microsoft]] [[fa:مایکروسافت]] [[fi:Microsoft]] [[fr:Microsoft]] [[gl:Microsoft Corporation]] [[he:מיקרוסופט]] [[hr:Microsoft]] [[hu:Microsoft]] [[ia:Microsoft Corporation]] [[id:Microsoft]] [[ilo:Microsoft]] [[it:Microsoft]] [[ja:マイクロソフト]] [[jbo:maikrosaft]] [[ka:მაიკროსოფტი]] [[ko:마이크로소프트]] [[ku:Microsoft]] [[la:Microsoft]] [[lt:Microsoft]] [[mr:मायक्रोसॉफ्ट]] [[nds:Microsoft]] [[nl:Microsoft]] [[nn:Microsoft]] [[no:Microsoft]] [[pl:Microsoft Corporation]] [[pt:Microsoft]] [[ro:Microsoft]] [[ru:Microsoft]] [[simple:Microsoft]] [[sk:Microsoft Corporation]] [[sl:Microsoft]] [[sq:Microsoft]] [[sr:Мајкрософт]] [[sv:Microsoft]] [[ta:மைக்ரோசாப்ட்]] [[te:మైక్రో సాఫ్ట్]] [[th:ไมโครซอฟท์]] [[tl:Microsoft]] [[tr:Microsoft]] [[uk:Microsoft]] [[uz:Microsoft]] [[vi:Microsoft]] [[yi:מייקראסאפט]] [[zh:微软]] [[zh-min-nan:Microsoft]] क्रिसमस 9917 34795 2006-11-14T13:46:51Z Matra 768 विकिफा '''क्रिसमस''' २५ दिसंबर को [[ईसा मसीह]] के जन्म दिन के रूप में माना जाता है. यह ईसाइयों का महत्वपूण त्योहार है. क्रिसमस का अथॅ होता क्राइस्ट्स मास है. {{substub}} उत्तर-पूर्वी भारत 9919 34697 2006-11-13T14:04:04Z Amitprabhakar 683 [[Image:Northeastmap.jpg|thumb|]] == भारत के उत्तर-पूर्वी राज्य== भारत के उत्तर-पूर्व में सात राज्य हैं। इन्हें सात-बहनों या 'सेवन-सिस्टर्स' के नाम से भी जाना जाता है। # [[असम]] ([[गुवाहाटी]]) # [[मिज़ोरम]] ([[आइजोल]]) # [[नागालैंड]] ([[कोहिमा]]) # [[अरुणाचल प्रदेश]]( [[इटानगर]]) # [[मणिपुर]] ([[इंफाल]]) # [[मेघालय]] ([[शिलांग]]) # [[त्रिपुरा]] ([[अगरतला]]) '''यह भी देखें''' *[[उत्तर-पूर्वी राज्य]] *[[दक्षिण भारत]] # [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी]] {{substub}} इंटेल 9920 37041 2006-12-01T15:07:12Z Mitul0520 211 Reverted edits by [[Special:Contributions/60.49.116.166|60.49.116.166]] ([[User_talk:60.49.116.166|Talk]]); changed back to last version by [[User:Thijs!bot|Thijs!bot]] '''इंटेल कॉरपोरेशन''' ([[:en:Intel Corporation]]) दुनीया की सबसे बडी [[सेमीकंडक्टर]] [[कंपनी]] है। ==इतिहास== ==प्रमुख उत्पाद== ==प्रतिस्पर्द्धी== * [[ए.एम.डी.]] ([[:en:Advanced Micro Devices]]) ==भारत मे इंटेल कॉरपोरेशन== ==यह भी देखें== ==बाहरी कडियाँ== [[श्रेणी:सूचना प्रौद्योगिकी]] [[af:Intel]] [[bg:Интел]] [[bn:ইন্টেল]] [[bs:Intel]] [[ca:Intel]] [[cs:Intel]] [[da:Intel]] [[de:Intel Corporation]] [[en:Intel Corporation]] [[eo:Intel]] [[es:Intel Corporation]] [[fa:اینتل]] [[fi:Intel]] [[fr:Intel Corporation]] [[gl:Intel]] [[he:אינטל]] [[hr:Intel]] [[hu:Intel]] [[id:Intel]] [[it:Intel Corporation]] [[ja:インテル (企業)]] [[ka:ინტელი]] [[ko:인텔]] [[lt:Intel Corporation]] [[nl:Intel]] [[no:Intel]] [[pl:Intel]] [[pt:Intel Corporation]] [[ru:Intel]] [[simple:Intel]] [[sk:Intel]] [[sl:Intel]] [[sr:Intel]] [[sv:Intel]] [[th:อินเทล]] [[tr:Intel]] [[vi:Intel]] [[zh:英特尔]] कतर 9924 34750 2006-11-14T02:47:01Z Kingram 866 कतर का नाम बदलकर क़तर कर दिया गया है: proper spelling #REDIRECT [[क़तर]] कम्बूजा 9925 46003 2007-01-25T09:15:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[af:Kambodja]] '''कम्बूजा''' एक [[देश]] हे [[जंबुद्वीप]] में [[चित्र:Flag of Cambodia.svg|230px|right]] {{substub}} {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:सबस्टब]] [[af:Kambodja]] [[an:Campuchia]] [[ar:كمبوديا]] [[bg:Камбоджа]] [[bn:কম্বোডিয়া]] [[bo:ཅིའན་ཕུ་ཀྲེ]] [[bs:Kambodža]] [[ca:Cambodja]] [[cs:Kambodža]] [[cy:Cambodia]] [[da:Cambodja]] [[de:Kambodscha]] [[en:Cambodia]] [[eo:Kamboĝo]] [[es:Reino de Camboya]] [[et:Kambodža]] [[eu:Kanbodia]] [[fa:کامبوج]] [[fi:Kambodža]] [[fr:Cambodge]] [[frp:Cambodg·e]] [[fy:Kambodja]] [[ga:An Chambóid]] [[gl:Camboxa - កម្ពុជា]] [[he:קמבודיה]] [[hr:Kambodža]] [[hsb:Kambodźa]] [[ht:Kanbòdj]] [[hu:Kambodzsa]] [[ia:Cambodgia]] [[id:Kamboja]] [[ilo:Cambodia]] [[io:Kambodja]] [[is:Kambódía]] [[it:Cambogia]] [[ja:カンボジア]] [[ka:კამბოჯა]] [[km:ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] [[ko:캄보디아]] [[ku:Kembodja]] [[kw:Kamboji]] [[la:Cambodia]] [[li:Cambodja]] [[lt:Kambodža]] [[lv:Kambodža]] [[mi:Kamapōtia]] [[mk:Камбоџа]] [[ml:കംബോഡിയ]] [[mr:कंबोडिया]] [[ms:Kemboja]] [[na:Cambodja]] [[nds:Kambodscha]] [[nl:Cambodja]] [[nn:Kambodsja]] [[no:Kambodsja]] [[oc:Cambòtja]] [[pam:Cambodia]] [[pl:Kambodża]] [[ps:کمبوډيا]] [[pt:Camboja]] [[qu:Kambuya]] [[ro:Cambodgia]] [[ru:Камбоджа]] [[scn:Camboggia]] [[se:Kampučea]] [[sh:Kambodža]] [[simple:Cambodia]] [[sk:Kambodža]] [[sl:Kambodža]] [[sq:Kamboxhia]] [[sr:Камбоџа]] [[sv:Kambodja]] [[sw:Kamboja]] [[ta:கம்போடியா]] [[te:కంబోడియా]] [[tg:Камбоҷа]] [[th:ประเทศกัมพูชา]] [[tk:Kamboçiýa]] [[tl:Cambodia]] [[tr:Kamboçya]] [[ug:كامبودژا]] [[uk:Камбоджа]] [[vi:Campuchia]] [[vo:Kambocän]] [[zh:柬埔寨]] [[zh-min-nan:Kampuchea]] कम्बोडिया 9926 34755 2006-11-14T02:59:29Z Kingram 866 redirect #REDIRECT[[कम्बूजा]] जायफल 9928 34786 2006-11-14T12:45:42Z Matra 768 नया पेज '''जायफल''' का उपयोग औषधि के रूप में होता है. इसका पेङ [[जावा]], [[सुमात्रा]] [[मलेशिया]] में पाया जाता है. इस में उङनशील तेल, स्थिर तेल, प्रोटीन, स्टाचॅ, खनिज द्रव्य पाये जाते है. {{substub}} कुलथी 9929 34790 2006-11-14T12:59:26Z Matra 768 नया पेज '''कुलथी''' का उपयोग औषधि के रूप में होता है. यह तीन पत्तियों वाला पौधा है. इस के बीजों में [[प्रोटीन]],[[काबोहाइड्रेट]] की मात्रा अधिक होती है. {{substub}} स्टेथेस्कोप 9930 34792 2006-11-14T13:27:01Z Matra 768 नया पेज '''स्टेथेस्कोप''' एक डाक्टरी यंत्र है. इस के द्वारा [[हृदय]] की धङकन और श्वास नली में वायु की मंद ध्वनियों को सुने का काम लिया जाता है. {{substub}} मूंगा 9931 34793 2006-11-14T13:37:07Z Matra 768 नया पेज '''मूंगा''' का प्रयोग जेवर में होता है. इसका निमॉण पोलिप नामक समुद्री जीवों द्वारा किया जाता है. {{substub}} जिप्सी 9932 34794 2006-11-14T13:45:26Z Matra 768 नया पेज '''जिप्सी''' एक प्रकार के खानाबदोश लोग है. यह कबीलों के रूप में एक स्थान से दूसरे स्थान तक घूमते रहते है. {{substub}} कान्धामल जिला 9933 34797 2006-11-14T13:49:51Z Matra 768 नया पेज '''कान्धामल''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] कालाहन्डी जिला 9934 34799 2006-11-14T13:50:34Z Matra 768 नया पेज '''कालाहन्डी''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] केन्दुझङ जिला 9935 34800 2006-11-14T13:51:07Z Matra 768 नया पेज '''केन्दुझङ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] केन्द्रपाङा जिला 9936 34801 2006-11-14T13:51:39Z Matra 768 नया पेज '''केन्द्रपाङा''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] जगतसिंहपुर जिला 9937 34802 2006-11-14T13:52:21Z Matra 768 नया पेज '''जगतसिंहपुर''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] देवगढ जिला 9938 34803 2006-11-14T13:52:51Z Matra 768 नया पेज '''देवगढ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] धेंकनाल जिला 9939 34804 2006-11-14T13:53:23Z Matra 768 नया पेज '''धेंकनाल''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] नुआपाङा जिला 9940 34805 2006-11-14T13:53:54Z Matra 768 नया पेज '''नुआपाङा''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] नबरंगपुर जिला 9941 34806 2006-11-14T13:54:39Z Matra 768 नया पेज '''नबरंगपुर''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] बारगढ जिला 9942 34807 2006-11-14T13:55:10Z Matra 768 नया पेज '''बारगढ''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] बालेश्वर जिला 9943 34808 2006-11-14T13:55:51Z Matra 768 नया पेज '''बालेश्वर''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] बोलांगिर जिला 9944 34809 2006-11-14T13:56:27Z Matra 768 नया पेज '''बोलांगिर''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] भद्रक जिला 9945 34811 2006-11-14T13:57:01Z Matra 768 नया पेज '''भद्रक''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] सोनपुर जिला 9946 34812 2006-11-14T13:57:43Z Matra 768 नया पेज '''सोनपुर''' भारतीय राज्य [[उड़ीसा]] का एक [[जिला]] है । {{stub}} [[श्रेणी:उड़ीसा के जिले]] [[श्रेणी:शहर]] {{उड़ीसा के जिले}} [[en:Nayagarh District ]] [[sv:Nayagarh]] चित्र:वृहदेश्वर मंदिर1.jpg 9948 34839 2006-11-15T00:39:52Z Amitprabhakar 683 चित्र:वृहदेश्वर मंदिर2.jpg 9949 34841 2006-11-15T00:43:53Z Amitprabhakar 683 अंदर का गोपुरम - वृहदेश्वर मंदिर अंदर का गोपुरम - वृहदेश्वर मंदिर छायावाद युग 9952 42665 2007-01-13T07:10:45Z Iitkgp.prashant 814 '''छायावाद युग''' हिन्दी साहित्य का एक युग। *[[छायावादी युग]] *[[हिन्दी साहित्य]] ==बाहरी कड़ी== *[http://great-hindi-poets.blogspot.com/2006/09/renowned-hindi-poets.html हिन्दी सहित्य के श्रेष्ठ कवी एवं उनकी रचनायें] होमी भाभा 9953 45158 2007-01-23T03:00:36Z TXiKiBoT 975 robot Adding: de, gu, it, ja, mr, ru '''होमी भाभा''' (१९०९-१९६६) [[भारत]] के एक प्रमुख वैज्ञानिक थे। [[de:Homi Jehangir Bhabha]] [[en:Homi J. Bhabha]] [[gu:હોમિ ભાભા]] [[it:Homi Jehangir Bhabha]] [[ja:ホーミ・J・バーバー]] [[mr:होमी भाभा]] [[ru:Баба, Бхабха Хоми Джехангир]] जयन्त विष्णु नारळीकर 9954 44878 2007-01-22T09:14:33Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[fr:Jayant Narlikar]], [[it:Jayant Vishnu Narlikar]] '''जयन्त विष्णु नारळीकर''' (1938 - ) भारतीय वैज्ञानिक हैं। [[category:भारतीय वैज्ञनिक]] {{stub}} [[en:Jayant Narlikar]] [[es:Jayant Narlikar]] [[fr:Jayant Narlikar]] [[it:Jayant Vishnu Narlikar]] [[mr:जयंत विष्णू नारळीकर]] [[sa:जयन्त विष्णु नारळीकर]] पार्वती 9955 35362 2006-11-19T20:28:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:פרוותי]] '''पार्वती''' [[हिमालय]] की पुत्री तथा भगवान [[शंकर]] की पत्नी थीं। पार्वती की माता का नाम [[मैना]] था। उमा, गौरी, अम्बिका भवानी आदि भी पार्वती के ही नाम हैं। पार्वती के जन्म का समाचार सुनकर देवर्षि [[नारद]] [[हिमालय]] के घर आये थे। [[हिमालय]] के पूछने पर देवर्षि [[नारद]] ने पार्वती के विषय में यह बताया कि तुम्हारी कन्या सभी सुलक्षणों से सम्पन्न है तथा इसका विवाह भगवान [[शंकर]] से होगा। किन्तु महादेव जी को पति के रूप में प्राप्त करने के लिये तुम्हारी पुत्री को घोर तपस्या करना होगा। ==पूर्वजन्म की कथा== पार्वती पूर्वजन्म में [[दक्ष प्रजापति]] की पुत्री [[सती]] थीं तथा उस जन्म में भी वे भगवान [[शंकर]] की ही पत्नी थीं। [[सती]] ने अपने पिता [[दक्ष प्रजापति]] के यज्ञ में, अपने पति का अपमान न सह पाने के कारण, स्वयं को योगाग्नि में भस्म कर दिया था। मृत्यु के समय [[सती]] ने भगवान [[हरि]] से यह वर माँगा कि प्रत्येक जन्म में मेरा शिव जी के चरणों में अनुराग रहे। इसी कारण उन्होंने [[हिमालय]] की पुत्री पार्वती के रूप में पुनर्जन्म लिया। ==पार्वती की तपस्या== देवर्षि [[नारद]] के वचनों से प्रभावित पार्वती को भगवान [[शंकर]] से अनुराग हो गया। वे [[शिव]] जी को पति के रूप में प्राप्त करने के लिये वन में तपस्या करने चली गईं। अनेक वर्षों तक कठोर उपवास करके घोर तपस्या करने के पश्चात् पार्वती को आकाश से ब्रह्मवाणी सुनाई पड़ी कि हे पर्वतराज की कुमारी! तेरा मनोरथ सफल होगा। तू अब इस तपस्या को त्याग दे। अब तुझे पति के रूप में शिव जी अवश्य प्राप्त होंगे। इधर जब से [[सती]] ने शरीर त्याग किया था तब से शिव जी के मन में वैराग्य हो गया था। वे भगवान श्री [[राम|रामचन्द्र]] जी की भक्ति में लीन रहने लगे। उनकी भक्ति से प्रसन्न होकर भगवान श्री [[राम]] उनके सामने प्रकट हुये। उन्होंने शिव जी को समझाया कि वे पार्वती से विवाह कर लें। ==पार्वती की परीक्षा== भगवान [[शंकर]] ने पार्वती के अपने प्रति अनुराग की परीक्षा लेने के लिये सप्तऋषियों को पार्वती के पास भेजा। उन्होंने पार्वती के पास जाकर उसे यह समझाने के अनेक प्रयत्न किये कि शिव जी औघड़, अमंगल वेषधारी और जटाधारी हैं और वे तुम्हारे लिये उपयुक्त वर नहीं हैं। उनके साथ विवाह करके तुम्हें सुख की प्राप्ति नहीं होगी। तुम उनका ध्यान छोड़ दो। किन्तु पार्वती अपने विचारों में दृढ़ रहीं। उनकी दृढ़ता को देखकर [[सप्तऋषि]] अत्यन्त प्रसन्न हुये और उन्हें सफल मनोरथ होने का आशीर्वाद देकर शिव जी के पास वापस आ गये। सप्तऋषियों से पार्वती के अपने प्रति दृढ़ प्रेम का वृत्तान्त सुन कर भगवान शंकर अत्यन्त प्रसन्न हुये। सप्तऋषियों ने शिव जी और पार्वती के विवाह का लग्न मुहूर्त आदि निश्चित कर दिया। ==शिव जी के साथ विवाह== निश्चित दिन शिव जी बारात ले कर [[हिमालय]] के घर आये। वे बैल पर सवार थे। उनके एक हाथ में त्रिशूल और एक हाथ में डमरू था। उनकी बारात में समस्त देवताओं के साथ उनके गण भूत, प्रेत, पिशाच आदि भी थे। सारे बाराती नाच गा रहे थे। बड़ी विचित्र बारात थी उनकी। इस तरह शुभ घड़ी और शुभ मुहूर्त में शिव जी और पार्वती का विवाह हो गया और पार्वती को साथ ले कर शिव जी अपने धाम कैलाश पर्वत पर सुख पूर्वक रहने लगे। [[श्रेणी:रामायण]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[da:Parvati]] [[de:Parvati]] [[en:Parvati]] [[es:Parvati]] [[fi:Parvati]] [[fr:Pârvatî]] [[he:פרוותי]] [[it:Parvati]] [[ja:パールヴァティー]] [[lt:Parvati]] [[nn:Parvati]] [[pl:Parwati]] [[pt:Parvati]] [[ru:Парвати]] [[simple:Parvati]] [[sv:Parvati]] [[ta:பார்வதி]] [[tr:Parvati]] [[ur:پاروتی]] प्रणव मुखर्जी 9959 34945 2006-11-15T20:22:16Z 65.242.127.130 Pranab Mukherjee is the defense minister. कुरता 9961 34959 2006-11-16T02:31:30Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[कुर्ता]] #REDIRECT[[कुर्ता]] धोती 9962 39936 2006-12-27T22:55:13Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Dhoti]] [[धोती]] पारंपरिक भारतीय परिधान है जो अब गांवों में तथा शादी-विवाह तथा अन्य अनुष्ठानों में ही दिखता है । यह संपुर्ण हिन्दू समुदाय में अपने विभिन्न नामों तथा पहनने के ढंग के कारण काफी व्यापक है । उदाहरणार्थ तमिलनाडु और बिहार के पहनने की शैली भिन्न है । हिन्दी तथा कुछ अन्य उत्तर भारतीय भाषाओं में इसे धोती के अलावा [[बांग्ला]] में धुती(ধুতী), [[तमिल]] में ''वेष्टी'' (வேஷ்டீ), [[मलयालम]] में ''मुण्डु'' (മുണ്ഡു) तथा [[तेलगु ]] में ''पंचा '' (పంచా) और [[कन्नड़]] में ''पंचे'' (ಪಂಚೇ) भी कहते हैं (बांग्ला छोडकर अन्य अहिन्दी भाषाओं की वर्तनी अशुद्ध हो सकती है । ) == यह भी देखें == *[[साड़ी]] *[[लुंगी]] *[[कुरता]] [[श्रेणी:परिधान]] [[de:Dhoti]] [[en:Dhoti]] [[es:Dhoti]] [[fr:Dhotî]] [[nl:Dhoti]] [[pl:Dhoti]] [[ru:Дхоти]] [[sv:Dhoti]] गरुड़ 9965 35020 2006-11-16T19:21:18Z Mitul0520 211 श्रेणी [[हिंदू]] मान्यताओं के अनुसार '''गरुड़''' पक्षियों के राजा और भगवान [[विष्णु]] के वाहन हैं। गरुड़ [[कश्यप]] ऋषि और उनकी दूसरी पत्नी विनता की सन्तान हैं। ==गरुड़ की माता को शाप== [[दक्ष प्रजापति]] की कद्रू और विनता नामक दो कन्याएँ थीं। उन दोनों का विवाह [[कश्यप]] ऋषि के साथ हुआ। [[कश्यप]] ऋषि से कद्रू ने एक हजार नाग पुत्र और विनता ने केवल दो तेजस्वी पुत्र वरदान के रूप में माँगे। वरदान के परिणामस्वरूप कद्रू ने एक हजार अंडे और विनता ने दो अंडे प्रसव किये। कद्रू के अंडों के फूटने पर उसे एक हजार नाग पुत्र मिल गये। किन्तु विनता के अंडे उस समय तक नहीं फूटे। उतावली होकर विनता ने एक अंडे को फोड़ डाला। उसमें से निकलने वाले बच्चे का ऊपरी अंग पूर्ण हो चुका था किन्तु नीचे के अंग नहीं बन पाये थे। उस बच्चे ने क्रोधित होकर अपनी माता को शाप दे दिया कि माता! तुमने कच्चे अंडे को तोड़ दिया है इसलिये तुझे पाँच सौ वर्षों तक अपनी सौत की दासी बनकर रहना होगा। ध्यान रहे दूसरे अंडे को अपने से फूटने देना। उस अंडे से एक अत्यन्त तेजस्वी बालक होगा और वही तुझे इस शाप से मुक्ति दिलायेगा। इतना कहकर अरुण नामक वह बालक आकाश में उड़ गया और [[सूर्य]] के रथ का सारथी बन गया ==विनता का दासी बनना== एक दिन कद्रू और विनता की दृष्टि [[समुद्र मन्थन]] से निकले हुये [[उच्चैःश्रवा]] घोड़े पर पड़ी। कद्रू ने कहा कि उस घोड़े की पूँछ काली है जबकि विनता ने उसे सफेद रंग का बताया। इस पर दोनों में शर्त हुई कि जिसका कथन गलत होगा उसे दूसरे की दासी बनना होगा। दोनों शर्त मानकर पूँछ देखने चलीं। कद्रू ने चुपचाप अपने पुत्रों को उस पूँछ से लिपट जाने की आज्ञा दी इससे पूँछ काली दिखाई पड़ने लगी। विनता हार मानकर कद्रू की दासी बन गयी। ==गरुड़ का जन्म== समय आने पर विनता के दूसरे अंडे से महातेजस्वी '''गरुड़''' की उत्पत्ति हुई। उनकी शक्ति और गति अद्वितीय थी। ==विनता को दासता से मुक्ति== एक दिन कद्रू ने गरुड़ से कहा कि तुम मेरी दासी के पुत्र हो इसलिये तुम मेरे पुत्रों को घमाने ले जाओ। गरुड़ को इस पर बहुत क्रोध आया किन्तु उन्होंने सौतेली माता की आज्ञा मान ली। सर्पों को घुमाते हुये गरुड़ ने उनसे अपनी माता को दासता से मुक्त कर देने के लिये कहा। इस पर सर्पों ने कहा कि यदि तुम हम लोगों के लिये [[अमृत]] ला दोगे तो हम तुम्हारी माता को दासता से मुक्त कर देंगे। गरुड़ ने [[इन्द्र]] सहित सभी देवताओं को परास्त कर अमृत घट उनसे छीन लिया। गरुड़ के पराक्रम से प्रभावित होकर [[इन्द्र]] ने गरुड़ से मित्रता कर ली। मित्रता हो जाने पर इन्द्र बोले, "मित्र! आप इस अमृत घट को मुझे वापस दे दीजिये क्योंक आप जिनके लिये इसे ले जा रहे हैं वे स्वभावतः बहुत दुष्ट हैं।" इस पर गरुड़ ने कहा, "मुझे पता है किन्तु मैं अपनी माता को दासता से मुक्ति दिलाने हेतु इसे उनके पास ले जा रहा हूँ। आप वहाँ से इसे वापस ला सकते हैं। हठात् उनकी भेंट नारायण ([[विष्णु]]) से हो गई। नारायण ने गरुड़ से प्रसन्न होकर वर माँगने के लिये कहा। इस पर गरुड़ ने सदा उनकी ध्वजा में बने रहने का वर ले लिया। साथ ही वे नारायण के वाहन भी बन गये। इसके पश्चात् गरुड़ अमृत घट को सर्पों को देकर अपनी माता विनता को दासता से मुक्ति दिलाई। अमृत घट को कुशासन पर रख कर सारे सर्प पवित्र होने के लिये स्नान करने चले गये। इसी बीच इन्द्र चोरी से उस अमृत घट को उठा कर ले गये। ==गरुड़ का रामचन्द्र के प्रति भ्रम== [[रावण]] के पुत्र [[मेघनाथ]] ने राम से युद्ध करते हुये [[राम]] को नागपाश से बाँध दिया था। देवर्षि [[नारद]] के कहने पर गरूड़, जो कि सर्पभक्षी थे, ने नागपाश के समस्त नागों को खाकर राम को नागपाश के बंधन से छुड़ाया। राम के इस तरह नागपाश में बँध जाने पर राम के परमब्रह्म होने पर गरुड़ को सन्देह हो गया। गरुड़ का सन्देह दूर करने के लिये देवर्षि नारद उन्हें ब्रह्मा के पास भेजा। ब्रह्मा जी ने उनसे कहा कि तुम्हारा सन्देह भगवान शंकर दूर कर सकते हैं। भगवान शंकर ने भी गरुड़ को उनका सन्देह मिटाने के लिये [[काकभुशुण्डि]] जी के पास भेज दिया। अन्त में [[काकभुशुण्डि]] जी राम के चरित्र की पवित्र कथा सुना कर गरुड़ के सन्देह को दूर किया। ==यह भी देखे== * [[रामायण]] * [[काकभुशुण्डि]] ==बाहरी कडियाँ== [[Category:रामायण]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] जस्टिन हेनिन हडेन 9973 35044 2006-11-17T01:44:52Z Mahashakti 879 जस्टिन हेनिन हडेन जन्‍म तिथि ****** 1 जून 1982 देश ****** बेलजियम खेल रही है ******* 1 जनवरी 1999 वरीयता ******* 3 रेस वरीयता ******* 1 ग्रैण्‍ड स्‍लैम विजेता ******* 5 एकल, ग्रैण्‍ड स्‍लैम उपविजेता ******* 4 एकल, चैम्पियनसिप विजेता ******* 0 एकल चैम्पियनसिप उ0वि0 ******* 0 एकल इस वर्ष का प्रदर्शन एकल खिताबी जीत ******* 5 नामी राशि ******* $3,204,810 जीत-हार ******* 56-7 सम्‍पूर्ण प्रदर्शन खिताबी जीत ******* 28 इनामी राशि ******* $12,573,319 जीत-हार ******* 410-98 अन्‍य पहली बार नम्‍बर 1 रही ******* 20 अक्‍टूबर 2003 नम्‍बर एक रही ******* 45 हफ्तो तक मार्टीना हिंगिस 9974 35045 2006-11-17T01:46:17Z Mahashakti 879 जन्‍म तिथि ********* 30 सितम्‍बर 1980 देश ********* स्विजरलैण्‍ड खेल रही है ********* 14 अक्‍टूबर 1994(2002 मे सन्‍यास, 06 मे वापसी) वरीयता ********* 8 रेस वरीयता ********* 7 ग्रैण्‍ड स्‍लैम विजेता ********* 5 एकल, ग्रैण्‍ड स्‍लैम उपविजेता ********* 7 एकल, चैम्पियनसिप विजेता ********* 2 एकल चैम्पियनसिप उ0वि0 ********* 2 एकल इस वर्ष का प्रदर्शन एकल खिताबी जीत ********* 2 इनामी राशि ********* $1,029,537 जीत-हार ********* 52-17 सम्‍पूर्ण प्रदर्शन एकल खिताबी जीत ********* 42 इनामी राशि ********* $19,375,362 जीत-हार ********* 523-118 अन्‍य पहली बार नम्‍बर 1 ********* 31 मार्च 1997 नम्‍बर एक रही ********* 209 हफ्तो तक वैजापुर 9975 37701 2006-12-09T15:48:04Z Mitul0520 211 interwiki marathi {{Infobox Indian Jurisdiction | | नगर का नाम = वैजापुर | प्रकार = नगर | latd = 19.92 | longd= 74.73 | प्रदेश = महाराष्ट्र | जिला = [[औरंगाबाद जिला]] | शासक पद = | शासक का नाम = | शासक पद 2 = | शासक का नाम 2 = | ऊँचाई = 514 | जनगणना का वर्ष = 2001 | जनगणना स्तर = | जनसंख्या = 37,002 | घनत्व = | क्षेत्रफल = | दूरभाष कोड = - | पिनकोड = - | वाहन रेजिस्ट्रेशन कोड = - | unlocode = | वेबसाइट = | skyline = | skyline_caption = | टिप्पणियाँ = | }} '''वैजापुर''' यह एक शहर है जो [[भारत]] देश के [[महाराष्ट्र]] राज्य के [[औरंगाबाद]] जिले में स्थित है. यहां पहूंचने के लिये [[रोटेगांव]] रेल्वे स्थानक को उतर सकते है, या फिर [[औरंगाबाद]] से [[मुंबई]] को [[नासिक]] से होकर जानेवाला [[राज्य महामार्ग]] यहां से गुजरता है. [[नारंगी]] और [[सारंगी]] इन दो नदियोंका संगम इसी शहर के पास होता है, वहीं पर अभी [[धरण परियोजना]] बनायी गयी है, जहांसे वैजापुर शहर को पिने का पानी भेजा जाता है. ==भौगोलिक== वैजापुर का भौगोलिक स्थान: * अक्षांश और रेखांश १९.९२ उत्तर और ७४.७३ पूर्व * समुद्रतल से लगभग उंचाई ५१४ [[मिटर]] ==जनसंख्या== २००१ साल के जनगनना के अनुसार वैजापुर की आबादी ३७,००२ है, जिसमें ५२ प्रतिशत पुरुष तथा ४८ प्रतिशत महिलाऎं है. साधारणतः ७० प्रतिशत लोग साक्षर है जो की राष्ट्रिय के ५९.५ स्तर से ज्यादा है . ७७ प्रतिशत पुरुष तथा ६२ प्रतिशत महिलाऎं साक्षर है. १४ प्रतिशत लोग ६ साल से कम उम्र के है. ==राजनीति== श्रीमान आर. एम. वाणी यह [[शिवसेना]] के सांसद वैजापुर [[विधानसभा]] क्षेत्र से प्रतिनिधीत्व करते है. [[श्रेणी:महाराष्ट्र]] [[en:Vaijapur]] [[mr:वैजापूर]] [[pt:Vaijapur]] वाल्मीकि रामायण 9976 35054 2006-11-17T06:48:10Z Gk awadhiya 602 वर्तमान में राम के चरित्र पर आधारित जितने भी ग्रन्थ उपलब्ध हैं उन सभी का मूल महर्षि [[वाल्मीकि]] कृत '''वाल्मीकि रामायण''' ही है। '''वाल्मीकि रामायण''' के प्रणेता महर्षि [[वाल्मीकि]] को संसार में आदिकवि माना जाता है और इसीलिये यह [[महाकाव्य]] संसार का आदिकाव्य है। यह [[महाकाव्य]] को [[भारत]] के सर्वाधिक महत्वपूर्ण राष्ट्रीय निधियों में से एक कहा जा सकता है। ==प्राचीन ग्रन्थों में वाल्मीकि रामायण का उल्लेख== [[अग्निपुराण]], [[गरुड़पुराण]], [[हरिवंश पुराण]] (विष्णु पर्व), [[स्कन्द पुराण]] (वैष्णव खण्ड), [[मत्स्यपुराण]], महाकवि [[कालिदास]] रचित [[रघुवंश]], [[भवभूति]] रचित [[उत्तर रामचरित]], [[वृहद् धर्म पुराण]] जैसे अनेक प्राचीन ग्रन्थों में महर्षि [[वाल्मीकि]] एवं उनके [[महाकाव्य]] [[रामायण]] का उल्लेख मिलता है। [[वृहत् धर्म पुराण]] में इस [[महाकाव्य]] की प्रशंसा "काव्य बीजं सनातनम्" कह कर की गई है। ==विशेषता== काव्यगुणों की दृष्टि से '''वाल्मीकि रामायण''' अद्वितीय [[महाकाव्य]] है। विद्वानों का मत है कि यह [[महाकाव्य]] संस्कृत काव्यों की परिभाषा का आधार है। अन्य रचनाकारों के समक्ष उनकी रचनाशैली के लिये अनेक प्रेरक तथा पथ-प्रदर्शक ग्रन्थ रहे हैं किन्तु महर्षि [[वाल्मीकि]] के सम्मुख ऐसी कोई रचना नहीं थी जो उनका पथ-प्रदर्शन कर सके। अतः यह [[महाकाव्य]] पूर्णतः उनकी मौलिक कृति है। अपने इस [[महाकाव्य]] में महर्षि [[वाल्मीकि]] ने अद्वितीय शैली में प्रकृति-चित्रण, सम्वाद-संयोजन तथा विषय प्रतिपादन किया है। ==कथावस्तु== '''वाल्मीकि रामायण''' की कथावस्तु राम के चारों ओर अपना ताना-बाना बुनती है। [[राम]] इस [[महाकाव्य]] के नायक हैं और महर्षि [[वाल्मीकि]] ने उनके चरित्र को एक अतिमानव के रूप में चित्रित किया है। ईश्वरीय विशिष्टता और असाधारण गुणों के स्वामी होते हुये भी [[राम]] अपने किसी भी क्रिया-कलाप से मानवेतर प्रतीत नहीं होते, उनका चरित्र पुरषोत्तम के रूप में ही किया गया है। शत्रुओं का संहार करते समय कहीं कोई वैष्णवी शक्ति का प्रयोग नहीं हुआ है। सागर पर सेतु निर्माण के लिये किसी भी प्रकार की माया का प्रयोग नहीं हुआ है। [[लक्ष्मण]] की मूर्छा दूर करने में [[राम]] का कहीं भी कोई प्रताप नहीं है। सम्पूर्ण महाकाव्य में [[राम]] अन्य मनुष्यों की भाँति दूसरों के सहयोग से ही अपने समस्त कार्य सम्पन्न करते हैं। ==अन्य विषयों का समावेश== '''वाल्मीकि रामायण''' में [[दर्शन]], [[राजनीति]], [[नैतिकता]], [[शासन कुशलता]], [[खगोलशास्त्र]] तथा [[मनोविज्ञान]] का विशद वर्णन होना सिद्ध करता है कि महर्षि [[वाल्मीकि]] विविध विषयों के ज्ञाता तथा प्रकाण्ड पण्डित थे। ==अन्य पात्रों के चरित्र== इस महाकाव्य में केवल [[राम]] एवं [[सीता]] के ही नहीं अपितु [[भरत]], [[लक्ष्मण]], [[शत्रुघ्न]], [[हनुमान]], [[सुग्रीव]], [[दशरथ]], [[कौशल्या]], [[सुमित्रा]] आदि अन्य पात्रों के चरित्र को भी सशक्त तथा प्रेरक रूप में प्रस्तुत किया गया है। [[भरत]] का त्याग अद्भुत है। ==वाल्मीकि रामायण की शिक्षा== '''वाल्मीकि रामायण''' से [[पितृभक्ति]], [[भ्रात्रिप्रेम]], [[पातिर्व्रत्य धर्म]], [[आज्ञापालन]], [[प्रतिज्ञापूर्ति]] तथा [[सत्यपरायणता]] की शिक्षा प्राप्त होती है। ==बाहरी कड़ियाँ== *[http://www.valmikiramayan.agoodplace4all.com वाल्मीकि रामायण] [[श्रेणी:रामायण]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] भारत का भूगोल 9977 35069 2006-11-17T11:31:29Z Amitprabhakar 683 [[Image:Yumthanghimalayas.jpg|thumb|270px|हिमालय उत्तर में जम्मू और काश्मीर से लेकर पूर्व में अरुणाचल प्रदेश तक भारत की अधिकतर पूर्वी सीमा बनाता है]] भारत के अधिकतर उत्तरी और उत्तरपश्चिमीय प्रांत हिमालय की पहाङियों में स्थित हैं | शेष का उत्तरी, मध्य और पूर्वी भारत गंगा के उपजाऊ मैदानों से बना है | उत्तरी-पूर्वी पाकिस्तान से सटा हुआ, भारत के पश्चिम में थार का मरुस्थल है | दक्षिण भारत लगभग संपूर्ण ही दक्खन के पठार से निर्मित है | यह पठार पूर्वी और पश्चिमी घाटों के बीच स्थित है | कई महत्वपूर्ण और बङी नदियाँ जैसे गंगा, ब्रह्मपुत्र, यमुना, गोदावरी और कृष्णा भारत से होकर बहती हैं | इन नदियों के कारण उत्तर भारत की भूमि कृषि के लिये उपजाऊ है | भारत के विस्तार के साथ ही इसके मौसम में भी बहुत भिन्नता है | दक्षिण में जहाँ तटीय और गर्म वातावरण रहता है वहीं उत्तर में कङी सर्दी, पूर्व में जहाँ अधिक बरसात है वहीं पश्चिम में रेगिस्तान की शुष्कता | भारत में वर्षा मुख्यतया मानसून हवाओं से होती है | भारत के मुख्य शहर है - [[दिल्ली]], [[मुम्बई]], [[कोलकाता]], [[चेन्नई]], [[बंगलोर]] ([[ बेंगलुरु]] ) | ये भी देंखे - [[भारत के शहर]] [[श्रेणी:भूगोल]] भारत के लोग 9978 35070 2006-11-17T11:32:14Z Amitprabhakar 683 भारत [[चीन]] के बाद विश्व का दूसरा सबसे बडी जनसंख्या वाला देश है | भारत की विभिन्नताओं से भरी जनता में [[भाषा]], [[जाति]] और [[धर्म]], सामाजिक और राजनीतिक संगठन के मुख्य शत्रु हैं | [[मुम्बई]] (पहले बॉम्बे), [[दिल्ली]], [[कोलकाता]] (पहले कलकत्ता) और [[चेन्नई]] (पहले मद्रास), भारत के सबसे बङे महानगर हैं | [[Image:India Goa Hindu Temple at Siolim.jpg|thumb|270px|हिन्दुत्व भारत का सबसे बङा धर्म है - इस चित्र मे गोआ का एक मंदिर दर्शाया गया है ]] भारत में ६४.८ प्रतिशत साक्षरता है जिसमे से ७५.३ % पुरुष और ५३.७% स्त्रियाँ साक्षर है | लिंग अनुपात की दृष्टि से भारत में प्रत्येक १००० पुरुषों के पीछे मात्र ९३३ महिलायें है | कार्य भागीदारी दर (कुल जनसंख्या मे कार्य करने वालों का भाग) ३९.१% है | पुरुषों के लिये यह दर ५१.७% और स्त्रियों के लिये २५.६% है | भारत की १००० जनसंख्या में २२.३२ जन्मों के साथ बढती जनसंख्या के आधे लोग २२.६६ वर्ष से कम आयु के हैं | यद्यपि भारत की ८०.५ प्रतिशत जनसंख्या [[हिन्दू]] है, १३.४ प्रतिशत जनसंख्या के साथ भारत विश्व में मुसलमानों की संख्या में भी [[इंडोनेशिया]] और [[पाकिस्तान]] के बाद तीसरे स्थान पर है | अन्य धर्मावलम्बियों में [[ईसाई]] (२.३३ %), [[सिख]] (१.८४ %), [[बौद्ध]] (०.७६ %), [[जैन]] (०.४० %), [[अय्यावलि]] (०.१२ %), [[यहूदी]], [[पारसी]], [[अहमदी]] और [[बहाई]] आदि सम्मिलित हैं | भारत दो मुख्य भाषा सूत्रों, आर्यन् और द्रविङियन्, का भी स्त्रोत है | भारत का संविधान कुल २३ भाषाओं को मान्यता देता है | [[हिन्दी]] और [[अंग्रेजी]] केन्द्रीय सरकार द्वारा सरकारी कामकाज के लिये उपयोग की जाती है | [[संस्कृत]] और [[तमिल]] जैसी अति प्राचीन भाषाऐं भारत में ही जन्मी हैं | कुल मिलाकर भारत में १६५२ से भी अधिक भाषाऐं एवं बोलियां बोली जातीं हैं | [[श्रेणी:भारत]] प्रेमी 9979 35072 2006-11-17T11:39:51Z Amitprabhakar 683 [[प्रेम]] करने वालों को [[प्रेमी]] कहते हैं । प्रायः इस शब्द का प्रयोग पुरुषवाचक अर्थ में होता है पर कभी-कभी दोनो के लिये भी प्रयुक्त होता है । ==यह भी देखें == *[[प्रेम]] *[[प्रेयसी]] *[[प्रणय]] [[श्रेणी:शब्दार्थ]] आडम्बर 9980 35079 2006-11-17T12:24:15Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनुभव 9981 35080 2006-11-17T12:24:34Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आघात 9982 37680 2006-12-09T02:04:43Z Gk awadhiya 602 '''आघात''' अर्थ होता है मार। ==उदाहरण== * स्वाभिमानी मनुष्य गरीबी का ''आघात'' एक बार सह सकता है किन्तु अपमान का नहीं। ==मूल== * आघात संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * चोट ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनिष्ट 9983 35082 2006-11-17T12:24:40Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विलास 9984 35083 2006-11-17T12:24:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] लीन 9985 35084 2006-11-17T12:24:47Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तट 9986 35085 2006-11-17T12:24:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनायास 9987 35086 2006-11-17T12:24:54Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आहत 9988 35087 2006-11-17T12:24:57Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संलग्न 9989 35088 2006-11-17T12:25:21Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तादात्म्य 9990 35089 2006-11-17T12:25:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भोर 9991 35090 2006-11-17T12:25:27Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सांझ 9992 35091 2006-11-17T12:25:30Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क्षणिक 9993 35092 2006-11-17T12:25:33Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] रुदन 9994 35093 2006-11-17T12:25:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] विषय 9995 35094 2006-11-17T12:25:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भ्रांति 9996 35095 2006-11-17T12:25:45Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वभाव 9997 35096 2006-11-17T12:25:50Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कसक 9998 35097 2006-11-17T12:25:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भाव 9999 35098 2006-11-17T12:25:59Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] दुविधा 10000 35099 2006-11-17T12:26:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गवाक्ष 10001 35100 2006-11-17T12:26:36Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] भावुक 10002 35101 2006-11-17T12:27:01Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अभाव 10003 35102 2006-11-17T12:27:02Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सुविधा 10004 35103 2006-11-17T12:27:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] नग्न 10005 35104 2006-11-17T12:27:28Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अश्लील 10006 35105 2006-11-17T12:27:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] संशय 10007 35106 2006-11-17T12:27:38Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] टीस 10008 35107 2006-11-17T12:27:39Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आशय 10009 35108 2006-11-17T12:27:41Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अनवरत 10010 35109 2006-11-17T12:27:43Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सभा 10011 35110 2006-11-17T12:27:46Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सम्मेलन 10012 35111 2006-11-17T12:27:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] गोष्ठी 10013 35112 2006-11-17T12:27:52Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कनक 10014 35113 2006-11-17T12:27:58Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] उन्मुक्त 10015 35114 2006-11-17T12:32:11Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्वच्छंद 10016 35115 2006-11-17T12:32:14Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अट्टाहास 10017 35116 2006-11-17T12:32:16Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सिद्धांत 10018 35117 2006-11-17T12:32:20Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] अल्पना 10019 35118 2006-11-17T12:32:23Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कल्पना 10020 35119 2006-11-17T12:32:26Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आभास 10021 35120 2006-11-17T12:32:29Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] कटाक्ष 10022 35121 2006-11-17T12:32:32Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] त्रिशंकु 10023 35216 2006-11-18T07:31:25Z Gk awadhiya 602 '''त्रिशंकु''' का अर्थ है निराधार लटका हुआ। ==उदाहरण== * राष्ट्रभाषा के स्थान पर [[राजभाषा]] बन जाने के कारण आज [[हिंदी]] की स्थिति ''त्रिशंकु'' सी हो गई है। * सारे सर्वेक्षण ''त्रिशंकु'' [[विधान सभा]] के संकेत दे रहे है। ==मूल== '''त्रिशंकु''' [[इक्ष्वाकु वंश]] का एक राजा था जिसे ऋषि [[विश्वामित्र]] ने सशरीर स्वर्ग भेजा था। देवराज [[इन्द्र]] ने उसे स्वर्ग से वापस पृथ्वी की ओर धकेल दिया। नीचे गिरते हुये त्रिशंकु को ऋषि [[विश्वामित्र]] ने बीच में ही लटका कर उसके लिये स्वर्ग का निर्माण किया तथा वह अपने स्वर्ग के साथ आज भी वास्तविक स्वर्ग और पृथ्वी के बीच लटका हुआ है। इसी कारण से निराधार लटकने का भाव प्रदर्शित करने के लिये त्रिशंकु शब्द का प्रयोग होता है। (स्रोतः[http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk14.php"त्रिशंकु की स्वर्गयात्रा"]) ==अन्य अर्थ== * निराधार * झूलना * लटकना ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] आयाम 10024 35124 2006-11-17T12:32:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] व्यायाम 10025 35125 2006-11-17T12:32:42Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] चेतना 10026 38504 2006-12-16T00:58:14Z जूहोमि 935 '''चेतना''' [[मन]] के भीतर जागरूपता है। भारतीय [[दर्शन]] में इसका प्रतीक [[शिव]] हैं। [[वैदिक परम्परा]] के अनुसार इस परम्परा का गूढ रहस्य [[चेतना]] अथवा [[आत्मज्ञान]] विज्ञान है। [[en:Consciousness]] चितवन 10027 35127 2006-11-17T12:36:17Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] तटस्थ 10028 35128 2006-11-17T12:36:24Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] स्पेनी 10030 35172 2006-11-18T03:40:15Z 24.7.31.202 Redirecting to [[स्पेनी भाषा]] #REDIRECT [[स्पेनी भाषा]] फ़्रांसीसी 10031 35173 2006-11-18T03:41:17Z 24.7.31.202 Redirecting to [[फ़्रांसिसी भाषा]] #REDIRECT [[फ़्रांसिसी_भाषा]] चीनी 10032 35174 2006-11-18T03:41:52Z 24.7.31.202 Redirecting to [[चीनी भाषा]] #REDIRECT [[चीनी भाषा]] राजिम 10033 35183 2006-11-18T04:45:46Z Gk awadhiya 602 [[महानदी]] के तट पर स्थित '''राजिम''' में [[छत्तीसगढ़]] का प्रसिद्ध [[राजीव लोचन]] मंदिर है जहाँ पर भगवान [[विष्णु]] प्रतिष्ठित हैं। प्रतिवर्ष यहाँ पर माघ पूर्णिमा से लेकर [[शिवरात्रि]] तक एक विशाल मेला लगता है। यहाँ पर [[महानदी]], [[पैरी नदी]] तथा [[सोंढुर नदी]] का संगम होने के कारण यह स्थान [[छत्तीसगढ़]] का [[त्रिवेणी संगम]] कहलाता है। संगम के मध्य में [[कुलेश्वर महादेव]] का विशाल मंदिर स्थित है। कहा जाता है कि वनवास काल में श्री [[राम]] ने इस स्थान पर अपने [[कुलदेवता]] [[महादेव]] जी की पूजा की थी। इस स्थान का प्राचीन नाम कमलक्षेत्र है। ऐसी मान्यता है कि [[सृष्टि]] के आरम्भ में भगवान [[विष्णु]] के नाभि से निकला कमल यहीं पर स्थित था और [[ब्रह्मा]] जी ने यहीं से [[सृष्टि]] की रचना की थी। इसीलिये इसका नाम कमलक्षेत्र पड़ा। [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] आरंग 10034 35184 2006-11-18T04:56:29Z Gk awadhiya 602 [[महानदी]] के तट पर स्थित '''आरंग''' एक प्राचीन, पौराणिक तथा ऐतिहासिक नगरी है। प्राचीन काल में यहाँ पर कलचुरी नरेश मोरध्वज का राज्य था। मोरध्वज का एक ही पुत्र ताम्रध्वज था जिसे श्री [[कृष्ण]] ने मोरध्वज को आरा से चीरने का आदेश दिया था। इसीलिये इस नगरी का नाम आरंग पड़ा। [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] सिरपुर 10035 35185 2006-11-18T05:05:34Z Gk awadhiya 602 '''सिरपुर''' [[महानदी]] के तट स्थित है। इस स्थान का प्राचीन नाम श्रीपुर है यह एक विशाल नगर हुआ करता था तथा यह दक्षिण कोशल की राजधानी थी। सोमवंशी नरेशों ने यहाँ पर [[राम]] मंदिर और [[लक्ष्मण]] मंदिर का निर्माण करवाया था। ईंटों से बना हुआ प्राचीन [[लक्ष्मण]] मंदिर आज भी यहाँ का दर्शनीय स्थान है। उत्खनन में यहाँ पर प्राचीन बौद्ध मठ भी पाये गये हैं। [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] शिवरी नारायण 10036 35186 2006-11-18T05:10:43Z Gk awadhiya 602 '''शिवरी नारायण''' [[महानदी]] के तट पर बसा है। यहाँ पर [[छत्तीसगढ़]] का प्रसिद्ध शिवरी नारायण मंदिर है। ऐसी मान्यता है कि वनवास काल में भगवान श्री [[राम]] को यहीं पर [[शबरी]] ने बेर खिलाये थे। [[श्रेणी:छत्तीसगढ़]] समान्य सभा 10037 35405 2006-11-20T02:33:59Z Aevynn 577 Redirecting to [[संयुक्त राष्ट्र समान्य सभा]] #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र समान्य सभा]] आम सभा 10038 35194 2006-11-18T05:56:55Z 24.7.31.202 Redirecting to [[समान्य सभा]] #REDIRECT [[समान्य सभा]] मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा 10039 36640 2006-11-29T09:41:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ia:Declaration Universal del Derectos Human]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र संघ</strong><br>मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा<br> |image=Flag of the United Nations.svg |caption=संयुक्त राष्ट्र संघ झंडा |mapimage= [[Image: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/UN_map.png]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, न्यूयॉर्क शहर, न्यूयॉर्क राज्य, [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=महासचिव [[कोफ़ी अन्नान]] |[[सुरक्षा परिषद]]= चीन, फ़्रांस, संयुक्त राजशाही, रूस, संयुक्त राज्य |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} 10 दिसंबर 1948 को [[संयुक्त राष्ट्र संघ]] की [[समान्य सभा]] ने मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा को स्वीकृत और घोषित किया । इसका पूर्ण पाठ आगे के पृष्ठों में दिया गया है । इस ऐतिहासिक कार्य के बाद ही सभा ने सभी सदस्य देशों से पुनरावेदन किया कि वे इस घोषणा का प्रचार करें और देशों अथवा प्रदेशों की राजनैतिक स्थिति पर आधारित भेदभाव का विचार किए बिना, विशेषतः विद्यालयों और अन्य शिक्षा संस्थाओं में, इसके प्रचार, प्रदर्शन, पठन और व्याख्या का प्रबंध करें । इसी घोषणा का सरकारी पाठ संयुक्त राष्ट्रों की इन पांच भाषाओं में प्राप्य है ः [[अंग्रेज़ी]], [[चीनी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]] और [[स्पेनी]] । अनुवाद का जो पाठ यहां दिया गया है, वह [[भारत]] सरकार द्वारा स्वीकृत है । ==हिंदी पाठ== ===प्रस्तावना=== चूंकि मानव परिवार के सभी सदस्यों के जन्मजात गौरव और समान तथा अविच्छिन्न अधिकार की स्वीकृति ही विश्व-शांति, न्याय और स्वतंत्रता की बुनियाद है, चूंकि मानव अधिकारों के प्रति उपेक्षा और घृणा के फलस्वरूप ही ऐसे बर्बर कार्य हुय जिनसे मनुष्य की आत्मा पर अत्याचार किया गया, चूंकि एक ऐसी विश्व-व्यवस्था की उस स्थापना को (जिसमें लोगों को भाषण और धर्म की आजादी तथा भय और अभव से मुक्ति मिलेगी) सर्वसाधारण के लिए सर्वोच्च आकांक्षा घोषित किया गया है, चूंकि अगर अन्याययुक्त शासन और जुल्म के विरुद्ध लोगों को विद्रोह करने के लिय - उसे ही अंतिम उपाय समझकर - मजबूर नहीं हो जाना है, तो कनून द्वारा नियम बनाकर मानव अधिकारों की रक्षा करना अनिवार्य है, चूंकि राष्ट्रों के बीच मैत्रीपूर्ण संबंधों को बढ़ाना जरूरी है, चूंकि संयुक्त राष्ट्रों के सदस्य देशों की जनताओं ने बुनियादी मानव अधिकारों में, मानव व्यक्तित्व के गौरव और योग्यता में और नर-नारियों के समान अधिकारों में अपने विश्वास को अधिकार-पत्र में दहुराया है और यह निश्चय किया है कि अधिक व्यापक स्वतंत्रता के अंतर्गत सामाजिक प्रगति एवं जीवन के बेहतर स्तर को ऊंचा किया जाएं, चूंकि सदस्य देशों ने यह प्रतिज्ञा की है कि वे संयुक्त राष्ट्रों के सहयोग से मानव अधिकारों और बुनियादी आजादियों के प्रति सार्वभौम सम्मान की वृद्धि करेंगे, चूंकि इस प्रतिज्ञा को पूरी तरह से निभाने के लिए इन अधिकारों और आजादियों का स्वरूप ठीक-ठीक समझना सबसे जरूरी है । इसलिए, अब, समान्य सभा घोषित करती है कि मानव अधिकारों की यह सार्वभौम घोषणा सभी देशों और सभी लोगों की समान सफलता है । इसका उद्देश्य यह है कि प्रत्येक व्यक्ति और समाज का प्रत्येक भाग इस घोषणा को लगातार दृष्टि में रखते हुए अध्यापन और शिक्षा के द्वारा यह प्रयत्न करेगा कि इन अधिकारों और आजादियों के प्रति सम्मान की भावना जाग्रत हो, और उत्तरोत्तर ऐसे राष्ट्रीय तथा अंतर्राष्ट्रीय उपाय किए जाएं जिनसे सदस्य देशों की जनता तथा उनके द्वारा अधिकृत प्रदेशों की जनता इन अधिकारों की सार्वभौम और प्रभावोत्पादक स्वीकृति दे और उनका पालन कराएं । ===अनुच्छेद 1=== सभी मनुष्यों को गौरव और अधिकारों के मामले में जन्मजात स्वतंत्रता और समानता प्राप्त है । उन्हें बुद्धि और अंतरात्मा की देन प्राप्त है और परस्पर उन्हें भाईचारे के भाव से बर्ताव करना चाहिए । ===अनुच्छेद 2=== सभी को इस घोषणा में सन्निहित सभी अधिकरों और आजादियों को प्राप्त करने का हक है और इस मामले में जाति, वर्ण, लिंग, भाषा, धर्म, राजनीतिक या अन्य विचार-प्रणाली, किसी देश या समाज विशेष में जन्म, संपत्ति या किसी प्रकार की अन्य मर्यादा आदि के कारण भेदभाव का विचार न किया जाएगा । इसके अतिरिक्त, चाहे कोई देश या प्रदेश स्वतंत्र हो, संरक्षित हो, या स्वशासन रहित हो, या परिमित प्रभुसत्ता वाला हो, उस देश या प्रदेश की राजनैतिक क्षेत्रीय या अंतर्राष्ट्रीय स्थिति के आधार पर वहां के निवासियों के प्रति कोई फ़रक न रखा जाएगा । ===अनुच्छेद 3=== प्रत्येक व्यक्ति को जीवन, स्वाधीनता और वैयक्तिक सुरक्षा का अधिकार है । ===अनुच्छेद 4=== कोई भी गुलामी या दासता की हालत में न रखा जाएगा, गुलामी-प्रथा और गुलामों का व्यापार अपने सभी रूपों में निषिद्ध होगा । ===अनुच्छेद 5=== किसी को भी शारीरिक यातना न गी जाएगी और न किसी के भी प्रति निर्दय, अमानुषिक या अपमानजनक व्यबहार होगा । ===अनुच्छेद 6=== हर किसी को हर जगह कानून की निगाह में व्यक्ति के रूप में स्वीकृति-प्राप्ति का अधिकार है । ===अनुच्छेद 7=== कानून की निगाह में सभी समान हैं और सभी बिना भेदभाव के समान कानूनी सुरक्षा के अधिकारी हैं । यदि इस घोषणा का अतिक्रमण करके कोई भी भेदभाव किया जाए या उस प्रकार के भेदभाव को किसी प्रकार से उकसाया जाए, तो उसके विरुद्ध समान सुरक्षण का अधिकार सभी को प्राप्त है । ===अनुच्छेद 8=== सभी को संविधान या कानून द्वारा प्राप्त बुनियादी अधिकारों का अतिक्रमण करने वाले कार्यों के विरुद्ध समुचित राष्ट्रीय अदालतों की कारगर सहायता पाने का हक है । ===अनुच्छेद 9=== किसी को भी मनमाने ढंग से गिरफ्तार, नजरबंद, या देश-निष्कसित न किया जाएगा । ===अनुच्छेद 10=== सभी को पूर्ण्तः समान रूप से हक है कि उनके अधिकारों और कर्तव्यों के निश्चय करने के मामले में और उन पर आरोपित फौजदारी के किसी मामले में उनकी सुनवाई न्यायोचित और सार्वजनिक रूप से निरपेक्ष एवं निष्पक्ष अदालत द्वारा हो । ===अनुच्छेद 11=== 1. प्रत्येक व्यक्ति, जिस पर दंडनीय अपरोध का आरोप किया गया हो, तब तक निरपराध माना जाएगा, जब तक उसे ऐसी खुली अदालत में, जहां उसे अपनी सफाई की सभी आवश्यक सुविधाएं प्राप्त हों , कानून के अनुसार अपराधी न सिद्ध कर दिया जाए । 2. कोई भी व्यक्ति किसी भी ऐसे कृत या अकृत (अपराध) के कारण उस दंडनीय अपराध का अपराधी न माना जाएगा, जिसे तत्कालीन प्रचलित राष्ट्रीय या अंतर्राष्ट्रीय कानून के अनुसार दंडनीय अपराध न माना जाए और न अससे अधिक भारी दंड दिया जा सकेगा, जो उस समय दिया जाता जिस समय वह दंडनीय अपराध किया गया था । ===अनुच्छेद 12=== किसी व्यक्ति की एकांतता, परिवार, घर, या पत्रव्यवहार के प्रति कोई मनमाना हस्तक्षेप न किया जाएगा, न किसी के सम्मान और ख्याति पर कोई आक्षेप हो सकेगा । ऐसे हस्तक्षेप या आक्षेपों के विरुद्ध प्रत्येक को कनूनी रक्षा का अधिकार प्राप्त है । ===अनुच्छेद 13=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को प्रत्येक देश की सीमाओं के अंदर स्वतंत्रतापूर्वक आने, जाने, और बसने का अधिकार है । 2. प्रत्येक व्यक्ति को अपने या पराए किसी भी देश को छोड़ने और अपने देश वापस आने का अधिकार है । ===अनुच्छेद 14=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को स्ताए जाने पर दूसरे देशों में शरण लेने और रहने का अधिकार है । 2. इस अधिकार का लाभ ऐसे मामलों में नहीं मिलेगा जो वास्तव में गैर-राजनीतिक अपराधों से संबंधित हैं, या जो संयुक्त राष्ट्रों के उद्देश्यों और सिद्धांतों के विरुद्ध कार्य हैं । ===अनुच्छेद 15=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को किसी भी राष्ट्र-विशेष को नागरिकता का अधिकार है । 2. किसी को भी मनमाने ढंग से अपने राष्ट्र की नागरिकता से वंचित न किया जाएगा या नागरिकता का परिवर्तन करने से मना न किया जाएगा । ===अनुच्छेद 16=== 1. बालिग स्त्री-पुरुषों को बिना किसी जाति, राष्ट्रीयता या दर्म की रुकावटों के आपस में विवाह करने और परिवार स्थापन करने का अधिकार है । उन्हें विवाह के विषय में वैवाहिक जीवन में, तथा विवाह विच्छेद के बारे में समान अधिकार है । 2. विवाह का इरादा रखने वाले स्त्री-पुरुषों की पूर्ण और स्वतंत्र सहमति पर ही विवाह हो सकेगा । 3. परिवार समाज का स्वाभाविक और बुनियादी सामूहिक इकाई है और उसे समाज तथा राज्य द्वारा संरक्षण पाने का अधिकार है । ===अनुच्छेद 17=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को अकेले और दूसरों के साथ मिलकर संपत्ति रखने का अधिकार है । 2. किसी को भी मनमाने ढंग से अपनी संपत्ति से वंचित न किया जाएगा । ===अनुच्छेद 18=== प्रत्येक व्यक्ति को विचार, अंतरात्मा और धर्म की आजादी का अधिकार है । इस अधिकार के अंतर्गत अपना धर्म या विश्वास बदलने और अकेले या दूसरों के साथ मिलकर तथा सार्वजनिक रूप में अथवा निजी तर पर अपने धर्म या विश्वास को शिक्षा, क्रिया, उपसाना, तथा व्यवहार के द्वारा प्रकट करने की स्वतंत्रता है । ===अनुच्छेद 19=== प्रत्येक व्यक्ति को विचार और उसकी अभिव्यक्ति की स्वतंत्रता का अधिकार है । इसके अंतर्गत बिना हस्तक्षेप के कोई राय रखना और किसी भी माध्यम के जरिए से तथा सीमाओं की परवाह न करके किसी की सूचना और धारणा का अन्वेषण, ग्रहण तथा प्रदान सम्मिलित है । ===अनुच्छेद 20=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को शांति पूर्ण सभा करने या समित्ति बनाने की स्वतंत्रता का अधिकार है । 2. किसी को भी किसी संस्था का सदस्य बनने के लिए मजबूर नहीं किया जा सकता । ===अनुच्छेद 21=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को अपने देश के शासन में प्रत्यक्ष रूप से या स्वतंत्र रूप से चुने गए प्रतिनिधिओं के जरिए हिस्सा लेन का अधिकार है । 2. प्रत्येक व्यक्ति को अपने देश की सरकारी नौकरियों को प्राप्त करने का समान अधिकार है । ३. सरकार की सत्ता का आधार जनता की इच्छा होगी । इस इच्छा का प्रकटन समय-समय पर और असली चुनावों द्वारा होगा । ये चुनावों सार्वभौम और समान मताधिकार द्वारा होंगे और गुप्त मतदान द्वारा या किसी अन्य समान स्वतंत्र मतदान पद्धति से कराए जाएंगे । ===अनुच्छेद 22=== समाज के एक सदस्य के रूप में प्रत्येक व्यक्ति को सामाजिक सुरक्षा का अधिकार है और प्रत्येक व्यक्ति को अपने व्यक्तित्व के उस स्वतंत्र विकास तथा गौरव के लिए - जो राष्ट्रीय प्रयत्न या अंतर्राष्ट्रीय सहयोग तथा प्रत्येक राज्य के संगठन एवं साधनों के अनुकूल हो - अनिवार्यतः आवश्यक आर्थिक, सामाजिक, और सांस्कृतिक अधिकारों की प्राप्ति का हक है । ===अनुच्छेद 23=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को काम करने, इच्छानुसार रोजगार के चुनाव, काम की उचित और सुविधाजनक परिस्थितियों को प्राप्त करने और बेकारी से संरक्षण पाने का हक है । 2. प्रत्येक व्यक्ति को समान कार्य के लिएअ बिना किसी भेदभव के समान मजदूरी पाने का अधिकार है । 3. प्रत्येक व्यक्ति को जो काम करता है, अधिकार है कि वह इतनी उचित और अनुकूल लजदूरी पाए, जिससे वह अपने लिए और अपने परिवार के लिए ऐसी आजीविका का प्रबंध कर सके, जो मानवीय गौरव के योग्य हो तथा आवश्यकता होने पर उसकी पूर्ति अन्य प्रकार के सामाजिक संरक्षणों द्वारा हो सके । 4. प्रत्येक व्यक्ति को अपने हितों की रक्षा के लिए श्रमजीवी संघ बनाने और उनमें भाग लेने का अधिकार है । ===अनुच्छेद 24=== प्रत्येक ब्यक्ति को विश्राम और अवकाश का अधिकार है । इसके अंतर्गत काम के घंटों की उचित हदबंदी और समय-समय पर मजदूरी सहित छुट्टियां सम्मिलित है । ===अनुच्छेद 25=== 1.प्रत्येक व्यक्ति को ऐसे जीवनस्तर को प्राप्त करने का अधिकार है जो उसे और उसके परिवार के स्वास्थ्य एवं कल्याण के लिए पर्याप्त हो । इसके अंतर्गत खाना, कपड़ा, मकान, चिकित्सा-संबंधी सुविधाएं और आवश्यक सामाजिक सेवाएं सम्मिलित है । सभी को बेकारी, बीमारी, असमर्था, वैधव्य, बुढ़ापे या अन्य किसी ऐसी परिस्थिति में आजीविका का साधन न होने पर जो उसके काबू के बाहर हो, सुरक्षा का अधिकार प्राप्त है । 2. जच्चा और बच्चा को खास सहायता और सुविधा का हक है । प्रत्येक बच्चे को चाहे वह विवाहिता माता से जन्मा हो या अविवाहिता से, समान सामाजिक संरक्षण प्राप्त है । ===अनुच्छेद 26=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को शिक्षा का अधिकार है । शिक्षा कम से कम प्रारंभिक और बुनियादी अवस्थाओं में निःशुल्क होगी । प्रारंभिक शिक्षा अनिवार्य होगी । टेक्निकल, यांत्रिक और पेशों-संबंधी शिक्षा साधारण रूप से प्राप्त होगी और उच्चतर शिक्षा सभी को योग्यता के आधार पर समान रूप से उपलब्ध होगी । 2. शिक्षा का उद्देश्य होगा मानव व्यक्तित्व का पूर्ण विकास और मानव अधिकारों तथा बुनियादी स्वतंत्रताओं के प्रति सम्मान की पुष्टि । शिक्षा द्वारा राष्ट्रों, जातियों, अथवा धार्मिक समूहों के बीच आपसी सद्भावना, सहिष्णुता और मैत्री का विकास होगा और शांति बनाए रखने के लिए संयुक्त राष्ट्रों के प्रयत्नों को आगे बढ़ाया जाएगा । 3. माता-पिता को सबसे पहले इस बात का अधिकार है कि वह चुनाव कर सकें कि किस किस्म की शिक्षा उनके बच्चों को दी जाएगी । ===अनुच्छेद 27=== 1. प्रत्येक व्यक्ति को स्वतंत्रता-पूर्वक समाज के सांस्कृतिक जीवन में हिस्सा लेने, कलाओं का आनंद लेने, तथा वैज्ञानिक उन्नति और उसकी सुविशाओं में भाग लेने का हक है । 2. प्रत्येक व्यक्ति को किसी भी ऐसी वैज्ञानिक साहित्यिक या कलात्मक कृति से उत्पन्न नैतिक और आर्थिक हितों की रक्षा का अधिकार है जिसका रचयिता वह स्वयं है । ===अनुच्छेद 28=== प्रत्येक व्यक्ति को ऐसी सामाजिक और अंतर्राष्ट्रीय व्यवस्था की प्राप्ति का अधिकार है जिसमें उस घोष्णा में उल्लिखित अधिकारों और स्वतंत्रताओं का पूर्णतः प्राप्त किया जा सके । ===अनुच्छेद 29=== 1. प्रत्येक व्यक्ति का उसी समाज प्रति कर्तव्य है जिसमें रहकर उसके व्यक्तित्व का स्वतंत्र और पूर्ण विकास संभव हो । 2. अपने अधिकारों और स्वतंत्रताओं का उपयोग करते हुए प्रत्येक व्यक्ति केवल ऐसी ही सीमाओं द्वारा बंध होगा, जो कानून द्वारा निश्चित की जाएंगी और जिनका एकमात्र उद्देश्य दूसरों के अधिकारों और स्वतंत्रताओं के लिए आदर और समुचित स्वीकृति की प्राप्ति होगा तथा जिनकी आवश्यकता एक प्रजातंत्रात्मक समाज में नैतिकता, सार्वजनिक व्यवस्था और समान्य कल्याण की उचित आवश्यकताओं को पूरा करना होगा । 3. इन अधिकारों और स्वतंत्रताओं का उपयोग किसी प्रकार से भी संयुक्त राष्ट्रों के सिद्धांतों और उद्देश्यों के विरुद्ध नहीं किया जाएगा । ===अनुच्छेद 30=== इस घोष्णा में उल्लिखित किसी भी बात का यह अर्थ नहीं लगाना चाहिए जिससे य प्रतीत हो कि किसी भी राज्य, समूह या ब्यक्ति को किसी ऐसे प्रयत्न में संलग्न होने या ऐसा कार्य करने का अधिकार है, जिसका उद्देश्य यहां बताए गए अधिकारों और स्वतंत्रताओं में से किसी का भी विनाश करना हो । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[af:Universele Verklaring van Menseregte]] [[ar:إعلان عالمي لحقوق الإنسان]] [[ast:Declaración Universal de los Derechos Humanos]] [[bm:Hadamaden josiraw dantigɛkan]] [[bn:মানবাধিকার সনদ]] [[ca:Declaració Universal dels Drets Humans]] [[cs:Všeobecná deklarace lidských práv]] [[da:FN's Verdenserklæring om Menneskerettighederne]] [[de:Allgemeine Erklärung der Menschenrechte]] [[en:Universal Declaration of Human Rights]] [[eo:Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj]] [[es:Declaración Universal de los Derechos Humanos]] [[et:Inimõiguste ülddeklaratsioon]] [[fi:Ihmisoikeusjulistus]] [[fr:Déclaration universelle des Droits de l'Homme]] [[fur:Declarazion universâl dai dirits dal om]] [[fy:Universele Ferklearring fan de Rjochten fan de Minske]] [[gl:Declaración Universal dos Dereitos Humanos]] [[gn:Tekove yvypóra kuéra maymáva derecho kuaaukaha]] [[he:ההכרזה לכל באי עולם בדבר זכויות האדם]] [[hu:Az Emberi Jogok Egyetemes Nyilatkozata]] [[ia:Declaration Universal del Derectos Human]] [[is:Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna]] [[it:Dichiarazione universale dei diritti dell'uomo]] [[ja:世界人権宣言]] [[ko:세계인권선언]] [[ln:Lisakoli ya molongo ya makoki ya moto]] [[nl:Universele Verklaring van de Rechten van de Mens]] [[nn:Menneskerettsfråsegna]] [[no:Menneskerettighetserklæringen]] [[pl:Powszechna Deklaracja Praw Człowieka]] [[pt:Declaração Universal dos Direitos Humanos]] [[ro:Declaraţia Universală a Drepturilor Omului]] [[ru:Всеобщая декларация прав человека]] [[sc:Decraratzione Universale de sos Deretos de s'Òmine]] [[simple:Universal Declaration of Human Rights]] [[sk:Všeobecná deklarácia ľudských práv]] [[sl:Splošna deklaracija človekovih pravic]] [[sq:Deklarata e Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut]] [[sr:Универзална декларација о људским правима]] [[sv:FN:s deklaration om de mänskliga rättigheterna]] [[tet:Deklarasaun Universál Direitus Umanus Nian]] [[tr:İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi]] [[uk:Загальна декларація прав людини]] [[vi:Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền]] [[zh:世界人权宣言]] [[zh-min-nan:Sè-kài Jîn-koân Soan-giân]] मैराथन दौङ 10040 35222 2006-11-18T08:26:25Z Matra 768 '''मैराथन दौङ''' एक लंबी दौङ है . इसकी शुरूआत[[यूनान]] के फीडीप्पीडीज नामक सिपाही के सम्मान में किया गया था. {{substub}} [[श्रेणी:खेल]] पोलो 10041 35223 2006-11-18T08:26:54Z Matra 768 [[श्रेणी:खेल]] '''पोलो''' विश्व का सबसे पुराना खेल है. इस खेल की शुरूआत पहली शताब्दी ईरान में हुआ था. {{substub}} [[श्रेणी:खेल]] ऐंगकोर वाट 10042 35225 2006-11-18T08:53:04Z Matra 768 विकिफ '''ऐंगकोर वाट''' विश्व का सबसे विशाल मंदिर है. यह उत्तर पश्चिमी [[कम्बोडिया]] के [[ऐंगकोर]] शहर में है. इसका निमॉण खमेर राजा सूयॅबमॅन द्वितीय ने बारहबीं शताब्दी के शुरू में करवाया था. इस मंदिर की लंबाई १५५० मीटर और चौङाई १४०० मीटर है. {{substub}} बास्केटबाल 10043 35228 2006-11-18T09:03:49Z Matra 768 [[श्रेणी:खेल]] '''बास्केटबाल''' एक अंतरराष्ट्रीय खेल है. इस खेल का शुरुआत सन् १८९१ में जेम्स नाइस्मिथ ने किया था {{substub}} [[श्रेणी:खेल]] चमगादङ 10044 40451 2006-12-30T16:38:26Z Matra 768 add image [[Image:Big-eared-townsend-fledermaus.jpg|thumb|right|233px|चमगादङ]] '''चमगादङ''' एक [[स्तनधारी]] पक्षी है. इसके पंख देखने में झिल्ली के तरह होता है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] सी. वी. रमन 10045 35234 2006-11-18T09:36:12Z Matra 768 '''सी. वी. रमन''' एक भारतीय वैज्ञानिक थे. इनका जन्म ७ नवंबर १८८८ को दक्षिण भारत के तिरुचिरापलली जिले के तिरुवनैकावल नामक गांव में हुआ था. १९३० में रमन की खोज रमन प्रभाव को भौतिकी का [[नोबल पुरुस्कार]] दिया गया था. २१ नवंबर १९७० को रमन की मृत्यृ हो गया था. {{substub}} गुलमोहर 10046 35235 2006-11-18T09:52:38Z Matra 768 नया पेज '''गुलमोहर''' लाल फूलों वाला पेङ है. {{substub}} दिनकर 10056 35278 2006-11-18T23:59:11Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रामधारी सिंह दिनकर]] #REDIRECT[[रामधारी सिंह दिनकर]] श्रेणी:हिन्दी कवि 10057 35300 2006-11-19T03:20:32Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:हिन्दी]] पद्मभूषण 10058 35312 2006-11-19T03:28:12Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पद्म भूषण]] #REDIRECT[[पद्म भूषण]] चित्र:सचिन तेंदुलकर.jpg 10061 35375 2006-11-19T21:54:13Z Walker563 822 भारत के एक बेहतरीन बल्लेबाज। भारत के एक बेहतरीन बल्लेबाज। संयुक्त राष्ट्र संघ अधिकारपत्र 10062 35644 2006-11-21T02:29:55Z Aevynn 577 Redirecting to [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र 10063 35823 2006-11-22T08:55:05Z Aevynn 577 /* पत्र संगठन */ {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br>अधिकारपत्र<br> |image=हस्ताक्षररीति.jpg |caption=संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र हस्ताक्षर रीति |mapimage= [[Image:हस्ताक्षररीति.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, न्यूयॉर्क शहर, न्यूयॉर्क राज्य, [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |महासचिव =[[कोफ़ी अन्नान]] |[[सुरक्षा परिषद]]= चीन, फ़्रांस, संयुक्त राजशाही, रूस, संयुक्त राज्य |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र''' वह पत्र है जिसपर 50 देशों के हस्ताक्षर द्वारा [[संयुक्त राष्ट्र]] स्थापित हुआ । अक्सर इस पत्र को संविधान माना जाता है, पर स्त्य में यह एक संधि है । इसपर अवश्यक 50 हस्ताक्षर 26 जून 1945 को हुए, पर संयुक्त राष्ट्र वास्तव में 24 अक्तूबर 1945 को स्थापित हुआ, जब पांच मुख्य संस्थापक देशों ने ([[चीन|चीन गणराज्य]], [[फ़्रांस]], [[संयुक्त राज्य]], [[संयुक्त राजशाही]], और [[सोवियत संघ]]) इस पत्र को स्वीकृत किया । ==पत्र संगठन== इस अधिकारपत्र का संगठन कुछ-कुछ संयुक्त राज्य की संविधान जैसा है । पत्र का प्रारंभ एक प्रस्तावना से होता है । बाकी का पत्र अध्यायों में विभाजित है । अध्याय 1 ः संयुक्त राष्ट्र के उद्देश्यों का अर्पण । इनमें से दो अहम अद्दुश्य है अंतर्राष्ट्रीय शांति और सुरक्षा । अध्याय 2 ः संयुक्त राष्ट्र के सदस्य बनने की कसौटियों का अर्पण । अध्याय 3 से 15 ः संयुक्त राष्ट्र के अलग-अलग अंगों और संस्थाओं तथा उनके अधिकारों का विवरण । अध्याय 16 एवं 17 ः संयुक्त राष्ट्र की स्थापना के पहले के अंतर्राष्ट्रीय कनूनों का संयुक्त राष्ट्र के साथ जोड़ने की प्रक्रिया । अध्याय 18 से 19 ः इस अधिकारपत्र के संशोधन और दृढ़ीकरण की प्रक्रियाएं । इनमें से कुछ अहम अध्याय ः अध्याय 6 ः [[सुरक्षा परिषद]] का अंतर्राष्ट्रीय संघर्षों को जांचने और सुलझाने का अधिकार । अध्याय 7 ः संघर्षों को सुलझाने के लिए सुरक्षा परिषद की आर्थिक, राजनयिक और सामरिक योग्यताएं । अध्याय 9 एवं 10 ः आर्थिक और सामाजिक सहयोग में संयुक्त राष्ट्र का अधिकार, और इस अधिकार का प्रबंध करने वाली [[आर्थिक एवं सामाजिक परिषद]] का विवरण । अध्याय 12 एवं 13 ः उपनिवेशों को स्वतंत्र करने का प्रबंध । अध्याय 14 ः [[अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय]] के अधिकार । अध्याय 15 ः [[सचिवालय]] के अधिकार । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[cs:Charta OSN]] [[de:Charta der Vereinten Nationen]] [[en:United Nations Charter]] [[et:Ühinenud Rahvaste Organisatsiooni põhikiri]] [[es:Carta de las Naciones Unidas]] [[fa:منشور ملل متحد]] [[fr:Charte des Nations unies]] [[id:Piagam PBB]] [[it:Statuto delle Nazioni Unite]] [[lv:Apvienoto Nāciju Organizācijas Statūti]] [[nl:Handvest van de Verenigde Naties]] [[ja:国際連合憲章]] [[pl:Karta Narodów Zjednoczonych]] [[pt:Carta das Nações Unidas]] [[sk:Charta OSN]] [[sr:Повеља Уједињених нација]] [[sv:FN-stadgan]] [[th:กฎบัตรสหประชาชาติ]] [[vi:Hiến chương Liên Hiệp Quốc]] [[zh:联合国宪章]] चित्र:हस्ताक्षररीति.jpg 10064 35389 2006-11-20T00:48:48Z Aevynn 577 चीन गण्राज्य 10065 35397 2006-11-20T01:34:05Z Aevynn 577 Redirecting to [[चीन]] #REDIRECT [[चीन]] चित्र:समान्यसभा.jpg 10066 35402 2006-11-20T02:26:56Z Aevynn 577 संयुक्त राष्ट्र समान्य सभा 10067 41483 2007-01-06T17:59:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sl:Generalna skupščina OZN]] Modifying: [[it:Assemblea Generale delle Nazioni Unite]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br>समान्य सभा<br> |image=समान्यसभा.jpg |caption=समान्य सभा का न्यू योर्क में सम्मेलन |mapimage= [[Image:समान्यसभा.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, [[न्यूयॉर्क शहर]], [[न्यूयॉर्क]], [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=समान्य सभा अध्यक्ष हया रशेद अल-खलीफ़ |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र समान्य सभा''' [[संयुक्त राष्ट्र]] के पांच मुख्य अंग में से एक है । इस सभा का हर साल सब सदस्य देशों के प्रतिनिधियों के साथ सम्मेलन होता है । इन प्रतिनिधियों में से एक को अध्यक्ष चुना जाता है । क्योंकि समान्य सभा वह एकेला मुख्य अंग है जिसमें सब सदस्य देश सम्मिलित होते है, उसके सम्मेलन अधिकतर विवाद के मंच होते है । == विवरण== समान्य सभा बाकायदा, विशेष, और आपात अधिवेशन में मिलती है । बाकायदा अधिवेशन सितंबर के तीसरे मंगलवार को आयोजित होती है, और दिसंबर में थोड़ी देर के लिए रुकती है । अगले साल, अगर जरूरत पड़े, समान्य सभा फ़िर से आयोजित होती है और यह अधिवेशन सितंबर में, दूसरे अधिवेशन के एक दिन पहले, समाप्त होती है । हर अधिवेशन के तीन महीने पहले सभा का अध्यक्ष चुना जाता है (2003 तक, अध्यक्ष अधिवेशन के पहले सम्मेलन में चुना जाता था) । शुरू के दो सप्ताहों के लिए, समान्य विवाद जारी रहती है, जिसमें महासचिव और अध्यक्ष के बाद हर प्रतिनिधि को सभा के सामने व्याख्यान देने का मौका दिया जाता है । समान्य सभा के विशेष अधिवेशन [[सुरक्षा परिषद]] या सभा के बहुमत के अनुरोध द्वारा आयोजित की जा सकती है । अहम प्रश्नों (जैसे शांति और सुरक्षा के लिए सिफ़ारिश, संयुक्त राष्ट्र के अंगों के सदस्यों की चुनाव, आर्थिक फ़ैसलें, सदस्यों के प्रवेश, निष्कासन, आदि के फ़ैसलें) के निर्णय दो तिहाई बहुमत के अनुसार होते है । बाकी के निर्णय साधारण बहुमत के अनुसार लिए जाते है । हर एक सदस्य को एक वोट मिलती है । 1980 के आस-पास, समान्य सभा विकासशील राष्ट्रों और विकसित राष्ट्रों के बीच के विवाद की जगह बन गई । सभा के दो तिहाई से ज़्यादा सदस्य विकासशील राष्ट्रों के है, और इस लिए विकासित राष्ट्रों के पास समान्य सभा में ज़्यादा शक्ति नहीं है । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[ar:الجمعية العامة للأمم المتحدة]] [[bg:Общо събрание на ООН]] [[bi:Jenerol Asembli blong Unaeted Neisen]] [[ca:Assemblea General de l'ONU]] [[cs:Valné shromáždění OSN]] [[da:FN's generalforsamling]] [[de:UN-Generalversammlung]] [[en:United Nations General Assembly]] [[es:Asamblea General de las Naciones Unidas]] [[fa:مجمع عمومی سازمان ملل متحد]] [[fi:Yhdistyneiden kansakuntien yleiskokous]] [[fr:Assemblée générale de l'ONU]] [[frp:Assemblâ g·ènèrala de l’ONU]] [[gl:Asemblea Xeral das Nacións Unidas]] [[he:העצרת הכללית של האומות המאוחדות]] [[id:Majelis Umum PBB]] [[it:Assemblea Generale delle Nazioni Unite]] [[ja:国際連合総会]] [[ka:გაეროს გენერალური ასამბლეა]] [[ko:국제 연합 총회]] [[ms:Perhimpunan Agung PBB]] [[nl:Algemene Vergadering van de Verenigde Naties]] [[no:FNs hovedforsamling]] [[pl:Zgromadzenie Ogólne ONZ]] [[pt:Assembleia Geral das Nações Unidas]] [[ru:Генеральная Ассамблея ООН]] [[simple:United Nations General Assembly]] [[sl:Generalna skupščina OZN]] [[sr:Генерална скупштина Уједињених нација]] [[sv:FN:s generalförsamling]] [[th:สมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ]] [[vi:Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc]] [[zh:联合国大会]] अंतर्राष्ट्रीय न्यायलय 10068 35412 2006-11-20T05:40:13Z Aevynn 577 Removing all content from page अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय 10069 40686 2007-01-01T11:20:55Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[frp:Cort entèrnacionâla de justice]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br>अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय<br> |image= न्यायालय.jpg |caption=संयुक्त राष्ट्र अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय |mapimage= [[Image: न्यायालय.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=शांति महल (पीस पैलस), नीदरलैंड्स |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय अध्यक्ष रोज़लिन हिग्गिंस |[[सुरक्षा परिषद]]=चीन, फ़्रांस, संयुक्त राजशाही, रूस, संयुक्त राज्य |भाषा=[[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय''' [[संयुक्त राष्ट्र]] का प्रधान न्यायिक अंग है, और इस संघ के पांच मुख्य अंगों मे से एक है । इस न्यायालय ने [[अंतर्राष्ट्रीय न्याय का स्थाई न्यायालय|अंतर्राष्ट्रीय न्याय के स्थाई न्यायालय]] की जगह ले ली थी । 1980 तक अंतर्राष्ट्रीय समाज इस न्यायालय का ज़्यादा प्रयोग नहीं करती थी, पर तब से अधिक देशों ने, विशेषतः विकासशील देशों ने, न्यायालय का प्रयोग करना शुरू किया है । फ़िर भी, कुछ अहम राष्ट्रों ने, जैसे कि [[संयुक्त राज्य]], अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय के निर्णयों को निभाना नहीं समझा हुआ है । ऐसे देश हर निर्णय को निभाने का खुद निर्णय लेते है । ==सदस्य== अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय में [[समान्य सभा]] द्वारा 15 न्यायाधीश चुने चाते है । यह न्यायाधीश नौ साल के लिए चुने जाते है, और फ़िर से चुने जा सकते है । हर तीसरे साल इन 15 न्यायाधीशों में से पांच चुने जा सकत्ते है । कोई भी दो न्यायाधीश एक ही राष्ट्र के नहीं हो सकते है, और किसी न्यायाधीश की मौत पर उनकी जगह किसी समदेशी को दी जाती है । इन न्यायाधीशों को किसी और ओहदा रखना मना है । किसी एक न्यायाधीश को हताने के लिए बाकी के न्यायाधीशों का सर्वसम्मत निर्णय जरूरी है । निर्णय बहुमत निर्णय के अनुसार लिए जाते है । बहुमत से सहमती न्यायाधीश मिलकर एक विचार लिख सकते है, या अपने विचार अलग से लिख सकते है । बहुमत से विरुद्ध न्यायाधीश भी अपने खुद के विचार लिख सकते है । ===तदर्थ न्यायाधीश=== जब किसी दो राष्ट्रों के बीच का संघर्ष अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय के सामने आता है, वे राष्ट्र चाहे तो किसी समदेशी तदर्थ न्यायाधीश को नामजद कर सक्ती हैं । इस प्रक्रिया का कारण था कि वह देश जो न्यायालय में प्रतिनिधित्व नहीं है भी अपने संधर्षों के निर्णय अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय को लेने दे । ==अधिकार-क्षेत्र== अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय के अभियोग दो तरह के होते है ः विवादास्पद विषय तथा परामर्शी विचार । ===विवादास्पद विषय=== इस तरह के मुकदमों में दोनो राज्य के लिए न्यायालय का निर्णय निभाना आवश्यक होता है । केवल राज्य ही विवादास्पद विषयों में शामिल हो सक्ते हैं ः व्यक्यियां, गैर सरकारी संस्थाएं, आदि ऐसे मुकदमों के हिस्से नहीं हो सकते हैं । ऐसे अभियोगों का निर्णय अंतराष्ट्रीय न्यायालय द्वारा तब ही हो सकता है जब दोनो देश सहमत हो । इस सहमति को जताने के चार तरीके हैं ः 1. विशेष संचिद ः ऐसे मुकदमों में दोनो देश अपने आप निर्णय लेना अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय को सौंपते हैं । 2. माध्यमार्ग ः आज-कल की संधियों में अक्सर एक शर्त डाली जाती है जिसके अनुसार, अगर उस संधि के बारे में कोई संघर्ष उठे, तो अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय को निर्णय लेने का अधिकार है । 3. ऐच्छिक घोषणा ः राज्यों को अधिकार है कि वे चाहे तो न्यायालय के हर निर्णय को पहले से ही स्वीकृत करें । 4. अंतर्राष्ट्रीय न्याय के स्थाई न्यायालय का अधिकार ः क्योंकि अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय ने अंतर्राष्ट्रीय न्याय के स्थाई न्यायालय की जगह ली थी, जो भी मुकदमें अंतर्राष्ट्रीय न्याय के स्थाई न्यायालय के अधिकार-क्षेत्र में थे, वे सब अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय के अधिकार-क्षेत्र में भी हैं । ===परामर्शी विचार=== परामर्शी विचार दूसरा तरीका है किसी मुकदमें को अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय तक पहुंचाना का । यह निर्णय सिर्फ न्यायालय की राय होते है, पर इन विचारों के सम्मान के कारण वह बहुत प्रभावशाली होते हैं । ==प्रवर्तन== संयुक्त राष्ट्र के सदस्य देशों का धर्म है कि वे अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय के निर्णय के अनुसार आगे बढें । अगर कोई देश इन निर्णयों को स्वीकृत न करे, तो प्रवर्तन की ज़िम्मिदारी [[सुरक्षा परिषद]] पर पड़ती है । फ़िर सुरक्षा परिषद जैसे चाहे वैसे निर्णय या सिफ़ारिश घोषित कर सकता है । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[ar:محكمة العدل الدولية]] [[bg:Международен съд]] [[bn:আন্তর্জাতিক ন্যায়বিচার আদালত]] [[bs:Međunarodni sud pravde]] [[ca:Cort Internacional de Justícia de l'ONU]] [[cs:Mezinárodní soudní dvůr]] [[da:Internationale Domstol]] [[de:Internationaler Gerichtshof]] [[el:Διεθνές Δικαστήριο της Δικαιοσύνης]] [[en:International Court of Justice]] [[es:Corte Internacional de Justicia]] [[et:Rahvusvaheline Kohus]] [[fa:دیوان دادگستری بین‌المللی]] [[fi:Kansainvälinen tuomioistuin]] [[fr:Cour internationale de justice]] [[frp:Cort entèrnacionâla de justice]] [[he:בית הדין הבינלאומי לצדק]] [[is:Alþjóðadómstóllinn]] [[it:Corte Internazionale di Giustizia]] [[ja:国際司法裁判所]] [[ka:გაეროს საერთაშორისო სასამართლო]] [[kn:ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನ್ಯಾಯಸ್ಥಾನ]] [[ko:국제사법재판소]] [[ms:Mahkamah Keadilan Antarabangsa]] [[nl:Internationaal Gerechtshof]] [[no:Den internasjonale domstolen]] [[pl:Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości]] [[pt:Tribunal Internacional de Justiça]] [[ru:Международный суд ООН]] [[simple:International Court of Justice]] [[sk:Medzinárodný súdny dvor]] [[sl:Meddržavno sodišče OZN]] [[sr:Међународни суд правде]] [[sv:Internationella domstolen i Haag]] [[th:ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ]] [[tl:Hukumang Internasyonal ng Katarungan]] [[tr:Uluslararası Adalet Divanı]] [[vi:Tòa án Quốc tế vì Công lý]] [[zh:國際法庭]] [[zh-min-nan:Kok-chè Hoat-têng]] चित्र:न्यायालय.jpg 10070 35414 2006-11-20T05:41:24Z Aevynn 577 सुरक्षा परिषद 10071 35434 2006-11-20T08:07:34Z 24.7.31.202 Redirecting to [[संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद]] #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद]] संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद 10072 41233 2007-01-05T06:24:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[uk:Рада Безпеки ООН]] {{जानकारी |name =<strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br> सुरक्षा परिषद<br> |image=संयुक्त.jpg |caption=संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद कक्ष |mapimage= [[Image: संयुक्त.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, [[न्यूयॉर्क शहर]], [[न्यूयॉर्क]], [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=[[चीन]], [[फ़्रांस]], [[रूस]], [[संयुक्त राजशाही]], [[संयुक्त राज्य]]<br><br>[[अर्जेन्टीना]], [[कांगो]], [[डेनमार्क]], [[घाना]], [[यूनान]], [[जापान]], [[पेरू]], [[कतर]], [[स्लोवाकिया]], [[तंजानिया]] |अध्यक्ष=सुरक्षा परिषद अध्यक्ष ओज़्वाल्डो डे रिवेरो |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद''' [[संयुक्त राष्ट्र]] का वह अंग है जिसकी ज़िम्मिदारी है अंतर्राष्ट्रीय शांति और सुरक्षा बनाए रखना । परिषद को अनिवार्य निर्णयों को घोषित करने का अधिकार भी है । ऐसे किसी निर्णय को [[संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद प्रस्ताव]] कहा जाता है । सुरक्षा परिषद में 15 सदस्य है ः पांच स्थाई और दस अल्पकालिक । पांच स्थाई सदस्य हैं [[चीन]], [[फ़्रांस]], [[रूस]], [[संयुक्त राजशाही]], और [[संयुक्त राज्य]] । इन पांच देशों को कार्यविधि मामलों में तो नहीं पर विधिवत मामलों में प्रतिनिषेध शक्ति है । बाकी के दस सदस्य क्षेत्रीय आधार के अनुसार दो साल के अवधियों के लिए [[समान्य सभा]] द्वारा चुने जाते है । सुरक्षा परिषद का अध्यक्ष हर महीने वर्णमालानुसार बदलता है । ==सदस्य== हर वक्त सुरक्षा परिषद के किसी सदस्य को संयुक्त राष्ट्र के मुख्यालय में होना आवश्यक है । अंतर्राष्ट्रीय कानून द्वारा केवल सुरक्षा परिषद के पांच स्थाई सदस्य की नाभिकीय योग्यताएं अनुमोदित हैं । इन सदस्यों को प्रतिनिषेध शक्ति भी दी गई है ः इसका मतलब है कि सुरक्षा परिषद के बहुमत द्वारा स्वीकृत कोई भी प्रस्ताव इन पांच में से किसी भी एक के असम्मति से उस प्रस्ताव का पारण रोका जा सक्ता है । सुरक्षा परिषद के बाकी के दस सदस्य दो साल की अवधियों के लिए चुने जाते है । हर साल इन दस में से पांच चुने जाते है । यह चुनाव क्षेत्रीय आधार पर होते है । [[अफ़्रीका|अफ्ररीकी]] गट तीन सदस्य चुनता है । [[जंबूद्वीप|जंबूद्वीपीय]] गट, [[पश्चिम यूरोप|पश्चिम यूरोपीय]] गट, और लैटिन अमरिक व कैरिबियन गट सब दो सदस्य चुनते हैं । [[पूर्वी यूरोप|पूर्वी यूरोपीय]] एक सदस्य चुनता है । इनमें से किसी एक सदस्य का अरब होना भी अवश्यक है । सुरक्षा परिषद के स्थाई सदस्यों की संख्या को बढाने के बारें में काफ़ी विवाद है । विशिष्ट है चार राष्ट्र ([[ब्राज़ील]], [[भारत]], [[जर्मनी]] और [[जापान]]) जिनको G4 कहलाया जाता है (अंरेज़ी से ः Group of Four, चार का समूह) । जापान और जर्मनी संयुक्त राष्ट्र की काफ़ी आर्थिक सहायता करते हैं, और ब्राज़ील तथा भारत जनसंख्या में बड़े होने के कारण संयुक्त राष्ट्र के विश्वशांति के लक्ष्य के लिए सैन्य-दल के सबसे बड़े योगदान करनेवालों में से हैं । 21 सितंबर 2004 को, G4 राष्ट्रों ने स्थाई सदस्य बनने के बारें में आपसी समर्थन घोषित की । संयुक्त राजशाही और फ़्रांस ने भी इस घोषणा को स्वीकार किया है । पारण के लिए 128 मतों की जरूरत है । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[ar:مجلس الأمن]] [[bg:Съвет за сигурност на ООН]] [[ca:Consell de Seguretat de l'ONU]] [[cs:Rada bezpečnosti OSN]] [[da:FN's sikkerhedsråd]] [[de:Sicherheitsrat der Vereinten Nationen]] [[el:Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών]] [[en:United Nations Security Council]] [[eo:Konsilio de Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj]] [[es:Consejo de Seguridad de Naciones Unidas]] [[et:ÜRO Julgeolekunõukogu]] [[fa:شورای امنیت]] [[fi:Yhdistyneiden kansakuntien turvallisuusneuvosto]] [[fr:Conseil de sécurité des Nations unies]] [[frp:Consèly de sècuritât des Nacions unies]] [[gl:Consello de Seguridade das Nacións Unidas]] [[he:מועצת הביטחון]] [[id:Dewan Keamanan PBB]] [[it:Consiglio di Sicurezza delle Nazioni Unite]] [[ja:国際連合安全保障理事会]] [[ka:გაეროს უშიშროების საბჭო]] [[ko:국제 연합 안전보장이사회]] [[lb:Sécherheetsrot vun de Vereenten Natiounen]] [[mk:Совет за безбедност на ОН]] [[ms:Majlis Keselamatan PBB]] [[nl:Veiligheidsraad van de Verenigde Naties]] [[no:FNs sikkerhetsråd]] [[pl:Rada Bezpieczeństwa ONZ]] [[pt:Conselho de Segurança das Nações Unidas]] [[ru:Совет Безопасности ООН]] [[sco:Unitit Nations Security Cooncil]] [[sh:Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija]] [[simple:United Nations Security Council]] [[sl:Varnostni svet OZN]] [[sr:Савет безбедности Уједињених нација]] [[sv:FN:s säkerhetsråd]] [[th:คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ]] [[tl:Kapulungang Panseguridad ng Mga Nagkakaisang Bansa]] [[tr:Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] [[uk:Рада Безпеки ООН]] [[vi:Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc]] [[zh:联合国安全理事会]] [[zh-min-nan:An-chôan Lí-sū-hōe]] [[zh-yue:聯合國安全理事會]] जंबूद्वीप 10073 35488 2006-11-20T10:14:15Z Aevynn 577 Removing all content from page जंबूमहाद्वीप 10074 35441 2006-11-20T09:12:30Z Aevynn 577 Redirecting to [[जंबूद्वीप]] #REDIRECT [[जंबूद्वीप]] Template:जंबूद्वीप 10075 35484 2006-11-20T10:12:55Z Aevynn 577 Removing all content from page श्रेणी:जंबूद्वीप 10076 35528 2006-11-20T10:40:54Z Aevynn 577 Removing all content from page दक्षिण जंबूद्वीप 10077 35456 2006-11-20T09:45:29Z Aevynn 577 [[Image:India 78.40398E 20.74980N.jpg|right|thumb]] दक्षिण एशिया [[एशिया]] का एक हिस्सा है, जो [[भारतीय उपमहाद्वीप]] के नाम से भी जाना जाता है। '''दक्षिण एशिया''' के देश: # [[भारत]] # [[पाकिस्तान]] # [[नेपाल]] # [[बांग्लादेश]] # [[श्रीलंका]] # [[भूटान]] # [[मालदीव]] # [[तिब्बत]] ये देश '''[[सार्क]]''' सें हैं । {{substub}} [[श्रेणी:दक्षिण एशिया]] {{जंबूद्वीप}} [[bg:Индийски субконтинент]] [[zh-min-nan:Lâm-a]] [[ca:Subcontinent indi]] [[da:Sydasien]] [[de:Indischer Subkontinent]] [[en:South Asia]] [[eo:Hindio]] [[fr:Sous-continent indien]] [[ko:남아시아]] [[id:Asia Selatan]] [[is:Indlandsskagi]] [[he:תת היבשת ההודית]] [[ms:Asia Selatan]] [[nl:Indische subcontinent]] [[nn:Sør-Asia]] [[pl:Azja Południowa]] [[sl:Indijska podcelina]] [[fi:Etelä-Aasia]] [[sv:Indiska halvön]] [[ta:தெற்கு ஆசியா]] [[zh:南亚]] श्रेणी:दक्षिण जंबूद्वीप 10078 35459 2006-11-20T09:48:49Z Aevynn 577 [[श्रेणी:जंबूद्वीप]] [[bg:Категория:Южна Азия]] [[de:Kategorie:Südasien]] [[en:Category:South Asia]] [[es:Categoría:Asia meridional]] [[fa:Category:جنوب آسیا]] [[fr:Monde Indien]] [[ru:Южная Азия]] [[ja:Category:南アジア]] [[zh:category:南亞]] जंबुद्वीप 10079 44867 2007-01-22T04:18:56Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ur:ایشیا]] [[Image:Asia satellite orthographic.jpg|thumb|280px|एशिया]] '''जंबुद्वीप''' ('''जंबुमहाद्वीप''', या '''एशिया''') विश्व का क्षेत्रफल और जनसंख्या दोनो के हिसाब से सबसे बड़ा महाद्वीप है । भौगोलिक रूप से ये [[यूरेशिया]] महाखंड का पूर्वी हिस्सा है । यानि कि [[यूरोप]] और जंबूद्वीप में फ़र्क सिर्फ एतिहासिक और सांस्कृतिक है । {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Asië]] [[an:Asia]] [[ar:آسيا]] [[arc:ܐܣܝܐ]] [[ast:Asia]] [[az:Asiya]] [[bar:Asien]] [[bat-smg:Azėjė]] [[bg:Азия]] [[bn:এশিয়া]] [[bo:ཡ་ཀྲོའུ་གླིང་]] [[bpy:এশিয়া]] [[br:Azia]] [[bs:Azija]] [[ca:Àsia]] [[ceb:Asya]] [[chr:ᎠᏏᎠ]] [[cs:Asie]] [[csb:Azëjô]] [[cy:Asia]] [[da:Asien]] [[de:Asien]] [[el:Ασία]] [[en:Asia]] [[eo:Azio]] [[es:Asia]] [[et:Aasia]] [[eu:Asia]] [[fa:آسیا]] [[fi:Aasia]] [[fo:Asia]] [[fr:Asie]] [[frp:Asia]] [[fy:Aazje]] [[ga:An Áise]] [[gl:Asia]] [[gu:એશિયા]] [[he:אסיה]] [[hr:Azija]] [[hsb:Azija]] [[ht:Azi]] [[hu:Ázsia]] [[ia:Asia]] [[id:Asia]] [[io:Azia]] [[is:Asía]] [[it:Asia]] [[ja:アジア]] [[jbo:zdotu'a]] [[ka:აზია]] [[kn:ಏಷ್ಯಾ]] [[ko:아시아]] [[ku:Asya]] [[kw:Asi]] [[la:Asia]] [[lad:Asia]] [[lb:Asien]] [[li:Azië]] [[lij:Stati de l'Asia]] [[lo:ອາຊີ]] [[lt:Azija]] [[lv:Āzija]] [[mg:Azia]] [[mk:Азија]] [[ml:ഏഷ്യ]] [[mo:Асия]] [[ms:Asia]] [[mt:Asja]] [[my:အာရ္ဟတိုက္‌]] [[nds:Asien]] [[ne:एसिया]] [[nl:Azië]] [[nn:Asia]] [[no:Asia]] [[nov:Asia]] [[nrm:Âsie]] [[oc:Asia]] [[os:Ази]] [[pam:Asia]] [[pdc:Asie]] [[pl:Azja]] [[pt:Ásia]] [[qu:Asya]] [[ro:Asia]] [[ru:Азия]] [[sa:एशिया]] [[scn:Asia]] [[sd:ايشيا]] [[se:Ásia]] [[sh:Azija]] [[si:ආසියාව]] [[simple:Asia]] [[sk:Ázia]] [[sl:Azija]] [[so:Aasiya]] [[sq:Azia]] [[sr:Азија]] [[su:Asia]] [[sv:Asien]] [[sw:Asia]] [[ta:ஆசியா]] [[tg:Осиё]] [[th:ทวีปเอเชีย]] [[tk:Aziýa]] [[tl:Asya]] [[tpi:Asia]] [[tr:Asya]] [[udm:Азия]] [[ug:ئاسىيا]] [[uk:Азія]] [[ur:ایشیا]] [[vi:Châu Á]] [[war:Asya]] [[yi:אזיע]] [[zh:亚洲]] [[zh-classical:亞細亞洲]] [[zh-min-nan:A-chiu]] [[zh-yue:亞洲]] Template:जंबुद्वीप 10080 39716 2006-12-25T04:09:14Z Rahulsahgal 788 <br clear="all"> {| id="toc" align="center" width="90%" style="border:1px solid #ccf;" |- ! bgcolor="#c0c0f0" align="center" | [[जंबुद्वीप]] के राष्ट्र |- | colspan="3" align="center" style="font-size: 90%;" | [[अज़रबैजान]] | [[अफ़ग़ानिस्तान]] | [[आर्मीनिया]] | [[इंडोनेशिया]] | [[इराक़]] | [[इस्राइल]] | [[ईरान]] | [[उज़्बेकिस्तान]] | [[उत्तरी कोरिया]] | [[ओमान]] | [[कज़ाख़िस्तान]] | [[क़तर]] | [[कम्बूजा]] | [[किर्गिस्तान]] | [[चीन]] | [[जापान]] | [[जोर्जिया]] | [[ताइवान]] | [[ताजिकिस्तान]] | [[तुर्कमेनिस्तान]] | [[तुर्की]] | [[थाइलैंड]] | [[दक्षिणी कोरिया]] | [[नेपाल]] | [[पाकिस्तान]] | [[पूर्वी तीमोर]] | [[फ़िलिपीन्स]] | [[बहरीन]] | [[बांग्लादेश]] | [[ब्रूनेई]] | [[भारत]] | [[भूटान]] | [[मलेशिया]] | [[मंगोलिया]] | [[मालदीव]] | [[म्यान्मार]] | [[यमन]] | [[यार्दन]] | [[रूस]] | [[लाओस]] | [[लेबनान]] | [[वियत्नाम]] | [[संयुक्त अरब अमीरात]] | [[साइप्रस]] | [[साउदी अरब]] | [[सिंगापुर]] | [[सीरिया]] | [[श्रीलंका]] |} श्रेणी:जंबुद्वीप 10081 35613 2006-11-20T20:25:44Z Aevynn 577 जंबुद्वीप (जंबुमहाद्वीप, या एशिया) विश्व का सबसे बड़ा महाद्वीप है । {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:महाद्वीप]] [[af:Kategorie:Asië]] [[ar:تصنيف:آسيا]] [[an:Category:Asia]] [[ast:Categoría:Asia]] [[bg:Категория:Азия]] [[bn:Category:এশিয়া]] [[zh-min-nan:Category:A-chiu]] [[be:Катэгорыя:Азія]] [[br:Rummad:Azia]] [[ca:Categoria:Àsia]] [[cs:Kategorie:Asie]] [[da:Kategori:Asien]] [[de:Kategorie:Asien]] [[et:Kategooria:Aasia]] [[el:Κατηγορία:Ασία]] [[en:Category:Asia]] [[es:Categoría:Asia]] [[eo:Kategorio:Azio]] [[eu:Kategoria:Asia]] [[fa:رده:آسیا]] [[fo:Bólkur:Asia]] [[fr:Catégorie:Asie]] [[fy:Kategory:Aazje]] [[gl:Category:Asia]] [[ko:분류:아시아]] [[io:Category:Azia]] [[id:Kategori:Asia]] [[is:Flokkur:Asía]] [[it:Categoria:Asia]] [[he:קטגוריה:אסיה]] [[ka:კატეგორია:აზია]] [[csb:Kategòrëjô:Azëjô]] [[kw:Category:Asi]] [[la:Categoria:Asia]] [[lv:Category:Āzija]] [[lb:Category:Asien]] [[li:Kategorie:Azië]] [[hu:Kategória:Ázsia]] [[mk:Категорија:Азија]] [[ms:Kategori:Asia]] [[mo:Category:Асия]] [[nl:Categorie:Azië]] [[nds:Kategorie:Asien]] [[ja:Category:アジア]] [[no:Kategori:Asia]] [[os:Категори:Ази]] [[pl:Kategoria:Azja]] [[pt:Categoria:Ásia]] [[ro:Categorie:Asia]] [[ru:Категория:Азия]] [[se:Category:Ásia]] [[sq:Category:Azia]] [[sh:Category:Azija]] [[scn:Category:Asia]] [[sk:Kategória:Ázia]] [[sl:Kategorija:Azija]] [[sr:Категорија:Азија]] [[su:Kategori:Asia]] [[fi:Luokka:Aasia]] [[sv:Kategori:Asien]] [[tl:Category:Asya]] [[th:Category:ทวีปเอเชีย]] [[vi:Thể loại:Châu Á]] [[tr:Kategori:Asya]] [[wa:Categoreye:Azeye]] [[war:Category:Asya]] [[zh:Category:亚洲]] [[pam:Category:Asia]] श्रेणी:आग्रेय जंबुद्वीप 10082 35530 2006-11-20T10:43:46Z Aevynn 577 [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] श्रेणी:दक्षिण जंबुद्वीप 10083 35614 2006-11-20T20:26:50Z Aevynn 577 {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] श्रेणी:नैऋत्य जंबुद्वीप 10084 35596 2006-11-20T20:10:40Z 24.7.31.202 नैऋत्य जंबुद्वीप (यानि कि दक्षिण पश्चिम जंबुद्वीप, या दक्षिण पश्चिम एशिया) और मध्यपूर्व कफ़ी हद तक एक ही क्षेत्र के दो नाम हैं । {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] श्रेणी:पूर्व जंबूद्वीप 10085 35535 2006-11-20T10:50:10Z Aevynn 577 Removing all content from page श्रेणी:मध्य जंबुद्वीप 10086 35534 2006-11-20T10:49:06Z Aevynn 577 [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] श्रेणी:पूर्व जंबुद्वीप 10087 35536 2006-11-20T10:50:42Z Aevynn 577 [[श्रेणी:जंबुद्वीप]] सूर्योदय 10088 35550 2006-11-20T13:10:47Z 203.187.214.233 यह शब्द दो शब्दों — [[सूर्य]] और [[उदय]] की [[सन्धि]] से बना है. इसका अर्थ है — सूर्य का उगना सूर्यास्त 10089 35551 2006-11-20T13:14:24Z 203.187.214.233 यह शब्द दो शब्दों — [[सूर्य]] और [[अस्त]] की [[सन्धि]] से बना है. इसका अर्थ है — [[सूर्य]] का [[अस्त]] होना या [[डूबना]] पर्व 10090 35553 2006-11-20T13:36:25Z Anurag70 780 [[पर्व]] का [[अर्थ]] होता है [[त्यौहार]] या [[उत्सव]]. [[भारतीय संस्कृति]] में पर्वों का विशेष स्थान है. यहाँ तक कि इसे त्यौहारों की [[संस्कृति]] कहना गलत नहीं होगा. [[साल]] भर कोई न कोई [[पर्व]] या [[उत्सव]] चलता ही रहता है. हर [[ॠतु]] में, हर [[महीने]] में कम से कम एक [[प्रमुख]] त्यौहार अवश्य मनाया जाता है. कुछ उत्सव किसी [[अंचल]] में मनाए जाते हैं तो कुछ [[भारत]] भर में भले ही नाम अलग –अलग हों। त्यौहार 10091 35554 2006-11-20T13:38:01Z Anurag70 780 [[त्यौहार]] का [[अर्थ]] होता है [[पर्व]] या [[उत्सव]]. [[भारतीय संस्कृति]] में पर्वों का विशेष स्थान है. यहाँ तक कि इसे त्यौहारों की [[संस्कृति]] कहना गलत नहीं होगा. [[साल]] भर कोई न कोई [[पर्व]] या [[उत्सव]] चलता ही रहता है. हर [[ॠतु]] में, हर [[महीने]] में कम से कम एक [[प्रमुख]] त्यौहार अवश्य मनाया जाता है. कुछ उत्सव किसी [[अंचल]] में मनाए जाते हैं तो कुछ [[भारत]] भर में भले ही नाम अलग –अलग हों। उत्सव 10092 35555 2006-11-20T13:39:13Z Anurag70 780 [[उत्सव]] का [[अर्थ]] होता है [[पर्व]] या [[त्यौहार]]. [[भारतीय संस्कृति]] में पर्वों का विशेष स्थान है. यहाँ तक कि इसे त्यौहारों की [[संस्कृति]] कहना गलत नहीं होगा. [[साल]] भर कोई न कोई [[पर्व]] या [[उत्सव]] चलता ही रहता है. हर [[ॠतु]] में, हर [[महीने]] में कम से कम एक [[प्रमुख]] त्यौहार अवश्य मनाया जाता है. कुछ उत्सव किसी [[अंचल]] में मनाए जाते हैं तो कुछ [[भारत]] भर में भले ही नाम अलग –अलग हों। अंचल 10093 35556 2006-11-20T13:50:03Z Anurag70 780 == अर्थ == १ [[क्षेत्र]] २ [[आँचल]] == प्रयोग == १ [[तराई]] [[अंचल]], [[गन्ने]] की [[खेती]] के लिए [[प्रसिद्ध]] है। २ [[माता]] के [[अंचल]] में [[शिशु]] को कोई [[भय]] नहीं सताता है । == सम्बन्धित शब्द == १ आँचलिक क्षेत्र 10094 35557 2006-11-20T14:10:05Z Anurag70 780 == अर्थ == १ [[अंचल]] २ [[खेत]] ३ [[स्थान]], [[मैदान]] ([[:en:area]]) == प्रयोग == १ [[विदर्भ]] [[क्षेत्र]], [[कपास]] की [[खेती]] के लिए [[प्रसिद्ध]] है। २ इस [[विषय]] पर [[निर्णय]] लेना मेरे [[अधिकार]] [[क्षेत्र]] में नहीं है । ३ हमारे [[विद्यालय]] का दल [[क्रीडा]][[क्षेत्र]] में अन्य सब को [[परास्त]] कर देगा । == सम्बन्धित शब्द == १ [[क्षेत्रीय]] २ [[क्षत्रप]] खेत 10095 35558 2006-11-20T14:21:17Z Anurag70 780 == अर्थ == १ वह स्थान, जहाँ [[किसान]] [[फसलें]] उगाते हैं । ([[:en:field]]) == प्रयोग == १ [[वसंत]] [[ऋतु]] में [[सरसों]] के [[खेत]] [[फूलों]] की [[पीली]] [[चूनर]] [[ओढ़]] लेते हैं। २ दूर दूर तक [[धान]] के [[खेत]] लहलहा रहे थे । == सम्बन्धित शब्द == १ [[खेती]] २ [[खेतिहर]] किसान 10096 35559 2006-11-20T14:29:08Z Anurag70 780 == अर्थ == १ जो फसलें उगाते हैं । २ कृषक ([[:en:farmer]]) ३ खेतिहर – खेती करने वाला । == प्रयोग == १ [[किसान]] [[खेतों]] में [[पसीना]] बहाकर [[अन्न]] उपजाते हैं। == सम्बन्धित शब्द == १ किसानी पसीना 10100 35565 2006-11-20T15:12:56Z Anurag70 780 == अर्थ == १ [[स्वेद]] ([[:en:sweat]]) २ गर्मी या मेहनत करने पर [[त्वचा]] से [[उत्सर्जित]] होने वाला [[खारा]] [[तरल]] == प्रयोग == १ [[किसान]] [[खेतों]] में [[पसीना]] बहाकर [[अन्न]] उपजाते हैं। == सम्बन्धित शब्द == १ त्वचा 10101 35568 2006-11-20T15:19:58Z Anurag70 780 == अर्थ == १ [[खाल]] २ [[शरीर]] की सबसे बाहरी परत == प्रयोग == १ [[त्वचा]] पर [[रोम]] और [[स्वेद ग्रन्थियाँ]] होती हैं। == सम्बन्धित शब्द == १ [[त्वचीय]] वैज्ञानिक 10103 35575 2006-11-20T15:42:45Z Anurag70 780 == अर्थ == १ [[विज्ञान]] की किसी भी [[शाखा]] में विशिष्ट प्रवीणता प्राप्त व्यक्ति, [[विशेषज्ञ]] । ([[:en:scientist]]) == प्रयोग == १ हमारे [[वैज्ञानिकों]] ने [[देश]] को [[रक्षा]] के [[क्षेत्र]] में [[आत्मनिर्भर]] बना दिया है। == सम्बन्धित शब्द == १ [[विज्ञान]] Template:ऑडियो 10104 45300 2007-01-23T15:21:38Z Wolf 886 Template:ओडिओ का नाम बदलकर Template:ऑडियो कर दिया गया है <font class="metadata"><span class="unicode audiolink">[[:Media:{{{1}}}|{{{2}}}]]</span> <small><sup>[[:en:Wikipedia:Media help|सहायता]]·[[:Image:{{{1}}}|सूचना]]</sup></small></font> श्रेणी:पश्चिम बंगाल का शहर 10105 35587 2006-11-20T19:38:49Z 85.226.192.227 [[पश्चिम बंगाल]] Template:भारतीय महानगर 10106 36453 2006-11-27T16:34:48Z Rak3sh 555 <div align="center"> <br clear="all" /> {| align="center" width="90%" style="border:1px solid #ccf;" |- ! bgcolor="#c0c0f0" align="center" | [[भारत|भारतीय]] [[महानगर]] |- | align="center" |[[बंगलोर]] &bull; [[चेन्नई]] &bull; [[नई दिल्ली]] &bull; [[कोलकाता]] &bull; [[हैदराबाद]] &bull; [[मुम्बई]] |} </div> चित्र:संयुक्त.jpg 10107 35621 2006-11-20T20:33:30Z Aevynn 577 वियत्नाम 10108 36180 2006-11-25T04:02:29Z Amitprabhakar 683 Replacing page with '#REDIRECT[[वियतनाम]]' #REDIRECT[[वियतनाम]] कृशण भिल 10109 42124 2007-01-10T00:28:16Z Kingram 866 /* References */ [[चित्र:भील.jpg|right|200px]] '''कृष्ण लाल भील''' (१९६८) [[पाकिस्तान]] मै एक हिन्दु राजनयिक हैं। उसका जन्म मार्च १ १९६८ को हुआ। १९९० में सिन्ध विश्वविद्यलय से परीक्षा पूरी की। ==थप्पड== पाकिस्तान ka मजलिस-ए-शूर me ek राजनयिक को थप्पड दिया. मजलिस-ए-शूर के वाक युद्ध मे एक बहास होत थ । इस मे पाकिसतान का [[परवेज़ मुशर्रफ़|प्रधान मन्त्रिकुच]] और राजनयक ( भिल के पार्त्य से ) तो आपमान किय । एक ओर राजनयक (कारि गूल रह्मान), कौन [[परवेज मुशर्रफ़]] तो support किया, कृष्ण लाल भील तो insult किया . रह्मान तो भील confront किया, insult किया, तो "Hindu" तो call किया. Bhil तो Rahman तो तीन थपद दिया<ref>''{en}'' [http://www.nation.com.pk/daily/dec-2005/9/index8.php Darbari Maulvi and the Darbar] The Nation - December 9, 2005</ref> ==References== <div class="references-small"> <references /> </div> {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Krishan Bheel]] Template:संयुक्त राष्ट्र 10110 44583 2007-01-20T02:20:13Z Aevynn 577 {| width=100% align="center" id="toc" cellspacing="0" |- bgcolor="#B9D3EE" | colspan="3" align="center" | [[ संयुक्त राष्ट्र ]] |- ! width=10% align="left" style="vertical-align: top;" | '''संगठन''' | align="left" style="vertical-align: top;" | [[अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय]] | [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] | [[सचिवालय]] | [[समान्य सभा]] | [[सुरक्षा परिषद]] <br><br> |- ! width=10% align="left" style="vertical-align: top;" | '''पत्र''' | align="left" style="vertical-align: top;" | [[अंतर्राष्ट्रीय न्यायालय की संविधि]] | [[मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा]] | [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] <br><br> |} [[श्रेणी:संयुक्त राष्ट्र]] चित्र:Victoria memorial water.png 10113 35676 2006-11-21T14:10:25Z Wolf 886 From the English Wikipedia: Victoria Memorial Hall From the English Wikipedia: Victoria Memorial Hall चित्र:Victoria Memorial Hall.png 10114 35683 2006-11-21T14:43:28Z Wolf 886 From English Wikipedia. Victoria Memorial Hall From English Wikipedia. Victoria Memorial Hall Template:भारत के प्रान्त की राजधानी 10115 43597 2007-01-16T01:40:03Z Amitprabhakar 683 <br clear="all"> {| id="toc" align="center" width="90%" style="border:1px solid #ccf;" |- ! bgcolor="#c0c0f0" align="center" | [[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी|भारत के प्रान्त की राजधानी]] |- | colspan="3" align="center" style="font-size: 90%;" | [[अगरतला]] &bull; [[ऐज़ौल]] &bull; [[बंगलोर]] &bull; [[भोपाल]] &bull; [[भुवनेश्वर]] &bull; [[चंडीगढ़]] &bull; [[चेन्नई]] &bull; [[दमन]] &bull; [[देहरादून]] &bull; [[दिल्ली]] &bull; [[दिसपुर]] &bull; [[गांधीनगर]] &bull; [[गंगटोक]] &bull; [[हैदराबाद]] &bull; [[इम्फाल]] &bull; [[इटानगर]] &bull; [[जयपुर]] &bull; [[जम्मू]] &bull; [[कवरत्ती]] &bull; [[कोहिमा]] &bull; [[कोलकाता]] &bull; [[लखनऊ]] &bull; [[मुम्बई]] &bull; [[पणजी]] &bull; [[पटना]] &bull; [[पॉण्डिचेरी]] &bull; [[पोर्ट ब्लेयर]] &bull; [[रायपुर]] &bull; [[राँची]] &bull; [[शिलांग]] &bull; [[शिमला]] &bull; [[सिलवासा]] &bull; [[श्रीनगर]] &bull; [[त्रिवेन्द्रम|तिरुअनन्तपुरम्]] |} सचिवालय 10116 35805 2006-11-22T07:58:30Z 24.7.31.202 Redirecting to [[संयुक्त राष्ट्र सचिवालय]] #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र सचिवालय]] संयुक्त राष्ट्र सचिवालय 10117 41127 2007-01-04T10:00:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[frp:Secrètariat de l’ONU]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br>सचिवालय<br> |image=पहला.jpg |caption=संयुक्त राष्ट्र का पहला महासचिव ट्रिग्व ली |mapimage= [[Image: पहला.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, [[न्यूयॉर्क शहर]], [[न्यूयॉर्क]], [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=महासचिव [[कोफ़ी अन्नान]] |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र सचिवालय''' [[संयुक्त राष्ट्र]] का एक मुख्य अंग है जो संयुक्त राष्ट्र महासचिव द्वारा नेतृत्व होता है । संयुक्त राष्ट्र के बाकी के अंगों के लिए आवश्यक जानकारी और सुविधा सचिवालय द्वारा प्राप्त होती हैं । [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] के अनुरूप, महासचिव अपनी सहायता के लिए दक्ष, योग्य, और सत्यनिष्ठ कर्मचारियों का अंतर्राष्ट्रीय समूह खुद चुनता है । महासचिव के कर्तव्य हैं अंतर्राष्ट्रीय संघर्षों को सुलझाना, शांतिरक्षा कार्यों का प्रबंध करना, अंतर्राष्ट्रीय सम्मेलन आयोजित करना, [[सुरक्षा परिषद प्रस्ताव|सुरक्षा परिषद प्रस्तावों]] के कार्यान्वयन को जांचना, और सदस्य सरकारों से बातचीत करना । 21 मार्च 2005 को, महासचिव [[कोफ़ी अन्नान]] ने सचिवालय में कई परिवर्तनों के प्रस्ताव रखे । उन्होने वैज्ञानिक सलाहकार को नियुक्त, शांतिरक्षा सहायता कार्यालय को स्थापित, निर्णय लेने के लिए मंत्री मंडल को अनुबंधित, और मध्यस्थता कार्यों को मजबूत आदि करने के इरादे घोषित किए । {{संयुक्त राष्ट्र}} [[ca:Secretariat de l'ONU]] [[de:UN-Sekretariat]] [[en:United Nations Secretariat]] [[es:Secretaría General de Naciones Unidas]] [[fa:دبیرخانه سازمان ملل متحد]] [[fr:Secrétariat de l'ONU]] [[frp:Secrètariat de l’ONU]] [[id:Sekretariat PBB]] [[it:Segretariato delle Nazioni Unite]] [[ja:国際連合事務局]] [[kn:ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಚಿವಾಲಯ]] [[ko:국제 연합 사무국]] [[nl:Secretariaat van de Verenigde Naties]] [[no:FN-sekretariatet]] [[pt:Secretariado das Nações Unidas]] [[sr:Секретаријат Уједињених нација]] [[sv:FN-sekretariatet]] [[zh:联合国秘书处]] चित्र:पहला.jpg 10118 35807 2006-11-22T08:01:21Z Aevynn 577 New page: आर्थिक एवं सामाजिक परिषद 10119 35832 2006-11-22T09:40:53Z Aevynn 577 Redirecting to [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] #REDIRECT [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] आर्थिक तथा सामाजिक परिषद 10120 35835 2006-11-22T09:41:16Z Aevynn 577 Redirecting to [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] #REDIRECT [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] तुणीर 10121 35838 2006-11-22T09:42:39Z Gk awadhiya 602 तुणीर का नाम बदलकर तूणीर कर दिया गया है: गलत हिज्जा सुधारा। #REDIRECT [[तूणीर]] आर्थिक और सामाजिक परिषद 10122 35840 2006-11-22T09:44:00Z Aevynn 577 Redirecting to [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] #REDIRECT [[आर्थिक व सामाजिक परिषद]] आर्थिक व सामाजिक परिषद 10123 35846 2006-11-22T09:52:03Z Aevynn 577 Replacing page with '#REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक परिषद]]' #REDIRECT [[संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक परिषद]] चित्र:आर्थिक.jpg 10124 35842 2006-11-22T09:48:02Z Aevynn 577 New page: संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक परिषद 10125 40015 2006-12-28T05:42:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Ekonomická a sociální rada OSN]], [[frp:Consèly èconomico et sociâl de l’ONU]] Modifying: [[it:Consiglio Economico e Sociale delle Nazioni Unite]] {{जानकारी |name = <strong>संयुक्त राष्ट्र</strong><br>आर्थिक व सामाजिक परिषद<br> |image=आर्थिक.jpg |caption=संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक परिषद का कक्ष |mapimage= [[Image: आर्थिक.jpg]] |mcaption= |मुख्यालय=मैनहैटन टापू, [[न्यूयॉर्क शहर]], [[न्यूयॉर्क]], [[संयुक्त राज्य]] |सदस्य=192 सदस्य देश |अध्यक्ष=आर्थिक व सामाजिक परिषद अध्यक्ष [[अली हचनी]] |भाषा=[[अरबी]], [[चीनी भाषा|चीनी]], [[अंग्रेज़ी]], [[फ़्रांसीसी]], [[रूसी]], [[स्पेनी भाषा|स्पेनी]] |जालस्थल=http://www.un.org }} '''संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक परिषद''', [[संयुक्त राष्ट्र]] का एक मुख्य अंग, अंतर्राष्ट्रीय आर्थिक और सामाजिक सहयोग के विकास में [[संयुक्त राष्ट्र समान्य सभा]] की सहयता करती है । इस परिषद के सदस्य समान्य सभा द्वारा तीन साल की अवधि के लिए चुने जाते है । [[संयुक्त राष्ट्र अधिकारपत्र]] को संशोधित करके 1965 में आर्थिक व सामाजिक परिषद को 18 सदस्य से 27 तक बढाया गया, और फ़िर 1971 में 54 तक । सदस्यों में से एक को एक साल की अवधि के लिए अध्यक्ष स्वीकार होता है । कानूनी दृष्टि से तो सब संयुक्त राष्ट्र सदस्यों को परिषद के सदस्य बनने का समान अवसर है, ज्यादातर विकासित राष्ट्रों के प्रतिनिधियों को पसंद किया जाता है । हर सदस्य को परिषद में एक मत मिलती है, और निर्णय बहुमत के अनुसार लिए जाते हैं । परिषद हर साल जुलाई में चार सप्ताह के लिए मिलती है, और 1998 के बाद से वह अप्रैल में [[विश्व बैंक]] और [[अंतर्राष्ट्रीय आर्थिक निधि]] के वित्तीय मंत्रियों के साथ एक और सम्मेलन होता है । ==क्षेत्रीय आयोग== आर्थिक विकास में सहयोग के लिए विश्व को इन पांच क्षेत्रों में विभाजित करके हर एक क्षेत्र की ज़िम्मिदारी एक आर्थिक आयोग को सौंपी गई है । यह आयोग # अफ़्रीका के लिए संयुक्त राष्ट्र आर्थिक आयोग ः (स्थापना 1958) [[अफ़्रीका]] में कुल 53 सदस्य राष्ट्र सम्मिलित # जंबुद्वीप व प्रशांत के लिए संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक आयोग ः (स्थापना 1947) दक्षिण तथा पूर्व [[जंबुद्वीप]] में 52 राष्ट्र सम्मिलित # पश्चिम जंबुद्वीप के लिए संयुक्त राष्ट्र आर्थिक व सामाजिक आयोग ः (स्थापना 1973) पश्चिम [[जंबुद्वीप]] में 13 राष्ट्र सम्मिलित # लैटिन अमरिका व कैरिबियन के लिए संयुक्त राष्ट्र आर्थिक आयोग ः (स्थापना 1948) लैटिन अमरिका तथा करिबियन क्षेत्र में 41 राष्ट्र, और 7 और देश ([[कनाडा]], [[नीदरलैंड्स]], [[पुर्तगाल]], [[फ़्रांस]], [[संयुक्त राजशाही]], [[संयुक्त राज्य]] और [[स्पेन]]) सम्मिलित # युरोप के लिए संयुक्त राष्ट्र आर्थिक आयोग ः (स्थापना 1947) [[युरोप]] के राष्ट्र, कुछ मध जंबुद्वीप के राष्ट्र, [[इस्राइल]], [[कनाडा]], और [[संयुक्त राज्य]] (कुल 56 सदस्य) सम्मिलित {{संयुक्त राष्ट्र}} [[ar:المجلس الاقتصادي والاجتماعي للأمم المتحدة]] [[ca:Consell Econòmic i Social de l'ONU]] [[cs:Ekonomická a sociální rada OSN]] [[de:UN-Wirtschafts- und Sozialrat]] [[en:United Nations Economic and Social Council]] [[es:Consejo Económico y Social de las Naciones Unidas]] [[fr:Conseil économique et social de l'ONU]] [[frp:Consèly èconomico et sociâl de l’ONU]] [[it:Consiglio Economico e Sociale delle Nazioni Unite]] [[ja:国際連合経済社会理事会]] [[ka:გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო]] [[ko:국제 연합 경제사회이사회]] [[nl:Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties]] [[no:FNs økonomiske og sosiale råd]] [[pl:Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ]] [[pt:Conselho Económico e Social das Nações Unidas]] [[sr:Економски и социјални савет Уједињених нација]] [[sv:Ekonomiska och sociala rådet]] [[th:คณะมนตรีเศรษฐกิจและสังคมแห่งสหประชาชาติ]] [[zh:联合国经济及社会理事会]] मोटज़ार्ट 10126 35892 2006-11-22T15:07:32Z Wolf 886 मोटज़ार्ट का नाम बदलकर वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट कर दिया गया है #REDIRECT [[वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट]] श्रेणी:अस्ट्रियन संगीतज्ञ 10128 35900 2006-11-22T15:27:37Z Wolf 886 New page: [[ऑस्ट्रिया]] [[ऑस्ट्रिया]] श्रेणी:१७५६ में जन्म 10129 35904 2006-11-22T15:29:18Z Wolf 886 [[Category:१७५६]] श्रेणी:१७९१ में मृत्यु 10130 35903 2006-11-22T15:28:58Z Wolf 886 [[Category:१७९१]] श्रेणी:ऑस्ट्रियन संगीतज्ञ 10131 35910 2006-11-22T15:35:30Z Wolf 886 New page: [[Category:ऑस्ट्रिया]] [[Category:ऑस्ट्रिया]] Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा 10132 44660 2007-01-20T19:03:27Z Wolf 886 Template:सनातन धर्म सूचना मञ्जूषा का नाम बदलकर Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा कर दिया गया है: Please see guidelines ं is use {| class="infobox" style="float: right; text-align: center; font-size: 85%; clear:right;" |- | style="background:orange;" colspan="2" |<font size=4>'''[[हिन्दू धर्म]]'''</font><br><font size=2>के विषय में एक [[:Category:हिन्दू धर्म|<span style="color:#002bb8">श्रेणी</span>]] |- |[[Image:Aum.svg|80px|]] |- |- | [[सनातन धर्म का इतिहास|इतिहास]]&nbsp;&#183; [[देवता]] |- | [[सम्प्रदाय]]&nbsp;&#183; [[आगम]] |- style="background:orange;" ! [[हिन्दू दर्शनशास्त्र|विश्वास और दर्शनशास्त्र]] |- | [[पुनर्जन्म]]&nbsp;&#183; [[मोक्ष]] |- | [[कर्म (हिन्दू धर्म)|कर्म]]&nbsp;&#183; [[पूजा]]&nbsp;&#183; [[माया]] |- | [[दर्शन]]&nbsp;&#183; [[धर्म]] |- | [[वेदान्त]]&nbsp;&#183; |- | [[योग]]&nbsp;&#183; [[आयुर्वेद]] |- | [[युग]]&nbsp;&#183; [[शाकाहार]] |- | [[भक्ति]] |- style="background: orange;" ! [[हिन्दू ग्रन्थ|ग्रन्थ]] |- | [[वेद]]संहिता&nbsp;&#183; |- | [[ब्राह्मणग्रन्थ]]&nbsp;&#183; [[आरण्यक]] |- | [[उपनिषद्]]&nbsp;&#183; [[श्रीमद्भगवद्गीता]] |- | [[रामायण]]&nbsp;&#183; [[महाभारत]] |- | [[सूत्र]]&nbsp;&#183; [[पुराण]] |- | [[शिक्षापत्री]]&nbsp;&#183; [[वचनामृत]] |- style="background: orange;" ! सम्बन्धित विषय |- | [[दैवी धर्म]]&nbsp;&#183; |- | [[विश्व में सनातन धर्म]] |- | [[हिन्दू गुरु व सन्त|गुरु]]&nbsp;&#183; [[मन्दिर देवस्थान]] |- | [[यज्ञ]]&nbsp;&#183; [[मन्त्र]] |- | [[शब्दकोष (हिन्दू धर्म)|शब्दकोष]]&nbsp;&#183; [[:Category:हिन्दू पर्व|हिन्दू पर्व]] |- |[[विग्रह]] |- style="background: orange;" |'''[[Portal:हिन्दू धर्म|पोर्टल: हिन्दू धर्म]]'''<br> |- | [[Image:HinduSwastika.svg|50px|]] {{Tnavbar|हिन्दू धर्म इंफ़ोबॉक्स}} |}<noinclude> [[Category:धार्मिक परिवहन सन्दुक|{{PAGENAME}}]] </noinclude> Template:Tnavbar 10133 42741 2007-01-13T15:03:44Z Wolf 886 <includeonly><!-- -->{{#if:{{{nodiv|}}} |<!--then: -->&nbsp;<span class="noprint plainlinksneverexpand" id="Tnavbar-nodiv" style="white-space:nowrap; font-size:xx-small; {{{style|}}}"> |<!--else: --><div class="noprint plainlinksneverexpand" id="Tnavbar" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:#000000; white-space:nowrap; {{{style|}}}"><!-- -->}}<!-- -->{{#ifeq:{{{mini|}}}{{{miniv|}}}{{{plain|}}}{{{viewplain|}}}|<!--equals:-->1 |<!--then:(nothing)--> |<!--else: -->इस टेम्प्लेट:&nbsp;<!-- -->}}<!-- -->{{#if:{{{mini|}}} |<!--then: -->[[Template:{{{1}}}|<span title="इस टेम्प्लेट देखें">v</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[[Template talk:{{{1}}}|<span style="color:#002bb8;" title="इस टेम्प्लेट के बारे में वार्ता।">d</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[{{fullurl:Template:{{{1}}}|action=edit}} <span style="color:#002bb8;" title="इस टेम्प्लेट बदलें।">e</span>]<!-- -->}}<!-- -->{{#ifeq:{{{miniv|}}}{{{viewplain|}}} |<!--equals:-->1 |<!--then: -->[[Template:{{{1}}}|<span title="इस टेम्प्लेट देखें।">v{{#if:{{{viewplain|}}}|iew}}</span>]]<!-- -->|<!--else:(nothing)--> |}}<!-- -->{{#ifeq:{{{mini|}}}{{{miniv|}}}{{{viewplain|}}} |<!--equals:-->1 |<!--then:(nothing)--> |<!--else: -->[[Template:{{{1}}}|<span title="इस टेम्प्लेट देखें।">देखें</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[[Template talk:{{{1}}}|<span style="color:#002bb8;" title="इस टेम्प्लेट वार्ता।">वार्ता</span>]]&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[{{fullurl:Template:{{{1}}}|action=edit}} <span style="color:#002bb8;" title="इस टेम्प्लेट बदलें।">बदलें</span>]<!-- -->}}<!-- -->{{#if:{{{nodiv|}}} |<!--then: --></span>&nbsp; |<!--else: --></div><!-- -->}}</includeonly><noinclude> {{/doc}} <!--Note: Metadata (interwiki links, etc) for this template should be put on [[Template:Tnavbar/doc]]--> </noinclude> Template:Hinduism small 10135 35932 2006-11-22T17:04:26Z Wolf 886 http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%82_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE_%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8B%E0%A4%AC%E0%A5%89%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8&action=edit नेताजी सुभाषचन्द्र बोस 10138 45252 2007-01-23T08:36:19Z 164.100.255.90 {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = सुभाषचन्द्र बोस |जीवनकाल = [[23 जनवरी]] [[1897]] – [[18 अगस्त]] [[1945]] (विवादित) |चित्र = [[Image:Netaji Subhas Chandra Bose.jpg|200px]] |शीर्षक= नेताजी सुभाषचन्द्र बोस |उपनाम = नेताजी |जन्मस्थल = [[कटक]],[[भारत]] |मृत्युस्थल = [[ताइवान]] (विवादित) |आन्दोलन = भारतीय स्वतंत्रता संग्राम |संगठन = [[आज़ाद हिन्द फौज]] }} '''सुभाषचन्द्र बोस''' ([[बांग्ला भाषा|बांग्ला]]: সুভাষ চন্দ্র বসু ''शुभाष चॉन्द्रो बोशु'') ([[23 जनवरी]] [[1897]] - [[18 अगस्त]], [[1945]] ????) जो नेताजी नाम से भी जाने जाते हैं, [[भारत]] के स्वतंत्रता संग्राम के अग्रणी नेता थे। [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के दौरान, अंग्रेज़ों के खिलाफ लड़ने के लिये, उन्होंने [[जापान]] के सहयोग से [[आज़ाद हिन्द फौज]] का गठन किया था। उनके द्वारा दिया गया ''जय हिन्द'' का नारा, [[भारत]] का राष्ट्रीय नारा बन गया हैं। [[इ.स. 1944|1944]] में अमेरिकी पत्रकार [[लुई फिशर]] से बात करते हुए, [[महात्मा गाँधी]] ने नेताजी को ''देशभक्तों का देशभक्त'' कहा था। नेताजी का योगदान और प्रभाव इतना बडा था कि कहा जाता हैं कि अगर उस समय नेताजी [[भारत]] में उपस्थित रहते, तो शायद [[भारत]] एक संघ राष्ट्र बना रहता और [[भारत का विभाजन]] न होता। स्वयं [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने इस बात को स्वीकार किया था। ==जन्म और कौटुंबिक जीवन== नेताजी सुभाषचन्द्र बोस का जन्म [[23 जनवरी]], [[इ.स. 1897|1897]] को [[उड़ीसा]] के [[कटक]] शहर में हुआ था। उनके पिता का नाम जानकीनाथ बोस और माँ का नाम प्रभावती था। जानकीनाथ बोस [[कटक]] शहर के मशहूर वकील थे। पहले वे सरकारी वकील थे, मगर बाद में उन्होंने निजी प्रैक्टिस शुरू कर दी थी। उन्होंने [[कटक]] की महापालिका में लंबे समय तक काम किया था और वे [[बंगाल]] [[विधानसभा]] के सदस्य भी रहे थे। अंग्रेज़ सरकार ने उन्हें ''रायबहादुर'' का खिताब दिया था। प्रभावती देवी के पिता का नाम गंगानारायण दत्त था। दत्त परिवार को [[कोलकाता]] का एक कुलीन परिवार माना जाता था। प्रभावती और जानकीनाथ बोस की कुल मिलाकर 14 संतानें थी, जिसमें 6 बेटियाँ और 8 बेटे थे। सुभाषचंद्र उनकी नौवीं संतान और पाँचवें बेटे थे। अपने सभी भाइयों में से सुभाष को सबसे अधिक लगाव शरदचंद्र से था। शरदबाबू प्रभावती और जानकीनाथ के दूसरे बेटे थें। सुभाष उन्हें मेजदा कहते थें। शरदबाबू की पत्नी का नाम विभावती था। ==पढ़ाई और विद्यार्थी जीवन== बचपन में, सुभाष [[कटक]] में ''रॅवेन्शॉ कॉलेजिएट हाई स्कूल'' नामक पाठशाला में पढते थे। इस पाठशाला में उनके शिक्षक का नाम वेणीमाधव दास था। वेणीमाधव दास अपने छात्रों में देशभक्ति की चिंगारी जगाते थे। उन्होंने ही सुभाष के अंदर की सुप्त देशभक्ति को जागृत किया। 15 साल की उम्र में, सुभाष गुरू की खोज में घर से भागकर हिमालय चले गये थे। लेकिन गुरू की उनकी यह खोज असफल रही। लेकिन बाद में, [[स्वामी विवेकानंद]] का साहित्य पढ़कर, सुभाष उनके शिष्य बन गये थे। महाविद्यालय में पढ़ाई करते समय ही, अन्याय के खिलाफ आवाज उठाने की उनकी प्रवृत्ति दिखाई देती थी। [[कोलकाता]] के [[प्रेसिडेंसी कॉलेज]] के अंग्रेज़ प्राध्यापक ओटेन का भारतीय छात्रों के साथ व्यवहार ठीक नहीं रहता था। इसलिए सुभाष के नेतृत्व में महाविद्यालय में हड़ताल कराई थी। [[ई.स. 1921|1921]] में [[इंग्लैंड]] जाकर, सुभाष [[भारतीय सिविल सेवा]] की परीक्षा में सफल हुए। लेकिन उन्होंने अंग्रेज़ सरकार की सेवा करने से इन्कार किया और इस्तीफा देकर वे वापस [[भारत]] आ गये। ==स्वतंत्रता संग्राम में प्रवेश और कार्य== [[कोलकाता]] के स्वतंत्रता सेनानी, [[देशबंधु चित्तरंजन दास]] के कार्य से प्रेरित होकर, सुभाष [[दासबाबू]] के साथ काम करना चाहते थे। [[इंग्लैंड]] से उन्होंने [[दासबाबू]] को खत लिखकर, उनके साथ काम करने की इच्छा प्रकट की। [[रवींद्रनाथ ठाकुर]] की सलाह के अनुसार, [[भारत]] वापस आने पर वे सर्वप्रथम [[मुम्बई]] गये और [[महात्मा गाँधी]] से मिले। [[मुम्बई]] में [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] मणिभवन में निवास करते थे। वहाँ, [[20 जुलाई]], [[ई.स. 1921|1921]] को [[महात्मा गाँधी]] और सुभाषचंद्र बोस के बीच पहली बार मुलाकात हुई। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने भी उन्हें [[कोलकाता]] जाकर [[दासबाबू]] के साथ काम करने की सलाह दी। इसके बाद सुभाषबाबू [[कोलकाता]] आ गए और [[दासबाबू]] से मिले। [[दासबाबू]] उन्हें देखकर बहुत खुश हुए। उन दिनों [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने अंग्रेज़ सरकार के खिलाफ [[असहयोग आंदोलन]] चलाया था। [[दासबाबू]] इस आंदोलन का [[बंगाल]] में नेतृत्व कर रहे थे। उनके साथ सुभाषबाबू इस आंदोलन में सहभागी हो गए। [[ई.स. 1922|1922]] में [[दासबाबू]] ने [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] के अंतर्गत [[स्वराज पार्टी]] की स्थापना की। [[विधानसभा]] के अंदर से अंग्रेज़ सरकार का विरोध करने के लिए, [[कोलकाता]] महापालिका का चुनाव [[स्वराज पार्टी]] ने लड़कर जीता। स्वयं [[दासबाबू]] [[कोलकाता]] के महापौर बन गए। उन्होंने सुभाषबाबू को महापालिका का प्रमुख कार्यकारी अधिकारी बनाया। सुभाषबाबू ने अपने कार्यकाल में [[कोलकाता]] महापालिका का पूरा ढाँचा और काम करने का तरीका ही बदल डाला। [[कोलकाता]] के रास्तों के अंग्रेज़ी नाम बदलकर, उन्हें [[भारत|भारतीय]] नाम दिए गए। स्वतंत्रता संग्राम में प्राण न्यौछावर करनेवालों के परिवार के सदस्यों को महापालिका में नौकरी मिलने लगी। बहुत जल्द ही, सुभाषबाबू देश के एक महत्वपूर्ण युवा नेता बन गए। [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] के साथ सुभाषबाबू ने [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] के अंतर्गत युवकों की [[इंडिपेंडन्स लिग]] शुरू की। [[ई.स. 1928|1928]] में जब [[साइमन कमिशन|साइमन कमिशन]] [[भारत]] आया, तब [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] ने उसे काले झंडे दिखाए। [[कोलकाता]] में सुभाषबाबू ने इस आंदोलन का नेतृत्व किया। [[साइमन कमिशन|साइमन कमिशन]] को जवाब देने के लिए, [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] ने [[भारत]] का भावी संविधान बनाने का काम आठ सदस्यीय आयोग को सौंपा। [[मोतीलाल नेहरू|पंडित मोतीलाल नेहरू]] इस आयोग के अध्यक्ष और सुभाषबाबू उसके एक सदस्य थे। इस आयोग ने [[नेहरू रिपोर्ट|नेहरू रिपोर्ट]] पेश की। [[ई.स. 1928|1928]] में [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] का वार्षिक अधिवेशन [[मोतीलाल नेहरू|पंडित मोतीलाल नेहरू]] की अध्यक्षता में [[कोलकाता]] में हुआ। इस अधिवेशन में सुभाषबाबू ने खाकी गणवेश धारण करके [[मोतीलाल नेहरू|पंडित मोतीलाल नेहरू]] को सैन्य तरीके से सलामी दी। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] उन दिनों पूर्ण स्वराज्य की मांग से सहमत नहीं थे। इस अधिवेशन में उन्होंने अंग्रेज़ सरकार से [[डोमिनियन स्टेटस ]] माँगने की ठान ली थी। लेकिन सुभाषबाबू और [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] को [[पूर्ण स्वराज]] की मांग से पीछे हटना मंजूर नहीं था। अंत में यह तय किया गया कि अंग्रेज़ सरकार को [डोमिनियन स्टेटस]] देने के लिए, एक साल का वक्त दिया जाए। अगर एक साल में अंग्रेज़ सरकार ने यह मॉंग पूरी नहीं की, तो [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] [[पूर्ण स्वराज]] की मांग करेगी। अंग्रेज़ सरकार ने यह मांग पूरी नहीं की। इसलिए [[ई.स. 1930|1930]] में जब [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] का वार्षिक अधिवेशन [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] की अध्यक्षता में [[लाहौर]] में हुआ, तब ऐसा तय किया गया कि [[26 जनवरी]] का दिन [[स्वतंत्रता दिन]] के रूप में मनाया जाएगा। [[26 जनवरी]], [[इ.स. 1931|1931]] के दिन [[कोलकाता]] में राष्ट्रध्वज फैलाकर सुभाषबाबू एक विशाल मोर्चा का नेतृत्व कर रहे थे। तब पुलिस ने उनपर लाठी चलायी और उन्हे घायल कर दिया। जब सुभाषबाबू जेल में थे, तब [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने अंग्रेज सरकार से समझोता किया और सब कैदीयों को रिहा किया गया। लेकिन अंग्रेज सरकार ने [[भगत सिंह|सरदार भगत सिंह]] जैसे क्रांतिकारकों को रिहा करने से इन्कार कर दिया। [[भगत सिंह|भगत सिंह]] की फॉंसी माफ कराने के लिए, [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने सरकार से बात की। सुभाषबाबू चाहते थे कि इस विषय पर [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] अंग्रेज सरकार के साथ किया गया समझोता तोड दे। लेकिन [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] अपनी ओर से दिया गया वचन तोडने को राजी नहीं थे। अंग्रेज सरकार अपने स्थान पर अडी रही और [[भगत सिंह|भगत सिंह]] और उनके साथियों को फॉंसी दी गयी। [[भगत सिंह|भगत सिंह]] को न बचा पाने पर, सुभाषबाबू [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] और [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] के तरिकों से बहुत नाराज हो गए। ==कारावास== अपने सार्वजनिक जीवन में सुभाषबाबू को कुल ग्यारह बार कारावास हुआ। सबसे पहले उन्हें [[इ.स. 1921|1921]] में छे महिनों का कारावास हुआ। [[इ.स. 1925|1925]] में गोपिनाथ साहा नामक एक क्रांतिकारी [[कोलकाता]] के पुलिस अधिक्षक चार्लस टेगार्ट को मारना चाहता था। उसने गलती से अर्नेस्ट डे नामक एक व्यापारी को मार डाला। इसके लिए उसे फॉंसी की सजा दी गयी। गोपिनाथ को फॉंसी होने के बाद सुभाषबाबू जोर से रोये। उन्होने गोपिनाथ का शव मॉंगकर उसका अंत्यसंस्कार किया। इससे अंग्रेज़ सरकार ने यह निष्कर्ष किया कि सुभाषबाबू ज्वलंत क्रांतिकारकों से न ही संबंध रखते हैं, बल्कि वे ही उन क्रांतिकारकों का स्फूर्तीस्थान हैं। इसी बहाने अंग्रेज़ सरकार ने सुभाषबाबू को गिरफतार किया और बिना कोई मुकदमा चलाए, उन्हें अनिश्चित कालखंड के लिए [[म्यानमार]] के [[मंडाले]] कारागृह में बंदी बनाया। [[5 नवम्बर]], [[इ.स. 1925|1925]] के दिन, [[देशबंधू चित्तरंजन दास]] [[कोलकाता]] में चल बसें। सुभाषबाबू ने उनकी मृत्यू की खबर [[मंडाले]] कारागृह में रेडियो पर सुनी। [[मंडाले]] कारागृह में रहते समय सुभाषबाबू की तबियत बहुत खराब हो गयी। उन्हें [[टी.बी.]] हो गया। परंतू अंग्रेज़ सरकार ने फिर भी उन्हें रिहा करने से इन्कार कर दिया। सरकार ने उन्हें रिहा करने के लिए यह शर्त रखी की वे इलाज के लिए [[यूरोप]] चले जाए। लेकिन सरकार ने यह तो स्पष्ट नहीं किया था कि इलाज के बाद वे [[भारत]] कब लौट सकते हैं। इसलिए सुभाषबाबू ने यह शर्त स्वीकार नहीं की। आखिर में परिस्थिती इतनी कठिन हो गयी की शायद वे कारावास में ही मर जायेंगे। अंग्रेज़ सरकार यह खतरा भी नहीं उठाना चाहती थी, कि सुभाषबाबू की कारागृह में मृत्यू हो जाए। इसलिए सरकार ने उन्हे रिहा कर दिया। फिर सुभाषबाबू इलाज के लिए [[डलहौजी]] चले गए। [[इ.स. 1930|1930]] में सुभाषबाबू कारावास में थे। तब उन्हे [[कोलकाता]] के महापौर चुना गया। इसलिए सरकार उन्हे रिहा करने पर मजबूर हो गयी। [[इ.स. 1932|1932]] में सुभाषबाबू को फिर से कारावास हुआ। इस बार उन्हे [[अलमोडा]] जेल में रखा गया। [[अलमोडा]] जेल में उनकी तबियत फिर से नादुरूस्त हो गयी। वैद्यकीय सलाह पर सुभाषबाबू इस बार इलाज के लिए [[यूरोप]] जाने को राजी हो गए। ==यूरोप में वास्तव्य== [[इ.स. 1933|1933]] से [[इ.स. 1936|1936]] तक सुभाषबाबू [[यूरोप]] में रहे। [[यूरोप]] में सुभाषबाबू ने अपनी सेहत का ख्याल रखते समय, अपना कार्य जारी रखा। वहाँ वे [[इटली]] के नेता [[मुसोलिनी]] से मिले, जिन्होने उन्हे, [[भारत]] के स्वतंत्रता संग्राम में सहायता करने का वचन दिया। [[आयरलैंड]] के नेता [[डी वॅलेरा]] सुभाषबाबू के अच्छे दोस्त बन गए। जब सुभाषबाबू [[यूरोप]] में थे, तब [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] की पत्नी कमला नेहरू का [[ऑस्ट्रिया]] में निधन हो गया। सुभाषबाबू ने वहाँ जाकर [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] का सांत्वन किया। बाद में सुभाषबाबू [[यूरोप]] में [[विठ्ठल भाई पटेल]] से मिले। [[विठ्ठल भाई पटेल]] के साथ सुभाषबाबू ने पटेल-बोस विश्लेषण प्रसिद्ध किया, जिस में उन दोनों ने [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] के नेतृत्व की बहुत गहरी निंदा की। बाद में [[विठ्ठल भाई पटेल]] बीमार पड गए, तब सुभाषबाबू ने उनकी बहुत सेवा की। मगर [[विठ्ठल भाई पटेल]] का निधन हो गया। [[विठ्ठल भाई पटेल]] ने अपनी वसीयत में अपनी करोडों की संपत्ती सुभाषबाबू के नाम कर दी। मगर उनके निधन के पश्चात, उनके भाई [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] ने इस वसीयत को स्वीकार नहीं किया और उसपर अदालत में मुकदमा चलाया। यह मुकदमा जितकर, [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] ने वह संपत्ती, [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] के हरिजन सेवा कार्य को भेट दे दी। [[इ.स. 1934|1934]] में सुभाषबाबू को उनके पिता मृत्त्यूशय्या पर होने की खबर मिली। इसलिए वे हवाई जहाज से [[कराची]] होकर [[कोलकाता]] लौटे। [[कराची]] में उन्हे पता चला की उनके पिता की मृत्त्यू हो चुकी थी। [[कोलकाता]] पहुँचतेही, अंग्रेज सरकार ने उन्हे गिरफ्तार कर दिया और कई दिन जेल में रखकर, वापस [[यूरोप]] भेज दिया। ==हरीपुरा कांग्रेस का अध्यक्षपद== [[चित्र:Bose Gandhi 1938.jpg|thumb|right|300px| नेताजी सुभाषचन्द्र बोस, महात्मा गाँधी के साथ हरिपुरा मे सन 1938 ]] [[इ.स. 1938|1938]] में [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] का वार्षिक अधिवेशन [[हरिपुरा]] में होने का तय हुआ था। इस अधिवेशन से पहले [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्षपद के लिए सुभाषबाबू को चुना। यह [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] का ५१वा अधिवेशन था। इसलिए [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्ष सुभाषबाबू का स्वागत 51 बैलों ने खींचे हुए रथ में किया गया। इस अधिवेशन में सुभाषबाबू का अध्यक्षीय भाषण बहूत ही प्रभावी हुआ। किसी भी भारतीय राजकीय व्यक्ती ने शायद ही इतना प्रभावी भाषण कभी किया हो। अपने अध्यक्षपद के कार्यकाल में सुभाषबाबू ने [[योजना आयोग]] की स्थापना की। [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] इस के अध्यक्ष थे। सुभाषबाबू ने [[बेंगलोर]] में मशहूर वैज्ञानिक [[सर विश्वेश्वरैय्या]] की अध्यक्षता में एक विज्ञान परिषद भी ली। [[इ.स. 1937|1937]] में [[जापान]] ने [[चीन]] पर आक्रमण किया। सुभाषबाबू की अध्यक्षता में [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] ने [[चीन|चिनी]] जनता की सहायता के लिए, [[डॉ द्वारकानाथ कोटणीस]] के नेतृत्व में वैद्यकीय पथक भेजने का निर्णय लिया। आगे चलकर जब सुभाषबाबू ने [[भारत]] के स्वतंत्रता संग्राम में [[जापान]] से सहयोग किया, तब कई लोग उन्हे [[जापान]] के हस्तक और [[फॅसिस्ट]] कहने लगे। मगर इस घटना से यह सिद्ध होता हैं कि सुभाषबाबू न ही तो [[जापान]] के हस्तक थे, न ही वे [[फॅसिस्ट]] विचारधारा से सहमत थे। ==कांग्रेस के अध्यक्षपद से इस्तिफा== [[इ.स. 1938|1938]] में [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्षपद के लिए सुभाषबाबू को चुना तो था, मगर [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] को सुभाषबाबू की कार्यपद्धती पसंद नहीं आयी। इसी दौरान [[युरोप]] में [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के बादल छा गए थे। सुभाषबाबू चाहते थे कि [[इंग्लैंड]] की इस कठिनाई का लाभ उठाकर, [[भारत]] का स्वतंत्रता संग्राम अधिक तीव्र किया जाए। उन्होने अपने अध्यक्षपद की कारकीर्द में इस तरफ कदम उठाना भी शुरू कर दिया था। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] इस विचारधारा से सहमत नहीं थे। [[इ.स. 1939|1939]] में जब नया [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्ष चुनने का वक्त आया, तब सुभाषबाबू चाहते थे कि कोई ऐसी व्यक्ती अध्यक्ष बन जाए, जो इस मामले में किसी दबाव के सामने न झुके। ऐसी कोई दुसरी व्यक्ती सामने न आने पर, सुभाषबाबू ने खुद [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्ष बने रहना चाहा। लेकिन [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] अब उन्हे अध्यक्षपद से हटाना चाहते थे। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने अध्यक्षपद के लिए [[पट्टाभी सितारमैय्या]] को चुना। कविवर्य [[रविंद्रनाथ ठाकूर]] ने [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] को खत लिखकर सुभाषबाबू को ही अध्यक्ष बनाने की विनंती की। [[प्रफुल्लचंद्र राय]] और [[मेघनाद सहा]] जैसे वैज्ञानिक भी सुभाषबाबू को फिर से अध्यक्ष के रूप में देखना चाहतें थे। लेकिन [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने इस मामले में किसी की बात नहीं मानी। कोई समझोता न हो पाने पर, बहुत सालो के बाद, [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्षपद के लिए चुनाव लडा गया। सब समझते थे कि जब [[महात्मा गाँधी]] ने [[पट्टाभी सितारमैय्या]] का साथ दिया हैं, तब वे चुनाव आसानी से जीत जाएंगे। लेकिन वास्तव में, सुभाषबाबू को चुनाव में 1580 मत मिल गए और [[पट्टाभी सितारमैय्या]] को 1377 मत मिलें। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] के विरोध के बावजूद सुभाषबाबू 203 मतों से यह चुनाव जीत गए। मगर चुनाव के निकाल के साथ बात खत्म नहीं हुई। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] ने [[पट्टाभी सितारमैय्या]] की हार को अपनी हार बताकर, अपने साथीयों से कह दिया कि अगर वें सुभाषबाबू के तरिकों से सहमत नहीं हैं, तो वें [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] से हट सकतें हैं। इसके बाद [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] कार्यकारिणी के 14 में से 12 सदस्यों ने इस्तीफा दे दिया। [[जवाहरलाल नेहरू|पंडित जवाहरलाल नेहरू]] तटस्थ रहें और अकेले शरदबाबू सुभाषबाबू के साथ बनें रहें। [[इ.स. 1939|1939]] का वार्षिक [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अधिवेशन [[त्रिपुरी]] में हुआ। इस अधिवेशन के समय सुभाषबाबू तेज बुखार से इतने बीमार पड गए थे, कि उन्हे स्ट्रेचर पर लेटकर अधिवेशन में आना पडा। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] इस अधिवेशन में उपस्थित नहीं रहे। [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] के साथीयों ने सुभाषबाबू से बिल्कुल सहकार्य नहीं दिया। अधिवेशन के बाद सुभाषबाबू ने समझोते के लिए बहुत कोशिश की। लेकिन [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] और उनके साथीयों ने उनकी एक न मानी। परिस्थिती ऐसी बन गयी कि सुभाषबाबू कुछ काम ही न कर पाए। आखिर में तंग आकर, [[29 अप्रैल]], [[इ.स. 1939|1939]] को सुभाषबाबू ने [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] अध्यक्षपद से इस्तीफा दे दिया। ==फॉरवर्ड ब्लॉक की स्थापना== [[3 मै]], [[इ.स. 1939|1939]] के दिन, सुभाषबाबू नें [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] के अंतर्गत [[फॉरवर्ड ब्लॉक]] के नाम से अपनी पार्टी की स्थापना की। कुछ दिन बाद, सुभाषबाबू को [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस|कांग्रेस]] से निकाला गया। बाद में [[फॉरवर्ड ब्लॉक]] अपने आप एक स्वतंत्र पार्टी बन गयी। [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] शुरू होने से पहले से ही, [[फॉरवर्ड ब्लॉक]] ने स्वतंत्रता संग्राम अधिक तीव्र करने के लिए, जनजागृती शुरू की। इसलिए अंग्रेज सरकार ने सुभाषबाबू सहित [[फॉरवर्ड ब्लॉक]] के सभी मुख्य नेताओ को कैद कर दिया। [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के दौरान सुभाषबाबू जेल में निष्क्रिय रहना नहीं चाहते थे। सरकार को उन्हे रिहा करने पर मजबूर करने के लिए सुभाषबाबू ने जेल में आमरण उपोषण शुरू कर दिया। तब सरकार ने उन्हे रिहा कर दिया। मगर अंग्रेज सरकार यह नहीं चाहती थी, कि सुभाषबाबू युद्ध के दौरान मुक्त रहें। इसलिए सरकार ने उन्हे उनके ही घर में नजरकैद कर के रखा। ==नजरकैद से पलायन== नजरकैद से निकलने के लिए सुभाषबाबू ने एक योजना बनायी। [[16 जनवरी]], [[इ.स. 1941|1941]] को वे पठाण का वेश परिधान किये हुए, महमद झियाउद्दीन के नाम से, पुलिस को चकमा देकर, अपने घर से भाग निकले। शरदबाबू के बडे बेटे शिशिर ने उन्हे अपनी गाडी से [[कोलकाता]] से दूर, गोमोह तक पहुँचाया। गोमोह रेल्वे स्थानक से फ्रंटियर मेल पकडकर वे [[पेशावर]] पहुँचे। [[पेशावर]] में उन्हे [[फॉरवर्ड ब्लॉक]] के एक सहकारी, मिया अकबर शहा मिले। मिया अकबर शहा ने उनकी मुलाकात, कीर्ती किसान पार्टी के भगतराम तलवार से कर दी। भगतराम तलवार के साथ में, सुभाषबाबू [[पेशावर]] से [[अफ़्ग़ानिस्तान]] की राजधानी [[काबुल]] की तरफ निकल पडे। इस सफर में भगतराम तलवार, रहमतखान नाम के पठाण बने थे और सुभाषबाबू उनके गुँगे-बहरे चाचा बने थे। पहाडियों में पैदल चलते हुए उन्होने यह सफर पुरा किया। [[काबुल]] में सुभाषबाबू दो महिनो तक उत्तमचंद मल्होत्रा नामक एक [[भारत|भारतीय]] व्यापारी के घर में रहे। वहाँ उन्होने पहले [[रूस|रूसी]] वकालात में प्रवेश पाना चाहा। इस में नाकामयाब रहने पर, उन्होने [[जर्मनी|जर्मन]] और [[इटली|इटालियन]] वकालातों में प्रवेश पाने की कोशिश की। [[इटली|इटालियन]] वकालात में उनकी कोशिश सफल रही। [[जर्मनी|जर्मन]] और [[इटली|इटालियन]] वकालातों ने उनकी सहायता की। आखिर में ओर्लांदो मात्सुता नामक [[इटली|इटालियन]] व्यक्ती बनकर, सुभाषबाबू [[काबुल]] से रेल्वे से निकलकर [[रूस]] की राजधानी [[मॉस्को]] होकर [[जर्मनी]] की राजधानी [[बर्लिन]] पहुँचे। ==नाझी जर्मनी में वास्तव्य और हिटलर से मुलाकात== [[बर्लिन]] में सुभाषबाबू सर्वप्रथम [[रिबेनट्रोप]] जैसे [[जर्मनी]] के अन्य नेताओ से मिले। उन्होने [[जर्मनी]] में [[भारतीय स्वतंत्रता संगठन]] और [[आजाद हिंद रेडिओ]] की स्थापना की। इसी दौरान सुभाषबाबू, नेताजी नाम से जाने जाने लगे। [[जर्मनी|जर्मन]] सरकार के एक मंत्री [[एडॅम फॉन ट्रॉट]] सुभाषबाबू के अच्छे दोस्त बन गए। आखिर [[29 मार्च]], [[इ.स. 1942|1942]] के दिन, सुभाषबाबू [[जर्मनी]] के सर्वोच्च नेता [[हिटलर|एडॉल्फ हिटलर]] से मिले। लेकिन [[हिटलर]] को [[भारत]] के विषय में विशेष रूची नहीं थी। उन्होने सुभाषबाबू को सहायता का कोई स्पष्ट वचन नहीं दिया। कई साल पहले [[हिटलर]] ने [[माईन काम्फ]] नामक अपना आत्मचरित्र लिखा था। इस किताब में उन्होने [[भारत]] और [[भारत|भारतीय]] लोगों की बुराई की थी। इस विषय पर सुभाषबाबू ने [[हिटलर]] से अपनी नाराजी व्यक्त की। [[हिटलर]] ने अपने किये पर माँफी माँगी और [[माईन काम्फ]] की अगली आवृत्ती से वह परिच्छेद निकालने का वचन दिया। अंत में, सुभाषबाबू को पता चला कि [[हिटलर]] और [[जर्मनी]] से उन्हे कुछ और नहीं मिलनेवाला हैं। इसलिए [[8 मार्च]], [[इ.स. 1943|1943]] के दिन, [[जर्मनी]] के [[कील]] बंदर में, वे अपने साथी अबिद हसन सफरानी के साथ, एक [[जर्मनी|जर्मन]] पनदुब्बी में बैठकर, पूर्व आशिया की तरफ निकल गए। यह [[जर्मनी|जर्मन]] पनदुब्बी उन्हे [[हिंदी महासागर]] में [[मादागास्कर]] के किनारे तक लेकर आई। वहाँ वे दोनो खूँखार समुद्र में से तैरकर [[जापान|जापानी]] पनदुब्बी तक पहुँच गए। [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के काल में, किसी भी दो देशों की नौसेनाओ की पनदुब्बीयों के दौरान, नागरी लोगों की यह एकमात्र बदली हुई थी। यह [[जापान|जापानी]] पनदुब्बी उन्हे [[इंडोनेशिया]] के [[पादांग]] बंदर तक लेकर आई। ==पूर्व एशिया में वास्तव्य == [[चित्र:Netaji-oath.gif|thumb|right| स्वाधीन भारत की अंतरिम सरकार]] पूर्व [[एशिया]] पहुँचकर सुभाषबाबू ने सर्वप्रथम, वयोवृद्ध क्रांतिकारी [[रासबिहारी बोस]] से [[भारतीय स्वतंत्रता परिषद]] का नेतृत्व सँभाला। [[सिंगापुर]] के [[फरेर पार्क]] में [[रासबिहारी बोस]] ने [[भारतीय स्वतंत्रता परिषद]] का नेतृत्व सुभाषबाबू को सौंप दिया। [[जापान]] के प्रधानमंत्री [[जनरल हिदेकी तोजो]] ने, नेताजी के व्यक्तित्व से प्रभावित होकर, उन्हे सहकार्य करने का आश्वासन दिया। कई दिन पश्चात, नेताजी ने [[जापान]] की संसद [[डायट]] के सामने भाषण किया। [[21 अक्तूबर]], [[इ.स. 1943|1943]] के दिन, नेताजी ने [[सिंगापुर]] में अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद (स्वाधीन भारत की अंतरिम सरकार) की स्थापना की। वे खुद इस सरकार के राष्ट्रपति, प्रधानमंत्री और युद्धमंत्री बने। इस सरकार को कुल नौ देशों ने मान्यता दी। नेताजी [[आज़ाद हिन्द फौज]] के प्रधान सेनापति भी बन गए। [[आज़ाद हिन्द फौज]] में [[जापान|जापानी]] सेना ने अंग्रेजों की फौज से पकडे हुए [[भारत|भारतीय]] युद्धबंदियोंको भर्ती किया गया। [[आज़ाद हिन्द फ़ौज]] में औरतो के लिए [[रानी लक्ष्मीबाई|झाँसी की रानी]] रेजिमेंट भी बनायी गयी। पूर्व एशिया में नेताजी ने अनेक भाषण करके वहाँ स्थायिक [[भारत|भारतीय]] लोगों से [[आज़ाद हिन्द फौज]] में भरती होने का और उसे आर्थिक मदद करने का आवाहन किया। उन्होने अपने आवाहन में संदेश दिया ''तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हे आजादी दूँगा''। [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] के दौरान [[आज़ाद हिन्द फौज]] ने [[जापान|जापानी]] सेना के सहयोग से [[भारत]] पर आक्रमण किया। अपनी फौज को प्रेरित करने के लिए नेताजी ने ''चलो दिल्ली'' का नारा दिया। दोनो फौजो ने अंग्रेजों से [[अंदमान और निकोबार द्वीप]] जीत लिए। यह द्वीप अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद के अनुशासन में रहें। नेताजी ने इन द्वीपों का ''शहीद और स्वराज द्वीप'' ऐसा नामकरण किया। दोनो फौजो ने मिलकर [[इंफाल]] और [[कोहिमा]] पर आक्रमण किया। लेकिन बाद में अंग्रेजों का पगडा भारी पडा और दोनो फौजो को पिछे हटना पडा। जब [[आज़ाद हिन्द फौज]] पिछे हट रही थी, तब [[जापान|जापानी]] सेना ने नेताजी के भाग जाने की व्यवस्था की। परंतु नेताजी ने [[रानी लक्ष्मीबाई|झाँसी की रानी]] रेजिमेंट की लडकियों के साथ सैकडो मिल चलते जाना पसंद किया। इस प्रकार नेताजी ने सच्चे नेतृत्व का एक आदर्श ही बनाकर रखा। [[6 जुलाई]], [[इ.स. 1944|1944]] को [[आजाद हिंद रेडिओ]] पर अपने भाषण के माध्यम से [[महात्मा गाँधी | गाँधीजी]] से बात करते हुए, नेताजी ने [[जापान]] से सहायता लेने का अपना कारण और अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद तथा [[आज़ाद हिन्द फौज]] की स्थापना के उद्येश्य के बारे में बताया। इस भाषण के दौरान, नेताजी ने [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] को राष्ट्रपिता बुलाकर अपनी जंग के लिए उनका आशिर्वाद माँगा । इस प्रकार, नेताजी ने [[महात्मा गाँधी|गाँधीजी]] को सर्वप्रथम राष्ट्रपिता बुलाया। ==लापता होना और मृत्यु की खबर== [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] में [[जापान]] की हार के बाद, नेताजी को नया रास्ता ढूँढना जरूरी था। उन्होने [[रूस]] से सहायता माँगने का निश्चय किया था। [[18 अगस्त]], [[इ.स. 1945|1945]] को नेताजी हवाई जहाज से मांचुरिया की तरफ जा रहे थे। इस सफर के दौरान वे लापता हो गए। इस दिन के बाद वे कभी किसी को दिखाई नहीं दिये। [[23 अगस्त]], [[इ.स. 1945|1945]] को [[जापान]] की [[दोमेई खबर संस्था]] ने दुनिया को खबर दी, कि [[18 अगस्त]] के दिन, नेताजी का हवाई जहाज [[ताइवान]] की भूमि पर दुर्घटनाग्रस्त हो गया था और उस दुर्घटना में बुरी तरह से घायल होकर नेताजी ने अस्पताल में अंतिम साँस ले ली थी। दुर्घटनाग्रस्त हवाई जहाज में नेताजी के साथ उनके सहकारी कर्नल हबिबूर रहमान थे। उन्होने नेताजी को बचाने की शर्थ की, लेकिन के कामयाब नहीं रहे। फिर नेताजी की अस्थियाँ [[जापान]] की राजधानी [[टोक्यो|तोकियो]] में रेनकोजी नामक बौद्ध मंदिर में रखी गयी। स्वतंत्रता के पश्चात, [[भारत]] सरकार ने इस घटना की जाँच करने के लिए, [[इ.स. 1956|1956]] और [[इ.स. 1977|1977]] में दो बार एक आयोग को नियुक्त किया। दोनो बार यह नतिजा निकला की नेताजी उस विमान दुर्घटना में ही मारे गये थे। लेकिन जिस [[ताइवान]] की भूमि पर यह दुर्घटना होने की खबर थी, उस [[ताइवान]] देश की सरकार से तो, इन दोनो आयोगो ने बात ही नहीं की। [[इ.स. 1999|1999]] में मनोज कुमार मुखर्जी के नेतृत्व में तीसरा आयोग बनाया गया। [[इ.स. 2005|2005]] में [[ताइवान]] सरकार ने मुखर्जी आयोग को बता दिया कि [[इ.स. 1945|1945]] में [[ताइवान]] की भूमि पर कोई हवाई जहाज दुर्घटनाग्रस्त हुआ ही नहीं था। [[इ.स. 2005|2005]] में मुखर्जी आयोग ने [[भारत]] सरकार को अपनी रिपोर्ट पेश की, जिस में उन्होने कहा, कि नेताजी की मृत्यु उस विमान दुर्घटना में होने का कोई सबूत नहीं हैं। लेकिन [[भारत]] सरकार ने मुखर्जी आयोग की रिपोर्ट को अस्वीकार कर दिया। [[18 अगस्त]], [[इ.स. 1945|1945]] के दिन नेताजी कहाँ लापता हो गए और उनका आगे क्या हुआ, यह [[भारत का इतिहास|भारत के इतिहास]] का सबसे बडा अनुत्तरीत रहस्य बन गया हैं। {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[bn:সুভাষ চন্দ্র বসু]] [[da:Subhash Chandra Bose]] [[de:Subhash Chandra Bose]] [[en:Subhash Chandra Bose]] [[es:Subhas Chandra Bose]] [[ja:スバス・チャンドラ・ボース]] [[kn:ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್]] [[ml:സുഭാഷ് ചന്ദ്ര ബോസ്]] [[mr:नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] [[pl:Subhas Czandra Bose]] [[ru:Бос, Субхас Чандра]] [[sa:सुभास चन्द्र बोस]] [[sv:Subhas Chandra Bose]] [[ta:சுபாஷ் சந்திர போஸ்]] [[th:สุภาส จันทรโภส]] [[zh:錢德拉·鮑斯]] टेबल टेनिस 10140 39431 2006-12-22T20:13:01Z Escarbot 542 robot Adding: [[hu:Asztalitenisz]], [[uk:Настільний теніс]] टेबल टेनिस (चीनी: 乒乓球) सामान्य भाशा मे “पिन्ग पोन्ग” कहा जा सकता है। इस खेल एक दो भाग का मेज़ पर खेला जाता है। “सर्व” करने पर गेंद फ़ेंकना और रेकेत से मरना। अपनी तरफ़ और नेत से उपर खुदने के बाद दुसरी तरफ़ पर भी गेंद मेज़ पर लगना चाइए। यह खेल जल्दी और कतीन भी होता है। अच्चें खिलाडीओं गेंद को घुमातें हैं जिस्का परिणाम है कि गेंद कहा लग जएगा वह विरोधी के समज मे नही आता। पुरी दुनीया मे सबसे और लोग यह खेलतें हैं मगर सबसे ज़्यादा खिलाडीया एसिआ मे हैं। [[Image:Pingpong equip.jpg|thumb|left|240px|सामान्य टेबल टेनिस मेज़, रेकेत और गेंद।]] == नियम == [[ar:تنس الطاولة]] [[bs:Stolni tenis]] [[ca:Tennis de taula]] [[cs:Stolní tenis]] [[da:Bordtennis]] [[de:Tischtennis]] [[el:Επιτραπέζια αντισφαίριση]] [[en:Table tennis]] [[eo:Tabloteniso]] [[es:Tenis de mesa]] [[et:Lauatennis]] [[fi:Pöytätennis]] [[fr:Tennis de table]] [[he:טניס שולחן]] [[hr:Stolni tenis]] [[hu:Asztalitenisz]] [[id:Tenis meja]] [[it:Tennis tavolo]] [[ja:卓球]] [[ko:탁구]] [[lt:Stalo tenisas]] [[lv:Galda teniss]] [[nl:Tafeltennis]] [[no:Bordtennis]] [[pl:Tenis stołowy]] [[pt:Tênis de mesa]] [[ru:Настольный теннис]] [[simple:Table tennis]] [[sl:Namizni tenis]] [[sv:Bordtennis]] [[ta:டேபிள் டென்னிஸ்]] [[th:ปิงปอง]] [[tr:Masa Tenisi]] [[ug:تىكتاك توپ]] [[uk:Настільний теніс]] [[vi:Bóng bàn]] [[zh:乒乓球]] चित्र:Stevemannwristcomp.jpg 10141 35980 2006-11-23T02:14:46Z Smartboy3191 888 New page: मौनिटर 10142 44256 2007-01-18T15:23:56Z Matra 768 {{substub}} मौनिटर एक ऐसा यन्त्र है जिस पर संगणक का हर प्रकार्य दिकाई दे रहें हैं और जिस्से वह प्रकार्य इस्तमाल किया जा सकतें हैं। {{substub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] लाओस 10143 46046 2007-01-25T12:03:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Laos]], [[ml:ലാവോസ്]] '''लाओस''' एक देश ह [[जंबुद्वीप]] मोे | Ye desh ek साम्यवादी प्रजापालित राज्य हे | [[उत्तर-पूर्व ]] मे [[चीन]] हे, पस्चिम से [[थाइलैंड]] की सीमा होना | पूर्िव से [[वियत्नाम]] हो और दकशिन मे [[कम्बूजा]] की सीमा होना | इतिहास मे रज्य क नाम लान ज़न्ग थ १३०० से १७०० तक ==सब्दाविल== लओ भाशा मे इस देश का नाम "मुअन्ग लओ" ह | [[फ़्राँस]] का लोगो इस देश को प्रबन्ध किया १८०० और आद्य १९०० मे [[चित्र:Flag of Laos.svg|230px|right]] {{substub}} [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[an:Laos]] [[ar:لاوس]] [[bg:Лаос]] [[bs:Laos]] [[ca:Laos]] [[cs:Laos]] [[cy:Laos]] [[da:Laos]] [[de:Laos]] [[el:Λάος]] [[en:Laos]] [[eo:Laoso]] [[es:Laos]] [[et:Laos]] [[eu:Laos]] [[fa:لائوس]] [[fi:Laos]] [[fr:Laos]] [[frp:Laos]] [[fy:Laos]] [[ga:Laos]] [[gl:República Democrática Popular Lao - ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ ລາວ]] [[he:לאוס]] [[hr:Laos]] [[hsb:Laos]] [[ht:Laos]] [[hu:Laosz]] [[id:Laos]] [[ilo:Laos]] [[io:Laos]] [[is:Laos]] [[it:Laos]] [[ja:ラオス]] [[jv:Laos (bumbu)]] [[ka:ლაოსი]] [[ko:라오스]] [[ks:लाओस]] [[ku:Laos]] [[kw:Pow Lao]] [[la:Laonia]] [[li:Laos]] [[lo:ປະເທດລາວ]] [[lt:Laosas]] [[lv:Laosa]] [[mk:Лаос]] [[ml:ലാവോസ്]] [[ms:Laos]] [[nap:Laos]] [[nds:Laos]] [[nl:Laos]] [[nn:Laos]] [[no:Laos]] [[oc:Laòs]] [[os:Лаос]] [[pam:Laos]] [[pl:Laos]] [[pt:Laos]] [[ro:Laos]] [[ru:Лаос]] [[sa:लाओस]] [[scn:Laos]] [[sh:Laos]] [[simple:Laos]] [[sk:Laos]] [[sl:Laos]] [[sq:Laosi]] [[sr:Лаос]] [[sv:Laos]] [[sw:Laos]] [[tg:Лаос]] [[th:ประเทศลาว]] [[tk:Laos]] [[tl:Laos]] [[tr:Laos]] [[ug:لائوس]] [[uk:Лаос]] [[vi:Lào]] [[vo:Laoän]] [[zh:老挝]] [[zh-min-nan:Lao-kok]] द्वारकानाथ ठाकुर 10144 35989 2006-11-23T04:01:06Z धवलगिरि 820 '''द्वारकानाथ ठाकुर''' (१७९४-१८४६) बङ्गाल प्रदेश में जन्मे। वह [[ठाकुर परिवार]] के पूर्वज थे। ==पश्य== *[[देवेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८०७-१९०५) *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६१-१९४१) *[[गगनेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६७-१९३८) *[[अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८७१-१९५१) *[[ठाकुर परिवार]] [[en:Dwarkanath Tagore]] [[sa:द्वारकानाथ ठाकुर]] ठाकुर परिवार 10146 35998 2006-11-23T04:37:28Z धवलगिरि 820 '''ठाकुर परिवार''' इस परिवार से कई महान लेखक, नेता, और चित्रकार उत्पन्न हुए। ==पश्य== *[[द्वारकानाथ ठाकुर]] (१७९४-१८४६) *[[देवेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८०७-१९०५) *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६१-१९४१) *[[गगनेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६७-१९३८) *[[अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८७१-१९५१) [[sa:ठाकुर परिवार]] देवेन्द्रनाथ ठाकुर 10147 36003 2006-11-23T04:41:15Z धवलगिरि 820 '''देवेन्द्रनाथ ठाकुर''' (१८०७-१९०५) परिवार से कई महान लेखक, नेता, और चित्रकार उत्पन्न हुए। ==पश्य== *[[द्वारकानाथ ठाकुर]] (१७९४-१८४६) *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६१-१९४१) *[[गगनेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६७-१९३८) *[[अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८७१-१९५१) [[en:Debendranath Tagore]] [[sa:देवेन्द्रनाथ ठाकुर]] गगनेन्द्रनाथ ठाकुर 10148 36005 2006-11-23T04:44:52Z धवलगिरि 820 '''गगनेन्द्रनाथ ठाकुर''' (१८६७-१९३८) बङ्गाल प्रदेश में जन्मे। वह [[ठाकुर परिवार]] के थे और चित्रकार थे। ==पश्य== *[[द्वारकानाथ ठाकुर]] (१७९४-१८४६) *[[देवेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८०७-१९०५) *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६१-१९४१) *[[अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८७१-१९५१) *[[ठाकुर परिवार]] [[en:Gaganendranath Tagore]] [[sa:गगनेन्द्रनाथ ठाकुर]] अबनिन्द्रनाथ ठाकुर 10149 36006 2006-11-23T04:46:03Z धवलगिरि 820 '''अबनिन्द्रनाथ ठाकुर''' (१८७१-१९५१) बङ्गाल प्रदेश में जन्मे। वह [[ठाकुर परिवार]] के थे और चित्रकार थे। ==पश्य== *[[द्वारकानाथ ठाकुर]] (१७९४-१८४६) *[[देवेन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८०७-१९०५) *[[रवीन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८६१-१९४१) *[[अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] (१८७१-१९५१) *[[ठाकुर परिवार]] [[en:Abanindranath Tagore]] [[sa:अबनिन्द्रनाथ ठाकुर]] कर्णाटक सङ्गीत 10150 36957 2006-11-30T19:58:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, es, fr, kn, la, ml, nn, ta Modifying: en '''कर्णाटक सङ्गीत''' दक्षिण भारत का शास्त्रीय सङ्गीत है। [[ca:Música carnàtica]] [[en:Carnatic music]] [[es:Música carnática]] [[fr:Musique carnatique]] [[kn:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ]] [[la:Musica Carnatica]] [[ml:കര്‍ണ്ണാടക സംഗീതം]] [[nn:Karnatisk musikk]] [[sa:कर्णाटक सङ्गीतं]] [[ta:கருநாடக இசை]] डेंगू 10154 36043 2006-11-23T14:52:06Z Amitprabhakar 683 '''डेंगू''' एक बीमारी हैं जो एडीज इजिप्टी मच्छरों के काटने से होता हैं. इस रोग में तेज बुखार के साथ शरीर के उभरे चकत्तों से खून रिसता हैं. ==कारण== इस रोग का कारण विषाणु मच्छरों द्वारा मानव शरीर में पहुचना हैं. ==लक्षण== *सिर में ददॅ *कमजोरी *शरीर में ददॅ *कमर और जोङों में ददॅ *तेज बुखार ==पहचान== *पेशाब की जांच *खून की जांच ==इलाज== इस रोग का कोई विशेष इलाज उपलब्ध नहीं हैं लेकिन ददॅ निवारक दवांए जैसे डाइक्लोफेनिक अथवा पेरासिटामोल से मरीज का ददॅ कम किया जाता हैं. ==नियंत्रण और बचाव== *कीटनाशकों का छिङकाव *घरों में मच्छरजालियां का प्रयोग [[श्रेणी:चिकित्सा]] श्रेणी:चिकित्सा 10155 36044 2006-11-23T14:54:20Z Matra 768 श्रेणी:चिकित्सा श्रेणी:चिकित्सा ---- गांधीजी 10157 36046 2006-11-23T14:56:23Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[महात्मा गांधी]] #REDIRECT[[महात्मा गांधी]] रविंद्रनाथ ठाकूर 10158 36048 2006-11-23T14:57:22Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रवींद्रनाथ टैगोर]] #REDIRECT[[रवींद्रनाथ टैगोर]] २३ जनवरी 10159 36055 2006-11-23T15:15:46Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[23 जनवरी]] #REDIRECT[[23 जनवरी]] भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम 10160 38573 2006-12-16T05:10:41Z जूहोमि 935 भारतीय स्वतंत्रता संग्राम का नाम बदलकर भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम कर दिया गया है '''भारत के स्वाधीनता संग्राम''' की शुरुआत 1857 मे हुए [[१८५७ का प्रथम भारतीय स्वतन्त्रता सन्ग्राम | सिपाही विद्रोह]] को माना जाता है। [[स्वाधीनता]] के लिए हजारो लोगो ने जान की बली दी। [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] ने [[1830 कांग्रेस अधिवेशन]] मे अंग्रेजो से पूर्ण [[स्वराज]] की मांग की थी। ==यह भी देखें== *[[स्वतंत्रता सेनानी]] {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] [[en:Indian Independence movement]] [[es:Movimiento de Independencia indio]] [[fa:جنبش استقلال هند]] [[id:Gerakan Kemerdekaan India]] स्वतंत्रता संग्राम 10161 36063 2006-11-23T15:36:07Z Amitprabhakar 683 किसी देश या प्रदेश की स्वाधीनता या स्वायत्ता के लिये उसके विरोधियों (प्रायः शासक) से युद्ध करने को स्वतंत्रता संग्राम कहते है । उदाहरणार्थ ''[[सुभाष चन्द्र बोस]] ने [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] में हिस्सा लिया ''। ''हिन्दी के महान लेेखक [[फणीश्वर नाथ रेणु]] 1942 में स्वत्त्रता संग्राम में कूद पड़े'' । स्वतंत्रता संग्राम में संघर्ष करने वालों को [[स्वतंत्रता सेनानी]] कहते हैं । ==यह भी देखें== *[[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] *[[स्वतंत्रता सेनानी]] स्वतंत्रता सेनानी 10162 45846 2007-01-24T18:51:32Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Freiheitskämpfer]] स्वतंत्रता संग्राम में संघर्ष करने वालों को [[स्वतंत्रता सेनानी]] कहते हैं । ==यह भी देखें== *[[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] [[de:Freiheitskämpfer]] [[en:Freedom fighter]] [[nn:Fridomskjempar]] [[sr:Фридом фајтер]] बांग्ला साहित्य 10163 36069 2006-11-23T15:44:19Z Amitprabhakar 683 [[श्रेणी:बांग्ला]] [[en:Bengali literature]] द्वितीय विश्वयुद्ध 10164 45005 2007-01-22T23:50:24Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[nah:Inic ōme Cemānāhuac yāōyōtl]], [[qu:Iskay ñiqin pachantin maqanakuy]] {{stub}} 1939-1945 के मध्य मुख्यतः यूरोप में व्याप्त इस मदायुद्ध को विश्व युद्ध कहते हैं । इसमें भाग लेने वाले देशों की संख्या, इसका क्षेत्र (जिसमें यह लड़ा गया) तथा इससे हुई क्ष ति के अभूतपूर्व आंकड़ों के कारण ही इसे विश्वयुद्द कहते हैं । == यह भी देखें== *[[प्रथम विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[af:Tweede Wêreldoorlog]] [[als:Zweiter Weltkrieg]] [[ang:Ōðru Woruldgūþ]] [[ar:حرب عالمية ثانية]] [[ast:Segunda Guerra Mundial]] [[az:II Dünya Müharibəsi]] [[ba:Икенсе донъя һуғышы]] [[be:Другая сусветная вайна]] [[bg:Втора световна война]] [[bn:দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ]] [[br:Eil brezel bed]] [[bs:Drugi svjetski rat]] [[ca:Segona Guerra Mundial]] [[cs:Druhá světová válka]] [[cy:Yr Ail Ryfel Byd]] [[da:2. verdenskrig]] [[de:Zweiter Weltkrieg]] [[el:Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος]] [[en:World War II]] [[eo:Dua mondmilito]] [[es:Segunda Guerra Mundial]] [[et:Teine maailmasõda]] [[eu:Bigarren Mundu Gerra]] [[fa:جنگ جهانی دوم]] [[fi:Toinen maailmansota]] [[fr:Seconde Guerre mondiale]] [[fy:Twadde Wrâldkriich]] [[ga:An Dara Cogadh Domhanda]] [[gl:Segunda Guerra Mundial]] [[gn:Ñorairõ Guasu]] [[he:מלחמת העולם השנייה]] [[hr:Drugi svjetski rat]] [[hu:II. világháború]] [[ia:Secunde Guerra Mundial]] [[id:Perang Dunia II]] [[io:Duesma Mondo-milito]] [[is:Seinni heimsstyrjöldin]] [[it:Seconda guerra mondiale]] [[ja:第二次世界大戦]] [[ka:მეორე მსოფლიო ომი]] [[ko:제2차 세계 대전]] [[ku:Şerê cîhanî yê duyemîn]] [[la:Bellum Orbis Terrarum II]] [[lb:Zweete Weltkrich]] [[li:Twiede Wereldoorlog]] [[lt:Antrasis pasaulinis karas]] [[lv:Otrais pasaules karš]] [[mk:Втора Светска војна]] [[mr:दुसरे महायुद्ध]] [[ms:Perang Dunia II]] [[mt:Tieni Gwerra Dinjija]] [[nah:Inic ōme Cemānāhuac yāōyōtl]] [[nds:Tweete Weltkrieg]] [[nl:Tweede Wereldoorlog]] [[nn:Andre verdskrigen]] [[no:Andre verdenskrig]] [[pl:II wojna światowa]] [[pt:Segunda Guerra Mundial]] [[qu:Iskay ñiqin pachantin maqanakuy]] [[ro:Al doilea război mondial]] [[ru:Вторая мировая война]] [[scn:Secunna guerra munniali]] [[sh:Drugi svetski rat]] [[simple:World War II]] [[sk:Druhá svetová vojna]] [[sl:Druga svetovna vojna]] [[sq:Lufta e Dytë Botërore]] [[sr:Други светски рат]] [[sv:Andra världskriget]] [[sw:Vita Kuu ya Pili ya Dunia]] [[ta:இரண்டாம் உலகப் போர்]] [[th:สงครามโลกครั้งที่สอง]] [[tl:Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] [[tr:II. Dünya Savaşı]] [[uk:Друга світова війна 1939—45]] [[ur:دوسری جنگ عظیم]] [[vi:Đệ nhị thế chiến]] [[wa:Deujhinme guere daegnrece]] [[yi:דער צווייטער וועלט קריג]] [[zh:第二次世界大战]] [[zh-min-nan:Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiàn]] [[zh-yue:第二次世界大戰]] प्रथम विश्वयुद्ध 10165 45696 2007-01-24T13:52:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nah:Inic cē Cemānāhuac yāōyōtl]], [[qu:Huk ñiqin pachantin maqanakuy]] {{stub}} 1914-1918 के मध्य मुख्यतः यूरोप में व्याप्त इस महायुद्ध को [[विश्व युद्ध]] कहते हैं । इसमें भाग लेने वाले देशों की संख्या, इसका क्षेत्र (जिसमें यह लड़ा गया) तथा इससे हुई क्षति के अभूतपूर्व आंकड़ों के कारण ही इसे विश्वयुद्द कहते हैं । == यह भी देखें== *[[द्वितीय विश्वयुद्ध]] *[[विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[af:Eerste Wêreldoorlog]] [[ang:Ǣrest Woruldgūþ]] [[ar:حرب عالمية أولى]] [[ast:Primera guerra mundial]] [[az:Birinci Dünya Müharibəsi]] [[be:Першая сусьветная вайна]] [[bg:Първа световна война]] [[bs:Prvi svjetski rat]] [[ca:Primera Guerra Mundial]] [[cs:První světová válka]] [[cy:Y Rhyfel Byd Cyntaf]] [[da:1. verdenskrig]] [[de:Erster Weltkrieg]] [[el:Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος]] [[en:World War I]] [[eo:Unua mondmilito]] [[es:Primera Guerra Mundial]] [[et:Esimene maailmasõda]] [[eu:Lehen Mundu Gerra]] [[fa:جنگ جهانی اول]] [[fi:Ensimmäinen maailmansota]] [[fr:Première Guerre mondiale]] [[fur:Prime vuere mondiâl]] [[ga:An Chéad Chogadh Domhanda]] [[gl:Primeira Guerra Mundial]] [[he:מלחמת העולם הראשונה]] [[hr:Prvi svjetski rat]] [[hu:I. világháború]] [[ia:Prime Guerra Mundial]] [[id:Perang Dunia I]] [[io:Unesma Mondo-milito]] [[is:Fyrri heimsstyrjöldin]] [[it:Prima guerra mondiale]] [[ja:第一次世界大戦]] [[ka:პირველი მსოფლიო ომი]] [[kn:ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]] [[ko:제1차 세계 대전]] [[la:Bellum Orbis Terrarum I]] [[lb:Éischte Weltkrich]] [[lt:Pirmasis pasaulinis karas]] [[lv:Pirmais pasaules karš]] [[mk:Прва Светска војна]] [[ms:Perang Dunia I]] [[nah:Inic cē Cemānāhuac yāōyōtl]] [[nds:Eerste Weltkrieg]] [[nl:Eerste Wereldoorlog]] [[nn:Den fyrste verdskrigen]] [[no:Første verdenskrig]] [[nrm:Preunmié Dgèrre Mondiale]] [[pl:I wojna światowa]] [[pt:Primeira Guerra Mundial]] [[qu:Huk ñiqin pachantin maqanakuy]] [[ro:Primul război mondial]] [[ru:Первая мировая война]] [[sc:Prima Gherra Mundiale]] [[scn:Prima Guerra Munniali]] [[sh:Prvi svjetski rat]] [[simple:World War I]] [[sk:Prvá svetová vojna]] [[sl:Prva svetovna vojna]] [[sr:Први светски рат]] [[su:Perang Dunya I]] [[sv:Första världskriget]] [[sw:Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia]] [[ta:முதல் உலகப் போர்]] [[th:สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง]] [[tl:Unang Digmaang Pandaigdig]] [[tr:I. Dünya Savaşı]] [[uk:Перша світова війна]] [[ur:پہلی جنگ عظیم]] [[vi:Đệ nhất thế chiến]] [[vls:Êeste Weireldoorloge]] [[wa:Prumire guere daegnrece]] [[yi:ערשטער וועלט קריג]] [[zh:第一次世界大战]] विश्वयुद्ध 10166 41260 2007-01-05T12:05:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sw:Vita Kuu ya Dunia]] *[[प्रथम विश्वयुद्ध]] *[[द्वितीय विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:विश्व के युद्ध ]] [[cs:Světová válka]] [[da:Verdenskrig]] [[de:Weltkrieg]] [[el:Παγκόσμιος Πόλεμος]] [[en:World war]] [[eo:Mondmilito]] [[fr:Guerre mondiale]] [[he:מלחמת עולם]] [[hu:Világháború]] [[id:Perang dunia]] [[io:Mondo-milito]] [[it:Guerra mondiale]] [[ja:世界大戦]] [[ko:세계 대전]] [[lt:Pasauliniai karai]] [[nds:Weltkrieg]] [[nl:Wereldoorlog]] [[no:Verdenskrig]] [[pl:Wojna światowa]] [[pt:Guerra mundial]] [[ro:Război mondial]] [[ru:Мировая война]] [[simple:World War]] [[sk:Svetová vojna]] [[sl:Svetovna vojna]] [[sv:Världskrig]] [[sw:Vita Kuu ya Dunia]] [[th:สงครามโลก]] [[uk:Світова війна]] [[zh:世界大战]] श्रेणी:विश्वयुद्ध 10167 36075 2006-11-23T16:11:43Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:इतिहास]] सुभाष चन्द्र बोस 10168 36080 2006-11-23T16:17:16Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] #REDIRECT[[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] जादवपुर विश्वविद्यालय 10170 36085 2006-11-23T16:53:18Z Amitprabhakar 683 New page: [[जादवपुर विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्य... [[जादवपुर विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[en:Jadavpur University ]] पश्चिम बंगाल राष्ट्रीय न्यायिक विज्ञान विश्वविद्यालय 10171 36086 2006-11-23T16:56:06Z Amitprabhakar 683 [[पश्चिम बंगाल राष्ट्रीय न्यायिक विज्ञान विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[en: West Bengal National University of Juridical Sciences]] पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय 10172 36087 2006-11-23T16:57:42Z Amitprabhakar 683 New page: [[पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [... [[पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[en:West Bengal University of Technology ]] बंगाल अभियांत्रिकी एवं विज्ञान विश्वविद्यालय 10173 36088 2006-11-23T16:58:35Z Amitprabhakar 683 [[बंगाल अभियांत्रिकी एवं विज्ञान विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[en:Bengal Engineering & Science University,Shibpur ]] श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय 10174 36089 2006-11-23T16:59:45Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] [[श्रेणी:विश्वविद्यालय]] रवीन्द्र भारती विश्वविद्यालय 10175 36090 2006-11-23T17:02:59Z Amitprabhakar 683 New page: [[रवीन्द्र भारती ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है ।... [[रवीन्द्र भारती ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[en:Rabindra Bharati University ]] रवीन्द्र भारती 10176 36091 2006-11-23T17:04:04Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रवीन्द्र भारती विश्वविद्यालय]] #REDIRECT[[रवीन्द्र भारती विश्वविद्यालय]] कोलकाता विश्वविद्यालय 10177 46159 2007-01-25T18:28:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:University of Calcutta]], [[sv:Calcuttauniversitetet]] [[कोलकाता विश्वविद्यालय ]] भारतीय राज्य [[पश्चिम बंगाल]] का एक [[विश्वविद्यालय]] है । [[श्रेणी:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय]] {{पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय}} [[de:University of Calcutta]] [[en:University of Calcutta]] [[sv:Calcuttauniversitetet]] Template:पश्चिम बंगाल के विश्वविद्यालय 10178 36093 2006-11-23T17:06:11Z Amitprabhakar 683 New page: * [[जादवपुर विश्वविद्यालय]] | *[[ पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय ]]| *[[ ... * [[जादवपुर विश्वविद्यालय]] | *[[ पश्चिम बंगाल तकनीकी विश्वविद्यालय ]]| *[[ पश्चिम बंगाल राष्ट्रीय न्यायिक विज्ञान विश्वविद्यालय]] | * [[बंगाल अभियांत्रिकी एवं विज्ञान विश्वविद्यालय]] ओरेगान 10179 36097 2006-11-23T21:26:28Z Kingram 866 reditrect #REDIRECT[[औिरगन]] औरिगन 10180 46376 2007-01-26T05:11:46Z Escarbot 542 robot Adding: [[ku:Oregon]] '''औरिगन''' एक स्तेत हे [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] मे | [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[ang:Oregon]] [[ar:أوريغون]] [[bg:Орегон]] [[bn:অরেগন]] [[br:Oregon]] [[bs:Oregon]] [[ca:Oregon]] [[cs:Oregon]] [[cy:Oregon]] [[da:Oregon]] [[de:Oregon]] [[en:Oregon]] [[eo:Oregono]] [[es:Oregón]] [[et:Oregon]] [[eu:Oregon]] [[fi:Oregon]] [[fr:Oregon]] [[frp:Oregon]] [[ga:Oregon]] [[gd:Oregon]] [[gl:Oregon]] [[he:אורגון]] [[hr:Oregon]] [[hu:Oregon]] [[hy:Օրեգոն]] [[id:Oregon]] [[io:Oregon]] [[is:Oregon]] [[it:Oregon]] [[ja:オレゴン州]] [[jbo:oregyn]] [[ka:ორეგონი]] [[ko:오리건 주]] [[ku:Oregon]] [[kw:Oregon]] [[la:Oregonia]] [[lt:Oregonas]] [[lv:Oregona]] [[mk:Орегон]] [[ms:Oregon]] [[nds:Oregon]] [[nl:Oregon]] [[nn:Oregon]] [[no:Oregon]] [[oc:Oregon]] [[os:Орегон]] [[pl:Oregon]] [[pt:Oregon]] [[ro:Oregon (stat SUA)]] [[ru:Орегон]] [[sh:Oregon]] [[simple:Oregon]] [[sk:Oregon]] [[sl:Oregon]] [[sq:Oregon]] [[sr:Орегон]] [[sv:Oregon]] [[ta:ஒரிகன்]] [[th:มลรัฐออริกอน]] [[tr:Oregon]] [[ug:ئورېگون شىتاتى]] [[uk:Орегон]] [[ur:اوریگون]] [[vi:Oregon]] [[zh:俄勒冈州]] बौद्ध 10181 36107 2006-11-24T00:53:00Z 203.110.243.21 Redirecting to [[बौद्ध धर्म]] #REDIRECT[[बौद्ध धर्म]] विद्रूप 10182 36109 2006-11-24T01:23:56Z Amitprabhakar 683 ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] सोनपुर मेला 10183 36139 2006-11-24T13:57:36Z Matra 768 पन्ना का विस्तार किया. '''सोनपुर मेला''' [[बिहार]] के [[सोनपुर]] में हर साल नवंबर दिसंबर में लगता हैं.यह [[एशिया]] का सबसे बङा पशु मेला हैं Template:भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी 10184 36149 2006-11-24T15:48:18Z Wolf 886 Template:भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी का नाम बदलकर Template:भारत के प्रान्त की राजधानी क� #REDIRECT [[Template:भारत के प्रान्त की राजधानी]] चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन् 10186 46405 2007-01-26T11:35:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Chandrasekhara Raman]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन् ''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:Chandrasekhara Venkata Raman.gif|चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] |- ! जन्म तिथि: | [[7 नवंबर]], [[1888]] |- ! मृत्यु तिथि: | [[21 नवंबर]], [[1970]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भौतिक शास्त्री |- ! उपलब्धियाँ: | नोबल पुरस्कार से सम्मनित |} '''चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्''' (तमिल: சந்திரசேகர வெங்கடராமன்) ([[7 नवंबर]], [[1888]] - [[21 नवंबर]], [[1970]]) भारतीय भौतिक-शास्त्री थे। उनका जन्म दक्षिण भारत के [[तमिलनाडु]] प्रांत के [[तिरुचिरापल्‍ली]] नामक स्थान में हुआ था। वर्ष १९३० में उन्हें प्रतिष्ठित भौतिकी का [[नोबल पुरस्कार]] "प्रकाश के बिखराव", जिसे "रामन अफैक्ट" के नाम से जाना गया, पर किये कार्य के लिए दिया गया। ==शिक्षा == ==जीवन== उन्हें वर्ष १९३० में [[नोबल पुरस्कार]] और वर्ष १९५४ में [[भारत रत्न]] से सम्मानित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.britannica.com/nobel/micro/493_32.html ब्रिटानिका का जाल-पेज (अंगेजी में)]] {{भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेता}} [[category: भारत रत्न सम्मानित]] [[ca:Chandrasekhara Raman]] [[cs:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[de:C. V. Raman]] [[en:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[es:Chandrasekhara Raman]] [[fi:Chandrasekhara Raman]] [[fr:Chandrashekhara Venkata Râman]] [[id:Venkata Raman]] [[ja:チャンドラセカール・ラマン]] [[kn:ಚಂದ್ರಶೇಖರ ವೆಂಕಟ ರಾಮನ್]] [[mr:चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] [[nl:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[no:Venkata Raman]] [[pl:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[pt:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[ro:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[ru:Раман, Чандрасекара Венката]] [[sa:चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] [[sl:Čandrasekara Venkata Raman]] [[sr:Чандрасекара Венката Раман]] [[sv:Chandrasekhara Venkata Raman]] [[sw:Chandrasekhara Raman]] [[ta:சந்திரசேகர வெங்கட ராமன்]] [[te:చంద్రశేఖర్ వేంకట రామన్]] चन्द्रशेखर वेंकट रमण 10187 36181 2006-11-25T04:04:27Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] #REDIRECT[[चन्द्रशेखर वेङ्कट रामन्]] चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम् 10188 40156 2006-12-28T16:11:34Z Zwobot 259 robot Adding: [[de:C. Subramaniam]], [[sv:C. Subramaniam]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:csubramanium.jpg|चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्]] |- ! जन्मतिथी: | [[30 जनवरी]], [[1910]] |- ! निधन: | [[7 नवंबर]], [[2000]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारतीय राजनेता |- ! जन्मस्थान: | [[सेनगुत्तमपलायम]], [[कोयंबटुर]],[[तमिलनाडू]] |- |} '''चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्''' ([[30 जनवरी]], [[1910]] - [[7 नवंबर]], [[2000]]) भारतीय राजनेता थे। वे राज्य और केंद्र स्तर के मंत्री और गवर्नर रहे। ==शिक्षा== ==जीवन== लोकसभा मे उनका चुनाव पहली बार [[1962]] मे हुआ। उन्हे तब इस्पात और खनन मंत्रालय की बागडोर सौपी गई। उसके बाद [[लाल बहादूर शास्त्री]] के मंत्रालय मे वे कृषि मंत्री बने, भारत के हरित क्रांति मे उनका महत्वपूर्ण योगदान रहा। बाद मे वे रक्षा और वाणिज्य मंत्री बने। [[जवाहर लाल नेहरु | पंडित नेहरु]], [[लाल बहादूर शास्त्री]] और [[इंदिरा गांधी]], तीनों के साथ मंत्री पद मे काम करने वाले एकमात्र व्यक्ति है। केंद्रिय मंत्री बनने से पहले उन्होने तमिलनाडू के राज्य मंत्री पद पे भी काम किया। वे 1990-1993 के बीच [[महाराष्ट्र]] के [[गवर्नर]] रहे। [[1998]] में उन्हें [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [http://www.chennaionline.com/chennaicitizen/1999/cs.asp चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम् पे अंग्रेजी लेख] [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[de:C. Subramaniam]] [[en:Chidambaram Subramaniam]] [[mr:चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्]] [[sa:चिदम्बरम् सुब्रह्मण्यम्]] [[sv:C. Subramaniam]] इन्दिरा गान्धी 10189 46032 2007-01-25T11:17:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[bg:Индира Ганди]] {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''इन्दिरा गान्धी''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:Indirag.jpg]] |- ! जन्मतिथि: | [[19 नवंबर]], [[1917]] |- ! निधन: | [[31 अक्टूबर]], [[1984]] |- ! जन्मस्थान: | [[इलाहाबाद]], [[उत्तर प्रदेश]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के प्रधान मंत्री]] |- ! प्रधानमंत्री क्रम: | तीसरी प्रधानमंत्री |- ! राजनैतिक दल: | [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस |काँग्रेस(ई)]] |- ! colspan="2" style="border-top: 1px solid" | पहला कार्यकाल |- ! पदभार ग्रहण: | [[19 जनवरी]], [[1966]] |- ! पदमुक्ति: | [[24 मार्च]], [[1977]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[गुलजारीलाल नन्दा]] |- ! उत्त्राधिकारी: | [[मोरारजी देसाई]] |- ! colspan="2" style="border-top: 1px solid" | दूसरा कार्यकाल |- ! पदभार ग्रहण: | [[14 जनवरी]], [[1980]] |- ! पदमुक्ति: | [[31 अक्टूबर]], [[1984]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[चौधरी चरण सिंह]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[राजीव गाँधी]] |} '''इन्दिरा प्रियदर्शिनी गान्धी''' ([[19 नवंबर]], [[1917]] - [[31 अक्टूबर]], [[1984]]) [[भारत की प्रधान मंत्री]] [[19 जनवरी]], [[1966]] से [[24 मार्च]], [[1977]], और [[14 जनवरी]] [[1980]] से [[1984]] में हत्या होने तक प्रधानमंत्री रहीं. [[जवाहरलाल नेहरू]] और [[कमला नेहरू]] की पुत्री इन्दिरा [[इलाहाबाद]] में पैदा हुई थीं। [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] {{stub}} [[bg:Индира Ганди]] [[bn:ইন্দিরা গান্ধী]] [[bs:Indira Gandhi]] [[ca:Indira Gandhi]] [[cs:Indira Gándhíová]] [[cy:Indira Gandhi]] [[da:Indira Gandhi]] [[de:Indira Gandhi]] [[en:Indira Gandhi]] [[eo:Indira Gandhi]] [[es:Indira Gandhi]] [[et:Indira Gandhi]] [[eu:Indira Gandhi]] [[fa:ایندیرا گاندی]] [[fi:Indira Gandhi]] [[fr:Indira Gandhi]] [[gl:Indira Gandhi]] [[he:אינדירה גנדי]] [[hr:Indira Gandhi]] [[hu:Indira Gandhi]] [[ia:Indira Gandhi]] [[id:Indira Gandhi]] [[is:Indira Gandhi]] [[it:Indira Gandhi]] [[ja:インディラー・ガーンディー]] [[ka:განდი, ინდირა]] [[kn:ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] [[lt:Indira Gandhi]] [[mk:Индира Ганди]] [[ml:ഇന്ദിരാ ഗാന്ധി]] [[mr:इंदिरा गांधी]] [[nds:Indira Gandhi]] [[nl:Indira Gandhi]] [[no:Indira Gandhi]] [[oc:Indira Gandhi]] [[pl:Indira Gandhi]] [[pt:Indira Gandhi]] [[qu:Indira Gandhi]] [[ro:Indira Gandhi]] [[ru:Ганди, Индира]] [[sa:इन्दिरा गान्धी]] [[sh:Indira Gandhi]] [[simple:Indira Gandhi]] [[sk:Indira Gándhiová]] [[sl:Indira Gandhi]] [[sq:Indira Gandhi]] [[sr:Индира Ганди]] [[sv:Indira Gandhi]] [[ta:இந்திரா காந்தி]] [[th:อินทิรา คานธี]] [[tr:İndira Gandhi]] [[uk:Ганді Індіра]] [[ur:اندرا گاندھی]] [[vi:Indira Gandhi]] [[zh:英迪拉·甘地]] शेरवानी 10190 37174 2006-12-02T22:32:04Z 84.47.47.251 iw-hu {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[कुर्ता]] *[[पजामा]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] [[en:Sherwani]] [[hu:Sherwani]] राजीव गान्धी 10191 36195 2006-11-25T04:28:52Z धवलगिरि 820 '''राजीव गान्धी''' (जन्‍म १९४४ - मृत्‍यु १९९१), [[इन्दिरा गान्धी]] के पुत्र और [[जवाहरलाल नेहरू]] के प्रपौत्र, [[भारत]] के प्रधान मंत्री (१९८४ - १९९१) थे. [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Rajiv Gandhi]] [[en:Rajiv Gandhi]] [[et:Rajiv Gandhi]] [[fi:Rajiv Gandhi]] [[fr:Rajiv Gandhi]] [[he:רג'יב גנדי]] [[hu:Radzsiv Gandhi]] [[it:Rajiv Gandhi]] [[lt:Radživas Gandis]] [[mr:राजीव गांधी]] [[nl:Rajiv Gandhi]] [[no:Rajiv Gandhi]] [[pl:Rajiv Gandhi]] [[pt:Rajiv Gandhi]] [[ru:Ганди, Раджив]] [[sa:राजीव गान्धी]] [[sv:Rajiv Gandhi]] [[ta:ராஜீவ் காந்தி]] [[te:రాజీవ్ గాంధీ]] [[zh:拉吉夫·甘地]] कुर्ती 10192 36205 2006-11-25T04:33:04Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[शेरवानी]] *[[पजामा]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] पजामा 10193 42927 2007-01-14T09:35:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[eo:Piĵamo]], [[la:Paiama]] {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवानी]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] [[de:Pyjama]] [[en:Pajamas]] [[eo:Piĵamo]] [[es:Pijama]] [[fa:پیژامه]] [[fi:Pyjama]] [[fr:Pyjama]] [[he:פיג'מה]] [[ja:パジャマ]] [[la:Paiama]] [[nl:Pyjama]] [[pl:Piżama]] [[pt:Pijama]] [[simple:Pajamas]] [[sv:Pyjamas]] दुपट्टा 10194 36200 2006-11-25T04:31:31Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवान... {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवानी]] *[[पजामा]] *[[पगड़ी]] *[[कुर्ता]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] पगड़ी 10195 36203 2006-11-25T04:31:46Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवान�... {{stub}} ==यह भी देखें== *[[साड़ी]] *[[खादी]] *[[धोती]] *[[भारतीय पोशाक]] *[[कुर्ती]] *[[शेरवानी]] *[[पजामा]] *[[कुर्ता]] *[[दुपट्टा]] {{भारतीय परिधान}} [[Category:भारतीय पोशाक]] [[Category:परिधान]] गुलज़ारीलाल नन्दा 10196 45947 2007-01-24T21:34:31Z जूहोमि 935 गुलजारीलाल नन्दा का नाम बदलकर गुलज़ारीलाल नन्दा कर दिया गया है {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''गुलजारीलाल नन्दा''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[चित्र:Gulzarilal Nanda.jpg|गुलजारीलाल नन्दा]] |- ! जन्मतिथी: | [[4 जुलाई]], [[1898]] |- ! निधन: | [[15 जनवरी]], [[1998]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | भारत के प्रधानमंत्री |- ! जन्मस्थान: | [[सियालकोट]], [[पंजाब]], <br>[[पाकिस्तान]] |- ! प्रधानमंत्री क्रम: | दुसरे प्रधानमंत्री |- ! पदभार ग्रहण: | [[27 मई]] [[1964]] |- ! सेवामुक्त: | [[9 जून]] [[1964]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[जवाहर लाल नेहरू]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[लाल बहादूर शास्त्री]] |- ! द्वितीय कार्यकाल: |- ! पदभार ग्रहण: | [[11 जनवरी]] [[1966]] |- ! सेवामुक्त: | [[24 जनवरी]] [[1966]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[लाल बहादूर शास्त्री]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[इन्दिरा गान्धी]] |} ''' गुलजारीलाल नन्दा''' ( [[4 जुलाई]], [[1898]] - [[15 जनवरी]], [[1998]])), भारतीय रानीतिज्ञ थे। वे [[1964]] मे [[जवाहर लाल नेहरू]] की मृत्यु औरे [[1966]] मे [[लाल बहादूर शास्त्री]] की मृत्यु के बाद [[भारत]] के कार्यकारी प्राधानमंत्री बने। उनका कार्यकाल दोनो ही बार एक महिने से कम का था, नए नेता के चुनाव तक। उनका जन्म [[सियालकोट]], [[पंजाब]], [[पाकिस्तान]]मे हुआ था। ==शिक्षा== ==जीवन== उन्हे वर्ष [[1997]] मे [[भारत रत्न]] से सम्मनित किया गया। ==यह भी देखें== ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: भारत रत्न सम्मानित]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Gulzarilal Nanda]] [[en:Gulzarilal Nanda]] [[kn:ಗುಲ್ಜಾರಿ ಲಾಲ್ ನಂದಾ]] [[pl:Gulzarilal Nanda]] चन्द्रशेखर 10197 46406 2007-01-26T11:35:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[kn:ಚಂದ್ರಶೇಖರ್]] {| cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''चंद्रशेखर''' ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | <!----> |- ! जन्मतिथि: | [[१ जुलाई]] [[१९२७]] |- ! जन्मस्थान: | [[इब्राहिमपट्टी]], [[उत्तर प्रदेश]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के प्रधान मंत्री]] |- ! क्रम: | ८ वें प्रधानमंत्री |- ! राजनैतिक दल: | [[जनता पार्टी]] |- ! पदभार ग्रहण: | [[१० नवंबर]] [[१९९०]] |- ! पदमुक्ति: | [[२१ जून]] [[१९९१]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[वी. पी. सिंह]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[नरसिंह राव]] |} {{substub}} [[Category:भारत के प्रधानमंत्री ]] Sh. Chandra Shekhar belong to Vill- Embrahimpatti, Police Station- Bhimpura, Distt.- Ballia , Uttar-Pradesh. Political Parti - Samajvadi Janata parti [[de:Chandra Shekhar]] [[en:Chandra Shekhar]] [[kn:ಚಂದ್ರಶೇಖರ್]] [[new:चन्द्रशेखर]] [[sv:Chandra Shekhar]] भारतीय अंक प्रणाली 10198 36219 2006-11-25T04:45:38Z Gk awadhiya 602 '''भारतीय अंक प्रणाली''' को पश्चिम के देशों में [[हिंदू-अरेबिक अंक प्रणाली]] के नाम से जाना जाता है क्योंकि यूरोपीयन देशों को इस [[अंक प्रणाली]] का ज्ञान [[अरब]] देश से प्राप्त हुआ। भारतीय अंक प्रणाली में 0 को मिला कर कुल 10 [[अंक]] होते हैं। संसार के अधिकतम 10 अंकों वाली [[अंक प्रणाली]] भारतीय अंक प्रणाली पर ही आधारित हैं और भारतीय [[अंक]] प्रणाली का आधार [[देवनागरी अंक प्रणाली]] है। ==देवनागरी अंक== नीचे देवनागरी अंकों के नाम व प्रकार दिये जा रहे हैं {| class=wikitable style="text-align:center;" |- ! देवनागरी<br> अंक || अरेबिक/यूरोपियन<br>अंक || संस्कृत में<br>नाम |- |style="font-size:200%"| ० || [[0 (number)|0]] || शून्य |- |style="font-size:200%"| १ || [[1 (number)|1]] || एक: |- |style="font-size:200%"| २ || [[2 (number)|2]] || द्वयः |- |style="font-size:200%"| ३ || [[3 (number)|3]] || त्रयः |- |style="font-size:200%"| ४ || [[4 (number)|4]] || चतुर्थः |- |style="font-size:200%"| ५ || [[5 (number)|5]] || पञ्चम: |- |style="font-size:200%"| ६ || [[6 (number)|6]] || षष्ठम: |- |style="font-size:200%"| ७ || [[7 (number)|7]] || सप्तम: |- |style="font-size:200%"| ८ || [[8 (number)|8]] || अष्टम: |- |style="font-size:200%"| ९ || [[9 (number)|9]] || नवम: |} ==उद्गम== इतिहासकारों के अनुसार ईसा पूर्व चौथी शताब्दी में भारत में ब्राह्मी अंकों का प्रचलन था। पुणे एवं मुंबई के क्षेत्र की गुफाओं में मिले शिलालेखों में तथा उत्तर प्रदेश में मिले प्राचीनकाल के सिक्कों में ब्राह्मी अंक पाये गये हैं। ब्राह्मी अंकों में दशमलव प्रणाली तथा शून्य का प्रयोग नहीं होता था। ==दशमलव प्रणाली== अप्रामाणिक दस्तावेज़ों के अनुसार [[भारत]] में [[शून्य]], जो कि [[दशमलव प्रणाली]] का आधार है, का आविष्कार इस्वी सन् की प्रथम शताब्दी में हो चुका था। किन्तु [[भारत]] में [[शून्य]] के आविष्कार के प्रामाणिक दस्तावेज़ पाँचवी शताब्दी में ही मिले हैं। [[ग्वालियर]] में पाये गये शिलालेख, जो कि ईस्वी सन् 870 का है, में [[शून्य]] के संकेत पाये गये हैं। इस शिलालेख को सभी इतिहासकारों ने एक मत से मान्यता दी है। [[शून्य]] के आविष्कार हो जाने पर [[भारत]] में दस अंको वाली [[अंक प्रणाली]] का प्रचलन आरम्भ हो गया जो कि इस संसार में प्रचलित आधुनिक अंक प्रणालियों का आधार बनी। ==भारतीय अंक प्रणाली का अरब के द्वारा अभिग्रहण== ईस्वी सन् के सातवीं शताब्दी में [[अरब]] ने भारतीय अंक प्रणाली का अभिग्रहण कर लिया। अरब में भारतीय अंकों को गुबार अंक और भारतीय अंक प्रणाली को हिंदुसा अंक प्रणाली के नाम से जाना जाने लगा। हिंदुस्तान से इस [[अंक प्रणाली]] के प्राप्त होने के कारण ही वहाँ इसे हिंदुसा नाम दिया गया। [[अरब]] के अल-किफ्ती नामक विद्वान के कालक्रम विवरण के अनुसार "कैलिफ-अल-मन्सूर (सन् 776) के दरबार में भारत से एक विद्वान आया जो सिद्धांत शास्त्र तथा खगोल शास्त्र का प्रकांड पण्डित था। वह समीकरण के द्वारा गणना करना भी जानता था। उसे कैलिफ-अल-मन्सूर ने अरब में भारतीय गणित पद्धति की शिक्षा के लिये नियुक्त किया ......." ==यूरोपियन देशों के द्वारा अभिग्रहण== अन्य यूरोपियन देशों ने भारतीय अंक प्रणाली को अरब से सीखा। चूँकि उन्हें यह [[अंक प्रणाली]] [[अरब]] से मिली थी इसलिये उन्होंने इसका नाम [[अरेबिक अंक प्रणाली]] रख दिया। कालान्तर में इसका नाम [[हिंदू-अरेबिक अंक]] प्रणाली हो गया। ==विद्वान गणितज्ञ [[लाप्लास]] के विचार== [[फ्रांस]] के प्रसिद्ध गणितज्ञ पियरे साइमन [[लाप्लास]] के अनुसार "[[भारत]] ने संख्याओं के प्रदर्शन के लिये दस अंकों वाली एक अति निपुण प्रणाली दिया है। महत्वपूर्ण बात तो यह है कि यदि इस प्रणाली के अन्य गुणों की उपेक्षा भी कर दी जाये तो भी इसके सरलतम होने कदापि अस्वीकार नहीं किया जा सकता ==वर्तमान स्वरूप== समय समय में तथा देश देश में भारतीय अंक प्रणाली के अंकों के संकेत में अनेक परिवर्तन हुये। अन्त में इन अंकों का स्वरूप 0, 1, 2, 3,.... के रूप में हो गया और इन्हें अन्तर्राष्ट्रीय मान्यता मिल गई। आधुनिक अंक एवं अंक प्रणाली वास्तव में भारतीय ही हैं। वर्तमान में इन आधुनिक अंकों को "भारतीय अंकों का अन्तर्राष्ट्रीय रूप" (International form of Indian Digits) के नाम से जाना जाता है। [[श्रेणी:गणित]] इन्द्र कुमार गुजराल 10199 36222 2006-11-25T04:47:57Z धवलगिरि 820 {| align="right" cellpadding="2" cellspacing="0" style="border: 1px solid; margin-left: 1em" |+ '''इन्द्र कुमार गुज़राल''' | align="center" bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[Image:Gujral.jpg|Gujral.jpg]] |- ! जन्मतिथि: | [[4 दिसंबर]] [[1919]] |- ! जन्म स्थान: | [[झेलम]], [[पंजाब]] |- ! bgcolor="#efefef" colspan="2" | [[भारत के प्रधान मंत्री]] |- ! क्रम: | 12वें प्रधानमंत्री |- ! राजनैतिक दल: | [[जनता दल]] |- ! पदग्रहण: | [[21 अप्रैल]] [[1997]] |- ! सेवामुक्त: | [[19 मार्च]] [[1998]] |- ! पूर्ववर्ती: | [[एच डी देवगौड़ा]] |- ! उत्तराधिकारी: | [[अटल बिहारी वाजपेयी]] |} [[4 दिसंबर]] [[1919]] को जन्मे '''इन्द्र कुमार गुजराल''' भारतीय गणराज्य के 12वें प्रधान मंत्री थे।. [[झेलम]] जो अब [[पाकिस्तान]] में है, जन्मे श्री गुजराल ने भारत के स्वतंत्रता संग्राम में सक्रिय हिस्सा लिया था और [[1942]] के [[भारत छोड़ो आंदोलन]] के दौरान जेल भी गये। [[अप्रैल]] [[1997]] में भारत के प्रधान मंत्री बनने से पहले उन्होंने भार्तीय मंत्रिमंडल में विभिन्न ओहदों पर काम किया। वे संचार मंत्री, संसदीय कार्य मंत्री, सूचना और प्रसारण मंत्री विदेश मंत्री, और आवास मंत्री के रुप में काम कर चुके थे। [[इन्दिरा गान्धी]] सरकार में [[मास्को]] में दूत के तौर पर इन्होंने ही [[1980]] में [[सोवियत संघ]] के [[अफ़गानिस्तान]] में हस्त्क्षेप का विरोध करने की नीति पर बल दिया। ये भारतीय नीति में एक बड़ा बदलाव था और इसके बाद ही भारत ने [[सोवियत संघ]] द्वारा [[हंगरी]] और [[चेकोस्लोवाकिया]] में भी हस्तक्षेप का विरोधा किया। [[हिन्दी]], [[उर्दू]] और [[पंजाबी]] में निपुण होने के अलावा श्री गुजराल कई अन्य भाषाओं के भी जानकार हैं और शेरो शायरी में काफी दिलचस्पी रखते हैं। इनके परिवार में इनकी पत्नी [[श्रीमती शीला गुजराल]], दो बेटे और उनके भाई [[सतीश गुजराल]] हैं जो जाने माने [[वास्तुकार]] हैं। [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:भारत के प्रधानमंत्री]] [[de:Inder Kumar Gujral]] [[en:Inder Kumar Gujral]] [[sv:Inder Kumar Gujral]] मेघनाद साहा 10200 45141 2007-01-23T01:54:22Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bn, de, fr, ja Modifying: sa '''मेघनाद साहा''' (1893-1956) भारतीय शास्त्रज्ञ थे। [[bn:মেঘনাদ সাহা]] [[de:Meghnad Saha]] [[en:Meghnad Saha]] [[fr:Meghnad Saha]] [[ja:メグナード・サハ]] [[mr:मेघनाद साहा]] [[sa:मेघनाथ साहा]] लोटा 10201 36232 2006-11-25T05:23:38Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} लोटा एक उपयोगी पात्र है जिसका प्रयोग जल, दूध या अन्य तरल को रखने के का... {{stub}} लोटा एक उपयोगी पात्र है जिसका प्रयोग जल, दूध या अन्य तरल को रखने के का आता है । ==यह भी देखें== *[[कटोरा]] *[[थाली]] *[[पत्तल]] [[en:Lota]] भरतनाट्यम् 10202 45199 2007-01-23T04:44:18Z किशोर 903 '''भरतनाट्यम्''' दक्षिण भारत की नृत्य शैली है. यह [[भरत मुनि]] के [[नाट्य शास्त्र]] (जो ४०० ईपू का है) पर आधारित है। ==अंग== इसके तीन प्रमुख अंग हैं: *'''नाट्य:''' इस अंग में नृत्य के माध्यम से कलाकार कथा कहता है. *'''नृत:''' इस अंग में तालों का प्रयोग होता है. *'''नृत्य:''' यह नृत और नाट्य का मिक्षण हैं. [[श्रेणी:नृत्य]] [[en:Bharatanatyam]] भाँगङा 10203 36250 2006-11-25T08:03:38Z Matra 768 [[श्रेणी:नृत्य]] '''भाँगङा''' [[पंजाब]] की नृत्य शैली है. यह पुरुष प्रधान नृत्य है. [[श्रेणी:नृत्य]] श्रेणी:नृत्य 10204 45264 2007-01-23T10:33:56Z Murtasa 83 नृत्य ---- [[ast:Categoría:Danza]] [[be:Катэгорыя:Танцы]] [[bg:Категория:Танц]] [[ca:Categoria:Dansa]] [[cs:Kategorie:Tanec]] [[da:Kategori:Dans]] [[de:Kategorie:Tanz]] [[el:Κατηγορία:Χορός]] [[en:Category:Dance]] [[eo:Kategorio:Danco]] [[es:Categoría:Danza]] [[eu:Kategoria:Dantza]] [[fi:Luokka:Tanssi]] [[fr:Catégorie:Danse]] [[fur:Categorie:Bal]] [[hu:Kategória:Tánc]] [[ia:Categoria:Dansa]] [[it:Categoria:Danza]] [[ja:Category:ダンス]] [[ka:კატეგორია:ცეკვა]] [[ko:분류:춤]] [[lb:Category:Danzen]] [[li:Categorie:Dans]] [[nds:Kategorie:Dans]] [[nl:Categorie:Dans]] [[no:Kategori:Dans]] [[oc:Categoria:Dança]] [[pl:Kategoria:Taniec]] [[pt:Categoria:Dança]] [[ru:Категория:Танцы]] [[sk:Kategória:Tanec]] [[sv:Kategori:Dans]] [[th:หมวดหมู่:การเต้น]] [[tr:Kategori:Dans]] [[vi:Thể loại:Khiêu vũ]] [[wa:Categoreye:Danse]] [[zh:Category:舞蹈]] कथक 10205 45193 2007-01-23T04:39:03Z 74.230.202.58 '''कथक''' [[राजस्थान]] और उत्तर भारत की [[नृत्य]] शैली है। यह बहुत प्राचीन शैली है क्योंकि [[महाभारत]] में भी कथक का वर्णन है। मध्य काल में इसका सम्बन्ध [[कृष्ण]] कथा और नृत्य से था। मुसलमानों के काल में यह दरबार में भी किया जाने लगा। अद्यतन काल में [[बिरजू महाराज]] इसके बडे व्याख्याता रहे हैं। हिन्दी फिल्मों में अधिकांश नृत्य इसी शैली पर आधारित होते हैं। ==संदर्भ== * Kothari, Sunil (1989) ''Kathak: Indian Classical Dance Art'', New Delhi. * Kippen, James and Bel, Andreine ''[http://www.pathcom.com/~ericp/kathak.html Lucknow Kathak Dance]'', Bansuri, Volume 13, 1996 * Pt. Birju Maharaj (2002) ''Ang Kavya : Nomenclature for Hand Movements and Feet Positions in Kathak'', New Delhi, Har-Anand, photographs, ISBN 81-241-0861-7. * Reginald Massey (1999) ''India's Kathak Dance - Past, Present, Future'', New Delhi, Abhinav, ISBN 8170173744 * Bharti Gupta (2004) ''Kathak Sagar'', New Delhi, Radha Pub., ISBN 81-7487-343-0 * Sushil Kumar Saxena (2006) ''Swinging Syllables Aesthetics of Kathak Dance'', New Delhi, Hope India Publications, ISBN 81-7871-088-9 ==बाहरी== * [http://www.artindia.net/kathak.html Kathak] from artindia.net, contains a list of Kathak performers, gurus and institutions. * [http://birjumaharaj-kalashram.com/ Pandit Birju Maharaj] * [http://www.kadamb.org/ Padmashri Kumudini Lakhia] * [http://www.kathak.org/ Pandit Chitresh Das] * [http://www.kathakensemble.com Janaki Patrik / Kathak Ensemble] * [http://www.kathakusa.com/ Rachna Ramya Agrawal] * [http://www.ghungaroo.com/kathak2.html Najma Ayashah] * [http://www.rediff.com/millenni/birju.htm/ Kathak maestro Birju Maharaj on top Indian dancers] * [http://www.aasmannproductions.com Manisha Gulyani] * [http://www.kathadance.org Rita Mustaphi] [[श्रेणी:नृत्य]] [[en:Kathak]] कुचिपुड़ी 10206 36301 2006-11-26T01:48:16Z Amitprabhakar 683 कुचिपुङी का नाम बदलकर कुचिपुड़ी कर दिया गया है: नाम में ड़ का पेरयोग है न कि ङ का । ड़ के लिये [ तथा ] क� '''कुचिपुङी''' [[आन्ध्र प्रदेश]] की नृत्य शैली है. [[श्रेणी:नृत्य]] कथकली 10207 36258 2006-11-25T08:22:43Z Matra 768 नया पेज '''कथकली''' [[मालाबार]], [[कोचीन]], और [[ट्रावनकोर]] के आस पास प्रचलित नृत्य शैली है. [[श्रेणी:नृत्य]] ही-मैन 10208 36383 2006-11-26T17:03:29Z Mitul0520 211 {{substub}} [[en:He-Man]] कुचिपुङी 10210 36302 2006-11-26T01:48:16Z Amitprabhakar 683 कुचिपुङी का नाम बदलकर कुचिपुड़ी कर दिया गया है: नाम में ड़ का पेरयोग है न कि ङ का । ड़ के लिये [ तथा ] क� #REDIRECT [[कुचिपुड़ी]] कटोरा 10211 36303 2006-11-26T01:52:57Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] थाली 10212 36304 2006-11-26T01:53:10Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] पत्तल 10213 36305 2006-11-26T01:53:14Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] तकिया 10214 36306 2006-11-26T01:55:43Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Polštář]] [[de:Kissen]] [[es:Almohada]] [[en:Pillow]] [[eo:Kuseno]] [[fr:Oreiller]] [[he:כרית]] [[nl:Kussen]] [[ja:枕]] [... {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Polštář]] [[de:Kissen]] [[es:Almohada]] [[en:Pillow]] [[eo:Kuseno]] [[fr:Oreiller]] [[he:כרית]] [[nl:Kussen]] [[ja:枕]] [[no:Pute]] [[pl:Poduszka]] [[ru:Подушка]] [[simple:Pillow]] [[fi:Tyyny]] [[sv:Kudde]] [[zh:枕]] सींग 10215 40543 2006-12-31T05:18:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: am, gd, hu, pl {{stub}} [[सींग]] एक पशु अंग है । यह गाय, बैल, भैंस, हिरण, गैंडा आदि जानवरो के मस्तक पर स्थित रहता है । [[am:ቀንድ]] [[de:Horn]] [[en:Horn (anatomy)]] [[eo:Korno (anatomio)]] [[es:Cuerno]] [[fi:Sarvi]] [[fr:Corne (biologie)]] [[gd:Adharc]] [[hr:Rog]] [[hu:Szarv]] [[ja:角]] [[lt:Ragas]] [[nl:Hoorn (anatomie)]] [[pl:Róg (biologia)]] [[pt:Corno]] [[sv:Horn (utskott)]] बाल्टी 10216 46365 2007-01-26T03:34:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Ember]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[da:Spand]] [[de:Eimer (Behälter)]] [[en:Bucket]] [[eo:Sitelo]] [[es:Cubo (utensilio)]] [[fi:Ämpäri]] [[fr:Seau]] [[gd:Peile]] [[id:Ember]] [[ja:バケツ]] [[nl:Emmer]] [[no:Kybel]] [[pdc:Eemer]] [[pl:Wiadro]] [[ru:Ведро (ёмкость)]] [[simple:Bucket]] [[sv:Hink]] [[vls:Seule]] डंडा 10217 36309 2006-11-26T02:05:08Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[लाठी]] #REDIRECT[[लाठी]] लाठी 10218 36310 2006-11-26T02:05:53Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[en:Lathi]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[en:Lathi]] रजाई 10219 36311 2006-11-26T02:11:41Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[रज़ाई]] ठंढ से बचने के लिये प्रयुक्त गद्दा है जो [[कपास]] की रुई से बनी �... {{stub}} [[रज़ाई]] ठंढ से बचने के लिये प्रयुक्त गद्दा है जो [[कपास]] की रुई से बनी होती है । [[श्रेणी:उपादान]] साबुन 10220 42925 2007-01-14T09:21:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Sabun]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[ar:صابون]] [[bg:Сапун]] [[cs:Mýdlo]] [[da:Sæbe]] [[de:Seifen (Waschmittel)]] [[en:Soap]] [[eo:Sapo]] [[es:Jabón]] [[et:Seep]] [[fi:Saippua]] [[fr:Savon]] [[gl:Xabón]] [[he:סבון]] [[id:Sabun]] [[it:Sapone]] [[ja:石鹸]] [[jbo:zbabu]] [[ku:Sabûn]] [[ms:Sabun]] [[nds-nl:Ziepe (reiniging)]] [[nl:Zeep (reiniging)]] [[no:Såpe]] [[oc:Sabon]] [[pdc:Seef]] [[pl:Mydło]] [[pt:Sabonete]] [[ru:Мыло]] [[simple:Soap]] [[sk:Mydlo]] [[sv:Tvål]] [[th:สบู่]] [[tr:Sabun]] [[uk:Мило]] [[yi:זייף]] [[zh:肥皂]] [[zh-yue:番梘]] गद्दा 10221 45853 2007-01-24T19:43:10Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Matrace]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Matrace]] [[da:Madras]] [[de:Matratze]] [[en:Mattress]] [[eo:Matraco]] [[es:Colchón]] [[fr:Matelas]] [[nl:Matras]] [[pt:Colchão]] [[ru:Матрас]] [[sv:Madrass]] चादर 10222 36314 2006-11-26T02:17:17Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} बिछावन पर गद्दे के उपर बिछानो में प्रयुक्त होता है चादर । चादर एक चढ... {{stub}} बिछावन पर गद्दे के उपर बिछानो में प्रयुक्त होता है चादर । चादर एक चढावे के लिये भी प्रयुक्त शब्द है जो सूफी संतो को भेंट की जाती है । जैसे - [[शोएब अख़्तर]] ने [[ख्वाज़ा मोइनुद्दीन चिश्ती]] की दरगाह पर एक चादर भेंट की । [[श्रेणी:उपादान]] पट्टी 10223 46057 2007-01-25T12:46:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cs:Obvaz]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Obvaz]] [[de:Bandage]] [[en:Bandage]] [[eo:Bandaĝo]] [[it:Fasciatura]] [[ja:包帯]] [[pl:Bandaż]] [[sv:Bandage]] कुर्सी 10224 44091 2007-01-17T23:26:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bg:Стол]], [[hu:Szék]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[bg:Стол]] [[ca:Cadira]] [[ceb:Chaise]] [[chr:ᎦᏍᎩᎶ]] [[cs:Židle]] [[da:Stol (møbel)]] [[de:Stuhl (Möbel)]] [[dv:ގޮނޑި]] [[en:Chair]] [[eo:Seĝo]] [[es:Silla]] [[eu:Aulki]] [[fi:Tuoli]] [[fr:Chaise]] [[gl:Cadeira]] [[he:כיסא]] [[hu:Szék]] [[it:Sedia]] [[ja:椅子]] [[ko:의자]] [[nl:Stoel]] [[nn:Stol]] [[no:Stol]] [[nrm:Tchaîse]] [[pl:Krzesło]] [[pt:Cadeira]] [[ru:Стул]] [[simple:Chair]] [[sv:Stol]] [[zh:椅]] [[zh-yue:凳]] चारपाई 10225 36318 2006-11-26T02:23:27Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] पलंग 10226 36319 2006-11-26T02:24:47Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:]] {{stub}} [[श्रेणी:]] चूल्हा 10227 36321 2006-11-26T02:26:43Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] Rani mukerji 10228 41075 2007-01-03T12:18:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[bg:Рани Мукерджи]], [[bn:রানী মুখোপাধ্যায়]], [[en:Rani Mukherjee]] {{ Needimage }} {{Infobox actor | name = Rani Mukerji | image = | caption = Rani Mukerji in ''[[Hum Tum]]'' (2004). | birthdate = {{birth date and age|1978|3|21}} | location = {{flagicon|India}} [[Bengal]], [[West Bengal]], [[India]] | notable role = '''Tina Malhotra''' in ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' (1998)<br>'''Suhani Sharma''' in ''[[Saathiya]]'' (2002)<br>'''Rhea Prakash''' in ''[[Hum Tum]]'' (2004)<br>'''Saamiya Siddiqui''' in ''[[Veer-Zaara]]'' (2004)<br>'''Michelle McNally''' in ''[[Black (film)|Black]]'' (2005)<br>'''Vimmi Saluja''' in ''[[Bunty Aur Babli]]'' (2005) | }} '''Rani Mukerji''' ({{lang-bn|রাণী মুখার্জী}}, formerly '''Rani Mukherjee''', born [[March 21]], [[1978]] in [[Bengal]], [[India]]) is currently one of the most popular [[Bollywood]] actresses.