Википедия bawiki https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.44.0-wmf.2 first-letter Медиа Махсус Фекерләшеү Ҡатнашыусы Ҡатнашыусы менән һөйләшеү Википедия Википедия буйынса фекерләшеү Файл Файл буйынса фекерләшеү MediaWiki MediaWiki буйынса фекерләшеү Ҡалып Ҡалып буйынса фекерләшеү Белешмә Белешмә буйынса фекерләшеү Категория Категория буйынса фекерләшеү Портал Портал буйынса фекерләшеү Проект Проект буйынса фекерләшеү TimedText TimedText talk Модуль Модуль буйынса фекерләшеү 1 798 1279124 1269097 2024-11-11T12:46:19Z 2409:40E3:3109:3FB7:49C3:500C:2F8C:BCDA /* Company Information in Dubai */ яңы бүлек 1279124 wikitext text/x-wiki {{/Башлыҡ}} <!-- Не удаляйте и не редактируйте эту строку --> {{Архив|Беренсе архив|Икенсе архив|Өсөнсө архив}} <!-- Не удаляйте и не редактируйте эту строку --> {{-}} <!-- Не удаляйте и не редактируйте эту строку --> == Көн юбилярҙары бүлеге == <!-- <s>Хакимдар иғтибарына! Көн юбилярҙары бүлеге дөрөҫ эшләһен өсөн йыл һайын 1 ғинуарҙа баш биттә үҙгәртеү яһап, ХХХ2(7) урынына сиратлап ХХХ3(8), ХХХ4(9), ХХХ5(0), ХХХ1(6) яҙырға кәрәк.</s> --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 06:23, 13 февраль 2017 (UTC) : хәл ителде. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 11:24, 19 февраль 2018 (UTC) --> * {{u|Рөстәм Нурыев}}, бәлки мөмкин булғанса ҡыҫҡараҡ яҙыу кәрәктер. Мәҫәлән: <blockquote>[[Күсимова Суфия Ғилман ҡыҙы]] (5.03.1944), ғалим-театр белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. 1973—1982 йылдарҙа [[Өфө дәүләт сәнғәт институты]]нда факультет деканы, 1983—1987 һәм 1992—2011 йылдарҙа кафедра мөдире. 1969 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Сәнғәт ғилеме кандидаты (1974), профессор (1997). [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1984), [[Рәсәй Федерацияһы]] юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (1999). Башҡортостан Республикаһының Почет грамотаһы, [[Салауат Юлаев ордены]] (2014) менән бүләкләнгән.</blockquote> <blockquote>'''[[Күсимова Суфия Ғилман ҡыҙы]]''' (5.03.1944), ғалим-театр белгесе, юғары мәктәп эшмәкәре. Сәнғәт ғилеме кандидаты (1974), профессор (1997). Салауат Юлаев ордены кавалеры (2014).</blockquote>--[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 02:15, 5 март 2019 (UTC) :* {{u|Ryanag}}, ҡыҫҡа яҙыу нимә бирә йәки оҙон яҙыу нимәгә ҡамасаулай? Мәҡәләһе булған юбилярҙарҙы ҡыҫҡа яҙырға бәлки мөмкиндер, ә мәҡәләһе булмағандарға күберәк мәғлүмәт мотлаҡтыр тип уйлайым. Икенсе яҡтан, былай иткәндә бер төрлөлөк юғала. Кәңәшләшәйек әйҙә. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 05:07, 5 март 2019 (UTC) :* Ни өсөн икәне аңлашыла. Һул яҡ колонка ныҡ ҙур булмаһын тимәксе [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]]. Сөнки һул колонка буш һәм йәмһеҙ булып тора. [[Ҡатнашыусы:‎ZUFAr|Зөфәр]] әйтмешләй — «аҡһаҡ»! Минең уйымса колонкаларҙың «аҡһаҡлығын» мәғлүмәтте кәметеп кенә хәл итеп булмай, сөнки киләсәктә кешеләр — юбилярҙар һаны арта ғына барасаҡ. Шуға күрә ағымдағы көн мәғлүмәтен бәлки айырым горизонталь блок итеп эшләргә кәрәктер. Шул турала уйлағаным бар, әммә эшләп ҡарарға ҡул етмәй. Бәлки Баш битте икенсе төрлөрәк эшләргәлер. Бер горизонталь блокта Һайланған (һулда) һәм яҡшы (уңда) мәҡәлә — айына бер яңыртырға. Бер горизонталь блокта Аҙна рәсеме (һулда) һәм Аҙна видеоһы (уңда) — аҙнаһына бер яңыртырға (автоматик рәүештә викимилектән алыһын ине ул, беҙ төҙөгән исемлек буйынса. Ә яңы файл төҙөп түгел), Бер горизонталь блокта — көндә яңыртылған мәғлүмәт, автоматик рәүештә ағымдағы көн мәҡәләһенән алына. Тағы бер горизонталь блок — ҡыҙыҡ мәғлүмәт һәм берәй портал башы. Тағы бер блок проекттар — дөйөм википректтар һәм башвики проекттары. Шулай итеп, реформа тәҡдим итергә йыйына инем. Мин өлгөрмәгәс, һеҙ башланығыҙ. Тимәк, реформа талап ителә, тип уйлайым. Нисек икәнен бергәләп уйлайыҡ. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 08:01, 5 март 2019 (UTC) :* Әлбиттә Баш битте яңыртып, мөмкин тиклем автоматлаштырып ебәрһәк яҡшы булыр ине. Башҡа тел бүлектәренән ҡарап нимәнелер үҙебеҙгә яраҡлаштырып алырға ла мөмкин, [https://az.wikipedia.org/wiki/Ana_S%C9%99hif%C9%99 Әзербайжан] һәм [https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0 Украин] бүлектәрендә Баш бит биҙәлеше матур күренә, ә [https://tr.wikipedia.org/wiki/Anasayfa Төрөк Википедияһында] иң аҫҡы өлөшөндә проекттар менән бергә категориялар өсөн дә махсус урын бирелгән. Бәлки уңдан-өҫкә «Яңы мәҡәлә» ҡалыбын урынлаштырып уның аҫтына «Байрамдар», артабан "Ҡыҙыҡлы мәғлүмәт"те юйып уның урынына "Был көн тарихта" рубрикаһы менән бергә "Көн юбилярҙарын" ҡуйырға мөмкин - әммә бының өсөн [[:ru:Категория:Шаблоны:События по дням|366 ҡалыпты]] тәржемә итергә кәрәк. Черновикта эшләп ҡарап фекер алышыу кәрәк. [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 10:09, 5 март 2019 (UTC) ::* Был [[:ru:Категория:Шаблоны:События по дням|366 ҡалып]] бөтөнләй кәрәкмәй ул. Мәғлүмәтте көн мәҡәләһенән тураға алырға була. БашВикила КӨН бүлеге шулай эшләнгән. "Көн байрамдары" һәм "Көн юбилярҙары" кеүек "Көн ваҡиғалары"н да алып була бит инде. Ә бына көн мәҡәләһе эсендә "көн ваҡиғаларын" яҙып сығырға кәрәк, мотлаҡ урыҫтан күсерергә лә тимәгән. Башҡортостан менән бәйле ваҡиғалар ҙа баштан ашҡан, эшләргә ҡул ғына кәрәк. Тик бына "ғына" юҡ бит әле. Һирәк-һайаҡ Морат күренгеләп ҡала, әммә даими алып бармай. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 14:51, 5 март 2019 (UTC) :* Әлбиттә, бирелгән мәғлүмәтте әҙерәк ҡыҫҡартырға була. Мәҫәлән, юбилярҙың маҡтаулы исемдәренән, биләгән вазифаларынан иң мөһимдәрен генә ҡалдырырға. Мәҡәлә булмағандарҙың ҡайҙан икәнлеген яҙғанда туранан-тура районын, ауылын күрһәтергә. Тик былар ғына донъяны үҙгәртерме һуң? «Ниңә минең шул премияны, теге мәғлүмәтте ҡуйманығыҙ»? тип һораусы юбилярға ни тип яуап бирелер? --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 10:28, 5 март 2019 (UTC) ::* Эйе, мотлаҡ һораясаҡтар. Һәм яңыса, ҡыҫҡа итеп яҙа башлаһаҡ элекке яҙмаларҙы тулыһынса ҡыҫҡартырға ла кәрәк буласаҡ. Шулай булғас, бер тапҡыр яулана торған дан-шөһрәтен мотлаҡ яҙырға кәрәк. Ә бына ваҡыт-ваҡыт алмашынып торған вазифаларҙы преамбулаға (көн мәҡәләһенә шәхес мәҡәләһенән преамбула күсә, һәм киреһенсә) яҙыуҙан мәғәнә күрмәйем. Уларҙы биографияһында яҙыу зарур. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 14:57, 5 март 2019 (UTC) :* Вазифаларҙы бик яҙмайым, ҡыҫҡартырға ла тырышам, әгәр шәхес мәҡәләһе булмаһа ғына конкретика китә инде, эҙләгән кешегә табыу еңел булһын өсөн ниндәйҙер «эләгерлек» факт (вазифа, эш урыны) ҡуйыла, сөнки ҡайһы берәүҙәрҙең тыуған ере лә билдәһеҙ була. Ярар, киләсәктә лә бар мәғлүмәттән сығып, шулайыраҡ дауам ителер инде. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 15:07, 5 март 2019 (UTC) :: Әлегә эшләү принцибын аңлап етмәнем, әммә «Көн ваҡиғаларын» бергәләп тулыландырырға мөмкин - «берәү һуғыш яланында яугир түгел». [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 01:17, 6 март 2019 (UTC) ::* {{u|Рөстәм Нурыев}}, {{u|Айсар}} «Көн ваҡиғалары» тураһында Башҡортостан тарихы даталары буйынса махсус сығанаҡтар бармы? --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 00:51, 7 март 2019 (UTC) :::* Архив идаралығының [http://www.gasrb.ru/uf/file/verstka.pdf «Знаменательные и памятные даты»] тигән белешмәһенән башҡа махсус сығанаҡты белмәйем. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 03:17, 7 март 2019 (UTC) :::* Башҡорт энциклопедияһының урыҫ теле бүлегендә айырым [http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/component/content/article/9-servis/18756-khronologiya-sobytij.html «Хронология Событий»] тигән рубрика бар. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:54, 7 март 2019 (UTC) :::* Һәм Башҡортостан менән тарихи ваҡиғалар датаһы теркәлгән сығанаҡтар бик күп, шуларҙан һылтанып яҙырға була. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:54, 7 март 2019 (UTC) ::* [[20 март]]ҡа мәғлүмәт өҫтәнем, «Көн юбиляры» буйынса ошондай башҡа тел бүлектәрендә ҡабул ителгән ябай схема уңайлыраҡ булмаҫмы икән<blockquote>* [[1919]] — [[Әһлиуллин Хәмит Шәмсетдин улы]], Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, Советтар Союзы Геройы (1943).<br>* [[1964]] — [[Хəбиров Радий Фəрит улы]], сәйәси эшмәкәр, юридик фәндәр кандидаты (1998).</blockquote>Тыуған йылы алда булһа - тыуыуына нисә йыл булғанлығын алдан күрһәтә, ҙур юбилейҙар алдараҡ күрһәтелә (башҡа мәғлүмәт шәхес тураһындағы мәҡәләлә бирелә). Шулай уҡ бәлки был исемлеккә Башҡортостандан тыш иң билдәле донъя шәхестәрен дә индереү кәрәктер. [[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 01:12, 7 март 2019 (UTC) :::* Бәлки, ысынлап та шулай бирергәлер? ''«ҙур юбилейҙар алдараҡ күрһәтелә»'' — быныһын бигүк аңлап етмәнем. Нисек кенә булһа ла — хронология һаҡланырға тейеш инде. Әгәр ҙә шәхес хаҡында мәҡәлә булмаһа йә уның маҡтаулы исеменән башҡа бүтән мәғлүмәт юҡ саҡта нимә эшләргә? Юбилярҙың тереме әллә үлгәнме икәне бөтөнләй күренмәй, исем-шәрифенән һуң ''шул ваҡытта вафат'' тип яҙыу ҙа килешеп етмәй. Донъя шәхестәрен индерә башлаһаҡ, беҙҙекеләр улар араһында «юғалып» ҡала бит, шунан биттең икенсел исеме лә «Башҡортостан менән бәйле шәхестәр» тип алынған. Әлегәсә килгән «Дөйөм исемлек»те ҡалдырырға кәрәк. «Иң билдәле донъя шәхестәре» — бында критерий ниндәй була? Әле бына ҡарап ултырҙым да, күҙәтеүҙәрҙе яҙырға булдым: Һәр көн битендә «0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар», «1 һәм 6 һанына...» һ. б. подпункттар булған урында йылды алда ҡуйыу, әлбиттә, күренеште матурайта. Ә Баш биттәге ''Көн юбилярҙарында'' — бик шәп булмаҫ кеүек бит ул. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 03:17, 7 март 2019 (UTC) :::* Әлеге ваҡытта көн мәҡәләләрендә ''«ҙур юбилейҙар алдараҡ күрһәтелә»''. Олораҡтар өҫтә, йәштәр аҫта. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:54, 7 март 2019 (UTC) :::* Башҡа тел бүлектәрендә ҡулланылған ҡыҫҡа преамбула менән килешеп бөтмәйем. Сөнки улап көн мәҡәләһенә Википедияларында мәҡәләһе булған шәхестәрҙе генә исемлеккә индерә. Ә БашВикиның принцибы, мәҡәләһе булырға тейеш шәхәстәрҙе теркәп ҡуйыу. Һәм юбилейы айҡанлы мәҡәлә яҙырға "мотивировать". :::* Башҡортостандан тыш иң билдәле донья шәхестәре тураһында беҙҙән башҡа ла оран һалыусылар етерлек. Шуға уларҙы Баш биткә сығарыу урынһыҙ тигән ҡараштамын. Ә инде көн мәҡәләһендә, әлбиттә, улар дөйөм бүлек исемлегендә булырға тейеш һәм ҡулдан килгән, өлгөргәнен саҡлы бар. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:54, 7 март 2019 (UTC) :::* Шәхестәр тураһында яңы мәҡәлә яҙыусыларға өндәшеп, уларҙы көн мәҡәләһенә лә мәғлүмәт өҫтәргә өйрәтергә ине ул. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 05:54, 7 март 2019 (UTC) == Üđgäreş == Yämäğät, xäđer Baş bittä ''Här kem unı töđätewđä qatnaşa ala. Heđđe lä [...] saqırabıđ'' tip yađılğan. Bälki, baśım ''här kem'' tigängä töşhön ösön, unı höyläm urtahına quyır käräkter? ''Unı töđätewđä '''här kem''' qatnaşa ala. '''Heđđe lä'''[...] saqırabıđ''. --[[Ҡатнашыусы:Comp1089|Comp1089]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Comp1089|әңгәмә]]) 18:38, 15 октябрь 2018 (UTC) == 2020 йылдың 13 ғинуарындағы үҙгәртеү == [[Ҡатнашыусы:Регион102]], Баш биттең бөгөнгө үҙгәртеүҙәрен кире алдым. Бөгөнгө көн ваҡиғалары һәм юбилярҙары ағымдағы көн мәҡәләһенән туры алына торған итеп эшләнгән, тағы бер ҡалып төҙөргә кәрәкмәй. Көн мәҡәләһендә мөғлүмәт тултырырға ғына кәрәк. Яңы дизайнды башта шәхси биттә эшлә һәм фекер алышыуға сығар. Баш бит башлығы нимә менән оҡшамай? --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 06:06, 13 ғинуар 2020 (UTC) : тарихи ваҡиғаларҙы ла шулай уҡ алырға була. Көн мәҡәләләрендә тарихи ваҡиғалар бүлеген тултырып сығырға кәрәк. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 08:34, 13 ғинуар 2020 (UTC) == Баш биттең «Бөгөн» проекты тураһында фекер алышыу == Архивта [[Википедия:Ҡоролтай/Архив/9#Баш_биттең_«Бөгөн»_проекты]] тураһында 2017 йылда булған фекер алышыу. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 06:24, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** Башҡорт Википедияһы хакимдәренең береһе [[Ҡатнашыусы:Регион102|Регион102]] тарафынан 13 ғинуарҙа Баш биткә индерелгән үҙгәртеүҙәр уртаға һалып һөйләшеүҙе һәм фекер алышыуҙы талап итә тип уйлайым. Үҙгәртеүҙең (дөрөҫөрәге - ҡасандыр булған иҫке формаға ҡайтыуҙың) төп сәбәбе, уның белдереүенсә, — Баш биткә һуңғы бер йыл тиерлек арауыҡта ҡуйылып килгән «Байрамдар» һәм «Көн юбилярҙары» бүлектәренең «Баш биттең дөйөм күренешен насарайтыуы. Бигерәк тә юбилярҙар һанының көн дә үҙгәреп тороуы (йә оҙонайыуы, йә ҡыҫҡарыуы) Баш биттең дөйөм күренешен боҙа. Бер үк ваҡытта теге йәки был юбиляр тураһындағы ҡайһы бер мәғлүмәттәр (ҡайҙа тыуғаны, ниндәй бүләктәр һәм уларҙы ҡасан алыуы) Баш биткә ҡуйырлыҡ ҡиммәткә эйә түгел». Ошо фекерҙәргә һәм телгә алынған бүлектәрҙе яҡшыртыу һәм матурлауға ҡағылышлы башҡа уй-тәҡдимдәрегеҙҙе ошонда сағылдырһағыҙ ине, хөрмәтле Вики-туғандар! --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 06:55, 13 ғинуар 2020 (UTC) : "..юбилярҙар һанының көн дә үҙгәреп тороуы (йә оҙонайыуы, йә ҡыҫҡарыуы) ...", әлбиттә, бик яҡшы түгел. Элек тә дәғүә белдереүҙәр булды. Әммә, был мәсьәләне хәл итеү юлы итеп «Көн юбилярҙары» бүлеген бөтөнләй юйып ташлауға ҡаршымын. Башҡа төрлө хәл итеү юлын әлегә күрмәйем, башҡаларҙан да ишетмәнем/уҡыманым. Бәлки айырым горизонталь бүлек итеп түбәнгә төшөрөргәлер. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 09:00, 13 ғинуар 2020 (UTC) :** Юбилярҙарҙы горизонталь формала ҡуяйыҡ аҫҡы өлөшкә. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 17:12, 15 ғинуар 2020 (UTC) ** Баш битте яңыртырға ваҡыт. Порталдар бөтөнләй кәрәкмәй. Был көн ваҡағалары буларға тейеш. Юбилярҙар 3 кеше, ҡалғандарын йәшерелгән исемлеккә ҡуйырға. Күп элементтар баш битте тейәүҙе ауырлаштыра, ваҡытты ала.--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 09:47, 13 ғинуар 2020 (UTC) ***Иҫке формаға ҡайтыу кәрәкмәй, Юбилярҙарҙы шаблон div эсенә ҡуя башлағайныҡ бит, шулай дауам итергә кәрәктер, бәлки. --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 09:59, 13 ғинуар 2020 (UTC) *** Тейәүгә иң ауыр йөк булып фотолар тора. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:39, 13 ғинуар 2020 (UTC) * Википедист булмаған, әммә Башҡорт Википедияһына йыш мөрәжәғәт итеүсе фекере: «халыҡ ҡыҙыҡһына бит ул. Ҡай саҡ ҡул аҫтында булмау сәбәпле, юбилейҙар онотола!» --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 10:18, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** улай булһа нисектер алдан иҫкәртеү кәрәктер --[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 10:34, 13 ғинуар 2020 (UTC) *** Быныһы төп мәсьәлә түгел, Баш биттә шул көндә генә күренһә лә, айырым көн биттәренә юбилярҙар алдан яҙыла бит, бөгөн, мәҫәлән, 16 ғинуарға ҡуйылып бөтәсәк. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 11:10, 13 ғинуар 2020 (UTC) * Я не знаю как объяснить, что все эти чёрточки, ромбики, звёздочки в дизайне не применяются. Нагромождение таких элементов является визуальным мусором. Это противоречит основам веб-дизайна. С точки зрения пользователя, левая верхняя часть страницы является наиболее активной и просматриваемой областью. У всех языковых разделов там размещается избранная статья, у нас туда [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Баш_бит&type=revision&diff=784872&oldid=779860 воткнули] какой-то список, который провисел там целый год. И говорят, что было голосование. Но странно не то, что кто-то проголосовал, а то, что это вообще было предложено к голосованию. Это рабочий список, ему не место на главной. Или как минимум он должен был находиться внизу. По разделу "Юбилярҙары". Почему в этом разделе имеется сноска на внешний сайт? Кроме внешней ссылки там указано, что источником для этого раздела является башкирская Википедия. Ну не может Википедия являться источником на саму себя, тем более на главной странице источники вообще не должны стоять, а там целых два на один раздел. Это лишняя информация. По содержанию раздела. Почему в нём пересказывается биография людей? За 13 января - Ғәниев Реналь Рәмил улы, стал мастером спорта в таком-то году, выступал за сборную в таком-то, получил орден в таком-то, родом из Уфы. Зачем всё это на главной? Какая значимость этой информации? Сам список по числу персон не является фиксированным или ограниченным. Каждый день разное количество людей. В итоге иногда правая колонка становится из-за этого слишком длинной, иногда наоборот там образуется много пустого пространства. Главная страница не должна быть так оформлена. Возможно вы этих деталей не замечаете, но пользователи, более менее разбирающиеся в разметке, заходя сюда сразу видят, что главная страница выглядит ужасно. На неё смотреть больно. Список порталов из верхней части я убрал, потому что у них низкая посещаемость ([https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=ba.