<ref name="Top Five">{{cite web| title=specials.rediff.com| work=Best Actress 2004|url= http://specials.rediff.com/movies/2004/dec/29sld5.htm |accessdate=30 August|accessyear=2006}}</ref> Her first name means ''Queen'' in [[Hindi]]. == Early life and family background == ''Main article: [[Mukherjee-Samarth family (film)|Mukherjee-Samarth Family]]'' She comes from a film-clan family of [[Bengali people|Bengali]] origin: Her father, [[Ram Mukherjee]] is a retired director. Her mother ''Krishna'' used to be a playback singer, while her brother [[Raja Mukherjee]] is a film producer. Her maternal aunt is Debashree Roy, a popular Bengali cinema actress. The popular Bollywood actress, [[Kajol]], is her second cousin, along with Sharbani Mukherjee (Kajol's paternal cousin). Soon after graduating from Maneckjee Cooper High School in [[Juhu]], she received a few film offers and moved to [[Mumbai]] to pursue a career in acting. == Career == [[Image:sayshavashava.jpg|thumb|right|250px|Rani Mukerji in ''[[Kabhi Khushi Kabhie Gham]]'']] She began her film career with the Bengali film ''Biyer Phool''. Her first [[Hindi]] film was ''[[Raja Ki Aayegi Baraat]]'' (1996), which did not do well at the box office. However, her next two releases - ''[[Ghulam]]'' and ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' (1998) - were hits.<ref name="Kuch Kuch Hota Hai">{{cite web | title=members.aol.com| work=Kuch Kuch Hota Hai and Ghulam: Super Hits!|url=http://members.aol.com/shridj/bollywood/top1998.html |accessdate=16 July|accessyear=2005}}</ref> For the latter she received her first [[Filmfare Award]] in the ''Best Supporting Actress'' category.<ref name="Filmfare Best Supporting Actress Winner">{{cite web | title= members.tripod.com| work=Rani wins her first!|url=http://members.tripod.com/~kuchkuch46/awards.htm |accessdate=16 July|accessyear=2005}}</ref> Mukerji was in great demand after these successes and signed contracts to appear in many new films. Unfortunately, most of the resulting movies were only average to poor performers at the box office. Her career seemed to be stalled. Then the critical and commercial success of the 2002 film ''[[Saathiya]]'' again made her a hot commodity in the Bollywood marketplace.<ref name="Saathiya’s Success">{{cite web | title= rediff.com|work= Saathiya Fame|url=http://www.rediff.com/movies/2003/jun/12rani.htm |accessdate=23 August|accessyear=2006}}</ref> ''[[Saathiya]]'' was only the first of a string of successful films.<ref name="Awards for Saathiya">{{cite web | title= us.imdb.com|work= Saathiya, A Winner Everywhere|url=http://us.imdb.com/title/tt0330843/awards|accessdate=23 August|accessyear=2006}}</ref> In 2004, her performances in ''[[Yuva]]'' and the commercially successful ''[[Hum Tum]]'' earned her more awards - the [[Filmfare Best Supporting Actress Award]] for the former, and the [[Filmfare Best Actress Award]] for the latter, the next year.<ref name="50th Filmfare Awards">{{cite web | title=thedailystar.net| work= Rani reigns & Shahrukh rules |url=http://www.thedailystar.net/2005/02/28/d502281403125.htm | accessdate=19 July|accessyear=2006}}</ref> Her performance as a [[Pakistan|Pakistani]] female activist lawyer in ''[[Veer-Zaara]]'' was also praised, and earned her many award nominations. In 2005, she starred in four high-profile films.<ref name="Rani Mukerji at the top">{{cite web| title= musicindiaonline.com| work=Actresses at the top of 2005 |url=http://www.musicindiaonline.com/n/i/hindi/3183 |accessdate=16 July|accessyear=2006}}</ref> ''[[Bunty Aur Babli]]'' and ''[[The Rising (Indian movie)|The Rising]]'' were among the biggest grossers of the year.<ref name="Box Office Report on Bunty Aur Babli and Mangal Pandey">{{cite web |title=boxofficeindia.com|work=Box Office Status for B&B and The Rising|url= http://www.boxofficeindia.com/2005.htm| accessdate=30 August|accessyear=2006}}</ref> Critics also commented favorably on her work, in particular her performance in ''[[Black (film)|Black]]''. <ref name="Rani: Double Whammy">{{cite web | title=bollywood.com| work= Black steals the show |url=http://www.bollywood.com/archives/2006/02/black_steals_th.html|accessdate=19 July|accessyear=2006}}</ref> These successes established Mukerji as one of the industry's most bankable stars.<ref name="Queen of Bollywood">{{cite web | title=thedailystar.net|work=The year of the queen -- Rani reigns |url=http://www.thedailystar.net/2005/06/26/d506261404102.htm |accessdate=1 June |accessyear=2006}}</ref> <!-- Image with unknown copyright status removed: [[Image:rm_blackpremiere.jpg|right|250px|thumb|Rani Mukerji at the premiere of ''Black'' (2005) along with [[Preity Zinta]], [[Amitabh Bachchan]] and [[Ayesha Kapoor]] {l-r}]] --> Mukerji has been an active stage performer and participated in numerous world tours. ''Temptations 2004'' was her most successful concert, in which she performed alongside [[Shahrukh Khan]], [[Saif Ali Khan]], [[Preity Zinta]], [[Arjun Rampal]] and [[Priyanka Chopra]].<ref name="Temptation 2004">{{cite web | title=nriinternet.com| work=Temptations 2004: The biggest so far| url=http://www.indiapost.com/members/story.php?story_id=3815| accessdate=24 June | accessyear=2006}}</ref> She also appeared along with various other Bollywood actors at the Closing Ceremony of the [[2006 Commonwealth Games]] in [[Melbourne]], as part of a performance showcasing Indian culture, on behalf of the [[2010 Commonwealth Games]], to be held in [[Delhi]].<ref name="melbourne2006">{{cite web | title=melbourne2006.com| work=Bollywood's taste of Delhi 2010 | url=http://www.melbourne2006.com.au/M2006/Homepage+News/20060326+Bollywood+taste+of+Delhi+2010.htm| accessdate=22 April | accessyear=2006}}</ref> Mukerji's biggest success in 2006 has been [[Karan Johar]]'s ''[[Kabhi Alvida Naa Kehna]]''. The movie was successful at the box office and had the highest opening for an Indian movie so far.<ref name="KANK has biggest opening">{{cite web | title=apunkachoice.com| work=Biggest Opening| url=http://www.apunkachoice.com/scoop/bollywood/20060821-1.html| accessdate=10 September | accessyear=2006}}</ref> == Personal life == Gossip columnists have credited Rani with romantic involvements with actors such as [[Govinda (actor)|Govinda]]<ref name="Rumour: Love Affair with Govinda">{{cite web | title= in.news.yahoo.com| work= Govinda moves in with Rani |url=http://in.news.yahoo.com/040922/149/2g7i8.html| accessdate=18 June | accessyear=2006}}</ref>, [[Abhishek Bachchan]]<ref name="I am not dating Abhishek Bachchan: Rani Mukerji">{{cite web | title=in.movies.yahoo.com| work=Rani: Not Dating! |url= http://in.movies.yahoo.com/050505/32/5yfpo.html|accessdate=1 October|accessyear=2006}}</ref> and [[Aditya Chopra]]<ref name="Aditya Chopra’s Divorce">{{cite web | title=dnaindia.com| work=We don't know what is going on in Aditya's house|url= http://www.dnaindia.com/report.asp?NewsID=1041464|accessdate=16 July|accessyear=2006}}</ref>. All parties have, however, strongly denied these rumours. Ms. Mukerji seems to lead a hard-working and retired life. She appears in the news only for appearances at movie premieres, film festivals, or charity affairs. Home is important to her: in 2006, the actress bought a new house for herself in [[Juhu]], the interior design for which was done by [[Twinkle Khanna]].<ref name="New Big House">{{cite web | title=bollyvista.com| work=Twinkle Khanna Designs Her New Home|url=http://www.bollyvista.com/article/a/32/6595| accessdate=4 November|accessyear=2006}}</ref> Her brother Raja and sister-in-law Jyoti have had a child named Mayesha. The childless actress is said to dote on her niece, whom she lovingly calls 'Mishti' (which means "sweet" in Bengali).<ref name="A Niece in the House">{{cite web | title= dnaindia.com| work= New Member to the Family|url=http://www.dnaindia.com/report.asp?NewsID=1034468| accessdate=4 November | accessyear=2006}}</ref> == Media appearances == The actress was invited by Prime Minister [[Manmohan Singh]] to dinner in honour of [[General Pervez Musharraf]] in [[New Delhi]]'s Ashoka Hotel on April 16, 2005. Rani Mukerji was the guest of honour at the state dinner. She happens to be Musharraf' and his wife's favorite actress, especially after ''Veer-Zaara''. [[President Musharraf]] said to her: "She's very popular there."<ref name="Dinner with Pervez Musharraf">{{cite web | title=rediff.com | work=Rani: I'd love to go to Pakistan!|url=http://www.rediff.com/movies/2005/apr/22rani.htm|accessdate=1 October|accessyear=2006}}</ref> Besides acting in films, Mukerji contributes to charitable causes: The ''Temptations 2005'' show in New Delhi helped to raise funds for the National Centre For Promotional of Employment for Disabled People (NCPEDP), a leading disabled rights' group. Shahrukh Khan and Priyanka Chopra were also amongst the many who contributed to this cause.<ref name="charity show">{{cite web | title=nowrunning.com|work= Raising Funds for Disabled Rights Group|url=http://www.nowrunning.com/news/news.asp?id=5323 |accessdate=1 June|accessyear=2006}}</ref> In 2006, Mukerji celebrated her birthday with the students of The Helen Keller Institute for the Deaf and Blind, whom she had befriended while doing research for her role as a blind and deaf girl in ''Black''. She has also given credit for her award-winning performance in that movie to the students.<ref name="Helen Keller Institute">{{cite web | title= dnaindia.com| work= Birthday Celebration at the Helen Keller Institute|url=http://www.dnaindia.com/report.asp?NewsID=1019000|accessdate=31 May|accessyear=2006}}</ref> On November 1st 2006, Prince Andrew, the Duke of York, visited the Yash Raj Studios for lunch and a tour of the premises. He was in India to promote the UK as an attractive business destination for investors. Rani Mukerji was invited to greet him among other actors.<ref name="Prince Big Foot arrives in India">{{cite web | title=in.rediff.com| work=Duke of York meets Rani Mukerji |url=http://in.rediff.com/money/2006/nov/02look.htm|accessdate=4 November|accessyear=2006}}</ref> == Controversy == In June 2005, Mukerji was widely criticized following the publication of an interview with [[United Kingdom|British]] newspaper [[Desi Xpress]]. Mukerji was asked to name her idol and she replied, "[[Adolf Hitler]]".<ref name="Hitler">{{cite web |title= totallyjewish.com| work=Bollywood Star idolises Hitler|url=http://www.totallyjewish.com/news/national/?content_id=1014|accessdate=16 July|accessyear=2006}}</ref> However, in an interview with Timesnow a year later, when Rani was asked about idolizing Adolf Hitler, she denied ever mentionning Hitler's name.<ref name="Denial">{{cite web |title= timesnow.tv| work=She Never Said That About Hitler!|url=http://www.timesnow.tv/Rani_Mukherjee_gets_candid/articleshow/376514.cms|accessdate=20 November|accessyear=2006}}</ref> In November 2006, Rani was shooting a film in [[Varanasi]] when avid fans crowded the set. Security personnel beat the crowd back with lathi (sticks). A media storm followed, as various groups insisted that Rani should have stopped the security guards. Rani issued a guarded apology. <ref name="Rani's Appology">{{cite web | title=allbollywood.com| work=Trouble at Varanasi Once Again|url=http://www.allbollywood.com/v2/bd/stc/nws/2006/11/15/20977.shtml|accessdate=18 November|accessyear=2006}}</ref> == Awards == ===Popular=== * 1999, [[Filmfare Best Supporting Actress Award]], ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' * 1999, Zee Cine Awards, [[Lux Face of the Year]], ''[[Ghulam]]'' & ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' * 1999, [[Zee Cine Award Best Actor in a Supporting Role- Female]] for ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' * 2003, [[Star Screen Awards]] '''Special Jury Award''', ''[[Saathiya]]'' * 2003, Filmfare, [[Filmfare Critics Award for Best Performance|Critics Award Best Performance]], ''[[Saathiya]]'' * 2003, Sansui Awards '''Best Performance of the Year''', ''[[Saathiya]]'' * 2003, Bollywood Awards '''Most Sensational Actress''', ''[[Saathiya]]'' * 2003, '''Rajiv Gandhi Award''' * 2004, BBC Film Cafe '''Best Actress''', ''[[Chalte Chalte]]'' * 2005, [[Filmfare Best Actress Award]], ''[[Hum Tum]]'' * 2005, [[Filmfare Best Supporting Actress Award]], ''[[Yuva]]'' * 2005, [[Zee Cine Award Best Actor- Female]], ''[[Hum Tum]]'' * 2005, 1st GIFA Awards '''Best Actress''', ''[[Hum Tum]]'' * 2005, [[Star Screen Award Best Actress]], ''[[Hum Tum]]'' * 2005, [[Star Screen Award Best Supporting Actress]], ''[[Yuva]]'' * 2005, Cinegoers Awards '''Best Actress''', ''[[Hum Tum]]'' * 2005, Cinegoers Awards '''Best Actress in a Supporting Role''', ''[[Veer-Zaara]]'' * 2005, [[IIFA Best Actress Award]] for ''[[Hum Tum]]'' * 2005, [[IIFA Best Supporting Actress Award]] for ''[[Veer-Zaara]]'' * 2005, Bollywood Awards '''Best Actress''', ''[[Hum Tum]]'' * 2005, Bollywood Awards '''Best Actress in a Supporting Role''', ''[[Yuva]]'' * 2006, Rediff Movie Awards '''Best Actress''', ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[Star Screen Award Best Actress]], ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[Stardust Star of the Year Award - Female]], ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[Filmfare Best Actress Award]], ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[Filmfare Critics Award for Best Performance]], ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[Zee Cine Award Best Actor- Female]], ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, BBC Film Cafe '''Best Actress''', ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, [[IIFA Best Actress Award]] for ''[[Black (film)|Black]]'' She has received five nominations for best actress at the [[Filmfare Awards]], and has won twice. In total, Rani has been blessed with six Filmfare Awards. She is the first and only actor to ever win both the Best Actress and Best Supporting Actress trophies in a single year (2005) at the Filmfare. ===Other=== * 2001, Aashirwaad Awards '''Best Actress''', ''[[Har Dil Jo Pyar Karega]]'' * 2003, Anandolok Puroshkar Awards '''Best Actress''', ''[[Saathiya]]'' * 2005, Sports World Awards '''Best Actress''', ''[[Hum Tum]]'' * 2005, Sports World Awards '''Best Actress in a Supporting Role''', ''[[Veer-Zaara]]'' * 2005, Sports World '''Jodi of the Year''' (Saif Ali Khan and Rani Mukerji) for ''[[Hum Tum]]'' * 2005, Bollywood Fashion Awards '''Celebrity Style Female Award''' * 2005, The Lycra® MTV Style Awards '''Most Stylish in Films''' * 2005, Anandolok Puroshkar Awards '''Best Actress''', ''[[Hum Tum]]'' * 2005, Lion Awards '''Achievement in Cinema''' * 2006, 2nd Edition Pogo Voice Awards '''Most Amazing Actress''', ''[[Bunty Aur Babli]]'' * 2006, [[Star Screen Award Jodi No. 1]] ([[Abhishek Bachchan]] and Rani Mukerji) for ''[[Bunty Aur Babli]]'' * 2006, 2nd Apsara Awards '''Best Actress''', ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, Star's '''Sabsey Favourite Heroine''', ''[[Black (film)|Black]]'' * 2006, Idea Zee Awards '''Celebrity Model of the Year''' == Accomplishments == * Mukerji was honored by a largely foreign audience of 50,000 at the ''Casablanca Film Festival'' (2005) in [[Morocco]] where four of her movies were presented.<ref name="They treated me like a real Rani: Rani Mukerji">{{cite web | title=ibosnetwork.com| work= Honoured at the Casablanca Film Festival|url=http://www.bollymirchi.com/Article758.html|accessdate=16 July|accessyear=2006}}</ref> * For her one-and-a-half-minute dance performance alongside [[Saif Ali Khan]] at the Closing Ceremony of the [[2006 Commonwealth Games]], she was reportedly paid 1.5 crore rupees, the equivalent of about 300,000 U.S. dollars. * She was invited to the [[2006 Toronto International Film Festival|Toronto International Film Festival]] to promote her movie ''Kabhi Alvida Naa Kehna''. Due to her schedule shooting of ''[[Tara Rum Pum]]'' in [[New York City]], she opt not to go.<ref name="Toronto Film Festival">{{cite web | title= in.rediff.com| work=Rani to dazzle Toronto Film Festival|url=http://in.rediff.com/movies/2006/aug/22arthur.htm|accessdate=23 August|accessyear=2006}}</ref> * She charged 4 crore rupees for ''[[Baabul]]'', making her the highest paid actress in India.<ref name="highest paid actress">{{cite web | title= apunkachoice.com| work=Rani Mukerji – The Numero Uno in Bollywood | url= http://www.apunkachoice.com/scoop/bollywood/20050808-0.html| accessdate=1 June | accessyear=2006}}</ref><ref name="Baabul: 4 crore fee">{{cite web | title= imdb.com| work=Highest Paid Now|url=http://www.imdb.com/name/nm0611552/bio |accessdate=22 October|accessyear=2006}}</ref> * Rani was ranked #11 on the list of "Hundred Most Beautiful Indian Women" (2005).<ref name="100 Most Beautiful Indian Women">{{cite web|title=webindia123.com|work=Eleventh Most Beautiful Indian Woman|url=http://www.webindia123.com/personality/women/rani_mukherjee/rani.htm|accessdate=22 October|accessyear=2006}}</ref> * In 2006, she was listed #36 as one of "Asia's Sexiest Women" by UK magazine ''Eastern Eye''. == Trivia == * Has never played a negative role in any film. * [[Sridevi]] is her favorite actress. * Her eye color is greenish-brown. * Is known for her husky voice. * The actress changed the English transliteration of her surname from Mukherjee to Mukerji several years ago. At the time, it was reported that she did this for numerological reasons. Recently, she has stated that numerology was not a concern; her name had been put down as Mukerji on her passport, and she wanted to be consistent.<ref name="surname">{{cite web | title=musicindiaonline.com| work=Interview: Rani Mukerji (surname changed)|url=http://www.musicindiaonline.com/ar/i/actors/450/3/general/2/| accessdate=22 April | accessyear=2006}}</ref> == Filmography == === Films === {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Year !! Film !! Role !! Other notes |- | [[2007 in film|2007]] || ''[[Chudiyan]]'' || || Filming |- | [[2007 in film|2007]] || ''[[Saawariya]]'' || || Filming |- | [[2007 in film|2007]] || ''[[Tara Rum Pum]]'' || || Scheduled for release in April 2007 |- | [[2006 in film|2006]] || ''[[Baabul]]'' || Malvika Talwar/Kapoor (Milli) || Releasing December 8 |- | [[2006 in film|2006]] || ''[[Kabhi Alvida Naa Kehna]]'' || Maya Talwar || Screened at the Toronto International Film Festival |- | [[2005 in film|2005]] || ''[[The Rising (Indian movie)|The Rising]]'' || Heera || Screened at the Locarno Film Festival |- | [[2005 in film|2005]] || ''[[Paheli]]'' || Lachchi Bhanwarlal || [[List of India's official entries to the Oscars|India's official entry to the Oscars]], also opened the ninth Zimbabwe International Film Festival<ref name="An Indian flavoured opening night at ZIFF 2006">{{cite web| title=ziff.co.zw| work=Paheli: Zimbabwe International Film Festival |url=http://www.ziff.co.zw/index.php?option=com_content&task=view&id=112&Itemid=1 |accessdate=30 August|accessyear=2006}}</ref> |- | [[2005 in film|2005]] || ''[[Bunty Aur Babli]]'' || Vimmi Saluja (Babli) || Nominated, [[Filmfare Best Actress Award]] |- | [[2005 in film|2005]] || ''[[Black (film)|Black]]'' || Michelle McNally || '''Double-Winner''', [[Filmfare Best Actress Award]]<br> & [[Filmfare Critics Award for Best Performance]] |- | [[2004 in film|2004]] || ''[[Veer-Zaara]]'' || Saamiya Siddiqui || Nominated, [[Filmfare Best Supporting Actress Award]] & Screened at the [[Berlin Film Festival]] |- | [[2004 in film|2004]] || ''[[Hum Tum]]'' || Rhea Prakash Sharma || '''Winner''', [[Filmfare Best Actress Award]] |- | [[2004 in film|2004]] || ''[[Yuva]]'' || Sashi Biswas || '''Winner''', [[Filmfare Best Supporting Actress Award]] |- | [[2003 in film|2003]] || ''[[LOC Kargil]]'' || Hema || |- | [[2003 in film|2003]] || ''[[Kal Ho Naa Ho]]'' || || Special Appearance (song) |- | [[2003 in film|2003]] || ''[[Calcutta Mail]]'' || Reema/Bulbul || |- | [[2003 in film|2003]] || ''[[Chori Chori (film)|Chori Chori]]'' || Khushi Malhotra || |- | [[2003 in film|2003]] || ''[[Chalte Chalte]]'' || Priya Chopra || Nominated, [[Filmfare Best Actress Award]], also screened at the ''Casablanca Film Festival'' |- | [[2002 in film|2002]] || ''[[Chalo Ishq Ladaaye]]'' || Sapna || |- | [[2002 in film|2002]] || ''[[Saathiya]]'' || Dr. Suhani Sharma/Saigol || '''Winner''', [[Filmfare Critics Award for Best Performance]]<br> & Nominated, [[Filmfare Best Actress Award]], also screened at the ''Casablanca Film Festival'' |- | [[2002 in film|2002]] || ''[[Mujhse Dosti Karoge!]]'' || Pooja Sahani || |- | [[2002 in film|2002]] || ''[[Pyaar Diwana Hota Hai]]'' || Payal Khuranna || |- | [[2001 in film|2001]] || ''[[Kabhi Khushi Kabhie Gham]]'' || Naina Kapoor|| Cameo |- | [[2001 in film|2001]] || ''[[Nayak: The Real Hero]]'' || Manjari || |- | [[2001 in film|2001]] || ''[[Bas Itna Sa Khwaab Hai]]'' || Pooja Shrivastav || |- | [[2001 in film|2001]] || ''[[Chori Chori Chupke Chupke]]'' || Priya Malhotra || |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Kahin Pyaar Na Ho Jaaye]]'' || Priya Sharma || |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Har Dil Jo Pyar Karega]]'' || Pooja Oberoi || Nominated, [[Filmfare Best Supporting Actress Award]] |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Bichhoo]]'' || Kiran Bali || |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Hadh Kar Di Aapne]]'' || Anjali Khanna || |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Hey Ram]]'' || Aparna Ram || [[List of India's official entries to the Oscars|India's official entry to the Oscars]] |- | [[2000 in film|2000]] || ''[[Badal]]'' || Rani || |- | [[1999 in film|1999]] || ''[[Hello Brother]]'' || Rani || |- | [[1999 in film|1999]] || ''[[Mann (film)|Mann]]'' || || Special Appearance [[item number]] |- | [[1998 in film|1998]] || ''[[Mehndi (film)|Mehndi]]'' || Pooja || |- | [[1998 in film|1998]] || ''[[Kuch Kuch Hota Hai]]'' || Tina Malhotra || '''Winner''', [[Filmfare Best Supporting Actress Award]] |- | [[1998 in film|1998]] || ''[[Ghulam]]'' || Alisha || |- | [[1996 in film|1996]] || ''[[Raja Ki Aayegi Baraat]]'' || Mala || |} === Popular television appearances === * ''The Manish Malhotra Show'' - [[2005 in television|2005]]&ndash;[[2006 in television|2006]] (appeared [[2005]]) * ''[[Koffee with Karan]]'' - [[2004 in television|2004]]&ndash;[[2005 in television|2005]] (appeared [[February 9]], [[2005]], in ''Episode #1.2'' only)<ref name="Koffee With Karan">{{cite web | title= uk.startv.com| work=Rani Mukerji & Kareena Kapoor on Koffee With Karan| url=http://uk.startv.com/starplus/serials/kwk/highlights.html| accessdate=4 April | accessyear=2006}}</ref> * ''Jai Jawan'' (appeared [[March 5]], [[2004]], in ''Rani Mukerji's day out with jawans'' only)<ref name="Jai Jawan">{{cite web | title= specials.rediff.com | work=Jai Jawan Marathon| url= http://specials.rediff.com/news/2004/mar/04sld1.htm| accessdate=6 April | accessyear=2006}}</ref> * ''Tinseltown TV'' (interviewed [[28 February]], [[2004]])<ref name="Tinseltown">{{cite web | title=imdb.com | work=Rani Mukerji in Tinseltown| url=http://www.imdb.com/title/tt0723932/| accessdate=6 April | accessyear=2006}}</ref> * ''Jeena Isi Ka Naam Hai'' - [[2001 in television|2001]]&ndash;[[2003 in television|2003]] (appeared [[2001]]) * ''[[Kaun Banega Crorepati]]'' - [[2000 in television|2000]]&ndash;[[2001 in television|2001]] (appeared [[December 31]], [[2000]], ''New Year Special'')<ref name="Kbc">{{cite web | title= kbc2.indya.com| work=Rani Mukerji & Shahrukh Khan on KBC|url= http://kbc2.indya.com/kbc1/kbc1_srkrani.html| accessdate=10 April | accessyear=2006}}</ref> == See also == * [[List of Indian movie actresses]] == References == === Footnotes === <div class="references-small"><references /></div> === Press coverage === * Verma, Supar. [http://www.rediff.com/entertai/1998/jul/15rani.htm "Aati Kya Khandala?"], "Rediff" interview. [[July 15]], [[1998]]. Retrieved [[March 01]], [[2006]]. * Das, Madhuparna. [http://www.telegraphindia.com/1050603/asp/etc/story_4348401.asp "Makeover Girl"], "The Telegraph - Calcutta". [[June 03]], [[2005]]. Retrieved [[June 20]], [[2006]]. * Somaaya, Bhawana. [http://www.screenindia.com/fullstory.php?content_id=10660 "Everyone wants Rani Mukerji"], "IndiaFM" interview. [[June 24]], [[2005]]. Retrieved [[September 30]], [[2006]]. == External links == {{wikiquote}} * {{imdb name|id=0611552|name=Rani Mukerji}} [[Category:Indian film actors|Mukerji, Rani]] [[Category:Mukherjee-Samarth family of Hindi films|Mukerji, Rani]] [[Category:Indian vegetarians|Mukerji, Rani]] [[Category:Bengali actors|Mukerji, Rani]] [[Category:1978 births|Mukerji, Rani]] [[Category:Living people|Mukerji, Rani]] [[Category:Hindu actors|Mukerji, Rani]] [[bg:Рани Мукерджи]] [[bn:রানী মুখোপাধ্যায়]] [[cy:Rani Mukerji]] [[de:Rani Mukerji]] [[en:Rani Mukherjee]] [[eo:Rani Mukerji]] [[es:Rani Mukerji]] [[fa:رانی موکرجی]] [[fr:Rani Mukherjee]] [[gu:રાની મુખર્જી]] [[hu:Rani Mukerji]] [[nl:Rani Mukerji]] [[pl:Rani Mukerji]] [[pt:Rani Mukerji]] [[sq:Rani Mukerji]] [[sv:Rani Mukerji]] चाशनी 10229 36323 2006-11-26T02:27:31Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} {{stub}} कलछी 10230 36324 2006-11-26T02:27:37Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] डब्बा 10231 36325 2006-11-26T02:29:21Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} डब्बा एक पात्र है जो अनाज या द्रव्य रखने के काम आता है । [[श्रेणी:उपाद... {{stub}} डब्बा एक पात्र है जो अनाज या द्रव्य रखने के काम आता है । [[श्रेणी:उपादान]] डिब्बा 10232 36326 2006-11-26T02:29:39Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[डब्बा]] #REDIRECT[[डब्बा]] बोतल 10233 36327 2006-11-26T02:29:55Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] डाभ 10234 36368 2006-11-26T10:44:39Z 59.95.106.185 {{stub}} [[डाभ]] [[नारियल]] के कच्चे फल को कहते हैं जिसके अन्दर का पानी स्वास्थ्य और जायके की दृष्टि से अच्छा माना जाता है । [[श्रेणी:फल]] छिलका 10235 36329 2006-11-26T02:34:01Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} किसी फल के उपरी त्वचा को छिलका कहते हैं । जैसे ''केले का छिलका'' । [[श्रे... {{stub}} किसी फल के उपरी त्वचा को छिलका कहते हैं । जैसे ''केले का छिलका'' । [[श्रेणी:फल]] घड़ी 10236 36330 2006-11-26T02:35:33Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Hodinky]] [[da:Ur (kronometer)]] [[de:Armbanduhr]] [[en:Watch]] [[fr:montre (horlogerie)]] [[io:Horlojo]] [[id:Jam tangan]] [[i... {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[cs:Hodinky]] [[da:Ur (kronometer)]] [[de:Armbanduhr]] [[en:Watch]] [[fr:montre (horlogerie)]] [[io:Horlojo]] [[id:Jam tangan]] [[it:Orologio]] [[ja:腕時計]] [[pt:Relógio de pulso]] [[fi:Rannekello]] [[zh:手表]] पात्र 10237 36332 2006-11-26T02:39:49Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} *किसी [[नाटक]], [[कहानी]] अथवा फिल्म के चरित्रों को पात्र कहते हैं , जैसे ह... {{stub}} *किसी [[नाटक]], [[कहानी]] अथवा फिल्म के चरित्रों को पात्र कहते हैं , जैसे हीरामन [[तीसरी कसम]] का प्रमुख पात्र था । *इसके अलावा किसी भंडारण करने के लिये प्रयुक्त बरतन को भी पात्र कहते हैं - जैसै [[लोटा]] । [[श्रेणी:शब्दार्थ]] जूता 10238 36333 2006-11-26T02:41:58Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:परिधान]] {{stub}} [[श्रेणी:परिधान]] कड़ाही 10239 36334 2006-11-26T02:43:40Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] डेकची 10240 36335 2006-11-26T02:43:48Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] देगजी 10241 36336 2006-11-26T02:44:03Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[डेकची]] #REDIRECT[[डेकची]] लोहिया 10242 36337 2006-11-26T02:44:22Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] [[श्रेणी:बरतन]] सुराही 10243 36338 2006-11-26T02:44:39Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] घड़ा 10244 36339 2006-11-26T02:44:49Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] {{stub}} [[श्रेणी:पात्र]] हथौड़ा 10245 45927 2007-01-24T21:10:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nn:Hammar]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[ang:Hamor]] [[bg:Чук]] [[ca:Martell]] [[cs:Kladivo]] [[da:Hammer]] [[de:Hammer]] [[el:Σφυρί]] [[en:Hammer]] [[eo:Martelo]] [[es:Martillo]] [[fi:Vasara]] [[fr:Marteau (outil)]] [[he:פטיש]] [[hr:Čekić]] [[io:Martelo]] [[ja:槌]] [[la:Malleus]] [[nl:Hamer (gereedschap)]] [[nn:Hammar]] [[no:Hammer (redskap)]] [[nrm:Marté]] [[pl:Młotek]] [[pt:Martelo (ferramenta)]] [[ru:Молоток]] [[simple:Hammer]] [[sk:Kladivo]] [[sr:Чекић]] [[sv:Hammare (handverktyg)]] [[tr:Çekiç]] [[zh:鎚子]] चप्पल 10246 36341 2006-11-26T02:47:53Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[en:Chappal]] {{stub}} [[en:Chappal]] माचिस 10247 36342 2006-11-26T02:48:50Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] थैला 10248 36343 2006-11-26T02:50:13Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[de:Sack]] [[en:Bag]] [[es:Bolsa de papel]] [[nl:Tas (voorwerp)]] [[ja:鞄]] [[pt:Bolsa]] [[simple:Bag]] [[sr:Кеса]] [[sv:Väska... {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] [[de:Sack]] [[en:Bag]] [[es:Bolsa de papel]] [[nl:Tas (voorwerp)]] [[ja:鞄]] [[pt:Bolsa]] [[simple:Bag]] [[sr:Кеса]] [[sv:Väska]] पंखा 10249 36344 2006-11-26T02:50:46Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] {{stub}} [[श्रेणी:उपादान]] बाण 10250 46029 2007-01-25T11:11:51Z Escarbot 542 robot Adding: [[hu:Nyíl]] {{stub}} यह [[धनुष]] के साथ प्रयुक्त होने वाला एक अस्त्र है जिसका अग्र भाग नुकीला होता है । == यह भी देखें== *[[धनुष]] [[श्रेणी:शस्त्रास्त्र]] [[cs:Šíp]] [[de:Pfeil (Geschoss)]] [[en:Arrow]] [[es:Flecha]] [[fr:Flèche (arme)]] [[he:חץ]] [[hu:Nyíl]] [[id:Anak panah]] [[it:Freccia]] [[ja:矢]] [[ko:화살]] [[ku:Tîr (çek)]] [[nl:Pijl (wapen)]] [[pl:Strzała]] [[pt:Flecha]] [[ru:Стрела (оружие)]] [[simple:Arrow]] [[zh:箭]] आम (फल) 10251 44044 2007-01-17T18:41:38Z Taxman 345 wikify, change to {{स्टब}}, and remove example image :अधिक जानकारी के लिये देखें - [[आम]] [[चित्र:Mangoes.jpg|right|thumb|256pix|आम, एक स्वादिष्ट फल।]] '''आम''' एक [[फल]] है । आम एक विश्वप्रसिद्द स्वादिष्ट फल है। आम का [[पेड़]] [[भारत]] विश्व मे सबसे पहले भारत मे पाया गया।<br> आम को फलो का बादशाह भी कहा गया हैं। <!-- तमिलनाडू के [[कृष्णगिरि जिला | कृष्णगिरि]] के आम बहुत ही स्वादिष्ट होते है और दुनिया भर में मश्हूर है। needs a citation to support this.--> {{स्टब}} [[ar:مانجو]] [[bn:আম]] [[zh-min-nan:Sōaiⁿ-á]] [[bg:Манго]] [[el:Μάνγκο]] [[ca:Mango]] [[da:Mango]] [[de:Mango]] [[en:Mango]] [[es:Mango]] [[eo:Mango (frukto)]] [[fr:Manguier]] [[it:Mangifera indica]] [[he:מנגו]] [[lt:Mangas]] [[ln:Língoló]] [[ms:Mangga]] [[nl:Mango (geslacht)]] [[ja:マンゴー]] [[no:Mango]] [[ug:مانگو]] [[pl:Mango]] [[pt:Mangueira]] [[ru:Манго]] [[simple:Mango]] [[sr:Манго]] [[fi:Mango]] [[sv:Mango]] [[ta:மாம்பழம்]] [[vi:Xoài]] [[zh:芒]] नारियल 10252 40785 2007-01-01T21:45:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:തെങ്ങ്]], [[no:Kokosnøtt]], [[sw:Mnazi (mti)]] {{stub}} [[Image:Coconut art 06.jpg|thumb|right|215px|नारियल]] नारियल एक फल है । यह हिन्दुओं के धार्मिक अनुष्ठानों में भी प्रयुक्त होता है । [[बांग्ला]] में इसे ''नारिकेल'' कहते हैं । ==यह भी देखें== *[[डाभ]] [[श्रेणी:फल]] [[ca:Cocoter]] [[da:Kokos]] [[de:Kokospalme]] [[en:Coconut]] [[eo:Kokoso]] [[es:Cocos nucifera]] [[fa:نارگیل]] [[fi:Kookospalmu]] [[fr:Cocotier]] [[gl:Coco]] [[he:קוקוס]] [[id:Kelapa]] [[it:Cocos nucifera]] [[ja:ココナッツ]] [[lt:Riešutinė kokospalmė]] [[ml:തെങ്ങ്]] [[ms:Pokok Kelapa]] [[nl:Kokospalm]] [[no:Kokosnøtt]] [[pl:Palma kokosowa]] [[pt:Coqueiro]] [[ru:Кокосовая пальма]] [[sr:Кокосова палма]] [[su:Kalapa]] [[sv:Kokosnöt]] [[sw:Mnazi (mti)]] [[th:มะพร้าว]] [[tr:Hindistan cevizi]] [[vi:Dừa]] [[zh:椰子]] [[zh-min-nan:Iâ-á]] Template:इनफ़ोबोक्स देश 10253 36352 2006-11-26T05:49:44Z Kingram 866 infobox <noinclude>{{esoteric}}</noinclude> {| class="infobox geography" style="width:23em;" |- <!----------Name/s----------> |colspan="2" class="mergedtoprow" align="center" style="line-height:1.2em; font-size:1.2em;"| '''{{{native_name}}}''' {{#if:{{{conventional_long_name<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--><br/>'''{{{conventional_long_name}}}'''}} |- <!----------Flag / Coat-of-arms (or other symbol)----------> {{#if:{{{image_flag<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!-}} class="mergedrow" {{!}}colspan="2" class="maptable" align="center" style="padding:0.4em 0.8em 0.4em 0.8em;"{{!}} {{{!}} width="100%" style="margin:0 auto; background:none; text-align:center;" {{#if:{{{image_coat<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}}width="50%" style="vertical-align:middle; text-align:center;"{{!}} <span style="border:1px solid #bbbbbb; display:table-cell;">[[Image:{{{image_flag<noinclude>|Example.png</noinclude>}}}|125px|Flag of {{{common_name}}}]]</span> {{!}}width="50%" style="vertical-align:middle; text-align:center;"{{!}} [[Image:{{{image_coat<noinclude>|Example.png</noinclude>}}}|85px|{{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name}}}]] {{!-}} {{!}} <small>[[Flag of {{{common_name}}}|Flag]]''</small> {{!}} <small>[[{{{symbol_type_article|{{{symbol_type|Coat of arms}}}}}} of {{{common_name}}}|{{{symbol_type|Coat of arms}}}]]''</small> {{!}}} |<!--else:--> <!--Flag but no coat-of-arms or symbol--> {{!}}colspan="2" style="vertical-align:middle; text-align:center;"{{!}} <span style="border:1px solid #bbbbbb; display:table-cell;"><center> [[Image:{{{image_flag<noinclude>|Example.png</noinclude>}}}|125px|Flag of {{{common_name}}}]]</span></center> {{!-}} {{!}}colspan="2"{{!}} <small>[[Flag of {{{common_name}}}|Flag]]''</small> {{!}}} }} }} {{!-}} <!----------Motto----------> {{#if:{{{national_motto<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}}colspan="2" style="line-height:1.2em; text-align:center;"{{!}} [[List of state mottos|Motto:]] {{{national_motto}}} {{!-}} }} <!----------Anthem----------> {{#if:{{{national_anthem<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}}colspan="2" style="line-height:1.2em; text-align:center;"{{!}} [[National anthem|Anthem:]] {{{national_anthem}}} {{!-}} }} |- <!----------Patron Saint----------> {{#if:{{{patron_saint<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}}colspan="2" style="line-height:1.2em; text-align:center;"{{!}} [[Patron saints of places|Patron saint]]: {{{patron_saint}}} }} |- <!----------Map----------> |colspan="2" style="text-align:center; padding:0.4em 1em 0.4em 1em;"| [[Image:{{{image_map}}}|250px|center|Location of {{{common_name}}}]] {{#if:{{{map_caption<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--><small>{{{map_caption}}}<small>}} |- class="mergedtoprow" <!----------Capital / Largest city----------> {{#ifeq:{{{capital<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--equals:-->[[{{{largest_city<includeonly>|</includeonly>}}}]] |<!--then:--> <!--Capital also the largest_city (linked)--> {{!}} [[List of national capitals|'''Capital''']]<br/>[[Demographics of {{{common_name}}}|(and&nbsp;{{{largest_settlement_type|largest&nbsp;city}}})]] {{!}} {{{capital}}} {{#if:{{{latd|}}}|<!--then:--><br/><small>{{coor dm{{!}}{{{latd}}}{{!}}{{{latm}}}{{!}}{{{latNS}}}{{!}}{{{longd}}}{{!}}{{{longm}}}{{!}}{{{longEW}}}{{!}}type:country({{{area}}})}}</small>}} {{!-}} |<!--else:--> {{#ifeq:{{{capital<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--equals:-->{{{largest_city<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> <!--Capital also the largest_city (unlinked)--> {{!}} [[List of national capitals|'''Capital''']]<br>[[Demographics of {{{common_name}}}|(and&nbsp;{{{largest_settlement_type|largest&nbsp;city}}})]] {{!}} {{{capital}}} {{#if:{{{latd|}}}|<!--then:--><br/><small>{{coor dm{{!}}{{{latd}}}{{!}}{{{latm}}}{{!}}{{{latNS}}}{{!}}{{{longd}}}{{!}}{{{longm}}}{{!}}{{{longEW}}}{{!}}type:country({{{area}}})}}</small>}} {{!-}} |<!--else:--> <!--Capital not the largest_city (un/linked)--> ! [[List of national capitals|Capital]] {{!}} {{{capital}}} {{#if:{{{latd|}}}|<!--then:--><br/><small>{{coor dm{{!}}{{{latd}}}{{!}}{{{latm}}}{{!}}{{{latNS}}}{{!}}{{{longd}}}{{!}}{{{longm}}}{{!}}{{{longEW}}}{{!}}type:country({{{area}}})}}</small>}} {{#if:{{{largest_city|}}} |<!--then:--> {{!-}} class="mergedbottomrow" ! [[Demographics of {{{common_name}}}|{{{largest_settlement_type|Largest&nbsp;city}}}]] {{!}} {{{largest_settlement|{{{largest_city}}}}}} {{!-}} |<!--else:--> <!--(largest_city not instantiated)--> {{!-}} }} }} }} <!----------Official language/s, Ethnic groups----------> ! <span style="white-space: nowrap;">[[Official language|Official&nbsp;languages]]</span> | {{{official_languages}}} |- {{#if:{{{ethnic_groups<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[Ethnic group]]s {{!}} {{{ethnic_groups}}} {{!-}} }} <!----------Government----------> |style="border-top:solid 1px Gainsboro; vertical-align:top;"| '''[[List of countries by system of government|Government]]''' |style="border-top:solid 1px Gainsboro; vertical-align:top;"| {{{government_type}}} |- class="mergedrow" <!----------Leaders----------> {{#if:{{{leader_titles|}}}|<!--then:--> {{!}} {{{leader_titles}}} {{!}}{{!}} {{{leader_names}}} [[Category:Infobox Country with obsolete params|{{PAGENAME}}]] <!--{{leader_titles}} is deprecated--> }} |- {{#if:{{{leader_title2<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{leader_title1<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{leader_title1}}} {{!}}{{!}} {{{leader_name1}}} }} |- {{#if:{{{leader_title3<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{leader_title2<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{leader_title2}}} {{!}}{{!}} {{{leader_name2}}} }} |- {{#if:{{{leader_title4<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{leader_title3<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{leader_title3}}} {{!}}{{!}} {{{leader_name3}}} }} |- {{#if:{{{leader_title5<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{leader_title4<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{leader_title4}}} {{!}}{{!}} {{{leader_name4}}} }} |- class="mergedbottomrow" {{#if:{{{leader_title5<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{leader_title5}}} {{!}}{{!}} {{{leader_name5}}} }} |- {{#if:{{{established_event1<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedtoprow"}} <!----------Sovereignty----------> {{#if:{{{established_event1<includeonly>|</includeonly>}}}{{{sovereignty_note|}}} |<!--then:--> ! {{{sovereignty_type}}} {{!}} {{{sovereignty_note<includeonly>|</includeonly>}}}&nbsp; <!--Treating as deprecated/obselete: | --else:-- ! {{{sovereignty_type}}}<br/>{{{established_events}}} {{!}} {{{established_dates}}} --> }} |- {{#if:{{{established_event2<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} <!----------Significant events in country/territory's establishment----------> {{#if:{{{established_event1<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event1}}} {{!}}{{!}} {{{established_date1|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event3<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event2<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event2}}} {{!}}{{!}} {{{established_date2|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event4<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event3<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event3}}} {{!}}{{!}} {{{established_date3|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event5<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event4<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event4}}} {{!}}{{!}} {{{established_date4|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event6<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event5<includeonly>|</includeonly>|}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event5}}} {{!}}{{!}} {{{established_date5|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event7<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event6<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event6}}} {{!}}{{!}} {{{established_date6|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event8<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event7<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event7}}} {{!}}{{!}} {{{established_date7|}}}&nbsp; }} |- {{#if:{{{established_event9<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{established_event8<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event8}}} {{!}}{{!}} {{{established_date8|}}}&nbsp; }} |- class="mergedbottomrow" {{#if:{{{established_event9<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{established_event9}}} {{!}}{{!}} {{{established_date9|}}}&nbsp; }} |- <!----------EU accession----------> {{#if:{{{accessionEUdate<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[European Union|Accession to EU]] {{!}} {{{accessionEUdate|}}} }} |- class="mergedtoprow" <!-----------Area-----------> !colspan="2"| [[List of countries and outlying territories by area|Area]] |- class="mergedrow" | &nbsp;- Total {{#if:{{{FR_foot4|}}} |<!--then:-->{{{FR_foot4}}}}} | [[{{{area_magnitude}}} m²|{{{area}}}&nbsp;km²]] {{#if:{{{area_rank|}}}|<!--then:-->([[List of countries and outlying territories by area|{{{area_rank}}}]])}}<br/>{{{areami²}}}&nbsp;sq&nbsp;mi&nbsp; |- class="mergedrow" <!-----------Percentage water-----------> {{#if:{{{percent_water<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- Water (%) {{!}} {{{percent_water}}} }} |- class="mergedrow" <!-----------Areas of France-----------> {{#if:{{{FR_metropole_area|}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{FR_metropole}}} {{!}} [[{{{FR_metropole_area_magnitude}}} m²|{{{FR_metropole_area}}}&nbsp;km²]] {{{FR_foot2}}}&nbsp;([[List of countries and outlying territories by total area|{{{FR_metropole_area_rank}}}]]) {{!-}} class="mergedrow" {{!}} {{!}} {{{FR_metropole_areami²}}} sq&nbsp;mi {{!-}} class="mergedrow" {{!}} &nbsp;- Land area<!--Land area of France--> {{{FR_foot5}}} {{!}} [[{{{FR_land_area_magnitude}}} m²|{{{FR_land_area}}} km²]] {{{FR_foot3}}} ([[List of countries and outlying territories by total area|{{{FR_land_area_rank}}}]]) {{!-}} class="mergedbottomrow" {{!}} {{!}} {{{FR_land_areami²}}} sq&nbsp;mi }} |- class="mergedtoprow" <!-----------Population-----------> !colspan="2"| [[List of countries by population|Population]] |- class="mergedrow" {{#if:{{{population_estimate_year<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{population_estimate_year}}} estimate {{!}} {{{population_estimate}}} ([[List of countries by population|{{{population_estimate_rank}}}]]) }} |- class="mergedrow" {{#if:{{{population_census<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- {{{population_census_year}}} census {{!}} {{{population_census}}} }} |- class="mergedrow" {{#if:{{{FR_metropole_population|}}} |<!--then:--> {{!}}colspan="2"{{!}} &nbsp;- {{{FR_total_population_estimate_year}}} {{!-}} class="mergedrow" {{!}} &nbsp;- Total{{{FR_foot}}} {{!}} {{{FR_total_population_estimate}}} ([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]]) {{!-}} class="mergedrow" {{!}} &nbsp;- {{{FR_metropole}}} {{!}} {{{FR_metropole_population}}} ([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]]) }} |- class="mergedbottomrow" | &nbsp;- [[Population density|Density]] | {{{population_density}}}/km² ([[List of countries by population density|{{{population_density_rank}}}]])<br/>{{{population_densitymi²}}}/sq&nbsp;mi |- class="mergedtoprow" <!-----------GDP-----------> {{#if:{{{GDP_PPP<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[Gross domestic product|GDP]] ([[Purchasing power parity|PPP]]) {{!}} {{{GDP_PPP_year}}} estimate {{!-}} class="mergedrow" {{!}} &nbsp;- Total {{!}} {{{GDP_PPP}}}&nbsp;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]]) {{!-}} class="mergedbottomrow" {{!}} &nbsp;- Per capita {{!}} {{{GDP_PPP_per_capita}}}&nbsp;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]]) }} |- {{#if:{{{GDP_nominal<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[Gross domestic product|GDP]] (nominal) {{!}} {{{GDP_nominal_year}}} estimate {{!-}} class="mergedrow" {{!}} &nbsp;- Total {{!}} {{{GDP_nominal}}}&nbsp;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]]) {{!-}} class="mergedbottomrow" {{!}} &nbsp;- Per capita {{!}} {{{GDP_nominal_per_capita}}}&nbsp;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]]) }} |- <!-----------HDI-----------> {{#if:{{{HDI<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! '''[[Human Development Index|HDI]]'''&nbsp;&nbsp;({{{HDI_year}}}) {{!}} {{{HDI}}}&nbsp;({{{HDI_category}}})&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]]) }} |- <!-----------Currency-----------> {{#if:{{{currency<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[Currency]] {{!}} {{{currency}}} (<code>[[ISO 4217|{{{currency_code}}}]]</code>) }} |- {{#if:{{{utc_offset_DST<includeonly>|</includeonly>}}}{{{DST_note|}}}|<!--then:-->class="mergedtoprow"}} <!-----------Time zone-----------> ! [[Time zone]] | {{{time_zone}}} ([[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}) |- {{#if:{{{DST_note<includeonly>|</includeonly>}}}|<!--then:-->class="mergedrow"|<!--else:-->class="mergedbottomrow"}} {{#if:{{{utc_offset_DST<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} &nbsp;- Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]]) {{!}} {{{DST|{{{time_zone_DST}}} ([[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}})}}} }} |- class="mergedbottomrow" {{#if:{{{DST_note<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}} {{!}} {{{DST_note}}} }} |- class="mergedtoprow" <!-----------Internet TLD-----------> ! [[List of Internet top-level domains|Internet TLD]] | {{{cctld}}} |- class="mergedbottomrow" <!-----------Calling code----------> {{#if:{{{calling_code<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> ! [[List of country calling codes|Calling code]] {{!}} +{{{calling_code}}} }} |- <!-----------Footnotes-----------> {{#if:{{{footnotes<includeonly>|</includeonly>}}} |<!--then:--> {{!}}colspan="2"{{!}} <small>{{{footnotes}}}</small> }} |}<noinclude>{{clear}} <!--Categories--> [[Category:Geography infobox templates|Country]] [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] <!--Other languages--> [[af:Sjabloon:Landtabel-mini-nl]] [[an:Template:Infobox País]] [[ar:Template:Infobox Country]] [[bg:Шаблон:Държава]] [[ca:Template:Taula d'estat]] [[cs:Šablona:Infobox stát]] [[cy:Nodyn:Gwybodlen Gwlad]] [[da:Skabelon:Infoboks land]] [[de:Vorlage:Infobox Staat]] [[el:Πρότυπο:Πληροφορίες Χώρας]] [[en:Template:Infobox Country or territory]] [[es:Plantilla:Infobox País]] [[fi:Malline:Valtion tiedot]] [[fiu-vro:Template:Country Infobox]] [[fr:Modèle:Pays]] [[he:תבנית:מדינה]] [[it:Template:Stato]] [[ja:Template:基礎情報 国]] [[ka:თარგი:ქვეყანა]] [[kn:ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Infobox ದೇಶ]] [[ko:Template:나라 정보]] [[ln:Template:Infobox Esé]] [[nl:Sjabloon:Landtabel]] [[nn:Mal:Infoboks land2]] [[no:Mal:Infoboks land]] [[pl:Szablon:PaństwoX]] [[pt:Predefinição:Info País]] [[ro:Format:CutieŢări]] [[rmy:Format:MoxtonThema]] [[ru:Шаблон:Страна]] [[sl:Predloga:Infopolje Država]] [[sr:Шаблон:Кутијица за државе]] [[th:Template:Infobox Country]] [[tr:Şablon:Ülkeler]] [[ur:سانچہ:خانۂ معلومات ملک]] [[vi:Tiêu bản:Tóm tắt về quốc gia]] [[zh:Template:Infobox Country]] </noinclude> चित्र:Netaji.gif 10254 37550 2006-12-07T04:05:35Z Thewanderingalbatross 896 {{नेताजी सुभाषचंद्र बोस}} चित्र:Netaji.jpg 10255 36357 2006-11-26T06:44:44Z Thewanderingalbatross 896 नेताजी सुभाषचंद्र बोस नेताजी सुभाषचंद्र बोस व्यापार 10256 36358 2006-11-26T07:07:45Z Gk awadhiya 602 New page: '''व्यापार''' का अर्थ होता है धंधा। ==उदाहरण== * अंग्रेज भारत में आये तो थे ''व्�... '''व्यापार''' का अर्थ होता है धंधा। ==उदाहरण== * अंग्रेज भारत में आये तो थे ''व्यापार'' करने किन्तु बन बैठे शासक। * हिंदू मान्यता के अनुसार वैश्य वर्ण का कर्म ''व्यापार'' करना होता है। * ''व्यापार'' तथा परिवहन में गहरा सम्बंध होता है। ==मूल== * व्यापार संस्कृत मूल का शब्द है। ==अन्य अर्थ== * धंधा * व्यवसाय * कारबार * कारोबार * काम-काज * काम-धंधा * उद्यम, ==संबंधित शब्द== * व्यापारी === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] हिन्दी बाल साहित्य 10257 36369 2006-11-26T11:07:11Z 59.95.106.185 New page: हिन्दी बाल साहित्य में रोचक कहानियाँ एवं कविताएँ प्रमुख हैं। 'रबींद्रन... हिन्दी बाल साहित्य में रोचक कहानियाँ एवं कविताएँ प्रमुख हैं। 'रबींद्रनाथ टैगोर का बाल साहित्य' नाम से बच्चों के लिए लिखी गईं उनकी कुछ कविताएँ और कहानियाँ दो भागों में प्रकाशित हुई हैं। चित्र:बप्पीलाहिड़ी1.jpg 10258 36376 2006-11-26T11:37:39Z Amitprabhakar 683 चार की टोली 10259 36432 2006-11-27T15:45:18Z Mitul0520 211 interwiki चार की टोली एक चीनी साम्यवादी पार्टी के कुछ नेता का समुदाय थी जो माओ ज़ेदंग के मौत के बाद पकड़े गए उन्के स्थान से हटाए गए और सांस्कृतिक क्रान्ति के लिये मुख्य रूप से दोष दिये गए थें | {{stub}} [[de:Viererbande (China)]] [[en:Gang of Four]] [[es:Banda de los cuatro]] [[fr:Bande des quatre]] [[it:Banda dei quattro]] [[he:כנופיית הארבעה]] [[nl:Bende van Vier]] [[ja:四人組 (中国史)]] [[pl:Banda czworga]] [[pt:Camarilha dos Quatro]] [[ru:Банда четырёх]] [[sv:De fyras gäng]] [[uk:Банда чотирьох]] [[zh:四人帮]] [[vi:Bè lũ bốn tên]] ओशो रजनीश 10261 36411 2006-11-27T07:54:08Z 61.246.68.148 "मैं तुम्हें कोई लक्ष्य नहीं दे रहा। मैं तुम्हें केवल दिशा दे सकता हूं- जाग्रत, जीवन से स्पंदित, अ "मैं तुम्हें कोई लक्ष्य नहीं दे रहा। मैं तुम्हें केवल दिशा दे सकता हूं- जाग्रत, जीवन से स्पंदित, अज्ञात, सदा विस्मयपूर्ण,बिना किसी पूर्वानुमान के। मैं तुम्हें कोई नक्शा नहीं दे रहा। मैं तुम्हें तलाश की महा- जिज्ञासा दे सकता हूं। हां, कोई नक्शा नहीं चाहिये। तलाश के लिये महा- अभीप्सा, महा- आकांक्षा चाहिये। फिर मैं तुम्हें अकेला छोड़ देता हूं। फिर तुम अकेले निकल पड़ते हो- महा- यात्रा पर जाने के लिये, अनंत की यात्रा पर निकल पड़ो और धीरे- धीरे इस पर श्रद्धा करना सीखो। स्वयं को जीवन के भरोसे छोड़ दो।" भारत के प्रमुख क्रिकेट खिलाड़ी 10263 36420 2006-11-27T11:03:36Z Amitprabhakar 683 भारत के प्रमुख क्रिकेट खिलाड़ी *[[सचिन तेंदुलकर]] *[[ कपिलदेव]] *[[सुनील गावस्कर]] *[[दिलीप वेंगसरकर]] *[[युवराज सिंह]] *[[राहुल द्रविड़]] *[[ महेंद्र सिंह धोनी]] *[[इरफ़ान पठान]] *[[अनिल कुंबले]] *[[ हरभजन सिंह]] *[[दिनेश मोंगिया]] *[[वेंकटपति राजू ]] *[[ नवजोत सिद्धू ]] *[[रवि शास्त्री]] *[[ चेतन शर्मा]] *[[सैयद किरमानी]] [[Category:भारतीय क्रिकेट खिलाड़ी]] [[Category:क्रिकेट खिलाडी]] मीटर 10264 36448 2006-11-27T16:07:09Z Rak3sh 555 मीटर दूरी की एक इकाई है । 1 मीटर = 100 सेन्टीमीटर 1000 मीटर = 1 किलोमीटर {{stub}} Template:भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर 10265 36452 2006-11-27T16:33:30Z Rak3sh 555 Template:भारतीय मेट्रोपॉलिटन शहर का नाम बदलकर Template:भारतीय महानगर कर दिया गया है: this is the correct word for metro #REDIRECT [[Template:भारतीय महानगर]] Template:इन्फ़ोबोक्स मन्दिर 10266 42661 2007-01-13T06:30:03Z Kingram 866 {| class="toccolours" style="float:right; width:280px; margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; " |---- valign="top" align="center" bgcolor="orange" | colspan="2" style="font-size: 120%;color:#fff;"| {{#if:{{{proper_name|}}}|'''{{{proper_name|}}}'''|'''{{PAGENAME}}'''}} |- valign="top" |- | colspan="2" style="text-align:center;" | {{#if:{{{चित|}}}|[[चित:{{{चित|}}}|290px]]}}<br> |- ! नाम: | {{#if:{{{नाम|}}}|{{{नाम|}}}|{{PAGENAME}}}} |- ! सृष्टिकर्ता: | {{#if:{{{सृष्टिकर्ता|}}}|{{{सृष्टिकर्ता|}}}|}} |- ! बनावट का साल | {{#if:{{{बनावट का साल|}}}|{{{बनावट का साल|}}}|}} |- ! देवा: | {{{देवा|}}} |- ! वास्तुकला | {{{वास्तुकला|}}} |- ! स्थान: | {{{स्थान|}}} | colspan="2" style="font-size: smaller;" | {{{footnotes|}}} |} <noinclude> <br><br><br><br><br><br><br><br><br> ==Usage== <pre> {{इन्फ़ोबोक्स मन्दिर |चित = |सृष्टिकर्ता= |नाम = |बनावट का साल = |देवा= |वास्तुकला = |स्थान= }} </pre> </noinclude> <noinclude> [[en:Template:Infobox Mandir]] </noinclude> गाँधीजी 10267 36497 2006-11-28T05:35:45Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[महात्मा गाँधी]] #REDIRECT[[महात्मा गाँधी]] हिन्दचीन 10268 41133 2007-01-04T10:33:59Z 124.197.21.158 +mk [[हिन्दचीन]] दक्षिण पूर्व एशिया (जम्बूद्वीप) के कुछ इलाको को कहते हैं । यह क्षेत्र [[भारत]] के पूर्व में और [[चीन]] के दक्षिण में पड़ता है । सामाजिक तथा सांस्कृतिक दृष्टि से यह दोनो देशों से प्रभावित है इसलिये इसे हिन्दचीन (हिन्द + चीन) का नाम दिया गया है, अंग्रेजी में इसे इंडोचाइना कहते है जिसका शाब्दिक अर्थ भी यही होता है । [[वियतनाम]] की संस्कृति चीन से ज्यादा प्रभावित है जबकि [[थाईलैंड]], [[कम्बोडिया]] तथा [[लाओस]] की भारत से । यहां का मुख्य धर्म [[बौद्ध धर्म]] है । [[श्रेणी:भूगोल ]] [[श्रेणी:एशिया ]] [[श्रेणी:हिन्दचीन]] [[ar:الهند الصينية]] [[cs:Indočína]] [[de:Indochina]] [[en:Indochina]] [[es:Indochina]] [[fr:Indochine]] [[he:הודו-סין]] [[hr:Indokina]] [[id:Indocina]] [[ko:인도차이나 반도]] [[ja:インドシナ半島]] [[mk:Индокина]] [[nl:Indochina]] [[no:Indokina]] [[pl:Indochiny]] [[pt:Indochina]] [[ru:Индокитай (полуостров)]] [[fi:Indokiina]] [[sv:Indokina]] [[vi:Đông Dương]] [[zh:中南半島]] द्वितीय हिन्दचीन युद्ध 10269 36488 2006-11-28T05:27:08Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[वियतनाम युद्ध]] #REDIRECT[[वियतनाम युद्ध]] हिन्दचीन युद्ध 10270 36489 2006-11-28T05:29:11Z Amitprabhakar 683 New page: हिन्दचीन में दो युद्द हुए हैं - *[[प्रथम हिन्दचीन युद्ध]] *[[द्वितीय हिन्दच�... हिन्दचीन में दो युद्द हुए हैं - *[[प्रथम हिन्दचीन युद्ध]] *[[द्वितीय हिन्दचीन युद्ध]] [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[श्रेणी:वियतनाम]] [[ श्रेणी:हिन्दचीन युद्ध ]] [[ श्रेणी:हिन्दचीन ]] श्रेणी:हिन्दचीन 10271 36490 2006-11-28T05:29:56Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:भूगोल]] प्रथम हिन्दचीन युद्ध 10272 36495 2006-11-28T05:34:03Z Amitprabhakar 683 {{stub}} यह 1946-1954 तक [[हिन्दचीन]] में लड़ा गया था । ==यह भी देखें == *[[द्वितीय हिन्दचीन युद्ध]] *[[हिन्दचीन युद्ध]] [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[श्रेणी:वियतनाम]] [[ श्रेणी:हिन्दचीन युद्ध ]] [[ श्रेणी:हिन्दचीन ]] [[ar:الحرب الهندوصينية الفرنسية]] [[de:Indochinakrieg]] [[es:Guerra de Indochina]] [[fr:Guerre d'Indochine]] [[ga:Chéad Cogadh Indeo-sín]] [[it:Guerra d'Indocina]] [[ja:第一次インドシナ戦争]] [[pl:I wojna indochińska]] [[sr:Први индокинески рат]] [[sv:Indokinakriget]] माईक्रोसॉफ्ट ऑफिस 10273 40934 2007-01-02T14:55:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:मायक्रोसॉफ्ट ऑफिस]] '''माईक्रोसॉफ्ट ऑफिस''' एक ऑफिस-सूट् है| प्रमुख सॉफ्ट्वेयर: *[[माईक्रोसॉफ्ट वर्ड]] *[[माईक्रोसॉफ्ट ऐक्सैल]] *[[माईक्रोसॉफ्ट पावर्पौइंट]] [[ar:مايكروسوفت أوفيس]] [[bs:Microsoft Office]] [[ca:Microsoft Office]] [[cs:Microsoft Office]] [[da:Microsoft Office]] [[de:Microsoft Office]] [[en:Microsoft Office]] [[eo:Microsoft Office]] [[es:Microsoft Office]] [[eu:Microsoft Office]] [[fi:Microsoft Office]] [[fr:Microsoft Office]] [[gl:Microsoft Office]] [[he:מיקרוסופט אופיס]] [[hr:Microsoft Office]] [[hu:Microsoft Office]] [[id:Microsoft Office]] [[it:Microsoft Office]] [[ja:Microsoft Office]] [[ko:마이크로소프트 오피스]] [[mr:मायक्रोसॉफ्ट ऑफिस]] [[nl:Microsoft Office]] [[no:Microsoft Office]] [[pl:Microsoft Office]] [[pt:Microsoft Office]] [[ro:Microsoft Office]] [[ru:Microsoft Office]] [[simple:Microsoft Office]] [[sl:Microsoft Office]] [[sr:Microsoft Office]] [[sv:Microsoft Office]] [[ta:மைக்ரோசாப்ட் ஆபிஸ்]] [[th:ไมโครซอฟท์ ออฟฟิศ]] [[tr:Microsoft Office]] [[zh:Microsoft Office]] मोहन राकेश 10275 36595 2006-11-29T03:23:26Z किशोर 903 '''मोहन राकेश''' (१९२५-१९७२) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] [[sa:मोहन राकेश]] कृष्णा सोबती 10276 36604 2006-11-29T03:30:49Z किशोर 903 (१९२५- ) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] [[sa:कृष्णा सोबती]] शरद जोशी 10277 36608 2006-11-29T03:33:42Z किशोर 903 '''शरद जोशी''' (१९३१-१९९१) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] [[mr:शरद जोशी]] [[sa:शरद जोशी]] मन्नू भंडारी 10278 36609 2006-11-29T03:34:30Z किशोर 903 '''मन्नू भंडारी''' (१९३१-) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] [[mr:मन्नू भंडारी]] [[sa:मन्नू भंडारी]] कमलेश्वर 10279 36610 2006-11-29T03:35:10Z किशोर 903 '''कमलेश्वर''' (१९३२-) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] [[mr:कमलेश्वर]] [[sa:कमलेश्वर]] से.रा.यात्री 10280 36593 2006-11-29T03:20:15Z किशोर 903 (१९३३-) हिन्दी लेखक *[[हिन्दी गद्यकार]] मैत्रेयी पुष्पा 10281 36847 2006-11-30T05:30:21Z किशोर 903 '''मैत्रेयी पुष्पा''' ([[30 नवंबर]], [[1944]]) हिंदी लेखिका व [[उपन्यासकार]] है। ==जीवन== उनका जन्म [[अलीगढ़]] जिले के सिकुर्रा गांव में हुआ। उनके जीवन का आरंभिक भाग [[बुंदेलखण्ड]] में बीता। ==शिक्षा== उनकी आरंभिक शिक्षा [[झांसी]] जिले के खिल्ली गांव में तथा एम.ए.(हिंदी साहित्य) बुंदेलखंड कालेज, झाँसी मे हुआ। ==कृतियाँ== ===उपन्यास=== * स्मृति दंश * चाक * अल्माकबूतरी * कहैं ईसुरी फाग * बेतवा बहती रही ===कथा संग्रह=== * चिन्हार * ललमनियाँ ===कविता संग्रह=== * लकीरें ===कहानी=== * ढैसला * फ़ैसला ==सम्मान== * हिंदी अकादमी द्वारा साहित्य कृति सम्मान * कहानी 'फ़ैसला' पर कथा पुरस्कार मिला * 'बेतवा बहती रही' उपन्यास पर उ.प्र. हिंदी संस्थान द्वारा प्रेमचंद सम्मान * 'इदन्नमम' उपन्यास पर शाश्वती संस्था बंगलौर द्वारा नंजनागुडु तिरुमालंबा पुरस्कार * म.प्र. साहित्य परिषद द्वारा वीरसिंह देव सम्मान == बाहरी कडियाँ == * [http://www.nirantar.org/1006/samvaad/maitrayee मैत्रेयी पुष्पा से बातचीत] ==यह भी देखें== *[[हिन्दी गद्यकार]] *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[sa:मैत्रेयी पुष्पा]] पुनर्गमनवाद 10283 43173 2007-01-14T23:02:50Z अरविन्दन् 996 '''पुनर्गमनवाद''' एक दार्शनिक दृष्टिकोण है जिससे याथार्थ्य की विवेचना भारतीय परम्परा में होती है। पुनर्गमन का अर्थ [[विधान]] अथवा [[व्यवस्था]] के रूप का विभिन्न स्थानों पर उत्थान। इसका उत्गम [[वेद]] के [[महावाक्य]] ''[[यद् पिण्डे तद् ब्रह्माण्डे]]'' है। एक ही समय पूरे ब्रह्माण्ड को ईश्वर का रूप और ईश्वर का आत्मा से समीकरण इस मत से आनुरूप्य हैं। पर इसका प्रमाण समकालीन विज्ञान में भी मिलता है। यह विरोधाभास है और अनोखी बात है कि इसे [[दर्शन]] का [[नव्योत्तर]] विषय अथवा [[वेद|वैदिक]] विचार का प्रबन्ध माना जा सकता है। [[सुभाष काक]] ने इस दार्शनिक मत पर कई कृतियां लिखीं हैं।<ref>जैसे [[प्रज्ञा सूत्र]]</ref> इस विचारधारा से एक प्राचीन वैदिक ज्योतिष का ज्ञान हुआ है, जिससे भारत की संस्कृति, विज्ञान, और कालक्रम पर नया प्रकाश पडता है। इनमें से सबसे रोचक १०८ अंक, जो भारतीय संस्कृति में बहुत आता है, की व्याख्या है। प्रमुख देवी-देवताओं के १०८ नाम हैं, जपमाला में १०८ दाने, १०८ धाम हैं, आदि। सुभाष काक के शोध ने दिखाया है कि वैदिक काल में यह ज्ञान था कि सूर्य और चन्द्रमा पृथिवी से लगभग १०८ निजि व्यास के गुणा दूर हैं। आधुनिक ज्योतिष ने तो यह भी दिखाया है कि सूर्य का व्यास पृथिवी के व्यास से लगभग १०८ गुणा है।<ref>सु. काक,Birth and Early Development of Indian Astronomy. [http://arxiv.org/abs/physics/0101063] In "Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy", Helaine Selin (editor), Kluwer Academic, Boston, 2000, pp. 303-340. </ref> ==संदर्भ== <div class="references-small"> <references /> ==बाहरी कडियां== *[http://www.ece.lsu.edu/kak/RReality.pdf दर्शन] *[http://www.ece.lsu.edu/kak/ArtCosmologyDartmouth.pdf कला] [[en:Recursionism]] [[sa:पुनर्गमनवाद]] संगणन शास्त्र 10284 36619 2006-11-29T04:25:16Z किशोर 903 New page: ''' संगणन शास्त्र''' [[en:Computer science]] ''' संगणन शास्त्र''' [[en:Computer science]] प्रयाग 10285 36629 2006-11-29T04:55:57Z किशोर 903 New page: '''प्रयाग''' [[इलाहाबाद]] का प्राचीन नाम है। [[en:Allahabad]] [[sa:प्रयाग]] '''प्रयाग''' [[इलाहाबाद]] का प्राचीन नाम है। [[en:Allahabad]] [[sa:प्रयाग]] प्राकृत 10286 42934 2007-01-14T10:29:43Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[no:Prakritspråk]] '''प्राकृत''' प्राचीन भारत की एक भाषा थी । [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] में है ==यह भी देखिये== *[[अपभ्रंश]] *[[पाली]] *[[संस्कृत]] *[[भारत की भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[da:Prakrit]] [[de:Prakrit]] [[en:Prakrit]] [[eo:Prakrito]] [[es:Prácrito]] [[fr:Prâkrit]] [[id:Bahasa Prakerta]] [[ja:プラークリット]] [[nl:Prakrit]] [[nn:Prakritspråk]] [[no:Prakritspråk]] [[pl:Prakryty]] [[ru:Пракрит]] [[sa:प्राकृत]] [[sk:Stredné indoárijské jazyky]] [[sv:Prakrit]] [[th:ภาษาปรากฤต]] पाली 10287 36743 2006-11-30T00:53:09Z Taxman 345 श्रेणीयाँ '''पाली''' प्राचीन भारत की एक भाषा थी । एक [[प्राकृत]] है । [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार]] में है ==यह भी देखिये== *[[संस्कृत]] *[[भारत की भाषाएँ]] [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[श्रेणी:भारतीय भाषाएँ]] [[cs:Páli]] [[da:Pali]] [[de:Pali]] [[en:Pāli]] [[es:Pali]] [[eo:Palio]] [[fr:Pâli]] [[gd:Pāli]] [[gl:Pali]] [[id:Bahasa Pali]] [[it:Lingua Pali]] [[jv:Basa Pali]] [[nl:Pali]] [[no:Pali språk]] [[ja:パーリ語]] [[pl:Język pali]] [[pt:Pali]] [[ru:Пали]] [[sk:Pálí]] [[fi:Paalin kieli]] [[sv:Pali]] [[ta:பாளி]] [[th:ภาษาบาลี]] [[ur:پالِ]] [[vi:Tiếng Pali]] [[zh:巴利语]] रस, छंद तथा अलंकार 10288 36759 2006-11-30T02:22:33Z Gk awadhiya 602 /* काव्य में छंद का महत्व */ रस, छंद और अलंकार काव्य रचना के आवश्यक अवयव होते हैं। ==रस== रस का अर्थ होता है निचोड़। काव्य में जो आनन्द आता है वह ही काव्य का रस है। काव्य में आने वाला आनन्द अर्थात् रस लौकिक न होकर अलौकिक होता है। रस काव्य की आत्मा है। संस्कृत में कहा गया है कि "रसात्मकरम् वाक्यम् काव्यम्" अर्थात् रसयुक्त वाक्य ही काव्य है। श्रव्य काव्य के पठन अथवा श्रवण एवं दृष्य काव्य के दर्शन तथा श्रवण में जो अलौकिक आनन्द प्राप्त होता है, वही काव्य में रस कहलाता है। रस से जिस भाव की अनुभूति होती है वह रस का स्थायी भाव होता है। रस के प्रकार रस 9 प्रकार के होते हैं - {| class=wikitable style="text-align:center;" |- ! क्रमांक || रस का प्रकार || स्थायी भाव |- |1. || श्रृंगार रस || रति |- |2. || हास्य रस || हास |- |3. || करुण रस || शोक |- |4. || रौद्र रस || क्रोध |- |5. || वीर रस || उत्साह |- |6. || भयानक रस || भय |- |7. || वीभत्स रस || घृणा, जुगुप्सा |- |8. || अद्भुत रस || आश्चर्य |- |9. || शांत रस || निर्वेद |} वात्सल्य रस को दसवाँ रस माना गया है तथा वत्सल इसका स्थायी भाव है। ==छंद== छंद का सबसे पहले उल्लेख ऋग्वेद में हुआ है। वर्णों की संख्या, क्रम, मात्रा और गति-यति के नियमों से नियोजित पद्य रचना छन्द कहलाती है। छंद को पद्य रचना का मापदंड कहा जा सकता है। बिना कठिन साधना के कविता में छंद योजना को साकार नहीं किया जा सकता। ===छंद के अंग=== छंद के निम्नलिखित अंग होते हैं - * गति - पद्य के पाठ में जो बहाव होता है उसे गति कहते हैं।<br> * यति - पद्य पाठ करते समय गति को तोड़कर जो विश्राम दिया जाता है उसे यति कहते हैं।<br> * तुक - समान उच्चारण वाले शब्दों के प्रयोग को तुक कहा जाता है। पद्य प्रायः तुकान्त होते हैं।<br> * मात्रा - वर्ण के उच्चारण में जो समय लगता है उसे मात्रा कहते हैं। मात्रा २ प्रकार की होती है लघु और गुरु। ह्रस्व उच्चारण वाले वर्णों की मात्रा लघु होती है तथा दीर्घ उच्चारण वाले वर्णों की मात्रा गुरु होती है। लघु मात्रा का मान १ होता है और उसे । चिन्ह से प्रदर्शित किया जाता है। इसी प्रकार गुरु मात्रा का मान मान २ होता है और उसे ऽ चिन्ह से प्रदर्शित किया जाता है।<br> * गण - मात्राओं और वर्णों की संख्या और क्रम की सुविधा के लिये तीन वर्णों के समूह को एक गण मान लिया जाता है। गणों की संख्या ८ है - यगण (।ऽऽ), मगण (ऽऽऽ), तगण (ऽऽ।), रगण (ऽ।ऽ), जगण (।ऽ।), भगण (ऽ।।), नगण (।।।) और लगण (।।ऽ)।<br> * चरण - छंद के प्रायः चार चरण होते हैं अंतिम अर्थात् चौथे चरण को पाद कहा जाता है। ===छंद के प्रकार=== * मात्रिक छंदः जिन छंदों में मात्राओं की संख्या निश्चि होती है उन्हें मात्रि छंद कहा जाता है। जैसे - दोहा, रोला, सोरठा, चौपाई * वार्णिक छंदः वर्णों की गणना पर आधारित छंद वार्णिक छंद कहलाते हैं। जैसे - घनाक्षरी, दण्डक * वर्ण वृतः सम छंद को वृत कहते हैं। इसमें चारों चरण समान होते हैं और प्रत्येक चरण में आने वाले लघु गुरु मात्राओं का क्रम निश्चित रहता है। जैसे - द्रुतविलंबित, मालिनी * मुक्त छंदः भक्ति काल तक मुक्त छंद का अस्तित्व नहीं था, यह आधुनिक युग की देन है। इसके प्रणेता सूर्यकान्त त्रिपाठी 'निराला' माने जाते हैं। मुक्त छंद नियमबद्ध नहीं होते, केवल स्वछंद गति और भावपूर्ण यति ही मुक्त छंद की विशेषता हैं। * मुक्त छंद का उदाहरण - वह आता दो टूक कलेजे के करता, पछताता पथ पर आता। पेट-पीठ दोनों मिलकर हैं एक, चल रहा लकुटिया टेक, मुट्ठी-भर दाने को, भूख मिटाने को, मुँह फटी-पुरानी झोली का फैलाता, दो टूक कलेजे के करता, पछताता पथ पर आता। ===काव्य में छंद का महत्व=== * छंद से हृदय को सौंदर्यबोध होता है। * छंद मानवीय भावनाओं को झंकृत करते हैं। * छंद में स्थायित्व होता है। * छंद सरस होने के कारण मन को भाते हैं। * छंद के निश्चित आधार पर आधारित होने के कारण वे सुगमतापूर्वक कण्ठस्त हो जाते हैं। उदाहरण - भभूत लगावत शंकर को, अहिलोचन मध्य परौ झरि कै।<br> अहि की फुँफकार लगी शशि को, तब अंमृत बूंद गिरौ चिरि कै।<br> तेहि ठौर रहे मृगराज तुचाधर, गर्जत भे वे चले उठि कै।<br> सुरभी-सुत वाहन भाग चले, तब गौरि हँसीं मुख आँचल दै॥ अर्थात् (प्रातः स्नान के पश्चात्) पार्वती जी भगवान शंकर के मस्तक पर भभूत लगा रही थीं तब थोड़ा सा भभूत झड़ कर शिव जी के वक्ष पर लिपटे हुये साँप की आँखों में गिरा। (आँख में भभूत गिरने से साँप फुँफकारा और उसकी) फुँफकार शंकर जी के माथे पर स्थित चन्द्रमा को लगी (जिसके कारण चन्द्रमा काँप गया तथा उसके काँपने के कारण उसके भीतर से) अमृत की बूँद छलक कर गिरी। वहाँ पर (शंकर जी की आसनी) जो मृगछाला थी वह (अमृत बूंद के प्रताप से जीवित होकर) उठ कर गर्जना करते हुये चलने लगा। सिंह की गर्जना सुनकर गाय का पुत्र - बैल, जो शिव जी का वाहन है, भागने लगा तब गौरी जी मुँह में आँचल रख कर हँसने लगीं मानो शिव जी से प्रतिहास कर रही हों कि देखो मेरे वाहन (पार्वती का एक रूप दुर्गा का है तथा दुर्गा का वाहन सिंह है) से डर कर आपका वाहन कैसे भाग रहा है। ===छंदों के कुछ प्रकार=== ===दोहा=== दोहा मात्रिक छंद है। दोहे के चार चरण होते हैं। इसके विषम चरणों (प्रथम तथा तृतीय) चरण में 13-13 मात्राएँ और सम चरणों (द्वितीय तथा चतुर्थ) चरण में 11-11 मात्राएँ होती हैं। सम चरणों के अंत में एक गुरु और एक लघु मात्रा का होना आवश्यक होता है। उदाहरण - मुरली वाले मोहना, मुरली नेक बजाय। तेरो मुरली मन हरो, घर अँगना न सुहाय॥ ===रोला=== रोला मात्रिक सम छंद होता है। इसके विषम चरणों में 11-11 मात्राएँ और सम चरणों में 13-13 मात्राएँ होती हैं। उदाहरण - यही सयानो काम, राम को सुमिरन कीजै। पर-स्वारथ के काज, शीश आगे धर दीजै॥ ===सोरठा=== सोरठा मात्रिक छंद है और यह दोहा का ठीक उलटा होता है। इसके विषम चरणों चरण में 11-11 मात्राएँ और सम चरणों (द्वितीय तथा चतुर्थ) चरण में 13-13 मात्राएँ होती हैं। विषम चरणों के अंत में एक गुरु और एक लघु मात्रा का होना आवश्यक होता है। उदाहरण - जो सुमिरत सिधि होय, गननायक करिबर बदन। करहु अनुग्रह सोय, बुद्धि रासि सुभ गुन सदन॥ ===चौपाई=== चौपाई मात्रिक सम छंद है। इसके प्रत्येक चरण में 16-16 मात्राएँ होती हैं। उदाहरण -<br><br> बंदउँ गुरु पद पदुम परागा। सुरुचि सुबास सरस अनुरागा॥<br> अमिय मूरिमय चूरन चारू। समन सकल भव रुज परिवारू॥ ===कुण्डलिया=== कुण्डलिया मात्रिक छंद है। दो दोहों के बीच एक रोला मिला कर कुण्डलिया बनती है। पहले दोहे का अंतिम चरण ही रोले का प्रथम चरण होता है तथा जिस शब्द से कुण्डलिया का आरम्भ होता है, उसी शब्द से कुण्डलिया समाप्त भी होता है। उदाहरण -<br> कमरी थोरे दाम की, बहुतै आवै काम।<br> खासा मलमल वाफ्ता, उनकर राखै मान॥<br> उनकर राखै मान, बँद जहँ आड़े आवै।<br> बकुचा बाँधे मोट, राति को झारि बिछावै॥<br> कह 'गिरिधर कविराय', मिलत है थोरे दमरी।<br> सब दिन राखै साथ, बड़ी मर्यादा कमरी॥ ==अलंकार== कविता कामिनी के सौन्दर्य को बढ़ाने वाले तत्वों को अलंकार कहते हैं। जिस प्रकार आभूषण से नारी का लावण्य बढ़ जाता है, उसी प्रकार अलंकार से कविता की शोभा बढ़ जाती है। ===अलंकार के भेद=== * शब्दालंकारः जब शब्दों के द्वारा कविता के सौन्दर्य में निखार लाया जाता है तो उसे शब्दालंकार कहते हैं। * अर्थालंकारः जब शब्दों के अर्थ के द्वारा कविता के सौन्दर्य को बढ़ाया जाता है तो उसे अर्थालंकार कहते हैं। * उभयालंकारः जब शब्दों तथा शब्दों के अर्थ दोनों ही के द्वारा कविता की सुन्दरता में वृद्धि की जाती है तो उसे उभयालंकार कहते हैं। ===प्रमुख अलंकारों का परिचय=== ===अनुप्रास अलंकार=== वर्णों की आवृति को अनुप्रास कहते हैं। उदाहरण - चारु चन्द्र की चंचल किरणें,<br> खेल रहीं थीं जल-थल में।<br> स्वच्छ चाँदनी बिछी हुई थी,<br> अवनि और अम्बरतल में॥ ===अनुप्रास के प्रकार=== * छेकानुप्रासः जब वर्णों की आवृति एक से अधिक बार होती है तो वह छेकानुप्रास कहलाता है। उदाहरण -<br><br> मुद मंगलमय संत समाजू। जो जग जंगम तीरथराजू॥<br><br> * वृत्यानुप्रासः जब एक ही वर्ण की आवृति अनेक बार होती है तो वृत्यानुप्रास होता है। उदाहरण -<br><br> काम कोह कलिमल करिगन के।<br><br> * लाटानुप्रासः जब एक शब्द या वाक्यखण्ड की आवृति होती है तो लाटानुप्रास होता है। उदाहरण -<br><br> वही मनुष्य है, जो मनुष्य के लिये मरे।<br><br> * अन्त्यानुप्रासः जब अन्त में तुक मिलता हो तो अन्त्यानुप्रास होता है। उदाहरण -<br><br> मांगी नाव न केवटु आना। कहहि तुम्हार मरमु मैं जाना॥<br><br> * श्रुत्यानुप्रासः जब एक ही वर्ग के वर्णों की आवृति होती है तो श्रुत्यानुप्रास होता है। उदाहरण -<br><br> दिनान्त था थे दिननाथ डूबते, सधेनु आते गृह ग्वाल बाल थे।<br> (यहाँ पर त वर्ग के वर्णों अर्थात् त, थ, द, ध, न की आवृति हुई है।) ===यमक अलंकार=== जब एक शब्द का प्रयोग दो बार होता है और दोनों बार उसके अर्थ अलग-अलग होते हैं तब यमक अलंकार होता है। उदाहरण - घोर मन्दर के अन्दर रहन वारी, घोर मन्दर के अन्दर रहाती हैं।<br> (यहाँ पर मन्दर के अर्थ हैं अट्टालिका और गुफा।) ===श्लेष अलंकार=== जब किसी शब्द का प्रयोग एक बार ही किया जाता है पर उसके एक से अधिक अर्थ निकलते हैं तब श्लेष अलंकार होता है। उदाहरण - पानी गये न ऊबरे, मोती मानुष चून। ===उपमा अलंकार=== जब किसी वस्तु की समता दूसरे समान गुण वाली वस्तु से की जाती है तब उपमा अलंकार होता है। उदाहरण - राधा बदन चन्द्र सो सुन्दर। [[श्रेणी:काव्य]] [[श्रेणी:हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:हिंदी]] एलेमेन्ट 10289 36687 2006-11-29T17:16:30Z युकेश 478 New page: {{एलेमेन्ट}} {{एलेमेन्ट}} Template:रसायन तत्त्व 10290 46380 2007-01-26T06:32:36Z 208.100.201.169 no - <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccf" align="center" width="100%" | '''[[रसायन तत्त्व|रसायन तत्त्व]]([[रसायनशास्त्र]])''' |- | align="center" style="font-size: 110%;"|[[हाइड्रोजन]] [[हीलियम]] [[लिथियम]] [[बेरिलियम]] [[बोरोन]] [[कार्बन]] [[नाइट्रोजन]] [[अक्सिजन]] [[फ्लोरिन]] [[नियोन]] [[सोडियम]] [[मेगनीसियम]] [[एलुमिनियम]] [[सिलिकन]] [[फास्फोरस]] [[गन्धकः]] [[क्लोरिन]] [[आर्गन]] [[पोटासियम]] [[काल्सियम]] [[स्काण्डियम]] [[टाइटानियम]] [[वनडियम]] [[क्रोमियम]] [[मंगनीज]] [[लोहम्]] [[कोबाल्ट]] [[निकेल]] [[ताम्रम्]] [[वङ्गम्]] [[गालियम]] [[जर्मेनियम]] [[आर्सेनिक]] [[सेलेनियम]] [[ब्रोमिन]] [[कृप्टन]] [[रुबिडियम]] [[स्ट्रोन्सियम]] [[यितृयम]] [[जर्कोनियम]] [[नायोबियम]] [[मोलिब्डेनम]] [[टेक्निशियम]] [[रुथेनियम]] [[रोडियम]] [[पलाडियम]] [[रूप्यम्]] [[काडमियम]] [[इण्डियम]] [[त्रपु]] [[एन्टिमोनी]] [[टेलुरियम]] [[आयोडिन]] [[जेनन]] [[सेसियम]] [[बेरियम]] [[लुटेटियम]] [[लाञ्थनम]] [[सेरियम]] [[प्रासियोडाइमियम]] [[नियोडाइमियम]] [[प्रोमेथियम]] [[समारियम]] [[युरोपियम]] [[ग्याडोलिनियम]] [[टर्बियम]] [[डिस्प्रोसियम]] [[होल्मियम]] [[अर्बियम]] [[थुलियम]] [[यिट्टरबियम]] [[लुटेटियम]] [[हाफ्नियम]] [[टाण्टलम]] [[टंग्स्टन]] [[रेनियम]] [[अस्मियम]] [[इरिडियम]] [[प्लाटिनम]] [[सुवर्णम्]] [[पारदः]] [[बिस्मुथ]] [[पोलोनियम]] [[एस्टाटिन]] [[रेडन]] [[फ्रान्सियम]] [[रेडियम]] [[एक्टिनियम]] [[थोरियम]] [[प्रोट्याक्टिनियम]] [[यूरानियम]] [[नेप्टुनियम]] [[प्लुटोनियम]] [[अमेरिसियम]] [[क्युरियम]] [[बर्केलियम]] [[कालिफोर्नियम]] [[आइन्स्टाइनियम]] [[फर्मियम]] [[मेण्डेलीवियम]] [[नोबेलियम]] [[लरेन्सियम]] [[रुथरफोर्डियम]] [[डब्नियम]] [[सीबोर्गियम]] [[बोरियम]] [[हसियम]] [[मेइट्नेरियम]] [[उनउननिलियम]] [[उनउनउनियम]] [[उनउनबियम]] [[उनउनक्वाडृयम]] [[उनउनहेक्जियम]] |} [[Category:रसायनशास्त्र]] रानी लक्ष्मीबाई 10291 38640 2006-12-16T11:08:53Z Rahulsahgal 788 {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = रानी लक्ष्मीबाई |जीवनकाल = [[1828]] &ndash; [[17 जून]] [[1858]] |चित्र = [[Image:Ranilaxmibai.JPG|200px]] |उपनाम = मनिकर्णिका,मनु |जन्मस्थल = [[वाराणसी]],[[उत्तर प्रदेश]] |मृत्युस्थल = [[ग्वालियर]],[[मध्य प्रदेश]] |आन्दोलन = [[भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] |संगठन = }} [[झाँसी]] की '''रानी लक्ष्मीबाई''' (1828 - [[17 जून]] [[1858]]) [[मराठा]] शासित [[झाँसी]] राज्य की रानी थी । वह् सन् १८५७ के भारतीय स्वतन्त्रता सन्ग्राम की नायिका थी । इनका जन्म काशी ([[वाराणसी]]) तथा मृत्यु [[ग्वालियर]] में हुई ।इनके बचपन का नाम मनिकर्णिका था पर् प्यार से मनु कहा जाता था । इनके पिता का नाम मोरोपंत तांबे था और वो एक महाराष्ट्रियन ब्राह्मन थे। इनकी माता भागीरथीबाई एक सुसन्क्रत, बुद्धिमान एवं धार्मिक महिला थीं। मनु जब चार वर्ष् की थीं तब उनकी मां की म्रत्यु हो गयी । इनका पालन पिता ने ही किया । मनु ने बचपन में शास्त्रों की शिक्षा के साथ शस्त्रों की शिक्षा भी ली। इनका विवाह सन १८४२ में झांसी के राजा गंगाधर राव निवालकर के साथ हुआ, और ये झांसी की रानी बनी । विवाह के बाद इनका नाम लक्ष्मीबाई रखा गया । सन १८५१ में रानी लक्ष्मीबाई ने एक पुत्र को जन्म दिया पर चार महीने की आयु में ही उसकी मृत्यु हो गयी । सन १८५३ में राजा गंगाधर राव का स्वास्थ्य बहुत बिगड्ने पर् उन्हें दत्तक पुत्र लेने की सलाह दी गयी। पुत्र गोद लेने के बाद राजा गंगाधर राव की मृत्यु २१ नवंबर १८५३ में हो गयी । दत्तक पुत्र का नाम दामोदर राव रखा गया । ==ब्रितानी राजनीति== डलहौजी की राज्य हडपने की नीति के अन्तर्गत ब्रितानी राज्य ने दामोदर राव जो कि उस समय बालक थे, को झांसी राज्य का उत्त्राधिकारी मानने से इन्कार कर दिया, तथा झांसी राज्य को ब्रितानी राज्य में मिलाने का निश्च्य कर् लिया । तब रानी लक्ष्मीबाई ने ब्रितानी वकील जान लैंग की सलाह ली और् लंदन की अदालत में मुकदमा दायर किया । यद्यपि मुकदमे में बहुत बहस हुई परन्तु इसे खारिज कर् दिया गया । ब्रितानी अधिकारियों ने राज्य का खजाना जब्त कर लिया और उनके पति के कर्ज को रानी के सालाना खर्च् में से काट लिया गया। इसके साथ ही रानी को झांसी के किले को छोड कर् झांसी के रानीमहल मे जाना पडा । पर रानी लक्ष्मीबाई ने हर कीमत पर् झांसी राज्य की रक्षा का सोच् लिया था । ==झांसी का युद्ध् == झांसी [[१८५७ का प्रथम भारतीय स्वतन्त्रता सन्ग्राम | 1857 के विद्रोह]] का एक प्रमुख केन्द्र बन गया जहां हिन्सा भडक उठी। रानी लक्ष्मीबाई ने झांसी की सुरक्षा को सुदृढ़ करना शुरू कर् दिया और एक स्वयंसेवक सेना का गठन प्रारम्भ किया । इस सेना में महिलाओं की भर्ती भी की गयी और उन्हें युद्ध् प्रशिक्षण भी दिया गया। साधारण जनता ने भी इस विद्रोह में सहयोग दिया । 1857 के सितंबर तथा अक्तूबर माह में पडोसी राज्य ओरछा तथा दतिया के राजाओं ने झांसी पर आक्रमण कर् दिया । रानी ने सफ़लता पूर्वक इसे विफ़ल कर् दिया । 1858 के जनवरी माह में ब्रितानी सेना ने झांसी की ओर बढना शुरू कर दिया और मार्च के महीने में शहर को घेर लिया । दो हफ़्तों की लडाई के बाद ब्रितानी सेना ने शहर पर कब्जा कर् लिया । परन्तु रानी, दामोदर राव के साथ अन्ग्रेजों से बच कर भागने में सफ़ल् हो गयी । रानी झांसी से भाग कर [[कालपी]] पहुंची और [[तात्या टोपे]] से मिली। ==उपसंहार== ==उप्लब्ध् साहित्य == ==बाहरी कड़ियां== {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[en:Rani Lakshmibai]] [[fr:Lakshmî Bâî]] [[ur:جھانسی کی رانی]] चित्र:Zee TV.jpg 10296 36766 2006-11-30T03:23:01Z Mitul0520 211 from english wikipedia from english wikipedia चित्र:Flamingo.JPG 10297 36768 2006-11-30T03:29:17Z Mitul0520 211 my own my own जी टीवी 10298 36771 2006-11-30T03:55:30Z Mitul0520 211 लेख शुरू किया [[Image:Zee_TV.jpg|right]] '''जी टीवी''' [[भारत]] का पहला सैटेलाईट टीवी चैलन है। यह जी नेटवर्क के अंतरगत अन्य चैनलो के साथ आता है। जी टीवी का प्रसारण दक्षिण एशिया, युरोप, मध्य पूर्व एशिया, अफ्रिका, पूर्व एशिया, आस्ट्रेलिया और उत्तर-अमेरिका में किया जाता है। जी टीवी का प्रसारण की शुरूआत भारत में आक्टोबर 1992 को हुआ। ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.zeetelevision.com जी टीवी का आधिकारिक जालक्षेत्र] [[श्रेणी: टीवी]] [[en:Zee TV]] चित्र:Doordarshan.png 10299 36772 2006-11-30T03:57:30Z Mitul0520 211 हाइड्रोजन 10300 45845 2007-01-24T18:50:23Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[tg:Ҳидроген]] एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] <center><table WIDTH="80%"> <tr align="CENTER"> <td>[[turma systematis periodici|'''Turma'''&nbsp;&rarr;]]</td> <td>[[metalla alkalica|'''I/1''']]</td> <td>[[metalla alkalica terrena|'''II/2''']]</td> <td>3</td> <td>4</td> <td>5</td> <td>6</td> <td>7</td> <td>8</td> <td>9</td> <td>10</td> <td>11</td> <td>12</td> <td>'''III/13'''</td> <td>'''IV/14'''</td> <td>'''V/15'''</td> <td>[[Chalcogenica|'''VI/16''']]</td> <td>[[Halogenica|'''VII/17''']]</td> <td>[[Gasa nobilia|'''VIII/18''']]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[tabella periodica|&darr;&nbsp;'''Periodus''']]</td> <td colspan=19></td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 1 elementa|'''1''']]</td> <td bgcolor="#a0ffa0"><font color="green">1</font><br>[[Hydrogenium|H]]</td> <td colspan=16></td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">2</font><br>[[Helium|He]]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 2 elementa|'''2''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">3<br>[[Lithium|Li]]</td> <td bgcolor="#FFDEAD">4<br>[[Beryllium|Be]]</td> <td colspan=10></td> <td bgcolor="#cccc99">5<br>[[Bor|B]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0">6<br>[[Carbonium|C]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0"><font color="green">7</font><br>[[Nitrogenium|N]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0"><font color="green">8</font><br>[[Oxygenium|O]]</td> <td bgcolor="#ffff99"><font color="green">9</font><br>[[Fluor|F]]</td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">10</font><br>[[Neon|Ne]]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 3 elementa|'''3''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">11<br>[[Natrium|Na]]</td> <td bgcolor="#FFDEAD">12<br>[[Magnesium|Mg]]</td> <td colspan=10></td> <td bgcolor="#cccccc">13<br>[[Aluminium|Al]]</td> <td bgcolor="#cccc99">14<br>[[Silicium|Si]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0">15<br>[[Phosphorus|P]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0">16<br>[[Sulphur|S]]</td> <td bgcolor="#ffff99"><font color="green">17</font><br>[[Chlorum|Cl]]</td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">18</font><br>[[Argon|Ar]]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 4 elementa|'''4''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">19<br>[[Kalium|K]]</td> <td bgcolor="#FFDEAD">20<br>[[Calcium|Ca]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">21<br>[[Scandium|Sc]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">22<br>[[Titanium|Ti]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">23<br>[[Vanadium|V]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">24<br>[[Chromium|Cr]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">25<br>[[Manganum|Mn]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">26<br>[[Ferrum|Fe]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">27<br>[[Cobaltum|Co]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">28<br>[[Niccolum|Ni]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">29<br>[[Cuprum|Cu]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">30<br>[[Zincum|Zn]]</td> <td bgcolor="#cccccc">31<br>[[Gallium|Ga]]</td> <td bgcolor="#cccc99">32<br>[[Germanium|Ge]]</td> <td bgcolor="#cccc99">33<br>[[Arsenicum|As]]</td> <td bgcolor="#a0ffa0">34<br>[[Selenium|Se]]</td> <td bgcolor="#ffff99"><font color="blue">35</font><br>[[Bromum|Br]]</td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">36</font><br>[[Krypton|Kr]]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 5 elementa|'''5''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">37<br>[[Rubidium|Rb]]</td> <td bgcolor="#FFDEAD">38<br>[[Strontium|Sr]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">39<br>[[Yttrium|Y]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">40<br>[[Zirconium|Zr]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">41<br>[[Niobium|Nb]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">42<br>[[Molybdenum|Mo]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">43</font><br>[[Technetium|Tc]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">44<br>[[Ruthenium|Ru]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">45<br>[[Rhodium|Rh]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">46<br>[[Palladium|Pd]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">47<br>[[Argentum|Ag]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">48<br>[[Cadmium|Cd]]</td> <td bgcolor="#cccccc">49<br>[[Indium|In]]</td> <td bgcolor="#cccccc">50<br>[[Stannum|Sn]]</td> <td bgcolor="#cccc99">51<br>[[Stibium|Sb]]</td> <td bgcolor="#cccc99">52<br>[[Tellurium|Te]]</td> <td bgcolor="#ffff99">53<br>[[Iodium|I]]</td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">54</font><br>[[Xenon|Xe]]</td> </tr> <tr align="CENTER"> <td>[[Periodi 6 elementa|'''6''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">55<br>[[Caesium|Cs]]</td> <td bgcolor="#FFDEAD">56<br>[[Barium|Ba]]</td> <td bgcolor="#ffbfff"><font size="-3">57-71</font></td> <td bgcolor="#ffc0c0">72<br>[[Hafnium|Hf]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">73<br>[[Tantalum|Ta]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">74<br>[[Wolframium|W]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">75<br>[[Rhenium|Re]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">76<br>[[Osmium|Os]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">77<br>[[Iridium|Ir]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">78<br>[[Platinum|Pt]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0">79<br>[[Aurum|Au]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="blue">80</font><br>[[Hydrargentum|Hg]]</td> <td bgcolor="#cccccc">81<br>[[Thallium|Tl]]</td> <td bgcolor="#cccccc">82<br>[[Plumbum|Pb]]</td> <td bgcolor="#cccccc">83<br>[[Bismuthum|Bi]]</td> <td bgcolor="#cccc99">84<br>[[Polonium|Po]]</td> <td bgcolor="#ffff99">85<br>[[Astatinum|At]]</td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="green">86</font><br>[[Radon|Rn]]</td> </tr> <tr ALIGN=CENTER> <td>[[Periodi 7 elementa|'''7''']]</td> <td bgcolor="#FF6666">87<br>&nbsp;[[Francium|Fr]]&nbsp;</td> <td bgcolor="#FFDEAD">88<br>[[Radium|Ra]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font size="-3">89-103</font></td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">104</font><br>[[Rutherfordium|Rf]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">105</font><br>[[Dubnium|Db]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">106</font><br>[[Seaborgium|Sg]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">107</font><br>[[Bohrium|Bh]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">108</font><br>[[Hassium|Hs]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">109</font><br>[[Meitnerium|Mt]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">110</font><br>[[Darmstadtium|Ds]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">111</font><br>[[Roentgenium|Rg]]</td> <td bgcolor="#ffc0c0"><font color="red">112</font><br>[[Ununbium|Uub]]</td> <td bgcolor="#eceaec"><font color="#cccccc">113<br>[[Ununtrium|Uut]]</font></td> <td bgcolor="#cccccc"><font color="red">114</font><br>[[Ununquadium|Uuq]]</td> <td bgcolor="#eceaec"><font color="#cccccc">115<br>[[Ununpentium|Uup]]</font></td> <td bgcolor="#eceaec"><font color="#cccccc">116<br>[[Ununhexium|Uuh]]</font></td> <td bgcolor="#fcfecc"><font color="#cccccc">117<br>[[Ununseptium|Uus]]</font></td> <td bgcolor="#c0ffff"><font color="#cccccc">118<br>[[Ununoctium|Uuo]]</font></td> </tr> <tr align="CENTER"> <td colspan=20></td> </tr> <tr align="CENTER"> <td colspan=3 align="right">'''[[Lanthanida]]'''</td> <td bgcolor="#ffbfff">57<br>[[Lanthanum|La]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">58<br>[[Cerium|Ce]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">59<br>[[Praseodymium|Pr]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">60<br>[[Neodymium|Nd]]</td> <td bgcolor="#ffbfff"><font color="red">61</font><br>[[Promethium|Pm]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">62<br>[[Samarium|Sm]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">63<br>[[Europium|Eu]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">64<br>[[Gadolinium|Gd]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">65<br>[[Terbium|Tb]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">66<br>[[Dysprosium|Dy]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">67<br>[[Holmium|Ho]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">68<br>[[Erbium|Er]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">69<br>[[Thulium|Tm]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">70<br>[[Ytterbium|Yb]]</td> <td bgcolor="#ffbfff">71<br>[[Lutetium|Lu]]</td> </tr> <tr ALIGN=CENTER> <td colspan=3 align="right">'''[[Actinida(chemica)|Actinida]]'''</td> <td bgcolor="#ff99cc">89<br>[[Actinium|Ac]]</td> <td bgcolor="#ff99cc">90<br>[[Thorium|Th]]</td> <td bgcolor="#ff99cc">91<br>[[Protactinium|Pa]]</td> <td bgcolor="#ff99cc">92<br>[[Uranium|U]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">93</font><br>[[Neptunium|Np]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">94</font><br>[[Plutonium|Pu]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">95</font><br>[[Americium|Am]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">96</font><br>[[Curium|Cm]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">97</font><br>[[Berkelium|Bk]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">98</font><br>[[Californium|Cf]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">99</font><br>[[Einsteinium|Es]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">100</font><br>[[Fermium|Fm]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">101</font><br>[[Mendelevium|Md]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">102</font><br>[[Nobelium|No]]</td> <td bgcolor="#ff99cc"><font color="red">103</font><br>[[Lawrencium|Lr]]</td> </tr> </table></center> <table align="center"> <caption>[[seria chemica tabellae periodicae]]</caption> <tr><td bgcolor="#FF6666">[[metalla alkalica]]</td><td bgcolor="#FFDEAD">[[metalla alkalica terrena]]</td><td bgcolor="#ffbfff">[[Lanthanida]]</td><td bgcolor="#ff99cc">[[Actinida(chemicae)|Actinida]]</td><td bgcolor="#ffc0c0">[[metalla transitionis ]]</td></tr> <tr><td bgcolor="#CCCCCC">[[metallum|metalla alia]]</td><td bgcolor="#CCCC99">[[Metalloida]]e</td><td bgcolor="#a0ffa0">[[Non metalla]]</td><td bgcolor="#ffff99">[[Halogenica]]</td><td bgcolor="#c0ffff">[[gasa nobilia]]</td></tr> </table> {{एलेमेन्ट}} [[af:Waterstof]] [[ar:هيدروجين]] [[ast:Hidróxenu]] [[be:Вадарод]] [[bg:Водород]] [[bn:হাইড্রোজেন]] [[bs:Vodonik]] [[ca:Hidrogen]] [[co:Idrogenu]] [[cs:Vodík]] [[cy:Hydrogen]] [[da:Brint]] [[de:Wasserstoff]] [[el:Υδρογόνο]] [[en:Hydrogen]] [[eo:Hidrogeno]] [[es:Hidrógeno]] [[et:Vesinik]] [[eu:Hidrogeno]] [[fa:هیدروژن]] [[fi:Vety]] [[fr:Hydrogène]] [[ga:Hidrigin]] [[gd:Haidreagain]] [[gl:Hidróxeno (elemento)]] [[gu:હાઈડ્રોજન]] [[he:מימן]] [[hr:Vodik]] [[hu:Hidrogén]] [[hy:Ջրածին]] [[ia:Hydrogeno]] [[id:Hidrogen]] [[io:Hidrogeno]] [[is:Vetni]] [[it:Idrogeno]] [[ja:水素]] [[jbo:cidro]] [[ka:წყალბადი]] [[ko:수소]] [[ksh:Wasserstoff]] [[ku:Hîdrojen]] [[la:Hydrogenium]] [[lb:Waasserstoff]] [[li:Waterstof]] [[lmo:Idrògen]] [[ln:Idrojɛ́ní]] [[lt:Vandenilis]] [[lv:Ūdeņradis]] [[mi:Hauwai]] [[mk:Водород]] [[ml:ഹൈഡ്രജന്‍]] [[ms:Hidrogen]] [[nds:Waterstoff]] [[nds-nl:Waeterstof]] [[nl:Waterstof]] [[nn:Hydrogen]] [[no:Hydrogen]] [[nov:Hidrogene]] [[oc:Idrogèn]] [[pl:Wodór]] [[pt:Hidrogénio]] [[qu:Yakuchaq]] [[ro:Hidrogen]] [[ru:Водород]] [[sa:हाइड्रोजन]] [[scn:Idrògginu]] [[sh:Vodik]] [[simple:Hydrogen]] [[sk:Vodík]] [[sl:Vodik]] [[sq:Hidrogjeni]] [[sr:Водоник]] [[su:Hidrogén]] [[sv:Väte]] [[ta:ஹைட்ரஜன்]] [[tg:Ҳидроген]] [[th:ไฮโดรเจน]] [[tl:Idroheno]] [[tr:Hidrojen]] [[ug:ھىدروگېن]] [[uk:Водень]] [[ur:آبگر]] [[uz:Vodorod]] [[vi:Hiđrô]] [[wa:Idrodjinne]] [[zh:氢]] [[zh-min-nan:H (goân-sò͘)]] [[zh-yue:氫]] हेलियम 10301 36776 2006-11-30T04:13:05Z 74.230.201.227 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} लिथियम 10302 36777 2006-11-30T04:13:15Z 74.230.201.227 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} बेरिलियम 10303 36778 2006-11-30T04:13:24Z 74.230.201.227 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} बोरोन 10304 36779 2006-11-30T04:13:33Z 74.230.201.227 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} कार्बोन 10305 36780 2006-11-30T04:13:42Z 74.230.201.227 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} नाइट्रोजन 10306 36781 2006-11-30T04:14:28Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} अक्सिजन 10307 36782 2006-11-30T04:14:43Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} फ्लोरिन 10308 36783 2006-11-30T04:15:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} नियोन 10309 36784 2006-11-30T04:15:16Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सोडियम 10310 44496 2007-01-20T00:53:05Z किशोर 903 '''सोडियम''' एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Sodium]] म्याग्नेजियम 10311 39511 2006-12-23T07:08:44Z Eukesh 928 Redirecting to [[मैग्नेशियम]] #REDIRECT[[मैग्नेशियम]] एलुमिनियम 10312 36788 2006-11-30T04:25:02Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सिलिकन 10313 36789 2006-11-30T04:25:12Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} फस्फोरस 10314 39514 2006-12-23T07:12:24Z Eukesh 928 Redirecting to [[फॉस्फोरस]] #REDIRECT[[फॉस्फोरस]] सल्फर 10315 36791 2006-11-30T04:26:09Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} क्लोरिन 10316 36792 2006-11-30T04:26:19Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} आर्गन 10317 36793 2006-11-30T04:26:40Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} पोटासियम 10318 36795 2006-11-30T04:31:51Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} क्याल्सियम 10319 36796 2006-11-30T04:32:00Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} स्क्यान्डियम 10320 36797 2006-11-30T04:32:09Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} टाइटानियम 10321 36798 2006-11-30T04:32:18Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} भ्यानडियम 10322 36799 2006-11-30T04:32:28Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} क्रोमियम 10323 36800 2006-11-30T04:32:40Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} म्याङ्यानिज 10324 36801 2006-11-30T04:32:50Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} आइरन 10325 36802 2006-11-30T04:33:20Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} कोबाल्ट 10326 36803 2006-11-30T04:33:27Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} निकेल 10327 36804 2006-11-30T04:33:34Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} कपर 10328 36805 2006-11-30T04:33:43Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} जिंक 10329 36806 2006-11-30T04:33:51Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} ग्यालियम 10330 36807 2006-11-30T04:33:59Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} जर्मेनियम 10331 36808 2006-11-30T04:34:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} आर्सेनिक 10332 36809 2006-11-30T04:34:15Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सेलेनियम 10333 36810 2006-11-30T04:34:40Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} ब्रोमिन 10334 36811 2006-11-30T04:34:47Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} कृप्टन 10335 36812 2006-11-30T04:34:53Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} रुबिडियम 10336 36813 2006-11-30T04:35:01Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} स्ट्रोन्सियम 10337 36814 2006-11-30T04:35:09Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} यितृयम 10338 36815 2006-11-30T04:35:16Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} जर्कोनियम 10339 36816 2006-11-30T04:35:23Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} नायोबियम 10340 36817 2006-11-30T04:35:30Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} मोलिब्डेनम 10341 36818 2006-11-30T04:35:44Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} टेक्नेसियम 10342 36819 2006-11-30T04:36:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} रुथेनियम 10344 36822 2006-11-30T04:44:49Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} रोडियम 10345 36823 2006-11-30T04:45:01Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} प्यालिडियम 10346 36824 2006-11-30T04:45:08Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सिल्भर 10347 36825 2006-11-30T04:45:16Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} क्याड्मियम 10348 36826 2006-11-30T04:45:46Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} इन्डियम 10349 36827 2006-11-30T04:45:53Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} टिन 10350 36828 2006-11-30T04:46:00Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एन्टिमोनी 10351 36829 2006-11-30T04:46:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} आयोडिन 10352 36830 2006-11-30T04:46:14Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} टेलुरियम 10353 36831 2006-11-30T04:46:35Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} जेनन 10354 36832 2006-11-30T04:46:42Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सेसियम 10355 36833 2006-11-30T04:46:50Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} बेरियम 10356 36834 2006-11-30T04:46:58Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} ल्यान्थानम 10357 36836 2006-11-30T04:48:18Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} सेरियम 10358 36838 2006-11-30T04:48:25Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} प्रासियोडाइमियम 10359 36839 2006-11-30T04:48:32Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} नियोडाइमियम 10360 36840 2006-11-30T04:55:48Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} प्रोमेथियम 10361 36841 2006-11-30T04:55:56Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} समारियम 10362 36842 2006-11-30T04:56:05Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} युरोपियम 10363 36843 2006-11-30T04:56:13Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} ग्याडोलिनियम 10364 36844 2006-11-30T04:56:22Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} रामकुमार वर्मा 10365 36852 2006-11-30T05:37:38Z किशोर 903 हिन्दी के एक प्रमुख लेखक। *[[छायावादी युग]] [[en:Ramkumar Varma]] [[sa:रामकुमार वर्मा]] नव्योत्तर काल 10367 37665 2006-12-08T15:30:41Z किशोर 903 [[हिन्दी साहित्य]] के '''नव्योत्तर काल''' (पोस्ट-माडर्न) की कई धाराएं हैं - *पश्चिम की नकल को छोड एक अपनी वाणी पाना; *अतिशय [[अलङ्कार]] से परे सरलता पाना; *जीवन और समाज के प्रश्नों पर असंदिग्ध विमर्श। नव्योत्तर काल का साहित्य भारत के समकालीन पुनर्जागरण और भारतीयों की पूरे विश्व में सफलता से प्रेरित हुआ है। इस काल में गद्य-निबंध, [[नाटक]]-[[उपन्यास]], कहानी, समालोचना, तुलनात्मक आलोचना, साहित्य आदि का समुचित विकास हो रहा है। इस युग के प्रमुख साहित्यकार निम्नलिखित हैं- ===समालोचक=== ===कहानी लेखक=== ===उपन्यासकार=== ===नाटककार=== ===निबंध लेखक=== ==यह भी देखें== *[[प्रवासी हिंदी साहित्य]] *[[जाल-पत्रिका]] *[[आदिकाल]] *[[भक्ति काल]] *[[रीति काल]] *[[आधुनिक काल]] *[[हिंदी साहित्य]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[sa:नव्योत्तर काल]] हिन्दी नाटककार 10368 36919 2006-11-30T17:21:00Z किशोर 903 New page: [[मोहन राकेश]] *[[हिन्दी साहित्य]] [[मोहन राकेश]] *[[हिन्दी साहित्य]] भवानी प्रसाद मिश्र 10369 36930 2006-11-30T18:19:07Z किशोर 903 '''भवानी प्रसाद मिश्र''' (1914-1985) प्रमुख हिन्दी कवि थे। *[[हिन्दी साहित्य]] जगदीश गुप्त 10370 36933 2006-11-30T18:21:31Z किशोर 903 '''जगदीश गुप्त''' (1924-2001) प्रमुख हिन्दी कवि थे। *[[हिन्दी साहित्य]] अशोक 10371 43149 2007-01-14T21:21:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[mr:सम्राट अशोक]] '''अशोक''' महाराजा प्राचीन [[भारत]] में थे । ==ये भी देखिये== *[[भारतीय इतिहास]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[als:Ashoka]] [[bg:Ашока]] [[cs:Ašóka]] [[de:Ashoka]] [[en:Ashoka the Great]] [[es:Ashoka]] [[fa:آشوکا شاه]] [[fi:Ashoka]] [[fr:Ashoka]] [[hu:Asóka]] [[id:Asoka]] [[it:Aśoka]] [[ja:アショーカ王]] [[kn:ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕ]] [[lt:Ašoka]] [[mr:सम्राट अशोक]] [[nl:Asoka]] [[pl:Aśoka]] [[pt:Asoka]] [[ru:Ашока]] [[sk:Ašóka]] [[sv:Ashoka]] [[th:พระเจ้าอโศกมหาราช]] [[uk:Асока]] [[ur:اشوک اعظم]] [[vi:A-dục vương]] [[zh:阿育王]] [[zh-classical:阿育王]] Template:भारतीय स्वतंत्रता संग्राम 10372 38687 2006-12-17T04:48:12Z 59.144.62.147 <br clear="all"> {| style="width:90%; margin:1em auto;" class="toccolours" align="center" |- ! colspan="2" align="center" style="background-color:#FFC569;"| [[Image:India1931flag.png|70px]] &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; [[Image:Gandhi Salt March.jpg|65px]] &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; '''[[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम]]''' &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; [[Image:AzadHindFlag.png|50px]] &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; [[Image:Marche sel.jpg|67px]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''इतिहास:''' |[[उपनिवेश]] - [[ईस्ट ईण्डिया कंपनी]] - [[प्लासी का युद्ध]] - [[बक्सर का युद्ध]] - [[ब्रितानी भारत]] - [[फ्रांसीसी भारत]] - [[पुर्तगाली भारत]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''दर्शनशास्त्र:''' |[[भारतीय राष्ट्रवाद]] - [[स्वराज]] - [[गान्धीवाद ]] - [[सत्याग्रह]] - [[हिन्दू राष्ट्रवाद]] - [[भारतीय मुस्लिम राष्ट्रवाद]] - [[स्वदेशी]] - [[साम्यवाद]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''घटनायें तथा आन्दोलन:''' |[[१८५७ का प्रथम भारतीय स्वतन्त्रता सन्ग्राम]] - [[बंगाल का विभाजन]] - [[क्रान्तिकारी आन्दोलन]] - [[चंपारण और् खेडा सत्याग्रह ]] - [[जंलिया वाला बाग नरसंहार]] - [[असहयोग आन्दोलन]] - [[झंडा सत्याग्रह]] - [[बारडोली सत्याग्रह]] - [[साइमन कमीशन ]] - [[नेहरू रिपोर्ट]] - [[पूर्ण स्वराज]] - [[नमक सत्याग्रह]] - [[१९३५ का कानून]] - [[क्रिप्प्स् मिशन]] - [[भारत छोडो आन्दोलन]] - [[आजाद हिन्द फ़ौज]] - [[बंबई का विद्रोह]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''संस्थायें:''' |[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] - [[गदर पार्टी]] - [[स्वराज आन्दोलन]] - [[खुदाई खिदमतगार]] - [[स्वराज पार्टी]] - [[अनुशीलन समिती]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''भारतीय नेता:''' |[[मंगल पाण्डेय]] - [[रानी लक्ष्मीबाई]] - [[बाल गंगाधर तिलक]] - [[गोपाल क्र्ष्ण गोखले ]] - [[लाला लाजपत राय]] - [[बिपिन चन्द्र पाल]] - [[महात्मा गांधी]] - [[सरदार वल्लभ भाई पटेल]] - [[नेताजी सुभाषचंद्र बोस]] - [[बादशाह खान]] - [[जवाहरलाल नेहरू]] - [[मौलाना अबुल कलाम आज़ाद]] - [[चन्द्र शेखर आजाद ]] - [[चक्रवर्ती राजगोपालाचारी]] - [[भगत सिंह]] - [[सरोजिनी नायडु]] - [[पुरूषोत्तम दास टंडन]] - [[तंगतुरी प्रकाशम]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''ब्रितानी राज:''' |[[राबर्ट क्लाईव]] - [[जेम्स औटरम]] - [[डलहौजी]] - [[ईरविन]] - [[विक्टर होप]] - [[माउन्ट्बेटन]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''स्वतन्त्रता:''' |[[१९४६ का मंत्रिमण्डल]] - [[१९४७ का भारतीय स्वतन्त्रता कानून]] - [[भारत का विभाजन]] - [[भारत का राजनैतिक एकीकरण]] - [[भारतीय संविधान]] |} <noinclude> == प्रयोग == <pre>{{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}}</pre> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> बक्सर का युद्ध 10373 36983 2006-12-01T01:02:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बक्सर की लड़ाई]] #REDIRECT[[बक्सर की लड़ाई]] डेक्कन क्वीन 10374 38122 2006-12-13T14:55:31Z 15.235.153.101 used news ref template '''डेक्कन क्वीन''' [[मुंबई]] और [[पुणे]] के बीच चलने वाली [[पैसेंजर ट्रेन]] है। इसे [[मराठी]] में ''दख्खनची राणी'' के नाम से भी जाना जाता है। यह ट्रेन कईं लोगों के लिये इन दो शहरों के बीच रोज़ाना प्रवास करने का एक अहम साधन है। ==समय== डेक्कन क्वीन पुणे स्थानक से सुबह ७:१५ बजे प्रयाण करती है और सवातीन घंटे बाद सुबह १०:३० को मुंबई के [[छ्त्रपती शिवाजी टर्मिनस]] पर इसका आगमन होता है। छ्त्रपती शिवाजी टर्मिनस से फिर यह ट्रेन शाम ५:१० बजे प्रयाण करती है और रात ८:२५ को पुणे स्थानक पर इसका आगमन होता है। ==घटनाएँ== *[[30 नवंबर|३० नवंबर]] [[2006|२००६]]: ६००० दलित लोगों की उग्र भीड ने यात्रियों को उतार कर उल्हासनगर के पास ट्रेन के ७ डिब्बे जला दिए। <ref>{{cite news |url=http://www.timesnow.tv/Sections/News/Dalits_go_on_a_rampage/articleshow/650600.cms |title=Dalits go on a rampage |date=2006-11-30 |accessdate=2006-11-30 }}</ref> ==यह भी देखे== ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.irfca.org/~shankie/famoustrains/famtraindqn.htm Classic trains of India: Deccan Queen] ==स्रोत्र== <references/> [[श्रेणी:भारतीय रेल]] [[en: Deccan Queen]] बाल्कन 10375 45769 2007-01-24T16:31:22Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:बाल्कन]] [[बाल्कन]] या [[बाल्कन प्रायद्वीप]] दक्षिण पूर्वी [[यूरोप]] का एक क्षेत्र है जो [[भौगोलिक]] तथा [[ऐतिहासिक]] दृष्टि से अपना अलग पहचान बना चुका है । इसका कुल क्षेत्रफल 5,50,000 वर्ग किलोमीटर तथा जनसंख्या लगभग साढ़े 5 करोड़ है । इसे बाल्कन प्रायद्वीप भी कहा जाता है जिसका कारण इसकी भौगोलिक स्थिति है । यह तीन ओर से समुद्र से घिरा हुआ है - पूर्व में काला सागर तथा दक्षिण तथा पश्चिम में भूमध्य सागर के छोटे उपसागर । ऐतिहासिक दृष्टि से यह कई बड़े संघर्षों तथा आन्दोलनों का केन्द्र रहा है । [[श्रेणी: भूगोल]] [[श्रेणी: यूरोप]] [[als:Balkanhalbinsel]] [[ar:بلقان]] [[ast:Balcanes]] [[be:Балканская паўвыспа]] [[bg:Балкански полуостров]] [[bs:Balkan]] [[ca:Balcans]] [[cs:Balkán]] [[da:Balkan]] [[de:Balkanhalbinsel]] [[el:Βαλκάνια]] [[en:Balkans]] [[eo:Balkana duoninsulo]] [[es:Península Balcánica]] [[et:Balkani poolsaar]] [[eu:Balkanak]] [[fa:بالکان]] [[fi:Balkan]] [[fr:Balkans]] [[frp:Balcans]] [[fur:Balcans]] [[gd:Na Balcain]] [[gl:Balcáns]] [[he:חבל הבלקן]] [[hr:Balkan]] [[hu:Délkelet-Európa]] [[id:Balkan]] [[is:Balkanskaginn]] [[it:Penisola balcanica]] [[ja:バルカン半島]] [[ko:발칸 반도]] [[la:Balcania]] [[lad:Balkanos]] [[lt:Balkanai]] [[mk:Балкански Полуостров]] [[new:बाल्कन]] [[nl:Balkan (schiereiland)]] [[no:Balkan]] [[pl:Półwysep Bałkański]] [[pt:Bálcãs]] [[ro:Balcani]] [[ru:Балканский полуостров]] [[scn:Pinìsula balcànica]] [[sh:Balkan]] [[simple:Balkans]] [[sk:Balkánsky polostrov]] [[sl:Balkan]] [[sq:Gadishulli Ballkanik ‎]] [[sr:Балкан]] [[sv:Balkanhalvön]] [[sw:Balkani]] [[th:คาบสมุทรบอลข่าน]] [[tr:Balkan Yarımadası]] [[uk:Балканський півострів]] [[ur:بلقان]] [[zh:巴尔干半岛]] [[zh-classical:巴爾幹半島]] बाल्कन प्रायद्वीप 10376 37011 2006-12-01T11:05:41Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[बाल्कन]] #REDIRECT[[ बाल्कन]] दक्षिणी कोरिया 10377 37025 2006-12-01T13:48:44Z Rak3sh 555 {{Infobox Country |native_name = ''Daehan Minguk'' |conventional_long_name = Republic of Korea |common_name = South Korea |image_flag = Flag of South Korea.svg |image_coat = South korea coa.png |symbol_type = Coat of arms |image_map = LocationSouthKorea.png |national_motto = <!--{{lang|ko-Hang-KR|널리 인간을 이롭게 하라}}<br/>{{lang|ko-Hant-KR|弘益人間}}<br/><small>"Broadly bring benefit to humanity"</small><p>{{cn}}</p> --> |national_anthem = ''[[Aegukga]]'' |official_languages = [[Korean language|Korean]] |capital = [[Seoul]] |latd=37 |latm=35 |latNS=N |longd=127 |longm=0 |longEW=E |largest_city = Seoul |government_type = [[Republic]] |leader_title1 = [[President of South Korea|President]] |leader_title2 = [[Prime Minister of South Korea|Prime Minister]] |leader_name1 = [[Roh Moo-hyun]] |leader_name2 = [[Han Myung-sook]] |area_rank = 108th |area_magnitude = 1 E10 |area = 99,646 |areami² = 38,492 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = 0.3 |population_estimate = 48,846,823 <!--UN WPP--> |population_estimate_rank = 25th |population_estimate_year = July 2006 |population_density = 480 |population_densitymi² = 1,274 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = 19th |GDP_PPP = $994.4 billion |GDP_PPP_rank = 14th |GDP_PPP_year = 2005<ref>[[IMF]] figures: {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2005&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&OS=C&DD=0&OUT=1&C=512-941-914-446-612-666-614-672-311-946-213-137-911-962-193-674-122-676-912-548-313-556-419-678-513-181-316-682-913-684-124-273-339-921-638-948-514-686-218-688-963-518-616-728-223-558-516-138-918-353-748-196-618-278-522-692-622-694-156-142-624-449-626-564-628-283-228-853-924-288-233-293-632-566-636-964-634-182-238-453-662-968-960-922-423-714-935-862-128-716-611-456-321-722-243-965-248-718-469-724-253-576-642-936-643-961-939-813-644-199-819-184-172-524-132-361-646-362-648-364-915-732-134-366-652-734-174-144-328-146-258-463-656-528-654-923-336-738-263-578-268-537-532-742-944-866-176-369-534-744-536-186-429-925-178-746-436-926-136-466-343-112-158-111-439-298-916-927-664-846-826-299-542-582-443-474-917-754-544-698&S=PPPWGT&CMP=0&x=25&y=12 |title=5. Report for Selected Countries and Subjects |work=IMF website |author=International Monetary Fund |year=2006 |accessdate=2006-10-06}}</ref> |GDP_PPP_per_capita = $20,590 |GDP_PPP_per_capita_rank = 33rd |sovereignty_type = [[History of South Korea|Establishment]] |established_event1 = [[Gojoseon]] |established_event2 = [[March 1st Movement|Republic declared]] |established_event3 = [[Victory over Japan Day|Liberation]] |established_event4 = [[History of South Korea#First Republic|First&nbsp;Republic]] |established_event5 = [[http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/043/66/IMG/NR004366.pdf?OpenElement|United Nations Recognition]] |established_date1 = [[October 3]], [[2333 BC]]<sup>a</sup> |established_date2 = [[March 1]] [[1919]] (''[[de jure]]'') |established_date3 = [[August 15]] [[1945]] |established_date4 = [[August 15]][[1948]] |established_date5 = [[December 12]] [[1948]] |HDI = 0.912 |HDI_rank = 26th |HDI_year = 2004 |HDI_category = <font color="#009900">high</font> |currency = [[South Korean won]] |currency_code = KRW |country_code = KOR |time_zone = [[Korea Standard Time]] |utc_offset = +9 |time_zone_DST = ''not observed'' |utc_offset_DST = +9 |cctld = [[.kr]] |calling_code = 82 |footnotes = <sup>a</sup> Legendary. }} '''दक्षिणी कोरिया''' एक [[देश]] हे [[जंबुद्वीप]] में [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[श्रेणी:सबस्टब]] {{substub}} {{जंबुद्वीप}} [[af:Suid-Korea]] [[am:ደቡብ ኮርያ]] [[ar:كوريا الجنوبية]] [[an:Corea d'o Sur]] [[ast:Corea del Sur]] [[az:Koreya Respublikası]] [[zh-min-nan:Hân-kok]] [[bs:Južna Koreja]] [[br:Republik Korea]] [[bg:Южна Корея]] [[ca:Corea del Sud]] [[cs:Jižní Korea]] [[cy:De Corea]] [[da:Sydkorea]] [[de:Südkorea]] [[et:Lõuna-Korea]] [[el:Νότια Κορέα]] [[en:South Korea]] [[es:Corea del Sur]] [[eo:Sud-Koreio]] [[eu:Hego Korea]] [[fa:کره جنوبی]] [[fr:Corée du Sud]] [[gl:Corea do Sur - 한국]] [[ko:대한민국]] [[hy:Հարավային Կորեա]] [[hr:Južna Koreja]] [[io:Sud-Korea]] [[id:Korea Selatan]] [[ia:Corea del Sud]] [[is:Suður-Kórea]] [[it:Corea del Sud]] [[he:קוריאה הדרומית]] [[kn:ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]] [[ka:სამხრეთი კორეა]] [[kw:Korea Dheghow]] [[sw:Jamhuri ya Korea]] [[ht:Kore disid]] [[ku:Komara Korêyê]] [[la:Respublica Coreae]] [[lv:Dienvidkoreja]] [[lt:Pietų Korėja]] [[li:Zuud-Korea]] [[hu:Dél-Korea]] [[mk:Јужна Кореја]] [[mt:Korea t'Isfel]] [[ms:Korea Selatan]] [[mo:Корея де Суд]] [[nl:Zuid-Korea]] [[ja:大韓民国]] [[no:Sør-Korea]] [[nn:Sør-Korea]] [[oc:Corèa del Sud]] [[pam:South Korea]] [[ps:سوېلي کوريا]] [[km:កូរេ (ត្បូង)]] [[nds:Süüdkorea]] [[pl:Korea Południowa]] [[pt:Coreia do Sul]] [[ro:Coreea de Sud]] [[ru:Республика Корея]] [[war:Salatan nga Korea]] [[se:Mátta-Korea]] [[sq:Korea Jugore]] [[scn:Corea dû Sud]] [[simple:South Korea]] [[sk:Kórejská republika]] [[sl:Južna Koreja]] [[sr:Јужна Кореја]] [[sh:Južna Koreja]] [[fi:Korean tasavalta]] [[sv:Sydkorea]] [[tl:Timog Korea]] [[ta:தென்கொரியா]] [[th:ประเทศเกาหลีใต้]] [[vi:Hàn Quốc]] [[tpi:Saut Korea]] [[chr:ᎤᎦᎾᏭ ᎢᏗᎵ ᎪᎴᎠ]] [[tr:Kore Cumhuriyeti]] [[uk:Південна Корея]] [[wuu:韩国]] [[zh-yue:大韓民國]] [[zh:大韩民国]] [[zh-classical:大韓民國]] श्रेणी:राजस्थान के जिले 10378 37028 2006-12-01T14:10:08Z Rak3sh 555 New page: [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:राजस्थान]] [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:राजस्थान]] विकिपीडिया:अकाउंट क्यूँ बनाये? 10379 42111 2007-01-09T19:04:36Z Mitul0520 211 <div class="plainlinks" align="center" style="background-color:#f5faff; color: #000; padding: .2em .6em; font-size:25px; border: 1px solid #cedff2; margin-bottom:3px;">'''इस लेख के अनुवाद मे मदद करे'''</div> <div class="plainlinks" align="center" style="background-color:#f5faff; color: #000; padding: .2em .6em; font-size:larger; border: 1px solid #cedff2; margin-bottom:3px;">'''[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup अकाउंट बनायें]'''</div> You do not have to [[Special:Userlogin|log in]] to read Wikipedia. You don't have to log in even to edit articles on Wikipedia &#8212; '' [[Wikipedia:Blocking policy|almost]] anyone'' can edit [[Wikipedia:List of protected pages|almost]] any article at any given time, even without logging in, and many long-time contributors do not log in. Nevertheless, creating an account is quick, free and non-intrusive, and it's generally considered a good idea to do so for a variety of reasons. {| id="shortcut" class="noprint" style="border:1px solid #999; background:#fff; margin:0 0 .5em 1em; text-align:center; padding:5px; clear:right; font-size:smaller;" align="right" |- ! [[Wikipedia:Shortcut|Shortcut]]:<br />[[WP:WHY]]<br />[[WP:REG]]<br />[[WP:ACCOUNT]]<br />[[WP:WCAA]] |- |} ==Summary of benefits== ===Abilities given to users with account=== * The ability to [[Help:Starting a new page|start new pages]], including your [[Wikipedia:User page|user page]]. * The ability to edit [[Wikipedia:Semi-protection policy|semi-protected pages]] (your account must be at least four days old to do this, but these pages can never be edited by unregistered users). * The ability to [[Wikipedia:How to rename a page|rename pages]]. * The ability to [[Special:Upload|upload images]]. ===Other benefits=== * The use of a [[Wikipedia:Username|username]] of your choice, provided that it is [[Wikipedia:Username#Inappropriate_usernames|appropriate]] and available. * The ability to easily review all your contributions via a "My contributions" link. * The use of your own personal [[Wikipedia:Watchlist|Wikipedia page watchlist]] to which you can add articles that interest you. * The ability to customize the appearance and behavior of the website for your viewing. * Become eligible for potentially taking on the role of a Wikipedia [[Wikipedia:Administrators|administrator]]. * The right to be heard in elections and have your vote count. * Your [[IP address]] will no longer be visible to other users meaning you will have greater privacy. (However, your IP address is still saved and accessible to users with [[Wikipedia:checkuser|Checkuser]] permission.) ==Benefits explained== ===Username=== If you '''[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup create an account]''', you can pick a [[Wikipedia:Username|username]] '''provided it is available and unique.''' Edits you make while logged in will be assigned to that name. That means you will get full credit for your contributions in the page history (when not logged in, the edits are just assigned to your IP address). You can also view all your contributions by clicking the "My contributions" link, which is visible only when you are logged in. You will have your own permanent ''[[Wikipedia:User page|user page]]'' where you can write a bit about yourself. While [[Wikipedia:What Wikipedia is not#Wikipedia is not a free host or webspace provider|Wikipedia is not a homepage provider]], you can use this to display a few pictures, write about your hobbies, etc. Many users use their user page to maintain a list of the articles they are most proud of, or to collect other valuable information from Wikipedia. You will have a permanent ''[[Help:Talk page#User talk pages|user talk page]]'' you can use to communicate with other users. You will be notified whenever someone writes a message on your talk page. If you choose to give an e-mail address, other users will be able to contact you by e-mail. This feature is ''anonymous''; the user who emails you will not know your e-mail address. ===Reputation and privacy=== '''You do not need to reveal your offline identity''', but having an account gives you a fixed Wikipedia identity that other users will recognize. While we welcome anonymous contributions, logging in lets you build trust and respect through a history of good edits. It is also easier to communicate and collaborate with an editor if we know who you are (at least, who you are on Wikipedia). It is also easier for veteran users to [[Wikipedia: Assume good faith|assume good faith]] from new users who take the effort to create an account (and you may well become a veteran user yourself some day!). You may well be afforded a great deal less leeway if you do not go to the trouble of making up a username. Please understand that Wikipedia gets vandalized, spammed, and information gets uploaded by people who just want to advertise. Information sources need to be verified and Wikipedia needs a way to distinguish reliable contributors and sources. '''Bypass blocks for anonymous vandalism.''' Shared [[IP address]]es such as school and company networks or [[proxy servers]] are frequently blocked for vandalism which often affects many innocent editors on the same network. However, registered users in good standing can [[Template:autoblock|request]] existing blocks on their [[IP address]] be modified to only affect anonymous editors so that they can continue contributing to Wikipedia. If you are currently blocked from creating an account, we suggest the following: * Try again after the block on your IP address expires. Go to [[{{ns:Special}}:Mycontributions|my contributions]] and follow the <tt>Block log</tt> link at the top of the page to find the length of the block. * Create an account at home and then log in at your school or workplace, if you are blocked there. * Ask a trusted friend on a different network to create an account for you. * Use [[Wikimedia Foundation|Wikimedia's]] [[Https|secure server]] at [https://secure.wikimedia.org/wikipedia/en/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup https://secure.wikimedia.org/], this may bypass your network's [[proxy server]]. '''If you are not logged in, all your edits are publicly associated''' with your IP address at the time of that edit. If you log in, all your edits are publicly associated with your account name, and are internally associated with your IP address. See [[Wikipedia:Privacy policy|Wikipedia's privacy policy]] for more information on this practice. You are actually more anonymous (though more [[pseudonym]]ous) logged in than you are as an "anonymous" editor, owing to the hiding of your IP. You might want to [[Wikipedia:Usernames#Real names versus pseudonyms|consider various factors]], including privacy and the possibility of offline harassment, when selecting a username. The privacy implications of this vary, depending on the nature of your Internet Service Provider, local laws and regulations, and the nature and quantity of your edits to Wikipedia. Be aware that Wikipedia technologies and policies may change. ===New editing options=== The [[MediaWiki]] software, (which powers Wikipedia), provides several features only for use by registered users. Registered users may mark edits as "[[m:Help:Minor_edit|minor]]." Editors can choose to filter minor edits from the list of [[special:Recentchanges|recent changes]]. Anonymous members don't have the privilege to mark edits as minor because the persons behind the [[IP Address]] can be multiple users, so a basis of trust cannot be built. One very important feature which active contributors will likely use a lot are '''[[Help:Watching pages|watchlists]]'''. You will get a new link "Watch this page" (or a new tab "watch") on every page you view. If you click that link, a page will be added to your watchlist. This list is basically a filtered view of the "Recent changes" page which shows only changes that were recently made to items in your watchlist. This way you can keep track of pages you work on without having to follow all changes. To maintain structure and consistency on Wikipedia, only registered users can [[Help:Starting a new page|create]] or [[Wikipedia:How to rename a page|rename pages]]. Also, you must be logged in if you want to [[Special:Upload|upload images]]. [[Wikipedia:WikiProject User scripts|WikiProject User scripts]] provides various user scripts for registered users that automate mundane processes, increasing efficiency and effectiveness, and strengthen the browsing and editing experience. ===Many user preferences=== Aside from these features, you can customize the way MediaWiki behaves in great detail by altering your [[Wikipedia:preferences|Preferences]] at [[special:preferences]]. There you can change the following display settings: * Under '''skin''': choose between various options as to the appearance of the website. * Under '''math''': how mathematical formulas are displayed. * Under '''files''': how large image thumbnails are displayed And various editing preferences: * How to sign your name * How large the editing box should be * How pages should be displayed in recent changes * and many others (they're pretty self-explanatory), ===Administrator status=== [[Wikipedia: Administrators|Administrators]] (sometimes known as sysops, short for System Operator) can delete and restore pages, protect them from being edited, edit protected pages, and block users for violation of our policies. They generally carry out the will of the Wiki community on pages such as [[Wikipedia:Articles for deletion|Articles for deletion]]. Only signed-in users can become administrators. Although individual standards vary, any user who has contributed regularly for several months in a positive way will be seriously considered for the role; although any user may apply at any point, very new users will find promotion impossible. For a rough guide to the standards some users expect of administration candidates see [[Wikipedia:Requests for adminship/Standards|this page]]. If you are a signed-in user and want to be an administrator, see '''[[Wikipedia:Requests for adminship]]''' for more information. <div class="plainlinks" align="center" style="background-color:#f5faff; color: #000; padding: .2em .6em; font-size:larger; border: 1px solid #cedff2; margin-bottom:3px;">'''[http://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:Userlogin&type=signup Create an account now]'''</div> ==See also== * [[Wikipedia:Account deletion]] [[Category:Wikipedia FAQ|Why create an account]] [[Category:Wikipedia features]] [[de:Hilfe:Anmelden]] [[es:Wikipedia:Usuarios]] [[eu:Wikipedia:Lankideak]] [[fr:Aide:Compte utilisateur]] [[he:ויקיפדיה:למה ליצור חשבון?]] [[ku:Wîkîpediya:Têketin]] [[lb:Hëllef:Umellen]] [[ms:Wikipedia:Kenapa buka akaun?]] [[pt:Wikipedia:Por que se registrar?]] [[ru:Википедия:Регистрация]] [[th:วิกิพีเดีย:ทำไมจึงควรสร้างบัญชีผู้ใช้?]] [[vi:Wikipedia:Đăng nhập]] [[tg:Wikipedia tulong!]] [[tr:Vikipedi:Neden bir hesap edinmeli?]] [[uk:Вікіпедія:В чому доцільність реєстрації]] {{translate}} Republic 10380 37031 2006-12-01T14:26:37Z Rak3sh 555 redirect #redirect [[गणराज्य ]] Template:Coor site 10382 37038 2006-12-01T14:34:52Z Rak3sh 555 http://tools.wikimedia.de/~magnus/geo/geohack.php?params=<noinclude> [[de:Vorlage:KoordinateURL]] [[en:Template:Coor URL]] [[ja:Template:座標URL]] </noinclude> Template:Coor dm 10383 37039 2006-12-01T14:35:07Z Rak3sh 555 created template [{{coor_site}}{{{1}}}_{{{2}}}_{{{3}}}_{{{4}}}_{{{5}}}_{{#ifeq:{{{6|}}}|O|W|{{{6}}}}}_{{{7|}}} {{{1}}}°{{{2}}}&prime;&nbsp;{{{3}}} {{{4}}}°{{{5}}}&prime;&nbsp;{{#ifeq:{{{6|}}}|W|O|{{{6}}}}}]<noinclude> [[en:Template:Coor dm]] [[fr:Modèle:Coor dm]] [[ku:Şablon:Coor dm]] [[nl:Sjabloon:Coor dm]] </noinclude> शीतयुद्ध 10385 40296 2006-12-29T06:08:48Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ar:الحرب الباردة]] {{stub}} [[शीतयुद्ध]] बासवीं सदी के उत्तरार्ध में घटने वाली एक ऐसी घटना थी जिसमें कोई वास्तविक युद्ध नहीं लड़ा गया । [[द्वितीय विश्व युद्ध]] के बाद उभरे दो महाशक्तियों - [[अमेरिका]] और [[रूस]] के बीच के मनमुटाव तथा आपस में श्रेष्ठता की होड़ के कारण बनी स्पर्धा को ही शीतयुद्ध कहा जाता है । ऐसा कई बार हुआ कि ये दोनो देश युद्ध के कगार तक पहुंच गए पर इनमें आपसी सैन्य युद्ध कभी नहीं हुआ । लेकिन ये स्पर्धा सिर्फ सैन्य मामलों तक सीमित नहीं था । इसमें आर्थिक, वैज्ञानिक तथा राजनीतिक पहलू भी जुड़े थे । ==गुट== दोनो देशों की नीतियो का समर्थन करने वाले देशों के दो अलग गुट बने । एक गुट रूस का समर्थन करता था औरइन राष्ट्रों को रूस का समर्थन तथा सहायता प्राप्त होती थी तथा दूसरे गुट के राष्ट्रों को अमेरिका का ।ऐसे ही समय [[गुटनिरपेक्ष आन्दोलन]] का जन्म हुआ । इस आन्दोलन के सदस्य राष्ट्र किसी गुट का समर्थन या विरोध नहीं करते थे । आपसी सहयोगी राष्ट्रों के संघर्ष में यो दोनो देश सैन्य मदद भी करते थे जिसके कारण दोनो देशो का तनाव बढ़ कर युद्ध की संभावना तक आ जाती थी । ==समाप्ति== 1991 में सोवियत रूस के विघटन के साथ ही शीत युद्ध समाप्त हो गया । रूस अब महाशक्ति नहीं रहा । इस कारण वह अमेरिका से आर्थिक स्पर्धा में पीछे छूट गया । [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:युद्ध]] [[ar:الحرب الباردة]] [[bg:Студена война]] [[br:Brezel yen]] [[bs:Hladni rat]] [[ca:Guerra freda]] [[cs:Studená válka]] [[cy:Y Rhyfel Oer]] [[da:Den kolde krig]] [[de:Kalter Krieg]] [[el:Ψυχρός πόλεμος]] [[en:Cold War]] [[eo:Malvarma milito]] [[es:Guerra Fría]] [[et:Külm sõda]] [[fa:جنگ سرد]] [[fi:Kylmä sota]] [[fr:Guerre froide]] [[ga:Cogadh Fuar]] [[gd:Cogadh Fuar]] [[gl:Guerra fría]] [[he:המלחמה הקרה]] [[hr:Hladni rat]] [[hu:Hidegháború]] [[id:Perang Dingin]] [[io:Kolda milito]] [[it:Guerra Fredda]] [[ja:冷戦]] [[ko:냉전]] [[la:Bellum Frigidum]] [[lt:Šaltasis karas]] [[lv:Aukstais karš]] [[ms:Perang Dingin]] [[nds:Koolt Krieg]] [[nl:Koude Oorlog]] [[nn:Den kalde krigen]] [[no:Den kalde krigen]] [[nrm:Fraide Dgèrre]] [[pa:ਸ਼ੀਤ ਜੰਗ]] [[pl:Zimna wojna]] [[pt:Guerra Fria]] [[ro:Războiul Rece]] [[ru:Холодная война]] [[scn:Guerra Fridda]] [[sh:Hladni rat]] [[simple:Cold War]] [[sk:Studená vojna]] [[sl:Hladna vojna]] [[sr:Хладни рат]] [[sv:Kalla kriget]] [[th:สงครามเย็น]] [[tl:Digmaang Malamig]] [[tr:Soğuk Savaş]] [[uk:Холодна війна]] [[vi:Chiến tranh Lạnh]] [[zh:冷战]] चित्र:Ranilaxmibai.JPG 10386 37050 2006-12-01T17:53:30Z Rahulsahgal 788 File taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Ranilaxmibai-1.JPG File taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Ranilaxmibai-1.JPG गुटनिरपेक्ष आन्दोलन 10389 41387 2007-01-06T12:33:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hr:Pokret nesvrstanih]] [[गुटनिरपेक्ष आन्दोलन]] शीत युद्ध के समय शुरू हुआ एक आन्दोलन था जिसके अनुसार इसके सदस्य राष्ट्र किसी भी देश ([[रूस]] या [[अमेरिका]]) का समर्थन या विरोध नहीं करेंगे । ==यह भी देखें == *[[शीतयुद्ध]] *[[द्वितीय विश्वयुद्ध]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[az:Bitərəf Dövlətlər Hərəkatı]] [[cs:Hnutí nezúčastněných zemí]] [[da:De alliancefrie landes bevægelse]] [[de:Bewegung der blockfreien Staaten]] [[en:Non-Aligned Movement]] [[es:Movimiento de Países No Alineados]] [[fa:جنبش عدم تعهد]] [[fi:Sitoutumattomien maiden liike]] [[fr:Mouvement des non-alignés]] [[he:המדינות הבלתי-מזדהות]] [[hr:Pokret nesvrstanih]] [[id:Gerakan Non-Blok]] [[it:Movimento dei Non-Allineati]] [[kn:ಅಲಿಪ್ತ ಚಳುವಳಿ]] [[mk:Движење на неврзаните]] [[ms:Pergerakan Negara-Negara Berkecuali]] [[nl:Organisatie van Niet-gebonden Landen]] [[no:Organisasjonen av alliansefrie nasjoner]] [[pl:Ruch państw niezaangażowanych]] [[pt:Movimento Não-Alinhado]] [[sh:Pokret nesvrstanih]] [[sk:Hnutie nezúčastnených krajín]] [[sl:Gibanje neuvrščenih]] [[sr:Покрет несврстаних]] [[sv:De alliansfria staternas organisation]] [[tr:Bağlantısızlar Hareketi]] [[vi:Phong trào không liên kết]] [[zh:不结盟运动]] द्वितीय विश्व युद्ध 10390 37088 2006-12-02T00:40:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[द्वितीय विश्वयुद्ध]] #REDIRECT[[द्वितीय विश्वयुद्ध]] तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर 10391 37176 2006-12-03T02:06:35Z Kingram 866 तिरुपति वेन्कटेश्वर मन्दिर का नाम बदलकर तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर कर दिया गया है: per name {{इन्फ़ोबोक्स मन्दिर |चित = |सृष्टिकर्ता= |नाम = तिरुपति वेन्कतेशवर मन्दिर |बनावट का साल =१०००C.E. |देवा= [[विष्णु]] |वास्तुकला = कोविल |स्थान= [[तिरुपति]] }} '''तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर''' तिरुपति मे स्थित एक प्रसिद्ध हिन्दू मन्दिर है । [[श्रेणी:मन्दिर]] [[श्रेणी:आंध्र प्रदेश]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[en:Tirupathi Venkateshwara Temple]] तिरुपति वेन्कतेशवर मन्दिर 10392 37098 2006-12-02T06:38:44Z Niteshnandy 890 तिरुपति वेन्कतेशवर मन्दिर का नाम बदलकर तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर कर दिया गया है: सही उच्चारण । #REDIRECT [[तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर]] अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध 10394 37108 2006-12-02T11:39:51Z 203.110.243.21 New page: {{stub}} अफगानिस्तान में पिछले 150 सालों में कई लड़ाईया लड़ी गईं हैं - *[[प्रथम आ... {{stub}} अफगानिस्तान में पिछले 150 सालों में कई लड़ाईया लड़ी गईं हैं - *[[प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[द्वितीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[तृतीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान में गृहयुद्ध]] (1929) *[[अफ़ग़ानिस्तान में सोवियत युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान में गृहयुद्ध]] (1992-2001) *[[अफ़ग़ानिस्तान युद्ध]], 2001 इसके अलावे भी छोटे-छोटे झड़प होते ही रहे हैं इस देश में । [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान ]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:Wars in Afghanistan]] [[sv:Afghanistankriget]] श्रेणी:विश्व के युद्ध 10395 37109 2006-12-02T11:40:55Z 203.110.243.21 New page: [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:इतिहास]] प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध 10396 37120 2006-12-02T12:40:30Z 202.63.233.12 [[प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] जिसे प्रथम अफ़ग़ान युद्ध के नाम से भी जाना जाता है, 1839 से 1842 के बीच अफ़ग़ानिस्तान में लड़ा गया था । अफगानिस्तान में बढ़ते सोवियतो की उपस्थिति अंग्रेज़ो की चिन्ता का कारण बन रही थी, क्योंकि वे इसके पड़ोसी देश भारत पर राज़ कर रहे थे । आरंभ में अंग्रेजो ने [[काबुल]], [[कांधार]] तथा [[ग़ज़नी]] जैसे शहरो पर अधिकार कर लिया । 1841 में अफ़ग़ानी लोगो ने काबुल में अंग्रेजो के खिलाफ़ विद्रोह कर दिया । उन्होने ब्रिटिश सैनिकों को मार कर उनके किले को घेर लिया । 1842 के शुरुआत में अंग्रेजो ने आत्म-समर्पण कर दिया । 1842 में उन्हें सुरक्षित बाहर निकलने का रास्ता दे दिया गया । 1878 में अंग्रेज़ो ने पुनः चढ़ाई की जो [[द्वितीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] के नाम से जाना गया । ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:First Anglo-Afghan War ]] श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास 10397 37111 2006-12-02T12:00:20Z 202.63.233.12 New page: [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध 10398 37112 2006-12-02T12:08:48Z 202.63.233.12 New page: [[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] तीन युद्धों को सम्मिलित रूप से कहा जाता है जिसे पह... [[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] तीन युद्धों को सम्मिलित रूप से कहा जाता है जिसे पहले सिर्फ [[अफ़ग़ान युद्ध]] के नाम से जाना जाता था । पहले अफ़ग़ानिस्तान की लड़ईयां ब्रिटिश राज के खिलाफ हुई थी पर 2001 में [[अमेरिका]] तथा उससे पहले 1980 के दशक में सोवियतो के साथ संघर्ष ने इन युद्धो के नाम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध कर दिये । ये तीन युद्ध हैं - *[[प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[ द्वितीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[ तृतीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] == यह भी देखें== *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:Afghan Wars]] [[de:Anglo-Afghanische Kriege]] [[ko:아프가니스탄 전쟁]] [[he:מלחמת אפגניסטן]] [[ja:アフガン戦争]] [[uk:Афганські війни]] द्वितीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध 10399 37115 2006-12-02T12:16:26Z 202.63.233.12 New page: यह 1843-1880 के बीच अफ़ग़ानिस्तान में यूरोपीय शक्तियों द्वारा आपसी सैन्य स्प... यह 1843-1880 के बीच अफ़ग़ानिस्तान में यूरोपीय शक्तियों द्वारा आपसी सैन्य स्पर्धा का काल था । इसमें कोई एक बड़ी लड़ाई नहीं लड़ी गई बल्कि कई छोटे-छोटे संघर्ष होते रहे । ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:Second Anglo-Afghan War)]] तृतीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध 10400 37116 2006-12-02T12:29:36Z 202.63.233.12 New page: [[तृतीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] की परिणति अफ़ग़निस्तान की स्वतंत्रता मे हु... [[तृतीय आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] की परिणति अफ़ग़निस्तान की स्वतंत्रता मे हुई । 1917 की रूस की क्रांति के बाद रूस और ब्रिटेन साथी नही रहे । अफ़ग़ानो ने ब्रिटिश सेना पर अचानक हमला बोल दिया । हलांकि ब्रिटिशों ने हवाई आक्रमण का सहारा लिया और राजा तक के महल पर बमबारी की । इससे अफ़गानिस्तान की जनता में भारी रोष उत्पन्न हुआ । अंततः 1921 में अफ़ग़ानिस्तान स्वाधीन हो गया । ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:European influence in Afghanistan]] अफ़ग़ानिस्तान में सोवियत युद्ध 10401 45427 2007-01-23T18:28:28Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[id:Perang Soviet-Afganistan]] 1979-1989 के बीच सोवियत सेना तथा मुज़ाहिदीन लड़ाकों के बीच लड़ा गया अफ़ग़निस्तानी गृहयुद्ध था । [[मुज़ाहिदीन]], अफ़ग़निस्तान की साम्यवादी सरकार का तख्तापलट करना चाहते थे, जिसे सोवियत रूस का समर्थन प्राप्त था । मुज़ाहिदीन घुसपैठियों को [[अमेरिका]] तथा [[पाक़िस्तान]] का समर्थन प्राप्त था । 1989 में सोवियत सेनाओं की वापसी के साथ ही यह समाप्त हुआ । ==यह भी देखें== *[[ आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[ अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[Category: अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[ar:الحرب السوفيتية في أفغانستان]] [[cs:Sovětská invaze do Afghánistánu]] [[da:Den afghansk-sovjetiske krig]] [[de:Afghanischer Bürgerkrieg und sowjetische Invasion]] [[en:Soviet war in Afghanistan]] [[es:Invasión soviética de Afganistán]] [[fa:جنگ شوروی در افغانستان]] [[fi:Afganistanin sisällissota]] [[fr:Guerre d'Afghanistan (1979)]] [[he:מלחמת אפגניסטן (ברית המועצות)]] [[id:Perang Soviet-Afganistan]] [[it:Invasione sovietica dell'Afghanistan]] [[ja:ソビエト連邦のアフガニスタン侵攻]] [[ko:소비에트 연방의 아프가니스탄 침공]] [[lv:Afganistānas karš]] [[nl:Afghaanse Oorlog (1979-1989)]] [[nn:Den afghansk-sovjetiske krigen]] [[no:Den afghansk-sovjetiske krig]] [[pl:Radziecka interwencja w Afganistanie]] [[pt:Guerra do Afeganistão]] [[ru:Афганская война (1979—1989)]] [[sh:Afgansko-sovjetski rat]] [[simple:Soviet war in Afghanistan]] [[sr:Совјетско-авганистански рат]] [[sv:Afghansk-sovjetiska kriget]] [[zh:阿富汗战争 (1979年)]] पाक़िस्तान 10402 37118 2006-12-02T12:38:58Z 202.63.233.12 Redirecting to [[पाकिस्तान]] #REDIRECT[[पाकिस्तान]] अफ़ग़ानिस्तान में गृहयुद्ध 10403 37122 2006-12-02T12:44:52Z 202.63.233.12 अफ़ग़ानिस्तान में कई गृहयुद्ध हुए - *[[अफ़ग़ानिस्तान का गृहयुद्ध, 1929]] *[[अफ़ग़ानिस्तान का गृहयुद्ध]] (1992-2001) ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] अफ़ग़ानिस्तान का गृहयुद्ध 10404 37123 2006-12-02T12:53:07Z 202.63.233.12 New page: 1989 में सोवियत सेना के प्रस्थान के साथ ही [[अफगानिस्तान]] में [[गणतंत्र]] की स... 1989 में सोवियत सेना के प्रस्थान के साथ ही [[अफगानिस्तान]] में [[गणतंत्र]] की स्थापना हुई पर मुजाहिदीनों का आक्रमण जारी रहा । 1992 में मुजाहिदीनों ने सत्ता पर अधिकार कर लिया । 1992-1996 तक मुजाहिदीन सत्ता में तो रहे पर उनके बीच आपसी संघर्ष शुरू हो गया । 1994 में दक्षिण अफ़ग़ानिस्तान में [[तालेबान आन्दोलन]] आरंभ हुआ और 1996 में तालिबान ने अपना सैन्य अधिकार लगभग सभी (95%) इलाकों पर कायम कर लिया । 2001 में अमेरिकी हस्तक्षेप के बाद तालिबान भूमिगत हो गया । ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[en:Afghan Civil War]] अफ़ग़ानिस्तान युद्ध 10405 46427 2007-01-26T14:15:36Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ja:アフガニスタン侵攻 (2001)]] अफ़ग़ानिस्तान युद्ध 2001 से आरंभ होकर अब तक (2006, दिसम्बर) चल रहा है । 11 सितम्बर 2001 के हमलों के बाद [[अमेरिका]] ने [[तालिबान]] नियंत्रित अफ़ग़ान क्षेत्रों पर सैन्य चढ़ाई कर दी । अमेरिका का उद्देश्य अल-कायदा के सरगना [[ओसामा बिन लादेन]] की गिरफतारी था । उसने तालिबान को तो कुछ ही महीनों में हरा दिया पर ओसामा बिन लादेन की गिरफतारी नही कर सका । हलांकि अभी कोई व्यापक युद्ध तो नहीं चल रहा पर अफ़ग़ानिस्तान में नैटो की सेनाएं अभी तक बनी हुई हैं । ==यह भी देखें == *[[आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] *[[अफ़ग़ानिस्तान के युद्ध]] [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान का इतिहास]] [[bg:Война в Афганистан (2001 - 2002)]] [[cy:Rhyfel yn Afghanistan 2001]] [[de:Krieg in Afghanistan]] [[en:War in Afghanistan (2001–present)]] [[es:Guerra de 2001 en Afganistán]] [[fi:Afganistanin sota]] [[fr:Guerre d'Afghanistan (2001)]] [[he:מלחמת אפגניסטן (ארצות הברית)]] [[ja:アフガニスタン侵攻 (2001)]] [[nl:Oorlog in Afghanistan]] [[ru:Контртеррористическая операция в Афганистане]] [[simple:U.S. invasion of Afghanistan]] [[sk:Vojna v Afganistane (2001-2002)]] [[sl:Invazija na Afganistan 2001]] [[sv:Invasionen av Afghanistan 2001]] [[th:สงครามอัฟกานิสถาน]] [[zh:阿富汗戰爭 (2001年)]] प्रथम अफ़ग़ान युद्ध 10406 37127 2006-12-02T13:09:25Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] #REDIRECT[[प्रथम आंग्ल-अफ़ग़ान युद्ध]] Broken/तालिबान 10407 37128 2006-12-02T13:11:32Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तालेबान आन्दोलन]] #REDIRECT[[तालेबान आन्दोलन]] Broken/तालेबान 10408 37129 2006-12-02T13:12:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तालेबान आन्दोलन]] #REDIRECT[[तालेबान आन्दोलन]] तालेबान आन्दोलन 10409 39430 2006-12-22T19:57:27Z Escarbot 542 robot Adding: [[sk:Taliban]] Modifying: [[en:Taliban]], [[ko:탈리반]] [[तालेबान आन्दोलन]], जिसे [[तालिबान]] या [[तालेबान]] के नाम से भी जाना जाता है, एक सुन्नी इस्लामिक आधारवादी आन्दोलन है जिसकी शुरूआत 1994 में दक्षिणी [[अफ़ग़ानिस्तान]] में हुई थी । [[पश्तो]] तथा [[उर्दू]] में तालेबान का शाब्दिक अर्थ ''ज्ञानार्थी'' या ''छात्र'' होता है । [[पाकिस्तान]] तथा अफ़ग़ानिस्तान के मदरसों में पढ़ने वाले छात्रों को इसकी सदस्यता मिलती थी । तालेबान आन्दोलन को सिर्फ तीन देशों का समर्थन प्राप्त हुआ - पाकिस्तान, [[सउदी अरब]] और [[संयुक्त अरब अमारात]] । 1996 में तालिबान ने अफ़ग़ानिस्तान के अधिकतर क्षेत्रों पर अधिकार कर लिया । 2001 के [[अफ़ग़ानिस्तान युद्ध]] के बाद यह लुप्तप्राय हो गया । [[श्रेणी:अफ़ग़ानिस्तान]] [[श्रेणी:पाकिस्तान]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[ar:طالبان]] [[cs:Tálibán]] [[da:Taliban]] [[de:Taliban]] [[en:Taliban]] [[eo:Taliban]] [[es:Talibán]] [[fa:طالبان]] [[fi:Taliban]] [[fr:Taliban]] [[gl:Talibán]] [[he:טליבאן]] [[id:Taliban]] [[it:Talebani]] [[ja:ターリバーン]] [[ka:თალიბანი]] [[ko:탈리반]] [[ms:Taliban]] [[nl:Taliban]] [[no:Taliban]] [[pl:Talibowie]] [[pt:Taliban]] [[ru:Талибы]] [[simple:Taliban]] [[sk:Taliban]] [[sv:Talibaner]] [[tl:Taliban]] [[tr:Taliban]] [[zh:塔利班]] तालिबान 10410 37132 2006-12-02T13:26:29Z Amitprabhakar 683 New page: #REDIERCT[[तालेबान आन्दोलन]] #REDIERCT[[तालेबान आन्दोलन]] तालेबान 10411 37133 2006-12-02T13:26:32Z Amitprabhakar 683 New page: #REDIERCT[[तालेबान आन्दोलन]] #REDIERCT[[तालेबान आन्दोलन]] संयुक्त अरब अमारात 10412 37136 2006-12-02T13:29:44Z Amitprabhakar 683 New page: #REDIERCT[[संयुक्त अरब अमीरात ]] #REDIERCT[[संयुक्त अरब अमीरात ]] प्रथम सिख युद्ध 10413 37139 2006-12-02T14:26:53Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[प्रथम आंग्ल-सिख युद्ध]] #REDIRECT[[प्रथम आंग्ल-सिख युद्ध]] श्रेणी:भारतीय स्वतंत्रता संग्राम 10414 37142 2006-12-02T14:34:38Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] प्रथम आंग्ल-सिख युद्ध 10415 37145 2006-12-02T14:41:07Z Amitprabhakar 683 [[प्रथम आंग्ल-सिख युद्ध]] [[पंजाब]] के सिख राज्य तथा अंग्रेजों के बीच 1845-46 के बीच लड़ा गया था । इसके परिणाम स्वरूप सिख राज्य का कुछ हिस्सा अंग्रेजी राज का हिस्सा बन गया । ==यह भी देखें == *[[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[श्रेणी:पंजाब]] [[श्रेणी:सिख धर्म]] [[श्रेणी:भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[en:First Anglo-Sikh War]] द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध 10416 37146 2006-12-02T14:44:06Z Amitprabhakar 683 New page: [[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध]] [[पंजाब]] के सिख प्रशासित क्षेत्रों वाले राज्य ... [[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध]] [[पंजाब]] के सिख प्रशासित क्षेत्रों वाले राज्य तथा अंग्रेजों के [[ईस्ट इंडिया कंपनी]] के बीच 1848-49 के बीच लड़ा गया था । इसके परिणाम स्वरूप सिख राज्य का संपूर्ण हिस्सा अंग्रेजी राज का अंग बन गया । ==यह भी देखें == *[[प्रथम आंग्ल-सिख युद्ध]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[श्रेणी:पंजाब]] [[श्रेणी:सिख धर्म]] [[श्रेणी:भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] [[श्रेणी:विश्व के युद्ध]] [[en:Second Anglo-Sikh War]] द्वितीय सिख युद्ध 10417 37147 2006-12-02T14:44:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध]] #REDIRECT[[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध]] ईस्ट इण्डिया कम्पनी 10418 38584 2006-12-16T05:17:25Z जूहोमि 935 {{बहुविकल्पी शब्द}} ईस्ट इंडिया कंपनी के कई अर्थ हो सकते हैं - *[[ब्रिटिश ईस्ट इण्डिया कम्पनी]], स्थापना वर्ष - 1600 *[[डच ईस्ट इण्डिया कम्पनी]],स्थापना वर्ष - 1602 *[[फ्रेंच ईस्ट इण्डिया कम्पनी]],स्थापना वर्ष - 1664 ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी 10419 37151 2006-12-02T15:01:27Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी]] की स्थापना ३१ दिसम्बर १६०० ईस्वी में हुई थी । इसे यदाकदा जॉन कंपनी के नाम से भी जाना जाता था । इसे [[ब्रिटेन]] की महारानी ने [[भारत]] के साथ व्यापार करने के लिये २१ सालो तक की छूट दे दी । बाद में कम्पनी ने भारत के लगभग सभी क्षेत्रों पर अपना सैनिक तथा प्रशासनिक अधिपत्य जमा लिया । 1858 में इसका विलय हो गया । [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] [[श्रेणी: भारतीय स्वतंत्रता संग्राम]] [[श्रेणी: ब्रिटेन]] [[bn:ব্রিটিশ ইস্ট ইন্ডিয়া কোম্পানি]] [[de:Britische Ostindien-Kompanie]] [[en:British East India Company ]] [[es:Compañía Británica de las Indias Orientales]] [[fa:کمپانی هند شرقی بریتانیا]] [[fr:Compagnie anglaise des Indes orientales]] [[ko:영국 동인도 회사]] [[id:Perusahaan Hindia Timur Britania]] [[he:חברת הודו המזרחית הבריטית]] [[hu:Brit Kelet-indiai Társaság]] [[ms:Syarikat Hindia Timur Inggeris]] [[nl:Britse Oost-Indische Compagnie]] [[ja:イギリス東インド会社]] [[no:Det britisk-ostindiske kompani]] [[pl:Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska]] [[pt:Companhia Britânica das Índias Orientais]] [[ru:Британская Ост-Индская компания]] [[fi:Englannin Itä-Intian kauppakomppania]] [[ta:பிரித்தானியக் கிழக்கிந்தியக் கம்பனி]] [[ur:ایسٹ انڈیا کمپنی]] [[zh:不列颠东印度公司]] {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} ईस्ट ईण्डिया कंपनी 10420 37152 2006-12-02T15:02:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ईस्ट इंडिया कंपनी]] #REDIRECT[[ईस्ट इंडिया कंपनी]] ईस्ट इण्डिया कंपनी 10421 37153 2006-12-02T15:03:02Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ईस्ट इंडिया कंपनी]] #REDIRECT[[ईस्ट इंडिया कंपनी]] हिंदी चिट्ठे (blogs) 10424 37161 2006-12-02T17:29:57Z Mitul0520 211 हिंदी चिट्ठे (blogs) का नाम बदलकर हिंदी चिट्ठे कर दिया गया है: केवल हिंदी शीर्षक #REDIRECT [[हिंदी चिट्ठे]] सिंहगड 10426 37166 2006-12-02T17:54:58Z Mitul0520 211 New page: {{stub}} {{stub}} चित्र:Tamil Nadu.ogg 10427 37168 2006-12-02T19:57:27Z Wolf 886 तमिळ में तामिलनाड़ु का उच्चारण: अंग्रेजी विकिपीडिया से. तमिळ में तामिलनाड़ु का उच्चारण: अंग्रेजी विकिपीडिया से. Template:Audio 10428 45310 2007-01-23T16:22:02Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:ऑडियो]] #REDIRECT [[Template:ऑडियो]] तिरुपति वेन्कटेश्वर मन्दिर 10429 37177 2006-12-03T02:06:35Z Kingram 866 तिरुपति वेन्कटेश्वर मन्दिर का नाम बदलकर तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर कर दिया गया है: per name #REDIRECT [[तिरुपति वेन्कटेशवर मन्दिर]] चीन का इतिहास 10430 37196 2006-12-03T06:50:17Z Amitprabhakar 683 चीन की सभ्यता विश्व की पुरातनतम सभ्यताओं में से एक है । यह उन गिने चुने सभ्यताओं में एक है जिन्होनें प्राचीन काल में अपना स्वतंत्र लेखन पद्धति का विकास किया । अन्य सभ्यताओं के नाम हैं -प्राचीन भारत(सिंधु घाटी सभ्यता), मेसोपोटामिया की सभ्यता, मिस्र और माया सभ्यता । चीनी लिपि अब भी चीन, जापान के साथ साथ आंशिक रूप से कोरिया तथा वियतनाम में प्रयुक्त होती है । पुरातात्विक साक्ष्यों के आधार पर चीन में मानव बसाव लगभग साढ़े बाईस लाख (22.5 लाख) साल पुराना है । ===[[प्राचीन चीन]]=== चीन का सबसे पुराना राजवंश है - [[शिया राजवंश]] । इनका अस्तित्व एक लोककथा लगता था पर हेनान में पुरातात्विक खुदाई के बाद इसके वजूद की सत्यता सामने आई । प्रथम प्रत्यक्ष राजवंश था -शांग राजवंश , जो पूर्वी चीन में 18वीं से 12 वीं सदी इसा पूर्व पीली नदी के किनारे बस गए । 12वीं सदी ईसा पूर्व में पश्चिम से झाऊ शासकों ने इनपर हमला किया और इनके क्षेत्रों पर अधिकार कर लिया । इन्होने 5वीं सदी ईसा पूर्व तक राज किया । इसके बाद चीन के छोटे राज्य आपसी संघर्ष में भिड़ गए । ईसा पूर्व 221 में किन राजाओं ने चीन का प्रथम बार एकीकरण किया । इन्होने राजा का कार्यालय स्थापित किया और चीनी भाषा का मानकीकरण किया । ईसा पूर्व 220 से 206 ई. तक हान राजवंश के शासकों ने चीन पर राज किया और चीन की संस्कृति पर अपनी अमिट छाप छोड़ी । य़ह प्रभाव अब तक विद्यमान है । हानों के पतन के बाद चीन में फिर से अराजकता का माहौल छा गया । सुई राजवंश ने 580 ईस्वी में चान का एकीकरण किया जिसके कुछ ही सालों बाद (614 ई.) इस राजवंश का पतन हो गया । ===[[मध्यकालीन चीन]]=== फिर थांग और सोंग राजवंश के शासन के दौरान चीन की संस्कृति और विज्ञान अपने चरम पर पहुंच गया । सातवीं से बारहवीं सदी तक चीन विश्व का सबसे संस्कृत देश बन गया । 1271 में मंगोल सरदार कुबलय खां ने युआन रादवंश की स्थापना की जिसने 1279 तक सोंग वंश को सत्ता से हटाकर अपना अधिपत्य कायम किया । एक किसान ने 1368 में मंगोलों को भगा दिया और मिंग राजवंश की स्थापना की जो 1664 तक चला । मंचू लोगों के द्वारा स्थापित क्विंग राजवंश ने चीन पर 1911 तक राज किया जो चीन का अंतिम वंश था । ===[[आधुनिक चीन]]=== युद्ध कला में मध्य एशियाई देशों से आगे निकल जाने के कारण चीन ने मध्य एशिया पर अपना प्रभुत्व जमा लिया, पर साथ ही साथ वह यूरोपीय शक्तियों के समक्ष कमजोर पड़ने लगा । चीन शेष विश्व के प्रति सतर्क हुआ और उसने यूरोपीय देशो के साथ व्यापार का रास्ता खोल दिया । ब्रिटिश भारत तथा जापान के साथ हुए युद्धों तथा गृहयुद्धो ने क्विंग राजवंश को कमजोर कर डाला । अंततः 1912 में चीन में गणतंत्र की स्थापना हुई । [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[be:Гісторыя Кітая]] [[ca:Història de la Xina]] [[de:Geschichte Chinas]] [[simple:Ancient China]] [[en:History of China ]] [[et:Hiina ajalugu]] [[es:Historia de China]] [[eo:Historio de Ĉinio]] [[fr:Histoire de la Chine]] [[ko:중국의 역사]] [[io:Historio di Chinia]] [[he:ההיסטוריה הסינית]] [[ka:ჩინეთის ისტორია]] [[lt:Kinijos istorija]] [[nl:Geschiedenis van China]] [[ja:中国の歴史]] [[no:Kinas historie]] [[pl:Historia Chin]] [[pt:História da China]] [[ru:История Китая]] [[fi:Kiinan historia]] [[sv:Kinas historia]] [[th:ประวัติศาสตร์จีน]] [[vi:Lịch sử Trung Quốc]] [[uk:Історія Китаю]] [[zh-yue:中國歷史]] [[zh:中国历史]] मध्यकालीन चीन 10431 37197 2006-12-03T06:56:02Z Amitprabhakar 683 सुई राजवंश के बाद थांग और सोंग राजवंश काकाल आया । इनके शासन के दौरान चीन की संस्कृति और विज्ञान अपने चरम पर पहुंच गया । सातवीं से चौदहवीं सदी तक चीन विश्व का सबसे संस्कृत देश बना रहा । 1271 में [[मंगोल]] सरदार कुबलय खां ने युआन रादवंश की स्थापना की जिसने 1279 तक सोंग वंश को सत्ता से हटाकर अपना अधिपत्य कायम किया । एक किसान ने 1368 में मंगोलों को भगा दिया और मिंग राजवंश की स्थापना की जो 1664 तक चला । मंचू लोगों के द्वारा स्थापित क्विंग राजवंश ने चीन पर 1911 तक राज किया जो चीन का अंतिम वंश था । ==यह भी देखें == *[[प्राचीन चीन]] *[[आधुनिक चीन]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:चीन का इतिहास]] [[en:Imperial China]] आधुनिक चीन 10432 37189 2006-12-03T06:34:27Z Amitprabhakar 683 New page: युद्ध कला में मध्य एशियाई देशों से आगे निकल जाने के कारण चीन ने मध्य एशि... युद्ध कला में मध्य एशियाई देशों से आगे निकल जाने के कारण चीन ने मध्य एशिया पर अपना प्रभुत्व जमा लिया, पर साथ ही साथ वह यूरोपीय शक्तियों के समक्ष कमजोर पड़ने लगा । चीन शेष विश्व के प्रति सतर्क हुआ और उसने यूरोपीय देशो के साथ व्यापार का रास्ता खोल दिया । ब्रिटिश भारत तथा जापान के साथ हुए युद्धों तथा गृहयुद्धो ने क्विंग राजवंश को कमजोर कर डाला । अंततः 1912 में चीन में गणतंत्र की स्थापना हुई । ==यह भी देखें == *[[प्राचीन चीन]] *[[मध्यकालीन चीन]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:चीन का इतिहास]] [[en:History of China]] प्राचीन चीन 10433 37195 2006-12-03T06:48:02Z Amitprabhakar 683 [[चीन]] का सबसे पुराना राजवंश है - [[शिया राजवंश]] । इनका अस्तित्व एक लोककथा लगता था पर हेनान में पुरातात्विक खुदाई के बाद इसके वजूद की सत्यता सामने आई । प्रथम प्रत्यक्ष राजवंश था -शांग राजवंश , जो पूर्वी चीन में 18वीं से 12 वीं सदी इसा पूर्व पीली नदी के किनारे बस गए । 12वीं सदी ईसा पूर्व में पश्चिम से झाऊ शासकों ने इनपर हमला किया और इनके क्षेत्रों पर अधिकार कर लिया । इन्होने 5वीं सदी ईसा पूर्व तक राज किया । इसके बाद चीन के छोटे राज्य आपसी संघर्ष में भिड़ गए । ईसा पूर्व 221 में किन राजाओं ने चीन का प्रथम बार एकीकरण किया । इन्होने राजा का कार्यालय स्थापित किया और चीनी भाषा का मानकीकरण किया । ईसा पूर्व 220 से 206 ई. तक हान राजवंश के शासकों ने चीन पर राज किया और चीन की संस्कृति पर अपनी अमिट छाप छोड़ी । य़ह प्रभाव अब तक विद्यमान है । इन्होने [[रेशम मार्ग]] की भी स्थापना रखी । हानों के पतन के बाद चीन में फिर से अराजकता का माहौल छा गया । सुई राजवंश ने 580 ईस्वी में चान का एकीकरण किया जिसके कुछ ही सालों बाद (614 ई.) इस राजवंश का पतन हो गया । ==यह भी देखें == *[[मध्यकालीन चीन]] *[[आधुनिक चीन]] [[श्रेणी:चीन]] [[श्रेणी:चीन का इतिहास]] [[en:History of China]] रेशम मार्ग 10434 41318 2007-01-06T01:23:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hr:Put svile]], [[ta:பட்டுப் பாதை]] [[रेशम मार्ग]] [[चीन ]] के हान शासकों ने [[रेशम]] के व्यापार के लिए बनाया था । इसके द्वारा [[भारत]] तथा [[रोम]] से उनका सम्पर्क स्थापित हुआ । [[श्रेणी:चीन ]] [[श्रेणी:भारत ]] [[श्रेणी:व्पापार ]] [[ar:طريق الحرير]] [[ast:Ruta de la seda]] [[bg:Път на коприната]] [[br:Hent ar seiz]] [[ca:Ruta de la seda]] [[da:Silkevejen]] [[de:Seidenstraße]] [[en:Silk Road]] [[eo:Silka Vojo]] [[es:Ruta de la seda]] [[fa:جاده ابریشم]] [[fi:Silkkitie]] [[fr:Route de la soie]] [[he:דרך המשי]] [[hr:Put svile]] [[id:Jalur Sutra]] [[it:Via della seta]] [[ja:シルクロード]] [[ka:აბრეშუმის დიდი გზა]] [[ko:비단길]] [[lb:Seidestrooss]] [[nl:Zijderoute]] [[no:Silkeveien]] [[pl:Jedwabny Szlak]] [[pt:Rota da Seda]] [[ro:Drumul mătăsii]] [[ru:Великий Шёлковый Путь]] [[sk:Hodvábna cesta]] [[sv:Sidenvägen]] [[ta:பட்டுப் பாதை]] [[th:เส้นทางสายไหม]] [[tr:İpek Yolu]] [[ug:يىپەك يولى]] [[vi:Con đường tơ lụa]] [[zh:丝绸之路]] श्रेणी:चीन का इतिहास 10435 37198 2006-12-03T06:56:48Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] माफ न किए जाने वाले श्राप 10436 37209 2006-12-03T09:58:17Z Bunty 713 '''माफ न किए जाने वाले श्राप''' हैरी पॉटर दुनिया के श्राप हैं। यह श्राप अत्यंत खतरनाक और जानलेवा है। हैरी पॉटर दुनिया में अगर कोई भी इन श्रापों का प्रयोग करता है तो उसे बिना कोई सुनवाई के अज्काबान भेज दिया जाता है। इन श्रापों का अविष्कार लॉर्ड वोल्डेमोर्ट ने किया था। हैरी पॉटर उपन्यासों में तीन प्रकार के न माफ किए जाने वाले श्रापों का उल्लेख है: * तत्समरनस: श्राप (eng: [[:en:Avada Kedavra|Avada Kedavra]] * सम्मोहन श्राप (eng: [[:en:Imperius Curse|Imperius Curse]]) * पीडित: श्राप (eng: [[:en:Cruciatus Curse|Cruciatus Curse]] == तत्समरनस: श्राप == तत्समरनस: श्राप से विरोधी मर जाता है। इस श्राप का मंत्र, तत्समरनस: बोलने से तुरंत मौत हो जाती है। विरोधी पर मृत्यु का किसी तरह का निशान नही बचता। इस श्राप से कई लोग मरे है। हैरी पॉटर के माता-पिता, लिलि और जेम्स पॉटर भी इसी श्राप के कारण मर गए थे। ==सम्मोहन श्राप == सम्मोहन श्राप किसी को वश में करने के लिए बोला जाता है। इसके मंत्र, सम्मोहितो बोलने से विरोधी स्म्मोहित हो जाता है और कभी-कभी तो पागल भी हो जाता है। आग का प्याला पुस्तक में मैड-आई-मूडी (बार्टी क्राऊच जूनियर) ने विक्टर क्रम को स्म्मोहित किया था ताकि वो हैरी को छोड, अन्य प्रतियोगियों को रास्ते से निकाल सके। ==पीडित: श्राप== पीडित: श्राप से विरोधी को अतिवेदना दी जाती है । इसके मंत्र, पीडितो बोलने से विरोधी को कई घंटों से कष्ट दिया जा सकता है। हैरी पॉटर के करीबी दोस्त, निविल लौंग-बॉटम के मां-बाप, फ़्रेंक व एलिस लौंग-बॉटम भी इसी श्राप के शिकार थे। [[श्रेणी: हैरी पॉटर]] [[en:Unforgivable Curses]] स्वीडिश भाषा 10439 45274 2007-01-23T13:19:23Z JAnDbot 752 robot Adding: [[nah:Zuecatlahtōlli]] '''स्वीडिश भाषा''' (Svenska ''स्वेन्स्का'') एक [[हिन्द-यूरोपीय भाषा-परिवार|हिन्द-यूरोपीय भाषा]] है जो [[स्वीडेन]], [[फ़िनलैंड]] और [[ऑलान्द द्वीप]] में बोलते है. {{स्टब}} [[श्रेणी:विश्व की भाषाएँ]] [[af:Sweeds]] [[an:Idioma sueco]] [[ar:لغة سويدية]] [[ast:Suecu]] [[bg:Шведски език]] [[bn:সুয়েডীয় ভাষা]] [[bs:Švedski jezik]] [[ca:Suec]] [[cs:Švédština]] [[cv:Швед чĕлхи]] [[cy:Swedeg]] [[da:Svensk (sprog)]] [[de:Schwedische Sprache]] [[ee:Swedish]] [[el:Σουηδική γλώσσα]] [[en:Swedish language]] [[eo:Sveda lingvo]] [[es:Idioma sueco]] [[et:Rootsi keel]] [[eu:Suediera]] [[fi:Ruotsin kieli]] [[fo:Svenskt mál]] [[fr:Suédois]] [[ga:Sualainnis]] [[gl:Lingua sueca]] [[he:שבדית]] [[hr:Švedski jezik]] [[hsb:Šwedšćina]] [[hu:Svéd nyelv]] [[hy:Շվեդերեն]] [[ia:Lingua svedese]] [[id:Bahasa Swedia]] [[io:Suediana linguo]] [[is:Sænska]] [[it:Lingua svedese]] [[ja:スウェーデン語]] [[ka:შვედური ენა]] [[ko:스웨덴어]] [[kw:Swedek]] [[la:Lingua Suecica]] [[li:Zweids]] [[lt:Švedų kalba]] [[lv:Zviedru valoda]] [[mk:Шведски јазик]] [[nah:Zuecatlahtōlli]] [[nds-nl:Zweeds]] [[nl:Zweeds]] [[nn:Svensk språk]] [[no:Svensk språk]] [[oc:Suedés]] [[pl:Język szwedzki]] [[pt:Língua sueca]] [[ro:Limba suedeză]] [[ru:Шведский язык]] [[se:Ruoŧagiella]] [[sh:Švedski jezik]] [[simple:Swedish language]] [[sk:Švédčina]] [[sl:Švedščina]] [[sr:Шведски језик]] [[sv:Svenska]] [[th:ภาษาสวีเดน]] [[tr:İsveççe]] [[ug:شۋېتسىيە تىلى]] [[vi:Tiếng Thụy Điển]] [[zh:瑞典語]] [[zu:IsiSwidishi]] पंडित जवाहरलाल नेहरू 10441 37235 2006-12-03T18:33:09Z 68.250.189.79 Redirecting to [[जवाहरलाल नेहरू]] #redirect [[जवाहरलाल नेहरू]] नामक लेख देखें स्वीडन 10445 37268 2006-12-04T04:35:20Z Taxman 345 redirect #REDIRECT [[स्वीडेन]] Mca21 10446 37273 2006-12-04T06:13:33Z 164.100.97.2 New page: कृपया इस पन्ने पर जायें: http://hi.wikipedia.org/wiki/MCA21 कृपया इस पन्ने पर जायें: http://hi.wikipedia.org/wiki/MCA21 सुदामा चरित 10447 37333 2006-12-04T22:04:25Z Mitul0520 211 formatting '''सुदामा चरित''' कवि [[नरोत्तमदास]] द्वारा [[अवधी]] भाषा में रचित काव्य-ग्रंथ है। इसकी रचना संवत १६०५ के लगभग मानी जाती है। == ग्रंथ == विप्र सुदामा बसत हैं, सदा आपने धाम। भीख माँगि भोजने करैं, हिये जपत हरि-नाम॥ ताकी घरनी पतिव्रता, गहै वेद की रीति। सलज सुशील सुबुद्धि अति, पति सेवा सौं प्रीति॥ कह्यौ सुदामा एक दिन, कृस्न हमारे मित्र। करत रहति उपदेस गुरु, ऐसो परम विचित्र॥ '''(सुदामा की पत्नी)''' लोचन-कमल, दुख मोचन, तिलक भाल, स्रवननि कुंडल, मुकुट माथ हैं। ओढ़े पीत बसन, गरे में बैजयंती माल, संख-चक्र-गदा और पद्म लिये हाथ हैं। विद्व नरोत्तम संदीपनि गुरु के पास, तुम ही कहत हम पढ़े एक साथ हैं। द्वारिका के गये हरि दारिद हरैंगे पिय, द्वारिका के नाथ वै अनाथन के नाथ हैं॥ '''(सुदामा)''' सिच्छक हौं, सिगरे जग को तिय, ताको कहाँ अब देति है सिच्छा। जे तप कै परलोक सुधारत, संपति की तिनके नहि इच्छा॥ मेरे हिये हरि के पद-पंकज, बार हजार लै देखि परिच्छा। औरन को धन चाहिये बावरि, ब्राह्मन को धन केवल भिच्छा॥ '''(सुदामा की पत्नी)''' कोदों, सवाँ जुरितो भरि पेट, तौ चाहति ना दधि दूध मठौती। सीत बितीतत जौ सिसियातहिं, हौं हठती पै तुम्हें न हठौती॥ जो जनती न हितू हरि सों तुम्हें, काहे को द्वारिकै पेलि पठौती। या घर ते न गयौ कबहूँ पिय, टूटो तवा अरु फूटी कठौती॥ '''(सुदामा)''' छाँड़ि सबै जक तोहि लगी बक, आठहु जाम यहै जक ठानी। जातहि दैहैं, लदाय लढ़ा भरि, लैहैं लदाय यहै जिय जानी॥ पाँउ कहाँ ते अटारि अटा, जिनको विधि दीन्हि है टूटि सी छानी। जो पै दरिद्र लिखो है ललाट तौ, काहु पै मेटि न जात अजानी॥ '''(सुदामा की पत्नी)''' विप्र के भगत हरि जगत विदित बंधु, लेत सब ही की सुधि ऐसे महादानि हैं। पढ़े एक चटसार कही तुम कैयो बार, लोचन अपार वै तुम्हैं न पहिचानि हैं। एक दीनबंधु कृपासिंधु फेरि गुरुबंधु, तुम सम कौन दीन जाकौ जिय जानि हैं। नाम लेते चौगुनी, गये तें द्वार सौगुनी सो, देखत सहस्त्र गुनी प्रीति प्रभु मानि हैं॥ '''(सुदामा)''' द्वारिका जाहु जू द्वारिका जाहु जू, आठहु जाम यहीजक तेरे। जौ न कहौ करिये तो बड़ौ दुख, जैये कहाँ अपनी गति हेरे॥ द्वार खरे प्रभु के छरिया तहँ, भूपति जान न पावत नेरे। पाँच सुपारि तै देखु बिचार कै, भेंट को चारि न चाउर मेरे॥ यह सुनि कै तब ब्राह्मनी, गई परोसी पास। पाव सेर चाउर लिये, आई सहित हुलास॥ सिद्धि करी गनपति सुमिरि, बाँधि दुपटिया खूँट। माँगत खात चले तहाँ, मारग वाली बूट॥ दीठि चकचौंधि गई देखत सुबर्नमई, एक तें सरस एक द्वारिका के भौन हैं। पूछे बिन कोऊ कहँ काह सों न करे बात, देवता से बैठे सब साधि-साधि मौन हैं। देखत सुदामै धाय पौरजन गहे पाँय, कृपा करि कहौ विप्र कहाँ कीन्हौ गौन हैं। धीरज अधीर के हरन पर पीर के, बताओ बलवीर के महल यहाँ कौन हैं? '''(श्रीकृष्ण का द्वारपाल)''' सीस पगा न झगा तन में प्रभु, जानै को आहि बसै केहि ग्रामा। धोति फटी-सि लटी दुपटी अरु, पाँयउ पानहि की नहिं सामा॥ द्वार खरो द्विज दुर्बल एक, रह्यौ चकि सौं वसुधा अभिरामा। पूछत दीन दयाल को धाम, बतावत आपनो नाम सुदामा॥ बोल्यौ द्वारपाल सुदामा नाम पाँड़े सुनि, छाँड़े राज-काज ऐसे जी की गति जानै को? द्वारिका के नाथ हाथ जोरि धाय गहे पाँय, भेंटत लपटाय करि ऐसे दुख सानै को? नैन दोऊ जल भरि पूछत कुसल हरि, बिप्र बोल्यौं विपदा में मोहि पहिचाने को? जैसी तुम करौ तैसी करै को कृपा के सिंधु, ऐसी प्रीति दीनबंधु! दीनन सौ माने को? ऐसे बेहाल बे वाइन सों पग, कंटक-जाल लगे पुनि जोये। हाय! महादुख पायो सखा तुम, आये इतै न किते दिन खोये॥ देखि सुदामा की दीन दसा, करुना करिके करुमानिधि रोये। पानी परात को हाथ छुयो नहिं, नैनन के जल सौं पग धोये॥ '''(श्री कृष्ण)''' कछु भाभी हमको दियौ, सो तुम काहे न देत। चाँपि पोटरी काँख में, रहे कहौ केहि हेत॥ आगे चना गुरु-मातु दिये त, लिये तुम चाबि हमें नहिं दीने। श्याम कह्यौ मुसुकाय सुदामा सों, चोरि कि बानि में हौ जू प्रवीने॥ पोटरि काँख में चाँपि रहे तुम, खोलत नाहिं सुधा-रस भीने। पाछिलि बानि अजौं न तजी तुम, तैसइ भाभी के तंदुल कीने॥ देनो हुतौ सो दै चुके, बिप्र न जानी गाथ। चलती बेर गोपाल जू, कछू न दीन्हौं हाथ॥ वह पुलकनि वह उठ मिलनि, वह आदर की भाँति। यह पठवनि गोपाल की, कछू ना जानी जाति॥ घर-घर कर ओड़त फिरे, तनक दही के काज। कहा भयौ जो अब भयौ, हरि को राज-समाज॥ हौं कब इत आवत हुतौ, वाही पठ्यौ ठेलि। कहिहौं धनि सौं जाइकै, अब धन धरौ सकेलि॥ वैसेइ राज-समाज बने, गज-बाजि घने, मन संभ्रम छायौ। वैसेइ कंचन के सब धाम हैं, द्वारिके के महिलों फिरि आयौ। भौन बिलोकिबे को मन लोचत सोचत ही सब गाँव मँझायौ। पूछत पाँड़े फिरैं सबसों पर झोपरी को कहूँ खोज न पायौ॥ कनक-दंड कर में लिये, द्वारपाल हैं द्वार। जाय दिखायौ सबनि लैं, या है महल तुम्हार॥ टूटी सी मड़ैया मेरी परी हुती याही ठौर, तामैं परो दुख काटौं कहाँ हेम-धाम री। जेवर-जराऊ तुम साजे प्रति अंग-अंग, सखी सोहै संग वह छूछी हुती छाम री। तुम तो पटंबर री ओढ़े किनारीदार, सारी जरतारी वह ओढ़े कारी कामरी। मेरी वा पंडाइन तिहारी अनुहार ही पै, विपदा सताई वह पाई कहाँ पामरी? कै वह टूटि-सि छानि हती कहाँ, कंचन के सब धाम सुहावत। कै पग में पनही न हती कहँ, लै गजराजुहु ठाढ़े महावत॥ भूमि कठोर पै रात कटै कहाँ, कोमल सेज पै नींद न आवत। कैं जुरतो नहिं कोदो सवाँ प्रभु, के परताप तै दाख न भावत॥ ==स्रोत्र== * यह सुदामा चरित [http://www.blogger.com/profile/19291851 श्री जी. के. अवधिया जी] ने [http://kavyakala.blogspot.com/2006/11/blog-post_28.htmlश्री लक्ष्मी गुप्त जी] के लेख पर टिप्पणी के रूप में लिख भेजा है जिसके लिये वे बधाई के पात्र हैं। [[श्रेणी: हिन्दी साहित्य]] रूबियस हैग्रिड 10449 37291 2006-12-04T12:42:08Z Bunty 713 '''रूबियस हैग्रिड''' हॉग्वर्ट्स का गेम-कीपर (चाबियों का रखवाला) है । हैग्रिड एक हाफ-जाएंट (विशाल-मानव) है, और वो कई सालों से हॉवग्वर्ट्स में ही रह रहा है । हैग्रिड की मां एक जाएंट थी और पिता एक मनुष्य जादूगर और हैग्रिड के पिता की मौत जब वह छोटा था, तभी हो गई थी । हैग्रिड हैरी और उसके दोस्तों का काफी अच्छा मित्र है । हैग्रिड हॉग्वर्ट्स में जादूई प्राणियों की देख-रेख का विषय पढ़ाता है । हैग्रिड के कई पालतू जादूई जीव है और सभी काफी खतरनाक है । ==हैग्रिड के पालतू== :हैग्रिड के पालतूओं में शामिल है: * फैंग (कुत्ता) * ऐरागॉग (विशाल मक्कडी) * फ्लफी (तीन सिरों वाला भयानक कुत्ता) * नॉरबर्ट ( नॉर्वे का ड्रैगन) * बग-बीक (गरुड अश्व) {{stub}} [[श्रेणी: हैरी पॉटर]] हैग्रिड 10450 37416 2006-12-05T14:01:51Z Murtasa 83 Redirecting to [[रूबियस हैग्रिड]] #redirect [[रूबियस हैग्रिड]] चुनी हुई कविताएं 10451 37329 2006-12-04T21:48:30Z Mitul0520 211 {{delete}} '''एक घटना''' तेरी यादें बहुत दिन बीते जलावतन हुईं जीतीं हैं या मर गयीं- कुछ पता नहीं सिर्फ एक बार एक घटना हुई थी ख्यालों की रात बड़ी गहरी थी और इतनी स्तब्ध थी कि पत्ता भी हिले तो बरसों के कान चौंक जाते.. फिर तीन बार लगा जैसे कोई छाती का द्वार खटखटाये और दबे पांव छत पर चढ़ता कोई और नाखूनों से पिछली दीवार को कुरेदता….. तीन बार उठ कर मैंने सांकल टटोली अंधेरे को जैसे एक गर्भ पीड़ा थी वह कभी कुछ कहता और कभी चुप होता ज्यों अपनी आवाज को दांतों में दबाता फिर जीती जागती एक चीज और जीती जागती आवाज “मैं काले कोसों से आयी हूं प्रहरियों की आंख से इस बदन को चुराती धीमे से आती पता है मुझे कि तेरा दिल आबाद है पर कहीं वीरान सूनी कोई जगह मेरे लिये?” “सूनापन तो बहुत है, पर तूं जलावतन है, कोई जगह नहीं, मैं ठीक कहती हूं कोई जगह नहीं तेरे लिये, यह मेरे मस्तक, मेरे आका का हुक्म है!” और फिर जैसे सारा अंधेरा कांप जाता है वह पीछे को लौटी पर जाने से पहले कुछ पास आयी और मेरे वजूद को एक बार छुआ धीरे से ऐसे, जैसे कोई वतन की मिट्टी को छूता है….. यू एस बी 10452 44295 2007-01-18T22:30:26Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[cs:Universal Serial Bus]] '''यू एस बी''' ([[:en:USB]]) या युनीवर्सल सीरीयल बस कम्पयूटर को '''[[Media:127]]''' सयंत्रो के साथ जोडने की युक्ति है। {{stub}} [[श्रेणी:संगणक]] [[bg:USB]] [[bs:USB]] [[ca:Bus sèrie universal]] [[cs:Universal Serial Bus]] [[da:Universal Serial Bus]] [[de:Universal Serial Bus]] [[el:Ενιαίος Σειριακός Δίαυλος]] [[en:Universal Serial Bus]] [[eo:USB]] [[es:USB]] [[eu:USB]] [[fi:USB]] [[fr:Universal Serial Bus]] [[gl:USB]] [[he:USB]] [[hr:USB]] [[hsb:Universal Serial Bus]] [[hu:Universal Serial Bus]] [[id:Universal Serial Bus]] [[it:Universal Serial Bus]] [[ja:Universal Serial Bus]] [[ko:USB]] [[lt:USB]] [[ms:USB]] [[nl:Universal Serial Bus]] [[no:USB]] [[pl:USB]] [[pt:Universal Serial Bus]] [[ro:USB]] [[ru:USB]] [[simple:Universal Serial Bus]] [[sk:USB]] [[sl:Univerzalno serijsko vodilo]] [[sr:USB]] [[su:USB]] [[sv:USB]] [[th:ยูเอสบี]] [[tr:USB]] [[zh:通用串行总线]] अमीबा 10453 37312 2006-12-04T16:36:54Z Taxman 345 भाषाएँ '''अमीबा''' एक सूक्ष्म जीव है. इसका शरीर एक कोशिकीय होता है. {{stub}} [[ar:أميبا (كائن دقيق)]] [[bg:Амеба]] [[da:Amøbe]] [[de:Amöbe]] [[en:Amoeba]] [[es:Ameba]] [[fr:Amibe]] [[ko:아메바]] [[it:Ameba]] [[he:אמבה]] [[lt:Amebos]] [[nl:Amoebe]] [[ja:アメーバ]] [[no:Amøbe]] [[pl:Ameba]] [[pt:Ameba]] [[ru:Амёба]] [[sr:Амеба]] [[fi:Ameebat]] [[sv:Amöbor]] [[th:อะมีบา]] [[uk:Амеба]] [[zh:變形蟲]] हनुमान 10454 46107 2007-01-25T15:06:32Z Gk awadhiya 602 '''हनुमान''' जी 'अजर, अमर, गुणनिधि, सुत होहु' यह वरदान माता [[जानकी]] जी ने हनुमान जी को अशोक वाटिका में दिया था। स्वयं भगवान् श्रीराम ने कहा था कि- 'सुन कपि तोहि समान उपकारी, नहि कोउ सुर, नर, मुनि, तुनधारी।' बल और बुद्धि के प्रतीक हनुमान जी [[राम]] और जानकी के अत्यधिक प्रिय हैं। इस धरा पर जिन सात मनीषियों को अमरत्व का वरदान प्राप्त है, उनमें [[बजरंगबली]] भी हैं। पवनसुत हनुमानजी भगवान् [[शिव]] के ग्यारहवें रुद्रावतार हैं। हनुमानजी का अवतार भगवान् राम की सहायता के लिये हुआ। हनुमानजी के पराक्रम की असंख्य गाथाएं प्रचलित हैं। इन्होंने जिस तरह से राम के साथ [[सुग्रीव]] की मैत्री करायी और फिर वानरों की मदद से राक्षसों का मर्दन किया, यह सर्वविदित है। ==हनुमान के माता पिता== हनुमान पिता [[सुमेरु पर्वत]] के राजा [[केसरी]] थे तथा उनकी माता का नाम [[अंजना]] था। ==हनुमान के द्वारा सूर्य को फल समझना== इनके जन्म के पश्‍चात् एक दिन इनकी माता फल लाने के लिये इन्हें आश्रम में छोड़कर चली गईं। जब शिशु हनुमान को भूख लगी तो वे उगते हुये [[सूर्य]] को फल समझकर उसे पकड़ने के लिये आकाश में उड़ने लगे। उनकी सहायता के लिये पवन भी बहुत तेजी से चला। उधर भगवान सूर्य ने उन्हें अबोध शिशु समझकर अपने तेज से नहीं जलने दिया। जिस समय हनुमान सूर्य को पकड़ने के लिये लपके, उसी समय [[राहु]] सूर्य पर ग्रहण लगाना चाहता था। हनुमानजी ने सूर्य के ऊपरी भाग में जब राहु का स्पर्श किया तो वह भयभीत होकर वहाँ से भाग गया। उसने [[इन्द्र]] के पास जाकर शिकायत की कि देवराज! आपने मुझे अपनी क्षुधा शान्त करने के साधन के रूप में सूर्य और [[चन्द्र]] दिये थे। आज जब [[अमावस्या]] के दिन मैं सूर्य को ग्रस्त करने के लिये गया तो मैंने देखा कि एक दूसरा राहु सूर्य को पकड़ने जा रहा है। राहु की बात सुनकर इन्द्र घबरा गये और राहु को साथ लेकर सूर्य की ओर चल पड़े। राहु को देखकर हनुमान जी सूर्य को छोड़कर राहु पर झपटे। राहु ने इन्द्र को रक्षा के लिये पुकारा तो उन्होंने हनुमान जी पर वज्र का प्रहार किया जिससे वे एक पर्वत पर जा गिरे और उनकी बायीं ठुड्डी टूट गई। हनुमान की यह दशा देखकर [[वायुदेव]] को क्रोध आया। उन्होंने उसी क्षण अपनी गति रोक ली। इससे कोई भी प्राणी साँस न ले सका और सब पीड़ा से तड़पने लगे। तब सारे [[सुर]], [[असुर]], [[यक्ष]], [[किन्नर]] आदि [[ब्रह्मा]] जी की शरण में गये। ब्रह्मा उन सबको लेकर वायुदेव के पास गये। वे मृत हनुमान को गोद में लिये उदास बैठे थे। जब ब्रह्मा जी ने उन्हें जीवित कर दिया तो वायुदेव ने अपनी गति का संचार करके सब प्राणियों की पीड़ा दूर की। फिर ब्रह्माजी ने कहा कि कोई भी शस्त्र इनके अंग को छेद नहीं कर सकता। इन्द्र ने कहा कि इसका शरीर [[वज्र]] से भी कठोर होगा। सूर्यदेव ने कहा कि मैं इसे अपने तेज का शतांश प्रदान करता हूँ, साथ ही शास्त्र मर्मज्ञ होने का भी आशीर्वाद दिया। [[वरुण]] ने कहा मेरे पाश और जल से यह बालक सदा सुरक्षित रहेगा। [[यमदेव]] ने अवध्य और नीरोग रहने का आशीर्वाद दिया। यक्षराज [[कुबेर]], [[विश्वकर्मा]] आदि देवों ने भी अमोघ वरदान दिये। ==हनुमान का नामकरण== चूँकि इन्द्र के वज्र से हनुमान जी की हनु (ठुड्डी) टूट गई थी, इसलिये तब से उनका नाम हनुमान हो गया। ==संदर्भ और टीका== * ''श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण'' (प्रथम एवं द्वितीय खंड), सचित्र, हिंदी अनुवाद सहित, प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''वाल्मीकीय रामायण'', प्रकाशक: देहाती पुस्तक भंडार, दिल्ली ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk123.php हनुमान के जन्म की कथा] [[श्रेणी:रामायण]] [[bpy:হনুমানা]] [[da:Hanuman]] [[de:Hanuman]] [[en:Hanuman]] [[es:Hanuman]] [[fi:Hanuman]] [[fr:Hanuman]] [[id:Hanuman]] [[it:Hanuman]] [[ja:ハヌマーン]] [[jv:Anoman]] [[kn:ಹನುಮಂತ]] [[lt:Hanumanas]] [[mr:हनुमान]] [[nl:Hanuman]] [[nn:Hanuman]] [[pl:Hanuman]] [[pt:Anjana]] [[ru:Хануман]] [[simple:Hanuman]] [[sl:Hanuman]] [[sv:Hanuman]] [[th:หนุมาน]] [[tr:Hanuman]] [[zh:哈奴曼]] Template:Infobox क्रान्तिकारी जीवनी 10460 38685 2006-12-17T04:38:24Z 59.144.62.147 {| class="infobox" style="width: 315px; border-spacing: 2px; font-size: 95%;" |- ! colspan="2" style="background:lightsteelblue; text-align:center; font-size: 100%; " | {{{नाम}}} |- | colspan="2" style="background:lightsteelblue; text-align:center;" | {{{जीवनकाल}}} |- {{#if:{{{चित्र|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align:center; font-size:90%; border-bottom: 1px solid #aaa;" {{!}} {{{चित्र|}}}</br>{{{शीर्षक|}}} }} |- {{#if:{{{उपनाम|}}}| ! style="text-align:left;" {{!}} उपनाम : {{!}} {{{उपनाम|}}} }} |- {{#if:{{{जन्मस्थल |}}}| ! style="text-align:left;" {{!}} जन्मस्थल : {{!}} {{{जन्मस्थल|}}} }} |- {{#if:{{{मृत्युस्थल|}}}| ! style="text-align:left;" {{!}} मृत्युस्थल: {{!}} {{{मृत्युस्थल|}}} }} |- {{#if:{{{आन्दोलन|}}}| ! style="text-align:left;" {{!}} आन्दोलन: {{!}} {{{आन्दोलन|}}} }} |- {{#if:{{{संगठन|}}}| ! style="text-align:left;" {{!}} प्रमुख संगठन: {{!}} {{{संगठन|}}} }} |}<noinclude> <div style="clear: both"></div> == प्रयोग == *'''नाम''' : व्यक्ति का पूरा नाम *'''जीवनकाल''' : जन्म तिथी तथा मृत्यु दिवस *'''चित्र''' : व्यक्ति का चित्र (वैकल्पिक) *'''शीर्षक''' : चित्र का शीर्षक (वैकल्पिक) *'''उपनाम''' : व्यक्ति का उपनाम (वैकल्पिक) *'''जन्मस्थल''' : व्यक्ति का जन्मस्थल (वैकल्पिक) *'''मृत्युस्थल''' : व्यक्ति का मृत्युस्थल (वैकल्पिक) *'''आन्दोलन''' : विभिन्न आन्दोलन जिनके साथ उल्लेखित् व्यक्ति का सम्बन्ध् रहा (वैकल्पिक) *'''संगठन''' : विभिन्न संगठन जिनके साथ उल्लेखित् व्यक्ति का सम्बन्ध् रहा (वैकल्पिक) == उदाहरण == <pre> {{Infobox क्रान्तिकारी जीवनी |नाम = रानी लक्ष्मीबाई |जीवनकाल = [[1828]] &ndash; [[17 June]] [[1858]] |चित्र = [[Image:Ranilaxmibai.JPG|200px]] |उपनाम = मनिकर्णिका |जन्मस्थल = [[वाराणसी]] |मृत्युस्थल = [[ग्वालियर]] |आन्दोलन = भारतीय स्वतंत्रता संग्राम |संगठन = }} </pre> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> केंद्रीय मंत्रिमंडल 10461 37320 2006-12-04T18:20:26Z Taxman 345 {{स्टब}} {{स्टब}} पुराणों में श्लोक संख्या 10463 37429 2006-12-05T14:11:38Z Ash.shri 916 सुखसागर के अनुसारः (1) ब्रह्मपुराण में श्लोकों की संख्या दस हजार हैं। (2) पद्मपुराण में श्लोकों की संख्या पचपन हजार हैं। (3) विष्णुपुराण में श्लोकों की संख्या तेइस हजार हैं। (4) शिवपुराण में श्लोकों की संख्या चौबीस हजार हैं। (5) श्रीमद्भावतपुराण में श्लोकों की संख्या अठारह हजार हैं। (6) नारदपुराण में श्लोकों की संख्या पच्चीस हजार हैं। (7) मार्कण्डेयपुराण में श्लोकों की संख्या नौ हजार हैं। (8) अग्निपुराण में श्लोकों की संख्या पन्द्रह हजार हैं। (9) भविष्यपुराण में श्लोकों की संख्या चौदह हजार पाँच सौ हैं। (10) ब्रह्मवैवर्तपुराण में श्लोकों की संख्या अठारह हजार हैं। (11) लिंगपुराण में श्लोकों की संख्या ग्यारह हजार हैं। (12) वाराहपुराण में श्लोकों की संख्या चौबीस हजार हैं। (13) स्कन्धपुराण में श्लोकों की संख्या इक्यासी हजार एक सौ हैं। (14) वामनपुराण में श्लोकों की संख्या दस हजार हैं। (15) कूर्मपुराण में श्लोकों की संख्या सत्रह हजार हैं। (16) मत्सयपुराण में श्लोकों की संख्या चौदह हजार हैं। (17) गरुड़पुराण में श्लोकों की संख्या उन्नीस हजार हैं। (18) ब्रह्माण्डपुराण में श्लोकों की संख्या बारह हजार हैं। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] भगवान के अवतारों की कथा 10464 37428 2006-12-05T14:10:43Z Ash.shri 916 महाप्रलय के पश्चात् भगवान योग निद्रा में लीन हो जाते हैं| अनन्तकाल के पश्चात योग निद्रा से जागने पर पुनः श्रृष्टि की रचना करने हेतु महातत्वों के योग से दस इन्द्रियाँ, एक मन और पाँच भूतों से युक्त पुरुष रूप ग्रहण करते हैं| उनकी नाभि से एक कमल प्रकट होकर क्षीर सागर से ऊपर आता है और उस कमल से ब्रह्मा की उत्पत्ति होती है| क्षीरशायी भगवान का विराट रूप होता है| उस विराट रूप के सहस्त्रों सिर, सहस्त्रों कर्ण, सहस्त्रों नासिकाएँ, सहस्त्रों मुख, सहस्त्रों भुजाएँ तथा सहस्त्रों जंघायें होती हैं| वे सहस्त्रों मुकुट, कुण्डल, वस्त्र और आयुधों से युक्त होते हैं| उस विराट रूप में समस्त लोक ब्रह्माण्ड आदि व्याप्त रहते हैं, उसी के अंशों से समस्त प्राणियों की श्रृष्टि होती है तथा योगीजन उसी विराट रूप का अपनी दिव्य दृष्टि से दर्शन करते हैं| भगवान का यही विराट स्वरूप भक्तों की रक्षा और दुष्टों के दमन के उद्देश्य से बार-बार अवतार लेते हैं| धर्म हेतु प्रभू लें अवतारा| प्रगटें भू पर बारम्बारा॥ भक्तन हित अवतरत गोसाईं| तारें दुष्ट व्याध की नाईं॥ * भगवान ने कौमारसर्ग में सनक, सनन्दन, सनातन तथा सनत्कुमार ब्रह्मऋषियों का अवतार लिया| यह उनका पहला अवतार था| * पृथ्वी को रसातल से लाने के लिये भगवान ने दूसरी बार वाराह का अवतार लिया| * तीसरी बार ऋषियों को साश्वततंत्र, जिसे कि नारद पाँचरात्र भी कहते हैं और जिसमें कर्म बन्धनों से मुक्त होने का निरूपन है, का उपदेश देने के लिये नारद जी के रूप में अवतार लिया| * धर्म की पत्नी मूर्ति देवी के गर्भ से नारायण, जिन्होंने बदरीवन में जाकर घोर तपस्या की, का अवतरण हुआ| यह भगवान का चौथा अवतार है| * पाँचवाँ अवतार माता देवहूति के गर्भ से कपिल मुनि का हुआ जिन्होंने अपनी माता को सांख्य शास्त्र का उपदेश दिया| * छठवें अवतार में अनुसुइया के गर्भ से दत्तात्रयेय प्रगट हुये जिन्होंने प्रह्लाद, अलर्क आदि को ब्रह्मज्ञान दिया| * सातवीं बार आकूति के गर्भ से यज्ञ नाम से अवतार धारण किया| * नाभिराजा की पत्नी मेरु देवी के गर्भ से ऋषभदेव के नाम से भगवान का आठवाँ अवतार हुआ| उन्होंने परमहँसी का उत्तम मार्ग का निरूपण किया| * नवीं बार राजा पृथु के रूप में भगवान ने अवतार लिया और गौरूपिणी पृथ्वी से अनेक औषधियों, रत्नों तथा अन्नों का दोहन किया| * चाक्षुषमन्वन्तर में सम्पूर्ण पृथ्वी के जलमग्न हो जाने पर पृथ्वी को नौका बना कर वैवश्वत मनु की रक्षा करने हेतु दसवीं बार भगवान ने मत्स्यावतार लिया| * समुद्र मंथन के समय देवता तथा असुरों की सहायता करने के लिये ग्यारहवीं बार भगवान ने कच्छप के रूप में अवतार लिया| * बारहवाँ अवतार भगवान ने धन्वन्तरि के नाम से लिया जिन्होंने समुद्र से अमृत का घट निकाल कर देवताओं को दिया| * मोहिनी का रूप धारण कर देवताओं को अमृत पिलाने के लिये भगवान ने तेरहवाँ अवतार लिया| * चौदहवाँ अवतार भगवान का नृसिंह के रूप में हुआ जिन्होंने हिरण्यकश्यपु दैत्य को मार कर प्रह्लाद की रक्षा की| * दैत्य बलि को पाताल भेज कर देवराज इन्द्र को स्वर्ग का राज्य प्रदान करने हेतु पन्द्रहवीं बार भगवान ने वामन के रूप में अवतार लिया| * अभिमानी क्षत्रिय राजाओं का इक्कीस बार विनाश करने के लिये सोलहवीं बार परशुराम के रूप में अवतार लिया| * सत्रहवीं बार पाराशर जी के द्वारा सत्यवती के गर्भ से भगवान ने वेदव्यास के रूप में अवतार धारण किया जिन्होंने वेदों का विभाजन कर के अने उत्तम ग्रन्थों का निर्माण किया| * राम के रूप में भगवान ने अठारहवीं बार अवतार ले कर रावण के अत्याचार से विप्रों, धेनुओं, देवताओं और संतों की रक्षा की| * उन्नसवीं बार भगवान ने सम्पूर्ण कलाओं से युक्त कृष्ण के रूप में अवतार लिया| * बुद्ध के रूप में भगवान का बीसवाँ अवतार हुआ| * कलियुग के अन्त में इक्कीसवीं बार विष्णु यश नामक ब्राह्मण के घर भगवान का कल्कि अवतार होगा| जब जब दुष्टों का भार पृथ्वी पर बढ़ता है और धर्म की हानि होती है तब तब पापियों का संहार करके भक्तों की रक्षा करने के लिये भगवान अपने अंशावतारों व पूर्णावतारों से पृथ्वी पर शरीर धारण करते हैं| ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] द्रौपदी पुत्रों की हत्या और अश्वत्थामा को दंड 10465 40151 2006-12-28T15:36:51Z Gk awadhiya 602 ''''अश्वत्थामा दुष्ट ने, हने द्रौपदी लाल| पृथीपुत्र ने नीच को, दण्ड दियो तिहि काल॥'''' [[महाभारत]] युद्ध में [[अर्जुन]] के तीरों एवं [[भीमसेन]] की गदा से कौरवों का नाश हो गया| दुष्ट और अभिमानी [[दुर्योधन]] की जाँघ भी भीमसेन ने मल्लयुद्ध में तोड़ दी| अपने राजा दुर्योधन की ऐसी दशा देखकर और अपने पिता [[द्रोणाचार्य]] की मृत्यु का स्मरण कर [[अश्वत्थामा]] अधीर हो गया| छुप कर वह पांडवों के शिविर में पहुँचा और घोर कालरात्रि में [[कृपाचार्य]] तथा [[कृतवर्मा]] की सहायता से पांडवों के बचे हुये वीर महारथियों को मार डाला| केवल यही नहीं, उसने पांडवों के पाँचों पुत्रों के सिर भी अश्वत्थामा ने काट डाले| अश्वत्थामा के इस कुकर्म की सभी ने निंदा की यहाँ तक कि दुर्योधन तक को भी यह अच्छा नहीं लगा| पुत्रों के हत्या से दुखी [[द्रौपदी]] विलाप करने लगी| उसके विलाप को सुन कर अर्जुन ने उस नीच कर्म हत्यारे ब्राह्मण के सिर को काट डालने की प्रतिज्ञा की| अर्जुन की प्रतिज्ञा सुन अश्वत्थामा भाग निकला| [[श्रीकृष्ण]] को सारथी बनाकर एवं अपना गाण्डीव धनुष लेकर अर्जुन ने उसका पीछा किया| अश्वत्थामा को कहीं भी सुरक्षा नहीं मिली तो भय के कारण उसने अर्जुन पर [[ब्रह्मास्त्र]] का प्रयोग कर दिया| अश्वत्थामा ब्रह्मास्त्र को चलाना तो जानता था पर उसे लौटाना नहीं जानता था| उस अति प्रचण्ड तेजोमय अग्नि को अपनी ओर आता देख अर्जुन ने श्रीकृष्ण से विनती की, "हे जनार्दन! आप ही इस त्रिगुणमयी श्रृष्टि को रचने वाले परमेश्वर हैं| श्रृष्टि के आदि और अंत में आप ही शेष रहते हैं| आप ही अपने भक्तजनों की रक्षा के लिये अवतार ग्रहण करते हैं| आप ही ब्रह्मास्वरूप हो रचना करते हैं, आप ही विष्णु स्वरूप हो पालन करते हैं और आप ही रुद्रस्वरूप हो संहार करते हैं| आप ही बताइये कि यह प्रचण्ड अग्नि मेरी ओर कहाँ से आ रही है और इससे मेरी रक्षा कैसे होगी?" श्रीकृष्ण बोले, "है अर्जुन! तुम्हारे भय से व्याकुल होकर अश्वत्थामा ने यह ब्रह्मास्त्र तुम पर छोड़ा है| इस ब्रह्मास्त्र से तुम्हारे प्राण घोर संकट में है| वह अश्वत्थामा इसका प्रयोग तो जानता है किन्तु इसके निवारण से अनभिज्ञ है| इससे बचने के लिये तुम्हें भी अपने ब्रह्मास्त्र का प्रयोग करना होगा क्यों कि अन्य किसी अस्त्र से इसका निवारण नहीं हो सकता|" श्रीकृष्ण की इस मंत्रणा को सुनकर महारथी अर्जुन ने भी तत्काल आचमन करके अपना ब्रह्मास्त्र छोड़ दिया| दोनों ब्रह्मास्त्र परस्पर भिड़ गये और प्रचण्ड अग्नि उत्पन्न होकर तीनों लोकों को तप्त करने लगी| उनकी लपटों से सारी प्रजा दग्ध होने लगी| इस विनाश को देखकर अर्जुन ने दोंनों ब्रह्मास्त्रों को लौटा कर शांत कर दिया और झपट कर अश्वत्थामा को पकड़ कर बाँध लिया| श्रीकृष्ण बोले, "हे अर्जुन! धर्मात्मा, सोये हुये, असावधान, मतवाले, पागल, अज्ञानी, रथहीन, स्त्री तथा बालक को मारना धर्म के अनुसार वर्जित है| इसने धर्म के विरुद्ध आचरण किया है, सोये हुये निरपराध बालकों की हत्या की है| जीवित रहेगा तो पुनः पाप करेगा| अतः तत्काल इसका वध करके और इसका कटा हुआ सिर द्रौपदी के सामने रख कर अपनी प्रतिज्ञा पूरी करो|" श्रीकृष्ण के इन शब्दों को सुनने के बाद भी धीरवान अर्जुन को गुरुपुत्र पर दया ही आई और उन्होंने अश्वत्थामा को जीवित ही शिविर में ले जाकर द्रौपदी के सामने उपस्थित किया| पशु की तरह बँधे हुये गुरुपुत्र को देख कर ममतामयी द्रौपदी का कोमल हृदय पिघल गया| उसने गुरुपुत्र को नमस्कार किया और उसे बन्धनमुक्त करने के लिये अर्जुन से कहा, "हे आर्यपुत्र! ये गुरुपुत्र तथा ब्राह्मण हैं| ब्राह्मण सदा पूजनीय होता है और उसकी हत्या करना पाप है| आपने इनके पिता ही इन अपूर्व शस्त्रास्त्रों का ज्ञान प्राप्त किया है| पुत्र के रूप में आचार्य द्रोण ही आपके सम्मुख बन्दी रूप में खड़े हैं| इनका वध करने से इनकी माता कृपी मेरी तरह ही कातर होकर पुत्र शोक में विलाप करेगी| पुत्र से विशेष मोह होने के कारण ही वह द्रोणाचार्य के साथ सती नहीं हुई| कृपी की आत्मा निरन्तर मुझे कोसेगी| इनके वध करने से मेरे मृत पुत्र लौट कर तो नहीं आ सकते! अतः आप इन्हें मुक्त कर दीजिये|" द्रौपदी के इन न्याय तथा धर्मयुक्त वचनों को सुन कर सभी ने उसकी प्रशंसा की किन्तु भीम का क्रोध शांत नहीं हुआ| इस पर श्रीकृष्ण ने कहा, "हे अर्जुन! शास्त्रों के अनुसार पतित ब्राह्मण का वध भी पाप है और आततायी को दण्ड न देना भी पाप है| अतः तुम वही करो जो उचित है|" उनकी बात को समझ कर अर्जुन ने अपनी तलवार से अश्वत्थामा के सिर के केश काट डाले और उसके मस्तक की मणि निकाल ली| मणि निकल जाने से वह श्रीहीन हो गया| श्रीहीन तो वह उसी क्षण हो गया था जब उसने बालकों की हत्या की थी किन्तु केश मुंड जाने और मणि निकल जाने से वह और भी श्रीहीन हो गया और उसका सिर झुक गया| अर्जुन ने उसे उसी अपमानित अवस्था में शिविर से बाहर निकाल दिया| ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] उत्तरा के गर्भ की रक्षा 10466 40299 2006-12-29T06:15:05Z Ash.shri 916 ब्रह्मास्त्र की अग्नि से, जर्यौ गर्भ में बाल यदुपति ने रक्षा करी, रचि माया को जाल॥ कर जोरे कुन्ती करे, स्तुति मदन गोपाल कौरव पाण्डव नाश ते, धर्म भये बेहाल॥ [[अश्वत्थामा]] को अपमानित कर शिविर से निकाल देने के पश्चात सारे [[पाण्डव]] अपने स्वजनों को जलदान करने के निमित्त [[धृतराष्ट्र]] तथा श्रीकृष्णचन्द्र को आगे कर के अपने वंश की सम्पूर्ण स्त्रियों के साथ गंगा तट पर गये. स्त्रियाँ कुररी की भाँति विलाप करती हुई गईं, उनके शोक से व्याकुल होकर धर्मराज [[युधिष्ठिर]] अति दुखी हुये. धृतराष्ट्र, [[गांधारी]], [[कुन्ती]] और [[द्रौपदी]] सभी अपने पुत्रों, पौत्रों तथा स्वजनों के लिये शोक करने लगीं. उनके शोक के शमन के लिये श्रीकृष्ण ने [[धौम्य]] तथा [[वेदव्यास]] आदि मुनियों के साथ उन सब को अनेक प्रकार की युक्तियों से दृष्टांत देकर सन्त्वाना दी और समझाया कि यह संसार नाशवान है. जो जन्मा है उसकी मृत्यु निश्चित है, सभी काल के आधीन हैं, मृत्यु सब को खाती है. अतः मरे हुये लोगों के लिये शोक करना व्यर्थ है स्वजनों को जलदान करने के बाद अजातशत्रु धर्मराज युधिष्ठिर को [[हस्तिनापुर]] का राजा बनाया गया और उनके द्वारा तीन [[अश्वमेघ]] यज्ञ करवाये गये इस प्रकार युधिष्ठिर का शुभ्र यश तीनों लोकों में फैल गया कुछ काल के बाद श्रीकृष्ण ने द्वारिका जाने का विचार किया और पाण्डवों से विदा ले कर तथा वेदव्यास आदि मुनियों की आज्ञा ले कर रथ में बैठ कर [[सात्यकि]] तथा [[उद्धव]] के साथ द्वारिका जाने के लिये प्रस्तुत हुये. उसी समय एक अपूर्व घटना हुई. उन्होंने देखा कि उनकी वधू [[उत्तरा]] ने व्याकुल स्वर में कहा कि मुझे बचाओ! मझे बचाओ!! मेरी रक्षा करो! आप योग-योगेश्वर हैं. देवताओं के भी देवता हैं. संसार की रक्षा करने वाले हैं. आप सर्व शक्तिमान हैं. यह देखिये प्रज्ज्वलित लोहे का बाण मेरे गर्भ को नष्ट न कर दे. है प्रभो! आप ही मेरी रक्षा करने में समर्थ हैं. ऐसे कातर वचन सुन कर श्रीकृष्ण तुरन्त रथ से कूद पड़े और बोले कि [[अश्वत्थामा]] ने [[पाण्डव]] वंश को नष्ट करने के लिये फिर से [[ब्रह्मास्त्र]] का प्रयोग किया है. पाण्डवों ने दहकते हुये पाँच बाणों को अपनी ओर आते हुये देखा और तत्काल अपने अपने अस्त्र सम्हाल लिये. भक्तवत्सल भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने अपने सुदर्शन चक्र से उनकी रक्षा की. उन योग-योगेश्वर ने उत्तरा के गर्भ में प्रविष्ट हो कर अपनी माया के कवच से उस गर्भ को आच्छादित कर दिया और उसकी रक्षा की. जब कुन्ती और द्रौपदी ने भगवान की ब्रह्मास्त्र को एक ही क्षण में हँसते हँसते शान्त कर देने वाली इस अपूर्व शक्ति को देखा तब उन्होंने श्रीकृष्ण की इस प्रकार प्रार्थना की - "हे जनार्दन! आप सम्पूर्ण पदार्थों तथा प्राणियों में एक भाव से विद्यमान हैं किन्तु फिर भी रन इन्द्रियों द्वारा आप प्राणियों की दृष्टि में नहीं आते. आप प्रकृति से परे हैं, सम्पूर्ण विश्व को अपनी माया से ढके रहते हैं. जिस प्रकार मनुष्य नट को सामने देख कर भी उसकी विद्या को नहीं समझ पाते उसी प्रकार अज्ञानी आप को नहीं पहचान पाते. आप सदा परमहंसों के हृदय में भक्ति प्रदान करते हैं. भक्तों की रक्षा के लिये ही आप का अवतार हुआ है. हे वासुदेव! हे यशोदानन्दन! हे गोविन्द! हे कृष्ण! हे माधव! जिस प्रकार से आपने अपनी माता देवकी की रक्षा की थी उसी प्रकार आपने उन दुष्ट कौरवों से मेरी रक्षा की है. आपने सर्वत्र ही पाण्डवों की रक्षा की है, विष से, लाक्षागृह से, हिडम्बादि दैत्यों से, द्रुपद की सभा में राजा लोंगों से तथा महाभारत के युद्ध में विजय करवा के और अभी अभी ब्रह्मास्त्र से हमारी रक्षा कर के आपने ही पाण्डव कुल को नाश होने से बचाया है. हम आपसे यही वर मांगती हैं कि हम पर बारम्बार विपत्तियाँ आती रहें और आप उनके निवारण के लिये हमें दर्शन देते रहें. सुख में अहंकारवश मनुष्य कभी आपका नाम नहीं लेता किन्तु विपत्ति में सदा ही आपका स्मरण करता है. हे अरिसूदन! हम आपको साष्टांग प्रणाम करती हैं. हे भक्तवत्सल! आप हम लोगों को त्याग कर कदापि न जायें, हमें आपके अतिरिक्त अब और किसका सहारा है." उनके इस भक्तिपूर्ण मधुर वचनों को सुन कर श्रीकृष्ण रथ से उतर पड़े और हस्तिनापुर लौट आये. ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] भीष्म का प्राण त्याग 10467 40300 2006-12-29T06:19:06Z Ash.shri 916 श्रीकृष्ण पाण्डव सभी, गये भीष्म के पास। प्राण त्याग भीषम कियो, तज मन की सब आस॥ अपने वंश के नाश से दुखी [[पाण्डव]] अपने समस्त बन्धु-बान्धवों तथा भगवान श्रीकृष्ण को साथ ले कर [[कुरुक्षेत्र]] में [[भीष्म]] पितामह के पास गये। भीष्म जी शरशैया पर पड़े हुये अपने अन्त समय की प्रतीक्षा कर रहे थे। भरतवंश शिरोमणि भीष्म जी के दर्शन के लिये उस समय [[नारद]], [[धौम्य]], [[पर्वतमुनि]], [[वेदव्यास]], [[वृहदस्व]], [[भारद्वाज]], [[वशिष्ठ]], [[त्रित]], [[इन्द्रमद]], [[परशुराम]], [[गृत्समद]], [[असित]], [[गौतम]], [[अत्रि]], [[सुदर्शन]], [[काक्षीवान्]], [[विश्वामित्र]], [[शुकदेव]], [[कश्यप]], [[अंगिरा]] आदि सभी ब्रह्मर्षि, देवर्षि तथा राजर्षि अपने शिष्यों के साथ उपस्थित हुये। भीष्म पितामह ने भी उन सभी ब्रह्मर्षियों, देवर्षियों तथा राजर्षियों का धर्म, देश व काल के अनुसार यथेष्ठ सम्मान किया। सारे पाण्डव विनम्र भाव से भीष्म पितामह के पास जाकर बैठे। उन्हें देख कर भीष्म के नेत्रों से प्रेमाश्रु छलक उठे। उन्होंने कहा, "हे धर्मावतारों! अत्यंत दुःख का विषय है कि आप लोगों को धर्म का आश्रय लेते हुये और भगवान [[श्रीकृष्ण]] की शरण में रहते हुये भी महान कष्ट सहने पड़े। बचपन में ही आपके पिता स्वर्गवासी हो गये, रानी [[कुन्ती]] ने बड़े कष्टों से आप लोगों को पाला। युवा होने पर [[दुर्योधन]] ने महान कष्ट दिया। परन्तु ये सारी घटनायें इन्हीं भगवान श्रीकृष्ण, जो अपने भक्तों को कष्ट में डाल कर उन्हें अपनी भक्ति देते हैं, की लीलाओं के कारण से ही हुये। जहाँ पर धर्मराज युधिष्ठिर, पवन पुत्र भीमसेन, गाण्डीवधारी अर्जुन और रक्षक के रूप में स्वयं भगवान श्रीकृष्ण हों फिर वहाँ विपत्तियाँ कैसे आ सकती हैं? किन्तु इन भगवान श्रीकृष्ण की लीलाओं को बड़े बड़े ब्रह्मज्ञानी भी नहीं जान सकते। विश्व की सम्पूर्ण घटनायें ईश्वाराधीन हैं! अतः शोक और वेदना को त्याग कर निरीह प्रजा का पालन करो और सदा भगवान श्रीकृष्ण की शरण में रहो। ये श्रीकृष्णचन्द्र सर्वशक्तिमान साक्षात् ईश्वर हैं, अपनी माया से हम सब को मोहित करके यदुवंश में अवतीर्ण हुये हैं। इस गूढ़ तत्व को भगवान [[शंकर]], देवर्षि [[नारद]] और भगवान [[कपिल]] ही जानते हैं। तुम लोग तो इन्हें मामा का पुत्र, अपना भाई और हितू ही मानते हो। तुमने इन्हें प्रेमपाश में बाँध कर अपना दूत, मन्त्री और यहाँ तक कि सारथी बना लिया है। इनसे अपने अतिथियों के चरण भी धुलवाये हैं। हे धर्मराज! ये समदर्शी होने पर भी अपने भक्तों पर विशेष कृपा करते हैं तभी यह मेरे अन्त समय में मुझे दर्शन देने कि लिये यहाँ पधारे हैं। जो भक्तजन भक्तिभाव से इनका स्मरण, कीर्तन करते हुये शरीर त्याग करते हैं, वे सम्पूर्ण कर्म बन्धनों से मुक्त हो जाते हैं। मेरी यही कामना है कि इन्हीं के दर्शन करते हुये मैं अपना शरीर त्याग कर दूँ। धर्मराज युधिष्ठिर ने शरशैया पर पड़े हुये भीष्म जी से सम्पूर्ण ब्रह्मर्षियों तथा देवर्षियों के सम्मुख धर्म के विषय में अनेक प्रश्न पूछे। तत्वज्ञानी एवं धर्मेवेत्ता भीष्म जी ने वर्णाश्रम, राग-वैराग्य, निवृति-प्रवृति आदि के सम्बंध में अनेक रहस्यमय भेद समझाये तथा [[दानधर्म]], [[राजधर्म]], [[मोक्षधर्म]], [[स्त्रीधर्म]], [[भगवत्धर्म]], द्विविध धर्म आदि के विषय में विस्तार से चर्चा की। [[धर्म]], [[अर्थ]], [[काम]] और [[मोक्ष]] की प्राप्ति के साधनों का भी उत्तम विधि से वर्णन किया। उसी काल में [[उत्तरायण]] सूर्य आ गये। अपनी मृत्यु का उत्तम समय जान कर भीष्म जी ने अपनी वाणी को संयम में कर के मन को सम्पूर्ण रागादि से हटा कर सच्चिदान्द भगवान श्रीकृष्ण में लगा दिया। भगवान श्रीकृष्ण ने उन्हें अपना चतुर्भुज रूप धारण कर के दर्शन दिये। भीष्म जी ने श्रीकृष्ण की मोहिनी छवि पर अपने नेत्र एकटक लगा दिये और अपनी इन्द्रियों को रो कर भगवान की इस प्रकार स्तुति करने लगे - "मै अपने इस शुद्ध मन को देवकीनन्दन भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के चरणों में अर्पण करता हूँ। जो भगवान अकर्मा होते हुये भी अपनी लीला विलास के लिये योगमाया द्वारा इस संसार की श्रृष्टि रच कर लीला करते हैं, जिनका श्यामवर्ण है, जिनका तेज करोड़ों सूर्यों के समान है, जो पीताम्बरधारी हैं तथा चारों भुजाओं में शंख, चक्र, गदा, पद्म कण्ठ में कौस्तुभ मणि और वक्षस्थल पर वनमाला धारण किये हुये हैं, ऐसे भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के चरणों में मेरा मन समर्पित हो। इस तरह से भीष्म पितामह ने मन, वचन एवं कर्म से भगवान के आत्मरूप का ध्यान किया और उसी में अपने आप को लीन कर दिया। देवताओं ने आकाश से पुष्पवर्षा की और दुंदुभी बजाये। युधिष्ठिर ने उनके शव की अन्त्येष्टि क्रिया की। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] श्रीकृष्ण का द्वारिका प्रस्थान 10468 40953 2007-01-02T16:57:52Z जूहोमि 935 /* स्रोत */ कौरव दल को नाश करि, गये द्वारिका नाथ। करि दर्शन आनन्द सों, पुरजन भये सनाथ॥ [[कौरव]] [[पाण्डव]] दोनों वंश काल की गति से परस्पर लड़ कर नष्ट हो गये। केवल भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की कृपा से उत्तरा का गर्भ ही सुरक्षित रह गया। धर्मराज [[युधिष्ठिर]] के राज्य में अधर्म का नाश हो गया। वे देवराज [[इन्द्र]] की भाँति सम्पूरण पृथ्वी पर शासन करने लगे। उनके चारों भाई [[भीमसेन]], [[अर्जुन]], [[नकुल]] और [[सहदेव]] उनकी आज्ञा का पालन करते थे। राज्य में यथासमय वृष्टि होती थी, पृथ्वी उर्वरा होकर समुचित मात्रा से भी अधिक अन्न तथा फल उत्पन्न करती थी और रत्नों से भरपूर थी, गौएँ पर्याप्त से भी अधिक मात्रा में दूध देती थीं, अकाल का कहीं नामोनिशान तक न था। प्रजा सुखी थी, ब्रह्मवेत्ता ब्राह्मण तथा स्नातक यज्ञ योगादि कर्मों को नित्य नियमपूर्वक करते थे। प्रजा वर्ण आश्रमों के अनुकूल धर्म का आचरण करती थी। सम्पूर्ण प्राणी दैविक, भौतिक और आत्मिक तापों से मुक्त थे। अपनी बहन [[सुभद्रा]] तथा पाण्डवों की प्रसन्नता के लिये अनेक मासों तक हस्तिनापुर में रहने के पश्चात् भगवान श्रीकृष्णचन्द्र, राजा युधिष्ठिर से आज्ञा लेकर, द्वारिका के लिये विदा हुये। [[कृपाचार्य]], [[धृतराष्ट्र]], [[गांधारी]], [[कुन्ती]], द्रौपदी, धर्मराज युधिष्ठिर, भीमसेन, अर्जुन, नकुल, सहदेव, [[उत्तरा]], [[युयुत्स]], गुरु [[धौम्य]] तथा [[वेदव्यास]] जी ने उन्हें प्रेमपूर्वक विदा किया। विदाई के समय मृदंग, ढोल, नगाड़े, घण्ट, शंख, झालर आदि बजने लगे। नगर की नारियाँ अपनी-अपनी अट्टालिकाओं से झाँक कर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र का दर्शन करने लगीं। आकाश से पुष्पों की वर्षा होने लगी। यद्यपि भगवान के लिये ब्राह्मणों के आशीर्वाद का कोई महत्व नहीं था फिर भी लोकाचार के अनुसार ब्राह्मण भगवान श्रीकृष्णचन्द्र को आशीर्वचन कहने लगे। उन्हें को किसी प्रकार की सुरक्षा की भी आवश्यकता नहीं थी फिर भी धर्मराज युधिष्ठिर ने एक विशाल सेना उनके साथ भेज दिया। सभी पाण्डव दूर तक भगवान श्रीकृष्णचन्द्र को छोड़ने के लिये गये। सभी लोगों को वापस जाने के लिये कह कर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने केवल [[उद्धव]] और [[सात्यकी]] को अपने साथ रखा। वे विशाल सेना के साथ [[कुरुजांगल]], [[पाञ्चाल]], [[शूरसेन]], यमुना के निकटवर्ती अनेक प्रदेश, [[ब्रह्मावर्त]], [[कुरुक्षेत्र]], [[मत्स्य]], [[सारस्वत]] मरु प्रदेश आदि को लांघते हुये [[सौवीर]] और [[आभीर]] देशों के पश्चिमी भाग [[आनर्त्त]] देश में पहुँचे। थके हुये घोड़ों को रथ से खोल कर विश्राम दिया गया। जिस प्रान्त से भी भगवान श्रीकृष्णचन्द्र गुजरते थे वहाँ के राजा बड़े आदर के साथ अनेक प्रकार के उपहार दे कर उनका सत्कार करते थे। मगन भये नर नारि सब, सुनि आगम यदुराय। ले लेकर उपहार बहु, धाये जन हरषाय॥ आनर्त्त देश अति सम्पन्न और वैभवयुक्त था तथा उसी के निकट अमरावती के समान उनकी नगरी द्वारिकपुरी थी। अपनी सीमा में पहुँचते ही भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने अपना [[पाञ्चजन्य]] शंख बजाया जिसकी ध्वनि से सम्पूर्ण प्रजा की विरह वेदना नष्ट हो गई। श्वेत शंख उनके ओष्ठों तथा करों पर ऐसा शोभायमान था जैसे लाल कमल पर राजहंस शोभा पाता है। उनके शंख की ध्वनि को सुन कर सम्पूर्ण प्रजा उनके दर्शनों के लिये गृहों से निकल पड़ी। जो जिस भी हालत में था उसी हालत में ऐसे दौड़ कर आया जैसे गाय के रंभाने की ध्वनि सुन कर बछड़ा दौड़ कर आता है। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के दर्शन करके सबके मुखों पर प्रसन्नता छा गई और वे इस प्रकार उनकी स्तुति करने लगे - "हे भगवन्! आपके चरणों की स्तुति ब्रह्मा, शंकर तथा इन्द्रादि सभी देवता करते हैं। आप ही विश्व का कल्याण करते हैं। ये चरण कमल हमारा आश्रय है। इन चरणों की कृपा से कराल काल भी हमारी ओर दृष्टि नहीं कर सकता। आप ही हमारे गुरु, माता-पिता और मित्र हैं। आपके दर्शन बड़े बड़े योगीजन, तपस्वी तथा देवताओं को भी प्राप्त नहीं होते किन्तु हम अति भाग्यशाली हैं जो निरन्तर आपके मुखचन्द्र का दर्शन करते रहते हैं। द्वारिका छोड़ कर आपके मथुरा चले जाने पर हम निष्प्राण हो जाते हैं और आपके पुनः दर्शन से ही सप्राण हो पाते हैं। हम आपको प्रणाम करते हैं।" उनके इन वचनों को सुनकर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने उन पर अपनी कृपादृष्टि डाली और द्वारिकापुर में प्रवेश किया। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की द्वारिकापुरी अमरावती के समान मधु, भोज, दाशार्ह, अर्हकुकुर, अन्धक तथा वृष्णि वंशी यादवों से उसी प्रकार सुरक्षित रहती थी जिस प्रकार नागों से पातालपुरी सुरक्षित रहती है। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के स्वागतार्थ नगर वासियों ने नगर के फाटकों, गृहद्वारों तथा सड़कों पर बन्दनवार, चित्र-विचित्र ध्वजायें, कदली खम्भ और स्वर्णकलश सजाये। सुगन्धित जल से छिड़काव किया गया। उनके उपहार के लिये दधि, अक्षत, फल, धूप, दीप आदि सामग्री लेकर नगरवासी अपने द्वारों पर खड़े थे। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के शुभागमन का समाचार पाकर [[वसुदेव]], [[अक्रूर]], [[उग्रसेन]], महाबली [[बलराम]], [[प्रद्युम्न]], [[साम्ब]] आदि परिजन मांगलिक सामग्रियों के साथ ब्राह्मणों को लेकर शंख तुरही, मृदंग आदि बजाते हुये उनकी अगवानी के लिये आ गये। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने भी अपने बन्धु-बान्धवों तथा नगरवासियों का यथोचित सम्मान किया। सर्वप्रथम उन्होंने माताओं के महल में जाकर [[देवकी]] आदि माता के चरणों में साष्टांग प्रणाम किया। फिर अपनी सोलह सहस्त्र एक सौ आठ रानियों हृदय से लगा कर सान्त्वना दी। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने सम्पूर्ण राजाओं को परस्पर भिड़ाकर पृथ्वी के भार को बिना शस्त्रास्त्र ग्रहण किये ही हल्का कर दिया। रति के समान सुन्दर भार्यायें निरन्तर उनके साथ रहकर भी उन्हें भोगों में आसक्त न कर सकीं क्योंकि वे योग-योगेश्वर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र कर्म करते हये भी हृदय में उनके प्रति आसक्त नहीं थे, वे प्रकृति में स्थित रहते हुये भी प्रकृति के गुणों में लिप्त नहीं थे। उनकी योगमाया से मोहित होकर ही स्त्रियाँ उन पर मुग्ध रहती थीं और भगवान श्रीकृष्णचन्द्र को स्ववश समझती थीं। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] परीक्षित के जन्म की कथा 10469 40915 2007-01-02T13:05:00Z Ash.shri 916 जन्म परीक्षित की कथा, सूत कही समुझाय। शौनकजी सुनने लगे, मन में अति हरषाय॥ [[उत्तरा]] के गर्भ में जब वह बालक [[ब्रह्मास्त्र]] के तेज से दग्ध होने लगा तब भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने सूक्ष्म रूप से उत्तरा के गर्भ में प्रवेश किया। उनका वह ज्योतिर्मय सूक्षम शरीर अँगूठे के आकार का था। अत्तयंत सन्दर श्याम शरीर बिली के समान तेजोमय, पीताम्बर धारण किये हुये, सवर्णमुकुट से प्रकाशमान हो रहा था। वे चारों भुजाओं में शंख, चक्र, गदा, पद्म धारण किये हुते थे। कानों में कुणडल तथा आँखें रक्तवर्ण थीं। हाथ में जलती हुई गदा लेकर उस गर्भ स्थित बालक के चारों ओर घुमाते थे। जिस प्रकार सूर्यदेव अन्धकार को हटा देते हैं ठसी प्रकार वह गदा अश्वत्थामा के छोड़े हुये ब्रह्मास्त्र की अग्नि को शांत करती थी। गर्भस्थित वह बालक उस ज्योतिर्मय शक्ति को अपने चारों ओर घूमते हुये देखता था। वह सोचने लगता कि यह कौन है और कहाँ से आया है? उस समय [[पाण्डव]] लोग एक महान यज्ञ की दीक्षा के निमित्त राजा मरुत का धन लेने के लिये उत्तर दिशा में गये हुये थे। उसी बीच उनकी अनुपस्थिति में तथा भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की उपस्थिति में दस मास पश्चात् उस बालक का जन्म हुआ। परन्तु बालक गर्भ से बाहर नकलते ही मृतवत् हो गया। बालक को मरा हुआ देख कर रनिवास में रुदन आरन्भ हो गया। शोक का समुद्र उमड़ पड़ा। कुरुवंकश को [[पिण्डदान]] करने वाला केवल एक मात्र यही बालक उत्तपन्न हुआ था सो वह भी न रहा। कुन्ती, [[द्रौपदी]], [[सुभद्रा]] आदि सभी महान शोक सागर में डठब कर आँसू बहाने लगीं। उत्तरा के गर्भ से मृत बालक के जन्म का समाचार सुन कर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र तुरन्त [[सात्यकि]] को साथ लेकर अन्तःपुर पहुँचे। वहाँ रनिवास में करुण क्रन्दन को सुन कर उनका हृदय भर अया। इतना करुण क्रन्दन युद्ध में मरे हुये पुत्रो के लिये जभी सुभद्रा और द्रौपदी ने नहीं किया था जितना कि उस नवजात शिशु की मृत्यु पर कर रही थीं। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र को देखते ही वे उनके चरणो पर गिर पड़ीं और दहाड़ मार मार कर विलाप करते हुये बोलीं - "हे जनार्दन! तुमने यह प्रतिज्ञा की थी कि यह बालक इस ब्रह्मास्त्र से मृत्यु को प्राप्त न होगा तथा साठ वर्ष तक जीवित रह कर धर्म का राज्य करेगा। किन्तु यह बालक तो मृतावस्था में पड़ा हुआ है। यह तुम्हारे पौत्र अभिमन्यु का बालक है। ये अरिसूदन! इस बालक को अपनी अमृत भरी दृष्टि से जीवन दान दो।" भगवान श्रीकृष्णचन्द्र सबको सान्त्वना देकर तत्काल प्रसूतिगृह में गये और वहाँ के प्रबन्ध का अवलोकन किया। चारों ओर जल के घट रखे थे, अग्नि भी जल रही थी, घी की आहुति दी जा रही थी, श्वेत पुष्प एवं सरसोँ बिखरे थे और चमकते हुये अस्त्र भी रखे हुये थे। इस विधि से यज्ञ, राक्षस एवं अन्य व्याधियों से प्रसूतिगृह को सुरक्षित रखा गया था। उत्तरा पुत्रशोक के कारण मूर्छित हो गई थी। उसी समय द्रौपदी आदि रानियाँ वहाँ आकर कहने लगीं - "हे कल्याणी!तुम्हारे सामने जगत के जीवन दाता साक्षात् भगवान श्रीकृष्णचन्द्र, तुम्हारे श्वसुर खड़े हैं। चेतन हो जाओ।" भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने कहा - "बेटी! शोक न करो। तुम्हारा यह पुत्र अभी जीवित होता है। मैंने जीवन में कभी झूठ नहीं बोला है। सबके सामने मेँने प्रतिज्ञा की है वह अवश्य पूर्ण होगी। मैंने तुम्हारे इस बालक की रक्षा गर्भ में की है तो भला अब कैसे मरने दूँगा।" इतना कहकर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने उस बालक पर अपनी अमृतमयी दृष्टि डालि और बोले - "यदि मैंने कभी झूठ नहीं बोला है, सदा ब्रह्मचर्य व्रत का नियम से पालन किया है, युद्ध में कभी पीठ नहीं दि खाई है, मैंने कभी भूल से भि अधर्म नहीं किया है तो अभिमन्यु का यह मृत बालक जीवित हो जाये।" उनके इतना कहते ही वह बालक हाथ पैर हिलाते हुये रुदन करने लगा। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने अपने सत्य और धर्म के बल से ब्रह्मास्त्र को पीछे लौटाकर ब्रह्मलोक में भेज दिया। उनके इस अद्भुत् कर्म बालक को जीवित देख कर अन्तःपुर खि सारी स्त्रियाँ आश्चर्यचकित रह गईं और उनकी वन्दना करने लगीं। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने उस बालक का नाम परीक्षित रखा क्योंकि वह कुरुकुल के परिक्षीण (नाश) होने पर उत्पन्न हुआ था। जब धर्मराज युधिष्ठिर लौट कर आये और पुत्र जन्म का समाचार सुना तो वे अति प्रसन्न हुये और उन्होंने असंख्यों गौ, गाँव, हाथी, घोड़े, अन्न आदि ब्राह्मणों को दान दिये। उत्तम ज्योतिषियों को बुला कर बालक के भविष्य के विषय में प्रश्न पूछे। ज्योतिषियों ने बताया कि वह बालक अति प्रतापी, यशस्वी तथा इच्क्ष्वाकु समान प्रजापालक, दानी, धर्मी, पराक्रमी और भगवान श्रीकृष्णचन्द्र का भक्त होगा। एक ऋषि के शाप से तक्षक द्वारा मृत्यु से पहले संसार के माया मोह को त्याग कर गंगा के तट पर श्री शुकदेव जी से आत्मज्ञान प्राप्त करेगा। धर्मराज युधिष्ठिर ज्योतिषियों के द्वारा बताये गये भविष्यफल को सुन कर प्रसन्न हुये और उन्हें यथोचित दक्षिणा दे कर विदा किया। वह बालक शुक्लपक्ष के चन्द्रमा के समान दिन प्रतिदिन बढ़ने लगा। उन्हीं दिनों धर्मराज युधिष्ठिर ने राजा मरुत का गड़ा हुआ धन लाकर अश्वमेघ यज्ञ किया। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के देख रेख-में यज्ञ निर्विघ्न सम्पन्न हो गया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] विदुर का धृतराष्ट्र तथा गांधारी को उपदेश एवं वन गमन 10470 40917 2007-01-02T13:14:46Z Ash.shri 916 दीन बिदुर उपदेश तब, अन्धराज को आय। गांधारी धृतराष्ट्र को, संग बन गये लिवाय॥ सम्पूर्ण तीर्थों की यात्रा करने पश्चात् [[विदुर]] जी हस्तिनापुर आये। उन्होंने [[मैत्रेय]] जी से आत्मज्ञान प्राप्त कर किया था। धर्मराज [[यधिष्ठिर]], [[भीम]] [[अर्जुन]], [[नकुल]] [[सहदेव]], [[धृतराष्ट्र]], [[युयुत्सु]], [[संजय]], [[कृपाचार्य]], [[कुन्ती]] [[गांधारी]], [[द्रौपदी]], [[सुभद्रा]], [[उत्तरा]], [[कृपी]] नगर के गणमान्य नागरिकों के साथ [[विदुर]] जी के दर्शन के लिये आये। सभी के यथायोग्य अभिवादन के पश्चात् युधिष्ठिर ने कहा - "हे चाचाजी!आपने हम सब का पालन पोषण किया है और समय समय पर हमारी प्राणरक्षा करके आपत्तियों से बचाया है। अपने उपदेशों से हमें सन्मार्ग दिखाया है। अब आप हमें अपने तीर्थयात्रा का वृतान्त कहिये। अपनी इस यात्रा में आप द्वारिका भी अवश्य गये होंगे, कृपा करके हमारे आराध्य श्रीकृष्णचन्द्र का हाल चाल भी बताइये।" अजातशत्रु युधिष्ठिर के इन वचनों को सुन कर विदुर जी ने उन्हें सभी तीर्थों का वर्णन सुनाया, किन्तु यदुवंश के विनाश का वर्णन को न कहना ही उचित समझा। वे जानते थे कि यदुवंश के विनाश का वर्णन सुन कर युधिष्ठिर को अत्यंत क्लेश होगा और वे पाण्डवों को दुखी नहीं देख सकते थे। कुछ दिनों तक विदुर झि प्रसन्नता पूर्वक हस्तिनापुर में रहे। विदुर जी धर्मराज के अवतार थे। [[मांडव्य]] ऋषि ने धर्मराज को श्राप दे दिया था इसी कारण वे सौ वर्ष पर्यन्त शूद्र बन कर रहे। एक समय एक राजा के दूतों ने मांडव्य हषि के आश्रम पर कुछ चोरों को पकड़ा था। दूतों ने चोरों के साथ मांडव्य ऋषि को भी चोर समझ कर पकड़ लिया। राजा ने चोरों को शूली पर चढ़ाने की आज्ञा दी। उन चोरों के साथ मांडव्ठ ऋषि को भी शूली पर चढ़ा दिया गया किन्तु इस बात का पता लगते ही कि चोर नहीं हैं बल्कि ऋषि हैं, राजा ने उन्हें शूली से उतरवा कर अपने अपराध के लिये क्षमा मांगी। मांडव्य ऋषि ने धर्मराज के पहुँच कर प्रश्न किया कि तुमने मझे मेरे किस पाप के कारण शूली पर चढ़वाया? धर्मराज ने कहा कि आपने बचपन में एक टिड्डे को कुश को नोंक से छेदा था, इसी पाप में आप को यह दंड मिला। ऋषि बोले - "वह कार्य मैंने अज्ञानवश किया था और तुमने अज्ञानवश किये गये कार्य का इतना कठोर दंड देकर अपराध किया है। अतः तुम इसी कारण से सौ वर्ष तक शूद्र योनि में जन्म लेकर मृत्युलोक में रहो।" मुनि के शाप के कारण ही धर्मराज को विदुर जी का अवतार लेना पड़ा था। वे काल की गति को भली भाँति जानते थे। उन्होंने अपने बड़े भ्राता [[धृतराष्ट्र]] को समझाया कि महाराज! अब भविष्य में वड़अ बुरा समय आने वाला है। आप यहाँ से तुरन्त वन की ओर निकल चलिये। कराल काल शीघ्र ही यहाँ आने वाला है जिसे संसार का कोई भी प्राणी टाल नहीं सकता। आपके पुत्र-पौत्रादि सभी नष्ट हो चुके हैं और वृद्धावस्था के कारण आपके इन्द्रिय भी शिथिल हो गईं हैं। आपने इन पाण्डवों को महान क्लेश दिये, उन्हें मरवाने कि कुचेष्टा की, उनकी पत्नी द्रौपदी को भरि सभा में अपमानित किया और उनका राज्य छीन लिया। फिर भी उन्हीं का अन्न खाकर अपने शरीर को पाल रहे हैं और भीमसेन के दुर्वचन सुनते रहते हैं। आप मेरी बात बात मान कर सन्यास धारण कर शीघ्र ही चुपचाप यहाँ से उत्तराखंड की ओर चले जाइये। विदुर जी के इन वचनों से धृतराष्ट्र को प्रज्ञाचक्षु प्राप्त हो गये और वे उसी रात गांधारी को साथ लेकर चुपचाप विदुर जी के साथ वन को चले गये। प्रातःकाल सन्ध्यावंदन से निवृत होकर ब्राह्मणों को तल, गौ, भूमि और सुवर्ण दान करके जब युधिष्ठिर अपने गुरुजन धृतराष्ट्र, विदुर और गांधारी के दर्शन करने गये तब उन्हें वहाँ न पाकर चिंतित हुये कि कहीं भीमसेन के कटुवचनों से त्रस्त होकर अथवा पुत्र शोक से दुखि हो कर कहीं गंगा में तो नहीं डूब गये। यदि ऐसा है तो मैं ही अपराधी समझा जाउँगा। वे उनके शोक से दुखी रहने लगे। एक दिन देवर्षि [[नारद]] अपने तम्बूरे के साथ वहाँ पधारे। युधिष्ठिर ने प्रणाम करके और यथोचित सत्कार के साथ आसन देकर उनसे विदुर, धृतराष्ट्र और गांधारी के विषय में प्रश्न किया। उनके इस प्रश्न पर नारद जी बोले - "हे युधिष्ठिर! तुम किसी प्रकार का शोक मत करो। यह सम्पूर्ण विशव परमात्मा के वश में है और वही सब की रक्षा करता है। तुम्हारा यह समझना कि मैं ही उनकी रक्षा करता हूँ, तुम्हारी भूल है। यह संसार नश्वर है तथा जाने वालों के लिये शोक नहीं करना चाहिये। शोक का कारण केवल मोह ही है, इस मोह को त्याग दो। यह पंचभौतिक शरीर नाशवान एवं काल के वश में है। तुम्हारे चाचा धृतराष्ट्र, माता गांधारी एवं विदुर उत्तराखंड में सप्तश्रोत नामक स्थान पर आश्रम बना कर रहते हैं। वे वहाँ तीनों काल स्नान कर के अग्नहोत्र करते हैं और उनके सम्पूर्ण पाप धुल चुके हैं। अब उनकी कामनाएँ भी शान्त हो चुकी हैं। सदा भगवान के ध्यान में रहने के कारण [[तमोगुण]], [[रजोगुण]], [[सतोगुण]] और अहंकार बुद्धि नष्ट हो चुकी है। उन्होंने अपने आप को भगवान में लीन कर दिया है। "अब मैं तुम्हें बताता हूँ कि वे आज से पाँचवे दिन अपने शरीर को त्याग देंगे। वन में अग्नि लग जाने के कारण वे उसी में भस्म हो जायेंगे। उनकी साध्वी पत्नी गांधारी भी उसी अग्नि में प्रवेश कर जायेंगी। फिर विदुर जी वहाँ से तीर्थयात्रा के लिये चले जायेंगे। अतः तुम उनके विषय में चिंता करना त्याग दो।" इतना कह कर देवर्षि नारद आकाशमार्ग से स्वर्ग के लिये प्रस्थान कर गये। युधिष्ठिर ने देवर्षि नारद के उपदेश को समझ कर शोक का परित्याग कर दिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] पाण्डवों का हिमालय गमन 10471 40913 2007-01-02T12:55:24Z Ash.shri 916 बुरे शकुन उत्पात बहु, जहँ तहँ परैं लखाय। अर्जुन को चिंता भई, गये धर्म अकुलाय॥ भगवान श्रीकृष्णचन्द्र से मिलने के लिये तथा भविष्य का कार्यक्रम निश्चित करने के लिये [[अर्जुन]] द्वारिकापुरी गये थे। जब उन्हें गये कई महीने व्यतीत हो गये तब एक दिन धर्मराज [[युधिष्ठिर]] को विशेष चिन्ता हुई। वे [[भीमसेन]] से बोले - "हे भीमसेन! द्वारिका का समाचार लेकर भाई अर्जुन अभी तक नहीं लौटे। और इधर काल की गति देखो, सम्पूर्ण भूतों में उत्पात होने लगे हैं। नित्य अपशकुन होते हैं। आकाश में उल्कापात होने लगे हैं और पृथ्वी में भूकम्प आने लगे हैं। सूर्य का प्रकाश मध्यम सा हो गया है और चन्द्रमा के इर्द गिर्द बारम्बार मण्डल बैठते हैं। आकाश के नक्षत्र एवं तारे परस्पर टकरा कर गिर रहे हैं। पृथ्वी पर बारम्बार बिजली गिरती है। बड़े बड़े बवण्डर उठ कर अन्धकारमय भयंकर आंधी उत्पन्न करते हैं। सियारिन सूर्योदय के सम्मुख मुँह करके चिल्ला रही हैं। कुत्ते बिलाव बारम्बार रोते हैं। गधे, उल्लू, कौवे और कबूतर रात को कठोर शब्द करते हैं। गौएँ निरंतर आँसू बहाती हैं। घृत में अग्नि प्रज्जवलित करने की शक्ति नहीं रह गई है। सर्वत्र श्रीहीनता प्रतीत होती है। इन सब बातों को देख कर मेरा हृदय धड़क रहा है। न जाने ये अपशकुन किस विपत्ति की सूचना दे रहे हैं। क्या भगवान [[श्रीकृष्ण]]चन्द्र इस लोक को छोड़ कर चले गये या अन्य कोई दुःखदाई घटना होने वाली है?" उसी क्षण आतुर अवस्था में अर्जुन द्वारिका से वापस आये। उनके नेत्रों से अश्रु बह रहे थे, शरीर कान्तिहीन था और गर्दन झुकी हुई थी। वे आते ही धर्मराज युधिष्ठिर के चरणों में गिर पड़े। तब युधिष्ठिर ने घबरा कर पूछा - "हे अर्जुन! द्वारिकापुरी में हमारे सम्बंधी और बन्धु-बान्धव यादव लोग तो प्रसन्न हैं न? हमारे नाना [[शूरसेन]] तथा छोटे मामा [[वसुदेव]] तो कुशल से हैं न? हमारी मामी देवकी अपनी सातों बहनों तथा पुत्र-पौत्रादि सहित प्रसन्न तो हैं न? राजा उग्रसेन और उनके छोटे भाई देवक तो कुशल से हैं न? [[प्रद्युम्न]], [[अनिरुद्ध]], [[साम्ब]], [[ऋषभ]] आदि तो प्रसन्न हैं न? हमारे स्वामी भगवान श्रीकृष्णचन्द्र [[उद्धव]] आदि अपने सेवकों सहित कुशल से तो हैं न? वे अपनी सुधर्मा सभा में नित्य आते हैं न? [[सत्यभामा]], [[रुक्मिणी]], [[जाम्वन्ती]] आदि उनकी सोलह सहस्त्र एक सौ आठ पटरानियाँ तो नित्य ठनकी सेवा में लीन रहती हैं न? हे भाई अर्जुन! तुम्हारी कान्ति क्षीण क्यों हो रही है और तुम श्रीहीन क्यों हो रहे हो?" धर्मराज युधिष्ठिर के प्रश्नों के बौछार से अर्जुन और भी व्याकुल एवं शोकाकुल हो गये, उनका रंग फीका पड़ गया, नेत्रों से अविरल अश्रुधारा बहने लगी, हिचकियाँ बँध गईं, रुँधे कण्ठ से उन्होंने कहा - "हे भ्राता! हमारे प्रियतम भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने हमें ठग लिया, वे हमें त्याग कर इस लोक से चले गये। जिनकी कृपा से मेरे परम पराक्रम के सामने देवता भी सिर नहीं उठाते थे मेरे उस परम पराक्रम को भी वे अपने साथ ले गये, प्राणहीन मुर्दे जैसी गति हो गई मेरी। मैं द्वारिका से भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की पत्नियों को हस्तिनापुर ला रहा था किन्तु मार्ग में थोड़े से भीलों ने मुझे एक निर्बल की भाँति परास्त कर दिया। मैं उन अबलाओं की रक्षा नहीं कर सका। मेरी वे ही भुजाएँ हैं, वही रथ है, वही घोड़े हैं, वही गाण्डीव धनुष है और वही बाण हैं जिन से मैंने बड़े बड़े महारथियों के सिर बात की बात में उड़ा दिये थे। जिस अर्जुन ने कभी अपने जीवन में शत्रुओं से मुहकी नहीं खाई थी वही अर्जुन आज कायरों की भाँति भीलों से पराजित हो गया। उनकी सम्पूर्ण पत्नियों तथा धन आदि को भील लोग लूट ले गये और मैं निहत्थे की भाँति खड़ा देखता रह गया। उन भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के बिना मेरी सम्पूर्ण शक्ति क्षीण हो गई है। "आपने जो द्वारिका में जिन यादवों की कुशल पूछी है, वे समस्त यादव ब्राह्मणों के श्राप से दुर्बुद्धि अवस्था को प्राप्त हो गये थे और वे अति मदिरा पान कर के परस्पर एक दूसरे को मारते मारते मृत्यु को प्राप्त हो गये। यह सब उन्हीं भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की लीला है।" अर्जुन के मुख से भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के स्वधाम गमन और सम्पूर्ण यदुवंशियों के नाश का समाचार सुन कर धर्मराज युधिष्ठिर ने तुरन्त अपना कर्तवय निश्चित कर लिया और अर्जुन से बोले - "हे अर्जुन! भगवान श्रीकृष्णचन्द्र ने अपने इस लौकिक शरीर से इस पृथ्वी का भार उतार कर उसे इस प्रकार त्याग दिया जिस प्रकार कोई काँटे से काँटा निकालने के पश्चात उन कोनों काँटों को त्याग देता है। अब घोर कलियुग भी आने वाला है। अतः अब शीघ्र ही हम लोगों को स्वर्गारोहण करना चाहिये।" जब माता कुन्ती ने भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के स्वधाम गमन का समाचार सुना तो उन्होंने भगवान श्रीकृष्णचन्द्र में अपना ध्यान लगा कर शरीर त्याग दिया। धर्मराज युधिष्ठिर ने अपने महापराक्रमी पौत्र [[परीक्षित]] को सम्पूर्ण जम्बूद्वीप का राज्य देकर हस्तिनापुर में उसका राज्याभिषेक किया और शूरसेन देश का राजा बनाकर मथुरापुरी में [[अनिरुद्ध]] के पुत्र [[बज्र]] का राजतिलक किया। तत्पश्चात् परमज्ञानी युधिष्ठिर ने प्रजापति यज्ञ किया और भगवान श्रीकृष्णचन्द्र में लीन होकर सन्यास ले लिया। उन्होंने मान, अपमान, अहंकार तथा मोह को त्याग दिया और मन तथा वाणी को वश में कर लिया। सम्पूर्ण विश्व उन्हें ब्रह्म रूप दृष्टिगोचर होने लगा। उन्होंने अपने केश खोल दिये, राजसी वस्त्राभूषण त्याग कर चीर वस्त्र धारण कर के और अन्न जल का परित्याग करके मौनव्रत धारण कर लिया। इतना करने के बाद बिना किसी की ओर दृष्टि किये घर से बाहर उत्तर दिशा की ओर चल दिये। भीमसेन, अर्जुन, नकुल और सहदेव ने भी उनका अनुकरण किया भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के प्रेम में मग्न होकर वे सब उत्तराखंड की ओर चल पड़े। उधर विदुर जी ने भी प्रभास क्षेत्र में भगवन्मय होकर शरीर त्याग दिया और अपने यमलोक को प्रस्थान कर गये। धर्मराज ने सुन्यौ जब, कृष्ण गये निज धाम। कियौ हिमालय गमन तब, तज कर के सब काम॥ ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] कलियुग का आगमन 10472 40907 2007-01-02T12:19:09Z Ash.shri 916 धर्मराज [[युधिष्ठिर]], [[भीमसेन]], [[अर्जुन]], [[नकुल]] और [[सहदेव]] पाँचों [[पाण्डव]] महापराक्रमी [[परीक्षित]] को राज्य देकर महाप्रयाण हेतु [[उत्तराखंड]] की ओर चले गये और वहाँ जाकर पुण्यलोक को प्राप्त हुये। राजा परीक्षित धर्म के अनुसार तथा ब्राह्नणों की आज्ञानुसार शासन करने लगे। उत्तर नरेश की पुत्री [[इरावती]] के साथ उन्होंने अपना विवाह किया और उस उत्तम पत्नी से उनके चार पुत्र उत्पन्न हुये। आचार्य कृप को गुरु बना कर उन्होंने [[जाह्नवी]] के तट पर तीन अश्वमेघ यज्ञ किये। उन यज्ञों में अनन्त धन राशि ब्रह्मणों को दान में दी और दिग्विजय हेतु निकल गये। उन्हीं दिनों धर्म ने बैल का रूप बना कर गौरूपिणी पृथ्वी से सरस्वती तट पर भेंट किया। गौरूपिणी पृथ्वी की नेत्रों से अश्रु बह रहे थे और वह श्रीहीन सी प्रतीत हो रही थी। धर्म ने पृथ्वी से पूछा - "हे देवि! तुम्हारा मुख मलिन क्यों हो रहा है? किस बात की तुम्हें चिन्ता है? कहीं तुम मेरी चिन्ता तो नहीं कर रही हो कि अब मेरा केवल एक पैर ही रह गया है या फिर तुम्हें इस बात की चिन्ता है कि अब तुम पर शूद्र राज्य करेंगे?" पृथ्वी बोली - "हे धर्म! तुम सर्वज्ञ होकर भी मुझ से मेरे दुःख का कारण पूछते हो! सत्य, पवित्रता, क्षमा, दया, सन्तोष, त्याग, शम, दम, तप, सरलता, क्षमता, शास्त्र विचार, उपरति, तितिक्षा, ज्ञान, वैराग्य, शौर्य, तेज, ऐश्वर्य, बल, स्मृति, कान्ति, कौशल, स्वतन्त्रता, निर्भीकता, कोमलता, धैर्य, साहस, शील, विनय, सौभाग्य, उत्साह, गम्भीरता, कीर्ति, आस्तिकता, स्थिरता, गौरव, अहंकारहीनता आदि गुणों से युक्त भगवान श्रीकृष्ण के स्वधाम गमन के कारण घोर कलियुग मेरे ऊपर आ गया है। मुझे तुम्हारे साथ ही साथ देव, पितृगण, ऋषि, साधु, सन्यासी आदि सभी के लिये महान शोक है। भगवान श्रीकृष्ण के जिन चरणों की सेवा लक्ष्मी जी करती हैं उनमें कमल, वज्र, अंकुश, ध्वजा आदि के चिह्न विराजमान हैं और वे ही चरण मुझ पर पड़ते थे जिससे मैं सौभाग्यवती थी। अब मेरा सौभाग्य समाप्त हो गया है।" जब धर्म और पृथ्वी ये बातें कर ही रहे थे कि मुकुटधारी शूद्र के रूप में कलियुग वहाँ आया और उन दोनों को मारने लगा। अरे दुष्ट कलिकाल तू, देता दुःख महान। पाण्डु पौत्र मारन चले, ले करमें धनुवान॥ राजा परीक्षित दिग्विजय करते हुये वहीं पर से गुजर रहे थे। उन्होंने मुकुटधारी शूद्र को हाथ में डण्डा लिये एक गाय और एक बैल को बुरी तरह पीटते देखा। वह बैल अत्यन्त सुन्दर था, उसका श्वेत रंग था और केवल एक पैर था। गाय भी कामधेनु के समान सुन्दर थी। दोनों ही भयभीत हो कर काँप रहे थे। महाराज परीक्षित अपने धनुषवाण को चढ़ाकर मेघ के समान गम्भीर वाणी में ललकारे - "रे दुष्ट! पापी! नराधम! तू कौन है? इन निरीह गाय तथा बैल क्यों सता रहा है? तू महान अपराधी है। तेरे अपराध का उचित दण्ड तेरा वध ही है।" उनके इन वचनों को सुन कर कलियुग भय से काँपने लगा। महाराज ने बैल से पूछा कि हे बैल तुम्हारे तीन पैर कैस टूटे गये हैं। तुम बैल हो या कोई देवता हो। हे धेनुपुत्र! तुम निर्भीकतापूर्वक अपना अपना वृतान्त मुझे बताओ। हे गौमाता! अब तुम भयमुक्त हो जाओ। मैं दुष्टों को दण्ड देता हूँ। किस दुष्ट ने मेरे राज्य में घोर पाप कर के पाण्डवों की पवित्र कीर्ति में यह कलंक लगाया है? चाहे वह पापी साक्षात् देवता ही क्यों न हो मैं उसके भी हाथ काट दूँगा। तब धर्म बोला - "हे महाराज! आपने भगवान श्रीकृष्ण के परमभक्त पाण्डवों के कुल में जन्म लिया है अतः ये वचन आप ही के योग्य हैं। हे राजन्! हम यह नहीं जानते कि संसार के जीवों को कौन क्लेश देता है। शास्त्रों में भी इसका निरूपण अनेक प्रकार से किया गया है। जो द्वैत को नहीं मानता वह दुःख का कारण अपने आप को ही स्वीकार करता हैं। कोई प्रारब्ध को ही दुःख का कारण मानता है और कोई कर्म को ही दुःख का निमित्त समझता है। कतिपय विद्वान स्वभाव को और कतिपय ईश्वर को भी दुःख का कारण मानते हैं। अतः हे राजन्! अब आप ही निश्चित कीजिये कि दुःख का कारण कौन है।" सम्राट परीक्षित उस बैल के वचनों को सुन कर बोले - "हे वृषभ! आप अवश्य ही बैल के रूप में धर्म हैं और यह गौरूपिणी पृथ्वी माता है। आप धर्म के मर्म को भली-भाँति जानते हैं। आप किसी की चुगली नहीं कर सकते इसीलिये आप दुःख देने वाले का नाम नहीं बता रहे हैं। हे धर्म! सतयुग में आपके तप, पवित्रता, दया और सत्य चार चरण थे। त्रेता में तीन चरण रह गये, द्वापर में दो ही रह गये और अब इस दुष्ट [[कलियुग]] के कारण आपका एक ही चरण रह गया है। यह अधर्मरूपी कलियुग अपने असत्य से उस चरण को भी नष्ट करने का प्रयत्न कर रहा है। भगवान श्रीकृष्णचन्द्र के स्वधाम गमन से दुष्ट पापी शूद्र राजा लोग इस गौरूपिणी पृथ्वी को भोगेंगे इसी कारण से यह माता भी दुःखी हैं।" इतना कह कर राजा परीक्षीत ने उस पापी शूद्र राजवेषधारी कलियुग को मारने के लिये अपनी तीक्ष्ण धार वाली तलवार निकाली। कलियुग ने भयभीत होकर अपने राजसी वेष को उतार कर राजा परीक्षित के चरणों में गिर गया और त्राहि-त्राहि कहने लगा। राजा परीक्षित बड़े शरणागत वत्सल थे, उनहोंने शरण में आये हुये कलियुग को मारना उचित न समझा और कलियुग से कहा - "हे कलियुग! तू मेरे शरण में आ गया है इसलिये मैंने तुझे प्राणदान दिया। किन्तु अधर्म, पाप, झूठ, चोरी, कपट, दरिद्रता आदि अनेक उपद्रवों का मूल कारण केवल तू ही है। अतः तू मेरे राज्य से तुरन्त निकल जा और लौट कर फिर कभी मत आना।" राजा परीक्षित के इन वचनों को सुन कर कलियुग ने कातर वाणी में कहा - "हे राजन्! आपका राज्य तो सम्पूर्ण पृथ्वी पर है, आपके राज्य से बाहर ऐसा कोई भी स्थान नहीं है जहाँ पर कि मैं निवास कर सकूँ। हे भूपति! आप बड़े दयालु हैं, आपने मुझे शरण दिया है। अब दया करके मेरे निवास का भी कुछ न कुछ प्रबन्ध आपको करना ही होगा।" कलियुग इस तरह कहने पर राजा परीक्षित सोच में पड़ गये। फिर विचार कर के उन्होंने कहा - "हे कलियुग! द्यूत, मद्यपान, परस्त्रीगमन और हिंसा इन चार स्थानों में असत्य, मद, काम और क्रोध का निवास होता है। इन चार स्थानों में निवास करने की मैं तुझे छूट देता हूँ।" इस पर कलियुग बोला - "हे उत्तरानन्दन! ये चार स्थान मेरे निवास के लिये अपर्याप्त हैं। दया करके कोई और भी स्थान मुझे दीजिये।" कलियुग के इस प्रकार माँगने पर राजा परीक्षित ने उसे पाँचवा स्थान 'स्वर्ण' दिया। कलियुग इन स्थानों के मिल जाने से प्रत्यक्षतः तो वहाँ से चला गया किन्तु कुछ दूर जाने के बाद अदृष्य रूप में वापस आकर राजा परीक्षित के स्वर्ण मुकुट में निवास करने लगा। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] राजा परीक्षित को शाप 10473 40909 2007-01-02T12:26:56Z Ash.shri 916 एक बार राजा [[परीक्षित]] आखेट हेतु वन में गये। वन्य पशुओं के पीछे दौड़ने के कारण वे प्यास से व्याकुल हो गये तथा जलाशय की खोज में इधर उधर घूमते घूमते वे [[शमीक]] ऋषि के आश्रम में पहुँच गये। वहाँ पर शमीक ऋषि नेत्र बंद किये हुये तथा शान्तभाव से एकासन पर बैठे हुये ब्रह्मध्यान में लीन थे। राजा परीक्षित ने उनसे जल माँगा किन्तु ध्यानमग्न होने के कारण शमीक ऋषि ने कुछ भी उत्तर नहीं दिया। सिर पर स्वर्ण मुकुट पर निवास करते हुये कलियुग के प्रभाव से राजा परीक्षित को प्रतीत हुआ कि यह ऋषि ध्यानस्थ होने का ढोंग कर के मेरा अपमान कर रहा है। उन्हें ऋषि पर बहुत क्रोध आया। उन्होंने अपने अपमान का बदला लेने के उद्देश्य से पास ही पड़े हुये एक मृत सर्प को अपने धनुष की नोंक से उठा कर ऋषि के गले में डाल दिया और अपने नगर वापस आ गये। डारि नाग ऋषि कंठ में, नृप ने कीन्हों पाप। होनहार हो कर हुतो, ऋंगी दीन्हों शाप॥ शमीक ऋषि तो ध्यान में लीन थे उन्हें ज्ञात ही नहीं हो पाया कि उनके साथ राजा ने क्या किया है किन्तु उनके पुत्र [[ऋंगी]] ऋषि को जब इस बात का पता चला तो उन्हें राजा परीक्षित पर बहुत क्रोध आया। ऋंगी ऋषि ने सोचा कि यदि यह राजा जीवित रहेगा तो इसी प्रकार ब्राह्मणों का अपमान करता रहेगा। इस प्रकार विचार करके उस ऋषिकुमार ने कमण्डल से अपनी अंजुली में जल ले कर तथा उसे मन्त्रों से अभिमन्त्रित करके राजा परीक्षित को यह श्राप दे दिया कि जा तुझे आज से सातवें दिन तक्षक सर्प डसेगा। कुछ समय बाद शमीक ऋषि के समाधि टूटने पर उनके पुत्र ऋंगी ऋषि ने उन्हें राजा परीक्षित के कुकृत्य और अपने श्राप के विषय में बताया। श्राप के बारे में सुन कर शमीक ऋषि को बहुत दुःख हुआ और उन्होंने कहा - "अरे मूर्ख! तूने घोर पाप कर डाला। जरा सी गलती के लिये तूने उस भगवत्भक्त राजा को घोर श्राप दे डाला। मेरे गले में मृत सर्प डालने के इस कृत्य को राजा ने जान बूझ कर नहीं किया है, उस समय वह कलियुग के प्रभाव में था। उसके राज्य में प्रजा सुखी है और हम लोग निर्भीकतापूर्वक जप, तप, यज्ञादि करते रहते हैं। अब राजा के न रहने पर प्रजा में विद्रोह, वर्णसंकरतादि फैल जायेगी और अधर्म का साम्राज्य हो जायेगा। यह राजा श्राप देने योग्य नहीं था पर तूने उसे श्राप दे कर घोर अपराध किया है। कहीं ऐसा न हो कि वह राजा स्वयं तुझे श्राप दे दे, किन्तु मैं जानता हूँ कि वे परम ज्ञानी है और ऐसा कदापि नहीं करेंगे।" ऋषि शमीक को अपने पुत्र के इस अपराध के कारण अत्यंत पश्चाताप होने लगा। राजगृह में पहुँच कर जब राजा परीक्षित ने अपना मुकुट उतारा तो कलियुग का प्रभाव समाप्त हो गया और ज्ञान की पुनः उत्पत्ति हुई। वे सोचने लगे कि मैने घोर पाप कर डाला है। निरपराध ब्राह्मण के कंठ में मरे हुये सर्प को डाल कर मैंने बहुत बड़ा कुकृत्य किया है। इस प्रकार वे पश्चाताप कर रहे थे कि ऋषि शमीक का भेजा हुआ एक शिष्य ने आकर उन्हें बताया कि ऋषिकुमार ने आपको श्राप दिया है कि आज से सातवें दिन [[तक्षक]] सर्प आपको डस लेगा। राजा परीक्षित ने शिष्य को प्रसन्नतापूर्वक आसन दिया और बोले - "ऋषिकुमार ने श्राप देकर मुझ पर बहुत बड़ा उपकार किया है। मेरी भी यही इच्छा है कि मुझ जैसे पापी को मेरे पाप के लिय दण्ड मिलना ही चाहिये। आप ऋषिकुमार को मेरा यह संदेश पहुँचा दीजिये कि मैं उनके इस कृपा के लिये उनका अत्यंत आभारी हूँ।" उस शिष्य का यथोचित सम्मान कर के और क्षमायाचना कर के राजा परीक्षित ने विदा किया। राजा परीक्षित ने अपने जीवन के शेष सात दिन को ज्ञान प्राप्ति और भगवत्भक्ति में व्यतीत करने का संकल्प कर लिया। अपने समर्थ पुत्र [[जनमेजय]] का राज्याभिषेक कर दिया और समस्त राजसी वस्त्राभूषणों को त्यागकर तथा केवल चीर वस्त्र धारण कर गंगा के तट पर बैठ गये। अपनी समस्त आसक्तियों को त्याग कर भगवान श्रीकृष्णचन्द्र की भक्ति में स्वयं को लीन कर लिया। उनके इस त्याग और व्रत के विषय में सुन कर [[अत्रि]], [[वशिष्ठ]], [[च्यवन]], [[अरिष्टनेमि]], [[शारद्वान]], [[पाराशर]], [[अंगिरा]], [[भृगु]], [[परशुराम]], [[विश्वामित्र]], [[इन्द्रमद]], [[उतथ्य]], [[मेधातिथि]], [[देवल]], [[मैत्रेय]], [[पिप्पलाद]], [[गौतम]], [[भारद्वाज]], [[और्व]], [[कण्डव]], [[अगस्त्य]], [[नारद]], [[वेदव्यास]] आदि ऋषि, महर्षि और देवर्षि अपने अपने शिष्यों के साथ उनके दर्शन को पधारे। राजा परीक्षित ने उन सभी का यथोचित समयानुकूल सत्कार करके उन्हें आसन दिया, उनके चरणों की वन्दना की और कहा - "यह मेरा परम सौभाग्य है कि आप जैस देवता तुल्य ऋषियों के दर्शन प्राप्त हुये। मैंने सत्ता के मद में चूर होकर परम तेजस्वी ब्राह्मण के प्रति अपराध किया है फिर भी आप लोगों ने मुझे दर्शन देने के लिये यहाँ तक आने का कष्ट किया यह आप लोगों की महानता है। मेरी इच्छा है कि मैं अपने जीवन के शेष सात दिनों का सदुपयोग ज्ञान प्राप्ति और भगवत्भक्ति में करूँ। अतः आप सब लोगों से मेरा निवेदन है कि आप लोग वह सुगम मार्ग बताइये जिस पर चल कर मैं भगवान को प्राप्त कर सकूँ।" राजा परीक्षित के वचनों को सुन कर सभी अत्यंत प्रसन्न हुये और यथायोग्य उनकी इच्छा को पूर्ण करने का निश्चय कर लिया। उसी समय वहाँ पर व्यास ऋषि के पुत्र, जन्म मृत्यु से रहित परमज्ञानी श्री [[शुकदेव]] जी पधारे। समस्त ऋषियों सहित राजा परीक्षित उनके सम्मान में उठ कर खड़े हो गये और उन्हें प्रणाम किया। उसके बाद अर्ध्य, पाद्य तथा माला आदि से सूर्य के समान प्रकाशमान श्री शुकदेव जी की पूजा की और बैठने के लिये उच्चासन प्रदान किया। उनके बैठने के बाद अन्य ऋषि भी अपने अपने आसन पर बैठ गये। सभी के आसन ग्रहण करने के पश्चात् राजा परीक्षित ने मधुर वाणी मे कहा - "हे ब्रह्मरूप योगेश्वर! हे महाभाग! भगवान नारायण के सम्मुख आने से जिस प्रकार दैत्य भाग जाते हैं उसी प्रकार आपके पधारने से महान पाप भी अविलंब भाग खड़े होते हैं। आप जैसे योगेश्वर के दर्शन अत्यंत दुर्लभ है पर आपने स्वयं मेरी मृत्यु के समय पधार कर मुझ पापी को दर्शन देकर मुझे मेरे सम्पूर्ण पापों से मुक्त कर दिया है। आप योगियों के भी गुरु हैं, आपने परम सिद्धि प्राप्त की है। अतः कृपा करके यह बताइये कि मरणासन्न प्राणी के लिये क्या कर्तव्य है? उसे किस कथा का श्रवण, किस देवता का जप, अनुष्ठान, स्मरण तथा भजन करना चाहिये और किन किन बातों का त्याग कर देना चाहिये? समस्त ऋषियों ने राजा परीक्षित के इन प्रश्नों के पूछने के लिये साधुवाद दिया और उनके प्रश्नों के उत्तर देने के लिये महायोगी श्री शुकदेव जी से आग्रह किया। समस्त धर्मों के ज्ञाता परमज्ञानी श्री शुकदेव जी जिन्होंने नाल छेदन के समय से ही इस संसार की माया को त्याग कर परमहंस व्रत से ब्रह्मज्ञान प्राप्त किया है उनके प्रश्नों का उत्तर देने के लिये तैयार हो गये। महायोगेश्वर श्री शुकदेव जी बोले - "हे राजा परीक्षित! एक राजा होने के नाते तुम अपने कल्याण के साथ ही साथ सभी के कल्याण की चिन्ता रहती है इसीलिये तुमने यह अति उत्तम प्रश्न किया है। इससे तुम्हारे कल्याण के साथ ही साथ दूसरों का भी कल्याण अवश्य ही होगा। मनुष्य जन्म लेने के पश्चात् संसार के मायाजाल में फँस जाता है और उसे मनुष्य योनि का वास्तविक लाभ प्राप्त नहीं हो पाता। उसका दिन काम धंधों में और रात नींद तथा स्त्री प्रसंग में बीत जाता है। अज्ञानी मनुष्य स्त्री, पुत्र, शरीर, धन, सम्पत्ति सम्बंधियों आदि को अपना सब कुछ समझ बैठता है। वह मूर्ख पागल की भाँति उनमें रम जाता है और उनके मोह में अपनी मृत्यु से भयभीत रहता है पर अन्त में मृत्यु का ग्रास हो कर चला जाता है। मनुष्य को मृत्यु के आने पर भयभीत तथा व्याकुल नहीं होना चाहिये। उस समय अपने ज्ञान से वैराग्य लेकर सम्पूर्ण मोह को दूर कर लेना चाहिये। अपनी इन्द्रियों को वश में करके उन्हें सांसारिक विषय वासनाओं से हटाकर चंचल मन को दीपक की लौ के समान स्थिर कर लेना चाहिये। इस समस्त प्रक्रिया के मध्य ॐ का निरन्तर जाप करते रहना चाहिये जिससे कि मन इधर उधर न भटके। इस प्रकार ध्यान करते करते मन भगवत् प्रेम के आनन्द से भर जाता है। फिर चित्त वहाँ से हटने को नहीं करता है। यदि मूढ़ मन [[रजोगुण]] और [[तमोगुण]] के कारण स्थिर न रहे तो साधक को व्याकुल न हो कर धीरे धीरे धैर्य के साथ उसे अपने वश में करने का उपाय करना चाहिये। उसी योग धारणा से योगी को भगवान के दर्शन हृदय में हो जाते हैं और भक्ति की प्राप्ति होती है।" राजा परीक्षित ने पूछा - "हे महाभाग! वह कौन सी धारणा है जो अज्ञानरूपी मैल को शीघ्र दूर कर देती है और उस धारणा को कैसे किया जाता है?" उनके इस प्रश्न के उत्तर में श्री शुकदेव जी ने कहा - "हे परीक्षित! योग की साधना करने वाले साधक को सबसे पहले अपनेशरीर को वश में करने के लिये यथोचित आसन में बैठना चाहिये। तत्पश्चात् क्रिया शक्ति को वश में करने के लिये प्राणायाम का साधन करना चाहिये। साथ ही साथ विषय एवं कामनाओं को त्याग कर इन्द्रियों को अपने नियन्त्रण में करना चाहिये। फिर ज्ञान का प्रयोग कर मन को चारों ओर से इस प्रकार समेट लेना चाहिये जैसे कि कछुवा अपने सिर पैर को समेट लेता है। इतना करने के पश्चात् भगवान के विराट रूप का ध्यान करना चाहिये। उसे यह समझना चाहिये कि जल, वायु, अग्नि, आकाश, पथ्वी आदि [[पंचतत्व]], अहंकार और प्रकृति इन सात पदों से आवृत यह सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड विराट भगवान का ही शरीर है, वही इन सबको धारण किये हुये है। तत्वज्ञानी पुरुषों के अनुसार पाताल विराट भगवान के तलवे, रसातल उनके पंजे, महातल उनकी एड़ी के ऊपर की गाँठें, तलातल उनकी पिंडली, सुतल उनके घुटने, वितल और अतल उनकी जाँघें तथा भूतल उनका पेडू है। हे परीक्षित! आकाश उनकी नाभि, स्वर्गलोक उनकी छाती, महालोक उनका कंठ, जनलोक उनका मुख, तपलोक उनका मस्तक और सत्यलोक उनके सहस्त्र सिर हैं। दिशाएँ उनके कान, दोनों [[अश्वनीकुमार]] उनकी नासिका, अग्नि उनका मुख, अन्तरिक्ष उनके नेत्र और सूर्य उन नेत्रों की ज्योति है। दिन और रात्रि उनकी पलकें हैं, ब्रह्मलोक उनका भ्रू-विलास है, जल उनका तालू और रस उनकी जिव्ह्या है। वेद उनकी मस्तकरेखाएँ और यम उनकी दाढ़ें हैं। स्नेह उनके दाँत हैं और जगत को मोहित करने वाली माया उनकी मुस्कान है। लज्जा उनकी ऊपरी ओंठ तथा लोभ निचली ओंठ है। धर्म उनके स्तन और अधर्म उनकी पीठ है। प्रजापति ब्रह्मा उनकी मूत्रेन्द्रिय, मित्रावरुण उनके अण्डकोष और समुद्र उनका कोख है। पर्वत उनकी हड्डियाँ और नदियाँ उनकी नाड़ियाँ हैं। वृक्ष उनके रोम और वायु उनका श्वास है। बादल उनके केश है। सन्ध्या उनका वस्त्र है। मूल प्रकृति उनका हृदय है और चन्द्रमा उनका मन है। महातत्व उनका चित्त और रुद्रदेव उनका अहंकार है। वन्य पशु उनका कमर तथा हाथी, घोड़े, खच्चर आदि उनके नख हैं। अनेकों प्रकार के पक्षी उनकी कलाएँ हैं। बुद्धि उनका मन है और मनुष्य उनका निवास स्थान है। अप्सरा, चारण, गन्धर्व आदि उनके स्वर हैं। देवताओं के निमित्त किये गये यज्ञ उनके कर्म हैं। दैत्य तथा राक्षस उनके वीर्य, ब्राह्मण उनकी मुखारविन्दु, क्षत्रिय उनकी बाँहें, वैश्य उनकी जंघायें तथा शूद्र उनके चरणों से उत्पन्न होते हैं। "अतः बुद्धि और ज्ञान से अपने मन को वश में कर के भगवान के इसी विराट रूप का ध्यान करना चाहिये।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] यदुवंश का नाश 10474 37390 2006-12-05T08:16:31Z Gk awadhiya 602 श्री शुकदेव मुनि ने कहा - "हे राजन्! अब मैं आपको संक्षेप में आपके गुरुजनों के विषय में बताता हूँ। आपके परदादा राजा धृतराष्ट्र जन्म से अन्धे थे किन्तु अपनी लोलुपता के कारण वे बुद्धि से भी अन्धे हो गये थे। अधर्मी हो जाने के कारण उनकी मति मारी गई थी। उन्होंने आपके पितामह पाण्डवों के साथ बचपन से ही दुर्व्यवहार किया। उन्हें लाक्षागृह में मार डालने का षड़यंत्र किया। भरी सभा में आपकी दादी रानी द्रौपदी के केश खींचते हुये दुःशासन को नहीं रोका। अपने पुत्रोँ की सहायता से धर्मराज युधिष्ठिर का राज्य जुआ खेलने का कपट कर के छीन लिया। और अन्त में पाँचों पाण्डवों को वनवास दे दिया। तेरह वर्षों तक यातनाएँ भोगने के बाद जब पाण्डवों ने अपना राज्य वापस माँगा तो भी नहीं लौटाया। श्री कृष्ण, भीष्म, विदुर आदि के समझाने पर भी काल के वश में होने से तथा पुत्रमोह के कारण उसकी बुद्धि नहीं फिरी। धर्म के विरुद्ध आचरण करने के दुष्परिणामस्वरूप अन्त में दुर्योधन आदि मारे गये और कौरव वंश का विनाश हो गया। महाभारत के इस युद्ध के से विदुर जी को, जो कि तीर्थयात्रा से लौटे थे, सन्ताप हुआ और वे पुनः तीर्थयात्रा के लिये निकल पड़े। यमुना के तट पर उनकी भेंट भगवान श्री कृष्णचन्द्र के परम भक्त और सखा उद्धव जी से हुई और विदुर जी ने उनसे भगवान श्री कृष्णचन्द्र का हाल पूछा। रुँधे कंठ से उद्धव ने बताया - "हे विदुर जी! महाभारत के युद्ध के पश्चात् सान्तवना देने के उद्देश्य से भगवान श्री कृष्णचन्द्र जी गांधारी के पास गये। गांधारी अपने सौ पुत्रों के मृत्यु के शोक में अत्यंत व्याकुल थी। भगवान श्री कृष्णचन्द्र को देखते ही गांधारी ने क्रोधित होकर उन्हें श्राप दे दिया कि तुम्हारे कारण से जिस प्रकार से मेरे सौ पुत्रों का आपस में लड़ कर के नाश हुआ है उसी प्रकार तुम्हारे यदुवंश का भी आपस में एक दूसरे को मारने के कारण नाश हो जायेगा। भगवान श्री कृष्णचन्द्र ने माता गांधारी के उस श्राप को पूर्ण करने के लिये यादवों की मति को फेर दिया। एक दिन अहंकार के वश में आकर कुछ यदुवंशी बालकों ने दुर्वासा ऋषि का अपमान कर दिया। इस पर दुर्वासा ऋषि ने शाप दे दिया कि यादव वंश का नाश हो जाये। उनके शाप के प्रभाव से यदुवंशी पर्व के दिन प्रभास क्षेत्र में आये। पर्व के हर्ष में उन्होंने अति नशीली मदिरा पी ली और मतवाले हो कर एक दूसरे को मारने लगे। इस तरह से भगवान श्री कृष्णचन्द्र को छोड़ कर एक भी यादव जीवित न बचा। इस घटना के बाद भगवान श्री कृष्णचन्द्र महाप्रयाण कर के स्वधाम चले जाने के विचार से सोमनाथ के पास वन में एक पीपल के वृक्ष के नीचे बैठ कर ध्यानस्थ हो गये। जरा नामक एक बहेलिये ने भूलवश उन्हें हिरण समझ कर विषयुक्त बाण चला दिया जो के उनके पैर के तलुवे में जाकर लगा और भगवान श्री कृष्णचन्द्र स्वधाम को पधार गये। "हे विदुर जी। भगवान श्री कृष्णचन्द्र रूपी सूर्य अस्त हो गये। उनकी लीलाओं का स्मरण करके मैं व्याकुल हो जाता हूँ। उन्होंने पूतना जैसी राक्षसी का संहार किया। कालिदह के नाग को नाथ कर यमुना के विषयुक्त जल को शुद्ध किया। गुरु सांदीपन से शिक्षा लेकर अल्पकाल में ही सांगोपांग वेदों को कंठस्थ कर लिया तथा गुरुदक्षिणा के रूप में उनके मृत पुत्रों को यमलोक से लाकर गुरु को प्रदान किया। कंस को मार कर अपने पिता वसुदेव जी को बन्धन मुक्त किया। अपने भक्तों को परमगति देने के साथ ही साथ शिशुपाल, कंस, जरासन्ध जैसे अपने शत्रुओं को भी परमगति प्रदान की। अपने बड़े भ्राता बलराम के साथ जरासन्ध को उसकी सत्रह अक्षौहिणी सेना सहित सत्रह बार परास्त किया। रुक्म को हरा कर उसकी बहन रुक्मिणी को हर कर ले आये। सात बिना नथे वृषभों को नाथ कर नाग्जिती से स्वयंवर किया। जाम्बवन्त को जीत कर जाम्बन्ती को अपनी पटरानी बनाया। सत्यभामा की प्रसन्नता के लिये इन्द्र का मान मर्दन कर पारिजात वृक्ष और सुधर्मा सभा को द्वारिका में ले आये। धर्म की रक्षा के लिये भौमासुर को मार कर उसकी सोलह सहस्त्र एक सौ कन्याओं को अपनी रानी बनाया और अपनी योगमाया से उतने ही रूप धारण कर उनसे विहार किया। उनसे अपने ही समान दस पुत्र उत्पन्न किये। महाभारत का युद्ध रचा कर स्वयं बिना अस्त्र धारण किये ही पाण्डवों के द्वारा अठारह अक्षौहिणी सेना का संहार करवा दिया। वे ही भगवान श्री कृष्णचन्द्र आज इस भूमण्डल से अन्तर्ध्यान हो गये।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] हिन्दू मिथक: सृष्टि की उत्पत्ति 10475 37389 2006-12-05T08:15:50Z Gk awadhiya 602 श्री शुकदेव मुनि ने कहा - "हे परीक्षित! अब मैं आपके ज्ञानवर्धन के लिये आपको इस सृष्टि के उत्पत्ति के विषय में बताता हूँ। सृष्टि के आरम्भ में यह सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड जलमग्न था। केवल भगवान नारायण ही शेष शैया पर विराजमान योग निद्रा में लीन थे। सृष्टिकाल आने पर काल शक्ति ने उन भगवान नारायण को जगाया। उनके नाभि प्रदेश से सूक्ष्म तत्व कमल कोष बाहर निकला और सूर्य के समान तेजोमय होकर उस अपार जल को प्रकाशमान करने लगा। उस देदीप्यमान कमल में स्वयं भगवान विष्णु प्रविष्ट हो गये और ब्रह्मा के रूप में प्रकट हुये। कमल पर बैठे ब्रह्मा जी को भगवान नारायण सम्पूर्ण जगत की रचना करने की आज्ञा दी। "ब्रह्मा जी ने सृष्टि रचने का दृढ़ संकल्प किया और उनके मन से मरीचि, नेत्रों से अत्रि, मुख से अंगिरा, कान से, पुलस्त्य, नाभि से पुलह, हाथ से कृतु, त्वचा से भृगु, प्राण से वशिष्ठ, अँगूठे से दक्ष तथा गोद से नारद उत्पन्न हुये। इसी प्रकार उनके दायें स्तन से धर्म, पीठ से अधर्म, हृदय से काम, दोनों भौंहों से क्रोध, मुख से सरस्वती, नीचे के ओंठ से लोभ, लिंग से समुद्र, गुदा से निऋति तथा छाया से कर्दम ऋषि प्रकट हुये। इस प्रकार यह सम्पूर्ण जगत् ब्रह्मा जी के मन और शरीर से उत्पन्न हुये हैं। ब्रह्मा जी की कन्या सरस्वती अत्यन्त लावण्यमयी थीं। एक बार ब्रह्मा जी उस कन्या को देख कर अति कामित हो उठे। इस पर ब्रह्मा जी को उनके पुत्रों ने समझाया कि ऐसा संकल्प अधर्म पूर्ण है। ब्रह्मा जी ने अति लज्जित होकर अपना वह शरीर त्याग दिया। उनके उस त्यागे हुये शरीर को दिशाओं ने कुहरा और अन्धकार के रूप में ग्रहण कर लिया। "इसके बाद ब्रह्मा जी के पूर्व वाले मुख से ऋग्वेद, दक्षिण वाले मुख से यजुर्वेद, पश्चिम वाले मुख से सामवेद, और उत्तर वाले मुख से अथर्ववेद की ऋचाएँ निकलीं। फिर ब्रह्मा जी ने आयुर्वेद, धनुर्वेद, गन्धर्ववेद और स्थापत्व (शिल्पविद्या) आदि उप-वेदों की रचना की। इसके बाद उन्होंने अपने मुख से इतिहास पुराण उत्पन्न किया। फिर योग विद्या, दान, तप, सत्य, धर्म, चारों आश्रम और वृतियाँ आदि की रचना की। उनके हृदय से ओंकार, अन्य अंगों से वर्ण, स्वर, छन्दादि तथा क्रीड़ा से षडज्, ऋषभ, गान्धार, मध्यम, पंचम, धैवत् और निषाद ये सात सुर प्रकट हुये। "इतनी रचना करने के बाद भी ब्रह्मा जी ने यह विचार करके कि मेरी सृष्टि में वृद्धि नहीं हो रही है अपने शरीर को दो भागों में बाँट लिया जिनके नाम 'का' और 'या' (काया) हुये। उन्हीं दो भागों में से एक से पुरुष तथा दूसरे से स्त्री की उत्पत्ति हुई। पुरुष का नाम स्वयम्भुव मनु और स्त्री का नाम शतरूपा था। स्वयम्भुव मनु और शतरूपा से दो पुत्र प्रियव्रत तथा उत्तानपाद और तीन कन्यायें आकूति, देवहूति एवं प्रसूति की उत्पत्ति हुई। मनु ने आकूति का विवाह रुचि प्रजापति और देवहूति का विवाह कर्दम जी के साथ कर दिया। इन्हीं तीन कन्याओं से सारे जगत की श्रृष्टि हुई। "फिर ब्रह्मा जी ने इन सबके निवास के लिये भगवान नारायण से प्रार्थना की कि वे जलमग्न श्रृष्टि से पृथ्वी को बाहर निकालें। उनकी इस प्रार्थना पर भगवान नारायण ने वाराह का अवतार धारण करके पृथ्वी को निकाला जहाँ पर कि स्वयम्भुव मनु और शतरूपा की सन्तानें, जो कि मानव कहलाते हैं, निवास करने लगे।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] जय और विजय को शाप 10476 40918 2007-01-02T13:17:01Z Ash.shri 916 एक बार [[सनक]], [[सनन्दन]], [[सनातन]] और [[सनत्कुमार]] (ये चारों [[सनकादिक]] ऋषि कहलाते हैं और देवताओं के पूर्वज माने जाते हैं) सम्पूर्ण लोकों से विरक्त होकर चित्त की शान्ति के लिये भगवान [[विष्णु]] के दर्शन करने हेतु उनके [[बैकुण्ठ]] लोक में गये। बैकुण्ठ के द्वार पर जय और विजय नाम के दो द्वारपाल पहरा दिया करते थे। जय और विजय ने इन सनकादिक ऋषियों को द्वार पर ही रोक लिया और बैकुण्ठ लोक के भीतर जाने से मना करने लगे। उनके इस प्रकार मना करने पर सनकादिक ऋषियों ने कहा, "अरे मूर्खों! हम तो भगवान विष्णु के परम भक्त हैं। हमारी गति कहीं भी नहीं रुकती है। हम देवाधिदेव के दर्शन करना चाहते हैं। तुम हमें उनके दर्शनों से क्यों रोकते हो? तुम लोग तो भगवान की सेवा में रहते हो, तुम्हें तो उन्हीं के समान समदर्शी होना चाहिये। भगवान का स्वभाव परम शान्तिमय है, तुम्हारा स्वभाव भी वैसा ही होना चाहिये। हमें भगवान विष्णु के दर्शन के लिये जाने दो।" ऋषियों के इस प्रकार कहने पर भी जय और विजय उन्हें बैकुण्ठ के अन्दर जाने से रोकने लगे। जय और विजय के इस प्रकार रोकने पर सनकादिक ऋषियों ने क्रुद्ध होकर कहा, "भगवान विष्णु के समीप रहने के बाद भी तुम लोगों में अहंकार आ गया है और अहंकारी का वास बैकुण्ठ में नहीं हो सकता। इसलिये हम तुम्हें शाप देते हैं कि तुम लोग पापयोनि में जाओ और अपने पाप का फल भुगतो।" उनके इस प्रकार शाप देने पर जय और विजय भयभीत होकर उनके चरणों में गिर पड़े और क्षमा माँगने लगे। यह जान कर कि सनकादिक ऋषिगण भेंट करने आये हैं भगवान विष्णु स्वयं लक्ष्मी जी एवं अपने समस्त पार्षदों के साथ उनके स्वागत के लिय पधारे। भगवान विष्णु ने उनसे कहा, "हे मुनीश्वरों! ये जय और विजय नाम के मेरे पार्षद हैं। इन दोनों ने अहंकार बुद्धि को धारण कर आपका अपमान करके अपराध किया है। आप लोग मेरे प्रिय भक्त हैं और इन्होंने आपकी अवज्ञा करके मेरी भी अवज्ञा की है। इनको शाप देकर आपने उत्तम कार्य किया है। इन अनुचरों ने ब्रह्मणों का तिरस्कार किया है और उसे मैं अपना ही तिरस्कार मानता हूँ। मैं इन पार्षदों की ओर से क्षमा याचना करता हूँ। सेवकों का अपराध होने पर भी संसार स्वामी का ही अपराध मानता है। अतः मैं आप लोगों की प्रसन्नता की भिक्षा चाहता हूँ।" भगवान के इन मधुर वचनों से सनकादिक ऋषियों का क्रोध तत्काल शान्त हो गया। भगवान की इस उदारता से वे अति अनन्दित हुये और बोले, "आप धर्म की मर्यादा रखने के लिये ही ब्राह्मणों को इतना आदर देते हैं। हे नाथ! हमने इन निरपराध पार्षदों को क्रोध के वश में होकर शाप दे दिया है इसके लिये हम क्षमा चाहते हैं। आप उचित समझें तो इन द्वारपालों को क्षमा करके हमारे शाप से मुक्त कर सकते हैं।" भगवान विष्णु ने कहा, "हे मुनिगणों! मै सर्वशक्तिमान होने के बाद भी ब्राह्मणों के वचन को असत्य नहीं करना चाहता क्योंकि इससे धर्म का उल्लंघन होता है। आपने जो शाप दिया है वह मेरी ही प्रेरणा से हुआ है। ये अवश्य ही इस दण्ड के भागी हैं। ये दिति के गर्भ में जाकर दैत्य योनि को प्राप्त करेंगे और मेरे द्वारा इनका संहार होगा। ये मुझसे शत्रुभाव रखते हुये भी मेरे ही ध्यान में लीन रहेंगे। मेरे द्वारा इनका संहार होने के बाद ये पुनः इस धाम में वापस आ जावेंगे।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] दिति का गर्भधारण 10477 40273 2006-12-29T05:09:14Z Ash.shri 916 एक बार मरीचि नन्दन [[कश्यप]] जी ने भगवान को प्रसन्न करने के लिये खीर की आहुति दिया और उनकी आराधना समाप्त करके सन्ध्या काल के समय अग्निशाला में ध्यानस्थ होकर बैठे गये। उसी समय [[दक्ष]] प्रजापति की पुत्री [[दिति]] कामातुर होकर पुत्र प्राप्ति की लालसा से कश्यप जी के निकट गई। दिति ने कश्यप जी से मीठे वचनों से अपने साथ रमण करने के लिये प्रार्थना किया। इस पर कश्यप जी ने कहा, "हे प्रिये! मैं तुम्हें तुम्हारी इच्छानुसार तेजस्वी पुत्र अवश्य दूँगा। किन्तु तुम्हें एक प्रहर के लिये प्रतीक्षा करनी होगी। सन्ध्या काल में सूर्यास्त के पश्चात् भूतनाथ भगवान [[शंकर]] अपने भूत, प्रेत, राक्षस तथा यक्षों को लेकर बैल पर चढ़ कर विचरते हैं। इस समय तुम्हें कामक्रीड़ा में रत देख कर वे अप्रसन्न हो जावेंगे। अतः यह समय सन्तानोत्पत्ति के लिये उचित नहीं है। सारा संसार मेरी निन्दा करेगा। यह समय तो [[सन्ध्यावन्दन]] और भगवत् पूजन आदि के लिये ही है। इस समय जो पिशाचों जैसा आचरण करते हैं वे नरकगामी होते हैं।" पति के इस प्रकार समझाने पर भी उसे कुछ भी समझ में न आया और उस कामातुर दिति ने निर्लज्ज भाव से कश्यप जी के वस्त्र पकड़ लिये। इस पर कश्यप जी ने दैव इच्छा को प्रबल समझ कर दैव को नमस्कार किया और दिति की इच्छा पूर्ण की और उसके बाद शुद्ध जल से स्नान कर के सनातन ब्रह्म रूप गायत्री का जप करने लगे। दिति ने गर्भ धारण कर के कश्यप जी से प्रार्थना की, "हे आर्यपुत्र! भगवान भूतनाथ मेरे अपराध को क्षमा करें और मेरा यह गर्भ नष्ट न करें। उनका स्वभाव बड़ा उग्र है। किन्तु वे अपने भक्तों की सदा रक्षा करते हैं। वे मेरे बहनोई हैं मैं उन्हें नमस्कार करती हूँ।" प्रजापति कश्यप जब सन्ध्यावन्दन आदि से निवृत हुये तो उन्होंने अपनी पत्नी को अपनी सन्तान के हित के लिये प्रार्थना करते हुये और थर थर काँपती हुई देखा तो वे बोले, "हे दिति! तुमने मेरी बात नहीं मानी। तुम्हारा चित्त काम वासना में लिप्त था। तुमने असमय में भोग किया है। तुम्हारे कोख से महा भयंकर अमंगलकारी दो अधम पुत्र उत्पन्न होंगे। सम्पूर्ण लोकों के निरपराध प्राणियों को अपने अत्याचारों से कष्ट देंगे। धर्म का नाश करेंगे। साधू और स्त्रियों को सतायेंगे। उनके पापों का घड़ा भर जाने पर भगवान कुपित हो कर उनका वध करेंगे।" दिति ने कहा, "हे भगवन्! मेरी भी यही इच्छा है कि मेरे पुत्रों का वध भगवान के हाथ से ही हो। ब्राह्मण के शाप से न हो क्योंकि ब्राह्मण के शाप के द्वारा प्राणी नरक में जाकर जन्म धारण करता है।" तब कश्यप जी बोले, "हे देवि! तुम्हें अपने कर्म का अति पश्चाताप है इस लिये तुम्हारा नाती भगवान का बहुत बड़ा भक्त होगा और तुम्हारे यश को उज्वल करेगा। वह बालक साधुजनों की सेवा करेगा और काल को जीत कर भगवान का पार्षद बनेगा।" कश्यप जी के मुख से भगवद्भक्त पौत्र के उत्पन्न होने की बात सुन कर दिति को अति प्रसन्नता हुई और अपने पुत्रों का वध साक्षात् भगवान से सुन कर उस का सारा खेद समाप्त हो गया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] जरासंघ वध 10478 40274 2006-12-29T05:11:35Z Ash.shri 916 एक बार धर्मराज [[युधिष्ठिर]] ने [[राजसूय]] यज्ञ किया तथा अपने चारों भाइयों को दिग्विजय करने की आज्ञा दी। चारों भाइयों ने चारों दिशा में जाकर समस्त नरपतियों पर विजय प्राप्त की किन्तु जरासंघ को न जीत सके। इस पर [[श्रीकृष्ण]], [[अर्जुन]] तथा [[भीमसेन]] ब्राह्मण का रूप धर कर मगध देश की राजधानी में [[जरासंघ]] के पास पहुँचे। जरासंघ ने इन ब्राह्मणों का यथोचित आदर सत्कार करके पूछा, "हे ब्राह्मणों! मैं आप लोगों की क्या सेवा कर सकता हूँ?" जरासंघ के इस प्रकार कहने पर श्री कृष्ण बोले, "हे मगजधराज! हम आपसे याचना करने आये हैं। हम यह भली भाँति जानते हैं कि आप याचकों को कभी विमुख नहीं होने देते हैं। राजा हरिश्चन्द्र ने विश्वामित्र जी की याचना करने पर उन्हें सर्वस्व दे डाला था। राजा बलि से याचना करने पर उन्होंने त्रिलोक का राज्य दे दिया था। फिर आपसे यह कभी आशा नहीं की जा सकती कि आप हमें निराश कर देंगे। हम आपसे गौ, धन, रत्नादि की याचना नहीं करते। हम केवल आपसे युद्ध की याचना करते हैं, आप हमे द्वन्द्व युद्ध की भिक्षा दीजिये।" श्री कृष्ण के इस प्रकार याचना करने पर जरासंघ समझ गया कि छद्मवेष में ये कृष्ण, अर्जुन तथा भीमसेन हैं। उसने क्रोधित होकर कहा, "अरे मूर्खों! यदि तुम युद्ध ही चाहते हो तो मुझे तुम्हारी याचना स्वीकार है। किन्तु कृष्ण! तुम मुझसे पहले ही पराजित होकर रण छोड़ कर भाग चुके हो। नीति कहती है कि भगोड़े तथा पीठ दिखाने वाले के साथ युद्ध नहीं करना चाहिये। अतः मैं तुमसे युद्ध नहीं करूँगा। यह अर्जुन भी दुबला-पतला और कमजोर है तथा यह [[वृहन्नला]] के रूप में नपुंसक भी रह चुका है। इसलिये मैं इससे भी युद्ध नहीं करूँगा। हाँ यह भीम मुझ जैसा ही बलवान है, मैं इसके साथ अवश्य युद्ध करूँगा।" इसके पश्चात् दोनों ही अपना-अपना गदा सँभाल कर युद्ध के मैदान में डट पड़े। दोनों ही महाबली तथा गदायुद्ध के विशेषज्ञ थे। पैंतरे बदल-बदल कर युद्ध करने लगे। कभी भीमसेन का प्रहार जरासंघ को व्याकुल कर देती तो कभी जरासंघ चोट कर जाता। सूर्योदय से सूर्यास्त तक दोनों युद्ध करते और सूर्यास्त के पश्चात् युद्ध विराम होने पर मित्रभाव हो जाते। इस प्रकार सत्ताइस दिन व्यतीत हो गये और दोनों में से कोई भी पराजित न हो सका। अट्ठाइसवें दिन प्रातः भीमसेन कृष्ण से बोले, "हे जनार्दन! यह जरासंघ तो पराजित ही नहीं हो रहा है। अब आप ही इसे पराजित करने का कोई उपाय बताइये।" भीम की बात सुनकर श्री कृष्ण ने कहा, "भीम! यह जरासंघ अपने जन्म के समय दो टुकड़ों में उत्पन्न हुआ था, तब जरा नाम की राक्षसी ने दोनों टुकड़ों को जोड़ दिया था। इसलिये युद्ध करते समय जब मै तुम्हें संकेत करूँगा तो तुम इसके शरीर को दो टुकड़ों में विभक्त कर देना। बिना इसके शरीर के दो टुकड़े हुये इसका वध नहीं हो सकता।" जनार्दन की बातों को ध्यान में रख कर भीमसेन जरासंघ से युद्ध करने लगे। युद्ध करते-करते दोनों की गदाओं के टुकड़े-टुकड़े हो गये तब वे मल्ल युद्ध करने लगे। मल्ल युद्ध में ज्योंही भी ने जरासंघ को भूमि पर पटका, श्री कृष्ण ने एक वृक्ष की डाली को बीच से चीरकर भीमसेन को संकेत किया। उनका संकेत समझ कर भीम ने अपने एक पैर से जरासंघ के एक टांग को दबा दिया और उसकी दूसरी टांग को दोनों हाथों से पकड़ कर कंधे से ऊपर तक उठा दिया जिससे जरासंघ के दो टुकड़े हो गये। भीम ने उसके दोनों टुकड़ों को अपने दोनों हाथों में लेकर पूरी शक्ति के साथ विपरीत दिशाओं में फेंक दिया और इस प्रकार महाबली जरासंघ का वध हो गया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] कृष्ण शंकर युद्ध 10479 40276 2006-12-29T05:14:27Z Ash.shri 916 दानवीर दैत्यराज [[बलि]] के सौ प्रतापी पुत्र थे, उनमें सबसे बड़ा [[वाणासुर]] था। वाणासुर ने भगवान [[शंकर]] की बड़ी कठिन तपस्या की। शंकर जी ने उसके तप से प्रसन्न होकर उसे सहस्त्र बाहु तथा अपार बल दे दिया। उसके सहस्त्र बाहु और अपार बल के भय से कोई भी उससे युद्ध नहीं करता था। इसी कारण से वाणासुर अति अहंकारी हो गया। बहुत काल व्यतीत हो जाने के पश्चात् भी जब उससे किसी ने युद्ध नहीं किया तो वह एक दिन शंकर भगवान के पास आकर बोला, "हे चराचर जगत के ईश्वर! मुझे युद्ध करने की प्रबल इच्छा हो रही है किन्तु कोई भी मुझसे युद्ध नहीं करता। अतः कृपा करके आप ही मुझसे युद्ध करिये।" उसकी अहंकारपूर्ण बात को सुन कर भगवान शंकर को क्रोध आया किन्तु वाणासुर उनका परमभक्त था इसलिये अपने क्रोध का शमन कर उन्होंने कहा, "रे मूर्ख! तुझसे युद्ध करके तेरे अहंकार को चूर-चूर करने वाला उत्पन्न हो चुका है। जब तेरे महल की ध्वजा गिर जावे तभी समझ लेना कि तेरा शत्रु आ चुका है।" वाणासुर की [[उषा]] नाम की एक कन्या थी। एक बार उषा ने स्वप्न में श्री कृष्ण के पौत्र तथा [[प्रद्युम्न]] के पुत्र [[अनिरुद्ध]] को देखा और उसपर मोहित हो गई। उसने अपने स्वप्न की बात अपनी सखी चित्रलेखा को बताया। चित्रलेखा ने अपने योगबल से अनिरुद्ध का चित्र बनाया और उषा को दिखाया और पूछा, "क्या तुमने इसी को स्वप्न में देखा था?" इस पर उषा बोली, "हाँ, यही मेरा चितचोर है। अब मैं इनके बिना नहीं रह सकती।" चित्रलेखा ने द्वारिका जाकर सोते हुये अनिरुद्ध को पलंग सहित उषा के महल में पहुँचा दिया। नींद खुलने पर अनिरुद्ध ने स्वयं को एक नये स्थान पर पाया और देखा कि उसके पास एक अनिंद्य सुन्दरी बैठी हुई है। अनिरुद्ध के पूछने पर उषा ने बताया कि वह वाणासुर की पुत्री है और अनिरुद्ध को पति रूप में पाने की कामना रखती है। अनिरुद्ध भी उषा पर मोहित हो गये और वहीं उसके साथ महल में ही रहने लगे। पहरेदारों को सन्देह हो गया कि उषा के महल में अवश्य कोई बाहरी मनुष्य आ पहुँचा है। उन्होंने जाकर वाणासुर से अपने सन्देह के विषय में बताया। उसी समय वाणासुर ने अपने महल की ध्वजा को गिरी हुई देखा। उसे निश्चय हो गया कि कोई मेरा शत्रु ही उषा के महल में प्रवेश कर गया है। वह अस्त्र शस्त्र से सुसज्जित होकर उषा के महल में पहुँचा। उसने देखा कि उसकी पुत्री उषा के समीप पीताम्बर वस्त्र पहने बड़े बड़े नेत्रों वाला एक साँवला सलोना पुरुष बैठा हुआ है। वाणासुर ने क्रोधित हो कर अनिरुद्ध को युद्ध के लिये ललकारा। उसकी ललकार सुनकर अनिरुद्ध भी युद्ध के लिये प्रस्तुत हो गये और उन्होंने लोहे के एक भयंकर मुद्गर को उठा कर उसी के द्वारा वाणासुर के समस्त अंगरक्षकों को मार डाला। वाणासुर और अनिरुद्ध में घोर युद्ध होने लगा। जब वाणासुर ने देखा कि अनिरुद्ध किसी भी प्रकार से उसके काबू में नहीं आ रहा है तो उसने नागपाश से उन्हें बाँधकर बन्दी बना लिया। इधर द्वारिका पुरी में अनिरुद्ध की खोज होने लगी और उनके न मिलने पर वहाँ पर शोक और रंज छा गया। तब देवर्षि [[नारद]] ने वहाँ पहुँच कर अनिरुद्ध का सारा वृत्तांत कहा। इस पर श्री कृष्ण, [[बलराम]], [[प्रद्युम्न]], [[सात्यिकी]], [[गद]], [[साम्ब]] आदि सभी वीर चतुरंगिणी सेना के साथ लेकर वाणासुर के नगर [[शोणितपुर]] पहुँचे और आक्रमण करके वहाँ के उद्यान, परकोटे, बुर्ज आदि को नष्ट कर दिया। आक्रमण का समाचार सुन वाणासुर भी अपनी सेना को साथ लेकर आ गया। वाणासुर की सहायता के लिये भगवान शंकर भी [[कार्तिकेय]] तथा भूत, प्रेत, पिशाच, यक्ष राक्षस आदि की सेना को लेकर रणभूमि में आ गये। श्री बलराम जी कुम्भाण्ड तथा कूपकर्ण राक्षसों से जा भिड़े, अनिरुद्ध कार्तिकेय के साथ युद्ध करने लगे और श्री कृष्ण वाणासुर और भगवान शंकर के सामने आ डटे। घनघोर संग्राम होने लगा। चहुँओर बाणों की बौछार हो रही थी। श्री कृष्ण के तीक्ष्ण बाणों से आहत हो भगवान शंकर की सेना भाग निकली। बलराम ने कुम्भाण्ड और कूपकर्ण को मार डाला। भगवान शंकर के समस्त अस्त्रों को श्री कृष्ण ने ब्रह्मास्त्र से काट डाला इस पर भगवान शंकर ने अपना [[ब्रह्मास्त्र]] चला दिया। श्री कृष्ण ने उनके ब्रह्मा्त्र को [[वायव्यास्त्र]] से, [[पर्वतास्त्र]] को [[आग्नेयास्त्र]] से, [[परिजन्यास्त्र]] तथा [[पशुपत्यास्त्र]] को [[नारायणास्त्र]] से नष्ट कर दिया। श्री कृष्ण ने वाणासुर के सहस्त्र हाथों में से केवल चार हाथों को छोड़कर शेष सभी को काट दिया। अन्ततः भगवान शंकर ने वाणासुर से कहा, "अरे मूढ़! ये ईश्वर के भी ईश्वर हैं। ये मेरे भी ईश्वर हैं। तू इनकी शरण में चला जा।" भगवान शंकर की बात सुनकर वाणासुर श्री कृष्ण के चरणों में गिर पड़ा और उनकी स्तुति कर क्षमाप्रार्थना करने लगा। वाणासुर को अपनी शरण में आया जा शरणागतवत्सल श्री कृष्ण ने उसे अभयदान दे दिया। वाणासुर ने अपनी कन्या उषा का अनिरुद्ध के साथ [[पाणिग्रहण]] संस्कार कर दिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] भौमासुर वध 10480 40278 2006-12-29T05:17:42Z Ash.shri 916 पाण्डवों के [[लाक्षागृह]] से कुशलतापूर्वक बच निकलने पर [[सात्यिकी]] आदि यदुवंशियों के साथ लेकर श्री कृष्ण उनसे मिलने के लिये इन्द्रप्रस्थ गये। [[युधिष्ठिर]], [[भीम]], [[अर्जुन]], [[नकुल]], [[सहदेव]], [[द्रौपदी]] और [[कुन्ती]] ने उनका यथेष्ठ आदर सत्कार कर के उन्हें अपना अतिथि बना लिया। एक दिन अर्जुन को साथ लेकर श्री कृष्ण आखेट के लिये गये। जिस वन में वे शिकार के लिये गये थे वहाँ पर भगवान सूर्य की पुत्री [[कालिन्दी]], श्री कृष्ण को पति रूप में पाने की कामना से तप कर रही थी। कालिन्दी की मनोरथ पूर्ण करने के लिये श्री कृष्ण ने उसके साथ विवाह कर लिया। फिर वे उज्जयिनी की राजकुमारी मित्रबिन्दा को स्वयंवर से वर लाये। उसके बाद कौशल के राजा नग्नजित के सात बैलों को एक साथ नाथ उनकी कन्या सत्या से पाणिग्रहण किया। तत्पश्चात् कैकेय की राजकुमारी भद्रा से श्री कृष्ण का विवाह हुआ। भद्रदेश की राजकुमारी लक्ष्मणा का मनोरथ भी श्री कृष्ण को पतिरूप में प्राप्त करने की थी अतः लक्ष्मणा को भी श्री कृष्ण अकेले ही हर कर ले आये। श्री कृष्ण अपनी आठों रानियों - [[रुक्मणी]], [[जाम्बवन्ती]], [[सत्यभामा]], [[कालिन्दी]], [[मित्रबिन्दा]], [[सत्या]], [[भद्रा]] और [[लक्ष्मणा]] - के साथ द्वारिका में सुखपूर्वक रहे थे कि एक दिन उनके पास देवराज [[इन्द्र]] ने आकर प्रार्थना की, "हे कृष्ण! [[प्रागज्योतिषपुर]] के दैत्यराज [[भौमासुर]] के अत्याचार से देवतागण त्राहि-त्राहि कर रहे हैं। वह भौमासुर भयंकर क्रूर तथा महा अहंकारी है और [[वरुण]] का छत्र, [[अदिति]] के कुण्डल और देवताओं की मणि छीनकर वह त्रिलोक विजयी हो गया है। उसने पृथ्वी के समस्त राजाओं की अति सुन्दरी कन्यायें हरकर अपने यहाँ बन्दीगृह में डाल रखा है। उसका वध आपके सिवाय और कोई नहीं कर सकता। अतः आप तत्काल उससे युद्ध करके उसका वध करें।" इन्द्र की प्रार्थना स्वीकार कर के श्रीकृष्ण अपनी प्रिय पत्नी सत्यभामा को साथ ले कर गरुड़ पर सवार हो प्रागज्योतिषपुर पहुँचे। वहाँ पहुँच कर श्री कृष्ण ने अपने [[पाञ्चजन्य]] शंख को बजाया। उसकी भयंकर ध्वनि सुन मुर दैत्य श्री कृष्ण से युद्ध करने आ पहुँचा। उसने अपना त्रिशूल गरुड़ पर चलाया। श्री कृष्ण ने तत्काल दो बाण चला कर उस त्रिशूल के हवा में ही तीन टुकड़े दिया। इस पर उस दैत्य ने क्रोधित होकर अपनी गदा चलाई किन्तु श्री कृष्ण ने अपनी गदा से उसकी गदा तो भी तोड़ दिया। घोर युद्ध करते करते श्री कृष्ण ने मुर दैत्य सहित मुर दैत्य छः पुत्र - ताम्र, अन्तरिक्ष, श्रवण, विभावसु, नभश्वान और अरुण - का वध कर डाला। मुर दैत्य के वध हो जाने पर भौमासुर अपने अनेक सेनापतियों और दैत्यों की सेना को साथ लेकर युद्ध के लिये निकला। गरुड़ अपने पंजों और चोंच से दैत्यों का संहार करने लगे। श्री कृष्ण ने बाणों की वर्षा कर दी और अन्ततः अपने सुदर्शन चक्र से भौमासुर के सिर को काट डाला। इस प्रकार भौमासुर को मारकर श्री कृष्ण ने उसके पुत्र भगदत्त को अभयदान देकर प्रागज्योतिष का राजा बनाया। भौमासुर के द्वारा हर कर लाई गईं सोलह हजार एक सौ राजकन्यायों को श्री कृष्ण ने मुक्त कर दिया। उन सभी राज कन्याओं ने श्री कृष्ण को पति रूप में स्वीकार किया। उन सभी को श्री कृष्ण अपने साथ द्वारिका पुरी ले आये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] कृष्ण जाम्बवन्त युद्ध 10481 37446 2006-12-05T19:26:01Z Mitul0520 211 formatting and some changes '''कृष्ण जाम्बवन्त युद्ध''' की कथा [[श्रीमद्भागवत]] मे बताई गई है। ==कथा== एक बार [[सत्राजित]] ने [[भगवान सूर्य]] की उपासना करके उनसे स्यमन्तक नाम की मणि प्राप्त की। उस मणि का प्रकाश भगवान सूर्य के समान ही था। एक दिन [[भगवान कृष्ण]] जब [[चौसर]] खेल रहे थे तभी सत्राजित उस मणि को पहन कर उनके पास आया। दूर से उसे आते देख कर यादवों ने कहा, "हे कृष्ण! आपके दर्शनों के लिये साक्षात् सूर्य भगवान या अग्निदेव चले आ रहे हैं।" इस पर श्री कृष्ण हँस कर बोले, "हे यादवों! यह सत्राजित है, उसने सूर्य भगवान से प्राप्त स्यमन्तक मणि को पहन रखा है इसी लिये वह तेजोमय हो रहा है।" उसी समय सत्राजित वहाँ पर आ पहुँचा। सत्राजित को देखकर उन यादवों ने कहा, "अरे सत्राजित! तेरे पास यह अलौकिक दिव्य मणि है। अलौकिक सुन्दर वस्तु का अधिकारी तो राजा होता है। इसलिये तू इस मणि को हमारे [[राजा उग्रसेन]] को दे दे।" किन्तु सत्राजित यह बात सुन कर बिना कुछ उत्तर दिये ही वहाँ से उठ कर चला गया। सत्राजित ने स्यमन्तक मणि को अपने घर के एक देव मन्दिर में स्थापित कर दिया। वह मणि नित्य उसे आठ भार सोना देती थी। जिस स्थान में वह मणि होती थी वहाँ के सारे कष्ट स्वयं ही दूर हो जाते थे। एक दिन सत्राजित का भाई प्रसेनजित उस मणि को पहन कर घोड़े पर सवार हो आखेट के लिये गया। वन में प्रसेनजित तथा उसके घोड़े को एक सिंह ने मार डाला और वह मणि छीन ली। उस सिंह को [[ऋक्षराज जाम्बवन्त]] ने मारकर वह मणि प्राप्त कर ली और अपनी गुफा में चला गया। जाम्बवन्त ने उस मणि को अपने बालक का खिलौना बना दिया। जब प्रसेनजित लौट कर नहीं आया तो सत्राजित ने समझा कि मेरे भाई को श्री कृष्ण ने मारकर मणि छीन ली है। श्री कृष्ण जी पर चोरी के सन्देह की बात पूरे द्वारिकापुरी में फैल गई। जब श्री कृष्णचन्द्र ने सुना कि मुझ पर व्यर्थ में चोरी का कलंक लगा है तो वे इस कलंक को धोने के उद्देश्य से नगर के प्रमुख यादवों का साथ ले कर रथ पर सवार हो स्यमन्तक मणि की खोज में निकले। वन में उन्होंने घोड़ा सहित प्रसेनजित को मरा हुआ देखा पर मणि का कहीं अता-पता नहीं था। वहाँ निकट ही सिंह के पंजों के चिन्ह थे। वे सिंह के पदचिन्हों के सहारे आगे बढ़े तो उन्हें सिंह भी मरा हुआ मिला और वहाँ पर रीछ के पैरों के चिन्ह मिले जो कि एक गुफा तक गये थे। जब वे उस भयंकर गुफा के निकट पहुँचे तब श्री कृष्ण ने यादवों से कहा कि तुम लोग यहीं रुको। मैं इस गुफा में प्रवेश कर मणि ले जाने वाले का पता लगाता हूँ। इतना कहकर वे सभी यादवों को गुफा के मुख पर छोड़ कर उस गुफा के भीतर चले गये। वहाँ जाकर उन्होंने देखा कि उस प्रकाशवान मणि को रीछ का एक बालक लिये हुये खेल रहा है। श्री कृष्ण ने उस मणि को वहाँ से उठा लिया। यह देख कर जाम्बवन्त अत्यन्त क्रोधित होकर श्री कृष्ण को मारने के लिये झपटा। जाम्बवन्त और श्री कृष्ण में भयंकर युद्ध होने लगा। जब श्री कृष्ण जी गुफा से वापस नहीं लौटे तो सारे यादव उन्हें मरा हुआ समझ कर बारह दिन के उपरान्त वहाँ से द्वारिका पुरी वापस आ गये तथा समस्त वत्तान्त [[वसुदेव]] और [[देवकी]] से कहा। वसुदेव और देवकी व्याकुल होकर महामाया [[दुर्गा]] की उपासना करने लगे। उनकी उपासना से प्रसन्न होकर दुर्गा देवी ने प्रकट होकर उन्हें आशीर्वाद दिया कि तुम्हारा पुत्र तुम्हें अवश्य मिलेगा। श्री कृष्ण और जाम्बवन्त दोनों ही पराक्रमी थे। युद्ध करते हुये गुफा में अट्ठाइस दिन व्यतीत हो गये। भगवान श्री कृष्ण की मार से महाबली जाम्बवन्त की नस टूट गई। वह अति व्याकुल हो उठा और अपने स्वामी [[श्री रामचन्द्र जी]] का स्मरण करने लगा। जाम्बवन्त के द्वारा श्री राम के स्मरण करते ही भगवान श्री कृष्ण ने श्री रामचन्द्र के रूप में उसे दर्शन दिये। जाम्बवन्त उनके चरणों में गिर गया और बोला, "हे भगवान! अब मैंने जाना कि आपने यदुवंश में अवतार लिया है।" श्री कृष्ण ने कहा, "हे जाम्बवन्त! तुमने मेरे राम अवतार के समय [[रावण]] के वध हो जाने के पश्चात् मुझसे युद्ध करने की इच्छा व्यक्त की थी और मैंने तुमसे कहा था कि मैं तुम्हारी इच्छा अपने अगले अवतार में अवश्य पूरी करूँगा। अपना वचन सत्य सिद्ध करने के लिये ही मैंने तुमसे यह युद्ध किया है।" जाम्बवन्त ने भगवान श्री कृष्ण की अनेक प्रकार से स्तुति की और अपनी कन्या जाम्बवन्ती का विवाह उनसे कर दिया। श्री कृष्ण जाम्बवन्त को साथ लेकर [[द्वारिका पुरी]] पहुँचे। उनके वापस आने से द्वारिका पुरी में चहुँ ओर प्रसन्नता व्याप्त हो गई। श्री कृष्ण ने सत्राजित को बुलवाकर उसकी मणि उसे वापस कर दी। सत्राजित अपने द्वारा श्री कृष्ण पर लगाये गये झूठे कलंक के कारण अति लज्जित हुआ और पश्चाताप करने लगा। प्रायश्चित के रूप में उसने अपनी कन्या [[सत्यभामा]] का विवाह श्री कृष्ण के साथ कर दिया और वह मणि भी उन्हें दहेज में दे दी। किन्तु शरनागत वत्सल श्री कृष्ण ने उस मणि को स्वीकार न करके पुनः सत्राजित को वापस कर दिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] प्रद्युम्न का जन्म 10482 40280 2006-12-29T05:20:31Z Ash.shri 916 श्री [[शुकदेव]] मुनि बोले, "हे [[परीक्षित]]! भगवान [[शंकर]] के शाप से जब [[कामदेव]] भस्म हो गया तो उसकी पत्नी [[रति]] अति व्याकुल होकर पति वियोग में उन्मत्त सी हो गई। उसने अपने पति की पुनः प्रापत्ति के लिये देवी पार्वती और भगवान शंकर को तपस्या करके प्रसन्न किया। पार्वती जी ने उन्हें आशीर्वाद दिया कि तेरा पति यदुकुल में भगवान श्रीकृष्ण के पुत्र के रूप में जन्म लेगा और तुझे वह शम्बासुर के यहाँ मिलेगा। इसीलिये रति [[शम्बासुर]] के घर मायावती के नाम से दासी का कार्य करने लगी। "इधर कामदेव रुक्मणी के गर्भ में स्थित हो गये। समय आने पर रुक्मणी ने एक अति सुन्दर बालक को जन्म दिया। उस बालक के सौन्दर्य, शील, सद्गुण आदि सभी श्री कृष्ण के ही समान थे। जब शम्बासुर को पता चला कि मेरा शत्रु यदुकुल में जन्म ले चुका है तो वह वेश बदल कर प्रसूतिकागृह से उस दस दिन के शिशु को हर लाया और समुद्र में डाल दिया। समुद्र में उस शिशु को एक मछली निगल गई और उस मछली को एक मगरमच्छ ने निगल लिया। वह मगरमच्छ एक मछुआरे के जाल में आ फँसा जिसे कि मछुआरे ने शम्बासुर की रसोई में भेज दिया। जब उस मगरमच्छ का पेट फाड़ा गया तो उसमें से अति सुन्दर बालक निकला। उसको देख कर शम्बासुर की दासी मायावती के आश्चर्य का ठिकाना न रहा। वह उस बालक को पालने लगी। उसी समय देवर्षि नारद मायावती के पास पहुँचे और बोले कि हे मायावती! यह तेरा ही पति कामदेव है। इसने यदुकुल में जन्म लिया है और इसे शम्बासुर समुद्र में डाल आया था। तू इसका यत्न से लालन-पालन कर। इतना कह कर नारद जी वहाँ से चले गये। उस बालक का नाम प्रद्युम्न रखा गया। थोड़े ही काल में प्रद्युम्न यवा हो गया। प्रद्युम्न का रूप लावण्य इतना अद्भुत था कि वे साक्षात् श्री कृष्णचन्द्र ही प्रतीत होते थे। रति उन्हें बड़े भाव और लजीली दृष्टि से देखती थी। तब प्रद्युम्न जी बोले कि तुमने माता जैसा मेरा लालन-पालन किया है फिर तुममें ऐसा परिवर्तन क्यों देख रहा हूँ? तब रति ने कहा - "पुत्र नहीं तुम पति हो मेरे। मिले कन्त शम्बासुर प्रेरे॥ मारौ नाथ शत्रु यह तुम्हरौ। मेटौ दुःख देवन कौ सिगरौ॥ "इतना कह कर मायावती रति ने उन्हें महा विद्या प्रदान किया तथा धनुष बाण, अस्त्र-शस्त्र आदि सभी विद्याओं में निपुण कर दिया। युद्ध विद्या में प्रवीण हो जाने पर प्रद्युम्न अस्त्र शस्त्रों से सुसज्जित होकर शम्बासुर की सभा में गये। शम्बासुर उन्हें देखकर प्रसन्न हुआ और सभासदों से कहा कि इस बालक को मैंनें पाल पोष कर बड़ा किया है। इस पर प्रद्युम्न बोले कि अरे दुष्ट! मैं तेरा बालक नहीं वरन् तेरा वही शत्रु हूँ जिसको तूने समुद्र में डाल दिया था। अब तू मुझसे युद्ध कर। "प्रद्युम्न के इन वचनों को सुनकर शम्बासुर ने अति क्रोधित होकर उन पर अपने बज्र के समान भारी गदे का प्रहार किया। प्रद्युम्न ने उस गदे को अपने गदे से काट दिया। तब वह असुर अनेक प्रकार की माया रच कर युद्ध करने लगा किन्तु प्रद्युम्न ने महा विद्या के प्रयोग से उसकी माया को नष्ट कर दिया और अपने तीक्ष्ण तलवार से शम्बासुर का सिर काट कर पृथ्वी पर डाल दिया। उनके इस पराक्रम को देख कर देवतागणों ने उनकी स्तुति कर आकाश से पुष्प वर्षा की। फिर मायावती रति प्रद्युम्न को आकाश मार्ग से द्वारिकापुरी ले आई। गौरवर्ण पत्नी के साथ साँवले प्रद्यम्न जी की शोभा अवर्णनीय थी।" वे नव-दम्पति श्री कृष्ण के अन्तःपुर में पहुँचे। रुक्मणी सहित वहाँ की समस्त स्त्रियाँ साक्षात् श्री कृष्ण के प्रतिरूप प्रद्युम्न को देखकर आश्चर्यचकित रह गये। वे सोचने लगीं कि यह नर श्रेष्ठ किसका पुत्र है? न जाने क्यों इसे देख कर मेरा वात्सल्य उमड़ रहा है। मेरा बालक भी बड़ा होकर इसी के समान होता किन्तु उसे तो न जाने कौन प्रसूतिकागृह से ही उठा कर ले गया था। उसी समय श्री कृष्ण भी अपने माता-पिता [[देवकी]] और [[वसुदेव]] तथा भाई [[बलराम]] के साथ वहाँ आ पहुँचे। श्री कृष्ण तो अन्तर्यामी थे किन्तु उन्हें नर लीला करनी थी इसलिये वे बालक के विषय में अनजान बने रहे। तब देवर्षि [[नारद]] ने वहाँ आकर सभी को प्रद्युम्न की आद्योपान्त कथा सुनाई और वहाँ उपस्थित समस्त जनों के हृदय में हर्ष व्याप्त गया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] रुक्मणी हरण 10483 40281 2006-12-29T05:23:37Z Ash.shri 916 शिशु से बालक, तरुण एवं युवा होते कृष्ण ने अपनी बाल लीला करते हुये [[तृणावर्ण]], [[अघासुर]], [[अरिष्टासुर]], [[केशी]], [[व्योमासुर]], [[चाणूर]], [[मुष्टिक]] तथा [[कंस]] जैसे दुष्ट दैत्यों और राक्षसों का वध कर डाला। राधा तथा गोपियों के साथ रासलीला की। यमुना के भीतर घुसकर विषधर [[कालिया नाग]] को नाथा। गोवर्धन पर्वत को उठा कर इन्द्र के अभिमान को चूर-चूर किया। अपने बड़े भाई [[बलराम]] के द्वारा [[धेनुकासुर]] तथा [[प्रलंबसुर]] का वध करवा दिया। [[विश्वकर्मा]] के द्वारा द्वारिका नगरी का निर्माण करवाया। कालयवन को भस्म कर दिया। [[जरासंघ]] को सत्रह बार युद्ध में हराया। चूँकि जरासंघ के पाप का घड़ा अभी भरा नहीं था और उसे अभी जीवित रहना था, इसलिये अठारहवीं बार उससे युद्ध करते हुये रण को छोड़ कर द्वारिका चले गये। इसीलिये कृष्ण का नाम रणछोड़ पड़ा। इस प्रकार कृष्ण युवा हो गये। कृष्ण के शील व पराक्रम का वृत्तान्त सुनकदर विदर्भ के राजा [[भीष्मक]] की पुत्री [[रुक्मणी]] उन पर आसक्त हो गईं। विदर्भराज के [[रुक्म]], [[रुक्मरथ]], [[रुक्मबाहु]], [[रुक्मकेस]] तथा [[रुक्ममाली]] नामक पाँच पुत्र और एक पुत्री [[रुक्मणी]] थी। रुक्मणी सर्वगुण सम्पन्न तथा अति सुन्दरी थी। उसके माता-पिता उसका विवाह कृष्ण के साथ करना चाहते थे किन्तु रुक्म चाहता था कि उसकी बहन का विवाह चेदिराज [[शिशुपाल]] के साथ हो। अतः उसने रुक्मणी का टीका शिशुपाल के यहाँ भिजवा दिया। रुक्मणी कृष्ण पर आसक्त थी इसलिये उसने कृष्ण को एक ब्राह्मण के हाथों संदेशा भेजा। कृष्ण ने संदेश लाने वाले ब्राह्मण से कहा, "हे ब्राह्मण देवता! जैसा रुक्मणी मुझसे प्रेम करती हैं वैसे ही मैं भी उन्हीं से प्रेम करता हूँ। मैं जानता हूँ कि रुक्मणी के माता-पिता रुक्मणी का विवाह मुझसे ही करना चाहते हैं परन्तु उनका बड़ा भाई रुक्म मुझ से शत्रुता रखने के कारण उन्हें ऐसा करने से रोक रहा है। तुम जाकर राजकुमारी रुक्मणी से कह दो कि मैं अवश्य ही उनको ब्याह कर लाउँगा।" केवल दो दिनों बाद ही रुक्मणी का शिशुपाल से विवाह होने वाला था। अतः कृष्ण ने अपने सारथी दारुक को तत्काल रथ लेकर आने की आज्ञा दी। आज्ञा पाकर दारुक रथ ले कर आ गया। उस रथ में शैव्य, सुग्रीव, मेघपुष्प तथा बलाहर्षक नाम के द्रुतगामी घोड़े जुते हुये थे। रथ में बैठकर कृष्ण विदर्भ देश के लिये प्रस्थान कर गये। सन्ध्या तक वे [[विदर्भ]] देश की राजधानी [[कुण्डिलपुर]] पहुँच गये। वहाँ पर शिशुपाल की बारात पहुँच चुकी थी। बारात में [[शाल्व]], [[जरासंघ]], [[दन्तवक्र]], [[विदूरथ]], [[पौन्ड्रक]] आदि सहस्त्रों नरपति सम्मिलित थे और ये सभी श्री कृष्ण तथा बलराम के विरोधी थे। उनको रुक्मणी को हर ले जाने लिये कृष्ण के आने की सूचना भी मिल चुकी थी इसलिये वे कृष्ण को रोकने के लिये अपनी पूरी सेना के साथ तैयार थे। इधर जब कृष्ण के अग्रज बलराम को जब सूचना मिली की रुक्मणी को लाने के लिये कृष्ण अकेले ही प्रस्थान कर चुके हैं और वहाँ विरोधी पक्ष के सारे लोग वहाँ उपस्थित हैं तो वे भी अपनी चतुरंगिणी सेना को लेकर द्रुतगति से चल पड़े और कुण्डिलपुर में पहुँच कर कृष्ण के साथ हो लिये। रुक्मणी अपनी सहेलियों के साथ गौरी पूजन के लिये मन्दिर जा रही थीं। उनके साथ उनकी रक्षा के लिये शिशुपाल और जरासंघ के नियुक्त किये गये अनेक महाबली दैत्य भी थे। रुक्मणी की उस टोली को देखते ही सारथी दारुक ने रथ को उनकी ओर तीव्र गति से दौड़ा दिया और पलक झपकते ही रथ पहरे के लिये घेरा बना कर चलते हुये दैत्यों को रौंदते हुये रक्मणी के समीप पहुँच गया। कृष्ण ने रुक्मणी को उनका हाथ पकड़ कर रथ के भीतर खींच लिया। रुक्मणी के रथ के भीतर पहुँचते ही दारुक ने रथ को उस ओर दौड़ा दिया जिधर अपनी चतुरंगिणी सेना के साथ बलराम उनकी प्रतीक्षा कर रहे थे। पहरेदार देखते ही रह गये। रुक्मणी के हरण का समचार सुनते ही जरासंघ और शिशुपाल अपने समस्त सहायक नरपतियों और उनकी सेनाओं के साथ कृष्ण के पास पहुँच गये। बलराम और उनकी चतुरंगिणी सेना पहले से ही तैयार खड़ी थी। दोनों ओर से बाणों की वर्षा होने लगी और घोर संग्राम छिड़ गया। बलराम जी ने अपने हल और मूसल से हाथियों की सेना को इस प्रकार छिन्न-भिन्न कर दिया जैसे घनघोर बादलों को वायु छिन्न-भिन्न कर देती है। कृष्ण के सुदर्शन चक्र ने विरोधियों की सेना में तहलका मचा दिया। किसी के हाथ किसी के पैर तो किसी के सिर कट कट कर गिरने लगे। शिशुपाल की पराजय हो गई। शिशुपाल की पराजय होने पर रुक्मणी का बड़ा भाई रुक्म अत्यन्त क्रोधित होकर कृष्ण के सामने आ डटा। उसने प्रतिज्ञा की थी कि यदि मैं कृष्ण को मार कर अपनी बहन को न लौटा सका तो लौट कर नगर में नहीँ आउँगा। उसने कृष्ण पर तीन बाण छोड़े जिन्हें कृष्ण के बाणों ने वायु में ही काट दिया। फिर कृष्ण ने अपनी बाणों से रुक्म के सारथी, रथ, घोड़े, धनुष और ध्वजा को काट डाला। रुक्म एक दूसरे रथ में फिर आया तो कृष्ण ने पुनः दूसरे रथ का भी वैसा ही हाल कर दिया। रुक्म ने गुलू, पट्टिस, परिध, ढाल, तलवार, तोमर तथा शक्ति आदि अनेक अस्त्र शस्त्रों का प्रहार किया पर कृष्ण ने उन समस्त शस्त्रास्त्रों को तत्काल काट डाला। रुक्म क्रोध से उन्मत्त होकर रथ से कूद पड़ा और तलवार लेकर कृष्ण की ओर दौड़ा। कृष्ण ने एक बाण मार कर उसके तलवार को काट डाला और एक लात मार कर उसे नीचे गिरा दिया। फिर उसकी उसकी छाती अपना पैर पर रख दिया और उसे मारने के लिये अपनी तीक्ष्ण तलवार उठा ली। रुक्मणी व्याकुल होकर कृष्ण के चरणों पर गिर गई और अपने भाई के प्राण दान हेतु प्रार्थना करने लगी। रुक्मणी की प्रार्थना पर कृष्ण ने अपनी तलवार नीचे कर ली और रुक्म को मारने का विचार त्याग दिया। इतना होने पर भी रुक्म कृष्ण का अनिष्ट करने का प्रयत्न कर रहा था। उसके इस कृत्य पर कृष्ण ने उसको उसी के दुपट्टे से बाँध दिया तथा उसके दाढ़ी-मूछ तथा केश तलवार से मूँड़ कर उसको रथ के पीछे बाँध दिया। बलराम ने रुक्म पर तरस खाकर उसे कृष्ण से छुड़वाया। अपनी पराजय पर दुःखी होता हुआ वह अपमानित तथा कान्तिहीन होकर वहाँ से चला गया। उसने अपनी प्रतिज्ञानुसार कुण्डलपुर में प्रवेश न करके भोजपुर नामक नगर बसाया। इस भाँति भगवान श्री कृष्ण रुक्मणी को लेकर द्वारिकापुरी आये जहाँ पर [[वसुदेव]] तथा [[उग्रसेन]] ने कुल पुरोहित बुला कर बड़ी धूमधाम के साथ राक्षस विधि से दोनों का पाणिग्रहण संस्कार करवाया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] कृष्णावतार 10484 41007 2007-01-02T18:02:11Z जूहोमि 935 राजा [[परीक्षित]] ने नम्रतापूर्वक कहा, "हे ऋषिश्रेष्ठ! भगवान श्री [[कृष्ण]]चन्द्र के भ्राता [[बलराम]] जी [[रोहिणी]] तथा [[देवकी]] दो-दो माताओं के पुत्र क्यों कहलाते हैं? कृपा करके मेरी इस उत्सुकता को शान्त कीजिये।" श्री [[शुकदेव]] मुनि उनके इन वचनों को सुन कर प्रसन्न हुये और बोले, "मथुरापुरी यदुवंशी राजाओं की राजधानी थी तथा वहाँ राजा [[शूरसेन]] राज्य करते थे। शूरसेन के पुत्र [[वसुदेव]] हुये। वसुदेव का विवाह भोजवंशी राजा [[उग्रसेन]] के भाई [[देवक]] की कन्या [[देवकी]] से हुआ। राजा देवक ने बड़ी धूमधाम के साथ देवकी को विदा किया। वसुदेव और देवकी के रथ को देवकी का चचेरा भाई, उग्रसेन का पुत्र, कंस हाँकते हुये जा रहा था कि मार्ग में आकाशवाणी हुई - रे मूर्ख कंस! तू जिस अपनी बहन देवकी को पहुँचाने जा रहा है, उसी के आठवें गर्भ से तेरा काल उत्पन्न होगा। कंस अत्यन्त दुष्ट तथा राक्षस था। वह अपने पिता उग्रसेन को कैद करके राजा बना था। आकाशवाणी सुनकर उसने तत्काल अपनी बहन देवकी के केश पकड़ कर रथ से नीचे गिरा दिया और तलवार खींचकर उसे मारने के लिये उद्यत हो गया। "इस वीभत्स दृष्य को देख कर वसुदेव ने कंस से कहा कि हे राजकुमार! आप [[भोजवंश]] के वीर शिरोमणि हैं। वीर पुरुष के लिये स्त्री का वध उचित नहीं है। आकाशवाणी ने इसके आठवें गर्भ से उत्पन्न बालक द्वारा ही तुम्हारी मृत्यु बताई है। मैं इसके जितने बालक उत्पन्न होंगे वे सब तुम्हें लाकर दे दिया करूँगा। आप उनका वध कर सकते हैं। वसुदेव की बात को सुन कर कंस ने देवकी को मारने का विचार छोड़ दिया। "जब देवकी के गर्भ से एक बालक का जन्म हुआ तो उसे अपनी प्रतिज्ञा के अनुसार वसुदेव ने उस बालक को कंस को दे दिया। कंस ने वसुदेव की सत्यता को देख कर उस बालक को उन्हें वापस कर दिया और बोला कि आकाशवाणी ने तो आठवें पुत्र को मेरा काल बताया हैं, फिर इसे मैं क्यों मारूँ। वसुदेव उस बालक को वापस अपने घर ले आये। वसुदेव के जाने के बाद देवर्षि नारद जी कंस के पास आये। उन्होंने यह सोच कर कि यदि यह दया करेगा तो इसकी आयु और बढ़ जायेगी, कंस को बहका दिया कि न जाने किस गर्भ में उसका काल हो। उन्होंने कंस से यह भी कह दिया कि देवकी अब यदुवंशी हो गई है और हो सकता है कि यदुवंश में उत्पन्न होने वाला कोई भी बालक उसका काल हो। [[नारद]] जी के बहकावे में आकर कंस ने तुरन्त ही वसुदेव तथा देवकी को हथकड़ी बेड़ी पहना कर कारागार में डलवा दिया और उनके पहले बालक का वध कर दिया। कंस ने यदुवंशियों पर अत्याचार करना आरम्भ कर दिया। वह यदुवंशियों के नन्हे बालकों को इस भय से मरवा डालता कि कहीं इनमें ही मेरे काल विष्णु ने अवतार न ले लिया हो। कंस के इन अत्याचारों से अधिकांश यदुवंशी मथुरामण्डल छोड़ कर चले गये। "हे परीक्षित! मथुरा का राजा [[कंस]] स्वयं महाबली था और दूसरे मगध के राजा जरासंघ की उसे सहायता प्राप्त थी। तीसरे [[प्रलम्बा]], [[बकासुर]], [[चाणूड़]], [[तृणावर्त]] [[अघासुर]], [[मुष्टिक]], [[अरिष्टासुर]], [[द्विविद]], [[पूतना]], [[केशी]], [[धेनुक]], [[वाणासुर]], [[भौमासुर]] आदि सभी दैत्य तथा राक्षस उसकी सहायता के लिये हर समय तत्पर रहते थे। इन सभी की सहायता से वह यदुवंशियों को मारने लगा। यदुवंशी कंस के डर से भाग कर [[कुरु]], [[पाँचाल]], [कैकेय], [[शाल्व]], [[विधर्व]], [[निषध]], [[विदेह]] तथा [[कौशल]] आदि देशों में छिप गये। जो लोग उसके राज्य में रह गये वे सभी इच्छानुसार उसकी सेवा करने लगे। श्री शुकदेव जी बोले, "हे राजन्! जब कंस ने देवकी के छः बालकों मार डाला तब सातवें गर्भ में भगवान शेष जी देवकी के गर्भ में पधारे। इधर भगवान विष्णु ने अपनी [[योगमाया]] से कहा कि हे कल्याणी! तुम ब्रज में जाओ। वहाँ पर देवकी के गर्भ में मेरे अंशावतार शेष जी पहुँच चुके हैं। तुम उन्हें नन्द बाबा की पहली पत्नी रोहिणी के गर्भ में रख दो और स्वयं उनकी दूसरी पत्नी यशोदा के गर्भ में स्थित हो जाओ। तुम वहाँ [[दुर्गा]], [[भद्रकाली]], [[विजया]], [[वैष्णवी]], [[कुमुदा]], [[चण्डिका]], [[कृष्णा]], [[माधवी]], [[कन्या]], [[माया]], [[नारायणी]], [[ईशायिनी]], [[शारदा]], [[अम्बिका]] आदि अनेक नामों से पूजी जाओगी। मैं भी अपने समस्त ज्ञान, बल तथा सम्पूर्ण कलाओं के साथ देवकी के गर्भ में आ रहा हूँ। हे परीक्षित! इस तरह शेष भगवान के अवतार बलराम जी पहले देवकी के गर्भ में आये और फिर उनको योगमाया ने देवकी के गर्भ से निकाल कर रोहिणी के गर्भ में रख दिया। इसीलिये बलराम जी की दो माताएँ हुईं। इसके पश्चात् भगवान विष्णु स्वयं देवकी के गर्भ में आ पहुँचे। ===जन्म=== भादों माह की अष्टमी तिथि थी। रोहिणी नक्षत्र था। अर्द्धरात्रि का समय था। बादल गरज रहे थे और घनघोर वर्षा हो रही थी। उसी काल में देवकी के गर्भ से भगवान प्रकट हुये। उनकी चार भुजाएँ थीं जिनमें वे [[शंख]], [[चक्र]], गदा एवं [[पद्म]] धारण किये हुये थे। वक्षस्थल पर श्री वत्स का चह्न था। कण्ठ में कौस्तुभ मणि जगमगा रही थी। उनका सुन्दर श्याम शरीर था जिस पर वे पीताम्बर धारण किये हुये थे। कमर में कर्धनी, भुजाओं में बाजूबन्द तथा कलाइयों में कंकण शोभायमान थे। अंग प्रत्यंग से अपूर्व छटा छलक रही थी जिसके प्रकाश से सम्पूर्ण बन्दीगृह जगमगा उठा। वसुदेव और देवकी विस्मय और हर्ष से ओत-प्रोत होने लगे। यह जान कर कि स्वयं भगवान उनके पुत्र के रूप में पधारे हैं उनके आनन्द की सीमा नहीं रही। बुद्धि को स्थिर कर दोनों ने भगवान को प्रणाम किया और उनकी स्तुति करने लगे। स्तुति करके देवकी बोलीं कि हे प्रभु! आपने अपने दर्शन देकर हमें कृतार्थ कर दिया। अब मैं आपसे प्रार्थना करती हूँ कि आप अपने अलौकिक रूप को त्याग कर सामान्य बालक का रूप धारण कर लीजिये। भगवान ने देवकी से कहा, "हे देवि! अपने पूर्व जन्म में आप दोनों ने घोर तपस्या की थी और ब्रह्मा जी से वरदान में मुझे पुत्र रूप में माँगा था। अतः [[ब्रह्मा]] जी के वरदान को सत्य सिद्ध करने के लिये मैंने आप लोगों के पुत्र के रूप में अवतार लिया है।" फिर वे वसुदेव से बोले, "हे तात! मैं अब बालक रूप हो जाता हूँ। आप मुझे गोकुल में नन्द बाबा के यहाँ पहुँचा दीजिये। वहाँ पर मेरी योगमाया ने कन्या के रूप में यशोदा के गर्भ से जन्म लिया है। आप उसे यहाँ ले आइये। इतना कहकर उन्होंने बालक रूप धारण कर लिया। भगवान की माया से वसुदेव की हथकड़ी-बेड़ी खुल गईं, पहरेदारों को गहन निद्रा व्याप्त गई, और कपाट भी खुल गये। वसुदेव बालक को लेकर गोकुल की ओर चले। बादल धीरे-धीरे गरज रहे थे। जल की फुहारें पड़ रहीं थीं। [[शेष]] जी अपना फन फैला कर छतरी बने हुये बालक को ढँके हुये थे। वसुदेव जी यमुना पार करने के लिये निर्भय होकर जल में घुस पड़े। भगवान के चरण को स्पर्श करने के लिये यमुना जी का जल चढ़ने लग गया। ज्यों-ज्यों वसुदेव बालक को ऊपर उठाते, त्यों-त्यों जल और भी ऊपर चढ़ता जाता। इस पर वसुदेव के कष्ट को जान कर भगवान ने अपने चरण बढ़ा कर यमुना जी को उसे छू लेने दिया और जलस्तर नीचे आ गया। ===यशोदा=== [[यशोदा]] जी अचेत होकर अपनी शैया पर सो रहीं थीं उन्हें नवजात कन्या के जन्म का कुछ भी पता नहीं था। वसुदेव ने अपने पुत्र को यशोदा की शैया पर सुला दिया और उनकी कन्या को अपने साथ बन्दीगृह ले आये। कन्या को देवकी की शैया पर सुलाते ही हथकड़ी-बेड़ी अपने आप लग गये, कपाट बन्द हो गये और पहरेदारों को चेत आ गया। शिशु के रोने की आवाज सुन कर पहरेदारों ने राजा कंस को देवकी के गर्भ से कन्या होने का समाचार दिया। कंस उसी क्षण अति व्याकुल होकर हाथ में नंगी तलवार लेकर बन्दीगृह की ओर दौड़ा। बन्दीगृह पहुँचते ही उसने तत्काल उस कन्या को देवकी के हाथ से छीन लिया। देवकी अति कातर होकर कंस के सामने गिड़गिड़ाने लगी, "हे भाई! तुमने मेरे छः बालकों का वध कर दिया है। इस बार तो कन्या का जन्म हुआ है। तुम्हारे काल की [[आकाशवाणी]] तो पुत्र के द्वारा होने की हुई थी। इस कन्या को मत मारो।" देवकी के रोने गिड़गिड़ाने पर भी दुष्ट कंस का हृदय नहीं पिघला और उसने कन्या को भूमि पर पटक डालने के लिये ज्योंही ऊपर उछाला कि कन्या उसके हाथ से छूट कर आकाश में उड़ गई। वह आकाश में स्थित होकर अष्ट भुजा धारण कर के आयुधों से युक्त हो गई और बोली, "रे दुष्ट कंस! तुझे मारने वाला तेरा काल कहीं और उत्पन्न हो चुका है। तू व्यर्थ निर्दोष बालकों की हत्या न कर।" इतना कह कर योगमाया अन्तर्ध्यान हो गई। योगमाया की बातों को सुन कर कंस को अति आश्चर्य हुआ और उसने देवकी तथा वसुदेव को कारागार से मुक्त कर दिया। तत्पश्चात् कंस ने अपने मन्त्रियों को बुला कर योगमाया द्वारा कही गयी बातों पर मन्त्रणा करने लगा। कंस के मूर्ख मन्त्रियों ने कहा, "हे राजन्! देवताओं ने यह धोखा दिया है इसलिये देवताओं का ही नाश करना चाहिये। ब्राह्मणों के यज्ञादि को बन्द करवा देना चाहिये। इन्द्र को तो आप कई बार परास्त कर ही चुके हैं इस बार आपके डर से छिपे हुये विष्णु को भी ढूंढ कर उससे युद्ध करना चाहिये और पिछले दस दिनों के भीतर उत्पन्न हुये सभी बालकों को भी मार डालना चाहिये।" इधर गोकुल में नन्द बाबा ने पुत्र का जन्मोत्सव बड़े धूम-धाम से मनाया। ब्राह्मणों और याचकों को यथोचित गौओं तथा स्वर्ण, रत्न, धनादि का दान किया। कर्मकाण्डी ब्राह्मणों को बुला कर बालक का जाति कर्म संस्कार करवाया। पितरों और देवताओं की अनेक भाँति से पूजा-अर्चना की। पूरे गोकुल में उत्सव मनाया गया। इधर कंस ढूंढ-ढूंढ कर नवजात शिशुओं का वध करवाने लगा। उसने पूतना नाम की एक क्रूर राक्षसी को ब्रज में भेजा। पूतना ने राक्षसी वेष तज कर अति मनोहर नारी का रूप धारण किया और आकाश मार्ग से गोकुल पहुँच गई। गोकुल में पहुँच कर वह सीधे नन्द बाबा के महल में गई और शिशु के रूप में सोते हुये श्री कृष्ण को गोद में उठा कर अपना दूध पिलाने लगी। उसकी मनोहरता और सुन्दरता ने यशोदा और रोहिणी को भी मोहित कर लिया इसलिये उन्होंने बालक को उठाने और दूध पिलाने से नहीं रोका। पूतना के स्तनों में हलाहल विष लगा हुआ था। अन्तर्यामी श्री कृष्ण सब जान गये और वे क्रोध करके अपने दोनों हाथों से उसका कुच थाम कर उसके प्राण सहित दुग्धपान करने लगे। उनके दुग्धपान से पूतना के मर्म स्थलों में अति पीड़ा होने लगी और उसके प्राण निकलने लगे। वह चीख-चीख कर कहने लगी, "अरे छोड़ दे! छोड़ दे! बस कर! बस कर!" वह बार-बार अपने हाथ पैर पटकने लगी और उसकी आँखें फट गईं। उसका सारा शरीर पसीने में लथपथ होकर व्याकुल हो गया। वह बड़े भयंकर स्वर में चिल्लाने लगी। उसकी भयंकर गर्जना से पृथ्वी, आकाश तथा अन्तरिक्ष गूँज उठे। बहुत से लोग बज्रपात समझ कर पृथ्वी पर गिर पड़े। पूतना अपने राक्षसी स्वरूप को प्रकट कर धड़ाम से भूमि पर बज्र के समान गिरी, उसका सिर फट गया और उसके प्राण निकल गये। जब यशोदा, रोहिणी और गोपियों ने उसके गिरने की भयंकर आवाज को सुना तब वे दौड़ी-दौड़ी उसके पास गईं। उन्होंने देखा कि बालक कृष्ण पूतना की छाती पर लेटा हुआ स्तनपान कर रहा है तथा एक भयंकर राक्षसी मरी हुई पड़ी है। उन्होंने बालक को तत्काल उठा लिया और पुचकार कर छाती से लगा लिया। वे कहने लगीं, "भगवान चक्रधर ने तेरी रक्षा की। भगवान गदाधर तेरी आगे भी रक्षा करें।" इसके पश्चात् गोप ग्वालों ने पूतना के अंगों को काट-काट कर गोकुल से बाहर ला कर लकड़ियों में रख कर जला दिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] समुद्र मंथन 10485 40284 2006-12-29T05:35:13Z Ash.shri 916 श्री शुकदेव जी बोले, "हे राजन्! राजा [[बलि]] के राज्य में [[दैत्य]], [असुर] तथा [[दानव]] अति प्रबल हो उठे थे। उन्हें [[शुक्राचार्य]] की शक्ति प्राप्त थी। इसी बीच [[दुर्वासा]] ऋषि के शाप से देवराज इन्द्र शक्तिहीन हो गये थे। दैत्यराज बलि का राज्य तीनों लोकों पर था। इन्द्र सहित देवतागण उससे भयभीत रहते थे। इस स्थिति के निवारण का उपाय केवल बैकुण्ठनाथ विष्णु ही बता सकते थे, अतः ब्रह्मा जी के साथ समस्त देवता भगवान [[नारायण]] के पास पहुचे। उनकी स्तुति करके उन्होंने भगवान विष्णु को अपनी विपदा सुनाई। तब भगवान मधुर वाणी में बोले कि इस समय तुम लोगों के लिये संकट काल है। दैत्यों, असुरों एवं दानवों का अभ्युत्थान हो रहा है और तुम लोगों की अवनति हो रही है। किन्तु संकट काल को मैत्रीपूर्ण भाव से व्यतीत कर देना चाहिये। तुम दैत्यों से मित्रता कर लो और क्षीर सागर को मथ कर उसमें से अमृत निकाल कर पान कर लो। दैत्यों की सहायता से यह कार्य सुगमता से हो जायेगा। इस कार्य के लिये उनकी हर शर्त मान लो और अन्त में अपना काम निकाल लो। अमृत पीकर तुम अमर हो जाओगे और तुममें दैत्यों को मारने का सामर्थ्य आ जायेगा। "भगवान के आदेशानुसार इन्द्र ने समुद्र मंथन से अमृत निकलने की बात बलि को बताया। दैत्यराज बलि ने देवराज इन्द्र से समझौता कर लिया और समुद्र मंथन के लिये तैयार हो गये। [[मन्दराचल]] पर्वत को मथनी तथा [[वासुकी]] नाग को नेती बनाया गया। स्वयं भगवान श्री विष्णु कच्छप अवतार लेकर मन्दराचल पर्वत को अपने पीठ पर रखकर उसका आधार बन गये। भगवान नारायण ने दानव रूप से दानवों में और देवता रूप से देवताओं में शक्ति का संचार किया। वासुकी नाग को भी गहन निद्रा दे कर उसके कष्ट को हर लिया। देवता वासुकी नाग को मुख की ओर से पकड़ने लगे। इस पर उल्टी बुद्धि वाले दैत्य, असुर, दानवादि ने सोचा कि वासुकी नाग को मुख की ओर से पकड़ने में अवश्य कुछ न कुछ लाभ होगा। उन्होंने देवताओं से कहा कि हम किसी से शक्ति में कम नहीं हैं, हम मुँह की ओर का स्थान लेंगे। तब देवताओं ने वासुकी नाग के पूँछ की ओर का स्थान ले लिया। "समुद्र मंथन आरम्भ हुआ और भगवान कच्छप के एक लाख [[योजन]] चौड़ी पीठ पर मन्दराचल पर्वत घूमने लगा। हे राजन! समुद्र मंथन से सबसे पहले जल का पापरूप उग्र विष निकला। उस विष की ज्वाला से सभी देवता तथा दैत्य जलने लगे और उनकी कान्ति फीकी पड़ने लगी। इस पर सभी ने मिलकर भगवान शंकर की प्रार्थना की। उनकी प्रार्थना पर [[महादेव]] जी उस विष को हथेली पर रख कर उसे पी गये किन्तु उसे कण्ठ से नीचे नहीं उतरने दिया। उस [[कालकूट]] विष के प्रभाव से शिव जी का कण्ठ नीला पड़ गया। इसीलिये महादेव जी को [[नीलकण्ठ]] कहते हैं। उनकी हथेली से थोड़ा सा विष पृथ्वी पर टपक गया था जिसे साँप, बिच्छू आदि विषैले जन्तुओं ने ग्रहण कर लिया। "विष को शंकर भगवान के द्वारा पान कर लेने के पश्चात् फिर से समुद्र मंथन प्रारम्भ हुआ। दूसरा रत्न [[कामधेनु]] गाय निकली जिसे ऋषियों ने रख लिया। फिर [[उच्चैःश्रवा]] घोड़ा निकला जिसे दैत्यराज बलि ने रख लिया। उसके बाद [[ऐरावत]] हाथी निकला जिसे देवराज इन्द्र ने ग्रहण किया। ऐरावत के पश्चात् [[कौस्तुभमणि]] समुद्र से निकली उसे विष्णु भगवान ने रख लिया। फिर [[कल्पद्रुम]] निकला और [[रम्भा]] नामक अप्सरा निकली। इन दोनों को देवलोक में रख लिया गया। आगे फिर समु्द्र को मथने से लक्ष्मी जी निकलीं। [[लक्ष्मी]] जी ने स्वयं ही भगवान विष्णु को वर लिया। उसके बाद कन्या के रूप में [[वारुणी]] प्रकट हई जिसे दैत्यों ने ग्रहण किया। फिर एक के पश्चात एक [[चन्द्रमा]], [[पारिजात]] वृक्ष तथा [[शंख]] निकले और अन्त में [[धन्वन्तरि]] वैद्य अमृत का घट लेकर प्रकट हुये।" धन्वन्तरि के हाथ से अमृत को दैत्यों ने छीन लिया और उसके लिये आपस में ही लड़ने लगे। देवताओं के पास दुर्वासा के शापवश इतनी शक्ति रही नहीं थी कि वे दैत्यों से लड़कर उस अमृत को ले सकें इसलिये वे निराश खड़े हुये उनका आपस में लड़ना देखते रहे। देवताओं की निराशा को देखकर भगवान विष्णु तत्काल [[मोहिनी]] रूप धारण कर आपस में लड़ते दैत्यों के पास जा पहुँचे। उस विश्वमोहिनी रूप को देखकर दैत्य तथा देवताओं की तो बात ही क्या, स्वयं ब्रह्मज्ञानी, कामदेव को भस्म कर देने वाले, भगवान शंकर भी मोहित होकर उनकी ओर बार-बार देखने लगे। जब दैत्यों ने उस नवयौवना सुन्दरी को अपनी ओर आते हुये देखा तब वे अपना सारा झगड़ा भूल कर उसी सुन्दरी की ओर कामासक्त होकर एकटक देखने लगे। वे दैत्य बोले, "हे सुन्दरी! तुम कौन हो? लगता है कि हमारे झगड़े को देखकर उसका निबटारा करने के लिये ही हम पर कृपा कटाक्ष कर रही हो। आओ शुभगे! तुम्हारा स्वागत है। हमें अपने सुन्दर कर कमलों से यह अमृतपान कराओ।" इस पर विश्वमोहिनी रूपी विष्णु ने कहा, "हे देवताओं और दानवों! आप दोनों ही महर्षि कश्यप जी के पुत्र होने के कारण भाई-भाई हो फिर भी परस्पर लड़ते हो। मैं तो स्वेच्छाचारिणी स्त्री हूँ। बुद्धिमान लोग ऐसी स्त्री पर कभी विश्वास नहीं करते, फिर तुम लोग कैसे मुझ पर विश्वास कर रहे हो? अच्छा यही है कि स्वयं सब मिल कर अमृतपान कर लो।" विश्वमोहिनी के ऐसे नीति कुशल वचन सुन कर उन कामान्ध दैत्यो, दानवों और असुरों को उस पर और भी विश्वास हो गया। वे बोले, "सुन्दरी! हम तुम पर पूर्ण विश्वास है। तुम जिस प्रकार बाँटोगी हम उसी प्रकार अमृतपान कर लेंगे। तुम ये घट ले लो और हम सभी में अमृत वितरण करो।" विश्वमोहिनी ने अमृत घट लेकर देवताओं और दैत्यों को अलग-अलग पंक्तियो में बैठने के लिये कहा। उसके बाद दैत्यों को अपने कटाक्ष से मदहोश करते हुये देवताओं को अमृतपान कराने लगे। दैत्य उनके कटाक्ष से ऐसे मदहोश हुये कि अमृत पीना ही भूल गये। भगवान की इस चाल को [[राहू]] नामक दैत्य समझ गया। वह देवता का रूप बना कर देवताओं में जाकर बैठ गया और प्राप्त अमृत को मुख में डाल लिया। जब अमृत उसके कण्ठ में पहुँच गया तब [[चन्द्रमा]] तथा [[सूर्य]] ने पुकार कर कहा कि ये राहु दैत्य है। यह सुनकर भगवान विष्णु ने तत्काल अपने [[सुदर्शन चक्र ]]से उसका सिर गर्दन से अलग कर दिया। अमृत के प्रभाव से उसके सिर और धड़ राहु और केतु नाम के दो ग्रह बन कर अन्तरिक्ष में स्थापित हो गये। वे ही बैर भाव के कारण सूर्य और चन्द्रमा का ग्रहण कराते हैं। इस तरह देवताओं को अमृत पिलाकर भगवान विष्णु वहाँ से लोप हो गये। उनके लोप होते ही दैत्यों की मदहोशी समाप्त हो गई। वे अत्यंत क्रोधित हो देवताओं पर प्रहार करने लगे। भयंकर देवासुर संग्राम आरम्भ हो गया जिसमें देवराज इन्द्र ने दैत्यराज बालि को परास्त कर अपना इन्द्रलोक वापस ले लिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] बालक ध्रुव 10486 40285 2006-12-29T05:36:58Z Ash.shri 916 स्वयंभुव [[मनु]] एवं [[शतरूपा]] के दो पुत्र थे - [[प्रियव्रत]] और [[उत्तानपाद।]] उत्तानपाद की [[सुनीति]] और [[सुरुचि]] नामक दो भार्यायें थीं। राजा उत्तानपाद के सुनीति से ध्रुव तथा सुरुचि से उत्तम नामक पुत्र उत्पन्न हुये। यद्यपि सुनीति बड़ी रानी थी किन्तु राजा उत्तानपाद का प्रेम सुरुचि के प्रति अधिक था। एक बार उत्तानपाद ध्रुव को गोद में लिये बैठे थे कि तभी छोटी रानी सुरुचि वहाँ आई। अपने सौत के पुत्र [[ध्रुव]] को राजा के गोद में बैठे देख कर वह ईर्ष्या से जल उठी। झपटकर उसने ध्रुव को राजा के गोद से खींच लिया और अपने पुत्र उत्तम को उनकी गोद में बैठाते हुये कहा, "रे मूर्ख! राजा के गोद में वह बालक बैठ सकता है जो मेरी कोख से उत्पन्न हुआ है। तू मेरी कोख से उत्पन्न नहीं हुआ है इस कारण से तुझे इनके गोद में तथा राजसिंहासन पर बैठने का अधिकार नहीं है। यदि तेरी इच्छा राज सिंहासन प्राप्त करने की है तो भगवान नारायण का भजन कर। उनकी कृपा से जब तू मेरे गर्भ से उत्पन्न होगा तभी राजपद को प्राप्त कर सकेगा। पाँच वर्ष के बालक ध्रुव को अपनी सौतेली माता के इस व्यहार पर बहुत क्रोध आया पर वह कर ही क्या सकता था? इसलिये वह अपनी माँ सुनीति के पास जाकर रोने लगा। सारी बातें जानने के पश्चात् सुनीति ने कहा, "बेटा ध्रुव! तेरी सौतेली माँ सुरुचि से अधिक प्रेम होने के कारण तेरे पिता हम लोगों से दूर हो गये हैं। अब हमें उनका सहारा नहीं रह गया है। तू भगवान को अपना सहारा बना ले। सम्पूर्ण लौकिक तथा अलौकिक सुखों को देने वाले भगवान नारायण के अतिरिक्त तुम्हारे दुःख को दूर करने वाला और कोई नहीं है। तू केवल उनकी भक्ति कर।" माता के इन वचनों को सुन कर ध्रुव को कुछ ज्ञान उत्पन्न हुआ और वह भगवान की भक्ति करने के लिये पिता के घर को छोड़ कर चल दिया। मार्ग में उसकी भेंट देवर्षि [[नारद]] से हुई। नारद मुनि ने उसे वापस जाने के लिये समझाया किन्तु वह नहीं माना। तब उसके दृढ़ संकल्प को देख कर नारद मुनि ने उसे 'ॐ नमो भगवते वासुदेवाय' मन्त्र की दीक्षा देकर उसे सिद्ध करने की विधि समझा दी। बालक के पास से देवर्षि नारद राजा उत्तानपाद के पास आये। राजा उत्तानपाद को ध्रुव के चले जाने के बाद पछतावा हो रहा था। नारद मुनि का विधिवत् पूजन तथा आदर सत्कार करने बाद वे बोले, "हे देवर्षि! मैं बड़ा नीच तथा निर्दयी हूँ। मैंने स्त्री के वश में होकर अपने पाँच वर्ष के छोटे से बालक को घर से निकाल दिया। अब अपने इस कृत्य पर मुझे अत्यंत पछतावा हो रहा है।" ऐसा कहते हुये उनके नेत्रों से अश्रु बहने लगे। नारद जी ने राजा से कहा, "राजन्! आप उस बालक की तनिक भी चिन्ता मत कीजिये। जिसका रक्षक भगवान है उसका कोई बाल भी बाँका नहीं कर सकता। वह बड़ा प्रभावशाली बालक है। भविष्य में वह अपने यश को सारी पृथ्वी पर फैलायेगा। उसके प्रभाव से तुम्हारा भी कीर्ति इस संसार में फैलेगी।" नारद जी के इन वचनों से राजा उत्तानपाद को कुछ सान्त्वना मिली। उधर बालक ध्रुव ने [[यमुना]] जी के तट पर मधुवन में जाकर 'ॐ नमो भगवते वासुदेवाय' मन्त्र के जाप के साथ भगवान नारायण की कठोर तपस्या की। अत्यन्त अल्पकाल में ही उसकी तपस्या से भगवान नारायण ने प्रसन्न होकर उसे दर्शन देकर कहा, "हे राजकुमार! मैं तेरे अन्तःकरण की बात को जानता हूँ। तेरी सभी इच्छायें पूर्ण होंगी। तेरी भक्ति से प्रसन्न होकर मैं तुझे वह लोक प्रदान करता हूँ जिसके चारों ओर ज्योतिश्चक्र घूमता रहता है तथा जिसके आधार पर यह सारे ग्रह नक्षत्र घूमते हैं। प्रलयकाल में भी जिसका नाश नहीं होता। सप्तर्षि भी नक्षत्रों के साथ जिसकी प्रदक्षिणा करते रहते हैं। तेरे नाम पर वह लोक ध्रुवलोक कहलायेगा। इस लोक में छत्तीस सहस्त्र वर्ष तक तू पृथ्वी का शासन करेगा। तेरा भाई उत्तम शिकार में यक्षों के द्वारा मारा जावेगा और उसकी माता सुरुचि पुत्र विरह के कारण दावानल में भस्म हो जावेगी। समस्त प्रकार के सर्वोत्तम ऐश्वर्य भोग कर अन्त समय में तू मेरे लोक को प्राप्त करेगा।" बालक ध्रुव को ऐसा वरदान देकर भगवान नारायण अपने लोक को चले गये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] हिजरी संवत 10487 37402 2006-12-05T08:41:25Z 139.164.243.16 New page: \jrsd .xdsd \jrsd .xdsd सती का आत्मदाह 10488 40286 2006-12-29T05:41:48Z Ash.shri 916 एक बार सम्पूर्ण प्रजापतियों ने यज्ञ किया। उस यज्ञ में सभी बड़े-बड़े देवता, ऋषि, महर्षि आदि पधारे। प्रजापति [[दक्ष]] भी वहाँ पर आये। उनके तेज से सम्पूर्ण यज्ञ मण्डप सूर्य के समान जगमगाने लगा। उनके स्वागत के लिये समस्त प्रजापति, ऋषि-महर्षि, देवता आदि उठ कर खड़े हो गये। केवल ब्रह्मा जी और शंकर जी अपने स्थान पर बैठे रहे। [[शंकर]] जी ने उचित व्यवहार ही किया था क्योंकि एक देवता होने के नाते वे एक प्रजापति का खड़े होकर स्वागत नहीं कर सकते थे। किन्तु दक्ष प्रजापति शिव जी के श्वसुर थे, उन्हें शिव जी का खड़े होकर स्वागत न करना अच्छा नहीं लगा। शंकर जी का ऐसा व्यवहार देख कर दक्ष प्रजापति को बड़ा क्रोध आया और वे बोले, "हे देवताओं तथा ऋषि महर्षियों! मेरी बात सुनो! इस शंकर ने लोक मर्यादा तथा शिष्टाचार का उल्लंघन किया है। यह निर्लज्ज शंकर अहंकारवश सब लोकपालों की कीर्ति को मिट्टी में मिला रहा है। इसने घमण्ड में आकर सत्पुरुषों के आचरण को भी धूल में मिला दिया है। मैंने भोला शंकर सत्पुरुष समझ कर अपनी सुन्दर कन्या सती का विवाह इससे कर दिया। इस नाते यह मेरे पुत्र के समान है। इसको उठ कर मेरा सम्मान करना चाहिये था। मझे प्रणाम करना चाहिये था। किन्तु इसने ऐसा नहीं किया। अपने पिता ब्रह्मा जी के कहने पर मेरे इच्छा न होते हुये भी मैंने इस अपवित्र, भ्रष्ट कर्म करने वाले, घमण्डी, धर्म की मर्यादा का उल्लंघन करने वाले, भूत-प्रेत के साथी और नंग-धड़ंग पागल को अपनी कन्या दे दी। यह शरीर में भस्म लगाता है, कंठ में नर मुण्डों की माला पहनता है। यह तो नाम मात्र का शिव है। यह अमंगल रूप है। यह बड़ा मतवाला और तमोगुणी है। सभी देवताओं, ऋषि-महर्षियों आदि के समक्ष दक्ष प्रजापति ने शंकर जी का अपमान किया और शंकर जी चुपचाप बैठे हुये निरुत्तर भाव से सुनते रहे। शंकर जी के इस प्रकार चुप रहने से दक्ष प्रजापति का क्रोध और भी बढ़ गया और वे [[महादेव]] जी को शाप देने के लिये उद्यत हो गये। वहाँ पर उपस्थित सभी देवताओं तथा ऋषि-महर्षियों ने दक्ष प्रजापति को शाप देने से मना किया किन्तु क्रोध और अहंकार के वशीभूत दक्ष प्रजापति ने किसी की भी न सुनी और शाप दे दिया कि इस अशिव को इन्द्र, उपेन्द्र आदि बड़े-बड़े देवताओं के साथ यज्ञ का भाग न मिले। जब महादेव जी के गण नन्दीश्वर को दक्ष के शाप के विषय में पता चला तो वे बोले, "जो नीच अभिमानवश भगवान शंकर से बैर करता है उस दक्ष को मैं शाप देता हूँ कि वह तत्वज्ञान से हीन हो जावे। यह दक्ष यज्ञादि अनुष्ठान करता रहता है किन्तु फिर भी पशु के समान कार्य करता है इसलिये यह स्त्री लम्पट हो जावे और इसका मुख बकरे के समान हो जावे। जो इसके अनुयायी हों और शिव जी से बैर रखते हों वे जन्म मरण के चक्कर में पड़ते रहें, भक्षाभक्ष अन्न ग्रहण करें और संसार में भीख माँगते फिरें।" नन्दीश्वर के इस शाप को सुन कर दक्ष प्रजापति के हितचिन्तक [[भृगु]] ऋषि ने शाप दिया, "शिव भक्त शास्त्रों के विरुद्ध कर्म करने वाले तथा पाखण्डी हों और उन्हें सुरा अतिप्रिय होवे।" इन समस्त बातों से खिन्न होकर भगवान शंकर अपने अनुचरों के साथ वहाँ से उठ कर कैलाश पर्वत चले गये। दक्ष प्रजापति एवं शंकर जी में परस्पर बैर बढ़ता गया। कुछ काल पश्चात् ब्रह्मा जी ने दक्ष को सभी प्रजापतियों का स्वामी बना दिया। जिससे दक्ष का गर्व और भी बढ़ गया। उसने एक बहुत बड़े यज्ञ का आयोजन किया। दक्ष ने उस यज्ञ में सभी देवर्षि, ब्रह्मर्षि, ब्रह्मनिष्ठ महापुरुषों, देवताओं आदि को निमन्त्रित किया। केवल शंकर जी को बुलावा नहीं भेजा गया। सभी देवता पितर आदि ने अपनी-अपनी गृहणियों के सहित अपने-अपने विमानों में बैठ कर यज्ञ में प्रस्थान किया। आकाश में विमानों को जाते हुये देखकर दक्ष प्रजापति की पुत्री सती ने महादेव जी से कहा, "हे देवाधिदेव! मैंने सुना है कि मेरे पिता ने एक बड़े भारी यज्ञ का आयोजन किया है। मुझे प्रतीत होता है कि ये देवता, यज्ञ, गन्धर्व आदि अपनी अपनी पत्नियों सहित सज धज कर तथा विमानों में बैठ कर वहीं के लिये प्रस्थान कर रहे हैं। वहाँ पर मेरी बहनें भी अपने अपने पतियों के साथ अवश्य पधारी होंगी। मेरी इच्छा है कि मैं भी आपके साथ यज्ञ में जा कर अपने पिता के यज्ञ की शोभा बढ़ाऊँ।" महादेव जी बोले, "हे प्रिये! तुमने बहुत अच्छी बात कही है। तुम्हारे पिता ने तुम्हारी सभी बहनों को निमन्त्रित किया है किन्तु बैर भाव के कारण मेरे साथ तुम्हें भी न्यौता नहीं दिया। ऐसी स्थिति में वहाँ जाना उचित नहीं है।" इस पर सती जी बोलीं, "हे प्राणनाथ! पति, गुरु, माता-पिता तथा इष्ट मित्रों के यहाँ तो बिना बुलाये भी जाया जा सकता है।" सती जी के ऐसा कहने पर शिव जी ने हँस कर कहा, "हे प्रिये! तुम्हारा कथन सत्य है कि पति, गुरु, माता-पिता तथा इष्ट मित्रों के यहाँ तो बिना बुलाये भी जाया जा सकता है। किन्तु यह तभी हो सकता है जब उनसे कोई द्वेष भाव न हो। तुम्हारे पिता को अति अभिमान है इसलिये वहाँ जाने पर वे तुम्हारा निरादर कर सकते हैं।" सती के मन में अपने पिता के यहाँ जाने की प्रबल इच्छा थी इसलिये उन्हें शिव जी की बातों से वे अति उदास हो गईं। सती की अपने पिता दक्ष प्रजापति के यहाँ जाने की प्रबल इच्छा को देख कर शंकर जी ने विचार किया कि यदि सती को न जाने दिया जायेगा तो यह प्राण त्याग देंगी और जाने पर भी प्राण त्यागने की सम्भावना है। अतः शंकर जी ने इसे काल की गति मानकर और होनहार को प्रबल समझकर अपने हजारों सेवक तथा वाहनों समेत सती को दक्ष के यहाँ भेज दिया। कुछ ही काल में सती अपने पिता के यज्ञस्थल में पहुँच गईं। वहाँ पर वेदज्ञ ब्राह्मण उच्च स्वरों में वेद की ऋचाओं का पाठ कर रहे थे। यज्ञस्थल की शोभा अद्वितीय थी। सती को देख कर उनकी माता और बहनें प्रसन्न हुईं किन्तु दक्ष प्रजापति ने सती को देखते ही कुदृष्टि करके मुँह फेर लिया। सती अपने इस अपमान को सह न सकीं। जब सती ने यज्ञ मण्डप में जाकर यह देखा कि उनके पति महादेव जी को यज्ञ में कोई भाग नहीं दिया गया है ति उन्हें अति क्रोध आया। दक्ष के इस अभिमान तथा शिव जी के के साथ किये गये द्वेष भाव को वे और अधिक सह न सकीं। वे यज्ञ में अपने पिता के पास आकर बोलीं, "हे पिता! इस संसार में भगवान शंकर से बढ़कर कोई देवता नहीं है। इसीलिये उन्हें देवाधिदेव महादेव कहते हैं। वे मेरे पति हैं और आपने समस्त देवताओं, ऋषि-महर्षियों आदि के समक्ष यज्ञ में उनका भाग न देकर उनकी निन्दा की है। अपने स्वामी की निन्दा देख-सुन कर मैं कदापि जीवित नहीं रह सकती। अब मैं आपसे उत्पन्न इस शरीर को त्याग दूँगी क्योंकि आप के रक्त से बना यह शरीर अपवित्र है।" इतना कह कर सती मौन हो उत्तर दिशा की ओर मुँह करके बैठ गईं। आचमन से अपने अन्तःकरण को शुद्ध करके पीत वस्त्र से शरीर को ढँक लिया। नेत्र बन्द करके [[प्राणायाम]] द्वारा प्राण और अपान वायु को एक करके [[नाभिचक्र]] में स्थापित किया। तत्पश्चात् उदान वायु को नाभिचक्र से ऊपर ले जाकर शनैः शनैः [[हृदयचक्र]] में बुद्धि के साथ स्थित किया। फिर उदान वायु को ऊपर उठाकर कण्ठ मार्ग से भृकुटियों के मध्य स्थापित कर लिया। इसके बाद भगवान शंकर के चरणों में अपना ध्यान लगा कर योग मार्ग के द्वारा वायु तथा अग्नि तत्व को धारण करके अपने शरीर को अपने ही तेज से भस्म कर दिया। सती के इस प्रकार देह त्याग पर सम्पूर्ण उपस्थित देवता, ऋषि-महर्षि आदि सभी ने दक्ष को बुरा भला कहा। शंकर जी का द्रोही होने के कारण उसका अपयश होने लगा। सती के साथ आये हुये हुये शिव जी के गण यज्ञ का विध्वंश करने लगे। यज्ञ का विध्वंश देख कर भृगु ऋषि ने उस यज्ञ की रक्षा की। जब भगवान शंकर जी को नारद जी से सती के भस्म होने तथा उनके सेवकों को दक्ष के यज्ञ से भगा देने की सूचना मिली तो उनके क्रोध का पारावार न रहा। उन्होंने अति क्रोधित होकर अपनी एक जटा को, जो अग्नि तथा विद्युत के समान तेजोमय थी, नोंच डाला और उसे पृथ्वी पर पटका। उससे तत्क्षण एक विशालकाय पुरुष प्रकट हुआ। उसकी सहस्त्र भुजाएँ थीं, श्याम रंग था, दाढ़ें विकराल एवं तीक्ष्ण थीं तथा अग्नि के समान जलते तीन नेत्र थे। उसकी लाल लाल जटायें अग्नि के समान थीं, कण्ठ में मुण्ड माला और हाथों में शस्त्रास्त्र थे। उसने भगवान भूतनाथ से पूछा, "हे देवाधिदेव! मुझे क्या आज्ञा है?" भगवान शंकर ने कहा, "हे वीरभद्र! तू मेरे अंश से प्रकट हुआ है इसलिये मेरे सम्पूर्ण पार्षदों का अधिपति होकर शीघ्र ही दक्ष प्रजापति के यज्ञ में जा और उसे नष्ट-भ्रष्ट कर दे। [[वीरभद्र]] तुरन्त महादेव जी की परिक्रमा करके दक्ष प्रजापति के यज्ञ की ओर हाथ में त्रिशूल ले कर दौड़े। उनके वेग से पृथ्वी काँपने लगी और उनके सिंहनाद से सारा आकाश गूँज उठा। वे साक्षात् संहारकारी रुद्र थे। उनके पीछे बहुत से सेवक अनेक प्रकार अस्त्र-शस्त्र लेकर दौड़ पड़े। कुछ ही क्षणों में वीरभद्र ने अपने अनुचरों सहित दक्ष प्रजापति के यज्ञ मण्डप को चारों ओर से घेर लिया। उनकी भयंकरता से दक्ष प्रजापति भी भयभीत हो गये। भगवान [[रुद्र]] के सेवकों ने आते ही यज्ञ मण्डप को उखाड़ना आरम्भ कर दिया। किसी ने खम्भे उखाड़े, किसी ने कलश तोड़े, किसी ने यज्ञ की अग्नि में रुधिर की वर्षा कर दी, किसी ने यज्ञशाला नष्ट कर दी तो किसी ने सभा मण्डप और अतिथि मण्डप का नाश कर डाला। वीरभद्र और उनके अनुचरों ने भयंकर विनाश लीला किया। वीरभद्र ने दक्ष प्रजापति को बाँध लिया। वहाँ आये हुये समस्त ऋषि-महर्षि, देवतागण आदि भाग निकले किन्तु [[भृगु]] ऋषि हवन करते रहे। इस पर वीरभद्र ने भृगु ऋषि के नेत्र निकाल लिये और दक्ष का सिर काट कर यज्ञ की अग्नि में डाल दिया। दक्ष प्रजापति के यज्ञ का नाश हो गया। इस घटना से भयभीत होकर सारे देवताओं ने ब्रह्मा जी के पास जाकर महादेव जी के क्रोध को शान्त करने का अनुरोध किया। उनके इस अनुरोध पर ब्रह्मा जी समस्त देवताओं सहित कैलाश पर्वत पर गये और शिव जी की स्तुति करके कहा, "हे शम्भो! आप यज्ञ-पुरुष हैं इसलिये आपको यज्ञ का भाग पाने का पूर्ण अधिकार है, किन्तु इस दुर्बुद्धि दक्ष ने आपको यज्ञ-भाग नहीं दिया था इसी कारण से उसके यज्ञ का नाश हुआ। मेरी आपसे प्रार्थना है कि आप इस मूर्ख दक्ष को क्षमा करके इसका कटा हुआ सिर जोड़ दीजिये तथा इस अपूर्ण यज्ञ को फिर से पूर्ण करने अनुमति दीजिये। भृगु ऋषि को भी क्षमादान करके उनके नेत्र उन्हें पुनः प्रदान करने की कृपा कीजिये।" [[ब्रह्मा]] जी के इस प्रकार स्तुति और प्रार्थना करने पर महादेव जी ने शान्त होकर कहा, "हे जगत् के कर्ता ब्रह्मा जी! मैं न तो दक्ष जैसे दुर्बुद्धि और अज्ञानी पुरुषों के दोषों की ओर कभी ध्यान नहीं देता हूँ और न कभी उनकी चर्चा ही करता हूँ। केवल मैंने उसे उपदेश के रूप में यह नाम मात्र का दण्ड दे दिया है जिससे उसका अहंकार नष्ट हो जावे। शापवश उसे उसका सिर पुनः प्राप्त नहीं हो सकता अतः उसके धड़ को बकरे के सिर के साथ जोड़ दिया जावे। भृगु ऋषि को मित्र देवता के नेत्र मैंने प्रदान किया। दक्ष के इस यज्ञ को पूर्ण करने की अनुमति भी मैं प्रदान करता हूँ।" शिव जी के ऐसे वचन सुन कर ब्रह्मा जी सहित समस्त देवता प्रसन्न हुये और उन्हें दक्ष के यज्ञ के लिये निमन्त्रित किया। इस प्रकार शिव जी की उपस्थिति यज्ञ पूर्ण हुआ। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] वराहावतार 10489 40287 2006-12-29T05:48:16Z Ash.shri 916 '''दिती का गर्भधारण''' एक बार मरीचि नन्दन [[कश्यप]] जी ने भगवान को प्रसन्न करने के लिये खीर की आहुति दिया और उनकी आराधना समाप्त करके सन्ध्या काल के समय अग्निशाला में ध्यानस्थ होकर बैठे गये। उसी समय [[दक्ष]] प्रजापति की पुत्री [[दिति]] कामातुर होकर पुत्र प्राप्ति की लालसा से कश्यप जी के निकट गई। दिति ने कश्यप जी से मीठे वचनों से अपने साथ रमण करने के लिये प्रार्थना किया। इस पर कश्यप जी ने कहा, "हे प्रिये! मैं तुम्हें तुम्हारी इच्छानुसार तेजस्वी पुत्र अवश्य दूँगा। किन्तु तुम्हें एक प्रहर के लिये प्रतीक्षा करनी होगी। सन्ध्या काल में सूर्यास्त के पश्चात् भूतनाथ भगवान [[शंकर]] अपने भूत, प्रेत, राक्षस तथा यक्षों को लेकर बैल पर चढ़ कर विचरते हैं। इस समय तुम्हें कामक्रीड़ा में रत देख कर वे अप्रसन्न हो जावेंगे। अतः यह समय सन्तानोत्पत्ति के लिये उचित नहीं है। सारा संसार मेरी निन्दा करेगा। यह समय तो सन्ध्यावन्दन और भगवत् पूजन आदि के लिये ही है। इस समय जो पिशाचों जैसा आचरण करते हैं वे नरकगामी होते हैं।" पति के इस प्रकार समझाने पर भी उसे कुछ भी समझ में न आया और उस कामातुर दिति ने निर्लज्ज भाव से कश्यप जी के वस्त्र पकड़ लिये। इस पर कश्यप जी ने दैव इच्छा को प्रबल समझ कर दैव को नमस्कार किया और दिति की इच्छा पूर्ण की और उसके बाद शुद्ध जल से स्नान कर के सनातन ब्रह्म रूप गायत्री का जप करने लगे। दिति ने गर्भ धारण कर के कश्यप जी से प्रार्थना की, "हे आर्यपुत्र! भगवान भूतनाथ मेरे अपराध को क्षमा करें और मेरा यह गर्भ नष्ट न करें। उनका स्वभाव बड़ा उग्र है। किन्तु वे अपने भक्तों की सदा रक्षा करते हैं। वे मेरे बहनोई हैं मैं उन्हें नमस्कार करती हूँ।" प्रजापति कश्यप जब सन्ध्यावन्दन आदि से निवृत हुये तो उन्होंने अपनी पत्नी को अपनी सन्तान के हित के लिये प्रार्थना करते हुये और थर थर काँपती हुई देखा तो वे बोले, "हे दिति! तुमने मेरी बात नहीं मानी। तुम्हारा चित्त काम वासना में लिप्त था। तुमने असमय में भोग किया है। तुम्हारे कोख से महा भयंकर अमंगलकारी दो अधम पुत्र उत्पन्न होंगे। सम्पूर्ण लोकों के निरपराध प्राणियों को अपने अत्याचारों से कष्ट देंगे। धर्म का नाश करेंगे। साधू और स्त्रियों को सतायेंगे। उनके पापों का घड़ा भर जाने पर भगवान कुपित हो कर उनका वध करेंगे।" दिति ने कहा, "हे भगवन्! मेरी भी यही इच्छा है कि मेरे पुत्रों का वध भगवान के हाथ से ही हो। ब्राह्मण के शाप से न हो क्योंकि ब्राह्मण के शाप के द्वारा प्राणी नरक में जाकर जन्म धारण करता है।" तब कश्यप जी बोले, "हे देवि! तुम्हें अपने कर्म का अति पश्चाताप है इस लिये तुम्हारा नाती भगवान का बहुत बड़ा भक्त होगा और तुम्हारे यश को उज्वल करेगा। वह बालक साधुजनों की सेवा करेगा और काल को जीत कर भगवान का पार्षद बनेगा।" कश्यप जी के मुख से भगवद्भक्त पौत्र के उत्पन्न होने की बात सुन कर दिति को अति प्रसन्नता हुई और अपने पुत्रों का वध साक्षात् भगवान से सुन कर उस का सारा खेद समाप्त हो गया। '''जय और विजय को शाप''' एक बार [[सनक]], [[सनन्दन]], [[सनातन]] और [[सनत्कुमार]] (ये चारों [[सनकादिक]] ऋषि कहलाते हैं और देवताओं के पूर्वज माने जाते हैं) सम्पूर्ण लोकों से विरक्त होकर चित्त की शान्ति के लिये भगवान विष्णु के दर्शन करने हेतु उनके बैकुण्ठ लोक में गये। बैकुण्ठ के द्वार पर [[जय]] और [[विजय]] नाम के दो द्वारपाल पहरा दिया करते थे। जय और विजय ने इन सनकादिक ऋषियों को द्वार पर ही रोक लिया और [[बैकुण्ठ]] लोक के भीतर जाने से मना करने लगे। उनके इस प्रकार मना करने पर सनकादिक ऋषियों ने कहा, "अरे मूर्खों! हम तो भगवान विष्णु के परम भक्त हैं। हमारी गति कहीं भी नहीं रुकती है। हम देवाधिदेव के दर्शन करना चाहते हैं। तुम हमें उनके दर्शनों से क्यों रोकते हो? तुम लोग तो भगवान की सेवा में रहते हो, तुम्हें तो उन्हीं के समान समदर्शी होना चाहिये। भगवान का स्वभाव परम शान्तिमय है, तुम्हारा स्वभाव भी वैसा ही होना चाहिये। हमें भगवान विष्णु के दर्शन के लिये जाने दो।" ऋषियों के इस प्रकार कहने पर भी जय और विजय उन्हें बैकुण्ठ के अन्दर जाने से रोकने लगे। जय और विजय के इस प्रकार रोकने पर सनकादिक ऋषियों ने क्रुद्ध होकर कहा, "भगवान विष्णु के समीप रहने के बाद भी तुम लोगों में अहंकार आ गया है और अहंकारी का वास बैकुण्ठ में नहीं हो सकता। इसलिये हम तुम्हें शाप देते हैं कि तुम लोग पापयोनि में जाओ और अपने पाप का फल भुगतो।" उनके इस प्रकार शाप देने पर जय और विजय भयभीत होकर उनके चरणों में गिर पड़े और क्षमा माँगने लगे। यह जान कर कि सनकादिक ऋषिगण भेंट करने आये हैं भगवान [[विष्णु]] स्वयं [[लक्ष्मी]] जी एवं अपने समस्त पार्षदों के साथ उनके स्वागत के लिय पधारे। भगवान विष्णु ने उनसे कहा, "हे मुनीश्वरों! ये जय और विजय नाम के मेरे पार्षद हैं। इन दोनों ने अहंकार बुद्धि को धारण कर आपका अपमान करके अपराध किया है। आप लोग मेरे प्रिय भक्त हैं और इन्होंने आपकी अवज्ञा करके मेरी भी अवज्ञा की है। इनको शाप देकर आपने उत्तम कार्य किया है। इन अनुचरों ने ब्रह्मणों का तिरस्कार किया है और उसे मैं अपना ही तिरस्कार मानता हूँ। मैं इन पार्षदों की ओर से क्षमा याचना करता हूँ। सेवकों का अपराध होने पर भी संसार स्वामी का ही अपराध मानता है। अतः मैं आप लोगों की प्रसन्नता की भिक्षा चाहता हूँ।" भगवान के इन मधुर वचनों से सनकादिक ऋषियों का क्रोध तत्काल शान्त हो गया। भगवान की इस उदारता से वे अति अनन्दित हुये और बोले, "आप धर्म की मर्यादा रखने के लिये ही ब्राह्मणों को इतना आदर देते हैं। हे नाथ! हमने इन निरपराध पार्षदों को क्रोध के वश में होकर शाप दे दिया है इसके लिये हम क्षमा चाहते हैं। आप उचित समझें तो इन द्वारपालों को क्षमा करके हमारे शाप से मुक्त कर सकते हैं।" भगवान विष्णु ने कहा, "हे मुनिगणों! मै सर्वशक्तिमान होने के बाद भी ब्राह्मणों के वचन को असत्य नहीं करना चाहता क्योंकि इससे धर्म का उल्लंघन होता है। आपने जो शाप दिया है वह मेरी ही प्रेरणा से हुआ है। ये अवश्य ही इस दण्ड के भागी हैं। ये [[दिति]] के गर्भ में जाकर दैत्य योनि को प्राप्त करेंगे और मेरे द्वारा इनका संहार होगा। ये मुझसे शत्रुभाव रखते हुये भी मेरे ही ध्यान में लीन रहेंगे। मेरे द्वारा इनका संहार होने के बाद ये पुनः इस धाम में वापस आ जावेंगे।" '''वराहावतार''' जय और विजय बैकुण्ठ से गिर कर दिति के गर्भ में आ गये। कुछ काल के पश्चात् दिति के गर्भ से दो पुत्र उत्पन्न हुये जिनका नाम प्रजापति कश्यप ने [[हिरण्यकश्यपु]] और [[हिरण्याक्ष]] रखा। इन दोनों यमल के उत्पन्न होने के समय तीनों लोकों में अनेक प्रकार के भयंकर उत्पात होने लगे। स्वर्ग पृथ्वी, आकाश सभी काँपने लगे और भयंकर आँधियाँ चलने लगीं। सूर्य और चन्द्र पर केतु और राहु बार बार बैठने लगे। उल्कापात होने लगे। बिजलियाँ गिरने लगीं। नदियों तथा जलशयों के जल सूख गये। गायों के स्तनों से रक्त बहने लगा। उल्लू, सियार आदि रोने लगे। दोनों दैत्य जन्मते ही आकाश तक बढ़ गये। उनका शरीर फौलाद के समान पर्वताकार हो गया। वे स्वर्ण के कवच, कुण्डल, कर्द्धनी, बाजूबन्द आदि पहने हुये थे। हिरण्यकश्यपु ने तप करके ब्रह्मा जी को प्रसन्न कर लिया। ब्रह्मा जी से उसने वरदान ले लिया कि उसकी मृत्यु न दिन में हो न रात में, न घर के भीतर हो न बाहर। इस तरह से अभय हो कर और तीनों लोकों पर विजय प्राप्त कर के वह एक छत्र राज्य करने लगा। उसका छोटा भाई हिरण्याक्ष उसकी आज्ञा का पलन करते हुये शत्रुओं का नाश करने लगा। एक दिन घूमते घूमते वह वरुण की पुरी में जा पहुँचा। पाताल लोक में पहुँच कर हिरण्याक्ष ने वरुण देव से युद्ध की याचना करते हुये कहा, "हे वरुण देव! आपने जगत के सम्पूर्ण दैत्यों तथा दानवों पर विजय प्राप्त किया है। मैं आपसे युद्ध की भिक्षा माँगता हूँ। आप मुझसे युद्ध करके अपने युद्ध कौशल का प्रमाण दें। उस दैत्य की बात सुन कर वरुण देव को वरुण देव को क्रोध तो बहुत आया पर समय को देखते हुये उन्होंने हँसते हुये कहा, "अरे भाई! अब लड़ने का चाव नहीं रहा है, और तुम जैसे बलशाली वीर से लड़ने के योग्य अब हम रह भी नहीं गये हैं। तुम को तो यज्ञपुरुष नारायण के पास जाना चाहिये। वे ही तुमसे लड़ने योग्य हैं। [[वरुण]] देव की बात सुनकर उस दैत्य ने देवर्षि [[नारद]] के पास जाकर [[नारायण]] का पता पूछ।। देवर्षि नारद ने उसे बताया कि नारायण इस समय [[वाराह]] का रूप धारण कर पृथ्वी को रसातल से निकालने के लिये गये हैं। इस पर हिरण्याक्ष रसातल में पहुँच गया। वहाँ उसने भगवान वाराह को अपने दाढ़ पर रख कर पृथ्वी को लाते हुये देखा। उस महाबली दैत्य ने वाराह भगवान से कहा, "अरे जंगली पशु! तू जल में कहाँ से आ गया है? मूर्ख पशु! तू इस पृथ्वी को कहाँ लिये जा रहा है? इसे तो ब्रह्मा जी ने हमें दे दिया है। रे अधम! तू मेरे रहते इस पृथ्वी को रसातल से नहीं ले जा सकता। तू दैत्य और दानवों का शत्रु है इसलिये आज मैं तेरा वध कर डालूँगा।" हिरण्याक्ष के इन वचनों को सुन कर वाराह भगवान को बहुर क्रोध आया किन्तु पृथ्वी को वहाँ छोड़ कर युद्ध करना उन्होंने उचित नहीं समझा और उनके कटु वचनों को सहन करते हुये वे गजराज के समान शीघ्र ही जल के बाहर आ गये। उनका पीछा करते हुये हिरण्याक्ष भी बाहर आया और कहने लगा, "रे कायर! तुझे भागने में लज्जा नहीं आती? आकर मुझसे युद्ध कर।" पृथ्वी को जल पर उचित स्थान पर रखकर और अपना उचित आधार प्रदान कर भगवान वाराह दैत्य की ओर मुड़े और कहा, "अरे ग्राम सिंह (कुत्ते)! हम तो जंगली पशु हैं और तुम जैसे ग्राम सिंहों को ही ढूँढते रहते हैं। अब तेरी मृत्यु सिर पर नाच रही है।" उनके इन व्यंग वचनों को सुन कर हिरण्याक्ष उन पर झपट पड़ा। भगवान वाराह और हिरण्याक्ष मे मध्य भयंकर युद्ध हुआ और अन्त में हिरण्याक्ष का भगवान वाराह के हाथों वध हो गया। भगवान वाराह के विजय प्राप्त करते ही ब्रह्मा जी सहित समस्त देवतागण आकाश से पुष्प वर्षा कर उनकी स्तुति करने लगे। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] नरसिंहावतार 10490 40294 2006-12-29T06:05:04Z Ash.shri 916 '''दिती का गर्भधारण''' एक बार मरीचि नन्दन [[कश्यप]] जी ने भगवान को प्रसन्न करने के लिये खीर की आहुति दिया और उनकी आराधना समाप्त करके सन्ध्या काल के समय अग्निशाला में ध्यानस्थ होकर बैठे गये। उसी समय दक्ष प्रजापति की पुत्री [[दिति]] कामातुर होकर पुत्र प्राप्ति की लालसा से कश्यप जी के निकट गई। दिति ने कश्यप जी से मीठे वचनों से अपने साथ रमण करने के लिये प्रार्थना किया। इस पर कश्यप जी ने कहा, "हे प्रिये! मैं तुम्हें तुम्हारी इच्छानुसार तेजस्वी पुत्र अवश्य दूँगा। किन्तु तुम्हें एक प्रहर के लिये प्रतीक्षा करनी होगी। सन्ध्या काल में सूर्यास्त के पश्चात् भूतनाथ भगवान [[शंकर]] अपने भूत, प्रेत, राक्षस तथा यक्षों को लेकर बैल पर चढ़ कर विचरते हैं। इस समय तुम्हें कामक्रीड़ा में रत देख कर वे अप्रसन्न हो जावेंगे। अतः यह समय सन्तानोत्पत्ति के लिये उचित नहीं है। सारा संसार मेरी निन्दा करेगा। यह समय तो सन्ध्यावन्दन और भगवत् पूजन आदि के लिये ही है। इस समय जो पिशाचों जैसा आचरण करते हैं वे नरकगामी होते हैं।" पति के इस प्रकार समझाने पर भी उसे कुछ भी समझ में न आया और उस कामातुर दिति ने निर्लज्ज भाव से कश्यप जी के वस्त्र पकड़ लिये। इस पर कश्यप जी ने दैव इच्छा को प्रबल समझ कर दैव को नमस्कार किया और दिति की इच्छा पूर्ण की और उसके बाद शुद्ध जल से स्नान कर के सनातन ब्रह्म रूप [[गायत्री]] का जप करने लगे। दिति ने गर्भ धारण कर के कश्यप जी से प्रार्थना की, "हे आर्यपुत्र! भगवान भूतनाथ मेरे अपराध को क्षमा करें और मेरा यह गर्भ नष्ट न करें। उनका स्वभाव बड़ा उग्र है। किन्तु वे अपने भक्तों की सदा रक्षा करते हैं। वे मेरे बहनोई हैं मैं उन्हें नमस्कार करती हूँ।" प्रजापति कश्यप जब सन्ध्यावन्दन आदि से निवृत हुये तो उन्होंने अपनी पत्नी को अपनी सन्तान के हित के लिये प्रार्थना करते हुये और थर थर काँपती हुई देखा तो वे बोले, "हे दिति! तुमने मेरी बात नहीं मानी। तुम्हारा चित्त काम वासना में लिप्त था। तुमने असमय में भोग किया है। तुम्हारे कोख से महा भयंकर अमंगलकारी दो अधम पुत्र उत्पन्न होंगे। सम्पूर्ण लोकों के निरपराध प्राणियों को अपने अत्याचारों से कष्ट देंगे। धर्म का नाश करेंगे। साधू और स्त्रियों को सतायेंगे। उनके पापों का घड़ा भर जाने पर भगवान कुपित हो कर उनका वध करेंगे।" दिति ने कहा, "हे भगवन्! मेरी भी यही इच्छा है कि मेरे पुत्रों का वध भगवान के हाथ से ही हो। ब्राह्मण के शाप से न हो क्योंकि ब्राह्मण के शाप के द्वारा प्राणी नरक में जाकर जन्म धारण करता है।" तब कश्यप जी बोले, "हे देवि! तुम्हें अपने कर्म का अति पश्चाताप है इस लिये तुम्हारा नाती भगवान का बहुत बड़ा भक्त होगा और तुम्हारे यश को उज्वल करेगा। वह बालक साधुजनों की सेवा करेगा और काल को जीत कर भगवान का पार्षद बनेगा।" कश्यप जी के मुख से भगवद्भक्त पौत्र के उत्पन्न होने की बात सुन कर दिति को अति प्रसन्नता हुई और अपने पुत्रों का वध साक्षात् भगवान से सुन कर उस का सारा खेद समाप्त हो गया। '''जय और विजय को शाप''' एक बार [[सनक]], [[सनन्दन]], [[सनातन]] और [[सनत्कुमार]] (ये चारों [[सनकादिक]] ऋषि कहलाते हैं और देवताओं के पूर्वज माने जाते हैं) सम्पूर्ण लोकों से विरक्त होकर चित्त की शान्ति के लिये भगवान विष्णु के दर्शन करने हेतु उनके बैकुण्ठ लोक में गये। बैकुण्ठ के द्वार पर जय और विजय नाम के दो द्वारपाल पहरा दिया करते थे। जय और विजय ने इन सनकादिक ऋषियों को द्वार पर ही रोक लिया और बैकुण्ठ लोक के भीतर जाने से मना करने लगे। उनके इस प्रकार मना करने पर सनकादिक ऋषियों ने कहा, "अरे मूर्खों! हम तो भगवान विष्णु के परम भक्त हैं। हमारी गति कहीं भी नहीं रुकती है। हम देवाधिदेव के दर्शन करना चाहते हैं। तुम हमें उनके दर्शनों से क्यों रोकते हो? तुम लोग तो भगवान की सेवा में रहते हो, तुम्हें तो उन्हीं के समान समदर्शी होना चाहिये। भगवान का स्वभाव परम शान्तिमय है, तुम्हारा स्वभाव भी वैसा ही होना चाहिये। हमें भगवान विष्णु के दर्शन के लिये जाने दो।" ऋषियों के इस प्रकार कहने पर भी जय और विजय उन्हें बैकुण्ठ के अन्दर जाने से रोकने लगे। जय और विजय के इस प्रकार रोकने पर सनकादिक ऋषियों ने क्रुद्ध होकर कहा, "भगवान विष्णु के समीप रहने के बाद भी तुम लोगों में अहंकार आ गया है और अहंकारी का वास बैकुण्ठ में नहीं हो सकता। इसलिये हम तुम्हें शाप देते हैं कि तुम लोग पापयोनि में जाओ और अपने पाप का फल भुगतो।" उनके इस प्रकार शाप देने पर जय और विजय भयभीत होकर उनके चरणों में गिर पड़े और क्षमा माँगने लगे। यह जान कर कि सनकादिक ऋषिगण भेंट करने आये हैं भगवान विष्णु स्वयं लक्ष्मी जी एवं अपने समस्त पार्षदों के साथ उनके स्वागत के लिय पधारे। भगवान विष्णु ने उनसे कहा, "हे मुनीश्वरों! ये जय और विजय नाम के मेरे पार्षद हैं। इन दोनों ने अहंकार बुद्धि को धारण कर आपका अपमान करके अपराध किया है। आप लोग मेरे प्रिय भक्त हैं और इन्होंने आपकी अवज्ञा करके मेरी भी अवज्ञा की है। इनको शाप देकर आपने उत्तम कार्य किया है। इन अनुचरों ने ब्रह्मणों का तिरस्कार किया है और उसे मैं अपना ही तिरस्कार मानता हूँ। मैं इन पार्षदों की ओर से क्षमा याचना करता हूँ। सेवकों का अपराध होने पर भी संसार स्वामी का ही अपराध मानता है। अतः मैं आप लोगों की प्रसन्नता की भिक्षा चाहता हूँ।" भगवान के इन मधुर वचनों से सनकादिक ऋषियों का क्रोध तत्काल शान्त हो गया। भगवान की इस उदारता से वे अति अनन्दित हुये और बोले, "आप धर्म की मर्यादा रखने के लिये ही ब्राह्मणों को इतना आदर देते हैं। हे नाथ! हमने इन निरपराध पार्षदों को क्रोध के वश में होकर शाप दे दिया है इसके लिये हम क्षमा चाहते हैं। आप उचित समझें तो इन द्वारपालों को क्षमा करके हमारे शाप से मुक्त कर सकते हैं।" भगवान विष्णु ने कहा, "हे मुनिगणों! मै सर्वशक्तिमान होने के बाद भी ब्राह्मणों के वचन को असत्य नहीं करना चाहता क्योंकि इससे धर्म का उल्लंघन होता है। आपने जो शाप दिया है वह मेरी ही प्रेरणा से हुआ है। ये अवश्य ही इस दण्ड के भागी हैं। ये दिति के गर्भ में जाकर दैत्य योनि को प्राप्त करेंगे और मेरे द्वारा इनका संहार होगा। ये मुझसे शत्रुभाव रखते हुये भी मेरे ही ध्यान में लीन रहेंगे। मेरे द्वारा इनका संहार होने के बाद ये पुनः इस धाम में वापस आ जावेंगे।" '''नरसिंहावतार''' श्री शुकदेव मुनि बोले, "हे परीक्षित! [[हिरण्यकश्यपु]] ने अजर अमर होने के लिये एक बार घोर तप किया। उसके तप से प्रसन्न होकर ब्रह्मा जी ने उससे वर माँगने के लिये कहा। हिरण्यकश्यपु बोला, "हे प्रभु! आप मुझे यह वर दीजिये कि आपके द्वारा उत्पन्न किये किसी प्राणी से अर्थात् मनुष्य, पशु, पक्षी, देवता, दैत्य, नाग, किन्नर आदि से मेरी मृत्यु न हो सके। न मैं घर के भीतर मर सकूँ न बाहर। न मैं दिन में मर सकूँ न रात्रि में। न पृथ्वी में मर सकूँ न आकाश में" ब्रह्मा जी तथास्तु कह कर अपने लोक को चले गये। "वर प्राप्त करने के पश्चात् हिरण्यकश्यपु ने अपने भाई [[हिरण्याक्ष]] की मृत्यु का बदला लेने का विचार किया और तीनों लोकों में देवता, असुर, नाग, गन्धर्व, मनुष्य, यक्ष, राक्षस आदि सभी को जीत लिया। वह इन्द्र को हराकर स्वर्ग में वास करने लगा। अमरावती का एकछत्र सम्राट होकर स्वतन्त्रतापूर्वक विहार करने लगा। देवता उसके चरणों की वन्दना करते थे। मतवाली मदिरा में वह मस्त रहता था। हिरण्यकश्यपु के चार पुत्र थे। उनमें [[प्रह्लाद]] सब से छोटे थे। प्रह्लाद ने बचपन में ही भगवद्भक्ति में अनुराग लगा लिया था। भगवान विष्णु के चरणों में उनका अटूट प्रेम था। किन्तु विष्णु से बैर रखने के कारण हिरण्यकश्यपु अपने पुत्र को अपराधी मान कर दण्ड देने पर उतारू हो गया। उसने दैत्यों को बुला कर कहा कि तुम लोग इसे शीघ्र मार डालो। यह विष्णु की पूजा करता है। यह कृतघ्न मेरी आज्ञाओं का पालन नहीं करता है। रोग को उत्पन्न होते ही यदि नष्ट नहीं किया जाता है तो वह बढ़ कर घातक हो जाता है। शरीर के किसी अंग में यदि खराबी आ जाये तो उसे अवश्य काट कर फेंक देना चाहिये। यह पुत्र रूप में मेरा शत्रु है। अपने राजा की आज्ञा सुन कर दैत्यहण त्रिशूल ले ले कर प्रह्लाद पर टूट पड़े। किन्तु प्रह्लाद का चित्त तो मन, वाणी और कर्म से सर्व शक्तिमान परमब्रह्म में लीन था। इसलिये उन दैत्यों के सभी प्रहार व्यर्थ रहे। यह देख कर हिरण्यकश्यपु को अति चिन्ता हुई। उसने प्रह्लाद को मारने के लिये मतवाले हाथियों के नीचे कुचलवाया। विषधर सर्पों से डसवाया। पर्वत से नीचे गिरवाया। विष दिया गया। बर्फ में दाबा गया। दहकती अग्नि में जलाया गया। किन्तु भगवत परायण भक्त प्रह्लाद का बाल भी बाँका नहीं हुआ। प्रह्लाद अभय होकर असुर बालकों को भगवान विष्णु की भक्ति का उपदेश देने लगा। उसके इस कृत्य से हिरण्यकश्यपु अत्यन्त क्रोधित बोला, "रे नीच! तू स्वयं तो बिगड़ता ही जा रहा है और हमारे कुल के सभी बालकों को भी बिगाड़ना चाहता है। रे मूर्ख! तू किस के बल भरोसे पर निडरता पूर्वक मेरी आज्ञा का उल्लंघन करता है।" प्रह्लाद बोले, "हे पिताजी! मैं सर्व शक्तिमान परमात्मा के बल पर ही भरोसा करता हूँ। वे सर्वज्ञ हैं। वे सर्वत्र हैं। आपको भी अपने आसुरी भाव को छोड़कर उन्हीं परमात्मा के शरण में जाना चाहिये।" हिरण्यकश्यपु ने प्रह्लाद के ऐसे वचन सुनकर कहा, "रे नीच! अब तेरे सिर पर काल खेल रहा है। तेरा वह जगदीश्वर यदि सर्वत्र है तो इस खम्भे में क्यों दिखाई नहीं देता? इतना कहकर उसने बड़े जोर से खम्भे पर घूँसा मारा। उसी क्षण खम्भे में से एक बड़ा भयंकर नाद हुआ। मानों ब्रह्रमाण्ड ही फट गय हो। उस खम्भे को फाड़ कर एक विचित्र रूपधारी भगवान प्रकट हो गये। वह स्वरूप न तो पूरा मनुष्य का था और न पूर्ण सिंह का था ब्रह्मा के वचन को सत्य करने के लिये भगवान ने नृसिंह अवतार लिया था। नृसिंह भगवान हिरण्यकश्पु को पकड़ कर द्वार पर ले गये और उसे अपनी जाँघों पर रख कर कहा, "रे असुर! देख न मैं मनुष्य हूँ न पशु हूँ। न तू घर के बाहर है, न भीतर है। न तू पृथ्वी पर है न आकाश में। सूर्यास्त हो चुका है किन्तु रात्रि का पदार्पण नहीं हुआ है, अतः न रात है न दिन है।" इतना कहकर भगवाने नृसिंह ने अपने नखों से हिरण्यकश्यपु के शरीर को फाड़ कर उसका वध कर दिया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] ययाति 10491 40292 2006-12-29T06:03:05Z Ash.shri 916 [[इक्ष्वाकु]] वंश के राजा नहुष के छः पुत्र थे - याति, ययाति, सयाति, अयाति, वियाति तथा कृति। याति परमज्ञानी थे तथा राज्य, लक्ष्मी आदि से विरक्त रहते थे इसलिये राजा [[नहुष]] ने अपने द्वितीय पुत्र ययाति का राज्यभिषके कर दिया। उन्हीं दिनों की बात है कि एक बार दैत्यराज [[वृषपर्वा]] की पुत्री [[शर्मिष्ठा]] अपनी सखियों के साथ अपने उद्यान में घूम रही थी। उनके साथ में गुरु [[शुक्राचार्य]] की पुत्री ''[[देवयानी]]'' भी थी। शर्मिष्ठा अति मानिनी तथा अति सुन्दर राजपुत्री थी किन्तु रूप लावण्य में देवयानी भी किसी प्रकार कम नहीं थी। वे सब की सब उस उद्यान के एक जलाशय में, अपने वस्त्र उतार कर स्नान करने लगीं। उसी समय भगवान [[शंकर]] पार्वती के साथ उधर से निकले। भगवान शंकर को आते देख वे सभी कन्याएँ लज्जावश से से दौड़ कर अपने-अपने वस्त्र पहनने लगीं। शीघ्रता में शर्मिष्ठा ने भूलवश देवयानी के वस्त्र पहन लिये। इस पर देवयानी अति क्रोधित होकर शर्मिष्ठा से बोली, "रे शर्मिष्ठा! एक असुर पुत्री होकर तूने ब्राह्मण कन्या का वस्त्र धारण करने का साहस कैसे किया? तूने मेरे वस्त्र धारण करके मेरा अपमान किया है।" देवयानी ने शर्मिष्ठा को इस प्रकार से और भी अनेक अपशब्द कहे। देवयानी के अपशब्दों को सुनकर शर्मिष्ठा अपने अपमान से तिलमिला गई और देवयानी के वस्त्र छीन कर उसे एक कुएँ में धकेल दिया। देवयानी को कुएँ में धकेल कर शर्मिष्ठा के चले जाने के पश्चात् दैववश राजा ययाति शिकार खेलते हुये वहाँ पर आ पहुँचे। अपनी प्यास बुझाने के लिये वे कुएँ के निकट गये और उस कुएँ में वस्त्रहीन देवयानी को देखा। उन्होंने देवयानी के देह को ढँकने के लिये अपना दुपट्टा उस पर डाल दिया और उसका हाथ पकड़कर उसे कुएँ से बाहर निकाला। इस पर देवयानी ने प्रेमपूर्वक राजा ययाति से कहा, "हे आर्य! आपने मेरा हाथ पकड़ा है अतः मैं आपको अपने पति रूप में स्वीकार करती हूँ। हे वीरश्रेष्ठ! यद्यपि मैं ब्राह्मण पुत्री हूँ किन्तु [[वृहस्पति]] के पुत्र [[कच]]* के शाप के कारण मेरा विवाह ब्राह्मण कुमार के साथ नहीं हो सकता। इसलिये आप मुझे अपने प्रारब्ध का भोग समझ कर स्वीकार कीजिये।" ययाति ने प्रसन्न होकर देवयानी के इस प्रस्ताव को स्वीकार कर लिया। देवयानी वहाँ से अपने पिता [[शुक्राचार्य]] के पास आई तथा उनसे समस्त वृत्तांत कहा। शर्मिष्ठा के किये हुये कर्म पर शुक्राचार्य को अत्यन्त क्रोध आया और वे दैत्यों से विमुख हो गये। इस पर दैत्यराज वृषपर्वा अपने गुरुदेव के पास आकर अनेक प्रकार से अनुनय-विनय करने लगे। इस प्रकार अनुनय-विनय किये जाने से शुक्राचार्य का क्रोध कुछ शान्त हुआ और वे बोले, "हे राजन्! मुझे तुमसे किसी प्रकार की अप्रसन्नता नहीं है किन्तु मेरी पुत्री देवयानी अत्यन्त रुष्ट है। यदि तुम उसे प्रसन्न कर सको तो मैं पुनः तुम्हारा साथ देने लगूँगा।" वृषपर्वा ने देवयानी को प्रसन्न करने के लिये उससे कहा, "हे पुत्री! तुम जो कुछ भी माँगोगी मैं तुम्हें वह प्रदान करूँगा।" देवयानी बोली, "हे दैत्यराज! मुझे आपकी पुत्री शर्मिष्ठा दासी के रूप में चाहिये।" अपने परिवार पर आये संकट को टालने के लिये शर्मिष्ठा ने देवयानी की दासी बनना स्वीकार कर लिया। शुक्राचार्य ने अपनी पुत्री देवयानी का विवाह राजा ययाति के साथ कर दिया। शर्मिष्ठा भी देवयानी के साथ उसकी दासी के रूप में ययाति के भवन में आ गई। कुछ काल उपरान्त देवयानी के पुत्रवती होने पर शर्मिष्ठा ने भी पुत्रोत्पत्ति की कामना से राजा ययाति से प्रणय निवेदन किया जिसे ययाति ने स्वीकार कर लिया। राजा ययाति के देवयानी से दो पुत्र [[यदु]] तथा तुवर्सु और शर्मिष्ठा से तीन पुत्र द्रुह्य, अनु तथा [[पुरु]] हुये। जब देवयानी को ययाति तथा शर्मिष्ठा के सम्बंध के विषय में पता चला तो वह क्रोधित होकर अपने पिता के पास चली गई। शुक्राचार्य ने राजा ययाति को बुलवाकर कहा, "रे ययाति! तू स्त्री लम्पट, मन्द बुद्धि तथा क्रूर है। इसलिये मैं तुझे शाप देता हूँ तुझे तत्काल वृद्धावस्था प्राप्त हो।" उनके शाप से भयभीत हो राजा ययाति अनुनय करते हुये बोले, "हे ब्रह्मदेव! आपकी पुत्री के साथ विषय भोग करते हुये अभी मेरी तृप्ति नहीं हुई है। इस शाप के कारण तो आपकि पुत्र का भी अहित है।" तब कुछ विचार कर के शुक्रचार्य जी ने कहा, "अच्छा! यदि कोई तुझे प्रसन्नतापूर्वक अपनी यौवनावस्था दे तो तुम उसके साथ अपनी वृद्धावस्था को बदल सकते हो।" इसके पश्चात् राजा ययाति ने अपने ज्येष्ठ पुत्र से कहा, "वत्स यदु! तुम अपने नाना के द्वारा दी गई मेरी इस वृद्धावस्था को लेकर अपनी युवावस्था मुझे दे दो।" इस पर यदु बोला, "हे पिताजी! असमय में आई वृद्धावस्था को लेकर मैं जीवित नहीं रहना चाहता। इसलिये मैं आपकी वृद्धावस्था को नहीं ले सकता।" ययाति ने अपने शेष पुत्रों से भी इसी प्रकार की माँग की किन्तु सबसे छोटे पुत्र पुरु को छोड़ कर अन्य पुत्रों ने उनकी माँग को ठुकरा दिया। पुरु अपने पिता को अपनी युवावस्था सहर्ष प्रदान कर दिया। पुनः युवा हो जाने पर राजा ययाति ने यदु से कहा, "तूने ज्येष्ठ पुत्र होकर भी अपने पिता के प्रति अपने कर्तव्य को पूर्ण नहीं किया। अतः मैं तुझे राज्याधिकार से वंचित करके अपना राज्य पुरु को देता हूँ। मैं तुझे शाप भी देता हूँ कि तेरा वंश सदैव राजवंशियों के द्वारा बहिष्कृत रहेगा।" (राजा ययाति के इसी पुत्र यदु के वंश में श्री कृष्ण का अवतार हुआ तथा [[शिशुपाल]] ने धर्मराज [[युधिष्ठिर]] के राजसूय यज्ञ में ययाति के इसी शाप का उल्लेख किया था।) राजा ययाति एक सहस्त्र वर्ष तक भोग लिप्सा में लिप्त रहे किन्तु उन्हें तृप्ति नहीं मिली। विषय वासना से तृप्ति न मिलने पर उन्हें उनसे घृणा हो गई और उन्हों ने पुरु की युवावस्था वापस लौटा कर वैराग्य धारण कर लिया। * वृहस्पति के पुत्र कच गुरु शुक्राचार्य के आश्रम में रह कर [[सञ्जीवनी]] विद्या सीखने आये थे। देवयानी ने उन पर मोहित होकर उनके सामने अपना प्रणय निवेदन किया था किन्तु गुरुपुत्री होने के कारण कच ने उसके प्रणय निवेदन को अस्वीकार कर दिया। इस पर देवयानी ने रुष्ट होकर कच को अपनी पढ़ी हुई विद्या को भूल जाने का शाप दिया। कच ने भी देवयानी को शाप दे दिया कि उसे कोई भी ब्राह्मण पत्नी के रूप में स्वीकार नहीं करेगा। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] शिशुपाल वध 10492 43616 2007-01-16T08:31:00Z Ash.shri 916 [[जरासंघ]] का वध करके श्री कृष्ण, [[अर्जुन]] और [[भीम]] इन्द्रप्रस्थ लौट आये एवं धर्मराज [[युधिष्ठिर]] से सारा वृत्तांत कहा जिसे सुनकर वे अत्यन्त प्रसन्न हुये। तत्पश्चात् धर्मराज युधिष्ठिर ने [[राजसूय यज्ञ]] की तैयारी शुरू करवा दी। उस यज्ञ के ऋतिज आचार्य होता थे। यज्ञ को सफल बनाने के लिये वहाँ पर भारतवर्ष के समस्त बड़े-बड़े ऋषि महर्षि - भगवान [[वेद व्यास]], [[भारद्वाज]], [[सुनत्तु]], [[गौतम]], [[असित]], [[वशिष्ठ]], [[च्यवन]], [[कण्डव]], [[मैत्रेय]], [[कवष]], [[जित]], [[विश्वामित्र]], [[वामदेव]], [[सुमति]], [[जैमिन]], [[क्रतु]], [[पैल]], [[पाराशर]], [[गर्ग]], [[वैशम्पायन]], [[अथर्वा]], [[कश्यप]], [[धौम्य]], [[परशुराम]], [[शुक्राचार्य]], [[आसुरि]], [[वीतहोत्र]], [[मधुद्वन्दा]], [[वीरसेन]], [[अकृतब्रण]] आदि - उपस्थित थे। सभी देशों के राजाधिराज भी वहाँ पधारे। ऋतिजों ने शास्त्र विधि से यज्ञ-भूमि को सोने के हल से जुतवा कर धर्मराज युधिष्ठिर को दीक्षा दी। धर्मराज युधिष्ठिर ने सोमलता का रस निकालने के समय यज्ञ की भूल-चूक देखने वाले सद्पतियों की विधिवत पूजा की। अब समस्त सभासदों में इस विषय पर विचार होने लगा कि सब से पहले किस देवता की पूजा की जाये। तब सहदेव जी उठ कर बोले - "श्री कृष्ण देवन के देव, उन्हीं को सब से आगे लेव। ब्रह्मा शंकर पूजत जिनको, पहिली पूजा दीजै उनको। अक्षर ब्रह्म कृष्ण यदुराई, वेदन में महिमा तिन गाई। अग्र तिलक यदुपति को दीजै, सब मिलि पूजन उनको कीजै।" परमज्ञानी [[सहदेव]] जी के वचन सुनकर सभी सत्पुरुषों ने साधु! साधु! कह कर पुकारा। [[भीष्म]] पितामह ने स्वयं अनुमोदन करते हुये सहदेव के कथन की प्रशंसा की। तब धर्मराज [[युधिष्ठिर]] ने शास्त्रोक्त विधि से भगवान श्री कृष्ण का पूजन आरम्भ किया। चेदिराज [[शिशुपाल]] अपने आसन पर बैठा हुआ यह सब दृश्य देख रहा था। सहदेव के द्वारा प्रस्तावित तथा भीष्म के द्वारा समर्थित श्री कृष्ण की अग्र पूजा को वह सहन न कर सका और उसका हृदय क्रोध से भर उठा। वह उठ कर खड़ा हो गया और बोला, "हे सभासदों! मुझे ऐसा प्रतीत हो रहा है कि कालवश सभी की मति मारी गई है। क्या इस बालक सहदेव से अधिक बुद्धिमान व्यक्ति इस सभा में नहीं है जो इस बालक की हाँ में हाँ मिला कर अयोग्य व्यक्ति की पूजा स्वीकार कर ली गई है? क्या इस कृष्ण से आयु, बल तथा बुद्धि में कोई भी बड़ा नहीं है? बड़े-बड़े त्रिकालदर्शी ऋषि-महर्षि यहा पधारे हुये हैं। बड़े-बड़े राजा-महाराजा यहाँ पर उपस्थित हैं। क्या इस गाय चराने वाल ग्वाले के समान कोई और यहाँ नहीं है? क्या कौआ हविश्यान्न ले सकता है? क्या गीदड़ सिंह का भाग प्राप्त कर सकता है? न इसका कोई कुल है न जाति, न ही इसका कोई वर्ण है। राजा [[ययाति]] के शाप के कारण राजवंशियों ने इस यदुवंश को वैसे ही बहिष्कृत कर रखा है। यह जरासंघ के डर से मथुरा त्याग कर समुद्र में जा छिपा था। भला यह किस प्रकार अग्रपूजा पाने का अधिकारी है? इस प्रकार शिशुपाल जगत के स्वामी श्री कृष्ण को गाली देने लगा। उसके इन कटु वचनों की निन्दा करते हुये अर्जुन और भीमसेन अनेक राजाओं के साथ उसे मारने के लिये उद्यत हो गये किन्तु श्री कृष्णचन्द्र ने उन सभी को रोक दिया। श्री कृष्ण के अनेक भक्त सभा छोड़ कर चले गये क्योंकि वे श्री कृष्ण की निन्दा नहीं सुन सकते थे। जब शिशुपाल श्री कृष्ण को एक सौ गाली दे चुका तब श्री कृष्ण ने गरज कर कहा, "बस शिशुपाल! अब मेरे विषय में तेरे मुख से एक भी अपशब्द निकला तो तेरे प्राण नहीं बचेंगे। मैंने तेरे एक सौ अपशब्दों को क्षमा करने की प्रतिज्ञा की थी इसी लिये अब तक तेरे प्राण बचे रहे।" श्री कृष्ण के इन वचनों को सुन कर सभा में उपस्थित शिशुपाल के सारे समर्थक भय से थर्रा गये किन्तु शिशुपाल का विनाश समीप था। अतः उसने काल के वश होकर अपनी तलवार निकालते हुये श्री कृष्ण को फिर से गाली दी। शिशुपाल के मुख से अपशब्द के निकलते ही श्री कृष्ण ने अपना सुदर्शन चक्र चला दिया और पलक झपकते ही शिशुपाल का सिर कट कर गिर गया। उसके शरीर से एक ज्योति निकल कर भगवान श्री कृष्णचन्द्र के भीतर समा गया और वह पापी शिशुपाल, जो तीन जन्मों से भगवान से बैर भाव रखते आ रहा था, परमगति को प्राप्त हो गया। यह भगवान विष्णु का वही द्वारपाल था जिसे कि [[सनकादि]] मुनियों ने शाप दिया था। वे जय और विजय अपने पहले जन्म में [[हिरण्यकश्यपु]] और [[हिरण्याक्ष]], दूसरे जन्म में [[रावण]] और [[कुम्भकर्ण]] तथा अंतिम तीसरे जन्म में [[कंस]] और [[शिशुपाल]] बने एवं श्री कृष्ण के हाथों अपने परमगति को प्राप्त होकर पुनः विष्णुलोक लौट गये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] बैरम खां 10493 38597 2006-12-16T05:35:35Z Mitul0520 211 अंग्रेजी हटाई {{stub}} चूरु 10495 37430 2006-12-05T16:07:20Z 59.95.106.219 New page: '''चूरु'''राजस्थान प्रान्त का एक शहर है। '''चूरु'''राजस्थान प्रान्त का एक शहर है। भगवान कृष्ण 10497 37447 2006-12-05T19:26:35Z Mitul0520 211 Redirecting to [[कृष्ण]] #Redirect [[कृष्ण]] श्री रामचन्द्र जी 10498 37449 2006-12-05T19:28:32Z Mitul0520 211 Redirecting to [[राम]] #Redirect [[राम]] कवि 10499 37663 2006-12-08T15:27:33Z किशोर 903 '''कवि''' वह है जो सुन्दर [[रस]]युक्त रूप में अभिव्यक्ति करता है। और सामान्य अथवा स्पष्ट के परे गहन यथार्थता का वर्णन करता है। इसीलिये [[वैदिक काल]] में कवि मन्त्र दृष्टा हैं। [[en:Poet]] [[sa:कवि]] साहित्यकार 10500 37467 2006-12-06T03:38:18Z किशोर 903 New page: जो [[साहित्य]] की रचना करे वह '''साहित्यकार''' है। [[sa:साहित्यकार]] जो [[साहित्य]] की रचना करे वह '''साहित्यकार''' है। [[sa:साहित्यकार]] दार्शनिक 10501 37468 2006-12-06T03:40:09Z किशोर 903 New page: जो [[दर्शन]] पर मनन करे वह दार्शनिक हुआ। [[en:Philosopher]] [[sa:दार्शनिक]] जो [[दर्शन]] पर मनन करे वह दार्शनिक हुआ। [[en:Philosopher]] [[sa:दार्शनिक]] Sex onli hindi 10507 37494 2006-12-06T17:46:06Z 203.115.70.166 लैंगीकसहमसा लैंगीकसहमसा सोमवार 10509 46401 2007-01-26T11:06:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Diluns]] {{stub}} [[सोमवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[रविवार]] के बाद और [[मंगलवार]] से पहले आता है । सोमवार का यह नाम [[सोम]] से पड़ा है जिसका अर्थ ''भगवान [[शिव]]'' होता है । [[पाकिस्तान]] में सोमवार को सोम कहते हैं । भारत तथा विश्व के कई देशों में यह सामान्य कामकाज का प्रथम दिन होता है । इसलिए कभी कभार इसे सप्ताह का प्रथम दिन भी कहते हैं । == अन्य तथ्य== *कई [[हिन्दू]] सोमवार को व्रत रखते हैं, जिसे [[सोमवारी]] भी कहते हैं । हिन्दुओं के अनुसार सोमवार भगवान शिव को समर्पित दिन है । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[af:Maandag]] [[als:Montag]] [[am:ሰኞ]] [[ang:Mōnandæg]] [[ar:الإثنين]] [[be:Панядзелак]] [[bg:Понеделник]] [[bn:সোমবার]] [[bs:Ponedjeljak]] [[ca:Dilluns]] [[co:Luni]] [[cs:Pondělí]] [[cv:Тунтикун]] [[cy:Dydd Llun]] [[da:Mandag]] [[de:Montag]] [[el:Δευτέρα]] [[en:Monday]] [[eo:Lundo]] [[es:Lunes]] [[et:Esmaspäev]] [[eu:Astelehen]] [[fi:Maanantai]] [[fo:Mánadagur]] [[fr:Lundi]] [[frp:Delon]] [[fur:Lunis]] [[fy:Moandei]] [[ga:Luan]] [[gd:Di-Luain]] [[gl:Luns]] [[he:יום שני]] [[hr:Ponedjeljak]] [[ht:Lendi]] [[hu:Hétfő]] [[hy:Երկուշաբթի]] [[ia:Lunedi]] [[id:Senin]] [[ilo:Lunes]] [[is:Mánudagur]] [[it:Lunedì]] [[ja:月曜日]] [[jv:Senen]] [[ka:ორშაბათი]] [[kn:ಸೋಮವಾರ]] [[ko:월요일]] [[ksh:Moondach]] [[kw:Dy' Lun]] [[la:Dies lunae]] [[lad:Lunes]] [[lb:Méindeg]] [[lmo:Lündesdí]] [[lt:Pirmadienis]] [[lv:Pirmdiena]] [[mk:Понеделник]] [[ms:Isnin]] [[nap:Lunnerì]] [[nds:Maandag]] [[nds-nl:Maondag]] [[nl:Maandag]] [[nn:Måndag]] [[no:Mandag]] [[nrm:Lundi]] [[oc:Diluns]] [[pl:Poniedziałek]] [[pt:Segunda-feira]] [[qu:Killachaw]] [[ru:Понедельник]] [[sco:Monanday]] [[sh:Ponedeljak]] [[simple:Monday]] [[sk:Pondelok]] [[sl:Ponedeljek]] [[sq:E hëna]] [[sr:Понедељак]] [[su:Senén]] [[sv:Måndag]] [[sw:Jumatatu]] [[th:วันจันทร์]] [[tl:Lunes]] [[tpi:Mande]] [[tr:Pazartesi]] [[tt:Düşämbe]] [[uk:Понеділок]] [[ur:پیر]] [[uz:Dushanba]] [[vec:Luni]] [[vi:Thứ hai]] [[wa:Londi]] [[yi:מאנטאג]] [[zh:星期一]] ट्रिनिडाड और टोबागो 10510 37506 2006-12-06T23:46:44Z 12.217.243.21 New page: == Headline text == nhjshog ****vghpl]=t5h6 sa fi guhgthtndfshv npfjgh.cdjh h CD FDF == Headline text == nhjshog ****vghpl]=t5h6 sa fi guhgthtndfshv npfjgh.cdjh h CD FDF स़िम्बाब्वे 10511 37512 2006-12-07T00:03:48Z Taxman 345 redirect #REDIRECT [[ज़िम्बाबवे]] सोम 10512 37513 2006-12-07T00:12:13Z Amitprabhakar 683 New page: {{ बहुविकल्पी शब्द}} सोम के कई अर्थ हो सकते हैं । *भगवान [[सोमदेव]] यानि [[शिव]] ... {{ बहुविकल्पी शब्द}} सोम के कई अर्थ हो सकते हैं । *भगवान [[सोमदेव]] यानि [[शिव]] । *[[पाकिस्तान]] ( तथा [[भारत]] में भी) प्रयुक्त [[सोमवार]] का रूप । सोमवारी 10513 37514 2006-12-07T00:16:27Z Amitprabhakar 683 New page: हिन्दुओं के द्वारा किये जाने वाले व्रत को सोमवारी कहते हैं । इसके अनुसा... हिन्दुओं के द्वारा किये जाने वाले व्रत को सोमवारी कहते हैं । इसके अनुसार [[सोमवार]] को दिनभर भूखे रहना होता है, चन्द्रोदय के साथ ही कुछ खा सकते हैं । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] मंगलवार 10514 46278 2007-01-26T01:05:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Dimars]] {{stub}} [[मंगलवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[सोमवार]] के बाद और [[बुधवार]] से पहले आता है । मंगलवार का यह नाम [[ मंगल]] से पड़ा है जिसका अर्थ कुशल होता है, मंगल का अर्थ भगवान हनुमान से भी लगाया जाता है । [[पाकिस्तान]] में मंगलवार को [[मंगल]] कहते हैं । == अन्य तथ्य== *हिन्दू लोग मंगलवार को [[मंगलवारी]] करते हैं । चुंकि मंगल का अर्थ ही पवित्र तथा शुभ होता है, हिन्दू लोग इसे किसी कार्य की शुरूआत के लिए शुभ मानते हैं । *[[यूनान]] और [[स्पेन]] में मंगलवार किसी भी कार्य के लिए अशुभ माना जाता है । उनके पारम्परिक कहावतों के अनुसार मंगलवार को यात्रा या विवाह नहीं करना चाहिए । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[af:Dinsdag]] [[als:Dienstag]] [[am:ማክሰኞ]] [[ang:Tīwesdæg]] [[ar:ثلاثاء]] [[be:Аўторак]] [[bg:Вторник]] [[bn:মঙ্গলবার]] [[bs:Utorak]] [[ca:Dimarts]] [[ceb:Martes]] [[co:Marti]] [[cs:Úterý]] [[cv:Ытларикун]] [[cy:Dydd Mawrth]] [[da:Tirsdag]] [[de:Dienstag]] [[el:Τρίτη]] [[en:Tuesday]] [[eo:Mardo]] [[es:Martes]] [[et:Teisipäev]] [[eu:Astearte]] [[fi:Tiistai]] [[fo:Týsdagur]] [[fr:Mardi]] [[frp:Demârs]] [[fur:Martars]] [[fy:Tiisdei]] [[ga:Máirt]] [[gd:Di-Màirt]] [[gl:Martes]] [[he:יום שלישי]] [[hr:Utorak]] [[ht:Madi]] [[ia:Martedi]] [[id:Selasa]] [[is:Þriðjudagur]] [[it:Martedì]] [[ja:火曜日]] [[ka:სამშაბათი]] [[kn:ಮಂಗಳವಾರ]] [[ko:화요일]] [[ksh:Dinnßdaach]] [[kw:Dy' Meurth]] [[la:Dies Martis]] [[lad:Martes]] [[lb:Dënschdeg]] [[lmo:Mardí]] [[lt:Antradienis]] [[lv:Otrdiena]] [[mk:Вторник]] [[ms:Selasa]] [[nap:Marterì]] [[nds:Dingsdag]] [[nds-nl:Diensdag]] [[nl:Dinsdag]] [[nn:Tysdag]] [[no:Tirsdag]] [[nrm:Mardi]] [[oc:Dimars]] [[pl:Wtorek]] [[pt:Terça-feira]] [[qu:Atipachaw]] [[ru:Вторник]] [[sco:Tysday]] [[sh:Utorak]] [[simple:Tuesday]] [[sk:Utorok]] [[sl:Torek]] [[sq:E marta]] [[sr:Уторак]] [[su:Salasa]] [[sv:Tisdag]] [[th:วันอังคาร]] [[tl:Martes]] [[tpi:Tunde]] [[tr:Salı]] [[tt:Sişämbe]] [[uk:Вівторок]] [[ur:منگل]] [[uz:Seshanba]] [[vec:Marti]] [[vi:Thứ ba]] [[wa:Mårdi]] [[zh:星期二]] मंगल (बहुविकल्पी) 10515 37517 2006-12-07T00:40:08Z Amitprabhakar 683 New page: {{बहुविकल्पी शब्द}} मंगल के कई अर्थ हो सकते हैं - *एक अर्थ तो शाब्दिक है - कु... {{बहुविकल्पी शब्द}} मंगल के कई अर्थ हो सकते हैं - *एक अर्थ तो शाब्दिक है - कुशल, [[मंगल]] । *पाकिस्तान तथा भारत में [[मंगलवार]] को भी मंगल कहते हैं । *[[मंगल ग्रह]] मंगल 10516 37519 2006-12-07T00:50:07Z Amitprabhakar 683 ''यदि आपका मतलब कुछ और था तो यहां जाएं -[[मंगल (बहुविकल्पी)]]''<hr> [[मंगल]] का अर्थ होता है शुभ, पावन, कुशल इत्यादि । ==उदाहरण== *''मंगल'' काम करने से पूर्व आत्मा की शुद्धता जरूरी है । (यहां मंगल का अर्थ शुभ, पावन के अर्थ में है ।) *कहिए शर्मा जी सब ''कुशल मंगल'' से है तो ? (यहां मंगल का अर्थ खैरियत के अर्थ में है ।) == अन्य अर्थ== *[[मंगलवार]] *[[मंगल ग्रह]] ==संबन्धित शब्द== ===हिन्दी में=== *शुभ *पावन *कुशल *मंगलवार ===अन्य भारतीय भाषाओं में=== [[श्रेणी:शब्दार्थ]] मंगलवारी 10517 37521 2006-12-07T01:01:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} हिन्दू परम्पराओं के अनुसार [[मंगलवार]] को व्रत रखने को मंगलवारी कहा जाता है । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] बुधवार 10518 45931 2007-01-24T21:14:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Dimècres]] {{stub}} [[बुधवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[मंगलवार]] के बाद और [[बृहस्पतिवार]] से पहले आता है । बुधवार का यह नाम बुध से पड़ा है जिसका मतलब एक [[हिन्दू]] देवता से है । == अन्य तथ्य== {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[af:Woensdag]] [[als:Mittwoch]] [[am:ረቡዕ]] [[ang:Wōdnesdæg]] [[ar:أربعاء]] [[be:Серада]] [[bg:Сряда]] [[bn:বুধবার]] [[bs:Srijeda]] [[ca:Dimecres]] [[ceb:Miyerkoles]] [[co:Marcuri]] [[cs:Středa]] [[cv:Юнкун]] [[cy:Dydd Mercher]] [[da:Onsdag]] [[de:Mittwoch]] [[el:Τετάρτη]] [[en:Wednesday]] [[eo:Merkredo]] [[es:Miércoles]] [[et:Kolmapäev]] [[eu:Asteazken]] [[fi:Keskiviikko]] [[fo:Mikudagur]] [[fr:Mercredi]] [[frp:Demécro]] [[fur:Miercus]] [[fy:Woansdei]] [[ga:Céadaoin]] [[gd:Di-Ciadain]] [[gl:Mércores]] [[he:יום רביעי]] [[hr:Srijeda]] [[ht:Mèkredi]] [[ia:Mercuridi]] [[id:Rabu]] [[is:Miðvikudagur]] [[it:Mercoledì]] [[ja:水曜日]] [[ka:ოთხშაბათი]] [[km:ពុធ]] [[kn:ಬುಧವಾರ]] [[ko:수요일]] [[ksh:Mettwoch]] [[kw:Dy' Mergher]] [[la:Dies Mercurii]] [[lad:Mierkoles]] [[lb:Mëttwoch]] [[lmo:Mercurdí]] [[lt:Trečiadienis]] [[lv:Trešdiena]] [[mk:Среда]] [[ms:Rabu]] [[nap:Miercurì]] [[nds:Middeweken]] [[nds-nl:Woonsdag]] [[nl:Woensdag]] [[nn:Onsdag]] [[no:Onsdag]] [[nrm:Mêcrédi]] [[oc:Dimècres]] [[pl:Środa]] [[pt:Quarta-feira]] [[qu:Quyllurchaw]] [[ru:Среда]] [[sco:Wadensday]] [[sh:Sreda]] [[simple:Wednesday]] [[sk:Streda]] [[sl:Sreda]] [[sq:E mërkura]] [[sr:Среда]] [[su:Rebo]] [[sv:Onsdag]] [[th:วันพุธ]] [[tl:Miyerkoles]] [[tpi:Trinde]] [[tr:Çarşamba (gün)]] [[tt:Çärşämbe]] [[uk:Середа]] [[ur:بدھ]] [[uz:Chorshanba]] [[vec:Mèrcore]] [[vi:Thứ tư]] [[wa:Mierkidi]] [[yi:מיטוואך]] [[zh:星期三]] बृहस्पतिवार 10519 37524 2006-12-07T01:21:47Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरुवार]] #REDIRECT[[गुरुवार]] वीरवार 10520 37525 2006-12-07T01:22:05Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरुवार]] #REDIRECT[[गुरुवार]] बीफ़े 10521 37526 2006-12-07T01:22:08Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[गुरुवार]] #REDIRECT[[गुरुवार]] गुरुवार 10522 37527 2006-12-07T01:22:34Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[ गुरुवार ]] सप्ताह का एक दिन है । इसे [[बृहस्पतिवार]], [[ वीरवार]] या [[बीफ़े... {{stub}} [[ गुरुवार ]] सप्ताह का एक दिन है । इसे [[बृहस्पतिवार]], [[ वीरवार]] या [[बीफ़े]] भी कहा जाता है । यह [[बुधवार]] के बाद और [[शुक्रवार]] से पहले आता है । [[पाकिस्तान]] में इसे ज़ुमेरात कहते हैं क्योकि यह जुम्मा (शुक्रवार) से एक दिन पहले आता है । ==अन्य तथ्य== *[[हिन्दू धर्म]] में गुरुवार ?? को समर्पित है । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[en: ]] शुक्रवार 10523 45804 2007-01-24T17:40:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Divendres]] {{stub}} [[शुक्रवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[बृहस्पतिवार]] के बाद और [[शनिवार]] से पहले आता है । [[पाकिस्तान]] में इसे [[जुम्मा]] कहते हैं । ==अन्य तथ्य== * यह दिन [[इस्लाम]] में पवित्र माना गया है और प्रत्येक आस्थावान [[मुसलमान]] शुक्रवार (जुम्मा) को नमाज अदा करताी है । लगभग सभी प्रमुख मुस्लिम पर्व शुक्रवार को ही पड़ते है । * [[ईसाई]] लोग [[ईसा मसीह]] की याद में [[गुड फ्राईडे]] (अच्छा शुक्रवार) मनाते हैं । *[[शुक्र]] नाम एक [[ग्रह]] का भी है - [[शुक्र ग्रह]] *[[जापान]] में शुक्रवार को ''किन-यूबी'' यानि ''धन का दिन'' कहते हैं । यह दिन धन के लेनदेन के लिए उपयुक्त माना जाता है । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[af:Vrydag]] [[als:Freitag]] [[am:ዓርብ]] [[ang:Frīgedæg]] [[ar:الجمعة]] [[ast:Vienres]] [[be:Пятніца]] [[bg:Петък]] [[bn:শুক্রবার]] [[bs:Petak]] [[ca:Divendres]] [[ceb:Biyernes]] [[cs:Pátek]] [[cv:Эрнекун]] [[cy:Dydd Gwener]] [[da:Fredag]] [[de:Freitag]] [[el:Παρασκευή]] [[en:Friday]] [[eo:Vendredo]] [[es:Viernes]] [[et:Reede]] [[eu:Ostiral]] [[fi:Perjantai]] [[fo:Fríggjadagur]] [[fr:Vendredi]] [[frp:Devendro]] [[fur:Vinars]] [[fy:Freed]] [[ga:Aoine]] [[gd:Di-haoine]] [[gl:Venres]] [[he:יום שישי]] [[hr:Petak]] [[hu:Péntek]] [[ia:Venerdi]] [[id:Jumat]] [[is:Föstudagur]] [[it:Venerdì]] [[ja:金曜日]] [[ka:პარასკევი]] [[kn:ಶುಕ್ರವಾರ]] [[ko:금요일]] [[kw:Dy' Gwener]] [[la:Dies Veneris]] [[lb:Freideg]] [[lmo:Vendredí]] [[lt:Penktadienis]] [[lv:Piektdiena]] [[mk:Петок]] [[ms:Jumaat]] [[nds:Freedag]] [[nds-nl:Vriedag]] [[nl:Vrijdag]] [[nn:Fredag]] [[no:Fredag]] [[nrm:Vendrédi]] [[oc:Divendres]] [[pl:Piątek]] [[pt:Sexta-feira]] [[qu:Ch'askachaw]] [[ru:Пятница]] [[sco:Friday]] [[sh:Petak]] [[simple:Friday]] [[sk:Piatok]] [[sl:Petek]] [[sq:E premtja]] [[sr:Петак]] [[su:Jumaah]] [[sv:Fredag]] [[th:วันศุกร์]] [[tl:Biyernes]] [[tpi:Fraide]] [[tr:Cuma]] [[tt:Comğa]] [[uk:П'ятниця]] [[ur:جمعہ]] [[vi:Thứ sáu]] [[wa:Vénrdi]] [[zh:星期五]] शनिवार 10524 37531 2006-12-07T01:48:24Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[शनिवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[शुक्रवार]] के बाद और [[रविवार]] के पहले आता है । पाकिस्तान में इसे शनिचर कहते हैं । यह नाम [[शनि]] से आया है जो एक हिन्दू देवता को इंगित करता है । इसी नाम से एक [[शनि ग्रह | ग्रह]] भी है । कई कार्यालयों में इस दिन पूर्ण या अर्ध अवकाश रहता है । == अन्य तथ्य== *[[हिन्दू धर्म]] में इसे संकट के दिन से जाना जाता है (??- verification needed) । कहा जाता है कि इस दिन [[शनि]] का प्रकोप रहता है । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[en:Saturday ]] [[als:Samstag]] [[ang:Sæternesdæg]] [[ar:سبت]] [[be:Субота]] [[ca:Dissabte]] [[cv:Шăматкун]] [[cs:Sobota]] [[cy:Dydd Sadwrn]] [[da:Lørdag]] [[de:Samstag]] [[el:Σάββατο]] [[es:Sábado]] [[eo:Sabato]] [[fa:شنبه]] [[fr:Samedi]] [[fy:Sneon]] [[fur:Sabide]] [[ga:Satharn]] [[gl:Sábado]] [[ko:토요일]] [[hr:Subota]] [[id:Sabtu]] [[ia:Sabbato]] [[is:Laugardagur]] [[it:Sabato]] [[he:שבת]] [[ht:Samdi]] [[la:Dies Saturni]] [[lv:Sestdiena]] [[lt:Šeštadienis]] [[lmo:Sàbet]] [[mk:Сабота]] [[ms:Sabtu]] [[nl:Zaterdag]] [[ne:शनिवार]] [[ja:土曜日]] [[no:Lørdag]] [[nn:Laurdag]] [[nrm:Sanm'di]] [[nds:Saterdag]] [[pl:Sobota]] [[pt:Sábado]] [[ru:Суббота]] [[sco:Setturday]] [[simple:Saturday]] [[sk:Sobota]] [[sl:Sobota]] [[sr:Субота]] [[su:Saptu]] [[fi:Lauantai]] [[sv:Lördag]] [[tl:Sabado]] [[th:วันเสาร์]] [[vi:Thứ bảy]] [[tpi:Sarere]] [[uk:Субота]] [[ur:ہفتہ]] [[wa:Semdi]] [[zh:星期六]] शनिचर 10525 37533 2006-12-07T01:53:57Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शनिवार]] #REDIRECT[[शनिवार]] श्रेणी:सप्ताह के दिन 10526 37534 2006-12-07T01:54:36Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:सप्ताह]] [[श्रेणी:सप्ताह]] रविवार 10527 46179 2007-01-25T21:26:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Dimenge]] {{stub}} [[रविवार ]] सप्ताह का एक दिन है । यह [[शनिवार]] के बाद और [[सोमवार]] से पूर्व आता है । यह [[रवि]] से आया है जिसका अर्थ [[सूर्य]] होता है । प्रायः इस दिन कार्यालयों में अवकाश रहता है और इसे ''छुट्टी का दिन'' भी कहते हैं । ==अन्य तथ्य == * हिन्दू धर्म में रविवार के दिन भी व्रत रखा जाता है जिसे [[रविवारी]] कहते हैं । {{सप्ताह के दिन}} [[श्रेणी:सप्ताह के दिन]] [[af:Sondag]] [[als:Sonntag]] [[ang:Sunnandæg]] [[ar:أحد]] [[be:Нядзеля]] [[bg:Неделя]] [[bn:রবিবার]] [[bs:Nedjelja]] [[ca:Diumenge]] [[co:Dumenica]] [[cs:Neděle]] [[cv:Вырсарникун]] [[cy:Dydd Sul]] [[da:Søndag]] [[de:Sonntag]] [[el:Κυριακή]] [[en:Sunday]] [[eo:Dimanĉo]] [[es:Domingo]] [[et:Pühapäev]] [[eu:Igande]] [[fi:Sunnuntai]] [[fo:Sunnudagur]] [[fr:Dimanche]] [[frp:Demenge]] [[fur:Domenie]] [[fy:Snein]] [[ga:Domhnach]] [[gd:Di-Dòmhnaich]] [[gl:Domingo]] [[he:יום ראשון]] [[hr:Nedjelja]] [[ht:Dimanch]] [[ia:Dominica]] [[id:Minggu]] [[is:Sunnudagur]] [[it:Domenica]] [[ja:日曜日]] [[ka:კვირა]] [[kn:ಭಾನುವಾರ]] [[ko:일요일]] [[ksh:Sunndaach]] [[kw:Dy' Sul]] [[la:Dies solis]] [[lad:Alhad]] [[lb:Sonndeg]] [[lt:Sekmadienis]] [[lv:Svētdiena]] [[mk:Недела]] [[ms:Ahad]] [[nap:Dummeneca]] [[nds:Sünndag]] [[nds-nl:Zundag]] [[nl:Zondag]] [[nn:Sundag]] [[no:Søndag]] [[nrm:Dînmanche]] [[oc:Dimenge]] [[pl:Niedziela]] [[pt:Domingo]] [[qu:Intichaw]] [[ru:Воскресенье]] [[sco:Sunday]] [[sh:Nedjelja]] [[simple:Sunday]] [[sk:Nedeľa]] [[sl:Nedelja]] [[sq:E diela]] [[sr:Недеља]] [[su:Minggu]] [[sv:Söndag]] [[th:วันอาทิตย์]] [[tl:Linggo (araw)]] [[tpi:Sande]] [[tr:Pazar]] [[tt:Yäkşämbe]] [[uk:Неділя]] [[ur:اتوار]] [[vec:Doménega]] [[vi:Chủ nhật]] [[wa:Dimegne]] [[yi:זונטאג]] [[zh:星期日]] Template:सप्ताह के दिन 10528 37586 2006-12-07T10:11:30Z Amitprabhakar 683 {| style="width:400px; margin:1em auto;" class="toccolours" align="center" |- |align=center | '''[[सप्ताह के दिन]]''' |- |[[रविवार]] - [[सोमवार]] - [[मंगलवार]] - [[बुधवार]] - [[गुरुवार]] - [[शुक्रवार]] - [[शनिवार]] |} बािल जग्पाल 10530 37545 2006-12-07T03:55:14Z Kingram 866 बािल जग्पाल का नाम बदलकर बालि जग्पाल कर दिया गया है: correction of the o mark #REDIRECT [[बालि जग्पाल]] इतवार 10531 37547 2006-12-07T03:56:55Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रविवार]] #REDIRECT[[रविवार]] सप्ताह 10532 45849 2007-01-24T19:02:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[oc:Setmana]] '''सप्ताह''' या '''हफ्ता''' सात लगातार दिन सिलकर एक सप्ताह बनता है । प्रत्येक दिन का एक नाम होता है, जैसे - [[सोमवार]], [[मंगलवार]] इत्यादि । एक दिन यदि मंगलवार हुआ तो अगला दिन [[बुधवार]] होगा और तीसरा दिन [[गुरुवार]] । सातवां दिन [[सोमवार]] होगा और सप्ताह पूर्ण हो जाएगा । उसके बाद अगला दिन फिर मंगलवार होगा ऐर उसका अगला फिर से बुधवार और इसी तरह चलता रहेगा । ==यह भी देखें == *[[सप्ताह के दिन]] [[als:Woche]] [[ar:أسبوع]] [[arc:ܫܒܬܐ]] [[bn:সপ্তাহ]] [[bs:Sedmica]] [[ca:Setmana]] [[cs:Týden]] [[cv:Эрне]] [[da:Uge]] [[de:Woche]] [[el:Εβδομάδα]] [[en:Week]] [[eo:Semajno]] [[es:Semana]] [[eu:Aste]] [[fa:هفته]] [[fi:Viikko]] [[fo:Vika]] [[fr:Semaine]] [[fur:Setemane]] [[fy:Wike]] [[gl:Semana]] [[he:שבוע]] [[hr:Tjedan]] [[ht:Semèn]] [[ia:Septimana]] [[id:Pekan]] [[it:Settimana]] [[ja:週]] [[jv:Peken]] [[ko:주 (시간)]] [[kw:Seythun]] [[la:Hebdomas]] [[lt:Savaitė]] [[lv:Nedēļa]] [[mg:Herinandro]] [[ms:Minggu]] [[nds:Week]] [[nds-nl:Weke]] [[nl:Week]] [[nn:Veke]] [[no:Ukedager]] [[nrm:Semanne]] [[oc:Setmana]] [[pdc:Woch]] [[pl:Tydzień]] [[pt:Semana]] [[qu:Simana]] [[ru:Неделя]] [[sh:Sedmica]] [[simple:Week]] [[sl:Teden]] [[sr:Седмица]] [[sv:Vecka]] [[sw:Juma]] [[ta:கிழமை]] [[tl:Linggo (panahon)]] [[tr:Hafta]] [[uz:Hafta]] [[yi:וואָך]] [[zh:星期]] हफ्ता 10533 37553 2006-12-07T04:18:31Z DaGizza 338 mistake #redirect[[सप्ताह]] Template:नेताजी सुभाषचंद्र बोस 10534 37585 2006-12-07T09:54:20Z Amitprabhakar 683 {| style="width:25%; margin:1em auto;" align="right" | align="center" | [[Image:Netaji.gif|87px]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''नेताजी सुभाषचंद्र बोस''' |- style="font-size:90%;" |align=center|'''जन्म''': [[23 जनवरी]] [[1897]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''जन्मस्थल''': [[कटक]], [[भारत]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''मृत्यु''': [[18 अगस्त]], [[1945]] (विवादित) |- style="font-size:90%;" |align=center|'''मृत्युस्थल''': [[ताइवान]] (विवादित) |} चित्र:Netaji-oath.gif 10535 37558 2006-12-07T04:41:11Z Thewanderingalbatross 896 अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद की स्थापना अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद की स्थापना Template:अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद 10536 37559 2006-12-07T04:43:06Z Thewanderingalbatross 896 New page: {| style="width:25%; margin:1em auto;" align="left" | align="center" | [[Image:Netaji-oath.gif|87px]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''अर्जी-हुकुमत-ए-आ... {| style="width:25%; margin:1em auto;" align="left" | align="center" | [[Image:Netaji-oath.gif|87px]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद की स्थापना''' |- style="font-size:90%;" |} चित्र:Ina-flag.jpg 10537 37561 2006-12-07T04:55:08Z Thewanderingalbatross 896 आजाद हिंद का झंडा आजाद हिंद का झंडा चित्र:Azad-hind-bank-national-certificate.jpg 10538 37563 2006-12-07T05:08:28Z Thewanderingalbatross 896 आजाद हिंद बँक का चिन्ह आजाद हिंद बँक का चिन्ह Template:आजाद हिंद ध्वज 10539 37566 2006-12-07T05:18:30Z Thewanderingalbatross 896 {| style="width:25%; margin:1em auto;" align="left" | align="center" | [[Image:Ina-flag.jpg|102px]] |- style="font-size:90%;" |align=center|'''अर्जी-हुकुमत-ए-आजाद-हिंद का ध्वज''' |} देवकीनन्दन खत्री 10541 37616 2006-12-07T17:39:19Z Rahulsahgal 788 [[हिंदी भाषा]] के प्रचार प्रसार में '''बाबू देवकीनन्दन खत्री''' के उपन्यास '''चन्द्रकान्ता''' का बहुत बड़ा योगदान रहा है। केवल चन्द्रकान्ता उपन्यास को पढ़ने के लिये लाखों लोगों ने हिंदी सीखी। देवकीनन्दन खत्री जी का जन्म 18 जून 1861 (आषाढ़ कृष्ण 7 स० 1918) को पूसा-मुजफ्फ़रपुर, [[बिहार]] में हुआ था। उनके पिता का नाम लाला ईश्वरदास था। उनके पूर्वज [[पंजाब]] के निवासी थे तथा मुग़लों के राज्यकाल में ऊँचे पदों पर कार्य करते थे। महाराज रणजीत सिंह के पुत्र शेरसिंह के शासनकाल में लाला ईश्वरदास काशी में आकर बस गये। देवकीनन्दन खत्री जी की प्रारम्भिक शिक्षा [[उर्दू-फ़ारसी]] में हुई थी। बाद में उन्होंने [[हिंदी]], [[संस्कृत]] एवं [[अंग्रेजी]] का भी अध्ययन किया। देवकीनन्दन खत्री जी का काशी नरेश ईश्वरीप्रसाद नारायण सिंह से बहुत अच्छा सम्बंध था। इस सम्बंध के आधार पर उन्होंने चकिया और नौगढ़ के जंगलों के ठेके लिये। देवकीनन्दन खत्री जी बचपन से ही सैर-सपाटे के बहुत शौकीन थे। इस ठेकेदारी के काम से उन्हे पर्याप्त आय होने के साथ ही साथ उनका सैर-सपाटे का शौक भी पूरा होता रहा। वे लगातार कई-कई दिनों तक चकिया एवं नौगढ़ के बीहड़ जंगलों, पहाड़ियों और प्राचीन ऐतिहासिक इमारतों के खंडहरों की खाक छानते रहते थे। कालान्तर में जब उनसे जंगलों के ठेके छिन गये तब इन्हीं जंगलों, पहाड़ियों और प्राचीन ऐतिहासिक इमारतों के खंडहरों की पृष्ठभूमि में अपनी [[तिलिस्म]] तथा [[ऐयारी]] के कारनामों की कल्पनाओं को मिश्रित कर उन्होंने चन्द्रकान्ता उपन्यास की रचना की। ==मुख्य रचनाएँ== * चन्द्रकान्ता: चन्द्रकान्ता उपन्यास को पढ़ने के लिये लाखों लोगों ने हिंदी सीखी। यह उपन्यास चार भागों में विभक्त है। * [[चन्द्रकान्ता सन्तति]]: चन्द्रकान्ता की अभूतपूर्व सफलता से प्रेरित हो कर देवकीनन्दन खत्री जी ने चौबीस भागों वाली विशाल उपन्यास चंद्रकान्ता सन्तति की रचना की। उनका यह उपन्यास भी अत्यन्त लोकप्रिय हुआ। * [[भूतनाथ]] (अपूर्ण): चन्द्रकान्ता सन्तति के एक पात्र को नायक का रूप देकर देवकीनन्दन खत्री जी ने इस उपन्यास की रचना की। किन्तु असामायिक मृत्यु के कारण वे इस उपन्यास के केवल छः भागों को लिख पाये उसके बाद के शेष पन्द्रह भागों को उनके पुत्र [[दुर्गाप्रसाद खत्री]] ने लिख कर पूरे किये। ==अन्य रचनाएँ== * [[कुसुम कुमारी]] * [[वीरेन्द्र वीर उर्फ कटोरा भर खून]] * [[काजर की कोठरी]] * [[नरेन्द्र मोहिनी]] * [[गुप्त गोदना]] {{हिंदी साहित्यकार}} [[श्रेणी:हिंदी]] [[श्रेणी:हिंदी भाषा]] [[श्रेणी:हिंदी उपन्यासकार]] [[श्रेणी:हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी:हिंदी लेखक]] [[sa:देवकीनन्दन खत्री]] सचिन तेंदुलकर 10542 37572 2006-12-07T06:21:48Z DaGizza 338 सचिन तेंदुलकर का नाम बदलकर सचिन तेंडुलकर कर दिया गया है: ये नाम कोरेक्ट है #REDIRECT [[सचिन तेंडुलकर]] वाल्ट डिज़्नी 10544 37584 2006-12-07T09:45:14Z 202.56.224.122 New page: '''Bold text''' '''Bold text''' करूणा 10545 37589 2006-12-07T10:48:13Z Amitprabhakar 683 करूणा का नाम बदलकर करुणा कर दिया गया है: spelling #REDIRECT [[करुणा]] करूण 10546 37591 2006-12-07T10:50:04Z Amitprabhakar 683 करूण का नाम बदलकर करुण कर दिया गया है: वर्तनी #REDIRECT [[करुण]] प्रसूता 10547 41623 2007-01-07T14:01:27Z 59.94.41.22 [[प्रसूता]] वह स्त्री है जिसने हाल ही में संतान को जन्म दिया है । प्रसूता स्त्री की शारीरिक, मानसिक तथा यौन दशाएं सामान्य स्त्रियों से भिन्न होती है । [[श्रेणी: जीव विज्ञान]] [[kamasutra.co.nr]] डा (सर)जगदीश चन्द्र बोस 10548 37595 2006-12-07T11:08:57Z Amitprabhakar 683 डा (सर)जगदीश चन्द्र बोस का नाम बदलकर जगदीश चन्द्र वसु कर दिया गया है: सही उच्चारण #REDIRECT [[जगदीश चन्द्र वसु]] डा जगदीश चन्द्र बोस 10549 37597 2006-12-07T11:10:43Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[जगदीश चन्द्र वसु]] #REDIRECT[[जगदीश चन्द्र वसु]] पटना का इतिहास 10550 37601 2006-12-07T11:23:43Z Amitprabhakar 683 New page: लोककथाओं के अनुसार, राजा पत्रक को पटना का जनक कहा जाता है, जिसने अपनी रान... लोककथाओं के अनुसार, राजा पत्रक को पटना का जनक कहा जाता है, जिसने अपनी रानी '''पाटलि''' के लिये जादू से इस नगर का निर्माण किया । इसी कारण नगर का नाम ''पाटलिग्राम'' पड़ा । '''पाटलिपुत्र''' नाम भी इसी के कारण पड़ा । [[संस्कृत]] में पुत्र का अर्थ ''पुत्र'' या ''बेटा'' तथा ग्राम का अर्थ ''गांव'' होता है । पुरातात्विक अनुसंधानो के अनुसार पटना का इतिहास 490 ईसा पूर्व से होता है जब [[शिशुनाग वंश]] के शासक [[अजातशत्रु]] ने अपनी राजधानी राजगृह से बदलकर यहां स्थापित की, क्योंकि [[वैशाली]] के लिच्छवियों से संघर्ष में उपयुक्त होने के कारण पाटलिपुत्र राजगृह की अपेक्षा सामरिक दृष्टि से अधिक रणनीतिक स्थान पर था । उसने गंगा के किनारे यह स्थान चुना और अपमा दुर्ग स्थापित कर लिया । उस समय से ही इस नगर का लगातार इतिहास रहा है - ऐसा गौरव दुनिया के बहुत कम नगरों को हासिल है । बौद्ध धर्म के प्रवर्तक [[गौतम बुद्ध]] अपने अन्तिम दिनों में यहां से गुजरे थे । उन्होने ये भविष्यवाणी की थी कि नगर का भविष्य उज्जवल होगा, पर कभी बाढ़, आग या आपसी संघर्ष के कारण यह बर्बाद हो जाएगा । [[मौर्य साम्राज्य]] के उत्कर्ष के बाद पाटलिपुत्र सत्ता का केन्द्र बन गया । चन्द्रगुप्त मौर्य का साम्राज्य [[बंगाल की खाड़ी]] से [[अफ़ग़ानिस्तान ]] तक फैल गया था । शुरूआती पाटलिपुत्र लकड़ियों से बना था, पर सम्राट अशोक ने नगर को शिलाओं की संरचना मे तब्दील किया । [[चीन]] के [[फाहियान]] ने, जो कि सन् 399-414 तक भारत यात्रा पर था, अपने यात्रा-वृतांत में यहां के शैल संरचनाओं का जीवन्त वर्णन किया है । [[मेगास्थनीज़]], जो कि एक युनानी इतिहासकार और चन्द्रगुप्त मौर्य के दरबार में एक राजदूत के नाते आया था, ने पाटलिपुत्र नगर का प्रथम लिखित विवरण दिया । ज्ञान की खोज में , बाद में कई चीनी यात्री यहां आए ऐर उन्होने भी यहां के बारे में, अपने यात्रा-वृतांतों में लिखा है । इसके पश्चात नगर पर कई राजवंशों का राज रहा । इन राजाओं ने यहीं से भारतीय उपमहाद्वीप पर शासन किया । गुप्त वंश के शासनकाल को [[प्राचीन भारत]] का स्वर्ण युग कहा जाता है । पर इसके बाद नगर को वह गैरव नहीं मिल पाया जो एक समय मौर्य वंश के समय प्राप्त था । गुप्त साम्राज्य के पतन के बाद पटना का भविष्य काफी अनिश्चित रहा । 12 वीं सदी में [[बख़्तियार खिलजी]] ने बिहार पर अपना अधिपत्य जमा लिया और कई आध्यात्मिक प्रतिष्ठानों को ध्वस्त कर डाला । पटना देश का सांस्कृतिक और राजनैतिक केन्द्र नहीं रहा । मुगलकाल में [[दिल्ली]] के सत्ताधारियों ने यहां अपना नियंत्रण बनाए रखा । इस काल में सबसे उत्कृष्ठ समय तब आया जब शेरसाह सूरी ने नगर को पुनर्जीवित करने की कोशिश की । उसने गंगा के तीर पर एक किला बनाने की सोची । उसका बनाया कोई दुर्ग तो अभी नहीं है, पर अफ़ग़ान शैली में बना एक मस्जिद अभी भी है । [[मुगल]] [[बादशाह]] [[अकबर]] 1574 में अफ़गान सरगना दाउद ख़ान को कुचलने पटना आया । अकबर के राज्य सचिव एवम् आइने अकबरी के लेखक (अबुल फ़जल) ने इस जगह को कागज, पत्थर तथा शीशे का सम्पन्न औद्योगिक केन्द्र के रूप में वर्णित किया है । ''पटना राइस'' के नाम से यूरोप में प्रसिद्ध [[चावल]] के विभिन्न नस्लों की गुणवत्ता का उल्लेख भी इन विवरणों में मिलता है । [[मुगल]] [[बादशाह]] [[औरंगजेब]] ने अपने प्रिय पोते ''मुहम्मद अज़ीम'' के अनुरोध पर 1704 में, शहर का नाम ''अजीमाबाद'' कर दिया । अज़ीम उस समय पटना का सूबेदार था । पर इस कालखंड में, नाम के अतिरिक्त पटना में कुछ विशेष बदलाव नहीं आया । मुगल साम्राज्य के पतन के साथ ही पटना बंगाल के नबाबों के शासनाधीन हो गया जिन्होंने इस क्षेत्र पर भारी कर लगाया पर इसे वाणिज्यिक केन्द्र बने रहने की छूट दी । १७वीं शताब्दी में पटना अंतर्राष्ट्रीय व्यापार का केन्द्र बन गया । अंग्रेज़ों ने 1620 में यहां [[रेशम]] तथा ''कैलिको'' के व्यापार के लिये यहां फैक्ट्री खोली । जल्द ही यह ''सॉल्ट पीटर'' (पोटेशियम नाइट्रेट) के व्यापार का केन्द्र बन गया जिसके कारण फ्रेंच और डच लोग से प्रतिस्पर्धा तेज हुई । [[बक्सर]] के निर्णायक युद्ध के बाद नगर [[इस्ट इंडिया कंपनी]] के अधीन चला गया और वाणिज्य का केन्द्र बना रहा । 1912, में बंगाल के विभाजन के बाद, पटना उड़ीसा तथा बिहार की राजधाान बना । It soon emerged as an important and strategic centre. A number of imposing structures were constructed by the British. Credit for designing the massive and majestic buildings of colonial Patna goes to the architect, I. F. Munnings. Most of these buildings reflect either [[Indo-Saracenic]] influence (like Patna Museum and the state Assembly), or overt [[Renaissance]] influence like the Raj Bhawan and the High Court. Some buildings, like the General Post Office (GPO) and the Old Secretariat bear pseudo-Renaissance influence. कुछ लोगों का कहना है कि पटना के नए भवनों के निर्माण में हासिल हुई महारथ दिल्ली के शासनिक क्षेत्र के निर्माण में बहुत काम आई । पटना में कई प्रतिष्ठित शैक्षणिक संस्थान भी हैं ।There are several prestigious educational institutions in Patna like [[Patna College]], Patna Women's College, [[Patna Science College]],Bihar National College,[[Bihar College of Engineering]], Patna Medical College (formerly, [[Prince of Wales]] Medical College), Nalanda Medical College , Patna Dental College and the Patna Veterinary College. 1935 में उड़ीसा बिहार से अलग कर एक राज्य बना दिया गया । पटना राज्य की राजधानी बना रहा । भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में नगर ने अपनी महत्वपूर्ण भूमिका निभाई । नील की खेती के लिये चम्पारण का आन्दोलन तथा 1942 का भारत छोड़ो आन्दोलन इनमें से कुछ उल्लेखनीय नाम है । आजादी के बाद पटना [[बिहार]] की [[राजधानी]] बना रहा । 