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-20&pages=Портал:Салауат_районы Салауат_районы] - иногда ноль, иногда один просмотр в день, иногда четыре). Поэтому вместо массивного списка порталов, я выставил одну [[Портал:Байҡау|общую ссылку]] на них. Если кто-то активен в порталах, то может воспользоваться ей. В основе текущего оформления лежит [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Баш_бит&type=revision&diff=525508&oldid=516066 моя версия], которую я внедрил несколько лет назад. Но я хотя бы делал аккуратно, потом её испортили. Сейчас я её [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Баш_бит&type=revision&diff=928779&oldid=928757 вернул] в чуть изменённом состоянии. И чем она плоха? --<strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong> 10:40, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** РусВикиның, мәҫәлән, Баш битендә бөгөнгө көнгә ҡағылышлы бирелгән 8 мәғлүмәттең 7-һе янғын, һуғыш, ер тетрәү, ҡулға алыу кеүек негатив ваҡиға хаҡында. Бәлки шунан өлгө алырғалыр, юбилярҙар һәм улар хаҡында хәбәр оҡшамағас. Элегерәк ололар был хаҡта «әҙәм көлкөһө бит» тип әйтер ине --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 11:34, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** Не столь эмоционально, иптәштәр. Тыныс булайыҡ. Да, Баш бит не может быть статичным. Его иногда стоит изменять. Да, я тоже приложил к этому свою руку. Возможно, с точки зрения [[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]] что-то «испортил» из его дизайна пятилетней давности. Я увидел, что сегодня он «испортил» мой дизайн трехлетней и годичной давности и вернул. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 12:26, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** Что касается, "...у нас туда [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Баш_бит&type=revision&diff=784872&oldid=779860 воткнули] какой-то список, который провисел там целый год...", то на [[:en:Main_Page|английской]] и [[:de:Wikipedia:Hauptseite|немецкой]] версии есть примерно такие же списки на том же месте. В БашВики ссылки на порталы поставили (если мне память не изменяет), когда появился некоторая активность в этих порталах, как поощрение активности. Возможно, их не должно быть. Не могу спорить. Решайте. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 12:26, 13 ғинуар 2020 (UTC) ** Что касается раздела «... юбилярҙары», то это единственный проект, который уже три года работает в ежедневном режиме. И по моему, этот раздел точно должен быть отображаться на главной странице. В каком углу/краю, и сколько строк, и что должно быть видно (черточки, звездочки и т.д.), это уже следующий вопрос (следует обсуждать отдельно). Так что, иптәштәр, сперва решайте: будет раздел или нет? --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 12:26, 13 ғинуар 2020 (UTC) События можно брать выборочно. Например, [[Ҡалып:Тарихи ваҡиғалар/01/13|основано]] издательство "Китап" или в Уфе [[Ҡалып:Тарихи ваҡиғалар/01/14|открылся]] аэропорт. По мне, так это интереснее, чем просто чья-то дата рождения. А наиболее значимые события, например, принята Конституция Башкортостана, или дату провозглашения республики можно выделять жирным шрифтом. --<strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong> 12:11, 13 ғинуар 2020 (UTC) :: Можно и нужно. Кто бы прописал хотя бы одно событие на статье каждого дня. Можно будет включить трансляцию на главную. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 12:29, 13 ғинуар 2020 (UTC) : Каждый год повторять одни и те же события особого смысла нет. Как юбилейные они и даются. Потом для жителей республики юбилеи известных личностей также представляют определенный интерес. Если об известных людях республики не писать в Башкирской Википедии, какой смысл имеет, например, информация о каком-то американском певце или китайском спортсмене? --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 12:20, 13 ғинуар 2020 (UTC) :* Даты рождения тоже будут каждый год повторяться. С технической стороны, брать юбиляров прямо из статей про дни - не самая лучшая идея. С этим связано, что в статьях о днях появляются разделы вида "0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар"? Зачем? Для таких целей лучше создавать отдельные шаблоны на каждый день. Список должен быть фиксированным. Если будут 50 юбиляров, то все 50 на главной отобразятся что ли? Если в списке юбиляров имеется практический смысл, то возможно для таких целей лучше подойдёт не главная страница, а портал [[Портал:Башҡортостан шәхестәре|Башҡортостан шәхестәре]], через который можно координировать работу (создавать списки отсутствующих статей и т.д.) Я не стану настаивать на своём варианте. Если вам больше нравится текущая версия, то оставляйте её. Я показал пример, как следует корректно оформить, чтобы просмотру содержимого разделов визуально не мешало нагромождение элементов, которые режут глаз. --<strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong> 13:29, 13 ғинуар 2020 (UTC) :* «... брать юбиляров прямо из статей про дни - не самая лучшая идея...» Возможно, есть решение лучше. Пока я их не видел. Но, при нехватки рабочих рук выбор сведений из статьи дня лучше, чем создавать дополнительные шаблоны по дням и еще в одном месте писать родившихся. Поэтому придумал такой вариант. Будет лучше, сделаем лучше. Но, удаление блока "... юбилярҙары" не есть лучшие решение, согласись, <strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong>. Будут 50 юбиляров, будем искать следующее решение, как их показывать всех. В идеале, наверное, надо будет показывать только ФИО, когда будет много % синих ссылок. А пока, лучше вставлять преамбулы статей. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 14:58, 13 ғинуар 2020 (UTC) :* Раздел «тарихи ваҡиғалар» тоже можно делать по такому же пути. Посмотри [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев/Баш бит|тут]]. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 14:58, 13 ғинуар 2020 (UTC) :* По поводу примера «как следует корректно оформить, чтобы просмотру содержимого разделов визуально не мешало нагромождение элементов, которые режут глаз.» пусть скажут остальные. На мой взгляд, «... режет глаза...» не убедительный аргумент. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 15:01, 13 ғинуар 2020 (UTC) ::* Как я могу объяснить участникам, которые при написании комментариев даже отступы [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Фекерләшеү%3AБаш_бит&type=revision&diff=928816&oldid=928815 оставляют] неправильно и [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Фекерләшеү%3AБаш_бит&type=revision&diff=928820&oldid=928818 сносят] отступы других участников, что не должно быть на главной странице тех или иных элементов? Меня просто не поймут, о чём я говорю. Вы ведь даже базовых основ разметки не понимаете. Поэтому я больше не хочу обсуждать эту тему, оставьте текущую версию Баш бит как есть. --<strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong> 02:55, 14 ғинуар 2020 (UTC) ::* За 14 января только на одного человека: ::: <pre>«Швецов Пётр Филимонович (1910—9.06.1992), ғалим-инженер гидрогеолог. 1939—1961 йылдарҙа СССР Фәндәр академияһының Туң ҡатламдарҙы өйрәнеү ғилеме институты хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1948 йылдан — директор урынбаҫары, 1956 йылдан — директор, 1958 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәр, Төньяҡ бүлек (Воркута ҡалаһы) мөдире; 1961 йылдан Бөтә Союз гидрогеология һәм инженерлыҡ геологияһы ғилми-тикшеренеү институтының бүлек мөдире, геокриология лаборатория етәксеһе, директорҙың фән буйынса урынбаҫары; 1980 йылдан СССР Фәндәр академияһы Литосфера институтының физик география бүлеге етәксеһе, кәңәшсе. СССР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1953), геология-минералогия фәндәре докторы (1951), профессор (1965). РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980). СССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1952). Октябрь Революцияһы (1971), 2-се дәрәжә Ватан һуғышы (1944), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1975) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Өфө районының 20-се быуат аҙағында бөткән Ҡазан ауылынан.»</pre> ::: Целая преамбула статьи и там ещё четыре человека. --<strong>[[User:Регион102|<font color="#7A378B">Rg</font><font color="black">102</font>]]</strong> 03:09, 14 ғинуар 2020 (UTC) == Баш бит башлығы == Баш бит башлығы буйынса фекерләшеп алайыҡ. Ҡайһы өлгөнө ҡалдырабыҙ? Йәки өсөнсө/дүртенсе өлгө эшләйбеҙме? Ғинуар айы һуңына тиклем тауыш биреүегеҙ һорала. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 17:12, 13 ғинуар 2020 (UTC) ;ағымда булған өлгө өсөн: * {{Ҡалдырырға}} --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 17:36, 13 ғинуар 2020 (UTC) * {{Ҡалдырырға}} --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 04:32, 14 ғинуар 2020 (UTC) * {{Ҡалдырырға}} -- [[Ҡатнашыусы:Аҡҡашҡа|Аҡҡашҡа]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Аҡҡашҡа|әңгәмә]]) 15:16, 14 ғинуар 2020 (UTC) {| style="width:100%; background:#FCFCFC; margin:1.2em 0 6px 0; border:1px solid #C8D8FF; border-radius:7px;" | class="bookbg" style="width:53%; margin-bottom:8px; background-repeat:no-repeat; background-position:+15px -28px; vertical-align:top; "| {| style="border:none; background:none; margin-left:15px;" | style="text-align:center; white-space:nowrap; color:#000;" |<div id="mf-intro"> <div style="font-size:162%; color:#000;">Башҡорт [[Википедия]]һына [[Википедия:Рәхим итегеҙ|рәхим итегеҙ!]]</div> <div style="top:+0.2em; font-size:100%;">300-ләп телдәге [[Асыҡ контент|ирекле]] интернет [[энциклопедия]]ның</div> <div style="top:+0.2em; font-size:100%;">[[башҡорт теле|башҡортса]] бүлегендә [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] мәҡәлә бар.</div> ---- <div style="top:+0.2em; font-size:100%;"> Уны төҙөүҙә '''һәр кем''' ҡатнаша ала. </div> <div style="top:+0.2em; font-size:100%;"> Һеҙҙе лә [[Портал:Ағымдағы ваҡиғалар/Беҙҙең берләшмә ваҡиғалары|берҙәм ирекмәндәр]] ғаиләһенә саҡырабыҙ!</div> <div id="articlecount" style="font-size:75%;">Welcome to the [[Википедия:Вәкиллек|Embassy]]! * Добро пожаловать в [[Википедия:Вәкиллек|Посольство]]!</div> </div> |}<!-- Порталдар --> | style="width:40%; font-size:95%; text-align:left; " | {| style="border:none; width:100%; width:100%; background:transparent;" | align=center colspan=3|'''[[Портал:Байҡау|Порталдар]]'''<hr> |- | style="width:7%; font-size:95%; vertical-align:top;white-space:nowrap;" | [[Портал:Башҡортостан|Башҡортостан]]<br> [[Портал:Башҡортостан шәхестәре|Башҡортостан шәхестәре]]<br> [[Портал:Башҡортостан ауылдары|Башҡортостан ауылдары]]<br> | style="width:7%; font-size:95%; vertical-align:top;white-space:nowrap;" | [[Портал:Фән|Фән]]<br> [[Портал:География|География]]<br> [[Портал:Тарих|Тарих]]<br> | style="width:7%; font-size:95%; vertical-align:top;white-space:nowrap;" | [[Портал:Техника|Техника]]<br> [[Портал:Йәмғиәт|Йәмғиәт]]<br> [[Портал:Ислам|Ислам]]<br> |- |align=center colspan=3| <hr>Яңы портал: [[Портал:Башҡорт әҙәбиәте|Башҡорт әҙәбиәте]] |- |align=center colspan=3| <hr>Әүҙем порталдар: [[Портал:Башҡорт әҙәбиәте|Башҡорт әҙәбиәте]], [[Портал:Бөрйән районы |Бөрйән]], [[Портал:Салауат районы |Салауат]], [[Портал:Нуриман районы |Нуриман]] райондары |} |} ; 13.01.2020 [[Ҡатнашыусы:Регион102]] ҡуйған өлгө өсөн: {| style="width:100%; background:#FCFCFC; margin:1.2em 0 6px 0; border:1px solid #C8D8FF;" | class="bookbg" style="width:100%; margin-bottom:8px; background-repeat:no-repeat; background-position:+15px -28px; width:100%; vertical-align:top; "| {| style="width:45%; border:none; background:none; margin-left:20px; padding:1em 0em 1em 0em;" | style="width:70%; text-align:center; white-space:nowrap; color:#000;" | <div style="font-size:175%; color:#000;">[[Википедия]]ға рәхим итегеҙ!</div> <div style="font-size:115%;">Һәр кем яҙа алған [[Асыҡ контент|ирекле]] [[энциклопедия]].</div> |} | style="width:10%;" | {| style="width:300px; border:none; background:none; margin-right:25px;" | style="width:300px; white-space:nowrap; text-align:right; color:#000;" | <div style="font-size:110%; text-align:center;">Хәҙер [[башҡорт теле]]ндә [[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] мәҡәлә бар.</div> <div style="font-size:100%; text-align:center;">[[Википедия:Ҡоролтай|Ҡоролтай]] • [[Портал:Байҡау|Порталдар]] • [[Википедия:Вәкиллек|Embassy]] • [[Википедия:Категориялар|Рубрикация]]</div> |} |} ; өсөнсө төрлө өлгө өсөн ''өлгө тәҡдим итегеҙ'' *Миңә украиндарҙың баш бите оҡшай. Беҙҙекендә Ҡыҙыҡ мәғлүмәт бүлегендәге аҡҡошло заставка урынһыҙ кеүек. Башлығына килгәндә, башҡа бүлектәрҙә миили билдә юҡ, башҡорт википедияһы тип аныҡлаштырыу кәрәкме икән? Википедия бөтәһе өсөн берәү, башлыҡтың аҫтында башҡорт бүлегендә тигән фраза бар, шул етәлер ул? Йәнә ошо өндәмә википедия ҡанундарына тап киләме икән: Һеҙҙе лә берҙәм ирекмәндәр ғаиләһенә саҡырабыҙ! Минеңсә, бында рекламалау һәм өгөтләү төҫмөрө бар. Порталдарҙың яңы һәм әүҙем тигән бүлектәргә бүленеше дизайн күҙлегенән шәп түгел шикелле. [[Ҡатнашыусы:Alfiya55|Alfiya55]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Alfiya55|әңгәмә]]) 05:32, 14 ғинуар 2020 (UTC) == Юбилярҙар== * [[Йәндүрин Дияс Хатип улы]] Йәнтүрин түгел, төҙәтергә кәрәк. --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 12:51, 20 ғинуар 2020 (UTC) ** БЭ «Йәнтүрин» тип биргән. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 14:54, 20 ғинуар 2020 (UTC) ** [[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]], был хәбәр [[Фекерләшеү:Йәндүрин Дияс Хатип улы|бында]] яҙылырға тейеш ине. Сөнки... Унда бер тапҡыр һөйләшеү булған һәм 2018 йылда Йәндүрин ↔ Йәнтүрингә [https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%99%D3%99%D0%BD%D0%B4%D2%AF%D1%80%D0%B8%D0%BD_%D0%94%D0%B8%D1%8F%D1%81_%D0%A5%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BF_%D1%83%D0%BB%D1%8B&type=revision&diff=792214&oldid=7 үҙгәртелгән]. --[[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 16:26, 20 ғинуар 2020 (UTC) ***Мин бер нәмә лә үҙгәртмәнем. Баш биттәге Юбилярҙар исемлегендә [[Йәнтүрин Дияс Хатип улы]] тора, шуны төҙәтеп ҡуйығыҙ тинем. Был осраҡта мәҡәлә юҡ, ғәмәлдә иһә бар: [[Йәндүрин Дияс Хатип улы]]. Текстағы 3-сө иҫкәрмәне яңыртып ҡуйҙым. --[[Ҡатнашыусы:З. ӘЙЛЕ|З. ӘЙЛЕ]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:З. ӘЙЛЕ|әңгәмә]]) 16:58, 20 ғинуар 2020 (UTC) == Ҡатнашыусы:Ryanag == Уважаемые участники башкирской Википедии, на каких основаниях данный админ отклоняет мой вклад и ограничивает в правках статю [[Башҡортостан халҡы]], никаких объяснений данного админа я не увидел? Это у вас царь что ли такой, почему другие админы молчат? Разве админу положено отменять правки других участников? Беспредел в БашВики. Как я увидел в Русской Википедии, данному участнику не дает этого делать, там он тоже занимается отменами и его блокируют, а здесь его в админы взяли, очень интересно. Также прошу восстановить загруженный мной файл.--[[Ҡатнашыусы:Башкир102|Башкир102]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Башкир102|әңгәмә]]) 10:24, 10 июль 2020 (UTC) * «Уважаемый» [[Ҡатнашыусы:Башкир102|Башкир102]], үҙең яҙғанса! Википедияға кисә килеп индең дә бөгөн дәғәүә белдерәң, ул ғына етмәгәйе, ниндәйҙер дөйөм ғәйеп ташлайһың: «Беспредел в БашВики». Былай ҡыҙырҙан алда ҡағиҙәләр менән танышһаң ине. --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 12:09, 10 июль 2020 (UTC) == Баш бит күренеше == Иғтибар иткәнһегеҙҙер, Баш бит күренеше яңыса бирелә. Уң яҡ бағана ныҡ киң, һул яғы тар. Көйләүҙәр аша элекке күренешкә ҡайтырып була икән. Ҡулланыусының шәхсән үҙе өсөнмө, әллә барыһы өсөндә ме? Белмәйем. Һәр хәлдә, ябай уҡыусы улай көйләүҙәргә кереп йөрөмәй инде. Бәлки, Баш битте бер бағанаға ҡалдырып эшләргәлер?! Быға тиклем булған фекер-тәҡдимдәрҙе лә иҫәпкә алып. Нисек уйлайһығыҙ? Бер бағанала булһа, бүлектәрҙе ниндәй тәртиптә бирергә тәҡдим итәһегеҙ? Ниндәй бүлектәр ҡуйырға, ниндәйҙәрен алырға мөмкин. Фекерҙәрегеҙҙе, тәҡдимдәрегеҙҙе яҙығыҙ әле. [[Ҡатнашыусы:Рөстәм Нурыев|Рөстәм Нурыев]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Рөстәм Нурыев|әңгәмә]]) 06:40, 4 ноябрь 2022 (UTC) : Бер бағана итеп эшләп ҡараға кәрәк. Телефондан ҡарағанда ла, компьтюерҙан да бер күренеш булыр ине. --[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 10:33, 4 ноябрь 2022 (UTC) * Анонимдарға '''Бөгөн 31 октябрь''' итеп күренә. Шуны ла хәл итергә кәрәк ине. --[[Ҡатнашыусы:Ryanag|Ryanag]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Ryanag|әңгәмә]]) 06:42, 7 ноябрь 2022 (UTC) ** Анонимдарға - «теркәлмәгән уҡыусыларға» тип аңларға кәрәктер бит? Был бик актуаль проблема! --[[Ҡатнашыусы:Айсар|Айсар]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Айсар|әңгәмә]]) 07:19, 7 ноябрь 2022 (UTC) ***Мин элекке күренешкә ҡайтарҙым, Раяндың ярҙамы менән. Рәхмәт уға. Яңыһында "тын ҡыҫыла" ине--[[Ҡатнашыусы:Guram52|Guram52]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Guram52|әңгәмә]]) 09:42, 11 ноябрь 2022 (UTC) Юбилярҙар һаны үҙгәреп торғанға бағаналар оҙонлоҙон көйләп булмай. Баш биттең [[Ҡатнашыусы:ZUFAr/Баш бит|бер бағаналы версияһы]]н ҡарағыҙ, телефондан да ҡарағыҙ. Барығыҙҙан да эшлекле тәнҡит һәм тәҡдимдәр ҡабул ителә.--[[Ҡатнашыусы:ZUFAr|ZUFAr]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:ZUFAr|әңгәмә]]) 10:01, 18 ноябрь 2022 (UTC) == Баш биттә күренгән проект == Биттең аҫҡы өлөшөндәге [[Проект:Фән һәм мәғрифәт йылы]] алып, урынына [[Проект:Халыҡ мәҙәниәте һәм ҡатын-ҡыҙ 2024]] ҡуйып булмаймы? [[Ҡатнашыусы:Bashkorttan|Bashkorttan]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Bashkorttan|фекер алышыу]]) 11:11, 24 февраль 2024 (UTC) == Company Information in Dubai == Get comprehensive '''[https://leelainternational.com/ company information in Dubai]''', including registration requirements, licensing options, and compliance guidelines. Whether you’re exploring free zones, mainland, or offshore setups, our expert resources provide insights to help you make informed business decisions. Navigate Dubai’s business landscape with clarity, from legal requirements to operational support for a successful establishment. '''Website:- https://leelainternational.com/''' [[Махсус:Өлөштәр/2409:40E3:3109:3FB7:49C3:500C:2F8C:BCDA|2409:40E3:3109:3FB7:49C3:500C:2F8C:BCDA]] 12:46, 11 ноябрь 2024 (UTC) gy9ipc52uynz9o53fs2jc4w3fjn0lyi 0 9193 1279132 1266291 2024-11-12T04:37:52Z 212.233.87.146 1279132 wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Тәтешле районы''' ({{lang-ru|Татышлинский район}}) — [[Башҡортостан]]дағы муниципаль район. 1935 йылда ойошторолған. Административ үҙәге — [[Үрге Тәтешле]] ауылы. Районда {{formatnum:{{ Население | Татышлинский район | ч }}}} кеше ({{ Население | Татышлинский район | г }}) йәшәй. == Географияһы == Башҡортостан Республикаһының төньяғында урынлашҡан. Төньяҡта — [[Пермь крайы]]ның [[Көйәҙе районы]], көнсығышта — Башҡортостан Республикаһының [[Асҡын районы|Асҡын]], көньяҡ‑көнсығышта — [[Балтас районы|Балтас]], көньяҡта — [[Борай районы|Борай]], көнбайышта [[Яңауыл районы|Яңауыл]] райондары менән сиктәш. [[Өфө]]нән 209 км, ә яҡындағы тимер юл станцияһы Көйәҙенән (Пермь крайы) 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Район [[Ағиҙел буйы убалы тигеҙлеге]]ндә урынлашҡан. Климаты континенталь, дымлылығы етерлек дәрәжәлә. Райондың көнсығыш ситенән [[Йоҡ (Тере Танып ҡушылдығы)|Йоҡ]] ҡушылдығы менән [[Тере Танып]] йылғаһы, ә төньяҡ-көнбайышта — [[Әри (йылға)|Әри]] йылғаһы аға. Аҡһыл һоро урман тупрағында күпселек киң япраҡлы һәм ҡараңғы ылыҫлы урмандар үҫә, улар 51,6 мең га (район территорияһының 37 %) ерҙе биләй. Минераль ресурстарҙан нефть (Тәтешле, Йөгәмеш, Тепляк, Көйәҙе), кирбес балсығы ([[Ураҙгилде]]), балсыҡҡа ҡушыла торған ҡом ([[Уяҙыбаш]]) ятҡылыҡтары билдәле. == Тарихы == Райондың күпселек тораҡ пункттары башҡорт аҫаба ерҙәрендә, башлыса [[Ирәкте]], өлөшләтә [[Гәрәй|Урман-Гәрәй]] һәм [[Танып (ҡәбилә)|Ҡыр-Танып]] улустарында барлыҡҡа килгән<ref>[http://ufagen.ru/places/tatyshlinskiy Татышлинский | Генеалогия и архивы]</ref>. Тәтешле районы 1935 йылдың 31 ғинуарында [[Башҡорт АССР‑ы]]ның [[Балтас районы|Балтас]] һәм [[Яңауыл районы|Яңауыл]] райондарын бүлеү һөҙөмтәһендә ойошторола. 1963 йылдың 1 февралендә район бөтөрөлә, уның территорияһы Яңауыл районы составына керә. 1966 йылдың 30 декабрендә Тәтешле районы яңынан ойошторола<ref name="Голубченко И. В., Курас С. Ғ.">{{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/14179-t-teshle-rajony|автор=Голубченко И. В., Курас С. Ғ.}}</ref>. == Билдәле шәхестәр == {{Шуҡ|:Категория:Тәтешле районында тыуғандар}} * [[Әнғәм Атнабаев]] — Башҡортостандың халыҡ шағиры. * [[Ғәлләмшин Ренат Биктимер улы]] (28.02.1949), ауыл хужалығы һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1981—2009 йылдарҙа «Дэмен» хужалығы рәйесе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш [[БАССР Юғары Советы|Юғары Советы]] депутаты. «Башҡортостан удмурттарының республика милли-мәҙәни үҙәге» төбәк йәмәғәт ойошмаһы рәйесе. [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1994). Кузебай Герд исемендәге Бөтә удмурт милли премияһы лауреаты (2004), [[Халыҡтар дуҫлығы ордены (Башҡортостан)|Халыҡтар дуҫлығы ордены]] кавалеры (2009). Саңғы спорты буйынса СССР спорт мастеры, еңел атлетика буйынса мастерлыҡҡа кандидат. [[Әрибаш]] ауылынан<ref>[http://www.bashinform.ru/news/177017-segodnya-ispolnyaetsya-60-let-glavnomu-udmurtu-bashkortostana-renatu-galyamshinu/ Сегодня исполняется 60 лет главному удмурту Башкортостана Ренату Галямшину. ИА «Башинформ», 28 февраля 2009 года]{{ref-ru}}{{V|25|02|2019}}</ref>. * [[Кейеков Ғарифулла Мөхәмәтғәли улы]] — мәғрифәтсе-шағир, публицист. * [[Ғәли Соҡорой]] — мәғрифәтсе-шағир. * [[Тулвинский Әнәс Шәйхулла улы]] (10.02.1923—20.01.2011), «[[Салаватнефтеоргсинтез]]» асыҡ акционерҙар йәмғиәте ремонт-механика заводының элекке баш инженеры, йәмәғәтсе, II дәрәжә Ватан һуғышы һәм Октябрь революцияһы ордендары кавалеры. (Элекке Түбәнге Тәтешле ауылынан (хәҙер Үрге Тәтешле менән ҡушылған)<ref>http://www.gpns.ru/sites/default/files/11.01.22.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201127025411/http://www.gpns.ru/sites/default/files/11.01.22.pdf |date=2020-11-27 }} Память. Анас Тулвинский. Газета «Салаватский нефтехимик», 22 января 2011, № 2 (4935){{ref-ru}}{{V|8|02|2018}}</ref>. * [[Фәтхетдинов Салауат Зәки улы]] — йырсы, йырсы, [[Рәсәй Федерацияһы]]ның атҡаҙанған (2005), [[Башҡортостан]]дың (2019) һәм [[Татарстан]]дың (1995) халыҡ артисы. * [[Хәниә Фәрхи]] — йырсы. Рәсәй Федерацияһының, Башҡортостандың һәм Татарстандың (2000) халыҡ артисы. * [[Хунафина Динә Хәлим ҡыҙы]] (10.11.1938), табип-ғалим, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Рәсәй Тәбиғи фәндәр академияһы академигы, медицина фәндәре докторы (1995), профессор (1996). [[Рәсәй Федерацияһы]]ның (2004) һәм Башҡортостан Республикаһының (1995) атҡаҙанған табибы, Рәсәйҙең һаулыҡ һаҡлау (2002) һәм Башҡортостандың мәғариф (2006) отличнигы. [[Үрге Ҡоҙаш]] ауылынан<ref>[http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/2-statya/869-khunafina-dina-khalimovna.html Башкирская энциклопедия — Хунафина Дина Халимовна] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191224141232/http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/2-statya/869-khunafina-dina-khalimovna.html |date=2019-12-24 }}{{ref-ru}}{{V|08|11|2018}}</ref>. * [[Атнабаева Зинира Ҡасим ҡыҙы]] ([[21 декабрь]] [[1934]] — [[23 апрель]] [[2013]]) — [[Башҡорттар|башҡорт]] [[СССР|совет]] театр актёры, драматург һәм сценарийҙар авторы. [[Башҡорт АССР-ы|Башҡорт АССР-ының]] халыҡ ([[1977]]), РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы ([[1980]]). * [[Вәлиева Финә Мансур ҡыҙы]] ([[8 ғинуар]] [[1969 йыл]]) — театр актёры. 1999 йылдан Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. [[Башҡортостан Республикаһы|Башҡортостан Республикаһының]] халыҡ артисы (2013). * [[Ибраһимов Байрас Нәҙим улы ]][[19 февраль]] [[1953 йыл]]) — актёр, театр режиссёры. Башҡортостан Республикаһының (2003) һәм Татарстан Республикаһының (2008) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1983). * [[Пукроков Фёдор (Фәтихйән) Пукрок улы]] (16 ноябрь 1937 — октябрь 1998) — билдәле удмурт шағиры, драматург һәм публицист, Рәсәй Языусылар союзы ағзаһы. * [[Ғарипов Менсадиҡ Ғариф улы]] (16 февраль 1946 — 12 октябрь 1998) — Удмурт Республикаһының халыҡ рәссамы, Удмуртстандың Дәүләт премияһы лауреаты, СССР Рәссамдар союзы ағзаһы, Удмурт Дәүләт университетынын сәнғәт-графика кафедраһы профессоры. * [[Ситдиҡова Гөлзәмиә Маҙһар ҡыҙы]] (26 ноябрь 1956) — Башҡорт Дәүләт филармонияһының танылған һүҙ оҫтаһы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисткаһы. * [[Әүхәтов Ҡасим Әүхәт улы|Әүхәтов Ҡаһим Әүхәт улы]] (2 ғинуар 1932 йыл — 14 октябрь 2014 йыл) — хеҙмәт ветераны, игенсе-шағир, ете китап авторы, Әнғәм Атнабаев премияһы лауреаты. *[http://www.anrb.ru/blog/article/3589 Кәримов Кави Кәрим улы] (15 ғинуар 1947) - тарихсы, БР- ның атказанган укытыусыһы (1993),  тарих  фәндәре докторы,  (2000), профессор (2001), СССР  мәгариф отличнигы (1990),  БР-зың  мәгариф отличнигы   (1997),  РФ-ның юғары һөнәри белем биреү почетлы хеҙмәткәре (2006). 200  фэнни эштәрзең  авторы. *Гамилов Надим Гата улы(24 декабрь 19271-11 август 2016)-  республикала  билдәле хужалык   етәксеһе, партия  һәм  йәмәғәт  эшлексеһе ,  КПСС Тәтешле райкомының   элекке беренсе    секретаре == Халыҡ һаны == '''1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):''' {{Wikidata/Population}} <!-- ; Милли составы 2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ һанын иҫәпкә алыу мәғлүмәттәре буйынса: [[башкиры]] — 60,1 %, [[удмурты]] — 21,5 %, [[татары]] — 14,9 %, [[русские]] — 1,9 %, [[марийцы]] — 1,3 %, лица других национальностей — 0,3 %<ref name="ВПН-2010">{{cite web|url=http://www.bashstat.ru/perepis2010/pub_work/Итоги%20Всероссийской%20переписи%20населения%202010%20года%20по%20Республике%20Башкортостан.pdf|title=Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан|format=pdf|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан|accessdate=2013-03-05|archiveurl=http://www.webcitation.org/6EzC0FMGq|archivedate=2013-03-09}}</ref>. == Территориально-муниципальное устройство == В районе 75 населённых пунктов в составе 13 сельских поселений<ref name="RBzak_izm">[http://www.gsrb.ru/MainLeftMenu/ZakonoTvorch/Zakoni/49-2008.php Закон Республики Башкортостан Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населенных пунктов (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)]</ref>: {{Автонумерация | Оформление = standard sortable | Столбцов = 6 | Заголовок2 = Сельские поселения | Заголовок3 = Административный центр | Заголовок4 = Количество<br />населённых<br />пунктов | Заголовок5 = Население | Заголовок6 = Площадь,<br />км² | Выравнивание4 = right | Выравнивание5 = right | Выравнивание6 = right | Сортировка4 = число | Сортировка5 = число | Сортировка6 = число | |[[Акбулатовский сельсовет (Татышлинский район)|Акбулатовский сельсовет]] | село [[Староакбулатово (Татышлинский район)|Староакбулатово]] | 3 | {{ Население | Акбулатовский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | село [[Аксаитово]] | 7 | {{ Население | Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | деревня [[Бадряшево]] | 7 | {{ Население | Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | село [[Буль-Кайпаново]] | 6 | {{ Население | Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Верхнетатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Верхнетатышлинский сельсовет]] | село [[Верхние Татышлы]] | 3 | {{ Население | Верхнетатышлинский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | село [[Старокальмиярово]] | 5 | {{ Население | Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | село [[Кальтяево]] | 5 | {{ Население | Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | село [[Верхнекудашево]] | 6 | {{ Население | Кудашевский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | село [[Старый Курдым]] | 8 | {{ Население | Курдымский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | село [[Нижнебалтачево]] | 11 | {{ Население | Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Новотатышлинский сельсовет]] | село [[Новые Татышлы]] | 4 | {{ Население | Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | село [[Шулганово]] | 6 | {{ Население | Шулгановский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | | |[[Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район)|Ялгыз-Наратский сельсовет]] | село [[Ялгыз-Нарат]] | 4 | {{ Население | Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район) | тс }} | }} <br /> <div class='NavFrame collapsed'> <div class='NavHead'>Список населённых пунктов района</div> <div class='NavContent'> {{Автонумерация | Оформление = standard sortable | Столбцов = 5 | Заголовок2 = Населённый пункт | Заголовок3 = Тип | Заголовок4 = Население | Заголовок5 = Муниципальное образование | Выравнивание4 = right | Сортировка4 = число | | [[1-й Зиримзибаш]] | деревня | {{ Население | 1-й Зиримзибаш | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[1-й Янаул]] | деревня | {{ Население | 1-й Янаул | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[2-й Зиримзибаш]] | деревня | {{ Население | 2-й Зиримзибаш | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Аксаитово]] | село | {{ Население | Аксаитово | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Алга (Татышлинский район)|Алга]] | деревня | {{ Население | Алга (Татышлинский район) | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Арибаш]] | деревня | {{ Население | Арибаш | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[Арибашево]] | село | {{ Население | Арибашево | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[Артаулово]] | деревня | {{ Население | Артаулово | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Асавды]] | деревня | {{ Население | Асавды | тс }} | [[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | | [[Аук-Буляк]] | деревня | {{ Население | Аук-Буляк | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Ачу-Елга]] | деревня | {{ Население | Ачу-Елга | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Бадряшево]] | деревня | {{ Население | Бадряшево | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Байкибаш]] | деревня | {{ Население | Байкибаш | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Башкибаш]] | село | {{ Население | Башкибаш | тс }} | [[Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район)|Ялгыз-Наратский сельсовет]] | | [[Беляшево]] | село | {{ Население | Беляшево | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Бигинеево]] | деревня | {{ Население | Бигинеево | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Бизь (Башкортостан)|Бизь]] | деревня | {{ Население | Бизь (Башкортостан) | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Буль-Кайпаново]] | село | {{ Население | Буль-Кайпаново | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Бургынбаш]] | деревня | {{ Население | Бургынбаш | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Верхнебалтачево]] | деревня | {{ Население | Верхнебалтачево | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Верхнекудашево]] | село | {{ Население | Верхнекудашево | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[Верхние Татышлы]] | село | {{ Население | Верхние Татышлы | тс }} | [[Верхнетатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Верхнетатышлинский сельсовет]] | | [[Верхняя Салаевка]] | деревня | {{ Население | Верхняя Салаевка | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Вязовка (Татышлинский район)|Вязовка]] | село | {{ Население | Вязовка (Татышлинский район) | тс }} | [[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | | [[Гарибашево]] | деревня | {{ Население | Гарибашево | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Дубовка (Татышлинский район)|Дубовка]] | деревня | {{ Население | Дубовка (Татышлинский район) | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Зиляктау]] | деревня | {{ Население | Зиляктау | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Зиримзи]] | деревня | {{ Население | Зиримзи | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Ивановка (Татышлинский район)|Ивановка]] | деревня | {{ Население | Ивановка (Татышлинский район) | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Ильметово]] | село | {{ Население | Ильметово | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Кальтяево]] | село | {{ Население | Кальтяево | тс }} | [[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | | [[Кардагушево]] | деревня | {{ Население | Кардагушево | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[Карманово (Татышлинский район)|Карманово]] | деревня | {{ Население | Карманово (Татышлинский район) | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Кашкаково]] | деревня | {{ Население | Кашкаково | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Кустаревка (Башкортостан)|Кустаревка]] | деревня | {{ Население | Кустаревка (Башкортостан) | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Кытки-Елга]] | деревня | {{ Население | Кытки-Елга | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Майск (Башкортостан)|Майск]] | деревня | {{ Население | Майск (Башкортостан) | тс }} | [[Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Новотатышлинский сельсовет]] | | [[Малая Бальзуга]] | деревня | {{ Население | Малая Бальзуга | тс }} | [[Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Новотатышлинский сельсовет]] | | [[Маматаево]] | деревня | {{ Население | Маматаево | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Манагаз]] | деревня | {{ Население | Манагаз | тс }} | [[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | | [[Нижнебалтачево]] | село | {{ Население | Нижнебалтачево | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Нижнее Кальтяево]] | деревня | {{ Население | Нижнее Кальтяево | тс }} | [[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | | [[Никольск (Татышлинский район)|Никольск]] | деревня | {{ Население | Никольск (Татышлинский район) | тс }} | [[Верхнетатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Верхнетатышлинский сельсовет]] | | [[Новокайпаново]] | село | {{ Население | Новокайпаново | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Новокудашево (Татышлинский район)|Новокудашево]] | деревня | {{ Население | Новокудашево (Татышлинский район) | тс }} | [[Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район)|Ялгыз-Наратский сельсовет]] | | [[Новочукурово]] | деревня | {{ Население | Новочукурово | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Новые Иракты]] | деревня | {{ Население | Новые Иракты | тс }} | [[Кудашевский сельсовет (Татышлинский район)|Кудашевский сельсовет]] | | [[Новые Татышлы]] | село | {{ Население | Новые Татышлы | тс }} | [[Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Новотатышлинский сельсовет]] | | [[Петропавловка (Татышлинский район)|Петропавловка]] | деревня | {{ Население | Петропавловка (Татышлинский район) | тс }} | [[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | | [[Савалеево (Татышлинский район)|Савалеево]] | деревня | {{ Население | Савалеево (Татышлинский район) | тс }} | [[Акбулатовский сельсовет (Татышлинский район)|Акбулатовский сельсовет]] | | [[Савкияз]] | село | {{ Население | Савкияз | тс }} | [[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | | [[Сараштыбаш]] | село | {{ Население | Сараштыбаш | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Староакбулатово (Татышлинский район)|Староакбулатово]] | село | {{ Население | Староакбулатово (Татышлинский район) | тс }} | [[Акбулатовский сельсовет (Татышлинский район)|Акбулатовский сельсовет]] | | [[Старокайпаново]] | село | {{ Население | Старокайпаново | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Старокальмиярово]] | село | {{ Население | Старокальмиярово | тс }} | [[Кальмияровский сельсовет (Татышлинский район)|Кальмияровский сельсовет]] | | [[Старосолдово]] | деревня | {{ Население | Старосолдово | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Старочукурово]] | село | {{ Население | Старочукурово | тс }} | [[Буль-Кайпановский сельсовет (Татышлинский район)|Буль-Кайпановский сельсовет]] | | [[Старый Курдым]] | село | {{ Население | Старый Курдым | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Старый Кызыл-Яр]] | деревня | {{ Население | Старый Кызыл-Яр | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Старый Сикияз]] | деревня | {{ Население | Старый Сикияз | тс }} | [[Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район)|Ялгыз-Наратский сельсовет]] | | [[Старый Шардак]] | деревня | {{ Население | Старый Шардак | тс }} | [[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | | [[Таныповка]] | деревня | {{ Население | Таныповка | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Танып-Чишма]] | деревня | {{ Население | Танып-Чишма | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Ташкент (Татышлинский район)|Ташкент]] | деревня | {{ Население | Ташкент (Татышлинский район) | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Уразгильды]] | село | {{ Население | Уразгильды | тс }} | [[Новотатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Новотатышлинский сельсовет]] | | [[Утар-Елга]] | деревня | {{ Население | Утар-Елга | тс }} | [[Нижнебалтачевский сельсовет (Татышлинский район)|Нижнебалтачевский сельсовет]] | | [[Уядыбаш]] | деревня | {{ Население | Уядыбаш | тс }} | [[Верхнетатышлинский сельсовет (Татышлинский район)|Верхнетатышлинский сельсовет]] | | [[Фанга]] | деревня | {{ Население | Фанга | тс }} | [[Кальтяевский сельсовет (Татышлинский район)|Кальтяевский сельсовет]] | | [[Чишма (Татышлинский район)|Чишма]] | деревня | {{ Население | Чишма (Татышлинский район) | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Чургулды]] | село | {{ Население | Чургулды | тс }} | [[Акбулатовский сельсовет (Татышлинский район)|Акбулатовский сельсовет]] | | [[Шулганово]] | село | {{ Население | Шулганово | тс }} | [[Шулгановский сельсовет (Татышлинский район)|Шулгановский сельсовет]] | | [[Юда (Татышлинский район)|Юда]] | деревня | {{ Население | Юда (Татышлинский район) | тс }} | [[Бадряшевский сельсовет (Татышлинский район)|Бадряшевский сельсовет]] | | [[Юрмиязбаш]] | деревня | {{ Население | Юрмиязбаш | тс }} | [[Курдымский сельсовет (Татышлинский район)|Курдымский сельсовет]] | | [[Юсупово (Татышлинский район)|Юсупово]] | деревня | {{ Население | Юсупово (Татышлинский район) | тс }} | [[Аксаитовский сельсовет (Татышлинский район)|Аксаитовский сельсовет]] | | [[Ялгыз-Нарат]] | село | {{ Население | Ялгыз-Нарат | тс }} | [[Ялгыз-Наратский сельсовет (Татышлинский район)|Ялгыз-Наратский сельсовет]] }} </div> </div> --> == Иҡтисад == Район [[ауыл хужалығы]] йүнәлешле. [[ауыл хужалығы]] ерҙәренең Майҙаны 75,4 мең га (район территорияһының 54,7 %), шул иҫәптән һөрөнтө ерҙәр — 60,9 мең га, сабынлыҡтар — 1,7, көтөүлектәр — 12,6 мең га Территорияһының 44,2 % һөрөлгән. Хужалыҡтарҙың төп йүнәлеше — мөгөҙлө эре мал үрсетеү, игенселек, сусҡасылыҡ һәм картуф үҫтереү. Үрге Тәтешлелә май яҙыу һәм кирбес заводтары, Түбәнге Тәтешлелә РТП бар. Районда урман хужалығының урман пункты, колхоз-ара ПМК эшләй. Нефть ятҡылыҡтарын «Краснохолмскнефть», Көйәҙе ятҡылығының Тәтешлеләге өлөшөн «Чернушканефть» (Пермь крайы) НГДУ-лары үҙләштерә. Район территорияһынан Сурай—Иҫке Балтас—Көйәҙе автомобиль юлы үтә. Районда 53 дөйөм белем биреү мәктәбе, шул иҫәптән 16 урта; 26 дөйөм китапхана, 51 клуб учреждениеһы, үҙәк район һәм 2 ауыл участка дауаханалары эшләй. Татар телендә «Тәтешле хәбәрлере», урыҫ телендә «Татышлинский вестник», башҡорт телендә «Аҡ тирмә» һәм удмурт телендә «Ошмес» газеталары сығарыла. == Иҫкәрмәләр == {{иҫкәрмәләр|2}} == Әҙәбиәт == * Башкиры Татышлинского района Республики Башкортостан: научный справочник / [[Хәмиҙуллин Салауат Ишмөхәмәт улы|С. И. Хамидуллин]], И. Р. Саитбатталов, Р. Р. Асылгужин, Р. Р. Шайхеев. – Уфа: АНО «ЦИИНБ «Шежере», 2019. – 344 с. == Һылтанмалар == * {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/14179-t-teshle-rajony|автор=Голубченко И. В., Курас С. Ғ.}} * [http://ufagen.ru/places/tatyshlinskiy История сел и деревень Татышлинского района] * [http://www.bashkortostan.ru/state/municipality/municip/detail.php?ID=2807 На сайте Республики Башкортостан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110130163745/http://bashkortostan.ru/state/municipality/municip/detail.php?ID=2807 |date=2011-01-30 }} {{Тәтешле районы ауылдары}} {{Тәтешле районы муниципаль берәмектәре}} {{Башҡортостан райондары}} [[Категория:Башҡортостан райондары]] [[Категория:Тәтешле районы]] ibeik9347477o5302mh53olg196o43g 0 29188 1279127 994404 2024-11-11T21:31:56Z InternetArchiveBot 31336 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1279127 wikitext text/x-wiki {{ТП |статус = ҡала |башҡортса исеме = Камбург |төп исеме = Camburg |ил = Германия |герб = Wappen_Camburg.png |флаг = |герб киңлеге = |флаг киңлеге = |lat_dir= N|lat_deg = 51|lat_min = 3|lat_sec 14 |lon_dir= E |lon_deg = 11|lon_min = 42|lon_sec = 27 |CoordAddon = |CoordScale = |ЯндексКарта = |ил картаһы = |регион картаһы = |район картаһы = |ил картаһының дәүмәле = 250 |регион картаһының дәүмәле = |район картаһының дәүмәле = |регион төрө = Германия ерҙәре |регион = Тюрингия |теҙмәләге регион = Тюрингия |район төрө = район |район = Заале-Хольцланд (район) |теҙмәләге район = Заале-Хольцланд (район) |урынлашыу төрө = |урынлашыу = |теҙмәләге урынлашыу = |эске бүленеү = ҡала һәм 8 район |башлыҡ төрө = |башлыҡ = Томас Мориц |нигеҙ һалыныу = |беренсе телгә алыу = |элекке исемдәре = |статус (башлап) = |майҙан = 13,31 |бейеклек төрө = |ТП үҙәгенең бейеклеге = 130 |климат = |рәсми тел = |рәсми тел-ref = |халыҡ = 2899<ref name="statistik.thueringen.de">[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thuringer Landesamt fur Statistik – Bevolkerung nach Gemeinden, erfullenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]</ref> |иҫәп алыу йылы = 2006 |тығыҙлыҡ = |агломерация = |милли состав = |конфессия составы = |этнохороним = |ваҡыт бүлкәте = +1 |DST = бар |почта индексы = 7774 |почта индекстары = |телефон коды = |автомобиль коды = SHK |танымлаусы төрө = Үҙидара субъектының тиңләштереү коды{{!}}Рәсми код |һансал танымлаусы = 16 0 74 011 |Commons-тағы категория = Dornburg-Camburg |сайт = http://www.stadt-camburg.de/ |сайт теле = de |сайт теле 2 = |сайт теле 3 = |сайт теле 4 = |сайт теле 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Камбург''' ({{lang-de|Camburg}}) — [[Германия]]ла, [[Тюрингия]] [[Германия ерҙәре|ерендә]] урынлашҡан ҡала. 2006 йылғы [[халыҡ]] иҫәбен алыу<ref>[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thüringer Landesamt für Statistik – Bevölkerung nach Gemeinden, erfüllenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]</ref> буйынса ҡалала 2899<ref name="statistik.thueringen.de">[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thuringer Landesamt fur Statistik – Bevolkerung nach Gemeinden, erfullenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]</ref> кеше йәшәй. [[Майҙан]]ы — 13,31 км². Диңгеҙ кимәленән 130 метр бейеклектә һәм UTC +1 ваҡыт бүлкәтендә урынлашҡан. Почта индексы — 7774 һәм автомобиль коды — SHK. == Иҫкәрмәләр == {{reflist}} == Һылтанмалар == * [http://www.stadt-camburg.de/ Рәсми сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080318163309/http://www.stadt-camburg.de/ |date=2008-03-18 }}. {{библиоинформация}} [[Категория:Тюрингия ҡалалары]] {{Germany-geo-stub}} lg3t2qbxhfdwxb3ukfcln1l0abvn0by 0 75344 1279125 1180045 2024-11-11T17:37:27Z InternetArchiveBot 31336 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1279125 wikitext text/x-wiki [[Файл:Backing sheep at sheepdog competition.jpg|мини|221пкс|[[Эт]] һәм [[һарыҡ]] иң беренсе өйгә эйәлештерелгән хайуандар]] '''Йортлаштрыу, ҡулға эйәлештереү''', '''доместикация''' ({{lang-la|domesticus}} — ''«өйгә эйәләшкән»'') — оҙайлы бер нисә быуын дәүерендә, кеше тарафынан ҡырағай форманан генетик изоляцияла тотоп яһалма һайлауға дусар ителгән, ҡырағай хайуандарҙың һәм үҫемлектәрҙең үҙгәреү процессы. == Йортлаштырыу тарихы == [[Файл:AyrshireCattle1.JPG|мини|221пкс|Эйршир тоҡомло [[һыйыр]]]] Һунар ваҡытында аулап алынған хайуандарҙы бәйләп йәки кәртәлә аҫырағандар. Бөтә хайуандар ҙа ҡулға эйәлешеп китә алмаған. Төрлө халыҡтар үҙҙәре йәшәгән өлкәләге хайуандарҙы йортлаштырған — антилопалар, торналарҙы, ҡауҙыларҙы, ҡара йыландарҙы, һәм хатта крокодилдарҙы. Ғалимдар тәүтормош кешеләре [[Мегатерий|мегатерий]]ҙы һәм [[Мәмерйә айыуы|мәмерйә айыуын]] да йортлаштырған тип иҫәпләй. Ә [[Гасдрубал Барка]] Б. Э.Т.III быуат аҙағында римлеләр менән һуғышта хәрби филдәрҙе файҙаланған. Төрлө ваҡытты төлө урындарҙа йәнлектәрҙәр [[һарыҡ]], үгеҙ, марал, антилопа, [[төлкө]], [[шәшке]], [[кеш]], [[нартия]]; [[ҡоштар]]ҙан — [[бүҙәнә]], [[фазан]], [[страус]]; [[балыҡтар]]ҙан — [[толстолобик]], [[амур (балыҡ)|амур]], [[бөжәктәр]]ҙән — [[иңкештәр|иңкеш]], [[себендәр]]. Себендәрҙе ҡулға эйәләштереү башҡарылды һәм бөгөнгө көнлә лә дауам итә. Был эш фермаларҙа тиреҫте утилләштереү өсөе башҡарыла. Ҡулға эйәләшкән хайуандар барлыҡҡа килеүе кешенең тормошон тулыһынса үҙгәртә. Йорт хайуандары булыуы кешене аслыҡтан ҡотҡара. [[Эттәр]] һунарҙа ярҙам итә, хәүеф барлығын иҫкәртә. Ҡулға эйәләштереү оҙайлы процесс. Төньяҡ [[болан]]дарын һәм [[эттәр]]ҙе Б. Э.Т 18 мең йыл элек ҡулға эйәләштерелгән тигән фараз бар. [[Һарыҡ]]тар 18 мең йыл элегерәк; [[кәзә]]ләр һәм [[сусҡалар]] 6,5 мең йыл эдегерәк; [[һыйыр]]ҙар 5 мең йыл элегерәк; [[ебәк ҡорто]] — 4,5 мең йыл элек ҡулға эйәләштерелгән. Айырым бер төр хайуандар Ер шарының билдәле бер районында башҡарылған. Мәҫәлән: [[аттар]] — Евразия далаларында, [[тауыҡ]]тар — [[Һиндостан]] далаларында, [[цесарка]] — [[Африка]]ла, [[күркә]]ләр — Америкала, өйрәктәр һәм [[ебәк ҡорто]] — [[Ҡытай]]ҙа, [[күгәрсен]]дәр, Нил [[ҡаҙҙар]]ы һәм [[бесәй]]ҙәр [[Мысыр]]ҙа башҡарылған тип иҫәпләнә. Сусҡа, ҡуян һәм кәзәләр бер нисә урында йортлаштырылған тип иҫәпләнә. Йортлаштырылған хайуандарҙы артан үҫтереүһәм үрсетеү кеше өсөн кәрәк булған төрлө билдәлерҙе һайлап алыу (селекция) ысулы менән яңы тоҡомдар сығарыу күҙ уңында тотола. Ҡоштарҙы йортлаштырыу йорортҡа һалыусанлығын һәм тиҙ үҫеүсәнлеген күтәәу өсөн башҡарылған. Ҡаырағай ҡаҙҙарҙың массаһы 5—6 кг булһа, ит өсөн үҫтерлгәндәренеке 12 кг—ға еткән. Ҡырағай өйрәк, тауыҡ, бүҙәнә йылына 6—19 йомортҡа һалһа, йортлаштырылғандары 300—400 йомортҡа һалған. Һарыҡтарҙы йортлаштырыу бер нисә йүнәштә барған: берәстәр һанын арттырыу, ит-май тоҡомдарының тән массаһын арттырыу, йөн һәм һөт сығымын арттырыу. Һыйыр малынын һөтлөлөк, тән ауырлығы, үрсемлек талап ителгән. Һөт биреүсе малдар йылына 10—12 мең литр һөт бирә. Ит йүнәлешендәге һыйыр ауырлыға 1 т артып китә. Йорт хайуандары тәбиғәт шарттарында ярҙамһыҙ була. Әммә был улыр үҙ ата-бабалырынан түбән тиғендә аңлатмай. Улар тик көндәлек тормоштоң яңы шарттарына, кеше талаптарына яраҡлашҡан. [[Файл:Bees.jpg|мини|221пкс|Кәрәҙҙә бал ҡорттары]] == Хайуандарҙы йортлаштырыу хронологияһы == {| class="wikitable" ! style | Төр !! Осор !! Регион |- |valign="top"| [[Эт]] (''Canis lupus familiaris'') | Б. Э.