2000 में [[झारखंड]] राज्य के बनने के बाद अभी तक यह बिहार की राजधानी है । [[श्रेणी: इतिहास]] [[श्रेणी: बिहार]] [[en: History of Patna]] आनंदमठ 10551 37602 2006-12-07T12:21:17Z Matra 768 नया पेज '''आनंदमठ''' बंकिम चंद्र चट्टोपाध्याय की कृति है. यह सन 1882 ई. में छपी थी. विकिमीडिया 10552 37603 2006-12-07T15:11:13Z Vikas2422 925 भू विज्ञान भू विज्ञान – पृथवी की भीतरी संरचना के अधययन से संबधित विज्ञान है।--[[सदस्य:Vikas2422|Vikas2422]] १५:११, ७ दिसम्बर २००६ (UTC)विकास साबले नतमस्तक 10553 37632 2006-12-08T02:07:34Z Amitprabhakar 683 New page: ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते ह... ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें (याद रखें - पृष्ठ को संपादित करने के लिये रजिस्टर करना आवश्यक नहीं है) । दिया गया प्रारूप सिर्फ दिशा निर्देशन के लिये है, आप इसमें अपने अनुसार फेर-बदल कर सकते हैं ।'' ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[en: ]] क़यामत 10554 37633 2006-12-08T02:10:12Z Amitprabhakar 683 New page: ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते ह... ''यह शब्द [[हिंदी]] में काफी प्रयुक्त होता है, यदि आप इसका सटीक अर्थ जानते है तो पृष्ठ को संपादित करने में संकोच ना करें '' यह शब्द शब्द इस्लाम से जुड़ा है, कुपया जानकारी होने पर इस पृष्ठ को संपादित करें । ==उदाहरण== ==मूल== ==अन्य अर्थ== ==संबंधित शब्द== === हिंदी में === *[[ ]] ===अन्य भारतीय भाषाओं में निकटतम शब्द=== [[श्रेणी: शब्दार्थ]] [[श्रेणी: इस्लाम]] [[en: ]] कयामत 10555 37634 2006-12-08T02:10:51Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[क़यामत]] #REDIRECT[[क़यामत]] मगरमच्छ 10556 37650 2006-12-08T09:18:23Z Matra 768 नया पेज '''मगरमच्छ''' रेप्टीलिया संघ का सबसे बङा जंतुओं में एक है. यह ४ से ६ मीटर लंबा होता है. डेथ वैली 10557 37651 2006-12-08T09:37:30Z Matra 768 नया पेज '''डेथ वैली''' उत्तरी अमेरिका का सबसे गमॅ और सूखा स्थान है. यह कैलिफोनिया के दक्षिण पूवॅ में नेवडा की सीमा के पास है. प्रजातंत्र 10558 37653 2006-12-08T10:12:18Z Matra 768 कापी-एडिट '''प्रजातंत्र''' को अंग्रेजी में डेमोक्रेसी कहते है जिसका मतलब जनता का शासन है. यहाँ सरकार के सभी प्रतिनिधि जनता द्वारा चुने जाते है. [[श्रेणी:राजनीति]] श्रेणी:मन्दिर 10559 37654 2006-12-08T10:14:41Z Matra 768 श्रेणी:मन्दिर मन्दिर श्रेणी ---- टिप्पणियाँ 10561 37703 2006-12-09T15:54:34Z Mitul0520 211 टिप्पणियाँ का नाम बदलकर टिप्पणियाँ (ब्लॉग) कर दिया गया है: ब्लॉग टिप्पणी संबंधित लेख #REDIRECT [[टिप्पणियाँ (ब्लॉग)]] श्रेणी:ब्लॉग 10562 37707 2006-12-09T16:04:36Z Mitul0520 211 New page: [[ब्लॉग]] संबंधित लेख [[ब्लॉग]] संबंधित लेख Template:प्रेमचंद की कृतियां 10563 37712 2006-12-09T16:19:09Z Mitul0520 211 Template:प्रेमचंद के उपन्यास का नाम बदलकर Template:प्रेमचंद की कृतियां कर दिया गया है <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccc" align="center" width="100%" | '''[[प्रेमचंद]] के उपन्यास''' |- |align="center"| [[प्रेमा]] | [[वरदान]] | [[सेवासदन]] | [[प्रेम आश्रम]] | [[प्रतिज्ञान]] | [[निर्मला]] | [[गबन]] | [[रंगभूमि]] | [[कायाकल्प]] | [[कर्मभूमि]] | [[गोदान]] | [[मंगलसूत्र]] | <br> |- class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#ccc" align="center" width="100%" | '''[[प्रेमचंद]] के कहानी संग्रह''' |- |align="center"| [[कफन]] | [[नव जीवन]] | [[प्रसून]] | [[प्रेम प्रतिज्ञा]] | |} बांग्ला 10566 37725 2006-12-09T21:11:31Z Wolf 886 बांग्ला का नाम बदलकर बांग्ला भाषा कर दिया गया है: There are many things related to just "Bangla", so this should be "Bangla Language" #REDIRECT [[बांग्ला भाषा]] हार्ड डिस्क 10567 37747 2006-12-10T05:04:57Z 203.76.186.58 New page: data sangrah krne ke liye yah ek mukhay shrote hai data sangrah krne ke liye yah ek mukhay shrote hai रावण 10569 45992 2007-01-25T06:16:53Z Gk awadhiya 602 '''रावण''' [[रामायण]] का एक विशेष पात्र है। रावण लंका का राजा था। वह अपने दस सिरों के कारण भी जाना जाता था, जिसके कारण उसका नाम '''दशानन''' (दश = दस + आनन = मुख) भी था। किसी भी कृति के लिये अच्छे पात्रों के साथ ही साथ बुरे पात्रों का होना अति आवश्यक है। किन्तु रावण में अवगुण की अपेक्षा गुण अधिक थे। यदि रावण न होता तो रामायण की रचना भी न हो पाती। देखा जाये तो रामकथा में रावण ही ऐसा पात्र है, जो [[राम]] के उज्ज्वल चरित्र को उभारने काम करता है। ==रावण का उदय== [[पद्मपुराण]], [[श्रीमद्भागवत पुराण]], [[कूर्मपुराण]], [[रामायण]], [[महाभारत]], [[आनन्द रामायण]], [[दशावतारचरित]] आदि ग्रंथों में रावण का उल्लेख हुआ है। रावण के उदय के विषय में भिन्न-भिन्न ग्रंथों में भिन्न-भिन्न प्रकार के उल्लेख मिलते हैं। * पद्मपुराण तथा श्रीमद्भागवत पुराण के अनुसार [[हिरण्याक्ष]] एवं [[हिरण्यकशिपु]] दूसरे जन्म में रावण और [[कुम्भकर्ण]] के रूप में पैदा हुए। * वाल्मीकि रामायण के अनुसार रावण [[पुलस्त्य]] मुनि का पोता था अर्थात् उनके पुत्र [[विश्वश्रवा]] का पुत्र था। विश्वश्रवा की [[वरवर्णिनी]] और [[कैकसी]] नामक दो पत्नियां थी। वरवर्णिनी के [[कुबेर]] को जन्म देने पर सौतिया डाह वश कैकसी ने कुबेला में गर्भ धारण किया। इसी कारण से उसके गर्भ से रावण तथा कुम्भकर्ण जैसे क्रूर स्वभाव वाले भयंकर [[राक्षस]] उत्पन्न हुये। * तुलसीदास जी के [[रामचरितमानस]] में रावण का जन्म शाप के कारण हुआ था। वे नारद एवं प्रतापभानु की कथाओं को रावण के जन्म कारण बताते हैं। ==रावण के जन्म की कथा== पूर्वकाल में [[ब्रह्मा]] जी ने अनेक जल जन्तु बनाये और उनसे समुद्र के जल की रक्षा करने के लिये कहा। तब उन जन्तुओं में से कुछ बोले कि हम इसका रक्षण (रक्षा) करेंगे और कुछ ने कहा कि हम इसका यक्षण (पूजा) करेंगे। इस पर ब्रह्माजी ने कहा कि जो रक्षण करेगा वह [[राक्षस]] कहलायेगा और जो यक्षण करेगा वह [[यक्ष]] कहलायेगा। इस प्रकार वे दो जातियों में बँट गये। राक्षसों में [[हेति]] और [[प्रहेति]] दो भाई थे। प्रहेति तपस्या करने चला गया, परन्तु हेति ने [[भया]] से विवाह किया जिससे उसके [[विद्युत्केश]] नामक पुत्र उत्पन्न हुआ। विद्युत्केश के [[सुकेश]] नामक पराक्रमी पुत्र हुआ। सुकेश के [[माल्यवान]], [[सुमाली]] और [[माली]] नामक तीन पुत्र हुये। तीनों ने ब्रह्मा जी की तपस्या करके यह वरदान प्राप्त कर लिये कि हम लोगों का प्रेम अटूट हो और हमें कोई पराजित न कर सके। वर पाकर वे निर्भय हो गये और सुरों, असुरों को सताने लगे। उन्होंने [[विश्‍वकर्मा]] से एक अत्यन्त सुन्दर नगर बनाने के लिये कहा। इस पर विश्‍वकर्मा ने उन्हें [[लंका]] पुरी का पता बताकर भेज दिया। वहाँ वे बड़े आनन्द के साथ रहने लगे। माल्यवान के [[वज्रमुष्टि]], [[विरूपाक्ष]], [[दुर्मुख]], [[सुप्तघ्न]], [[यज्ञकोप]], [[मत्त]] और [[उन्मत्त]] नामक सात पुत्र हुये। सुमाली के [[प्रहस्त्र]], [[अकम्पन]], [[विकट]], [[कालिकामुख]], [[धूम्राक्ष]], [[दण्ड]], [[सुपार्श्‍व]], [[संह्नादि]], [[प्रधस]] एवं [[भारकर्ण]] नाम के दस पुत्र हुये। माली के [[अनल]], [[अनिल]], [[हर]] और [[सम्पाती]] नामक चार पुत्र हुये। ये सब बलवान और दुष्ट प्रकृति होने के कारण ऋषि-मुनियों को कष्ट दिया करते थे। उनके कष्टों से दुःखी होकर ऋषि-मुनिगण जब भगवान [[विष्णु]] की शरण में गये तो उन्होंने आश्‍वासन दिया कि हे ऋषियों! मैं इन दुष्टों का अवश्य ही नाश करूँगा। जब राक्षसों को विष्णु के इस आश्‍वासन की सूचना मिली तो वे सब मन्त्रणा करके संगठित हो माली के सेनापतित्व में इन्द्रलोक पर आक्रमण करने के लिये चल पड़े। समाचार पाकर भगवान विष्णु ने अपने अस्त्र-शस्त्र संभाले और राक्षसों का संहार करने लगे। सेनापति माली सहित बहुत से राक्षस मारे गये और शेष लंका की ओर भाग गये। जब भागते हुये राक्षसों का भी नारायण संहार करने लगे तो माल्यवान क्रुद्ध होकर युद्धभूमि में लौट पड़ा। भगवान विष्णु के हाथों अन्त में वह भी काल का ग्रास बना। शेष बचे हुये राक्षस सुमाली के नेतृत्व में लंका को त्यागकर पाताल में जा बसे और लंका पर कुबेर का राज्य स्थापित हुआ। राक्षसों के विनाश से दुःखी होकर सुमाली ने अपनी पुत्री [[कैकसी]] से कहा कि पुत्री! राक्षस वंश के कल्याण के लिये मैं चाहता हूँ कि तुम परम पराक्रमी महर्षि [[विश्रवा]] के पास जाकर उनसे पुत्र प्राप्त करो। वही पुत्र हम राक्षसों की देवताओं से रक्षा कर सकता है। पिता की आज्ञा पाकर कैकसी विश्रवा के पास गई। उस समय भयंकर आँधी चल रही थी। आकाश में मेघ गरज रहे थे। कैकसी का अभिप्राय जानकर विश्रवा ने कहा कि भद्रे! तुम इस कुबेला में आई हो। मैं तुम्हारी इच्छा तो पूरी कर दूँगा परन्तु इससे तुम्हारी सन्तान दुष्ट स्वभाव वाली और क्रूरकर्मा होगी। मुनि की बात सुनकर कैकसी उनके चरणों में गिर पड़ी और बोली कि भगवन्! आप ब्रह्मवादी महात्मा हैं। आपसे मैं ऐसी दुराचारी सन्तान पाने की आशा नहीं करती। अतः आप मुझ पर कृपा करें। कैकसी के वचन सुनकर मुनि विश्रवा ने कहा कि अच्छा तो तुम्हारा सबसे छोटा पुत्र सदाचारी और धर्मात्मा होगा। इस प्रकार कैकसी के दस मुख वाले पुत्र का जन्म हुआ जिसका नाम [[दशग्रीव]] (रावण) रखा गया। उसके पश्‍चात् [[कुम्भकर्ण]], [[शूर्पणखा]] और [[विभीषण]] के जन्म हुये। दशग्रीव और कुम्भकर्ण अत्यन्त दुष्ट थे, किन्तु विभीषण धर्मात्मा प्रकृति का था। अपने भाई [[वैश्रवण]] से भी अधिक पराक्रमी और शक्‍तिशाली बनने के लिये दशग्रीव ने अपने भाइयों सहित ब्रह्माजी की तपस्या की। ब्रह्मा के प्रसन्न होने पर दशग्रीव ने माँगा कि मैं [[गरुड़]], [[नाग]], [[यक्ष]], [[दैत्य]], [[दानव]], [[राक्षस]] तथा देवताओं के लिये अवध्य हो जाऊँ। ब्रह्मा जी ने 'तथास्तु' कहकर उसकी इच्छा पूरी कर दी। विभीषण ने धर्म में अविचल मति का और कुम्भकर्ण ने वर्षों तक सोते रहने का वरदान पाया। ==रावण का विवाह== फिर दशग्रीव ने लंका के राजा [[कुबेर]] को विवश किया कि वह लंका छोड़कर अपना राज्य उसे सौंप दे। अपने पिता विश्रवा के समझाने पर कुबेर ने लंका का परित्याग कर दिया और रावण अपनी सेना, भाइयों तथा सेवकों के साथ लंका में रहने लगा। लंका में जम जाने के बाद अपने बहन शूर्पणखा का विवाह [[कालका]] के पुत्र दानवराज [[विद्युविह्वा]] के साथ कर दिया। उसने स्वयं [[दिति]] के पुत्र [[मय]] की कन्या [[मन्दोदरी]] से विवाह किया जो [[हेमा]] नामक अप्सरा के गर्भ से उत्पन्न हुई थी। विरोचनकुमार [[बलि]] की पुत्री [[वज्रज्वला]] से कुम्भकर्ण का और गन्धर्वराज महात्मा [[शैलूष]] की कन्या [[सरमा]] से विभीषण का विवाह हुआ। कुछ समय पश्‍चात् मन्दोदरी ने [[मेघनाद]] को जन्म दिया जो इन्द्र को परास्त कर संसार में [[इन्द्रजित]] के नाम से प्रसिद्ध हुआ। ==रावण द्वारा भगवान शंकर की प्रार्थना== सत्ता के मद में रावण उच्छृंखल हो देवताओं, ऋषियों, यक्षों और गन्धर्वों को नाना प्रकार से कष्ट देने लगा। एक बार उसने कुबेर पर चढ़ाई करके उसे युद्ध में पराजित कर दिया और अपनी विजय की स्मृति के रूप में कुबेर के [[पुष्पक विमान]] पर अधिकार कर लिया। उस विमान का वेग मन के समान तीव्र था। वह अपने ऊपर बैठे हुये लोगों की इच्छानुसार छोटा या बड़ा रूप धारण कर सकता था। विमान में मणि और सोने की सीढ़ियाँ बनी हुई थीं और तपाये हुये सोने के आसन बने हुये थे। उस विमान पर बैठकर जब वह 'शरवण' नाम से प्रसिद्ध सरकण्डों के विशाल वन से होकर जा रहा था तो भगवान [[शंकर]] के पार्षद नन्दीश्‍वर ने उसे रोकते हुये कहा कि दशग्रीव! इस वन में स्थित पर्वत पर भगवान शंकर क्रीड़ा करते हैं, इसलिये यहाँ सभी सुर, असुर, यक्ष आदि का आना निषिद्ध कर दिया गया है। नन्दीश्‍वर के वचनों से क्रुद्ध होकर रावण विमान से उतरकर भगवान शंकर की ओर चला। उसे रोकने के लिये उससे थोड़ी दूर पर हाथ में शूल लिये [[नन्दी]] दूसरे शिव की भाँति खड़े हो गये। उनका मुख वानर जैसा था। उसे देखकर रावण ठहाका मारकर हँस पड़ा। इससे कुपित हो नन्दी बोले कि दशानन! तुमने मेरे वानर रूप की अवहेलना की है, इसलिये तुम्हारे कुल का नाश करने के लिये मेरे ही समान पराक्रमी रूप और तेज से सम्पन्न वानर उत्पन्न होंगे। रावण ने इस ओर तनिक भी ध्यान नहीं दिया और बोला कि जिस पर्वत ने मेरे विमान की यात्रा में बाधा डाली है, आज मैं उसी को उखाड़ फेंकूँगा। यह कहकर उसने पर्वत के निचले भाग में हाथ डालकर उसे उठाने का प्रयत्न किया। जब पर्वत हिलने लगा तो भगवान शंकर ने उस पर्वत को अपने पैर के अँगूठे से दबा दिया। इससे रावण का हाथ बुरी तरह से दब गया और वह पीड़ा से चिल्लाने लगा। जब वह किसी प्रकार से हाथ न निकाल सका तो रोत-रोते भगवान शंकर की स्तुति और क्षमा प्रार्थना करने लगा। इस पर भगवान शंकर ने उसे क्षमा कर दिया और उसके प्रार्थान करने पर उसे एक चन्द्रहास नामक खड्ग भी दिया। ==रावण का अत्याचार== एक दिन हिमालय प्रदेश में भ्रमण करते हुये रावण ने अमित तेजस्वी ब्रह्मर्षि [[कुशध्वज]] की कन्या [[वेदवती]] को तपस्या करते देखा। उस देखकर वह मुग्ध हो गया और उसके पास आकर उसका परिचय तथा अविवाहित रहने का कारण पूछा। वेदवती ने अपने परिचय देने के पश्‍चात् बताया कि मेरे पिता विष्णु से मेरे विवाह करना चाहते थे। इससे क्रुद्ध होकर मेरी कामना करने वाले दैत्यराज शम्भु ने सोते में उनका वध कर दिया। उनके मरने पर मेरी माता भी दुःखी होकर चिता में प्रविष्ट हो गई। तब से मैं अपने पिता के इच्छा पूरी करने के लिये भगवान विष्णु की तपस्या कर रही हूँ। उन्हीं को मैंने अपना पति मान लिया है। पहले रावण ने वेदवती को बातों में फुसलाना चाहा, फिर उसने जबरदस्ती करने के लिये उसके केश पकड़ लिये। वेदवती ने एक ही झटके में पकड़े हुये केश काट डाले। फिर यह कहती हुई अग्नि में प्रविष्ट हो गई कि दुष्ट! तूने मेरा अपमान किया है। इस समय तो मैं यह शरीर त्याग रही हूँ, परन्तु तेरा विनाश करने के लिये फिर जन्म लूँगी। अगले जन्म में मैं अयोनिजा कन्या के रूप में जन्म लेकर किसी धर्मात्मा की पुत्री बनूँगी। अगले जन्म में वह कन्या कमल के रूप में उत्पन्न हुई। उस सुन्दर कान्ति वाली कमल कन्या को एक दिन रावण अपने महलों में ले गया। उसे देखकर ज्योतिषियों ने कहा कि राजन्! यदि यह कमल कन्या आपके घर में रही तो आपके और आपके कुल के विनाश का कारण बनेगी। यह सुनकर रावण ने उसे समुद्र में फेंक दिया। वहाँ से वह भूमि को प्राप्त होकर राजा [[जनक]] के यज्ञमण्डप के मध्यवर्ती भूभाग में जा पहुँची। वहाँ राजा द्वारा हल से जोती जाने वाली भूमि से वह कन्या फिर प्राप्त हुई। वही वेदवती सीता के रूप में राम की पत्‍नी बनी। ==राजा अनरण्य का रावण को शाप== अनेक राजा महाराजाओं को पराजित करता हुआ दशग्रीव [[इक्ष्वाकु]] वंश के राजा [[अनरण्य]] के पास पहुँचा जो [[अयोध्या]] पर राज्य करते थे। उसने उन्हें भी द्वन्द युद्ध करने अथवा पराजय स्वीकार करने के लिये ललकारा। दोनों में भीषण युद्ध हुआ किन्तु ब्रह्माजी के वरदान के कारण रावण उनसे पराजित न हो सका। जब अनरण्य का शरीर बुरी तरह से क्षत-विक्षत हो गया तो रावण इक्ष्वाकु वंश का अपमान और उपहास करने लगा। इससे कुपित होकर अनरण्य ने उसे शाप दिया कि तूने अपने व्यंगपूर्ण शब्दों से इक्ष्वाकु वंश का अपमान किया है, इसलिये मैं तुझे शाप देता हूँ कि महात्मा इक्ष्वाकु के इसी वंश में दशरथनन्दन राम का जन्म होगा जो तेरा वध करेंगे। यह कहकर राजा स्वर्ग सिधार गये। ==बालि से मैत्री== रावण की उद्दण्डता में कमी नहीं आई। राक्षस या मनुष्य जिसको भी वह शक्‍तिशाली पाता, उसी के साथ जाकर युद्ध करने करने लगता। एक बार उसने सुना कि [[किष्किन्धा]] पुरी का राजा [[बालि]] बड़ा बलवान और पराक्रमी है तो वह उसके पास युद्ध करने के लिये जा पहुँचा। बालि की पत्‍नी [[तारा]], तारा के पिता [[सुषेण]], युवराज [[अंगद]] और उसके भाई [[सुग्रीव]] ने उसे समझाया कि इस समय बालि नगर से बाहर सन्ध्योपासना के लिये गये हुये हैं। वे ही आपसे युद्ध कर सकते हैं। और कोई वानर इतना पराक्रमी नहीं है जो आपके साथ युद्ध कर सके। इसलिये आप थोड़ी देर उनकी प्रतीक्षा करें। फिर सुग्रीव ने कहा कि राक्षसराज! सामने जो शंख जैसे हड्डियों के ढेर लगे हैं वे बालि के साथ युद्ध की इच्छा से आये आप जैसे वीरों के ही हैं। बालि ने इन सबका अन्त किया है। यदि आप अमृत पीकर आये होंगे तो भी जिस क्षण बालि से टक्कर लेंगे, वह क्षण आपके जीवन का अन्तिम क्षण होगा। यदि आपको मरने की बहुत जल्दी हो तो आप दक्षिण सागर के तट पर चले जाइये। वहीं आपको बालि के दर्शन हो जायेंगे। सुग्रीव के वचन सुनकर रावण विमान पर सवार हो तत्काल दक्षिण सागर में उस स्थान पर जा पहुँचा जहां बालि सन्ध्या कर रहा था। उसने सोचा कि मैं चुपचाप बालि पर आक्रमण कर दूँगा। बालि ने रावण को आते देख लिया परन्तु वह तनिक भी विचलित नहीं हुआ और वैदिक मन्त्रों का उच्चारण करता रहा। ज्योंही उसे पकड़ने के लिये रावण ने पीछे से हाथ बढ़ाया, सतर्क बालि ने उसे पकड़कर अपनी काँख में दबा लिया और आकाश में उड़ चला। रावण बार-बार बालि को अपने नखों से कचोटता रहा किन्तु बालि ने उसकी कोई चिन्ता नहीं की। तब उसे छुड़ाने के लिये रावण के मन्त्री और अनुचर उसके पीछे शोर मचाते हुये दौड़े परन्तु वे बालि के पास तक न पहुँच सके। इस प्रकार बालि रावण को लेकर पश्‍चिमी सागर के तट पर पहुँचा। वहाँ उसने सन्ध्योपासना पूरी की। फिर वह दशानन को लिये हुये किष्किन्धापुरी लौटा। अपने उपवन में एक आसन पर बैठकर उसने रावण को अपनी काँख से निकालकर पूछा कि अब कहिये आप कौन हैं और किसलिये आये हैं? रावण ने उत्तर दिया कि मैं लंका का राजा रावण हूँ। आपके साथ युद्ध करने के लिये आया था। वह युद्ध मुझे मिल गया। मैंने आपका अद्‍भुत बल देख लिया। अब मैं अग्नि की साक्षी देकर आपसे मित्रता करना चाहता हूँ। फिर दोनों ने अग्नि की साक्षी देकर एक दूसरे से मित्रता स्थापित की। ==रावण के गुण== रावण मे कितना ही राक्षसत्व क्यों न हो, उसके गुणों विस्मृत नहीं किया जा सकता। रावण एक अति बुद्धिमान ब्राह्मण तथा [[शंकर]] भगवान का बहुत बड़ा भक्त था। वह महा तेजस्वी, प्रतापी, पराक्रमी, रूपवान तथा विद्वान था। [[वाल्मीकि]] उसके गुणों को निष्पक्षता के साथ स्वीकार करते हुये उसे चारों वेदों का विश्वविख्यात ज्ञाता और महान विद्वान बताते हैं। वे अपने रामायण में [[हनुमान]] का रावण के दरबार में प्रवेश के समय लिखते हैं अहो रूपमहो धैर्यमहोत्सवमहो द्युति:।<br> अहो राक्षसराजस्य सर्वलक्षणयुक्तता॥ आगे वे लिखते हैं "रावण को देखते ही राम मुग्ध हो जाते हैं और कहते हैं कि रूप, सौन्दर्य, धैर्य, कान्ति तथा सर्वलक्षणयुक्त होने पर भी यदि इस रावण में अधर्म बलवान न होता तो यह देवलोक का भी स्वामी बन जाता।" रावण जहाँ दुष्ट था और पापी था वहीं उसमें शिष्टाचार और ऊँचे आदर्श वाली मर्यादायें भी थीं। राम के वियोग में दुःखी [[सीता]] से रावण ने कहा है, "हे सीते! यदि तुम मेरे प्रति कामभाव नहीं रखती तो मैं तुझे स्पर्श नहीं कर सकता।" शास्त्रों के अनुसार वन्ध्या, रजस्वला, अकामा आदि स्त्री को स्पर्श करने का निषेष है अतः अपने प्रति अकामा सीता को स्पर्श न करके रावण मर्यादा का ही आचरण करता है। [[वाल्मीकि रामायण]] और [[रामचरितमानस]] दोनों ही ग्रंथों में रावण को बहुत महत्त्व दिया गया है। राक्षसी माता और ऋषि पिता की सन्तान होने के कारण सदैव दो परस्पर विरोधी तत्त्व रावण के अन्तःकरण को मथते रहते हैं। ==रावण के अवगुण== वाल्मीकि रावण के अधर्मी होने को उसका मुख्य अवगुण मानते हैं। उनके रामायण में रावण के वध होने पर [[मन्दोदरी]] विलाप करते हुये कहती है, "अनेक यज्ञों का विलोप करने वाले, धर्म व्यवस्थाओं को तोड़ने वाले, देव-असुर और मनुष्यों की कन्याओं का जहाँ तहाँ से हरण करने वाले! आज तू अपने इन पाप कर्मों के कारण ही वध को प्राप्त हुआ है।" [[तुलसीदास]] जी केवल उसके अहंकार को ही उसका मुख्य अवगुण बताते हैं। उन्होंने रावण को बाहरी तौर से राम से शत्रु भाव रखते हुये हृदय से उनका भक्त बताया है। तुलसीदास के अनुसार रावण सोचता है कि यदि स्वयं भगवान ने अवतार लिया है तो मैं जाकर उनसे हठपूर्वक वैर करूंगा और प्रभु के बाण के आघात से प्राण छोड़कर भव-बन्धन से मुक्त हो जाऊंगा। ==रावण के दस सिर== रावण के दस सिर होने की चर्चा रामायण में आती है। वह [[कृष्णपक्ष]] की [[अमावस्या]] को युद्ध के लिये चला था तथा एक-एक दिन क्रमशः एक-एक सिर कटते हैं। इस तरह दसवें दिन अर्थात् [[शुक्लपक्ष]] की [[दशमी]] को रावण का वध होता है। रामचरितमानस में यह भी वर्णन आता है कि जिस सिर को राम अपने बाण से काट देते हैं पुनः उसके स्थान पर दूसरा सिर उभर आता था। विचार करने की बात है कि क्या एक अंग के कट जाने पर वहाँ पुनः नया अंग उत्पन्न हो सकता है? वस्तुतः रावण के ये सिर कृत्रिम थे - आसुरी [[माया]] से बने हुये। [[मारीच]] का चाँदी के बिन्दुओं से युक्त स्वर्ण मृग बन जाना, रावण का सीता के समक्ष राम का कटा हुआ सिर रखना आदि से सिद्ध होता है कि राक्षस मायावी थे। वे अनेक प्रकार के [[इन्द्रजाल]] (जादू) जानते थे। तो रावण के दस सिर और बीस हाथों को भी कृत्रिम माना जा सकता है। ==संदर्भ और टीका== * ''श्रीमद्वाल्मीकीय रामायण'' (प्रथम एवं द्वितीय खंड), सचित्र, हिंदी अनुवाद सहित, प्रकाशक एवं मुद्रक: गीताप्रेस, गोरखपुर * ''वाल्मीकीय रामायण'', प्रकाशक: देहाती पुस्तक भंडार, दिल्ली ==बाहरी कड़ियाँ== * [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk120.php रावण के जन्म की कथा] [[श्रेणी:रामायण]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] Essdfsdf 10571 37789 2006-12-10T12:06:27Z 80.130.109.152 New page: erwtewr erwtewr श्रेणी:परिधान 10572 37804 2006-12-10T15:01:36Z Matra 768 श्रेणी:परिधान परिधान ---- श्रेणी:रिपोर्ताज 10573 37809 2006-12-10T15:06:02Z Matra 768 श्रेणी:रिपोर्ताज रिपोर्ताज ---- श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान 10574 37810 2006-12-10T15:09:37Z Matra 768 श्रेणी:भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान भारतीय प्रौद्योगिकी संस्थान ---- अभिनेता 10577 38586 2006-12-16T05:22:30Z Mitul0520 211 removed vandalism {{stub}} मणि शंकर अय्यर 10578 37924 2006-12-11T19:39:00Z Mitul0520 211 {{stub}} मेया मेयप्पन 10579 39859 2006-12-27T00:15:40Z Kingram 866 '''मेया मेयप्पन''' एक वैज्ञानिक हे अम्रिक मे । इस आद्मि nanotech मे काम कर्ते है| <!-- I need hindi tranlsations for a whole bunch of words here. [http://www.google.com/search?q=meyya+meyyappan&ie=utf-8&oe=utf-8&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-a] --> {{जीवनचरित-स्टब}} घूमर 10581 37876 2006-12-11T14:54:49Z Matra 768 नया पेज घूमर [[राजस्थान]] की नृत्य शैली है. [[श्रेणी:नृत्य]] करौली जिला 10582 37879 2006-12-11T14:57:56Z Matra 768 विकिफाई '''करौली''' भारतीय राज्य [[राजस्थान]] का एक [[जिला]] है . श्रेणी:लेख जिनमे बिना स्रोत्र के वाक्य है 10583 46344 2007-01-26T02:45:18Z 68.155.76.91 लेख जिनमे बिना स्रोत के वाक्य है ---- श्रेणी:फ़िल्म 10584 38420 2006-12-15T19:19:58Z Mitul0520 211 श्रेणी: सिनेमा फ़िल्म ---- [[श्रेणी: सिनेमा]] श्रेणी:नोबेल पुरस्कार सम्मनित 10585 37885 2006-12-11T15:17:58Z Matra 768 श्रेणी:नोबेल पुरस्कार सम्मनित नोबेल पुरस्कार सम्मनित ---- श्रेणी:संयुक्त राष्ट्र 10586 37886 2006-12-11T15:21:51Z Matra 768 श्रेणी:संयुक्त राष्ट्र संयुक्त राष्ट्र ---- Template:Merge 10587 37894 2006-12-11T17:30:53Z Imz 418 fixed the address of the documentation <div class="messagebox merge metadata">[[Image:Merge-arrows.gif|left]] It has been suggested that this {{#if:{{NAMESPACE}}|page|article}} or section be [[Wikipedia:Merging and moving pages|merged]] with ''[[:{{NAMESPACE}}:{{{1}}}|{{{1}}}]]''. ([[{{{2|:{{NAMESPACE}} talk:{{PAGENAMEE}}}}}|Discuss]])</div><includeonly>{{ #switch:{{NAMESPACE}} |Help|Help talk|Portal|Portal talk|Wikipedia|Wikipedia talk=[[Category:Items to be merged|{{PAGENAME}}]] |Category|Category talk|Image|Image talk|MediaWiki|MediaWiki talk|Template|Template talk|User|User talk= |#default=[[Category:Articles to be merged{{#if: {{{date|}}} | &#32;since {{{date}}} }}|{{PAGENAME}}]] }}</includeonly><noinclude> {{merge/doc}} </noinclude> Template:Merge/doc 10588 37892 2006-12-11T17:30:36Z Imz 418 Template:/doc का नाम बदलकर Template:Merge/doc कर दिया गया है: it should have been put under [[template:merge]] <includeonly>:''This template documentation is [[Wikipedia:Template doc page pattern|transcluded]] from [[{{FULLPAGENAME}}/doc]]'' [<span class="plainlinks">[{{fullurl:{{FULLPAGENAMEE}}/doc|action=edit}} edit]</span>]</includeonly> <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> See [[:en:template:merge]]. <includeonly> <!-- ADD CATEGORIES BELOW THIS LINE --> [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] [[Category:Merge templates|{{PAGENAME}}]] <!-- ADD INTERWIKIS BELOW THIS LINE --> [[bg:Шаблон:Сливане]] [[de:Vorlage:Mehrfacheintrag]] [[el:Πρότυπο:Συγχώνευση]] [[en:template:merge]] [[es:Plantilla:Fusionar]] [[fr:Modèle:À fusionner]] [[it:Template:Da unire]] [[lt:Template:Merge]] [[nl:Sjabloon:Sv]] [[pt:Predefinição:Fusão]] [[sq:Stampa:Bashkoji]] [[sv:Mall:Dubblett]] [[vi:Tiêu bản:Hợp nhất]] [[zh:Template:Merge]] </includeonly> Template:/doc 10589 37893 2006-12-11T17:30:36Z Imz 418 Template:/doc का नाम बदलकर Template:Merge/doc कर दिया गया है: it should have been put under [[template:merge]] #REDIRECT [[Template:Merge/doc]] Template:Col-begin 10590 37907 2006-12-11T18:35:54Z Wolf 886 New page: {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="{{{class|}}}" style="background-color: {{{bgColor|transparent}}}; width: {{{width|100%}}}"<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the ... {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="{{{class|}}}" style="background-color: {{{bgColor|transparent}}}; width: {{{width|100%}}}"<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the table wiki code is at the beginning of a line. This [[Wikipedia:Template|template]] is a [[Wikipedia:Avoid self-references|self-reference]] and so is part of the Wikipedia project rather than the encyclopaedic content. To do: use &lt;table> tag instead of table wiki code? Parameters: * class (default: "") * bgColor (default: transparent) - remember to set to null when the class defines the background * width (default: 100%) ==See also== * {{tl|Col-begin}} * {{tl|col-begin-small}} * {{tl|Col-break}} * {{tl|Col-2}} * {{tl|Col-3}} * {{tl|Col-4}} * {{tl|Col-5}} * {{tl|Col-6}} * {{tl|Col-end}} * [[Wikipedia talk:Manual of Style/Archive 35#Columns in articles]] * [[Template talk:Columns]] — Proposed CSS-based replacement ==External links== * [http://www.htmlcodetutorial.com/_MULTICOL.html MULTICOL HTML tag] [[Category:Wikipedia special effects templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> Template:Col-2 10591 37908 2006-12-11T18:36:19Z Wolf 886 New page: <p></p> | width="50%" align="{{{align|left}}}" valign="{{{valign|top}}}" |<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the table wiki code is at the beginning of a line. This [[Wik... <p></p> | width="50%" align="{{{align|left}}}" valign="{{{valign|top}}}" |<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the table wiki code is at the beginning of a line. This [[Wikipedia:Template|template]] is a [[Wikipedia:Avoid self-references|self-reference]] and so is part of the Wikipedia project rather than the encyclopaedic content. &#123;{col-begin}} &#123;{col-2}} &#123;{col-2}} &#123;{col-end}} Example: {{col-begin}} {{col-2}} item 1 {{col-2}} item 2 {{col-end}} Parameters: * align (default: left) * valign (default: top) ==See also== * {{tl|Col-begin}} * {{tl|Col-break}} * {{tl|Col-2}} * {{tl|Col-3}} * {{tl|Col-4}} * {{tl|Col-5}} * {{tl|Col-6}} * {{tl|Col-end}} [[Category:Wikipedia special effects templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> Template:Col-end 10592 37909 2006-12-11T18:36:59Z Wolf 886 New page: <p></p> |}<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the table wiki code is at the beginning of a line. This [[Wikipedia:Template|template]] is a [[Wikipedia:Avoid self-reference... <p></p> |}<noinclude> ---- Begins with a blank line to ensure the table wiki code is at the beginning of a line. This [[Wikipedia:Template|template]] is a [[Wikipedia:Avoid self-references|self-reference]] and so is part of the Wikipedia project rather than the encyclopaedic content. {{tl|End}} is very similar to this one. ==See also== * {{tl|Col-begin}} * {{tl|Col-break}} * {{tl|Col-2}} * {{tl|Col-3}} * {{tl|Col-4}} * {{tl|Col-5}} * {{tl|Col-6}} * {{tl|Col-end}} [[Category:Wikipedia special effects templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> साउथ डेकोटा 10593 37927 2006-12-11T19:49:49Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई {{stub}} ऋषि 10594 38494 2006-12-15T22:47:48Z जूहोमि 935 '''ऋषि''' [[मुनि]] अथवा [[कवि]] का दूसरा नाम है। ऋषि शब्द की व्युत्पत्ति ऋक्ष (रीछ) है, क्योंकि वह भी मुनि के भान्ति पर्वत गुफा में व्यतीत करता है। [[सप्तर्षि]] [[आकाश]] में हैं और हमारे [[कपाल]] में भी। ऋषि [[आकाश]], [[अन्तरिक्ष]] और [[शरीर]] तीनों में होते हैं। कुछ विख्यात ऋषिः *[[वसिष्ठ]] *[[विश्वामित्र]] *[[कण्व]] *[[गौतम]] *[[कपिल]] पतंजलि 10596 45737 2007-01-24T15:31:05Z Wolf 886 [[पतञ्जलि]] moved to [[पतंजलि]] over redirect: Moving according to guidelines '''पतञ्जलि''' [[योग सूत्र|योग-सूत्र]] का लेखक है। भारत साहित्य में पतञ्जलि के लिखे हुए ३ मुख्य ग्रन्थ मिलते हैः [[योगसूत्र]], [[अष्टाध्यायी]] पर भाष्य, और [[आयुर्वेद]] पर ग्रन्थ। कुछ विद्वान यह समझते हैं कि यह एक ही व्यक्ति ने लिखे, अन्य की धारणा है कि यह विभिन्न व्यक्ति हैं। [[पतञ्जलि]] ने [[पाणिनि]] के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे [[महाभाष्य]] का नाम दिया (महा+भाष्य(समीक्षा,टिप्पणी,विवेचना,आलोचना)) । इनका काल कोई २०० ई पू माना जाता है। {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[de:Patanjali]] [[en:Patañjali]] [[fr:Patanjali]] [[he:פטנג'לי]] [[hu:Patandzsali]] [[it:Patanjali]] [[nl:Patanjali]] [[pl:Patandźali]] [[pt:Pátañjali]] [[sa:पतञ्जलि]] [[simple:Patanjali]] [[sk:Pataňdžali]] [[sv:Patanjali]] व्यवस्था 10597 42638 2007-01-13T00:22:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[la:Organizatio]], [[qu:Kamari]] '''व्यवस्था''' [[विधान]] का दूसरा नाम है। [[ar:منظمة]] [[bg:Организация]] [[cs:Organizace]] [[da:Organisation]] [[de:Organisation]] [[en:Organization]] [[es:Organización]] [[et:Organisatsioon]] [[fi:Organisaatio]] [[fr:Organisation]] [[he:ארגון]] [[id:Organisasi]] [[it:Organizzazione]] [[ja:組織 (社会科学)]] [[la:Organizatio]] [[lt:Organizavimas]] [[nl:Organisatie]] [[nn:Organisasjon]] [[no:Organisasjon]] [[pl:Organizacja]] [[pt:Organização]] [[qu:Kamari]] [[simple:Organization]] [[sl:Organizacija]] [[sr:Организације]] [[sv:Organisation]] [[th:องค์กร]] [[zh:社會組織]] महावाक्य 10598 43174 2007-01-14T23:04:26Z अरविन्दन् 996 '''महावाक्य''' वेद में कई महावाक्य हैं। जैसेः *[[नेति नेति]] *[[अहं ब्रह्मास्मि]] *[[अयम् आत्मा ब्रह्म]] *[[यद् पिण्डे तद् ब्रह्माण्डे]] वेद की व्याख्या इन महावाक्यों से होती है। वाचिक परम्परा 10599 46111 2007-01-25T15:35:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: es, fr, gd, nn, sv '''वाचिक परम्परा''' को अंग्रेजी में oral tradition कहते हैं। [[श्रुति]] की रक्षा इसी परम्परा से हुई। [[en:Oral tradition]] [[es:Tradición oral]] [[fr:Tradition orale]] [[gd:Beul-aithris]] [[nn:Munnleg overlevering]] [[sv:Muntlig tradition]] मन्त्र 10600 40897 2007-01-02T08:40:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, cs, da, de, eo, es, et, fi, fr, he, it, ja, lt, nl, no, pl, pt, ru, simple, sk, sr, sv, tr, vi '''मन्त्र''' वेदोक्ति का दूसरा नाम है। [[bg:Мантра]] [[cs:Mantra]] [[da:Mantra]] [[de:Mantra]] [[en:Mantra]] [[eo:Mantro]] [[es:Mantra]] [[et:Mantra]] [[fi:Mantra]] [[fr:Mantra]] [[he:מנטרה]] [[it:Mantra]] [[ja:マントラ]] [[lt:Mantra]] [[nl:Mantra]] [[no:Mantra]] [[pl:Mantra]] [[pt:Mantra]] [[ru:Мантра]] [[simple:Mantra]] [[sk:Mantra]] [[sr:Мантра]] [[sv:Mantra]] [[tr:Mantra]] [[vi:Chân ngôn]] कर्मकाण्ड 10601 37963 2006-12-12T02:55:22Z जूहोमि 935 '''कर्म काण्ड''' [[वेद|वैदिक]] काल की रीतियों का नाम है। कपिल 10602 37967 2006-12-12T03:01:56Z जूहोमि 935 '''कपिल''' ऋषि [[सांख्य]] के प्रवर्तक माने जाते हैं। [[sa:कपिल]] अद्वैत 10603 39601 2006-12-23T14:42:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: cs, fr, it, nl, pl, ru, simple, sk, sv, ta, tr Modifying: en '''अद्वैत''' [[वेदान्त]] एक [[दर्शन]] है। [[cs:Advaita]] [[en:Advaita Vedanta]] [[fr:Advaita vedanta]] [[it:Advaita Vedānta]] [[nl:Advaita Vedanta]] [[pl:Adwajta]] [[ru:Адвайта-веданта]] [[simple:Advaita Vedanta]] [[sk:Advaita]] [[sv:Advaita]] [[ta:அத்வைதம்]] [[tr:Advaita Vedanta]] वसिष्ठ 10604 38477 2006-12-15T21:22:26Z जूहोमि 935 '''वसिष्ठ''' वैदिक काल के विख्यात [[ऋषि]] थे। वसिष्ठ एक [[सप्तर्षि]] हैं। उनकी पत्नी [[अरुन्धती]] है। वह [[योग-वासिष्ठ]] में [[राम]] के गुरु हैं। [[en:Vasishtha]] गुरु 10605 40390 2006-12-30T05:42:07Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, de, es, fi, fr, it, ja, nl, no, pl, ru, sv, th '''गुरु''' वह है जो [[ज्ञान]] दे। [[bg:Гуру]] [[de:Guru]] [[en:Guru]] [[es:Gurú]] [[fi:Guru]] [[fr:Gourou]] [[it:Guru]] [[ja:グル]] [[nl:Goeroe]] [[no:Guru]] [[pl:Guru]] [[ru:Гуру]] [[sv:Guru]] [[th:กูรู]] ज्ञान 10607 37977 2006-12-12T03:10:11Z जूहोमि 935 '''ज्ञान''' [[शिक्षा]] का दूसरा नाम है। [[en:Knowledge]] विश्वामित्र 10608 38013 2006-12-12T06:10:45Z Gk awadhiya 602 '''विश्वामित्र''' [[वेद|वैदिक]] काल के विख्यात [[ऋषि]] थे। ऋषि विश्वामित्र बड़े ही प्रतापी और तेजस्वी महापुरुष थे। ऋषि धर्म ग्रहण करने के पूर्व वे बड़े पराक्रमी और प्रजावत्सल नरेश थे। ==रचनाएँ== विश्वामित्र ने गायत्री मन्त्र की रचना की। ==क्षत्रिय राजा के रूप में== प्रजापति के पुत्र कुश, कुश के पुत्र कुशनाभ और कुशनाभ के पुत्र राजा गाधि थे। विश्वामित्र जी उन्हीं गाधि के पुत्र थे। एक दिन राजा विश्वामित्र अपनी सेना को लेकर [[वशिष्ठ]] ऋषि के आश्रम में गये। विश्वामित्र जी उन्हें प्रणाम करके वहीं बैठ गये। वशिष्ठ जी ने विश्वामित्र जी का यथोचित आदर सत्कार किया और उनसे कुछ दिन आश्रम में ही रह कर आतिथ्य ग्रहण करने का अनुरोध किया। इस पर यह विचार करके कि मेरे साथ विशाल सेना है और सेना सहित मेरा आतिथ्य करने में वशिष्ठ जी को कष्ट होगा, विश्वामित्र जी ने नम्रता पूर्वक अपने जाने की अनुमति माँगी किन्तु वशिष्ठ जी के अत्यधिक अनुरोध करने पर थोड़े दिनों के लिये उनका आतिथ्य स्वीकार कर लिया। वशिष्ठ जी ने [[कामधेनु]] गौ का आह्वान करके विश्वामित्र तथा उनकी सेना के लिये छः प्रकार के व्यंजन तथा समस्त प्रकार के सुख सुविधा की व्यवस्था कर दिया। वशिष्ठ जी के आतिथ्य से विश्वामित्र और उनके साथ आये सभी लोग बहुत प्रसन्न हुये। कामधेनु गौ का चमत्कार देखकर विश्वामित्र ने उस गौ को वशिष्ठ जी माँगा पर वशिष्ठ जी बोले राजन! यह गौ मेरा जीवन है और इसे मैं किसी भी कीमत पर किसी को नहीं दे सकता। वशिष्ठ जी के इस प्रकार कहने पर विश्वामित्र ने बलात् उस गौ को पकड़ लेने का आदेश दे दिया और उसके सैनिक उस गौ को डण्डे से मार मार कर हाँकने लगे। कामधेनु गौ क्रोधित होकर उन सैनिकों से अपना बन्धन छुड़ा लिया और वशिष्ठ जी के पास आकर विलाप करने लगी। वशिष्ठ जी बोले कि हे कामधेनु! यह राजा मेरा अतिथि है इसलिये मैं इसको शाप भी नहीं दे सकता और इसके पास विशाल सेना होने के कारण इससे युद्ध में भी विजय प्राप्त नहीं कर सकता। मैं स्वयं को विवश अनुभव कर रहा हूँ। उनके इन वचनों को सुन कर कामधेनु ने कहा कि हे ब्रह्मर्षि! एक ब्राह्मण के बल के सामने क्षत्रिय का बल कभी श्रेष्ठ नहीं हो सकता। आप मुझे आज्ञा दीजिये, मैं एक क्षण में इस क्षत्रिय राजा को उसकी विशाल सेनासहित नष्ट कर दूँगी। और कोई उपाय न देख कर वशिष्ठ जी ने कामधेनु को अनुमति दे दी। आज्ञा पाते ही कामधेनु ने योगबल से अत्यंत पराक्रमी मारक शस्त्रास्त्रों से युक्त पराक्रमी योद्धाओं को उत्पन्न किया जिन्होंने शीघ्र ही शत्रु सेना को गाजर मूली की भाँति काटना आरम्भ कर दिया। अपनी सेना का नाश होते देख विश्वामित्र के सौ पुत्र अत्यन्त कुपित हो वशिष्ठ जी को मारने दौड़े। वशिष्ठ जी ने उनमें से एक पुत्र को छोड़ कर शेष सभी को भस्म कर दिया। अपनी सेना तथा पुत्रों के के नष्ट हो जाने से विश्वामित्र बड़े दुःखी हुये। अपने बचे हुये पुत्र को राज सिंहासन सौंप कर वे तपस्या करने के लिये हिमालय की कन्दराओं में चले गये। कठोर तपस्या करके विश्वामित्र जी ने [[महादेव]] जी को प्रसन्न कर लिया ओर उनसे दिव्य शक्तियों के साथ सम्पूर्ण धनुर्विद्या के ज्ञान का वरदान प्राप्त कर लिया। ==महर्षि वशिष्ठ से प्रतिशोध== इस प्रकार सम्पूर्ण धनुर्विद्या का ज्ञान प्राप्त करके विश्वामित्र बदला लेने के लिये वशिष्ठ जी के आश्रम में पहुँचे। उन्हें ललकार कर विश्वामित्र ने अग्निबाण चला दिया। वशिष्ठ जी ने भी अपना धनुष संभाल लिया और बोले कि मैं तेरे सामने खड़ा हूँ, तू मुझ पर वार कर। आज मैं तेरे अभिमान को चूर-चूर करके बता दूँगा कि क्षात्र बल से ब्रह्म बल श्रेष्ठ है। क्रुद्ध होकर विश्वामित्र ने एक के बाद एक आग्नेयास्त्र, वरुणास्त्र, रुद्रास्त्र, ऐन्द्रास्त्र तथा पाशुपतास्त्र एक साथ छोड़ दिया जिन्हें वशिष्ठ जी ने अपने मारक अस्त्रों से मार्ग में ही नष्ट कर दिया। इस पर विश्वामित्र ने और भी अधिक क्रोधित होकर मानव, मोहन, गान्धर्व, जूंभण, दारण, वज्र, ब्रह्मपाश, कालपाश, वरुणपाश, पिनाक, दण्ड, पैशाच, क्रौंच, धर्मचक्र, कालचक्र, विष्णुचक्र, वायव्य, मंथन, कंकाल, मूसल, विद्याधर, कालास्त्र आदि सभी अस्त्रों का प्रयोग कर डाला। वशिष्ठ जी ने उन सबको नष्ट करके उन्होंने ब्रह्मास्त्र छोड़ दिया। ब्रह्मास्त्र के भयंकर ज्योति और गगनभेदी नाद से सारा संसार पीड़ा से तड़पने लगा। सब ऋषि-मुनि उनसे प्रार्थना करने लगे कि आपने विश्वामित्र को परास्त कर दिया है। अब आप ब्रह्मास्त्र से उत्पन्न हुई ज्वाला को शान्त करें। इस प्रार्थाना से द्रवित होकर उन्होंने ब्रह्मास्त्र को वापस बुलाया और मन्त्रों से उसे शान्त किया। पराजित होकर विश्वामित्र मणिहीन सर्प की भाँति पृथ्वी पर बैठ गये और सोचने लगे कि निःसन्देय क्षात्र बल से ब्रह्म बल ही श्रेष्ठ है। अब मैं तपस्या करके ब्राह्मण की पदवी और उसका तेज प्राप्त करूँगा। इस प्रकार विचार करके वे अपनी पत्नीसहित दक्षिण दिशा की और चल दिये। उन्होंने तपस्या करते हुये अन्न का त्याग कर केवल फलों पर जीवन-यापन करना आरम्भ कर दिया। उनकी तपस्या से प्रन्न होकर [[ब्रह्मा]] जी ने उन्हें राजर्षि का पद प्रदान किया। इस पद को प्राप्त करके भी, यह सोचकर कि ब्रह्मा जी ने मुझे केवल राजर्षि का ही पद दिया महर्षि-देवर्षि आदि का नहीँ, वे दुःखी ही हुये। वे विचार करने लगे कि मेरी तपस्या अब भी अपूर्ण है। मुझे एक बार फिर से घोर तपस्या करना चाहिये।" ==त्रिशंकु की स्वर्गयात्रा== इस बीच इक्ष्वाकु वंश में [[त्रिशंकु]] नाम के एक राजा हुये। त्रिशंकु सशरीर स्वर्ग जाना चाहते थे अतः इसके लिये उन्होंने वशिष्ठ जी अनुरोध किया किन्तु वशिष्ठ जी ने इस कार्य के लिये अपनी असमर्थता जताई। त्रिशंकु ने यही प्रार्थना वशिष्ठ जी के पुत्रों से भी की जो दक्षिण प्रन्त में घोर तपस्या कर रहे थे। वशिष्ठ जी के पुत्रों ने कहा कि जिस काम को हमारे पिता नहीं कर सके तू उसे हम से कराना चाहता है। ऐसा प्रतीत होता है कि तू हमारे पिता का अपमान करने के लिये यहाँ आया है। उनके इस प्रकार कहने से त्रिशंकु ने क्रोधित होकर वशिष्ठ जी के पुत्रों को अपशब्द कहे। वशिष्ठ जी के पुत्रों ने रुष्ट होकर त्रिशंकु को चाण्डाल हो जाने का शाप दे दिया। शाप के कारण त्रिशंकु चाण्डाल बन गये तथा उनके मन्त्री तथा दरबारी उनका साथ छोड़कर चले गये। फिर भी उन्होंने सशरीर स्वर्ग जाने की इच्छा का परित्याग नहीं किया। वे विश्वामित्र के पास जाकर बोले अपनी इच्छा को पूर्ण करने का अनुरोध किया। विश्वामित्र ने कहा तुम मेरी शरण में आये हो। मैं तुम्हारी इच्छा अवश्य पूर्ण करूँगा। इतना कहकर विश्वामित्र ने अपने उन चारों पुत्रों को बुलाया जो दक्षिण प्रान्त में अपनी पत्नी के साथ तपस्या करते हुये उन्हें प्राप्त हुये थे और उनसे यज्ञ की सामग्री एकत्रित करने के लिये कहा। फिर उन्होंने अपने शिष्यों को बुलाकर आज्ञा दी कि वशिष्ठ के पुत्रों सहित वन में रहने वाले सब ऋषि-मुनियों को यज्ञ में सम्मिलित होने के लिये निमन्त्रण दे आओ। सभी ऋषि-मुनियों ने उनके निमन्त्रण को स्वीकार कर लिया किन्तु वशिष्ठ जी के पुत्रों ने यह कहकर उस निमन्त्रण को अस्वीकार कर दिया कि जिस यज्ञ में यजमान चाण्डाल और पुरोहित क्षत्रिय हो उस यज्ञ का भाग हम स्वीकार नहीं कर सकते। यह सुनकर विश्वामित्र जी ने क्रुद्ध होकर उन्हें कालपाश में बँध कर यमलोक जाने और सात सौ वर्षों तक चाण्डाल योनि में विचरण करने का शाप दे दिया और यज्ञ की तैयारी में लग गये। विश्वामित्र के शाप से वशिष्ठ जी के पुत्र यमलोक चले गये। वशिष्ठ जी के पुत्रों के परिणाम से भयभीत सभी ऋषि मुनियों ने यज्ञ में विश्वामित्र का साथ दिया। यज्ञ की समाप्ति पर विश्वामित्र ने सब देवताओं को नाम ले लेकर अपने यज्ञ भाग ग्रहण करने के लिये आह्वान किया किन्तु कोई भी देवता अपना भाग लेने नहीं आया। इस पर क्रुद्ध होकर विश्वामित्र ने अर्ध्य हाथ में लेकर कहा कि हे त्रिशंकु! मैं तुझे अपनी तपस्या के बल से स्वर्ग भेजता हूँ। इतना कह कर विश्वामित्र ने मन्त्र पढ़ते हुये आकाश में जल छिड़का और राजा त्रिशंकु शरीर सहित आकाश में चढ़ते हुये स्वर्ग जा पहुँचे। त्रिशंकु को स्वर्ग में आया देख [[इन्द्र]] ने क्रोध से कहा कि रे मूर्ख! तुझे तेरे गुरु ने शाप दिया है इसलिये तू स्वर्ग में रहने योग्य नहीं है। इन्द्र के ऐसा कहते ही त्रिशंकु सिर के बल पृथ्वी पर गिरने लगे और विश्वामित्र से अपनी रक्षा की प्रार्थना करने लगे। विश्वामित्र ने उन्हें वहीं ठहरने का आदेश दिया और वे अधर में ही सिर के बल लटक गये। त्रिशंकु की पीड़ा की कल्पना करके विश्वामित्र ने उसी स्थान पर अपनी तपस्या के बल से स्वर्ग की सृष्टि कर दी और नये तारे तथा दक्षिण दिशा में सप्तर्षि मण्डल बना दिया। इसके बाद उन्होंने नये इन्द्र की सृष्टि करने का विचार किया जिससे इन्द्र सहित सभी देवता भयभीत होकर विश्वामित्र से अनुनय विनय करने लगे। वे बोले कि हमने त्रिशंकु को केवल इसलिये लौटा दिया था कि वे गुरु के शाप के कारण स्वर्ग में नहीं रह सकते थे। इन्द्र की बात सुन कर विश्वामित्र जी बोले कि मैंने इसे स्वर्ग भेजने का वचन दिया है इसलिये मेरे द्वारा बनाया गया यह स्वर्ग मण्डल हमेशा रहेगा और त्रिशंकु सदा इस नक्षत्र मण्डल में अमर होकर राज्य करेगा। इससे सन्तुष्ट होकर इन्द्रादि देवता अपने अपने स्थानों को वापस चले गये। ==विश्वामित्र को ब्राह्मणत्व की प्राप्ति== देवताओं के चले जाने के बाद विश्वामित्र भी ब्राह्मण का पद प्राप्त करने के लिये पूर्व दिशा में जाकर कठोर तपस्या करने लगे‌।‌ इस तपस्या को भ़ंग करने के लिए नाना प्रकार के विघ्न उपस्थित हुए किन्तु उन्होंने बिना क्रोध किये ही उन सबका निवारण किया। तपस्या की अवधि समाप्त होने पर जब वे अन्न ग्रहण करने के लिए बैठे, तभी ब्राह्मण भिक्षुक के रुप में आकर इन्द्र ने भोजन की याचना की विश्वामित्र ने सम्पूर्ण भोजन उस याचक को दे दिया और स्वयं निराहार रह गये इन्द्र को भोजन देने के पश्चात विश्वामित्र के मन में विचार आया कि सम्भवत: अभी मेरे भोजन ग्रहण करने का समय नहीं आया है इसीलिये याचक के रूप में यह विप्र उपस्थित हो गया। मुझे अभी और तपस्या करना चाहिये। अतएव वे मौन रहकर फिर दीर्घकालीन तपस्या में लीन हो गये। इस बार उन्होंने प्राणायाम से श्वाँस रोक कर महादारुण तप किया। इस तप से प्रभावित देवताओं ने ब्रह्माजी से निवेदन किया कि भगवन्! विश्वामित्र की तपस्या अब पराकाष्ठा को पहुँच गई है। अब वे क्रोध और मोह की सीमाओं को पार कर गये हैं। अब इनके तेज से सारा संसार प्रकाशित हो उठा है। सूर्य और चन्द्रमा का तेज भी इनके तेज के सामने फीका पड़ गया है। अतएव आप प्रसन्न होकर इनकी अभिलाषा पूर्ण कीजिये। देवताओं के इन वचनों को सुनकर ब्रह्मा जी उन्हें सर्वश्रेष्ठ ब्राह्मण की उपाधि प्रदान की किन्तु विश्वामित्र ने कहा कि हे भगवन्! जब आपने मुझे यह वरदान दिया है तो मुझे ओंकार, षट्कार तथा चारों वेद भी प्रदान कीजिये। प्रभो! अपनी तपस्या को मैं तभी सफल समझूँगा जब वशिष्ठ जी मुझे ब्राह्मण और ब्रह्मर्षि मान लेंगे। ==महर्षि वशिष्ठ द्वारा मान्यता== विश्वामित्र की बात सुन कर सब देवताओं ने वशिष्ठ जी का पास जाकर उन्हें सारा वृत्तान्त सुनाया। उनकी तपस्या की कथा सुनकर वशिष्ठ जी विश्वामित्र के पास पहुँचे और उन्हें अपने हृदय से लगा कर बोले कि विश्वामित्र जी! आप वास्तव में ब्रह्मर्षि हैं। मैं आज से आपको ब्राह्मण स्वीकार करता हूँ। ==स्रोत== [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk12.php" वाल्मीकि रामायण - विश्वामित्र का पूर्व चरित्र"] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:रामायण]] [[en:Vishvamitra]] सप्तर्षि 10609 41439 2007-01-06T17:43:04Z जूहोमि 935 [[Image:Ursa major constellation map.png|right|250px|thumb|]] '''सप्तर्षि''' [[आकाश]] में [[नक्षत्र]] है। इनको दिव्य [[ऋषि]] माना जाता है। यह उत्तरी गोलार्ध के सात तारे हैं। इसे अंग्रेजी में Great/ Big bear or Ursa Major कहते हैं। यह कुछ पतंग की तरह लगते हैं जो कि आकाश में डोर के साथ उड़ रही हो। यदि आगे के दो तारों को जोड़ने वाली लाईन को सीधे उत्तर दिशा में बढ़ायें तो यह [[ध्रुव तारा]] पर पहुंचती है। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] [[en:Great Bear]] [[sa:सप्तर्षि]] शतपथ ब्राह्मण 10610 43981 2007-01-17T04:43:50Z अरविन्दन् 996 '''शतपथ ब्राह्मण''' [[यजुर्वेद]] का [[ब्राह्मणग्रन्थ]] है। [[en:Shatapatha Brahmana]] तैत्तिरीय संहिता 10611 41632 2007-01-07T15:05:43Z 74.230.200.121 '''तैत्तिरीय संहिता''' [[कृष्ण यजुर्वेद]] का दूसरा नाम है। [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]][[श्रेणी:वेद]] [[Category:हिन्दू धर्म]] लगध 10612 44078 2007-01-17T22:09:07Z जूहोमि 935 '''लगध''' [[ऋषि]] वैदिक ज्योतिषशास्त्र की पुस्तक [[वेदाङ्ग ज्योतिष]] के प्रणेता है। इनका काल १३५० ई पू माना जाता है। *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] [[en:Lagadha]] [[sa:लगध]] [[श्रेणी: भारतीय गणितज्ञ]] वेदाङ्ग ज्योतिष 10613 41523 2007-01-06T19:26:36Z जूहोमि 935 [[लगध]] का '''वेदाङ्ग ज्योतिष''' एक प्राचीन [[ज्योतिष]] ग्रन्थ है। इसका काल १३५० ई पू माना जाता है। [[en:Vedanga Jyotisha]] [[sa:वेदाङ्ग ज्योतिष]] आकाश 10614 38426 2006-12-15T19:32:53Z जूहोमि 935 '''आकाश''' [[ब्रह्माण्ड]] की सीमा है। यह एक [[महाभूत]] भी है। [[en:Sky]] गौतम 10615 37998 2006-12-12T03:52:49Z जूहोमि 935 New page: '''गौतम''' [[ऋषि]] [[न्याय]] दर्शन के प्रवर्तक थे। [[en:Gautam]] '''गौतम''' [[ऋषि]] [[न्याय]] दर्शन के प्रवर्तक थे। [[en:Gautam]] कण्व 10616 38001 2006-12-12T04:04:15Z जूहोमि 935 New page: '''कण्व''' [[वेद|वैदिक]] काल के विख्यात [[ऋषि]] थे। [[en:Kanva]] '''कण्व''' [[वेद|वैदिक]] काल के विख्यात [[ऋषि]] थे। [[en:Kanva]] विश्वनाथन आनंद 10617 38009 2006-12-12T05:42:08Z Sashhoney 936 विश्वनाथन आनंद भारत के विश्व़स्तरीय शतरंज खिलाडी हैं । उनका जन्म December 11, 1969 को चेन्नई मै हुआ था । FIDE की OCT-2006 रेटिंग के अनुसार वे विश्व़ मे दूसरे स्थान पर हैं । उनकी ELO रेटिंग 2779 हैं । वे सन् 2000 मे विश्व़विजैता बने थे । [[चित्र:anand.jpg]] चित्र:Anand.jpg 10618 38006 2006-12-12T05:39:48Z Sashhoney 936 चित्र:Sashhoney.jpg 10620 38011 2006-12-12T05:44:35Z Sashhoney 936 हिंदू धर्म के ग्रंथ 10621 38050 2006-12-12T16:14:30Z Mitul0520 211 /* पुराण */ formatting ==वेद== वेद प्राचीनतम [[हिंदू]] ग्रंथ हैं। ऐसी मान्यता है वेद परमात्मा के मुख से निकले हुये वाक्य हैं। वेद शब्द की उत्पत्ति [[संस्कृत]] के 'विद्' शब्द से हुई है। विद् का अर्थ है जानना या ज्ञानार्जन, इसलिये वेद को "ज्ञान का ग्रंथ कहा जा सकता है। हिंदू मान्यता के अनुसार ज्ञान शाश्वत है अर्थात् [[सृष्टि]] की रचना के पूर्व भी ज्ञान था एवं सृष्टि के विनाश के पश्चात् भी ज्ञान ही शेष रह जायेगा। चूँकि वेद ईश्वर के मुख से निकले और [[ब्रह्मा]] जी ने उन्हें सुना इसलिये वेद को श्रुति भी कहा जाता हैं। वेद संख्या में चार हैं - [[ऋगवेद]], [[सामवेद]], [[अथर्ववेद]] तथा [[यजुर्वेद]]। ये चारों वेद ही हिंदू धर्म के आधार स्तम्भ हैं। ===श्लोक=== संस्कृत की दो पंक्तियों की रचना, जिनके द्वारा किसी प्रकार का कथन किया जाता है, को श्लोक कहते हैं। प्रायः श्लोक छंद के रूप में होते हैं अर्थात् इनमें गति, यति और लय होती है। छंद के रूप में होने के कारण ये आसानी से याद हो जाते हैं। प्राचीनकाल में ज्ञान को लिपिबद्ध करके रखने की प्रथा न होने के कारण ही इस प्रकार का प्रावधान किया गया था। ==स्मृति== श्रुति अर्थात् सुने हुये को स्मृत करके रखना स्मृति है। कालान्तर में ज्ञान को लिपिबद्ध करने की प्रथा के आरम्भ हो जाने पर जो कुछ सुना गया था उसे याद करके लिपिबद्ध कर दिया गया। ये लिपिबद्ध रचनाएँ स्मृति कहलाईं। ==उपनिषद== आत्मज्ञान, योग, ध्यान, दर्शन आदि वेदों में निहित सिद्धांत तथा उन पर किये गये शास्त्रार्थ (सही रूप से समझने या समझाने के लिये प्रश्न एवं तर्क करना) के संग्रह को उपनिषद कहा जाता है। उपनिषद शब्द का संधिविग्रह 'उप + नि + षद' है, उप = निकट, नि = नीचे तथा षद = बैठना होता है अर्थात् शिष्यों का गुरु के निकट किसी वृक्ष के नीचे बैठ कर ज्ञान प्राप्ति तथा उस ज्ञान को समझने के लिये प्रश्न या तर्क करना। उपनिषद को वेद में निहित ज्ञान की व्याख्या है। ==पुराण== वेद में निहित ज्ञान के अत्यन्त गूढ़ होने के कारण आम आदमियों के द्वारा उन्हें समझना बहुत कठिन था, इसलिये रोचक कथाओं के माध्यम से वेद के ज्ञान की जानकारी देने की प्रथा चली। इन्हीं कथाओं के संकलन को पुराण कहा जाता हैं। पौराणिक कथाओं में ज्ञान, सत्य घटनाओं तथा कल्पना का संमिश्रण होता है। पुराण ज्ञानयुक्त कहानियों का एक विशाल संग्रह होता है। पुराणों को वर्तमान युग में रचित विज्ञान कथाओं के जैसा ही समझा जा सकता है। पुराण संख्या में अठारह हैं - (1) [[ब्रह्मपुराण]] (2) [[पद्मपुराण]] (3) [[विष्णुपुराण]] (4) [[शिवपुराण]] (5) [[श्रीमद्भावतपुराण]] (6) [[नारदपुराण]] (7) [[मार्कण्डेयपुराण]] (8) [[अग्निपुराण]] (9) [[भविष्यपुराण]] (10) [[ब्रह्मवैवर्तपुराण]] (11) [[लिंगपुराण]] (12) [[वाराहपुराण]] (13) [[स्कन्धपुराण]] (14) [[वामनपुराण]] (15) [[कूर्मपुराण]] (16) [[मत्सयपुराण]] (17) [[गरुड़पुराण]] (18) [[ब्रह्माण्डपुराण]]। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] थ्रेस 10622 38052 2006-12-12T16:15:33Z Mitul0520 211 Replacing page with '{{stub}}' {{stub}} श्रेणी:उपादान 10625 38024 2006-12-12T13:10:47Z Matra 768 श्रेणी:उपादान उपादान ---- हरतालिका तीज 10626 38028 2006-12-12T13:35:07Z Matra 768 हरतालिका तीज व्रत भाद्रपद की शुक्ल पक्ष की तृतीय को हस्त नक्षत्र के दिन होता है.इस दिन कुमारी और सौभाग्यवती महिला गौरी शंकर की पूजा करती है. {{substub}} [[श्रेणी:त्यौहार]] महायान 10630 38212 2006-12-14T10:52:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, ca, da, de, el, en, eo, es, et, fa, fi, fr, he, hu, id, it, ja, nl, no, pl, pt, ru, sk, sv, th, tr, vi, zh Abhilesh {{delete}} [[ar:ماهايانا]] [[ca:Mahayana]] [[da:Mahayana]] [[de:Mahayana]] [[el:Μαχαγιάνα]] [[en:Mahayana]] [[eo:Mahajano]] [[es:Mahāyāna]] [[et:Mahajaana]] [[fa:مهراه]] [[fi:Mahayana]] [[fr:Bouddhisme mahāyāna]] [[he:מהיינה]] [[hu:Mahájána buddhizmus]] [[id:Mahayana]] [[it:Buddhismo Mahayana]] [[ja:大乗仏教]] [[nl:Mahayana-boeddhisme]] [[no:Mahayana]] [[pl:Mahajana]] [[pt:Mahayana]] [[ru:Махаяна]] [[sk:Mahájána]] [[sv:Mahayana]] [[th:อาจริยวาท]] [[tr:Mahayana]] [[vi:Đại thừa]] [[zh:大乘佛教]] श्रेणी:भारतीय रेल 10634 38147 2006-12-13T17:51:45Z Matra 768 श्रेणी:भारतीय रेल भारतीय रेल ---- विकिपीडिया:विकिपीडियन 10635 38483 2006-12-15T21:52:28Z Mitul0520 211 {{stub}} १८५७ का प्रथम भारतीय स्वतन्त्रता सन्ग्राम 10636 41315 2007-01-05T20:06:13Z Mitul0520 211 १८५७ का भारतीय विद्रोह, जिसे '''प्रथम भारतीय स्वतंत्रता संग्राम''','''सिपाही विद्रोह''' और '''भारतीय विद्रोह''' के नाम से भी जाना जाता है ब्रितानी शासन के विरुद्ध सशस्त्र विद्रोह था । यह विद्रोह दो साल तक भारत के विभिन्न क्षेत्रों में चला । इस विद्रोह की शुरुआत छावनीं क्षेत्रों में छोटी झड्पों तथा आगजनी से हुई परन्तु जनवरी माह तक इसने एक बडा रुप ले लिय़ा । इस विद्रोह के अन्त में [[ईस्ट ईण्डिया कंपनी]] का भारत में शासन खत्म हो गया और ब्रितानी सरकार का प्रत्यक्ष शासन प्रारम्भ हो गया जो कि अगले ९० सालों तक चला । == भारत में ब्रितानी विस्तार का सन्क्षिप्त इतिहास == [[ईस्ट ईण्डिया कंपनी]] ने [[राबर्ट क्लाईव]] के नेतृत्व में सन 1757 में [[प्लासी का युद्ध]] जीता। युद्ध के बाद हुई संधि में अन्ग्रेजों को बंगाल में कर मुक्त व्यापार का अधिकार मिल गया । सन 1764 में [[बक्सर का युद्ध ]] जीतने के बाद अन्ग्रेजों का बंगाल पर पूरी तरह से अधिकार हो गया । इन दो युद्धों में हुई जीत ने अन्ग्रेजों की ताकत को बहुत बडा दिया, और उनकी सैन्य क्षमता की को परम्परागत भारतीय सैन्य क्षमता से श्रेष्ठ सिद्ध कर दिया । कंपनी ने इसके बाद सारे भारत पर अपना प्रभाव फ़ैलाना शुरू कर दिया । [[Image:Indian revolt of 1857 states map.svg|thumb|250px|1857 गदर के समय भारतीय राज्य]] सन 1845 में [[ईस्ट ईण्डिया कंपनी]] ने सिन्ध क्षेत्र पर रक्तरंजित लडाई के बाद अधिकार कर लिया। सन 1839 में महाराजा रंजीत सिंह की मृत्यु के बाद कमजोर हुए पंजाब पर अन्ग्रेजों ने अपना हाथ बडाया और सन 1848 में [[द्वितीय आंग्ल-सिख युद्ध|दूसरा अन्ग्रेज - सिख युद्ध]] हुआ । सन 1849 में कंपनी का पंजाब पर भी अधिकार हो गया। सन 1853 में आखरी मराठा पेशवा बाजी राव के दत्तक पुत्र नाना साहब की पदवी छीनली गयी और उनका सालाना खर्चा बंद कर दिया गया । सन 1854 में बरार और् सन 1856 में अवध को कंपनी के राज्य में मिला लिया गया । == विद्रोह के कारण == सन 1857 के विद्रोह के विभिन्न राजनैतिक,आर्थिक,धार्मिक,सैनिक तथा सामाजिक कारण बताये जाते हैं । === वैचारिक मतभेद === कई ईतिहासकारों का मानना है कि उस समय के जनमानस में यह धारणा थी कि अन्ग्रेज उन्हें जबर्दस्ती या धोखे से ईसाई बनाना चाहते थे। यह पूरी तरह से गलत भी नहीं था, कुछ कंपनी अधिकारी धर्म परिवर्तन के कार्य में जुटे थे। हालांकि कंपनी ने धर्म परिवर्तन को मंजूरी कभी नहीं दी। कंपनी इस बात से अवगत थी कि धर्म, पारम्परिक भारतीय समाज में विद्रोह का एक कारण बन सकता है। डाक्ट्रिन औफ़ लैप्स की नीति के अन्तर्गत अनेक राज्य जैसे [[झाँसी]],अवध,सतारा,[[नागपुर]] और संबलपुर को अन्ग्रेजी राज्य में मिला लिया गया और इनके उत्तराधिकारी राजा से अन्ग्रेजी राज्य से पेंशन पाने वाले कर्मचारी बन गये। शाही घराने, जमींदार और सेनाओं ने अपनेआप को बेरोजगार और अधिकारहीन पाया । ये लोग अन्ग्रेजों के हाथों अपनी शरमिन्दगी और हार का बदला लेने के लिये तैयार थे। लौर्ड डलहौजी के शासन के आठ सालों में दस लाख वर्गमील क्षेत्र को कंपनी के कब्जे मे ले लिया गया। इसके अतिरिक्त [[ईस्ट ईण्डिया कंपनी]] की बंगाल सेना में बहुत से सिपाही अवध से भर्ती होते थे, वे अवध में होने वाली घटनाओं से अछूते नही रह सके। नागपुर के शाही घराने के आभूषणों की [[कलकत्ता]] में बोली लगायी गयी इस घटना को शाही परिवार के प्रति अनादर के रुप में देखा गया । भारतीय कंपनी के सख्त शासन से भी नाराज थे जो कि तेजी से फ़ैल रहा था और पश्चिमी सभ्य्ता का प्रसार कर रहा था । अन्ग्रेजों ने हिन्दू और मुसल्मानों के उस समय माने जाने वाले बहुत से रिवाजो को गैरकानूनी घोषित कर दिया जो कि अन्ग्रेजों मे असमाजिक माने जाते थे। इसमें सती प्रथा पर रोक लगाना शामिल था। यहां ध्यान देने योग्य बात यह् है कि सिखों ने यह बहुत पहले ही बंद कर दिया था और बंगाल के प्रसिद्ध समाज सुधारक राजा राममोहन राय इस प्रथा को बंद करने के पक्ष में प्रचार कर् रहे थे। ईन कानूनों ने समाज के कुछ पक्षों मुख्य्त् बंगाल मे क्रोध उत्पन्न कर दिया । अन्ग्रेजों ने बाल विवाह प्रथा को समाप्त किया तथा कन्या भ्रूण हत्या पर भी रोक लगायी। अन्ग्रेजों द्वारा ठगी का खात्मा भी किया गया परन्तु यह सन्देह अभी भी बना हुआ है कि ठग एक धार्मिक समुदाय था या सिर्फ़ साधारण डकैतों का समुदाय । ब्रितानी न्याय व्यवस्था भारतीयों के लिये अन्यायपूर्ण मानी जाती थी । सन 1853 में ब्रिटेन के प्रधानमन्त्री लौर्ड अब्रेडीन ने प्रशासनिक सेवा को भारतीयों के लिये खोल दिया परन्तु कुछ प्रबुद्ध भारतीयों के हिसाब से यह सुधार काफ़ी नही था । कंपनी के अधिकारियों को भारतीयों के खिलाफ़् अदालत में अनेक अपीलों का अधिकार प्राप्त था । कंपनी भारतीयों पर भारी कर भी लगाती थी जिसे न चुकाने की स्थिति में उनकी संपत्ति अधिग्रहित कर् ली जाती थी। कंपनी के आधुनिकीकरण के प्रयासों को पारम्परिक भारतीय समाज में सन्देह की दृष्टि से देखा गया । लोगो ने माना कि रेल्वे जो [[बाम्बे]] से सर्व्प्रथम चला एक दानव है और लोगो पर विपत्ती लायेगा । परन्तु बहुत से इतिहासकारों का यह भी मानना है कि इन सुधारों को बढ़ा चढ़ा कर बताया गया है क्योंकी कंपनी के पास इन सुधारों को लागू करने के साधन नही थे और कलकत्ता से दूर उनका प्रभाव नगन्य था <ref> Eric Stokes “The First Century of British Colonial Rule in India: Social Revolution or Social Stagnation?” ''Past and Present'' №.58 (Feb. 1973) pp136-160 </ref> । === आर्थिक कारण === 1857 के विद्रोह का एक प्रमुख कारण कंपनी द्वारा भारतीयों का आर्थिक शोषण भी था । कंपनी की नीतियों ने भारत की पारम्परिक अर्थव्यवस्था को पूरी तरह से खत्म कर दिया था । इन नीतियों की वजह से बहुत से किसान,कारीगर,मजदूर और कलाकार कंगाल हो गये । इनके साथ साथ जमींदारों और बडे किसानों की हालत भी बदतर हो गयी। सन 1813 में कंपनी ने एक तरफ़ा मुक्त व्यापार की नीति अपना ली इसके अन्तर्गत ब्रितानी व्यापारियों को आयात करने की पूरी छूट मिल गयी, परम्परागत तकनीक से बनी हुई भारतीय वस्तुएं इसके सामने टिक नहीं सकी और भारतीय शहरी हस्तशिल्प व्यापार को अकल्प्नीय नुकसान हुआ । [[ भारतीय रेल | रेल सेवा ]] के आने के साथ ग्रामीण क्षेत्र के लघु उद्यम भी नष्ट हो गये। रेल सेवा ने ब्रितानी व्यापारियों को दूर दराज के गावों तक पहुंच दे दी। सबसे ज्यादा नुकसान कपडा उद्योग (कपास और रेशम ) को हुआ । इसके साथ लोहा व्यापार, बर्तन,कांच,कागज,धातु,बन्दूक,जहाज और रन्गरेजी के उद्योग को भी बहुत नुकसान हुआ । 18 वीं और 19 वीं शताब्दी में ब्रिटेन और यूरोप में आयात कर और अनेक रोकों के चलते भारतीय निर्यात खत्म हो गया । पारम्परिक उद्योगों के नष्ट होने और साथ साथ आधुनिक उद्योगों का विकास न होने की वजह से यह स्थिति और भी विषम हो गयी। साधारण जनता के पास खेती के अलावा कोई और साधन नही बचा । खेती करने वाले किसानो की हालत भी खराब थी। ब्रितानी शासन के प्रारम्भ में किसानो को जमीदारों की दया पर् छोड दिया गया जिन्होने लगान को बहुत बडा दिया और बेगार तथा अन्य तरीकों से किसानो का शोषण करना प्रारम्भ कर दिया । कंपनी ने खेती के सुधार पर बहुत कम खर्च किया और अधिकतर लगान कंपनी के खर्चों को पूरा करने मे प्रयोग होता था । फ़सल के खराब होने की दशा में किसानो को साहूकार अधिक ब्याज पर कर्जा देते थे और अनपढ़ किसानो कई तरीकों से ठगते थे । ब्रितानी कानून व्यवस्था के अन्तर्गत भूमि हस्तांतरण वैध हो जाने के कारण किसानो को अपनी जमीन से भी हाथ धोना पडता था। इन समस्याओं के कारण समाज के हर वर्ग में असन्तोष व्याप्त था । === राजनैतिक कारण === सन 1848 और 1856 के बीच [[डलहौजी | लार्ड डलहोजी]] ने डाक्ट्रिन औफ़ लैप्स के कानून के अन्तर्गत अनेक राज्यों पर कब्जा कर लिया । इस सिद्धांत अनुसार कोई राज्य, क्षेत्र या ब्रितानी प्रभाव का क्षेत्र कंपनी के अधीन हो जायेगा यदि क्षेत्र का राजा निसन्तान मर जाता है या शासक कंपनी की नजरों में अयोग्य साबित होता है। इस सिद्धांत पर कार्य करते हुए लार्ड डलहोजी और उसके उत्तराधिकारी लार्ड कैन्निग ने सतारा,[[नागपुर]],[[झाँसी]],[[अवध]] को कंपनी के शासन में मिला लिया । कंपनी द्वारा तोडी गय़ी सन्धियों और वादों के कारण कंपनी की राजनैतिक विश्वसनियता पर भी प्रश्नचिन्ह लग चुका था । सन 1849 में लार्ड डलहोजी की घोषणा के अनुसार बहादुर शाह के उत्तराधिकारी को ऐतिहासिक [[लाल किला]] छोडना पडेगा और शहर के बाहर जाना होगा और सन 1856 में लार्ड कैन्निग की घोषणा कि [[बहादुर शाह]] के उत्तराधिकारी राजा नहीं कहलायेंगे ने [[ मुगल | मुगलों ]] को कंपनी के विद्रोह में खडा कर दिया । === सिपाही === === एनफ़ील्ड बंदूक === === अफ़वाहें === == युद्ध का प्रारम्भ == === मंगल पांडेय === === मेरठ का घुडसवार दस्ता === == समर्थन तथा विरोध == == प्रारम्भिक अवस्था == == दिल्ली == == कानपुर == == लखनऊ == == झांसी == == अन्य क्षेत्र == == ब्रितानी दमन == ==फिल्मो और अन्य मिडिया पर== ==बाहरी कडियाँ== * [http://www.tadbhav.com/2005/vibhuti_narayan_rai/ १८५७ का दलित पक्ष] == तथ्य == <div class="references-small"> <references/> </div> {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} [[ar:ثورة الهند عام 1857]] [[bg:Индийско въстание (1857)]] [[ca:Rebel·lió índia de 1857]] [[de:Sepoy-Aufstand]] [[en:Indian Rebellion of 1857]] [[es:Rebelión de la India de 1857]] [[fa:شورش‌های سال ۱۸۵۷ میلادی در هند]] [[fi:Sepoykapina]] [[fr:Révolte des Cipayes]] [[ja:インド大反乱]] [[ko:세포이 반란]] [[nl:Muiterij van Sepoy]] [[pl:Powstanie Sipajów]] [[pt:Revolta dos sipais]] [[sv:Sepoyupproret]] [[uk:Повстання сипаїв]] [[ur:جنگ آزادی ہند 1857ء]] [[zh:印度民族起义]] बाजार 10637 38163 2006-12-13T19:56:35Z Murtasa 83 delete klbjjko {{delete}} यजूर्वेद, सामवेद, अथर्ववेद 10643 41997 2007-01-09T01:49:13Z 70.16.247.100 Replacing page with 'delete' delete ख़तना 10644 41612 2007-01-07T13:01:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ar:ختان]], [[sl:Obrezovanje moških]] यह एक विधि है जिसमें जननांगो के लगे चमड़े को काट दिया जाता है । इस्लाम धर्म में इसे शुद्धिकरण के लिए आवश्यक माना गया है । एक नए अध्ययन से पता चला है कि इससे एड्स की संभावना 50% तक कम हो जाती है । [[श्रेणी: इस्लाम]] [[श्रेणी:जीव विज्ञान]] [[ar:ختان]] [[bg:Обрязване]] [[bm:Bolokoli]] [[ca:Circumcisió]] [[cs:Obřízka]] [[da:Omskæring]] [[de:Zirkumzision]] [[el:Περιτομή]] [[en:Circumcision]] [[es:Circuncisión]] [[et:Ümberlõikamine]] [[fi:Ympärileikkaus]] [[fr:Circoncision]] [[he:מילה]] [[hr:Obrezivanje]] [[it:Circoncisione]] [[ja:割礼]] [[lt:Apipjaustymas]] [[mk:Машко обрежување]] [[ms:Khatan]] [[nl:Besnijdenis]] [[pl:Obrzezanie]] [[pt:Circuncisão]] [[ru:Обрезание]] [[simple:Circumcision]] [[sl:Obrezovanje moških]] [[sv:Manlig omskärelse]] [[tr:Sünnet]] [[uk:Обрізання]] [[zh:包皮環切術]] खतना 10645 38179 2006-12-14T01:19:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ख़तना]] #REDIRECT[[ख़तना]] संगम(बहुविकल्पी) 10646 38191 2006-12-14T02:01:31Z Amitprabhakar 683 {{बहुविकल्पी शब्द}} संगम के कई अर्थ हो सकते हैं - *[[संगम]] शब्द जिसका अर्थ है मिलन, निगम । *[[प्रयाग का संगम]] *[[संगम साहित्य]] - ईसा के आसपास का [[तमिल]] साहित्य । *[[संगम(फिल्म)]] - 1964 में बनी [[राजकपूर]] तथा [[राजेन्द्र कुमार]] द्वारा अभिनीत फिल्म । [[en:Sangam (disambiguation)]] भूटान की अर्थव्यवस्था 10647 38219 2006-12-14T12:37:56Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव विश्व के सब्से छोटी अर्थव्यवस्थाओं में से एक [[भूटान]] का आर्थिक ढाँचा मुख्य रूप से [[कृषि]] और [[वन]] क्षेत्रों और अपने यहाँ निर्मित [[पनबिजली]] के [[भारत]] को विक्रय पर निर्भ है। ऐसा माना जाता है कि इन तीन चीजों से भूटान की सरकारी आय का 75% आता है। कृषि जो यहाँ के लोगों का आधार है, इसपर 90% से ज्यादा लोग निर्भ हैं। भूटान का मुख्य आर्थिक सहयोगी [[भारत]] हैं क्योंकि [[तिब्बत]] से लगने वाली [[भूटान]] की सीमा बंद है। भूटान की मुद्र [[नोंग्त्रुम]] है जो [[भारतीय]] [[रूप्या]] से बदला जा सकता है। औधोगिक उत्पादन लगभग नगण्य है और जो कुछ भी है वे [[कुटीर उद्योग]] की श्रेणी में आते हैं। ज्यादातर विकास परियोजनाएँ जैसे सड़कों का विकास इत्यादि भारतीय सहयोग से ही होता है। भूटान की [[पनबिजली]] और [[पर्यटन]] के क्षेत्र में अप्रिमीत संभावनाएँ हैं। {{stub}} [[श्रेणी:भूटान]] [[en:Economy of Bhutan]] [[es:Economía de Bután]] [[fr:Économie du Bhoutan]] [[ja:ブータンの経済]] [[pt:Economia do Butão]] भूटान की संस्कृति 10648 38218 2006-12-14T12:30:30Z Matra 768 फारमट-सह-छोटा बदलाव [[भूटान]] दुनिया के उन कुछ देशों में है जो खुद को शेष संसार से अलग-थलग रखता चला आ रहा है और आज भी काफी हद तक यहाँ विदेशियों का प्रवेश काफी कुछ नियंत्रित है। देश की ज्यादातर आबादी छोटे गाँव में रहते हैं और कृषि पर निर्भ हैं। शहरीकरण धीरे धीरे अपने पाँव जमा रहा है। [[बौद्ध]] विचार यहाँ की ज़िंदगी का अहम हिस्सा हैं। धनुर्धारी यहाँ का राष्ट्रीय खेल है। {{stub}} [[श्रेणी:भूटान]] [[en:Culture of Bhutan]] [[ja:ブータンの文化]] [[pt:Cultura do Butão]] भूटान की राजनीति 10649 38190 2006-12-14T01:51:47Z 203.110.243.21 {{stub}} [[भूटान]] के राजप्रमुख राजा [[अर्थातद्रुक]] ग्यालपो होता है, जो वर्तमान में जिग्मे सिंघे वांगचुक हैं। हलाकि यह पद वंशानुगत है लेकिन भूटान के संसद [[शोगडू]] के दो तिहाई बहुमत द्वारा हटाया जा सकता है। शोगडू में 154 सीटे होते हैं जिसमे स्थानीय रूप से चुने गये प्रतिनीधि (105), धार्मिक प्रतिनीधि (12) और राजा द्वारा नामांकित प्रतिनीधि (37), और इन सभी का कार्यकाल तीन वर्षों का होता है। राजा की कार्यकारी शक्तियाँ शोगडू के माध्यम से चुने गये मंत्रिपरिषद में निहित होती हैं। मंत्रिपरिषद के सदस्यों का चुनाव राजा करता है और इनका कार्यकाल पाँच वर्षों का होता है। सरकार की नीतियों का निर्धाण इस बात को ध्यान में रखकर किया जाता है कि इससे पारंपरिक संस्कृति और मूल्यों का संरक्षण हो सके। हलाकि भूटान में रहने वाले नेपाली मूल के [[अल्पसंख्यक समुदायों में कुछ असंतोष है जो अपनी संस्कृति पर भूटानी संस्कृति लादे जाने के खिलाफ हैं। [[श्रेणी:भूटान]] [[en:Politics of Bhutan]] [[es:Gobierno y política de Bután]] [[no:Bhutans politiske system]] संगम साहित्य 10650 38194 2006-12-14T02:08:17Z Amitprabhakar 683 ''संगम के अन्य अर्थों के लिये यहां जाएं - [[संगम(बहुविकल्पी)]]'' ईसा पूर्व दूसरी सदी से लेकर ईसा के पश्चात दूसरी सदी तक (लगभग) लिखे गए [[तमिल साहित्य]] को [[संगम साहित्य]] कहते हैं । लोककथाओं के अनुसार [[तमिल]] शासकों ने कुछ समयान्तरालों की अवधि में सम्मेलनों का आयोजन किया जिसमें लेखक अपने ज्ञान की चर्चा तर्क-वितर्क के रूप में करते थे । ऐसा करने से तमिल साहत्य का उत्तरोत्तर विकास हुआ । [[श्रेणी:तमिल साहित्य]] [[श्रेणी:तमिलनाडु]] [[en:Sangam literature]] [[ta:தமிழ் இலக்கியம்]] श्लोक 10651 38201 2006-12-14T09:16:50Z Gk awadhiya 602 New page: संस्कृत की दो पंक्तियों की रचना, जिनके द्वारा किसी प्रकार का कथोकथन किय... संस्कृत की दो पंक्तियों की रचना, जिनके द्वारा किसी प्रकार का कथोकथन किया जाता है, को श्लोक कहते हैं। प्रायः श्लोक छंद के रूप में होते हैं अर्थात् इनमें गति, यति और लय होती है। छंद के रूप में होने के कारण ये आसानी से याद हो जाते हैं। प्राचीनकाल में ज्ञान को लिपिबद्ध करके रखने की प्रथा न होने के कारण ही इस प्रकार का प्रावधान किया गया था। वेद व्यास 10652 40248 2006-12-29T00:12:52Z Mitul0520 211 Redirecting to [[वेदव्यास]] #Redirect [[वेदव्यास]] हिन्दू धरम 10653 38215 2006-12-14T11:28:17Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[हिन्दू धर्म]] #REDIRECT[[ हिन्दू धर्म]] पाण्डव 10654 44689 2007-01-21T04:54:02Z Gk awadhiya 602 /* पाण्डवों के जन्म की कथा */ <p align="justify">'''पाण्डव''' [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। पाण्डव पाँच भाई थे - [[युधिष्ठिर]], [[भीमसेन]], [[अर्जुन]], [[नकुल]] तथा [[सहदेव]]।</p> ==पाण्डवों के माता पिता== <p align="justify">पाण्डवों के पिता का नाम [[पाण्डु]] था। पाण्डु की दो पत्नियाँ थीं - [[कुन्ती]] तथा [[माद्री]]। युधिष्ठिर, भीम तथा अर्जुन की माता कुन्ती थी और नकुल एवं सहदेव माद्री के पुत्र थे।</p> ==पाण्डवों के जन्म की कथा== <p align="justify">एक बार राजा पाण्डु अपनी दोनों पत्नियों - कुन्ती तथा माद्री - के साथ आखेट के लिये वन में गये। वहाँ उन्हें एक मृग का मैथुनरत जोड़ा दृष्टिगत हुआ। पाण्डु ने तत्काल अपने बाण से उस मृग को घायल कर दिया। मरते हुये मृग ने पाण्डु को शाप दिया, "राजन! तुम्हारे समान क्रूर पुरुष इस संसार में कोई भी नहीं होगा। तूने मुझे मैथुन के समय बाण मारा है अतः जब कभी भी तू मैथुनरत होगा तेरी मृत्यु हो जायेगी।"<br><br> इस शाप से पाण्डु अत्यन्त दुःखी हुये और अपनी रानियों से बोले, "हे देवियों! अब मैं अपनी समस्त वासनाओं का त्याग कर के इस वन में ही रहूँगा तुम लोग [[हस्तिनापुर]] लौट जाओ़" उनके वचनों को सुन कर दोनों रानियों ने दुःखी होकर कहा, "नाथ! हम आपके बिना एक क्षण भी जीवित नहीं रह सकतीं। आप हमें भी वन में अपने साथ रखने की कृपा कीजिये।" पाण्डु ने उनके अनुरोध को स्वीकार कर के उन्हें वन में अपने साथ रहने की अनुमति दे दी।<br><br> इसी दौरान राजा पाण्डु ने अमावस्या के दिन बड़े-बड़े ऋषि-मुनियों को ब्रह्मा जी के दर्शनों के लिये जाते हुये देखा। उन्होंने उन ऋषि-मुनियों से स्वयं को साथ ले जाने का आग्रह किया। उनके इस आग्रह पर ऋषि-मुनियों ने कहा, "राजन्! कोई भी निःसन्तान पुरुष ब्रह्मलोक जाने का अधिकारी नहीं हो सकता अतः हम आपको अपने साथ ले जाने में असमर्थ हैं।" <br><br> ऋषि-मुनियों की बात सुन कर पाण्डु अपनी पत्नी से बोले, "हे कुन्ती! मेरा जन्म लेना ही वृथा हो रहा है क्योंकि सन्तानहीन व्यक्ति पितृ-ऋण, ऋषि-ऋण, देव-ऋण तथा मनुष्य-ऋण से मुक्ति नहीं पा सकता क्या तुम पुत्र प्राप्ति के लिये मेरी सहायता कर सकती हो?" कुन्ती बोली, "हे आर्यपुत्र! दुर्वासा ऋषि ने मुझे ऐसा मन्त्र प्रदान किया है जिससे मैं किसी भी देवता का आह्वान करके मनोवांछित वस्तु प्राप्त कर सकती हूँ। आप आज्ञा करें मैं किस देवता को बुलाऊँ।" इस पर पाण्डु ने धर्म को आमन्त्रित करने का आदेश दिया। [[धर्म]] ने कुन्ती को पुत्र प्रदान किया जिसका नाम [[युधिष्ठिर]] रखा गया। कालान्तर में पाण्डु ने कुन्ती को पुनः दो बार वायुदेव तथा इन्द्रदेव को आमन्त्रित करने की आज्ञा दी। [[वायुदेव]] से भीम तथा [[इन्द्र]] से अर्जुन की उत्पत्ति हुई। तत्पश्चात् पाण्डु की आज्ञा से कुन्ती ने माद्री को उस मन्त्र की दीक्षा दी। माद्री ने [[अश्वनीकुमारों]] को आमन्त्रित किया और [[नकुल]] तथा [[सहदेव]] का जन्म हुआ।<br><br> एक दिन राजा पाण्डु माद्री के साथ वन में सरिता के तट पर भ्रमण कर रहे थे। वातावरण अत्यन्त रमणीक था और शीतल-मन्द-सुगन्धित वायु चल रही थी। सहसा वायु के झोंके से माद्री का वस्त्र उड़ गया। इससे पाण्डु का मन चंचल हो उठा और वे मैथुन मे प्रवृत हुये ही थे कि शापवश उनकी मृत्यु हो गई। माद्री उनके साथ सती हो गई किन्तु पुत्रों के पालन-पोषण के लिये कुन्ती हस्तिनापुर लौट आई।</p> [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] हंसाबाई 10655 38221 2006-12-14T12:45:44Z Matra 768 नया पेज '''हंसाबाई''' मारवाङ के राजा रणमल की पुत्री थी. {{substub}} हाङा रानी 10656 38222 2006-12-14T12:51:38Z Matra 768 नया पेज '''हाङा रानी''' सरदार चूङावत राव की पत्नी थी. {{substub}} सुल्ताना रजिया 10657 38223 2006-12-14T12:58:54Z Matra 768 नया पेज '''सुल्ताना रजिया''' इल्तुतमिश की पुत्री थी. {{substub}} देवल देवी 10658 38224 2006-12-14T13:01:58Z Matra 768 नया पेज '''देवल देवी''' कणॅदेव द्वितीय तथा कमला देवी की पुत्री थी. {{substub}} अवन्ती सुन्दरी 10659 38226 2006-12-14T13:05:31Z Matra 768 नया पेज '''अवन्ती सुन्दरी''' राजशेखर की पत्नी थी. {{substub}} मिराज नामा 10660 38228 2006-12-14T13:22:13Z Matra 768 नया पेज '''मिराज नामा''' चित्रों का एक संग्रह है जिसमें पैगम्बर मोहम्मद के जीवन से सम्बन्धित चित्र दिए गए हैं. इस पैंटिंग का निमॉण तैमूर के सबसे बङे पुत्र शाहरुख के संरक्षण में हेरात में १४३६ ई० में हुआ था. {{substub}} द सिख्स 10661 38237 2006-12-14T14:22:35Z Matra 768 [[श्रेणी:पुस्तक]] '''द सिख्स''' एक किताब है. इसके लेखक पतवंत सिंह है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] लैस्ट वी फॉरगेट 10662 38236 2006-12-14T14:22:14Z Matra 768 [[श्रेणी:पुस्तक]] '''लैस्ट वी फॉरगेट''' एक किताब है. इसके लेखक अमरिंदर सिंह है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] एन एडमिरल्स फॉल 10663 38235 2006-12-14T14:21:53Z Matra 768 [[श्रेणी:पुस्तक]] '''एन एडमिरल्स फॉल''' एक किताब है. इसके लेखक विल्सन जॉन है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] ए कैप्टेन्स डायरी 10664 38234 2006-12-14T14:21:32Z Matra 768 [[श्रेणी:पुस्तक]] '''ए कैप्टेन्स डायरी''' एक किताब है. इसके लेखक एलेक स्टीवटॅ है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] द विनर 10665 38239 2006-12-14T14:30:41Z Matra 768 [[श्रेणी:पुस्तक]] '''द विनर''' एक किताब है. इसके लेखक हेलेन फील्डिंग है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] अनरीअल सिटी 10666 38240 2006-12-14T14:35:27Z Matra 768 नया पेज '''अनरीअल सिटी''' एक किताब है. इसके लेखक टोनी हनानिया है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] श्रेणी:तमिल साहित्य 10667 38241 2006-12-14T14:36:59Z Matra 768 श्रेणी:तमिल साहित्य तमिल साहित्य ---- एक ताल, एक दर्पण 10669 38281 2006-12-15T02:17:44Z जूहोमि 935 '''एक ताल, एक दर्पण''' [[सुभाष काक]] की लिखी [[कविता]] की पुस्तक है। *[http://www.koausa.org/Books/EkTaal/ एक ताल, एक दर्पण] {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] विविपीडिया:घोषनाएं 10670 38287 2006-12-15T02:28:14Z Amitprabhakar 683 New page: __NOTOC__ अगर आपकी घोषणा अन्य विकिपीडियाओं की रूची की हो सकती है, या दूसरी भाष... __NOTOC__ अगर आपकी घोषणा अन्य विकिपीडियाओं की रूची की हो सकती है, या दूसरी भाषा के विकिपीडिया के माइलस्टोन के बारे में है, तो उसकी एक प्रति (कोपी) अपने [[m:Main Page|बहुभाषी स्थल]] के '''"[[m:Wikimedia News|विकिमीडिया समाचार]]"''' पन्ने पर भी रखें । समाचार ''में'' विकिपीडिया के बारे में जानकारी के लिये देखें: [[विकिपीडिया:प्रेस कवरेज]] === सोफ़्टवेर परिस्थिती === कई [[मीडियाविकि]] फ़ीचर फ़िलहाल बन्द कर दिये गये हैं, जैसे की कुछ विशेष पन्ने, इत्यादि । पूर्ण परिस्थिति रिपोर्ट के लिये देखें: [[विकिपीडिया:सोफ़्टवेर परिस्थिती]] === अभी के समाचार === ==== फ़रवरी २९, २००४==== * [[:it:|इटेलियन विकिपीडिया]] ७,५०० लेखों तक पहुच गया है । ==== फ़रवरी २६, २००४ ==== * प्रेस रिलीज़ के वितरण के पश्चात, आज के [http://www.alexa.com/data/details/traffic_details?q=&url=wikipedia.org विकिपीडिया का एलेक्सा ट्राफ़िक रेन्क] ५९३ है (पहली बार ६०० के अंदर) ==== फ़रवरी २५, २००४ ==== * It's time to submit the new [[Wikipedia:Press releases/February 2004|February 2004 press release]] to the media. The press release page is now frozen; please do not edit it, even if you have sysop privileges. See [[Wikipedia:Press_releases/Logbook]] for progress so far. ==== फ़रवरी २४, २००४ ==== * [http://zh.wikipedia.org चीनी विकिपीडिया] ५,००० लेखों तक पहुच चुका है । ==== फ़रवरी २३, २००४ ==== * अंग्रेज़ी विकिपीडिया का [[मुख्य पृष्ठ]] बदल दिया गया है । ====फ़रवरी २२, २००४==== * विकिपीडिया में अब कुल मिलाकर ५ लाख से अधिक लेख है! [[विकिपीडिया:प्रेस रिलीज़/फ़रवरी २००४]] देखें(बुधवार २५ फ़रवरी को रिलीज़) । ====फ़रवरी २०, २००४==== * [[:no:|नोर्वेजियन विकिपीडिया]] २,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] ३,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:es:|स्पेनिश विकिपीडिया]] १८,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:eo:|Esperanto विकिपीडिया]] ११,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी १९, २००४==== * [http://en.wikipedia.org अंग्रेज़ी विकिपीडिया] २१०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । दूसरी फ़रवरी को २ लाख के आँकडे को पार करने के पश्चात यहाँ तक पहुचने को १७ दिन लगे । ====फ़रवरी १३, २००४==== * [http://id.wikipedia.org इन्डोनेशियाई विकिपीडिया] १०० लेखों तक पहुच चुकी है । * '''विकिपीडिया अब [http://meta.wikipedia.org/wiki/Wikimedia_servers नये सर्वरों] पर चल रहा है ।''' DNS रेकोर्ड को नये सर्वरों कि दिशा में बदल दिया गया है; अगर आपको कोई परेशानी हो रही हो तो क्रुपया पन्ने को रीलोड करें या अपने ब्रौज़र को बन्द करके चालू करें । ====फ़रवरी १२, २००४==== * [[meta:Wikimedia servers|नये विकिपीडिया सर्वरों]] को ओनलाईन खरीदा जा रहा है । * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] २,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ९, २००४==== * [http://ja.wikipedia.org जापानी विकिपीडिया] ३०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [http://he.wikipedia.org Hebrew विकिपीडिया] ४,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ८, २००४==== * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] अपने पहले १,००० लेखों तक पहुच चुकी है | हाँ अंग्रेज़ी विकिपीडिया, हम आ रहे है । * [http://de.wikipedia.org जर्मन विकिपीडिया] ५०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ७, २००४==== *[http://ms.wikipedia.org मलाय विकिपीडिया] १,००० लेखों तक पहुच चुकी है *[http://ro.wikipedia.org Romanian विकिपीडिया] ४,००० लेखों तक पहुच चुकी है । *[http://nl.wikipedia.org डच विकिपीडिया] २०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । यह १०,००० लेखों तक पहुचने के ६ महिनों के भीतर हुआ है । *[http://pl.wikipedia.org Polish विकिपीडिया] २३,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी २, २००४==== * [http://en.wikipedia.org अंग्रेज़ी विकिपीडिया] मध्यरात्री के ४२ मिनट पश्चात (UTC) २ लाख लेखों तक पहुच चुकी है । यह एक विकि के लिये एक छोटा बद्लाव है, मानवता के लिये एक बडी कूद । १९०,००० लेखों तक पहुचने के पश्चात २९ दिन लगें (जबकि १८०,००० के पश्चात २७ दिन लगें थे) एक लाख लेखों तक पहुचने के पश्चात ९-१० महिनों का समय लगा (सर्वरों कि तकलीफ़ के बावजूद) पहले १०,००० लेखों तक पहुचने के लिये अंग्रेज़ी विकिपीडिया को ९ महीने लगे थे और पहले एक लाख लेखों तक पहुचने के लिये २७ महीने लगे थे । देखें [[:en:Wikipedia:Celebrating 200,000]]. (अंग्रेज़ी में) * एलेक्सा के हिसाब से विकिपीडिया पर अब पहली बार स्लेशडोट से ज़्यादा लोग आते है । === आर्काइव === ==== २००४ ==== [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००४|जनवरी २००४]] === २००३ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००३|डिसंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००३|नवंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००३|अक्तूबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००३|सितंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००३|अगस्त २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००३|जुलाई २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००३|जून २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००३|मै २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००३|अप्रैल २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००३|मार्च २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००३|फ़रवरी २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००३|जनवरी २००३]] === २००२ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००२|डिसंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००२|नवंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००२|अक्तूबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००२|सितंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००२|अगस्त २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००२|जुलाई २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००२|जून २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००२|मै २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००२|अप्रैल २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००२|मार्च २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००२|फ़रवरी २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००२|जनवरी २००२]] === २००१ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००१|डिसंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००१|नवंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००१|अक्तूबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००१|सितंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००१|अगस्त २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००१|जुलाई २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००१|जून २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००१|मै २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००१|अप्रैल २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००१|मार्च २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००१|फ़रवरी २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००१|जनवरी २००१]] [[da:Wikipedia:Bekendtg%F8relser]] [[de:Wikipedia:Aktuelles]] [[hr:Wikipedia:Novosti]] [[en:Wikipedia:Announcements]] [[es:Wikipedia:Anuncios]] [[eo:Vikipedio:Vikipedia historio]] [[fr:Wikipédia:Annonces]] [[ja:Wikipedia:&#30330;&#34920;]] [[lb:Wikipedia:Annoncen]] [[nl:Wikipedia:Aankondigingen]] [[no:Wikipedia:Aktuelt]] [[pl:Tablica og%B3osze%F1]] [[simple:Wikipedia:Announcements]][[sv:Wikipedia:Tillkännagivanden]] [[fi:Wikipedia:Ilmoituksia]] [[vi:Wikipedia:Thông tin]] [[zh:Wikipedia:&#23459;&#21578;]] विकिपीडिया:घोषणाएं 10671 38361 2006-12-15T15:29:46Z Mitul0520 211 विकिपीडिया:घोषनाएं का नाम बदलकर विकिपीडिया:घोषणाएं कर दिया गया है: sp __NOTOC__ अगर आपकी घोषणा अन्य विकिपीडियाओं की रूची की हो सकती है, या दूसरी भाषा के विकिपीडिया के माइलस्टोन के बारे में है, तो उसकी एक प्रति (कोपी) अपने [[m:Main Page|बहुभाषी स्थल]] के '''"[[m:Wikimedia News|विकिमीडिया समाचार]]"''' पन्ने पर भी रखें । समाचार ''में'' विकिपीडिया के बारे में जानकारी के लिये देखें: [[विकिपीडिया:प्रेस कवरेज]] === सोफ़्टवेर परिस्थिती === कई [[मीडियाविकि]] फ़ीचर फ़िलहाल बन्द कर दिये गये हैं, जैसे की कुछ विशेष पन्ने, इत्यादि । पूर्ण परिस्थिति रिपोर्ट के लिये देखें: [[विकिपीडिया:सोफ़्टवेर परिस्थिती]] === अभी के समाचार === ==== फ़रवरी २९, २००४==== * [[:it:|इटेलियन विकिपीडिया]] ७,५०० लेखों तक पहुच गया है । ==== फ़रवरी २६, २००४ ==== * प्रेस रिलीज़ के वितरण के पश्चात, आज के [http://www.alexa.com/data/details/traffic_details?q=&url=wikipedia.org विकिपीडिया का एलेक्सा ट्राफ़िक रेन्क] ५९३ है (पहली बार ६०० के अंदर) ==== फ़रवरी २५, २००४ ==== * It's time to submit the new [[Wikipedia:Press releases/February 2004|February 2004 press release]] to the media. The press release page is now frozen; please do not edit it, even if you have sysop privileges. See [[Wikipedia:Press_releases/Logbook]] for progress so far. ==== फ़रवरी २४, २००४ ==== * [http://zh.wikipedia.org चीनी विकिपीडिया] ५,००० लेखों तक पहुच चुका है । ==== फ़रवरी २३, २००४ ==== * अंग्रेज़ी विकिपीडिया का [[मुख्य पृष्ठ]] बदल दिया गया है । ====फ़रवरी २२, २००४==== * विकिपीडिया में अब कुल मिलाकर ५ लाख से अधिक लेख है! [[विकिपीडिया:प्रेस रिलीज़/फ़रवरी २००४]] देखें(बुधवार २५ फ़रवरी को रिलीज़) । ====फ़रवरी २०, २००४==== * [[:no:|नोर्वेजियन विकिपीडिया]] २,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] ३,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:es:|स्पेनिश विकिपीडिया]] १८,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [[:eo:|Esperanto विकिपीडिया]] ११,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी १९, २००४==== * [http://en.wikipedia.org अंग्रेज़ी विकिपीडिया] २१०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । दूसरी फ़रवरी को २ लाख के आँकडे को पार करने के पश्चात यहाँ तक पहुचने को १७ दिन लगे । ====फ़रवरी १३, २००४==== * [http://id.wikipedia.org इन्डोनेशियाई विकिपीडिया] १०० लेखों तक पहुच चुकी है । * '''विकिपीडिया अब [http://meta.wikipedia.org/wiki/Wikimedia_servers नये सर्वरों] पर चल रहा है ।''' DNS रेकोर्ड को नये सर्वरों कि दिशा में बदल दिया गया है; अगर आपको कोई परेशानी हो रही हो तो क्रुपया पन्ने को रीलोड करें या अपने ब्रौज़र को बन्द करके चालू करें । ====फ़रवरी १२, २००४==== * [[meta:Wikimedia servers|नये विकिपीडिया सर्वरों]] को ओनलाईन खरीदा जा रहा है । * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] २,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ९, २००४==== * [http://ja.wikipedia.org जापानी विकिपीडिया] ३०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । * [http://he.wikipedia.org Hebrew विकिपीडिया] ४,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ८, २००४==== * [[:hr:|क्रोएशियन विकिपीडिया]] अपने पहले १,००० लेखों तक पहुच चुकी है | हाँ अंग्रेज़ी विकिपीडिया, हम आ रहे है । * [http://de.wikipedia.org जर्मन विकिपीडिया] ५०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी ७, २००४==== *[http://ms.wikipedia.org मलाय विकिपीडिया] १,००० लेखों तक पहुच चुकी है *[http://ro.wikipedia.org Romanian विकिपीडिया] ४,००० लेखों तक पहुच चुकी है । *[http://nl.wikipedia.org डच विकिपीडिया] २०,००० लेखों तक पहुच चुकी है । यह १०,००० लेखों तक पहुचने के ६ महिनों के भीतर हुआ है । *[http://pl.wikipedia.org Polish विकिपीडिया] २३,००० लेखों तक पहुच चुकी है । ====फ़रवरी २, २००४==== * [http://en.wikipedia.org अंग्रेज़ी विकिपीडिया] मध्यरात्री के ४२ मिनट पश्चात (UTC) २ लाख लेखों तक पहुच चुकी है । यह एक विकि के लिये एक छोटा बद्लाव है, मानवता के लिये एक बडी कूद । १९०,००० लेखों तक पहुचने के पश्चात २९ दिन लगें (जबकि १८०,००० के पश्चात २७ दिन लगें थे) एक लाख लेखों तक पहुचने के पश्चात ९-१० महिनों का समय लगा (सर्वरों कि तकलीफ़ के बावजूद) पहले १०,००० लेखों तक पहुचने के लिये अंग्रेज़ी विकिपीडिया को ९ महीने लगे थे और पहले एक लाख लेखों तक पहुचने के लिये २७ महीने लगे थे । देखें [[:en:Wikipedia:Celebrating 200,000]]. (अंग्रेज़ी में) * एलेक्सा के हिसाब से विकिपीडिया पर अब पहली बार स्लेशडोट से ज़्यादा लोग आते है । === आर्काइव === ==== २००४ ==== [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००४|जनवरी २००४]] === २००३ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००३|डिसंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००३|नवंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००३|अक्तूबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००३|सितंबर २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००३|अगस्त २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००३|जुलाई २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००३|जून २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००३|मै २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००३|अप्रैल २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००३|मार्च २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००३|फ़रवरी २००३]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००३|जनवरी २००३]] === २००२ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००२|डिसंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००२|नवंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००२|अक्तूबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००२|सितंबर २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००२|अगस्त २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००२|जुलाई २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००२|जून २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००२|मै २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००२|अप्रैल २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००२|मार्च २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००२|फ़रवरी २००२]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००२|जनवरी २००२]] === २००१ === [[विकिपीडिया:घोषणाएँ डिसंबर २००१|डिसंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ नवंबर २००१|नवंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अक्तूबर २००१|अक्तूबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ सितंबर २००१|सितंबर २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अगस्त २००१|अगस्त २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जुलाई २००१|जुलाई २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जून २००१|जून २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मै २००१|मै २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ अप्रैल २००१|अप्रैल २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ मार्च २००१|मार्च २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ फ़रवरी २००१|फ़रवरी २००१]]<br> [[विकिपीडिया:घोषणाएँ जनवरी २००१|जनवरी २००१]] [[da:Wikipedia:Bekendtg%F8relser]] [[de:Wikipedia:Aktuelles]] [[hr:Wikipedia:Novosti]] [[en:Wikipedia:Announcements]] [[es:Wikipedia:Anuncios]] [[eo:Vikipedio:Vikipedia historio]] [[fr:Wikipédia:Annonces]] [[ja:Wikipedia:&#30330;&#34920;]] [[lb:Wikipedia:Annoncen]] [[nl:Wikipedia:Aankondigingen]] [[no:Wikipedia:Aktuelt]] [[pl:Tablica og%B3osze%F1]] [[simple:Wikipedia:Announcements]][[sv:Wikipedia:Tillkännagivanden]] [[fi:Wikipedia:Ilmoituksia]] [[vi:Wikipedia:Thông tin]] [[zh:Wikipedia:&#23459;&#21578;]] एटलस 10673 41274 2007-01-05T13:13:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[tr:Atlas (mitoloji)]] {{बहुविकल्पी शब्द}} एटलस के कई अर्थ हो सकते हैं - *[[एटलस पर्वत]] - उत्तरी अफ्रीका की एक पर्वत श्रृंखला *[[एटलस (मानचित्र)]] - ([[:en:Atlas]]) मानचित्रों का संग्रह [[als:Atlas]] [[ar:أطلس]] [[bg:Атлас (митология)]] [[bs:Atlant]] [[ca:Atles]] [[cs:Atlás (mytologie)]] [[da:Atlas (mytologi)]] [[de:Atlas (Mythologie)]] [[el:Άτλας (μυθολογία)]] [[en:Atlas (mythology)]] [[es:Atlas (mitología)]] [[et:Atlas]] [[fi:Atlas (mytologia)]] [[fr:Atlas (mythologie)]] [[he:אטלס (מיתולוגיה)]] [[hr:Atlant]] [[hu:Atlasz (mitológia)]] [[it:Atlante (mitologia)]] [[ja:アトラス]] [[lt:Atlantas (mitologija)]] [[nl:Atlas (mythologie)]] [[no:Atlas (mytologi)]] [[pl:Atlas (mitologia)]] [[pt:Atlas (mitologia)]] [[ru:Атлас (мифология)]] [[simple:Atlas (Titan)]] [[sk:Atlas (mytológia)]] [[sl:Atlas (mitologija)]] [[sr:Атлас (митологија)]] [[sv:Atlas]] [[tr:Atlas (mitoloji)]] [[uk:Атлант]] [[ur:ایٹلس]] [[zh:阿特拉斯]] एटलस पर्वत 10674 38307 2006-12-15T09:07:23Z Amitprabhakar 683 New page: {{विश्व के पर्वत}} {{विश्व के पर्वत}} Template:विश्व के पर्वत 10675 38375 2006-12-15T15:58:20Z Mitul0520 211 {|align="center" |align="center" bgcolor=#13DAA4|[[विश्व के पर्वत]] |- | [[आल्प्स]] | [[एटलस पर्वत|एटलस]] | [[एंडीज़]] | [[रॉकी पर्वत|रॉकी]] | [[यूराल]] | [[हिमालय]] | [[हिन्दूकुश]] | |} Template:भारत के पर्वत 10676 38314 2006-12-15T11:56:07Z Amitprabhakar 683 {|align="center" |align="center" bgcolor=#1AF54D| [[भारत के पर्वत]] |- |[[अरावली]] | [[विन्ध्याचल]] | [[नीलगिरि]] | [[हिमालय]] |} विन्ध्याचल 10677 38315 2006-12-15T11:58:54Z Amitprabhakar 683 New page: विन्ध्याचल [[भारत]] के मध्य भाग में स्थित एक [[पर्वतमाला]] है । {{ भारत के पर्... विन्ध्याचल [[भारत]] के मध्य भाग में स्थित एक [[पर्वतमाला]] है । {{ भारत के पर्वत}} [[श्रेणी: भारत के पर्वत]] भारत के पर्वत 10678 38316 2006-12-15T11:59:57Z Amitprabhakar 683 New page: भारत में कई अलग-अलग पर्वत श्रृंखलाएं हैं । हिमालय से लेकर नीलगिरि तक उन ... भारत में कई अलग-अलग पर्वत श्रृंखलाएं हैं । हिमालय से लेकर नीलगिरि तक उन पर्वतों के आकार, ऊंचाई तथा आयु में भी विविधता है । *[[हिमालय]] *[[अरावली]] *[[विंध्याचल]] *[[नीलगिरि]] {{ भारत के पर्वत}} [[श्रेणी: भारत का भूगोल]] [[श्रेणी: पर्वत]] अरावली 10679 38317 2006-12-15T12:01:00Z Amitprabhakar 683 New page: अरावली [[भारत]] के पश्चिमी भाग में स्थित एक [[पर्वतमाला]] है । {{ भारत के पर्व... अरावली [[भारत]] के पश्चिमी भाग में स्थित एक [[पर्वतमाला]] है । {{ भारत के पर्वत}} [[श्रेणी: भारत के पर्वत]] [[de:Aravalligebirge]] [[en:Aravalli Range]] [[fr:Ârâvalli]] [[sv:Aravalli]] नीलगिरि 10680 38321 2006-12-15T12:06:22Z Amitprabhakar 683 {{बहुविकल्पी शब्द}} नीलगिरि के दो अर्थ हो सकते हैं - *[[नीलगिरि जिला]] *[[नीलगिरि पर्वत]] [[en:The Nilgiris]] नीलगिरि पर्वत 10681 38320 2006-12-15T12:04:54Z Amitprabhakar 683 नीलगिरि [[भारत]] के दक्षिणी भाग में स्थित एक [[पर्वतमाला]] है । {{ भारत के पर्वत}} [[श्रेणी: भारत के पर्वत]] [[en:Nilgiris (mountains)]] विंध्याचल 10682 38322 2006-12-15T12:07:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[विन्ध्याचल]] #REDIRECT[[विन्ध्याचल]] उत्तरी अमेरिका 10683 38325 2006-12-15T12:26:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[उत्तर अमेरिका]] #REDIRECT[[उत्तर अमेरिका]] विश्व के पर्वत 10684 38326 2006-12-15T12:30:47Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} विश्व में विभिन्न पर्वत श्रृंखलाएं हैं जिनमें आयु, निर्माण ऊंचाई इ�... {{stub}} विश्व में विभिन्न पर्वत श्रृंखलाएं हैं जिनमें आयु, निर्माण ऊंचाई इत्यादि के आधार पर बहुत विविधताएं हैं । *[[एशिया]] - [[हिमालय]], [[हिन्दूकुश]] *[[अफ्रीका]] - [[एटलस]] *[[उत्तरी अमेरिका]] - [[एंडीज़]] *[[दक्षिण अमेरिका]] - [[रॉकी]] *[[यूरोप ]] - [[आल्प्स]] हिमालय के पर्वत शिखरों का नाम विश्व के सर्वोच्च शिखरों में शुमार हैं । हिमालय अपेक्षाकृत नए निर्मित पर्वत हैं । [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:पर्वत]] [[de:Liste der Berge]] [[en:List of mountains]] [[et:Mägede loend]] [[fo:Fjøll í heiminum]] [[fr:Liste des sommets par continent]] [[id:Daftar Gunung]] [[it:Elenco di montagne]] [[nl:Lijst van bergen]] [[ja:世界の山一覧]] [[pl:Szczyty górskie]] [[ro:Listă de munţi]] [[sv:Lista över berg]] [[uk:Список гір]] एंडीज़ 10685 38328 2006-12-15T12:42:21Z Amitprabhakar 683 [[एंडीज़]] [[दक्षिण अमेरिका]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[ar:أنديز]] [[be:Анды]] [[bs:Andi]] [[bg:Анди]] [[ca:Andes]] [[cs:Andy]] [[da:Andesbjergene]] [[de:Anden]] [[en:Andes]] [[et:Andid]] [[es:Andes]] [[eo:Andoj]] [[eu:Andeak]] [[fr:Cordillère des Andes]] [[gl:Andes]] [[ko:안데스 산맥]] [[id:Andes]] [[ia:Andes]] [[is:Andesfjöll]] [[it:Ande]] [[he:הרי האנדים]] [[la:Andes]] [[lv:Andi]] [[lt:Andai]] [[hu:Andok]] [[mk:Анди]] [[nl:Andes]] [[ja:アンデス山脈]] [[no:Andes]] [[nn:Andes]] [[pl:Andy]] [[pt:Cordilheira dos Andes]] [[ro:Anzii Cordilieri]] [[qu:Andes]] [[ru:Анды]] [[scn:Andi]] [[simple:Andes]] [[sk:Andy]] [[sl:Andi]] [[sr:Анди]] [[fi:Andit]] [[sv:Anderna]] [[ta:அண்டெஸ்]] [[th:เทือกเขาแอนดีส]] [[tr:And Dağları]] [[uk:Анди]] [[vi:Andes]] [[zh:安地斯山脈]] आल्प्स 10687 41851 2007-01-08T11:37:49Z Wolf 886 ऑल्प्स का नाम बदलकर आल्प्स कर दिया गया है: It isn't Olps, but it is Alps. [[ऑल्प्स]] [[यूरोप]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[af:Alpe]] [[als:Alpen]] [[an:Alpes]] [[ar:ألب]] [[be:Альпы]] [[bg:Алпи]] [[bn:আল্পস্‌ পর্বতমালা]] [[br:Alpoù]] [[bs:Alpi]] [[ca:Alps]] [[cs:Alpy]] [[da:Alperne]] [[de:Alpen]] [[el:Άλπεις]] [[en:Alps]] [[eo:Alpoj]] [[es:Alpes]] [[et:Alpid]] [[eu:Alpeak]] [[fi:Alpit]] [[fr:Alpes]] [[frp:Arpes]] [[ga:Sliabh Alpa]] [[gl:Alpes]] [[he:הרי האלפים]] [[hr:Alpe]] [[hu:Alpok]] [[id:Alpen]] [[is:Alpafjöll]] [[it:Alpi]] [[ja:アルプス山脈]] [[ko:알프스 산맥]] [[ku:Alp]] [[la:Alpes]] [[lt:Alpės]] [[lv:Alpi]] [[nds:Alpen]] [[nl:Alpen]] [[nn:Alpane]] [[no:Alpene]] [[nrm:Alpes]] [[oc:Alps]] [[pl:Alpy]] [[pt:Alpes]] [[ro:Alpi]] [[ru:Альпы]] [[scn:Alpi]] [[sh:Alpe]] [[simple:Alps]] [[sk:Alpy]] [[sl:Alpe]] [[sr:Алпи]] [[sv:Alperna]] [[tg:Кӯҳҳои Алп]] [[th:เทือกเขาแอลป์]] [[tr:Alpler]] [[uk:Альпи]] [[ur:الپس]] [[vec:Alpi]] [[vi:Alps]] [[zh:阿尔卑斯山]] [[zh-yue:阿爾卑斯山]] रॉकी पर्वत 10688 38367 2006-12-15T15:41:27Z Mitul0520 211 '''रॉकी''' [[उत्तर अमेरिका]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[af:Rotsgebergte]] [[ar:جبال روكي]] [[zh-min-nan:Rocky Soaⁿ-lêng]] [[be:Скалістыя горы]] [[bg:Скалисти планини]] [[ca:Muntanyes Rocalloses]] [[cs:Skalnaté hory]] [[da:Rocky Mountains]] [[de:Rocky Mountains]] [[en:Rocky Mountains]] [[es:Montañas Rocosas]] [[eo:Roka Montaro]] [[fr:Montagnes Rocheuses]] [[gl:Montañas Rochosas]] [[id:Pegunungan Rocky]] [[is:Klettafjöll]] [[it:Montagne Rocciose]] [[he:הרי הרוקי]] [[lb:Rocky Mountains]] [[mk:Карпести планини]] [[nl:Rocky Mountains]] [[ja:ロッキー山脈]] [[no:Rocky Mountains]] [[nrm:Montangnes Rotcheuses]] [[pl:Góry Skaliste]] [[pt:Montanhas Rochosas]] [[ro:Munţii Stâncoşi]] [[ru:Скалистые горы]] [[simple:Rocky Mountains]] [[sl:Skalno gorovje]] [[sh:Stjenovite planine]] [[fi:Kalliovuoret]] [[sv:Klippiga bergen]] [[th:เทือกเขาร็อกกี]] [[tg:Кӯҳҳои Серхарсанг]] [[tr:Kayalık Dağları]] [[uk:Скелясті гори]] [[zh:洛磯山脈]] रॉकी 10689 38338 2006-12-15T13:05:35Z Amitprabhakar 683 {{बहुविकल्पी शब्द}} *रॉकी एक सामान्य पश्चिमी नाम है । *रॉकी एक प्रसिद्ध [[अंग्रेज़ी]] चलचित्र का नाम भी है । *[[रॉकी पर्वत]] - [[उत्तर अमेरिका]] की एक पर्वत श्रृंखला है । [[en:Rocky (disambiguation)]] यूराल 10690 38333 2006-12-15T12:58:28Z Amitprabhakar 683 New page: [[ यूराल]] पश्चिमी [[रूस]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[ar:جبال ا... [[ यूराल]] पश्चिमी [[रूस]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[ar:جبال الأورال]] [[bg:Урал (планина)]] [[ca:Urals]] [[cs:Ural]] [[da:Uralbjergene]] [[de:Ural (Gebirge)]] [[en:Ural Mountains]] [[et:Uural]] [[es:Montes Urales]] [[fr:Oural]] [[ko:우랄 산맥]] [[id:Pegunungan Ural]] [[it:Urali]] [[he:הרי אורל]] [[la:Urales]] [[lt:Uralo kalnai]] [[nl:Oeral (gebergte)]] [[ja:ウラル山脈]] [[no:Uralfjellene]] [[nn:Uralfjella]] [[pl:Ural]] [[pt:Montes Urais]] [[ro:Munţii Ural]] [[ru:Уральские горы]] [[sk:Ural (pohorie)]] [[fi:Ural (vuoristo)]] [[sv:Uralbergen]] [[vi:Núi Ural]] [[tg:Кӯҳҳои Урал]] [[uk:Урал]] [[zh:乌拉尔山脉]] हिन्दूकुश 10691 38334 2006-12-15T13:00:29Z Amitprabhakar 683 New page: #REDIERCT[[हिन्दु कुश]] #REDIERCT[[हिन्दु कुश]] हिन्दु कुश 10692 40533 2006-12-31T04:05:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ca:Hindu Kush]] [[हिन्दूकुश]] [[मध्य एशिया]] की एक पर्वत श्रृंखला है । {{विश्व के पर्वत}} [[bg:Хиндукуш]] [[ca:Hindu Kush]] [[de:Hindukusch]] [[en:Hindu Kush]] [[es:Hindu Kush]] [[fa:هندوکش]] [[fi:Hindukuš]] [[fr:Hindū-Kūsh]] [[he:הינדו-כוש]] [[it:Hindu Kush]] [[ja:ヒンドゥークシュ山脈]] [[ko:힌두쿠시 산맥]] [[nl:Hindoekoesj]] [[no:Hindu Kush]] [[pl:Hindukusz]] [[pt:Hindu Kush]] [[ro:Hindukuş]] [[ru:Гиндукуш]] [[sk:Hindúkuš]] [[sv:Hindukush]] [[uk:Гіндукуш]] [[zh:興都庫什山脈]] नील 10693 38339 2006-12-15T13:13:57Z Amitprabhakar 683 New page: ''नील के अधिक विकल्पों के लिए यहां जाएं - [[नील(बहुविकल्पी)]]'' [[नील]] कपड़ो मे... ''नील के अधिक विकल्पों के लिए यहां जाएं - [[नील(बहुविकल्पी)]]'' [[नील]] कपड़ो में पीलेपन से निज़ात पाने के लिए प्रयुक्त एक उपादान है । यह चूर्ण (पाउडर) तथा तरल दोनो रूपों में प्रयुक्त होता है । इसकी खेती होती है, पर इसे कृत्रिम रूप से भी तैयार किया जाता है । नील(बहुविकल्पी) 10694 38340 2006-12-15T13:17:28Z Amitprabhakar 683 New page: {{बहुविकल्पी शब्द}} नील के कई अर्थ हो सकते हैं *कपड़ो के पीलोपन को दूर करन�... {{बहुविकल्पी शब्द}} नील के कई अर्थ हो सकते हैं *कपड़ो के पीलोपन को दूर करने के लिए प्रयुक्त पदार्थ - [[नील]] *[[नील नदी]] *[[एक नील ]] - भारतीय संख्या पद्धति में प्रयुक्त राशि जो एक खरब से 100 गुना बड़ी होती है । नील नदी 10695 42867 2007-01-14T00:17:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:ნილოსი]] नील [[अफ्रीका]] से बहने वाली एक [[नदी]] है । यह विश्व की सबसे लम्बी नदी है । {{विश्व की नदियां}} [[श्रेणी:विश्व की नदियां]] [[am:አባይ ወንዝ (ናይል)]] [[an:Río Nilo]] [[ar:نهر النيل]] [[be:Ніл (рака)]] [[bg:Нил]] [[bn:নীল নদ]] [[br:Nil]] [[ca:Nil]] [[cs:Nil]] [[cy:Afon Nîl]] [[da:Nilen]] [[de:Nil]] [[el:Νείλος]] [[en:Nile]] [[eo:Nilo]] [[es:Nilo]] [[et:Niilus]] [[eu:Nilo ibaia]] [[fa:نیل]] [[fi:Niili]] [[fr:Nil]] [[ga:An Níl]] [[gl:Río Nilo]] [[he:נילוס]] [[hr:Nil]] [[hu:Nílus]] [[id:Sungai Nil]] [[is:Níl]] [[it:Nilo]] [[ja:ナイル川]] [[ka:ნილოსი]] [[kg:Nilo]] [[ko:나일 강]] [[la:Nilus]] [[lb:Nil]] [[lt:Nilas]] [[lv:Nīla]] [[mk:Нил]] [[ml:നൈല്‍ നദി]] [[nl:Nijl]] [[nn:Nilen]] [[no:Nilen]] [[pl:Nil]] [[pt:Rio Nilo]] [[rm:Nil]] [[ro:Nil]] [[ru:Нил (река)]] [[scn:Nilu]] [[sh:Nil]] [[simple:Nile]] [[sk:Níl]] [[sl:Nil]] [[sq:Nili]] [[sr:Нил]] [[sv:Nilen]] [[sw:Nile]] [[ta:நைல்]] [[tg:Дарёи Нил]] [[th:แม่น้ำไนล์]] [[tl:Ilog Nile]] [[tr:Nil]] [[uk:Ніл]] [[vi:Sông Nin]] [[zh:尼罗河]] श्रेणी:भारत के पर्वत 10696 38342 2006-12-15T13:28:56Z Matra 768 श्रेणी:भारत के पर्वत भारत के पर्वत ---- Template:विश्व की नदियां 10697 38723 2006-12-17T11:38:45Z 125.22.1.189 <br clear="all"> {| style="width:30%;margin:1em auto;" align="center" class="toccolours" |colspan="2" align="center" bgcolor=#28FAD9|'''[[विश्व की नदियां]]''' |- style="font-size:90%;" |align=right| '''[[एशिया]]:''' |[[ह्वांग-हो]] [[ब्रह्मपुत्र]] [[गंगा]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''[[अफ्रीका]]:''' |[[नील नदी|नील]] [[नाइजर]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''[[उत्तर अमेरिका]]:''' |[[मिसिसिपी]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''[[दक्षिण अमेरिका]]:''' |[[आमेजॉन]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''[[यूरोप]]:''' |[[वोल्गा]] |- style="font-size:90%;" |align=right|'''[[आस्ट्रेलिया]]:''' | |} <noinclude> == प्रयोग == <pre>{{विश्व की नदियां}} </pre> </noinclude> श्रेणी:विश्व की नदियां 10698 38344 2006-12-15T13:37:56Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:भूगोल]] [[श्रेणी:भूगोल]] फेथ एण्ड कम्पैशन 10699 38345 2006-12-15T13:40:14Z Matra 768 नया पेज '''फेथ एण्ड कम्पैशन''' एक किताब है. इसके लेखक नवीन चावला है. यह किताब [[नोबेल पुरस्कार]] विजेता मदर टेरेसा के बारे में है {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] विश्व की नदियां 10700 43218 2007-01-15T00:02:46Z Kingram 866 विश्व के नदियों की सूची महाद्वीप के आधार पर इस प्रकार हैं - *[[एशिया]] - [[ह्वांगहो]], [[ब्रह्मपुत्र]] [[गंगा]] [[यमुना]], [[कावेरी]], [[नर्मदा]] [[सिन्धु]], [[यांग्त्सी]], [[मेकोगं नदी|मेकोग]] *[[अफ्रीका]] - [[नील]], [[नाइजर]] *[[उत्तर अमेरिका]] - [[मिसीसिपी]] *[[दक्षिण अमेरिका]] - [[आमेजन]] *[[यूरोप]] - [[वोल्गा]], [[टेम्स]] *[[ऑस्ट्रेलिया]] - [[मर्रे]] [[डार्लिंग]] {{विश्व की नदियां}} [[श्रेणी:विश्व की नदियां]] [[श्रेणी:नदी]] काउंटडाउन 10701 38348 2006-12-15T13:43:29Z Matra 768 नया पेज '''काउंटडाउन''' एक किताब है. इसके लेखक अमिताव घोष है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] लिसिनिंग नाउ 10702 38349 2006-12-15T13:48:20Z Matra 768 नया पेज '''लिसिनिंग नाउ''' एक किताब है. इसके लेखिका अंजना अप्पचना है. {{substub}} [[श्रेणी:पुस्तक]] पण्डैया 10703 38351 2006-12-15T13:56:45Z Matra 768 नया पेज '''पण्डैया''' प्राचीनकाल की दक्षिण भारत के पाण्ड्य राज्य की शासिका थी. {{substub}} ओवइयार 10704 38357 2006-12-15T14:26:58Z Amitprabhakar 683 '''ओवइयार''' प्राचीनकाल में [[संगम]] युग की प्रसिद्व और सुविख्यात [[तमिल]] कवयित्री थी {{substub}} शीलमहादेवी 10705 38353 2006-12-15T14:07:12Z Matra 768 नया पेज '''शीलमहादेवी''' पल्लवराजा विष्णुवधॅन चतुथॅ की पुत्री थी. {{substub}} शेम्बियन महादेवी 10706 38354 2006-12-15T14:16:53Z Matra 768 नया पेज '''शेम्बियन महादेवी''' चोल राजा परान्तक के पुत्र गंदरादित्य की पत्नी थी. {{substub}} मृणालवती 10707 38355 2006-12-15T14:21:05Z Matra 768 नया पेज '''मृणालवती''' चालुक्य राजा तैल द्वितीय की बहन थी. {{substub}} विश्व की झीलें 10708 38359 2006-12-15T14:44:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} विश्व की झीलों की सूची इस प्रकार है - *[[एशिया]] - [[कैस्पियन]] [[अरल]] [[मानसरोवर]] [[चिलिका]] *[[अफ्रीका]] - [[विक्टोरिया]] *[[उत्तर अमेरिका]] - [[ह्यूरॉन]] [[ओन्टारियो]] [[मिशिगन]] [[ईरी]] [[सुपीरियर]] *[[दक्षिण अमेरिका]] - *[[यूरोप]] - *[[ऑस्ट्रेलिया]] - [[श्रेणी:झील]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[br:Roll lennoù pennañ ar bed]] [[cs:Seznam jezer]] [[da:Verdens søer]] [[de:Liste der Seen]] [[en:List of lakes]] [[fr:Liste des lacs du monde]] [[lv:Ezeru saraksts]] [[ja:湖の一覧]] [[simple:List of lakes]] [[sl:Seznam jezer]] [[uk:Список озер]] विकिपीडिया:घोषनाएं 10709 38362 2006-12-15T15:29:46Z Mitul0520 211 विकिपीडिया:घोषनाएं का नाम बदलकर विकिपीडिया:घोषणाएं कर दिया गया है: sp #REDIRECT [[विकिपीडिया:घोषणाएं]] एटलस (मानचित्र) 10710 41271 2007-01-05T12:52:38Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sl:Atlas (kartografija)]], [[tr:Atlas (harita)]] एटलस ([[:en:Atlas]]) मानचित्रों के संग्रह को कहते है। सामान्यत: यह पुस्तक के रूप मे होता है। वर्तमान काल मे यह सीडी ([[:en:Compact Disc]]) या अन्य मल्टी-मीडिया स्वरूप मे भी उपलब्ध है। अकसर ही एटलस मे विश्व की भौगोलिक और राजनितिक सिमाओं के साथ-साथ सामाजिक, धार्मिक और आर्थिक जानकारियाँ सम्मिलित रहती है। {{stub}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[bg:Атлас (картография)]] [[de:Atlas (Kartografie)]] [[en:Atlas]] [[es:Atlas (cartografía)]] [[et:Atlas (kartograafia)]] [[fr:Atlas (géographie)]] [[gd:Atlas]] [[he:אטלס (ספר מפות)]] [[id:Atlas]] [[it:Atlante (libro)]] [[ja:地図帳]] [[lt:Atlasas]] [[nl:Atlas (boek)]] [[no:Atlas (oppslagsverk)]] [[pl:Atlas geograficzny]] [[pt:Atlas (cartografia)]] [[sl:Atlas (kartografija)]] [[tr:Atlas (harita)]] कृत्रिम बुद्धि 10712 38423 2006-12-15T19:21:34Z जूहोमि 935 New page: '''कृत्रिम बुद्धि''' का अर्थ [[संगणक]] में अर्पित बुद्धि है। [[en:Artificial intelligence]] '''कृत्रिम बुद्धि''' का अर्थ [[संगणक]] में अर्पित बुद्धि है। [[en:Artificial intelligence]] महाभूत 10713 38429 2006-12-15T19:37:10Z जूहोमि 935 '''महाभूत''' वह [[तत्त्व]] है जिससे यथार्थ बना हुआ है। पांच महाभूत हैं: [[पृथिवी]], [[जल]], [[अग्नि]], [[वायु]], [[आकाश]] [[en:Elements]] जल 10714 38432 2006-12-15T19:40:42Z जूहोमि 935 '''जल''' एक महाभूत हैं इन पांच में [[पृथिवी]], जल, [[अग्नि]], [[वायु]], [[आकाश]] वायु 10715 38431 2006-12-15T19:40:05Z जूहोमि 935 New page: '''वायु''' एक महाभूत हैं इन पांच में [[पृथिवी]], [[जल]], [[अग्नि]], वायु, [[आकाश]] '''वायु''' एक महाभूत हैं इन पांच में [[पृथिवी]], [[जल]], [[अग्नि]], वायु, [[आकाश]] पृथिवी 10716 38433 2006-12-15T19:41:20Z जूहोमि 935 New page: '''पृथिवी''' एक महाभूत हैं इन पांच में पृथिवी, [[जल]], [[अग्नि]], [[वायु]], [[आकाश]] [[en:Ear... '''पृथिवी''' एक महाभूत हैं इन पांच में पृथिवी, [[जल]], [[अग्नि]], [[वायु]], [[आकाश]] [[en:Earth]] तत्त्व 10717 38434 2006-12-15T19:43:33Z जूहोमि 935 New page: '''तत्त्व''' है जिससे यथार्थ बना हुआ है। [[सांख्य]] के अनुसार २५ तत्त्व हैं और... '''तत्त्व''' है जिससे यथार्थ बना हुआ है। [[सांख्य]] के अनुसार २५ तत्त्व हैं और [[शैव दर्शन]] के अनुसार ३६। शैव दर्शन 10718 38435 2006-12-15T19:46:01Z जूहोमि 935 New page: '''शैव दर्शन''' के अनुसार ३६ [[तत्त्व]] हैं। [[वसुगुप्त]] को कश्मीर शैव दर्शन की... '''शैव दर्शन''' के अनुसार ३६ [[तत्त्व]] हैं। [[वसुगुप्त]] को कश्मीर शैव दर्शन की परम्परा का प्रणेता माना जाता है। [[en:Shaivism]] वसुगुप्त 10719 38438 2006-12-15T19:50:34Z जूहोमि 935 '''वसुगुप्त''' (860-925) को कश्मीर [[शैव दर्शन]] की परम्परा का प्रणेता माना जाता है। उन्होंने [[शिवसूत्र]] की रचना की। [[en:Vasugupta]] शिवसूत्र 10720 38439 2006-12-15T19:52:56Z जूहोमि 935 '''शिवसूत्र''' [[कश्मीर]] [[शैव]] परम्परा की मूल कृति है। *[http://universalshaivafellowship.org/usf/teachings_02.html शिवसूत्र 1] *[http://subhashkak.voiceofdharma.com/articles/shiva.htm शिवसूत्र 2] शैव 10721 41138 2007-01-04T11:06:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, de, es, et, fr, it, nl, pl, sv, ta '''शैव''' एक ऐसी परम्परा है जिसमें भक्त [[शिव]] परम्परा से बन्धा हो । यह प्राचीन काल में [[दक्षिण भारत]] में बहुत लोकप्रिय हुई थी । ==यह भी देखें== *[[ब्राह्मण]] *[[वैष्णव]] [[श्रेणी: हिन्दू धर्म]] [[ar:شيفية]] [[de:Shivaismus]] [[en:Shaivism]] [[es:Shaivismo]] [[et:Šivaism]] [[fr:Shivaïsme]] [[it:Śivaismo]] [[nl:Shaivisme]] [[pl:Śiwaizm]] [[sv:Shivaism]] [[ta:சைவ சமயம்]] लिङ्ग 10722 38442 2006-12-15T19:56:03Z जूहोमि 935 लिंग का नाम बदलकर लिङ्ग कर दिया गया है '''लिंग''' का अर्थ प्रतीक हुआ। लिंग 10723 38443 2006-12-15T19:56:03Z जूहोमि 935 लिंग का नाम बदलकर लिङ्ग कर दिया गया है #REDIRECT [[लिङ्ग]] पूजा 10724 38444 2006-12-15T19:57:37Z जूहोमि 935 New page: '''पूजा''' आराधना है। यह [[वैदिक]] काल के [[यज्ञ]] से निकली है। '''पूजा''' आराधना है। यह [[वैदिक]] काल के [[यज्ञ]] से निकली है। यज्ञ 10725 38445 2006-12-15T19:59:43Z जूहोमि 935 New page: '''यज्ञ''' अपने भीतर [[ब्रह्म]] पाने के लिये, स्वपरिवर्तन, अथवा कामना पूर्ति क... '''यज्ञ''' अपने भीतर [[ब्रह्म]] पाने के लिये, स्वपरिवर्तन, अथवा कामना पूर्ति के लिये [[कर्म]]। [[en:Yajna]] कर्म 10726 40734 2007-01-01T18:30:11Z Thijs!bot 662 robot Adding: als, ar, ast, bg, ca, cs, da, de, eo, es, et, fi, fr, gl, he, id, it, ja, lt, nl, nn, no, pl, pt, ru, simple, sk, sl, sr, sv, th, vi, zh '''कर्म''' कोई भी कार्य जो किया जाये। [[als:Karma]] [[ar:كارما]] [[ast:Karma]] [[bg:Карма]] [[ca:Karma]] [[cs:Karma (buddhismus)]] [[da:Karma]] [[de:Karma]] [[en:Karma]] [[eo:Karmo]] [[es:Karma]] [[et:Karma]] [[fi:Karma]] [[fr:Karma]] [[gl:Karma]] [[he:קרמה]] [[id:Karma]] [[it:Karma]] [[ja:業]] [[lt:Karma]] [[nl:Karma]] [[nn:Karma]] [[no:Karma]] [[pl:Karma]] [[pt:Karma]] [[ru:Карма]] [[simple:Karma]] [[sk:Karma]] [[sl:Karma]] [[sr:Карма]] [[sv:Karma]] [[th:กรรม]] [[vi:Nghiệp]] [[zh:業]] योगी 10727 38447 2006-12-15T20:02:35Z जूहोमि 935 New page: '''योगी''' जो [[योग]] करे। यह [[ऋषि]], [[मुनि]] भी हुआ। '''योगी''' जो [[योग]] करे। यह [[ऋषि]], [[मुनि]] भी हुआ। मुनि 10728 38448 2006-12-15T20:04:26Z जूहोमि 935 New page: '''मुनि''' (मौन से) जो [[तपस्]] करे। *[[ऋषि]] '''मुनि''' (मौन से) जो [[तपस्]] करे। *[[ऋषि]] तपस् 10729 38449 2006-12-15T20:06:31Z जूहोमि 935 New page: '''तपस्''' तप अथवा तपस्या करना हुआ। [[मुनि]] तपस्या करते हैं। '''तपस्''' तप अथवा तपस्या करना हुआ। [[मुनि]] तपस्या करते हैं। गणेश 10730 40347 2006-12-29T22:46:26Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ca, da, de, es, fi, fr, he, it, ja, la, lt, nl, nn, no, pl, pt, ru, simple, sl, sv, ta, te, uk, ur, zh '''गणेश''' [[शिव]]जी और [[पार्वती ]]के पुत्र हैं। उनका वाहन मूषक है। [[bg:Ганеша]] [[ca:Ganesha]] [[da:Ganesha]] [[de:Ganesha]] [[en:Ganesha]] [[es:Ganesha]] [[fi:Ganesha]] [[fr:Ganesh]] [[he:גנש]] [[it:Gaṇeśa]] [[ja:ガネーシャ]] [[la:Ganesha]] [[lt:Ganeša]] [[nl:Ganesha]] [[nn:Ganesja]] [[no:Ganesha]] [[pl:Ganeśa]] [[pt:Ganesha]] [[ru:Ганеша]] [[simple:Ganesha]] [[sl:Ganeša]] [[sv:Ganesha]] [[ta:விநாயகர்]] [[te:వినాయకుడు]] [[uk:Ганеша]] [[ur:گنیش]] [[zh:格涅沙]] स्कन्द 10731 38464 2006-12-15T20:31:59Z जूहोमि 935 '''स्कन्द''' [[शिव]]जी और [[पार्वती]] के पुत्र हैं। उनका वाहन [[मोर]] है। यह देवताओं के सेनापति हैं। इनके अन्य नाम कुमार और कार्तिकेय हैं। [[en:Skanda]] रुद्र 10732 38463 2006-12-15T20:30:47Z जूहोमि 935 New page: '''रुद्र''' [[वेद]] में [[शिव]]जी का नाम रुद्र है। यह व्यक्ति की चेतना के अन्तर्... '''रुद्र''' [[वेद]] में [[शिव]]जी का नाम रुद्र है। यह व्यक्ति की चेतना के अन्तर्यामी हैं। [[en:Rudra]] वशिष्ठ 10733 38476 2006-12-15T21:18:36Z जूहोमि 935 Redirecting to [[वसिष्ठ]] #REDIRECT[[वसिष्ठ]] योग-वासिष्ठ 10734 40506 2006-12-31T01:19:58Z जूहोमि 935 '''योग-वासिष्ठ''' [[संस्कृत]] में [[महाभारत]] और [[रामायण]] को छोड सबसे लम्बा ग्रन्थ है। इसमें ऋषि [[वसिष्ठ]] [[राम]] को शिक्षा देते हैं। यह [[अद्वैत]] [[वेदान्त]] का अति महत्वपूर्ण ग्रन्थ है। [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]] [[Category:हिन्दू धर्म]] [[en:Yoga Vasishtha]] श्रेणी:विकिपीडीया सहायता 10735 38490 2006-12-15T22:20:05Z Mitul0520 211 [[विकिपीडिया:सहायता|विकिपीडीया सहायता]] संबंधी लेखो की सुची अन्तरिक्ष 10736 38499 2006-12-16T00:46:03Z जूहोमि 935 '''अन्तरिक्ष''' [[पृथिवी]] और [[आकाश]] के मध्य का स्थान है। [[शरीर]] में यह [[चेतना]] और [[इन्द्रियों]] के मध्य [[प्राण]] हैं। [[en:Atmosphere]] वैदिक परम्परा 10737 38503 2006-12-16T00:57:32Z जूहोमि 935 '''वैदिक परम्परा''' [[वेद]] धर्म अथवा [[हिन्दू धर्म]] का दूसरा नाम है। इस के अनुसार इस परम्परा का गूढ रहस्य [[चेतना]] अथवा [[आत्मज्ञान]] विज्ञान है। आत्मज्ञान 10738 38507 2006-12-16T01:01:55Z जूहोमि 935 '''आत्मज्ञान''' [[मन]] के भीतर की जागरूपता है। भारतीय [[दर्शन]] में इसका प्रतीक [[शिव]], [[विष्णु]] अथवा [[शक्ति]] हैं। इसका वर्णन बहुत [[वेद]] और [[उपनिषद]] में मिलता है। [[वैदिक परम्परा]] के अनुसार इस परम्परा का गूढ रहस्य [[चेतना]] अथवा [[आत्मज्ञान]] विज्ञान है। बृहदारण्यक उपनिषद 10739 40499 2006-12-31T01:05:54Z जूहोमि 935 '''बृहदारण्यक उपनिषद''' बहुत महत्वपूर्ण [[उपनिषद]] है जिसके प्रमुख [[ऋषि]] [[याज्ञवल्क्य]] हैं। याज्ञवल्क्य 10740 44077 2007-01-17T22:08:45Z जूहोमि 935 {{stub}} [[बृहदारण्यक उपनिषद]] बहुत महत्वपूर्ण उपनिषद है जिसके प्रमुख [[ऋषि]] '''याज्ञवल्क्य''' हैं। इनका काल लगभग १८०० ई पू माना जाता है। इन्होंने [[शतपथ ब्राह्मण]] की भी रचना की । *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] [[श्रेणी:भारतीय गणितज्ञ]] [[en:Yajnavalkya]] [[sa:याज्ञवल्क्य]] कैस्पियन 10741 38514 2006-12-16T01:23:13Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[कैस्पियन सागर]] #REDIRECT[[कैस्पियन सागर]] अरल 10742 38515 2006-12-16T01:24:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[अरल सागर]] #REDIRECT[[अरल सागर]] सुपीरियर 10743 38517 2006-12-16T01:29:07Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सुपीरियर झील]] #REDIRECT[[सुपीरियर झील]] सुपीरियर झील 10744 38543 2006-12-16T03:08:42Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[सुपीरियर ]] एक झील है जो [[उत्तरी अमेरिका]] में है। {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[zh-min-nan:Superior Ô͘]] [[cs:Hořejší jezero]] [[da:Øvre sø]] [[de:Oberer See]] [[en:Lake Superior]] [[et:Ülemjärv]] [[es:Lago Superior]] [[fr:Lac Supérieur]] [[gl:Lago Superior]] [[ko:슈피리어 호]] [[id:Danau Superior]] [[it:Lago Superiore]] [[he:ימת סופיריור]] [[la:Lacus Superior]] [[lv:Augšezers]] [[mk:Горно Езеро]] [[nl:Bovenmeer]] [[ja:スペリオル湖]] [[no:Øvresjøen]] [[pl:Jezioro Górne]] [[pt:Lago Superior]] [[ru:Верхнее озеро]] [[simple:Lake Superior]] [[fi:Yläjärvi]] [[sv:Övre sjön]] [[vi:Hồ Superior]] [[zh:苏必利尔湖]] ईरी 10745 38545 2006-12-16T03:14:15Z Amitprabhakar 683 [[ईरी ]] एक झील है {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[bg:Ери]] [[cs:Erijské jezero]] [[da:Lake Erie]] [[de:Eriesee]] [[en:Lake Erie]] [[et:Erie järv]] [[es:Lago Erie]] [[eo:Eria Lago]] [[fr:Lac Érié]] [[gl:Lago Erie]] [[ko:이리 호]] [[id:Danau Erie]] [[it:Lago Erie]] [[he:ימת אירי]] [[la:Lacus Eriarum]] [[lv:Ēri ezers]] [[mk:Ири]] [[nl:Eriemeer]] [[ja:エリー湖]] [[no:Eriesjøen]] [[pl:Erie (jezioro)]] [[pt:Lago Erie]] [[ru:Эри (озеро)]] [[simple:Lake Erie]] [[fi:Eriejärvi]] [[sv:Eriesjön]] [[vi:Hồ Erie]] [[uk:Ері]] [[zh:伊利湖]] ओन्टारियो 10746 38552 2006-12-16T03:27:39Z Amitprabhakar 683 ''अधिक विकल्पों के लिए यहां जाएं - [[ओन्टारियो(बहुविकल्पी)]]'' '''ओन्टारियो''' [[कनाडा]] के दस प्रांतों में सबसे अधिक जनसंख्या वाला राज्य है । [[af:Ontario]] [[ang:Ontario]] [[ar:أونتاريو]] [[zh-min-nan:Ontario]] [[bg:Онтарио]] [[bs:Ontario]] [[br:Ontario]] [[ca:Ontàrio]] [[cs:Ontario (provincie)]] [[cy:Ontario]] [[da:Ontario]] [[pdc:Ontario]] [[de:Ontario]] [[en:Ontario]] [[et:Ontario provints]] [[el:Οντάριο]] [[es:Ontario]] [[eo:Ontario]] [[eu:Ontario]] [[fa:انتاریو]] [[fr:Ontario]] [[gl:Ontario]] [[ko:온타리오 주]] [[io:Ontario]] [[id:Ontario]] [[iu:ᐋᓐᑎᐅᕆᔪ]] [[it:Ontario]] [[he:אונטריו]] [[ka:ონტარიო (პროვინცია)]] [[kw:Ontario]] [[la:Ontario]] [[lt:Ontarijas]] [[nl:Ontario]] [[ja:オンタリオ州]] [[no:Ontario]] [[pl:Ontario (prowincja Kanady)]] [[pt:Ontário]] [[ro:Ontario]] [[ru:Онтарио (провинция)]] [[simple:Ontario]] [[sk:Ontário]] [[sl:Ontario]] [[sr:Онтарио]] [[sh:Ontario]] [[fi:Ontario]] [[sv:Ontario]] [[vi:Ontario]] [[tr:Ontario]] [[uk:Онтаріо (провінція Канади)]] [[zh:安大略省]] मिशिगन झील 10747 40933 2007-01-02T14:43:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Michigan qucha]] मिशिगन झील [[उत्तरी अमेरिका ]] की एक झील है । इसी नाम से अमेरिका का एक प्रांत भी है - [[मिशिगन]] {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[cs:Michiganské jezero]] [[da:Lake Michigan]] [[de:Michigansee]] [[en:Lake Michigan]] [[es:Lago Michigan]] [[et:Michigani järv]] [[fi:Michiganjärvi]] [[fr:Lac Michigan]] [[gl:Lago Michigan]] [[he:ימת מישיגן]] [[hr:Jezero Michigan]] [[hu:Michigan-tó]] [[id:Danau Michigan]] [[io:Lago Michigan]] [[it:Lago Michigan]] [[ja:ミシガン湖]] [[ko:미시간 호]] [[la:Michiganus Lacus]] [[lv:Mičigans]] [[mk:Мичиген (езеро)]] [[nl:Michiganmeer]] [[no:Michigansjøen]] [[pl:Michigan (jezioro)]] [[pt:Lago Michigan]] [[qu:Michigan qucha]] [[ru:Мичиган (озеро)]] [[simple:Lake Michigan]] [[sr:Мичиген (језеро)]] [[sv:Michigansjön]] [[uk:Мічиґан (озеро)]] [[zh:密歇根湖]] [[zh-min-nan:Michigan Ô͘]] कैस्पियन सागर 10748 46016 2007-01-25T10:10:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[vi:Biển Caspi]] [[कैस्पियन सागर]] एक झील है । यह विश्व की सबसे बड़ी झील है(क्षेत्रफल के हिसाब से) तथा मध्य एशिया में स्थित है । {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[ar:بحر قزوين]] [[av:Каспий]] [[az:Xəzər dənizi]] [[be:Каспійскае мора]] [[bg:Каспийско море]] [[br:Mor Kaspia]] [[bs:Kaspijsko more]] [[ca:Mar Càspia]] [[cs:Kaspické moře]] [[da:Kaspiske Hav]] [[de:Kaspisches Meer]] [[en:Caspian Sea]] [[eo:Kaspio]] [[es:Mar Caspio]] [[et:Kaspia meri]] [[eu:Kaspiar Itsasoa]] [[fa:دریای خزر]] [[fi:Kaspianmeri]] [[fr:Mer Caspienne]] [[fy:Kaspyske See]] [[gl:Mar Caspio]] [[he:הים הכספי]] [[hr:Kaspijsko jezero]] [[hu:Kaszpi-tenger]] [[id:Laut Kaspia]] [[is:Kaspíahaf]] [[it:Mar Caspio]] [[ja:カスピ海]] [[ka:კასპიის ზღვა]] [[ko:카스피 해]] [[ku:Derya Mazenderan]] [[la:Mare Caspium]] [[lmo:Maar Caasp]] [[lt:Kaspijos jūra]] [[lv:Kaspijas jūra]] [[mr:कॅस्पियन समुद्र]] [[mzn:مازرون دریا]] [[nl:Kaspische Zee]] [[nn:Kaspihavet]] [[no:Det kaspiske hav]] [[os:Къаспы денджыз]] [[pl:Morze Kaspijskie]] [[pt:Mar Cáspio]] [[qu:Kaspi hatun qucha]] [[ro:Marea Caspică]] [[ru:Каспийское море]] [[scn:Mar Caspiu]] [[sh:Kaspijsko more]] [[simple:Caspian Sea]] [[sk:Kaspické more]] [[sl:Kaspijsko jezero]] [[sr:Каспијско језеро]] [[sv:Kaspiska havet]] [[sw:Bahari ya Kaspi]] [[th:ทะเลแคสเปียน]] [[tk:Hazar deňizi]] [[tr:Hazar Denizi]] [[ug:قارا دېڭىز]] [[uk:Каспійське море]] [[ur:بحیرہ قزوین]] [[vi:Biển Caspi]] [[zh:裡海]] अरल सागर 10749 43143 2007-01-14T20:25:02Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[zh:鹹海]] [[अरल सागर ]] एक झील है । {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[be:Аральскае мора]] [[bg:Аралско море]] [[ca:Mar d'Aral]] [[cs:Aralské jezero]] [[da:Aralsøen]] [[de:Aralsee]] [[en:Aral Sea]] [[eo:Arala Maro]] [[es:Mar de Aral]] [[et:Araali meri]] [[fa:دریاچه آرال]] [[fi:Araljärvi]] [[fr:Mer d'Aral]] [[gl:Mar de Aral]] [[he:ימת אראל]] [[hu:Aral-tó]] [[is:Aralvatn]] [[it:Lago d'Aral]] [[ja:アラル海]] [[ko:아랄 해]] [[lt:Aralo jūra]] [[lv:Arāla jūra]] [[nl:Aralmeer]] [[no:Aralsjøen]] [[pl:Jezioro Aralskie]] [[pt:Mar de Aral]] [[ro:Marea Aral]] [[ru:Аральское море]] [[sk:Aralské jazero]] [[sv:Aralsjön]] [[tr:Aral Gölü]] [[ug:ئارال دېڭىزى]] [[uk:Аральське море]] [[zh:鹹海]] मानसरोवर 10750 38572 2006-12-16T05:01:38Z Amitprabhakar 683 ''अधिक विकल्पों के लिए यहां जाएं - [[मानसरोवर(बहुविकल्पी)]]'' [[मानसरोवर]] [[तिब्बत]] में स्थित एक झील है । ==भूगोल== [[ चित्र:Mansarovar.jpg |thumb|right|360px| मानसरोवर झील (दाएं)- इसके पश्चिम में [[रक्षातल झील]] तथा उत्तर में [[कैलाश पर्वत]] है (उपग्रह द्वारा लिया गया चित्र)।]] यह झील लगभग 320 वर्ग किलोमाटर के क्षेत्र में फैला हुआ है । इसके उत्तर में [[कैलाश पर्वत]] तथा पश्चिम मे [[रक्षातल झील]] है । यह समुद्रतल से लगभग 4556 मीटर की ऊंचाई पर स्थित है । इसकी परिमिति लगभग 88 किलोमीटर है और औसत गहराई 90 मीटर । ==धार्मिक पहलू== [[हिन्दू धर्म]] में इसे लिए पवित्र माना गया है । इसके दर्शन के लिए हज़ारों लोग प्रतिवर्ष [[कैलाश मानसरोवर यात्रा]] में भाग लेते है । हिन्दू विचारधारा के अनुसार यह झील सर्वप्रथम भगवान [[ब्रह्मा]] के मन में उत्पन्न हुआ था । [[संस्कृत]] शब्द मानसरोवर, [[मानस]] तथा [[सरोवर]] को मिल कर बना है जिसका शाब्दिक अर्थ होता है - ''मन का सरोवर'' । [[बौद्ध धर्म]] में भी इसे पवित्र माना गया है । एसा कहा जाता है कि [[रानी माया]] को [[भगवान बुद्ध]] की पहचान यहीं हुई थी । [[जैन धर्म]] तथा तिब्बत के स्थानीय [[बोनपा]] लोग भी इसे पवित्र मानते हैं । इस झील के तट पर कई [[मठ]] भी हैं । {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[cs:Manasarovar]] [[de:Manasarovar]] [[en:Lake Manasarovar]] [[pl:Mapam Yumco]] [[ta:மானசரோவர்]] [[uk:Мапам Юмцо]] [[zh:玛法木错湖]] ह्यूरॉन 10751 40546 2006-12-31T05:44:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[qu:Huron qucha]] [[ह्यूरॉन ]] एक झील है । {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[cs:Huronské jezero]] [[da:Lake Huron]] [[de:Huronsee]] [[en:Lake Huron]] [[es:Lago Hurón]] [[et:Huroni järv]] [[fi:Huronjärvi]] [[fr:Lac Huron]] [[gl:Lago Huron]] [[he:ימת יורון]] [[id:Danau Huron]] [[it:Lago Huron]] [[ja:ヒューロン湖]] [[ko:휴런 호]] [[la:Lacus Huronorum]] [[lv:Hūrons]] [[mk:Хјурон]] [[nl:Huronmeer]] [[no:Huronsjøen]] [[pl:Huron (jezioro)]] [[pt:Lago Huron]] [[qu:Huron qucha]] [[ru:Гурон (озеро)]] [[simple:Lake Huron]] [[sk:Hurónske jazero]] [[sv:Huronsjön]] [[uk:Гурон]] [[zh:休伦湖]] [[zh-min-nan:Huron Ô͘]] Template:विश्व की झीलें 10752 38699 2006-12-17T06:19:52Z Rahulsahgal 788 <br clear="all"> {|style="width:35%;margin:1em auto;" align="center" class="toccolours" | colspan="2" align="center" bgcolor=#11DE1A|'''[[विश्व की झीलें]]''' |-style="font-size:90%;" |align=left|'''[[एशिया]]:''' [[कैस्पियन]] [[अरल]] [[मानसरोवर]] [[चिलिका]] |-style="font-size:90%;" |'''[[अफ्रीका]]:''' [[विक्टोरिया]] |-style="font-size:90%;" |'''[[उत्तरी अमेरिका]]:''' [[ह्यूरॉन]] [[ओन्टारियो]] [[मिशिगन]] [[ईरी]] [[सुपीरियर]] |-style="font-size:90%;" |'''[[ऑस्ट्रेलिया]]:''' |-style="font-size:90%;" |'''[[दक्षिण अमेरिका]]:''' |-style="font-size:90%;" |'''[[यूरोप]]:''' |} <noinclude> == प्रयोग == <pre> {{विश्व की झीलें}} </pre> </noinclude> मानसरोवर(बहुविकल्पी) 10753 38529 2006-12-16T01:44:14Z Amitprabhakar 683 New page: {{बहुविकल्पी शब्द}} मनसरेवर के दो अर्थ हो सकते हैं - *[[मानसरोवर झील]] *[[मानस�... {{बहुविकल्पी शब्द}} मनसरेवर के दो अर्थ हो सकते हैं - *[[मानसरोवर झील]] *[[मानसरोवर(कथा-संग्रह)]] - [[प्रेमचंद]] द्वारा लिखा गया एक कथा संग्रह मानसरोवर झील 10754 38530 2006-12-16T01:44:31Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मानसरोवर]] #REDIRECT[[ मानसरोवर ]] Template:विकिपीडिया:समाज/चुनिंदा लेख/दिसम्बर २००६ 10755 38532 2006-12-16T01:50:40Z Amitprabhakar 683 New page: [[कश्मीर]] - प्राचीनकाल में कश्मीर हिन्दू और बौद्ध संस्कृतियों का पालना र... [[कश्मीर]] - प्राचीनकाल में कश्मीर हिन्दू और बौद्ध संस्कृतियों का पालना रहा है । माना जाता है कि यहाँ पर भगवान शिव की पहली पत्नी देवी सती रहा करती थीं, और उस समय ये वादी पूरी पानी से ढकी हुई थी । पशुपतिनाथ 10757 38554 2006-12-16T03:28:38Z जूहोमि 935 '''पशुपतिनाथ''' [[शिव]]जी का एक नाम है। शिव के बिना पुरुष [[पशु]] है। [[मानव]] पाश में बन्धा तभी मुक्त होता है जब वह शिव को पा लेता है। गङ्गाधर 10758 38549 2006-12-16T03:26:50Z जूहोमि 935 '''गङ्गाधर''' [[शिव]]जी का एक नाम है क्योंकि वह ([[गङ्गा]]) उनकी जटा से निकलती है।। गंगाधर 10759 38539 2006-12-16T02:06:47Z जूहोमि 935 गंगाधर का नाम बदलकर गङ्गाधर कर दिया गया है #REDIRECT [[गङ्गाधर]] ओन्टारियो (बहुविकल्पी) 10760 44713 2007-01-21T19:45:32Z Wolf 886 ओन्टारियो(बहुविकल्पी) का नाम बदलकर ओन्टारियो (बहुविकल्पी) कर दिया गया है ओन्टारियो के कई अर्थ हो सकते हैं - *[[ओन्टारियो झील]] *[[ओन्टारियो]] - कनाडा का सर्वाधिक जमसंख्या वाला राज्य । [[bg:Онтарио (пояснение)]] [[cs:Ontario]] [[da:Ontario (flertydig)]] [[de:Ontario (Begriffsklärung)]] [[en:Ontario (disambiguation)]] [[es:Ontario (desambiguación)]] [[he:אונטריו (פירושונים)]] [[pl:Ontario]] [[pt:Ontário (desambiguação)]] [[ru:Онтарио (значения)]] ओन्टारियो झील 10761 41034 2007-01-03T02:40:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[lt:Ontarijo ežeras]] [[ओन्टारियो ]] एक झील है । {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी: झील]] [[श्रेणी: विश्व की झीलें]] [[cs:Ontario (jezero)]] [[da:Lake Ontario]] [[de:Ontariosee]] [[en:Lake Ontario]] [[eo:Ontaria Lago]] [[es:Lago Ontario]] [[et:Ontario järv]] [[fi:Ontariojärvi]] [[fr:Lac Ontario]] [[gl:Lago Ontario]] [[he:ימת אונטריו]] [[id:Danau Ontario]] [[it:Lago Ontario]] [[ja:オンタリオ湖]] [[ko:온타리오 호]] [[la:Lacus Ontario]] [[lt:Ontarijo ežeras]] [[lv:Ontārio ezers]] [[nl:Ontariomeer]] [[no:Ontariosjøen]] [[pl:Ontario (jezioro)]] [[pt:Lago Ontário]] [[ru:Онтарио (озеро)]] [[simple:Lake Ontario]] [[sk:Ontárijské jazero]] [[sv:Ontariosjön]] [[uk:Онтаріо (озеро)]] [[zh:安大略湖]] नटराज 10762 38557 2006-12-16T03:31:56Z जूहोमि 935 New page: '''नटराज''' [[शिव]]जी का एक नाम है उस रूप में जिस में वह सबसे उत्तम नर्तक हैं। �... '''नटराज''' [[शिव]]जी का एक नाम है उस रूप में जिस में वह सबसे उत्तम नर्तक हैं। वह [[ताण्डव नृत्य]] करते हें जिससे विश्व का संहार होता है। त्रिनेत्र 10763 44197 2007-01-18T03:26:17Z अरविन्दन् 996 '''त्रिनेत्र''' [[शिव]]जी का नाम है जो उनकी तीसरी आंख (जिसके खुलने से सृष्टि का संहार होता है) की ओर ध्यान आकर्षित करता है। [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] चित्र:Mansarovar.jpg 10764 38566 2006-12-16T03:57:56Z Amitprabhakar 683 मानसरोवर और रक्षातल झील का अपग्रह द्वारा लिया गया चित्र मानसरोवर और रक्षातल झील का अपग्रह द्वारा लिया गया चित्र रक्षातल झील 10765 38568 2006-12-16T04:16:11Z Amitprabhakar 683 [[चित्र:Mansarovar.jpg|thumb|right|300px| रक्षातल और मानसरोवर झीलों का उपग्रह द्वारा लिया गया चित्र । उत्तर में कैलाश पर्वत श्रेणियां भी देखी जा सकती हैं ।]] रक्षातल झील [[भारत]] - [[तिब्बत]] सीमा के निकट है । इसके पूर्व में [[मानसरोवर झील]] तथा उत्तर में [[कैलाश पर्वत]] है । [[en:Lake Rakshastal]] [[cs:Rakas]] [[pl:Rakas]] [[uk:Ракас]] {{विश्व की झीलें}} [[श्रेणी:झील]] भगवान बुद्ध 10766 38569 2006-12-16T04:56:41Z Amitprabhakar 683 New page: [[गौतम बुद्ध]] का हिन्दू स्वरूप हैं । [[हिन्दू धर्म]] में उन्हें [[भगवान विष्... [[गौतम बुद्ध]] का हिन्दू स्वरूप हैं । [[हिन्दू धर्म]] में उन्हें [[भगवान विष्णु]] का [[अवतार]] माना गया है । उनके स्वरूप को लेकर हिन्दू तथा बौद्ध मतों में भिन्नता तथा कटुता है । कुछ पुराणों में ऐसा कहा गया है कि भगवान विष्णु ने बुद्ध अवतार इसलिये लिया था जिससे कि वो "झूठे उपदेश" फैलाकर "असुरों" को सच्चे वैदिक धर्म से दूर कर सकें, जिससे देवता उनपर जीत हासिल कर सकें । इसका मतलब है कि बुद्ध तो [[देवता]] हैं, लेकिन उनके उपदेश झूठे और ढ़ोंग हैं । ये बौद्धों के विश्वास से एकदम उल्टा है : बौद्ध लोग [[गौतम बुद्ध]] को कोई अवतार या देवता नहीं मानते, लेकिन उनके उपदेशों को सत्य मानते हैं । कुछ हिन्दू लेखकों (जैसे [[जयदेव]]) ने बाद में ये भी कहा है कि बुद्ध विष्णु के अवतार तो हैं, लेकिन विष्णु ने ये अवतार झूठ का प्रचार करते के लिये नहीं बल्कि अन्धाधुन्ध कर्मकाण्ड और वैदिक पशुबलि रोकने के लिये किया था । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] भगवान विष्णु 10767 38570 2006-12-16T04:56:58Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[विष्णु]] #REDIRECT[[विष्णु]] भारतीय स्वतंत्रता संग्राम 10768 38574 2006-12-16T05:10:41Z जूहोमि 935 भारतीय स्वतंत्रता संग्राम का नाम बदलकर भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम कर दिया गया है #REDIRECT [[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम]] नेताजी सुभाषचंद्र बोस 10769 38576 2006-12-16T05:12:11Z जूहोमि 935 नेताजी सुभाषचंद्र बोस का नाम बदलकर नेताजी सुभाषचन्द्र बोस कर दिया गया है #REDIRECT [[नेताजी सुभाषचन्द्र बोस]] गोपाल क्र्ष्ण गोखले 10771 38580 2006-12-16T05:14:42Z जूहोमि 935 Redirecting to [[गोपाल कृष्ण गोखले]] #REDIRECT[[गोपाल कृष्ण गोखले]] मठ 10772 38581 2006-12-16T05:15:18Z Amitprabhakar 683 New page: ''मठ'' का अर्थ ऐसे संस्थानो से है जहां इसके [[गुरू]] अपने शिष्यों को शिक्षा, उ... ''मठ'' का अर्थ ऐसे संस्थानो से है जहां इसके [[गुरू]] अपने शिष्यों को शिक्षा, उपदेश इत्यादि प्रदान करता है । ये गुरू प्रायः धर्म गुरु होते है ऐर दी गई शिक्षा मुख्यतः आध्यात्मिक होती है पर ऐसा हमेशा नही होता । एक मठ में इन कार्यो के अतिरिक्त सामाजिक सेवा, [[साहित्य]] इत्यादि से सम्बन्धित कार्य भी होते हैं । मठ एक ऐसा शब्द है जिसके बहुधार्मिक अर्थ हैं ।[[बौद्ध]] मठों को [[विहार]] कहते है । [[ईसाई धर्म]] में इन्हें मॉनेट्री , प्रायरी, चार्टरहाउस, एब्बे इत्यादि नामों से जाना जाता है । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:बौद्ध धर्म]] [[en:Matha]] ईस्ट इंडिया कंपनी 10773 38583 2006-12-16T05:16:31Z जूहोमि 935 ईस्ट इंडिया कंपनी का नाम बदलकर ईस्ट इण्डिया कम्पनी कर दिया गया है #REDIRECT [[ईस्ट इण्डिया कम्पनी]] विहार 10774 45733 2007-01-24T15:28:51Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[nl:Vihara]] Modifying: [[pl:Wihara]] बौद्ध मठों को विहार कहते हैं । [[श्रेणी: बौद्ध धर्म]] [[en:Vihara]] [[fa:ویهارا]] [[fr:Vihara]] [[id:Vihara]] [[nl:Vihara]] [[pl:Wihara]] कैलाश पर्वत 10775 38590 2006-12-16T05:32:25Z Amitprabhakar 683 तिब्बत में स्थित एक पर्वत श्रेणी है । इसके पश्चिम तथा दक्षिण में [[मानसरोवर]] तथा [[रक्षातल]] झील हैं । यहां से कई महत्वपूर्ण नदियां निकलतीं हैं - [[ब्रह्मपुत्र]], [[सिन्धु]], [[सतलज]] इत्यादि । [[हिन्दू धर्म]] में इसे पवित्र माना गया है । {{विश्व के पर्वत}} [[श्रेणी:पर्वत]] [[de:Kailash]] [[en:Mount Kailash]] [[es:Monte Kailash]] [[fr:Kailash]] [[lt:Kailasas]] [[nl:Kailash]] [[ja:カイラス山]] [[ru:Кайлас]] [[fi:Kailas]] [[sv:Kailasa]] [[ta:கயிலை மலை]] रक्षातल 10776 38588 2006-12-16T05:26:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[रक्षातल झील]] #REDIRECT[[रक्षातल झील]] यूऐसबी 10777 38592 2006-12-16T05:32:35Z Mitul0520 211 यूऐसबी का नाम बदलकर यू एस बी कर दिया गया है: वर्तनी #REDIRECT [[यू एस बी]] विश्व के मरुस्थल 10779 38639 2006-12-16T11:07:27Z Amitprabhakar 683 विश्व के मरूस्थलो की सूची महाद्वीप के क्रम में इस प्रकार हैं- ==एशिया== *[[गोबी]], तक्लामकन,काराकुम, अर्दोस,क्यझिलकुम, [[थार]]-[[चोलिस्तान]], अरबी मरुस्थल,दाश्त-ए-लुत, दाश्त-ए-काबिर, यहूदा,नेगेव, पाप का मरुस्थल ==अफ्रीका== *[[सहारा]], [[कालाहारी]], नामिब ==उत्तर अमेरिका == *मोज़ाबे,विशाल घाटी,चिह्वाह्वा, [[सोनोरन]] ==दक्षिण अमेरिका == *[[आटाकामा]], ला ग्वाजि़रा ==यूरोप == *हलेन्दी, ब्लेदोव्स्का ==ऑस्ट्रेलिया == *गिब्सन,वृहत रेतीला मरुस्थल, वृहत विक्टोरिया मरुस्थल,[[सिम्पसन मरुस्थल]],लघु रेतीला मरुस्थल,स्त्रेलेकी,[[तनामी]] ==अंटार्कटिका == *[[अंटार्कटिका ]] [[श्रेणी: मरुस्थल]] [[श्रेणी: भूगोल]] ==यह भी देखें== *[[मरुस्थल]] [[en:List of deserts]] [[fr:Liste des principaux déserts]] [[nl:Lijst van woestijnen]] [[ru:Список пустынь]] विक्षनरी 10780 38644 2006-12-16T11:33:47Z Wolf 886 विक्षनरी का नाम बदलकर विकि-शब्दकोष कर दिया गया है: ये नाम एचआइ.विक्शनरी.ऑर्ग में हैं । #REDIRECT [[विकि-शब्दकोष]] अंटार्कटिक 10781 38649 2006-12-16T12:07:50Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[अंटार्कटिका]] #REDIRECT[[ अंटार्कटिका]] हिमपात 10782 46012 2007-01-25T09:57:49Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[eml:Naiv]] [[वायुमंडल]] के [[जल]] के [[हिम]] बनने के कारण बर्फ धरती पर आच्छादित हो जाती है, इसे '''हिमपात''' कहते हैं । ==यह भी देखें== *[[वर्षा]] *[[जलपात]] [[श्रेणी:भूगोल]] [[an:Nieu]] [[ar:ثلج]] [[be:Сьнег]] [[bg:Сняг]] [[bs:Snijeg]] [[ca:Neu]] [[chr:ᎤᎾᏥ]] [[cs:Sníh]] [[cv:Юр]] [[da:Sne]] [[de:Schnee]] [[el:Χιόνι]] [[eml:Naiv]] [[en:Snow]] [[eo:Neĝo]] [[es:Nieve]] [[fa:برف]] [[fi:Lumi]] [[fr:Neige]] [[fy:Snie]] [[gl:Neve]] [[he:שלג]] [[hr:Snijeg]] [[hu:Hó]] [[id:Salju]] [[io:Nivo]] [[is:Snjór]] [[it:Neve]] [[ja:雪]] [[ko:눈 (날씨)]] [[ku:Berf]] [[la:Nix]] [[ln:Neje]] [[lt:Sniegas]] [[lv:Sniegs]] [[ms:Salji]] [[nds-nl:Snei]] [[nl:Sneeuw]] [[nn:Snø]] [[no:Snø]] [[pdc:Schnee]] [[pl:Śnieg]] [[pt:Neve]] [[qu:Rit'i]] [[ro:Zăpadă]] [[ru:Снег]] [[simple:Snow]] [[sk:Sneh]] [[sl:Sneg]] [[sq:Dëbora]] [[sr:Снег]] [[sv:Snö]] [[sw:Theluji]] [[th:หิมะ]] [[tr:Kar]] [[ug:قايىل قىلماق]] [[uk:Сніг]] [[zh:雪]] [[zh-min-nan:Seh]] [[zh-yue:雪]] जलपात 10783 38656 2006-12-16T12:22:45Z Amitprabhakar 683 New page: [[हिमपात]] तथा [[वर्षा]] के योग को कभी कभी '''जलपात''' का नाम दिया जाता है । [[श्रे... [[हिमपात]] तथा [[वर्षा]] के योग को कभी कभी '''जलपात''' का नाम दिया जाता है । [[श्रेणी:भूगोल]] एकलव्य 10785 44687 2007-01-21T04:52:52Z Gk awadhiya 602 /* एकलव्य की देन */ '''एकलव्य''' [[महाभारत]] का एक पात्र है। वह हिरण्य धनु नामक निषाद का पुत्र था। एकलव्य की गुरुभक्ति महान थी। उसने गुरु के माँगने पर गुरुदक्षिणा के रूप में अपने दाहिने हाँथ का अँगूठा अपने गुरु को समर्पित कर दिया था। ==एकलव्य के गुरु== एकलव्य धनुर्विद्या सीखने के उद्देश्य से [[द्रोणाचार्य]] के आश्रम में आया किन्तु निम्न वर्ण का होने के कारण द्रोणाचार्य ने उसे अपना शिष्य बनाना स्वीकार नहीं किया। निराश हो कर एकलव्य वन में चला गया। उसने द्रोणाचार्य की एक मूर्ति बनाई और उस मूर्ति को गुरु मान कर धनुर्विद्या का अभ्यास करने लगा। एकाग्रचित्त से साधना करते हुये अल्पकाल में ही वह धनु्र्विद्या में अत्यन्त निपुण हो गया। ==एकलव्य का कौशल== एक दिन [[पाण्डव]] तथा [[कौरव]] राजकुमार गुरु द्रोण के साथ [[आखेट]] के लिये उसी वन में गये जहाँ पर एकलव्य आश्रम बना कर धनुर्विद्या का अभ्यास कर रहा था। राजकुमारों का कुत्ता भटक कर एकलव्य के आश्रम में जा पहुँचा। एकलव्य को देख कर वह भौंकने लगा। इससे क्रोधित हो कर एकलव्य ने उस कुत्ते अपना बाण चला-चला कर उसके मुँह को बाणों से से भर दिया। एकलव्य ने इस कौशल से बाण चलाये थे कि कुत्ते को किसी प्रकार की चोट नहीं लगी किन्तु बाणों से बिंध जाने के कारण उसका भौंकना बन्द हो गया। ==द्रोणाचार्य का आश्चर्य== कुत्ते के लौटने पर जब [[अर्जुन]] ने धनुर्विद्या के उस कौशल को देखा तो वे द्रोणाचार्य से बोले, "हे गुरुदेव! इस कुत्ते के मुँह में जिस कौशल से बाण चलाये गये हैं उससे तो प्रतीत होता है कि यहाँ पर कोई मुझसे भी बड़ा धनुर्धर रहता है।" अपने सभी शिष्यों को ले कर द्रोणाचार्य एकलव्य के पास पहुँचे और पूछे, "हे वत्स! क्या ये बाण तुम्हीं ने चलाये है?" एकलव्य के स्वीकार करने पर उन्होंने पुनः प्रश्न किया, "तुम्हें धनुर्विद्या की शिक्षा देने वाले कौन हैं?" एकलव्य ने उत्तर दिया, "गुरुदेव! मैंने तो आपको ही गुरु स्वीकार कर के धनुर्विद्या सीखी है।" उसका उत्तर सुनकर द्रोणाचार्य बोले, "किन्तु वत्स! मैंने तो तुम्हें कभी शिक्षा नहीं दी।" इस पर एकलव्य ने हाथ जोड़ कर कहा, "गुरुदेव! मैंने आप ही को अपना गुरु मान कर आपकी मूर्ति के समक्ष धनुर्विद्या का अभ्यास किया है। अतः आप ही मेरे पूज्यनीय गुरुदेव हैं।" इतना कह कर उसने द्रोणाचार्य की उनकी मूर्ति के समक्ष ले जा कर खड़ा कर दिया। ==एकलव्य की गुरु के प्रति निष्ठा== द्रोणाचार्य नहीं चाहते थे कि कोई अर्जुन से बड़ा धनुर्धारी बन पाये। वे एकलव्य से बोले, "यदि मैं तुम्हारा गुरु हूँ तो तुम्हें मुझको गुरुदक्षिणा देनी होगी।" एकलव्य बोला, "गुरुदेव! गुरुदक्षिणा के रूप में आप जो भी माँगेंगे मैं देने के लिये तैयार हूँ।" इस पर द्रोणाचार्य ने एकलव्य से गुरुदक्षिणा के रूप में उसके दाहिने हाथ के अँगूठे की माँग की। एकलव्य ने सहर्ष अपना अँगूठा दे दिया। ==एकलव्य की देन== अंगूठा कट जाने के बाद एकलव्य ने [[तर्जनी]] और [[मध्यमा]] अंगुली का प्रयोग कर तीर चलाने लगा। यहीं से तीरंदाजी करने के आधुनिक तरीके का जन्म हुआ। निःसन्देह यह बेहतर तरीका है और आजकल तीरंदाजी इसी तरह से होती है। वर्तमान काल में कोई भी व्यक्ति उस तरह से तीरंदाजी नहीं करता जैसा कि अर्जुन करता था। वास्तव में एकलव्य महान धनुर्धर था। [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] अंगुलियाँ 10786 38691 2006-12-17T05:22:45Z Gk awadhiya 602 New page: हाथों तथा पैरों के अग्रभाग को '''अंगुलिया''' कहा जाता है। मनुष्य के प्रत्य... हाथों तथा पैरों के अग्रभाग को '''अंगुलिया''' कहा जाता है। मनुष्य के प्रत्येक हाथ तथा पैर में पाँच-पाँच अंगुलियाँ होती हैं। इस प्रकार से मनुष्य की कुल बीस अंगुलियाँ होती हैं। ==हाथ के अंगुलियों के नाम== * जिसे हम साधारणतः अँगूठा कहते हैं उसका वास्तविक नाम [[अंगुष्ठ]] है। * अँगूठे के बाद वाली अंगुली का नाम [[तर्जनी]] है। * हाथ के बीच वाली अंगुली का नाम [[मध्यमा]] है। * बीच वाली अंगुली तथा सबसे छोटी वाली अंगुली का नाम [[अनामिका]] है। * हाथ की सबसे छोटी अंगुली का नाम [[कनिष्ठा]] है। अंगुष्ठ 10787 38692 2006-12-17T05:23:19Z Gk awadhiya 602 New page: * जिसे हम साधारणतः अँगूठा कहते हैं उसका वास्तविक नाम '''अंगुष्ठ''' है। * जिसे हम साधारणतः अँगूठा कहते हैं उसका वास्तविक नाम '''अंगुष्ठ''' है। तर्जनी 10788 38693 2006-12-17T05:23:53Z Gk awadhiya 602 New page: * अँगूठे के बाद वाली अंगुली का नाम '''तर्जनी''' है।। * अँगूठे के बाद वाली अंगुली का नाम '''तर्जनी''' है।। मध्यमा 10789 38694 2006-12-17T05:24:22Z Gk awadhiya 602 New page: * हाथ के बीच वाली अंगुली का नाम '''मध्यमा''' है। * हाथ के बीच वाली अंगुली का नाम '''मध्यमा''' है। अनामिका 10790 38695 2006-12-17T05:24:59Z Gk awadhiya 602 New page: * बीच वाली अंगुली तथा सबसे छोटी वाली अंगुली का नाम '''अनामिका''' है। * बीच वाली अंगुली तथा सबसे छोटी वाली अंगुली का नाम '''अनामिका''' है। कनिष्ठा 10791 38696 2006-12-17T05:25:26Z Gk awadhiya 602 New page: * हाथ की सबसे छोटी अंगुली का नाम '''कनिष्ठा''' है। * हाथ की सबसे छोटी अंगुली का नाम '''कनिष्ठा''' है। आइस्लैंड 10792 38706 2006-12-17T09:05:59Z Wolf 886 आइस्लैंड का नाम बदलकर आइसलैंड कर दिया गया है: I think ये ठीक spelling है । #REDIRECT [[आइसलैंड]] चित्र:Wiktionary new logo.png 10793 38711 2006-12-17T10:08:10Z Wolf 886 wiktionary new logo wiktionary new logo चित्र:Wiktionary small logo.png 10794 38714 2006-12-17T10:09:13Z Wolf 886 Wiktionary_small_logo.png Wiktionary_small_logo.png मोत्सार्ट 10795 38724 2006-12-17T13:20:48Z Wolf 886 Redirecting to [[वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट]] #Redirect [[वोल्फ़गांक आमडेयुस मोत्सार्ट]] नेपाल स्काउट 10796 38789 2006-12-18T01:46:22Z Amitprabhakar 683 '''नेपाल स्काउट''' [[नेपाल]] का स्काउटिंग और गाइडिंग संस्था है। [[Category:स्काउट]] [[श्रेणी:नेपाल]] चित्र:Netaji Subhas Chandra Bose.jpg 10797 38734 2006-12-17T17:46:49Z Rahulsahgal 788 Original file taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Netaji_Subhas_Chandra_Bose.jpg Original file taken from http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Netaji_Subhas_Chandra_Bose.jpg वयान रम्पि आर्गावा 10799 38796 2006-12-18T03:40:56Z Bakaman 634 New page: '''वयान रम्पि आर्गावा''' (१९५० - ) [[इंडोनेशिया]] का पोतवलि मे सहायक नौसेनापति ... '''वयान रम्पि आर्गावा''' (१९५० - ) [[इंडोनेशिया]] का पोतवलि मे सहायक नौसेनापति है| ==जोराना== *'''बहासाअ इन्दोनेशिया मे''' [http://www.tokohindonesia.com/ensiklopedi/i/i-wayan-rampih/index.shtml वकिल केपाला स्तफ़ ती अन इ ए अल] - Tokohindonesia.com चित्र:Bastarart1.jpg 10800 38798 2006-12-18T06:06:19Z Amitprabhakar 683 बस्तर की आदिवासी धातु कला बस्तर की आदिवासी धातु कला जैन 10801 38802 2006-12-18T06:20:13Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[जैन धर्म]] #REDIRECT[[जैन धर्म]] श्रेणी:बिहार के शहर 10803 38813 2006-12-18T13:16:17Z Matra 768 श्रेणी:बिहार के शहर बिहार के शहर ---- श्रेणी:भारतीय प्रांतो की राजधानियाँ 10804 38814 2006-12-18T13:17:23Z Matra 768 श्रेणी:भारतीय प्रांतो की राजधानियाँ भारतीय प्रांतो की राजधानियाँ ---- श्रेणी:पर्वत 10805 38815 2006-12-18T13:18:28Z Matra 768 श्रेणी:पर्वत पर्वत ---- श्रेणी:परिवार 10806 38816 2006-12-18T13:19:43Z Matra 768 श्रेणी:परिवार परिवार ---- श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार 10807 38817 2006-12-18T13:22:01Z Matra 768 श्रेणी:बौद्धिक सम्पदा अधिकार बौद्धिक सम्पदा अधिकार ---- चित्र:WikipediaHindi.png 10808 38822 2006-12-18T15:37:17Z Wolf 886 A wikipedia sign (wolf). A wikipedia sign (wolf). श्रेणी:वनस्पति विज्ञान 10810 38842 2006-12-18T16:19:45Z Wolf 886 New page: [[Category:विज्ञान]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:पशु विज्ञान 10811 38846 2006-12-18T16:21:10Z Wolf 886 [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:आयुर्विज्ञान 10812 38850 2006-12-18T16:24:22Z Wolf 886 New page: [[Category:विज्ञान]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:रसायन शास्त्र 10813 38852 2006-12-18T16:25:47Z Wolf 886 New page: [[Category:शास्त्र]] [[Category:विज्ञान]] [[Category:शास्त्र]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:जैवरसायनिकी 10814 38854 2006-12-18T16:28:28Z Wolf 886 New page: [[Category:रसायन शास्त्र]] [[Category:विज्ञान]] [[Category:रसायन शास्त्र]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:ज्योतिष 10815 38856 2006-12-18T16:30:18Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:विज्ञान]] [[श्रेणी:विज्ञान]] श्रेणी:अंकगणित 10816 38858 2006-12-18T16:31:21Z Wolf 886 New page: [[Category:गणित]] [[Category:विज्ञान]] [[Category:गणित]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:रेखागणित 10817 38860 2006-12-18T16:32:15Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:विज्ञान]] [[श्रेणी:विज्ञान]] श्रेणी:कलन 10818 38861 2006-12-18T17:02:25Z Wolf 886 New page: [[Category:विज्ञान]] [[Category:विज्ञान]] श्रेणी:पृथ्वी 10819 38864 2006-12-18T17:08:36Z Wolf 886 New page: [[Category:भूगोल]] [[Category:भूगोल]] श्रेणी:खगोल शास्त्र 10820 38873 2006-12-18T18:12:32Z Wolf 886 New page: [[Category:भूगोल]] [[Category:भूगोल]] श्रेणी:ईश्वर 10821 38875 2006-12-18T18:14:39Z Wolf 886 New page: [[Category:धर्म]] [[Category:धर्म]] श्रेणी:काव्य 10822 38878 2006-12-18T18:17:34Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:साहित्य]] श्रेणी:शिल्पकला 10823 38881 2006-12-18T18:20:06Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:संस्कृति]] श्रेणी:नाट्यकला 10824 38883 2006-12-18T18:21:14Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:संस्कृति]] श्रेणी:फलज्योतिष 10825 38885 2006-12-18T18:23:17Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:संस्कृति]] [[श्रेणी:संस्कृति]] श्रेणी:नास्तिकता 10826 38888 2006-12-18T18:26:43Z Wolf 886 New page: [[Category:धर्म]] [[Category:धर्म]] श्रेणी:हिंदुत्व 10827 38890 2006-12-18T18:27:59Z Wolf 886 New page: [[Category:धर्म]] [[Category:धर्म]] श्रेणी:भाषाविज्ञान 10828 38894 2006-12-18T18:37:50Z Wolf 886 New page: [[Category:भाषा]] [[Category:भाषा]] श्रेणी:कॉमिक्स 10829 38896 2006-12-18T18:39:02Z Wolf 886 New page: [[Category:मनोरंजन]] [[Category:मनोरंजन]] श्रेणी:टेलिविज़न 10830 38901 2006-12-18T18:42:49Z Wolf 886 New page: [[Category:मनोरंजन]] [[Category:मनोरंजन]] श्रेणी:पर्यटन 10831 38906 2006-12-18T18:45:49Z Wolf 886 [[Category:मनोरंजन]] ग्रामीण विकास मंत्री 10832 38904 2006-12-18T18:44:44Z 72.10.122.193 New page: ṚउBĒjrj75he ṚउBĒjrj75he श्रेणी:रसोई 10833 38911 2006-12-18T18:47:31Z Wolf 886 New page: [[Category:मनोरंजन]] [[Category:मनोरंजन]] श्रेणी:बागवानी 10834 38913 2006-12-18T18:48:12Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:मनोरंजन]] [[श्रेणी:मनोरंजन]] श्रेणी:शिक्षा 10835 38917 2006-12-18T18:51:56Z Wolf 886 [[Category:समाजशास्त्र]] श्रेणी:मानवशास्त्र 10836 38919 2006-12-18T18:52:38Z Wolf 886 New page: [[Category:समाजशास्त्र]] [[Category:समाजशास्त्र]] श्रेणी:पुरातत्त्व 10837 38922 2006-12-18T18:53:25Z Wolf 886 New page: [[Category:समाजशास्त्र]] [[Category:समाजशास्त्र]] श्रेणी:तकनीकी 10838 38923 2006-12-18T18:56:13Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:जैवप्रौद्योगिकी 10839 38927 2006-12-18T18:58:38Z Wolf 886 [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:प्रौद्योगिकी और अभियान्त्रिकी 10840 38929 2006-12-18T18:59:18Z Wolf 886 Redirecting to [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] #REDIRECT[[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:नैनोतकनीकी 10841 38931 2006-12-18T19:01:04Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:रासायनिक अभियान्त्रिकी 10842 38933 2006-12-18T19:05:44Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:वैमानिक अभियान्त्रिकी 10843 38935 2006-12-18T19:06:41Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी 10844 38937 2006-12-18T19:07:29Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:सिविल अभियान्त्रिकी 10845 38939 2006-12-18T19:08:15Z Wolf 886 New page: [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:इलेक्ट्रॉनिक्स 10846 38942 2006-12-18T19:11:04Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:यान्त्रिकी 10847 38944 2006-12-18T19:12:07Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] श्रेणी:विद्युतीय अभियान्त्रिकी 10848 38946 2006-12-18T19:13:49Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] दूरभाष संकेत की दृष्टि से राष्ट्रों की सूची 10849 38964 2006-12-19T08:22:02Z 220.130.189.217 New page: hello hello कुंदवई 10851 38972 2006-12-19T12:34:38Z Matra 768 नया पेज '''कुंदवई''' चोल राजराज प्रथम की पुत्री थी. {{substub}} रूद्रम्बा 10852 38973 2006-12-19T12:39:39Z Matra 768 नया पेज '''रूद्रम्बा''' राजा गणपति की पुत्री थी. {{substub}} मखदुमा जहाँ 10853 38974 2006-12-19T12:45:20Z Matra 768 नया पेज '''मखदुमा जहाँ''' हुमायूँ की पत्नी थी. {{substub}} रानी मुख़र्जी 10854 38975 2006-12-19T12:48:46Z Matra 768 नया पेज [[रानी मुख़र्जी]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । {{stub}} [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] काज़ोल 10855 38976 2006-12-19T12:49:56Z Matra 768 नया पेज [[काज़ोल]] हिन्दी फिल्मों की एक प्रसिद्ध अभिनेत्री हैं । {{stub}} [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] श्रेणी:श्रीमद्भागवत 10856 38979 2006-12-19T13:11:24Z Matra 768 श्रेणी:श्रीमद्भागवत श्रेणी श्रीमद्भागवत ---- नागला देवी 10857 38981 2006-12-19T13:16:34Z Matra 768 '''नागला देवी''' कृष्णदेव राय की माता थी. {{substub}} अक्का देवी 10858 38982 2006-12-19T13:30:38Z Matra 768 नया पेज '''अक्का देवी''' जयसिंह द्वितीय की बङी बहन व चालुक्य राजकुमारी थी. {{substub}} सोवला देवी 10859 38983 2006-12-19T13:34:13Z Matra 768 नया पेज '''सोवला देवी''' कलचुरि राजा सोविदेव की रानी थी. {{substub}} कुण्डा देवी 10860 38985 2006-12-19T13:37:44Z Matra 768 नया पेज '''कुण्डा देवी''' राजराज की बङी बहन थी. {{substub}} रामभद्राम्बा 10861 38986 2006-12-19T13:41:05Z Matra 768 नया पेज '''रामभद्राम्बा''' [[दक्षिण भारत]] की प्रसिद्व कवयित्री थी. {{substub}} कारइक्काल अम्मई 10862 38987 2006-12-19T13:43:38Z Matra 768 नया पेज '''कारइक्काल अम्मई''' [[तमिल]] लेखिका थी. {{substub}} माहदेवी यक्का 10863 38989 2006-12-19T13:50:40Z Matra 768 विकिफाई '''माहदेवी यक्का''' बारहवीं सदी की [[कन्नङ]] लेखिका थी. {{substub}} रानी रंगाजम्मा 10864 38993 2006-12-19T13:55:36Z Matra 768 विकिफाई '''रानी रंगाजम्मा''' [[तेलुगू]] की प्रसिद्व कवयित्री थी. {{substub}} मोल्ला 10865 38992 2006-12-19T13:55:00Z Matra 768 नया पेज '''मोल्ला''' [[तेलुगू]] की प्रसिद्व कवयित्री थी. {{substub}} प्रकाश संश्लेषण 10866 38998 2006-12-19T14:37:17Z Matra 768 कापी-एडिट '''प्रकाश संश्लेषण''' की प्रक्रिया में सूयॅ की उपस्थिति में पौधों की हरी पत्तियों की कोंशिकाओं के अन्दर काबॅन डाइआक्साइड और पानी संयोग कर पहले साधारण काबोहाइड्रेट और बाद में जटिल काबोहाइड्रेट का निमॉण करते हैं. ==प्रकाश संश्लेषण का रासायनिक समीकरण== ==प्रकाश संश्लेषण पर प्रभाव डालने वाले कारक== {{substub}} मलयालम 10867 39009 2006-12-19T15:17:11Z Wolf 886 मलयालम का नाम बदलकर मलयालम भाषा कर दिया गया है: Many things are malayalam, but there is only one language. #REDIRECT [[मलयालम भाषा]] तेलुगू 10868 39011 2006-12-19T15:18:02Z Wolf 886 तेलुगू का नाम बदलकर तेलुगू भाषा कर दिया गया है: Many things are telugu, but there is only one language #REDIRECT [[तेलुगू भाषा]] शिंतो 10869 39052 2006-12-20T05:36:33Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[शिन्तो धर्म]] #REDIRECT[[शिन्तो धर्म]] जापान का इतिहास 10870 41611 2007-01-07T12:52:17Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hu:Japán történelme]] {{stub}} जापानी लोककथाओं के अनुसार विश्व के निर्माता ने सूर्य देवी तथा चन्द्र देवी को भी रचा । फिर उसका पोता [[क्यूशू]] द्वीप पर आया और बाद में उनकी संतान [[होंशू]] द्वीप पर फैल गए । हँलांकि यह लोककथा है पर इसमें कुछ सच्चाई भी नजर आती है । ==प्राचीन काल == जापान का प्रथम लिखित साक्ष्य 57 ईस्वी के एक चीनी लेख से मिलता है । इसमें एक ऐसे राजनीतिज्ञ के [[चीन]] दौरे का वर्णन है जो ''पूरब के किसी द्वीप'' से आया था । धीरे-धीरे दोनो देशों के बीच राजनैतिक और सांस्कृतिक सम्बंध स्थापित हुए । उस समय जापानी एक बहुदैविक धर्म का पालन करते थे जिसमें कई देवता हुआ करते थे । छठी शताब्दी में चीन से होकर [[बौद्ध धर्म]] जापान पहुंचा । इसके बाद पुराने धर्म को ''[[शिंतो]]'' की संज्ञा दी गई जिसका शाब्दिक अर्थ होता है - ''देवताओं का [[पंथ]]'' । बौद्ध धर्म ने पुरानी मान्यताओं को खत्म नहीं किया पर मुख्य धर्म बौद्ध ही बना रहा । चीन से बौद्ध धर्म का आगमान उसी प्रकार हुआ जिस प्रकार लोग, लिखने की प्रणाली ([[लिपि]]) तथा मंदिरो का सांस्कृतिक तथा शैक्षणिक कार्यों के लिए उपयोग । शिंतो मान्यताओं के अनुसार जब कोई राजा मरता है तो उसके बाद का शासक अपना राजधानी पहले से किसी अलग स्थान पर बनाएगा । बौद्ध धर्म के आगमन के बाद इस मान्यता को त्याग दिया गया । 710 ईस्वी में राजा ने ''नॉरा'' नामक एक शहर में अपनी स्थायी राजधानी बनाई । शताब्दी के अन्त तक इसे ''हाइरा'' नामक नगर में स्थानान्तरित कर दिया गया जिसे बाद में [[क्योटो]] का नाम दिया गया । सन् 910 में जापानी शासक फूजीवारा ने अपने आप को जापान की राजनैतिक शक्ति से अलग कर लिया । इसके बाद तक जापान की सत्ता का प्रमुख राजनैतिक रूप से जापान से अलग रहा । यह अपने समकालीन [[भारतीय]], [[यूरोपी]] तथा [[इस्लामी]] क्षेत्रों से पूरी तरह भिन्न था जहाँ सत्ता का प्रमुख ही शक्ति का प्रमुख भी होता था । इस वंश का शासन ग्यारहवीं शताब्दी के अन्त तक रहा । कई लोगों की नजर में यह काल जापानी सभ्यता का स्वर्णकाल था । चीन से सम्पर्क क्षीण पड़ता गया और जापान ने अपना खुद की पहचान बनाई । दसवी सदी में बौद्ध धर्म का मार्ग चीन और जापान में लोकप्रिय हुआ । जापान मे कई [[पैगोडा|पैगोडाओं]] का निर्माण हुआ । लगभग सभी जापानी पैगोडा में विषम संख्या में तल्ले थे । ==मध्यकाल== मध्यकाल मे जापान में [[सामंतवाद]] का जन्म हुआ । जापानी सामंतों को [[समुराई]] कहते थे । जापानी सामंतो ने कोरिया पर दो बार चढ़ाई की पर उन्हें कोरिया तथा चीन के मिंग शासको ने हरा दिया । ===कुबलय खान === तेरहवीं शताब्दी में [[कुबलय खान]] मध्य एशिया के सबसे बड़े सम्राट के रूप में उभरा जिसका साम्राज्य पश्चिम में फारस, [[बाल्कन]] तथा पूर्व में [[चीन]] तथा [[कोरिया]] तक फैला था । 1268 में उसने जापान के समुराईयों के सरगना के पास एक कूटनीतिक पत्र [[क्योटो]] भैजा जिसमें भारी धनराशि भैंट करने को कहा गया था, अन्यथा वीभत्स परिणामों की धमकी दी गई । जापानियों ने इसका कोई उत्तर नहीं दिया । युद्ध को रोका न जा सका । सन् 1274 में कुबलय खान ने लगभग 35,000 चीनी तथा कोरियाई सैनिकों तथा उनके मंगोल प्रधानो के साथ जापान की ओर 800 जहाजों में प्रस्थान किया । पर रास्ते में [[समुद्र]] में भीषण तूफान आने की वज़ह से उसे लौटना पड़ा । पर, 1281 में पुनः, कुबलय खान ने जापान पर चढ़ाई की । इस बार उसके पास लगभग 1,50.000 सैनिक थे और वह जापान के दक्षिणी पश्चिमी तट पर पहुंचा । दो महीनो के भीषण संघर्ष के बाद जापानियों को पीछे हटना पड़ा । धीरे धीरे कुबलय खान की सेना जापानियों को अन्दर धकेलती गई और लगभग पूरे जापान को कुबलय खान ने जीत लिया । पर, एक बार फिर मौसम ने जापानियों का साथ दिया और समुद्र में पुनः भयंकर तूफान आया । मंगोलो के तट पर खड़े पोतो को बहुत नुकसान पहुंचा और वे विचलित हो वापस भागने लगे । इसके बाद बचे मंगोल लड़कों का जापानियों ने निर्दयतापूर्वक कत्ल कर दिया । जापानियों की यह जीत निर्णायक साबित हुई और द्विताय विश्वयुद्ध से पहले किसी विदेशी सेना ने जापान की धरती पर कदम नहीं रखा । इन तूफानो ने जापानियों को इतना फायदा पहुंचाया कि इनके नाम से एक पद जापान में काफी लोकप्रिय हुआ - [[कामिकाजे]], जिसका शाब्दिक अर्थ है - ''अलौकिक पवन'' । ===यूरोपीय प्रादुर्भाव=== सोलहवीं सदी में [[यूरोप]] के पुर्तगाली व्यापारियों तथा मिशनरियों ने जापान में पश्चिमी दुनिया के साथ व्यापारिक तथा सांस्कृतिक तालमेल की शुरूआत की । जापानी लोगों ने यूपोरीय देशों के बारूद तथा हथियारों को बहुत पसन्द किया । यूरोपीय शक्तियों ने [[इसाई धर्म]] का भी प्रचार किया । 1549 में पहली बार जापान में इसाई धर्म का आगमन हुआ । दो वर्षों के भीतर जापान में करीब तीन लाख लोग ऐसे थे जिन्होनें ईसा मसीह के शब्दों को अंगीकार कर लिया । ईसाई धर्म जापान में उसी प्रकार लोकप्रिय हुआ जिस प्रकार सातवीं सदी में बौद्ध धर्म । उस समय यह आवश्यक नहीं था कि यह नया धार्मिक सम्प्रदाय पुराने मतों से पूरी तरह अलग होगा । पर ईसाई धर्म के प्रचारकों ने यह कह कर लोगो को थोड़ा आश्चर्यचकित किया कि ईसाई धर्म को स्वीकार करने के लिए उन्हें अपने अन्य धर्म त्यागने होंगे । यद्यपि इससे जापानियों को थोड़ा अजीब लगा, फिर भी धीरे-धीरे ईसाई धर्मावलम्बियो की संख्या में वृद्धि हुई । 1615 ईस्वी तक जापान में लगभग पाँच लाख लोगो ने ईसाई धर्म को अपना लिया । 1615 में समुराई सरगना शोगुन्ते को संदेह हुआ कि यूरोपीय व्यापारी तथा मिशनरी, वास्तव में, जापान पर एक सैन्य तथा राजनैतिक अधिपत्य के अग्रगामी हैं । उसने विदेशियों पर कड़े प्रतिबंध लगा दिए तथा उनका व्यापार एक कृत्रिम द्वीप (नागासाकी के पास) तक सीमित कर दिया । ईसाई धर्म पर प्रतिबंध लगा दिया गया और लगभग 25 सालों तक ईसाईयों के खिलाफ प्रताड़ना तथा हत्या का सिलसिला जारी रहा । 1638 में, अंततः, बचे हुए 37,000 ईसाईयों को नागासाकी के समीप एक द्वीप पर घेर लिया गया जिनका बाद में नरसंहार कर दिया गया । ==आधुनिक काल== 1854 में पुनः जापान ने पश्चिमी देशों के साथ व्यापार संबंध स्थापित किया । अपने बढ़ते औद्योगिक क्षमता के संचालन के लिए जापान को प्राकृतिक संसाधनों की आवश्यकता पड़ी जिसके लिए उसने 1894-95 मे [[चीन-जापान युद्ध|चीन]] तथा 1904-1905 में रूस पर चढ़ाई किया । जापान ने [[रूस-जापान युद्ध]] में [[रूस]] को हरा दिया । यह पहली बार हुआ जब किसी एशियाई राष्ट्र ने किसी यूरोपीय शक्ति पर विजय हासिल की थी । जापान ने [[द्वितीय विश्व युद्ध]] में [[धुरी राष्ट्रों]] का साथ दिया पर 1945 में [[अमेरिका]] द्वारा [[हिरोशिमा]] तथा [[नागासाकी]] पर [[परमाणु बम]] गिराने के साथ ही जापान ने आत्म समर्पण कर दिया । इसके बाद से जापान ने अपने आप को एक आर्थिक शक्ति के रूप में सुदृढ़ किया और अभी तकनीकी क्षेत्रों में उसका नाम अग्रणी राष्ट्रों में गिना जाता है । [[श्रेणी: जापान का इतिहास]] [[श्रेणी: जापान]] [[ar:تاريخ اليابان]] [[cs:Dějiny Japonska]] [[de:Geschichte Japans]] [[el:Ιαπωνική ιστορία]] [[en:History of Japan]] [[eo:Historio de Japanio]] [[es:Historia de Japón]] [[et:Jaapani ajalugu]] [[fi:Japanin historia]] [[fr:Histoire du Japon]] [[gl:Historia do Xapón]] [[he:היסטוריה של יפן]] [[hu:Japán történelme]] [[it:Storia del Giappone]] [[ja:日本の歴史]] [[ko:일본의 역사]] [[lt:Japonijos istorija]] [[nl:Geschiedenis van Japan]] [[no:Japans historie]] [[pl:Historia Japonii]] [[pt:História do Japão]] [[ru:История Японии]] [[simple:History of Japan]] [[sk:Dejiny Japonska]] [[sv:Japans historia]] [[th:ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น]] [[uk:Історія Японії]] [[vi:Lịch sử Nhật Bản]] [[zh:日本历史]] इसाई धर्म 10871 39060 2006-12-20T07:57:14Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[ईसाई धर्म]] #REDIRECT[[ईसाई धर्म]] श्रेणी:जापान का इतिहास 10872 39062 2006-12-20T07:58:45Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] श्रेणी:जर्मनी का इतिहास 10873 39064 2006-12-20T08:00:22Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] [[श्रेणी:देशों के इतिहास]] प्रथम चीन-जापान युद्ध 10874 39066 2006-12-20T08:16:27Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[चीन-जापान युद्ध]] #REDIRECT[[चीन-जापान युद्ध]] चीन-जापान युद्ध 10875 46346 2007-01-26T02:51:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Prima guerra sino-giapponese]] '''चीन-जापान युद्ध''' 1894-95 के दौरान [[चीन]] और [[जापान]] के मध्य [[कोरिया]] पर प्रशासनिक तथा सैन्य नियंत्रण को लेकर लड़ा गया था । जापान की मेइजी सेना इसमें विजयी हुई थी और युद्ध के परिणाम स्वरूप [[कोरिया]], [[मंचूरिया]] तथा [[ताईवान]] का नियंत्रण जापान के हाथ में चला गया । इस युद्ध में हारने के कारण चीन को जापान के आधुनिकीकरण का लाभ समझ में आया और बाद में [[क्विंग राजवंश]] के खिलाफ़ 1911 मे क्रांति हुई । इसे [[प्रथम चीन-जापान युद्ध]] का नाम भी दिया जाता है । 1937-45 के मध्य लड़े गए युद्ध को [[द्वितीय चीन-जापान युद्ध]] कहा जाता है । [[श्रेणी: चीन का इतिहास]] [[श्रेणी: जापान का इतिहास]] [[श्रेणी: विश्व के युद्ध]] [[bg:Китайско-японска война (1894-1895)]] [[da:Første kinesisk-japanske krig]] [[de:Erster Japanisch-Chinesischer Krieg]] [[en:First Sino-Japanese War]] [[es:Primera Guerra Sino-japonesa]] [[fi:Kiinan–Japanin sota (1894–1895)]] [[fr:Guerre sino-japonaise (1894-1895)]] [[he:מלחמת סין-יפן הראשונה]] [[id:Peperangan Jiawu]] [[it:Prima guerra sino-giapponese]] [[ja:日清戦争]] [[ko:청일 전쟁]] [[lt:Kinų - japonų karai]] [[nl:Eerste Chinees-Japanse Oorlog]] [[no:Første kinesisk-japanske krig]] [[ru:Японо-китайская война 1894—1895]] [[sl:Prva kitajsko-japonska vojna]] [[sv:Första sino-japanska kriget]] [[tr:Birinci Çin-Japon Savaşı]] [[uk:Японсько-китайська війна 1894—1895]] [[zh:甲午戰爭]] द्वितीय चीन-जापान युद्ध 10876 39069 2006-12-20T08:27:16Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[द्वितीय चीन-जापान युद्ध]] [[चीन]] तथा [[जापान]] के बीच 1937-45 के बीच लड़ा गया �... {{stub}} [[द्वितीय चीन-जापान युद्ध]] [[चीन]] तथा [[जापान]] के बीच 1937-45 के बीच लड़ा गया था । 1945 में [[अमेरिका]] द्वारा [[जापान]] पर [[परमाणु बम]] गिराने के साथ ही जापान ने समर्पण कर दिया और युद्ध की समाप्ति हो गई । इसके परिणामस्वरूप [[मंचूरिया]] तथा [[ताईवान]] चीन को वापस सौंप दिए गए जिसे जापान ने [[प्रथम चीन-जापान युद्ध]] में उससे लिया था । 1941 तक चीन इसमें अकेला रहा । 1941 में जापान द्वारा [[पर्ल हार्बर]] पर किए गए आक्रमण के बाद यह [[द्वितीय विश्व युद्ध]] का अंग बन गया । [[श्रेणी: चीन का इतिहास]] [[श्रेणी: जापान का इतिहास]] [[श्रेणी: विश्व के युद्ध]] [[ca:Segona Guerra Xino-Japonesa]] [[da:Den anden kinesisk-japanske krig]] [[de:Zweiter Japanisch-Chinesischer Krieg]] [[en:Second Sino-Japanese War]] [[es:Segunda Guerra Sino-japonesa]] [[fr:Guerre sino-japonaise (1937-1945)]] [[ko:중일 전쟁]] [[he:מלחמת סין-יפן השנייה]] [[lt:Kinų - japonų karai]] [[nl:Tweede Chinees-Japanse oorlog]] [[ja:日中戦争]] [[no:Andre kinesisk-japanske krig]] [[pt:Segunda Guerra Sino-Japonesa]] [[fi:Kiinan-Japanin sota (1937–1945)]] [[sv:Andra kinesisk-japanska kriget]] [[vi:Chiến tranh Trung-Nhật]] [[zh:抗日战争 (中国)]] बहाई मन्दिर 10878 40448 2006-12-30T16:25:57Z Matra 768 [[Image:Lotus Temple, New Delhi.jpg|thumb|right|300px|बहाई मन्दिर]] '''बहाई मन्दिर''' का निमॉण १९८०-८१ में हुआ था. इसे लोटस टैम्पल भी कहते है. यह मन्दिर [[कमल]] के फूल के आकार का है. यह संगमरमर का बना हुआ है. {{substub}} बिरला मन्दिर 10879 39088 2006-12-20T14:43:51Z Matra 768 नया पेज '''बिरला मन्दिर''' का निमॉण सन् १९४८ में बिङला परिवार ने किया था. इस मन्दिर की बनावट उङीसा के मन्दिरों की तरह है. {{substub}} लाल किला 10880 39089 2006-12-20T14:46:17Z Matra 768 नया पेज '''लाल किला''' लाल पत्थर का बना है. इसका आकार अष्टभुजाकार है.इस किले के मुख्य द्वार को लाहौर गेट के नाम से जाना जाता है. {{substub}} इन्डिया गेट 10881 40447 2006-12-30T16:22:03Z Matra 768 add image [[Image:India gate-1-.jpg|thumb|right|250px|इन्डिया गेट]] '''इन्डिया गेट''' ४३ मीटर ऊँचा गेट है. इस गेट का निमॉण प्रथम विश्य युद्व में शहीद हुए सैनिकों की स्मृति में किया गया था. यहाँ सदैव अमर जवान ज्योति जलती रहती है. {{substub}} जामा मस्जिद, दिल्ली 10882 39091 2006-12-20T14:52:41Z Matra 768 नया पेज '''जामा मस्जिद''' का निमॉण सन् १६४४ में सम्राट शाहजहां ने किया था. यह पुरानी दिल्ली में स्थित है. यह मस्जिद लाल और संगमरमर के पत्थरों का बना हुआ है. {{substub}} जन्तर मन्तर 10883 46127 2007-01-25T16:18:04Z Matra 768 [[Image:Jantar Mantar at Jaipur.jpg|thumb|right|250px|जन्तर मन्तर]] '''जन्तर मन्तर''' का निमॉण जयपुर के सवाई राजा जयसिंह ने किया था. यह एक वेधशाला थी. {{substub}} राष्ट्रपति भवन 10884 39093 2006-12-20T14:56:43Z Matra 768 नया पेज '''राष्ट्रपति भवन''' का निमॉण सन् १९२९ में हुआ था. यह [[भारत]] के [[राष्ट्रपति]] का भी निवास है. इस भवन में ३४० कमरे है. इस भवन में गाईन है जिसका नाम मुगल गाईन है. {{substub}} संसद भवन 10885 39094 2006-12-20T14:58:05Z Matra 768 नया पेज '''संसद भवन''' में [[भारत]] की संसदीय कायॅवाही होती है. {{substub}} चित्र:चित्र-भील.jpg 10886 39124 2006-12-20T17:32:50Z Kingram 866 {{db-author|bad naming}} चित्र:भील.jpg 10887 39125 2006-12-20T17:33:31Z Kingram 866 Uploaded from Pakistani Government website [http://www.na.gov.pk/mna/NA-341.jpg] Uploaded from Pakistani Government website [http://www.na.gov.pk/mna/NA-341.jpg] छत्रपति शिवाजी राजे भोसले 10888 46375 2007-01-26T04:26:18Z 68.155.76.91 {{माहितीचौकट राज्याधिकारी | नाव = छत्रपती शिवाजीराजे भोसले | पदवी = [[छत्रपती]] | चित्र = Shivaji Maharaj 1.jpg | चित्र_शीर्षक = छत्रपती शिवाजीराजे भोसले यांचे चित्र | राजध्वज_चित्र = | राजध्वज_चित्र_शीर्षक = | राजचिन्ह_चित्र = Shivaji Maharaj Rajmudra.jpg | राजचिन्ह_चित्र_शीर्षक = छत्रपती शिवाजीराजे भोसले यांची राजमुद्रा | राज्य_काळ = [[जून ६]], [[ई.स. १६७४|१६७४]] - [[एप्रिल ३]], [[ई.स. १६८०|१६८०]] | राज्यारोहण = | राज्याभिषेक = [[जून ६]], [[ई.स. १६७४|१६७४]] | राज्यव्याप्ती = [[पश्चिम महाराष्ट्र]], [[कोकण]],<br> [[सह्याद्री|सह्याद्री डॊंगररांगांपासून]] [[नागपूर|नागपूरपर्यंत]] <br>आणि<br> [[उत्तर महाराष्ट्र]], [[खानदेश|खानदेशापासून]] <br>[[दक्षिण भारत|दक्षिण भारतात]] [[तंजावर]] पर्यंत | राजधानी = [[रायगड]] | पूर्ण_नाव = शिवाजीराजे शहाजीराजे भोसले | इतर_पदव्या = [[गोब्राह्मणप्रतिपालक]] | जन्म_दिनांक = [[फेब्रुवारी १९]]<sup>१</sup>, [[ई.स. १६३०|१६३०]] | जन्म_स्थान = [[शिवनेरी|शिवनेरी किल्ला]], [[पुणे जिल्हा|पुणे]] | मृत्यू_दिनांक = [[एप्रिल ३]], [[ई.स. १६८०|१६८०]] | मृत्यू_स्थान = [[रायगड]] | पूर्वाधिकारी = | राजपद_वारस = | राजपद_वारस_प्रकार = | उत्तराधिकारी = [[छत्रपती संभाजीराजे भोसले]] | वडील = [[शहाजीराजे भोसले]] | आई = [[जिजाबाई]] | पत्नी = [[सईबाई]], </br>[[सोयराबाई]], </br>[[पुतळाबाई]] | इतर_पत्नी = | पती = | इतर_पती = | संतती = छत्रपती संभाजीराजे भोसले, </br>[[छत्रपती राजारामराजे भोसले]] | राजवंश = भोसले | राजगीत = | राजब्रीदवाक्य = 'प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्ववंदिता शाहसुनोः शिवस्यैषा मुद्रा भद्राय राजते।' | राजचलन = [[होन]], [[शिवराई]] ([[सुवर्ण होन]], [[रुप्य होन]]??) | तळटिपा = १ - जन्मदिनांकाच्या निश्चितीबद्दल मतमतांतरे आहेत.</br> |}} छत्रपति '''शिवाजी राजे भोसले''' (1630-1680) ने [[1674]] में पश्चिम भारत में [[मराठा साम्राज्य]] की नींव रखी। उसने कई वर्ष [[औरंगज़ेब]] के [[मुगल]] साम्राज्य से संघर्ष किया। ===General historical sites=== *[http://www.rajashivaji.com/ छत्रपति शिवाजी] *[http://shivacharitra.blogspot.com/ A blog dedicated to Shivashahir Babasaheb Purandare's Shivacharitra.] *[http://amitkulkarni.info/pics/ Some forts captured and ruled by Shivaji] *[http://www.freewebs.com/mounimaharaj/ Mouni Maharaj Guru of Raje Shivaji] *[http://www.chhatrapati-shivaji.com/ छत्रपति शिवाजी] *[http://www.ideasnext.com/marathimusic/powade/index.htm Marathi Powade-Shivaji's Life Instances Drama online] [[de:Shivaji]] [[en:Shivaji]] [[fr:Shivâjî Bhonsla]] [[kn:ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ]] [[mr:छत्रपती शिवाजीराजे भोसले]] [[sv:Shivaji]] [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] थिरुनवुकरसर 10890 39780 2006-12-25T21:40:07Z Kingram 866 /* Links */ '''तिरुनवुकरसर''' एक शिव भक्त था तमिलनाडु ७०० मे । वे नयनार सन्घ के सन्त थे । सबसे चार महत्वपूर्ण [[नयनार]] और तमिलनाडु में उनका नाम कुरवार था (हिन्दी में "[[गुरु]]")। उन्होने भगवान शन्कर के लिए बहुत भजन लिखे और इस वक्त को हमारे पास ३०६६ हे । ==जीवन== ईस्वी ७०० में जन्म [[तमिलनाडु]] में । उनके पिता का नाम ''पुकलनार'' था औरे उनकी माँ, मथिनियार । उनका पहला नाम "मरुल्नीकिआर" था । बचपन मे उन्होने शिव धर्म को छोड़ दिया और [[जैन धर्म]] को अपनाया । वे [[पाटलिपुत्र]] गए, जैन शास्त्रों को पढ़ा और जैन विद्यालय को सम्मिलन किया । उनको [[अहिंसा]] और ये शास्त्र को बहुत अच्छा लगता था । एक बार वे बहुत बीमार प़डे और उनकी बहन ने उनसे कहा - "शन्कर को प्रणाम करो" । उन्होने [[शंकर]] भगवान के मन्त्र बोले और स्वस्थ्य हो गए । ठीक होने बाद जैन धर्म बदल वापस शैव हो गए । ==छवि== उनका सिर पूरी तरह मूड़ा हुआ है और उनकी हथेली अंजलिमुद्रा में है । एक घास है उनके कन्घे पर । वह घास उनकी इस ईच्छा का प्रतीक है कि किसी भी मन्दिर में एक भी घास-पात नहीं होना चाहिए । ==Links== *Thirunavukkaruc cuvaamikal theevaara (thalamurai) (திருநாவுக்கரசு சுவாமிகள் தேவாரம் (தலமுறை)), Thirupanandaal madam, Thanjavur, Tamil Nadu 612 404, 1995 *[http://www.tamilnation.org/sathyam/east/saivaism/63nayanmars.htm#_VPID_24 ६३ नयन्मार्स] - तमिल राश्त्र [[en:Thirunavukkarasar]] [[श्रेणी:नायनमार]] मनिकवसागर 10891 40319 2006-12-29T17:23:36Z Kingram 866 /* पुस्तक */ '''मनिकवसागर''' तमिल कवि थे । उन्होने ''थिरुवसाकम'' लिखा था । इस पुस्तक में शन्कर भगवान के भजन और गीत थे । इस आद्मि राजा अरगुनवर्मन द्वितीय (८६२ - ८८५ च.ए.) का राजनायक था और [[मदुरै]] मे रह्ता था । ==पुस्तक== *''Dictionary of Hindu Lore and Legend'' (ISBN 0-500-51088-1) by Anna Dallapiccola {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[श्रेणी:नायनमार]] Anjana verma 10892 39154 2006-12-20T21:43:37Z 70.190.230.191 New page: Anjana Verma is a noted Hindi poet residing in India. She writes from her hometown Muzaffarpur, tucked away in the state of Bihar. In the year 1992 she was given the 'Sahityakaar Raman Awa... Anjana Verma is a noted Hindi poet residing in India. She writes from her hometown Muzaffarpur, tucked away in the state of Bihar. In the year 1992 she was given the 'Sahityakaar Raman Award'. She has been writing for over 20 years and her works include poems, essays, short stories and songs. The beauty of her work lies in the simplicity of language that articulately crafts the most moving stories. Her subjects are new, sometimes unusual. That perhaps is her greatest strenght. Some of her published works are: 'Anubhuti' ( A collection of Poems, Published 1987) 'Aadmi Se' ( A collection of Poems, Published 1992) 'Khurdure jo Dikh Rahe Hai' ( An anthology of Songs, Published 2002) 'Koi Rukta Nahin' ( ( A collection of Poems, Published 2006) 'Palkon Pe Nindya' ( Children's Songs, Published 2006) खाजा 10893 39163 2006-12-21T02:14:36Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''खाजा''' एक प्रकार का पकवान है जो मुख्यतः [[मैदा]], [[चीनी]], [[घी]] या [[डालडा]] से बनाया जाता है । यह पूर्वी भारत के [[बिहार]], [[उड़ीसा]] तथा [[पश्चिम बंगाल]] में बहुत लोकप्रिय है । ये सभी क्षेत्र एक समय [[मौर्य साम्राज्य]] के अंग थे । कहा जाता है कि दो हजार वर्ष पूर्व भी इन क्षेत्रों के उपजाऊ इलाकों में खाजा बनाया जाता था । [[सिलाव]] तथा [[राजगीर]] दो ऐसे स्थान है, जहां का खाजा अन्य के मुकाबले बेहतर समझा जाता है । बिहार तथा पड़ोसी राज्यों से होते हुए खाजा अब अन्य राज्यों में भी लोकप्रिय हो गया है । [[आंध्र प्रदेश]] के [[काकिनाड़ा]] का खाजा, स्तानीय रूप से प्रसिद्ध है । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] [[en:Khaja]] काला जामुन 10894 39164 2006-12-21T02:16:01Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} '''काला जामुन''' एक प्रकार का पकवान है जो मैदा, छेना तथा चीनी से बनाया जा... {{stub}} '''काला जामुन''' एक प्रकार का पकवान है जो मैदा, छेना तथा चीनी से बनाया जाता है । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] परवल की मिठाई 10895 39166 2006-12-21T02:18:47Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''परवल की मिठाई''' एक प्रकार की मिठाई है जो परवल, चीनी से बनाई जाती है । [[पटना]] के आसपास यह काफी लोकप्रिय है । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] पूआ 10896 39167 2006-12-21T02:21:58Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[पुआ]] #REDIRECT[[पुआ]] पुआ 10897 39168 2006-12-21T02:22:36Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} '''पुआ''' या '''पूआ''' एक प्रकार का पकवान है जो मैदा तथा चीनी से बनाया जाता ह... {{stub}} '''पुआ''' या '''पूआ''' एक प्रकार का पकवान है जो मैदा तथा चीनी से बनाया जाता है । इसके और भी कई रूप लोगों द्वारा पसन्द किए जाते हैं जैसे - [[मालपूआ]] (पके केलों से बनाया गया) । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] तिलकुट 10898 39169 2006-12-21T02:25:02Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} तिलकुट या तिलकूट एक प्रकार का पकवान है जो [[तिल]] तथा चीनी या गुड़ से बन... {{stub}} तिलकुट या तिलकूट एक प्रकार का पकवान है जो [[तिल]] तथा चीनी या गुड़ से बनाया जाता है । इसे जाड़े के महीनों में बहुधा स्टेशनो तथा दुकानों में देखा जा सकता है । [[बिहार]] में यह लोकप्रिय पकवानों की श्रेणी में आता है । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] लड्डू 10899 39181 2006-12-21T02:51:08Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लड्डू''' एक प्रकार की मिठाई है जो से कई तरह से बनाई जाती है । यह [[बेसन]], [[मोतीचूर]], [[गोंद]] इत्यादि कई अलग-अलग चीजों से तैयार किया जाता है । [[भारत]] के अलावा यह [[पाकिस्तान]] में भी बनाया और पसन्द किया जाता है । [[तिरुपति]] के लड्डू अपनी अलग पहचान रखते हैं । [[श्रेणी:भारतीय पकवान]] [[श्रेणी:भारतीय मिठाईयां]] [[en:Laddu]] श्रेणी:भारतीय पकवान 10900 39173 2006-12-21T02:30:48Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] श्रेणी:भारतीय मिठाईयां 10901 39174 2006-12-21T02:30:53Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] सत्तू 10902 39177 2006-12-21T02:37:58Z Amitprabhakar 683 {{stub}} सत्तू एक प्रकार का व्यंजन है जो भूने हुए चने को पीसने से बनाया जाता है । [[बिहार]] में यह काफी लोकप्रिय है और कई रूपों में प्रयुक्त होता है । सामान्यतया यह चूर्ण के रूप में रहता है जिसे पानी में घोलकर या अन्य रूपों में खाया अथवा पीया जाता है । सत्तू के सूखे (चूर्ण) तथा घोल दोनो ही रूप को सत्तू कहते हैं । ==तैयारी== सर्वप्रथम चने को भूना जाता है । इसके बाद इसे भूने हुए मसालों, यथा [[जीरा]], [[काली मिर्च]] इत्यादि के साथ पीसा जाता है । ==प्रयोग== *सत्तू का मीठा घोल * सत्तू का नमकीन घोल ==अन्य रूप== *[[सत्तू की रोटी]] *[[लि़ट्टी चोखा]] ==यह भी देखें== *[[लि़ट्टी चोखा]] [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] लिट्टी चोखा 10903 39184 2006-12-21T02:52:46Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''लिट्टी चोखा''' एक प्रकार का व्यंजन है जो से [[लिट्टी]] तथा [[चोखा|चोखे]] - दो अलग व्यंजनों के साथ-साथ खाने को कहते हैं । यह [[बिहार]] के विशेष व्यंजनो में से एक है । ==लिट्टी== मैदे को पानी के साथ गूंथा जाता है जिसके बाद उसमें पहले से तैयार सत्तू और मसाले के मिश्रण को बीच में डाल कर गोल बना लिया जाता है । इस पहले से तैयार मिश्रण में, [[सत्तू]] को [[तेल]], [[नींबू]] के रस, [[प्याज]] के कटे टुकड़े, [[लहसुन]] इत्यादि के साथ मिला कर थोड़ा रूखा गूंथा जाता है । ==चोखा== आलू या बैंगन(जिसका चोखा बनाना है) को उबाला अथवा आग में पका लिया जाता है । इसके बाद इसके छिलके को हटा कर उसे नमक, तेल, हरी मिर्च, प्याज, लहसुन इत्यादि के साथ गूंथ लिया जाता है । [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] चोखा 10904 39185 2006-12-21T02:55:35Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} चोखा एक व्यंजन है जो प्रायः आलू या बैंगन का बनाया जाता है । [[श्रेणी:भ�... {{stub}} चोखा एक व्यंजन है जो प्रायः आलू या बैंगन का बनाया जाता है । [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] घी 10905 39187 2006-12-21T02:58:52Z Amitprabhakar 683 '''घी''' [[भारतीय]] भोजन में खाद्य तेल के स्थान पर प्रयुक्त होता है । यह दूध के मक्खन से बनाया जाता है । [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] [[ar:سمن]] [[da:Ghee]] [[de:Butterschmalz]] [[en:Ghee]] [[es:Ghi]] [[fr:Ghî]] [[he:גהי]] [[nl:Ghee]] [[ja:ギー]] [[nn:Ghee]] [[pl:Ghi]] [[pt:Ghee]] [[sv:Ghee]] [[zh:酥油 (印度)]] पापड़ 10906 39188 2006-12-21T03:01:37Z Amitprabhakar 683 New page: पापड़ भारताय खाने के साथ-साथ प्रयुक्त होने वाला एक कुड़कुड़ा खाना है । [[... पापड़ भारताय खाने के साथ-साथ प्रयुक्त होने वाला एक कुड़कुड़ा खाना है । [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] [[en:Papadum]] दही 10907 43106 2007-01-14T18:09:21Z 134.53.9.181 modifying en: '''दही''' [[दूध]] को जमाकर तैयार किया गया व्यंजन है । [[श्रेणी:भारतीय व्यंजन]] [[cs:tvaroh]] [[de:Bruch (Käse)]] [[en:Dahi]] [[es:Cuajada]] [[fr:Caillé]] [[id:Curd]] [[ja:ダヒ]] [[nl:Wrongel]] चित्र:Biharsatelite.jpg 10908 39200 2006-12-21T03:54:57Z Amitprabhakar 683 बिहाक का उपग्रह चित्र बिहाक का उपग्रह चित्र मौर्य वंश 10909 39204 2006-12-21T04:25:11Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[मौर्य राजवंश]] #REDIRECT[[मौर्य राजवंश]] मौर्य राजवंश 10910 41588 2007-01-07T10:40:23Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[he:האימפריה המאורית]] मौर्य राजवंश [[प्राचीन भारत]] का एक राजवंश था । [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[als:Maurya]] [[de:Maurya-Reich]] [[en:Maurya Empire]] [[es:Imperio Maurya]] [[fr:Empire Maurya]] [[he:האימפריה המאורית]] [[ja:マウリヤ朝]] [[kn:ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] [[nl:Mauryaanse Rijk]] [[ru:Империя Маурьев]] [[zh:孔雀王朝]] महाजनपद 10911 39243 2006-12-21T06:42:31Z Amitprabhakar 683 {{stub}} प्राचीन भारत में 16 महाजनपदों का उल्लेख मिलता है । [[बौद्ध]] ग्रंथों में इनका कई बार जिक्र हुआ है । [[चित्र:MahajanapadaIndia.JPG|thumb|reght|400px| ईसा पूर्व 600 में भारत के महाजनपदों की स्थिति]] *[[ अवन्ति]] *[[ अश्मक]] या अस्सक *[[ अंग]] *[[ कम्बोज]] *[[ काशी]] *[[ कुरु]] *[[ कोशल]] *[[ गांधार]] *[[ चेदि]] *[[ वज्जि]] या वृजि *[[ वत्स]] या वंश *[[ पांचाल]] *[[ मगध]] *[[ मत्स्य]] या [[मच्छ]] *[[ मल्ल]] *[[ सुरसेन]] [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] [[en:Mahajanapadas]] [[es:Mahajanapadas]] [[ru:Махаджанапады]] मगध 10912 39213 2006-12-21T04:52:08Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[ मगध]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । अभी इस नाम स... {{stub}} [[ मगध]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । अभी इस नाम से [[बिहार]] में एक प्रंमडल है - [[मगध प्रमंडल]]। ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] *[[बिहार]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[de:Magadha]] [[en:Magadha]] [[fr:Magadha]] [[es:Magadha]] [[ru:Магадха]] [[sa:मगध]] [[sv:Magadha]] [[zh:摩揭陀]] अवन्ति 10913 39214 2006-12-21T04:54:13Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[ अवन्ति]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसकी रा... {{stub}} [[ अवन्ति]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसकी राजधानी [[उज्जैन]] के समीप थी । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Avanti (India)]] अश्मक 10914 39215 2006-12-21T04:56:38Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[अश्मक ]] या ''अस्सक'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था ... {{stub}} [[अश्मक ]] या ''अस्सक'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । यह एक मात्र महाजनपद था जो विंध्य पर्वत के दक्षिण में स्थित था । आधुनिक काल में इस प्रदेश को [[महाराष्ट्र]] कहते हैं । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Assaka]] अंग 10915 39218 2006-12-21T05:04:52Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[अंग ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका सर्वप्रथम उल्लेख [[अथर्ववेद]] में मिलता है । [[बौद्ध]] ग्रंथो में ''अंग और वंग'' को प्रथम आर्यों की संज्ञा दी गई है । [[महाभारत]] के साक्ष्यों के अनुसार आधुनिक [[भागलपुर]], [[मुंगेर]] और उससे सटे [[बिहार]] और [[बंगाल]] के क्षेत्र अंग प्रदेश के क्षेत्र थे । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[de:Hanga (Sprache)]] [[en:Anga]] [[pt:Anga]] कम्बोज 10916 39221 2006-12-21T05:14:14Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[कम्बोज ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका उल�... {{stub}} [[कम्बोज ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका उल्लेख [[पाणिनी]] के अष्टाध्यायी में 15 शक्तिशआली जनपदों में से एक के रूप में मिलता है । इसका क्षेत्र आधुनुक उत्तर पश्चिमी [[पाकिस्तान]] और [[अफगानिस्तान]] में मिलता है । इसका उल्लेख इरानी प्रचीन लेखों में भी मिलता है जिसमें इसे ''राजा कम्बीजेस'' के प्रदेश से जोड़ा जाता है । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Kambojas]] कुरु 10917 39225 2006-12-21T05:19:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} [[कुरु ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसी नाम से एक राजा [[महाभारत]] में भी था जो कौरवों का पिता था । इसका क्षेत्र आधुनिक [[हरियाणा]] ([[कुरुक्षेत्र]]) के ईर्द-गिर्द था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Kuru (kingdom)]] [[es:Reino de Kuru]] कोशल 10918 39226 2006-12-21T05:24:04Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[कोशल ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका क्षे... {{stub}} [[कोशल ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका क्षेत्र आधुनिक [[गोरखपुर]] के पास था । इसकी राजधानी [[श्रावस्ती]] थी । चौथी सदी ईसा पूर्व में [[मगध]] ने इस पर अपना अधिकार कर लिया । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[de:Kosala]] [[en:Kosala]] [[hu:Kosala]] [[sv:Kosala]] गांधार 10919 42175 2007-01-10T16:51:00Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[th:แคว้นคันธาระ]] {{stub}} [[गांधार ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इस प्रदेश का मुख्य केन्द्र आधुनिक [[पेशावर]] और आसपास के इलाके थे । इस महाजनपद के प्रमुख नगर थे - पुरुषपुर (आधुनिक पेशावर) तथा [[तक्षशिला]] । इसका अस्तित्व 600 ईसा पूर्व से 11वीं सदी तक रहा । कुषाण शासकों के दौरान यहां बौद्ध धर्म बदुत फला फूला पर बाद में मुस्लिम आक्रमण के कारण इसका पतन हो गया । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[ca:Gandara]] [[de:Gandhara]] [[en:Gandhara]] [[es:Gandhara]] [[fr:Gandhâra]] [[ja:ガンダーラ]] [[nl:Gandhara]] [[no:Gandhara]] [[ru:Гандхара]] [[sv:Gandhara]] [[th:แคว้นคันธาระ]] [[vi:Càn-đà-la]] [[zh:健馱邏國]] चेदि 10920 39228 2006-12-21T05:35:19Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[चेदि ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका शासन ... {{stub}} [[चेदि ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसका शासन क्षेत्र मध्य तथा पश्चिमी भारत था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Chedi Kingdom]] वज्जि 10921 39229 2006-12-21T05:38:29Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[वज्जि ]] या वृजि प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इ... {{stub}} [[वज्जि ]] या वृजि प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसकी राजधानी [[वैशाली]] थी । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Vajji]] वत्स 10922 39230 2006-12-21T05:41:14Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[वत्स ]] या ''वंश'' या ''बत्स'' या ''बंश'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदो�... {{stub}} [[वत्स ]] या ''वंश'' या ''बत्स'' या ''बंश'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । यह आधुनिक [[इलाहाबाद]] के आसपास केन्द्रित था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Vatsa]] पांचाल 10923 39231 2006-12-21T05:44:22Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[ पांचाल]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । यह [[कानप... {{stub}} [[ पांचाल]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । यह [[कानपुर]] से [[वाराणसी]] के बीच के [[गंगा]] के [[मैदान]] में फैला हुआ था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Panchala]] मत्स्य 10924 39232 2006-12-21T05:46:28Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[मत्स्य]] या ''मच्छ'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था �... {{stub}} [[मत्स्य]] या ''मच्छ'' प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । प्रदेश का केन्द्र आधुनिक [[जयपुर]] नगर था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Matsya Rajya]] मल्ल 10925 39233 2006-12-21T05:48:17Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[मल्ल ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । ==यह भी देख... {{stub}} [[मल्ल ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Malla (India)]] सुरसेन 10926 39234 2006-12-21T05:50:02Z Amitprabhakar 683 New page: {{stub}} [[सुरसेन ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसकी रा�... {{stub}} [[सुरसेन ]] प्राचीन भारत के 16 [[महाजनपद|महाजनपदों]] में से एक था । इसकी राजधानी [[मथुरा]] थी । ==यह भी देखें == *[[महाजनपद]] {{महाजनपद}} [[श्रेणी:महाजनपद]] [[en:Surasena]] श्रेणी:महाजनपद 10927 39235 2006-12-21T05:50:39Z Amitprabhakar 683 New page: [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] [[श्रेणी: भारत का इतिहास]] Template:महाजनपद 10928 39241 2006-12-21T06:16:50Z Amitprabhakar 683 New page: <center> {|id="toc" border="0" align="center" width="65%" |- |style="background:#ccccff" align="center" | [[महाजनपद]] |- | [[अवन्ति]] | [[अश्मक]] य... <center> {|id="toc" border="0" align="center" width="65%" |- |style="background:#ccccff" align="center" | [[महाजनपद]] |- | [[अवन्ति]] | [[अश्मक]] या अस्सक | [[ अंग]] | [[ कम्बोज]] | [[काशी]] | [[कुरु]] | [[ कोशल]] | [[ गांधार]] | [[चेदि]] |- | [[ वज्जि]] या वृजि | [[ वत्स]] या वंश | [[ पांचाल]] | [[ मगध]] | [[मत्स्य]] या मच्छ | [[ मल्ल]] | [[ सुरसेन]] |} </center> चित्र:MahajanapadaIndia.JPG 10929 39242 2006-12-21T06:40:54Z Amitprabhakar 683 प्राचीन भारत के महाजनपद प्राचीन भारत के महाजनपद चित्र:Shanewarne1.jpg 10930 39244 2006-12-21T06:46:43Z Amitprabhakar 683 Shane Warne in 2006 Shane Warne in 2006 Template:क्लिक 10932 39579 2006-12-23T10:31:59Z Wolf 886 <includeonly><div style="position:relative;width:{{{largeur}}};height:{{{hauteur}}};z-index:2;overflow:hidden;vertical-align:middle;"><div class="nodeco" style="position:absolute;font-size:{{{hauteur}}};overflow:hidden;line-height:{{{hauteur}}};letter-spacing:{{{largeur}}};">[[{{{lien}}}|<span title="{{{lien}}}" style="text-decoration:none;">&nbsp; &nbsp;</span>]]</div>[[Image:{{{image}}}|{{{largeur}}}|{{{lien}}}]]</div></includeonly><noinclude> <big><big>'''अनुवाद चाहीए'''</big></big> Ce modèle permet de faire un hyperlien avec une image. Cet hyperlien remplace le lien vers la description de l’image. Il ne faut pas l’utiliser dans les articles, car il empêche les utilisateurs d’accéder à la licence de l’image sans d’abord accéder à son code source pour connaître son nom exact avant de la chercher séparément. Son utilisation est donc réservée aux seules icône sous licence et copyright Wikimedia (tels que les logos des sites Wikimédia eux-mêmes). ;Note : Toutes les pages qui utilisent ce modèle sont suivies dans la [[:Catégorie:Page avec Lien sur image]]. Cette catégorie doit être réduite aux pages les plus visitées, utilisant des modèles statiques de palettes navigation souvent utilisés, ou pour un lien image utilisant un logo sous licence et copyright Wikimedia. ;'''Example of Usage''' <code><nowiki>{{क्लिक|image=Wikibooks-logo.svg|largeur=50px|hauteur=67px|lien=b:Accueil}}</nowiki></code> ;Result: {{क्लिक|image=Wikibooks-logo.svg|largeur=50px|hauteur=67px|lien=b:Accueil}} [[Catégorie:Page avec Lien sur image|*]] [[Catégorie:Modèle lien interne|Lien sur image]] [[als:Vorlage:Link-Bild]] [[de:Vorlage:Link-Bild]] [[en:Template:Click]] [[na:Template:Click]] [[nl:Sjabloon:Klik]] [[no:Mal:Klikk]] [[vi:Tiêu bản:Hình tượng]] </noinclude> Template:Infobox Country 10934 39272 2006-12-21T08:25:50Z Wolf 886 Template:Infobox Country का नाम बदलकर Template:इंफ़ोबॉक्स देश कर दिया गया है: हिन्दी करना #REDIRECT [[Template:इंफ़ोबॉक्स देश]] रोमानी 10937 39305 2006-12-21T11:34:08Z Wolf 886 रोमानी का नाम बदलकर रोमानी भाषा कर दिया गया है: Many things may be Romany, but there is only one language. #REDIRECT [[रोमानी भाषा]] बीजली 10938 39314 2006-12-21T14:11:45Z 202.159.240.39 ओहृम का नियम ओहृम का नियम रमई काका 10939 39331 2006-12-21T16:44:57Z Nahar7772 355 हिन्दी जगत में हास्यकवि काका हाथरसी के नाम से सभी परिचित हैं किन्तु एक और काका थे जिनसे बहुत से लोग परिचित नहीं हैं। ये थे रमई काका जिनका असली नाम था चन्द्रभूषण त्रिवेदी। आप बैसवाड़ी अवधी के उत्तम हास्य कवि (किन्तु केवल हास्य नहीं) थे। इनका जन्म सन् १९१५ में उत्तरप्रदेश के उन्नाव ज़िले के रावतपुर नामक गाँव में हुआ था। आपने आकाशवाणी लखनऊ-इलाहाबाद में सन् १९४० से १९७५ तक काम किया था। मेरे बचपन में इनका देहाती प्रोग्राम आता था जिसको गाँव के लोग बड़े चाव से रेडियो को घेर कर सुना करते थे। इस प्रोग्राम में कभी कभी एक प्रहसन आटा था जिसमें रमई काका 'बहिरे बाबा' का रोल अदा करते थे। इनकी प्रकाशित पुस्तकों के नाम हैं: बौछार, भिनसार, नेताजी, फुहार, हरपति तरवार, गुलछर्रे और हास्य के छींटे। इनमें से मैं केवल बौछार और फुहार से परिचित हूँ। स्मृति से कुछ कविताओं के अंश आपको सुना रहा हूँ। १। या छीछाल्यादरि द्याखौ तो लरिकउना बी ए पास किहिसि पुतऊ का बैरु ककहरा ते या... लरिकऊ चले अस्नान करैं तब साबुन का उन सोप कहा बहुरेवा लैकै सूप चली या... दिन राति बिलइती बोली माँ उइ गिटपिट बोलि रहे बहुरेवा सुनि सुनि सिटपिटाति या... २. बुढ़ऊ का बिवाह जब पचपन के घरघाट भएन तब देखुआ आये बड़े बड़े हम शादी ते इनकार कीन सब का लौटारा खड़े खड़े सुखदीन दुबे, चिथरू चौबे तिरबेनी आये धुन्नर जी जिन बड़ेन बड़ेन का मात किहिन बड़कए अवस्थी खुन्नर जी (किसी तरीके से बुढ़ऊ को शादी के लिये तैयार किया जाता है। बारात जाती है किन्तु रतौंधी सारा मज़ा किरकिरा कर देती है। जब वर देवता खाने पर बैठते हैं तो दिखाई न देने के कारण दीवार की तरफ मुँह करके बैठते हैं। तब सासु जी आके कहती हैं, सुनिएः) बच्चा आगे तन टाठी है हम कहा कि हमरेव आँखी हैं .... है बड़ी सफेद पोताई या ताते देवार तन हेरि रहेन (बिल्ली आके वर की थाली से खाना खाने लगती है। जब कोई आके बताता है तो वर देवता कहते हैं:) घरहू माँ सदा बिलारिन का हम साथै दूध पियावा है (थोड़ी देर बाद वर को लगता है कि बिल्ली फिर से आगई है।) हम जाना आई फिर बिलारि मूँड़े माँ पाटा दै मारा (लेकिन वे सासू जी थीं। फिर क्या हुआ?) सब भेदु रतौंधिन का खुलिगा चालाकी सारी खोई है। ३। ध्वाखा हम गएन याक दिन लखनउऐ कक्कू संजोग अइस परिगा पहिलेहे पहिल हम सहरु दीख तो कतौं कतौं ध्वाखा होइगा .... हम गएन अमीनाबादै जब कपड़ा लेंय बजाजा माँ माटी कै सुघर मेहरिया एकु तहँ खड़ी रहै दरवाजा माँ हम जाना दुकान कै मलकिन तो भाव ताव पूछैं लागेन .. हम कहा बड़ा ध्वाखा होइगा। ... तहमत पहिने अंडी ओढ़े बाबू जी याकैं रहैं खड़े हम कहा मेम साहेब सलाम उइ झिझकि भखुरि खौख्याय उठे मैं मेम नहीं हूँ, साहब हूँ हम कहा बड़ा ध्वाखा होइगा। ४। कजरी तीज सखि बरै जाय अस बरतु कि जस लछमीना कजरी तीज रहीं जिभिया है चलति कतन्नी असि दिन राति कीन करतीं टंटा लरिकन का धरि धरि खाती हैं दुलहा का कहती हैं बंटा मुलु आजु अमरु अहिबातु लेंय सिव का चरनन माँ रीझि रहीं लछमीना... ... उठि परीं तड़क्के गजरदम्ब फिरि ख्वावा सकर सुहारी लै बिनु भूखै धाँसेनि पेटे माँ जइसे बन्दूक अनारी कै .... बाई ऊपर का चढ़ैं लागि औ आवैं लाग घुमरि चक्कर ... छोटकई बिटेवा रोय कहै अम्मा भूखी हौ चलौ खाव वा लोनु जरे माँ लगाय रही लछमीना... ... (अब ओझा को बुलाया जाता है जो कहता हैः) पकरे जिन्नात बड़ा भारी पूजा का जल्दी जतनु करौ नहिं यो लछमीना का मारी (लछमीना कहती हैं:) बाबा, अब तो जिउ अच्छा है है लाग न भूथ परेतु कोऊ हम ख्वावा सक्करु भच्छा है। ५। बैठे गड़गप्प मतोले हैं बड़ बूढ़न के पाँव छुऐं ना छुवैं लँबरि कै मत्था अतरु भूलिगे सब के कपरन बइठे चुपरैं कत्था अरे ई लोटन भाँग ढकोले हैं बइठे... ६। ई आहीं पक्के लखनउआ कहैं चीज के दूने दाम बात बात माँ करैं सलाम चीकट तकिया चटक लिहाफ घर माँ गन्दे बाहेर साफ बड़ा तकल्लुफ करि कै खाँय एक कौर का सत्तरि दाँय तितुर लड़ावैं कबौं बटेर कबौं कबुतरन के हैं फेर तिथि त्यौहार उड़ैं कनकउआ जान लेहेव पक्का लखनउआ। ७। अरे भइ यहु तो काम नकारा है दुसरे का उपदेसु देंय तो भाखैं पूरा बेद साँझ सबेरा सिलबट्टा तर तूरैं नसा निषेध अरे यहु दिया तरे अँधियारा है अरे भइ... ८। जानि लेहेव पक्का ठगु आय औषधि ब्याँचै साँप देखाय लिल्लामी माँ खुब चिल्लाय जानि... बानगी के लिये इतना पर्याप्त है। चूँकि मेरे पास पुस्तकें नहीं है, अशुद्धियाँ हो सकती हैं। सहृदय पाठकों से निवेदन है कि इन अशुद्धियों को दूर करें और काका की अन्य कविताओं को अन्तरजाल तक पहुचाएँ। ...लक्ष्मीनारायण गुप्त ...१९ दिसम्बर २००६ http://kavyakala.blogspot.com/2006/12/blog-post_19.html महापौर 10940 45724 2007-01-24T15:04:58Z 59.94.143.149 2007 Ravindra patni कोतपुलि 10941 43552 2007-01-15T18:51:01Z Kingram 866 add [[en:Kotpuli]] '''कोतपुलि नयनार''' एक शिव धर्म के सन्त थे [[तमिलनाडु]] में । वोह एक [[नयनार]] थे । ==जीवन== ८०० मे जन्म लिया तमिलनाद मे । उनको शन्कर भग्वान के प्रति बहुत श्रद्धा थी । [[Category:नायनमार]] {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Kotpuli]] Template:Infobox जीवनी 10942 39394 2006-12-22T16:01:55Z Rahulsahgal 788 <table class="infobox" style="width: 21em; font-size:90%; text-align: left; align: right;" cellspacing="2"> <tr><th colspan="2" style="text-align: center;"><big>{{{नाम|{{PAGENAME}}}}}</big></th></tr> {{#if:{{{चित्र|}}}|<tr><td colspan="2" align="center">[[Image:{{{चित्र}}}|{{{आकार|180x180px}}}|center]] {{#if:{{{शीर्षक|}}}|<div style="line-height:1.25em;">{{{शीर्षक}}}</div>|}}|}} <tr valign="top"><th align="right">जन्म</th> <td>{{{जन्मतिथि}}}{{#if:{{{जन्मस्थान|}}} | <br/>{{{जन्मस्थान}}} }}</td></tr> {{#if:{{{मृत्युतिथि|}}} |<tr valign="top"><th style="text-align:right;">मृत्यु</th> <td>{{{मृत्युतिथि}}}{{#if:{{{मृत्युस्थान|}}} | <br/>{{{मृत्युस्थान}}} }}</td></tr> }}{{#if:{{{कारोबार|}}} |<tr valign="top"><th style="text-align:right;">कारोबार</th> <td>{{{कारोबार}}}</td></tr> }}{{#if:{{{जीवनसाथी|}}} |<tr valign="top"><th style="text-align:right;">जीवनसाथी</th> <td>{{{जीवनसाथी}}}</td></tr> }}{{#if:{{{जनक|}}} |<tr valign="top"><th style="text-align:right;">जनक</th> <td>{{{जनक}}}</td></tr> }}{{#if:{{{सन्तान|}}} |<tr valign="top"><th style="text-align:right;">सन्तान</th> <td>{{{सन्तान}}}</td></tr> }}</table> <noinclude> <div style="clear"></div> == प्रयोग == * '''नाम''' = व्यक्ति का नाम * '''चित्र''' = व्यक्ति का चित्र (वैकल्पिक) * '''आकार''' = चित्र का‌ आकार (वैकल्पिक) * '''शीर्षक''' = चित्र का‌ शीर्षक (वैकल्पिक) * '''जन्मतिथि''' = व्यक्ति की जन्मतिथि * '''जन्मस्थान''' = व्यक्ति का जन्मस्थान (वैकल्पिक) * '''मृत्युतिथि''' = व्यक्ति की मृत्युतिथि (वैकल्पिक) * '''मृत्युस्थान''' = व्यक्ति का मृत्युस्थान (वैकल्पिक) * '''कारोबार''' = व्यक्ति का व्यवसाय (वैकल्पिक) * '''जीवनसाथी''' = व्यक्ति के जीवनसाथी का‌ नाम (वैकल्पिक) * '''जनक''' = व्यक्ति के माता‌ पिता‌ का नाम (वैकल्पिक) * '''सन्तान''' = व्यक्ति की‌ सन्तान का‌ नाम (वैकल्पिक) == उदाहरण == <pre> {{Infobox जीवनी | नाम = सत्यजित राय | चित्र = SatyaJitRay.jpg | आकार = | शीर्षक = सत्यजित राय | जन्मतिथि = [[2 मई ]], [[1921]] | जन्मस्थान = [[कोलकाता]] | मृत्युतिथि = 23 अप्रेल 1992 | मृत्युस्थान = | कारोबार = [[फ़िल्मनिर्देशक]],[[लेखक]] | जीवनसाथी = बिजोय राय | जनक = सुकुमार राय | सन्तान = सन्दीप राय }} </pre> [[श्रेणी:Templates]] </noinclude> चित्र:SatyaJitRay.jpg 10943 39384 2006-12-22T15:16:00Z Rahulsahgal 788 Template:विकि अनुक्रमणिका 10944 edit=sysop:move=sysop 40231 2006-12-28T19:36:07Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:विकि अनुक्रमणिका]]" [edit=sysop:move=sysop] <!-- वर्णमाला और ब्राउज़ बार शुरु --> {| align=center cellspacing=0 cellpadding=0 style="border:2px solid #e1eaee; border-collapse:separate;font-size:120%" |- |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/०|०-९]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अ|अ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/आ|आ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/इ|इ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ई|ई]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/उ|उ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऊ|ऊ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ए|ए]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऐ|ऐ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ओ|ओ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/औ|औ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अं|अं]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/क|क]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ख|ख]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ग|ग]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/घ|घ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ङ|ङ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/च|च]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/छ|छ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ज|ज]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/झ|झ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ञ|ञ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ट|ट]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ठ|ठ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ड|ड]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ढ|ढ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-right:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ण|ण]] |- |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/Allpages:0|0-9]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/त|त]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/थ|थ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/द|द]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ध|ध]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/न|न]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/प|प]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/फ|फ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ब|ब]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/भ|भ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/म|म]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/य|य]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/र|र]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ल|ल]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/व|व]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/श|श]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ष|ष]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/स|स]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ह|ह]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/क्ष|क्ष]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/त्र|त्र]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ज्ञ|ज्ञ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऋ|ऋ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ॠ়|ॠ]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/ऑ|ऑ]] |style="background:#F1FAFF; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2; border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/श्र|श्र]] |style="background:#EAF6FD; line-height:120%; border:1px solid #C6E4F2;border:1px solid #C6E4F2; border-left:0; border-top:0; border-bottom:0; padding:0px 5px 0px 5px;"|[[Special:Allpages/अः|अः]] |} <!-- हेडर सेक्शन शेष --> <center><small>[[विशेष:Recentchanges|हाल में हुए बदलाव]] — [[विशेष:Categories|श्रेणीयाँ]] — [[विकिपीडिया:सहायता|सहायता]] — [[विशेष:Random|किसी एक लेख पर जाएं]]</small></center> श्रेणी:रेडियो 10945 39408 2006-12-22T16:58:41Z Wolf 886 New page: [[Category:मनोरंजन]] [[Category:मनोरंजन]] श्रेणी:चाचा चौधरी 10946 39425 2006-12-22T19:17:12Z 203.101.25.9 New page: g[[Link title]] == Headline text ==[[चित्र:Example.jpg]][[Media:Example.ogg]]<math>Insert formula here</math><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--~~~~ ----'''Bold tex... g[[Link title]] == Headline text ==[[चित्र:Example.jpg]][[Media:Example.ogg]]<math>Insert formula here</math><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--[[सदस्य:203.101.25.9|203.101.25.9]] १९:१७, २२ दिसम्बर २००६ (UTC) ----'''Bold text'''[[Link title]]''Italic text''[http://www.example.com link title] == Headline text ==[[चित्र:Example.jpg]][[Media:Example.ogg]]<math>Insert formula here</math> घरीब णवास 10947 41103 2007-01-04T02:50:25Z Kingram 866 Redirecting to [[पाम्हैब]] #REDIRECT [[पाम्हैब]] लेबनान 10948 46054 2007-01-25T12:32:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[hsb:Libanon]] '''लेबनान''' ek desh hai arabia me [[चित्र:Flag of Lebanon.svg|230px|right]] {{जंबुद्वीप}} [[श्रेणी: जंबुद्वीप]] [[af:Libanon]] [[an:Libano]] [[ang:Lebanon]] [[ar:لبنان]] [[arc:ܠܒܢܢ]] [[bg:Ливан]] [[br:Liban]] [[bs:Libanon]] [[ca:Líban]] [[cs:Libanon]] [[cv:Ливан]] [[cy:Libanus]] [[da:Libanon]] [[de:Libanon]] [[el:Λίβανος]] [[en:Lebanon]] [[eo:Libano]] [[es:Líbano]] [[et:Liibanon]] [[eu:Libano]] [[fa:لبنان]] [[fi:Libanon]] [[fr:Liban]] [[frp:Liban]] [[fy:Libanon]] [[gl:Líbano - لبنان]] [[he:לבנון]] [[hr:Libanon]] [[hsb:Libanon]] [[ht:Liban]] [[hu:Libanon]] [[hy:Լիբանան]] [[ia:Libano]] [[id:Lebanon]] [[ilo:Lebanon]] [[io:Libano]] [[is:Líbanon]] [[it:Libano]] [[ja:レバノン]] [[ka:ლიბანი]] [[ko:레바논]] [[ku:Libnan]] [[kw:Lebnon]] [[la:Libanus]] [[li:Libanon]] [[lt:Libanas]] [[lv:Libāna]] [[mk:Либан]] [[ms:Lubnan]] [[nds:Libanon]] [[nl:Libanon]] [[nn:Libanon]] [[no:Libanon]] [[oc:Liban]] [[pam:Lebanon]] [[pl:Liban]] [[pt:Líbano]] [[ro:Liban]] [[ru:Ливан]] [[scn:Lìbbanu]] [[sh:Libanon]] [[simple:Lebanon]] [[sk:Libanon]] [[sl:Libanon]] [[sq:Libani]] [[sr:Либан]] [[sv:Libanon]] [[ta:லெபனான்]] [[tg:Лубнон]] [[th:ประเทศเลบานอน]] [[tl:Lebanon]] [[tr:Lübnan]] [[ug:لىۋان]] [[uk:Ліван]] [[uz:Livan]] [[vi:Liban]] [[vo:Lubnän]] [[yi:לבנון]] [[zh:黎巴嫩]] [[zh-min-nan:Lī-pa-lùn]] ओमान 10949 45571 2007-01-24T01:36:47Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[ml:ഒമാന്‍]], [[qu:Uman]] '''ओमान''' ek desh hai arabia me | ==External links== ; Government *[http://www.mofa.gov.om Omani Ministry of Foreign Affairs] *[http://www.omanet.om/ Omani Ministry of Information] *[http://www.mohe.gov.om/ Omani Ministry of Higher Education] *[http://www.moe.gov.om/ Omani Ministry of Education] *[http://www.manpower.gov.om/ Omani Ministry of Manpower] ; General information *[http://www.al-bab.com/arab/countries/oman.htm al-Bab - ''Oman''] *[http://www.apexstuff.com/ ApexStuff.com - An informative site on Oman and Tourism] *[http://www.britannica.com/nations/Oman Encyclopaedia Britannica, ''Oman'' - Country Page] *[http://news.bbc.co.uk/2/hi/world/middle_east/country_profiles/791892.stm BBC News Country Profile - ''Oman''] *[https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/mu.html CIA World Factbook - ''Oman''] *[http://www.apexstuff.com/common/omanessentials.asp Oman Essentials - A quick look at the Sultanate of Oman] *[http://digital.library.unt.edu/govdocs/crs/search.tkl?q=oman&search_crit=subject&search=Search&date1=Anytime&date2=Anytime&type=form Congressional Research Service (CRS) Reports regarding Oman] *[http://www.lonelyplanet.com/destinations/middle_east/oman/history.htm Lonely Planet - ''Oman''] *[http://www.nizwa.net/ Nizwa.NET] *[http://dmoz.org/Regional/Middle_East/Oman Open Directory Project - ''Oman''] directory category *[http://www.state.gov/p/nea/ci/c2417.htm US State Department - ''Oman''] includes Background Notes, Country Study and major reports *[http://dir.yahoo.com/Regional/Countries/Oman Yahoo! - ''Oman''] directory category *[http://www.worldarab.net World Arab, Arts, Architecture and Design] Design Compeition, Events, Arts and Forum ; Other *[http://www.omania.net/ OmaniaNet, a very popular forum in Oman] this website was closed by the Omani authorities in November 2006 pending investigations *[http://translate.google.com/translate?u=http%3A%2F%2Fwww.omania.net%2Favb&langpair=ar%7Cen&hl=en&ie=UTF-8&oe=UTF-8&prev=%2Flanguage_tools/ and in English] *[http://www.edwebproject.org/oman-dubai/ Andy Carvin's Oman Photo Gallery] *[http://www.mepra.org/ Middle East Public Relations Association (MEPRA)] *[http://www.pdo.co.om/ Petroleum Development Oman] *[http://www.newsbriefsoman.info/ newsBriefsOman] *[http://www.nordog.net/photos/gallery/7/oman.aspx Oman Photo Gallery] *[http://www.expertsexchange.com] [[चित्र:Flag of Oman.svg|230px|right]] [[Category:देश]] {{जंबुद्वीप}} [[an:Omán]] [[ang:Oman]] [[ar:عُمان]] [[arc:ܥܘܡܢ]] [[ast:Omán]] [[be:Аман]] [[bg:Оман]] [[bs:Oman]] [[ca:Oman]] [[cs:Omán]] [[cy:Oman]] [[da:Oman]] [[de:Oman]] [[el:Ομάν]] [[en:Oman]] [[eo:Omano]] [[es:Omán]] [[et:Omaan]] [[eu:Oman]] [[fa:عمان]] [[fi:Oman]] [[fr:Oman]] [[frp:Oman]] [[fy:Oman]] [[gl:Omán - عُمان]] [[he:עומן]] [[hr:Oman]] [[hsb:Oman]] [[ht:Omàn]] [[hu:Omán]] [[hy:Օման]] [[id:Oman]] [[ilo:Oman]] [[io:Oman]] [[is:Óman]] [[it:Oman]] [[ja:オマーン]] [[ko:오만]] [[ks:ओमान]] [[ku:Oman]] [[kw:Oman]] [[li:Omaan]] [[lt:Omanas]] [[lv:Omāna]] [[mk:Оман]] [[ml:ഒമാന്‍]] [[ms:Oman]] [[nds:Oman]] [[nl:Oman]] [[nn:Oman]] [[no:Oman]] [[oc:Oman]] [[os:Оман]] [[pam:Oman]] [[pl:Oman]] [[pt:Omã]] [[qu:Uman]] [[ro:Oman]] [[ru:Оман]] [[sa:ओमान]] [[sh:Oman]] [[simple:Oman]] [[sk:Omán]] [[sl:Oman]] [[sq:Omani]] [[sr:Оман]] [[sv:Oman]] [[sw:Omani]] [[ta:ஓமன்]] [[th:ประเทศโอมาน]] [[tl:Oman]] [[tr:Umman]] [[ug:ئومان]] [[uk:Оман]] [[uz:Omon]] [[vi:Oman]] [[vo:Lomän]] [[zh:阿曼]] [[zh-min-nan:Oman]] रमेश लाल 10950 43197 2007-01-14T23:33:23Z Kingram 866 add [[en:Ramesh Lal]] [[चित्र:रमेश्लाल.jpg|right|190px]] '''रमेश लाल मोत्वनि''' (जुल्य ५, १९६८ लर्कन मे) एक राजनयक हे [[पाकिस्तान]] मे । इस राज्नयक तो [[हिन्दु]] धर्म क भक्थ हे । ==बच्च्पन== लाल तो जात किया १९६८ मे । लाल तो लर्कना से हे । उस्का ब.अ. तो शा अब्दुल लतीफ़ विस्वविद्यालय से आया हे । ==काम== वोह तो लर्कना को दिस्त्रिच्त चौन्चिल मे सेवा किय्स २००१ पर २००२ तक । ==और== *[http://www.pildat.org/MNA/profile.asp?detid=338 NA-338 , Non Muslim-VI] - पाकिस्तान {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Ramesh Lal]] चित्र:रमेश्लाल.jpg 10951 39501 2006-12-23T01:31:35Z Kingram 866 uploaded from government of pakistan website [http://www.pildat.org/MNA/profile.asp?detid=338] uploaded from government of pakistan website [http://www.pildat.org/MNA/profile.asp?detid=338] मैग्नेशियम 10953 39512 2006-12-23T07:09:18Z Eukesh 928 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} फॉस्फोरस 10954 39515 2006-12-23T07:12:29Z Eukesh 928 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{एलेमेन्ट}} लहटोरा 10955 39521 2006-12-23T07:36:59Z Matra 768 [[श्रेणी:पक्षी]] '''लहटोरा''' एक पंछी है.इस पंछी को अँगरेजी में ग्रोइक कहते है.इसका जीव वैज्ञानिक नाम लैनियस एग्जुबिटर है.यह सफेद, भूरा रंग का होता है.इसकी आकृति कौवे जैसी होती है.यह पंछी शूनी पंछी के नाम से भी जाना जाता है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] सारस 10956 39520 2006-12-23T07:36:37Z Matra 768 [[श्रेणी:पक्षी]] '''सारस''' एक पंछी है. इसके पंख सफेद और चोंच पीले रंग का होता है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] इमामबाड़ा 10957 39522 2006-12-23T07:42:32Z 82.178.150.155 New page: --~~~Ashu Rauf Khan --[[सदस्य:82.178.150.155|82.178.150.155]]Ashu Rauf Khan Template:मुख्य पृष्ठ स्वागतम 10958 edit=sysop:move=sysop 40221 2006-12-28T19:31:57Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ स्वागतम]]" [edit=sysop:move=sysop] {{col-begin}} {{col-2}} <center><br><div style="font-size:162%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">हिन्दी [[विकिपीडिया]]<br><small>पर आपका [[विकिपीडिया:नये आगंतुकों का स्वागत|स्वागत]] है</div> <div style="top:+0.2em;font-size: 84%">एक मुक्त ज्ञानकोष, जो सभी को संपादन का अधिकार देता है।</div> <div id="articlecount" style="width:100%;text-align:center;font-size:80%;"> हिन्दी में [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] लेख</div></center> {{col-2}} <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">विकिपीडिया सभी विषयों पर प्रामाणिक और [[विकिपीडिया:Copyrights|उपयोग, परिवर्तन व पुनर्वितरण के लिये स्वतंत्र]] विश्वकोष बनाने का एक [[विकिपीडिया:Multilingual coordination|बहुभाषीय]] प्रकल्प है। यह यथासम्भव निष्पक्ष दृष्टिकोण वाली सूचना प्रसारित करने के लिये कृतसंकल्प है। अंग्रेज़ी विकिपीडिया की शुरुआत जनवरी 2001 में हुई, और हिन्दी विकिपीडिया का शुभारम्भ जुलाई 2003 में हुआ। [[विकिपीडिया:सहायता|सहायता पृष्ठ]] पर जाइये और [[विकिपीडिया:प्रयोगस्थल|प्रयोगस्थल]] में प्रयोग करके देखिये की '''आप''' स्वयं किसी भी [[विकिपीडिया:लेख को कैसे परिवर्तित् करें|लेख को कैसे परिवर्तित कर सकते हैं]] ।</div> |[[Image:Wikipedia-logo.png|80px|right]] {{col-end}} Template:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख 10959 edit=sysop:move=sysop 40222 2006-12-28T19:32:23Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख]]" [edit=sysop:move=sysop] {{निर्वाचित लेख दिसंबर 2006-जनवरी 2007}} Template:निर्वाचित लेख दिसंबर 2006-जनवरी 2007 10960 edit=sysop:move=sysop 40223 2006-12-28T19:32:44Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:निर्वाचित लेख दिसंबर 2006-जनवरी 2007]]" [edit=sysop:move=sysop] [[Image:Flag of India.svg|80px|left]][[चित्र:Emblem of India.svg|80px|right]]<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''भारत गणराज्य''' दक्षिण जंबुद्वीप में स्थित एक देश है । यह भारतीय उपमहाद्वीप का सबसे बड़ा देश है । भारत की समुद्र तट रेखा 3000 [[किलोमीटर]] लम्बी है । भारत के पश्चिम में [[पाकिस्तान]], उत्तर-पूर्व मे [[चीन]], [[नेपाल]], और [[भूटान]] और पूर्व में [[बांग्लादेश]] और म्यांमार देश स्थित हैं । [[हिन्द महासागर]] में इसके दक्षिण पश्चिम में [[मालदीव]], दक्षिण में [[श्रीलंका]] और दक्षिण-पूर्व में [[इंडोनेशिया]] है । भारत उत्तर-पश्चिम में [[अफ़्ग़ानिस्तान]] के साथ सीमा का दावा करता है । '''[[भारत|संपूर्ण लेख पढ़ें...]]''' Template:मुख्य पृष्ठ क्या आप जानते है 10961 edit=sysop:move=sysop 45464 2007-01-23T19:29:30Z Mitul0520 211 {{क्या आप जानते है}} Template:क्या आप जानते है दिसंबर 2006-जनवरी 2007 10962 edit=sysop:move=sysop 40225 2006-12-28T19:33:31Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:क्या आप जानते है दिसंबर 2006-जनवरी 2007]]" [edit=sysop:move=sysop] [[चित्र:Wings of Fire.jpg|right|90px]] *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">[[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]] (1999), मूल रुप मे अंग्रेजी मे प्रकाशित यह किताब, विश्व की 13 [[भाषा|भाषाओ]] मे अनूदित हो चुकी है । जिसमे भारत की प्रमुख भाषाए [[हिन्दी|हिन्दी]], [[गुजराती भाषा|गुजराती]], [[तेलुगू भाषा|तेलुगू]], [[तमिळ भाषा|तमिल]], [[मराठी भाषा|मराठी]], [[मलयालम भाषा|मलयालम]] के साथ-साथ कोरियन, चीनी और ब्रेल लिपी भी शामिल है ।</div> Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ 10963 edit=sysop:move=sysop 44930 2007-01-22T18:59:09Z Mitul0520 211 {{ताज़ी घटनाएँ {{CURRENTYEAR}} सप्ताह {{CURRENTWEEK}}}} Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 1 10964 edit=sysop:move=sysop 40471 2006-12-30T20:16:33Z Mitul0520 211 [[चित्र:Juletræet.jpg|right|70px]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000"> *'''[[23 दिसंबर]]''' पर [[यहूदी धर्म]] का [[उत्सव]] [[हनुका]] का शेष है । *'''[[24 दिसंबर]]''', '''[[25 दिसंबर]]''' और '''[[26 दिसंबर]]''' को [[इसाई धर्म]] का [[क्रिसमस]] [[उत्सव]] है। यह [[ईसा मसीह]] के जन्मदिन के रूप में माना जाता है । *'''[[28 दिसंबर]]''' को [[हिन्दी]] [[विकिपीडिया]] के मुखपृष्ठ का नए डिज़ाइन प्रस्तुत है। *'''[[30 दिसंबर]]''' [[इराक़]] के पूर्व राष्ट्रपति [[सद्दाम हुसैन]] को फांसी दी गई। *'''[[1 जनवरी]]''' [[2007]], [[ग्रेगोरी कैलंडर]] के वर्ष [[2007]] का प्रथम दिन है । यह नववर्ष दिन है। Template:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित तस्वीर 10965 edit=sysop:move=sysop 44348 2007-01-19T02:04:19Z Mitul0520 211 {{निर्वाचित तस्वीर {{CURRENTMONTHNAME}}{{CURRENTYEAR}}}} Template:निर्वाचित तस्वीर दिसंबर 2006-जनवरी 2007 10966 edit=sysop:move=sysop 41975 2007-01-08T18:58:28Z Mitul0520 211 [[Image:Eyjafjallajökull.jpeg|170px|left]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000"> '''एयाफ़्याल्लायोकुल''' ([[:en:Eyjafjallajökull|Eyjafjallajökull]]) [[आइसलैंड]] की एक छोटी [[हिमनदी]] है । यह स्कोगार ([[:en:Skógar|Skógar]]) के उत्तर और बड़ी हिमनदी मीरदालह्वोकुल ([[:en:Mýrdalsjökull|Mýrdalsjökull]]) के पश्चिम मे हैं । </br> इस हिमनदी के बर्फ एक [[ज्वालामुखी]] (ऊचाई: 1666 मी.) को ढक्कते है । यह ज्वालामुखी आखरी बार 1821 से 1823 के मध्य फटा था। ज्वालामुखी के मुँह का व्यास लगभग 3-4 किमी है, और हिमनदी का क्षेत्रफल लगभग 100 वर्ग किमी है । Template:मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची 10967 edit=sysop:move=sysop 40230 2006-12-28T19:35:42Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची]]" [edit=sysop:move=sysop] {| width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#f5faff" |- |{{क्लिक|image=Nuvola apps kalzium.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:विज्ञान}} |[[:श्रेणी:विज्ञान|'''विज्ञान''']]</center> <small>[[:श्रेणी:विज्ञान|विज्ञान]] • [[:Category:जीव विज्ञान|जीव विज्ञान]] • [[:श्रेणी:वनस्पति विज्ञान|वनस्पति विज्ञान]] • [[:श्रेणी:पशु विज्ञान|पशु विज्ञान]] • [[:श्रेणी:आयुर्विज्ञान|आयुर्विज्ञान]] • [[:श्रेणी:भौतिकी|भौतिकी]] • [[:Category:रसायन शास्त्र|रसायन शास्त्र]] • [[:Category:जैवरसायनिकी|जैवरसायनिकी]] • [[:Category:ज्योतिष|ज्योतिष]] • [[:Category:गणित|गणित]] • [[:Category:अंकगणित|अंकगणित]] • [[:Category:बीजगणित|बीजगणित]] • [[:Category:रेखागणित|रेखागणित]] • [[:Category:कलन|कलन]]<br></small> |- |{{क्लिक|image=Sciences de la terre.svg|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:भूगोल}} |[[:श्रेणी:भूगोल|'''भूगोल''']]</center> <small>[[:श्रेणी:भूगोल|भूगोल]] • [[:श्रेणी:महाद्वीप|महाद्वीप]] • [[:श्रेणी:देश|देश]] • [[:श्रेणी:शहर|शहर]] • [[:श्रेणी:पर्वत|पर्वत]] • [[:श्रेणी:सागर|सागर]] • [[:श्रेणी:पृथ्वी|पृथ्वी]] • [[:श्रेणी:खगोल शास्त्र|खगोल शास्त्र]] • [[:श्रेणी:सौर मंडल|सौर मंडल]]<br></small> |- |{{क्लिक|image=Crystal 128 krita.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:संस्कृति}} |[[:श्रेणी:संस्कृति|'''ललितकला और संस्कृति''']]</center> <small>[[:श्रेणी:नृत्य|नृत्य]] • [[:श्रेणी:साहित्य|साहित्य]] • [[:श्रेणी:संगीत|संगीत]] • [[:श्रेणी:कार्टून|कार्टून]] • [[:श्रेणी:काव्य|काव्य]] • [[:श्रेणी:शिल्पकला|शिल्पकला]] • [[:श्रेणी:नाट्यकला|नाट्यकला]] • [[:श्रेणी:फलज्योतिष|फलज्योतिष]] • [[:श्रेणी:संस्कृति|संस्कृति]]<br> |- |{{क्लिक|image=Religious symbols.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:धर्म}} |[[:श्रेणी:धर्म|'''धर्म''']]</center> <small>[[धर्म]] • [[:Category:हिन्दू धर्म|हिन्दू धर्म]] • [[:Category:इस्लाम धर्म|इस्लाम धर्म]] • [[:Category:ईसाई धर्म|ईसाई धर्म]] • [[:Category:रोमन धर्म|रोमन धर्म]] • [[:Category:बौद्ध धर्म|बौद्ध धर्म]] • [[:Category:जैन धर्म|जैन धर्म]] • [[:Category:यहूदी धर्म|यहूदी धर्म]] • [[:श्रेणी:ईश्वर|ईश्वर]] • [[:Category:देवी-देवता|देवी-देवता]] • [[:श्रेणी:नास्तिकता|नास्तिकता]] • [[:श्रेणी:हिंदुत्व|हिन्दुत्व]]<br> |- |{{क्लिक|image=Nuvola apps energy.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:तकनीकी और अभियान्त्रिकी}} |[[:श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी|'''प्रौद्योगिकी और अभियान्त्रिकी''']]</center> <small>[[:श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी|तकनीकी]] • [[:श्रेणी:जैवप्रौद्योगिकी|जैवप्रौद्योगिकी]] • [[:श्रेणी:नैनोतकनीकी|नैनोतकनीकी]] • [[:श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी|अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:रासायनिक अभियान्त्रिकी|रासायनिक अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:वैमानिक अभियान्त्रिकी|वैमानिक अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी|अन्तरिक्षीय अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:संगणक|संगणक]] • [[:श्रेणी:संगणक अभियान्त्रिकी|संगणक अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:सिविल अभियान्त्रिकी|सिविल अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:विद्युतीय अभियान्त्रिकी|विद्युतीय अभियान्त्रिकी]] • [[:श्रेणी:इलेक्ट्रॉनिक्स|इलेक्ट्रॉनिक्स]] • [[:श्रेणी:यान्त्रिकी|यान्त्रिकी]]<br> |- |{{क्लिक|image=Société.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:समाजशास्त्र}} |'''[[:श्रेणी:समाजशास्त्र|सामाजिक विज्ञान]] और [[:Category:दर्शन|दर्शन]]'''</center> <small>[[:श्रेणी:पुरातत्त्व|पुरातत्त्व]] • [[:श्रेणी:मानवशास्त्र|मानवशास्त्र]] • [[:श्रेणी:अर्थशास्त्र|अर्थशास्त्र]] • [[:Category:इतिहास|इतिहास]] • [[:Category:दर्शन|दर्शन]] • [[:श्रेणी:शिक्षा|शिक्षा]] • [[:श्रेणी:कानून|कानून]] • [[:श्रेणी:समाजशास्त्र|समाजशास्त्र]] • [[:श्रेणी:राजनीति|राजनीति]]<br> |- |{{क्लिक|image=Literatures.png|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:साहित्य}} |[[:श्रेणी:भाषा|'''भाषा''']] '''और''' [[:श्रेणी:साहित्य|'''साहित्य''']]</center> <small>[[:Category:विश्व की भाषाएँ|विश्व की भाषाएँ]] • [[:श्रेणी:भाषा|भाषा]] • [[:श्रेणी:भाषा-परिवार|भाषा-परिवार]] • [[:श्रेणी:भाषाविज्ञान|भाषाविज्ञान]] • [[:श्रेणी:साहित्य|साहित्य]]<br> |- |{{क्लिक|image=Loisirs.svg|largeur=50px|hauteur=67px|lien=:Category:मनोरंजन}} |[[:श्रेणी:मनोरंजन|'''मनोरंजन''']]</center> <small>[[:Category:खेल|खेल]] • [[:Category:क्रिकेट|क्रिकेट]] • [[:श्रेणी:कॉमिक्स|कॉमिक्स]] • [[:श्रेणी:टेलिविज़न|टेलिविज़न]] • [[:श्रेणी:पर्यटन|पर्यटन]] • [[:श्रेणी:रसोई|रसोई]] • [[:श्रेणी:बागवानी|बागवानी]] • [[:Category:इंटरनेट|इंटरनेट]] • [[:श्रेणी:रेडियो|रेडियो]] • [[:Category:सिनेमा|सिनेमा]]<br> <!-- टॉपिक सूची शेष --> Template:मुख पृष्ठ टॉपिक सूची 10968 39545 2006-12-23T08:56:20Z Wolf 886 Template:मुख पृष्ठ टॉपिक सूची का नाम बदलकर Template:मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची]] Template:मुख्य पृष्ठ अवश्यक लेख सूची 10969 edit=sysop:move=sysop 40209 2006-12-28T19:11:58Z Mitul0520 211 <div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">{{col-begin}} {{col-2}} *[[विकिपीडिया:समाज मुखपृष्ठ|'''विकिपीडिया समाज मुखपृष्ठ''']] *'''[[हाल की घटनाएँ]]''' *[[विकिपीडिया:सहायता|'''सहायता''']] में विकिपीडिया पढ़ने, लिखने, बदलने और अंशदान करने की सहायता *[[विकिपीडिया:Guidelines for writing in Hindi|'''अच्छे लेख लिखने के सुझाव''']] *[[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए|'''कुछ प्रारंभिक लेख''']] जो हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिए {{col-2}} *[[विकिपीडिया:गाँव का पम्प|'''गाँव का पम्प''']] में विकिपीडिया के बारें में चर्चा<br> *[[विकिपीडिया:घोषणाएं|'''घोषणाएं''']] *[[विकिपीडिया:योगदान|'''योगदान''']] - मुझे भी विकिपीडिया मे योगदान देना है, मै कैसे करुँ? *[[विकिपीडिया:Setting up your browser for Indic scripts|'''ब्राउसर पर देवनागरी लिपि देखने के बारे मे मदद''']] *[[विकिपीडिया:विकिपीडिया के बारे में|'''विकिपीडिया के बारे में''']] *'''[[इंटरनेट पर हिन्दी के साधन]]''' |[[चित्र:Vista-Community Help.png|right|110px]] {{col-end}} Template:मुख्य पृष्ठ विकिपीडिया अन्य भाषाओं में 10970 45761 2007-01-24T15:55:01Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ विकिपीडिया अन्य भाषाओं में]]" [edit=sysop:move=sysop] <div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000"> *भारतीय भाषाएं: [[:sa:|संस्कृत]] '''&middot;''' [[:kn:|ಕನ್ನಡ]] '''&middot;''' [[:ta:|தமிழ்]] '''&middot;''' [[:gu:|ગુજરાતી]] '''&middot;''' [[:mr:|मराठी]] '''&middot;''' [[:ks:|कॉशुर/کٲشُر]] '''&middot;''' [[:ml:|മലയാളം]] '''&middot;''' [[:te:|తెలుగు]] '''&middot;''' [[:bn:|বাংলা]] '''&middot;''' [[:bpy:|বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী]] '''&middot;''' [[:or:|ଓଡ଼ିଆ]] '''&middot;''' [[:as:|অসমীয়া]] '''&middot;''' [[:bh:|भोजपुरी]] '''&middot;''' [[:pa:|ਪੰਜਾਬੀ]] '''&middot;''' [[:sd:|सिन्धी/سنڌي]] *50,000 लेखों से ज़्यादा: [[:da:|Dansk]] '''&middot;''' [[:de:|Deutsch]] '''&middot;''' [[:en:|English]] '''&middot;''' [[:es:|Español]] '''&middot;''' [[:eo:|Esperanto]] '''&middot;''' [[:fr:|Français]] '''&middot;''' [[:it:|Italiano]] '''&middot;''' [[:nl:|Nederlands]] '''&middot;''' [[:ja:|日本語]] '''&middot;''' [[:no:|Norsk bokmål]] '''&middot;''' [[:pl:|Polski]] '''&middot;''' [[:pt:| Português]] '''&middot;''' [[:ru:|Русский]] '''&middot;''' [[:sk:|Slovenčina]] '''&middot;''' [[:fi:|Suomi]] '''&middot;''' [[:sv:|Svenska]] '''&middot;''' [[:zh:|中文]] *20,000 लेखों से ज़्यादा: [[:id:|Bahasa Indonesia]] '''&middot;''' [[:bg:|Български]] '''&middot;''' [[:ca:|Català]] '''&middot;''' [[:cs:|Česky]] '''&middot;''' [[:et:|Eesti]] '''&middot;''' [[:he:|עברית]] '''&middot;''' [[:hr:|Hrvatski]] '''&middot;''' [[:ko:|한국어]] '''&middot;''' [[:lt:|Lietuvių]] '''&middot;''' [[:hu:|Magyar]] '''&middot;''' [[:ro:|Română]] '''&middot;''' [[:sl:|Slovenščina]] '''&middot;''' [[:sr:|Српски]] '''&middot;''' [[:tr:|Türkçe]] '''&middot;''' [[:uk:|Українська]] *10,000 लेखों से ज़्यादा: [[:simple:|Simple English]] '''&middot;''' [[:ar:|العربية]] '''&middot;''' [[:ms:|Bahasa Melayu]] '''&middot;''' [[:bs:|Bosanski]] '''&middot;''' [[:bn:|বাংলা]] '''&middot;''' [[:bpy:|বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী]] '''&middot;''' [[:eu:|Euskara]] '''&middot;''' [[:el:|Ελληνικά]] '''&middot;''' [[:fa:|فارسی]] '''&middot;''' [[:gl:|Galego]] '''&middot;''' [[:io:|Ido]] '''&middot;''' [[:is:|Íslenska]] '''&middot;''' [[:ka:|ქართული]] '''&middot;''' [[:lb:|Lëtzebuergesch]] '''&middot;''' [[:nap:|Nnapulitano]] '''&middot;''' [[:nn:|Norsk nynorsk]] '''&middot;''' [[:th:|ภาษาไทย]] '''&middot;''' [[:te:|<span lang="te" title="Telugu" dir="rtl" class="spanAr">తెలుగు</span>]] '''&middot;''' [[:vi:|Tiếng Việt]] <div style="text-align:right"><b>[[:m:List_of_Wikipedias|पूरी सूची]] — [[:en:Wikipedia:Multilingual_coordination|बहुभाषीय सहियोग]] — [[:m:How to start a new Wikipedia|किसी अन्य भाषा में विकिपीडिया शुरु करें]] Template:मुख्य पृष्ठ बन्धु प्रकल्प 10971 edit=sysop:move=sysop 40237 2006-12-28T19:40:15Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ बन्धु प्रकल्प]]" [edit=sysop:move=sysop] <div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">विकिपीडिया [[:wikimedia:Home|विकिमीडिया फ़ाउंडेशन]] द्वारा संचालित है, जो दूसरे कई [[:en:Wikipedia:Multilingual coordination|बहुभाषिक]] तथा [[en:Wikipedia:Copyrights|उपयोग, परिवर्तन तथा पुन्रवितरण]] के लिये आज़ाद प्रकल्प चलाती हैं: {| id="userpage" style="text-align:left; border: 1px solid #fffaf5; background-color:#fffaf5" | [[Image:Wiktionary small logo.png|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[wikt:|'''विकि-शब्दकोष''']]<br />एक शब्दकोष एवं समानांतर कोष | [[Image:Wikibooks-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[b:|'''विकिताबें''']]<br />मुफ़्त किताबें और उपयोगी सामग्री | [[Image:Wikiquote-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[q:|'''विकिक्वोट''']]<br />विभिन्न सुभाषितों का संकलन | [[Image:Wikisource-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] |class=plainlinks| [http://wikisource.org/wiki/मुख्य_पृष्ठ:हिन्दी '''विकिस्रोत''']<br />मुक्त स्त्रोत सामग्री |- | [[Image:Wikispecies-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[Wikispecies:|'''विकिस्पीशीज़''']]<br />प्राकृतिक भांति निर्देशिका | [[Image:Wikinews-logo.png|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[n:|'''विकिसमाचार''']]<br />मुक्त समाचार | [[Image:Commons-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[commons:|'''कॉमंस''']]<br />विकिमीडिया प्रकल्प का मीडिया फ़ाइल भंडार | [[Image:Wikimedia-logo.svg|35x50px|<nowiki></nowiki>]] | [[m:|'''मेटा-विकि''']]<br />विकिमीडिया के सभी परियोजनाओं का संयोजनात्मक प्रयास |} Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 10972 39569 2006-12-23T10:18:16Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53]] #REDIRECT [[Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53]] Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52-53 10973 39555 2006-12-23T09:27:35Z Wolf 886 Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52-53 का नाम बदलकर Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53 कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53]] चित्र:Literatures.png 10974 39567 2006-12-23T10:15:57Z Wolf 886 फ़्रांसिसी विकिपीडिया से । फ़्रांसिसी विकिपीडिया से । Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53 10975 39571 2006-12-23T10:18:39Z Wolf 886 Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 53 का नाम बदलकर Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 1 कर दिया ग #REDIRECT [[Template:ताज़ी घटनाएँ 2006 सप्ताह 52 - 2007 सप्ताह 1]] गोरैया 10976 39598 2006-12-23T13:30:34Z Matra 768 [[श्रेणी:पक्षी]] '''गोरैया''' एक छोटी चिङिया है. यह हल्की भूरे रंग या सफेद रंग में होती है. इसके शरीर पर छोटे छोटे पंख और पीली चोंच व पैरों का रंग पीला होता है. नर गोरैया का पहचान उसके गले के पास काले धब्बे से होता है. {{substub}} [[श्रेणी:पक्षी]] वसन्त पंचमी 10977 45756 2007-01-24T15:47:33Z Wolf 886 '''वसंत पंचमी''' एक [[भारत | भारतीय]] त्योहार है, इस दिन विद्या की देवी [[सरस्वती]] की पूजा की जाती है। यह पूजा पूर्वी भारत में बड़े उल्लास से मनायी जाती है। इस दिन स्त्रियाँ पीले वस्त्र धारण करती हैं। प्राचीन भारत में पूरे साल को जिन छह मौसमों में बाँटा जाता था उनमें [[वसंत]] लोगों का सबसे मनचाहा मौसम था।जब फूलों पर बहार आ जाती, खेतों मे सरसों का सोना चमकने लगता, जौ और गेहूँ की बालियाँ खिलने लगतीं, आमों के पेड़ों पर बौर आ जाता और हर तरफ़ रंग-बिरंगी तितलियाँ मँडराने लगतीं। वसंत ऋतु का स्वागत करने के लिए [[माघ]] महीने के पाँचवे दिन एक बड़ा जश्न मनाया जाता था जिसमें [[विष्णु]] और [[कामदेव]] की पूजा होती, यह वसंत पंचमी का त्यौहार कहलाता था। [[पुराण|पुराणों]] के अनुसार [[कृष्ण|श्रीकृष्ण]] ने सरस्वती से ख़ुश होकर उन्हें वरदान दिया था कि वसंत पंचमी के दिन तुम्हारी भी आराधना की जाएगी और यूँ भारत के कई हिस्सों में वसंत पंचमी के दिन विद्या की देवी सरस्वती की भी पूजा होने लगी जो कि आज तक जारी है। पतंगबाज़ी का वसंत से कोई सीधा संबंध नहीं है।लेकिन [[पतंग]] उड़ाने का रिवाज़ हज़ारों साल पहले चीन में शुरू हुआ और फिर कोरिया और जापान के रास्ते होता हुआ भारत पहुँचा। ==संदर्भ== *[http://www.bbc.co.uk/hindi/entertainment/story/2004/02/040213_pakistan_kite.shtml बीबीसी हिन्दी] == बाहरी कड़ियां == [[Category:उत्सव]] [[Category:त्योहार]] [[Category:भारतीय संस्कृति]] [[Category:हिन्दू धर्म]] [[Category:सरस्वती]] आक्टोपस 10978 39600 2006-12-23T13:56:57Z Matra 768 नया पेज '''आक्टोपस''' की आठ भुजाएँ होती है. यह भुजाओं के सहारे भोजन पकङता है. इसकी आँखें बहुत बङी बङी होती है. सामान्य आक्टोपस का शरीर दस सेंटी मीटर होता है लेकिन बङे आक्टोपस का आकार नौ मीटर होता है. यह एक समुद्री जीव है. {{substub}} ऐयरपहे 10979 42900 2007-01-14T02:43:41Z Kingram 866 /* और */ '''ऐयरपहे''' एक नयनार सन्त थे [[तमिलनाद]] मे । उन्होने सातवीं शताब्दी मे पव्रचन दिया | ==जीवन== वे कवेरिपूम्पत्तिनम के थे । वैश्य जाति में जन्म लिया । उन्के मन मे, शिव भक्त तो शन्कर भग्वान का अवतार था । उस्का घर को शिव भक्त बुलया । शिव भक्थ तो पूजा किया और प्यार दिया । और जो शिव भक्थ को निवेदन किया सब को इस लोगो को किया । कभी नेहि '''"नेहि"''' बुलाया शिव भक्त की इच्चा को । ==और== *[http://www.tamilnation.org/sathyam/east/saivaism/63nayanmars.htm#_VPID_6 Iyarpahai Nayanar] - तमिल रश्त्र *[http://www.saivam.org.uk/siddhandha/saivamNayanmars.htm सैवम पनने] - सैव यु. के. {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] [[en:iyarpahai]] मोतीलाल नेहरू 10980 39919 2006-12-27T22:24:14Z Kingram 866 stub मोतीलाल नेहरू [[इलाहाबाद]] के एक मशहूर वकील थे| लेकिन आगे चलकर उन्होने अपनी वकालत छोडकर [[भारत]] के स्वतंत्रता संग्राम में कार्य किया था| [[इ.स. १९२२|१९२२]] में उन्होने [[देशबंधू चित्तरंजन दास]] और [[लाला लाजपत राय]] के साथ कॉंग्रेस पार्टी के अंतर्गत [[स्वराज पार्टी]] की स्थापना की| [[इ.स. १९२८|१९२८]] में [[कोलकाता]] में हुए कॉंग्रेस अधिवेशन के वे अध्यक्ष थे| [[इ.स. १९२८|१९२८]] में कॉंग्रेसने [[भारत]] का भावी संविधान बनाने के लिए स्थापित आयोग के वे अध्यक्ष थे| इस आयोगने [[नेहरू रिपोर्ट]] पेश किया| पंडित मोतीलाल नेहरू [[पंडित जवाहरलाल नेहरू]] के पिता थे| मोतीलाल नेहरू की पत्नी का नाम स्वरूप रानी था| [[पंडित जवाहरलाल नेहरू]] उनके एकमात्र पुत्र थे| उन्हे दो कन्या भी थीं| उनकी बडी बेटी का नाम विजयालक्षमी था, जो आगे चलकर [[विजयालक्ष्मी पंडित]] नाम से मशहूर हुई| उनकी छोटी बेटी का नाम कृष्णा था| मोतीलाल नेहरूने [[इलाहाबाद]] में एक अलिशान मकान लिया था| उस घर का नाम आनंद भवन रखा था| बाद में उन्होने यह घर कॉंग्रेस पार्टी को दे दिया| मोतीलाल नेहरू का [[इ.स. १९३१|१९३१]] साल में [[इलाहाबाद]] में निधन हुआ| {{भारतीय स्वतंत्रता संग्राम}} {{जीवनचरित-स्टब}} [[de:Motilal Nehru]] [[en:Motilal Nehru]] [[sv:Motilal Nehru]] तमिळ भाषा 10982 39654 2006-12-24T11:57:17Z Wolf 886 तमिळ भाषा का नाम बदलकर तमिल भाषा कर दिया गया है: Correcting spelling #REDIRECT [[तमिल भाषा]] Template:भारत के प्रान्त 10984 39678 2006-12-24T14:25:19Z Wolf 886 {| class="infobox" cellpadding="4" style="width: 255px; empty-cells:show; font-family: lucida grande, sans-serif; line-height: 1.4em; border: 1px solid #ccd2d9; font-size: 85%; background-color: #f8fafe;" |- | colspan="2" style="margin-left: inherit; color:#f8fafe; background: {{Infobox State IN/type|{{{type|}}}}}; font-size: 1.5em; text-align:center" | '''{{{state_name}}}''' |- <!-- ###### Locator map (pre-drawn) --> {{#if: {{{image_map|}}}| {{!}} colspan="2" align="center" style="vertical-align: top; text-align: center;" {{!}} [[Image:{{{image_map}}}|225px|centre|Map of India with the location of {{{state_name}}} highlighted.]]}} |- <!-- ###### Locator map (auto-drawn using {{Location map}}) --> {{#if:{{{locator_position|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;" {{!}}<div><div style="width:240px; background:transparent"> <div style="position:relative; width:240px">[[Image:India-locator-map-blank.svg|240px]]<br/><div style="position:absolute;z-index:200; top:{{#expr:100*(38.4-{{{latd}}}) / (38.4-6.6) round 1}}%; left:{{#expr:100*({{{longd}}}-67.3) / (97.1-67.3) round 1}}%; height:0; width:0; margin:0; padding:0;"> <div style="position:relative; top:-4px; left:-4px; width:8px; text-align:center; z-index:201">[[Image:Red_pog.svg|8x8px]]</div> {{#switch:{{#if:{{{locator_position|}}}|{{{locator_position}}}|right}} |right=<div style="font-size:90%; line-height:110%; position:relative; top:-1.5em; left:0.5em; text-align:left; width:6em; z-index:202;"> |left=<div style="font-size:90%; line-height:110%; position:relative; top:-1.5em; left:-6.5em; width:6em; text-align:right; z-index:202;"> }}<span style="padding:1px;background:none">{{{state_name}}}</span> </div> </div> </div> </div>}} |- <!-- ###### Capital (name, coordinates) --> | width="110px" style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 3px solid {{Infobox State IN/type|{{{type|}}}}};" | '''[[भारत के प्रान्त एवं उनकी राजधानी|राजधानी]]'''<br>&nbsp;-&nbsp;समकक्ष | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-top: 3px solid {{Infobox State IN/type|{{{type|}}}}};" | {{{capital}}}<br>&nbsp;-&nbsp;{{coor d|{{{latd}}}|N|{{{longd}}}|E|type:city}} |- <!-- ###### Largest city (municipal corporation) --> | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''सबसे बड़ा शहर''' | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | {{{largest_city}}} |- <!-- ###### Largest urban agglomeration --> {{#if: {{{largest_metro|}}}| {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''सबसे बड़ा मेट्रो''' {{!}} style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} {{{largest_metro}}}}} |- <!-- ###### Population --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''जनसंख्या'''&nbsp;({{{population_year}}})<br>&nbsp;-&nbsp;घनत्व | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | {{{population}}} ({{{population_rank}}})<br>&nbsp;-&nbsp;वर्गकिलोमीटर{{{population_density}}} |- <!-- ###### Geography (area, districts, etc) --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''क्षेत्र'''<br>&nbsp;-&nbsp;जिलाएँ | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | [[1_E{{{area_magnitude}}}_m²|{{{area}}}&nbsp;km²]]&nbsp;({{{area_rank}}})<br>&nbsp;-&nbsp;{{{districts}}} |- <!-- ###### Time zone --> | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''समय''' | style="padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | भारतीय स्टैंडर्ड समय (यूटीसी+5:30) |- <!-- ###### Government --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''स्थान'''{{#if: {{{governor_name|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;राज्याधिकारी}}{{#if: {{{chief_minister|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;मुख्य मन्त्री}}{{#if: {{{leader_title|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_title}}}}}{{#if: {{{legislature_type|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;विधानसभा}} | <!--nowrap--> style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | {{{established_date}}}{{#if: {{{governor_name|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{governor_name}}}}}{{#if: {{{chief_minister|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{chief_minister}}}}}{{#if: {{{leader_title|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;{{{leader_name}}}}}{{#if: {{{legislature_type|}}}|<br>&nbsp;-&nbsp;[[{{{legislature_type}}}]] ({{{legislature_strength}}})}} |- <!-- ###### Languages --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | '''सरकारी भाष(एँ)''' | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" | {{{official_languages}}} |- <!-- ###### Abbreviation (ISO) --> | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-bottom: 2px solid {{Infobox State IN/type|{{{type|}}}}};" | '''संक्षेप''' | style="border-top: 1px solid #ccddee; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em; border-bottom: 2px solid {{Infobox State IN/type|{{{type|}}}}};" | [[ISO 3166-2:IN|{{{abbreviation}}}]] |- <!-- ###### Website --> {{#if: {{{website|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align:center; padding: 0.4em 1em 0.4em 0.4em;" {{!}} '''[[जालपृष्ठ]]''': [http://{{{website}}}/ {{{website}}}]}} |- <!-- ###### Seal --> {{#if: {{{seal|}}}| {{!}} colspan="2" style="text-align:center;" {{!}} {{{seal}}}<br>{{{state_name}} का सील}}} |- <!-- ###### Footnotes --> {{#if: {{{footnotes|}}}| {{!}} colspan="2" {{!}} <small>{{{footnotes}}}</small>}} |} <noinclude> {{esoteric}} [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] [[fi:Malline:Intian osavaltio]] </noinclude> Template:भारत का प्रान्त प्रकार 10985 39664 2006-12-24T12:55:32Z Wolf 886 New page: <noinclude></noinclude><includeonly>{{ #switch:{{{1|}}} | state = <nowiki>#3063A5</nowiki> | union territory = <nowiki>#669</nowiki> | #default = <nowiki>#3063A5</no... <noinclude></noinclude><includeonly>{{ #switch:{{{1|}}} | state = <nowiki>#3063A5</nowiki> | union territory = <nowiki>#669</nowiki> | #default = <nowiki>#3063A5</nowiki> }}</includeonly><noinclude> [[Category:Templates using ParserFunctions|{{PAGENAME}}]] [[rmy:Format:Moxton In stato/tipo]] </noinclude> Template:Infobox State IN/type 10986 39666 2006-12-24T12:57:23Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:भारत का प्रान्त प्रकार]] #REDIRECT[[Template:भारत का प्रान्त प्रकार]] Template:India state infobox 10987 39669 2006-12-24T13:02:33Z Wolf 886 Template:Template:India state infobox का नाम बदलकर Template:India state infobox कर दिया गया है #REDIRECT[[Template:भारत के प्रान्त]] Template:Template:India state infobox 10988 39670 2006-12-24T13:02:33Z Wolf 886 Template:Template:India state infobox का नाम बदलकर Template:India state infobox कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:India state infobox]] Template:भारत का प्रान्त इंफ़ोबॉक्स 10989 39672 2006-12-24T13:03:12Z Wolf 886 Template:भारत का प्रान्त इंफ़ोबॉक्स का नाम बदलकर Template:भारत के प्रान्त कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:भारत के प्रान्त]] सऊदी अरब 10990 39834 2006-12-26T19:13:28Z युकेश 478 '''सऊदी अरब''' एक देश है। [[Category:देश]] नायनमार 10991 39942 2006-12-27T23:21:21Z Kingram 866 {{stub}} [[हिन्दू धर्म]] में '''नयनार''' भगवान [[शिव]] के भक्त सन्त थे । इनका उद्भव मध्यकाल में मुख्यतः [[दक्षिण भारत]] के [[तमिलनाडु]] में हुआ था । कुल 63 नयनारों ने [[शैव]] सिद्धान्तो के प्रसार में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई । इसी प्रकार [[विष्णु]] के भक्त सन्तों को [[अलवार]] कहते हैं । [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[श्रेणी:तमिलनाडु]] [[श्रेणी:नायनमार|*]] [[en:Nayanars]] [[ta:நாயன்மார்கள்]] तिरुनवुकरसर 10992 39781 2006-12-25T21:40:46Z Kingram 866 it more closely approximates tamil pronounviation #REDIRECT[[थिरुनवुकरसर]] भग्वान 10993 39714 2006-12-25T03:54:38Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भगवान]] #REDIRECT[[भगवान]] तमिलनाद 10994 39722 2006-12-25T04:24:26Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तमिलनाडु]] #REDIRECT[[तमिलनाडु]] चित्र:Bhutansatelite1.jpg 10995 39727 2006-12-25T05:19:07Z Amitprabhakar 683 Bhutan Satelite image Bhutan Satelite image श्रेणी:नायानमार 10996 39789 2006-12-25T21:46:45Z Kingram 866 delte PLEASE DELETE THIS CATEGORY!!!! Per request of creator २१:४६, २५ दिसम्बर २००६ (UTC) श्रेणी:नायनमार 10997 42015 2007-01-09T02:36:09Z Kingram 866 add en interwiki [[तमिलनाडु]] में ६३ शिवभक्त के सन्त थे [[नयनार]] लोग । [[ श्रेणी:हिन्दू धर्म]] [[en:Category:Nayanar saints]] नयनार 10998 39778 2006-12-25T21:38:25Z Kingram 866 नयनार का नाम बदलकर नायनमार कर दिया गया है: correct tamil conventions #REDIRECT [[नायनमार]] DVD+R 11000 39825 2006-12-26T17:14:31Z 199.67.140.153 New page: डीवीडी+र डीवीडी+र चित्र:आदमि.png 11004 39848 2006-12-26T23:50:54Z Kingram 866 Frew wikimedia img. See [[:en:Image:Crystal personal.png]] Frew wikimedia img. See [[:en:Image:Crystal personal.png]] Template:जीवनचरित-स्टब 11005 42891 2007-01-14T02:23:47Z Kingram 866 nop need for the traffic cone <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>[[चित्र:आदमि.png|30px]] ये जीवनचरित लेख अपनी [[विकिपीडिया:लेख जो अपने प्रारम्भिक अवस्था में हैं|प्रारम्भिक अवस्था]] में है, यानि कि एक [[विकिपीडिया:स्टब|स्टब]] है । आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढाकर] विकिपीडिया की मदद कर सकते है । </small><br> </div> [[Category:जीवनचरित स्टब]] <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> <noinclude> [[Category:Templates]] [[bg:Шаблон:Мъниче-човек]] [[cs:Šablona:Biografický pahýl]] [[en:Template:Bio-stub]] [[eo:Ŝablono:Ĝermo-biografio]] [[eu:Txantiloi:Biografia zirriborroa]] [[fr:Modèle:Ébauche personne]] [[hr:Predložak:Stub-biog]] [[id:Templat:Bio-stub]] [[it:Template:Stub bio]] [[la:Formula:Bio-stipula]] [[lt:Šablonas:Biograf-stub]] [[mk:Шаблон:Биог-никулец]] [[no:Mal:Biografistubb]] [[pl:Szablon:Biografia stub]] [[pt:Predefinição:Esboço-biografia]] [[ru:Шаблон:Bio-stub]] [[sk:Šablóna:Biografický výhonok]] [[sl:Predloga:Bio-stub]] [[sr:Шаблон:Клица-биографије]] [[fi:Malline:Tynkä/Henkilö]] [[sv:Mall:Personstub]] [[tr:Şablon:Biyo-taslak]] [[uk:Шаблон:Bio-stub]] [[zh:Template:Bio-stub]] </noinclude> श्रेणी:जीवनचरित स्टब 11006 40236 2006-12-28T19:38:02Z Kingram 866 Stubs of biographies of people [[Category:स्टब]] [[en:Category:People stubs]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] मॊशॊव्त्सॆ 11007 40714 2007-01-01T14:34:19Z Thijs!bot 662 robot Removing: [[mo:Мошовце]] '''मॊशॊव्त्सॆ''' (१३८० वासी) है महत्वपूर्ण [[गांव]] केन्द्रीय [[स्लोवाकिया]] भीतर बहुत ऐतिहासिक [[यादगार]] तरफ, और जन्मस्थान बड़ा [[कवि]] में स्लोवाकिया से, [[यन् कॊल्लर्]]. == बाहरी कड़ियाँ == *[http://www.mosovce.sk www.mosovce.sk] *[http://www.mosovce.sk/doc/tur_spr/Brozura-anj.doc विवरणिका] *[http://www.tourist-channel.sk/mosovce/indexen.html अभियोग] *[http://www.bb.telecom.sk/drienok/english द्रिऎनॊक्] [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mošovce Commons:Mošovce] == चित्रशाला == <gallery> Image:Kastielmosovce.jpg|दुर्ग - मॊशॊव्त्सॆ Image:Kostolmosovce1.jpg|रोमीय मत विरोधी गिरजा - मॊशॊव्त्सॆ Image:Kostolmosovce2.JPG|सर्वसामान्य गिरजा - मॊशॊव्त्सॆ Image:Kaplnka-Mosovce.jpg|प्रार्थनालय - मॊशॊव्त्सॆ Image:Dom-Mosovce.jpg|प्राचीन वास्तुकला - मॊशॊव्त्सॆ Image:Obecmosovce.jpg|दृश्यपटल - मॊशॊव्त्सॆ Image:Mosovce.jpg|कुलचिह्न - मॊशॊव्त्सॆ Image:Vlajka-Mosovce.jpg|पताका - मॊशॊव्त्सॆ Image:Map_slovakia_mosovce.png|मॊशॊव्त्सॆ - स्लोवाकिया Image:Mapa-Mosovce.png|मॊशॊव्त्सॆ - नक्षा </gallery> [[Category:स्लोवाकिया]] [[af:Mošovce]] [[am:ሞሾቭጸ]] [[ar:موشوفتسيه]] [[az:مشوتس]] [[be:Мошаўцэ]] [[bg:Мошовце]] [[bn:মোশোভ্‌চে]] [[bs:Mošovce]] [[ca:Mošovce]] [[cs:Mošovce]] [[da:Mošovce]] [[de:Mošovce]] [[el:Μόσοβτσε]] [[en:Mošovce]] [[eo:Mošovce]] [[es:Mošovce]] [[et:Mošovce]] [[eu:Mosovce]] [[fa:موشوفتسی]] [[fi:Mošovce]] [[fo:Mošovce]] [[fr:Mošovce]] [[ga:Mošovce]] [[gl:Mošovce]] [[ha:موشوفتسيه]] [[haw:Mošovce]] [[he:מושובצה]] [[hr:Mošovce]] [[hsb:Mošovce]] [[hu:Mosóc]] [[hy:Մոշովցե]] [[ia:Mošovce]] [[id:Mošovce]] [[ie:Mošovce]] [[io:Mošovce]] [[is:Mošovce]] [[it:Mošovce]] [[ja:モショヴツェ]] [[ka:მოშოვცე]] [[kk:Мошовце]] [[km:មឞវជ]] [[ko:모쇼브체]] [[ku:موشوفتسيه]] [[ky:Мошовце]] [[la:Mošovce]] [[lt:Mošovcė]] [[lv:Mošovce]] [[mi:Mošovce]] [[mk:Мошовце]] [[mn:Мошовце]] [[ms:Mošovce]] [[mt:Mošovce]] [[nl:Mošovce]] [[nn:Mošovce]] [[no:Mošovce]] [[nov:Mošovce]] [[pl:Mošovce]] [[ps:موشوفتسی]] [[pt:Mošovce]] [[rmy:मॊशॊव्त्सि]] [[ro:Mošovce]] [[ru:Мошовце]] [[sh:Мошовце]] [[simple:Mošovce]] [[sk:Mošovce]] [[sl:Mošovce]] [[so:Mošovce]] [[sq:Mošovce]] [[sr:Мошовце]] [[sv:Mošovce]] [[sw:Mošovce]] [[tg:Мошовтсе]] [[th:โมชอฟเซอ]] [[tk:Mošovce]] [[tl:Mošovce]] [[tpi:Mošovce]] [[tr:Mošovce]] [[tt:Mošovce]] [[uk:Мошовце]] [[ur:موشوفتسيه]] [[uz:Mošovce]] [[vi:Mošovce]] [[vo:Mošovce]] [[yi:מושובצה]] [[yo:Mošovce]] [[zh:摩受采]] [[zh-min-nan:Mošovce]] [[zh-yue:摩受采]] [[zu:Mošovce]] श्रेणी:स्लोवाकिया 11008 39867 2006-12-27T00:37:59Z 213.215.86.77 New page: [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] [[श्रेणी:यूरोप]] [[श्रेणी:देश]] साइमन कमीशन 11013 40377 2006-12-30T04:51:11Z Mitul0520 211 बर्बरता हटाई {{stub}} चन्द्रगुप्त मौर्य 11015 41212 2007-01-05T02:03:47Z धवलगिरि 820 '''चन्द्रगुप्त मौर्य''' चौथी शताब्दी ई पू में [[भारत]] में सम्राट थे। {{stub}} श्री करुणामयी 11020 43280 2007-01-15T04:17:34Z अरविन्दन् 996 श्रि करुनामयि का नाम बदलकर श्री करुणामयी कर दिया गया है '''श्रि करुनामयि''' (१९५८ - ) एक गुरु है आन्ध्रा प्रदेश मे । ==बच्च्पन== जनम लिय दखिन भारत मे । उस्का माता और पिता बोहोत spiritual और religious था | {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Amma Karunamayi]] कन्नौज 11021 40011 2006-12-28T04:36:29Z 210.18.124.16 Neeraj Kumar(नीरज कुमार) वेदव्यास 11022 40960 2007-01-02T17:02:10Z जूहोमि 935 '''वेदव्यास ऋषि''' [[महाभारत]] ग्रंथ के रचयिता थे। ==वेदव्यास के जन्म की कथा== <p align="justify">प्राचीन काल में [[सुधन्वा]] नाम के एक राजा थे। वे एक दिन आखेट के लिये वन गये। उनके जाने के बाद ही उनकी पत्नी रजस्वला हो गई। उसने इस समाचार को अपनी शिकारी पक्षी के माध्यम से राजा के पास भिजवाया। समाचार पाकर महाराज सुधन्वा ने एक दोने में अपना वीर्य निकाल कर पक्षी को दे दिया। पक्षी उस दोने को राजा की पत्नी के पास पहुँचाने आकाश में उड़ चला। मार्ग में उस शिकारी पक्षी को एक दूसरी शिकारी पक्षी मिल गया। दोनों पक्षियों में युद्ध होने लगा। युद्ध के दौरान वह दोना पक्षी के पंजे से छूट कर यमुना में जा गिरा। [[यमुना]] में [[ब्रह्मा]] के शाप से मछली बनी एक अप्सरा रहती थी। मछली रूपी अप्सरा दोने में बहते हुये वीर्य को निगल गई तथा उसके प्रभाव से वह गर्भवती हो गई। गर्भ पूर्ण होने पर एक निषाद ने उस मछली को अपने जाल में फँसा लिया। निषाद ने जब मछली को चीरा तो उसके पेट से एक बालक तथा एक बालिका निकली। निषाद उन शिशुओं को लेकर महाराज सुधन्वा के पास गया। महाराज सुधन्वा के पुत्र न होने के कारण उन्होंने बालक को अपने पास रख लिया जिसका नाम मत्स्यराज हुआ। बालिका निषाद के पास ही रह गई और उसका नाम मत्स्यगंधा रखा गया क्योंकि उसके अंगों से मछली की गंध निकलती थी। उस कन्या को सत्यवती के नाम से भी जाना जाता है। बड़ी होने पर वह नाव खेने का कार्य करने लगी एक बार पाराशर मुनि को उसकी नाव पर बैठ कर यमुना पार करना पड़ा। [[पाराशर]] मुनि [[सत्यवती]] रूप-सौन्दर्य पर आसक्त हो गये और बोले, "देवि! मैं तुम्हारे साथ सहवास करना चाहता हूँ।" सत्यवती ने कहा, "मुनिवर! आप ब्रह्मज्ञानी हैं और मैं निषाद कन्या। हमारा सहवास सम्भव नहीं है।" तब पाराशर मुनि बोले, "बालिके! तुम चिन्ता मत करो। प्रसूति होने पर भी तुम कुमारी ही रहोगी।" इतना कह कर उन्होंने अपने योगबल से चारों ओर घने कुहरे का जाल रच दिया और सत्यवती के साथ भोग किया। तत्पश्चात् उसे आशीर्वाद देते हुये कहा, तुम्हारे शरीर से जो मछली की गंध निकलती है वह सुगन्ध में परिवर्तित हो जायेगी।"<br><br> समय आने पर सत्यवती गर्भ से वेद वेदांगों में पारंगत एक पुत्र हुआ। जन्म होते ही वह बालक बड़ा हो गया और अपनी माता से बोला, "माता! तू जब कभी भी विपत्ति में मुझे स्मरण करेगी, मैं उपस्थित हो जाउँगा।" इतना कह कर वे तपस्या करने के लिये द्वैपायन द्वीप चले गये। द्वैपायन द्वीप में तपस्या करने तथा उनके शरीर का रंग काला होने के कारण उन्हे कृष्ण द्वैपायन कहा जाने लगा। आगे चल कर वेदों का भाष्य करने के कारण वे वेदव्यास के नाम से विख्यात हुये।</p> ==वेद व्यास के विद्वान शिष्य== * [[पैल]] * [[जैमिन]] * [[वैशम्पायन]] * [[सुमन्तुमुनि]] * [[रोम हर्षण]] ==वेद व्यास का योगदान== <p align="justify">महर्षि व्यास त्रिकालज्ञ थे तथा उन्होंने दिव्य दृष्टि से देख कर जान लिया कि कलियुग में धर्म क्षीण हो जायेगा। धर्म के क्षीण होने के कारण मनुष्य नास्तिक, कर्तव्यहीन और अल्पायु हो जावेंगे। एक विशाल वेद का सांगोपांग अध्ययन उनके सामर्थ से बाहर हो जायेगा। इसीलिये महर्षि व्यास ने वेद का चार भागों में विभाजन कर दिया जिससे कि कम बुद्धि एवं कम स्मरणशक्ति रखने वाले भी वेदों का अध्ययन कर सकें। व्यास जी ने उनका नाम रखा - [[ऋग्वेद]], [[यजुर्वेद]], [[सामवेद]] और [[अथर्ववेद]]। वेदों का विभाजन करने के कारण ही व्यास जी वेद व्यास के नाम से विख्यात हुये। ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद और अथर्ववेद को क्रमशः अपने शिष्य पैल, जैमिन, वैशम्पायन और सुमन्तुमुनि को पढ़ाया। वेद में निहित ज्ञान के अत्यन्त गूढ़ तथा शुष्क होने के कारण वेद व्यास ने पाँचवे वेद के रूप में पुराणों की रचना की जिनमें वेद के ज्ञान को रोचक कथाओं के रूप में बताया गया है।। पुराणों को उन्होंने अपने शिष्य रोम हर्षण को पढ़ाया। व्यास जी के शिष्योंने अपनी अपनी बुद्धि के अनुसार उन वेदों की अनेक शाखाएँ और उप शाखाएँ बना दीं। अंत में व्यास जी ने [[महाभारत]] की रचना की।</p> ==स्रोत== * [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] द्रोणाचार्य 11023 40149 2006-12-28T15:33:28Z Gk awadhiya 602 '''द्रोणाचार्य''' कौरव और पांडवो के गुरू थे। कौरवो और पांडवो ने द्रोणाचार्य के आश्रम मे ही अस्त्रो और शस्त्रो की शिक्षा पायी थी। [[अर्जुन]] द्रोणाचार्य के प्रिय शिष्य थे। वे अर्जुन को विश्व का सर्वश्रेष्ठ धनुर्धर बनाना चाहते थे। ==द्रोणाचार्य का जन्म== एक बार [[भरद्वाज]] मुनि यज्ञ कर रहे थे। एक दिन वे गंगा नदी में स्नान कर रहे थे। वहाँ पर उन्होंने घृतार्ची नामक एक अप्सरा को गंगा स्नान कर निकलते हुये देख लिया। उस अप्सरा को देख कर उनके मन में काम वासना जागृत हुई और उनका वीर्य स्खलित हो गया जिसे उन्होंने एक यज्ञ पात्र में रख दिया। कालान्तर में उसी यज्ञ पात्र से द्रोण की उत्पत्ति हुई। द्रोण अपने पिता के आश्रम में ही रहते हुये चारों वेदों तथा अस्त्र-शस्त्रों के ज्ञान में पारंगत हो गये। द्रोण के साथ प्रषत् नामक राजा के पुत्र द्रुपद भी शिक्षा प्राप्त कर रहे थे तथा दोनों में प्रगाढ़ मैत्री हो गई। उन्हीं दिनों [[परशुराम]] अपनी समस्त सम्पत्ति को ब्राह्मणों में दान कर के [[महेन्द्राचल]] पर्वत पर तप कर रहे थे। एक बार द्रोण उनके पास पहुँचे और उनसे दान देने का अनुरोध किया। इस पर परशुराम बोले, "वत्स! तुम विलम्ब से आये हो, मैंने तो अपना सब कुछ पहले से ही ब्राह्मणों को दान में दे डाला है। अब मेरे पास केवल अस्त्र-शस्त्र ही शेष बचे हैं। तुम चाहो तो उन्हें दान में ले सकते हो।" द्रोण यही तो चाहते थे अतः उन्होंने कहा, "हे गुरुदेव! आपके अस्त्र-शस्त्र प्राप्त कर के मुझे अत्यधिक प्रसन्नता होगी, किन्तु आप को मुझे इन अस्त्र-शस्त्रों की शिक्षा-दीक्षा देनी होगी तथा विधि-विधान भी बताना होगा।" इस प्रकार परशुराम के शिष्य बन कर द्रोण अस्त्र-शस्त्रादि सहित समस्त विद्याओं के अभूतपूर्व ज्ञाता हो गये। ==राजा द्रुपद से बैर== शिक्षा प्राप्त करने के पश्चात द्रोण का विवाह [[कृपाचार्य]] की बहन कृपी के साथ हो गया। कृपी से उनका एक पुत्र हुआ। उनके उस पुत्र के मुख से जन्म के समय अश्व की ध्वनि निकली इसलिये उसका नाम [[अश्वत्थामा]] रखा गया। किसी प्रकार का राजाश्रय प्राप्त न होने के कारण द्रोण अपनी पत्नी [[कृपी]] तथा पुत्र अश्वत्थामा के साथ निर्धनता के साथ रह रहे थे। एक दिन उनका पुत्र अश्वत्थामा दूध पीने के लिये मचल उठा किन्तु अपनी निर्धनता के कारण द्रोण पुत्र के लिये गाय के दूध की व्यवस्था न कर सके। अकस्मात् उन्हें अपने बाल्यकाल के मित्र राजा [[द्रुपद]] का स्मरण हो आया जो कि पांचाल देश के नरेश बन चुके थे। द्रोण ने द्रुपद के पास जाकर कहा, "मित्र! मैं तुम्हारा सहपाठी रह चुका हूँ। मुझे दूध के लिये एक गाय की आवश्यकता है और तुमसे सहायता प्राप्त करने की अभिलाषा ले कर मैं तुम्हारे पास आया हूँ।" इस पर द्रुपद अपनी पुरानी मित्रता को भूलकर तथा स्वयं के नरेश होने अहंकार के वश में आकर द्रोण पर बिगड़ उठे और कहा, "तुम्हें मुझको अपना मित्र बताते हुये लज्जा नहीं आती? मित्रता केवल समान वर्ग के लोगों में होती है, तुम जैसे निर्धन और मुझ जैसे राजा में नहीं।" अपमानित होकर द्रोण वहाँ से लौट आये और कृपाचार्य के घर गुप्त रूप से रहने लगे। ==कौरव और पांडवो का गुरू बनने की कथा== एक दिन [[युधिष्ठिर]] आदि राजकुमार जब गेंद खेल रहे थे तो उनकी गेंद एक कुएँ में जा गिरी। उधर से गुजरते हुये द्रोण से राजकुमारों ने गेंद को कुएँ से निकालने लिये सहायता माँगी। द्रोण ने कहा, "यदि तुम लोग मेरे तथा मेरे परिवार के लिये भोजन का प्रबन्ध करो तो मैं तुम्हारा गेंद निकाल दूँगा।" युधिष्ठिर बोले, "देव! यदि हमारे पितामह की अनुमति होगी तो आप सदा के लिये भोजन पा सकेंगे।" द्रोणाचार्य ने तत्काल एक मुट्ठी सींक लेकर उसे मन्त्र से अभिमन्त्रित किया और एक सींक से गेंद को छेदा। फिर दूसरे सींक से गेंद में फँसे सींक को छेदा। इस प्रकार सींक से सींक को छेदते हुये गेंद को कुएँ से निकाल दिया। इस अद्भुत प्रयोग के विषय में तथा द्रोण के समस्त विषयों मे प्रकाण्ड पण्डित होने के विषय में ज्ञात होने पर [[भीष्म]] पितामह ने उन्हें राजकुमारों के उच्च शिक्षा के नियुक्त कर राजाश्रय में ले लिया और वे द्रोणाचार्य के नाम से विख्यात हुये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] कृपाचार्य 11024 40148 2006-12-28T15:31:33Z Gk awadhiya 602 कृपाचार्य कौरवो और पांडवो के गुरू थे। ==जन्म की कथा== [[गौतम]] ऋषि के पुत्र का नाम [[शरद्वान]] था। उनका जन्म बाणों के साथ हुआ था। उन्हें वेदाभ्यास में जरा भी रुचि नहीं थी और धनुर्विद्या से उन्हें अत्यधिक लगाव था। वे धनुर्विद्या में इतने निपुण हो गये कि देवराज [[इन्द्र]] उनसे भयभीत रहने लगे। इन्द्र ने उन्हें साधना से डिगाने के लिये [[नामपदी]] नामक एक देवकन्या को उनके पास भेज दिया। उस देवकन्या के सौन्दर्य के प्रभाव से शरद्वान इतने कामपीड़ित हुये कि उनका वीर्य स्खलित हो कर एक सरकंडे पर आ गिरा। वह सरकंडा दो भागों में विभक्त हो गया जिसमें से एक भाग से [[कृप]] नामक बालक उत्पन्न हुआ और दूसरे भाग से [[कृपी]] नामक कन्या उत्पन्न हुई। कृप भी धनुर्विद्या में अपने पिता के समान ही पारंगत हुये। [[भीष्म]] जी ने इन्हीं कृप को पाण्डवों और कौरवों की शिक्षा-दीक्षा के लिये नियुक्त किया और वे कृपाचार्य के नाम से विख्यात हुये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] चॉकलेट 11025 40099 2006-12-28T12:19:35Z 203.101.54.12 Marked for deletion {{delete}} amrican doller ak asa doleer hai jiska na to naam hai our nahi koi naam hai va doller nai ak iensaan hai smjg विदुर 11026 40147 2006-12-28T15:30:29Z Gk awadhiya 602 विदुर कौरवो और पांडवो के काका और [[धृतराष्ट्र]] एवं [[पाण्डु]] के भाई थे। उनका जन्म एक दासी के गर्भ से हुआ था। विदुर को '''धर्मराज''' का अवतार भी माना जाता है। ==जन्म की कथा== हस्तिनापुर नरेश शान्तनु और रानी [[सत्यवती]] के [[चित्रांगद]] और [[विचित्रवीर्य]] नामक दो पुत्र हुये। [[शान्तनु]] का स्वर्गवास चित्रांगद और विचित्रवीर्य के बाल्यकाल में ही हो गया था इसलिये उनका पालन पोषण भीष्म ने किया। [[भीष्म]] ने चित्रांगद के बड़े होने पर उन्हें राजगद्दी पर बिठा दिया लेकिन कुछ ही काल में गन्धर्वों से युद्ध करते हुये [[चित्रांगद]] मारा गया। इस पर भीष्म ने उनके अनुज विचित्रवीर्य को राज्य सौंप दिया। अब भीष्म को विचित्रवीर्य के विवाह की चिन्ता हुई। उन्हीं दिनों काशीराज की तीन कन्याओं, [[अम्बा]], [[अम्बिका]] और [[अम्बालिका]] का स्वयंवर होने वाला था। उनके स्वयंवर में जाकर अकेले ही भीष्म ने वहाँ आये समस्त राजाओं को परास्त कर दिया और तीनों कन्याओं का हरण कर के हस्तिनापुर ले आये। बड़ी कन्या अम्बा ने भीष्म को बताया कि वह अपना तन-मन राज [[शाल्व]] को अर्पित कर चुकी है। उसकी बात सुन कर भीष्म ने उसे राजा शाल्व के पास भिजवा दिया और अम्बिका और अम्बालिका का विवाह विचित्रवीर्य के साथ करवा दिया। राजा शाल्व ने अम्बा को ग्रहण नहीं किया अतः वह हस्तिनापुर लौट कर आ गई और भीष्म से बोली, "हे आर्य! आप मुझे हर कर लाये हैं अतएव आप मुझसे विवाह करें।" किन्तु भीष्म ने अपनी प्रतिज्ञा के कारण उसके अनुरोध को स्वीकार नहीं किया। अम्बा रुष्ट हो कर [[परशुराम]] के पास गई और उनसे अपनी व्यथा सुना कर सहायता माँगी। परशुराम ने अम्बा से कहा, "हे देवि! आप चिन्ता न करें, मैं आपका विवाह भीष्म के साथ करवाउँगा।" परशुराम ने भीष्म को बुलावा भेजा किन्तु भीष्म उनके पास नहीं गये। इस पर क्रोधित होकर परशुराम भीष्म के पास पहुँचे और दोनों वीरों में भयानक युद्ध छिड़ गया। दोनों ही अभूतपूर्व योद्धा थे इसलिये हार-जीत का फैसला नहीं हो सका। आखिर देवताओं ने हस्तक्षेप कर के इस युद्ध को बन्द करवा दिया। अम्बा निराश हो कर वन में तपस्या करने चली गई। विचित्रवीर्य अपनी दोनों रानियों के साथ भोग विलास में रत हो गये किन्तु दोनों ही रानियों से उनकी कोई सन्तान नहीं हुई और वे क्षय रोग से पीड़ित हो कर मृत्यु को प्राप्त हो गये। अब कुल नाश होने के भय से माता सत्यवती ने एक दिन भीष्म से कहा, "पुत्र! इस वंश को नष्ट होने से बचाने के लिये मेरी आज्ञा है कि तुम इन दोनों रानियों से पुत्र उत्पन्न करो।" माता की बात सुन कर भीष्म ने कहा, "माता! मैं अपनी प्रतिज्ञा किसी भी स्थिति में भंग नहीं कर सकता।" यह सुन कर माता सत्यवती को अत्यन्त दुःख हुआ। अचानक उन्हें अपने पुत्र वेदव्यास का स्मरण हो आया। स्मरण करते ही [[वेदव्यास]] वहाँ उपस्थित हो गये। सत्यवती उन्हें देख कर बोलीं, "हे पुत्र! तुम्हारे सभी भाई निःसन्तान ही स्वर्गवासी हो गये। अतः मेरे वंश को नाश होने से बचाने के लिये मैं तुम्हें आज्ञा देती हूँ कि तुम उनकी पत्नियों से सन्तान उत्पन्न करो।" वेदव्यास उनकी आज्ञा मान कर बोले, "माता! आप उन दोनों रानियों से कह दीजिये कि वे एक वर्ष तक नियम व्रत का पालन करते रहें तभी उनको गर्भ धारण होगा।" एक वर्ष व्यतीत हो जाने पर वेदव्यास सबसे पहले बड़ी रानी अम्बिका के पास गये। अम्बिका ने उनके तेज से डर कर अपने नेत्र बन्द कर लिये। वेदव्यास लौट कर माता से बोले, "माता अम्बिका का बड़ा तेजस्वी पुत्र होगा किन्तु नेत्र बन्द करने के दोष के कारण वह अंधा होगा।" सत्यवती को यह सुन कर अत्यन्त दुःख हुआ और उन्हों ने वेदव्यास को छोटी रानी अम्बालिका के पास भेजा। अम्बालिका वेदव्यास को देख कर भय से पीली पड़ गई। उसके कक्ष से लौटने पर वेदव्यास ने सत्यवती से कहा, "माता! अम्बालिका के गर्भ से पाण्डु रोग से ग्रसित पुत्र होगा।" इससे माता सत्यवती को और भी दुःख हुआ और उन्होंने बड़ी रानी अम्बालिका को पुनः वेदव्यास के पास जाने का आदेश दिया। इस बार बड़ी रानी ने स्वयं न जा कर अपनी दासी को वेदव्यास के पास भेज दिया। दासी ने आनन्दपूर्वक वेदव्यास से भोग कराया। इस बार वेदव्यास ने माता सत्यवती के पास आ कर कहा, "माते! इस दासी के गर्भ से वेद-वेदान्त में पारंगत अत्यन्त नीतिवान पुत्र उत्पन्न होगा।" इतना कह कर वेदव्यास तपस्या करने चले गये। समय आने पर अम्बा के गर्भ से जन्मांध धृतराष्ट्र, अम्बालिका के गर्भ से पाण्डु रोग से ग्रसित पाण्डु तथा दासी के गर्भ से धर्मात्मा विदुर का जन्म हुआ। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] सत्यवती 11027 40142 2006-12-28T15:25:43Z Gk awadhiya 602 '''सत्यवती''' यह [[महाभारत]] कथा की एक महत्वपुर्ण पात्र है। सत्यवती का विवाह हस्तिनापुर नरेश [[शान्तनु]] से हुआ था। वे [[विचित्रवीर्य]] और [[चित्रांगद]] नामक दो पुत्रो की माता थी। देवव्रत(भीष्म पितामह) उनके सौतेले पुत्र थे। श्री [[वेदव्यास]] भी उनके विवाह से पूर्व [[पाराशर]] मुनि से हुये पुत्र थे ==सत्यवती का जन्म== प्राचीन काल में सुधन्वा नाम के एक राजा थे। वे एक दिन आखेट के लिये वन गये। उनके जाने के बाद ही उनकी पत्नी रजस्वला हो गई। उसने इस समाचार को अपनी शिकारी पक्षी के माध्यम से राजा के पास भिजवाया। समाचार पाकर महाराज सुधन्वा ने एक दोने में अपना वीर्य निकाल कर पक्षी को दे दिया। पक्षी उस दोने को राजा की पत्नी के पास पहुँचाने आकाश में उड़ चला। मार्ग में उस शिकारी पक्षी को एक दूसरी शिकारी पक्षी मिल गया। दोनों पक्षियों में युद्ध होने लगा। युद्ध के दौरान वह दोना पक्षी के पंजे से छूट कर यमुना में जा गिरा। यमुना में ब्रह्मा के शाप से मछली बनी एक अप्सरा रहती थी। मछली रूपी अप्सरा दोने में बहते हुये वीर्य को निगल गई तथा उसके प्रभाव से वह गर्भवती हो गई। गर्भ पूर्ण होने पर एक निषाद ने उस मछली को अपने जाल में फँसा लिया। निषाद ने जब मछली को चीरा तो उसके पेट से एक बालक तथा एक बालिका निकली। निषाद उन शिशुओं को लेकर महाराज सुधन्वा के पास गया। महाराज सुधन्वा के पुत्र न होने के कारण उन्होंने बालक को अपने पास रख लिया जिसका नाम मत्स्यराज हुआ। बालिका निषाद के पास ही रह गई और उसका नाम मत्स्यगंधा रखा गया क्योंकि उसके अंगों से मछली की गंध निकलती थी। उस कन्या को सत्यवती के नाम से भी जाना जाता है। बड़ी होने पर वह नाव खेने का कार्य करने लगी । ==वेदव्यास का जन्म== एक बार [[पाराशर]] मुनि को उसकी नाव पर बैठ कर यमुना पार करना पड़ा। पाराशर मुनि सत्यवती रूप-सौन्दर्य पर आसक्त हो गये और बोले, "देवि! मैं तुम्हारे साथ सहवास करना चाहता हूँ।" सत्यवती ने कहा, "मुनिवर! आप ब्रह्मज्ञानी हैं और मैं निषाद कन्या। हमारा सहवास सम्भव नहीं है।" तब पाराशर मुनि बोले, "बालिके! तुम चिन्ता मत करो। प्रसूति होने पर भी तुम कुमारी ही रहोगी।" इतना कह कर उन्होंने अपने योगबल से चारों ओर घने कुहरे का जाल रच दिया और सत्यवती के साथ भोग किया। तत्पश्चात् उसे आशीर्वाद देते हुये कहा, तुम्हारे शरीर से जो मछली की गंध निकलती है वह सुगन्ध में परिवर्तित हो जायेगी।" समय आने पर सत्यवती गर्भ से वेद वेदांगों में पारंगत एक पुत्र हुआ। जन्म होते ही वह बालक बड़ा हो गया और अपनी माता से बोला, "माता! तू जब कभी भी विपत्ति में मुझे स्मरण करेगी, मैं उपस्थित हो जाउँगा।" इतना कह कर वे तपस्या करने के लिये द्वैपायन द्वीप चले गये। द्वैपायन द्वीप में तपस्या करने तथा उनके शरीर का रंग काला होने के कारण उन्हे कृष्ण द्वैपायन कहा जाने लगा। आगे चल कर वेदों का भाष्य करने के कारण वे वेदव्यास के नाम से विख्यात हुये। ==विवाह== एक बार हस्तिनापुर के महाराज प्रतीप गंगा के किनारे तपस्या कर रहे थे। उनके रूप-सौन्दर्य से मोहित हो कर देवी गंगा उनकी दाहिनी जाँघ पर आकर बैठ गईं। महाराज यह देख कर आश्चर्य में पड़ गये तब गंगा ने कहा, "हे राजन्! मैं जह्नु ऋषि की पुत्री गंगा हूँ* और आपसे [[विवाह]] करने की अभिलाषा ले कर आपके पास आई हूँ।" इस पर महाराज प्रतीप बोले, "गंगे! तुम मेरी दहिनी जाँघ पर बैठी हो। पत्नी को तो वामांगी होना चाहिये, दाहिनी जाँघ तो पुत्र का प्रतीक है अतः मैं तुम्हें अपने पुत्रवधू के रूप में स्वीकार करता हूँ।" यह सुन कर गंगा वहाँ से चली गईं। अब महाराज प्रतीप ने पुत्र प्राप्ति के लिये घोर तप करना आरम्भ कर दिया। उनके तप के फलस्वरूप उन्हें पुत्र की प्राप्ति हुई जिसका नाम उन्होंने शान्तनु रखा। शान्तनु के युवा होने पर उसे गंगा के साथ विवाह करने का आदेश दे महाराज प्रतीप स्वर्ग चले गये। पिता के आदेश का पालन करने के लिये शान्तनु ने गंगा के पास जाकर उनसे विवाह करने के लिये निवेदन किया। गंगा बोलीं, "राजन्! मैं आपके साथ विवाह तो कर सकती हूँ किन्तु आपको वचन देना होगा कि आप मेरे किसी भी कार्य में हस्तक्षेप नहीं करेंगे।" शान्तनु ने गंगा के कहे अनुसार वचन दे कर उनसे विवाह कर लिया। गंगा के गर्भ से महाराज शान्तनु के आठ पुत्र हुये जिनमें से सात को गंगा ने गंगा नदी में ले जा कर बहा दिया और अपने दिये हुये वचन में बँधे होने के कारण महाराज शान्तनु कुछ बोल न सके। जब गंगा का आठवाँ पुत्र हुआ और वह उसे भी नदी में बहाने के लिये ले जाने लगी तो राजा शान्तनु से रहा न गया और वे बोले, "गंगे! तुमने मेरे सात पुत्रों को नदी में बहा दिया किन्तु अपनी प्रतिज्ञा के अनुसार मैंने कुछ न कहा। अब तुम मेरे इस आठवें पुत्र को भी बहाने जा रही हो। मैं तुमसे प्रार्थना करता हूँ कि कृपा करके इसे नदी में मत बहाओ।" यह सुन कर गंगा ने कहा, "राजन्! आपने अपनी प्रतिज्ञा भंग कर दी है इसलिये अब मैं आपके पास नहीं रह सकती।" इतना कह कर गंगा अपने पुत्र के साथ अन्तर्ध्यान हो गईं। तत्पश्चात् महाराज शान्तनु ने छत्तीस वर्ष ब्रह्मचर्य व्रत धारण कर के व्यतीत कर दिये। फिर एक दिन उन्होंने गंगा के किनारे जा कर गंगा से कहा, "गंगे! आज मेरी इच्छा उस बालक को देखने की हो रही है जिसे तुम अपने साथ ले गई थीं।" गंगा एक सुन्दर स्त्री के रूप में उस बालक के साथ प्रकट हो गईं और बोलीं, "राजन्! यह आपका पुत्र है तथा इसका नाम देवव्रत है, इसे ग्रहण करो। यह पराक्रमी होने के साथ विद्वान भी होगा। अस्त्र विद्या में यह परशुराम के समान होगा।" महाराज शान्तनु अपने पुत्र देवव्रत को पाकर अत्यन्त प्रसन्न हुये और उसे अपने साथ हस्तिनापुर लाकर युवराज घोषित कर दिया। एक दिन महाराज शान्तनु यमुना के तट पर घूम रहे थे कि उन्हें नदी में नाव चलाते हुये एक सुन्दर कन्या दृष्टिगत हुई। उसके अंग अंग से सुगन्ध निकल रही थी। महाराज ने उस कन्या से पूछा, "हे देवि! तुम कौन हो?" कन्या ने बताया, "महाराज! मेरा नाम सत्यवती है और मैं निषाद कन्या हूँ।" महाराज उसके रूप यौवन पर रीझ कर तत्काल उसके पिता के पास पहुँचे और सत्यवती के साथ अपने विवाह का प्रस्ताव किया। इस पर धींवर (निषाद) बोला, "राजन्! मुझे अपनी कन्या का आपके साथ विवाह करने में कोई आपत्ति नहीं है परन्तु आपको मेरी कन्या के गर्भ से उत्पन्न पुत्र को ही अपने राज्य का उत्तराधिकारी बनाना होगा।।" निषाद के इन वचनों को सुन कर महाराज शान्तनु चुपचाप हस्तिनापुर लौट आये। सत्यवती के वियोग में महाराज शान्तनु व्याकुल रहने लगे। उनका शरीर दुर्बल होने लगा। महाराज की इस दशा को देख कर देवव्रत को बड़ी चिंता हुई। जब उन्हें मन्त्रियों के द्वारा पिता की इस प्रकार की दशा होने का कारण ज्ञात हुआ तो वे तत्काल समस्त मन्त्रियों के साथ निषाद के घर जा पहुँचे और उन्होंने निषाद से कहा, "हे निषाद! आप सहर्ष अपनी पुत्री सत्यवती का विवाह मेरे पिता शान्तनु के साथ कर दें। मैं आपको वचन देता हूँ कि आपकी पुत्री के गर्भ से जो बालक जन्म लेगा वही राज्य का उत्तराधिकारी होगा। कालान्तर में मेरी कोई सन्तान आपकी पुत्री के सन्तान का अधिकार छीन न पाये इस कारण से मैं प्रतिज्ञा करता हूँ कि मैं आजन्म अविवाहित रहूँगा।" उनकी इस प्रतिज्ञा को सुन कर निषाद ने हाथ जोड़ कर कहा, "हे देवव्रत! आपकी यह प्रतिज्ञा अभूतपूर्व है।" इतना कह कर निषाद ने तत्काल अपनी पुत्री सत्यवती को देवव्रत तथा उनके मन्त्रियों के साथ हस्तिनापुर भेज दिया। देवव्रत ने अपनी माता सत्यवती को लाकर अपने पिता शान्तनु को सौंप दिया। पिता ने प्रसन्न होकर पुत्र से कहा, "वत्स! तूने पितृभक्ति के वशीभूत होकर ऐसी प्रतिज्ञा की है जैसी कि न आज तक किसी ने किया है और न भविष्य में करेगा। मैं तुझे वरदान देता हूँ कि तेरी मृत्यु तेरी इच्छा से ही होगी। तेरी इस प्रकार की प्रतिज्ञा करने के कारण तू भीष्म कहलायेगा और तेरी प्रतिज्ञा भीष्म प्रतिज्ञा के नाम से सदैव प्रख्यात रहेगी।" ==धृतराष्ट्र, पाण्डु तथा विदुर का जन्म== सत्यवती के चित्रांगद और विचित्रवीर्य नामक दो पुत्र हुये। शान्तनु का स्वर्गवास चित्रांगद और विचित्रवीर्य के बाल्यकाल में ही हो गया था इसलिये उनका पालन पोषण भीष्म ने किया। भीष्म ने चित्रांगद के बड़े होने पर उन्हें राजगद्दी पर बिठा दिया लेकिन कुछ ही काल में गन्धर्वों से युद्ध करते हुये चित्रांगद मारा गया। इस पर भीष्म ने उनके अनुज विचित्रवीर्य को राज्य सौंप दिया। अब भीष्म को विचित्रवीर्य के विवाह की चिन्ता हुई। उन्हीं दिनों काशीराज की तीन कन्याओं, अम्बा, अम्बिका और अम्बालिका का स्वयंवर होने वाला था। उनके स्वयंवर में जाकर अकेले ही भीष्म ने वहाँ आये समस्त राजाओं को परास्त कर दिया और तीनों कन्याओं का हरण कर के हस्तिनापुर ले आये। बड़ी कन्या अम्बा ने भीष्म को बताया कि वह अपना तन-मन राज शाल्व को अर्पित कर चुकी है। उसकी बात सुन कर भीष्म ने उसे राजा शाल्व के पास भिजवा दिया और अम्बिका और अम्बालिका का विवाह विचित्रवीर्य के साथ करवा दिया। राजा शाल्व ने अम्बा को ग्रहण नहीं किया अतः वह हस्तिनापुर लौट कर आ गई और भीष्म से बोली, "हे आर्य! आप मुझे हर कर लाये हैं अतएव आप मुझसे विवाह करें।" किन्तु भीष्म ने अपनी प्रतिज्ञा के कारण उसके अनुरोध को स्वीकार नहीं किया। अम्बा रुष्ट हो कर परशुराम के पास गई और उनसे अपनी व्यथा सुना कर सहायता माँगी। परशुराम ने अम्बा से कहा, "हे देवि! आप चिन्ता न करें, मैं आपका विवाह भीष्म के साथ करवाउँगा।" परशुराम ने भीष्म को बुलावा भेजा किन्तु भीष्म उनके पास नहीं गये। इस पर क्रोधित होकर परशुराम भीष्म के पास पहुँचे और दोनों वीरों में भयानक युद्ध छिड़ गया। दोनों ही अभूतपूर्व योद्धा थे इसलिये हार-जीत का फैसला नहीं हो सका। आखिर देवताओं ने हस्तक्षेप कर के इस युद्ध को बन्द करवा दिया। अम्बा निराश हो कर वन में तपस्या करने चली गई। विचित्रवीर्य अपनी दोनों रानियों के साथ भोग विलास में रत हो गये किन्तु दोनों ही रानियों से उनकी कोई सन्तान नहीं हुई और वे क्षय रोग से पीड़ित हो कर मृत्यु को प्राप्त हो गये। अब कुल नाश होने के भय से माता सत्यवती ने एक दिन भीष्म से कहा, "पुत्र! इस वंश को नष्ट होने से बचाने के लिये मेरी आज्ञा है कि तुम इन दोनों रानियों से पुत्र उत्पन्न करो।" माता की बात सुन कर भीष्म ने कहा, "माता! मैं अपनी प्रतिज्ञा किसी भी स्थिति में भंग नहीं कर सकता।" यह सुन कर माता सत्यवती को अत्यन्त दुःख हुआ। अचानक उन्हें अपने पुत्र वेदव्यास का स्मरण हो आया। स्मरण करते ही वेदव्यास वहाँ उपस्थित हो गये। सत्यवती उन्हें देख कर बोलीं, "हे पुत्र! तुम्हारे सभी भाई निःसन्तान ही स्वर्गवासी हो गये। अतः मेरे वंश को नाश होने से बचाने के लिये मैं तुम्हें आज्ञा देती हूँ कि तुम उनकी पत्नियों से सन्तान उत्पन्न करो।" वेदव्यास उनकी आज्ञा मान कर बोले, "माता! आप उन दोनों रानियों से कह दीजिये कि वे एक वर्ष तक नियम व्रत का पालन करते रहें तभी उनको गर्भ धारण होगा।" एक वर्ष व्यतीत हो जाने पर वेदव्यास सबसे पहले बड़ी रानी अम्बिका के पास गये। अम्बिका ने उनके तेज से डर कर अपने नेत्र बन्द कर लिये। वेदव्यास लौट कर माता से बोले, "माता अम्बिका का बड़ा तेजस्वी पुत्र होगा किन्तु नेत्र बन्द करने के दोष के कारण वह अंधा होगा।" सत्यवती को यह सुन कर अत्यन्त दुःख हुआ और उन्हों ने वेदव्यास को छोटी रानी अम्बालिका के पास भेजा। [[अम्बालिका]] वेदव्यास को देख कर भय से पीली पड़ गई। उसके कक्ष से लौटने पर वेदव्यास ने सत्यवती से कहा, "माता! अम्बालिका के गर्भ से पाण्डु रोग से ग्रसित पुत्र होगा।" इससे माता सत्यवती को और भी दुःख हुआ और उन्होंने बड़ी रानी अम्बालिका को पुनः वेदव्यास के पास जाने का आदेश दिया। इस बार बड़ी रानी ने स्वयं न जा कर अपनी दासी को वेदव्यास के पास भेज दिया। दासी ने आनन्दपूर्वक वेदव्यास से भोग कराया। इस बार वेदव्यास ने माता सत्यवती के पास आ कर कहा, "माते! इस दासी के गर्भ से वेद-वेदान्त में पारंगत अत्यन्त नीतिवान पुत्र उत्पन्न होगा।" इतना कह कर वेदव्यास तपस्या करने चले गये। समय आने पर अम्बा के गर्भ से जन्मांध धृतराष्ट्र, अम्बालिका के गर्भ से पाण्डु रोग से ग्रसित पाण्डु तथा दासी के गर्भ से धर्मात्मा [[विदुर]] का जन्म हुआ। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] श्रेणी:हिंदू धर्म 11028 40101 2006-12-28T13:41:14Z Matra 768 श्रेणी:हिंदू धर्म श्रेणी हिंदू धर्म ---- श्रेणी:धर्म ग्रंथ 11029 40102 2006-12-28T13:42:11Z Matra 768 श्रेणी:धर्म ग्रंथ श्रेणी धर्म ग्रंथ ---- श्रेणी:पौराणिक कथाएँ 11030 40103 2006-12-28T13:42:59Z Matra 768 श्रेणी:पौराणिक कथाएँ श्रेणी पौराणिक कथाएँ ---- सुनीता विलियम्स 11031 41544 2007-01-07T00:15:31Z 74.230.203.121 '''सुनीता विलियम्स''' अमेरिकी स्पेस एजेंसी [[नासा]] के माध्यम से अंतरिक्ष जाने वाली भारतीय मूल की दूसरी महिला है. यह [[भारत]] के [[गुजरात]] के [[अहमदाबाद]] से ताल्लुक रखती है. उनके पिता [[दीपक पाण्डया]] अमेरिका में एक डाक्टर हैं। {{जीवनचरित-स्टब}} [[en:Sunita Williams]] एडमिरल सुरीश मेहता 11032 40129 2006-12-28T15:01:42Z Matra 768 '''एडमिरल सुरीश मेहता'''का जन्म १८ अगस्त १९४७ मे हुआ था.वह [[भारत]] के १९ वें एडमिरल चीफ है. वह नेशनल डिफेंस एकेडमी के छात्र रह चुके है.उन्होंने अपने कैरियर की शुरुआत आईएनएस विक्रांत में एक फ्लीट एयर आमॅ के रूप में की थी. एडमिरल सुरीश मेहता को १९९५ में अति विशिष्ट सेवा मेडल तथा २००५ में परम विशिष्ट सेवा मेडल मिल चुका है. {{substub}} अनुशेह अंसारी 11033 40138 2006-12-28T15:14:04Z Matra 768 नया पेज '''अनुशेह अंसारी'''ईरानी मूल की अमेरिकी नागरिकता वाली पहली महिला अंतरिक्ष पयॅटक है.उन्होंने इस यात्रा के लिए २ करोङ डॉलर अदा की है.वह १० दिनों तक अंतरिक्ष में थी. {{substub}} श्रेणी:महाभारत 11034 40143 2006-12-28T15:28:20Z Matra 768 श्रेणी:महाभारत श्रेणी महाभारत ---- Template:हिन्दु-व्याक्ति-स्टब 11035 43128 2007-01-14T19:15:33Z Wolf 886 <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>[[Image:Aum.svg|30px]] ये हिन्दु व्यक्ति का लेख अपनी [[विकिपीडिया:लेख जो अपने प्रारम्भिक अवस्था में हैं|प्रारम्भिक अवस्था]] में है, यानि कि एक [[विकिपीडिया:स्टब|स्टब]] है। आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढाकर] विकिपीडिया की मदद कर सकते है।</small><br> </div> [[Category:हिन्दु व्यक्ति स्टब]] <noinclude> [[Category:Templates]] [[en:Template:Hindu-bio-stub]] </noinclude> श्रेणी:हिन्दु व्यक्ति स्तब 11036 40168 2006-12-28T17:07:28Z Kingram 866 {{delete|spleled wrong}} Template:हिन्दु-व्याक्ति-स्त्ब 11037 40167 2006-12-28T17:06:37Z Kingram 866 Template:हिन्दु-व्याक्ति-स्त्ब का नाम बदलकर Template:हिन्दु-व्याक्ति-स्टब कर दिया गया है: correct hindi spelling #REDIRECT [[Template:हिन्दु-व्याक्ति-स्टब]] श्रेणी:हिन्दु व्यक्ति स्टब 11038 40170 2006-12-28T17:08:32Z Kingram 866 New page: [[Category:जीवनचरित स्टब]] [[Category:जीवनचरित स्टब]] हनुका 11039 45398 2007-01-23T17:14:12Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[uk:Ханука]] '''हनुका''' [[यहूदी धर्म]] का पर्व है। {{stub}} [[श्रेणी:पर्व]] [[cs:Chanuka]] [[de:Chanukka]] [[en:Hanukkah]] [[eo:Ĥanuka]] [[es:Jánuca]] [[fa:حنوکا]] [[fi:Hanukka]] [[fr:Hanoucca]] [[he:חנוכה]] [[hr:Hanuka]] [[hu:Hanuka]] [[id:Hanukah]] [[it:Chanukah]] [[ja:ハヌカー]] [[ko:하누카]] [[la:Encaenia]] [[nl:Chanoeka]] [[nn:Hanukká]] [[no:Hanukka]] [[pl:Chanuka]] [[pt:Chanucá]] [[ro:Hanuka]] [[ru:Ханука]] [[sk:Chanuka]] [[sv:Chanukka]] [[tr:Hanuka]] [[uk:Ханука]] [[yi:חנוכה]] [[zh:再獻聖殿節]] श्रेणी:पर्व 11040 40185 2006-12-28T18:11:58Z Mitul0520 211 विभिन्न देशों और धर्मो में मनाए जाने वाले पर्वो के लेख। 2007 11041 40187 2006-12-28T18:17:00Z Mitul0520 211 New page: वर्ष '''2007''' [[सोमवार]] से प्रारम्भ होने वाला [[ग्रेगोरी कैलंडर]] का सामान्य वर... वर्ष '''2007''' [[सोमवार]] से प्रारम्भ होने वाला [[ग्रेगोरी कैलंडर]] का सामान्य वर्ष है। [[af:2007]] [[als:2007]] [[am:2007 እ.ኤ.አ.]] [[an:2007]] [[ang:2007]] [[ar:2007]] [[ast:2007]] [[av:2007]] [[az:2007]] [[ba:2007]] [[bat-smg:2007]] [[be:2007]] [[bg:2007]] [[bn:২০০৬]] [[bo:2007]] [[br:2007]] [[bs:2007]] [[ca:2007]] [[ceb:2007]] [[cho:2007]] [[chr:2007]] [[co:2007]] [[cs:2007]] [[csb:2007]] [[cv:2007]] [[cy:2007]] [[da:2007]] [[de:2007]] [[dv:2007]] [[el:2007]] [[en:2007]] [[eo:2007]] [[es:2007]] [[et:2007]] [[eu:2007]] [[fa:۲۰۰۶ (میلادی)]] [[fi:2007]] [[fiu-vro:2007]] [[fo:2007]] [[fr:2007]] [[frp:2007]] [[fur:2007]] [[fy:2007]] [[ga:2007]] [[gd:2007]] [[gl:2007]] [[got:2007]] [[gu:2007]] [[gv:2007]] [[he:2007]] [[hr:2007]] [[ht:2007 (almanak gregoryen)]] [[hu:2007]] [[hy:2007]] [[ia:2007]] [[id:2007]] [[ie:2007]] [[ilo:2007]] [[io:2007]] [[is:2007]] [[it:2007]] [[ja:2007年]] [[jbo:2007moi nanca]] [[jv:2007]] [[ka:2007]] [[kg:2007]] [[kk:2007]] [[kn:೨೦೦೬]] [[ko:2007년]] [[ks:2007]] [[ksh:Joohr 2007]] [[ku:2007]] [[kw:2007]] [[ky:2007]] [[la:2007]] [[lb:2007]] [[li:2007]] [[lij:2007]] [[lmo:2007]] [[ln:2007]] [[lt:2007]] [[map-bms:2007]] [[mg:2007]] [[mi:2007]] [[mk:2007]] [[ml:2007]] [[mn:2007]] [[mr:ई.स. २००७]] [[ms:2007]] [[na:2007]] [[nah:2007]] [[nap:2007]] [[nds-nl:2007]] [[nl:2007]] [[nn:2007]] [[no:2007]] [[nrm:2007]] [[oc:2007]] [[os:2007]] [[pam:2007]] [[pap:2007]] [[pdc:2007]] [[pl:2007]] [[pms:2007]] [[pt:2007]] [[qu:2007]] [[rm:2007]] [[rmy:2007]] [[ro:2007]] [[roa-rup:2007]] [[ru:2007 год]] [[sa:2007]] [[sc:2007]] [[scn:2007]] [[sco:2007]] [[se:2007]] [[sh:2007]] [[si:2007]] [[simple:2007]] [[sk:2007]] [[sl:2007]] [[sq:2007]] [[sr:2007]] [[su:2007]] [[sv:2007]] [[sw:2007]] [[ta:2007]] [[te:2007]] [[tg:2007]] [[th:พ.ศ. 2549]] [[tk:2007]] [[tl:2007]] [[tpi:2007]] [[tr:2007]] [[tt:2007]] [[udm:2007]] [[ug:2007]] [[uk:2007]] [[ur:2007ء]] [[uz:2007]] [[vec:2007]] [[vi:2007]] [[vls:2007]] [[wa:2007]] [[war:2007]] [[wo:2007]] [[yi:ה'תשס"ו]] [[zh:2007年]] [[zh-classical:二〇〇六年]] [[zh-min-nan:2007 nî]] [[zh-yue:2007年]] हिमनदी 11042 40190 2006-12-28T18:38:26Z Mitul0520 211 Redirecting to [[हिमनद]] #redirect [[हिमनद]] चित्र:Sri aurobindo.jpg 11043 40192 2006-12-28T18:43:46Z 71.96.128.67 New page: अ ज्वालामुखी 11044 40195 2006-12-28T18:49:19Z Mitul0520 211 New page: '''ज्वालामुखी''' [[पृथ्वी]] के सतह पर उपस्थित मुख होते है जिनसे पृथ्वी के भीत... '''ज्वालामुखी''' [[पृथ्वी]] के सतह पर उपस्थित मुख होते है जिनसे पृथ्वी के भीतर का गर्म लावा, गैस, राख आदी बाहर आते है। अकसर ज्वालामुखी पहाडं के रूप मे होते है। ज्वालामुखी अकसर विस्फोट के साथ फटते है। {{stub}} [[श्रेणी:भूगोल]] [[als:Vulkanismus]] [[ar:بركان]] [[be:Вулкан (геалогія)]] [[bs:Vulkan]] [[bg:Вулкан]] [[ca:Volcà]] [[cs:Vulkán]] [[cy:Llosgfynydd]] [[da:Vulkan]] [[de:Vulkan]] [[en:Volcano]] [[et:Vulkaan]] [[es:Volcán]] [[eo:Vulkano]] [[fr:Volcan]] [[fur:Vulcan]] [[gl:Volcán]] [[ko:화산]] [[io:Volkano]] [[id:Gunung berapi]] [[ia:Vulcano]] [[is:Eldstöð]] [[it:Vulcano (geologia)]] [[he:הר געש]] [[ku:Volkan]] [[la:Mons ignifer]] [[lv:Vulkāns]] [[lb:Vulkan]] [[lt:Ugnikalnis]] [[hu:Vulkán]] [[mk:Вулкан]] [[mr:ज्वालामुखी]] [[ms:Gunung berapi]] [[nl:Vulkaan]] [[ja:火山]] [[no:Vulkan]] [[nrm:Montangne dé feu]] [[ug:يانار تاغ]] [[nds:Vulkan (Eerdwetenschoppen)]] [[pl:Wulkan]] [[pt:Vulcão]] [[ro:Vulcan (geografie)]] [[ru:Вулкан (геология)]] [[scn:Vurcanu (gioluggìa)]] [[simple:Volcano]] [[sk:Sopka]] [[sl:Ognjenik]] [[sr:Вулкан]] [[fi:Tulivuori]] [[sv:Vulkan]] [[tl:Bulkan]] [[ta:எரிமலை]] [[th:ภูเขาไฟ]] [[vi:Núi lửa]] [[tr:Yanardağ]] [[uk:Вулкан]] [[zh:火山]] Hindi Computing Resources on the Internet 11045 40205 2006-12-28T19:08:57Z Mitul0520 211 Hindi Computing Resources on the Internet का नाम बदलकर इंटरनेट पर हिन्दी के साधन कर दिया गया है: हिन्दी शीर्षक #REDIRECT [[इंटरनेट पर हिन्दी के साधन]] मुखपृष्ठ 11047 edit=sysop:move=sysop 46011 2007-01-25T09:36:54Z Mitul0520 211 internal link for क्या आप जानते है? <!-- इंट्रोडाक्शन शुरु --> {|style="width:100%;margin-top:+.7em;background-color:#FFFCD5;border:1px solid #FFCC99" {{मुख्य पृष्ठ स्वागतम}} |} <!-- लेफ़्ट-कॉलम शुरु --> {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:60%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- निर्वाचित लेख शुरु --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#faf5ff" ! <p style="margin:0;background-color:#f2e0ce;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Crystal_Clear_filesystem_services.png|25px|]] निर्वाचित लेख</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख}} |- |style="color:#000"| |- <!-- निर्वाचित लेख शेष / क्या आप जानते है शुरु --> ! <p style="margin:0;background-color:#ddcef2;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #afa3bf;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Icon_apps_query.svg|25px]] [[विकिपीडिया:क्या आप जानते है | क्या आप जानते है?]]</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ क्या आप जानते है}} |- <!-- क्या आप जानते है शेष / ताज़ी घटनाएँ शुरु --> ! <p style="margin:0;background:#f2e0ce;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;color:#000;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Nuvola apps kalarm.png|25px]] ताज़ी घटनाएँ</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ}} |- <!-- ताज़ी घटनाएँ शेष / निर्वाचित तस्वीर शुरु --> ! <p style="margin:0;background:#ddcef2;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #afa3bf;text-align:left;color:#000;padding:0.2em 0.4em;">[[चित्र:Nuvola apps package graphics.png|25px]] निर्वाचित तस्वीर</p> |- |{{मुख्य पृष्ठ निर्वाचित तस्वीर}} |- <!-- निर्वाचित तस्वीर शेष / आवश्यक लेख सुची --> |style="color:#000"| |} <!-- राइट कॉलम शुरु --> |class="MainPageBG" style="width:52%;border:1px solid #cedff2;background-color:#f5faff;vertical-align:top"| <!-- टॉपिक सूची शुरु --> {{मुख्य पृष्ठ टॉपिक सूची}} |style="color:#000"| |- |- |style="color:#000"| |- |} |} <!-- राइट कॉलम शेष --> <!--अनुक्रमणिका --> {|style="width:100%;margin-top:+.7em;background-color:#cedff2;border:1px solid #a3b0bf" {{विकि अनुक्रमणिका}} |} <!-- अवश्यक लेख सूची शुरु --> {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:45%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- आवश्यक लेख शुरु --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#faf5ff" ! <h2 style="margin:0;background-color:#f2e0ce;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #bfb1a3;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Crystal Clear app khelpcenter.png|25px|]] आवश्यक लेख सूची</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ अवश्यक लेख सूची}} |- |style="color:#000"| |} <!-- राइट कॉलम शुरु --> |class="MainPageBG" style="width:45%;border:1px solid #cedff2;background-color:#f5faff;vertical-align:top"| <!-- टॉपिक सूची शुरु --> {| width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#f5faff" ! <h2 style="margin:0;background-color:#cedff2;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #a3b0bf;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Wiki letter w.svg|25px|]] विकिपीडिया अन्य भाषाओं में</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ विकिपीडिया अन्य भाषाओं में}} |- |} |} {|style="border-spacing:8px;margin:0px -8px" |class="MainPageBG" style="width:55%;border:1px solid #f2e0ce;background-color:#fffaf5;vertical-align:top;color:#000"| <!-- विकिपीडिया के बन्धु प्रकल्प --> {|width="100%" cellpadding="2" cellspacing="5" style="vertical-align:top;background-color:#fffaf5" ! <h2 style="margin:0;background-color:#FFFCD5;font-family:sans-serif;font-size:120%;font-weight:bold;border:1px solid #FFCC99;text-align:left;padding:0.2em 0.4em;">[[Image:Wikimedia-logo.svg|25px|]] विकिपीडिया के बन्धु प्रकल्प</h2> |- |{{मुख्य पृष्ठ बन्धु प्रकल्प}} <!-- आन्तर्विकि कड़ियाँ --> [[als:]] [[ak:]] [[ar:]] [[as:]] [[bg:]] [[bh:]] [[bn:]] [[bpy:]] [[bs:]] [[ca:]] [[cs:]] [[da:]] [[de:]] [[el:]] [[eo:]] [[en:]] [[es:]] [[fi:]] [[fr:]] [[fy:]] [[gu:]] [[he:]] [[hr:]] [[hu:]] [[io:]] [[it:]] [[ja:]] [[ko:]] [[kn:]] [[ks:]] [[ku:]] [[lb:]] [[ml:]] [[mr:]] [[nds:]] [[ne:]] [[new:]] [[nl:]] [[no:]] [[or:]] [[pa:]] [[pl:]] [[pt:]] [[ro:]] [[ru:]] [[sa:]] [[sd:]] [[sk:]] [[sl:]] [[sr:]] [[sv:]] [[ta:]] [[te:]] [[tr:]] [[ur:]] [[uk:]] [[vi:]] [[zh:]] उनियाल 11052 40922 2007-01-02T13:48:16Z 203.199.153.24 उनियाल उत्तर भारत की गढ़वाली ब्राह्मण जाती है,जो अक्सर उत्तरांचल राज्य में उपयोग होती है| सुन्दरमूर्ति 11053 45459 2007-01-23T19:16:30Z Mitul0520 211 /* म्रत्य */ '''सुन्दरमूर्ति स्वमिगल नयन्नर''' (d. ८२५) आठवी सदी के [[तमिलनाडु]] के एक नायनमार सन्त थे। वे भगवान शिव के भक्त थे और चार तमिल साम्य अचार्यो मे से एक है। ==बचपन== उनका जन्म थिरुनवलूर नाम के गांव मे हुआ। उनके बचपन का नाम "नम्बि अरुरार" था । उनके पिता का नाम "सदैयार" और माँ का नाम "इसैग्नानि" था। वे ब्राह्मण थे। थिरुनवलूर के राजा ''[[नारसिन्घ मुनैयार]]'' ने नम्बि को गोद लेना चाहा। सदैयार अनासक्ति से परिपूर्ण थे, उन्होने अपना बेटा खुशीपूर्वक राजा को दे दिया। और नम्बि राजपुत्र के रूप मे पले बढे। <ref name="saiva">[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_21. Sundaramurthi Nayanar] - A DIVINE LIFE SOCIETY PUBLICATION</ref> ==पौराणिक कथा== दन्तकथा के अनुसार जब सुन्दरार की शादी थी तब शंकर भगवान वहाँ आए। वे एक साधु के रूप मे थे। उनके पास एक पर्चा था, जिसके अनुसार सुन्दरार के दादा ने वचन दिया था कि उनके आने वाली पीढी उनके अनुयायी रहेगे और उनकी सेवा करगे। सुन्दरार ने इसे अपनी नियती समझा और साधु के साथ तमिलनाडु का भ्रमण किया, वहाँ के मन्दिरो की सैर की। थान्जवुर के तिरूवरूर ग्राम पहुँचने पर उन्हे परवाई नाम की लडकी से पहचान हुई और बाद मे उन्होने उनसे शादी की। दन्तकथा के अनुसार उन्होने थिरुवरूर मे सब ६३ [[नायनमार]] के नाम का किर्तन किया । इन किर्तनों को तमिलनाडु मे [[तिरुतोन्दर तोकै]] के नाम से जाना गया। उनका तमिलनाडु भ्रमण जारी रहा, उन्होने भगवान शंकर के भजन लिखे और कई चमत्कारो को उनके साथ जोडा जाता है। ==राजा का साथ== उनकी ख्याति [[केरल]] के राजा [[चेरमन परुमल]] तक भी पहूँची। राजा परुमल तिरुवरुर को आए और सुन्दरार से मिले। राजा और सुन्दरार की दोस्ती हुई और उन दोनो ने साथ-साथ तीर्थो की यात्रा की। ==मृत्यु== थोडे साल बाद सुन्दरार थक गए और शंकर भगवान की स्तुति की । उन्होने पुछा "इस जनम से आप हमे मोक्ष दे" । शंकर भगवान ने उनको एक हाथी दिया । सुन्दरार ने शंकर भगवान से परूमल को भी स्वर्ग आने की अनुमति माँगी। सुन्दारर, उनका हाथी, परुमल और उनका घोडा स्वर्गलोक को गए, ८२५ साल मे । ==अनुमोदक== <div class="references-small"><references/></div> [[Category:नायनमार]] [[en:Sundaramoorthy Nayanar]] सुन्दरार 11054 42880 2007-01-14T02:14:00Z Kingram 866 Redirecting to [[सुन्दरमूर्ति]] #REDIRECT[[सुन्दरमूर्ति]] सुन्दरमूर्थ्य 11055 40324 2006-12-29T17:49:52Z Kingram 866 सुन्दरमूर्थ्य का नाम बदलकर सुन्दरमूर्थि कर दिया गया है #REDIRECT [[सुन्दरमूर्थि]] नल्ल्य फ़र्तादो 11057 42580 2007-01-12T17:40:19Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[ar:نيلي فرتادو]] '''नल्ल्य फ़र्तादो''' एक गयका हे अमेरिका मे । {{जीवनचरित-स्टब}} [[ar:نيلي فرتادو]] [[cs:Nelly Furtado]] [[da:Nelly Furtado]] [[de:Nelly Furtado]] [[en:Nelly Furtado]] [[eo:Nelly Furtado]] [[es:Nelly Furtado]] [[fi:Nelly Furtado]] [[fr:Nelly Furtado]] [[he:נלי פורטדו]] [[id:Nelly Furtado]] [[it:Nelly Furtado]] [[ja:ネリー・ファータド]] [[nl:Nelly Furtado]] [[pl:Nelly Furtado]] [[pt:Nelly Furtado]] [[ro:Nelly Furtado]] [[ru:Фуртадо, Нелли]] [[sl:Nelly Furtado]] [[sv:Nelly Furtado]] [[tr:Nelly Furtado]] ऐगथा क्रिस्टी 11058 43137 2007-01-14T19:43:57Z Wolf 886 [[चित्र:agathachristie.jpg|thumb|right|ऍगथा़ क्रिस्टी]] ऍगथा़ क्रिस्टी ([[:en:Agatha Christie|Agatha Christie]]) (1890-1976) (पूरा नाम ऍगथा़ मेरी क्लारिसा, लेडी मैलोवैन/डेम ऍगथा़ क्रिस्टी; Agatha Mary Clarissa, Lady Mallowan/Dame Agatha Christie) विश्वप्रसिद्ध अंग्रेज़ी उपन्यासकार थीं। आप अपने 66 जासूसी उपन्यासों ([[:en:Crime fiction|detective novels]]) के लिए जानी जाती हैं। आपके द्वारा रचित दो मुख्य पात्र हैं एर्क्यूल प्वारो ([[:en:Hercule Poirot|Hercule Poirot]]) और मिस मार्पल ([[:en:Miss Marple|Miss Marple]])। आपकी प्रसिद्धता इस बात से ज़ाहिर होती है कि आपकी लिखित किताबें [[विलियम शेक्सपियर]] ([[:en:William Shakespeare|William Shakespeare]]) के अतिरिक्त विश्व के किसी और लखक की किताबों से अधिक बिकी हैं। 2006 तक आपके उपन्यासों की एक अरब से भी अधिक प्रतिलीपियाँ बिक चुकी हैं, तथा 100 से भी अधिक भाषाओं में अनुवादित की गई हैं। ==व्यक्तिगत जीवन== श्रीमती क्रिस्टी का जन्म 1890 में [[इंग्लैंड]] के टॉर्की (Torquay) नगर में हुआ। आपके पिता अमरीकी थे, और आपकी माता इंग्लैंड से थीं। आपने 1914 में कर्नल आर्चिबॉल्ड क्रिस्टी (Colonel Archibald Christie) से विवाह किया, जिसके बाद आपकी एकमात्र पुत्री रोसा़लिन्ड हिक्स (Rosalind Hicks) का जन्म हुआ। 1928 में इस विवाह का अंत तलाक़ में हुआ। 1930 में आपने एक पुरातत्त्वविद ([[:en:archeologist|archeologist]]) सर मैक्स मैलोवैन (Sir Max Mallowan) से विवाह किया। श्रीमती क्रिस्टी का देहान्त 1976 में हुआ। ==कृतियाँ== श्रीमती क्रिस्टी का पहला उपन्यास था ‘द़ मिस्टीरियस अफ़ैर ऍट स्टइल्स’ ([[:en:The Mysterious Affair at Styles|The Mysterious Affair at Styles]]), जो 1916 में लिखा गया और 1920 में प्रकाशित हुआ। इस रचना ने जासूसी उपन्यासों के लिए ऊँचे मानदंड स्थापित किए। आपका अगला मशहूर उपन्यास था ‘द़ मर्डर औफ़ रौजर ऍक्रौयड’ ([[:en:The Murder of Roger Ackroyd|The Murder of Roger Ackroyd]]), जिसके आश्चर्यजनक अंत ने पाठकों को अचंबित किया। हालाँ कि कुछ पाठकों ने इसको विवादास्पद माना, इस उपन्यास ने श्रीमती क्रिस्टी को जासूसी उपन्यास लेखकों में उच्च स्थान दिलाया। इसके पश्चात्‌ श्रीमती क्रिस्टी ने लगभग हर वर्ष एक नया उपन्यास छापा। आपने आपकी कथाओं में कई ऐसे यन्त्र पहली बार प्रयोगित किए, जिनको अन्य लेखकों ने जासूसी उपन्यासों, कहानियों या फ़िल्मों में बार बार उपयोग किया। आपके उपन्यासों पर आधारित अनेक मसहूर फ़िल्में बनाई गईं। उदाहरणतया, हिन्दी फ़िल्म ‘गु़मनाम’ आपके उपन्यास ‘ऍन्ड द़ॅन दॅ़र वेर नन’ ([[:en:And Then There Were None|And Then There Were None]]) पर आधारित है। ==सम्मान== श्रीमती क्रिस्टी को अनेक सम्मान प्राप्त हुए। इनमें महत्त्वपूर्ण हैं 1955 में मिस्टरी राईटर्स औफ़ अमॅरिका ([[:en:Mystery Writers of America|Mystery Writers of America]]) का सर्वोत्तम ग्रैन्ड मास्टर पुरस्कार ([[:en:Mystery_Writers_of_America#Grand_Master_Award|Grand Master Award]]), और 1971 में ब्रिटिश राज्य की ‘डेम कमान्डर’ पदवी, जो ब्रिटिश राज्य के सर्वोच्च नागरिक सम्मनों में से है। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[श्रेणी:लेखक]] [[ar:أجاثا كريستي]] [[bat-smg:Agata Kristi]] [[bg:Агата Кристи]] [[bn:আগাথা ক্রিস্টি]] [[bs:Agatha Christie]] [[ca:Agatha Christie]] [[cs:Agatha Christie]] [[cy:Agatha Christie]] [[da:Agatha Christie]] [[de:Agatha Christie]] [[en:Agatha Christie]] [[eo:Agatha Christie]] [[es:Agatha Christie]] [[et:Agatha Christie]] [[fi:Agatha Christie]] [[fr:Agatha Christie]] [[fy:Agatha Christie]] [[he:אגאתה כריסטי]] [[hr:Agatha Christie]] [[hu:Agatha Christie]] [[id:Agatha Christie]] [[io:Agatha Christie]] [[it:Agatha Christie]] [[ja:アガサ・クリスティ]] [[la:Agatha Christie]] [[lb:Agatha Christie]] [[lt:Agata Kristi]] [[nl:Agatha Christie]] [[nn:Agatha Christie]] [[no:Agatha Christie]] [[oc:Agatha Christie]] [[pl:Agatha Christie]] [[pt:Agatha Christie]] [[qu:Agatha Christie]] [[ru:Кристи, Агата]] [[scn:Agatha Christie]] [[simple:Agatha Christie]] [[sk:Agatha Christie]] [[sl:Agatha Christie]] [[sq:Agatha Christie]] [[sr:Агата Кристи]] [[sv:Agatha Christie]] [[ta:அகதா கிறிஸ்டி]] [[tg:Агата Кристи]] [[tr:Agatha Christie]] [[uk:Крісті Аґата]] [[vi:Agatha Christie]] [[zh:阿加莎·克里斯蒂]] ऍगथा क्रिस्टी 11059 40353 2006-12-29T23:20:05Z गजमुखु 93 ऍगथा क्रिस्टी का नाम बदलकर ऍगथा़ क्रिस्टी कर दिया गया है #REDIRECT [[ऍगथा़ क्रिस्टी]] नरसिंह मुनैयार 11060 44124 2007-01-18T02:11:19Z Kingram 866 '''नरसिंह मुनिअरयार''' थन्जवूर का राजा था | सातवाँ सदिमे मे live किया | वोह तो एक [[नायनमार]] सन्थ था । ==अनुमोदक== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_44 नरसिंह मुनैयार] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] नारासिन्घमुनिअरयार 11061 40360 2006-12-30T00:01:12Z Kingram 866 नारासिन्घमुनिअरयार का नाम बदलकर नारसिन्घ मुनैयार कर दिया गया है #REDIRECT [[नारसिन्घ मुनैयार]] विलुप्पुरम जिला 11062 40374 2006-12-30T03:56:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[विलुप्पुरम् जिला]] #REDIRECT[[विलुप्पुरम् जिला]] सौर मण्डल 11065 40385 2006-12-30T05:20:14Z Mitul0520 211 Redirecting to [[सौर मंडल]] #Redirect [[सौर मंडल]] MediaWiki:Villagepump 11067 40403 2006-12-30T06:50:35Z Mitul0520 211 New page: गाँव का पम्प गाँव का पम्प वीरप्पन 11069 40522 2006-12-31T02:42:00Z Amitprabhakar 683 /* विशेष कार्य बल */ वीरप्पन के नाम से प्रसिद्ध '''कूज मुनिस्वामी वीरप्पन''' (1952-2004) [[दक्षिण भारत]] का कुख्यात चन्दन तस्कर था । चन्दन की तस्करी के अतिरिक्त वह हाथीदांत की तस्करी, हाथियों के अवैध शिकार, पुलिस तथा वन्य अधिकारियों की हत्या व अपहरण के कई मामलों का भी अभियुक्त था । कहा जाता है कि सरकार ने कुल 20 करोड़ रुपये उसे पकड़ने के लिए खर्च किए (प्रतिवर्ष लगभग 2 करोड़) । ==बाल्यकाल == कूज मुनिस्वामी वीरप्पा गौड़न उर्फ़ वीरप्पन का जन्म 18 जनवरी 1952 को प्रातः 8 बजकर 17 मिनट पर गोपीनाथम नामक ग्राम में एक चरवाहा परिवार में हुआ था । बचपन के दिनों वह मोलाकाई नाम से भी जाना जाता था । 18 वर्ष की उम्र में वह एक अवैध रूप से शिकार करने वाले गिरोह का सदस्य बन गया । अगले कुछ सालों में उसने अपने एक प्रतिद्वंदी गिरोह का खात्मा किया और सम्पूर्ण जंगल का कारोबार उसके हाथों में आ गया । उसने चंदन तथा हाथीदांत से पैसा कमाया । ==वीरप्पन के कृत्य== कहा जाता है कि उसने कुल 2000 हाथियों को मार डाला, पर उसकी जीवनी लिखने वाले ''सुनाद रघुराम'' के अनुसार उसने 200 से अधिक हाथियों का शिकार नहीं किया होगा । उसका 40 लोगों का गिरोह, अपहरण तथा हत्या की वारदात करते रहते थै जिनके शिकार प्रायः पुलिसकर्मी या वन्य अधिकारी होते थे । वीरप्पन को लगता था कि उसकी बहन ''मारी'' तथा उसके भाई ''अर्जुनन'' की हत्या के लिए पुलिस जिम्मेवार थी । वीरप्पन प्रसिद्ध व्यक्तियों की हत्या तथा अपहरण के बल पर अपनी मांग रखने के लिए भी कुख्यात था । 1987 में उसने एक वन्य अधिकारी की हत्या कर दी । 10 नवंबर 1991 को उसने एक आई एफ एस ऑफिसर पी श्रीनिवास को अपने चंगुल में फंसा कर उसकी निर्मम हत्या कर दी । इसके अतिरिक्त 14 अगस्त 1992 को मीन्यन (कोलेगल तालुक) के पास हरिकृष्ण (आईपीएस) तथा शकील अहमद नामक दो वरिष्ठ पुलिस अधिकारियों समेत कई पुलिसकर्मियों की हत्या तब कर दी जब वे एक छापा डालने जा रहे थे । ==आसपास== अपने गांव गोपीनाथम में उसकी छवि '''रॉबिन हुड''' की तरह थी । गांव के निवासी उसके लिएएक छत्र की तरह काम करते थे तथा उसे पुलिस की गतिविधियों के बारे में सूचनाएं दिया करते थे । वे उसके गिरोह को भोजन तथा वस्त्र भी मुहैया कराते थे । ऐसा कहा जाता है कि लोग ऐसा वीरप्पन से डरकर करते थे । वीरप्पन ने गांववालों को कभी-कभार पैसे से मदद इसलिए की कि वो उसे पुलिस की गिरफ्त में आने से बचा सकें । उसने उन ग्रामीणों को क्रूरता से मार डाला जो पुलिस को उसके बारे में सूचनाएं दिया करते थे । उसे 1986 में एक बार पकड़ा गया था पर वह भाग निकलने में सफल रहा । वन्य जीवन पर पत्रकारिता करने वाले फोटोग्राफर ''कृपाकर'', जिसे उसने एक बार अपहृत किया था, कहते हैं कि उसने अपने भागने के लिए पुलिस को करीब एक लाख रूपयों की रिश्वत दी थी । ==व्यक्तिगत जीवन == उसने एक चरवाहा परिवार की कन्या, '''मुत्थुलक्षमी''' से 1991 में शादी की । उसकी तीन बेटियां थीं - ''युवरानी'', ''प्रभा'' तथा तथाकथित रूप से एक और जिसकी उसने गला घोंट कर हत्या कर दी । वीरप्पन ने कर विभाग के कैंटीन(सेंट्रल एक्साईज़ कैंटीन) में भी काम किया था । वीरप्पन को वन्य जीवन की अच्छी कलाकारी आती थी और वो कई पक्षियों की आवाज निकाल लेता था । इसने उसे कई बार गिरफ्त में आने से बचाया । ऐसा भी कहा जाता था कि उसने [[अंग्रेज़ी]] की फिल्म [[द गॉडफ़ादर]] कोई 100 बार देखी है । उसे [[कर्नाटक संगीत]] काफी प्रिय था और वो एक धार्मिक आदमी था तथा प्रतिदिन प्रार्थना करता था । उसने सरकार से कई बार सम्पर्क किया और क्षमादान की मांग की । उसकी ईच्छा थी कि वो एक अनाथाश्रम खोले तथा राजनीति से जुड़े ([[फूलन देवी]] से प्रेरित होकर)। उसे अपनी लम्बी घनी मूंछे बहुत पसन्द थीं । वह [[काली]] का बहुत भक्त था और कहा जाता है कि उसने एक काली मंदिर भी बनवाया था । ==विशेष कार्य बल== 1990 में कर्नाटक सरकार ने उसे पकड़ने के लिए एक विशेष पुलिस दस्ते का गठन किया । जल्द ही पुलिसवालों ने उसके कई आदमियों को पकड़ लिया । फरवरी, 1992 में पुलिस ने उसके प्रमुख सैन्य सहयोगी गुरुनाथन को पकड़ लिया । इसके कुछ महीनों के बाद वीरप्पन ने [[चामाराजानगर जिला]] के कोलेगल तालुक के एक पुलिस थाने पर छापा मारकर कई लोगों की हत्या कर दी और हथियार तथा गोली बारूद लूटकर ले गया । 1993 में पुलिस ने उसकी पत्नी मुत्थुलक्ष्मी को गिरफ्तार कर लिया । अपने नवजात शिशु के रोने तथा चिल्लाने से वो पुलिस की गिरफ्त में ना आ जाए इसके लिए उसने अपनी संतान की गला घोंट कर हत्या कर दी । ==मृत्यु== 18 अक्टूबर 2004 को उसे मार दिया गया । उसके मरने पर भी कई तरह के विवाद हैं ।उसका प्रशिक्षित कुत्ता तथा बंदर उसके मरने के बाद प्रकाश में आए । उसका कुत्ता मथाई कई मामलों में गवाह की भूमिका निभा रहा है । वह भौंक कर अपनी भावना व्यक्त करता है । वीरप्पन की पत्नी का कहना है कि उसे कुछ दिन पहले ही गिरफ्तार कर लिया गया था । वीरप्पन ने कई बार चेतावनी दी थी कि यदि उसे पुलिस के खिलाफ किसी मामले में फंसाया जाता है तो वो हर एक पुलिसवाले की ईमानदारी पर उंगली उठा सकता है, इस कारण से उसकी हत्या कर दी गई । ==रोचक तथ्य== *वीरप्पन वन्नियार जाति का था । ''पट्टलि मक्कल काच्चि'' (पीएमके) के कई लोग जो कि उस जाति के थे, ने अपना झंडा उसकी मृत्यु पर आधा ही चढ़ाया था । *तमिल की साप्ताहिक पत्रिका [[नक्कीरण]] के ''आर गोपाल'' ने जब वीरप्पन का साक्षात्कार लिया था तो वो एक स्टार(प्रसिद्ध हस्ती) बन गए थे । *वीरप्पन की मौत के बाद [[रामगोपाल वर्मा]] की फिल्म ''लेट्स कैच वीरप्पन'' (चलो वीरप्पन को पकड़ें) का नाम बदलकर ''लेट्स किल वीरप्पन''(चलो वीरप्पन को मार गिराएं) कर दिया गया । *[[हिन्दी]], [[तमिल]] तथा [[कन्नड़]] की कई फिल्मों के किरदार वीरप्पन पर आधारित हैं । हिन्दी में सरफ़रोश (वीरन), जंगल (दुर्गा सिंह) कन्नड़ मे ''वीरप्पन'' तथा तमिल में ''कैप्टन प्रभाकरन'' काफी प्रसिद्ध फिल्मों में से हैं । *[[सुनाद रघुराम]] ने वीरप्पन की जीवनी पर एक किताब लिखी है - ''Veerappan: India's Most Wanted Man'' (वीरप्पन: भारत का सर्वाधिक वांछित व्यक्ति) । रामगोपाल वर्मा की फिल्म ''लेट्स किल वीरप्पन'' (निर्माणाधीन) इसी किताब के एक अध्याय पर बन रही है । [[ श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ta:வீரப்பன்]] [[de:Veerappan]] [[en:Veerappan]] [[ga:Veerappan]] [[kn:ವೀರಪ್ಪನ್]] [[pl:Veerappan]] [[sv:Veerappan]] सद्दाम हुसैन 11070 45806 2007-01-24T17:41:37Z Wolf 886 [[Image:Saddam Hussein at trial, July 2004.JPEG|thumb|right|200px|सद्दाम हुसैन]] '''सद्दाम हुसैन अब्द अल-माजिद अल-तिक्रिती''' ([[अरबी भाषा|अरबी]]: صدام حسين عبد المجيد التكريتي<!-- --><ref name="ref1">''Saddam'', pronounced {{IPA|[sˁɑd'dæːm]}} (see [[Arabic phonology]] for details), is his personal name, means ''the stubborn one'' or ''he who confronts'' in Arabic (in Iraq also a term for a car's [[bumper]]). ''Hussein'' (Sometimes also transliterated as '''''Hussayn''''' or '''''Hussain''''') is not a [[Family name|surname]] in the Western sense but a [[patronymic]], his father's given personal name; ''Abd al-Majid'' his grandfather's; ''al-Tikriti'' means he was born and raised in (or near) [[Tikrit]]. He was commonly referred to as ''Saddam Hussein'', or ''Saddam'' for short. The observation that referring to the deposed Iraqi president as only ''Saddam'' may be derogatory or inappropriate is based on the mistaken assumption that Hussein is a family name: thus, the ''[[New York Times]]'' incorrectly refers to him as "Mr. Hussein"[http://www.nytimes.com/2004/07/02/international/middleeast/02IRAQ.html?8br], while [[Encyclopædia Britannica]] prefers simply to use ''Saddam'' [http://www.britannica.com/eb/article?eu=42559]. A full discussion can be found [http://www.cbc.ca/news/indepth/words/saddam_hussein.html here] (Blair Shewchuk, [[Canadian Broadcasting Corporation|CBC News Online]]).</ref><!-- -->; [[28 अप्रैल]], [[1937]]<ref name="ref2"> Under his government, this date was his official date of birth. His real date of birth was never recorded, but it is believed to be a date between 1935 and 1939. From Con Coughlin, ''Saddam The Secret Life'' Pan Books, 2003 (ISBN 0-330-39310-3). </ref> &ndash; [[30 दिसंबर]] [[2006]]<ref>Executed by hanging after being convicted of crimes against humanity following his trial and conviction.</ref>) का जन्म [[बग़दाद]] के उत्तर में स्थित तिकरित के एक गाँव में हुआ था। वे दो दशक तक ([[16 जुलाई]], [[1979]] से [[9 अप्रैल]], [[2003]] तक) [[इराक़]] के राष्ट्रपति रह चुके है। उन्हें 30 दिसंबर 2006 को उत्तरी बगदाद में स्थानीय समय के अनुसार सुबह ६ बजे फाँसी दी गई<ref>http://usgovinfo.about.com/library/weekly/aasaddambio.htm</ref><ref>http://www.pbs.org/newshour/updates/baghdad_04-09-03.html</ref>। ३१ वर्ष की आयु में सद्दाम हुसैन ने जनरल अहमद अल बक्र के साथ मिल कर इराक की सत्ता हासिल की। [[1979]] में वह खुद इराक के राष्ट्रपति बन गए। सन् 1982 में इराक में हए दुजैल जनसंहार मामले में फाँसी की सजा मिली। == संदर्भ और टीका == {{अनुवाद}} * [http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2006/11/061105_saddam_profile.shtml सद्दाम हुसैन: जिंदगी का सफ़र] — ''बीबीसी हिंदी'' <div class="references-small"><references /></div> == बाहरी कड़ियाँ == [[af:Saddam Hussein]] [[ar:صدام حسين]] [[bg:Саддам Хюсеин]] [[br:Saddam Husain]] [[bs:Sadam Husein]] [[ca:Saddam Hussein]] [[cs:Saddám Husajn]] [[cy:Saddam Hussein]] [[da:Saddam Hussein]] [[de:Saddam Hussein]] [[el:Σαντάμ Χουσεΐν]] [[en:Saddam Hussein]] [[eo:Saddam Hussein]] [[es:Saddam Husein]] [[et:Şaddām Ḩusayn]] [[eu:Saddam Hussein]] [[fa:صدام حسین]] [[fi:Saddam Hussein]] [[fr:Saddam Hussein]] [[gl:Saddam Hussein]] [[he:סדאם חוסיין]] [[hr:Saddam Hussein]] [[hu:Szaddám Huszein]] [[id:Saddam Hussein]] [[io:Saddam Hussein]] [[is:Saddam Hussein]] [[it:Saddam Hussein]] [[ja:サッダーム・フセイン]] [[ka:ჰუსეინი, სადამ]] [[ko:사담 후세인]] [[ku:Sedam Huseyîn]] [[la:Saddamus Hussein]] [[lb:Saddam Hussein]] [[li:Saddam Hoessein]] [[lt:Sadamas Huseinas]] [[lv:Sadams Huseins]] [[ml:സദ്ദാം ഹുസൈന്‍]] [[ms:Saddam Hussein]] [[new:सद्दाम हुसेन]] [[nl:Saddam Hoessein]] [[nn:Saddam Hussein]] [[no:Saddam Hussein]] [[oc:Saddam Husayn]] [[pl:Saddam Husajn]] [[pt:Saddam Hussein]] [[ro:Saddam Hussein]] [[ru:Саддам Хусейн Абд аль-Маджид ат-Тикрити]] [[sh:Sadam Husein]] [[simple:Saddam Hussein]] [[sk:Saddám Husajn]] [[sl:Sadam Husein]] [[sr:Садам Хусеин]] [[sv:Saddam Hussein]] [[ta:சதாம் உசேன்]] [[th:ซัดดัม ฮุสเซน]] [[tr:Saddam Hüseyin]] [[ur:صدام حسین]] [[vi:Saddam Hussein]] [[yi:סאדאם כוסעין]] [[zh:萨达姆·侯赛因]] [[zh-classical:薩達姆·海珊]] [[zh-yue:薩達姆·侯賽因]] Template:User ml 11074 40464 2006-12-30T18:44:41Z Kingram 866 <div style="float:left;border:solid #6ef7a7 1px;margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px;background:#c5fcdc;" | style="width:45px;height:45px;background:#6ef7a7;text-align:center;font-size:14pt;" | '''[[Malayalam language|ml]]''' | style="font-size:8pt;padding:4pt;" | '''[[:Category:User ml|മലയാളം]]''' '''[[:Category:User ml-N|മാതൃഭാഷയായുള്ള]]''' വ്യക്തി. [[Category:User ml|{{PAGENAME}}]][[Category:User ml-N|{{PAGENAME}}]] |}</div> चित्र:Agathachristie.jpg 11075 40479 2006-12-30T21:47:44Z गजमुखु 93 बृहदारण्य उपनिषद 11076 40498 2006-12-31T01:05:36Z जूहोमि 935 बृहदारण्य उपनिषद का नाम बदलकर बृहदारण्यक उपनिषद कर दिया गया है #REDIRECT [[बृहदारण्यक उपनिषद]] कृष्ण यजुर्वेद 11077 41630 2007-01-07T15:04:34Z 74.230.200.121 '''कृष्ण यजुर्वेद''' [[यजुर्वेद]] की एक शाखा है। इसका वर्णन अथवा निरूपन व्यवस्थित नहीं है। [[श्रेणी:धर्मग्रन्थ]][[श्रेणी:वेद]] [[Category:हिन्दू धर्म]] पेंटागन 11078 44007 2007-01-17T15:02:40Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ka:პენტაგონი (აშშ)]] '''पेंटागन''' [[अमरीका]] के प्रतिरक्षा विभाग का मुख्यालय है. यह दुनिया का सबसे बङा इमारत है. इस इमारत का निमॉण द्वितीय विश्व युद्व के समय शुरु हो कर १५ जनवरी १९४३ तक चला. इसके निमॉण में ८ करोङ ३० लाख डालर की लागत आई थी. {{substub}} [[bg:Пентагон]] [[bn:পেন্টাগন]] [[bs:Pentagon]] [[cs:Pentagon]] [[da:Pentagon-bygningen]] [[de:Pentagon]] [[en:The Pentagon]] [[eo:Pentagono (Usono)]] [[es:El Pentágono]] [[et:Pentagon]] [[fi:Pentagon]] [[fr:Pentagone (États-Unis)]] [[ga:An Peinteagán]] [[he:פנטגון]] [[id:Pentagon (gedung)]] [[it:Il Pentagono]] [[ja:ペンタゴン]] [[ka:პენტაგონი (აშშ)]] [[lt:Pentagonas]] [[nl:Het Pentagon]] [[no:Pentagon (bygning)]] [[pl:Pentagon (budynek)]] [[pt:O Pentágono]] [[ro:Pentagon, Washington D.C.]] [[ru:Пентагон (США)]] [[sh:Pentagon]] [[simple:The Pentagon]] [[sr:Пентагон]] [[sv:Pentagon (byggnad)]] [[ta:பென்டகன்]] [[th:เพนตากอน]] [[tr:Pentagon]] [[ur:پینٹا گون]] [[vi:Lầu Năm Góc]] [[zh:五角大楼]] रैफलेसिया 11079 40554 2006-12-31T08:32:54Z Matra 768 कापी-एडिट '''रैफलेसिया''' दुनिया का सबसे बङा फूल है यह दक्षिण पूवी एशिया के जंगल में मिलता है. इस फूल का नाम [[सिंगापुर]] के संस्थापक सर टॉमस स्टैम्फई बिंगले रेफल्स के नाम पर रखा गाया था. इस फूल का रंग चितकबरे नारंगी भूरा होता है. इस फूल से सङी हुई बदबू आती है. इस फूल का व्यास तीन फुट होता है और सात किलो है. {{substub}} रामोजी फिल्म सिटी 11080 40555 2006-12-31T08:57:03Z Matra 768 नया पेज '''रामोजी फिल्म सिटी''' दुनिया का सबसे बङा फिल्म स्टूडियो परिसर माना जाता है. यह [[भारत]] के राज्य [[आंध्र प्रदेश]] की राजधानी [[हैदराबाद]] से २५ किलो मीटर दूर स्थित है. यह स्टूडियो १६६६ एकङ में फैला हुआ है. इस स्टूडियो में ५० शूटिंग फ्लोर है. इस स्टूडियो का शुरुवात १९९६ में हुआ था. यहाँ एक साथ १५ से २५ शूटिंग चल सकती है. {{substub}} अप्पू घर 11081 40556 2006-12-31T09:10:54Z Matra 768 नया पेज '''अप्पू घर''' [[भारत]] का पहला एम्यूजमेंट पाकॅ है. यह [[भारत]] के राजधानी नई [[दिल्ली]] के प्रगती मैदान में बना हुआ है. यह १५.५ एकङ क्षेत्र में फैला हुआ है. इसका उदघाटन १९ नवंबर १९८४ में तत्कालीन प्रधानमंत्र राजीव गांधी ने किया था. {{substub}} गेटवे ऑफ़ इन्डिया 11082 40562 2006-12-31T09:47:32Z Murtasa 83 interwiki [[Image:Gateway of India.jpg|thumb|right|200px|गेटवे ऑफ़ इन्डिया]] '''गेटवे ऑफ़ इन्डिया''' [[भारत]] के दक्षिण [[मुम्बई]] में स्थित है. यह २६ मीटर ऊँचा द्वार है. यह ब्रिटेन के राजा जॉजॅ पंचम और रानी मैरी के भारत यात्रा की याद में मानाया गया था. इसके वास्तुशिल्पी जॉजॅ विटैट थे. यह १९२४ में बन कर तैयार हुआ था. {{substub}} [[de:Gateway of India]] [[en:Gateway of India]] [[eo:Pordego al Barato (Mumbajo)]] [[fr:Porte de l'Inde (Mumbai)]] [[sv:Gateway of India]] कीलक 11083 40613 2006-12-31T20:48:34Z जूहोमि 935 New page: '''कीलक''' वह विषय है जो [[ऋषि]] की [[प्रज्ञा]] को ठोस विचारधारा में बान्ध लेता ह... '''कीलक''' वह विषय है जो [[ऋषि]] की [[प्रज्ञा]] को ठोस विचारधारा में बान्ध लेता है। प्रज्ञा 11084 40614 2006-12-31T20:51:01Z जूहोमि 935 New page: '''प्रज्ञा''' वह आभास है जिससे जानना सम्भव हो जाता है। ==देखिये== *[[प्रज्ञा सू... '''प्रज्ञा''' वह आभास है जिससे जानना सम्भव हो जाता है। ==देखिये== *[[प्रज्ञा सूत्र]] विश्व 11085 40617 2006-12-31T20:57:37Z जूहोमि 935 New page: ब्रह्माण्ड समुच्च्य '''विश्व''' का दूसरा नाम है। इसमे जीव और निर्जीव दोनों... ब्रह्माण्ड समुच्च्य '''विश्व''' का दूसरा नाम है। इसमे जीव और निर्जीव दोनों सम्मिलित हैं। इसकी मूल धातु विश् है जिसका अर्थ सर्वत्र व्यापी यथार्थता है। इसी धातु से [[विष्णु]] बनता है। अश्वमेध 11086 40622 2006-12-31T21:10:02Z जूहोमि 935 '''अश्वमेध''' [[वैदिक काल]] के सबसे महत्वपूर्ण यज्ञों में से है। इसकी व्याख्या [[सुभाष काक]] ने की है जिसमें यह दिखलाया है कि प्रारम्भ में यह आन्तरिक और बाह्य [[सूर्य]] के समीकरण और स्वप्रेरणा से जुडा हुआ था। ==देखिये== *[[अश्वमेध यज्ञ]] अश्वमेध यज्ञ: विधि और युक्ति 11087 44571 2007-01-20T01:15:35Z किशोर 903 '''अश्वमेध यज्ञ: विधि और युक्ति''' (''The Ashvamedha: The Rite and its Logic'') [[सुभाष काक]] की लिखी एक पुस्तक है जिसे मोतीलाल बनारसीदास ने २००१ में प्रकाशित किया। इसमें यह दिखलाया है कि प्रारम्भ में यह यज्ञ आन्तरिक और बाह्य [[सूर्य]] के समीकरण और स्वप्रेरणा से जुडा हुआ था। ==देखिये== *[http://www.ee.lsu.edu/kak/rev-ashva.html समीक्षा] तीर्थस्थान 11088 40625 2006-12-31T21:17:10Z जूहोमि 935 New page: '''तीर्थस्थान''' एक ऐसा स्थल है जहां लोग प्रेरणा और सन्तोष के लिये जाते हैं... '''तीर्थस्थान''' एक ऐसा स्थल है जहां लोग प्रेरणा और सन्तोष के लिये जाते हैं। साधारणतः यह नदी के घाट पर अथवा पहाडी पर होता है जहां एक और लोक प्रस्थान करने की कल्पना की जा सकती है। ईशावास्य उपनिषद् 11089 40635 2006-12-31T22:06:55Z जूहोमि 935 '''ईशावास्य उपनिषद्''' [[ईश उपनिषद्]] का पूरा नाम है। *[[उपनिषद्]] ईश उपनिषद् 11090 40636 2006-12-31T22:08:11Z जूहोमि 935 New page: ईशावास्य उपनिषद् '''ईश उपनिषद्''' का पूरा नाम है। *[[उपनिषद्]] ईशावास्य उपनिषद् '''ईश उपनिषद्''' का पूरा नाम है। *[[उपनिषद्]] विकिपीडिया:भाषांतर प्रयोग 11091 45647 2007-01-24T07:20:02Z Debashish 130 /* संस्कृत */ Translating from Bhasha to bhasha ==हिन्दी भाषा शब्दकोष== *[http://www.cfilt.iitb.ac.in/~hdict/webinterface_user/dict_search_user.php IIT मुम्बई] *[http://www.shabdkosh.com शब्दकोष] *[http://www.geonames.de/wl-indic.html की शब्दसूची] *[http://www.languageshome.com/English-Hindi.htm अंग्रेज़ी से हिन्दी] *[http://www.wordanywhere.com/ शब्द कहीं भी] ==संस्कृत== *[http://www.selfdiscoveryportal.com/cmSanskrit.htm Sanskrit glossary] - समांतर कोश *[http://www.spokensanskrit.de Sambhasahanamsanskrit शब्दकोष] ==बांग्ला== *[http://www.itu.dk/people/pfw/bengali/index.html Examples of sentences in Bengali] - कोपेन्हेगन विश्वविद्यालय [[mr:भाषांतर प्रकल्प]] [[en:Wikipedia:WikiProject_India/Translation]] [[Category:विकिपीडिया]] असम्शक्ति 11093 40736 2007-01-01T18:36:28Z Kingram 866 '''असम्शक्ति''' हे जिस्के पास [[अभिमान]] नहि उस्के पास असम्शक्ति है {{substub}} [[श्रेणी:शब्दार्थ]] औिरगन 11094 40672 2007-01-01T05:26:30Z Kingram 866 औिरगन का नाम बदलकर औरिगन कर दिया गया है #REDIRECT [[औरिगन]] होम्योपैथी 11096 42656 2007-01-13T05:37:28Z Debbe 981 '''होम्‍योपैथी''' चिकित्‍सा विज्ञान के जन्‍मदाता डा0 क्रिश्चियन फ्राइडरिक सैमुअल हैनिमेन है। आप यूरोप के देश जर्मनी के निवासी थे। आपके पिता जी एक पोर्सिलीन पेन्‍टर थे और आपने अपना बचपन अभावों और बहुत गरीबी में बिताया था। डाक्‍टर हैनिमैन (जन्‍म 1755-मृत्‍यु 1843 ईस्‍वी) एम0डी0 डिग्री प्राप्‍त एलोपैथी चिकित्‍सा विज्ञान के ज्ञाता थे। डा0 हैनिमैन, एलोपैथी के चिकित्‍सक होनें के साथ साथ कई यूरोपियन भाषाओं के ज्ञाता थे। वे केमिस्‍ट्री और रसायन विज्ञान के निष्‍णात थे। जीवकोपार्जन के लिये चिकित्‍सा और रसायन विज्ञान का कार्य करनें के साथ साथ वे अंग्रेजी भाषा के ग्रंथों का अनुवाद जर्मन और अन्‍य भाषाओं में करते थे। एक बार जब अंगरेज डाक्‍टर कलेन की लिखी “कलेन्‍स मेटेरिया मेडिका” मे वर्णित कुनैन नाम की जडी के बारे मे अंगरेजी भाषा का अनुवाद जर्मन भाषा में कर रहे थे तब डा0 हैनिमेन का ध्‍यान डा0 कलेन के उस वर्णन की ओर गया, जहां कुनैन के बारे में कहा गया कि ‘’ यद्यपि कुनैन मलेरिया रोग को आरोग्‍य करती है, लेकिन यह स्‍वस्‍थ शरीर में मलेरिया जैसे लक्षण पैदा करती है। कलेन की कही गयी यह बात डा0 हैनिमेन के दिमाग में बैठ गयी। उन्‍होंनें तर्कपूर्वक विचार करके क्विनाइन जड़ी की थोड़ी थोड़ी मात्रा रोज खानीं शुरू कर दी। लगभग दो हफ्ते बाद इनके शरीर में मलेरिया जैसे लक्षण पैदा हुये। जड़ी खाना बन्‍द कर देनें के बाद मलेरिया रोग अपनें आप आरोग्‍य हो गया। इस प्रयोग को डा0 हैनिमेन ने कई बार दोहराया और हर बार उनके शरीर में मलेरिया जैसे लक्षण पैदा हुये। क्विनीन जड़ी के इस प्रकार से किये गये प्रयोग का जिक्र डा0 हैनिमेन नें अपनें एक चिकित्‍सक मित्र से की। इस मित्र चिकित्‍सक नें भी डा0 हैनिमेन के बताये अनुसार जड़ी का सेवन किया और उसे भी मलेरिया बुखार जैसे लक्षण पैदा हो गये। कुछ समय बाद उन्‍होंनें शरीर और मन में औषधियों द्वारा उत्‍पन्‍न किये गये लक्षणों, अनुभवो और प्रभावों को लिपिबद्ध करना शुरू किया। हैनिमेन की अति सूच्‍छ्म द्रष्टि और ज्ञानेन्द्रियों नें यह निष्‍कर्ष निकाला कि और अधिक औषधियो को इसी तरह परीक्षण करके परखा जाय। इस प्रकार से किये गये परीक्षणों और अपने अनुभवों को डा0 हैनिमेन नें तत्‍कालीन मेडिकल पत्रिकाओं में ‘’ मेडिसिन आंफ एक्‍सपीरियन्‍सेस ’’ शीर्षक से लेख लिखकर प्रकाशित कराया । इसे होम्‍योपैथी के अवतरण का प्रारम्भिक स्‍वरूप कहा जा सकता है। [[en:Homeopathy]] चेरमन परुमल 11097 43818 2007-01-17T01:11:15Z Kingram 866 '''चेरमन परुमल''' (मर जया ८२५) केरला का राजा था । वो [[सुन्दरमूर्थि|सुन्दरमुर्थि नयनार]] का दोस्त था। इस् राजा तो एक् [[नायनमार]] सन्थ् था । ==म्रत्य== वो स्वर्ग-लोक को जाया ८२५ मे [[सुन्दरमूर्थि|सुन्दरार]] के साथ । {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार ]] केरल 11098 40748 2007-01-01T19:22:11Z Kingram 866 केरल का नाम बदलकर केरला कर दिया गया है: the way its pronounced. #REDIRECT [[केरला]] श्रेणी:केरला के जिले 11099 40773 2007-01-01T19:36:29Z Kingram 866 the zila in Kerala [[श्रेणी:भारत के जिले]] [[श्रेणी:केरला]] तिरुअनन्तपुरम जिला 11100 40763 2007-01-01T19:27:55Z Kingram 866 तिरुअनन्तपुरम जिला का नाम बदलकर तिरुवनन्थपूरम जिला कर दिया गया है #REDIRECT [[तिरुवनन्थपूरम जिला]] Template:केरल के जिले 11101 40770 2007-01-01T19:33:29Z Kingram 866 Template:केरल के जिले का नाम बदलकर Template:केरला के जिले कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:केरला के जिले]] GNU Free Documentation License 11102 40803 2007-01-02T01:23:00Z 200.232.156.179 New page: <nowiki>Inse ---- --~~~~--~~~~--~~~~<nowiki><math>[[Media:[[चित्र: == r ==]]]]</math><nowiki>t non-formatted text here</nowiki>[[Link title]]'''Bold text'''''Italic text''[[Link ... <nowiki>Inse ---- --~~~~--~~~~--~~~~<nowiki><math>[[Media:[[चित्र: == r ==]]]]</math><nowiki>t non-formatted text here</nowiki>[[Link title]]'''Bold text'''''Italic text''[[Link title]][http://www.example.com MARIANA diz: OI marly diz: meri fufuu marly diz: k title] घरीब नवास 11103 41101 2007-01-04T02:47:02Z Kingram 866 '''घरीब नवास''' (1690-1751) एक आजा था [[मणिपुर]] में. 1717 में हिन्दु धर्म को उपनाना किया. <ref> {en} - [http://www.kanglaonline.com/index.php?template=kshow&kid=55 Foundation of Manipuri Muslim History] - KanglaOnline</ref>. उसके जीवन मे, वो बहुत बड़ा राम भग्वान का भक्त था । ==बचपन== दिचिम्बर 22, 1690 में जन्मजा. उसका राजतिलक किय हे आउगुस्त 23 1708. ==References== <div class="references-small"><references/></div> {{जीवनचरित-स्टब}} [[nl:Pamheiba]] [[en:Pamheiba]] [[es:Pamheiba]] [[श्रेणी:मणिपुिर लोगो]] अग्निहोत्र 11104 40808 2007-01-02T01:39:34Z जूहोमि 935 '''अग्निहोत्र''' एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। [[en:Agnihotra]] वाजपेय 11105 40809 2007-01-02T01:40:02Z जूहोमि 935 New page: एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। [[en:Vajapeya]] एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। [[en:Vajapeya]] सोमयज्ञ 11106 40810 2007-01-02T01:40:17Z जूहोमि 935 New page: एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। राजसूय 11107 40816 2007-01-02T01:50:26Z जूहोमि 935 '''राजसूय''' वैदिक काल का विख्यात यज्ञ है। इसे राजा किया करते थे। यह एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। [[महाभारत]] में भी इसका वर्णन है; वहां इसे [[युधिष्ठिर]] करते हैं। [[en:Rajasuya]] अग्निचयन 11108 40813 2007-01-02T01:44:08Z जूहोमि 935 '''अग्निचयन''' एक वैदिक यज्ञ है जिसका वर्णन [[यजुर्वेद]] में मिलता है। इस यज्ञ में १०,८०० ईंटों के प्रयोग का विधान है। ==बाह्य== *http://ignca.nic.in/agni.htm *[http://www.namboothiri.com Namboothiri Website Trust] *http://www.kamakoti.org *http://www.athiraathram.org *http://www.athirathram.org [[en:Agnichayana]] युधिष्ठिर 11109 40817 2007-01-02T01:52:41Z जूहोमि 935 New page: '''युधिष्ठिर''' [[महाभारत]] में पाञ्च [[पाण्डव|पाण्डवों]] में बडे भाई थे। '''युधिष्ठिर''' [[महाभारत]] में पाञ्च [[पाण्डव|पाण्डवों]] में बडे भाई थे। भीमसेन 11110 40819 2007-01-02T01:55:28Z जूहोमि 935 New page: [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] अर्जुन 11111 41560 2007-01-07T03:10:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, en, es, fr, id, it, ja, jv, kn, nl, pl, ru, sv, ta [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] [[de:Arjuna (Mythologie)]] [[en:Arjuna]] [[es:Arjuna]] [[fr:Arjuna]] [[id:Arjuna]] [[it:Arjuna]] [[ja:アルジュナ]] [[jv:Arjuna]] [[kn:ಅರ್ಜುನ]] [[nl:Arjuna]] [[pl:Ardźuna]] [[ru:Арджуна]] [[sv:Arjuna]] [[ta:அர்ஜூனன்]] नकुल 11112 40821 2007-01-02T01:55:56Z जूहोमि 935 New page: [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] सहदेव 11113 40822 2007-01-02T01:56:09Z जूहोमि 935 New page: [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] पाण्डु 11114 40823 2007-01-02T01:56:31Z जूहोमि 935 New page: [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] [[महाभारत]] के मुख्य पात्र हैं। *[[पाण्डव]] माद्री 11115 40825 2007-01-02T01:59:09Z जूहोमि 935 '''माद्री''' राजा [[पाण्डु]] की दूसरी रानी थी। उसके बेटे [[नकुल]] और [[सहदेव]] थे। *[[पाण्डव]] हस्तिनापुर 11116 40831 2007-01-02T02:20:55Z जूहोमि 935 '''हस्तिनापुर''' अथवा '''हास्तिनपुर''' (आजकल का [[हाथीपुर]]) [[कौरव]]-राजधानी थी। प्रमुख राजाओं की सूचीः *[[शन्तनु]] *[[चित्राङ्गद]] *[[विचित्रवीर्य]] - चित्राङ्गद का छोटा भाई *[[पाण्डु]] - [[अम्बालिका]] (विचित्रवीर्य की छोटी रानी ) का पुत्र *[[धृतराष्टृ]] - [[अम्बिका]] (विचित्रवीर्य की बडी रानी) का पुत्र *[[युधिष्ठिर]] - [[कुन्ती]]पुत्र *[[परीक्षित्]] - [[अभिमन्यु]]पुत्र ([[अर्जुन]] और [[उत्तरा]] का पुत्र) *[[जनमेजय]] - [[परीक्षित्]] का पुत्र [[en:Hastinapur]] शन्तनु 11117 40832 2007-01-02T02:22:17Z जूहोमि 935 New page: [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] चित्राङ्गद 11118 40833 2007-01-02T02:22:42Z जूहोमि 935 New page: [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] विचित्रवीर्य 11119 40834 2007-01-02T02:22:56Z जूहोमि 935 New page: [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] धृतराष्टृ 11120 40835 2007-01-02T02:23:12Z जूहोमि 935 New page: [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] [[कौरव]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] परीक्षित् 11121 40927 2007-01-02T14:25:49Z जूहोमि 935 [[हस्तिनापुर]] अथवा [[हास्तिनपुर]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] *[[परीक्षित के जन्म की कथा]] जनमेजय 11122 40837 2007-01-02T02:24:46Z जूहोमि 935 New page: [[हस्तिनापुर]] अथवा [[हास्तिनपुर]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] [[हस्तिनापुर]] अथवा [[हास्तिनपुर]] राजा ==देखिये== *[[महाभारत]] हास्तिनपुर 11123 40838 2007-01-02T02:25:35Z जूहोमि 935 New page: [[हस्तिनापुर]] का दूसरा नाम। [[हस्तिनापुर]] का दूसरा नाम। अश्विनि 11124 40844 2007-01-02T02:38:26Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] भरणी 11125 40845 2007-01-02T02:38:44Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] कृत्तिका 11126 41436 2007-01-06T17:39:11Z जूहोमि 935 यह एक [[नक्षत्र]] है। इसे [[कयबचिया]] भी कहा जाता है। इसका अंग्रेजी में नाम Pleiades है। यह पास-पास कई तारों का समूह है हमारे खगोलशास्त्र में इन्हें [[सप्त ऋषि]] की पत्नियां भी कहा गया है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] [[en:Krittika]] [[sa:कृत्तिका]] रोहिणी 11127 40847 2007-01-02T02:39:14Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] म्रृगशीर्ष 11128 40848 2007-01-02T02:39:30Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] आर्द्रा 11129 40850 2007-01-02T02:40:03Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] पुनर्वसु 11130 41491 2007-01-06T18:01:42Z जूहोमि 935 यह एक [[नक्षत्र]] है। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] पुष्य 11131 40852 2007-01-02T02:40:30Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] आश्लेषा 11132 40853 2007-01-02T02:40:51Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] मघा 11133 40854 2007-01-02T02:41:04Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] पूर्व फाल्गुनी 11134 40857 2007-01-02T02:43:47Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] उत्तर फाल्गुनी 11135 40858 2007-01-02T02:44:01Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] हस्त 11136 40859 2007-01-02T02:44:16Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] चित्रा 11137 40860 2007-01-02T02:44:32Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] स्वाती 11138 40861 2007-01-02T02:44:44Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] विशाखा 11139 40862 2007-01-02T02:45:02Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] अनुराधा 11140 40863 2007-01-02T02:45:15Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] ज्येष्ठा 11141 40864 2007-01-02T02:45:32Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] पूर्वाषाढा 11142 40866 2007-01-02T02:46:13Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] उत्तराषाढा 11143 40867 2007-01-02T02:46:29Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] श्रवण 11144 40868 2007-01-02T02:46:46Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] श्रविष्ठा 11145 40869 2007-01-02T02:47:07Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] पूर्वभाद्रपदा 11146 40870 2007-01-02T02:47:30Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] उत्तरभाद्रपदा 11147 40871 2007-01-02T02:47:44Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] रेवती 11148 40872 2007-01-02T02:48:01Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] अभिजित 11149 40873 2007-01-02T02:48:19Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] शतभिषज् 11150 40875 2007-01-02T02:51:14Z जूहोमि 935 New page: यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] यह एक [[नक्षत्र]] है। ==देखिये== *[[नक्षत्र|नक्षत्र सूची]] केतु 11151 40881 2007-01-02T03:17:29Z जूहोमि 935 New page: यह [[चन्द्रमा]] के पथ का द्योतक है। इसे [[नवग्रह]] में से एक माना जाता है। [[en:Ket... यह [[चन्द्रमा]] के पथ का द्योतक है। इसे [[नवग्रह]] में से एक माना जाता है। [[en:Ketu]] राहु 11152 40882 2007-01-02T03:17:56Z जूहोमि 935 New page: यह [[चन्द्रमा]] के पथ का द्योतक है। इसे [[नवग्रह]] में से एक माना जाता है। [[en:Rah... यह [[चन्द्रमा]] के पथ का द्योतक है। इसे [[नवग्रह]] में से एक माना जाता है। [[en:Rahu]] चन्द्र 11153 40883 2007-01-02T03:18:53Z जूहोमि 935 New page: यह [[चन्द्रमा]] का दूसरा नाम है। यह [[चन्द्रमा]] का दूसरा नाम है। मङ्गल 11154 40884 2007-01-02T03:20:51Z जूहोमि 935 New page: '''मङ्गल''' अथवा '''मंगल''' अथवा '''स्कन्द''' एक [[ग्रह]] का नाम है। '''मङ्गल''' अथवा '''मंगल''' अथवा '''स्कन्द''' एक [[ग्रह]] का नाम है। बृहस्पति 11155 40885 2007-01-02T03:22:20Z जूहोमि 935 New page: '''बृहस्पति''' अथवा '''गुरु''' एक [[ग्रह]] का नाम है। [[en:Jupiter]] '''बृहस्पति''' अथवा '''गुरु''' एक [[ग्रह]] का नाम है। [[en:Jupiter]] चीर हरण 11156 40906 2007-01-02T12:00:46Z Ash.shri 916 New page: ==द्रोपदी द्वारा दुर्योधन का अपमान== खाण्डव वन के दहन के समय [[अर्जुन]] ने म... ==द्रोपदी द्वारा दुर्योधन का अपमान== खाण्डव वन के दहन के समय [[अर्जुन]] ने मय दानव को अभय दान दे दिया था। इससे कृतज्ञ हो कर [[मय]] दानव ने अर्जुन से कहा, "हे कुन्तीनन्दन! आपने मेरे प्राणों की रक्षा की है अतः आप आज्ञा दें, मैं आपकी क्या सेवा करूँ?" अर्जुन ने उत्तर दिया, "मैं किसी बदले की भावना से उपकार नहीं करता, किन्तु यदि तुम्हारे अन्दर सेवा भावना है तो तुम [[श्रीकृष्ण]] की सेवा करो।" मयासुर के द्वारा किसी प्रकार की सेवा की आज्ञा माँगने पर श्री कृष्ण ने उससे कहा, "हे दैत्यश्रेष्ठ! तुम युधिष्ठिर की सभा हेतु ऐसे भवन का निर्माण करो जैसा कि इस पृथ्वी पर अभी तक न निर्मित हुआ हो।" मयासुर ने श्री कृष्ण की आज्ञा का पालन करके एक अद्वितीय भवन का निर्माण कर दिया। इसके साथ ही उसने पाण्डवों को देवदत्त शंख, एक वज्र से भी कठोर रत्नजटित गदा तथा मणिमय पात्र भी भेंट किया। कुछ काल पश्चात् धर्मराज [[युधिष्ठिर]] ने [[राजसूय]] यज्ञ का सफलतापूर्वक आयोजन किया। यज्ञ के आयोजन के पहले भीम के द्वारा [[जरासंघ]] का वध हुआ एवं यज्ञ के दौरान [[शिशुपाल]] का वध हुआ। यज्ञ के समाप्त हो जाने के बाद भी कौरव राजा [[दुर्योधन]] अपने भाइयों के साथ युधिष्ठिर के अतिथि बने रहे। एक दिन दुर्योधन ने मय दानव के द्वारा निर्मित राजसभा को देखने की इच्छा प्रदर्शित की जिसे युधिष्ठिर ने सहर्ष स्वीकार किया। दुर्योधन उस सभा भवन के शिल्पकला को देख कर आश्चर्यचकित रह गया। मय दानव ने उस सभा भवन का निर्माण इस प्रकार से किया था कि वहाँ पर अनेक प्रकार के भ्रम उत्पन्न हो जाते थे जैसे कि स्थल के स्थान पर जल, जल के स्थान पर स्थल, द्वार के स्थान दीवार तथा दीवार के स्थान पर द्वार दृष्टिगत होता था। दुर्योधन को भी उस भवन के अनेक स्थानों में भ्रम हुआ तथा उपहास का पात्र बनना पड़ा, यहाँ तक कि उसका उपहास करते हुये द्रौपदी ने कह दिया कि 'अन्धों के अन्धे ही होते हैं।' दुर्योधन अपने उपहास से पहले से ही जला-भुना किन्तु [[द्रौपदी]] के कहे गये वचन उसे चुभ गये। ==द्यूत-क्रीड़ा== हस्तिनापुर लौटते समय [[शकुनि]] ने दुर्योधन से कहा, "भाँजे! [[इन्द्रप्रस्थ]] के सभा भवन में तुम्हारा जो अपमान हुआ है उससे मुझे अत्यन्त दुःख हुआ है। तुम यदि अपने इस अपमान का प्रतिशोध लेना चाहते हो तो अपने पिता [[धृतराष्ट्र]] से अनुमति ले कर युधिष्ठिर को द्यूत-क्रीड़ा (जुआ खेलने) के लिये आमन्त्रित कर लो। युधिष्ठिर द्यूत-क्रीड़ा का प्रेमी है, अतएव वह तुम्हारे निमन्त्रण पर वह अवश्य ही आयेगा और तुम तो जानते ही हो कि पासे के खेल में मुझ पर विजय पाने वाला त्रिलोक में भी कोई नहीं है। पासे के दाँव में हम पाण्डवों का सब कुछ जीत कर उन्हें पुनः दरिद्र बना देंगे।" हस्तिनापुर पहुँच कर दुर्योधन सीधे अपने पिता धृतराष्ट्र के पास गया और उन्हें अपने अपमानों के विषय में विस्तारपूर्वक बताकर अपनी तथा मामा शकुनि की योजना के विषय में भी बताया और युधिष्ठिर को द्यूत-क्रीड़ा के लिये आमन्त्रित करने की अनुमति माँगी। थोड़ा-बहुत आनाकनी करने के पश्चात् धृतराष्ट्र ने दुर्योधन को अपनी अनुमति दे दी। युधिष्ठिर को उनके भाइयों तथा द्रौपदी के साथ हस्तिनापुर बुलवा लिया गया। अवसर पाकर दुर्योधन ने युधिष्ठिर के साथ द्यूत-क्रीड़ा का प्रस्ताव रखा जिसे युधिष्ठिर ने स्वीकार कर लिया। पासे का खेल आरम्भ हुआ। दुर्योधन की ओर से मामा शकुनि पासे फेंकने लगे। युधिष्ठिर जो कुछ भी दाँव पर लगाते थे उसे हार जाते थे। अपना समस्त राज्य तक को हार जाने के बाद युधिष्ठिर ने अपने भाइयों को भी दाँव पर लगा दिया और शकुनि धूर्तता करके इस दाँव को भी जीत गया। यह देख कर [[भीष्म]], [[द्रोण]], [[विदुर]] आदि ने इस जुए का बन्द कराने का प्रयास किया किन्तु असफल रहे। अब युधिष्ठिर ने स्वयं अपने आप को दाँव पर लगा दिया और शकुनि की धूर्तता से फिर हार गये। राज-पाट तथा भाइयों सहित स्वयं को भी हार जाने पर युधिष्ठिर कान्तिहीन होकर उठने लगे तो शकुनि ने कहा, "युधिष्ठिर! अभी भी तुम अपना सब कुछ वापस जीत सकते हो। अभी द्रौपदी तुम्हारे पास दाँव में लगाने के लिये शेष है। यदि तुम द्रौपदी को दाँव में लगा कर जीत गये तो मैं तुम्हारा हारा हुआ सब कुछ तुम्हें लौटा दूँगा।" सभी तरह से निराश युधिष्ठिर ने अब द्रौपदी को भी दाँव में लगा दिया और हमेशा की तरह हार गये। ==चीर हरण== अपनी इस विजय को देख कर दुर्योधन उन्मत्त हो उठा और विदुर से बोला, "द्रौपदी अब हमारी दासी है, आप उसे तत्काल यहाँ ले आइये।" नीच दुर्योधन के वचन सुन कर विदुर तिलमिला कर बोले, "दुष्ट! धर्मराज युधिष्ठिर की पत्नी दासी बने, ऐसा कभी सम्भव नहीं हो सकता। ऐसा प्रतीत होता है कि तेरा काल निकट है इसीलिये तेरे मुख से ऐसे वचन निकल रहे हैं।" परन्तु दुष्ट दुर्योधन ने विदुर की बातों की ओर कुछ भी ध्यान नहीं दिया और द्रौपदी को सभा में लाने के लिये अपने एक सेवक को भेजा। वह सेवक द्रौपदी के महल में जाकर बोला, "महारानी! धर्मराज युधिष्ठिर कौरवों से जुआ खेलते हुये सब कुछ हार गये हैं। वे अपने भाइयों को भी आपके सहित हार चुके हैं, इस कारण दुर्योधन ने तत्काल आपको सभा भवन में बुलवाया है।" द्रौपदी ने कहा, "सेवक! तुम जाकर सभा भवन में उपस्थित गुरुजनों से पूछो कि ऐसी स्थिति में मुझे क्या करना चाहिये?" सेवक ने लौट कर सभा में द्रौपदी के प्रश्न को रख दिया। उस प्रश्न को सुन कर भीष्म, द्रोण आदि वृद्ध एवं गुरुजन सिर झुकाये मौन बैठे रहे। यह देख कर दुर्योधन ने दुःशासन को आज्ञा दी, "दुःशासन! तुम जाकर द्रौपदी को यहाँ ले आओ।" दुर्योधन की आज्ञा पाकर दुःशासन द्रौपदी के पास पहुँचा और बोला, "द्रौपदी! तुम्हें हमारे महाराज दुर्योधन ने जुए में जीत लिया है। मैं उनकी आज्ञा से तुम्हें बुलाने आया हूँ।" यह सुन कर द्रौपदी ने धीरे से कहा, "दुःशासन! मैं रजस्वला हूँ, सभा में जाने योग्य नहीं हूँ क्योंकि इस समय मेरे शरीर पर एक ही वस्त्र है।" दुःशासन बोला, "तुम रजस्वला हो या वस्त्रहीन, मुझे इससे कोई प्रयोजन नहीं है। तुम्हें महाराज दुर्योधन की आज्ञा का पालन करना ही होगा।" उसके वचनों को सुन कर द्रौपदी स्वयं को वचाने के लिये गांधारी के महल की ओर भागने लगी, किन्तु दुःशासन ने झपट कर उसके घुँघराले केशों को पकड़ लिया और सभा भवन की ओर घसीटने लगा। सभा भवन तक पहुँचते-पहुँचते द्रौपदी के सारे केश बिखर गये और उसके आधे शरीर से वस्त्र भी हट गये। अपनी यह दुर्दशा देख कर द्रौपदी ने क्रोध में भर कर उच्च स्वरों में कहा, "रे दुष्ट! सभा में बैठे हुये इन प्रतिष्ठित गुरुजनों की लज्जा तो कर। एक अबला नारी के ऊपर यह अत्याचार करते हुये तुझे तनिक भी लज्जा नहीं आती? धिक्कार है तुझ पर और तेरे भरतवंश पर!" यह सब सुन कर भी दुर्योधन ने द्रौपदी को दासी कह कर सम्बोधित किया। द्रौपदी पुनः बोली, "क्या वयोवृद्ध भीष्म, द्रोण, धृतराष्ट्र, विदुर इस अत्याचार को देख नहीं रहे हैं? कहाँ हैं मेरे बलवान पति? उनके समक्ष एक गीदड़ मुझे अपमानित कर रहा है।" द्रौपदी के वचनों से पाण्डवों को अत्यन्त क्लेश हुआ किन्तु वे मौन भाव से सिर नीचा किये हुये बैठे रहे। द्रौपदी फिर बोली, "सभासदों! मैं आपसे पूछना चाहती हूँ कि धर्मराज को मुझे दाँव पर लगाने का क्या अधिकार था?" द्रौपदी की बात सुन कर [[विकर्ण]] उठ कर कहने लगा, "देवी द्रौपदी का कथन सत्य है।" युधिष्ठिर को अपने भाई और स्वयं के हार जाने के पश्चात् द्रौपदी को दाँव पर लगाने का कोई अधिकार नहीं था क्योंकि वह पाँचों भाई की पत्नी है अकेले युधिष्ठिर की नहीं। और फिर युधिष्ठिर ने शकुनि के उकसाने पर द्रौपदी को दाँव पर लगाया था, स्वेच्छा से नहीं। अतएव कौरवों को द्रौपदी को दासी कहने का कोई अधिकार नहीं है।" विकर्ण के नीतियुक्त वचनों को सुनकर दुर्योधन के परम मित्र [[कर्ण]] ने कहा, "विकर्ण! तुम अभी कल के बालक हो। यहाँ उपस्थित भीष्म, द्रोण, विदुर, धृतराष्ट्र जैसे गुरुजन भी कुछ नहीं कह पाये, क्योंकि उन्हें ज्ञात है कि द्रौपदी को हमने दाँव में जीता है। क्या तुम इन सब से भी अधिक ज्ञानी हो? स्मरण रखो कि गुरुजनों के समक्ष तुम्हें कुछ भी कहने का अधिकार नहीं है।" कर्ण की बातों से उत्साहित होकर दुर्योधन ने [[दुःशासन]] से कहा, "दुःशासन! तुम द्रौपदी के वस्त्र उतार कर उसे निर्वसना करो।" इतना सुनते ही दुःशासन ने द्रौपदी की साड़ी को खींचना आरम्भ कर दिया। द्रौपदी अपनी पूरी शक्ति से अपनी साड़ी को खिंचने से बचाती हुई वहाँ पर उपस्थित जनों से विनती करने लगी, "आप लोगों के समक्ष मुझे निर्वसन किया जा रहा है किन्तु मुझे इस संकट से उबारने वाला कोई नहीं है। धिक्कार है आप लोगों के कुल और आत्मबल को। मेरे पति जो मेरी इस दुर्दशा को देख कर भी चुप हैं उन्हें भी धिक्कार है।" द्रौपदी की दुर्दशा देख कर विदुर से रहा न गया, वे बोल उठे, "दादा भीष्म! एक निरीह अबला पर इस तरह अत्याचार हो रहा है और आप उसे देख कर भी चुप हैं। क्या हुआ आपके तपोबल को? इस समय दुरात्मा धृतराष्ट्र भी चुप है। वह जानता नहीं कि इस अबला पर होने वाला अत्याचार उसके कुल का नाश कर देगा। एक सीता के अपमान से रावण का समस्त कुल नष्ट हो गया था।" विदुर ने जब देखा कि उनके नीतियुक्त वचनों का किसी पर भी कोई प्रभाव नहीं पड़ रहा है तो वे सबको धिक्कारते हुये वहाँ से उठ कर चले गये। दुःशासन द्रौपदी के वस्त्र को खींचने के अपने प्रयास में लगा ही हुआ था। द्रौपदी ने जब वहाँ उपस्थित सभासदों को मौन देखा तो वह द्वारिकावासी श्री कृष्ण को टेरती हुई बोली, "हे गोविन्द! हे मुरारे! हे कृष्ण! मुझे इस संसार में अब तुम्हारे अतिरिक्त और कोई मेरी लाज बचाने वाला दृष्टिगत नहीं हो रहा है। अब तुम्हीं इस कृष्णा की लाज रखो।" भक्तवत्सल श्री कृष्ण ने द्रौपदी की पुकार सुन ली। वे समस्त कार्य त्याग कर तत्काल अदृश्यरूप में वहाँ पधारे और आकाश में स्थिर होकर द्रौपदी की साड़ी को बढ़ाने लगे। दुःशासन द्रौपदी की साड़ी को खींचते जाता था और साड़ी थी कि समाप्त होने का नाम ही नहीं लेती थी। साड़ी को खींचते-खीचते दुःशासन शिथिल होकर पसीने-पसीने हो गया किन्तु अपने कार्य में सफल न हो सका। अन्त में लज्जित होकर उस चुपचाप बैठ जाना पड़ा। अब साड़ी के उस पर्वत के समान ऊँचे ढेर को देख कर वहाँ बैठे समस्त सभाजन द्रौपदी के पातिव्रत की मुक्त कण्ठ से प्रशंसा करने लगे और दुःशासन को धिक्कारने लगे। द्रौपदी के इस अपमान को देख कर भीमसेन का सारा शरीर क्रोध से जला जा रहा था। उन्होंने घोषणा की, "जिस दुष्ट के हाथों ने द्रौपदी के केश खींचे हैं, यदि मैं उन हाथों को अपनी गदा से नष्ट न कर दूँ तो मुझे सद्गति ही न मिले। यदि मैं उसकी छाती को चीर कर उसका रक्तपान न कर सकूँ तो मैं कोटि जन्मों तक नरक की वेदना भुगतता रहूँ। मैं अपने भ्राता धर्मराज युधिष्ठिर के वश में हूँ अन्यथा इस समस्त कौरवों को मच्छर की भाँति मसल कर नष्ट कर दूँ। यदि आज मै स्वामी होता तो द्रौपदी को स्पर्श करने वाले को तत्काल यमलोक पहुँचा देता।" भीमसेन के वचनों को सुन कर भी अन्य पाण्डवों तथा सभासदों को मौन देख कर दुर्योधन और अधिक उत्साहित होकर बोला, "द्रौपदी! मैं तुम्हें अपनी महारानी बना रहा हूँ। आओ, तुम मेरी बाँयीं जंघा पर बैठ जाओ। इन पुंसत्वहीन पाण्डवों का साथ छोड़ दो।" यह सुनते ही भीम अपनी दुर्योधन के साथ युद्ध करने के लिये उठ खड़े हुये, किन्तु अर्जुन ने उनका हाथ पकड़कर उन्हें रोक लिया। इस पर भीम पुनः दुर्योधन से बोले, "दुरात्मा! मैं भरी सभा में शपथ ले कर कहता हूँ कि युद्ध में तेरी जाँघ को चीर कर न रख दूँ तो मेरा नाम भीम नहीं।" इसी समय सभा में भयंकर अपशकुन होता दिखाई पड़ा। गीदड़-कुत्तों के रुदन से पूरा वातावरण भर उठा। इस उत्पात को देखकर धृतराष्ट्र और अधिक मौन न रह सके और बोले उठे, "दुर्योधन! तू दुर्बुद्धि हो गया है। आखिर कुछ भी हो, द्रौपदी मेरी पुत्र वधू है। उसे तू भरी सभा में निर्वसना कर रहा है।" इसके पश्चात् उन्होंने द्रौपदी से कहा, "पुत्री! तुम सचमुच पतिव्रता हो। तुम इस समय मुझसे जो वर चाहो माँग सकती हो।" द्रौपदी बोलीं, "यदि आप प्रसन्न हैं तो मुझे यह वर दें कि मेरे पति दासता से मुक्ति पा जायें।" धृतराष्ट्र ने कहा, "देवि! मैं तुम्हें यह वर दे रहा हूँ। पाण्डवगण अब दासता मुक्त हैं। पुत्री! तुम कुछ और माँगना चाहो तो वह भी माँग लो।" इस पर द्रौपदी ने कहा, "हे तात! आप मेरे पतियों के दिव्य रथ एवं शस्त्रास्त्र लौटा दें।" धृतराष्ट्र ने कहा, "तथास्तु"। पाण्डवों के दिव्य रथ तथा अस्त्र-शस्त्र लौटा दिये गये। धृतराष्ट्र ने कहा, "पुत्री! कुछ और माँगो।" इस पर द्रौपदी बोली, "बस तात्! क्षत्राणी केवल दो वर ही माँग सकती है। इससे अधिक माँगना लोभ माना जायेगा।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] चारमीनार 11157 40910 2007-01-02T12:30:35Z 59.183.0.78 New page: चारमीनार charminar चारमीनार charminar घटोत्कच 11158 42347 2007-01-11T06:46:15Z Gk awadhiya 602 /* स्रोत */ महाभारत के अनुसार घटोत्कच भीम पुत्र था ==घटोत्कच का जन्म== [[लाक्षागृह]] के दहन के पश्चात सुरंग के रास्ते लाक्षागृह से निकल कर पाण्डव अपनी माता के साथ वन के अन्दर चले गये। कई कोस चलने के कारण [[भीमसेन]] को छोड़ कर शेष लोग थकान से बेहाल हो गये और एक वट वृक्ष के नीचे लेट गये। माता कुन्ती प्यास से व्याकुल थीं इसलिये भीमसेन किसी जलाशय या सरोवर की खोज में चले गये। एक जलाशय दृष्टिगत होने पर उन्होंने पहले स्वयं जल पिया और माता तथा भाइयों को जल पिलाने के लिये लौट कर उनके पास आये। वे सभी थकान के कारण गहरी निद्रा में निमग्न हो चुके थे अतः भीम वहाँ पर पहरा देने लगे। उस वन में [[हिडिम्ब]] नाम का एक भयानक असुर का निवास था। मानवों का गंध मिलने पर उसने पाण्डवों को पकड़ लाने के लिये अपनी बहन [[हिडिम्बा]] को भेजा ताकि वह उन्हें अपना आहार बना कर अपनी क्षुधा पूर्ति कर सके। वहाँ पर पहुँचने पर हिडिम्बा ने भीमसेन को पहरा देते हुये देखा और उनके सुन्दर मुखारविन्द तथा बलिष्ठ शरीर को देख कर उन पर आसक्त हो गई। उसने अपनी राक्षसी माया से एक अपूर्व लावण्मयी सुन्दरी का रूप बना लिया और भीमसेन के पास जा पहुँची। भीमसेन ने उससे पूछा, "हे सुन्दरी! तुम कौन हो और रात्रि में इस भयानक वन में अकेली क्यों घूम रही हो?" भीम के प्रश्न के उत्तर में हिडिम्बा ने कहा, "हे नरश्रेष्ठ! मैं हिडिम्बा नाम की राक्षसी हूँ। मेरे भाई ने मुझे आप लोगों को पकड़ कर लाने के लिये भेजा है किन्तु मेरा हृदय आप पर आसक्त हो गया है तथा मैं आपको अपने पति के रूप में प्राप्त करना चाहती हूँ। मेरा भाई हिडिम्ब बहुत दुष्ट और क्रूर है किन्तु मैं इतना सामर्थ्य रखती हूँ कि आपकोउसके चंगुल से बचा कर सुरक्षित स्थान तक पहुँचा सकूँ।" इधर अपनी बहन को लौट कर आने में विलम्ब होता देख कर हिडिम्ब उस स्थान में जा पहुँचा जहाँ पर हिडिम्बा भीमसेन से वार्तालाप कर रही थी। हिडिम्बा को भीमसेन के साथ प्रेमालाप करते देखकर वह क्रोधित हो उठा और हिडिम्बा को दण्ड देने के लिये उसकी ओर झपटा। यह देख कर भीम ने उसे रोकते हुये कहा, "रे दुष्ट राक्षस! तुझे स्त्री पर हाथ उठाते लज्जा नहीं आती? यदि तू इतना ही वीर और पराक्रमी है तो मुझसे युद्ध कर।" इतना कह कर भीमसेन ताल ठोंक कर उसके साथ मल्ल युद्ध करने लगे। कुन्ती तथा अन्य पाण्डव की भी नींद खुल गई। वहाँ पर भीम को एक राक्षस के साथ युद्ध करते तथा एक रूपवती कन्या को खड़ी देख कर कुन्ती ने पूछा, "पुत्री! तुम कौन हो?" हिडिम्बा ने सारी बातें उन्हें बता दी। अर्जुन ने हिडिम्ब को मारने के लिये अपना धनुष उठा लिया किन्तु भीम ने उन्हें बाण छोड़ने से मना करते हुये कहा, "भैया! आप बाण मत छोड़िये, यह मेरा शिकार है और मेरे ही हाथों मरेगा।" इतना कह कर भीम ने हिडिम्ब को दोनों हाथों से पकड़ कर उठा लिया और उसे हवा में अनेकों बार घुमा कर इतनी तीव्रता के साथ भूमि पर पटका कि उसके प्राण-पखेरू उड़ गये। हिडिम्ब के मरने पर वे लोग वहाँ से प्रस्थान की तैयारी करने लगे, इस पर हिडिम्बा ने कुन्ती के चरणों में गिर कर प्रार्थना करने लगी, "हे माता! मैंने आपके पुत्र भीम को अपने पति के रूप में स्वीकार कर लिया है। आप लोग मुझे कृपा करके स्वीकार कर लीजिये। यदि आप लोगों ने मझे स्वीकार नहीं किया तो मैं इसी क्षण अपने प्राणों का त्याग कर दूँगी।" हिडिम्बा के हृदय में भीम के प्रति प्रबल प्रेम की भावना देख कर युधिष्ठिर बोले, "हिडिम्बे! मैं तुम्हें अपने भाई को सौंपता हूँ किन्तु यह केवल दिन में तुम्हारे साथ रहा करेगा और रात्रि को हम लोगों के साथ रहा करेगा।" हिडिम्बा इसके लिये तैयार हो गई और भीमसेन के साथ आनन्दपूर्वक जीवन व्यतीत करने लगी। एक वर्ष व्यतीत होने पर हिडिम्बा का पुत्र उत्पन्न हुआ। उत्पन्न होते समय उसके सिर पर केश (उत्कच) न होने के कारण उसका नाम घटोत्कच रखा गया। वह अत्यन्त मायावी निकला और जन्म लेते ही बड़ा हो गया। हिडिम्बा ने अपने पुत्र को पाण्डवों के पास ले जा कर कहा, "यह आपके भाई की सन्तान है अतः यह आप लोगों की सेवा में रहेगा।" इतना कह कर हिडिम्बा वहाँ से चली गई। घटोत्कच श्रद्धा से पाण्डवों तथा माता कुन्ती के चरणों में प्रणाम कर के बोला, "अब मुझे मेरे योग्य सेवा बतायें।? उसकी बात सुन कर कुन्ती बोली, "तू मेरे वंश का सबसे बड़ा पौत्र है। समय आने पर तुम्हारी सेवा अवश्य ली जायेगी।" इस पर घटोत्कच ने कहा, "आप लोग जब भी मुझे स्मरण करेंगे, मैं आप लोगों की सेवा में उपस्थित हो जाउँगा।" इतना कह कर घटोत्कच [[उत्तराखंड]] की ओर चला गया। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] लाक्षागृह 11159 42348 2007-01-11T06:46:58Z Gk awadhiya 602 /* स्रोत */ अपने उत्तम गुणों के कारण [[युधिष्ठिर]] [[हस्तिनापुर]] के प्रजाजनों में अत्यन्त लोकप्रिय हो गये। उनके गुणों तथा लोकप्रियता को देखते हुये [[भीष्म]] पितामह ने धृतराष्ट्र से युधिष्ठिर के राज्याभिषेक कर देने के लिये कहा। [[दुर्योधन]] नहीं चाहता था कि युधिष्ठिर राजा बने अतः उसने अपने पिता [[धृतराष्ट्र]] से कहा, "पिताजी! यदि एक बार युधिष्ठिर को राजसिंहासन प्राप्त हो गया तो यह राज्य सदा के लिये पाण्डवों के वंश का हो जायेगा और हम कौरवों को उनका सेवक बन कर रहना पड़ेगा।" इस पर धृतराष्ट्र बोले, "वत्स दुर्योधन! युधिष्ठिर हमारे कुल के सन्तानों में सबसे बड़ा है इसलिये इस राज्य पर उसी का अधिकार है। फिर भीष्म तथा प्रजाजन भी उसी को राजा बनाना चाहते हैं। हम इस विषय में कुछ भी नहीं कर सकते।" धृतराष्ट्र के वचनों को सुन कर दुर्योधन ने कहा, "पिताजी! मैंने इसका प्रबन्ध कर लिया है। बस आप किसी तरह पाण्डवों को [[वारणावत]] भेज दें।" दुर्योधन ने वारणावत में पाण्डवों के निवास के लिये [[पुरोचन]] नामक शिल्पी से एक भवन का निर्माण करवाया था जो कि लाख, चर्बी, सूखी घास, मूंज जैसे अत्यन्त ज्वलनशील पदार्थों से बना था। दुर्योधन ने पाण्डवों को उस भवन में जला डालने का षड़यन्त्र रचा था। धृतराष्ट्र के कहने पर युधिष्ठिर अपनी माता तथा भाइयों के साथ वारणावत जाने के लिये निकल पड़े। दुर्योधन के षड़यन्त्र के विषय में [[विदुर]] को पता चल गया। अतः वे वारणावत जाते हुये पाण्डवों से मार्ग मे मिले तथा उनसे बोले, "देखो, दुर्योधन ने तुम लोगों के रहने के लिये वारणावत नगर में एक ज्वलनशील पदार्थों एक भवन बनवाया है जो आग लगते ही भड़क उठेगा। इसलिये तुम लोग भवन के अन्दर से वन तक पहुँचने के लिये एक सुरंग अवश्य बनवा लेना जिससे कि आग लगने पर तुम लोग अपनी रक्षा कर सको। मैं सुरंग बनाने वाला कारीगर चुपके से तुम लोगों के पास भेज दूँगा। तुम लोग उस लाक्षागृह में अत्यन्त सावधानी के साथ रहना।" वारणावत में युधिष्ठिर ने अपने चाचा विदुर के भेजे गये कारीगर की सहायता से गुप्त सुरंग बनवा लिया। पाण्डव नित्य आखेट के लिये वन जाने के बहाने अपने छिपने के लिये स्थान की खोज करने लगे। कुछ दिन इसी तरह बिताने के बाद एक दिन यधिष्ठिर ने भीमसेन से कहा, "भीम! अब दुष्ट पुरोचन को इसी लाक्षागृह में जला कर हमें भाग निकलना चाहिये।" भीम ने उसी रात्रि पुरोचन को किसी बहाने बुलवाया और उसे उस भवन के एक कक्ष में बन्दी बना दिया। उसके पश्चात् भवन में आग लगा दिया और अपनी माता कुन्ती एवं भाइयों के साथ सुरंग के रास्ते वन में भाग निकले। लाक्षागृह के भस्म होने का समाचार जब हस्तिनापुर पहुँचा तो पाण्डवों को मरा समझ कर वहाँ की प्रजा अत्यन्त दुःखी हुई। दुर्योधन और धृतराष्ट्र सहित सभी कौरवों ने भी शोक मनाने का दिखावा किया और अन्त में उन्होंने पाण्डवों की अन्त्येष्टि करवा दी। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर 11160 41177 2007-01-04T18:56:57Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ca, cs, de, es, fi, fr, gl, he, hu, it, ja, ko, lv, nl, nn, no, pl, pt, ru, sk, sl, sv, zh '''सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर''' (1910-1995) विख्यात खगोल शास्त्री थे। उन्हें १९८३ में नोबल पुरस्कार मिला। [[bg:Субрахманиан Чандрасекар]] [[ca:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[cs:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[de:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[en:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[es:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[fi:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[fr:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[gl:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[he:סוברהמניאן צ'נדראסקאר]] [[hu:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[it:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[ja:スブラマニアン・チャンドラセカール]] [[ko:수브라마니안 찬드라세카르]] [[lv:Subrahmanjans Čandrasekars]] [[mr:सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर]] [[nl:Subramanyan Chandrasekhar]] [[nn:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[no:Subramanyan Chandrasekhar]] [[pl:Subramanyan Chandrasekhar]] [[pt:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[ru:Чандрасекар, Субраманьян]] [[sa:सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर]] [[sk:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[sl:Subrahmanyan Chandrasekhar]] [[sv:Subramanyan Chandrasekhar]] [[zh:苏布拉马尼扬·钱德拉塞卡]] पैल 11162 40955 2007-01-02T16:59:44Z जूहोमि 935 [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] जैमिन 11163 40956 2007-01-02T16:59:59Z जूहोमि 935 New page: [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथा... [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] वैशम्पायन 11164 40957 2007-01-02T17:00:18Z जूहोमि 935 New page: [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथा... [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] सुमन्तुमुनि 11165 40958 2007-01-02T17:00:29Z जूहोमि 935 New page: [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथा... [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] रोम हर्षण 11166 40959 2007-01-02T17:00:42Z जूहोमि 935 New page: [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथा... [[वेद व्यास]] के विद्वान शिष्य [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] प्रलम्बा 11167 40962 2007-01-02T17:04:56Z जूहोमि 935 एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] बकासुर 11168 40963 2007-01-02T17:05:25Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] चाणूड़ 11169 40964 2007-01-02T17:05:38Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] तृणावर्त 11170 40965 2007-01-02T17:05:50Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] अघासुर 11171 40966 2007-01-02T17:06:09Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] मुष्टिक 11172 40967 2007-01-02T17:06:32Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] अरिष्टासुर 11173 40968 2007-01-02T17:06:58Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] द्विविद 11174 40969 2007-01-02T17:07:11Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] केशी 11175 40970 2007-01-02T17:07:27Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] पूतना 11176 40971 2007-01-02T17:07:40Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] धेनुक 11177 40972 2007-01-02T17:07:53Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] वाणासुर 11178 40973 2007-01-02T17:08:21Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] भौमासुर 11179 40974 2007-01-02T17:08:44Z जूहोमि 935 New page: एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] ... एक दैत्य का नाम जिसका प्रसङ्ग [[पुराण]] में आता है। [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] [[श्रेणी:महाभारत]] भद्रकाली 11180 40975 2007-01-02T17:11:08Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। विजया 11181 40976 2007-01-02T17:11:38Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। वैष्णवी 11182 40977 2007-01-02T17:11:54Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। कुमुदा 11183 40978 2007-01-02T17:12:25Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। चण्डिका 11184 40979 2007-01-02T17:12:38Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। माधवी 11185 40980 2007-01-02T17:13:07Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। कन्या 11186 40981 2007-01-02T17:13:32Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। नारायणी 11187 40982 2007-01-02T17:13:49Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। ईशायिनी 11188 40983 2007-01-02T17:14:05Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। शारदा 11189 40984 2007-01-02T17:14:21Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। अम्बिका 11190 40985 2007-01-02T17:14:46Z जूहोमि 935 New page: देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। देवी [[दुर्गा]] का एक नाम। बलराम 11191 40988 2007-01-02T17:40:58Z जूहोमि 935 New page: [[कृष्ण]] के भाई, उनकी कथा [[कृष्णावतार]] में मिलती है। [[कृष्ण]] के भाई, उनकी कथा [[कृष्णावतार]] में मिलती है। परीक्षित 11192 40989 2007-01-02T17:42:05Z जूहोमि 935 Redirecting to [[परीक्षित्]] #REDIRECT [[परीक्षित्]] शूरसेन 11193 40991 2007-01-02T17:44:20Z जूहोमि 935 [[मथुरा]]पुरी [[यदुवंश|यदुवंशी]] राजा उग्रसेन 11194 44329 2007-01-19T01:43:41Z अरविन्दन् 996 [[मथुरा]]पुरी [[यदुवंश|यदुवंशी]] राजा [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] वसुदेव 11195 40993 2007-01-02T17:44:54Z जूहोमि 935 New page: [[मथुरा]]पुरी [[यदुवंश|यदुवंशी]] राजा [[मथुरा]]पुरी [[यदुवंश|यदुवंशी]] राजा पाँचाल 11196 40994 2007-01-02T17:46:33Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] का एक देश। [[वैदिक काल]] का एक देश। शाल्व 11197 40995 2007-01-02T17:47:07Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] का एक देश। [[वैदिक काल]] का एक देश। विधर्व 11198 40996 2007-01-02T17:47:21Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] का एक देश। [[वैदिक काल]] का एक देश। निषध 11199 40997 2007-01-02T17:47:35Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] का एक देश। [[वैदिक काल]] का एक देश। विदेह 11200 40998 2007-01-02T17:47:48Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] का एक देश। [[वैदिक काल]] का एक देश। कौशल 11201 41000 2007-01-02T17:50:14Z जूहोमि 935 '''कौशल''' अथवा '''कोसल''' [[वैदिक काल]] का एक देश। देवकी 11202 41001 2007-01-02T17:52:21Z जूहोमि 935 New page: [[उग्रसेन]] के भाई [[देवक]] की कन्या '''देवकी''' [[कृष्ण]] की माता। [[उग्रसेन]] के भाई [[देवक]] की कन्या '''देवकी''' [[कृष्ण]] की माता। देवक 11203 41003 2007-01-02T17:53:41Z जूहोमि 935 New page: [[उग्रसेन]] का भाई [[उग्रसेन]] का भाई शुकदेव 11204 41004 2007-01-02T17:54:35Z जूहोमि 935 New page: [[वैदिक काल]] के मुनि। [[वैदिक काल]] के मुनि। पुष्कर 11205 41005 2007-01-02T17:57:45Z जूहोमि 935 New page: '''पुष्कर''' [[राजस्थान]] में विख्यात [[तीर्थस्थान]] है। '''पुष्कर''' [[राजस्थान]] में विख्यात [[तीर्थस्थान]] है। यशोदा 11206 41008 2007-01-02T18:03:37Z जूहोमि 935 New page: '''यशोदा''' ने [[कृष्ण]] का पालन पोषण किया। '''यशोदा''' ने [[कृष्ण]] का पालन पोषण किया। योगमाया 11207 41009 2007-01-02T18:08:44Z जूहोमि 935 New page: '''योगमाया''' दैवी [[शक्ति]] है जो व्यक्ति पर एक आवरण डाल देता है। '''योगमाया''' दैवी [[शक्ति]] है जो व्यक्ति पर एक आवरण डाल देता है। भोजवंश 11208 41010 2007-01-02T18:09:55Z जूहोमि 935 New page: प्राचीन [[भारत]] के एक वंश का नाम। प्राचीन [[भारत]] के एक वंश का नाम। यदुकुल 11209 43757 2007-01-16T19:42:36Z अरविन्दन् 996 [[मनु]] | [[इला]] | [[पुरुरवस्]] | [[आयु]] | [[नहुष]] | [[ययाति]] | [[यदु]] | [[क्रोष्टु]] | [[वृजिनिवन्त्]] | [[स्वाहि]] | [[रुशद्गु]] | [[चित्ररथ]] | [[शशबिन्दु]] | [[पृथुश्रवस्]] | [[अन्तर]] | [[सुयज्ञ ]] | [[उशनस्]] | [[शिनेयु]] | [[मरुत्त]] | [[कम्बलबर्हिस्]] | [[रुक्मकवच]] | [[परावृत्]] | [[ज्यामघ]] | [[विदर्भ]] | [[क्रथभीम]] | [[कुन्ति]] | [[धृष्ट]] | [[निर्वृति]] | [[विदूरथ]] | [[दशार्ह]] | [[व्योमन्]] | [[जीमूत]] | [[विकृति]] | [[भीमरथ]] | [[रथवर]] | [[दशरथ]] | [[एकादशरथ]] | [[शकुनि]] | [[करम्भ]] | [[देवरात]] | [[देवक्षत्र]] | [[देवन]] | [[मधु]] | [[पुरुवश]] | [[पुरुद्वन्त]] | [[जन्तु]] | [[सत्वन्त्]] | [[भीम]] | [[अन्धक]] | [[कुकुर]] | [[वृष्णि]] | [[कपोतरोमन]] | [[विलोमन्]] | [[नल]] | [[अभिजित्]] | [[पुनर्वसु]] | [[उग्रसेन]] | [[कंस]] | [[कृष्ण]] | [[साम्ब]] *[[प्राचीन वंशावली]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[sa:यदुकुल]] मनु 11210 41015 2007-01-02T18:53:21Z जूहोमि 935 New page: प्रथम मानव। *[[यदुकुल]] प्रथम मानव। *[[यदुकुल]] इला 11211 41016 2007-01-02T18:54:17Z जूहोमि 935 New page: [[मनु]] के पुत्र। [[मनु]] के पुत्र। पुरुरवस् 11212 41017 2007-01-02T18:55:29Z जूहोमि 935 New page: [[मनु]] के वंशज राजा। [[मनु]] के वंशज राजा। आयु 11213 41018 2007-01-02T18:55:51Z जूहोमि 935 New page: [[मनु]] के वंशज राजा। [[मनु]] के वंशज राजा। नहुष 11214 41019 2007-01-02T18:56:07Z जूहोमि 935 New page: [[मनु]] के वंशज राजा। [[मनु]] के वंशज राजा। यदु 11215 41020 2007-01-02T18:57:02Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के प्रथम राजा। [[यदुकुल]] के प्रथम राजा। सुरत 11217 41083 2007-01-03T18:08:53Z 15.235.153.104 removed vandalism {{stub}} सोमनाथ 11218 41098 2007-01-04T00:21:19Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[सोमनाथ मंदिर]] #REDIRECT[[सोमनाथ मंदिर]] सोमनाथ मंदिर 11219 43667 2007-01-16T13:40:40Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[gu:સોમનાથ]] {{stub}} '''सोमनाथ मंदिर''' एक महत्वपूर्ण [[हिन्दू ]] मंदिर है जिसकी गिनती 12 [[ज्योतिर्लिंग|ज्योतिर्लिंगों]] में होती है । [[गुजरात]] के [[सौराष्ट्र]] क्षेत्र के वेरावल बंदरगाह में स्थित इस मंदिर के बारे में कहा जाता है कि इसका निर्माण स्वयं चन्द्रदेव ने किया था । इसका उल्लेख [[ऋग्वेद]] में भी मिलता है । इसे अब तक 6 बार नष्ट किया गया है और हर बार इसका पुनर्निर्माण किया गया । ==इतिहास== सर्वप्रथम एक मंदिर ईसा के पूर्व में अस्तित्व में था जिस जगह पर द्वितीय बार मंदिर का पुनर्निर्माण सातवीं सदी में वल्लभी के मैत्रक राजाओं ने किया । आठवीं सदी में [[सिन्ध]] के अरबी गवर्नर ''जुनायद'' ने इसे नष्ट करने के लिए अपनी सेना भेजी । [[प्रतिहार]] राजा नागभट्ट ने 815 ईस्वी में इसका तीसरी बार पुनर्निर्माण किया । इस मंदिर की महिमा और कीर्ति दूर-दूर तक फैली थी । [[अरब]] यात्री [[अल बरूनी]] ने अपने यात्रा वृतान्त में इसका विवरण लिखा जिससे प्रभावित हो [[महमूद ग़ज़नवी]] ने सन 1025 में सोमनाथ मंदिर पर हमला किया, उसकी सम्पत्ति लूटी और उसे नष्ट कर दिया ।इसके बाद गुजरात के राजा भीम और [[मालवा]] के राजा भोज ने इसका पुनर्निर्माण कराया । सन 1297 में जब दिल्ली सल्तनत ने गुजरात पर क़ब्ज़ा किया तो इसे पाँचवीं बार गिराया गया । मुगल बादशाह [[औरंगजेब]] ने इसे पुनः 1706 में गिरा दिया । इस समय जो मंदिर खड़ा है उसे भारत के गृह मंत्री [[सरदार वल्लभभाई पटेल]] ने बनवाया और पहली दिसंबर 1995 को भारत के राष्ट्रपति [[शंकर दयाल शर्मा]] ने इसे राष्ट्र को समर्पित किया । [[श्रेणी: मंदिर]] [[en:Somnath]] [[gu:સોમનાથ]] पाम्हैब 11220 41641 2007-01-07T15:27:06Z जूहोमि 935 Redirecting to [[मैडिन्गु पामहैबा]] #REDIRECT[[मैडिन्गु पामहैबा]] गरिब निवाज 11221 41105 2007-01-04T02:52:37Z Kingram 866 Redirecting to [[पाम्हैब]] #REDIRECT[[पाम्हैब]] इलयन्कुदि मर 11223 41113 2007-01-04T03:22:06Z Kingram 866 New page: '''इलयन्कुदि मर''' एक [[नायनमार]] सन्थ था तमिल नाद मे । ==बच्च्पन== उस्का नाम '''म... '''इलयन्कुदि मर''' एक [[नायनमार]] सन्थ था तमिल नाद मे । ==बच्च्पन== उस्का नाम '''मरनार''' था और वो इलयन्कुदि गओ मे जनम लिया । [[Category:नायनमार]] विरल्मिन्द 11224 41541 2007-01-06T23:01:37Z Kingram 866 /* यात्र */ '''विरल्मिन्द''' एक [[नायनमार]] सन्थ था तमिल नादु से । ==बच्च्पन== वोह सेनगुनुरु गओ मे जनम लिया और वेल्लला जाति से था । ==यात्र== सेनगुरु तो किया औत तिरुवरूर को आया और मन्दिर तो जया । एक दिन विरल को शन्कर भग्वान को पुजा दिया था । ये शरारत देखा और उस्को गुस्सा आया । विरल को [[सुन्दरार]] को बोला {{cquote|आपनें भगवान शिव के भक्‍तों का अपमान किया है / आपके इस कृत्‍य से यह आभासित है कि आप शिव भक्‍तों के समूहों के बीच में रहनें के योग्‍य नहीं हैं/ इस कारण आपको समूह के बीच में रहनें से वंचित किया जाता है/ और शिव नें आपके हाथें दृवारा समर्पित असम्‍पूर्ण पूजा को बिना कोई विचार किये स्‍वीकार कर लिया/ किसी विजातीय दृवारा किये ऐसे कृत्‍य को आध्‍यात्मिक स्‍वरूप में सम्‍मान के साथ उचित स्‍थान देना चाहिये}} सुन्दरार के विरल का श्रद्दा देखा | प्रनाम किया विरल को और विरल क भाव और भक्ति को सराहना किया । एक पैदगम गाया था विरल का प्रशंस मे । इस्के बाद शन्कर भग्वान विरल क गौरव को बताया और स्वर्ग-लोक को जाया । स्वर्ग-लोक मे विरल तो गन क राजा बनाया । ==बहार== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_9 ६३ नयनार] - स्वमि शिवानन्द {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] आनन्द मठ 11227 41306 2007-01-05T16:47:53Z Mitul0520 211 '''आनन्द मठ''' नाम का उपन्यास [[बंकिम चन्द्र चट्टोपाध्याय]] ने १८८२ में लिखा। [[श्रेणी:पुस्तक]] कांग्रेस 11228 41196 2007-01-05T01:25:33Z धवलगिरि 820 Redirecting to [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] #REDIRECT[[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] भारत के प्रधानमंत्री 11229 41202 2007-01-05T01:35:52Z धवलगिरि 820 भारत के प्रधानमंत्री का नाम बदलकर भारत के प्रधानमन्त्री कर दिया गया है #REDIRECT [[भारत के प्रधानमन्त्री]] अरविन्द घोष 11230 41204 2007-01-05T01:39:06Z धवलगिरि 820 अरविन्द घोष का नाम बदलकर श्री अरविन्द कर दिया गया है #REDIRECT [[श्री अरविन्द]] सिन्धु घाटी सभ्यता 11231 41207 2007-01-05T01:56:27Z धवलगिरि 820 सिन्धु घाटी सभ्यता का नाम बदलकर सिन्धु सरस्वती सभ्यता कर दिया गया है #REDIRECT [[सिन्धु सरस्वती सभ्यता]] भारतीय गणित 11233 41218 2007-01-05T02:16:58Z धवलगिरि 820 '''भारतीय गणित''' *[[याज्ञवल्क्य]] *[[बौधायन]] *[[कात्यायन]] *[[पाणिनि]] *[[पिङ्गल]] *[[आर्यभट]] *[[वराहमिहिर]] *[[ब्रह्मगुप्त]] [[en:Indian mathematics]] बौधायन 11234 41215 2007-01-05T02:13:36Z धवलगिरि 820 New page: [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। कात्यायन 11235 41216 2007-01-05T02:14:01Z धवलगिरि 820 New page: [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। पिङ्गल 11236 41217 2007-01-05T02:15:17Z धवलगिरि 820 New page: [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[छन्द सूत्र]] के रचयिता। [[en:Pingala]] [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[छन्द सूत्र]] के रचयिता। [[en:Pingala]] भारतीय गणितज्ञ सूची 11237 45484 2007-01-23T20:07:16Z Escarbot 542 robot Adding: [[de:Indische Mathematik]], [[en:Indian mathematics]], [[new:भारतीय गणितिज्ञ सूची]] '''भारतीय गणितज्ञ सूची''' भारतीय गणितज्ञ सूची भारत के गणित का कालक्रम [[सिन्धु सरस्वती सभ्यता]] और [[वेदकाल]] से [[आधुनिक काल]] तक अधस्तात है। यह कालक्रम सरस्वती-सिन्धु परम्परा के उद्गम, जिसका अनुमान अभी तक ७००० ई पू का है, तक जाता है। [[पुरातत्त्व]] से हमें नगर व्यवस्था, [[वास्तु शास्त्र]] आदि के प्रमाण मिलते हैं गणित का अनुमान किया जा सकता है। [[यजुर्वेद]] में बडे अङ्कों का वर्णन है। ==ई पू== *[[याज्ञवल्क्य]], [[शतपथ ब्राह्मण]] के एक ऋषि और ज्योतिषविद्। *[[लगध]] - [[वेदाङ्ग ज्योतिष]] के रचयिता। [[1350 ई पू]] *[[बौधायन]], [[शुल्ब सूत्र]] [[800 ई पू]] *[[मानव]], [[शुल्ब सूत्र]] 750 ई पू *[[आपस्तम्ब]], [[शुल्ब सूत्र]] 700 ई पू *[[अक्षपाद गोतम]], [[न्याय सूत्र]] 550 ई पू *[[कात्यायन]], [[शुल्ब सूत्र]] [[400 ई पू]] *[[पाणिनि]], 400 ई पू, [[व्याकरण]] *[[पिङ्गल]], 400 ई पू [[छन्द सूत्र]] *[[भरत मुनि]], 400 ई पू, [[अलङ्कार शास्त्र]], [[संगीत|सङ्गीत]] ==1-1000== *[[आर्यभट]] - 476-520, [[ज्योतिष]] *[[वराहमिहिर]], [[ज्योतिष]] *[[भास्कर १]], 620, [[ज्योतिष]] *[[ब्रह्मगुप्त]] - [[ज्योतिष]] *[[मतङ्ग मुनि]] - [[सङ्गीत]] *[[विरहङ्क]] ([[750]]) - *[[श्रीधर]] [[750]] *[[लल्ल]], 720-790, [[ज्योतिष]] *[[गोविन्दस्वामिन्]] ([[850]]) *[[वीरसेन]] *[[महावीर (गणितज्ञ)|महावीर]] ([[850]]) *[[जयदेव (गणितज्ञ)|जयदेव]] ([[850]]) *[[पृथूदक]], 850 *[[हलायुध]], 850 *[[आर्यभट २]], 920-1000, [[ज्योतिष]] *[[वटेश्वर]] ([[930]]) *[[मञ्जुल]], 930 ==1000-1800== *[[ब्रह्मदेव]], 1060-1130 *[[श्रीपति]], 1019-1066 *[[गोपाल (गणितज्ञ)|गोपाल]] - *[[हेमचन्द्र]] - *[[भास्कर २]] - [[ज्योतिष]] *[[गङ्गेश उपाध्याय]], 1250, [[नव्य न्याय]] *[[पक्षधर]], [[नव्य न्याय]] *[[शंकर मिश्र]], [[नव्य न्याय]] *[[माधव]] - [[ज्योतिष]] *[[परमेश्वर (गणितज्ञ)|परमेश्वर]] ([[1360]]-[[1455]]), [[ज्योतिष]] *[[नीलकण्ठ सोमयाजि]],1444-1545 - [[ज्योतिष]] *[[महेन्द्र सूरी]] ([[1450]]) *[[शङ्कर वारियर]] (c. [[1530]]) *[[वासुदेव सर्वभौम]], 1450-1525, [[नव्य न्याय]] *[[रघुनाथ शिरोमणि]], (1475-1550), [[नव्य न्याय]] *[[ज्येष्ठदेव]] , 1500-1610, [[ज्योतिष]] *[[अच्युत पिशराटि]], 1550-1621, *[[मथुरानाथ तर्कवागीश]], c. 1575, [[नव्य न्याय]] *[[जगदीश तर्कालङ्कार]], c. 1625, [[नव्य न्याय]] *[[गदाधर भट्टाचार्य]], c. 1650, [[नव्य न्याय]] *[[मुनीश्वर]] ([[1650]]) *[[कमलाकर]] ([[1657]]) *[[जगन्नाथ सम्राट]] ([[1730]]) ==1800s== *[[श्रीनिवास रामानुजन्]] ([[1887]]-[[1920]]) *[[ए ए कृष्णस्वामी अयङ्गार]] ([[1892]]-[[1953]]) *[[प्रशान्त चन्द्र महालनोबिस]] ([[1893]]-[[1972]] *[[सत्येन्द्र नाथ बसु]] ([[1894]]-[[1974]]) *[[सञ्जीव शाह]] ([[1803]]- [[1896]]) *[[रघुनाथ पुरुषोत्तम परञ्जपे]] ==1900s== *[[राज चन्द्र बसु]] ([[1901]]-[[1987]]) *[[सर्वदमन चावला]] ([[1907]]-[[1995]]) *[[सुब्रह्मण्यन् चन्द्रशेखर]] ([[1910]]-[[1995]]) *[[हरीश चन्द्र]] ([[1923]]-[[1983]]) *[[कलियमपुडि राधाकृष्ण राव]] ([[1920]]-) *[[श्रीराम शंकर अभयङ्कर]] ([[1930]]-) *[[मञ्जुल भार्गव]] ([[1975]] - ) [[de:Indische Mathematik]] [[en:Indian mathematics]] [[fr:Mathématiques indiennes]] [[kn:ಭಾರತೀಯ ಗಣಿತಜ್ಞರು]] [[new:भारतीय गणितिज्ञ सूची]] आर्य अष्टांग मार्ग 11238 41235 2007-01-05T06:35:24Z 59.92.203.77 New page: '''Bold text'''dis is a useless topic..................dont wste ur time on it...dimwit '''Bold text'''dis is a useless topic..................dont wste ur time on it...dimwit फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट 11239 41533 2007-01-06T21:11:37Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bn, br, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, gl, he, hu, it, ja, la, nl, nn, no, pl, pt, simple, sr, tr [[Image:Fredrik Reinfeldt 2003-10-27.jpg|thumb|फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट]]'''फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट''' [[स्वीडेन]] के प्रधानमंत्री है । उसका सरकर में ४ दलों हैं, [[(m)|मोदेरातेर्ना]], [[(c)|केंद्र दल]], [[ईसाई लोकतन्त्रीओं]] और [[जनता पार्टी - उदार पंथीओं]] । फ़्रेद्रिक रैंफ़ेल्ट मोदेरातेर्ना का अध्यक्ष है । [[bn:ফ্রেদ্রিক রাইনফেল্‌ৎ]] [[br:Fredrik Reinfeldt]] [[da:Fredrik Reinfeldt]] [[de:Fredrik Reinfeldt]] [[el:Φρέντρικ Ράινφελντ]] [[en:Fredrik Reinfeldt]] [[eo:Fredrik Reinfeldt]] [[es:Fredrik Reinfeldt]] [[et:Fredrik Reinfeldt]] [[fi:Fredrik Reinfeldt]] [[fr:Fredrik Reinfeldt]] [[gl:Fredrik Reinfeldt]] [[he:פרדריק ריינפלדט]] [[hu:Fredrik Reinfeldt]] [[it:Fredrik Reinfeldt]] [[ja:フレドリック・ラインフェルト]] [[la:Fridericus Reinfeldt]] [[nl:Fredrik Reinfeldt]] [[nn:Fredrik Reinfeldt]] [[no:Fredrik Reinfeldt]] [[pl:Fredrik Reinfeldt]] [[pt:Fredrik Reinfeldt]] [[simple:Fredrik Reinfeldt]] [[sr:Фредрик Рајнфелт]] [[sv:Fredrik Reinfeldt]] [[tr:Fredrik Reinfeldt]] याक 11240 41278 2007-01-05T13:55:51Z Matra 768 नया पेज '''याक''' तिब्बत के ठंडे तथा वीरान पठार, नेपल और भारत के कुछ उत्तरी इलाकों में पाया जाता है. यह काला, भूरा, सफेद या धब्बेदार रंग का होता है. इसका शरीर घने लम्बे और खुरदरे बालों से ढका हुआ होता है. {{substub}} बवासीर 11241 41281 2007-01-05T14:23:15Z Matra 768 नया पेज '''बवासीर''' एक रोग है. इस रोग में मलाशय के दीवारों की नस सूज जाती है. इस रोग की लक्षण है जलन और रक्तस्राव. {{substub}} लीची 11242 41289 2007-01-05T14:46:29Z Matra 768 add immage [[Image:Lychee 600.jpg|thumb|right|300px|लीची]] '''लीची''' एक फल है. इसका छिलका लाल रंग का होता है. इस के अन्दर सफेद रंग का गूदा होता है. इस गूदे के अन्दर गहरे भूरे रंग का बीज होता है जो खाने के काम नहीं आता है. {{substub}} [[Category:फल]] अंजीर 11243 41292 2007-01-05T15:00:41Z Matra 768 नया पेज '''अंजीर''' विश्व का सबसे पुरान फल है. यह फल रसीला और गूदेदार होता है. इसका रंग हल्का पीला,गहरा सुनहरा या गहरा बैंगनी होता है. {{substub}} [[Category:फल]] श्रेणी:योग 11244 41295 2007-01-05T15:12:11Z Matra 768 श्रेणी:योग श्रेणी योग ---- श्रेणी:अहमदनगर 11245 41296 2007-01-05T15:14:37Z Matra 768 श्रेणी:अहमदनगर श्रेणी अहमदनगर ---- श्रेणी:महाराष्ट्र के शहर 11246 41297 2007-01-05T15:15:12Z Matra 768 श्रेणी:महाराष्ट्र के शहर श्रेणी महाराष्ट्र के शहर ---- श्रेणी:ईरान 11247 41298 2007-01-05T15:16:43Z Matra 768 श्रेणी:ईरान श्रेणी ईरान श्रेणी:अंग्रेज़ी 11248 41299 2007-01-05T15:18:57Z Matra 768 श्रेणी:अंग्रेज़ी श्रेणी अंग्रेज़ी ---- ईद उल-अधा 11249 41310 2007-01-05T17:55:20Z 82.194.58.151 ईद उल-अधा ईद उल-अधा चित्र:Indian revolt of 1857 states map.svg 11251 41313 2007-01-05T19:24:22Z Mitul0520 211 from English Wikipedia from English Wikipedia भारत भवन 11252 41345 2007-01-06T07:18:36Z 220.227.146.50 New page: '''Bold text'''DDXZX SSSAAD<math>Insert formula here</math>XX<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>XX--~~~~ ----''Italic text''SS'''Bold text'''SCSCXXZSSSS == Headline text ==[[Me... '''Bold text'''DDXZX SSSAAD<math>Insert formula here</math>XX<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>XX--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC) ----''Italic text''SS'''Bold text'''SCSCXXZSSSS == Headline text ==[[Media:Example.ogg]]<math>Insert formula here</math><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC) ----<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC) ----<math>Insert formula here</math>--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC)--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC)<math>Insert formula here</math><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki>--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC)--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC)--[[सदस्य:220.227.146.50|220.227.146.50]] ०७:१८, ६ जनवरी २००७ (UTC)<nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki><nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki> == XXXXSXाSSDFDFS XSASSSSSSS ध्रुव तारा 11253 41347 2007-01-06T07:28:35Z Unmukt 604 यह तारों में सबसे प्रसिद्ध है। इसे अंग्रेजी में Polaris या North star भी कहते हैं। यह इस समय पृथ्वी की धुरी पर है पर पृथ्वी न केवल अपनी धुरी पर घूम रही है पर यह धुरी भी घूम रही है इसलिये ऐसा पहले नहीं था या आगे नहीं होगा। <nowiki>Insert non-formatted text here</nowiki> व्याध तारा 11254 41348 2007-01-06T07:32:28Z Unmukt 604 New page: यह तारों में सबसे चमकीला तारा है इसे अंग्रेजी में Sirius कहते है। इसे Dog star भी ... यह तारों में सबसे चमकीला तारा है इसे अंग्रेजी में Sirius कहते है। इसे Dog star भी कहा जाता है क्योंकि यह बृहल्लुब्धक तारा समूह Canis major का हिस्सा है। मित्रक तारा 11255 41349 2007-01-06T07:34:48Z Unmukt 604 New page: यह नरतुरंग तारा समूह (Centaurus) का एक तारा है। इसे अंग्रेजी में Alpha Centauri कहते हैं... यह नरतुरंग तारा समूह (Centaurus) का एक तारा है। इसे अंग्रेजी में Alpha Centauri कहते हैं। यदि सूरज को छोड़ दें तो तारों में यह हमसे सबसे पास है। प्रकाश की किरणें १ सेकेन्ड मे ३x(१०)८ मीटर की दूरी तय करती हैं। एक प्रकाश वर्ष वह दूरी है जो कि प्रकाश की किरणें एक साल में तय करती हैं। इसकी हमसे दूरी लगभग ४.३ प्रकाश वर्ष है। वास्तव में यह एक तारा नहीं है पर तीन तारों का समूह है जो एक दूसरे के तरफ चक्कर लगा रहें हैं, इसमें Proxima Centauri हमारे सबसे पास आता है। सप्त ऋषि 11256 41438 2007-01-06T17:42:05Z जूहोमि 935 यह उत्तरी गोलार्ध के सात तारे हैं। इसे अंग्रेजी में Great/ Big bear or Ursa Major कहते हैं। यह कुछ पतंग की तरह लगते हैं जो कि आकाश में डोर के साथ उड़ रही हो। यदि आगे के दो तारों को जोड़ने वाली लाईन को सीधे उत्तर दिशा में बढ़ायें तो यह [[ध्रुव तारा]] पर पहुंचती है। यह और [[सप्तर्षि]] एक ही हैं। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] अक्षिि 11257 41362 2007-01-06T08:02:23Z Unmukt 604 यह [[ध्रुवमत्स्य]] तारा समूह का दूसरा नाम है। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] ध्रुवमत्स्य 11258 41361 2007-01-06T08:02:06Z Unmukt 604 इसे अक्षि भी कहते हैं और अंग्रेजी में यह Little Bear or Ursa Minor के नाम से जाना जाता है। [[सप्त ऋषि]] के पास उसी शक्ल का है इसके सबसे पीछे वाला तारा [[ध्रुव तारा]] है। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] कयबचिया 11259 41363 2007-01-06T08:02:52Z Unmukt 604 यह [[कृतिका]] तारा समूह का दूसरा नाम है। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] कृतिका 11260 41435 2007-01-06T17:38:13Z जूहोमि 935 Redirecting to [[कृत्तिका]] #REDIRECT[[कृत्तिका]] राशियां 11262 41433 2007-01-06T17:32:43Z जूहोमि 935 राशियां या अंग्रेजी में Signs of Zodiac यह आकाश में बारह तारा समूह हैं। यस सारे तारे समूह में सबासे जाने पहचाने नाम हैं पर साधरण व्यक्ति के लिये इन्हें आकाश में पहचान कर पाना मुश्किल है। यह बारह राशियां हैं, #मेष (Aries) #वृष ( Taurus) #मिथुन (Gemini) #कर्क (Cancer) #सिंह (Leo) #कन्या (Virgo) #तुला (Libra) #वृश्चिक (Scorpio) #धनु (Sagittarius) #मकर (Capricorn) #कुम्भ (Aquarius) #मीन (Pisces) इन बारह तारा समूह ज्योतिष के हिसाब से महत्वपूर्ण हैं। यदि पृथ्वी, सूरज के केन्द्र और पृथ्वी की परिक्रमा के तल को चारो तरफ ब्रम्हाण्ड में फैलायें, तो यह ब्रम्हाण्ड में एक तरह की पेटी सी बना लेगा। इस पेटी को हम १२ बराबर भागों में बांटें तो हम देखेंगे कि इन १२ भागों में कोई न कोई तारा समूह आता है। हमारी पृथ्वी और ग्रह, सूरज के चारों तरफ घूमते हैं या इसको इस तरह से कहें कि सूरज और सारे ग्रह पृथ्वी के सापेक्ष इन १२ तारा समूहों से गुजरते हैं। यह किसी अन्य तारा समूह के साथ नहीं होता है इसलिये यह १२ महत्वपूर्ण हो गये हैं। इस तारा समूह को हमारे पूर्वजों ने कोई न कोई आकृति दे दी और इन्हे राशियां कहा जाने लगा। यदि आप किसी आखबार या टीवी पर राशिचक्र को देखें या सुने तो पायेंगें कि वे सब मेष से शुरू होते हैं, यह अप्रैल-मई का समय है। यह [[विषुव अयन]] (precession of equinoxes) के कारण है। ==देखिये== *[[नक्षत्र]] == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/12/31/superstition/ ज्योतिष, अंक विद्या, हस्तरेखा विद्या, और टोने-टुटके] [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] [[श्रेणी: ज्योतिष]] विषुव 11263 41369 2007-01-06T08:24:07Z Unmukt 604 साल के शुरु होते समय (जनवरी माह में) सूरज दक्षिणी गोलार्द्ध में होता है और वहां से उत्तरी गोलार्द्ध जाता है। साल के समाप्त होने (दिसम्बर माह) तक सूरज उत्तरी गोलार्द्ध से होकर पुनः दक्षिणी गोलार्द्ध पहुचं जाता है। इस तरह से सूरज साल में दो बार भू-मध्य रेखा के ऊपर से गुजरता है। इस समय सिद्धानतः दिन और रात बराबर होते हैं। इस समय को विषुव (equinox) कहते हैं। दिन और रात बराबर होने की बात सिद्धानतः है पर वास्तविकता में नहीं। आजकल यह समय लगभग २० मार्च तथा २३ सितम्बर को आता है। जब यह मार्च में आता है तो हम (उत्तरी गोलार्द्ध में रहने वाले) इसे महा/बसंत विषुव (Vernal/Spring Equinox) कहते हैं तथा जब सितम्बर में आता है तो इसे जल/शरद विषुव (fall/Autumnal Equinox) कहते हैं। यह उत्तरी गोलार्द्ध में इन ऋतुओं के आने की सूचना देता है।