Т 33000 йылдар<ref name=altai-dog-dna>Druzhkova AS, Thalmann O, Trifonov VA, Leonard JA, Vorobieva NV, et al. (2013) Ancient DNA Analysis Affirms the Canid from Altai as a Primitive Dog. PLoS ONE 8(3): e57754. doi:10.1371/journal.pone.0057754</ref><ref name="DienekesAnthropology">[http://dienekes.blogspot.com/2008/10/dog-domestication-in-aurignacian-c.html Dienekes' Anthropology Blog : Dog domestication in the Aurignacian (c. 32kyBP])</ref><ref name="Worldfirst">[http://www.msnbc.msn.com/id/27240370/ MSNBC : World’s first dog lived 31,700 years ago, ate big]</ref><ref name="Scott">{{Harvnb|Scott|Fuller|1974|p=[http://books.google.com/books?id=2D3IS1tDFcsC&pg=PA54 54]}}</ref> |align="center"|[[Евразия]] |- |valign="top"| [[Һарыҡ]] (''Ovis orientalis aries'') | Б. Э.Т 11000—9000 йылдар<ref>{{cite book | author=Krebs, Robert E. & Carolyn A. | title=Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions & Discoveries of the Ancient World | location=Westport, CT | publisher=Greenwood Press | year=2003 | isbn=0-313-31342-3}}</ref><ref name="storey">{{cite book |title=Storey's Guide to Raising Sheep |last=Simmons |first=Paula |coauthors=Carol Ekarius |year=2001 |publisher=Storey Publishing LLC |location=North Adams, MA |isbn=978-1-58017-262-2 }}</ref> |align="center"|[[Көньяҡ- Консығыш Азия]] |- |valign="top"| [[Сусҡа]] (''Sus scrofa domestica'') |Б. Э.Т 9000 йылдар<ref>{{cite journal |author=Giuffra E, Kijas JM, Amarger V, Carlborg O, Jeon JT, Andersson L |title=The origin of the domestic pig: independent domestication and subsequent introgression |journal=Genetics |volume=154 |issue=4 |pages=1785–91 |year=2000 |month=April |pmid=10747069 |pmc=1461048 |url=http://www.genetics.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=10747069}}</ref><ref>{{cite journal |author=G. Larson, K. Dobney, U. Albarella, M. Fang, E. Matisso-Smith, J. Robins, S. Lowden, H. Finlayson, T. Brand, E. Willerslev, P. Rowley-Conwy, L. Andersson, A. Cooper |title=Worldwide Phylogeography of Wild Boar Reveals Multiple Centers of Pig Domestication |journal=Science |volume=307 |issue=5715 |year=2005 |month=March |url=http://www.sciencemag.org/content/307/5715/1618.full.pdf | doi = 10.1126/science.1106927 | pmid=15761152 |pages=1618–21}}</ref> |align="center"|[[Яҡын Көнсығыш]], [[Ҡытай]], [[Германия]] |- |valign="top"| [[Кәзә]] (''Capra aegagrus hircus'') |Б. Э.Т 8000 йылдар<ref>Melinda A. Zeder, [http://web.utk.edu/~persian/goat.htm Goat busters track domestication] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204221312/http://web.utk.edu/~persian/goat.htm |date=2012-02-04 }} (Physiologic changes and evolution of goats into a domesticated animal), April 2000, {{en icon}} (summarizing research done in [[Ganj Dareh]]).</ref> |align="center"|[[Иран]] |- |valign="top"| [[Һыйыр]] (''Bos primigenius taurus'') |8000 йыл элек<ref>[http://www.comp-archaeology.org/WendorfSAA98.html Late Neolithic megalithic structures at Nabta Playa (Sahara), southwestern Egypt.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101009235228/http://www.comp-archaeology.org/WendorfSAA98.html |date=2010-10-09 }}</ref><ref>Source : Laboratoire de Préhistoire et Protohistoire de l’Ouest de la France [http://palissy.humana.univ-nantes.fr/LABOS/UMR/serveur/recherche/pruvost.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090626225631/http://palissy.humana.univ-nantes.fr/LABOS/UMR/serveur/recherche/pruvost.html |date=2009-06-26 }}, {{fr icon}}.</ref> |align="center"|[[Һиндостан]], [[Яҡын Көнсығыш]], [[Төньяҡ Африка]] |- |valign="top"| [[Бесәй]] (''Felis catus'') |Б. Э.Т 7500 йылдар<ref name="9500 years">{{cite web|title=Oldest Known Pet Cat? 9500-Year-Old Burial Found on Cyprus|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/04/0408_040408_oldestpetcat.html|accessdate=2007-03-06|date=2004-04-08|work=National Geographic News|archiveurl=http://www.webcitation.org/6G0QbfiDw|archivedate=2013-04-20}}</ref><ref name="Muir">{{cite news |first=Hazel |last=Muir |title=Ancient remains could be oldest pet cat |url=http://www.newscientist.com/article/dn4867.html |work=[[New Scientist]] |date=2004-04-08 |accessdate=2007-11-23 }}</ref><ref name="Walton">{{cite news |first=Marsha |last=Walton |title=Ancient burial looks like human and pet cat |url=http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |work=[[CNN]] |date=April 9, 2004 |accessdate=2007-11-23 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071222092756/http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |date=2007-12-22 }}</ref><ref>''[http://news.nationalgeographic.com/news/2004/04/0408_040408_oldestpetcat.html]'', domestication of the cat on Cyprus, National Geographic.</ref> |align="center"|[[Кипр (утрау)|Кипр]] һәм [[Яҡын Көнсығыш]] |- |valign="top"| [[Тауыҡ]] (''Gallus gallus domesticus'') |Б. Э.Т 6000 йылдар<ref>{{cite journal |doi=10.1079/WPS19890012 |author=West B, Zhou B-X. |title=Did chickens go north? New evidence for domestication |journal=World's Poultry Science Journal |volume=45 |pages=205–218 |year=1989 |format=PDF |url=http://www.adelaide.edu.au/ANZCCART/publications/dom_chicken.pdf |issue=3 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20040729044604/http://www.adelaide.edu.au/ANZCCART/publications/dom_chicken.pdf |archivedate=2004-07-29 |deadlink=404 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040729044604/http://www.adelaide.edu.au/ANZCCART/publications/dom_chicken.pdf |date=2004-07-29 }}</ref> |align="center"|[[Һиндостан]] һәм [[Көньяҡ-Көнсығыш Азия]] |- |valign="top"|[[Диңгеҙ сусҡаһы]] (''Cavia porcellus'') |Б. Э.Т 5000 йылдар<ref>[http://cavyhistory.tripod.com/ ''History of the Guinea Pig'' (Cavia porcellus) ''in South America, a summary of the current state of knowledge'']</ref> |align="center"|[[Перу]] |- |valign="top"|[[Ишәк]] (''Equus africanus asinus'') |Б. Э.Т 5000 йылдар<ref>{{cite journal |author=Beja-Pereira A, England PR, Ferrand N, ''et al.'' |title=African origins of the domestic donkey |journal=Science |volume=304 |issue=5678 |pages=1781 |year=2004 |month=June |pmid=15205528 |doi=10.1126/science.1096008 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15205528 |laysummary=[http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn6032 ''New Scientist'' Donkey domestication began in Africa ]}}</ref><ref>Roger Blench, {{PDFlink|''[http://www.animaltraction.net/donkeys/donkeys-blench-history.pdf The history and spread of donkeys in Africa]''|235&nbsp;[[Kibibyte|KiB]]}} {{en icon}}.</ref> |align="center"|[[Мысыр]] |- |valign="top"|[[Өйрәк]] (''Anas platyrhynchos domesticus'') |Б. Э.Т 4000 йылдар |align="center"|[[Ҡытай]] |- |valign="top"|[[Азия буйволы]] (''Bubalus bubalis'') |4000 йыл элек |align="center"|[[Һиндостан]], [[Ҡытай]] |- |valign="top"|[[Атар]] (''Equus ferus caballus'') |Б. Э.Т 4000 йыл элек<ref>[http://www.imh.org/imh/kyhpl1b.html The Domestication of the Horse]; см также [[Одомашнивание лошади]]</ref> |align="center"|Европа далалары |- |valign="top"|[[Дөйә|Бер үркәсле дөйә]] (''Camelus dromedarius'') |Б. Э.Т 4000 йыл элек |align="center"|[[Аравия]] |- |valign="top"|[[Лама (хайуан)|Лама]] (''Lama glama'') |Б. Э.Т 3500 йыл элек |align="center"|[[Перу]] |- |valign="top"|[[Ебәк ҡорто]] (''Bombyx mori'') |Б. Э.Т 3000 йыл элек |align="center"|[[Ҡытай]] |- |valign="top"|[[Төньяҡ болоны]] (''Rangifer tarandus'') |Б. Э.Т 3000 йыл элек<ref>[http://explorenorth.com/library/weekly/aa080798.htm Domestication of Reindeer] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090316042918/http://explorenorth.com/library/weekly/aa080798.htm |date=2009-03-16 }} {{недоступная ссылка|число=23|месяц=05|год=2013|url=http://explorenorth.com/library/weekly/aa080798.htm|id=20130417}}</ref> |align="center"|[[Рәсәй]] |- |valign="top"|[[Күк күгәрсен]] (''Columba livia'') |Б. Э.Т 3000 йыл элек |align="center"|[[Урта диңгеҙ буйы]] |- |valign="top"|[[Ҡаҙҙар]] (''Anser anser domesticus'') |Б. Э.Т 3000 йыл элек<ref>[http://www.fao.org/docrep/V6200T/v6200T0n.htm Geese: the underestimated species]</ref> |align="center"|[[Мысыр]] |- |valign="top"|[[Дөйә|Ике үркәсле дөйә]] (''Camelus bactrianus'') |Б. Э.Т 2500 йыл элек |align="center"|[[Үҙәк Азия]] |- |valign="top"|[[Як]] (''Bos grunniens'') |Б. Э.Т 2500 йыл элек |align="center"|[[Тибет]] |- |valign="top"|[[Бантенг]] (''Bos javanicus'') |билдәһеҙ |align="center"|[[Көньяҡ-Көнсығыш Азия]] |- |valign="top"|[[Гаур]] (''Bos gaurus frontalis'') |билдәһеҙ |align="center"|[[Көньяҡ-Көнсығыш Азия]] |- |valign="top"|[[Альпака]] (''Vicugna pacos'') |Б. Э.Т 1500 йыл элек |align="center"|[[Перу]] |- |valign="top"|[[Фретка]] (''Mustela putorius furo'') |Б. Э.Т 1500 йыл элек |align="center"|[[Европа]] |- |valign="top"|[[Мускус өйрәге]] (''Cairina momelanotus'') |билдәһеҙ |align="center"|[[Көньяҡ Америка]] |- |valign="top"|[[Цесарка]] |билдәһеҙ |align="center"|[[Африка]] |- |valign="top"|[[Карп]] (''Cyprinus carpio'') |билдәһеҙ |align="center"|[[Көнсығыш Азия]] |- |valign="top"|[[Күркә]] (''Meleagris gallopavo'') |Б. Э.Т 500 йыл элек |align="center"|[[Мексика]] |- |valign="top"|[[Алтын балыҡ]] (''Carassius auratus auratus'') |билдәһеҙ |align="center"|[[Ҡытай]] |- |valign="top"|[[Ҡуян]] (''Oryctolagus cuniculus'') | VI быуат |align="center"|[[Европа]] |} === Икенсе тулҡын === {| class="wikitable" |- ! style | Төр !! Осор !! Регион |- |valign="top"|[[Тур (һөтимәр)|Тур]] (''Bos primigenius indicus'') |Б. Э.Т 8000 йыл элек |align="center"|[[Һиндостан]] |- |valign="top"|[[Бал ҡорттары]] |Б. Э.Т 4000 йыл элек |align="center"|Бер нисә район |- |valign="top"|[[Фил|Азия филе]] (''Elephas maximus'') |Б. Э.Т 2000 йыл элек |align="center"|[[Һиндостан]] |- |valign="top"|[[Лань]] (''Dama dama'') |Б. Э.Т 1000 йыл элек |align="center"|[[Урта диңгеҙ]] буйы |- |valign="top"|[[Павлин]] (''Pavo cristatus'') |Б. Э.Т 500 йыл элек |align="center"|[[Һиндостан]] |- |valign="top"|[[Горлицы]] (''Streptopelia risoria'') |Б. Э.Т 500 йыл элек |align="center"|[[Төньяҡ Америка]] |- |valign="top"|[[Немой перепел]] (''Coturnix japonica'') |1100—1900 |align="center"|[[Япония]] |- |valign="top"|[[Мандаринка (ҡош)|Мандаринка]] (''Aix galericulata'') | билдәһеҙ |align="center"|[[Ҡытай]] |- |valign="top"|[[Бөҙрә аҡҡош]] (''Cygnus olor'') |1000—1500 |align="center"|[[Европа]] |- |valign="top"|[[Канарейка]] (''Serinus canaria domestica'') |1600 |align="center"|[[Кан утрауҙары]] |} == Иҫкәрмәләр == {{иҫкәрмәләр}} == Һылтанмалар == * {{Из БСЭ|http://slovari.yandex.ru/Одомашнивание/БСЭ/Одомашнивание/}} * [https://web.archive.org/web/20070930055543/http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/008/031/729.htm Доместикация] в Большой советской энциклопедии * [http://www.bionet.nsc.ru/vogis/pict_pdf/2007/t11_2/vogis_11_2_02.pdf Трут Л. Н. Доместикация животных в историческом процессе и в эксперименте. Вестник ВОГиС, 2007, Том 11, № 2] * {{книга |автор = Джаред Даймонд |часть = Глава 9. Зебры, несчастливые браки и принцип «Анны Карениной» |заглавие = Ружья, микробы и сталь. Судьбы человеческих обществ |оригинал = Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies |ссылка = http://elementy.ru/lib/430928 |издательство = Издательская группа АСТ |год = 2010 |том = |страницы = |страниц = 720 |isbn = 978-5-17-061456-1 }} [[Категория:Тарихҡаса булған дәүер]] [[Категория:Йорт хайуандары]] [[Категория:Малсылыҡ]] awuzlkvcxccujz4casmh5guqomaxp0m 0 157707 1279126 1278238 2024-11-11T18:18:05Z InternetArchiveBot 31336 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1279126 wikitext text/x-wiki {{фамилиялаш|Йосопов}} {{Ук}} '''Йосопова Гөлдәриә Ғәтиәт ҡыҙы''' ([[14 ғинуар]] [[1967 йыл]]) — [[Журналистика|журналист]]. Рәсәй һәм Башҡортостан Журналистар берлеге ағзаһы (1994). [[Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы|Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар Союзы ағзаһы]] (2022). [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре]] (2003), Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған журналисы (2024)<ref>[https://www.bashinform.ru/news/social/2017-01-14/guldariya-yusupova-v-lyuboy-professii-poryadochnost-prezhde-vsego-2216344 Башинформ. Гульдария Юсупова: «В любой профессии порядочность – прежде всего» 14.01.2017]</ref>. == Биографияһы == Гөлдәриә Ғәтиәт ҡыҙы Йосопова 1967 йылдың 14 ғинуарында [[Башҡорт АССР-ы]]ның [[Федоровка районы]] [[Бала Сытырман]] ауылында тыуа. Урта мәктәпте тамамлағандан һуң, [[Башҡорт дәүләт университеты]]ның филология факультетына уҡырға инә. Белем алыуын артабан [[М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты]]нда дауам итә һәм уны [[1990 йыл]]да ҡыҙыл дипломға тамамлай. Республиканың Дәүләт телерадиокампанияһы системаһында 30 йыл самаһы эшләй. Күп шиғырҙар һәм хикәйәләр авторы. Уның әҫәрҙәре республика матбуғатында донъя күрә, шулай уҡ Проза.ру һәм Стихи.ру милли серверҙарында баҫыла. 2021 йылда «Киләсәккә хат яҙам» тигән тәүге шиғри йыйынтығы донъя күрҙе<ref>[https://glavarb.ru/rus/press_serv/novosti/179027.html?sphrase_id=27034759 Радий Хабиров вручил государственные награды России и Башкортостана 11.06.2024]{{Недоступная ссылка|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Хеҙмәт юлы == Хеҙмәт юлын Гөлдәриә Йосопова [[1990 йыл]]дың [[1 август|1 авгусында]] [[Башҡорт АССР-ы]]ның Теле-радиотапшырыуҙар дәүләт комитетының радиотапшырыуҙар студияһы редакторы вазифаһында башлай. Артабан «Даирә» ижад берекмәһе хәбәрсеһе һәм комментаторы була. [[1995 йыл]]дың [[Сентябрь|сентябренән]] телевидениела. Башҡортостан телевидениеһында иртәнге тапшырыуҙар булдырыуҙа әүҙем ҡатнаша һәм [[1996 йыл]]дың [[март]]ында «Сәләм» мәғлүмәт-музыкаль программаһы етәксеһе итеп тәғәйенләнә. [[1999]]—[[2001 йыл]]дарҙа телевидениеның ижтимағи-сәйәси программалары ижади берекмәһе студияһында — махсус хәбәрсе, [[2001 йыл]]дан алып Башҡортостан телевидениеһының яңылыҡтар хеҙмәтендә эшләй. Әлеге ваҡытта — «Башҡортостан» телерадиокомпанияһы дәүләт унитар предприятиеһы — [[Башҡортостан юлдаш телевидениеһы|Башҡортостан юлдаш каналы телеканалы]]ның Яңылыҡтар программаһының төп редакцияһында баш белгес<ref>[https://ruj.ru/news/regions-news/telezhurnalist-bashkirskogo-sputnikovogo-televideniya-guldariya-yusupova-udostoilas-medali-russkogo-literaturnogo-tsentra-patriot-rossii-21183 Тележурналист Башкирского спутникового телевидения Гульдария Юсупова удостоилась медали Русского литературного центра «Патриот России» 22.03.2024]</ref>. == Ижады == Гөлдәриә Йосопова республиканың ижтимағи-сәйәси һәм рухи-мәҙәни тормошо тураһындағы тиҫтәләгән фильмдар һәм очерктар авторы. Улар араһында түбәндәгеләр ҙә бар: * «Салауат эҙҙәре буйлап» ([[1997]]) — [[Палдиски]]ҙа ([[Эстония]]) башҡорт халҡының милли геройы [[Салауат Юлаев]]ҡа һәйкәл асыу тураһында * «Дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлек юлы буйлап» — Башҡортостан Республикаһының Силәбе өлкәһендәге даими вәкиллегенең 15 йыллығына * «Халыҡ мәнфәғәте һағында» — БР Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтайҙың 20 йыллығына<ref>[http://www.bashinform.ru/news/772047-v-ufe-pokazhut-film-ob-istorii-i-sovremennykh-budnyakh-parlamenta-respubliki/?sphrase_id=11225621 В Уфе покажут фильм об истории и современных буднях парламента республики]</ref>. Шулай уҡ телевидение һәм радионың алтын фондында Г. Йосопованың [[1997 йыл]]да Мәскәүҙә үткән Башҡортостан көндәре, Башҡортостандың халыҡ рәссамы [[Тамара Нечаева]], Башҡортостандың атҡаҙанған рәссамы Әнүәр Кашаев, [[Советтар Союзы Геройы]] [[Ғәбит Әхмәров]], [[Бөйөк Ватан һуғышы]] ветераны, шағир [[М. Хәй]]ҙең һеңлеһе Рәйсә Мөхәмәтйәрова һ.б. тураһында телерадиопрограммалары һаҡлана. Радио хәбәрсеһе булғанында шулай уҡ ҡатын-ҡыҙҙар өсөн «Шәфәҡ» программаһын әҙерләй. * «Башҡортостан ҡыҙы» журналы үткәргән «Әсә йөрәге» шиғырҙар конкурсы еңеүсеһе (1-се урын, 2016). * «Георгий таҫмаһы — 2018» әҙәби конкурсы финалисы. «Бессмертный полк» шиғыры «Георгий таҫмаһы — 2018» китабының 5-се томында баҫыла. * «Бөйөк Еңеү Геройҙары — 2018» әҙәби конкурсы финалисы. «Детство должно быть сладким» хикәйәһе Проза.ру. милли серверында баҫыла<ref>[https://bash.news/news/221479-clen-soiuza-pisatelei-baskirii-guldariia-iusupova-udostoena-medali-patriot-rossii Член Союза писателей Башкирии Гульдария Юсупова удостоена медали «Патриот России» 29.03.2024 ]</ref>. == Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре == * Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған журналисы (2024) * [[Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре]] (2003) * БР журналистарының Теләктәшлек фонды лауреаты (1993) * «2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙағы ҡаҙаныштары өсөн» миҙалы * Матбуғат һәм киң мәғлүмәт министрлығының Маҡтау ҡағыҙы (1997) * Рәсәй Журналистар берлегенең Маҡтау ҡағыҙы (1997, 2003) * Башҡортостан Журналистар берлегенең Маҡтау ҡағыҙы (2008, 2017)<ref>[http://www.bashinform.ru/news/943687-v-ufe-v-den-rossiyskoy-pechati-sostoyalos-nagrazhdenie-zhurnalistov/?sphrase_id=11225621 В Уфе в День российской печати состоялось награждение журналистов]</ref> * Мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре профсоюздары республика комитеты президиумының Маҡтау ҡағыҙы (2016) * Башҡортостан Республикаһы Ҡатын-ҡыҙҙары союзының Рәхмәт хаты (2005) * БР Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай Рәйесенең Рәхмәт хаты (2015) * Өфө ҡала ветерандары ойошмаһының 30 йыллығы иҫтәлекле билдәһе * Парламент темаһы буйынса республика конкурсында «Телевидение һәм радио» номинацияһы еңеүсеһе (1-се урын) * «Век искусства» (Санкт-Петербург) клубының «Мост в будущее — 2016» Халыҡ-ара балалар әҙәбиәте конкурсы еңеүсеһе. * Рәсәй Журналистары берлегенең «Честь. Достоинство. Профессионализм» маҡтаулы билдәһе ([[2020]])<ref>[http://www.bashinform.ru/news/1400826-v-ufe-v-chest-dnya-rossiyskoy-pechati-nagradili-luchshikh-zhurnalistov/ В Уфе в честь Дня российской печати наградили лучших журналистов]</ref> == Китаптары == * «Киләсәккә хат яҙам»: шиғырҙар, Өфө, Башҡ. энцикл., 2021. — 160 б. ISBN 978-5-88185-517-8 / УДК 82-1, ББК 84(2Рәс. Баш)<ref>[https://www.bashinform.ru/news/culture/2022-03-11/v-ufe-izdan-pervyy-poeticheskiy-sbornik-telezhurnalista-guldarii-yusupovoy-2723475 В Уфе издан первый поэтический сборник тележурналиста Гульдарии Юсуповой] == Иҫкәрмәләр == {{иҫкәрмәләр}} == Һылтанмалар == * [https://www.bashinform.ru/news/social/2017-01-14/guldariya-yusupova-v-lyuboy-professii-poryadochnost-prezhde-vsego-2216344 Башинформ. Гульдария Юсупова: «В любой профессии порядочность – прежде всего» 14.01.2017] * [https://ruj.ru/news/regions-news/telezhurnalist-bashkirskogo-sputnikovogo-televideniya-guldariya-yusupova-udostoilas-medali-russkogo-literaturnogo-tsentra-patriot-rossii-21183 Тележурналист Башкирского спутникового телевидения Гульдария Юсупова удостоилась медали Русского литературного центра "Патриот России" 22.03.2024] * [https://bash.news/news/221479-clen-soiuza-pisatelei-baskirii-guldariia-iusupova-udostoena-medali-patriot-rossii Член Союза писателей Башкирии Гульдария Юсупова удостоена медали «Патриот России» 29.03.2024 ] * [https://glavarb.ru/rus/press_serv/novosti/179027.html?sphrase_id=27034759 Радий Хабиров вручил государственные награды России и Башкортостана 11.06.2024]{{Недоступная ссылка|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://proza.ru/2022/10/28/639 В будущее пишу письмо... Диана Свердловская] [[Категория:Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәрҙәре]] [[Категория:Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзалары]] gif21kh8ichnict2r0vji9t7hgy0lnh 0 157930 1279123 1265036 2024-11-11T12:39:53Z Makenzis 21282 /* Сығыштар статистикаһы (2000—2024) */ 1279123 wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''«Судува»''' ({{Lang-lt|Futbolo klubas Sūduva}}) — [[Литва]] футбол клубы, Судава исемле ҡалала урынлашҡан. [[1968 йыл]]да барлыҡҡа килгән. == Тарих == <..> == Клуб төҫтәре, формаһы һәм эмблемаһы == [[Файл:600px vertical HEX-FE0000 Black HEX-FEFEFE.svg|мини|200x200пкс| Клуб төҫтәре]] {| style="margin-bottom: 10px;" | {{Футбольная форма|pattern_la=_redshoulders|pattern_b=_thinredsides|pattern_ra=_redshoulders|leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|title=2007}} | {{Футбольная форма|pattern_la=|pattern_b=_thinredsides|pattern_ra=|leftarm=ffffff|body=ffffff|rightarm=ffffff|shorts=ffffff|socks=ffffff|title=2011}} | {{Футбольная форма|pattern_la=_redborder|pattern_b=_redcollar|pattern_ra=_redborder|leftarm=ffffff|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|title=2015}} | {{Футбольная форма|pattern_la=|pattern_b=_domzale1819t|pattern_ra=|pattern_sh=_redsides|pattern_so=|leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|title=с 2019}} |} == Ҡаҙаныштары == * '''Литва Чемпионы (3)''': 2017, 2018, 2019<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/litochamp.html</ref> * Литва вице-чемпионы (3): 2007, 2010, 2020 * Литва чемпионатының бронза призеры (6): 1975, 2005, 2009, 2011, 2012, 2016 * '''Литва кубогы эйәһе (3)''': 2006, 2009, 2019<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/litocuphist.html</ref> * Литва кубогы финалсыһы (3): 1976, 2002, 2016, 2020 == Сығыштар статистикаһы (2000—2024) == {|class="wikitable" ! Миҙгел ! Кимәл ! Лига ! Урын ! Иҫкәрмәләр |- | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2000''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.''' | bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''II ліга''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' |<ref>http://almis.sritis.lt/ltu00lyga2s.html</ref> |- | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2001''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.''' | bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''I ліга''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito01.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2002''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito02.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2003''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito03.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2004''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito04.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2005''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''3.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito05.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2006''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2007''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2008''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''3.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#1lyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''3.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''3.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''5.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''3.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[А лига]]''' | bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''А лига''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2021''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''А лига''' | bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2022''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''А лига''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.''' |<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''А лига''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref> |- | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.''' | bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''А лига''' | bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.''' | <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref> |- |} == Ағымдағы составы == 2019 йылдың 14 сентябренә ҡарата<ref>https://alyga.lt/komanda/suduva</ref> <…> == Билдәле уйынсылар == {{кол|2}} * {{Флаг Бразилии}} [[Виллер Соуза Оливейра]] * {{Флаг Бразилии}} [[Ботельо, Педру Энрике|Педру Ботельо]] * {{Флаг Бразилии}} [[Ледесма, Рафаэл Помпео Родригес|Рафаэл Помпео Родригес Ледесма]] * {{Флаг Литвы}} [[Гвилдис, Дариус|Дариус Гвилдис]] * {{Флаг Литвы}} [[Клевинскас, Саулиус Казимирович|Саулиус Клевинскас]] * {{Флаг Литвы}} [[Климавичюс, Линас|Линас Климавичус]] * {{Флаг Литвы}} [[Масилевичюс, Дариус|Дариус Масилевичюс]] * {{Флаг Литвы}} [[Микуцкис, Томас|Томас Микуцкис]] * {{Флаг Литвы}} [[Радзиневичюс, Томас|Томас Радзиневичюс]] * {{Флаг Литвы}} [[Вальскис, Нериюс|Нериюс Вальскис]] * {{Флаг Украины}} [[Сергей Сергеевич Козюберда|Сергей Козюберда]] {{конец кол}} == Иҫкәрмәләр == <references group="" responsive="1"></references> == Һылтанмалар == * [http://www.fksuduva.lt/ Клубтың рәсми сайты] [[Категория:Спорт]] [[Категория:Футбол]] [[Категория:Литва футбол клубтары]] [[Категория:Алфавит буйынса футбол клубтары]] 0iy4hbf38pskzzjyzkk5zomp4wl1tpt 0 166263 1279128 1271800 2024-11-11T22:26:39Z InternetArchiveBot 31336 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1279128 wikitext text/x-wiki {{Ук}}'''Карелдар''' (''үҙатамалары'' {{lang-krl|karjalaižet}}, ''karjalaiset'') — [[Балтик буйы]] фин халҡы, [[Карелия|Карелияның]] төп халҡы. Халыҡ һаны 93,3 мең (''[[2002 йыл|2002]]''), ↓88 850 (''[[2010 йыл|2010]]''). [[Карелия]]ла 65,7 мең, [[Тверь өлкәһе|Тверь өлкәһендә]] 14,6 мең (''Тверь карелдары''<ref>[http://tverinkarielat.ru/ Сайт тверских карелов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110718102343/http://tverinkarielat.ru/ |date=2011-07-18 }}</ref>, [[Санкт-Петербург]]та 2,1 мең, [[Ленинград өлкәһе|Ленинград өлкәһендә]] 2,1 мең кеше, шулай уҡ [[Рәсәй Федерацияһы|РФ-тың]] [[Вологда өлкәһе|Вологда]], [[Архангельск өлкәһе|Архангель]], [[Новгород өлкәһе|Новгород]], [[Мәскәү өлкәһе|Мәскәү]] һ.б. өлкәләрендә бар. Бынан тыш [[Финляндия|Финляндияның]] көнсығышында (10 мең — ''[[2008 йыл|2008]]''), [[Эстония]]ла, [[Латвия]]ла, [[Беларусь|Беларустә]], [[Украина]]ла, [[Ҡаҙағстан]]да йәшәйҙәр. Карелдарҙың яртыһы (''күбеһенсә ауыл ерендә'') карел телендә, күпселеге [[Урыҫ теле|урыҫ телендә]] һөйләшә. [[Дин|Диндәре]] буйынса православ христиан динен тотоусылар. == Тарихы == Карелдарҙың килеп сығышында боронғо корела (кирьяла) халҡы<ref>[http://www.kirjazh.spb.ru/karel/karel1.htm Рождение народа]</ref> һәм [[Вепстар|вепстарҙың]] өлөшө ҙур. Төньяҡ карелдарҙа Лапландия саамдары һыҙаттары һаҡланған. [[XII быуат]]та Корела ерҙәре [[Бөйөк Новгород|Новгород]] ерҙәренә ҡушылғас, был яҡҡа [[урыҫтар]] күсеп ултыра башлай. [[1940 йыл]]дар ахырынан — [[1950 йыл]]дар башына [[Карелия|карел ерҙәренә]] урыҫтар күпләп күсеп килә. Шул сәбәпле [[1959 йыл|1959 йылға]] 3 кенә районда карелдар күпселекте тәшкил итә (Олонец, Калевала, Пряжин райондары). [[2002 йыл|2002 йылға]] карелдарҙың күпселеге (54,4 %) ҡалаларҙа йәшәй. [[1920 йыл]]дан башлап (1938—1940 йылдарҙа Карелияның рәсми теле итеп карел теле билдәләнеүе иҫәбенә алмайса), карелдарға [[Урыҫ теле|урыҫ]] һәм [[Фин теле|фин]] телдәре көсләп индерелә. Карелдарҙың күпселеге [[Европеоид раса|халыҡтары европеоид]] беломор-балтик тип халыҡтарға инә<ref>Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 2: К — П. — Петрозаводск: ИД «ПетроПресс», 2009. — 464 с. : ил.,карт. — стр. 26 ISBN 978-5-8430-0125-4 (т. 2)</ref>. Беломор-балтик тибы, төньяҡ-көнсығыш һәм Көнсығыш Европаның көньяҡ ярҙарынан алып [[Балтик диңгеҙе|Балтик диңгеҙенән]] [[Урал]]ға тиклем (литва, латыштар, карел, вепс, өлөшсә коми, рус һәм белорустарҙың төньяҡ төркөмө, ижора) таралған<ref>{{Китап|автор=|часть=|заглавие=Советский энциклопедический словарь|оригинал=|ссылка=|ответственный=|издание=4-изд.|место=М.|издательство=Советская энциклопедия|год=1989|том=|страницы=123|страниц=1632|серия=|isbn=|тираж=2500000}}</ref>. == Йәшәгән ерҙәре == [[Файл:Dolja_karel_v_karelii.jpg|мини|437x437пкс|Карелия республикаһында карелдар (2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса)]] * [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] — 60 815 кеше (2010 йылда бөтә рәсәй халыҡ иҫәбе мәғлүмәте) ** [[Карелия|Карелия Республикаһы]] — 570 45 (74,9 %) ** [[Тверь өлкәһе]] — 7394 ** [[Санкт-Петербург]] — 1396 ** [[Мурманск өлкәһе]] — 1376 ** [[Ленинград өлкәһе]] — 1345 ** [[Мәскәү]] — 385 ** [[Новгород өлкәһе]] — 183 * [[Финляндия]]ла — сығышы менән карел кешеләр күп. Карелдарҙың аныҡ ҡына һанын билдәләп булмай, сөнки Финляндияла карелдар фин милләтенең бер өлөшө булараҡ ҡарала. Карел телен аңлаған кеше яҡынса 25 000, 5000 самаһы был телдә һөйләшә. * [[Украина]] — 1522<ref>Государственный комитет статистики Украины. Всеукраинская перепись населения 2001 года. [http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=3 Распределение населения по национальности и языку].</ref> * [[Ҡаҙағстан]] — 753 * [[Беларусь|Белоруссия]] — 524 * [[Эстония]] — 430<ref>[http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC225&ti=POPULATION+BY+ETHNIC+NATIONALITY+MOTHER+TONGUE+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages POPULATION BY ETHNIC NATIONALITY, MOTHER TONGUE AND CITIZENSHIP]{{Недоступная ссылка|date=Июль 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref> * [[Латвия]] — 416 === Оло Күсенеүҙән һуң карелдарҙың тарихи йәшәү урындары === Дөйөм алғанда, карелдарҙың йәшәү зонаһы, Карелиянан ҡала, Рәсәйҙең Европа өлөшөндә сағыштырмаса хәүефһеҙ Тверь һәм Мәскәү янындағы ҡалдау ерҙәр менән сикләнгән. * Тверь Карелияһы (Тверь өлк.) * Карел тихвин (Ленинград өлк) * Валдай карелдары (Новгород өлк.) * Медынь өйәҙе (Калуга өлк.) * Морша өйәҙе (Тамбов өлк.) * Суздаль өйәҙе * Моложск өйәҙе * Гжат өйәҙе Шулай уҡ карелдар Талдом , Клин, Переславль-Залесский, Вологда, Ржев, Елец төбәктәрендә бар. === Рәсәй ҡалаларында һәм райондарында карел халҡы өлөшө ([[Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу, 2010|2010 йылдағы иҫәп алыу буйынса]]) === (карелдар дөйөм халыҡ һанынан 5 % артҡан муниципаль берәмектәр): {| class="wikitable collapsible" ! colspan="3" |Рәсәй райондарында һәм ҡалаларында карелдар өлөшө |- | align="center" style="background:#f0f0f0;" |'''муниципаль район, ҡала округы''' | align="center" style="background:#f0f0f0;" |'''РФ субъекты ''' | align="center" style="background:#f0f0f0;" |'''% карел''' |- |Олонецк МР |[[Карелия]] |52,2 |- |Калевала МР |[[Карелия]] |35,5 |- |Пряжино МР |[[Карелия]] |31,9 |- |Лоух МР |[[Карелия]] |12,6 |- |Муезер МР |[[Карелия]] |10,9 |- |Лихославль МР |[[Тверь өлкәһе|Тверь]] |8,6 |- |Суоярва МР |[[Карелия]] |8,1 |- |Спир МР |[[Тверь өлкәһе|Тверь]] |8 |- |Питкярант МР |[[Карелия]] |6,6 |- |ҠО Костомукша |[[Карелия]] |6,4 |- |Рамешковск МР |[[Тверь өлкәһе|Тверь]] |6,1 |- |Кондопога МР |[[Карелия]] |5,8 |- |Максатихи МР |[[Тверь өлкәһе|Тверь]] |5,3 |} == Мәҙәниәт == [[Файл:Karelian_language,_geography_of_distribution.gif|мини|399x399пкс|Рәсәй географияһында карел теле диалекттары таралған урындар]] === Көнкүреш === Карелдарҙың мәҙәниәте [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәйҙең]] төньяҡ-көнбайышында йәшәүсе халыҡтарҙыҡы менән үҙ-ара оҡшаш булған. Төп кәсептәре — ағас яндырып-төпләп, баҫыу яһап, ашлыҡ үҫтереү. Иң боронғо игелгән булып тары иҫәпләнә, [[XVI быуат]]тан [[арыш]] (көньяҡтараҡ [[бойҙай]]) күпләп игелә башлай. [[Һыйыр|Һыйырҙар]], урындағы тәпәш буйлы яҡшы тоҡомло [[Йорт аты|аттар]], ныҡ йөнтәҫ [[һарыҡ]]тар (көньяҡтараҡ [[ит]]ен һатыу өсөн [[Йорт сусҡаһы|сусҡа]]) үрсетәләр, төньяҡта йәшәүсе карелдар саамдарҙан [[болан]] үрсетеү кәсебенә өйрәнгәндәр. Һунар һәм [[Балыҡтар|балыҡ]] тотоу, тире эшкәртеү, [[урман]]дан еләк-емеш йыйыу ҙа киң таралған. Урындағы һаҙ мәғдәненән {{Comment|мәгъдәненнән|руда}} [[тимер]] (шулай уҡ [[көмөш]], [[баҡыр]]) яһау кәсебе үҫеш ала, Олонец тау заводтары барлыҡҡа килә. [[XVIII быуат]]тан карелдар араһында ситкә китеп эшләү, шул иҫәптән урман йығып, һал ағыҙыу кәсебе лә тарала. Хәрәкәт итеү өсөн саңғы, һөйрәлтке, сана, төньяҡ карелдарҙа болан егелгән сана ҡулланылған. Көнсығыш һәм, бигерәк тә, төньяҡ карелдар өсөн аҙ һанлы йорттарҙан торған (3 хужалыҡтан артмаған) ҙур булмаған [[ауыл]]дар хас булған, [[XIX быуат]]тан утарҙар барлыҡҡа килә. Төньяҡ урыҫ төрөндәге йорттарҙа йәшәгәндәр, торлаҡ йорттары өйҙән (''пертти''), өй алды (''синчо''), келәттән (''айтта'') торған. Йорттарҙы ағасты семәрләп биҙәгәндәр, төньяҡ-көнбайыш ерҙәрҙә түбәләр ҡабыҡ менән ябылған. Өй эсендә урыҫ мейесе (төньяҡтараҡ асыҡ усаҡлы мейес — ''пииси'') төп урынды алып торған. Йорт йыһаздарының барыһына ла ағасты семәрләп биҙәк һалалар, баҙарҙа һатыу өсөн буяп биҙәк тә төшөргәндәр. === Кейемдәре === Кейемдәре урыҫ кейеменә үҙ-ара оҡшаш булған. Ир-аттар салбар, оҙон итәкле, ҡыя яғалы өҫ кейеме (''пайду'') кейә, [[XIX быуат]]тан ҡайтарма яғалы күлдәктәр ҡулланышҡа инә. Ҡатын-ҡыҙҙар боронораҡ ептән бәйләп итәк (''хурстут''), [[XVI быуат]]тан сарафан (''ферези'') кейгән. Кейемдәргә (''бигерәк тә төньяҡта'') ҡыҙыл, һары, күк, ҡара төҫтәр ҡулланып, геометрик орнамент сигеү таралған. Туғанлыҡ атамаларында рус алынмалары күп ҡулланыла. Төньяҡ (''хият'') һәм көньяҡ (''свуадьбу'') карелдарҙа туй үткәреү йолаһы айырымлыҡтары бар. Төньяҡ карелдарҙа кейәү вәкилдәре булып сихырсы(''патьвашка'') һәм уның ярҙамсыһы (''шуаяннайни''), көньяҡ карелдарҙа кейәү дуҫтары (''дружки'') сығыш яһай. Туйҙа һаубуллашыу йырҙары күбеһенсә [[Урыҫ теле|урыҫ телендә]] башҡарылған === Фольклор === Халыҡ ауыҙ-тел ижадында калевала шиғырына нигеҙләнгән руник йырҙар, туй йырҙары, балладалар, ҡарғау-һыҡтау (''туйҙа, ерләүҙә, рекрутлыҡҡа алынғанда һ.