यह समय बदल रहा है यह [[विषुव अयन]] के कारण है [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] विषुव अयन 11264 41371 2007-01-06T08:29:27Z Unmukt 604 [[विषुव]] का समय भी बदल रहे है। इसको विषुव अयन (Precession of Equinox) कहा जाता है। पृथ्वी अपनी धुरी पर २४ घन्टे में एक बार घूमती है। इस कारण दिन और रात होते हैं। पृथ्वी की धुरी भी घूम रही है और यह धुरी २५,७०० साल में एक बार घूमती है। यदि आप किसी लट्टू को नाचते हुये उस समय देखें जब वह धीमा हो रहा हो, तो आप देख सकते हैं कि वह अपनी धुरी पर भी घूम रहा है और उसकी धुरी भी घूम रही है। विषुव का समय धुरी के घूमने के कारण बदल रहा है। इसी लिये pole star भी बदल रहा है। आजकल ध्रुव तारा पृथ्वी की धुरी पर है और दूसरे तारों की तरह नहीं घूमता। इसी लिये pole star कहलाता है। समय के साथ यह बदल जायगा और तब कोई और तारा pole star बन जायगा। पृथ्वी अपनी धुरी पर लगभग २५,७०० साल में एक बार घूमती है। वह १/१२वें हिस्से को २१४१ या लगभग २१५० साल में तय करती है। वसंत विषुव के समय सूरज मेष राशि में ईसा से १६५० साल पहले (१६५०BC) से, ईसा के ५०० साल बाद (५०० AD) तक लगभग २१५० साल रहा। अलग अलग सभ्यताओं में, इसी समय खगोलशास्त्र या ज्योतिष का जन्म हुआ। इसी लिये राशिफल मेष से शुरु हुआ पर अब ऐसा नहीं है। इस समय वसंत विषुव के समय सूरज, पृथ्वी के सापेक्ष, मीन राशि में है। यह लगभग ईसा के ५०० साल बाद (५०० AD) से शुरु हुआ। ईसा के ५०० साल (५०० AD) के २१५० साल बाद तक यानि कि २७वीं शताब्दी (२६५० AD) तक, वसंत विषुव के समय सूरज, पृथ्वी के सापेक्ष, मीन राशि में रहेगा। उसके बाद वसंत विषुव के समय सूरज, पृथ्वी के सापेक्ष, कुम्भ राशि में चला जायगा। [[श्रेणी: खगोलशास्त्र]] == स्रोत्र == * [http://unmukth.wordpress.com/2006/12/31/superstition/ ज्योतिष, अंक विद्या, हस्तरेखा विद्या, और टोने-टुटके] Template:विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद 11265 41412 2007-01-06T15:55:01Z Mahitgar 734 {|Align="Right" Style="Background-color:#FaFaFa;Border:#44BB44 solid 2px" !Style="Border: #44BB44 1px solid"|Archives<BR/> पुराने संवाद !Style="Border: #44BB44 1px solid"|Archival Date<BR/>इस तारीक को संजोए गए |- |&nbsp; |- Align="Left" |[[विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद १|चर्चा १ (Archive 1)]] ||[[डिसेंबर ३१]], [[ई.स. २००७|२००७]] |-Align="Left" |[[विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद २|चर्चा २ (Archive 2)]] || [[date]], [[ई.स.२००७|२००७]] |-Align="Left" |[[विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद ३|चर्चा ३ (Archive 3)]] || [[date]], [[ई.स.२००७|२००७]] |} <noinclude> {|Align="Left" Style="Background-color: #FaFaFa;"Border: #44BB44 1px solid"| |- '''अवश्य देखे''' |- |[[wikt:hi:विक्शनरी:चौपाल|विक्शनरी:चौपाल]] |}</noinclude> <noinclude>[[Category:विकिपीडिआ:चावडी|जुन्या चर्चा]]</noinclude> विकिपीडियाःचौपाल/पुराने संवाद १ 11266 41407 2007-01-06T15:30:11Z Mahitgar 734 Gav ka pump being archived == घोषणाएँ == === [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिएं]] === मैंने यह एक नया पन्ना बनाया है, जिसको ''सिंपल इंग्लिश'' विकिपीडिया से कॉपी किया था। यह पृष्ठ नये लेखकों को एक दिशा देनें के लिये है। नये लेखक जिनको यह समझ न आये कि उनको किस चीज़ के ऊपर लिखना है वे इस पृष्ठ पर जा कर वहां शामिल किये हुए किसी भी लेख को आगे बढ़ा सकते हैं। आशा है कि इससे और स्वयंसेवकों को शुरुआत करने में सहायता मिलेगी। -- [[सदस्य:Spundun|Spundun]] १७:४०, ७ Oct २००४ (UTC) इस पेज का नाम अंग्रेज़ी विकिपीडिया के Village Pump का सीधा अनुवाद है। मेरे विचार से हिंदी में हम इसे '''''चौपाल''''' या '''''बैठक''''' के नाम से बना सकते हैँ। [[सदस्य:Oldbasara|oldbasara]] ११:२४, ७ अक्टूबर २००६ (UTC) मैं भारत का निवासी हूं। इंटरनेट की दुनियां मैंने सन २००० में देखी परंतु यह बहूत मंहगा साधन है, इसलिये यह आम आदमी कि पहुंच से बाहर है। अगर विश्व के कुछ लोग चाहें तो यह मुफ़्त में भी गरीब लोगों को मिल सकता है, जिससे पूरे विश्व में विश्व बन्धुत्व आ सकेगा। अगर यह लेख कोई पढे तो इसको अग्रसारित कर विश्व के उन अमीरों के पास डाल दे, जो अपने पैसे को मात्र अय्याशी मै खर्च करते हैं। हो सकता है कि उनके दिमाग मै बात बैठ जाये और विश्व में कल्यांण हो नमस्कार मेरा पता- नाम-मोहन सिंह बिष्ट, ग्राम-क्यारी,पोस्ट-रामनगर, जिला-नैनिताल राज्य-उत्तरांचल, देश-भारत पिन कोड-२४४७१५ कोई हमारे साथ तो जुड़े पर वह मेरे विश्व,देश,राज्य,जिला,गांव व घर तक जुड़े तो बात बने। फ़िर में भी उसके सांथ घर ,गांव,जिला,राज्य,देश व विश्व से जुड़ने को तैयार हूं। == [http://vs.aka-online.de/globalwpsearch/ GlobalWPSearch] == * Halló! I do not know if you met GlobalWPSearch developed by [[:de:Benutzer:Aka]]. With the "''&minor=1''"-option it searchs titles with the same name in 50 Wikipedias with latin alphabet. See [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=Alfred_Nobel '''GlobalWPSearch''' Alfred Nobel], [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=Mahatma_Gandhi '''GlobalWPSearch''' Mahatma Gandhi], [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=Wikipedia '''GlobalWPSearch''' Wikipedia]. * GlobalWPSearch supports already templates similar to [[:hi:Template:Disambig]] and [[:hi:Template:Interwikiconflict]]. See [[:de:Bild Diskussion:Logo Begriffsklärung.png#Vorlagen - Templates]]. * You can see a conflict with interlanguage links at <strike>[http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=Paris '''GlobalWPSearch''' Paris]</strike>, [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=RSS '''GlobalWPSearch''' RSS], <strike>[http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch.pl?timeout=30&minor=1&search=Odin '''GlobalWPSearch''' Odin]</strike> etc. * It is planed to support also templates similar to [[:hi:Template:Delete]] and [[:hi:Template:Copyvio]]. Would be happy if you can create the missing templates or make a redirect to the proper titles. Thanks in advance. * See more about my work at [[:lv:User talk:Juzeris#Interwiki guidelines]] and [[:sk:Komentár k redaktorovi:Palica#Support]]. * [[सदस्य:Richie]] and [[सदस्य:RCBot]] would be happy to have [[:hi:Template:NowCommons]], see [[commons:Commons:Village pump#RCBot]]. If you create last template please insert it at [[Commons:User:Gangleri/sandbox/Template:NowCommons]]. Thanks in advance! [[सदस्य:Gangleri|Gangleri]] १५:२९, १७ अप्रैल २००५ (UTC) == Stewards election == Hello, The stewards election has started on [[m:Stewards/elections 2005]]. Anyone can vote provided that he has a valid account on meta with a link to at least one user page, on a project where the editor is a participant, with at least 3 months participation to the project. Stewards can give sysop right on projects where there are no local bureaucrate. Please vote ! [[User:Yann|Yann]] 14:40, 18 May 2005 (UTC) == Babel == Hi, I create a copy of [[m:Meta:Babel_templates|Babel]] here: [[विकिपीडिया:बाबेल]]. Use at will. [[सदस्य:Yann|Yann]] १०:२१, २ जुलाई २००५ (UTC) == [[:en:Most-perfect magic square|Most-perfect magic squares]] == {{4x4 type square|METHOD=/fractional rotate clockwise NE - SW|COLORS=00|ALIGN=right|WIDTH=20px|A00=1|A01=14|A02=7|A03=12|A10=15|A11=4|A12=9|A13=6|A20=10|A21=5|A22=16|A23=3|A30=8|A31=11|A32=2|A33=13}} {{4x4 type square|METHOD=/|COLORS=00|ALIGN=left|WIDTH=20px|A00=1|A01=14|A02=7|A03=12|A10=15|A11=4|A12=9|A13=6|A20=10|A21=5|A22=16|A23=3|A30=8|A31=11|A32=2|A33=13}} :::::: Halló! I created some templates to ilustrate some special properties of the 4x4 type [[:en:Most-perfect magic square]]s. These squares come from India and I would be happy to know more about their cultural background. :::::: With the availability of <nowiki><inputbox></nowiki> ([[meta:Help:inputbox]]) and its expected improuvments "''one click previews''" about these properties could be generated without overloding the page. :::::: Please let me know if you will have some time to generate more of the required templates and to work on thi page. Please drop a note at [[meta:User:Gangleri/tests/4x4 type square/examples|meta:examples]]. Thanks in advance. Best regards [[सदस्य:Gangleri|Gangleri]] १०:१३, १४ जुलाई २००५ (UTC) <br clear="all" /> ==Please Express Your Objection== There’s someone proposing a policy to close some minor, slow-growing, “hopeless” wikipedias on the wikimedia meta-wiki. (see [http://meta.wikimedia.org/wiki/Toytoy%27s_proposed_policy_for_wiki_closure Toytoy's proposed policy for wiki closure]) This proposal is the enemy to the openness of the whole wikipedia community. I come here to inform you to express your opinion there. I think it's OK to use your own language on the talk page. Thank you. --[[:zh:User:Theodoranian|Theodoranian]]०१:२४, २८ जुलाई २००५ (UTC) == Localized date formats need to be verified == Dear Wikipedians, I need your help to look at date formats for your language. I created a large '''list of formats [[:en:user:Yurik/Formats|here]]'''. Please take a look and fix any mistakes or add any new formats. This will help interwiki bot to match [[:en:April 1]], [[:fr:1 avril]], [[:ru:1 апреля]], [[:zh:4月1日]], and all other sites together. ''What's needed:'' '''Look [[:en:user:Yurik/Formats|here]]''' at every format for your language, fix any mistakes, note any exceptions (some languages have 1st, 2nd, 3rd, etc naming schemas, or year 1 is written as '1 (year)' unlike all other years). Also, I would like to receive a bot status on your site for my bot [[User:YurikBot]]. It will be mostly involved in interwikies. Thank you!!! You can contact me at [[:en:user talk:Yurik|en:Yurik]] (--[[सदस्य:70.192.56.68|70.192.56.68]] २२:०२, २४ सितम्बर २००५ (UTC)) == Interwiki Bot Status == Hi. I would like to get my interwiki bot [[user:YurikBot|YurikBot]] marked as a bot in your language. The bot is already operating in almost 50 languages, and it would lower the server load and improve the quality of articles if all interwikies are updated at the same time. You can read more or ask questions [[:en:user talk:Yurik|here]]. I always run the latest version of the [[meta:Pywikipediabot|Pywikipediabot]] (i am also one of the developers of this project). The request for the bot status is [[meta:Requests for bot status#en:User:YurikBot|here]]. Please support. Thank you. --[[:en:user:Yurik|Yurik (en)]] 03:11, २४ दिसम्बर २००५ (UTC) :Bot status granted to YurikBot. [[सदस्य:81.56.190.128|81.56.190.128]] 11:43, २४ दिसम्बर २००५ (UTC) <!--- notes about interwikis: at ca:Viquipèdia:La taverna interwikis are (hidden) in ca:Template:Taverna , at fy:Wikipedy:Oerlis_side interwikis are (hidden) in fy:De_kroech , at he:ויקיפדיה:מזנון interwikis are (hidden) in he:תבנית:מזנון , at is:Wikipedia:Potturinn interwikis are (hidden) in is:Snið:Potturinn ; to [[User:Gangleri|my]] opinion interwikis should not be used in templates, linking should be easy especially for "newbies" ---> == vandalism == There is a lot of vandlism here and this wikipedia needs a lot of activity. I found there is no AfD, the common.css is empty, the guidelines are very few. Where do we discuss all the changes needed here? The mailing list has no activity since months. The article [[विकिपीडिया:नया पन्ना कैसे आरम्भ करें]] redirects to [[मेरी नयी सदस्यता]], which is nothing but spam. This has to be deleted, but i don't know where to list this request, as there is no AfD. [[सदस्य:203.98.102.4|203.98.102.4]] 16:26, १६ फरवरी २००६ (UTC) ==transcription== We have a discussion about the transcription of [[ताज महल]] to hebrew at he wikipedia, and we could benefit from a recorded example of the name. if anyone could upload an example to commons, we would be grateful. Thanks in advance, [[:he:user:Felagund|Felagund]], he wiki ambassador. ==स्टब, सबस्टब== "स्टब" और "सबस्टब" अंग्रेज़ी बोली है। मुझे लगता है कि ऐसे अंग्रेज़ी अलफ़ाज़ इस्तमाल करने से लेख समझना थोड़ा मुशकिल हो जाता है। हम इनके लिए ज़रूर कोइ हिन्दी शब्द इज़ाद कर सकते हैं! अगर मै अपनी राय पेश करूं तो हम "स्टब" के बदले मे "पौधा" और"सबस्टब" के बदले मे "बीज" इस्तमाल कर सकते हैं। येलेख की हालत को साफ़-शफ़ाफ़ बेयान करते हैं (छोटे हैं, मगर आपकी मदद के साथ उगके बढे हो सकते हैं), और विकी-कल्पना को भी पेश करते हैं।नीनॉर्स्क विकीपीडिया पे हमने ऐसे ही कुछ किया। ये बस मेरा ख्याल था - अगर आप को पसन्द न आए तो कोई बात नहीं। -- [[सदस्य:Vadakkan|अरविन्द]] १५:२१, ९ जून २००६ (UTC) :मैं भी सोचता हूँ कि कुछ हिन्दी में बेहतर है. मैं भी सोचता हूँ कि दोनो स्टब और सबस्टब नहीं चाहिए. केवल एक अच्छा है. - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] १६:५९, ३१ अक्टूबर २००६ (UTC) ::"स्टब" और "सबस्टब" मुझे भी उलझा देते है। उसके बदले हिंदी का एक शव्द इस्तेमाल कर सके तो अच्छा होगा। पौधा और बीज के बदले, क्या मै '''शैशव''' प्रस्तावित कर सकता हूँ।:[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०५:४२, १ नवम्बर २००६ (UTC) मेरे ख्याल से मुद्दा यह रहा है कि "स्टब" या "सबस्टब" जैसे शब्द हिन्दी प्रयोक्ताओं के लिये मायने नहीं रखते। पर "अंकुर" या "पौध" जैसे अलंकारित शब्द रखने से भी खास लाभ नहीं होगा क्योंकि नये प्रयोक्ताओं या पाठकों के ये शब्द भी स्टब जितने ही अनजान शब्द होंगे। बेहतर हो यदि सीधा अर्थ समझाने वाले शब्द लिये जायें, जैसे सबस्टब के लिये "अपरिपक्व" और स्टब के लिये "प्रारंभिक" या "आरंभिक" या "आधार"। अगर आप लिखेंगे "यह एक आधार लेख है" या "यह अपरिपक्व लेख है" तो मायने ज्यादा स्पष्ट होंगे। :--[[सदस्य:Debashish|देबाशीष]] १०:४६, १ नवम्बर २००६ (UTC) देबाशीष की बातो का समर्थन करता हूँ। शब्द सरल होना चाहिए। "अपरिपक्व" शब्द से लग सकता है जो स्टब नही है वे परिपक्व है और योगदान न भी मिले तो ठीक है। तो "आधार लेख" शब्द ज्यादा उपयुक्त होगा। अगर शब्द से ऐसा लगे कि लेख को बढाना चाहिए तो और भी ज्यादा उपयुक्त होगा। मजेदार शब्द "बच्चा लेख" हो सकता था। :) (उदाहरण: यह एक बच्चा लेख है) अगर कोई अन्य शब्द नही सुझाया गया तो मेरा मत अभी तक तो "आधार लेख" पर है, मगर ऐसा लगता है और उपयुक्त शब्द हो सकता है। :--[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०६:०६, २ नवम्बर २००६ (UTC) ==A top box== Liked a top box on all the pages in Marathi Wikipedia [[:mr:मुखपृष्ठ]] , giving a link on how to write in Marathi. Its a good idea. Will love to see that in Hindi wikipedia too. [[सदस्य:Mitul0520]] 23 Jun 2006 ==शीर्षक== मैंने [[विकिपीडिया:कुछ प्रारंभिक लेख जो कि हर भाषा के विकिपीडिया में होने चाहिएं|इस]] पृष्ठ मे कुछ शीर्षक जोड़े हैं. आगे और भी जोड़ूंगा. [[सदस्य:Lostintherush|Lost]] ११:५६, २४ अगस्त २००६ (UTC) ==हिन्दी विकिपीडिया== विकास मिलजुल-कर करें लेंगें: *[http://www.linux-india.org/index.pl?id=9683&isa=Newsitem&op=show]. *[http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Meetup/Bangalore1 Jimmy meets Indian wikipedians] --[[सदस्य:Matra|मात्रा]] ०८:४९, ४ अक्टूबर २००६ (UTC) ==Wikimania 2007 Team Bulletin== Published by the Wikimania 2007 Taipei Team, ''[http://wikimania2007.wikimedia.org/wiki/Team_Bulletin Wikimania 2007 Team Bulletin]'' provides the latest news of the Team's organizing work to everyone who is interested in Wikimania; it also gives the Team chances to announce calls for help/participation, so assistance in human and other resources can be sought in a wider range. ''Team Bulletin'' is published at [http://wikimania2007.wikimedia.org/ the official website of Wikimania 2007] and released to the public domain. [http://wikimania2007.wikimedia.org/wiki/Team_Bulletin/20061021 Issue 1] and [http://wikimania2007.wikimedia.org/wiki/Team_Bulletin/20061028 Issue 2] has already published.--[[सदस्य:218.166.212.246|218.166.212.246]] ०१:५६, २९ अक्टूबर २००६ (UTC) ==प्रगति (Progress)== The Hindi Wikipedia is growing nicely and is gaining new users. We need to do everything we can to help them contribute more easily. Sorry for leaving this message in English, I make too many errors and it takes too long for me to write this much in Hindi. *simplifying and completing the translation of the help pages. We should have the minimum number of pages, but all the links to them should be consistent. We don't need all the redundant pages the English Wikipedia has. [[विकिपीडिया:सहायता]] should be well organized and complete. *simplifying or removing (at least for now) things that don't help improve articles. At the current level of activity, we don't need some of the things that work on larger projects. We can simplify the project and focus the work better. For example the link on the left to [[Current events|हाल की घटनाएँ]] is a page that takes time to update, but doesn't help all that much in improving articles. I think it would be much more valuable to link to this page ([[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]]) which is designed to be a community gathering and discussion place to coordinate work on the project. The same goes for the main page, we shouldn't have things there that need to be updated often until there are people that want to do that consistently. For now we should have a simple one that introduces the project and directs people to how they can help. *Let people that can't type in devanagari know they yogdan kar sakta hai in latin characters like that and someone else can transliterate it into Hindi. Maybe have a place where such contributions can be made easily. I think the difficulty of typing in devanagari keeps a lot of people away. We could create a template that adds articles that need to be transliterated into a category and people like me that can do the transliterating can do that part for them. *As a side note, can we rename गाँव का पम्प to something that's more natural Hindi? Anything that people would understand as a community gathering place would work, something like main square. *I'm willing to help with any of the above, but I was hoping for more input. :धन्यवाद, - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] १७:०५, ३१ अक्टूबर २००६ (UTC) : My 2 cents - : * I have worked towards a page [[विकिपीडिया:योगदान]]. Agree that we need to work harder on help page. Any kind of help on reorganizing help is welcome. : * Adding ([[विकिपीडिया:गाँव का पम्प]]) is a good idea. Will still love to keep current events in left-box (my personal preference). I want to work on developing current events page. Want community to write their favroite news on hindi-wikipedia. If possible develope pages related with the news. : * People will start writing in latin characters. We still do not have enough man-power and interest among them for translation. More than translation, original contents should get attention. So, got to oppose this idea for now. Writing in devnagri is not difficult anymore. Many options are available. Hindi wikipedia should let people know about the options. e.g. by providing link at main page, help page, village pump etc. : * गाँव का पम्प can be renamed to चौपाल, पंचायत, पारकिंग लॉट, सभाघर or simply सभा| Lets keep beginning of next month as deadline. : * Also look at [[विकिपीडिया:मुखपृष्ठ]] and its discussion page. : * I propose to form an "Hindi wikipedia management group". Individuals who not only have good suggestions but also take responsibility of implementing them. : * We need more translations at [[विशेष:Allmessages]] ::--[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] ०६:४९, २ नवम्बर २००६ (UTC) :::1) I just think the current events is an example of something that would be better to wait on until after we get the interface and help pages translated, but if you'd like to keep it updated, that's fine. 2) For the same reason, you're probably right about the latin transliteration, it was just an idea. 3) चौपाल sounds great, so why not go with that unless you want to wait until after the link is on the left and even more people agree. 4) This page is the best place for the activities that any Hindi Wikipedia management group would do. It's a volunteer project, and past experience shows that you can't hold people responsible to doing things. Just list tasks, coordinate work, and let people know what's the most important. Then people work on what they like to. Adding the link to here on the left will really help in letting people know this is the place to coordinate work. Keep up the good work. - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] २१:५८, १६ नवम्बर २००६ (UTC) नमस्कार, I want to say two things here. Typing is definitely one of the biggest blockers for contributors but I think that enough good options are available now. On my talk page on English wikipedia, when DaGizza invited me to contribute to Hindi Wikipedia, he gave me some links, some of which I like very much. I am reposting part of his message here: ''I have some sites that convert online -> [http://www.unicodenepali.com/convert/] [http://malayalamkeyboard.com/hindi.php] [http://shabdkosh.com/] (for the third one, after you enter click the word "Keyboard" then choose Romanised Hindi). I also have some sites where you can download a simple converter. [http://malayalamkeyboard.com/hindimozhi.htm] [http://bangla.name/isis/] Eg. Writing Teraa naam kyaa hai? becomes तेरा नाम क्या है?'' '''And secondly''', I would also support Chaupal '''चौपाल''' for Village Pump. धन्यवाद । --[[सदस्य:अभिषेकपाण्डेय|अभिषेकपाण्डेय]] १८:४१, २ नवम्बर २००६ (UTC) == Nepal Bhasa == * Nepal Bhasa wikipedia has recently started developing [http://new.wikipedia.org here] . We would like to increase co-ordination between the two wikipedia, share resources as well as to learn from this version. If someone is interested, please visit [http://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B8 Nepal Bhasa Embassy]--[[सदस्य:युकेश|युकेश]] २०:१२, ४ नवम्बर २००६ (UTC) == Indian international numerals == A user left a comment at [[MediaWiki talk:Recentchangestext]] that international numerals are more useful for a greater number of people. I agree, and since they're derived from Indian numerals anyway, I don't see the harm. Our mission is to provide a useful reference work, not to preserve numerals that aren't as commonly used. - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] २०:१३, २१ नवम्बर २००६ (UTC) :Sorry for delayed reply on this count.While I understand pro's specialy for easier international understanding ;currently on devanagari wikipedias it is not practical. :First limitation is these sources which we are producing at wikipedia are free for reusage in print media.Such a possibility exists for HindiaWikipedia because low cost Hindi Print media has got its own strengths.In Hindi Mainland belt majority studies in Hindi Govt schools up to primary level where ,I suppose they are still following Devanagari numarals.School drop out after primary education percentages in rural India are very high.So in general community interest I do not support this step as of to day. :The second problem is ,although ,not very serious is a technical one . Most of computer devanagari wriiting system softwares provide for devanagari numerals as default. Then again problem comes everybody following different numaral,at times which becomes defficult for sorting out duplication of pages etc. [[सदस्य:Mahitgar|Mahitgar]] ०७:५०, ३ जनवरी २००७ (UTC) ==Abt a South Asian project== Plz visit [http://meta.wikimedia.org/wiki/Proposals_for_new_projects#South_Asian_Script_Enhancement_Project this South Asian Project page] for the development of South Asian languages and express yourself there.--[[सदस्य:युकेश|युकेश]] १६:३६, २४ नवम्बर २००६ (UTC) ==Requesting help in designing a barnstar== :All Indian Languages using wikipedians, :Further promotion of Indic language wikipedias needs mass media publicity like Print,Radio,telvision , aproaching in academic Institutions. :Also if possible a level of field support from network engineers in India for presentation and training in usage of Indian Languages and wikipedia can be a added boon. :May I call on all indic language wikipedia users,to put our hands together to design special barnstars or suggest one which can be awarded to all those who will support our noble cause with actual field support among Indian education institutions and Indian mass media or actual field 'network'help to users. :I belive we should award barnstars to such users who can support the cause through online publicity like blogs , groups etc. also. :Please do share any good development in this regards to all indic language wikipedias at [[:new:विकिपिडिया: देवनागरी टेम्प्लेट परियोजना |विकिपिडिया: देवनागरी टेम्प्लेट परियोजना ]] :[[:mr:User:Mahitgar|mahitgar]] ==Hindi Script Problem== मेरे कुछ प्रॉब्लेम होता है । When I search for [http://www.google.co.uk/search?q=%E0%A4%B2%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A4%BC&hl=en लद्दाख़ on Google], I get 149 results. But when I search for [http://www.google.co.uk/search?hl=en&q=%E0%A4%B2%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A5%99&meta= लद्दाख़ on Google], I get no results at all. What is the difference. I believe that this is a problem with the नुकता (़). Because when I search for [http://www.google.co.uk/search?hl=en&q=%E0%A4%86%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A4%BE%E0%A4%A6&meta= आज़ाद on Google] I get 10,100 results. But when I search for [http://www.google.co.uk/search?hl=en&q=%E0%A4%86%E0%A5%9B%E0%A4%BE%E0%A4%A6+&meta= अज़ाद on Google] I only get 620 results. On BhashaIndia Hindi IME (The Hindi Program I am using), it only gives the results on Google with the lowest results. I only get more results if I go into Word, Insert->Symbol->Font: Mangal, double-click on ज/क/ख, and then ़. What has happened? Please give your thoughts. --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १०:५१, २१ दिसम्बर २००६ (UTC) :The ones where you are getting no results, the nukta is "built in" to the character it modifies as a single character, instead of the nukta being it's own diacritic, at least google is treating it that way. Apparently google only indexes their content one way. For example when I follow your second link with no results and hit backspace at the end, it deletes the whole character whereas in the link that works it just deletes the diacritic as a separate character. You can see the difference in the html entity codes from the two search results. Just one of the many difficulties in using unicode text that haven't been worked out fully. I'm not sure on a fix for you, except that when I type in the word लद्दाख़ using my keyboard, google finds the correct search result. Maybe use a different program than BhashaIndia? - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] १७:०९, २१ दिसम्बर २००६ (UTC) ::Thank you for the reply. OK, it must be a fault of BhashaIndia. Can you please recommend me on a good Hindi writing program? I have tried many, but somehow my Language bar got messed up, so I had to re-install unicode support. Which Hindi writing program do you use? --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १७:१५, २१ दिसम्बर २००६ (UTC) :::I don't use any of the writing programs. I set up Indic text input using the instructions at [[:en:Help:Multilingual support (Indic)]] and I use the [[:en:Image:Devanagari INSCRIPT.png]] layout that is available by default. Once you know the layout, you can type directly. I learned by printing that layout out and referring to it util I just memorized them. It might be easier to learn if you bought a keyboard overlay or stuck some label's on the keys. That reminds me, when you type ख़ with BhashaIndia, do you type it as one character or as ख and then type the diacritic? Or does it combine them even if you type separately? - [[सदस्य:Taxman|Taxman]] १५:४७, २२ दिसम्बर २००६ (UTC) ::On BhashaIndia I just type 'Kh' and ख़ comes up. I don't type the Nukta separately. I think I'll stick with it anyhow. It's really hard (for me) to learn a new layout. Thanks anyway though. --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १२:०६, २३ दिसम्बर २००६ (UTC होमियोपैथी 11267 41961 2007-01-08T18:38:05Z Wolf 886 Redirecting to [[होम्योपैथी]] #REDIRECT[[होम्योपैथी]] गाँव का पम्प 11268 41432 2007-01-06T17:30:41Z जूहोमि 935 क्षमा == क्षमा == क्षमा चाहता हूं कि भूल से मैने पन्ने पर ही बदला किया। क्या कालेजों के हिन्दी और संस्कृत विभाग विद्यार्थियों से यह मांग नहीं सकते कि उन्हें डिग्री के लिये कुछ निर्धारित हिन्दी और संस्कृत विकिपीडिया के पृष्ठ पूरे करने हों। [[सदस्य:जूहोमि|जूहोमि]] १७:३०, ६ जनवरी २००७ (UTC) क्रोष्टु 11269 41440 2007-01-06T17:44:45Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। वृजिनिवन्त् 11270 41443 2007-01-06T17:47:15Z जूहोमि 935 [[यदुकुल]] के राजा। स्वाहि 11271 41444 2007-01-06T17:47:30Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। रुशद्गु 11272 41445 2007-01-06T17:47:44Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। चित्ररथ 11273 44165 2007-01-18T03:11:36Z अरविन्दन् 996 [[यदुकुल]] के राजा। [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] शशबिन्दु 11274 41447 2007-01-06T17:48:27Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। पृथुश्रवस् 11275 41448 2007-01-06T17:48:58Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। अन्तर 11276 41449 2007-01-06T17:49:13Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। सुयज्ञ 11277 41450 2007-01-06T17:50:03Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। उशनस् 11278 41451 2007-01-06T17:50:19Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। शिनेयु 11279 41452 2007-01-06T17:50:36Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। मरुत्त 11280 41453 2007-01-06T17:50:51Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। कम्बलबर्हिस् 11281 41454 2007-01-06T17:51:13Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। रुक्मकवच 11282 41455 2007-01-06T17:51:27Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। परावृत् 11283 41456 2007-01-06T17:51:41Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। ज्यामघ 11284 41457 2007-01-06T17:51:55Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। क्रथभीम 11285 41459 2007-01-06T17:52:35Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। कुन्ति 11286 41460 2007-01-06T17:52:52Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। धृष्ट 11287 41461 2007-01-06T17:53:05Z जूहोमि 935 New page: [[यदुकुल]] के राजा। [[यदुकुल]] के राजा। निर्वृति 11288 41462 2007-01-06T17:53:58Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। भीमरथ 11289 41463 2007-01-06T17:54:17Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। रथवर 11290 41464 2007-01-06T17:54:33Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। दशरथ 11291 41465 2007-01-06T17:54:48Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। विदूरथ 11292 41466 2007-01-06T17:55:02Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। दशार्ह 11293 41467 2007-01-06T17:55:16Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। व्योमन् 11294 41468 2007-01-06T17:55:31Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। जीमूत 11295 41469 2007-01-06T17:55:46Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। एकादशरथ 11296 41470 2007-01-06T17:56:04Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। शकुनि 11297 41471 2007-01-06T17:56:19Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। करम्भ 11298 41472 2007-01-06T17:56:34Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। देवरात 11299 41474 2007-01-06T17:56:47Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। देवक्षत्र 11300 41475 2007-01-06T17:57:02Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। देवन 11301 41476 2007-01-06T17:57:19Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। पुरुवश 11302 41478 2007-01-06T17:57:58Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। पुरुद्वन्त 11303 41479 2007-01-06T17:58:14Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। जन्तु 11304 41480 2007-01-06T17:58:28Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। सत्वन्त् 11305 41481 2007-01-06T17:58:44Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। भीम 11306 41482 2007-01-06T17:59:01Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। अन्धक 11307 41484 2007-01-06T17:59:32Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। कुकुर 11308 41485 2007-01-06T17:59:47Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। वृष्णि 11309 41486 2007-01-06T18:00:03Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। कपोतरोमन 11310 41487 2007-01-06T18:00:20Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। विलोमन् 11311 41488 2007-01-06T18:00:35Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। नल 11312 41489 2007-01-06T18:00:53Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। अभिजित् 11313 41490 2007-01-06T18:01:11Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। यदुवंश 11314 41494 2007-01-06T18:02:54Z जूहोमि 935 =[[यदुकुल]] के राजा। कंस 11315 41495 2007-01-06T18:03:10Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। साम्ब 11316 41497 2007-01-06T18:04:36Z जूहोमि 935 New page: [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। भगवान [[कृष्ण]] के पुत्र [[पुराण]] के अनुसार [[यदुकुल]] के राजा। भगवान [[कृष्ण]] के पुत्र अचिन्त्य भेदाभेद 11317 41500 2007-01-06T18:08:40Z जूहोमि 935 '''अचिन्त्य भेदाभेद''' [[दर्शन]] के अनुसार [[परब्रह्म]] का दूसरा नाम भगवान [[कृष्ण]] है।। परब्रह्म 11318 41501 2007-01-06T18:10:09Z जूहोमि 935 New page: '''परब्रह्म''' यथार्थता का दूसरा नाम है। सगुण रूप में यह [[ईश्वर]] है। '''परब्रह्म''' यथार्थता का दूसरा नाम है। सगुण रूप में यह [[ईश्वर]] है। यथार्थता 11319 41503 2007-01-06T18:14:47Z जूहोमि 935 New page: [[दर्शन]] '''यथार्थता''' (Reality) की परख के लिये एक दृष्टिकोण है। [[दर्शन]] '''यथार्थता''' (Reality) की परख के लिये एक दृष्टिकोण है। तत्व 11320 41505 2007-01-06T18:25:03Z जूहोमि 935 New page: [[यथार्थता]] के विभिन्न रूप। [[सांख्य]] के अनुसार २५ '''तत्व''' हैं और [[कश्मीर श... [[यथार्थता]] के विभिन्न रूप। [[सांख्य]] के अनुसार २५ '''तत्व''' हैं और [[कश्मीर शैवदर्शन]] के अनुसार ३६ तत्व हैं। कश्मीर शैवदर्शन 11321 41509 2007-01-06T18:27:12Z जूहोमि 935 New page: '''कश्मीर शैवदर्शन''' के अनुसार ३६ [[तत्व]] हैं। [[en:Kashmir Shaivism]] '''कश्मीर शैवदर्शन''' के अनुसार ३६ [[तत्व]] हैं। [[en:Kashmir Shaivism]] जैमिनि 11322 41511 2007-01-06T18:32:15Z जूहोमि 935 New page: पूर्व [[मीमांसा]] के प्रवर्तक ऋषि '''जैमिनि''' हैं। [[en:Jaimini]] पूर्व [[मीमांसा]] के प्रवर्तक ऋषि '''जैमिनि''' हैं। [[en:Jaimini]] अक्षपाद गोतम 11323 41513 2007-01-06T18:34:49Z जूहोमि 935 New page: [[न्याय]] एक दर्शन है जिसके प्रवर्तक ऋषि '''अक्षपाद गोतम''' हैं। [[en:Akshapad Gotama]] [[न्याय]] एक दर्शन है जिसके प्रवर्तक ऋषि '''अक्षपाद गोतम''' हैं। [[en:Akshapad Gotama]] कणाद 11324 41515 2007-01-06T18:37:11Z जूहोमि 935 New page: [[वैशेषिक]] एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि '''कणाद''' हैं। [[en:Kanada]] [[वैशेषिक]] एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि '''कणाद''' हैं। [[en:Kanada]] पराविद्या 11325 41521 2007-01-06T19:23:21Z जूहोमि 935 New page: '''पराविद्या''' वह [[ज्ञान]] है जो शब्दों की पहुंच से परे है। '''पराविद्या''' वह [[ज्ञान]] है जो शब्दों की पहुंच से परे है। Template:Cquote 11327 41537 2007-01-06T22:53:07Z Kingram 866 New page: {| align="center" style="border-collapse:collapse; border-style:none; background-color:transparent;" class="cquote" | width="20" valign="top" style="color:#B2B7F2;font-size:{{#switch:{{{si... {| align="center" style="border-collapse:collapse; border-style:none; background-color:transparent;" class="cquote" | width="20" valign="top" style="color:#B2B7F2;font-size:{{#switch:{{{size|{{{2|{{{quotewidth|{{{width|20px}}}}}}}}}}}} |10px=20px |30px=60px |40px=80px |50px=100px |60px=120px |#default=40px}};font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 10px;" | “ | valign="top" style="padding:4px 10px;" | {{{1|Insert the text of the quote here, without quotation marks. <noinclude>{{lorem ipsum}}</noinclude>}}} | width="20" valign="bottom" style="color:#B2B7F2;font-size:{{#switch:{{{size|{{{2|{{{quotewidth|{{{width|20px}}}}}}}}}}}} |10px=20px |30px=60px |40px=80px |50px=100px |60px=120px |#default=40px}};font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 10px;" | ” |- {{#if:{{{4|}}}{{{5|}}}| {{!}} colspan="3" style="padding-top: 10px" {{!}} {{#if:{{{4|<noinclude>Origin</noinclude>}}}|<p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: right"><cite style="font-style:normal;">—{{{4}}}{{#if:{{{5|<noinclude>Source</noinclude>}}}|, {{{5}}}}}</cite></p>}} }} |}<!-- {{subst:FULLPAGENAME}} --><noinclude> {{protected template}} {{/doc}} </noinclude> <noinclude> [[en:Template:Cquote]] </noinclude> चित्र:Crystal Clear Devanagari Ka.png 11328 41574 2007-01-07T07:41:10Z Wolf 886 Another version of [[User:Taxman]]'s [[Image:क.png]]. Made by [[User:Wolf]]. वैष्णव सम्प्रदाय 11330 41645 2007-01-07T15:44:09Z जूहोमि 935 New page: '''वैष्णव सम्प्रदाय''' भगवान [[विष्णु]] को [[ईश्वर]] मानने वालों का सम्प्रदाय। '''वैष्णव सम्प्रदाय''' भगवान [[विष्णु]] को [[ईश्वर]] मानने वालों का सम्प्रदाय। वैष्णव 11331 41648 2007-01-07T15:47:30Z जूहोमि 935 New page: भगवान [[विष्णु]] को [[ईश्वर]] मानने वालों का सम्प्रदाय। भगवान [[विष्णु]] को [[ईश्वर]] मानने वालों का सम्प्रदाय। शान्तिदास गोस्वामी 11332 42248 2007-01-11T02:00:28Z Kingram 866 add english interwiki सिलहट के वैष्णव शान्तिदास गोस्वामी ने [[मणिपुर]] के महाराजा [[पामहैबा]] को १७१७ में [[विष्णु]] का भक्त बनाया। {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Shantidas Adhikari]] पामहैबा 11333 41652 2007-01-07T15:53:05Z जूहोमि 935 Redirecting to [[मैडिन्गु पामहैबा]] #REDIRECT[[मैडिन्गु पामहैबा]] सिलहट 11334 41653 2007-01-07T15:54:44Z जूहोमि 935 New page: उत्तर पूर्व [[बंग्लादेश]] में एक जिला। उत्तर पूर्व [[बंग्लादेश]] में एक जिला। बंग्लादेश 11335 41654 2007-01-07T15:55:29Z जूहोमि 935 Redirecting to [[बांग्लादेश]] #REDIRECT[[बांग्लादेश]] गौरीश्याम 11336 42127 2007-01-10T00:37:57Z Kingram 866 '''गौरीश्याम''' [[मणिपुर]] का महाराजा 1752-1763 तद्पश्चात [[भाग्यचन्द्र]] मणिपुर का महाराजा १७६३-१७९८ हुआ। {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Gaurisiam]] भाग्यचन्द्र 11337 41663 2007-01-07T16:06:50Z जूहोमि 935 '''राजर्षि भाग्यचन्द्र''', '''जय सिंह महाराज''', '''चिंग-थांग खोम्बा''' [[मणिपुर]] का महाराजा १७६३-१७९८ हुआ। इसने [[रासलीला नृत्य]] की रचना की। [[en:Ching-Thang Khomba]] ज्योतिषविद् 11338 41666 2007-01-07T16:16:34Z अरविन्दन् 996 New page: '''ज्योतिषविद्''' [[ज्योतिष]] जानने वाला विद्वान। '''ज्योतिषविद्''' [[ज्योतिष]] जानने वाला विद्वान। गणितज्ञ 11339 41668 2007-01-07T16:17:50Z अरविन्दन् 996 '''गणितज्ञ''' [[गणित]] जानने वाला विद्वान। आपस्तम्ब 11341 41671 2007-01-07T16:20:42Z अरविन्दन् 996 New page: [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। [[भारत]] के प्रचीन गणितज्ञ और [[शुल्ब सूत्र]] के रचयिता। शुल्ब सूत्र 11342 41672 2007-01-07T16:22:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[वेदकाल]] का [[अग्नि]] अथवा [[चिति]] बनाने का प्राचीन ग्रन्थ। [[वेदकाल]] का [[अग्नि]] अथवा [[चिति]] बनाने का प्राचीन ग्रन्थ। वेदकाल 11343 41673 2007-01-07T16:23:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[वेद]] का काल का जिसे ८००० से ३००० वर्ष पूर्व माना जाता है। [[वेद]] का काल का जिसे ८००० से ३००० वर्ष पूर्व माना जाता है। वृन्दावन 11345 41680 2007-01-07T16:52:55Z अरविन्दन् 996 New page: '''वृन्दावन''' [[मथुरा]] क्षेत्र में एक स्थान है जो भगवान [[कृष्ण]] की लीला से ज... '''वृन्दावन''' [[मथुरा]] क्षेत्र में एक स्थान है जो भगवान [[कृष्ण]] की लीला से जुडा हुआ है। [[en:Vrindavan]] वराहमिहिर 11346 41695 2007-01-07T20:41:33Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। [[en:Varahamihira]] एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। [[en:Varahamihira]] भास्कर १ 11347 41696 2007-01-07T20:42:00Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। श्रीधर 11348 41697 2007-01-07T20:42:30Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[गणितज्ञ]] थे। एक [[गणितज्ञ]] थे। लल्ल 11349 41698 2007-01-07T20:42:54Z अरविन्दन् 996 New page: एक महान [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। [[en:Lalla]] एक महान [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। [[en:Lalla]] गोविन्दस्वामिन् 11350 41699 2007-01-07T20:43:26Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। वीरसेन 11351 41700 2007-01-07T20:43:55Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[गणितज्ञ]] थे। एक [[गणितज्ञ]] थे। महावीर (गणितज्ञ) 11352 41701 2007-01-07T20:44:21Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। जयदेव (गणितज्ञ) 11353 41702 2007-01-07T20:44:44Z अरविन्दन् 996 New page: एक महान [[गणितज्ञ]] थे। एक महान [[गणितज्ञ]] थे। Template:हिन्दु-पौराणिक-स्टब 11355 42660 2007-01-13T06:29:04Z Kingram 866 <div class="boilerplate metadata" id="stub" align=left>&nbsp; &nbsp;''ये पौराणिक लेख अपनी [[विकिपीडिया:लेख जो अपने प्रारम्भिक अवस्था में हैं|प्रारम्भिक अवस्था]] में है, यानि कि एक [[विकिपीडिया:स्टब|स्टब]] है । आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} बढाकर] विकिपीडिया की मदद कर सकते है ।'' </div> [[श्रेणी:पौराणिक स्टब]] <noinclude> [[Category:Templates]] [[en:Template:Hindu-myth-stub]] </noinclude> Template:ताज़ी घटनाएँ 2007 सप्ताह 2 11357 edit=sysop:move=sysop 42085 2007-01-09T15:40:23Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:ताज़ी घटनाएँ 2007 सप्ताह 2]]" [edit=sysop:move=sysop] [[चित्र:European_flag.svg|100px|right]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#f2e0ce"> {{डॉयचे वेले|[[रोमानिया]] और [[बुल्गारिया]] [[यूरोपीय संघ]] में सदस्य हो गया । अब [[यूरोपीय संघ]] में 27 देश सदस्य हैं।|http://www2.dw-world.de/hindi/nachrichten/3.223421.1.html}} {{डॉयचे वेले|[[अमेरिका]] के डेमोक्रैट सांसदों ने चेतावनी दी है कि [[इराक़]] में सैनिकों की संख्या बढ़ाने के लिए राष्ट्रपति [[जॉर्ज वॉकर बुश]] को ब्लैंक चेक नहीं थमा दिया जाएगा।|http://dwelle.de/hindi/nachrichten/3.224699.1.html}} {{बीबीसी न्यूज़|[[भारत]] का पूर्वोत्तर [[भारत के प्रान्त|प्रान्त]] [[असम]] में [[हिन्दी]] भाषी लोगों के ख़िलाफ़ हिंसा का दौर जारी है।|http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2007/01/070108_assam_violence.shtml}} {{बीबीसी न्यूज़|पश्चिमी मिदनापुर ज़िले के नंदीग्राम में हुई हिंसा की घटना के विरोध में [[पश्चिम बंगाल]] के विपक्षी दलों ने अलग-अलग राज्यव्यापी बंद का आव्हान किया है।|http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2007/01/070108_westbengal_bandh.shtml}} {{बीबीसी न्यूज़|[[क्रिकेट]] में [[ऑस्ट्रेलिया]] ने ऐशेज़ सिरीज़ में [[इंग्लैंड]] की टीम को सभी मैचों में हरा दिया है। यह 1921 से प्रथम बार है।|http://www.bbc.co.uk/hindi/sport/story/2007/01/070105_ashes_autralia.shtml}} ऍन आर्बर् 11358 41794 2007-01-08T09:13:09Z Wolf 886 ऍन आर्बर् का नाम बदलकर ऐन आर्बर कर दिया गया है: कृपया ऍ ब्यबहार नहीं करें, यह सिर्फ मराठी भाषा में ह� #REDIRECT [[ऐन आर्बर]] Template:आउटक्लिक 11359 41853 2007-01-08T11:39:33Z Wolf 886 <div style="position: relative; width: {{{width}}}; height: {{{height}}}; overflow: hidden"> <div style="position: absolute; top: 0px; right: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3">[{{{link}}} &nbsp;&nbsp;&nbsp;]</div> <div style="position: absolute; top: 0px; right: 0px; z-index: 2">[[Image:{{{image}}}|{{{width}}}|{{{link}}}]]</div> </div> मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले 11360 42091 2007-01-09T15:48:15Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले]] #REDIRECT[[Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले]] चित्र:डोयचे वेले.png 11361 41800 2007-01-08T09:42:03Z Wolf 886 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से डॉयचे वेले लोगो अंग्रेज़ी विकिपीडिया से डॉयचे वेले लोगो Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/बीबीसी 11363 42093 2007-01-09T15:50:13Z Wolf 886 Template:बीबीसी न्यूज़ का नाम बदलकर Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/बीबीसी कर दिया गया है {|style="background-color:transparent;"| |{{आउटक्लिक | | image = बीबीसी.png | link = {{{2}}} | width = 35px | height = 13px }} |{{{1}}} |} चित्र:बीबीसी.png 11364 41808 2007-01-08T09:53:23Z Wolf 886 अंग्रेज़ी विकिपीडिया से बीबीसी लोगो अंग्रेज़ी विकिपीडिया से बीबीसी लोगो जार्ज बुश 11365 41831 2007-01-08T10:56:18Z Wolf 886 जार्ज बुश का नाम बदलकर जॉर्ज वॉकर बुश कर दिया गया है #REDIRECT [[जॉर्ज वॉकर बुश]] ऑल्प्स 11366 41852 2007-01-08T11:37:49Z Wolf 886 ऑल्प्स का नाम बदलकर आल्प्स कर दिया गया है: It isn't Olps, but it is Alps. #REDIRECT [[आल्प्स]] जॉर्ज बुश 11367 41866 2007-01-08T12:19:44Z Wolf 886 Redirecting to [[जॉर्ज वॉकर बुश]] #REDIRECT[[जॉर्ज वॉकर बुश]] अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि 11368 41870 2007-01-08T12:27:54Z Wolf 886 अंतर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि का नाम बदलकर अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि कर दिया गया है: � #REDIRECT [[अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]] मेक्सीको 11369 41875 2007-01-08T12:58:04Z 62.160.170.251 New page: mort au francais et au vache et au barbedette mort au francais et au vache et au barbedette चित्र:IfYouCan'tSeeHindi.png 11370 41891 2007-01-08T14:08:51Z Wolf 886 Made by [[User:Wolf]]. Idea for [[MediaWiki:sitenotice]] सुन्दरमूर्थि 11371 41895 2007-01-08T14:17:51Z अरविन्दन् 996 सुन्दरमूर्थि का नाम बदलकर सुन्दरमूर्ति कर दिया गया है #REDIRECT [[सुन्दरमूर्ति]] नारसिन्घ मुनैयार 11372 41897 2007-01-08T14:18:42Z अरविन्दन् 996 नारसिन्घ मुनैयार का नाम बदलकर नरसिंह मुनैयार कर दिया गया है #REDIRECT [[नरसिंह मुनैयार]] विरहङ्क 11373 41903 2007-01-08T14:30:51Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। पृथूदक 11374 41904 2007-01-08T14:31:09Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। हलायुध 11375 41905 2007-01-08T14:31:31Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। आर्यभट २ 11376 41906 2007-01-08T14:31:56Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। वटेश्वर 11377 41907 2007-01-08T14:32:12Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। मञ्जुल 11378 41909 2007-01-08T14:32:28Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। मतङ्ग मुनि 11379 41910 2007-01-08T14:34:56Z अरविन्दन् 996 New page: '''मतङ्ग मुनि''' (६वीं शती) संगीत शास्त्री थे। उन्होंने [[बृहद्देशी]] ग्रन्थ ... '''मतङ्ग मुनि''' (६वीं शती) संगीत शास्त्री थे। उन्होंने [[बृहद्देशी]] ग्रन्थ लिखा। [[en:Matanga Muni]] बृहद्देशी 11380 41911 2007-01-08T14:35:44Z अरविन्दन् 996 New page: [[मतङ्ग मुनि]] (६वीं शती) संगीत शास्त्री थे। उन्होंने '''बृहद्देशी''' ग्रन्थ ... [[मतङ्ग मुनि]] (६वीं शती) संगीत शास्त्री थे। उन्होंने '''बृहद्देशी''' ग्रन्थ लिखा। श्रीनिवास रामानुजन् 11381 45157 2007-01-23T03:00:18Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bn, bs, cs, da, de, eo, es, fi, fr, gu, he, is, it, ja, kn, ko, mr, nl, nn, pl, pt, ru, sa, scn, sl, sq, sv, ta, tr, zh '''श्रीनिवास रामानुजन्''' (१८८७-१९२०) एक महान [[गणितज्ञ]] थे। == संदर्भ == * [http://www.worldofbiography.com/9094-S.Ramanujan/ Biography of this mathematical genius at World of Biography] * A Study Group For Mathematics: [http://groups.yahoo.com/group/srinivasaramanujan/ Srinivasa Ramanujan Iyengar] * [http://www.tamilnation.org/hundredtamils/ramanujan.htm Srinivasan Ramanujan in One Hundred Tamils of 20th Century] * [http://www.math.ufl.edu/~frank/ramanujan.html ''The Ramanujan Journal''] - An international journal devoted to Ramanujan * Jai Maharaj, ''[http://www.hindunet.org/alt_hindu/1995_Mar_2/msg00033.html Computing the Mathematical Face of God: S. Ramanujan]'' * [http://intranet.woodvillehs.sa.edu.au/pages/resources/maths/History/Rmnjn.htm Srinivasa Aiyangar Ramanujan] * [http://www.usna.edu/Users/math/meh/ramanujan.html A short biography of Ramanujan] * [http://www.mathunion.org/General/Prizes/ International Math Union Prizes], including a Ramanujan Prize. * [http://www.archive.org/details/Ramanujan A biographical song about Ramanujan's life] * [http://devbenegal.com/2006/03/15/feature-film-on-math-genius-ramanujan/ Feature Film on Math Genius Ramanujan by Dev Benegal and Stephen Fry] * [http://www.science-frontiers.com/sf053/sf053p18.htm A magical genius] * [http://www.hindu.com/mag/2004/12/26/stories/2004122600610400.htm Norwegian and Indian mathematical geniuses] *[http://www.hindu.com/thehindu/br/2003/08/26/stories/2003082600120300.htm RAMANUJAN — Essays and Surveys] * [http://www.hindu.com/2003/12/22/stories/2003122204061100.htm Ramanujan's growing influence] * [http://www.hindu.com/thehindu/mag/2002/12/22/stories/2002122200040400.htm Ramanujan's mentor] * [http://www.opsound.org/artist/markengelberg/ A biography of Ramanujan set to music] * [http://www.hinduonnet.com/folio/fo0102/01020480.htm] * [http://www.bbc.co.uk/radio4/science/further5.shtml BBC radio programme about Ramanujan - episode 5] * Bruce C. Berndt, Robert A. Rankin. [http://links.jstor.org/sici?sici=0002-9890(200008/09)107:7%3C595:TBSBRI%3E2.0.CO;2-6 The Books Studied by Ramanujan in India] ''American Mathematical Monthly'', Vol. 107, No. 7 (Aug. - Sep., 2000), pp. 595-601 doi:10.2307/2589114 [[bn:শ্রীনিবাস রামানুজন]] [[bs:Srinivasa Aaiyangar Ramanujan]] [[cs:Srinivasa Ramanujan]] [[da:Srinivasa Aiyangar Ramanujan]] [[de:S. A. Ramanujan]] [[en:Srinivasa Ramanujan]] [[eo:Srinivasa Aiyangar Ramanujan]] [[es:Srinivasa Aaiyangar Ramanujan]] [[fi:Srinivasa Ramanujan]] [[fr:Srinivasa Ramanujan]] [[gu:શ્રીનિવાસ રામાનુજન]] [[he:סריניוואסה רמנוג'אן]] [[is:Srinivasa Ramanujan]] [[it:Srinivasa Ramanujan]] [[ja:シュリニヴァーサ・ラマヌジャン]] [[kn:ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಾಮಾನುಜನ್]] [[ko:스리니바사 라마누잔]] [[mr:श्रीनिवास रामानुजन]] [[nl:Srinivasa Aaiyangar Ramanujan]] [[nn:Srinivasa Ramanujan]] [[pl:Srinivasa Ramanujan]] [[pt:Srinivasa Ramanujan]] [[ru:Рамануджан, Сриниваса Айенгор]] [[sa:श्रीनिवास रामानुजन्]] [[scn:Srinivasa Ramanujan]] [[sl:Srinivasa Aiyangar Ramanujan]] [[sq:Srinivasa Ramanujan]] [[sv:Srinivasa Aiyangar Ramanujan]] [[ta:இராமானுசன்]] [[tr:Srinivasa Aiyangar Ramanujan]] [[zh:拉马努金]] ब्रह्मदेव 11382 41916 2007-01-08T14:44:29Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। भास्कर २ 11383 41917 2007-01-08T14:44:51Z अरविन्दन् 996 New page: एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। एक [[ज्योतिषविद्]] और [[गणितज्ञ]] थे। गङ्गेश उपाध्याय 11384 41918 2007-01-08T14:46:05Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। शंकर मिश्र 11385 41919 2007-01-08T14:46:28Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। पक्षधर 11386 41920 2007-01-08T14:46:47Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। वासुदेव सर्वभौम 11387 41921 2007-01-08T14:47:07Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। रघुनाथ शिरोमणि 11388 41922 2007-01-08T14:47:32Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। मथुरानाथ तर्कवागीश 11389 41923 2007-01-08T14:47:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। जगदीश तर्कालङ्कार 11390 41924 2007-01-08T14:48:07Z अरविन्दन् 996 New page: [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। [[नव्य नयाय]] के [[न्याय शास्त्री]] थे। गधाधर भट्टाचार्य 11391 41974 2007-01-08T18:53:51Z 130.39.222.122 Redirecting to [[गदाधर भट्टाचार्य]] #REDIRECT[[गदाधर भट्टाचार्य]] नव्य नयाय 11392 41926 2007-01-08T14:49:22Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[नव्य न्याय]] #REDIRECT[[नव्य न्याय]] नव्य न्याय 11393 41927 2007-01-08T14:51:00Z अरविन्दन् 996 New page: '''नव्य न्याय''' [[न्याय शास्त्र]] की एक शाखा है। इसका विकास [[मिथिला]] और [[नवद्... '''नव्य न्याय''' [[न्याय शास्त्र]] की एक शाखा है। इसका विकास [[मिथिला]] और [[नवद्वीप]] में हुआ। न्याय शास्त्र 11394 41931 2007-01-08T14:54:17Z अरविन्दन् 996 '''न्याय शास्त्र''' [[न्याय]] दर्शन का दूसरा नाम है। श्रेणी:यूरोपीय संघ 11396 41970 2007-01-08T18:51:28Z Wolf 886 New page: [[Category:यूरोप]] [[Category:यूरोप]] गदाधर भट्टाचार्य 11397 41973 2007-01-08T18:53:06Z 130.39.222.122 '''गदाधर भट्टाचार्य''' (1650) [[नव्य न्याय]] के शास्त्री थे। श्रीनिवास रामानुजन 11398 41993 2007-01-09T00:55:29Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[श्रीनिवास रामानुजन्]] #REDIRECT[[श्रीनिवास रामानुजन्]] मञ्जुल भार्गव 11399 42009 2007-01-09T02:34:12Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] भारतीय [[गणितज्ञ]] श्रीराम शंकर अभयङ्कर 11400 42010 2007-01-09T02:34:35Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] भारतीय [[गणितज्ञ]] कलियमपुडि राधाकृष्ण राव 11401 42011 2007-01-09T02:34:59Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] भारतीय [[गणितज्ञ]] हरीश चन्द्र 11402 42013 2007-01-09T02:35:25Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] [[en:Harish Chandra]] भारतीय [[गणितज्ञ]] [[en:Harish Chandra]] सर्वदमन चावला 11403 42014 2007-01-09T02:36:02Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] [[en:Sarvadaman Chowla]] भारतीय [[गणितज्ञ]] [[en:Sarvadaman Chowla]] राज चन्द्र बसु 11404 42886 2007-01-14T02:19:28Z Kingram 866 भारतीय [[गणितज्ञ]] {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[en:Raj Chandra Bose]] रघुनाथ पुरुषोत्तम परञ्जपे 11405 42019 2007-01-09T02:37:43Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] भारतीय [[गणितज्ञ]] सञ्जीव शाह 11406 42021 2007-01-09T02:38:49Z अरविन्दन् 996 भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] प्रशान्त चन्द्र महालनोबिस 11407 42022 2007-01-09T02:39:07Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] ए ए कृष्णस्वामी अयङ्गार 11408 42023 2007-01-09T02:39:24Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] जगन्नाथ सम्राट 11409 42024 2007-01-09T02:39:42Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] कमलाकर 11410 42025 2007-01-09T02:39:58Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] मुनीश्वर 11411 42026 2007-01-09T02:40:16Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] अच्युत पिशराटि 11412 42027 2007-01-09T02:40:37Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] ज्येष्ठदेव 11413 42028 2007-01-09T02:40:54Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] शङ्कर वारियर 11414 42029 2007-01-09T02:41:15Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] महेन्द्र सूरी 11415 42030 2007-01-09T02:41:32Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] नीलकण्ठ सोमयाजि 11416 42885 2007-01-14T02:18:57Z Kingram 866 /* External link */ '''नीलकण्ठ सोमयाजि''' (1444-1544) भारतीय [[गणितज्ञ]] थे। वह [[केरल]] प्रदेश से थे। *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] ==External link== *[http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/Mathematicians/Nilakantha.html Math encyclopedia notice [[en:Nilakantha Somayaji]] {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} परमेश्वर (गणितज्ञ) 11417 42032 2007-01-09T02:42:06Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] माधव 11418 42039 2007-01-09T02:47:05Z अरविन्दन् 996 '''माधव''' (1350-1425) भारतीय [[गणितज्ञ]] थे। वह [[केरल]] प्रदेश से थे। *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] [[en:Madhava]] == संदर्भ == <div style="font-size: 90%"> *George Gheverghese Joseph. ''The Crest of the Peacock: Non-European Roots of Mathematics'', 2nd Edition. [[Penguin Books]], 2000. *T. Hayashi, T. Kusuba and M. Yano. 'The correction of the Madhava series for the circumference of a circle', ''[[Centaurus (journal)|Centaurus]]'' '''33''' (pages 149-174). 1990. *C. T. Rajagopal and M. S. Rangachari. 'On an untapped source of medieval Keralese mathematics', ''Archive for History of Exact Sciences'' '''18''' (pages 89-102). 1978. *{{MacTutor Biography|id=Madhava}} [[St Andrews University]], 2000. *Ian Pearce. ''[http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Projects/Pearce/Chapters/Ch9_3.html Madhava of Sangamagrama]'' at the [[MacTutor History of Mathematics archive|MacTutor archive]]. [[St Andrews University]], 2002. *Dr. Sarada Rajeev. ''[http://www.canisius.edu/topos/rajeev.asp Neither Newton nor Leibnitz - The Pre-History of Calculus and Celestial Mechanics in Medieval Kerala]''. [[University of Rochester]], 2005 </div> हेमचन्द्र 11419 42034 2007-01-09T02:42:40Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] गोपाल (गणितज्ञ) 11420 42035 2007-01-09T02:43:01Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] श्रीपति 11421 42036 2007-01-09T02:43:19Z अरविन्दन् 996 New page: भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] भारतीय [[गणितज्ञ]] *[[भारतीय गणितज्ञ सूची]] थिरु नीलकण्ठ 11422 42065 2007-01-09T03:55:53Z जूहोमि 935 '''थिरु नीलकण्ठ''' एक [[नायनमार]] सन्थ था तमिल नादु मे । ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_5 थिरु नीलकण्ठ नयनार] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सत्येन्द्र नाथ बसु 11423 44841 2007-01-22T01:01:50Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bn, da, de, es, fi, fr, it, ja, mr, pl, pt, ru, sa, sk, sv '''सत्येन्द्र नाथ बसु''' (1894-1974) [[गणितज्ञ]] और [[भौतिक शास्त्री]] थे। [[भौतिक शास्त्र]] में दो प्रकार के अणु माने जाते हैं - [[बोसान]] और [[फर्मियान]]। इनमे से बोसान सत्येन्द्र नाथ बसु के नाम पर ही हैं। == संदर्भ == *[http://scienceworld.wolfram.com/biography/Bose.html Scienceworld's] biography of Satyendra Nath Bose *[http://www.calcuttaweb.com/people/snbose.shtml Satyendra Nath Bose] ''(biography at [http://calcuttaweb.com Calcuttaweb])'' *{{MacTutor Biography|id=Bose|title=Satyendra Nath Bose}} *[http://www.bbc.co.uk/radio4/science/rams/wed1102.ram The Indian Particle Man] ''(audio biography at [http://www.bbc.co.uk/radio4 BBC Radio 4])'' *[http://www.vigyanprasar.gov.in/dream/jan2002/article1.htm Bosons - The Birds That Flock and Sing Together] ''(biography of Bose and Bose-Einstein Condensation)'' [[bn:সত্যেন্দ্রনাথ বসু]] [[da:Satyendra Nath Bose]] [[de:Satyendranath Bose]] [[en:Satyendra Nath Bose]] [[es:Satyendra Nath Bose]] [[fi:Satyendra Bose]] [[fr:Satyendranath Bose]] [[it:Satyendranath Bose]] [[ja:サティエンドラ・ボース]] [[mr:एस.एन. बोस]] [[pl:Satyendra Nath Bose]] [[pt:Satyendra Nath Bose]] [[ru:Бозе, Шатьендранат]] [[sa:सत्येन्द्र नाथ बसु]] [[sk:Šatendranáth Bose]] [[sv:Satyendra Nath Bose]] अमरनीदि 11424 42062 2007-01-09T03:53:44Z जूहोमि 935 '''अमरनीदि''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_10 अमरनीदि नयनार] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] भौतिक शास्त्री 11425 42049 2007-01-09T03:00:00Z अरविन्दन् 996 New page: '''भौतिक शास्त्री''' वह जो [[भौतिक शास्त्र]] पर शोध करे। '''भौतिक शास्त्री''' वह जो [[भौतिक शास्त्र]] पर शोध करे। बोसान 11426 42052 2007-01-09T03:03:16Z अरविन्दन् 996 भौतिक शास्त्र में दो प्रकार के अणु माने जाते हैं - '''बोसान''' और फर्मियान। इनमे से बोसान [[सत्येन्द्र नाथ बसु]] के नाम पर ही हैं। Boson kii spin quantum steps meN hoti hai. [[en:Boson]] फर्मियान 11427 42053 2007-01-09T03:05:19Z अरविन्दन् 996 New page: भौतिक शास्त्र में दो प्रकार के अणु माने जाते हैं - बोसान और फर्मियान। इन... भौतिक शास्त्र में दो प्रकार के अणु माने जाते हैं - बोसान और फर्मियान। इनमे से फर्मियान [[एन्रीको फर्मी]] के नाम पर ही हैं। iskii spin aadhii integer spin meN hotii hai. [[en:Fermion]] एन्रीको फर्मी 11428 42055 2007-01-09T03:08:14Z अरविन्दन् 996 '''एन्रीको फर्मी''' (1901-1954) इतालवी [[भौतिक शास्त्री]]। [[भौतिक शास्त्र]] में दो प्रकार के [[अणु]] माने जाते हैं - [[बोसान]] और [[फर्मियान]]। इनमे से फर्मियान एन्रीको फर्मी के नाम पर ही हैं। [[en:Enrico Fermi]] वास्तु शास्त्र 11429 42059 2007-01-09T03:14:58Z अरविन्दन् 996 New page: '''वास्तु शास्त्र''' घर, प्रासाद, अथवा [[मन्दिर]] निर्मान करने का शास्त्र जिस... '''वास्तु शास्त्र''' घर, प्रासाद, अथवा [[मन्दिर]] निर्मान करने का शास्त्र जिसे आर्किटेक्चर कहते हैं। [[en:Architecture]] थिरु नील्कन्थ 11430 42064 2007-01-09T03:55:26Z जूहोमि 935 थिरु नील्कन्थ का नाम बदलकर थिरु नीलकण्ठ कर दिया गया है #REDIRECT [[थिरु नीलकण्ठ]] क्रिश्न भील 11431 42636 2007-01-13T00:18:02Z Kingram 866 Redirecting to [[कृशण भिल]] #REDIRECT [[कृशण भिल]] बटुकेश्वर दत्त 11432 42080 2007-01-09T15:33:10Z Matra 768 नया पेज '''बटुकेश्वर दत्त''' (नवंबर १९०८ - १९ जुलाई १९६५) का जन्म [[कानपुर]] के बंगाली कायस्थ परिवार में हुआ था. उन्होनें [[आगरा]] में स्वतंत्रता आंदोलन को संगठित करने में उल्लेखनीय कायॅ किया था. {{substub}} मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/Template:डॉयचे वेले 11434 42097 2007-01-09T15:57:57Z Wolf 886 Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले का नाम बदलकर मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/Template:डॉयचे वेले कर द� {|style="background-color:transparent;"| |{{आउटक्लिक | | image = डोयचे वेले.png | link = {{{2}}} | width = 35px | height = 20px }} |{{{1}}} |} Template:डॉयचे वेले 11435 42090 2007-01-09T15:47:23Z Wolf 886 Template:डॉयचे वेले का नाम बदलकर Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले]] Template:बीबीसी न्यूज़ 11436 42094 2007-01-09T15:50:13Z Wolf 886 Template:बीबीसी न्यूज़ का नाम बदलकर Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/बीबीसी कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/बीबीसी]] चित्र:AajTakLogo.gif 11437 42095 2007-01-09T15:54:16Z Wolf 886 आज तक का लोगो, [http://www.lyngsat-logo.com/icon/tv/aa/aajtak_india.gif लिंग्सैट लोगो डॉट कॉम] से। आज तक का लोगो, [http://www.lyngsat-logo.com/icon/tv/aa/aajtak_india.gif लिंग्सैट लोगो डॉट कॉम] से। Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले 11438 edit=autoconfirmed:move=autoconfirmed 42116 2007-01-09T22:13:38Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:मुख्य पृष्ठ ताज़ी घटनाएँ/डॉयचे वेले]]" [edit=autoconfirmed:move=autoconfirmed] {|style="background-color:transparent;"| |{{आउटक्लिक | | image = डोयचे वेले.png | link = {{{2}}} | width = 35px | height = 20px }} |{{{1}}} |} कृष्ण लाल भील 11439 42635 2007-01-13T00:17:45Z Kingram 866 Redirecting to [[कृशण भिल]] #REDIRECT[[कृशण भिल]] देवनागरी लिपी 11442 42132 2007-01-10T03:03:12Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[देवनागरी लिपि]] #REDIRECT[[देवनागरी लिपि]] ब्राह्मी लिपि 11443 42138 2007-01-10T03:27:05Z Amitprabhakar 683 {{stub}} ब्राह्मी एक प्राचीन लिपि है जिससे कई एशियाई लिपियों का विकास हुआ है । [[देवनागरी]] सहित अन्य दक्षिण एशियाई, दक्षिण-पूर्व एशियाई, तिब्बती तथा कुछ लोगों के अनुसार कोरियाई लिपि का विकास भी इसी से हुआ था । अभी तक माना जाता था कि चौथी से तीसरी सदी इसा पूर्व में इसका विकास [[मौर्य वंश|मौर्यों]] ने किया था पर भारतीय पुरातात्विक सर्वेक्षण के ताजा उत्खनन से पता चला है कि [[तमिलनाडु]] और [[श्रीलंका]] में यह ६ठी सदी ईसा पूर्व से ही विद्यमान था । [[श्रेणी:लिपि]] [[de:Brahmi-Schrift]] [[en: Brāhmī script]] [[fr:Brahmi]] [[id:Aksara Brahmi]] [[it:Brahmi]] [[lt:Brahmi]] [[no:Brahmi-skrift]] [[ru:Брахми]] [[fi:Brahmi-kirjoitus]] [[sv:Brahmi]] [[zh:波罗米文]] महेश्वर सूत्र 11444 46377 2007-01-26T05:59:54Z 208.100.201.169 link en:Shiva Sutra [[पाणिनि]] के सूत्र जिस पर [[अष्टाध्यायी]] आधारित है। [[en:Shiva Sutra]] धातुपाठ 11445 42143 2007-01-10T04:10:40Z जूहोमि 935 New page: [[पाणिनि]] के दिये हुए [[धातु]] मूल १० वर्णों में। [[en:Dhatupatha]] [[पाणिनि]] के दिये हुए [[धातु]] मूल १० वर्णों में। [[en:Dhatupatha]] गणपाठ 11446 42144 2007-01-10T04:13:02Z जूहोमि 935 New page: [[पाणिनि]] के दिये हुए गण वर्णन [[en:Ganapatha]] [[पाणिनि]] के दिये हुए गण वर्णन [[en:Ganapatha]] महाभाष्य 11447 42146 2007-01-10T04:14:05Z जूहोमि 935 New page: [[पतञ्जलि]] ने [[पाणिनि]] के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे '''महाभाष... [[पतञ्जलि]] ने [[पाणिनि]] के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे '''महाभाष्य''' का नाम दिया (महा+भाष्य(समीक्षा,टिप्पणी,विवेचना,आलोचना)) । अगस्त्य 11448 42148 2007-01-10T04:18:24Z जूहोमि 935 New page: '''अगस्त्य''' दक्षिण खगोलार्ध में [[नक्षत्र]] है जिसे [[:en:Canopus]] कहते हैं। यह एक [[... '''अगस्त्य''' दक्षिण खगोलार्ध में [[नक्षत्र]] है जिसे [[:en:Canopus]] कहते हैं। यह एक [[ऋषि]] का भी नाम है। ओहायो 11449 42151 2007-01-10T07:02:15Z 59.95.46.135 New page: tyurtyrtyr tyurtyrtyr नल-दमयन्ती 11450 42349 2007-01-11T06:47:41Z Gk awadhiya 602 /* स्रोत */ निषध देश के राजा वीरसेन के पुत्र का नाम नल था। राजा नल को जुआ खेलने में बड़ी रुचि थी। उन दिनों [[विदर्भ]] देश में राजा भीष्मक राज्य करते थे। उनकी दमयन्ती नामक एक अत्यन्त रूपवती कन्या थी। एक दिन अपने उद्यान में घूमते हुये राजा नल ने अति सुन्दर हंस को उड़ते हुये देखा। राजा नल ने उस हंस को पकड़ लिया। इस पर हंस बोला कि हे राजन्! मैं राजकुमारी दमयन्ती का हंस हूँ, हमारी राजकुमारी [[उर्वशी]] नामक अप्सरा से भी अधिक सुन्दर हैं। वे आपके सर्वथा योग्य हैं। आप कृपा करके मुझे छोड़ दें। दमयन्ती की प्रशंसा सुन कर राजा नल अत्यन्त प्रसन्न हुये और उस हंस को मुक्त कर दिया। हंस उड़ता हुआ सीधे विदर्भ देश में पहुँचा और वहाँ पर दमयन्ती के पास जा कर राजा नल के रूप-गुण की प्रशंसा करने लगा। राजा नल के विषय में सुनकर दमयन्ती मन ही मन उनसे प्रेम करने लगीं। कुछ काल पश्चात् राजा भीष्मक ने अपनी पुत्री दमयन्ती का [[स्वयंवर]] रचाया जिसमें देश विदेश के अनेकों राजाओं के साथ ही साथ राजा नल भी पहुँचे। स्वयंवर में दमयन्ती ने राजा नल का वरण कर लिया। "उस स्वयंवर को देखने [[इन्द्र]], [[अग्नि]], [[वरुण]], [[यम]] आदि देवता भी आये थे। स्वयंवर की समाप्ति के पश्चात् जब इन्द्र वापस अपनी पुरी [[अमरावती]] जा रहे थे तो मार्ग में उनकी भेंट [[कलियुग]] से हुई। देवराज इन्द्र के पूछने पर कलियुग ने बताया कि वह राजकुमारी दमयन्ती से विवाह करने जा रहा है। इस पर इन्द्र ने मुस्कुराते हुये कहा कि कलियुग! तुम्हें देर हो चुकी है, दमयन्ती ने तो राजा नल का वरण कर लिया है। इन्द्र की बात सुनकर कलियुग को राजा नल पर अत्यन्त क्रोध आया और वह तत्काल निषध देश पहुँचा और राजा नल से प्रतिशोध लेने का अवसर खोजने लगा। राजा नल के धर्मात्मा तथा सदाचारी होने के कारण कलियुग उनके शरीर के भीतर प्रविष्ट नहीं हो पा रहा था। वह बारह वर्षों तक निरन्तर राजा नल से किसी प्रकार चूक होने की प्रतीक्षा करता रहा। इस बीच राजा नल के दमयन्ती से दो सन्तानें भी उत्पन्न हो गईं। एक दिन राजा नल लघुशंका के पश्चात् भूलवश बिना पैर धोये ही [[सन्ध्यावन्दन]] में लग गये। उसी अपवित्र अवस्था में कलियुग उनके शरीर में प्रविष्ट हो गया। उसी समय राजा नल के भाई पुष्कर ने राजा नल को जुआ खेलने का निमन्त्रण दिया। जुआ खेलते समय कलियुग अपने प्रभाव से चौसर के पासों को पुष्कर के पक्ष में करते जाता था और इस प्रकार राजा नल अपना समस्त राज-पाट, धन-सम्पत्ति आदि जुए में हार गये। "सब कुछ हार जाने पर राजा नल ने दमयन्ती से कहा कि तुम अपने बच्चों के साथ अपने पिता के घर चले जाओ क्योंकि मैं वनवास के लिये जा रहा हूँ। दमयन्ती ने बच्चों को तो ननिहाल भेज दिया किन्तु स्वयं नल के साथ वन में रहने लगी। नल और दमयन्ती के शरीर पर केवल एक-एक धोती के सिवाय और कोई वस्त्र न था। दमयन्ती को इस प्रकार का जीवन व्यतीत करते देख कर राजा नल को अत्यन्त कष्ट होता था और वे सदैव उसे अपने पिता के घर चले जाने के लिये कहते थे किन्तु दमयन्ती को पति का साथ छोड़ देना कदापि स्वीकार नहीं था। एक दिन राजा नल ने दोनों की क्षुधा शांत करने की व्यवस्था हेतु कुछ पक्षियों को पकड़ने के लिये अपनी धोती को जाल बना कर फैलाया किन्तु पक्षी उसमें फँसने के बजाय उनकी धोती को ही लेकर उड़ गये। उस समय दमयन्ती सो रही थी। राजा नल ने सोती हुई दमयन्ती के शरीर से आधी धोती फाड़ ली और यह सोचकर कि मुझे न पाकर यह अपने पिता के घर चली जायेगी, दमयन्ती को वहीं अकेले छोड़कर चुपचाप वहाँ से चले गये। आँख खुलने के बाद दमयन्ती ने राजा नल को कहीं नहीं पाया। दमयन्ती ने राजा नल की बहुत खोज की किन्तु उन्हें पा न सकी। अन्ततः थक हार कर वह सौदागरों के एक दल के साथ [[चेदि]] देश के राजा सुबाहु के घर जा पहुँची। वहाँ के राजमाता को दमयन्ती की दशा पर तरस खाकर उसे अपने यहाँ दासी के रूप में रख लिया। "इधर राजा नल दमयन्ती की आधी धोती पहनकर वन में व्याकुल घूमने लगे। अचानक वन में आग लग गई, किन्तु अग्नि के आशीर्वाद से राजा नल पर आग का कोई प्रभाव नहीं पड़ा। उस वन में एक करकोटक नाग भी रहता था। राजा नल ने अग्नि से उसकी रक्षा की, किन्तु अग्नि-क्षेत्र से बाहर आते ही करकोटक नाग ने राजा नल को डस लिया और उसके विष के प्रभाव से राजा नल का पूरा शरीर काला पड़ गया। क्रोधित होकर राजा नल नाग से बोले कि रे मूर्ख! क्या मेरे उपकार का यही बदला है? इस पर करकोटक ने कहा कि राजन्! इसके लिये आप तनिक भी दुःखी मत होइये। मेरे विष को सहन न कर पाने के कारण आपके भीतर प्रविष्ट कलियुग कुछ ही काल में व्याकुल होकर आपको छोड़ देगा। साथ ही आपके शरीर का रंग बदल जाने के कारण आपको कोई पहचान भी न पायेगा। और फिर इस भयानक वन में मेरे विष के कारण आपको कोई हिंसक जन्तु खा भी नहीं पायेगा। अब आप अपना नाम बदल कर सीधे [[अयोध्या]] में ऋतुपर्ण के पास चले जाइये। ऋतुपर्ण [[द्यूतकला]] में अत्यन्त निपुण है। आप उसे अश्व विद्या सिखा कर बदले में उससे द्यूतकला की विशेषताएँ सीख लेना और पुनः पुष्कर से जुआ खेल कर अपना राज्य वापस प्राप्त कर लेना। मैं आपको एक वस्त्र भी प्रदान कर रहा हूँ, राज्य वापस प्राप्त कर लेने के पश्चात् इस वस्त्र के पहनने से आपके शरीर का रंग फिर से असली हो जायेगा। करकोटक नाग के कहे अनुसार राजा नल अयोध्या आ गये और ऋतुपर्ण के यहाँ बाहुक नाम से उनका सारथि बन कर रहने लगे। "इधर विदर्भ के राजा भीष्मक को जब ज्ञात हुआ कि राजा नल जुए में अपना सब कुछ हार कर वन चले गये हैं तो उन्होंने अपनी पुत्री दमयन्ती का पता लगाने के लिये अनेक ब्राह्मणों को चारों दिशाओं में भेजा। सुदेव नामक एक ब्राह्मण ने चेदि देश में जाकर दमयन्ती को पहचान लिया और उन्हें अपने पिता के घर वापस ले आया। दमयन्ती ने सुदेव को राजा नल का पता लगाने का भार सौंपा। सुदेव को राजा ऋतुपर्ण के सारथि बाहुक पर राजा नल होने का सन्देह हुआ और उसने अपने इस सन्देह के विषय में दमयन्ती को बताया। इस पर दमयन्ती ने सुदेव से कहा कि तुम जाकर उससे कहना कि तुम अपनी पत्नी को निद्रा की अवस्था में क्यों छोड़ आये? सुदेव ने बाहुक के पास से वापस आकर दमयन्ती को बताया कि हे देवि! बाहुक ने कहा है कि कष्ट के समय मनुष्य अपनी पतिव्रता स्त्री को भी त्याग देता है। दमयन्ती ने अनेक प्रकार से बाहुक की और भी परीक्षायें लीं और उन्हें विश्वास हो गया कि बाहुक ही उनका पति नल है। "अपने पति नल को वापस पाने के लिये दमयन्ती ने सुदेव के द्वारा ऋतुपर्ण के पास झूठा समाचार भिजवाया कि दमयन्ती का दूसरी बार स्वयंवर होने वाला है आप उसमें पधारें। ऋतुपर्ण ने अपने सारथि बाहुक के साथ विदर्भ के लिये प्रस्थान किया। बाहुक ने अश्वों को पवन की चाल से दौड़ा कर अत्यन्त अल्प काल में ही ऋतुपर्ण को अयोध्या से विदर्भ पहुँचा दिया। रंग परिवर्तित होने के बाद भी दमयन्ती ने नल को पहचान लिया। ऋतुपर्ण भी समझ गये कि दमयन्ती ने अपने पति को प्राप्त करने के लिये झूठा समाचार भेजा था। ऋतुपर्ण राजा नल की अश्व विद्या से अत्यन्त प्रभावित हुये और उनसे अश्व विद्या सीख कर उन्हें द्यूतकला की शिक्षा दे दी। "उसके पश्चात् राजा नल ने पुष्कर से जुआ खेल कर उसका समस्त राज्य जीत लिया। सब कुछ हार जाने के पश्चात् पुष्कर को अपनी भूल के लिये पश्चाताप होने लगा अतएव नल ने अपना राज्य स्वयं रख कर पुष्कर का राज्य उसे लौटा दिया। तथा दमयन्ती के साथ सुखपूर्वक राज्य करने लगे।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] Kirtane 11451 42160 2007-01-10T10:55:26Z 59.144.97.13 New page: abhijeet kirtane abhijeet kirtane सुल्तान अज़लान शाह हॉकी प्रतियोगिता 11452 42161 2007-01-10T12:30:30Z 212.116.219.2 New page: hockey hockey Template:निर्वाचित तस्वीर फरवरी२००७ 11453 44414 2007-01-19T17:55:26Z Wolf 886 Template:निर्वाचित तस्वीर फ़रवरी 2007 का नाम बदलकर Template:निर्वाचित तस्वीर फरवरी२००७ कर दिया गया है: बदल करत� [[Image:Lynx_kitten.jpg|left|200px]]<div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[यूरेशियाई लिंक्स]]''' (द्विपद नाम: Lynx lynx ''लिंक्स लिंक्स'') एक माध्यम-आकार की जंगली [[बिल्ली]] है। इस तस्वीर में लिंक्स का एक [[बिलौटा]] है। [[लिंक्स]] की पूँछ छोटी होती है, और सामान्यतः उनके कानो के छोर पर बालो का गुच्छा होता है। उनके बड़े और गद्देदार पंजे बर्फ पर चलने मे मदद करते है। उनकी खाल स्लेटी से लाल रंग की होती है, जिनपर काले चित्ते होते है। लिंक्स उँची पहाडी वाले जंगलो मे पाए जाते है, जहाँ घनी झाडियों और घास-फूस होती है। लिंक्स आम-तौर पर [[खरगोश]], [[गिलहरी]], [[लोमड़ी]] और रो [[हिरण]] ([[:en:roe deer|roe deer]]) का शिकार करते हैं। <div style="text-align:right">'''ज़्यादा निर्वाचित तस्वीर: [[Template:निर्वाचित तस्वीर दिसंबर 2006-जनवरी 2007|दिसंबर 2006-जनवरी 2007]]'''</div> रान्थिदेव 11455 42888 2007-01-14T02:20:07Z Kingram 866 '''रान्थिदेव''' विश्नु क सब्से प्यारा भक्थ था । उस्का generosity को widely known था । ==कथा== इन्द्रा, ब्रह्म और देवा वैकुन्थ को जाया और विश्नु क दर्शन लिया । ब्रह्म इस्को पुच्च "आप्का सब्से प्यारा भक्थ कौन है?" । विश्नु बोल "मेर सब्से प्यारा भक्थ रान्थिदेव है" । ==References== Pictorial Stories for Children 12 - श्री रामक्रिश्न माथ, [[en:Chennai।चेन्नै]] - ISBN ८१-७१२०-८२६-६ {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:Translate]] तूतूकुङी जिला 11456 42258 2007-01-11T02:32:11Z Amitprabhakar 683 तूतूकुङी जिला का नाम बदलकर तूतूकड़ी जिला कर दिया गया है #REDIRECT [[तूतूकड़ी जिला]] रामानाथपुरम् जिला 11457 42261 2007-01-11T02:33:04Z Amitprabhakar 683 रामानाथपुरम् जिला का नाम बदलकर रामनाथपुरम् जिला कर दिया गया है #REDIRECT [[रामनाथपुरम् जिला]] तूतूकड़ी जिला 11458 42271 2007-01-11T02:51:06Z Amitprabhakar 683 तूतूकड़ी जिला का नाम बदलकर तूतूकुड़ी जिला कर दिया गया है: वर्तनी #REDIRECT [[तूतूकुड़ी जिला]] करुड़ जिला 11459 42289 2007-01-11T03:20:15Z Rak3sh 555 {{stub}} '''करुड़''' [[भारत]] के [[राज्य]] [[तमिलनाडु]] का एक [[जिला]] है । [[श्रेणी:तमिलनाडु के जिले]] {{ तमिलनाडु के जिले}} [[en:Karur District]] [[ja:カルール県]] राज्यपाल 11460 42302 2007-01-11T03:37:26Z Amitprabhakar 683 {{stub}} '''राज्यपाल''' भारत के राज्यों के सांवैधानिक प्रमुख होते हैं । ये अपने राज्य के सभी विश्वविद्यालयों के कुलपति भी होते हैं । इनकी स्थिति राज्य में वही होती है जो केन्द्र में राष्ट्रपति की होती है । केन्द्र शासित प्रदेशों में उपराज्यपाल होते हैं । ==यह भी देखें== *[[भारत सरकार]] [[श्रेणी:राजनीति]] [[en:Governors and Lieutenant-Governors of states of India]] संघ लोक सेवा आयोग 11461 42314 2007-01-11T04:37:13Z Amitprabhakar 683 /* इतिहास */ '''संघ लोक सेवा आयोग''' या अंग्रेज़ी में '''यूनियन पब्लिक सर्विस कमीशन (Union Public Service Commission - UPSC)''' [[भारत का संविधान|भारत के संविधान]] द्वारा स्थापित एक संस्था है जो [[भारत सरकार]] के लोकसेवा के पदाधिकारियों की नियुक्ति के लिए परीक्षाएं संचालित करती हैं । संविधान के अनुच्छेद 315-323 में एक संघीय लोकसेवा आयोग और राज्यों के लिए राज्य लोक सेवा आयोग के गठन का प्रावधान है । ==इतिहास== उच्च सिविल सेवाओं का भारतीयकरण राजनैतिक आंदोलन की प्रमुख मांग बन गई जिसने [[ब्रिटिश इंडिया]] गवर्नमेंट को उसकी सेवाओं के लिए राज्य क्षेत्र में एक लोक सेवा आयोग के गठन पर विचार करने पर बाध्य कर दिया । प्रथम लोक सेवा आयोग की स्थापना 1 अक्टूबर , 1926 को हुई । तथापि ,परामर्श देने के इसके सीमित कार्यों से जनता की आशाएं पूरी न हो सकीं तथा [[भारतीय स्वतंत्रता आंदोलन]] के नेताओं द्वारा इस तथ्य पर निरंतर बल दिए जाने के परिणामस्वरूप , भारत सरकार अधिनियम , 1935 के अंतर्गत फैडरल पब्लिक सर्विस कमीशन का गठन किया गया । इस अधिनियम के अंतर्गत , पहली बार , प्रांतीय स्तर पर लोक सेवा आयोगों के गठन का भी प्रावधान किया गया । स्वतंत्रता के बाद , संविधान सभा ने अनुभव किया कि सिविल सेवाओं में निष्पक्ष भर्ती सुनिश्चित करने के साथ ही सेवा हितों की रक्षा के लिए संघीय एवं प्रांतीय , दोनों स्तरों पर लोक सेवा आयोगों को एक सुदृढ़ और स्वायत्त स्थिति प्रदान करने की आवश्यकता है । स्वतंत्र भारत के लिए 26 जनवरी , 1950 को नये संविधान के प्रवर्तन के साथ ही फैडरल पब्लिक सर्विस कमीशन को एक स्वायत्त सत्ता के रूप में संवैधानिक दर्जा प्रदान किया गया और संघ लोक सेवा आयोग का नाम दिया गया । ==सदस्य == आयोग के सदस्य [[राष्ट्रपति]] द्वारा नियुक्त होते हैं । कम से कम आधे सदस्य किसी लोक सेवा के सदस्य (कार्यरत या अवकाशप्राप्त) होते हैं जो न्यूनतम 10 वर्षों के अनुभवप्राप्त हों । इनका कार्यकाल 6 वर्षों या 65 वर्ष की उम्र (जो भी पहले आए) तक का होता है । ये कभी भी अपना इस्तीफ़ा राष्ट्रपति को दे सकते हैं । इससे पहले राष्ट्रपति इन्हें पद की अवमानना या अवैध कार्यों में लिप्त होने के लिए बर्ख़ास्त कर सकता है । ==कार्य == इसका प्रमुख कार्य केन्द्र तथा राज्यों की लोकसेवा के लिए सदस्यों का चयन करना है । इसके लिए यह विभिन्न परीक्षाएं संचालित करती है । इनमें से प्रमुख हैं - *1. सिविल सेवा ( प्रारंभिक ) परीक्षा ( मई में ) *2. सिविल सेवा (प्रधान)परीक्षा(अक्तूबर/नवम्बर में) *3. भारतीय वन सेवा परीक्षा (जुलाई में) *4. इंजीनियरी सेवा परीक्षा(जुलाई में) *5. भू-विज्ञानी परीक्षा(दिसम्बर में) *6. स्पेशल क्लास रेलवे अप्रेंटिसेज़ परीक्षा (अगस्त में) *7. राष्ट्रीय रक्षा अकादमी और नौसेना अकादमी परीक्षा ( अप्रैल और सितम्बर में ) *8. सम्मिलित रक्षा सेवा परीक्षा (मई और अक्तूबर में) *9. सम्मिलित चिकित्सा सेवा परीक्षा(फरवरी में) *10.भारतीय अर्थ सेवा/भारतीय सांख्यिकी सेवा परीक्षा(सितम्बर में) *11. अनुभाग अधिकारी/आशुलिपिक (ग्रेड ख/ग्रेड 1) सीमित विभागीय प्रतियोगिता परीक्षा (दिसम्बर में) इसके अतिरिक्त राज्य लोक सेवा के अधिकारियों को संघ लोक सेवा से अधिकारी के रूप में भर्ती करना, भर्ती के नियम बनाना,विभागीय पदोन्नति समितियों का आयोजन करना, भारत के राष्ट्रपति द्वारा निर्दिष्ट कोई अन्य मामला सुलझाना इत्यादि इसके प्रमुख कार्य हैं । ==बाहरी कड़ियां== * [http://upsc.gov.in/ आधिकारिक जालस्थल - हिन्दी में जानकारी के लिए Hindi Version के विकल्प पर क्लिक करें ] [[en:Union Public Service Commission]] [[श्रेणी: भारत सरकार]] भारतीय स्वतंत्रता आंदोलन 11462 42315 2007-01-11T04:37:40Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम]] #REDIRECT[[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम]] अन्कुर 11463 42578 2007-01-12T17:32:53Z Murtasa 83 this page should be deleted, the creator made a spelling mistake {{delete}} मंगल पाण्डेय 11464 42416 2007-01-11T12:36:56Z 59.183.38.200 New page: Aअvcxv Aअvcxv Template:मुगल वंश 11465 42472 2007-01-11T20:21:53Z Mitul0520 211 <br clear="all"> <center> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;align:center;" id=toc ! style="background:#3CB371" align="center" width="100%" | '''मुगल वंश के शासक''' |- | [[बाबर]] | [[हुमायुं]] | [[अक़बर]] | [[ज़हांगीर]] | [[शाहजहां]] | [[औरंग़ज़ेब]] |} </center> अक़बर 11466 42423 2007-01-11T13:11:06Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[अकबर]] #REDIRECT[[अकबर]] हुमायुं 11467 42425 2007-01-11T13:12:09Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[हुमायूँ]] #REDIRECT[[ हुमायूँ ]] Template:मुग़ल वंश 11468 42429 2007-01-11T13:16:29Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[Template:मुगल वंश]] #REDIRECT[[Template:मुगल वंश]] मुचुकुन्द 11471 42658 2007-01-13T06:27:27Z Kingram 866 /* पुस्तक */ '''मुचुकुन्द''' एक राजा था हिमालया मे । उस्के पास बन्दर का face था । ==पुस्तक== *Pictorial Stories for Children Volume 15 - श्रि रामक्रिश्न माथ, चेन्नै - ISBN ८१-७१२०-८४२-८ {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} {{हिन्दु-पौराणिक-स्टब}} चित्र:Madhuri Dixit.jpg 11476 42572 2007-01-12T13:02:49Z मुक्ता खेर 1005 माधुरी दिक्षीत जन्म : १५ मई १९६७ मुम्बई , महाराष्टर , भारत माधुरी दिक्षीत जन्म : १५ मई १९६७ मुम्बई , महाराष्टर , भारत श्रेणी:व्पापार 11477 42581 2007-01-12T17:46:44Z Matra 768 श्रेणी:व्पापार श्रेणी व्पापार ---- ब्रह्मवैवर्तपुराण 11478 42603 2007-01-12T23:03:09Z जूहोमि 935 New page: '''ब्रह्मवैवर्तपुराण''' एक महत्वपूर्ण [[पुराण]] है। '''ब्रह्मवैवर्तपुराण''' एक महत्वपूर्ण [[पुराण]] है। ब्रह्मसंहिता 11479 42604 2007-01-12T23:05:19Z जूहोमि 935 New page: '''ब्रह्मसंहिता''' [[आयुर्वेद]] की मूल संहिता जो अब लुप्त है। '''ब्रह्मसंहिता''' [[आयुर्वेद]] की मूल संहिता जो अब लुप्त है। सुश्रुत 11480 42605 2007-01-12T23:06:37Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। चरक 11481 42606 2007-01-12T23:06:58Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। वाग्‍भट्ट 11482 42607 2007-01-12T23:07:19Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। [[आयुर्वेद]] की एक संहिता के प्रणेता। चरक संहिता 11483 42608 2007-01-12T23:08:34Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। सुश्रुत संहिता 11484 42609 2007-01-12T23:09:05Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। काश्‍यप संहिता 11485 42610 2007-01-12T23:09:24Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। हरीत संहिता 11486 42611 2007-01-12T23:09:40Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। माधव निदान 11487 42612 2007-01-12T23:10:00Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। भाव प्रकाश 11488 42613 2007-01-12T23:10:16Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। अष्टाङ्ग संग्रह 11489 42615 2007-01-12T23:12:08Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। अष्टाङ्ग हृदय 11490 42616 2007-01-12T23:12:22Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। [[आयुर्वेद]] का एक मूल ग्रन्थ। शल्‍य 11491 42619 2007-01-12T23:15:32Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। शालाक्‍य 11492 42620 2007-01-12T23:15:50Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। काय चिकित्‍सा 11493 42621 2007-01-12T23:16:05Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। भूत विद्या 11494 42622 2007-01-12T23:16:19Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। कौमार भृत्‍य 11495 42623 2007-01-12T23:16:35Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। अगद तन्‍त्र 11496 42624 2007-01-12T23:16:48Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। रसायन 11497 42625 2007-01-12T23:17:04Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। बाजीकरण 11498 42626 2007-01-12T23:17:21Z जूहोमि 935 New page: [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। [[आयुर्वेद]] चिकित्सा का एक विभाग। भारद्वाज 11499 42627 2007-01-12T23:18:59Z जूहोमि 935 New page: एक [[ऋषि]] का नाम। एक [[ऋषि]] का नाम। आत्रेय पुनर्वसु 11500 42628 2007-01-12T23:19:15Z जूहोमि 935 New page: एक [[ऋषि]] का नाम। एक [[ऋषि]] का नाम। अग्निवेश 11501 42629 2007-01-12T23:19:32Z जूहोमि 935 New page: एक [[ऋषि]] का नाम। एक [[ऋषि]] का नाम। धन्वन्तरी 11502 43790 2007-01-16T21:55:40Z जूहोमि 935 Redirecting to [[धन्वन्तरि]] #redirect[[धन्वन्तरि]] कालयावन 11503 42657 2007-01-13T06:27:04Z Kingram 866 /* बहार */ '''कालयावन''' एक असुर था कौन क्रिश्न भग्वान का दुश्मन था और [[मुचुकुन्द]] इस आद्मि को खून किया । ==चढ़ाई== मथुरा को घेर लिया तीस [[करोड़]] राक्शस के साथ | चढ़ाई के बाद क्रिश्ना भग्वन सब लोग मथुर द्वार्क मे चोद दिया । ==म्रित्यु== इस के बाद क्रिश्न भग्वान असुर ग उप मे लुभा किया । इस ग उप मे [[मुचुकुन्द]] योग-निद्र किया था । कालयवन क्रिश्न को पिछ किया लेकिन क्रिश्न को नेहि देख, [[मुचुकुन्द]] को जागा किया । [[मुचुकुन्द]] को बोहोत गुस्सा दिला और मुचुकुन्द कालायवन को जलाकर मार दाला । कालायवन राख को हो जा था ==बहार== *बेहेन निवेदिता और आनन्द चूमरस्वामि Myths and Legends of the Hindus and Bhuddhists, कोल्कत्ता २००१ ISBN 81-7505-197-3 *Pictorial Stories for Children Volume 15 - श्रि रामक्रिश्न माथ, चेन्नै - ISBN ८१-७१२०-८४२-८ {{जीवनचरित-स्टब}} {{हिन्दु-पौराणिक-स्टब}} [[en:Kalayavan]] धन्‍वन्‍तरि 11504 42647 2007-01-13T01:35:55Z Murtasa 83 धन्‍वन्‍तरि का नाम बदलकर धन्वन्तरी कर दिया गया है #REDIRECT [[धन्वन्तरी]] श्रेणी:पौराणिक स्टब 11505 42659 2007-01-13T06:28:38Z Kingram 866 New page: [[Category:स्टब]] [[Category:स्टब]] Umar farooq 11506 42667 2007-01-13T08:37:18Z 59.144.147.105 umar farooq hi my name is umar farooq.i am 17 years old. and i live in bhopal in m.p. in india.i am so smart boy. and i am crazy about harry potter's co-actress EMMA WATSON.so EMMA' WILL YOU MARRY ME. contact me on tom_felton_hp@yahoo.com BYE बिलौटा 11507 42693 2007-01-13T13:10:14Z Wolf 886 '''बिलौटा''' एक [[बिल्ली]] का बच्छा है। {{stub}} [[Category:बिल्ली]] [[Category:जन्तु]] [[en:Kitten]] श्रेणी:बिल्ली 11508 42692 2007-01-13T13:09:35Z Wolf 886 New page: [[Category:जन्तु]] [[Category:जन्तु]] खरगोश 11509 42695 2007-01-13T13:14:38Z Wolf 886 New page: एक '''खरगोश''' एक लेपोरिडे परिवार का छोटा स्तनपायी है, जो विश्व में अनेक स्थ... एक '''खरगोश''' एक लेपोरिडे परिवार का छोटा स्तनपायी है, जो विश्व में अनेक स्थान में है। [[Category:जन्तु]] [[en:Rabbit]] {{substub}} गिलहरी 11510 42699 2007-01-13T13:22:44Z Wolf 886 New page: '''गिलहरी''' ([[:en:Rodent|Rodent]]) एक स्तनपायीयों के प्रकार है। {{substub}} [[Category:स्तनपायी]] [[Category:... '''गिलहरी''' ([[:en:Rodent|Rodent]]) एक स्तनपायीयों के प्रकार है। {{substub}} [[Category:स्तनपायी]] [[Category:जन्तु]] [[en:Rodent]] लोमड़ी 11511 42700 2007-01-13T13:24:30Z Wolf 886 New page: '''लोमड़ी''' एक जन्तु है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Fox]] '''लोमड़ी''' एक जन्तु है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Fox]] हिरण 11512 42703 2007-01-13T13:28:13Z Wolf 886 [[Image:Capreolus capreolus 2 Jojo.jpg|150px|right]] एक '''हिरण''' एक सर्विडे परिवार का रूमिनंट स्तनपायी जन्तु है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Deer]] यूरेशियाई लिंक्स 11513 42704 2007-01-13T13:30:41Z Wolf 886 New page: [[Image:Lynx_kitten.jpg|right|200px]] '''[[यूरेशिया]]ई लिंक्स''' (द्विपद नाम: Lynx lynx '''लिंक्स लिंक्स''') एक ... [[Image:Lynx_kitten.jpg|right|200px]] '''[[यूरेशिया]]ई लिंक्स''' (द्विपद नाम: Lynx lynx '''लिंक्स लिंक्स''') एक माध्यम-आकार की जंगली बिल्ली, [[लिंक्स]] है। लिंक्स की पूँछ छोटी होती है, और सामान्यतः उनके कानो के छोर पर बालो का गुच्छा होता है। उनके बड़े और गद्देदार पंजे बर्फ पर चलने मे मदद करते है। उनकी खाल स्लेटी से लाल रंग की होती है, जिनपर काले चित्ते होते है। {{stub}} [[Category:लिंक्स]] [[Category:बिल्ली]] [[Category:जन्तु]] [[en:Eurasian Lynx]] लिंक्स 11514 42706 2007-01-13T13:32:31Z Wolf 886 New page: एक '''लिंक्स''' एक मध्यम-आकार जंगली [[बिल्ली]] है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Lynx]] एक '''लिंक्स''' एक मध्यम-आकार जंगली [[बिल्ली]] है। {{substub}} [[Category:जन्तु]] [[en:Lynx]] Template:उक्ति 11516 42738 2007-01-13T15:00:51Z Wolf 886 New page: <includeonly>{| align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:40em;width:80%;" | valign="top" style="color:{{{color|silver}}};font... <includeonly>{| align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:40em;width:80%;" | valign="top" style="color:{{{color|silver}}};font-size:{{{size|3.6em}}};font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;" | “ | valign="top" style="padding:0 1em;" | {{{1|Insert the text of the quote here, without quotation marks. <noinclude>{{lorem ipsum}}</noinclude>}}} | valign="bottom" style="color:{{{color|silver}}};font-size:{{{size|3.6em}}};font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;" | „ |- | colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;" | {{#if:{{{2|<noinclude>Origin</noinclude>}}}|<p style="font-size:85%;line-height:1em;text-align:right"><cite style="font-style:normal;">—{{{2}}}{{#if:{{{3|<noinclude>Source</noinclude>}}}|,&nbsp;{{{3}}}}}</cite></p>}} |}<!-- {{subst:FULLPAGENAME}} --></includeonly><noinclude> {{esoteric}} {{{{FULLPAGENAME}}|{{lorem ipsum}}|Origin|''Source''|color=silver|size=360%}} {{{{FULLPAGENAME}}/doc}} <!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> विकिपीडिया:निर्वाचित लेख 11517 46155 2007-01-25T18:20:58Z Wolf 886 {| style="clear:both; background:none; color:black;" |- | width="60%" style="padding:1em 1em 1em 1em; border:1px solid #dfdfdf; background-color:#FFFFE0" valign="top"| <span style="font-size:16pt">विकिपीडिया में निर्वाचित लेख</span> [[चित्र:Fairytale bookmark gold.png|left|50px|यह सितारा विकिपीडिया पर निर्वाचित लेख का प्रतीक है।]] निर्वाचित लेख विकिपीडिया के संपादको द्वारा चुने गए बेहतरीन लेख है। यहाँ चुने जाने पहले यह लेख [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] पर तथ्यो की सच्चाई, तटस्थता, सम्पूर्णता और [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं|निर्वाचित लेख आवश्यकताओ]] के लिए परखे जाते है। फिलहाल {{NUMBEROFARTICLES}} मेसे '''0''' निर्वाचित लेख है। यहाँ जो लेख आवश्यकताओ पर खरे नही उतरते उन्हे सुधारने के लिए [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख परख]] पर भेजे जाने के लिए प्रस्तावित किया जा सकता है। लेख के दाँए कोने पर एक छोटा पीला सितारा, लेख का '''निर्वाचित लेख''' होना दर्शाता है।<!--To see which articles have appeared on the main page, add "span.featured_article_metadata#has_been_on_main_page{ font-weight: bold; }", excluding the quotes, to your personal CSS file (add /monobook.css to the url) and refresh both that page and this, the relevant articles will be bolded. --> | valign="top" style="padding:1em; border:1px solid #dfdfdf; background-color:#FFFFE0" | <span style="font-size:16pt">निर्वाचित लेख</span> *[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं|निर्वाचित लेख आवश्यकताएं]] *[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार|निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] *[[Template:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख|मुखपृष्ठ में निर्वाचित लेख]] *[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख परख|निर्वाचित लेख परख]] |} '''निर्वाचित लेख तालिका''' *<small>कोइ नहीं है (despite that the [[भारत]] article is already on the front page under the title "निर्वाचित लेख", it is '''not yet''' officially featured. For more information, [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार#भारत|please look here]])।</small> <br> </div> [[Category:निर्वाचित लेख]] [[am:Wikipedia:Featured articles]] [[ar:ويكيبيديا:مقالات مختارة]] [[be:Вікіпэдыя:Выбраныя артыкулы]] [[bg:Уикипедия:Избрани статии]] [[bn:উইকিপেডিয়া:নির্বাচিত নিবন্ধ]] [[ca:Viquipèdia:Articles de qualitat]] [[cs:Wikipedie:Nejlepší články]] [[de:Wikipedia:Exzellente Artikel]] [[et:Vikipeedia:Eeskujulikud artiklid]] [[el:Βικιπαίδεια:Αξιόλογα άρθρα]] [[en:WP:FA]] [[es:Wikipedia:Artículos destacados]] [[eo:Vikipedio:Elstaraj artikoloj]] [[fr:Wikipédia:Articles de qualité]] [[zh-classical:Wikipedia:絕妙好文]] [[id:Wikipedia:Artikel Pilihan]] [[ia:Wikipedia:Articulos del septimana]] [[is:Wikipedia:Úrvalsgreinar]] [[it:Wikipedia:Articoli in vetrina]] [[he:פורטל:ערכים מומלצים]] [[lt:Wikipedia:Pavyzdiniai straipsniai]] [[hu:Wikipédia:Kiemelt szócikkek]] [[ms:Wikipedia:Rencana pilihan]] [[nl:Wikipedia:Etalage]] [[nn:Wikipedia:Gode artiklar]] [[ja:Wikipedia:秀逸な記事]] [[ka:ვიკიპედია:რჩეული სტატიები]] [[ml:വിക്കിപീഡിയ:തിരഞ്ഞെടുത്ത ലേഖനങ്ങള്‍]] [[no:Wikipedia:Utmerkede artikler]] [[pl:Wikipedia:Artykuły na medal]] [[pt:Wikipedia:Artigos destacados]] [[ksh:Wikipedia:Exzälente Aatikkel]] [[ro:Wikipedia:Articole fructuoase]] [[ru:Википедия:Избранные статьи]] [[sq:Wikipedia:Artikuj Perfekte]] [[sh:Wikipedia:Izabrani članci]] [[sk:Wikipédia:Najlepšie články]] [[sl:Wikipedija:Izbrani članki]] [[sr:Википедија:Сјајни текстови]] [[su:Wikipédia:Suositellut sivut]] [[fi:Wikipedia:Suositellut sivut]] [[sv:Wikipedia:Utmärkta artiklar]] [[tl:Wikipedia:Mga napiling artikulo]] [[ta:விக்கிபீடியா:சிறப்புக் கட்டுரைகள்]] [[th:วิกิพีเดีย:บทความคัดสรร]] [[vi:Wikipedia:Bài viết chọn lọc]] [[zh-yue:Wikipedia:正文]] [[zh:Wikipedia:特色条目]] विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार 11518 46486 2007-01-26T17:30:08Z Wolf 886 {{अनुवाद}} {{निर्वाचित लेख साइडबार}} {| style="clear:both; background:none; color:black;" |- | width="60%" style="padding:1em 1em 1em 1em; border:1px solid #dfdfdf; background-color:#FFFFE0" valign="top"| <span style="font-size:16pt">निर्वाचित लेख उम्मीदवार</span> [[चित्र:Star½.svg|left|50px|निर्वाचित लेख उम्मीदवार का सिम्बल]] यह तालिका एक विकिपीडिया में [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख|निर्वाचित लेख]] का उम्मीदवारों का तालिका है। To nominate an article, add <nowiki>{{नया निर्वाचित लेख प्रस्ताव|The name of the article you are nominating|~~~~|your comments}}</nowiki>. Before becoming featured, an article must reach the [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं|निर्वाचित लेख आवश्यकताएं]]. It is therefore you may add comments/ideas/suggestions (on how to improve the article) to the current nominations, starting with <nowiki>'''*समार्थन'''</nowiki> or <nowiki>'''*विरुद्ध'''</nowiki> if desired. |} {{नया निर्वाचित लेख प्रस्ताव|रामायण|[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १४:३६, १३ जनवरी २००७ (UTC)|What is still expected from this article: *'''General references'''/'''footnotes''' need to be added. These are very necessary. Please look at [[:en:WP:HARV]]/[[:en:Wikipedia:Footnotes]]. *It is not '''balanced'''; some of the sections are very small, and some of them are very large. *If more content '''can be added''', please help to do so. You may look at [[:en:Ramayana|the English Wikipedia article about Ramayana]] to see if there is more that can be added. *The Hindi text needs to be checked. --[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १६:४६, १८ जनवरी २००७ (UTC) }} {{नया निर्वाचित लेख प्रस्ताव|भारत|[[सदस्य:Wolf|Wolf]] १५:१३, १३ जनवरी २००७ (UTC)|Despite this article is already on the front page, it is '''not yet''' officially featured. What is still expected from this article: *'''Footnotes''' need to be added. These are very necessary. Please look at [[:en:Wikipedia:Footnotes]]. *'''References''' need to be added. These are very necessary. Please look at [[:en:WP:HARV]]. *A lot of the '''links''' are red, these will have to be linked to pages. *It is not '''balanced'''; some of the sections are very small, and some of them are very large. *The '''Hindi text''' needs to be cleaned up, for example sometimes there is <nowiki>|</nowiki>, sometimes there is ।. }} [[ar:ويكيبيديا:صفحات مرشحة كمقالة مختارة]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Thê-miâ Chin-chán ê bûn-chiuⁿ]] [[be:Вікіпэдыя:Кандыдатуры ў выбраныя артыкулы]] [[ca:Viquipèdia:Proposta de distinció d'alta qualitat d'un article]] [[cs:Wikipedie:Nominace nejlepších článků]] [[de:Wikipedia:Kandidaten für exzellente Artikel]] [[el:Βικιπαίδεια:Επιλεγμένα άρθρα]] [[en:WP:FAC]] [[es:Wikipedia:Candidatos a artículos destacados]] [[eo:Vikipedio:Artikolo de la semajno]] [[fr:Wikipédia:Proposition articles de qualité]] [[ga:Vicipéid:Ailt roghnaithe]] [[is:Wikipedia:Tillögur að úrvalsgreinum]] [[it:Wikipedia:Vetrina/Segnalazioni]] [[lv:Wikipedia:Vērtīgu rakstu kandidāti]] [[hu:Wikipédia:Javaslatok kiemelt szócikkekre]] [[nl:Wikipedia:Etalage/Aanmelding kandidaten]] [[ja:Wikipedia:秀逸な記事の選考]] [[no:Wikipedia:Kandidatsider]] [[pl:Wikipedia:Propozycje do Artykułów na medal]] [[pt:Wikipedia:Escolha do artigo em destaque]] [[ro:Wikipedia:Propuneri pentru articole de calitate]] [[ru:Википедия:Кандидаты в избранные статьи]] [[sq:Wikipedia:Artikuj perfekte - kandidatura]] [[simple:Wikipedia:Featured article candidates]] [[sk:Wikipédia:Najlepšie články (kandidáti)]] [[sl:Wikipedija:Predlogi za izbrani članek]] [[fi:Wikipedia:Ehdokkaat suositelluiksi sivuiksi]] [[sv:Wikipedia:Artikelnomineringar]] [[ta:Wikipedia:சிறப்புக் கட்டுரைகள் நியமனம்]] [[uk:Вікіпедія:Пропозиції щодо нової вибраної статті]] [[zh:Wikipedia:特色条目候选]] Template:अनुवाद 11519 42780 2007-01-13T16:07:50Z Wolf 886 <div name="stub" id="stub" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #ffffe0; border: solid 1px #e0e0c0"> <small>यह पृष्ठ पर अन्य भाषा में मूल है। आप इसे [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} अनुवाद] विकिपीडिया की मदद कर सकते है। [[Image:Translation arrow.svg|50px]]</small><br> </div> [[Category:Translate]] <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> विकिपीडिया:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं 11520 43488 2007-01-15T15:13:08Z Wolf 886 {{अनुवाद}} {{निर्वाचित लेख साइडबार}} A [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख|निर्वाचित लेख]] exemplifies our very best work and features professional standards of writing and presentation. The following attributes apply: #It is '''well written''', '''comprehensive''', '''factually accurate''', '''neutral''' and '''stable'''. #*(a) "Well written" means that the prose is compelling, even brilliant. #*(b) "Comprehensive" means that the article does not neglect major facts and details. #*(c) "Factually accurate" means that claims are verifiable against reliable sources and accurately present the related body of published knowledge. Claims are supported with specific evidence and external citations (see [[Wikipedia:Verifiability|verifiability]] and [[Wikipedia:Reliable sources|reliable sources]]); this involves the provision of a "References" section in which sources are set out and, where appropriate, complemented by inline citations. See [[Wikipedia:Citing sources|citing sources]] for information on when and how extensively references are provided and for suggestions on formatting references; for articles with footnotes or endnotes, the [http://meta.wikimedia.org/wiki/Cite/Cite.php meta:cite] format is recommended. #*(d) "Neutral" means that the article presents views fairly and without bias (see [[Wikipedia:Neutral point of view|neutral point of view]]); however, articles need not give minority views equal coverage (see [[Wikipedia:NPOV#Undue weight|undue weight]]). #*(e) "Stable" means that the article is not the subject of ongoing [[Wikipedia:Edit war|edit wars]] and that its content does not change significantly from day to day; vandalism reverts and improvements based on reviewers' suggestions do not apply. #It complies with the standards set out in the [[Wikipedia:Manual of Style|manual of style]] and relevant [[Wikipedia:WikiProject|WikiProjects]], including: #*(a) a concise [[Wikipedia:Lead section|lead section]] that summarizes the entire topic and prepares the reader for the higher level of detail in the subsequent sections; #*(b) a proper system of hierarchical headings; and #*(c) a substantial but not overwhelming table of contents (see [[:en:Help:Section|section help]]). #It has [[Wikipedia:Images|images]] if they are appropriate to the subject, with succinct [[Wikipedia:Captions|captions]] and [[Wikipedia:Copyright FAQ#Licenses|acceptable copyright status]]. #It is of appropriate length, staying focused on the main topic without going into unnecessary detail (see [[Wikipedia:Summary style|summary style]]). धन्वन्तरि 11521 43789 2007-01-16T21:54:57Z जूहोमि 935 देवताओं के चिकित्‍सक भगवान '''धन्‍वन्‍तरि''' देव को [[आयुर्वेद]] का आदि पुरूष माना जाता है । हिन्‍दू धार्मिक मान्‍यताओं के अनुसार ये भगवान [[विष्‍णु]] के अवतार समझे जाते हैं। इनका पृथ्‍वी लोक में अवतरण [[समुद्र मन्‍थन]] के समय हुआ था। [[दीपावली]] के दो दिन पूर्व ‘’धन तेरस’’ को भगवान धनवन्‍तरि देव का जन्‍म हुआ है, ऐसी मान्‍यता हिन्‍दू समाज में है। इन्‍हें भगवान विष्‍णु का रूप कहते हैं जिनकी चार भुजायें हैं। उपर की दोंनों भुजाओं में शंख और चक्र धारण किये हुये हैं। जबकि दो अन्‍य भुजाओं मे से एक में जलूका और औषध तथा दूसरे मे अमृत कलश लिये हुये हैं। इन्‍हे आयुर्वेद की चिकित्‍सा करनें वाले वैद्य ‘’ आरोग्‍य का देवता’’ कहते हैं। [[आयुर्वेद]] के प्रणेता। == बाह्य == *[http://dhanvantari.nols.com/ धन्‍वन्‍तरि] *[http://www.sanatansociety.org/hindu_gods_and_goddesses/dhanwantari.htm धन्‍वन्‍तरि] *[http://www.vedabase.net/sb/9/17/4/en1 धन्‍वन्‍तरि in the Bhagavata Purana] [[de:Dhanvantari]][[en:Dhanvantari]] [[he:דנוונטרי]] मल-आयुर्वेद 11522 42803 2007-01-13T17:33:49Z Debbe 981 New page: आयुर्वेद में मल के कई भेद हैं, लेकिन मुख्‍य रूप से तीन मल-भेदों का आंकलन क... आयुर्वेद में मल के कई भेद हैं, लेकिन मुख्‍य रूप से तीन मल-भेदों का आंकलन करते हैं। Template:निर्वाचित लेख टूलबार 11523 46156 2007-01-25T18:22:03Z Wolf 886 <div name="Featured Article" id="Feautured Article" class="plainlinks" style="margin-top:5px; text-align: center; background-color: #FFFFE0; border: solid 1px #dfdfdf"> <span style="font-size:16pt">[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख|निर्वाचित लेख]]</span><br> [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं|निर्वाचित लेख आवश्यकताएं]] ([[विकिपीडिया वार्ता:निर्वाचित लेख आवश्यकताएं|वार्ता]]) '''•''' [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार|निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] ([[विकिपीडिया वार्ता:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख|वार्ता]]) '''•''' [[Template:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख|मुखपृष्ठ में निर्वाचित लेख]] ([[Template talk:मुख्य पृष्ठ निर्वाचित लेख|वार्ता]]) '''•''' [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख परख|निर्वाचित लेख परख]] </div> [[Category:निर्वाचित लेख]] <noinclude> [[Category:Templates]] </noinclude> Template:नया निर्वाचित लेख प्रस्ताव 11524 46130 2007-01-25T16:31:03Z Wolf 886 ==[[{{{1}}}]]== :(प्रस्तावक: {{{2}}}) {{{3}}} श्रेणी:निर्वाचित लेख 11525 42823 2007-01-13T18:25:13Z Wolf 886 New page: [[Category:विकिपीडिया]] [[Category:विकिपीडिया]] Template:निर्वाचित लेख साइडबार 11526 42828 2007-01-13T18:27:22Z Wolf 886 Template:निर्वाचित लेख साइडबार का नाम बदलकर Template:निर्वाचित लेख टूलबार कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:निर्वाचित लेख टूलबार]] न्यूस़ीलैंड 11528 42841 2007-01-13T20:52:02Z Wolf 886 न्यूस़ीलैंड का नाम बदलकर न्यूज़ीलैंड कर दिया गया है: Please see talk page. #REDIRECT [[न्यूज़ीलैंड]] चित्र:Lord Ram.jpg 11530 42852 2007-01-13T21:46:29Z Wolf 886 Removing all content from page नाट्य शास्त्र 11531 42873 2007-01-14T02:03:21Z अरविन्दन् 996 New page: '''नाट्य शास्त्र''' के रचयिता [[भरत मुनि]] थे। यह [[संगीत]], [[नाटक]], और [[अभिनय]] का ... '''नाट्य शास्त्र''' के रचयिता [[भरत मुनि]] थे। यह [[संगीत]], [[नाटक]], और [[अभिनय]] का मूल ग्रन्थ माना जाता है। लिखा। भरत मुनि का काल ४०० ईपू के निकट माना जाता है। [[en:Natya Shastra]] अभिनय 11532 42875 2007-01-14T02:04:54Z अरविन्दन् 996 [[नाट्य शास्त्र]] के रचयिता [[भरत मुनि]] थे। यह [[संगीत]], [[नाटक]], और '''अभिनय''' का मूल ग्रन्थ माना जाता है। जुआ 11533 42876 2007-01-14T02:10:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] काल में इसे '''द्यूत''' कहते थे। [[महाभारत]] काल में इसे '''द्यूत''' कहते थे। ज़ाक शिराक 11534 42877 2007-01-14T02:12:41Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का राजनेता। [[यूरोप]] का राजनेता। गेर्हार्ड श्रोडर 11535 42878 2007-01-14T02:13:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का राजनेता। [[यूरोप]] का राजनेता। चार्ल्स द गॉल 11536 42879 2007-01-14T02:13:46Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का राजनेता। [[यूरोप]] का राजनेता। पीटर महान (रूस) 11537 42883 2007-01-14T02:16:00Z अरविन्दन् 996 [[रूस]] का सम्राट। [[en:Peter the Great]] त्रोत्स्की 11538 42884 2007-01-14T02:17:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[रूस]] का साम्यवादी राजनेता। [[en:Trotsky]] [[रूस]] का साम्यवादी राजनेता। [[en:Trotsky]] जूलियस कैसर 11539 42892 2007-01-14T02:24:04Z अरविन्दन् 996 '''जूलियस कैसर''' (अंग्रेज़ी में ''सीज़र'') (100 ईपू - ४४ ईपू) [[रोम]] का सेनापति, लेखक, और अन्त में अधिनायक बना। उसकी हत्या [[ब्रूटस]] ने की। [[en:Julius Caesar]] आगस्टस कैसर 11540 42894 2007-01-14T02:28:44Z अरविन्दन् 996 '''आगस्टस कैसर''' (६३ ईपू - १४), राज्य २७ ईपू -१४, [[रोम]] का पहला घोषित सम्राट था। इसके पश्चात सम्राट [[टैबीरियस]] बना। [[en:Augustus]] टैबीरियस 11541 42896 2007-01-14T02:30:55Z अरविन्दन् 996 '''टैबीरियस''' (42 BC - 37) [[रोम]] का सम्राट था। Rule: 14-37. [[en:Tiberius]] प्लेटो 11542 42903 2007-01-14T05:06:40Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। [[en:Plato]] [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। [[en:Plato]] आरस्तु 11543 42904 2007-01-14T05:07:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। सुकरात 11544 42905 2007-01-14T05:07:21Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। [[यूनान]] का विख्यात [[दार्शनिक]]। होमर 11545 42906 2007-01-14T05:08:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूनान]] का विख्यात [[कवि]]। [[यूनान]] का विख्यात [[कवि]]। हीरोडोटस 11546 42907 2007-01-14T05:09:54Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूनान]] का विख्यात [[इतिहासकार]]। [[यूनान]] का विख्यात [[इतिहासकार]]। इतिहासकार 11547 42908 2007-01-14T05:11:12Z अरविन्दन् 996 New page: '''इतिहासकार''' वह है जो [[इतिहास]] लिखे। '''इतिहासकार''' वह है जो [[इतिहास]] लिखे। ऐडेम स्मिथ 11548 42909 2007-01-14T05:12:34Z अरविन्दन् 996 New page: [[ब्रिटेन]] का लेखक। [[ब्रिटेन]] का लेखक। विलियम शेक्सपीयर 11549 42910 2007-01-14T05:12:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[ब्रिटेन]] का लेखक। [[ब्रिटेन]] का लेखक। मेरी वुलस्टोनक्राफ़्ट 11550 42911 2007-01-14T05:13:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[ब्रिटेन]] kii लेखक। [[ब्रिटेन]] kii लेखक। जॉर्ज ऑरवेल 11551 42912 2007-01-14T05:13:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[ब्रिटेन]] का लेखक। [[ब्रिटेन]] का लेखक। जे. आर. आर. टोल्कियन 11552 42913 2007-01-14T05:14:12Z अरविन्दन् 996 New page: [[ब्रिटेन]] का लेखक। [[ब्रिटेन]] का लेखक। वोल्टेर 11553 42914 2007-01-14T05:15:21Z अरविन्दन् 996 New page: [[फ्रान्स]] का लेखक। [[फ्रान्स]] का लेखक। फ्रान्स 11554 45622 2007-01-24T03:30:17Z Kingram 866 Redirecting to [[फ़्राँस]] #REDIRECT[[फ़्राँस]] मॅलिएर 11555 42916 2007-01-14T05:16:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[फ्रान्स]] का लेखक। [[फ्रान्स]] का लेखक। रने देकार्त 11556 42917 2007-01-14T05:16:55Z अरविन्दन् 996 New page: [[फ्रान्स]] का लेखक। [[फ्रान्स]] का लेखक। अतलांतिक महासागर 11557 42918 2007-01-14T05:20:51Z 65.0.122.21 Redirecting to [[अन्ध महासागर]] #REDIRECT[[अन्ध महासागर]] अन्ध महासागर 11558 42919 2007-01-14T05:21:46Z 65.0.122.21 New page: '''अन्ध महासागर''' [[:en:Atlantic Ocean]] kaa duusraa naam. [[en:Atlantic Ocean]] '''अन्ध महासागर''' [[:en:Atlantic Ocean]] kaa duusraa naam. [[en:Atlantic Ocean]] Ramayana+ramcharitramanas 11559 42937 2007-01-14T12:22:44Z Taxman 345 केवल देवनागरी शीर्षक. [[रामायण]] और [[रामचरितमानस]] देखिये {{Delete}} Template:निर्वाचित लेख उम्मीदवार 11560 44106 2007-01-17T23:37:34Z Mitul0520 211 {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- | [[चित्र:Star½.svg|none|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|30px|50px}}| ]] | <small>यह लेख एक [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार|निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] है। कृपया [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों#{{PAGENAME}}|यहाँ देखें]] ज़्यादा सूचना के लिए, और क्या ज़रूरत है यह लेख पर निर्वाचित लेख होने लिए। This article is a [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों|featured article candidate]]. Please [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों#{{PAGENAME}}|look here]] for more information, and what is still required from this article to make it a featured article.</small> <includeonly>[[श्रेणी:निर्वाचित लेख उम्मीदवार|{{PAGENAME}}]]</includeonly><noinclude> |- | colspan="2" style="border-top:1px solid black;" | यह टेम्प्लेट लेख को [[:श्रेणी:निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] श्रेणी में जोड़ता है। [[en:Template:FAC]] [[fr:Modèle:Article potentiellement de qualité]] [[pt:Predefinição:Candidato a destaque]] [[sq:Stampa:APK]] </noinclude> |} श्रेणी:निर्वाचित लेख उम्मेदवारों 11562 42956 2007-01-14T14:13:48Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:निर्वाचित लेख]] [[श्रेणी:निर्वाचित लेख]] श्रीमदभागवतगीता 11563 42965 2007-01-14T14:51:02Z Wolf 886 Redirecting to [[भगवद्गीता]] #REDIRECT[[भगवद्गीता]] छत्रपती शिवाजी राजे भोसले 11564 42972 2007-01-14T15:31:06Z अरविन्दन् 996 छत्रपती शिवाजी राजे भोसले का नाम बदलकर छत्रपति शिवाजी राजे भोसले कर दिया गया है #REDIRECT [[छत्रपति शिवाजी राजे भोसले]] ज़हांगीर 11565 42975 2007-01-14T15:35:34Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[जहांगीर]] #REDIRECT[[जहांगीर]] जहांगीर 11566 43069 2007-01-14T17:15:08Z Mitul0520 211 template and category '''जहांगीर''' [[मुगल]] सम्राट। {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[en:Jahangir]] शाहजहां 11567 43070 2007-01-14T17:15:28Z Mitul0520 211 template and category '''शाहजहां''' [[मुगल]] सम्राट। {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] औरंग़ज़ेब 11568 43062 2007-01-14T17:11:11Z Mitul0520 211 श्रेणी [[मुगल]] सम्राट। {{मुगल वंश}} [[श्रेणी:मुगल]] [[en:Aurangzeb]] औरंगज़ेब 11569 42979 2007-01-14T15:39:24Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[औरंग़ज़ेब]] #REDIRECT[[औरंग़ज़ेब‎]] मराठा साम्राज्य 11570 45766 2007-01-24T16:21:12Z Escarbot 542 robot Adding: [[new:मराठा साम्राज्य]] [[चित्र:India1760_1905.jpg|thumb|right|300px|इ.स. १७६० का भारत, मराठा साम्राज्य पीले रंग मे दर्शाया गया है]] '''मराठा साम्राज्य''' की नींव [[छत्रपति शिवाजी राजे भोसले|छत्रपति शिवाजी]] ने १६७४ में डाली। उसने कई वर्ष [[औरंगज़ेब]] के [[मुगल]] साम्राज्य से संघर्ष किया। यह साम्राज्य १८१८ तक चला, और लगभग पूरे [[भारत]] में फैल गया। ===छत्रपति शिवाजी के वंशज=== *छत्रपति [[छत्रपति शिवाजी राजे भोसले|शिवाजी]] ([[1630]]-[[1680]]) *छत्रपति [[सम्भाजी]] ([[1657]]-[[1689]]) *छत्रपति [[राजाराम]] ([[1670]]-[[1700]]) *छत्रपति [[शाहु]] (शिवाजी 2, [[सम्भाजी]] का पुत्र) *छत्रपति [[रामराज]] (छत्रपति [[राजाराम]] का पौत्र - महारानी [[ताराबाई]]) ===कोल्हापुर वंश=== *महारानी [[ताराबाई]] (छत्रपति [[राजाराम]] की रानी) *छत्रपति [[सम्भाजी]] (छत्रपति [[राजाराम]] का दूसरी पत्नी से पुत्र) *छत्रपति [[शाहु ४ (कोल्हापुर)]] ===पेशवा=== *[[बालाजी विश्वनाथ]] *[[बाजीराव]] the first (brother [[Chimnaji Appa]]) *[[नानासाहिब पेशवा|बालाजी बाजीराव]] (brother Raghunathrao, Cousin Sadashivrao-bhau) *[[माधवराव पेशवा|पेशवा माधवराव]] (elder brother Vishwasrao) *[[नारायणराव]] पेशवा (younger brother of Madhavrao, murdered by uncle) *[[रघुनाथराव]] पेशवा (uncle of Narayanrao, ousted in coup named "Barbhai" conspiracy) *[[सवाई माधवराव]] पेशवा (son of Narayanrao) *[[बाजीराव २]] (son of Raghunathrao) *[[अमृतराव]] पेशवा (brother of Bajirao the second, for a short period during Yashwantrao holkar's siege of Pune, Bajirao reinstated by British later) *[[नाना साहिब]] पेशवा the second (adopted son of Bajirao the second, lived in [[Uttar Pradesh]] in exile) [[श्रेणी:भारत]] [[श्रेणी:इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[de:Marathen]] [[en:Maratha Empire]] [[es:Confederación Maratha]] [[fr:Empire marathe]] [[he:האימפריה המרתית]] [[mr:मराठा साम्राज्य]] [[new:मराठा साम्राज्य]] [[sa:मराठा साम्राज्य]] [[sr:Царство Марата]] [[sv:Marathariket]] सम्भाजी 11571 43033 2007-01-14T16:29:45Z अरविन्दन् 996 '''सम्भाजी''' (धर्मवीर संभाजी राजे भोसले) (1657-1689) [[मराठा]] सम्राट और छत्रपति [[शिवाजी]] का वंशज। *[[मराठा साम्राज्य‎]] [[en:Sambhaji]] राजाराम 11572 43034 2007-01-14T16:30:01Z अरविन्दन् 996 [[मराठा]] सम्राट और छत्रपति [[शिवाजी]] का वंशज। *[[मराठा साम्राज्य‎]] शाहु 11573 43035 2007-01-14T16:30:15Z अरविन्दन् 996 [[मराठा]] सम्राट और छत्रपति [[शिवाजी]] का वंशज। *[[मराठा साम्राज्य‎]] रामराज 11574 43037 2007-01-14T16:30:31Z अरविन्दन् 996 [[मराठा]] सम्राट और छत्रपति [[शिवाजी]] का वंशज। *[[मराठा साम्राज्य‎]] शिवाजी 11575 42992 2007-01-14T15:56:32Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[छत्रपति शिवाजी राजे भोसले]] #redirect[[छत्रपति शिवाजी राजे भोसले‎]] मराठा 11576 42998 2007-01-14T15:59:21Z अरविन्दन् 996 '''मराठा''' अथवा [[महाराष्ट्र]] सम्बन्धी। *[[मराठा साम्राज्य‎]] बालाजी विश्वनाथ 11577 46374 2007-01-26T04:24:45Z 68.155.76.91 {{माहितीचौकट राज्याधिकारी | नाव = बाजीराव पेशवे (पहिला) | पदवी = पेशवे | चित्र = | चित्र_शीर्षक = | राजध्वज_चित्र = | राजध्वज_चित्र_शीर्षक = | राजचिन्ह_चित्र = | राजचिन्ह_चित्र_शीर्षक = | राज्य_काळ = | राज्यारोहण = | राज्याभिषेक = | राज्यव्याप्ती = | राजधानी = | पूर्ण_नाव = बाजीराव विश्वनाथ भट | इतर_पदव्या = श्रीमंत | जन्म_दिनांक = [[ऑगस्ट १८]], [[ई.स. १६९९|१६९९]] | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = [[एप्रिल २५]], [[ई.स. १७४०|१७४०]] | मृत्यू_स्थान = | पूर्वाधिकारी = [[बाळाजी विश्वनाथ पेशवे]] | राजपद_वारस = | राजपद_वारस_प्रकार = | उत्तराधिकारी = [[बाळाजी बाजीराव पेशवे]] (नानासाहेब पेशवे) | वडील = [[बाळाजी विश्वनाथ पेशवे]] | आई = राधाबाई | पत्नी = काशीबाई | इतर_पत्नी = [[मस्तानी]] | पती = | इतर_पती = | संतती = [[बाळाजी बाजीराव पेशवे]], [[रघुनाथराव पेशवे]], ??, [[समशेरबहादूर]] | राजवंश = | राजगीत = | राजब्रीदवाक्य = | राजचलन = | तळटिपा = |}} ---- [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। *[[मराठा साम्राज्य‎]] [[mr:थोरले बाजीराव पेशवे]] बाजीराव 11578 43039 2007-01-14T16:31:07Z अरविन्दन् 996 [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। *[[मराठा साम्राज्य‎]] नानासाहिब पेशवा 11579 43014 2007-01-14T16:18:54Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। माधवराव पेशवा 11580 43015 2007-01-14T16:19:32Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। नारायणराव 11581 43016 2007-01-14T16:19:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। रघुनाथराव 11582 43017 2007-01-14T16:20:04Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। सवाई माधवराव 11583 43018 2007-01-14T16:20:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। बाजीराव २ 11584 43019 2007-01-14T16:20:33Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। अमृतराव 11585 43020 2007-01-14T16:20:47Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। नाना साहिब 11586 43021 2007-01-14T16:21:01Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। ताराबाई 11587 43022 2007-01-14T16:21:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] kii शासक। [[मराठा साम्राज्य]] kii शासक। शाहु ४ (कोल्हापुर) 11588 43023 2007-01-14T16:21:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। [[मराठा साम्राज्य]] के शासक। Template:भाषा चिह्न 11589 43040 2007-01-14T16:31:45Z Wolf 886 New page: <span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:#555; position: relative;">({{{2|{{{1}}}}}})</span> <span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:#555; position: relative;">({{{2|{{{1}}}}}})</span> Template:अंग्रेज़ी चिह्न 11590 43090 2007-01-14T17:41:15Z Wolf 886 {{भाषा चिह्न|en|अंग्रेज़ी}}<noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> श्रेणी:भाषा चिह्न 11591 43043 2007-01-14T16:34:26Z Wolf 886 New page: [[Category:Templates]] [[Category:Templates]] Template:हिन्दी चिह्न 11592 43089 2007-01-14T17:40:27Z Wolf 886 {{भाषा चिह्न|hi|हिन्दी}}<noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> Template:संस्कृत चिह्न 11593 43093 2007-01-14T17:42:59Z Wolf 886 {{भाषा चिह्न|sa|संस्कृत}}<noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> Template:फ़्रांसिसी चिह्न 11594 43048 2007-01-14T16:39:46Z Wolf 886 New page: {{भाषा चिह्न|fr|फ़्रांसिसी}} <noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> {{भाषा चिह्न|fr|फ़्रांसिसी}} <noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> Template:जर्मन चिह्न 11595 43049 2007-01-14T16:40:11Z Wolf 886 New page: {{भाषा चिह्न|de|जर्मन}} <noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> {{भाषा चिह्न|de|जर्मन}} <noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> श्रेणी:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों 11596 43051 2007-01-14T16:42:21Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:निर्वाचित लेख]] [[श्रेणी:निर्वाचित लेख]] चित्र:India1760 1905.jpg 11597 43055 2007-01-14T16:53:42Z Mitul0520 211 From marathi wikipedia. From marathi wikipedia. विकिपीडिया का इतिहास 11598 43071 2007-01-14T17:16:51Z Mitul0520 211 removed vandalism {{stub}} श्रेणी:मुगल 11599 43063 2007-01-14T17:11:47Z Mitul0520 211 New page: [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] गुरू (फिल्म 2007) 11600 43072 2007-01-14T17:18:42Z Mitul0520 211 New page: {{stub}} {{stub}} Template:गुजराती चिह्न 11601 43076 2007-01-14T17:28:31Z Wolf 886 New page: {{भाषा चिह्न|gu|गुजराती}}<noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> {{भाषा चिह्न|gu|गुजराती}}<noinclude>[[Category:भाषा चिह्न]]</noinclude> अभिज्ञान शाकुन्तलम् 11602 43275 2007-01-15T04:07:21Z अरविन्दन् 996 '''अभिज्ञान शाकुन्तलम्''' [[कालिदास]] का विख्यात नाटक। इसमें राजा [[दुष्यन्त]] तथा [[शकुन्तला]] के प्रणय विरह तथा पुनर्मिलन की एक सुन्दर कहानी है । इसके आरंभ खुद कालिदास के नाटक के मंचन होने की बात कही गई है । [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Abhijñānaśākuntalam]] विक्रमोर्वशीयम् 11603 43437 2007-01-15T14:45:21Z अरविन्दन् 996 '''विक्रमोर्वशीयम्''' [[कालिदास]] का विख्यात नाटक। यह पांच अंकों का नाटक है। इसमें राजा [[पुरुरवा]] तथा [[उर्वशी]] का प्रेम और उनके विवाह की कथा है। [[sa:विक्रमोर्वशीयम्]] मालविकाग्निमित्रम् 11604 43276 2007-01-15T04:11:24Z अरविन्दन् 996 '''मालविकाग्निमित्रम्''' [[कालिदास]] का विख्यात नाटक है। यह पांच अंकों का नाटक है जिसमे [[विदिशा]] के राजा [[अग्निमित्र]] तथा [[मालवदेश]] की राजकुमारी [[मालविका]] का प्रेम और उनके विवाह का वर्णन है। [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Mālavikāgnimitram]] [[sa:मालविकाग्निमित्रम्]] मेघदूतम् 11605 43257 2007-01-15T02:50:15Z Amitprabhakar 683 [[कालिदास]] का विख्यात काव्य। [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Meghaduta]] ऋतुसंहार 11606 43258 2007-01-15T02:50:46Z Amitprabhakar 683 [[कालिदास]] का विख्यात काव्य। [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Ritu Samhaaram]] रघुवंशम् 11607 43259 2007-01-15T02:51:48Z Amitprabhakar 683 [[कालिदास]] का विख्यात काव्य। [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Raghuvamsha (play)]] कुमारसंभवम् 11608 43261 2007-01-15T02:53:33Z Amitprabhakar 683 [[कालिदास]] का विख्यात काव्य। [[श्रेणी:संस्कृत साहित्य]] [[en:Kumarasambhava]] गंगावतरण 11609 43085 2007-01-14T17:34:25Z Ash.shri 916 New page: [[युधिष्ठिर]] ने [[लोमश]] ऋषि से पूछा, "हे मुनिवर! राजा [[भगीरथ]] गंगा को किस प्र... [[युधिष्ठिर]] ने [[लोमश]] ऋषि से पूछा, "हे मुनिवर! राजा [[भगीरथ]] गंगा को किस प्रकार पृथ्वी पर ले आये? कृपया इस प्रसंग को भी सुनायें।" लोमश ऋषि ने कहा, "धर्मराज! [[इक्ष्वाकु]] वंश में सगर नामक एक बहुत ही प्रतापी राजा हुये। उनके वैदर्भी और शैव्या नामक दो रानियाँ थीं। राजा सगर ने कैलाश पर्वत पर दोनों रानियों के साथ जाकर [[शंकर]] भगवान की घोर आराधना की। उनकी तपस्या से प्रसन्न होकर भगवान शंकर ने उनसे कहा कि हे राजन्! तुमने पुत्र प्राप्ति की कामना से मेरी आराधना की है। अतएव मैं वरदान देता हूँ कि तुम्हारी एक रानी के साठ हजार पुत्र होंगे किन्तु दूसरी रानी से तुम्हारा वंश चलाने वाला एक ही सन्तान होगा। इतना कहकर शंकर भगवान अन्तर्ध्यान हो गये। "समय बीतने पर शैव्या ने असमंज नामक एक अत्यन्त रूपवान पुत्र को जन्म दिया और वैदर्भी के गर्भ से एक तुम्बी उत्पन्न हुई जिसे फोड़ने पर साठ हजार पुत्र निकले। कालचक्र बीतता गया और [[असमंज]] का [[अंशुमान]] नामक पुत्र उत्पन्न हुआ। असमंज अत्यन्त दुष्ट प्रकृति का था इसलिये राजा सगर ने उसे अपने देश से निष्कासित कर दिया। फिर एक बार राजा सगर ने [[अश्वमेघ]] यज्ञ करने की दीक्षा ली। अश्वमेघ यज्ञ का श्यामकर्ण घोड़ा छोड़ दिया गया और उसके पीछे-पीछे राजा सगर के साठ हजार पुत्र अपनी विशाल सेना के साथ चलने लगे। सगर के इस अश्वमेघ यज्ञ से भयभीत होकर देवराज [[इन्द्र]] ने अवसर पाकर उस घोड़े को चुरा लिया और उसे ले जाकर कपिल मुनि के आश्रम में बाँध दिया। उस समय [[कपिल]] मुनि ध्यान में लीन थे अतः उन्हें इस बात का पता ही न चला। इधर सगर के साठ हजार पुत्रों ने घोड़े को पृथ्वी के हरेक स्थान पर ढूँढा किन्तु उसका पता न लग सका। वे घोड़े को खोजते हुये पृथ्वी को खोद कर पाताल लोक तक पहुँच गये जहाँ अपने आश्रम में कपिल मुनि तपस्या कर रहे थे और वहीं पर वह घोड़ा बँधा हुआ था। सगर के पुत्रों ने यह समझ कर कि घोड़े को कपिल मुनि ही चुरा लाये हैं, कपिल मुनि को कटुवचन सुनाना आरम्भ कर दिया। अपने निरादर से कुपित होकर कपिल मुनि ने राजा सगर के साठ हजार पुत्रों को अपने क्रोधाग्नि से भस्म कर दिया। "जब सगर को नारद मुनि के द्वारा अपने साठ हजार पुत्रों के भस्म हो जाने का समाचार मिला तो वे अपने पौत्र अंशुमान को बुलाकर बोले कि बेटा! तुम्हारे साठ हजार दादाओं को मेरे कारण कपिल मुनि की क्रोधाग्नि में भस्म हो जाना पड़ा। अब तुम कपिल मुनि के आश्रम में जाकर उनसे क्षमाप्रार्थना करके उस घोड़े को ले आओ। अंशुमान अपने दादाओं के बनाये हुये रास्ते से चलकर कपिल मुनि के आश्रम में जा पहुँचे। वहाँ पहुँच कर उन्होंने अपनी प्रार्थना एवं मृदु व्यवहार से कपिल मुनि को प्रसन्न कर लिया। कपिल मुनि ने प्रसन्न होकर उन्हें वर माँगने के लिये कहा। अंशुमान बोले कि मुने! कृपा करके हमारा अश्व लौटा दें और हमारे दादाओं के उद्धार का कोई उपाय बतायें। कपिल मुनि ने घोड़ा लौटाते हुये कहा कि वत्स! जब तुम्हारे दादाओं का उद्धार केवल गंगा के जल से तर्पण करने पर ही हो सकता है। "अंशुमान ने यज्ञ का अश्व लाकर सगर का अश्वमेघ यज्ञ पूर्ण करा दिया। यज्ञ पूर्ण होने पर राजा सगर अंशुमान को राज्य सौंप कर गंगा को स्वर्ग से पृथ्वी पर लाने के उद्देश्य से तपस्या करने के लिये उत्तराखंड चले गये इस प्रकार तपस्या करते-करते उनका स्वर्गवास हो गया। अंशुमान के पुत्र का नाम [[दिलीप]] था। दिलीप के बड़े होने पर अंशुमान भी दिलीप को राज्य सौंप कर गंगा को स्वर्ग से पृथ्वी पर लाने के उद्देश्य से तपस्या करने के लिये [[उत्तराखंड]] चले गये किन्तु वे भी गंगा को स्वर्ग से पृथ्वी पर लाने में सफल न हो सके। दिलीप के पुत्र का नाम [[भगीरथ]] था। भगीरथ के बड़े होने पर दिलीप ने भी अपने पूर्वजों का अनुगमन किया किन्तु गंगा को लाने में उन्हें भी असफलता ही हाथ आई। "अन्ततः भगीरथ की तपस्या से गंगा प्रसन्न हुईं और उनसे वरदान माँगने के लिया कहा। भगीरथ ने हाथ जोड़कर कहा कि माता! मेरे साठ हजार पुरखों के उद्धार हेतु आप पृथ्वी पर अवतरित होने की कृपा करें। इस पर गंगा ने कहा वत्स! मैं तुम्हारी बात मानकर पृथ्वी पर अवश्य आउँगी, किन्तु मेरे वेग को शंकर भगवान के अतिरिक्त और कोई सहन नहीं कर सकता। इसलिये तुम पहले शंकर भगवान को प्रसन्न करो। यह सुन कर भगीरथ ने शंकर भगवान की घोर तपस्या की और उनकी तपस्या से प्रसन्न होकर शिव जी [[हिमालय]] के शिखर पर गंगा के वेग को रोकने के लिये खड़े हो गये। गंगा जी स्वर्ग से सीधे शिव जी की जटाओं पर जा गिरीं। इसके बाद भगीरथ गंगा जी को अपने पीछे-पीछे अपने पूर्वजों के अस्थियों तक ले आये जिससे उनका उद्धार हो गया। भगीरथ के पूर्वजों का उद्धार करके गंगा जी सागर में जा गिरीं और [[अगस्त्य]] मुनि द्वारा सोखे हुये समुद्र में फिर से जल भर गया।" ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:महाभारत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] रस 11610 43086 2007-01-14T17:37:35Z अरविन्दन् 996 New page: '''रस''' [[अलङ्कार शास्त्र]] के अनुसार रचना का सार तत्त्व है। ८ अथवा ९ विभिन्न... '''रस''' [[अलङ्कार शास्त्र]] के अनुसार रचना का सार तत्त्व है। ८ अथवा ९ विभिन्न रस का वर्णन है। अलङ्कार शास्त्र 11611 43087 2007-01-14T17:38:45Z अरविन्दन् 996 New page: '''अलङ्कार शास्त्र''' aesthetics kaa naam hai. [[en:Aesthetics]] '''अलङ्कार शास्त्र''' aesthetics kaa naam hai. [[en:Aesthetics]] शृङ्गार रस 11612 43094 2007-01-14T17:43:39Z अरविन्दन् 996 New page: '''शृङ्गार रस''' एक रस है जो कामविषयक तत्त्व का द्योतक है। [[en:Erotics]] '''शृङ्गार रस''' एक रस है जो कामविषयक तत्त्व का द्योतक है। [[en:Erotics]] विक्रम संवत 11613 43096 2007-01-14T17:46:42Z अरविन्दन् 996 New page: '''विक्रम संवत''' यह संवत ५७ ईपू आरम्भ होती है। इसका प्रणेता सम्राट [[विक्रम... '''विक्रम संवत''' यह संवत ५७ ईपू आरम्भ होती है। इसका प्रणेता सम्राट [[विक्रमादित्य]] को माना जाता है। [[कालिदास]] इस महाराजा के एक रत्न माने जाते हैं। संस्कृत नाटक 11614 43099 2007-01-14T17:54:13Z अरविन्दन् 996 New page: '''संस्कृत नाटक''' रसप्रधान होते हैं। इनमें समय और स्थान की अन्विति नही पा... '''संस्कृत नाटक''' रसप्रधान होते हैं। इनमें समय और स्थान की अन्विति नही पाई जाती। संस्कृत के प्रमुख नाटककारः *[[कालिदास]] *[[भास]] भास 11615 43100 2007-01-14T17:55:45Z अरविन्दन् 996 New page: [[संस्कृत]] के प्रमुख नाटककारः भास [[en:Bhasa]] [[संस्कृत]] के प्रमुख नाटककारः भास [[en:Bhasa]] WP:FA 11616 43126 2007-01-14T19:08:26Z Wolf 886 Redirecting to [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख]] #REDIRECT[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख]] ऍगथा़ क्रिस्टी 11617 43133 2007-01-14T19:34:25Z Wolf 886 ऍगथा़ क्रिस्टी का नाम बदलकर ऐगथा क्रिस्टी कर दिया गया है: People won't be able to type था़, and according to our guidelines, ऍ is only used for short 'e'. #REDIRECT [[ऐगथा क्रिस्टी]] यद् पिण्डे तद् ब्रह्माण्डे 11618 43176 2007-01-14T23:06:33Z अरविन्दन् 996 New page: '''यद् पिण्डे तद् ब्रह्माण्डे''' इस [[महावाक्य]] के अनुसार [[ब्रह्माण्ड]] और [[श... '''यद् पिण्डे तद् ब्रह्माण्डे''' इस [[महावाक्य]] के अनुसार [[ब्रह्माण्ड]] और [[शरीर]] की क्रिया में बन्धु हैं। नेति नेति 11619 43177 2007-01-14T23:08:57Z अरविन्दन् 996 New page: '''नेति नेति''' (''न यह, न यह'') [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार ब्रह्मन् शब... '''नेति नेति''' (''न यह, न यह'') [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार ब्रह्मन् शब्दों के परे है। अहं ब्रह्मास्मि 11620 43178 2007-01-14T23:11:39Z अरविन्दन् 996 New page: '''अहं ब्रह्मास्मि''' [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार वक्ता कहता है कि ... '''अहं ब्रह्मास्मि''' [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार वक्ता कहता है कि वह ब्रह्मन् है। अर्थात व्यक्ति विश्व का रहस्य, जो परब्रह्म को विदित है, जान सकता है। अयम् आत्मा ब्रह्म 11621 43179 2007-01-14T23:13:24Z अरविन्दन् 996 New page: '''अयम् आत्मा ब्रह्म''' [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार [[आत्मा]] और [[परब... '''अयम् आत्मा ब्रह्म''' [[उपनिषद्]] के इस [[महावाक्य]] के अनुसार [[आत्मा]] और [[परब्रह्म]] का समीकरण है। अर्थात व्यक्ति विश्व का रहस्य, जो परब्रह्म को विदित है, जान सकता है। चिली 11622 43181 2007-01-14T23:14:47Z अरविन्दन् 996 चिली का नाम बदलकर चिले कर दिया गया है: Correct spelling error #REDIRECT [[चिले]] पाबलो नेरुडा 11623 43185 2007-01-14T23:18:45Z अरविन्दन् 996 '''पाबलो नेरुडा''' (१९०४-१९७३) विख्यात कवि पाबलो नेरुडा [[चिले]] से था। [[en:Pablo Neruda]] मनुष्य 11624 46493 2007-01-26T18:24:45Z युकेश 478 '''मनुष्य''' [[मनु]] से, कोई भी नर अथवा नारी। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] पुरुष 11625 46495 2007-01-26T18:27:42Z युकेश 478 कोई भी [[नर]]। एक व्यक्ति। [[ईश्वर]] का भी नाम। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] बालक 11626 46496 2007-01-26T18:28:36Z युकेश 478 [[मानव]] वत्स अर्थात बच्चा। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] लड़का 11627 46498 2007-01-26T18:29:38Z युकेश 478 [[मानव]] वत्स अर्थात बच्चा। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] लड़की 11628 46499 2007-01-26T18:30:14Z युकेश 478 [[मानव]] बच्ची। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] वस्तु 11629 46500 2007-01-26T18:31:04Z युकेश 478 निर्जीव [[पदार्थ]]। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] पशु 11630 46501 2007-01-26T18:31:47Z युकेश 478 कोई भी जीव, जैसे [[मानव]], [[गाय]], [[अश्व]]। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] वनस्पति 11631 46502 2007-01-26T18:32:01Z युकेश 478 '''वनस्पति''' [[पौधा]], [[शाक]], [[तरकारी]], सब्ज़ी, आदि। {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] खनिज 11632 46503 2007-01-26T18:32:50Z युकेश 478 '''खनिज''' ऐसे [[भौतिक]] पदार्थ हैं जो खान से खोद कर निकाले जाते हैं । कुछ उपयोगी खनिज पदार्थों के नाम हैं - [[लोहा]], [[अबरख]], [[कोयला]], [[बॉक्साईट]] (जिससे अलुमिनम बनता है ), [[नमक]] ([[पाकिस्तान]] में खान से नमक निकाला जाता है!), [[जस्ता]], [[चूनापत्थर]] इत्यादि । [[en:Mineral]] {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] भौतिक 11633 43202 2007-01-14T23:38:47Z अरविन्दन् 996 New page: '''भौतिक'''अर्थात भौतिक [[तत्त्व]] संदर्भी। '''भौतिक'''अर्थात भौतिक [[तत्त्व]] संदर्भी। मुक्त कर्म 11634 43203 2007-01-14T23:41:37Z अरविन्दन् 996 New page: '''मुक्त कर्म''' यह दार्शनिक प्रश्न है कि [[ऋत्]] के उपस्थिति में व्यक्ति को म... '''मुक्त कर्म''' यह दार्शनिक प्रश्न है कि [[ऋत्]] के उपस्थिति में व्यक्ति को मुक्त [[कर्म]] करने की शक्ति कैसे मिलती है। [[en:Free will]] वास्तविकता 11635 43204 2007-01-14T23:43:41Z अरविन्दन् 996 New page: '''वास्तविकता''' ''जो है'' उसका दूसरा नाम है। इसे [[यथार्थता]] भी कहते हैं। [[en:Realit... '''वास्तविकता''' ''जो है'' उसका दूसरा नाम है। इसे [[यथार्थता]] भी कहते हैं। [[en:Reality]] सत्य 11636 43205 2007-01-14T23:45:01Z अरविन्दन् 996 New page: '''सत्य''' जो [[सत्]] के अनुसार हो, सच्चा हो। '''सत्य''' जो [[सत्]] के अनुसार हो, सच्चा हो। सत् 11637 43206 2007-01-14T23:46:06Z अरविन्दन् 996 New page: '''सत्''' [[यथार्थता]] का दूसरा नाम है। '''सत्''' [[यथार्थता]] का दूसरा नाम है। तत्त्वमीमांसा 11638 43208 2007-01-14T23:47:40Z अरविन्दन् 996 New page: '''तत्त्वमीमांसा''' [[तत्त्व]] ज्ञान है। [[en:Metaphysics]] '''तत्त्वमीमांसा''' [[तत्त्व]] ज्ञान है। [[en:Metaphysics]] नैतिकता 11639 43209 2007-01-14T23:49:20Z अरविन्दन् 996 New page: '''नैतिकता''' [[नीति]] अथवा [[आचार]] शास्त्र है। [[en:Ethics]] '''नैतिकता''' [[नीति]] अथवा [[आचार]] शास्त्र है। [[en:Ethics]] प्रमाणशास्त्र 11640 43210 2007-01-14T23:50:53Z अरविन्दन् 996 New page: '''प्रमाणशास्त्र''' इसे [[न्याय]] का अङ्ग माना जा सकता है। [[en:Epistemology]] '''प्रमाणशास्त्र''' इसे [[न्याय]] का अङ्ग माना जा सकता है। [[en:Epistemology]] अलङ्कार 11641 43211 2007-01-14T23:54:03Z अरविन्दन् 996 New page: '''अलङ्कार''' कृति को सुसज्जित और प्रभावशाली बनाने के शास्त्र है। [[भारत]] म... '''अलङ्कार''' कृति को सुसज्जित और प्रभावशाली बनाने के शास्त्र है। [[भारत]] में कई महान शास्त्री हुए, जैसे [[आनन्दवर्धन]] और [[अभिनवगुप्त]]। [[en:Aesthetics]] अभिनवगुप्त 11642 43213 2007-01-14T23:56:03Z अरविन्दन् 996 New page: '''अभिनवगुप्त''' काश्मीरी [[शैव]] और [[तन्त्र]] और [[अलङ्कार]] शास्त्र का पण्डित... '''अभिनवगुप्त''' काश्मीरी [[शैव]] और [[तन्त्र]] और [[अलङ्कार]] शास्त्र का पण्डित। [[en:Abhinavagupta]] आनन्दवर्धन 11643 43215 2007-01-14T23:57:03Z अरविन्दन् 996 '''आनन्दवर्धन''' काश्मीरी [[अलङ्कार]] शास्त्र का पण्डित। [[en:Anandavardhana]] मेकांग नदी 11644 43594 2007-01-16T00:42:12Z Kingram 866 /* नाम */ [[चित्र:मेकांग.jpg|200px|right|thumb|शाम मे इस चित्र लिया]] '''मेकांग''' विश्व की प्रमुख नदियों में से है जो [[तिब्बत]] से शुरु होकर चीन के युनान प्रान्त, [[म्यानमार]], [थाईलैंड]], [[लाओस]] तथा [[कम्बोडिया]] से होकर बहती है । लंबाई के अनुसार यह विश्व की तेरहवीं नदी है और प्रवाह के आयतन दर के अनुसार १०वीं | बहाव में अनियतता तथा जलप्रपातों की वज़ह से इसका अधिकांश भाग नौकाओं के लिये अगम्य है । ==नाम== इसे [[तिब्बत]] मे ''द्ज़ा-चू'' (Dza-chu) बोला जाता हे <ref name="m">[http://www.africanwater.org/mekong_river.htm Mekong River Basin] - आफ़्रिक पानी</ref> । [[चीनी]] भाषा मे ''मेइगोगं हे'' (湄公河 ,Méigōng Hé) या ''लन्चाग जोंगं'' (澜沧江, Láncāng Jiāng), थाइ मे ''मै चाम थोगं'' (Mae Nam Khong, แม่น้ำโขง), [[लाओस|लओ भाषा]] में ''मेनम खोगं'' (ແມ່ນ້ຳຂອງ, Mènam Khong), कम्बुजा भाषा मे ''मेकोगंक'' (Mékôngk) और विएत्नाम की भाषा मे ''कुउ लोग जोगं'' (Cửu Long Giang) | ==पद्ने को== <div class="references-small"><references/></div> {{stub}} [[Category:नदी]] [[bg:Меконг]] [[da:Mekong]] [[de:Mekong]] [[en:Mekong]] [[et:Mekong]] [[es:Mekong]] [[eo:Mekongo]] [[fr:Mékong]] [[ko:메콩 강]] [[id:Mekong]] [[it:Mekong]] [[he:מקונג]] [[ku:Mêkong]] [[lt:Mekongas]] [[hu:Mekong]] [[nl:Mekong]] [[ja:メコン川]] [[no:Mekong]] [[ug:مىكون دەرياسى]] [[pl:Mekong]] [[pt:Rio Mekong]] [[ru:Меконг (река)]] [[sl:Mekong]] [[sr:Меконг]] [[fi:Mekong]] [[sv:Mekong]] [[th:แม่น้ำโขง]] [[vi:Cửu Long]] [[zh:湄公河]] मेकोगं 11645 43285 2007-01-15T04:19:52Z Kingram 866 Redirecting to [[मेकांग नदी]] #REDIRECT[[मेकांग नदी]] जीवनी 11646 46248 2007-01-26T00:53:43Z अरविन्दन् 996 /* म */ '''जीवनी''' जीवन का वृतान्त होता है। कुछ प्रमुख व्यक्ति जिनकी जीवनी में लोगों को बहुत रुचि है सूची में नीचे दिये गये हैं- ==अ== [[अकबर]] | [[अकिरा कुरोसावा]] | [[अटिला]] | [[आटो स्टर्न]] | [[अनवर अल-सदात]] | [[अब्राहम लिन्कन]] | [[अमर्त्य सेन]] | [[अर्नेस्ट टी एस वाल्टन]] | [[अर्नेस्ट रदरफोर्ड]] | [[अर्नेस्ट लारेन्स]] | [[अब्दुस सलाम]] | [[अर्विन श्रोडिन्गर]] | [[अलेक्ज़ांडर ग्राहम बेल]] | [[अलेक्ज़ांडर फ्लेमिङ]] | [[अलेक्ज़ांडर महान]] | [[अलेक्सान्द्र एम प्रोखोरोफ]] | [[अलेक्सी ए एबृकोसोफ]] | [[अल्फ्रेड केस्लर]] | [[अल्फ्रेड नोबेल]] | [[अल्फ्रेड हिच्कक्]] | [[अल्बर्ट आइन्स्टाइन]] | [[अल्बर्ट ए मिकेल्सन]] | आर्कड्युक [[फ्रान्ज़ फर्डिनान्ड]] ==आ== [[आगस्टस्]] | [[ऐज़क न्युटन]] | [[आजे एन बोह्र]] | [[आर्किमिडिज़]] | [[आर्थर एच काम्पटन]] | [[आर्थर एल शालो]] | [[आर्नो पेन्जियस]] | [[आवेरोस]] ==इ== [[इ एम पर्सेल]] | [[इगोर वाइ टाम]] | [[इग्नेसी ल्युकसिविक्ज]] | [[इंगमार बर्गमान]] | [[इमान्युएल काण्ट]] | [[इसिडोर ऐज़क रबि]] ==ई== [[ईमिली डर्खीम]] ==ए== [[एडवार्ड गिबन]] | [[एडवार्ड जेनर]] | [[एडवार्ड वी एप्पलटन]] | [[एडोल्फ हिटलर]] | [[एन्रीको फर्मी]] | [[ए जे लेगेट]] | [[एमा गोल्डमन]] | [[एमिलिया प्लेटर]] | [[एमिलियो सेग्र]] | [[एलेन ट्यूरिंग]] | [[एलेनोर रोज़वेल्ट]] | [[एवा पेरोन]] ==ओ== [[ओटो फोन बिस्मार्क]] | [[ओवेन चेम्बेर्लैन]] | [[ओवेन विलेन्स् रिचार्डसन]] | [[ओसामा बिन लादेन]] ==क== [[कान्स्टान्टिन प्रथम]] [[कर्ट गोडेल]] | [[कारलस लिनियस]] | [[कार्ल इ वैमन]] | [[कार्ल डी एन्डरसन]] | [[कार्ल फ्रीडरिक गौस]] | [[कार्ल बेन्ज़]] | [[कार्लो रुबिया]] | [[क्रिस्टियन माइकेल्सेन]] | [[क्रिस्टियन हुगेन्स]] | [[केनेथ जी विल्सन]] | [[कमाल अतातुर्क]] | [[कोफी अन्नान]] | [[कासिमिर फन्क]] | [[क्लाउड कोहेन-टन्नौजी]] | [[क्लिन्टन डविसन]] | [[क्वामे एन्क्रूमाह]] ==ग== [[गाटफ्रीड लैबनिट्ज़]] | [[गुग्लिमो मार्कोनी]] | [[गुस्टाफ हर्ज़]] | [[गुस्टाफ डेलेन]] | [[चंगेज़ खान]] | [[गेरार्डस 'टी हूफ्ट]] | [[गेर्ड बिन्निग]] [[गेर्हार्ड श्रोडर]] | [[गोल्डा मेयर]] | [[ग्राबियल लिपमन]] | ==च== [[चन्द्रशेखर]] | [[चार्लेमन]] | [[चार्ल्स एडुआर्ड गुइल्लौमे]] | [[चार्ल्स बार्क्ले]] | [[चार्ल्स डार्विन]] | [[चार्ल्स डे गौल]] | [[चार्ल्स् एच् टाउन्स्]] [[चे ग्वेएरा]] | [[चेन निंग यांग]] ==ज== [[जार्ज पेजेट थामसन]] | [[जवाहरलाल नेहरू]] | [[जां बाप्टिस्टे पेरिन]] | [[जुलियन श्विंगर]] | [[जुलियस कैसर]] | [[जे जे थामसन]] | [[जे हान्स डी जेन्सेन]] | [[जेम्स रेनवाटर]] | [[जेम्स क्रोनिन]] | [[जेम्स फ्रान्क]] | [[जेम्स क्लर्क माक्सवेल]] | [[जेम्स् चाडविक]] | [[जेरोम आइ फ्रीदमन]] | [[जेर्मेन ग्रीर]] | [[जोन लोगी बेर्ड]] | [[जोन मेनार्ड केन्स]] | [[जोर्ज एफ स्मूट]] | [[जार्ज डबल्यु बुश]] | [[जार्ज वाशिंगटन]] | [[जार्ज विल्हेम फ्रेडरिच हेगेल]] | [[जोसेफ एच टेलर जुनियर]] | [[जोसेफ फोरिए]] | [[जोसेफ स्टालिन]] | [[जोह्न बार्डीन]] | [[जोहन्नेस स्टार्क]] | [[ज्याक शिराक]] [[ज्योर्ज लुकास]] | ==ट== [[टैको ब्राहे]] | [[तैमूरलंग]] | [[टोनी ब्लेयर]] ==ड== [[डायना राजकुमारी]] | [[डेनिस गाबोर]] | [[डेनिस रिची]] | [[डेविड हिल्बर्ट]] | [[डोनाल्ड ए ग्लेसर]] | ==थ== [[थामस एक्विनास]] | [[थामस एडिसन]] | [[थामस जेफरसन]] ==न== [[निकोलस कपरनिकस]] | [[निकोला टेस्ला]] | [[निकोलास ब्लोम्बर्गन]] | [[नील्स बोह्र]] | [[नेताजी सुभाषचन्द्र बोस]] | [[नेफेरतिति]] | [[नेल्सन मन्डेला]] | ==प== [[पर्सी ब्रिजमन]] | [[पावेल शेरेन्कोव]] | [[पीटर ज़ीमन]] | [[पिएरे क्युरी]] | [[पियर सिमों लाप्लास]] | [[पीटर प्रथम]] | [[पेट्रिक एम एस ब्लाकेट]] | [[पोप जान पाल]] | [[पोप बेनेडिक्ट]] | [[पोल पोट]] | [[प्योट्र कापिट्सा]] ==फ== [[फर्डिनन्ड ब्राउन]] | [[फिदेल कास्ट्रो]] | [[फिलिप दबल्यु एन्डरसन]] | [[फिलिप लेनार्ड]] | [[नेपोलियन प्रथम]] | [[फ्रेडेरिक रेन्स]] | [[फ्रान्क विल्चेक]] | [[फ्रान्कलिन डेलानो रोज़वेल्ट]] | [[फ्लोरेन्स नैटिन्गेल]] ==ब== [[बकमिन्स्टर फुलर]] | [[बर्न्हार्ड रीमन]] | [[बिल गेट्स]] | [[बेनिटो मुसोलिनी]] | [[एलिज़ाबेथ प्रथम]] | [[ब्रायन जोसेफसन]] ==भ== [[विक्टोरिया]] | [[वितली गिन्ज़बर्ग]] | [[व्लाडिमिर पुटिन]] | [[व्लाडिमिर लेनिन]] ==म== [[मदर टेरेसा]] | [[महाथिर मोहमद]] | [[माइकल फोका]] | [[माओ ज़े डुंग]] | [[मारिया गोपर्ट-मेयर]] | [[मारिया टेरेसा]] | [[मार्गरेट थाचर]] | [[मार्टिन राइल]] | [[मार्टिन लुथर]] | [[मार्टिन स्कोर्सेसे]] | [[मासातोशी कोशिबा]] | [[मिखाइल गोर्बाचोफ]] | [[क्लियोपाट्रा]] | [[मरे गेलमन]] | [[मुहम्मद इब्न् मूसा अल्-ख्वारिज्मी]] | [[मेरी क्युरी]] | [[मेरी प्रथम]] | [[मेल्विन श्वार्ट्ज]] | [[माक्स प्लान्क]] | [[माक्स भोन् लु]] | [[माक्स बर्न]] | ==य== [[यूजीन विग्नर]] | [[योहान गुटेनबर्ग]] | [[योहानेस केप्लर]] | [[योहान वुल्फगांग फान गेटे]] | ==र== [[महारानी काथरिन]] | [[रसेल ए हल्से]] | [[राल्फ वाल्डो एमरसन]] | [[रिक्कर्डो गियाकोनी]] | [[रिचार्ड इ टेलर]] | [[रिचार्ड फैनमन]] | [[रिचार्ड स्टालमन]] | [[रुडोल्फ मोसबेउर]] | [[रेचेल कार्सन]] | [[रेने डेस्कार्टे]] | [[रेमन्ड डेविस जुनियर]] | [[रोजा पार्क्स]] | [[रोजा लक्जेम्बर्ग]] | [[रोबर्ट ए मिल्लिकन]] | [[रोबर्ट कोलमन रिचार्डसन]] | [[रोबर्ट वूड्रो विल्सन]] | [[रोबेर्ट बी लाफलिन]] ==ल== [[लार्ड रेली]] | [[लाइनस टोर्वाल्ड्स]] | [[लियोनार्ड ओइलर]] | [[लियोनार्दो दा विन्सी]] | [[ली क्वान यु]] | [[लीयो एसाकी]] | [[लीयो ट्रोट्स्की]] | [[लीयों नील कूपर]] | [[लीयोन एम लीडरमन]] | [[लुइ अल्वारेज़]] | [[लुइ नील]] | [[लुइ, ड्युक डे ब्रोग्ली]] | [[लुई पास्चर]] | [[लुक्रेजिया बोर्गिया]] | [[लेक वलेंसा]] | [[लेनी रीफेन्स्टाल]] | [[लेव लाण्डौ]] ==व== [[वर्नर हाइजेनबर्ग]] | [[वाल्ट डिज्नी]] | [[वाल्टर एच ब्राट्टेन]] | [[वाल्थेर बोथे]] | [[विन्स्टन चर्चिल]] | [[विलियम ए फोलर]] | [[विलियम डी फिलिप्स]] | [[विलियम लारेन्स ब्राग]] | [[विलियम वालेस]] | [[विलियम शाक्ली]] | [[विलियम हेन्री ब्राग]] | [[विलिस इ लाम्ब]] | [[विल्हेम कोन्राड रोन्टजेन]] | [[विल्हेम वेन]] | [[स्वामी विवेकानन्द]] | [[वुल्फगांग केट्टेर्ले]] | [[वुल्फगांग पौली]] | [[वुल्फगांग पल]] ==श== [[शेल्डन ग्लास्हौ]] ==स== [[एलिजाबेथ]] | [[सद्दाम हुसेन]] | [[नेविल एफ मोट्ट]] | [[सलादीन]] | [[सिग्मंड फ्रायड]] | [[सिटिंग बुल]] | [[सिन-इतिरो तोमोनागा]] | [[सिमोन बोलिवार]] | [[सिमोन वान डर मीर]] | [[सिल्विओ बर्लुस्कोनी]] | [[सी टी आर विल्सन]] [[सेर्गे आइसेन्स्टाइन]] | [[सेसिल पावेल]] | [[स्टीव जाब्स]] | [[स्टीवन स्पीलबर्ग]] | [[स्टीवन वैनबर्ग]] | [[स्टीवन चू]] | ==ह== [[हर्बर्ट क्रेमर]] | [[हर्स्ट एल स्टोर्मर]] | [[हान्स बेथे]] | [[हान्स कृस्टियन ओर्स्टेड]] | [[हाम्मुरबी]] | [[हिदेकी युकावा]] | [[हिप्पोक्रेटस]] | [[हिरोहितो]] | [[हैन्रिक रोह्रेर]] | [[हेण्ड्रिक लारेन्ज़]] | [[हेन्री फोर्ड]] | [[हेन्री बेक्वेरल]] | [[हेन्री केन्डाल]] | [[हेरिएट टबमान]] | [[हेरोडोटस]] | [[हेलेन केलर]] | [[हो चि मिन्ह्]] | [[हान्निबल]] | [[हारि ट्रूमन]] | [[हास्टिंग्स बान्डा]] [[ast:Biografía]] [[be:Біяграфія]] [[ca:Biografia]] [[da:Biografi]] [[de:Biografie]] [[en:Biography]] [[es:Biografía]] [[fr:Biographie]] [[gl:Biografía]] [[he:ביוגרפיה]] [[hr:Biografija]] [[id:Biografi]] [[io:Biografio]] [[ja:伝記]] [[ko:전기 (문학)]] [[ms:Biografi]] [[nl:Biografie]] [[no:Biografi]] [[pl:Biografia]][[sa:जीवनी]] [[sco:Biographies]] [[simple:Biography]] [[sv:Biografi]] [[tr:Biyografi]] [[zh:傳記]] [[en:Biography]] अन्वेषक 11647 43222 2007-01-15T00:21:10Z अरविन्दन् 996 New page: '''अन्वेषक''' जो दूर स्थानों में जाकर अन्वेषण करे। [[en:Explorer]] '''अन्वेषक''' जो दूर स्थानों में जाकर अन्वेषण करे। [[en:Explorer]] ज़ाक कार्तिए 11648 43223 2007-01-15T00:22:34Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। क्रिस्टोफ़र कोलम्बस 11649 43224 2007-01-15T00:23:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। मार्को पोलो 11650 43225 2007-01-15T00:23:25Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। हर्नान कोर्ते 11651 43226 2007-01-15T00:23:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। वास्को दा गामा 11652 43227 2007-01-15T00:24:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। फ़र्दिनान्द मैगलन 11653 43228 2007-01-15T00:24:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। फ़्रांसिस ड्रेक 11654 43229 2007-01-15T00:24:58Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। रोआल्ड एमुन्डसन 11655 43230 2007-01-15T00:25:30Z अरविन्दन् 996 New page: [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[en:Roald Amundsen]] [[यूरोप]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[en:Roald Amundsen]] एडमुन्ड हीलरी 11656 43231 2007-01-15T00:26:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[न्यू ज़ीलैंड]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। [[न्यू ज़ीलैंड]] का प्रमुख [[अन्वेषक]]। योहान सेबास्तियन बाख़ 11657 43232 2007-01-15T00:28:03Z अरविन्दन् 996 New page: '''योहान सेबास्तियन बाख़''' यूरोप का प्रमुख संगीत शास्त्री। [[en:Johann Sebastian Bach]] '''योहान सेबास्तियन बाख़''' यूरोप का प्रमुख संगीत शास्त्री। [[en:Johann Sebastian Bach]] मेकोगं नदी 11658 43234 2007-01-15T00:29:02Z अरविन्दन् 996 मेकोगं नदी का नाम बदलकर मेकांग नदी कर दिया गया है #REDIRECT [[मेकांग नदी]] हेनरी फ़ोर्ड 11659 43237 2007-01-15T00:38:50Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Henry Ford]] प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Henry Ford]] आविष्कारक 11660 43238 2007-01-15T00:39:53Z अरविन्दन् 996 New page: '''आविष्कारक''' जो कोई नया [[यन्त्र]] बनाए। '''आविष्कारक''' जो कोई नया [[यन्त्र]] बनाए। लिओनार्डो दा विन्ची 11661 43239 2007-01-15T00:40:57Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Leonardo da Vinci]] प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Leonardo da Vinci]] टॉमस आल्वा एडिसन 11662 43240 2007-01-15T00:41:24Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। प्रमुख [[आविष्कारक]]। लीनुस तूरवाल्द्स 11663 44827 2007-01-22T00:02:39Z TXiKiBoT 975 robot Adding: ar, ast, az, bg, bn, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fi, fr, ga, gl, he, hu, ia, id, is, it, ja, jv, ka, kn, ko, ku, lb, li, lt, lv, mk, ml, mr, ms, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, th, tl, tr, uk, u '''लीनुस तूरवाल्द्स''' या '''लाइनस टॉरवाल्ड्स''' [[फिनलैंड]] के एक सॉफ्टवेयर अभियंता हैं जिनका नाम [[लिनक्स]] नाम के ऑपरेटिंग सिस्टम के कर्नल को लिखने के लिए जाना जाता है । इन्हीं के नाम पर [[ओपेन सोर्स सॉफ्टवेर]] आन्दोलन का नेता उत्पाद लिनक्स को अपना नाम मिला था । [[ar:لينوس تورفالدس]] [[ast:Linus Torvalds]] [[az:Linus Torvalds]] [[bg:Линус Торвалдс]] [[bn:লিনুস তোরভাল্দ্‌স]] [[bs:Linus Torvalds]] [[ca:Linus Torvalds]] [[cs:Linus Torvalds]] [[da:Linus Torvalds]] [[de:Linus Torvalds]] [[el:Λίνους Τόρβαλντς]] [[en:Linus Torvalds]] [[eo:Linus Torvalds]] [[es:Linus Torvalds]] [[et:Linus Torvalds]] [[eu:Linus Torvalds]] [[fi:Linus Torvalds]] [[fr:Linus Torvalds]] [[ga:Linus Torvalds]] [[gl:Linus Torvalds]] [[he:לינוס טורבאלדס]] [[hu:Linus Torvalds]] [[ia:Linus Torvalds]] [[id:Linus Torvalds]] [[is:Linus Torvalds]] [[it:Linus Torvalds]] [[ja:リーナス・トーバルズ]] [[jv:Linus Torvalds]] [[ka:ტორვალდსი, ლინუს]] [[kn:ಲೈನಸ್ ಟೋರ್ವಾಲ್ಡ್ಸ್]] [[ko:리누스 토르발스]] [[ku:Linus Torvalds]] [[lb:Linus Torvalds]] [[li:Linus Torvalds]] [[lt:Linusas Torvaldsas]] [[lv:Linuss Torvalds]] [[mk:Линус Торвалдс]] [[ml:ലിനസ്‌ ബെനഡിക്റ്റ്‌ ടോര്‍വാള്‍ഡ്സ്‌]] [[mr:लिनस टोरवल्ड्स]] [[ms:Linus Torvalds]] [[nl:Linus Torvalds]] [[nn:Linus Torvalds]] [[no:Linus Torvalds]] [[pl:Linus Torvalds]] [[pt:Linus Torvalds]] [[ro:Linus Torvalds]] [[ru:Торвальдс, Линус Бенедикт]] [[scn:Linus Torvalds]] [[sh:Linus Torvalds]] [[simple:Linus Torvalds]] [[sk:Linus Torvalds]] [[sl:Linus Torvalds]] [[sr:Линус Торвалдс]] [[sv:Linus Torvalds]] [[th:ลีนุส ทอร์วัลด์ส]] [[tl:Linus Torvalds]] [[tr:Linus Torvalds]] [[uk:Торвальдс Лінус]] [[ur:لینس ٹورویلڈس]] [[vi:Linus Torvalds]] [[zh:林纳斯·托瓦兹]] योहान गुटेन्बर्ग 11664 43242 2007-01-15T00:42:17Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। प्रमुख [[आविष्कारक]]। राइट बंधु 11665 43243 2007-01-15T00:45:01Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Wright brothers]] प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Wright brothers]] बिल गेट्स 11666 43244 2007-01-15T00:45:29Z अरविन्दन् 996 New page: प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Bill Gates]] प्रमुख [[आविष्कारक]]। [[en:Bill Gates]] पौधा 11667 43245 2007-01-15T00:47:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[वनस्पति]] पौधा, शाक, तरकारी, सब्ज़ी, आदि। [[वनस्पति]] पौधा, शाक, तरकारी, सब्ज़ी, आदि। शाक 11668 43246 2007-01-15T00:48:12Z अरविन्दन् 996 New page: [[वनस्पति]] पौधा, '''शाक''', तरकारी, सब्ज़ी, आदि। [[वनस्पति]] पौधा, '''शाक''', तरकारी, सब्ज़ी, आदि। तरकारी 11669 43247 2007-01-15T00:48:33Z अरविन्दन् 996 New page: [[वनस्पति]] शाक, '''तरकारी''', सब्ज़ी, आदि। [[वनस्पति]] शाक, '''तरकारी''', सब्ज़ी, आदि। लिनूस टोरवाल्ड 11672 43251 2007-01-15T02:12:37Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[लीनुस तूरवाल्द्स]] #REDIRECT[[लीनुस तूरवाल्द्स]] विक्रमोवशीर्यम् 11674 43266 2007-01-15T03:49:25Z अरविन्दन् 996 विक्रमोवशीर्यम् का नाम बदलकर विक्रमोर्वशीयम् कर दिया गया है: spellings #REDIRECT [[विक्रमोर्वशीयम्]] नारी 11676 46497 2007-01-26T18:28:56Z युकेश 478 [[चित्र:Human-woman.png|frame|अन्तरिक्ष में भेजा गया औरत का चित्र]] [[मानव]] स्त्री को '''नारी''' कहतें हैं जो नर का स्त्रीलिंग है। ऐतिहासिक तौर पर नारी की भूमिका में काफ़ी फ़र्क आया है । परम्परागत तौर पर [[मध्य वर्ग]] में नारी की भूमिका घरेलू कामों से जुडी़ रहती थी जैसे कि बच्चों की देखभाल करना और ज़्यादातर औरतें पैसे कमाने नहीं जाती थीं । गरीब नारी में, खासकर के [[मेहनती वर्ग]] में पैसों की कमी की वजह से नारी को काम करना पडता था हालांकि औरतों को दिये जाने वाले काम हमेशा मर्दों को दिये जाने वाले कामों से प्रतिष्ठा और पैसों दोनो में छोटे होते थे । धीरे-धीरे, घर की नारी का काम न करना धन और प्रतिष्ठा का प्रतीक माना जाने लगा जबकि नारी के काम करने का मतलब उस घर को निचले वर्ग का गिना जाता था । {{stub}} [[Category:प्रारंभिक लेख]] [[af:Vrou]] [[an:Muller]] [[ar:مرأة]] [[be:Жанчына]] [[bg:Жена]] [[bn:নারী]] [[bs:Žena]] [[ca:Dona]] [[cr:ᐃᔅᐧᑫᐤ]] [[cs:Žena]] [[da:Kvinde]] [[de:Frau]] [[el:Γυναίκα]] [[en:Woman]] [[eo:Virino]] [[es:Mujer]] [[et:Naine]] [[fa:زن]] [[fi:Nainen]] [[fr:Femme]] [[ga:Bean]] [[gd:Bean]] [[gl:Muller]] [[he:אישה]] [[hr:Žena]] [[hu:Nő]] [[ia:Femina]] [[id:Wanita]] [[io:Muliero]] [[it:Donna]] [[ja:女性]] [[ka:ქალი]] [[ko:여성]] [[lt:Moteris]] [[ms:Perempuan]] [[mt:Mara]] [[nds:Fru]] [[nl:Vrouw]] [[nn:Kvinne]] [[no:Kvinne]] [[nrm:Fenme]] [[pdc:Fraa]] [[pl:Kobieta]] [[pt:Mulher]] [[qu:Warmi]] [[ru:Женщина]] [[scn:Fìmmina]] [[simple:Woman]] [[sl:Ženska]] [[sr:Жене]] [[sv:Kvinna]] [[tr:Kadın]] [[ug:ئايلا]] [[yi:פרוי]] [[zh:女性]] [[zh-min-nan:Cha-bó͘]] [[zh-yue:女人]] अग्निमित्र 11677 43277 2007-01-15T04:13:12Z अरविन्दन् 996 New page: '''अग्निमित्र''' (१७० ईपू) [[शुङ्ग वंश]] का राजा। [[en:Agnimitra]] '''अग्निमित्र''' (१७० ईपू) [[शुङ्ग वंश]] का राजा। [[en:Agnimitra]] शुङ्ग वंश 11678 43279 2007-01-15T04:16:01Z अरविन्दन् 996 New page: '''शुङ्ग वंश''' [[मौर्य वंश]] के पश्चात का राजवंश। [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[en:Shu... '''शुङ्ग वंश''' [[मौर्य वंश]] के पश्चात का राजवंश। [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[en:Shunga dynasty]] श्रि करुनामयि 11679 43281 2007-01-15T04:17:34Z अरविन्दन् 996 श्रि करुनामयि का नाम बदलकर श्री करुणामयी कर दिया गया है #REDIRECT [[श्री करुणामयी]] विदिशा 11680 43284 2007-01-15T04:19:05Z अरविन्दन् 996 New page: [[भारत]] का एक प्राचीन राज्य। [[भारत]] का एक प्राचीन राज्य। मालवदेश 11681 43286 2007-01-15T04:19:59Z अरविन्दन् 996 New page: [[भारत]] का एक प्राचीन राज्य। [[भारत]] का एक प्राचीन राज्य। चित्र:मेकांग.jpg 11682 43289 2007-01-15T04:29:53Z Kingram 866 See [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Mekong.jpg] {{GFDL}} See [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Mekong.jpg] {{GFDL}} Template:जनवरी कैलंडर२००७ 11683 43348 2007-01-15T09:01:41Z Wolf 886 {{जनवरी कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:जनवरी]] Template:फरवरी कैलंडर२००७ 11684 43350 2007-01-15T09:03:00Z Wolf 886 {{फरवरी कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:फरवरी]] फरवरी कैलंडर२००७ 11685 43317 2007-01-15T08:39:16Z Wolf 886 फरवरी कैलंडर२००७ का नाम बदलकर Template:फरवरी कैलंडर२००७ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:फरवरी कैलंडर२००७]] श्रेणी:जनवरी 11686 43320 2007-01-15T08:41:19Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:कैलंडर]] [[श्रेणी:कैलंडर]] श्रेणी:2007 11687 43321 2007-01-15T08:42:00Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:मार्च कैलंडर२००७ 11688 43351 2007-01-15T09:03:24Z Wolf 886 {{मार्च कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:मार्च]] श्रेणी:फरवरी 11689 43329 2007-01-15T08:50:18Z Wolf 886 [[Category:कैलंडर]] श्रेणी:मार्च 11690 43330 2007-01-15T08:50:57Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:अप्रैल कैलंडर२००७ 11691 43352 2007-01-15T09:03:55Z Wolf 886 {{अप्रैल कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:मार्च]] Template:मई कैलंडर२००७ 11692 43353 2007-01-15T09:04:13Z Wolf 886 {{मई कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:मई]] Template:मे कैलंडर२००७ 11693 43337 2007-01-15T08:54:52Z Wolf 886 Template:मे कैलंडर२००७ का नाम बदलकर Template:मई कैलंडर२००७ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:मई कैलंडर२००७]] श्रेणी:मई 11694 43339 2007-01-15T08:55:25Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:जून कैलंडर२००७ 11695 43354 2007-01-15T09:04:34Z Wolf 886 {{जून कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:जून]] श्रेणी:जून 11696 43341 2007-01-15T08:56:29Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:जुलाई कैलंडर२००७ 11697 43355 2007-01-15T09:04:54Z Wolf 886 {{जुलाई कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:जुलाई]] श्रेणी:जुलाई 11698 43343 2007-01-15T08:58:50Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:अगस्त कैलंडर२००७ 11699 43356 2007-01-15T09:05:11Z Wolf 886 {{अगस्त कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:अगस्त]] श्रेणी:अगस्त 11700 43345 2007-01-15T09:00:11Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:कैलंडर]] [[श्रेणी:कैलंडर]] Template:सितंबर कैलंडर२००७ 11701 43346 2007-01-15T09:00:53Z Wolf 886 New page: {{सितंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्... {{सितंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:सितंबर]] श्रेणी:सितंबर 11702 43347 2007-01-15T09:01:13Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:अक्तूबर कैलंडर२००७ 11703 43363 2007-01-15T09:07:21Z Wolf 886 {{अक्तूबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:अक्तूबर]] Template:अक्टुबर कैलंडर२००७ 11704 43359 2007-01-15T09:06:07Z Wolf 886 Template:अक्टुबर कैलंडर२००७ का नाम बदलकर Template:अक्टूबर कैलंडर२००७ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:अक्टूबर कैलंडर२००७]] Template:अक्टूबर कैलंडर२००७ 11705 43362 2007-01-15T09:06:44Z Wolf 886 Template:अक्टूबर कैलंडर२००७ का नाम बदलकर Template:अक्तूबर कैलंडर२००७ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:अक्तूबर कैलंडर२००७]] श्रेणी:अक्तूबर 11706 43364 2007-01-15T09:07:41Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:नवंबर कैलंडर२००७ 11707 43365 2007-01-15T09:08:30Z Wolf 886 New page: {{नवंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्र... {{नवंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:नवंबर]] श्रेणी:नवंबर 11708 43366 2007-01-15T09:08:55Z Wolf 886 New page: [[Category:कैलंडर]] [[Category:कैलंडर]] Template:दिसंबर कैलंडर२००७ 11709 43367 2007-01-15T09:09:26Z Wolf 886 New page: {{दिसंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्... {{दिसंबर कैलंडर२००६स्रोत्र|1=|1a=|2=|3=|4=|5=|float=right|color=#ccccff|color2=#ccccff|EndNote=[[2007]]}} <noinclude>आभार अंग्रेजी विकिपीडिया</noinclude> [[Category:दिसंबर]] श्रेणी:दिसंबर 11710 43368 2007-01-15T09:09:38Z Wolf 886 New page: [[श्रेणी:कैलंडर]] [[श्रेणी:कैलंडर]] Template:ताज़ी घटनाएँ 2007 सप्ताह 3 11711 43602 2007-01-16T02:10:23Z Mitul0520 211 [[चित्र:Pongal.gif|right|100px|पोंगल]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#"> *'''[[12 जनवरी]]''' को हिन्दी विकिपीडिया में 1,000 सदस्य हुए। *'''[[14 जनवरी]]''' को [[:ta:|तमिल विकिपीडिया]] में लेखों की संख्या 6,000 हुई। *'''[[15 जनवरी]]''' को [[:ml:|मलयलम विकिपीडिया]] में लेखों की संख्या 2,000 हुई। *'''[[15 जनवरी]]''' को [[तमिलनाडु]], [[श्रीलंका]], [[मलेशिया]] और [[सिंगापुर]] में [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] उपज उत्सव, '''[[पोंगल]]''' ([[तमिल भाषा|तमिल]]: [[:ta:பொங்கல் (திருநாள்)|பொங்கல்]]) मनाया गया। *'''[[15 जनवरी]]''' को भारत के कई हिस्सों मे [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] पर्व '''[[मकर संक्राति]]''' मनाया गया। {{बीबीसी न्यूज़|[[इराक़]] के पूर्व राष्ट्रपति [[सद्दाम हुसैन]] के सौतेले भाई बारज़ान अल-तिकरिति और पूर्व मुख्य न्यायाधीश अवाद अल-बंदर को फाँसी दी गई।|http://www.bbc.co.uk/hindi/news/story/2007/01/070115_iraq_executed.shtml}} {{बीबीसी न्यूज़|ऑल पार्टी हुर्रियत कॉनफ़रेंस के नेता मीरवाइज़ उमर फ़ारूक़ ने केंद्र सरकार से माँग की है कि वो राज्य में आंतरिक संघर्ष विराम घोषित करे।|http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2007/01/070115_hurriyat_ceasfire.shtml}} {{डॉयचे वेले|[[संयुक्त राज्य अमेरिका]] के नये रक्षा मन्त्री रॉबर्ट गेट्स ने [[इराक़]] और [[अफ़्ग़ानिस्तान]] में [[संयुक्त राजशाही]] की भूमिका की प्रशंसा की है।|http://dwelle.de/hindi/nachrichten/3.225988.1.html}} आदिकवि 11712 43395 2007-01-15T12:54:28Z Gk awadhiya 602 New page: '''आदिकवि''' शब्द 'आदि' और 'कवि' के मेल से बना है। 'आदि' का अर्थ होता है 'प्रथम' औ... '''आदिकवि''' शब्द 'आदि' और 'कवि' के मेल से बना है। 'आदि' का अर्थ होता है 'प्रथम' और 'कवि' का अर्थ होता है 'काव्य का रचयिता'। वाल्मीकि ऋषि ने संस्कृत के प्रथम महाकाव्य की रचना की थी जो [[रामायण]] के नाम से प्रसिद्ध है। प्रथम संस्कृत महाकाव्य की रचना करने के कारण वाल्मीकि आदिकवि कहलाये। [[श्रेणी:रामायण]] तुलसी रामायण 11713 43396 2007-01-15T12:56:05Z Gk awadhiya 602 New page: सामान्य रूप से [[रामचरितमानस]] को '''तुलसी रामायण''' के नाम से जाना जाता है। [[... सामान्य रूप से [[रामचरितमानस]] को '''तुलसी रामायण''' के नाम से जाना जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] त्रेतायुग 11714 43397 2007-01-15T12:57:41Z Gk awadhiya 602 New page: '''त्रेतायुग''' हिंदू मान्यताओं के अनुसार चार युगों में से एक युग है। [[श्रे... '''त्रेतायुग''' हिंदू मान्यताओं के अनुसार चार युगों में से एक युग है। [[श्रेणी:रामायण]] कौशल्या 11715 43399 2007-01-15T13:03:28Z Gk awadhiya 602 New page: '''कौशल्या''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे कौशल देश की राजकुमारी तथा ... '''कौशल्या''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे कौशल देश की राजकुमारी तथा [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] की पत्नी थीं। कौशल्या को [[राम]] की माता होने का सौभाग्य प्राप्त हुआ। [[श्रेणी:रामायण]] कैकेयी 11716 43401 2007-01-15T13:05:38Z Gk awadhiya 602 New page: '''कैकेयी''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे कैकेय देश की राजकुमारी तथा ... '''कैकेयी''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे कैकेय देश की राजकुमारी तथा [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] की पत्नी थीं। कैकेयी को [[भरत]] की माता होने का सौभाग्य प्राप्त हुआ। [[श्रेणी:रामायण]] सुमित्रा 11717 43402 2007-01-15T13:07:58Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुमित्रा''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] ... '''सुमित्रा''' [[रामायण]] की एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] की पत्नी थीं तथा उन्हें को [[लक्ष्मण]] एवं [[शत्रुघ्न]] की माता होने का सौभाग्य प्राप्त हुआ। [[श्रेणी:रामायण]] पुत्रकामेष्टि 11718 43403 2007-01-15T13:10:22Z Gk awadhiya 602 New page: '''पुत्रकामेष्टि''' [[हिंदू]] मान्यता के अनुसार एक यज्ञ है जिसका अनुष्ठान पु... '''पुत्रकामेष्टि''' [[हिंदू]] मान्यता के अनुसार एक यज्ञ है जिसका अनुष्ठान पुत्र प्राप्ति की कामना से किया जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] ऋंगी ऋषि 11719 43404 2007-01-15T13:12:05Z Gk awadhiya 602 New page: '''ऋृंगी ऋषि''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''ऋृंगी ऋषि''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] अग्निदेव 11720 43405 2007-01-15T13:12:57Z Gk awadhiya 602 New page: '''अग्निदेव''' हिंदुओं के एक महान देवता हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''अग्निदेव''' हिंदुओं के एक महान देवता हैं। [[श्रेणी:रामायण]] खीर 11721 43406 2007-01-15T13:16:18Z Gk awadhiya 602 New page: '''खीर''' एक प्रकार का मिष्ठान्न है जिसे चाँवल को दूध में पका कर बनाया जाता ... '''खीर''' एक प्रकार का मिष्ठान्न है जिसे चाँवल को दूध में पका कर बनाया जाता है। खीर को [[पायस]] भी कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] पायस 11722 43407 2007-01-15T13:17:27Z Gk awadhiya 602 New page: '''पायस''' एक प्रकार का मिष्ठान्न है जिसे चाँवल को दूध में पका कर बनाया जाता... '''पायस''' एक प्रकार का मिष्ठान्न है जिसे चाँवल को दूध में पका कर बनाया जाता है। पायस को [[खीर]] भी कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] ताड़का 11723 43408 2007-01-15T13:34:06Z Gk awadhiya 602 New page: '''ताड़का''' एक राक्षसी का नाम है जो रामायण की एक दुष्ट पात्र है। ताड़का कोई... '''ताड़का''' एक राक्षसी का नाम है जो रामायण की एक दुष्ट पात्र है। ताड़का कोई साधारण स्त्री नहीं थी। वह सुन्द नाम के राक्षस की पत्नी और मारीच नामक राक्षस की माता थी। वह बहुत पराक्रमी और बलवान थी तथा उसके शरीर में हजार हाथियों के बराबर बल था। ==ताड़का कथा== एक समय सुकेतु नाम का एक अत्यंत बलवान यक्ष था। उसकी कोई भी सन्तान नहीं थी। अतः सन्तान प्राप्ति के उद्देश्य से उसने ब्रह्मा जी की कठोर तपस्या की। उसकी तपस्या से प्रसन्न होकर ब्रह्मा जी ने उसे सन्तान होने का वरदान दे दिया और उस वर के परिणामस्वरूप ताड़का का जन्म हुआ। सुकेतु ने ब्रह्मा जी से ताड़का के अत्यंत बली होने का वर भी ले लिया और ब्रह्मा जी ने उसके शरीर में हजार हाथियों का बल दे दिया। विवाह योग्य आयु होने पर सुकेतु ने ताड़का का विवाह सुन्द नाम के राक्षस से कर दिया और उससे मारीच का जन्म हुआ। मारीच भी अपनी माता के समान बलवान और पराक्रमी हुआ वह सुन्द राक्षस का पुत्र होकर भी स्वयं राक्षस नहीं था परन्तु बचपन में वह बहुत उपद्रवी था। ऋषि मुनियों को अकारण कष्ट दिया करता था। उसके उपद्रवों से दुखी होकर एक दिन अगस्त्य मुनि ने उसे राक्षस हो जाने का शाप दे दिया। अपने पुत्र के राक्षस गति प्राप्त हो जाने से सुन्द अत्यन्त क्रोधित हो गया और अगस्त्य ऋषि को मारने दौड़ा। इस पर अगस्त्य ऋषि ने शाप देकर सुन्द को तत्काल भस्म कर दिया। अपने पति की मृत्यु का बदला लेने के लिये ताड़का अगस्त्य ऋषि पर झपटी। परिणामस्वरूप ऋषि अगस्त्य ने शाप दे कर ताड़का की सुन्दरता को नष्ट कर दिया और वह अत्यंत कुरूप हो गई। अपनी कुरूपता को देखकर और अपने पति की मृत्यु का बदला लेने के लिये ताड़का ने अगस्त्य मुनि के आश्रम को नष्ट करने का संकल्प किया। इसलिये ऋषि विश्‍वामित्र ने ताड़का का वध राम के हाथों करवा दिया। ==बाहरी कड़ियाँ== [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk3.php ताड़का वध] [[श्रेणी:रामायण]] सुबाहु 11724 43409 2007-01-15T13:36:05Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुबाहु''' एक राक्षस का नाम है जो [[रामायण]] का एक दुष्ट पात्र है। [[श्रेणी:रा... '''सुबाहु''' एक राक्षस का नाम है जो [[रामायण]] का एक दुष्ट पात्र है। [[श्रेणी:रामायण]] मारीच 11725 43411 2007-01-15T13:38:26Z Gk awadhiya 602 New page: '''मारीच''' [[रामायण]] का एक दुष्ट पात्र है। मारीच [[ताड़का]] का पुत्र था तथा उस... '''मारीच''' [[रामायण]] का एक दुष्ट पात्र है। मारीच [[ताड़का]] का पुत्र था तथा उसक पिता का नाम सुन्द था। [[श्रेणी:रामायण]] धनुषयज्ञ 11726 43412 2007-01-15T13:40:37Z Gk awadhiya 602 New page: '''धनुषयज्ञ''' का आयोजन [[मिथिला]] के नरेश [[जनक]] ने अपनी पुत्री सीता के स्वयंव... '''धनुषयज्ञ''' का आयोजन [[मिथिला]] के नरेश [[जनक]] ने अपनी पुत्री सीता के स्वयंवर के हेतु किया था। [[श्रेणी:रामायण]] जनक 11727 43413 2007-01-15T13:42:27Z Gk awadhiya 602 New page: '''जनक''' मिथिला देश के नरेश एवं [[राम]] के श्‍वसुर थे। [[श्रेणी:रामायण]] '''जनक''' मिथिला देश के नरेश एवं [[राम]] के श्‍वसुर थे। [[श्रेणी:रामायण]] अहल्या 11728 43414 2007-01-15T13:46:54Z Gk awadhiya 602 New page: '''अहल्या''' गौतम ऋषि की पत्नी थीं जो शापवश शिला बन गई थीं। अहल्या का उद्धार... '''अहल्या''' गौतम ऋषि की पत्नी थीं जो शापवश शिला बन गई थीं। अहल्या का उद्धार [[राम]] ने किया था। ==बाहरी कड़ियाँ== [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk11.php अहिल्या की कथा] [[श्रेणी:रामायण]] जानकी 11729 43595 2007-01-16T01:26:01Z Amitprabhakar 683 '''जानकी''' [[सीता]] का एक और नाम है। [[मिथिला]] नरेश [[जनक]] की पुत्री होने के कारण उनका यह नाम पड़ा। वे [[राम]] की पत्नी तथा [[दशरथ]] की पुत्रवधू थीं। [[श्रेणी:रामायण]] स्वयंवर 11730 43416 2007-01-15T13:52:50Z Gk awadhiya 602 New page: '''स्वयंवर''' प्राचीनकाल काल की एक परंपरा है जिसमे कन्या के द्वारा स्वयं अ... '''स्वयंवर''' प्राचीनकाल काल की एक परंपरा है जिसमे कन्या के द्वारा स्वयं अपना वर चुना जाता था। [[श्रेणी:रामायण]] जनकप्रतिज्ञा 11731 43418 2007-01-15T13:57:05Z Gk awadhiya 602 New page: '''जनकप्रतिज्ञा''' मिथिला के राजा [[जनक]] के द्वारा की गई प्रतिज्ञा थी। इस प्... '''जनकप्रतिज्ञा''' मिथिला के राजा [[जनक]] के द्वारा की गई प्रतिज्ञा थी। इस प्रतिज्ञा के अनुसार जो कोई भी [[शिवधनुष]] की प्रत्यंचा चढ़ा देता उससे राजा जनक अपनी पुत्री [[सीता]] का विवाह कर देते। [[श्रेणी:रामायण]] माण्डवी 11732 43419 2007-01-15T13:58:21Z Gk awadhiya 602 New page: '''माण्डवी''' भरत की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''माण्डवी''' भरत की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] उर्मिला 11733 43420 2007-01-15T13:59:29Z Gk awadhiya 602 New page: '''उर्मिला''' [[लक्ष्मण]] की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''उर्मिला''' [[लक्ष्मण]] की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] श्रुतकीर्ति 11734 43421 2007-01-15T14:00:23Z Gk awadhiya 602 New page: '''श्रुतकीर्ति''' [[शत्रुघ्न]] की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''श्रुतकीर्ति''' [[शत्रुघ्न]] की पत्नी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] Template:भारत की प्राचीन आदशॅ नारियाँ 11735 45295 2007-01-23T14:42:20Z Matra 768 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | [[भारत]] की प्राचीन आदशॅ नारियाँ |- |[[द्रौपदी]]|[[कुन्ती]]| [[शबरी]]|[[मन्दोदरी]]| [[दमयन्ती]]|[[शाण्डिली]]|[[अनसूया]]|[[सावित्री]]|[[वाचकन्वी गार्गी]]|[[मैत्रेयी]]|[[मदालसा]]|[[देवहूति]]|[[अरुन्धती]] |} शिवधनुष 11736 43423 2007-01-15T14:04:46Z Gk awadhiya 602 New page: '''शिवधनुष''' [[शंकर]] जी का प्रिय धनुष था जिसका नाम पिनाक था। शिवधनुष राजा [[ज... '''शिवधनुष''' [[शंकर]] जी का प्रिय धनुष था जिसका नाम पिनाक था। शिवधनुष राजा [[जनक]] के पास धरोहर के रूप में रखा गया था। ==बाहरी कड़ियाँ= [http://valmikiramayan.agoodplace4all.com/vrbk16.php पिनाक की कथा] [[श्रेणी:रामायण]] अलाबामा 11738 45542 2007-01-23T22:58:26Z Kingram 866 Replacing page with '{{delete}}' {{delete}} ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष 11739 44283 2007-01-18T19:55:04Z जूहोमि 935 '''ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष''' यह अंग्रेज़ी में लिखी [[सुभाष काक]] की १९९४ (और २००० में बडा संस्करण ) प्रकाशित पुस्तक ''दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद'' है। इसमें सदियों से लुप्त [[वैदिक काल]] के [[ज्योतिष]] की व्याख्या है। इसका [[भारत]] के इतिहास की समझ के लिये भी बहुत महत्व है। इससे काल-क्रम पर भी प्रकाश डलता है। और यह समझ आती है कि क्यों ऋग्वेद में ४३२००० अक्षर हैं। इस ग्रन्थ से वैदिक अध्ययन को बहुत स्फूर्ति मिली है। [[अमेरिका]] के [[वेद]][[पण्डित]] [[वामदेव शास्त्री]] ने इस शोध को ''स्मारकीय उपलब्धि (''monumental achievement'') कहा है।<ref>'दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद' के जिल्द से, मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> [[कनाडा]] के विख्यात आचार्य [[क्लास क्लास्टरमेयर]] के अनुसार, "मेरी बहुत देर की समझ थी कि [[ऋग्वेद]] में [[भाषाशास्त्र]] और [[इतिहास]] के परे बहुत कुछ था। ''यह है वह!''... यह एक युगान्तककारी खोज (''epoch-making discovery'') है।"<ref>'दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद' के जिल्द से, मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> ==मण्डल चिति== ऋग्वेद के १० मण्डल एक [[वैदिक चिति]] समान हैं, यह सुभाष काक की खोज का पहला चरण था। वैदिक चिति ५ परत की होती है, अतः ऋग्वेद को भी ५ परत में देखना चाहिये। मूल तथ्य अधस्तात हैं: ''फलक १'': ''मण्डल चिति'' मण्डल 10 मण्डल 9 मण्डल 7 मण्डल 8 मण्डल 5 मण्डल 6 मण्डल 3 मण्डल 4 मण्डल 2 मण्डल 1 प्रत्येक मण्डल में सूक्त संख्या डाल कर-- ''फलक २'': ''मण्डल चिति में सूक्त'' 191 114 104 92 87 75 62 58 43 191 इन अंकों में बहुत सममिति है। इनका विकर्णीय भेद १७ और २९ है। मण्डल [4+6+8+9] = 339, चिति का मेरुदण्ड; निचला भाग मण्डल [2+3+5+7] = 296; पद और शिर मण्डल [1+10] = 382; अंक 296 और 382 दोनों 339 से 43 दूरी पर हैं। ३३९ पूरी सूक्त संख्या १०१७ का एक तिहाई है। अंक ३३९ सूर्योदय से सूर्यास्त तक आकाश में सूर्य के वृत्त के व्यास होते हैं। यह संख्या १०८ गुणा है। इसका अर्थ हुआ कि सूर्य और चन्द्रमा पृथिवी से क्रमशः लगभग १०८ गुणा निजि व्यास की दूरी पर हैं। आधुनिक ज्योतिष ने तो यह भी दिखाया है कि सूर्य का व्यास पृथिवी के व्यास से लगभग १०८ गुणा है।<ref>सु काक, "Birth and early development of Indian astronomy." In ''Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy'', Helaine Selin (ed), Kluwer, 2000, pp. 303-340. http://arxiv.org/abs/physics/0101063</ref> ==स्रोत== <div class="references-small"> <references /> [[en:The Astronomical Code of the Rigveda]] मिसिसिपी 11740 43433 2007-01-15T14:38:36Z 74.230.201.114 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] लुईज़ियाना 11741 43502 2007-01-15T15:41:01Z अरविन्दन् 996 '''लुईज़ियाना''' [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। इसकी राजधानी [[बेटन रूज]] है। एक दूसरा महत्वपूर्ण नगर [[न्यू आर्लीन्स]] है जो २००५ में [[हरिकेन कट्रीना]] में डूब गया। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[en:Louisiana]] पुरुरवा 11742 43438 2007-01-15T14:47:48Z अरविन्दन् 996 New page: '''पुरुरवा''' [[वैदिक काल]] का राजा और [[विक्रमोर्वशीयम्]] का प्रमुख पात्र। '''पुरुरवा''' [[वैदिक काल]] का राजा और [[विक्रमोर्वशीयम्]] का प्रमुख पात्र। उर्वशी 11743 43439 2007-01-15T14:49:24Z अरविन्दन् 996 New page: '''उर्वशी''' [[वैदिक काल]] की चर्चित [[अप्सरा]] और [[विक्रमोर्वशीयम्]] की प्रमुख ... '''उर्वशी''' [[वैदिक काल]] की चर्चित [[अप्सरा]] और [[विक्रमोर्वशीयम्]] की प्रमुख पात्र। अप्सरा 11744 43440 2007-01-15T14:51:24Z अरविन्दन् 996 New page: '''अप्सरा''' देव लोक में क्रीडा करती जल सुन्दरी। इनमें से प्रमुख हैं [[उर्वश... '''अप्सरा''' देव लोक में क्रीडा करती जल सुन्दरी। इनमें से प्रमुख हैं [[उर्वशी]], [[रम्भा]], आदि। रम्भा 11745 43442 2007-01-15T14:52:18Z अरविन्दन् 996 New page: '''रम्भा''' एक प्रमुख [[अप्सरा]]। '''रम्भा''' एक प्रमुख [[अप्सरा]]। आर्कन्सा 11746 43443 2007-01-15T14:53:26Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] फ्लोरिडा 11747 43444 2007-01-15T14:53:41Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] मेन 11748 43445 2007-01-15T14:54:07Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[en:Maine]] मासेचुसेट्स 11749 43446 2007-01-15T14:54:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] डेलावेयर 11750 43447 2007-01-15T14:54:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] रोड आइलैंड 11751 43448 2007-01-15T14:54:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] नया हेम्पशायर 11752 43550 2007-01-15T18:48:32Z Kingram 866 न्यू हेम्पशायर का नाम बदलकर नया हेम्पशायर कर दिया गया है: new is नया in hindi [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] मेरिलैंड 11753 43450 2007-01-15T14:55:25Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] मिनेसोटा 11754 43451 2007-01-15T14:55:54Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] विस्कान्सिन 11755 43453 2007-01-15T14:56:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] वर्जिनिया 11756 43454 2007-01-15T14:56:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] उत्तर केरोलाइना 11757 45544 2007-01-23T22:59:36Z Kingram 866 नार्थ केरोलाइना का नाम बदलकर उत्तर केरोलाइना कर दिया गया है: north is "उत्तर" [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] दक्षिणी केरोलाइना 11758 45539 2007-01-23T22:56:03Z Kingram 866 साउथ केरोलाइना का नाम बदलकर दक्षिणी केरोलाइना कर दिया गया है: south is "दक्षिणी" in hindi [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] जार्जिया 11759 43458 2007-01-15T14:57:11Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] टेनेसी 11760 43459 2007-01-15T14:57:25Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] इंडियाना 11761 43461 2007-01-15T14:57:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] केन्टकी 11762 43462 2007-01-15T14:57:58Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] केलिफोर्निया 11763 43463 2007-01-15T14:58:20Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] वाशिंगटन डी.सी. 11764 43464 2007-01-15T14:58:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] यूटा 11765 43465 2007-01-15T14:59:06Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] पश्चिम वर्जिनिया 11766 45579 2007-01-24T02:46:52Z Kingram 866 वेस्ट वर्जिनिया का नाम बदलकर पश्चिम वर्जिनिया कर दिया गया है: west is पश्चिम in hindi [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] नेब्रास्का 11767 43467 2007-01-15T14:59:57Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] केन्सास 11768 43468 2007-01-15T15:00:17Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] नया जर्सी 11769 43553 2007-01-15T18:51:43Z Kingram 866 न्यू जर्सी का नाम बदलकर नया जर्सी कर दिया गया है: new is नया in hindi [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] मिज़ूरी 11770 43470 2007-01-15T15:01:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] मोन्टाना 11771 43471 2007-01-15T15:01:20Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] अलास्का 11772 43472 2007-01-15T15:01:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] आयडाहो 11773 43473 2007-01-15T15:01:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] हवाई 11774 43518 2007-01-15T16:27:59Z अरविन्दन् 996 '''हवाई''' [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का [[प्रशान्त महासागर]] मध्य एक प्रान्त है। राजधानी है [[होनोलूलू]] । इस प्रान्त के ४ प्रमुख द्वीप हैं - हवाई अथवा बडा द्वीप, [[ओहाऊ]] जिसमें [[होनोलूलू]] स्थित है, [[मावी]] जो बालू-तट के लिये विख्यात है, और [[कवाई]] जहां एक सुन्दर [[शैव]] मन्दिर दक्षिण भारत की शैली में [[आगम]] अनुसार स्थापित है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[en:Hawaii]] वायोमिंग 11775 43475 2007-01-15T15:02:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] कनेक्टिकट 11776 43476 2007-01-15T15:02:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] कालरेडो 11777 43477 2007-01-15T15:02:54Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] आयोवा 11778 43478 2007-01-15T15:03:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] उत्तर डेकोटा 11779 43556 2007-01-15T18:53:15Z Kingram 866 नार्थ डेकोटा का नाम बदलकर उत्तर डेकोटा कर दिया गया है: north is उत्तर in hindi [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[en:North Carolina]] नेवाडा 11780 43480 2007-01-15T15:03:41Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] नया मेक्सिको 11781 43546 2007-01-15T18:42:30Z Kingram 866 add [[en:New Mexico]] [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] [[en:New Mexico]] एरिज़ोना 11782 43482 2007-01-15T15:04:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्र... [[संयुक्त राज्य अमेरिका]] ([[:en:USA|USA]]) का एक प्रान्त है। [[श्रेणी:अमेरिका]] [[श्रेणी:अमेरिका के प्रांत]] प्रशान्त महासागर 11783 43485 2007-01-15T15:08:31Z अरविन्दन् 996 New page: '''प्रशान्त महासागर''' [[अमेरिका]] और [[एशिया]] कि पृथक करता है। [[en:Pacific Ocean]] '''प्रशान्त महासागर''' [[अमेरिका]] और [[एशिया]] कि पृथक करता है। [[en:Pacific Ocean]] होनोलूलू 11784 43486 2007-01-15T15:09:51Z अरविन्दन् 996 New page: '''होनोलूलू''' [[हवाई]] की राजधानी है। '''होनोलूलू''' [[हवाई]] की राजधानी है। अशासन 11785 43489 2007-01-15T15:13:56Z अरविन्दन् 996 New page: '''अशासन''' व्यवस्था रहित राज्य। [[en:Anarchy]] '''अशासन''' व्यवस्था रहित राज्य। [[en:Anarchy]] 8000 11786 43492 2007-01-15T15:16:23Z Wolf 886 '''8000''' एक वर्ष है। 