б. осраҡтарҙа йырланған'') йырҙары, өшкөрөүҙәр урын ала. ''Кантеле'' музыкаль ҡоралына ҡушылып яңғыҙ йырлау киң таралған булған. Һыҡтау йырҙарын ҡатын-кыҙҙар ғына башҡара. Боронораҡ импровизация яһап йырлау (''ёйги, йокку'') ысулы киң ҡулланыла. Хәҙер лирик йырҙар (финса, русса) башҡарыу, таҡмаҡ әйтеү (карелса, урыҫса), ''пийрилекки'' (түңәрәк буйлап йырлап әйләнеү уйыны) һаҡланып ҡалған. Калевала районында Архип Перттунендан Э. Лёнротт тарафынан яҙып алынған рундар «Калевала» эпосының нигеҙен тәшкил итә. Күбеһе тылсымлы әкиәт төрөнә ҡараған карел әкиәттәре, баһадирҙар, хазиналар, күсенеп йөрөү тарихы тураһында хикәйәттәр һаҡланған. Карел ауыҙ-тел ижады легендаларға, мәҡәлдәргә, табышмаҡтарға бай. === Дин === Карелдарҙың Рәсәйҙәге күпселеге — православие инаныслы, Финляндияла — лютерандар һәм православтар. Күпләп суҡындырыу 1227 йылда, кенәз Ярослав Всеволодович хакимлыҡ иткәндә була<ref>[http://old.gov.karelia.ru/gov/News/2002/1125_21.html Карелия официальная. Духовные и светские власти Карелии отметили 775-летие крещения карел] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200204121450/http://old.gov.karelia.ru/gov/News/2002/1125_21.html |date=2020-02-04 }}</ref>.<gallery> Файл:Kizhi 06-2017 img11 Lazarus Resurrection Church.jpg|[[Кижи]] Файл:Kizhi 06-2017 img08 Pogost view.jpg| Файл:Kizhi 06-2017 img28 Chapel of the Image of Edessa.jpg| Файл:Маньга.Часовня.jpg|Маньга ауылы Файл:LahdenpohjaChurch.jpg|Лахденпохья Файл:Кодопога. ЦЕРКОВЬ УСПЕНИЯ ПРЕСВЯТОЙ БОГОРОДИЦЫ (2).jpg|Кондопога Файл:Saint Elisei Sumsky (Dormition Church at Kondopoga).jpg| Сумск Елисейы Файл:SolovkiSaints.jpg|Соловецкий монастыры. Изгеләр Файл:SergiyandHermanofValaam.jpg|Сергий һәм Герман. Валаамский монастыры </gallery> == Шулай уҡ ҡарағыҙ == * [[:ru:Корела (племя)|Корела (племя)]] * [[:ru:Карело-финская мифология|Карело-финская мифология]] * [[:ru:Тверские карелы|Тверские карелы]] * [[:ru:Валдайские карелы|Валдайские карелы]] * [[:ru:Тверская Карелия|Тверская Карелия]] * [[:ru:Карелы (субэтнос финнов)|Карелы (субэтнос финнов)]] * [[:ru:Морозовская волость (Медынский уезд)|Морозовская волость (Медынский уезд)]] * [[:ru:Карельская кухня|Карельская кухня]] == Иҫкәрмәләр == {{Иҫкәрмәләр|2}} == Әҙәбиәт == * {{ВТ-ЭСБЕ|Карелы}} * {{книга|автор= |часть=Карелы |ссылка часть=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas/0/etno_id/143 |заглавие=Этноатлас Красноярского края |оригинал= |ссылка=https://web.archive.org/web/20141129041312/http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas |викитека= |ответственный=Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. Р. Г. Рафиков ; редкол.: [[Кривоногов, Виктор Павлович|В. П. Кривоногов]], Р. Д. Цокаев |издание=2-е изд., перераб. и доп |место=Красноярск |издательство=Платина (PLATINA) |год=2008 |том= |страницы= |столбцы= |страниц=224 |серия= |isbn=978-5-98624-092-3 |тираж= |ref=Этноатлас Красноярского края}} {{Wayback|url=http://www.krskstate.ru/80/narod/etnoatlas |date=20141129041312 }} * ''[[Бубрих, Дмитрий Владимирович|Бубрих Д. В.]]'' Происхождение карельского народа. — Петрозаводск, 1947 * Финно-угры и балты в эпоху средневековья. Археология СССР. Под ред.: Б. А. Рыбакова — М., 1987 * ''[[Кочкуркина, Светлана Ивановна|Кочкуркина С. И.]]'' [http://illhportal.krc.karelia.ru/publ.php?id=653&plang=r Народы Карелии: история и культура] — 2-е издание. Петрозаводск, 2005. — 208 с. * Финны в Европе. В 2-х томах. — М., 1990 * {{cite web|url=http://kirjazh.spb.ru/biblio/bubrih/bubrih1.htm|title=Догосударственный период истории балтийско-беломорского севера|author=[[Бубрих, Дмитрий Владимирович|Бубрих Д. В.]]|work=|publisher=|accessdate=2013-01-17|deadlink=}} * {{cite web|url=http://kirjazh.spb.ru/biblio/bubrih/bubrih2.htm|title=Государственный период истории балтийско-беломорского севера|author=Бубрих Д. В.|work=|publisher=|accessdate=2013-01-17|deadlink=}} * ''Браун Ф. А.'' Разыскания в области гото-славянских отношений. — С-Пб., 1899. * {{cite web|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus/Iordan/text1.phtml?id=576|title=О происхождении и деяниях гетов|author=Иордан.|work=[[Восточная литература (сайт)|Восточная литература]]|accessdate=2013-01-17|description={{СПб.}}: Алетейя, 1997|deadlink=}} * {{cite web|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Fadlan/text.phtml|title=Книга Ахмеда Ибн-Фадлана о его путешествии на Волгу в 921—922 гг|work=[[Восточная литература (сайт)|Восточная литература]]|accessdate=2013-01-17|description=Ковалевский А. П., Харьков, 1956|deadlink=}} * {{cite web|url=http://www.ulfdalir.ru/sources/42/501|title=Saxo Grammaticus. Gesta Danorum. (Саксон Грамматик. Деяния данов)|author=|work=[http://www.ulfdalir.ru Ульвдалир]|accessdate=2013-01-17|deadlink=}} * {{cite web|url=http://www.ulfdalir.ru/sources/42/377/379|title=Сага об Инглингах|author=|work=[http://www.ulfdalir.ru Ульвдалир]|accessdate=2013-01-17|deadlink=}} * ''[[Жербин, Алексей Степанович|Жербин А. С.]]'' Переселение карел в Россию в XVII веке. — Петрозаводск: Государственное издательство Карело-Финской СССР, 1956. — 77, [2] с. * Карельский этнос: история и перспективы развития — Петрозаводск: «Периодика», 1996. — 46 с. * ''Киркинен Х.'' и др. История карельского народа / Авториз. пер. с фин. Л. В. Суни; Отв. ред. И. А. Чернякова. — Петрозаводск: «Барс», 1998. — 322 с. * ''Кочкуркина С. И.'' [https://web.archive.org/web/20081207075113/http://www.vottovaara.ru/karelia/etnos/karel/gipoteza.html Прибалтийско-финские народы России] — М.: Наука, 2003 * ''Кочкуркина С. И.'' [http://illhportal.krc.karelia.ru/publ.php?id=5593&plang=r Древнекарельские городища эпохи Средневековья] — Петрозаводск, 2010. — 262 с. * {{книга|часть=Карелы |заглавие=Народы России. Атлас культур и религий |ссылка= |место=М. |издательство=Дизайн. Информация. Картография |год=2010 |страниц=320 |isbn=978-5-287-00718-8}} * {{книга|автор= |часть= |ссылка часть= |заглавие=Koltat, karjalaiset ja setukaiset: Pienet kansat maailmojen rajoilla («[[Колтты]], карелы, [[сету]]: маленькие народы на краю Земли») |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный=Tuija Saarinen, Seppo Suhonen (<span title="Под редакцией" style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default;">toim.</span>) |издание= |место= |издательство=Snellman-Instituutti |год=1995 |том= |страницы= |страниц=277 |серия=A-sarja, 19/1995 |isbn=951-842-167-6 ISBN 978-951-842-167-5 |тираж= |язык=fi |ref=Saarinen, Suhonen}} * [[Oma Mua|«Oma Mua» («Родная земля»)]] — общественно-политическая газета на ливвиковском наречии карельского языка. * {{cite web|url=http://rusk.ru/st.php?idar=104393|title=Финская националистическая провокация за русский счёт|author=Григорий Салтуп.|date=2006-06-22|accessdate=2013-01-17|description=Размышления о русофобской книге историка С.И.Кочкуриной «Народы Карелии»|deadlink=}} * ''[[Клементьев, Евгений Иванович|Клементьев Е. И.]]'' Карелы. Этнографический очерк. — Петрозаводск, 1991. * Косменко А. П. Карельское народное искусство. — Петрозаводск, 1977. * ''[[Линевский, Александр Михайлович|Линевский А. М.]]'' [http://www.booksite.ru/etnogr/1941/1941_5.pdf Карелы] // Советская этнография. — Л.: Академия наук СССР, 1941. — Сб. V. — С. 89—109. * Народы России: Энциклопедия. — М., 1994. * ''[[Петров, Константин Михайлович|Петров К. М.]]'' Олонецкие карелы. — Петрозаводск, 1867 * Петрухин В. Я. Мифы финно-угров. — М., 2003 * Степанова А. С. Устная поэзия тунгудских карел. — Петрозаводск, 2000. * Сурхаско Ю. Ю. Семейные обряды и верования карел: Конец XIX — начало XX в. — Л.: «Наука», 1985. — 172 с. * ''[[Никольская (Тароева), Роза Фёдоровна|Тароева Р. Ф.]]'' Материальная культура карел (Карельская АССР): этнографический очерк. — Москва; Ленинград: Наука, 1965. — 222, [1] с., [10] л. ил. * Uurali keelte sonastik. — Tallinn, 2004. * Финно-угорские и самодийские народы России: Статистический сборник. — Сыктывкар, 2006. * Что такое Карелия: Союз Карелии. — Helsinki, 1997. * [https://vk.com/doc2287831_437385156?hash=3ae1e07a932483e40b&dl=967f934ca2902d6fbd Карелы Карельской АССР / Ин-т яз., лит. и истории Карел. филиала АН СССР.— Петрозаводск: Карелия, 1983.— 288 с., ил.] * [[Гадзяцкий, Сергей Сергеевич|Гадзяцкий С. С.]] Карелы и Карелия в Новгородское время. — Петрозаводск, Госиздат КФССР, 1941. — 195 с. с илл. (Науч.-исслед. ин-т культуры КФССР). == Һылтанмалар == * [http://norroen.info/articles/kochkurkina/karel.html С. И. Кочкуркина, А. М. Спиридонов, Т. Н. Джаксон Письменные известия о карелах (X—XVI в.в.)] * [http://finugor.ru/node/870 Карелы. Информационный центр финно-угорских народов FINUGOR.RU] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190914035110/http://finugor.ru/node/870 |date=2019-09-14 }} * [http://www.finnougoria.ru/community/folk/6/index.php?SECTION_ID=344 Карелы. Информационный центр «Финноугория»] * [https://web.archive.org/web/20121212233429/http://www.etnocenter.ru/life/kul-turno-dosugovye-uchrezhdenija/ Центр национальных культур и народного творчества Республики Карелия] * [http://knk.karelia.ru/ Сайт «Коренные народы Карелии»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130120111022/http://knk.karelia.ru/ |date=2013-01-20 }} * [http://livviki.karelia.ru/history/ О карелах на сайте livviki.karelia.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080616045038/http://livviki.karelia.ru/history/ |date=2008-06-16 }} * [http://kirjazh.spb.ru/karel/karel1.htm Карелы. Рождение народа.] * [http://kirjazh.spb.ru/karel/karel3.htm Под властью Швеции. Исход.] * [https://web.archive.org/web/20130422004254/http://www.tverlib.ru/tvkarel_main.htm Тверские карелы] * [http://tverinkarielat.ru/ Официальный сайт Тверской региональной национально-культурной автономии Тверских карел] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110718102343/http://tverinkarielat.ru/ |date=2011-07-18 }} * [http://kizhi.karelia.ru/library/ryabinin-1995/164.html Этнографические сведения о жителях Олонецкой и Беломорской Карелии на страницах журнала «Карельские известия» (1913—1917 гг.)] * [https://web.archive.org/web/20150217221917/http://uicserver.uic.nnov.ru:8100/~dofa/19_R/belomor02.htm Православное Корельское братство во имя св. мч. Георгия Победоносца] * [https://web.archive.org/web/20120507183803/http://www.karjalanliitto.fi/russian «Karjalan Liitto (Карельский союз)». Официальный сайт] * [http://www.kirjazh.spb.ru/map.htm Карты.] * [http://gov.karelia.ru/Karelia/1742/22.html Слово народа — душа народа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141121092201/http://gov.karelia.ru/Karelia/1742/22.html |date=2014-11-21 }} {{Тышҡы һытанмалар}} [[Категория:Төньяҡтың төп халыҡтары]] [[Категория:Рәсәй халыҡтары]] [[Категория:Фин-уғыр халыҡтары]] [[Категория:Карелдар]] f5k64xjwcril13ucgfjybfam9kwh9l0 0 197975 1279129 1277324 2024-11-12T00:52:56Z 2604:3D08:9476:BE00:C9C0:228B:1227:1FE5 /* Һылтанмалар */ 1279129 wikitext text/x-wiki {{Йыр|Тышлык язуы=|Исем=Ҡара урман|Автор=халык|Яҙыу датаһы=XIX быуат|Обложка=}} '''Ҡара урман''', шулай уҡ '''Иҫке ҡара урман''' — [[оҙон көй]] жанрында яҙылған [[Башҡорт халыҡ йырҙары|башҡорт]] һәм [[Татарҙар|татар]] халыҡ [[йыр]]ы<ref name="ReferenceA">{{статья |автор = Ш.Әхмәһиева |заглавие = «ҠАРА УРМАН» ТАТАР ХАЛЫҠ ЙЫРЫ ТҮГЕЛ! |ссылка = https://vatandash.ru/articles/common_material/2023-03-07/ara-urman-tatar-haly-yyry-t-gel-3168815 |язык = |издание = [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]] |тип = |год = 2023 |том = |номер = |страницы = |doi = |issn = 1683-3554 }}</ref>. {{Врезка | Выравнивание = right | Ширина = 280px | Заголовок = «Ҡара урман» йыры | Содержание = Ҡара ла ғына урман, ҡараңғы төн, <br /> Яҡшы аттар кәрәк үтергә; <br /> Ҡара урманды сыҡҡан саҡта, <br /> Киҫеп алдым пар уҫаҡ, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫ булһаҡ. <br /> Заманалар ауыр, йылдар ябыҡ, <br /> Дуҫ-иш кәрәк донъя көтөргә. <br /> Ҡара урманды сыҡҡан саҡта <br /> Киҫеп алдым пар ҡайын, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫҡайым. <br /> Ҡара ла ғына йылан, ай, туҙ башлы <br /> Йөрөйҙөр ҙә ҡамыш буйынса. <br /> Ҡара урманға кергән саҡта, <br /> Киҫеп алдым пар уҫаҡ, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫ булһаҡ. <br /> Яңғыҙ башым, юҡ юлдашым, <br /> Йөрөймөн дә яҙмыш буйынса. <br /> Ҡара урманға кергән саҡта, <br /> Киҫеп алдым пар ҡайын, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫҡайым. <br /> Ҡара ла ғына урман, ҡараңғы төн, <br /> Ниндәй юлдар менән үтербеҙ? <br /> Ҡара урманды сыҡҡан саҡта, <br /> Киҫеп алдым пар уҫаҡ, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫ булһаҡ. <br /> Дуҫ-иш менән бергә эш иткәндә, <br /> Теләктәргә тиҙерәк етербеҙ. <br /> Ҡара урманды сыҡҡан саҡта, <br /> Киҫеп алдым пар ҡайын, <br /> Ай, айырылмайыҡ, дуҫҡайым. <br /> | Подпись = }} == Төҙөлөшө == Йырҙың төҙөлөшө ғәҙәттәгесә тарихи ваҡиғалар сылбырына нигеҙләнмәй. Йырҙың бар матурлығы уның күркәм, үҙенсәлекле метафораларында<ref name=":1">''Дулат-Алеев В. Д.'' Татарская музыкальная литература / В. Д. Дулат-Алеев. — Казань, 2007. — С.72</ref>. Йыр ир-ат дуҫлығы темаһын аса<ref name=":2">Хабутдинова М. М. [https://cyberleninka.ru/article/n/rol-muzyki-v-tvorchestve-a-gilyazova/viewer Роль музыки в творчестве А.Гилязова]</ref>. Йырҙың асылында «кешенең мөрәжәғәт итерлек иптәштәре булмаһа, ул ҡара урман шул тиклем ғүмер итә<ref name=":1" />», тигән тема ята. Йыр күп осраҡта ир-ат тарафынан башҡарыла. Йырҙа һәм строфалар өҫтәмә оло контраста эйә: строфаларҙа ҡара төҫ өҫтөнлөк итһә, өҫтәмә яҡты төҫтәргә бай<ref name=":12">''Дулат-Алеев В. Д.'' Татарская музыкальная литература / В. Д. Дулат-Алеев. — Казань, 2007. — С.72</ref>. == Башҡарыусылар == Бөгөнгө көндә [[Аҡкучукова Роза Сабирйән ҡыҙы|Роза Аҡкучукова]], [[Юлсурина Әлфиә Мырҙабулат ҡыҙы|Әлфиә Юлсурина]], [[Мәхмүтов Зәки Ғиззәт улы|Зәки Мәхмүтов]]<ref name=":0">[https://erlar.ru/node/73 Иске кара урман җыры] ''erlar.ru''</ref>, [[Илһам Шакиров]], [[Мәсгут Имашев]]<ref>[http://www.music-college.ru/upper/branches/narodnoe-penie/prepodavateli/imashev-m.g/poet-m.g.imashev/«kara-urman-asha» Мәсгут Имашев, «Кара урман» җыры] ''music-college.ru''</ref> һәм башҡалар яҙмалар нигеҙендә билдәле. == Ҡыҙыҡ факттар == 1974 йылда Илһам Шакиров Мәскәүҙә концерт бирә<ref name=":3">[http://protatarstan.ru/илһам-дәвере/ Илһам дәвере] {{Webarchive}} ''protatarstan.ru''</ref>. Билеттар ҡалмаған, һәм бер үк ваҡытта алдан күрелмәгән йырсы өҫтөндә режиссер Ростропович килә һәм сәхнә артынан уның йырлауын тыңларға тели. Был ваҡытта улар яңы ғына билдәле булалар, М.