5000 11787 43491 2007-01-15T15:16:08Z Wolf 886 New page: '''5000''' एक वर्ष है। '''5000''' एक वर्ष है। साम्यवाद 11788 43493 2007-01-15T15:16:43Z अरविन्दन् 996 New page: '''साम्यवाद''' एक राजनैतिक विचारधारा। [[en:Communism]] '''साम्यवाद''' एक राजनैतिक विचारधारा। [[en:Communism]] 1500 11789 43494 2007-01-15T15:17:04Z Wolf 886 New page: '''1500''' एक वर्ष है। '''1500''' एक वर्ष है। फ़ासी वाद 11790 43495 2007-01-15T15:17:15Z अरविन्दन् 996 New page: एक राजनैतिक विचारधारा। [[en:Fascism]] एक राजनैतिक विचारधारा। [[en:Fascism]] तानाशाही 11791 43496 2007-01-15T15:19:21Z अरविन्दन् 996 New page: '''तानाशाही''' अधिनायक अथवा तानाशाह का राज। [[en:Dictatorship]] '''तानाशाही''' अधिनायक अथवा तानाशाह का राज। [[en:Dictatorship]] हिन्दू धर्म का इतिहास 11792 43498 2007-01-15T15:21:19Z अरविन्दन् 996 New page: '''हिन्दू धर्म का इतिहास''' बहुत प्रचीन है। यह परम्परा [[वेद]] काल से आरम्भ हो... '''हिन्दू धर्म का इतिहास''' बहुत प्रचीन है। यह परम्परा [[वेद]] काल से आरम्भ होती है। पंचवटी 11793 43499 2007-01-15T15:25:57Z Wolf 886 New page: '''पंचवटी''' एक विख्यात धार्मिक तीर्थ यात्रा ([[:en:Pilgrimage|pilgrimage]]) स्थान है [[भारत]] म... '''पंचवटी''' एक विख्यात धार्मिक तीर्थ यात्रा ([[:en:Pilgrimage|pilgrimage]]) स्थान है [[भारत]] में। [[श्रेणी:महाराष्ट्र]] [[श्रेणी:हिन्दू धर्म]] बेटन रूज 11794 43503 2007-01-15T15:42:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[लुईज़ियाना]] प्रान्त की राजधानी '''बेटन रूज''' है। [[en:Baton Rouge]] [[लुईज़ियाना]] प्रान्त की राजधानी '''बेटन रूज''' है। [[en:Baton Rouge]] न्यू आर्लीन्स 11795 43504 2007-01-15T15:43:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[लुईज़ियाना]] प्रान्त का महत्वपूर्ण नगर '''न्यू आर्लीन्स''' है जो २००५ में [[... [[लुईज़ियाना]] प्रान्त का महत्वपूर्ण नगर '''न्यू आर्लीन्स''' है जो २००५ में [[हरिकेन कट्रीना]] में डूब गया। [[en:New Orleans]] हरिकेन कट्रीना 11796 43505 2007-01-15T15:44:20Z अरविन्दन् 996 New page: [[लुईज़ियाना]] प्रान्त का महत्वपूर्ण नगर [[न्यू आर्लीन्स]] २००५ में '''हरिके... [[लुईज़ियाना]] प्रान्त का महत्वपूर्ण नगर [[न्यू आर्लीन्स]] २००५ में '''हरिकेन कट्रीना''' में डूब गया। [[en:Hurricane Katrina]] ओहाऊ 11797 43524 2007-01-15T16:34:45Z अरविन्दन् 996 /* बाह्य */ '''ओहाऊ''' [[हवाई]] प्रान्त का एक द्वीप है। राजधानी [[होनोलूलू]] यहीं है। == बाह्य == * [http://www.worldmostbeautifulbeaches.com/Hawaii-oahu-holiday-Beaches-Travel-Information.htm Oahu Beach Information] * [http://oahu.lotsafunmaps.com/ Beautiful spots to visit] Collected by a long time Hawaii Resident * [http://www.terragalleria.com/pacific/oahu Photos of Oahu - Terra Galleria] *[http://www.bestplaceshawaii.com State Vacation Planner] *[http://www.hawaiibeachcombers.com Hawaii Beaches] Hawaii beaches are shared by a lifelong Hawaii resident through favorite ocean activities like fishing, diving, bodysurfing, bodyboarding, windsurfing, and kayaking. [[en:Oahu]] मावी 11798 43513 2007-01-15T16:21:48Z अरविन्दन् 996 '''मावी''' [[हवाई]] प्रान्त का एक द्वीप है। इसपर सुप्त [[हलियाकला]] [[ज्वालामुखी]] स्थापित है। [[en:Maui]] कवाई 11799 43521 2007-01-15T16:30:54Z अरविन्दन् 996 [[हवाई]] प्रान्त का एक द्वीप। यहां एक सुन्दर [[शैव]] मन्दिर दक्षिण भारत की शैली में [[आगम]] अनुसार स्थापित है। ==बाह्य== * [http://www.kauaichamber.org/ Chamber of Commerce] - Essential business information * [http://www.kauaiexplorer.com/ Beaches] * [http://www.wailuabay.com/articles.html Resources and Articles] * [http://maps.google.com/maps?ll=22.053823,-159.54895&spn=0.385659,0.628967 गूगल मानचित्र] [[en:Kauai]] आगम 11800 43511 2007-01-15T15:55:08Z अरविन्दन् 996 New page: '''आगम''' परम्परा से आये [[हिन्दू]] धर्म के महत्वपूर्ण ग्रन्थ हैं। [[वेद]] के यह... '''आगम''' परम्परा से आये [[हिन्दू]] धर्म के महत्वपूर्ण ग्रन्थ हैं। [[वेद]] के यह सम्पूरक हैं। [[en:Agama]] हलियाकला 11801 43564 2007-01-15T19:11:00Z Kingram 866 [[चित्र:Haleakala crater.jpg|200px|right|ज्वालमुखि के अन्दर]] सुप्त '''हलियाकला''' [[ज्वालामुखी]] [[हवाई]] के [[मावी]] द्वीप पर है। ==नाम== हवाइ भाशा मे हलेयाकला "सुर्य क घर" कर्त हे । == बाह्य == *[http://banana.ifa.hawaii.edu/crater/ Haleakala Crater Webcam] *[http://www.nps.gov/hale/ Haleakala National Park] *[http://hvo.wr.usgs.gov/volcanoes/haleakala/ Geology of Haleakalā] *[http://www.terragalleria.com/parks/np.haleakala.html Photos of Haleakala National Park - Terra Galleria] *[http://www.kipahulu.org/ Kipahulu Ohana] [[bg:Халеакала]] [[de:Haleakala]] [[en:Haleakalā]] न्यू मेक्सिको 11802 43545 2007-01-15T18:42:08Z Kingram 866 न्यू मेक्सिको का नाम बदलकर नया मेक्सिको कर दिया गया है: New in New Mexico is literally new. Therefore nayaa is the preferred wording #REDIRECT [[नया मेक्सिको]] न्यू हेम्पशायर 11803 43551 2007-01-15T18:48:32Z Kingram 866 न्यू हेम्पशायर का नाम बदलकर नया हेम्पशायर कर दिया गया है: new is नया in hindi #REDIRECT [[नया हेम्पशायर]] न्यू जर्सी 11804 43554 2007-01-15T18:51:43Z Kingram 866 न्यू जर्सी का नाम बदलकर नया जर्सी कर दिया गया है: new is नया in hindi #REDIRECT [[नया जर्सी]] नार्थ डेकोटा 11805 43557 2007-01-15T18:53:15Z Kingram 866 नार्थ डेकोटा का नाम बदलकर उत्तर डेकोटा कर दिया गया है: north is उत्तर in hindi #REDIRECT [[उत्तर डेकोटा]] Kshetra 11806 43580 2007-01-15T20:40:56Z 199.85.9.1 Vistaar क्षत्र तिरुअनन्तपुरम् 11807 43611 2007-01-16T02:49:55Z Amitprabhakar 683 /* हिन्दी वर्तनी */ '''तिरुअनन्तपुरम्''' या '''त्रिवेन्द्रम''' ([[मलयालम]] - തിരുവനന്തപുരം) [[केरल]] [[प्रान्त]] की राजधानी है। यह नगर [[तिरुअनन्तपुरम जिला|तिरुअनन्तपुरम् जिले]] का मुख्यालय भी है । केरल की राजनीति के अलावा शैक्षणिक व्यवस्था का केन्द्र भी यही है । कई शैक्षणिक संस्थानों में [[विक्रम साराभाई अंतरिक्ष केन्द्र]], [[राजीव गांधी जैव प्रौद्योगिकी केन्द्र]] कुछ प्रसिद्ध नामों में से हैं । भारत की मुख्य भूमि के सुदूर दक्षिणी पश्चिमी तट पर बसे इस नगर को [[महात्मा गांधी]] ने ''भारत का सदाबहार नगर'' की संज्ञा दी थी । ==नाम== तिरुअनन्तपुरम् का संधिविच्छेद है: तिरुअनन्तपुरम् = ''तिरु''+ ''अनन्त''+ ''पुरम्'' ''तिरु'' एक दक्षिण भारतीय आदरसूचक आद्याक्षर है (जैसे कि - [[तिरुचिरापल्ली]],[[तिरुपति]],[[तिरुवल्लुवर]]) जिसका हिन्दी समानान्तर है ''श्री'' (जैसे - श्रीमान, श्रीकाकुलम्, [[श्रीनगर]], श्रीविष्णु इत्यादि) । ''अनन्त'' [[भगवान अनन्त]] के लिए है तथा [[संस्कृत]] शब्द ''पुरम्'' का अर्थ है घर, वासस्थान । इसका शाब्दिक अर्थ होता है ''भगवान अनन्त का वासस्थान'' । भगवान अनन्त, हिन्दू मान्यताओं के अनुसार, शेषनाग हैं जिनपर भगवान विष्णु का विराजते हैं । यहां का [[श्री पद्मनाभस्वामी मंदिर]], जहां भगवान विष्णु शेषनाग जी पर आराम की मुद्रा में बैठे हैं, नगर की पहचान बन गया है । अंग्रेजो के शासन के दौरान इसे ''त्रिवेन्द्रम'' के नाम से भी जाना जाता था । १९९१ में राज्य सरकार ने इसका नाम बदलकर तिरुअनन्तपुरम् कर दिया । हंलांकि अब भी त्रिवेन्द्रम नाम बहुत प्रयुक्त होता है । ===हिन्दी वर्तनी=== इसे इन वर्तनियों में भी लिखा जाता है - [[तिरुवनन्तपुरम]] या [[तिरुवनन्तपुरम्]] या [[तिरुअनन्तपुरम]] या थिरुअनन्तपुरम् । हिन्दी (तथा अन्य भारतीय भाषाओं) में सन्धि के अनुसार तिरु+अनन्त तिरुवनन्त । इसलिए कुछ लोग इसे तिरुवनन्तपुरम् लिखते हैं । [[हलन्त]] (्) लगाने का कारण उच्चारण है । हिन्दी (तथा उत्तर भारतीय भाषाओं) में, अंतिम अक्षर में, बिना लिखे हलन्त होने का प्रचलन है । मसलन, गणित का उच्चारण गणित् की तरह ही होता है । हमें शब्द के अन्त में हलन्त लगाने की आवश्यकता नहीं पड़ती क्योंकि ये माना हुआ होता है कि शब्द के अन्त में एक हलन्त लगा होता है । पर दक्षिण भारतीय भाषाओं में हलन्त लगाना पड़ता है । अतः तिरुअनन्तपुरम (या तिरुवनन्तपुरम) के नाम का यदि मलयालम से लिप्यानुवाद किया जाए तो यह तिरुअनन्तपुरम् (या तिरुवनन्तपुरम्) होता है । हिन्दी में हलन्त लगाने की आवश्यक्ता तो नहीं है पर चुंकि ये नाम दक्षिण भारतीय है इसलिए इसमें हलन्त लगा जिया जाता है । इसके अतिरिक्त कुछ लोग ''ह्रस्व उकार (ु)'' के बदले ''दीर्घ ऊकार(ू)'', यानि कि तिरुअनन्तपुरम् (या तिरुवनन्तपुरम) के स्थान पर तिरूअनन्तपुरम्(या तिरूवनन्तपुरम), का प्रयोग भी करते हैं जो लिप्यांतरण तथा उच्चारण दोनो की दृष्टि से अशुद्ध है । ''थ'' लगाने (थिरुअनन्तपुरम) का कारण [[अंग्रेज़ी]] वर्तनी है । दक्षिण भारतीय भाषाओं में ''त'' की मात्रा को अंग्रेज़ी में ''Th'' से लिखा जाता है, क्योंकि इसे ''T'' लिखने से (जो उत्तर भारत में किया जाता है), ''ट'' की मात्रा के साथ विभेद नहीं हो पाता है । पर जब इस अंग्रेज़ी के शब्द का हिन्दी में लिप्यान्तर करते हैं तो यह थिरुअनन्तपुरम आता है । ==इतिहास== ==भौगोलिक दशा== [[Category:स्टब]] [[Category:भारत के शहर]] {{भारत के राज्य और केन्द्रशासित प्रदेश के राजधानी}} [[bn:তিরুবনন্তপুরম]] [[bpy:ত্রিবানদ্রাম]] [[de:Thiruvananthapuram]] [[en:Thiruvananthapuram]] [[eo:Thiruvananthapuram]] [[fi:Thiruvananthapuram]] [[fr:Thiruvananthapuram]] [[id:Thiruvananthapuram]] [[ja:ティルヴァナンタプラム]] [[ml:തിരുവനന്തപുരം]] [[nl:Trivandrum]] [[pl:Thiruvananthapuram]] [[pt:Thiruvananthapuram]] [[ro:Thiruvananthapuram]] [[ru:Тируванантапурам]] [[sa:तिरुवनंतपुरम]] [[simple:Thiruvananthapuram]] [[sv:Thiruvananthapuram]] [[ta:திருவனந்தபுரம்]] [[zh:特里凡得琅]] तिरुअनन्तपुरम 11808 43599 2007-01-16T01:46:25Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तिरुअनन्तपुरम्]] #REDIRECT[[तिरुअनन्तपुरम्]] तिरुवनन्तपुरम् 11809 43600 2007-01-16T01:46:28Z Amitprabhakar 683 Redirecting to [[तिरुअनन्तपुरम्]] #REDIRECT[[तिरुअनन्तपुरम्]] च्यवन 11810 43617 2007-01-16T08:31:47Z Ash.shri 916 [[भृगु]] मुनि के पुत्र च्यवन महान तपस्वी थे। एक बार वे तप करने बैठे तो तप करते-करते उन्हें हजारों वर्ष व्यतीत हो गये। यहाँ तक कि उनके शरीर में दीमक-मिट्टी चढ़ गई और लता-पत्तों ने उनके शरीर को ढँक लिया। उन्हीं दिनों राजा [[शर्याति]] अपनी चार हजार रानियों और एकमात्र रूपवती पुत्री सुकन्या के साथ इस वन में आये। सुकन्या अपनी सहेलियों के साथ घूमते हुये दीमक-मिट्टी एवं लता-पत्तों से ढँके हुये तप करते च्यवन के पास पहुँच गई। उसने देखा कि दीमक-मिट्टी के टीले में दो गोल-गोल छिद्र दिखाई पड़ रहे हैं जो कि वास्तव में च्यवन ऋषि की आँखें थीं। सुकन्या ने कौतूहलवश उन छिद्रों में काँटे गड़ा दिये। काँटों के गड़ते ही उन छिद्रों से रुधिर बहने लगा। जिसे देखकर सुकन्या भयभीत हो चुपचाप वहाँ से चली गई। आँखों में काँटे गड़ जाने के कारण च्यवन ऋषि अन्धे हो गये। अपने अन्धे हो जाने पर उन्हें बड़ा क्रोध आया और उन्होंने तत्काल शर्याति की सेना का मल-मूत्र रुक जाने का शाप दे दिया। राजा शर्याति ने इस घटना से अत्यन्त क्षुब्ध होकर पूछा कि क्या किसी ने च्यवन ऋषि को किसी प्रकार का कष्ट दिया है? उनके इस प्रकार पूछने पर सुकन्या ने सारी बातें अपने पिता को बता दी। राजा शर्याति ने तत्काल च्यवन ऋषि के पास पहुँच कर क्षमायाचना की। च्यवन ऋषि बोले कि राजन्! तुम्हारी कन्या ने भयंकर अपराध किया है। यदि तुम मेरे शाप से मुक्त होना चाहते हो तो तुम्हें अपनी कन्या का विवाह मेरे साथ करना होगा। इस प्रकार सुकन्या का विवाह च्यवन ऋषि से हो गया। सुकन्या अत्यन्त पतिव्रता थी। अन्धे च्यवन ऋषि की सेवा करते हुये अनेक वर्ष व्यतीत हो गये। हठात् एक दिन च्यवन ऋषि के आश्रम में दोनों [[अश्‍वनीकुमार]] आ पहुँचे। सुकन्या ने उनका यथोचित आदर-सत्कार एवं पूजन किया। अश्‍वनीकुमार बोले, "कल्याणी! हम देवताओं के वैद्य हैं। तुम्हारी सेवा से प्रसन्न होकर हम तुम्हारे पति की आँखों में पुनः दीप्ति प्रदान कर उन्हें यौवन भी प्रदान कर रहे हैं। तुम अपने पति को हमारे साथ सरोवर तक जाने के लिये कहो।" च्यवन ऋषि को साथ लेकर दोनों अश्‍वनीकुमारों ने सरोवर में डुबकी लगाई। डुबकी लगाकर निकलते ही च्यवन ऋषि की आँखें ठीक हो गईं और वे अश्‍वनी कुमार जैसे ही युवक बन गये। उनका रूप-रंग, आकृति आदि बिल्कुल अश्‍वनीकुमारों जैसा हो गया। उन्होंने सुकन्या से कहा कि देवि! तुम हममें से अपने पति को पहचान कर उसे अपने आश्रम ले जाओ। इस पर सुकन्या ने अपनी तेज बुद्धि और पातिव्रत धर्म से अपने पति को पहचान कर उनका हाथ पकड़ लिया। सुकन्या की तेज बुद्धि और पातिव्रत धर्म से अश्‍वनीकुमार अत्यन्त प्रसन्न हुये और उन दोनों को आशीर्वाद देकर वहाँ से चले गये। जब राजा [[शर्याति]] को च्यवन ऋषि की आँखें ठीक होने नये यौवन प्राप्त करने का समाचार मिला तो वे अत्यन्त प्रसन्न हुये और उन्होंने च्यवन ऋषि से मिलकर उनसे यज्ञ कराने की बात की। च्यवन ऋषि ने उन्हें यज्ञ की दीक्षा दी। उस यज्ञ में जब अश्‍वनीकुमारों को भाग दिया जाने लगा तब देवराज इन्द्र ने आपत्ति की कि अश्‍वनीकुमार देवताओं के चिकित्सक हैं, इसलिये उन्हें यज्ञ का भाग लेने की पात्रता नहीं है। किन्तु च्यवन ऋषि इन्द्र की बातों को अनसुना कर अश्‍वनीकुमारों को सोमरस देने लगे। इससे क्रोधित होकर इन्द्र ने उन पर वज्र का प्रहार किया लेकिन ऋषि ने अपने तपोबल से वज्र को बीच में ही रोककर एक भयानक राक्षस उत्पन्न कर दिया। वह राक्षस इन्द्र को निगलने के लिये दौड़ पड़ा। इन्द्र ने भयभीत होकर अश्‍वनीकुमारों को यज्ञ का भाग देना स्वीकार कर लिया और च्यवन ऋषि ने उस राक्षस को भस्म करके इन्द्र को उसके कष्ट से मुक्ति दिला दी। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:श्रीमद्भागवत]] [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] Main Town : Baraut 11811 43619 2007-01-16T09:01:21Z 203.122.23.180 New page: Baraut is main town of Bagpat District . Baraut is famous for Education and Bussinues Main College is 1) Jat College 2) Jain College [[चित्र:Example.jpg]] Baraut is main town of Bagpat District . Baraut is famous for Education and Bussinues Main College is 1) Jat College 2) Jain College [[चित्र:Example.jpg]] राज्याभिषेक 11812 43626 2007-01-16T12:31:06Z Gk awadhiya 602 New page: राजा के द्वारा अपने पुत्र को राज्य का शासन करने के लिये राजसिंहासन पर बि... राजा के द्वारा अपने पुत्र को राज्य का शासन करने के लिये राजसिंहासन पर बिठाने की प्रक्रिया को '''राज्याभिषेक''' कहते हैं। [[श्रेणी:रामायण]] मन्थरा 11813 43627 2007-01-16T12:32:30Z Gk awadhiya 602 New page: '''मंथरा''' [[कैकेयी]] की दासी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''मंथरा''' [[कैकेयी]] की दासी का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] कोपभवन 11814 43628 2007-01-16T12:35:14Z Gk awadhiya 602 New page: '''कोपभवन''' राजप्रासाद के अन्दर का एक भवन होता है जहाँ पर जाकर राजपरिवार क... '''कोपभवन''' राजप्रासाद के अन्दर का एक भवन होता है जहाँ पर जाकर राजपरिवार के कुपित सदस्य अपने कोप का प्रदर्शन किया करते थे। [[श्रेणी:रामायण]] ऋंगवेरपुर 11815 43629 2007-01-16T12:41:10Z Gk awadhiya 602 New page: '''ऋंगवेरपुर''' रामायणकाल में गंगा के तट पर स्थित एक स्थान का नाम है। [[श्रे... '''ऋंगवेरपुर''' रामायणकाल में गंगा के तट पर स्थित एक स्थान का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] निषादराज 11816 43630 2007-01-16T12:47:01Z Gk awadhiya 602 New page: '''निषादराज''' निषादों के राजा का उपनाम है। वे [[ऋंगवेरपुर]] के राजा थे, उनका ... '''निषादराज''' निषादों के राजा का उपनाम है। वे [[ऋंगवेरपुर]] के राजा थे, उनका नाम [[गुह]] था और उन्होंने ही वनवासकाल में [[राम]], [[सीता]] तथा [[लक्ष्मण]] को गंगा पार करवाया था। [[श्रेणी:रामायण]] गुह 11817 43631 2007-01-16T12:49:42Z Gk awadhiya 602 New page: '''गुह''' [[ऋंगवेरपुर]] के राजा थे, उन्हें [[निषादराज]] भी कहा जाता था। उन्होंने... '''गुह''' [[ऋंगवेरपुर]] के राजा थे, उन्हें [[निषादराज]] भी कहा जाता था। उन्होंने ही वनवासकाल में [[राम]], [[सीता]] तथा [[लक्ष्मण]] को [[गंगा]] पार करवाया था। [[श्रेणी:रामायण]] भरद्वाज 11818 43632 2007-01-16T12:51:10Z Gk awadhiya 602 New page: '''भरद्वाज''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''भरद्वाज''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] चित्रकूट 11819 43633 2007-01-16T12:54:17Z Gk awadhiya 602 New page: '''चित्रकूट''' [[गोदावरी]] नदी के तट पर स्थित एक स्थान का नाम है। अपने वनवासका... '''चित्रकूट''' [[गोदावरी]] नदी के तट पर स्थित एक स्थान का नाम है। अपने वनवासकाल का कुछ समय [[राम]], [[सीता]] तथा [[लक्ष्मण]] वहाँ पर्णकुटी बनाकर व्यतीत किया था। [[श्रेणी:रामायण]] अन्त्येष्टि क्रिया 11820 43634 2007-01-16T12:58:31Z Gk awadhiya 602 New page: हिंदूओं में किसी की मृत्यु हो जाने पर उसके मृत शरीर को वेदोक्त रीति से च... हिंदूओं में किसी की मृत्यु हो जाने पर उसके मृत शरीर को वेदोक्त रीति से चिता में जलाने की प्रक्रिया को '''अन्त्येष्टि क्रिया''' अथवा अन्त्येष्टि संस्कार कहा जाता है। यह हिंदू मान्यता के अनुसार सोलह संस्कारों में से एक [[संस्कार]] है। [[श्रेणी:रामायण]] सुनयना 11821 43636 2007-01-16T13:00:34Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुनयना''' [[रामायण]] की एक पात्र हैं। वे [[मिथिला]] के राजा [[जनक]] की पत्नी तथा ... '''सुनयना''' [[रामायण]] की एक पात्र हैं। वे [[मिथिला]] के राजा [[जनक]] की पत्नी तथा [[सीता]] की माता थीं। [[श्रेणी:रामायण]] अत्रि 11822 43637 2007-01-16T13:02:06Z Gk awadhiya 602 New page: '''अत्रि''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''अत्रि''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] पातिव्रत धर्म 11823 43638 2007-01-16T13:03:52Z Gk awadhiya 602 New page: [[हिंदू]] पत्नी के द्वारा अपने पति के प्रति निष्ठा को '''पातिव्रत धर्म''' कहा ... [[हिंदू]] पत्नी के द्वारा अपने पति के प्रति निष्ठा को '''पातिव्रत धर्म''' कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] शरभंग 11824 43639 2007-01-16T13:04:42Z Gk awadhiya 602 New page: '''शरभंग''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''शरभंग''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] ब्रह्मलोक 11825 43640 2007-01-16T13:06:48Z Gk awadhiya 602 New page: '''ब्रह्मलोक''' [[हिंदू]] मान्याओं के अनुसार सात लोकों में से एक लोक है। [[श्र... '''ब्रह्मलोक''' [[हिंदू]] मान्याओं के अनुसार सात लोकों में से एक लोक है। [[श्रेणी:रामायण]] सुतीक्ष्ण 11826 43641 2007-01-16T13:08:41Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुतीक्ष्ण''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''सुतीक्ष्ण''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] दण्डक वन 11827 43642 2007-01-16T13:10:24Z Gk awadhiya 602 New page: '''दण्डक वन''' रामायणकाल के एक वन का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''दण्डक वन''' रामायणकाल के एक वन का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] जटायु 11828 43645 2007-01-16T13:14:15Z Gk awadhiya 602 New page: '''जटायु''' रामायण का एक पात्र है। वे [[राम]] के पिता और [[अयोध्या]] के राजा [[दशर... '''जटायु''' रामायण का एक पात्र है। वे [[राम]] के पिता और [[अयोध्या]] के राजा [[दशरथ]] के मित्र थे। उन्होंने [[सीता]] को [[रावण]] से छुड़ाने का प्रयत्न किया था। [[श्रेणी:रामायण]] शूर्पणखा 11829 43647 2007-01-16T13:16:42Z Gk awadhiya 602 New page: '''शूर्पणखा''' [[रामायण]] की एक दुष्ट पात्र है। वह [[रावण]] की बहन थी। सूपे जैसी ... '''शूर्पणखा''' [[रामायण]] की एक दुष्ट पात्र है। वह [[रावण]] की बहन थी। सूपे जैसी नाखूनों की स्वामिनी होने के कारण उसका नाम शूर्पणखा पड़ा। [[श्रेणी:रामायण]] खर-दूषण 11830 43648 2007-01-16T13:18:19Z Gk awadhiya 602 New page: '''खर-दूषण''' रामायण के दुष्ट पात्र हैं। खर और दूषण दोनों ही रावण के भाई थे। [... '''खर-दूषण''' रामायण के दुष्ट पात्र हैं। खर और दूषण दोनों ही रावण के भाई थे। [[श्रेणी:रामायण]] स्वर्णमृग 11831 43649 2007-01-16T13:20:54Z Gk awadhiya 602 New page: '''स्वर्णमृग''' [[रावण]] के मित्र [[मारीच]] के द्वारा [[माया]] के द्वारा धरे गये ह... '''स्वर्णमृग''' [[रावण]] के मित्र [[मारीच]] के द्वारा [[माया]] के द्वारा धरे गये हिरण के रूप को कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] लंका 11832 43650 2007-01-16T13:22:11Z Gk awadhiya 602 New page: ''लंका'' [[रावण]] के राज्य का नाम था। [[श्रेणी:रामायण]] ''लंका'' [[रावण]] के राज्य का नाम था। [[श्रेणी:रामायण]] दुर्वासा 11833 43651 2007-01-16T13:23:02Z Gk awadhiya 602 New page: '''दुर्वासा''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''दुर्वासा''' हिंदुओं के एक महान ऋषि हैं। [[श्रेणी:रामायण]] राक्षस 11834 44441 2007-01-19T20:17:30Z जूहोमि 935 '''राक्षस''' प्राचीन काल के प्रजाति का नाम है। राक्षस वह है जो विधान और मैत्री में विश्वास नहीं रखता, और वस्तुओं को हडप करना चाहता है। [[श्रेणी:रामायण]] कबन्ध 11835 43655 2007-01-16T13:27:28Z Gk awadhiya 602 New page: '''कबन्ध''' एक [[गन्धर्व]] था जो कि [[दुर्वासा]] ऋषि के शाप के कारण [[राक्षस]] बन गय... '''कबन्ध''' एक [[गन्धर्व]] था जो कि [[दुर्वासा]] ऋषि के शाप के कारण [[राक्षस]] बन गया था। [[राम]] ने उसका वध करके राक्षस योनि से उसका उद्धार किया। [[श्रेणी:रामायण]] ऋष्यमूक 11836 43657 2007-01-16T13:29:58Z Gk awadhiya 602 New page: '''ऋष्यमूक''' रामायणकाल के एक पर्वत का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''ऋष्यमूक''' रामायणकाल के एक पर्वत का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] सुग्रीव 11837 43660 2007-01-16T13:31:55Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुग्रीव''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[राम]] के मित्र तथा वानरों ... '''सुग्रीव''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[राम]] के मित्र तथा वानरों के राजा थे। [[श्रेणी:रामायण]] बालि 11838 43661 2007-01-16T13:33:47Z Gk awadhiya 602 New page: '''बालि''' [[रामायण]] का एक प्रमुख पात्र है। वह [[सुग्रीव]] का बड़ा भाई था। [[राम]] ... '''बालि''' [[रामायण]] का एक प्रमुख पात्र है। वह [[सुग्रीव]] का बड़ा भाई था। [[राम]] ने उसका वध करके उसका उद्धार किया। [[श्रेणी:रामायण]] किष्किन्धा 11839 43663 2007-01-16T13:35:24Z Gk awadhiya 602 New page: '''किष्किन्धा''' [[सुग्रीव]] के राज्य का नाम था। [[श्रेणी:रामायण]] '''किष्किन्धा''' [[सुग्रीव]] के राज्य का नाम था। [[श्रेणी:रामायण]] अंगद 11840 43664 2007-01-16T13:36:57Z Gk awadhiya 602 New page: '''अंगद''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[बालि]] के पुत्र तथा वानरों के ... '''अंगद''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे [[बालि]] के पुत्र तथा वानरों के युवराज थे। [[श्रेणी:रामायण]] शरद् 11841 43665 2007-01-16T13:38:28Z Gk awadhiya 602 New page: '''शरद्''' छः ऋतुओं में से एक [[ऋतु]] का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''शरद्''' छः ऋतुओं में से एक [[ऋतु]] का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] अशोकवाटिका 11842 43666 2007-01-16T13:39:52Z Gk awadhiya 602 New page: '''अशोकवाटिका''' [[लंका]] में स्थित एक सुरम्य वाटिका का नाम था। [[श्रेणी:रामाय... '''अशोकवाटिका''' [[लंका]] में स्थित एक सुरम्य वाटिका का नाम था। [[श्रेणी:रामायण]] जाम्बवन्त 11843 43668 2007-01-16T13:41:00Z Gk awadhiya 602 New page: '''जाम्बवन्त''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे ऋक्ष प्रजाति के थे। [[श्... '''जाम्बवन्त''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे ऋक्ष प्रजाति के थे। [[श्रेणी:रामायण]] सुरसा 11844 43670 2007-01-16T13:44:09Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुरसा''' नागमाता का नाम है। उन्हें देवताओं ने [[हनुमान]] के शक्‍ति की परीक... '''सुरसा''' नागमाता का नाम है। उन्हें देवताओं ने [[हनुमान]] के शक्‍ति की परीक्षा लेने के लिये भेजा था। [[श्रेणी:रामायण]] लंकिनी 11845 43671 2007-01-16T13:46:08Z Gk awadhiya 602 New page: '''लंकिनी''' एक राक्षसिन का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''लंकिनी''' एक राक्षसिन का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] विभीषण 11846 43672 2007-01-16T13:49:31Z Gk awadhiya 602 New page: '''विभीषण''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे रावण के भाई थे। [[श्रेणी:राम... '''विभीषण''' [[रामायण]] के एक प्रमुख पात्र हैं। वे रावण के भाई थे। [[श्रेणी:रामायण]] त्रिजटा 11847 43673 2007-01-16T13:51:59Z Gk awadhiya 602 New page: '''त्रिजटा''' [[रामायण]] की एक पात्र हैं। वह राक्षसिन होते हुये भी [[सीता]] की ह... '''त्रिजटा''' [[रामायण]] की एक पात्र हैं। वह राक्षसिन होते हुये भी [[सीता]] की हितचिन्तक थी। [[श्रेणी:रामायण]] मुद्रिका 11848 43675 2007-01-16T13:53:18Z Gk awadhiya 602 New page: '''मुद्रिका''' अँगूठी को कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] '''मुद्रिका''' अँगूठी को कहा जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] अक्षय कुमार 11849 43676 2007-01-16T13:55:08Z Gk awadhiya 602 New page: '''अक्षय कुमार''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''अक्षय कुमार''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] मेघनाथ 11850 43677 2007-01-16T13:56:04Z Gk awadhiya 602 New page: '''मेघनाद''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''मेघनाद''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] नागपाश 11851 43678 2007-01-16T13:58:04Z Gk awadhiya 602 New page: '''नागपाश''' शत्रु को बंधन में बाँध लेने वाले प्राचीनकाल के अस्त्र का नाम ह... '''नागपाश''' शत्रु को बंधन में बाँध लेने वाले प्राचीनकाल के अस्त्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] चूड़ामणि 11852 43679 2007-01-16T13:59:51Z Gk awadhiya 602 New page: '''चूड़ामणि''' स्त्रियों के पहनने का एक आभूषण होता है। [[श्रेणी:रामायण]] '''चूड़ामणि''' स्त्रियों के पहनने का एक आभूषण होता है। [[श्रेणी:रामायण]] नल-नील 11853 43680 2007-01-16T14:01:48Z Gk awadhiya 602 New page: '''नल-नील''' [[रामायण]] के पात्र हैं। उन्होंने सागर के ऊपर सेतु का निर्माण किय... '''नल-नील''' [[रामायण]] के पात्र हैं। उन्होंने सागर के ऊपर सेतु का निर्माण किया था। [[श्रेणी:रामायण]] रामेश्वर 11854 43681 2007-01-16T14:04:33Z Gk awadhiya 602 New page: '''रामेश्वर''' हिंदुओं का एक प्रसिद्ध तीर्थस्थल है। यह हिंदुओं के चार धामो... '''रामेश्वर''' हिंदुओं का एक प्रसिद्ध तीर्थस्थल है। यह हिंदुओं के चार धामों में से एक [[धाम]] है। [[श्रेणी:रामायण]] वानरसेना 11855 43682 2007-01-16T14:05:46Z Gk awadhiya 602 New page: '''वानरसेना''' [[सुग्रीव]] के सेना का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''वानरसेना''' [[सुग्रीव]] के सेना का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] सुबेल पर्वत 11856 43683 2007-01-16T14:07:03Z Gk awadhiya 602 New page: '''सुबेल पर्वत''' [[लंका]] के समीप स्थित एक पर्वत का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''सुबेल पर्वत''' [[लंका]] के समीप स्थित एक पर्वत का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] दूत 11857 43684 2007-01-16T14:08:15Z Gk awadhiya 602 New page: '''दूत''' संदेशा देने वाले को कहते हैं। [[श्रेणी:रामायण]] '''दूत''' संदेशा देने वाले को कहते हैं। [[श्रेणी:रामायण]] शक्तिबाण 11858 43685 2007-01-16T14:09:21Z Gk awadhiya 602 New page: '''शक्तिबाण''' प्राचीन काल के एक अस्त्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''शक्तिबाण''' प्राचीन काल के एक अस्त्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] सुषेण 11859 44168 2007-01-18T03:12:18Z अरविन्दन् 996 '''सुषेण''' [[लंका]] के वैद्य का नाम है। उसने [[लक्ष्मण]] की चिकित्सा की थी। [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[श्रेणी:रामायण]] संजीवनी 11860 43688 2007-01-16T14:15:11Z Gk awadhiya 602 New page: '''संजीवनी''' एक बूटी का नाम है जिसका उपयोग चिकित्सा कार्य के लिये किया जात... '''संजीवनी''' एक बूटी का नाम है जिसका उपयोग चिकित्सा कार्य के लिये किया जाता है। [[श्रेणी:रामायण]] कालनेमि 11861 43689 2007-01-16T14:16:32Z Gk awadhiya 602 New page: '''कालनेमि''' एक राक्षस का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''कालनेमि''' एक राक्षस का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] कुम्भकर्ण 11862 43690 2007-01-16T14:18:11Z Gk awadhiya 602 New page: '''कुम्भकर्ण''' [[रावण]] के भाई का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''कुम्भकर्ण''' [[रावण]] के भाई का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] पुष्पकविमान 11863 43691 2007-01-16T14:19:05Z Gk awadhiya 602 New page: '''पुष्पकविमान''' एक विमान का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''पुष्पकविमान''' एक विमान का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] शिव कुमार बटालवी 11864 43696 2007-01-16T14:22:53Z 74.230.201.240 '''शिव कुमार बटालवी''' (1936-1973) विख्यात पंजाबी कवि था।। [[pa:ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ]] रामराज्य 11865 43693 2007-01-16T14:20:38Z Gk awadhiya 602 New page: '''रामराज्य''' [[राम]] के द्वारा किये गये आदर्थ शासन को कहते हैं। [[श्रेणी:राम... '''रामराज्य''' [[राम]] के द्वारा किये गये आदर्थ शासन को कहते हैं। [[श्रेणी:रामायण]] चित्र:Amrita Rao.jpg 11866 43694 2007-01-16T14:21:55Z Jpmaurya 1014 साकेत 11867 43698 2007-01-16T14:24:53Z Gk awadhiya 602 '''साकेत''' श्री [[मैथिलीशरण गुप्त]] रचित [[खंडकाव्य]] का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] खंडकाव्य 11868 43699 2007-01-16T14:25:28Z Gk awadhiya 602 '''खंडकाव्य''' [[काव्य]] का एक प्रकार होता है। [[श्रेणी:रामायण]] क्लास क्लास्टरमेयर 11869 43705 2007-01-16T14:31:04Z 74.230.201.240 '''क्लास क्लास्टरमेयर''' (१९३३ - ) आधुनिक काल के [[हिन्दू]] धर्म के विख्यात विद्वान हैं। उनका जन्म [[जर्मनी]] में हुआ पर वह लम्बी अवधि से [[कनाडा]] में आचार्य हैं। == ग्रन्थ == * ''The Nature of Nature: Explorations in Science, Philosophy and Religion'' (Theosophical Publishing House 2004); * ''Hindu Writings: A Short Introduction to the Major Sources'' (Oneworld Books, 2001); * ''A Survey of Hinduism'' (2nd ed. 1994); * ''Indian Theology in Dialogue'' (1986); * ''Mythologies and Philosophies of Salvation in the Theistic Traditions of India'' (1984); * ''Hindu and Christian in Vrindavan'' (1969). [[en:Klaus Klostermaier]] मेघनाद 11870 43701 2007-01-16T14:28:10Z Gk awadhiya 602 New page: '''मेघनाद''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] '''मेघनाद''' [[रावण]] के पुत्र का नाम है। [[श्रेणी:रामायण]] चमु कृष्ण शास्त्री 11871 43755 2007-01-16T19:31:47Z अरविन्दन् 996 '''चमु कृष्ण शास्त्री''' ने समस्त विश्वे [[संस्कृत]]भाषा पुनर्जागरणाय [[संस्कृत भारती]] संस्था स्थापन की। [[en:Chamu Krishna Shastry]] संस्कृत भारती 11872 43718 2007-01-16T15:38:36Z अरविन्दन् 996 '''संस्कृत भारती''' [[संस्कृत]] को पुनः बोलने चालने की भाषा बनाने में जुडा हुआ है। [[चमु कृष्ण शास्त्री]] ने समस्त विश्वे संस्कृतभाषा पुनर्जागरणाय संस्कृत भारती संस्था स्थापन की। ==बाह्य== *[http://www.samskrita-bharati.org/newsite/index.php जालपृष्ठ] [[en:Samskrita Bharati]] [[sa:संस्कृत भारती]] पाशुपत 11873 43711 2007-01-16T15:10:14Z अरविन्दन् 996 New page: यह [[शैव]] परम्परा का एक सम्प्रदाय है जो शिव की [[पशुपति]] के रूप में आराधना क... यह [[शैव]] परम्परा का एक सम्प्रदाय है जो शिव की [[पशुपति]] के रूप में आराधना करती है। पशुपति 11874 43712 2007-01-16T15:16:15Z अरविन्दन् 996 New page: '''पशुपति''' प्राणियों के पति और ईश्वर अर्थात [[शिव]]। [[पाशुपत]] यह शैव परम्पर... '''पशुपति''' प्राणियों के पति और ईश्वर अर्थात [[शिव]]। [[पाशुपत]] यह शैव परम्परा का एक सम्प्रदाय है जो शिव की पशुपति के रूप में आराधना करती है। अमृता राव 11875 43749 2007-01-16T18:02:30Z Wolf 886 '''अमृता राव''' (जन्म [[१७ जून]] [[१९८१]] [[भारत]]) एक माडल तथा [[बॉलीवुड]] अभिनेत्री हैं। [[Image:Amrita_Rao.jpg‎ |thumb|Amrita Rao]] ==जीवन== ==कैरियर== == पुरस्कार एवं नामंकन == === पुरस्कार === === पुरस्कार हेतु नामांकीत === ==फ़िल्मे== सम्पाती 11876 43724 2007-01-16T15:59:22Z Wolf 886 New page: [[हिन्दू धर्म]] में, '''सम्पाती''' एक [[अरुन]] और [[गरुड]] का पुत्र है। [[श्रेणी:राम... [[हिन्दू धर्म]] में, '''सम्पाती''' एक [[अरुन]] और [[गरुड]] का पुत्र है। [[श्रेणी:रामायण]] [[en:Sampati]] Ramayana 11877 43725 2007-01-16T16:02:57Z Wolf 886 Redirecting to [[रामायण]] #REDIRECT[[रामायण]] Template:निर्वाचित लेख 11878 44084 2007-01-17T22:57:05Z Mitul0520 211 {{निर्वाचित लेख (1)|Bond=विकिपीडिया:निर्वाचित लेख|Image=Fairytale bookmark gold.png|Text=यह एक निर्वाचित लेख है। अधिक जानकारी के लिए क्लिक करें।|cut=20}} <noinclude> This article inserts a star symbol ([[Image:Fairytale bookmark gold.png|20px]]) on [[:श्रेणी:निर्वाचित लेख|featured articles]]. [[de:Vorlage:Exzellent]] [[en:Template:Featured]] [[it:Template:vetrina]] [[eo:Ŝablono:elstara]] [[pl:Szablon:Medal]] [[sr:Шаблон:Изабрани]] [[sv:Mall:utvald]] [[vi:Tiêu bản:Chọn lọc]] [[ru:Шаблон:Избранная статья]] </noinclude> Template:निर्वाचित लेख (1) 11879 44086 2007-01-17T23:01:41Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:निर्वाचित लेख (1)]]" [edit=sysop:move=sysop] <div style="position:absolute; z-index:100; right:10px; top:10px;"> <div style="position: relative; width: {{{cut|20}}}px; height: {{{cut|20}}}px; overflow: hidden"> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3; font-size:150pt;">[[{{{Bond|Model: Icon of title}}}|<span title="{{{Text|example of text}}}">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>]]</div> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2">[[Image:{{{Image|Fairytale bookmark.png}}}|{{{Taille|20}}}px|{{{Text|example of text}}}]]</div> </div> </div><noinclude> {{Documentation models in under-page }} {{Icône de titre/Documentation}} [[Catégorie:Méta-modèle|{{PAGENAME}}]] </noinclude> उड़िया 11880 43747 2007-01-16T17:47:39Z Wolf 886 उड़िया का नाम बदलकर उड़िया भाषा कर दिया गया है: many things are oriya, but there's only 1 language. #REDIRECT [[उड़िया भाषा]] प्राचीन वंशावली 11881 44181 2007-01-18T03:18:33Z अरविन्दन् 996 [[भारत]] इतिहास अति प्राचीन है। पौराणिक वंशावली अधस्तात् दी गयी है। यह वंशावली [[कृत युग]] से [[द्वापर]] के अन्त तक की है। नीचे लिखी सूचियां [[मनु]] (प्रथम मानव) से आरम्भ होती हैं और भगवान [[कृष्ण]] की पीढी पर समाप्त होती हैं। पूरी वंशावली जो पुराणों मे उपलब्ध है, नन्द वंश तक की है।<ref>[[सुभाष काक]], ''दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद'' ([[ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष]]), मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> यह देखिये कि [[राम]] की पीढी ६५ है जबकि कृष्ण की ९४। इससे उनके बीच की अवधि का अनुमान बताया जा सकता है। इन पीढियों का जिनता सम्भव था उतना समक्रमण किया गया है। भारत के प्राचीन सप्तर्षि पंचांग के अनुसार यह कालक्रम ६६७६ ईपू से आरम्भ होता है।<ref>[[सुभाष काक]], ''दि एस्ट्रोनोमिकल कोड आफ दि ऋग्वेद'' ([[ऋग्वेद का कूट-ज्योतिष]]), मुंशीराम मनोहारलाल, नई दिल्ली, २०००।</ref> उस काल के विभिन्न आर्य राजाओं के बारे में इन वंशावलीयों से बहुत ज्ञान मिलता है। ===यादवकुल=== 1 [[मनु]] | [[इला]] | [[पुरुरवस्]] | [[आयु]] | [[नहुष]] | [[ययाति]] | [[यदु]] | [[क्रोष्टु]] | 11 [[वृजिनिवन्त्]] | [[स्वाहि]] | [[रुशद्गु]] | [[चित्ररथ]] | [[शशबिन्दु]] | 21 [[पृथुश्रवस्]] | [[अन्तर]] | [[सुयज्ञ ]] | [[उशनस्]] | [[शिनेयु]] | [[मरुत्त]] | 32 [[कम्बलबर्हिस्]] | [[रुक्मकवच]] | [[परावृत्]] | [[ज्यामघ]] | [[विदर्भ]] | 41 [[क्रथभीम]] | [[कुन्ति]] | [[धृष्ट]] | [[निर्वृति]] | [[विदूरथ]] | [[दशार्ह]] | [[व्योमन्]] | [[जीमूत]] | [[विकृति]] | [[भीमरथ]] | 51 [[रथवर]] | [[दशरथ]] | [[एकादशरथ]] | [[शकुनि]] | [[करम्भ]] | [[देवरात]] | [[देवक्षत्र]] | [[देवन]] | 61 [[मधु]] | [[पुरुवश]] | [[पुरुद्वन्त]] | [[जन्तु]] | [[सत्वन्त्]] | [[भीम]] | [[अन्धक]] | [[कुकुर]] | [[वृष्णि]] | [[कपोतरोमन]] | 80 [[विलोमन्]] | [[नल]] | [[अभिजित्]] | [[पुनर्वसु]] | [[उग्रसेन]] | [[कंस]] | 94 [[कृष्ण]] | [[साम्ब]] ===पौरवकुल=== 1 [[मनु]] | [[इला]] | [[पुरुरवस्]] | [[आयु]] | [[नहुष]] | [[ययाति]] | [[पूरु]] | [[जनमेजय]] | [[प्राचीन्वन्त्]] | [[प्रवीर]] | 11 [[मनस्यु]] | [[अभयद]] | [[सुधन्वन्]] | [[बहुगव]] | [[संयति]] | [[अहंयाति]] | [[रौद्राश्व]] | [[ऋचेयु]] | [[मतिनार]] | [[तंसु]] | 43 [[दुष्यन्त]] | [[भरत]] | [[भरद्वाज]] | [[वितथ]] | [[भुवमन्यु]] | [[बृहत्क्षत्र]] | [[सुहोत्र]] | [[हस्तिन्]] | 53 [[अजमीढ]] | [[नील]] | [[सुशान्ति]] | [[पुरुजानु]] | [[ऋक्ष]] | [[भृम्यश्व]] | [[मुद्गल]] | 61 [[ब्रह्मिष्ठ]] | [[वध्र्यश्व]] | [[दिवोदास]] | [[मित्रयु]] | [[मैत्रेय]] | [[सृञ्जय]] | [[च्यवन]] | [[सुदास]] | [[संवरण]] | [[सोमक]] | 71 [[कुरु]] | [[परीक्षित १]] | [[जनमेजय]] | [[भीमसेन]] | [[विदूरथ]] | [[सार्वभौम]] | [[जयत्सेन]] | [[अराधिन]] | [[महाभौम]] | 81 [[अयुतायुस्]] | [[अक्रोधन]] | [[देवातिथि]] | [[ऋक्ष २]] | [[भीमसेन]] | [[दिलीप]] | [[प्रतीप]] | [[शन्तनु]] | [[भीष्म]] | [[विचित्रवीर्य]] | [[धृतराष्ट्र]] | 94 [[पाण्डव]] | [[अभिमन्यु]] | [[परीक्षित]] | [[जनमेजय]] ===अयोध्याकुल=== 1 [[मनु]] | [[इक्ष्वाकु]] | [[विकुक्षि-शशाद]] | [[कुकुत्स्थ]] | [[अनेनस्]] | [[पृथु]] | [[विष्टराश्व]] | [[आर्द्र]] | [[युवनाश्व]] | [[श्रावस्त]] | 11 [[बृहदश्व]] | [[कुवलाश्व]] | [[दृढाश्व]] | [[प्रमोद]] | [[हरयश्व]] | [[निकुम्भ]] | [[संहताश्व]] | [[अकृशाश्व]] | [[प्रसेनजित्]] | [[युवनाश्व २]] | 21 [[मान्धातृ]] | [[पुरुकुत्स]] | [[त्रसदस्यु]] | [[सम्भूत]] | [[अनरण्य]] | [[त्रसदश्व]] | [[हरयाश्व २]] | [[वसुमत]] | [[त्रिधनवन्]] | [[त्रय्यारुण]] | 32 [[सत्यव्रत]] | [[हरिश्चन्द्र]] | [[रोहित]] | [[हरित]] | [[विजय]] | [[रुरुक]] | [[वृक]] | [[बाहु]] | 41 [[सगर]] | [[असमञ्जस्]] | [[अंशुमन्त्]] | [[दिलीप १]] | [[भगीरथ]] | [[श्रुत]] | [[नाभाग]] | [[अम्बरीश]] | [[सिन्धुद्वीप]] | [[अयुतायुस्]] | 51 [[ऋतुपर्ण]] | [[सर्वकाम]] | [[सुदास]] | [[मित्रसह]] | [[अश्मक]] | [[मूलक]] | [[शतरथ]] | [[ऐडविड]] | [[विश्वसह १]] | [[दिलीप २]] | 61[[दीर्घबाहु]] | [[रघु]] | [[अज]] | [[दशरथ]] | 65 [[राम]] | [[कुश]] | [[अतिथि]] | [[निषध]] | [[नल]] | 71 [[नभस्]] | [[पुण्डरीक]] | [[क्षेमधन्वन्]] | [[देवानीक]] | [[अहीनगु]] | [[पारिपात्र]] | [[बल]] | [[उक्थ]] | [[वज्रनाभ]] | [[शङ्खन्]] | 81 [[व्युषिताश्व]] | [[विश्वसह २]] | [[हिरण्याभ]] | [[पुष्य]] | [[ध्रुवसन्धि]] | [[सुदर्शन]] | [[अग्निवर्ण]] | [[शीघ्र]] | [[मरु]] | [[प्रसुश्रुत]] | 91 [[सुसन्धि]] | [[अमर्ष]] | [[विश्रुतवन्त्]] | 94 [[बृहद्बल]] | [[बृहत्क्षय]] ==अन्य राजा== 25 [[दिवोदास (काशी)]] | [[दुर्दम (हैहय)]] | 29 [[केकय (आनव)]] | [[गाधी (कान्यकुब्ज)]] | [[अर्जुन (हैहय)]] | [[विश्वामित्र (कान्यकुब्ज)]] | [[तालजङ्घ (हैहय)]] | [[प्रचेतस् (द्रुह्यु)]] | [[सुचेतस् (द्रुह्यु)]] | [[सुदेव (काशी)]] | 40 [[दिवोदास २ (काशी)]] | [[बलि (आनव)]] ==कलियुग== [[महाभारत]] के आगे के काल के लिये देखियेः *[[कलियुग वंशावली]] ==स्रोत== <div class="references-small"> <references /> [[श्रेणी:भारत का इतिहास]] [[sa:प्राचीन-वंशावली]] इक्ष्वाकु 11882 43763 2007-01-16T19:58:00Z अरविन्दन् 996 [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विकुक्षि-शशाद 11883 43764 2007-01-16T19:58:12Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] कुकुत्स्थ 11884 43765 2007-01-16T19:58:27Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अनेनस् 11885 43766 2007-01-16T19:58:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पृथु 11886 43767 2007-01-16T19:58:48Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विष्टराश्व 11887 43768 2007-01-16T19:58:58Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] युवनाश्व 11888 43770 2007-01-16T19:59:43Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] श्रावस्त 11889 43771 2007-01-16T19:59:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बृहदश्व 11890 43772 2007-01-16T20:00:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] कुवलाश्व 11891 43773 2007-01-16T20:00:13Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दृढाश्व 11892 43774 2007-01-16T20:00:25Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रमोद 11893 43775 2007-01-16T20:00:35Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] हरयश्व 11894 43776 2007-01-16T20:00:46Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] निकुम्भ 11895 43777 2007-01-16T20:00:56Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] संहताश्व 11896 43778 2007-01-16T20:01:06Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अकृशाश्व 11897 43779 2007-01-16T20:01:18Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रसेनजित् 11898 43780 2007-01-16T20:01:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] युवनाश्व २ 11899 43781 2007-01-16T20:01:54Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मान्धातृ 11900 43898 2007-01-17T02:01:55Z अरविन्दन् 996 '''मान्धातृ''' अथवा मान्धाता [[अयोध्या]] के राजा, वैदिक काल के सम्राट थे। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पुरुकुत्स 11901 43783 2007-01-16T20:02:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] त्रसदस्यु 11902 43784 2007-01-16T20:02:26Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सम्भूत 11903 43785 2007-01-16T20:02:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अनरण्य 11904 43786 2007-01-16T20:02:47Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] त्रसदश्व 11905 43787 2007-01-16T20:02:58Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मुरुग (नायनमार) 11906 43795 2007-01-17T00:22:11Z Kingram 866 New page: '''मुरुग''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/... '''मुरुग''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_16 मुरुग नयनार] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] रुद्र पशुपति 11907 43798 2007-01-17T00:24:59Z Kingram 866 New page: '''रुद्र पशुपति''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.... '''रुद्र पशुपति''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_20 रुद्र पशुपति] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] तिरु नलै पोवर 11909 43803 2007-01-17T00:39:34Z Kingram 866 New page: '''तिरु नलै पोवर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www... '''तिरु नलै पोवर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_21 तिरु नलै पोवर] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] तिरु कुरिप थोन्द 11910 43805 2007-01-17T00:42:36Z Kingram 866 New page: '''तिरु कुरिप थोन्द''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[h... '''तिरु कुरिप थोन्द''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_22 तिरु कुरिप थोन्द] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] कुलच्चिरै 11911 43806 2007-01-17T00:46:39Z Kingram 866 New page: '''कुलच्चिर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/... '''कुलच्चिर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_25 कुलच्चिर] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] परुमिय्यलै कुरुम्ब 11912 43807 2007-01-17T00:50:18Z Kingram 866 New page: '''परुमिय्यलै कुरुम्ब''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने क... '''परुमिय्यलै कुरुम्ब''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_26 परुमिय्यलै कुरुम्ब] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] करैकल् 11913 43836 2007-01-17T01:37:35Z Kingram 866 [[Image:Karaikkal Ammeiyar.JPG|thumb|200px|right|A representation of Karaikkal Ammeiyar playing the [[cymbal]]s]] '''करैकल्''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_27 करैकल्] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] [[en:Karaikkal Ammeiyar]] अप्पुदि अदिगल् 11914 43812 2007-01-17T00:58:40Z Kingram 866 /* बहार देख्ने को */ '''अप्पुदि अदिगल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। [[थिरुनवुकरसर]] क भक्थ था । ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_28 अप्पुदि अदिगल] - ६३ नायनमार *Pictorial Stories for Children Volume 12 - श्रि रामक्रिश्न माथ, चेन्नै - ISBN ८१-७१२०-८२६-६ {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] तिरुनीलनक 11915 43813 2007-01-17T01:00:33Z Kingram 866 New page: '''तिरुनीलनक''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.o... '''तिरुनीलनक''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_29 तिरुनीलनक] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] नमि नन्दि अदिगल् 11916 43814 2007-01-17T01:01:56Z Kingram 866 New page: '''नमि नन्दि अदिगल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http... '''नमि नन्दि अदिगल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_30 नमि नन्दि अदिगल] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] तिरु ज्ञाण सम्बन्दर् 11917 43815 2007-01-17T01:08:10Z Kingram 866 New page: '''तिरु ज्ञाण सम्बन्दर्''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने ... '''तिरु ज्ञाण सम्बन्दर्''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_31 तिरु ज्ञाण सम्बन्दर्] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] नमि नन्दि अदिगल 11918 43834 2007-01-17T01:26:13Z Kingram 866 {{delete|I [[User:Kingram]] wish for this page I created to be deleted}} हरयाश्व २ 11919 43820 2007-01-17T01:18:35Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वसुमत 11920 43821 2007-01-17T01:18:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] त्रिधनवन् 11921 43822 2007-01-17T01:19:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] त्रय्यारुण 11922 43823 2007-01-17T01:19:13Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सत्यव्रत 11923 43824 2007-01-17T01:19:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] हरिश्चन्द्र 11924 43825 2007-01-17T01:19:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] रोहित 11925 43826 2007-01-17T01:19:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] हरित 11926 43827 2007-01-17T01:20:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] रुरुक 11927 43828 2007-01-17T01:20:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वृक 11928 43829 2007-01-17T01:20:26Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बाहु 11929 43830 2007-01-17T01:20:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सगर 11930 43831 2007-01-17T01:20:48Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] असमञ्जस् 11931 43832 2007-01-17T01:21:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अंशुमन्त् 11932 43837 2007-01-17T01:38:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिलीप १ 11933 43838 2007-01-17T01:38:22Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] भगीरथ 11934 43899 2007-01-17T02:03:33Z अरविन्दन् 996 '''भगीरथ''' [[अयोध्या]] के राजा। इनके परिश्रम से [[गंगा]] [[पृथिवी]] पर आई। *[[प्राचीन वंशावली‎]] श्रुत 11935 43840 2007-01-17T01:38:48Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] नाभाग 11936 43841 2007-01-17T01:39:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अम्बरीश 11937 43842 2007-01-17T01:39:11Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सिन्धुद्वीप 11938 43843 2007-01-17T01:39:22Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अयुतायुस् 11939 43844 2007-01-17T01:39:34Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ऋतुपर्ण 11940 43845 2007-01-17T01:39:46Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सर्वकाम 11941 43846 2007-01-17T01:40:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुदास 11942 43847 2007-01-17T01:40:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मित्रसह 11943 43848 2007-01-17T01:40:27Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मूलक 11944 43849 2007-01-17T01:40:40Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] शतरथ 11945 43850 2007-01-17T01:40:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ऐडविड 11946 43851 2007-01-17T01:41:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विश्वसह १ 11947 43852 2007-01-17T01:41:14Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिलीप २ 11948 43853 2007-01-17T01:41:26Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दीर्घबाहु 11949 43854 2007-01-17T01:41:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] रघु 11950 43855 2007-01-17T01:41:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अज 11951 43856 2007-01-17T01:42:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] कुश 11952 43900 2007-01-17T02:04:59Z अरविन्दन् 996 [[अयोध्या]] के राजा। [[राम]] और [[सीता]] के पुत्र। *[[प्राचीन वंशावली‎]] नभस् 11953 43858 2007-01-17T01:42:25Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पुण्डरीक 11954 43859 2007-01-17T01:42:37Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] क्षेमधन्वन् 11955 43860 2007-01-17T01:42:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] देवानीक 11956 43861 2007-01-17T01:43:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अहीनगु 11957 43862 2007-01-17T01:43:11Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पारिपात्र 11958 43863 2007-01-17T01:43:20Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] उक्थ 11959 43864 2007-01-17T01:43:32Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वज्रनाभ 11960 43865 2007-01-17T01:43:56Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] शङ्खन् 11961 43866 2007-01-17T01:44:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] व्युषिताश्व 11962 43867 2007-01-17T01:44:22Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विश्वसह २ 11963 43868 2007-01-17T01:44:32Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] हिरण्याभ 11964 43869 2007-01-17T01:44:43Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ध्रुवसन्धि 11965 43870 2007-01-17T01:44:56Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुदर्शन 11966 43871 2007-01-17T01:45:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अग्निवर्ण 11967 43872 2007-01-17T01:45:18Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] शीघ्र 11968 43873 2007-01-17T01:45:27Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मरु 11969 43874 2007-01-17T01:45:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रसुश्रुत 11970 43875 2007-01-17T01:45:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुसन्धि 11971 43876 2007-01-17T01:46:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अमर्ष 11972 43877 2007-01-17T01:46:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विश्रुतवन्त् 11973 43878 2007-01-17T01:46:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बृहद्बल 11974 43879 2007-01-17T01:46:30Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बृहत्क्षय 11975 43880 2007-01-17T01:46:45Z अरविन्दन् 996 New page: [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[अयोध्या]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु 11976 43881 2007-01-17T01:48:35Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के पहले राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के पहले राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन्वन्त् 11977 43882 2007-01-17T01:48:56Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रवीर 11978 43883 2007-01-17T01:49:07Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मनस्यु 11979 43884 2007-01-17T01:49:19Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अभयद 11980 43885 2007-01-17T01:49:33Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुधन्वन् 11981 43886 2007-01-17T01:49:43Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बहुगव 11982 43887 2007-01-17T01:49:54Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] संयति 11983 43888 2007-01-17T01:50:04Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अहंयाति 11984 43889 2007-01-17T01:50:14Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] रौद्राश्व 11985 43890 2007-01-17T01:50:27Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ऋचेयु 11986 43891 2007-01-17T01:50:39Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मतिनार 11987 43892 2007-01-17T01:50:50Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] तंसु 11988 43893 2007-01-17T01:51:02Z अरविन्दन् 996 New page: पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पूरु कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] कृत युग 11989 43895 2007-01-17T01:56:19Z अरविन्दन् 996 New page: '''कृत युग''' मानवकाल के प्रथम [[युग]] को कहते हैं। इसको [[सत्य युग]] भी कहते हैं... '''कृत युग''' मानवकाल के प्रथम [[युग]] को कहते हैं। इसको [[सत्य युग]] भी कहते हैं। द्वापर 11990 43896 2007-01-17T01:58:00Z अरविन्दन् 996 New page: '''द्वापर''' मानवकाल के तृतीय युग को कहते हैं। यह काल [[कृष्ण]] के देहान्त से ... '''द्वापर''' मानवकाल के तृतीय युग को कहते हैं। यह काल [[कृष्ण]] के देहान्त से समाप्त होता है। त्रेता युग 11991 43897 2007-01-17T01:59:45Z अरविन्दन् 996 New page: '''त्रेता युग''' मानवकाल के द्वितीय युग को कहते हैं। यह काल [[राम]] के देहान्त... '''त्रेता युग''' मानवकाल के द्वितीय युग को कहते हैं। यह काल [[राम]] के देहान्त से समाप्त होता है। दुष्यन्त 11992 43910 2007-01-17T02:37:28Z अरविन्दन् 996 New page: '''दुष्यन्त''' [[पूरु]] कुल के राजा। [[कालिदास]] के नाटक के पात्र। *[[प्राचीन वंश... '''दुष्यन्त''' [[पूरु]] कुल के राजा। [[कालिदास]] के नाटक के पात्र। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वितथ 11993 43911 2007-01-17T02:37:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] भुवमन्यु 11994 43912 2007-01-17T02:38:05Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बृहत्क्षत्र 11995 43913 2007-01-17T02:38:16Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुहोत्र 11996 43914 2007-01-17T02:38:29Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] हस्तिन् 11997 43915 2007-01-17T02:38:40Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अजमीढ 11998 43916 2007-01-17T02:38:55Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुशान्ति 11999 43917 2007-01-17T02:39:05Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] पुरुजानु 12000 43918 2007-01-17T02:39:17Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ऋक्ष 12001 43919 2007-01-17T02:39:28Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] भृम्यश्व 12002 43920 2007-01-17T02:39:44Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मुद्गल 12003 43921 2007-01-17T02:39:56Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ब्रह्मिष्ठ 12004 43922 2007-01-17T02:40:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वध्र्यश्व 12005 43923 2007-01-17T02:40:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिवोदास 12006 43924 2007-01-17T02:40:30Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मित्रयु 12007 43925 2007-01-17T02:40:41Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] मैत्रेय 12008 43926 2007-01-17T02:40:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सृञ्जय 12009 43927 2007-01-17T02:41:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] संवरण 12010 43928 2007-01-17T02:41:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सोमक 12011 43929 2007-01-17T02:41:27Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] परीक्षित १ 12012 43930 2007-01-17T02:41:38Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सार्वभौम 12013 43931 2007-01-17T02:41:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] जयत्सेन 12014 43932 2007-01-17T02:42:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अराधिन 12015 43933 2007-01-17T02:42:10Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] महाभौम 12016 43934 2007-01-17T02:42:21Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अक्रोधन 12017 43935 2007-01-17T02:42:33Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] देवातिथि 12018 43936 2007-01-17T02:42:46Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] ऋक्ष २ 12019 43937 2007-01-17T02:42:57Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिलीप 12020 43938 2007-01-17T02:43:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रतीप 12021 43939 2007-01-17T02:43:18Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] धृतराष्ट्र 12022 43940 2007-01-17T02:43:29Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अभिमन्यु 12023 43942 2007-01-17T02:43:42Z अरविन्दन् 996 New page: [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] [[पूरु]] कुल के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिवोदास (काशी) 12024 43944 2007-01-17T02:52:46Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दुर्दम (हैहय) 12025 43945 2007-01-17T02:52:59Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] केकय (आनव) 12026 43946 2007-01-17T02:53:14Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] गाधी (कान्यकुब्ज) 12027 43947 2007-01-17T02:53:28Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] अर्जुन (हैहय) 12028 43948 2007-01-17T02:53:39Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] विश्वामित्र (कान्यकुब्ज) 12029 43949 2007-01-17T02:53:53Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] तालजङ्घ (हैहय) 12030 43950 2007-01-17T02:54:08Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्रचेतस् (द्रुह्यु) 12031 43951 2007-01-17T02:54:22Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुचेतस् (द्रुह्यु) 12032 43952 2007-01-17T02:54:34Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] सुदेव (काशी) 12033 43953 2007-01-17T02:54:53Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] दिवोदास २ (काशी) 12034 43955 2007-01-17T02:55:55Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] बलि (आनव) 12035 43956 2007-01-17T02:56:09Z अरविन्दन् 996 New page: प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] प्राचीन [[भारत]] के राजा। *[[प्राचीन वंशावली‎]] वैदिक चिति 12036 44483 2007-01-19T20:57:11Z जूहोमि 935 '''वैदिक चिति''' [[वैदिक काल]] में ईंटों की बनी होती थी जिसमें [[कर्मकाण्ड]] हुआ करता था। [[en:Vedic fire altar]] 1947 12037 43975 2007-01-17T04:29:30Z अरविन्दन् 996 New page: वर्ष १९४७ वर्ष १९४७ भाषाशास्त्र 12038 43976 2007-01-17T04:31:05Z अरविन्दन् 996 New page: '''भाषाशास्त्र''' भाषा का विश्लेषण करने का विज्ञान है। [[en:Linguistics]] '''भाषाशास्त्र''' भाषा का विश्लेषण करने का विज्ञान है। [[en:Linguistics]] ब्राह्मणग्रन्थ 12039 43980 2007-01-17T04:43:15Z अरविन्दन् 996 New page: '''ब्राह्मणग्रन्थ''' वेदकालीन गद्य में ग्रन्थ हैं जो वैदिक [[कर्मकाण्ड]] की... '''ब्राह्मणग्रन्थ''' वेदकालीन गद्य में ग्रन्थ हैं जो वैदिक [[कर्मकाण्ड]] की व्याख्या करते हैं। प्रत्येक वेद के साथ अपने ब्राह्मणग्रन्थ जुडे हैं। *[[ऐतरेय ब्राह्मण]] -- ऋग्वेद *[[शतपथ ब्राह्मण]] -- यजुर्वेद अकलेरा 12040 43985 2007-01-17T06:19:04Z Nitinbagla 773 [[अकलेरा]] कस्बा [[राजस्थान]] के [[झालावाड]] जिले में स्थित है।यह तहसील मुख्यालय है । जिला मुख्यालय झालावाड से लगभग ५५ किलोमीटर दूर है । विधानसभा क्षेत्र [[मनोहरथाना]] लगता है । जयपुर-जबलपुर राष्ट्रीय राजमार्ग (NH-12) पर स्थित । विभिन्न शहरों से दूरी- *[[जयपुर]] - ४२० किलोमीटर *[[कोटा]] - १३५ किलोमीटर *[[भोपाल]] - २०० किलोमीटर *[[झालावाड]] (जिला मुख्यालय) - ५५ किलोमीटर रेलवे लाइन अभी नही है लेकिन कार्य चल रहा है और २०१० तक पूर्ण होना संभावित है । प्राचीनकाल में अमीर अली ठग ने इस कस्बे को बसाया था। राष्ट्रीय राजमार्ग 12 12041 44040 2007-01-17T18:13:45Z Mitul0520 211 राष्ट्रीय राजमार्ग १२, भारत का एक प्रमुख राजमार्ग है। यह [[राजस्थान]] के [[जयपुर]] शहर को [[मध्यप्रदेश]] के [[जबलपुर]] शहर से जोडता है । बीच में पडने वाले मुख्य शहर व कस्बे *[[जयपुर]] *[[टोंक]] *[[देवली]] *[[बूंदी]] *[[कोटा]] *[[झालावाड]] *[[झालरापाटन]] *[[अकलेरा]] (उपरोक्त सभी राजस्थान सीमा में, अकलेरा के बाद मध्यप्रदेश शुरू) *[[खिलचीपुर]] *[[राजगढ]] *[[ब्यावरा]] *[[भोपाल]] *[[जबलपुर]] == यह भी देखे: == *[[:en:List of National Highways in India]] [[श्रेणी:राजमार्ग]] [[श्रेणी:भारत]] अष्टावक्र 12042 44012 2007-01-17T15:29:30Z अरविन्दन् 996 '''अष्टावक्र''' [[अद्वैत]] [[वेदान्त]] के महत्वपूर्ण ग्रन्थ [[अष्टावक्र गीता]] के ऋषि हैं। [[उद्दालक]] ऋषि के पुत्र का नाम [[श्‍वेतकेतु]] था। उद्दालक ऋषि के एक शिष्य का नाम [[कहोड़]] था। कहोड़ को सम्पूर्ण वेदों का ज्ञान देने के पश्‍चात् उद्दालक ऋषि ने उसके साथ अपनी रूपवती एवं गुणवती कन्या सुजाता का विवाह कर दिया। कुछ दिनों के बाद सुजाता गर्भवती हो गई। एक दिन कहोड़ वेदपाठ कर रहे थे तो गर्भ के भीतर से बालक ने कहा कि पिताजी! आप वेद का गलत पाठ कर रहे हैं। यह सुनते ही कहोड़ क्रोधित होकर बोले कि तू गर्भ से ही मेरा अपमान कर रहा है इसलिये तू आठ स्थानों से वक्र (टेढ़ा) हो जायेगा। हठात् एक दिन कहोड़ राजा [[जनक]] के दरबार में जा पहुँचे। वहाँ बंदी से शास्त्रार्थ में उनकी हार हो गई। हार हो जाने के फलस्वरूप उन्हें जल में डुबा दिया गया। इस घटना के बाद अष्टावक्र का जन्म हुआ। पिता के न होने के कारण वह अपने नाना उद्दालक को अपना पिता और अपने मामा श्‍वेतकेतु को अपना भाई समझता था। एक दिन जब वह उद्दालक की गोद में बैठा था तो श्‍वेतकेतु ने उसे अपने पिता की गोद से खींचते हुये कहा कि हट जा तू यहाँ से, यह तेरे पिता का गोद नहीं है। अष्टावक्र को यह बात अच्छी नहीं लगी और उन्होंने तत्काल अपनी माता के पास आकर अपने पिता के विषय में पूछताछ की। माता ने अष्टावक्र को सारी बातें सच-सच बता दीं। अपनी माता की बातें सुनने के पश्‍चात् अष्टावक्र अपने मामा श्‍वेतकेतु के साथ बंदी से शास्त्रार्थ करने के लिये राजा जनक के यज्ञशाला में पहुँचे। वहाँ द्वारपालों ने उन्हें रोकते हुये कहा कि यज्ञशाला में बच्चों को जाने की आज्ञा नहीं है। इस पर अष्टावक्र बोले कि अरे द्वारपाल! केवल बाल सफेद हो जाने या अवस्था अधिक हो जाने से कोई बड़ा आदमी नहीं बन जाता। जिसे वेदों का ज्ञान हो और जो बुद्धि में तेज हो वही वास्तव में बड़ा होता है। इतना कहकर वे राजा जनक की सभा में जा पहुँचे और बंदी को शास्त्रार्थ के लिये ललकारा। राजा जनक ने अष्टावक्र की परीक्षा लेने के लिये पूछा कि वह पुरुष कौन है जो तीस अवयव, बारह अंश, चौबीस पर्व और तीन सौ साठ अक्षरों वाली वस्तु का ज्ञानी है? राजा जनक के प्रश्‍न को सुनते ही अष्टावक्र बोले कि राजन्! चौबीस पक्षों वाला, छः ऋतुओं वाला, बारह महीनों वाला तथा तीन सौ साठ दिनों वाला संवत्सर आपकी रक्षा करे। अष्टावक्र का सही उत्तर सुनकर राजा जनक ने फिर प्रश्‍न किया कि वह कौन है जो सुप्तावस्था में भी अपनी आँख बन्द नहीं रखता? जन्म लेने के उपरान्त भी चलने में कौन असमर्थ रहता है? कौन हृदय विहीन है? और शीघ्रता से बढ़ने वाला कौन है? अष्टावक्र ने उत्तर दिया कि हे जनक! सुप्तावस्था में मछली अपनी आँखें बन्द नहीं रखती। जन्म लेने के उपरान्त भी अंडा चल नहीं सकता। पत्थर हृदयहीन होता है और वेग से बढ़ने वाली नदी होती है। अष्टावक्र के उत्तरों को सुकर राजा जनक प्रसन्न हो गये और उन्हें बंदी के साथ शास्त्रार्थ की अनुमति प्रदान कर दी। बंदी ने अष्टावक्र से कहा कि एक [[सूर्य]] सारे संसार को प्रकाशित करता है, देवराज [[इन्द्र]] एक ही वीर हैं तथा [[यमराज]] भी एक है। अष्टावक्र बोले कि इन्द्र और [[अग्निदेव]] दो देवता हैं। [[नारद]] तथा [[पर्वत]] दो देवर्षि हैं, [[अश्‍वनीकुमार]] भी दो ही हैं। रथ के दो पहिये होते हैं और पति-पत्नी दो सहचर होते हैं। बंदी ने कहा कि संसार तीन प्रकार से जन्म धारण करता है। कर्मों का प्रतिपादन तीन वेद करते हैं। तीनों काल में [[यज्ञ]] होता हे तथा तीन [[लोक]] और तीन ज्योतियाँ हैं। अष्टावक्र बोले कि [[आश्रम]] चार हैं, [[वर्ण]] चार हैं, दिशायें चार हैं और ओंकार, आकार, उकार तथा मकार ये वाणी के प्रकार भी चार हैं। बंदी ने कहा कि यज्ञ पाँच प्रकार के होते हैं, यज्ञ की अग्नि पाँच हैं, ज्ञानेन्द्रियाँ पाँच हैं, पंच दिशाओं की अप्सरायें पाँच हैं, पवित्र नदियाँ पाँच हैं तथा पंक्‍ति छंद में पाँच पद होते हैं। अष्टावक्र बोले कि दक्षिणा में छः गौएँ देना उत्तम है, ऋतुएँ छः होती हैं, मन सहित इन्द्रयाँ छः हैं, कृतिकाएँ छः होती हैं और साधस्क भी छः ही होते हैं। बंदी ने कहा कि पालतू पशु सात उत्तम होते हैं और वन्य पशु भी सात ही, सात उत्तम छंद हैं, [[सप्तर्षि]] सात हैं और [[वीणा]] में तार भी सात ही होते हैं। अष्टावक्र बोले कि आठ वसु हैं तथा यज्ञ के स्तम्भक कोण भी आठ होते हैं। बंदी ने कहा कि पितृ यज्ञ में [[समिधा]] नौ छोड़ी जाती है, प्रकृति नौ प्रकार की होती है तथा वृहती छंद में अक्षर भी नौ ही होते हैं। अष्टावक्र बोले कि दिशाएँ दस हैं, तत्वज्ञ दस होते हैं, बच्चा दस माह में होता है और दहाई में भी दस ही होता है। बंदी ने कहा कि ग्यारह [[रुद्र]] हैं, यज्ञ में ग्यारह स्तम्भ होते हैं और पशुओं की ग्यारह इन्द्रियाँ होती हैं। अष्टावक्र बोले कि बारह [[आदित्य]] होते हैं बारह दिन का प्रकृति यज्ञ होता है, जगती छंद में बारह अक्षर होते हैं और वर्ष भी बारह मास का ही होता है। बंदी ने कहा कि त्रयोदशी उत्तम होती है, पृथ्वी पर तेरह द्वीप हैं....... इतना कहते कहते बंदी श्‍लोक की अगली पंक्ति भूल गये और चुप हो गये। इस पर अष्टावक्र ने श्‍लोक को पूरा करते हुये कहा कि वेदों में तेरह अक्षर वाले छंद अति छंद कहलाते हैं और अग्नि, वायु तथा सूर्य तीनों तेरह दिन वाले यज्ञ में व्याप्त होते हैं। इस प्रकार शास्त्रार्थ में बंदी की हार हो जाने पर अष्टावक्र ने कहा कि राजन्! यह हार गया है, अतएव इसे भी जल में डुबो दिया जाये। तब बंदी बोला कि हे महाराज! मैं [[वरुण]] का पुत्र हूँ और मैंने सारे हारे हुये ब्राह्मणों को अपने पिता के पास भेज दिया है। मैं अभी उन सबको आपके समक्ष उपस्थित करता हूँ। बंदी के इतना कहते ही बंदी से शास्त्रार्थ में हार जाने के बाद जल में डुबोये गये सार ब्राह्मण जनक की सभा में आ गये जिनमें अष्टावक्र के पिता कहोड़ भी थे। अष्टावक्र ने अपने पिता के चरणस्पर्श किये। तब कहोड़ ने प्रसन्न होकर कहा कि पुत्र! तुम जाकर समंगा नदी में स्नान करो, उसके प्रभाव से तुम मेरे शाप से मुक्त हो जाओगे। तब अष्टावक्र ने इस स्थान में आकर समंगा नदी में स्नान किया और उसके सारे वक्र अंग सीधे हो गये। [[अष्टावक्र गीता]] [[अद्वैत]] [[वेदान्त]] का महत्वपूर्ण ग्रन्थ है। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] उशीनर 12043 43991 2007-01-17T08:13:21Z Ash.shri 916 New page: एक बार देवराज [[इन्द्र]] एवं [[अग्निदेव]] राजा उशीनर की परीक्षा लेने हेतु क्... एक बार देवराज [[इन्द्र]] एवं [[अग्निदेव]] राजा उशीनर की परीक्षा लेने हेतु क्रमशः बाज और कबूतर का रूप धर कर उनके पास आये। बाज (इन्द्र) कबूतर (अग्नि) का पीछा कर रहा था। कबूतर बचने के लिये राजा उशीनर की गोद में जा छुपा। इस पर बाज ने राजा उशीनर से कहा कि हे राजन्! यह कबूतर मेरा आहार है। आप कृपा करके इसे मुझे दे दीजिये जिससे कि मैं अपनी क्षुधा शांत कर सकूँ। इसके उत्तर में धर्मात्मा उशीनर ने कहा कि यह कबूतर मेरे शरण में आया है इसलिये मैं इसे तुम्हें नहीं दे सकता। इसके बदले में तुम कुछ और माँग लो। राजा के वचनों को सुनकर बाज बोला कि राजन्! मुझे तो अपनी क्षुधा शांत करनी है। यदि आप इस कबूतर को मुझे नहीं दे सकते तो इस कबूतर के वजन के बराबर अपना माँस मुझे दे दीजिये। राजा उशीनर इसके लिये तैयार हो गये। उन्होंने एक तराजू मँगाकर उसके एक पलड़े पर कबूतर को बैठा दिया और उसके दूसरे पलड़े पर अपना माँस काट-काट डालने लगे। किन्तु ज्यों-ज्यों वे अपना माँस डालते जाते थे त्यों-त्यों कबूतर का वजन बढ़ता जाता था। राजा उशीनर के शरीर का काफी माँस चढ़ जाने पर भी जब तराजू का पलड़ा बराबर न हो सका तो राजा उशीनर स्वयं तराजू के पलड़े पर बैठ गये। उनके इस कृत्य को देखकर इन्द्र और अग्निदेव अपना वास्तविक रूप धारण कर बोले कि राजन्! आपने अद्‍भुत कार्य किया है, आप धन्य हैं। हम दोनों इन्द्र और अग्निदेव हैं और आपकी परीक्षा लेने आये थे। हम आपको आशीर्वाद देते हैं कि आपको अक्षय लोकों की प्राप्ति होगी। इस प्रकार आशीर्वाद देकर दोनों देवता अपने-अपने लोकों को चले गये। ==स्रोत== [http://sukhsagarse.blogspot.com सुखसागर] के सौजन्य से [[श्रेणी:धर्म]] [[श्रेणी:हिंदू धर्म]] [[श्रेणी:धर्म ग्रंथ]] [[श्रेणी:पौराणिक कथाएँ]] चित्र:Blue hills.jpg 12044 43998 2007-01-17T12:24:05Z Anupamthegreat 1016 checking checking विकिपीडिया:विकिपीडिया पर क्या चल रहा है 12045 44042 2007-01-17T18:23:05Z Mitul0520 211 इस पन्ने के जरिए आप अपने वर्तमान कार्य के बारे मे बता सकते है। कृप्या इस पंक्ति के निचे अपने कार्य के बारे मे बताए। ---- फिलहाल मै छोटे-छोटे संशोधन कर रहा हूँ। हिन्दी विकिपीडिया पर काम करना आसान बनाना चाहता हूँ। :--[[सदस्य:Mitul0520|मितुल]] १८:२२, १७ जनवरी २००७ (UTC) Template:स्रोत किताब 12046 44015 2007-01-17T15:57:02Z Wolf 886 <includeonly><cite class="book" style="font-style:normal" {{ #if: {{{ref|}}} |{{#ifeq:{{{ref}}}|none||id="{{{ref}}}"}} |{{#if:{{{last|}}} | {{#if:{{{year|}}} | id="Reference-{{{last}}}-{{{year}}}" }} }} }}>{{ #if: {{{author|}}}{{{last|}}} | {{ #if: {{{authorlink|}}} | [[{{{authorlink}}}|{{ #if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{ #if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }}]] | {{ #if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{ #if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }} }} }}{{ #if: {{{author|}}}{{{last|}}} | {{ #if: {{{coauthors|}}} | <nowiki>;</nowiki>&#32;{{{coauthors}}} }} }}{{ #if: {{{origdate|}}} | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origdate}}}] | {{ #if: {{{origyear|}}} | {{ #if: {{{origmonth|}}} | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origmonth}}} {{{origyear}}}] | &#32;<nowiki>[</nowiki>{{{origyear}}}] }} }} }}{{ #if: {{{date|}}} | &#32;({{{date}}}) | {{ #if: {{{year|}}} | {{ #if: {{{month|}}} | &#32;({{{month}}} {{{year}}}) | &#32;({{{year}}}) }} }} }}{{ #if: {{{author|}}}{{{last|}}} | । }}{{ #if: {{{chapter|}}} | &#32;“{{ #if: {{{chapterurl|}}} | [{{{chapterurl}}} {{{chapter}}}] | {{{chapter}}} }}”,}}{{ #if: {{{editor|}}} | &#32;{{{editor}}}: }} <i>{{ #if: {{{url|}}} | [{{{url}}} {{{title}}}] | {{{title}}} }}</i>{{ #if: {{{format|}}} | &#32;({{{format}}}) }}{{ #if: {{{others|}}} | , {{{others}}} }}{{ #if: {{{edition|}}} | , {{{edition}}} }}{{ #if: {{{language|}}} | &#32;(in {{{language}}}) }}{{ #if: {{{publisher|}}} | {{#if: {{{format|}}}{{{others|}}}{{{edition|}}} | ,&#32; | ।&#32; }}{{ #if: {{{location|}}} | {{{location}}}:&#32; }}{{{publisher}}} }}{{ #if: {{{pages|}}} | ,&#32;{{{pages}}} }}{{ #if: {{{doi|}}} | । [[Digital object identifier|DOI]]:[http://dx.doi.org/{{{doi}}} {{{doi}}}] }}{{ #if: {{{id|}}} | । {{{id}}} }}{{ #if: {{{isbn|}}} | । ISBN {{{isbn}}} }}{{ #if: {{{oclc|}}} | । [[OCLC]] [http://worldcat.org/oclc/{{urlencode:{{{oclc}}}}} {{{oclc}}}] }}{{ #if: {{{accessdate|}}} | । Retrieved on [[{{{accessdate}}}]] | {{ #if: {{{accessyear|}}} | । Retrieved {{ #if: {{{accessmonth|}}} | on [[{{{accessmonth}}} {{{accessyear}}}]] | during [[{{{accessyear}}}]] }} }} }}।{{ #if: {{{quote|}}} | &nbsp;“{{{quote}}}” }}</cite><!-- --><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004<!-- -->&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook<!-- -->&rft.genre=book<!-- -->&rft.btitle={{urlencode:{{{title|}}}}}<!-- -->&rft.title={{urlencode:{{{title|}}}}}<!-- -->{{#if: {{{chapter|}}} | &rft.atitle={{urlencode:{{{chapter}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{last|}}} | &rft.aulast={{urlencode:{{{last}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{first|}}} | &rft.aufirst={{urlencode:{{{first}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{author|}}} | &rft.au={{urlencode:{{{author}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{date|}}} | &rft.date={{urlencode:{{{date}}}}} | {{#if: {{{year|}}} | &rft.date={{urlencode:{{{year}}}}} }} }}<!-- -->{{#if: {{{edition|}}} | &rft.edition={{urlencode:{{{edition}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{publisher|}}} | &rft.pub={{urlencode:{{{publisher}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{location|}}} | &rft.place={{urlencode:{{{location}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{pages|}}} | &rft.pages={{urlencode:{{{pages}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{isbn|}}} | &rft.isbn={{{isbn}}} }}<!-- -->{{#if: {{{oclc|}}} | &rft_id=info:oclcnum/{{{oclc}}} }}<!-- -->{{#if: {{{doi|}}} | &rft_id=info:doi/{{urlencode:{{{doi}}}}} }}<!-- -->{{#if: {{{url|}}} | &rft_id={{urlencode:{{{url}}}}} }}<!-- -->">&nbsp;</span></includeonly><noinclude>{{/doc}}</noinclude> Template:स्रोत अन्तर्जाल 12047 44020 2007-01-17T16:10:26Z Wolf 886 <includeonly>{{ #if: {{#if: {{{url|}}} | {{#if: {{{title|}}} |1}}}} ||Error on call to [[Template:cite web]]: Parameters '''url''' and '''title''' must be specified }}{{ #if: {{{archiveurl|}}}{{{archivedate|}}} | {{#if: {{#if: {{{archiveurl|}}}| {{#if: {{{archivedate|}}} |1}}}} ||Error on call to [[template:cite web]]: Parameters '''archiveurl''' and '''archivedate''' must be both specified or both omitted }} }}{{#if: {{{author|}}}{{{last|}}} | {{#if: {{{authorlink|}}} | [[{{{authorlink}}}|{{#if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{#if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }}]] | {{#if: {{{last|}}} | {{{last}}}{{#if: {{{first|}}} | , {{{first}}} }} | {{{author}}} }} }} }}{{#if: {{{author|}}}{{{last|}}} | {{#if: {{{coauthors|}}}| <nowiki>;</nowiki>&#32;{{{coauthors}}} }} }}{{#if: {{{author|}}}{{{last|}}}| {{#if: {{{date|}}} | &#32;({{{date}}}) | {{#if: {{{year|}}} | {{#if: {{{month|}}} | &#32;({{{month}}} {{{year}}}) | &#32;({{{year}}}) }} }} |}} }}{{#if: {{{last|}}}{{{author|}}} | .&#32;}}{{ #if: {{{editor|}}} | &#32;{{{editor}}}: }}{{#if: {{{archiveurl|}}} | {{#if: {{{archiveurl|}}} | {{#if: {{{title|}}} | [{{{archiveurl}}} {{{title}}}] }}}} | {{#if: {{{url|}}} | {{#if: {{{title|}}} | [{{{url}}} {{{title}}}] }}}} }}{{#if: {{{language|}}} | &#32;<span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:#555; position: relative;">({{{language}}})</span> }}{{#if: {{{format|}}} | &#32;({{{format|}}}) }}{{#if: {{{work|}}} | &#32;—&#32;''{{{work}}}'' }}{{#if: {{{pages|}}} | &#32;{{{pages}}} }}{{#if: {{{publisher|}}} | .&#32;{{{publisher}}}{{#if: {{{author|}}}{{{last|}}} | | {{#if: {{{date|}}}{{{year|}}}{{{month|}}} || }} }} }}{{#if: {{{author|}}}{{{last|}}} ||{{#if: {{{date|}}} | &#32;({{{date}}}) | {{#if: {{{year|}}} | {{#if: {{{month|}}} | &#32;({{{month}}} {{{year}}}) | &#32;({{{year}}}) }} }} }} }}.{{#if: {{{archivedate|}}} | &#32;Archived from [{{{url}}} the original] on [[{{{archivedate}}}]]. }}{{#if: {{{accessdate|}}} | &#32;Retrieved on [[{{{accessdate}}}]]{{#if: {{{accessyear|}}} | , [[{{{accessyear}}}]] }}. }}{{#if: {{{accessmonthday|}}} | &#32;Retrieved on {{{accessmonthday}}}, {{{accessyear}}}. }}{{#if: {{{quote|}}} | &nbsp;“{{{quote}}}” }}</includeonly><noinclude>{{/doc}} </noinclude> इय्यरकोन कालिकाम 12049 44047 2007-01-17T20:57:04Z Kingram 866 New page: '''इय्यरकोन कालिकाम''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *... '''इय्यरकोन कालिकाम''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_32 इय्यरकोन कालिकाम] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] तिरुमुल 12050 44048 2007-01-17T20:58:12Z Kingram 866 New page: '''तिरुमुल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/dow... '''तिरुमुल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_33 तिरुमुल] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] दान्डि अडिगल 12051 44049 2007-01-17T20:59:36Z Kingram 866 New page: '''Iदान्डि अडिगल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www... '''Iदान्डि अडिगल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_34 दान्डि अडिगल] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] मुरख 12052 44050 2007-01-17T21:01:14Z Kingram 866 New page: '''मुरख''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nay... '''मुरख''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_35 मुरख] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सोमसीर 12053 44051 2007-01-17T21:03:30Z Kingram 866 New page: '''सोमसीर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। [[सुन्दरार]] को इस आद्मि surrender क... '''सोमसीर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। [[सुन्दरार]] को इस आद्मि surrender किया । ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_33 सोमसीर] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सक्कैया 12054 44052 2007-01-17T21:05:17Z Kingram 866 New page: '''सक्कैया''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/dow... '''सक्कैया''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_37 सक्कैया] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सिरपुल्लि 12055 44053 2007-01-17T21:06:40Z Kingram 866 New page: '''सिरपुल्लि''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.o... '''सिरपुल्लि''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_38 सिरपुल्लि] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सिरुथोन्ड 12056 44054 2007-01-17T21:09:24Z Kingram 866 New page: '''सिरुथोन्ड''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.o... '''सिरुथोन्ड''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_39 सिरुथोन्ड] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] गणनाथ 12057 44055 2007-01-17T21:12:18Z Kingram 866 New page: '''गणनाथ''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/... '''गणनाथ''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_41 गणनाथ] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] वामदेव शास्‍त्री 12058 44058 2007-01-17T21:29:48Z जूहोमि 935 वामदेव शास्‍त्री का नाम बदलकर वामदेव शास्त्री कर दिया गया है #REDIRECT [[वामदेव शास्त्री]] फल ज्योतिष 12059 44062 2007-01-17T21:36:25Z जूहोमि 935 New page: '''फल ज्योतिष''' यह एस्ट्रालोजी का दूसरा नाम है। [[en:Astrology]] '''फल ज्योतिष''' यह एस्ट्रालोजी का दूसरा नाम है। [[en:Astrology]] साण्टा फे 12060 44065 2007-01-17T21:50:25Z जूहोमि 935 New page: '''साण्टा फे''' यह [[न्यू मेक्सिको]] [[अमेरिका]] में ७००० फुट ऊंचाई पर एक रमणीय ... '''साण्टा फे''' यह [[न्यू मेक्सिको]] [[अमेरिका]] में ७००० फुट ऊंचाई पर एक रमणीय और प्राचीन नगर है। [[en:Santa Fe]] ज्योतिष सिद्धान्त 12061 44114 2007-01-18T01:52:36Z Amitprabhakar 683 '''ज्योतिष सिद्धान्त''' अथवा एस्ट्रानमी [[en:Astronomy]] [[श्रेणी:ज्योतिष]] विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों 12063 44094 2007-01-17T23:28:07Z Mitul0520 211 विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवारों का नाम बदलकर विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार कर दिया � #REDIRECT [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] श्रेणी:निर्वाचित लेख उम्मीदवार 12064 44258 2007-01-18T15:58:36Z Wolf 886 Adding उम्मीदवार यह निर्वाचित लेख उम्मीदवारों की श्रेणी है: नरसिंह मुनिअरयार 12065 44125 2007-01-18T02:12:18Z Kingram 866 Redirecting to [[नरसिंह मुनैयार]] #REDIRECT[[नरसिंह मुनैयार]] कूतरुव 12066 44129 2007-01-18T02:15:07Z Kingram 866 New page: '''कूतरुव''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/downlo... '''कूतरुव''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_10 कूतरुव] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] पुगल चोल 12067 44130 2007-01-18T02:16:21Z Kingram 866 New page: '''पुगल चोल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/do... '''पुगल चोल''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_44 पुगल चोल] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] कालिकम्ब 12068 44131 2007-01-18T02:17:38Z Kingram 866 New page: '''कालिकम्ब''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/... '''कालिकम्ब''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_46 कालिकम्ब] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] कलियुग वंशावली 12069 44327 2007-01-19T01:42:20Z अरविन्दन् 996 /* नन्द वंश */ '''कलियुग वंशावली''' पुराणों पर आधारित विभिन्न राजाओं की वंशावली है। यहां यह वंशावली [[मौर्य]] वंश तक की दी जायेगी। यह [[भारत]] के इतिहास को [[प्राचीन वंशावली]], जो [[द्वापर]] के अन्त तक ही सीमित थी, से आगे [[महाभारत]] के युग के पश्चात के काल में ले आती है। ==कुरु वंश== *[[परीक्षित २]] |[[हर्णदेव]] | [[रामदेव]] | [[व्यासदेव]] * [[द्रौनदेव]] *[[सिंहदेव]] | [[गोपालदेव]] | [[विजयनन्द]] | [[सुखदेव]] | [[रामन्देव]] *[[सन्धिमन्]] | [[मरहन्देव]] | [[चन्द्रदेव]] | [[आनन्ददेव]] | [[द्रुपददेव]] *[[हर्नामदेव]] | [[सुल्कन्देव]] | [[जनमेजय ३]] | [[शतानीक १]] | [[अश्वमेधदत्त]] *[[अधिसीमकृष्ण]] | [[निचक्षु]] | [[उष्ण]] | [[चित्ररथ]] | [[शुचिद्रथ]] *[[वृष्णिमत्]] | [[सुषेण]] | [[सुनीथ]] | [[रुच]] | [[नृचक्षुस्]] *[[सुखीबल]] | [[परिप्लव]] | [[सुनय]] | [[मेधाविन्]] | [[नृपञ्जय]] | [[ध्रुव]] ==ब्रहाद्रथ वंश== यह वंश मगध में स्थापित था। *[[सोमाधि]] | [[श्रुतश्रव]] | [[अयुतायु]] | [[निरमित्र]] | [[सुकृत्त]] *[[बृहत्कर्मन्]] | [[सेनाजित्]] | [[विभु]] | [[शुचि]] *[[क्षेम]] | [[सुव्रत]] | [[निवृति]] | [[त्रिनेत्र]] | [[महासेन]] *[[सुमति]] | [[अचल]] | [[सुनेत्र]] | [[सत्यजित्]] | [[वीरजित्]] | [[अरिञ्जय]] ==मगध वंश== *[[क्षेमधर्म]] ६३९-६०३ *[[क्षेमजित्]] ६०३-५७९ *[[बिम्बसार]] ५७९-५५१ *[[अजात्शत्रु]] ५५१-५२४ *[[दर्शक]] ५२४-५०० *[[उदायि]] ५००-४६७ *[[शिशुनाग]] ४६७-४४४ *[[काकवर्ण]] ४४४-४२४ ईपू ==ऐक्ष्वाकु वंश== ==नन्द वंश== *[[उग्रसेन]] ४२४-४०४ *[[पण्डुक]] ४०४-३९४ *[[पण्डुगति]] ३९४-३८४ *[[भूतपाल]] ३८४-३७२ *[[राष्ट्रपाल]] ३७२-३६० *[[देवानन्द]] ३६०-३४८ *[[यज्ञभङ्ग]] ३४८-३४२ *[[मौर्यानन्द]] ३४२-३३६ *[[महानन्द]] ३३६-३२४ [[sa:कलियुग वंशावली]] पण्डित 12070 44139 2007-01-18T02:55:44Z अरविन्दन् 996 New page: '''पण्डित''' अर्थात विद्वान। '''पण्डित''' अर्थात विद्वान। परीक्षित २ 12071 44141 2007-01-18T02:57:31Z अरविन्दन् 996 [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] हर्णदेव 12072 44142 2007-01-18T02:57:42Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] रामदेव 12073 44143 2007-01-18T02:57:57Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] व्यासदेव 12074 44144 2007-01-18T02:58:08Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] द्रौनदेव 12075 44145 2007-01-18T02:58:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सिंहदेव 12076 44146 2007-01-18T02:58:30Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] गोपालदेव 12077 44147 2007-01-18T02:58:41Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] विजयनन्द 12078 44148 2007-01-18T02:58:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुखदेव 12079 44149 2007-01-18T02:59:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] रामन्देव 12080 44150 2007-01-18T02:59:14Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सन्धिमन् 12081 44151 2007-01-18T02:59:26Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] मरहन्देव 12082 44152 2007-01-18T02:59:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] चन्द्रदेव 12083 44153 2007-01-18T02:59:45Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] आनन्ददेव 12084 44154 2007-01-18T02:59:56Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] द्रुपददेव 12085 44156 2007-01-18T03:09:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] हर्नामदेव 12086 44157 2007-01-18T03:09:47Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुल्कन्देव 12087 44158 2007-01-18T03:09:58Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] जनमेजय ३ 12088 44159 2007-01-18T03:10:13Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] शतानीक १ 12089 44160 2007-01-18T03:10:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अश्वमेधदत्त 12090 44161 2007-01-18T03:10:34Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अधिसीमकृष्ण 12091 44162 2007-01-18T03:10:44Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] निचक्षु 12092 44163 2007-01-18T03:11:06Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] उष्ण 12093 44164 2007-01-18T03:11:17Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] शुचिद्रथ 12094 44166 2007-01-18T03:11:47Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] वृष्णिमत् 12095 44167 2007-01-18T03:11:57Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुनीथ 12096 44169 2007-01-18T03:12:29Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] रुच 12097 44170 2007-01-18T03:12:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] नृचक्षुस् 12098 44171 2007-01-18T03:12:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुखीबल 12099 44172 2007-01-18T03:13:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] परिप्लव 12100 44173 2007-01-18T03:13:11Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुनय 12101 44174 2007-01-18T03:13:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] मेधाविन् 12102 44176 2007-01-18T03:13:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] नृपञ्जय 12103 44177 2007-01-18T03:14:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] ध्रुव 12104 44178 2007-01-18T03:14:13Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के कुरु वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सोमाधि 12105 44185 2007-01-18T03:23:55Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] श्रुतश्रव 12106 44186 2007-01-18T03:24:06Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अयुतायु 12107 44187 2007-01-18T03:24:16Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] निरमित्र 12108 44188 2007-01-18T03:24:28Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुकृत्त 12109 44189 2007-01-18T03:24:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] बृहत्कर्मन् 12110 44190 2007-01-18T03:24:50Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सेनाजित् 12111 44191 2007-01-18T03:25:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] विभु 12112 44192 2007-01-18T03:25:13Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] शुचि 12113 44193 2007-01-18T03:25:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] क्षेम 12114 44194 2007-01-18T03:25:35Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुव्रत 12115 44195 2007-01-18T03:25:46Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] निवृति 12116 44196 2007-01-18T03:25:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] महासेन 12117 44198 2007-01-18T03:26:27Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] क्षेमधर्म 12118 44200 2007-01-18T03:51:52Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] क्षेमजित् 12119 44201 2007-01-18T03:52:09Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] बिम्बसार 12120 44202 2007-01-18T03:52:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अजात्शत्रु 12121 44203 2007-01-18T03:52:36Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] दर्शक 12122 44204 2007-01-18T03:52:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] उदायि 12123 44205 2007-01-18T03:53:06Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] शिशुनाग 12124 44206 2007-01-18T03:53:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] काकवर्ण 12125 44207 2007-01-18T03:53:33Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[मगध वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुमति 12126 44209 2007-01-18T03:57:09Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अचल 12127 44210 2007-01-18T03:57:20Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सुनेत्र 12128 44211 2007-01-18T03:57:30Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] सत्यजित् 12129 44212 2007-01-18T03:57:40Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] वीरजित् 12130 44213 2007-01-18T03:57:53Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] अरिञ्जय 12131 44214 2007-01-18T03:58:03Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के ब्रहाद्रथ वंश के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] कुमाऊंनी 12132 44219 2007-01-18T08:23:00Z 59.94.97.173 कुमाउंनी के उदाहरण- WHAT IS YOUR NAME तुमर नाम कि छे MY NAME IS RAJENDRA JOSHI मेर नाम RAJENDRA JOSHI छे WHERE DO YOU LIVE तुम कतला रूननो छा I LIVE IN DISTT. AGRA AT BODLA. मा आगरा मा बोदला मा रूननो छू WHAT ARE ARE YOU DOING TODAY आजकल तुम कि करनोछा TODAYS I AM WORKING AS A ACCOUNTANT IN SHOE MANUFACTURING COMPANY. आजकल मा जुत बनुनया कारखाना मा ACCOUNTANT छू WHAT IS YOUR CONTACT NO. तुमर टैलीफोन नंबर कि छे MY TELEPHONE NO. IS 09997079768 मेर टैलीफोन नंबर 09997079768 छे हम्पी 12133 44221 2007-01-18T09:02:38Z 164.100.194.5 New page: Hampi,situated in karnataka known for holy vijaynagar dynasty's residue. Hampi,situated in karnataka known for holy vijaynagar dynasty's residue. अफगानिस्तान में शहरों की सूची 12134 44293 2007-01-18T21:06:32Z Mitul0520 211 stub {{stub}} यूरोस्टार 12135 44229 2007-01-18T14:20:41Z Matra 768 नया पेज '''यूरोस्टार''' [[ब्रिटेन]] की एक ट्रेन सेवा है. यह [[लंदन]] को [[पेरिस]] और [[ब्रसेल्स]] से जोड़ती है.यह ट्रेन [[ब्रिटेन]] और [[यूरोप]] के बीच के सागर इंग्लिश चैनल के नीचे बनी एक सुरंग से होकर जाती है. यह ट्रेन 400 मीटर लम्बी हैं. इनमें 18 बोगी हैं.यह लंदन से पेरिस पहुंचने में 2 घंटे 35 मिनट और ब्रसल्स पहुंचने में 2 घंटे 20 मिनट लगती हैं . {{substub}} प्रयाग विश्वविद्यालय 12136 44232 2007-01-18T14:28:56Z अरविन्दन् 996 '''प्रयाग विश्वविद्यालय''' प्रयाग में [[विश्वविद्यालय]]। इसकी स्थापना १८८७ में हुई। [[en:Allahabad University]] संगीत नाटक अकादमी 12137 44233 2007-01-18T14:30:40Z अरविन्दन् 996 New page: '''संगीत नाटक अकादमी''' [[दिल्ली]] में सरकारी संस्था है। [[en:Sangeet Natak Akademi]] '''संगीत नाटक अकादमी''' [[दिल्ली]] में सरकारी संस्था है। [[en:Sangeet Natak Akademi]] के.वी. पुत्तपा 12138 44235 2007-01-18T14:34:23Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। पी.वी. अकिलानंदम 12139 44236 2007-01-18T14:34:35Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। कोटा शिवराम कारन्त 12140 44252 2007-01-18T15:11:19Z अरविन्दन् 996 '''कोटा शिवराम कारन्त''' (October 10, 1902 - December 9, 1997) [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। वह [[कन्नड]] लेखक, [[यक्षगान]] कलाकार और फिल्म के निदेशक आदि थे। [[en:K. Shivaram Karanth]] एस.के. पोत्ताकट 12141 44238 2007-01-18T14:35:02Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। तकाजी शिवशंकरा पिल्लै 12142 44239 2007-01-18T14:35:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। एम.टी. वासुदेव नायर 12143 44240 2007-01-18T14:35:35Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। यू.आर. अनंतमूर्ति 12144 44241 2007-01-18T14:35:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। विनायक कृष्ण गोकक 12145 44344 2007-01-19T01:50:32Z अरविन्दन् 996 '''विनायक कृष्ण गोकक''' (1909-1992) [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता थे। उनकी सबसे विख्यात कृति [[भारत सिन्धु रश्मि]] है। [[en:V. K. Gokak]] सी नारायण रेड्डी 12146 44243 2007-01-18T14:36:24Z अरविन्दन् 996 New page: [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। [[ज्ञानपीठ पुरस्कार]] विजेता। कम्प्यूटर नेटवर्क 12147 44245 2007-01-18T14:49:59Z Matra 768 कम्प्यूटर नेटवर्क अंग '''कम्प्यूटर नेटवर्क''' का उपयोग इलेक्ट्रानिक संचार में किया जाता है. इलेकट्रानिक की सहायता से एक स्थान से दूसरे स्थान पर सूचना प्रेषित करने की क्रिया को दूरसंचार कहते है और एक या एक से अधिक कम्प्यूटर और विविध प्रकार के टर्मिनलो के बीच आंकडो को भेजना या प्राप्त करना डाटा संचार कहलाता है. कम्प्यूटर नेटवर्क के पाँच मूल अंग है: * टर्मिनल * दूरसंचार प्रोसेसर * दूरसंचार चैनल एवं माध्यम *कम्प्यूटर * दूरसंचार साफ्टवेयर {{substub}} विंडोज़ ऑपरेटिंग सिस्टम 12148 44249 2007-01-18T15:09:51Z Matra 768 नया पेज '''विंडोज''' का शाब्दिक अर्थ होता है खिड़कियाँ . विंडोज़ एक ऑपरेटिंग सिस्टम है. विंडोज़ का उपयोग लगभग सभी व्यक्तिगत कम्प्यूटरों में होता है. इसका विकास माइक्रोसाफ्ट कार्पो. ने किया है. {{substub}} के. शिवराम कारंत 12149 44251 2007-01-18T15:10:37Z अरविन्दन् 996 के. शिवराम कारंत का नाम बदलकर कोटा शिवराम कारन्त कर दिया गया है #REDIRECT [[कोटा शिवराम कारन्त]] यक्षगान 12150 45202 2007-01-23T04:50:00Z किशोर 903 '''यक्षगान''' [[कर्णाटक]] प्रदेश की एक [[नाटक]] और [[नृत्य]] शैली। [[श्रेणी:नृत्य]] कर्णाटक 12151 44254 2007-01-18T15:13:43Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[कर्नाटक]] #redirect[[कर्नाटक]] माउस 12152 44257 2007-01-18T15:24:47Z Matra 768 [[श्रेणी: संगणक]] '''माउस''' एक उपकरण है जो [[मौनिटर]] पर कर्सर चलने में मदद करता है. यह एक छोटा सा यन्त्र है जो कड़े समतल सतह पर चलाया जा सकता है. इस में कम से कम एक बटन लगा रहता है और कभी-कभी तीन बटन तक लगे रहते हैं. यह विशेषकर ग्राफीकल युजर इन्टरफेस के लिए महत्वपूर्ण है. {{substub}} [[श्रेणी: संगणक]] [[श्रेणी: संगणक अभियान्त्रिकी]] [[श्रेणी:तकनीकी और अभियान्त्रिकी]] राँची विश्वविद्यालय 12153 44269 2007-01-18T18:11:47Z Wolf 886 '''राँची विश्वविद्यालय''' [[झारखंड]] और [[भारत]] का एक प्रमुख शिक्षण संस्थान है। इस विश्वविद्यालय का मुख्य परिसार [[राँची]] में है और [[सिंहभूम]] तथा [[राँची]] जिले में इसके 70 से ज्यादा अंगीभूत कालेज हैं। {{substub}} उत्तराखण्ड 12154 45678 2007-01-24T13:21:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ml:ഉത്തര്‍ഖണ്ഡ്]] '''उत्तराखण्ड''' उत्तर [[भारत]] का प्रदेश जिसका नाम २००० से २००६ तक [[उत्तरांचल|उत्तराञ्चल]] था। २००६ में सरकारी आदेश से प्रदेश का नाम उत्तराखण्ड हुआ। यह इस क्षेत्र के लिये बहुत प्राचीन नाम है जो पुराणों मे मिलता है। इस प्रान्त में वैदिक संस्कृति के कुछ सबसे महत्वपूर्ण तीर्थस्थान हैं। {{भारत का प्रान्त|नाम=उत्तराखण्ड|राजधानी=[[देहरादून]]|भाषा=[[हिन्दी]]|राज्यपाल=सुदर्शन अग्रवाल|मुख्य मंत्री= नारायण दत्त तिवारी|क्षेत्रफल=५३,४८३|साल=२००१|जनसंख्या=८,४८०,०००|घनत्व=१५८|साक्षरता=७२.२८|साक्षरता_आदमी=८४.०१|साक्षरता_औरतें=६०.२६|चित्र=IndiaUttaranchal.png}} राज्य का निर्माण - नौ नवंबर 2000 को कई वर्ष के आन्दोलन के पश्चात हुआ। क्षेत्रफल-53,843 वर्ग किलोमीटर जनसंख्या- कुल 84,80,000 पुरुष - 43,17,000, स्त्री - 41,63,000 अनुसूचित जनजाति - 2,19,000अनुसूचित जाति - 12,32,000 ज़िलों की संख्या - 13 गाँवों की संख्या-16,606 विद्युतिकृत गाँव12,519 यातायात - सड़कें - 1,772 किलोमीटर कृषियोग्य भूमि- 7,84,000 हेक्टेयर जंगल- 23,989 वर्गकिलोमीटर औसत वर्षा- 1079 मिलीमीटर प्रतिव्यक्ति आय- 12,000 रुपए विधानसभा सीटें- 70, लोकसभा की सीटें- 5, राज्यसभा की सीटें - 3 यहां के उल्लेखनीय == जिले == *[[अल्मोड़ा जिला ]] *[[उत्तरकाशी जिला ]] *[[उधमसिंहनगर जिला ]] *[[चमोली जिला ]] *[[चम्पावत जिला ]] *[[टिहरी जिला ]] *[[देहरादून जिला ]] *[[नैनीताल जिला ]] *[[पिथौरागढ जिला ]] *[[पौरी जिला ]] *[[बागेश्वर जिला ]] *[[रूद्रप्रयाग जिला ]] *[[हरिद्वार जिला ]] {{substub}} [[Category:भारत के प्रान्त]] {{भारत}} [[Category:उत्तरांचल]] [[bn:উত্তরাঞ্চল]] [[de:Uttarakhand]] [[en:Uttarakhand]] [[es:Uttaranchal]] [[et:Uttaranchal]] [[fi:Uttarakhand]] [[fr:Uttaranchal]] [[gu:ઉત્તરાંચલ]] [[he:אוטראנצ'ל]] [[it:Uttarakhand]] [[ja:ウッタラーンチャル州]] [[ka:უტარანჩალი]] [[lt:Utarančalas]] [[ml:ഉത്തര്‍ഖണ്ഡ്]] [[mr:उत्तरांचल]] [[nl:Uttaranchal]] [[nn:Uttaranchal]] [[no:Uttaranchal]] [[pl:Uttaranchal]] [[pt:Uttaranchal]] [[ro:Uttaranchal]] [[ru:Уттаранчал]] [[sa:उत्तरांचल]] [[simple:Uttaranchal]] [[sr:Утаранчал]] [[sv:Uttaranchal]] [[ta:உத்தராஞ்சல்]] [[te:ఉత్తరాంచల్]] [[tg:Уттаранчал]] [[zh:北安查尔邦]] Template:निर्वाचित तस्वीर 12155 44280 2007-01-18T19:53:08Z Wolf 886 New page: {| class="messagebox standard-talk" style="margin: 0.5em auto;" |- |[[चित्र:Fairytale bookmark gold.png|57px|Featured picture star]] |This is a [[:en:Wikipedia:Featured pictures|... {| class="messagebox standard-talk" style="margin: 0.5em auto;" |- |[[चित्र:Fairytale bookmark gold.png|57px|Featured picture star]] |This is a [[:en:Wikipedia:Featured pictures|featured picture]], which means that [[:en:Wikipedia:Featured picture candidates|members of the community]] have '''''{{#if:{{{1|}}} | [[:en:Wikipedia:Featured picture candidates/{{{1}}}|identified]]|identified}}''''' it as one of the finest images on the Hindi Wikipedia, adding significantly to its accompanying article. If you have a different image of similar quality, be sure to [[Special:Upload|upload]] it using the proper [[:en:Wikipedia:Image copyright tags|free license tag]], [[:en:Wikipedia:Extended_image_syntax|add]] it to a relevant article, and [[:en:Wikipedia:Featured picture candidates|nominate it]]. <includeonly>[[Category:Wikipedia featured pictures|{{PAGENAME}}]]</includeonly> |}{{निर्वाचित लेख (1)|Bond=:en:Wikipedia:Featured Pictures|Image=Fairytale bookmark gold.png|Text=यह एक निर्वाचित तस्वीर है। अधिक जानकारी के लिए क्लिक करें।|cut=20}} </div><noinclude> [[Category:Title templates|{{PAGENAME}}]] </noinclude> चित्र:Eyjafjallajökull.jpeg 12156 44281 2007-01-18T19:53:41Z Wolf 886 New page: {{निर्वाचित तस्वीर}} {{निर्वाचित तस्वीर}} चित्र:Lynx kitten.jpg 12157 44282 2007-01-18T19:54:39Z Wolf 886 New page: {{निर्वाचित तस्वीर}} {{निर्वाचित तस्वीर}} रवि वर्मा 12158 44285 2007-01-18T19:58:57Z जूहोमि 935 '''राजा रवि वर्मा''' (१८४८-१९०६) [[केरल]] प्रदेश के विख्यात चित्रकार थे। उन्होंने भारतीय साहित्य और संस्कृति के पात्रों का चित्रण किया। [[en:Ravi Varma]] ईतिहास (हिन्दू धर्म) 12159 44286 2007-01-18T20:00:12Z जूहोमि 935 Redirecting to [[इतिहास]] #redirect[[इतिहास]] विग्रह 12160 44287 2007-01-18T20:17:05Z जूहोमि 935 New page: '''विग्रह''' यह [[देवता]] की [[मूर्ति]] का नाम है। '''विग्रह''' यह [[देवता]] की [[मूर्ति]] का नाम है। मूर्ति 12161 44288 2007-01-18T20:19:40Z जूहोमि 935 New page: देवता की [[मूर्ति]]आगमानुसार पूजा योग्य [[विग्रह]] है। देवता की [[मूर्ति]]आगमानुसार पूजा योग्य [[विग्रह]] है। कलियुग 12162 44290 2007-01-18T20:27:48Z जूहोमि 935 New page: '''कलियुग''' पारम्परिक भारत का चौथा युग है। [[आर्यभट]] के अनुसार महाभारत युद... '''कलियुग''' पारम्परिक भारत का चौथा युग है। [[आर्यभट]] के अनुसार महाभारत युद्ध ३१३७ ईपू में हुआ। कलियुग का आरम्भ कृष्ण के इस युद्ध के ३५ वर्ष पश्चात निधन पर हुआ। सम्प्रदाय 12163 44309 2007-01-19T00:01:21Z जूहोमि 935 New page: '''सम्प्रदाय''' एक परम्परा को मानने वालों का नाम है। [[en:Sect]] '''सम्प्रदाय''' एक परम्परा को मानने वालों का नाम है। [[en:Sect]] मोक्ष 12164 44310 2007-01-19T00:03:13Z जूहोमि 935 New page: '''मोक्ष''' [[कर्म]] के बन्धन से [[मुक्ति]] पाने की स्थिति है। यह स्थिति जीवन मे... '''मोक्ष''' [[कर्म]] के बन्धन से [[मुक्ति]] पाने की स्थिति है। यह स्थिति जीवन में ही प्राप्त हो सकती है। मुक्ति 12165 44312 2007-01-19T00:04:09Z जूहोमि 935 New page: '''मुक्ति''' [[कर्म]] के बन्धन से [[मोक्ष]] पाने की स्थिति है। यह स्थिति जीवन मे... '''मुक्ति''' [[कर्म]] के बन्धन से [[मोक्ष]] पाने की स्थिति है। यह स्थिति जीवन में ही प्राप्त हो सकती है। कर्म (हिन्दू धर्म) 12166 44313 2007-01-19T00:05:32Z जूहोमि 935 New page: '''कर्म''' [[कार्य]] को कहते हैं। '''कर्म''' [[कार्य]] को कहते हैं। शिक्षापत्री 12167 44324 2007-01-19T01:35:52Z अरविन्दन् 996 '''शिक्षापत्री''' [[स्वामीनारायण]] सम्प्रदाय का मूल ग्रन्थ है। जमशेदजी टाटा 12168 44319 2007-01-19T01:25:16Z अरविन्दन् 996 '''जमशेदजी टाटा''' (1839-1904) [[भारत]] के अग्रेसर उद्योगपति। [[en:Jamshedji Tata]] लोकोक्ति 12169 44320 2007-01-19T01:26:35Z अरविन्दन् 996 New page: '''लोकोक्ति''' साधारण लोगों की कहावत। '''लोकोक्ति''' साधारण लोगों की कहावत। पुनर्जन्म 12170 44321 2007-01-19T01:28:18Z अरविन्दन् 996 New page: '''पुनर्जन्म''' यह धारना कि व्यक्ति मृत्यु के पश्चात पुनः जन्मित होता है। [[... '''पुनर्जन्म''' यह धारना कि व्यक्ति मृत्यु के पश्चात पुनः जन्मित होता है। [[en:Reincarnation]] युग 12171 44322 2007-01-19T01:30:42Z अरविन्दन् 996 New page: '''युग''' एक निर्धारित संख्या के वर्ष। उदाहरणः [[कलियुग]], [[द्वापर]] आदि। '''युग''' एक निर्धारित संख्या के वर्ष। उदाहरणः [[कलियुग]], [[द्वापर]] आदि। सत्गुरु शिवाय शुब्रमुनियस्वमी 12172 44323 2007-01-19T01:32:48Z अरविन्दन् 996 Redirecting to [[सत्गुरु शिवाय सुब्रमुनियस्वामी]] #redirect[[सत्गुरु शिवाय सुब्रमुनियस्वामी]] स्वामिनारायण 12173 44486 2007-01-19T21:06:17Z जूहोमि 935 [[शिक्षापत्री]] '''स्वामिनारायण''' सम्प्रदाय का मूल ग्रन्थ है। पण्डुक 12174 44328 2007-01-19T01:43:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] पण्डुगति 12175 44330 2007-01-19T01:44:00Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] भूतपाल 12176 44331 2007-01-19T01:44:15Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] राष्ट्रपाल 12177 44332 2007-01-19T01:44:34Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] देवानन्द 12178 44333 2007-01-19T01:44:49Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] यज्ञभङ्ग 12179 44334 2007-01-19T01:45:04Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] मौर्यानन्द 12180 44336 2007-01-19T01:45:19Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] महानन्द 12181 44337 2007-01-19T01:45:39Z अरविन्दन् 996 New page: [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] [[महाभारत]] के पश्चात के [[नन्द वंश]] के राजा। *[[कलियुग वंशावली]] वी.के.गोकक 12182 44341 2007-01-19T01:47:51Z अरविन्दन् 996 वी.के.गोकक का नाम बदलकर विनायक कृष्ण गोकक कर दिया गया है #REDIRECT [[विनायक कृष्ण गोकक]] Template:निर्वाचित तस्वीर जनवरी२००७ 12183 44347 2007-01-19T02:03:41Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:निर्वाचित तस्वीर जनवरी२००७]]" [edit=sysop:move=sysop] [[Image:Eyjafjallajökull.jpeg|170px|left]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000"> '''एयाफ़्याल्लायोकुल''' ([[:en:Eyjafjallajökull|Eyjafjallajökull]]) [[आइसलैंड]] की एक छोटी [[हिमनदी]] है । यह स्कोगार ([[:en:Skógar|Skógar]]) के उत्तर और बड़ी हिमनदी मीरदालह्वोकुल ([[:en:Mýrdalsjökull|Mýrdalsjökull]]) के पश्चिम मे हैं । </br> इस हिमनदी के बर्फ एक [[ज्वालामुखी]] (ऊचाई: 1666 मी.) को ढक्कते है । यह ज्वालामुखी आखरी बार 1821 से 1823 के मध्य फटा था। ज्वालामुखी के मुँह का व्यास लगभग 3-4 किमी है, और हिमनदी का क्षेत्रफल लगभग 100 वर्ग किमी है । MediaWiki:Tooltip-n-mainpage 12184 44352 2007-01-19T02:48:26Z Mitul0520 211 New page: मुखपृष्ठ पर जाए मुखपृष्ठ पर जाए गान्धारी 12185 44357 2007-01-19T02:56:05Z किशोर 903 '''गान्धारी''' [[महाभारत]] में राजा [[धृतराष्ट्र]] की पत्नी। अर्थ 12186 44358 2007-01-19T02:57:15Z किशोर 903 New page: '''अर्थ''' जीवन के चार लक्ष्यों में से एक। '''अर्थ''' जीवन के चार लक्ष्यों में से एक। काम 12187 44359 2007-01-19T02:57:38Z किशोर 903 New page: जीवन के चार लक्ष्यों में से एक। जीवन के चार लक्ष्यों में से एक। वैदिक युग 12188 44360 2007-01-19T02:58:43Z किशोर 903 New page: '''वैदिक युग''' अर्थात [[वेद]] काल। '''वैदिक युग''' अर्थात [[वेद]] काल। लव 12189 44361 2007-01-19T02:59:48Z किशोर 903 New page: [[राम]] और [[सीता]] के पुत्र। [[राम]] और [[सीता]] के पुत्र। कलि-युग 12190 44362 2007-01-19T03:01:00Z किशोर 903 Redirecting to [[कलियुग]] #redirect[[कलियुग]] विष्णुसहस्रनाम 12191 44363 2007-01-19T03:01:48Z किशोर 903 New page: '''विष्णुसहस्रनाम''' [[विष्णु]] के 1000 नामों की महिमा '''विष्णुसहस्रनाम''' [[विष्णु]] के 1000 नामों की महिमा इलियड 12192 44365 2007-01-19T03:03:25Z किशोर 903 '''इलियड''' [[यूनानी]] भाषा में महाकाव्य। [[en:Iliad]] यूनानी 12193 44366 2007-01-19T03:04:41Z किशोर 903 New page: '''यूनानी''' [[यूनान]] सम्बन्धी [[en:Greek]] '''यूनानी''' [[यूनान]] सम्बन्धी [[en:Greek]] सूर्य ग्रहण 12194 44367 2007-01-19T03:06:14Z किशोर 903 New page: '''सूर्य ग्रहण''' [[सूर्य]] का [[चन्द्रमा]] के पीछे छिप जाना। [[en:Solar eclipse]] '''सूर्य ग्रहण''' [[सूर्य]] का [[चन्द्रमा]] के पीछे छिप जाना। [[en:Solar eclipse]] चंद्र ग्रहणों 12195 44368 2007-01-19T03:07:10Z किशोर 903 Redirecting to [[चन्द्र ग्रहण]] #redirect[[चन्द्र ग्रहण]] चन्द्र ग्रहण 12196 44369 2007-01-19T03:08:32Z किशोर 903 New page: '''चन्द्र ग्रहण''' [[चन्द्रमा]] का पृथिवी की छाया में आना। [[en:Lunar eclipse]] '''चन्द्र ग्रहण''' [[चन्द्रमा]] का पृथिवी की छाया में आना। [[en:Lunar eclipse]] वैदिक धर्म 12197 44370 2007-01-19T03:10:00Z किशोर 903 New page: '''वैदिक धर्म''' [[सनातन धर्म]] अथवा [[हिन्दू धर्म]] का दूसरा नाम। '''वैदिक धर्म''' [[सनातन धर्म]] अथवा [[हिन्दू धर्म]] का दूसरा नाम। दोआब 12198 44372 2007-01-19T03:12:12Z किशोर 903 New page: '''दोआब''' भूमि क्षेत्र जिसके दो ओर नदियां हों। '''दोआब''' भूमि क्षेत्र जिसके दो ओर नदियां हों। कल्कि 12199 44373 2007-01-19T03:13:47Z किशोर 903 New page: '''कल्कि''' [[विष्णु]] का भविष्य में आने वाला अवतार। [[en:Kalki]] '''कल्कि''' [[विष्णु]] का भविष्य में आने वाला अवतार। [[en:Kalki]] पीटर ब्रुक 12200 44374 2007-01-19T03:16:41Z किशोर 903 New page: '''पीटर ब्रुक''' (1925- ) अंग्रेज़ [[नाटक]] निर्देशक जिसने [[महाभारत]] का निर्देशन ... '''पीटर ब्रुक''' (1925- ) अंग्रेज़ [[नाटक]] निर्देशक जिसने [[महाभारत]] का निर्देशन किया। [[en:Peter Brook]] यदु-वंश 12201 44375 2007-01-19T03:17:33Z किशोर 903 Redirecting to [[यदुवंश]] #redirect[[यदुवंश]] शल्य 12202 44376 2007-01-19T03:18:42Z किशोर 903 New page: '''शल्य''' [[महाभारत]] में [[कौरव]] सेनापति। '''शल्य''' [[महाभारत]] में [[कौरव]] सेनापति। हरिवंशपर्व 12203 44378 2007-01-19T03:20:55Z किशोर 903 '''हरिवंशपर्व''' [[संस्कृत]] का महाकाव्य। [[en:Harivamsha]] द्वापर युग 12204 44380 2007-01-19T03:22:54Z किशोर 903 Redirecting to [[द्वापर]] #redirect[[द्वापर]] कलि युग 12205 44381 2007-01-19T03:23:33Z किशोर 903 Redirecting to [[कलियुग]] #redirect[[कलियुग]] सत्य युग 12206 44382 2007-01-19T03:24:29Z किशोर 903 New page: '''सत्य युग''' मानव का पहला स्वर्ण युग। '''सत्य युग''' मानव का पहला स्वर्ण युग। हीमप्रपात 12207 44385 2007-01-19T04:07:31Z 74.230.207.125 Redirecting to [[हिमप्रपात]] #redirect[[हिमप्रपात]] हिमप्रपात 12208 44386 2007-01-19T04:08:35Z 74.230.207.125 New page: '''हिमप्रपात''' हिमधाव अथवा हिमस्खलन। [[en:Avalanche]] '''हिमप्रपात''' हिमधाव अथवा हिमस्खलन। [[en:Avalanche]] लौह स्तम्भ 12211 44398 2007-01-19T14:57:23Z Matra 768 नया पेज '''लौह स्तम्भ''' [[दिल्ली]] में स्थित है. इस को चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य के शासन काल में बना गया था. लौह-स्तम्भ में लोहे की मात्रा करीब ९८% है और अभी तक जंग नहीं लगा है. यह [[क़ुतुब मीनार]] के निकट है. {{substub}} बुकर पुरस्कार 12212 44400 2007-01-19T15:05:49Z Matra 768 यह भी देखें '''बुकर पुरस्कार''' की स्थापना 1969 में [[इंगलैंड]] की बुकर मैकोनल कंपनी द्वारा की गई थी. इसमें पचास हज़ार पाउण्ड की राशि कॉमनवेल्थ या आयरलैण्ड रिपब्लिक के लेखक को दिया जाता है. इस पुरस्कार के लिए पहले उपन्यासों की एक लंबी सूची तैयार की जाती है और फिर पुरस्कार वाले दिन की शाम के भोज में पुरस्कार विजेता की घोषणा की जाती है. पहला बुकर पुरस्कार अलबानिया के उपन्यासकार इस्माइल कादरे को दिया गया था. ==यह भी देखें == * [[किरण देसाई]] * [[अरुंधती राय]] {{substub}} नवग्रह मंदिर 12213 44401 2007-01-19T15:10:57Z Matra 768 नया पेज '''नवग्रह मंदिर''' [[गुवाहाटी]] में चित्राचल पहाड़ी पर स्थित है. यह ज्योतिष विज्ञान और खगोलिय अनुसंधान का केन्द्र है. ==यह भी देखें == *[[वृहदेश्वर मंदिर]] *[[मीनाक्षी मंदिर]] *[[मंदिर]] {{substub}} रंग 12214 44406 2007-01-19T15:36:11Z 202.32.7.195 New page: नहीं चाहिए। नहीं चाहिए। दैवी धर्म 12215 44440 2007-01-19T20:15:46Z जूहोमि 935 '''दैवी धर्म''' [[सनातन धर्म|सनातन]] अथवा [[वैदिक धर्म]] का दूसरा नाम। इसके विरोध में [[आसुरी]] और [[राक्षस|राक्षसी]] धर्म होते हैं। आसुरी 12216 44412 2007-01-19T16:28:00Z जूहोमि 935 New page: '''आसुरी''' [[असुर]] से जो केवल भौतिक यथार्थता में विश्वास रखते हैं। '''आसुरी''' [[असुर]] से जो केवल भौतिक यथार्थता में विश्वास रखते हैं। Template:निर्वाचित तस्वीर फ़रवरी 2007 12217 44415 2007-01-19T17:55:26Z Wolf 886 Template:निर्वाचित तस्वीर फ़रवरी 2007 का नाम बदलकर Template:निर्वाचित तस्वीर फरवरी२००७ कर दिया गया है: बदल करत� #REDIRECT [[Template:निर्वाचित तस्वीर फरवरी२००७]] असुर 12219 44424 2007-01-19T19:42:03Z जूहोमि 935 New page: '''असुर''' देवों के प्रतिद्वन्दी। यदि [[देव]] आध्यात्मिक शक्ति है, असुर भौति... '''असुर''' देवों के प्रतिद्वन्दी। यदि [[देव]] आध्यात्मिक शक्ति है, असुर भौतिक शक्ति है। सनातन धर्म का इतिहास 12220 44425 2007-01-19T19:44:45Z जूहोमि 935 New page: '''सनातन धर्म का इतिहास''' [[भारत]] के प्राचीनतम काल के साथ जुडा हुआ है। यदि इ... '''सनातन धर्म का इतिहास''' [[भारत]] के प्राचीनतम काल के साथ जुडा हुआ है। यदि इसे [[वेद]] के साथ जोडा जाये, तो भी यह ४००० ईपू से पहले का होगा। शाकाहार 12221 44426 2007-01-19T19:47:26Z जूहोमि 935 New page: '''शाकाहार''' मांस न खाने को कहा गया है। [[सनातन धर्म]] में शाकाहारी होना अनिव... '''शाकाहार''' मांस न खाने को कहा गया है। [[सनातन धर्म]] में शाकाहारी होना अनिवार्य नहीं, पर यह प्रबुद्ध व्यक्ति के आचरण से जोडा जाता है। मन्दिर देवस्थान 12222 44428 2007-01-19T19:57:33Z जूहोमि 935 '''मन्दिर देवस्थान''' [[हिन्दू]] धर्म में मन्दिर चार प्रमुख शैलियों के होते हैं-- *[[नागर]] *[[द्रविड]] *[[वेसर]] *[[इन्दोनेशी]] श्रेणी:हिन्दू पर्व 12223 44429 2007-01-19T20:00:31Z जूहोमि 935 New page: *[[सरस्वती पूजा]] *[[होली]] *[[जन्माष्टमी]] *[[शिवरात्रि]] *[[मकर संक्रान्ति]] *[[सरस्वती पूजा]] *[[होली]] *[[जन्माष्टमी]] *[[शिवरात्रि]] *[[मकर संक्रान्ति]] विश्व में सनातन धर्म 12224 44432 2007-01-19T20:04:10Z जूहोमि 935 विश्व में हिन्दू धर्म का नाम बदलकर विश्व में सनातन धर्म कर दिया गया है '''विश्व में सनातन धर्म''' इस लेख में विभिन्न देशों में [[सनातन धर्म]] के अनुयायियों की जनसंख्या होगी। विश्व में हिन्दू धर्म 12225 44433 2007-01-19T20:04:10Z जूहोमि 935 विश्व में हिन्दू धर्म का नाम बदलकर विश्व में सनातन धर्म कर दिया गया है #REDIRECT [[विश्व में सनातन धर्म]] हिन्दू गुरु व सन्त 12226 44434 2007-01-19T20:08:04Z जूहोमि 935 New page: *[[कबीर]] *[[रामानन्द]] *[[आण्डाल]] *[[लल्लेश्वरी]] *[[मीराबाई]] *[[तुलसीदास]] *[[सूरदास]]... *[[कबीर]] *[[रामानन्द]] *[[आण्डाल]] *[[लल्लेश्वरी]] *[[मीराबाई]] *[[तुलसीदास]] *[[सूरदास]] *[[रामकृष्ण]] *[[रामतीर्थ]] *[[विवेकानन्द]] *[[श्री अरविन्द]] शब्दकोष (हिन्दू धर्म) 12227 44435 2007-01-19T20:09:53Z जूहोमि 935 New page: *ब्रह्म *[[ईश्वर]] *यज्ञ *कर्मकाण्ड *ब्रह्म *[[ईश्वर]] *यज्ञ *कर्मकाण्ड वचनामृत 12228 44437 2007-01-19T20:11:46Z जूहोमि 935 वचनाम्रुत का नाम बदलकर वचनामृत कर दिया गया है '''स्वामीनारायण सम्प्रदाय''' का एक मूल ग्रन्थ। वचनाम्रुत 12229 44438 2007-01-19T20:11:46Z जूहोमि 935 वचनाम्रुत का नाम बदलकर वचनामृत कर दिया गया है #REDIRECT [[वचनामृत]] राजाराज चोल १ 12230 44443 2007-01-19T20:23:15Z जूहोमि 935 New page: '''राजाराज चोल १''' महान [[चोल]] सम्राट। उसने [[बृहदेश्वर मन्दिर|बृहदीश्वर मन... '''राजाराज चोल १''' महान [[चोल]] सम्राट। उसने [[बृहदेश्वर मन्दिर|बृहदीश्वर मन्दिर]] निर्मित किया। वृहदेश्वर मंदिर 12231 44445 2007-01-19T20:23:49Z जूहोमि 935 वृहदेश्वर मंदिर का नाम बदलकर वृहदेश्वर मन्दिर कर दिया गया है #REDIRECT [[वृहदेश्वर मन्दिर]] वृहदेश्वर मन्दिर 12232 44448 2007-01-19T20:24:48Z जूहोमि 935 वृहदेश्वर मन्दिर का नाम बदलकर बृहदेश्वर मन्दिर कर दिया गया है #REDIRECT [[बृहदेश्वर मन्दिर]] मंदिर 12233 44454 2007-01-19T20:29:24Z जूहोमि 935 मंदिर का नाम बदलकर मन्दिर कर दिया गया है #REDIRECT [[मन्दिर]] मीनाक्षी मंदिर 12234 44458 2007-01-19T20:34:09Z जूहोमि 935 मीनाक्षी मंदिर का नाम बदलकर मीनाक्षी मन्दिर कर दिया गया है #REDIRECT [[मीनाक्षी मन्दिर]] कामाख्या मंदिर 12235 44461 2007-01-19T20:34:56Z जूहोमि 935 कामाख्या मंदिर का नाम बदलकर कामाख्या मन्दिर कर दिया गया है #REDIRECT [[कामाख्या मन्दिर]] आदित्य १ 12236 44464 2007-01-19T20:43:45Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। परन्तक चोल १ 12237 44465 2007-01-19T20:43:56Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। सुन्दर चोल 12238 44466 2007-01-19T20:44:07Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। उत्तम चोल 12239 44467 2007-01-19T20:44:18Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजेन्द्र चोल १ 12240 44468 2007-01-19T20:44:29Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजाधिराज चोल १ 12241 44469 2007-01-19T20:44:39Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजेन्द्र चोल २ 12242 44470 2007-01-19T20:44:59Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। वीरराजेन्द्र चोल 12243 44471 2007-01-19T20:45:09Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। अतिराजेन्द्र चोल 12244 44472 2007-01-19T20:45:19Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। विक्रम चोल 12245 44473 2007-01-19T20:45:30Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजाराज चोल २ 12246 44474 2007-01-19T20:45:42Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजाधिराज चोल २ 12247 44475 2007-01-19T20:45:53Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजाराज चोल ३ 12248 44476 2007-01-19T20:46:04Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। राजेन्द्र चोल ३ 12249 44477 2007-01-19T20:46:15Z जूहोमि 935 New page: [[चोल]] वंश का राजा। [[चोल]] वंश का राजा। चोल 12250 44479 2007-01-19T20:47:07Z जूहोमि 935 चोल का नाम बदलकर चोल वंश कर दिया गया है #REDIRECT [[चोल वंश]] समाकलन 12251 44480 2007-01-19T20:50:35Z जूहोमि 935 New page: '''समाकलन''' ([[:en:Integral|Integral Calculus]]) यह एक विशेष प्रकार की योग क्रिया है जिसमें अति-स... '''समाकलन''' ([[:en:Integral|Integral Calculus]]) यह एक विशेष प्रकार की योग क्रिया है जिसमें अति-सूक्ष्म मान वाली (किन्तु गिनती में अत्यधिक, अनन्त) संख्याओं को जोड़ा जाता है। किसी वक्र तथा x-अक्ष के बीच का क्षेत्रफल निकालने के लिये समाकलन का प्रयोग करना पडता है। {{स्टब}} [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:कलन]] [[en:Calculus]] अवकलन 12252 44481 2007-01-19T20:51:14Z जूहोमि 935 New page: '''अवकलन''' ([[:en:Derivative|Differential Calculus]]) किसी मात्रा के किसी और मात्रा के सम्बन्ध में तत... '''अवकलन''' ([[:en:Derivative|Differential Calculus]]) किसी मात्रा के किसी और मात्रा के सम्बन्ध में तत्कालिक बदलाव के दर का अध्ययन करता है । इस दर को अवकलज ([[:en:Derivative]]) कहते हैं ।<br/> किसी फलन के किसी चर रासि के साथ बढ़ने की दर को मापता है। जैसे यदि कोई फलन y किसी चर रासि x पर निर्भर है और x का मान x1 से x2 करने पर y का मान y1 से y2 हो जाता है तो (y2-y1)/(x2-x1) को y का x के सन्दर्भ में अवकलज कहते हैं। इसे dy/dx से निरूपित किया जाता है। ध्यान रहे कि परिवर्तन (x2-x1) सूष्म से सूक्ष्मतम (tend to zero) होना चाहिये। इसी लिये सीमा (limit) का अवकलन में बहुत महत्वपूर्ण स्थान है। किसी वक्र(curve) का किसी बिन्दु पर प्रवणता (slope) जानने के लिये उस बिन्दु पर अवकलज की गणना करनी पड़ती है। <br/><br/> समाकलन और अवकलन एक दूसरे के व्युत्क्रम क्रियायें(inverse operations) हैं। <br/> {{स्टब}} [[श्रेणी:गणित]] [[श्रेणी:कलन]] [[en:Calculus]] स्वामीनारायण 12253 44485 2007-01-19T21:06:02Z जूहोमि 935 स्वामीनारायण का नाम बदलकर स्वामिनारायण कर दिया गया है #REDIRECT [[स्वामिनारायण]] Template:हिन्दू धर्म इंफ़ोबॉक्स 12254 44665 2007-01-20T19:04:56Z Wolf 886 Redirecting to [[Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा]] #REDIRECT [[Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा]] Template:एलेमेन्ट 12256 44493 2007-01-20T00:38:42Z किशोर 903 Template:एलेमेन्ट का नाम बदलकर Template:भौतिक तत्त्व कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:भौतिक तत्त्व]] हीलियम 12257 45803 2007-01-24T17:37:18Z Matra 768 ==यह भी देखें== एक भौतिक तत्त्व है। ==यह भी देखें== *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} कार्बन 12258 44498 2007-01-20T00:53:29Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} मेगनीसियम 12259 44499 2007-01-20T00:53:40Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} फास्फोरस 12260 44500 2007-01-20T00:53:51Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} गन्धक 12261 44561 2007-01-20T01:05:35Z किशोर 903 गन्धकः का नाम बदलकर गन्धक कर दिया गया है एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} काल्सियम 12262 44502 2007-01-20T00:54:09Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} स्काण्डियम 12263 44503 2007-01-20T00:54:17Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} वनडियम 12264 44504 2007-01-20T00:54:24Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} मंगनीज 12265 44505 2007-01-20T00:54:32Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} लोहम् 12266 44506 2007-01-20T00:54:41Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} ताम्र 12267 44563 2007-01-20T01:05:57Z किशोर 903 ताम्रम् का नाम बदलकर ताम्र कर दिया गया है एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} वङ्गम् 12268 44508 2007-01-20T00:54:59Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} गालियम 12269 44509 2007-01-20T00:55:18Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} टेक्निशियम 12270 44510 2007-01-20T00:55:27Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} पलाडियम 12271 44511 2007-01-20T00:55:36Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} रूप्यम् 12272 44573 2007-01-20T01:16:47Z किशोर 903 एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Silver]] काडमियम 12273 44513 2007-01-20T00:55:52Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} इण्डियम 12274 44514 2007-01-20T00:56:00Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} त्रपु 12275 44515 2007-01-20T00:56:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} लुटेटियम 12276 44516 2007-01-20T00:56:27Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} लाञ्थनम 12277 44517 2007-01-20T00:56:35Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} टर्बियम 12278 44518 2007-01-20T00:56:43Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} डिस्प्रोसियम 12279 44519 2007-01-20T00:56:51Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} होल्मियम 12280 44520 2007-01-20T00:56:58Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} अर्बियम 12281 44521 2007-01-20T00:57:07Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} थुलियम 12282 44522 2007-01-20T00:57:14Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} यिट्टरबियम 12283 45801 2007-01-24T17:34:58Z Matra 768 ==यह भी देखें== एक भौतिक तत्त्व है। ==यह भी देखें== *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} हाफ्नियम 12284 44524 2007-01-20T00:57:30Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} टाण्टलम 12285 44525 2007-01-20T00:58:23Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} टंग्स्टन 12286 44526 2007-01-20T00:58:33Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} रेनियम 12287 44527 2007-01-20T00:58:44Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} अस्मियम 12288 44528 2007-01-20T00:58:59Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} इरिडियम 12289 44529 2007-01-20T00:59:22Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} प्लाटिनम 12290 44530 2007-01-20T01:00:10Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} सुवर्ण 12291 44567 2007-01-20T01:07:37Z किशोर 903 एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Gold]] पारदः 12292 44532 2007-01-20T01:00:58Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} बिस्मुथ 12293 44533 2007-01-20T01:01:09Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} पोलोनियम 12294 44534 2007-01-20T01:01:19Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एस्टाटिन 12295 44536 2007-01-20T01:01:30Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} रेडन 12296 44574 2007-01-20T01:17:22Z किशोर 903 एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Radon]] फ्रान्सियम 12297 44538 2007-01-20T01:01:48Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} रेडियम 12298 44539 2007-01-20T01:01:56Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक्टिनियम 12299 44540 2007-01-20T01:02:06Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} थोरियम 12300 44572 2007-01-20T01:16:24Z किशोर 903 '''थोरियम''' एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Thorium]] प्रोट्याक्टिनियम 12301 44542 2007-01-20T01:02:23Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} यूरानियम 12302 44543 2007-01-20T01:02:31Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} नेप्टुनियम 12303 44544 2007-01-20T01:02:39Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} प्लुटोनियम 12304 44568 2007-01-20T01:10:15Z किशोर 903 '''प्लुटोनियम''' एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} [[en:Plutonium]] अमेरिसियम 12305 44546 2007-01-20T01:02:57Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} क्युरियम 12306 44547 2007-01-20T01:03:11Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} बर्केलियम 12307 44548 2007-01-20T01:03:22Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} कालिफोर्नियम 12308 44549 2007-01-20T01:03:30Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} आइन्स्टाइनियम 12309 44550 2007-01-20T01:03:40Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} फर्मियम 12310 44551 2007-01-20T01:03:48Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} मेण्डेलीवियम 12311 44552 2007-01-20T01:03:56Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} नोबेलियम 12312 44553 2007-01-20T01:04:04Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} लरेन्सियम 12313 44554 2007-01-20T01:04:12Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} रुथरफोर्डियम 12314 44555 2007-01-20T01:04:21Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} डब्नियम 12315 44556 2007-01-20T01:04:38Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} सीबोर्गियम 12316 44557 2007-01-20T01:04:46Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} बोरियम 12317 44558 2007-01-20T01:04:54Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} हसियम 12318 44559 2007-01-20T01:05:04Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} मेइट्नेरियम 12319 44560 2007-01-20T01:05:12Z किशोर 903 New page: एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} एक भौतिक तत्त्व है। *[[भौतिकी]] {{भौतिक तत्त्व}} गन्धकः 12320 44562 2007-01-20T01:05:35Z किशोर 903 गन्धकः का नाम बदलकर गन्धक कर दिया गया है #REDIRECT [[गन्धक]] ताम्रम् 12321 44564 2007-01-20T01:05:57Z किशोर 903 ताम्रम् का नाम बदलकर ताम्र कर दिया गया है #REDIRECT [[ताम्र]] सुवर्णम् 12322 44566 2007-01-20T01:07:20Z किशोर 903 सुवर्णम् का नाम बदलकर सुवर्ण कर दिया गया है #REDIRECT [[सुवर्ण]] अश्वमेध यज्ञ 12323 44570 2007-01-20T01:14:50Z किशोर 903 अश्वमेध यज्ञ का नाम बदलकर अश्वमेध यज्ञ: विधि और युक्ति कर दिया गया है #REDIRECT [[अश्वमेध यज्ञ: विधि और युक्ति]] पाञ्चजन्य 12324 44576 2007-01-20T01:23:07Z किशोर 903 New page: श्री[[कृष्ण]] शंख श्री[[कृष्ण]] शंख विकिपीडिया:क्या आप जानते है 12325 46527 2007-01-26T21:21:16Z 69.54.12.195 Replacing page with 'What language is this?' What language is this? सुभद्रा 12326 44578 2007-01-20T01:24:43Z किशोर 903 New page: [[कृष्ण]] की बहन, महाभारत की एक पात्र। [[कृष्ण]] की बहन, महाभारत की एक पात्र। सारे जहाँ से अच्छा 12327 44586 2007-01-20T06:04:11Z 59.180.68.115 sare jaha se achcha hindosatan hamara hindosatan इंडियन एयरलाइन्स 12328 44594 2007-01-20T09:52:12Z Wolf 886 इंडियन एयरलाइन्स का नाम बदलकर इंडियन कर दिया गया है: नाम बदलना #REDIRECT [[इंडियन]] Portal:हिन्दी 12330 44613 2007-01-20T10:45:59Z Wolf 886 Redirecting to [[Portal:हिंदी]] #REDIRECT[[Portal:हिंदी]] श्रेणी:रसायनशास्त्र 12331 44633 2007-01-20T15:11:36Z Matra 768 [[श्रेणी:रसायनशास्त्र]] श्रेणी रसायनशास्त्र ---- पंचकर्म 12332 44893 2007-01-22T12:12:20Z Debbe 981 /* [[स्‍नेहन]] */ == पंचकर्म == यह आयुर्वेद की उत्‍कृष्‍ट चिकित्‍सा विधि है। पन्‍चकर्म को आयुर्वेद की विशिष्‍ट चिकित्‍सा पद्यति कहते है । इस विधि से शरीर में होंनें वाले रोगों और रोग के कारणों को दूर करनें के लिये और तीनों दोषों अर्थात त्रिदोष य‍था वात, पित्‍त, कफ के असम रूप को समरूप में दुबारा स्‍थापित करनें के लिये विभिन्‍न प्रकार की प्रक्रियायें प्रयोग मे लाई जाती हैं। लेकिन इन कई प्रक्रियायों में पांच कर्म मुख्‍य हैं, इसीलिये ‘’पंचकर्म’’ कहते हैं। ये पांच कर्मों की प्रक्रियायें इस प्रकार हैं। *1- [[वमन]] *2- [[विरेचन]] *3- [[बस्ति – अनुवासन]] *4- [[बस्ति – आस्‍थापन]] *5- [[नस्‍य]] उपरोक्‍त पांच को मुख्‍य अथवा प्रधान कर्म कहते हैं। ===पूर्व कर्म=== पंचकर्म से पहले शरीर को '''स्‍नेहन''' और '''स्‍वेदन''', इन दो विधियों से संस्‍कारित करके प्रधान कर्म के लिये तैयार करते हैं। ===[[स्‍नेहन]]=== [[स्‍नेहन]] दो प्रकार से करते हैं। *1- आंतरिक या आभ्‍यांतर: इसमें [[घृत]], [[तेल]], [[वसा]], [[मज्‍जा]] का सेवन कराते हैं। *2- बाहरी या वाह्य: इसमें वसादिक पदार्थों का [[अभ्‍यंग]] अथवा मालिस करते हैं। ===[[स्‍वेदन]]=== शरीर से पसीनें के माध्‍यम से विकार निकालनें की प्रक्रिया को [[स्‍वेदन]] कहते हैं। यह दो प्रकार से करते हैं। एक प्रक्रिया में अग्नि का प्रयोग करते हैं तथा दूसरी में बिना अग्नि का प्रयोग किये स्‍वेदन कार्य सम्‍पन्‍न करते हैं। [[आयुर्वेद]] Template:भौतिक तत्त्व 12333 44648 2007-01-20T17:10:10Z किशोर 903 Template:भौतिक तत्त्व का नाम बदलकर Template:रसायन तत्त्व कर दिया गया है: I realized bhautik was wrong #REDIRECT [[Template:रसायन तत्त्व]] Template:सनातन धर्म सूचना मंजूशा 12334 44653 2007-01-20T17:14:16Z किशोर 903 Template:सनातन धर्म सूचना मंजूशा का नाम बदलकर Template:सनातन धर्म सूचना मञ्जूषा कर दिया गया है: spelling error #REDIRECT [[Template:सनातन धर्म सूचना मञ्जूषा]] Template:सनातन धर्म सूचना मञ्जूषा 12336 44661 2007-01-20T19:03:27Z Wolf 886 Template:सनातन धर्म सूचना मञ्जूषा का नाम बदलकर Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा कर दिया गया है: Please see guidelines ं is use #REDIRECT [[Template:हिन्दू धर्म सूचना मंजूषा]] Template:Lien AdQ 12338 44673 2007-01-20T19:54:30Z Wolf 886 Template:Link FA का नाम बदलकर Template:Lien AdQ कर दिया गया है <span id="ADQ-interwiki-{{{1}}}" style="display:none;" class="AdQ" /><noinclude> [[Modèle:Lien AdQ/Documentation|Documentation]] [[Catégorie:Modèle interwiki|Qualite]] [[bg:Шаблон:Link FA]] [[br:Patrom:Liamm PuB]] [[ca:Plantilla:Enllaç AD]] [[cs:Šablona:Link FA]] [[da:Skabelon:Link FA]] [[de:Vorlage:Link FA]] [[et:Mall:Link FA]] [[el:Πρότυπο:Link FA]] [[es:Plantilla:Destacado]] [[en:Template:Link FA]] [[eo:Ŝablono:LigoElstara]] [[eu:Txantiloi:NA lotura]] [[fi:Malline:Link FA]] [[fo:Fyrimynd:Link FA]] [[he:תבנית:Link FA]] [[it:Template:Link AdQ]] [[ja:Template:Link FA]] [[lv:Template:Link FA]] [[no:Mal:Link UA]] [[os:Шаблон:Link FA]] [[ro:Format:Link FA]] [[ru:Шаблон:Link FA]] [[pl:Szablon:Link FA]] [[sl:Template:Link FA]] [[sr:Template:Link FA]] [[vi:Tiêu bản:Liên kết chọn lọc]] [[sv:Mall:UA]] </noinclude> Template:Link FA 12339 44674 2007-01-20T19:54:30Z Wolf 886 Template:Link FA का नाम बदलकर Template:Lien AdQ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:Lien AdQ]] 12340 44889 2007-01-22T11:23:46Z Murtasa 83 delete vú vù vu vu ,vú vu vu vù bom bom, bom ,bom bom, tưng tưng người nhgờn {{delete}} जोहान वुल्फगांग गेटे 12342 44707 2007-01-21T18:04:34Z Wolf 886 जोहान वुल्फगांग गेटे का नाम बदलकर योहान वोल्फ़गांग गोटा कर दिया गया है: यह है जर्मन उच्चारण, और Goethe #REDIRECT [[योहान वोल्फ़गांग गोटा]] ओन्टारियो(बहुविकल्पी) 12343 44714 2007-01-21T19:45:32Z Wolf 886 ओन्टारियो(बहुविकल्पी) का नाम बदलकर ओन्टारियो (बहुविकल्पी) कर दिया गया है #REDIRECT [[ओन्टारियो (बहुविकल्पी)]] हिन्दु आगम 12344 44719 2007-01-21T20:28:59Z किशोर 903 New page: [[इंडोनेशिया]] में [[हिन्दू धर्म]] का औपचारिक नाम '''हिन्दु आगम''' है। [[इंडोनेशिया]] में [[हिन्दू धर्म]] का औपचारिक नाम '''हिन्दु आगम''' है। रामन् महर्षि 12345 44727 2007-01-21T21:03:11Z किशोर 903 '''रामन् महर्षि''' (1879-1950) अद्यतन काल के महान ऋषि थे। उन्होंने आत्म विचार पर बहुत बल दिया। उनका आधुनिक काल में भारत और विदेश में बहुत प्रभाव रहा है। उनके कई शिष्य थे। [[en:Ramana Maharshi]] [[sa:रामन् महर्षि]] जनगणना 12346 44729 2007-01-21T21:06:20Z किशोर 903 New page: [[देश]] अथवा किसी भी क्षेत्र में लोगों को गिनना। [[देश]] अथवा किसी भी क्षेत्र में लोगों को गिनना। सिन्धु सरस्वती परम्परा 12347 44735 2007-01-21T21:15:24Z किशोर 903 [[हिन्दू धर्म]] का मूल कदाचित '''सिन्धु सरस्वती परम्परा''' (जिसका स्रोत मेहरगढ की ६५०० ईपू संस्कृति में मिलता है) से भी पहले की भारतीय परम्परा में है। [[en:Sarasvati]] सिन्धु 12348 44888 2007-01-22T11:19:34Z Murtasa 83 सिन्धु नदी '''[[सिन्धु नदी]]''' '''सिन्धु''' नदी जो तिबत में उठती है और भारत में [[लेह]] नगर से होती हुई [[पाकिस्तान]] में घुसती है। अन्त में यह [[सिन्ध]] प्रान्त में [[कराची]] नगर के पास समुद्र में गिरती है। [[en:Indus]] कराची 12349 44950 2007-01-22T20:35:05Z TXiKiBoT 975 robot Adding: ar, ast, bg, bo, ca, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gd, gl, he, id, it, ja, ko, lt, lv, mr, nl, no, pl, pt, ru, sd, simple, sk, sr, sv, tl, tr, ur, vi, zh [[पाकिस्तान]] का बडा नगर। [[ar:كراتشي]] [[ast:Karachi]] [[bg:Карачи]] [[bo:ཀ་ར་ཆི]] [[ca:Karachi]] [[da:Karachi]] [[de:Karatschi]] [[en:Karachi]] [[eo:Karaĉio]] [[es:Karachi]] [[et:Karachi]] [[eu:Karachi]] [[fa:کراچی]] [[fi:Karachi]] [[fr:Karâchi]] [[gd:Karachi]] [[gl:Karachi - كراچى]] [[he:קראצ'י]] [[id:Karachi]] [[it:Karachi]] [[ja:カラチ]] [[ko:카라치]] [[lt:Karačis]] [[lv:Karači]] [[mr:कराची]] [[nl:Karachi]] [[no:Karachi]] [[pl:Karaczi]] [[pt:Carachi]] [[ru:Карачи]] [[sd:ڪراچي]] [[simple:Karachi]] [[sk:Karáči]] [[sr:Карачи]] [[sv:Karachi]] [[tl:Karachi]] [[tr:Karaçi]] [[ur:کراچی]] [[vi:Karachi]] [[zh:卡拉奇]] लेह 12350 45650 2007-01-24T09:18:41Z Thijs!bot 662 robot Adding: de, fr, ja, nl, pl, ro '''लेह''' नगर [[भारत]] में [[कश्मीर]] के [[लद्दाख]] क्षेत्र का प्रमुख नगर, जो विशव में सबसे ऊंचाई पर स्थित है। [[de:Leh]] [[en:Leh]] [[fr:Leh]] [[ja:レー (ラダック)]] [[nl:Leh]] [[pl:Leh]] [[ro:Leh]] वितस्ता 12351 46197 2007-01-25T21:57:15Z जूहोमि 935 '''वितस्ता''' [[झेलम]] नदी का वास्तविक नाम है। [[कश्मीरी भाषा]] में इसे ''व्यथ'' कहते हैं। इसका उद्भव [[वेरीनाग]] नामी नगर में है। [[en:Vitasta]] अकिरा कुरोसावा 12352 45993 2007-01-25T07:07:25Z Escarbot 542 robot Adding: [[simple:Akira Kurosawa]] '''अकिरा कुरोसावा''' (1910-1998) विख्यात जापानी फिल्म निर्देशक था। ==Filmography== [[Image:derzuuzala.jpg|thumb|250px|[[Maxim Munzuk]] as Dersu Uzala (left) and [[Yury Solomin]] as [[Vladimir Arsenyev]] (right) in the [[1975]] film ''[[Dersu Uzala (1975 film)|Dersu Uzala]]''.]] *''[[Sanshiro Sugata]]'' (1943) *''[[The Most Beautiful]]'' (1944) *''[[Sanshiro Sugata Part II]]'' aka ''Judo Saga 2'' (1945) *''[[The Men Who Tread On the Tiger's Tail]]'' (1945) *''[[No Regrets for Our Youth]]'' (1946) *''[[One Wonderful Sunday]]'' (1946) *''[[Drunken Angel]]'' (1948) *''[[The Quiet Duel]]'' (1949) *''[[Stray Dog (film)|Stray Dog]]'' (1949) *''[[Scandal (1950 film)|Scandal]]'' (1950) *''[[Rashomon (film)|Rashomon]]'' (1950) *''[[Hakuchi (film)|The Idiot]]'' (1951) *''[[Ikiru]]'' aka ''To Live'' (1952) *''[[Seven Samurai]]'' (1954) *''[[Record of a Living Being]]'' aka ''I Live in Fear'' (1955) *''[[Throne of Blood]]'' aka ''Spider Web Castle'' (1957) *''[[The Lower Depths (1957 film)|The Lower Depths]]'' (1957) *''[[The Hidden Fortress]]'' (1958) *''[[The Bad Sleep Well]]'' (1960) *''[[Yojimbo (film)|Yojimbo]]'' aka ''The Bodyguard'' (1961) *''[[Tsubaki Sanjūrō|Sanjuro]]'' (1962) *''[[High and Low]]'' aka ''Heaven and Hell'' (1963) *''[[Red Beard]]'' (1965) *''[[Dodesukaden]]'' (1970) *''[[Dersu Uzala (1975 film)|Dersu Uzala]]'' (1975) *''[[Kagemusha]]'' aka ''Shadow Warrior'' (1980) *''[[Ran (film)|Ran]]'' (1985) *''[[Dreams (1990 film)|Dreams]]'' aka ''Akira Kurosawa's Dreams'' (1990) *''[[Rhapsody in August]]'' (1991) *''[[Madadayo]]'' aka ''Not Yet'' (1993) ==Further reading== * Mitsuhiro Yoshimoto ''Kurosawa: Film Studies and Japanese Cinema'' ISBN 0-8223-2519-5 * Akira Kurosawa. ''Something Like An Autobiography''. Vintage Books USA, 1983. ISBN 0-394-71439-3 * Stephen Prince. ''The Warrior's Camera''. Princeton University Press, 1999. ISBN 0-691-01046-3 * Donald Richie, Joan Mellen. ''The Films of Akira Kurosawa''. University of California Press, 1999. ISBN 0-520-22037-4 * Stuart Galbraith IV. ''The Emperor and the Wolf: The Lives and Films of Akira Kurosawa and Toshiro Mifune''. Faber & Faber, 2002. ISBN 0-571-19982-8 ==See also== * [[Cinema of Japan]] ==External links== * {{imdb name|id=0000041|name=Akira Kurosawa}} * {{nndb name|id=326/000044194|name=Akira Kurosawa}} *[http://www.sensesofcinema.com/contents/directors/02/kurosawa.html Senses of Cinema: Great Directors Critical Database] *[http://www.japan-zone.com/modern/kurosawa_akira.shtml Profile at Japan Zone] *[http://www2.tky.3web.ne.jp/~adk/kurosawa/AKpage.html Akira Kurosawa Database] *[http://www.boheme-magazine.net/july03/ikiru.html Bohème Magazine] ''Ikiru'': The Art of Living *[http://www.quad4x.net/yojinbo/ Japanese Film - Kurosawa] *[http://www.pbs.org/wnet/gperf/shows/kurosawa/kurosawa.html Great Performances: Kurosawa (PBS)] *[http://kurosawa.vertebratesilence.com/ Akira Kurosawa News and Information] {{kurosawa}} [[Category:1910 births|Kurosawa, Akira]] [[Category:1998 deaths|Kurosawa, Akira]] [[Category:Japanese film directors|Kurosawa, Akira]] [[Category:People from Tokyo|Kurosawa, Akira]] *[[जीवनी]] [[ar:أكيرا كوروساوا]] [[bn:আকিরা কুরোসাওয়া]] [[br:Akira Kurosawa]] [[bs:Akira Kurosawa]] [[ca:Akira Kurosawa]] [[cs:Akira Kurosawa]] [[cv:Акира Куросава]] [[da:Akira Kurosawa]] [[de:Akira Kurosawa]] [[el:Ακίρα Κουροσάβα]] [[en:Akira Kurosawa]] [[eo:Kurosawa Akira]] [[es:Akira Kurosawa]] [[et:Akira Kurosawa]] [[eu:Akira Kurosawa]] [[fi:Akira Kurosawa]] [[fr:Akira Kurosawa]] [[gl:Akira Kurosawa]] [[he:אקירה קורוסאווה]] [[hr:Akira Kurosava]] [[hu:Kuroszava Akira]] [[id:Akira Kurosawa]] [[io:Akira Kurosawa]] [[it:Akira Kurosawa]] [[ja:黒澤明]] [[ka:კუროსავა აკირა]] [[kn:ಅಕಿರಾ ಕುರೋಸಾವಾ]] [[ko:구로사와 아키라]] [[lb:Akira Kurosawa]] [[nl:Akira Kurosawa]] [[nn:Akira Kurosawa]] [[no:Akira Kurosawa]] [[oc:Akira Kurosawa]] [[pl:Akira Kurosawa]] [[pt:Akira Kurosawa]] [[ro:Akira Kurosawa]] [[ru:Куросава, Акира]] [[sh:Akira Kurosawa]] [[simple:Akira Kurosawa]] [[sk:Akira Kurosawa]] [[sl:Akira Kurosawa]] [[sq:Akira Kurosawa]] [[sr:Акира Куросава]] [[sv:Akira Kurosawa]] [[ta:அகிரா குரோசாவா]] [[tg:Акира Куросава]] [[tr:Akira Kurosava]] [[uk:Акіро Куросава]] [[zh:黑澤明]] अटिला 12353 45555 2007-01-23T23:32:47Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, eu, fa, fi, fr, he, hr, hu, id, it, ja, ka, ko, lt, ms, nl, no, pl, pt, ro, ru, scn, sl, sr, sv, tr, uk, ur, zh Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:أتيلا الهوني]] [[bg:Атила]] [[bs:Atila]] [[ca:Àtila]] [[cs:Attila]] [[da:Attila]] [[de:Attila]] [[el:Αττίλας]] [[en:Attila the Hun]] [[eo:Atilo la Huno]] [[es:Atila]] [[eu:Atila]] [[fa:آتیلا]] [[fi:Attila]] [[fr:Attila]] [[he:אטילה ההוני]] [[hr:Atila]] [[hu:Attila (hun uralkodó)]] [[id:Attila]] [[it:Attila]] [[ja:アッティラ]] [[ka:ატილა (ჰუნები)]] [[ko:아틸라]] [[lt:Atila]] [[ms:Atilla]] [[nl:Attila de Hun]] [[no:Attila]] [[pl:Attyla]] [[pt:Átila o Huno]] [[ro:Attila]] [[ru:Аттила]] [[scn:Attila]] [[sl:Atila]] [[sr:Атила]] [[sv:Attila]] [[tr:Attila]] [[uk:Аттіла]] [[ur:ایٹلا]] [[zh:阿提拉]] आटो स्टर्न 12354 44747 2007-01-21T21:34:39Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Otto Stern]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Otto Stern]] अनवर अल-सदात 12355 45230 2007-01-23T06:47:43Z Escarbot 542 robot Adding: ar, bg, ca, da, de, es, et, fa, fi, fr, he, hr, hu, id, is, it, ja, ko, ms, new, nl, no, pl, pt, ro, ru, sl, sr, sv, th, tr, ur, zh Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:محمد أنور السادات]] [[bg:Ануар Садат]] [[ca:Anwar el-Sadat]] [[da:Anwar Sadat]] [[de:Anwar as-Sadat]] [[en:Anwar Al Sadat]] [[es:Anwar el-Sadat]] [[et:Anwār as-Sadāt]] [[fa:انور سادات]] [[fi:Anwar Sadat]] [[fr:Anouar el-Sadate]] [[he:אנואר סאדאת]] [[hr:Anwar el-Sadat]] [[hu:Anvar Szadat]] [[id:Anwar Sadat]] [[is:Anwar Sadat]] [[it:Anwar al-Sadat]] [[ja:アンワル・アッ=サーダート]] [[ko:안와르 사다트]] [[ms:Anwar Sadat]] [[new:अन्वर अल-सदात]] [[nl:Anwar Sadat]] [[no:Anwar Sadat]] [[pl:Anwar Sadat]] [[pt:Anwar Sadat]] [[ro:Anwar Sadat]] [[ru:Садат, Анвар]] [[sl:Anvar Sadat]] [[sr:Анвар Садат]] [[sv:Anwar Sadat]] [[th:อันวาร์ ซาดัต]] [[tr:Enver Sedat]] [[ur:انور سادات]] [[zh:萨达特]] अब्राहम लिन्कन 12356 44908 2007-01-22T15:36:01Z Thijs!bot 662 robot Adding: ang, ar, bg, bn, bs, ca, co, cs, cy, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, id, io, it, ja, ka, ko, la, lt, mk, mr, ms, nds, nl, nn, no, oc, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, th, tr, uk, ur, vi, zh विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ang:Abraham Lincoln]] [[ar:أبراهام لينكولن]] [[bg:Ейбрахам Линкълн]] [[bn:আব্রাহাম লিংকন]] [[bs:Abraham Lincoln]] [[ca:Abraham Lincoln]] [[co:Abraham Lincoln]] [[cs:Abraham Lincoln]] [[cy:Abraham Lincoln]] [[da:Abraham Lincoln]] [[de:Abraham Lincoln]] [[en:Abraham Lincoln]] [[eo:Abraham Lincoln]] [[es:Abraham Lincoln]] [[et:Abraham Lincoln]] [[eu:Abraham Lincoln]] [[fa:آبراهام لینکلن]] [[fi:Abraham Lincoln]] [[fr:Abraham Lincoln]] [[ga:Abraham Lincoln]] [[gl:Abraham Lincoln]] [[he:אברהם לינקולן]] [[hr:Abraham Lincoln]] [[hu:Abraham Lincoln]] [[id:Abraham Lincoln]] [[io:Abraham Lincoln]] [[it:Abramo Lincoln]] [[ja:エイブラハム・リンカーン]] [[ka:ლინკოლნი, აბრაჰამ]] [[ko:에이브러햄 링컨]] [[la:Abraham Lincoln]] [[lt:Abraomas Linkolnas]] [[mk:Абрахам Линколн]] [[mr:अब्राहम लिंकन]] [[ms:Abraham Lincoln]] [[nds:Abraham Lincoln]] [[nl:Abraham Lincoln]] [[nn:Abraham Lincoln]] [[no:Abraham Lincoln]] [[oc:Abraham Lincoln]] [[pl:Abraham Lincoln]] [[pt:Abraham Lincoln]] [[ro:Abraham Lincoln]] [[ru:Линкольн, Авраам]] [[scn:Abraham Lincoln]] [[sh:Abraham Lincoln]] [[simple:Abraham Lincoln]] [[sk:Abraham Lincoln]] [[sl:Abraham Lincoln]] [[sq:Abraham Lincoln]] [[sr:Абрахам Линколн]] [[sv:Abraham Lincoln]] [[th:อับราฮัม ลิงคอล์น]] [[tr:Abraham Lincoln]] [[uk:Абрахам Лінкольн]] [[ur:ابراہام لنکن]] [[vi:Abraham Lincoln]] [[zh:亚伯拉罕·林肯]] अर्नेस्ट टी एस वाल्टन 12357 44887 2007-01-22T11:05:41Z Murtasa 83 + en + विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ca:Ernest Walton]] [[de:Ernest Walton]] [[en:Ernest Walton]] [[es:Ernest Thomas Sinton Walton]] [[fr:Ernest Walton]] [[ja:アーネスト・ウォルトン]] [[no:Ernest Walton]] [[pl:Ernest Thomas Sinton Walton]] [[pt:Ernest Thomas Sinton Walton]] [[sl:Ernest Thomas Sinton Walton]] अर्नेस्ट रदरफोर्ड 12358 46335 2007-01-26T02:19:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bn, bs, ca, cs, da, de, eo, es, eu, fa, fi, fr, gd, he, hr, hu, id, is, it, ja, lt, nl, no, pl, pt, ro, ru, sco, sh, simple, sk, sl, sr, sv, sw, tl, tr, vi, zh विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:إرنست رذرفورد]] [[bg:Ърнест Ръдърфорд]] [[bn:আর্নেস্ট রাদারফোর্ড]] [[bs:Ernest Rutherford]] [[ca:Ernest Rutherford]] [[cs:Ernest Rutherford]] [[da:Ernest Rutherford]] [[de:Ernest Rutherford]] [[en:Ernest Rutherford]] [[eo:Ernest Rutherford]] [[es:Ernest Rutherford]] [[eu:Ernest Rutherford]] [[fa:ارنست رادرفورد]] [[fi:Ernest Rutherford]] [[fr:Ernest Rutherford]] [[gd:Ernest Rutherford]] [[he:ארנסט רתרפורד]] [[hr:Ernest Rutherford]] [[hu:Ernest Rutherford]] [[id:Ernest Rutherford]] [[is:Ernest Rutherford]] [[it:Ernest Rutherford]] [[ja:アーネスト・ラザフォード]] [[lt:Ernestas Rezerfordas]] [[nl:Ernest Rutherford]] [[no:Ernest Rutherford]] [[pl:Ernest Rutherford]] [[pt:Ernest Rutherford]] [[ro:Ernest Rutherford]] [[ru:Резерфорд, Эрнест]] [[sco:Ernest Rutherford]] [[sh:Ernest Rutherford]] [[simple:Ernest Rutherford]] [[sk:Ernest Rutherford]] [[sl:Ernest Rutherford]] [[sr:Ернест Радерфорд]] [[sv:Ernest Rutherford]] [[sw:Ernest Rutherford]] [[tl:Ernest Rutherford]] [[tr:Ernest Rutherford]] [[vi:Ernest Rutherford]] [[zh:欧内斯特·卢瑟福]] अर्नेस्ट लारेन्स 12359 46334 2007-01-26T02:18:04Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, de, es, fr, he, hu, io, it, ja, nl, no, oc, pl, pt, ru, sk, sl, sv, sw विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ca:Ernest Lawrence]] [[de:Ernest O. Lawrence]] [[en:Ernest Lawrence]] [[es:Ernest Lawrence]] [[fr:Ernest Orlando Lawrence]] [[he:ארנסט לורנס]] [[hu:Ernest Lawrence]] [[io:Ernest Lawrence]] [[it:Ernest Orlando Lawrence]] [[ja:アーネスト・ローレンス]] [[nl:Ernest Lawrence]] [[no:Ernest Lawrence]] [[oc:Ernest Lawrence]] [[pl:Ernest Orlando Lawrence]] [[pt:Ernest Orlando Lawrence]] [[ru:Лоуренс, Эрнест Орландо]] [[sk:Ernest Lawrence]] [[sl:Ernest Orlando Lawrence]] [[sv:Ernest Lawrence]] [[sw:Ernest Orlando Lawrence]] अब्दुस सलाम 12360 44905 2007-01-22T15:24:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: bn, ca, cs, de, es, fr, id, it, ja, ms, pl, pt, ru, sl, sv, sw, tr, ur '''अब्दुस सलाम''' (1926-1996) विख्यात पाकिस्तानी वैज्ञानिक। [[अहमदी]] होने के कारण इन्हें पाकिस्तान ने अ-मुस्लिम घोषित किया और मृत्यु पर इन्हें कोई आदर नहीं दिया। *[[जीवनी]] [[bn:আব্দুস সালাম (পদার্থবিজ্ঞানী)]] [[ca:Abdus Salam]] [[cs:Abdus Salam]] [[de:Abdus Salam]] [[en:Abdus Salam]] [[es:Abdus Salam]] [[fr:Abdus Salam]] [[id:Abdus Salam]] [[it:Abdus Salam]] [[ja:アブドゥス・サラム]] [[ms:Abdus Salam]] [[pl:Abdus Salam]] [[pt:Abdus Salam]] [[ru:Салам, Абдус]] [[sl:Abdus Salam]] [[sv:Abdus Salam]] [[sw:Abdus Salam]] [[tr:Abdus Salam]] [[ur:عبد السلام]] अर्विन श्रोडिन्गर 12361 46337 2007-01-26T02:28:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[en:Erwin Schrödinger]] '''अर्विन श्रोडिन्गर''' विख्यात वैज्ञानिक था। उसने [[क्वांटम मेकानिक्स]] की नींव डाली। उनकी [[वेदान्त]] में आस्था थी, और उनके अनुसार इससे उन्हें बहुत प्रेरणा मिली। == Books by Erwin Schrödinger == *"Nature and the Greeks" and "Science and Humanism" Cambridge University Press (1996) ISBN 0521575508. *"Statistical Thermodynamics" Dover Publications (1989) ISBN 0486661016. *"Space-Time Structure" Cambridge University Press (1950) ISBN 0521315204. *"Expanding Universes" Cambridge University Press (1956). *"My View of the World" Ox Bow Press (1983) ISBN 0918024307. *"What is Life?" Macmillan (1946). == External links == {{commons|Erwin Schrödinger}} {{wikiquote}} * [http://www-personal.umich.edu/~jbourj/money1.htm Erwin Schrödinger on an Austrian banknote.] * {{MacTutor Biography|id=Schrodinger}} * "''[http://www.zbp.univie.ac.at/schrodinger/bio/bio1.htm biographie]''" (in German) or * "''[http://www.zbp.univie.ac.at/schrodinger/ebio/bio1.htm Biography from the Austrian Central Library for Physics]''" (in English) * [http://www.britannica.com/eb/article-9066219/Erwin-Schrodinger Encyclopaedia Britannica article on Erwin Schrodinger] * [[Nobel Lecture]]s, [[Physics]] [[1922]]-[[1941]], "''[http://www.nobel.se/physics/laureates/1933/schrodinger-bio.html Erwin Schrödinger Biography]''" from NobelPrize.org * Vallabhan, C. P. Girija, "''[http://www.photonics.cusat.edu/article2.html Indian influences on Quantum Dynamics]''" [''ed.'' Schrödinger's interest in [[Vedanta]]] * [http://www.ch.ic.ac.uk/watoc Schrödinger Medal] of the World Association of Theoretically Oriented Chemists ([[WATOC]]) * [http://holiker.narod.ru/four/schrodinger-speech.html ''The Discovery of New Productive Forms of Atomic Theory'' Nobel Banquet speech] (in German) * [http://www.harrymaugans.com/2006/05/03/in-search-of-schrodingers-cat/ Quantum Mechanics and Schrodinger's Cat] * [http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people/Schrödinger,+Erwin Annotated bibliography for Erwin Schrodinger from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues] *[http://www.hinduwisdom.info/quotes21_40.htm#Q31 Schrödinger and his interest for Hinduism] {{Nobel Prize in Physics}} [[Category:Quantum Theory physicists|Schrödinger, Erwin]] [[Category:1887 births|Schrödinger, Erwin]] [[Category:1961 deaths|Schrödinger, Erwin]] [[Category:Natives of Vienna|Schrödinger, Erwin]] [[Category:Nobel laureates in Physics|Schrödinger, Erwin]] [[Category:Western mystics|Schrödinger, Erwin]] *[[जीवनी]] [[ar:إرفين شرودنغر]] [[bg:Ервин Шрьодингер]] [[bn:এর্ভিন শ্রোডিঙার]] [[bs:Erwin Schrödinger]] [[ca:Erwin Schrödinger]] [[cs:Erwin Schrödinger]] [[da:Erwin Schrödinger]] [[de:Erwin Schrödinger]] [[en:Erwin Schrödinger]] [[eo:Erwin Schrödinger]] [[es:Erwin Schrödinger]] [[eu:Erwin Schrodinger]] [[fa:اروین شرودینگر]] [[fi:Erwin Schrödinger]] [[fr:Erwin Schrödinger]] [[gl:Erwin Schrödinger]] [[he:ארווין שרדינגר]] [[hr:Erwin Schrödinger]] [[hu:Erwin Schrödinger]] [[id:Erwin Schrödinger]] [[it:Erwin Schrödinger]] [[ja:エルヴィン・シュレーディンガー]] [[ko:에어빈 슈뢰딩거]] [[lt:Ervinas Šriodingeris]] [[nl:Erwin Schrödinger]] [[no:Erwin Schrödinger]] [[pl:Erwin Schrödinger]] [[pt:Erwin Schrödinger]] [[ro:Erwin Schrödinger]] [[ru:Шрёдингер, Эрвин]] [[sk:Erwin Schrödinger]] [[sl:Erwin Schrödinger]] [[sr:Ервин Шредингер]] [[sv:Erwin Schrödinger]] [[tr:Erwin Schrödinger]] [[zh:欧文·薛定谔]] अलेक्ज़ांडर ग्राहम बेल 12362 44909 2007-01-22T16:55:14Z TXiKiBoT 975 robot Adding: ar, ast, bn, bs, ca, cs, da, de, eo, es, eu, fa, fi, fr, fy, gl, he, hr, id, io, is, it, ja, jv, ko, lt, mr, nl, no, oc, pl, pt, qu, ro, ru, sco, sh, simple, sk, sr, sv, sw, ta, th, tr, uk, ur, zh विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:ألكسندر غراهام بيل]] [[ast:Alexander Graham Bell]] [[bn:আলেকজান্ডার গ্রাহাম বেল]] [[bs:Alexander Graham Bell]] [[ca:Alexander Graham Bell]] [[cs:Alexander Graham Bell]] [[da:Alexander Graham Bell]] [[de:Alexander Graham Bell]] [[en:Alexander Graham Bell]] [[eo:Alexander Graham Bell]] [[es:Alexander Graham Bell]] [[eu:Alexander Graham Bell]] [[fa:الکساندر گراهام بل]] [[fi:Alexander Graham Bell]] [[fr:Alexandre Graham Bell]] [[fy:Alexander Graham Bell]] [[gl:Alexander Graham Bell]] [[he:אלכסנדר גרהם בל]] [[hr:Alexander Graham Bell]] [[id:Alexander Graham Bell]] [[io:Alexander Graham Bell]] [[is:Alexander Graham Bell]] [[it:Alexander Graham Bell]] [[ja:グレアム・ベル]] [[jv:Alexander Graham Bell]] [[ko:알렉산더 그레이엄 벨]] [[lt:Aleksandras Grehemas Belas]] [[mr:अलेक्झांडर ग्रॅहॅम बेल]] [[nl:Alexander Graham Bell]] [[no:Alexander Graham Bell]] [[oc:Alexander Graham Bell]] [[pl:Alexander Graham Bell]] [[pt:Alexander Graham Bell]] [[qu:Alexander Graham Bell]] [[ro:Alexander Graham Bell]] [[ru:Белл, Александер Грэм]] [[sco:Alexander Graham Bell]] [[sh:Alexander Graham Bell]] [[simple:Alexander Graham Bell]] [[sk:Alexander Graham Bell]] [[sr:Александар Грејам Бел]] [[sv:Alexander Graham Bell]] [[sw:Alexander Graham Bell]] [[ta:அலெக்ஸாண்டர் கிரஹாம் பெல்]] [[th:อเล็กซานเดอร์ เกรแฮม เบลล์]] [[tr:Alexander Graham Bell]] [[uk:Белл Александер Ґрехем]] [[ur:الیگزنڈر گراہم بیل]] [[zh:亚历山大·格拉汉姆·贝尔]] अलेक्ज़ांडर फ्लेमिङ 12363 45259 2007-01-23T09:35:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bs, ca, cs, cy, da, de, eo, es, eu, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, io, it, ja, ka, ko, nl, no, pl, pt, qu, ro, ru, simple, sk, sr, sv, ta, th, tr, vi, zh विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:ألكسندر فلمينغ]] [[bs:Alexander Fleming]] [[ca:Alexander Fleming]] [[cs:Alexander Fleming]] [[cy:Alexander Fleming]] [[da:Alexander Fleming]] [[de:Alexander Fleming]] [[en:Alexander Fleming]] [[eo:Alexander Fleming]] [[es:Alexander Fleming]] [[eu:Alexander Fleming]] [[fi:Alexander Fleming]] [[fr:Alexander Fleming]] [[gl:Alexander Fleming]] [[he:אלכסנדר פלמינג]] [[hr:Alexander Fleming]] [[hu:Alexander Fleming]] [[id:Alexander Fleming]] [[io:Alexander Fleming]] [[it:Alexander Fleming]] [[ja:アレクサンダー・フレミング]] [[ka:ფლემინგი, ალექსანდერ]] [[ko:알렉산더 플레밍]] [[nl:Alexander Fleming]] [[no:Alexander Fleming]] [[pl:Alexander Fleming]] [[pt:Alexander Fleming]] [[qu:Alexander Fleming]] [[ro:Alexander Fleming]] [[ru:Флеминг, Александр]] [[simple:Alexander Fleming]] [[sk:Alexander Fleming]] [[sr:Александар Флеминг]] [[sv:Alexander Fleming]] [[ta:அலெக்ஸாண்டர் பிளெமிங்]] [[th:อเล็กซานเดอร์ เฟลมมิง]] [[tr:Alexander Fleming]] [[vi:Alexander Fleming]] [[zh:亚历山大·弗莱明]] अलेक्ज़ांडर महान 12364 45667 2007-01-24T12:14:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[cy:Alecsander Mawr]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[af:Alexander die Grote]] [[ar:الإسكندر الكبير]] [[ast:Aleixandre'l Grande]] [[bat-smg:Aleksandros Makedonietis]] [[be:Аляксандар Македонскі]] [[bg:Александър Македонски]] [[bs:Aleksandar Veliki]] [[ca:Alexandre el Gran]] [[co:Lisandru Magnu]] [[cs:Alexandr Veliký]] [[cu:Алеѯандръ Македоньскъ]] [[cy:Alecsander Mawr]] [[da:Alexander den Store]] [[de:Alexander der Große]] [[el:Αλέξανδρος ο Μέγας]] [[en:Alexander the Great]] [[eo:Aleksandro la Granda]] [[es:Alejandro Magno]] [[et:Aleksander Suur]] [[eu:Alexandro Handia]] [[fa:اسکندر مقدونی]] [[fi:Aleksanteri Suuri]] [[fr:Alexandre le Grand]] [[fy:Aleksander de Grutte]] [[ga:Alastar Mór]] [[gd:Alasdair Uaibhreach]] [[gl:Alexandre o Grande]] [[he:אלכסנדר הגדול]] [[hr:Aleksandar Veliki]] [[hu:Nagy Sándor]] [[id:Alexander Agung]] [[is:Alexander mikli]] [[it:Alessandro Magno]] [[ja:アレクサンドロス3世]] [[ka:ალექსანდრე მაკედონელი]] [[ko:알렉산드로스 대왕]] [[ku:Îskenderê Mezin]] [[la:Alexander Magnus]] [[li:Alexander de Groete]] [[lt:Aleksandras Didysis]] [[lv:Aleksandrs Lielais]] [[mk:Александар III Македонски]] [[mr:अलेक्झांडर द ग्रेट]] [[ms:Iskandar Agung]] [[nl:Alexander de Grote]] [[nn:Aleksander den store]] [[no:Aleksander den store]] [[pl:Aleksander Macedoński]] [[pt:Alexandre, o Grande]] [[ro:Alexandru cel Mare]] [[ru:Александр Македонский]] [[scn:Lissandru lu Granni]] [[sh:Aleksandar Veliki]] [[simple:Alexander the Great]] [[sk:Alexander Veľký]] [[sl:Aleksander Veliki]] [[sq:Leka i Madh]] [[sr:Александар Велики]] [[sv:Alexander den store]] [[sw:Aleksander Mashuhuri]] [[th:อเล็กซานเดอร์มหาราช]] [[tl:Alexander ang Dakila]] [[tr:Büyük İskender]] [[tt:İskändär]] [[uk:Олександр Македонський]] [[ur:سکندر اعظم]] [[vi:Alexandros Đại Đế]] [[zh:亚历山大大帝]] अलेक्सान्द्र एम प्रोखोरोफ 12365 45666 2007-01-24T12:03:42Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[sv:Aleksandr M. Prochorov]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ca:Aleksandr Prókhorov]] [[de:Alexander Michailowitsch Prochorow]] [[en:Aleksandr Mikhailovich Prokhorov]] [[es:Aleksandr Mikhailovich Prokhorov]] [[ja:アレクサンドル・プロホロフ]] [[pt:Aleksandr Mikhailovich Prokhorov]] [[ru:Прохоров, Александр Михайлович]] [[sl:Aleksander Mihajlovič Prohorov]] [[sv:Aleksandr M. Prochorov]] अलेक्सी ए एबृकोसोफ 12366 44760 2007-01-21T21:40:50Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] आर्थर केस्लर 12367 44921 2007-01-22T17:58:40Z अरविन्दन् 996 '''आर्थर केस्लर''' (1905-1983) विख्यात लेखक थे। वह [[साम्यवाद]] के विरोधी थे। उनका उपन्यास "Darkness at Noon" बहुत चर्चित हुआ। [[en:Arthur Koestler]] अल्फ़्रेद नोबेल 12368 45498 2007-01-23T20:35:00Z Mitul0520 211 '''अल्फ़्रेद नोबेल''' ([[स्वीडिश भाषा|स्वीडिश]]: {{Audio|sv-Alfred_Nobel.ogg|Alfred Bernhard Nobel}} ''अल्फ़्रेद् बैर्न्हार्ड् नोबेल्'') एक विख्यात [[स्वीडेन|स्वीडिश]] व्यक्ति और वैज्ञानिक थे। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[Category:नोबेल पुरस्कार]] [[als:Alfred Nobel]] [[ang:Ælfred Nobel]] [[ar:ألفريد نوبل]] [[be:Альфрэд Нобель]] [[bg:Алфред Нобел]] [[bn:আলফ্রেদ নোবেল]] [[bs:Alfred Nobel]] [[ca:Alfred Nobel]] [[cs:Alfred Nobel]] [[cy:Alfred Nobel]] [[da:Alfred Nobel]] [[de:Alfred Nobel]] [[el:Άλφρεντ Νομπέλ]] [[en:Alfred Nobel]] [[eo:Alfred Nobel]] [[es:Alfred Nobel]] [[et:Alfred Nobel]] [[eu:Alfred Nobel]] [[fa:آلفرد نوبل]] [[fi:Alfred Nobel]] [[fr:Alfred Nobel]] [[fy:Alfred Nobel]] [[ga:Alfred Nobel]] [[gl:Alfred Nobel]] [[he:אלפרד נובל]] [[hr:Alfred Nobel]] [[hu:Alfred Nobel]] [[ia:Alfred Nobel]] [[id:Alfred Nobel]] [[io:Alfred Nobel]] [[is:Alfred Nobel]] [[it:Alfred Nobel]] [[ja:アルフレッド・ノーベル]] [[ka:ნობელი, ალფრედ]] [[ko:알프레드 노벨]] [[lb:Alfred Nobel]] [[lt:Alfredas Nobelis]] [[lv:Alfrēds Nobels]] [[mr:आल्फ्रेड नोबेल]] [[nl:Alfred Bernhard Nobel]] [[nn:Alfred Nobel]] [[no:Alfred Nobel]] [[nov:Alfred Nobel]] [[pl:Alfred Nobel]] [[pt:Alfred Nobel]] [[qu:Alfred Nobel]] [[ro:Alfred Nobel]] [[ru:Нобель, Альфред Бернхард]] [[scn:Alfred Nobel]] [[simple:Alfred Nobel]] [[sk:Alfred Nobel]] [[sl:Alfred Nobel]] [[sq:Alfred Nobel]] [[sr:Алфред Нобел]] [[su:Alfred Nobel]] [[sv:Alfred Nobel]] [[sw:Alfred Nobel]] [[ta:அல்பிரட் நோபல்]] [[th:อัลเฟรด โนเบล]] [[tr:Alfred Nobel]] [[uk:Нобель Альфред Бернард]] [[vi:Alfred Nobel]] [[zh:阿尔弗雷德·诺贝尔]] [[zh-min-nan:Alfred Nobel]] अल्फ्रेड हिच्कक् 12369 45276 2007-01-23T13:52:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, bn, br, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, ilo, io, is, it, ja, ka, ko, lb, nl, no, pl, pt, qu, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, th, tr, vi, zh विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[bg:Алфред Хичкок]] [[bn:আলফ্রেড হিচকক]] [[br:Alfred Hitchcock]] [[bs:Alfred Hitchcock]] [[ca:Alfred Hitchcock]] [[cs:Alfred Hitchcock]] [[cy:Alfred Hitchcock]] [[da:Alfred Hitchcock]] [[de:Alfred Hitchcock]] [[el:Άλφρεντ Χίτσκοκ]] [[en:Alfred Hitchcock]] [[eo:Alfred Hitchcock]] [[es:Alfred Hitchcock]] [[et:Alfred Hitchcock]] [[eu:Alfred Hitchcock]] [[fa:آلفرد هیچکاک]] [[fi:Alfred Hitchcock]] [[fr:Alfred Hitchcock]] [[gl:Alfred Hitchcock]] [[he:אלפרד היצ'קוק]] [[hr:Alfred Hitchcock]] [[hu:Alfred Hitchcock]] [[id:Alfred Hitchcock]] [[ilo:Alfred Hitchcock]] [[io:Alfred Hitchcock]] [[is:Alfred Hitchcock]] [[it:Alfred Hitchcock]] [[ja:アルフレッド・ヒッチコック]] [[ka:ჰიჩკოკი, ალფრედ]] [[ko:앨프리드 히치콕]] [[lb:Alfred Hitchcock]] [[nl:Alfred Hitchcock]] [[no:Alfred Hitchcock]] [[pl:Alfred Hitchcock]] [[pt:Alfred Hitchcock]] [[qu:Alfred Hitchcock]] [[ro:Alfred Hitchcock]] [[ru:Хичкок, Альфред]] [[sh:Alfred Hitchcock]] [[simple:Alfred Hitchcock]] [[sk:Alfred Hitchcock]] [[sl:Alfred Hitchcock]] [[sq:Alfred Hitchcock]] [[sr:Алфред Хичкок]] [[sv:Alfred Hitchcock]] [[th:อัลเฟร็ด ฮิตช์ค็อก]] [[tr:Alfred Hitchcock]] [[vi:Alfred Hitchcock]] [[zh:亞弗列·希治閣]] अल्बर्ट आइन्स्टाइन 12370 44800 2007-01-21T22:16:03Z किशोर 903 '''अल्बर्ट आइन्स्टाइन''' (1879-1953) विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Albert Einstein]] == External links == * [http://www.religionandscience.us/ Einstein, Spinoza and God] * [http://www.alberteinstein.info/ Albert Einstein archives] * {{gutenberg author| id=Albert+Einstein | name=Albert Einstein}} * [http://www.quotes-famous.com/person/Albert-Einstein-quotes.html Albert Einstein Quotes] * [[American Institute of Physics]]: [http://www.aip.org/history/einstein/index.html Albert Einstein] includes life and work, audio files and full site as downloadable PDF for classroom use. * [http://photos.aip.org/quickSearch.jsp?qsearch=einstein&group=10&Submit=GO Einstein photos from AIP.org] * {{MacTutor Biography|id=Einstein}} * PBS [http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/ PBS NOVA—Einstein] * [http://www.adherents.com/people/pe/Albert_Einstein.html Einstein's religious position] * [http://www.321books.co.uk/biography/einstein-albert.htm Short Biography of Albert Einstein] * [http://www.encyclopaediajudaica.com/AboutTheEncyclopaedia/SampleContent/Einstein/ Albert Einstein excerpt from Encyclopaedia Judaica's 2nd Edition] अल्बर्ट ए मिकेल्सन 12371 45248 2007-01-23T07:54:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bs, ca, cs, da, de, es, fr, he, hr, id, it, ja, ko, nl, no, pl, pt, ru, sl, sr, sv, sw, zh Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:ألبرت مايكلسون]] [[bs:Albert Abraham Michelson]] [[ca:Albert Abraham Michelson]] [[cs:Albert Abraham Michelson]] [[da:Albert Abraham Michelson]] [[de:Albert Abraham Michelson]] [[en:Albert Abraham Michelson]] [[es:Albert Abraham Michelson]] [[fr:Albert Abraham Michelson]] [[he:אלברט אברהם מייקלסון]] [[hr:Albert Abraham Michelson]] [[id:Albert Abraham Michelson]] [[it:Albert Abraham Michelson]] [[ja:アルバート・マイケルソン]] [[ko:앨버트 마이켈슨]] [[nl:Albert Michelson]] [[no:Albert Abraham Michelson]] [[pl:Albert Abraham Michelson]] [[pt:Albert Abraham Michelson]] [[ru:Майкельсон, Альберт Абрахам]] [[sl:Albert Abraham Michelson]] [[sr:Алберт Абрахам Мајкелсон]] [[sv:Albert Abraham Michelson]] [[sw:Albert Abraham Michelson]] [[zh:阿尔伯特·亚伯拉罕·迈克尔逊]] फ्रान्ज़ फर्डिनान्ड 12372 44766 2007-01-21T21:43:21Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] आगस्टस् 12373 44781 2007-01-21T21:51:06Z किशोर 903 '''आगस्टस''' (६३ ईपू -१४) [[रोम]] का पहला सम्राट था। उसने [[रोम साम्राज्य]] की नींव डाली। *[[जीवनी]] [[en:Augustus]] ऐज़क न्युटन 12374 44866 2007-01-22T04:14:43Z Murtasa 83 Redirecting to [[सर आइजैक न्यूटन]] #redirect [[सर आइजैक न्यूटन]] आजे एन बोह्र 12375 44901 2007-01-22T15:13:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, cs, da, de, eo, es, fr, hr, id, io, it, nl, no, oc, pl, pt, ru, sk, sl, sr, sv, tr, zh Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ca:Aage Niels Bohr]] [[cs:Aage Niels Bohr]] [[da:Aage Bohr]] [[de:Aage Niels Bohr]] [[en:Aage Niels Bohr]] [[eo:Aage Niels Bohr]] [[es:Aage Niels Bohr]] [[fr:Aage Niels Bohr]] [[hr:Aage Niels Bohr]] [[id:Aage N. Bohr]] [[io:Aage Niels Bohr]] [[it:Aage Niels Bohr]] [[nl:Aage Bohr]] [[no:Aage Niels Bohr]] [[oc:Aage Niels Bohr]] [[pl:Aage Niels Bohr]] [[pt:Aage Niels Bohr]] [[ru:Бор, Оге Нильс]] [[sk:Aage Niels Bohr]] [[sl:Aage Niels Bohr]] [[sr:Оге Нилс Бор]] [[sv:Aage N. Bohr]] [[tr:Aage Niels Bohr]] [[zh:艾吉·尼尔斯·玻尔]] आर्किमिडिज़ 12376 45533 2007-01-23T22:39:53Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bn, br, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gd, gl, he, hr, hu, ia, id, io, is, it, ja, ka, ko, ku, la, lb, lt, mk, mt, nl, no, pl, pms, pt, ro, ru, scn, sco, sh, simple, sk, sl, sq, sr, su, sv, th, tl, tr, uk, विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:أرشيميديس]] [[bg:Архимед]] [[bn:আর্কিমিডিস]] [[br:Arc'himedes]] [[bs:Arhimed]] [[ca:Arquimedes]] [[cs:Archimédés]] [[da:Arkimedes]] [[de:Archimedes]] [[el:Αρχιμήδης]] [[en:Archimedes]] [[eo:Arkimedo]] [[es:Arquímedes]] [[et:Archimedes]] [[eu:Arkimedes]] [[fa:ارشمیدس]] [[fi:Arkhimedes]] [[fr:Archimède]] [[gd:Archimedes]] [[gl:Arquimedes]] [[he:ארכימדס]] [[hr:Arhimed]] [[hu:Arkhimédész]] [[ia:Archimedes]] [[id:Archimedes]] [[io:Archimede]] [[is:Arkímedes]] [[it:Archimede]] [[ja:アルキメデス]] [[ka:არქიმედე]] [[ko:아르키메데스]] [[ku:Archimedes]] [[la:Archimedes]] [[lb:Archimedes]] [[lt:Archimedas]] [[mk:Архимед]] [[mt:Arkimede]] [[nl:Archimedes]] [[no:Arkimedes]] [[pl:Archimedes]] [[pms:Archimede]] [[pt:Arquimedes]] [[ro:Arhimede]] [[ru:Архимед]] [[scn:Archimedi]] [[sco:Archimedes]] [[sh:Arhimed]] [[simple:Archimedes]] [[sk:Archimedes]] [[sl:Arhimed]] [[sq:Arkimedi]] [[sr:Архимед]] [[su:Archimedes]] [[sv:Arkimedes]] [[th:อาร์คิมิดีส]] [[tl:Archimedes]] [[tr:Arşimet]] [[uk:Архімед]] [[ur:ارشمیدس]] [[vi:Archimedes]] [[zh:阿基米德]] आर्थर एच काम्पटन 12377 45538 2007-01-23T22:53:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: bs, ca, cs, de, es, fi, fr, id, it, ja, nl, no, pl, ru, sl, sv, tr Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[bs:Arthur Holly Compton]] [[ca:Arthur Holly Compton]] [[cs:Arthur Holly Compton]] [[de:Arthur Holly Compton]] [[en:Arthur Compton]] [[es:Arthur Compton]] [[fi:Arthur H. Compton]] [[fr:Arthur Compton]] [[id:Arthur H. Compton]] [[it:Arthur Compton]] [[ja:アーサー・コンプトン]] [[nl:Arthur Holly Compton]] [[no:Arthur Holly Compton]] [[pl:Arthur Holly Compton]] [[ru:Комптон, Артур Холли]] [[sl:Arthur Holly Compton]] [[sv:Arthur Compton]] [[tr:Arthur Compton]] आर्थर एल शालो 12378 44772 2007-01-21T21:45:37Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] आर्नो पेन्जियस 12379 45531 2007-01-23T22:31:29Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, de, es, fr, he, id, it, ja, nl, pl, pt, ru, sl, sv, sw, zh Modifying: en विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ca:Arno Allan Penzias]] [[de:Arno Penzias]] [[en:Arno Allan Penzias]] [[es:Arno Allan Penzias]] [[fr:Arno Allan Penzias]] [[he:ארנו אלן פנזיאס]] [[id:Arno Penzias]] [[it:Arno Penzias]] [[ja:アーノ・ペンジアス]] [[nl:Arno Allan Penzias]] [[pl:Arno Penzias]] [[pt:Arno Allan Penzias]] [[ru:Пензиас, Арно Аллан]] [[sl:Arno Allan Penzias]] [[sv:Arno Penzias]] [[sw:Arno Penzias]] [[zh:阿诺·彭齐亚斯]] आवेरोस 12380 44865 2007-01-22T04:09:54Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:ابن رشد]] [[bg:Авероес]] [[bs:Ibn Rušd]] [[ca:Averrois]] [[de:Averroës]] [[el:Αβερρόης]] [[en:Averroes]] [[eo:Ibn-Ruŝd]] [[es:Averroes]] [[eu:Averroes]] [[fa:ابن ‌رشد]] [[fi:Averroës]] [[fr:Averroès]] [[he:אבן רושד]] [[hr:Ibn Rušd]] [[hu:Averroes]] [[id:Ibnu Rushdi]] [[is:Averróes]] [[it:Averroè]] [[ja:イブン=ルシュド]] [[ka:იბნ რუშდი]] [[ms:Abul Waleed Muhammad Ibn Rushd]] [[nl:Averroes]] [[no:Averroës]] [[pl:Awerroes]] [[pt:Averróis]] [[ro:Averroes]] [[ru:Аверроэс]] [[sh:Averroes]] [[sk:Ibn Rušd]] [[sl:Ibn Rušd]] [[sr:Авероес]] [[sv:Averroës]] [[tr:İbn Rüşt]] [[uk:Аверроес]] [[ur:ابن رشد]] [[zh:亞維侯]] इ एम पर्सेल 12381 44775 2007-01-21T21:46:51Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] इगोर वाइ टाम 12382 44776 2007-01-21T21:47:13Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Igor Y. Tamm]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Igor Y. Tamm]] इग्नेसी ल्युकसिविक्ज 12383 44777 2007-01-21T21:47:25Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] इंगमार बर्गमान 12384 44778 2007-01-21T21:47:47Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Ingmar Bergmann]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Ingmar Bergmann]] इमान्युएल काण्ट 12385 44863 2007-01-22T04:00:28Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[ar:إيمانويل كانت]] [[ast:Immanuel Kant]] [[be:Імануіл Кант]] [[bg:Имануел Кант]] [[bn:ইমানুয়েল কান্ট]] [[bs:Immanuel Kant]] [[ca:Immanuel Kant]] [[cs:Immanuel Kant]] [[de:Immanuel Kant]] [[el:Εμμάνουελ Καντ]] [[en:Immanuel Kant]] [[eo:Immanuel Kant]] [[es:Immanuel Kant]] [[et:Immanuel Kant]] [[eu:Immanuel Kant]] [[fa:امانوئل کانت]] [[fi:Immanuel Kant]] [[fr:Emmanuel Kant]] [[ga:Immanuel Kant]] [[gl:Immanuel Kant]] [[he:עמנואל קאנט]] [[hr:Immanuel Kant]] [[hu:Immanuel Kant]] [[ia:Immanuel Kant]] [[id:Immanuel Kant]] [[io:Immanuel Kant]] [[is:Immanuel Kant]] [[it:Immanuel Kant]] [[ja:イマヌエル・カント]] [[jv:Immanuel Kant]] [[ka:კანტი, იმანუელ]] [[ko:이마누엘 칸트]] [[ku:Immanuel Kant]] [[la:Immanuel Kantius]] [[li:Immanuel Kant]] [[lt:Imanuelis Kantas]] [[lv:Imanuels Kants]] [[mk:Имануел Кант]] [[ms:Immanuel Kant]] [[mt:Immanuel Kant]] [[nl:Immanuel Kant]] [[no:Immanuel Kant]] [[pl:Immanuel Kant]] [[pt:Immanuel Kant]] [[ro:Immanuel Kant]] [[ru:Кант, Иммануил]] [[scn:Immanuel Kant]] [[sh:Immanuel Kant]] [[simple:Immanuel Kant]] [[sk:Immanuel Kant]] [[sl:Immanuel Kant]] [[sq:Emanuel Kanti]] [[sr:Имануел Кант]] [[sv:Immanuel Kant]] [[th:อิมมานูเอิล คานท์]] [[tr:Immanuel Kant]] [[uk:Кант Іммануїл]] [[vi:Immanuel Kant]] [[zh:伊曼努尔·康德]] इसिडोर ऐज़क रबि 12386 44780 2007-01-21T21:48:32Z किशोर 903 New page: विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Isidor Isaac Rabi]] विख्यात व्यक्ति। *[[जीवनी]] [[en:Isidor Isaac Rabi]] एमिलियो सेग्र 12387 44787 2007-01-21T22:08:18Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] पेट्रिक एम एस ब्लाकेट 12388 44788 2007-01-21T22:08:59Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] एडवार्ड वी एप्पलटन 12389 44789 2007-01-21T22:09:14Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] ए जे लेगेट 12390 46173 2007-01-25T20:09:52Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[fi:Anthony Leggett]] (1938- ) विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ca:Anthony James Leggett]] [[de:Anthony James Leggett]] [[en:Anthony James Leggett]] [[eo:Anthony Leggett]] [[es:Anthony J. Leggett]] [[fi:Anthony Leggett]] [[ja:アンソニー・レゲット]] [[pl:Anthony James Leggett]] [[pt:Anthony J. Leggett]] [[ru:Леггет, Энтони Джэймс]] [[sl:Anthony James Leggett]] [[sv:Anthony J. Leggett]] फिलिप लेनार्ड 12391 44798 2007-01-21T22:13:22Z किशोर 903 '''फिलिप लेनार्ड''' (1862-1947) विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Philipp Lenard]] पिएरे क्युरी 12392 46419 2007-01-26T13:53:05Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Pierre Curie]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ast:Pierre Curie]] [[bn:পিয়েরে কুরি]] [[bs:Pierre Curie]] [[ca:Pierre Curie]] [[cs:Pierre Curie]] [[da:Pierre Curie]] [[de:Pierre Curie]] [[en:Pierre Curie]] [[eo:Pierre Curie]] [[es:Pierre Curie]] [[et:Pierre Curie]] [[fi:Pierre Curie]] [[fr:Pierre Curie]] [[gd:Pierre Curie]] [[gl:Pierre Curie]] [[he:פייר קירי]] [[hr:Pierre Curie]] [[id:Pierre Curie]] [[io:Pierre Curie]] [[is:Pierre Curie]] [[it:Pierre Curie]] [[ja:ピエール・キュリー]] [[ko:피에르 퀴리]] [[lb:Pierre Curie]] [[nl:Pierre Curie]] [[nn:Pierre Curie]] [[no:Pierre Curie]] [[oc:Pierre Curie]] [[pl:Piotr Curie]] [[pt:Pierre Curie]] [[ro:Pierre Curie]] [[ru:Кюри, Пьер]] [[sh:Pierre Curie]] [[sk:Pierre Curie]] [[sl:Pierre Curie]] [[sr:Пјер Кири]] [[sv:Pierre Curie]] [[tr:Pierre Curie]] [[war:Pierre Curie]] [[zh:皮埃尔·居里]] रुडोल्फ मोसबेउर 12393 44861 2007-01-22T03:54:31Z Murtasa 83 विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[bg:Рудолф Мьосбауер]] [[ca:Rudolf Mößbauer]] [[de:Rudolf Mößbauer]] [[en:Rudolf Mößbauer]] [[es:Rudolf Ludwig Mößbauer]] [[fi:Rudolf Mößbauer]] [[fr:Rudolf Ludwig Mössbauer]] [[pl:Rudolf Mößbauer]] [[pt:Rudolf Ludwig Mössbauer]] [[ru:Мёссбауэр, Рудольф Людвиг]] [[sl:Rudolf Ludwig Mössbauer]] [[sr:Рудолф Лудвиг Месбауер]] [[sv:Rudolf Mössbauer]] [[uk:Месбауер Рудольф Людвіґ]] [[zh:鲁道夫·穆斯堡尔]] निकोलास ब्लोम्बर्गन 12394 44794 2007-01-21T22:11:10Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] अहमदी 12395 44806 2007-01-21T22:23:43Z किशोर 903 New page: [[अहमदिय्या धर्म]] के अनुयायी। यह लोग [[गुलाम अहमद]] को [[मुहम्मद]] के बाद एक औ... [[अहमदिय्या धर्म]] के अनुयायी। यह लोग [[गुलाम अहमद]] को [[मुहम्मद]] के बाद एक और पैगम्बर मानते हैं, जो रूढीवादी मुसलमानों को स्वीकार नहीं है। गुलाम अहमद 12396 44809 2007-01-21T22:26:08Z किशोर 903 [[अहमदिय्या धर्म]] के अनुयायी '''गुलाम अहमद''' (1835-1908) को [[मुहम्मद]] के बाद एक और पैगम्बर मानते हैं, जो रूढीवादी मुसलमानों को स्वीकार नहीं है। [[en:Mirza Ghulam Ahmad]] अहमदिय्या धर्म 12397 45441 2007-01-23T18:42:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bs, da, de, eo, es, fa, fr, he, id, it, ja, nl, pl, sl, sv, tt '''अहमदिय्या धर्म''' के अनुयायी [[गुलाम अहमद]] (1835-1908) को [[मुहम्मद]] के बाद एक और पैगम्बर मानते हैं, जो रूढीवादी मुसलमानों को स्वीकार नहीं है। इनको कादियानी भी कहा जाता है। [[ar:أحمدية]] [[bs:Ahmedije]] [[da:Ahmadiyya]] [[de:Ahmadiyya]] [[en:Ahmadi]] [[eo:Ahmadismo]] [[es:Comunidad Ahmadía]] [[fa:احمدیه]] [[fr:Ahmadisme]] [[he:אחמדים]] [[id:Ahmadiyyah]] [[it:Ahmadiyya]] [[ja:アフマディーヤ]] [[nl:Ahmadiyya]] [[pl:Ahmadija]] [[sl:Ahmadija]] [[sv:Ahmadiya]] [[tt:Äxmädiyä]] तुपाक शकूर 12398 44814 2007-01-21T23:13:02Z Kingram 866 /* बच्च्पन */ '''तुपाक अमारु शकूर''' एक गायक था [[अमेरिका]] मे कौन [[en:rap।रप]] गाना गाया । ७.५ क्रोर sold किया जनम मे । अमेरिका मे ४.४५ क्रोर अल्बम sold किया । ==बच्च्पन== तुपाक शहर मे जनम लिया । शकुर एक अरबिया क शब्द है meaning "प्रभु क शुक्रिया" । {{जीवनचरित-स्टब}} [[ar:توباك]] [[bg:Тупак Шакур]] [[cs:Tupac Shakur]] [[da:Tupac Amaru Shakur]] [[de:Tupac Shakur]] [[et:Tupac Shakur]] [[en:Tupac Shakur]] [[es:Tupac Shakur]] [[fa:توپاک شکور]] [[fr:Tupac Shakur]] [[id:Tupac Shakur]] [[is:2Pac]] [[it:Tupac Shakur]] [[he:טופאק שאקור]] [[nl:Tupac Shakur]] [[ja:2パック]] [[no:Tupac Shakur]] [[nn:Tupac Shakur]] [[pl:Tupac Shakur]] [[pt:Tupac Shakur]] [[ro:Tupac Shakur]] [[ru:Шакур, Тупак Амару]] [[simple:Tupac Shakur]] [[sl:Tupac Shakur]] [[sr:Тупак Шакур]] [[fi:Tupac Shakur]] [[sv:Tupac Shakur]] [[tr:Tupac Shakur]] [[zh:2Pac]] कालिअ 12399 44820 2007-01-21T23:50:04Z Kingram 866 New page: '''कालिअ''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/... '''कालिअ''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_47 कालिअ] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] सत्ति 12400 44821 2007-01-21T23:51:09Z Kingram 866 New page: '''सत्ति''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/... '''सत्ति''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_48 सत्ति] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] ऐयदिगल कडवर्कों 12401 44823 2007-01-21T23:54:20Z Kingram 866 New page: '''ऐयदिगल कडवर्कों''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[ht... '''ऐयदिगल कडवर्कों''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_49 ऐयदिगल कडवर्कों] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] कणम्पुल्ल 12402 44824 2007-01-21T23:55:58Z Kingram 866 New page: '''कणम्पुल्''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/... '''कणम्पुल्''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_50 कणम्पुल्] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] कारि (नायनमार) 12403 44825 2007-01-22T00:00:29Z Kingram 866 New page: '''कारि''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nay... '''कारि''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_10 कारि] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] निर्म सीर नेदुमर 12404 44826 2007-01-22T00:01:08Z Kingram 866 New page: '''निर्म सीर नेदुमर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[h... '''निर्म सीर नेदुमर''' [[नायनमार]] [[तमिल नाडु]] में सन्त था। ==बहार देख्ने को== *[http://www.dlshq.org/download/nayanar.htm#_VPID_52 निर्म सीर नेदुमर] - ६३ नायनमार {{हिन्दु-व्याक्ति-स्टब}} [[Category:नायनमार]] Template:क्या आप जानते है 12406 45999 2007-01-25T09:01:37Z Mitul0520 211 [[चित्र:Wings of Fire.jpg|right|90px]] *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]]''' (1999), मूल रुप मे अंग्रेजी मे प्रकाशित यह किताब, विश्व की 13 [[भाषा|भाषाओ]] मे अनूदित हो चुकी है । जिसमे भारत की प्रमुख भाषाए [[हिन्दी|हिन्दी]], [[गुजराती भाषा|गुजराती]], [[तेलुगू भाषा|तेलुगू]], [[तमिळ भाषा|तमिल]], [[मराठी भाषा|मराठी]], [[मलयालम भाषा|मलयालम]] के साथ-साथ कोरियन, चीनी और ब्रेल लिपी भी शामिल है ।</div> *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[सुन्दरमूर्ति]]''' वर्ष ८२४ मे स्वर्गलोक को गए, वे आठवी सदी के [[तमिलनाडु]] के एक [[नायनमार]] सन्त थे। *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[पतंजलि]]''' ने '''[[पाणिनि]]''' के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे महाभाष्य का नाम दिया (महा + भाष्य - समीक्षा, टिप्पणी, विवेचना, आलोचना)। स्तनधारियों 12410 44910 2007-01-22T16:59:27Z 84.55.86.196 New page: AKDI! YE aao [[Maudja Aldejsha]]! Saodk eoo jaso pawsk. HAHAHAHA!! XD Ha de gytt! :) AKDI! YE aao [[Maudja Aldejsha]]! Saodk eoo jaso pawsk. HAHAHAHA!! XD Ha de gytt! :) तिलका मांझी 12411 44912 2007-01-22T17:07:15Z Matra 768 REDIRECT [[तिलका माँझी]] #REDIRECT [[तिलका माँझी]] अल्फ्रेड केस्लर 12412 44919 2007-01-22T17:52:24Z अरविन्दन् 996 अल्फ्रेड केस्लर का नाम बदलकर आर्थर केस्लर कर दिया गया है #REDIRECT [[आर्थर केस्लर]] झारखंड के शहर 12413 44923 2007-01-22T18:51:58Z 134.163.255.11 New page: अ Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ४ 12414 44936 2007-01-22T19:06:37Z Mitul0520 211 Protected "[[Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ४]]" [edit=sysop:move=sysop] [[चित्र:Netaji Subhas Chandra Bose.jpg|right|100px]] <div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#"> *'''[[20 जनवरी]]''' को हिन्दी विकिपीडिया में लेखों की संख्या 5,000 हुई। *'''[[20 जनवरी]]''' को '''[[इस्लाम धर्म|इस्लामी]] नवबर्ष''' है। यह [[इस्लाम धर्म|इस्लामी]] कैलंडर पर 1428 का प्रथम दिन है। *'''[[23 जनवरी]] 1897''' '''[[नेताजी सुभाषचन्द्र बोस]]''' का जन्मदिन है। [[नेताजी सुभाषचन्द्र बोस]] [[भारत]] के [[भारतीय स्वतन्त्रता संग्राम|स्वतन्त्रता संग्राम]] के अग्रेसर नेता थे। *'''[[23 जनवरी]]''' को '''[[सरस्वती]] पूजा''' या '''वसन्त पंचमी''', एक [[हिन्दू धर्म|हिन्दू]] [[उत्सव]] है। *'''[[26 जनवरी]] (1950)''' '''[[भारत|भारतीय]] गणतंत्र दिवस''' है। {{बीबीसी न्यूज़|[[संयुक्त राजशाही|ब्रिटेन]] में एक [[टेलिविज़न]] चैनल चैनल फ़ोर पर चलने वाले रियलटी शो '''सेलिब्रिटी बिग ब्रदर''' में भाग ले रही भारतीय अभिनेत्री [[शिल्पा शेट्टी]] ने अपने उस आरोप को वापिस ले लिया है जिसमें उन्होंने कार्यक्रम में भाग ले रहीं कुछ अन्य महिलाओं के बर्ताव को नस्लभेदी कहा था।|http://www.bbc.co.uk/hindi/news/cluster/2007/01/070121_bigbrother_shilpa.shtml}} {{बीबीसी न्यूज़|[[इराक़]] में हुए दो कार बम धमाकों में कम से कम 75 लोग मारे गए हैं 160 लोग घायल हो गए हैं।|http://www.bbc.co.uk/hindi/news/cluster/2007/01/070121_bigbrother_shilpa.shtml}} {{डॉयचे वेले|[[सर्बिया]] के संसदीय चुनावों में घोर राष्ट्रवादी विजयी हुए हैं, लेकिन 250 में से 81 सीटें जीतने के बावजूद सरकार बनाने के लिये उनके पास पर्याप्त बहुमत नहीं है।|http://dwelle.de/hindi/nachrichten/3.227380.1.html}} {{डॉयचे वेले|[[रूस|रूसी]] राष्ट्रपति व्‍लादीमिर पुतिन ने जर्मन चांसलर अंगेला मैरकेल को यूरोप को होनेवाली तेल और गैस की आपूर्ति में भरोसे का आश्‍वासन दिया है।|http://dwelle.de/hindi/Welt/1.210946.1.html}} Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ३ 12415 44927 2007-01-22T18:53:27Z Wolf 886 Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ३ का नाम बदलकर Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ४ कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:ताज़ी घटनाएँ २००७ सप्ताह ४]] Template:क्यासंवाद 12416 44990 2007-01-22T23:12:25Z Kingram 866 {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- |[[Image:Updated DYK query.png|Did You Know|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|15px|22px}}|]] |An entry from '''{{PAGENAME}}''' appeared on Wikipedia's [[Main Page]] in the [[:Template:क्या आप जानते है]] comumn on [[{{{1}}}]], [[{{{2}}}]]. | {{#ifeq:{{{small|}}}|yes||[[Image:Wikipedia-logo.png|Wikipedia|right|40px]]}} |}<noinclude>[[Category:Article talk header templates|{{PAGENAME}}]]</noinclude> <noinclude> [[en:Template:DYKtalk]] </noinclude> Template:क्यालेख 12417 44964 2007-01-22T22:10:15Z Kingram 866 New page: {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- |[[Image:Updated DYK query.png|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|20px|35px}}|Updated DYK query]] |'''[[:Template:क्य... {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- |[[Image:Updated DYK query.png|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|20px|35px}}|Updated DYK query]] |'''[[:Template:क्या आप जानते है|क्या आप जानते है ?]]''' was updated. On [[{{{1}}}]], [[{{{2}}}]], a fact from the article '''{{{3}}}''', which you recently nominated, has been featured in that section on the [[मुखपृष्ठ]]. If you know of another interesting fact from a recently created article, then please suggest it on the [[:Template talk:क्या आप जानते है|क्या आप जानते है talk page]]. |} Template:आप्का लेख 12418 44966 2007-01-22T22:13:09Z Kingram 866 New page: {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- |[[Image:Updated DYK query.png|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|20px|35px}}|Updated DYK query]] |On [[{{{1}}}]], [[{{{2}}}]]... {| class="messagebox {{#ifeq:{{{small|}}}|yes|small|standard}}-talk" |- |[[Image:Updated DYK query.png|{{#ifeq:{{{small|}}}|yes|20px|35px}}|Updated DYK query]] |On [[{{{1}}}]], [[{{{2}}}]], '''[[:Template:क्या आप जानते है|क्या आप जानते है ?]]''' was updated with a fact from the article '''''{{{3}}}''''', which you created or substantially expanded. If you know of another interesting fact from a recently created article, then please suggest it on the [[:Template talk:क्या आप जानते है|"क्या आप जानते है?" talk page]]. |} <!-- [[{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTDAY}}]], [[{{CURRENTYEAR}}]] --> Template:क्यासन्दूक 12419 46001 2007-01-25T09:08:36Z Mitul0520 211 {| style="font-size: 90%; margin: 1em 1em 1em 1em; border: 1px solid #aaa;" align="right" cellpadding=0 cellspacing=0 ! style="padding: 0 .5em; font-size: 111%; background: #ccf" align="center" | '''[[Template:क्या आप जानते है|क्या आप जानते है ?]]''' |- ! style="padding: 0 .5em; font-size: 100%; background: #ececec; text-align: center;" | [[विकिपीडिया:क्या आप जानते है#नियम|नियम]] |- ! style="padding: 0 .5em; font-size: 100%; background: #ececec; text-align: center;" | [[विकिपीडिया वार्ता:क्या आप जानते है|चर्चा]] |- ! style="padding: 0 .5em; font-size: 100%; background: #ececec; text-align: center;" | [[Template talk:क्या आप जानते है|सुझाव]] |- ! style="padding: 0 .5em; font-size: 100%; background: #ececec; text-align: center;" | [[विकिपीडिया:नए बदलाव | पुरालेख]] </div> |} <noinclude> <!-- Add this at a later point in hindi wiki |- ! style="padding: 0 .5em; font-size: 100%; background: #ececec; text-align: center;" | [[Template:Did you know/Next update|Next update]] --> </noinclude> हर्बर्ट क्रेमर 12420 45009 2007-01-23T00:28:31Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Herbert Kramer]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Herbert Kramer]] हर्स्ट एल स्टोर्मर 12421 45010 2007-01-23T00:28:43Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] हान्स बेथे 12422 45011 2007-01-23T00:28:54Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] हान्स कृस्टियन ओर्स्टेड 12423 45012 2007-01-23T00:29:06Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] हिदेकी युकावा 12424 45013 2007-01-23T00:29:19Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] हेण्ड्रिक लारेन्ज़ 12425 45014 2007-01-23T00:29:45Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Hendrik Lorentz]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Hendrik Lorentz]] हेन्री बेक्वेरल 12426 45015 2007-01-23T00:30:01Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] शेल्डन ग्लास्हौ 12427 45016 2007-01-23T00:30:32Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Sheldon Glashow]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Sheldon Glashow]] नेविल एफ मोट्ट 12428 45017 2007-01-23T00:30:55Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Neville F. Mott]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Neville F. Mott]] सिन-इतिरो तोमोनागा 12429 45018 2007-01-23T00:31:20Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] सी टी आर विल्सन 12430 45020 2007-01-23T00:32:13Z किशोर 903 विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:C T R Wilson]] स्टीवन वैनबर्ग 12431 45021 2007-01-23T00:32:30Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] स्टीवन चू 12432 45022 2007-01-23T00:32:44Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वुल्फगांग पौली 12433 45023 2007-01-23T00:33:28Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Wolfgang Pauli]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Wolfgang Pauli]] विल्हेम कोन्राड रोन्टजेन 12434 45024 2007-01-23T00:33:42Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलियम शाक्ली 12435 45025 2007-01-23T00:33:56Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलियम हेन्री ब्राग 12436 45026 2007-01-23T00:34:08Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलिस इ लाम्ब 12437 45027 2007-01-23T00:34:35Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विल्हेम वेन 12438 45028 2007-01-23T00:34:47Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वुल्फगांग केट्टेर्ले 12439 45029 2007-01-23T00:35:09Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वुल्फगांग पल 12440 45030 2007-01-23T00:35:34Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलियम वालेस 12441 45425 2007-01-23T18:25:23Z जूहोमि 935 '''विलियम वालेस''' (1270-1305) [[स्काटलैंड]] के हुतात्मा देशभक्त थे। उन पर आधारित [[चलचित्र]] "ब्रेवहार्ट" बहुत चर्चित है। [[en:William Wallace]] विलियम लारेन्स ब्राग 12442 45032 2007-01-23T00:36:24Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलियम डी फिलिप्स 12443 45033 2007-01-23T00:36:41Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विलियम ए फोलर 12444 45034 2007-01-23T00:36:55Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वाल्थेर बोथे 12445 45035 2007-01-23T00:37:09Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वाल्टर एच ब्राट्टेन 12446 45036 2007-01-23T00:37:21Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वर्नर हाइजेनबर्ग 12447 45037 2007-01-23T00:37:47Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]][[en:Werner Heisenberg]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]][[en:Werner Heisenberg]] लेव लाण्डौ 12448 45039 2007-01-23T00:38:19Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लुई पास्चर 12449 45040 2007-01-23T00:38:38Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लुइ, ड्युक डे ब्रोग्ली 12450 45041 2007-01-23T00:38:51Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लुइ अल्वारेज़ 12451 45042 2007-01-23T00:39:05Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लीयोन एम लीडरमन 12452 45043 2007-01-23T00:39:18Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लीयों नील कूपर 12453 45044 2007-01-23T00:39:32Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लीयो एसाकी 12454 45045 2007-01-23T00:39:44Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लार्ड रेली 12455 45046 2007-01-23T00:40:02Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] लाइनस टोर्वाल्ड्स 12456 45047 2007-01-23T00:40:15Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] रोबेर्ट बी लाफलिन 12457 45048 2007-01-23T00:40:45Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] रोबर्ट कोलमन रिचार्डसन 12458 45049 2007-01-23T00:40:58Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] रिचार्ड फैनमन 12459 45050 2007-01-23T00:41:23Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Richard Feynman]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Richard Feynman]] रोबर्ट ए मिल्लिकन 12460 45051 2007-01-23T00:41:43Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] रेने डेस्कार्टे 12461 45052 2007-01-23T00:42:04Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Rene Descartes]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Rene Descartes]] रसेल ए हल्से 12462 45053 2007-01-23T00:42:34Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] यूजीन विग्नर 12463 45054 2007-01-23T00:42:49Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] माक्स बर्न 12464 45055 2007-01-23T00:43:10Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] माक्स प्लान्क 12465 45056 2007-01-23T00:43:33Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Max Planck]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Max Planck]] मेल्विन श्वार्ट्ज 12466 45057 2007-01-23T00:43:47Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] मेरी क्युरी 12467 45059 2007-01-23T00:44:17Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Marie Curie]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Marie Curie]] मरे गेलमन 12468 45062 2007-01-23T00:45:05Z किशोर 903 विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Murray Gell-Mann]] मार्टिन राइल 12469 45064 2007-01-23T00:45:51Z किशोर 903 विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Martin Ryle]] मारिया गोपर्ट-मेयर 12470 45065 2007-01-23T00:46:04Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] वितली गिन्ज़बर्ग 12471 45066 2007-01-23T00:46:43Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Vitaly Ginzburg]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Vitaly Ginzburg]] ब्रायन जोसेफसन 12472 45067 2007-01-23T00:47:14Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] बर्न्हार्ड रीमन 12473 45068 2007-01-23T00:47:32Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] फ्रान्क विल्चेक 12474 45069 2007-01-23T00:47:50Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] फ्रेडेरिक रेन्स 12475 45070 2007-01-23T00:48:03Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] फिलिप दबल्यु एन्डरसन 12476 45071 2007-01-23T00:48:27Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] प्योट्र कापिट्सा 12477 45072 2007-01-23T00:48:50Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] पियर सिमों लाप्लास 12478 45073 2007-01-23T00:49:07Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] पीटर ज़ीमन 12479 45074 2007-01-23T00:49:19Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] पावेल शेरेन्कोव 12480 45075 2007-01-23T00:49:40Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] पर्सी ब्रिजमन 12481 45076 2007-01-23T00:49:51Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] निकोला टेस्ला 12482 45078 2007-01-23T00:50:26Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Nicola Tesla]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Nicola Tesla]] निकोलस कपरनिकस 12483 45079 2007-01-23T00:50:53Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] नील्स बोह्र 12484 45080 2007-01-23T00:51:16Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Neils Bohr]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Neils Bohr]] थामस एडिसन 12485 45081 2007-01-23T00:51:35Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] डेनिस रिची 12486 45082 2007-01-23T00:51:50Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] डेनिस गाबोर 12487 45084 2007-01-23T00:52:34Z किशोर 903 विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Denis Gabor]] डोनाल्ड ए ग्लेसर 12488 45085 2007-01-23T00:52:58Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] जोहन्नेस स्टार्क 12489 45086 2007-01-23T00:53:25Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] जोह्न बार्डीन 12490 45087 2007-01-23T00:53:47Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:John Bardeen]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:John Bardeen]] जोसेफ फोरिए 12491 45088 2007-01-23T00:54:22Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Joseph Fourier]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Joseph Fourier]] जोर्ज एफ स्मूट 12492 45089 2007-01-23T00:54:42Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] जेरोम आइ फ्रीदमन 12493 45090 2007-01-23T00:54:58Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] जेम्स् चाडविक 12494 45091 2007-01-23T00:55:19Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Chadwick]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Chadwick]] जेम्स क्लर्क माक्सवेल 12495 45093 2007-01-23T00:55:41Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Clerk Maxwell]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Clerk Maxwell]] जेम्स फ्रान्क 12496 45094 2007-01-23T00:55:55Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] जेम्स रेनवाटर 12497 45095 2007-01-23T00:56:38Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Rainwater]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:James Rainwater]] चेन निंग यांग 12498 45096 2007-01-23T00:56:57Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] चार्ल्स् एच् टाउन्स् 12499 45097 2007-01-23T00:57:23Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] क्रिस्टियन हुगेन्स 12500 45098 2007-01-23T00:58:18Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Christian Huyghens]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Christian Huyghens]] कार्लो रुबिया 12501 45099 2007-01-23T00:59:22Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Carlo Rubbia]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Carlo Rubbia]] गुस्टाफ हर्ज़ 12502 45101 2007-01-23T00:59:55Z किशोर 903 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] केनेथ जी विल्सन 12503 45117 2007-01-23T01:07:02Z किशोर 903 (1936 - ) विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Kenneth G. Wilson]] सिल्विओ बर्लुस्कोनी 12504 45104 2007-01-23T01:01:59Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Silvio Berlusconi]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Silvio Berlusconi]] हास्टिंग्स बान्डा 12505 45107 2007-01-23T01:02:38Z किशोर 903 विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Hastings Banda]] हारि ट्रूमन 12506 45108 2007-01-23T01:02:57Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Harry Truman]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Harry Truman]] हो चि मिन्ह् 12507 45111 2007-01-23T01:04:11Z किशोर 903 (1890-1969) विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Ho Chi Minh]] सद्दाम हुसेन 12508 45112 2007-01-23T01:04:48Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] विन्स्टन चर्चिल 12509 45890 2007-01-24T20:37:13Z TXiKiBoT 975 robot Adding: af, ar, ast, bg, bn, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gd, gl, he, hr, hu, hy, id, io, is, it, ja, ko, ku, la, lb, lt, ms, nap, nl, nn, no, oc, pl, pms, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, sw, ta, th, विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[af:Winston Churchill]] [[ar:ونستون تشرشل]] [[ast:Winston Churchill]] [[bg:Уинстън Чърчил]] [[bn:উইন্‌স্টন চার্চিল]] [[bs:Winston Churchill]] [[ca:Winston Churchill]] [[cs:Winston Churchill]] [[cy:Winston Churchill]] [[da:Winston Churchill]] [[de:Winston Churchill]] [[el:Ουίνστων Τσώρτσιλ]] [[en:Winston Churchill]] [[eo:Winston Churchill]] [[es:Winston Churchill]] [[et:Winston Churchill]] [[eu:Winston Churchill]] [[fa:وینستون چرچیل]] [[fi:Winston Churchill]] [[fr:Winston Churchill]] [[ga:Winston Churchill]] [[gd:Winston Churchill]] [[gl:Winston Churchill]] [[he:וינסטון צ'רצ'יל]] [[hr:Winston Churchill]] [[hu:Winston Churchill]] [[hy:Չերչիլ Ուինսթոն]] [[id:Winston Churchill]] [[io:Winston Churchill]] [[is:Winston Churchill]] [[it:Winston Churchill]] [[ja:ウィンストン・チャーチル]] [[ko:윈스턴 처칠]] [[ku:Winston Churchill]] [[la:Vinstonis Churchill]] [[lb:Winston Churchill]] [[lt:Winston Churchill]] [[ms:Sir Winston Churchill]] [[nap:Winston Churchill]] [[nl:Winston Churchill]] [[nn:Winston Churchill]] [[no:Winston Churchill]] [[oc:Winston Churchill]] [[pl:Winston Churchill]] [[pms:Winston Churchill]] [[pt:Winston Churchill]] [[ro:Winston Churchill]] [[ru:Черчилль, Уинстон]] [[scn:Winston Churchill]] [[sh:Sir Winston Churchill]] [[simple:Winston Churchill]] [[sk:Winston Churchill]] [[sl:Winston Churchill]] [[sr:Винстон Черчил]] [[sv:Winston Churchill]] [[sw:Winston Churchill]] [[ta:வின்ஸ்ரன் சேர்ச்சில்]] [[th:วินสตัน เชอร์ชิลล์]] [[tr:Winston Churchill]] [[uk:Черчілль Вінстон]] [[ur:چرچل]] [[vi:Winston Churchill]] [[yi:ווינסטאן טשערטשיל]] [[zh:温斯顿·丘吉尔]] [[zh-yue:邱吉爾]] लेक वलेंसा 12510 45114 2007-01-23T01:05:49Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Lech Walesa]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Lech Walesa]] लीयो ट्रोट्स्की 12511 45115 2007-01-23T01:06:11Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Leo Trotsky]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Leo Trotsky]] एडोल्फ हिटलर 12512 45119 2007-01-23T01:07:51Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Adolf Hitler]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Adolf Hitler]] एलेनोर रोज़वेल्ट 12513 45120 2007-01-23T01:08:10Z किशोर 903 New page: विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] कोफी अन्नान 12514 45207 2007-01-23T05:07:01Z किशोर 903 विख्यात राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Kofi Annan]] जोसेफ स्टालिन 12515 45123 2007-01-23T01:09:34Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Joseph Stalin]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Joseph Stalin]] नेपोलियन प्रथम 12516 45124 2007-01-23T01:10:07Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Napoleon]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Napoleon]] फ्रान्कलिन डेलानो रोज़वेल्ट 12517 45126 2007-01-23T01:11:03Z किशोर 903 (1882-1945) विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Franklin Delano Roosevelt]] पीटर प्रथम 12518 45127 2007-01-23T01:11:32Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Peter the Great]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Peter the Great]] एलिजाबेथ 12519 45128 2007-01-23T01:12:14Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Elizabeth I]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Elizabeth I]] सलादीन 12520 45129 2007-01-23T01:12:44Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Saladin]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Saladin]] रोबर्ट वूड्रो विल्सन 12521 45130 2007-01-23T01:13:29Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Robert Woodrow Wilson]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Robert Woodrow Wilson]] महारानी काथरिन 12522 45752 2007-01-24T15:44:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, fi, fr, he, hr, io, it, ja, ka, ko, la, lt, nds, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, sh, sk, sl, sr, sv, tr, tt, uk, zh Modifying: en विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[bg:Екатерина II]] [[bs:Katarina II. Velika]] [[ca:Caterina II de Rússia]] [[cs:Kateřina Veliká]] [[da:Katharina 2. af Rusland]] [[de:Katharina II. (Russland)]] [[el:Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας]] [[en:Catherine II of Russia]] [[eo:Katerino la 2-a (Rusio)]] [[es:Catalina II de Rusia]] [[et:Katariina II]] [[fi:Katariina II]] [[fr:Catherine II de Russie]] [[he:יקטרינה הגדולה]] [[hr:Katarina II. velika, ruska carica]] [[io:Yekaterina 2ma]] [[it:Caterina II di Russia]] [[ja:エカチェリーナ2世]] [[ka:ეკატერინე II (რუსეთი)]] [[ko:러시아의 예카테리나 2세]] [[la:Catharina II (imperatrix Russiae)]] [[lt:Jekaterina II]] [[nds:Katharina de Grote]] [[nl:Catharina II van Rusland]] [[nn:Katarina II av Russland]] [[no:Katarina II av Russland]] [[pl:Katarzyna II Wielka]] [[pt:Catarina, a Grande]] [[ro:Ecaterina a II-a a Rusiei]] [[ru:Екатерина II]] [[sh:Katarina Velika]] [[sk:Katarína II. (Rusko)]] [[sl:Katarina Velika]] [[sr:Катарина Велика]] [[sv:Katarina II]] [[tr:II. Katerina (Rusya)]] [[tt:Ekaterina II]] [[uk:Катерина II]] [[zh:叶卡捷琳娜大帝]] मेरी प्रथम 12523 45132 2007-01-23T01:14:31Z किशोर 903 New page: विख्यात शासक। *[[जीवनी]] विख्यात शासक। *[[जीवनी]] तैमूरलंग 12524 45265 2007-01-23T10:36:23Z Murtasa 83 विख्यात शासक। *[[जीवनी]] [[en:Timur]] अश्विनी कुमार 12525 45139 2007-01-23T01:35:31Z Gk awadhiya 602 New page: '''अश्वनीकुमार''' देवताओं के वैद्य का नाम है। अश्वनीकुमार दो भाई हैं। '''अश्वनीकुमार''' देवताओं के वैद्य का नाम है। अश्वनीकुमार दो भाई हैं। मणिपुरी 12526 45168 2007-01-23T04:24:20Z 74.230.202.58 '''मणिपुरी''' यह [[मणिपुर]] प्रान्त की एक शास्त्रीय [[नृत्य]] की शैली है। [[श्रेणी:नृत्य]] भरतनाट्यम 12529 45195 2007-01-23T04:40:47Z किशोर 903 भरतनाट्यम का नाम बदलकर भरतनाट्यम् कर दिया गया है #REDIRECT [[भरतनाट्यम्]] मोहिनी आटम् 12530 45201 2007-01-23T04:47:18Z किशोर 903 '''मोहिनी आटम्''' दक्षिण भारत की एक शास्त्रीय नृत्य शैली है। [[श्रेणी:नृत्य]] [[en:Mohiniaattam]] ओडिसी 12531 45204 2007-01-23T04:55:47Z किशोर 903 '''ओडिसी''' उडीसा प्रान्त भारत की एक शास्त्रीय नृत्य शैली है। अद्यतन काल में गुरु [[केलुचरण महापात्र]] ने इसका पुनर्विस्तार किया। ==बाह्य== * [http://www.vimoksha.com Indian classical music and dance portal ]Vimoksha - An informative site on various forms of Indian classical dance and classical music. * [http://www.odissidance.com Odissi Dance] * http://www.odissi.us[http://www.odissi.us An Effort to promote Odissi] [[श्रेणी:नृत्य]] [[en:Orissi]] केलुचरण महापात्र 12532 45206 2007-01-23T04:57:32Z किशोर 903 [[ओडिसी]] उडीसा प्रान्त भारत की एक शास्त्रीय नृत्य शैली है। अद्यतन काल में गुरु '''केलुचरण महापात्र''' (1926-2004) ने इसका पुनर्विस्तार किया। [[en:Guru Kelucharan Mahapatra]] निरंतर 12533 45757 2007-01-24T15:47:46Z Mitul0520 211 moved external links out of main article [[चित्र:Nirantar_logo.png|right]] '''निरंतर''' हिन्दी चिट्ठाकारों के एक समूह द्वारा प्रकाशित एक [[जाल-पत्रिका]] है। यह विश्व की पहली ज्ञात [[हिन्दी]] ब्लॉगज़ीन है। यह [[पत्रिका]] गैरपेशेवर प्रकाशकों द्वारा निकाली जाती है और पाठकों को प्रकाशित लेखों पर त्वरित टिप्पणी करने का मौका देती है। निरंतर की स्थापना 2005 में की गई, पहले यह पंकज नरूला द्वारा स्थापित [[अक्षरग्राम]] डोमेन के अंतर्गत प्रकाशित होता था परंतु संप्रति अपने ही डोमेन से प्रकाशित होता किया जाता है। जाल पर हिन्दी के बढ़ते प्रयोग के मद्देनज़र यह प्रयास शुरु किया। निरंतर से जुड़े लोग वैसे तो चिट्ठाकारी से जुड़े हैं पर यह पत्रिका उनके औपचारिक लेखन को प्रस्तुत करने का एक मंच बना है। अगस्त 2005 में निरंतर का प्रकाशन 6 अंकों के उपरांत बंद हो गया था। 1 साल बाद अगस्त 2006 में इसका प्रकाशन नये कलेवर में दुबारा शुरु हुआ। निरंतर वैश्विक भारत के सामाजिक, आर्थिक और राजनैतिक पहलुओं पर दृष्टिपात करती पत्रिका है पर इसमें तकनीकि विषयों को हिन्दी में प्रस्तुत करने पर दिया जा रहा ज़ोर साफ दिखता है। पत्रिका का ज़ोर है कि वे क्लिष्ट हिन्दी का प्रयोग न कर, पारंपरिक और आधुनिक बोल चाल की हिन्दी का मेल प्रस्तुत करें। निरंतर के संस्थापक इसे एक गंभीर पत्रिका मानते हैं, उनका उद्देश्य है कि यह भारत की पहली सामुदायिक पत्रिका बने, हर कथा अंर्तजाल के हिन्दी पाठकों के कलेक्टिव विज़डम का निचोड़ हो। इसके लिये पत्रिका ने "निरंतर मित्र" समूह की स्थापना की है। निरंतर की संरचना की एक विशेषता यह है कि इसके संपादक विश्व के विभिन्न कोने से साथ आ जुड़े हैं। निरंतर के मुख्य संपादक हैं [[अनूप शुक्ला]]। पत्रिका का प्रकाशन व प्रबंध संपादन इसके संस्थापक देबाशीष चक्रवर्ती करते हैं। निरंतर के कोर संपादन टीम में शामिल हैं डॉ सुनील दीपक, रविशंकर श्रीवास्तव, रमण कौल, अतुल अरोरा, प्रत्यक्षा, शशि सिंह, ईस्वामी, पंकज नरूला, जीतेन्द्र चौधरी और आलोक कुमार। ==बाहरी कडियाँ== *[http://www.nirantar.org निरंतर का जालपॄष्ठ] *[http://www/akshargram.com अक्षरग्राम का जालपॄष्ठ] ==यह भी देखें== * [[जाल पत्रिकायें|जाल पत्रिकाओं की सूची]] * [[अंतर्जाल (internet) का इतिहास]] * [[इलेक्ट्रानिक पत्रिका]] * [[हिंदी चिट्ठे (blogs)]] [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[श्रेणी:जाल-पत्रिका]] जाल पत्रिकायें 12534 45991 2007-01-25T03:19:30Z 125.237.9.136 /* [[जाल-पत्रिका | जाल पत्रिकाओं]] की सूची */ ==[[जाल-पत्रिका | जाल पत्रिकाओं]] की सूची== * [[अभिव्यक्ति]] [http://www.abhivyakti-hindi.org/ बाहरी कड़ी] * [[अनुभूति]] [http://www.anubhuti-hindi.org/ बाहरी कड़ी] * [[सृजनगाथा]] [http://www.srijangatha.com बाहरी कड़ी] * [[साहित्यकुंज]] [http://www.sahityakunj.net बाहरी कड़ी] * [[निरंतर]] [http://www.nirantar.org बाहरी कड़ी] * [[भारत-दर्शन]] [http://www.bharatdarshan.co.nz/ बाहरी कड़ी](प्रिंट अंक भी उपलब्ध) * [http://www.kalayan.org/ कलायन] * [http://www.hansmonthly.com/hans.asp/ हंस] (प्रिंट अंक भी उपलब्ध) * [http://www.tadbhav.com/ तद्भव] (प्रिंट अंक भी उपलब्ध) [[श्रेणी:हिन्दी]] [[श्रेणी:साहित्य]] [[श्रेणी:इंटरनेट]] [[श्रेणी:जाल-पत्रिका]] चित्र:Nirantar logo.png 12535 45249 2007-01-23T08:01:21Z Debashish 130 Logo of blogzine Nirantar Logo of blogzine Nirantar स्याङ्जा 12536 45318 2007-01-23T16:33:30Z Eukesh 928 '''स्याङ्जा''' [[नेपाल]] का एक जिला है। [[Category:नेपाल]] विकिपीडिया:विभिन्न भाषा के विकिपीडिया के लेखों को एक दूसरे के साथ कैसे जोडें 12537 45263 2007-01-23T10:19:31Z 210.211.210.151 New page: 6 sigma 6 sigma India 12538 45272 2007-01-23T12:15:46Z 158.144.44.129 Removing all content from page स्‍त्रीवादी साहित्‍य 12539 45277 2007-01-23T14:01:33Z 210.212.21.14 New page: Cambridge University Cambridge University शिल्पा शेट्टी 12540 45304 2007-01-23T15:25:16Z Wolf 886 '''शिल्पा शेट्टी''' ([[तूलू]]: ಶಿಲ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ) एक भारतीय अभिनेत्री है। [[श्रेणी:अभिनेत्री]] [[श्रेणी:भारतीय अभिनेत्री]] Template:ओडिओ 12541 45301 2007-01-23T15:21:38Z Wolf 886 Template:ओडिओ का नाम बदलकर Template:ऑडियो कर दिया गया है #REDIRECT [[Template:ऑडियो]] सर्बिया 12542 45303 2007-01-23T15:22:56Z Wolf 886 '''सर्बिया''' ([[सर्बियाई भाषा|सर्बियाई]]: {{ऑडियो|Republika Srbija.ogg|Република Србија}} या {{ऑडियो|Republika Srbija.ogg|Republika Srbija}}) एक देश है। [[श्रेणी:देश]] अल्फ्रेड नोबेल 12543 45307 2007-01-23T16:16:08Z Wolf 886 अल्फ्रेड नोबेल का नाम बदलकर अल्फ़्रेद नोबेल कर दिया गया है: यह है स्वीडिश उच्चारण। #REDIRECT [[अल्फ़्रेद नोबेल]] नोबल पुरस्कार 12544 45313 2007-01-23T16:26:00Z Wolf 886 [[नोबल पुरस्कार]] moved to [[नोबेल पुरस्कार]] over redirect #REDIRECT [[नोबेल पुरस्कार]] ज्याक शिराक 12546 45319 2007-01-23T16:33:31Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Jacques Chirac]] यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Jacques Chirac]] रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग 12547 45633 2007-01-24T05:22:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[da:Rosa Luxemburg]] '''रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग''' (1870-1919) यूरोपीय [[मार्क्सवादी]] क्रान्तिकारी थी। उसकी १९१९ में हत्या की गयी। ==Works== * ''The Accumulation of Capital. Trans. A. Schwarzschild in 1951. Roultedge Classics edition, 2003. Originally published as ''Die Akkumulation des Kapitals'' in 1913. * ''Gesammelte Werke'' (''"Collected Works"''), 5 volumes, Berlin 1970&ndash;1975. * ''Gesammelte Briefe'' (''"Collected Letters"''), 6 volumes, Berlin 1982&ndash;1997. * ''Politische Schriften'' (''"Political Writings"''), edited and preface by Ossip K. Flechtheim, 3 volumes, Frankfurt am Main 1966 ff. [[af:Rosa Luxemburg]] [[ast:Rosa Luxemburg]] [[bs:Rosa Luxemburg]] [[ca:Rosa Luxemburg]] [[cs:Rosa Luxemburgová]] [[da:Rosa Luxemburg]] [[de:Rosa Luxemburg]] [[el:Ρόζα Λούξεμπουργκ]] [[en:Rosa Luxemburg]] [[eo:Roza Luksemburg]] [[es:Rosa Luxemburg]] [[eu:Rosa Luxemburg]] [[fa:رزا لوکزامبورگ]] [[fi:Rosa Luxemburg]] [[fr:Rosa Luxemburg]] [[he:רוזה לוקסמבורג]] [[hr:Rosa Luxemburg]] [[id:Rosa Luxemburg]] [[it:Rosa Luxemburg]] [[ja:ローザ・ルクセンブルク]] [[jv:Rosa Luxemburg]] [[ko:로자 룩셈부르크]] [[ku:Rosa Luxemburg]] [[kw:Rosa Luxemburg]] [[la:Rosa Luxemburg]] [[lb:Rosa Luxemburg]] [[li:Rosa Luxemburg]] [[lt:Roza Liuksemburg]] [[mk:Роза Луксембург]] [[nds:Rosa Luxemburg]] [[nl:Rosa Luxemburg]] [[nn:Rosa Luxemburg]] [[no:Rosa Luxemburg]] [[pl:Róża Luksemburg]] [[pt:Rosa Luxemburgo]] [[qu:Rosa Luxemburg]] [[ru:Люксембург, Роза]] [[simple:Rosa Luxemburg]] [[sk:Rosa Luxemburgová]] [[sl:Rosa Luxemburg]] [[sr:Роза Луксембург]] [[sv:Rosa Luxemburg]] [[tr:Rosa Luxemburg]] [[uk:Люксембурґ Роза]] [[zh:羅莎·盧森堡]] मार्गरेट थाचर 12548 45323 2007-01-23T16:35:28Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Margaret Thatcher]] यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Margaret Thatcher]] व्लाडिमिर लेनिन 12549 45770 2007-01-24T16:34:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ar, ast, az, bat-smg, be, bg, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eml, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, fy, ga, gd, gl, he, hr, hu, id, io, is, it, ja, jbo, jv, ka, ko, ku, la, lt, lv, mk, mr, ms, nl, nn, no, nrm, os, pl, pt, ro, ru, scn, sco, यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[af:Vladimir Lenin]] [[ar:فلاديمير لينين]] [[ast:Lenin]] [[az:Vladimir İliç Lenin]] [[bat-smg:Vladimirs Lenins]] [[be:Уладзімір Ленін]] [[bg:Владимир Ленин]] [[bs:Lenjin]] [[ca:Lenin]] [[cs:Vladimir Iljič Lenin]] [[cy:Vladimir Lenin]] [[da:Vladimir Lenin]] [[de:Lenin]] [[el:Βλαντιμίρ Λένιν]] [[eml:Lenin]] [[en:Vladimir Lenin]] [[eo:Lenin]] [[es:Lenin]] [[et:Vladimir Lenin]] [[eu:Vladimir Lenin]] [[fa:ولادیمیر لنین]] [[fi:Vladimir Lenin]] [[fr:Lénine]] [[fy:Vladimir Lenin]] [[ga:Vlaidímír Léinín]] [[gd:Vladimir Lenin]] [[gl:Vladimir Lenin]] [[he:ולדימיר איליץ' לנין]] [[hr:Vladimir Iljič Uljanov Lenjin]] [[hu:Vlagyimir Iljics Lenin]] [[id:Lenin]] [[io:Vladimir Lenin]] [[is:Vladímír Lenín]] [[it:Lenin]] [[ja:ウラジーミル・レーニン]] [[jbo:vlydimir.lenin]] [[jv:Lenin]] [[ka:ლენინი]] [[ko:블라디미르 레닌]] [[ku:Lenîn]] [[la:Vladimirus Lenin]] [[lt:Leninas]] [[lv:Ļeņins]] [[mk:Владимир Илич Ленин]] [[mr:लेनिन]] [[ms:Vladimir I. Lenin]] [[nl:Vladimir Lenin]] [[nn:Vladimir Lenin]] [[no:Lenin]] [[nrm:Léninne]] [[os:Ленин]] [[pl:Włodzimierz Lenin]] [[pt:Lenin]] [[ro:Vladimir Ilici Lenin]] [[ru:Ленин, Владимир Ильич]] [[scn:Vladimir Lenin]] [[sco:Vladimir Lenin]] [[sh:Vladimir Iljič Uljanov Lenjin]] [[simple:Vladimir Lenin]] [[sk:Vladimir Iľjič Lenin]] [[sl:Vladimir Iljič Uljanov]] [[sr:Владимир Лењин]] [[st:Vladimir Lenin]] [[sv:Vladimir Lenin]] [[ta:விளாடிமிர் லெனின்]] [[tg:Владимир Ленин]] [[th:วลาดิมีร์ เลนิน]] [[tl:Vladimir Lenin]] [[tr:Vladimir İlyiç Lenin]] [[tt:Vladimir İlyiç Lenin]] [[uk:Ленін Володимир Ілліч]] [[vi:Vladimir Ilyich Lenin]] [[zh:列宁]] व्लाडिमिर पुटिन 12550 45325 2007-01-23T16:36:24Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Vladimir Putin]] यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Vladimir Putin]] जार्ज वाशिंगटन 12551 45326 2007-01-23T16:37:24Z अरविन्दन् 996 New page: राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:George Washington]] राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:George Washington]] कमाल अतातुर्क 12552 45327 2007-01-23T16:38:18Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Kamal Ataturk]] यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Kamal Ataturk]] क्वामे एन्क्रूमाह 12553 45328 2007-01-23T16:38:53Z अरविन्दन् 996 New page: राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Kwame Nkrumah]] राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Kwame Nkrumah]] चार्ल् डे गोल 12554 45671 2007-01-24T12:50:22Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ar, bg, bs, ca, cs, cy, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, fy, gl, he, hr, hu, hy, id, io, is, it, ja, ka, ko, ku, la, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, th, tl, tr, uk, ur, vi, zh यूरोपीय राजनयिक। *[[जीवनी]] [[af:Charles de Gaulle]] [[ar:شارل ديغول]] [[bg:Шарл дьо Гол]] [[bs:Charles de Gaulle]] [[ca:Charles de Gaulle]] [[cs:Charles de Gaulle]] [[cy:Charles de Gaulle]] [[da:Charles de Gaulle]] [[de:Charles de Gaulle]] [[en:Charles de Gaulle]] [[eo:Charles de Gaulle]] [[es:Charles de Gaulle]] [[et:Charles de Gaulle]] [[eu:Charles de Gaulle]] [[fa:شارل دوگل]] [[fi:Charles de Gaulle]] [[fr:Charles de Gaulle]] [[fy:Charles de Gaulle]] [[gl:Charles de Gaulle]] [[he:שארל דה גול]] [[hr:Charles de Gaulle]] [[hu:Charles de Gaulle]] [[hy:Շառլ դե Գոլ]] [[id:Charles de Gaulle]] [[io:Charles de Gaulle]] [[is:Charles de Gaulle]] [[it:Charles de Gaulle]] [[ja:シャルル・ド・ゴール]] [[ka:დე გოლი, შარლ]] [[ko:샤를 드골]] [[ku:Charles de Gaulle]] [[la:Carolus de Gaulle]] [[nl:Charles de Gaulle]] [[nn:Charles de Gaulle]] [[no:Charles de Gaulle]] [[pl:Charles de Gaulle]] [[pt:Charles de Gaulle]] [[ro:Charles de Gaulle]] [[ru:Голль, Шарль де]] [[scn:Charles de Gaulle]] [[sh:Charles de Gaulle]] [[simple:Charles de Gaulle]] [[sk:Charles de Gaulle]] [[sl:Charles de Gaulle]] [[sr:Шарл де Гол]] [[sv:Charles de Gaulle]] [[th:ชาลส์ เดอ โกล]] [[tl:Charles de Gaulle]] [[tr:Charles de Gaulle]] [[uk:Шарль де Голль]] [[ur:چارلس ڈیگال]] [[vi:Charles de Gaulle]] [[zh:夏爾·戴高樂]] थामस जेफरसन 12555 45330 2007-01-23T16:40:13Z अरविन्दन् 996 New page: राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Thomas Jefferson]] राजनयिक। *[[जीवनी]] [[en:Thomas Jefferson]] एलिज़ाबेथ प्रथम 12556 45781 2007-01-24T16:47:42Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[th:สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 1]], [[uk:Єлизавета I Англійська]] यूरोपीय शासक। *[[जीवनी]] [[ar:إليزابيث الأولى من إنكلترا]] [[br:Elizabeth Iañ a Vro-Saoz]] [[bs:Kraljica Elizabeta I]] [[ca:Elisabet I d'Anglaterra]] [[cs:Alžběta I.]] [[cy:Elisabeth I, brenhines Lloegr]] [[da:Elizabeth 1. af England]] [[de:Elisabeth I. (England)]] [[en:Elizabeth I of England]] [[eo:Elizabeto la 1-a (Anglio)]] [[es:Isabel I de Inglaterra]] [[et:Elizabeth I]] [[eu:Ingalaterrako Elizabeth I.a]] [[fa:الیزابت یکم انگلستان]] [[fi:Elisabet I]] [[fr:Élisabeth Ire d'Angleterre]] [[ga:Eilís I Shasana]] [[he:אליזבת הראשונה מלכת אנגליה]] [[hr:Elizabeta I.]] [[hu:I. Erzsébet angol királynő]] [[id:Elizabeth I dari Inggris]] [[is:Elísabet 1.]] [[it:Elisabetta I d'Inghilterra]] [[ja:エリザベス1世 (イングランド女王)]] [[ka:ელისაბედ I (ინგლისი)]] [[ko:잉글랜드의 엘리자베스 1세]] [[kw:Elisabeth I a Bow Sows]] [[la:Elizabeth I Angliae Regina]] [[nds:Elisabeth I.]] [[nl:Elizabeth I van Engeland]] [[nn:Elisabeth I av England]] [[no:Elisabeth I av England]] [[pl:Elżbieta I Tudor]] [[pt:Elizabeth I de Inglaterra]] [[qu:Elisabeth I]] [[ro:Elisabeta I a Angliei]] [[ru:Елизавета I (королева Англии)]] [[scn:Lisabbetta I di Ngriterra]] [[sh:Elizabeth I]] [[simple:Elizabeth I of England]] [[sk:Alžbeta I. (Anglicko)]] [[sl:Elizabeta I. Angleška]] [[sr:Краљица Елизабета I]] [[sv:Elisabet I av England]] [[th:สมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 1]] [[tl:Elizabeth I ng Inglatera]] [[tr:I. Elizabeth]] [[uk:Єлизавета I Англійська]] [[ur:ایلزبتھ اول]] [[zh:伊丽莎白一世 (英格兰)]] विक्टोरिया 12557 45726 2007-01-24T15:21:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, id, io, is, it, ja, ko, la, lt, ms, nds, nl, nn, no, nrm, pl, pt, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, th, tr, uk, zh Modifying: en यूरोपीय शासक। *[[जीवनी]] [[ar:فيكتوريا من المملكة المتحدة]] [[bg:Виктория (Обединено кралство)]] [[bs:Kraljica Viktorija]] [[ca:Victòria I del Regne Unit]] [[cs:Viktorie]] [[cy:Victoria o'r Deyrnas Unedig]] [[da:Victoria af Det Forenede Kongerige]] [[de:Victoria (Vereinigtes Königreich)]] [[el:Βασίλισσα Βικτωρία]] [[en:Victoria of the United Kingdom]] [[eo:Viktorino (Britio)]] [[es:Victoria I del Reino Unido]] [[et:Victoria (Suurbritannia)]] [[eu:Victoria I.a]] [[fa:ملکه ویکتوریا]] [[fi:Viktoria (Iso-Britannia)]] [[fr:Victoria Ire du Royaume-Uni]] [[gl:Vitoria I de Inglaterra]] [[he:ויקטוריה מלכת הממלכה המאוחדת]] [[hr:Viktorija]] [[id:Victoria dari Britania Raya]] [[io:Victoria (rejino)]] [[is:Viktoría Bretadrottning]] [[it:Vittoria del Regno Unito]] [[ja:ヴィクトリア (イギリス女王)]] [[ko:영국의 빅토리아]] [[la:Victoria Regni Uniti Regina]] [[lt:Viktorija (karalienė)]] [[ms:Ratu Victoria (United Kingdom)]] [[nds:Victoria I. vun England]] [[nl:Victoria van het Verenigd Koninkrijk]] [[nn:Victoria av Storbritannia]] [[no:Victoria av Storbritannia]] [[nrm:Victoria du Rouoyaume Unni]] [[pl:Wiktoria Hanowerska]] [[pt:Vitória do Reino Unido]] [[ru:Виктория (королева Великобритании)]] [[scn:Vittoria dû Regnu Unitu]] [[sh:Victoria]] [[simple:Victoria of the United Kingdom]] [[sk:Viktória (Spojené kráľovstvo)]] [[sl:Kraljica Viktorija]] [[sr:Краљица Викторија]] [[sv:Viktoria I av Storbritannien]] [[th:สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย แห่งสหราชอาณาจักร]] [[tr:Kraliçe Viktorya]] [[uk:Вікторія (королева Великобританії)]] [[zh:维多利亚女王]] बेनिटो मुसोलिनी 12558 45334 2007-01-23T16:42:10Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय शासक। *[[जीवनी]] [[en:Benito Mussolini]] यूरोपीय शासक। *[[जीवनी]] [[en:Benito Mussolini]] माओ ज़े डुंग 12559 46067 2007-01-25T13:58:50Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, id, ilo, it, ja, jv, ka, ko, lt, lv, mk, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sl, sr, sv, sw, th, tl, tr, uk, vi, zh, zh-yue Modifying: en शासक। *[[जीवनी]] [[ar:ماو تسي تونغ]] [[bg:Мао Дзъдун]] [[bs:Mao Zedong]] [[ca:Mao Zedong]] [[cs:Mao Ce-tung]] [[da:Mao Zedong]] [[de:Mao Zedong]] [[el:Μαο Τσετούνγκ]] [[en:Mao Zedong]] [[eo:Mao Zedong]] [[es:Mao Zedong]] [[et:Mao Zedong]] [[eu:Mao Zedong]] [[fa:مائو تسه-تونگ]] [[fi:Mao Zedong]] [[fr:Mao Zedong]] [[ga:Mao Tse-tung]] [[gl:Mao Tse Tung]] [[he:מאו דזה דונג]] [[hr:Mao Ce Tung]] [[hu:Mao Ce-tung]] [[id:Mao Zedong]] [[ilo:Mao Zedong]] [[it:Mao Zedong]] [[ja:毛沢東]] [[jv:Mao Zedong]] [[ka:მაო ძედუნი]] [[ko:마오쩌둥]] [[lt:Mao Dzedunas]] [[lv:Mao Dzeduns]] [[mk:Мао Це Тунг]] [[nl:Mao Zedong]] [[nn:Mao Zedong]] [[no:Mao Zedong]] [[pl:Mao Zedong]] [[pt:Mao Tse-tung]] [[ro:Mao Zedong]] [[ru:Мао Цзэдун]] [[scn:Mau Zitung]] [[sh:Mao Tse-tung]] [[simple:Mao Zedong]] [[sl:Mao Cetung]] [[sr:Mao Cedung]] [[sv:Mao Zedong]] [[sw:Mao Zedong]] [[th:เหมาเจ๋อตุง]] [[tl:Mao Zedong]] [[tr:Mao Zedong]] [[uk:Мао Цзедун]] [[vi:Mao Trạch Đông]] [[zh:毛泽东]] [[zh-yue:毛澤東]] हिरोहितो 12560 45953 2007-01-24T22:02:02Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bs, ca, cs, da, de, eo, es, et, eu, fi, fr, he, hr, hu, id, is, it, ja, ka, ko, ku, la, lt, nds, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, su, sv, sw, tg, th, tr, uk, zh शासक। *[[जीवनी]] [[ar:هيروهيتو]] [[bg:Хирохито]] [[bs:Hirohito]] [[ca:Hirohito]] [[cs:Hirohito]] [[da:Hirohito]] [[de:Hirohito]] [[en:Hirohito]] [[eo:Hirohito]] [[es:Hirohito]] [[et:Hirohito]] [[eu:Hirohito]] [[fi:Hirohito]] [[fr:Hirohito]] [[he:הירוהיטו]] [[hr:Hirohito]] [[hu:Hirohito]] [[id:Hirohito]] [[is:Showa keisari]] [[it:Hirohito imperatore del Giappone]] [[ja:昭和天皇]] [[ka:ჰიროჰიტო]] [[ko:쇼와 천황]] [[ku:Hirohito]] [[la:Hirohitus]] [[lt:Imperatorius Šiova]] [[nds:Hirohito]] [[nl:Hirohito van Japan]] [[nn:Hirohito av Japan]] [[no:Hirohito av Japan]] [[pl:Hirohito]] [[pt:Hirohito]] [[ro:Hirohito]] [[ru:Хирохито]] [[scn:Hirohito]] [[sh:Hirohito]] [[simple:Hirohito]] [[sk:Hirohito]] [[sl:Hirohito]] [[sr:Хирохито]] [[su:Hirohito]] [[sv:Showa]] [[sw:Hirohito wa Japani]] [[tg:Ҳироҳито]] [[th:สมเด็จพระจักรพรรดิฮิโระฮิโตะ]] [[tr:Hirohito]] [[uk:Хірохіто]] [[zh:昭和天皇]] जार्ज डबल्यु बुश 12561 45337 2007-01-23T16:44:16Z अरविन्दन् 996 New page: शासक। *[[जीवनी]] [[en:George W. Bush]] शासक। *[[जीवनी]] [[en:George W. Bush]] कोन्स्टान्टिन प्रथम 12562 45557 2007-01-23T23:46:25Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, br, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, is, it, ja, ka, ku, kw, la, li, nl, no, pl, pt, ro, ru, sh, simple, sk, sq, sr, sv, tr, zh यूरोपीय शासक। *[[जीवनी]] [[bg:Константин I Велики]] [[br:Kustentin Iañ (impalaer roman)]] [[bs:Konstantin Veliki]] [[ca:Constantí I de l'Imperi Romà]] [[cs:Constantinus I.]] [[da:Konstantin den Store]] [[de:Konstantin der Große]] [[el:Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας]] [[en:Constantine I]] [[eo:Konstantino la 1-a de la Romia Imperio]] [[es:Constantino I el Grande]] [[et:Constantinus Suur]] [[eu:Konstantino I.a Handia]] [[fi:Konstantinus Suuri]] [[fr:Constantin Ier (empereur romain)]] [[gl:Constantino I o Grande]] [[he:קונסטנטינוס]] [[hr:Konstantin I. Veliki]] [[hu:I. Constantinus]] [[id:Konstantin I (kaisar)]] [[is:Konstantínus mikli]] [[it:Costantino I]] [[ja:コンスタンティヌス1世]] [[ka:კონსტანტინე დიდი]] [[ku:Konstantin I]] [[kw:Kostentin I a Rom]] [[la:Constantinus I]] [[li:Constantien de Groete]] [[nl:Constantijn de Grote]] [[no:Konstantin den store]] [[pl:Konstantyn I Wielki]] [[pt:Constantino I]] [[ro:Constantin cel Mare]] [[ru:Константин I Великий]] [[sh:Konstantin Veliki]] [[simple:Constantine I (Rome)]] [[sk:Konštantín Veľký]] [[sq:Konstantini i Madh]] [[sr:Константин Велики]] [[sv:Konstantin den store]] [[tr:I. Constantinus]] [[zh:君士坦丁一世 (罗马帝国)]] ईमिली डर्खीम 12563 46420 2007-01-26T13:55:28Z Matra 768 add image [[Image:Emile Durkheim.jpg|right|240px|thumb|ईमिली डर्खीम]] (1858-1917) यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Emile Durkheim]] एडवार्ड गिबन 12564 45341 2007-01-23T16:46:58Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Edward Gibbon]] यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Edward Gibbon]] कुर्ट गेडेल 12565 45517 2007-01-23T21:06:15Z Murtasa 83 यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[ar:كورت غودل]] [[bn:কুর্ট গোয়েডল]] [[ca:Kurt Gödel]] [[cs:Kurt Gödel]] [[da:Kurt Gödel]] [[de:Kurt Gödel]] [[en:Kurt Gödel]] [[eo:Kurt Gödel]] [[es:Kurt Gödel]] [[eu:Kurt Gödel]] [[fi:Kurt Gödel]] [[fo:Kurt Gödel]] [[fr:Kurt Gödel]] [[gl:Kurt Gödel]] [[he:קורט גדל]] [[hu:Kurt Gödel]] [[id:Kurt Gödel]] [[io:Kurt Gödel]] [[is:Kurt Gödel]] [[it:Kurt Gödel]] [[ja:クルト・ゲーデル]] [[ko:쿠르트 괴델]] [[lv:Kurts Gēdels]] [[nl:Kurt Gödel]] [[no:Kurt Gödel]] [[pl:Kurt Gödel]] [[pt:Kurt Gödel]] [[ru:Гёдель, Курт]] [[sco:Kurt Gödel]] [[sh:Kurt Gödel]] [[simple:Kurt Gödel]] [[sk:Kurt Gödel]] [[sl:Kurt Gödel]] [[sr:Курт Гедел]] [[sv:Kurt Gödel]] [[th:คูร์ท เกอเดิล]] [[tr:Kurt Gödel]] [[uk:Гедель Курт]] [[vi:Kurt Gödel]] [[zh:库尔特·哥德尔]] कारलस लिनियस 12566 45343 2007-01-23T16:47:51Z अरविन्दन् 996 New page: यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] बकमिन्स्टर फुलर 12567 45631 2007-01-24T05:13:47Z TXiKiBoT 975 robot Adding: bs, ca, cs, da, de, eo, es, eu, fi, fr, he, hr, id, it, ja, nds, nl, pl, pt, ru, sco, simple, sv, uk, vi, zh बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[bs:Buckminster Fuller]] [[ca:Buckminster Fuller]] [[cs:Buckminster Fuller]] [[da:Buckminster Fuller]] [[de:Buckminster Fuller]] [[en:Buckminster Fuller]] [[eo:Buckminster Fuller]] [[es:Richard Buckminster Fuller]] [[eu:Richard Buckminster Fuller]] [[fi:Buckminster Fuller]] [[fr:Richard Buckminster Fuller]] [[he:בקמינסטר פולר]] [[hr:Buckminster Fuller]] [[id:Buckminster Fuller]] [[it:Buckminster Fuller]] [[ja:バックミンスター・フラー]] [[nds:Buckminster Fuller]] [[nl:Richard Buckminster Fuller]] [[pl:Buckminster Fuller]] [[pt:Buckminster Fuller]] [[ru:Фуллер, Ричард Бакминстер]] [[sco:Buckminster Fuller]] [[simple:Buckminster Fuller]] [[sv:Buckminster Fuller]] [[uk:Фуллер Річард Бакмінстер]] [[vi:Buckminster Fuller]] [[zh:巴克敏斯特·富勒]] हेरोडोटस 12568 45511 2007-01-23T20:47:40Z Murtasa 83 [[hi:हिरोडोटस]] यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। Historian *[[जीवनी]] [[en:Herodotus]] लियोनार्दो दा विन्ची 12569 46051 2007-01-25T12:26:08Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, als, ar, ast, bg, bn, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gd, gl, he, hr, hu, hy, id, ilo, io, is, it, ja, ka, kn, ko, ku, la, lad, lb, lt, lv, map-bms, mk, ml, mn, ms, mt, nah, nds, nl, nn, no, pl, pt, qu, यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[af:Leonardo da Vinci]] [[als:Leonardo da Vinci]] [[ar:ليوناردو دا فنتشي]] [[ast:Leonardo da Vinci]] [[bg:Леонардо да Винчи]] [[bn:লিওনার্দো দা ভিঞ্চি]] [[bs:Leonardo da Vinci]] [[ca:Leonardo da Vinci]] [[cs:Leonardo da Vinci]] [[cy:Leonardo da Vinci]] [[da:Leonardo da Vinci]] [[de:Leonardo da Vinci]] [[el:Λεονάρντο ντα Βίντσι]] [[en:Leonardo da Vinci]] [[eo:Leonardo da Vinci]] [[es:Leonardo da Vinci]] [[et:Leonardo da Vinci]] [[eu:Leonardo da Vinci]] [[fa:لئوناردو داوینچی]] [[fi:Leonardo da Vinci]] [[fr:Léonard de Vinci]] [[ga:Leonardo da Vinci]] [[gd:Leonardo Da Vinci]] [[gl:Leonardo da Vinci]] [[he:לאונרדו דה וינצ'י]] [[hr:Leonardo da Vinci]] [[hu:Leonardo da Vinci]] [[hy:Դա Վինչի Լեոնարդո]] [[id:Leonardo da Vinci]] [[ilo:Leonardo da Vinci]] [[io:Leonardo da Vinci]] [[is:Leonardo da Vinci]] [[it:Leonardo da Vinci]] [[ja:レオナルド・ダ・ヴィンチ]] [[ka:და ვინჩი, ლეონარდო]] [[kn:ಲಿಯನಾರ್ಡೊ ಡ ವಿಂಚಿ]] [[ko:레오나르도 다빈치]] [[ku:Leonardo Da Vinci]] [[la:Leonardus Vincius]] [[lad:Leonardo da Vinci]] [[lb:Leonardo da Vinci]] [[lt:Leonardas da Vinčis]] [[lv:Leonardo da Vinči]] [[map-bms:Leonardo da Vinci]] [[mk:Леонардо да Винчи]] [[ml:ലിയനാര്‍ഡോ ഡാ വിഞ്ചി]] [[mn:Леонардо да Винчи]] [[ms:Leonardo Da Vinci]] [[mt:Leonardo da Vinci]] [[nah:Leonardo da Vinci]] [[nds:Leonardo da Vinci]] [[nl:Leonardo da Vinci]] [[nn:Leonardo da Vinci]] [[no:Leonardo da Vinci]] [[pl:Leonardo da Vinci]] [[pt:Leonardo da Vinci]] [[qu:Leonardo da Vinci]] [[ro:Leonardo da Vinci]] [[ru:Леонардо да Винчи]] [[scn:Liunardu da Vinci]] [[sco:Leonardo da Vinci]] [[sh:Leonardo Da Vinci]] [[simple:Leonardo da Vinci]] [[sk:Leonardo da Vinci]] [[sl:Leonardo da Vinci]] [[sq:Leonardo da Vinci]] [[sr:Леонардо да Винчи]] [[sv:Leonardo da Vinci]] [[ta:லியொனார்டோ டா வின்சி]] [[th:เลโอนาร์โด ดา วินชี]] [[tl:Leonardo da Vinci]] [[tr:Leonardo da Vinci]] [[uk:Леонардо да Вінчі]] [[vi:Leonardo da Vinci]] [[zh:列奥纳多·达芬奇]] [[zh-min-nan:Leonardo da Vinci]] [[zh-yue:達文西]] सिग्मुंड फ़्रोइड 12570 45660 2007-01-24T11:29:06Z TXiKiBoT 975 robot Adding: af, ar, ast, bg, bn, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, ia, id, io, is, it, ja, jv, ka, ko, ku, la, lij, lt, mk, nl, nn, no, oc, pl, pt, qu, ro, ru, sco, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, th, tr, uk, यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[af:Sigmund Freud]] [[ar:سيغموند فرويد]] [[ast:Sigmund Freud]] [[bg:Зигмунд Фройд]] [[bn:সিগমুন্ড ফ্রয়েড]] [[bs:Sigmund Freud]] [[ca:Sigmund Freud]] [[cs:Sigmund Freud]] [[da:Sigmund Freud]] [[de:Sigmund Freud]] [[el:Σίγκμουντ Φρόυντ]] [[en:Sigmund Freud]] [[eo:Sigmund Freud]] [[es:Sigmund Freud]] [[et:Sigmund Freud]] [[eu:Sigmund Freud]] [[fa:زیگموند فروید]] [[fi:Sigmund Freud]] [[fr:Sigmund Freud]] [[ga:Sigmund Freud]] [[gl:Sigmund Freud]] [[he:זיגמונד פרויד]] [[hr:Sigmund Freud]] [[hu:Sigmund Freud]] [[ia:Sigmund Freud]] [[id:Sigmund Freud]] [[io:Sigmund Freud]] [[is:Sigmund Freud]] [[it:Sigmund Freud]] [[ja:ジークムント・フロイト]] [[jv:Sigmund Freud]] [[ka:ფროიდი, ზიგმუნდ]] [[ko:지그문트 프로이트]] [[ku:Sigmund Freud]] [[la:Sigismundus Freud]] [[lij:Sigmund Freud]] [[lt:Sigmund Freud]] [[mk:Зигмунд Фројд]] [[nl:Sigmund Freud]] [[nn:Sigmund Freud]] [[no:Sigmund Freud]] [[oc:Sigmund Freud]] [[pl:Sigmund Freud]] [[pt:Sigmund Freud]] [[qu:Sigmund Freud]] [[ro:Sigmund Freud]] [[ru:Фрейд, Зигмунд]] [[sco:Sigmund Freud]] [[sh:Sigmund Freud]] [[simple:Sigmund Freud]] [[sk:Sigmund Freud]] [[sl:Sigmund Freud]] [[sq:Sigmund Freud]] [[sr:Сигмунд Фројд]] [[sv:Sigmund Freud]] [[th:ซิกมุนด์ ฟรอยด์]] [[tr:Sigmund Freud]] [[uk:Фройд Зиґмунд]] [[ur:فرائڈ]] [[vi:Sigmund Freud]] [[yi:זיגמונד פרויד]] [[zh:西格蒙德·弗洛伊德]] राल्फ वाल्डो एमरसन 12571 45348 2007-01-23T16:51:29Z अरविन्दन् 996 New page: बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Ralph Waldo Emerson]] बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Ralph Waldo Emerson]] रेचेल कार्सन 12572 45349 2007-01-23T16:52:05Z अरविन्दन् 996 New page: बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Rachel Carson]] बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[en:Rachel Carson]] योहान गुटेनबर्ग 12573 45984 2007-01-25T01:02:01Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, ast, bg, bs, ca, cs, da, de, eo, es, et, eu, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, id, is, it, ja, jv, ka, ko, la, lt, mk, ms, nl, nn, no, pl, pt, qu, ro, ru, scn, sco, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, ta, th, tr, uk, wa, yi, zh Modifying: en (1398-1468) यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[ar:يوهان جوتنبرج]] [[ast:Johannes Gutenberg]] [[bg:Йохан Гутенберг]] [[bs:Johann Gutenberg]] [[ca:Johannes Gutenberg]] [[cs:Johannes Gutenberg]] [[da:Johann Gutenberg]] [[de:Johannes Gutenberg]] [[en:Johannes Gutenberg]] [[eo:Johannes Gutenberg]] [[es:Johannes Gutenberg]] [[et:Johannes Gutenberg]] [[eu:Johannes Gutenberg]] [[fi:Johannes Gutenberg]] [[fr:Johannes Gutenberg]] [[ga:Johannes Gutenberg]] [[gl:Johannes Gutenberg]] [[he:יוהן גוטנברג]] [[hr:Johannes Gutenberg]] [[hu:Johannes Gutenberg]] [[id:Johann Gutenberg]] [[is:Johann Gutenberg]] [[it:Johann Gutenberg]] [[ja:ヨハネス・グーテンベルク]] [[jv:Johann Gutenberg]] [[ka:გუტენბერგი, იოჰან]] [[ko:요하네스 구텐베르크]] [[la:Iohannes Gutenberg]] [[lt:Johanas Gutenbergas]] [[mk:Јохан Гутенберг]] [[ms:Johannes Gutenberg]] [[nl:Johannes Gutenberg]] [[nn:Johann Gutenberg]] [[no:Johann Gutenberg]] [[pl:Johannes Gutenberg]] [[pt:Johannes Gutenberg]] [[qu:Johannes Gutenberg]] [[ro:Johann Gutenberg]] [[ru:Гутенберг, Иоганн]] [[scn:Johann Gutenberg]] [[sco:Johann Gutenberg]] [[sh:Johann Gutenberg]] [[simple:Johannes Gutenberg]] [[sk:Johann Gutenberg]] [[sl:Johann Gutenberg]] [[sq:Johannes Gutenberg]] [[sr:Јохан Гутенберг]] [[sv:Johannes Gutenberg]] [[ta:குட்டன்பேர்க்]] [[th:โยฮันน์ กูเทนแบร์ก]] [[tr:Johannes Gutenberg]] [[uk:Ґутенберґ Йоганн]] [[wa:Johannes Gutenberg]] [[yi:יאהאן גאטענבערג]] [[zh:约翰内斯·古腾堡]] मिशोल फुको 12574 45505 2007-01-23T20:39:15Z Murtasa 83 Redirecting to [[मिशेल फूको]] #redirect [[मिशेल फूको]] योहान वुल्फगांग फान गेटे 12575 45496 2007-01-23T20:31:16Z Murtasa 83 Replacing page with 'यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[hi:योहान वोल्फ़गांग गोट...' यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[hi:योहान वोल्फ़गांग गोटा]] योहानेस केप्लर 12576 45985 2007-01-25T01:06:30Z Thijs!bot 662 robot Adding: als, ar, ast, bg, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, io, is, it, ja, ko, la, lb, lv, nl, nn, no, oc, pl, pt, ro, ru, sco, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, ta, th, tl, tr, uk, vi, zh यूरोपीय बुद्धिजीवी एवं विद्वान्। *[[जीवनी]] [[als:Johannes Kepler]] [[ar:يوهانز كيبلر]] [[ast:Kepler]] [[bg:Йоханес Кеплер]] [[ca:Johannes Kepler]] [[cs:Johannes Kepler]] [[da:Johannes Kepler]] [[de:Johannes Kepler]] [[el:Γιοχάνες Κέπλερ]] [[en:Johannes Kepler]] [[eo:Keplero]] [[es:Johannes Kepler]] [[et:Johannes Kepler]] [[eu:Johannes Kepler]] [[fa:یوهانس کپلر]] [[fi:Johannes Kepler]] [[fr:Johannes Kepler]] [[gl:Johannes Kepler]] [[he:יוהנס קפלר]] [[hr:Johannes Kepler]] [[hu:Johannes Kepler]] [[id:Johannes Kepler]] [[io:Johannes Kepler]] [[is:Johannes Kepler]] [[it:Johannes Kepler]] [[ja:ヨハネス・ケプラー]] [[ko:요하네스 케플러]] [[la:Iohannes Keplerus]] [[lb:Johannes Kepler]] [[lv:Johanness Keplers]] [[nl:Johannes Kepler]] [[nn:Johannes Kepler]] [[no:Johannes Kepler]] [[oc:Johannes Kepler]] [[pl:Jan Kepler]] [[pt:Johannes Kepler]] [[ro:Johannes Kepler]] [[ru:Кеплер, Иоганн]] [[sco:Johannes Kepler]] [[sh:Johannes Kepler]] [[simple:Johannes Kepler]] [[sk:Johannes Kepler]] [[sl:Johannes Kepler]] [[sq:Johannes Kepler]] [[sr:Јохан Кеплер]] [[sv:Johannes Kepler]] [[ta:ஜொஹான்னெஸ் கெப்லர்]] [[th:โยฮันเนส เคปเลอร์]] [[tl:Johannes Kepler]] [[tr:Johannes Kepler]] [[uk:Кеплер Йоган]] [[vi:Johannes Kepler]] [[zh:约翰内斯·开普勒]] जुलियस कैसर 12577 45699 2007-01-24T13:58:16Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, ast, bg, bn, br, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, id, io, is, it, ja, jbo, ka, ko, la, lb, li, lt, lv, mk, nds, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, sw, ta, th, tl, (100-44 BC) यूरोपीय leader. *[[जीवनी]] [[ar:يوليوس قيصر]] [[ast:Xuliu César]] [[bg:Юлий Цезар]] [[bn:জুলিয়াস সিজার]] [[br:Caius Julius Caesar]] [[bs:Julije Cezar]] [[ca:Juli Cèsar]] [[cs:Julius Caesar]] [[cy:Iŵl Cesar]] [[da:Julius Cæsar]] [[de:Gaius Iulius Caesar]] [[el:Ιούλιος Καίσαρας]] [[en:Julius Caesar]] [[eo:Julio Cezaro]] [[es:Julio César]] [[et:Julius Caesar]] [[eu:Julio Zesar]] [[fi:Julius Caesar]] [[fr:Jules César]] [[ga:Iúil Caesar]] [[gl:Xulio César]] [[he:יוליוס קיסר]] [[hr:Gaj Julije Cezar]] [[hu:Caius Julius Caesar]] [[id:Julius Caesar]] [[io:Julius Cezaro]] [[is:Júlíus Caesar]] [[it:Gaio Giulio Cesare]] [[ja:ガイウス・ユリウス・カエサル]] [[jbo:iulis.kaisar]] [[ka:იულიუს კეისარი]] [[ko:율리우스 카이사르]] [[la:C. Iulius Caesar]] [[lb:Gaius Iulius Caesar]] [[li:Julius Caesar]] [[lt:Julijus Cezaris]] [[lv:Jūlijs Cēzars]] [[mk:Јулиј Цезар]] [[nds:Gaius Julius Caesar]] [[nl:Julius Caesar]] [[nn:Julius Cæsar]] [[no:Julius Cæsar]] [[pl:Gajusz Juliusz Cezar]] [[pt:Júlio César]] [[ro:Iulius Cezar]] [[ru:Гай Юлий Цезарь]] [[scn:Caiu Giuliu Cesari]] [[sh:Gaj Julije Cezar]] [[simple:Julius Caesar]] [[sk:Julius Caesar]] [[sl:Gaj Julij Cezar]] [[sq:Gaius Julius Caesar]] [[sr:Гај Јулије Цезар]] [[sv:Julius Caesar]] [[sw:Julius Caesar]] [[ta:ஜூலியஸ் சீசர்]] [[th:จูเลียส ซีซาร์]] [[tl:Julius Caesar]] [[tr:Jül Sezar]] [[uk:Цезар Гай Юлій]] [[vi:Julius Caesar]] [[zh:恺撒]] एडवार्ड जेनर 12578 46211 2007-01-25T23:56:33Z Thijs!bot 662 robot Adding: ast, bs, ca, cs, da, de, eo, es, eu, fi, fr, he, hr, hu, ia, id, is, it, ja, la, nl, no, pl, pt, qu, ro, ru, sco, sh, sk, sl, sr, sv, ta, tr, uk, ur, zh विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ast:Edward Jenner]] [[bs:Edward Jenner]] [[ca:Edward Jenner]] [[cs:Edward Jenner]] [[da:Edward Jenner]] [[de:Edward Jenner]] [[en:Edward Jenner]] [[eo:Edward Jenner]] [[es:Edward Jenner]] [[eu:Edward Jenner]] [[fi:Edward Jenner]] [[fr:Edward Jenner]] [[he:אדוארד ג'נר]] [[hr:Edward Jenner]] [[hu:Edward Jenner]] [[ia:Edward Jenner]] [[id:Edward Jenner]] [[is:Edward Jenner]] [[it:Edward Jenner]] [[ja:エドワード・ジェンナー]] [[la:Eduardus Iennerus]] [[nl:Edward Jenner]] [[no:Edward Jenner]] [[pl:Edward Jenner]] [[pt:Edward Jenner]] [[qu:Edward Jenner]] [[ro:Edward Jenner]] [[ru:Дженнер, Эдуард]] [[sco:Edward Jenner]] [[sh:Edward Jenner]] [[sk:Edward Jenner]] [[sl:Edward Jenner]] [[sr:Едвард Џенер]] [[sv:Edward Jenner]] [[ta:எட்வர்ட் ஜென்னர்]] [[tr:Edward Jenner]] [[uk:Дженнер Едворд]] [[ur:ایڈورڈ جینر]] [[zh:愛德華·詹納]] एलेन ट्यूरिंग 12579 45360 2007-01-23T16:59:35Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Alan Turing]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Alan Turing]] ओवेन चेम्बेर्लैन 12580 45361 2007-01-23T17:00:09Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Owen Chamberlain]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Owen Chamberlain]] एमा गोल्डमन 12581 45362 2007-01-23T17:00:43Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Emma Goldman]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Emma Goldman]] ओवेन विलेन्स् रिचार्डसन 12582 45478 2007-01-23T19:45:16Z Murtasa 83 विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ca:Owen Willans Richardson]] [[de:Owen Willans Richardson]] [[en:Owen Willans Richardson]] [[eo:Owen Willans Richardson]] [[es:Owen Willans Richardson]] [[fr:Owen Willans Richardson]] [[io:Owen Willans Richardson]] [[ja:オーエン・リチャードソン]] [[ko:오언 윌런스 리처드슨]] [[nl:Owen Willans Richardson]] [[no:Owen Willans Richardson]] [[oc:Owen Willans Richardson]] [[pl:Owen Willans Richardson]] [[pt:Owen Willans Richardson]] [[ru:Ричардсон, Оуэн Уильянс]] [[sl:Owen Willans Richardson]] [[sv:Owen Willans Richardson]] कार्ल इ वैमन 12583 45364 2007-01-23T17:01:38Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Karl E. Weimann]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:Karl E. Weimann]] कार्ल फ्रीडरिक गौस 12584 45720 2007-01-24T14:39:22Z Thijs!bot 662 robot Modifying: [[de:Carl Friedrich Gauß]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ar:كارل فريدرش غاوس]] [[bg:Карл Фридрих Гаус]] [[bn:কার্ল ফ্রিড্‌রিশ গাউস]] [[bs:Carl Friedrich Gauss]] [[ca:Carl Friedrich Gauß]] [[cs:Carl Friedrich Gauss]] [[da:Carl Friedrich Gauss]] [[de:Carl Friedrich Gauß]] [[en:Carl Friedrich Gauss]] [[eo:Carl Friedrich Gauss]] [[es:Carl Friedrich Gauss]] [[eu:Carl Friedrich Gauss]] [[fa:کارل فریدریش گاوس]] [[fi:Carl Friedrich Gauss]] [[fr:Carl Friedrich Gauss]] [[gl:Carl Friedrich Gauss]] [[he:קרל פרידריך גאוס]] [[hr:Carl Friedrich Gauss]] [[hu:Carl Friedrich Gauss]] [[id:Carl Friedrich Gauss]] [[io:Carl Friedrich Gauss]] [[it:Carl Friedrich Gauss]] [[ja:カール・フリードリヒ・ガウス]] [[ka:გაუსი, კარლ ფრიდრიხ]] [[ko:카를 프리드리히 가우스]] [[la:Carolus Fridericus Gauss]] [[lt:Karlas Frydrichas Gausas]] [[lv:Kārlis Frīdrihs Gauss]] [[nl:Carl Friedrich Gauss]] [[no:Carl Friedrich Gauss]] [[oc:Carl Friedrich Gauss]] [[pl:Carl Friedrich Gauss]] [[pt:Carl Friedrich Gauss]] [[ro:Carl Friedrich Gauss]] [[ru:Гаусс, Карл Фридрих]] [[scn:Karl Friedrich Gauss]] [[sco:Carl Friedrich Gauss]] [[sh:Karl Friedrich Gauss]] [[simple:Carl Friedrich Gauss]] [[sk:Carl Friedrich Gauss]] [[sl:Carl Friedrich Gauss]] [[sq:Carl Friedrich Gauss]] [[sr:Карл Фридрих Гаус]] [[sv:Carl Friedrich Gauss]] [[th:คาร์ล ฟรีดริช เกาส์]] [[tl:Karl Friedrich Gauss]] [[tr:Carl Friedrich Gauss]] [[uk:Гаус Карл Фрідріх]] [[vi:Carl Friedrich Gauß]] [[zh:卡爾·弗里德里希·高斯]] कासिमिर फुन्क 12585 45491 2007-01-23T20:22:47Z Murtasa 83 कासिमिर फन्क का नाम बदलकर कासिमिर फुन्क कर दिया गया है विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[de:Casimir Funk]] [[en:Casimir Funk]] [[eo:Kazimierz Funk]] [[eu:Casimir Funk]] [[fr:Kazimierz Funk]] [[hu:Kazimierz Funk]] [[it:Casimir Funk]] [[ja:カシミール・フンク]] [[no:Kazimierz Funk]] [[pl:Kazimierz Funk]] [[sv:Casimir Funk]] [[zh:卡西米尔·冯克]] क्रिस्टियन माइकेल्सेन 12586 45367 2007-01-23T17:02:59Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] क्लिन्टन डविसन 12587 45461 2007-01-23T19:26:22Z Murtasa 83 + de + विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ca:Clinton Joseph Davisson]] [[de:Clinton Davisson]] [[en:Clinton Davisson]] [[es:Clinton Joseph Davisson]] [[fr:Clinton Joseph Davisson]] [[ja:クリントン・ディヴィソン]] [[nl:Clinton Davisson]] [[no:Clinton Davisson]] [[pl:Clinton Joseph Davisson]] [[pt:Clinton Joseph Davisson]] [[ru:Дэвиссон, Клинтон Джозеф]] [[sl:Clinton Joseph Davisson]] [[sv:Clinton Davisson]] क्लाउड कोहेन-टन्नौजी 12588 45370 2007-01-23T17:03:28Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] गुल्येल्मो मार्कोनी 12589 45893 2007-01-24T20:39:58Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Guglielmo Marconi]] विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ar:غوليلمو ماركوني]] [[ast:Guglielmo Marconi]] [[bg:Гулиелмо Маркони]] [[bs:Guglielmo Marconi]] [[ca:Guglielmo Marconi]] [[cs:Guglielmo Marconi]] [[da:Guglielmo Marconi]] [[de:Guglielmo Marconi]] [[el:Γουλιέλμο Μαρκόνι]] [[en:Guglielmo Marconi]] [[eo:Guglielmo Marconi]] [[es:Guglielmo Marconi]] [[et:Guglielmo Marconi]] [[fa:گولیلمو مارکونی]] [[fi:Guglielmo Marconi]] [[fr:Guglielmo Marconi]] [[ga:Guglielmo Marconi]] [[he:גוליילמו מרקוני]] [[hr:Guglielmo Marconi]] [[id:Guglielmo Marconi]] [[io:Guglielmo Marconi]] [[it:Guglielmo Marconi]] [[ja:グリエルモ・マルコーニ]] [[ko:굴리엘모 마르코니]] [[la:Gulielmus Marconi]] [[nap:Gugliemo Marconi]] [[nl:Guglielmo Marconi]] [[nn:Guglielmo Marconi]] [[no:Guglielmo Marconi]] [[oc:Guglielmo Marconi]] [[pl:Guglielmo Marconi]] [[pt:Guglielmo Marconi]] [[ro:Guglielmo Marconi]] [[ru:Маркони, Гульельмо]] [[scn:Gugghiermu Marconi]] [[sk:Guglielmo Marconi]] [[sl:Guglielmo Marconi]] [[sq:Guglielmo Marconi]] [[sr:Гуљелмо Маркони]] [[sv:Guglielmo Marconi]] [[sw:Guglielmo Marconi]] [[ta:மார்க்கோனி]] [[th:กูกลีเอลโม มาร์โคนี]] [[tr:Guglielmo Marconi]] [[vec:Guglielmo Marconi]] [[zh:古列尔莫·马可尼]] गेरार्डस 'टी हूफ्ट 12590 45460 2007-01-23T19:23:42Z Murtasa 83 विख्यात विज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[bg:Герардус 'т Хоофт]] [[ca:Gerardus 't Hooft]] [[de:Gerardus 't Hooft]] [[en:Gerardus 't Hooft]] [[es:Gerardus 't Hooft]] [[fr:Gerard 't Hooft]] [[hr:Gerardus 't Hooft]] [[hu:Gerardus 't Hooft]] [[ja:ゲラルド・トフーフト]] [[ko:헤라르뒤스 엇호프트]] [[nl:Gerard 't Hooft]] [[pl:Gerardus 't Hooft]] [[pt:Gerardus 't Hooft]] [[sv:Gerardus 't Hooft]] [[zh:杰拉德·特·胡夫特]] जे जे थामसन 12591 45376 2007-01-23T17:05:49Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:J.J. Thomson]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[en:J.J. Thomson]] टैको ब्राहे 12592 45668 2007-01-24T12:29:06Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, ia, id, is, it, ja, ko, la, lb, lt, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, sco, sh, simple, sk, sl, sr, sv, uk, zh Modifying: en विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[bg:Тихо Брахе]] [[bs:Tycho Brahe]] [[ca:Tycho Brahe]] [[cs:Tycho Brahe]] [[da:Tycho Brahe]] [[de:Tycho Brahe]] [[el:Τυχό Μπραχέ]] [[en:Tycho Brahe]] [[eo:Tycho Brahe]] [[es:Tycho Brahe]] [[et:Tycho Brahe]] [[eu:Tycho Brahe]] [[fa:تیکو براهه]] [[fi:Tyko Brahe]] [[fr:Tycho Brahé]] [[gl:Tycho Brahe]] [[he:טיכו ברהה]] [[hr:Tycho Brahe]] [[hu:Tycho Brahe]] [[ia:Tycho Brahe]] [[id:Tycho Brahe]] [[is:Tycho Brahe]] [[it:Tycho Brahe]] [[ja:ティコ・ブラーエ]] [[ko:튀코 브라헤]] [[la:Tycho Brahe]] [[lb:Tycho Brahe]] [[lt:Tichas Brahė]] [[nl:Tycho Brahe]] [[nn:Tycho Brahe]] [[no:Tycho Brahe]] [[pl:Tycho Brahe]] [[pt:Tycho Brahe]] [[ro:Tycho Brahe]] [[ru:Браге, Тихо]] [[sco:Tycho Brahe]] [[sh:Tycho Brahe]] [[simple:Tycho Brahe]] [[sk:Tycho Brahe]] [[sl:Tycho Brahe]] [[sr:Тихо Брахе]] [[sv:Tycho Brahe]] [[uk:Браге Тихо]] [[zh:第谷·布拉赫]] कार्ल डी एन्डरसन 12594 45719 2007-01-24T14:37:54Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[it:Carl David Anderson]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ca:Carl David Anderson]] [[cs:Carl David Anderson]] [[de:Carl David Anderson]] [[en:Carl David Anderson]] [[es:Carl David Anderson]] [[fi:Carl David Anderson]] [[fr:Carl David Anderson]] [[gl:Carl David Anderson]] [[he:קארל דיויד אנדרסון]] [[hu:Carl David Anderson]] [[id:Carl D. Anderson]] [[it:Carl David Anderson]] [[ja:カール・デイヴィッド・アンダーソン]] [[nl:Carl Anderson (natuurkundige)]] [[no:Carl David Anderson]] [[pl:Carl David Anderson]] [[pt:Carl David Anderson]] [[ru:Андерсон, Карл Давид]] [[sk:Carl David Anderson]] [[sl:Carl David Anderson]] [[sr:Карл Дејвид Андерсон]] [[sv:Carl D. Anderson]] गाटफ्रीड लैबनिट्ज़ 12595 45870 2007-01-24T20:18:21Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, bn, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, eu, fa, fi, fr, fur, gl, he, hr, hu, ia, io, is, it, ja, ka, ko, la, mk, nl, nn, no, pl, pms, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, ta, th, tl, tr, uk, zh Modifying: en विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[ar:غوتفريد لايبنتز]] [[bg:Готфрид Лайбниц]] [[bn:গট্‌ফ্রিট লাইব্‌নিৎস]] [[bs:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[ca:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[cs:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[cy:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[da:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[de:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[el:Γκόντφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς]] [[en:Gottfried Leibniz]] [[eo:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[es:Gottfried Leibniz]] [[eu:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[fa:گوتفرید لایبنیتز]] [[fi:Gottfried Leibniz]] [[fr:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[fur:Gottfried Leibniz]] [[gl:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[he:גוטפריד וילהלם לייבניץ]] [[hr:Gottfried Leibniz]] [[hu:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[ia:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[io:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[is:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[it:Gottfried Leibniz]] [[ja:ゴットフリート・ライプニッツ]] [[ka:ლაიბნიცი, გოტფრიდ]] [[ko:고트프리트 라이프니츠]] [[la:Godefridus Guilielmus Leibnitius]] [[mk:Готфрид Лајбниц]] [[nl:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[nn:Gottfried Leibniz]] [[no:Gottfried Leibniz]] [[pl:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[pms:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[pt:Gottfried Leibniz]] [[ro:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[ru:Лейбниц, Готфрид Вильгельм]] [[scn:Gottfried Leibniz]] [[sh:Gottfried Leibniz]] [[simple:Gottfried Leibniz]] [[sk:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[sl:Gottfried Wilhelm Leibniz]] [[sr:Готфрид Вилхелм Лајбниц]] [[sv:Gottfried Wilhelm von Leibniz]] [[ta:கோட்பிறைட் வில்ஹெல்ம் லீப்னிஸ்]] [[th:กอทท์ฟรีด วิลเฮล์ม ไลบ์นิซ]] [[tl:Gottfried Leibniz]] [[tr:Gottfried Leibniz]] [[uk:Ляйбніц Ґотфрід Вільгельм]] [[zh:戈特弗里德·威廉·莱布尼茨]] जार्ज पेजेट थामसन 12596 46400 2007-01-26T11:00:39Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[ca:George Paget Thomson]] विख्यात वैज्ञानिक। *[[जीवनी]] [[bs:George Paget Thomson]] [[ca:George Paget Thomson]] [[de:George Paget Thomson]] [[en:George Paget Thomson]] [[es:George Paget Thomson]] [[fi:George Paget Thomson]] [[fr:George Paget Thomson]] [[ja:ジョージ・パジェット・トムソン]] [[ko:조지 패짓 톰슨]] [[nl:George Paget Thomson]] [[no:George Paget Thomson]] [[pl:George Thomson]] [[pt:George Paget Thomson]] [[sl:George Paget Thomson]] [[sr:Џорџ Паџет Томсон]] [[sv:George Paget Thomson]] माक्स वान लो 12597 45439 2007-01-23T18:40:26Z जूहोमि 935 माक्स भोन् लु का नाम बदलकर माक्स वान लो कर दिया गया है (1879-1960) विख्यात वैज्ञानिक। [[en:Max von Laue]] ओसामा बिन लादेन 12598 45574 2007-01-24T01:58:17Z TXiKiBoT 975 robot Adding: ar, bat-smg, bg, bs, ca, cs, da, de, el, eo, es, eu, fa, fi, fr, fy, ga, gl, he, hr, id, io, is, it, ja, jv, ka, ko, ku, la, lb, li, lt, lv, mk, ms, nds, nl, nn, no, pdc, pl, pt, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, th, tl, tr, uk, '''ओसामा बिन लादेन''' विख्यात आतंकवादी है जो विश्व में इस्लाम का राज चाहता है। [[ar:أسامة بن لادن]] [[bat-smg:Osama bin Ladens]] [[bg:Осама бин Ладен]] [[bs:Osama bin Laden]] [[ca:Osama bin Laden]] [[cs:Usáma bin Ládin]] [[da:Osama bin Laden]] [[de:Osama bin Laden]] [[el:Οσάμα μπιν Λάντεν]] [[en:Osama bin Laden]] [[eo:Usama bin Laden]] [[es:Osama bin Laden]] [[eu:Osama bin Laden]] [[fa:اسامه بن لادن]] [[fi:Osama bin Laden]] [[fr:Oussama Ben Laden]] [[fy:Osama bin Laden]] [[ga:Osama bin Laden]] [[gl:Osama bin Laden]] [[he:אוסאמה בן לאדן]] [[hr:Osama bin Laden]] [[id:Usamah bin Ladin]] [[io:Osama bin Laden]] [[is:Osama bin Laden]] [[it:Osama bin Laden]] [[ja:ウサーマ・ビン=ラーディン]] [[jv:Osama bin Laden]] [[ka:ბინ ლადენი, ოსამა]] [[ko:오사마 빈 라덴]] [[ku:Usama bin Ladin]] [[la:Osama bin Laden]] [[lb:Osama Bin Laden]] [[li:Usâmah bin Lâdin]] [[lt:Osama bin Ladenas]] [[lv:Osama bin Ladens]] [[mk:Осама бин Ладен]] [[ms:Osama bin Laden]] [[nds:Osama bin Laden]] [[nl:Osama bin Laden]] [[nn:Osama bin Laden]] [[no:Osama bin Laden]] [[pdc:Osama bin Laden]] [[pl:Osama bin Laden]] [[pt:Osama bin Laden]] [[ro:Osama bin Laden]] [[ru:Осама бен Ладен]] [[sh:Osama bin Laden]] [[simple:Osama bin Laden]] [[sk:Usáma bin Ládin]] [[sl:Osama bin Laden]] [[sq:Bin Laden]] [[sr:Осама бин Ладен]] [[sv:Usama bin Ladin]] [[th:อุซามะห์ บิน ลาดิน]] [[tl:Osama bin Laden]] [[tr:Usame bin Ladin]] [[uk:Осама бен Ладен]] [[vi:Osama bin Laden]] [[yi:אסאמא בין לאדן]] [[zh:奥萨玛·本·拉登]] एवा पेरोन 12599 46372 2007-01-26T04:17:15Z Thijs!bot 662 robot Adding: bs, ca, cs, cy, da, de, eo, es, et, eu, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, it, ja, ko, lt, nds, nl, no, oc, pl, pt, qu, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sr, sv, tr, uk, zh Modifying: en '''एवा पेरोन''' (1919-1952) [[अर्जन्टीना]] के अधिनायक [[हुआन डोमिन्गो पेरान]] कि पत्नी थी। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[bs:Eva Perón]] [[ca:Eva Perón]] [[cs:Eva Perónová]] [[cy:Eva Perón]] [[da:Eva Peron]] [[de:Eva Perón]] [[en:Eva Perón]] [[eo:Eva Perón]] [[es:Eva Perón]] [[et:Eva Perón]] [[eu:Eva Peron]] [[fi:Eva Perón]] [[fr:Eva Perón]] [[gl:Eva Perón]] [[he:אווה פרון]] [[hr:Eva Perón]] [[hu:Evita Perón]] [[id:Eva Perón]] [[it:Evita Perón]] [[ja:エバ・ペロン]] [[ko:에바 페론]] [[lt:Eva Perón]] [[nds:Eva Peron]] [[nl:Eva Duarte de Perón]] [[no:Eva Perón]] [[oc:Eva Perón]] [[pl:Eva Perón]] [[pt:Eva Perón]] [[qu:Eva Perón]] [[ro:Eva Perón]] [[ru:Перон, Эва]] [[sh:Eva Peron]] [[simple:Eva Perón]] [[sk:Eva Perónová]] [[sl:Eva Perón]] [[sr:Ева Перон]] [[sv:Eva Perón]] [[tr:Eva Peron]] [[uk:Перон Марія Єва]] [[zh:伊娃·裴隆]] ओटो फोन बिस्मार्क 12600 45500 2007-01-23T20:35:46Z Mitul0520 211 विख्यात राजनयिक। [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] [[ar:أوتو فون بسمارك]] [[ast:Otto von Bismarck]] [[br:Otto von Bismarck]] [[bs:Otto von Bismarck]] [[ca:Otto von Bismarck]] [[cs:Otto von Bismarck]] [[da:Otto von Bismarck]] [[de:Otto von Bismarck]] [[en:Otto von Bismarck]] [[eo:Otto von Bismarck]] [[es:Otto von Bismarck]] [[et:Otto von Bismarck]] [[eu:Otto von Bismarck]] [[fa:اتو فون بیسمارک]] [[fi:Otto von Bismarck]] [[fr:Otto von Bismarck]] [[gl:Otto von Bismarck]] [[he:אוטו פון ביסמרק]] [[hr:Otto von Bismarck]] [[hy:Բիսմարկ Օտտօ ֆոն]] [[ia:Otto von Bismarck]] [[id:Otto von Bismarck]] [[is:Otto von Bismarck]] [[it:Otto von Bismarck]] [[ja:オットー・フォン・ビスマルク]] [[ka:ბისმარკი, ოტო ედუარდ ლეოპოლდ]] [[ko:오토 폰 비스마르크]] [[la:Otho de Bismarck]] [[lt:Otas fon Bismarkas]] [[ms:Otto von Bismarck]] [[nds:Otto von Bismarck]] [[nl:Otto von Bismarck]] [[nn:Otto von Bismarck]] [[no:Otto von Bismarck]] [[pl:Otto von Bismarck]] [[pt:Otto von Bismarck]] [[ro:Otto von Bismarck]] [[ru:Бисмарк, Отто фон]] [[scn:Otto von Bismarck]] [[sco:Otto von Bismarck]] [[sh:Otto von Bismarck]] [[simple:Otto von Bismarck]] [[sk:Otto von Bismarck]] [[sl:Otto von Bismarck]] [[sr:Ото фон Бизмарк]] [[sv:Otto von Bismarck]] [[sw:Otto von Bismarck]] [[th:ออตโต ฟอน บิสมาร์ค]] [[tr:Otto von Bismarck]] [[uk:Бісмарк Отто Едуард Леопольд фон]] [[ur:بسمارک]] [[wa:Otto von Bismarck]] [[zh:奥托·冯·俾斯麦]] स्काटलैंड 12601 45454 2007-01-23T18:52:17Z जूहोमि 935 '''स्काटलैंड''' U.K. का प्रान्त है। यह [[इंगलैंड]] के उत्तर में स्थित है। यहां की राजधानी [[ग्लासगो]] है। अन्य मुख्य नगर है [[एडिनबरा]]। ==External links== * [http://www.scotland.gov.uk/ Scottish Executive] - official site of the [[Scottish Executive]] * [http://www.scottish.parliament.uk/ Scottish Parliament] - official site of the [[Scottish Parliament]] * [http://www.visitscotland.com/ Scottish Tourist Board] - official site of Scotland's national tourist board, [[VisitScotland]] *[http://www.nls.uk/digitallibrary/map/index.html Maps] and [http://www.nls.uk/digitallibrary/index.html digital collections] at the [[National Library of Scotland]] * [http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/ The Gazetteer for Scotland] - Extensive guide to the places and people of Scotland, by the [[Royal Scottish Geographical Society]] and [[University of Edinburgh]] *[http://www.scotland.gov.uk/resource/doc/76169/0019773.pdf (PDF file) Scottish economic statistics 2005] - from the Scottish Executive * [http://www.scrol.gov.uk/ Scottish Census Results On Line] - official government site for Scotland's census results * [http://www.sns.gov.uk Scottish Neighbourhood Statistics] - Scottish Executive's programme of small area statistics in Scotland [[en:Scotland]] इंगलैंड 12602 45430 2007-01-23T18:32:37Z जूहोमि 935 '''इंगलैंड''' U.K. का प्रान्त है। के अन्य प्रान्त [[वेल्ज़]], [[स्काटलैंड]] और [[उत्तर आयरलैंड]] हैं। ==External links== {{commons|England}} * [http://www.statistics.gov.uk Office for National Statistics] * [http://www.enjoyengland.com/ The official website of the English Tourist Board&nbsp;&mdash; Enjoy England] * [http://www.direct.gov.uk/ Official website of the United Kingdom Government] * [http://www.bbc.co.uk/england/ England pages from the BBC] * [http://www.english-nature.org.uk/ English Nature]: wildlife and the natural world of England. * [http://www.english-heritage.org.uk/ English Heritage]: national body protecting and promoting English history and heritage. * [http://www.genuki.org.uk/big/eng/ Historical and genealogical information from Genuki England] * [http://www.britforum.co.uk/ The British Forum] * [http://www.geograph.org.uk/ Photographs from Geograph] [[en:England]] वेल्ज़ 12603 45449 2007-01-23T18:48:45Z जूहोमि 935 '''वेल्ज़''' U.K. का प्रान्त है। यहां कि राजधानी [[कार्डिफ]] है। अन्य मुख्य नगर हैं [[बांगोर]], [[स्वान्ज़ी]], [[न्यूपोर्ट]]। ==बाह्य== * [http://www.welshicons.org.uk/ Welsh Icons - About Wales and all things Welsh] * [http://www.bbc.co.uk/wales/ BBC Wales] * [http://www.wales.gov.uk National Assembly for Wales] * [http://www.100welshheroes.com/en/homepage 100 Welsh Heroes] * [http://www.wcva.org.uk Wales Council for Voluntary Action] * [http://www.visitwales.com VisitWales] [[en:Wales]] उत्तर आयरलैंड 12604 45434 2007-01-23T18:34:54Z जूहोमि 935 U.K. का प्रान्त है। ==External links== === General === * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/default.stm BBC Northern Ireland News] The Northern Ireland news from [[BBC News Online]] * [http://www.onlineni.net Online NI] Local Government Portal * [http://www.ni-photos.jmcwd.com ni-photos.jmcwd.com] Photos From Around Northern Ireland * [http://www.nicva.org NICVA] Northern Ireland Council for Voluntary Action * [http://www.communityni.org Community NI] Community NI: Northern Ireland voluntary and community sector. === Geography === * [http://www.geographyinaction.co.uk/Geology%20files/Geol_index.html Geography in Action] The geology of Northern Ireland === History === * [http://www.ark.ac.uk/elections Northern Ireland Elections] * [http://www.bbc.co.uk/history/state/nations/ BBC Nations] History of Ireland on [[bbc.co.uk]] * [http://cain.ulst.ac.uk/ Conflict Archive on the Internet] from the [[University of Ulster]] * [http://www.psa.ac.uk/cps/1996/payt.pdf Inconvenient Peripheries : Ethnic Identity and the United Kingdom Estate] by Prof. Philip Payton * [http://stormontpapers.ahds.ac.uk/index.html From Partition to Direct Rule: 50 Years of Northern Ireland Parliamentary Papers Online] [[en:Northern Ireland]] माक्स भोन् लु 12605 45440 2007-01-23T18:40:26Z जूहोमि 935 माक्स भोन् लु का नाम बदलकर माक्स वान लो कर दिया गया है #REDIRECT [[माक्स वान लो]] हुआन डोमिन्गो पेरान 12606 45445 2007-01-23T18:44:16Z जूहोमि 935 '''हुआन डोमिन्गो पेरान''' (1895-1974) [[अर्जन्टीना]] के अधिनायक [[en:Juan Domingo Peron]] अर्जन्टीना 12607 45446 2007-01-23T18:45:10Z जूहोमि 935 New page: [[दक्षिण अमेरिका]] का देश। [[en:Argentina]] [[दक्षिण अमेरिका]] का देश। [[en:Argentina]] कार्डिफ 12608 45450 2007-01-23T18:49:22Z जूहोमि 935 New page: [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Cardiff]] [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Cardiff]] बांगोर 12609 45451 2007-01-23T18:49:46Z जूहोमि 935 New page: [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Bangor]] [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Bangor]] स्वान्ज़ी 12610 45452 2007-01-23T18:50:05Z जूहोमि 935 New page: [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Swansea]] [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Swansea]] न्यूपोर्ट 12611 45453 2007-01-23T18:50:22Z जूहोमि 935 New page: [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Newport]] [[वेल्ज़]] का मुख्य नगर [[en:Newport]] ग्लासगो 12612 45854 2007-01-24T19:57:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: bg, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gd, gl, he, id, is, it, ja, ka, ko, la, lt, lv, ms, nl, nn, no, oc, pl, pt, ro, ru, sco, simple, sl, sr, sv, th, ug, vi, zh [[स्काटलैंड]] की राजधानी '''ग्लासगो''' है। [[bg:Глазгоу]] [[ca:Glasgow]] [[cs:Glasgow]] [[cy:Glasgow]] [[da:Glasgow]] [[de:Glasgow]] [[el:Γλασκώβη]] [[en:Glasgow]] [[eo:Glasgovo]] [[es:Glasgow]] [[et:Glasgow]] [[eu:Glasgow]] [[fa:گلاسگو]] [[fi:Glasgow]] [[fr:Glasgow]] [[ga:Glaschú]] [[gd:Glaschu]] [[gl:Glasgow]] [[he:גלאזגו]] [[id:Glasgow]] [[is:Glasgow]] [[it:Glasgow]] [[ja:グラスゴー]] [[ka:გლაზგო]] [[ko:글래스고]] [[la:Glasgovia]] [[lt:Glazgas]] [[lv:Glāzgova]] [[ms:Glasgow]] [[nl:Glasgow]] [[nn:Glasgow]] [[no:Glasgow]] [[oc:Glasgow]] [[pl:Glasgow]] [[pt:Glasgow]] [[ro:Glasgow]] [[ru:Глазго]] [[sco:Glesca]] [[simple:Glasgow]] [[sl:Glasgow]] [[sr:Глазгов]] [[sv:Glasgow]] [[th:กลาสโกว์]] [[ug:گلاسگوۋ]] [[vi:Glasgow]] [[zh:格拉斯哥]] एडिनबरा 12613 45768 2007-01-24T16:28:14Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ast, bg, bn, br, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gd, gl, he, hu, id, io, is, it, ja, ko, la, lb, lt, lv, ms, nds-nl, nl, nn, no, oc, pl, pt, rm, ro, ru, scn, sco, simple, sk, sl, sr, sv, th, tr, ug, vo, '''एडिनबरा''' [[स्काटलैंड]] का नगर जो अपनी सुन्दरता के लिये विख्यात है। ==External links== *[http://www.edinburgh.org/ Edinburgh Tourist Information] *[http://www.edinburgh.gov.uk City of Edinburgh Council] *[http://www.cityofliterature.com City of Literature homepage] [[af:Edinburgh]] [[ast:Edimburgo]] [[bg:Единбург]] [[bn:এডিনবরা]] [[br:Dinedin]] [[bs:Edinburgh]] [[ca:Edimburg]] [[cs:Edinburgh]] [[cy:Caeredin]] [[da:Edinburgh]] [[de:Edinburgh]] [[el:Εδιμβούργο]] [[en:Edinburgh]] [[eo:Edinburgo]] [[es:Edimburgo]] [[et:Edinburgh]] [[eu:Edinburgh]] [[fa:ادینبورگ]] [[fi:Edinburgh]] [[fr:Édimbourg]] [[ga:Dún Éideann]] [[gd:Dùn Èideann]] [[gl:Edimburgo - Dùn Èideann]] [[he:אדינבורו]] [[hu:Edinburgh]] [[id:Edinburgh]] [[io:Edinburgh]] [[is:Edinborg]] [[it:Edimburgo]] [[ja:エディンバラ]] [[ko:에든버러]] [[la:Edimburgum]] [[lb:Edinburgh]] [[lt:Edinburgas]] [[lv:Edinburga]] [[ms:Edinburgh]] [[nds-nl:Edinburgh]] [[nl:Edinburgh]] [[nn:Edinburgh]] [[no:Edinburgh]] [[oc:Edimborg]] [[pl:Edynburg]] [[pt:Edimburgo]] [[rm:Edinburgh]] [[ro:Edinburgh]] [[ru:Эдинбург]] [[scn:Edimburgu]] [[sco:Embra]] [[simple:Edinburgh]] [[sk:Edinburgh]] [[sl:Edinburgh]] [[sr:Единбург]] [[sv:Edinburgh]] [[th:เอดินบะระ]] [[tr:Edinburgh]] [[ug:ئېدىنبۇرگ]] [[vo:Edinburgh]] [[zh:爱丁堡]] कार्ल फ्राइडरिक गास 12614 45467 2007-01-23T19:32:06Z Murtasa 83 कार्ल फ्राइडरिक गास का नाम बदलकर कार्ल फ्राइडरिक गौस कर दिया गया है #REDIRECT [[कार्ल फ्राइडरिक गौस]] कार्ल फ्राइडरिक गौस 12615 45470 2007-01-23T19:34:02Z Murtasa 83 कार्ल फ्राइडरिक गौस का नाम बदलकर कार्ल फ्रीडरिक गौस कर दिया गया है #REDIRECT [[कार्ल फ्रीडरिक गौस]] गुग्लिमो मार्कोनी 12618 45488 2007-01-23T20:14:54Z Murtasa 83 गुग्लिमो मार्कोनी का नाम बदलकर गुल्येल्मो मार्कोनी कर दिया गया है #REDIRECT [[गुल्येल्मो मार्कोनी]] कासिमिर फन्क 12619 45492 2007-01-23T20:22:47Z Murtasa 83 कासिमिर फन्क का नाम बदलकर कासिमिर फुन्क कर दिया गया है #REDIRECT [[कासिमिर फुन्क]] माइकल फोका 12620 45503 2007-01-23T20:37:07Z Murtasa 83 माइकल फोका का नाम बदलकर मिशोल फुको कर दिया गया है #REDIRECT [[मिशोल फुको]] सिग्मंड फ्रायड 12621 45510 2007-01-23T20:46:06Z Murtasa 83 सिग्मंड फ्रायड का नाम बदलकर सिग्मुंड फ़्रोइड कर दिया गया है #REDIRECT [[सिग्मुंड फ़्रोइड]] लियोनार्दो दा विन्सी 12622 45514 2007-01-23T20:57:26Z Murtasa 83 लियोनार्दो दा विन्सी का नाम बदलकर लियोनार्दो दा विन्ची कर दिया गया है: #REDIRECT [[लियोनार्दो दा विन्ची]] कर्ट गोडेल 12623 45516 2007-01-23T21:05:16Z Murtasa 83 कर्ट गोडेल का नाम बदलकर कुर्ट गेडेल कर दिया गया है #REDIRECT [[कुर्ट गेडेल]] कान्स्टान्टिन प्रथम 12624 45519 2007-01-23T21:11:33Z Murtasa 83 कान्स्टान्टिन प्रथम का नाम बदलकर कोन्स्टान्टिन प्रथम कर दिया गया है #REDIRECT [[कोन्स्टान्टिन प्रथम]] चार्ल्स डे गौल 12625 45522 2007-01-23T21:43:23Z Murtasa 83 चार्ल्स डे गौल का नाम बदलकर चार्ल् डे गोल कर दिया गया है: #REDIRECT [[चार्ल् डे गोल]] रोजा लक्जेम्बर्ग 12626 45525 2007-01-23T21:50:40Z Murtasa 83 रोजा लक्जेम्बर्ग का नाम बदलकर रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग कर दिया गया है: #REDIRECT [[रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग]] साउथ केरोलाइना 12627 45540 2007-01-23T22:56:03Z Kingram 866 साउथ केरोलाइना का नाम बदलकर दक्षिणी केरोलाइना कर दिया गया है: south is "दक्षिणी" in hindi #REDIRECT [[दक्षिणी केरोलाइना]] नार्थ केरोलाइना 12628 45545 2007-01-23T22:59:36Z Kingram 866 नार्थ केरोलाइना का नाम बदलकर उत्तर केरोलाइना कर दिया गया है: north is "उत्तर" #REDIRECT [[उत्तर केरोलाइना]] न्यूयॉर्क 12629 45548 2007-01-23T23:01:34Z Kingram 866 न्यूयॉर्क का नाम बदलकर नया यॉर्क कर दिया गया है: new is "नया" #REDIRECT [[नया यॉर्क]] मार्क्सवादी 12630 45550 2007-01-23T23:06:19Z जूहोमि 935 New page: '''मार्क्सवादी''' जो [[कार्ल मार्क्स]] के साम्यवाद में विश्वास रखे। '''मार्क्सवादी''' जो [[कार्ल मार्क्स]] के साम्यवाद में विश्वास रखे। कार्ल मार्क्स 12631 45588 2007-01-24T03:03:17Z 84.113.52.244 /* बहरी कड़ियाँ */ [[Image:Karl Marx.jpg|thumb|कार्ल मार्क्स]] [[Image:Marxengelskolkata (9).JPG|thumb|[[कोलकाता]], [[भारत]]]] '''कार्ल मार्क्स''' [[साम्यवाद]] का विचारक। ==बहरी कड़ियाँ== * [[चित्र:Commons-logo.svg|15px]] [[commons:Karl Marx|कॉमंस : कार्ल मार्क्स]] * http://www.marxists.org [[af:Karl Marx]] [[ar:كارل ماركس]] [[ast:Karl Marx]] [[az:Karl Marks]] [[bn:কার্ল মার্ক্স্]] [[zh-min-nan:Karl Marx]] [[be:Карл Маркс]] [[bs:Karl Marx]] [[bg:Карл Маркс]] [[ca:Karl Marx]] [[cs:Karl Marx]] [[cy:Karl Marx]] [[da:Karl Marx]] [[de:Karl Marx]] [[et:Karl Marx]] [[el:Καρλ Μαρξ]] [[en:Karl Marx]] [[es:Karl Marx]] [[eo:Karl Marx]] [[eu:Karl Marx]] [[fa:کارل مارکس]] [[fr:Karl Marx]] [[fy:Karl Marx]] [[ga:Karl Marx]] [[gd:Karl Marx]] [[gl:Karl Marx]] [[ko:카를 마르크스]] [[hr:Karl Marx]] [[io:Karl Marx]] [[id:Karl Marx]] [[ia:Karl Marx]] [[is:Karl Marx]] [[it:Karl Marx]] [[he:קרל מרקס]] [[jv:Karl Marx]] [[ka:მარქსი, კარლ]] [[ku:Karl Marx]] [[la:Carolus Marx]] [[lv:Kārlis Markss]] [[lt:Karlas Marksas]] [[hu:Karl Marx]] [[mk:Карл Маркс]] [[mt:Karl Marx]] [[mr:कार्ल मार्क्स]] [[ms:Karl Marx]] [[nl:Karl Marx]] [[ja:カール・マルクス]] [[no:Karl Marx]] [[nn:Karl Marx]] [[oc:Karl Marx]] [[nds:Karl Marx]] [[pl:Karol Marks]] [[pt:Karl Marx]] [[ro:Karl Marx]] [[rm:Karl Marx]] [[qu:Karl Marx]] [[ru:Маркс, Карл]] [[sco:Karl Marx]] [[st:Karl Marx]] [[sq:Karl Marks]] [[scn:Karl Marx]] [[simple:Karl Marx]] [[sk:Karl Heinrich Marx]] [[sl:Karl Marx]] [[sr:Карл Маркс]] [[sh:Karl Marx]] [[fi:Karl Marx]] [[sv:Karl Marx]] [[ta:கார்ல் மார்க்ஸ்]] [[th:คาร์ล มาร์กซ]] [[vi:Karl Marx]] [[tg:Карл Маркс]] [[tr:Karl Marx]] [[uk:Маркс Карл]] [[ur:کارل مارکس]] [[zh-yue:馬克思]] [[zh:卡尔·马克思]] वेस्ट वर्जिनिया 12632 45580 2007-01-24T02:46:52Z Kingram 866 वेस्ट वर्जिनिया का नाम बदलकर पश्चिम वर्जिनिया कर दिया गया है: west is पश्चिम in hindi #REDIRECT [[पश्चिम वर्जिनिया]] नपोलियन बोनपर्ट 12633 45584 2007-01-24T02:50:21Z किशोर 903 नपोलियन बोनपर्ट का नाम बदलकर नेपोलियन बोनापार्ट कर दिया गया है #REDIRECT [[नेपोलियन बोनापार्ट]] सेंट हेलेना 12634 45590 2007-01-24T03:06:25Z किशोर 903 New page: '''सेंट हेलेना''', [[अन्ध महासागर]] में दूर द्वीप. [[en:St. Helena]] '''सेंट हेलेना''', [[अन्ध महासागर]] में दूर द्वीप. [[en:St. Helena]] विकिपीडिया:भाषांतर प्रकल्प 12635 45595 2007-01-24T03:16:42Z Kingram 866 विकिपीडिया:भाषांतर प्रकल्प का नाम बदलकर विकिपीडिया:भाषांतर प्रयोग कर दिया गया है #REDIRECT [[विकिपीडिया:भाषांतर प्रयोग]] शैर्बूर 12636 46176 2007-01-25T20:40:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Cherbourg]], [[vi:Cherbourg]] [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[cs:Cherbourg-Octeville]] [[da:Cherbourg]] [[de:Cherbourg]] [[en:Cherbourg-Octeville]] [[fi:Cherbourg-Octeville]] [[fr:Cherbourg-Octeville]] [[it:Cherbourg]] [[ja:シェルブール]] [[nl:Cherbourg-Octeville]] [[pl:Cherbourg]] [[pt:Cherbourg]] [[ro:Cherbourg-Octeville]] [[ru:Шербур-Октевиль]] [[sv:Cherbourg]] [[vi:Cherbourg]] लिल 12637 46052 2007-01-25T12:30:49Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ar, bg, ca, cs, da, de, eo, es, eu, fa, fi, fr, frp, gl, he, hr, id, it, ja, ko, la, lad, nl, nn, no, pl, pms, pt, qu, ro, ru, scn, simple, sk, sr, sv, vls, zh [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Lille]] [[ar:ليل (مدينة)]] [[bg:Лил]] [[ca:Lilla]] [[cs:Lille]] [[da:Lille]] [[de:Lille]] [[en:Lille]] [[eo:Lille]] [[es:Lille]] [[eu:Lille]] [[fa:لیل]] [[fi:Lille]] [[fr:Lille]] [[frp:Lila]] [[gl:Lille]] [[he:ליל]] [[hr:Lille]] [[id:Lille]] [[it:Lille]] [[ja:リール (フランス)]] [[ko:릴]] [[la:Insula (urbs)]] [[lad:Lille]] [[nl:Rijsel]] [[nn:Lille]] [[no:Lille]] [[pl:Lille]] [[pms:Lille]] [[pt:Lille]] [[qu:Lille]] [[ro:Lille]] [[ru:Лилль]] [[scn:Lille]] [[simple:Lille]] [[sk:Lille]] [[sr:Лил]] [[sv:Lille]] [[vls:Riesel]] [[zh:里尔]] दैंकर्क 12638 45680 2007-01-24T13:33:02Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[bg:Дюнкерк]] [[br:Dukark]] [[ca:Dunkerque]] [[cs:Dunkerque]] [[da:Dunkerque]] [[de:Dünkirchen]] [[en:Dunkirk]] [[eo:Dunkerque]] [[es:Dunkerque]] [[fi:Dunkerque]] [[fr:Dunkerque]] [[is:Dunkerque]] [[it:Dunkerque]] [[ja:ダンケルク]] [[lad:Dunkerque]] [[nl:Duinkerke]] [[no:Dunkerque]] [[pl:Dunkierka]] [[pt:Dunquerque]] [[ro:Dunkerque]] [[ru:Дюнкерк]] [[sl:Dunkerque]] [[sv:Dunkerque]] [[tl:Lungsod ng Dunkerque]] [[ur:ڈنکرک]] [[vls:Duunkerke]] [[zh:敦刻尔克]] रुआं 12639 45681 2007-01-24T13:34:35Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Rouen]] [[ar:روان]] [[ast:Ruan]] [[bg:Руан]] [[ca:Rouen]] [[ceb:Rouen]] [[cs:Rouen]] [[de:Rouen]] [[en:Rouen]] [[eo:Rouen]] [[es:Ruán]] [[eu:Erruan]] [[fi:Rouen]] [[fr:Rouen]] [[gl:Ruán - Rouen]] [[id:Rouen]] [[is:Rouen]] [[it:Rouen]] [[ja:ルーアン]] [[ko:루앙]] [[la:Rothomagus]] [[lad:Rouen]] [[lb:Rouen]] [[nl:Rouen]] [[no:Rouen]] [[pl:Rouen]] [[pt:Ruão]] [[ro:Rouen]] [[ru:Руан]] [[simple:Rouen]] [[sl:Rouen]] [[sr:Руан]] [[sv:Rouen]] [[zh:鲁昂]] ब्रैस्त 12640 45682 2007-01-24T13:36:33Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Brest]] [[bg:Брест (Франция)]] [[br:Brest]] [[ca:Brest]] [[ceb:Brest]] [[cs:Brest (Francie)]] [[cy:Brest]] [[de:Brest (Frankreich)]] [[en:Brest, France]] [[eo:Brest (Francio)]] [[es:Brest]] [[fi:Brest (Ranska)]] [[fr:Brest]] [[id:Brest, Perancis]] [[it:Brest (Francia)]] [[ja:ブレスト]] [[la:Brestia]] [[lb:Brest (Frankräich)]] [[nl:Brest (Frankrijk)]] [[no:Brest (Frankrike)]] [[pl:Brest]] [[pt:Brest (França)]] [[ro:Brest, Franţa]] [[ru:Брест (Франция)]] [[simple:Brest (France)]] [[sr:Брест (град)]] [[sv:Brest, Frankrike]] [[uk:Брест]] [[zh:布雷斯特]] नांत 12641 46394 2007-01-26T10:50:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Nantes]], [[io:Nantes]], [[oc:Nantes]] [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Nantes]] [[ar:نانت]] [[bg:Нант]] [[br:Naoned]] [[ca:Nantes]] [[da:Nantes]] [[de:Nantes]] [[en:Nantes]] [[eo:Nanto (Francio)]] [[es:Nantes]] [[et:Nantes]] [[eu:Nantes]] [[fi:Nantes]] [[fr:Nantes]] [[frp:Nantes]] [[he:נאנט]] [[id:Nantes]] [[io:Nantes]] [[it:Nantes]] [[ja:ナント]] [[kw:Naoned]] [[la:Portus Namnetus]] [[lad:Nantes]] [[lb:Nantes]] [[lv:Nante]] [[nl:Nantes]] [[nn:Nantes]] [[no:Nantes]] [[oc:Nantes]] [[pl:Nantes]] [[pt:Nantes (França)]] [[qu:Nantes]] [[ro:Nantes]] [[ru:Нант]] [[simple:Nantes]] [[sr:Нант]] [[sv:Nantes]] [[tr:Nantes (il)]] [[zh:南特]] बोर्दो 12642 45686 2007-01-24T13:40:56Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[an:Bordeus]] [[ar:بوردو]] [[bg:Бордо]] [[br:Bourdel]] [[ca:Bordeus]] [[ceb:Bordeaux]] [[cs:Bordeaux]] [[da:Bordeaux (by)]] [[de:Bordeaux]] [[en:Bordeaux]] [[eo:Bordeaux]] [[es:Burdeos]] [[et:Bordeaux]] [[eu:Bordele]] [[fa:بردو]] [[fi:Bordeaux]] [[fr:Bordeaux]] [[frp:Bordôx]] [[gl:Bordeos - Bordeaux]] [[he:בורדו]] [[hr:Bordeaux]] [[hu:Bordeaux]] [[id:Bordeaux]] [[is:Bordeaux]] [[it:Bordeaux]] [[ja:ボルドー]] [[la:Burdigala]] [[lad:Bordeaux]] [[lb:Bordeaux (Stad)]] [[nl:Bordeaux (stad)]] [[no:Bordeaux]] [[oc:Bordèu]] [[pl:Bordeaux]] [[pt:Bordéus]] [[qu:Bordeaux]] [[ro:Bordeaux]] [[ru:Бордо (город)]] [[simple:Bordeaux]] [[sk:Bordeaux]] [[sl:Bordeaux]] [[sq:Bordeaux]] [[sr:Бордо]] [[sv:Bordeaux]] [[vi:Bordeaux]] [[zh:波尔多]] तुलूज़ 12643 45765 2007-01-24T16:21:03Z TXiKiBoT 975 robot Adding: [[da:Toulouse]] [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Toulouse]] [[an:Tolosa]] [[ar:تولوز]] [[bg:Тулуза]] [[bs:Toulouse]] [[ca:Tolosa de Llenguadoc]] [[cs:Toulouse]] [[da:Toulouse]] [[de:Toulouse]] [[en:Toulouse]] [[eo:Tuluzo]] [[es:Toulouse]] [[eu:Tolosa (Frantzia)]] [[fa:تولوز]] [[fi:Toulouse]] [[fr:Toulouse]] [[he:טולוז]] [[id:Toulouse]] [[io:Toulouse]] [[it:Tolosa]] [[ja:トゥールーズ]] [[ko:툴루즈]] [[la:Tolosa]] [[lad:Toulouse]] [[lt:Tulūza]] [[lv:Tulūza]] [[nl:Toulouse]] [[no:Toulouse]] [[oc:Tolosa]] [[pl:Tuluza]] [[pt:Toulouse]] [[qu:Toulouse]] [[ro:Toulouse]] [[ru:Тулуза]] [[simple:Toulouse]] [[sk:Toulouse]] [[sl:Toulouse]] [[sr:Тулуз]] [[sv:Toulouse]] [[vi:Toulouse]] [[zh:圖盧茲]] वलांस 12644 45690 2007-01-24T13:44:38Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[ca:Valença]] [[cs:Valence (město)]] [[de:Valence]] [[en:Valence, Drôme]] [[es:Valence (Drôme)]] [[fi:Valence (Drôme)]] [[fr:Valence (Drôme)]] [[gl:Valence]] [[hu:Valence]] [[it:Valence (Drôme)]] [[ja:ヴァランス]] [[nl:Valence (Drôme)]] [[no:Valence, Drôme]] [[oc:Valença]] [[pl:Valence (Drôme)]] [[ro:Valence]] [[sl:Valence, Drôme]] [[sv:Valence]] नीस 12645 45691 2007-01-24T13:45:55Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Nice]] [[ar:نيس]] [[bg:Ница]] [[ca:Niça]] [[ceb:Nice]] [[cy:Nice]] [[da:Nice]] [[de:Nizza]] [[en:Nice]] [[eo:Nico]] [[es:Niza]] [[et:Nice]] [[eu:Niza]] [[fi:Nizza]] [[fr:Nice]] [[he:ניס]] [[id:Nice]] [[it:Nizza]] [[ja:ニース]] [[ka:ნიცა]] [[la:Nicaea (Francia)]] [[lad:Nice]] [[lb:Nice]] [[lt:Nica]] [[lv:Nica]] [[nl:Nice]] [[no:Nice]] [[oc:Niça]] [[pl:Nicea]] [[pt:Nice]] [[qu:Nice]] [[ro:Nisa]] [[ru:Ницца]] [[scn:Nizza]] [[simple:Nice]] [[sk:Nice]] [[sl:Nica]] [[sr:Ница]] [[sv:Nice]] [[zh:尼斯]] मार्सैय 12646 45693 2007-01-24T13:47:45Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Marseille]] [[an:Marsella]] [[ar:مارسيليا]] [[bg:Марсилия]] [[br:Marselha]] [[bs:Marseille]] [[ca:Marsella]] [[ceb:Marseille]] [[cs:Marseille]] [[de:Marseille]] [[el:Μασσαλία]] [[en:Marseille]] [[eo:Marsejlo]] [[es:Marsella]] [[et:Marseille]] [[eu:Marseilla]] [[fa:مارسی]] [[fi:Marseille]] [[fr:Marseille]] [[frp:Marselye]] [[gl:Marsella - Marseille]] [[he:מרסיי]] [[hr:Marseille]] [[hu:Marseille]] [[id:Marseille]] [[io:Marseille]] [[it:Marsiglia]] [[ja:マルセイユ]] [[ka:მარსელი]] [[ko:마르세유]] [[la:Massilia]] [[lad:Marseya]] [[lb:Marseille]] [[lij:Marsiggia]] [[lt:Marselis]] [[lv:Marseļa]] [[nds:Marseille]] [[nl:Marseille]] [[no:Marseille]] [[oc:Marselha]] [[pl:Marsylia]] [[pt:Marselha]] [[qu:Marseille]] [[ro:Marsilia]] [[ru:Марсель]] [[scn:Marsigghia]] [[simple:Marseille]] [[sk:Marseille]] [[sl:Marseille]] [[sr:Марсеј]] [[sv:Marseille]] [[th:มาร์เซย์]] [[tr:Marsilya]] [[vi:Marseille]] [[vls:Marseille]] [[zh:马赛]] तुलों 12647 45694 2007-01-24T13:49:55Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Toulon]] [[ar:طولون]] [[bg:Тулон]] [[ca:Toló]] [[ceb:Toulon]] [[cs:Toulon]] [[de:Toulon]] [[en:Toulon]] [[eo:Toulon]] [[es:Tolón]] [[fi:Toulon]] [[fr:Toulon]] [[he:טולון]] [[id:Toulon]] [[it:Tolone]] [[ja:トゥーロン]] [[la:Telo Martius]] [[nl:Toulon]] [[no:Toulon]] [[oc:Tolon]] [[pl:Tulon]] [[pt:Toulon]] [[qu:Toulon]] [[ro:Toulon]] [[ru:Тулон]] [[simple:Toulon]] [[sl:Toulon]] [[sv:Toulon]] [[zh:土伦]] ल्यों 12648 45695 2007-01-24T13:52:06Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Lyon]] [[an:Lyón]] [[ar:ليون (فرنسا)]] [[bg:Лион]] [[ca:Lió]] [[cs:Lyon]] [[de:Lyon]] [[el:Λυών]] [[en:Lyon]] [[eo:Lyon]] [[es:Lyon]] [[et:Lyon]] [[eu:Lyon]] [[fa:لیون]] [[fi:Lyon]] [[fr:Lyon]] [[frp:Liyon]] [[gl:Lión - Lyon]] [[he:ליון]] [[hr:Lyon]] [[hu:Lyon]] [[ia:Lyon]] [[id:Lyon]] [[is:Lyon]] [[it:Lione]] [[ja:リヨン]] [[ko:리옹]] [[la:Lugdunum]] [[lad:Lyon]] [[li:Lyon]] [[lij:Lion]] [[lt:Lionas]] [[lv:Liona]] [[nl:Lyon]] [[no:Lyon]] [[oc:Lion]] [[pl:Lyon]] [[pt:Lyon]] [[qu:Lyon]] [[ro:Lyon]] [[ru:Лион]] [[scn:Lioni]] [[simple:Lyon]] [[sk:Lyon]] [[sl:Lyon]] [[sr:Лион]] [[sv:Lyon]] [[sw:Lyon]] [[tr:Lyon]] [[zh:里昂]] दीजों 12649 46166 2007-01-25T19:57:24Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[da:Dijon]] [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[bg:Дижон]] [[ca:Dijon]] [[cs:Dijon]] [[da:Dijon]] [[de:Dijon]] [[en:Dijon]] [[eo:Dijon]] [[es:Dijon]] [[fi:Dijon]] [[fr:Dijon]] [[frp:Dij·on]] [[he:דיז'ון]] [[it:Digione]] [[ja:ディジョン]] [[la:Divio]] [[nl:Dijon]] [[no:Dijon]] [[pl:Dijon]] [[pt:Dijon]] [[qu:Dijon]] [[ro:Dijon]] [[ru:Дижон]] [[simple:Dijon]] [[sl:Dijon]] [[sr:Дижон]] [[sv:Dijon]] [[vi:Dijon]] [[zh:第戎]] स्ट्रासबर्ग 12650 45698 2007-01-24T13:56:10Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Straatsburg]] [[als:Strassburg]] [[ar:ستراسبورغ]] [[bg:Страсбург]] [[ca:Estrasburg]] [[co:Strasburgu]] [[cs:Štrasburk]] [[cy:Strasbourg]] [[da:Strasbourg]] [[de:Straßburg]] [[el:Στρασβούργο]] [[en:Strasbourg]] [[eo:Strasburgo]] [[es:Estrasburgo]] [[et:Strasbourg]] [[eu:Estrasburgo]] [[fi:Strasbourg]] [[fr:Strasbourg]] [[frp:Strasbôrg]] [[gl:Estrasburgo - Strasbourg]] [[he:שטרסבורג]] [[hr:Strasbourg]] [[hu:Strasbourg]] [[id:Strasbourg]] [[is:Strassborg]] [[it:Strasburgo]] [[ja:ストラスブール]] [[ko:스트라스부르]] [[la:Argentoratum]] [[lad:Strasbourg]] [[lb:Stroossbuerg]] [[lt:Strasbūras]] [[lv:Strasbūra]] [[ms:Strasbourg]] [[nl:Straatsburg]] [[no:Strasbourg]] [[pl:Strasburg]] [[pt:Estrasburgo]] [[qu:Strasbourg]] [[ro:Strasbourg]] [[ru:Страсбург]] [[simple:Strasbourg]] [[sk:Štrasburg]] [[sl:Strasbourg]] [[sr:Стразбур]] [[sv:Strasbourg]] [[tl:Lungsod ng Strasbourg]] [[tr:Strazburg]] [[zh:斯特拉斯堡]] नांसी 12651 45700 2007-01-24T13:58:21Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[ar:نانسي]] [[bg:Нанси]] [[ca:Nancy]] [[de:Nancy]] [[en:Nancy]] [[eo:Nancio]] [[es:Nancy]] [[fa:نانسی]] [[fi:Nancy]] [[fr:Nancy]] [[gl:Nancy]] [[he:נאנסי]] [[hu:Nancy]] [[ia:Nancy]] [[id:Nancy]] [[it:Nancy]] [[ja:ナンシー]] [[la:Nanceium]] [[lb:Nanzeg]] [[nl:Nancy]] [[no:Nancy]] [[pl:Nancy]] [[pt:Nancy]] [[ro:Nancy]] [[ru:Нанси]] [[scn:Nancy]] [[simple:Nancy]] [[sl:Nancy]] [[sr:Нанси]] [[sv:Nancy]] [[zh:南希]] ग्रेनोब्ल 12652 45704 2007-01-24T14:01:10Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Grenoble]] [[an:Grenoble]] [[ar:غرونوبل]] [[bg:Гренобъл]] [[ca:Grenoble]] [[cs:Grenoble]] [[de:Grenoble]] [[en:Grenoble]] [[eo:Grenoble]] [[es:Grenoble]] [[et:Grenoble]] [[fa:گرونوبل]] [[fi:Grenoble]] [[fr:Grenoble]] [[frp:Grenoblo]] [[he:גרנובל]] [[id:Grenoble]] [[it:Grenoble]] [[ja:グルノーブル]] [[lad:Grenoble]] [[lb:Grenobel]] [[nl:Grenoble]] [[no:Grenoble]] [[oc:Grenòble]] [[pl:Grenoble]] [[pt:Grenoble]] [[qu:Grenoble]] [[ro:Grenoble]] [[ru:Гренобль]] [[sh:Grenoble]] [[simple:Grenoble]] [[sl:Grenoble]] [[sv:Grenoble]] [[zh:格勒诺布尔]] लिमोज 12653 45707 2007-01-24T14:03:02Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[bg:Лимож]] [[ca:Llemotges]] [[de:Limoges]] [[el:Λιμόζ]] [[en:Limoges]] [[eo:Limoges]] [[es:Limoges]] [[eu:Limoges]] [[fa:لیموژ]] [[fi:Limoges]] [[fr:Limoges]] [[frp:Limog·es]] [[he:לימוז']] [[id:Limoges]] [[it:Limoges]] [[ja:リモージュ]] [[la:Augustoritum]] [[nl:Limoges]] [[oc:Limòtges]] [[pl:Limoges]] [[pt:Limoges]] [[ro:Limoges]] [[ru:Лимож]] [[simple:Limoges]] [[sl:Limoges]] [[sv:Limoges]] [[zh:里蒙]] पेर्पिञां 12654 45710 2007-01-24T14:07:46Z Murtasa 83 [[फ्रान्स]] का एक प्रमुख नगर। [[af:Perpignan]] [[bg:Перпинян]] [[ca:Perpinyà]] [[de:Perpignan]] [[en:Perpignan]] [[es:Perpiñán]] [[eu:Perpinya]] [[fi:Perpignan]] [[fr:Perpignan]] [[it:Perpignano]] [[ja:ペルピニャン]] [[lv:Perpiņāna]] [[nl:Perpignan]] [[oc:Perpinhan]] [[pl:Perpignan]] [[pt:Perpinhã]] [[ro:Perpignan]] [[ru:Перпиньян]] [[sk:Perpignan]] [[sl:Perpignan]] [[sv:Perpignan]] [[zh:佩皮尼昂]] भारत का बंटवारा 12655 45639 2007-01-24T06:01:00Z Longhairandabeard 741 Redirecting to [[भारत का विभाजन]] #REDIRECT [[भारत का विभाजन]] अनूप शुक्ला 12656 45728 2007-01-24T15:24:44Z Mitul0520 211 '''अनूप शुक्ला''' (जन्म [[16 सितंबर]] [[1963]]) [[हिन्दी]] के [[चिट्ठाकार]] (ब्लॉगर) हैं। उनका हिन्दी ब्लॉग [http://hindini.fursatiya.com फुरसतिया] खासा लोकप्रिय है। संप्रति : भारत सरकार रक्षा मंत्रालय के अंतर्गतआयुध निर्माणी में राजपत्रित अधिकारी।अनूप हिन्दी ब्लॉगज़ीन [[निरंतर]] के मुख्य संपादक हैं, अंतर्जाल पर नियमित रूप से लिखते हैं। ==यह भी देखें== * [http://hindini.fursatiya.com फुरसतिया] ==बाहरी कड़ियाँ== [[श्रेणी: हिन्दी]] [[श्रेणी: साहित्य]] [[श्रेणी: हिन्दी साहित्य]] [[श्रेणी: लेखक]] [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{हिंदी साहित्यकार}} क्विरल 12658 45712 2007-01-24T14:11:28Z Murtasa 83 delete hallo harry potter is the betest guy i've ever miraaskfhdwgfasgvfsdhgqwkvgtu {{delete}} बौर्दो 12660 45685 2007-01-24T13:40:06Z Murtasa 83 बौर्दो का नाम बदलकर बोर्दो कर दिया गया है: #REDIRECT [[बोर्दो]] तुलुज़ 12661 45688 2007-01-24T13:42:24Z Murtasa 83 तुलुज़ का नाम बदलकर तुलूज़ कर दिया गया है #REDIRECT [[तुलूज़]] ग्रनोब्ल 12662 45703 2007-01-24T14:00:01Z Murtasa 83 ग्रनोब्ल का नाम बदलकर ग्रेनोब्ल कर दिया गया है #REDIRECT [[ग्रेनोब्ल]] लिमौज 12663 45706 2007-01-24T14:02:25Z Murtasa 83 लिमौज का नाम बदलकर लिमोज कर दिया गया है #REDIRECT [[लिमोज]] पैपीञां 12664 45709 2007-01-24T14:06:29Z Murtasa 83 पैपीञां का नाम बदलकर पेर्पिञां कर दिया गया है #REDIRECT [[पेर्पिञां]] श्रेणी:जाल-पत्रिका 12665 45742 2007-01-24T15:31:22Z Mitul0520 211 [[जाल-पत्रिका | जाल-पत्रिकाओ]] से संबंधित लेख [[श्रेणी:इंटरनेट]] पतञ्जलि 12666 45738 2007-01-24T15:31:05Z Wolf 886 [[पतञ्जलि]] moved to [[पतंजलि]] over redirect: Moving according to guidelines #REDIRECT [[पतंजलि]] वसंत पंचमी 12668 45755 2007-01-24T15:46:12Z Wolf 886 वसंत पंचमी का नाम बदलकर वसन्त पंचमी कर दिया गया है: बदल करता हूँ: गाइडलाइनों देखें #REDIRECT [[वसन्त पंचमी]] Template:Portal:हिंदी/चुनिंदा लेख/जनवरी २००७ 12669 45758 2007-01-24T15:50:18Z Mitul0520 211 New page: [[चित्र:Nirantar_logo.png|right]] '''निरंतर''' हिन्दी चिट्ठाकारों के एक समूह द्वारा प्रकाश... [[चित्र:Nirantar_logo.png|right]] '''निरंतर''' हिन्दी चिट्ठाकारों के एक समूह द्वारा प्रकाशित एक जाल-पत्रिका है। यह विश्व की पहली ज्ञात हिन्दी ब्लॉगज़ीन है। यह पत्रिका गैरपेशेवर प्रकाशकों द्वारा निकाली जाती है और पाठकों को प्रकाशित लेखों पर त्वरित टिप्पणी करने का मौका देती है।</br> [[निरंतर|निरंतर के बारे मे अधिक जानकारी...]] Template:मेटाकाइक्सा 12670 45776 2007-01-24T16:42:37Z Wolf 886 /* रेज़ल्ट */ <includeonly><div id="mc{{{id|0}}}" class="mc{{{color|Lila}}}"> <div class="mcFileraBotons"> {{#if:{{{bt1|}}}|<div id="mc{{{id|0}}}bt1" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=1 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona1|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt1|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt1|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt2|}}}|<div id="mc{{{id|0}}}bt2" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=2 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona2|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt2|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt2|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt3|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt3" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=3 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona3|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt3|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt3|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt4|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt4" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=4 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona4|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt4|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt4|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt5|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt5" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=5 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona5|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt5|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt5|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt6|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt6" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=6 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona6|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt6|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt6|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt7|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt7" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=7 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona7|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt7|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt7|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt8|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt8" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=8 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona8|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt8|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt8|}}}]]</div>}}{{#if:{{{bt9|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}bt9" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=9 | class="mcBotoSel" | class="mcBoto" }}>{{{bticona9|}}}&nbsp;[[{{{PageName|{{PAGENAMEE}}}}}/{{{urlPrev|}}}{{{bt9|}}}{{{urlPost|}}}|{{{bt9|}}}]]</div>}}</div><div class="mcContingut"> {{#if:{{{bt1|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps1" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=1 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps1|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps1'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt2|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps2" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=2 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps2|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps2'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt3|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps3" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=3 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps3|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps3'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt4|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps4" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=4 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps4|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps4'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt5|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps5" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=5 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps5|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps5'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt6|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps6" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=6 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps6|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps6'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt7|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps7" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=7 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps7|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps7'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt8|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps8" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=8 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps8|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps8'''}}} </div>}}{{#if:{{{bt9|}}}| <div id="mc{{{id|0}}}ps9" class="mcPestanya" {{#ifexpr: {{{sel|0}}}=9 | style="display:block;visibility:visible;" | style="display:none;visibility:hidden;" }}>{{{ps9|No hi ha contingut, cal definir el paràmetre '''ps9'''}}} </div>}}</div></div></includeonly> <noinclude> == Utilització == Plantilla pensada per a usar-la en l'[[espai de noms]] Viquipèdia, Ajuda, Usuaris i Portals. Es prega no usar-la en els articles i en les categories. Permet incloure metacaixes (vegeu la [[Portada]]), amb una pestanya preseleccionada. Per a pestanyes aleatòries, cal usar la plantilla {{tl|MetacaixaAleatoria}}. Caldrà crear subpàgines per a cada combinació de pestanyes existent, per a permetre que la metacaixa sigui funcional per als navegadors que no disposen de [[JavaScript]]. Paràmetres; id -> id de caixa (de 0 a 9, valor per defecte=0), ha de ser únic i correlatiu dins d'una pàgina no cal omplir-lo si només tenim una metacaixa a la pàgina bticona1 -> Si es vol posar una icona davant de l'etiqueta botó 1 bticona2 -> Si es vol posar una icona davant de l'etiqueta botó 2 ... bticona9 -> Si es vol posar una icona davant de l'etiqueta botó 9 bt1 -> Etiqueta botó 1 bt2 -> Etiqueta botó 2 ... bt9 -> Etiqueta botó 9 ps1 -> Contingut pestanya 1 ps2 -> Contingut pestanya 2 ... ps9 -> Contingut pestanya 9 sel -> Pestanya seleccionada, del 1 al 9 per a mostrar-ne una per defecte 0 o no omplir el paràmetre per canviar la pestanya aleatòriament cada vegada que es carrega la pàgina. color -> "Verd", "Vermell", o "Lila" de moment (si es deixa en blanc, serà lila) PageName -> Ens permet redirigir les pestanyes a una URL per navegadors sense JavaScript urlPrev -> Ens permet redirigir les pestanyes a una URL per navegadors sense JavaScript urlPost -> Ens permet redirigir les pestanyes a una URL per navegadors sense JavaScript == उधारण कोड == <pre> {{Metacaixa |id=0 |bt1=1 d'abril |bt2=2 d'abril |bt3=Altres |bticona1=[[Image:Nuvola_apps_kuickshow.png|16px]] |bticona3=[[Image:Nuvola_apps_kuickshow.png|16px]] |ps1={{Abril 1}} |ps2={{Abril 2}} |ps3=Bla, bla, bla, bla, bla, bla, bla, bla, bla |sel=2 }} </pre> == रेज़ल्ट == {{मेटाकाइक्सा |id=0 |bt1=उधारण |bt2=उधारण |bt3=उधारण |bticona1=[[Image:Nuvola_apps_kuickshow.png|16px]] |bticona3=[[Image:Nuvola_apps_kuickshow.png|16px]] |ps1=कुछ मूल |ps2=कुछ मूल |ps3=कुछ मूल |sel=2}} </noinclude> बिरसा मुण्डा 12671 46096 2007-01-25T14:55:24Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''बिरसा मुण्डा''' का जन्म [[झारखंड]] के तमाड़ थाना के गरेरिया उलीहातू गांव में 15 नवम्बर 1857 को हुआ था. उनके पिता का नाम सुगना मुण्डा और माँ का नाम कादमी था. उनकी आरम्भिक शिक्षा खटंगा, बारटोली, बरजो और चाईबासा में हुई थी. उनकी मृत्यु 9 जून 1900 को [[राँची]] जेल में हैजा के कारण हो गई थी. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} इलेक्‍ट्रोत्रिदोषग्राम (ई.टी.जी.) 12672 46384 2007-01-26T08:13:36Z Debbe 981 /* इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम (ई0टी0जी0) */ ===आयुर्वेद की आधुनिक काल की नई शोध=== == इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम (ई0टी0जी0) == [[आयुर्वेद]], जिसे भारतीय चिकित्‍सा पद्धति भी कहते हैं, लगभग पांच हजार वर्ष प्रचीन चिकित्‍सा विज्ञान है। सम्‍पूर्ण आयुर्वेद त्रिदोष सिद्धान्‍त, “सप्‍त धातुयें” तथा “मल” यानी दोष-दूष्य-मल के आधार पर व्यवस्थित है। त्रिदोषो का शरीर में मौजूदगी का क्या आकलन है, क्या स्तर है, यह ज्ञात करने के लिये अभी तक परम्‍परागत तौर तरीकों में नाडी परीक्षण ही एकमात्र उपाय है। नाड़ी परीक्षण ही एक्मात्र उपाय है। नाड़ी परीक्षण द्वारा त्रिदोषों के विषय में प्राप्त जानकारी अकेले आयुर्वेद के चिकित्सक के नाड़ी ज्ञान पर आधारित होता है। इस नाड़ी परीक्षण की प्रक्रिया और नाड़ी-परीक्षण के परिणामों को केवल मस्तिष्क द्वारा ही अनुभव किया जा सकता है, लेकिन भौतिक रूप से देखा नही जा सकता है। आयुर्वेद चिकित्सक त्रिदोषों, त्रिदोषों के प्रत्येक के पांच-पांच भेदों, सप्त धातुयें, मल इत्यादि को मानसिक रूप से स्वयं किस स्तर पर स्वीकार करते हैं अथवा किस प्रकार अपने विवेक का उपयोग करके दोष-दूष्‍य-मल का निर्धारण करते हैं और इन सब बिन्‍दुओं को किस प्रकार से और कैसे व्‍यक्‍त किया जायेगा यह सब भौतिक रूप में साक्ष्‍य अथवा सबूत के रूप में संभव नहीं है। जैसे कि आजकल वर्तमान में इवीडेन्‍स-बेस्‍ड-मेडिसिन [Evidence based medicine] '''"प्रत्‍यक्ष प्रमाण आधारित चिकित्‍सा"''' की बात की जाती है। उदाहरण के लिये एक्‍स-रे चित्र, सीटी स्‍कैन, एमआरआई, ईसीजी, पै‍थालाजी रिपोर्ट इत्‍यादि तकनीकें रोगों के निदान के लिये साक्ष्‍य अथवा सबूत के लिये प्रत्‍यक्षदर्शी है। ===साक्ष्‍य रुप में आविष्‍कार=== आयुर्वेद के इतिहास में संभवत: ऐसा पहली बार हुआ है कि '''इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राफ मशीन''' का आविष्‍कार करके इसकी सहायता लेकर ‘इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम’ तकनीक का अविष्‍कार किया गया है। इस तकनीक द्वारा नाडी परीक्षण के समस्‍त ज्ञान को कागज की पट्टी पर अंकित कर‍के साक्ष्‍य रुप में प्रस्‍तुत करने का सफल प्रयास किया गया है। ऐसा विश्‍वास है कि इस तकनीक से आयुर्वेद यानी भारतीय चिकित्‍सा पद्धति की वैज्ञानिकता सिद्ध होगी, वैज्ञानिक द्रष्टिकोण की उन्‍नति होगी और आयुर्वेद चिकित्‍सा, आयुर्वेद दर्शन, मौलिक सिद्धान्‍त आदि में अनुसंधान के नये द्वा‍र, अनुसंधान के विषय, नये आयाम एवं नव वैज्ञानिक द्रष्टिकोण की वृद्धि होगी। वर्तमान में [[त्रिदोष]], त्रिदोषों के प्रत्‍येक पांच भेदों, सप्‍तधातुयें और मल यानी दोष-दूष्‍य-मल का निर्धारण मानव शरीर में कितनी विद्यमान है और इनमें सामान्‍य अथवा असमान्‍य स्‍तर किस प्रका‍र का है, यह सब कागज पट्टी पर अंकित होकर नेत्रों के सामने साक्ष्‍य रूप में भौतिक दृष्टि से ई0टी0जी0 तकनीक द्वारा प्रस्‍तुत किये जा सकते हैं। आयुर्वेदिक औषधियों के मानव शरीर पर प्रभाव के अध्‍ययन, चिकित्‍सा प्रारम्‍भ करने के पहले और चिकित्‍सा पूर्ण करने के पश्‍चात् आरोग्‍य की जांच करने हेतु मानिटरिंग, वातादि सात दोषों की स्थितियां, इन वातादि दोषों के प्रत्‍येक के पांच पांच भेद यानि कुल 15 भेद, सात धातुयें, तीन मल यथा पुरीष, मूत्र और स्‍वेद का ‘स्‍टेटस क्‍वान्‍टीफाई’ करने के साथ-साथ शरीर में व्‍याप्‍त बीमारियों के निदान, पंचकर्म के पहले और पंचकर्म के पश्‍चात् शरीर में आरोग्‍यता प्राप्‍त करने की स्थिति का आंकलन इत्‍यादि इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम तकनीक से सफलतापूर्वक किये जा सकते हैं। ===तकनीक और वैज्ञानिक आधार=== अब आयुर्वेद के पास एक तकनीक और वैज्ञानिक आधार है। आधुनिक काल की इस उच्‍च तकनीक से आयुर्वेद चिकित्‍सा विज्ञान एक नये अनुसंधान क्षेत्र में प्रवेश करेगा जहां आयुर्वेद की विभिन्‍न शाखाओं मे अनुसंधान करनें के लिये असीम क्षेत्र और अनंत सम्‍भावनायें तथा भविष्‍य में आयुर्वेद के विकास के लिये अगणित पथ हैं, जिसे आयुर्वेद के इतिहास में पहले कभी भी अनुसन्‍धानित नहीं किया गया होगा। यह एक हाई-टेक्‍नोलांजी है जो शरीर को इक्‍कीस सेक्‍टर में बांटकर इन हिस्‍सों का ई0 टी0 जी0 मशीन की सहायता से स्‍कैन करती है। स्‍कैन की गयी ट्रेसिंग को कम्‍प्‍यूटर द्वारा अनालाइज और सिन्‍थेसाइज करके रिपोर्ट के रूप में प्रस्‍तुत कर दिया जाता है। इस प्रकार से प्राप्‍त डाटा को अघ्‍ययन करके निम्‍न बातों का पता चल जाता है: 1- शरीर में त्रिदोष अर्थात वात, पित्‍त और कफ की क्‍या स्थिति है, ये कितनीं इन्‍टेन्सिटी में मौजूद हैं। 2- वात, पित्‍त और कफ के प्रत्‍येक के पांच पांच भेदों की क्‍या स्थिति है , ये कितनीं इन्‍टेन्सिटी में मौजूद हैं। ===सन्‍दर्भ ग्रं‍थ=== *‘’एक शोध: इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम’’, प्रकाशन दि मांरल हिंदी साप्‍ताहिक, 9 अगस्‍त 2005 अंक, कानपुर *‘’आयुर्वेद चिकित्‍सा जगत की नई शोध- इलेक्‍ट्रोत्रिदोषग्राम तकनीक पर पाठकों की जिज्ञासायें बढीं’’, प्रकाशन दि मांरल हिंदी साप्‍ताहिक, 13 सितम्‍बर 2005 अंक, कानपुर *‘’आयुर्वेद जगत की नई खोज – आयुर्वेदिक भस्‍मों तथा रसायन युक्‍त औषधियों का परीक्षण ई0 टी0 जी0 तकनीक द्वारा सम्‍भव’’, प्रकाशन दि मांरल हिंदी साप्‍ताहिक, 11 अक्‍टूबर 2005 अंक, कानपुर *‘’आयुर्वेद त्रिदोष के वात-दोष का ई0 टी0 जी0 तकनीक का सहारा लेकर साक्ष्‍य आधारित प्रस्‍तुति’’, प्रकाशन दि मांरल हिंदी साप्‍ताहिक, 29 नवम्‍बर 2005 अंक, कानपुर *‘’ इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम: आसान तकनीक से बीमारियों का निदान सम्‍भव’’, प्रकाशन दि मांरल हिंदी साप्‍ताहिक, 14 दिसम्‍बर 2005 अंक, कानपुर, भारत *‘’शोध समीक्षा: इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम (ई0 टी0 जी0) : पन्‍चकर्म की प्रमाणिकता सिद्ध करनें में आविष्‍कार सहायक’’, साइन्टिफिक जर्नल आंफ पन्‍चकर्मा त्रैमासिक पत्रिका प्रकाशन, जुलाई 2005 अंक, उज्‍जैन, भारत *‘’आयुर्वेद की नई खोज: इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राफ’’, मिस्टिक इन्‍डिया हिंदी मासिक पत्रिका, जनवरी 2006 अंक, नई दिल्‍ली, भारत *‘’सम्‍पूर्ण शरीर का आयुर्वेदिक परीक्षण : इलेक्‍ट्रो-त्रिदोष-ग्राम/ग्राफ : आयुर्वेद के मौलिक सिद्धान्‍तों और निदान-ज्ञान का साक्ष्‍य आधारित समाधान’’ – शोध ग्रंथ शीर्षक – लेखक- डा0 देश बन्‍धु बाजपेई ==यह भी देखें== *[[आयुर्वेद]] टोरीनो 12674 46021 2007-01-25T10:29:04Z TXiKiBoT 975 robot Adding: af, ar, be, bg, br, bs, ca, co, cs, cv, cy, da, de, eml, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, frp, gl, he, hr, hu, hy, id, is, it, ja, ka, ko, la, lb, lij, lmo, lt, lv, mr, nap, nl, nn, no, oc, pl, pms, pt, ro, ru, sh, simple, sk, sl, sr, sv, t यह इटली का एक प्रमुख नगर है। [[af:Turyn]] [[ar:تورينو]] [[be:Турын (горад)]] [[bg:Торино]] [[br:Torino]] [[bs:Torino]] [[ca:Torí]] [[co:Torinu]] [[cs:Turín]] [[cv:Турин]] [[cy:Torino]] [[da:Torino]] [[de:Turin]] [[eml:Turén]] [[en:Turin]] [[eo:Torino]] [[es:Turín]] [[et:Torino]] [[eu:Turin]] [[fa:تورین]] [[fi:Torino]] [[fr:Turin]] [[frp:Turin]] [[gl:Turín - Torino]] [[he:טורינו]] [[hr:Torino]] [[hu:Torino]] [[hy:Թուրին]] [[id:Torino]] [[is:Tórínó]] [[it:Torino]] [[ja:トリノ]] [[ka:ტურინი]] [[ko:토리노]] [[la:Taurinum]] [[lb:Turin]] [[lij:Torin]] [[lmo:Turin]] [[lt:Turinas]] [[lv:Turīna]] [[mr:तोरिनो]] [[nap:Turino]] [[nl:Turijn (stad)]] [[nn:Torino]] [[no:Torino]] [[oc:Turin]] [[pl:Turyn]] [[pms:Turin]] [[pt:Turim]] [[ro:Torino]] [[ru:Турин]] [[sh:Torino]] [[simple:Turin]] [[sk:Turín]] [[sl:Torino]] [[sr:Торино]] [[sv:Turin]] [[tr:Torino]] [[uk:Турін]] [[vi:Torino]] [[zh:都靈]] बेर्गमो 12675 46068 2007-01-25T13:59:46Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, bg, ca, co, cs, de, eo, es, et, fi, fr, io, it, ja, la, lmo, nap, nl, no, oc, pl, pms, pt, ro, ru, simple, sv, tr, zh यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[ar:بيرغامو]] [[bg:Бергамо]] [[ca:Bèrgam]] [[co:Bergamo]] [[cs:Bergamo]] [[de:Bergamo]] [[en:Bergamo]] [[eo:Bergamo]] [[es:Bérgamo]] [[et:Bergamo]] [[fi:Bergamo]] [[fr:Bergame]] [[io:Bergamo]] [[it:Bergamo]] [[ja:ベルガモ]] [[la:Bergomum]] [[lmo:Bèrghem]] [[nap:Bergamo]] [[nl:Bergamo (stad)]] [[no:Bergamo]] [[oc:Bergam]] [[pl:Bergamo]] [[pms:Bérghem]] [[pt:Bérgamo]] [[ro:Bergamo]] [[ru:Бергамо]] [[simple:Bergamo]] [[sv:Bergamo]] [[tr:Bergamo]] [[zh:贝尔加莫]] वेनिस 12676 45825 2007-01-24T18:35:12Z जूहोमि 935 New page: यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Venice]] यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Venice]] रवेन्ना 12677 45826 2007-01-24T18:35:28Z जूहोमि 935 New page: यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Ravenna]] यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Ravenna]] बारी 12678 45828 2007-01-24T18:35:51Z जूहोमि 935 New page: यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Bari]] यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Bari]] सियेना 12679 46013 2007-01-25T10:05:10Z TXiKiBoT 975 robot Adding: be, bg, ca, co, da, de, el, eml, eo, es, et, fi, fr, he, id, io, it, ja, la, nap, nl, no, oc, pl, pt, ro, ru, simple, sk, sv यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[be:Сіена]] [[bg:Сиена]] [[ca:Siena]] [[co:Siena]] [[da:Siena]] [[de:Siena]] [[el:Σιένα]] [[eml:Séna]] [[en:Siena]] [[eo:Sieno]] [[es:Siena]] [[et:Siena]] [[fi:Siena]] [[fr:Sienne]] [[he:סיינה]] [[id:Siena]] [[io:Siena]] [[it:Siena]] [[ja:シエーナ]] [[la:Saena Iulia]] [[nap:Siena]] [[nl:Siena (stad)]] [[no:Siena]] [[oc:Siena]] [[pl:Siena]] [[pt:Siena]] [[ro:Siena]] [[ru:Сиена]] [[simple:Siena]] [[sk:Siena (mesto)]] [[sv:Siena]] रोमा 12680 45968 2007-01-24T23:16:38Z Murtasa 83 Redirecting to [[रोम]] #redirect [[रोम]] फ्लोरेन्स 12681 46379 2007-01-26T06:29:37Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, an, ar, bg, br, bs, ca, co, cs, cy, da, de, el, eml, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, ga, gl, he, hr, hu, id, io, is, it, ja, ka, ko, la, lt, lv, nap, nds, nl, nn, no, oc, pl, pt, ro, ru, sc, scn, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, sw, tr, यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[af:Florence]] [[an:Florenzia]] [[ar:فلورنسا]] [[bg:Флоренция]] [[br:Firenze]] [[bs:Firenca]] [[ca:Florència]] [[co:Firenze]] [[cs:Florencie]] [[cy:Fflorens]] [[da:Firenze]] [[de:Florenz]] [[el:Φλωρεντία]] [[eml:Fiuränza]] [[en:Florence]] [[eo:Florenco]] [[es:Florencia]] [[et:Firenze]] [[eu:Florentzia]] [[fa:فلورانس]] [[fi:Firenze]] [[fr:Florence]] [[ga:Flórans]] [[gl:Florencia - Firenze]] [[he:פירנצה]] [[hr:Firenca]] [[hu:Firenze]] [[id:Firenze]] [[io:Firenze]] [[is:Flórens]] [[it:Firenze]] [[ja:フィレンツェ]] [[ka:ფლორენცია]] [[ko:피렌체]] [[la:Florentia]] [[lt:Florencija]] [[lv:Florence]] [[nap:Sciorenza]] [[nds:Florenz]] [[nl:Florence (stad)]] [[nn:Firenze]] [[no:Firenze]] [[oc:Florença]] [[pl:Florencja]] [[pt:Florença]] [[ro:Florenţa]] [[ru:Флоренция]] [[sc:Firenze]] [[scn:Firenzi]] [[sh:Firenca]] [[simple:Florence]] [[sk:Florencia]] [[sl:Firence]] [[sq:Firenca]] [[sr:Фиренца]] [[sv:Florens]] [[sw:Firenze]] [[tr:Floransa]] [[uk:Флоренція]] [[vi:Firenze]] [[zh:佛罗伦萨]] पीसा 12682 46423 2007-01-26T14:08:59Z Thijs!bot 662 robot Adding: als, ar, bg, ca, co, cs, da, de, eo, es, et, fi, fr, gl, he, id, it, ja, la, lb, lv, nap, nds, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, simple, sr, sv, tr, zh यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[als:Pisa]] [[ar:بيزا]] [[bg:Пиза]] [[ca:Pisa]] [[co:Pisa]] [[cs:Pisa]] [[da:Pisa]] [[de:Pisa]] [[en:Pisa]] [[eo:Pizo (Italio)]] [[es:Pisa]] [[et:Pisa]] [[fi:Pisa]] [[fr:Pise]] [[gl:Pisa]] [[he:פיזה]] [[id:Pisa]] [[it:Pisa]] [[ja:ピサ]] [[la:Pisae]] [[lb:Pisa]] [[lv:Piza]] [[nap:Pisa]] [[nds:Pisa]] [[nl:Pisa (Italië)]] [[nn:Pisa]] [[no:Pisa]] [[pl:Piza]] [[pt:Pisa]] [[ro:Pisa]] [[ru:Пиза]] [[scn:Pisa]] [[simple:Pisa]] [[sr:Пиза]] [[sv:Pisa]] [[tr:Pisa]] [[zh:比萨]] नापोलि 12683 46404 2007-01-26T11:23:45Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, an, ar, bg, br, bs, ca, cs, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, hy, id, io, it, ja, ka, ko, la, lt, lv, nap, nl, nn, no, oc, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sr, sv, tr, vi, vls, zh यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[af:Napels (stad)]] [[an:Nápols]] [[ar:نابولي]] [[bg:Неапол]] [[br:Napoli]] [[bs:Napulj]] [[ca:Nàpols]] [[cs:Neapol]] [[da:Napoli]] [[de:Neapel]] [[en:Naples]] [[eo:Napolo]] [[es:Nápoles]] [[et:Napoli]] [[eu:Napoli]] [[fa:ناپل]] [[fi:Napoli]] [[fr:Naples]] [[gl:Nápoles - Napoli]] [[he:נאפולי]] [[hr:Napulj]] [[hu:Nápoly]] [[hy:Նեապոլ]] [[id:Napoli]] [[io:Napoli]] [[it:Napoli]] [[ja:ナポリ]] [[ka:ნეაპოლი]] [[ko:나폴리]] [[la:Neapolis]] [[lt:Neapolis]] [[lv:Neapole]] [[nap:Napule]] [[nl:Napels (stad)]] [[nn:Napoli]] [[no:Napoli]] [[oc:Nàpols]] [[pl:Neapol]] [[pt:Nápoles]] [[ro:Neapole]] [[ru:Неаполь]] [[scn:Nàpuli]] [[sh:Napulj]] [[simple:Naples]] [[sk:Neapol]] [[sl:Neapelj]] [[sr:Напуљ]] [[sv:Neapel]] [[tr:Napoli]] [[vi:Napoli]] [[vls:Noapels]] [[zh:那不勒斯]] पोम्पेइ 12684 45965 2007-01-24T23:08:40Z Murtasa 83 पाम्पे का नाम बदलकर पोम्पेइ कर दिया गया है यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Pompeii]] सोरेन्टो 12685 45964 2007-01-24T23:03:34Z Murtasa 83 यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Sorrento, Italy]] [[eo:Sorrento]] [[es:Sorrento]] [[fi:Sorrento]] [[fr:Sorrente]] [[he:סורנטו]] [[it:Sorrento]] [[ja:ソレント]] [[nap:Surriento]] [[nl:Sorrento]] [[no:Sorrento]] [[pl:Sorrento (Włochy)]] [[pt:Sorrento]] [[ru:Сорренто]] [[sv:Sorrento]] पलेर्मो 12686 46414 2007-01-26T13:30:18Z Thijs!bot 662 robot Adding: als, an, ar, ast, be, bg, bs, ca, co, cs, cy, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, it, ja, la, lb, lt, lv, nap, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, scn, simple, sr, sv, tr, vec, zh यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[als:Palermo]] [[an:Palermo]] [[ar:باليرمو]] [[ast:Palermo]] [[be:Палерма]] [[bg:Палермо]] [[bs:Palermo]] [[ca:Palerm]] [[co:Palermu]] [[cs:Palermo]] [[cy:Palermo]] [[da:Palermo]] [[de:Palermo]] [[en:Palermo]] [[eo:Palermo]] [[es:Palermo]] [[et:Palermo]] [[eu:Palermo]] [[fa:پالرمو]] [[fi:Palermo]] [[fr:Palerme]] [[gl:Palermo]] [[he:פלרמו]] [[hr:Palermo]] [[hu:Palermo]] [[id:Palermo]] [[it:Palermo]] [[ja:パレルモ]] [[la:Panormus]] [[lb:Palermo]] [[lt:Palermas]] [[lv:Palermo]] [[nap:Palermo]] [[nl:Palermo (stad)]] [[nn:Palermo]] [[no:Palermo]] [[pl:Palermo]] [[pt:Palermo]] [[ro:Palermo]] [[ru:Палермо]] [[scn:Palermu]] [[simple:Palermo]] [[sr:Палермо]] [[sv:Palermo]] [[tr:Palermo]] [[vec:Pałermo]] [[zh:巴勒莫市]] मिलानो 12687 46034 2007-01-25T11:23:15Z TXiKiBoT 975 robot Adding: af, als, ar, be, bg, ca, cs, da, de, el, eml, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, fur, gl, he, hu, hy, id, io, is, it, ja, ka, ko, la, lij, lmo, lt, lv, nap, nl, nn, no, oc, pl, pms, pt, ro, ru, scn, simple, sk, sl, sr, sv, ta, th, tl, tr, ug, यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[af:Milaan]] [[als:Mailand]] [[ar:ميلانو]] [[be:Мілян]] [[bg:Милано]] [[ca:Milà (Itàlia)]] [[cs:Milán]] [[da:Milano]] [[de:Mailand]] [[el:Μιλάνο]] [[eml:Milàn]] [[en:Milan]] [[eo:Milano]] [[es:Milán]] [[et:Milano]] [[eu:Milan]] [[fa:میلان (شهر)]] [[fi:Milano]] [[fr:Milan]] [[fur:Milan]] [[gl:Milán - Milano]] [[he:מילאנו]] [[hu:Milánó]] [[hy:Միլան]] [[id:Milan]] [[io:Milano]] [[is:Mílanó]] [[it:Milano]] [[ja:ミラノ]] [[ka:მილანი]] [[ko:밀라노]] [[la:Mediolanum]] [[lij:Milan]] [[lmo:Milan (citaa)]] [[lt:Milanas]] [[lv:Milāna]] [[nap:Milano]] [[nl:Milaan (stad)]] [[nn:Milano]] [[no:Milano]] [[oc:Milan]] [[pl:Mediolan]] [[pms:Milan]] [[pt:Milão]] [[ro:Milano]] [[ru:Милан]] [[scn:Milanu]] [[simple:Milan]] [[sk:Miláno]] [[sl:Milano]] [[sr:Милано]] [[sv:Milano]] [[ta:மிலன்]] [[th:มิลาน]] [[tl:Lungsod ng Milano]] [[tr:Milano]] [[ug:مىلان]] [[uk:Мілан]] [[vi:Milano]] [[zh:米蘭]] ट्रिएस्ट 12688 45839 2007-01-24T18:38:48Z जूहोमि 935 New page: यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Trieste]] यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Trieste]] वेरोना 12689 45840 2007-01-24T18:39:04Z जूहोमि 935 New page: यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Verona]] यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[en:Verona]] जेनोआ 12690 46433 2007-01-26T15:08:09Z Thijs!bot 662 robot Adding: af, ar, bg, bs, ca, cs, cy, da, de, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gl, he, hr, hu, id, it, ja, ka, ko, la, lij, lt, lv, nap, nl, nn, no, pl, pt, ro, ru, sc, simple, sk, sl, sr, sv, tr, vi, zh यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[af:Genua]] [[ar:جنوة]] [[bg:Генуа]] [[bs:Genova]] [[ca:Gènova]] [[cs:Janov (Itálie)]] [[cy:Genova]] [[da:Genova]] [[de:Genua]] [[en:Genoa]] [[eo:Ĝenovo]] [[es:Génova]] [[et:Genova]] [[eu:Genova]] [[fa:جنوا]] [[fi:Genova]] [[fr:Gênes]] [[gl:Xénova - Genova]] [[he:גנואה]] [[hr:Genova]] [[hu:Genova]] [[id:Genova]] [[it:Genova]] [[ja:ジェノヴァ]] [[ka:გენუა]] [[ko:제노바]] [[la:Genua]] [[lij:Zena]] [[lt:Genuja]] [[lv:Dženova]] [[nap:Genova]] [[nl:Genua (stad)]] [[nn:Genova]] [[no:Genova]] [[pl:Genua]] [[pt:Génova]] [[ro:Genova]] [[ru:Генуя]] [[sc:Genova]] [[simple:Genoa]] [[sk:Janov (Taliansko)]] [[sl:Genova]] [[sr:Ђенова]] [[sv:Genua]] [[tr:Cenova]] [[vi:Genova]] [[zh:热那亚]] ब्रिंडिसि 12691 46150 2007-01-25T16:59:03Z Thijs!bot 662 robot Adding: ca, co, cs, da, de, eo, es, fi, fr, it, ja, la, nap, nl, pl, pt, ro, ru, scn, sv, tr यह [[इटली]] का एक प्रमुख नगर है। [[ca:Brindisi]] [[co:Brindisi]] [[cs:Brindisi]] [[da:Brundisium]] [[de:Brindisi]] [[en:Brindisi]] [[eo:Brindisi]] [[es:Brindisi]] [[fi:Brindisi]] [[fr:Brindisi]] [[it:Brindisi]] [[ja:ブリンディジ]] [[la:Brundisium]] [[nap:Brinnese]] [[nl:Brindisi (stad)]] [[pl:Brindisi]] [[pt:Brindisi]] [[ro:Brindisi]] [[ru:Бриндизи]] [[scn:Brìndisi]] [[sv:Brindisi]] [[tr:Brindisi]] इतिहास (हिन्दू धर्म) 12693 45859 2007-01-24T20:04:25Z जूहोमि 935 '''इतिहास (हिन्दू धर्म)''' *[[रामायण]] *[[महाभारत]] *[[पुराण]] आगम(धर्म) 12694 45860 2007-01-24T20:06:09Z जूहोमि 935 New page: यह परम्परा से जुडे हुए ग्रन्थ हैं। इनके वक्ता साधारणतयः [[शिव]]जी होते है... यह परम्परा से जुडे हुए ग्रन्थ हैं। इनके वक्ता साधारणतयः [[शिव]]जी होते हैं। ब्रह्मन् 12695 45963 2007-01-24T22:56:13Z Murtasa 83 '''ब्रह्मन्''' पर[[ब्रह्म]] का नाम है। [[da:Brahman]] [[de:Brahman (Philosophie)]] [[en:Brahman]] [[et:Brahman]] [[fr:Brahmane]] [[io:Brahman]] [[he:ברהמן]] [[ja:ブラフマン]] [[pl:Brahman]] [[ru:Брахман]] तन्त्र 12696 45862 2007-01-24T20:08:39Z जूहोमि 935 New page: '''तन्त्र''' परम्परा से जुडे हुए [[आगम]] ग्रन्थ हैं। इनके वक्ता साधारणतयः [[शि... '''तन्त्र''' परम्परा से जुडे हुए [[आगम]] ग्रन्थ हैं। इनके वक्ता साधारणतयः [[शिव]]जी होते हैं। [[en:Tantra]] शूद्र 12697 45863 2007-01-24T20:12:09Z जूहोमि 935 New page: '''शूद्र''' वर्ण की एक अवस्था है। शास्त्रों के अनुसार प्रत्येक व्यक्ति शूद... '''शूद्र''' वर्ण की एक अवस्था है। शास्त्रों के अनुसार प्रत्येक व्यक्ति शूद्र पैदा होता है और प्रयत्न और विकास से अन्य वर्ण अवस्थाओं में पहुंचता है। वास्तव में प्रत्येक में चारों वर्ण स्थापित हैं। [[en:Shudra]] वर्णाश्रम धर्म 12698 45864 2007-01-24T20:12:53Z जूहोमि 935 New page: वर्ण एक अवस्था है। शास्त्रों के अनुसार प्रत्येक व्यक्ति शूद्र पैदा होत... वर्ण एक अवस्था है। शास्त्रों के अनुसार प्रत्येक व्यक्ति शूद्र पैदा होता है और प्रयत्न और विकास से अन्य वर्ण अवस्थाओं में पहुंचता है। वास्तव में प्रत्येक में चारों वर्ण स्थापित हैं। न्याय(हिन्दू धर्म) 12699 45866 2007-01-24T20:15:11Z जूहोमि 935 New page: एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि एक [[दर्शन]] है जिसके प्रवर्तक ऋषि रामानुज 12700 45874 2007-01-24T20:21:23Z जूहोमि 935 New page: [[वेदान्त]] के महान आचार्य। [[वेदान्त]] के महान आचार्य। श्री मध्वाचार्य 12701 45875 2007-01-24T20:21:33Z जूहोमि 935 New page: [[वेदान्त]] के महान आचार्य। [[वेदान्त]] के महान आचार्य। स्वामी शिवानन्द सरस्वती 12702 45876 2007-01-24T20:21:49Z जूहोमि 935 New page: [[वेदान्त]] के महान आचार्य। [[वेदान्त]] के महान आचार्य। स्‍वामी चिन्‍मयानन्‍द 12703 45877 2007-01-24T20:21:58Z जूहोमि 935 New page: [[वेदान्त]] के महान आचार्य। [[वेदान्त]] के महान आचार्य। सत्गुरु शिवाय सुब्रमुनियस्वामी 12704 45878 2007-01-24T20:22:55Z जूहोमि 935 New page: [[शैव]] दर्शन के आधुनिक अमेरिकन आचार्य। [[शैव]] दर्शन के आधुनिक अमेरिकन आचार्य। आदि शंकर 12705 45880 2007-01-24T20:24:15Z जूहोमि 935 New page: अद्वैत वेदान्त के महान आचार्य। [[en:Adi Shankara]] अद्वैत वेदान्त के महान आचार्य। [[en:Adi Shankara]] नारायण गुरु 12706 45881 2007-01-24T20:24:52Z जूहोमि 935 New page: वेदान्त के महान आचार्य। [[en:Narayana Guru]] वेदान्त के महान आचार्य। [[en:Narayana Guru]] शारदा देवी 12707 45882 2007-01-24T20:25:43Z जूहोमि 935 New page: [[रामकृष्ण परमहंस]] की पत्नी। [[रामकृष्ण परमहंस]] की पत्नी। आरती 12708 45884 2007-01-24T20:27:34Z जूहोमि 935 New page: उपासना की एक विधि। इसे आधुनिक [[यज्ञ]] माना जा सकता है। उपासना की एक विधि। इसे आधुनिक [[यज्ञ]] माना जा सकता है। भजन 12709 45887 2007-01-24T20:35:33Z जूहोमि 935 New page: उपासना की एक विधि। उपासना की एक विधि। संसार 12710 45889 2007-01-24T20:37:05Z जूहोमि 935 New page: '''संसार''' जन्म और मृत्यु के क्रम को कहते हैं। '''संसार''' जन्म और मृत्यु के क्रम को कहते हैं। पुनर्जन्म(हिन्दू धर्म) 12711 45892 2007-01-24T20:38:37Z जूहोमि 935 New page: '''पुनर्जन्म''' की धारणा यह है कि सूक्ष्म शरीर दूसरी काया में स्थापित हो जा... '''पुनर्जन्म''' की धारणा यह है कि सूक्ष्म शरीर दूसरी काया में स्थापित हो जाता है। हिन्दू पुनरुत्थान 12712 45894 2007-01-24T20:40:53Z जूहोमि 935 New page: यह समकालीन युग में [[हिन्दू]] समाज के पुनः शक्तिशाली बनने का क्रम है। यह समकालीन युग में [[हिन्दू]] समाज के पुनः शक्तिशाली बनने का क्रम है। सत्संग 12713 45895 2007-01-24T20:41:51Z जूहोमि 935 New page: एकत्रित होकर विमर्श और उपासना। एकत्रित होकर विमर्श और उपासना। भक्ति योग 12714 45971 2007-01-24T23:28:19Z Murtasa 83 इष्ट देवता में अनुराग रख कर आन्तरिक विकास। [[de:Bhakti-Yoga]] [[en:Bhakti yoga]] [[fr:Bhakti yoga]] [[it:Bhakti Yoga]] [[nl:Bhakti-Yoga]] [[pl:Bhakti joga]] [[pt:Bhakti Yoga]] [[sv:Bhakti Yoga]] इष्ट-देव 12715 45897 2007-01-24T20:44:47Z जूहोमि 935 New page: '''इष्ट देव'''ता (अपना चुना हुआ) में अनुराग रख कर आन्तरिक विकास [[भक्ति]] है।। '''इष्ट देव'''ता (अपना चुना हुआ) में अनुराग रख कर आन्तरिक विकास [[भक्ति]] है।। यन्त्र 12716 45898 2007-01-24T20:46:10Z जूहोमि 935 New page: रेखा चित्र जिस पर [[आगम]] अनुसार ध्यान किया जाता है। [[en:Yantra]] रेखा चित्र जिस पर [[आगम]] अनुसार ध्यान किया जाता है। [[en:Yantra]] स्तोत्र 12717 45899 2007-01-24T20:47:15Z जूहोमि 935 New page: [[देवता]] की स्तुति अथवा प्रशंसा। [[देवता]] की स्तुति अथवा प्रशंसा। हिन्दू देवता नाम 12718 45900 2007-01-24T20:47:48Z जूहोमि 935 New page: [[देवता]] नाम [[देवता]] नाम हिन्दू कथा 12719 45901 2007-01-24T20:48:31Z जूहोमि 935 New page: [[रामायण]] [[महाभारत]] *[[पुराण]] [[रामायण]] [[महाभारत]] *[[पुराण]] तत्त्व(हिन्दू धर्म) 12720 45902 2007-01-24T20:49:41Z जूहोमि 935 New page: यथार्थता के [[अणु]]। यथार्थता के [[अणु]]। त्रिमूर्ति 12721 45903 2007-01-24T20:51:12Z जूहोमि 935 New page: [[ब्रह्मा]], [[विष्णु]], एवं [[महेश]] की एक साथ परिकल्पना। [[en:Trimurti]] [[ब्रह्मा]], [[विष्णु]], एवं [[महेश]] की एक साथ परिकल्पना। [[en:Trimurti]] महेश 12722 45904 2007-01-24T20:52:13Z जूहोमि 935 New page: [[शिव]]जी का नाम। महा + ईश। [[शिव]]जी का नाम। महा + ईश। गुरु-शिष्य परम्परा 12723 45905 2007-01-24T20:54:09Z जूहोमि 935 New page: [[गुरु]]-शिष्य परम्परा आध्यात्मिक प्रज्ञा का नई पीढियों तक पहुंचाने का स... [[गुरु]]-शिष्य परम्परा आध्यात्मिक प्रज्ञा का नई पीढियों तक पहुंचाने का सोपान। प्राचीन हिन्दू धर्म 12724 45906 2007-01-24T20:54:57Z जूहोमि 935 New page: [[वेद]] काल का हिन्दू समाज। [[वेद]] काल का हिन्दू समाज। हिन्दू मान्यता 12725 45907 2007-01-24T20:56:09Z जूहोमि 935 New page: हिन्दू धर्म की प्रमुख मान्यता [[मोक्ष]] प्राप्त करना है। हिन्दू धर्म की प्रमुख मान्यता [[मोक्ष]] प्राप्त करना है। कृतार्थ 12726 45908 2007-01-24T20:57:01Z जूहोमि 935 New page: जो करने योग्य हो। [[हिन्दू]] धर्म की प्रमुख मान्यता मोक्ष प्राप्त करना है... जो करने योग्य हो। [[हिन्दू]] धर्म की प्रमुख मान्यता मोक्ष प्राप्त करना है। ए सी भक्तिवेदान्त स्वामी प्रभुपाद 12727 45909 2007-01-24T20:58:13Z जूहोमि 935 New page: '''ए सी भक्तिवेदान्त स्वामी प्रभुपाद''' समकालीन युग के महान [[वैष्णव]] आचार्... '''ए सी भक्तिवेदान्त स्वामी प्रभुपाद''' समकालीन युग के महान [[वैष्णव]] आचार्य। लोकनाथ 12728 45910 2007-01-24T20:59:46Z जूहोमि 935 New page: '''लोकनाथ'''जी एक महान सन्त थे। [[en:Baba Lokenath Brahmachari]] '''लोकनाथ'''जी एक महान सन्त थे। [[en:Baba Lokenath Brahmachari]] गुलजारीलाल नन्दा 12729 45948 2007-01-24T21:34:31Z जूहोमि 935 गुलजारीलाल नन्दा का नाम बदलकर गुलज़ारीलाल नन्दा कर दिया गया है #REDIRECT [[गुलज़ारीलाल नन्दा]] पाम्पे 12730 45966 2007-01-24T23:08:40Z Murtasa 83 पाम्पे का नाम बदलकर पोम्पेइ कर दिया गया है #REDIRECT [[पोम्पेइ]] बर्गमो 12731 45970 2007-01-24T23:21:07Z Murtasa 83 बर्गमो का नाम बदलकर बेर्गमो कर दिया गया है #REDIRECT [[बेर्गमो]] भारत-दर्शन 12732 45990 2007-01-25T03:12:54Z 125.237.9.136 New page: [http://www.bharatdarshan.co.nz भारत-दर्शन] [http://www.bharatdarshan.co.nz भारत-दर्शन] विकिपीडिया:नए बदलाव 12733 46002 2007-01-25T09:12:39Z Mitul0520 211 New page: {{क्यासन्दूक}} इस पन्ने पर हिन्दी विकिपीडिया के '''क्या आप जानते है''' भाग मे ... {{क्यासन्दूक}} इस पन्ने पर हिन्दी विकिपीडिया के '''क्या आप जानते है''' भाग मे प्रदर्शित लेखो की सुची है। ---- [[चित्र:Wings of Fire.jpg|left|90px]] *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[विंग्स आफ फायर: एन आटोबायोग्राफी आफ एपीजे अब्दुल कलाम]]''' (1999), मूल रुप मे अंग्रेजी मे प्रकाशित यह किताब, विश्व की 13 [[भाषा|भाषाओ]] मे अनूदित हो चुकी है । जिसमे भारत की प्रमुख भाषाए [[हिन्दी|हिन्दी]], [[गुजराती भाषा|गुजराती]], [[तेलुगू भाषा|तेलुगू]], [[तमिळ भाषा|तमिल]], [[मराठी भाषा|मराठी]], [[मलयालम भाषा|मलयालम]] के साथ-साथ कोरियन, चीनी और ब्रेल लिपी भी शामिल है ।</div> *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[सुन्दरमूर्ति]]''' वर्ष ८२४ मे स्वर्गलोक को गए, वे आठवी सदी के [[तमिलनाडु]] के एक [[नायनमार]] सन्त थे। *<div style="font-size:83%;border:none;margin: 0;padding:.1em;color:#000">'''[[पतंजलि]]''' ने '''[[पाणिनि]]''' के अष्टाध्यायी पर अपनी टिप्पणी लिखी जिसे महाभाष्य का नाम दिया (महा + भाष्य - समीक्षा, टिप्पणी, विवेचना, आलोचना)। किंगफिशर एयरलाईन्स 12735 46147 2007-01-25T16:54:50Z Mitul0520 211 [[ किंगफिशर एयरलाईन्स ]] [[भारत]] में विमानन के क्षैत्र में उपलब्ध अवसरों को मद्देनजर रखते हुए कई भारतीय कम्पनीयों ने विमानन के अपने आपको स्थापित करने के प्रयास किये है. चूकिं सभी कम्पनीयों ने एक समान हवाईजहाज क्रय किये थे अतः सभी ने अपनी सुविधाँओ के प्रचार पर अपना ध्यान केंद्रित रखा. किंगफिशर एयरलाईन्स के मालिक श्री विजय माल्ला है.किंगफिशर मूलतः [[शराब]] बनाने वाली कम्पनी है. इस कम्पनी ने अपनी पहुँच बिजनेस के लिए अकेले यात्रा करने वाले यात्रीयों को लुभाने के लिए अपनी टीम में कम उम्र की आर्कषक एयर होस्टेस को नियुक्त किया है. इन उम्दा एयर होस्टेस एवं समय पर चलने के कारण किंगफिशर एयरलाईन्स का कारोबार अन्य एयरलाईन्स के मुकाबले तेजी से बढा है. ==बहारी कडियाँ== *[http://www.flykingfisher.com किंगफिशर एयरलाईन्स का जालस्थल] {{भारतीय वायुयान सेवा}} [[श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा]] [[de:Kingfisher Airlines]] [[en:Kingfisher Airlines]] [[fr:Kingfisher Airlines]] [[id:Kingfisher Airlines]] [[nl:Kingfisher Airlines]] [[no:Kingfisher Airlines]] [[pt:Kingfisher Airlines]] [[sv:Kingfisher Airlines]] वेबसर्वर 12736 46110 2007-01-25T15:24:28Z Murtasa 83 delete zdvdsfbdfbdf {{delete}} शराब 12737 46038 2007-01-25T11:36:33Z Rajiv13 403 शराब [[शराब ]] शराब शब्द का उपयोग विभिन्न मादक पेयों के लिए किया जाता है. इन पेयों को पीने से मस्तिष पर नियन्त्रन कम हो जाता है. Template:झारखंड के प्रसिद्व लोग 12739 46074 2007-01-25T14:30:05Z Matra 768 Template:झारखंड के प्रसिद्व लोग <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#0cf" align="center" width="100%" | [[झारखंड]] के प्रसिद्व लोग |- |[[जयपाल सिंह मुंडा]]|[[तिलका माँझी]]| [[अलबर्ट एक्का]]|[[राजा अर्जुन सिंह]]| [[जतरा भगत]]|[[बिरसा मुण्डा]]|[[गया मुण्डा]]|[[फणि मुकुट राय]]|[[दुर्जन साल]]|[[मेदिनी राय]]|[[बुधू भगत]]|[[तेलंगा खरिया]]|[[ठाकुर विश्वनाथ साही]]|[[पाण्डे गणपत राय]]|[[टिकैत उमराँव सिंह]]|[[शेख भिखारी]] |} अलबर्ट एक्का 12740 46093 2007-01-25T14:54:03Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''अलबर्ट एक्का''' का जन्म [[झारखंड]] के [[गुमला]] जिला के डुमरी ब्लाक के जरी गांव में हुआ था. उनके पिता का नाम जूलियस एक्का और माँ का नाम मरियम एक्का था. उन्होंने प्रारंभिक शिक्षा सी सी स्कूल पटराटोली से की थी और माध्यमिक परीक्षा भिखमपुर मिडल स्कूल से पास की थी. उन्होंने १९६२ के भारत-चीन युद्ध में अपने शौर्य का प्रदर्शन किया और युद्ध के बाद उन्हें लांस नायक बना दिया गया था. १९७१ के भारत-पाकिस्तान युद्ध में अलबर्ट एक्का वीरता, शौर्य और सैनिक हूनर का प्रदर्शन करते हुए अपने इकाई के सैनिकों की रक्षा की थी. इस अभियान के समय वे काफी घायल हो गये और ३ दिसम्बर १९७१ में इस दुनिया से विदा हो गई. भारत सरकार ने इनके बलिदान को देखते हुए मरणोपरांत सैनिकों को दिये जाने वाले उच्चतम [[परमवीर चक्र]] से सम्मानित किया गया था. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} राजा अर्जुन सिंह 12741 46094 2007-01-25T14:54:36Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''राजा अर्जुन सिंह''' ने [[१८५६ की क्रांति]] का [[झारखंड]] के [[चाईबासा]] जिला में नेतृत्व किया था. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} जतरा भगत 12742 46095 2007-01-25T14:54:57Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] जतरा भगत का जन्म [[झारखंड]] के [[गुमला]] जिला के बिशनुपुर थाना के चिंगरी गांव में हुआ था. उन्होंने सन् १९१४ ई० को टाना भगत आंदोलन की शुरूआत की थी. उनके पिता का नाम कोदल उरांव और माँ का नाम लिबरी था. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} गया मुण्डा 12743 46097 2007-01-25T14:55:47Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''गया मुण्डा''' का जन्म [[झारखंड]] के खुंटी सबडिविजन के एटकेडीह नामक गांव में हुआ था. उन्होंने [[बिरसा मुण्डा]] और उनके आन्दोलन के लिए अपना सारा जीवन और परिवार समर्पित कर दिया. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} फणि मुकुट राय 12744 46098 2007-01-25T14:56:07Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''फणि मुकुट राय''' ने छोटानागपुर मे नागवंशी वंश की स्थापना की थी. वह एक योग्य शासक थे. नागवंशी सम्राज्य की स्थापना संवत 121 यानी 64 ए. डी. में हुई थी. नागवंशी सम्राज्य की राजधानी सुताम्बे थी. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} दुर्जन साल 12745 46099 2007-01-25T14:56:30Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''दुर्जन साल''' मध्य काल में छोटानागपुर महान नागवंशी राजा थे. वे मुगल शासक जहांगीर के समकालीन थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} मेदिनी राय 12746 46100 2007-01-25T14:56:47Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''मेदिनी राय''' सन् 1658 से 1674 तक [[झारखंड]] के [[पलामू]] के राजा थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} बुधू भगत 12747 46101 2007-01-25T14:57:16Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''बुधू भगत''' सन् 1831-1832 के [[झारखण्ड]] विद्रोह सिली गांव के नायक थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} तेलंगा खरिया 12748 46102 2007-01-25T14:57:37Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''तेलगां खरिया''' का जन्म 9 फरवरी सन् 1806 ई० को [[झारखंड]] के [[गुमला]] जिले के मुरगू गाँव में हुआ था. उनके पिता का नाम दुइया खरिया तथा माँ का नाम पेटो खरिया थे तथा इनकी पत्नी का नाम रत्नी खरिया था. इन्हें सरना धर्म पर अटूट विश्वास था. एक किसान होने के साथ-साथ ये अस्त्र-शस्त्र चलाना भी जानते थे तथा अपने लोगों को इसकी शिक्षा भी देते थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} ठाकुर विश्वनाथ साही 12749 46103 2007-01-25T14:58:15Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''ठाकुर विश्वनाथ साही''' का जन्म 12 अगस्त सन् 1817 ई० में बड़कागढ़ की राजधानी सतरंजी में हुआ था. इनके पिता एक बड़े जमींदार और 97 गाँवों के मालिक थे. सन् 1857-58 के विद्रोह में ठाकुर [[झारखण्ड]] के विद्रोह के नेता बने थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} पाण्डे गणपत राय 12750 46104 2007-01-25T14:58:35Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''पाण्डे गणपत राय''' [[झारखंड]] के दूसरे जमींदार थे जो 1857 के क्रांति के नेता बने. वे नागवंशी राजा के भूतपूर्व दीवान थे.इस क्रांति में वे इस क्षेत्र के मुख्य सेना नायक बने और लगातार अपने गुरिल्ला युद्ध से अंग्रेजी सेना और सेनानायकों को परेशान करते रहे. उनका जन्म पुतिया गाँव के एक कायस्थ परिवार में 17 फरवरी सन् 1809 ई० में हुआ था. उनके पिता का नाम श्री राम कृष्ण राय था. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} टिकैत उमराँव सिंह 12751 46105 2007-01-25T14:58:57Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''टिकैत उमराँव सिंह''' [[झारखंड]] के ओरमाँझी के खटंगा गाँव के रहने वाले थे, और बंदगाँव राजपरिवार से संबंधित थे. वह [[झारखंड]] के [[राँची]] क्षेत्र की सन् 1857 क्रांति के सेनानायकों में से एक थे. वह उच्च कोटि के सेना नायक, घुड़सवार और अस्त्र-शस्त्र में निपुण थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} शेख भिखारी 12752 46106 2007-01-25T14:59:27Z Matra 768 [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] '''शेख भिखारी''' का जन्म सन् 1819 ई० में [[झारखंड]]के ओरमांझी थाना के खुदिया गाँव में हुआ था. वह सन् 1857 की क्रांति के दूसरे शहीद थे. {{झारखंड के प्रसिद्व लोग}} [[श्रेणी:व्यक्तिगत जीवन]] {{substub}} श्रेणी:व्यंजन 12753 46122 2007-01-25T16:08:26Z Matra 768 श्रेणी:व्यंजन श्रेणी व्यंजन ---- श्रेणी:युद्ध 12754 46123 2007-01-25T16:10:10Z Matra 768 श्रेणी:युद्ध श्रेणी युद्ध ---- श्रेणी:हथियार 12755 46124 2007-01-25T16:11:02Z Matra 768 New page: श्रेणी हथियार ---- श्रेणी हथियार ---- निर्वाचित लेख उम्मीदवार 12756 46134 2007-01-25T16:37:47Z Wolf 886 Redirecting to [[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] #REDIRECT[[विकिपीडिया:निर्वाचित लेख उम्मीदवार]] ऑपरेटिंग सिस्टम 12757 46410 2007-01-26T12:37:20Z Thijs!bot 662 robot Adding: [[de:Betriebssystem]] '''ऑपरेटिंग सिस्टम''' साफ्टवेयर का समूह है जो कि आंकडो एवं निर्देश के संचरण को नियंत्रित करता है. यह हार्डवेयर एवं साफ्टवेयर के बीच सेतु का कार्य करता है. इसकी सहायता से [[कम्प्यूटर]] काम करता है. ==विशेषताएँ== * मेमोरी प्रबंधन * मल्टी प्रोग्रामिंग * मल्टी प्रोसेसिंग * मल्टी टास्किंग * मल्टी थ्रेडिंग * रियल टाइम ==प्रकार== उपयोगकर्ता के आधार पर प्रकार: * '''एकल उपयोगकर्ता:''' इस में समय मे केवल एक उपयोगकर्ता काम कर सकता है. * '''बहुल उपयोगकर्ता:''' इस में एक से अधिक उपयोगकर्ता एक ही समय मे काम कर सकते कर सकते है. काम करने के आधार पर प्रकार: * '''कैरेक्टर यूजर इंटरफेस:''' इस में उपयोगकर्ता सिस्टम के साथ कैरेक्टर के द्वारा सूचना देता है. उदाहरण: [[डॉस]],[[यूनिक्स]] * '''ग्राफिकल यूजर इंटरफेस:''' इस में उपयोगकर्ता कम्प्यूटर से चित्रो के द्वारा सूचना का आदान प्रदान करता है. उदाहरण: विन्डो {{substub}} [[als:Betriebssystem]] [[an:Sistema operatibo]] [[ar:نظام تشغيل]] [[ast:Sistema operativu]] [[be:Апэрацыйная сыстэма]] [[bg:Операционна система]] [[bn:অপারেটিং সিস্টেম]] [[bs:Operativni sistem]] [[ca:Sistema operatiu]] [[cs:Operační systém]] [[csb:Òperacjowô systema]] [[da:Styresystem]] [[de:Betriebssystem]] [[el:Λειτουργικό σύστημα]] [[en:Operating system]] [[eo:Operaciumo]] [[es:Sistema operativo]] [[et:Operatsioonisüsteem]] [[eu:Sistema eragile]] [[fa:سیستم عامل]] [[fi:Käyttöjärjestelmä]] [[fr:Système d'exploitation]] [[ga:Córas oibriúcháin]] [[gl:Sistema operativo]] [[he:מערכת הפעלה]] [[hr:Operacijski sustav]] [[hu:Operációs rendszer]] [[ia:Systema de operation]] [[id:Sistem operasi]] [[is:Stýrikerfi]] [[it:Sistema operativo]] [[ja:オペレーティングシステム]] [[ka:ოპერაციული სისტემა]] [[kk:Амалдық жүйе]] [[ko:운영 체제]] [[ku:Pergala xebitandinê]] [[la:Systema operativum]] [[lt:Operacinė sistema]] [[lv:Operacionālā sistēma]] [[mg:Mpandrindra milina]] [[mk:Оперативен систем]] [[ml:ഓപ്പറേറ്റിങ്ങ്‌ സിസ്റ്റം]] [[ms:Sistem pengendalian]] [[nds:Bedriefssysteem]] [[nl:Besturingssysteem]] [[nn:Operativsystem]] [[no:Operativsystem]] [[pl:System operacyjny]] [[pt:Sistema operativo]] [[ro:Sistem de operare]] [[ru:Операционная система]] [[sh:Operativni sistem]] [[simple:Operating system]] [[sk:Operačný systém]] [[sl:Operacijski sistem]] [[su:Sistim Operasi]] [[sv:Operativsystem]] [[ta:இயங்கு தளம்]] [[th:ระบบปฏิบัติการ]] [[tl:Operating system]] [[tr:İşletim sistemi]] [[uk:Операційна система]] [[vi:Hệ điều hành]] [[zh:操作系统]] [[zh-min-nan:Chok-gia̍p hē-thóng]] Template:भारतीय वायुयान सेवा 12758 46139 2007-01-25T16:51:36Z Mitul0520 211 <br clear="all"> {| class="toccolours" style="margin:0 2em 0 2em;" id=toc ! style="background:#87CEFA" align="center" width="100%" | '''[[भारत]] की प्रमुख वायुयान सेवाएँ''' |- |align="center"| [[एअर इंडिया]] | [[एयर डेकन]] | [[इंडियन एअरलाइंस]] | [[सहारा एयरलाइंस]] | [[एयर इंडिया एक्सप्रेस]] | [[किंगफिशर एयरलाईन्स]] |} श्रेणी:भारतीय वायुयान सेवा 12759 46148 2007-01-25T16:55:26Z Mitul0520 211 New page: [[श्रेणी:वायुयान सेवा]] [[श्रेणी:वायुयान सेवा]] श्रेणी:वायुयान सेवा 12760 46149 2007-01-25T16:55:55Z Mitul0520 211 New page: [[श्रेणी:यातायात]] [[श्रेणी:यातायात]] Shanti 12761 46210 2007-01-25T23:48:08Z Murtasa 83 Shanti {{delete}} बारामूला जिला 12762 46188 2007-01-25T21:51:02Z जूहोमि 935 {{stub}} '''बारामूला जिला''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[बारामूला नगर]] है। इसका पुराना नाम वराहमूल है। कश्मीरी में इसे अभी भी [[वरमुल]] कहते हैं। पुंछ जिला 12763 46191 2007-01-25T21:52:56Z जूहोमि 935 {{stub}} '''पुंछ जिला''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[पुंछ]] है । डोडा जिला 12764 46193 2007-01-25T21:54:18Z जूहोमि 935 {{stub}} '''डोडा जिला''' भारतीय राज्य [[जम्मू और कश्मीर]] का एक [[जिला]] है । जिले का मुख्यालय [[डोडा]] है । डल 12765 46186 2007-01-25T21:48:35Z जूहोमि 935 New page: '''डल''' [[श्रीनगर]] के पास की झील है। '''डल''' [[श्रीनगर]] के पास की झील है। आंचार 12766 46187 2007-01-25T21:48:59Z जूहोमि 935 New page: '''आंचार''' [[श्रीनगर]] के पास की झील है। '''आंचार''' [[श्रीनगर]] के पास की झील है। बारामूला नगर 12767 46189 2007-01-25T21:51:38Z जूहोमि 935 New page: जिले का मुख्यालय '''बारामूला नगर''' है। इसका पुराना नाम वराहमूल है। कश्मीर... जिले का मुख्यालय '''बारामूला नगर''' है। इसका पुराना नाम वराहमूल है। कश्मीरी में इसे अभी भी [[वरमुल]] कहते हैं। वरमुल 12768 46190 2007-01-25T21:52:20Z जूहोमि 935 New page: [[बारामूला नगर]] का पुराना नाम [[बारामूला नगर]] का पुराना नाम पुंछ 12769 46192 2007-01-25T21:53:42Z जूहोमि 935 New page: जम्मू उपप्रान्त का एक नगर। [[en:Poonch]] जम्मू उपप्रान्त का एक नगर। [[en:Poonch]] वेरीनाग 12770 46198 2007-01-25T21:58:29Z जूहोमि 935 New page: [[कश्मीर]] की [[वितस्ता]] नदी उद्भव '''वेरीनाग''' नामी नगर में है। [[en:Verinag]] [[कश्मीर]] की [[वितस्ता]] नदी उद्भव '''वेरीनाग''' नामी नगर में है। [[en:Verinag]] नवतेज सिंग रेहाल 12771 46202 2007-01-25T22:01:47Z Kingram 866 /* External links */ '''नवतेज सिंग रेहाल''' गायक हे [[:en:Bombay Rockers|बम्बै राकर्स]] मे । वोह पन्जाबि मे गाता हे । ==External links== *[http://www.imdb.com/name/nm1593888/ नवतेज रेहाल] - IMDB *[http://www.egothemag.com/archives/2005/06/index.htm June 2005 Archives] - EGO Magazine *[http://www.telegraphindia.com/1050521/asp/calcutta/story_4764660.asp Meet the rockers] The Telegraph, कोल्कत्ता - May 21, 2005 [[en:Navtej Singh Rehal]] {{जीवनचरित-स्टब}} उपवेद 12772 46204 2007-01-25T22:02:33Z जूहोमि 935 छोटा [[वेद]]। [[श्रेणी:वेद]] हान्निबल 12773 46212 2007-01-26T00:38:12Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात सेनापति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hannibal]] विख्यात सेनापति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hannibal]] हेरिएट टबमान 12774 46213 2007-01-26T00:38:50Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Harriet Tubman]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Harriet Tubman]] हेलेन केलर 12775 46214 2007-01-26T00:39:15Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात सेनापति व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Helen Keller]] विख्यात सेनापति व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Helen Keller]] हेन्री केन्डाल 12776 46215 2007-01-26T00:39:41Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Henry Kendall]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Henry Kendall]] हेन्री फोर्ड 12777 46216 2007-01-26T00:40:19Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Henry Ford]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Henry Ford]] हैन्रिक रोह्रेर 12778 46217 2007-01-26T00:40:43Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Heinrich Rohrer]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Heinrich Rohrer]] हिप्पोक्रेटस 12779 46218 2007-01-26T00:41:17Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hippocrates]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hippocrates]] हाम्मुरबी 12780 46219 2007-01-26T00:41:38Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hammurabi]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hammurabi]] स्टीवन स्पीलबर्ग 12781 46220 2007-01-26T00:42:00Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Steven Spielberg]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Steven Spielberg]] स्टीव जाब्स 12782 46221 2007-01-26T00:42:27Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Steve Jobs]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Steve Jobs]] सेसिल पावेल 12783 46222 2007-01-26T00:42:48Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Cecil Powell]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Cecil Powell]] सेर्गे आइसेन्स्टाइन 12784 46223 2007-01-26T00:43:09Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Sergei Eisenstein]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Sergei Eisenstein]] सिमोन वान डर मीर 12785 46366 2007-01-26T03:36:00Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Simon van der Meer]] सिमोन बोलिवार 12786 46225 2007-01-26T00:45:27Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Simon Bolivar]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Simon Bolivar]] सिटिंग बुल 12787 46226 2007-01-26T00:45:46Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Sitting Bull]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Sitting Bull]] वाल्ट डिज्नी 12788 46227 2007-01-26T00:46:05Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Walt Disney]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Walt Disney]] लेनी रीफेन्स्टाल 12789 46364 2007-01-26T03:33:23Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Leni Riefenstahl]] लुक्रेजिया बोर्गिया 12790 46229 2007-01-26T00:47:03Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lucrezia Borgia]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lucrezia Borgia]] लुइ नील 12791 46363 2007-01-26T03:32:33Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Louis Eugène Félix Néel]] ली क्वान यु 12792 46231 2007-01-26T00:47:45Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lee Kuan Yew]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lee Kuan Yew]] लियोनार्ड ओइलर 12793 46232 2007-01-26T00:48:05Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Leonhard Euler]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Leonhard Euler]] रोजा पार्क्स 12794 46233 2007-01-26T00:48:24Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Rosa Parks]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Rosa Parks]] रेमन्ड डेविस जुनियर 12795 46362 2007-01-26T03:30:28Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Raymond Davis Jr.]] रिचार्ड स्टालमन 12796 46361 2007-01-26T03:29:08Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Richard Stallman]] रिचार्ड इ टेलर 12797 46236 2007-01-26T00:49:36Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Richard E. Taylor]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Richard E. Taylor]] रिक्कर्डो गियाकोनी 12798 46360 2007-01-26T03:26:30Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Riccardo Giacconi]] मुहम्मद इब्न् मूसा अल्-ख्वारिज्मी 12799 46359 2007-01-26T03:25:00Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī]] क्लियोपाट्रा 12800 46240 2007-01-26T00:51:08Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Cleopatra]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Cleopatra]] मिखाइल गोर्बाचोफ 12801 46242 2007-01-26T00:51:28Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Mikhail Gorbachov]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Mikhail Gorbachov]] मासातोशी कोशिबा 12802 46243 2007-01-26T00:51:56Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Masatoshi Koshiba]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Masatoshi Koshiba]] मार्टिन स्कोर्सेसे 12803 46244 2007-01-26T00:52:24Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Scorsese]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Scorsese]] मार्टिन लुथर 12804 46245 2007-01-26T00:52:44Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Luther]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Luther]] महाथिर मोहमद 12805 46246 2007-01-26T00:53:07Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Mahathir Mohammed]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Mahathir Mohammed]] मारिया टेरेसा 12806 46357 2007-01-26T03:18:27Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Maria Theresa of Austria]] फ्लोरेन्स नैटिन्गेल 12807 46249 2007-01-26T00:54:05Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Florence Nightingale]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Florence Nightingale]] फिदेल कास्ट्रो 12808 46250 2007-01-26T00:54:30Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Fidel Castro]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Fidel Castro]] फर्डिनन्ड ब्राउन 12809 46356 2007-01-26T03:16:59Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] पोल पोट 12810 46252 2007-01-26T00:55:26Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pol Pot]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pol Pot]] पोप बेनेडिक्ट 12811 46253 2007-01-26T00:55:57Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pope Benedict]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pope Benedict]] पोप जान पाल 12812 46255 2007-01-26T00:56:35Z अरविन्दन् 996 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pope John Paul]] नेल्सन मन्डेला 12813 46256 2007-01-26T00:57:02Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nelson Mandela]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nelson Mandela]] नेफेरतिति 12814 46257 2007-01-26T00:57:20Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nefertiti]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nefertiti]] थामस एक्विनास 12815 46258 2007-01-26T00:57:41Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Thomas Aquinas]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Thomas Aquinas]] डायना राजकुमारी 12816 46259 2007-01-26T00:58:10Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Princess Diana]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Princess Diana]] ज्योर्ज लुकास 12817 46260 2007-01-26T00:58:35Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:George Lucas]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:George Lucas]] जोसेफ एच टेलर जुनियर 12818 46355 2007-01-26T03:13:05Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Joseph Hooton Taylor, Jr.]] जार्ज विल्हेम फ्रेडरिच हेगेल 12819 46354 2007-01-26T03:12:03Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] जोन मेनार्ड केन्स 12820 46263 2007-01-26T01:00:14Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:John Maynard Keynes]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:John Maynard Keynes]] जोन लोगी बेर्ड 12821 46264 2007-01-26T01:00:35Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:John Baird]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:John Baird]] जेर्मेन ग्रीर 12822 46265 2007-01-26T01:00:55Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Germaine Greer]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Germaine Greer]] जेम्स क्रोनिन 12823 46266 2007-01-26T01:01:17Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:James Cronin]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:James Cronin]] जे हान्स डी जेन्सेन 12824 46267 2007-01-26T01:01:40Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:J. Hans D. Jensen]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:J. Hans D. Jensen]] जुलियन श्विंगर 12825 46268 2007-01-26T01:02:01Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Julian Schwinger]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Julian Schwinger]] जां बाप्टिस्टे पेरिन 12826 46269 2007-01-26T01:02:43Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Jean Baptiste Perrin]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Jean Baptiste Perrin]] चे ग्वेएरा 12827 46270 2007-01-26T01:03:04Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Che Guevera]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Che Guevera]] चार्ल्स बार्क्ले 12828 46271 2007-01-26T01:03:22Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Charles Barkley]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Charles Barkley]] चार्ल्स एडुआर्ड गुइल्लौमे 12829 46353 2007-01-26T03:10:45Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Charles Edouard Guillaume]] चार्लेमन 12830 46273 2007-01-26T01:04:03Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Charlemagne]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Charlemagne]] ग्राबियल लिपमन 12831 46352 2007-01-26T03:07:24Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Gabriel Lippmann]] गोल्डा मेयर 12832 46342 2007-01-26T02:42:23Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Golda Meir]] गेर्ड बिन्निग 12833 46351 2007-01-26T03:06:19Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Gerd Binnig]] चंगेज़ खान 12834 46277 2007-01-26T01:05:50Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Genghiz Khan]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Genghiz Khan]] गुस्टाफ डेलेन 12835 46350 2007-01-26T03:03:43Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Gustaf Dalén]] कार्ल बेन्ज़ 12836 46280 2007-01-26T01:06:34Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Karl Benz]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Karl Benz]] एमिलिया प्लेटर 12837 46349 2007-01-26T03:00:06Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Emilia Plater]] मार्टिन लूथर 12838 46358 2007-01-26T03:21:55Z Murtasa 83 Redirecting to [[मार्टिन लुथर]] #redirect [[मार्टिन लुथर]] योहान वोल्फ़गांक वॉन गोटे 12839 46348 2007-01-26T02:57:44Z Murtasa 83 Redirecting to [[योहान वोल्फ़गांग गोटा]] #redirect [[योहान वोल्फ़गांग गोटा]] पाइथागोरस 12840 46432 2007-01-26T15:07:34Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, ast, bg, bn, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fr, gd, gl, he, hr, hu, hy, id, io, is, it, ja, jv, ka, ko, ku, la, lb, lt, lv, mk, ms, nl, nn, no, pl, pms, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, sw, th, विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[ar:فيثاغورث]] [[ast:Pitágoras]] [[bg:Питагор]] [[bn:পিথাগোরাস]] [[bs:Pitagora]] [[ca:Pitàgores]] [[cs:Pythagoras]] [[cy:Pythagoras]] [[da:Pythagoras]] [[de:Pythagoras von Samos]] [[el:Πυθαγόρας ο Σάμιος]] [[en:Pythagoras]] [[eo:Pitagoro]] [[es:Pitágoras]] [[et:Pythagoras]] [[eu:Pitagoras]] [[fa:فیثاغورث]] [[fi:Pythagoras]] [[fr:Pythagore]] [[gd:Pythagoras]] [[gl:Pitágoras]] [[he:פיתגורס]] [[hr:Pitagora]] [[hu:Püthagorasz]] [[hy:Պյութագորաս]] [[id:Pythagoras]] [[io:Pitagoro]] [[is:Pýþagóras]] [[it:Pitagora]] [[ja:ピュタゴラス]] [[jv:Pythagoras]] [[ka:პითაგორა]] [[ko:피타고라스]] [[ku:Pîsagor]] [[la:Pythagoras]] [[lb:Pythagoras vu Samos]] [[lt:Pitagoras]] [[lv:Pitagors]] [[mk:Питагора]] [[ms:Pythagoras]] [[nl:Pythagoras]] [[nn:Pythagoras]] [[no:Pythagoras]] [[pl:Pitagoras]] [[pms:Pitàgora]] [[pt:Pitágoras]] [[ro:Pitagora]] [[ru:Пифагор]] [[scn:Pitàgura]] [[sh:Pitagora]] [[simple:Pythagoras]] [[sk:Pytagoras]] [[sl:Pitagora]] [[sq:Pitagora]] [[sr:Питагора]] [[sv:Pythagoras]] [[sw:Pithagoras]] [[th:พีทาโกรัส]] [[tl:Pythagoras]] [[tr:Pisagor]] [[uk:Піфагор]] [[vi:Pytago]] [[yi:פיטאגאראס]] [[zh:毕达哥拉斯]] दान्ते ऐलिगिरी 12841 46422 2007-01-26T14:08:35Z Thijs!bot 662 robot Adding: ar, ast, bg, bn, bs, ca, cs, cy, da, de, el, eml, eo, es, et, eu, fi, fr, ga, gd, gl, he, hr, hu, id, is, it, ja, ko, ku, la, lt, lv, mk, mt, nl, nn, no, nov, pl, pt, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sl, sq, sr, sv, tl, tr, uk, ur, zh विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[ar:دانتي أليغييري]] [[ast:Dante Alighieri]] [[bg:Данте Алигиери]] [[bn:দান্তে আলিগিয়েরি]] [[bs:Dante Alighieri]] [[ca:Dante Alighieri]] [[cs:Dante Alighieri]] [[cy:Dante Alighieri]] [[da:Dante Alighieri]] [[de:Dante Alighieri]] [[el:Δάντης Αλιγκέρι]] [[eml:Dante Alighieri]] [[en:Dante Alighieri]] [[eo:Dante Alighieri]] [[es:Dante Alighieri]] [[et:Dante Alighieri]] [[eu:Dante Alighieri]] [[fi:Dante Alighieri]] [[fr:Dante Alighieri]] [[ga:Dainté Ailigéirí]] [[gd:Dante Alighieri]] [[gl:Dante Alighieri]] [[he:דנטה אליגיירי]] [[hr:Dante Alighieri]] [[hu:Dante Alighieri]] [[id:Dante Alighieri]] [[is:Dante Alighieri]] [[it:Dante Alighieri]] [[ja:ダンテ・アリギエーリ]] [[ko:단테 알리기에리]] [[ku:Dante Alighieri]] [[la:Dantes Alagherius]] [[lt:Dantė]] [[lv:Dante Aligjēri]] [[mk:Данте Алигиери]] [[mt:Dante Alighieri]] [[nl:Dante Alighieri]] [[nn:Dante Alighieri]] [[no:Dante Alighieri]] [[nov:Dante Alighieri]] [[pl:Dante Alighieri]] [[pt:Dante Alighieri]] [[ro:Dante Alighieri]] [[ru:Данте Алигьери]] [[scn:Danti Alighieri]] [[sh:Dante Alighieri]] [[simple:Dante Alighieri]] [[sk:Dante Alighieri]] [[sl:Dante Alighieri]] [[sq:Dante Aligieri]] [[sr:Данте Алигијери]] [[sv:Dante Alighieri]] [[tl:Dante Alighieri]] [[tr:Dante Alighieri]] [[uk:Данте Аліґ'єрі]] [[ur:دانتے]] [[zh:但丁]] रोज़ा लक्सेम्बर्ग़ 12842 46347 2007-01-26T02:52:47Z Murtasa 83 Redirecting to [[रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग]] #redirect [[रोज़ा लुक्सेम्बुर्ग]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Rosa Luxemburg]] इम्मानुएल कांट 12843 46345 2007-01-26T02:50:14Z Murtasa 83 Redirecting to [[इमान्युएल काण्ट]] #redirect [[इमान्युएल काण्ट]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Immanuel Kant]] लाओ ज़ू 12844 46288 2007-01-26T01:11:15Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lao Tzu]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Lao Tzu]] हिप्पोक्रेटीस 12845 46289 2007-01-26T01:11:35Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hippocrates]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Hippocrates]] वर्जिल 12846 46290 2007-01-26T01:11:56Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Virgil]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Virgil]] ज़ेमि 12847 46291 2007-01-26T01:12:25Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Zeami]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Zeami]] चाणक्य 12848 46292 2007-01-26T01:12:51Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Kautilya]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Kautilya]] तैमुरलंग 12849 46295 2007-01-26T01:13:53Z अरविन्दन् 996 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Tamerlane]] क्वामे न्क्रुमा 12850 46296 2007-01-26T01:14:21Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Kwame Nkrumah]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Kwame Nkrumah]] ओट्टो वॉन बिस्मार्क 12851 46297 2007-01-26T01:14:54Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Otto von Bismarck]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Otto von Bismarck]] कैसर विल्हेम द्वितीय (जर्मनी) 12852 46343 2007-01-26T02:45:16Z Murtasa 83 विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:William II, German Emperor]] शाका ज़ूलू 12853 46299 2007-01-26T01:16:20Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Shaka Zulu]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Shaka Zulu]] मार्टिन लूथर किंग 12854 46300 2007-01-26T01:16:54Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Luther King]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Martin Luther King]] आर्किमिडीज़ 12855 46301 2007-01-26T01:17:35Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Archimedes]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Archimedes]] पायथागोरस 12856 46302 2007-01-26T01:17:55Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pythagoras]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Pythagoras]] फ़िबोन्नाची 12857 46303 2007-01-26T01:18:23Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Fibonacci]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Fibonacci]] ब्लेज़ पैस्कल 12858 46304 2007-01-26T01:18:46Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Blaise Pascal]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Blaise Pascal]] रने डेकार्ट 12859 46305 2007-01-26T01:19:07Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Rene Descartes]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Rene Descartes]] कार्ल गॉस 12860 46341 2007-01-26T02:38:03Z Murtasa 83 Redirecting to [[कार्ल फ्रीडरिक गौस]] #redirect [[कार्ल फ्रीडरिक गौस]] आइसैक न्यूटन 12861 46340 2007-01-26T02:37:04Z Murtasa 83 Redirecting to [[सर आइजैक न्यूटन]] #redirect [[सर आइजैक न्यूटन]] निकोलाय लोबाचेव्स्की 12862 46308 2007-01-26T01:20:18Z अरविन्दन् 996 New page: विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nicolai Lobachevski]] विख्यात व्यक्ति [[श्रेणी:जीवनी]] [[en:Nicolai Lobachevski]] बधिरता 12863 46315 2007-01-26T01:29:35Z अरविन्दन् 996 बधीरता का नाम बदलकर बधिरता कर दिया गया है '''बधीरता''' [[श्रेणीःरोग]] [[en:Deafness]] हृदयरोग 12864 46311 2007-01-26T01:23:14Z अरविन्दन् 996 New page: [[श्रेणीःरोग]] [[श्रेणीःरोग]] मलेरिआ 12865 46312 2007-01-26T01:23:51Z अरविन्दन् 996 New page: [[श्रेणीःरोग]] [[श्रेणीःरोग]] एइड्स् 12866 46338 2007-01-26T02:34:13Z Murtasa 83 Redirecting to [[एड्स]] #redirect [[एड्स]] बधीरता 12867 46316 2007-01-26T01:29:35Z अरविन्दन् 996 बधीरता का नाम बदलकर बधिरता कर दिया गया है #REDIRECT [[बधिरता]] रोग 12868 46320 2007-01-26T01:41:23Z अरविन्दन् 996 New page: '''रोग''' अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] '''रोग''' अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] औपसर्गिक रोग 12869 46321 2007-01-26T01:42:16Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Infectious disease]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Infectious disease]] मानसिक रोग 12870 46322 2007-01-26T01:42:43Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Mental illness]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Mental illness]] कर्कट रोग 12871 46323 2007-01-26T01:43:02Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Cancer]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Cancer]] कुपोषण 12872 46324 2007-01-26T01:43:23Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Malnutrition]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Malnutrition]] भुखमरी 12873 46325 2007-01-26T01:43:43Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Starvation]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Starvation]] मेदुरता 12874 46326 2007-01-26T01:44:02Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Obesity]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Obesity]] विसूचिका 12875 46327 2007-01-26T01:44:20Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Cholera]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Cholera]] क्षयरोग 12876 46328 2007-01-26T01:44:43Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Tuberculosis]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Tuberculosis]] मसूरिका 12877 46329 2007-01-26T01:45:04Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Smallpox]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Smallpox]] शीतज्वर 12878 46370 2007-01-26T04:15:09Z Kingram 866 अस्वस्थ होना। [[Category:रोग]] [[en:Malaria]] पेचिश 12879 46331 2007-01-26T01:45:44Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Dysentery]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Dysentery]] कुष्ठ 12880 46332 2007-01-26T01:46:06Z अरविन्दन् 996 New page: अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Leprosy]] अस्वस्थ होना। [[श्रेणीःरोग]] [[en:Leprosy]] श्रेणीःरोग 12881 46369 2007-01-26T04:12:26Z Kingram 866 New page: [[ar:تصنيف:أمراض]] [[ast:Categoría:Malures]] [[zh-min-nan:Category:Pīⁿ]] [[bg:Категория:Болести]] [[ca:Categoria:Malalties]] [[cs:Kategorie:Nemoci]] [[da:Kate... [[ar:تصنيف:أمراض]] [[ast:Categoría:Malures]] [[zh-min-nan:Category:Pīⁿ]] [[bg:Категория:Болести]] [[ca:Categoria:Malalties]] [[cs:Kategorie:Nemoci]] [[da:Kategori:Sygdomme]] [[de:Kategorie:Krankheit]] [[el:Κατηγορία:Ασθένειες]] [[en:Category:Diseases]] [[es:Categoría:Enfermedades]] [[eo:Kategorio:Malsanoj]] [[eu:Kategoria:Gaixotasunak]] [[fr:Catégorie:Maladie]] [[ko:분류:질병]] [[io:Category:Morbi]] [[ia:Categoria:Maladias]] [[is:Flokkur:Sjúkdómar]] [[it:Categoria:Malattie]] [[ka:კატეგორია:დაავადებები]] [[lb:Category:Krankheeten]] [[hu:Kategória:Betegségek]] [[ms:Kategori:Penyakit]] [[nl:Categorie:Aandoening]] [[ja:Category:病気]] [[no:Kategori:Sykdommer]] [[nn:Kategori:Sjukdommar]] [[oc:Categoria:Malautiá]] [[pl:Kategoria:Choroby]] [[pt:Categoria:Doenças]] [[ru:Категория:Заболевания]] [[sq:Category:Sëmundje]] [[simple:Category:Diseases]] [[sk:Kategória:Choroby]] [[sl:Kategorija:Bolezni]] [[fi:Luokka:Sairaudet]] [[sv:Kategori:Sjukdomar]] [[th:หมวดหมู่:โรค]] [[tr:Kategori:Hastalıklar]] [[vi:Thể loại:Bệnh]] [[uk:Категорія:Захворювання]] [[wa:Categoreye:Maladeyes]] [[zh:Category:疾病]] श्रेणी:रोग 12882 46371 2007-01-26T04:16:18Z Kingram 866 New page: [[ar:تصنيف:أمراض]] [[ast:Categoría:Malures]] [[zh-min-nan:Category:Pīⁿ]] [[bg:Категория:Болести]] [[ca:Categoria:Malalties]] [[cs:Kategorie:Nemoci]] [[da:Kate... [[ar:تصنيف:أمراض]] [[ast:Categoría:Malures]] [[zh-min-nan:Category:Pīⁿ]] [[bg:Категория:Болести]] [[ca:Categoria:Malalties]] [[cs:Kategorie:Nemoci]] [[da:Kategori:Sygdomme]] [[de:Kategorie:Krankheit]] [[el:Κατηγορία:Ασθένειες]] [[en:Category:Diseases]] [[es:Categoría:Enfermedades]] [[eo:Kategorio:Malsanoj]] [[eu:Kategoria:Gaixotasunak]] [[fr:Catégorie:Maladie]] [[ko:분류:질병]] [[io:Category:Morbi]] [[ia:Categoria:Maladias]] [[is:Flokkur:Sjúkdómar]] [[it:Categoria:Malattie]] [[ka:კატეგორია:დაავადებები]] [[lb:Category:Krankheeten]] [[hu:Kategória:Betegségek]] [[ms:Kategori:Penyakit]] [[nl:Categorie:Aandoening]] [[ja:Category:病気]] [[no:Kategori:Sykdommer]] [[nn:Kategori:Sjukdommar]] [[oc:Categoria:Malautiá]] [[pl:Kategoria:Choroby]] [[pt:Categoria:Doenças]] [[ru:Категория:Заболевания]] [[sq:Category:Sëmundje]] [[simple:Category:Diseases]] [[sk:Kategória:Choroby]] [[sl:Kategorija:Bolezni]] [[fi:Luokka:Sairaudet]] [[sv:Kategori:Sjukdomar]] [[th:หมวดหมู่:โรค]] [[tr:Kategori:Hastalıklar]] [[vi:Thể loại:Bệnh]] [[uk:Категорія:Захворювання]] [[wa:Categoreye:Maladeyes]] [[zh:Category:疾病]] नीब करौरी बाबा 12883 46386 2007-01-26T08:48:30Z 70.225.167.74 New page: नीब करौरी बाबा या महाराजजी (इनका अधिक प्रचलित नाम) की गणना बीसवीं शताब्द... नीब करौरी बाबा या महाराजजी (इनका अधिक प्रचलित नाम) की गणना बीसवीं शताब्दी के सबसे महान संतों में होती है। महाराजजी इस युग के भारतीय दिव्यपुरुषों में से हैं। इन्हे लोग नीम करौली बाबा के नाम से भी जानते हैं। == लिंक्स == http://www.neebkaroribaba.org Template:Right corner text 12884 46445 2007-01-26T15:21:32Z Wolf 886 <div class=noprint style="font-size: 130%;color: black;text-decoration: none;position: absolute; right: 40px; top: 16px" >{{{1}}}</div>{{icône de titre|Lien={{{2}}}|Image={{{3}}}|Texte={{{4}}}|Taille=25}} Template:Icône de titre 12885 46443 2007-01-26T15:19:05Z Wolf 886 New page: <div style="position:absolute; z-index:100; right:10px; top:10px;" class="icone de titre"> <div style="position: relative; width: {{{Taille|20}}}px; height: {{{Taille|20}}}px; overflow: hi... <div style="position:absolute; z-index:100; right:10px; top:10px;" class="icone de titre"> <div style="position: relative; width: {{{Taille|20}}}px; height: {{{Taille|20}}}px; overflow: hidden"> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3; font-size:150pt;">[[{{{Lien|Modèle:Icône de titre}}}|<span title="{{{Texte|exemple de texte}}}">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>]]</div> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2">[[Image:{{{Image|Fairytale bookmark.png}}}|{{{Taille|20}}}px|{{{Texte|exemple de texte}}}]]</div> </div> </div><noinclude> {{Documentation modèle en sous-page}} {{Icône de titre/Documentation}} [[Catégorie:Méta-modèle|{{PAGENAME}}]] </noinclude> Template:हिन्दी पोर्टल 12886 46454 2007-01-26T15:51:13Z Mitul0520 211 {{Right corner text|[[Portal:हिंदी|हिन्दी पोर्टल]]|Portal:हिंदी|Crystal Clear Devanagari Ka.png|यह लेख हिन्दी पोर्टल से संबंधित है|}} क्लियोपैत्रा 12887 46521 2007-01-26T20:28:00Z Murtasa 83 '''क्लियोपैत्रा''' मिश्र की रानी थी। [[Category:इतिहास]] [[en:Cleopatra VII]] शार्लेमन्य 12888 46522 2007-01-26T20:29:41Z Murtasa 83 [[hi:चार्लेमन]] '''शार्लेमन्य''' एक [[पवित्र रोमन साम्राज्य]] का महाराज थे। [[Category:इतिहास]] माओ त्से-तुंग 12889 46524 2007-01-26T20:31:18Z Murtasa 83 [[hi:माओ ज़े डुंग]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] सिकन्दर महान 12890 46463 2007-01-26T16:17:35Z युकेश 478 New page: {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] चंगेज़ ख़ान 12891 46464 2007-01-26T16:17:41Z युकेश 478 New page: {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] साइमन बोलीवार 12892 46526 2007-01-26T20:34:55Z Murtasa 83 '''[[hi:सिमोन बोलिवार]]''' {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] लेनिन 12893 46525 2007-01-26T20:33:13Z Murtasa 83 [[hi:व्लाडिमिर लेनिन]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] बैठा बैल 12894 46467 2007-01-26T16:19:34Z युकेश 478 New page: {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] जोसेफ़ स्टालिन 12895 46468 2007-01-26T16:19:57Z युकेश 478 New page: {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] {{PAGENAME}} विश्वविख्यात व्यक्ति है। [[Category:इतिहास]] विकिपीडिया:देवनागरी मे कैसे टाइप करे 12896 46479 2007-01-26T16:48:27Z Mitul0520 211 New page: == ऑफलाइन प्रयोग होने वाले टाइपराइटर== * [http://www.baraha.com/downloads.htm बरहा] * माइक्रोसाफ्... == ऑफलाइन प्रयोग होने वाले टाइपराइटर== * [http://www.baraha.com/downloads.htm बरहा] * माइक्रोसाफ्ट का इण्डिक आइ-एम-ई * [http://kaulonline.com/kalusa/hindi/unipad.htm यूनिपैड Typing Devanagari with Unipad Editor] * [http://geocities.com/hanu_man_ji/ तख्ती] * [http://www.yudit.org/download.html यूडिट] * [http://www.aksharamala.com/products/download/ अक्षरमाला] * [http://devendraparakh.port5.com/ हिन्दी राइटर] == ऑनलाइन प्रयोग होने वाले टाइपराइटर == * [http://kaulonline.com/uninagari/ यूनिनागरी और http://kaulonline.com/uniscript/ यूनिस्क्रिप्ट] * [http://www.chhahari.com/unicode/ छहारी नेपाली टाइपराइटर] * [http://www.kaulonline.com/kalusa/hindi/editor/ कलूसा हिन्दी टाइपराइटर] * [http://hindini.com/tool/hug2.html ईस्वामी का हग 2] * [http://www.ashish.net.in/hug/ ईस्वामी का हग 2 वर्तनी जाँचकर्ता के साथ] * [http://www.aczoom.com/itrans/online/ ITRANS ऑनलाइन ऍडिटर] * [http://www.giitaayan.com/x.htm हाइट्रांस/HiTrans] * [http://www.maayboli.com/jslib/html/dvedt.html मायबोली - ITRANS रूपांतरक] * [http://www.geocities.com/matthewblackwell/hindiEditor.html मैथ्यू ब्लैकवेल का ऍडिटर] * [http://www.iit.edu/~laksvij/language/hindi.html Indian Language Converter] * [http://www.ankitjain.info/writeHindi.htm अंकित जैन: http://www.ankitjain.info/writeHindi.htm] * [http://entrans.sourceforge.net/scripts/index.html एन्ट्रॉन्स: http://entrans.sourceforge.net/scripts/index.html] * [http://www.vishalon.net/TypePad/HindiTypePad/tabid/81/Default.aspx http://www.vishalon.net/TypePad/HindiTypePad/tabid/81/Default.aspx] ==स्रोत्र:== * [http://www.akshargram.com/sarvagya/index.php/How_to_Type_in_Hindi सर्वज्ञ - How to Type in Hindi] श्रेणी:प्रारंभिक लेख 12898 46494 2007-01-26T18:27:34Z युकेश 478 New page: यह श्रेणी आधारभूत लेखौं का श्रेणी है। इस श्रेणी की लेखौं को बढाना बहुत ज... यह श्रेणी आधारभूत लेखौं का श्रेणी है। इस श्रेणी की लेखौं को बढाना बहुत जरुरी है।