Ростропович [[Н. Ғ. Жиһанов исемендәге Ҡазан дәүләт консерваторияһы|Ҡазан консерваторияһында]] сығыштар яһаған була. Концерт тамамланғас, М.Ростропович уға көтөлмәгән әйтә текст:<blockquote>«Һин мине был йырың менән үлтерҙең!<ref name=":32">[http://protatarstan.ru/илһам-дәвере/ Илһам дәвере] {{Webarchive}} ''protatarstan.ru''</ref>»</blockquote>Һүҙ «Ҡара урман» йыры тураһында барған<ref name=":33">[http://protatarstan.ru/илһам-дәвере/ Илһам дәвере] {{Webarchive}} ''protatarstan.ru''</ref>. Шунан һуң Илһам Шакиров Мстислав Леопольдович янына ҡунаҡҡа саҡырыла. Аяз Ғиләжевтың «Өс аршын ер» әҫәрендә батыр баш Мирвәли бер үк күренештә «Иҫке ҡара урман» йырын башлап ебәрә<ref name=":22">Хабутдинова М. М. [https://cyberleninka.ru/article/n/rol-muzyki-v-tvorchestve-a-gilyazova/viewer Роль музыки в творчестве А.Гилязова]</ref>. <blockquote>«Ҡара ғы-най урма-а-ан, ҡараң-ы-ы тө-ө-өн,/ Яхшый-ы-ый аттар кәрәк үтергә-ə-ə-әй!», — Мирвәли, [[Ғиләзев Аяз Мирсәйет улы|А.Ғиләжевтең]] "Өс аршын ер" әҫәре. </blockquote>Мирвәли ат менән тыуған яғына ҡайтҡан сағынҙа, күп әхлаҡ үҙгәрештәргә үҙе һиҙмәҫтән өлгәшә. Йыр ярҙамында [[Ғиләзев Аяз Мирсәйет улы|А.Ғиләжев]] был үҙгәрештәрҙең башланып китеүен һүрәтләй<ref name=":23">Хабутдинова М. М. [https://cyberleninka.ru/article/n/rol-muzyki-v-tvorchestve-a-gilyazova/viewer Роль музыки в творчестве А.Гилязова]</ref>. == Профессиональ музыкала ҡулланылышы == [[1949 йыл]]да [[Жиһанов Нәжип Ғаяз улы|Нәжип Жиһанов]] «Татар темаларына сюита» әҫәрен ижад итә, уның икенсе киҫәгендә «Ҡара урман» көйө инструменталь рәүештә ҡулланыла<ref name=":4">{{Мәҡәлә|ref=tt / ru|автор издания=В. Дулат-Алеев, З. Саләхова|автор=Дулат-Алеев В.Р.|издание=Татар музыкасы фонохрестоматиясе: музыка уку йортлары өчен|язык= Җ.Дәрзаман тәрҗ.}}</ref>. [[Шамил Шәрифуллин]] үҙенең симфоник оркестр өсөн «Йыйын» концертында «Ҡара урман» йырын инструменталь рәүештә ҡуллана<ref name=":4" />. == Иҫкәрмәләр == {{иҫкәрмәләр|2}} == Әҙәбиәт == * Башҡорттоң 100 йыры / Төҙөүсеһе һәм музыка редакторы [[Алкин Мәжит Сәмиғулла улы|Мәжит Алкин]]. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1992. — 272 бит. * Башкирское народное творчество: Песни и наигрыши/ Сост., вступ. ст. и коммент. P. C. Сулейманова. — Уфа: Башкнигоиздат, 1983. — 309 с. * Башҡорт халыҡ моңдары (Башкирские народные мелодии) / Сост., вступ. ст. и коммент. P. C. Сулейманова. — Уфа: Башкнигоиздат, 1991. — 104 с. * Башкирское народное музыкальное искусство. Т. I: Эпические песни и напевы /Сост., вступ. ст. и коммент. P. C. Сулейманова; Отв. ред. [[Нәҙершина Фәнүзә Айытбай ҡыҙы|Ф. А. Надршина]], [[Хәсәншин Данил Дәүләтша улы|Д. Д. Хасаншин]]. — Уфа: Китап, 2001. — 240 с.(на башк. яз.). * Башкирское народное музыкальное искусство. Т. II: Лирические песни и напевы / Сост., вступ. ст. и коммент. P. C. Сулейманова; Отв. ред. Д. Д. Хасаншин. — Уфа: Китап, 2002. — 236 с.(на башк. яз.) * Башкирское народное музыкальное искусство. T.III: Лирико-драматические песни и напевы /Сост., вступ. ст. и коммент. P. C. Сулейманова; Отв. ред. М. И. Дильмухаметов, Д. Д. Хасаншин. — Уфа, 2001. − 267 с. (на башк. яз.). * Башкирское народное творчество. Песни. — Уфа, 1974. * 100 башкирских народных песен и наигрышей / Составители: [[Айытҡолов Азат Миңлеғәле улы|А.М. Айткулов]], [[Әхмәтйәнова Нелли Васильевна|Н.В. Ахметжанова]], А.Б. Гайсаров, Ф.Х. Шарафуллин, Ф.В. Шарипов. — Уфа, 2017. * ''Дулат-Алеев В. Д.'' Татарская музыкальная литература / В. Д. Дулат-Алеев. — Казань, 2007. — ISBN 5-85401-082-8. * Хабутдинова М. М. [https://cyberleninka.ru/article/n/rol-muzyki-v-tvorchestve-a-gilyazova/viewer Роль музыки в творчестве А.Гилязова] == Һылтанмалар == [[Файл:YouTube 2024.svg|65x65пкс]] {{Youtube|6f4PRw_ARbc|Илһам Шакиров башкаруында «Иске кара урман» татар халык җыры.|logo=1}} == Шулай уҡ ҡарағыҙ == * [[Ай, былбылым|Ай, былбылым (йыр)]] * [[Оҙон көй]] * [[Тәфтиләү]] * [[Башҡорт халыҡ йырҙары]] * [[Татар халыҡ йырҙары]] [[Категория:Башҡорт халыҡ йырҙары]] [[Категория:Татар мәҙәниәте]] tpja7ir7gevlfxpsgog5blel7za9v55 0 197994 1279130 1272989 2024-11-12T00:53:23Z 2604:3D08:9476:BE00:C9C0:228B:1227:1FE5 /* Тәнҡит */ 1279130 wikitext text/x-wiki '''Иҙеүкәй''' — [[Татарҙар|татар халҡының]] тарихи «Иҙеүкәй» дастаны буйынса ҡуйылған спектакль. Ул [[Алтын Урҙа]] сәселеү осоронда Туҡтамыш хан һәм [[Иҙеүкәй|Иҙеүкәй әмир]] тураһында күп яҙылған [[риүәйәт]] һәм легендаларҙан ғибәрәт, дастанындағы тарихи ваҡиғалар XIV быуат аҙағы — XV быуат башында Алтын Урҙа дәүләтендә тәхет тирәһендә барған ҡанлы көрәштең дәүләтте тарҡатыуға килтергән бер ҡаты осорон һүрәтләй. == Тарихы == [[Файл:Tufan Imamutdinov (2023-03-10) 01.jpg|мини|[[Имаметдинов Туфан Риф улы|Туфан Имаметдинов]]]] Спектакль беренсе тапҡыр 2023 йылда, өс тапҡыр - 26 һәм 27 ғинуарҙа һәм 9 февралдә Ҡазандың Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәһендә уйнала. Волга буйы Болғария дәүләтендә ислам динен ҡабул итеүгә 1100 йыл тулыуға арналған. Режиссеры [[Имаметдинов Туфан Риф улы|Туфан Имаметдинов]].<ref name="ТТ">[https://tinchurinteatr.ru/repertoire/ideg%d3%99y-1666970599/ Идегәй. К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сайты.]</ref><ref name="КУ">[https://www.culture.ru/events/2449197/spektakl-idegei Спектакль «Идегей». Афиша Казани.]</ref><ref name="МТ">[https://milliard.tatar/news/v-teatre-tincurina-proidet-premera-spektaklya-idegei-2781 В театре Тинчурина пройдет премьера спектакля Идегей.]</ref> Тамашалар алдында театр музейында «Идегәй» дастанына һәм эпостың реконструкцияланған тексты авторы [[Нәҡи Иҫәнбәт|Нәҡи Иҫәнбәткә]] арналған күргәҙмә ойошторолған.<ref>[https://kzn.ru/meriya/press-tsentr/novosti/v-tinchurinskom-teatre-predstavyat-spektakl-po-tatarskomu-dastanu-idegey/ В Тинчуринском театре представят спектакль по татарскому дастану «Идегей».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230130170658/https://kzn.ru/meriya/press-tsentr/novosti/v-tinchurinskom-teatre-predstavyat-spektakl-po-tatarskomu-dastanu-idegey/|date=2023-01-30}}</ref><ref>[http://kazan-journal.ru/news/novosti/god-natsionalnykh-eposov-tinchurinskiy-teatr-nachnet-premeroy-spektaklya-idegey Год национальных эпосов Тинчуринский театр начнет премьерой спектакля «Идегей».]</ref> == Төп ҡаһармандар == * Иҙеүкәй * Туҡтамыш хан * Шаһ Тимер * Ҡотлоҡая * Йәникә * Субра * Йәнтимер би * Аңғысын * Сапҡын * Бодайби * Ҡәҙербирҙе * Киң Йанбай * Морза * Аңғысын * Дөрмән би * Саҡмағош би * Сәсән * Иҙеүкәйҙең әсәйе == Ҡыҫҡа эстәлеге == Эпоста сәнғәти формала татар халҡының формалашыу осоро тасуир ителә. «Идегәй» дастаны буйынса ҡуйылған спектаклдең нигеҙендә бәйлелектең үҙ-ара ни тиклем зарарлы булыуы, көслө шәхестәрҙең дәүләт мәнфәғәттәре дәрәжәһендә ҡаршы көрәшеү, йәки көнкүрешкә бәйле рәүештә кешеләрҙең бер-береһе менән мөнәсәбәттәре боҙоу идеяһы ята. Эпостың ла, «Идегәй» спектакленең лә төп мотивтары – батырлыҡ, тыуған ергә һөйөү, дошмандарға нәфрәт, дуҫлыҡ һәм үҙ-үҙеңде ҡорбан итеү, намыҫлылыҡ һәм гаделлеккә дан йырлауҙан ғибәрәт.<ref name="ТТ">[https://tinchurinteatr.ru/repertoire/ideg%d3%99y-1666970599/ Идегәй. К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сайты.]</ref> == Тәнҡит == Спектакль белгестәрҙә, айырым алғанда, тарихсыларҙа һәм әҙәбиәтселәрҙә оло һорауҙар тыуҙырған. <ref>''Рузилә Мөхәммәтова.'' [https://intertat.tatar/news/idegai-rezisser-tufan-imametdinov-kazanga-kaitkannan-birle-tankyitlilar-5857473 «Идегәй» режиссеры Туфан Имаметдинов: «Казанга кайтканнан бирле тәнкыйтьлиләр».] [[Интертат]], 3.02.2023</ref><ref>[[Файл:YouTube_2024.svg|ссылка=|60x60пкс]] [https://www.youtube.com/watch?v=J74bPNkdxFI “Идегәй” дастанының театрда куелышы буенча фикер алышу: Консультант Галимҗан Гыйльманов чыгышы белән.] [[YouTube]], 1:19:30</ref> == Иҫкәрмәләр == {{Иҫкәрмәләр}} [[Категория:Алфавит буйынса спектаклдәр]] [[Категория:Татар мәҙәниәте]] 3n8701sq4z0h1bztt42u13cih6qlj4w 0 198128 1279131 1274715 2024-11-12T00:53:40Z 2604:3D08:9476:BE00:C9C0:228B:1227:1FE5 /* Һылтанмалар */ 1279131 wikitext text/x-wiki {{Тәржемә сифаты}} {{Башҡа мәғәнәләре|Батуллин}}{{Универсальная карточка}} [[Файл:Nurbek Batulla (2022-04-26) 03.jpg|мини|Нурбәк Батулла]] '''Нурбәк Батулла''', Нурбәк Роберт улы Батуллин (''[[1988 йыл|1988 йылдың]] [[6 март|6 марты]], [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР]], [[Рәсәй Совет Федератив Социалистик Республикаһы|РСФСР]], ТАССР, [[Ҡазан]]'') — бейеүсе, хореограф, балетмейстер, [[2007 йыл|2007]]-[[2010 йыл|2010 йылдарға]] Муса Йәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театрының балет бейеүсе. [[2016 йыл|2016 йылдан]] Ғабдулла Кәриев исемендәге Ҡазан татар дәүләт йәш тамашасы театрының балетмейстеры. «Алтын битлек» (''[[2018 йыл|2018]]''), [[Муса Йәлил премияһы|Муса Йәлил исемендәге]] (''[[2019 йыл|2019]]''), «Байрам» (''[[2021 йыл|2021]]'') һәм Дамир Сиражиев исемендәге (2024) премиялар лауреаты.{{Внешнее изображение}} == Биографияһы == [[1988 йыл|1988 йылдың]] [[6 март|6 мартында]] [[Ҡазан|Ҡазанда]] яҙыусы Роберт Мөхлисулла улы Батуллин (Рабит Батулла) ғаиләһендә тыуған. Әсәйе Рузия. Энеһе Байбулат (16.03.1993, режиссер). [[Ҡазан|Ҡазандың]] [[Гимназия 155 (Ҡазан)|155-се мәктәбен]] (''[[1999 йыл|1999]]''), «''балет бейеүсе''» буйынса белгеслеге Ҡазан хореография уҡыуханаһын (''ҺӘР халыҡ артисы В. Н. Бортяков классы, [[2007 йыл|2007]]'') тамамлаған. Ике йыл [[Н. Ғ. Жиһанов исемендәге Ҡазан дәүләт консерваторияһы|Ҡазан консерваторияһының]] балетмейстерҙык факультетында уҡый. [[2012 йыл|2012 йылға]] тиклем Н. А. Римский-Корсаков исемендәге Санкт-Петербург консерваторияһында «''балетмейстер-хореограф»'' белгеслеге буйынса уҡыуын дауам итә (''А. Положенцев курсы''). «''Драма һәм кино актеры''ы» белгеслеге буйынса Санкт-Петербург театр сәнғәте академияһын (''{{Тәржемәһеҙ 3|Россия дәүләт сәхнә сәнгате институты|Россия дәүләт сәхнә сәнгате институты|ru|Российский государственный институт сценических искусств}}'', {{Lang-ru|РГИСИ}}) тамамлаған (''Л. Грачева, В. Илюшкинский курсы, [[2016 йыл|2016]]'')<ref>[http://учебный-театр.рф/kursgratschovoy Курс профессора Л.В. Грачевой (Выпуск 2016 года)]. Сайт РГИСИ{{Ref-ru}}</ref>. [[2007 йыл|2007]]-[[2010 йыл|2010 йылдарға]] Муса Йәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театрының балет бейеүсе. Театрҙың «Мадам Баттерфляй» һ. б. спектаклдәрендә ҡатнаша. [[2016 йыл|2016 йылдан]] Ғабдулла Кариев исемендәге Ҡазан татар дәүләт йәш тамашасы театры балетмейстеры, сәхнәгә кусы<ref>[https://tatar-today.ru/2016/07/8921/ ТНВ йолдызы булган Нүрбәккә яңа эш урыны бирелгән]. tatar-today.ru</ref>. [[2016 йыл|2016 йылдан]] Ҡазан хореография укуханаһында уҡыта<ref>[https://www.facebook.com/nurbak.batulla?hc_ref=ARQ4_02NBAxSlLIHnOwzMVDBXQCUXFLDRkHtxDkzHTsE7K1faG_68JSOge_cuQzcmhc&__tn__=lC-R nurbak.batulla]. facebook.com{{Ref-ru}}</ref>. == Ижады == Халыҡ-ара театр проекттарында ҡатнаша. «Сөйөмбикә» биюе, «Бейе-бейе Хәйбулла», «MY NURIEV» моноспектакле , хореографик номерҙар («Шамаил» спектакле) авторҙарының береһе. Композитор Ислам Вәлиев менән «ДНК күсеше» (DNA Shift) ижад итә биюе<ref>[https://www.azatliq.org/a/28139639.html Нурбәк Батулла: «ДНК күчеше» – геннардан чыккан әсәр]. [[Азатлык радиосы]], 27.11.2016</ref>. «Ижади мөхит» мәҙәни башланғыстар фонды ҡуйған «Әлиф» спектаклендә баш ролде башҡарыусы. Спектаклдең идея авторы һәм режиссеры — [[Имаметдинов Туфан Риф улы|Туфан Имаметдинов]]. Сәхнәлә татар халҡы мең йылдан артыҡ ҡулланған ғәрәп әлифбаһы бейеү аша күрһәтелде<ref>[https://www.azatliq.org/a/28748036.html Нурбәк Батулла: «Әлиф» – гайре табигый тамаша.] [[Азатлык радиосы]], 22.09.2017</ref>. «Театрҙа импровизация» актерлыҡ лабораторияһы тигән проектта ҡатнаша. [[2019 йыл|2019 йылдың]] [[4 ноябрь|4 ноябрендә]] «Ҡалеб» клубы проекты булған «Өтүкән» перформансын (''Йондоҙ Миңнуллиндың «Өтүкән» поэмаһына нигеҙләнеп'') сәхнәгә һала<ref>[https://www.azatliq.org/a/30253041.html Казанда «Өтүкән» перформансы күрсәтелде.] [[Азатлык радиосы]], 5.11.2019</ref>. {{Тәржемәһеҙ 3|Екатеринбург опера һәм балет театры|Екатеринбург дәүләт опера һәм балет академия театрында|ru|Екатеринбургский театр оперы и балета}} [[Чайковский Пётр Ильич|Пётр Чайковскийның]] «Черевички» кәмит-фантастик операсын куюда катнаша. Тамашаны [[Екатеринбург|Екатеринбургта]] күрсәтәчәкләр. Н. Батулла беренсе мәртәбә опера спектакле өсөн бейеүләр ижат итә, уға быны «Черевички»ны кыйусы режиссёр {{Тәржемәһеҙ 3|Борис Павлович|Борис Павлович|ru|Павлович, Борис Дмитриевич}} тәҡдим иткән<ref>[https://t.me/s/azatliqradiosi Нурбәк Батулла Екатеринбур театры операсын куюда катнаша.] Azatlıq Radiosı – Telegram, 09.08.2022</ref>. == Фильмография == * [[2014 йыл|2014]] — «Рудник» (режиссер Фәрит Дәүләтшин, сценарий авторы Рабит Батулла) — ''йәш Нуриев''<ref>[https://www.film.ru/movies/rudolf-nureev-rudik Рудольф Нуреев. Рудик]. film.ru</ref>. == Ғаиләһе == Кәләше Алена, [[Керәшендәр|керәшен татар]] ҡыҙы. Улдары Туран менән Ирхан. == Бүләктәре, маҡтаулы исемдәре == [[Файл:Zolotaya_maska_v_rame_left_icon_use.jpg|справа|мини|100x100пкс|«Алтын битлек» премияһы]] * [[2018 йыл]] - "Алтын битлек" премияһы - "Әлиф" спектаклендәге роле өсөн ("Балет-заманса бейеү / ир-ат роле" номинацияһында еңеүсе) <ref>[http://www.goldenmask.ru/spect_1556.html Зов начала (Әлиф)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240529202034/https://www.goldenmask.ru/spect_1556.html |date=2024-05-29 }}. «Алтын битлек» фестиваленың рәсми сәхифәсе{{Ref-ru}}</ref><ref>[https://www.azatliq.org/a/29168929.html «Алтын битлек» алган Нурбәк Батулла: «Бу җиңүне бөек татар халкына багышлыйм».] [[Азатлык радиосы]], 15.04.2018</ref>. * [[2019 йыл]] - [[Муса Йәлил премияһы]] - "''Алтын битлек" премияһына лайыҡ булған "Әлиф" спектаклендә роле өсөн''<ref>[https://www.azatliq.org/a/29764097.html Нурбәк Батулла: Безнең буынның премияләргә исе китми]. [[Азатлык радиосы]], 12.02.2019</ref>. * [[2021 йыл|2021]] - "Тантана" премияһы - "Иң яҡшы актерҙар ансамбле" номинацияһында Татарстан Милли китапханаһының MOÑ театр майҙанында ҡуйылған "Моң" лирик комедияһындағы роле өсөн (Лилия Мәсгутова, Анастасия Радвогина менән өсөһөнә) <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8L8yM0GhOa8 «Тантана - 2021» театр премияләрен тапшыру.] «[[Татар-информ]]<nowiki/>» онлайн, 27.03.2021</ref> * 2024 ― Дамир Сиражиев премияһы<ref>[https://mincult.tatarstan.ru/index.htm/news/2292062.htm Министерство культуры Республики Татарстан]</ref> == Иҫкәрмәләр == <references responsive="1"></references> == Әҙәбиәт == ; Мәҡәләләр # Герой номера. Нурбек Батулла. «Идель», 2017 йыл, декабрь. == Һылтанмалар == * [http://www.goldenmask.ru/pers.php?id=1595 Нурбек Батулла] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240303030257/https://www.goldenmask.ru/pers.php?id=1595 |date=2024-03-03 }}. «Алтын битлек» фестивале сайты{{Ref-ru}} * [[Файл:YouTube_2024.svg|50x50пкс]] [https://www.youtube.com/channel/UCaXNlVFuE7e55kZYWZtmxGg Nurbak Batulla]. [[YouTube]] каналы * [https://www.kino-teatr.ru/teatr/acter/m/ros/431456/bio/ Нурбек Ибатуллин]. kino-teatr.ru{{Ref-ru}} * [http://balet24.ru/?p=10918 НУРБЕК БАТУЛЛА: СОЗДАЕТСЯ ВПЕЧАТЛЕНИЕ, ЧТО КУЛЬТУРА СӘҒӘТТЕ ОЧЕНЬ НУЖНА ГОСУДАРСТВУ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210228095616/http://balet24.ru/?p=10918 |date=2021-02-28 }} 2021 елның 28 февраль көнендә архивланған.. balet24.ru{{Ref-ru}} [[Категория:Муса Йәлил исемендәге премия лауреаттары]] [[Категория:Балет артистары]] [[Категория:Шәхестәр:М. Йәлил исемендәге Татар опера һәм балет театры]] [[Категория:Ҡазанда тыуғандар]] [[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]] [[Категория:1988 йылда тыуғандар]] [[Категория:6 мартта тыуғандар]] 6sun0y2ccv0j2cao8unymuszuehy5eg